Skip to main content

Full text of "Contra libellum Calvini in quo ostendere conatur haereticos jure gladij coercendos esse .."

See other formats 


,,■'■"   :,      C 


'.  '•  ■'%   ••'."  .      .'■'-'      ■'■•";. 

«.•3.;  ■*•'■•-■'  ■■■p-K".    ■•..-■<• 

■'-!■  '  ,  •       '    ..'•;.    ♦-     •  :..  •    •    *     r*  • 

•    i     ■.*;•  '  *•     •      *;         '     '■-,-'■"■     '  '.  ;        : 

'    •       ■  ,■       >  ■    •*  >•;*.  ■'..*■     '■'■'     V"  •     .,■ 

'-■•:•    •  '•  ^  .  •   '   ^V-:  ;%•*':■-■'.  -  -.  -     ■ 

^r';'-  ^Sf^^'#fe  "•  v  y  £ "'.' 


-:•>.:  v, 


?> 

•t- 

i 

•  .. 

F' 

< 

?.*>>■ 

1yft 

•  i 

.[ 

'  ' . 

'•% 

■    ■ 

, 

frfc* 


*fc  ,'j.  *■ 


*^S?# 


i>*>-**?  .;-■:■;:.'■•'■*""■  '■'*  '■■■  ■•!:*'"  '»■*;   "i  » 

:^:'v:'--r#v«'' '  ■■'.'... 


- 


/HV' .» 


X  {bl 


Contra  Libellum  Calvini 

in  quo  oftendcrc  conatut 

htercticos  jure  gladijcoer- 

ccndos  cfle. 

Nolite  antetempus  quicquam  judicare,dO/- 
nec  veniat  dominus,qui  illuftraturus 
cf  t  occulta  tencbrarum,  et  patc^ 
faciet  concilia  cordium. 

i,Cor.^  :; 


Impimm  Vcrba  Infidiantur  fmgmnit  & 
proborumos  eumdefendit> 

Pfalm  2. 

Ut  nunc  Regw  prudenter  /tgitt  :  Ervdsaun* 
ludicst  Ttrrt* 

Anno  Domini  M.D.LCXUi 


BencvoleLe&or* 

Novismorbisnova  adhibenda 
funt  rcmedia :  Quoties  vero  anti- 
quo  morjx»  quempiam  corrcptu 
vidcmus,  antiqua  etiam  &  tali  morbo  adhi- 
beri  folita,  adhibemusremedia.AEgritudo 
feu  potius  Lethalis  illemorbus ,  Tyrannis 
fcilicetinconfcientias  alioru,  antiqu'crat, 
ct  iam  pcr  multos  annos  in  animis  multoru 
regnum  pofTederar,atqueinnumeros  cum 
in  his,  tum  in  alijs  rcgionibus  truculenter 
necaverat.  Huic  maloReformationem  Ec- 
cl  efie-  in  Europf  tra&u  pofTe  fuccurrere 
fpescrat,&  aliquo  ccrtemodo  fuccurrit,hoc 
enimconfcientiejusopreffi,  fpitituali  gla- 
dio  (dc  huic tyrannidi  fortiter  oppofuere  3 
atque  Magiftratus  fuosfa$risconcionibu$, 
falutaribufqueadmonitionibusa  tali  perfe- 
cutione  ita  abiterruerunt  &  abftraxerunt 
ut  lethalis  hic  morbus  multis  locis  cxulare, 
atque  aljas  f  edes  querere  cogeretur .    Sedfc 
hominum  inconftantiam,  qui  enim  prftcr 
ec-tcroshuncmorbum  deprjcabantur,  cum 
eopr$merentur,  )am  ab  eo  9  gratiaDeilibe- 
rati ,  quod  fpiritu  optime  ceperant,  carne 
cofummare  conati  iunt,&  intolerabile  hoc 

(V)      ij  COHi» 


iJtanfdentiejugurn,quod  fuocollo  Auxilio 
Dei  fortiter  excufTerunt,alieno  rurfus  inij- 
cere  ftrenueftuduerunt,  non  minoricum 
crudclitate,quamcumillisanteaac"himfue- 
rat.Exemplocftceleberrimus  illc  Gencye- 
fisEcdcRxDoctor  loannesCalvinus  in  fuailla 
adverfus  Muhael.  Servetum  perfccutionc, 
quem  (ux  hdei  aut  potius  iniidelitatis  ergo 
retinuit ,  cui  dicam  fcripfit,  c\:  viVumdc- 
indccremavit.  Infidclitatcm  Servett  blaf. 
phemiamappellat,quod  mfidelitate  longe 
quidmaju$eft;Nonhicinrlciaseo,infideIi- 
tatem  grave  pcccatum  effe,  blafphcmiam  e- 
tiam  gravius,  neque  etiam  Servcti  crronbus 
patronumautdefenforem  me  offero,  qui 
altc  cos  fub  terra  dcprimi,  ne  peftilentiales 
quofdamhalitus  cmittant/atius  eflecredo. 
Moc  tantu  dico;.Serveii  fadtum  aut  refpice- 
re  fidem,  aut  potius  infidelitate,atquefuiffc 
de  facraefcriptur£  fenfurBIafphemuserat  ir> 
Deum  (fi  vera,qux  Calvinus  fcribit,ipliu$ 
tnim  Serveti  libri  non  extant,  ncquc  etiam 
cos  uf que  adeo  deuderem)  cum  tamcn  crer 
deretfeDeumextoIlerc  .  Magnus  certe  & 
damno  pubhcoconjun&us  error,&  tamen 
crror  hic  ex  ignorantia;  alioqui  qu^infania 
quis  furor,tam  horribili  mortis  generi  opi- 

nionis 


nioniscuiufdamefgo  ( quam  tamanrc&hH 
cdoclus  repudiarc  &  ejurare  potuiflet)fe  ob- 
ijccrc  ?  Vitam  itaquc  pro  f alfa  quadam  ve- 
ritatisperfuafioneeffundere,  quam  cuma- 
Jiquo  confcicntiae  fue  (quamvis  male  do€tx) 
vermc  vi  verc  rnaluit.  Morte  ergo  fua  Dcum 
fe  glorificare  fibi  pcrfuafit*  At  perfuafio  ifta 
/  diccs)  falla:  Efto :  Serveto  tamcn  falfa  non 
fuit5a!ioquicerte  mortem  rcfugifTcr.Rebclli- 
onis  fa&ionis,  aut  criminislacfeMajeftaw, 
faltem  Ga?nevenfis ,  argui  aut  convinci  noni 
poteft  :foli9  igitur  conceptx  opinionis  crgo. 
Atdicis,pravae,impi#blafphema;.  Sit  ita,fcd 
tamen,quam  illc  non  impiam,&  ad  Dei  ho- 
norcm  faccrecredidit,  &  facraScriptura  co- 
flrmare  conatus  cft.-Immo  pro  qua  vitam  fi- 
birelinquenda,  atqueita  horrcndam  mor- 
temguftandamputavit,  quofk  gloris  Dei 
ferviret, cui & adverfarij illius cremando ip-  DccLtr* 
fum  fe  fervirc  putabant.  tten  CrJ~ 

Quaeritur  an  hec  non  fit  intolerabilis  quae-  >'*  con~ 
d.}m  &illicitaconfcienti^Tyrannis  &  inau- tre  Ser' 
dita  quaedam  ac  plus  quam  beluina  crudeli- yet'A/7r'- 
tas :  Ego  certc  ira  efTe  pronuncio.  Calvbms  «  ^„'n. 
hoc fuum fa&umpublicistijpis  cxtenuarc&  Cal*.. ■?, 
defcndcre  conat9eft.  Idcm  ctiam  Bez.a  Iatius.  p™prii 
Solidiffimis  vcro  &  ex verbo  Dei  dcpromp- 


ns 


at^ue 
ho  ncr 


caupt  a&.  tis  af  gumentis  utriuique  libef  cii  omnib»  & 

qutdaffir  argumentis  a  multis  refutaius  eft.Prctcr  cf t 

^"'dh' ter  os  autem  n^c  f°rtiflimum  libertatis  com 

henda  f  "  facwiz  propugnatorem  &  vindicem  fe- 

Z5.S/^^w  fepraebuiterudita  pjctate&  piaeruditione 

du*,  fol.  excellens»  S.  Caflellw,  cuiuslabores  et  vigi. 

uti$*7  liascircahocargumentuadveriusCalvinti 

&,}*pm  tibi  cxhibcmus,quo  rectius  deindcdehoc 

pegotio  judiccs.Roget  quis,ad  quid  quatri- 

duani  hui9  et  jamgrave  olentisLazari  refu- 

kitatio,hoccft  errorum  vetcru  renovatio? 

Verumfic  habeat.Si  ullamin  OElopoiitus 

clariflimusilleSolregionem  afpicit,  quae 

capitaliterillade  occidendis  hxrcticis  h£- 

reiim  (hoccnim  proprium  Tijrannidis  in 

Confdcntas  nomen  )  odit,deteftataeft,  et 

expulit,certe  illa  hxc  noftraeft  rcgio ,  nof- 

trae  bae  arctiifimo  foederis  vinculo  con  junc- 

t£  Provinciae.    Multa  homincs  paflifunt, 

multum  fanguiniseffuiu,  multaasrariaex- 

haufta  ad  teterrima  hanc  ct  fanguinaria  be- 

luam  abigendam:omnia  haec  noftra  vidit  et 

experta  eftregio.Paucis  ab  hincannis  nulli 

haecTyrannis  adhuc  innotuerat,paucienim 

plus  £quo  fervidi  Theologi,qui  Mon  ftrum 

hocadhucin  fmu  fovebant,quantum  pote- 

fanttegebant# 

Se<J 


Scdecce  veterator  illeSathan  fubblando 
&  fpeciofo  quodam  glori$  Dei  &  Zeli  Ec- 
clehae  praetc  x,  tuf  ub  dole  &  quaf  i  per  cuni- 
culosquofdamirrepens,thronu  Dei  arTec- 
tat,ut  iic  hominum  conicicnti  js  &  fidei  rur- 
fusdominetur,  atque  praefit.    Vetusenim 
il le  T.  Bezae  Tra&atus dc  occidcndis  H^re- 
ticis  Gallice&  Latine  ante  multosannos 
confcript9  &  edit9,  a quibufda  verbi  in  Fri- 
fiaMiniftriscumprsfationcquadamnimis 
aculcata&fanguinem  redolente,  exlatio  Infrsfd" 
inBelgiiitranflat9,  &tijpis  mandatusac  di-  l°J^  J^ 
vulgat9eft,quem  etiamnum  hodie  quidam  T*tuiM% 
extra  omnem  repraehenfionis,  &calumniar  jfSjifcef 
aleam  pofitum  autumant  (  nemo  enim  ex  UJdCi** 
reformatae  religionis  Miniftris  hactenus  in-  IWU- 
ventus,quihuicdoctrinc;(fidijsplacet)  kk  ^"J^ 
opponeret)atque  hinc  eft  quod,femel  a  nof  rorfitum 
tro  depulf9  cotpore  languor  ,paulatim  rur- 
fus  illud  occupet,&  magis  magifque  infici- 
at.Multos  etia  non  puduit,erroris  &  fervo* 
nsfui  filo  duc~ti,in  alio  quoda  Tractatu  exe 
pla,  torm*,Neuferi,Gentilis  &  aliorum,ad 
probandum  illud  quod  volunt,  adferre,& 
in  que  finem  haec  omnia,  tute  Ledtor  benc. 
volcapudtecxpendcmil  mihicum  Serveti^ 
Kcufero,  Gentilcautalijs  illius  farinae  ho- 
(v)   jtfj  giinibug 


tfiinibus  £ommuneeffe,novitillc,qinom- 
nia,nequectiapatron9iIliselfeyclim:unuhoc 
me  torquet  &  animum  meum  angit ,  eos  qui 
pro  hxreticis  habentur  ita  crudeliter  occidi, 
&pro  virili  meahanc  fanguinariamlabem 
ab  hoc,  nobiliffimo  noftrarum  fcedcratarti 
regionum  corporej&abenecompofitis  & 
tranquillis  noftris  Ecclefijs  arccre  ftudeo, 
atque  huncTractatum  in  pr«(cntia(daturus 
forti  inpofteru  etiam  aliurn)  tanquamvetus 
quodda  &  praefens  antidotum  adverf»  hanc 
dcnuo  renafcente &  indies  glifccntem  pcf ti- 
JentialeIuem,dono*Legc  Lcctor,  &  aequa  \\x 
dicij  lance  trutina,fentks  ccrte  adulterina  e£ 
fehancdoftrina,&anima?  pariterac  corpo- 
ri,&  regioni  efle  exitialemrcontra  vero  plu- 
rimum  facere  ad  propagandam  vcram  doc- 
trinam  adanimarum  falutem&corpoium 
fecuritatem  atquc  ad  bcatam  &  fummam 
Provinciarum  noftrarum  tranquillkateni 
&paccm,  fi  quis  ei  fe  f  ortiter  opponat. 
iTejf^.    Tunealia  rationc  filium  pcrditionis  con- 
f.  ficcrefludesquamfpimuorisPei?  Vcri- 

j.Cer.Jc  tasfuisarmisvinck,qua3fpintualiafunr,  & 
f  •/•*•  divinitus  valida  ad  fubvei  fioncm  munitio- 
Hebr^  nu:ratiocinationes  cverttndo,  omnemquc 
t^  *   '  fublimitatemquefefecxtollkadvcrfuscog- 

«i- 


pitionem  Dei,&incaptivitatem  redigendo 
omnem  cogitationem  ad  obediendu  Chri- 
ito,  ut  Apoftolus  inquit .  Doctores  qui  hanc 
deferiit ,  quafi  ^d  convincendos  hofies  per  fe 
non  fatisiufticiens&  validafit,errant,&  in 
ipfarft  veritatemgraviterpeccant,  cui  non 
fatis  confidunt,  quia  vim  eius  ignorant:&  in 
ipfim  Charitatem,  quam  erga  proximu  non 
fatis  cxercent.  Corpus  quidem  occidunt,  a- 
nimam  vero  occidendo  non  fervant,  imo 
potius  eam  perdunt,qui  infidelem  quempi- 
am  e  medio  tollunt.  Hypocritasquidem 
cfficiunt  multos,Chriftianos  vero  nullosj&t 
quid(i(utfereficii  folet)  ovcm  pro  lupo, 
orthodoxum  pro  h3eretico,fidelem  Dei  fer- 
vu&  teitem  proBIafphemooccidant?E{tne 
quod  hos  noftros  rigidiores Theologos ,  ne 
hocfiat,fecuros  &certiores  rcddat  ?  Vbi 
quaefo  huius  facli  diplomata  ?  Num  facra, 
fctiptura?Nufquamcertc  hoc  privilegiura 
ipfisconceffum  invenies.Sacraenim  Spnp- 
turaad  vcritatem  amplectendablandeho*  mm.iz. 
mines  invitat,non  vi  aut  morteadigit ,  at- 
que  hanc  hasrcfios  extirpationem  &  haereti- 
corum  occifionem  exprefteprohibet:  quod 
nonmodoin  hocTractatu,fedetin  libello 
contra  Befam  aperte&  dilucideoftenditur# 

Efto 


t*i»*fa:  £ft0  crg0  Ecekfia?  utrinque  judiciurn 

L'J '  idque  Chriftiane&candide  cx  Dei  verbo 
fcW  vt  dccet.Qujd  **  autem  Synod',  quid  fi  ipfa 
^toarr-  Ecdefia,  penes  quamomnevoluntefleju- 
s>tCl)tU-  dicium,hocnegligatmonitoribus  fuis  fcfe 
1X311100«  fortiteropponat,  alteramfartemaudireax- 
que  emendationcm  admittcre  nolit?  Quod 
contraD.D.  Ordinumdecretum&  benc- 
placitum,videre  licuitin  recufatione  *tfk 
foms  (ut  vocant)  humanae  ConfefRonis  & 
Catechefios,  cui  etiam  non  nullos  e  contra- 
riofubfcriberecoegerunt.  Quid  fi  etiam 
ipfa  graviter  erret?  Cujus  nimis  multa ,  pro 
dolor,adferri  pofTunt  cxempla,ac  inter  ali- 
aEcclefiae  Iudaicf  quseper  crrorcm  Pro- 
phetas&  Apoftolos  trucidavit  ,&  ipfum 
Chriftum,  immaculatum  illum,  &  innoxi- 
umagnum,tanquan%  Blafphemum  (quod 
&  hodie  magnacumtemeritate&  impude- 
tiamultisPi)sobijcitur)damnavit,  &  inter 
maleficoscrucifixittEtijm  ipfa.  Ecclefia  Ro- 
mana  annonhanc  fangninariam  viamin- 
grefla?  Atnoflra,  inquies  Ecclefia  reforma- 
ta:  VtinamDeus  hanc  Reformationem  no 
bis  Jargiatur  &  diuturnam  efle  velit  Verum 
quemadmodumillas,  quasdixi  ecclefiasu 
;iacumHclvetica&  Genevenii  crrafTe  con- 

ftat 


itat,  ita  &  noftra  (vt  quae ex  hominlbus  non  Cat.epifi. 
Undc  quaque  perfec~tis,  &  errare  valientibus  'S**4*9* 
rton  autem  ex  omnifcijs    quibufdam  Dijs,  X/*>£ 
conftat,&ab  optimisnonfemper pafcitur  ,43.Bt- 
&  regitur.    Paftores  enim  in  Lnpos  fi&pemu-  ^a  Com. 
tantur  ,  &  Lupi  Paftoribus  fitpe  fuccedunt ,  de  Uftat. 
(tettantc  Calvino&Befa)inhis  articulisde/^2^4 
haercicisoccidendis ,  &confcientiaefreno 
inijciendo,errarcgraviterpote(t;Qujdtuni 
in  his  omnibus  Ecclcfiarum  erroribus  futu- 
rum?Quis  nobis,tanquam  incorruptus  ali- 
quis ,  &  e  ccelo  demiflus  Iudex,  in  tanta  opi- 
nionum  difcrepantia ,  de  doftrina  aliqua , 
utrum  Htrettca  fit  nec  ne  ?  quis  deipfis  haere-  '* 
ticis  quinam  fint,judicabit?  Num  JVlagiftraw 
tus  ?  minime :  Beza  enim  hoc  non  fcrt.  t*  Trae* 

Scribit  cnim:  Ha  enimfiunt  Eccle/i*  non  Prin-  tmm  de 
ctpumfartes:  eoque  obfiervaredebent  Princi-  Harettc* 
pes  ut  tntra  poteftatis  fius, fines  atque  cancellos  *  Ma£tF' 
fiefie  cmineant ,  ne  ficdicet  audeant  de  Harefi  ^2£" 
iudicare  •       Scd  &  hodic  maxima  pars*  pa^ai 
cumlongoillo   ,  gradibus  &  dignitatibus  Edtt: 
dittincto,  Pontificiorum  ordinc,nihil  aliud  G*Bp*£ 
quam  Ecclefiam ,  Concilia  &  Synodos  cre-  +**-*** 
pat.  Verum  hicmihi  quaefo  refponde:ergo-     *M* 
ne  ejufmodi  Ecclefia>&  Synodi  intalirc-  **** 
xum  ftatu ,  &  tanta  opinionum  diverfitate, 


adverfarij,acl:ores,  &  Iudices  in  propria  cau- 
la(quod  in  Romana  ecclefia  deteltati  fumtis) 
futuri  ?Quishaec  aequo  animo  feret  ?  Quid 
aliud  hinc  quaefo  exurget ,  quam  bellii quod- 
damMadianiticum?  Autnovus  quidamPa- 
patus,  novum  confcientia:  jugunl ,  veritatis 
fraenum,  Tyrannis  quaedam,  &  Prophetix 
(quaeliberaene  debet)  quaedam  extincrio? 
Maxime,quandofic  Ecclefiaa  fuis  partibus 
^^^Magiltratum  habct,  utearum  nutritij  Hi  fin* 
lijs.  '3o6.&fih*m  ofculenturhoc  eft  interprete  Beza 
307.        Haereticos  occidant.Sed  &  hoc  Iudae  aut  Io- 
^Uptd  abi  ofculum  futurum,  &  vtNazianfen»,  Prd 
25 2.  253  chnfto  erunt  contra  chriflum. 
c"       *(l  Audiunt  homines  quotidie  ,  multi  etiam 
torum       magno  cum  dolorc ,  fervidiores  quofdam 
Snecan.     &  biliofos  Theologos  St«ntorea  vccc  paf- 
fimcxclamare&  invehi  etiam  in  fratres  & 
collegasfuos,quiinaliquibus  facraifcriptu- 
rae  locis  explicandis,non  per  omnia  cum  ijs 
confentiunt,&  hanc  fuam  apud  multos  age- 
*      refabulam,  utproAtheis  &  Hareticis  habe- 
antur?cosnunc  Velagto  nunc  Arrw,  Samo- 
fateno  >Socino  aut  Serveto  (qui  vivuseom- 
buftus)comparantes,Quisautera  hariiim- 
potemiae  vocum,  &  tcmerariorum  Iudkio- 
rum  ,  frudus  futurus  fit  ,   facile  omnes 
.pij  &  prudentes  intelligunt ,   maxime  in 
his  rcgionibus  ,  in  his  Ecdefiarurn  nof- 

tra* 


•rarum  diffidrjs  ,  quibus  alius  aluim  facile 
damnat,&itacoloribusfuisapud  omncs  & 
praefertim  D.D.Ordines  depingit,ut  in  odia 
&inimicitias  eorum  incurrat  &inauditus 
poenisfubijciatur. 

Maxime  itacjue  Traftatil  hunc  ufui  fu-      x 
turum  fperamus.  Tum  ut  qui  humanis  in- 
genijsnimiu  confifi,  &exiftimationeatque 
autoritateduorumdoctorum  ( fcilicet  Cal. 
ylmetBeTLA  )  feductiin  reclam  viam  redu-      2 
cantur.    Tum  etiam  ut  Ecclefia?  fcedi  crro- 
res  qui  iri  eam  irrepferunt  6^  adhuc  irrepere 
poffunt  demonftrentur,  &  ab  ea  arceantur  : 
&  utzelusillefcrvidus,quo  Reges  &  princi-      3 
pesad  perfequendos&  occidendos  haereti- 
cos  excitatur,reprimatur.Denique  ut  D.D,      - 
Ordines  alijque  Magiftratus  fcederatarum 
Provinciarum  [  pro  quorum,  fapienti  re- 
*imine,&  fcelici  du&u  nunquam  fatis  dignc 
etiam  in  hoc  negotio,Deo  Opt.  max  .gratiae 
agi  poflunt  ]  hac  nuda  vcritatis  demonftra* 
tionc,  a  fubtilibus  iftis  libertatis  fidei  hofti- 
bus,Thcologis,  fibi  magis  magifque  cave- 
redifcant,&  nunquafuaillafibiaDeo  data      e 
dignitate,  &  fumma  poteftate  ex  arbitrio  &  „ 
placitoEcclefiafticorii  quorundam  (quod  Cal<*t'ft 
in  Antichrifti  regno  plcrumque  fit )  abuti Jff* 
velirjt,atqueitaccec'tc  xtcutorcs& Minijtn  cru-  T?J#% 
dtlrtatis  AlitntfiAni*  H*c  Uo.  +93% 


H?c  cnim  illorum  infana  crudclitas,  E- 
vangclicae  doclrinae  &  ChrifHanaB  Chari- 
tatifcujus  famen  fedoctorcs  &  imitatores 
profitentur)tamafTinis  eft,  quam  Chrifto 
Belial ,  qui  jam  inde  a  corrdito  mundo  ho- 
micida  eft. 

Mirum  certeefi  Thcologos ,  tam  Iefub- 
tasquamalios ,  qui  PradeftinattBnem  ufqut 
adeo  urgent,in  occidendis  haereticis  multo 
alijs  crudeliores  effe,  cum  tamcn  hosmagis 
illorum  mifcreri  decebat,  quibus  haerefim 
illam  in  fatis  eflefciunt,  nec  fi  velint  alitcr 
poflefentire.  Itaque  LcctorbencvoIeTy- 
rannidemhancarcerefi  nequis  faltem  fuf- 
fragio  tuo  eam  firmare  &  ftabilire  noli ,  at- 
qucficanimum  tuuminnoxio  fanguinee- 
tia  afpergcre :  Dcum  potius  precare  ut  hanc 
animabus,  corporibus,  &  regnis  exitialem 
doctrinam,fua  potentia  &  fapientia  praemat 
&  tolIat,atque  ijs,qui  eam  tantoperc  urgent 
iamorem  det  mentem ,  &  omnibus  noftris 
Principibus  &  Magiftratibusgratiarti  fuam 
&  fapientiam  illam  Solomonis  iargiatur, 
quo  fic  inter  falfam  &  veram  matrem  ( quae 
dilecti  filij  fui  vitam  a  manu  falfae  (  quae  in 
necem  illius  jam  confenferat  (  vindicavit ) 
cym  fpiritu  difcretionUdifcernat.  ValeLec- 
tor  bcnevok,&  co  quod  damus  utcr  e  ac  fru 
tft#  prxfatio 


Pra?fatiO 

OPtandum  eft  ut bonorUm  Hommutt* 
magna  fit  authoricas,  malorum  au- 
tem  nulla  :  Proptetera  quod  autho- 
ritate  multum  ducuntur  Homines3 
ct  plerumque  de  rebus  incertis  fola  alicuius 
authoritatefreti  ftatuunt :  Quo  fit,  utfi ,  qu£ 
authoritatc  poIIet,virbonus  eft,minuspecce- 
tur:finmaluseit,graviteretfepepeccetur.Sec$ 
cum  in  hac  perverfa  vita  authoritas  fere  a  mul- 
titudine  pendeat ,  ct  multitudoijs  plurimun* 
tribuere  foleat  ,qui  ipfius  utilitati  aut  volup- 
tati  5authonoriinferviunt ,  ctfamacelebres 
funtapud  cxterrios,  quae  resipfimultitudinifi& 
ornamento:  Ab  ijsabhorreat  ,a  quibus  repre- 
hendicur,autqui  ipfi  nonindulgent:  plerum- 
quc  fit ut  aiTentatores  et  fimulatores  in  praetici» 
fint:  Synceriautem  et  feveri  homincs^et  famas 
contemptorcscontemnantur. 

Rurfumquequoniam  nihil  tarri  teclurri  eil 
quod  non  aliquando  detegatur,quoniam  prar- 
fens  affentationis  dulcedo  parit  pofteadolores 
imaros,Fit  utpoftquain  magnadamna,aflen- 
tationibus  obcarcati ,  reciderint  homines,  ag- 
nofcant  et  deteftenturaflentatores,  bonofque 
laudentetdcjrndant:quorumconciliumquia 
carnielTet  adverfarium ,  prius  repudiarunt  ♦ 
Hinc  fere  fit  ut  boni  poft  mortem  laudentur  i 
mali  vitupercntur:  quod  in  vitafcre  contra  fitd 
ut  boni  vit uperentur,mali  laudentur .  In  cul- 
paeft  hominum  infcitia,qui  maluntprafentis 
voluptatis  brevitatem,quamfutura?  perpetui- 
tttcra  i  Sicutpuermavultin  praefentia  unum 


pyrum,quam  in  futurura  ha?reditatem4C^uod  H 
fiomines  efknt  viri,contra  facerent,et  ita  maxi- 
ma  mala  evitarent.  Exempla  occurrut  quamplu 
rima.Noefuotemporecaruitauthoritate,quam 
fihabuiflet,  nonita  mifercDiluvio  extindum 
fuifTet  lllud  feculu.  Idem  accidit  Lotho,  quem 
afpernati  perierunt  Sodomita*,  IdemProphe- 
tis.etlohanni  Babtifta?,&  Chrilto,&Apoftolis; 
quibus  contemptis  Iudau  in  Longiflimas  & 
graviflimas  calamitates  fefe  conjecerunt:fecu- 
ti  videlicet  blanda  &  afientatoria ,  eademquc 
cruenta  Scribarum  &  Pharifa?orum  confilia. 
lamvero  docuit  Chriltusfuturum,utin  adven- 
tufuofitisftatus,  quifuit  temporibus  Noe& 
Lothi-.hoc  eft,ut  fit  fumma  fecuritas,&  c  orum 
cotemptusqui  a  peccando  avocabunr.  Quod 
f\  inftat  adventus  domini  maximenobis  fufpecti 
efle  debent,quifunt  in  eogradu  inquo  Scri- 
bar  &  Phanfaci,ne  fuis  blandisconfilijspraeci- 
pitentnosindamna  fempiterna:  maximeque 
eosdebem9facereautetiam  quarere,  quifunc 
NoeautLothi  ltmi!es,hoceitquinosa  pecca- 
tis  avocant,etiamfi  eorum  confilia iu prarfentia 
fintamara.Omuino  accidetnoltristemporib^, 
quod  acadit  cum:Contemnetur&  vexabuntur, 
qui  hominum  faluti  ftudebunt:Contra  in  pretio 
habebunturfalfiProphetar,  quonia  carniblan- 
dicutur.Siquishabctaures,  hec  atidiat  &eru- 
minet  .  Parvus  eft  numerns  eorum,  qui  fapere 
volunt;  ijs  nos  laboremus.  Qui  fanum  conlih- 
umcontemferint,idempofteafruftrarequirenr. 
Beati  qui  nec  ipfi  fibi  aflentantnr ,  nec  aliorum 
alTcntationes  admittunt. 

Quorfum  harc  a  me  dicta  fint,  jam  rcferam . 
Bft  hodielohannes  Calvinusfummaauthori- 

tate, 


tate ,  quam  equidem  ei  optarem  maiorem ,  ff 
mitis  mgcnij  hominem  &  mifericordem  vi- 
dcrem.Sed  quiaproximofjctopalam  oftendit, 
fcfitire  multorumfanguinem  jfcriproquefuo 
multispijspeticulumcreaveric3ego  qui  &na- 
tura  &difciplina  a  fanguine  totus  abhorrco 
(ficut  omnesabhorrere  debent)  palam  orbi 
(liDeus  volec)  oftendameiusconatus,  utqui 
pcnre nolint ,  definant ab  eo  decipi,&  in  viam 
revocentLir.CombuftuseftGeneva?,ob  opini- 
onesde  religione,fuperioreaniio3qui  MtifU 
dic  26 >  Octobris,  Michael  Servetus  Hifpanus,  Mtchaei 
impulforc  &authoreCalvino ,  eius  Eccelefis  Ser^etus 
Paftore  .  Divulgato  Serveti  fupplicio  multi  Htfianus 
©ftenfi  funt ,  pr^lcrtim  Itali  &  Galli :    Primo  altas   Ae 
quodoccifuscflet  homopropteropinionesde  Renes  ah 
religione.  Deinde  quod  ita  crudeliter  occifus  Arrago  - 
eflet  :  3.  quodauthorePaftore :  4.quodcon-  ma/ 
fpiraffec  in  eo  occidendo  Calvinus ,  cum  ini-    CataU- 
micisfuis:  namethocferebatur:quintoquod^«/^»/'^ 
combufti  elTenteius  libri  Francfordise.  Sexto  Itbrorum 
quodpoft  mortem  damnatus  eiTeta  concio-  aSer^ef 
natoribus  ad  Gehennam.Harc  audiensCalvi-  edttorunt 
nuspublicavic  LibrumcontraServetum,  utfe  recenfi* 
purgaretet  illumrefclleret,atqueinfuperfer-  tur  mbi* 
ro  coerceri  debere  oftenderet.In  eo  libro  quid  blioteca 
coneturemcereCalvinuspaucivideot .  Efte-  Gefneri  9 
nimtalfa  fpecie  pietatis  ita  fucatus  &  colora-  qui  iicit 
tus,ut  deprehenderenonfitfacile,prxfertim  tllum 
ijsqui  Calvinofuntaddicti.HuncergoLibrii  frtpfijfe 
nuncexaminandumfufcepi,  ecexplicandum',  deTrmi* 
utaliquoSjfificripoteftab  errorerevocem.Ac  tatis  er- 
nemomihihocLoco  tumultuetur  ,ponderct  rortbus 
rationesLeccor,  &  avocato  aperfonaru  dig-  Itb.  7. 
A  ij  nUaw 


d*  rf3*.  mtateanimo,inveritate(qua»alioqurperfpicx. 
Sxcufos  non poteft)totusfitintentus . Efficiam  volentc 
in 8.Di~  Deo,utconatus  huius  hominisdeincepsijs pa- 
alogum    teant  qui  fe  ccecos  effe  nolint.Dicet  forte  Cal- 
deTrmi-  vinp  ,fuo  more,me  effe  ServetiDifcipulum : Sed 
tate  u-  id  n  eminem  terreat,  Serveti  ego  Doclrina  non 
bri  2.  de  defendo  3  fed  Calvinifalfam  doclrinam  often- 
juftttta    do.  Itaque  de  Trinitate,de Babtifmo,  &  ccete- 
regni       ris  arduis  queftionibus  non  difputabo  ,  cum 
Chrtfti ,  Serveti  Libros ,  quippe  combuftos  diligentia 
«apitula  Calvini ,  non  habeam ,  ut  poffim  ex  ijs  videre 
g>  Anno  quid  fenferit,  Sed  in  cceteris  qua? funt  eXtra  il- 
\S32* r*  lam  Servetanam  difceptationemjCalvini  erro- 
tem  //-     res  fic  demonftrabo,  ut  quivis  perfpicere  pof- 
hrumin-  fit,eum  perfitim  fanguinispalpareinipfa  me- 
fcriptum  ridie„  Agam  autem  cumeo,  nonquomodoe- 
Chrtftia-  gttipfccum  Serveto,puem  poftquam  una  cum 
nifmire-  libris  combuffit,mortuum  Lacerat ,  et  eius  er- 
ftttutio)   rores  citatis  etiam(fi  fuperis  placet)libri5quem 
k*  fu*  ^combuffit,paginis,multifqueIocis?refellit:  per« 
conttnen-  inde  ac  fi  quis  Domum  combufferitrDeindenos 
tun°.  de  exeaDomoaliquavafapeterejubeatj&cubi^ 
Trinita-  cula  aut  capfas  indicet.Nos  vero  Calvini  libros 
te  dtVt-  non  comburemus :  Vivunt  &  author  &  Liber, 
**,  juod  &equidemlatineetgalliceabeoeditus,nequi$ 
in  ea  non  caufaripoffit  aliquid  a  nobis  depravari.Ponam 
fttinyifi"  autemipfius  verba,&  eos  Locos,de  quibus  dif- 
bilium     ferere  volam^ignabo  numeris,ficubi  opuserit: 
trium  re  deindenumerosillisrefpondentes  ponaman- 
rum  tllu-  te  mea  vcrba,ut  ita  breviter  perfpici  res  poffit, 
Jidsfed     Ac  primum  titulum  ponam,quiiic  habet# 
yera  fub-  .  Calvinus  i  . 

ftantU  Defenflo  orthodox*  fid  ei  de  facra  Trinitate?  * 
Dei  ma-  cgntra  prodigiofos  ^rrvrcs  Michaelis  Servetj 
tiiftftam  "     -  "  Hifpanij 


Hifpani,  ubioftenditur  H*reticos  jure  gladij  t$o  '$» 
coaercendos  eiTe,  &  nominatim  de  hominetam  yerfo^ 
impiojufte  &  mcritofumptum  Genevse  fuiiTe  commu- 
fupplicium.  Vaticanus .  ntcatto 

Hareticosaberroredenominatjquaiificdicat:  in  fpiri* 
Scribam  contraerrores  Serveti3ut  oftendam  er-  tu .  Lt£r0 
rantes  hoc  eft,  h^reticos  jure  gjadij  coercendos  7%     De 
eiTe,ficuterrans  Servetusglaaiocoercit5  eft#//^?   ££ 
HancciTementem  Calvini  poftea  apparebit^ut  juftiti^ 
veliteos  quigravitererrantinterfici  nifivelint  regis 
in  Calvini  Sententiam  defcendere .  Atque  hoc  Chrifii 
agit  totahacdeharreticis  difputatione  (quem-  legis  jut 
admodum  oftcndcmus )  ut  quofcunque  CiUftitiam 
vinuscum  fuisha?reticosjudicat,ij  Servetoco-/*p«r<r»- 
mites  mittantur:  Quod  fi  fiat,comburendie-  *it3(p  de 
runt  omnesChriftiani  nominis  homines,ex-  charitate 
ceptis  CaIvinianis,hoceft,  Calvipiinftituturp  Lib.j.de 
ratum  habentibus  ,quoddeindefic  aggredi-  regeners 
tur.  Calvinus  2.  tioneae 

Quamquaminteraliaerrorum  portenta ,  mandw» 
quibus  SatarenafcentisEvangelij  Lucemhac  catione 
^tateobruere  conat9  eft,  apprime  deteftabilis./*/™»^» 
eft  (i)impictatum  congeries,  quamMichael  etde  deg^ 
Servetus  Lihris  editis  evomuit „  Ante  hac  ta-  no  Anti<* 
menhominemnonputaviex  profeiforefutan-  Chrifti  • 
dum,  quia  tanta  fuberat  eius  (2)  delirijs  abfur»  Lih.*. 
ditas,  ut  nullo  contra  repugnapte  (3)  ultro  in  Lflftol* 
fumum  abitura  fperarem .  30.   ad 

Vaticanus.  loannem 

1.  Impietates  vocaf,  quas  in  titulo  errores  ap-  Calyini* 
pellavit,ct  hicdeliria ,  que-  convenire  non  pof-  signa  Cet 
funt.Nam error impietas  propriedici  non  po-  regnt  An 
teft,nifi  velis  impium,appellare  Paulum ,  dum  t$chr$ft$, 
perfcquicwEccleiam,autThomam,dumnon  #  rcy** 
A  iij  credic  Utimm 


mstdm  creditrerurrexiiTeChriltum,qui  errores  erant 

nunc  />r*.certe  graviffimi,  Sacrseliterx  impios  vocant  e- 

fentts.     os,quifcientes&impi6animo,noninrirmita- 

te  vic~ti,aut  ignorantes  fedu£ti.,peccant:cuiuf- 

&e  mijf-  rnodifuitCainqui  fratrem  fuumoccidit ,  auc 

teno  Trt-  Saulus ,  qui  Davidem  perfequebatur , cum  ta- 

nitatts     men  ipfefuo oreconfe(fp  fuiifet,fe  eifacerein- 

<?  yete'  juriam  .   Pro  talibus  non  orat  Chriitus,  qui 

Tum  dif-  dicit  fe  non  orare  pro  mundo. At  pro  errantib* 

cipltna     orat,dumdicit:Ignofceeis,quianefciut  quid 

«dPhtltp  faciunt,idcit  errerepeccant.Sienimeumcog- 

MeUnct.  noviiTent,nunquam  dominu  gloricecrucifixif- 

tyologta  fent.(2)Deliros  veroimpiosappellare,hominis 

QmniA      eitpropemodum  delirantis.Naminquemnon 

btcim*    cadit  pietas,ineundemnoncaditimpietas-.no 

frefft       cadit  autem  in  delirum  pietas  ,non  magis  qua 

funta*     in  bemanr.non  cadit  igitur  ln  delirum  impie- 

*SS3  *      tas.(3)EtcerteinfumumabijiTent,fifuiifent 

&*•        abfurda  deliria .  Nec  enim  ita  delirant  homi- 

nes  utcapianturabfurdis  delirijs,  &futilibus 

ineptijs,ut  ipfe  paulo  poit  appellat.Pergit  dc- 

indepaucis  interjeclis. 

Calvinus  3. 
I,  Poitea  ex  bonorum  virorum  relatu  agnoyi 
mefuijGTedeceptum, 

Vaticanus. 
Erravitigitur  Calvin^commifitquealiquid, 
utfitdicendum  non  putavi.Hociiquisantea 
de  eo  cijxifTer,  is  fortafiis  pro  blafphemo  habi- 
tusfuiffeta  CaJvini  difcipulis .  Pergit  dcinde 
paulopoir,ubiantiquorum  curiofitatemaccu- 
iavit.  Calvinus  4. 

Quid  hodie?major pars  h umano  quoque  pu- 
4ore  excuuTa>palamDeoiIludK:(i)In  trcmen- 


da  eius  myfleria  non  minusproterve  irrum* 
pir ,  quam  fiporci  roilrain  pretiofum  theiauru 
mgererent.  Vaticanus. 
I.  Vidcturcontrafeipfumloqui.Deiveretre- 
mencia  myfteriafunt  Trinitas,Pr£deitinario& 
Eleclio.  Dehisrebushic  homo  fic  affirmat, 
quafi  fuerit  in  Paradifo,&  ita  fpinofe  de  Tri- 
nitate  in  hoc  libro  docet,ut  nihil  aliud  quam 
iimplicium  confcientias  hac  curiofitate  labe- 
fa<5tet,inquedubiuvocet.Depra:dcih*nations 
Yero  ita  crude  docuit,ut  innumeros  homines 
adduxerit  in  tantam  fecuritate,quanta  fuit  an- 
teDiluvium,auttemporeLothi,utpr$paratus 
ab  eo  mund*,poflitadventu  Dominifecurius 
opprimi.  Calvinus,5, 

MultiimpurafceleftaquevitaEvangelijpro* 
feflionemcontaminant. 

Vaticanus 
Impuros  &  fceleftos  appellatadulteros,ebrio- 
fos,&eius  generisca?ceros,qui  verefuntim- 
puri.Sed  nonintelligit,riullum  hominumge- 
nusimpurius  ciTequam  hypocritas^qui  fubo- 
vina  pclle  ovcs  devorant. 

Calvinus.6. 
Afque  ut  alia  taceam  ,  videmus  quam  (i) 
audacterlafciviantplurimi  in  fuiscommentis: 
quamqueinexplebilisnovarumrerumcupidi- 
tas  infani  pruritus  inftanter  ahos  exagitat. 

Vaticanus 
,i.  Vtipfemetquiitaaudaxeftsuteiu$com- 
mentis  contradicere  Genevx  putetur  nephas» 
Itaque  nec  infantes  alijs  verbis  babtifare  licet, 
qua  prefcriptisa  Calv.nec  pfalmos  alijsdieb* 
canere , Plus  innovavic  iple  decem  anis^quarn 
A  4  uni- 


pniverfa  ecclefia  fexcentis :  cmn  tamenin  fu|s 
Inflitutionibus  in  talesinnonatoresacerrimc 
invect*  fuilTer,ut  videatur  eos  depellere  volu- 
irTe,  quo  ipfe  in  eorum  locum  fubiret.  Ponara 
ciusverba  ex  primarum  Infl.  (quarBafileaeirrj 
preffas  fuerunt  anno  36)  Capite  6.  pagina 
429,  Calvinus  7, 

fahi-  •!.    Legum  veroferendajum  potcftas.cum  er, 
9tuj  $n     ipia  Apoftolis  incognitafucrit,et  totics  eccle- 
/#//W'-fl«miniitris  pervcrbum  Deiadempta  ,mircr 
bmbus.    quieam,pra2terApoftolorumexemplum,con- 
cra  manifeftumDei  interdi&um  adfetrahere 
aufit.Nonenim  ambiguum  eftqucd  fcribit 
lAco.4.   lacob*  :(2)Qi!i judicat  fratrcm,judicatLcge, 
qui  Lege  judicac  noneftobfervatorLegis,  ied 
judex:Vnus  autem  Legiflator,qui  poteft  ferva- 
pff      re  &  perdere.  Et  paulo  poft :  Petrus  quoque , 
jf.        cum  paftores  officij  fui  admonct  ,  fic  gregem 
pafcerc  hortatur,ne  (.3  Jdominium  exerceant 
aduerfuscleros.  En  precifum  adeoquea  ra- 
dicerevulfum,quicquid  fibipoteflatis  vendi- 
<ant,qui  fefineverbo  DeierYerre  volunt.  Non 
cnim  cjuicqua  Apoftolisdatum,quoipfi  fuarn 
doctrina  &fuum  regnum  flabiltanc,  fed  dun- 
^axacquoregnumac  do&rinam  magnirlcent* 

Vaticinus 
»1,  At  tibi  cognita  fuit,  qui  Lcf  es  tulifli  Ge- 
nevae ante  annos  o&o,  quarum  authoritace et 
contra  aliosufus  es,ec  proxime  paucis  diebus 
poft  morcem  Serveti,Eertellerium  oppugnafli, 
&Magiftrat9prefidium  ex  Legibus,quas  tu  tu- 
liifes^Magiftratus  fanxiflet,contra  aliospoftu- 
lafli,&  eafdemad  cuasillas  helvetkas  Ecclefi- 
*$  auitftijUr,  cstuis  iUi$,legibuspronunciarcnt 

dcexcott* 


inunicandoBerteilerio,quemadmodumpaul$ 
antede  Serveto  pronunciarant .  Qiiodfidi- 
ces  te  non  novas  illaslegescondidifte,fed  om* 
nia  ex  verbo  Dei  ftatuifTe ,  Primum  obijcietur 
nihil  ergo  a  te  fcribendum  fuifle,fed  legcs  ut  2 
Deolata?  funt,fic  relinquendas  fuifle,  Non  ita, 
proterve  roftruminpra?tiofumthefaurum  in- 
gerendum  fuifle.  Deindequa?returexte3ubi- 
nam  doceat  verbum  Dei  pfalmos  certos.certis 
diebusad  prefcriptum  Calvini  canendos  efle, 
&  alia  multa  ,  qua?ex  prefcriptotuo  fic  iftic 
obfervantur,ut  fit  contravenire  magis  nephas, 
cjuam  fi  quis  peccaret  in  Spiritum  Sanctum, 
(1)  Tu  fcilicet  Servetum  &  innumeros  alios 
non  judicafti.  (3. )  Ipfcitadominatur  ,  ut  2 
multis  fimpliciter  Dominus  appellctur .  Dif- 
putatum  aliquando  fuit  inter  ipfos  conciona- 
tores3vtrum  Calvinus  Dominus  appellari  dc- 
beretjCum  alijappellarentur  Magiftri,optinu- 
itqucdominatio,  utDomin9appelIaretur.Ve- 
nitenimin  eiusardesquidam  pauper  fimplex 
homo.qui  quaefi  vit an  frater  eflet  domi  ?  Cui 
refponfum  cft :  Quidfrater?  Satismagnuscft 
utateDominus  appelletur,  Deniqueficdo- 
minaturGeneva?  Calvinus*  11  r  eumoffendere 
iitlonge  periculofius,  quam  regem  Galliae  ici 
ipfa  regia.  Sciunt  ha?c  innumerabjles  ab  eq 
ejecti5&miferevexati,quosenumcrarelonga 
cflet  hiftoria.  Oftendat  nunc  tale  aliquid  vel 
feciiTe  vel  docuilTe  Apoflolos .  Sed  redeamus 
adinftitutum  Li  brum. 

Calvinus  8* 
Hisereovitijsjuftamac  dcbitam  tnercedem 
fepenaicDcus^dumhomiucsaiioquinon  ftu- 


pidos,cVaIiquadoclrinafinfl:os,brutaquada 

iocordia  in  fcedos  pudcndofque  crrores  pro- 

labi  finic.  Hoc^quanquam  non  in  tempore,  ut 

decebat ,  remedij  adhibendi  caufa  metiitatus 

fum  :  ubicamenreipfaedo&usagnovimona- 

deo  miratus  fum  multos  efle  in(i)Italia  tabe  if- 

ta  infeclos .  Quoddicononmodoin  bonam 

partemaccipient,equi  &(2)modefti  illiusgen- 

tishomines  ,  fedincorrigcndo  ($)  patri|fu* 

malo(quodutinam  nonalijs  quoqueregioni- 

bus,&prefertim  Gallige  noftr^  communaefo- 

fet)mihi  libenter  fubfcribenc. 

Vaticanus  # 

Eiloper^pretium  perfpicere  curfioc  pottfli- 

mumde(i)Italisdicat  &  Gallis.  Csetera?  na- 

tiones  Calvinumagisex  fcriptisnoruntquam 

ex  moribus,  Hinc  fit  utcum  multi  remotarum 

gentiumhomines  habeant  pro  Deo,quod  cius 

vitam  putantipfiusprofeflionirefpondere.  Ex 

Ictusno-  italia  vero  &  Gallia  multi  Gcnevam confluunt 

mea(ut  gclonginqua  confuetudine  Calviniingenium 

mthtqut  nonnulli  deprehendunr.Id  cumantea  patefic- 

dem  vtde  bat,tum  veroin  Servcto palam  fa&um  eft.  Na 

turjex.  quotemporeeratibi  Servetusin  vinculis,  ve- 

frtmttar  niceoforte fortuna  Italus  quidam  L5tuscele- 

fume»toy  bris,cui  cumde  Serveronarratum  efler,dixit  fe 

ubt  dtctt^  nunquameiusfuiflefententiae  ,  utaliquis  pro 

GrtbtldM  opinionibus  quamvis  hsretitis,moreretur,  8i 

aCahtno  a^  \c\  ratiot\esiuasadduxit4  Deindcdeopini- 

fuperbe     one  Serveti,quidixiflet  Iefum  Chnilum  etiam 

npudU  -  quodad  humanitate  attinerct,efle  verum  na- 

tu.idem  turalemqueDeifilium,  exipfoDeo  &  virgine 

ethtc  dt-  genitum3nonnulladifleruit,&eamfententiam 

ettttr.     /ibinon  admodum  difplicere  dixit  s  quin  fe  a 

puero 


puero  ita  fcmper  fenfifle.  At  fratres  £111  protin* 

orTenfi,eum  in  Serveti  opinione  efle  dixerunt, 
cV  li  perfeveraret,uthafreticumdevitandum. 
Ccepitilleut  derevaldeardua  fufpenfus  eos 
rogareucfiHconventumdarent ,  ubiratione 
fuam  palam  polTet  exponere:  Autfaltem  aures 
Calvini(cuiusauthoritatem  ipfefemper  plu- 
nmifeciflet)fibiconciliarent  ,  utabeoeade 
retanti  momenti.apertiuspofietinititui.   Sed 
nihil  impetravit.Itaque  ea  de  re  graviter com- 
motus  difceflit.  &  ad  Vincentinos  fracres  ea  de 
rc  literas  fcnpfit  .    Pra?terea  Lelius  quidam 
Zoiin5  literas  Genevammiiitadamicumfuum, 
in  quibusfcribebat  Abelis  fanguinemconque- 
riadDeum,&forcutCainusnoninveniretpa* 
ceminterris.  ItemBernardinus  Ochinus  re- 
dux  ab  Angha  Genevam  pcrvenic  poflridie 
quam  Scrvetus  combuli'  eit,ad  cum  venit  qui- 
dam,  quieimortemServetinTrravit.  Bernard* 
vero  ita  locutuselt,  ut  appareret  ei  non  pro- 
barifactum:  Quxieseumreddidit  invifum. 
Ad  ha?c  vencrunt  a  Rhxticis  fratribus  quac- 
damcarmina,inquib9dicebatur  vnum  Serve- 
tuma  Calvinoextindlum,fed  revixifle  innu^ 
merabiles  :  Corpus  cius  crematum,  fed  animi 
intactam  remanhfle:  Si  Chriitus  ipicGenevam 
veniret,forcutcrucifigeretur :  Non  eiTe  jam 
eundumGenevamad  ChriftianamLibertate. 
lbi  enimeflealterum  Papamjedquivivostor- 
reretjcum  Romanus  prius  furTocaret:  Nam  fere 
univerfiltali,etiam  qui  Calvini  doclrinaappro- 
bant,tum  eacrudclicateoffenfi  funtgraviflime, 
quod  &  in  Gallia  magna  ex  parte  accidit.Harc 
rcs  natiorib9  hisCalunureddiditiniquiorenv 

(2)  -fcquo* 


j£quos  modeftofquevecateos,  quifubfcribut 
«ius  crudelitati  (3)  Et  quo  nihil  habent  melius 
id  patrias  malum  appellat  Calvjnus,  videlicee 
quod  nolunt  cuivis  homini  temere  crederc  i 
Quod  autera  Italorum  maximum  vitium  eft  , 
ciusnuIIammentionemfacitCalvinus  :  Lo- 
quordevindi&aecupiditate,qua  nimirum  la- 
borant  muhi  Itali  tS  unt  enim  Itali  natura  vai- 
de  boni  aut  valde  mali  ♦  Sed  quoniam  id  viti° 
um  Calvino cum  Italis fic  commune  eft,  ut eis 
palmam  prasripuerit.prudenterde  eotacet. 
Calvinus^. 

Vulgaris  hic  morbus  eft,ac  fere  ubique  reg- 
nat,quod  ut  quifqueingenijagilitatepolletj; 
itaeumtitillatinaniscuriofitas,  Sed  inltalis 
forte  propter  rarum  acumen  magis  eminet  ♦ 
Vaticanus, 

Mavult  fimplices  et  bardos ,  quibus  poflTee 
«juidvisperfuadere.  IngeniorumLumina  re- 
tormidat,&extinc*tacupit,nedetegatur.Ta- 
lis  fuit  olim  praeftigatbr  illc  Alexander  pfeudo- 
mantis,hoc  eft,falfuspropheta,quia  iuis  pra> 
itigijs  Chriftianos&  Epicuraos  remouebat. 
Tumipfe  Calvinus  deingenijacumine  potif» 
fimum  gIoriatur,&  multa  tam  argute  diflent, 
ut  ea  nemo  intelligat :  Scd  vult  folus  eiTe,quo 
poflit  maiori  cumlucro  nundinari.  Pergit  dc~ 
inde,&eos  quife  eius  crudelitatis  miniftros 
praebere  noIunt,Serveti  diicipulosappellat ,  ut 
«osreddat  invifos.Hic  enim  quorundam  mos, 
ut  quicunque  eisnon  aflentatur,is  infcrni  ali- 
quo  nomine  denigretur :  Atheus,  aurLiberri- 
nus,aut  Anabaptiita3aut  quid  aliud  huiufmodi 
Tocfitiiri  ojicmquidemmorera  didicerunta 

^patri^ 


patribusfuis,  quiflc  foIebantpugnare:5ama* 
ritanus  eft ,  Darmonium  habet ,  quid  eum  au- 
<litis>Hac  difFamandi  ratione  alios  imperftos 
ab  eis  audiendis  abfternent,atqueita  victori- 
amnon  auditis  alijs  obtinent .  Dicit  deinde 
eoseiTeMadianitarumfimiles  ,  cum  nulliun- 
quam  Madianit^  magis  intcrfcfe  diffiderint  , 
quam  ipfe  cum  fuis  .  Atque  ubi  propofuit  fe 
contra  Servetumfcripturum,  utalios  ad  fo- 
brietatem  revocec  3  caufam  fui  facli  iicrcd- 
dit. 

Calvinus  io, 
Si  quisobicijatvel  ignavum  eflebellum,quod 
mortuo  inf  ertur ,  idque  nonobfcurum  aiffi- 
dentia?  meaefignum  efle,quod  nunc  mortuo  in- 
fultem  ,  cui  vivo  &Loquenti  pepercenm :  vel 
crudclem  effe ,  quimortui  hominis  umbraral 
infccler :  Vtriufque  prompta  eft  facilifque  de- 
fenfio.  Egocnimquamdiu  fpes  fuit  eius(x) 
ad  fanam  mentem  revocandi ,  privatim  ope- 
ram  mcam  impendere  non  deftiti. 
Vaticanus; 
Koc  eft  ad  opinionem  Calvini.Nam  pro  in* 
fanis  habet,quicunque  cum  ipfonon  fcntiunt. 
Sed  fingamusfanumefleCalvinum,quomodai 
ad  fanam  mentem  revocare  potuiffet  eum  j 
qucm  tam  iniquetraclabat?  Pra?cipere  folenc 
Rethoresde  concilianda  auditorum  bcnevo- 
lentia,  quo  perfuaderipoflit .  Nam  a  quo  quie 
alienum  animum  habet,  ab  eo  perfuaderi  non 
poteft.Calvinus  orator  bonus,utServeti  bene- 
volentiam  fibi  conciIiaret,eum  confeftim  ra- 
puitincarcerem,omnesad  eum  aditus,ijs  qui 
cum  confolari  ^aut  ci  conciliura  dare  poffenr, 


diligentiffime  pneclufit.  [Omnes  fuos  collegas 
in  eumincendit  :.  ipfe  eum  in  carcere  abfen- 
tem  quotidianis  concionibus  ad  populum  infc 
vidioiiflime  traduxit.His  rationibusconciliata 
Serveti  benevolenti33eumad  fanam  mentem 
revocare  conatus  en\  SimehercleCalvinum 
audire  et  ab  eo  difcere  Servetusihtuilfet,  his 
imquitatibusdeterreripotuiflet, 
Calvinus.  n. 

Acnedubijs  narrationibus  Leclorcsmorcr 
tantum  (i)  fimpliciterreferam  ,quod  duabus 
antc  mortemfuam  horis  verum  eiTe  coram 
multisteitibusconfeiTuseft.Quummeum  co\- 
loquium  petijlTet (2)  mifli  funt  duo  Senacores 
C3)quimeincarcerem  deduccrenr. 

Vaticanus. 
I  Quam  fimplicitermox  videbimus(2)Pra?tcr- 
ca  quod  eftpra:cipuum,Negaverat  feiturum 
nifipcrmifluSenatus.EtquiSenatumprimoad 
capiendum  Servetum  pene  coegerat ,  is  nunc 
eum  jam  ad  mortem  damnatum  adire  fine  pre- 
fidio  non  audet .  Itaque  hancpuerilem  Calvi- 
nifimulationemipfi  Senatores  admiratifunt. 
(3)IncarceremCalvinus.(  Chrilti  Difcipulus ) 
a  Senatoribus  honorificededucicur:  Servetuj 
fum  macum  ignominia  a  licloribus duclusfue- 
rat.Nunc  confer  cum  Calvino  Chriftum. 

Calvinus.  12. . 
Quidnam  vclletrogatus.  dixitfca  me  vcniam 
petere.  Vaticanus, 

Expeclabam  ut  confitcretur,  que  tu  paulo 
ante dixcras,  videlicet  quod  tu  privatim  ope* 
ram  tuamad  eum  fanandum  impendifles .  Ni- 
Iul  taleconricctur,  &  tu  aobis  iiludis,  ncque 

pro- 


promiiTii  praeitas.Non  idemeit  veniam  petere, 
&ilIaconfiteri4AnputasomnesitabardoseiTe 
ut  iit.am  arte  nemo  animadvertat?  Sia  prorpif- 
fis,oitc"dc  illum  ea  eiTe  confeiTum  .  Sed  quoni- 
am  callide  difTimulas  ,  ego  prote  narrabo»  E- 
rat  Servetus  paulo  iracundior.Cum  incidiiTet 
in  CalvinumJiominem  extrema»iracundia?>& 
ab  eo  ita  inique  tradtatus  fuiiTet  in  vicula,ex- 
aceibatus  ita  eft,utineummulta  magis  iracu 
de,quamChriiHanedixerit.  Adeaquii  Calvi- 
nus  refponderit,quinonadfuerunt,  conijciac 
exeiusicriptis&concionib%quasineumtoto 
illo  tempore  habuit:  Igitur  Servetus  poitquam 
fibi  morteminitare  vidit ,.  coepit  de  reddenda, 
ratione  Deo  cogitare  :  &  quoniam  intempe- 
rantius  locut'  ruiiTet,a  Calvino  veniam  peti- 
jt,non  propter  doclrinam ,  nequequiaCalvi- 
nus  ei  unquam  benefeciiTet,fed  quia  Servetus 
maledicla  malediclis ,  cotra  Domini  precepm, 
lependiiTcr.  Hxcdiflimulans ,  tcnebrasofTudit 
oculislcclofum,quaiiScrvetimodefHaCalvi- 
num  reddatinfontem.  Hic  fubit  illud  quod  in 
proverbij  S :  Dt\>es cttm  fectt tnfurtam  tnfuper  mi~ 
ttatur  :  Paufer  cum  affeclus  efl  tnjurtafuppltcare 
cogttur:  Servetus  capitis  damnatus,a    Calvmo 
damnatorefuo  veniam  petit .  Calvinusveniii 
Serveto  ncquc  viventi  dedit,neque  mortuo,ut 
oltendit  totus  hic  liberin  illum  accufatorie 
fcriptus,&conciones,cVquodeos  tamacerbc 
6V  verbis  ,  &  faclis,  &  fcriptis  infedatur ,  qui 
Servetiviceaudencvelmifereri.  Enpaltorem 
ovium  Chrifti,quianimamfuam  ponat  proo- 
vibusfuis:en  hominem  ChriiHanu,quiSolem 
•ccumbcre  non  patitur  fuper  iracudiam  fuams 

Calvinus 


wlvlnus  r^. 
Ego  vero  ingenue  praefatus(  r)  me  nunquarii 
jriyatasinjurias  perfccuturrjjquata  potuima- 
luetudine  admonui :  jam  mc  ante  annos  ,16  * 
hon  fine  prafenti  vitae  difcrimine  obtulifleme- 
am operam  ad  eum fanandum,nec per me  fte- 
tiffe^qub  minusrefipifcenti  manum  pi  j  omnes 
porrigerent»DeindeLiteris  privatiscum  ipfo 
flacideegifle  3  necullamcaptafleoftentatio- 
nem,Denique  nullum  a  me  benevolentia?offi- 
tium  fuifle  pretermifliim,donec  Iibris  meis  ob- 
jurgationibusexaccrbatus  (2)  rabiemmagis 
quambilenerfudit. 

Vaticanus 
.1.     Negat  fe  unquam  privatas  injurias  per~ 
fecutum,quiviridi#aecupiditateficardet ,  ut 
cum  nemo  de  Magiftratu  quidem  oflFendere 
auflt  ulla  minima  ore,nifi  velit  fufcipere  inex- 
piabilesinimicitias  .   Atquehajcfunttotiilli 
nationi  notiffima,  Ehimvero  eft  operae  pretium 
cxijsquaefcripfit  3  cognofcere  homihis  ergai 
Servetum  benevolentiam  .ScripfitCalvinus 
Commentaria  in  Ioannem,quibus  commenta- 
rijsepiftoIamprefixitRobertus*Shephanus,in 
qua  Calvini  in  refellendis  alioruoi  opinioni- 
bus  modeftiam  mirifice  pi  edicat  Jn  prima  fta- 
tim  pagina  eorum  commentariorum  Calvi- 
nus  Servetum  his  verbis  aggreditur :  Servetus 
fuperbiffimus  ex  genteHifpanica  nebulo,  En 
modeftiim  dignam  quam  Robertus  ad  ccelum 
cxtollat .  Sed  Facit  Robertus  quod  caeteri  Cal- 
viniDifcipuIi:Hominem  tantifaciuntut  eius 
facla  et  dicta  omnia  nullo  j  udicio,ne  confide- 
rata  ouidem,  ccrutira  celebrent  •  Quo  quif- 


queeum  magis  laudavit,eoChrifti  amorefL 
Adducam  aliud  exemplum  modciha*  Calvini 
in  Servetum.  In  Libro  de  fcandalis,pag.  59* 
fic  fcribit;  Promultis  unum  exemplum  Serve- 
tifufiiciat.  Is  enim  Lufitanicofaftuinflatus  , 
magis  etiamnum  propria  arrogantia  turgens  9 
hanc  fibi  comparandi  nominis  rationem  opti- 
mam  eife  (latuit ,  il  omniareligionis  principia 
convelleret .  Quicquid  ergo  de  tribusin  Deo 
pcrfoiiis,  olim  ab  ipfo  Apoitoloru  feculo  tradi- 
tum  a  patribus,  &  continua  astatu  ferie  ab  om- 
rribus  pijs  receptum  fuit,non  modo  tamque in- 
fultum  repudiat,ted  plufquam  atrocibus  con- 
vitijs  exagitat  ac  profcindit .  Tantumcani- 
na  illa  mordendi  latraudique  rabies,qua ebul- 
li unt  omnes  fcriptorum  eius  paginae/atis  tef- 
tantur  ,qualis  hominem  fpiritusinitiget .  Ad 
rem  vero  ii  venias,fatis  perfpicies  jcjuna  inanis 
gloria?  fiti  jaccenfum,abfurdiffima  quequaj  deli- 
iiacupidehaufiiTe,quibusfefeinebriaret ,  &c. 
Intenm  multa  fpeculationum  plauftra  congc- 
rit,que  adeo  nihil  habentcoioris,  ut  facile  fano 
cuivis  hominiconitetmon  niii  cceco  fui  amo- 
re  fafcinatum,poiTe  ita  deiipere.Hecfunt  verbal 
Calvini.Credam*  igitur  eum  vitam  fuam  ob- 
tuliireperindepropterServetum,in  quem  ca- 
ninam  hanc  mordendi  Latrandique  rabieirt 
(benevolentisefuae  judicium )  ebulliverit,ut  of- 
tenderet  quali  manfuetudinis  fpiritu  initigare- 
tur,  Etpoiteanonerubefcit,  publicatis  toto 
orbe  libris  diiTerere  (2)  Deeft,&  qui  Servetumi 
vivum  torruerunt.  En  pietas,deberct  hoc  ial- 
tem  dicere  fine  rabie .  Caetera  quae  deinde po- 
eitj  omicto,quod  Scrve»  Ubros  non  babeo  & 


Calvino  credere  periculofum  nimis  cft.  Subi)* 
Citdeinde. 

Calvinus.  14. 
Cum  monendo  &  hortando  nihil  profice- 
rem  nolui(i)  fupra  magiitriregulamfapere(2) 
nam  ab  haeretico  homine  qui  autoehataehrttos 
pe^cabat ,  fecundum  Pauli  Apoitoli  prarcep- 
tum^difcefTu 

Vaticanus, 

CallidetacetquidrefpondeiitServetus:  & 
tamen  fupra  dixcrat  fc  relaturum  quid  Servet? 
duabus  ante  mortem  fuam  horis  confeffus  ef- 
fet  ( 1 ;  Magiitri  regula  eit3  peccantem  admone- 
refeoifum:Deindeadhibitounoauta!terotef- 
re:  Poftremo,dicereEcclefia?.  Calvini  pama 
udmonitiofueruntilla^quxfuprapofuiir^con- 
vitia:alteracaicer:  tertia fafces ,  Hancratio- 
nema  Magiiho  Chrifto  nondidicxt(2)  vide- 
licet  Calvinus  hoc  loco haereticum  appellat e- 
um,quialiquoties  admonitus  non  paxet  :  & 
reclc  fane.  Sed  cportct  admonitionem  eiTe  & 
bonam  &  veram  .  Bona  eit,quae  a  charitate 
profieifcitur  :  Calvinianaadmonitiofuerunt 
vificulaiTalisadmonitioetiamamicumalie- 
nare  poiTet^tantum  abeit,ut  alienatum  revoca- 
re  valeant.  Veraadmonitioeitderc  vera  ,  Sc 
inquais,qui  admonetur  peccarefe  videat  ; 
Vt  11  ebrioium  rite  moneas  &  amice  ut  fe  cor- 
rigatjii  non  parebitaliquotiesmonitus  ,  erit 
pertinax  & habendus pro  publicano.  Quod  fi 
Servctusa  Calvinoamicc  6Y  exChrifii  pra:- 
cepto  monitusfuiifet ,  cV  errores  fuos  vidcns, 
tamen  la  cis  pcmnacuer perfevcwflet,  recle  a 


Calvino  vocareturharretic^Sed  talemnonfu- 
iiTe,oftedit  ipfa confefTio  Calvini,qui  fupra  dix- 
iteum  veniapvtijfTeabipfo  Calvino,id  quod 
fuitanimiccrtenonpref;acli,nequepertinacis 
nequcfe  facile  ficdemitteretCalvinus.  Quod 
iiiic  errorcs  fuos  vdifTet  Servetus,  quomodo 
viditmodeftiam,nonfuifTeteigraviustrrores 
conhteri,  quam  a  Calvino  •  ut  diclum  eft)  veni^ 
am  petere . 

*Caivinus  i?« 

Ad  populum  quod  in  pJaufibili  caufa  me 
iion  venditavi,  modefti$,non  timiditatitribu- 
en  t  x  qui  &  b  oni  I  n  dices. 

Vaticanus. 

Hic  Locusclariorfiet  txpagina  66  5«  ubi  fic 
loquitur  Calvmu$  :  Qum  varie  denique ,  di- 
iique  verbis  certatumforet,&  fubinde  queri- 
moniam  illamrcpeteret  :  Non  deccre  pietatis 
caufasmcarceretraClari  .  Refpondiquod  ve- 
rum  erat,&  initio  pefat*  eram^nihil  mihi  fore 
gratius,quamfiin  tcmplo  &totopopuloaudi- 
entediiceptaretur.  Curigitur  factumnon  eftj 
fi  utrique  gratum  crat  ?  Qjuod  fi  poftea  recufa- 
vit  Servetus,cur  id  modeilia?  (u$  tribuitCalvi- 
nus,non  recufationi  Strveti?  Iam  quod  caufani 
vocatplaufibiIem,deTrinrtate  loquitur  ,  quse 
in  vulgus  ideo  plaufibiliseft,  quod  vulgu  snon 
aliam  Trinitatem  no\it  aut  comprehendit5 
quam  qualis  a  pafturibusdepingifolet. 

Calvinus,  U.  . 
Quinpotiusformidavi »  nefi  argumentumt 
illud  ex  animo  &  feno  traclandum  fufcipe- 
icm^maUvglifortealiquiautbiafphemiobftre- 


perentmcpugnandinimiseifecupidurri. 
Vaticanus  • 
Curergoquodamdie  Dominico  frequentit. 
fima  concione  Serveti  (qui  tum  recens  erat  iri 
carcere  )opiniones  populo  expofuifti,  &  copi- 
ofe  traclafh  ?  An  malebas  cum  abiente  pugna- 
*e  quam  cumprefente? 

Calvinus.  17. 
Quarrt  prepoftera  obfecro  ifta  eft  humanitas, 
tit  fi  filentio  tegatur  unius  heminis  dedecus, 
Sathanaeaucupijs  mille  animas  proftitui. 

Vaticanus. 
Si  Serveti  errores  ifta  aucupia  funt,cum  mille 
animasSathana?  aucupijsprofticuis,  quieasa- 
gites  &  Camerinara  moveas,  Quamvisenim 
multa  diflimulas,mulcaque  trunca  allegas,  ta- 
tnenex  ijs  ipfis  etiam  in  Libro  mo  capientur 
multi.Poteritenimvenenumpotoreslaedere, 
ctiam  in  paulo  tuo,Iicet  de  vino  tuo  multum 
affundas.  Vidi  ego  homincra  qui  citatisa  te 
paginan^.  Servetirationibus,denon  bapti- 
iandisinfantibus5itafitcaptus,ut  dixerit  nihi! 
elTe  apcrtius .  Adeo  frigiax  funt  tua?  rationes 
Iamillud  qualeeft,  quodfe  fingitfollicitum 
eiTede  Saluce  animarum,  quo  poffic  corpora 
cremare,uc  poft  apparcbic. 

Calvinus»  18. 
Vtinam  fepulti  eiTenc  Serveti  errores.  Scd 
dum  eos  volitarc  audio,  cacerc  fine  perfidis 
culpa  non  licec, 

Vacicanus. 
Tuipfein  caufaesucvoIicent,vcenimpno~ 
ris  eius  libri  nullaferc  erac  mencio,ica  hic  po~ 
flcrior  pgceratatgjii  more  vendi  finetumulcu. 

Nunc 


Nuncpoftquamtuhominem  cum  hbnseoiK- 
bufliiti,  ardent  omnes  eius  legendi  cupiditate, 
&  putancibi  aliquidfuifTc  bonicontra  te,prop- 
terea  quod  tu  bbrum  &  tunccremari  volueris., 
&  nunc  malediclis  obruere  coneris .  Has  tur- 
basomnesexcitafti,que  fine  tenuitefbrent, 
Calvinus.     19. 
Quanquam  non  tam  huius  Lucubracionis  , 
quaminflict§homirii  pcena? ,  reddenda  Ratio 
eft  .    Nam  quicquid  a  Senatu  noitro  actum 
eft,mi'hi  paflim  aflcribitur.  Nec  fane  diflimula- 
bo  mea  opera  confilioque  jure  jn  carcerem 
fuifleconjeclum.  Quia  recepto  hiiius  civitatis 
jure  criminis  reum  peragere  oportuit,caufaque 
huiufqueme  efleprofecutumfateor.  Ex  quo 
convi&us,  menullum  de  pcena  verbum  fecifle 
nonfolumboniomnesviri  mihi  tefteserunt, 
fed  malis  ctiam  concedo  ut  proferant  fi  quid 
habent. 

Vaticanus. 
Principiocum  rumorelfet  opera  Calvini 
fuiflecaptumServetum.,amici  Calvini  id  ne^ 
gabant,ut  Calvinum  ab  hoc  crimine  defende- 
rent .  Nunc  ipfe  fuis  hanc  defenfionem  pr*- 
ripit;fe  authore  fa&um  confitetur,  fed  jure  fac-* 
tum  amrmat,  quod  an  verumfit  poft  difputa- 
bimus 

Calviuus.  10. 
Sed  quatenus  progreflus  fum,  non  tanti  efl 
utpubJico  libro  Caiumniam,quam  mihiafper- 
guntvel  turbulentihomines,veI  maligni,  vel 
ftolidi  &  ebriofi,purgetur  .  Alia  uc  vidio  caufa. 
nuncagenda  eft. 

Vaticanus. 
8  uj  Attendi- 


^aticanus. 
AttenditeperDeumimmortalemhominisa- 
fiumum  &  concihum,  horrebitisfi  vcre  perfpe- 
xericis.Vtilc  oitendere  non  (blum,fe  redtt  fecif- 
fe,fed  itaetiam  omnes  he/ettcostracTandos  elfe 
iit  tracTatus  eit  Servetus,    Venitin  mentem 
concilium  Hamanis,  qui  pro  ni hilo  duxit in  u- 
nam  Mardochaeum  mittere  manus  i  uas.  audie- 
xatenimquodeffetgetisludaea?)  magifquevo- 
luit  omnemludeorum^quxeratin  regno  Af- 
fucrijperdere  nationem.  Sic  hic  novu  s  Haman 
parum  habet  unum  extinxifle,   nifi  detur  infu- 
perpropemoduunivcrfohominumgeneri  pa- 
yia  facei  e,v  t  oltendem^ .  Vult  enim  occidendos 
ciTe  omnes  haereticos: hf reticos  etia  vult habe- 
iiomnes,qui  abipfo  dimdent.  Ita  fiet  ut  ora- 
nesPapi^ta?,Lutherani  &  Zwingliani,&  Ana  - 
bapiita?,cVfiquialijrunt,fencentiaCalvinifint 
jnrerficiendi,foliquefuperfintin  terris  Calvi- 
ruani  cum  Turcis  &  Iudaeis,quos  excipit.  Nam 
illosomnesaCalvino  difliderc  poftea  oiten- 
demus. 

Calvinus.    21  = 
An  Chriftianis  judicibus  hatreticos  punirc 
juceat. 

Vaticanus. 
Quaefo  vos  lecTores,  vt  utriufque  dicTa  bcnig- 
neaudiatis.    Hoc  volooftenderc  ,  nullama 
Calvino  ad  hoc  probandum firmam  rationem 
aut  authontatemadduci,  eumque  iola  reg- 
nandi  cupidine  ,fanguinifque  inexhauflafiti 
omniahxc  dicere,  quardicit .    Hjec  nifi  plana 
fecero  ,non  recufo  guo  mjnus  omnes  me  dam- 
aent, 

Calvi- 


CaJvinus,  i%. 

Atque  ut  hic  mihi  cum  duobus ,  homimin* 
generibus  negotium  eft ,  ita  dilundte  utrofque 
uc  merentur,tracl:abo  .  Multihodie  func  tur- 
bulenti  homines,quibus  fi  Iiberum  foiet,qui^ 
quid  intus  conceptum  habent ,  effutire ,  nihil 
non  proerfraenifuaaudaciaconvellerent.  Iftis 
non  mirum  ert  fi  tantopere  arridet  impunitas, 
Licentiaemater.facile  etiam  fubfcribent  Epi- 
cursei  omnesac  Lucanici ,  quorumvoluptati 
hoc  unumdeeft,  quodquarinterfe  clanculum 
&  amigmaticc  facriiegia  obmurmurant  3  pieno 
ore  creparenon  audent. 

Vaticanus. 
Qua»fote,Domine  Calvine,fitibili$  efletde 
hseredicate  cum aliquo,  &  is  a  Iudice  polhila- 
ret,utfibiloquilicerec,cibinonliceret,nonne 
tibi  diceresfieri  injuriam  ?  Curalijsfacisquod 
tibi  fieri  non  vis  >  Lis  eft  de  Rehgione  ,  cur  a- 
lijs  os  prsecludis  ?  Nifiquiatibi  maleconfcius 
metuisnedetcgaris  aut  vincaris,acqueicade- 
ijciaris  dedominatu  tuo  ?    Quem  vero  Lu> 
theru  m ,quem  alioqnin  tanti  facere  foles ,  ap- 
pellabisJEpicurxum  ne  an  imperitum?Is  eniin 
inpoitillisin.13  Cap.Math.ficcontrateloqui- 
iuv.fiic  yero  W<r,vt  malefani  haclenus  fuerim9, 
quiTurctis bello,  heranieosigne,Iuda?os  necis 
metu,£5?^/^injurijs  voluimusadfidemcom- 
pe!lerc,^z/^»w  noftris  viribusevellerc,acfi  " 
nos  lili  efTemus,quibus  potertas  efTet  in  corda  " 
&fpiritus,  &innoftra  manu  ad  juititiam&  " 
pietatem omnes  homincs  revocarc.  Quod  ^  " 
B  iiij  unus" 


a,unus  Deus  non  faciat,  manat  perpetuo  infcc- 

5,  tum .    Nos  ifto  paclo  vcre  homines  potius  a 

3>  verbo  avellimus ,  eos  perimendo  ne  poflit  iq 

3,  eis  ahquid  operari :  &duplicis  necis(  quantu 

3y  in  nobis  eft)  non  reos  conftituimus:Corporiss 

s>  quodperdimus  mortetemporaria,  &  anima- 

s,  rum,quasin  gehennamdetrudimus.morteaf- 

s,  ficientesxterna:  Poftea  jactemus  obfequium 

s,  nospra?ftitifle  Deo,acpecuIiarenobispoIIice- 

3,  murhincincselopnemium.  Iurefgitur  dcbe- 

3,  bathiclocusinquifitores  harreticorum  et  ho- 

,,  micidasillosfquioberrorem  quemlibet,quiip~ 

sy  fis  videtur,  homines  adeo  facile  maclant ,  il 

s>  non  effetillisfrons  ferrea,etiamfi  quandove- 

ss  re  hajreticos  in  manibus  haberent )  perterrefa- 

J,  cere.  Nuncautem  exurunt  veros  fanclos,  & 

3>  funt  ipfihaeretici.Quod  quid aiiud  eft,quam  e- 

ss  vellere  triticum,  &prarfeferreevulfionemzi- 

a>  faniorum.  HaxaguntiftiHomines  vereamen- 

tes,&pr£terea  nthU ,    VideCalvine,  hic  Lu- 

therum  a  te  cfamnari,&  viciflim  ab  eo  te  ha?- 

reticum  &  homicidam,  &  frontis  ferrea?,  & 

amentem  appellari,   Audi  nunc  vcftram  con- 

cordiamprcoicare.  Sedquid  unumLutherum 

commemoro  ?    ImprefTuseftLiber,cuitituIus 

eft  :   Deharreticis  an  fintperfequendi,  quoin 

Librocitanturplurimi  autores,  quos  univerfos 

tu  damnas  .      Citantur  cnim  ibi  Aueufhnui, 

Hieronimus,Hilarius,Chryfoft.Theophilaclus, 

Pellicanus,  Lutherus,  Brentius,  OttoBrun- 

feldius,  VrbanusRegius,  CadiusSecundus,  S» 

Caftalio,GeorgiusRenbergius,  &  ipfeloan- 

nesCalvinus,  &alij  multi,  quiomnescontra 

Calvintim  pugnant ,  cjuos  oranes  nunc  Cal- 

vinus 


uiftus  unoinfafce  colligatos  conjecit  una  fe- 
cum  incineresServeti  :  Tantasfaneinferias 
inimico  fuo  mittens,  taotadt  ulcifcendi  cu- 
piditas,  Htpoftea  audetdicere,eos  facrilegia 
obmurmnrare:  quafivero  non  fit  venfimilius 
eum  facrilcgia  &  portenta  meditaii,qui  fibi  fo- 
Ii  ac  fuis  loquendi  poteftatem  permitti  poftu- 

Calvinus,  23» 
Denique  quotquot  poena?  metu  fnagis  quam 
pudoreamaie  (cribendo  cohibentur ,  indig- 
na  tijrannideEcclefiam  opprimicontendunt, 
nificuiquclibcrum  fit,qua;  placuent  inluccm 
proferre, 

Vaticanus. 
Malefcribereputat  omnes  ,  quinonipfius 
arbitratu  fcribunt.Itaque  cos  non  folum  afcri- 
bendo,fed  etiama  loquendo  arceri  poftulat, 
utlibifoli  quidvis  effutiii  liceat,  &hancne- 
gat  eifetijrannidem.Pergit  deinde  &  difputat 
contraServetumqu2edam3queegohicnonpo- 
nam.NonenimServetum,  fedventatem  cle- 
fcndo.  Ad  finem  fic  loquitur. 
Calvinus.24. 
Ad  ha»c,unde  inter  fidei  violationem ,  &  a- 
lia  maleficiadifcrimen,  nifi  ex  cerebro  fuo 
fumpfit? 

Vaticanus. 
Facillimefumi  poteft  difcrimen  hocvelex 
parabola  de  fatore,  ubi  qui  femen  acceperunt 
inter 'faxa  vel  interfpinas,  fidem  violant&a 
veritace,  quamlceti  acceperant  defcifcunt,hic 
proptercuras,  ille  propcer  perfecutiones,  & 
tamen  cos  nulla  lex  interfici  jubec,  Cur?  quo- 
B  v  niam 


niam  fidem,violant:  fedproxjmononnoeents 
quernadmodum  nec  invidi  ,  nec  avan  aut 
yindi&r  cupidi,fi haec  vitiaintus  claufa  tene- 
ant.QuodfiCalvinus  vultomneshos  interfi- 
cere  (qui  tamen  fidem  violant,  &  in  Dei  con- 
fpectu  nihilo  funt  funbus  authomicidis  meli» 
oresjquis  fupererit  ? 

Calvinus  %$. 

Si  vult  Chrifti  adventu  mitigatum  effecon- 
tra  haTefesrigorem,teitnr-onium  proferat. 
Vaticanus. 

Quomodo  mitigatum  ?  AnteChrifti  adven- 
tumnullafitin  totaLege  hxreticorummen- 
tio:&  tuiliic  ha?reticorum  pamam  petis  ,  ubi 
nihil  nominatur?  Namfi  putasrigorem  non  ef- 
fe  mitigatum  ,  oftende  rigorem  ullum  Legis 
fuiffein  ha?reticos  ante  Chrifti  ad ventum:6f- 
tende  nomen  haereticorum.  Neque  vero ncgo 
tumquoquefuifTe  hareticosifed  meos  poe- 
namLegeconftituinoninvenio :  Atin  novo 
Teftamentoevitandos  invcnio  .  Itaquepoena 
non  eft  vel  mitigata,  vel  mutata:  fed  in  novo 
Tcfiamento  conftituta  &  inde  petenda. 
Calvinus,  26 

Prodit  alter  fanaticus  ex  fuo  antro,  qui  Ser- 
Tetum  vocat  optimum  fuum  fratrem ,  &  ideo 
puniendoseffe  negathaereticos,  quia  fachso- 
racuiis  fenfum  quifquefuo  arbitno  affingat, 
utcerta  veritasquafi  nubibusobvolutajaceat, 

Vaticanus» 
Indignatur  ciTe  alique,  quidicatfacrasliteras 
cfTe  obfcuras:  ipfe  putat  apertas:In  quopug- 
nat  conrra  Zwinglium,  qui  putat  obfcuras 
jpugnat  contra  feipfum,quiad  iias  tam  apertas 

Literas 


^cras  aperiendas  ,  pere  innumerosedidic 
Commentariosipngnatcontraeosomnes  qui 
badtenus  tam  multos  dehis  libros  &  fcnp- 
feiunt  j&qijotidiefciibunt,  ut  omnibus  le- 
gendis  non  lint  fatis  tres  ^tates  hominis.  Ipfe- 
metmprarfatiunculain  fuasinfhtutiones,  di- 
cit  fuuminiHtutionumLibrum  eiTe  adScrip- 
turas  in'elligendas  lnitrumentum  neceilari- 
unr.Deniquemultosjarnannosquotidie  con- 
cionatur,icnbit,  Difputat,  ad  declaianda  ea , 
quae  dicit  elTe  daiiiTima. 

Calvinus.27 

Ita  bonus interpres  fidem  ex  hcminum cor- 
dibusdeleremavult,  quampcenisfubijcere, 
quieamlabcfactant. 

Vaticanus. 

Non  delet  fidem  ex  hominum  cordibus  qui 
hereticorum  poenam  vult  in  adventum  Iudi- 
cisdifFerri:  nifi  vis  Chriftum  ipfum  accufare, 
qui  jubetufquead  meiTem  zizania  relinqui : 
Necitem^apoenJsvindicat ,  quivulteos  fuo 
tempore  a  Deo,non  permature  ab  hominibus 
puniri. 

Calvinus.28. 

Qualis  cnimcxtabitreligio?  s.Quibus  notis  # 
difcernetur  vera  Hcclefia  ?  3  .  Quid  denique  * 
erit  Chrift u«  ipfe  ,  fi  incerta  fit  ac  fufpenfa  ^4) 
Pietatis  doclnna? 

Vaticanus. 
I.Erit  fundata  in  fidecerta  de  rebu<  queTpe-. 
rantur,  noncernuntur,qualisfuit  Abrabami, 
qui  juflus  migrare,  parui  t ,  cum  nefciret  quo 
Vaderet :  Iuffus  mactare  flIium,obedivit,  cum 
tamen  eventumignorarct,  Sed  eius  cratccr- 

18 


ta  fides,quia  fidelis  Deus  promiferat.2.  Cha* 
s,,  ricate  .  que  a  fide  proficifcitur ,  cuius  precep- 
Uha.ij.  tio  ,  certa  eit,  Inhocenim  ,  inyuit  %  cognofcent 
jf.  Homines  Vos  ejfe  meos  difcipulos  >Ji  dtlexeritis 

Hehr.u  vos  /ntcrvos  3.  LapisofFenfionisijs  ,  qui  ni- 
/.  hilvoluntcredere,  nifi  quod  intelligunt.  Eft 

Ioha.20.  entmfdes  rerurn  yuA  non  cernuntur.Beati  ejui  non 
jj>)  Vtde/unt  &  credtderuntt  (4)  Pietatis  do&nna : 

Matth.j  Diligere  inimicos  ,  benefacere  ijs  qui  nobis 

malefaciunt:  Efurire&fitirelumtiam:  beati 

qui  perfecutionem  patiuntur  propter  Iufliti- 

Luc.G*     am  ;Vevobis,cumdevobis  benedicuntom- 

nes  Homines  :  ficenim  faciebant  laWis  Pro- 

phetis.Hec  &alia  huiufmodi  certa  funt,  eti~ 

amfi  ignorentur  obfcurf  ille  qucftiones  de 

Nota.  Trinitate,de  Predeftinatione ,  de  Eledione., 

*&   &  ce ter$,  propter  quas  Heretici  habentur  ho- 

mines, &  quas  multipij  ignorarunt. 

Calvinus  2?. 
Quantum  vero  Dei  probrum.  eft,  fi  ita  ( 1 )  flexi- 
loquus  cenfeturinfuisoraculis,  ut  nobis  jo- 
cofeilludat  PatquinificertaReligio  prodita 
fitinScripturis,  fequiturnos  ambagibus.amo 
fallacjjs  abipfo  fruftra  occupari. 
•  Vaticanus. 

Imo  quantumDeiprobrum,  nififitflexiJo- 

quus>Nam  fi  aperte  loqueretur,obijceret  mar- 

garitas  porcis,cum  oracula  legant  multi  porci. 

2.Cor.s  Primu  Paul»  ait,IudarOs  velatum  habere  vultii 

dum  Lege  legunt,  nec  poffe  intendcrein  Chri- 

(lu.quifinisLegiselt :  ut  vniverfa  Lex  Iudsis 

nihil  aliud  fuerit,  quam  flexiloquentia.  Atque 

Deuter.    idem  docetMoifes  \Qucefunt  abditainquit ,  ea. 

*S>  •*#   fHr>*  Vsmiw  pci  mfiri ;  $u*  #j>erta  tero ,  eafunt 

noftrOj 


noftrdi&>  noflro>'uh?filiorum in atcrnuvny  adexe-  3S 
"  yuenda  ornnta  cjua dtttafunt tn  hac  Lcge \  Quafl  sy 

hocdzceret :  Quxinhac  Legein  ceremonijs 
&  cateris  fignirkancur,  ea  nobis  oculca,  func 
penesDeumcondita»  Sedqua»nosfacere  ju- 
bet,u  t  de  amando  Deo  &  proximo,de  non  oc- 
cidendo,&rurando :  itemquede  facrificando 
i&rcsterisjea  nobis  apercafunt,  quod  ad  obe- 
dienciamattinet,  nteafaciamus:etiamiiqu2e 
ibi  latentjignoremus  .Haecenim  eftverafides 
&  obedientia,cantum  tribuere  Deo,  utfacias 
qua?jubet,  etiam  fi  nefcias  quorfum  fpectat. 
Ipfe  E/aias  oraculii  fuum  vocat  Librum  clau-  w^,  2j> ; 
fum,quemncc  iITiterati,necIiterati  poffmtin-  ir 
telligere.  In fine  Danielisfcnptum eft.id  ora-  z>antel. 
culumeiTe  obfignacumufque  adtempus  ulti-  J2%!>% 
mum,  necintelle&umiriabullisimpijs.    In 
pfalmis  proponuntur  qua»da£nigmata,,qua»  ni- 
hil  aliudfuntquamflexiloquentia  .  Hicccrte 
tatendumelt  ,  DeumeiTeflexiloquum,  necta- 
men  jocofeilIufifte,utcalumniamrCalvinus: 
Narn  Detglorta  efl  abfcondere  "verbumfil.  Calvi-  p      ,  ,A 

nusputatprobrumelTe.Neque  verodici  poteft 
in  novo  Teftamento  non  elfe  flexiloquium  , 
cumibi  fcriptum  flt,  Chriftumcumexternis  Marc.4» 
nonnifiparparabolasagere,hoceft,  flexilo-  ss-34- 
quentia:fed  Difcipulis  ommafcorfim  aperire, 
Ex  quo  apparet  facras  literas  non  nifi  a  Chrifti 
difcipulis  vereintelligi  poiTe.  Suntautem  Dif- 
cipuliChriiti  quiei  obediunt  &charitatem 
habet  ,ut  fupradi&um  eft  :  ij  foli  eas  intelli- 
guntrcaecerisquidem,  quamvisomniu  fcien- 
tiarum  peiitis,funtLaqueus#Viderelicet  Apo- 
caljpfira.mcra  effe  «nigmata,  qu*a  folisfapi- 

enti* 


cntibus,hoc  efr,Deum  timentibus  pjoulnt  pcf- 
kpee.j.  fpjci.  Eft  enim  Liber  claufus,quem  folus  ag- 
nusaperirepoteft.  Paulusipfede  Antichrifto^ 
&ultimatuba,&  Chrifti  adventu,  amigma- 
tice  vaticinatus  eft :  Deniquc  omnia  funt  £nig- 
matum  flena  ,  qua?  erit  maxima  Dei  gloria  , 
cum  haec  amigmata  fujs ,  hoc  eft  pijs  ad  ex- 
tremumaperucrit:  &  Calvinusputat  Deum 
afficiprobro  ,  ft  dicatur  rlexiloquus  ,  cum  ea 
demumvera  certaque  fidesfit  ,  crcdere  Dci 
di&is  flexi(oquis,qua?  nonintelligas^quoniam 
perfuafum  habeas  eum  eile  veracem.  Nihil  ve 
igiturcertumell?Imoomni.a,qucfuntnobis 
ad  falutem  adipifcen4am,&  ad  obedientiam, 
cfficiumque  noftrum  neceffaria.  Certum  eft 
caomniaeiTevera,  quc  funtin  facris  iiteris. 
Certum  eft  Iefum  effc  Chriftum ,  efle  Dei fili- 
uro,&  eageffiiiequafdeeofcnptafunt.  Cer- 
tum  eft  nofhotemporedete&os  effe  plurimos, 
&eos  itacraiToserrores  ,  vt  palpari  poflint, 
Certa  funt  pietatis  precepta,  de  amando  Deo 
&proximo ,  de  amandis  inimicis,  de  patien  tia, 
de  mifericordia,  de  benignitate  ,  &ca?teris 
huiufmodi  necefTarijs  officijs.  Sed  nos  ha?c,que 
funtofficijnoftrinegligertes  ,  de  Dei  officio 
fumusfolliciti,&  perinde  ,  ac  fi  ei  fucrimus 
aconfilijs.  De  eius  arterna  Ele&ione  multa 
difputamus,&dePredeftinatione,&deTri- 
nitate,  que  nunquam  vidimus  affirmantes, 
etqua?  funtantepcdes  omniacontemnentes. 
Hinc  nafcuntur  queftiones  infinitae ,  quarum 
cxitusfanguinis  inopum  &  imbecillorum,  ti 
ttobifcumicntire  nolunt ,  efFuflo  eft  , 
Calvinus . 

C&icf 


& 


CaVinus.  30J 
Quld  fupereft  ?  Nifi  ut  eiufmodi  homines 
viampetulantie  fuaera£h:ri,Scripturam  ,que; 
obftaculo  eft,penitus  fubmoveant. 

Vaticanus. 
Meracalumniaeft.  NonfubmovetArcam  ora- 
culi,qui  djcireife  claufam  .   Non  fubmovetE- 
faiseaut  DPnielis  amigmata,  qui  dicit  ea  intel- 
iecuun  iri  vitimo  tempore. 

Calvinus    31. 

Interea  verum  efte  ,  quod  nuper  dixi ,  appa- 

retjtum  Lucianicos,&craiTos  Bei  contempto- 

res,  tum  ttiam  omnestumultuofosfuam  cau- 

fam  agere,utomniaimpune  pertuibent,  dum 

Reltgtonem  tuendam  a  prtnctpibu  s fujclpt  ,  £$  Le- 
gtimpeents  ittndicari  no/unt. 

Vaticanus. 
Hicgraviterdamnat  Lutherum  fuum  &  Au- 
guftinum  ,ca?terofqueomnesquosfupracita- 
vimus  ,  &eos  omniaunoin  Fafce  impune& 
tutoperturbarevelledicit.  Callidus&  quo- 
rundamlarronum  fimilis ,  qui  viatores  admo- 
nent  utcavcant  a  latronibus,quoiufpitionem 
dedinent.Sic  Calvin^cumvelitomnia  pertur- 
bare3alioshuiu*criminisaccufat  ,nequishoc 
de  ipfo  fufpicetur.  C t  rtu  eft  in  peifccutionib9 
(qtialeshic  mclitur  maximeptjturbaiiomnia 
ut  ipfe  interficiendo  Servccononfolum  Ge~ 
nevamfuam,  fed  totampene  Europamper- 
turbavit ,  &  plurimorum  arimos  ^raviiiime 
labefaftavit  Jamquoddicitaliosiuamcaufa 
agere^hocipfemetagit»  Qlira  cnimcum  per- 

{ecu- 


fecutionem  pateretur,  fcripfit  contra  perfecu- 

tionem  longealiterquam  hic .  Ac  ne  quis  hac 

de  re  dubjtet,  ponam  eius  verba  ex  inftitutio- 

nibus  primis:  namin  fecundis,utcau(am  fuarri 

ageret,omma  perrurbavit  .    Sicigiturloqui- 

turinprimis  IrifHtutionibusCap,2.pag.i44. 

deexcomunicatis:  #*/vm>  autnobifcum  non 

23  covfenttuntm  eandemfidem  ,aute^m  ficon- 

»  fefTionem  /W^r/.rhabent:Deumtamen,quem 

33  ore  conftemury    opcribus  abnegant  ( ut  quos 

3,  ridemusin  omni  -wm  fceleratos  ac  perditos, 

>)  peccandivoluptateebnos  ,  malifquefuis  in- 

3j  dormientes )  huiufmodi  omnes  fuisfeinditijs 

j>  produnt  non  effe  ad  pr^ferts  Ecclefic_  membra. 

3>  Inhuncufum  conthtutefuntexcommunica~ 

3j  tiones,quibus  a  fidelium  confortio  abdicaren- 

3,  tur  atque  expellerentur  ii ,  qui  ridem  Chri- 

3,  itifalfoobtendenres,  vite^equitia,eilre;nique 

„  peccandi  ficentia  nihil  aliudiunt  quamfcan- 

„  dala  Ecclefie^  ideoqueindigniquiChnftino- 

3,  mineglork-ntur.Primum  ne  cum  Deicontu- 

3,  meJia  interChri/rianos  nomiuentur,ac fi  fanc- 

9,  ta  eius  Ecclefiaforet  malericoriim  &  publica 

3,  improborumhominumconjuratio.Deinde  ne 

w  frequenticonfuetudine  alios  corrumpant  per- 

3,  veife  vite  exemplo.  Pofrremo  ut  eos  ipfos pu- 

3,  dore  confufos  fuseturpitudiais  poenitere  inci- 

3,  piat ,  ac  ex  ea  pcenitentia  reilpifcere  tandem 

a,  difcant.  Talesquidem  judica/e,pofTumus  pro 

,,  tempore  ab  Ecclefia  alienos,quantumcernere 

3,  datur,ac  fecundum  eam.quam  diximus  notitie 

33  regulam.Verum  ne  fic  quidem  defperandi  a  no- 

3,  bis'funt,quafiextramanumDeiabjecti,acom- 

a,  ninonephas  qucropiaexpungere  ex  electorum 


ii 

3 

)9 

3'J 


numero,aut  defpcrare  quafi  jam  perditn,niii  ,J 
quos  certoconitet  verbo  Dei  jamdamnatos:  ,, 
ut  fi  quis  data  opera  ac  deflinata  malitia  veri-  n 
tatemoppugnet ,  utopprimat  Evangelium  ,  „ 
&nomen  Deiextinguat,  &  Spiritui  fancto  re-  „ 
fiitat.Deijs  enimjamore  Dci  pronunciatum 
cit,  cum  dixit ,  nonrcmitti  peccatumin  Spi- 
ritum  fanclum ,  nequein  hoc  feculo  nequc  in  , 
futuro.Quodraro  adeoa  rtobis  feritiri  poteil 
( fi  vnquam  tamen poteft )  ut  fanioris  iit  con- 
iilij  expeclare  diem  revelationis ,  nec  tcme- 
rejudicio  Deipraure  .  plus licentia? ne  nobis  irt 
judicandoarrogemus,niii  volumusDei  virtu-  „ 
temlimitare,  ac  mifericordiae  cius  Iegem  dicc-  ,j 
re,cuiquoties  vifumeit^peiTimiinoptimosmu  „ 
tantur,alieniinferuntur,extranei  cooptantur  ^ 
in  Eccleiia,ut  iichominuopinioncm  cludat  &  „ 
temeritatem  rctundat,  neilbi  j udicandi  ius  fu-  „ 
pra  quam  decet  viurparc  audeant  p     Danda 
potius  opera,ut  mutuo  candore  alter  de  altero 
quam  poterit  optimefieri  fentiamus  :alij  alio- 
rumfa&a&di&aviciffimin  optimam  partem 
accipiamus,non,utfuipicaces  folent,  oblique 
acfiniitretorqueamus.Quodii  quiita  perverii  _ 
funt  ut  de  fe  bene  fcntiri  non  permittant,  cos  ,j 
tumenin  manum  Dei committamus,bonitatj-  „ 
quceiuscommendemus,  melioradehis  fpe-  }lt 
rantes,pacera  &  charitatcm  alamus,nec  iloude  „ 
irrumpentesin  fecretiora  Deijuditia,errorum  y± 
tenebns  nos  involuamus.    Et  vt  vnico  vcrbo  ,, 
abfolvam,  nonperfonamipfam,  quseinmanu  3i 
atque  arbitrio  Dsi  eitinmortera  abdicemus,  ,»' 
fed  tantum  qualia  iint  cuiufque  opcra  xfti- a 
racmusex  lege  Dqi  ,  qua?  boni  &  maji  rcgula  ^ 


£  eft.In  huncfenfum  accipiendffurtt  excommtt- 

£  nicatiOnes,non  quibus  deijcianturcx  fpefalu- 

J3  tis,qm  coram  hominibus  abdieantur  exEccle- 

9,  fi2grege,fcdvtinviamredeant,quemadmodtt 

3,  Paulusfcribit^fetxadidifTehominem  Sathanar 

3,  ininteritumcarnis,  utfpiritus  falvus  fieretin 

„  diem Domini,hoc eltvutego quideminterpre- 

,,  tor)conjeciiTein  damnationem  temporariam, 

M  utina?teinumfalvusfieret,  Itaquetametfi  fa- 

„  miliarius  verfariaut  interiorcm  confuetudi- 

w  nem  haberc  cum  excommunicatis  perEcccIefi- 

w  aflicam  difciplinam  non  liceat,  debemusta- 

„  men  contenderequibus  poiTumusmodis,five 

w  exhortatione  ac  doclrina  ,  five  clementia  ac 

9j  manfuetudine,  five  noltris  ad  Deum  precibus, 

ut  ad  mehorem  frugem  converfi  in  focietatern 

ac  vnitatem  Ecclefise  fefe  recipiant.     Neyueij 

t  modofictraelandtfunt^fedTurca^uotjue  ac  Sara» 

ceni,  cetertcfue  Vera  Reltgionis  hoftesjantum  abcft 

H  ut  probandajtnt  rationes3  efuibus  eos  adfdem  no- 

..  ftran*  adigere  hd&enus  molittfttnt^  dum  ayua  & 

.  tgne  ,  communibufejue  elementis  tllts  interdtcumt } 

cum  omnta  tllts  humdnttatts  offitia  denegant,  cum 

^  ferro  &  armis  ferfequuntur  .Hectlim  Calvinus, 

qu*  omnia,  fi  quiscum  ijsqua?  nuncfacitfid 

{cribit  confcrat,  tampugnatia  videbit,  quapu- 

gnant  Lux  &  tencbra.Nunc  enim  vires  nact*  , 

caufamfuam  agit.  Etquia  Servctu  interfecit, 

vult  omnesinterfici,quia  fe  diiTentiunt,&  per- 

fonas  ipfas  contra  fuam  ipiius  normam  in  morte 

addici.Itaque  mirum  non  eft,fi  vult  alijs  filen- 

tiumimponitmetnitenim  ncfuam  hancin  de- 

cerius  muutioncm  &  inconftgntiam  detcgat 

aliquis 


aiiquisjtaqueergoluccm  rcformidat,<fuia  ma- 
le  a^ic.  Nequc  vero  eft  quod  dicat,fc  tum  de 
homine  leviter  peccantc  fcripfiiTc  .  Imofcrip- 
ficdeijs^quos  videmusinomnivita  fccleratos 
ac  perditos  (  utipfiusverbis  vtar  )  pcccandi 
voluptate  ebrios,  maliique  fuis  indormientes: 
qualem  vix credibile  eit fuiiTe  Servetum  :  Eti- 
amfi  jam  vcra  forent ,  quaecuncque  et  Calvi- 
nus  imporiit :  Et  tamen  fi  talis  fuiffet,  debuic 
Calvinus  fua  regula  in  eum  vti^non  ipfcfecurii 
ica  pugnare. 

Calvinus.  3*, 

Sed  jam  ad  bonos  &  fimplices  me  convercoV 
quiirifcitiaquidem  labuntur^praccipue  tameri 
tijranriicisPapi(Urumedi£tis  oftcnfi,  a  re&o 
juditiodeclinancur.Videntcum  impiefub  Pa- 
patufoedata  fit  Religio  &  corruptclis  innii- 
meris  referta,  meristerroribus  diabolicam  il- 
lamconfufioriemfulciri,  vtcontravel  fyllu 
bam  vnam  mdflicarc  capitale  fic. 

Vaticanu* 
Quis  coelum  terra?  non  mifccat  &  ma^ecoeIo;, 
fi  furdifpliceat  verri,  fi  homicida  Miloni  ?  Hi<i 
homo  invehitur  in  eos  qui  faciunc  quae  facic 
ipfe.O  frontem  erfrontem,qui  hoc  toto  Libro 
id  unum  agit ,  ut  fua  ferro  defendat  &  contra- 
diccntesferro toll3C,  is  dealiorum rijrannide 
&  terroribus  conquerituncum  ipfe  Genevam 
tcrroribusita  compIeverit,utipfi  confules(ni- 
fiquijara  fumhoftes  apcrcijmuflScare  nonau- 
dcaRr, 

Calvinus, 

€  ii  Irft* 


Calvinus.  $-$. 

lufta  faneorTenfio,veritatem  Deiccrnere  & 
ferro  &  ignibus  oppreflam.ut  nemo  eam  fuo 
patrocinio  j  u\  are  audeat;  Errores  vero  L  egit- 
timi  judicijpraerextu  violentci  feptos,ut  coar- 
.guendinullailt  hbertas.  Atque  hfcquerimo- 
iiiapijs  omnibuscommunis  elt.  Itaquenon 
tacidfolum  gemimus,fed  clara  voee  deflemus , 
eo  fervitutis  redaclumeiTe  miferum  oibem,  ug 
?fieculladifceptatiolocumhabeat,nccquir;ie- 
fulunomifledominantur,  vocem.aliquamfurs 
placitis  diffonam  admittant :  Nec  denique  du~ 
fcitare  vel  inquirete  permittant* 

Vaticanus. 
.  Ego  non  poilimgraviusin  Calvinnm  invehx 
,<quam  lpfein  feipfum  invehitur.    Nam  harc 
omnia  proifus  eodem  modo  facit  quae  culpat 
inalijs; 

Calvinus.  34. 
.Barbaries  eft  non  ferenda,ubi  nulla  viget  cog- 
«itio3poiTeiTionem  nullojure  nccratione  rfiu» 
i)itam,gladiotueri. 

Vacicamis. 

Curergo  tuam  gladiotucris?Cu.rergoHie- 
ronymOjCurGribaldo  cUrServeto  (ut  multos 
alios  taceam  )nonfuitapud  voSliberaex  quo 
Joco  difcepcandi  poteftas  ?  EftneapudvOsJi- 
bcrtasincarcere  *  Siiationem  habes,curca 
contcntus  non  es  ?  Curvi  rem  geris  ?  Curn 
fcripferis  ad  Regem  Daniae,  pellie  mediofa^ 
pientiam  ,  ubi  vi  res  gcritur  ,  Cur  pcpuliitt  c 
medio  fapientiam. 

CalvinuS.    35, 
Vcrum  eunj  fajiOgs,  Jta  prophews  &  Apofto. 

lo$ 


losolim  fimilispremeret  iniquitas ,  non  nega- 
runt,quin  Dei  ctiltum  &  corleltem  eius  doclri- 
nam  fas  eiTet  legii  tima  poreftate  defendi,ut  de 
jmpijs  eius  eveiforjbus  poena  devinitus  prx- 
fcuptafumeretur .  Severumcerte,  utpofte* 
vide/bimus,)udicium  Deusipeosconftituerat, 
qui  populumtentaflenta  vera  religioneabdu» 
cere. 

VaticanuSo 
Nequenosnegamus ,  Sedquinamfintimpij 
ifti  everfores  controverfia  en\  Neque  cnim  pro 
impijs  do&rinaecoeleitis  everforibus  protinus 
habendi  funt  fi  qui  a  Calvino  in  rebus  con- 
troverfis  diflident.Exemplqm  arTeram,quo  to- 
ta  res  illuftrari  poflir.Erant  ante  &  tempore 
Chriftiludaorum  fec"h?quatuor,Scriba?,  Pha- 
rjfa?i,Saducaei  et  EiTaei:Hi  omnes  de  Lege  bene 
fentiebanr.  (cd  cam  alij  aliter  interprctaban* 
tur .  Si  quis  corum  Legem  negare  aut  impie 
evertere  tentalTet,  et  fuos  ad  Iovem  aut  alium 
Dcumcolendum  abducere,  ismeritopoena$ 
dediiTet.Itaque  mentopuniverunt  eos  Macha- 
baei,  quiinludgeorum  gijmnafiaritis  Gra?co* 
rum  invexerant»  Sed  fe&as  illasferro  puniri 
nulIaLex  jubebat ,  qui  nonimpie&deindu- 
ftria  Legem  everterent,  fed  in  Legis  interprer 
tatione  errarent.  SichodiefuntmultaHecte 
Chriftianorum,  qu*  omnes  pie  &  religiofe  fen 
tiuntde  Evangelio,  fcd  id  ahj  aliter  interpre?- 
tantur.  Si  quis  EvangeIium,quodante  pro- 
feflus  fuiffetjpIanenegaretj&deChrifto,  auc 
de  Deo  malcdiceret:  ac  petulanter  blafphe- 
maret,proeo  loquiequidcm  minime  vellerrv, 
Sed  qui  $Ji£U  CtuiiU  credensea  aiiter  quam 
C  iij  w* 


uos  intelligit,  eum  impium  religionis  everfore 
cflenoncredo:  Eftenim  aliudimpietas ,  aliud 
crror.  Si  Calvinus  fuiflet  Pharifarus,  occidif- 
ietomnesfcribas  &  Saduc^os  &EtTeos,neceos 
Chriflo docendos  reliquiflet  .  Ego  vero  ante 
adventum  Chriftiillos  non  arbitror  vocari 
potuifle  hereticos ,  fed  poftquam  Chriftusad- 
venit,quiei  rite  monentinon  paruerunt,fuerut 
h^retici&pertinaces-.Sichodietot  feclasnon 
putodebere  omnes  harreticas  appellari  :  Sed 
£,ttc.2ib.  cum  veneric  os  &  fapientia,cui  refifterc  nemo 
*  poftlt,  huic  fi  quis  non  obfecutus  fuerit ,  eurn 
nabcboprohaeretico.  Quodfi  Calvini  fapi- 
cntia  talrs  effet,  cgo  nunc  rite  contradicere  no 
poflem ":  Exquoapparetillum  non  eflepre- 
ditum  illa  fapientia .  Itaque  expe&andus  eit 
IudexChrifty,  nec  tcmereDei  juditiopr^eun- 
dum,  utipfiusCalviniverbisfupra  pofitis  u- 
tar. 

Calvinus.  36. 
Afceleratis  tyrannis  leremiasad  capitalefup- 
plicium  tradi*  &in  foveam  projeclus,  ad  hoc 
afyIuriiminimeconfugit,CultumDeinonefle 
gladio  vindicandum:  Seddiverfa  exceptionc 
utitur,poenam  daturos  veritatis  hoftes,ubi  in~ 
fioxium  fanguinemfudcrint, 
Vaticanus. 
Xneptiflimecitatur  hoc  cxempIum,propterea 
guod  nondumfuerat  Ieremiasinfoveam  pro- 
jeclus .  Sed  hic  eft  Calvini  lapfus  memoria?, 
cui  faciledari  veriia  poteft ,  tametfi  ipfe  alio- 
rum  errores  ferre  non  vult .    Erat  Icremias 
captusaSacerdotibus&  falfis  Prophetis,qui 
si  rriprccm  gravera  intcrrc  tcntabanc  &  cona- 

bantur, 


banenr,  quoniam  vaticinatus  fuifTetcontra  Hi- 
crofolimam  .  Hinc  Ieremias  fic  eos  alloqui- 
tur  :  Eqidem  fumin  veftramanUjfacitequod 
vobis  vifum  fuerit.Sed  hocfcitote,fi  mc  inter- 
fecerkis,  futurum  effe,ut  vos,&  haeccivitas,  & 
eius  habitatores  pcenasdetis  fanguinis  inno- 
centis.Hic  vides  nonagi  deReligione,  fedde 
Homicidio.  Non  enim  eis  pcenas  minatur,fl 
veritatiadvcrfati  fuerint,fedfifanguinem  tn»* 
fontemencuderint:&  minaturnon  aMagiflra-» 
tu(  volebantenimipfieumoccidere,  nonper 
Magiftratu ro)fed  a  Deo.  Atquehoc  excmplum 
poteli  no  pro  Caivino3fed  pro  Serveto  allegari, 
Poterat  enim  dicere  Sacei  doti  Calvino  &  Ge- 
n evenfibus :  Equidem  fum  in  veftra  manu  ,  fed 
fi  meinterfecentis,  dabitis  Deo  pcenas  homi* 
cidif.Sune  &aliaapud  eundem  Ieremiamex- 
cmpla  huic  lococonvenientiora.De  contemp- 
ta  veritate  ,  fed  Calvino  plane  contraria  .  Mo- 
net  Ieremias  Sedechiam  utfededat  Caldaeis, 
quod  firenuat,  pr^dicit  eia  Domino  graves 
poenas.Hic  nulla  mentio  Magiftratus.  Monet 
Ananiam  falfum  Prophetam,ut  definat  fuis 
blanditijspopulumdecipere.-Cumilleinerro- 
re  pcrfeveraret,pra»dicit  ei  mortem ,  feda  Do- 
mino,non  a  Magiftratn, 

Calvinus»  £7. 
Quid  Apoftoli  *  an  expoftulant  cum  adver- 
(arijs  qui  Rcligioncm  cx  Legis  mandato  pce- 
nisdcfendant  \  Irnofolacaufarbonitatcfreti, 
nullam  feveritatemrcfugiunt,fiquid  peccaffo 
J  tprchenfi  fuerint . 

Vatieanus. 

C  ii$  Nc^ne 


$Jeque  expoftulant  cumeis  qui  adhuccir- 
cundfionem  &  alias  ccremomastuerenturj 
quas  tum  Chriitus  aboleverat  :  An  fequitur 
propterca  recle  fecifie  illos^qui  legemceremo- 
jnijs  defenderent  ?  Calvinus  argumentis  defti- 
tutus,cum  non  poflitdicere,aiunt ,  dicit,  noq 
iiegant,  ut  paulo  ante  de  Apoitolis  &  Prophe- 
tis :  nonnegaruntinquit;&mox  deleremia: 
Ad  hoc  afylum  minime  confugit.  Hoc  pacto 
iicebitdtfendereerroresinnumerabiles  :  Non 
iicgarunt  Apoftoli  orandum  efle  pro  mortuis: 
non  negarunt  efTe  purgatoriumiNon  negarunt 
cundum  efTe  ad  MnTam,ergo  Licebit.  Si  habe- 
tethic  horaoargumenta  vera,  nunquam  fic  i- 
iieptiret*  Calvinus.  38. 

Hiiariumquidcm  Iongius  provehi  fateor : 
Quaeritui  enim  Ecclefiam  carceribus  &  exilijs 
terrere^atqueitacogereadcredendujquaf  exi- 
lijs  &  carcenbus  elt  credita ,  nimis  propenfam 
cfle  ad  dignitatem  faventium,que  perfequen- 
tium  terrore  confecrata  eit:Fugare  facerdotes, 
«juf  fugatis  faccrdotibus  eftpropagata:  gloria- 
ii  mundi  favore,qu$  ChrifU  eiTenon  potuit^ni- 
iieam  mundus  odiflet.  Sedilli  (i)  Auxentij  & 
fimihum  terocitas  ltomachummovit5ut  prefen- 
tem  magis  indignationem  carperet(iicuti  plau- 
£bile  illi  dabatur  argumentum )  quam  perpe* 
tuamtuendsfidei  rationem  expenderet, 
Vaticanus, 

Quodeft  in  Hilario  optimum ,  id  vituperac 
Calvinus :  Natn  fi  Hilari  j  verba  confidei  es,func 
planedivina .  AtqueidemCalvinus  eundem 
Hilaiium  contra  eundem  Auxentium  citat  &: 
kudatinprcfationc  fuaruin  inititutionum  his 
T  verbis; 


iJ 


VCrbis -Etftne tdjamfummi  yifij loco ducebdt cfuia 
flulta  eptfcopalu  dtgnttatts  admtrattone  occufati  ,   39 
latentemfub  ea  larva  cxtttalem  Larnammnani- 
madverterent .  Stc  entm  toyuttur:Vi\Utl)  moneo:  „ 

ca  vete  A  ntichriil  um  •  male  enim  vos  parjetum  a, 
amor  ccepit:  MaleeccleiiamDeiinteclis  edi-  n 
ficijfque  veneramim,male  fubijs  pacis  nomen  „ 
ingtritis.An  ne  ambiguum  eft  in  ijs  Antichrif-  „ 
tum  effe  feiTurii  ?  Montes  mihr,  &  Sylva?,&  La-  n 
cus,&  carceres:&  voragines  funttutiores,in  ij$ 
enim  Propheteaut  manentes,  aut  demerfi  pro-  , 
phctabant .  Ha?c  tum  Calvinuscaufa?  (ux  fer- 
viens  fcribebat.  Nunc  poftquam  facluseft  E- 
pifcopus,vertitfolium,&  occupatis  ftultaCal- 
yiniana?  dignitatisadmiratione  animis  homi- 
num,exitialem  fubea  LaryaLeniamnutrit.(i) 
tmo  Calvino  audacia  Serveti  (qui fe reprehen- 
derenon  dubitaffet)  ftomachum  movit,ut  pre- 
fenti  magisultioni  indulgeret  (  ficuti  plauiibi- 
leilli  dabatur  de  Trinitateargumentum)quam 
perpetuam  tuenda?  ifidei  rattonem  ab  Hilario 
optime  defcriptam  expenderet, 

Calvinus.39. 

Nam  quodinopem  fuae  virtutis  Chriflum 
argui  cauiatur,dumiideterrenafurTragia  com- 
mendant.  ( 1 ).  non  debet  in  eam  partem  trahi , 
quaii  Evangelij  certitudiniquicquam  deroget 
credentiumauthoritajjvelReligiovileicatRc 
gum  patrocinio  adjuta;fed  in  eos  tantum  quc- 
rimonia  dingitur  .(z )  .  qui  Dei  verbo  defti- 
tuti .  3)#maiiuarmataperverfoserrores  fufti- 
«cbat.  Vaticanus „ 

C  ?  Tamcii 


Vaticanus. 
Efdr.  8.  Taroen  EfdrascumexBabiloniarediretjnuIIij 
22.         a  Cijro  rege  prje/idium  poftulare  voluit  cotra 
hoftes,  quod  diceret  ,  domini  in  pra?fidio  tutos, 
eflcomnes5qui  eum  rite  invocarent  .Et  apud 
Efd-*3'3  Efajam  Chriftusdicit  fe  folum  calcafTe  torcu- 
lar,nuIlofibi,dc  populis  auxiliantc^JNon  mi- 
nus  habebant  Dei  verbum  quam  Calvinus: 
Erant  enim  Chriftiam  ut  tu.  (3)  Nam fi  verita- 
tem  haberes ,  daretur  tibi  os  & fapientia , cui 
reflftere  nemopofiet:Sed  deinfirmitate  verbi 
tui  confcius,ad  vocas  armatam  manjun, 

Calvinus  40  ♦ 
Ibidem  hodie  deflerc  licet  ftatum  Papalis 
Ecclefia?  non  nifi  vi  &  cxdibus  furTuItum  efle  , 
omiflb  Paftorum  officio  (1)  tyrannicis  folum 
cdiclis  fulminare  ,qui  feprarfulum  titulo  ven- 
ditant :■  (z)  cum  vera&genuinaChrifti  Ec- 
clefiaexperfecutionibusorta/ub  ijfdem  flo- 
ruerit. 

Vaticanus. 
Etharcfcribit  Calvinusmanib*adhuc  Serve. 
ti  fanguinecruentis,quinifi  fe  tyranicis  edic- 
tis  tueretur,&  prarfulis  titulo  venditaret ,  non 
poiTet  ftareadverfus  eos,quibusnotus  eft.  Na 
paftorisotficium  non  aliud  novit,quam  illi  ip- 
fiquosaccufat.  Libet  hiccdidtumponereMa- 
giliratus  Gcnevenfis,cuius  authoritate  muni- 
»murInfhtutionesCalvini,Fuitautem  edi&i 
caufa  haec,Fuit  Genevae  quidam  civis  nomine 
Trouilkt,isinCalviniInftitutionib»  aufus  efl: 
queda  reprehendere:  Hanc  ob  cauia  in  jus  vo- 
catus  eft :  Poftqua  diu  Utigatum  eft,  fit  fena  tuf* 
T  -  confuk 


confultum  gallico  fermone  in  hnr  c  verba: 

Eitans  ouysenconleil  cVfavansMiniftres 
de]a  parollc  dc  Dku.  Maiftre  Guillame  Farel 
&Piercvirct,c\rapreseuxfpec~tablesMaiftre> 
lohan  Calvin&maiftre  Iohan  Trouillct  en 
leurs  dires  &  reproches  fouvent  debatues,dc 
1  InftitutionChreftiene  dudidtmonfeurCal- 
vin,&  Ictout  bienconfiderele  confcii  arrefte* 
6V conclu  que touteschofes  bien  oyes  &  ente- 
dues  a  prononce  &  declare  ledicl  livre  de 
rinftitution  du  dit\  monfieur  eftre  bien  & 
fainctementfaicl  ia  doctrine  eftrefaincle  doc- 
tiinedeDieu  ,  quelonle  tient  pourbon& 
vrai  miniftre  de  cefte  Cite,  &  que  de  ici  a  l'a- 
venir  perfonne  ne  foit  ofe  parler  contre  Ic  dict 
livre ou  la  dicle  doclrine.  Commandans  aux 
pareilles&  a  tousfe  doiventteniracela .  Le 
Merquedi,quefut  neufieme  de  Novembre. 
I'an  m il|e cincq  cens  cincquante  et  deux,hoc 
ciV. 

Cum  auditi  eiTentin  Senatufpectabilesdoc- 
tiflimiqueminiftri  verbi  DtiMagifterGuilhel- 
mus  farellus  &  PetrusVirefj&pofteos  fpec- 
tabilismagifterlohannes  Calvinus,&  Magif- 
tcrlohancsTrouilIetusinfuis  dictis &  objcc- 
tionibus  jam  f$pe  difceptatisfuper  Inftitutionc 
Chriitianaipfius  Domini  Calvini,omnib9  be- 
ne  conilderatis  Senatus  fert  cV  deccrnit in  huc 
modum,Omnib*  rite  auditis  &  intellettis  Se 
natus  pronunciavit  cVdeclaravir,  pronunciac 
&  declarateum  Librum  Inftitutionum  fuperi- 
us  nominatuDomini  Calvtni  ciTc  bene  &  fanc- 
fe  faaumjCiufqucdo^rinameiTe  fcntfa  doc- 

(rinam 


frinam  Dci ,  ipfumque  authorem  haberipro 
bono  &vero  Miniftrohui qs  Civitatis.Itaque 
cdiciturutdeinceps  ncmoaudeat  loqui  contra 
cum  librum,&  doclrinam  eius.  Mandatur  am- 
babus  partibus&  omnibus,  uthqc  decrero 
ftent.Datum  die  Mercurij  quod fuit  nonaNo- 
vcmbris  Anno  milefimo,quingentefimo  quin- 
quagefimo  fecundo. 

Perpende  Ledtor  hocfcriptum,  yidebis  quibus 
armismunitafithui^hominisdocirina.cVquam 
indignum  fit  eum  inPapiftas  invehi,cum  ipfe 
faciat  eadem  (2  J  EtGenevenfis  Ecclefiaqua- 
lis  fuit  ex  perfecutionibus  orta,  fub  ijfdem 
floruitducefarello.  Nam  tum  vigebat  Genevat 
nonnutlaCh<u*itas.Sed  nunc  poftquam  ipfa  fe 
Calvinianis  armis .,  hoc  eit  ferro  tueri  coepjt 
defloruit  maturofru&u,  vcrfumque  eft  eius 
argentum  inlcoriam. 

Calvinus.  41. 

Verum  non  obftant  perfecutionum  gladij , 
quo  minus  fuis  fceptris  pij  Magiftris  ecclefiam  , 
qu$injufte  affli&a  olim  fuit,tueatur.Nec  mar- 
tijrumcrucesimpediunt ,  quominus  jufro  Lc« 
gum  prjcfidio ,  ad Deum  tranquille  colendum 
idelesjuventur.  Vaticanus. 

Si  te  armis  Servetus  oppugnaffet^reclca  Ma- 
giftratu  defcnf»  fuifles:  fed  cum  fcriptis  oppug- 
naverit,cur  contra  fcripta  ferro  flammifque  pu- 
gnafti  ?  Hoccine  vocas  dcfenfionem  pij  Magif- 
tratus  ?  Nullane  apud  vos  alia  pietas  eilquam 
raperc  in  ignem  pcregrinos ,  iftac  fine  vllo  tu- 
multu  tranfeuntes  ?  &  audes  in  Papiftas  inve- 
hi  ?  Oftendcapud  Papittas  vllum  JLuthera- 
numauc  Caivinjanum  cdc  raptum  ex  MiiTa  ia 

carccicn^ 


carccrem,ficut  Scrvctus  apud  Vos  exconcionc, 

Calvinus  42. 
PrudentercnimAuguitinus(i)Imperatores., 
inquir,fi  in  erroic  eflfent  (quod  abfit)pro  enore 
furicontra  veritatem  Leges  darent,  perquas 
lufti  &  probaientur  &  coronarentur,non  faci- 
endo  quodilli  juberent,quiaDeus  prohibcret: 
Sicut  jutferat  Nabuchodonofor  ut  aureafta- 
tuaadoraretur,quod  quiafacere  noluerunt  j 
Deo  prohibenti  placuerunt,  Quando  autetrt 
Impcratores  vehtatem  tcncnt ,  proipfa  con- 
tra  ertore  jubent,  quod  quifquis  contemferit  3 
judicium  fibi  accerfit.  Nam  &  inter  homines 
poenasluit,  &coramDeofortemfton  habet, 
qui  hoc  facere  noluit ,  quodipfa  veritatesper 
cor  Regis  iuffit :  Sicut  ipfe  Nabuchodonofbr 
poftea  miraculo  commotus  atque  mutatus 
pro  veritate  contra  errorcm  cdictum  propofuic. 

Vattcahus. 
Prudcnter,  nc  dicam  malitiofc ,  diflimulat 
Calvinus  Locos  Auguftini,  in  quibus  loquitur 
contra  perfecutiones,&  tOtum  hunc  Calvima- 
nifmumdamnat.Libro^.contraCrefi:  :Itcm 
de  fide  &  openbus  Cap„  5.  Et  epiftola  1 58.  & 
159.  ad  Marcfillum&  i5©ad  Appcn.  &inLi- 
broquadtirEvangelijfecundumMath.Cap.  1$ 
&contraEpiftoUmManiche^alijfque  locis.  Hi 
omnes  loci  Calvino  nullius  funt  momenthlbi 
ei  fuit  Epicurc*  autLucianicus  Auguftin9,aut 
certe  Imperitus,  Atquehic  eft  faneiftorum  ho- 
winum  mos ,  utexijldemauthoribusaliadam- 
acnt.alia  laudent  atburatu  fuo.fcd  ca  potiiTimii 

r    rfam- 


damnent,   qua?  funt  clemehtiae  Chriiuarfje 

convenientiora,  utinteiligacur  ipfos  abom- 

ni  mifericordia  abhorrere  .     Sedtamenper- 

pendamus  AugulHni  didtum:eirenim  Calvino 

p)ane  contranum  .([).  Eruntautemmulci  in 

Luc  18.  errore  ultimis  temporib*,ut  Chriltusoitendit, 

j».  qui  dicit  fe  non  inventurum  fidc  in  terris  cum 

2  Timot.  vcniet.  EtPauIus  dieic,  ulcimatempora  fore 

*./.         peflima  .  Eclohannes  in  Apocalypfi,  qui  dick 

sjpoc.jy  MOI2Lli  a  Regibus  beftiam  cV  denique  oppug- 

14*        .nari-agnum  .  PlurimifunttalesLociin  facris 

Literis  1  Icaque  dabunt  Imperatores  &  Ma- 

giilratusultimis,  hocefl  noftris  temporibus 

Leges  pro  errorc  contra  vericacem :  Et  Calvi- 

nuscumeosadperfequenduminflammat ,  ni- 

hil  facitaliud  quam  eoscontra  ventatem  ar- 

jrcar,putarit  enim  omnes  fe  tenerc  veritatem. 

Calvinus.    45. 

(1 )  Qui  regulam  ex  puro Dei  verbo  petunt* 

rite&ordine  ab  illis  Religio  cblitur  .(*).  Si 

quis  fibi  cultum  fabricat  pro  arbitrio ,  vel  for- 

tuito,quod  ab  alijs  teraere  commentum  efi 

arripic,  quo  magisfataget  ,eofc  majorcreatU 

conltringec,quia  nihil  laudis  meretur  fuperfti- 

tio. 

Vaticanus. 
(1)  Hoc  faciunt  omnes  fecX* .  Dicit  Calvinns 
omnes  errare  preter  fuam.Sed  quis  nobis  eum 
Iudice  dedit?Cur  non  expeclatur  Iudex C ht if* 
tu$?(2vhocfacitipfeCalvinus  in  fuodieMer- 
ciirij,canendi*pfalmrscertisdiebus  &alijs  ce- 
remoni js,  Non  reprchendo  ordinem,  fine  quo 
concineri  nonpotcitmulritudo.  Sedfcioquarn 
fuper&tiofc  harcfervcntur  • 


Calvfnus.    44» 

(i)Si  verus  &  legittimus  Dei  cultor,quatte- 
nus  feret  cius  vocatio,pro  fideiftMe  defeofione 
pugnabit,incredulos  cceca  (2)rabies  arripiet» 
Vaticanus. 

Scilicet  armis  fuiSjIuftitiajfide^paticntiajCe^ 
terifque  virtutibus  ,quae  armaChriftianistri~  rPierf 
buitPaulus,  AtCalvinus  ferrum.(z)Sihomi-     r£V 
flemChrifti  nomen  invocantem,  Scnulliusfa-  *'     Pm 
cinoris  non  modo  conviclumjfed  neaccufatii  f* 
quidem,  torrererlaramis  non  eft  coeca  rabisfi , 
nulia  potefl:  eiTe  coeca  rabies, 
Calvinus»4f. 

Ita  in  Papiftis  ftultum  &  fcientia  vacuum 
Zelum,  qui  eos  precipitat,merito  damnamus, 
non  minus  fcilicet  quam  iufanas  fuperftitio- 
nes3qutb'  fafcinati.fuperbe  Dei  verbum con- 
culcant»  Vaticanus. 

Ctir  ab  eis  torrere  homines  didicifti?  An  tc 
morem  iftum  a  Chrifto  didicifTe  dices?  Dic  un- 
de  didiceris  >        Calvinus.46. 

Si  pr^pofteri  zeli  vitium  ex  ignorantia  ma- 
nat.cur  non  laudabilis,  eritille  zelus,  <jui  now 
fortuito  raptat.i.Dei  filios.fed  ad  fidem,qu* 
iliisfolideteftata  eft,2.  aiTerendaminflammat » 

Vaticanus. 
Si  Dei  filij  eiTctis,Dei  opera  faceretis.Sed  ho- 
mines  non  interficiendosinterficitis.H«c  nun- 
quam  fccit  Dei  fihg(z)fidem  fuam  aflercre  non 
efthominem  cremare,  fedpotius  cremari. 
Qui  perfcveraverit  ufque  ad  finem,inquit,fal-  M<*t*h. 
vtis erit : Quomodo  ?  Perfequendo?  Imopa-"  "*«*• 
tiendo.  Hce  cft  Yera,fed  Calvino  ignota  fidci 
aifcmo 

Cal- 


Calvinus.47 
.!.  Denique  ficut  inter  martyres  &  blafpbe- 
rnosin  poen^fimilitudine  ,  culpa  tamem  dif- 
crimem  ftatuit  j  (2)  fic  pios  &rcc~tos  Zelotas 
cognitiojlniquos  &  perverfostementas  Sc  cce 
cusimpulfusfacit. 

Vaticanus. 
Itaque difcrimen  eftinter  Raimonetum,  qui 
uopterhorrendas&indubias  in  Deum  blak 
Jphemias  GeneveTecuripercufluseft  ;  EtSer- 
'  vetu,  qiu  de  Deo  quam  potuerit  optimefcrip- 
rerat,&  fi  quid  male  fcripferatjerransfecerat, 
ficutipfemetfarellusadpopulum,orantean- 
te  rogum  Serveto,teftat5  eft.NecnonipfeCal- 
vinus,qui  in  huius  Libri  tituloerrores  appella- 
vit.  Neque  Raimohetus  dixit  unqua,  fe  erran- 
tem  feciflemecfuas  blafphemias  unquam  de- 
fendit,ex  quo  apparet,quantum  fit  difcrimen 
ioter  eum &  Servetu  (2)  Ita  eft  Pios autem  ze- 
lotasinftruitChriltuscumdicitrNefcitiscui- 
us  fpiritus  fitis .   Filius  homirt is  non  venit ad 
perdendum,fedadfervandum.  AcLupusnon 
vcnit  mfi  ut  maclet. 

Calvinus.48' 
Trahetur  ad  fupplicium,qui%mentum  efle 
contendit,  quicquidfacrisoraculisproditum 
eft,  Quis  taiemonftrnm  honorifico  martyns 
titulo  iufii  ornare  ?  Nempe  ut  ipfe  Aguftinus 
re&edefmit:Martijremfacit  caufa,non  poena, 
Vaticanus. 
Hic  homo  vult  eos,quosipfeprohxreticis 
lubet,  hac  mvidiagravare  &mvifosreddere, 
cum  nemo  plus  tnbuat  facns  oraculis,  qua  qui 
vulgo  prohsrcticis  habencur,  Nam  qui  negat 

iacras 


facrasLiteras,  ij  non  ha?retici,fed  infideles& 
impijhabendi  funt,  Dequibus  nos  hic  non 
tigimus. 

Ca!vinus.49. 
Ergo  hictenendaeft  prudentia  &moderatio^ 
ne  vel  pro  caufa(i)incognita  tumultuofe  effer- 
veatiirprincipes,vel(z;inanifevitia  ad  fangui- 
nemfundendum  ruant, 

Vaticanus  v 
(i)  Scilicetnonfuerint  incognita?cauEeprop-» 
ter  q  u  as  Servet  us  perijt,  De  f  rinitate,d  e  Fa  toa 
de  Libero  arbitrio,  &C£teris,,cum  deeis  arabi- 
gat&  difputettotusmundus,  Sed  Calvino 
nihil  eft  incognitum.(.2.)Sihominem  vivum, 
maleficij  ne  reum  quidem,viridiligno  torrerre 
jmmanis  f^vitia  non  eft,oftende  quid  fit  fjyicia, 
Calvinus    50: 
Veteri  proverbio  audax  infcitiavocataefb 
fuperftitionis  vero  mira  eft  tam  audacia  ,quara 
crwdelitas. 

Vaticanus. 
Ita  eft  :  &  audacia  &  crudelitas  apparet  la 
intcrficiendis  ijs,quos  Deus  vetuit  interfici. 
Calvinus.51, 
Itaque  videmus  nihil  hypocritis,cum  fuae in- 
fcitie;  &  erronb*  fecure  indormianr,magis  eiTie 
fanguinarium.  Nec  vero  fieri  aliter  poteft,quin 
patris  fui  ingenium  referant  increduli  omncs ', 
qui  &  homicida  fuit  ab  initio  &  mendaci j  /*£*,  #* 
pater.  Vaticanus. 

Egohatcin  Calvinumfcripturus  eratrijnifi 
ipfe  mc  praeveniffet.Videtur  hax  fcripfifle  kn- 
guine  Serveti, 

Calvinus  5^ 

P  Verg 


Veris  autcm  Dei  culcoribus  ab  vtroque  vi- 
tio  cavendum,  ne  vel  cius  mcognita?  patroci- 
nium  temerajarripiantjVeladfevericatcm  in« 
tcmpeianter  ferantur. 

Vaticanus. 
Veros  Dei  cultores  putat  Magiitratus  fuos^ 
perquosinimicumfuum  vltuseic,    SedDeus 
noYit  omnia, 

Calvinus  53, 
Nam  fi  interrenis  cauiis  ,  omnium  probris 
mcntotraducitur  judicis  focordia,qui(  1  )ex 
aliorum  opinione,  ignarusipfe  totiusrei,  fen- 
rentiamfcrtiquanto  minus  fercndifunt,  qui 
incaufa  pietatis,  inquilitionem (quae  privatis 
etiam  quibufcunque  precipitur;fupinoraftidi«. 
©neghgunt? 

Vaticanus. 
1.  Sicuti  Genevenfis  magiftratus  ex  opinione 
CalviniServetum  judtcaruntjipieignari  toti- 
us  rei,quippe  homines  illitcrati:ld  oitendcrunt 
10  litteris  quas  ad  Ecclefias  fcripfcrunt,in  qui  - 
bus  dixerunr,fe  de  paftorum  fuorum  fide  non 
dubuare, 

Calvinus.  54. 
Itaquedeteitabilisert  illa,qua?in  Papatu  do- 
minatur  barbaries :  nec  vero  horribile  Dci  ju- 
dicium  effugiet .  Ad  funtparati  martyrts  ad 
reddcndamovium  rationemfi  hceat.  AdeOex 
verboDei(i)nullaconceditur  defenfio^vt^) 
a&ionisprincipium  fit,  nullam  difcepcauonem 
admittere, 

Vaticanus 
j.  Imoconceditur:ied  ilcutServetorvidelicet 
facondicionc  uc  pcreundumfiCjnifi  recante- 


tur.2.Et  tuae  a£l!om$principiumfin'tcarcer,& 
nullum  vcl  Serveti  amicum ,  vclfaltcmnon 
,  inimicum  ad  difccptationem  admittere.  Tef- 
tis  Grybaldusa  te  tam  fuperbe  repudiatus. 

Calvinus.  55. 
.  Itaqueanfa  rationibm  pr^cifa,  miferosho- 
mines(  1  )non  aaditos(i)excarnifkant  diris  tor- 
mcntis :  poftea  iinguis(3)exectis  ad  ignem  ex- 
truduntmonqui  fua  flamma  eos  ffatim  abfu- 
mar,fed  lcnta  vftulationcconficiat,quo  fe  mo- 
ri  fentiant,vt  dicebat tyrannus  ilJe.  Exemplar 
fa neillud  eft  cum  bcluwiftuporis,tum  imma- 
ais  fsevitia?, 

Vaticanus. 

1.  Tmo  auditosquanquam  quid  refert,vtrum 

audiantuf  an  non  audiantur  ?  Cum  iintm  ma- 

b*  iniquorumjudicum ,  a  quibusnil  nifi  mors 

cxpe&aripofTK:fiverec~fe  dicant5fivefecus,  ut 

cumScrvetofaftumeft  ,  quinonnifi  abini- 

micis  fuis  audit*  fuit,hocelf,a  Calvino  6\rhel- 

vetijs3quidebeba^ipfimeteflerei,nonjudices, 

cum  Servet*contra  eosomnes  fcripfiiTet  .z.ide 

faceieprobabant  Gcnevenies  Servero,  fiveru 

audivi,Cum  enimdeLibro  cVdeomni  verita- 

teiua  /ponteconfefiuNcflet,admocadtinlu- 

perGehennam  (ficvocancillipatriofermone 

tormentum)&excarnifkatusfuiftet,nifiinter* 

ceffiflerPetrus  Vandalusfenator,  ivridem  Cal- 

vinoiummus  inimicus :  Vt  intelligatiseos  qui 

funt  paulo  clemcntiores  non  pofTe  eiTe  Calvi- 

ri  anaicos  (3)Gloriaturhoc  nomineCalvinus, 

4juoi$ervetoLinguamnonibfciderit.  SedvL 

tam*abfcidit  SrLibroscombuflit,  nepoflitSer- 

Vccus,  faltcm  Libns  pofl  morcem  caufamiice- 

t>  1J  fCJ 


tt  toto  orbe  terrarum .  Sed Calvinus fuum  de 
Servetojuditiumputatiaturoomnib*  eflede- 
bere?necaropliusinquirendumefTe,poitquam 
magifter  noiter  ipfe  dixit .  At  curlibros  com- 
buflit?  Mctuebat  credo  nehomines  coirum- 
perentur.  Cur  idem  non  metuerat  antea  in  /*• 
/m;»,que  libium  ipfemet  Genevc  curavit  im- 
primendum^cum  fuoadverfus  eum  fcnpto  ? 
Curnonidem  fecit  in  Serveto?  Nifi  quodSer? 
vctus  Calvinum  roagisdetegebatquam  Inte- 
rtm*  Quod  fi  d;cet  fe  non  potuifTe  extinguere 
Iftterim:  Cur  idfaltem  ex  urbefua  nonexcJu- 
debat  ?  Cur  aiiosperniciofoslibros  Genevse 
vel  impnmivcl  vendi  non  prohibet  ?  Ibilicet 
babcre  Ariftotelem,qui  negatpnmum  &  prav 
cipuumarticulumfideidcCreatione  mundi: 
Licet  Alcoranum,Apuleium3MartiaIem,Plau- 
tumTerentium^HoratiumjCatullum^Tibdllf^ 
Propertiu&  cftcros  moru  corruptores  ncfa- 
nosiiicet  Ovidiudearteamandi,hoceftadul- 
terandi,  & eius  imitatorem  ClementemMai  o~ 
tum. Venerat ante aliquot annos  quida ex  GaU 
lia  Genevam:  Is  ad  quendam  amicum  fuum  fic 
fcripfit :  Emigravi  exEabylonia  :  Mittemihi 
-omnia  operaOvidijcum  commentaiijs  8  Ba- 
byloniam  vocant  ipfi  Papatum  .  Quid  vis  cft 
illis  Hierofolima  .  Quiddicamdeijs,quxibi 
imprimuntur  nugis  ?  Zographia  Befg&ciuf- 
dem  Epiftola  PaiTavantij,  de  moi  te  uxoris  Vi- 
rcti,quilibelli  nihilaliud  funt  nifi  fcurrilitatcs 
&nugf.  Sedifiifcurrilitatespropeccato  noa 
habent :  Sedent  enim  in  caxhedra  dcriforum. 
Taleslibroscuminfinu  circunferant  combu- 
runt  libiwi  Strvtti  •  Cw  ?  Miucnon  dete- 

gantuc 


fantur ,  fedirnpunc,dicant&faciantquidli-. 
et .  Metuunt  hominum  oculos,&  Dei  omnia 
hec  fpedtantis"ocuIoscontemnentes^)  Defcri- 
bitmortem  Scrveti,&jaliosdeprehcndittyra- 
nos.SoIi  enim  fibi  &  fuishec:  Hcerecredit. 
Calvinus.  56. 
Rectequeeriam  in  hacparte  Auguftinus:  Si 
terrean cur  inquit ,  &  non  doceantur ,  impro- 
ba  quaii  dominatio.  (1 ).  Videbitur.  Sed  rur- 
fus  ii  docentur  &  non  terrentur  ,vetuftate  con- 
fuetudinisobdurati,adcapefcendam  viam  fa- 
lutispjgrius  furgent.De  convidtis  he;xcticisIo— : 
qu  tur,qut  fnperba  tantum  morofitate  inducli 
difccflionem  ab  Ecelefiafecerant  / 
Vaticanus . 
Etnos  terrendos  cenfemus  ,  fcd  ijs  armis, 
quibus  Paulus de  juihtia  &  continentia,&  fu-  <*&9.jf 
turo  ludicio  difrercnsprauoremfoelicemrer- 
ruit.Verum  hanc  Calvinianamterrendiratio- 
nem  ignoraruut  omnes  ApoftoJi,  habetque 
Calvinus  plus  quiddaraquam-Hli. 
;        Calvinus^. 
Quid  ergo  dic~turum  fuiite  putatn us ,  fi  pios 
&r  iimpiices  unius -Dei  cultorescrudelitervidi- 
fethac  tantumcaufavftulari,quiahominun*g~ 
mentisclarumDCi  verbum  opponercnt? 
Vaticanus. 
CeitenonprobaiTft. 
o  Calvinus:     58. 

Nequeenim  Papae  incendiarijs  foeviendi  af 
liaratio  eft,  nifi  quod  fi&itijsfuislegibusquic» 
quam  derogartnoiifuft:inent# 
Yaticanus. 

Sauxerunt  illiferc  primum  fuas  Icgcs  fcngu^ 


nc  in  Ioanneni  Hus,in  Concilio  Conftamienii , 
cum  jammultafecularegnaflent  :  Hicidem, 
cumvixdumregnareccepiflet:  tSualiseritde- 
cimus  a  Caivino?  Etpoftea  aliQ>  damnarc  non 
erubefcit,.  Calvmus.   £9. 

Sed  eos  opprefla  dodlrinac  TucCjtam  impoten- 
ter  furcre  mirum  non  eit  ,  quOrum  dominatio 
in  confufis  verbi  Dei  ruinis  fundata  eft,  &  qui- 
bus  fpes  victorif  non  njfi  in  tenebris  fit  fita, 
Vaticanus* 

Atqueidem  facitCalvinus  ^quialiorumLi- 
fcroscomburit,&loquendiIibertatemvioIcn- 
tamanu  eripit,ne  eiusnefanj  conat^patcfiant, 
quippecuifpesvicloria?3noniufiin  tenebris  iit 
fm.  Calvinus.  60. 

LongealirerEcclefiaDei,quaMit  fidei  fuarcon- 
feflionemex  orcDeipetit,uaadeandem  rcgu- 
lamn  pra?poftercferatur,zelumfuumtempe- 
rat.  e  Vaticanus. 

Vt  DifciputosfuosdocuitChrifluSjCum  vel- 
lentignem  decoeJo  evocare  exem&lo  Helia: : 
Nefcitisinquitjcuius  fpiritus  fitis ,  filius  homi- 
nis  non  venit  ad  perdendum,  fed  ad  fervand  u . 
Verum  hanc  zeli  temperatiohem  Calvinus  non 
ponit .  £alvinus,  6*1. 

Nobis  igitur  quin  fernanda  iit  exacla  tum 
prudentia,tum  manfuetudo ,  nulla  dubitatio 
eft;Deinde  quinluditio  prarire  debeat  placi- 
da  &  religiofa  doCtrin*  cognitio,  0 

Vaticanus. 

Qualis  fcrvatacflin  Secveto  ,  quifimulac 
confpeclis  dic  Dominico,  exconcipoe  cradtus 
eftincafcerem,unde  poflea  nuuqua  exivit, 
aifi  cum  ad  igncm  du&us  eft  Hcc  eil  cal vini- 


placida  iila  etreligiofa  doctrinarcognitio. 
Calvinns,6z* 

Sed  hoc  minime  obfiacuIoeft,quin  Magiftra- 
tusorficiumfitgladioet  poenis  coercercqui 
cum  ipfi  fint  apoftata?,a  recla  fide  aliosad  de- 
fedtionemfoilicitant,etin  Deum  contumelio- 
fi,miferasammas  illaqueant  ]&isfallacjii:  pa- 
cem  conturbantO)Eccle/isetpietatis  con- 
fenfum  tcinduntac  laccranr. 
Vaticanus. 

PromiferatCalvinus  fe  Loquiturum  de  poe- 
na  ha?rencorum:  Multa  deinde  locutus  eftde 
crrantibus,&  impijs  &  blafphemis  ,  quafi  er- 
rantesjimpij  blafphemi,  Apoftatc&  heretici 
iintijdem  Acnequisdifcrime  videre&  Cal- 
vinifallaciapoftit  animadvertere,nufqu5de' 
finitquid  ftthxreticus  Jta  nobis  jocofe  illudit 
in  re  tam  feria.   lam  quod  de  Apoftatis  dicit,  Qutd  fit 
maledicit.Apoftataenimin  facns literis dici-  Afoftata 
tur,  quiad  aliuDeumdeficit :  Hereticus  vcro  Qutdfit 
qui  eiuldem  Dei  cultum  retinens  ,alicui  falfx  Hxrctt- 
fecl^aut opinionipertinact^inherct.  Hecduo  cus. 
contunderevultCalvinus,ac  ne  ncquidemaf- 
fequiturpropofitum.Nam  fi  Apoftata  dici  de- 
bet,qui  a  rcdta  fide  alios  ad  deiedtionem  folli^ 
citat,&  ab  ea  ipfe  jam  defecit(alioquin  Apof- 
tata  dici  non  debet,ficuti  Judaeus  a  Chrifto  A- 
poftata  non  eft,cumineumnunquamcredide- 
rit)Servetus  nuriqua  a  Lutheranifmo  autCal- 
vinifmo  defecit.  Semper  enim  eis  adverfatus 

eft.Quod  fi  fuit  Apoftata,ficut  Calvinus  velle 
videtur(fumfitenim  aj>  eo  huiusdifputationis 
occafionem)  oportet  Papa?  fidem  a  qua  Serve- 
|us  4efecerit,effc  re&am  Jta  erit  ipfe  Calvin  u* 
D   iiij  « 


cxfuafententia  combureridds^quippe  qui  a 

£apa  defecerit(,;i,)Ecclefiam  voeac  Calvini- 

anifmum ,  namceteras  proEccleujs  non  ha- 

ibec. 

1  Calvinus.  6$ 

Quas  tamen  obtendant  rationesimperiti, 
icd  non  mali  homines  ,  quibus  tanto  fcelen 
danda  videturimpumtas  breviter  videndurn 
eft.ftegnumfuum,inquiunt,manu&annisc6. 
Iticui  non  voluitdominus,fed  fpmtuali  Evari- 
gelij  gladio:  &  fuos  hortatus  eft  ut  parati  efiec 
propriumfanguinemfundere,utahenumfunr 
derent  nufquam  pra?cepit;  Apoitolos  tanquam 
agnos  in  medioLuporumemiiit,non  inltruxit 
carnispotentia.Atquificontraexcipiam,Nuf- 
quam  Dominum  niandafle  fuis,ut  furta,iapi- 
rias,adulteria,caedes,  vaeneficia  puniant,ideo- 
que  impune  ferenda  effe  haee  omnia,quid dic- 
turiiint?Concedentnelaxandas  eiTe  habenas 
fceleratis  ?  Acnon  pbtius  dicent  non  obftare 
qux  fingUlis  prarcipitur  tolerantiam,  quo  mi« 
lius  vigeant  Legum  fancliones  i 

Vaticanus 
CumfurtajrapinXjaduJteriajCafdes&c.pum- 
wntur ,  ncn  puniunturad  conltituendum  Reg- 
DumChriiti ,  non  ad  juihffcandos,aut  pios 
reddendoshomincs,nonad  generandam  no- 
vam  creaturam,  ied  ad  tuenrfa.bonorum  cor- 
pota  aut  facultates.  ItaquePapimSyludaris, 
j'urcis,cffterilque  ,  quosputat  extra  regnnrrr 
ChriiH,concederip[eCalvin*  punireeiufmo- 
difacinora:  At  propter.fidera  puniiealiquem 
tiOnconcedecj  cum  fupra  dixerit  ,  hoc  noia 
pifi  pio  &  bono Magifh  atuiiiGere,  Itaque.no* 

de* 


debent  hic  omnia  confundi ,  fed  foum  cuique 
tribui  ,  &coeleite  regnuma  tericitribusdif- 
tingui:Chriituseaquefuntextra  regnum  fu- 
qm,nonattingit.  Sed  queadregnumfuumat- 
tinent  omnia  tradit .  Itaque  omnia  ab  eope- 
cenda  f unc .  Sed  de  his  pdliea  plura  . 
Calvinus.64, 

Verumquidem  effe  fateor,ncque  vi  armata 
ciecliun  ab  initio  fuiile  ChrjMiregnum  ,  ncquc 
armorum  pradidio  ihre .  EvangcJij  enimpiar- 
dicatione  regnare  Chriftum  oportet,ut  impie- 
aturvaticinium  illudiPopulusquenonnoveia 
mihi  fubicdb  fuit:  Adauditum  auris  obedivic 
mihi.  rtaquedomin^quoiHuftriorciTct,  vocas 
fu$  erru:atia,nudos  &  mcrmes  mifit  Apoitolos, 
nec  modo deftitui  voluit  terrena  potentia ,  fed 
totum  ferc  mundum  habereinfeftum,utCelef- 
tem  ciTe  Evangelij  vicloriamoronibus  confta- 
ret,duminftar  palinaconcra  tot  tamque  ardua 
obfhcula  emerfit.  Nec  vero  aliter  hac  f  tate^ 
quaminvito  &  reluctante  mundo  vel  denuo 
furrexit,  vel  adhuc  floret.  Sua  igitur  virtute, 
non  hominum  manu  fuftinetur  Keligio^  i)Nec 
fufhaEvangehj  miniftros  potentia  roagis  ar- 
mat  Chriflus,quaBellandifacuItate,quia  fica- 
nimatos  efTeconvenit,ut  o,uam  linguaafTerunt 
doclrinam  proprio  fanguine,quoties  opii*  f  ue- 
rir,obfignare  non  dubitent, 
Vaticanus. 

Hex  veredicuntur:  utinam  in  his  perfcvera- 
ret;  i  )EiHta,fi  de  vera  RcligioneJntelligas:fed 
vcftra  Redigiohominu  manufuilinetur.  Tolle 
cnira  veftri  Magiftratus,violentiam  &perfecuw 
iiones ,  &  redde  loquendi  auc  icribendi  liber- 
O  v  atem* 


tatem  5quam  a  PaoTo  traditam  ( poteftisenir* 
{inquit)  omnes  prophetifare  )  vosfolUiIiftis, 
&  vidcbitis  quid  poflic  libra  veritas-  Quod  ii 
hoc  negas ,  fac  periculum ,  evcntus  judex  efto^ 
Hoc  tu  ifpe  perfcntifcere  videtis  ,  qui  tam 
follicitecaves,  ne  alijsloquiaut  fcribere  li- 
ccat:quodproiecto  nunquamfaeeres  miiho* 
minummanu  ftares. 

Calvinus.  6°? . 

Primum  vera?  fanaequedoctrina?  plerumque 
adverfantur  mundi  principes. 
Vaticanus. 

Itaquearmati  hac  Lcge  Calvini,eos  qui  ve^ 
ram  fanamque  do&rina  teiiebunt,interncient. 

Calvinus,  £6. 
Deinde  multos  quibusad  breve  tempus  arri- 
fitjfuo  rigore  exafperat. 

Vaticanus. 

Non  cft  ergo  doftrinaCalvini  fana.  Nam  & 
cgo  expertus  ium,&  multi  quotidic  experiun- 
tunadeo  nullam  eflfe  rigorem  in  ea,  ut  nulla  ilt 
in  terrislztior.ItaquequiaPapaad  Calvininu. 
deficiunt,levarife,nongravari  fentiunt:  mul- 
toquefacilius  ferunt  doclrinam  Papae  Gene- 
vcn(i«,quam  Romani, 

Calvinns.  67. 

Pauci  funtqui  ferendo  jugolibenter  cervi- 
cemfubmittuntj&quemadmodumdelitiasfi- 
biipfi  faciunt,  ita.i.  Docloresappetuntblan- 
dos  &  mellitos,qui  ferviliter  adulentur. 
Vaticanus. 

Itaquecumfuflfragijs  resagitur  inReligio- 
tiis  caufisjficutiinServetanaaclacft ,  maior 
pars  vincct  njcjioreni ,  &  pauci  illi  iempec, 

plun- 


plmibus  vincentur  f.T.JQjrinam  blandi  fint 
do&ores,  facile  judicabit,  qui  utramque  vide- 
tfcet  blandorum  &  feverorum  viam  guitave- 
rit*  -  - 

Calvinns.    6t. 
lam  videmus,  ouod  non  equalis  fitprinci* 
pum  fucceflTio  ,  fcd  bcne  Compofitum  a  patrc 
ccclefi?  itatum,hlius  quafiviolcnta  procella  re- 
pentc  iubvcrtat, 

Vaticarius, 
Itaquectiamfi  hodie  benecompolifus  eiTet 
ftatus  Geiicvenfis^cras  fubveiteretur,  &fi  ho- 
die  aliquisimpius  hajreticuscombureretur^cras 
pioidemfieret. 

Calvinus.  69. 
Atqui  Evangelij  miniftros  minime  ad  quamli- 
betauram  fiexibilesnutare  decetjVerumquo- 
cuncque  inclinent  hominum  animi,  &quam- 
libet  difilrnilis  fit  tcmporiim  conditio,  redhim 
curfum  tenere,  necrerna  &  immutabiiis  Dci 
veritas,  qu^apudeos  depofita  eft  perfida  eorii 
ignaviaconcidat. 

Vaticanus. 
Hoc  fi  feciiTet  Calvinus,uon  mutaiTet  fente- 
tiam  depcrfecutione,ut  ca?terataceam.  Qnod 
iiin  melius  mutaflet,  laudarcm,  fed  in  deterius 
mutaiTecftvitiofum, 

Calvinus  70  ♦ 
Sic  veteres  Prophetas  ,  Licet  propitijs  in- 
terdum  Regibus  vfi  fint  eorum  prasfidio  ad- 
juri  ,  videmus  tamen  varijs  fubinde  tempc- 
ftatibus  fiiifle  jaftato*  ,  rtit  negarinon  pof- 
fit  omnes  fub  crucis  Chrifti  vexillo  mili- 
EaiTe.  Hoc  certe  fcculis  omnibus  communceft 

Homini- 


Homimbw non  placere  t quicuncquc  Chrifto 
JfideUter  ferviunc. 

Vaticanus. 
Atqui  Homines  cx  Calvinj  fententia,erunc 
de  caufa  religionis  judices :  Itaque  eos  femper 
damn^bunt^qui  ipfis  oon  placebunt.  Calvinuin 
quidemnondamnabunt :  Isenimvuitut  Ma- 
giitratusdeharrcticisjudicct :  ludicantaufen* 
fuffragijs  ,  in  quibus-cummaior  pars  vincat 
melioremfpaucos  efle  bonos  Calvinus  fupra 
dixitjoportctCalvinia  nos  majori,hoceft  de~ 
teiion  parti  placere^quo  poffit  Servecos  oppri- 
mere^hoqui  non-polfct, 

Calvinus.  71. 
Abfurdum  cfle  obijciunt/pirituale  Chrifti 
regnam  carnis  potentieTubniti  ,  nempe  ut  fi- 
dem  abfurdum,eilin  humana  eloquentia  fun- 
datam  effe .  N  unc  fi  quis  ob  muteffere  j  ubeat 
quicumque  diferti  funt ,  doctosomnes  &  Li- 
beralibuiartibus  politos  a  fuggellu  prohibe- 
at,nc tidem  exinamat  eloquentia,  nonne  aper- 
teDeo  ejufquedonis  injuriamfacieiC? 

Stulteifere  quidera  jubet  Paulus  quicunque 
fapcrevidentur^utChriiti  Difcipulitiant:  ne- 
pe  uc.fapientia  carnisin  ordinem  coa&a ,  emi- 
neat  fola  tides .  Quod  fi  nulla  rati o  i mped  i t9 
quo  minusEvangehj  predicatiotantum  vircu- 
tcfpiritusfit  euicaxJ&  pedidequas  tamen  ha- 
berepoflit  humanas  arte&:Ita  nec  Religio,ta- 
mctfi  fola  Dcimanu  continctur,  &  £ub  crucc 
triurophar 1 a  Legictimis  tamen  fubfidijs ,  ubt 
ita  vifumxltDeo,non  abhorret. 
Vaticanus 
Abfurdafallaxqucfitailitudo,  &eademob., 

fcurc 


fcure  traclata.Habet  enim  hoc  Calvinus  ,ut  fi 

quando  LecTores  aut  auditores  fallcre  vul  t,lo- 

quitur  obfcure,uthac  obfcuritatcabiurdita- 

tcm  tegat ,  &  ita  canquam  anguilla  in  turbida 

aqua  evadat  Sed  nos  dilculTa  hac  obfcuricate, 

ciusiimilitudenem  cxplicemus.  Quemadrr.o- 

dumille  inquit,  ad  Docendum  Evangelium 

adhiben  poteit  elocjuentia,tamctii  neceiTaria 

non  iic .  lca  ad  Religionem  tuendam,  adhiberi 

potert   gladius ,  tametfi  necefTarius  non  lit . 

In  hac  fimilitudine  hoc  abfurdum  eft,^uod  rc- 

ligioni  ferrum  fic  juhgit,ut  doclrin^eloquen- 

tiam-Ertimvero  non  iicadReligionemadhibc- 

tur  fcrrum  ,  ut  ad  do&rinam  oratio,  Sinc  ora- 

tioncdocerinonpotcft  ,  at  fine  f  errb  religio 

conftat,nec  magis  gladium  requirit,  quam  di- 

vitias  aut  aratrum,  .Alioquin  ad  imirationcm 

Calv  ini  fic  liceret  ratiotinari :  quemadmodum 

a  medico  adhiberi  poteft  eloquentiaad  per- 

fuadendumegroto  ,  Itagladiusad  tuendam 

eiusvaletudihem.HarcfuncabfurdiiTiima.Sed. 

hic  homo  tantopere  ferrumcupit,utidom- 

nibusrebus  intermifcere  geftiat.    Nosvero 

iimilicudinem  longe  accommodatiorem  af- 

FerrepoiTumuS  :    Quemadmodum  adpralr- 

andumgladio  opuseft  ,  neque rcfert  utrum 

ispolitus  iitan  rubiginofus  ,  roodolit  acu- 

cus  :  ItaadDocenduraEvangeliumopuseit 

oracione  ,  neque  refert  utrumea  incompta 

Jit  an  ornata  ,  modo  fpiritus  acumenhabe- 

at  .  Et  fic  ut  prselia  ferro  non  verbis ,  trac- 

iantur;Sic  Religioverbisnonferro  traclanda 

cft. 

CalYinus.72» 

Qga 


Qux  ftulta  funt  mundi  clegit  Deus,  ut  fapien- 
tcs confunderer.veium  quia  pifcatoribus  ex- 
©rdium  fecit,poiteaalios  fibi  delegit(i)mini- 
ftros ,  netjue  ita  rudes  &  elegantiori  doclrina 
tirtclos.  Vaticanus. 

Quaeftulta  funt  mundi  rejecit  Calvinuscun> 

fuisiutfapientes  extolleret;  Itaquead  docen- 

diautconcionandi  min*  neminemadroittunt 

nifiicientiarum  &  linguarum  peritum,prefer- 

titri  Latinae.   Ipfe  Chriitus  fi  veniret,nifi  latine 

Joqueretur^ab iftis  non  admitteretur.hoccectu 

cit.FuitquidamLaufaniae  concionator,  yirin- 

culpata:  vita?,,  fed  cjuiLatinenefciret:  hunciiti 

coegeruntad  audiendu  Cordcriumpuerosla- 

cinam  hnguam  docente.  Homojam  natu  gran- 

dior,  non  ferenshancindignationemjdiiceflic. 

Tantum  iilisin  latmofermone  pofitu  eft .  De- 

•>!/«/♦  //.  n^«e  fi  componas  eos cum  Chrifto,  invenies 

*s*  *     "  Pror^ls  contrarios.Chriitus  patri  gratias  agit, 

quod  arcanafuacelaverit,&fapientes  &doc- 

tos ,  &  ca  parvulis  &  indoctos  patefeceric : ifti 

gratiasaguntjquodea  parvulos  &  indoclos 

celaveritj&fapientibuspatefeccrit  ,  ChriiH 

ccclefia  gloriatur ,  quod  non  multos  fapientes, 

nonmnltosnobileshcbcat;  ifti  folisfrpienti- 

tms&nobiJibusgloriantur(.i.)Dedoctoribus 

illis  loquitur,qui  conrtruclam  a  pifcatonbus  ec- 

clefiam  deftruere  ccepet  unt:Nam  poilqua  artes 

toumane  ab  illis  cu  Theologia  mifceri  cceperunc 

omnia  deinceps  in  deteri*  abierunt,van$  &  inu*- 

5*r/D».^tilesquafftiones  (vetamePauIo)  induclsefunt, 

jg.         quibus cafta  ilia  ventas  adeo  implkatur  &  ob- 

icuratur,  nedicamextinctaeit ,  utreitituinoa 

jpoflSt  3  niii  ad  eofdera  pifcacorcs  &  jndo&os  re, 

dc- 


«fcatur,utvcrum  fit  iJIudrexore  infantium  & 
la&antiuai  perfccifli  laudem.  Hujus  rei  exe-  Pfitl.t. 
pium  vide  eeitinipfomet  Calvino.  Farcllus 
in  principio  Evangeiium  magnoardore  docu- 
it,  auchores  prot  hanos  tanquam  pdte  rejecit, 
Poetam  ii  quem  naclus  erat ,  tanquam  itcrcus 
abijciebat, ab  ulcifcenda  injuria  adeo  alienus 
erac,utcum  graviflimas  plurimafquc  injurias 
ob  Evangelium  pertulent ,  nunquam  quem. 
quam  in  jus  yocaverit ,  quin  imo  fuos  vice  fu- 
am  ulcifcentcsfemperdeterruerit.  Hisillear- 
tibus  in  fugandis  erroribus,ferendaque  chari- 
tate  proficebat<,Sed  poftquamCalvinus  intio- 
duclus,profanas  fcientias  facrisadmiicuit,  ul- 
cifcendarum  injuriarum  mille  te&os  Chriitt 
veite  modos  excogitavit,adeoindeterius  abi- 
eiunt,utipfemet  l;arellus(heu  dolor)  jam  cal- 
vLni7et,&  vitia  ab  codidicerit,  quem  virtures 
docere  debuerat ;  Tantasvires  habuitilla  falfo 
nominata  fcientia,utPauli  verbisutar.  Deni- 
quequo  plusfemper  rnbutum  ei!  humanis& 
prophanisfcientijs,eolongiusa  divinis  &fa- 
crisdcerratumeft  .  Et  qui  tam  fhidiofeea* 
colunt ,  &  ad  ea  rem  collegia  initruunt  &  tu- 
entur,nihil  aliud  quam  miiitesarmantadver- 
fus  /implicem  illamtuiticamque  veritatem., 
Sed  inftruant  quatum  volent,raciet  Deus  quoi 
olim  fecit,  ut  lmmanem  illum  prodigiofum- 
Goliam  armatusnomine  Dei  David  fuudade- 
ijceat,&ei  caputipiiufmet  enfe  predicac . 
Calvinus,75# 
Quin  etiam  Paulusipfe ,  qui  fe  facundiade- 
ftitui  fatetur,  nonomnisdodtrina:expers,uca* 
iij  ejus  collegf  ,fcd  a  puero  in  Lege(  i)  erudi- 

ctts 


tus  fuerat. 

Vaticanus. 
(i)    Re&e  in  Lege,fed  vos  prophanatas  fcier> 
tias  evenitis,Quanquam  quod  tu  de Paulo di- 
cis3contrateeit.Nam  eahtteraedoclrina  infla- 
tus  veritatemlonge  acriusinfeclat9  eft.,quam 
alioquin  feciflet  ,  Itaque  poltea  veramfci- 
VhtUf.3.  cmjam^  hoc  eit  Chriftum  &chariratem  adep- 
tus3illamlitera?cognitionemproitercoreha- 
buit3quam  nunc  Calvinus  extollit  • 
Calvinus.     74. 
Vtautem  de  fuccefforibus  taceam.Ifaia?  fer- 
xno  non  modo  purus  cV  nitidus/ed  etiam  arti- 
ficio  (1)  ornatus,  fatis  teftatur  eloqucntiam  fi- 
dei  interdum  miniftram  efle. 
Vaticanus 
,         (1)  Noneftitarnonenimartificioludithuma- 
no  more  fpiritus  ille  fatidicus,nec  humana  vo- 
luntateautarte.fcd S.Spiritusimpulfu  Jocuti 
a.Tetr.  funtfan&i  horoinesDei,  Fuit  lgiturin  Iefaia 
j.2.        nativa^non  arte  quf iita  eloquentia,quae  ab  ea, 
quam  iitiarTeclant  tantum  differc  3quantum 
honeftae  matrone;  pulchritudo  a  meretncis  fu 
co.Sedvoluntittimifcerefacraprophanis,  Sic 
fecit  antea  Sebaitianus  Caitalio  qui  in  prefa- 
tionein  Mofem  fuum  latinu }  Mofi  tribuit  om- 
nes  artes ,  quas  homero  tribuerat  ante  Plutar- 
ehs3&adid  magnoapparatu.quafipredarum 
aliquidfa&urusutitur:quaiiveiononfcripfe- 
XitimpulfudivinoMofcs^nullaprorftiS  ullius 
artishabita  ratione.  Scdhomines  levrsom- 
matrahuntadinfhtutumfuum,  6Vut  huma- 
Jhasartes  quarumfuntdifciptili^evChant,  eas' 
fafcrisauthoribus  admifccnt  ut  tanquam  le- 

thajei 


ifnles  mufcg  odoriferumfacrieloquij  unguett- 
ciiincontaclu  fuo  inficiant. 

Calvinus.  75. 
Et  certe  Chrift  us  non  minus  ftell$ radijsfi) 

magos  a  d  fc  duxit,quam  paftores  angeli  vocc. 
Vaticanus „ 

(ijEtCalvinianosduceret,fifedignarenturi- 
tadennttere,utinftabulumdefcenderent.No» 
cmm  Doctos  fed  fuperbos  afpernatur  Dcus* 
Sed  quia  fuperbia  fere  laborant  docti(narn  fci- 
entia  mflat^fit  utpauci  do&i  ferventur„  Erunt 
quidem  nonnulli  ex  do&is  qui  fcfe  ad  Chrifta 
prarfepe  demittent,quales  fuerunt  Magi,car- 
teriseum  defpicientibus,qualesfuerunt  Scri- 
bae  &  Pharif^i.  Sed  paftores  &  illiterati  primi 
plurimique  erunt,quibusangelus  Chriftina- 
tales.nunciet,cum  tamen  ifti  illiteratos  nullo 
numero  habeant,Nam  fi quis  paftor  aut  illitc- 
ratus  eis  nunciatura  aliquid  de  veritate  venir 
ret,certofcio3non  magis  moverentur ,  quam  ii 
aiinus  ruderet . 

Calvinus. 
Quare  nec  mde  obfcurumque  vulgusexqud 
fumfit  Chriftus  ecclefi^primitiasCi,;  viamre- 
gib*  prxcluficquin  ipfi  quoque  &  fe  &  fua  om>» 
nia  ei offerrent, & ipfa etiam  gladij  potcftas  a 
qua  inftruclifunt  facra  effet  oblacio. 
Vaticanus. 
TraditPauIus  Chriftum  cum  afcendiflet it% 
altum  dediffe  Apoftolos ,  &  Prophetas ,  &  E- 
vangeliftas,&  Magiftros  ad  conponendos  fanc- 
tos,ad  operis  rainifterium ,  ad  extruclioneni 
eorporis  Chrifti  ,  hpc  eft,Ecclefjae  :  Ha?func 
^cratobUtiotiesaid^c  facrum  opus.  Gladiua 
E  quiden» 


quidem  ad  Chrifti  regnum  nonabhibetur,ni- 

Ctntra  fi  ad  occidendum  Chriftum  &  fuos.  Sunt  qui- 

Monafte-  dem  qui  gladium  gerunt , miniftri  Dei,  fed  ad 

rtc»fis  A-  puniendos  malehcos,non  ad  extrucndu  Chri- 

nAb*pt»f-  ftiregnum.Atqueid  Chriftianiscommuneefr, 

tas •         cum  cf teris  nauonibus,qu£  & ipfe  eunde  gla- 

diumgcrunt  ncque  tamen  Chrifti  regno  fcr- 

viunt.  Calyinus.77- 

Nunc  videmus  ut  ad  ferendam  crucem ,  ad 
odia,probraque  mundifubcundaparatos  eflc 
oporteatEvangelijminiftros :  Sicuti  non  alijs 
quampatientiar  armis  dominus  eosinftruxit: 
&  tamenjubeanturRegespietati$  (1)  doclri- 
nam  fuopatrocinio  tueri. 

Vaticanus. 
(1)  Hominemoccidere.noneft  dodtrinamtue- 
ri,fedefthominemoccidere .  CumGeneven- 
fesServctumocciderunt ,  nondo&rinam  de- 
fenderunt,fcd  hominem  occiderunt .  Doclri- 
nam  tuerinoneftMagiftrat',(quid  gladiocum 
Do#rina>)fed  docioris.Dodtorem  autem  tueri 
cft  Magiftratus,ficutagricolam  &  fabrum  & 
roedicu&cceteroscontrainjuriam  tueri.Ita- 
quefiCalvinumoccidere  Scrvetus  voluiiTct  y 
recleCalvinumdefendifTetMsgiftratus  .  Sed 
cumrationibus  &  fcriptis  Servetus  pugnaret , 
Wtionibus  &fcriptis  rcpellenduserat. 
Calvinus.78. 
Obijciunt  deindenihil  minus  elTeconfenta- 
neum,quam  ad  fidem  (qux  propenfa  obedicn- 
tia  conftat )  violcnter  cogantur  homines.  Ego 
ut  omittam  qu$  vere  &  fcite  in  hanc  fcntenti- 
am  difputat  Auguftinus  utiliter ,  fcilicetinvi- 
tostrahijqui  Dcooranipotcnti  rcluclantur  ut 

caftiga- 


caftigatione  fuba#i,fponte  accedant,  refpon* 
dcoin  tuendo  Ecclefiae  ftatu  alium  eife  gladij 
ufum,quam  uc  ad  Hdem  quis  cogatur. 
Vaticanus. 
Nemo  poteftad  me  venire,nifi  pater  meus 
traxerit  eum.Ifti  voluot  a  Magiitracu  tiahi  ho-  /**«.  G* 
mines,trahenti  Deo  reludiantes/ciucct  ut  Ma- 
giftratus  plu$  erficiat  quam  Deus  .  Scilicec 
cafhgatione  fubacli  fponte  accedent  t  Qui  rt 
fuaiponteaccedcret,deterrerentur:ficutipif- 
ccs,  quiultroadefcamautreteaccedunt  ,  fi 
cogercvelis  aufugiunt  >  Teftiseil  Geneva  Si 
Sabaudi^pars ,  quae  Evangehum  vi  coacta  ad- 
mifit.Ibienimitapaucifunt,qui  no$  concio- 
natorescapitaliter  oderint,&  miiTamavkiifTi- 
me  defidcrent ,  ut  dictu  fitincrcdibile.  Teftor 
cgo  tocum  illum  populum. 

Calvinus.79. 
Namutdemus  inprincipum  manu  &arbi- 
trionon  erTe,ediclisfuispenetrare  in  hominu 
corda,utobediencer  faluris  doclrinaamplexi, 
Deofefubijcianc.  Hoctamenpoitulat  corum 
vocatio(i)neimpurisac  petulantibus  linguis 
lacerare  permittant  facrum  Dei  nomen  ,  eiu£ 
queculcum  pefTundari  finanj. 

Vaticaniis. 
Modo  laudaverat  Augufh'num,qui  difpu» 
tat  utilitennvitostrahijUt  fponte  accedanc, 
nunc fui  oblitus  fatctur  edic~ta Regum  non  pc-« 
netrarc  in  hominum  corda,ut  obedienter  doc- 
trinam  amplexi,  Deofe  fubijciantquac  funt 
planecontraria  :  Namfponteaccedeic&o- 
fredieutcr  doclrjnam  ampleGU  ,  idemeft. 
£  ij  (iJDicun* 


(i)Dicuntur  ha?c  accufatorie  &  malitiofe,Nori 
enim  continuoimpura  &petulantilinguaefl, 
fi  quis  a  Calvino  in  Ccena  Domini,aut  m  pue~ 
rorumBaptifmo,autPredeftinatione  ,  aut  in 
perfecutione  diffentit,  modo  facras  Literas  ve^ 
,ias  effe  credit. 

Calvinus  8o* 
Privatuskomo,qui  vit£  &  mottis  poteftaterri 
non  habec,fi  domum  cui  praeft,facrilcgijs  pol- 
Iuilinat,culpa  non  vacabit :  Quanrofoediore- 
rit  principisignavia,fi  ad  efTrenem  pietatis  vio- 
lationcmconniveat?  Sedebit  fcilicetludexiri 
fublimiacmagnifico  folio ,  &  ChiifH  gloriam 
probrofe(.i.)  deijci  tacitus  feret,  &imperium 
fibi  pamarummetuafTerens,Iicentiamimpro- 
feis  diffipands  ecclefi$  concedet  ? 

Vaticanus. 
Pergit  rhetorice  magts  quam  ChriiHane,rcm 
cxaggerare,ut  intelligamus  quan  to  pl  us  profe- 
cerit  lnprophanis  artibus  quam  in  facris.Quid 
enim  errr^nem  pietatis  violationem  vocatrPro- 
ponatur  nobis  Servet9,cuiusodio  Calvinus  hec 
omniafcnbit,  NegatServetus  baptifandos  crte 
infantes ,  Vtrum  ita  fentit  Servetus  ut  dicit,an 
non  fentit  ?  Et  hunc  fenfum  vocat  Calvinus  ef- 
fr^nem  pietatis  violatione.Qua  ratione  ?  Nam 
cffraenisviolatioin  eo  intelligitur ,  qui  fciens 
pcccat :  Servetus  fi  pcccat,  ncfciens  facit  4  V- 
trumigiturServetum  interficisCalvine  3quia 
tta  fentit,an  quia  ita  loquitur?  Si  intcrficis  quia 
fic  loquiturutfentit,  interficispropterverita- 
tam :  Namveritas  eft,dicerequ5fentias,etiam- 
fcrrQ5,&  pfaimus  j  j.bcatum  pronunciat  e  um, 

gui 


quivercdicitguaehabetin  animo :  Ettueum 
jnterficis  ?  Sin  interficis  quia  ita  fentjt,doce  e- 
um  aliter  f  entire,aut  oftende  ex  facris  litcris  in- 
terficiendos  eiTe  errantes  &  malefenticntes. 
Calvinus.      8l. 

Erpopietatisdoclrwaevindices  eruntpij  Ma- 
giftratus  non  iolum  ut  ad(  i  jFidem  cogant  mi- 
nus  voluotariosjfed  neab  ea  ditione  exulctfs) 
Chriihis,in  qua  eius  benefitio  regnant  (3)  Ne 
Ludibrijsimpunefubjaceatfacru  ciusnomen, 
cuiusfplendorehonorificaeit  eorum  poteftas. 
(4) .  Nc  contra  eius  do&rinam  protervane 
impij,qui  tranquillumTeorum  imperium  conti- 
net(t.  Neinfirmos,quibusdivinitus  prsefedti 
funtcuitodes3in  exirium  rapi  filentes  &  quieti 
videanr,  Vaticanus, 

(i.Hoc  fieri  non  poffe  modo  confelTus erar, 
nunciterum  affirmar5&  ipiefecu  turpiter  pug- 
siat:ne  quid  interim  dicam,quod  hoc  nunc  Ma- 
giihatui  tribuit,quod  in  primis  Inftitfttionibus 
Paftori  tribuerat.  lbienim  Cap.6-Pag.417,  „ 
ficdeDei  fermone  dilTerit  \  Haecfuntarcana  3» 
illafpiritualiapoemata  Deiad  demolitionem  ,« 
munitionum,quibus  confiliadcmoliantur  fidei  >> 
militcs>&'omnem  celfitudinem  qu$  extollitur  „ 
adverfuscogoitionemDei^&captivamducanta» 
omncmcognitionem  ad  obediendum  Chrifto  3, 
&  promptam  habent  vindiclam  adverfus  om-  J5 
neminobedientiam.En  plane&  perfpicue  de-3» 
finitam  pietateV,quaecclefia:  paftores,quocun-  „ 
q*edemu  nomine  vocentur,preditoseffecon-  3, 
venit,nempeutverbodei(cuiuspofitifuntmi-  „ 
niftrijac  'difpenfatores)  confiaecter  omn/a  ,, 
audeantscuiusMaicftatiomnemmundigloria,  5J 
Eiij  vir- 


;,vittuteTubIimItatemcedere  eogant,  fpfe  onw 

3,  nibus  a  fummo  vfquead  noviffimum  irnpe* 

>9  ret,Chriftidomum  edificent^Sathanf  domum 

„  fubvertant,  o  ves  pafcant ,  rebelles  &  pertina- 

„  ces  arguantjincrepent,  revincant,  folvant,  li- 

„  genc>fulgurcnr.,denique  &  fulminentjfed  om- 

niainverboDei.Haecfuncquannillotempore 

fcripfit  Calvinus,omma  tamen  verbo  agens, 

verbo  rebelies  adfidei  obedientiamcogens, 

verbo  Lupos  interficiens,  verbo  denique  fulgu- 

jans  &  fulminans.  Nunc  ex  verbo  fuo;quonia 

id  nullas  vires  habet)  cudit  gladiu,&  hanc  Ma- 

gittratibus  provincjam  aflignac,  utferro  ad  fi- 

demcogancminusvoluntarios,lnquoiterum 

turpitera  fedilTentu.  Nam  in  poftremis  Inftit. 

aRobertoimpreflisAnno  i553.cap.$.   Diih 

i7o(h§c  ideo  fic  deligenter  noto,ne  quis  erret, 

li  force  ha?c  poitea  Calvinus  ut  folet  mutave^ 

»  rit)fic  fcribit :  Efitgttur  /ongediVerftrattOyjuia 

t>  aec  efUAcnftcjue  fibt  fumit  Ecclefia  ,    quvdjit  f>ro- 

>'  frium  MAgtjlr*tus:necjue  hoc  effcere  fotefi  Ma~ 

9>  gtflrdtus  cfuodab  Ecclejiaperagitur.  H^C  ibi  Cal- 

vin  us,  Magiftratumf  ut  o  bi  ter  dicamjab  Eccle- 
fia  feparans,  quafifoli  Paltores  fint  Ecclefia: 
lllicigiturnegac  hocefficere  polTe  Magiftra- 
tum,quod  ab  ecclefia  pcragitur,  nunc  Magif. 
tratus  oflficium  elTc dicit  cogere  adfidemmi. 
nu$  voluntarios^quod  tamen  in  primis  lnfiitu- 
tionibusverbononfciTotnbuerat.O  homine 
verfatilem  cV  omma  ex  tempore  ad  arbitrium 
fuum  mutantem.O  cceaquiccecum  hunc  fe- 
quimini,  quando  tandem  apcrietis  oculos  >(z) 
,  $ciIieetGenevaexuIaretmagisChriitu,fiSer- 
vctus  non fuiflet  occifus  (.3.)  Imo  tum  maxi^ 

me 


meludibrijs  fubjieet  &  male  audie ,  eum  ln* 
terficiuntur  qui  id  confitencur(4)actum  maxi* 
meprocerviuncimpijcyranni,  cum  fibiiaevi- 
tc  fa$  efle  putant  magiftro  Calvino  (5)  hoc  eft 
Calvinianos,  quos  foliccc  Servccus  in  exitium 
rapuic. 

Calvinus,  82, 

Obtendunt  pr^terea  Chrifti  difcipulis  co- 
lendameiTe  manfuetudinemquacin  magiftro 
apparuit.Nequeenimarmis,inquiunt,pr5frac- 
tos  compulit  in  fuum  obfequium,  fed  do&i  ina 
omnes  bhnde allicere tcntavic .  Vt  illud  im- 
pleret  Efaia;  vaticinium:fcccc  iervus  meusnon 
rixabitur  neque  contendec,  neque  in  plateis 
audieturciusclamor  :  Calamuquaflacumnon 
confringct  &  elichnium  fumigans  non  excin- 
guet,  quafi  vero  contraria  cxceptio  nobis  non  tfal+J* 
iitinpromptu  ,ut  dottoris  officio  fun&us  eft  Mat.iJ* 
Chriftus ,  ita  arreptum  ab  co  fuiiTc  flagellum  , 
quo  templum  Deia  prophana  nundinatione 
purgaret(i)  Siimpctu  profflgavit  filius  Dei,qut 
divinicultus  prartextu  hoftias  in  atrio  tcmpli 
vendebant,cur  gladium  fibi  commiflum  mn  ex- 
crant  pij  Magiftratus  ad  coercendos  pcrfidos 
(a)apoftacas,qui  cotum  Deicemplum  apcrca 
contumelia  prophananc  ac  violant  ? 
Vaticanus. 

(1)  EtnobisCalviniano  morefic  argumcn- 
tariliceret.  Siadulteram  non  damnavit  fi- 
liusDei,  curadukeros  damnet  Magiftratus? 
Quodfidicet  Calvinus  eumin  adultera  non 
fuifle  judiccm:nos  idcm  de  flagcllodiccmus: 
Nequeenimpraefcribebat  Lex  (quamChriftus, 
ft  Magi(tratumgcffirTet,fequi  d*buiiTct)hancfla 
E  iiij  gclli 


gelli  poenam  illis  nundInatorib'Jtem  fi  Chii» 
ftlisnuridinatoresillos  tantum  ejecct,  non  in- 
terfecit,  &  jamMagiftrarus  debct  Apoftatas 
tantum  eijcere,non  lnterfieere.Item  fiChnfl* 
iua  ipfiusmanu  id  fecit,debet  magiftratus  fua 
manu  idfacere,nonpercarnifice.SiChrifte  ex 
templo  manufaclo  illps  ejecit,  idem  debet  h » 
ccre  magiitrat',Quod  fi  Calvinus  dicet:Tem- 
t      plumillud  figuramfuifleTempli  non  manu- 
J-Corwr/hftijiQctft  cor(\is  hominis  (  namTemplurh 
S'  27'     Deifanclnmeft,quod  eftis  vos.ItemrCbrpora 
j.Corwt.  vcftra  templa  funt  Spintusfancli  JDicemus  &' 
*-  *S  •     nos  eadem  ratione,  flagellu  illud  manu  fadturrt 
figuram  fu!rTe,flagelhfpriritnalis3{ioc  eit,verb! 
Dei,quodverbum  non  magiitratir,fed  paflo- 
nbus  traditum  eft,per  quod  debeantLuposin- 
terrlcere^Sathan^domura  fubvertere,  &cete- 
ra  omnia  pra?ftare,que  paulo  ante  ex  ipfo  Cal- 
vino citavimus ,  Item  fi  Chriilus  injuria  nec  a 
fe  ncc  ab  alijs  dcpulit,fed  multos  fuo  tempore, 
<&  maxime  Ioanneni  Baptiftam  injuiteinter- 
ijci  paiTuseit,  idetn  facere  debet  Magiftratus. 
t)eniquefi  Magiftratusofficiuplacet  adChri- 
fti  vitam  revocare,  Magiftratum  habebimus 
inermen,quineLatroncs  quidem,  nedum  ha?- 
reticos  poflit  interiicere.  Difcamuspotius  fine 
fophifticis  argutijs  ficargumentari,  &  Calvi- 
num  fuoipfiusgladiojuguIare0Sii  Chriftus  nun- 
dinatoresillos  non  mandavit  Magiftratui  ejj- 
ciendos  ex  tcmplo  Domini,  neque  fe  accufato- 
rem  dcdit  advcrfus  eos,fed  ipfemet,  eosfua  ma- 
nufuoqaetcloejecit,nondebuitCalvinus(qua 
fe  Chrifti  vicarium  eiTe  vult )  mandare  Serve~v 
tam  Magiftratui  eijciendum,  ntduro  necan- 

dnrrt 


4um,neque  fe,aut  coquumfuirm  aceufatorem 
dareadverf*  cuiri/ed  ipfemer  eum  fua  manu, 
fuoque  teIo,hoceft  verbo,eijcere,  vinccre,cc- 
dere,contumeu'jsa#icere,cogere,trucidarc,dc- 
niquefulguraie  &fuIminare.Sedcum  exTetin 
cordc  tam  ardens  vinditta?  fpiritus  (  quemad- 
modum  exprobrat  ei  Servetus  in  hoc  ipfius 
Calvini  Libro  pag.  1 04 )  i  n  malevolam  cius  a- 
ninam  nonintroivithaecfapientia.  ltaqueof- 
£:ij  fui  oblitus  homicidium  turpiflime  patra- 
vit  &  nuncut  id  tegat  homicidia  xnfupcr  jnfi- 
nitaxnhocLibromolitur,&omniadivinaora- 
Cula  ad  fuuminftitucum  crahereconatur,  qua- 
ii  pepigerint  omnescum  eo,  fe  fe  quicquid  ef- 
futiverit  id  credituros,  ficut  folent  cius  difci* 
puli.  Iamjam  ,Calvine,patefcunt  artestuar: 
videt  te  Deus,&  videbunt  homines  brevi  ( z) 
hic  homo  omnia  ineptecomparat,nundmato- 
rescumapoftatis,  &Chriilucum  Magiitratu, 
&pror]igarecum  coercere:  cumneque  Chrx- 
rtusfutiitMagiitratus,necapoitataniundinen- 
turin temploDomini, nec profligare   fivecij- 
ccrefic  idem  quod  ferro  coercere^Nam  Apof-  Quid  fit 
r ata  is  elr,qui  fua  fponte  exit  templo  Domini,  ^ofiauu 
hoceitecclefia^Quomodo  poteftiguturin  ec- 
clefia  nundinari,  aut  inde  eijci,  qui  eft  extra  ? 
Ipfe  potius  Calvinus  &  eius  fimiles  nundinan- 
turin  templo  Domini,  funtque  vere  Cananan, 
hoc  cft  mercatores:  nam  hoc fignificat  nomen 
Can aan.  Primumnon  nififripendiodocent. 
Scio  viveredebere  ex  ara  quiferuit  arat :  Ced  r.Cor.j. 
iftific  ftipendio  funt  addicli,  ut  fi  auferas  ab  JJ% 
ds  ftipendia,  nonfiteorumparsvigefima  rc- 
manf«ra*Cum  eiTetinCornitam  Muncpellicar- 
Ev  denfi 


tfenf!  inerodultum/tf /*'/**,  quo  Coneionato* 
ribus  (hpendiapreadebatur/ueruntibi  mag- 
aa  pars,qui  concionari  pergere  noluerunt  faU 
cem  ufqueadPafcha,quod  mftabat :  cum  ta* 
men  eos  adhortaretur  eorum  primarius,  Lae- 
faniar  vero  fic  nundinantur ,  ut  fint  ibi  fempcr 
pra?ftantes,qui  fic  concionandi  munusaucu- 
pentur.quomodoin  Papatu  cxpcttanturCu- 
rionatus,Abbatiz  Sc  cxtera  mercimonia.  Ac 
eoufque  nundinationibusac  Litibus  procef- 
fum  cft(  Jitigant  enim  affiduc  inter  fcfc  ficu- 
ti  mercatores )  utMagiftratus  Bernenfis  cum 
tx  eorum  litigationibus  aflidue  obtundere- 
tur ,  detraxeutcisfinguliscentcnosfloneros 
illius  monetf  de  animis  ftipendijs.Prudensfa- 
ne  Magiftratus,qui  cum  intelligeret  mercato- 
resiftosnulla  re  magisgaudere  quamLucro, 
judicaverit  nullapcena  convenienti*  aut  me- 
JiuscoerccripofTe,quam  damno,  Atquehstc 
eft  eorum  nundinationis  prima  pars  .  Al tera 
quodex  Theologia  feceruntartcm  humana- 
rum fimilem .  Itaquead  concionandi  munus 
neminemadmittuntmfi  fit  humanarum  fcien- 
tiarum  peritus,&  nifi  linguas,hoccft  Hebr^- 
am,Grecam,&Latinam  fciat,aut  ialtem  Lati- 
nam :  Nam  has  tres ,  quac  mortu^  funt(quippe 
que  nulli  jampopulo  funt  in  ufujfola*  numc- 
rantinLinguis  ,  Cactcras  qu$  vivap  funt  qiri» 
bufque  populiutuntur  _,  nullo  loco  habent. 
Itaque  nquis  de  cxtcrisLinguis>velviginti 
fciat,fi  trcs  illas  ignorac,nnfquam  vocabitur 
trilinguis  :Sin  illas  tresdidicerit,etiamfi  alias 
eallcat  ,tamen  tantum  tri  lingui  s  vocatur ;  tan- 

ti  faci- 


ti  faciunt  ifti  qu*  vulgus  ignorat.  Prafterea  ne- 
miriem  admittunt ,  nifi  fitab  ipfe  miflus:  mit- 
tunt  autem  neminem ,  nifi  qui  cum  lpfis  per 
omnia  confentiat ,  eorumque  dicla  &  facla 
omnia  probet,  &  eis  nonfolumaflentiatur, 
fedetiamaflentetur.  Quihancootamabeis 
non  accepit ,  huic  memoriam  exercercnon  li- 
cet.  Ipfe  Chriftus  fi  vcniret ,  nili  faltem  La- 
trne  fciret ,  &  nifi  ab  eis  miflus  eflct,haudTcio 
anadmitteretur. 

Iam  veroanimashominumquando  nundi- 
nentur,  pretereundum  non  eft  Ecclcfiam  bifa- 
riam  interpretantur.Sed  ponamus  potius  ver- 
ba  Calvini  ex  poiircmis  Inlt.Cap.8.in  cxpofiti- 
onibusquarta?partisfimboli:Bifariam(inquirJ» 
deEcclefiafacrajliterf  loquuntur:  Interdum 
enim  cum  Ecclefiam  nominant ,  eam  incelli- 
gunt,qu$  revera  eft  coram  Deo,in  q  uam  nulu* 
recipiuntur,nifiqui&  adoptionis  gratia  filij 
Dci  funt,&  Spintus  fanclificationc  vera  Chri- 
flimembra , 

Sarpifllmeautem  Ecclefiae  nomine  univer- 
fam  hominum  multitudinem  in  orbe  terrarum 
difFufam  defignat,quf  unum  fe  Deum&Chrifc 
tumcolereprofitetur  :  Baptifmo  initiaturin 
ejusfidem.  Cc^nae  participationc  unitatemia 
veradocliina&charitateteftatur :  confeflio- 
nemhabetin  verbo  Domini,&  adeiuspre- 
dicationem  minifleriumconfervatabeo  initi- 
tutum.  Inhacautemplurimifunt  permixti 
Hypocrite  ,  quinihilChrifli  habent  preter 
titulum  atque  fpeciem  :  Alij  quam  plurimi 
ambitiofi,avaii,invidi  ,  maledici,nefarij, 

aliqui 


aliqui  impurioris  vita??  Qui  ad  tempus  tolerai?-: 

Ji  tur,velquia  legittimo  juditio  convinci  neque- 

39  unt,vel  quia  non  femper  ea  viget  difciplin^  fe~ 

3?  veritas,quardebeat.  Quemadmodum  ergo  no-% 

^  bis  invifibilem,  foliusDeioculisconfpicuam 

ecclefiam  credere  neceifeeft,itahanc,  qua?re- 

'  fpcclu  hominum  ecclefia  dicitur,obfervare,  ei« 

ufquccommunionemcoleredebemus.  Item 

H  Diir.  9.  Rurfum  tamen  ,  quia  ahqnatenus  ex- 

pedirc  videbat,utfciremus,quinobishabend£ 

39  pro  ipfius  filijs  effent,hac  in  pertefe  captui  no-*. 

ftro  accommodavit.  Et  quoniam  fidei  certitu-' 

33  donon  erat,qudddam  charitatis  judieium  eius. 

5>  loco  fubftituir,quo  pro  ecclefifmembrisagno- 

*y  fcamus,qui  &  fidei  confeffione,  &vite  exem- 

^3  plo,&  facramentorum  perticipatione,eundem 

nobifcuDeumacChriitumprofitentur.  Hec 

V  funt  verba  Calvini. 

Talem  obfervant  habentqueecclefiam  ifti,  rir 
delicet  qua?  refpeclu  hominum  ecclefia  diclrur 
inquafidei  certitudo  necerTaria  noneft,  kd 
tantum  quoddam  Charitatisjudicium,dequa 
charitate  fine  fidei  certitudine  indicant.In  hac 
permixti  funt  hipocritac  plurimi  &  aljj  quos 
commemorat.Quaero  igutur.curillosnon  eij« 
ciat  ?  an  quia  judicio  convinci  nequeunt  ?Imo 
longefaciliusquam  hacreticimam  deHypo- 
critis,ambitiofis,  avaris,  quina  iintriullacon- 
troverfia  eft,  prefotim  de  Hipocntis,qui  veni^ 
unt  in  veftitu  ovium,&  a  fruclibus,hoc  eft  ho~ 
cft ,  homicidijs,cognofcuntur ,  ficut  &  Lupus 
ab  efu  ovium  :  At  de  Harreticis  eft  controver- 
iia,necadhucoftcndercpotuitCaivinus,quidfit 
Harreticusjcum  tamen  dc  Hscreticis  occidendis 

«omina* 


2: 


nominaum icribat .  Curigiturneminem  vn- 
quam  propter  avaritiam  aut  invdia.  combuffir, 
cumplurimos  novent,&  accufare&  convin- 
cere  poifit  ?  An  quia  non  vigct  Genevae  ea  dif- 
ciphnie  feveritas  ,  qua?  debebat  ?  Imo  viget  au- 
thoreCalvmo.  Supraenimoftendit  _,  non  mfi 
boni  Magiftratus  efle  perfequi  Haereticos . 
Qnod  cum  fuo  Magiftratuiin  Servetu  perfua- 
ierir,habctfuumMagiftratumprobono  .  Cut 
crgo  ab  eo  impetrare  non  poteft,  ut  Hypocri- 
ta$  cVavaros  iIIosoccidat3An  funt  eiHypocri- 
rf  meiiores  quam,Heretici?  Autfi  non  funt,cur 
obfequenti  orem  habet  Magiftratu  in  Haereti- 
cos, quam  inillos?Sed  quidego  ha?cperfequor> 
Calvinus  non  habet  pro  magnis  vitijs  ea,  quae 
Deushabet  promaximis,ut  apparetin  ijsle- 
§ibus,quascondiditde  adminiftratione  Eccle- 
iiae,inquibusfacit  vitiorum  generaquc»  :  V- 
Eiurn  eorum  quar  in  miniftroo»?»/»*  toler  ari  ne- 
queunt,  quorumpiimumponitha?refin  ,  intcr 
caetera  Lufiones  Legibus  vetiras  &  chtoreas. 
Akerum  tolerabilium,in  quibus  ponit  i  "curri- 
litatem,  mendacitatem ,  calumruam  ,   ava- 
ritiam,  nimiamiracuBdiam&  contenti  ones^ 
Haec  vitiafunteitolerabilia,  cumfacrel  ittere 
nihil  deterius  inveniant  quam  fcurras,ad  eo  ut 
in  i.Pfalmointerpeflimosponaoturr&a  varos 
cumommum  malorum  radicem  vocet  Pau- 
lus  avaritianu    Sedhaec  vitia  Calvinus  tolc- 
rarepoteft^quajfuntnotiffima;  Harefim   ,  lu- 
(iones&choreasnon  poteft,quid  hoc  hc  »minc 
facias,qui  fcurrilitatem  &  avaritiam  &a  ilum» 
niam  leviora  vitiaputet  quam  Harrefini  auc 
iafiones,&  choreas  ?  Itajqueergoavarij;,  ia- 

vidis, 


vidis,maledicis,deIatoribus3calumniatoribuSj 
mendacibus,Hypocritis  (quoru  Hypocritarum 
Calvinus in  illis  Legibus  nullam  fccit  mentio- 
ncrn?Tantulieftapudeum  momenti  hypocri- 
iis)  apud  iftos  facilc  Locus  eft  :  Atfiquisab 
cis  aliquainre  difTentiat,etiamfi  iic  ahoquia 
inculpaas  moribus,  Hazrecicus  eil  3  ferri  non 
potdt . 

Ponamatque  narraboexemplum  unum ,  ex 
quo  cctera  pcrfpici  poflint.  Narrat  Ioann  es  Ga  - 
iiius  concionator  Bafihenfis  in  Libro  dc  Ana- 
baptiftis,  fuiffe  quendam  tomatorcm    Ana* 
baptiftam  capicis  damnatum  Bafilee.,  fed  ei 
Oeeolampadius  gratiam  a  Magiftratu  impe- 
travit,dummodorecantaret  :  Rccantavit,  & 
poitea  fuit  homo  peffimus,  nec  ei  tamcn  quif- 
qnam  propter  flagitiofam  vitam  moleftus  fuit. 
Ponam  verba  ipfius  Gaftij :  Revocat  ( inquit ) 
"  ridenti  ore  in  Ecclefia  :  Scdquiddicam?Pof- 
tca  f  ccleftiorem ,  obfcoeniorem  &  magis  per- 
3>  fricTajfrontishominemncmo  unquamvidit. 
35  lactabat  fe  coram  fuis,cum  probitati  ftuderct, 
M  Religionifanaeadhereret,  perfccutioncm  paf- 
M  fumfuiiTe  :  Tumcumfceleribusinundet,  po- 
v  tetufqueadmane  fuinnum,fcorcctur,chore- 
3*  as  ducat ,  a  nemine  corripi .    Ha?c  loannes 
35  Gaftius. 
Sicigiturdocent ,  Modo  fit  doclrina  &  facra- 
mentorum  ufus  fanus,  adeffe  Eccelfiam  :  Pec^ 
cata  vinci  non  pofle :  Nos  effe  &  forc  carnem 
ufquead  mortcm  ♦  Hifcemodispopuloaffen- 
tantur,  &ignarumeiusrei  Magiftratum  affi- 
dueirritant  m  Harreticos  ( fic  appellant  eos, 
«juiab  ipfadiffemium)  docent  nihil  eit  cfTe 

dcterius 


deterius  aut  majori  fupplicio  dignum  .  Ica- 
qucrcbaptilatumeiTe,  apud  cos  longe  cft  ca- 
pitaliusquam  adulterare,  autinvidcre,  aut 
maledicere ,  luderc  teiTeris,  tcmpus,  quo  nihil 
char^inutilitcrconfumerejhucillucqucdiv»- 
gari ,  ut  folentScortatoresomnes,annosado- 
lefcentiarfuar  mulicribus  inhonefustranfigere, 
autfuperbum aut  iniuflum, detractorem,  aut 
fuum  ipilusquarrentem  commodum,autava- 
rum,  aut  fcurram ,  aut  calumniatorem  effe . 
Rcbaptifatos  intcrfici  jubent ,  non  ex  fcrip- 
turis  facrofanclis ,  fed  exfcntentia  Swinglij, 
qui  prarclaram  hanc  legem  tulit ,  *»t  qui  mtr- ,» 
fusfuertt)  mergatur .  Cumque  clament  om-  » 
nia  fe  ex  fcripturis  facris  facere ,  nondum  ta- 
men  unam  indc  fyllabam  oitendere  potuev 
runt,  qu*jubeatinterfici,fi  quis  errct  inin- 
tellcclu  Carne  aut  Baptifmi.O  Magiitratus,qui 
vosducunt,fcducunt.  Harfuntvere  prophana? 
animarum  nundmationcs :  Hifccmodis  illi  a- 
nimas  vivificant ,  quas  Deus  non  vivificat ,  & 
occiduntquas  Deus  nonoccidit .  Itaquecum  Ez/eeh- 
veneritDeifilius,  eijcictmercatorcsiftos,non  *?• 
quo  flagello  ipli  nos  cijciunt  (  nam  eis  Chrifti 
flagellum ,  enfis  eft  carnificis^)  (ed  igneo,invic- 
toquc  fcrmone  fuo ,  quoniam  totum  fandtum 
Dei  templum  apcrta  conturaeliafc  blafphc 
miaporphanant  &  violant. 

Calvinus.8j# 

I.  Hicunum  quidem  huiusfan&i  Zeli  fpecime 
cdidit Chriftus.  In reliquoautc vocationis fuae 
curfu  ab  c  xtcrno  corre&ionis  genere  abflinuic 

nc 


nefpintuale  regnum  fibi  a  patre  commiffum^ 
terrenis  imperijs  mifceret.  Nam  qui  haercditx.- 
Luc.  12,  tisintertratresHercifcund^arbitcrelTe  rehii- 
b.z^e.  it,fuum  tamen  cuique  jus  fervari  vuka  pijsju» 
dicibus.  Vaticanus. 

( i)  Atqui  fi  tamen  Magiftratui  exemplum  de- 
dit,cur  non  & deinccps>Sin  min5 ,cur  illud  ad 
Magiftratum  trahiturf  ^potius^quam  hoc?ai!C 
«juis  nobis  diftinguctquando  fic  imitandus,aut 
nonfit?  Calvinus.84 

Ad  h£c,  diftin&e  notat  Efaja?  vaticinium  , 
jion  ad  omnespromifcue  fpec"tare,quam  com- 
mendatin  Chriftomanfiretudinem. 
Vaticanus, 
Tamehipfccftporra,perquamqui  non  in- 
Mdtth    trat^ul' Ci^  &  Latro  :Difcite  a  me,inquit[  ora- 
nes  oneratos  alloquens  )  qui  mitis  fum,  &  cgo 
//a         reficiam  vos.SedCalvin*  manfuetudinehanc 
.  ad  fe  pertinere  non  putat :  Itaque  non  rcrTci- 
tur.  CalvinuSjSy. 

Placida  Chriijo  mitifque  fuayitastribuitur, 
qua  infirmos  fuftineat,  non  quarobuftam  ma^ 
litiam  magisobduret. 

Vaticanus. 
Tame  Iude  robuftam  malitiam  perculit,nec 
tamenobduravit  :  NecCalvinus  Servetum 
©bdurafiet,fi  pertulhTet :  potius  obduravit  non 
ferendo.  Non  enim  obdurantur  homines  ma- 
fuetu4ine3sed  potius  ad  poenitentiam  in  vitan- 
tur»  Calvinus.86~. 

Manfuetus  eft  Chriftus  utcalamum  quaftV 
tumnonconfringat,  anideojquoquc  utco- 
rum  obftinationcm foveat,quidcbiles cofritv* 
gunt*  Yatifiaaus.. 

Tamcti 


Tamen  Sribas  &  Pharifafos  pertulit,qui  debi- 
lesconr>in£ebanc,&populuraa  veritate  avo- 
cibaiit,nec  tamcn  iovit  corura  oblhnationcm, 
noii  enim  fovecur  oblhnatio patientia,fed  po- 
tius  rumpitur,fiu'lo  pactorumpipoteil :  nam 
nulura  bono  vincitur,non  malo. 

Olvinus.  87. 
Manfucrus  elt  ut  parcatelichnijsfumigantibus  ^; 
an  ldeojUt  tenebras  non  difcutiat  ?  ^At 

Vaticanus. 
Quire  difcutiat  >  ferro  nean  Luce  ? 

Caivinus.  88- 
Quuipotiusfceptroferreoarmatur,quoiai- 
micorum  capita  conterat, 

Vaticanus. 
Conterere  capitamoneittenebrasdifcaterc : 
&fceptrum  ferreum  Chriiti  vocantfacpLi- 
ters  fcrvorem  potentem  &  incxpugnabilem, 
&fpiritura  oriseius,quo  Antichnitumftcrnet 
ikutifupra  ex  ipfo  Calvino  citavimus,  Vbi 
feirum  ?  Calvinas.  89. 

Scioequidem,ut  non  alio  quam  verbi  gladio 
vtatac  Ctin.itus,  promptam  illi*fle  vindiclam 
in  omnes  irapios(i)fed  nbn  dicemus  alioquam 
cius  fpiritu  aclum  faiffe  Petrum,quum  Anani- 
am  &  Saphijramfubita  mortepercuflTit  :  nec 
Paulum  dicemus  fuute  Magiilro  diflimilem, 
<Juum  Eiymam  magum  caecitace  vltuscft. 

Vaticanus. 
Nobis  mirirlce illudit hic  homo:  vtitaradver- 
fativa  conjunclione,Sed,&  tamen  nihil  contra- 
rium ponit  ei  quod dixerat:Nec  enira alioqua 
yerbigladioPetr'  vfus  eit.  Et  Hoc  ipfumcft, 
v4uod  nos  dicimus ,  Chritf  i  gladmra  effe  vcf, 


burn.  At  eoim  Petrus  eodem  fpiritu  aclus  fuitj 

Quisnegat  ?Sedoftende  eum  eogladio  vfum 

fuiflc  ,  auo  tu  vfuses  in  Serveto.Deinde  Pe- 

trum  fahoaccufac :  Non  enim  a  PetrooccifuS 

eft  Ananias  ,fed  tantum  objurgatus  &  repre- 

henfus.Quod  fiobjurgacioneacconitus  perijt, 

/  .Samu. non  °bJurganti  debet  hoctribui,  fed  vlcori 

*         "DeorAlioquindicendumerit  etiam  Nabilem 

***' ' '  ab  Abigacie  vxorefuafuifTeocafum,quum 

pofteaquam  illa  ci  narraretin  quanto  ipfc  pe- 

riculo  fuifTet,  diriguit  homo ,  &  poft  aliquot 

diesobijt.AtqueidemdicodeSaphijta.Quod 

Atlor.f.  enimeidixicPctru*:  Pedescorumquivirum 

8 „  tuum  fc{>eIiver«nt,funcpro  foribus ,  qui  te  ef- 

ferentymorcem  prsdixicnon  intulit .  Alioqui 

diccndumeflec  Prophetas  ,  quoties  raortem 

alicuiprcdixcrunt,  etiamimportaifc,  Idquod 

falfumeft. 

Eademdicode  Paulo&Elynam.  Seddi- 
caturfanea  PetrooccifusAnamas  quortiam 
eius fcntentiam  ratam  Deus  habnit,  &  quod 
Pctrusinterraligavit,  id  ligatum  fuitetiam 
in  coelo,  Quojfum  hoc  citatur  a  Calvino }  v- 
trumcnimdebetpaftorimitariPctrum,anMa- 
gifhatus  ?  Certepaftor:  nonenimgeflit  Ma- 
giftratumPetrus.Curergonon  percuffit  Ser- 
*etum  verboCalvin*,ficuti  Pcrrus  Ananiam  ? 
Cur  eam  provinciam  mandavit  carnifici  ?Non 
potuit,  fi  modo  vera  cft  illa ,  d^uamdiximus, 
Calvinifencentia.Quod  Magifrratus  nihilfa- 
cere  poteft,quodabEcclcfia  peragicur. 

Calvinus  90. 
Ncc  Vidco  dUOifura  pemncantpotcntlaMiias 

ittta 


terSpiritusdonacommemorat  jdem  Paulus^ 
niiiutad  incutiendum  coratcmptoribus  ter* 
r«rem  vigerecSpirirus  ieveritas . 
Vaticanus. 
Pautus  glariaturfibi  cfaum  eflepotentiam  ^.Ccri^ 
adxdiricandu,  non  addc(hucndum:&Chri-  J0  g 
i!us  dicit  fe  non  vemfle  ad  perdendum,  fcd  ad  ^"  " 


P* 


ss- 


lerv.indurn.Itaqucad  hanc  rem  dedit  dona  fa« 
nandi  &confbladis&  cactcras  poteitates:  Do«  "ctrim 
na  occidcndi  dcdiflc  eum  ego  non  legi :   Sed    '  .■  ■• 
quodabolebitomnempoteitate,hoclegi.Ver-  *'  *' 
bum  quidem  cledit  potens  cVinviclu^quo  pof- 
icc  contumacescogi,fedferru  non  dedu.Erant 
illc  potentiaeadfervandu,hicCalviniadper« 
dcndum:ilIjcnovej,haJc  vfquea  Cainoducens 
originem  .  AtqueiltejampridemcetTarunr, 
quemadmpdumprardixitPaulusforc,  utprp* 
phetix  &  Iingua?  cefTarent,  quod  idem  de  mi» 
raculis  videmusaccidiiTe.  Itaque  Calvinusip»     tmCtrl 
fe,qui  dehispotentijsgloriatur,tameneisca-  j».  j. 
ret.NamServemmnunquamalio,quamverbt 
telo  occidiflet,fi  verbi  vires  habuiflet.  Enim- 
vero  cum  verbo  necfanare,  necoccidere  pof» 
fetjfervandi  provmciam  totamomittit  (  nori 
enim venitadfcrvandum  fedad  perdendum) 
perdendi  autcm  provinciam  Magiftratuicom- 
mittitjne^fiidfua  rnan»  fierct,  detegcretur  hy~ 
pocrifis.  Nam  hijpocritis  non  licet  mtcrficerc  Ioh.tfy 
quenquam,quippe  ovina  pcllc  teclis,  j/.% 

Calvinus  91 
Ergo  veibi  mini(lrislicuiccorporali.i»  pofna 
coercerc  impios  tprincipes^quoruro  prppriurn 
clt  munusgladiotueri  fanclum  ordincm^  infU 
dcidifpofiuonecefTabunt  ? 

Vaucamts,    f  ijj 


Vaticanus, 
SibiVontradki^Dixiteniminlnil.utoftendL 
mus,nihilfacere  pofle  Magiftratu,quod  ab  ec. 
fii  peragitur.  Nuncficargumentatur  :Siverbx 
miniitris  licuit  corporali  pcena  ccercere im« 
pios,licet  &  principibus:  cum  fic  exilla  fupe- 
riore  ejus  regula  argumentari  liceat.    Si  licet 
minirtris,  nonlicetpnncipibus.  Sednosfic 
argumcntabimur :  Quemadmodum  Apoiloli 
fuo  telo  ,  hoc  eft  vtrrbo  ,  puniverunt  fontcs 
quoshabebaht  in  poteftate  verbi  ,  idqueob 
pcccata/queverbis&doclrinaconn*iterent:fic 
debet  Magiftratus  fuo  telo,hoc  eft,gIadio,pu- 
nire  fontes  quos  habent  in  poteftate  gladij , 
idqueob  peccata,in  quarjus  habet  gladuis  .Et 
quemadmodum  Petrusverbo  piinirenonpo- 
tuifTet  homicidam ,  fed  eum  Magillratui  reli- 
quiflct :  Sic  Magiftratusferro  punirenon  po- 
teft  hypocritam,autha?reticum,aut  mendacem 
(nullam  cnim  ad  id  legem  habet)fed  eos  debet 
Paftoiibus  punicndosrclinquere:  alioquin  miC 
cebuuturfacra  profanis .  Hoc  aperte  docet  E- 
lifafus,quiquerentiregi  Ifrae!itarC,an  deberec 
interficere  Sijrios,quos  Elif^us  cceperat,rcfpo- 
*'  *'  dit,nonperctities:nequeenimcoepifti  eosgla- 

*um    '    dio&arcutuo,utpercutias.    Sicdicetverus 
Paftor  Magiftratui,non  occideshypocntas,he- 

*  reticos,mendaces,neque  enim  coepifti  eos  gla» 

dio  &  arcu  tuo,ut  occidas  .  Capiet  &  occidcC 
cos  dominus  fpiritu  oris  fui .  Occide  homi- 
cidas  ,raptores  &ca?tcros ,  quos  gladiopotes 
capcre .  Atquc  ut  exemplum  hoc  abfolvam, 
Componamcum  Petro  Calvinum ,  utcx  col- 
lacionepcrfpidpQfllt^ua^shic  fucrit  Jmita. 


tor  Pctri.    Pemi^Ananiam  objurgavit ,  cV  fi 

{>lacct  uthocCalvinoconcedarri*)occidit  fo 
o  verbo,finecuiufquamopera.Calvin»Serve- 
tii  occiditfolo  ferro,operaMagiftratus.Petrus 
illum  propter  mcndacium,quia  mertitus  eiTet 
SpirituiCandto;  Calvinushuncpropterveiita- 
tem,quia  mentirinoluiflet:fienim  recantare, 
&  contraconfcientialoqui  Servetus  voluifTet,, 
evafi(Tet,fedquiadixitquo,d  fenfit,perijt.  ie- 
trus  faclo  illo  cffecit,  ut  alij  deinceps  memiri 
formidarent;Calvinus  hoc  fa&o  ef?ecit,ut  de- 
incepsaIijverumdicerc,metupcenc^reformi- 
dent  .  Petrus  lllis  oftendit  vires  verbi  fui.,ad 
laudem  Dei;CaIvinus  hicoitendit  imbeciilita* 
tem  verbifui,adLauderh  gladij,  qui  Calvini 
Deus  eft .  Petius  poftea  nihil  tale  fecit,  quod 
fciamus:  Calvinushunc  lpfum  librum  perrina- 
citer  &  obf  tinate  ( i )  nomioatim  fcripfit  ad  ex- 
cita.udas  fimiies  totoorbe  perfecutiones .  Va? 
coeciscarcorumducibus:  Varva?  &ijsqui  ab 
eis  ducuntur  nifi  hic  oculosaJ>crire,&  fein  vi- 
am  reducivolunt. 

Calvinus.     91* 
Porroerudeliseftilia,quamlaudant,cIemen- 
tia.oves  exponere  in  preda,ut  lupis  parcatur, 

Vaticanus. 
Lupos  verbo,&  quidem  a  paftoreinterfici  ipfe 
Calvinus  antedocuitmunc  vult  a  Magiftratu ; 
atqui  ab  utroque  interfici  non  poffunt    Taeeo 
«uod  lupi  venmntinpelleoviuro,intU8autcra 
luntlupi  rapaccs,afruclibuscorumcognofce>  Math.?t 
tis  eos.  Fr u<5rus  autem  lupi  eft  carriem  crudam  //. 
comedere  .  Itaque  non  qui  interficiuntur,fed 

'nterficiuntlupifunc. 

F  iij  Calvi- 


Calvinus,  o$. 
Anlmas  ipfi  pravorum  dogmatum  veneno  in- 
ficiunt,&legitima gladij  poteftas abipforurr* 
corporibus  arcebitur  ? 

Vaticanus. 

Eriam  invidi  &  avari  &  fuperbi animas  infi- 

ciunt  ,  multosemm  fuifitrulis  &  verbis  &  ex- 

emplis  aitidue  gignunt:Invidusinvidos,fuper- 

busfuperbos,avar*  avaros,fed  in  eorucorpora 

A&Q.U.  gladlo  poteiras  nulla  eft.  Occifuseftabange- 

$**         lo  domini  Herodes  propter  f uperbia  :  Sed  a 

Magiltratu  ea  de  caufa  occidi  noh  potuifler. 

Calvinus,  94. 

Xacerabitur  totum  Chriiii  corpus,  ut  putri- 

di  unius  mcmbri  intadlus  maneat  fcetor  ? 

Vaticanus. 

Putrida  membraPaulusamputat,Dum  ea 

s  c     tradit  Sathan$,hoc  eft  excommunicat ,  idque 

'        *  iri  pccnam  c6rporis,ut  fpiritus  feivCtur  m  Di- 

^"  *        emDomini  :  Itaqueea  iterum  recipit,/i  ad 

fanitatem  redierin t,Hoc  officium  pattojis  Cal- 

vinus  adMagiftratum  tranfrert ,  ctiam  Contra 

feipfum.  Nam in  caufa  Bartelerij,contenditid 

ofriciumefTe  paftorum,non  Maoiftratus.  Et  ea 

de  re graviflimam  habuitcum  Magiitratu  Ge. 

nevenfi  controverfiam^adeout  ad  Helveticas 

cccl^fias  miflurn  fucrit.  lam  fiMagiftrat  us  am- 

putatmembra,non  potefi  id  faccre  Paftor  ,nec 

carurfumpoffunt  recipi •:  Sin  pafiorfacit,non 

poteft  Magiftratus.  Taceo  quod  hominem  oc- 

cidere  non  eft  membrum  amputare  .    Anv* 

3?«w. //.  putaturenim  membrumincredulitate,quem- 

*9.         admoaum  docuit  Paulus  ,  de  ludeu  exole» 

3mpuutis  9  quitaraenoecifi 


non  funt,Cum  Magiftrat'  civeminterficit,non 
privateumCivitate,fed  vica*  Item  cumocci- 
dituraliquis  taraque  b*rcticus,non  amputatar 
cx  Chrifti  corpore,fed  ex  vita  corporis :  alio- 
quinfi  morscorporiseffetamputatio,  omnes 
qui  moriuntur  arnputarentur  ab  ccclefia. 
Calvinus.c^, 

Et  quidem  vt  modcrate  agant  principes,*  pij  $ 
Doclonbus  monendoshortandofque  efle  fate- 
or,  &  medicorum  initar  ulrimam  non  adhibe- 
antmcdicinam,nifidefperatis  morbis.  Seda 
difloluta  raolIitie,quaenihilaIiud  cftquam  malx 
fomentum,multumdirfert  levis  humanaque 
medendi  ratio.    Vaticanus. 

Hoc  fi  Calvinus  obfcrvaiTet,nunquam  Serve* 
tum,  quo  primum  dic  vidit,capitis  accufafTet, 
nec  poitea  tam  cito  tamquecrudeliter  intcrfici 
oaffus  fuifTet,ne  dicam  fcciiTet. 
Calvinus  96. 

Add  ueunt  etiam  Scri  pture^  tefiimonla,in  qui- 
b*videntur  habereaIiquidcoloris:Sinitc^inquit  Mtt.sfc 
Chriil9)  zyzania  crefcerc  cu  tritico,  ne  fimul  e- 
vellatur&triticum.  Si  pr^cife  nobifcum  agunt 
cx  vcrborum  formula ,  non  tantum  prohibetur 
Magiftratus  ab  ufu  gladij ,  fed  omncm  difcipli- 
am  c  medio  tolli  oportet. 

Vaticanus. 
Explicandum  eft  apertius  quid  fit  evellere 
zyzania,quoniam  rcs  eft  maximi  momenti  ad 
hanc  queftionem.Cum  cflfent  inter  Corinthl-  /.  c?#r« 
os  lites  &  diflidia,ita  ut  dicerec,egofum  Pau-  j.^ 
li,ali'  egofum  ApoIfos,fic  cos  objurgat  Paul». 
Jsgo  minimi  facio  dc  me,vel  a  vobis,  velomni- 
no  humana  diejadicaritquin  neque  ipfc  de  mc 
F  iiij  fcn- 


^fententiam  fero,qu3mviscnim  nihil  mihi  cq- 

%  fciam,non  camenidcirco  fum  ab/blvend9.Ve- 

j,  rumquidemejudiciumfacturusfit,  Dominus 

,,  eft,  quamobrem  ne  quid  ante  temp9  judicate, 

$9  donec  veniac  D6minus,qui  cenebramim  occuU 

$,  taproferecin  Lucem,&  animorum  cofiha  pa- 

P,  tefaciec,ac  tum  demum  Laudem  quifquccon- 

M9  fequetur a  Deo  .    Haec  ego  fratres  in  me  &  in 

*  Apollo  derivavi  propter  vos  omnes  ,  uc  m 

„  nobis  dilcatis  ,    nemini  fuper  quam  fcrip- 

5,  tum  eft  ai  rogare  ,  ne  alius  de  alio  contra 

»  alterum  tiimeatis .  Quis  eriim  de  te  judicatu- 

*,  ruseft.*Ha;cPaulus,quafihocdicat,Quidicit: 

„  Egofum  Pauli,tumetdePaulo,  &reum  juditio 

fuo  prefert  Apollo,&  feipfum  prxfert  diieipuKs 

ApoIloS.  Hocautemeft  judicare  ,quoquisfit? 

excellentior  &  peo  charior  .  Acqui  hoc  j  iidJ  - 

cari  non  debctab  hominibus,   neque  antedi- 

cm  Domini.  Itaque  quamvis  ego  nullius  mali 

fnihifumconfcius,t3men  nolo  me  juftum  judi- 

care,  etiam  fi  ilm  juftusrnon  enim  meum  eft  de 

me  judicare,fed  Domini,cuiusjudicium  non. 

dum  venit,fed  expeclandum  eft;  Qui  judicat 

aIiquemeffereprobumauteIeclum,judicatde 

occultis  tenebrarum  &confilijscordium. 

Nara  ex  confilijs  cordium  reijciet  aut  accipi- 

cVdomin^homines.Atquioccaltaillanon-an- 

teLucem  &  diem  adventus  Domini  patebunt: 

Itaqueancedicmillamjudicarioo  poteftquis 

£crcprobus.  Alioquin  periculum  cflet,ne  Co- 

rinthij aliqaem  reprobarenc, quem  Deus non 

reprobarec,&  non  reprobarentyQpzmreprobarct- 

Itaqoequamvishabentnonnullamfcientiam, 
quaj  udicaxe  poiHnt  de  rebusalijs,non  eft  tame 
Y-'  '  ez 


ea  tanta ,  nt  eis  derebus  tam  arduis  j"aditiam 
j>ermittatPauius,cumneidfibiquidcrn,quJ  e- 
osfcicmialongefuperabat,pcrmittat.lamco- 
fer  hunc  locum  Pauli  cum  parabola  de  zrza. 
nijs,inveniesfimiIem.Nam  quod  dicit  pater- 
fa  milias  :Ne  evellite  ea  ante  tempus  meffis,vi- 
delicetneforte  zijzania  evcllentcs,  evcllatis 
etiarafrumentum.Idipfum  elt  quod  diatPau- 
lus :  Nc  quid  ante  tempus  j  ud  icatc,videlice  t, 
nequemibrtedamnetiV,qui  nonfit  damnan- 
dus.Narnhocfepefitabijs,quifcrrofairiunt 
Ecclefiam  .  Et  quod  dicit  llle:  Meffis  tempore 
mandabb  meiToribus&c.Idipfumeft  quod  di- 
cit  PauIus,Donec  veniat  Dominus  cVcribc  eft, 
cumdicetbcnedic"tis:Venite,&  malediclis  Ite. 
Igitur  evellere  zizania,eftjudicarcaliquem  ef- 
fc  reprobum,&  eu  ex  Chrifti  corporein  fem- 
piteinumabfcindere.Idquod  fieri  non  poteft 
ante  diem  Dbmini.Iam  quod  obijcit  Calvmus 
de  Magiflratu,nihil  ad  zizania  pertinet.   Cum 
enim  Latrone  occidit,  non  evelliteum  ex  cor- 
poreChrifti,fed  ex  hac  vita.Etfappe  bcne  fpe- 
rantMagiftratp  deeorum  anima,qubrumcor^ 
pustrucidant,  Neceosinterficiunt  quia  mali 
funt,fed  quia  male  fecerunt&  nocuerunt.  At  in 
hereticis alia ratio cft .  Qui enim eos interfici- 
untjudicanteosreprobos  &inarrernudamna- 
tos,in  quo  Dei  judicium,quod  Paul*  expec"tari 
jubet,anteveitunt.  Propterea  in  inrcrficiendis 
facinorofisnonaberratur,fimodoconftetdc 
facinoribusmamipfimetfacinoroficonfitentur 
fe  mortem  meruifle.  Ar  in  haei  eticis  abcrratur, 
molti  enim  pij  occifi  funt  pro  harrcticis,  confi- 
tentes  quidem  id,cuius  accufabantur,  fed  id 
F  v  pec- 


pecctatum  eiTe,aut  mortedignum  negantes. 
Pnmum  Chriftus  non  ncgabacidde  quoac- 
cufabacur,vidcliccc,  quod  dixitfet/c  efle  fiJiura 
Dci:atquc  hanc  obcaufam  incerfecluseft  tan- 
quam  blafphcmus.idem  accidit  poftca  Apofto-, 
Ijs  &  catteris ,  qui  propterea  inrerfefti  funt, 
quod  Chriftianam  religione  profirerentunCunx 
igitur  id  illis  acciderit  propter  improbitatc  hor 
nunumin  caufa  religionis:  in  alijs  autem  cau- 
fisnonaccidit(nam  quicuncpropter  facinora. 
patiebancur,  recle  interficiebancur,nec  Iudari 
nequec^tere  gencespropter  calia  fupplicia  re- 
praehenf^funta  Deojnoo  debemus  putarc  no- 
j.Timo.  drumfeculum  eiTc  meliusillo  ,  utineocrrari 
i,r*  non  poffitjCum  fcriptum  fit,ulcima  cempora  , 
hoc  eft  nofira,fore  peffima.  Ad  hec  cum  Chrif- 
tus  hic  dicac  facorem  eiTe  fijium  hominis ,:.  Sa \~ 
toremautem  zyaaniorum  cflehomincm  ini- 
micum,hoceft,Diaboiumi  qui  zijzania  feveric 
poft  dodrina  Chriftij  non  viderurxyzania  ap- 
pellare  lacrones  &  adulrcros ,  cxterofque  cius 
geaeris  maleficos.  Non  enim  fevit  Diabolus 
poftEvangeliu,  cum  efTent  jamahce  Evange- 
lium.Sed  videtur  zyzaniaapppeHare  eos,quos 
Diabolus  fevit  falfa  dodtrina  poft  E  vangelium 
cuiufmodi  funt  Haeretici  &  hypocrica?,qui  per 
fpecicm  teligionis  Chriftianar,  decipiunc  ho- 
mines  :  &ficinterpioslatent,  quomodo  her- 
baclatentin  fegete.donec  fruclum  ediderinc . 
Harc  jubct  Chnftus  ufque  ad  mefTem  rclinqui, 
ne  quisforce  bonus  una  cum  eisincerficiacur '. 
Pfaeftac  cnim  uc  omnes  mali  yivant  ufquead  ju- 
diciam,quam  fi  vel  nnus  bonus  in  interficien- 
dismalisimcrftcereturL  Qucmadmodum  rex 

malct 


rnalet  ut  omnesin  fuo  regno  Latrone$,viveret,  simti- 
quam  fi  uniis  iegis  filius  cum  omnibus  latro-  tudo  ele- 
nibus  occideretur.  Sic  enim  rem  fingamus.  Eft  gtnujft* 
rex  Gallia?  qui  habet  aliquot  filios  in  rcgno  fuo  ma. 
difpeifos  alba  vefteindutos,fed  populo  igno- 
tos#  Cum  eis  permixti  funt  fimulatores  qui- 
dam,qui  ut  honorentur  tanquam  regis  filij,vef- 
tes  albastfumferunt,  &  fe  quoque  Regisfilios 
efTe  ja&ant ,  Rex  hac  dc  re  certior  faclus  edi- 
cit,ne  quis  hominemalbavefteindutum  neca- 
re  aut  violare  audeat/ub  poena  capitis,ne  quis 
forte  de  Regis  fiftjsinterficiatur/efepoft  annu 
omnes  congregaturum  &nudaturumeiTe,& 
ftmulatores  occifurum :  fuos  autem  filios(quo- 
.  rum  in  corpore  detracla  vefte  confpiceretur 
impreflum  Lllium)fervaturum.  Nonnepuni- 
fctur a  Rege,fiquisalbatum  hominem  interfe- 
cerit/iveisregis  fiiiusfit,five  non  fit  >  Iam  Rer 
Chriltuseit,a)batilunteiusDifcipuIi :  Hypo- 
rritf  vero&  Ha?ietici  i  js  fefeadmifcuerunt  & 
vcftesalbas  fumpferunt,ut  honorenturtanqua 
Dei  filij,hoc  eft,fic  in  fpeciem  vivunt,  ut fancli 
&pij  efte  videantur.  Koc  intelligensChriftus, 
juflit  utrofquerelinquiufquead  diem  judicij, 
in  quo  detrafta  fimulatioms  vefte ,  occulta  tc- 
nebrarum  proferet  in  Lucem,&  patefacietcon- 
(iliacordium,quenunclatcnt.Nonpeexpedta- 
ri  debet  illa  D;es?  An  putamns  nostama  cog- 
riitionemhabere,utVideamusconfiIiacordiu, 
quar  Paulusdocet  nonpatefaclumiri  smtedi-' 
umDomini?  Nonnecontrahoc  Chrifti  ediclu 
facimus,fi  hypocritas  aut  harrcticos  albo  vefti- 
tos,hoceft,nullius  facinoris  reos(namii  quod 
faciaus  commifcrint^am  non  fant  aJbx:Kft  c- 

nira 


nim  fadnus  nigra  veftis)  occidimus  ?  Nonne  ij$ 
©ccidendis  accidere  poteft  ut  occidatur  pius 
aliquis.ficut  ha&enusfemperaccidit.*Quod  fx 
dicem9  nosnon  criare,idem  femper  dixerunc 
quipiosoccideruntinonneerrarepoffumus.ut 
iJIierraverunt,inij(demfaciendis,queTecerunt 
ilh,cumnihiloiIUsfimusmeliores?Qmsungi*a 
putavit  fe  tcnercfalfamreligionem?Errarunt 
Iudei  quiChriftu  &  Apoftolospeifecutifunt : 
Errarunt  gentiles  ,  qui  Chrritianos  perfecuti 
i unt.Erravit  Papa,qui  Lutherancs  &  Zwirgli- 
anosperfecutus  eft.Erravit  Henricus  Anglia? 
Eex,  qui  Papiftas&  Lutheranos,  &Zwingli- 
anos,  &  Anabaptiftas  interfecit .  Erravit  Lu- 
therus,  qui  Zwinglianos,  Diabolos  appellavit . 
&in  Gehennamdamnavit.  Anfoli  Zwingli- 
ani  &  Calviniani  non  errabunt?  An  foli  hi  m 
Chrifti  tribunali  fedebunt,  ut  eis  folis  liceat  de 
Mdt.24.  Hfreticisjudicarej&cosocciderePOferve  ne- 
^,  quam  qui  tardius  veniente  domino  ,  inebi  i- 
aris  rebusfecundis,&  verberas  occidifque  co- 
fervostuos,venietdominus,qua  hora  minimc 
reris,&  tediflecabit,ibique  ponet,ubi  ponnn- 
tur  Hypocritf ,ibi  erit  fletus  ftridorque  denti- 
tim.  Calvinus#97, 

Excommunicatio  purganda?  Ecclefia?  opti- 
mum  eft  remedium :  atqui  locum  non  habebit^ 
fi  zyzania  auingere  fas  non  cft. 
Vaticanus. 
gjCor.f.  Non  confequitur.Quos  enim  excommunica- 
bat  Pauluseosad  tempus  tradebatSathanf,ut 
hac  pcena  fubaeli  fefe  corrigercnt,quo  fpirit9 
corum(cum  fefecorrexiflent )  fervareturin  du 
«m  Domini.  Hoc  non  crat  zyzama  evellere : 


/ 


namevulfa  zyzaniafundituspereuRt :  neceos 
Paulusprozyzanijshabebat:nonenimconge- 
runtur  zyzania  in  horicum  #  AtillosPaui*  fer- 
vabat  in  horreum  Chrifti- 

Calvinus.98. 
Addc  quml  non  rantum  de  perverfis  dogma- 
tibus  ilhcDominusagit,fed  quafcunque  cor- 
ruptelasad  viriandum  bonum  femen  fpargit 
$athan,in  genere  defignat  ( •,  Facetfanc  igitur 
Leges  &  judicia,fi  relinqui  zyzania  oportct  uC 
iqueadmciTem     Vaticanus. 

Non confequitur,quemadmodum  jam  often- 
dimus .  Sed  Calvmus  non  intelligcns quid  fit 
zyzania,  apertenegatnonrelinquenda,  qu£ 
Chriftusapertedocetrclinquenda,utfitAnti- 
chriftus,hoceft,Chriftoapertecontrarius.Pu- 
tatevellizyzaniaa  Magiftratu,  cum  interfici* 
tur  homo:quod  perindc  eft,acfi  putaret  fana- 
rifebrerri  a  carnifice,cum  febricitanteminter- 
ficit.Sicfaneturfane  Calvinus  ,  fi  hanccurati- 
bnem  amat.Pergit  deinde,&  poftquam  eccle- 
fiamcumagrocomparavit,  quizijzania  fcrrc 
coga:ur,ficinfert. 

Caivinus.99. 

Eft  juidem  illud  verum,fimul  ac  cum  Evan- 
gelioluoproditChriitus,  ventilabrb  paleas  2 
triticodifcernere.ScdhocitafaccreincipitjUt 
plena  purgatio  ad  diem  vltimum  difTcracur; 
quo  fegregabit  agnos  ab  hadis. 
Vadcanus. 

Si  ventilibrura  ferrum  cn\hocniht"I  ad  ver- 
bum  Evangclijrfin  verbumeft,hocnirulad  fcr- 
rum  Magiftratus,pr$terea  Chriftus  Evangclio 
{uofcrncnfera  fccit >  paleas  qwdem  a  criaco, 

cera- 


temporefcmcntisiecernerc  ttonpotuit,  hoe 
cnimeiTetcontranaturam:  fed  nequc  poteft, 
fi  quandoprodijtcumEvaneeliofuo  :  Altud 
enim  cft  fegetcm  adhuc  viridem  colere ,  aliud 
mctere.Omnino  meflTistota  riet  tcmpore  mef- 
Its,  idque  non  a  Magiftratu,  ied  Dei  nuncijs : 
nec  palea  a  triticoame  dicmilJara  feparart,aut 
in  ignem  conijci  incipiec* 

Calvinus.  ioo# 
(i)Nori  igitur  quemlibet  rigore  ecitare  Chrif. 
cus  jubetjCcdtoIleranda  effe  mala  admonet(2) 
qu*  lineperniciecorrigi  nequeunt. 

Vaticanns, 
l.Ncquequifquaid  dixit,quod  fciam:Efiemrri 
excommunicatiorigor,quamnemotollit:fed 
ea  nihil  ad  evulfionem  zyzanioru(2)  At  Calvi- 
nmputat  hserericos  afepoiTeintetficifineper- 
nicie,cum  nulla  unquam  majorextiteritperni- 
cics,quam  cx  occtfione  eorum,qui  habetur  prb 
hcrcticis.  Calvinus.joi- 

Gamaliclis  authoritasperperam  ab  iflis  ad~ 
ducitur.  SuadetGamalicl  ut  quicfcantScriba», 
quiafi  exhominibus  eft  doclrina,fpontediiTol- 
vctur :  fin ex  Deo,  nunquam  poterit  diflblvi? 
Nam  id  imperite  di&um  ciTc  facile  indc  patet, 
«ejuodnon  modo  peiTundet  omnem  politicum 
odinem,fcd  ecclefie  quoque  difciplinam  ener- 
vet.Et  ccrte  habenda  crat  perfonar  ratio.  Nam 
Camahel  ambigens  quid  re£um  fit,  quafi  ef- 
custn  tcnebris  ocque  hucnequeillucfecon- 
vertereaudctjfed  fufpeditfenttam.Intcrim  ex 
veris  principijs  malamconfequentiam  elicit,< 
«ihil  aedhibcndu  cffc  confilij,  quia  Dcus  qtiod 
*  ium  cfttuebitur ;  quod  autcm  ab  homimbus 

pcs; 


peflfum  ibit. 

Vaticanus. 
Eft  operarpretium  videreiftorii(quialiosinter-     Bulliv 
ficiunt,qui  ab  ipfis  diflenti5t)concordiam.Bul-  gcrm  in 
lingerusCalviniinfundendofanguinefocius,/««ie«^ 
GamaKelis  confilium  fummis  Iaudibusextol-/*»/**»* 
litin  Adiishisvcrbis:  Gamaliel  propruden-  Calytwt 
tia  fua  8:  animi  modeftia  ,  longe  aliud  dccrc-  foctus  • 
vit.llliintemplolaniandis  pccudibus  aflucti  ,> 
defanguine&Laniena  differunt.     Hicvcro  >, 
Sctipturis  &  Legi  Dei  afluet*a  crudelitatcre-  „ 
trahit  &  fapien  terconfulit.  rfabet  enim  Deus  „ 
roiniftrosfuos  vel  in  impiorum  medio,quorum  ,„ 
opcra  addefenderidum  fuos  utitur.    Qualcm  „ 
hoc  loco  Gamalielem  videmus,  cujus  quidem  „ 
authoritas  magnafuit  nbii  tantum  apud  exte-  ,, 
ros  Iudaicac  religionis  cultores ,  fed  apud  nof-  „ 
tratcs  quoqucrmcmineruntenimcjuSjnon  ci- ,, 
trainfignemhonoris  pre/ogativam  Do&ores ,» 
ecclefiaftici.Nam  ipfePaulusin  21*  hujusLi-  „ 
bri capitcfatctUr  fe ad pedes  hujus Gamalielis  „ 
perdidicifrcLegcm.HincDivusHieronimuse-  ,a 
jus  mentionem  facitin  catalogo  fcriptorum  ,, 
Ecclefiafticorura .    Imo  Chrijfottomus,&poft>  „ 
huncBedaex  authoritate  Clementis  Alexan- „ 
drini  aiunt  Gamalielem  fuiftc  infide  Apoflolo  ,3 
rumfocium.Minimeergo  mirandum  eft,quod  „ 
tam  cordatc  Apoftolorum  caulam  *//>.    Hax 
Bullingcrus.At  Calvinus  tanto  focio  in  re  tan- 
ta  planccontrariuseft.Statuitcnim(quia  fuam 
non  veritatis  caufam  agit)  optima  qua?que  e- 
ncrvare.SuperiuscommcndaveratPauIifeten- 
tiamLcgis,quamaGamalieIedidicerat  ,  hic 
Gamaliclcmcspcum  facu.Quaframusigiturab 

hoc 


hoc  tamperfpicace  CaIvino,quid  ipfe  Scribis 
confuluiffec,fi  iniilo  concilio  adfuifW  INfemi- 
rum  ut interficerent  Apoflolos.Cum  enim  cf - 
cumappelleteum,quud  duTuadebatrnoh  eft 
dubium,quin  ipfeconeraria,  hoc  eit  mortem, 
fuafur*  ruerit: atque  ka fententia Calvini in- 
terfe&ifuilfentAportoli  :  &  certe. interfecit 
quod  m  fe  e(t,quod  finegat,oftedat  nobis  quid 
ilhs  fuafurus  fu  .  rit?  SuaiiiTet,  credo,  ut  cosdu 
lnittcrenc,  fed  alias  rationesadduxiflet.  Quaf- 
nam?Dixiffet  efle  infontes?  Non  habuiifct  lo« 
cum  apud  Scribas ,  qui  id  non  credebant :  Ec 
confiliuminterea  dandum  erat  dei  c  ambigua, 
QmdagisCalvine^Siquis  Cardmali.  Turonio 
fup^riliis  quinquerehgionis  hominibus,quos 
iJle  Lugduni  paaloanre.qaam tu  Setvccum 
uno  rogo  cremayit,dcdiitet  confili  u  Gamalis- 
lisdicercfnefuiifece^um?Aucquideiconfulu- 
iffes?  Vt  eosdimitteret:Quiratione?Quia  vc- 
ram  religioriemcoIcrent?At  hoc  non  credebat 
Cardinatis,& adcredendu  cogere  tu non  po- 
tuiiTes.  Acdifpjtaffes.  Sed  ille  difputationes 
&  rationes  toas  non  admifiifet :  Eft  enim  Scri- 
barumfimilis.  Addequod  difputaciones  lon-j 
geTunt,  durantquejam  annosplus  triginta:  & 
prefenscaptivorumpericulu  pollulat  prarfens 
aliquod  coniilium .  Quid igicur  tu  Cardinali 
fuafiffcs  quoillorum  vitx  confulercs  ?  Nonne 
videmus  in  tali  caufa  nihil  effe  Gamalielis  con- 
iilio prudentius  ?  Non  enim  de  rc  q ix  fcnbis 
cerra effet,rioc  dicit.  Si aclum fuiffet  depuni- 
cndo  adulterio,nunquam  dixiifet:  Si  a  Deo  efh 
Certum enimerataduIteriuminonelTea  Deo: 
Ne£  taiia  veniunc  unuuamin  delibcracionem. 

Sed 


Sed  cu  dc  Religione  ageretur,qu$  tamen  corj- 
troverfa  erat,  nonpotuifletetiamfiChriitian*-    . 
fuiflet  (quod  fortaflis  erat)  Iudfis  dare  confili- 
um  melius,  Primii,ratio  eft  vera,  Si  a  Deo  non 
cit,fponte  peflum  ibit.  Qualis  eft  ilia  ChrifH : 
Omnis  planta,quammeus  Patcrcceleftis  non  M       * 
plantavit,extirpabitur:  Siniteeos.Item  Davi-        '  ^ 
disquiSauIem  intcrficerecumpoflct,nolebat,  '3% 
Item  exempla,qu£  adducitGamalielverafunt. 
NamTheudasiile  &  Iudas  Galilarus  innihi- 
lum  abierant.  Iam  quod  metuebat  Gamaliel  , 
vide]icet,necumDeopugnarcnt,idilIispoftea 
accidic.  Quod  fi  Gamalielis  confilium  fempef 
(ccutifuiffent^nunquamcumDeopugnafTent, 
Atquehodieeadem  planeratio  eft .    Sienim 
Papiffce  confilium  hoc  fequerentur  nunquam 
tot  infontes  homines  punirent:Quod  idem  di« 
co  dc  Zwingliauis  &  Calvinianis,Papiftaru  hac 
in  rcdifcipulis  &  imitatoribus.Nunccum  au- 
diuntGamaliele  authoreCalvinoc^curafuit» 
fe,fi  volunt  ducem  h  unc  fequi,erun  t  plane  Ga- 
malieIicontrarij,atqueitaauthoreCaIvinopa- 
flim  fundeturfanguis,etiam  Calvinianorum , 
Sed  hic  homo  ita  crudelis  eft  tamque  inexpia* 
bih  odio  Serveti  manesperfequitur, ut  malie 
etiam  fuos  a  Papiftiscomburi,  qua  hocGama* 
lielisconfilio  fervari,ne  ipfe  peccafle  videatur. 
Iam  quod  dicit  Calvinus  Gamalielis  di&u  cflc 
ciufmodijUtpcflundetomncropoIiticumordN 
nem,&ecclefi*  difciplinam  enervet ,  non  ve- 
re  dicit* ♦     Nam  nec  Apoftolorum  diciplinn 
fuit  enervis  ,  quse  tamen  caruit  his  Calvini 
mervis:  &  ordo  politicus  manct  in  peccatiscer* 
*'$&  concrovcrfia  carentrbus*  lajLegeMofi* 
G  4* 


de  facilioribus  minoribufque  caufis  judica- 
bant  7oSeniorcs  :  Difficiliorefquccaufasad 
Mofem  referebantilpfc  fupcr  eis  Dcum  confu- 
lebat.Sic  hodie fieri  potcit.  De  adulterijs,de 
homicidijs,de  falfisteftimonijs,&caeteris  no- 
tis  certifque  criminibus  judicari  fine  periculo 
poteft  :   Scdde  Haereticis  controverfa  reseft 
(nam  ficontroverfa  non  eflet,non  magis  de  eis 
difputarcturqiiam  de  homicidijs )  &  ideo  ad 
oraculumreferenda.   Quemadmodum  igitur 
Mofes  tempus  oraculi  expcc~tabat,neque  tame 
politicum  ordinem  interea  pefliindabat :  ita 
fiobis  temp»  Iudicij  Dei  expedtidum  eft,  quod 
crit certumfuper hifce  controverfijs oraculura. 
Intereanihilominusutetur  Deusfuorum  rai- 
niftcrio  in  rebus  controverfis. 
Calvinus.ioti 
'4&*a3>       ClaudiusLyfiasFelicifcribit,fenulIum  in 
*$•         Pauloreperifiecrimen,quiatantumcumIud£« 
isde  Legcdifeptet:N6quodprobetPauUcau- 
fam,fed  quia  Legemfufque  deque  habet,  imo 
cupcret  prorfus  eflcabolitam  ,  ideoquegau- 
dct  intcftinis  diflidijs  convelli.   Tam  boni,fci* 
licetpatroni  voce  ,  judicij  laqueos  diflblvere 
conatus  eftServetus,quafi  coelefte  efict  oracu- 
lum  quod  Lucasa  tam  malo  authorc  prof  ec- 
tum  efle  rccitat. 

Vaticanus. 
Miflus  eratLy  fiaj  ,  ut  de  maleficijs  aut  faci- 
noribusjudicarct.De  Legeveronon  magisju- 
dicare  poterat,quam  de  mufica.Itaque  quod  dc 
X e fibi neque nota,  neque  commina judex  efle 
«oluit,  fapuit.  Quod  fi  fapuiflct  &  Genevenfis 
Magiftrat^ounquam  de  iicrvcto  judjcaflet,nott 

roagis 


magis  qua  dc  mufica.Na  quid  fit  Hypoffatice  & 
cognotativc,&ca?tera  nuuquamin  Biblijsile&* 
verba,qu£  in  caufa  Scrveti  teruntur,  & omnino 
quidfibi  vclittotaharcCalvinideTrinitatefpu 
nofa  &:  cenebricofa ,  nec  ipfo  Calvino  fatis  ex- 
plicatadifputatiOjCercofcionon  magis  novit 
Magtftratus  Gcnevenfis,  quam  Lyfias  novcrae 
Pauli  caufam.Oftcndunc  bxc  Literac  eorum  ad 
HeIveticosMiniftros,in  quibus  (cribunr,fe  noa 
dubitare  de  fide  Miniftrorum  fuorum,quafiho<5 
dicant.Iudicarcfe  alienafide^alienifque  oculis* 

Calvinus.io^ 
Obijciunttandem :  Cum  juffus  eft  Petrus  gla- 
dium  in  vaginarecondere,  Dominumfatiscla- 
re  teftatum  clle.,  quam  fibi  non  placcat  violenta  ^*«**< 
&  armata  Evangelij  defenfio.Sed  quid  fi  cxcipi-  *s* 
3m,nevcrbis  quidemcoram  Piiatofuaminno- 
ccn  tiam  afferuiffe,  ut  j  ure  poterat } 

Vaticanus.  f°6»/j» 

Hoc  mihi  videtur  contra  Calvinum  efTe,  Si  ** 
enim  ne  verbis  quidem  pugnavir,quanto  minus 
ferro?  Calvinus.io^ 

Si  decreto  Patris  obfequi  volens,  quafi  agn»co- 
ram  tonfore  obmutuic,  &  cantifpcr  a  prgdican- 
do  Evangelio  abftinuic,dum  facrifkio  mortis  fii£ 
peccata  expiaret,miramur  fi  Petrum  a  cacdepro- 
hibucrit*  Varicanus, 

Etiam  ejufdem  Patns  Decrctum  eft  ut  compa- 
tiamur^u  eonrcgnare  volumus . 

Calvinus.  105.  *"*•  *i 

Vcrum  aliud  eft quod  refpondean  .  lus  ftrin-  '*•       ^ 
gendi  gladij  Chriftus  rainiftro  f  uo  non  conce-  **''»"•*• 
3ic;  temcrc  eoim  horao  pri  vacus  ai  1  ipicrau        *'••*• 
Vaticanus. 

9h         £ 


Ettumhomoprivatuserat,  cumAnani*am 
&  Saphiram  itravit.Sed  dic  mihi  Calvine,cum 
Servettimaccufaiii,nonneprivatushomogla*' 
dium  arripuifti  ?  Nam  qui  accufat,  interficit. 
Non  tu  quidem  tua  manu,fed  ne  Herodes  qui- 
dem  lohannemfua  manu, 

'     Calvinus.   106. 

Tumultuofc  non  vult  repelli  milites ,  a  qui- 
busvinrienduseratmempenchanciniamiam 
fubirerjquafialeretpro  Evangelij  miniitrisii- 
carios.  Vaticanus. 

Hanclnfamiam  non  timuitCalvinu^ 
Calvinus.  107» 

Hinc  colligi  nullaratiopatitur ,  Principum 
manusligari,neordinarium  munusfuumcx- 
crceant.  Vaticanus. 

Atnos  ordinarium  munuseiTe  Principum 
negamus.  Calvinus.  108. 

In  fumma,vi  Petrum  graflari  non  id  eo  ve  tat, 
velutMagiitratusexarmet,  velut  cos  repellac 
a  Iufta  Evangelij  propugnatione  (.1 .)  Sed  quia 
non  vult  illum  ruere  pracipiti  impetu  extra 
vocacionis  fua?  metas,  nec  morti  iuse,  quare- 
conciliandi  crant  homines  Deo  ,  quicquam 
moraeafferri.  Vaticanus. 

Magiftratus  officium  Chriftus  hoc  loco  non 
attingit.Nam  fi  Magiftratus  officiofuo  funclui 
fuifTet3Chriitu  no  comprehendiiTet  fed  adver- 
fus  illos  defendifTet,non  propter  fidem  aut  Ke- 
ligioncm,fedpropterinnocentis  hominis  de- 
feniionem  in  lege  prafcriptam  .Cur  Petrum  uti 
gladio  prohibueritjcaufam  lpfe  dicic;  Caficem 
^ucm  mihidcdic  Patcrnon  Yis  vt  bjbam?  Hunc 

cali- 


cahcem  Calvin*  aji/s  propinare  rtovit, 9011  Jp- 
/cbibere,nihilenimeumadfcpertinereputat, 
quafi  eum  fic  potaverit  Chriftus,ut  nobis  po- 
tandusnonfitrNec  cftCalvinusexeorumnu- 
rnero,quibus  diclum  eft :  calicem  quidem  me-  Mat*  jta. 
um  bibetis(i)Calvini  vocatio  Iongius  porrigi- 
tur  quaro  Petn  :  Huicenimocciderelicet,fcd 
alienamanu. 

Calvinus  109. 
Haclenus  quecuncqueabadverfaparte  ob. 
tendi  folent  bona  fide  retuli,&  me  fatis  doluiC 
iearbitror. 

Vaticanus. 
Imo  multa  alia  folent  obtendi3qua?  extant  in 
illo  de  Kcreticis  libro ,  quem  fuprl  citavimus  -9 
Quorum  nihil  vere  diluit  Calvinus. 

Calvinus.  no- 
Super  e{r3ut  non  modolibcrum  ciTe  Magiftrati- 
busdoceampoenasfumerede  cceleftis  doclri- 
n^corruptonbus  ,fed  quod  illis  nolunt  licere 
(i)imperiti,d:vinituserTe  mandatum,ut  pefti- 
feris  (z)  erroribusimpuniatem  dare  nequeant, 
quin  deicifcant  ab  officij  iui  rlde. 

V^ticanus. 
Imperitos  vocat  Auguftinum,Hilarium,Chry- 
foftomum,Lutherum,&ccrerqs,quorumtamc 
teftimonijs,prefertim  Auguftini3doc~trina  fuam 
fa?pe  fulcirc  folct.  Crcdamtis  igitur  impcritum 
efte  eum,  quiimperitorum  teftimonijs  nitatur, 
autperitosappellet  eos ,  quorum  teftimonijs, 
nitatur,2.  Erroribus  dat  veniamLex,  etiam  fi 
cjuis  hominem  per  crrore interfeccrit ,  qui  ta« 
men  error  eft  Lethifer. 

Calvinus/  mf 

G  lij  A< 


Ac  primum  quidem  hoc  diclare  natura?  Cen- 
fura  ,  ut in  omni  politia  benecompofita ,  prin- 
cipium  teneat  religio  ,  &  Legum  pra?fidio 
integra  fervetur ,  tcftes  fqnt  ipfi  increduli  i 
Legantur  Philofophi ,  quicuncque  hoc  ar- 
gumentum  traclarunt .  Certe  incipiunt  a  Di- 
vino  cultu,&  eo  religionis  gencre,  quod  opti* 
inum  eflc  putabant.ut  fccundum  eos  barbarus 
fit  &infipiduslcgiflator,cui  pietatis  erga  Deos 
prima  npn  eft  cura.Pudendum  vero  nobis  enr, 
jllosin  tencbris  vidifTe,quod  nosin  luce  fugi- 
at.Nec  fuperftitioni  tnbuipoteft,  quodillnn 
Xegibus  iuis  religfonis  coftodiam  comple*i 
funt.  Vaticanus. 

Paulo  ante  repudia  vit  exemplum  Ly  fif ,  quem 
malum  authorem  appellavit .  Nunc  exemplo 
nititur  incredulorum  .  Gur  potius  ipcredulcs 
imitcmur,  quam  Lyfiam  ?  Neque  tamen  nego 
admittendumefie,fiquidinillisboni^uit,Sed 
quodidem  Lyfia?  negetur,  hoc  vcroindignor  . 
Preterea  cum  Legiflatorcs  illi  multa  vitiofa 
tradidcrint,noIoeosfequi,neinijsquidemque 
bene  tradidiffc  videantur,  nifi  ea  mihi  aiiunde 
conftent.Periculofum eft  enim  ei  credere,  qui 
«e  aliquando  decepit.Tradiderunt  non  eflfe  ad- 
tnittendos  Deos  ncvosautadvenas  i  hacde 
caula  Chriftum  repudiarunt  Athenienfesphi- 
lofophi ;  &  Elymach?  Romanis  fuafit,utChri- 
ilum  rcpudiarent,quod  nov9Deusefier.Quo<i 
fi  authorcs  hos ,  quos  nobiscommendat  Cal- 
vinus,fecutifutfientmaiores  noftri,  nunquam 
Chriftum  accepiflent.cV  nuncfi  nos  illoslequi 
fyhf.s*  volcmus  Chriftum  repudiabimqs,&  ad  Phiio^ 
m  fophitmfa  entumguc  vanaai  ( ut  Pauli  verbic 

vtar 


utaOrevertemuiyjuf  oosdeprcdetur  Chrifto* 
queprivet.  Itaquefiftatuiuent  illireligfooem 
ferro  elVe  defendendam,nollcm  eos  fequi,nifi  a- 
aliundeccrtumteftimonium  haberem.  Sed  ne 
id  quidem  ftatuerunt,quod  fciam.    Religionis 
quidem  iniuis  Legibusrationem  primam  ha- 
buerunt,  (cd  non  ut  eamferri  pndidiofic  fepi- 
rcnt,utvuItCa!vinus:NamCiceroin  ^deLe- 
gib^ubitetratur  fe  optimas  &  reipub:  confcn- 
taneas  daturum  ficLeges  exorditur :  AdDivos 
adeuntoCaftepietatemadhibento^Opesamo^a» 
vento.Qui  fecus  faxit,Deus  ipfe  vindexerit.  Et  >» 
f>aulopoithunclocumdeclarans,fic  loquitur:  >> 
Quodauteronon  judex  ,  fcdDeusipfe  judex  >» 
conitituitur,praefentis  poena?  metu  religio  con-  „ 
firmarividetur.Etpauloantehunclocum:  Le-  „ 
ge;n  perjurij  hisverbisconcepit.Pcrjurij  pce-  >» 
nidivinaexitium,humanadcdecus.  Videshic  w 
impietatem  &  impium  gladio  non  fubijci.  Fe-  w 
ceruntenim  iHi  Legiflatores  duo  gcnerapecca- 
torum.quoru  alia  Deo  p.unienda  reliquerunt^ut 
ea  quar  modo  diximus:  Alia  quiatederent  ha- 
mineSjhominibuspunieada  mandarunt,ut  ip» 
fe Cicero  in  eode  loco  fcrib.it ;  Sacrum  facrove 
commeadatum  qui  clepferit  ^rapferitque^arrj- 
cidaefto.Perjurij  pcena  divinaexitium,humaaa 
dedecus.lnca?ilum  pontifices  fupremofupplicio  >» 
ianciunto»  Calvinus,n2*  n 

Quid  enim  abfurdius  eit,cum  furta  ievere  puni- 
aUudex.lacrilegijsliccntiam dare?  Cum fuum 
Cuique  honorem  fal  vum  tueatur  ( i )  iacerancja 
impijs  cxponere  Deigloriam? 
Vatkanus 
Argsmcntd  aminoriadmaj^fimjnoHpecca  u 
Q  iiij  puftt- 


jpuniuntur,magis  decet  majora  puniri.  Ac  pri- 
nium  peccat  ipfecontra  Legem  hanc  in  fuis  il- 
lis,quasfupradixi,Legibus,inquibusIevio- 
rem  poenam  ftatuit  avantia?  mendacio,cal  um- 
uie&Iracundie,  qnamlufionibus  &choreis: 
Deindc  in  tota  Genevenfi  republica  ,cum  ibi 
furtum  &  faifx  moneta?  cuiio  aperte  contra 
Mofis  Legem  pleftantur.adulterium  autem  & 
inobedientiain  parentes(qua?longe  graviora 
funt,  8cin  legecapitefanciunturjnOnple&an- 
tur.Quid  fi  hxc  a  Magiitnitu  luo  non  petit,cur 
hic  tantopere  urget?Sin  petcns  non  poteit  ob» 
tinere,habet  inobedientem  &  malum  Magif- 
tratum.   Ideoqueei  nondebuitpermittere  tic 
haereticos  perf  equatur,  cum  eam  perfccutione 
non  nifi  bonis  permittendam  efle  docuerit.De 
inde  peccat  quod  de  hxreticis  difputans  iacri- 
legia  nominar,  quafi  vero  idem  fit  facrilegium 
&  hajrefis.    Poltremo  quod  indiftin&e  argu- 
menrarifolent  quidam.-SiMagiltratuselt  de- 
fen(orfecUnde;tabuIe,  quantomagis  prima:? 
Ha?c  funt  fophifmata  otioforum  hominurr», 
quibus  imperitum  vulgusillaqucant.Sic  cnim 
torum  more  argumentariliceret :  Sipaitores 
poilunt  Magifiratuum  animis  imperare>quan- 
to  magiscorporibus?Si  vcrbopoflintligare  a- 
nimas,  quanto  magis  ferro  corpora?Si  verbo 
licuitPetrofternereAnaniam  ,  quantomagis 
Malchum  ferro?Si  Elia?fas  fuitignem  de  cceio 
dcvocare  ad  comburendos   Regis  nuncios, 
cuanto  magis  Apoftolis  ad  comburendos  Sa- 
m  aritanos?Si  M  ofi  licuit  oecidere  uEg  yptium, 
quantomagisChriito?HecfuutomniafalIacia, 
quibus  tlti  iophift*  ad  fonguincm fundend um 

homi-» 


homines  inpelliit.Res  fic  explicari  poteft:  Si  fur- 
tii  punitur,quanto  magis punieturHypocrifis, 
&  avaritia^  Invidia?etc.Reclc:Icdfurtumab 
hominibuSjH)  pocrifis  a  Deb.  Si  punitur  qui 
lacerat  honorem  hominis  ,  quantomagisqui 
Du?Recte.fedhic  a  Deo,illeabhominib'.Pu- 
nitenimMagiitratusaclionem,  Deuscogita- 
tionem  :Hicebrietatem3tlle  ebriofitatem:hic 
furtum3illefuracitatem:Hiccorporis3illeani- 
miadulterium:  hicraptum,  illerapacitatem: 
hic  ftuprum,ille  ftuprandi  volunrJatemrhic  ho- 
rnicidium3ille  odium:Denique  illc  radicem,hic 
ramos:hicrivum,illefontem:hiccorpusiIlea- 
nimam,H£C  r.ilinc  diiringuamus,  omnia  con- 
fundemus(  i)Lacerabat  Dei  gloriamHerodes, 
cumlaudantepopuloemseloquentiam,fuper-  ^&%  '*< 
biret,necDeogloriam  tribuerct:nectamen  a 
MagiftratupuniripotuiiTet:nulIaenimLexca- 
pitefancit  ejufmodi  fuperbiam.  Itaquea  Dto 
punitus  eft,qui  animam  punit.  Idem  dico  de 
Nabuchodonofore,quifuperbiensdixit,magna 
illam  Babylonemaiefuitfcconditam  ,  prop-  Dan-  4- 
terquem  faitum,converfus  eftin  beiHam.lde  *7* 
dico  &  deijs,quosDeus  fic  opjurgat  :  O  filij  p/al,  +% 
hominu,quouiquegloria  mcani  convertitisw 
infamiatn?  Quoufque  amabitis  vanitatem  & 
qucritis  mendacium? Amare  vanitatem  eft  la- 
cerare  Dci  gloriam .  &  tamen  fi  vellet  Calvin* 
omnes  vanitates  amatores  puniri  a  Magiftratu, 
nemo  iuperefTet  ei  quipunire  poiTitipiumMa- 
giitratum.Punientur  he/:  a  Deo  non  ab  homi- 
nibus. 

Calvinus.  irj. 
Depcrjurijsncmolitcmovere  sudebir>quinr 


grauiter  punienda  fit,  Cur  hoc  fatentnr  %  qui 

hxrcticis  exhibendam  effe  moleftiam  negant  ? 

rufiqoia  perjurijs  leditur  humana  focietas  * 

vaticanus. 

Itx  Rhe-     Perjurinm  fi  alteri  nocet,  ut  fit  in  falfis  xtt- 

mia.        timonijs  punitur  tahonc,non  lege  perjuri;,  fed 

legefalfiteftimonij :  Alioquinperjurijpcena 

«ft  divina}exitium,ut  fupra  ex  Ckerone  pofui- 

mus,ut  patet  Num.$.  vbi  fi  vxor,viro  fuipctla 

de  adutterio,  adhibitaaqua  illa  dira,  id  perpe- 

traverit,pumtur  a  Deo,non  a  Magiftratu.  Sed 

efto  fane,puniatur  perjurium:quid  hoc  ad  he~ 

reticos  ?  Qui  peierat,fcienspeccat'.  ficut  qui 

homineminterfick:  hereticus  (  ut  nunc  here- 

tici)non  item:Cur  in  eodem  loco  ponemus  eos 

qui  errantcspeccant,cum  i\s ,  qui  data  opera 

faciunt  ?  Etiam  perjurium  infcienter  patratum 

condonatLex  ,  &adeam  rem  iniUtutumeft 

facrificium  .Homicida?  vcro,qui  i  mprudens  fe- 

cerit,  venia  datur,  &  poftliminium  poft  morte 

P&tificis.  Curnon  errantib9idem  preftet  Chri- 

fHmors?  Calvinus.  114. 

Ergo  Dei  gloria  hominm  commodis  i  mp  Ii^ 
citavindicabitur,vbi  autenvdefuajadlura  nt- 
mo  qucretur .  j  #m  ulta  cu  m  1  udibr  io  jacebit  ? 

Vaticanus. 

Imopunietur.fed  a  Deo,ut  de  Herode  &  cae- 

terisdiximus.     '  Calvinus.  115« 

Supervacuum  foretplurib'verbis  hoc  perfe- 

qui.  Namcumrediacpolitixficfinis,  legittimi 

inter  homincs  ordinis  confcrvatio ,  negledhis 

tutcm  pictatis  ordincm  hunc  ita  diflipet,  ut  ci- 

era  ipfam  bruta  fit  hominum  vita:  mutilam  efle 

gubernationisformam,  conftat,in  qua  negli- 

giturreligio.  EcMagiftratusnon  nifi  dimidi- 


«seifle  ,  &  umbratiles  quiforenfibus^tantnm 
negotijsintenti  ,  dcaiTeiendo  Deicultunon 
cogitant.  Vatieanus. 

Lcgittimus  ordoeft,ujt  Patforanimascure*; 
Magiftratus  vero  corpora.Qni  ammasMagif- 
tratui  tradit,privat  Paftor£om"cio  fuo,  &  om- 
nempervertit  ordinem.   Sic  Mofcsprarcibus,  Exo,  ry. 
Iofua  manu  beilumgereba  nt  .     Solvite  quar  Mdt%*j. 
funt  Cefaris.Ce£iri3&:quaelu!U  Dei  Deo.       ji. 
Calvinus.  11,6 

Huius  reiilluftre  nobisexcmplum,Spiritu* 
Dci  pi  oponit  in  Nabuchodonofor.  Nam  ejus 
ediclumcelebrat  Daniel.quocapitalem  poe-  _ 
inamdenunciat,fiquisin  Deum  Ifrael  blafphe»  dn%  ** 
mus  fuerit.Honor  profeflo  non  vulgaris  cru- 
deli  tyrannohabctur,cum  Piophetafuum  do- 
rninus,ad  publicandas,  quastuIitLeges,qua- 
fi  pr^  conem  au*ignat,&r  Leges  ipfas  in  acla  fua 
rcfertjfacrifqucfuisoraculiiannumerat.Quid? 
«AnSpiritusfan&i&r  propheta?  elogio  lauda- 
tur  Nabugodonofor,qui  veri Dei  gloriam  pro 
imperiotutandam  fuFcepir,utadimpiameius 
prophanationem  coniveant  fancli  Magifira- 
tus?  Ac  non  potius  his  Dominus.fub  propha- 
ni  rcgisperfona,quid  ipfos  deceatprefcribjt  t 
Vaticanus. 

Cumantetantofaihdjo  repudiaverir  Cal- 
vinus confilium  Gamaliclis,  cur  nunc  tanto- 
perc  Nabugodonoforis  celebret  quar  caufa  fie 
non  vidco>nifi  quod  illud  erat  mitius,  hoc  du- 
rius,ncdicamfa?vius:&  Calvmusommafarva 
libcntcramplec*titur,mitia  reijcit.  Nam  quod 
dicit  hoc  ediclum  a  Daniele  celebraii,idcm  de 
CamaUchs  confiiio  dici  po  tcit.Sic  enim  illud 

bum 


narrat  Lucas,quomodo  hoc  Daniehneuter  fen- 
tentiamfuam  interponit5reclum  fit^an  non  ih, 
Sed  Calvinus  homo  Nabugodpnoforianus, 
hoc  fupra  modum  extollit  -,  illud  caxum  effe 
refctt.  Mihi vero  Gamaliel  molhor  &  novo 
fcederi  aptior  effe  videtur.  Nabugodonofor 
fapit  ferrum  &  plane  crudelem  tijranhurn, 
quemadmodumeumappcllatipfeCalvinus: 

Z>*n.  j.  Ac  ea(^em  temeritate  videripoteft  hoc  cdictu: 
promulgafle,quapauIoante  voluerat  interfi- 
cere  lapientes  fuos,  quia.fommiumexplicare 
nefcivillet:aut  qua  Danielem  adoraverat,  & 
eifacrificiumfurfitumque  fieriimperaverat. 
Quod  fi  placet  hoc  imitari,  facrificetur  etiam 
CaIvino,non  folum  Deo .    Talis  erat  lllorum 

J3. 14.  non  imitanda  temeritas,qui  Paulo  &  Barnabx 
facrificium  facere  volebant,  &  moxfacillime 
mutati,Paulumlapidarunt.  Sic  hicNabugo- 
donofor,portquam  mottem  minatus  eft  omhi- 
b9  qui  male  loquerentur  de  Deo  Sidraci,  Mi- 
faci  &  Abdenagonis,  tantum  ipfemetabfuit, 
nt  ei  Deo  dignam  gloria  tribueret,  ut  quem- 
admodum  capite  iequenti  narratur,  advcr- 
fus  eum  immodicc  f  uperbiverit ,  cVeam  ob 
caufaminbrutam  naturam  converfus  fuerit. 
liotd»  Scd  fueritfane juftum  hoc  tyranni  edi&um , 
quoniam  Calvinus  tyrannnorum  facla  liben- 
tcr  approbat ,  tamCn  non  eil  in  novo  fcedere 
imitandu.Potcft  refponderi:Nefcitis  cui*  fpi- 

I*"C'J*3>  nt9  fitis,fili9hominisnonvenitadperdendfi 

Sh      3>fcdfcrvandum.Si  noluit  Chrift*  ut  Apoftoli 

.    »  Eliam,Privati  privatum,Prophetse  Propheta 

v       imitarentur,quanto  minus  vellet  Ut  Chriftiani 

Magiftratus  cruenturo  tyranni  ediftum  imi- 

tentur  ? 


terxtur  ?  Verumefto,conccdamusomniafa?va 
Calvino,fit  imitandus  fane  tyrannuSjquid  indc 
confequetur  ?  Interficiendos  efle  omnes  qui  de 
Deolfrael  maledicunt:at  huc  quidem  Icge  nc- 
mo  interficictur.-omnes  enim  Dcum  conriten- 
tur.Sed  haec  ad  Chriftum  tranfiferamus:  Inter- 
ficicndi  erunt  Iuda?i,qui  de  Chrifto  malcdr- 
cunt.Hax  nihilad  harreticos ,  qui  Chriftu  con- 
fkentur,etiamfi  crrent.Nam  errarc  non  elt  ma- 
ledicere :  Quemadmodum  fi  quis  Calvinu  er- 
ransdicereteiTe  alba  vefteindutu,cumfitru- 
bra,non  continuo  de  eo  malediceret.  Enimvc- 
ro  fi  placet  lmitari  edictaRegir,imitemur  Cijri 
edictum  ,  quem  Efdras  longe  magnificentius  Efdr.u 
celebratjquamDanielNabugodonoforem.Eit 
cnim  fa&u  inftin&udivini  Spiritus,quoedixk 
ut  Iudxi,qui  in  eius  regno  degerent,Hierofok- 
mam  profifcercntur,fed  neminem  coegit.  Sic 
nos  ad  pietatem  neminem  cogere  conemur  : 
Nam  invitus  nemo  fiet  bonus, Et  qui  ad  fidcm 
cogcre  voiunthomines,perindefaciunt,ac  fi 
quis  in  os  recufantis  argroti  baculo  cibum  in» 
truderet.Sacr^Iiterarcum  dedoccnda  charica- 
te  loquuntur,utuntur  verboperfuadendi :  Ifti 
non  verbis  perfuadere  volunt ,  fcd  ferro  cogc- 
re:  Ergo  Chriftianos  ha  b  e  n  c  ferreos,ficut  E  van- 
gclium  fcrreum.Sed  pergamus,  &  omiffis  Cal- 
vini/am  fatis  refutatis  exdamationibus ,  ad 
rcm  veniamus. 

Calvmus.117. 
Scd  jamaudiamus  quid  juris  dominus  ftatue- 
ritmfuaecclefia :  Poftquamenimprophetam 
&  Somniatorem,qui  populum  abducerc  tenta- 
vcrka  refto  pietatiscuku  Juflit  occidi,eandc  D**'i* 

pccnara 


£  poenam  extenditad  fingulos  his  verbis :  Si  fnci* 

*    *  tavcrit  tc  fratcr tuus,fl  lius  matris  tua?,  aut filiuj 

***        w  tuus,  aut  filia  tua ,  aut  uxor  que^  efl  in  finu  tuo, 

*>  aut  proxim9,quem  habcs  quafi  animam  tuarn^ 

»  fccretodiccns;  Eamus&ierviamus  Di  jsalie- 

»»  nis,quosnectunofti,  nccpatrcs  tui,non  acqui- 

3»  cfcesei,necandies  eum  :  Nonpercctei  ocu- 

>*  lus  tuus,nec  ei  propitius  erit ,  ut  oculteseom: 

*>  quumpotiusoccidendooccideseum  &  manu* 

»  tua  primafit,utilluminterficiat:  Deinde  mau* 

«  totius  populi:Opprimes  autem  euratapidib** 

*j  Vaticanus. 

H*c  nihilad  Harreticos:  nullus  cnimcorum 

dicit:  Eamus  &:  fcrviamus  Dijfs  ahefcis  :  Quin 

profitcntur  omnes  eundem Deum ,  qucm  nos 

agnofcimus,&  patres  noftri .    Ncc  quifq  uam 

nosadBaaliv,  aut  AItharoti,aur  Neptum  cul- 

tum  impellit.  Quod (\ dicet Calvmus eos , quj 

prava?  intelligunt  facras  /cnpturas,  Deos  alic- 

noscolere,ma!e  dicet:nam  &  Saducfieas  pra- 

tc  intelligebantcumreiurrc&ione  negarent , 

qui  crror  cratccrtegravior,quam  ullusServe- 

ti:  Itemquecumde   Dei  regno  circa  connu- 

biacarnaliterfcntircnt :  Nectamenunqnam 

•  *  '**•  accufati  funthuius  criminis:  Ncc  Chriftus 

JJ*'         cosalieni  Dei  cultoresappellavit,  federriw 

re  dixit ,  nefcientesfcripturas ,  &  eos  benigne 

loh.  29.  docuit.  Erravit  &  Thomas&quidemgrivi- 

kj*         tcr,qui  Chriftum  refurexifTe  non  ante  cicdeic 

voluit,quam  vidirtet,cum  tamen  &  Chrriti  an« 

tegreiTara  pridicatione,&  Apoltolorum  om- 

nium  confcntienstefhmonium  haberet .  Er- 

\r4&.  /tf.wrunt&ipfi  Aj>oir.oli,quiprimumnon  puta- 

"  runtin  Evangeiiigratiaadmittcndaseircgca- 

tcs,qui  crror  tantierat  momenti,ut  nosomnes 

a  graciaexduderccnequc  tameidol«Jatix>auc 

irapij 


Smpij  aut  blafphemi  f  uerunt,Pofl  remo  Papif. 
ta$  ipfe  Calvinus  non  folum  errare,aut  Harreti- 
cos  effe,fedimpios  &  blafphemos  &  alicni  dci 
vcl  potius  Deorum  cultores  &  Antichriftos  ef- 
fecontendit.  Quodfihabentalienum  Dcum, 
baptifantpuerosinnomine  alieniDei.    Arqui 
Calvinus  ipfe  ab  eis  baptifat*  eft  &  baptifmum 
huncratum  habet.  Quod  fiis  baptifmus  verus 
cft,oportet  ut  habeant  Harretici  Papift^  verum 
Deum:Ita  fitutnou  debeantHcreticiintera- 
lieni  Dei  cultores  numerari:Sin  maluseftbap- 
tiimus,debctCaIvinusrcbaptifari,nec  dum  cfl 
C  hriltian  us .    Sin  alienos  Deos  interpretatur 
peccata , Avaritiam  ,  Luxuriam  ,  &  cf  tera ,  quc 
Dij  in  novo Teftamcnto  vocantur(quoru  Deus  Pkst*j0 
venter  e(r,inquit,&  avaritia,qua?  efl  Idolorum  's  • 
cultus)  &  fignificata  funt  perillos  veterisTc-  Coi^s* 
ftamenti  peregrinos  Deos3ha*c  nihil  ad  magif. 
tratum  ;Ipfe  fibi  quifquc  Magiftrat*  efTe  debct, 
in  hocnegotio,ut  docet  Chriftus  t  Si  oculus 
tuus,autmanus,autpestcimpedit,abfcindc#  *****  t* 
Hseccft  vera  illa  Iapidatio,quae  hac  Mofis  Legc  **  * 
fignificatur:  Adquamubi  ventumeft,finem 
habet  illa  :  Sicuti  finem  habcnt  umbra?  Lcgis, 
poltquamLuxvenit.QuodfiCalvinusvoIebac 
fcrvare  Legem,dcbebat  Scrvet*  non  comburi, 
fed  a  populo  Lapidari,&  Calvinus  ipfe ,  ut  In- 
noccntiffimus,primum  lapidem  jacere. 

Calvinus  118. 
Eant  nunc  &  crudelitatis  Deum  accufent,qui 
bus  inftar  vcnialis  Delidti  eit  a  pura  fide  &  Dci 
cuJtudefcclio.  Vaticanus 
Quinam  ij  fint  ncfcio.  Mihl  videturhstcdefcc* 
tio  graviflimum  &  plane  Lethalc  pcccitum,8c 
iaLcthalc  ut  ab  hominib*  (qui  eccinam  mcr- 

tcm 


tem  non  habent)  puniri  non  poflit/ed  tantun? 
a Deo igni  a?terno,ut  oftenditur  in  Epiftola  ad 
Hth,  io,  Hebrxos:  fi  volentespeccaverimus(inquit)poit 
acceptam  cognitionem  veritatis3  non  ultra  pro 
peccatis  relitta  eft  hoftia  fed  formidabilis  qua> 
daexpeclatioludicijj&ignis  vehementia  3qui 
devoraturus  eit  adverfarios  ?  Sed  hcc  defeclio 
eftin  fpiruum  fandturo,cuius  pcena  Magiftratui 
non  datut/ed  Dco  refervatur.  Et  Calvinusdc 
hfrefi difp utaturumfepollicitus,  huc  diverti- 
tur,quafifitidem:Vteo5,qiuabeodifrentjunt 
(quos  haereticps  appellare  folet )  omnibus  infa- 
mib5  nominibusobrutos  poflitopprimerc-Hac 
eandemartera  exercueruntoiim  Scriba?  &Pna- 
ritei.  Calvinus.n9. 

Ceterum  antequam  uItraprogrediamur,duo 
notare  opera;pretium  eft.  Neque  enim  religio- 
nem5qualifcunque  tandem  fit,tam  fevere  con- 
fervatacfancir,fed  qua  verbo  fuo  inftituerat . 
Deindc  lapidatipnis  poenam  in  exteros  non  c- 
•  *  dicit/edquiLegis  doclrinam  profeffi  perfide 
ab  eadefciverunt.Ita  tolituroflfenfio,qua?  mul- 
tosimperitosfallit3dum  metuuntnehoc  pra?- 
textu  ad  faeviendum  armentur  Papar  carnifices. 
Nam  fi  Dominus  populo  fuo  certam  pictatis  rc 
gulam  ante  patefccit^quam  poenis  fubijceret 
apoftatas,quifnam  mortalium  fibi  hoc  fumerc 
audebit,ut  dodtrina?  genus  fuovel  alterius 
arbitrioconfic"tum,gladio&  pcenis  fanciat  ? 
crgo  non  vaga  &  csca  poteftate  inftruirous 
MagiftratiiSjUteorum  prcfidioiine  delectu  re- 
ceptaquavisreligioin  fuoftatumaneat;  Sed 
tcnendam eiTe  contendimus  Legem  divinitus 
prarfixam,  ut  compcrtae  Ycritati  fucccdat  dc- 

inmo 


mum  poenarum  fah&io. 

Vaticanus.  m      .  ,     , 

Omnes  fe&£  religionem  fuam  verbo  Dei  tu- 
cntur,certamqueeiTedicunt.  Itaque  omncs 
SeclarhacCalvini  norma  armata;  alias  perfe- 
quentur.  Dicit  Calvinus  fuam  efTecertam ,  8£ 
illae  fuam.-Dicitillas  errare,&illa*  eum:Calvi* 
nus  vult  eile  Iudex,&  illf  volunt.Quis  erit  Iu- 
dex?  QuisCalviniimconftituit  omnium  fec- 
tarumludiccm ,  iitfolusaliaspoflitoccidcre? 
Quo  Iudiciooftenditfefolumfapere  ?Habec 
verbum  Dei,&  illj  habent.  Si  ita  certa  rcs  eft, 
cui  ccrta  eft  ?  Calvmo  ?  Ei  alij  pucantfibi  cfle 
certam,Sed  curtot  Libros  fcribit  Calvinusde 
comperta  veritate  ?  Cur  nullum  librum  fcri- 
bit  quo  ofiendat  homicidium,aut adulterium 
effe  fUgitium  ?  Quia  ccrta  reseil .  Cur  nemo 
comburi fe patitur ut  neget vera efTe,quefunt 
in  facris  literis?  Quia  omnibus  in  confeflb  res 
eit.Cur  ergo  exiftunr,  qui  interfici  fe  fubitine- 
ant  propter  rebapfifotioncm,  &  alia  qufdam, 
cum  tamcn  facras  literas  admittant  &  revere- 
antur  ?  Nonne  quia  controverfa  i  es  eft  ? 
Quod  fiCalvin9  omniajamperfpefta  &cog- 
nitahabet,curnon  cxpeclat,  donecalij  quo- 
que  ea  perfpiciant  ?  Cur  eos  intcrficicndo  cffi- 
cit,ut  difcere  non  poffint?Duodccimfuntho- 
r^dici :  potcftquis  horavndecimadifcere-.qux 
fcis  (inquit  Paulus)  utrum  uxorem  tuam  ferva> 
turus fis?  Quod  fi  iperari vult adh uc  Paulus dc 
conjuge  infideli,quitamen  cjjuctidi-nis  conju- 
gisadmonitionibus  nondum  revocaripotuit  9 
cgi  non  &  de  h^reticisfpcrari  poffic  ? 
Calvinus.  izo 

H  Qwarfc 


Quarenon  eft  utfibi  blandiantur errorum  pa- 
troni,quiin fundendo  mnoxio  ianguine  ftulto 
fuo  zelo  &  ignorantia?  indulgent,utfaltem  In  • 
quifitionisonusin  ahosreijciant,ut  fim  (  0  ex 
alienis  refponfis  fan&osChrifti  martyres  cru- 
dcliterintcrficere  liceat. 

Vaticanus. 
Tucis  fcncftram  aperis  iftoLibro,nonmi- 
nus  quam  ttiis.Cum  enim  p utent  fe  cultu  pra»- 
flare  Deo,  dum  pios  interficiunt,  &infuper 
exhortationetuaimpellantur(  neque  enimeis 
adhuc  perfuafiftieos  efie  malos,  ut  fibi  a  per» 
fecutionibus  abftinendum ,  &  eas  Gcnevenfi- 
buspermittendas  exiihment  )  ferenturdein- 
ceps  precipitcs  in  fanguinem ,  ficut  tu,  &  qui- 
cunqucabeisdiffentict,euminterficient,  ficut 
tu:  utnullusvnquam  Nero,  nullus  Caracalla, 
imIlusHcliogabalus,nonvniverfideniqucTy- 
ranni  unquam  tantu fanguinis  fuderint,quan- 
tum  tu  &  Zwinglius  veftrisiftis  cruentis  &  fan- 
guincexaratisdidis&  fcriptisc\:  haclenus  ef- 
fudiftis  &  deinceps  erTundetis,  nifi  refpiciente 
jgenus  humanum  Deo,principes  &  Magiftratus 
a  vobis  fafcinati  atquc  coecati  ca?perint  oculos 
aperire,  &  fuum  vobis  m  haunendo  fanguine 
Riimfterium  deinceps  denegare,(i)  Sicut  Ga> 
nevenfisfenatp  ex  Calvini  &  eius  fociorum  re- 
fponfis  hommcm  interfecit ,  dc  quibuscaufis 
non  magis  judicare  poterat,  quam  coeci  deco* 
Joribus. 

C^alvinus.m. 
'  Ad  hec  folvitur  quorundam  ob;ec~tio,qui  ro- 
feant,an  gladip  adi^endifintad  Chriftifidem 
Iudci%,Turcac?  8f  fimi]cs.Neque  erum  in  omnes 

pro- 


promifcue  gladium  ftringf  jubet  Deus:  Sed  A- 
pottatas^qufeimpie  alienaverint  a  verocultu, 
& alios  ad  fimilem  defectionem  trahere  conati 
fucrint,  juftcjpccn^fubijcit. 
Vaticanus. 
Poftuh  a  mc  (inquit  pater  filio )  &  tibi  dabo  Pfit.  j?J 
gcntes  Ha?reditate\&  fines  terrae  pofTcfiionem . 
Itefilius :  Mihi  data  eft  omnis  poteftas  in  ccelo  M4t-2f' 
&intcrra.Itaquecumfittotiusotbisrex,  nulla  l*m 
gens  peteft  excludi  ,qum  ea  fit  Chriftiarioruni 
gladio  perfcquenda#.Si  vera  eft  Lex  Calvini  Jam 
vero Turce  &  ceteri  in  Afia funt  Apoftatgabi  e- 
nim  predicatum  &  creditum  fut  Evan^elium: 
Itaqueij  maximeeflentperfequendi.  Quid  &c  DeHt    • 
►  Iud9isdicam,quibusdiclufuit,Prophetamvo- 
bisfufcitabitDominus  &c.  Cuifiquisnonpa* 
ruerit,morietur.  IamhuncprophetamChnitu  <4ct,?<, 
effe ollenditStephanus  :  Quem  Chriftum  cum 
rcpudiavcrint  IudeJ , ij  maxime  digni funt fup- 
plicio.Quod  dh^reticoshabetCalvinusproA- 
poftatis,cum  Papiftas  Hcreticosjudicet,  debe- 
reteos  inprimisperfequi,&  coaclo  G^neven- 
fiumexercitu,Galliaminprimisinvadere,  qua? 
a  vera  Apoftolorum  rehgione  defeccrit.  Quod 
fi  negabit  habere  fe  f^tts  viriu  ,refpondebitur  : 
Nolueeostimere,unus  veftruhigabitcentum^ 
&  centum fugabunt  decem  milia.    Quod  ii  nc 
ficquidemaudet,debebat  faitem  Cardinalem 
TuronumcompreJiendere,quiperGenevapau- 
lo  ante  mortem  Serveti  tranfijt,proficifcens  ( id 
quodfciebantomnes)adcomburendospiosho- 
mines,qui  erantLugduni  in  vinculis  ,  quos  & 
paulopoitcombufTit .  HiCjhicdebu^fummitti 
coquus  ille  Calvim>  ut  ipfe  Calviaus  carnificem 
tfij  illum 


illum  Cardinalem  accufare  :ServaiTet  vitam  il!o- 
rum.  Sed  mavult  cum  Papiftisconfpirare,feque 
femper  cum  potentioribus  cOnjungere. 

Calvinus.122. 

Nunc  veroquifquis  haereticis  &  blafpherhis  in- 

juftepoenam  infligicontendet,fciens  &  volens 

eodem  fc  obllringet  blafphemia?  reatu. 

Vaticanus. 

Quoniam  nullu  infacrisliterisldcumihvehit, 

quijubeatheraeticosinterfici,jungiteosmaliti~ 

dfecumblafphemis,utfi  quiseosa  mortevin- 

dicare  veIit,gravetunnvidiafocietati  nominis, 

quafiquiblafphemispatrocinari  velit.  Sicfecit 

inLibro  ,  quemfcripfitcohtra  Anabaptiftas  & 

iibertinos,  in  qUo  ut  gravet  Anabaptiftas  con- 

jungit  eos  cum  Libcrtinis  ,    cum  duae  lllae  feclac 

nonminusfint  interfecontrariar,qi!am  Calvi- 

n*  &Servetus.Didicithancartema  ludaeisaui 

Chrifturn  interlacroncscrucifixerut.  Pergitdc- 

inde  exaggerare  pietatisftudium,Iubet  facefle- 

repaternum  amorem,quicquid  ettinterfratres, 

propinquos  &  amicos  benevolentia;,atque  id  to- 

tum  facitut  inimicosfubspoiTitopprimere.  Na 

iieiTetipfctam  ftudiofus  fervande^  Legisquam 

fimulat,  ccepiiTeta  fuisfipfemeintelliget  cum 

hsec  leget)  Cut  incipit  ab  hacreticis,  quos  nufqa 

lcx  nominat?Cur  non  potius  ab  aduIteris,quo» 

rum  magnum  habet  numerum  Gcneva   ,  & 

quorum  pceua  in  Lege  nominatim  fancitur? 

Quodfi  ha?c  non  impetrata  Magiftratu ,  qua- 

lem  habet  Magiftratum>    Curab  eo  facilius 

impetrat  dc  /ncertis  hsreticorum  erroribus. 

quam  dc  certis  adulterorum  flagitijs  ?  Nec- 

ego  hzc  dico,quod  vclim  Mofaica  poena  puniri 

adul- 


adultcros.  MalimaJios.etiam  poenas  molliri 
quam  hancintendi,&  ad  Mofem  revocari :  fcio 
qualesiim9  hodie  hominesrfi  omnes  morte  pu- 
niremur  ,  quimortemfecundumLegemMo- 
£s  meruimus,  bontDeusquisevaderet  ?Sed 
cum  Calvmus  nos  ad  legem  iilam  tam  fevcre 
vocet,indignumefteum  aUtam  nota  crimina 
connivere,pra?fertim  cum  Magiftratum  habeat 
ila  obfequentem,ut  per  eum  poffititnerficere, 
quosnuiquamjubetLexinrerfici,nequidinte- 
rim  dicam,quod  monet^  falfarios&  fures  Gc- 
neve^  contraLegem  patiaturintetrlcLcumLex 
fures  non  morte,fed  muldta  puniat.  Iam  illu^ 
perDeumqualeeft,quod  Legecitatde  evcr- 
tendis  f.inditus  urbibus  colentiumDeos  alic» 
nos,ctiam  uoaj>ecorio  &  fupelleclili  ?  Ergo/I 
vires  nactus  fucr  t  Calvinus,invadct  Galliara, 
c^terafque  nationcs  ,  quas  pro  Idololatris  ha- 
bet :  Ibit,e  vertet  urbes,homines  univerfos  tru- 
cidabit,nonfemjnis,non  aetate  confec"tis ,  non 
Laclantibusparcet:  Pccora  infuper  maclabit , 
&cor.geliam  in  mcdi.um  forum  fuppellectilern 
una  cum  Serveto  crernabit.  Perpendanturei' 
verba  :  Ha?c  eo  fpettant ;  Huc  nos  revocat  Iu- 
cjzusiftcqui  Mofem  velato  vultu  legit,necin- 
telligitfincm  LegiseiTeChiiitum  snecpatitur 
illi  oraculo  dari  locuni:Filius  non  portabit  ini- 
qwitatem  patris .  Quid  enim  meruit  infanss 
iipater  eftidololatra?  Nunquam  ne  reliclislc- 
gis  umbris  in  Lucem  vcniemus  ? 
Calvinus.  n$. 
Sed  ubi  afuis  fundamentis  convellitur  Reli* 
gio,deteftanda»in  Deublafphemiae  proferun- 
turfiimpijs  & ocitiferis  dogmatib*  in  cxitinm 
H  413  *& 


rapiuntur  anima?:  denique  ubi  palam  defeclio 
ab  vnico  Deo,puraque  eiusdottrina  tentatur, 
ad  extremuilludremcdiu  defcendereneceiTe 
cft,ne  mortale  venenum  longius  ferpat. 

Vaticanns, 
HocnobismonftrumdefcnbitCalvinus,quaIe 
cgo,abfit  ut  velim  cfbfenderc ,  pcreant  per  me 
lane  liqui  palam  defeclioncm  docent  ab  vni- 
co  Deo.Sed  tales  eflecos,quia  CalvinodifTen- 
tiunt,&  quoshabetCalvin9proh^reticis,  ego 
noncredo.NammultivelZ\ving!jani,velLu- 
therani,  vel  Anabaptiflae,  vel  Papifla:,  in  rebus 
graviflimisdiflentiunt,qui  tamen  unumDcum 
venerantur,venerandumque  docent  :quinne 
ipfum  quidcm  Servetum(quem  hic  depingere 
VoluitCaivinus)talem  fuiflecre^o.  Nunquam 
cnim  mori  voluifferjpotiufquc  recantaflet,  ut 
ita  Serveti  blafphemia? ,  &  Calvjni  inncccntia 
pateret.  Oportet  inlibnsejus  fuifle  aliquid, 
quod  Calvin*  reformidaret.Ncque  enimcom- 
buflitmetuensnepublicarentur  errores  Ser- 
veti,cum  ipfcmet  Calvinus  quosputat  illius 
erroreseflc  detcflabiliflimos,  eoshoc  fuo  li- 
bro  toti  mundo  publicarit.  Credo  Servetum 
ineolibro  detexifle  multos  enores  Calvini, 
quemadmodullgnificarc  videturin  ipfoCal- 
vinilibro  pag.223.  ubi  fic  loquitur  Servetus: 
Vttnam  miht  itl»crum  effet  errorum  tuorum  fttcere 
Cdtahgu.  ItaquemctucnsCalvin*  nedeteee- 
retur,&hominc&librucremavit.  Sed  vidct 
cum  Deus ,  cu  j  us  non  reformidat  oculos,  om- 
nia  patcbunt :  Nunqua  tam  mulros  extinguet 
Calvinussquin  fuperfint  qui  ejus  errores  vide- 
anc  acdctegant.    Quamoipfcfediligenmis 


&  diutius  texerit ,  tanto  erit  poftca  magis  invi- 
fus  illis  ipfis,  quos  decepit. 

Calvinus.i24? 
IudcxMofes,quam  humaniterin  alijs  crimini- 
buspuniendisfegefferit,conftat:in  vindican- 
do  autem  Dei  cultutotusardet .  Confecrate 
inquit3manus  Yeftras,Domino:Nemo  fratri  fu- 
ovelpropinquoignofcat  :  Vtquifqueobvius 
fuerit.fine  veniaoccidite.  An  putamus  fubito 
ftirorecorreptum5itafolita?clementi$,tuncob- 
litum  fuiffeaut  facros  JLcvitas  fanguinc  made- 
fierijuberet.  Vaticanus.  v 

Hic  locus  Calvinu  refcllit:  Erant  illiLevitar, 
nosLcvitasaliosnonhabemusquamChriftu, 
qui  facerdoseft  fecundum  ordinem  Melchife- 
dech:  &  Chriftianiomnes3quifuntrcgalefa- 
cerdotium.QuodfiLevitarumfaclumimitan* 
dum  eit,Chnfio  imitandumfuit,  quiilhs  fuc- 
ceflit,&faneimitatuseft .  Vtenimillicorpo- 
rales  facerdotes  corporaliter  fuis  fratiibus  & 
propinquis  non  pepercerunr.fic  fpiritualis  fa- 
cerdos  dnriftus  fpiritualiter  fuis  fratribus& 
propinquis  non  parcit :  Quae  eft  mea  mater(in- 
quk)aut  qui iunt  mei fratres?  Abipoft  me  Sa- 
tana,inquitPetro.  Item  qni  non  renunciaverit 
patri  &  matri  &c:  et  adeo  fibimct ipfi  non po- 
left  meus  effedifcipulus.Heceftfpiritualis  il- 
la  occifio  propinquorum ,  fignificata  illo  faclo 
Levitarum,  &  declarata  nobis  ab  hocnoftro 
Lcvitaaeterno,quefiretinerevolurri®,  necefTe 
eft.ut  finamus  illas  figuras  evanelcere :  iin  figu- 
ras  retinemus ,  nihifaliud  quam  Iud$i fumusa 
Scagratia  excidimus,  quifub  lege  efTevolu- 
H\us  :  nam  utrumquc  retineri  ncquit- 

H   iiij  Calvinwt 


Calvinus.  \i$ 
Si  quidam  hunc  ordinem  regno  Chrifti,  quod 
fpiritualecft,  &prsefentifecuIocongruere  ne* 
gant ,  quiahufquam  in  Evangclio  detur  tale 
mandatum.Ergo  quia  difertis  verbis  Chriftus 
&  Apoftoli  nori  precipiunt ,  quo  pcene  gene- 
re  digna  iunt  adulteria  &  furta,ideo  ceffabut 
a  fuo  officio  magiftratus  ?  Si  quis  excipiat,qui 
a  Chriliiad  ventu  abolite  non  funt  politiae,  fu- 
rnendaseffede  maleficijs  pceias  utLegibus 
funtconftituti:  nempehuic  refponfolibenter 
fubfcribo.  (i)  Nullos  fuifie  M.i  giitratus,quibus 
preciperent  Apoftoli  quod  rectum  eflet,  dicc- 
refuperfedeo.Hocvnocontentusfum,Chriffci 
adventu  nec  mutatum  effe  pohticum  ordi- 
riem,necdcMagiftratuumoffitio  quicque  de- 
trac~tum,Agedu  quod  Paulusdocet:Non  fruf- 
tra  ab  ipfis  gladiu  geftari,  an  ad  iperiem  vnam 
reftringidebec? 

Vaticanus . 
Etfi  hec  omnia  Calvino  conccd.eremus^at- 
qucadeo  vniverfam  Mofis  Legem  •dmirtc- 
f emus,nihil  tamen  efFecit.  Dixerac  fe  oftenfu- 
tum  ferro  coercendosHereticos,  He/eticus 
<juidfit,nufquam  definjt:Idquod  eftvalde  vi- 
tiofum,riufquam  rem  (  prsefertim  controrer- 
fam)  definire,  d.e  qua  nominatim  difputes, 
Cumdifputatiodebeata  d.efinmone  proficif- 
ci.Sedhoc  malitiofe  fecit.Sienim  haereticum 
definivifret,  nufquam  Legera  inveniffer ,  qur 
jubeateuminterficirmaluitergqremconfun- 
derc,  &  hsreticos  blafphemis,  &  Idololatris,, 
&  Apoftatis  conjuagere,  vtqaosfeorlu  occi- 
£cre  rjoij  potcrat,cos  c«m  cawro  con/un&os 
V  aecare^ 


necaret.Sed  nobisnon  fatiffacitha?cfraus:Of- 
tendatCalvinusLegem,qua?jubeath*reticos 
occidi:NuIlaeft.  Atde Apofhtis  &blafphe- 
misefrQuidnobis  cum  Apoftatis&  blafphe- 
tnis  ?  De  harrcjicis  queflioeft.  De  ha?retici<  le- 
gem  ollende.  An  fum  harreticiblafpemi:  Defi- 
niergo  quid  fit  ha?reticus,idqut  exfjcris  lite- 
ris  utinterig^mus  an  harreticusfit  blafphe- 
rnus.  Q^  isenimtibiconccdeteos,quihodie 
habcntur  herctici ,  efTc  blafphemos  aut  Impi- 
os  ?  Quis fanus  Papar concedet Luthcranos  & 
ZwingHanos  &  Calvinianoseffeblafpemos, 
etiam/j  abeo  difTcntiant  in  Coena  ?  quos  ta- 
rnen  nonminpdamnat,quamipfiPapam.Quis 
Zwinglioconcedet  Anabaptiftas  efTeblafpe- 
rnoSjCtiamfi  ab  eo  ditfentiantin  Baptifmo  ? 
Quis  Calvino  concedet  zwinglianos  &  Lu- 
tberanos  erTeblafphemos,quos  tamede  Coe- 
na  damnatin  libeflofuo  ?  Ieem  Lutherum  &  &*** 
Brentium&caeteros,  quiabeo  diffentiunt in 
hac  ipfa  quxitione  de  perfecutione  ?  quavix  ^O» 
ulla  gravior  effe  potefr ,  quippeinqua  agitur 
devnahominis,propterqueChrifiusmortu- 
us  eft.  Non  ett  idem  blafphemus  &  errans/de- 
bent  htc  difhngui,  prarfertim  in  caufa  capitis, 
neita  leviterhomjnesobignotu&  nufquam 
in  lege  nominatum  crimen  occidamus.Nego 
vfquam  in  tota  Lege pra?ceptum  effe  de  occi- 
dendis  errantibus  aut  ba?reticis:&Calvinus 
nobis  jamdudumindignismodis  illudit,dunj 
eorum  poenara  a  Lege  petit,&  nufquam  in  Le- 
ge  nomhantur.NuncvenitadChriflum,  tit 
•itendat  fub  eo  manereLegem  &  eandem  dn 
$arecuam  m  caufis  Religionispuniendi  rati- 
H  v  onem 


enem  quae  cft  in  IegerQuod  fi  quis  eleoncede- 

rctjtamen  neficquidem  haberetlegera  uilam 

de  puniendis  Haereticis .  Sed  quis  ianus  hoc  ei 

concedet,manere  fub  Chrifto  iegem?  Quisfi- 

bi  Chriftum  eripi  patiatur,ut  ad  Moie  cum  Ca! 

vino  redeat>Sit  Calvinus  Mofis  difcipulis cvl 

fuis  IudejsiNobisMeflias  jam  vemtLegiihtor 

nofter,cuius  Legi  obedire  volumus .  Sk  enim 

rem  confiderem*:Lex  p^dagogus  fuit  ufque  ad 

GaL  9 .  Chriftum,donec  Yeniret  promilTum  fememvbi 

*  venit  Chriftus  ,ceflat  p*dagogus,adeo  ut  eos 

qui  circuncidi  volunt,a  gratia  excidifle  dicat 

Cd.  s  Paulus.AtqueinMofis  politiamnemoadmit- 

'  citur  finecircuncifione;  Ea  enim  eft  in  eam  in- 

greflus :  Itaque  quifub Mofe efle  voIunt,cir- 

cuncididcbent,cV  totam  Lcgcmimplerc^Le- 

gaturdiligenterepiitolaadGalatas ,  itemque 

&<£•  7.  3C* Hcbrafos,  in  qua  oftenditur  Araonicum  fa- 

cerdotium  tranflatumeiTcad  tribum  Iud  jjhoc 

eft  adChriftum,  qui  fit  facerdos  fecundum  or- 

dinem  Melchifedech,  ubj  difenis  verbis  dici- 

tur^quod  dum  tranfrerturfacerdotium,necefle 

eftutLegisquoquetranflitio  fiat.     Hicvides 

tranifern  Legem,videliceta  Mofe  ad  Chriftfi, 

abumbrisadLucem,afigurisad  remipfam,  2 

carneadSpiritum  .Quodautcmdicit  Paulus 

Legem  efle  fpiritualem,hoc  ipfum  eii  quod  vo- 

lo.  Legis  mcnseft  fpiritualis,fed  acliones  exter 

nse  carnales.  Circuncifio  fpiritualiseft,  de  qua 

*.  Corj.  Mofes  loquens  dicit:Cireunciditecordis  veftri 

jf*  praeputium  :  Sed  hanc  Circuncifionem  non  m- 

telligebat  Ifraclitarum  popu)us:  Itaque  inhc/ 

rebant  carnis  manufa&x  circuncifioni:id  quod 

oikn- 


oftendit  Paulus,eum  dicit  eos  velatum  cor  ha-  /.Cor.j. 

bere,dumlcgiturMofes,  nec  animadverterc 
finem  abolende  Lcgis.Scd  qui  ad  Chnftum  ve- 
nerunt,ijs  velu  fublatum  eit ,  &  a  Chrifto abo- 
litum.EthabentlegisfpiritumjhocefljCircun- 
cifionem  cordis.Huc  enim  mittit  homines  Lex> 
fed  non  peiducir,qtiin  manet  ultra  Iordanem. 
Com  fit  autem  Lex  partimCeremonialis,,par- 
tim  Iudicialis  (de  moraliinprefentia  non  lo- 
quor)  utraque  pars  tranfl3ta eft.Nam iacrificia 
iiia  migraruntinfaciihcium  Chrifti,&  in  cofi-  Total*x 
aem  habent,ficut  litera  in  Spiritu-  ludiciorum  tranIl*~ 
vero  faclam  elTe  tranflationem;oftendit  tranfla- td* 
tiopeccatoium ,  quorum  puniendorum  gratia 
conifitutaf uereludicia,  Peccatumfuit opcra- 
ri  die  Sabba rhi,  huic  peccato  conflituta  poena 
fuit,mors  corporis.Nunc  Sabbatum  illud  cor- 
porale^tranflatucftinfpirituale^quodidedico 
depcccato  :  Namqui  dieSabbathi  operatur, 
non  peccat:  Qualisigitur  eritpcena  violatifpi- 
ritualisSabbathi  ?  Nimirum  fpirjtualis.  Idem 
dico  deCircuncifione,utcuemadmodumtum 
occidebantui  eorum  coipora ,  qui  corpora  ha- 
berent  incircuncifa  durante circuncifione  cor- 
porumrlta  nunceorum  cordaoccidantur,qui 
cordahabebuntincircuncifa,poftquam  nobis 
oftenfaeft,&carnaIi  fucceffitcordiscircunci- 
fio.Itaque  hic  nullum  locum  habebunt  judicia 
Msgiftratus.  VtinLegeMonY.Nonenim  cor 
mcircuncilum  poiTuutattingere3ficuti  coipus. 
Idem  dicodelegeiiia  .  Prophetamde  Gentc  Dcwi8* 
fcja  &dcfiatribus  tuis  (  Dicit  Mofes  )  ficut,, 

mc 


me,fuffltabit  tibiDeustuus,ipfumauif  ies.  Qui 
autem  verbaeius  audire  noluerit,  ego  ultor 
cxiftam.AtquehanclegeconmmavitPopul% 

tofie.g.  cum  rfixit lofuf  Prophcte,:  Qui  conttadixerit 
ontuOj&non  obediveritcunctisfermonibus 
tuis,quospr*ceperisei,  moriatur.  Hicvideo 

Act.y.  poena  corporajem,  At  ubi  ad  Chriftu  ventfi  efl, 
qui  ver*ille  Propheta  eft,  ut  oftendit  2tepha- 
n%&  de  quo  Paterfic  prxcepit:  Hunc  audjte: 
Pacna  eft  animorum,non  corporum,  fi  quis  ei 
non  obediventjUt  docetur  m  epiftola  ad  Hae- 
breos:  Irritl  quis  faciens  Legem  Mofis,duob* 

Heh.io.  ycj  trjb^teftjb* moritur  quato graviore  puta- 
tis  amcieturfupplicio  qui  filiu,  Deiconculca- 
verit,  &fauguinemTcftameti  pollutu  dixerit, 
in  quofanclificat*  eft,&  fpirituigratiarcontu- 
meliafecerit  ?  Scimp  enim  qui  dixitrmihi  vin- 
dic1a,&  ego  retribua.Et  iteru:Iudicabitdeus 
popuIufuu.Horrendum  efiinciderein  manus 
Dei  viventis.  Vides  hjc  poentam  incredulita- 
tisautdefeclionis  a  Chriftonon  mandari  ma- 
giftratui ,  fed  viventi  Deorefervari.  Quod  fi 
ea  magiftratui  commifTa  forct^dcberent  Iudei 
inprimis  fecundumhancleg^mpuniri,  quia 
Propheta  ijlum  Chriftuci^aDeofufcitaturn 
audirenoluerunt,  quos  tame  Cal  vins  (fopra) 
abhuiusfui  magiftrat*  gladio exclufit.  Igitur 
quemadmodum  credentibus  Chrifto  vita,non 
vita  temporalis,fed  aetcrnapromittitur.itainr 
credulos  roors,  non  teporalis,  fed  xterna  ma- 
nec  >  Atque  quo  modo  puniendi  fint,qui  in 
tegem  Mofis  peccaverint  ,  exipfa  legedik 
cendu  eft:Ita  quomodo  puniendi  fint,  qui  m 

Chnftug»  pccwYCjioJaW^F^  Chriffi  kg* 

diiGcn- 


difcendii  eft,quse  (Tc  habetj  qui  non  cr  ediderfr* 
damnabitur,hoceft,pccna$  Deo  dabit,nonho- 
minibus.  Quodigitur  qua?ritCalvinus,quod 
Paul*  docer.noH  Fruftra  ab  ipfis  gladiu  geftari, 
arnd  ad  fpcciem  urtam  reftringi debeat,id  totui 
contra  Calvinum  eft.Si  enim  vu!t  hoc  intelligi 
de  utraquefpecie,hoc  eft,decaufistum  religi- 
onis,tu  civitfbus,oportetutreddat  nobisCal- 
vinus  omneslegis  Ceremonias  &  facrificia ,  uc 
qoi  in  ea  peccaverint ,  ij  ex  lege  puniantur:  o- 
portet  ut  reddat  Afijla  ,  ut  qui  hominem  irn- 
prudensoccideritconfugiatin  Afijlum  ufque 
ad  mortemPontificis,  ut  ita  novum  Iudaifmu 
habeamus.Quod  fi  dicitceremoniasiilas  mi- 
graffein  alias,videlicet  Circuncifiqnemin  Ba- 
bti(mum,&Pafcha inCoenam  :  primum  que- 
ram,cur  cetereceremoniae  ,  qoque  non  mi- 
graverintinalias:anpcrierinr,anveroin  rero 
ipfa  migraverint  ?  Quod  fi  in  rem  migraverut, 
ut  Aaronis  pontificatus  corporalis  in  fpiritua- 
lem  Chnfti,  quarro  cur  non  dici  pofllt  etia  Cir- 
cuncifionem  carnis  migrafle  non  in  Lotionem 
carnis  fed  in  circonfcifionem  cordis,utBabtik 
mus&Camafuntnovae  Ceremoniae  novitef- 
tamenti,quf  tamen  idem  fignificant  quae  iilf. 
Deindequaeramcur  non  etiam  poenamutata 
fit  mutatisCeremonijs?an  debeant  eadd  poe- 
na  punin\qui  peccaverintin  has  ceremonias, 
qua  punicbantur  qui  peccabant  in  illas.Si  de- 
bent  ,oportetCalvinumpuniri  ,  quipueros 
rionbaptifeto&avodie.Item  quod  aliquando 
nolueric  Coenam  adminiftrare  panibusinfer- 
mentatis,cum  per  dies  Pafchae  feimentum  Lcx 
interdicat  Opoitet  &  eos  qui  ad  Coenam  do- 
tnim  non  accedunt^aut  qui  mdigne  comedunc 

OGCldlt 


occidi,fcutocCidebanturquiPafchanegIige- 
bant,aut  nonre&e  agcbant.  Sindicet  aliam 
nuncefTepoenam,videIicetfpirituaiem,utqiyi 
indigne  manducet ,  judiciumfibi  manducet, 
hoceft,poenamfpiritualemaDeo,noncorpo- 
ralem  a  Magiftratu,id  ipfum  eft  quod  volum*, 
niigrafle  videlicet  poenam  corporalem  in  fpiri- 
tualcm,  qusequalisfic ,  difccndumeita  novo 
Teftemento,  non  a  veteri  cum  illud  nullam  de 
feaptifmo  &  Carna  Lcgern  tradat.  Ita  fiet  u t  in 
caufis  Cercmoniarurri ,  aut  Religionis  nullum 
locumhabeat  gladiuscorporalis  ,quippe  qui 
JRsm.is-  migrav*cm  fpiritualem.  Quod  aute  dicit  Pau- 
Jus,Magiltratu  non  fruftra  geftare  gladiii ,  hoc 
citmaximecontraCalvinu.Dicic  enim  Paului 
deomni  lViagiftratU  ,ac  potiftimumRomano 
qui  tum  fere  ubiquedominabatur,qui  fane  le- 
gem  fuam  non  acceperac  a  MofeJtaqucquod 
iolvit  Chriftus  pro  fe&  pro  Petro  tnburum 
Romanis,  nonideofolvitutobediretin  eo  Le- 
gi  Mofis,fed  potius  fccit  contraLegem  Mofis. 
Nufquamenim  juffitLex  Mofis  ,  utliberitri 
butnmfolverent ;  &ipfecumLiberenYec  non 
debebat.  Iraqucquod  dicit  Calvinus  non  elfe 
mutatum  Chrilti  adventu  politicuordincm, 
idco  valetjutmaneatisordoquitum  fuit,hoc 
eft,  utgcntilesnonIudeifumus,nondebemus 
a  Mofe  Legem  pctere,fcd  ipfi  noitras  Leges  fe- 
qui,fcd  duntaxat  in  caufis  civilib*.  Nam  quod 
ad  Religionemattinct  ,  ea  totapctenda  efl  a 
Lege  Chrifti  ,  alioquin  reijceretur  ipfemet 
Chriftus,cumgentiles  LegesmultosDeosad- 
rnictant,&ignocosautnnvosrepudient.  Igi- 
tur  ut  rem  expedia,Chri(i9  ficfei  Charitatifquc 
legcm  docuit  ,quc  fuit  ycra  mens  &  fcopus 

lcgis 


legisMofaicae^propterquam  mentem  Mofai- 
ca  Lex  a  Paulofpiritualisappellatur.  Carnali 
quidem  Legi,  cumfpiritualemattuleric,no-  Rom.y. 
luit  lubijciGentesjquasdocuit^necenimpo- 
teit cai  o  cum  fpiritu  congruere ,  cum  hic  vivi- 
ficec,illa  necet.  Quodautem  politicumordi- 
nemreliquit,fic  reliquit,utagricu!tuiam,  8c 
Medicinam,&  cartera  ad  vitam  necefTaria-  Ec 
quod  Paulus  docet  obediendum  effe  Magif- 
tratui3nonmagisdc  Motaico  Magiilratu  lo- 
quitur  jquamdeGentilifEt  quod  Ma^iftatus 
punitfacinorofos,  non  punitquia  Moiesjuflit 
fed  quiaLexnaturse&^quitatis  jubet  ,  que 
fuit  &  antc  Mofem  &  in  cxteris  nationibus 
quasteftaturPaulus  habere  Legem  fcriptam 
in  cordibus.  ItaquequifueruntMagiftratus 
vel  anteMufe,  velinalijs  Rebufpub:  punie-  X*m*** 
banthomicidia,adultena,ca!teraquefacinoia 
non  Legc  Mofis,fed  nature:  Ica  nunc,quinon 
funtiubMoiepuniunt  eademLege  naturae, 
non  Mofis.  Ac  quemadmodum  Cnriftianus, 
qui  Deum  amat  ,fide  Chrifti  amat  fpontc  fua, 
nonquiaMofesjuflGt:Itaqui  Magiftrat5  Chri- 
itianusfacinorofospunit,amoreDeipunit,no 
coaclu s  j ugo  Leg is,In  Chriito  neq  ue  G ra?cus 
cft,requeIudafus,nequemaritus,nequeuxor, 
ncque  mas nequc  foemina,fed  nova  creatunu 
&  tamen  Chriftiani  funt  Greci,Iuda?i,conju- 
ges,marcs&fcemina?:quodidemdicode  Ma- 
giftratu.  EftMagiftratusomnino,neceflarius, 
cuandiu  funchominesmali  :&quiMagiftra- 
tus  tollunt ,  pcrinde  faciunt,  acfipatrifa- 
tnilias  virgarnadimerent ,  vtfamilia  eoliccn- 
tius  pecuiet  ;  Sedin  caufis  Rcligionis  non 

cil  a- 


efl  alius  Magiftrattis ,  quam  Chriftus  &  ,quds 
Chnftus  nonferro  ,  fed  verbaarmatos  mifit : 
Qua?rct  aliquis an  non  liceat  Magiflratui  legc 
j>olit;ea  Mofis  vti>Ad  quod  ego  refpodeo  :Non 
iblum  licere,fed  etiam  longe  melius  effcquam 
alia,fic  tamen  vt  non  idio  vtatur  ,  quia  Mofes 
juflerit,  fed  quiareclumfit .  Exempli  gratia: 
IufutMoiesvtcum  edificabuntur  DomuSjtcc- 
tum  f  arum  fepto  aliquo  muniatur,ne  quis  inde 
deiabatur.  Habuitca  lexaliquam  rei  futura? 
umbram  &fignificationem,quc;in  Chriftoim- 
pleta  eft,  ut  jam  ncceffaria  nori  fit,  fi  domiim 
^difices,  huiufmodiloricam  adhibere,  non  ma- 
gis  quam  circuncitfi.  Tamen  cum  ea  res  ad  vi- 
tam  magnum  ufum  afferat ,  quippe  qua?  ad  ca« 
fus  viundos  valeat^ii  quisin  ijs  regic  hibus,u- 
bi  plana  tetfa  funt  domorum^d  faciat ,  recliusi 
faeietquamfecusiNeque  tamcnfervus  ent  lc- 
gis  Mofaica?  :  Sic  de  Magiftrani  dico  :  Siquis 
iacinorofosficpuniat,  ut  Mofesinftituit,lon- 
gerecliusfaciet,quafi  ali6rum  Legesfcquatur; 
quippccum  lata  divinitus  Mofaica  Lex  fit  om- 
nibus  modis  omnium  juftiffima:  neque  tamcri 
critMofaicae  legi  fubjeCtus:  nonenim  faciet, 
<juia  juffu  Mofes,  fed  qaia  re£iu  eft,femperque 
fuit.Sedhocfieri  velimfine  fuperftitione^,  ma- 
limque  femper  in  parte  clcmetia?  inclinarequa 
feveritatis,neforte  nimio  &  inconfideratoMo- 
fisftudiopecceturinChrilhclementiam.  Ita- 
<jue  quodlexillaTalionis,  oculum  prooctalo, 
dentemprodente  ,  nufcjuam  jamobfervatur, 
ne  Geneva?  qu  idem,ubi  tameh  Magiftratus  eft 
Calvini3nus,idmihinondifpliect.QuodfiMa- 
ciftratus  eftem & mmi  .udicandumcflet  de a- 


dulterailla,  cin  Chriftus  vitam  mirabili  pru- 
dentia  confervavit :  Aut  de  impudica,qusei 
pedesvnxit,nonaudcremcamdamnare.Ter- 
ret  enim  me  diclum  illud:Quos  Dens  conjunx- 
ic,homo  ne  feparec;  Quos  Deus  purgaverit,tn 
ne  pollueris;Qua  Chrilttis  abfolvit,homo  nou 
damnec.Idem  dico  de  Latrone,quiin  Chriftura 
in  cruce  credidit,  Itemquede  Onefimofervo, 
pro  quo  Paulus ad  Philemonem  fcripfit:  Et  de 
Davide.qui  adulterium  &  homicidium  patra- 
vit.Multumenim  intereft  urrum  pio,ignoran- 
tia,aut  negligentia  Iapfo,&  fe  corrigenti,  aut 
ei,qui  pius  elfe  incipiat,venia  detur,an  impio. 
Quod  autcmfcribk  Calvinus  nuUosfuijffe  Md-  ** 

gtftratus^  qutbus  frACtpcrcnt  Afoftolt^  tjutdreclum  39 

e/pt,nonvideo  quorfum  pertinet :  Non  enim  a» 
ideopreferiberenon  debuerunt,quia  nondura 
erantMagiftratus  Chriftianirqui,  cum  vitaenor- 
mam  eciam  in  futurum  fcriberent ,  debuerunt 
rationefuturihabcre,fifciebantfore  aliquan-  , 
do  Magiftratus  Chriftianos:Sicuti  Mofescum 
legeslfraelitis  pre/criberet,&  eos  Regem  cre- 
are  vetaret,tamen  cum  prc/ciret  futurum ,  uc 
regemcontra  Legem^crearentjprsefcripfit  in 
futurum  Iura  Regis* Atque  fcoc  idem  facere  vi- 
detur  Paulus  cum  fcribit :  Principes  non  funt  Rm.t$l 
timori  bonioperis,fed  malj .  Visauteranon 
timerepotelhte,bonumfac,&Iaudemhabebis 
cxiIIa:Deienim  eftminifter  tibiin  bonum:ft 
autem  malum  feceris,time.  Non  enim  finecau- 
fagladiumportat  :  Dei  enim  minifter  eft,  vin- 
<dex  in  ira  ei  qui  malum agit  &c.  H*c  omnii 
verba  fi  quis  ritc  perpendat ,  deprehendet  hic 
©£cium  tacite  prarfcribi  Magiftracui,  videlicec 


pt  puniat  externa  facin©ra,non  interna  pecca- 
ta  Invidiam,  Hypocnfim,  Superbiam,qua?  gla- 
dio  fuo  attingerc  non  poteft,  quamvh  majora 
funtquamexterna,uequeiternKeIigione.Cum 
enim  loquitur  Paulus  de  Magiftratu  ,  qui  tuni 
erat,fi  permitteret  homines  puniri  propter  Re- 
ligion£,punireturipfemct|Paulus  in  primis  qui 
Religioneprofiterur,  a  qua  tum  Magiftrt9  om- 
iies,tu  Iudaici,tumceterionines  abhorrrebaat 
Itaquequoddicit:  Vi$  non  timercpoteftatem? 
bonum  fac,  perinde  eft  ac  (i  diceret:Loquor  de 
eo  Magiftratu,quipunitmaieficos,non  benefi- 
coS.Nam  quod  ad  eos  Magiftratusattinet,  qui 
w  nos  Chriftianos,qui  bonum  facimus,  nec  faci- 
jiorofifumus^periequunturproptcrReligione, 
ij  Dei  miniftri  non  funt :  Cum  Deus  miniftris 
fuis  juiTerit,ut  bencficos  tueantur,rton  oppug- 
iient.  Sed  e;us  miniftri  funt  qui  bencficos  &: 
pios  a  malorum  injuria  defcndunt .  ttaque  de- 
Jbcnt  facinora  punire,Re!igionem  vero  tra&a- 
renondebent(  nihilenim  aliud  quamomnia 
pervertent)fed  nobis  religionis  antiftitibus  e- 
am  relinquerefic  tradtandam,quomodo  pra?- 
cepitreligionisparcns  Chriftus.  Uxc  Paulus 
docetjedpaulo  obfcuri*  propter  tyrannidem 

Calvinus#i26". 
Fatentur  ifli,quibufcum  nuncdifccpto,ad  alia 
criminapIecltndajudicesdivinitusciTcarma- 
tos,modoa  rcligione  abftineat(i)utlibereip- 
£s  tacentibus  Ialciviat  impietas. 
Vaticanus . 
«y.  Ccr. ( *  )Imo  ut  artD,s  Pauii  fpiritualib^  &  duini  po- 
###  tentibus  coerceatur^quib*  illecaptivam  ducit 

©mnemcogitationead  obediendiim  Chrifto^ 


&fn  promptu  habetVIn<ii(fcamtcJverfurndM- 
ncm  inobedienuam. 

Calvinus.  127. 
VerumrcclamatiimumerislocisSpiritusfanfr- 
tus,qui  fub  Chriih  regno  fana?  Do&rina»  &  le- 
gitcimicultuspatronos  ac  vindicesfore  Rcges 
pronunciat.Quando  Davidprincipesomnes  ad 
ofculandum  rilium  hortatur,quid  potiusabillis 
exigit,quam  ut  fanam  Doc~trinam  fuo  praefidio 
defendant?Quum  totiesdicitventuroseffeue 
ChriftotributumorTcrant,quidaliud  intelligit,  Efiti  Jimj 

3uam  pur^  adorationis  pr^fides  futuroSjpi^que 
oclrina»cuftodes?QuomodoctiamilIudEfaia:    Efi  dt^ 
vaticinium  impIebitur,ecclefia?nutnciosfore,     /*«***- 
nifiad  ruendumpietatisitatum  potentiam  fu-  tum  $IM 
am  conferant  ?  fuo%Ma- 

VaticanUS  naftcrt^ 

Nihil  potuitapertius  dici  contra  Calvinum.  jfo»». 
Nam  Efaias  eo  in  loco ,  qui  hic  a  Cal vino  cita- 
tur,ficIoquitur:Cxterarumgentiulac,regurn- 
quefugesubera.EtmoxrEfficiarautprotuiad-. 
miniftratione  fit  pax  &  proMagiftratu  Iuftitia  . 
Non  jamcrudelitas  in  tua  tcrra  ,  non  vattitas 
aut  calamitas  111  tuis  finib*  audictur  ,  tuofque* 
murosfalutem,  &portas  Laudem  appallabis. 
EtCap^^.ChriftusficloquitunPrxluracalcavi 
folus,  neque  mihiquifquam  ex  populisadfuit, 
cumquehullum  advitore  nullum  eiTcadminica 
latoreanimadvertens  mirarer,vi&oriam  mihi- 
proprio  lacerto,mea  mihi  adminiculante  bile^ 
populofqueiratuscontudi,&bilemeainebria- 
vi,dejeclo  ad  terram  eoru  potentatu.  Et  Cap. 
£$.Lupus  &  Agnus  (imul  pafcentur,  &  Leo  Zi 
Bos  ftramencomedent,ferpentifquc  vicluserie 
I  ij  pulvis, 


pulvis,non  nocebitur,  neque  corrupte  agetur 
Mtch.4.  in  toto  meofan&o monte.  Et,2,Cap.  C  udcnc 
extnfibusfuisvomeres  ,  &exfpiculisfalces: 
Neque gentes  aliar  alijs  arma  inferent ,  neque 
amplius  bclia  difcent.Hfc  &  alia  infinita  fcrip- 
tafunt  deftituro  tempore  regnantis  &cclefia?> 
quod  tempus hoc loco  citat  Calvin*  contra  (e- 
/.  Cor  ipfum  •  Si  enim  erit  pro  Magiftratu  Iuftitiajde- 

#  r .  Jec^°  a<* terram  gentium  potentatu ,  cunctifque 
poteftatibus  a  Chrifto  abolitis,&  enfibus  in 
Falces  converfis,quonaenieutenrur  Magiftra- 
tus,ut  veritatem  tueantur,quaro  nemooppug- 
nare  poterit  ?  Atque  ut  incelligatur.quam  lon- 
Centr/t  gealiafuturafit  Cluiftivi<5toria,quam  Calvin» 

hlonafie-  arbitratur , pugnabit  Chriftus folo  veibo  ,  de 

rtenfes,    quofcriptu  eft :  Dominusmeumosfimilered. 

^*.*j>*  diditacutigladij.  Item;  Dominus  mfhi  ling- 
uaro  dedit  eruditam.Huicacutoignboque  ver^ 
bo  tantum  aberit  ut  patrocinentur  Principes , 
uteifefeopponantgentesomnes,&vincamur, 
atque  ita  iubacla?  reddantur  fcabellum  pedura 
Chrifti3&  ei,eiufque  ecclefia?  fervisnt  deinceps 
In  otnnia  fecula,ut  quodregnum,  &  quargens 

jp^ti?#-r#einonfervierit,evertatur.  Dehac  vidtoria  fic 
fcriptumtft  :  Exultabuntpijglorioie,infuiso- 

Efa.  60.  vantescubilibus.Deipra?dicationeminguttu- 

Pfaljj-j  re,& gladium  in  manu  habentes  ancipitem  ,ad 
fumendumdegentibus  fupplicium,ad  capien- 
das  de  populispcenas,ad  coru  Regcscathenis  , 
ad  Nobiles  vinculis  conftiingendos  ferreis,  ad 
exercendumprefcriptumineos  judiciu  ,quod 
fitpijsornamento.  HicvidesfuturumeiTe,  uc 
reges  non  ferro  Ecclefiam  defendaot,fed  op- 
pugncnsa&  abeaY  crbo  &ipirituoris  Domini 

fic 


Cic  vincantur.  Vt  ei  ad  pedes  accedant,  &  eius 
pedam  veft  gialambant.  Itaquequod  fcrip- 
tum  eit ,  fore  Regcs  numcios  eccleiia? ,  iic  ac- 
cipicndum  efr ,  eos  qui  antea  regnaverant,  fo- 
reiervos,ut  Ecclefiam  nonferro,fed  fervitio 
fuo  fovere  cogantur.Vertetur  enim  rerum  ita- 
tus ,  &  qui  regnaverunt ,  fervient  eis  in  quos 
regnavcnut,  &quicapnvi  fuerunt,impera- 
bunteisquibus  fervierint.  Deponetenimpo-    tut.x.* 
tentes  defede,&exaItabithumiies.Efurien-  f2% 
tcsimplebit  bonis^  &  Divitesdimittetinanes. 
Tum  habebimus  urbem  potentem,cui  pro  mu-  Efa,  3$c 
ris  &  propugnaculo  falus  erit,cu  Dominus  ter- 
ram  percuileru  virgaorisfui,quod  erit  Chrifti 
fceptrum  illud  ferreum,0  vos  qui  Domini  me- 
moratis,  properate  tempus  hoc,  nolite  vd  no- 
bifcum  ipfis,vel  ei  lntermiflionem  dare,quum 
componat  reddatque  Hierfolimam  in  terris 
laudabilem  .    Calvinus  (nequis  fortedeci- 
piatur)  tantumabeft  uttempus  hoc  jam  efTe 
putet  (  quamvis  fuos  Magiftratus  ferro  illo,  ec- 
cle^z  fua?  nutncto  ,  jam  armet,tanquam  illa 
temporajamvenerint)  utnefuturumquidyem 
arbitreturinhacvita.Namutfupra  exeiusln- 
ititutionibus  ofteodimus,  Ecclcfia  fovetin  qua 
plutimi  funt  hypoci itae  &  impij  .    Et  in  Cum- 
mentarijsfuisinEfaiam,  dehocipfotempore 
regnantis  ecclefia?,dequo  loquimur,fcribens, 
dicit,valdeineptire  eos,qui  haxfutura  putent 
in  hac  vita:Nihil  enim  hichabere  nos  eiusfoe- 
Ucitatis,  niii  guftum.  Et  in  Epiitolain  Cathc- 
chiimum  fuum  fic  fcribit:  Nifi  mirabiliter  De-  M 
us  ecelo  fuccurrcrit,  videre  mihi  videorcxtre-  „ 
mam  baibariem .   A tque  utinaro  non  (paulo  ^ 
X  iij  poftj 


^poft)  fentiantfilij  noflrifuiffehoc  verbum  po* 

„tius  vaticinium,quam  cor  jecluiaro.  Quo  ma7 

„giselaborandumnobis  ell,  uc  qualefcunque  eo* 

9,  cleiiarreliquias  (qua?poft  mortem  noitram  ref- 

„tabunt,vel  ctiam  emergent)fcriptis  noftris  col- 

>5hgamus.   Cumigiturexpccletextremambar- 

bariem,non  hic  regesideoad  ecclcfiardefenfio- 

nem  &nutritioncmaimat3quodeos  tales  fu- 

turos  fperet,ied  armatfeipfum  eprum  piefidio 

(finequo  videt  verbumfuum  efteiners  atque 

invalidum)quopoflitferro(quiaveibononpo- 

tcft)  advcrlariosluos  opprimcrc. 

Galvinus.  it8. 
Acccdat  jam  PaulifurTragium,quo  fcrupu. 
lus  omnis  cximitur.  Solcnnes  in  Ecclcfia  pre- 
cesconcipijubet  proRegibus  &omnibusqui 
honore&  potentiaexcellunt:  Qjiorfum  ?  Vt 
cjuietam,inquit,&  tranquillam  vitam  agamus. 
Anhocduntaxat?  Imo  cum  omni  pictatc  & 
temperantia.  Si  tantumodeitiarveltemperan- 
tia?  facla  effet  mentio,aliquid  foi  te  colons  pre- 
tenderent,qui  a  Principibus  religionis  caufam 
attinginolunt:SedcumhocilJis  mun'ailignet 
Paulus,utDeu  rite  colendu  procurent,quantej 
©bfecrotemeritatisett,injunc"ta  divinitus  po- 
teftatcillosexuere  ?  Duohic  obfcrvare  ope- 
ia?pra?tium  eft.Neque  enim  privatos  homines 
initituit  Paulus,ut  fe  Deo  addicant,  fed  de  pu- 
blica  principum  funflione  diflerit,  quateuus  in 
foliolocatifunt&  gladio  inftru&i  ad  regen- 
dum  humanumgenus:IIlorummunusnonfo- 
lum  i  n  tuendo  cuiufque  jur  a?conftituit,  fed  ad 
Igvcndampicutcjpoidinatos  ciTedocet. 

Vaticaourf 


Vaticanus 
Superiore pagina  dixerat  Calvinus  ,  nullos 
fuifle  Magiftratus,quibusprexiperent  Apoito- 
liquidredtum  eiTet  :  nunccontradicita  Pau- 
loeoiumfunclionemdeicrib]  acviividiindu- 
as  partes:id  quod  verum  non  eit.Sic  enim  fcri- 
bitPaulus:  Exhottoreigoprimu  m  omniumut  i»T*m.x> 
fiantiupplicationes,  preces3interpellatiunes, 
gratiarumaclionesprocunclishominib9,  pro 
RegibuSj&omnibuspoteftatepollentibuSjUt 
tnnquillamquietamque  vitam  aganius,cuui 
omni  pietate&gravitate-  Oilendit  deinde 
quorfumhaecdicat :  Hocenim  honettumeft 
(inquit"»  noftro  Servatoriacceptum,  quivult 
omneshomin;sfervari  &ad  vericognitioncm 
venire :  quafi  hoc  dicat :  Orandus  Deus  eit  pro 
cundtis  hominibus,ut  eismentcmaperiat,qua 
yeniant  ad  cognitionem  veritatis:  Quod  (i  fie- 
ret,ferviremus  Deotranqui!le:quodcum  reges 
fieriimpediant(perfequunturcoim  jiliipfi  nos 
propter  ReJigionem3atque  lta  tranquilLicatem 
impediunt  )  orandus  Deus  eft  uteisquoquc 
mentem  aperiat ,  (  quaudoq-iidem  vult  eos 
quoque  ficut  &  caeteros  omnesfalvos  fieri)non 
ut  Religionem  ferrotueantur,  fed  ut  Religio- 
nem  fcrro  oppugnarc  deiinant .  Cum  enim 
foli  Magiftratus  &  Prmcipes  pios  perfequan- 
tur  (ad  Regesemm  atque  Principcs  duccmini  ***  "* 
propter  nomen  meum,inquit  Chriftus)  Siilli 
perfequi  defierint,agemus  tranquil'am  vitam 
cumqmni  pietate.Nemoenim  tranquillitacem 
noftram  interpelIabitpropterfacinora,finul- 
U commitamus.Ipfa fe  autem picras facilc  tu- 
ebitur/ia  corporibus  noftris  abftioebitur.  N6 
I  iiij  igitus 


Igitur  hic  poftulat  Paulus,urprincipes  fanam 

doCtnnam  armis  tueantur  ( contra  quos  enim 

tuerentur,nificontrafcmetipfos,cumfolieam 

armisoppugnarent  fed  utaccipiant,&  oppug- 

nare  definant.Quod  fi  fiatjequetur  tranquilli- 

&cgan-  tas.Perinde  ac  ft  Mercatbies  oprent  u  Latro- 

tsftr»4    nes  fiant  boni,quo  poflint  Mercatorcs  trari- 

Jimthtu-  qUiiic  iter  facere,  ncn  ut  Latrones eis  tranquil- 

^9'         htatem  preftent,(ed  ut  eam  impedire  definant. 

Nam  certe  Pauh  tempore  Lationcs  erant  & 

Lupi  principcsadverfus  ChriOianos  jdquod 

M/tt.i0.  Chriftusjudicaverat,  cumdiceret:Egomitt6 

/.  vosficutovesinmedio  Luporum  :  Et  Paulus 

jJTimj,  cum  dicit,  fe  liberatum  ab  ore  Leonis. 

<7-  Calvinus.129, 

Vnde  feqnetur,  gladium  in  eorum  manuefTe 

depofitum,quofanam  Doclrinam  propugnet : 

quod  prf  ftare  nequeunt,nifiirhpias  corruptelas 

poenis  cohiberc  licear,  Deflnantergoindocti 

homines&fJarumconfidcrati  negarede  vera? 

Do&rina?  corruptorib*  furnendas  effepoenas, 

nifi  palam  Deo  obftrepere  vehri  t. 

Vancanus. 

Sanam  Doctrinam  vocit  Paul9eam,  qu$  red- 

/.  T#»«   dit  honjihesfanos,hoccft,Charitate  &  Hdend 

0ii.      fl&a,  bonaque  confcientia  piarditos  :  Infanam 

autem,quas reddit curiofos,  contcntiofos,con- 

tumaces^impios^irrcligi  ofos3prophanos,  parri- 

Cidas  dcc.  &  fi  quid  aliud  fane  dodtrinr  cotra- 

rium  eft.  Verum  ifti  legealia  fpeclant.  Habenc 

enim  pro  fanis  eos  ,  qui  cum  ipfis  f  entiunt  de 

Baptifmo,deCcena,de  Picdeftinatione&c* 

Tales  homineSjlicetflntavari,  invidi,  obtrec- 

W^eSjfiiQuJatorcSjmaidacesjfcun^foenera- 


tores,&  fi  quid  aliud  fane_  doftrinc  adverfatur^ 
facileferbintur,nec  uiluspropterhominum  vi- 
tia  occiditur,nifi  quis  homicidium,aut  furtum 
aut  aliquod  hujufmodi  facmns  atrox  patra- 
vctic,autconcionatcresorTenderit ;  namhoc 
apudeosperindeeft.,acpeccatuminSpiritum 
fanclum,iicutijam  vulgo  alicubi  proverbio 
diciiolet.  Sin  aiiquisdeEaptifmo,aut  Ccena 
aut  Iuitificatione  ,  Fide  &c  .  ab  eis  diiTcmir.  1$ 
cft  Kaeretkus,  is  Diabolus,isomnibus  terra 
manque  adverfandus,tanquam  Ecclefia?  hoftis 
a  ternus  &  fanac  doclrinae  everfor  nepharius  , 
etiamfi  alioquivitaiit  incorrupta ,  adeo  cle-  uotd9 
mens,  paticns,  benignus,  mifcricors,liberaIis, 
adeoquereligiofus&Deimetuens,  utinejus 
monbus  nihil  habeant  vel  amici  3  vel  inimici , 
cjuodieprehenderevaleant:Ha?omnesvirtu- 
tes,&  vitae  innocentia(quam  Paulus  in  feipfo  ^&o.  26 
commendare  non  dedignatui  jhominem  tueri 
apudiitosnon  poiTunt  ,  fiinaliquorcligioms 
capiteab  cisdilTcntiat,  quinpro  lmpio  &  blal- 
phemo  habeatur.Oftendunt  hfcpr^ter  illud  de 
Tornatore  exemplum,quod  iupra  citatavim*, 
etiam  alia  multa.  Nam  apud  Tigurinos  multi 
inculpate  alioquin  vit£  homines,tamum  prop 
tcr  opinione  de  Baptifmo  occifi  funr.  authore  &°td, 
Zwinglio,inter  quos  duo  Tigunirifuerunr,pa- 
ter&filius,quositapiosfuifle  ,  uthaudfacile 
alij  tales  in  ea  ccclefia  rcperiri  poiTent,teftan- 
tur  qui  noverunt,etiam  amici  Zwinglij.  Rur- 
fum  aliqui  cum  antea  inculpate  vixiiTent,poft 
quam  re cantare  coaclifunt ,  deinceps ita  fcc: 
lerate  vixerunt,ut  ncmo  eos  flagitijsjquarct- 
^C  tamen  propwr  hanc  fl3gitioiam  vi»m,nul- 
l  v  Um 


Um  a  quoquam  perfecutionem  pafli  funt.  Hcc 
perfequenaaehominumreligionis  infamia  vr- 
&*»'  /.  deturjamtempoieDjnielisgraflata  fuilfc.cS 
ۥ  cnjmejusvitam&morescarpere  ejus  invidi 

non  poffet,(tatucrunt  cjusreligionem  cavilla- 
ri.Sic  ifti  quorura  vicam  culpare  nequeunt,e- 
orumreligionem  invadunt:Et  in  eo  fane  pru- 
denter&  malitiofefaciun?:cumenim  morib» 
ipli  non  excellant,  ad  Doclriium  veniunt ,  de 
qua  cum  Magiftratus  j  udicare  non  poffitjficuti 
demoribtis,eifaciliusimponunc,atqueitafu- 
amillam  fanam  Doclrinam  venditantcs  ino- 
pes  opprimunt.At  Chri(tp  concra  iflorum  doc- 
trinam  repudiabit  indie  ludicij  ,&  mores  re* 
quiret:cumenimeidicent :  Edimus  tecum  6c 
bibmus,8c  in  vicis  noftris  docuifti,refponde- 
bit  cis :  Nefcio  unde  fitis,  difcedite  a  me  om- 
ncs  malefici.Hic  vidcs  fruftra  oftentan  dodtri- 
Imc.  /J"narn^ni(5  adfint  mores  Doclriug  congruentcs, 
Ctiamfi  Chnftusipfe  in  noftris  plateis  do.cue- 
rit:  8f  tamen  nihil  jadtamus  quam  verbum  & 
Sacramenta.Occecaccecorumcoecitas?Qin- 
fanabiliulma&cruentiirimihypocrifis?Qi;a' 
dotandcmdetecla  cns ,  ucdcfinantdeinceps 
Magiftratusarbitratutuo  funderc  fanguinem 
corum,  quos  igrforant > 

Haclenus  undique  collegit  Calvinus  omnia, 
quarpotuitad  fundendum  fanguinem  Haereti- 
corum,nec  tamen  ullu  m  facrum  authorem  po- 
tuit  invenire,  qui  jub,eret  Harreticos  occidi.  I- 
taque  quo  meli9dccipere  Leciores  po(Tet,nuf- 
qaam  definivit,quid  fit  Hxreticus.Scd,deha!- 
rcticis  difputaturum  fe  pollicitus ,  multa  dixit 
^cfalfii  propheus^de  alicni  Dei  culcoribus,dc 

impijs 


impijs  &  blafphemis ,  tandemque  eonclufit, 
quiailljfmtinrcrficiendi,  arquc  uiam  Hare- 
ticos  clTe  interficiendos .  Bellafaneconclufio, 
wt  fi  quis,cumoilenderitincendi3rios,  &  La, 
trones,&homicidasinterficidebcre,  jnferar, 
ergo  etiam  ebriofos  eiTeinterficiendos,nec  ta- 
men  legem  ullam  proferar,quejubeat  ebriofos 
intcrficijfedtantu  fophitticis  rationibus  oilen- 
dereconetur,ebriofos  non  minusnpceie  quam 
illoSjitaqucergodignos  eflequi  occidantur. 
£iccineverofallacibus3&fucatisindiiclionibus 
ducTti  homines ftatim interficicmus?Nonne Iu» 
dicib5  pre/ripituraitlegcmhabeant  oculisfuis 
prepofitam  ?  CedoLegem  dehareticisinterfi- 
ciendis  :  Nullaejl.  Ateft  defalfisProphetis: 
Quidrnihicumfalfis  Prophetis  ?Tu  Haereti- 
cumaccufas  (dicet  bonusludex)  profer  Le- 
gemquejubeatHcreticum  occidi.  At  funt 
He/eticifalla»Prophetar:  Oftendehoc  :  Tibi 
non  credo  :  Non  enimjubent  alienum  De- 
um  coli  :  Nequequicquam  futurum  piedi- 
cunt.  Atfuntblalphemi.  Oitende&hoc: 
Ofiendeidem  eiTeblafphemum&h^ieticum: 
an  Deus  non  poterat  he/eticos  appellare,fi  e- 
osvolebatoccidi?  Adeonefuit  obliviofus.  ut 
tot  feculis,tam  multis  libris  nufqnam  verbum 
fecerit  de  hcreticis  occidendis  ?  Et  nuncCal-  Deu.  4* 
vinusultimis  temporib9nobis  novamLegem  212.32. 
fcribit,cum  tamen  fcriptum  fn3  Legi  Dei  nihil 
necaddendum  eiTe ,  necdemcndum.  Enim- 
vero  oflcndamusipfi  quid  Calvinus  putet  h$- 
reticum,ut  pcrfpici  poflit  quonamfitventuia 
'res,  fi  Principes  fecuti  fuerintejus  concilium. 
Cum  de  re  vulgo  nota fcribimus ,  eam  definiic 
jjon  folcm  us  ;In  quo  quidem  judj.cam.us  fiQ  nos 


ea  de  re  fcntire  nt  vulg*  Itaque  fi  fcribas  intet- 

fici  dcbere  Latrones,omnes  populi  qui  volent 

feqm"Iegemtuam,intcrhcienceos,e|Uosceito 

habentipfiproLatronib*.SiccumfcribitCal- 

vinusoccidendose(Teh^rericos,omnespopu- 

Ii,quieiobteperare  volent^occident  eos^quos 

certo  habent  pro  hxrcticis.   Itaque  fiet  ut  Pa- 

pifta;  Lurher;mos&  Zwinglianos&  Anabap- 

tiftasinterficiant.EtLutherani  ,Papi(tas  &  A* 

nabaptiftas&Zwinglianos  :  Itemque  ca?teri 

omnesmequeenim  dubitat  ullafeclarum,quirj 

ipiarecleientiat,ca?tera? finthxreticf  Ite  con- 

fpirabunt  inter  fefe  homints,authore  Calvino 

- .       moreMadianirarum5&adeoalijalijsnonpar- 

/^•^'centjUtdextralfvaquerapiantjquodcomedat, 

&  famentes  nec  dum  faturati  iui  ipforum  bra- 

chijcarnemvorent.,&  ManafTenfibus  cumE- 

phramitis,&  Ephramitiscum  ManafTenfibus 

contraIuda?osconfpirantibs,neficquidemfe- 

data  ira  Domiui,  quin  habeat  adhuc  porredti 

manum . 

Scribit  enim  Calvinus  in  fuis  Inftit.  Cap.  8. 

-   fc£t:.26.  DeHxreticishisverbis:  Haeretici  & 

"fchifmatici  vocantur,quidifTldiofacl:o  ccclefix 

"communionemdirimuntiHaec  porro  duobus 

•'vinculiscontinetur ,fan$ Doclrinae  confcnfio- 

"ne  &fraternaChantate  ;  Vndeinter  H^reti- 

"  cos  & fcifmaticos  hoc difcrimen  ponit  Auguf- 

"tinuSjquodillijquidemfalfisdogmatibusfidci 

■ " afincetatem  corrumpunt:Hiautemintcrdum 

* 3  ctiam  in  fidei  fimilitudine  focietatis  vinculum 

"difrumpunt .     HabetCalvinus  pro  Ecclefijs 

fuam&  hclveticas,&  Argentmenfem,  &  bax- 

onicas^hoccitjLuchcranas,  Abhis  Ecclcfijs 

qui 


qui  vero  diflfidertt ,  illfjpfi  Ha?retici  funtatque 
ndei  fmccritatem  corrumpunt  Authorc  ipfo 
Calvino  .  Oporcet  autemjam  easduobusvi» 
culis  contineri  ,  videlicet  fana?  Doclrinac  con- 
fenfione  &  fraterna  charitate  .     lam  cum  finc 
mtcr  eai,quos  CalvinusamplecliturEcclefias, 
maximatum  Dnclrina?,cumanimorumdi(Ten- 
fio.id  quodfatillime  oftendi  poteltj  &  haben- 
di  finrpro  Hareticis  ex  fencentia  Calvini,  qut 
haecdubvinqula  rumpunr,  nihilfupeeftmfi 
ut  CalvinianiaUos,  &alij  Calvinianos  inva^ 
dant,&  alij  aJios  pro  h^reticis  habentes  corro- 
dant,Donec alij  alios  confecerinr.  Ac fi  voienc 
homines  Calvini  confilium  fequi,nulla  erit  fec 
ta,qu£  non  aIiasomnesdamnet&  pcrfequatur 
(nuliaenim  fcclaefl,  quae  judicio  fuonon  cfl 
optima)ut  ita  Ammonitar  &  Moabite_  &  Efaini 
mutuis  vulncnbus  cad anr,  Deinde  fuperueni- 
ant  veriIudei,quifinefudore&fanguine  fpo- 
Jia  legant .  Iam  poftquam  Calvini  dicla  refuta- 
vimus,fuperdt  ut,  quod  nonfecitille,oftenda- 
mus  quinam  verefmt  h£rctici,&  quonam  rao- 
dotraclandi. 

Quid  fit  ha?reticus„&  quonam 

modotraclandus 

Soepc  fitut  aliena?  lingua?vocabuIa  nonirt- 
tellecla  errores  magnos  atquepericuIofosafTe- 
ram :  videmus  hoc  in  nomine  ecclefif  ,quod  vo- 
cabulumcumcoetumautconcionemfignifjcec 
fictamen  degencravit,  ut  vernacufislinguit 
fignificettemplum.Idem  dico  dddolo,quod 
fimulachrumeft:&  tamen  in  eo  fic  crratur,uc 
flui  fimalachrahabent.putentfcldolis  carere 
r  Quod 


Quod  fi  res  fua  cuiufquam  gentis  Hngua  dice- 

rctur,  non  haberet  locum  hic  error.  Sic  aecidit 

in  nomine  hxretici ,  quodgra?cumeft,    Ec 

cu  m  apud  ignaros  gr?ce  lirtgua?  nominatur,pu- 

tantha:reticumeundum  eflequem  blafphemu 

aut  migum,autatheum,  aut  alieni  Deicultore^ 

aut  eius  generis  monftrum  aliquod  itahor- 

rendum,ucfaciliusLatronibus&proditoribus 

£c  parncidisveniam  dent,  quamei,qui  dica- 

turh^reticus.HuncvuIgi  errorem  mtelligen- 

tesiltihomiriesincendiaiij  ,  fiquemafedifTi- 

dentemopprimerevoIunt,appellanth^reticu, 

cuius  nominis  invidiam  ne  Chriftus  quidem 

pofleterFiigere.Quodfipro  heretico  nomina- 

rentpertinacem^difcucereturh^c  erroris  nebu- 

ia,po{rentqueIudices  longe  jultius  d^  percma- 

ciIudicare,quamdehapretico,hoceft,  de  noto 

Defi  t'o  crimine,quam de  ignoto.Nos  igitur  vocabulu 

u    *y    /icexplicabimtis.  Hsrefisgraecumvocabulurn 

*reJts*  elt,quod  fectam ,  five  opinionem  declarat  (.  i .) 

Suntautem  ieclsealiajlaudabiles,  ut  Acto24 

-    rf&28.    Dicitur  fecla  Nazararorum  ,  hoc  eft, 

Seitnru.  chriftianorum  (.  z . )  Aliae  prorfus  impia? ,  dc 

trta  gc-  qUtbus  flc  fcripfit  Petrus:  Fucrunt  autcm  & 

verA.       falfivates  inpopulo  ,  utetiamin  vobis  erunt 

t/.Pet.j.  faift  Magiftn,  quiperniciofas  feclas  introdu- 

cent,vindicemquefuumherum  negantcs,  ce- 

lerem  libi  perniciem  conciliabunt  ,  eorunque 

perniciem  multi  fubfequentur,per  quos  verbi 

inftitutiomaleaudiet:quique  vosperavariti- 

am  fictitijs  verbis  nundinabuntur.  3.  Aliarfec- 

ta?  funt  media?,  qua?  per  fe  impia?  dici  non  pof- 

funt  ,  videlicet  corum  qui  Religionem  rc- 

tinent ,  atque  eredunc  facrofacris  Literis  , 

fied 


fed  eas  pcrperam  intelligunc  ,  cujufmodi  e- 
rant  Schribx,  Pharilaei,Saduca?i&  Eflsi  ,huif- 
modi  vitiofis  icdtis  qui  pertinacius  adharrent, 
neque  fe  ad  (aniora  revocari  patiuntur  ,  cum 
tamen  verecVritemoneantur  ,  hiGrscehaj- 
retici  ,  Launepertinatesappellantur  .  Vere 
monendos  id  eo dico,quod  non  eft  habendus 
pro  haerctico,  ii  qnis  falfo  monetur,  hoc  eft,  fi 
ad  falfam opinionem  ,  non  ad  veram  vocetur: 
VtfiSaducarus  Pharifseum  monuitfet  ,  utab 
opinione  quam  habehat  de  Rcfurreclionede- 
fiiteret  :  male  haberetPharifacumproherc- 
tico  ,  &feproconftanti ;  Efletque  potius  Sa- 
ducarus  partinax.  Itcm  rite  monendos  dico# 
quod  fi  Pharifan  ,qui  erantavarialiquem  mo- 
nunTent  s  ut  ab  a varitia  defifteret  ( nam  &  in 
moribus  cernitur  pertinacia )  &  is  tamen  noa 
dcftiiifTc  t ,  non fuiflet  fubito  pcrtinax  &  re- 
bellis'  tametfi  deberet  defiftere )  fed  idpo- 
tius  Pharifscorum  vitio  tributndum  ,  qui, 
quoniam  avarieflent,mortuis  &  invalidis  ad- 
monitiombus  utercntur  .  Neque  enimha- 
betvircsoratio  ,  quartanturaa  Labris  ,  no» 
corde  ,  proflcifcitur  ,  qualisefthiftrionum. 
Sed  fi  quisavarus  a  Chrifto  monitus  ,  timeri 
perflitifletinavaritia  ,  isvere  pertiuaxfuif- 
fet, 

lamvcniamusad  noftrum  fcculum.  Sunt 
&r  hodie  tria  feciarum  genera,  videlicct  ,pium 
& impfum  ,  &  mcdium.  Pij  funt  qui  in  hoc 
feculo  fancle  &  jufte  &  pic  vivunt ,  expe&an- 
tes  adventum  beati  domini  Dci ,  quem  in  fpi- 
jitu  &  vcritate  colunt.  lmpij  funt  Dci  con- 
tcmptores  &  blafphcmatores ,  omnis  reli- 

giouif 


gionis  inimici  &  derifores ,  qui  facris  Literte 
non  magisjrtedicamminus^creduntquam  pro 
phanis,homines  avari,Libidinofi  &  voluptatu 
feclatores  maximi .  Horum  magna  pars  e(t  A- 
po(tatarum,quiprincipio  crediderunt  Evan- 
gclio:  Deindccum  non  perfeverarent ,  facli 
funt  Athei,acciditque  eis  quod  dixit  Chriftus, 
Redijtin  eos  malus  fpiritus  aflTumptis  alijs  fep- 
tcm  dcteriorib* :  Atque  ta  facla  e(r  illorum  ho- 
minura  conditio  poiterior  priore  deterior.  De 
hisvaticinatuseit  Petrusineoquem  fupra  disi 
loco.Medij  funt,  qui  Deum  reverentur  illi  qui- 
dem,creduntque  faCris  Iiteris/ed  eas  non  intel- 
ligunt.  Ac  de  Impijs  &  Athtis  facile  judicare 
po(Tunt,quippe  qui  feiplos  nonfolum  morum, 
fed  etiam  verborum  impuritate  produnt,&  pi- 
ctatem  fibi  neverbis  quidemvendicent3Sedde 
veris  Chriitianis  deique  filijs3quinam(int,mag- 

Raeioju-  naconrroverfia  eit :  Propterea  quod  de  mul. 

dictndt    tis  fedtis  nulla  eit ,  quae  non  hoc  fibi  vendicet. 

de  doftri»  Si  in  controveriiam  veniret  demultis  medicis, 

jw*.  ecquise(Tetoptimus,&popul5'  deeorumdoc- 
trinajudicare  nonpoflet  jgiturquod  ones  pro- 
babiliter  diiTercrcnt,&  Hypocratem,  &  Galc- 
numcitarent3nonpo(Ietpopulusrccli*dc  cis 
judicarc,  quam  (i  omiflis  eorum  rationibus,  ex 
fruclujudicaret,hoce(t,  ei  palmam  tribuerct, 
cjuiplurimos  &gravi(limosmorbbs  curafiet. 
Sic  dc animoru  mcdicina  cum  agitur,nec  po£- 
fitvulgushomincmjudicarede  Magiitrorum 
difputationibus ,  optimum  &  expedinflimum 
eflfet  exfructujudicare,  hoceit,  cos  optimos 
putare,quianimoru  morbos,hoccn\viria  op- 
time  fanan  t,&  plurimes  reddunt  ex  ebriofis  fo 

biios 


brios,ex  internperanribus  continente$,ex  ava- 
ris,  liberales,  paticnteseximpatientibus,clc-    . 
nientescxcrudelibuSjCX  LibidinofisCaltos . 
Hanc  rationem  Iudicandi  tradiditPaul' ;  Ma- 
mfeira  funt,inquit,opera  carnis,  videlicet,  A-  Gal.jj 
dulterium,ftuprum,impuritas,falacitas,DeaC- 
trorumcultv,veneficium,inimicitie;,Lis,emu- 
Iationes,Iracundia^contentiones,ieditibnes, 
fecl^,Invidif,  honucidia,ebrietas ,  commeiTa- 
tiones,&  his  /imilia:  Atfpirit9fruc~tus  elt  cha- 
ritas,gaudium,pax,  clementia ,  bemgnitas,bo* 
nitas,fides,Lenitas,continentia.Ex  his fruciib» 
judicarifacilepoteft,quamam  fedta  /it  optima, 
fcilicet  corem  quiChnftocredunt  &ooediut, 
ejtifquevitam  imitantur,  five  ij  Papiiia?  jppel- 
lantur,five  Lutherani,fiy  c  Zwing!iam,five  A- 
nabaptift$,fiveaIioquopiamuomine.    Neque 
enim  in  nominefita  cft,  (&d  in  re  veritas.Tales 
quifunt,&quibusnonfatiseit  dicercDomine  M 
domine,fedinfuperejusvoIuntatiparent,  ij         ?* 
vercpij,Deiquefi!ij  funt,pofluntquc  de  Here- 
ticis,&deali)sjudicare  :  Atfiquiejufmodi 
hominum  admonitionibus  non  optempcrant, 
hos  hereticos  &  pertinaces  merito  poiTis  ap- 
pellare: Quemadmodum  fi  quis  motbusa  bo, 
nomedico5quialios  multoscuraverit,  curari 
non  poffit ,  hic  morbus  pcrtinax  rite  dici  pof- 
fit.Atfiquismorb9  a  malo  medicocurarinoti 
potuit,huncmorbum  non  continuoinlanabi- 
lemdixeris,  fortaffis  enim  fanari  poiTet,fi  bo- 
nuseiTet  Medicus.  Sic  in  moribus ,  fi  quis  ma- 
liijabhomine  malocorriginonpotuit ,  non 
protinus  putanduseft  pertinax  .fortafiis  eniro 
corrigi  pofler ,  il  bonum  Magiftrum  nanciice- 
K  letur 


retur.Qajemadmodum  aliquandocontigitho- 

mineuna  horaab  homine  piocorrigi,qui  mul- 

frsannisa  fui  fimilibuscorngi  nonpotuit.  Sic 

hodie  omiflis  moribus  &  vitae&nclimonia,  fo- 

lenthomines  judicaredeDo&rina,  &eosoc- 

cidere,qui  ab  ipfis  aliqua  in  re  diflident,  ctiamfi 

fint  alioquin  moribus  integris ,  id  quod  contra 

fieri  decebat.  Nam  etiamfi  aliquis  peccafl*et,de- 

beretei  tamen  veniadan,  fireliqua  eiusvitaef- 

fetinnocens,  quemadmodum  dixit  Iehulofa- 

2.  P4r.  phato:Equidem  iftius  faftipcenas  dares  Domi- 

/j>.         no , inquit,  nifiinte  extitiffentquaedam  lauda- 

bilia ,  quod  Lucos  ex  h  ac  Regione  exterminaf- 

ti, &  animum tuumad  Dei ltudium  applicuifti  • 

Igiturquia  nonex  moribus ,  fedcx  Doclrina 

judican  occidiquevolunthomines,  &qua?nam 

fitoptimafe£tarumnondumjudicatumeft,nec 

anteludicisadventumjudicaripoteftjQujeritur 

intereaquid  faciendum  fitpertinacibus  ?  Hic 

fi  confulasut  interficiantur,interficienturom- 

niumfeclarum  hominesapudcosquifeclaffunt 

alterius. 

Itafietut  Calviniani  in  Gallia ,  atque  Pa- 
pifta?  Geneva»,occidantur,&  Lutherani  a  Swin- 
glianis,&  a  Lutheranis  Swin^liani,  &  ab  omni- 
bus  Anabaprifte,  &omnesab  Anabaptiftis  ne- 
Centur,nccullusoccifionumfiet  modus,  donec 
omnes  mutuisvulneribus  conciderimus .  Hac 
occidendi  rabie  qui  putat  sedificari  Eccleflamj 
is  ex  Chrifto  facit  Sathanam.  Sic  enim  fangui- 
ne,non  charitatefolet  a?dificari  Sathana?ecde- 
fia  .  Rurfufi  jubeas  Haereticosimpunedimitti, 
orietur  cogitatio  de  impijs  illis  &  atheis  ac 
blafphemis^annonfintpunicndi.  Itaquc  rem 


cgo  diftinguendam  arbicror,  &  impios  ilfos  ab 
ijsdifcernendos,  ijui  errant .  Ac  quoniaui  CaJ- 
vinus  de  Hereticisdifputansomnia  confundit, 
&  modo  blafphemos,  modo  alienorum  Deo- 
rum  cultores,modo  falfos  prophctasinfeclan- 
do  ,Hef  eticos  horum  nominum  invidia  grava- 
vit  ?  Oftendam  eos  qui  Harretici  habentur  non 
effe  tales.  Iinpiosillos  8c  facratum  literarum 
contemptores,acblafphemos  Haereticorum  no- 
mine  non  coinpreheudo,  fedut  impios  trac- 
tandos  judico .  Si  Deum  negant,  fi  blafphc- 
mant,fi  palamde  fan&a  Chriftianorum  Do&ri- 
na  maledicunt ,  fanclam  piorum  vitam  detef- 
tantur,eos  ego  relinquo  Magiftratibus  punien- 
dos,non  propter  Religionem.quam  nullam  ha- 
bent,fed  p.  opter  Irreligionem  .  Quod  fi  quis 
Magiitratus  cosin  vinculisteneret,  fi  fortc  fc 
corrigerent  (quoniam  immenfa  eft  Dei  miferi- 
eordia )  is  mihiMagiftratusnonalienus  efTtvi- 
dereturaChriftiana  clemencia. 

Verum  cum  de  hereticisagitur,De  eis  cx  vul-  Qmndm 
gi  opinionejudicatur,  videndum  eft  quinam  hodteh** 
hodie  habeantur  pro  Harreticis .    He/eticiha  •  beturpro 
bentur  Papiite ,  Valdenfes ,  Lutherani ,  S win-  H*ret$ck* 
gliani ,  Anabaptifta?,  Zwencfcldiani ,  &  fiqui 
funt  huiusgeneris .    Harum  ego  fe&arum  di- 
co  nullam  effe  quae  dcbeat  per  fe  impia  vocari, 
etiamfiomnes  errent :  Credunt  enim  omnes 
ineundumDeum,&ineundemDominum  Sc 
fervatore Chriftum .  Scio  equidem  quam  mul- 
tis,quam  prodigofis  erroribus  Papa  mundum 
repleverit ,  ut  ab  eo  merito  defecennt  feclae 
ille-,  quas  modo  dixi :  Scio  &  quam  in  oece- 
K  ij  m 


ris  etiamnum  reftent  errores ,  quos  Lux  maior 
poiTxt  difcutere  :  quamquam  multi  in  cis  fint 
magifti  i  nihilo  meliores  quam  Papa.  Sed  ego 
de  ijs  Ioquoraqui  funt  in  fua  fe&a  religiofi.Sux- 
ne  bonum  Papiftam,hoc  eft,Dei  metuente,qu* 
peierare,qui  occidere,qux  adulterareaut  fal- 
fu  tcirimonium  dicere  metuat,aut  alteri  face- 
re,quod  ipfi  fieri  nolit:  Dico  hunc  nulla  ratx- 
one  debereimpium  vocari  ,autinterfici:&  ta- 
menfimulachra  colit;quid  tum>Erroxe  colit , 
nonmalitia,ut&  nosomnescoluiraus.  Quod 
fi  verbaJLcgis  urgeas,debuimus,omncsinterfi- 
ci.Sed  nonita  eft:  vukenimDeusprofuami- 
Mdt.n.t  fericordiaerrantesdoceri5nonoccidi.Dices : 
Sed  perfcverat  in  errore  fuo:  quid  tum?  &  A- 
poftoli  demoniacum  quendam  fanare  non  po- 
tuerunt,adeo  pertinax  erat  ille  D^mon :  an  id- 
eo  occxdere  debuerunt,  quiafanare  nequive- 
runt?an  nonpotius  incredulitatem  fuam  ac- 
cufare^quaein  culpa  erat,utxpfis  Dominus  ex- 
probrat?quia  non  oifi  jejunijs  &  precibus  eij- 
cipoteratilludgenusfpirituum.  Quidfinos 
non  fatis  fidei,ficut  &  ApoftoIi,habemus,  aut 
noniatisapeccatis  jejunamus,  autprecib9  o- 
peram  damus?  Andebemusinterficere,quos 
propterincredulitatem  ,  culpamque  noftramt 
Fanare  noh  p0lTumus?O  vae  nobis  fi  facimus. 
Eft  ne  tanta  fides,integiitafque,   &  continen- 
tianoftra  ,  utnos  Apoftolisanteferreaudea* 
mus  ?    Cur  nonaccufamus  incredulitatem 
noftram ,  quae in  caufa  eft,  ut  errorem  fpiritus 
ex  eo  eijcere  nequeamus  ?     Ac  quod  de  Pa- 
piftis  dico  ,idem  etiam  de  alij  s  intelligi  volo. 
Si  enimPapiftac ,  quitam  graviter&  xn  tai 

multi 


multis  errant ,  tamen  propter  errores  illos  ©c- 
cidendi  nonfunc ,  quantominusalij  ,  quiab 
illorum  erroribus  magna  ex  perte  difcefle- 
runt?  Itaque  non  debet  Lutherus  neque  zwin- 
glium  ?  aut  Calvinum  { fi  tamen  fentit  cum 
2Wingho  Calvinus ) intcrficere,  quamvis  eum         , 
in  Ccena  pro  heretico3  vel  potius  pro  Diabolo 
&  reprobo  habeat.    Neque  rwinglius  Luthe- 
rum,quamviseum  etiam  maledicura  &  blaf- 
phemum  judicetrNequeCalvinus  Melantho- 
nem,  quamvisab  ipfoin  Predeftinatione  dif-      * 
fentientem  :  NequeiitiomnesOfiandrum, 
licetab  ipfis  in  Iuftificatione  difcrepantem, 
Deniquenondebentij  qui  unumDeum  ,  u- 
numqueDominum  confitentur  alijaliosdam- 
nare,nedum  occidere.  Alioquin3quifquishoc  j^,t^r 
faciet ,  is  nulla  arteeffugiet ,  quindicatureffe  ^Sm 
malus  ille  fervus,qui  tardanti  reverti  Domino 
confcrvos  fuos  verberat. 

Atquc  m  hanc  dc  perfecutione  Difputatio- 
nem  tandem  abfolvam ,  exponam  hoc  ipfum, 
quod  modo  attigi ,  dc  hac  ultimorum  tempo- 
rum  perfecutioneoraculum,exquototares(fi 
quisoculos  aperire  volet )  perfpici  poterit. 
Sic  igitnrloquiturDominusiQuodfi  quis 
eftfidelisfervusatqueprudens  ,  qucmherus  M4t,2j% 
prefecerit  fua»  familiae  ,  ut  ei  alimomam  fuo 
temporeprfbeat,  beatuseftillefervus  ,  dixic 
Chriftquem  cum  venerit  ejus  herus  offende  - 
rito^cio  fungentem,profec~to,inquam  vobis  , 
cumfuis  omnibus  pracponetfacultatibus.Lo- 
quitur  de  bonopaftore  ,  quioves  Doclrina 
pafcit,non  intcrficit.  Quod  fi  malus  ille  fer- 
vuscum  fuoanimo  cogitans  hcnimfuumdiu 
K  3  adYCQ- 


adventum  fuum  dirferrc ,  caperitpulfarccon- 
fervos,epuIarique  &potarecum  vinolentis,ve- 
tiiec  illius  fervi  Dominus  inexpeclato  ei  dic, 
ignotaquehora ,  &  eum  difTecabit  atque  ad 
Hypocritarum,hoceftfimulatorumconditio- 
nem  rediget,ubi  ploratus  eritftridorque  den- 
tium.  Loquiturdemalopaftore,quiovesoc- 
cidit  ,  non  pafcit.  Et  quod  dedilatione  ad- 
ventusheridicit  ,  oftenditfeloquideuhimo 
tempore,  cum  jamdiu  adventum  differre  vi- 
debitur  Chriftus  .  Namantiquiilli  AuguiH- 
nus  ,  Hieronimus,HiIarius  ,&ca?teri  ,con- 
fervos  fuosnonitaperfequebantur  :  Metue- 
bantenimadventumDomini  :  Sedhiulumi 
fervi  perditificfegerunt,quafiventurus  non 
fit.  Item  quod  dicit ,  ccepit  pulfare  conrer- 
vos  ,  indicatfe  non  loquide  perfecutione  e- 
©rum,quinonfunt  confervi  noftri,  hoc  eft,  qui 
Chriftum  Dominurnnon  agnofcunt  ,  cujuf- 
modifuntTurcat  &Iuda?i  ,nam  illi  nos  prop- 
ter  Chnftum  non  perfequuntur  ,'neqtie  nos 
viciiTim  eos.Sed  loq  uitur*dei  js  qui  perfequun- 
tur  eos,  qui  eundem  Dominum  Chnftum  ag- 
Bofcunt  ,cuiufmodifunt  omnes  lec"ia?quasfu- 
pracommemoravi  ,  exceptisillisimprjs,  qui 
Chriftum  nonagnofcunt,  idcoque  pcrfecutio- 
nem non  patiuntur.  Et quod  dicit.  c«p'$tt 
iignificatfore  hancperfecutionem  ,  non  qua- 
lisfuitilla  gentilium  qui  perfecutionemnon 
tantuminchoarunt ,  .fed  abfolverunt,  nec  in 
caimpediti  fuerunt  :  Raecperfecutionondu^ 
rabit  ad  finem  libidinis  mali  cohfervi ,  oppri- 
metur  enim  repentino  adventu  Domini .  Ec 
<JUOd  dicit ,     PphUn  (f  potare  cum  y$nole*ttisi 

Loqur- 


Loquitur  depotentibus  Zc  abutidantibus,qui, 
rebusfecunais  ebrij  luxuriant  8c  lafciviuntia. 
.confervos,  id  quoi antea  nonfaciebant,  cum 
nondum  abundarent.  Nam  Zwinglius&Cal- 
vinus  &  caneri  perfecutorcs ,  anrequam  vires 
na&ifimthumiliterfefe  &  moiefte  gerebanr, 
&  perfecutores  damnabant,  Nunc  figinati  & 
viresadepti  &  opibus  eiati,  lafciviunt ,  &  in- 
firmosconfervosfuospulfant,quemadmodum 
prrdixit  olim  Deus  his  verbis  :  Ego  ipfe  inter  E&.3+. 
obarfum  pecus  &  macilenrum  dijudicabo,quo- 
niam  voslatenbushumerifque  detrudit.s,co-. 
nuVquc  veftrisanetatism  infirmiflimas  quaf- 
que,eoufque  ut  cas  foras  fparfim  quatiatis.  I- 
taquc  ego  meas oves  confervabo,  ne  /Fnt  am- 
pliuspreda?,  &pccusapecore  dijudicabo,  cif. 
quepaitorem  unum  fufcitabo,qui  eas  pafcat  , 
meum  Davidem  ,qui  eas  pafcet3eifque  paflor 
erit. 

Itcm  quoddicit  Chriftusipfe  :  Veniet  illitti 
(erVt  Domtntts  mexpeftdtoei  dte  jgnotacjuc bora  : 
fignificatfecuritatem,qaaetum  erit,qualis  fuit 
tempore  Noe,quamfecuritate  aftert  tum  ho- 
minum  indurataimprobitas,  tuhuiccongrua 
hypocritarum  blanda  doclrina.  Et  quod  dicit: 

Et*m  ad  hypocrttarum  condittonem  redtget :Gitcn- 
dithuiusperfecutionisauthoresforehypocri- 
tas,hoceft,fi&os  homines,qui  volunt  melio- 
res  videri,quam  fint,ideoque  fama  fuamomni 
rarione  tucantur,&  cos  maxime  in  fe&entur  ,  a 
quibus  deteguntur.  Nihil  enim  eft  hypocritis 
magis  fanguitiarium,utegoipfius  Calvini  ver- 
bisutar,  Itaque  omncs  quicuncque  nominis 
K    urj  Chir&t- 


Cht Iftiani  homfnes  alij  ss  qui  eundem  Duum 
Chiiftu  agnofcunt,periecutionem  proptcr  re- 
Jigionem  inferant  .  ijfinedubiofuntfervns 
illenwlus,  qui confervos fuos  vcrberat.Per- 
pende  Lector  totam  rcm ,  aperi  ocu!os,&  ama 
vearittem,invcnies  ita  efle. 

Ha&enusadea,qua?deperfecutione  fcrip- 
fit  Calvinus,nunc  ad  ipiumiam  Calvinum  ve« 
niamuSj  qui  omiiia  llla  generali  perfecutione 
ad  Servetumfe  confert,utvidcjai*9  cuiulmo- 
difit  hic  ferreus  Chrifti  -ni!es,  &  eiusfaftum 
hocexaminemus,ne  QmpHcesab  hoc  homi- 
neduplici  de..  foiantur.  Primum  depellit  a  fe 
crimenquoaccufatur,quafieiusoperafaelum 
fueritut  Vienna?  ,  in  provincia  Lugdunenft 
captus  fuent  Servecus,ncgatque  credibileef- 
fe,fibitantam  crTecum  t^apiitisfamiharitatem 
aut  gratiam.  Quafi  vero  nefciarmis  miffum  po- 
ilca  fuiffe  Gencsenfem  nuncium  Vicnamad 
pet  cndam  fenteimam  lbi  contra  Servctum 
latam;aut  quafimagna  fucritopus  gratiaad 
efficiendum  utcaperetur,a  Papiitis  Servetus, 
qui  contra  Papam  tam  acriter  fcripferat,  eum- 
que  in  ipfo  Iibro,qui  Vienna?  tu-n  impnmcba- 
tut  Antichnitum  tife  pluribus  rationibus  de- 
monftrat :  autquafinonfacilepoflit  intcr  Pi- 
latum  &  Herodem  coire  amidtia  adverius 
aliquem,qui  vtriquefit  adverfarius.  Enimve- 
ro  Calvmus  hoccrimein  iic  neg?t ,  utprope* 
modum  fateatur.Sic  enim/cribit/ 

Calvinus.130, 
Nec  vero,fi  vereid  mihi  obijcerent,  putarcm 
ctte  ncgandi  caufam3qui  non  difliruulo  me  au- 

thore 


thorefadtumefleutinhac  vrbedeprehenfus, 
ad  caufam  dicendam  poftularetur. 

Vaticanus. 

Quafihoc  dicat :  Si  curaffem  cum  Vienna» 

€apicndum5reclc  feciflem,cumidGeneva?  fe- 

cerim,&  reclefecerim.Ergofipoterat  effice- 

re  ut  Genevae  caperetur,debuit  id  facere,  curn 

id  reclum  eflefateatur:poterat  autemfacilli- 

me  :  nihilenimfacilius  eft,quamefficerevel 

leviflimoindicio  utcapiaturin  Gallia,  qui  ali- 

quid,nedum  tamatrociadixent,nedum  fcrip- 

feritinPapam.Itaquenonjamdubito  ,  quin 

Calvinusid  fecerit  Etinfuperquod  comme- 

morat :  vcl  fcripferir  vel  fcribendum  curaverit: 

fi  negabit  Servctus,habemus  euis  manu  fcrip- 

ta  quaedam  ,  que  oftendentur,fi  voletis  :  Hec 

fcribebantur  Lugdunum  aGenevaad  Papi- 

ftas :  lam  vero  perpendacur  qualisfit  harc  con- 

f cflio  Cal vini.  Si  efFeciflem,  inquit  ut  capere- 

tur  in  Gallia  Servetus,  rec*iefeciflem,cum  Ge- 

nevarfeccrim.  A  tqui  fi  recle  fecilTet  Calvinus, 

re&e  fcciflenr  etiam  Papifta?  ,   qui  Servetum 

ccepiflent&occidiiTentjudicioCalvini.  Ergo 

PapiftisctiamficutGenevenfibus  ,  licet  ha> 

reticosoccidere.    Atquifupra  dixit  Calvinus 

hoc  non  nifi  pio magiltratui  licere :  Ergo  Pa- 

pifticus  magiflratuspius  eft,  poteftque  dere~ 

ligionis  eaufis  non  minus  judicare  quam  Ge- 

nevenfis.  Quod  fipiu$  eft,&  hoc  ei  Iicct,po- 

teftjudiciofuo,hocpio,  interficereeos,  quos 

judicatjmeticos  ,  poteftergo&Calvinum 

ipfum  &  Calvinianos  omnes  occidere  3  quo- 

niam  eos  habetprohajreticis.  Quodfidicec 

K  v  "  Calvmus 


Calvinttshoeillislicuiftein  Serveto,fed  in  alx- 
p  non  licere :  quis  admittcc  hanc  cxceptionem? 
ficenim  dicent  illi:  Nos  Servetum,non  ut  Scr- 
vctum ,  fed  utha:reticuminterficimus?atque 
hinccolligimusextua  ,Calvine,  Do&rina,li- 
cerenobisinterficereeos  ,  quosServetofi- 
miles,hoc  eft,hej:eticos  judicamus:  Aut  enim 
hoc  permitti  nobis  non  debet,  aut  illud  debec 
juditionoilropermitti  ;  Cum  enim  Magif- 
tratus  fimuSjj  udicio  noftro,  non  alieno  utimur. 
Quod  Ci  nobis  juditium  de  religione  eripis,  c- 
ripeetiampoteflatum  judicandi  de  Serveto  . 
Sinpermittis  :  Permittcetiamde  te,  quem 
eodem  Iocohabemus quo Servetum.  Quem- 
admodumenimficonfiliotuoinducli ,  homi- 
cldas  occideremus,  &  te  ipfum,  fi  homicidaoa 
|udicaremus,  occidercmus.  Vt  tantum  advcr- 
farios,non  etiamnoftros  nobis  interficere  lice- 
sre  judicemus. 

Calvinus.ijr. 
Obftrepant  Iicetvel  malevoli,  vel  malefici 
feomines ,  ego  Iibenter  fateor  ,  ac  prae  me  fero 
(<|Uiafecundum(i)urbis  Icgesaliter  cum  homi- 
ne  jure  agi  non  poterat)  (i)  ex  me  prodijfle 
accufatorem  :  Necinficiormeoconfiliodic- 
tatam  efle  (j)  formulanyjua  patefieret  aliquis 
incauiamingrcfrusL 

Vaticanus. 
(i)  Gencva?Lexeft  ,  nequemdieDomini- 
co  capiliceat,  nifiobcapitalcfacinus.Itaqu* 
cum  accufatorem  fumpfitdic  DominicoCal- 
vinus  ,  Scrvctum  capitis  accufavit,aut  contra 
tirbis  Legem  fecit  (2)  In  Lcge  Mofis  accuiato- 
resfuQt  tcftcs  ,  quidiccre  pofltmc ,  vidiaut 

adfui* 


adfui  3  prlmiquelapidem  jaciunt.  An  Calvini 
coquus  potuent  de  Serveti  erroribus  circa. 
Tnnitatem,&Fatum,&ejusgenerisobfcurif- 
fimas  quiftiones  ( in  quibus  tot  jam  feculis  fu- 
davit  Ecdcfia)judicare,  &primuslapidcm  ja- 
cere  ,aut  ut falfus  teitis  eodem  fupplicio  affici, 
ijsjudicandumrelinquo,quinorunt  hominis 
ignoramiam  .  Itcm  an  Pailori  licuerit  ex  cuh- 
na  fua  accufatorem  reicapitesdepromere,ju* 
dicent  ij  qui  Apoftolorum  mores  ingenium- 
que  norunt.  Coquus  ilie  non  cft  accufator,fed 
muta  perfona  &  accufatoris  larva ,  ut  ea  dc- 
ceptus  Magiftratus ,  pateretur  verum  accufa- 
torem  Calvinumtotam  Serveti  caufam  agere, 
id  quod  ci  nonlicuifIet,fi  lecundumurbisLc- 
gemfuifletipfemetinvinculs.  (3)   Quarpo- 
tuerit  efTe  illa  formula  non  video,  nifi  quod  ex 
evcntu  fufpicor  huiufmodi fuifle  :  Dico  hunc 
hominem  cflc hxreticum,  hanc  accufationera 
concluditdeindeCalvin9:  Hareticifuntocci- 
dendi,  ergo  dico  hunc  hominem  efleocciden- 
dum  ea  lege,ut  nifi  reumperegero,occidar  pro 
eo  legeTalionis  .  Hax  eit  accufatio  Calvini  • 
Refpondeatnunccoram  Deo,quividetom- 
nium  corda,  anipfeficfecumagi  vc!it,quo- 
modoegitcum  Serveto. 

Calvinus.132. 
C^terumquidmihitunc  fueritconfilijex 
ipfo  deinde  aclionis  progreflu  apparuit. 
Vaticanus.  • 

Imoexhoc  quodcaptuseftdieDominico, 
&  exipfoeventu,hocelt,lupplicio. 

Calvinus.133. 
Simul  enim  ac  vocatifum0  ego  &  colleg?  mei 

roini- 


ainrme  per  pos  ftetif  ,quo  min*  placide  nobi£ 
cura  de  fujp  Dogmatibus  confer re  liberum  il- 
lieflet. 

Vaticanus, 

Mifera  &  nimium  ferva  Libertas  difpueandi, 
cum,nifi  velisin  fententia  Calvini  defcendere- 
conclufionem  fadturus  fit  carnifex.Hoc  aliundc 
quam  ex  E vangelio  habet  Calvin9.  Si volebat 
difputare3non  debebataccufare(  nam  accufa- 
tioni  refpondet  no  difputatio,fcd  caufg  dictio) 
fed  poti9  adcfcnamplacideinvitare.  Necerat 
quod  metueret  fugam  Serveti ,  fi  ei  liberam  a 
vinculis  difputationem  permififFet,cum  ille  fua 
Iponte  eam  ob  caufamfortafTis  Genevam  ve- 
niflet  :  Autfifugammetuebet,neficquidem 
compedes  inijceredebuit:Nec  cnimdifputari 
debetcurainvitis. 

Calvinus.134. 

Imo  perinde  accefTimus,ac  fi  ex  vinculis  red- 
denda  eflet  doctrinaenoftr^ratio :  ac  fi  quid  o- 
fcijceret ,  teitati  fumusnos  ad rcfpondendura 
paratpseiTe,         Vaticanus, 

Valdecredulus  erit^qui  hoccredet.Ex  vitfc- 
culis  quicaufam  dicit,pcenamformidat4  Hanc 
fbrmidarequi  poiTunt  illiMiniiiri  ?  cum  Magif- 
tratusdereligionenonnifiexipforumdifcipli- 
na&fententiapronunciet? 

Calvinus.r^. 

Cum  fubindeplenisbuccisconvitiain  mec* 
v©rrieret,quorum  indices  ipfos  pudebatac  pi- 
gebat,ab  eius  infe&atione  abftinui. 
Vaticanus. 

EquideServetunonlaudo,fifuitintemperan- 
ttoris  Lingux :  tametfi  magnoperc  videndu  eft. 


quo  quid  animo  dicatur.Si  quid  dixhTetin  Cal- 
vinum  Scrvetus,  quoanimodixit  IudaeoPon- 
tifici  Paulus  :   Percutiet  te  Deusfartes  dealbate^  A3.2$+ 
noncgoid  temcre  rcprehendendum  exiftima-  /. 
rem,  cum  vcrum  effet.  Sed  fi  quid  intemperan^ 
tiusdixit  Servetus  cumhomine  intemperan- 
tiflimo  confligens,  na&us  fuit  Cal vinus  hcmi- 
nemfedignum  :  tametfieumaCalvinoreprc- 
hendi  eftindignum  :  cumipfe  Calyin*  convu* 
tijs  fic  abundet  ,  utfint  qui  dicant  ex  ejus  fcrip- 
tisconfici  poflediclionariurnconvitiorum.  Ita 
quequod  dicit  ,  fe  aServeti  infeciatione  tunc 
abftinuifle  ,  id  mihicrcditu  valde  difKcileeft, 
cum  eum  quotidianisconcionibuspalamtra- 
ducere  foleret,  &  nunc  infuper  edito  Libro,  ob 
fcaenumcanem,  &  equum  defultorium,&  quid 
non?appellans,  totoorbe  traducat -Crcdam* 
cuminipfo  conftittuab  ejus  infeclationeab- 
itinuifTe.Ille  vero  aut  non  abftinuit,  aut  voluit 
hac  fpemodefti^conviciandi  poftea  licenuam 
apudMagiftratum,necnon  apud  omnes  natio- 
nes  emereri.  Alioquin  fi  vera  fuiflet  modeftia, 
nunquameum,nectuncabfentcm,profuggcC 
tu,nec  nunc  mortuum  totoorbe  profcinderct» 
Calvinus.i2>. 
Addequod  nulium  inftabat  graviorispcenej 
periculum,fi  quo  modo  fuiflet  fanabilis. 

Vaticanus, 
Qui  morbis  corporis  in  carcere  Iaborat,  emitti 
folentaliquandojUtfanaripoftint.Calvin^  in- 
fanabiIemputatServetum,quififanusfuit,po* 
tuittanta  inquietatefgcreflfici:  finjam^ger, 
potuit  reddi  mfanabilis  ,  nifi  fortc  corporis 
morbos  magis  gravant  vincula,  quam  mentis, 

Calvinus 


Calvinus^     137. 
Atqui  tantum  abfuit a  quatrenda  moderati- 
one  ut  jaclantia? &  ferocia?  plenus,fanaomnia 
&  utilia  confilia  petulanter  refpucrit. 
Vaticanns, 
Tum  vero  fanus  fuiflet ,  fi  Calvini  confilia 
Servetus  fana  fore  credidiflet,  Si  fic  in  vincu- 
Jis  teneretur  in  Hifpania  Calvinus,  experiretur 
quam  fana  finthoftiumconfilia. 
Calvinus.i;8* 
Porro  quam  abfurda?  execrand$que  blafyhe- 
mi^  iili  intctloquendum  cxciderint,alibi  forte 
©portunius  dicetur :  Hoctantum  in  prefentia 
teftacum  voIo,m  e  non  ita  capitaliter  fuiffe  ia- 
feM,quin  Iicitum  fuerit  vcl  fola  modeftia(nifi 
mente  pnvatus  forcm)  vitam  redimere, 
Vaticanus. 
Ergo  non  propter  hsrefes,  fed  propter  im- 
modeitiamoccifuscft.  Nondcbent  ergo  hse- 
retici necari,nifi  fintimmodeiti.  Curhancre- 
guIamnonpriustradiditCalvinuSjCumdeh^- 
reticis  occidcndis  difputaret?  D^indefimo- 
dcftia  hereticis  vitam  fcrvare  poteft,cur  non  & 
homicidis?Cum  ha?reticum  efle  gravius  fit  Ge- 
pcv^quam  homicidiam,ut  ex  fupplicij  ^ravi- 
tate  perfpicitur  Enirnverononobfcure,hquis 
©culos  habeat,o(tendic  Calvinus,Servetu  odio 
cecidifle  Calvini. 

Calvinus.  139. 
Scd  nefcio  quid  djcam.nifi  fatali  vxfania  fu* 
jffe  correptum ,  ut  fe  pracipitem  jaccrcc . 
Vaticanus. 
Calvinianiquidamcum  Calvini  faftumde- 
fendcre  non  poifcnt  eo  poftrcmo  confugerunt , 

ot 


ut  dicerent.Serveto  fuilTe  Fatale  comburi  Ge- 
nev^.  Hac  rationelicet  excufare  quecunque  fi- 
tint?Sic  erat  in  fatis.Quod  11  quem  occidimus, 
fic  erat  in  fatis .  Et  tamcn  fati  nomen  Calvinus  * 
ipfein  fuis  Inftit.Cap.14.fecl:: 40. non  recipit, 
cum  tamen  rem  ipfam  fic  teneat  ,  ut  fortuna? 
nomen  planereijciat . 

Calvinus,    140. 

Excipiet  forte  quifpiam,cur  ultra  Pauli  man-     T 
datumprogreflusfim  ,qui  defperatosquoque  2'   im9 ' 
hercticos  Timotheo,folum  vitandos  efiefcri-  „*/' 
bit.  Atquimihiin  promptueftexcufatio,rai-    '  s~ 
hifatis  fuiflehominenijCui*  deplorata  impie-  i0' 
tas  mihi  nota  erat,vitare,et  alios  monere  vt  i- 
dem  facerent.Sed  illa  cavendi  prudentia  neque 
rne5neque  alium  quemlibet  fuiflfe  impeditum, 
quo  minusquifquepiorum  Magiflratuum,H«T 
reticum  coercendum  pro  oblatafibifacultatc 
curarct. 

Vaticanus. 

Sic  fe  excufant  Sorbone  Magiftri:Ha?retictim 
aceufant  &  damnant ,  &  eundem  Magiiiratus 
fervare  jubent  fi  po(fent,fed in  medio  armato- 
rum  fatellitum  ,exquorum  manibus  vixeti- 
am  volucris  poffet  evoIare.Sicfecit  Calvinus  : 
hominem  accufavitrhaereticum  &  impium,de- 
pIoratum,&  quovis  Latrone  fceleftiorem  pro- 
cunciavit,  &totoorbe  ficinfamavit,vtftijgi- 
umaliquodmonflrum  efle  eum  putarent  ho- 
mines.Hocubi  fecit,&  Magiflratui  fuo  fumma 
diligentia  &  laboreperfuafit ,  non  pofleiHum 
dimitti  ,  quin  defcifleretMagiftratusab  offi- 
cij  fuifidi  (ficenim  fupradixit  )  hominem 
tanquam  hereticum  devitat    :  Decjusipfins 

morte 


morte  nullum  verbum  facit  Migiftratui.  Affer 

aquam  Calvino,ut  lavet  manus  fuas:lnnocen$ 

eftab  eiusfanguincNobis  non  licetinterfice- 

#  requenquam.  Sedfihuncdimittis,  non  es  a- 

M<tt.27*  micus  Caefaris.  O  Calvine,Calvine,putas  De« 

ri,*      »  um  non»incm  efe  fimilem,ut  iftis  Sorbonicis 

lohan.ix  fophifmatisdecipife  patiatur  ?  Ipfi  tui  Difci- 

3*C$**J>  puIi,quitealioquumtanrifaciunt ,  uttecum 

**'         cafuram  putent  ecclefiam,te  hacin  parte  de- 

fendere  non  poffunt»  Tantum  hoc  dicunt,  non 

fine  graviflimis  caufis  (  fed  qu$  lateant )  feciffe 

_  .  te,uc  hominem  illum occideres :  Quod  perin- 

tohdn.iS  de  eft  ac  fi  dicant .  si  non  fuiffet  SertlJS  maje_ 

s°9  faclor,non  tradidiffet  eum  Calvinus  Magiftra- 
tui.O  quamtum  abeft  hic  homo  ab  Hehza?i  in- 
genio,de  quo  fupralocuti  fumus  :  AutDavi- 
dis  ,  qui  cum  eftct  ipfe  Rex  vnttus  Divinitus, 
Saulum  tyrannum,ipfiufque  &regnum  injuftas 
tenentum  ,  &vit£armata  manuinfidiantem, 
tantum  abruit  ut  occideretcum  pofTet ,  ut  ne 
occidi  quidem  paffus  fuerit :  Aut  ChrilH ,  qui 
adulreramex  raanu  Magiftratus  tam  rairabili 
aftutialiberavit. 

Calvinus.    141. 
Idem  ApoftoIus,qui  tantum  a  congreffu  Hc- 

xXtm.i.  reticiThimotheumprohibet,feHijmenaeum  & 
Alexandrum  Sathanae  cradidiffe  palam  afferiti 
Vtdifcerent  nonblafphemare  \  Si  tuncPauIo 
admanumfuiffecpiusMagiftratus ,  &ftrenu- 
us  gloriae  Chrifti  vindex,  ego  quidem  non  du- 
bito,quinillos  puniendos  libenter  daturus 
fuerit  ,  quos  permifla  fibi  divinitus  caftigatio- 
«e  in  ordinem  cogebat. 
Vaticanus. 

ttos 


(i)  Hoc  eft,ut  pudore  &infamia  moti,adfa- 
nitatem  redirent:Quemadmodum  faclum  eil 
in  Corinthio  ilio  ,  quem  Paulus  excommuni-  j.CVr.j> 
cavit  ad  poenam  corporis  ,  ut  fecorrigeret  & 
iterum  ln  Chriftianorm  commrnioneaccipe- 
retur ,  id  quod  faclUtn  eft .  Paulus  vero  ,  tan- 
tum  abeftvt  tllum  Magiftratui  fumendum  li- 
benter  daturus  fuerit ,  vt  fic  de  ///*  poftea  fcri- 
batCorinthijs  ;  Satiseftillieacaftigatioplu-  t.Cor.i* 
rium,utcontrapotius  ei  condonetis,  ac  cumV. 
coconfolemini  ,  neforte  immodico  m^rore 
conficiatur,  Quamobrem  hortorvos,utcha- 
ritatemineum  exerceatis.'"En  metuit  illene 
ob  excommunica.tionis  infamiam  m^  rore  con- 
ficiatur  quantoid  magis  ractuiiTct  acarnifice  , 
ne  quid  interim  dicam ,  quam  iniquum  fuiffec 
eundem  bispunirij  videlicet  a  Paulo  &  Magi- 
ftratu,  Cur  nonidem  metuitCalvinus  in  Ser- 
veto,  qui  fupplex  Magiftratum  fruftra  petijt  , 
vt  gladio  perire  Iiceret,neimmodico  ignis  cru- 
ciatu  ad  defperationem  adigeretur  ?  Vbi  tum 
fuit  Caivinianorum  charitas?  Cur  non  tradi- 
dit  Calvinusillum  Sarhanae  ,  utdifcerernon 
blafphemare  l  Tradiditcarnifici :  eiSatan  fu- 
itcarnifex  :  Quomodo  difcet  nuncServetus 
non  blafphemare  ,  fed  Deum  laudare  ?  Cum 
fcriptumfit  :  Nonmortut lau  dabuntte  Domine  :  pfa/  >•. 
Aut  quomodo  tum  didiciflet  Hijmm^us  & 
Alexandsrnonblafphemare  jfiaccufantcPau- 
lovenifTentinmanuscarnirlcis?  SoletneCar- 
nifex  dedocere blafphemias  ?  Ego  vero  adeo 
a  Calviho  difcrepo,  utnon  dubitem  ,  quin 
Paulus  Magiftratum  oraturus  fuerit  ,  vt  illjs 
veniam  darct,quopoflent  difcerc  non  blafphe  ' 
L  mar* 


mire  :  NamhocPauliclcmentic^  conveniens 
cft^&fecittalealiquidin  Philemone  ,  qu«m 
pro  Ouefimo  fervo  ,  anteanequam  ,tamoffi- 
Vhd.  jS.  ^0^  orat  •  Si  4ll*d te  ^c  >  inquit ,  aut  tibi 
debct  ,  id  mihiimputato .  Ego  Paulusfcrip- 
fimeamanuj  Egodiflblvam.  Haectampro- 
cul  abfuntamenteCalvini  ,  quamcceluma 
terra.  PutatCalvinusPaulum  fuifle  Calvi- 
nianum  :  &quia  non  poteftdiccreillumta. 
le  aliquid  fecifie  (  repugnat  cnim  ejus  tota 
Do&rina  ,  totaque  in  Chrifto  vita )  dicit  fac- 
turum  fuifie.  Itaquefi  fuillet  Paulus,  qualis 
fuerat,  antequarrffaclus  eft  ,  Pauluscertefe- 
ciftet  ,  &  talem  nunc  nobis  tacit  illum  Calvi- 
nus  ,  mavultqueSaulumquamPaulum.  E- 
nimvero  fifa&urusfuifletPaulushocin  h^re- 
ticis  ,  curnonfecitinmaleficis*  Habebat 
ad  manum  Magiftratum  ad  puniendum  homi- 
cidas  ,  adulteros  ,  falfosteftes,  &c.  Inqui. 
buspuniendisMagiftraHim  miniftrum  eftc  Dei 
jpfeteftatuscftinfuisEpiftolis  :  Cur  nullum 
vnquar»  facinorofum  accufavit ,  cum  poflet  ? 
Aut  cur  harreticos  folum  debgeret  ad  accufan- 
dum,cum  huiufmodiineptam  vniusrei,prarter- 
miflisalijs,eleclionem  reprehendcbat  ln  Papif- 
'  tis  ipfe  Calvinus  in  primis  Inftit :  pag.  589  his 
verbis:  Mandaturfcilicet  inLege  de  ma&an- 
dovitulo  ,decjusadolendaadipc,  de  arieti- 
busfecandis  &  comburendis  &  innumerealif 
obfervationcs  ,  quibusprcTermiflis,mirorcuf 
vna  unc*TfooIeiilIispIaceat.  Et  egoreclius  mi- 
ror  cur  tam  multis  facinorofis  pretermiflis^ 
quosLcxoccidijubet ,  Calvinovnorum  har- 
reticoruraaccufatioplaccat  9  dequibusnul- 

lain 


fa  iri  uninerfa  tepe  fyllabainveniripoteft. 
Calvinus.142. 
Neque  enim  quod  mihi&omnibus  vcrbi 
miniitns  prefcriptum  cil  ,  judicesconftnngit 
ac  ligac  ,  ne  mnuus  fibi  divinitus  injundtum 
exerceant  :  Acne  mihi  quidem  obftat  (1) 
vteorum  prarfidio  fideique  Dei  vericatem  ,  tf- 
bi  ica  opUs  eft  ,  commen^em. 

Vaticarius. 
(1)  Hocert  ,  quominus  Harreticos  accufemi 
acdicam  :  Fides  eit  in  veftro  prxfidio .  Si 
huncdimirrisridem  &  officium  Veftrum  defe- 
retis.  Hoc  idem  eit ,  quod  mododixeratPau- 
liim fuiiTe  faiturUn •  Quod  ,  quid aliud  eft, 
qaamdicere  :  Crucifigecu  Pilate  :  Nobis 
nonlicetinterficerequenquam  :  Sedaccufa- 
re  licec  ,  &  Magillracui  minari  ,  nififucrit  ob- 
fccutus  .  Ethic  quidemfibiconcradicit  Cal- 
vinus  ;  Supra  enimfcripfitfenullumdepOenat 
Serveti,exquo  conjuclus  fuefat,  verbum 
feciiTe.  Et  tamen  hic  fcribit  hoc  effe  officij 
Miniftri  ,  &  Paulumfa&urumfuifle.  Atqui 
li  Paulusfacere  dcbuit  ,  debuit&  Calvinus: 
&  fi  fecit  Cal vinus  ,  mentitus  eit  cucn  nega- 
vit  :  Sinoufccit  ,  deliquitinofficiunifuum; 
Ca?tera  quf  de  Serveio  fcripfit  Caivinus  ,  & 
tres  illas  queltiones  omitco  ,  non  quianon 
multa  ibi  reprehendenda  fint.  Sed  quiaCal* 
vini  errores  omnes  refcllerc eifet  inhnitum; 
Deinde  qiua  moftuus  eft  Servctus  ,  quofit, 
vt  fiquidineumforteCalvinrismentitus  efr, 
ejnsfidesficpenesCalvinum  :  cui  quamura 
crgdi  debeat  atque  oportebat  oftcndunc  ca, 
J.  i)  ^»» 


quae fuprapofuimus .  Facile  eftde  mortuo  ma* 
jedicere:  Sed  refurgetaliquandoServcfjficut 
&nos  :  necita  extin&aett  ciusanimaa  Cal- 
vino,utnonpoflitCalvinum  (fimodo  falfum 
dixitde  eo  tellimonium)  rcfellere  coramDeo, 
qui  longe  aliter  j udicabit  quam  Ca! vi nus.  Ve- 
niamus  ad  mortem  Serveti,quam  Calvinus  ita 
defcribit,utfimui  clementiamfuamdepiugat: 
Sicenimloquitur, 

Calvinus.  145, 
Cartcrum  ne  male  feriati  nebulones,  vecor- 
dis  hominis  pernicacia ,  quafi  martyrioglori- 
entur.in  cius  morteapparuitbeluina  itupidi- 
tas,undejudiciumf  cereliceict3nihilunquain 
ferio  inReligionc  ipfum  cgiflc, 

Vatfcanus. 
Hic  exciitfc  mcdeftia  Calvini. 
Calvinns,  144. 
Exquomorseidenurciataeit,nuncattonito 
fjmilis  herere,nunc  alta  iufpiria  edere,nunc  in- 
ihr  Li)  mphatici  ejulare. 

Vaticanus. 
1  EtficredoomniaharcinvidiofecVmala  Rdc 
aCalvinodicij&accufaroriemagisquamvere 
narrari,  tamen  etiamfi  vcra  efient,  nulla  hic  vi- 
deo  beIuinamliupiditatem4.EameniminmiIi- 
tibus  &  in  humanishominib^inteiligimus^qui 
metu  mortis  non  magismoventer  qua  belue. 
Athominemmoveri^humanum  eft,nonbelui- 
num.Edidit,&E*echias  alta  fufpiria ,  cum  ei 
nunciataeiTetmorslonge  mitiorquam  Serve- 
to:  Ec  colurabac  fivc  gruisritu  querulos  cV  mi- 

icra- 


ferabiles  clamores  emifit,    Iobus  ipfe,qui  pa- 
tientizrfpecimen  proponi  folet,henc  attonito  loh.2.i$ 
fimilis  totos  leptcm  dies,cum  tamen  amici  ei 
non  tamtriltenunciumarTerrent^q  laminimi- 
ci  Serveto  *    Ipfe  deniquc  Ch  nltus  fanguinem 
prajangorefudavit^&ammam  triftem  habuir  /^.  22. 
ufquead  mortemjacinipfopatibulo^quafide-  ^ 
fertus,miferabiliter  exclamavit :  MiDeus,mi  Mat%2?. 
Deus  ,  cur  medeicliquilli  ?  PofTetha?c  om-  ^ _ 
nia  Calvinuseademartevitupe-are,  &  obli- 
que ,  &  finiltre ,  utfufpicaces  folent ,  torquc- 
re  ,  quod  tam  fieri  non  debere  fcripfit  in  pri- 
mis  Infht.  Vt  fupra  oftendimus,  Eft  omnino  ea 
fophiftarumnatura,  ut  omnia  pervertere  fci- 
ant,eademquemodo  vituperare,modolauda- 
re.    Sicommovetur  mortcServetus  ,  dicunt 
clTc  belumi  ftuporis  :   Si  moriturconftanter 
Anabaptiite  ( ficut  aiunt  eorum  hominum  in- 
creJibilemelfcinperferendis  fupplicijs  con- 
ftantiam  )  dicunteiTeperanaciam,  virtutem-  AMt.ji, 
queDiaboli  :  Inquofanefuntludseorumdif-  tg. 
cipuli  ,  quibusnec  Iohannisautteritas  ,  nec 
Chrilti  comitas  fatis  faciebat .    Rurfum  fi  qu  is 
ex  ipforum  difcipulis  conftanter  occubuit,tol- 
luntlaudibusin  coelum  :  fincommotus  eft  , 
noncarentexcufationibus,  idquod  equidem 
non  repr$hendo  ,  eit  cnim  charitatis  hex  in 
bonam  parteminterprartari. 

Sed  quod  nonidem  in  alijs  quoquefaciunr, 
idegoprobarcnonpofTum  .  Speclandusom- 
ninoefianimus,  noncorporis  facies  aut  gefc 
tus.  Poteft  enim  ficri  ut&  pius  aliquis  in 
mortc  eiulet,&  impius  cantet  :  Et  contra  ut 
&pmscantec&  impins  eiulec  :  Itaque  non 
L  iij  funt 


fmit  hec  amini  eerta Indieia  .  Servetumqui- 
demcommotumfuiflenihilmiror  :  IpfeCaU 
vinus ,  qni  nunc  mortuo  tam  petulamer  inful- 
tat,fi  clTctin  eo  ftatu,  ncfcio  quid  faccret,cum 
fepe  foleac  ,  fiquis  in  eum  Liberius  l^cutu* 
erf,  cadcre  ftatim  in  morbum fuum  ,  qucm  he- 
xnicraniamappellant;Tanta  eft  iracundia?im- 
patienria.  Fercfitutquoquifque  magisfero- 
cit,  dumabeft  apoena  ,idem  magis  frangatur 
dum  ea  adeft.  CFeditemihiLeclor,  aliud 
cftdeignefub  umbr*  Loqui ,  aliud  viderefe 
a  carnifice  fulphure  afpergi  ,  &  faciei  inor- 
bemadmoperi  .  O  Calvinc,  Calvine,  vi- 
de  ne  tecum  in  hac  (  id  quodefiet  melius)  vei 
infuturavita,t,alioneagaiur. 

Cajvinus.  14J. 

Quod  poftremo  tandem  fic  invaluit ,  ut  tan- 
tumHifpanicomorereboaret  :  Mjlericordia, 
Mifericordia. 

Vaticanus. 

Neillijuftacaufa  erat,  curDciMifericor- 
diamimploraret  ,  cum  efietinmanibushomi- 
num  adeo  immifericordium,  vt  ab  eisdecolla- 
tionem  precibus  impetrare  non  potuerit,quam 
impetrarepotujfleun  media  Canibalumbar- 
birie. 

Calvinus. 

Vbi  ad  Iocum  fupplicij  ventum  cft  ,  hortatu 
•ptimifatris,fymmyfteauenoitri  Farclli  tan- 
dcm  acgreextorta  ei  vox  tuit ,  vt  populuscorn- 
muiiesfccum  prcces  concipcret  .  Porroqua 
id  confciehtia  fibj  facere permiferit  non  video. 
Scripferat  enim  manu  fua  ,  fidem  hic  Diabo- 
&amrcgnare  :  Nrillamnobis  efife  Ecclafiam 

nullmrt 


nullum  dcum,  qufa  infantes  baptifando  Chrif- 
tum  abnegarcmus  .  Quomodo  igiturfein- 
precibus  lbcium  populoadjuncxit ,  cujusfu- 
gienda  eratcommunio  ?  An  non  profanatio 
ett  facrae  vnitates,communern  Deum  &  fi  idera 
cucnimpio  8c  profano  coetu  profiteri  ? 
Vaticanus. 

EtTigurinosLutherus  vocavitanimarum  la- 
wones  :  SedidfedeMagiflris  dicereteftatus 
eft.  ProplebequidemDominusoravit.   Po- 
tuit  &  Servetus  illa  fcripfifle  de  Magiftris  ,  & 
tamen  de  plcbe  non  tta  fentire  :  Auc  certe  non 
dc omnib us .  Qui  putat  populum dccipi ,  non 
continuovniverfum  populum  abominatur. 
Chriitus  ipfecV  Apolloli  m  templo  orare,  & 
ficris intereflfe  non  dubitaverunt  :  &tamen 
teltatus  eft  Chnftusludxos  ex  eo  templo  feciffc 
fpeluncam latronum.Quomodo  ergo  fe  in  pre- 
cibusfocium  Latronibus  adjungit?IpfeCalvi-  Vic.ip. 
iiusEcclcfiamhabct  inquaplurimifunthijpo- 
crite  & impij,utfupra  cxejus Scripturis  olten- 
dimus  :  Quaigutur,  confcientia fibi permit- 
tit  orare  communem  Dcum  cum  hijpocncis  & 
Impijs  ? 

CaIvinus.T47. 

Ac  pro  co  quidem  ut  fupplicarctur  ,  horta- 
tus  eft  Farellus :    Scd  nominatim  ut  Dominus 
perditi  alias  hominis  mifertus  ,  ab  execrandis 
e.uai  crroribus  ad  fanam  mentem  reduceret, 
Vaticanus. 

Ergo  propter  errores  accufatus  eft  Seryetus: 

atquetamenLexneminemproptcr  errorcs  in- 

terficit,etiam fi  quis  patrem  fuum  per  errorem 

interiecuTct :     ferrarunt  dc  gravius  quam  Ser. 

L  iuj  vctas 


vetusludan,qui  Chriftu  crucefixerunt:  Quod 
fi  propter  homicidium  erant  mortedigni  a  at 
propter  errorecerte  non  erant.Erravit  &  Tho-r 
masgraviflime,  qui  nequefacrisfcripturis,  ne- 
queChrifti  predicatione,neque  communitot 
Apoftolorum  6c  Dif  cipuiorum  teftimonio  ad- 
duci-  potuit,  vtcrederet  revixuTe  Chnftum  : 
Et  poterat  tantus  error  a  Calvino  blafpkemia 
vocari:An  ideoerat  occidcndff>CrediditSer- 
vetusrevixiflcChriftum.&tamennon  vidit, 
curfi  inalijs  errabat,nonfervatuseft?Vteffet 
Locus  ad  refipifcendum  >  SiThomas  tum  oc- 
Cifus fuilTet ,  nonne  e jus  faluti  fuiflfet  preclufa 
via?Cur  Domino  tempus  auxilij  prf  fcribimus? 
Vtfi  hunc  hominemaberroribus  anteaccen- 
fas  flammas  non  revocaverit,  fit  ei  hodie  r)a- 
grandum  ?  Q^id  f\  cras,  cum  venturuseft  Do- 
miaus  ?  O  fi  occideret  Deus  omnes  errantes, 
quis  evaderet  ?  Sed  dicent ,  crrores  illos  eiTe 
blarphcmiam.  Ita^ue  Mufcu  Ius  in  Epitaphfo, 
<juod  de  Serveto  fcnpfifle  dicitur,ficLoqurturs 

Seryetus  ex  Hifpanid, 
Qut  tam  dtu  non  debuit 
Interfideles  Vty/ere, 
Hte  tt  tpltcem  not  befltdm9 
&  SHthAntfaittttpnatd) 
lllufiones  Djtmonum^ 
fjabere  dtctt  pro  D  eoy  * 

%t  prcpter  hanc  hlafphemidm.i 
tinguamque  detcftabtlem, 
Non  proptcr  crrores  grdlt>es3 
^uibuffcdtebat  plurimU, 
Tlammts  Gensytextittfltts  efi. 

Vides 


Vides  quid  vocct  blafphemiam,Non  quod 
dixerit  Servctus  Deum  effe  triplicem  beftiam, 
autDjmonem^quemadmodumplebifalfiflimc 
perfuafum  eft )  fedquod  dixerit  cos  ignorare, 
quid  fit  Deus,&  pro  vero  Deocolcre  non  ve- 
rum4Hocautemdebetnonblafphcmia,fedcr- 
rorappellari  .  Sedquemadmodumaffencato- 
resinirio  vitiaeorum,quibus  adulancur,  exce- 
nnanc,  eum  qui  iracundus  eft ,  feverum  appel- 
lantes  &  qui  avarus  frugi,&  qui  prodig*  Libe- 
ralem  .  Ita  Calumniatores eadcm  exaggeranr,  J 
errorem  appellantes  blafphemiam ,  &  aiiorum 
verba  finiftre  &  in  malam  partcm  interprecan- 
tes  .  Si  dixiffec  Servetus  ,  Deum  effe  Djemo- 
nem  ,  cffet  vera  blafphemia  ,  &  ego  eumpunt-  » 
dum  effegaudercm.  Sed  fi  dixic  eos  nefcire  quid  »* 
fit  Detis  ,  &  ideoiaifum  Dcum  colere  ,  non 
contra  Deum  locutus  eft,  fed coutra homines. 
Alioquin  poffenc  hoc  pacto  Iud$i  Cbriftam  ac- 
cufare,cu  dixiffec  eos  ex  domo  Dd  fcciffe  fpe- 
luncam  Lacronum.Itemcumdixiffeteosefle  a 
patre  diabolo,&  tamen  confeffus  f  uiffec  cffe  fi- 
Uos  Abrahami3pocuiffcnc  dkcreab  eo  Abraha- 
mumappellacum  cfle  Diabolum  :  Quod  idem 
dicode  Dco,quoniam  ipfifc  Dej  tilos  aifcre- 
bant .  Huiimodi  calumnijs  oppreffum  fuiffc 
Servetum  video.  Perfuafum  eft  populo,illum 
appellaffe  Trinitatem  Cerbcrum ,  id  quodfal- 
fum  eft:  Credidit  enim  in  Patrem,&  in  Fihum 
&  in  Spiritum  fan&um,  que  Trinitas  eit:  Sed 
hxc  alitcr  inter  pretatus  eit  quam  ipfi  :  Hanc 
interpretationem  llliin  vulgus  invidiofe  ex- 
aguarunc,  utputcnt  homincs^Scrvetumali- 
t  v  quem 


inlibera  Civitate,  nifi  aliquis  effet  accufatof  f 
qui  una cum  reofefe  offenet ad  vincula  &c. 
Calvinusfamulum  fuum  fubmifit,  quifeaccu- 
fatoremdaret  Isfamulusfuit  aliquando  co- 
quus,nobi!is  cuiufdam  nomineFaIefij,quem 
FalefiumCalvinusaliquandotantifecitobre- 
ligionem,  ut  eum  in  quadam  Epiftola  fummo- 
pere  laudaverit.  Sed  poftea  cumfavere  vide- 
oatur  Falefius  cuidam  medico  nomine  Hye- 
ronimo(qui  in  vinculistenebaturproptercau- 
fam  predeftinationis,quoniamdere  diflcnfiflet) 
in  publicacongregationea  Calvino  judicatus 
cfl  hiereticus.  Ab  eodem  Calvino  mittitur ibi 
iamulus,qui  fefe  accufatorem  dedit :  &  Serve* 
tus  e  c*oncionevocatus,&  nomen  fuum  con- 
feflus,con;ecl9  eftin  carcerem3nec  non  ipfefa- 
mulus  Calvini,qui  paulo  poft  datisfide  juffo- 
ribus liberatuseft.  Servetus in vinculis  fic ha- 
bituseft,  uteumconvenirenemo  (nifi  magna 
authoritate  preditus)  poflet,nifi  qui  Calvini  a- 
micus  eflet.  Capto  Serveto  miflus eil  nuncius 
a  MagiitratuViennam,qui  referret  fententiam 
ab  ipfis  ViennenfibuscontraServetum  latam, 
cui  nuncio  Viennenfes  eam  dederunt,  &  illud 
adjecerunt ,  Servetum,  judicio  fummi  Ga?ne- 
vcnfiumconcionatoris  venifle  inmanusVien- 
nenfium.  Kelata  hec  Sententia  miflus  eft nun- 
cius  ad  HelveticasEcclefiaSjBarnam/Tigurum, 
Schaffhuyfiam,&BafiIeam,unacumlibroSer- 
veti,  &accufationeconcionatorum ,  &litcris 
Magiftratus  Gxnevenfis  ad  miniftros  illafum 
ecciefiarum,autadMagiftratus  ad  corrogan- 
das  earum  f  uper  Serveto  Sententias. 
Interea  miflliseftad  Francofordiafflquidam 

Tho- 


Yhomas,  famulus  Roberti  Stephani  qui  libros 
Serveti,  quiillicad  nundinas  prolati  fuerunc 
combuflitnediftraherentur.Nuncius  illea  co- 
cionatoribusillarumEcclefiarum  retulic  lite- 
ras,inquibusdamnabaturServetus,tanquam 
H*reticus.Itaqueftatimconvocatus  eft  Magif- 
trat*  Genevenfis  fuper  Serveri  negotio.  Ame- 
deus  Porrius  militie  Dux,  &  idem  primus  tunj 
Confulvrbis,cum  videretanjmos  Senatorum 
inclinatos  in  necem  hominis,  noluit  adefle  in 
judicio  ,  negavitqucfc  participem  fore  eius 
fanguinis.  Idem  feceruntquieam  alij,  reliqui 
alij  aliterdamnarunt,nonnulliadexilium,  alij 
ad  perpetuos  carceres,  pars  maior  ad  ignes  nifi 
recantarevellet. 

Cellarum  etiameiusvrbk  fummum  Pro- 
feflbrem  Theologiar,  affirmant  nuncquam  nec 
In  Serveti ,  nec  in  vllius  Haeretici  mortem  con- 
fenfifle  ;  Idemque  putantdequibusdameius 
vrbis  Miniftrisinferioribus,  qui  ad  dicendarti 
deServeto  Sententiam,  propterea  non  fuerunc 
vocati .  Ita  duclus  eft  3d  tribunal ,  &ibi  darfi- 
natusutcomburcretur,&  in  cincres  redigere*. 
tur.HancSententiam  vbi  audivit,poftulat  fup- 
plexa  Magiftratuut  liceret  perhVgladio,ne'fe 
ad  dcfperationem  magnitudine  cuiciatus  adi- 
gerent,  atqueitaanimamfuamperderet:  fefl 
<juid  peccaverit  peccafle  icnorantia,animo  qui* 
dem  &  voluntate  ita  conftitutam  fuifle,ut  pro- 
movere  gloriam  Dei  voluerit,  quas  eius  preces 
Farellus  Magiftratui  apertius  expofuit.  Sed  Ma- 
giftrat*a  Servetoexoratus  non  cft,  ita  duclus  eft 
Servetus  fubindeclamans.  o  De$tsfiry>aanimam 
meam:  O  lefufli  Dei  &terni  mtferere  mc$,  Vt  ven- 
M  iij  tum 


tumeftadfupplicij  locum  procubuit  fupplica- 

bundus ,  jacuitque  aliquandiu  pronus  ,Farello 

populumitaalloquente:  Videtisquantas  vires 

riabeat  Sathan,cum  aliquem  poflidet,hic  homo 

eft  dodtus  imprimis,&fortafie  fe  redtefacere  pu- 

tavit,fed  nunc  poflidetur  a  DiaboIo,quod  idern 

vobis  accidere  poflet.  Interca  vbi  furrexit  Scr- 

vetusteum  hortabatur  Farell'  vt  diccret  aliquid. 

Ille  gemens&  fufpirans  clamabat :  ODe&}  o 

Deu*\  cum  Farellusan  nihilaliudhaberetquod 

diceret,reipondit,quidaliudpoflum  loqui  qua 

4eDeo  t  Farello  monente,  utfi  vxorem,autlibe- 

fos  haberet,&  teflamentucondere  vellct/adefle 

tum  notarium  publicum,Ule  nihil  refpondit3Ita 

dudlus  eft  ad  ftruem  lignorum,  erant  autem  faf- 

ciculiquernivirides,adhucfrondofi ,  admixtis 

Iignis  taleis.    ImpofituseftStrvetustruncoad 

tcrram  pofito  ,  pedibus  ad  terram  pertingenti- 

bus.  Capitiimpofitaeftvelftramineavel  fron- 

dea,&  eafulphureconfperfa:  Corpuspaloalli- 

gatum  ferrea  catena,collum  autemfune  craflo 

quatriplici  aut  quintriplici  laxo,liber  femori 

alligatus:  Ipfe  carnificem  oravit  nefediutor- 

queret.  Interea  carnifcx  ignem  in  ejus  confpec- 

tum,  &deindein  orbemadmovit,  homo  vifo 

igneitahorrendumexclamavit ,  vtvniveifum 

populum  perterrefecerit.  Cum  diu  lan^ueret, 

iueruntex  populo  qui  fafciculos  confertim  con- 

jecerunt,  ipfahorrenda  voceclamans:  Jefufh 

t>ei  Aterni  mtferere  mei\  poft  dimidia?  circiter 

horar  cruciatum  expiravit.  Sunt  qui  affirmant 
Calvinumcum  vidUletad  fupplicium  duciSer- 
vetumfubrififlc  ,  vultufubnnu  veftis  leviter 
deje&o.  H*cresnaultospios  turbavit ,  atque 

fcan- 


fcandalum  fcandolorum  peperit,<juod  vix  nun- 

quam  obliterare  videretur  ,  multaenimineo 

taclo  pij  reprehenduntcrimina. 

Primumquod  interfedfeft  Genev$  homo  prop- 

terreligionem,negant  enimquenquam  propter 

religionem  debere  interfici:  oc  cum  citatur  ve- 

tus  Teftamentum  de  interficicndis  falfis  Pro- 

phetis,citantnovumdenonextirpandiszizanys 

ante  mefTem.  Quod  fi  Helvcticas  Ecclefias  con- 

fenfifle  in  mortem  Scrveti  dicit;  Rcfpondcnt  eas 

non  potuiffe  effe  judices  cum  cfTent  rea».     Nam 

eas,vna  cum  Gcncvenfi  reprehcndebat  Servet*. 

Deindemirantur  Calvinumcum  eisEcclcfijs  in 

alterius  mortem  confpirafTe,quarum  docrrjnam 

aliasdamnavit.NaminLibellogallicodecoena 

damnat  aperte  Zwinglium  ,  Oecolampadium, 

vnacum  Luthero  eofqueerrafTedicit.Quod  fi  in 

Coena  errarunt,poiTunt  &  in  perfecutione  erra- 

re.AIterumeitquodCalvinioperainterfccfelr, 

nam  hic  vt  inimicu  fuum  poiTet  op primere,  fub- 

ornavit  accufatorem  ex  culinafua  ,  hominem 

Serveti ,  &  Servetanarum  quxitionum  ignarifii- 

mum,hoc  vero  tam  Ionge*  a  Chnfti  natura  abefTe 

ajunt,quam  abeft  a  cceIotclIus,venit  enim  Chri- 

itus  non  vtperderet,fed  vt  fervaret.  Tertiumeft 

ouod  tam  crudelitcr  interfcclus  fit  ,  cum  tamen 

fupplex  gladium  petierit,  Hee  crudelitas  inaudi- 

ta  fufpicionem  gignere  pofTet,quafi  Genevcnfcs 

velintingratiaredirecum  Papa,  &  fa&o  olren- 

derc,fe  ab  ipfo  nonabhorrcre,qu3mvis  vcrbisin 

eum  debachentur.Quartum  quod  ad  intcrficicn- 

dum  cumconfpiraruntEvangelici,cum  Papiftis, 

vndcfuitqui  putant  fic  inter  eos  coire  amiciti- 

am,  quomodointerPilatum ,  cV  Hcrodcmcoijt, 

M*ihj  in 


in  Chrifli  fupplicio.  Qiiintumcfl  quodSetve* 
ti  Libricremati  fint,id  quod(ficut  &  ca?tera)vk 

dentur  a  Papa  didicifle*  *Et  quidem  fi  vera  eft 
doc"trinaCaIvini,de  Predeflinatione,  &  Elec- 
tione,nonfuitquod  roetueruntnequamfedu- 
ceret  Seryetus,  fi  itlem  elecli,  feduci  non  pof- 
funt.  Atfipeccatafiunt  necefiaria,&cogente 
Deo,  non  poterat  Servetus  nonfacerc,  quod  fe- 
cir,nec  poterant  Calviniani  non  decipi,fi  futu- 
*um,vt  decipiantur,  necdecipi,fi  futurumeft 
Vt  non  decipiantur-  Sextum  crimen  cft,  quod 
mortuus,  Servetus  infuper  publice in  concio» 
nibusdamnatus  eft,  ad  arternum  fupplicium,& 
itadamnatus,  vtquifententiamFarcllumde- 
tonare  audiverint,dicunt  ie  toto  corpore  arque 
smimo  horruiiTe5Septimum  crimen  tft,quodin 
eum  jamextinclum,fcribere  videtur  Calvinus, 
id  quod  fimile videtur  illius  facli  Iudarorum  ,* 
cjui  mortuo  Chrifto,petierunt  a  Pilato(Chirftu 
impoftorem  appellantes)vt  ejus'corpu$cufto- 
dirctur:SicCalvinumformidareajunt,neSer- 
yeti  corpus,clam  toIiatur(id  ne  ficri  poflit  Cal- 
vim  diligentia  profpe&u  cft)  fed  necinereslo- 
quantur.  Alias,fi  volebat  m  eum  fcribere,debe- 
bat  co  vivcnte  fcribere,vt  ci  rcfpondendi  elTet 
poteftas,quodetiamJatronipermjttitur. 

Combttftus  eftSertetus  s4q-jffj.die  zj.Oit, 

Cum  principioEvangelium  docerctGeneva? 
GulielmusFarcI.lus ,  &  Petrus  Viretus,fuper- 
venit  ex  Gallia  Ioannes  Cal  vinus,&  a  Farcllo 
afcitus,coepit  &  ipfe  docere;Interca  orjtur  dif- 
fidiumiuterconcionatores,&cives,quodcives 
volebantfibicoenaadminiilrari  panenon  fer- 
menrato,  utin  co  cum  Bernenfibus  conveni- 
tcnt^ConcionatOresautemfermentato.Erant 

mcn- 


turn  io  Vrbe  du$  facliones,  «juarumalteraDu- 
ce  Ioanne  Philippo,  concionatoribus  adverfa- 
batur,alterafavebat,  Duce  quodamBalthafa- 
re.  Cumillaplusvaleret,  fitSenatusconful- 
tum  ,  ut  Concxonatores  urbe  eijcerentur,  nifi 
parerent.Itaejectialijalio,CalvinusArgenti- 
nam  venit,  &  ibi  Theologiam  profitei  i  coepit , 
Interea  Iohannes  Philippus  proptcr  homicidi- 
um  fecuri  feritur ;  Ita  plus  valente  altera  facli- 
©ne,mittuntur  Argentinam  nuncij  ,qui  Calvi- 
numrevocent:  a?gro  exoratus  tandem  Gene* 
vam  redijt,omniumquc  primum  curavit  ut  rcs 
innovaret.  Primumformulamfcripfit  Baptif- 
mi,  &  Pra?cum,  repudiata  ea  quaubi  tum  ha- 
bebatur ;  Deinde  noyum  Catechifmum  dedit . 
Potfea  inftit  uta  Genevcnfis  Ecclefia?  fcripfit,  & % ' 
ea  a  Senatu  facienda  cuiavit,itaque  ita  confif- 
torium  erexit .    Concionatorcs  quos  ibi  inve- 
nit,&duosLudimagiflros,fingulatim,aliosa. 
lijsdecaufisejecit/exccpto  amicofuoVircto. 
Pfalmoru  cantationes  in  templis  inftituit,  cer- 
tifquedieb*certos  Pfalmoscanendos  aiTigna- 

pnyir   nfprn|VTpr£iivtj^Wir}]a  gfl  paffp  frftii  fc. 

citjUtibiante  roeridianam  concionemtah££nas 
aperirenonliceatjfubpoenapignorationis.ni^. 
em  Natalis  Chriitijeciiprofeitiimjibellosali- 
quotTcrfph>,qmbus  in  Galliam  caeteralqueTer- 
rasdimiftis,  multos  mortales  Genevam  pellcx- 
jtjdocenSjeosfubpapafalvaconfcientiavivere 
non  polTe.  Magiftr  at9femper  coluit,&  poten- 
tiflimorumquorumqueamicitijsmaximeitu- 
duit,hisfretusadverfariosdomuit.  Modoin 
)us  vocando,  modo  pro  fugceflu,  impuniflimc 
invehendo,Quoldaexilio,aliosvinculismulc- 
taYit,roultos  a  fc  vcniam  fuppliciter  petere 
M  v  cocgic 


coegit  •  Denique  eo  proceffic ,  ut  cum  aliqui 
inurmuraflentineum  ,nonnulli  perGcrvafia« 
nis(eft  autem  Gervafium  altera  pars  urbis)pof- 
tridie  eredtum  fuerit  in  medio  foro  patibulum, 
in  poenafiquis  inutire  auderet.  Quifquis  Cal- 
vino  difplicet,fciatfibi  pereundum  efle,nifide- 
fint  Calvino  vires.Sed  illud  peflimum  eft4quod 
Calvinus  mendaciisfacile  credit,nec  nullum 
diluendisLocum  det  ?Qui  cum  offendit  isim- 
pius,is  atheus,i$  Epicurcus  appellatur.Qui  ab 
co  ulla  in  re  diflidet,is  Haereticus  eft,&  ita  de- 
nigratur,ut  fi  quiscum  eo  colloquatur  Chrif- 
tianus  nonfit.  Quiillucconfluunt,Galliim- 
primisdocenturabhorrercab  Harreticis,  Hoc 
cftinimicis  Calvini:  Cuiufmodi  funt  Falefius, 
Hieronimus  Medicus,Andreas  Zebedeus,Ma- 
randus,Marcolfus,Caftalio,G*lius,&  ceteri : 
Cum  his  hominibus  colloqui  peccatu  eit  mor- 
tale.  Atque  hee  omniafiunt/ubChriftititulo. 
Caeterumeft  homolaboriofus,acuti  ingenij  , 
( nifi  fa?pe  odio ,  aut  amore  fui  ca?caretur )  mc- 
moriatenaci  ftrennu',irrequiet»,qui  Concio- 
natoris^SenatoriSj&lectoriSj&ScriptoriSjmu- 
nera  unus  obeat;  Et  fere  omnibus,omniu  prx- 
fertimdivitum,acpotentu,acdoclorum  nego- 
tijs,&contradlibusinteriit,&omniaagit.Co- 
litur  maxime  a  nobilibus,&  divitib*  ,&  eos  vi  • 
t  ifli  m  colit,&  ttapotentia  fuam  confirmat,adeo 
utfitipfisctiamSenatoribusformidabilistcum 
pauperibus  non  multum  ei  eft  negoti,quu  ple- 
riqueeifintignoti.Homine  ita  depingere  vo- 
lui,  utquonia  rpfefibi  vendicatfummafacraru 
literarum  cognitionem,&  hac  re  multosdeci- 
pit:  confidcret  homine5,fit  ne  credibile ,  Deum 

in 


in  huiufmodi  animam  infudific  arcana  fua,cotti 
ea  folcat  potius  humilibus  &  paruis  apcrire,& 
celare  mundiSapientes. 

Nefcire  multi  hodic  videntur  chrftnm  He- 
braice,Grece,&  Latine  fuifie  crucifixfi:  an  non 
videtis  hodie  quoque,  eosfolos,  folosinquam 
cos,qui  illarum  trium  Linguarucultores  funt, 
Authores  efle  pcrfccutionum^ 

Admonitio  ad  Lc&orem 

Cumfeclione2i,&3j,Libeiiihujusdic"tum, 
&  demonitratu  fit,compIuribus  in  locis  a  Cal- 
vino  ipfo  damnatam,  ac  rejectam.  confuetudi- 
nem  glaclio  coercendi  Harreticos,  &  do&rinas 
horoinumexarninicujuims  iubtrahendi,  non 
absreforejudicavi,fi  prartereaquanllis  locis 
a  Caflellione  adducla  funt,  nonnulla  aliaex 
eiufdemCalviniScriptisteflimonia,  hocloco 
fubjungerem  :  quofaciliusa?quus  Le&or  per- 
fpiciat,non  femelatqueiterujfedfajpe  &con- 
ftanter,vi  verjtatis  adac"tum,ea  improbafle3que 
poilea  proprijcommodi  &  honoriscaufa  pro- 
bare  &  propugnare  ftuduit. 
Adjecimuseademoperathefes  quafdamThe- 
ologicaSjdcfumtasexdifputatJone  quadamde 
Hormcidiokgittimo,  adexplieationemSexti 
pr^cepti  Legis,  typis  vulgatam  ,atque  ad  dif- 
putandum  propefitam  Theologiae  Studiofis  , 
&.S.minifterycandidatis  m  ColkgioTheo 
lcgico ,  quod  cft  Lugduni  Batavorum  Anno 

i6o2'.qu9Cum  Breviariuquoddamfint,pro- 
IharDifputationis.The:  Bezaedepuniendis  a 
Magiilratu  he/iticis/atisluculenteroliedunt, 
quam  fatagant  quidam ,  ifla  opinionum  mon- 
flra  in  Ecclcfias  hafce  invehcre^cum  eam  llluft . 

D.D. 


D.  D.  Ordinum  Hollandi*  alumnii,  qui  ad  Ec+ 

clcfix  mimfterium  prsrparantur  ?  in  Gyronafys 

publicisanon  vocc  modo,  fcd  editis  ctiam  The* 

fibus  inftillare  nondubitarint, 

Dcnique  mantiff  velutilocoaddidimus,  Pau- 

cula  ex  annotationibus  Seb:  Caftellionis  in  no- 

vum  Teftementum,ejufdemque  mfuam  vtriuk 

que  Tcftamenti  tranflationcm,  ad  Rcgem  An- 

glif  prefationem:  cum  &illa  huc  face* 

re  vidercntur.  Tu  benignclcdtor, 

fi  quid  nofti  reclius  illis, 

candidusimparti, 

(inon,hisvtere 

\  mecum. 


J-oci 


Loca  quaedam  ex  fcriptis  Io- 
hannis  C  alvini  dcftimpu. 

Nos  operani  demus ,  &  quantumpofTumuf 
laboremus,vt  vas  aureum  vcl  argenteum  fim* 
CEtcrum  fictilia  vafa  confringere',  folius  Do- 
minieftjCui&rvirgaferreadatacft :  Necquif. 
quamfibi  quodpropriumeft  foli  filio3  vendi- 
cct,vtadarcamventilandam  ,  cVpurgandam 
palca  fufficiat,  zizaniaque  omnia  numanoju* 
dicio  fegreganda.Superba  eft  ifta  obftinatiOj& 
facrilega  prarfumptio  quam  fibi  furor  pravus 
afTumrt.Inftitrviij,  fecl.zo.IdemCijpr :  Epift; 
Lib;iij,  Ex.iijpag:77. 

Iftec  vero  quam  diximus ,  Ecclefia?  poteftas 
fi  cu  ea  conferatur,  qua  fe  aliquot  jam  feculis, 
inpopuloDcivenditaruntfpiritualestyranni, 
qui  Epifcopos  fc ,  &  religionre  Prefules  falfo 
vocarunt:nihilomeliorcritconfenIus ,  quarn 
ChriftocumBclial. 

Nequchicmihipropofitumeftexponere, 
iqualiter&quam  indignis  modis  fuamtyran- 
nidem  cxercuerint.  TantumreferamDoclri- 
nam,  quamfcriptisprimum,  deinde  ferro  & 
ignihodictuentur.Inftit:viij.fecl.i46- 
III 

Eritvicarius  ChriiH  >  quifuriofiscqnati- 
busEvangeliumpcrfequendo  ,  Antichriftura 
fcpalamprofitctur. 


EricPecri  fuccefior,qui  ad  demoliendum,quie- 
quid  aedificavic  Pecrus,  fcrro  5t  igni  graflacur  ? 
Inftic:  viij.  Se&.  119. 

IIII. 
Pellicuremediofapiencia  dum  vi  resgericur. 
Calvinus,  Pre/a:  in  Aclis  Apoflo  :  A  j  regem 
Dani*.  ,» 

V. 
Negat  enim  id  Epifcopalc  effe,fidem  &  Eccle- 
fixmsarmistucriJnftic ;  viij.  Secl.182. 
VI. 
Quosenim  tanco  muneri  deftinavic  Domi- 
Bus,eospriusijsarmisinftruu:,qu£adirnplen- 
dum  requiruncur,  ne  inanes  acque  impara- 
ti  venianc:  Hsec  func  armailla  Spiricualia ,  po- 
2.  Cor.  centia  Deo  ad  municionum  demolicionem  : 
i*-  4*s*  Quibus  comfilia  demoliancur  fidi  Dei  milices, 
&omnemcelficudinem,  qu*  excollicur  adver- 
fuscognicionem  Dei,&  captivamducanc  om- 
nem  cognicionem  ad  obediendum  Chrifto.  En 
fummam  poceftace.qua  Ecclefix  paftores,quo  - 
cunque  demum  oomine  vocentur,prc:licos  ef- 
feconvcmc.  Nempeuc  verbo  Deicoafidenter 
omniaaudeanc :  Eiusmajeftaci  omnem  mundi 
Vircucem ,  Gloriam ,  Sapienciam,  Alcitudinem 
cedereacqueobedirecoganc  :  Eius  pocencia 
fulcijomrnbus  a  fummo  ufque  ad  noviffimum 
imperenc  <  Chrifti  domum  ardificenc,  Sathanar 
Mori-  fubvercantf  Ovespafcanc ,  Lupo s  interfiriant , 
st*rer-  docilesinftituant  &  cxhorcencur  ,  rebclles& 
ror  .->/-  pervicacesarguant,increpent,  fubigant  :  Li- 
yat  ho-  gencacfoIvanciFulgurencdeniqueliopuseic, 
m§.  ac  fulminent:  Sedomnia  in  yrerfo  Dei  &C, 

Augufi  .   vijj.     Scct;  14  j. 

vir. 


VII. 

Nequeenimconfentaneum  eft,  ut  quimoniti- 
onibus  noftris  obtemperare  noluerint ,  eos  ad 
Magiftratumdeferamus.  Inftic :  viij.    §  nu 
VIII. 
Quomiampro  confcflbfumunt >  vniverfa- 
le  confilium ,  ^(Te  veram  Ecclcfiar  imaginem : 
Hoc  principio  fumpto  ,  fimul  abfque  du- 
bio  ftatuunt  regi  immediate  a  fpiritu  fanclo* 
ejufmodiconciha,  ideoque  errare  non  pofTe: 
cum  itaque  ipfi  ( fpirituales  tyranni )  concilia 
regant  imo  conffituant :  rcvera  fibi  vendi- 
cant,  quicquidcontendunt  dcbere  concilijs . 
Videmtgiturnofiramftto  arbitrio ftare "volunt ,  >f 
Q§  cadere  :  vt  quicquid  ipfi  vtramque  inpar-  ># 
tem  conftituerint ,  firmum  animis  noftris 
ftatumque  fit,  ut  five  quid  probaverint ,  ipfu 
nobisnulladubitatione  probari:   Sivequid 
damnavcrint ,  idquoque  pro  damnato  efie 
oportcat.Intcnm  fua  libidine,contemptoqufc 
verboDei,cuduntdogmata:quibuspofteafi- 
dem  hac  ratione  haberi  poftulant  Nec  cnim 
ChnftianumelTe,nifiquiinomnia  fua  dog- 
xnata,  tam  affirmativa*  quara  negativa  >eerto 
confcntiat.fi  non  explicita  fjde,  tamen  impli-  ConfefjT. 
Clta  ,  quia  penes  Ecdefiam fit,  condere  no^os  Cathech] 
fideiarttculos.  Inftit.viij.  146. 
IX, 
Sed  hoc  quoquc  cx  advcrfo  operf  preri- 
um  eft  videre ,  quis  fuerit  olim  verus  vfus 
Ecclefiafticf  Iurifdiclionis ,  &  qua  ntus  abu- 
fus  obrcpferit ,  utfciamus,  quid  abrogandu 
fit,&  quid  cx  antiquitate  rcftituendum,fi  yo- 
lumus  everfo  regno  Antichrifti,  vcru  Chrif- 

ti 


ti  rCgnum  iterum  erigef  e .  Primum  hic  fcopus 
eft,  utfcandalisobvia  eatur,  quod  fi  quidfcan- 
daliexortum  fit  aboleatur, 

Inufuduofuntconfideranda:Vta  jurCgla- 
dij  prorfus  feparetur  hsec  fpiritualis  poteftas: 
i*Cor»s*  Deinde  neuniusarbitrio,fedper  legittimum 
confeflum  adminiftretur.  Vtrm^ue  m  puriorc 
Ecclefia  obfervatu  fuit.Neque  enim  vel  mulc- 
tiSjvelcarceribuSjvelalijscivihbuspoenispo- 
tcftatem  fuam  exercuerunt  fart&i  Epifcopi,fed 
foIoDominiverbo,utdecebat  vfi  funt.Scve- 
riffimaenim  Ecclefie.  vindicla,  &  quafi  ultimii 
fulmen,eftexcommunicatio,qu£  non  ,  nifi  in 
neceffitateadhibetur.  Illaporro  necvim5nec 
manum  defiderat:  Sed  verbi  Dei  potetia  con- 
tcntaeft-Inftit:  viij.§.i7i. 

Quanquamintcr  Apoftolos,&  eorUm  fuccef- 
fores,hoc,utdixi,intereft,quodij  fuerunt  cer- 
ti,&  authenticifpiritusfanftiamanuenfes:  & 
ideo  eorum  fcripta,  pro  Dei  oraculis  habenda 
funt :  Ali  j  autem  hon  aliud  habent  offici j , nifi 
utdoccant,quodfacris  fcripturisproditum  eft 
acconfignatum. 
Confcf-  Conftituimusigitur,noneffejanifiielibus  re* 

JU  CJtbcAi&utti>vt  novum  aliquod  dogtm  excudant,fed 

cktfmtu.  fimpliciterinhaerendumefTedo&rinajjCui  Do- 
minus  omnes  fine  exceptione  fubjecit .  Hoc 
cum  dico,non  tantum  of  tendere  volo ,  quid  fin  - 
gultshominibusliceat,fed  quid  etiam  vniverf? 
Ecclefia?.  Quintum  ad  fingulos  attinet :  Paulus 
ccrte  Corinthijs  ordinatuserataDomino  A- 

j.Cw**'  poltolus:  fideitameneorafcdominari  negac. 

j/.         Quis  jam  dominiu  fib  i  arrogare  audeaf ,quod 

fibi 


fibi  non  competerc  teftatur  Paulus  ?  Quod  (I  /.c*r ,r+ 
hancdocendi  licentiamagnoviflet,ut  quicquid  24.39. 
tradiderir  paftor,in  eo  certam  fibi  fidem  habe- 
ripoftulet:  Nunquam  hanc  difciplinam  tradi- 
diiTet  ijfdemCorinthijs ,  ut  Ioquentibus  Pro- 
phetisduobus,auttribus,  carteri  dijudicarent, 
quod fi  alicui  fedenti  revelatum  erTet , primus 
taccret.SicenimT?eminiperpereit,cuiusainho» 
ritatem,verbi  Dei  cenfurx  non  fubijccret .  Ac 
de  univerfa  Ecclefia,dicetquifpiam,  aliaratio 
eft:Refpondeo:PauIumhuicdubitationi  alibi 
occurrerc,cumdicit  fidemeiTe  exauditu:  Au-  Rom.jtl 
ditum  autem  ex  verbo  Dei.Scilicet^fia  foloDei  /7. 
YerbopendetfideSjfiin  illudfolum  refpicit& 
recumbit,quis  jamtotiusmundi  verbo  locus 
^relinquitur1'  Neque  hichsefitarepoteritjquicu- 
quebenenoverttquid  fitfides,  Eamenimfir- 
mitudine  fubnixam  efic  oportet ,  qua  adverfus 
Sathanam,&  omnes  inferorum  machinas  ,  to- 
tumque  mundu  invicla  &  intrepida  confiftat* 
Hanc  firmitudinem  non  nifiinvnoDei  verbo 
reperiemus.Deinde  vnivetfalis  eft  ratio ,  quam 
hicrefpicere  convenit:  Deumidcircoadimere  „ 
hominibus,proferendinovi  dogmatis  faculta-  „ 
tem,utfolusipfenobis  fitinfpirituali  doclrina  „ 
magifter:  vtfolus  eft  verax,qui  nec  mcntiri,nec  „ 
fallerepoteft,  Hxcratio  nonminusad  totam  „ 
ecclefiam  quam  advnumquefideliu,  pertinet.  „ 
Inftit :  viij.§  14?   •      XI. 
Vndefequitur  omnes  humanas  doclrinas  fua 
immunditiemredolere.  Nihilcnim  purum,ni- 
fi  quod  a  Deo  profectum  eft  :    Calv.  In  Efat : 
Coram:6.5.  XII. 

HabentMoyfe&Prophetas.  Luc.i6.29»EtfiLex 
&Prophet£  non  fufficerent,Dcus  aliaadjumeta 
N  non 


non  denegaret.  Hincagnofcimus,omniaqua» 
Dei  verbo  adduntur.damnanda,  &  reijcienda 
cffe.    Dominus  enira  nos  omnino  a  verbo  fuo 
pendere,eoque  contentos  eiTe  voluit.Si  igitur 
alijs pr^bemus  aures  magnam  ipfi  injuriam  fa- 
cimus.Cal:  Comt;in  E(ai:viij.2o.ItemBefoin 
ConfeiT:Chr:fidei.cap:4.fe«:6. 
XIII. 
Sed  quoniameft  nemo,quinonaliquaigno- 
ranrie-  nubecula  obvolutus*  fit:  auc  nullam  re- 
linquamus  Ecclefiam  oportet,aut  hallucinati- 
onem  condonemusinijs  rebuSjquar&invio- 
lata  religionis  fumma&citra  falutisjaclura, 
ignorari  poflint  &c;  Interim  (i  nitimuremen- 
dare  quod  difplicct,  f  acimus  id  ex  officio  nof- 
tro.Ethucpertinet  illud  PauIi:Si  meliusquid 
fedenti  revelatum  fuerit ,  prior  taceat.  Vndc 
conftat ,  fingulis  Ecclefi^  membrisdemanda- 
tum.,  publicae^dificatiomsltudiumjpromen- 
furagratieTuar:  mododecenter&  fecundii  or- 
dinem.  &CjInft:virj,fecT:,i3. 
XIIII. 
Le  regne  de  Sathan  ne  peut  confifter3ou  vn 
chacuna  Franchife&liberte,  de  mettreena- 
vant  fon  opinion,touchant  le  faicTde  U  religi- 
on.Acontius.lib.vj.foI:  ii?.L'empefchement 
decefte  hberteeft  fatanique.Idem.Lib:  vj.fol* 
216. 

XV. 
Don  ques  ce  chois  eft  prefente  aux  pafteurSjfrls 
aimentmieuxjparla  liberte3fourTnr  toutesces 
difficultis  3  &quela  vraye  cognoiiTance  de- 
meure en leglife: ou de  viure  en  repos,& ou- 
vrir  la  f encf  trc  a  ignorance.Ide\Lib.  vj  fo :  i  *  3 . 

Ex 


Ex  difputatione  dehomicidiolegittx* 

mo  tijpis  vulgata  ,  atque  ad  difputandura 

propofitain  Collegio  Theologico, 

Illuftr:D.  D.  OrdinumHollan- 

di^,&  Weftphrifie  ,  Anno 

M.DC.II. 

Thefis,  V. 

T\E  Idololatris  porro,Heriticisj  &  Blafphemis 
■"-Mn  Deum,major  hodie  ventilaturqueftio  : 
Sedtamenquia  tamexprefTeDeus  eosemedio 
tolliprecepit,  quicunqueexPopuIo  Dei  alienos 
colvermtDeos,velpopulumadfaIfosDcosfe- 
duxerint,  velnomen  divinum  blafpheme  ufur- 
pavenntjomnino  cum.S.  literis3quicquidhu- 
roanacontra  ftrepatratio,fentiendumjudica- 
mus, 

VI. 

Verum  cautio  hic  diligens  adhibenda  erit : 
Non  enimquilibet  Idololatra,  aut  Ha?riticus#, 
autBlafphemusinDeum3ejufquecultum5ulti- 
mo  fupplicio  a  Magiftratu  puniendos  eft , vt  Le- 
gesdocent,ratio  &  vfusperfuadent.  Namqui 
hisvitijseftinquinatuSjisaut  occulte&clam  , 
aut  manififte &  palam  peccavit .  Qui  occulte* 
&  privatim ,  is  minime  Magiftratui  pcenas  tene- 
tur  darc,  quoniam  de  his  cognitio  pertiriet3non 
ad  Forum(vt  loqu  untur)  humanum,  fed  ad  celc- 
ftistribunalisPrefidem  >  quifolus  occultorum 
cognitor,eoque  &  folus  Iudex  eft.  Qjii  manife- 
fte  vero&publice^iscontinuoetiam  nonplec- 
tendus morte/ed  vivus  (  ex  arbitrio  tamen  Ma- 
giftratus,proreicircumftantia  caftigatus  )dimit- 
N  ij  tendue 


tendus :  Nempefi  non,  i*.  data  operafponte, 
fcienfque  peccaverit.z0  de  hoc  crimineantea' 
fuericaccufatus  3°.monitus,obftinate  fcelus 
fcelericumulans,invijsimpijs  pcrrexerit  am- 
bulare.4°.EccIe%pacemturbarefueritcona- 
tus  y°.  Aliosad  idemfa&um  follicitaverit. 

VII. 
Quoautem  meliusconfter,quifnam  morte  dig- 
nusIdololatra.Ha?reticus,Blafphemus  fit  judi- 
candus,fingulorumdefinitionemproponem*: 
deindequi  talesreperiunrur,quales  defcriptio 
exieit,eos  occidendos  efic,  rationibus  ex  jure 
divmo,humanoqueex  faniorumhominum  tef- 
timonio  petitis  probabimus. 
VIII. 
Capitali  fupplicio  dignus  rdoloUtr*  efr,qui 
palam,  data  opera ,  ncgledis  admonitionibus, 
obftinatevt  turbetEccIefiam,&aliosfeducats 
vice  vniusveri  Dei,fi£tum  aliquem  habuerit, 
aut  prcter  vnum  illum,creaturam  aliquam,  ip- 
fi  quafifoeium adjungens  coluerit,aut  denique 
verum  quidem  Dcum  fo!um,fed  non  legittimo 
in  facris  literis  prarfcripto  modo ,  honoraverit. 
Hxreticit*  eft ,  qui  ab  Ecclefia,  cuius  fe  mcmbru 
externa  profeflione  antea  dcclavarit,  feipfcfe- 
parans,errorem  fundamentis  fidci,  &  Prophc- 
tica»Apoftoliceque  doctrinannfcripturis  tra- 
dita?  adverfantem  tuetur,  de  quo  tamen  farpe  , 
&  ritc admonitus  convi&ufque  ex  vcrbo  Dei, 
tam  publicc  quam  privatim  contemtis  admo- 
nitionibus  non  v  ult  defiftere,nec  veritatcm  in 
fcriptis  Apofcolorum  &Prophetarum  revela- 
taagnofcere:fed  potius  invi&a&  percinaci  im- 
piecace  eircfiftens,Ecclefi;epaccm  &concordi- 

am 


am  laeerarecontendit ,  fua?qne  perfidiap  ludurn 
public^  &  privatim  apcriens,  peftiferi  dogma- 
tis  fattioncm,&  gangrarnam  fcriptis  concioni- 
bufquefuis,quamumin  feeft,vel  inecclacfiam 
Dci  invehere,vel  ab  alijsinveclam  fovere. 
i?/4t^«*/eftquipublicc  deliberato  animo,  „ 
negleclisadmonitionibuspraefracle,velmaIe- 
dicalingua,contumeliofedeDeo  vcro,  indig- 
numquippiameffutit,tum  tribuendo  ei,quod 
ipfi  non  competit,cum  adimendo  quod  ei  pro- 
pnu  eft ;  tum  tranfferendoin  creaturam  ,quod 
cft  Dei  ioliusjvel  faclo  impio,cultu  m  divi  n  um 
veruimpedit,conculcat,  aut  impedire,  &  con- 
culcareconatur,  *  Exod. 

X.  22.20. 

Quicunque  igitur  alicuishorumcriminum^eo  Deut.17 
quo  diximus  modo,reus  fueritdeprehenfus,eu  /. 
a  Maeiftratibus  morte  punicndum  efle,  his  ra-  *  Dcut. 
tionibusnixidemonftramus.i.Quia  voxDei  18.20. 
imperavit.quicunque  facnflcat  Dijs,pra?terqua  ij.f 
Domino  foh  exfcindetur  ' .  alibLPropheta  qui  J    £<?"»/, 
pra?f  umferit  loqui  verbu in nominemeo,  quod  24.14. . 
utloquerttur  ego  non  precepi,aut  quiloquitur  Mat.  26. 
in  nomine  alienorum  Deorum,  morietur talis  6f. 
Propheta.*.  Rurfum,qui  maledixerit  Deo  fuo, 4    LeVtt 
feretpeccatumfuum,quiblafphemaneritnome/^.^7. 
Dommi  morte  mulcletur,omnino  lapidib*  ob -  * ,2.P<tr% 
ruetcum  univerfuscxtus,  five  indigena  fue.  14.1  f. 
ritfiveincola.  '•.  Quiaiftiqui  illos  occiderunt  *.2.'Reg 
in  S.  Scriptura  a  Deo  laudantur.     Exemplo  23.20. 
funtMofes.4.  Afa.Mofias.*.Iofpahat,7.Ezc-  i  2.Par. 
chias. 8.    Quin  &  cum  Magiflratus  officium  ,7.t7. 
nonfaceretjindelendisfalfisProphetis,  Deus  «  2.Re^ 
Hcroasfuofpirituexcitavit,  quiofficio  Princi-  tg%i. 
N  ilj  pum 


9jt  Reg.  puin  eppugnandisijsfungerentur,  utinHif- 

/*.  jf.   toria Iehu  *  &  Elia»  •  •  legcre  eft.III.  Et  ne  quis 

*  't.Reg.  calumnieturmoris  idtantum  fuiiTeinpopulQ 

gi.  40.    Ifraelitico  fub  lege,  fed  a  vins  py s  poft  adven- 

tum  Chrifti  non  fa&itatum  /is  diligenter  Pa  u- 

lidiabolo  tradentis  Hijmenaeum,  &  Alexan- 

*%x.Tim  dnun  '  ■  &excfcantis  Elymam  Magum  l *  & 

/#  2o%      Petri  occidentis  Ananiam  &  Saphyram  *  3fac- 

*2    Atf. tum  perpendat.    Quod  fi  Petrus  tales  morte, 

Ss,  <p#      Paulus  ex  c^catione  &  traditione  Sathana?  juf- 

*i<4&.S. tc  P"niverit(quod  omnes  pij  fentiunt,  &  jure 

' credunt)cum  tamen  ipfisgladius  non  effet  tra- 

ditus :  quid  de  Magiftratu  diccm* ,  qui  gladium 

a  Deoad  id  accepit,  utexorbitantes  a  lege  Dei 

caftiget,  fi  aperte  factiofos,Ecclefia?  conturba- 

tores,  defperatos  Apoftatos ,  &  publice  a  Deo 

adcerebri  fuifigmenta  multosfeducentesjion 

puniverit?    Etenim  quamvis  fuapcena  delere 

non  poflit  animi  opinionem,  neutiquam  tamen 

ferre  debet  peftilentem  ,  &  impiam  profeffio- 

nem. 

X. 

I  V.  His  addeprimitiv£Ecclefia?Principes 

pios:  Conftantinus  nontantum  Arrianos  ,  & 

Idololatras interfici  voIuit,fed  eorundem  etiam 

Iibros  cremari ,  &  pra?fe<5tos  qui  id  facere  ne- 

^Ntceph  glexhTentcapiteple&i:  *ldemjufTeruntTheo- 

EccUf.     dofius,  Valenrimanus,  Gratianus,  Martinianus, 

kifl%  itb.  Honorius,  Iuftinianus Imperatores  2 ,  V.  Quin 

f.cap.it  qUod  &  illi  quoque ,    qui  neque  v  erum  Deum 

&JJ.     cognoverunt,  nequedelegittimoipfumcolen- 

9  <■.£,./.    di  modo,quidpiaminaudiverunt,  folummodo 

/•&>•/•  inftinclu  natureeos  occidendos  judicaverunt, 

guiinpublice  recepta  reIigione,quidquam  im, 

muta- 


mutarunt :  Teftis  eft  nobis  mors  Theodori  A~ 
thei,  protagora?  Abderitis,  &  magni  Socratis, 
quem  cum  Melites  accufaret  Afebe\as>  his 
literisaclionem  concepit  KdtkatSo\rAtesyHot€4 

hepoln  nomt\,ctTheoMshou  nomt^on,  hetera  de  dc-  j  /Xacr, 
monta  ten* cisegoumevos. 3  Athenienfes  quoque  m    yjtA 
utjudicarentquantopereairldjifilutemper-^^^ 
tineretfiDeorudenforestoIlerentunSanxive- 
runtutei  etiamquicunquealiquem  Afihtas  ^Po//UK 
accufaiTet,  nifi  reumperegiiTet^capitalehoc  Lty.s% 
foret.4. 

XI. 

VI,  Acceditdeniqueratio,  quardittatcri-  tffmff.f 
men  prodigmtate  objeftigravius  leviufve  ef-  JJf   Liy. 
fe:  Ideoque  cum Idololatra ,  ftacticus,  Rlaf-  IJf§ 
phemus,quales  defcripfimus,primario  peccant  r0H4t 
inDeum,objeclum  pradtantifTimum :  deinde 
in  Ecclefiam  cuius  pacem  turbant,  &  ipforum 
crimen  publicum  fic,in  omnium  injuriam  fac-  2  q  L  r 
tum  ut  leges  adferunt 2  tum  propter  objecli    *    ££ 
dignitatem  tum  propter  gravitatem  criminis,  ^„^1 
minimeipfis  parcendu  efle  ratio  periuadet  ut ■ 
tcmporalis  faltem  pcena  corripiat,quem  Spiri- 
tualis  non  correxit  difciplina  3  .ne  ex  negleclu  ,    De*: 
tales  puniendi,  homines  alij  qui  a  natura  ad  ^       ^ 

malumfuntproni,eiufdem  deliclis&im- 

pys  aclibus  afTuefunt.    Namubi  r\  ,   * 

*  •  n  •*.-  •  L/a.3,19, 

maior  eft  venia,ilhs  maior 

pulIuJat  dcliclorum 

Copia. 


N  iiij  E* 


)£*  Ex  annotationibus  in  fe- 

cundam  ad  Corinth. 
Cap^io. 


Armacnimmilftif  noflrarnoncarnaliafunt, 
fcddivini  potentia  .Pauli  militiaerat  oppug- 
nare  &  deturbare  cogitationes  hominum :  hoc 
eft,tanta  virtute  loqui  &  docere,  ut  hominum 
animireiveritate  vic~H,  cogerenturita  cogita- 
re:Veradicit,&  que^  refelh  nequeunt.Adeam 
fpiritualem  pugnam  utebatur  telis  non  car- 
nalibus  ,  fed  fpiritualibus  :  ut  enim  infa- 
nus  fit,  fiquis  gladium  aut  miifile  velitvin-* 
cere  cogitatione  ,  ficinfanus  fit  fi  quis  co"gita- 
tionem  vclit vincere  gladio,  Atqui  Chriiiiani 
prapconis  virtus  pofita  eit  in  vincenda  cogitati- 
one,exquoconfequitur,eum  non  porTeuti  niii 
ijstelis,quibusvinci  poifint  cogitationes  ho- 
minum.  Excmplumhabemusin  Ncrone:  Is 
Grarcia  peragrans,  edebatobibatque  ipfemet 
certamina  mufica? :  fialiosmuficos  vincebat, 
coronabatur:hoc  eratlegittimum  certamen: 
fm  ab  eis  vincebatur ,  curabat  ut  mterficercn- 
tur.hoc  veronon  erat  muficum  vincere  ,  icd 
hominem  occidere  :  Quaineptainiquitateil- 
lud  confequebatur,vt  hominum  fi&a  voce,tan- 
quamviclorinpraffentialaudaretur:  &carteri 
Muficideincepsdata  opera  malecanerent  ,  ne 
cutn  of7endercnt,cogitationes  quidcm  homin  u 

(quam- 


(quamvis  princepseflet  omninm  potenttflimut) 

non  vi ncebat ,  quin  cum pro  infano  &  illi tunc 

haberent,&  nos  nunchabeam^At  cscteri  mu- 

fici,quieum  artis  peritiafuperabant.vincebant 

non  folum  aliorum  ,  fed  etiam  ipfius  Neronis 

cogitationem,utitaeiusanimus,quamvisinvi- 

tusjoqueretur:  hij  melius  canuntquam  ego. 

Similiter  accidit  &  in  Religionc.    Difputatur 

de  multisrebus:fi  quem  verbis  vincimus,coro- 

namur:&  hoceftlegittimucertamen  :  Si  quis 

a  nobis  vinci  nonpotefl ,  harreticusappellatur 

&  inrerficitur  :  Hoc  vero  noneft  harreticum 

vincere,  fed  Hominem  occidere:  qua  inepta 

jniquitateillud  confequimur,  utinprsefentia 

fi#a  hominum  voce  vi&ores  pronunciemur,  & 

cxterj  deinceps  minus  benedicantquam  pof- 

fent,ne  pereanr.     Cogitationes  quidem  Ho- 

minum  ( quamvis  potentcs  fimus )  non  vinci- 

mus ,  quin  nosproinfanis  ,  &  nuncqui  cceci 

non  funt3habeant,&  poftea  habiturifint,atque 

ita  de  nobis  judicatur,ut  nos  nunc  de  Nerone 

&  cartensChriitianorum  perfecutoribus  judi- 

camus.     Nihilenimtamteclumeft3quodnon 

fitdetegendum.  PromifirDeus  obedientibus 

virtutem tantam ,  ut vnuscentum ,  & centum 

decem  milia  fugarepofTint.  Sicpugnavit  Pau- 

lusquivnuspoterat  divinis  illisfurs  armisde- 

turbare  non  centum ,  fed  omnium  hominum 

cogitationes. 

At  nunc  centeni  fingulos  interficimus,  & 
Chriftum  carnalibus  armis  defendimus,  ut  in- 
celligatur  nos  armis  carere  fpiritualibus ,  & 
rurfum  Rcdemptorem  Chiftumhaberccarna- 

lem 


lcrn.Si  enim  Apoftoli3qui  nobis  ccclefiam  plan- 
taverunt,  contenti  fuerint  armis  fpiritualibus, 
appareteos,quicarnaliaadhibet,nonfatiscon- 
fidere  fpiritualib9:Quibus  tamenconfidercnt, 
^cahabcrentquippe  quefunt  onipotentia  ut  ap- 
parebit  inadventu  Domini,  qui  Antichriftu,  id 
eft  Chrifti  hoftem  fummum  non  alijsarmis  de- 
bellabit,quamfpiritu  orisfui,  Scriptum  efb 
Tabernaculum  faclum  eiTe  ex  populi  donis  ul- 
Xk**  $S*  xxo  oblatis,neminecoaclo.  Quod  idcm  de  ec- 
clcfiaintelligendumeft,  utpatetinPfal;  no. 
In  quodicuhtur  ChriiticopiaeefTevoluntariat . 
Itemque  in  lege,in  qua  jubecur,vt  timidi  difce- 
dant,ne  ln  acie  ceterorum  animos  emolliant. 
Sic  eft  gerendum  bcllum  Chrifti  militibus 
voluntarijs,fedfolo  Dei  verbocoa&is: 
aliter  qui  militant,alij  quam  Chrifto 
militant.  Itaqueoftcndit  eventus 
morefquc  noifri,quis  iit 
frucluscoacle 
militie. 
FINIS. 


Ix 


Exannotationibus  in  primam 
Epifto.-ad  Timoth.cap.I. 

\A Endacibus3perjurijs, & fi quid aliud  fanfc      Sdna 
^^Doclrinarcontrarium  eft.Hic  animadver-  DQarma, 
te  le&or,quid  fic  iana  dodlrina:Ea  eft  videlicet,  ^r£Ut  l9 
que^nimimorbos,hoceit,vitiafanat,vtfique  „ 
videas  cx  mendaci,veracem , ex  contumaci  o- 
bedientiem,  ex  libidinofo  caftu  elTe  redditum, 
nondebeas  dubitare  ,  quin  quar  Dodtrina  eos 
morbos  fanaverit,ea  fana  fic  :  Nam  infana  fa- 
nareanimosnonpoteft,non  magis  quam  infa- 
namedicinacorpus.  Rurfum  qua?Dodrinaa- 
nimoseorum,  a  quibusadmittitur,non  fanat , 
fcd  aut  tales  relinqnit,  quales  in venit  ,aut  eti- 
am  fuperbiores  reddit  &  diiTolutiores,ea  quia 
infanafic,nemofanus  negabit. 

£x  Libro  defenilonis  Sebaft.Caftel- 

lionis  contra  Theodorum 

Bezam. 

Tit :  3  ,Super  Hyetici  vocabulo  harc  verba 
fcribir.Quidam,  cuidiciturH^ticusquicun- 
que  pertinax  eft  ,  tfm-r/^^pertinacem  con- 
vertit  \  Quemlocum  egojam  ficcorrexcram, 
Seclarium  hominem ;  Et  in  margine  hsec  verba 
adfcripfcram  :  Vjtiofe  fefla?  addiclum.  Ipfe 
autem  quem  vocet  Harreticum  ,peti  jubet  cx 
Adt.^.17.  VbiHarreticumdefinithisverbis : 
Harretic*  is  dicitur,  quia  receptaEcclefiardoc- 
trina  ita  aberrat,  ut  contempto  Dti  &  ipiius  ec- 
clefiarjudicio  in  fententiapermaneac&Difci- 

pulis 


jmlis  afcitls,ecclerl*  concordiam  violet. 

Hancego  definitionem  quo  minus  approba- 
repoffim,multf  cauff  funt,  Primo,quia  copo- 
fitaeft,cufitreifimplicis:  Complectiturcnim 
primodirTidentcm,dcindecontumacera,terti- 
o  pertinacem,quarto  magiftrurn ,  quinto  facti- 
©fum.  Ad  quas  quinque  res  definicndas  toti- 
dem  adhiberi  oporteret  definitioncs.  Deinde 
^uod  dicitrarecepta  doclrina,reclius  (meo  ju~ 
diciojdicerct:  a  fana  doclrina, 

Quid  enim  fi  ipfa  ecclefia  hajrefim  reciperct 
(idquod&Chriititemporefeceratecclcfialu- 
darorum,&  vcinam  poftea,nunquam  feciiTct  ec- 
clefiaChriftianorum)andifcordare  riefaserit? 
Tertio ,  quia  tantu  magiftros  conftituit  harreti- 
cosjDifci  pulos  cxcludit :  Dicit  enim :  Di  fcipulis 
afcitis.  Quid  igitur  ipfi  difcipuli?an  non  erunt 
harretici?Solus  crgo Nicolaus eiit Haereticus  ? 
Nicolaitar  non  itcm  ?  Iam  pcrtinaciam  curad- 
jungitdefinitioni  fux.qua  in  mcaprima  tran- 
ihtione  non  immcrito  repudiat?  Poteft enim 
aliquis  haereticus  efTe,  &  tamen  non  pertinax: 
ficuc  Paulus ante  cognitum  Chriftum  heretic* 
erat,videlicctPharifatus,cVtameni}onperm3- 
fit  in  errore.  PcfTemplura  ejus  definitionis  vi- 
tia  commemorare.fed  ea  ex ijs  quae  dixi  f  acilc 
cft  perfpicere:  qua?  quidcm  gravcm  ob  cau/am 
adduxi. 

Nam  etiamafimili  haercticidcfinitionede- 
duxitdifputationcmfuaminLibello  ,  quem 
conferipfit,dehe;reticisa  civili  Magiftratupu- 
nicndis;  Ex  quofacile  eft  conijcere  quam  vc- 

ram 


ram  efTe  credendum  fit  dc  tanta  re  eiusfemenVj 
:iam,qua?a  tam  falfadefinitione  proficifcatur. 
Itenunc  Principes,  &  fangmnemfecunduro 
ejus  Dotfnnam  funderc  propcrate.  » 

Haeretici  definitio  vera. 

Enimvero hereticusis proprie eft,quiefl ab  iutttUl 
aliqua  herc(i,hoc  eft,Sec"ta:diciturquc  qua  for-  fcfiMU* 
ma  Academicus,Peripateticus  ,  Platonicus.  w4# 
Sed  quemadmodum  valetudo  pro  malavale- 
tudine:&infacrislitterisGentes  proprofanis 
gentibus  (vnde  Ethnici  nomen  ortum  eft^di- 
cuntur :  Ita  &  ha? relis  a  Paulo  pro  vitiofa  fedU 
ponitur:Vnde  harretici  nomen  dcduxit,  quo  e- 
umindicavit,qui  vitiofam  fedtara  fequitur,fi- 
ve  is  fic  pertinax,(ivc  non  fit :  five  admonitus.fi- 
veisfitpertinaxfivenonfitfiveadmonitus,five 
fecus  :  five  Difcipulos  afcivit,fivc  cft  ipfemct 
difcipulus. 

Quod  autem  hxreticum  vitari  jubetPauhis, 
nonobhxrefim  jubct  ,  fcd  obpcrtinaciam  in 
ha?refi:  id quodjndicatcumdicit:  Poftvnaai 
aut  alteram  admonitionem. 

Atquehanc  ob  caufam  ego  principiohereti- 
cum  tranftuleram,  pcrtinacem,  magisin  Pau- 
lidc  partinaci  hxrctico  Sententiam  intentus, 
quamin  vimvocabuli,quamdifcu(fi  pofteadi- 
ligentius. 

Iubet  igitur  Apoftol9  Paulus^h^reticum  non 

evitarijprsefertim  Tito,hoc  eft,magiftro:fecl  ad- 

nioneri  potius  ac  doccri.     Quod  fi poftea  per- 

tinacem  deprehenderit  ,  evitct  :  ficut  &  e- 

briofum  ,  Blafphemum  aliofque  flagitio- 

fos 


fos  evitaredebet ,  fi  admonitionibus  nonob* 
,^/Wf^-temperenc.IlIudaddam  quod  Paulus  Ha?reci- 
takrttos  cum  illum  pertinacem  vocat  Aftokatakriton  , 

fxidj/t.  hoc eft,afe ipfodamnatum,nonfic(meoqui- 
dem  judicio)accipiendum  efie,quafi  ille  fciens 
volenfque  feipfum  damnet,contraque  confci- 
cmiam  peccet,vt  docent  quidam  ,quihereti- 
cos  malitiofe  ad  preiracle  peccare  dicut,quam- 
vis  id  negent,ad  mortem  vfque  pertinaces .  Si 
cnim  ad  mortcm  vfque  negant ,  quis  id  vobis 
po/t  mortem  ipforurateftaripotuit?    Num  in 

&om. 2.  lpforum  corda(quod  folius  Dei  eft)penetraftis> 
Sed  fimilis  mihi  videtur  hec  locutio  illi.  Eo  ip- 
foquo  aIterumdamnas,teipfumcondemnas, 
hoc  eft,condemnati3-ne  dignum  effe  oftendis. 
Nequeenim  fcientes  volentefquefeipfos  con- 

Rsm.  14*  demnant3quiahos  damnant. 

Irem  illud :  foelix  qui  fcipfum  non  damnat , 
ineoquodprobat,hoceft  ,quiineo  ,  cujus 
cognnionem  habet,quodque  approbat,  itafe 
gerit,vt  nihil  committat,quamobrem  fit  dam- 

jt^.rj.  nandus.  Sedilludlongeapertiflimum:  Quia 
divinam  doclrmam  reijcitis,  neque  vos  fempi- . 
terna  vita  dignos judicatis,  fcitote  nos  adgen- 
tes  converti.Neque  enim  profeclo  indignos  fe 
fcienter  judicabant  Iuda?i  fempiterna  vita^Sed 
ita  fe  gerebant,  vt  fe  ea  indignos  inprseftarent . 
Sichoc  loco  Ha?reticum  ilJum  pertmacema 
Paulo  Aftol°ata\>riton  ,  ideo  dici  arbitror  ,  quia 
«,  *      cafaciatquibusfeipfum  damnatione  dignum 

*'  '*'**  prebcat  Nimprofecloerrorifspe credunt  hze- 
retici,deo  illis(quia  veritatis  a more  non  admi- 
ferint)  tantam  vim  erroris  mittente,  vt  credant 
(inquit)(animadvertatur  hoc  verbujmendacio- 

Dz 


Dc  filijs  carnis  &  filijs  Spiritlis. 

("\emadmedum  tune  ts  yuijecundum 
^A^arnem  natus  eratrferfeyuebatur 
ium  yuinatuseratfecundumfpiritumi 
Jta  &nunc.  SedquiddicitScriptura  ? 
£ijce  jinctUam  &  Ft/ium  eius  :  Non 
tnim  hxres  trtt  fltus  Ancill&^cumfilio 
LtherA.Gallat%4, 

Derpende  haecverba  PauIiLector.  Ifmaelna- 
*  tL5fecundumcarnem,perfequebatur  Ifaa- 
cum  natum  fecundumfpiritum .  Ita  &  nunc 
carnales  perfequunturfpirituales.Nec  aliter  fi- 
eripotelt.Vt  enimlfaacus^quia  junior,&  ideo 
infirmioreratjfmaelemperfequinonpoterat; 
ita  nuncChriiHani,  quia  poft  Antichriflianos 
nati  &  imbccillioresfunt,  non  poflunt,  Anti- 
chriitianos  perfequi:atquehocipfum  multisa» 
lijs  exemplis  ilgnificatum  eftfNam  neque  Abel 
Cainum3neque  Noa  Gigantes,  nequeLothus 
Sodomitas,  nequeDavid  Saulem^neque  Pro- 
phetxfalfosprophetas,  neque  Chriftus  aut  A- 
poitoli  S.cnbas  &  Pharifaros  perfequutifunt , 
fed  contra  .  Quodfiqui  facere  potucrunt, 
tamennonfeceruntvtDavidrquemcumSau- 
iustanquam  puliccm  aut  tanquam  perdicem 
per  montes  perfequeretur ,  David  na&us  eura 
kmelatqueiterumpr^ildiodeilitutum  3  po- 
tuit mterficere ,  fed  noluit  «  Sic  hodie  pij  iunt 
tanquepukxquidam,quemperfequuncurim- 
pij .  Quod  fi  quando  accidit,  ut  impijs  nocerc 
ponjnt^tantumabeitvtnoceantjVtetiampro- 
iinti&:  eorumfaluti  ftudcant :  Hocenim  a  fuo 
Davidedidicerunt :  ficutilliaSaulopatrefuo 

ci* 


cis  nocere<Jidicerunr,aquibtis  beneficia  acce- 
perunt.  Habes hic  figna  notafquepioru  ac  im- 
piorum.  Impij  funtnobileSjDivites^literatij 
potentes,derifores,perfecutores,crudeles,fti- 
perbi,celebres&ambitiofi;SicutCain*,Gyga 
teSjSodorait^Saulus^MagiiEgyptij/alfipro- 
pheta?,Scriba?,Pharif$i,  herodes,  Pilatus ,  An- 
nas,Cayphas,PhiIofophi.  Pij  funtignobiles, 
paupcrcSjimperitijdebilcSjdenfi^vexati^pacirl- 
cijmiteSjhumiles/ummifiTijObrcur^vileSjCon- 
tcmpti,  infames,quifquilia?  &ramenta  mundi, 
honorifque  fuicontemptores,  &  honorisDci 
itudiofi,quibonum  pro  maloreddunt,conviti- 
jsappetiti  benedicuntjdcniquc  agnum  Chrif- 
tumperomnescruces&virtutesfequuntur. 
Nnnc proponetibi,Chrifiiane Leclor,  talem 
popellum  ob  oculos ,  &  cogita,  an  fieri  poflit, 
vt  huifmodipopellustoto  orbe,difperfus,im- 
pios,  hoc  eft  Gygantes  &  mundi  Dominos  in- 
tcr  fefe  confpirantes  ,  perfequatur.  Quod  fi 
ficri  non  poteft  (vt  certe  iion  poteft)  noli 
dubitare ,  quin  qui  alios  propter  fidem  perfe- 
quuntur,fiintIfmaelit3E,quoniam  Ifmaelis  na- 
turam  imitantur.Sed  quid  dicit  Scriptura?  E- 
ijceancillam  &  ejus  filium  ;  Non  enim  hxres 
crit  filius  ancillf  cum  filio  Liber$.Quid  eftan  - 
cilla?Eft  Lcx  interprete  ipfo  Paulo.  Ancilla?  fi- 
lij funt,qui  fub  Lege ,  hoc eft,  fub  Literaeffc 
volunt  i  &  ideo  eos , qui  fub  fpiritum  volunt 
vivere,perfequuntur  ,  ficut  Ifmael  Ifaacum. 
Itaquevtintelligatur  eosefle  veroslfmaeli- 
tas,citant  Legts  literam  ,  que  jubetinterfi- 
cifalfos  Prophetasj  Falfos  autcm  prophe- 
ras interprctantur Hxreticos ;  Haercticos  au- 
tcm  intcrpretanturcos,  quiabipfis  diffenti- 

nnc 


untfln  quofilijfunt  eorum  qiii  dieebant;  Nos 
Legcm  habemus  ,  &iecundum  Legemdebet 
morLquia filium  Dci fe  fecit.  Vides  utfilij  Le- 
gisperfequunturfiliosfpiritus,&adeamrerrt 
Legem  citant.  Sedquidfaciat  Sara,hoc  efl  Li- 
bera,&  fpiritualis  Ecclefia  ?  Non  eijcit  ipfa  fi- 
lium  ancillar,hoc  eft^Literj  fervos;  Nec  Ifaa* 
cus  itemei]CitifmaeIem,nonenimpoteft,hoe 
eft,pij  non  eijciuntimpios:nonenim  poflunt: 
fed  rogat  Sara  virum  fuu  ,hoc  eft,  Ecclefia  De- 
um,  uteijciat  perfecutricemillam  Legem  five 
literam,&  eius  fiIiosperfecutoressne  fint  h$re* 
des  regni  coeieftis.Itaque  Ecclefia»  non  eft,  eij- 
cere  impiosab  h^reditate  coeleftr.fcd  id  com- 
petitmarito  Chrifto,  qui  eoseijciet  virga  ons 
fui,cumdicct:  Itemaledicliinignemxternu 
Hancfententiam  pronunciarenon  eftSar$,nec 
Ifaaci,fed  Chrifti.Proinde  videant quid  agant 
qui  harreticos  damnant:  nonenim  fic  damnari 
folent  harretici,vtLatrones:Nam  de  latronib* 
fa?pe  bene  fperant  etiam  i j  qui  eos  fufpendunt 
&  p^ro  cis  Deum  orant ,  nec  cos  ad  Gchennam 
damnatosputant„  Sedqui  harreticosfupplicio 
afficiunt ,  judicant  eos  a  Deo  prorfus  efte  re- 
je&os&sternisignibusaddidlos:  Quoddum 
judicant,fedentplanein  tribunaliChrifti ,  & 
fententiam  illam  pronunciant :  Ite  maledicli 
Inignemasternura  :  Quaeneaueabaiipquam 
Chrifto,nequeante  diem  ludicij  pronunciari 
poteft.  Nam  ideo  Iudicij  diesappellatur,quod 
tum  ,  nonantejudicaripoterit,qui  fintelecli 
aut  reprobi:  Quemadraodum  docuit  Paulus  , 
cumdixit.Nolitcantetempus  quicquam  judi- 
carc, doncc  veniat Dominus ,  q ui  illuftratur us 

O  cft 


-eft  occulta  tenebrarum  9  &  patefaciet  confilia 
cordium.  Quae  veiba  dum  mecurn  perpen- 
do,nihil  habeo  quod  addam3nifi  ut  &:\  m  ag;tur 
de  aliquo  damnando  tanquam  haeretico3hoc 
eft  ,  fempiternis  poenis  addiclo,  &  a  Deoin 
fempiternumrejeclo(taIesenimputanturhse- 
retici )  admoneam  omnes  nt  fepties  confide- 
rent3quid  a^ant  ;  Et  hic  eandcm  fententiam. 
majoribus  Literis  (ut  curfim  legi  poflit)uerum 
adfcribam. 

Nolite  ante  tempus  quicquam 

j  udicare,donec  veniat  Do- 

minus,qui  illuftraturus 

eftoccultatenebra- 

rum,&patefa- 

cietconfi* 

lia  cor- 

dium.i. 

Cor.^ 


Ex 


Exepiftola  Caftalionis  ad  Niov 
laurnblafdikenfcm. 

QVod  iftic  ficpaflim  fseviturin  Anabap- 
tiftas  doleo  ,  &  perfecutoribus  fanam 
mentem  opto,  non  quoderroribusfaveam  A- 
nabaptiftarum  ,  fedquod  &ipfi  ptrfecutores 
&  erroribus  no minus,credo,  gravibus,&  fce- 
leribusIaborantgraviiTimis.  Etfineutrum  ef* 
fet,&c*etera  abei{ent,vcl  hic  error,&  hoc  fcp- 
lus  ciTet  quovis  Anabaptiftarum  errore  gra- 
vius,quod  hominesobreligioneminterficiunr, 
cV  putentintei  ficitndos.Namomnino  hic  per- 
fecutionis  fpiritusalienuseftaChriftifpiritu  , 
cV  qui  eoirapelluntur,  cujus  fint  fpiritus  ncfci- 
ut.Ec  tu,frater,cave,perDeum,te  qua?fo,cave, 
netu  vel  imprudensiila  te  pcrfecutionisfocie- 
tatecontamines/Nonegocrefententiatualo- 
quor,quam  ab  iftis  perfecutionibus  abhorrere 
mihiperfuafum  eft,fed  deeventu,quivelinvi- 
toconfequitur  tuascum  Anabaptiftas  difpu* 
tationes.Audivi  enim  eos  a  tc,in  gratiam  prin- 
clipis,advocato,refclli.Deindecumrtfutati,ta' 
men in  fententia perftiterint,puniri.  Si ita  eft, 
malLem  te  in  ipfis  Principum  erroribus  &  pec- 
catiscaftigandis&  refcllendis  occupari,  qui- 
bus  cos  fcatere  tu  non  ignoras ,  ij fque  hoc  pri* 
mum  omnium  perfuadeas,  non  eiTe  hommes 
obreligionem  interficiendos.  Itademuinli- 
ceret  nullo  Anabaptiftarum  ,  non  dicam  enim 
Pri.ncipum.)pericuIodifput3re.Nucdum,prin- 
cipibusilloerrore  infe&is,  refellisAnabaptif. 
tas,idqueab  ipfisPrincipibus  advocatus,  fit  vc 

O  ij  quos 


quos  volcns  refcllis,  ijfdem  nolensnoeeas,ne« 
queipfisPrincipibusquicquamprofis.Nequec* 
nimredduntur  tua  profeCtqdealicuiuserroris 
difputattone  meliores,fcd*duntaxatinfuo  in- 
jufto  faclo  ne  quid  dicam  afperius)  confirmati- 
ores.  Sanclius  eflet,Deoque  acccpti»,  tuo  pcri- 
culo  Principib'  refellendis  opera  dare,quam  c- 
tuo  d  fputantem  miferorum  miferiamaugeret 
Ncque  vero  crrores  refcllendosefle  nego,fed 
fic efle  refcllendos non  judicorhec a  nie  benc- 
vole  amiceque  dici  tu  non  dubitas.  Movct  me 
&*illorum  miferia,&  tuum  pericuIu.Scis  quid 
f3rpe,mc  audicnte,dixcri$,.ZvV  nos  inducas  in  ten- 
t*tioncm.  Calliduscit  Sathan  &  paulatimtra- 
hit  quofcunquepotclt  in  focietatcm  fanguinis, 
a  qua  nos  ita  procul  abefle  dcbemus,vt  a  vefle 
abnorreamusfanguinepolIuta.Deniquevtof- 
ficij  aoflriquid  fit  fciamus  ,ficcogitem* ;  Quid 
faceret  Iefus  fi  eflet  hic,&  ftatim  refponfum  in 
animis  noftrisaudiemus.DeGallianilnifi  me- 
ros  furoresaudivimus.Roromagum  captuefle 
fama  cft,&  vtrinquececidifleplurimos,&  ex- 
pugnata  vrbeita  effe%vitum  in  oppidano$,vt 
matres,quoho(tium  man*  evitarent,(cquc  fu^ 
ofquenatosinflumen  demergerent.  Denique 
tota  Gallia  nihil  meferius  cogitari  poteft.  Va» 
autoribus,vaefanguinarijs&  Principuminflt. 
gatoribus.  Hij  funt  fru&us  Doclrinst  de  perfe- 
quendisharrcticis.Amaruntfaguincm,&fan- 
guine  djuflejudex  coeleftis)eis  dedifti  Sedfi- 
ncm  faciam:Nam  nihil  proficio,  tantum  Iuftif. 
fimfi  meum  dolorem  in  fideliffimi  optimique 
amici  finuiu  effundo.  Valc. 

Scbr 


Sebaftianus  Caftalio  Eduardo 

Sexto  AngliabRegi  clarifT: 

Salutem. 

/^  um  facrarum  lircrarum  libro$,a  me  in  Lati- 
^^numfermoneconverfo$,in  lucem  emitte- 
rem,fereniflimeRex  angliar/uaferunt  amici,vt 
costuarMajeitatidedicarem  :  Idque  vtfacere 
vellem,tribus  rarionib^perfuaferunt.  Pnmum 
quoddicerent,nuIliconvenientiusfacrasIite- 
rasoffcrri  poffe^quam  ei,cu/uj  regnum  afijlum 
efleteis,  quipropterfacrarum  iiterarum  flu- 
dium  atquedefenfionem  vcxarentur.  Deinde, 
quod  tu  nuper  hanc  eandem  travfferendi  li- 
brosfocrosprovinciam,bominib'doc1isman- 
dav  ffes/cd  vnius  obitu  impeditus  fuifles.  Pof- 
tremo ,  quod  prartcrcarteras  difciplinas,  atque 
linguas,etiam  Latinitatis  ,velinpiimj$  (cujus 
iioshicnonnullamrationcmhabuimus  )ftudi- 
ofuseftes,  &  ad  eam  rem  magittrum  eruditum 
haberes.Hiscaufisadduclusfum  ,  vttibi ,  Regi 
illuflriffimo,  eeoinfirocconditionis  homo,vi- 
gilias  meas  orferreauderem :  fperans  fore,vt 
quanto  in  altiore  dignitatis  faftigio,te  Dei  be- 
nignitas  collocaffet ,   tanto  clerr-entius  tenues 
admitteres,amore  C  H  R I S  T I,  qni  cum  Deo 
foret^qualis,n6dubitavitadinr1mosfedemit- 
tere .  Quod  fi  placct,  &  fi  hanc  tranflationem , 
Rex,legere  n6  recufes,  cxponam  tibi  jam ,  quod 
fueritinhocnegotiomcum  infhtutum.     Ego 
opera  m  dedi,vt  fidelis ,  &  latina ,  &  perfpicua 
eflet  harc  tranflatio,quoad  eju$  fieri  poflet :  Ne 
qucm  dcinccps  orauonis  obfcuritas  ,aut  h  orri- 
O  iij  dctas 


ditas,  aut  etiam  interpretationisirinMeIitas,ab 
horumhbroru  letiionerevocaiet,  Sed  perfpi- 
cuitatis  &  rldelitatis  potiffimam  rationeduxi» 
mus.Nam  quodadlatimtatem  attinet,elt  ora- 
tio  nihil  a!iud  quam  rei  qujdam  quafi  veftis,& 
nosfartoresfumus.Resqui^cmmaneteadem, 
nec  otationis  elcgantia  nx  melior  ,  nec  vilitate 
deterior.Nequercmvereamatis,  quemabea 
cognofcendarctrahitincultaoratio.  Quin  e- 
tiamviderrus  Evangelij  arcana  nobis  tradi- 
ta  elTe  verbis  impolius,&  e  media  mdoclorum 
plebedefumptis  .  nequidindehominumelo- 
quentia?  tribuerctur.Caeterum  quoniam  in  hoc 
ftudio  verfantem,necefle  erar,non  folu  verba, 
fedetiamres  ipfas(fincquibusverbafe;pe  in- 
telligi  non  pofmnt)perpendere,:fi  quid  interini 
animadvertiobfcuri9,nonfo'um  quodadver- 
ba,fed  etiam  quod  ad  rem  pertincret,id  cona- 
tus  fum  paucis  illuitrare.  Atjn  verbis  quidem 
declaiandisjfui  aliquantoconfidentior.  Veiu 
res  vtparciusattingerem,  incaufafuit  partim 
pra?fers  tranfferendi  inffjtutu5qi:od  ci.rca  ver- 
ba  ver&tur:  Partim,&  cjuidem  multo  magis, 
ignorantia  mea.Cu  enimfinthilibri  dereous 
divinisfcripti,necefTeeltnos,quant^magisho 
mines  fumus,tanto  minorum  horum  intellige- 
tiam  habere.  Etprofcclofi  verumfateri  voJu- 
mus ,  clt  adhuc/ioftrumfccujum  in  profundis 
ignorantia?  tenebris  demeifum  :cujs  i  ei  certif- 
fimuro  teftirooniu  funttam  gravestamperti* 
naces,tam  perniciofe^  duTenfiones;tam  roulti, 
&  ijdemirriticonvent'  dchifcecontroverfjjs, 
jantusque  numer*  quondie  nafcenriumlibro* 
t  um,&  eorum  inter  fefe  toto  caelo  diffidentiu.. 

Si  enim 


Sienim  nnus.  Dei  fpiritus ,  &  vna  veritas  efl; 
necefle  eft,  in  quibusidcmfpiritus,  cademque 
veritas  infit,  eos  unu  effe,idcmque  fentirefpi- 
ntuahbus  in  reb9:&finobis  clanflimjverita- 
tis  orta  dies  eflec,nunquam  tot  obfcuns  libro- 
rum  acGenderemuslucernas.  Atqueequidem 
mihihujusignoranti^caufamque/enti,  vide- 
baturinventu difficilis.Neque  enim  tribui hcc 
liieraru  &  artiumignorationipoteit,  cu  noftro 
feculonihilfieripoiTiteru3itius:&tamen  tan- 
tis  fludijs,tanta  li  nguaru  cognitione.tot  artib9 
per  tot  anos,  tantii  abeft  ut  multu  profeclu  fit, 
vt  indies  ln  deterius  abeant  res.Itaque  cu  atte- 
tiushancrem  confiderarem,vifusfumihihu~. 
jus  ignorantiae  vnam  venflimamque  caufam 
invcnifle,vitiofit3te  ac  impietatem.  Itaque  di-  „ 

Clt  Danicli  arigelus./^/ff  agent  tmptj \nec tntd-Pani.i ■* 
ligent  ^llt  tmptj , E t  Da  vi d  C O n  tra :  lo v<£  metuea    i o . 
ttbtt*  patefit  ejt*s  arcanum.  Et  Efr  jlSlP  RE  M  £  ,, 
oraculum^obfigna  difcipltnam,  apuddtfcipulot  me-  Pfal.if, 
os.  Quod  fi  io^os.  arcanain  hislibnsoccultaca  i+. 
nofle  voIumus,mctuendusnobiSi&colendus„ 
/ovrfeft,eiqueobediendum,  vt  decetejusdif-£/i/.  <f. 
cipulos.Haec  vera  ad  divinarumrerum  cogniti-  /<f . 
one  via,hec  vna  ad  hoc divinorum  arcanoru  fi- 
gillum  aperiendum  clavis  efl;  quam  qui  habe- 
6it,  nullam  aliam  requiret:  qui  non  habebit, 
frultra ca?teras admovebit  hnic  fcr^.   Quod  (i 
efletinnobis verus  Dei  amor  acque  mecus,&  fl 
tantum  fludij  &  opera?  in  eo  ponerem9,quan - 
tum  alij  incomparanda  pecunia,alij  in  literis, 
alijindifcipIiniSjalijinnonote,  ahj  inaliarc 
ponunt  ,  nonfolumabeiTetciailaharc^liceat. 
mihi  dicere  quj  fentio;crafla  haec,inquam,qu2e 
cenetfeculum,  ignorantia:  Vcriun  etiam  tantx 
O  iiij  eifct: 


cflct  Mm  cognitionis,hocefr,vere.  pietatis  plc* 
oa  tei  ra,  quanta  nobis/i  fapimus,  promifTa  eit* 
Atqueita  nafceretur  lllud  vere"  auieumfecu- 
lum,  quo  cikntomncsdivinitns  docli :  Fieret- 
que  quod  armipotens  jova  pollicitus  eft  his 
verbis :  CVPENTex enfibus fuis vomeres, 
Mfch.4.3  fe  cx  fpicuijs  fakes:nec  gerites  alise  alijs  arma 
infercnt,nec  amplius  bella  difcent,degentqoc 
fubfuis  quifque  vitibus  ac  ficubus,  exttrrente 
nullo,quoniam  Iove^  armipotentis  osloquitur. 
tC*  11  6  Enlhjci ;  Verfabitur  cumagnolupus,accuba- 
'        '    bitquepardus  hoedo.copulatofque  vituium  &: 
leone  &  taurum  ducet  puer  parvul»,  &  vacca 
Vrfuiquecompafcentur,concubantibuseorum 
pullis:  &  Ieo  more  boum  palea  vefcetur,  &  lu- 
derfuperafpidisforamenla&ensinfans  ,  fu- 
perque  vipera?  cavernam  deliculus  puer  ma- 
numagicabit.  Nufquammaleautnequitcrfiet 
jn  meo  facro  montc:  Quoniam  tanta?  erit  Iovjp 
cognitionis  plena  terra,  quantisoperitur  aquis 
rCa.  e      tnare.Item  illud  adHierofolijmam,hoc  eit,ad 
**      #  '  Chriftianorum  Rempub  idi&um:  AD  TE  fefe 
recipienthumiliter  homines,qui  te  afflixerint, 
&  tuoiu  pedum  veitigiavenerabunturomnes 
tui  conviciatores  :teque  Iove^  vrbem  ,Sionem 
Augufti  Ifraelitarum  appellabut .  Pro  eo  quod 
deierta,invifa  &  maccefla  fueris,efficjam  ex  te 
fublimitatem  ^ternam  ,voluptatem  perennems 
adeo  vt  cf  terarum  gentium  lac ,  regumque  fu- 
gasvbera,  fciefque  me  Iovam  cfle  fervatorem, 
vindicemquetuum,Iacobeorumnumen.  Pro 
arreinducamaurum,  proferroinducamargen- 
tu,proIignisa?s :  efficiamque  vt  protuiadmi- 
niitratione  /itpax,&pro  Magiitratibusjuiutia. 


Kon  jam  erudelitasjn  tua  terra,non  vaftitn 
tut  calamitas  in  tuis  finibus  audietur :  Tuof- 
qoe  muros  falutem,  &  portas  laudem  apptlla- 
bis.  Non amplius  tibi  Sol  intcrdiu lumen  pice- 
bcbit,nequeLunafplendor  illucebit :  Sederit,, 
tibi  Iova  lux  a*terna,Deufque  tuus  decori.Non  „ 
occumbetarnpliustuusSoltuavelunaoccidet:., 
Nam  Iova  tibi  lux  erit  «terna ,  finita  tui  lu&us  „ 
die .  Tuus  autem  populus,jufti  omnes,fempcr  3> 
terram  poffidebunt ,  a  me  fata  ftirps ,  manuum  „ 
mearum  opus,quod  mihi  fit  honeftamento.Mi-  ,, 
nimus in  iJle.minutiflimus in  populofam gente  „ 
excrefcet :  Id  quod  ego  Iova  fuo  temporc  ac-  „ 
celerabo.  Item  illud  :ACCERSAM  vosex  E^ee^S 
gentibus,&  ex  omnibus  colleclosterris,addu-  24.. 
camin  veftram  patriam  :  Puraque  confperlos ,, 
Lijmpha  ,  utab  omnibus  veftns  fceditatibus  „ 
purgeminijabomnib*  vcftrisvosexpiabo  fter-„ 
coneis  divis  :  Vobifque  &  cor  novum,&  fpiri-  „ 
tum  novum  in  peclora  dabo  :  Et  exempto  de  ,9 
corponbus  veftris  Lapideo  corde,vobiscarne-  „ 
um  cordabo  :  &  datoin  corpora  veflra  meo  M 
fpiriru,facia  vtinftitutismeisparcatis,mcafque  3> 
fen  tentias  confervctis :  Quo  faciendo,  manebi- 
tis  in  tcrra ,  quam  cgo  dedi  majoribus  veftris : 
&  vos  mihi  popul*,&  cgo  vobis  Deus  ero,vo£ 
qae  ab  omnib9  veftris  impuritatib9  vindicabo. 
iixccftinhismultilquealijslociSj&maxi- 
mein  ApocaIijpfi,promiffaChiiftianisfoelici-  ^?oc** 
tas,o  Rex,&  pcrfeda  Deicognirio,ac  obcdien 
tia  ;  Quamequidemquo  magiscolueudis  fa- 
crislibnsconfidero,eominus  ha&enus  pratfti- 
cam  video  ,  utcunque  illa  oracula  intcll igas. 
Scdexiftunt  ignayf  dimdentiu  voces,quij>ro 
O  v  infaao 


infonohabeatjfi  quis  ardeat  fperare  &  confi- 
dere  mcliora  npftri*  :  Quaii  veroDeifit,  vcl 
-  decurtata  roanus,vel  aurisobtufa  :  Aut,quafi 
y  <*♦/<*•  j^eo  defperandum  fit,quia  nunquam  ita  f  uit : 
Ac  non  potiusideo  fperandu  fit,quia  non  fuit : 
&is  promifit,qui  neque  mentiturunquam,& 
poteft  ctiam  mortuis  vitam reddere.  Equidem 
aut  harcfutura  elTe  fatendumeft,autjam  fuif- 
fe,aut  Deusaccufandus  mendacij.Quod  fiquis 
fuiiTedicet,qua?ramexeo,quandofuerinr.  Si 
dicet,  Apoftolorum tempore:  Qufram,cur  non 
vndiquaque  perfecla  fuerit,&  tam  eito  exole- 
Verit  Dei  c©gmtio,ac  pictas,quse  &  aeterna  ,  & 
marinis  vndisabundantior  fueratpromilTa.Sin 
dicet,  Noftro  tempore  :  Mirabimur  hancpa- 
cem^qua'  ex  vomenbus  falcibufque  noftris  cu- 
dat  enfes,&  fupelleclilem  domofqueconver- 
tatin  bombardas,&propugnacula.Sedeft,cre- 
do,hacc  pax in  Iiterarum  proceribus,  &populi 
Magiftns.Vndeigitur  linguarum  &  calamoru 
longe  nocentiora  bella,quam  ferri  ?  Vnde  tot 
tam  graveiControverfie,qu5  nequetot  jamfe- 
cuIis,totdifputationibuscomponipotuerunt% 
&fereinfanguinemimbecillioru  erumpunt? 
Dum  nemo  eft,quidefuojudicio  dubitet:  Ne- 
moeft,qui  nonalios  damnet.  Invidemus,ma- 
ledicimus  :  Nonfolumma!ummalo,fed  faepe 
bonummalopcnfamus  :  Etfiquisa  nobis  in 
aIiquoreligionisvelpunctodiiTidet,eumdam- 
namus,&  peromnesterrarum angulos  linguae 
ffylique  jaculopetimus,  &  ferro&flamma  & 
vudis fa?vimus,&  ex  reiu  natura  indefenfos  & 
inopestollimus:  &nobisnon  licerequenquam 
intcrficere,dicimus:  &  tamen  Pilato  tradimu5, 
£  hunc  dimittat,amicum  efTc  C^faris  negamus: 

& 


&'quodeftomniumindigniflimum,heicomnh 
C  H  RI S  TI  nos  iludio,&  juifu,&  nominefa-  -    • 
cerc  clamamiis,  &  Iupi  feritatem  agniha  pellc 
tegimus.O  Seculum.Scilicet  C  H  R  I  S T 1  «u- 
dioSanguinanjcrin.*3<]ui,  nealiorum  fanguis 
effurdendus  eiTer,ipfe  fuum  ttfudit.  CHRISTI 
fiudio  zizania  extirpabimus,  qui  ne  frumentum 
extirparetur ,  juflit  vfque  ad  meflem  relinqui 
zizania.  C  H  R I  STlftudioalios  perfequemur, 
quijuflit,tit  finobisferiatur  roala  dextera,ob- 
vertamus  finiftram.C  H  R I S  T 1  ftudio mfere- 
m*  aiijsmalum,quinobis,utpromalobonum 
redderemus.prc-cepit.Vbieritergoilh  nobis  i.Ctri} 
tantopere  commendata  charitas,une  qua,  Iicet  „ 
&  horoinum  teneas  &angclorumlinguas,  8c  3> 
©mniafcias,&fide  vel  montes  tranimoveas,&  3, 
©mniatualargiaris  ,  atqueadeo  tuum  ipfum  >, 
'corpus comburendum tradas, nihil es ?Quod il  3, 
quis  de  charitate  fefe  jaftat ,  confideret ,  num  ,» 
frudt9  charitatis  habeat,  &r ea  pra?ltet , quar  cha-  „ 
ritatisefletraditPaulus.  Chaiitasbenignaeft,  „ 
inquit:  Charitas  temcraria  non  eft,  non  tumet,  s, 
nonfe  geritturpitcr^non  fibiipfiitudet,nonefl,f 
irritabilis,non  male  cogitat,nongaudetinjutU- ,, 
tia ,  fed  veritare  lartauir  ;  Omnia  tolerat,  om-  „ 
na  credit,  omnia  fpcrat,  omnia  fuftinet:  Chari-  Rom.rj, 
tas  nunquamintercidit,  Nuncqtiidemmanet  ^. 
fides,fpes,charitas:  fedharum  trium  maxima  n 
eft  charitas,atque  in  ea fiia  eft  legis  pcrfunctio-  M 
Denique  chantas  muhitudinem  tegit  pecca- 
torum,eif  que  medetur.Quod  fi  hodie  ea  ita  re- 
frixitjiit  intjuslocoregnet  odium  &  tamen 
promifit  Dcus  piumillud  juftumqte  feculum, 
quod  fupra  commemoravi :  fatendum  omnino 
cfl,  mutta  in  oraculis  promifla ,  nondum  elTc 

per- 


$erfelb.  Cu jus  f ei  ignoratio  in  caufa  eft ,  ve 
)eidonaadmodum  jejuna,  exilia,  &macra 
faciamus:&vatumoraculap!craqLieinepte3ne 
dicam  ridicule,  interpretemur :  dum  quarfu- 
tura  func ,  &  non  niil  ab  ijs  qui  vel  divinicus, 
velrei  evencu  fintedocli,poiTuntintelligi,ea 
&  fine  fpiritudeclarareconamur,  mctuen- 
tcs  videlicet,nequid  ignorare  videamur.Cum 
ha?c  ita fint,6 Rex,&  cum  setas  noftra  in  tanta 
adhuc  ignorantia?caliginecoecutiat,ctiam  at-r 
que  etiam  nobiscavendum  efTefentio,ne  quid 
imprudentercommittamus.Quodfi  qua?  funt 
Mdehut*  in  religionis  negotiocontroverfic;  )  funt  autS 
44*46,  pluiimaOinhisfjquendumluda?  Machabaci  & 
fuorum  fa&um  judico  ,qui  dcara  folidi  facri- 
ficijjCum  quid ftatuerent,  non  habeicnt  ,ejus 
lapidesin  montc  templi  ,loco  opportuno,pofu 
erunt,  donecad\eniretvatesaIiquis,quide  ljs 
~  oraculum  referret.Aut  potius  Mofis,cui  difer- 

Jfumjf.  usverbismodopraeceptumeratjVt  fiquiscon- 
$$*  tra  legem  data  opera  commififTet,is  capiti  poe- 
nasdaret:&  tamen  eum  quiin  dic  Sabbati  lig- 
natus  erat  ,iiiterncerc  noluit,  nifirelato  fuper 
ca  re  nominatim  oraculo .  Et  erat  Mofes  fidus 
Deiminifter,&ejus  fpiritu  nonparceprarditus 
Vtinterim  nihil  dicam  deconfilio  Gamalielis, 
4«?./.  quioilendit,fi  earesab  hominibusefFet,diffo- 
lutumiri:finaDcoeit,nonpoffedifTolvi ,  ne 
fortecontra  Deum  pugnetur .  Quod  fi  has  res 
nobiseffccertioresputamus  ,  quamillaMofi 
fuit(quando  ea  funt  tempora,vt  nemo  fe  crra- 
rc  putet^at  certe  non  debemusijdem,&  accu- 
fatoresefTe^&judiccs,  potiufqueparendum  eft 
Pau|oAitapratcipicnti ;  St^uUimbecUUfdeefi% 

hnh 


tuis  nu!U  eum  animi  dulitdtione  fyttuUminim  T* 
auis  esyju/  afienumfamu/umdumttds}  Suo  Dcph- 

noflat ,  aut  eadtt  .  Confiftec  autcm:  poteft  c-  Romaj* 
nim  Dcuscumftabilirc.Tu  verocur  tuumfra- 1^ 
trem  damnas  aut tu,cur  tuum  fratrcm  defpicis?  " 
Noitru  quifquc  caufamprofe  dicctapadDe-  3> 
um.  Quamobrem  ncjamdamnemus  aliusali- 
um.  Namfidamnabimus,damnabimur,&ca- 
dem  mcnfura  nobis  rcpendetur .  Praeihteric 
(meoquidem  judicio)Romanorum  legemdc 
vindicijs  fequi,quc  erac  hujufmodi.Si  quis,  qui 
fehattenusproliberogefliflec  ,  vocabacurin 
jus  ab  aliquo  ,  qui  eum  fervumefte  aftercrec 
interea  dum  caufa  pcndebat ,  vindicia?  daban- 
curfecundulibcrtatem:Hoceft,iscujusIiacr- 
tari  pcriculum  creabatur  ,  manebat  in  eadein 
conditionc  qua  libcri  ,  donecin  judiciopla- 
numfadum,acpronunciacum  eflfet,  vcrumis 
fervusanliberforec.  Ecmerito,Cumenimde 
ejusconditione  dubitaretur  ,  fi  forte  liberum 
efle  conttgiftet,  &  intcrea  pcndente  lite  fervi- 
liter  habitusfuiflet,  faclaforet  hominilibcra 
gravis  injuria .  At  quanco  id  in  capitiscaufafi- 
eriaequius  eft  }  Prefcrtiminrcligionc,  inqaa 
peccatur  gravhTima 

Expeclemusjufli  judicis  fementiam  &  opc- 
ram  demus ,  non vt ipfi alios  damnemus,  fed  tft 
nihilcommittamus  ,  quamobrem  nobismetu- 
eidafitdamnatio.Obcdiamusjuftojudici,  6£ 
zizaniavfquead  meffemfinamus,rje  forte  frn- 
mentumfdum  fupra  magiftrum  fapcrevolu- 
mus)extirpemus.  Nequeenimadhucvltimus 
mundifiniseft:  Nequenosangeli  fumus,qui* 
Hus  hax  (it  mandaca  provincia .    Adde ,  quod 

abfur- 


abfurdum  eft  ,  fpiritualebellum ,  terreftribus 
armis  geri.Chriftianorum  hoitcs  fut  vitia^con- 
tra  quae  vii  tutibus  certandum  eft,&  contranjs 
remcdijscontraria  mala  curanda:  vtdo&rina 
ignorantiam  pellat,injuriam  vincat  patientia , 
fupcrbist  raodeftia  reiiftat  ,pigriti£  opponatur 
diligentta,contra  crudehtatem  pugnetcleme- 
tia,fimulationem  profternat  fincera,  &  fe  Deo 
probans  rehgicfa  mensaanimufque  purus  x  8c 
qui  vni  Dco  placere  ftudeat .  Hsec  funt  vera 
Chriftiana?  religionis  ,  &vcreviclnciaaima: 
non  vtcarnifici  mandetur  provincia  docloris, 
&  exteriora  poculi  prius,quam  interiora  pur- 
gentur.  Atque  ha?c  de  religione  duntaxat  a  mc 
diti  volo.Namquod  adfacinoraattinet  ,  ho- 
rnicidia,adulteria,furta3falfa  teftimonia,&  hu- 
jufmodi  reliqua,qu£  Deus&punirijuftit ,  & 
quopaclopuniendaforent,pra!cepit3eaincon- 
troverham  non  vocantur.  Neque  de  ijsobfcu- 
reprsecepitDeiiSj&adbonorumdefenfionem 
pertinent:  nifi  velimus  in  noftns  cubihbus  ju- 
gulari,utquidem  nunc  funt tempora.  Ncque 
veropericulum  eft,nefiMagiftratus,  a  Dco  , 
adbonosdefendendosconftitutus  ,  aliquem 
homicidij  con vidtum  t.ollat  in  crucem,  virum 
bonuminterficiat  J  ncquequifquamdefendic 
vnquam  homicidium  ,  ne  homicida  quidcm. 
Sed  religionis  &inteiligentie  facrarum  litcra- 
rumlongeeftaliaratio.Cumfintenimhccob- 
fcure ,  &  fe*e  per  amigmata  tradita  ,  &  dc  his 
jam  per  milJe amplius  annos  difputetur ,  nec 
dumcomponircspotucrit  ,  nequecomponi 
abfenteomnium  controverilarum  diremptri- 
cea&  ignorantie  fugatricc  ChamatepoiTit:& 

cadc 


eadecaufa  innoceftte  fangume  repleta  terra 
fuiiebemus  profcclo(quamvis  nobis  omnia 
fcire  videamur)deberaus,inquam,metuere  ,ne 
incer  latrones  ( quos  mcrito  crucifigimus)  cti- 
amCHRISTVM  lmmeritocruafiganrus. 
Et  fi  non  modo Turcas,&  Iudaros  (quorum  llli 
CHRISTVM  parum  amant,hi  eciamcapita- 
liter  oderunt)vivere  patimur  apud  nos,verum 
etiam  maledicos,(uperbos3invidos,avaros,im- 
pudicos,  ebriofos,  &c$terahominumfiagitia 
ferimus,&cumijsviv«mus,epulamurjlstamur, 
dcbemus  faltem  communcm  hunc  arrem  & 
fyiritum  ii*conccderc,cui  idcm  C H  RI ST  I 
nomennobifcum  profitenturj  &  nemini  no- 
cent :  Eoque  funt  animo  ,  vt  mori  malint, 
quim  aliud  dicere,aut  facere,  quam  quod  dici, 
autfietideberearbitrantur.Vtinterim  nondi- 
can,quodnullumhominumgenus  minusme- 
tu  jncLim  fic.Qui  enim  vitam  mavult  amittere, 
quamdicerequodnonfentit(peccaretenim,u" 
faceret:  cVquicogit  ,  peccarecogit)  noneft, 
credo,mctucndumjneispccuniapo{fitjauta- 
liarccorrumpi. 

AtqueenuidemilludniihipetfuafijnulloselTc 
principibus,  &  magiftratibuS  obedientiores, 
quam  eos  qui  fimpliciter  Deum  metuunt,  &  ia 
eo  quod  fc  untjfiaelcsfcfe  prarftant.  Cxtero- 
rum  quidem  obedientia  ficla  eft ,  neque  durat 
diutius,  quamvelmetucogitur  ,  velvtilitate 
allicitur.  Sedquiconfcientiaad  obediendum 
impelhtur  ,quique  docente  Deo  didicit  magif- 
tratibus  &  potefhtib'  obediendumefle,etiam 
iniquis,nedumjuftis :  hujus  veram  &a?teinara> 
c(fe  obedientiam  necefle  eft  ,  quoniam  Deus 

(qui 


(qui  ei  obedientia?  caufaeft)  vcrus  manet  &  ae- 
ternus.Illud  quidem(ut  ad  propofitu  redcam*  ) 
citra  controverfiam  verumeibAd  pceoitendii 
properat  ,cito  qui  judicat :  Etmultos  judicaf- 
fc  pcenituit,iudicium  fufpendifle  non  pcenitu- 
it  .  Etquiadclementiampropenfiorcft,quam 
ad iram,is Dei  naturam  imitatur :Qui  cum  fci- 
at  nos  efle  fontes,tame  dirfcrt  fentcn tiam,diu t 
&  expec"tat,dumfi3t vita? corectio  .  Qui  enim 
continuo  nccat,  nullum  rclinquit  poenitentiae 
loeum.  Quod  fi  quis  hiscontradicere  audcbir, 
necefle  erit  vt  fateatur,fanguinem  a  fe  oppugna- 
«,3  nobis  defendi.  Vtrius  autem  facilior  futura 
(it  caufe^  di&io  apud  judicem  Deum  ,  fi  quis  ig- 
norat:audiat  Solomoncm  ita  dicentem:  impi- 

irum  *»erbainfidt<tnturfanguinii  Atproborum  os 
Prot.if  eum  defendtt. l\\\i&  perfectum  habeo,clementi$ 
patientie  ,benignatatis,  obedientia?  non  pofle 
poeniterequen^uam  ,crudelitatis,cV  temerarij 
judicij  non  pofle  non  poenitere.Quod  ii  illa  t«- 
tiffima  via  eft,heepericulorum  plena:  Infanum 
cfleoportet,qui  fefciens  volenfquein  pericula 
praecipitet.  Neque  vero  ha?c  ideo  tibi  dico,Rex 
llluftriflime,  quod  aliquid  finiftrum  dete  acce- 
perimus .  Cum  fis  enim  ejus  adhuc setatis,  qua* 
fub  tutorum  cura  cuftodiatur ,  njum  ingenium 
(nobisprcfertim ,  tanto  terraru  intervallo  dif- 
janclis)cognitumefle  non  fatis  poteft .  Dicunt 
quidem,  qui  ifthinc  veniunt,  eam  efle  tuam  in- 
dolem  achumanitatem,  vt  omnia  de  te  fperent 
©ptima,quoru  nos  fpeiadeo  accedimus.vtfpe- 
remus  6V  optemus  etiam  optimis(fi  fieri  poflit) 
meliora.Cumigiturvideamus,noftracorpora 
vobisRegibus  efie  in  raanum  a  Deo  tradita,  ve- 

ftros 


tfh-osautemanimoseiTeilirnanuDei  :   Movc-i 
murexemplis,  5:  periculo  pro  virxli  parte  obvi- 
am  ire  conamur ,  malumque  nunquam  nimis 
maturc  declinaripoiTc  judicamus.  ItaqueDe- 
um  oramus,vobisut  earn  menteminijciat,  ut 
vosdeveftrisanimis  (quiin  Dei  manu  funt) 
tanto  magis  fitis  folliciti,quam  ij  fnnt  de  fuis 
€orporib*,quividentfuamvitam  vobisin  ma- 
nueflfe  pofitam  :Quantoanimiinteritusgravi* 
orcft  quamcorponseupimuSjinquam,  vosef- 
fetales,qualeseiTejubetDeus  hisverbis:  Cum  &cut,i? 
Acetdertt  regem  in  regni  fui  folio  federe ,  hanc  /# . 
fibi  legem  a facerdotib*  Levitis  in  libro  exfcri-  yi 
bito.eamqueapud  fe  habetc&legito  per  om-  „ 
nemvitam  fuam,vtdifcat  lovam  Deum  fuum  fi 
vereri%curetqueutoronibusverbishuis  legis,  >f 
atquehis  in(litutispareat,necontra  fuos  fan- 
guineosanimoinfolefcat,neve  de  difciplinaad 
dextram  aut  fiuiftram  defleclat  ,   vt  diu  vivat 
in  regno fuo  tum  ipfe,*w«  eiusnati , inter  ifrae- 
iitds.  Itera  Solomode  bone  rege  loquens,  his  " 
verbis: O  RACVLVM  habet tn  Ubtjs Rex3cuius  'prov.jf 
os  erimen  injure  non  committttjmpte  agere  ,  regi-  J0 
bttsefitntifum  :   Namlufittia  folium  aptum  eft. 
placent regtbus Jufta  labra^  probe  Ucjuentes  a-  * 
mant.Regta  bt/is3eft  morttsnunctusj&eam  vir  fa- 
piens  dtlutt .    In  ferenttate  Vu/tus  Rcgts^ita  efi  % 
eiufaue  favor  efl  qu&da.m  cjuaftferotina  nubes.  Ha- 

bere  fapientia,eft  longe  prejtantius  quam  auru. 
Eit  autem  fapicntia?  caput,Dei  metus:  qui  no- 
bisdebctoboculosdies  noctefqje  vcrfari,  fiC 
ad  mala  frenum,&  ad  bona  calcar  efle. 
Hafchabuiprarfentia,Rex,de  quibuste  mone- 
rem.non  cquidcra  vt  vates,  non  vt  mifTus  divi- 

P  tilS 


)3 


nitus:Sed  vt  vnus  de  muJtis,  qt1*  diflidia  &H- 

tes  oderim,&  religioncm  charitate  magis  ,  & 

animipietate,qitamqua?{tionibus&rebuscx- 

ternis  exerceii  cupiam .  Neqne  vero  me  prete- 

rit  ,  nihilamedici  ,  qvod  jicnab  alijsantemc 

dittum  fit .     Sed  rccla  qu$  funt,ca  &  a  multis, 

&  tam  diudicijd^nec  eis  pareatur^ion  elt  inu- 

tilc.  Accipe  igitur^Rtx  ,  noftrum  hunclaborem 

comiter  &humane*:    Et  fivacat(debetautcm 

vacare)  &  i\  placet  (dcbet  autem  placere )  legc 

facrasliterasanimopioac  reftgiofo  ♦  &  te  ad 

regendum  regnum  f  c  praepara  ,       tanquam 

homo  mortalis  &  Rationem  redditurus  im- 

rnortali  Deo,     Opto  tibi  Mofis clementi- 

am,  Davidis  pietatem,&  Salomonis 

fapientiam  Vale.  Bafilea?,Men- 

fcFebruano;  Annomille* 

(imo  quingentefimo 

quinquagefimo 

primo* 


Anv- 


Ampliffimo  Confuli,  &  fe- 

natui  Bafilien(i5Dominis  fuis, 

clcmentiffimis,&  colcndis;Sebaf- 

baftianus  Caftellio  Salutem  it\ 

Domino. 

Eit  mihi  mei  clementiffimi  Doriiini ,  a  Mag- 
nifico  DominoRectore,  &cxterisEcclcfiae 
Doctoribus,&  Paftorib9  demonftratum;quem- 
admodum  vobis  fcripcajfuerint  littera? ,  in  qui- 
busego  graviflimeaccufarer;cuj*  accufationis 
partesfuntdua^  VnaexlibroTheodori  Befe 
fumpta  ,  alterafupermeadialogorumBarnar- 
diniOchinitranflatione.AcmihipoftuIanti,re- 
citara  eft  pars  illa  literarum, in  qua ego  accufa- 
barj&r  fuperea  quid  refponderemfuminterro- 
gatus.Refpondipetere  rae,  vc  fi  fieri  pofTet,mi- 
hidaretnrejuspartisexemplum.vticriptoac- 
cufatus,fcriptore  fponderem.  Quodcumfibi, 
nifi  vcltro  permiflb  licere  negafiet,  &  alioquin 
putarenrpofTeme  adipfascrimmatione$,qua; 
lllis  Hteris  allegarentur  refponderc  ,  fic  facere 
ftatuij  vtnotatisexillisliterisnumerisp^gina- 
rum  ,  in  quib9  in  IibroBefa?  accufor,vobis  ad. 
verfus  illas  accCifatoris  criminationes,quantum 
cas  recordare  &  comprehendere  pollum  ,  hic 
paucis  refpondere,  Paratus  Scceteras  ejufdem 
criminationes  etiam  publicofcripto,ficucpab- 
lico  fcnpcoab  eoaccufatus  ,  diluerc.  Qua?fo 
vos  Domini  mei  clemcntiffimi,vt  me  dicentem 
caufam,  eo  animoaudire  dignemini,  qao  ani- 
mo  fe  quifque  vcflnt  in  fimili  caufa  Ycliet  auWiri* 
P  iij  Pri- 


Primum  crimcn  ett  quod  flm  libertinus,  2  que 
cnminemctamproculabefTe  ,  quamcoelum* 
aterradiftatconftantiffimeadfirmo  ,  &inno* 
centia?  me§  omnia  fcrip  ta,  dicla  re&e  intellecla, 
&  facla  mea  allego  :  Itaque  ante  omnia  cri- 
xnen  h  oc  accufacor  meus  vi  probet  peto ,  aut  & 
non  probet  ,  calumniatorcmeumelTenecelTe 
cft.Atque  infuper  fe  infontem  accufafle  non  eft 
ci  religio:  Ipfummet  libertinorum  herefi  affine 
cffcamrmo. 

Secundum  crimen  eft,quod  fum  Pelagianus,& 
quod  gratiam  Dei,peccatumque  originis  nega,- 
verim.  Ad  quod  criraen  egoidem,qcod  ad  pri- 
mum rcfpondeo,&  vt  hoc quoquc  probet  ac- 
cufator  poftulo.  *Namquod  ad  Bcfae  fcriptum 
attinet,in  quohocexijsqu^  incap.7.adRom: 
fcripfi  probarc  conatur,  dico  eum  finiftre  intcr^ 
pretari  fcripta  mea  ,  &  ex  ijs  ea  vclle  elicerc  , 
que  mihi  nunquam  vencrut  in  mentem,  &  hoc 
publicofcriptoprobarcfumparatus. 

Tertium  crimen  cft ,  quod  ego  fum  omrrium 
facinoroforum,  hercticorum,aduItcrorum ,  fu- 
rum,  homicidarum  patronus,&  quod  cos  tutos 
fcb  accufatoribus  &  judicibus  prarftare  velim  : 
&  quod  nolim  Magiftratum  ullo  modofe nego- 
tijsreligionisimraifcere  ,  &  dehoc  crimine, 
idemquodde  fuperionbus  refpondeo  falfifli* 
mum  cfTe,  &  vf  idprobct  accufatorpoftulo.  E- 
govcromccontrarium  etiam  ex  fcriptis  meis 
oftenfurumeffefpondeo.  Quinimofifit  opus 
teftibusfidedignis ,  planumfaciam  quofdam, 
quideMagiftratufiniftrefcnticbant  ,  ficfuifle 
abc*  crrorc  opera  mea  avocatos  ,  vt  mihi 

00» 


confefli  fmt,  me  apud  eosfola  tnanfuetudinc 
plusenecifle,quam  vlli  vnquam  adacli  gladijs 
potuifTent  .Nam  deMagiftratu  omnino  idem 
&  femper  fenfi ,  &  fentio,  quod  in  Sacris  lite- 
cris.Etin  Kafilienfi  confeflionehabetur:  Vide- 

licet .  <£*  fwtt  <©ott  ber  toaecftept  fei- 
nec  trienerrfntmgfcljtoert/  unfcfjoecftem 
tofferitf  ftenoetnalt/$ufcfjicm  ber  Guttereii 
tm/raacfj  mttj  tfraff  Dec  bofem  befrjclfee  tt. 

Atque  illud  addo  eum  durare  oportere  ctiam 
temporenovi  teftamenti ,  quahdiu  eruntfa- 
cinorofi  homines ,  qui  funtpuniendi  :  &  qui 
ei  poteftati  refiftit ,  ordinationi  divinar  pe* 
fiftit, 

Quartum  crimen  eft  quod  Caftalio  fit  papifta  , 
et  blafphcm9  in  gratiam  Dei.Et  ad  hoccrimeu 
jdem  relpondeo,  quod  ad  Superiora  :  Falfum 
efle\  nequeillud  vllum  vnquam  mortalium  ef- 
fe  probaturum  .  Nam  tantum  abeft  vt  fim  pa~ 
pirta,vt  a  magnis  viris  non  femel ,  magna  mer- 
cede  propofita ,  &  jam  pridem  ,  &  non  ita  pri- 
dem ,  vt  ad  ipfos  migrarem  folicitatus  recufa- 
lim.  Quod  vero  ia  Dei  gratiam  blafphemu  me 
cfledicit  ,  hocqucquenonminus  quamillud 
falfueft .  Namnosgratuito  Deibeneficio,per 
fidem  in  Chriftum  juftificari ,  &  fervari :  fem- 
per  &  crerfidi ,  &  docui  ,  &  hoc  etiam  fcripta 
mca  palam  teftantur. 

Quintum  crimen  eft ,  quod  Oftalio  fit  Acade  • 
mic^&quodhabeatfpiritum  Anabaptifticum. 
Academicierant  Philofophi  quidam,  qui  nihil 
fciri  pofle  dicebant  ,  nihilque  affirmaban  t.  Ab 
P  iij  hoc 


Jioccrimine  ipfemctBefa,mein  hocipfo  libro 
nuxime  vindicat :  Ideoenim  in  metoto  libro 
invehitur,quiamultaaffirmem ,  qu^ipfe  a  me 
adfirmariindignatur.QuodverodefpirituA- 
nabaptiltico  fcribir,  qualem  fpiritum  habeant, 
aut  quiddeDeiverbofentiant,autfcribant  A- 
mbaptiflar,ipfi  viderint.Ego  &fcripfi,&  nunc 
fcribo,&  fentio ,  controverfias.  quae  funt  inter 
Thcologosde  Religione,  non  poffeex  fcriptu- 
ra,nififimuladfit  tumChrifHSpirit*,qui  men- 
tesaperiat,tumCharitas  componi.  AtqueiU 
lud  addo  nifi  operam  dederimus  ,  vt  charita* 
tem  habeamus,  futurum  cffe  vt  quanto  plus  H- 
•  tere  habe3mus,tantominusSpiriius  habeam*  ^ 
tantoque  rnagis  indiesinter  nosdiffideamus, 
&ind.eteriusabeamus  ,  neque  non  infuper 
r.Cor.  aliudPanliadijcio:  Si&hominum  loquar& 
^»  Angclorum  Jinguis,  neque  charitatem  habca, 

fuma?stinniensautci)mb2lumrefonans.Et  fi 
rantum  djvinationis  habeam3vt  omniaaicana, 
fcientiamque  omnem  teneam,&  fi  adeo  omni 
fim  fideprardicus,vt  vel  montes  tranfmoveam, 
&tarncncharitatenonfim  pra?ditus,nihilfum. 
•  Etfi  omnes  measfacultates ,  in  liberalitatem. 

erogem,&  fi  ve!  meum  corpus  comburendum 
trada m,  &  tam en  charitate  non  fim  praeditus  , 
nihilprofirio,H:?cfuntqua?deChrifto/piritu, 
&  charitatc,  &,  fcripfi,  &  fcribo,  &  fcntio  :  ac 
tantumabelt  vt  hoccrimenrefoimidem  ,  vt 
ha?c  vera  efle  dicam,  pronunciem,  clamem,  & 
'event^ipfe  vera  effe>&  haclenus  docuit ,  &  de- 
incepsdocebit  :  NamfineChiiltifpiritu  ,  & 
chantatejfi  quis  has  cbntroverfias  componere 
fperatjeum  perinde  faccrc  dico3acfi  velit  are- 

natum 


aatum,exroIaarena,atquecalce,fineaquaface- 
te.  Illud  addo  accuiatorem  meum  hicfibitri- 
plicitec  contradicere  ,  namfi  fuinhbtrtinus, 
non.pofTumeifc  velPapiita,  vcl  Anabaptiita, 
zutii  Anabjptiita,necPapifta,  neclibertinus 
eifepoflum:quippecum  tresfejci$afe  invicem, 
addoetiama.b  Academicorumit&a,  ficutig. 
nisabaquadifcnpent,  ldquod  facileproba-» 
rem,nifi  ld  veltra?  prudentix  cognitum  eile  mi-.- 
ru*  perf  uaduem. 

Sunt  &  aliameiciementiffnu  Dominicri-' 
mina,  q  xBefa,  &  Caivinusmihiimponunt, 
quorutn  vnumaut  jiterum  (  dequibusvosfa- 
cillime,etiam  iine  mea  d:f  nfione  judicarepo-: 
tcftis  )  obiterdicam.  Vnnm  eitqucdBiblia 
tranltulerim  impulfu,inftin£tuque  dial  oli.Co- 
gicatc  quam  verijSarifaer  hnc  ic<  ipfcnnc .  Al- 
terum  dt,quod  wcini  mei  ligna  ■■herpagone 
rapuenm.  Hinc  cognofcire  mei  ciementufimi 
Dommi  ,qualesfiut  accufat c-resmei .  Sienim 
eorumaccufitionicredctis,opcr:'jb:t  non  fo- 
Inmme,verumeti.im  vicinostuncmeoSjCVpii- 
catoresmu!tos,alioique  cives  B  Jilienfes,  for 
tafle plus quam  tiecenros,  mecum  darefurti- 
pxnas5quippequicactem  Jif»na  mecunf  palam. 
rapuerint. 

Hoc ifti cum  furtum  palam  toto  orbe  publi- 
catis  libris  interpretatiiunt  ,  cogitatc  qua- 
les  funt  &  in  ce-teris   9    prxfertim  fi   qncm 

oderinc 


P  iiij 


o#erint,nam  mca  fcripta  nihilo  candidius  pro- 
fedto funtinterpretati,quam  harpagonem.Hfc 
&  huiufmodi  multa  (qua?  de  me  fcripferunt)  ii 
vultprobare  meus  accufator ,  prodeat  corani 
veltro  Senatu ,  &  coram  codem  etiam  Germa- 
nicis  verbis,  (utcunque  Germanice  vix  etiam 
balbutiam)paratus  lum  caufum  diccre.Sin  ma- 
lam  habet  confcientiam ,  meque  putat  non  fibi 
privatim, fed illis  qui  mepublicatis  libnsac- 
cufarunt,publicatis  libris  rcfpondere,&  Befam 
cumhactranfiret:interpellaredebuifie,fcitote 
meiCIem:  de  hac  reDomini  ,  quominusid 
haclen'fecerim,perme  non  itetifle.Nam  &  tu 
D.  Cocceum,  &porrocumeo.  D.  Re&orem. 
Simonem  Sulccrum  conveni,&Befam  vnacum 
illis,nifi  ad  bellfi  properansdifcefliflet  conven- 
turus  fui,&  nunc  paratus  fum  ad  omnia ,  qusc 
mihi,illi  in  fuis  fcriptis  impofuerunt  crimina  , 
publicofcriptorefpondere:Atqueadeoa  vo- 
bismeiClementiflimi  Domini  :  Vthoc  mi- 
hi  permittatur  ,poifqua  fic  accufor,  obnixe  pe- 
to.Aut  fi  hoc  non  impetro,ilIud  faltem  pcto,  ut 
fi  forte  refpondere  non  permittatur,tacere  non 
fit  fi  audi.  Quod  fi  fint  Cibi  bene  confcij,  com- 
pareat  ipfe  Be(a  &  Calvin9,&  omnia  qusecon- 
tramecriminaliterismandarunt^coiam  vobis 
meisludicibusprober.t :  Etego  (ut  intelliga- 
tis quantum  mea?  caufa?  bonitati  confidam )  fi 
ilUprobaveiint,meum  caputadjuftum  fuppli- 
cium  ultro  offero.  Nondebebunt  autem  ,  nifi 
fibi  maleconfcij  fint,BafiIeen{e  tribunal  refor- 
formidare  ,  qui  illa  toto  mundo  publicare 
nonreformidarunt.  Spero  vosmei  Domini; 
Clcmcntilfimij  Dci  in  hoc  negotio  vicarios,  in 

hac 


hac  caufa,  ffcue  haftenus,&  in  c^terorQ^Sritt 

meaipfiuscaulafeciftis  ,  adhibicuros eciam 
cam  prudentiaro,afflantc  fpiricu  veritatis ,  vt 
nihil  njfi  re  probe  perlpetta  pronuncietis, 
Magna  funt  &  potentes  advcrfarij,  &accufa- 
tores  mei,fcd  &  potenseft  De'(qui  perfbnarii 
rationemnonhabens)dcfoliodeijcic.Egove- 
ro  humilis  fum  homuncio :  fed  &  humiles  ref- 
picit  Deus,&eorumfanguinem(fi  injufrefun- 
ditur)vla'fcitur.Labl  facile  eft,  &  vulnus  vno> 
xnomento  facile  infligit  vnus  vir  malus ,  quod 
deinde  centum  boni  rpedicimultis  annis  fa- 
oarenonpoi7unt.ODeus,qui&meum,&ad. 
verfariorum  meorum  cordano(ti,furge,&ju» 
dicacaufammeam, 

Quod  ad  accufationis  partem  fccundam  at- 

tinet,videlicet ,  quod  Barnardini  Occhini  di- 

alogostranftulerim  ,  non  putoid  mibifrauda 

eiTedcbere.     Tranftuli  enim  (ficut  &aliae* 

jufdcm  operatranftuleram)non  vt  judex, 

fed  vttranflator,&exejufmodiope- 

ra,adalendamfamiliam&  quaef- 

tumfacerefolitus  :  &  typo-' 

graphus  librum  fe  dixit 

obtuliiTe,eumquc  fe- 

cundum  Bafileenfi- 

a  infiituta  fu- 

ifiecenfu- 

ra  appro 

batuxn, 

FINIS 


Errata  Bencvolus  Leftor  fic  eraendabit. 


titer^      Itnea,  errdtum  corre&um% 

folto  Pro  Lege 

4*1*  3»         Prspteterd  Proptcre*. 

2f       eonoltum  confiltum. 

ji^r.yerf  20       maxtmeyue         maximtaue 
ji.Zycrf.  17       puem  auem 

*d*4*         7^fin.tftanter-exaptat  tnftarexdgtieb 
j.j%yerf.  i%         fnclos  tinttos 

Iftus  Itujfi.c.jurif 

tonfultut 
ttattatus  yicula  traclusytncula 
ttbris  Itberis 

ere  re 

amor  amantior   (Jum 

tamc/ue  infultu  tamquam  tnfuU 
Jaccenfu  aueque  accenfu  qu<tqut 
coforapltxfttes  auto^atakrttos 
g.afin .  yaleant  yaleat 

2>         modefttam  tmmodeftism 

l  (4  qum  euum 

j  4        caufaque  huiufcauftm,  hucuf 


*S 

AS.         * 

s4j.yerf.ir 
18 

JT.j.  I. 

12 

rsy 

B.i4Vcrf.  6 


B.2. 


que 
p&vuit.  y/dto 
B,4..yerfo.  /.  non 

"B.S*  i6         effuttn 

•7«  j.afinpar 

4.ajin  habet 
B.y.Verfo,  12        nthilve 
C.r.  1.        perditu 

C.j.  16       dec/tnantur 

j.aftfs.verrt 
C.2.y>erfo,  f.afin.que 

C.3.  Mj  qUt/t 


aue 

y/deo 

nos 

effutire 

per 

habent 

nthtlne 

perditum 

dccltnant 

Verrt 

dquo 

qutd 


Jjrttt^ 


liter.t 

Vo/to 


llne* 


erratttm 

Pro 
ritis 
fuftnebat 

c/ut/t  llS. 
magiftrts. 
ycrttaies, 
efferyeatur 


B.f.  ult. 

C.Cycrfo,  10. 

C7.  jj. 

&.r.  6. 

D.i.^erfo.y.a  fn.o^ium. 

D,2.  lC '.        mabtts 

E.3»  i#,       fs/tcem. 

D,j,yerfo . j> afn.  corfpeti/s. 
mermes. 
paltna 
\tbr*. 

tfpe-yidetis 
mtnus . 
hebcdt 
fierres, 
prsteryant 


D 


jj). 
D,f.yerfo.s. 

S. 

D.p.yerfo.S. 

E.2,yerfo.  ult. 

E,j.        ^  JK 

JE,j.yerf  p&nxlt.  Chr/fizmA 

E.^.,yerf  2.  ejeset. 

E.y.yerf  if.         an/mis. 

E.C %yerf.  4,4.jin.hoc  eft  ho  e[t, 

E,y.  18.         ^jttd 

E,y,yerf,  2f.         fttmnum. 


F.i.yerf 

E.2. 

E.2.yerf. 


jjj. 

S. 

-?♦ 


EUjnam. 

gl.ir/atur, 

ecfia^ 


t'SS»erf    J. 


tam-jue. 
te*/s. 
Joyafin.d/fcip//am. 
teclftfftm. 


correBum* 

Lege 
ritus. 

fifttnebantt 

//. 

yuafts* 
M*gtftratus+ 
^er/tas. 
cffcryeant. 
emutum, 
mantbus 
feltcem 
ccnfpt-clxj^ 
/ner&tcs. 
falmx. 
Ubera, 
tpfe-yiderts. 
munus. 
habeat, 
Jienes 
poterVtant. 
Ckr/ftus. 
ejecit, 
annuts. 
boceft, 
duo, 

f:mm:tm. 
Ei.jma 
£/ortatur 
eccicfa 
tan^uam 
lents 

dtfctpI/Ttam 
peccati/m 
f.Cjafif* 


titer*        Lwe*     errattm 
felio. 

f.C,  S*afi>**    Dium0 

4.?.yerf.  7.  afin.  fentiamm 
G.3.  11,         doluijfe 

G.^JVerf.  4.  afin.  Elijmaehus 
G.f.  G.afin.  Vanttates\ 

G.f.yerf.  23 .         h  omium 

2f.         multa 
#.7*        *♦  hue 

G.p.verf  9.  fuum 

H.i.  13.        Ki 

fi.2.Verfi  12   *     foeietati 
H.3.  1.         alios 

B.^ytrf.  /#  fui* 

(ii.  eonfittuti 

if.         quteeju* 
ft.7.         n.afin.  fuee 
UJ.Vsrf.2  yerU 

<f#  idio 

i.rjtetf.  3.  afin.dvhipo. 

tbtd,     jur  aconftitttit 
I.4.yerfiti2         iudieayerat 

f.dfin.  leg9 
/♦/♦         *2*       citatavimus 
I.f.verf.  13         fntra 
I.tf.  2  atcjucetiam, 

I4<f.y*rf.  fAafin  rfincotatem 
I*7C*erfii  cujufijuam 

W*        7  id™ 

3  afin»  beati 
M%Ver.  23         igitur 
t^it       €  Deafirorum 


ecrrecttiin 

Viem 
fententiam 

diluiffe 
Symmackut 
Yanitatit 
hominum 
inulta 
hac 
juin 
Et 

fcciato 
atiae 
«juia 

confiitutttX 
tjuictjuam 
muod 
verbo 
tdeo 

divinipo. 
jure  co*(titf*lt+ 
tndtcaverai. 
longe. 
citavimus, 
eontra^ 
ettam, 
pnceritatem 
eujufijue 
ideo 
heatum 
frofterea 
Deafirorum 
prodtgofis 


Lttere       1'tues  crrAtum 

tolto. 

Kj.ycr.f  Suine 

Ks      /  hatearjtequc 

bXjj**erf.  C.afn*  CkriftyuSM, 

Kjj.yerf.  j.  Duum 

f.  yearittens 

£♦/•  7»  Gency* 

13.  fecerit^Et  (£c. 


if         cutt 
Ks^*  3*  capites 

KjGjKrfe.s*  indtces 

K_J.  Tanult.fidt 

KfS,yerfo,C.  hominem 

13  Sertus 

1  $  tenentum 

L.r,         /t  cumeo 

Mb.i+yerfi.  13  cJI^PauIus  certc 

to.aftn.  repreheudcbat 
£•*•  **•         csnjucJus 

*.*jintpnt.Sed 

vlt.        ofortefrdt 
t.t.yerfo.S.afinjn  humanis* 
*..?.         12         tam 
L.Sjrtrftl*.      &faciei 

23*       Admoneri 
*•*#        /.         vmtatct 


ttrrtdu» 

Sumt 

ha&eatftefue 

Chriftus* 

Dominttm, 

^eritatcmm 

Vienna. 

dtftingue  hocp/tt» 
toffecertSy  & 
tttfuper  9  yuod 
cemmemorat , 
TreJ    fcriffertt 
\cl fcribendum 
curayertt.z  St 
tius.  Et&t. 
tapitis* 

}udtces% 

fdc 

bominum 

Seryetus 

tcncntem. 

eum. 

dtfttngueeftPatt 
ius,certem 

reprehendat. 

conVtftus. 

dtftinguejinfjfed 

oporteat 

inhumanit 

tamen 

tyignem  facici 

admoyeri 

twttatts  . 

ilid. 


IsterM 

Fo/to 

Unea     . 

erratum          correcJuni 
Pro                      Lege 

L.t.ytrf* 

S.afin.accidtt.                aecedtt 

LJ 

S>.         aepurgandi        ref>ur?andi 

ihid. 

Si  idem            ftdem 

*P 

impofita  efi      adde  Co  rond 

6  afin. 

ipfa                  tpfe 

M.+. 

I* 

nunyuam  °h    unefUam  obli- 
literareVi-  terari  pojfe  W- 
deretur            det>ur 

M.+.yerfo. 

** 

fiidem            ficjuidem 

7 

necejfaria        necefario 

21 

ne  Ser-            nonjze  Ser 

*./♦ 

14 

Pr&cunt          precum 

M.fferfQ% 

- 

nonnu/ltper  perGeryafianos 
Gervafiantf 

S 

in  utire           muttre 

<P 

nullum            ullum 

M.f.yerfi, 

s. 

manttfz          mantiffd 

M.7. 

u/t. 

(.)            00'  ' 

N.3.yerfot 

jf. 

hpofiatos       Apoftatas 

Jfrf, 

3 

meltt            me/itus 

4 

Adtkai            j4di\e't 

S 

nomfieiThe  nomi^eiTheeuj, 

thtd. 

ous  hou  demo  ou  da:moma\e 
nia  kena  etr    na  eifegoumeno* 
egou  meyos 

3  afin, 

,   illis               illtc 

Xj.ycrfo 

<f 

ad                  ac 

8  afin 

t  imprajlarent  prafiarent 

#J 

f*f*< 

>  tmcfue           tanc/uam 

&.Stycrfi+ 

7afin. 

fptritum        fpirttu. 

o«r 

+  afin. 

ccluendis       eyo/uendtJ 
f/N/S 

vJw 


.'•&.'■ 


:  :  .'■'   .  ■  ^>-%V^ 

*  ...  ■>      ■  :  ■.•     •■       .     ♦    •;       ■ ,  ■     *    %">v«y>*te  v 

.  '-•     •••■■'•..    y^^r^'^^;:-^^>^v?:^5m-:-^ 
■'•>.  •'•*•-.   *  .^i! :''>.:r-;:c^;< '-.^ ^r^s'"      '" 

-.•    .    -.   -■       ■'•       ^^•>'v^>:^^'^v.-.V-:k?^ >:•>_ 

-  •'.v----'*'.^*1V?--:^ 

/'/^^:M<4':^'-'^.:^-v'/v.    .  -/,  .    '  ':v    '..  Y,-  V. 

.   ■ '      '*  '■  i'A- ">«*3# ^. '^;v;':- '' -'-.. i  ';""  •  ;:'  ;:  - ;;- 

r,  :;*     ■;; f-^VJ-.f.V*"*?-..; A.V-.^vV.: ;-*<,'^. '•>:•.>%**•.'  'Sj    >•.  "■  / 
>''-■•'•••  --..**:::«•  -V:.v7.  •  ■        :    .:•• 

■.   -     •  :.     >■■■'-  ••■-..  '.*^>v8V--.vy^-j^v-.;.^»^V-.v-'' 

*    .  «  ;..-..  .  .  '        .  >v  %      •  v».   • .  ■  .•    ■/:-...  t    v 

.:    .  •■'  :-•■"-'  :m?m&mu  z  ~ 


• 


;  vw  \-v-;;^*l^# ^' 7 '" 

■'*•»•  *":v      -   ^"'Kij^SV  >**»"*  V£T"*-  •*♦     ' 

>- ■; .  .  £  -:..;'-.  •    '■"  ••  '.>■  V  : 

»*    -  .   ■ '  ■ '  .:  «■''  «•;-'- .*   '»  . .  •  ."■"■ 
*}<>-"*  /.-'-.■. .-".■/'/■>-  *  -    L.**'i2  .-'•■■•": 


Tr:* 


'•'•"*■.  ;<■  >>i>^;