Skip to main content

Full text of "Corpus reformatorum"

See other formats


Google 


This  is  a  digital  copy  of  a  book  that  was  prcscrvod  for  gcncrations  on  library  shclvcs  bcforc  it  was  carcfully  scanncd  by  Googlc  as  part  of  a  projcct 

to  make  the  world's  books  discoverablc  onlinc. 

It  has  survived  long  enough  for  the  copyright  to  cxpirc  and  thc  book  to  cntcr  thc  public  domain.  A  public  domain  book  is  one  that  was  never  subjcct 

to  copyright  or  whose  legal  copyright  term  has  expircd.  Whcthcr  a  book  is  in  thc  public  domain  may  vary  country  to  country.  Public  domain  books 

are  our  gateways  to  the  past,  representing  a  wealth  of  history,  cultuie  and  knowledge  that's  often  difficult  to  discovcr. 

Marks,  notations  and  other  maiginalia  present  in  the  original  volume  will  appear  in  this  flle  -  a  reminder  of  this  book's  long  journcy  from  thc 

publishcr  to  a  library  and  fmally  to  you. 

Usage  guidelines 

Googlc  is  proud  to  partncr  with  libraries  to  digitize  public  domain  materials  and  make  them  widely  accessible.  Public  domain  books  belong  to  thc 
public  and  wc  arc  mcrcly  thcir  custodians.  Nevertheless,  this  work  is  expensive,  so  in  order  to  keep  providing  tliis  resource,  we  liave  taken  stcps  to 
prcvcnt  abusc  by  commcrcial  partics,  including  placing  lcchnical  rcstrictions  on  automatcd  qucrying. 
Wc  also  ask  that  you: 

+  Make  non-commercial  use  ofthefiles  Wc  dcsigncd  Googlc  Book  Scarch  for  usc  by  individuals,  and  wc  rcqucst  that  you  usc  thcsc  filcs  for 
personal,  non-commercial  purposes. 

+  Refrainfivm  automated  querying  Do  nol  send  aulomatcd  qucrics  of  any  sort  to  Googlc's  systcm:  If  you  arc  conducting  rcscarch  on  machinc 
translation,  optical  character  recognition  or  other  areas  where  access  to  a  laige  amount  of  tcxt  is  hclpful,  plcasc  contact  us.  Wc  cncouragc  thc 
use  of  public  domain  materials  for  these  purposes  and  may  be  able  to  help. 

+  Maintain  attributionTht  GoogXt  "watermark"  you  see  on  each  flle  is essential  for  informingpcoplcabout  thisprojcct  and  hclping  thcm  lind 
additional  materials  through  Google  Book  Search.  Please  do  not  remove  it. 

+  Keep  it  legal  Whatcvcr  your  usc,  rcmember  that  you  are  lesponsible  for  ensuring  that  what  you  are  doing  is  legal.  Do  not  assume  that  just 
bccausc  wc  bclicvc  a  book  is  in  thc  public  domain  for  users  in  the  United  States,  that  the  work  is  also  in  the  public  domain  for  users  in  other 
countrics.  Whcthcr  a  book  is  still  in  copyright  varies  from  country  to  country,  and  wc  can'l  offer  guidance  on  whether  any  speciflc  usc  of 
any  speciflc  book  is  allowed.  Please  do  not  assume  that  a  book's  appearancc  in  Googlc  Book  Scarch  mcans  it  can  bc  uscd  in  any  manncr 
anywhere  in  the  world.  Copyright  infringement  liabili^  can  be  quite  severe. 

About  Google  Book  Search 

Googlc's  mission  is  to  organizc  thc  world's  information  and  to  makc  it  univcrsally  acccssiblc  and  uscful.   Googlc  Book  Scarch  hclps  rcadcrs 
discovcr  thc  world's  books  whilc  hclping  authors  and  publishcrs  rcach  ncw  audicnccs.  You  can  scarch  through  thc  full  icxi  of  ihis  book  on  thc  wcb 

at|http://books.qooqle.com/| 


'-  « 


-  Jl 


CORPIJS 
REFORilATOBUll 


E  D  I  D  I  T 


CAROLUS  GOTTLIEB   BRET8CHNEIDER, 

PHILOS.    ET     THEOL.    DOCTOR, 

CONSIST.   SUPREBn   OOTHANI    GONSIl/iNTIM.  ET    MINISTRORUM   VERBI   DIVINI    IN   DUCATU    60TH.    ANTISTES 

PRDIARIUS, 

ORDINIS   DUC.   SAX.   ERNESTIN.   EQUES, 

SOCIETATIS  LATINAE  lENENSIS  ET    SOCIETATIS  HISTORICO  -  THEOLOGICAE  LIPSIENSIS  80DALI8. 


VOLUMEN     n 


HALIS    SAXONUM 

APUD      C.     A.     SCHWETSCHKE      ET      FltlUM, 

t 

1835. 


'r^^    \  K^    H:p    f.^:    ^^  y  1^^ 


\    .  " 


'^«-1; 


n 


,"■1 


.i: 


-'•*• 


n 


THE  KEW  YCtK 

PUBLIC  LliUi^Rt 


ASTOR,  LEWOX  AND 
T1U)BM  FOUWDATIONS 


« 


in:i  [ 


'v^ 


>...f 


,*-«V 


;.:.'*:«»£«        .: 


•     •  w    •  w    ft 


PHILIPPI  MELANTHONIS 


A 


QIIAE     SIIPERSVNT     OIHIVIA 


E  I>  I  D  I  T 


CAROLU8  GOTTLIEB  BRET8CHNEIDER. 


•^ 


Vf.;\\'-VOy-''^ 


VOLUMEN     n. 


HALI8    SAXONUM 

APUD      C.     A.      SCHWETSCHKE      Et      PIIIUM. 

1835. 


HiMH^-.^^i  riJiAi\:.    ■  '■  rl,  ;  -.^..j*! 


W\ 


rr'? 


«*.. 


r  ' 


v 


f^\ 


.1 


I'. 


«  .i 


V    ' 


1 


.  .  .    .1;.     ^i- 


Jk     »   .     K\    i- 


PHILIPPI    MELANTH0NI8 


£P1ST0LA£,     PRAEFATIONES,    CONSILIA, 
lUDICIA,    SCHEDA£    ACADEailCAE. 

AGOBggBBUIIT 

CASP.    CRUCIGERl    EPISTOLAE    ET    lUDICIA,     AUORUMQUE    ETIAM    EPISTOLAB 

AD    YITAM    HELANTHONIS    ILLUSTRANDAM    SPBCTANTBS. 

UNDIQUB    BX    lilBBIS    BDITIS    COLLBOIT, 
BX    MANUSCRIPTIS    BIOEIIDAVIT    BT    AUXIT ,    BT    SBCUNDUM    SBRIBM .  AMNOBUM 

DI8P08UIT 

CAROLUS  GOTTLIEB  BRET8CHNEIDER. 


VOLUMEN    n 


1 

1  t 

1 

•     <  > 

i.k-.i 

*■ 


i\ 


t      ;w       •       ** 


1 


s 


c  i    '-; 


» 


■  ./ 


? 
« 


PHILIPPI    BIELANTHONIS 

EPISTOLARUM,  PRAEFATIONUM,  CONSILIORUM 

LIBER     QUINTUS, 

COMPliBCTBNS    EA,     QUAK    MBLANTHOM     SCHIPSIT    AMNO    15S0. 


>      » 


</ 


J 


A.  tf    ,  *i: *-.-•-        i... 


i^* 


^/    ^      f    ^ 


9 


ANNALES  VltAE  PHILIPPI  MEtANTHONlS. 


lan. 

6. 

12. 

21. 

Febr. 

24. 


Mart. 
6. 


14. 

21. 
27. 

April. 

8. 


Sl.  Td 

a. 


27. 
28. 
29. 

Mai. 

1. 

2. 

4. 
11. 
12. 
15. 


19. 
20. 


ANNO    1530. 

Contenttis  rrotestantium  Norinbergae. 

9Ielanthonis  epistola  ad  Oecolampadiom  de  sacra  coena.  -^     Campanus  impia  dogmata  de  Trinilate  spargii 

Witebergae. 
Caesaris  litterae  ad  Ordlnes  Germaniae  ^  quibus  indicit  comitia  Imperii  ad  d.  8*  ApriL  habenda* 

Melanthon  mittit  ,,noTa  scholia  in  ProT*  Salomonis"  Magno,  Duci  Megaloburgensi. 

Bononiae  soilemni  ritu  Carolus  Imperator  inaaguratur  a  Fontifice  RomaviG. 
Excuduntur  Melanthonis  ,,testimonla  reterufn  scriptonJmi  de  s.  coena.  ^ 
Mjconio  Melanthon  scribit  de  puniendis  Anabaptistis. 

„Dispositio  orationis  in  Ep.  Panli  adRomanos''  denuo  edita  est. 

. 

De  quaestioiie:  loi  aniuii  reaistcr»  li«etl  Imperatoci',  vim  iUaluro  iii  otuia  Nligionis?  suaiB  JUelauthou  senten- 

tiam  scrifait.  ■ 

Fama  erat  sparsa ,  mortuos  esse  Luthenun  et  Melanthonem, ' 
Melanth«  edit  VirgiUun^  -<—      ImiprobatZwiuglii.sententiam  de  sacra  coeua. 
Dux  Saxoniae  Elector  iubet ,    ut  theologi  Witebergenses  capita  doctrinae  coutroTersae  in  usuiu  comitioruui 

litteris  mandent ,  scriptum  Torgam  afferant ,  seque  ad  iter  parent. 
Princeps  Elector  Lutherum ,  Melanthonem ,  Bugenhagium  et  lonam  Torgam  accersit. 
Mel.  Torgae  est.      Ib^  de  Can^pani  opinionibus  iudioium  ei  est  dioendum. 

* 

Frinceps  Eiector  Torga  moTens  cum  theologis  iter  ingredltur  Augustam. 

Lente  progressi  in  itinere ,    Frinceps  Blector  cum  theologis  Tenit  Coburgum ,    ubi  diadus  commorati  sunt.  — 

Melanthon  indpit  capita  doctrinae  conscribere  in  comitiis  tradenda. 
Frinceps  Elector  cum  Melanthone ,  lona^   Spalatino  et  Agricola  digreditur  Cobnrgo ,   ibt  relicto  Luthero ,   qui 

post  abitnm  Principis  d.  22.  Apr.  se  confert  in  arcem  Coburg,    ubi  nsque  ad  d.  4«  Octb.  consedit,    et  Vi- 

tum  Theodorum ,  Norinbergensem ,  socium  habuit. 
Norinbergae  commorantnr  Frinceps  et  Theologi. 
Abeum  Augttstam.  .  ^ 

Lutherus  occupatnr  in  scribenda  „  Qrmaj^nting  att  bie  ®eift(t(ten ,  t>e(famme(t  auf  bem  9tei((<tas  }U  fluQif 

burg/'  quam  mox  absolutam  misit  Witebergam ,  ut  excuderetur. 

Mel.  est  Donawerthae. 

Prlnceps  Elector  cum  Theologis  intrat  Augustam. 

Melanthon  exordium  Aug.  Confessionis  aliquanto  ^ijtoQixStiQOV  facit,  quam  illud  scripserat  Coburgi. 

Confessio  Aug.  mittitur  Coburgnm  ad  Lutherum. 

FhiHppus  LandgraTins  Haiss.  intrat  Augustam. 

Luthems  remittit  confessionem  siti  probatam.  —     AdTeniunt  legati  Nofinbergenses  et  adferunt  coftiessiouem 

a  concionatoribus  Norinb.  conscriptam ,   quae  Melanthoni  non  displicet. 
Theologi  Principum  Frotestantium  fere  quOtidie  oondones  sacras  habenrt  in  teniplis  Aagustanh. 
ludicant  theologi,  quid  faciendum  sit,  si  Caesar  eondoiMS  soItI  insseiit* 
Lntherus  Fliilippum  LandgraT.  Hass.  hortatur,  ne  Zwinglianis  faTeat. 


Melahth.  Opsr.  Vol.  II.  (  a) 


\ 


Jl 

Mai. 
22. 

24. 


25. 

28. 

31. 


lun, 
2. 

S- 
4. 

«. 

10. 
11. 

is. 

14. 


15. 


16. 


17. 


18. 
20. 


21. 


I. 


ANNALES   VITAE  MEL.    1530. 

Melanthon  mnlta  mutat  in  confessione.  —     Hortatur  Lutherum ,    ut  Landgravium  Hassiae  moneat ,  iit  ipse 

quoque  confessioni  subscribat. 
Georgius ,  Marchio  Onolsbac. ,    Augustam  intrat.  — -     Pontanus ,    cancellarius  Sax. ,  conf essionem  recogno- 

scit  et  elaborat  in  formando  epilogo  et  prologo.   —      Caesar  per  legtitos  postulat  a  Duce  Sax.  Elect. ,  ut 

edicto  Wprmatiensi  obtemperetur,  et  theologis  conciones  habere  interdicat.      (Vid.  scriptum  eius  apud  Coe- 

lestin.  T.  L  p.  60.    Chjrtr.  p.  S7.    MueUer.  p,  602.  et  Walchium  in  opp.  Luth.  T.  XVL  p.  824.) 
Mel.  quaedam  scribit  ad  defendendam  emendationem  sacrorum ,  et  colligit  graYamina  Ducis  Saz.  Electoris. 
Pontanus  et  theologi  sententiam  diount  de  concionibus  intermittendis. 
Theologi  et  Consiliarii  Sax.  occupantiur  in  recognoscenda  Aug.  coufessione. 
Confessio  germanica  nondum  est  absoluta.      Latinae  confessionis  apographon ,     cui  tamen  desmit  prologus  et 

epilogus ,  item  articulus  de  fide  et  operibus ,  traditur  Legatis  Norinberg. 
Dux  Sax.  Eiector  re^pondet  legatis  Caesaris ,  Comitibus  a  Nassau  et  a  Nuenar,  se  eius  mandatis  d.  d.  24«  Mali 

obsequi  non  posse,     (Vid.  responsum  apud  Coelestin.  I.  p.  61.  Mueller.  p.  60S.  Walchium  in  opp.  Luth. 

XVI.  p.  8290 
Mel.  respondet  ad  sex  quaestiones  ipsi  a  Principe  Electore  propositas* 

Cochleus  Melanthonem  et  Brentium  invitat  ad  coUoquium  priratum. 

Mel.  hortatur  Lachmannum ,  ne  fflVeat  Zwinglii  doctrinae  de  sacra  coena«  — —    Eckius  nondum  adest ,  sed  quo- 

tidie  exspectatur. 
Mercurinus  Gatiinara^  Caesaris  canceUarius,  moritur  Oeniponte,  in  cuius  locum  venit  Granvellanus  Vesou- 

tinus. 
EpUogus  et  prologns  Ang.  conf.  nondum  est  absolutas.     Hoo  tempore  confessio  nomine  solum  modo  Ducis 

Sax.  Elect.  conscripta  erat.      Agunt  autem  Protestantes  cum  Electore ,  ut  onmium  nomine  exhibeatur. 
Caesar  Monacum  intrat  cum  Ferdinando  rege. 

Landgravius  Hassiae  cnm  Melanthone  et  Brentio  frustra  agit  de  admittendis  ZwIngUanb  ad  societatem  Luthe- 

ranorum. 
Melanthon  scribit  Lnthero ,    ut  Landgrayium  hoirtetur  de  vitandis  ZwingUanis ,    qui  seditionem  parent  adver- 

sus  Caesarem. 
Legati  Norinb.  apographon  confessionis  germanicae  accipiunt ,  sed  slne  prologo  et  epUogo ,    qula  spes  est  fore, 

ut  confessio  omnium  Protestantium  nomine  exhibeatur  Caesari.      Articulus  de  fide  et  operibus  in  coufes- 

sione  germanica  (quam  legati  d.  15.  lun.  Norinbergam  mittunt)  est,  sed  nondum  in  latina. 
Caesar  intrat  Augustam  et  statim  a  Piincipibus  Protest.  postulat,    ut  taceant  eorum  concionatores.     (Vid.  nar- 

ratio  in  opp.  Luth.  Witeb.  DL  p.  409.  Hal.  XVL  p.  878.) 
Caesar  rult ,   ut  Protestantes  pompae  die  corporis  Christi  per  urbem  ducendae  intersint ,    quod  hi  negant.  — 

Legati  Argentoratenses  quenmtur  de  Melanthone,  qui  famam  spargat,  se  beUum  parare  adversus  Caesarem. 
EpUogus  confessionis  nondum  est  scriptus.  —     Principum  Protestantium  responsum  ad  Caesarem  de  concio- 

nibus  sacris  non  intermittendis.     (Editum  in  Spalatini  annaL  p.  201*  apud  Chytraeum  p.  41*    Coelestiu. 

L  p.  86.  MneUerum  p.  638*  et  ex  Muellero  apud  Walch.  in  opp.  Luth.  XVL  881*) 
Caesar  interdicit ,  ne  uUae  omnino  conciones  sacrae  pubUce  habeantur  in  comitiis. 

Initium  Comitiorum.  —  Legatus  pontificius,  Vincentius  PimpineUus,  orationem  habet  coram  Caesare  et 
Ordinibus  in  templo.      (Legitur  apud  Coelestin.  I.  p.  105.) 

Per  Fridericum ,  Comitem  Palatinum ,  Caesaris  intemuntium ,  praeleguntur  Principibus  et  Ordiuibus  propo- 
sitiones  Caesaris ,  yideUcet  de  auxiliis  mittendis  contra  Turcas ,  et  de  componendis  Utibus  in  causa  religio- 
nis.  (Integrum  scriptum  Tid.  apud  Coelestin.  et  Ch]rtraenm  et  in  opp*  Luth.  HaL  XVI.  p.  928«  —  Po- 
steriorem  partem  habes  in  opp.  Luth*  Witeb.  IX.  p.  442«  len.  V.  p.  271«  Altenb«  V.  {>•  226*  Lips.  XX. 
p.  218.  et  apud  MueUermn  p«  664.) 

Mel.  priyatim  agit  cum  Waldesio ,   Caesaris  ^ecretario  |   de  restitnenda  concordia  in  causa  reUgionis. 

Episcopus  SaUsburgensis  coUoquitur  priTatim  cani  Melanthone. 


53.  IConYeniunt  Prdtestantes  et  coiifessioni  nomina=  tnbseribnnt. 


ANNALES   VITAE  MEL.    1580. 


III 


laa. 
24. 

25. 


26. 


27. 


28. 


29. 
SO. 

luL 
4. 

5. 

6. 


8. 
9. 


12. 

'   .    . . 

18. 


14- 
15. 


21. 

2S. 

25. 
26. 
27. 
28. 
91; 


ConTentas  onmiam  orduram  Lnperii.     Proteatante*  pettmt ,   ut  Ipsormn  confessio  praeiegatur  et  tradatur  Cae- 
•arL     Caesar  promittit ,  se  postero  die  cpofessionem  auditnrum  esse.   . 

Coiifessio  Frotestantittm  pabiice  liogua  Temacnla  legitur  et  traditur  Caesari.      Epistolja  Friucipb  Eiectoris  ad 

Lutlienim  (in   opp.  Lutli,  Witeb.  IX.  p.  411.  len.  V.  86.  Aitenb.  V.  28.  Llps.  XX.  176.  HaL  XVI. 

892.  et  apnd  Cliytr.  p.  640* 
Frotestantes  Caesari  y   id  petenti,    promittunt,    se,    iuscio  et  inyito  Caesare ,    non  permissuros  esse,    ut  coii- 

fessio  a  suis  diyulgetur.    —      Catlioiici  consultant  de  refutatione  confessionis. 
MelantL.  ex  Luthero  quaerit ,    quid  adversariis  in  doctriua  concedendum  e$$e  putet.  — -     Alexander  Schweiss 

confessionem  in  gallicam ,  et  Alphonsus  Waldesius  eandem  iu  italicam  linguam  yertunt. 
3Iel.  monet  Comitem  a  Nuenar^    ut  utramque  partem  ad  pacem  }iortetur.  —     Deliguntur  Frincipes  Electores 

et  alii,   item  Episcopi  quidam,    ut  de  causa  religiouis  componenda  agaut. 
lusti  lonae,    Erhardi  Schnepfii,    loannis  Rlireri  (concionatoris  Ouolsbac.)  et  Henrici  Bockii  (coucionatori.^ 
'    Luneburg.)  epistola  ad  Frincipes  Protestantes  in  Comitiis.      (Vide  eam  in  Spalatiui  annal.  et  in  opp.  Lutli. 

Hal.  XVI.  10560 
Mel.  epitomen  doctrhiae  fidei  sdribit  in  usum  priratnm  Caesaris. 

Epistoiae  Lutheri  ad  Melanthonem,    Brentium,    Spalatinum,    Agricolam  et  loannem  Fridericuip,    Ducem 
Sax. ,  ut  eonun  animum  erigat. 

MeL  tristitia  yalde  adfectus  est,    et  in  snspicionem  venit,    se  nimio  pacis  studio  adversariis  plura,    quam  li- 

ceat ,  concedere  Telle. 
Urbes  liberae  Imperii,    protestationi  adhaerentes,    Caesari  tradunt  declarationem  suam,    gallice  et  gennanice 

scriptam ,  de  causa  religionis. 
Legati  Norinbergenses  apographon  confessionis  latinae  mittunt  ad  Senatum  Norinb. ,    et  legati  Haienses  apo> 

graphon  coniessionis  germanioae  mittunt  Halam  in  SueTxa.  — •     Mel.  scribit  ad  Campegium  Cardinalem, 

ut  animos  ad  pacem  flectere  studeat.  —     Eodem  die  Luthems  Albertum ,    Archiepiscop.  Mogimt. ,    gra- 

viter  monet ,  ut  pacem  promoveat. 
3Iel.  ad  Campegium  accersitur. 
Caesar  Frotestantes  interrogati  an  praeter  ea,  quae  ipsorum  confessio  de  doctrina  fidei  et  de  ritibus  ecclesiastici& 

habeat,  plura  TeUnt  in  medium  proferre?  cui  Protestantes  respondent  d.  10*  lulii.  (vid.  Mueller.  p.  667.) 
AdTeniunt  fere  hoc  tempore  Bucerus  et  Capito ,      et  cum  Lutheranis  agere  incipiunt  de  concordia  iu  doctriua 

de  sacra  coena.      Fost  eonm^  adTentum  Caesari  confessio ,    quae  dicitur ,    Tetrapolitana  traditur ,   item  con- 

fessio  Ulmensium. 
Brentius  Halam  in  SueTia  mittit  apographon  latinum  confessionis. 

Catholioi  confntationem  Aug^  confessionis  tradont  Caesari ,  cui  displicet. 

Luthend  Melanthonem ,    lonam  et  Spalatinum  hortatnr ,    ne  cedant  adTersariis ,  neTe  Cnesarem  ferant  iudicem 

in  causa  sacrorum. 
3Ielanthon  Lnthero*  scribrtde  traditionibus  ecdesiasticis. 
Caesajr  theologis  cathtfl;  reddit  conf ntationem  Aug:  conf.-,    ut  eam  emendent.  — *•     Caesar,  minis  inspersis, 

petit ,  ut  Frotestantes  nof  a  dogmata  abiioiant  et  ad  Teterem  Ecclesiae  doctrinam  -redeant. 
Luthems  theologis  Augustae  congregatis  scribit ,  optimum  esse ,  ut  ex  comitiis  discedant. 
Principes  Frotest.  respondent^Caeaari,  se  Teritatem  ex  scriptnra  sacra  cognitam  nittiquam  e$se  deserturos. 
Lutheri  epistola  ad  Melanthonem  de  auctoritate  traditioniun  ecclesiasticarum. 
Bucerus  oom  Fontano  agit  de  fidmittendis  Ziriliglianis  in  sooietatem  Lntheranomm  et  de  concilianda  utciusque 

partis  dootriaa  de  coena  sacra/.  >(yid.  eins  epist.  ad  Fontannm  apud  Coelestink  11.  p;  294^) 
3Ielanthbn  docflrinam  Zwinglianorum  ^  s.  coena  in^robat, 

Rosellii ,  Veneti ,  ad  Melanthonem  epistola  prior ,  quem  ad  constantiam  adhortatur. 
iKeL  Brasmnm  Roter.  rogat ,  nt  Gaesarem  placare  stndeat. 
Bf^ceroB.et  CaifltOOTtt  Hdaitthoiie(per  Uttm^ego^ 


') 


V 


IV 


ANNALBS  YITAE  MEL.     1630. 


Aug. 
1. 


S. 


4. 


5. 
6. 


7. 
8. 
9. 


10. 


11. 


13. 


15. 


16. 


20. 
21. 

2^ 


28. 


t 

Rosellii  epatoto  posterior  ad  M^laBthoneiih  ^-     Baoeras  iterum  hoc  die  scrihit  ad  Pontanunu   .  (Vid  epist. 

eius  apud  Coelestin.  U.  p.  297.  et  in  cod.  Goth»  190.  p»  185.  nbi  in  fine  dies  additnr:   „Galuidis  Au- 

§usti.'') 
Refutatio  pontificia  publice  recilatur^    qua  satis  Frotestantes  refutatos  esse  Gaesar  declarat*  —>     Lutberus  9Ie- 

lanthoni  respondet  de  traditionibus. 
Mel.  scribit  ad  Campegium  Cardinalem  de  conditlonibus,  pacis  faciendae.    »-      Bucerus  denuo  scribit  ad  Pon- 

tanum,    suamque  rem  .defendit.      (Eius  epist.  habetur  apud  Coekst.  11.  p.  SOl*  et  in  cod.  Goth.  190. 

p.  180.) 

Frotestantes  a  Caesare  frustra  petunt,  ut  ipsis  apographon  confutationis  pontificiae  tradatur. 
Fhilippus  Landgr.  Hass.  clam  discedit  Augusta,  et  per  litteras  (apud  Huellerum  p*  71S«)  Ducem  Sa^  Electo- 

rem  hortatur ,    ut  fortb  sit  in  defendenda  causa  conununi ,    eique  auxilium  prouuttit.   -«»      Melanthon  se 

purgat  Campegio  de  calumnia  aliqua. 
Delecti ,  ut  de  concordia  in  causa  doctrinae  christianae  facienda  dellberarent ,    videlicet  XVI  Frincipes  et  Epi- 

scopi  (Archiepisc.  Moguntinus ,    loachimus  March.  Elector ,    legati  TrcTireuses ,    Falatini  et  Badenses ,   Ar- 

chiepiscopus  Salisburg. ,    Georgius  Diix  Saxon* ,    Henricus  Dux  Bruusv^ ,    Albertus  Dux  Megelburg. ,  Epi- 

scopi  Wormatiensis ,  Argentoratensis  et  Augustanus ,   Georgius  Truchsess  legatus  Austr. ,  Abbas  Weingart. 

et  Martinus  Comes  Oetting.)  d.  6«  Aug.  conveniunt.      Mediatorem  ihter  utramque  partem  facit  loachimus 

Brandenb. 
Delecti  qoaedam  Frot^stantibus  proponunt,;  non  sine  minis.    (Vid.  Mueller.  p.  714«) 

Deliberant  Frotestantes  de  responso  Catholicis  dando, 

Protestantes  interprete  Fontano ,  Cancellario  Saxon. ,  (vid.  ep.  legator.  Noriub.  d.  d.  11.  Aug.)  respondent  Ca- 
tholicis.  (Habes  responsum  apud  Chjtr.  p.  224.  Muellerum  p.  71€f«  et  WaTchium  lu  opp.  Luth.  XVI. 
p.  1632.) 

Erasmus  Rot.  scribit  ad  Campegium ,  ne  Caesar  armis  utatur  adversus  Frotestantes.  (Vid'.  eius  ep^  apud  Coe- 
lest.  ffl.  p.  29  ^) 

Nova  delectorum  ad  Frotestantes  declaratio.    (Apud  Chytr.  p.  227.    Muellerum  p.  722.  et  Waloh.  in  opp. 

Luth.  XVI.  p.  16S6.) 
Novum  et  aherum  responsnm  Frotestantium  ad  Delectos.  —     Melanthon  scribit  ad  Episcopum  August. ,    ut 

conciliationem  promOvefit. 
Ab  utraque  parte  5^)p/^i»  mediatores  deiiguntur ,    qui  de  conciliatione  ulterius  agant  (bct  cngCtC  8(utffc^U§). 

A  parte  Catholicomm :    Christoph.  a  Stadion ,    Eplscopus  August. ,   Henricus  Dux  Brunsv. ,    in  cuius  lo- 

cuin  mox  successit  Georgius  Dux  Saxon. ,    Bemhardus  Hagen  Cancellarius  Trevirensis,    Hierou.  Vehusy 

Cancell.  Badensis ,    et  ex  theologis  lo.  Eckius ,    Conr.  fVimpina ,    lo.  Cochteus,     Ex  F^otestantibus :    loan^ 

nes  Fridericus^    Dux  Sax. ,    Georgius^   Marchi<o  Btandoib. ,   eoraMf  oanoeUlEurii  Geoi^ios  Rruck  et  Sebast. 

Heller^  et  e;i:  th^ologis  FhiL  Melaiuhon.^  Erhai^  Sc/mepf  et  Iq.Brej^tfMS,.  Geoi^ua  Spalatinus  notarii  par- 

tes  aliquamdiu  egit.  (Vide  Muellerum  p.  74  S  sqq.) 
Frimus  conventus  XIV  delectorum.  —      (Quid  aptum  sit  h^  coU/>qmii.  et  sqripta.  ab.  uAcaque  parte  exhibita 

habes  apud  Chytr.  pL.  25.9  «qq.    Coelest.  lil.  p^S&sqq.    jytuftlMniTO .  pk  745  ^q^   WalcU*  in  opp.  Luth. 

XVI.  p.  167S  sqq.) 
Desinunt  colloquia  XIV  deIectorum« 

MelanthoB  indicat  doqtrinae- capita,  in  qnibus  Frotestantes  ocnn  adversarib^convcnerivt,  et  iai  qoibnfi  adhuc  dis- 
sentiaut.  .  •  • 

^tholici  Caesarl  refc^nait,  quid  in  eolloqmo  aolom  fti^rit.  ^  (SovIptiim>  eoraio;  hriM»  apud  Ghytr.  p,  24  S^ 
Muellerum  p^  77^.'  Coelest.  IK  p.  42\>  WidchduinlEVi.  p.  17 14.)  --**-  VhiotestBaitM  nacratioBevi  CjBitho- 
licorum  emendant  (apud  Chjrtr.  p.  258*.  Mwilferani  p«  T95;'  6o«i»rt-  DL  pi.  47 **  Walnhi  XVL 
p.  1729.) 

Temi  ab  utraque  parte  eliguntur  (a  Catholicis:  Bimih.  ab  H^g«n>  €anceliar..  Ccdouianate ,  Hiec.  Veftns  Gan- 
cell.  Badens. ,  et  lo.  Eckius;    aLutheraniS:   €ffe^  fdm«itiS',  Sflmti  HMittkto^ePlHl^  Mb^^  ut  de 

nj,   de  9uibus  nondum  convenerat,    ulterius  coUoqnantur  (tct  8llfl{|fMrfMfcftll§)»  ^'  ■<AiftaMta  col'- 


ANBALES  VITAE^  MEL^ :  15»0. 


V- 


2«. 


28. 


29. 

SO. 
Sl. 

Sept. 

4. 
5. 
7. 


9. 
10. 

12. 

IS. 


14. 


17. 


21. 


22. 


28. 


26. 


loquiorain,    usqne  ad  d«  Sl*  Aug.  protractoram ,    narrat  Mnelleras  p.  801«  «t  ek' «0  WlMiiiu  XVL 

p.  1788— 17480 
MeL  sententiam  snam  literis  mandat  de  Buceri  doctrina  de  s.  coena. 

Lutherus  loanni  Electori,  fijelanthoniy  Spalatfno  et  lonae  scribit,  qnid  statuat  de  conclliatloiie  cum  Catbolicls. 

Delecti  a  parte  Lutheranormn  snam  y   quam  Telint  prorsus  tenere  y  sententiam  perscriptam  tradunt  Catbolicis, 

interprete  Gregorio  Fontano,  ut  videtur.      (Vide  illam  in  opp.  Luth.  germ.  Witeb.  IX.  p.  462.  leli.  V. 

288.  Altenb.  V.  287.Lips.XX.  226.HaI. XVI.  1749. apud Chytr. p. 278.  Muellerump. 821 . et latine apud 

Coelest.  in.  p.  69  ^  et  apudFoerstemannum :  Sftctio  fttt  ixt  ©efc&ic^te  (et  flCCtL  ^eformation  2C.  p.  120  f.) 
Mel.  Luthero  scribit ,    quid  adyersariis  concedi  posse  putet.  —     Norinbergenses  in  Melanthonem  Tdl^e  inve* 

hunt ,  quod  Episcopis  iurisdictionem  servatam  velit ,  et  adversariis  nimittm  .cedat. 
FinitUT  colloquium  sex  delectorum,  et  Catholici  Caesari  narrant^  quid  efie^tum  sit.  (vid;  Goelestiil.  III.  p.  5  90 
MeL  sese  excusat  Gamerario  de  criminatioiiibus  Norinbergensium. 

Cancellarius  Episcopi  Leodiensis  privatim  agit  cum  Melanthone  de  reconciliatione  partium. 
Mel.  ei  respondet. 

M^  causas ,  cur  missae  privatae  ferri  non  possint ,  scdpto  complectitur. 

Caesar  Frotestantes  convocat ,    promittit  concilium ,    sed  postulat ,    ut  omnia  interim  in  statum  priorem  resti-. 
tuant.   (Blueller.  p.  842  sqq*) 

Frotestantes  respondent  Gaesari  ad  ea,    qoae  d.  7.  SeptGr.  fpsis  proporaerat,    intierprete  Ponfano.    (MuleUier. 

p.  849  sqq.  Foerstemann.  p.  189.) 
Hier.  Vehus,  CanceUarius  Badensis,    Fontano  ef  Melanthonf  fBdRcat,  se  et'<3eorgmitt  Truchsess  uberlus  cum 

iis  agere  velle  de  conciliatione.   (Mueller.  p«  866  *]q-  Poersteiil*  p.  166  ^qt)-) 
loannes  Fridericus  Dux  Sax.  digreditur  Augnsta. 

Georgius  Truchsess  a  Walburg ,  Caesaris  Consiliarius ,  ut  periculum  reconciliationis  f aciat ,  scriptum  in  huni; 
finem  compositnm  Georgio,  Marchioni  Brandenbby  tradit|  qui  illud  exhibet  loanni  Duci  Sax.  Elect.  (Edi- 
dit  illud  germanice  Muellerus  p.  876.}  versionem  ehis  latinam  habent  Ghytr.  p.  818*  et  Goelestin;  111« 
p.  78«  y  e  qao  iUnd  ia  germanicam  liiigiiam  vertit  Wakh..  in  opp..  Lnth.  XVI.  p.  ISZ-fi.^  -^  Missuia  est 
Luthero  et  ab  eo  remissum  cum  notis  in  margine ,  quae  dedit  Coelestinus  L  ILJ 

MeL  gravissime  reprehenditnr  a  Norinbergensibiii.r 

MeL  occnpatus  est  in  adoroanda  apologia  August.  confbssionis.  —  '  loannes  Frfdi^icus  Dodt  Svol,  venil  Go^ 
bnrgum. 

Theologi  Froteatantinm  suani  peraoribiBit  sententia»  de  via  ooinfialiionia  a  Traohsestlo  ilionstrata,.  '-—  ( Ad 
eandem  rem  pertinet  Spdatini  iudicimn;PrfaidpiEleotOKl&otufla^edfti»'i^Cypnana  in^  Oeilftg^  }IIC  {)iflo^ 
tie  bft  8(ug^b.  Sonfefjlon  p.  206. ,  rapelitum  sed^  sati»  mendkMo  a  Wakfaio  in  opp.  Ltiib.  XVL  p.  l&SO. 
Autographon  Spalatini  est  in  TaUriL  Vinar.  R^.  £.  fok  97«  no«  2.. 

Hieron.  Vehus ,  Cancellarius  Badensis^  iterum  mcwlia»  oontilialirais;  ptoposit^.  aed.ihntlnk  -^-  (Deolarationem 
Frotestantium  dedit  Coelest.  UI.  p.  136.) 

Imperator  congregatis  Frotestantibnsrprimamfanmjit  reoassas;  impeiii,  ut  wA)aiit^  propanit  per  Frideiibum, 
Gomitem  Falatiuum.  (Vide  recessum  in  opp.  Luth.  germ.  Witeb.  IX.  460.  len.  V.  282^  Altenb.  V. 
2S5.  Lips.  XX.  224.  Hal.  XVI.  1848;  Apnd  Gbytv.  p.  2»6t  Mueltenun^p.  89ft.  —  Latine  apud 
Goelest.  1IL.1S7.  et  Goldast.  Constit.  biper.  p;  &09-.)  ^  Frotestantes:,  intarprete  Fontano,  rogant^ 
ut  hoc  mandatum  ipsis  scriptum  tradatur  ^  ut  deliberandi  spatkan^ipsis  conoedatur,  et  Cdesar.  acoipiat  apo- 
logiam  Aug.  confessionis.      (Vid.  Ghytr.  p.  467.    Godiest.  IH.  p..  1S8»-  Mnellec  p.  899.) 

Caesar  per  loachimum  Brandenb.  respondet,  se  apologiam  aocipere  noUe,  sed  velle,  ut  Frotestantes  in  edicti 
forma  tfcquiescant ,  cui  hi ,  interprete  Fontano ,  declarant ,  se  suam  sententiam  mutare  non  posse. 

loannes  Dux  Sax.  Elector,  item  Emestu»  Dux  Lnne^.  etf  WoI^angus^Fi^niMrps  AnhaHinns  hora  IK  iFespertina 
Aogosta  discednnt,  domum  reditnri.  Simul cum Frineipe* Eleetove Penttiknu  et  theOlogi^ dommnredeunt. 
Manent  Augnstae  Electorb  Consiliarii  loanne»  a  FktnittE,  Christbpkoinia  a  Tauben&efan  et  ibamM»a  a  DoMg. 

D*  26-  Septb.  et  aeqq.  Caesar  agit  oom  legatis  nrbinm  de  decreto  suo  admittendor 


VI 

Ocl. 
1. 

4. 

7. 


11. 

NOT. 

11. 

12. 

18. 
19. 
24. 

Oec. 
12. 
22. 
29. 


lan. 
1. 


ANNALES  VITAE  WEL.    IJSSQ.  1031. 

Melanthon  est  Coburgi. 

Melanthon  et  Lutherus  Coborgo  discedunt. 

Id  comitii»  August.  Eraestus ,  Marchio  Badensis ,  novum  periculum  facit  conciliandarum  j>artium.'  (Scriptum 
ab  eo  traditum  vid»  apud  Mueller.  p,  941.  et  Walch.  in  opp.  Luth.  XVL  1890.  Quld  Dux  Saxon.  Ele- 
ctor  ea  de  re  ad  legatos  suos,  qui  Augustae  adhuc  yersabantur ,  d.  15.  Oct.  rescripserit ,  habes  apud  Muel- 
ler.  p.  948.  etWalch.  1. 1.  p.  1894.) 

Caesar  in  comitiis  conyocat  Imperii  Principes  et  legatos  ad  audiendam  formam  decreti,  quo  finienda  sint  comitia. 

Mel.  cum  Luthero  yenlt  Torgam. 

Legati  Frotestantium  in  comitiis  convocantur ,   ut  audiant  decretum  Caesaris. 

Legati  Frotestantium  in  comitiis  Caesari  declarant ,  se  in  edicto  acquiescere  non  posse. 

Mel.  totus  est  in  adornanda  apologia  Aug.  confessionis. 

Legati  Sax.onici ,  Hassiaci  et  alii  Frotestautium  Augusta  discedunt  domum. 

Decretum  Caesaris ,  quo  comitia  finiuntur «  publicatiir. 

Caesar  Augusta  discedit. 

Exeunte  Not,  prima  Augustanae  confessionis  editio  Witebergae  excusa  esse  vldetur. 

Mel.  quaedam  de  electione  Regis  Romani  scribit  in  usum  Frincipis  Elect. 

Conventus  Frotestantium  Schmalkaldiae  propter  electionem  Regis  Rom. 

Ferdinandus ,  frater  Caesaris ,  Coloniae  eligitur  Rex  Romanus. 

Hoc  anno  Mel.  edidit  commentarios  in  aliquot  libros  Aristotelis ,  Ulrico  Sillingo  dicatos. 

Praefatur  in  propositiones  a  M.  Luthero  subinde  disputatas. 

Scribit  discendae  theologiae  rationenu 


22. 

Febr. 

16. 


Mart. 
7. 

20. 
29. 


AptiT. 

17. 

Mai. 

lun, 

4. 

7. 

12. 

14. 


ANNO   15S1. 

Melanthon  Frincipem  Electorem  non  amplius  dehortatur ,  ne  armis  defendat  causam  Evangelii.  (Vid.  etiam  ep. 

ad  Camerar.  d.  16.  Febr.) 
Multum  laboris  sustinet  in  apologia  Aug.  Conf.  adomanda* 
Febri  laborat. }— -    Bucero  scribit  de  coena  sacra.  -^    Lutherus  Buceri  sententiae  non  adsentitur. 

Mel.  Ordinibus  Imperii  Frotestantibus  conscribit  epistolas  ad  regem  Angliae  et  regem  Galllae ,  qui  monentur, 
ne  se  perpelli  pitiantur  ut  arma  capiant  contra  Frotestantes  prius  quam  res  in  Synodo  rite  cognita  fuerit. 

Goil.  Rei£Pen8teinio  dicat  ^^Linacri  libros  de  structura  latini  sermonis." 

Lieunt»  Martio  retexit  apologiam  nt  edat^  longe  auctior  et  melius  munita. 

Apologia  nondum  est  absoluta*     „Crescit  enim  opus  inter  scribendum." 

Medio  mense  NorinI>ergensibus  scribit  de  Buceri  studio  conoordi^e  faciendae. 

Spalatmo  scribit  de  descensu  Christi  ad  inferos. 

ConTentus  Frotestantium  S^Aimalcaldiae , '  ubi  foedus  ineunt  de  defensione  causae  reiigionis  contra  vim  ho- 
stilem* 

Exeunte  Martio  „ApoIogia  adhuc  sob  prelo  est;  retexitur  enim  et  amplificatur  tdta.'' 

Absolntus  est  in  apologia  iocus  de  coniugio.  —  Luthems  apologiam  ex  latino  sermone  in  Yemacuiumvertit. 

Brentio  mittit  propositiones  de  iustificatione. 

Camerario  scribit :   ,,apologia  mea  his  diebus  edetur/' 

Maio  med.  ad  Brentium  scribit  de  fide  et  iustilicatione. 

Conventus  Frotestftntium  Francof.  ad  Moen.>de  creando  rege  Romano. 

Mel.  scribit:  „nunG  recuditur  apologia,  et  ego  stndeo  reddere  quaedam  illustriorii  in  loco  iustificationis.'J 

Gamerario  scribit  de  Carione ,  eiusque  Taticiniis  et  cbroDiGO. 

Rhetorica  Mel.  excaditur.  .         '.  ..   i  . 


ANNAL&S  VITAE  MEL.    1581.  155J,  vii 


10. 
16. 
16. 

Aag. 
18. 

22. 
2S. 


Sept. 
9. 
14. 

29. 


OcU 
11. 
Sl. 

Dec. 
1. 

19. 


lan. 

is. 

29. 


Febr. 
1. 

liart. 

17. 

Apr. 

16. 

22. 

26. 
Mai. 

2. 

Iiin. 

8. 

10. 

27. 


Nasdtur  MeL  filia,  Uargaretha ,  postea  Feuoeri  uxor. 
Campanas  est  in  IuUacensi  ditione. 

Grynaens  ex  i^glia  adfert  qnaestionem  ie  matrimonio  Henrici  Regis.  — >  Ad  Camerarinm  MeL  scribit :    „ego 
laboribus  ac  curis  miserrimus  confidor/' 

Cometoi  conspieit. 

Comites  a  Nassau  et  a  Nuenar  yeniunt  ad  Principem  Eiectorem  |  acturi  de  conciiiatione. 

Mel.  scribit  de  digamia  Regis  AngjUae. 

Hoc  mense  praefatur  ad  Gryneum  in  librum  loannis  de  sacro  Busto  de  sphaera ,  ubi  disserit  de  dignitate  astro- 
nomiae. 

De  Comete  scribit  ad  Camerar.     (Item  med.  Septb.) 

De  missa  priyata  scribit  ad  Marcliionem  Brandenb. 

Camerariumhortatur,  ut,  Norinberga  relicta ,  se  conferat  in  Academlam  Erford. 

Adhuc  cuditur  apologia  germanica ,  quam  emendat. 

Eiementa  rlietorices  dicat  filiis  Reiffensteinii. 

Zwinglius  caeditur  in  acie. 

Mel.  de  Anabaptistis  serere  iudicat. 

Queritur ,  quod  rixae  theologicae  ipsum  abducant  a  studio  litterarum. 

Oecolampadius  moritur. 

Conyentus  legatoriHi  Frotestant.  Francofurdi  ad  Moei|.|  ubi  quod  reliquum  erat  de  parauda  defensione  statuunt. 

Enarrayit  hoc  anno  Homerum. 


ANNO  1532. 

Ineunte  lanuario  MeL  rhetoricen  suam  mittit  Magno,  Dud  Megapolit,  eique  commeudat  Sabinum. 

De  Oecolampadlo  et  de  Lutheri  yaletudine  scribit  Camerario.    —     „Norica"  loachimi  Camerarii  excuduntur 

Witebergae. 
Lutherus,  qui  pericnlose  aegrotaTerflt,  conTaleseit. 

Exeunte  lan.  Mel.  dono  acclpit  pocnlum  argentenm  inauratum  a  Magno  ^  Duce  Megapol. ,  et  Sabinus  pannum. 

Corrino  mittit  MeL  Chronicon  Carionis ,  in  quo  multa  emendaTerat. 
MeL  in  schola  enarrat  epist.  ad  Romanos. 

Caesar  ex  Belgio  Moguntiam  Tenit,  iturus  Ratisbonam  ad  Comitia  habendiei. 

Ineunte  Martio  praefatm*  ad  GauriGum..in  Camerarii  Ubrum  de  portentis. 

Mittit  Mjconio  propositiones  de  poenitentia.  • 

Lieunte  April.  couTentus  Suinforti ,  ubi  de  pace  inter  Frotestantes  et  Catholioos  facienda  agitur. 

Mel.  suam  sententiam  de  una  speci^  in  coena  s.  scribit  ad  loachimmn  March.  Brandenb. 

Enanat  quintnm  librum  Ethtcorum  Aristotelis. 

HerTordensibus  scribit  simul  cum  Luthero  de  rebus  ecdesiasticis  recte  instituendis. 

Scribit  quid  spd  habeat  de  conTentu  SuinfortensL 

liber  quintus  Ethicorum  Aristotelis  ex  graeco  in  latinum  Tersus  editur ,  dicatus  Ulrico  Siliingo. 

ConTMitus  Norinbergae  indpit* 
Initia  Comitiorom  RatisboBae. 
idjdnnt  ^mMm  ad  Georginm  PHndpem  Anhaiiimam/md  oommendat  Nioolauqi  HansniannunL 


vin 

luL 
8. 


S8. 

27. 

2. 
9. 
IS. 
18. 


Sept. 


Oct 
12. 

25. 
Oec. 

24. 


mMALCS  VlTAEritUUL.    158  £.  1585. 

■ 

Respondet  ad  qaaestionem :    an  jiubditis  licei^  se  drfrodew  «dmniia  priiltipnD  ^  'Vim  inf (emtem  in  «aujt  te- 
ligionis. 


lan. 
1. 

8. 

4. 
6. 
8. 
10. 


Paeis  fofmnla  decernitar  in  conrenta  Nbiii&siigiimL ' 

Decretum  comitioram  Ratisbon.  publicat^r ,  pfiif.E^Qt^stimtes  coiitxi^diount.  ^ 

•■  i    j  i5.i  .juTi  '  ijf.i.u.?..     .„  ''u--*wi'ii      1    .;  •     ^  '. 

Caesar  ratam  habet  lormulam  pacis  Norinberglnsem.    *     '^-    '-' 

Mel.  de  abusu  epistolarum  suarom ,  qnem  qnidam^itogsMt,  ''ffHwAwt, 

loannes,' Itex  SaoDHiiFi^^EliBc^i  ^morituj 

Funos  loanni  Electori  habetnr,  Witd>ergae,  ubi  Lutheras  concionem  habet,  IHeiaiithoii  antem  &yop  imrdqiov 
dicit,  postea  typb  descriptum.  "    :  i*.  ,'/    •   ^*    i  •;'..  'jI    -j  .  ■  ":    .  ->  . .  . 

Mense  Augusto  Mel.  Decanus  erat  Ordiina  Fhiloiopliolnha  in  lAfladaiviia. 

Hoc  mense.  prudit  ])fel.  comment.  in  Ep.  ad  RonuDEUM  ^trAlbert^ ,  Ardliepiscopo,  Moguiit. ,  dioatus.  Lutlieras 
in  ep.  aJIonamdi  11  oejltb.  15^S6  niunM:   :  Ardiie]^^Oipim  Fliilippi  <K)m^  slbx  inscriptospedibus 

conculcasse,  et  exclamasse:  „er  ^at  (5t«  Vrfteit  am  ^lfe/*      (Sed  vid.  ep.  d.  5«  lan.  15330  ^ 

Mel.  nuttit  amicls  coiriment.  !n  EpJ  ad  Rom*  ...»  ■ 


•'  I 


Eundem  commenfan^iniitfit  Srami^ ,  qnem  sin^ui  ibgat,-  ut  bona  studia  et  coucprdiam  promqveat. 

Bemhardum  Rotlunannum  hortatur,    ne  Tanis  diiputationibus  et  sentendae  Zvinglu  de  s.  cdena  indUfgeat. 
Recuditur  apologla  germanica*     Vid*  ep.  ad.Camerar.  d.  1«  laiu  ISSS* 


\  . 


.  -» 


.\ 


ANNO   i5S8. 


m< 


Febr. 
9. 
16. 
28. 

Mart. 
16. 

22. 


Apr. 

15. 

18. 
26. 

Maio. 

lun. 

2. 


Mel.  mittit  Camerario  rsalmorum  hypotheses. 

De  bibiiotheca  loannis  Friderici  Fr.  EllQetoris  fifnbip    — —     Spalatino  mlttit  apologiain  gennanlcam ,    in  qna 

locos  de  peccato  origlnis  et  de  iustificatione  retexuerat. 
Eobanus  Hessus  Erfbrdiam  in  Academiam  rodatqr» ,..'./     i   . 

Gratias  agit  pro  munere  ab  Archiep.  Mogunt.  accepto,   cui  inscripserat  comment.  iii  Ep.  ad  Roin. 
Litterae  Caesaris  ad  ordines  Impani  de  oonciUo  jM^pifte».    .......  .      ^ 

Litterae  Papae  eiusdem  argumenti. 

Mense   lan.  repetit  enarrationem  quinti  libVi  ^thidor/ Arist. ,  et  interpretatilr  secundam  ofi^ijuain  Qijnth.  De> 

mostheuis.  '  *  "■=»•:.■' /i.'i, ■'•.•>..•••: -/  ^  fi-.t--)-;  t  .t-  ii-.j 


I  *  r 


«.,jj:/.    'i-'. 


De  prodigio  Oeniponte  viso,  de  Senreto,  de  Polybio  scribit  ad  CAmerar. 

rarum  spei  se  habere  in  principes  Evang.  testfft^^  •UiTwj  /iir    ^;  ■  *,  •  •:.-,  .,/     .:  j '  ;.  ,  ^ 

In  itinere  est  Halae.  -i-'  'li  (-  ;•>  ar»  anTi.  •*  .^/t.r».;  •:  iwiffi  k.vi    ... 

Mense  Febr.  conuti  ab  Erbach  dicat  encomluittOSUoatliBipi  jex  L^^ 

Legit  scripta  Serveti.    —      Scholam  domesticam  dlscipuiorum  hoc  tempore  duniserat  pr)tp<er  trequeutia  sua 

itinera.  ■■'"■     '"'         ' 

Georgio  Anhaltino  scnbit  de  Ubi^  oanti:oittittt  Anhaltlifco. 
Mense  Martio  Caesar  naTigat  i£  EBspaniainV  aniBdii^ne  Timium  constit  Ferdinandum,    Regem 

Romanmn."- ':"'-    ■-     :.'-'. •!'■•■  •        '  U:-' ■    .ZiA..]\l'^   -Oidi.J.  / 


'  "..rf         'J».    '«V      ■*.i         *»»JA-'*1 


Paulus  Eb4rus  W^herg^  xenetf^*        :    .  r 

De  absolutione  Mel.  cum  Luthero  scriblt  ad  Norihbergenslfs. -'  "'    * '    ^  '  * 

Indpit  enaneai»  qMrtam^rhilippioam  Dem^ 

Interpretatur  Aristoteiem. 


•'»■  ) 


izi. 


i^-  f^ '. 


.r:    -< 


■  •  j»  ■ 


Qrator  Caesaris  et  Legatus  Fapae  WimarUm  Veniunt/ actun^cuttf  ^rifidpB  Eliiit/dr  cgoiieilia; 
jlumo  medi  sentantlam  aaam  de  ooneniie  aariUc  44'fidbntt«i 


*.■  :•  ■»    ",  ■i^ .  . ...  '  JV# 


j-  iS^    f  ■  .j     I 


Ina» 
16. 

25. 

80- 

lal. 

22. 
28. 

8. 

Sept. 

19. 
«0. 


ANNAI^ES  TITAE  MEL.    1598.  1544. 

Legatos  Pontifioliu  lyitebergae  e«t* 

Corvino  soribit  de  vebai  eedesjattieis.     Apotogtam  mlt  retezer^totnn. 

Responsnm  Pi«tfestantiuni  de  synodo  ad  legatos  Caesaris  et  Papae. 


IX 


Narrat  fata  Gerhardi,  qui  Lutetils  Fluls.  eTangelinm  docoerat. 
Cometes  conspidtar.     ,,Horribilis  flamma  M ,  et  yalde  septentrionalis.' 
Mense  lolio  ad  Brentinm  scribit  de  Senreti  errorlbiis. 


Sabinut  parat  iter  In  ludiam* 


Oet. 

2. 

10. 

Dec. 
5. 


lan. 

"2- 

26. 

28. 
Febr. 

1. 

5. 

24. 

Mart. 
1. 
11. 

15. 

29. 

ApriL 
6. 
SO. 

Mai. 
1. 

8. 
8. 
12. 

2S. 

Ibii. 
2. 


Colloqoiiim  Monasterii  habitnm  inter  Henn.  Bnsch  et  Bernh.  Rothmaiui  de  AMbapticlanui  doctrina. 

Xnennte  Septembri  praefatur  ad  Georg.  Rbaw  in  Ael.  Donatanii 
Nomine  Academiae  de  quaestore  queritur  apud  Beierum  Canoellar* 
Queritnr ,  ooelmn  Saxonioum  sibi  non  bene  oonYemree 

Hoc  mense  praefatur  in  aota  edita  de  nunoii  Fontifioii  mense  lan.  h«  a«  onm  Daoe  Sax*  Eleot.  negotfo  de  oonci* 
lio  conTOcando. 

Cum  Luthero  et  lona  Erford.  tbeologis  scribit,  ne  dubltent|  se  rlte  vpoatos  esse  ad  munera  sua. 
Cum  Lutliero  ad  Senatum  Norinber|.  soribit  de  disoiplina  eodesiastioa  K  de  absolulione* 
Bucero  promittit  studia  sua  ad  tollendum  dissidium  da  s*  ooena.  m 

De  Wicelio  copiosius  ad  Agricolam. 


Animum  suum  totnm  aperit  Camerario  de  ouris  stlis  |  quas  toto  anno  babuerat 

editurus  est  MilichiuSe 
Mense  Decb.  versatur  in  yisitandis  ecclesiis  in  praefeotora  LiAwerdimsL 


Fhjrsicen  adomat^  quam 


ANNO  1534. 

RiiTmnndl  Ftrggeri  eloglum  scrlblt  ad  Amantlum. 

AUsium  commendat  Spalatino. 

Amsdorfiui  Lutheri  animum  incitat  adTersusErasmam« 

Mel.  scribit  phjsicam.     Optat  alio  looo  yiTere  quam  Witebergae. 

Optat  et  studet ,  ut  Camerarius  Witebergam  Tooetur*  -— *  Vid.  ep«  d.  2*  lun.  Ii.  a. 

Regnum  Anabaptistarum  in  Westphalia, 

Valde  sollicltus  est  Mel.  de  rerum  ecclesiasticarum  statu* 
Dolet  I  Lutherom  renoTare  oertamen  cum  Erasmo* 
AdTersasr  Anabaptislias  dispotat  in  prolixa  epist.  ad  Baoerunou 
Pi^alum  ]Sbanun  Talde  oommendat  Camerarlo. 

De  Saxonibus  et  Misnicis  ad  lo.  Hessunie 

Fuchsio  medioo  ffodbit«  se  phjsioam  oonscrU»ere^  ^  et  partem  operis  iam  perfeoisse  ^  sed  petere ,  ut  Fuchsius  in- 
serat  dvaTO/4/av  j  partium  naturas  f  Tarietates  temperamentomm  elo* 

Llpslam  proficisoitar  ttcturus  oum  Vehusio ,  Tiirckio  ^  Fflugio ,    Carlowklo  de  oonolliandis  Frotestantibus  et 
'  Catholicise 

lel.  et  Fontanus  Frincipi  Elect.  scrlbant,  qnid  Lipsiae  egerbit  oum  legatis  Mofcintinis  et  HeSsiacis. 
Mel.  redierat  Witeb^ganu 
Fhilippus  LandgraTe  Bass.'  cnm  ezeroitu  intrat  teriral  WSrlemberg.  et  postero  die  lundlt  copias  Ferdinandi 

Regb  prope  Laufenum. 
MeL  oonsolatur  loachimum  Anhaltinnmi  tristitla  animi  afiectiun* 


MlLATTH.  Om,  YoL.  11« 


fVitebergam 


0»^ 


24. 
88. 
29. 


is. 

22. 
24. 
Nor. 


ANNALES  VITAS  MEt.    1<34;  lAStf. 

ClBu^nm  Ba JneHnm  ooimaeiidat  Re^ne  Nawn^  ■■   _  ,      ,    .    r  ._  -  ;•  j 

TraniaGtio  inter  Feidioaoclimi  rsgon  et  lo.  Vn^mmim,  I>ao«BlSax>£lwlb,  In  opptdOiBofanaUi)  CaidlV* 
loBnnei  a  Lelden  rex  Anabaptittanim  in  Weft|ilulia.  ..■.',■  .  ■   >■"'  vu  ( ■  .';;Tn  :    ■     .| 

Ue!.  cumL^o  ^pr^e  ««^1,8111«.,^  ^(;Ej>.^ad^Io,y.a,,d.,^ ^flj,)-  ,  ; ,...-..  ,.t:;  ..  ,  ,.j„.,j^a  T^F.,ior.«M ' 

,R(^t  MeL,  WitobOTga^^  ■    ".     .         ,  ,-.i„...: -,        iW,-,-..  --.■lUmihU'- 


Mittit  iQGaUiam  Bcl  GQilieLnam  Langaeum,   Epiwop.,   iadidum  de  GOinpDiHS&  MtitrQTeniu'ebblfedailldf« ' 
8.     Liprt#U«tt«th(*-b4lIfcf6fltaWti*(»¥Brdegjfe>»ii'-  ''■  '^'-  —'-'*"'  -■•  ^     !  ■  ■.-'•'': 

88.  fciflo^,Bfef'WrlfWPWunft.fKl^!?<8n«»*i».»f«toeai^ii»a^  J    *  ■    ,'    >..J , 

JUeB«Q  Aug.  jpT(^^  if».yel4ti^:l^ieo.WfMWituaM.EM>bllB)rii^ae.l^^  vtSbatiuUT  n-  ■      i 

13.   tamerano  ^ertar''Giin3mo^'"t)ii%' Saxon^GlMt.^.'^  &teljmttopr«qa^  (aera^et  jn  Aiu^i«n~«t^Siietlai^ 
jg,   SGlinepfio  et  LandgraTio  Heuoium  Rorilat  de  oonooi^ae  fomuila  a  B<><w^  pioponttU' 
26.    Clemeni  papa  moiitui.  ,  ' 

Prine^  EletiHir  'litv^  U^ttlhonem  ^  tjtni  mtfta»  ab  etterii  mallt  manere  'ttltebergae,  /  '  '  '      "" 

Iwont^  P^bci  (njonf^tprni  ett  JBel,, SopligBli» jVatJgO W'f trCiwti^  Ittnm.«k'OcMoHM  to  >.>-:  .U.at-i 

Uel.,T^l);^elltt)CNntt.  .;    ■)       ■■      .";:...,(     fv     ■.    -...  r-  ^t.      ;,   r.  ,:i ->,.■.         «1,,-T.,  -^ini 

paidujHt.  pBpa  ^reBtur.  ■..,.■■     .  p-.-i;  ,- -.'.    .:,;*. .;t 

Qe  ^^bV^Jftis  non  futendii  Mnbit  n2  loaiufein  rmnp.  ,4"%^ 

UeL  apud  AnlultiDum  e*t.  ,    ,  ..;:>■.  ^- 

Exeorite  mei«e„Barilete  excadihir'^  ^(q.aV'y*Wt(C  (Etolem»^  giaeoe."  , 

Tradlt'dideirtiGenj  et  ewttffttCIcerbidaiairtnride' oratorB.   ''  '   '    '  ■     - 

Bimmta  DaoendiripnfihtaiiiFdiKBflhiitJieolida^KaneUinm.   ■ 

f MUppo.  LandgraTio^sciihit  de  voaooidiM  foctonli  •  Bmteia  miua. 

Piofioi«eltui  Caiadism ,  nt  coUoc|OBtai  onmSwcn)  daucra  oiMW,<iiU<id  mtll«i(|imtadi^hBtf^te  ^«t- 

traliituE.  -,'".! 


,      .-  I      *  '•  '■'-]    ..''■!     f     '-F         ■!    .1.--  .i-.r1l  >!'='  a'l»fc  -fc^'      H  j.'*JlA^'-'  '  '1    ,,.    ■*  ■■".  .  ."    i  ,  ■     *^    ,li'll;-!.i  -  ■,?  ' 

._   *,.        ..   ;^^../;,:  ;  .  ANSp.jJW^,, .,,„.^         ■.„■..■■„■  .-.r,;r 

Domuni,rp^^tnf,^lH[el.  ¥X,coUocjiu()  .Cpsseliae  IiQbito  ciji^B^rp,-;    ,:^  i,..  t     ,.  .  - 

10.    Norra^  Cjaflefii.O.ejli^^awoJ'''"'»    nnid  Cnsseliae.egeril.,    ,■,,,„,,,:,.;..■,'■(       .■■.Ti,.,.!    ..;,.,  .|..,  ■'  ■ 
12.    Broiiti(H,»pr(^t,  de.Apiitciniiariis  et  de  si-iitenlia  patrnm  ^^cy^..a,,  ^,4e,^,U^  Ubff&U  ludioat,  Ideoqria 
Bi^iiup  r(jga*^^,flt.:eyiflolajn.ei  scriiitjim  coiicerpat._ ^  ][;N^iff>.<;wf9»,M^M>aai(papInifl(Mm  prioreni  de 
inanduo|tione  corpQtii  et  saiiguiuis  Clirj«ii  in  coeiia  «acrft  per  oeUoquiifmfonni.Bsoero  jWnWm  eiM* 
Jleiue  lanoario  enBRat  in  ichoia  tertiuu)  libfum  Ciceroiiii  deonlprei  ,,       i     .  .«  .. 

Phmppo "Lan^mfo'  et  BktWroi  MnriHt ;  t|liid  LiillleVai  atMiluc  dir  Mutttfdla  i  BnocM  UBfati. 

Querltur  de  oiEb  Liyrieiidmft  fcdrertto  ^lebWgWt**."'      "'  ''';  .    i.;  ;     ■•■ 

BncerD;'Viba&alEegtD  eeBtttMA-acflbiV^l^^f&degerifaaikLfafiwiv^domnMordia      ^voti^  de  «wrft  ooena.. 
Hoc  men»  fratm  in  BahWnia  htittBta^,  'ill  cotacordtaAn' cam  Wlt^ergiiulbas  aerrent.  ' 
E^t  enarrationem  in  aUqoot  libr.  Etliio.  Aiistotdis ,'- Aoatom  Bmanlo.'  .  ■       ' 

Stnnni|V.ad9IalantLonem,mibitda  rebm  Galliol),  enmquu  l^matai*  ut in  GalliAm  Tenlot.  .  

IAntoniai  Bunet,  legB^  Jm^ai, '  Vri^bcTgipf  Tsiut,  aottinH  de  matdimii^  aeeiu^  ra^  et  da.  ofndHBloUone 
Eccleuae  Anjjl.  cnm  Frotfettantibuj.  .     -    .,.   >.■  i 

Mel.  reg^  An^iae  liortBtnr,  nt  Ti^ain  npgioidi' ilbotnnam  tnektor. 
Bnrenio  norrat,  qaid.egerit'inre«iu(ndoIito>  V.  Et^ioor.  Adat^toUai  ...  '        ,        .     ■  , 


ANNALES  VITAE  MEL.    1585.  xi 


ApriL 
£2. 
25- 

MaL 

9. 
24. 

lun. 
7. 


28 
24. 


Belhdain  LangMiun ,  episcop.  Paris.  |  rpgat ,  nX  causam  Fyvigelii  In  Gallia  promomt* 
Retti^imtrir  HeL  lod  communeyV  et  Bpolo^la  Aug.  oonfess. ,  qoam  fere  noTam  faoit. 
Mhtit  orationem  de  odio  sophistioes» 

Respondet  Stnrmlo ,  se  libenter  in  G^Jttiin  ti^nlniiim  me ,  mo3o  spes  sit  Idni  allOmd  efficieniSL 

Melantlion  scrfbit:  |, Quaestiones  Labeo  multas  pbysicas.     PerTeni  enim  ad  eam  partem,  quae  inscribitur  de 

anlma.**  -r-     Physioen  tractat. 
Exeimte  Maio  Cmdger  Norinbergam  proficiscitur  et  dolet  Mel»  |  qood  iUum  oomilaii  sibi  noa  Iloaat. 

Ex  epistola  loannia  Frideriid)  PrinoipSs  Eleotoria,  ad  Augustinnm  ^ciiurfinm  etHieron.  Krapp  d.  d.  7«  lun. 
(in  Tabnfar»  Yinar.  Begistr.  O.  foL  166*  Litt.  J.  J.  J.)  Sm^gitur,  Frincipem  decrerisse,  vA  suo  Sumptu 
aedes  Melanthpnis  amplior  fieret  et  hortus  at^iceretur  ad  aulam  i^agis.-fmplifioandaiifi.      Sed  -simul  scribit| 
"- iiA^  {ncnbteiak  esse  demum  ,,aal  SLunftige  FasteQ.  .        .  4 

•    FraucisouS|  rexGaliiaei  Melanthonem  in  ijalliani  rocat. 


FuUne  Melamkan  hoc  an»  dieloamif  bapiisiae  Cahm^  ia  cmfentH  $olmniJib€rOf:m^CmM^  — 

Res  haeo  est.  — -  Ordo  Liberorum  Cementariorum  habet  scrljptum  antiquumi  quod  Amstelodami  lu 
tabulario  ordiaia'asi<iys)ltf  y  ^^  oontiaet  fleellHr^ittQneBiilh^deriRtbttiih  ifertSAbnitm  seti  Tabemaculomm ,  item 
Superiomm,  i&ctam  et  scriptam  d.  24.  lunli  I686  Coloniae  in  Conyentu  solemnl,  sub  atispiciis  Electi 
Magistri,  Hermanni^  Archiepiscopi  Colouieusis ,  habito»  Peclarationi  in  hoo  conventn  fiictae  XIX  ma- 
gistri  Mansionum  singulorum  sua  manU  siiAfscriqpsemnt ,  inter  quos ,  praeter  lacobum  Praepositum  s.  PrO'- 
besiam^  Albertum  Hardenbergium^  lacobum  ab  Utien/ioven^  legitur  etiam  JPhilfppus  Melanthon.  — 
Quaesitum  est ,  an  hoc  scriptum ,  auod  no^^isi  superion  secTdo.XYiU^^^.innotoitit.^^  an  vero 

fictum?  —  Equidem  illud  scrlptum  non  Vldi,  sed  b.  Miintenu»  ^pisoopus  Seel^diae , ,  jjpse -ordini  adscri* 
ptus,  illud  accurate  depictum  (eiu  facsimile)  yidit ,  et  professus  est,  se.  manum  Melanthonis ,  sibi  satis 
notam,  agnoTisse.  Flurimi  autem  uegamnt,  lec.  XYI  ordinem  Liberorom  Cementariorum  iam  adfuisse, 
totumque  scriptum  ab  impostore  in  gioriam  Ordlnit  seonlo  praeterlapso  fictnm  essB  coutenderunt.  Equi- 
si^^M  iMli;iS!a;f)jyi9Vid:4^ira qoidem^volo ,  quum  soriptum  tpsnm  Tidere  non  potnerimi^  sed  tamen  ea  hic 
pauois  attingere  liceat ,  quae  mihi ,  cogitantl  hao  de  re ,  sese  sponte  obtulerunt. 

Futabam  initio  scriptum  esse  fictum ,  et  sperabam ,  ex  epistolis  cum  Lutheri  tum  Melanthonls ,  ri  secun* 
dnmjdies  et  annos  fuerint  dispositae,  facile  intellectum  iri,  ubi  Melanthon  d.  20  —  80«  Innii  15f6  fue- 
rit.  Etenim  ri  Tel  una  epistola  reperta.f^sjfei ,  ^auaintelligeretur,  Melanthonem  d.  24.  Innii  non  Colo- 
niae,  sed  alibi  fuisse,  totum  et  iter  et  ^fftbni  ficfuni  esse  necessario  consequeretur.     Quisque  scit ,  episto- 


las  Lutheri  secundum  ordinem  cluonologicum  dispositas  jdemum  nrodiisse  cure  de  Wettii ,    et  quidem  epi- 
itolas  ad  ann.  1586  perthientes  in  VtfllfVV  i5[AAc}lfe^  aniio"rtl^7.'     Ili  lus  QtitemhiHn  legitur,    quod 


fi^^ttiSMkYUf ^UpM^^^^SklSfa i^  secun^iim  dfes  er^nOs  ^dlspbsitis ;'   nitiil  prorsus  in* 

veni,  quod  huic  itineri  Colonienri'd91ceret;  ^im2»''1bielle!idV  pl^e  nnllam  extarte  Melanthonis  epistolam 
inde  a  d.  15^1«}^^^?^«  g^^T^JlulM^  esie  igitm:  in;  ordine  epistola? um  lacunam, 

quae  utiqne  opinionem  firmat,  Mekinthonem  illo  td^porei  dpvql  poa  inisso  sed  in  itinere.  De  alio  autem 
itinere  •  qnod  hoc  temppi^  fecerit^  ■  pb^  pibilr  CQiutat.  f  Zfeqne  in  xentauiS'  «jistolajnim  aliomm  hominum 
utius  aeTi  tum  «d&tarum^  ^tun^.^iR5^,^ufP/f<I^^  fliqnid Jnjreij ,  qmdqmd  quaeuTerim, 

quod  hoG  iter  Melanthonis  aut  testetny  ftcrfc  Hmpiigyt, 


.'!..• 


pore  . 

rum,  quae  nullam 
antem  nemo  scirp 


n  prorsus  Melanthonis  epistolam.habent.  cun^eiusmodi  itinere  non  male  cpngrtiere.     I 

I«Mc%<»»  •.».»v  ^^fi  potuit  nisi  is,  qui  'bnmes  onmmp  i^pistolas  ijlelanthonis  ex  sexcentls  Iibris  et  libellis  ct 
manusGriptis  nndique  ooUeotas  et  sliainl  iA  brdliiMri '  alwAnnin^^^mn  dispositas  haberet. 


XTT  ANNALES  VITAE  MEL;    1565. 

dam  perdaol  posset,  sl  adknc  saperst^i  Met  «fistobi  Lntliexi  ■d&n^iiai^OiiMft  EimelMirg. ,  quam  lega- 
tis  Augastanis  dedit.  Redlienmt  legatiab  Emeito  Duoe  fere  d.  19«  Xifl»}*^uii4  ^fUfobe  Latheri  et  SleL, 
legatis  traditae,  scriptae  sint  d.  20«  et  21.  lalii.     At  tamen  «i  Tfll<ftte&iMiM#%iiMi[t{exd  fbisteri  et  pu- 

tes,  Ieg^at^s.,^;|t^JfP^7W^^  «dBbie,  tamen 

Melantlion ,  si  statim  post  conventnm  tiNir  Colmla » .  fMHpM^dab  4 v JaUb  ^ddMldi^  ^^«tte^^)Otnit;  ! 
Monasteriom  in  Tyestpfaidia  expugnatar.  ji; :   r  :.<.    =..   :»-i   .;.' 'Is  .^-    ~    'i     ':  ^. 


17. 
19. 

84. 


29. 

"81. 


28- 
lul. 

7. 
18- 

81. 

29. 

Ang. 

6. 
6. 

15.  flttfeiTorgtfir^fesf 


D.  9-  vei  10«  lulii  legati  Au£ustani  sunt  Witeberfiae. 

Rector  Academiae  Witelr/lndimt  Idaolastici^i   lenam  eandum^  eis.e  doctofij^na^  ^  ptudip^  ^,<^     pestem, 

Witel>ergae  grassantem.  ,  .       ..  .".*/..:     .r     .;/     \.  r 

Jlel.  Iiortatur  concionatores^  AugustaiiOs ,  ut  concordlae  stndeant. 
Mel.  ad  Lutlierum  scriblt  de  statu  rerum  Jt^^iyft^i  t^pp  te  eetttJUiarat«  .    j  :.    s.j^  j»  rj-  :^f.    /.'^^  y.VT  ? 


4 


Met.accJj^ttfitterfe;   quibuir  lii:'l?alWi  TO^tiir^  ^  '/ '  \  '"       \     /    .    ^     .   ...t.,./ 

Camerarius  decrevit  Tubingam  se  conferre. 


>  .:_.      ■?.?,  •  ■  'r^-^^'- /      ■^r"''. 


^TitTubingam  se  conferre.  —   Mel.  packt  noyam  «ditionfmjlo^on^ii  i^ 

et  pSti^  cbihmeatiAS&i  a3  itcnr  iJ^^Kjralliam  \  qul  yefo  daritQr  n(^|^j]|i[  ^  ?Jf^!fi??  ^'^^^ff f ^  < 


Sept. 
1. 
2< 

7.  . 

j 

iO. 
12. 

18. 
27, 


Oct. 
4. 

6. 


14. 

18. 


4. 
6. 


Lutberus  pro  Melantbone  intercedit  apud  Principem  Electorem.  I 

Lutherus  in  epistola :   „Philippus  suUbadi^g9«bugQdM:hittf-di»tasi^  ^i»'^  i-  '  ' 

Durior  epistola  Frincipis  Elect.  ad  Melanthonem.  'rrr-  (&nt&  wpuMiflAnWtliAm^^\i^yrik^^^ 

liae  in  itinere  occisos  esse  et  a  Papbtis  alios  subonurtot  eftift  Qumlitten^JadicktpAiaidSM^  \)iA. 

cp.  d.  d.  1.  Septb.  h.  a.)  ,c  --,!J'./.-.  i  iiu  Si.ij.MMi 

Princeps  Elector  Melanthoni  denuo  petentl  commeatum  im%gfX*  i  ^^.-.-rl    ?  >t  m"  rjs?-!  nu  v-iJ^^*'l  wuuiuii    ^ »: 
Melanthon  querelas  suas  effimdit  in  sinum  Camerarii  sul.  ;:tir>j!iBt)  tMU\.vM  i»i..  mJcib  qv /. 

Hoc  mense  dicat  locos  tbfoIogipiM  B^  Aiistlie^iinqyilJL  jDrihitipef  Alesinmi^lqiaihisimtti'2f4ettiM  iGraittiere, 

Archiepisc.  Cantuariensi,  commendat.  —     Henricus  rex  Melanthoni  respondit  d*  1.  Octw^eSifue^SOO  Du^* 

dono  misit  (non  pro  commentario  inl^p.  ad  Romanos,  nt^flBokjBBdbifiaSjanlkiMi  K^ldU  eai- erf0reidb^3*  i 


.e      :•   .*-.. 


Nel.  accipit  litteras  Lutheri ,  quibus  Witebergam  inyitatur  ad  disputlitionem  WS<4<]^Win«^ ^^^,,,  , ,  _^^  ^^-    \. 
Prodigio,    quod  libi  aji^iiid  mi^  p<>rtf?}dprejjpi^y|T^^^^ 

Cum  Crucigero ,  Myconio  et  Menio  Wltebergam  proficiscitur  ad  solenmem  disputationem  cum  Wellero ,  Frei- 
bergensi ,  et  Mechlero  habeudamf 

Solenlnis  disputatio  Welleri  Witebergae.  .^,. ^ -— ^ 

Lutherus ,  Cruciger ,  lonas  et  Bugeuhagen  petunt  a  Frincipe  Elect. ,  ut  Slelanthoni  permittat  iter  iu  Angliam, 

i .  quo  Tocatus  erat. 

Melauthon  iterum  venit  lenam  simul  cum  Antonio  Bames ,  legato  Anglo. 

Scribit  Frincipi  Eiectori  respousum  Ant.  Barnesio  dandum. 

Eaarrat  lenae  epistolam  ad  Romanos. 


Circumfenmtur  articuH  fidei,  in  Gallia  nati,  sub  nomine  Mel. ,  sed  nothi  et  adulterlni. 

Fripceps  Elector  iterum  amanter  ad  Mel.  loquutus  est ,  quare  et  hic  offenisionem  animi  deposuit.  — •    Scribit 

Mel. :  „Exemplum  mei  consilii  mlssl  in  Gallias  tibi  mittam ;  nuno  enim  non  habebam  nisi  unicum ,  et  non 

edo,  ne  noTae  disputationes  inde  oriantur.'* 

Iterum  Tocatur  in  Angliam. 

Legit  primum  librum  Ftolemaei  de  ludiciis ,  a  Cameravio  editam. 

_  ^    IScribit  ad  Fechtum  de  Schwenckfeldio  et  Frauco ,  et  ad  Leonh.  Eckium  dc  Aristotelis  scriptis. 

28*    lonae  narrat,  qua  iu  statii  Tersetur  schola  Witebergensis  leuae. 
KoT.- 

f  aulus  Vergerius ,  legatus  Pontificius ,  Frincipi  Electori  adTentum  suum  annunciat. 

ScriUt  Melanthon:    „Ego  hodie  totnm  dion  oonsumpsi,  in  9criptkmihu$  ad  Francofurdknsei  de  negotio ,  ut 
scif^  peiioolosisrimo.''  . 


AmJihMS 


MEL.    1535; 


XV 


Nor. 

6.  f 
7. 

14. 
16. 
17. 
19. 
26. 


■       1 1 


.U  ..  .  f 


1. 


nirj: 


feoq 


^«««iWi^fWiHi^  Wit^9>A . : .  )'.  ■  ^''  --*.i  ■  ■•'-  ■^■- 

Vrnnriiit  titiMtiowtoit tiiliiirflifcif tt i t  j^  ri*«i'.ir* 

Md.  MriUt  MtponmmRegi  AngliM  dandom.  .i.;)uri»qxn  f,tl.al.]t«>  /^f  ui  muiv..*r<.  .• 

Vitiu  Tbeodonu  coiuedit  Norinbergae.     (Ibi  exennte  aimo  iix<^7«q!i; dwiitOL    ,r.,-)  <):>  .u     .  <!  riua  .  !k..  ii!    ' : 
FtanciMiu  GaUiae  lex  mittit  GoiL  Bellaiam  ad  Priucipes  Ftotu^ '  .^  ,'■■■■, ji     i    ^i  i  I:.i    ■  i  :  >  ■  <^   -  > 

M.«j-».  iKi^^^i.  Electoii»,  qnid  conailiariu  rais  «un  ftxginoVta^j^f^^ji^ff    .,:,,.«;,bdA 


>i 


Mandata 


ni  •j.ij-.i^r..-,  ^LijfjC'!!: 


7/ 


6. 


10. 
15. 
S,ti 
20. 
21. 
22. 
24. 


26. 


^4fttll(ilJT»ieilf^ 

Meoje  NoTo  MelaBtlioii  «d  Comr.  Hereibachlam  soibil^de  comiUp  ad  Q9))f^  y^9^'.  t,;iio>:)rr  j  -'urn.  •'   -  i^ 

Paalns  Yergerfiu  tnam  Mntentlttii  scribit  MAPiiaripem  Bfcctortii.    • '"         '^*       ^'  "^^  xamoii  .>wl  ,  v 
MeL  paidas  agte  regi  Angliae  pro  dono  £00  Dac  accepto.  r^.  ^  Caai^CfV^g^x^^j^  A^|l^3|iN|a).4n|tm 

lanaeAnabaptistas.  (▼idoep.d.  8*Ian«  16S60  '   (   .  .  ) 

Pfincep^^EMtiA^tiiiii£itV  'i(i^lSiiittUnisl«aiam  t«i^'ad  coUpgaendofn  c)un  le^tis  QiCgU . A^^U*^    d^' 

Md.  mmi  Frindpe  Electm&iiiuiAai^^  ]  *  i    ^ 

.  4j«ia..lffgi44j|«U'mn  •'< '^'   ^'^'  ' ''  '  "^     ^'"'^'^ 

AgitBdlaias  oamPontano* 

MeL  nomine  Frincipam  respondet  Faalo  Yergefiow 

Responsam  ad  legatnm  Gallicam. 

IMu  sglCilPiwiBiBaiizplinii  ftliiiTi  et^  fiunaiiii  Lothamm  flktibti-^siie 


V» 


tr 


-T       -.M^r'.' .  .1!.'*»    1  ;-;/['♦  ^      ;•■    ' 


.     .  ./. 


\    ' 


^  4.       >   .  W 


',H  •  •■r 


'      \f 


l4)'  '     2       '      •■  "'^  1"  '"    ■' 

OnjtiftJnwtamBi  An^  rfjfriiicipdi 

RespondeDt  Frincipes  legatis  Regis  i 

MeL  caceant»  anno  i^X^nail/o  "   ' 

^'"'     ^    ^AirtMrlttice^  oraC^^  («&  Bic<iII 


lu    xi    J;'.;  . 


/.' 


r 


I  .' 


7i)ii''Vf   ,'!".'-    LJ:M'i'  IJi-"  •}6JL    "VJli/Iiei-;:.   . 


.1   r    . 


-XI,  -■• 


^lt  _ 


LJ. 


T      ■    I 


rit  •*  1 
...  *  -    I 


.11  -'mJ-^K  i^ 


»«j 


11     S..: 


l 


'.    '-.« 


; ,  a/.      J '" ..  «J 


'    I 


(i<  inr*u'«  i     •■'••i  '  ./■  l     '  ■       '     ■ 

.j  »;:  •'  '    .   ■ijl  .»  '/      .t!r  ;  ■.     'iri 

■..-!•'  .-.0:  ■•?    • 
;. .-♦!  ....•    ..«1:1     .|  jri  ■  t 


...    I. 


.:  ,'•.  .'  U  .j  .i-     .  '■ 


.''1' 

•       •■'1  .        (.-*»{■  -:•  ..•♦'• 

f  • 

t  :.••■.*■.:  ;:u .  .:.    •? 

(                   •  ■     : 

•.'     .  :.*    .r^-li\   .'.■    'Jl 

1 

- 

* 

*-;:.£:  flfifi  :ii,- 

.. -.  .r     :.W*  . 

• 

-*      .,•  -vrc^"^  \  '-tt  ..    ; 

*  .       ■                   •  - 

"VJ 


I 


■    f 


t         ■» 


f    m  ^ 


rr     •««•:•■   *' 


1  " i*     »f  • 


T  •^.  •  •* 


.*  X 


»-  *  ♦ 


i .'  ^::-!'  r /.;;//. 


*H  ' 


.;;   *  M:    ''>li 


•     r 


.\     ti     '         .   w     i-U^ 


%      t  •       rrt 


-r    *         ,        s 


.1.     il:  •    '• 


1       .    ;  • 


>•     * 


t  I 


1  .  /i.;..i.. 


*    I  .  I 


r  I       • .   '      l.  ■  •      ,       *  J     . 

1 


Si.    "    l    ^- 


%      •  •  •       •  » 


I 


•••  ,t 


.'     ■  / 


..'   '.        f    .1:1 

.ii     '.      .1      f  • 


1530. 


No,  655. 


1.  lan. 


Ge.  Spalatino. 


f  £f  avtofprapbo^eUnth.  in  cod.  Basil.  F.  101.  epist.  101. 
Acbcriptit  qnidem  vetiuta  maou  ann.  1581. «  «ed  fcripta 
•ai  epiat»  anno  12»80.  •  - 

f^iro optimo^  D.  Georgio  Spdlalino^ 

amico  summot 

\Sm  D.     QuanqiiaTn   istarnTn   rerum  recordatio, 

qaae  Coloniae  gerantur,   ita  me  cruciat,  ut  toto 

corpore  perhorrescam^),  cum  Coloniae  renit  in 

mentem,  tantum  abest,*  ut  scribere  integro  animo 

possim  ad  tos  ;  tamen  nunc  facere  non  potui,  quin 

Bteras  ad  te  darem.     Vicit  enim  mitabilis  quae- 

dam  cupiditas  animum  mcum  cognoscendae  gene- 

leos  LandgraviL     Oro  ij;itur.te,    mi  Spalatine, 

propter  nostram  amicitiam,    ut  comitem  Iseber' 

fium^  illum  initiatum  ordini  Teutonico,   inter- 

loges,    quo  anno,    quo  mense,    qua  hora  natus 

tit  Landgravius.     Elgo  enim  cum  anno  superiore 

n  eo  audissem  Spirae^  dedi  Landgravio  perscri- 

pta  tempora ,    ut  Hasfurdi  iudicium  exploraret. 

Nec  retinui  exemplunu     Scribo  eadem  de  re  ad 

lohannem  Capistorem ',   cui  puto  hanc  rem  non 

iagratam  fore.    Amabo  te  pro  tna  fide  ac  diligen- 

Ua,   cures,    nobis  perscripta  illa  tcmpora  mitt}. 

Bene  vale.     Wlttebergae.      Hic  omnia  veterem 

tUtom  tenent*     Cal.  lanuariis» 

^XiTmog. 

Luthcrus  jrecte  valet,   et  iussit  hudie,  ut  te 
suis  verbis  reverenter  salutarem. 


No.  656. 


(fere  2  •!*&•) 


*)  Uaud  dubie  loqvitnr  de  morfe  Peiri  Flislerii  et  Adoiphi 
Qtirebaehim  Tid.  Episl.  Caeaarii  ad  Melantlionefn ,  oi.  Oecb. 
1519. 

HlLAVTH.  OrCR.  VoL.  II. 


Miclu  Meienburgio. 


Epiat.  lib.  V.  p.  670^ 

Mithaeli  Meienburgioy    cansuli  Northu- 

sano^ 

$•  D.  Mirifice  vasa  abs  te  missa  rae  delectant  *)» 
vel  propter  antiquitatem ,  quae  hoc  genus  operum 
plurimi  fecit«  Piinius  scribit:  Murrhina  vocata 
csse  emtumque  euguum,  nempe  tres  tantum 
sextarioft  capiens^.  HS  LXXX  duobus  aureum  mil<* 
libus,  cnm  aureum  vas  pari  m^nsura  multo  mi- 
noris,  ni  fallor,  emi  potuisset.  Sed  rerum  pre- 
tia  luxuria  saepe  auget  Interea  vera  bona  sine 
honore  iaceut  Quis  enim  hoc  seculo  non  aut 
purpuram  aut  gemmatum  calicem  pluris  facit, 
quam  omnes  omnium  aetatum  scriptores,  quam 
univervmi  philosophiam,  denique  quam  ipsas  sa* 
cras  literas.  Hic ,  si  liceret  muita  scribere ,  apud 
te ,  gravissimum  virum  minimeque  vulgi  adfecti- 
buspraeditum,  prolixe  quererer,  simul  ut  dolori 
meo  indulgerem:  simul  ut  te  quoque  currentem 
incitarem ,  ut  cives  tuos  adhortareris  ad  vere  bo- 
narum  rerum  studia  excitanda  conservandaque. 
Neque  enim  istic ,  quantum  equidem  coniectqra 
ducor,  quisque  alius  est,  qui  vijrtutis  studiis  per- 
inde  faveat,  ut  tii:  ac  quiperinde  intelligat,  quae 
rcs  firma  vitae  praesidia  sint  Te  unum  audimus 
istic  summa  cum  laude  rempublicam  tuis  hume» 
ris  tuaque  virtute  sustinete  non  aliter  atque  aut 
Athenas  unus  Pericles,  aut  urbem  Romanam  Fa- 
bius  consilio,  magnitudine  animi  difficillimis 
temporibus  gubernavit.     Qtiare  te,  quod  diu  iam 


^  Vid.  eliim  epist.  ad  Meienliurg.  eieunta  Febr.  afini  1530. 


11 


EPISTOLARUM    LIB.  V.    1680. 


12 


l 


a^s,  maxime  decet  adhortari,  ut  vera  bona  am- 
plecti  colereque  cives  tui  discant*  Haec  eram 
copiosius  tecum  acturus,  si  vacasset.  lonam, 
virunvoptimum,  tanquam  veterem  amicum,  tibi 
commendo,  si  tamen  apud  amicum  tanto  viro 
mea  commendatione  opiis  csU     Vale. ' 

Phiiippus. 


No.  657. 


5.  lan. 


/o.  Feselio.  >  ■ 

f  £x  apographo  in  cod.  Monac  89.  no.  VI.  p.  8« 

P^JHuritbJiisif^Oy  D.  lohanni  Fesel^  Jirtiuo 

suo^  .  ; 

S.  D.  JVolfgangus  vester  *),  quod  felix  fau- 
stumque  sit,  proficiscitur  quemadtnddiun  coiisti- 
tuit-  Deus  fortunet  consilia  vestra.  \E^M  ^9^ 
mendo  tibi  homincm,  tlt  eum  inhis  negotiis  con- 
ficiendis,  quae  suscepit,  adiuvcs.  Si  schola  fue- 
rit  ei'c6itimenf}Ma,  am^ibo^tie,  effiefe  "rin!^  cum-Spso^ 
tlt  utgeatut  Grammtitica,  qiiamf;^#^(h;rt)i'  V6cant« 
Haec  in  multis  scholis  neglecta  hoctempore  Fai- 


tlamhanc,  qi/am  videmtis,  traihit     Christu^ 
sttttiathaec  onrni*.  \  meMns. '  Val*  teUciler.  '  N6- 


jYis  I^fimatii  15S0. 


'  ri 


.  i ,  • 


Nb.  658. 


1 2.  lan. 


/o.  Oecolampddio. 


•  •  ■  .    ■  -     ■■ 

£x  aatographo  Melanlh.  in  bibl.  tiuelpherb.  oliin  \w  edita 
in  HeriSai  fHBruhgii  annal.  litcr.  Vol.  II.  p.  481.,  nunc 
iterviQ  deseripta  «  f odffn  otogr.  ab  Olsbaiuen.  kx  eo^ 
dem  autogp. .  ut  videtur,  haac  epistolam  sibi-descripserat 
Ballenst.  in  Collcct.  Yoi.  1.  p.  l^. 

■ 

f^iro  oplimo  lohanni  Oecolampadio^ 
frairi  suo  in  Chrisio^ 

S.  D;  Me  non  ndpejr ,  optime  Oecolttmpadii .  ex* 
ere^t  haec  qua^stio  mgl  £VX(x(fi(ftlag , ;  varieqtte  re- 
patanti  omnia  nihil  tutius  adhuc  visum'  est,  qoam 
ne  diseederem  a  vcrbis  tum  historiae  evatigelicae 
tnm  Paali.  Nam  tqotioi  verbi  est  me  nihil  mo- 
vent,  nec  dubito,  quin  in  Christo  coeoa  natu- 
rale ')  eorpus  Christi  snmpserint  discipuli.  Di- 
cas:  quid  post  Christi  a  nobis  discessum?  Re- 
ditne  corpus  toties?    Zdxonov  profecto  et  a  com- 

4)  Hoefler,  rid.  ep.  d.  f5.  Decb  1529. 
1)  BaUcasl.  babct 


muni  sensu  valde  abhorrens ;  sed  hic  me  Paulus 
cogit,  ut  sentiam,  Christum  voluisse  hoc  etiam 
modo  in  ecclesia  versari.  Vocat  enim  simpliciter 
et  saepe  corpus  sanguinem.  Nec  dctorqueri  mihi 
in  figuras  haec  posse  videntur.  Itaque  nisi  anox»- 
lvxp€i  certiore  coactus  non  disceciam  a  verbiSi 
Mihi   valde  /ie/Sijloi   videntur,    qui    in    ecdesia 

^rpcdg  pronunciant  diversam ^)  quon» 

iam  a  verbis  discesserunt,  nihil  habeant  certi» 
Nec  tantum  tribuo  rationi,  ut  illius  iudicio  satii 
xoiifirmari  conscientiam  posse  sentiam.  Mihi  non 
aifbium  est,  quin  si  cx  animi  sententia  dicant 
dogmatistae  isti  quod  scntiunt  ^) ,  dicturos  se  Ini- 
/^ei^.  *  £st  autem  improbum,  praescribefe  dliis 
pro  certo ,  de  quo  ipse  dubites.  Petrus  requin^ 
ne  quid  doceami!iis'}h  ecclesia  hisi  Xoyia  O-aov,  et 
n^  quid  cri^damus,,  nisi  ex  lojpjog  ^g  X^^y^^  "<S 
^^og.  Qviare  non  possum  niutare ,  nisi  dnoxa}.v- 
rfjei  certiore  cogar.  Interea  'irtihi  in-Verliis  hae* 
rendum  est,  quibus,  sicut  ille  ait,  tanquaxn  lo- 
cerna  in'  lobd  ^ligindso  litir«  NsPih,  si  rattbnem 
spectes,  nihilo  magis  cum  carriis  iudicio  reliqua 
fidei  dogmata  de  divinitate  Chrisli,  de  resune^ 
ctione,  addo  et,  quod  caput  est,  de  immortalW 
jLate  an^mi,  7Z€gf  7i()o^^o/(^^  cpnyeni^nt,  quam.hi^ 

artiful^s  Twpi  *4xffe^Wv         ..     ...    .  .nr  .:.:  i 

.  V^le,  et  orf^.p^o  nobis  CUristum  v  ut  repj^!) 

nos  ooines  doceat.  .  Apiicos  salutabis,    inpr^if 

Sigar4um  et  Sigismundum  Haubiiium^   et  eiuf 

contubemalem.     Nuncius  ita  properabat,  ut  haei^ 

vix  exspectariL     Iterum  vale.    Dle  lanuaril  X%^   , 

;■       PbiUppUA.:.. 

Lutherus  respondet  Carolostaidio.     Miiukpr 

die  cum  ischiatico  j  morbo  res  e/st.      .  .  ^      ., 


^BM^ 


(ez.  lan.)^ 


<«.^  t». 


\ . 


.} 


No.659. 

I 

,  Frid.  Myconiq. 

'Cdita  a  Snega^iio  ep.  20« 

f^irq  optimOf  D*  Friderico  Myconio^  IVr 
stori  Ecclesiae  C^oiihanae^  amito  suo  clqriss^x\ 

S.  D.     Lipsiae  tibi  scripsi ,    me  accepiase  peeo- 
niam  a  Portuno  missam.     Fuerunt  loachimici  18. 


2)  Verbum  non  Mlii  legi  potett.  HenkiuM  edidit:  wuam  in» 
ierpreialioncm^  Qlihauseu  potius  legere  vuU:  eonseerm» 
tionem,  Neutrum  commodum  eit.^  Ballensl.  babel:  di^ 
venam  esse  eonscieniiam  eorum, 

8)  Ballenst.  quid  seniiani. 

4)  Ballenst.  eomiier. 

5)  isehiaiieo  lantum  babet  BaUensL ,  reliqui  praelcrmisenint, 
baud  dubie  quia  legere  noD  potuerunl. 


s^vraT(>L^VH''i.i;B.  n   1M9. 


14 


n%9cmfmMr  EmiliadditiiekqHiiitiM.hiiTet,  quo^ 
dcdi  SchoUMioR  Memi^iHgo*),  ii.qaem  er^t 
ima  jnissae  literae.  Post  editas  proposUhnts  dt 
£iege  ')  nihli  novi  hic  excusum  esu  TurcUam  hi* 
4tofiam  vertit  J)ofMx  lona^  '),  eamque  pbto  iatn 
ad  vos  perlatam  e$se.'  Sed  tamen  exemplum'  tibi 
«iitta,.  q]aod  ^dicui  ninico,  leg^iHi  Uermanica) 
nltett  nomine  donabis.  Audi:  rem  lioVam.  H;ab&- 
mus  faic  Magisirum  ^),  iuvenem  si^  satis  studio- 
foro,  qni  coepit  conwellcSre  articulum  de  Trinitate. 
Negat  Legem  docendant  essei»^:  Megat  in  conversis 
esse  peccaturo,  De  Sacramentis  eadem  affirmat, 
quae.  Anabaj^tistae  tr^dunt.  Ilaqne  Princeps  ivir 
clusit  eum  ih  arce  in  quod^lam  habitaculuTn.  Spe- 
ramus  tamen  abiecturum  esse  hos  horribiles  erro- 
res,     Bene  vale. 

Philippus. 


No.  660. 


(in.  Febr.) 


Magno,  Duci  Megapol. 


t  Ei  avtographo  iu  bibliotli.  Regpa  BeroHo.  Mst.  tbeoK  lal. 
Fol.  376.  DO.  S.  deseript^  •  Clarisa,  FcerftemaiiDO. 

lU. .  • .  *)  Principi  at  Domino\    .  •  ..agno^), 
t)uci  lutgalbur » . .  ttc.  Principi  •  •  • ')  cltmtnlis- 
^  simOf 

Ow  t).  Exhibcbit  celsitudini  vestrae  Arnoldus  *) 
meo  nomine  libellum  ^) ,  cui  epistolam  ad  cels.  V. 
acriptam  praefixi,  Sic  eniip  arbitrahar  auspica- 
l4aa  prod^urum  esse,  si  videretiir  patronum  tali 
praedittim  ingenio  ac  tali  yirtute  principcm.  Et 
cum.hic  vetus  mos  sit,  Principibns  lileraria  mo- 
nuroenta  dedicare,  ego  id  facio  boc  tempore  iiben- 


1)  In^  toargine  manoa  vetine  adicrfpiiti  MHtguing^ts,  [Lunt.] 
Videtar  eoe  nomen  Mengetvein*  FMniJi^  buiua  nomiois 
fnil  Gptbae. 

9  Snnt  fo^laaie:  ^Proporftlonei  •aftl^de  aMart.  Lntbero 
.'  .diiiNitotae  iMfli  prael.  AleL*V  WillK  1500.  M.  Iteriun  15S8. 

S)  Lutberus  ad  Uausniannuni  ^i.  3.  lao.  b.  a.  (de  Wette  III. 
p.  S59.)  scribit:  ,yCttdilnr  latioe  libellus.de  rilu  et  reli- 
pone  Torcamn  ante  70  fere  ennos  editus.*'  Hune  Ibnas 
transtulit  io  Jioguani  fenratuhoiy.Witleb.  15SQ..  9,    , 

4)  Ebud  dubie  CainpaDum.  Vid.  etiam  Lulberi  ep,  d.  1.  Apr. 
1590L  et  Seckendorfii  bist.  Lulh.  III.  p.  65.,  qui  tamenbanc 
rem  ex  errore  ad  ann.  1582.  reluJit. 

1)  lllustrissimo.  ■    .  .      >     "^ 

2)  Dom»  Miagno. 
8)  Principi  suo. 

4)  AmoJdusBnrenins,  F.     ' 

5)  TideL.NoTaS^lia  in  P^rpverbia  Salom.  JBagan.  1529.  8. 


iHitf»  9l|:tppaQeati«il  in.re,  0tni»enie8faiditini.ad 
tvan(t|Qiliitaten;i  piiblicjHfn^t  ati  ornftfidpt  e»s,  •  .qni 
tenent  resp.,  conferre.     Quare  sp^rb,  hoc  meom 

officium  cels»  V *).     Nihil  ajmbio;  nihil 

peto  « •  • ;  4  cels«  V.  •  • « ^)  quod  esl:  isto  loco  dignit*- 
simum,-  liteiias,  quae  in  reagno  vulgi  odio  snnt; 
et  amare  et  defendere  perg^at.  Neque  acbiirabqr 
opu3  esse^  utcels.  V.  pluribus  verbis  ad  hanc  rem 
adhortarer.  Neque  enim  ignoratis,  divinitus  ^os 
in  hoc  fasligio  rerum  humanarum  coilocatos.  «sae^ 
uteas  rcs,  quae  deo  maicime  probantur,  conseiw 
vetis,  videlicet  retUgionem  et  civilera  disdplinaiik 
Tantarum  rerum  tutela  ad  ordinem  vestrum  per^ 
tinet  et  hanc  appellationem  meretur,  quam  dens 
vobis  tribuit,  cum  ait:  JEgo  dixi^  dti  tslis. 
Propter  hanc  procurationem  reliqui  mortales  or* 
dinem  vestrum  et  colere  et  amare  debemus.  Illi 
yero  quomodo  respondeant  tam  augusto  divini* 
tatis  titulo»  qui  neque  religionem  neque  ius  neque 
literas,  quibus  religio  et  omnis  honeste  vivehdi 
disciplina  et  omnia  eiviiia  officia  continentur  *), 
factle  potest  existimari.  Sed  viderer  vestrae  pru- 
dentiae  difiidere,  si  hac  de  re  plnra  scril>etero, 
...gium  ^)  autocempoeniatic......  commendo. •••••» 

et  optirnum  iutenem'  Cels.  V.  quam  •  •  net 

Arnoidus.  Valeat  felicissime  cels.  vestra.  Wite- 
bergae,  Mense  Februario ,  annoM.D.XXX. 

Cels.  V.  deditiss* 

Pluiippus  Melanchtbon. 


No.  66t. 


(fere  hoc  temp.) 


/o.  ManteUo. 


EdiU  in  Scbelbornii  literar.  ErgdUlicbkeitcn.    T.  I.   p.  87. 
(Luns.) 

Philippus  Mtlanchihon  lo.  Maniti. 

De  Sacramentis  tam  Baptismi  quam  Euchari- 
stiae  (nam  de  utroque  sunt  nobis  controversia^, 
nihil  pnmum  publice  dicetur;  sed  privatnn'  his, 
qui  Carlosladiqnam  sententiam  pertinaciter  defen- 
dunt,  alque  ctiam  subdubitatoribus  potes  haec 
respondere.     Primum  doce  eos^t  convince,  quod 

■  ■'■■.«.■■ 

6)  forUsse:  haud  ingratum  fore, 

7)  forta^e:  petOf  nisi  hoc.ut  eeh.  F",  id^  i 

8}  curani-,  vei  eolunt  a  Melantbone  adiiciendum  fnisse.  ma» 
''■      iAUtitm  tiu  ■ 

9)  foHasset  Rungiuni.- 

2  • 


1« 


EPISTOLARCM    tlB;  V.    i6»0. 


1« 


•ifit  ie  hii  rebni  incerti.  Nam  mnUi  pntant  m 
ceitos  MM,  cnm  sint  incertissimi ,  nec  habestit 
tationes  probabiles.  Tantnm  sic  credere  videri 
volniit,  qoii  placnit  noyitas,  et  qnia  sic  aodie- 
nmt.  Potest  autem  sic  evinct,  ut  f»teantur  se 
non  yere  certos  esse,  si  fanriiiariter  interrogenfur, 
qoos  habeant  locos,  ct  opponantur  firmiores,  quos 
non  possunt  scite  solvere,  ct  auctorit.ns  veternm 
•criptorum,  Augustini,  Cypriant  et  slmilinm  ob- 
iidatUT.  Nam  snnt  in  Cypriano,  Hilario  ete. 
claise  deEucharistia  scntentiae,  sicnt  in  Augu- 
giino  de  parvulorum  Baptismo.  Secnndo  si  fa- 
teanlar  se  esse  incertos,  commonefiant,  ne  do- 
ceant;  sed  ut  apud  se  snam  opinionem  continerat, 
ct  diligenter  omni  ex  pflrle  conferant,  donec 
Deus  cor  in  altemtra  opinione  confirmet.  ^sm 
de  rebns  spiritnalibus  non  statim  pronuntiandum 
est.  Petrus  etiam  cnm  accepisset  Spiritum  S., 
tamen  dubitavit  de  cibis  prohibitis,  Act.  10.,  et 
visione  confirmatus  est:  tamen  postea  hrtesibmt. 
Cur  nos  temere  proiinntiemus?  £t  Salomon 
scripsit:  ,,/n  Ecclesia  non  ais  vtlox  ad  iudi- 
candum  de  sermonibas  Dei ,  ne  desperes  y  inquil, 
loifui  eoram  Deo.  Iterum  cnm  Paulus  dicit, 
pteetttum  esse,  quidqutd  non  ex  fide  est."  Si 
habeant  corda  incerta  et  doceant,  non  docent  ex 
fide,  sed  peccatum.  Has  admonitiones  hamines 
non  eontemnnnt,  qni  snnt  sanabilcs.  Qui  con- 
temnunt,  vocifeiantur  multum  dc  Sacramentis, 
et  spargunt  sua  somnia  in  miserum  vu]gus.  Hi 
non  agitantur  bono  spiritii ,  sed  novitate  ducun- 
tur.  Sunt  enim  homines  incerti  clamatores.  Ego 
adhuc  neminem  comperi,  ne  Carlstadium  qui- 
dem^  qui  dicerct  se  esse  certnm  de  sna  opiniune, 
rteque  dubito,  si  intcr  illos  sunt  saniores,  veniet 
eis  saepe  in  mentem,  Geri  possc,  nt  sit  diversa 
sententia  vera. 


K0.66C. 


Joach.  Ctsmerario. 


EpIiL  mi  Cunerar.  p.  IM. 

loachimo  Camerario  Noribergat 

^m  D.  Accedit  Caesar,  et  veniendum  nobis  est 
Angostam.  Istac  igitur  transibimui.  Tu  hospi^ 
thim  panXo,     Erit  autem  mihi  nunendom  qnasi 


gregarlo  mlliti  in  exercitn ,  neqne  concedetpr  m«o 
arbitria  petgere.  Qnod  si  obtineri  posset,  acctu^ 
rerem  ad  vos,  vel  etiam  advolarem.  Nondnm 
sdo  qnando  iter  ingrediendnm  sit.  Qoidam-  de 
Martio loqnontur,  quidam de Aprili.  o didaaxttX.^ 
subsistet  opportono  aliquo  in  loco,  od^tTiio  yaff- 
aqiaxet  ixttvov  na^tivat  hv  ztp  avlioyqt.  Sed  de 
Ins  dequemeis  ingcntibus  coris  et  Bolliciludine  in&- 
nita  el  gravissimis  doloribui  exponam  coram  omni^ 
Nam  neqiie  facile  rlla  scribi  possunt,  neque  sont 
pleraqne  literis  comniittendn,  iis  praesertim ,  qnae 
an  primum  in  tua»tnanuS'per\'enturae  essent,  du- 
bitabam.  Vale.  Id.  Febr.  Anno  M.D.XXX. 
'  iHiilippDS. 


Ge,  SpaUttino, 

-J-  Ex  ipognpho  {□  cod.  Golb.  402.  p.  935b.  Le^lur  ctiia 
apDgnpli.  «■  mtU  in  bibU  IbueL  dnaiplun  in  CollMt» 
I^llcniU  Vol.  I.  p.  18S. 

Georgio  Spalatino, 
£go,  mi  Spalatine  y  quantmn  potui  semper  cayi, 
ne  veteres  causas  moverem.  Nihil  proficitur  ^ 
nisi  ut  perturbentor  cunscientlae  multonim.  Ka- 
xov  fv  xiifuvov  fi^  xtVTjfitov.  Leges  imperatorom 
illi  ig;noscunt,  qui  ncptem  duxil  insciens  et  iam  *) 
diu  liabuit  uxorem  et  ex  ea  suscepit  liberos.  For- 
tnssis  hoc  exemplum  in  hoc  Erkoldi ')  casu  sequi 
iudet  possit.  Agam  itaque  cum  Luihero  de  nac 
re.  Quaeso  te ,  ne  moveas  huiusmodi  vetcra  ne- 
gotia ,  sed  adhibito  uno  atque  altero  viro  bono  te- 
gas,  quantum  bona  conscicntia  fieri  potesL  IjU- 
thtrus  quidem  adhuc  vehementer  contendit,  ot 
distrahas  istos  *).  Gaetera  negotia  tibi  remitto. 
Nihil  prodcst  scribere  ad  facultatem  luristamm, 
sed  debebis  deinceps  acribere  simpliciter:  den 
Reehtsverslandigen  dts  Sachsischen  Oberhofge- 
riehts.  Sunt  enim  in  facultate,  qui  in  his  causis 
nimis  mordicos  retinent  suos  decretales.  Vale 
feliciter.    18.  Februarii  1580. 


*)  Luthcnu  Cobnrg.    C.  W. 
1]  BilleiDU  effidtur, 
I)  GOiI.  Goth.  lam. 

B)  Nomeii  in  apogr.  Billnul.  dciidenlur. 
4)  Vid.  Lulk  ipial.  d.  K.  Fcbr.  tSBO.  ad  SpttaliM 


No.6M. 


EPISTOLARUM    Lia   V.    15S0. 


18 


(tm  Febr.) 


Frid.  Myconio. 


Edfte  a  Snegauio  epw  86. ,  Banc  accnratius  n  avtographo 
Mclanlb.  in  cocL  Goth.  879.  fol.  28. 

D.  Friderico  Myxonioy  etc 

S«  D.     Tua  assidaitas  in  inittendis  literis  est  mihi 
gralissima;   quare,  ut  eam  retineas,  te  vehemen- 
ter  OTO  ?)•     Consilium  vestrum  de  edenda  confu- 
tatione  adversus.  Anabaptistaa  placet  nobb  magno- 
pere,  -et  opinor»    Luiherum  literas  ea  de  re  ad 
Menium  dare  *)«     Quod  videris  angi  propter  se- 
veriores  poenas  in  homines  facinorosos  constitutas, 
daxi   tibi  meam  sententiam  perscribendani  esse. 
£go  ab  initio ,  cum  primum  coepi  nosse  Ciconiam 
et  Ciconiae  factionem,    unde  hoc   totum   genus 
Anabaptistarum  exortum  est,  fui  stulle  clemens. 
Sentiebant  enim  *)  et  alii ,    haereticos  non   esse 
fcrro  opprimendos.     Et  tunc  Dux  Fridericus  *) 
veheroenter  iratus  erat  Ciconiae :  ac  nisi  a  nobis 
tectus  esset,  foisset  de  homine  furioso  et  perdite 
malo  sumtum  supplicium,     Nunc  me  eius  clemen- 
tiae  non  parum  poenitct      Quos  iile  tumultus, 
qtias  *)  haereses  postea  non  excitavit?     Sic  enim 
lentire  debes:   ut  ex  dentibus  serpentis  in  fabula 
natam  es^se  genteni  arroatam  fenint;    ita  ab  uno 
Ciconia  ortae  sunt  omnes  istae  factiones  Anaba- 
ptistarum  et  Zinglianorum.      Quare  ila  scntias, 
magistratum  debere  vLli  summa  severitate  in  coer- 
cendis  huiusmodi  *)  spiritibus.      Vides  quam  con- 
temta  sit  auctoritas  magistratunm ;   quam  sint  se- 
cnri  improbi,   quia  lenitatem  vel  potius  indulgen- 
tiam  in  iroperio  Umtam  esse  vident     Sines  igitur 
novis  exemplis  timorem  incuti  multitudini.     Hac 
de  re  plura  scriberem ,   si  de  tua  prudentia  dubi- 
tarenu     Ad  haec  notae  tibi  sunt  causae  seditio- 
nam,   quas  gladio  prohiberi  oportet.     Anabapti- 
stae  omnes,   etiam  qui  minimum  habcnt  vitii,  ta- 
men  aliqoam  partem  civilium  officiorum  impro- 
hanL     Quantulacunque  res  est,  tamen  hoc  tem- 
pore  et  in  tot  periculis  capitalis  est.     Cum  initio 
leve  videtur  erratum,  paulatim  error  parit  erro- 

1)  Soeg.  rogo. 

^  Vid.  Epiit.  Lolk  ad  Mycoa.  epp.  III.  p.  558.  et  ad  Menluro 
d.  1«.  Apr.  T.  III.  p.  5>0. 

2)  Soeg.  sgiUiebani  enim  ui  ei  ai»  etc 

l^  ^eg.  pro  Daa  Frider.  nij  niii  N.  edidit. 
4}  Sneg.  quoi» 
S)  Sneg.  MiumnodL 


rem:    AqxV^    ^^  ^^^y  fjfiiOv  nayrog*     Ubi  exi- 
guam  particulam   civilium  rerum  coeperint  da- 
mnare ,  et  via  facta  est  ad  laedendam  maiestatem, 
non  dcsinimt,   doncc  motum  aliquem  exsuscitent. 
Nam  diabolns  agitat  impios  homines,   ne  possint 
quiescere.     £st  autem  diaboii  indicium,  menda- 
cium  se  pertinacia  erroris.     Meministi  Moneta- 
rium^  a  qualibus  exemplis  et  quam  a  parvis  re^ 
bus  initium  fccerit  tumultuandi.     Venit  mihi  iam* 
in  mentem  vocis  lonae^   quam  dixit  Mnrpufgi  in 
prandio  quodam,    cum  de  Cingliana  Repub.  lo- 
queremur :   TVenn  sie  der  Bauern  Biret ')  haben 
reformirety  so  wollen  sie  darnach  des  FUrsteri 
Marder  Schauben   auch  reformiren^    darnach 
die  Pferde  und  das  Regiment»      Propterea  ego 
sentio  de  his,  qui  etiamsi  non  defendunt  seditio- 
sos  arliculos,  liabeut  manifeste  ^)  blasphemos,  quod 
interfici  a  magbtratu  dcbeant,     Nam  magistratus 
debet,   ut  alia  publica  et  nianifcsta  crimina,   ita 
blaspbemias  manifestas  et  publicas  punire.  Exenv- 
plum  habemus  in  lege  Moysi.     £t  id  fortasse  se- 
cuti  sunt  Imperatores,    qui  Arrianos  gladio  pu- 
niendos  e^&e  constituerunU     Brenlius  nimis  cle» 
mens  esU     Sed  nondum  cognovit  usu,   quantum 
contagium  sit  in  fanaticis  spiritibus.     AugustinuS 
etiam  permisit  gladio  coerceri  Donatistas;  de  cn- 
ius  sententia  potes  ipsius  libros  consulere*     Lu- 
therus  Dei  gratia  rccte  valet,  ac  spero  eum  non 
omnino  relicturum  concionandi  roinisterium,  ta- 
metsi  rarius  *)  nunc  concionatur*     £t  meo  iudicio 
debet  habere  rationem  valetudinis.     £go  famam, 
de  qua  scribis,  inteliigo  nimis  vcram  esse;  morior 
enim  quotidie  *).    Mitto  tibi  olxovofiiar  Pauli  **), 
libellum  magno  labore  scripturo,    quero  habebis 
coromunem  cum  Basilio.     Nunc  excuduntur  te- 
stimonia  scriptorum  veterum  de.Coena  Doroini, 

2uae  coliegi,   et  epistolam  praefixi  ad  te  scriptam. 
^ampanus    misit    huc     horribilem    disputatio- 
nem*").     Vale  1530. 

Philippus. 


6}  Sneg.  fHtreih, 

7}  Sneg  fnani/esio* 

S)  Sneg.  rariut  praetermisit  et  pro  eo  posuit  non  post  iricfM. 

*)  Argentinae  rumor  sparsus  erat,   Melanlhonem  eue  mor- 
tuuro.     ViU.  episl.  ad  Camerar.  d.  6.  Mart.  h.  a. 

^)  Intelligit  haud  duhie:  Drsposilionem  orationis  in  cp.  Plauli- 
ad  Homanos  authore  Ph.  M«l.  Hagan.  per  lo.  Secer.  1589.  8. 

2uae   altera   Tice  prodiit  Witebergae  l5iS0.    per   loanoea 
iug- 
***)  Vid.  epiat.  ad  Mjrconium  ex.  lanoario  h.  a^  acripta. 


EPISTOLARUM 

Ca.Fetir.) 

Mich,  Meienhurgio. 

;      EpiiU  lil>.  V.  p.  640. 

Michaeli  Mtienburgio^  eonsuli  Norihu^ 
sano, 

$•  D.  Qaanquam  ex  proximis  literis,  qaas  ad  te 
de<)i,  intellexisse  te  arbitror,  tuum  mnnas  longe 
patissimam  mihi  fnissc,  tamen  [quid]  ')  spera- 
Teram  fure,  cum  in  Lipsicis  nuQcJinis  de  more 
convenissemiu ,  ut  coram  tibi  voluntatem  meam 
oopiosius  declararem.  Scripsi  tum  forte  occupa- 
\;as  brevins,  qnam  res  poposcit.  Sed,  quia  me 
domesticae  quaedam  difficuUates  hic  retinuerunt, 
qno  miDus  cougredi  tccum  atque  colloqni  possem, 
duxi,  rursus  ad  te  scribendnm  esse,  ut  illarum 
ipaearum  literarnm  brevitatem  excusarem,  stmul 
at  pro  geminis  vasis  geminas  redderem  epistolas. 
Scd  exlra  iocum,  tunm  munus  cum  per  sc  mirifice 
mc  delcctet,  tum  hoc  nomine  et  gratius  est, 
quia  interpretor,  te  hoc  oflicio  voIunt»tcm  mihi 
tuam  simul  declarare  voluisse,  et  amicitiae  inter 
nosquaedamfundamenta  iacere.  Sed  neque  ego 
ulla  regna,  ullas  opes  plnrls  facio,  quam  gratiam 
RC  benevolentiam  bonomm  virorum.  Qnare  si, 
nt  statuo,  hnnc  tanqu.im  tesseram  amicitiae  mecum 
contractne  mihi  dcdisti,  amplissimum  profecto  id 
mnnus  propler  tnnm  amicitiam,  quam  plurimi  fa- 
cio,  indicare  debeo.  Rogo  autem  te,  qui  pro 
tna  summa  hnmanitate  ultro  me  ad  amicitiam  in- 
vitasti,  nt  eam  erga  me  benevolentiam  retincas. 
Ex.  mea  amicitia  fortasse  aliquem  fructnm  perci- 
pere  posses ,  si  hae  honestae  literae  non  iacerent 
oppressae  tempornm  iniquitate.  Verum  nostri 
Philosophi ,  qaornm  tn  praecepla  non  modo  do- 
ctrJna  cognita  nabes,  sed  eliam  bonitate  natnrae 
vel  sine  magistris  animadvertere  potnisti,  prae- 
ripiunt,  gratis  colendas  esse  amicitias,  neqne 
aliam  uberiorem  mercedem  requirendam  esse, 
quam  virtutis  atque  fidei  laudem.  Id  precor,  nt 
in  hac  nostra  aTnicilia  ct  in  nobis  complectendis 
sequi  velis.  Mitto  tibi  quosdam  Psalmos  ab  Eo- 
bana*),   homine  tui  studiosfssimu,   coniectbs  in 


1)  hoe  ^uM  dtUndHm  Tidflur, 

I)  Vid.  illum  librum  «upra  Uudilnm  »d  cpiil.  d.  M,  IbI.  15X9. 

(HpUni  id  Eob.  HcMUm.    ProHienmt  Paaiiai  mcoM  Febr. 

1930.  Norinbergac)    ergn  hacc  epiil.  eodcm  mcnjc  •eriplc 


LIB.  V.    1530.  M 

cAcmdi,  qiti,  sitedeleclabunt,  incitabil  optiiDorii 
poetam  nostnim  hoc  iudiciam  ad  simina  scff- 
benda.     Vale.    - 

Philippiis. 


N;iJ66.  (6.  M»rt.) 

lohannit  Duci  Sax,  ElecU 

+  Ei  «Poer.  in  eod.  G«lli,40t  p.jga,  De  culem  qu>e>ti^ 
Lnlhcru*   •eri(«a   .d    Pnueipem    Eleclorem   d?  6.  Bbrt; 

faabel ,  die  Martini.  Cerle  faoe  Melinlbonii  iiidiciuiD  co- 
dem  lempore  Knplum  «I,  <,uo  I.ull,erui  dedil  epijlolan, 
Ulerque  eaim  reipicil  ad  luriieonuillorum  •ealcnliM  km 
de  re  lilx.  E»  ep.  ad  Camcnrium  talcai,  quieantecoft' 
«nlumAugu.l.„un,  d.i.  «l,  eolligendum^.l,  epi.tol.di 
Lum.n  DioiH  ftlirliD  uj<  jcript.m. 

(Phil.  Mtl.   ad  lohanncm   EUclorem    it 
quaislionc:  an  liecat  i/i  rcsisUrc  Caesart,  nim 

iniustam  ,in/ermtL) 
Qui  senliuul,  quod  liecat  w  rcslslere  Caesari, 
yim  iniaslam  in/crenli,  hacc  arpiroenUi  adi>- 
nint.  lura  cnncnlunl  resiatere  poteiuti  in  Ua 
casibui,  quando  non  vult  cogaoacen  rem  ne<t 
defert  appeUationi.  Item,  quando  praecipit  a, 
quaenon  sunt  sui  oMcii,  nl  in  glo:  (flossa?)  ih 
regn.  iu.  L.  non  .identut  ff.  qui  iussu.  Item 
quando  conslat  iniusUlia,  nl  indicat  Bareu  in  Li 
ptohibilura  (de  iure  fisci.  IL 10.  et  alii  alias).  Sed 
ad  haec  respondendum  est,  quod  iuriscoDSnIli 
non  distinsuunt  inler  non  obedire  et  vi  nsistne, 
In  illis  casibus  citatis  licet  non  obedirc;  m  tM 
imperator  mandal,  aliqnid  manifeste  ininstnm 
fieri.  Hic  concedunt  mihi  iUa  iura,  ne  obediani, 
sed  non  concedunt,  utconlra  iniperatorem  aimi 
suscipiam  volenlem  cogere.  El,  si  quU  inspeiU 
iUos  texlos,  videbil,  hoc,  quod  doctores  sentionl, 
inde  etnci  noo  posse. 

S«i  monent  doctores:  ratio  naluralis: . .«/ 
ci  rcpellcre  licet.  QuoUes  enim  iara  comjednnt, 
non  obedire  polestaU,  indicaal  potestatem.Tioi 
focere;  ^  ergo  concedunt  vi  resislcre.  Non  eann 
docent  iura,  quod  debeamus  iuiiistum  pati. .  Sed 
illa  mlio  pngnat  cum  iure  divino.  Dei  niaad*. 
tura  est,  non  pcsistcre  potestaU,  et  inalos  magi- 
stratus  tolerare,  quia  accepwit  gladium  elc.  Idto 
euam  cum  poteslas  iniuria  non  litet'  christianb  u 
contr.i  polestatem  vi  defenderc.  Et  de  illa  rationa 
naturah,  vim  depellere  licet,  dicendum  est,  quod 
luta  cogunt ,  eam  sic  interptetati ,   ne  toUat  n»gi- 


£t 


strattMi.  Qtiia  itis  magistratutiin  etiam  ett  rationis 
natwalis,  et  teslantur,  quod  etiam  iniustae  sen- 
tentiae  iudicis  sit 'obeitienduni. 

Item  potest  opponi  contra  rationem  alia  ra- 
tio:  nemo  debei  esse  iudex  in  propria  causa, 
Quare  nec  nos  debemus  iudicis,  noc  estsuperio- 
ris,  ofBcium  occopate.  Sed  proponitur  alia  ratio, 
qiMNl  liceat  resistere,  quia  imperator  promisit, 
se  nuUum  principera  aut  populiun  nisi  re  ordlne 
oognita  proscripturum  esse,  Hac  conditione  pro- 
misirons  obedientiam;  ergo  ccssante  conditione 
PQSSttt  efiPectus.  Haec.  ratio.est  spcciosissima,  et 
tainen  non  satis  firma,  quia  duae  sunt  causae  to- 
lemuii  mjagistratus:  altera  est  nostra  promissio, 
qum  allegat  argumentum  et  de  qua  sola  loquun- 
tar  Jurisconsulti ;  altera  estmandatum  Dei,  quod 
▼etat,  g;ladium  accipere  contra  raagistratum,  sive 
potestas  bene,  sive  male  faciat.  Peccatum  pote- 
statis^  donecmaneat,  non  liberat  nos,  ut  liceat 
gladium  accipereu  G)ncludo  igitur,  quod  non  ii* 
coaL  arfna  capere  adversus  imperatorcm,  vim  inr- 
ioatam  iaferentem,  iuxta  iilam  sententiam:  qui 
giadiiun  acceperil  eic.  Itcm,  in  iis  rebus  non 
tantum  ^ctanduro  est.  christiano  qnid  liceat,  sed 
etiana  quid  jezpediat*  Si  contra  imperatorem 
anna  ceperinius,  necesse  est,  ai// sequi  mutatio- 
aem  imperii,  quae  solet  infihita  bella,  alia  ex 
aliis,  gignere»  (aut)  viciis  adversariis  maius  no- 
bis.  bellum  cum  nostcis  esset,  qui  fortasse  minus 
palerentuc,  iterum  rite  constitui  ecclesias,  qucim 
nanc  patiuntur  papisUie»  Propter  tanta  pericula 
tttlius  est  nobis.,  tolerare  vim  inliistam,  quam 
beUum  suscjpere ,  pr.aesertim  cum^hon.babearous 
m«n4atuai  de  belio.gefrcndo;  tantuin  disputatur, 
atrum  liceaL  Etiam  prudens  lurisconsultus  non 
concedet,  licere  in  Iioc  casu  resistcre  potestati, 
qaia,  sicubilicet,  in  notoriis  licet.  At  adversa- 
ni  non.i;9ncedunt,  doctrinam  nostram  sanam  esse; 
non  igitur  de  notqrip  nunc  agitar, 

Quod  autem  Zivinglianorum  civitntes  per- 
soadere  volont,  quod  liceat  resistere,  scio,  illas 
aec  ius  nec  evangelium  curare.  Favebant  eorum 
eoncionatores  seditioni  rus%icorum  et  nunc  exem- 
plum  imitari  student.  Zi^inffiius  palam  horta- 
tor,  ut  civitates  imperatoris  se  vi  defendant  con- 
tra  imperatorem«  Sucerus  palam  defcndebat 
Francisci  &ucinjMs;  postea  in  seditione  rusticorum 
scribebat,  Lutheri  libnim  rcdolcre  mosaicam 
phrasin.  Haec  enim  erant  eius  verba,  £t  Argen- 
tinae  sparserunt  perniciosas  opiniones  de  decimis, 


LIB.  V.    1680. 

■ 

et  nunc  vidisntur  Antiochum  aliquem  quaerere, 
per  quein  magis  perturbent  imperlum  et  Eccle^ 
slam.  £t  taraen  sentio,  haec  consilia  Zfvinglia'* 
norum  non  processura  esse,  sed  haud  dubie  ruent, 
etiarasi^Iiquamdiufortassis  turaultuabuntur.  Quid 
igitur  faciendum?  Respondeo:  singuli  debeni 
evangelium  suo,  non  alieno,  periculo  profiteri, 
neclicet  christiano,  onerare  periculo  alios ,  slcut 
Christus  non  voluit  apostolos,  quos  sccum  habe- 
bat,  in  idem  discrlmen  adduccre.  Pcrmittatu^ 
imperatori ,  ut  ipsc  cum  subditis  agat  pro  sua  vo- 
luntate.  Si  vult  ordinare  ccclesias,  ordineL  In* 
terea  qui  volunt  confiteri  evangelium  tanquam 
privati,  confiteantur  et  patiantur,  si  opus  erit. 


No.  667. 


(paulo  post.) 


loach.  Camei^ario. 


Epijt.  ad  Camerar.  p.  118. 

loachimo  Camerario  amicosummOy 

S«  D.  Ileri  accepi  tuas  literas,  ad  quas,  quoniam 
eram  occupatissimus,  non  potui  iam  respondere. 
Lulherus  rectc  valet,  ac  miror,  quae  res  occa- 
sioncm  praebuerit  illi  fabulae  de  eius  interitu  fin- 
gendae,  De  me  similis  rumor  Argentinae  sparsus 
est-  Ilieronymo  Haumgartnero  dicas,  Spen*- 
glero  missam  esse  *)  nostram  sententiam  tib^I  rov 
fiii  arjiTioXsfmy  r(S  avTOXQaroQi,  xal  ovrws  ijfU'- 
rhQ(p  aQXoyri  anexQiyd/xed^a.  Non  licuit  ea  de  rc 
mittere  ro  Ao\)^iifOV  avyYQCtfifia»  Sed  cum  istuc 
vcnerimus,  ostendam.  Si  cnim  procedent  Comi- 
tia  **) ,  iter  isltic  hnbehimus*  De  aliis  rebus  igi- 
tur  omnibiis  coram«     Vale  feliciter. 

4^iXinnoQ. 


No.  668. 


(m.  Marti) 


Lectorin 


Praefatio  iajibruin:  ^Virgiliut  cnm  Philippi  Mel.  scholiia.** 
Hagan.  per  lo.  SeGerium  1550.  m.  Marlio.  8.  «  Iterum 
proHiit  anno  1534-,  anno  1585.  et  postea  saepius.  —  I)e- 
scripta  liic  a  Lunsio  ex  edit.  ann.  1585.,  quae  prodtit 
Mogantiae  apud  lo.  Scboefier.  8. 


*)  Lulhcms  Electori  hac  de  re  scnpsit  d.  .19.  Not.  15S9.  et 
iterum  d.  6.  Marl.  1580.  Ad  Spenslerum  ea  de  re  hoc  anno 
legiliir  epislola  nulla^  sed  d.  15.  Fdbi*.  1581.  Lutherus  Speil- 
glero  ea  de  re  scripsit. 

**)  Augustanai  ad  quac  iterMeh  fecit  per  Norinbergam. 


ta 


Ad  Leclorem  Philippus  Melanchihon. 

Siintinepti,  qni  in  statnis  indicandis  umim  ali* 
quod  membrain ,  unam  lineam  intnentur:  ita  in 
poematis  iudicandis  ant  orationibus  sunt  perridi- 
coli,  qui,  quod  vulgo  fieri  solet,  tantum  excer- 
punt  yvdfiagj  aut  nnam  atque  alteram  voculam 
ranorem ,  ut  ex  oratione  Ciceronis  vcrbum  veli- 
ficare  aut  yyi&uijy:  Male  partum  male  dil:ibitur« 
Sed  universum  opns  considerandum  est.  £t  si- 
cut  in  picturis  spectamus  corporum  lineamenta  et 
colores:  ita  in  oratione  res  et  sermo  considerari 
dcbent  Rerum  cognitio  pntdentiam  alit,  ser- 
rooncs  eloquentiam.  Ut  Virgilius,  cum  Aeneam 
describit,  imagincm  qnandam  vjri  pradentis  facit, 
qiii  inter  varia  pericula  ratione,  consilio  omnia 
adversa  vincit:  sed  addit  illi  etiamDeos,  reram 
secnndaram  gubernatores.  Viderant  enim  poe- 
tac,  magnas  res  geri  ratione ,  sed  fatis  fortunan- 
tibus  et  gubernantibus.  Item  finguntur  indigni 
casus,  ubi  contra,  quam  merebatur  virtns,  qui- 
dam  pereunt,  sicut  Pallas  bic  apud  Virgilium: 
sexl  tamen  qui  fortnna  et  secundis  relms  facti  fue- 
rant  audaciorcs,  sicut  Euryalus  et  Nisus.  Huius- 
modi  loci  miseriam  bumani  generis  deplorant. 
E$t  et  ubi  male  roeritis  talia  accidunt,  ut  qui  for- 
tuna  abusi  suht,  sicut  tyranno  Mezentio  accidit: 
item  qui  secnndis  rebus  insolescunt,  ut,  nescia 
mens  bominum  fati  etc.  Haec  ad  iustitiam  per- 
tincnL  Viderunt  enim  poetae  exitos  latronum 
et  tyrannorum  semper  fuisse  craentos.  Sed  quia 
Aeneas  fingitur  esse  princeps,  ideo  videndum  est, 
qnas  ei  tribuat  artes  reipublicae  gerendae,  scicn- 
tiam  belli,  iustitiam,  ideo  dicit:  lustitiaene  prius 
mirer  belline  laborem;  item  clementiam:  eqni- 
dem  et  vivis  concedere  vellcm;  et  seditionum 
comprimendarum  auctoritatcm:  Tantum  pietate 
viram  etc.  Acceduut  obiter  descriptiones  affe- 
ctuum  in  rebus  gerendis,  item  locoram  et  tempo- 
rom,  et  morborum,  vulnerum,  remediorum,  quac 
pcrtinent  ad  ipvaioXoyiay.  Sunt  autem  fabulae 
quaedam  in  poematis  sine  ratione  confictae  tantum 
ad  admirationem  tbeatralem ,  ut  reliqui  argumenti 
seriem  commendent,  et  lectorem  varietate  qua- 
dam  delectent,  et  in  oflicio  contineant,  sicut  de 
equo,  de  classe  mntata  in  Nymphas.  Quaedam 
ad  naturam  pertinent,  sicut  Venerem  esse  mari 
ortam;  ad  mores  formandos  in  genere  totum 
poema.  Est  enim  imago  iyffdg  Tiokirixov  xnl 
at^ajtiyov. 


EPISTOLARUM    LIB.  V.    1680. 

No.  66». 


14 

(fortuie  h.  Innp^) 

Ge^  Spalatino. 

Select.  «Dlft.  p.  480.    Epiii.  lib.  I.  p.  273.  (cdiL  LoBdia.  L 
ep.  92.) 

Georgio  Spalalino 

O.  D.  De  libris  scribam  cnrn  a  compactoribus 
nobis  exhibiti  erunt,  et  cnrabo  rem  ita,  non  ut 
tuam  diiigentiam  asseqnar,  quae  est  incompara-^ 
bilts,  sed  ut  in  contractibus  bonae  fidei  reqniri^ 
tur,^  ne  quid  dolo  fiat  aut  affectata  negUgentia. 
Novi  nihil  habebam ,  praeter  fabnlas  de  his  qui 
supplicio  affecti  sunt  a  Caesare,  quod  dicuntur 
cum  Venetis  prodituri  fuisse  *).  Pnto  tibi  omnia 
nota  esse,  De  loco  jPaf///,  Senno  Sapientiae,  est 
spiritualis  doctrina ,  denotitia  Dei,  defideacspe, 
qnalia  sunt  qnae  Lutherus  tractat  plerumqne: 
Huic  enim  proprie  datus  est  sermo  sapientiae. 
Sermo  scientiae  est  gradns  inferioris,  de  usn  re- 
rum  exteriorum,  de  politicis  rebus,  properaodniil 
ut  Phiiosophi  prudentiam  appellant,  diindicatioi 
nom  rdSy  nQaxTBan^ ,  agendorum,  ut  vocant,  ul 
cum  docet  JLulherus  de  variis  Vitae  generibus,  de 
Magistratibus ,  de  cavendis  technis  fanaticomm 
spirituum  etc.  Grenera  linguarum  significant  no^ 
titiam  multamm  linguaram:  iQ/irjyHa  yXoHjad^, 
sigiiificat  eloquentiam  veram,  quaiis  est  Pontani 
aut  LuiherL  Librum  recens  a  te  missum  perlegi 
totum,  neque  quidquam  inveni,  quod  ad  liaet 
tempora  proprie  pertineat,  Habet  imagines  qnas> 
dam  nasceutis  Ecclesiae ,  et  quod  gentium  Eccle^ 
sia  iteihim  (Kssipanda  fneric,  sive  per  haereticos^ 
sive  pcr  alias  pestes,  Haec  est  siimma  operis. 
Puerile  scriptum  est  et  inane*     Bene  vale,  • 


N9;  ef7o. 


(hpc  temp.) 


Mart.  Gorlicio. 


Es  confesiione  fidei  de  Eucharislia  Saxon.  Ecclesiar.   Mac- 

196. 

._ der 

jiugsb.  Confeu.  (Lips.  1584.  fol.)  p.  153. 


*)  VidentnrluecaccidiMe,  qnum  Carolni  imperMor  iallalb 
▼ersaretur  ineunte  anno  1590. ,  quo  tenipore  Veneli  foedna 
adversus  eum  paulo  ante  inieranf.  Evenerunt  for.tasse  baec 
posl  inaugurationem  Caroli  Imperaloris  m.  Febr.  facium.  ^ 


dan.  comment.  p.  S90. 


EPISTOLARUM    LIB.    V.     1530. 


S6 


Revermdu  f^iro,  doctrina  et  pielate  praestanti, 
Hfartino  Goroiicio,   Pustori  Bransvicensi. 

Quantnni  attinnt  ad  fxctionem  Zivinglii,  iubeo 
-  te  boiio  aniinii  essc.  Ego  .ig^novi,  cnr.im  audllis 
autesignaiiis  illius  sectae*),  quam  millani  Ii:iboinit 
Cbristianam  docl.rinam.  Tj4iitum  pucrilitcr  pbi- 
losophanliir.  Ideo  non  poltTuiit  dunire.  Omnis 
enim  planta,  quac  nun  cstexDeo,  cradicabttiir. 
Cum  totls  sexcentis  annis  dispntavcriiit,  nihil  af- 
ferant  praetcr  hanc  vocem:  Ciiro  non  prudest 
quie^uam.  Ilanc  nunc  torqucnl  ad  Christi  car- 
nem.  Yidistl,  quid  ego  collegcriin  de  liac  re, 
unde  meam  sentcntiam  cogiiosccre  potcs,  Ego 
mori  maliin,  qnam  hoc  adirinare ,  qinid  ilH  aflir- 
mant:  Christl  corpiis  non  posse,  nisi  iii  uno  toco, 
esse.  Ideu  constantcr  argnas  eo»,  publice  et  prl- 
vatim,  cuni  eril  occasio.  Vltupercs ')  hoc  qno- 
qoe  in  eis,  quod  de  nsn  Sacramentornni  nihil  di- 
cunt.  Nulla  est  mentio  fidei  iustificantis  in  omnU 
bus  Zwinglianorum  librls.  Cum  nominnnt  fidcm, 
non  intelligunt  illam,  quae  credit  remissioncm 
peccatomm,  quae  credil,  nos  recipi  in  graliam, 
exaudlri  etdcfendiaPeo,  scd  intcUigunt  bisturi- 
cam.  Usum  autem  et  excrcltium  Gdei  Christianos 
nosse  opottet.  Vale*),  Christus  gubcruct  tuum 
ministerium. 

Pliilippus  Mclnnthon, 


No.  671.  14.  Hart. 

iV.  Elector  ad  Th&>logo»  Viteherg. 

EHil*  «  pirfe  a  Chylraeo  in  fliit.  Aag.  CooF.  p.  42.  icd  li 
legrB  prinun  t  '■-  -  "     "     -  '  '    ""     "'     --   "■ 
el  i»  opp.  Lui 
p.765.  —    In. 

Diani  *cri|iluraiii  utiiui  epitioiac,    __   ,__    ._ 

detcripU  el  eitila  ttt.  —     Iiueru!  eaiii  epp.   MelnolboDii 
qnippe  »6  Liitoriam  Aug.  ConfcM-  perlioeDlein. 

Xn  3)octoc  SRactinufi,   Stoctoc  Sonafl,   ^om^ 
mer,  ^ljilipt)  Sftelant^ton. 

SBon®otteS@naben2lo^anj),  Sfmrriiiil tc. 

Unfecn  @ru^  guooc.  (Sl^rmilicbigen  unb  ^ioi^ela^ctcn, 
lieben  Vnbdt^igm  unb  ^ctceucn.  SSir  v>%n  eud} 
gn&bigec  SBeinung  nii^t  unongejeigt  gn  laffm,  ba^  unj^ 


«  (ia  colla(|iiio  KUrburgeuii,  habilo  A.  OpDXXIX.) 
1)  HoipiD.  yiluperat. 

S)  Uacc  altinta  vcrbi  non  balMt  Hoi^nian, 
Melaith.  OrEn.-  VoL.  IL 


Don  StAmifd)  .ftaif.  SRajefldt^  unfecm  anetgnabisllcn 
4)eccn,  eine  9tei(|)3tagSaugfcl)ceibunf)  juFommen  ift  *), 
bamit  wic  auf  ben  anbern  sfag  ^(ptjlifi  ndd)flfunftig, 
gleict}  anbetn  bcS  (^riligen  3tiii)6  @tdnt)en ,  geii  ^tuge: 
(mcg  )um  9{eid)$tag ,  fo  iijce  Aaif.  SXajeft.  bafdbfl  cigs 
ncc  ^erfon  ju  ^alten  Sjor^aben  feijn  foQ,  erforbrtt 
morbcn,  xodd}n  oocgemclbtfn  ^u5fd}ceit)ung  3nt)att 
roic  eud)  inlicgcnbc  ^fbfdjcift  ^bccfcnbcn. 

jDiemeil  benn  untet  ben  futne^mfim  (Sat^en ,  bo» 
oonauf  foldjcm  9{ci<t)dtag  gel)anbelt  foCI  loerben,  cine 
ifl  belangmb  bcn  3>oiefpaIt  in  unftcc  ctjci|llid)en  StslU 
gion,  unb  folc^ec  gtopmidjCi^fien  @a(^m  t)albrn  bacin 
aufigebrucft,  ba^  banon  foldjet  SRa^  ge^anbelt  unb  be« 
fd}IofTen  foH  mecbcn,  alS  ndmlid)  eincft  jeglidjen  @utbes 
bftnfm,  iJDpiiiion  unb  QKcinung  jmifdjen  ben  @tdnben 
felbS  in  Siebe  unb  @iitigteit  ju  t)6ten,  gu  m^e^en  unb 
ju  ermdgen,  bicfelbige  Bmiefpaltung  ju  eincr  einigcn 
d)ctfUid}en  \Siif)v\}iit  )u  bringm  unb  ju  oergleic^m,  aU 
leS,  fo  ju  beiben  Sf)cilm  nicfjt  red)t  mdte  auggclegt  obec 
get)anbelt,  abjutt)un,  buctt)  un6  aHe  etne  einige  unb 
wat)ce  9{eItgion  angune^men  unb  gu  I)atten,  unb  mie 
mic  aUe  untec  einem  @i)ciflo  feT)n  unb  (Iteiten ,  olfo  aQe 
in  einct  (^emeinfc^ft ,  £tcd)e  unb  ^inigfeit  gu  lebm, 
unb  bef(^tie^Iid)  alfo  gute  (Sinigfeit  unb  Sriebe  ju  moc 
d)en:  @o  ctmdgcnmir  bei  unS,  bafj  bie  I)ot)c  unb  ur> 
meibtici)e  dtot^bucft  ecfotbetn  mitl,  meil  oieQeitljt  foU 
d)ec  9{ct4)Stag  an  eincfi  @oncitii  obct  92attonatnetfamm> 
lung  @tatt  getjalten  mitl  wctbm ,  baf  mit  aller  bcc  Vr* 
tifet  f)alben,  batum  fid)  angcjcigtec  3mief|)att,  beibe 
im  @lauben  unb  aud)  in  anbetn  du^crlicf)en  Aicct^em 
biduc^m  unb  Seccmonien  et^dttet,  jum  f6cbecli(i)fttn 
becma^en  gefafit  mctbtn ,  bamit  mic  ooc  3Cnfang  folc^es 
£Retc^Stag3  befldnbigltd)  unb  gci^nblid)  entfd)Ioffen  fet)n, 
ob,  obec  meli^ec  ®eflalt,  aud)  voiii  rocit  loic  unb  anbrc 
Stdnbe ,  fo  bie  reine  £ef)te  bei  it)nen  angenommcn  unb 
jugelaffen,  mit@ott,  ©emiffcn  unb  gutem  gug,  au^ 
ol)ne  bcfdjmetlic^e  }(ergtcni$,  ^anbtung  leibenmdgtn 
unb  (6nnen. 

£}itn>eil  bod)  bie  @a^m,  mit  toic  norbeciicte 
TfuSfunbung  btS  Steidyitaqi  nici)t  anbecfi  oecftet)en  f6n» 
nm,  auf  folct)cm  iSege  oorgmomme|  foQcn  mtcben/ 
ba6  benn  non  nitmanb  ba^  gcitnblid^ec  nod)  btfldnbiger 
btnn  euc^  ecmogm  unb  betatl)fcl)lagt  mag  mecbra,  aI3 
mic  aud)  an  euct)  l)ietmit  gndbigticl)  begtl)tcn :  unb  fon* 
beclict)  baf  il)c  fold)<  Scmdgung,  anbctc  iSad)(n  unb 
Q(efcf}dfte  in  3ta\)t  geflellt,  becmaftn  moDet  oocne^men. 


*)  Kdictum  CacNrii  vid.  in  LUnl{t'i  RetnhiarchiT,  Par'.  ((en. 
Conl.  I.  p.  496.  in  WliiUtrl  piltetlt  tea  tci  SDang.  etiinti 
^iDlcft.  t(.  lib.  tll.  c.  S.  p.  41!f,  el  in  onp.  LiitherT  lUlei.i. 
XVI.  p.  747. 

3 


27 


EPISTOLARUM    I/IB.  V.     158D. 


auf  bap  ifyc  fj/ie  jmif^Kn  unb  n&d)ft  (Anftigen  (Sonntagd 
IpcuU  bamit  fertig  merDct ,  unb  auf  benfeibigen  benann- 
ten  ®onntag  fdmmtlicl)  attf^er  gegen  j£orgau  bomit  f om^ 
men  m6get,  mir  un6/  in  S3etra4)tung  ba^  bie  3eit  biS 
auf  ben  Sicic^fitag  gatr}  furj  i{l ,  unb  mir  und  o^ne 
Serjug  merben  er^eben  muffen ,  g&n}(td)  ju  euc^  oertaf^ 
fen  woUen  *)♦ 

Unb  obmo^l  in  oorangejcigter  2(u6f4)reibung  nic^t ') 
au8gebruc£t  ift^  baf  ein  jjeber  ®tanb  feine  ^rebiger  unb 
®e(e^rten  ju  foId)er  ilpanb(ung  auf  Qtbi^xli^t  SBergfei? 
tung  [ftd(>ered  ®e(ett]  mitbringen  mogen  fol(e,  barum 
mtr  au^)  bei  un$  nici)t  mo^t  bebenfen  mdgen/  mie  barju 
iu  tommen  fc^n  miQ,  baf  eine^  jeben  JD|)inion  unb  SXei^ 
nung  tjur  9tot^burft"  ge^6ret/  unb  barnaci)  ju  (Sinig^ 
f eit  gei)anbe(t  m6ge  merben :  fo  ifi  g(et(i)n>o^(  an  euc() 
S>octor  SRartiU/  unb  Doctor  SonaffeU/  ^robfl/ 
au4)  SRagifier  9^i(ip|)fen  !Re(an(f)ton  unfer  gn&s^ 
bigeft  SBegej)ren  /  ibc  moUet  euc^  unb  eure  &adyn  am 
t)eim  bama^  ad^tta,  auc()  fo  oie(  m6g(i4)  in  unfrer  Unts^ 
mfit&t  }tt  SBittenberg  bie  SBorfe^ung  (^un/  baf  an  eu^ 
rer  ®tatt  eureS  2(bn>efend  geiefen  mxbt,  auf  baf  i^r 
an  bem  Sag,  ben  n>ir  euci)  ernennen  merben/  n>icberum 
}tt  Xorgau  bei  unS  fe^n  /  unb  aidbann .  neben  SStagiftcr 
@palatxn  unb  6id(eben  mit  unS  bift  gen  (Soburg 
rdfet.  3n  mittiermeii  mir  unS  oerfe^en  /  mitte  ®ott, 
ferner  ju  erfa^ren  /  mie  eS  mit  bem  iBortragen  eineS  je:: 
ben  2^5  JDpinion  unb  SReinung  ju  VugSburg  auf 
bem  9lei4)dtag  )u  t^un  gemeinet/  unb  ge^aiten  foU  n>cr^ 
ben.  ^tm  n>o  ben  ©tdnben  }uge(a{fen  mitt  merben/ 
a(5  i^re  9lot^burft  erforbern  mitt/  if)re  ^rebiger  unb 
(Belebrten  gegen  ^CugSburg  auf  gebii^riic^e  J6erg(eitung 
)tt  fi^)  iVL  erforbern  /  motten  n>ir  eu6f  aiSbenn  oon  (&0f 
burg  jtt  ttn^  ^o(en  (affem  SSo  aber  bie  ^rebiger  unb 
@tdnbe  nic^t  mottten  }uge(affen  unb  oerg(eitet  merbeu/ 
fottt  i^r  euc^  /  unb  f onberii^)  t^r  /  SDoctor  9R  a  r  t  i  n  u  S , 
g(ei(f)n>o()t  bifi  auf  unfem  fernern  S3efc^b  }tt  Soburg 


*)  Necessitatem  confessionis  fidei  faciendae  aceeplo  eilicto 
Gaesaris  statim  intelleait  Ponianus^  cnius  scntentia  sua  ma- 
nu  scripta  (sine  anoo  et  die)  in  Aclis  Tabul.  Vinar  Reff.  H. 
fol.  S7.  no.  S.  balMtur  haee:  ^SHctocit  itaifert.  9Xa!.  auis 
^f^cdbfii  oqmag,  haf  einti  ieelic^  £>pinion  unb  SRcinttug 
yyficbort  foH  Virbcn,  toiVi  un6  fiir  gut  anqc^^tn ,  ba$  fotc^c 
yjVltinunQ,  barouf  unfcr<  Zt^tii^  W  anbcro  gcftanbcn  unb 
^tierbarrct,  orbcBtlic^  in  €M)tift<ii  jufammcndc^ogcn  wcrbe, 
^mit  grtinbUd)cr  SBenkibrttnd  bcrfctbcn  ani  obttltdi^r  6(f}rift, 
^bamit  man  fot(^6  in  ^(briftcn  t^or^utragcn  bctt>,  n>o  man  bcn 
^Wiinbett  and^  bie  Vtebiflct  in  bcn  «&anbtttn0cn  bic  CSac^en 
^MrjUtraacn  ie  n>iirbe  ocrflatten  loollcn,  ali  »ir  bcforacn 
nf(^mcrti(p  mirb  jngelaffcn  mcrbcn.  «Da6  mfirbe  an(6  |tt  ^nts 
jybcrttng  bcr^jtnbct  nnb  bat)in  bicncn,  auf  baf  bcfi  mcnidcr 
yifRifocrffanbi,  »o  fot(iie  Dpinion  unb  flXeinttng  bnnb  anbcrc 
,iSeutc,  fo  bcr  (Sriinbe  ni(6t  ecBttdfam  mfianbig ,  foHt  angcs 
^i^ttottttn,  oorfaOcn  mifle/' 

1)  libri  impr.  mit,  mendoae;  MsU  habet  ttit,  i.  e.  nl((t. 


i^r^atten  ')•  S)arin  wodet,  in  Xnfef^nng  tiaft  an  bi» 
fen  @a(^en  unS  aOen  unb  ber  gan}en  S^rifleii|^ett  gap 
tegen  ^  ttnbefcbtoert  fe^n ,  noie  n)tr  unS  gdnjltcf^  oerfe^ 
n)oOen.  X)aran  erjeigt  \l}x  unS  gu  fonberti^KUt  emfta 
unb  gndbigen  C9efaIIen.  Sorgau  SJlotttagS  nad^  dtP^ 
ntinifcere  anno  domini  1580. 

f  SBir  begc^ren  auci)  gndbigttc^ ,  t^^r  moffet  9K. 
So^ann  SiSleben  mitne^men,  berottffofc^ 
d)er  unfrer  Stetfe  ali  fur  einen  9>tebtger  ^ 
braud;t  foH  noerbem  S)aran  erjeigt  t|^r  un< 
jtt  ©efaOen.     Dat.  nt  sj^ 


No.  672. 


15.  Mart. 


lusto  lonae. 


Epistol.  Kb.  V.  p.  87. 

lusio   lonae 

o«  D.  Hic  sacerdos  eiectus  est  ex  Mincoi^icianis 
possessioiiibus ,  quas  nunc  tenet  Dux  Georgius. 
Qnaeso  igitur,  ut  exulcm  roiserum  respidas,  ac 
pracficias  alicuki  vacuae  naQoixoiq.  Ipse  nomi- 
nat  cjuandam  Norichen^  quam  ^it  esse  in  didon^ 
D.  lohannis  a  Minguicz ,  ubi  sit  opuis  noyo  Pak 
store.  Sed  totam  rem  tibi  committo.  Lutherus 
vocat  te  *)  mandato  Principis,  quare  venies,  com 
primum  poteris.  Conventus  indictus  est  Augu- 
stam.  Et  Caesar  benigne  pollicetur,  se  vitia 
ulriusque  partis,  re  cognita,  emendaturum  ^ue^ 
Christus  adluvet  nos.  ^^vooo.  Saluta  meis  verbfs 
revereoter  D.  lienedicium  et  alios  Gollegas  tuos. 
Iterum  valc.     j£)infiag* 

^iXinjio^ 


1 

No.  67S.  (fer«  hoc.  temp.) 

Conr.  Heresbachio. 

Epiit.  lib.  II.  p.  897.  (•cliL  Lond.  II.  ep.  410.) 

/7.  Conrado  Heresbachio 

S.  D.  Quod  faustom  felixque  sit ,  tuus  nepos  in 
patriam  revertitur,  quem,  etsi  ille  peccare  com 
inquit,  qui  velit  amids  cbmmendari:  tamen  tibi 
commendandum  esse  duco.     Vixit  enim  apod  not 

2)  Libri  impr.  mendose:  ent^altrn. 
I      *^  Vid.  epist.  Lutii.  d.  14.  Bfart.  1560.  Vol.  111.  p.  564. 


EPISTOLAKUM    LIB.  V.    15S0. 


50 


MnnnKi  ciim  iMcke  modestiae  ac  diligehtiae,  ac 
niihi  quidein  profecisce  aliquid  videlur.  Sed  de 
piofecta  tuum  '  erit  iudiciom.  lUud  praedico» 
quod,  religiose  dicturus  testimoniuin,  in  iudicio 
alfirmare  qneam,  nihil  hic  fecisse  indignom  mo- 
desto  ac  studioso  scholastiro.  Gum  autcra  mores 
aint  hainsmodi,  dabis  operam,  ut  in  studiis  lite- 
«anun  retineatnr.  Vides  enim  bonis  omnibus  hoc 
tempore  pugnandum  esse,  qt  bona  ingenia  et  mo- 
derata  retineantur  in  studiis  propter  rempnbh  Ca- 
lumniae  Ca/n;>ani  editaesunt,  quas  cura  videris 
quantum  mali,~  qiios  motus  pariturae  videantur, 
^cile  intelliges.  Incurrit  in  omiies  sine  discri- 
miue.  Nemo  quidquam  recte  dixit,  praeter  unum 
hunc  Thaleia  Cawpanum.  Sed  privalae  inin- 
riae  facUe  dissimulari  a  nobis  possunt.  Vos  vide- 
ritis  utrum  Ecclesiae  hoc  genus  calumniarum  pro-^ 
futnrum  sit.  Bene  vale,  uieque  inter  eos  numera, 
qui  tui  cupidissimi  ac  studiosissimi  sunt. 


«M 


No.  674. 


(iu,  Martio,  ut  vldetur,) 


Frid.  Myconio. 


EpifltQla  niineupatoria  in  librum:  ^ySententiae  ▼eterurn  ali- 
qaot  scriptoruaa  de  coena  domini,  bona  fide  recilatae. 
FbiJip.  Meian/'  Witebergae  MDXXX.  (io  fine:  imprea- 


i^  SacraiD.  P.  II.    p.  114*.  —     [Germanice  edidit  Micbael 

'   lleiirers  „9om  HhvklmaX  M  ^etrn.    SitMit  €^ru(^e  bet 

aUeafBfitcr^  qcuU((>  anac^paea  biicd>9>6U«flXe(.*'  fSittemierg 

tl55S.)  8.  Foersi,].  —  Vidclur  Melantbon  baec,  quae 
ic  edidit,  statim  post  collofcfuium  Marbnritense  collegisse, 
ct  librum  anle  comitia  Aug.  edidisse.  Quod  si  autem, 
quae  d«  3.  lun.  b.  a.  ad^Lacbmannum  scripsity  ad  boc  scri- 
pluin  referenda  sint|  illud  post  illa  comitia  in  lucam  pro- 
oiisset. 

Philippus  Melanchthon  Friderico 

Myconio  S.D. 

Mitto  tibi  locos  Tetcrum  scriptorum  de  coena  Do- 
mini,  ut  promisi,  qui  testantur,  illos  idem  sen- 
sisse,  quod  nos  sentimus,  videiicet,  corpus  et 
•angoinem  Domini  vere  adesse  in  coena  dominica. 
Quanqnam  autem  fides  non  pendcat  ab  humana 
«nctarjtate,  sed  a  verbo  Dei,  tamen  cum  scriptura 
im^cilles  a  fortioribus  confirmari  velif ,  iuvat  ha- 
bere  Ecdesiae  testimonia  in  omni  g;enere  tenta- 
tionnm.  Ut  enim  vivos  libenter  consulimus,  quos 
iudicamus  usum  aliquem  habere  spfritualium  re- 
rum,    ita  et  veteres,    quorum  scripta  probantur, 


cenaeo  consulendos  esse.  Sunt  et  aliae  cansae» 
cnr  veterum  testimonia  non  contemnam.  Bx* 
istimo  c^im ,  hoc  communiter  sensisse  Ecclesiam, 
quod  isti  scripserunt.  Neque  vero  tutum  esl  a 
communi  sententia  veteris  Ecclesiae  discedere* 
Quibusdam  valde  iiebetes  videmur,  quod  in  ver- 
bisEvangelii,  HOCESTGORPUS  MEUM,  non 
videamus  metaphoram,  nec  inteiligamus,  nos  ab 
infinitis  quaestionibus  unius  beneficio  metaphorae 
liberari.  Videtiir  insania  esse,  sententiam  omnium 
longe  absurdissimam  mordicus  tenere ,  cum  aliam 
commodissimam  offerat  metaphora.  Hi  desidera- 
bunt  in  me  iudicium  hic  etiam ,  quod  in  his  testi- 
moniis  hyperbolas  et  allegorias  non  deprehende- 
rim.  Ego  vero  non  ignoro  haec  ooifa  q>a^fjutxtz, 
ot  Poeta  vocnt,  quibus  medicantur  has  sententias 
alii.  Verum  quid  non  poterit  eludi  hac  arte ,  si 
licebit  allegorias  comminisci  nostro  arbitrio.  Qni- 
dam  enim  callidi  homines  totam  religionis  doctri- 
nam  hoc  modo  transformarunt  in  Philosophiam» 
£go  has  scntentias  auctorum  sine  glossematis  nn- 
das  proposui,  ut  iudicium  candido  lectori  relin- 
querem,  utrum  de  corporali  praesentia  loquantur, 
an  de  sola  efficacia.  Ego  quidem  statiio,  eas 
^7]T(Sg  asseverare,  quod  corpus  Domini  vere  assit 
in  coena  dominica. 

NonnuUi  sine  ddectu  maximum  numerum 
testimoniorum  congesserunt ,  in  quibus  pleraque 
sunt  ambigua  et  obscura,  Nos  tantum  ea  recita- 
vimus,  quae  videbantur  esse  quam  maxime  per- 
spicua.  Origenes  ludit  suo  more  allegoriis,  nec 
quidquam  ex  eo  certi  potest  colligi.  Apud  Hie^ 
ronymam  extmi  loci  quidam,  qui,  nt  non  ma- 
gnopere  muniant  nostram  sententiam ,  tamen  ad- 
versariis  nihil  patrocinantur.  Apud  Nazianzer- 
num  nullam  satis  claram  sententiam  reperi.  Ex 
Basilio  citat  Gracianus  locum  quendam,  qui 
certe  non  adversatur  nostrae  sententiae.  Dama- 
scenum  non  adscripsi,  qui  nostram  sententiam 
copiose  defendit.  £t  quanquam  non  admodum 
vetus  scriptor  esse  videatur,  tamen  opinor  eum 
scripsisse  hoc,  quod  diii  iam  senserat  publice 
Graeca  Elcclesia.  Bessarion  multorum  auctorum 
nomina  recensct,  quem  optarim  potius  integras 
eorum  sententias  posuisse;  praesertim  ciim  de  re' 
tanta  iustam  disputationem  instituisset,  et  in  iis 
locis  versaretur ,  ubi  locupletissimae  bibliothecae 
fuerunt,  et  ita  abundaret  otio,  ut  tam  magnum 
librum  et  plenas  a/j^Sag  XriQWV  adversus  Trape- 
xontium  scripserit.  Quaedam  cx  Augustino  Gra^ 
8  • 


di 


EPISTOLARUM    Lia  V.    ISSO. 


8£ 


cianus  iatempestive  dctorsit  ad  coenam  Domioi^ 

quae  citantur  contra  noSf,    et  multos  vehementer 

QKercenttf-      Sed  illum  locum  propius  iospectum 

comperiemus ,   nihil  ad  rem  facere.     Duos  locos 

adsummqm,  nec  amplius,    profenint  isti»   qui  a 

nobis   dissentiunt,    ex  scriptoribus  veteribus  ad 

sententiam  suam  confirmandaip.     Ego  novum  do- 

gma,   quod  manimam  ruinam  rerum  maximarum 

secum  trahit,  sine  firmioribus  teslimoniis  non  ve- 

lim  profiteri«     Grave  est  enim  sustinere  conscien- 

tiam  excitatae  tantae  discordiae.     Carolosiadins 

primum  excitayit  hunc  tumultum,    homo  ferus, 

sine  ingenio ,   sinc  doctrina ,  sine  sensu  communi, 

quem  nulhim  unquam  humanitatis  officium  aut 

intelligere,    aut  facerc  aniinadvertimus;    tantum 

abest,    ut  in  ep  significalio  aliqua  spiritus  sancti 

animadversa  sit.     Imo  extant  manifesta  signa  im- 

pietatis.     In  tota  doctrina  solebat  lovddfQHV  xal 

OTaaiaQeiy.     Damnabat  omnes  leges  ab  £thnicis 

conditas;    contendebat  in  foro  lus  ex  Mose  dicen- 

dum  esse,   non  intelligens  vim  et  naturam  Chri- 

stianae  libertatis;   totam  illam  fanaticam  Anaba- 

pUsiarum  doctrinam  statim   initio  raiy.  afi(poXv 

amplectebatur,  cum  coepissct  eam  in  Germania  se- 

rere  Nicolaus  Siork.     £t  controversiam  de  coena 

Domini  tantum  oAio  Luiheri^    non  aliqua  pieta- 

tis   opinione  movit»      £tenim   cur    dxoyofiaxia 

ipsius  a  Luthero  improbata  esset,  coepit  iste,  in- 

flammatus  immani  cupiditate  vindictae,    quaerere 

causam  vendibilcm,  qua  Lutheri  existimationem 

prorsus  obrueret.     Bona   pars  Germaniae  testari 

Itpssit,   nihil  me  in  hac  re  fingere.     Quanquam  si 

testibus  opus  sit,  libelli  ipsius  adversus  auctorem 

dicent  certissimum  tcstimonium.     In  his  apparet 

hominem   iie  ratlone  quidcm   aliqua  in  speciem 

probabili  motum  esse  ad  scrlbendum«    Quam  sua- 

viter    nugatur  dc   demonstratiooe   vocis   xovrol 

Quod  affert  ad   causam  tantam  Ecclesiae  veteris 

aut  ullius  magni  auctoris  testimonium?    quae  vox 

est  in  tota  disputatione ,   in  qua  sit  aliqna  pieta- 

tis  significatio.     Tantum  vociferatur,  ut  nimc  so- 

lent  homlnes  ftavavaoi  inter  pocula,    qui  nullis 

fabulis    nisi   maxime  profanis  delectantur.      Ad 

haec  magnam  libronim  partem  consumit  in  con-; 

viciis ,   et  homo  insulsus  studet  etiam  urbanitatis 

laudem  auferre.      Qui  tam  imparatus  ad  tantam 

causam  accedit,  is  ostcndit,   se  aliqua  coeca  cupi- 

ditate  praccipitem  ferri,  uon  moveri  ratione  aut 

studio  pietatis.     Atque  hic  est  huius  fabulae  nQto- 

rayan^lOTTig ,   nam  Poeta  alius  quispiam  est,  qui 


nulli  cedit  hanc  laudem  inventi  dogmatifi.  Verum 
haec  de  QaroloSiadio  scripsi  propter  vicinos  no- 
strbs,  ut,  si  qiiid  auctoritati^  est  in  nbstro  testimo- 
nio,  admoniti  caveant  ab  isto  portento.  Miras 
enim  artes  tenet,  et  mirc  fucata  officia,  quibus  se 
insinuat  in  hominum  animos,  tametsi  naturaro 
dissimulaie  non  dtu  potest.  Habet  ingcnium  ve* 
hemens  et  inquietum,  quare  amhitionera,  iracun^ 
diam  et  invidiam  cito  prodiu    ' 

Inspexi  et  f^uiglq^hum^  qui  valde  tumul- 
tuatur  in  hac  controversia ,  sed  deprehendi  in -eo 
multa  alia  errata,  ex  quibus  iudicium  de  .spirita 
eius  fieri  potest.  Prorsus  nec  intellexit,  nec  te^ 
nuit  fidei  iustitiam.  Ineptc  confundit  £vange-> 
lium  et  Politica,  nec  videt  £vangelium  nobis  con* 
cedere,  ut  legitimis  omnium  gcntium  politiis  uta» 
mur.  Coniendit  presbyteris  non  licere,  ut  pos*> 
sideaut  quidquam  proprium.  Dccimas  nullis  vult 
solvi,  nisi  docentifous,  quast  vero  £vangclium 
vetet  uti  politicis  ordinationibus.  De  dominio 
civili  sophistice  et  planc  seditiose  rixalur.  Ad 
eundcm  modum  de  coena  Domini  sophistice  ca- 
villatur  publicc  rcceptam  sententiara.  Apparet 
hanc  causam  et  in  veteribus  synodis  agitatam  es&e^ 
Nam  indecretis  citaturfrjtgmentum^^m^o/i  j^^A^- 
sini  non  aspemandum.  Utinam  vero  isti,  qui 
auctoritatcm  Canoiium  defendunt,  haberent  vete^ 
res  Canones  de  dogmatlbus.  Nuuc  cnim  fere  nul- 
los  habent,  nisi  nuper  natos,  dc  regno,  de  dtfni- 
tatibus  ct  similibus  rcbus,  nihil  ad  £cclesiam  per- 
tincntibus.  £go  veterum  synodorum  auctoritatem 
libentcr  sequor,  et,  quantum  existimare  possum 
ex  his  monumentis,  quae  alicubi  in  historiis  rc- 
periuntur,  video^  cas  prudentissime  et  sanctis- 
simc  iudicasse.  Nam  synodus  Nicena  Evan- 
gclium  lohannis  mirabili  diligentia  introspe- 
xit,  et  Gangrensis  synodus  pracclare  intel- 
Icxit  vim  et  natur^im  Christian.-ic  libertatis,  quae 
contra  fanaticos  quosdam  homines,  Pepusianos 
opinor,  similcs  Anabaptistis  nostri  temporis,  de 
usu  politicarum  ordinationum  decreta  plena  pie- 
tatis  condidit*  Sed  nihil  opus  est  omnes  synodos 
recensere.  Mco  quidem  iudicio  magna  est  teme- 
ritas,  dogmata  sercrc,  non  consnlta  £cclesia  ve- 
teri»  Itaque  collegi  hos  locos  de  coena  Domini, 
ut  in  promptu  haberemus  testimonia  veterum,  in 
quibus  affirmatur,  vere  adesse  corpus  Christi  in 
coena  dominica.    Vale. 


Sft 

No.  675. 


EPIStOLARUM    LIB.    V.    1680. 


84 


21.  Mart. 


Luthero,  lonae  et  Melanthoni. 

f  Es  conceplo,  ut  dicunt,  in  Actis  Tabular.  Vinar.  Reg.  B. 
foK  87.  BO.  18; 

3Cn  S)octor  Slfaxttrf  eut^et^  Suflum  Sonafi 

9>rob^/  So^ann  ^ommec    ^farrern,   unb 

9>^i(ipp  a)le(anc()t^on  au^ittenberg. 

^o|)antte$  («j^erjog  ju  ^a^fen  unb  6f)urf.) 

Unfern  (Sru^  $upor.  6^m&rbige,  SSiirbtger  unb 
^o4>geU|irten,  .Sieben,  i[nb&(i)tigen  unb  @etreuen. 
Stac^bem  mir  vxi^  iungft  b<^ben  fd^reiben  (affen  mit  gnd^ 
bigem  SSegef^ren ,  eu4)  oon  et(ic^en  ®a4)en  unteretnan^ 
bet  jtt  unterrebeu/  unb  a(d  bann  an()er  ju  und  ju  fugen 
[eu4^  )tt  Derf&gen];  oXi  kooQen  noir  euci)  ntc^t  bergen, 
bof  ttttS  je|t  anbere  @a4)en  t^orgefaOen^  bargu  n>ir  @uer 
au4>  bebdrftig.  SBBo  3^r  eu^  nun  t>on  benfeiben  ^a^m, 
mt  xoxt  ett(^  gef^rteben,  mit  einanber  untetrebet  ^abet, 
a($  n>ir  unS  mx\t\)txi,  fo(4)8  get^an  ^aben,  obcr  \t 
}ttm  {[urberlid>fien  t^un  noerbet:  fo  ifl  unfer  gndbigS 
Begel^ren,  %\^x  nM)Qet  eu^  beffen  e^er  an^n  begeben, 
«nb  eure  JBu(i)er  'ju  ber  9lot^burft  mitbringen.  SSotten 
mt  tni6s)  a(6bann  bie  @a4)en,  noarum  xoxx  eud)  ]e|t  befto 
f&rberli^er  anber  ju  fommen  erforbert  ^aben ,  anjeigen 
iaffen,  unb  t^ut  und  xxt  beme  ju  gn&bigen  ®afaaen. 
Datnm  SSorgam  Sltontagd  tia^  Oculi,  anno  do- 
miniM.D.XXX^ 


No.  676. 


27.  Mart. 


Frid.  Myconio. 


Ediia  a  SntgaMio  epistola  L  24w  coll.  apogr  ia  cod.  Mehn.  1. 
p.  5b, 

D.  Friderico  Myconio 

S.  D.  Vidc,  nii  Friderice^  quorsnm  eraptura 
sit  {aetio  Cingliana.  Postquam  labefactata  et  pro- 
fanata  Coena  Domini,  belle  cogitatis  rationibus 
abiurda  correxerunt,  quae  sic  videbantur  hii- 
mano  indicio ,  nunc  incipiunt  (piXoaocpHv  de  tota 
Religione.  Illc  noster  Campanus  hnc  attulit 
magiiuro  acervnm  impiorum  dogmatnra  *).     Et 

*)  Vid.  etiam  epist.  ad  Vitam  Tlieodor.  d.  S6.  lulii  1580.  et 
supra  epp-  ad  Mycon.  eieuale  lan.  et  menie  Febr.  scriptae. 
Lutherus  de  Cajiipaiio  in  ep.  d.  d.  1.  Apr.  h.  a.  scribil:  „is 
(Campanus)  Torpe  iam  fere  dies  15  fuit,  miseraque  mon- 
stra  dogmatum  indicani.'** —  Ex  epist.  seq.  ad  Beierum 
intelligitnr.  dogmata  a  Campano  literis  mandata  Melanthoni 
Iradita  eut. 


habet  in  tanto  facinore  luliacenses  proceres,  qui 
ausint  enm  comniendare  principi  nostro»  ac  pe- 
tere,  ut  nos  vadatos  sistat  in  iudicio.  Decrevit 
enim  nobiscum  bellimi  gerere.  Disputat  Chri* 
stum  non  esse  Deum ;  Spiritum  sanctum  non  ^%%t 
Denm ;  peccatum  originalc  nomen  in.ine  esse.  De- 
nique  nihil  non  transformat  in  Philosophiaro. 
Haec  sunt  illa  mysteria,  quae  tibi  exponere  no- 
luit ,  nt  plus  haberent  admirationis  subito  in  po- 
pulo  elata.  Deus  respiciat  nos;  teque  oro,  ut 
Imiusmodi  Neophytos  caveas.  Vale  feliciter.  Do- 
minica  Laetare ,  Torgae. 

Philippus. 


No.  677. 


Sl.Mart. 


Ckr.  Beiero. 


f  Ei  apogr.  in  Cod.  Wolf.  Uamburg.  descripta   a  S.  V. 
Oi^bausenio. 

Chrisiiano   Beier^    III.  Principis  Bucis 
Saxon.  JElecL  Cancellario^ 

S.  D.  Articulos  Campani  remitto  vobis,  quos 
casii,  cum  non  cogitassem,  mecum  retinui;  pleni 
sunt  spurcissimis  blasphemiis,  quo  magis  miror 
Campanum  dimissum  esse.  Proficiscetur  hand 
dnbie  Argentinam^  ibi  inveniet  Carolosladium 
et  alios,  qui  probabunt  has  blasphemias,  si  nul- 
lam  aliam  ob  cansam,  certe  odio  nostri.  Sic  furit 
Diabolus,  et  incitat  istos,  ut  nos,  a  quibus  plu- 
rima  acceperunt  beneficia ,  acerrime  oderint.  Ex 
Noriberga  scribitur  mihi,  quod  Argentinenses 
et  alii  quidam  circnmfenint  consiKa ,  quod  liceat 
arma  gerere  advcrsus  Caesarem.  Sic  nihil  agunt 
Argentinae,  nisi  ut  metuni  aliquem  exsusritent. 
Deus  dissipet  consilia  gentiiim  qnae  bella  volunt. 
Valete  feliciter.     Die  lovis  post  festiim  *). 

Philippus. 


(Projiciscitur  Melanthon  Augustam 
Findelicorum  ad  Comitia.') 

Praemittenda» 

l^uibiu  de  cansis  in  iis  actionibus  publiois,    in  rjuibns 
Melautiion  primarias  egit  partes,    non    solum  eius,    sed 


^)  Festum  pnrificationis  Mariae,  qnod  erat  dieMercurii,  er- 
go  d.  S.  Febr.  ?  an  rero  potius  festum  annunciationis,  quod 
anno  15S0  fuit  die  Veneris,  ergo  d.  Sl.  Marlii  PutaTerim 
posterius,  quum  Torgae  librum  Campani  habuerit  in  ma- 
nibua. 


EPISTOLARUM    LIB.  V.    158a 


•dam  dionmii  qul  simul  omn  eo  mait|  epistolas  iunotim 
•dendu  putaTerimy  uberius  in  praemonendis  ezposui. 
Habes  igitur  ^  Leetor  benevole ,  hic  bon  solum  Melantho- 
sb  ,  sed  etiam  aliorum ,  qui  in  Comitiis  versabantur ,  epi* 
stolas  ,  quae  ea  illnstrare  posse  Tideantur ,  et  spectent  ad 
emasam  ecoiesiae  jst  religionis.  Quod  <  rero  attinet  ad 
jitipta  pnblica  in  conTentu  ab  Eyangelicb  tradita,  ea  tan* 
tnm  dedimns,  quae  vel  a  Melanthone  conscripta  sunt| 
Tial  hactenns  nondom  edita  fuerunt,  vel  deuiqne  satis 
mendose  prodierunt  et  ex  codicibus  nuuc  integritati  re* 
ttitni  potuemnt.  Reliqua  enim  quisque  legere  potest  in 
iibris  eoram,  qui  historiam  huius  conrentus  conscripse- 
runt  I  ridelicet  Ghjtraei ,  CoelestiuL ,  Muelleri. 

Fontes  autem,  ex  quibus  haec  hausimus,  praeter 
eos ,  qui  ad  epistolas  Melanthonis  omniuo  omnes  spectant 
(qnos  recensuimus  in  praemonendis),  suut  hi : 

1)  Lutheri  opera,  in  quibus,  potissimum  in  ed.  Wal- 
chiana,  Melanthonis  scripta  ad  huno  conTentum  spe- 
ctantia,   habentur  multa« 

8)  Georgii  Spalaiini   ,,Annales  Reformationis  ** ,    ob(t 

3A^rbu4^ev  Don  bet  ^efotmation  tut^eci;  qu8  befTen 
flutogtap^o  an<  Sic^t  gefteOt  Don  Stnft  6aL  Cpptian* 
9cipi»  1718.  8* 

S)  Libri  eorum,  qui  ex  tabulariis  publiois  et  fontibus 
scriptis  liistoriam  Comitiorum  August.  oonscripserunt, 
hi  sunt: 

a)  DaviM  Chjrtraei  ^ifbtte  tet  8ttg6but0if(^  6ons 

feffion  eto.  9to{to((  1576*  4.  (ed.  2.)  '^  Item 
liber  auctus  et  latinitate  donatus:  Historia  Augu* 
stanae  Confessionis  (edita  a  Matthla  Rittero)^  Fran- 
€of.  ad  Moen.  1678*  4*     Professtis  est  Ch]^raeus 

da  opere  suo :  „  i(&  f^ab  ti  autf  glaubtoiir^igen  unb 
„ben  mel^ten  S^eil  allen  )ut>ot  in  Zxud  offmHib 
>,  oulaegangenen  Slctitf  unt  ®(ttiften  bcrjentgen ,  fo 
„ben  0a(ten  felbft  beidewo^net  unb  fttrgeftanben  — 
„  tteultcb  tufammengeiogem*'  —   In  fine  iibri ,  ubi 

breyem  f ontium ,  ex  quibus  hauserit ,  indicem  ad- 
ieoit ,    de  epistolis  Melanthonis  haec  scripsit :    „  3(& 

„  fiab  mit  fonbetlicbem  Slei§e  t^er^ittet,  ba§  ld>  fi((et 
„gat  (eine,  fonbetIt(6  9M(iPPi  Otiefe,  fo 
t.ni((>t  jiioot  offentliel^  QtbtVidt,  Ctoits 
„  wo^l  i(&  betfelben  etne  item(t(be  ^afyl  bei  bet  {>anb 
„9e^abt)  btefem  9u(be  eint)et(c(bte.  3<^fonber^eit 
„fK^b  i^  m(t  %\ti%  au^gefaffen  bie  C(6retben,  fo  et 
„an  ben  Catbina(  iauv.  Sampcfiium,  an  ben 
„  9)enettf((>en  Otatorn  Nlcolaum  Teupolum ,  an  ben 
„(Bif((>of  )tt  t(u0<buts,  an  btt  Satbina(^  {u  tittti(b 
„  Can)(ct  K.  fofi  0ef(btteben  ^aben ,  biemeii  et  feibft 
„betfe(bigen  ni(^t  aOet  Sing  ge^anbig  genxfen/' 


5)  Georgii  (WMlipiir  ^Uitoria  Comitioram  amio 
MDXXX.  Augustae  ewbratomm  etc.  IT  Tomi, 
Franoof.  ad  OL  1597.  ifoL  —  U  prditotH*  p^  1.: 
„  se  acta  integra  horum  comitiomm  coliegisse  mul^ 
,,torum  annorum  spatio ,  hinc  inde  in  noriis  regio- 
„nibus  ac  bibliotheds ,  maguis  sumptibas  ao  mo- 
„  lestiis  graTibus/*  —  Dolendfnm  vero  est  ^  eimt 
rarissime  indioasse  fontes ,  ex  qnibns  haosvrh ,  in 
describendis  scriptis  non  satis  religiosnm  fnisse, 
soripta  germanica  latine  yertisse ,  non  ubiqua  iustnm 
rerum  ordiuem  servasse,  et  denique  etiam  sciripta 
ad  hunc  conTentum  non  pertinentia  sno  operi  inse- 
rnlsse.  Epistoias  Melanthonis^  qnas  dedit,  ad 
unam  omnes  ex  libris  editis  descripsit ,  quire  iir  Ua 
eias  rerba  conferre  cnm  libris  editis  non  necessarinm 

m 

mihi  Tisnm  est. 

O  3b&*  3oa(bim  9Rtt((et<  ^ifbtie  t)on  bet  etyaof 
8e(if(ten  GtSnbe  ^totefkation  unb  VppeDation  loibet 
unb  t^on  bem  9teiCb<abf(tteb  ju  Spepet  1529.  —  vnb 
bem  {tt  8ug<bttrg  auf  bem  SRei^^dta^  15S0.  fibtvfitlti 
nen  ®(auben<berenntniffe  -^  au<  $ittfi(.  ®a(bf.  8t(f^ii»'s 
Actis  unb  btn^vttn  Historicis  t^etfaffet  2C»  3ena^  1 705. 

4.  —     Usus  est  Muellerus  Actls  in  Tabular.  Vln»- 
riensi. 

6)  Ctnfk  Safpmo  Cpptianl  ^ijkotie  bet  Kiwlii 
bttt(|if(^en  Sonfefftom  —   edit.  8.  Gothae  i73i.  4^ 

ubi  in  appendice  quaedam  ex  libris  mst.  edita  sunt. 

6)  Acta  Comitiomm  August.  in  Tabulario  VbutHmei 
(e  quibus  etiam  Mueilerus  liansit) ,  Tidelioet  2  . 

a)  tria  Tolumina  Registr.  E.  foL  87.  no«  1.  8*  ot  8. 
inscrlpta ,  ubi  in  Volumine  secundo  multa  habentnr 
scripta  theologomm.  Quot'  ex  illo  fasciculo  han- 
serimus ,  quisque  intelligit ,  qui  ea ,  quae  liio  dedi* 
mus ,  perlastraTerit. 

6)  Apologia  manu  scripta^  anctore.Gregorio  Pontanoi 
iussu  Principb  Electoris  scripta  adTersns  libelinm, 
qui  paullo  post  comitia  Aug.  prodiit :  „  9eri(tt  tlMrt 

bem  (bttfkit^en  ®lauben  iu  ®ut  auf  bem  9tei<(<tia( 
)u  Sugtfbutg  anoo  1530.  ge^anbe^t  nM)tben**,  qnen 

totum  insemlt  operi  sno  de  causis  belli  Germani^ 
Hortlederus,  P.  I.  Ilb.  i.  c.  9.  —  Apolog^am 
Pontani  nuperrime  edidit,  et  Ilbrum  ipsiun  aocn- 
rate  descripsit  Cl.  Foerstemannus    tn  bettl   „Bt(biO 

fitt  bie  0efcbi(bte  bet  fit(b(i(ben  Stefotmation  in  t^f 
tem  gefammten  Umfan^e.  l.  9.  i.  {)ft.  C()a((e 
1881«  iBO#  be«  ean)iet«  Dr.  ^xnd  ®ef(ti(bte  bet 
fRe(igton<^anb(ungen  auf  bem  9tei(tdrage  {u  8ttgf< 
btttg  im3.  16S0." 


S7 


7)  Poiiqiw  Ada  Nonnterg€tt$i4^  -—  {Vaotus  foerat 
qaoiidam  Sirobelius  indicem  quaniiidam  epistolarum, 
a  legatb  Norinbergensibns  in  Comitiis  Augtutanis  scri- 
ptamm  ad  Senatom  Norinbergensem.  Hnno  indicem, 
aimnl  hrevia  argumenta  epistolamm  continentemi  edi- 
dit  Strobalins  in  suis  Misoellaneis  T.  II.  p.  18  —  48» 
ct  Tom.  UL  p.  196*-**208.  Epistolas  ipsas  yidere 
Strobdio  non  contigit|  neqne  alius,  qaem  sciamus, 
iij  asas  ast,  quare  videbantur  temporfUniuria  periisse. 
Qaom  antem  ex  libro  Car.  FickenscKtm  (fStid^id^tt  M 

tM^Qit  lu  aMg«6utd  {m 3- 1 580.  mtnb.  1 880. 8.) 

.  inteliezissem ,  iUas  epistolas  nuper  repertas  esse ,  sta* 
.  tim  ad  Ampiiasimmn  Senatnm  inolntae  nrbis  Norinber- 
gaa  scrfpsi ,  et  ut  mihi  epistolae  iilae  mitterentur ,  ro- 
gnL  Quibiis  preclbns  Senatus  Ampiissimus  quan- 
quani  primum  dubitabat  satisfacere,  tamen  a  Clarbs. 
Ramuro  tandem  permotns  est ,  ut  mihi  totnm  trans- 
mitteret  Tolumen.  Hoc.insoriptum  est :  ,, 8  Ug 1 6 U  r^ 
(ifc^e  ff(tid>itaitsActa  15  80.'*  Contlnet 
879  paginas  in  foiio,'  79  epistolas  et  64  pagellas  epi- 
stolis  inclusas.  Ifioipiunt  epbtolae  d.  1 7.  Maii  et  per- 
tiiwnt  usque  ad  20«  d.  Noyembris»  (Index  a  Strobe- 
lio  editus  tantum  coipmemorat  epp.  inde  a  17.  d.  Maii 
nsque  ad  12*  lul. ,  et  iterum  a  d.  7.  Septb.  usque  ad 
14«  Oct.  scriptas).  Scriptae  autem  snnt  epistolae  uon 
fegatonim  mapu,  sed  scribarum,  qui  etiam  nomina 
legatornm  simul  subscripseruut.  Blunitae  autem  sunt 
sigillis  legatorum ,  et  extrinsecns  ad  Senatum  Norinb. 
iascrlptae.  Sunt  igitur  quod  nos  dicimus:  Ctiginal/ 
bfri(ttf«  Forma  literarum  diversa  docet ,  legatos  tri* 
bns  iobinde  usos  e$$e  scribis,  qnorufn  primus  soripsit 
epistolas  ipde  a  d.  17.  Maii  nsque  ad  d.  &•  Augusti, 
lecaDdus  epistolas  usqne  ad  d.  8«  Octobris ,  tertius  re- 
lifaas  osque  ad  d.  20.  Not..  Inde  etjam  dlypsitas  est 
in  soriptura  nominum  legatomm }  primus  enim  scripsit 
Volkamer  et  Faumgartner;  secundus:  Volkaimer  s« 
VolkaTmer,  etiam  Volkheimeri  et  Baun^garttner ;  ter- 
tiiis :  Volkamer  et  Faumgartner*  —  Apographa  autem 
eonfesnonis  Augnstanae  et  aliorum  scriptornm  publi- 
oorani  in  ceinitiis,  a  legatis  simul  cum  his  epistolis 
missa,  nnnc  non  habentur  in  hoc  Tolnmine.  CaetC'- 
mm  non  integras  epistolas  hio  edendas  esse  pntavi ,  sed 
ea  tantnm  ex  iis ,  quae  ad  cansam  ecclesiae  et  rdigio- 
nis  spectant.  Reliqua  de  rebus  politicis  praetermisi* 
Pnto  antem  lectores  eo  minus  me  reprehensuros  esse^ 
qnod  has  epistolas  hic  edidi ,  quo  pauciora  sunt  ^  quae 
imiie  in  tabularils  publicis  de  his  comitiis  soripta  super- 
sunt.  Plurima  enim ,  quum  Frindpes  ipsi  adfuerint, 
noB  scripta ,  sed  coram  acta  sunt. 


£PISTOLARUM    LIB.  V.    1650. 

No.678.  28.Apr.  (NorlnbargaeO 

Mart.  Luthero. 

Epist.  lib.  I.  p.  1.  (edit.  Lond.  ]ib.  L  ep.  1.) 

D.  Martino  LutherOj  Pdtri suo  tarissima^ 


Philippus  Melanthon 

S.  D.  Noribergae  non  plus  uno  die  stibstitimus, 
ubi  cognovimus  Caesarem  postridie  Paschatis  ex 
Mantua  movisse,  et  properare  cum  exiguis  copiii 
in  Germaniam.  A  Turcis  plane  affirmant  sum- 
mum  ^sst  periculum.  Res  Pontificiae  in  Italia 
adhuc  valde  impeditae  sunt.  Nam  obsidio  Flo^ 
rentina  infecta  re  soluta  est ,  quia  oppresso  et  in- 
terfccto  praesidio  Hispanico  ad  Pistorium^  exer- 
citus  qui  in  castris  ad  Florentiam  erat ,  propcte 
contulit  se  ad  Pistorium  ^  ut  poenam  sumeret  dc 
perfidis  sociis.  Ita  relicta  est  Florentia.  Ferun- 
tur  hic  et  aliae  fabulae,  scd  indignae  quae  scri- 
bantur  de  Afris^  qui  totum  mare  mediterra- 
neum  infestum  reddunt ,  et  Caesari  aliquot  trirc- 
mes  interceperunt ,  Ttai  xa  Xoma.  Valde  praedi- 
catur  constantia  nostri  Principis ,  quod  non  dubi- 
tavitad  hunc  conventum  proficisci,  et  id  xatS^ 
dw/ia  sperant  aliquid  momehti  allaturum  esse  ad 
retinendam  pacem.  Fuimus  apud  Pirchamerum 
hodie  ego  et  lonaSj  qui  de  te  et  causa  honori- 
fice^sentit,  sed  est  p^ulo  vehementius  iratus  n^ 
^OaiaydQ(p.  Hodie  pergimus,  Christus  servet  tc; 
ora  pro  nobis  omnibus.  Vale  fcliciter.  Noribir-- 
gae  die  lovis  post  Quasimodogenitiy  Anno  15S0. 


No.  679. 


4.  Maii.  (Angustae.) 


Eidem. 


Epistof.  Iib.  T.  p.  4«  (ed4t.  LoTid.  T.  ep.  S.)  —  Etiam  apad 
Cbytracum  p.  26.  et  Coelestinum  I.  p.  89.  r^  Itcntoi  ia 
Dav.  Kicbleri  Gcnealogia  Lutberiorum  p.  555.  •—  Fra^ 
gmentum  buiut  ep.  in  cod.  Lips.  ep.  61. 

2>.  Martino  Luthera 

S.  D.  Cum  bodie  ad  te  scripturi  essemns  per  la- 
nae^)  tabeilarium,  ccce  praeler  opinionem  no- 
stram,  sed  tamcn  opt;itissfme  nobis  afTenintur  li- 
terae  tuae.  Gratissimum  est  nobis  ofEicium  taum, 
teque  rogamus,  ut  dc  omhlbus  rebus  tuis  quara 
saepissime  ad  nos  scrilias,    £x  Norico  ad  te  de- 

1)  Richt.  hum. 


EPISTOLARUM    HB.  V.    1650. 


40 


diinns  litera»,  de  qnibus  etiam  hulc  nuncio  nwn- 
data  dedi,  ut,  si  nondum  essent  transmissae,  tradi 
postularfet.  ^ug-ui/a*  ceTtioracognovimus:  heri 
enim  rediit  comitis  Alhtrti  puer,  qui  missus  erat 
ad  explorflnJa  Gaesaris  itinera.  Is  affcrl,  Caesa- 
rcm  Tridento  movisse,  et,  si  non  fallit  no»  ratio, 
iam  pervenit  ad  Inspruk. 

Cotnes  Henricus  JNassaensis^)  scripsit  lite- 
ras  plenas  hiimanitatis  et  officii  ad  nostnim  Prin- 
cipem,  horlanles  .ut  mature  veniat  ad  conventura. 
Quanquam  varient  vulgi  sermones,  tamen  adhuc 
bene  speramus  dc  vohmUte  Caesaris.  Res  tamen 
e«t,  ut  scis,  iy  yo^vaat  &EOV.  Orabis  ig^tur 
quod  scio  te  facere.  Praeter  nostrum  nuUus  aUus 
Priuceps  adest.  Dux  Georgius  dicitur  affutnrus 
intra  triduum ,  adducens  secumiCocA/aeum,  qui 
paucis  literis  mutalis  fiet  avis  xolotos,  de  quo  go- 
nere  nohis  scripsisti,  qoam  suaviter  in  Ina  vicinia 
rhetoricentur.  +  Valet  ergo  augurium."  *)  Et  ut 
intelligas  neutiquam  vanum  esse,  Eckias  (^i,  ge- 
minatus,  reddit  vocem  monedularum,  Ek,  Ek, 
Ek  Ek,  magnum  acervum  conchisionum  conges- 
siu'  Postulat  a  Princlpibus,  ut  inslituatur  dispu- 
tatio  contra  Lulheranos  ').  Habet  subscriptorem 
meum  velcrem  amicum  Bilticanum:  is  vero  hor- 
ribiliter  mioatur  nobis.  Sunt  alii  multi  quos  pi- 
get  recensete,  vere  x(iioio(,  xal  xo^axes  xo^dxaxv, 
xal  otftt  fitToma^e  yevoyra.  Hessi  Cancellarius 
Ficulnus  ilie  heri  venit,  et  affirmavit  suum  Pnn- 
dpera  in  itinere  esse.  Venil  unn  Sneppius,  vir 
optimus  tuique  amnntissimus,  qui  nobis  aliquam 
tpem  ostendit,  Prinripem  suum  in  officio  posse 
contiueri,  quanquam  non  dlssimulel  magnum  essc 
periculum.  NarraV  quantam  dimicationem  susti- 
neat  cum  illo  ntpt  Shtivov  xvQtaxov.  Ait  eum 
nrgeri  mirifice  assiduis //^/t^e/Zorom  literis,  ct  Su- 
rionem  Sturm  *)  singulis  pene  mensibus  ad  eum 
recurcere,  ut  rtp  ajifvdovrt')  stimulos  subdat, 
Haec  me  valde  cxcrucianU  Fortasse  prodest ')  te 
ad  ipsum,  aut  certe  ad  nostrum  Principem  iumo- 
tem  literas  mittere,  ad  confirmandum  animum 
xov  aaxsdovos  in  sacra  doctrina.  ^Videlur  sacpe 
levibus  momentis  ImpelH.     Ego  exordiura  nostrac 


t)  C.  L.  Ifauauateniit. 
S)  adluot  6.  L.  et  Richt, 

4)  Bic  dc*iait  cod.  Lutit. 

5)  i.  c.  Gurioacm  Slurai- 

6)  BichL  «didit!  u**uo  Cortari  Himulot. 

7)  KitM.  proittttt. 


apologiae  *)  feci  aliquanto  ^rfioffixtate^oy ,  qoam 
Coburgae  scripserani.  Brevi  autem  ipse  afferam, 
aut,  si  idnon  permittet*)  Princeps,  mittam. 

Paene  oblitus  eram  recensere  in  monednlis 
Caietanum  tuum.  Hunc  eiiim  aiunt  addncece 
Caesarem.  Noribergae  de  Campegio  audieram, 
sed'  hic  affirmant  Caietanum  esse.  'Ego  sans 
Campegium  malim,  ut  virDm  peritnm  remm  d- 
vilium.'  Alt|Lest  homo  ineptus  et  incivilis,  quo 
genere  homi^nD  nihil  est  iqtractabilius.  Doctor 
Caspar  mittit  liter.-is,  et  remedium;  Chrislus 
servet  te.  Lileras  tuae  coniugis  remitlo  tibi. 
Casparis  epistotam  retinui,  de  quo  si  Deus  de- 
derit  nobis  pacatum  reditum,  videbimns  ut  ha- 
beat  locupletiorem  -|- conditionem,"  Si  istic  es- 
sem,  non  gravarer  te  tuvare.  Vale  feliciter,  +et 
rescribe.     Mittvvoch  post  ^ihnnov  el  lacubi. 


Fito  T7i€odov>. 

Uh.  III.  epiilol.  p.  SS6.  (tdil.  Londin.  lib.  III.  cp.  179.}  — 
NuDC  ei  lulognpho  in  cod.  Monac  I.  p>  596.  «dilm. 

Vito  Theodoro  apud  Lutherum^ 
S.  D.  .  Gratam  mihi  rem  fecisti '),  quod  ad  me 
de  Doctoris  v.-ilctudine  deqne  aliis  rebus  scripsi- 
sti.  Nulla  alia  in  re  potes  mihi  magis  declarare 
quam-]-hoc"  ufficio  scribendi,  quanti  ine  facias. 
Proplerea  rogo  vel  quotidie  scribas.  Poterit  enim 
ad  loachimum,  ad  Osiandrum,  ant  fVenctS- 
laum  mittere,  qni  curabunt  ad  nos  perferri.    ' 

De  crure  ')  Doctoris,  et  de  somno  sane  snm 
sollicitm.  Tuum  crit  officium,  praestare  vel  eom- 
municatione  sermonis,  vel  aJiis  artibus,  ntcnbi- 
tum  eat  animo  qiiam  mininie  occupato:  tametii 
scio  cuiusroodi  sint  cius  nadr],  quam  non  posHnt 
'ei  excuti  huraanis  rationibus.  Confngiemiu')  igi- 
tnr  ad  orationes ').  Nustri  recte  valent.  Caesat 
exspectatur,  brevi  huc,  ut  aiunt,  ventnrus.  Sed 
de  his  ad  Doctorem  scripsi. 

D,  Doctori  dicas*)  nos  ei  vinnm  itlud  ve- 
strum  invidere.       Nam  hic  misere  esurimns  et 


S)  Peuc.  edidit  tonftttionU  c 
9J  Ricbi.  ptrmiUit. 
1)  PcE.  meDdDie:  ttriptitli. 
t)  Pei.  valtludint. 
'8)  Pei,  Caafugiamut. 
4}  Pel.  ad  Dturn. 
S)  Pci.  dittt. 


.  interprela.m 


4i 


EPISTOLARUM    LIB.  V.    1550. 


42 


tsmus.  Bibiimis  IfBXxoQirdy  neutiquam  necta- 
temn,  sed  adeotenne,  adeo  ansternm ,  adeo  crn- 
dum ,  nt  primo  statim  die  Christianum  Cancclla- 
Hnm  coniecerit  in  xoXixriv.  Ego  de  meo  emo  Cre-' 
tieumy  qnod  una  bibit  Pbntanus  interdum.  Si 
domlnns  Doctor  valebit  et  erit  incolumis ,  omnia 
recte  habebunt.  Nam  etiam  de  convcntu  bene 
aperare  inbeimir.  Vale  et  rcscribe  t&g  rdxiora. 
Ego  brevi  excurram  ad  vos,  ut  adfcram  D.  Do- 
ctori  recognoscendam  Apologiam  *) ,  quae  Cac- 
lart  eKhibebitnr.     Valc.     Postridie  Crueis. 

4^iXmnog. 


Ko.  681. 


4.  Maii. 


Catharinae  Lutheri. 


Ex  OftT*  mdiiteri  Genealogia  LutfaeroniiD  p,  858. 

tkt  G^rbaren  tugenbfamen  %vau  Satf^arina  Su^ 
tfftxin,  S)octortn,  metner  befonbern  g&n{ligen 

S^^unbin. 

®otteS  Qhtob  tinb  aVeS  gutS!    9^xhave,  tugenbfame 

frait  £tt)ctottn.  Sc^  f &d^  ^^  3^  ^ifT^**  /  ^^P  ^i^  ^^^^ 
Oott  gebe(Snab|  bifi  gen  Tfugfiburg  tommen  {tnb,  unb 
^Ktben  ben  ^etm  2)octor  gu  Soburg  gelaffen;  mie  er 
o^  3n)ei{el  eu4>  gefd^ieben  l^at.  3d)  ^off e  aber  tn  tur} 
bd  t^  311  fepn.  SSitt  ett^ ,  if)X  toodet  mtr  f4)re{ben/ 
toie  efi  m^  g^t^  unb  toie  ftd)  ber  ^au|>tmann  befi 
jtocnfi  ^lbet  erjetget  ^be.  S$omtt  id)  eud)  btenen 
Isim,  toiQ  i^  mit  attem  %Ui^,  toie  id)  mi(^  \^xd\>iQ  er^ 
imne/  fotcbefi  t^un  nnb  aufirtc^ten.  Setbe  6an}(et  **) 
gtfif  en  eud)  /  nnb  »&nfc^  aOefi  ® ute.  ® ott  betoa^t 
eu^.  Datum  Xngfibutg ,  9Xittiooc()e  nad)  SSa())urgtfi. 
^erjog  (Seorg  t)on  @a4)fen  foU  motgen  ober  ijiber^ 
motgen  ^eteitt  fommen.  X)et  £atfer  tft  nod)  fern/ 
Imimetabet. 

Phiiippus.' 

eiebe  <9et)attet.  %\x6)  mihtfi^te  t^  tn^,  |)dn6^ 
4^  Stttbet/  unb  SRagbalenc^en  unb  SXufyme  Senen/ 
tnel  feliget  3ett  ^uffet  mit  in  thetnen  9iamen  nietnen 
Rebflen  Sungen. 

1.  lonas. 

3(^;  So^ann2CgticoIa(Si|(eben,  meinefiauc^ 
gttti  metn  liebe  %xavi  X)octotin. 


No.  682. 


5*Maii. 


*)  i.  e.  cOBfessionein  Augiutaoani. 
>M>)  Pontaoqt  el  BeieMt. 
IHEI.AXTH.  Oper.   Vol.  II, 


loach.  Camerario. 


Epist.  ad  Camerar.  p.  1S5. 

loachimo  Camerario  A/oribergae^ 

S*  D.  Si  quid  habes ,  quod  Luthero  aut  signifi-^ 
candum,  aut  inittendum  esse  putas,  huic  nuntio, 
qui  has  literas  istuc  perferct,  trades.  De  tua  va- 
letudine  deque  omiiibus  rebits  tuis,  quaeso  te, 
ut  rae  certiorcm  facias.  Nam  exercet  haec  quo- 
que  soliicitudo  animum  meum,  tot  alioqui  miser- 
rimb  occupatum  curis.  Caesar^  quod  bcne  ver- 
tat,  brevi  dicitur  affuturus.  lam  enim  pervenit 
ad  Oenipontem^  adducit,  qucmadniodum  narrant, 
secum  Cardinalem  Caieianum»  *  Noribergae  de 
Campegio  audiveramus,  sed  hic  affirmant  Cai^- 
tanum  cssc,  quod  mihi  sane  scrupulum  iniecit. 
Est  enira  horao  incivilis,  quo  genere  nihil  est  In- 
tractabillus.  Pluris,  ut  vereor,  auctoritatcm  sui 
Thomae,  quam  Rerapublicara,  quara  Eccfesiae  pa- 
cem  fadet.  Orabls  igitur  Deum,  ut  adiuvet  nos. 
Hessus  creditur  venturus  essc,  praemisit  enim  sunm 
Cancellarium,  2^/cifii/r7i  illum ;  nosti,-  opinor,  ho- 
minera.  Valde  te  oro,  ut  mihi  et  statlm  et  saepe 
scribas. 

Hic  reperi  T0t7  ravQOXtQCO  ^  libellum  de  si- 
mulacris  templomm,  in  quibus  asseverat  magno 
supercilio,  omnia  abolenda  esse.  Eo  delabuntur 
isti  belli  disputatores,  ablecta  doctrina  de  iustitia 
fidei.  Paulatlm  lovSat'Qoi^€S  totum  nobis  Moi- 
sen  imponere  conabuntur.  Ad  eam  rem  nunc 
habent  idoncum  avfifiaxov  Sladiaeum.  Vale  fe- 
liclter  et  rescrlbe.  III.  Non.  Maii. 

^iXinnog. 


No.  6as. 


6*  3Iaii. 


Friderico  Abbati. 


■Epist.  lib.VI.  p.  Sifi.  —    Gontnli  aotographon  in  cod.  Mo- 
nac.  L  p*  S84. 

Reverendo  Patriy    D.  Fridericoj    Abbati 
S.  Aegidii  Noribergae^ 

S.  D.     Reverende  paier.     lonas  noster  abiens 
=  istinc  *)  commendavit  vobis  fasciculum  literarum 


1)  Buceri.   C.  W. 
^  i.  e.  Norinberga. 
4 


48 


EPISTOLARUM    LIB.   V.    1550. 


Ai 


miuendam  ad  Coborg.  Hunc  si  adhuc  penes  vo& 
habetls,  quaeso  ut  huic  nuntio  perfercndum  eo 
delis.  Recta  enim  eo  proGciscitur,  et  perfert  alias 
quasdam  nostras  literas.  Scripsi  ad  loachimum, 
quem  quia  noa  norat  nuntius,  vobis  duxi  mittcn- 
das  esse  eas  literas.  Quanquam  autem  intcUigo, 
quam  incivile  sit,  tos  onerare  his  aegotiis,  tamen 
addidit  mihi  animam  diu  iam  cognita  et  spectata 
humanitas  vestra ,  ut  arbitrer,  vos  non  illibenler 
haec  negotia  suscipere,  Rogo  igitur,  ut  statira 
curetis /oacAi/no  reddt  literas,  priusquam  a  vo- 
his  hic  tabellarius  abeat.  Nihil  hic  novi  habe- 
mns  adhnc,  practerquam  quod  certo  fertnr //n;>e- 
rator  in  Insbruk  esse,  unde  brevi  putant  eum 
huc  Tentunim  csse.  Praeter  nostrum  Principem 
alias  iiullus  adest.  Vos  orabitis  ])eam,  nt  det 
nobis  pacem.  D.  Gregorium  Haloandrum  mcis 
verbis  revcrenter  salntate.  Angustae,  Dotinerflag 
post  Philippi  et  lacobi  *). 

Philippns  Mel. 


No.  684.  8.  Blaii. 

Doltzius  ad  Pr.  Electorem  SoJC, 

i  Ei  ■utoffrapbo  in  Tabu).  ViiiH-.  Beg.  E.  fol.  S7.  no.  S. 
Miwui  fuerit  lo,  Dollinui  ■  Principe  ElecL  Sii,  ai  Cae- 
•■reni,  ad  qaem  icDil  d.  4.  Maii  OenipODli.  Mcntiocem 
fecil  buiiu  rei  SukendDifiiM  ia  biit.  Iditheranitmi  lib.  II. 
p.  196. 

I^rs  epistoiae loannis  a  Doltxyk  ad Ioan~ 
nem  Duc.  Sajr.  Elect. 


2>cr  antierc  tiocne|)in(i(^fte  Seiactitel/  fo  bun|}  meine 
gndtiise^ercrn/  t)ie  betben  @cafm  unb  nti^  ange^itt 
unt)  oennetft  ifi ,  xtx^^ti  bacauf ,  baf  £aif.  ^aj.  Ouvcf} 
SSeri^t  angrlangf  \f^,  meld)etr  Cffafen  €».  6|}f.  @. 
cine  befonbre  JCirc^en  ju  XugSburg  nad)  i^rer  Xnfun^, 
barinne  ptrbigen  ju  lafTen,  ootgenommen.  SJiemefl 
aber  nu  bie  Aaif.  SRaj.  bie  Seiforg  tragen ,  nai^: 
bem  ber  3trtl)um  be$  SlaubmS  but^  3Cn6Irguns  bec 
®ct)tift  a(fo  bef<^m(r(i(^  ooc|le^et/  foQten  nunbaju  bet 
anbern  Suii^en ,  unb  bagu  bie  gemeinen  $cebig(r  bet 
@tabt  ^ugSbutg,  au^  S^rec  £Kaj.  fe(bfi  ^tebigec, 
gegen  einanbec  a(fo  un9ecg(etd)t  unb  bi«f)utic[i^  leljcen, 
moA  Xergrtnif  unb  Unru^e  brd  ®em&t^S  unb  ber  ®e: 
niffenO  bacauS  oocfaDen  mont ,  bafi  mdce  mo^(  ju  ec:: 


*)  Alia  iMiin»  *dici'ipiit; 


meften  unb  abgunetimen.  @o  bcnn  S^  Staj.  be8  %tt 
ti(e(6  ^alben  ben  ©tauben  betrefenb,  al6  bafl  gti&ftc 
£)b(tesrn  bec  d^riftenfjeit  ootnelimli^}  in  beutfcbec  92» 
tion  unb  ju  birfrm  8tcic^8fag  bemogen,  barisBC  an^ 
3.  Si.  9»aj.  burd)  ®otte6  (Bnabe  ber.  ^oljen  gtot^uc^ 
no(|)  getn  oorftd)tig  unb  bebdc^ttg  ^anbrln  moQe/  uid> 
au^  bmfrlbcn  3(ttife(  alS  fut  ben  erjlm  tJoriune^moi 
rntfcI}(offenfc9:  bertwlben  fo  mite  ju  sermuttien,  baf| 
&,  9X.  auf  SRittel  na^tca($tm  m^cbe,  mte  t&  bamtt  311 
^alten  fepn  foDt ,  unb  folcl)^  bei  ben  Sf)uc  unb  SMPnW 
bes  9{ei(i)3  @tdnben  gndbigli^  ^u  fu^y  ntif  ^j^/^ 
%  9S.  ScbenfmS,  motauf  rS  bir^mat  ju  S^cberutig 
fciebfamrc  @tnigrrit  ju  ridjtm  unb  an^fieQen  fepn  foOt} 
ndmlici}  baf  beS  t)xi&  3U  3(ug6burg  unb  bte  3cit«  mic 
man  foI(I}fl  etlangm  unb  ungefd^tlii^  abtebcn  m6^e, 
mit  bm  ^cebigm  bfc  ^.  ^.  bet  G^ur  unb  Sirflnv 
aucl}  brr  anbetn  in  ber  Stabf,  fliK  geflanbrn  m&cbc. 
Unb  ni(^t  baf  S^rec  Si.  9R.  ©oniSit^  bermafm  feptt 
foQt/  vieimenigec  a(fo  gu  meinrn  obec  ju  beuten,  oSA 
moQfe  3-  SJtaj.  babutcf)  baS  gfitflii^  SBort  gu  }}ccbtg« 
oetbet^  ^abm ;  atlriR  oM  ben  Urfocl^m  beS  3ttf^um8/ 
Wie  junoc  brtfi^ct  nnb  ange^dtt,  auf  baf  3-  SL  9(. 
mit  Stat^  unb  ^ebenfm  bet  9let4)${ldnbe  fo  viel  ft^cus 
niger  unb  ri^tigec  gu  bec  SiSccgleidjung  vocbethelbtftil* 
fd}meclic(im  3cct^um8  bur^)  @ottd  @nabm  fommm 
m6^ten.  Tba^  and}  foI^Kt  SBocfcf)Iag  aQein  auf  eine 
(ucje  Seit  foI^S  SIeic^6tag$  gemdfiget  unb  gebulbct 
rofitbe,  in  ^offnung  ju  ®ott,  baf  fi^  mif  bet  3«t 
fRittrl  brt  SBetrinigung  eerfolgen  unb  juttagen  foDtcn. 

jiDagegrn  ftnb  etlic^e  brmegenbc  Urfa^^cn' fiicgfr 
gemanbt,  fo  viel  bei  beibrn  meinen  gndbigffl  ^tin, 
ben  ®cafen  Slaffau  unb  9iuenac,  unb  mic  tnSU 
ju  ecinnern  gemrjl,  unb  mit  benjenigrii/  fo  ber^b 
Dectcaulicl}et  SKeinung  mif  nnd  bavon  gerebt/  onb  erf^ 
(t4)  ber  ®emiffrn  ^oibm  bie  ^rfd^metnng  rtngc^^ct} 
item  baf  aHe  ®aben  bet  ®nabe  au£  bem  ®(aubm  f[ie> 
f en ,  unb  brt  ®(aubc  tomme  auS  bcm  ®e^6t  befi  gitU 
Iid}en  ^octS  bet  ^tebigen ;  item:  fui^t  am  ec^»  bais 
fReic^  @ottc6  ic;  item:  mel)e  bem,  ber  fi^)  an  mtc 
drgrcntbut;  item,:  baS  Sprt  miQ  ungejmungen  frpnj 
item:  baS  &i(^t  foQ  nt(|)F  untet  ben  €^rffel  grbo^ 
t^ri^n.  2)Ie  anbern  dufet(i(]}en  Urfai^en,  bafi  bic 
Zcrgrtnip,  ber  3meifel  bfg^TbfanS/  fo  biearmmge» 
meinen  {mt  barauS  faffm  mti^Un,  aucf)  ju  ermdgea 
fri)n  woHtcit.'  Item,  baf  £aif.  SS.  il}t  fclbf}  baburc^ 
rinrn  Zbfall  unb  Unneigung  ber  UntecCt)dnigfrif  brfi  ges 
metnm  -S8o(fS  eccegrn  unb  ucfad]m  m6^t,  unb  fo({^ 
SBocneI}mrn  ju  Ungnabm  unb  gcDgem  3frgm  auSIegm 
rofitbr.  Item,  maS  befidnbigec  Urfaci}rn  (}icoon  Stbt 
nig[ict)ec  jDuccI}Iauc(}t  Secbinanbo  bucci}  @m.  @()f. 


45 


EPISTOLARUM    LIB.  V.    15S0. 


46 


<Biu  M  mgangnen  9tei(^f  tagS  gu  &ptiet  beS  XXVIten 
So^  fa{l  auf  berglei^en  S3ege()ren  unb  aSorfc^ldge 
freimbtt^^er  tReinung  auc^  angeieigt  fep  toorben. 

SoI4)S  atleS  rooOen  metne  gndbigen  S^vxn,  bie 
CSrafen ,  itnb  tc^  (S.  6|)f « ®.  barum  angejetgt  unb  "otv^ 
melbet  fKtben,  n>o  t)teUei(^t  bie  2(nfu(|^ung  unb  SSor? 
f(^i0e,  YDie  berft^rt,  angelangen  n)tlrben/  xoU  ju  oer^ 
mut^/  baf  6.  CS^f.  ®.  ^uoor  in  bem  eine  ^urforg 
(Kiben ,  ttnb  burc^  QotteS  ®nabe  bei  \i^  unb  im  Slatb 
betrcu^tf  unb  verfapt  fepn  m6ge,  m^  erm&gen  mollcn, 
wA  G.  iSfyf.  ®.  bem  ®emijfen  noc^  t)or  ®ott ,  unb 
oii^^  fott^  in  ben  anbern  duf  erlici)en  @a(^n  ber  2(n$ 
fao^  ^en  ju  Aaif.  9)2ai.  ffirtrdgli^)  unb  gebu^rli^) 
fepn  n>oVe,  unb  baf  alfo  biefer  ,|)anbel  Dor  aUen  2)in:: 
gen  {n  ge^im  unterljalten  werbe.  —  —  —  — 
DaU  SMprud  SfonntagS  Subilate  ber  VIII.  Sag  SJlap 
in  ber  VII.  @tunb  ju  yia^t,  anno  dom.  XXXten. 

e».  S^f.  ®. 

untertf)dnig{ler  gel)orfamer  ^iener    . 
^nnS  ))on  S^ol^p!. 


No.  685. 


ll.MaU, 


M.  Luthero. 


Epiil.  lib.  I.  p.  IZ.  (edit.  Lond.  lib.  I.  ep.  14.)  —  Iteniin 
apad  Coelesliniiin  et  Cbytraeum.  «*  Kunc  ei  autognpho 
Bnclanlbobis  in  cod.  Monac.  I.  p.  276.  descripta. 

■     •   -  ■ 

D.  Martino  Luthiro  Palri  suo  carissimo. 

S.  IJ.  Mittitur  tibi  apologia  nosira ,  quanquam 
▼eriiis  confessio  est.  Neque  enim  vacat  Caesari 
audire  prolixas  dispntationes.  £go  tamen  ca  dixi, 
qoae  arbitrabar  maxime  vel  prodesse  vcl  decere  ')• 
Hoc  consilio  omnes  fere  articulos  fidei  complexus 
fum ,  quia  JEckius  cdidit  diaftoXixioraxas  dia(io- 
lAq  contra  hos.  Adversus  has  volui  remedium 
opponere.  Tn  pro  tuo  spiritu  de  toto  scripto  sta* 
tues«  Dux  rewQyios  et  Marchio  loachimus 
profecti  sont  ad  Caesarem*  Ibi  habentur  de  no- 
itris  cervicibus  comitia.  Orabis  igitur  Deum,  ut 
dissipet  consilia  gentium,  quae  bella  volunt.  Re* 
fertnr  ad  te  quaestio ,  de  qua  magnopere  peto  nt 
respondeas.  Non  dubium  est,  Cacsarem  prohi- 
bitarum  esse  CingJianas  conciones.  Suspicamnr 
igitur  fore,  ut  hoc  praetextn  nostrae  conciones 
etiam  prohibeantur,  quia  Islebius  iam  in  publico 
templo  condonatur.     Quid  igitur  ccnses?     Estne 

1)  Peuc.  mendose:  doeere. 


rclinquendus  locus  publicus ,  si  Caesar  ita  petct  'X 
hoc  se  petere,  ut  sine  motu  Cinglianae  conciones 
etiam  prohiberi  possint?  £go  rcspondi  ceden- 
dum  ts&e  voluntati  Caesaris,  in  cuius  urbe  iam 
sumus  hospites.  Sed  noster  senex  *)  difficilis  cst. 
Quid  igitur  tibi  videatur,  quaeso  ut  scribas  Ger^ 
manice  in  peculiari  charta«  Amabo  te,  hac  de  re 
velis  respondcrc.  Caesarem  non  arbitramur  posse 
advenire  intra  dies  XI III.  Nunc  enim  conventus 
agitur  ditionum  Austriacarum  in  Salinis.  Nihil 
novi  practerea  habemus,  neque  quid  sperandum 
sit  de  consiiiis  Caesarianis  existimare  possumus  in 
tanta  opinionum  varietate,  sed  expectamus  auxi- 
lium  a  Chrisio.  Vale  feliciter.  -j|-9)tittn)0(|^  post 
lubilate.     Islebius  salutat  te. 

4^LU7inos. 


No.  686. 


ll.Maii. 


Vito  Theodoro. 


Edita,  ted  satis  mendose  a  Pezelio  lib.  Ilf.  epist.  p.  256. 
(edit.  Lond.  ill.  ep.  172.)  — -  Nunc  accurate  ez  autogra* 
pho  in  cod.  Monac.  1.  p.  S97.  descripta.  —  Versabatur 
V«4ua  Tbeodorus  tum  Coburgi  apud  Lutberuni,  et  fauic 
erat  ad  manas. 

Vito-  Theodoroy  amico  suo  apud  Luthe- 

rum  ■). 

S.  D.  Quaesote,  mi  Vite,  ut  per  hunc  tabella- 
rium  f  ad  nos"*)  de  valetudine^)  Doctoris  et 
omnibus  vestris  rebus  scribas.  Nos  non  minus 
sumus  ^)  Monachi ,  quam  vos  in  illa  arce  vestra  *). 
Nihil  enim  videmus  hic,  nihil  audimus  quod  qui- 
dem  delectet.  Atque  hoc  nomine  vos  beatiores 
estis,  quod  minus  multa  istuc  perferuntur,  quae 
nobis  molesta  sint  ')•  Quicquid  parict  novi  con- 
ventus,  ex  me  scies.  Hodie  aut  cras  dicitur  ad- 
ifiixiTm  Landgravius.  Valc  f  fcHciter,  S)tittn>0(^ 
fi^a  rfjy  lubilate "  ^. 

^iXmnog "). 
f  Saltltant  te  nostri  sodales  **  *). 

f )  Pro  peiet  Peuc.  tdidit :  oUendei. 

*)  lobannes  Elector,  quem  senem  dicit,  nt  distiDguatur  a 
filio,  loanna  FridericOj  i^uera  Principem  iuniorem  nomi- 
oara  aolct. 

1}  Pei.  „  Ad  Vitum  Tfaeodornm  S.  O.  ** 

2)  ad  nos  praetermisit  Pea. 

5)  vaieludine'}  Pea.  mendose :  vo/uniate, 

4)  Pez.  addit  hie^  quod  ab  autograpbo  abest. 

5)  Pex.  vestra  arce, 
6}  Pez.  sunt. 

7)  feliciter  etc.  praelermisit  Pez. 
8.  9)  praetermissa  sunt  a  Pez. 

4  • 


47 

No.  687. 


EPISTOLARUM    LIB.  V.    16>a 


it.MaU. 


Pr.  Elector  ad  M.  Lutherum. 

Edita  in  opp.  Lutheri  Viteb.  IX.  p.  405.  len.  V.  p.  fi7. 
Alt.  V.  p.  Sl.  Lips.  XX.  p.  179.  Ualens.  XVI.  p.  785. 
Item  in  libris  de  conventu  August.  Muelleri,  Cnytraei 
etc  Contulinius  conceptum,  ut  yocanty^in  Tabul.  Vi« 
nar.  Aeg.  £.  fol.  57.  no.  fi. 

D.  Martino  L^thero. 

So^anneS/  t>on  ®otteS  ©naben^  S^urfurjl  k* 

UnferniSrup  )u))or/  (Sf^rw&rbiger  unb  |)0(^e(af)rter/ 
lieber  Xnb&c^tiger.  Slad^^bem  i^r  unb  anbere  unfere 
Qkle^rten  gu  ^ittenberg ,  auf  unfer  gndbiged  2(nftn< 
nen ')  unb  S3ege^ren  bie  ^CrtiM,  fo  ber  9le(igion  ^aU 
ben  fheitig  ftnb/  in  S^erjeid^nip  bra4)t:  aI8  n)oQen 
xoxx  eu4)  ni4)t  bergeu/  bap  je^t  aU^ieMag.  ^^iti^)» 
puS  !D{e(an4)t^on  biefelbigen  toeiter  fiberfe^n  unb 
tn  eine  jorm  gejogen  \)(kt,  bie  xoxx  cu^)  ^ierbei  ubers 
fenben.  Unb  ift  unfer  gndbigeS  Sege^ren  /  i^r  moQet 
iDiefelben  xotxitt  ju  fiberfe^en  unb  ju  betoegen  unbe^ 
f4)n)ert  fepn.  Unb  xoo  e§  euci)  bermafen  gefdUig/  ober 
etn>a8 ')  bavon  ober  baju  ju  fe^en  bebd4)tet/  baS  mol^ 
let  alfo  baneben  x>txit\i)mxi ,  bamit  man  alSbann  auf 
.ftaiferl.  SJtajejldt  3Cn!unft/  ber  toir  un8  in  ^&rje  \wc* 
fe^eu/  gefapt  unb  gefc^idt  fepn  m6ge/  unb  unS  biefel^ 
bigen  alSbann  bei  biefem  SBot^en  n)0]()I  ))ern>a^rt  unb 
oer|)etf4)aft  unoerjugli^)  mieberum  anf)er  f4)tden. 

^oxi  3eitungen  n)i{fen  n)ir  eu4)  ni4)t  gu  Der^alteu/ 
bap  un8  oon  ben  Unferu/  fo  xoxx  je^t  }u  3n8brud  an 
Jtaif«  9Rai«  ^ofe  ^abeu/  unter  anbern  gefd^rieben  ift 
n)orben/  mie  man  in  S^or^aben  fep/  )u  .Kaif.  ^a\.  %x^ 
(unft  mit  unS  ju  ^anbelu/  bamit  mir  in  ber  ^irc^eu/ 
miemirangefangeu/  nic^twoQtenprcbigenlaffen/  mie 
if)r  bie  9)teinung  au8  eingelegter  S$erjei4)nip  ungefd^r^ 
li^)  merbet  ju  Dernef^men  f)aben.  Unb  ob  mir  un8  mo^ 
^ieoor  bermegen  mit  SBebenlen  ))'ern)al)rt/  fo  tooQet  un8 
gleid)too^I  auf  ben  SSorfd^Iag ,  fo  man  un8  aO^ie  foQ 
t^un  moQen^  euer  SXeinung  je^t  auci)  gu  erfennen  ge? 
ben  /  bamit  toir  in  bem  loor  ® ott  unb  unfer8  ®en)iffen8 
^alben  red)t  tl^un.  Daran  gef(i)ief)t  un8  gu  gndbigem 
®efaQen.    Datuni  2Cug8burg  /  9]tittn)o4)en  nac^  lubi- 

latc,  anno  1530. 


No.  688. 


loannes  Fridericus  ad  DoltxJgium. 


1}  Mst.  ^(ftniicn. 
2}  Mst.  ic^two^. 


f  Ex  antocrapho ,  qnod  babuit  Caspar  Sagiltariua,  descriMa 
a  Tenzeuo  in  usum  Stckendorfii  in  cod,  Gotb.  45i«  p»  wp 

2Cn  ^anfen  i9on  S^oljigt 

S^ani  Snebri4)/  ^ergog  ju  @a4)fen  zt. 

Sieber  S^oIjtgC/  i^)  ^abe  euer  ^^xAhen,  xoA^  da^ 
tum  ftef)et  3n8brud  ®onntag  Cantate  *)/  empfangeii; 
unb  gndbigcr  SRcinung  Derflanben  /  audt)  barneben  Ml 
&i)xe\btn,  fo  i^r  an  meinen  gndbig^n  S^txxti  mb 
jBater  get^au/  ^6ren  lefem  Unb  xoai  befcmgen^^ 
bie  @u4)ung/  fo  Don  ber  itaif.  Wtal  ber  9>reb^er  fjafr 
ben  befd;e^en  foQ/  barauf  mirb  man  ft4)  mit  SerMr 
^ung  g6ttli^er ©naben  mit  TCnttoortMrfnffen/  Me/  tib 
©olt  loiQ/  bem  ^eiligen  Soangdio  nidfti  benefnttei 
nod)  abbrec^en  foQ/  unb  mit  berfelbigen  auf  itaif.  Staf. 
@u(i)ung  ober  SSege^ren  gef4)idt  fepn.  68  mirb  av^ 
no6)  )ur  3eit  bie  &a6)t,  unb  n)a8  if)r  an^dngig  in  be« 
quemer  ©e^eim  ge^alten  /  al6  ic^  an^ ,  fo  o'vk  an  raiXj 
barob  fepn  xoiU,  baf  il)m  f&rber  na^gegangen  toirb. 

S)ap  ®ott  ^err  unb  ^ti^tx  in  ben  <3a(^en  f|l/ 
unb  no4)maI8  ®nabe  gibt/  banim  ift  feiner  g6ttIU()en 
3Camd4)tigIeit  )um  ^6(t)f}en  ju  banCen  unb  ju  lobeu/  utd) 
ift.n)a()rli(i)en  foI(()e  3eit/  baf  ®ott  ber  Jtinber.unb 
SSdter  SBormunb  ift.  S)enn  n)ir  fttUtn  un8  fo  gan} 
ungef(i)t(ft  }u  unfern  ^6)en,  ba^  erbdrmli(f)en  an^u* 
fel)en  ift/  unb  bef(i)n)erli(i)  bobei  )tt  fepu/  unb  ift  tn 
Summa  ba8  I6bli(^e  9legiment  tpie  i^r8  gelaffen  ^lt, 
unb  3u  beforgen  /  no(^  drger.  3^  a6)tt ,  baf  niemanb 
mijfcn  mag/  n)ofilir  e8  anjufe^n  ifl/  ob  un8  %ott  um 
unfrer  ®unbe  xoiUtn  ftrafen  unb  bermapen  plagcn  n)iO, 
obcr  ob  er  oI)ne  aQe6  mcnf(^Ii(i)e  3ut^un  feine  (i()te/ 
SSort  unb  ®torie  f(i)cinbarli(i)en  oox  ber  SSelt  er^en 
unb  Ilar  xna6)tn  xoiU.  @8  gef)e  mie  e8  moQey  fo  ge» 
\6)t\)t  fcin  g6ttli4)er  aSSiQc.  2)enn  biefe  @a(^e  tfl  fein} 
er  mirb  e8  n)o^I  mac^cn  /  n)ie  e8  i^m  gefdQL  SZenf^ 
li4)cn  [3)tenfc^Ii4)er  SBcife]  n)iQ/  mie  jc^t  bie  @a(|)ett 
fle^ctt/  ni(^t8  auSjuric^tcn  fepn  /  bcnn  aOein  ®ott  )tt 
bittcn  /  baf  er  e6  xna6)tn  xooUt  na6)  feinem  SSiQeii  jn 
unfrcr  @eliglcit  unb  feiner  ®Iorie  /  unb  moQc  utA  je 
feine8  g6ttU4)en  SSort8  n\6)t  bcruubcn  laffen.  TCmen. 

%6)  glaubc/  \>a^  \>\xx6)  bie  %\xx^tn,  bie  }u  Aaif. 
fRa].  gcgen  SnSbruct  tommen  merben/  Diel  gefcl^mtnber 
ttttb  b6fer  9)ractiten  gcfuc^t  mcrbcn  n)crben/   meinen 

*)  15.  Maii.  In  die  maniffslus  est  errore  scribentisy  et  pro 
Canlate  scribendum  lubilate  (i.  e.  d.  8.  Maii).  Vid.  epist. 
d.  5.  Maii,  et  epist.  Elect.  ad  Lulh  d.  11.  Maii.  —  Eoden» 
die  \idetur  scripla  csac  liaec  epistola. 


fiffiaTaLA&UM.  LIB.  v/  i5sa 


59 


^nn  imb  Sdter^  niit^  inb  anbre  jttm  ^idf^ 
[bfi]  £ajf.  9Ra].  2U.Dentii8(ttn4)fciu  ^ktoffoibtn 
ihb  anbret/  bie  ed  mo^I.memen/  Sebenten  gewefl 

bap  {id)  mein  gndb.  .|)err  an4)  iu  ^if.  SXaj* 

^&tte,  ober  boc^  )nm  n>enigften  mic^  ba^in  ge^ 
r  baf  bO(^  baS  ®erAge,  bafi  @einer  (Snaben  im 
n  midjit  an  bie  £aif.  3ital  gebrad()t  n>erben; 

genommen  fepn  n)orben  bur^)  @einer  ®naben 
Ii(^  Darfe^n*  68  ^t  aber  ganj  nid^ti  ex1)aU 
(gen  merben,  fonbern  ift  bie  a(te  SSeife/  baf  turj 

urirb/  man  n^iQ  e8  ni4)t  t^unj  bap  wenig  ju  ra^ 
eyn  mi(L  IDero^alben  n^oQet  neben  ben  jmeien 
H/  menn  euc^  ttxoa&  \old)tv  9)ractiten  ^a(ben  oot:« 
;/  baS  S3e{ie  t^uu/  unb  barauf  arbeiteu/  baf 
Raj.  i^rem  Xnbringen  f eine  @tatt  noc^  ©(auben 
inge^drt  meineS  gn&igften  ^erm  3Cntn>ort/  mie 
4)  \old)ii  unb  aQeS  ®uten  ju  ben  jmeien  ®rafen 
id)  oerfe^en  t^ue. 
iKeinett  (ieben  JD^Kim  SKarggraf  ^einric^en 

wn  meinetmegen  freunbiic^e  ^nlfagung  t1)Vin, 
twMid)tn  3ttentbiet^n3/  unb  &x.  Siebben  ^im 

meinen  freunb(t4)en  miQigen  3>ienft  fageu/  unb 
Bbeft@a4)en/  fo  meinen  gndb.$errn  unbSSas 
ilb  mid)  betreffen  /  mi^)  freunb(i(^  ®r.  Siebbeu/ 
einem  befonbern  ^errn  unb  Sreunbe/  empfe^ieu/ 
k.  Siebb.  t)erme(ben/  bap  ic()  eine  befonbere  ^eube 
Sc  Siebben  3ulunft;  benn  i^  gan)  gem  mit  ®. 

mit  i^rem  ^ruber  and)  tn  freunb(i4)er  S3ef anntt^ 
ib  Sertrauen  fet)n  woQte/  unb  ®.  i.  freunb(i4) 
len  mdre  i^)  miQig* 

(loannes  Frldericus  D.  Sax«) 


»9. 


(ferc  med.  Maio.) 


loach.  Camerario. 


UU  ad  Camerar.  p.  186. 

oachtmo  C amerario  Noribergae^ 

De  Chirurgo  commiserani  rem  cuidam 
.mico,  sed  istius  diligentiam  vicit //op^//i/^. 
QJm  rescivlt  prius  iam  ad  vos  profectum  esse 
rgnm*  £go  si  quid  aliud  resclero,  scribam. 
(3  vos  istic  de  liomine  interrogabitis.*  Tuam 
idincm  velim  te  diiigenter  curare.  Magnum 
;in  capiam  ex  hac  propinquitate  locorum,  in 
8  versamur,  si  quotidle  ad  me  scripseris. 
i  cgo  deero  oflicio ,  cum  quidem  aliquid  ha- 
niu. 


Noster  Doiscius  *)  heri  venit  ab  IippcratDre^ 
et  ai^rmat  eum  hac  septimana  moturum  esse  ab 
Oenlpont^,  ut  ad  conventum  quam  primum  ve- 
niat  TudeSeztili  ncscio  quid  somnias,  ex  iila 
tua  febricula,  nisi  divinas  fortasse»  nihil  ante 
Augustum  mensem  nos  hic  acturos  esse.  Nam  et 
Mathematici  praedicunt,  sub  Autumnum  forc  si- 
dera  magis  propitia  disputationibus  Ecclesiasticis. 
Noster  Dolscius  largiter  pollicetur  mQi  avxoxQd- 
TogoQj  sed  unus  nos  exercet  scrupulus.  luvenis 
ille '),  de  quo  dixi,  plane  videtur  arr/o//^6ti'. 
Tu  vale  felicissime  et  saluta  tuam  familiam  et 
amicos. 

4»tXi7t7iog. 


No.  690. 


17.  Maii. 


Legati  Norinberg.  ad  Senatum. 

\  Eti  actu  Norinberff.  p.  1.    Arfrumentam  buiut  epiit.  brt* 
▼iter  dedit  Strobel.  in  mitcelL  IL  p.  23. 

«I^errn  SSur^emeijler  unb  Stat^  ber  ®tabt 

9turmberg. 

®ir  ♦*)  ftnb  n4c()jle8  ©onntdgS  I)ler  gen  VugSpurg 
tommen  ^  unb  (^aben)  unS  alsbolb  \n  ber  SXa^ngifc^en 
6an)lei  angejeigt  unb  einfc^reiben  (ajfen.  ttnb  ifl  )ook 
6^urf&rften  unb  SArfien  no4)  niemanb  \)xt  meber  beebe 
(S^urfurften  ))on  ®a4)fen  unb  SBranbenburg  /  ^lfi^ 
^einrid;  oon  SSraunfci^meig,  ^erjog  6rn^  oon 
£unenburg;  Sanbgraf  9i)i(ippd  loon  ^effeu/  ber 
S3if(^of  loon  ^peper/  unb  «l^eriog  ®eorg  x>on  @a(^fen 
®o^n.  3(ber  ^erjog  ®eorg  ijl  neben  beben  S&rflen 
t)on  S3a9rn  gu  unferm  ^erm  kaifer  gein  Snfiprutf* 
@o  ^6ren  mir  auc^  t)on  feiner  fonbern  SAtften  ober 
@t&bte  Sotf4)aft/  bie  noci^  antommen  mdre,  benn 
aUein  Don  megen  bedfBif^offS  von  Samberg  ^r.  ^e^ 
baftian  ))on  Stotenl^an.  ©raf  SSit^elm  von 
^ennenberg  ^at  Doct.  ^eter  t>on  ©unbel^^eim^ 
unb  loon  megen  ber  @tabt  66Un  ifl  So^ann  von 
9t  i  e  b  e  r  ^ier.  Def g(ei4)en  ift  auc^  ber  Xbt  oon  SBein^ 
garten  ^ie.    Sief  finb  aUe  Surflen/  S3otf(^aften  nnb 

^)  Miserat  Elector  loannem  a  Ooliig  acl  Caeiaremi  ul  nun« 
tiaret  adventum  Electoris. 

1)  Ferdinandus? 

^  Missi  sunt  Anguslam  a  Senatu  Norinbergensi  primam 
Ghristophorus  Kress  et  (^lemens  Volkamer  s.  Volkaimeri 
senatores,  simul  cum  Chrlstophoro  Scheurl,  et  lo.  Ilep* 
stein  s.  Eppslein,  Doclorihus  luris,  et  Georgio  Froehlich^ 
scriba.  Quibus  mox  accesscrunt  Bernhardus  Baumgartncry 
postea  etiam  Uieronymus  Baumgarlner,  et  ad  tempus  An- 
dreas  Osiander,  ibeologus.    Venerunt  Augustam  d.  l&Maii. 


51 


EPISTOLARUM    LIB.  V.    1580. 


« 


etiaiot,  fo  trnc  ^it  gefitnben,  unb  geftttt  t^  tn  Srj' 
btft^off  Don  66an  out^  ^it^n  gelaagt 

Unb  t)a&m  wit  geftert  baS  (Sr|le  unfrec  ^nblung 
laffen  fepn,  ba^  nir  un6,  unfern  babenben  S3efeI}I  nad}, 
eon  6».  SS.  iwgen  beS  S^urf&rflen  9on  ^a^^fen  ®e> 
mfit^S/  toa8  in  ^^tn  befi  @IauI)enfl  auf  biefem  SleicE^S: 
tag  gu  ^anbeln  fetj^  ju  erfunbigen  BDrgenonnnctt.  Unb 
bieioeil  mir  niffen,  ba$  fein  €^f.  @n.  nit  gern  viel 
UeberlaufS  ^at,  ^ab  icf^,  £ce^,  am  SXorgen  gum 
jtonjler  allein  bcge^rt.  SDer  I^at  mi^  aber  aHererfl 
9td(!f}ten  juXbenb  ju  fit^  befc^ieben,  unb,  na4)bem  er, 
roa8  mein  Xnbringen  in  btcfer  @acf)en  fep,  aernommen, 
mir  geantwortt,  baf  sleidjnjoljl  mein  gn.  ^tn,  ber 
E^urfirfi,  mit  feinec  6[jf.  (3n.  Statljfc^Iag  *)  »on  bie= 
ftm  Xrtifel  oQecerfi  ()ie  fertig  wocben,  olfo  ba^  beT= 
felbe  in  ^teutfd)  unb  Satein  oecjcidjent,  aber  boc^  au4) 
no^  nit  enblic^  befdjloffen,  unb  Doctor  Sutljec  ju  be* 
fe^en  jugef4)i<{t,  ba^  mon  ungefdticli^  mocgen  obec 
fibecmocgen  niebec  oon  i^m  gem&rtig  w&re;  unb  cc 
gn»eifleni4)t,  fo  berfelbigc  SSorfc{)Iag  (omme,  c8  mcbe 
unS  be^  auf  unfer  Jlnfuc^n  3(bfd)cift  mifget^etlt  tvec^ 
ben.  SSoc^  woUt  ec  auf  ^eut  fcfilje  ben  Q^ucfucflen 
berid}ten,  waS  unfec,  bec  Qtefanbten,  Xnfu^en  iion 
e.  B.  »*8™  f<9- 

®eflecn  m^  9tittag  Ijat  unfer  gndbigtc  ^tcc, 
(bec)  eonbgtof,  btc  gcab  gtgtn  unftret  ^Jwberg 
aber  liegt,  na^)  mtr,  Aceffen,  gefc^ictt/  nnb  ge« 
fcagt,  »ep  ®emutt)8  ®».  ffi.  feijen,  non  wfgen  bt« 
VrtifelS  btn  Qilauben  berul)cenb  gu  ^anbeln.  33arauf 
vS)  feiner  S*  ®-  gtantwoctt,  6.  ffi.  ^ttt  un8 ,  ben  (Se^ 
fonbten ,  nocl)  f einen  enblid)en  SStfetll  gcben ,  fonbem 
juooc  bei  @.  %■  @-/  auc^  bem  €I)urfuri|ien  unb  9Karf; 
grofeu  Oeorg  ju  erfunbigen  befot)Ien.  2)arouf  mic  @. 
@n.  nieber  ontnortet:  Seiner  ®nab  2)teinung  n>&re, 
ba^  man  bie  oocigen  Stei(^6abfc^iebe  an  bie  ^onb 
Bil)mt,  unb  brunge  fd)ted)t6  auf  ein  ^oncilium,  rete 
foIci)S  biefriben  Vbfci^ieb  otle  i^ermddjten.  Ob  <a>ec 
*oif.  SHoj.  bie  @ad)  beS  ®touben8  ouf  biefem  !Reid)8i 
togt^anbetnunbbifputiccnnolle,  ba6  mAc^t  manauc^ 
julaffen,  bix^  fo  fccn,  ba$  bic  9lcid)6fUnbe  bacubec 
nic^t  uct^eiltf n  obec  cid)teten;  benn  baffelbe  fti^nbe  if)< 
lun  nit  ju;  man  t6nnt8  an^  nit  ecleiben.  Solc^e^ 
follt  i^  (S.  SS-  ju  cctcnnen  geben ,  unb  babei  onjeigen, 
bog  13.  g.  ®.  Sftatl)  n)icc,  6».  3B.  I)iettcn  fid)  begglei= 
^cnj  bobnc^  mb6)t  biefec^nbel  in  bic^^accc  oufge: 
|Ogen  unb  verldngt  mecben.    34  otcflunbe  gIetd)no^I, 


*)  L  «.  conleH.  Attp»lu)ii. 


bofi  ftc^  @.  ff.  Q}.  mft  btm  G^cfatftni  nti^  fonbttC 
boi^on  untcccebt,  Io|  un^  out^  bcbfinfn,  fie  fb^  nit 
fo  goc  »0^1  mit  einanbcr. 

STbec  nebcn  blefem  fraget  intef)  &-  %.  &.,  ob  6. 
SB.  bem  nic^flen  ®pti}n\d)m  £Sei4)6obf(f)ieb  ongenon» 
men  ^itten  ?  Unb  nicwol)!  lc^  ®c!nen  %.  ®.  antnw» 
tet,  @n.  m.  ^&tten  ben  nic^t  angenommen,  folc^ 
mdre  oud)  nie  on  6,  SB.  gefonncn,  no^  im  Stof^  bawn 
gercbt  wocben;  fo  I)at  mic^  bo^  fetn  S.  ®.  iux|)  bri 
jweien  ffllalen  gefcagt,  ob8  (ju)  gloubcn  fep?  olfo, 
bo^  ic^  mcrfen  fonnt,  bo^  fcfn  %.  ®.  ISem&t^  ftoftfiift 
eingebilbct  fci)n  inufi ,  als  ob  &w.  E).  gor  ^intet  fjj^ 
gcmic()en,  unb  bec  Stongtn  begc^rt  ^aben  foHtenj  'wdt 
d)e8  i^  abcr  nun  @.  S.  ®.,  bieneil  tdE)  benfdbm  bei 
®laubcn  8«gcfagt,  bap  nic^tS  boran  (fcp),  ndneS  Set* 
fe^enB  niebet  ^ab  benommen.  ~  ■—'' 

Sftd^ten  [fl  un8  beiliegenbefi  iS(I)rei&en  Don  ^  an* 
gcot  {Qognec  morben,  mel^s  luir  gutec  Qteinui^ 
ge6fnet,  unb  @.  SB.  ^itmit  jufc^icfcn,  barauS  e.S& 
Beitung  uom  ^of,  unb  fonbecli<!|)  oerne^men,  »{e  ^ 
jog  ®  0  rg  von  Soi^fen  Xa\\.  ^al  cin  Sui^  fi&erant-' 
wortct  ^at,  barin  &iellcid)t  B.  @n.  auc^  cine,^^ 
mation  bet  @tif^(i4)f eit  f)alben  on^gcn  ivirb )  unb  »tc 
wic  rocgcbli^  ^6ren,  foQ  bic  ber  SKaf  geflcat  fepn, 
»0  btc  nacE)gegangcn,  bo^  eS  bic  ^dfiflif^n  mcai^ 
mtber  bie  8ut()frird)en  ^Jfaffen  crleiben  f6nnten,  unb 
barob  f<^mal  .^auS  ^oltm.  wfirbcn.  S)oS  obet  flBag> 
ntc  bontben  melbet,  mie  bie  oon  SugSpurg  i^ct  Rik 
fiung  ^alb  bei  Aaff.  SSaf.  in  ungndbigmt  JUccba^jtfrpen, 
gtauben  loir  nfcl)t,  bd^  etmaS  bocan  fep.  ffio^l  i^ 
ma^t,  ba^  fte,  bie  von  VugSpucg,  bei  800  bcfteSta 
*nc(^t  ^ie  ijaben,  ciiftcn  fid)  au4)  bancben  ftatllic^  ju 
Stof  unb  ^u^ , .  foQen  bjefelbtn  mit  eammet  unb  ®«ibc 
aufS  f6flli^fi  auSgefhid^en,  unb  oiel  itflciffec  banintec 
ncrben.  SBir  jtoeifeln  obec  nit,  cf)e  bie  von  Vxtfifie 
purg^Roif.  roaj.  erjurneten,  fie  geben  e^e  oHen  i^cen 
S5fftetlten  Urlaub,  unb  fleaelen  aBe  Stdflmig  juriiif. 
Soirert.  aSaj.  ^at  itjre  Suriec  ^ic.  SBenn  obet  S^tt 
3Xoi  eigcnflid)  ^er  fommen  mirb,  finnen  »tr  ni4)t  »if. 
fen.  g»an  wr(iel)t  fid)  obec  3I)ccr  3Roi.  bicfec  £Qo> 
d)en  ni(})t  gen)i|lid),  unb  »ir  mccfen,  bo^  beclSffuc» 
furfl  unb  feincr  ®n.  .^ofgefinb  tJtrbcieflici)  fe^n,  ba$ 
Hc  fo  lang  becgebenlic^  ^ie  liegcn,  unb  mfinfifn,  fie 
»dccn  Idngec  ju  9liicmbecg  blicben.  —  — 


3(ugSpurg  jwct  @tunb  nod)  !Rittag6  ^inftog  17.  SSon 

1530. 

^vtH  unb 
Siolfamrc. 


EPISTOLARLM 

1 7.  Mai. 

lidem  ad  eundenu 

f  £z  AclU  Norinbcr^.  p.  $• 

Hxxn  SSurgemeiflcr  unb  Stat}^  )u  9likrm< 

berg. 

lo^  SSerfertigung  biefed  @(^reiben8  ^at  unS  beS  S^ur^ 
irfien  (Sanjler  geforbert  unb  angegetgt :  er  })(kh  mm, 
Ireff  en,  ndc^tig  2(nbringen  \)tvX  an  ben  S^urffirfien 
etragen.  jDeB  Gbu^^^^fi^R  ®nab  ^ob  nit  gem  mel 
titfK  bei  fol4>em  |)anbel ,  benn  berS£eufe(,  bief  n)a$ 
»  feine  SQorte,  n>&re  nac^rdtbig.  @.  S^f.  ®.  \)iu 
%  e6  aber  bei  feiner/  be8  SanjlerS,  n&c^tigen  2(nt« 
mt  laffen  bleibeu/  ndmli^)  fo  ber  SRat()f4)Iag  vom 
stl^er  n>ieber  tdme/  bai  unfl  ber  foHt  mitgetf^eilt 
lerben.  ^epglei4)en  ^aben  mir  unS  ^inmieber/  auf 
in,  6eS  ^dnjIerS/  SBegef^ren  au5  SBefef^I  beS  6^urfltr« 
en,  etbotf^en/  i^m  6.  SS.  f^rebiger  9latbfc^tag  au^) 
qufielleh  j  n>ie  mir  am^  t^un  woQen  /  unb  ^aben  bem 
im^  bobei  bef  me^r  gefagt,  baf  oietleic^t  6.  SS. 
ItSgele^rte  tn  biefem  «^anbel  au4>  etmaS  ftellen 
ftrn.  6o  unS  ba8  julomme/  foHte  il^^nen  Mii)  un^ 
rr^often  bleiben.  Unb  biefen  le^tern  Xn|)ang  oon  ben 
td|)tSgeIei)rten  f^aben  n)ir  barum  gemelbet,  baf  ic^, 
\xt^,  t>on  S)oct.  epflein  felbfl  mflanben/  baf  er 

!ma8  in  biefen  @a4)en  ^eHen  woHe  *). 

€5ac^en  unb  |>effen/  bepglei^en  bie  t)on  3(ug8< 
mrg  lajfen  i^re  ^rebiger  tdgti^)  ^ier  in  ben  itir4)en 
iit  aDerffrcubigfeit  unb  unoerfl6rt  prebigen  *♦).  ©aju 
mmt  fe^r  oiel  SSot(8;  unb  fonberlic^  prebiget  9)teifter 
Xf  4) e  I ,  ben  ^iret  ber  Sanbgraf  gern.    Dat  ut  s. 


LIB.   V.    1530. 


44 


mm*     ^i 


So.  692. 


(fere  IQ.Mali.) 


ludicium  de  concionibus. 

Edilam  in  Coelestini  liist.  Comit.  I.  p.  32.  •  Pezelio  in  Me- 
lanlh.  Consil;  Jatin.  P.  I.  p.  lOt.  el  Mnellero  in  hist.  Aug. 
Conf.  p.  481.  —  a  Walduo  (in  opp.  Lutheri  XVI.  p.796.) 


«)  Verba:  „2)(f glcic^di  (ob^f n  »ir  ttni  —  —  flftUn 

WOltc"  edidit  rikenscher  i.  i.  p,  52. 
*^  y,RogBQlibut  Augustanit  publice  in  templo  Dominicano- 
rum  teu  Praedicatorii  ordinit  conciones  a  suis  haberi  cura- 
vit  ^lohannes  Dux  Elector),  et  primam  Jgrieola  pronun- 
ciaviU  Dein  Dominica  lubilate  s.  8.  Maii  ad  D.  Calbari- 
nam  in  monasteno  Tirginum  ab  alio^  iussu  Elecloris^  idem 
faelum.  Pfailippi,  Hassiae  Landgravii  -^  auctoritate  po- 
slero  die  Erhardus  Schnepfius  y  quem  adduierat,  in  templo 
athedrali  concionalus  est:  sequente  Dom.  Cantate  (d.  15. 
Maii)  Landcravius  Midiaelem  Kelnerum  (Cellarium)i  Au- 
gufUnam  Ecclesiastem ,  in  codero  lemplo  concionari  iustit, 


germanice  ei  Coeiestino.  •—  Scribant  theologi  satm  aen- 
tentiam,  quid  faciendum  sil,  si  Caesar  post  suum  adven* 
tum  conciones  publicas  omitli  voluerit.  Vid.  Seeken* 
dorfii  hi»t.  Luther.  iih.  II.  p.  153.  eaUd<  *&tfloric  to 
XugM.  aonfcff.  L  p.  16S. 

Deliberatio  Phil.  Mth  el  aliorum  Theologo- 

rum  Protestantium  ad  Caesareae  Maiestatis  po- 

stulatum  dc  intermittendis  Augustae  concio^ 

nibusm 

Si  Caesarea  Maiestas  postulaverity  ut  Dominns 
noster  Clementissinius  Augustae  suspendat  conr- 
ciones,  arbitramur,  Celsitudinem  ipsius  subiectis- 
sime,  ne  Caesarea  Maiestas  eiusmodi  aliquid  po- 
stulct  et  urgeat)  deprecari  et  intercedere  debereb 

Primura :  Quia  haec  doctrina  est  antea  au-^ 
ditay  etiam  in  comitiisy  et  nunquam  esl  audi- 
tumy  quod  aliquid  fo^lsum  aut  seditiosum  sit 
praedicatum. 

Sccundo:  Quitt  nihil  praedicatur  contro^ 
versum ,  sed  docetur  utilis  doctrina  de  Christo^ 
el  ad  emendandam  t^itam  maxime  necessaria* 

Tertio :  Quia  haec  doctrina  non  esl  in  co- 
miliis  damnata ,  sed  ad  concilium  reiecta :  ne- 
que  aliquis  articulus  praedicatury  qui  sii  con-- 
demnatusj  quia  in  illis  locisj  ubi  haec  doctrina 
praedicatur^  non  irrepsit  mala  doctrina.  Si 
in  aliis  locis  similes  fuissent  Concionatores  ^  qui 
potuissent  praemumre  conscientias  y  haud  dubit 
etiam  non  per\^asissel  eo  contagium. 

Quarto :  In  hae  urbe  sunt  sparsi  arlicuU 
condemnaiiy  quibus  resistuni  nosiriy  ei  spes  est 
profuturam  hane  docirinam  ad  multorum  emen- 
dationem. 

S  E  C  U  N  D  O. 

Si  Caesar  edicto  prohiberet,  ne  publice  6e- 
rent  sermones  ad  populum :  et  tamen  ')  privatim 
id  fieri  perraitteret.  Hic  non  putamus  resisten- 
dum,  cum  locus  sit  tantum  mutatus,  nt  et  antea 
Spirae  factum  esse  comperimus.  Ad  hoc  Domi- 
nus  noster  Clementissimus  in  hac  urbe  Imperium 
non  habet,  igitur  mutationem  loci  acquo  animo 
ut  ferat,  necessc  est. 


ted  postea  inTidiam  Teritus  conciooes  coram  se  liabendas 
ad  aedem  S.  Ulrici  transtulit.  lu  festo  Priitecostes  Urba- 
nus  Regiusy  praesente  ElectorCy  ad  S.  Catharinam,  Schne- 
"pfius  coram  Land|^ravio  et  Georgio  Drandenb.  ad  I).  Ulri- 
cum  sermones  habuerunt."  Uaec  Seckcndorf.  iu  hist.  Liith. 
U.  p.  153. 

1)  Codex  mendose:  ut  iantum* 


55 


EPISTOLARUM    LtB.  V.    1580. 


T  E  R  T  1  O. 
Si  Caesar  prohiberet  etiam  in  hospitio,  man- 
dato  Imperatoris  obtemperandam  arbitramur,  nec 
contra  aliqnid  hostiliter  andendum ,  et  tentandum 
esse^  qnemadmodum,  qui  in  vincula  coniicitur, 
repugnare  non  potest.  Igitur  disputationcs  omnes 
de  relinquendo  loco,  et  re  infecta  discedendo 
omittantur.  Quia  hac  ratione  videri  possimus  dif- 
fidere  causae ,  ac  fidei  et  religionis  nostrae  ratio- 
nem  reddere  non  velie,  vel  certe  non  posse,  prae- 
sertim  cum  Imperatoria  Maiestas  utriusque  partis 
sententias  clementissime  sit  auditura,  et  l.Petr.2. 
striptum  sit:  ui  simus  paraii  reddere  raiionem 
arnni  poscenii. 


No.  693. 


20.  Mail. 


Le^ati  Norinbergenses  ad  Senatum. 

J^  £x  Actis  Norinberg*  p*  6. 

.j|)etrtt  SSutgermeillern  unb  Stat^  ju 

Kurmberg, 

^ (Jft  jle^en  atte  @a4)en  ^i  fajl  noc^  xoxt  (S.  ®. 

aud  tt4d>1lem  unfertt  ©c^reiben  ^bett  oerttommett.  SDewtt 
ba$  am  tt^jlett  SRittoo^)  ber  «arbittal  Wtt  fWeitt^ 
nnb  bett  iEag  barvor  ber  erjbif^joff  t)Ott  SoUett  bie  an^ 
fommett,  ber  beber^-®-/  w^b  fonberlicl)  bemSarbi^ 
ttol,  aUe  gurjlett  prd(^tli4>  mit  \)iel  ?)ferbett  etttgegett 
aeritten,  unb  St)r  (5^-  ®-  ^^^  *"  >>«  ^erbrig  beteitet 
I^Ubett.  3tlfo,  baf  nun  \)ier  fi^urfurflett  bie  feptt  uub 
fe^let  aUeitt  tto<^  att  Srier  unb  ?)fala.  68  ^at  ouc^ 
SErier  ttoc^  gar  tein  ^txhix^  ^e  be(leflett  lajfett,  baoott 
aUerUiSRebegefdje^ett,  uttb  fonbertidjSBeiganb  dob 
Sf)un^eim8  Ijolb,  ber  nod)  aum  Xpberg  aefangen 
lieae ;  n>etd)e8  \\i)  aber  nM^t  aUe8  f4)reibett  tdpt.  (So 
fmb  bie  9legimettt8rdt^e  \>m  ©peper  ben  me^rcrn  Z\)t\\ 
\)ie,  uttb  foU  ber  Sarbinat  oon  2Atic^  tdgticl)  auc^  fom* 
men,  unb,  n>iemattfaat;  mit  oiet  ?)ferbett  uub  gttua 

prdc^tticb  fieru^t  fepn. 

®o  ^aben  xovc  aUerlei  JRebe  ge^^rt,  n>ie  pc^  «aif. 
gjtai.  fpanif^er  Surier,  ber  biefe  Sag  ^ie^er  fommett, 
faft  un9efci)i(ft  gel^alten,  ben  juttgett  gurflett  ju  SJleu. 
hurg  cttid)e  it)re  SBBappeu  abfleriffctt/  auc^)  fonft  ben 
2euten  ^erbrig  mit  QJemalt  abjun6t^igett  unterflanbett 
baben  foUe,  atfo,  baf  nit  aUein  ber  gemein  SRattn, 
fonbertt  cin  Kat^  felb8  SBcrbriep  barob  empfangen. 
SDantt  er  aud)  barju  oeraci)tti4)  mit  i^reu  bajtt  georbttC:: 
tctt  gtat^Sfccunben  ge^anbelt.  ®tei^wo^t  foU  i^o  ein 
teutfc^erSurier,  ber  befc^eibcttlicl)er  ^anbet,  aucl)00tt 
«aif.SRai.  weactt  ^erfommctt  fepn;  n)ijfen  aber  npc^ 


ttic^  ottf  n>el^ett  Sag  S^r  A.  SR.  Mtt  flttSpnitf  M> 
rudFctt  Yoetbe.  Uttb  boc|)  b^rett  n>ir/  S^re  9taf.  foHe 
be8  SSiUett8  fe^tt/  i^rmSBeg  b^^  flCtt-^VugSimrg  auf 
9Xoni4)ett  ju  juttc^mctt/  n>ien>o^t  e8  ber  ®c^n)eip{ranf^ 
^eit  ^alb  nit  aU^bing  rein  bafelb^  feptt  foOe.  Uttb  i^ 
rno^I  bie  ®age,  3f)re  aXaj.  foUe  auf  ben  @otttttog  jr 
aituttic^ctt  einfommctt,  bo^  ttlt  gemifi.  S)ie  oom  9ttf 
gimcttt  babcn  auc^  ^ie  etti^K  t>erorbent ,  bie  ge^  f^ 
ju  bcn  Surflcn ,  unb  entfc^ttlbigctt  Aaif.  ^q\.  i^reft  fo 
langfamen  3Cnfommen8.  JDb  |te  aber  bef  Sefe^  ^ 
bctt;  ober  fcnft  fo  ^dflic^  fc^n,  finttctt  mir  nic^t  miffen. 

en>.  SS.  9>rebtger  9^atf)f4)Iag,  ben  n>tr  not  xoh 
nig  ^lagctt  be8  (S^urfurftcn  Sanjler,  an^att  fetner 
S^urf.  ®.  jugcftcUt;  ^at  9)^ilipu6  IRelanc^tOtt 
dbcrfcf)en/  unb  borju  gefagt/  baf  ber  beuS^ren  ttit 
mibermdrtig ,  fonbcrnfaflbicfelbaitcittuttg/  aUeittba^ 
il)r  9tatfc^ag  Mi)  gtimpftgcr  fcp  n)eber  6. 2B.  f)rebiger  '^). 

r—  SBii;  merben  beric^tet,  bap  ^  bk 

@|>attier  ju  S)n8pru(I  un^dtig  genug  ge^alten ,  uttb  baf 
man  i|)rer  etli^  aUba  um  t^rer  Uttju4)t  ge^ttgen  ^. 

9lic^t8  fottber8tft^ie/  bctttt  ieberman  Ila^t 

bie  S^euruttg.  SSie  man8  rec^net ,  fo  gilt  1  SRunnbe^ 
ger  @umer  ^orn8  me^r  bentt  6  fl.  ^ie,  uub  ein  9Uic» 
berger  (3umer  .|>aber8  nic^t  oiel  unter  6  fL  -«-  —  — 
D«nt.  Srcitag  ^O.sRap  ju  Srit^e  um  4  U^r,  ba  nuitt  bte 
%\)ox  aufgefperrt,  ba8  ift  ju  IRurmberg  um  ben  (Sars 
au8.  1530. 

Jtref  unb  SSoIfamer. 

{Pageila  inclusa.) 

SSangrajctt  SS  a  g  tt  e  r  8  ®4)^etbett  ^ben  loir  gutec 
Slteinuttg  gc6ffent,  gebcn  aber  bem,  baf  btr  9teic^tag 
nic^t  ^ie  merben  foUt,  feinett  ®(aubett/  bctttt  bie  3ek 
tung  fo  man  ^ic  ^at  gcben  ein  anber8.  ®eitndc^ji8 
unfer8  ®cl)rciben8  ifk  fcin  ^urfl  ober  SSot^fc^oft  me^r 
einfommen,  n)iffcn  auc^  @.  23.  ie^o  mcitcr^  ttic|)t  ju 
f4)reiben. 


No.  694. 


21.  Maii. 


I 


lidem  ad  eundem. 

f  Ex  Actis  Norinbergens.  p.  8. 

^crrn  S3urgermeif}ertt  uub  Stat^  }» 

Slurmberg. 

©0  ifl  ber  85finbif4)ett  ^aiqitleut 

auc^  feiner  f)ie;  auc^  f cinc  ^unbifc^c  ®tabt,  benn  aHein 

*)  Verba:  CEn).  Sl^.  ^xtli^tt  SRath^^iaq  2C.  edita  rant 
in  StrobcL  uiiscell.  II.  i>.  &  (juomodo  autem  Slrobelius 
ei  hif  Terbis  colligcre  poiueril,  Melanihonera  Aagaat.  eon- 
fessionem  ex  hoc  tcripto  Norinberg.  fecissc  (^^OOi  bcms 

f((b(n  bic  (Sonfcffion  ocrfcrttgt  I)abe"),  non  intclligo. 


»67 


BPISTOLARUM    LIB.   V,    1580. 


68 


.dii Ocfanbtct  t)on  Stetttlfnget^,  ber  fkl^  be{ unft  an^ 
fleseigt  itnb  erfennen  geben  fyit,  bap  ftc^  fetne  ^etirn 
.mdjimM,  n>ie  )ut)or,  jum  6i)urfur|ien  oon  @a(i)fen 

lunb  C  SEB«  beS  @$(aubenft  i)a(ben  n>oUen  I)atten. 

-Dat.  @amb{}ag«  21.  aSa^  um  4  @tunb  auf  ben  ZaQ 
il580. 

JCrep  unb 
SSolfamer. 


No.  695. 


2 1 .  Mail. 


/oacA.   Camerario. 


Epiit.  ad  Camerar.  p.  1S7. 

loachlmo  Camerario  Noribergae^ 

:&  D«  Scripsi  tihi  miper  zhe  Guidam  dedisse  raan- 
•dalum  inquireiidi  Chirurgi, ,  £x  isto  ciiam  intel- 
J^  eum.Noribergam  profcctum  csse.  llanc  rem 
▼elim  exploret  meus  miuistcr.  '  Caesar  hic  ex- 
spedatur  adhuc,  ac  mihi  quidem  non  videtur  ante 
•Peatecosten  affuturus.  De  voluntate  eius  nihil 
^ffirmare  possiimuS',  uuUam  adhuc  significationem 
.ostendit  iracuudiac.  Sed  tamen  oudio  diversas 
esse  sententias  consilii  Caesariani,  alii  censent 
Caesarem  deiie^ e;  edicto  proposito*  sine  ulia  co- 
gnitione  damnare  causam  nostram,  alii  contra, 
cognosccndam  esse^  et  corrigcnda  vitia  ecclesia- 
.rum,  In  hac  sententia  dicitur  esse  Mercurinus 
6  ,&(fXiyQafifiaTavg ,  Vir  summuset  modcratissi- 
jxxoSf  qiiera  aiuut  diccrc ,  se  bac  spe  sccutum  esse 
4n;adversa  valetudine  Caesarem,  quod  arbitrar,e- 
.tqrfore,  ut  liaec  mala  rite;sax^arcntur« .  Violcnta 
.consilia  se  noUc  attingere,.  quia  rcs  ostenderit 
.Wormaciae,  nihil  profecisse  illam  damnationem 
iniquam.  Nihil  adhuc  audivi  hic  memoratu  di- 
gnius,  delectit  enim  mq  tanti  viri  vox  atque  sen- 
.tentia.     Ciiristus  gubcrnet  nos. 

'Ego  Apoiogiam  paravi  scriptam  summa  ve- 
recundia,  neque  his  dc  rebus  dici  mitius  possc  ar- 
bitror.  Intelljgo  hoc  rovg  ctQXU^feag  moliri,  ut 
omniuo  niliil  agatur  de  negotiis  Ecclcsiasticb. 
Sperant  opinor  moram  ct  terapus  ipsis  profore, 
.Qt  res  in  veterem  statum  rcstituatur.  Scd  quidam 
et  inprimis  Felinus  *)  noster  vereor  ut  scmper 
possint  retineri  in  officio.  Vale  feliciter.  Pridie 
vocem  lucund.  Saluta  Eobanum  et  Micam.    Dc 


Eobani  negotio  scripsi  Hieronymo  Baumgarl^ 
nero.  Eritmihi  curae,  modo  ut  sciam,  quid  cx- 
pcdiat  fieri. 

^ikinnogi 


«)  Bueerus.    C.  W. 

jJiELASTil.     OfEK.      VoL.    II. 


No.  696. 


2 1 .  Maii. 


Hier.  Baumgartnero. 


Epist.  lil).  VI.  p.  79.    Nunc  ez  autograpko  Mel.  in  cod.  Mo- 
nac  I.  p.  53. 

Viro   opiimo,    I).   Hieronymo  JBomgart- 
neroj   Senatori  urbis  Noribergensis^  suo 

amico^ 

S.  D.  Caesar  adhnc  cxspectatur,  de  voluntate 
eius  affirmarc  nihil  possumus.  Uoc  accipio,  duas 
csse  sententias  senatus  Caesariani;  alii  censcnt 
Caesarem  non  debere  rem  cognoscere,  sed  edictum 
proponere,  in  quo  simpliciter  damnet  omnia,  quac 
sunt  in  ecclesiis  novata.  Alii  sentiunt,  Caesa- 
rem  debere  cognoscere  has  controversias,  et  cor- 
rigere  in  veteribus  ritibus,  si  quid  est  vitii.  In 
hac  sententia  dicitur  esse  Vir  summus  6  aQxiyQa/i- 
fiarevg  Mercurinus  j  qucm  aiunt  dicere,  sc  +  in" 
adversa  valetudine  hac  spe  secutum  esse  Caes;i- 
rem,  ut  rcbus  rite  consuleretur,  si  id  nolit  Caes«lr 
facere,  poenitere  se  huius  officii,  ac  noUe  attin- 
gere  violcnta  illa  -consilia,  quia  res  ostendat, 
quam  nihil  profeccrit  sirailc  consiliura  Worma- 
ciae. 

De  £o^a/ii-negotio,  si  potest  exspectarc  exi- 
tum  xat  xaraarQo^ijy  convcntus,  faciiior,  ut  spero, 
res  erit;  sed.si  vos  putatis,  nunc  statim  agendam 
rem  csse,  sequar  vestrum  consilium.  Scribcs  igi- 
tur.     Vale  feliciter.   pridie  Vocem  iucunditatis. 

Philippus. 


No.  697. 


21.  Mail. 


Vrbanus  Bhegius  ad  Lutherum. 

Ex  Tetusto  apographo  edita   in    den  Unschuld.  Nachfidit. 
,         1745.  p.  929. 

I 

TJrbanus  Rhegius  ad  Martinum  Lu- 

therum. 

Grratiam  et  pacem  in  domino.     lam  urgcbat  ta- 
I  bellarius,    et  litcrae  aliorum  in  fasciculum  colle- 

5 


B9 


EPISTOLAKUM    LIB.  V.     l$5(K 


6D 


ctoe  erant,  et  iogo  calamum  repente  aTripw,  ne 
essein  asymboluSk  Qnotldie ,  cum  per  negotia  li- 
cet,  colloqnia  misceo  cum  amore  et  pectore  tuo, 
PhilippOj  lona^  Ishbio^  Spalatino.  Nec  iam 
habeo  uUam  aliam  recreationem  studiorum  meo- 
rum,  quam  eruditissimas  illas  cum  tantis  viris 
confabulationes,  quibus  si  tu  quoque  praesens  es- 
ses  y  nihii  iam  ad  plenius  gaudium  possit  deside- 
rari.     Faxit  Christus,  ut  te  propediem  videam. 

Hessorum  Princeps  nuper  me  ad  prandium 
vocavit,  adolescens  vehementi  ingenio  et  scriptu- 
rae  sanctae  supra  huius  fortunae  rationcm  studio- 
sus,  quocum  de  universa  Evangelii  causa  diu 
multumque  disceptavi,  duas  vero  horas  de  £u- 
charistia.  Adducebat  princeps  ille  innumera  Sa- 
cramentariorum  argumenta,  quorum  dilutionem 
a  me  audire  voluit,  et  gratia  Dei  praestante  sic  ea 
(de)  re  disserui,  nt  mihi  eius  mentem  intelligere 
haud  fuerit  difficile.  Nam  sentit  cum  Z^inglioy 
ut  ipse  mihi  est  fassus ,  votis  tamen  ardentissimis 
exoptat  doctorum  suorum  concordiam ,  quantum 
sinitpietas,  ad  quamtem  promisi  operam  meam 
omnenu  Caritatis  fidem  dixi  illibatam  omnino 
conservari  oportere,  etenim  caritatem  esse  expo- 
sitam  omnibuSb 

Reliquum  longum  esset  recensere.  Gaudeo 
certe,  prindpem  illum  multo  minus  ad  discor- 
diam  e&^  pronum ,  quam  apte  eius  adventum  ni*- 
mor  sparserat.  In  summa,  spem  concepi  de 
Hesso,  sana  eum  consilia  Philippi  et  aliorum 
haudquaquam  adspernaturum*  Salutant  te  omnes 
.nostri.    £x  Augusta  21.  Maii  A.  1530, 

Urbanus  Rhegius. 

Ora,  mi  praeceptor,  Dominum  pro  me  :et  fra- 

tribus ,  quod  pro  te  facimus  sedulo. 


No.  698. 


22.  Maii. 


M.  Luthero. 


Epiftt.  lib.  I.  ep.  t.  (edit.  Lond.  L.  ep.  2.) 

•  .     ■  ■  -       .   • 

D.  Marlino  Luthtro 

S.  D.  lam  condnxeramus  nuntium  qui  Ad  te ,  et 
deinde  f^uitebergam  proficisc^iT^tttr ;  yespv^rat 
enim  lonas  de  filii  morte  cx  literis  Violae  scribae. 
Sed  inter  scribendum  sunt  nobis  redditae  tune  li- 
terae  posteriores  per  tabellarium  D.  Apelli*  lonas 
sic  satis  est  aequo  animo,    postquam  intellexit 


uxorem  vecte  Valere  *)•  Kam  de  iUo  tantMH  ecat 
sollicitus ,  nec  ego  nihil  angebar.  En  angebat  m^ 
spicionem  et  curam ,  quod  non  miseras  Pmerami 
literas ,  quantum  tamen  iUe  fecerat  mentionem  ili 
literis  nd  te  scriptis.  Caesar  nondum  adest,  «c 
mihi  vix  ante  Pentecosten  videtur  affuturus.  Noo 
admisit  Sui^aros^  ovre  roy  PeoiQyioy  **)  ad  de* 
liberationem  de  religionis  causa,  vult  enim  se  ser» 
vare  integrum.  Feruntur  duae  sententiae  consilii 
Caesariani.  Altera  ne  cognoscat  causam^  ted 
proposito  edicto  damnet:  altera  ut  cognoacat  of* 
dine,  ac  emendet  vitia  ecclesiae.  In  posteriore 
sententia  dicitur  esse  Mercurtnus  6  iffx^yQOLfJtfM' 
revg,  vir  summus  et  moderatissimus»  'quem  aiunt 
dicere,  se  in  adversa  valetudine  hac  spe  seciltum 
Caesarem  esse,  quodarbitrareturfore,  utresEe- 
clesiasticae  rite  constituerentur ,  nollc  se  violentis 
consiliis  interesse.  Nihil  hic  audivimuff,  qnod 
magts  videretur  nobis  dignum  memoratn,  ^  certe 
delcctor  hac  voce  et  sententia  sapientissimi  vitt* 
Christus  respiciat  ac  servet  nos,  et  gtibeitaA 
omnium  consilia  ad  pacem  et  utilitatem  publicMi. 
Addidit  Mercurinus  hoc  quoque:  JVormaciM 
aplparuisse,  quam  nihil  proficiant  violenta  tMisSf- 
lia.  Fuit  enim  Pf^ormaciae  in  comitatu  «t-  c6il^ 
silio  Caesaris. 

Detua  valetudine  valde  soUiciti  sumns  oihties, 
ac  Princeps  quoque.  Rogamus  igitnr  Deum,  ilt 
te  propter  Evangelium  servct;  A  te  qnoqne  pe^ 
timus ,  ut  cures  valetudincra.  Doctor  Caspar  m£- 
sit  tibi  per  Principis  nuntium  quaedam  remedn 
ad  confirmandas  ccrebri  vires  el  cordi&i  Bfiti- 
fifte  enim  amat  te.  Tn  Apologia  qnotidie  nhillh 
mutamus :  -  locum  de  Votis ,  quia  erat  exiiior  'vaih 
sto,  exeitai,  suppositn  alia  disputatione  eadem  dfe 
re  paulo  uberiore.  Nunc  de  potestate  clavinm 
etiam  dispntd.  Vellem  peipcurrisse»  articulbrffidei, 
in  qnibus  si  nihil  pbtaveris  e»sc  vitii,  reliqiia  nli- 
cunque  tractabimus.  SAbinde  enim  mutandl  eiWll, 
atqiie  ad  occdsiohei^  accoirtmodandi.  Nnnc  Ma^ 
cedb  a^t,  ut  oratibiii'  riostrorum  subscribstb; '  iife 
videtnr  posse  retrahi  ad  nostros:  sed  opiis  e4t'*a» 
literis.  Orb  igitur  tc  quam  maxime ,  ut  ad  ipsmfl 
scribas***),  et  horteris  cum,  ne  oncret  suam  «0»- 
^cientiam  alicnius  impii  dogmatis  defensioiie.  If dld 


.  i 


*)  Peperit  uxor  Tonae,  marito  absente;  filiolns  rccetu  Batrii 
iteram  mortuus  est«  Vid.  epp.  Lutheri  d.  24.  Apr. ,  d.  t9. 
Apr.  et  d.  15.  Maii. 

^)  Georgiiim ,  Ducem  Saxon. 

*^)  Uoc  iam  feccrat  Lulfaerus  d.  20.  Maii. 


01 


EPISTOLARUM    LIB.  V.    1580. 


te  ad  UmioTem  Principem  rescribere,  buUuid  enim 
ingia  odit,  quam  illum,  quem  autea  ma^s  quam 
OCqIos  sooa  amarc  visus  est  Verom  esi  ingeuium 
aoB  tantum  aetatis  vitio,  sed,  nt  mihi  viiletur, 
natnra  varium.  Sneppius  vir  est  optimus  et 
CQaslantissimus,  ad  quem  vellem  te  honoris  ipsius 
fansa,  si  quando  posses  commode,  lileras  dare* 
De  JFrisiis^  iussit  Princeps  D«  Pomtranum  istic 
SaXQnicme  linguae  peritum  hominem  idoneum 
qoaerere  et  mittere  ad  Frisios,  In  lianc  senten- 
liam  potes  respondere.  Mitto  tibi  picturam  ob- 
lesaae  Vitnnae.  Per  Apelli  nuntium  phira  scri- 
bemns,  interim  dabis  hnic  nuntio  nostro  literas 
id  taam  nzorem  honestissimam  feminam,  pote- 
Bl  e<iim  responsum  perferre.  Vnle  fclicissime, 
«I  ora  pro  nobis  Chrislum  Dominum  nostrum. 
Dovninica  J^octm  lucundiiaiis. 


^m 


No.  609. 


22.  Maii. 


Vito  TheodoTQ. 


KpuK  19».  IIT.  #•  S57.  (edit.  Londln.  III.  ep.  174.)    Contuli 
«itoaraplion  MeL  in  cod.  Monac.  L  p.  998. 

Viio  Thtodoro  apud  Luihtrutnj 

S»D«  0(ficinm  tnum,  mi  Viie^  fuit  mihi  gra- 
tisaiiottmi  Literae  etiam  iucundae  fiiissent,  si 
laaliorai  de  Doctoris  valetudiue  soripsisses.  Nunc 
tewo^  fmiVite",  ut  hortator  sis  Doclpri  ad  cu* 
midam  valetudinem  et  remittendos  labores.  liac 
in  xe  putes  te  universae  Ecclesiae  operam  nirvare, 
fuani  hoc  gubematore  -|*incolumi''  aliqnam  ha- 
bemiM 

Uxori  Doctoris  lectissimae  feminae  fac  ut 
icribas  per  hunc  nostrum  t^beilarium.  lussi  enim 
eam  exspcctare  vestras  literas.  Civis  est  Augu^ 
Hanus^  et  a  nobis  conductus,  ut  FViitbergam 
proficiscatnr.  Poterit  igitur  vobis  ')  inde  literas 
afferre.  Ilogo  te  ctiam  atque  etiam ,  ut  saepe  ad 
nos  scribas,  Caesar  nondum  adest«  Quae  sit  de 
voluntate  Caesariani ')  consilii  fama  ex  literis  ad 
Doctorem  ')  scriptis  intelliges.  Ridebis  una  cum 
Doctore  propositiones  factas  contra  JEccii  calu- 


1)  Pei.  nMs  I  mendote. 

S)  Pes.  Caesarei,  ez  mendo. 

S)  PcB.  Dn,  DoUorem» 


mnias  *)•     Sunt  ineptae.      Sed  sic  ars  deluditur 
arte.     Yale  -ffelicitcr,  die  Vocem  lucund/* 

4^ikmnog. 


No.  700. 


24.  Maii. 


Legati  Norinbergenses  ad  Senatum. 

t  £x  Actis  Norinberg.  p.  9» 

^errn  SSurgermeifiern  unb  Statt^e  ber 

@tabt  Sfluremberg. 

iDev  @d4){tfc^e  9lat^f4)Iag ')  ift  t>on  ^octor  £utter 
loiebertommen.  ^octor  PrucC  ber  alte  6anj(er  "^) 
^at  aber  wi)  binten  unb  ootnen  ^)  baran  ju  for^ 
men«  Unb  xoxi  ^aben  befteUt;  fo  er  barmit  fertig  toirb, 
ba^  man  eg  unS  n)iffen  (affen  foU  *).  SEBoUen  mir  nrie« 
berum  barum  ma^neu/  tmb  bann  @.  SS.  foIci^eS  gu* 
\6j\difi.  2>tefer  Slat^fc^g  mirb  teutfi^,  tateinifci) 
unb  fra«j6jtf(^  gefteUt  n)erben.  —    —    —    — 

Unb  baf  nrir  biep  unfer  @(^reiben  fo  (ange  toerjos 
gen ;  ift  bte  Urfoc^ ;  ba^  n>ir  un8  t&g(id[>  oerfe^en  gff 
babt;  &  SS.  ber  J^atf.  ^a\.  Vnfunft  ^otben  etmaS  ge* 
miffefi  gu  fc^reiben/  au^  ben  @icf)ftf(tKn  8tat()f(^(a9 
mit}uf(|)iden.    2fber  niemanb  metf  ^  menn  S^re  £aif. 

^aj.  etgentlici)  l^ie^er  tommen  merbe. S)tf 

®(i)n>eipfu(^t  foU  im  Sanb  }u  SBaprn/  fonber(i(^  ju 
aX6n(^en;  fe^r  tegieren,  unb  ift  bie  ®age,  ^^erjog  ^xU 
()e(m8  ®ema^(  (iege  au(i>  baran. 

Dat  2>ien8tag8  24.  SKai)  S  (Stunb  oor  SRittag 
1530. 

.ftref  unb 
$Bo(famer. 


No.  701. 


(hoc  fere  temp.) 


Forma  apologiae. 


•f  Bs  aulographo  Melanlh.  in  Actis  Talitil.  Vinar.  Reg.  E. 
fol.  87,  Bo.  2.    SuDl  vero  ibi  folia  aatographi  disiccUi  et 

£^1^010  forium  np.  45.,  allerum  no.  15%.  esl  pofitum.  -* 
[elanlhonem  haec  scripsisje  in  Comiliu  August.  non  ao- 


*)  Sunl:   ^Propoailiones  in  Ercium  de  tioo,   Venere  et  hal- 
neo.*'     Vid.  ep.  Erasmi  d.  18.  Aug.  h.  a. 

1)  i.  c.  confessio  Augustana. 

8)  ul  dislingualur  a  Chrisliano  Beyero,  VicecancelL  Sai. 

8}  i.  e.  in  prologo  et  epilogo  Augoslanae  confessionis . 

4)  Uorum  Terboruni  argnmenlum  dedil  Slrobel.  in  Miscell. 
II.  p.  25. 

5  ♦ 


EPISTOLARDM    LIB.  V.    1580. 


04 


Inm  ci  teriplune  gctwre  ihlelli^lur,  acd  etUm  indc  con- 
iicicndum  c>()  quod  in  Acli*  Coitiitiorum  babetur.  Uaiid 
diibie  *ulcin  icripstt  baec  Melanlbon  in  a«utn  loannii, 
principi*  Electorii,  rorlaiie  ut  m  apologiae  loco  uterelur 
ad  Priucipet  et  ordiocj  calinilico*  lUtim  ia  princi)iio  co- 


(Melanthonis  /orma  apologiae  emen- 
dationis  sacrorum^ 

SOtdnnigltd)  weip,  ba$  oie(  gco^n:  unb  [dj&bli^ei;  Wi^-- 
brdu^)  in  bec  £irci)cn,  djciftlidje  Ca^c  unb  anbce  gei^: 
(idje  Sai^en  belangenb,  lange  3eit  gercefen;  barubec 
Bicl  ^oijec  unb  Irepdjer  £eut  »or  biefec  3dt  [etjc  ges 
Elagct  ^aben ,  roie  ft(^  ■£.  S)t.  (£aif.  SKaj.)  gn&biglid) 
»irb  iciffen  ju  ecinniTn ,  baf  ju  SBorntS  auf  3t}r  ^aj. 
gefjdltcn  Sf  eidjStag  foId)cc  3}2i^bcdud}  Die(  ju  famen  ge^ 
tcagcn,  unb  3I)C  !Ka).  oon  ®tdnbcn  jugejleQt  finb. 
€o  Ijat  nad)mal§  ^apjl  2CbrianuS  buc^)  ein  ficgaten 
m  bcS  9£eid;S  ^tdnben  ju  9Iocibccg  SHtcIbung  ba  oon 
t^onlaffen,  unb  vectr6fi/  gebac^te  SRipbrduc^  fo  oiel 
m^glid)  ju  dnbecn  unb  jn  bcffecn. 

Unb  ifl  untcc  anbern  SSi^bcdu^en  ber  sorne^mfle 
gemefen/  bap  man  fafl  in  allen  @d)ulen ,  £I6tlecnunb 
JCird)en  tvenig  »on  {^auptfluceen  c^ciflli(^e&  ©laubenS 
ge)}cebigct  imb  ge(el}rt  tjat,  fonbecn  bem  iSolt  oitl 
fdpdblidjer  8o(jc  oorgetragen  »on  folt^en  ®otte8  Sienfi, 
baburd)  bie  @ett>tffen  Ijoi^  unb  feljr  befn^wect  tvocben, 
unb  mucben  menfd}Iid)e  iSa^ungen,  Srben,  ^eiligen 
Xiicnfl ,  3BalIfat)ctcn ,  Snbulgenttea ,  unb  anbcc  unnd: 
tt)ig(  unb  untui^tige  X)ing  mel)c  unb  f)eftig(c  getrteben 
ju  JBerberbung  bec  @eelen ,  benn  roaS  baS  @DangeIium 
(c()cet,  bie  (Seniiffen  ju  tr6flen. 

S)aju  njfcben  tdglicf)  ncue  SRi^bcduc^  umg  @enic^ 
wiDen,  neue  ^tifcungen,  neue  9)ti^bcdut^  bec  Sffeffc, 
neue  ^eiligcn,  unb  anbcce  erbai^t,  (bap  ^rifl(id)e  fRe^ 
Itgion  nid}t  oiel  anbcce  ©cflalt  ^atte,  benn  f)eibnifcl)e 
Sleligion)  *),  unb  ubcten  bie  SHbnt^  fol^)  «D^tonn^, 
ba^  ni(t)t  allein  gecingc  Scut,  fonbern  auc^  S3ifd)6i}c 
unb  anbece  ^cdlatm  Oaju  mu^ten  fHUcr  fc^meigen,  Xxii 
buccf)  bcr  gco^  UmDtU  ecfiiic^  mibec  bic  3»6nd)  in  wicl 
fieuien  ermadjfen.  S)cnn  mon  weif ,  nie  ficf)  bte  6a: 
c^m  twn  ben  ^nbulgentien  ecfUic^  jif  getcagen  f}aben, 
«>cld)e  Ucfacl)  gcben,  »on  atlerlei  ffiHi^bcdu^en  ju  ce» 
ben.  35enn  ba  man  fol^  undjcifHi^  Ding  Ic^cet: 
roenn  baS  ®t(b  infiJBctfen  fiel,  fo  fiil)re  bieSee^gen 
^immel,  unb  anbre  unf(t)i*li4)e  Stebe  oicl  *'),  nid)t 
allein  autuibec  gSttlid^cm  aSort,   fonbecn  au^  9)dp^= 


*}  UncM  inelni*  MetinlboD  imrgini   adicnpiil,    seJ   poilca 
iteruiii  ''-'--'■ 


indcleiiL 

in  TCrbo  uitl  incipit  allerum  folium  aulogripbi. 


(ii^cn  9tecf)ten ,  ^at  fii^  gebA^iret,  ba^  ^rni:  im&  bie 
fieut  von  fold)en  @a(l)en  untecrid)ten.  2)enn  obf4)Oii 
bavon  Ecin  (fjcifUic^  Untercic^t  mciter  gefct)e^en  to&cr; 
I)dtlen  fold)  6ffentlid)e  Sugcn  boc^  muffen  faOni ,  vnb 
rodre  d)cifl(icl)e  SRcIigion  fn  SBccad)tung  (ommen,  fo 
@ott  ni(^t  re^te  unb  befldnbige  fial)c  bagegtn  gebm 
l)dtte.  3(13  nu  fiutl)tc  biefeS  ungef^i^te  l^cebigcir 
unb  3(u$f(^ceiben  Doti  Snbulgcnticn ,  roie  ec  f^utbfg  g(« 
mcfen,  mit  ciner  (ucjcn  Iatinifd)en  ^rcbig  geflroft ^t, 
unb  boct)  $dpfllid)ec  @emalt  aQentf)aIb  mit  oQem  ^eif 
vcrfc(}onet,  ^oben  bte  SQJiberfai^er  fo  ^art  auf  i^nge» 
bcungen  mit  (atintfct}en  unb  teutfd)en  @d)mdf)f(t)Cift«i, 
baf  ec  feinec  SJZeinung  @cunb  unb  Urfad)  ^at  mfiffen 
onjeigen,  barin  er  uon  oielen  gro^en  unb  mi^tigen  @a» 
^en  foId)cn  S3eci^t  getf)an,  mie  man  bit  ®ni}iffm 
buccf)  @laubcn  an  S^ci^m  tc6flcn  foKe,  txi,^  oiel  gi« 
(al)ctcc  unb  ceblid)cc  fieut  feine  fialjc  fuc  d)ci^({(^e  vciSt- 
n6tl)ige  gcl)altcn,  unb  befunbcn,  bo^  mon  juooc  virt 
falfcf)cc  unb  uncccl}ter  fial}c  Don  bitfcm  @tucf ,  wie  man 
®nab  unb  liSccgebung  bcr  @unb  eclangen  foQ ,  gefirebi' 
get  unb  gef(t)ciebm  ^at,  fo  bod)  biefeS  ®tuct  in  iet 
6f)riflcn^cit  bie  fiicnefjmfle  pcebig  unb  fiaf}r  fe^n  foU 
Don  bcc  ®nobe  G()rifli. 

@o  ^ot  au4>  fiutf}er  tcftlid)  fcint  «nbere  9ti^ 
bcdud)  woUen  ancili^cen,  fonbern  aUein  btefeS  ^au))t* 
|}i'icE  gctrieben,  n}c[d)eg  fiicne()m(id)  notl)  ifl  ju  mifjen 
oUcn  Q^ciflm.  3(bec  bie  ^ibcrfa^ec  I)abcn  nic^t  ab* 
gtlaffen,  fonbec  fdr  unb  fricmibcrn  Sutl)er  mitSit^ 
cen,  iSannen  unb  untt)ultd)tn  ®d}riftcn  gcfocI)ten,  nnb 
»ielmct}c  9)Ii§brdu(f)ecregt,  unb  bucd)  i^rceigneUn» 
r^icEIict]ftit  tj}nen  fcIbS  cincn  foId}cn  ^CbfoU  gema(^, 
baf  ^cnbecungen  an  Qicl  SHctcn  gcfolgct,  barinnen  fu^ 
bod)  fiutf)ec  alfo  gcf)alten,  bo^  er  untiic^tigt  So^c 
unb  unnitljige  Sfenbcrung  ouf  baS  ()eftigefl  gcroe^ttet 
t)at.  >Dcnn  cS  ^oben  oud)  tior  fiut^ern  etltcfje  onbere 
nicl)t  aHein  bcr  ®eifllid)en  ficben,  fonbec  ipiel  Doginata 
angeftod)cn,  barau&  i?iel  groferUnlufl  gefo(get  m&re, 
fo  fiut^er  nic^t  gtTOe()rct  f}dtte. 


No.  702.  (hoo  fere  temp.> 

/)e  Gravaminibus  Pi\  Electoris. 

■^  Ei  aulographo  (Concepl)  Mclanlh.  in  Tabular.  Vinar.  R»« 
giilr.  E.  fDJ.  $7.  no  2.  —  Carei  inicriplione  el  «ub- 
icriptione  et  quaTii  atia  nota,  unite  cauia  el  cnnsilium 
buiui  scripti  coKnoicatur.  Iloc  laaliim  monendum  ha- 
bc(i,  lEj;i  iii  actii  Comitior.  Aug.,  el  ijsjem  paginii,  ijua 
iinlicium  de  jci  arliculi),  esje  ioicriiiluin ,  igilur  ante 
Bilcuntuin  Caeiarii  eise  compoiilum.  Videlur  eue  prima 
(ielincatio  apolo^iae  Elecloriiad  CacMrem  niitlcndae,  vcl 
ci,  ubiadvencril,  tradcndae. 


6d 


EPISTOLARUM    LIB.  V.     1550. 


66 


{Melanih.  dt  Gravaminibus  Ducis 

Sax.  Electoris.y 

Gravamen :  jDaf  mon  mcmcn  gndbiQften  J^errn  woHe, 
»iber  fein  ©emiffen  auflcgen;  bap  fetn  (S()f.  @.  bieSe^re 
beS  f^ettigen  @t)ange(tt  nid^t  preblgen  laffc  5 

Uem,  baf  @.  G^f.  0.  etlic^er  6ercmonien  SJli^ 
brau(!^^  »e((^er  jum  S^eil  n>iber  ©otteS  SBort  unb  xoU 
ber  ble  JBdter,  jum  Sfjeil  auc^  wiber  alte  geifllidj^e  9tedE)t 
ijl/  wieber  aufrid)te. 

©lefe  gravnmina  migen  cyaggcrirt  werbcn  /  mit 
Xnjeigung/  wie  ^art  ® ott  gcbotijcn ,  fcin  2Bort  ju  Ijd^ 
ren  nnb  ju  ffalttn  mit  fold^cn  (Spxvi6)tn:  hunc  audite, 

SRatt!^.  17.  Item:  Qui  non  audierit  ego  ultor  ex- 
istam,  Deut.  19.  Esai,  8.  ad  legem  etad  testimo- 
nimn,  iinb  3Cmo8  7.  ftc(>ct  gefd)ricben ,  tt>ic  ®ott  \)cr? 
malebeiet  bte,  fo  6)ottc8  SBort  m6)t  n^oOen  prcbigen 
laffcn/  unb  brduct  ifjncn/  ffe  fotlcn  verbcrbcn  an  2cib, 
6eel,  fSeib  unb  ^inb. 

SMemeil  nu  mcincm  gn.  ^crrn  foId[)8  ntd^t  anju^ 
nt^vm,  bitt  f.  6()f.  ®.,  man  woKe  ©.  G^f.  ®.  ju 
Serf)6r  fommcn  lajfcn. 

^te  mag  auc^^  angejeigt  merben,  mS  ff^  .Kaif. 
!Rai.  1)at  Dcrne^mcn  laffcn,  gegcn  m.  gn.  ^crrn. 

2Btr  ad()ten  au^  gut  fcpn  baS,  n)0  man  ad  Cae- 
sarem  appelliren  mic^tc,  unb  wurbc,  ba^  man  anjci^ 
gete^   bap  )>ormaIS  bie  .ftaifcr  l^&ttm  controverslas 

Giristianorum  Episcoporum   de   doctrina  gc^6rt, 

"unb  ba^  man  barauf  brunge,  baf  foIc^S  baS  rc4)tc  ^ai^ 
ferlici^e  TCmt  wdrc,  fcl[)affcn  unb  Ijclfcn^  bap  doctrina 
christiana  rcin  gcljalten  tt>urbc. 

GonfiantinuS  ^at  ben  Synodum  ju  9ticca  ge< 

Ex  historiis  potcst  requiri,  qui  Imperatores 
reliquas  Synodos  congregaverint.  Item  in  decre- 
tis  cahonicis  dlcunt  veteres  constitUtiones,  quod 
Imperatores  liabeant  ius  convocandi  synodos. 
Item  Carolus  Magnus  habuit  Synodum  de  causa 
Ariana*  Ex  sacris  Utcris :  itcm,  losaphat  consti- 
tait,  qui  docerent.  Itcm,  David  et  Salomon  con- 
slituerunl  summum  saccrdotera. 

Danebcn  an6)  mog  man  cicaggerircn ,  mcineS 
gti&b.  i^crrn  gcf)orfame  untcrt^dnigflc  Srjcigung  tn  ot^ 
Icn  S)ingen.  etc 

S93o  abcr  bic  Adpellatlo  folt  nic^t  an  ben  ^aifcr 
geflellt  fcQn,  fonbern  auf  ein  Soncilium,  m6c^tc  man 
bennoc^  ben  Saifer  bittcn ,  mit  eincr  6jfcntlki)cn  ®d)rift 
unb  mit  eegatton ,  bap  £aif.  9K.  moUte  ein  (Soncilium 
congregircn/  wte  Sfjr  3Rai.  geburt;  mie  broben  an^: 
geaeigt. 


^ahei  aber  mag  eine  Adpellatio  an  ein  6oncii 
lium  geftetlet  n>crben;  bdrinnen  man  aa6)  an}eigc  bte 
gravamina,  mic  brobcn  er)d()Iet. 

Item,  ba  }ciget  man  au/  n>arum  man  bcn  £ais 
fer  ntd)t  jum  S?ic^tcr  Icibe ,  barin  bcnn  an6)  bie  cou- 
stitutiones  canonicac  bcn  ^aifem  t)erbiet^en  ju  ric^< 
ten  unb  fprec^cn  in  geifltici)cn  ®aci)en. 

@o  fagt  an6)  @.  ^auIuS:  sedentes  iudicent, 
1  Cor.  14.,  n)c(d)eS  oon  eincr  ganjen  d)rift(ict)en  Ser$ 
fammlung,  n\6)t  wn  ciner  ^crfon  foUc  tjcrfianbcn  mer* 

bcn.      Item:   dic  Ecclcsiae.      Itcrn:    date  Cacsari, 
quae  Caesaris  sunt,  Deo  quae  Dei  sunt. 

2)a  mag  ber  ©cl^orfam  mcineS  gndb.  <f)crrn  in  aU 
len  n)elttic^en  ®ad)en  angcjcigt  xctxben ,  unb  in  bicfcm 
SaU;  wefl  ffci)  mein  gn.  |)crr  gcgcn  ^if.  ^a\.  erbe» 
t^m ,  mi  an6)  ^aif.  9Kaj[.  t)crtr6ftet. 

Item  in  Dcuteronomio  {lelpct  17  n\6)t,  baf 
n)cltlicf)e  ^erren  rid)ten  foKcn  t)on  bem  SSort  (^otted/ 
fonbcrn  bic  ^ricftcr ,  unb  an6)  bic  fclbigen  nid)t  nac^ 
cignem  SBa^n  }u  rid)tcn  f)aUn,  fonbcr  mie  ber  Sert 
(lar  fpric^t/  iuxta  legem  Dci. 

De  adhaercntia,  Item,  quod  adversarii  non 
possint  esse  iudices,  quia  sint  parliales  etc.  serve- 
tur  stylus  iuris. 


No.  703. 


26.  Blaii. 


Legati  Norihberg.  ad  Senatum. 

f  Ex  Aclis  Norinberg.  p.  14.  —  Brcvissime  neoue  com- 
mode  de  argumcnto  huins  epist  quaedini  dtcit  olrob.  in 
Miscell.  II.  p.  26. 

S^tixn  S3ttrgermei{ler  unb  ^at1i)t  ju  9turtn> 

berg. 

^m  S)ten8tag  ftnb  et(id)e  9legtmentSr&t^e  bet  etnem 
e]()rbQren  Sta^  aU^ie  ju  2CugSburg  erfd)ienen ,  unb  (^ 
ben)  \x6)  burd)  einen  SScfe^l;  fo  fte  t)on  £aif.  9)2  aj.  an^ 
gejetgt  p  t)on  3^rer  ^a\.  toegen  ettt)a8  \)o6)  befd;n>ert, 
baS  «KriegeDot!  /  fo  bie  t)on  3(ugSburg  ju  biefem  9lei(^S< 
tag  befieat;  auc^  ber  neuen  ®todE  unb^etten,  fo  fie 
an  etlid)en  £>rten  in  ber  ®tabt  aufgeri4)t/  unb  bef(i)Iiep* 
\\6)  xaxt  ernftlid)en  SSorten,  n)ie  baS  ^r.  ^ani  t)on 
9)(am|  t)or()etragen ;  bege^rt,  bapfte/  bie  oon  3(ugS< 
burg ,  fold)e  neu  aufgeric^te  ^etten  unb  @t6^  tt)ieber 
abt^uu/  unb  baS  £rtegSooIf  urlaitben  n)oUen.  2(ber 
bie  t)on  ^ugSburg  i)aben  ber  ^etten  unb  @t6dE  b^lben 
TCntmort  gebeu;  bap  fte  bie  &.  ^.  ober  jemanb  juwiber 
nit  aufgeri({)t;  fonbern  baft  ju  t()un  gemeiner  i^rcr  @tabt 
iRot^burft  na6)  t)or  10  Sa^ren  im  @inn  gebabt.    2)eP$ 


67 


EPISTOLARUM    LIB.  V.    t5S0. 


0» 


gUu^eii  fe^en  bit  Jtne^t  St.  9L  oxiii)  nit  3un>ibet|  fom 
hecn  S^rer  9t,  auc^  Ql^urfurfien  nnb  Surfien  unb  an« 
bern  ®tdnben  }u  ®utem  unb  S^ren  angenommen.  @te 
]^&tten  fi<^  aud^  ntt  verfe^en,  bap  &.  9)t.  eintg  SSe^: 
^n>erb  barob  tmp\a^n  foQte*  2Cuf  fo%  ^Cntmort 
nnb  nac^  oiel  ^nblungen  l^oben  eS  &.  fR.  SSerorbcnte 
bei  3Cufrid)tung  ber  ®t6d  unb  Sttttcn,  befg(ei4)en  aud^ 
bei  SefteQung  ber  &m6)t  (affen  bleiben ,  unb  adein  be^ 
ge^rt,  bap  bie  ^nec^^t  £aif.  9Xaj.  au(f)  f4)n)6ren  foUen. 
SaS  werben  bie  toon  3(ugSburg  unfer6  S^rfe^enS  nit 
abfc^lagen.  @&  ifl  gteic^n>o^l  2Cnfangd  bie  diebe  ge^ 
n>e{l  /  atS  foUt  &.  9R«  bie  (^c^uffel  ju  ben  ST^oren  auc^ 
bege^rt  \)obm ,  n>e(4)e8  aber  ntt  gefc^e^en  ift. 

SBSir  oermerlen,  bap  bie  meijle  }Xx\a^i  barum 
«aif.  SRaj.  bi6l)er  jum  SJeic^^Stag  ni4)t  wrrudt,  fepn 
foUe,  bap  nit  ^e(b  vor^anben/  vnbbaf  man  auf  baft 
granj6fif4)e  ®elb  roarte,  baS  iefto  ju  |>fingjlen  foU  ge^ 
faUem  3Ran  fagt;  ed  fet)  ju  3R6n4)en  auf  S^re  «aif. 
SRaj. ,  bap  bie  am  nergangenen  ^onntag  bafe(bft  ein* 
gejogen  fepn  foUt,  fe^r  f6ftti4>  8U8«i4)t/  ^^^'^  9^^ 
fommen,  baf  ^^tt  iotai.  no4)  in  5  ober  6  Slagen  xAdfi 
ba^tn  ge(angen  merbe^  bef  g(ei4)n>o^(  bie  Su^^ffen  ube( 
}ufrieben.  Hbev  mit  ^erjog  SSi(i)e(m8  ®ema()e(  Arant^ 
^eit  an  ber  @^n)eiffu4)t  ^6ren  n>ir  foU  eS  gar  ni(^t8 
(fet)n)  /  fonbern  fid)  ba6  grauenjimmer  aUeS  auf  *aif. 
SRaj.  Sufunft  freuen  uiib  guter  SDing  fepn. 

®efiern  bin  ici),  £rep,  bei  meinem  gn&bigflen 
^rn,  bem  6arbina(  oon  SRainj,  a(ter  Jtunbfi^aft 
na^);  geioefen ,  mx^  bei  feiner  6^.  ®.  angejeigt/  unb 
^ab  fein  6^f.  ®. ,  a(8  auS  6n>.  SS.  S3efe^(  gebet^en, 
baf  fein  6^f.  ®.  Sn>.  SSeig^eit  unb  gemeiner  ®tabt 
gndbiger  ^err,  n>ie  biS^er,  fepn,  unb  (S.  SEB.  ®a6)en, 
n>o  bie  ju  biefem  9tei4)8tag  t>orfaUen  to&rben ,  in  gn&^: 
bigem  S3efe^(  (;aben  rnoUt.  SSie  ftcb  bemt  9.  SS.  ju  (S. 
6^f.  ®.  bef ,  unb  aUeS  gndbigen  SBiUenS  untert^dnig^ 
Itd)  t>erfel)en,  baS  auci)  biS^  tn  ber  S^at  nie  onberS 
gefp&rt  ^dtten.  S>arattf  erbot^e  ft(|)  ®.  Sbf*  ®.  ganj 
gndbigtic^  nnb  mit  folc^n  SEBorten,  bap  G.  SS.  leinen 
Smeifet  i)aben  foUten,  nM>  6.  SS«  etmaS  bef(^n)er(i(l)S 
begegnen  foUte,  baf  0.  (51)f.  ®.  baft  S3e{te  barin  f6ri 
bern  unb  ^anbetn  n>onte ,  nit  n>eniger ,  benn  ob  eS  @. 
6^.  ®.  eigne  ®a(^  n>dre.  Unb  unter  anbern  n{e(  SHu 
ben  liep  fti  @.  <S^f.  ®.  gegen  mir  nerne^men:  fte 
n>onte  Aaif.  SKaj.  teineSioegS  rat^en ,  im  4x^nbe(  beS 
®(aubenS  ungndbig  ober  rau^  s^  ^nbe(n,  fonbern  baf 
eS  3f)re  SXaiefl.  orbent(i(^,  nnb  bnvd)  ein  6oncUtum 
gtt  nertragen  toornebme,  mte  au^  hii^n  auf  aUen 
8tei(^Stagen  bie  SReinung  gewefL  S)enn  n>o  £aif.  SR. 
bie^drfe  gebrau(^  unb  «ieber  auS  bem  9tA6)  j6ge, 
indre  gnt  jtt  gebcnten ,  bap  fi^  eine  nene  Unru^e  im 


9tt\^  ttlfAtn,  uttb  vkSUl^  an  ben  ®«(fiU^  aEm  sr< 
fien  attSge|)en  n>ttrbe.  ®ein  6^f.  ®.  faget  anc^,  eS 
mfirbe  i^r  bei  ttU^tn  t>erarget ,  baf  fte  ftd)  mit  il^tffm 
Dereinigt  f)dtte.  2Cber  (einer  6{)f.  ®«  aReinttng  wdne 
aUerbingS  jum  Srieben  geri(^tet^  unb  bap  fte  fdjHt^ 
nit  triegen  tdnnt  no(f)  moUte.  S)arum  fte  mit  {ebennott 
bege^ret  einig  unb  frieb(i(^  ju  fepn,  mit  oiet  mti)x  unb^ 
anbern  SSorten.  S3at()  mid)  jum  ^6(^{len/  i^  woJtt 
oft  ju  feinen  ®naben  tommcn. 

®e{!ert  a}littn>0(()  ijl  ber  9lietefe(,  beS6M 

t>.  Sac^fen  Samercr ,  bei  mir,  ^reJTen,  gemeft,  fuf) 

angejeigt:  i^n  ^abe  bcr  Q^urfurft  barum  ju  mir  gi» 

f(I)i(tt,  bap  ®.  6^f.  ®.  g{atth(i(^  beric^et  fep,  vnb  fei» 

nen  ®n.  {latt(i(^  gefc()rieben  ti>orben,  a(S  foUten  6,  JB. 

£aifer(id;er  SKaj.  gef(^rieben  unb  ft^)  attgcbot()en  (labc^. 

n>aS  3i)te  9)taj.  beS  ®(aubenS  @a^en  ^alben  mit  C 

SS.  f^uffen ,  unb  fonbertid^)  ob  S^vt  9Rai.  au(^  bie  ^}r^ 

biger  ^inn>egf(^idEen  ^iep,  bap  (S.  SS.  in  fo((|)em  ge» 

f)orfam  fepn  moUten.    S)agegen  n>dre  aber  @.  6|)f.  0«. 

oom  ^of  gef(f)rieben,  bap  itatf.  ^al  an  bie  ®efanbtm 

non  Vdm  bt^t^vt  ^dtte,  ben  ©peperf^^en  2Cbf(^ieb  beS 

®(aubenS  1)oJiben  anjune(;men ,  baS  aber  bie  ® efanbten 

oon  i^rer  ^errn  n>egen  dbgef(^Iagen.    Unb  aCS  Aatf. 

SRa).  bepmegen  meiter  ernfKic^  mit  i^nen  ^nbels  loffeiti 

fepen  fte  auf  i^rem  2Cbf^(ag  nod[)ma(S  btffavvtt,  mit 

bem  fernern  2Cnjeigen,   bap  fte  ben  2Cbf(^ieb  anjune^ 

men  t>on  i^ren  ^errn  gar  teinen  S3efe^(  ^iitttni  n>o  fU 

baS  au(^  t^dten ,   b&iften  fte  nit  mieber  ^tim  rfiten. 

Unb  ^at  barauf  Stietefei  gefonnen,   if)me  )>on  beS 

6f)urfirilen  megen  ju  erteitnen  ju  gebeh/  ob  boc^  an 

bem  angejeigten  @.  SB3.  S^reiben,  n>ie  fein  6^f.  ®,  be» 

vid)ttt,  etn>aSfe9  ober  ni4)t.    Vuf  fo(4)eS  ^  icf^  i^ 

gefagt,  mein  gndbigfter  «|)err,  ber  S^urfurfi,  foStcS 

gen>ip(td)en  unb  bafdr  ^a(ten,  bap  Sno.  SB«  Aatferlfa^ 

SRaj.  berg(eic^en  ®^ri^  ni4)t  ^tttfan,  baf  and^  t^ 

S3otfc()aft,  fo  am  jungflen  in  StaUa  bei  £aif.  SKoi.  ges 

mcfen,  beS  ®(aubenS  @a(|)en  ^aU^en  teinen  S3ef^^:ge» 

()abt.     ®o  fle^e  an^  (S.  SQ.  ®em&t^  unb  aVeittm^ 

auf  biefen  S^ag  nit,  in  beS  ®(aubenS  ®a(^  ^inter  fu^ 

ju  ge^en ,  fonberit  mir  ^aben  a3efe^(,  barin  unfer  3^0^ 

fe^en  auf  ®.  6(;f.  ®.  unb  ^artgraf  ®eorg  ju  ^ben, 

ttnb  g(auben  gar  nit,  baf  unS  6.  SB.  einen  anbem  fG6 

fe^(  t^un  n>erbe.  ,®o((f)e  3Cntn>ort  ()at  ber  9tiet(fel 

angenommen  fdrber  an  ben  6^urfurfien  ju  bringen. 

3(|)  ^ab  an^  alAbalb  ben  Slietefel  gebet^en,   bei  bm 

S^ucfurflen  um  3Cbfc^rift  beS  9(at][)f(^(agS  ju  ma^men. 

X>er  ^at  g(ei4)n>o^(  nit  genonpt,  ob  ber  dtat^fc^(ag  f^ 

tig  fe9  ober  ni(|)t,  nnb  bod)  gefagt,  bap  eS  baran^  nit 

91tange(  l)abtn  totvbt.  —    —    —    —    — 


EPISTOLARUM    LIB.  V.    1680. 


70 


Vm  Z^mfftog  ndc^fl  i(l  ttargsraf  ®eotg  mit 
II G  [200]  pfei^tn  nnb  fctnen  Srabonten ,  aViti  ih 
ff&n  geUetbeC ,  ^ie  eingetitcen ,  i)at  aixd)  einen  SS3agen 
voO  Ode^ter  unb  9)rebiget  mit  feinen  ©naben  brac^t, 
tnib  ba<  Sob  be^Iten,  baf  feine  ®nab  baf ,  n>ebet  bet 
ottbeni  %ut^  (einet/  getAfkt  fommen  fe^.  Unb  ge^ 
fkrt  feiii  tDtt  sn  ®.  &n.  in  bie  if^etbrig  gangen ,  un8 
wm  C  SB  megen  bei  ®einet  Sutft  ®.  angegeigt/  mit 
aRetbunS/  bap  wit  SSefe^t  ^dtten  /  unfet  Vuffe^n  auf 
ben  6^utfutfien  unb  ®.  ®n.  ju  ^aben  *) ,  unb  untet^ 
Hflm^idt  gebet^/  @.  ?.  ®.  woat  Sw.  SB.  nnb  ge^ 
meinet  ®tabt  gnibiget  ^tt  fepn  /  nnb  f etnen  SSetbtie^ 
ttogen ,  ob  n)it  fein  S^utf  ®.  auf  biefem  SRtid)itaQ  ju 
3ctten  imi  Staxi^  unb  9&tbetung  anfuc^en  mfirben. 
6oli^  itnfer  Vngeigen  unb  SBitt  ^at  ®.  $.  ®.  gan}  ju 
gntem  OcfaHen  aufgenommen  /  ft<^  auc^  aOet  ® naben 
gegen  <S.  iB.  ttnb  un8  etbot^eU/  unb  aQettei  gndbiget 
gtitet  Stebe  mit  unft  ge^t/  un8  auc^  jum  3Cbenbma^( 

1«  9aft  gelabett. Dat  2)onnetflag  26. 

Vt0)  3«  ItO^  15S0. 

JCtef  unb 
SBoKamet. 


No.  704. 


26.  Maii. 


ChiL 


HaiBlii  farrag.  p.  868.  -^     Apograpbon  in  cod.  BmiI.  89. 
p.  47^. 

Chiliano  Goldstein 

S.  Db  QaMquam  sic  satis  ocaipatus  eram  in  ap- 
paranda  aipologia,  vd  potins  i§oiLioXoy^(m ,  ta- 
men  dedi  hlis  ad  te  litcras  Erasmo  tuo ,  semcl  at- 
queiternm  hortanti  me  ad  scribcndum.  Hodie 
vefo  wA  ipsius  voluntatem  accessit  et  alius  horta- 
tor,  Conciodatoc  ttxae  patriae  salutem  mihi  tuis 
Teriiii  dixit,  quae  erat  grntissima :  et  rogavit,  ut, 
si  qtendo  coiAmode  possem,  significarem  tibi  quid 
hic  fiereL  Nos  hic  toto  fere  mense  desidemus, 
exspeclantes  tov  avtoxQdropa. ')  nondum  enim 
sdest.  Scisautem,  hoc  absente  nihil  earum  rc- 
ratti  geri,  qnarum  nos  omnes  ac  vos  quoque  ex- 
spectaflo  ningnopere  angit.  Nondum  enim  ')  certo 
scinms,  an  omnino  decre^^etit  cognoscere  contrp* 
Tetsiais  religionis.     Non  enim  dtibium  est,    quin 


^  I.  e.  parles  el  consilia  eonim  sequi. 
1)  Cod.  aduenium  roi;  avtoxoato^e, 
f)  cod.  eiiam^ 


Oi  StQX^B^^Xg  miris  machinis  oppugnenl  animum 
Caesaris,  ut  a  cognitione  absterreant.  Reliquum 
estigitur,  ut  vos  nobiscum  oretis  Christum  (qui 
certo  ascendit  in  coclos,  ut  daret  dona  hominibus) 
ut  laetam  huius  conventus  catastrophcn  nobis  con- 
cedat.  Unus  vir  est  in  aula  Imperatorls,  Cancel- 
larius  *)  D.  ^iS^m/rini/^,  vir  sapientissimus^  quem 
aiunt  constantcr  in  ea  manere  sententia ,  ut  sine 
violentia  res  cognoscatur*  Fcrtur  esse  Invictiss. 
Carolo  V.  Imperatori  plane,  quod  UlpianuS 
f  tuus"  erat  Alexandro  Severo.  Huic*)  apud  Im- 
peratorem  et  auctoritatem  et  gratiam  pepererunt 
eius')  suiiimae  ingenii  dotes,  pnidentia  et  scien- 
tia  civilium  rerum ,  maxime*)  cognitio  et  verae ') 
doctrinae  et  alianim  litcrarum  neutiqnam  vulga- 
ris.  Vale.  Datae  Augustae,  die  Ascensionis  filii 
Dei,  Anno  15S0. 


No.  705. 


28.  Maii. 


Legati  Norinberg.  ad  Senatum. 

f  Ez  Acli/Norinberg.  p.  18. 

^ettn  Sutgetmeiflet  unb  Stat^  ju  9lutms 

betg. 

^te  mit  (S.  SB.  am  nid)^  bet  oon 

JCugftbutg  befleOten  Anec^t  ^lben  gefc^tieben/  fKiben 
n>it  feit  mettet  etfa^ten,  baf  bie  Si^etnung  fepn  foDe, 
bie  befleaten  Anec^t  (toelc^et  je^o  800  minbet  5  ftnb) 
foHen  ntt  aOein  £atf.  SRaj.  \d)n>bttn ,  fonbetn  bie  t)on 
3Cug8butg  bie  gat  etlaubcn.  @o  foOen  bie  JtaifetUc^en 
83efe^abet  at^ann  ade  SSutget  }u  VugSputg,  aud) 
anbett,  bte  tf^nen  nit  gefaOen^  ntt,  fonbetn  bagegen 
anbte  anne^men,  btS  bte  3a^(  in  bte  800  mtebet  et^ 
f&Qt  »etbe.  Diefelben  Anec^t  foHen  futbet  Aatf.  SK. 
fd)n>6ten ,  unb  bte  Don  2(ugSbutg  fte  befo(ben.  ^Dat* 
auf  an^  geflett  aUe  ^ec^t  beutlaubt  ffnb.  Sl^nen  ifl 
abet  nod[)  iein  mettet  Sefd^^etb  gegeben. 

Tlnd)  ^t  midf,  ^tef,  be6  (Sf^utf&tflen  t)on 
@a4)fen  6anj(et  S3en4)t/  bap  bte  Sf^utfutflen ,  fo  am 
9)titttoo(^  bet  einanbet  setoefi,  etne  ®(f)rift  an  £aif. 
SR.  Qtt^an,  unb  ftc^  battnnen,  neben  ifnjetgen  tbrei 
Q^i)ov\amtn  2Cn(ommen§  etmaS  ^od^  htf^rcttt  ^bcn, 

8)  cod.  addil  Mummus, 
4)  Manl.  ftanc 
5}  Manl.  ei, 

6)  Manl.  maxima. 

7)  Manl.  nosirae. 


71 


EPISTOLARUM    LIB.  V.     1580. 


n 


bap  (le  fo  m^Attdid)  ^ie  lii^tn,  unb  ttt4)t8  ge^anbeft 
toerbe.  Unb  jum  anbetn ,  biemeil  ftcf)  ob  Sf^vet  £.  9^. 
Sinteiten  untet  bcn  Sfltflen  beS  SSot::  unb  Sla^gugg, 
ouc^  anbtet  S^rbnung  ^alben  aQetlei  Unotbnung  ju  be^ 
fotgen  fep^  gebett^en,  3t)(e  &.  ^.  xooUz  ba^u  oetotb^ 
neu/  unb  baju  jjemanb  t)ot  i}cx\d)\A^n,  bic  ^utfien 
batin  $u  mttageu;  unb  SDtbnung  unb  SKafi  3U  geben. 

et  fjat  unS  aixd)  fetnet  gefagt ,  bap  beS  G^utfut^ 
flen  SRdt^e  unb  ©cle^tte  nocf)  tdglid)^  ob  it^rem  g^atb- 
fc()(ag  in  (Sad)en  beS  ©taubenS  fi^cn,  baran  dnbern 
unb  beffern ,  bc8  2$erfc^cnS,  benfclben  je  fotdjcr  ®epa(t 
)tt  fteOen  unb  bar}ut^un,  bap  man  nit  tooi)l  torubcr 
ifomme,  man  mup  benno^  ben  ^anbcl  ()6rcn  '*').  aSenn 
fte  nun  mit  fot^em  Sftat^\^laQ  fcrtig  tt)erben,  woQen 
n)it  miUx  mai^nen ,  ben  @.  SB«  ju  ubetfenbcn* 

SDieoonSttapputggcfanbte,  2acob 

©tutm,  unb  3RatI)iS  ^fattet  finb  ndc^ft  2)on- 
nctjlagS  (;ie  anfommen,  unb  bie  ©efanbten  t)on  granfs 
furt  beS  S^gS  baoot  a\x^.  ®o  ift  92dd;ten  fommen 
bct  «l^ergog  oon  ^omern,  bepg(eid)en  bte  oon  U(m. 
])at.  @amb)lag  28.  ^a\)  ju  grut)e  15S0. 

^ref  unb 
S$o(famcr. 


No.  706. 


(fere  28.  3Inii.) 


ludicium  de  concionihus. 


Editum  a  Coelestino  P,  I.  p.  S2.,  iterum  a  Pezelio  in  Mel. 
Consil.  lat.  P.  1.  p.  lOS.  et  a  Muellero  1.  I.  —  Germa- 
nice  scriplum  fuil^  sed  verba  germanica  non  habemus. 
Walcbius  in  opp.  Luth.  (XVI.  p.  798.)  boc  scriDturo  cx 
Coelestiiio  iu  germanicam  linguam  transtulil.  Cjccasio-' 
nem  illud  scrihendi  dedenint  ea,  quae  Caesar  per  Comi- 
tes  a  Nassau  et  a  Nuenar  a  Ouce  Sax.  Electore  pctierat 
d.  24.  Maii.  Vid.  Coelestin.  T.  I.  p.  50.  Cbytraeus  p.  S7. 
Muelleruf  p.  502.  et  Walcbius  in  opp.  Luth.  XVL  p.824. 
Petierat  Caesar  ab  Electore :    „ta9  ec  mittUr  dcit,    bU  bcc 

Jtai[ct  ju  TCud^Ouro  anfommcn,  mit  fcincn  ^rcMgem,  \\% 
rrctidfn  ju  (aflen ,  ganj  unt  gar  fliac  jtcl^en  mocdtc." 

Karundem  raiionum  txplicaiio  copiosior:    no-- 

mini  Theologorum  tfui  Augustae /uerunt  y  exhi- 

biia  Duci  lohanni  Electori  lingua  Germanica. 

Si  Caesarea  Maiestas  voluerit  ac  postulaverit ,  ut 
Dux  Elector  Saxoniae  Dominus  nostcr  Clementis- 
simus  suas  abroget  et  suspendat  Conciones, 
Celsitudincm  ipsius  apud  Caesaream  Maiestatem 


*)  Verborum,  i]uae  de  confessione  agunt,  argumeotum  dedit 
Strobel.  in  Miscell.  11.  p,  25. ^  sed  minus  accurate,  neoue 
leguntur  bic  quae  addii :  lcr  JRattfc^lafl  wertc  in  (atcinifcb/ 
bcutfcft  unb  franiofifrf)  gcflcHr. 


intercedere  et  qoa  potest  ac  debet  fieri  animi  sob- 
iectione,  hoc  dcprecari  debere  existimamus  infe- 
rendo:  Eam,  quae  nunc  est  conditio  fragilitatis 
Immanae,  piis  admonitionibus,  cohortationibiUy 
et  consolationibuSy  ex  verbis  ac  promissionibus 
divinis  petitls  atque  haustis,  nuUo  non  momenlo 
indigere,  et  opus  habere,  ne  adflicti  dcficiant  ac 
desperent:  sed  lapsi  et  errantes  erigantur,  et  in 
viam  reducantur,  ac  in  variis  multisque  huius  yi- 
tae  pcriculis,  calamitatibus  et  iniquis  fortunae 
telis,  qiiibus  vita  nostra  semper  cst  expositai  sin- 
guli  confirmentur  et  corroborentur. 

Ad  hoc  scriptura  dicit:  Verbum  domini  nqn 
esse  alligaium.  Quod  vero  alia  dogmata.a  verbo 
Dei  alicna,  pro  concione,  a  nobis  n.equaquani 
populo  proponantur  et  explicentur,  vel  ex  eo 
,probari  ac  planum  fieri  posse,  quod  eadem,  qu^Mn 
nunc  Dei  gratia  doccmus  ct  profitemur,  doctrina 
etiam  antea  in  duobus  Imperii  conventibus  Spirae 
celcbratis  publicc  sit  audita,.nec  tamcA  vel£al- 
sas  et  absurdas  opinioiies  ac  humana  somnia  nos 
docuisse,  vel  a  fundamentis  Prophcticis  et  Apo- 
stolicis  dissonum  quiddam  ac  disscntiens  aut  ad 
augcndas  contentiones  faciens,  a  nobis  proposi- 
tum  et  populo  inculcatum  csse,  unquam  ;evcntns 
probarit. 

Deindc,  nullas  materias  disputabiles  a  nobis 
doccri,  sed  doctrinam  de  Christo  medi^^toce  ac 
salvatore  nostro  simpliciter  proponi,  quilibet  sa- 
nae  mentis  homo  facile  intelligit,  ex  qua  certe 
homincs  non  dcteriores,  sed  meliores  cvaderc 
posse  ncmini  est  obscurum.  Nec  illis  in  locis,  ubi 
hactcnus  populo  nostra  doctrina  proposita^ifuit» 
vel  ullas  motas  esse  seditiones,  vel  contentionum 
semina  sparsa  essc,  vel  alias  dcnique  irrcp^isse  in 
Ecclesiam  monstrosas  monstrosorum  ingenionun 
opiniones  argumcntis  veris  unquam  probari  ant 
demonstrari  potcrit.  Quin  imo  pro  certo  affirma^e 
non  dubitamus,  hoc  pcstiferum  absurdaram  opi- 
nionum  virus  nunquam  tam  longe  lateque  pe^a- 
sisse  et  disscminatum  fuisse,  si  singulis  in  locis 
eiusmodi  constituti  et  populo  praefecti  fuissent 
verbi  ministri,  qui  perterrcfactas  sauciasquc 
conscientias  consolari  et  erigere,  mentQ3  hominum 
veraDei  agnitione  instituere,  contra  Diaboli  in« 
sidias  et  astutias  remedia  parare,  ac  deniqut 
contra  falsos  fratres  et  sectarum  magistros  rude 
vulgus  praemunire  potuissent*  Nam  v6rbi  divini 
veritatcm  ct  sinceram  doctrinam  audire  et  appro- 
barc  nolcntes,    in  poenani  contemtae  veritatis  et 


78 


EPISTOLARUM    LIB;  V.    1580. 


74 


tanioris  doctrlnae,  absurdas  et  monstrosas  opinio- 
nes  audire  et  coniprobare  in  universum  coguntur. 

Nec  h^ctenus  unquam  plane  reiecta  et  ex  £c- 
cleaia  exterminata  fuit  nostra  doctrina,  sed  pcr- 
miasa,  donec  vel  generale  vel  nationale  cogere- 
tor  conGrlium,  ac  in  eo  hac  gravissima  de  re  ali- 
<(uid  certi  concluderetur  atque  decideretur,  kl 
qnod  ex  decretis  comitiorum,  antea  nominatorum, 
pianum  fieri  atqne  probari  potest. 

Ad  hoc,  nondum  convicti  sumus,  nos  vel 
damnatos  vel  haereticos  articulos  proposuisse, 
quod  tamen  a  nonnuliis  Augustanae  civitatis  con- 
cionatoribus  factitatum  es$e  novimus ,  in  quos  no- 
ttjra  doctrina  accrrime  invehitur,  eosque  pro  con- 
cione  saepissime  oppugnat*  Igitur  in  bonam  spem 
vcnimus,  ex  nostra  doctrina  propagata  et  disse- 
odnata  multum  accessurum  commodi  ac  emo- 
lumenti  plerisqne^  eamque  vel  nonnuilos,  ut  se- 
rio  peccata  agnoscant  et  poenitentiam  agant ,  ex- 
dtatoram,  vel  apud  quosdam,  ut  se  errasse  fa- 
teantnr,  atque  in  viam  redire  cupiant,  effectu- 
ram  esse. 

Nec  Celsitudo  ipsius  generoso  animo  et  pio 
xelo  dignum  quiddam  faceret  in  eiusmodi  Caesa- 
leae  Maiestatis  postulata  concedens  atque  consen- 
tiens,  si  quidem  in  Celsitudine  ipsius,  ut  in  cuius 
territorio  atque  dominio  primum  mirabili  et  in- 
enarrabili  modo  haec  doctrina  repurgari,  illu* 
slrari  et  propagari  coepta  sit ,  omnium  hominum 
defixi  haereant  oculi ,  ac  illam  tanquam  commune 
exemplum  propositiira  haheant,  in  qnod  intuen- 
te^^  ne  quid  vel  perperam  statuant,  vei  verbo  di- 
vino  contrarium  committant,  summa  diligentia 
pcaecavent.  Verendnm  eliam  esset,  ne  eiusmoili 
consentientes  postuiatb ,  fenestram  patefaceremus, 
et  viam  stcmeremus ,  in  civitate  Augustana  legi- 
ivaxe  vocatis  verbi  minislris  sua  sponte  a*bdicandi 
sese  pT^edicandi  munere. 

Si  vero  Caesarea  Maiestas  edicto  promulgato 
severe  praeceperit  atque  mandaverit,  ut  ad  tem- 
pos  in  publicis  locis  suspendantur  et  intermittan- 
tor  conciones,  nihilominus  in  hospitiis  et  priva- 
tis  locis  illnd  fieri  concedcns ,  non  repugnandiun : 
sed  ferenduia,  et  Caesareae  Maiestatis  edicto  pa- 
rendum  esse  arbitramkir.  Non  enim  nobis  hac 
ratione  praedicandi  munere  interdicitur,  scd  lo- 
cus  tantummodo  mutatur,  quod  et  antea  in  Comi- 
tiis  Spirensibus  factum  esse  meminimus.  Ad  hoc 
Celsitudo  ipsius  Augustae,  utpote  in  loco  pere- 
grino,  et  in  quo  imperium  nullum  habet,  tali 
AIelahth.  Oper.  Vol.  IL 


Caesareae  Maiestatis  edicto  necessario  paret  et  ob- 
sequitur,  cum  doctrinae  propagatio  non  prohi* 
beatur,  nec  locus  alius  ab  alio  quantum  differat, 
facile  appareat.  Ut  in  Psal.  didtur:  Domini  esl 
terra,  ei  ptenitudo  eius, 

Quid  i'ero  faciendum^  si  non  tanium  Caesarea 
MaiestaSj  verum  etiam  omnes  Imperii  status 
atque  ordines  conciones  plane  abrogari  ei  sus- 

pendi  voluerint? 

IIic  dupliciter  respondcri  potest.  Primum 
enim  nunc  temporis  vcrbi  minislros  non  minus  ac 
olim  Apostoios,  Cliristo  per  omnia  obtemperare 
atque  obsequi  debere  certum  est,  dicenti  ac  man- 
danti :  Ex  una  civitale  pulsi  et  eiecii^  fugiie  in 
aliam. 

Deinde,  cum  Caesnrea  Maicstas  huius  causae, 
quae  publica  est,  cognilionem  in  se  recipiat,  ac 
utriusque  partis  opiniones  et  scntentias  clemen- 
tcr  audire  velit,  aeque  esse  iudicamus,  nos  lianc 
iilatam  iniuriam^  propter  nominis  divini  gloriam 
merito  pati,  Caesareacque  Maiestatis  edicto  parcre 
atque  obsequi  debcre.  Quemadroodum,  qui  in- 
iuste  iu  vjucula  coniiceretur,  repugnarc  atque 
adversari  non  posset* 

Intrepido  autem  animo  Celsitudo  ipsius  co- 
ram  Caesarea  Maiestate  et  omnlbus  impcrii  or- 
dinibus  profiteatur,  et  rccenseat,  quaratione,  et 
quo  modo  plane  incnarrabili  atque  mirifico  ad 
purioris  doctrinae  cognitionem  et  Evangelicae  vc- 
ritatis  sincerum  inlellectum  primum  pervenerit, 
ncc  ullis  advcrsariorum  minis  detcrreatur,  aut 
verborum  fulminibus  ab  ea  professione  se  abduci 
et  averti  patiatur,  nec  de  discessu  prius  ullam 
cogitationem  aut  deliberationem  suscipiat,  quam 
Confessionis  nostrae  articuli  coram  omnibus 
Principibus  atque  ordinibus  imperii  lecti  sint 
atque  auditi. 

Exitus  itaque  exspectctur,  et  Deo  soli  gloria, 
qui  nobis  et  rebus  nostris  successus  felicissimos 
daturus  est,  ipso  dicente:  Qui  me  confessus  fue^ 
rii  coram  mundoj  confiiebor  et  illum  coram  pa^ 
tre  meo  coelesti.  Abnegantem  me  coram  mundoy 
abnegabo  coram  patre  meo.  Et  Petrus  inquit 
1.  cap.  8.  Parati  sitis  semper  ad  respondendum 
cuilibet  peienti^  ut  loquamini  de  ea^  ijuae  in  vo- 
bis  esty  spe  cum  mansuetudine  ei  reverentia^  con^ 
scientiam  habenies  bonam,  Coiisultum  quoque 
videtur  et  hoc  ad  exitum  petitionis  subiungi,  Cei- 
situdinem  suam ,  maiorum  suorum  exemplo  ni- 
6 


75 


EPISTOLARUM    LIB.  V.    1680. 


■7« 


hil  non  CaesarU  causa  facturam:  quantum  eUam 
facultatibus  et  virtbus  pouit,  libcnter  ad  cius 
usom  atque  dignitiitem  snmmo  studio  ac  promta 
voluntate  coUaturam  esse,  modo  Caesarea  Maie- 
stas  ab  eiusmodi  postulntis,  quae  Celsitudinis  suae 
<ic  coniunctoTum  in  religione  socioram  premant, 
»c  praegravent  conscientias,  desistat,  ac  imti- 
xiiccv  quandnm  adhibeat. 


No.  707.  (eod.  teinp.) 

Sententia  Greg.  Pontani  de  eadem  re. 

Edilurn  quidem  a  Muellero  1.  I.  n,  489.  ex  auloGnpho  Pon- 
lani  tn  T.buUr.  Via.r.  Re^.  E.  Io\.  97.  au.  S.  (el  « 
Muellero  a  Walcbio  ia  opp.  Lnlh.  XVI.  p.  tm.).  Std 
nOQ  linc  mendii,  ijuire  boc  icriplum  bic  accuraiiui  eili- 
lum  idiunii.  —  (Aliud  c>  de  re  icripluin,  (|uod  Mucl- 
leru*  p.  5(6.  dedil,  ei  auloerapho  Brentiif  ul  mibi  ride- 
tur,  deicriptuni  eit,  auotr  cilal  la  Actii  T*buL  Vinar. 
llee.E.  M.i7.  no.S.) 

(Judicium  Pontani   de   intermiilendis 
concionibus  saeris.') 

St<a\'  SRaj-  foO  ^ti  S^urffir^en,  gurjien  unb  ©tdiAen 
gndbtglid)  fud^ffl  YDoHm,  ba^  ju  ^CugSbucs  bie  3ftt/ 
tote  man  fo(d)0  ettansen  unb  ungefd^cltd)  abceben  m&i)te, 
bei  il^cec  3Kajefldt,  audj  @t}ucfuc[ien,  Sucften  unb  ®tdn* 
ben,  unb')  ben  gemeinen  ^cebigecn  bec  @tabt  3Cug8s 
bttXQ  fliUe  geflonben  TDtcbe. 

Ucfat^en. 
Htm  foQtm  bte  ^rebigee  tgo  utti»cglei($t  nnb 
bifputtcltd)  gegen  einanbec  t^cebigen,  »dce  ju  bebenfen, 
maS  Xecgecttif  unb  Uncufje  beS  @emAt^  unb  bec  ®es 
mtffen  bacauS  opcfaQen  wonte.  23acju  foUt  t&  ntt  bie 
■Reinuns  f^aben,  aI6  moQt  bie  £aif.  ffltaj.  bobuc^  ba6 
g6ttli^e  SSoct  ju  prebigen  oetbietljen,  fonbern  foUt  aQein 
au8 Urfa^en bf6 Scctf^mnfi  befd}e^en.  Uitb baniit biefiatf. 
SKaj.  mit  Staiif  unb  SSebenten  btc  9iei4)3fidnbc  fo  siet 
f^^Icunisec  ju  bec  SStcgfei^^ung  oocgemelbtiS  3cctf}wn3 
(ommen  m6([}ten/  fo  nidce  bie  ^if.  SRa).  miQcnS ,  bie 
SSac^e  b(6  ®[aubffl6  tcftU^  allt^ier  [^iec  juecf}]  oorju= 
ne^men ,  unb  foUt  gtmtlbfer  SBocfc^lag  cine  furje  3cit 
bcS  9lei(t)Stag8  ^e^m,  in  ^ofnung  ba^  ftc^  mittltr 
Beit  bie  SQerglti^ung  gutcagffl  foQte. 

iSebenten. 

.^icrauS  i^  )u  occfte^ffl,  baf  bfe  £aif.  9Ra{.  bie» 
fen  Sorfcl)lag  nit  wiH  ad  pjirtem  meinem  gndbisfien 


l)  Mucll.  ineiiiloMi  aii<6. 


Jg)eccn  obcc  anbertt  @tdnben,  fo  ba&  g^ttlldje  Sott 
pccbigen  laffen,  aHein  an jeigen  loffen ,  fonbctn  bie  @n« 
(^ung  foQ  ofentlid)  unb  in  gemein  gegtn  unb  ooc  aDcn 
@tdnben  fdmmtlid)  befctKben;  toelctjeQ  ot»ne  3n>nfcl 
bacum  bei  £atf.  3Xaj.  ^iracticirt  mocben ,  biemeil  anfev 
gndbigftec  ^ecc  auf  oocigtn  bttbtn  ^teic^fttagen  30 
®f)ti)er  bie  @ud)ung  btS  StiGflanbeS  mit  bec  ^ccbigt 
burci)  btfldnbige ')  Ucfadjtn  unb  @egtnbitt  abgemanbt, 
aud)  bttmeil®cine@l)ucf.@n.  aUE)ie  an  cinem  Otte  fe^ftf 
ba  @tinet  Gl)ucf.  @n.  baS  g6tttic()t  Bort  in  bcr  Jiir^t 
b^tnt\i6)  gu  pctbigen  oerftatttt  micb,  t0fld)c6  ja  @pei)ec 
oon  ben  ^fatrecn  nictjt  moQt  *)  nodjgtlaffra ,  obcc 
bucc^  bffl  Slatl),  mieall^ier,  ocrfugt  mecben,  ba6n)ft 
nnn  mit  ben  9ReI)ttrn  bacin  foHtn  libeccilt  necbm,  obiT 
fo  eS  btt  gt6^ec  2^il  bcr  <Stdnbe  Aaif.  SJta).  gu  tSt» 
t)otfam  toiUigtt,  aldetngfring  Sl^un,  bamit  micfiDl* 
d)efi  mit  Unglimfif  aUein  mibecfcd)ttn  mi^tm  bei  Jtdif. 


Unb  roiemo^t  wa^v,  ba^  bec  S}ocfii)Iag  ctmtS 
@d)ein  ^at  tn  btm ,  fo  .Kaff.  SRaj.  gu  ^tx^if^n  JBc^ 
gtei(l)ung  foQ  ^anbtln  rooQcn,  bap  SScitlduftigfeit  tat* 
ou6  eifolgcn  m6cf)tc,  »0  bie  93rtbigec  gcgffl  einonbcc 
bifpuiirli^  prtbigen  foQten;  fo  ifl  botf)  ju  beforgcn, 
bap  eS  botiin  nidjt  gemcint  nirb;  benn  foId)cm  Mmite 
aof)t  burc^  anbie  ^ege  socEommcn  wccben,  ifftmlic^ 
ba^  ben  ^cebigcrn  Qtbot^tn  mdcbC;  bie  SQaf)c^t  9o& 
tcS  in  it)ctn  ^cebigen  of)ne  ®d}fltcn  obct')  bif)9Uticctt 
ju  te^cen.  Item ,  mt  11  bic  2Retnnng  bcr  @acram«ti> 
ccc  bucci)  i^ccn  ^fbfc^ieb  oocm  3al)ce  ju  ^ijtc  nubec* 
gclegt  unb  wvbot^ttt,  Ibmte  itaif  SSoj.  gebiet^y  tnf 
biffeU)igttt  @accamenticer  mit  ifjret  ¥crt)igt  mfi^tar 
fiiQc  ftt^,  benn  bit  !Sat)ti)eit  foQte  ja  um  bcr  Un« 
roai)t^it  roiQen  ni(])t  niebecgelegt  nMCbra.  Hbn  ta 
gtaubffli^,  ba^  eS  ooc  fcf)im)9fli(^  gead)tet  rooQt  ffec 
ben,  fo  aQI)ict  ju  3(ug6l>utg;  in  jeaif.  SRof:  ©fgCftt 
mdrtigfett,  miber  it)C  <Sbict/  t)ieQcicI)t  aucf)  roiber  S^tcr 
9Kaj.  Bufagm,  fo  bem  9)apfl  be^6)eifen  fn)n  m^, 
bie  neue  ge^re,  alS  ftc  bicfclbe  nmnffl,  6f(«t[fc^  gu 
fiil)ceti  oecflattct  foQt  roecben;  unb  ba^  brc  Sotfi^ 
eitt  fugfamec  Xnfang  bet  91iebtclfgung  beS  (Soangelif 
fet)tt  foQt/  bi6  baf  3I)ce  9)Iat.  ooUtnbS  ju  bem  S^ 
fc^Iup  (omme,  bec  oieUei^t  bm  9>d))fUtcn  gcfdUfg,  unb 
fonbecficf)  bentn  ^ergogcn  oon  Saitcn  unb  £)efltrrei(^ 
ju  @tfaUttt  an  biefem  £)ct  ju  XugSbutg,  bfcwtft  bt( 
®tabt  nal)e  an  t^ccn  Sattbtn  gefegcn  ifl. 


S)  Maeller  addil  HUtt,  qood  ii 
8)  Muell.  itiendoie:  wetfU 
4)  MueU.  unb. 


77 


EPISTOLARUM    Lia   V.    1580. 


^waim  fo  man  ba&  me^nc  (S^)*)  Ut  @tdnbe 
^mnncn  [oUt  oeraieljcn'')  »oam,  miQ  oonn&l^en  feijn, 
^felbigen  nis^t  @tatt  ju  geben;  benn  fo  efi  im  3Cns 
fm%  eingecdumt  mavbt,  woUte  man  un6  barnat^  in 
ba  gan^  ^uf>tfad}e  bamit  ibtteHen ,  unb  fo  ^aif. 
SXaj.  obbccActe  35'QeI)Eung  an  aQe  ®tdnbe  fdmmtli^ 
beS  €ftiU^t)&  ^alben  raiirbe  tt^un  laffen,  unb  bie 
St&nbc  noQtcR  fid;,  nie  bec  &tbiau6)  i(i,  bacauf  un^ 
tccTcben,  miQ  Bonnotf^en  fepn,  bag  man  juvoi;  ent: 
f^offen  fe^,  n>ag  unfern  gndbigflen  4)tcrn  ju  tljun 
obn  nid}t  ju  ti)un  fepn  looQr.  iDenn  birnwil  boS  (tvaa^ 
gelinm  aU^ier  ju  SCugSburg  fcti  gepcfbigt  ifl  morben, 
anc^  unffcm  gndbigtlen  ^etcn  eine  Jticc^e  bucd)  bte 
ftcgiern  bcc  @tabC  barju  serg6nnet:  mtQ  ju  bcbentcn 
fcpn,  ob  @eine  S^f.  @nab.  bucd}  il^re  JScwiUigung  ba& 
Soct  mdgen  i)emmen  unb  binben  laffen,  bamit  eine 
3cit  long  ^illc  ju  flefjen.  Item ,  fo  awj)  gefpiirt  rourbe, 
iQ$  €ctnc  S^f.  @.  einmal  tn  foldjts  wiHigte ,  radce  gu 
bcfotgen,  ba^  bacna<^  fecncr  becgleidjen  @u(^ungen 
bcf^|}es  nucbcn.  £acum  foHt  fi^  «nfec  gn^ig^er 
^lciT  in  bec  G^ucfucften  Stat^  ^ittaaf  gu  txcne^en 
^abcB  laffcn : 

@ciiw  fi^.  ®n.  t}dtten  ^aif.  aHaj.  SBege^rttngen  unb 
bic  Ucfad^n  becfelben ')  au^  oemommen.  Stun 
wupten  @.  (5I)f.  @.  ft4>  ju  ecinnern,  m6  bie  A6nigl. 
&&cb«  )u  ^ungani  unb  Sel}em ,  al$  £aif.  SXaj. 
@tatt|iaUec,  fammt  31)cec  ffltaj.  eommiffaricn  auf 
bdbcn  na(|}ge^altencn  diei^Stagen  ju  ®)>n)er  an 
@etu  fi^f.  @n.  bec  9)rebigen  unb  bccfelben  Unterlaf> 
funfl  ^alben  in  @Ieid)em  gefud)t,  unb  waS  @einc 
Q^.  <8n.  31)ccr  Jt6iiigl.  SQiucbe  unb  ben  Sommiffa: 
licn  bocauf  mit  Snjeige  be^dnbiger  Ucfa^,  macum 
eeine  6f>f.  ®n.  baffelbigc  nidjc  raiUigen  {6nnten, 
)w  Vntnoct  gegeben.  SDiemeil  benn  bie|  ®ai)tn 
nixtM,  fo  bit  Ocmiffen  unb  @i^ted  i£t)ce  unb  SBoct 
bd^pigctcn, .  be9  fein  SKenfc^  feineS  fc^n>ad)en  unb 
fnnbtic^  ©emiffend  nnb  bec  tenfelift^  ^Cnlduftc 
^fnteinetfSagBentbe^cen  Idnnte,  bebdc^ten^ine 
.fif^  18.,  itaif.  9Raj,'  foldjtft  untcct^dnig  an^ujeigttt, 
tmb  ^u  bitten  fepn,  ba$  Si)Ct  SSaj.  ba6  ^ebigen 
neitet  bann ') 


5)  Sbt'tf  qnod  ■ddidil  Muell.,  deiidentur  in  antogr. 

6)  i.c.^n60ltni;  Muall.  cdidil:  DOTjfc^tn. 

7}  Lib.  ed.  SrQttiT^R  unb  bf(  nt[a<^fii  tcFr<t6in. 

8)  finilDr  hic  pxRinai    el  ■llera    periil.      Edilorei    id    oon 

prodiderunl,  led,  ut  iu>l>  adeifcl  cnnclauo,  ■ddulamnt! 

ipiitd  Bcrftattti»  moBi. 


No.  708.  3K,BIml. 

Legati  Norinhergenses  ad  Senatum. 

t  Ei  Aclii  Norioberg.  p.  8a 

^eccn  SJucgecmeiPer  unb  Stat^e  gu  9lurm=^ 

becfl. 
(f  nj.  SB.  ©^reiben  be6  D.ttum  gcfiert  SRontag  fie^ct, 
ifi  unS  Ijeut  uoc  SKittecnodjt  gcantirortct,  unb  ifi  ber 
Sddjfifd)  9tatl)f(i)lag  nod)  nit  fertig.  UnS  finb  abct 
bicfclbcn  Uctifcl,  tvie  bie  bigl)er  in  SaCein  bcgriffcn,  juc 
gcfleQt,  bie  roir  au|ert)a(b  ber  SJorcrbe  unb  SSefdpIu^, 
Darinmannoi^  am  sroeifeligfien  ifl,  bucd)  .^crc  3eroj 
n^mufi  ebnerS  S6l)ne  abfd^ccibcn  laffen,  unb  bann 
e.SES.  jufc^ijen  moHen.  ®o  fie  bann  mit  bem  2^ut: 
fct)rn,  baran  fie  nod)  tdglict)  beffecn,  fectig  nierbeR, 
iDoQett  loic  ou^  baruih  anl)alten,  barmit  ec  (£.  SB. 
toecbe. 

S)ic  ISntfc^uIbigung  beS  SSecbac^tS  @.  S.  .^anb^ 
Inng  I)aUien  am  ^aifecl.  ^of,  baoon  S3angca)  !Bag: 
nec  fc^reibt/  |iaben  njir  aQbeceit  bei  bebec  <Stdbt, 
Stca^bncg  unb  Ulm,  ®cfanbten  mit  allcm  %iti%  gum 
iBefien  get^an. 

2tm  ^ambfiag  tfi  .l^eraog  ®pcg  »on  @ac£)fen 
oon  Su&bcud  f)ie^ec  lommen,  bem  aHc  gdcfien,  fo 
t>icl  bec  I)ie,  fiattlicl)  entgegen  gejogen.  Unb  mie  tU 
l\i)t  mollen  fagen ,  foU  fi^  fetn  %.  <&,  bcS  JScfenS  am 
.^of  aud)  nit  fefibelobenj  roiffen  bod)  nit,  ob  eS  feinec 
§.  ®.  Scnfl  ober  fonft  ein  9Kuficc  ifl.  Sie  t>on  XugS. 
burg  t)aben  mieber  eine  S3otfcl)aft  ju  £aif.  ffll.  gefd)icEt, 
ndmlid)  IBart^oIome  SBcIfec  unb  SSoIfgangen  San: 
g  r  n  ffl  a  n  t  e  1.  )Dec  S3ifd)off  t>on  ei)fidbt  ifi  ge^ect  ^ic 
antommen.  60  foUen  feint  ^cgog  Sciebcicf»  vom  £ai« 
ferli^en  ;^of,  unb  bec  Sif^off  Don  ZugSbucg  au^) 
f}iet)ec  fommen. 

SBic  finb  bectc^tct,  baf  Jtaif  Staj.  eine  @d()ci^ 
an  ben  @f}ucfiicficn  iwn  @ac^fen  ouSge^  laffen,  unb 
bacin  begelprt  ^ab ,  feine  6^f.  QI.  tnolle  fi^  bem  Sbict 
iuSSbrmS  gemd^  I)alten,  unb  it)cc  ^rtbig  ju  3Cugfc 
bucg  ab^Uen.  ®o  bad  gefc^r^e,  m6ge  alSbann  @. 
Ql)f.  ®.  obec  becfelben  ®o^ne  ju  S^cec  SSaj.  fommen, 
foHen  fie  gn^tge  SSec^6ce  liaben,  unb  allec  ^aifoi 
»0^)1  Watt)  gefunben  merben  *).  SBqS  ber  Gl)ucfir(l 
bacauf  3^cec  £.  !Staj.  fdc  3(ntrooct  geben  micb,  fon^ 


*)  Per  Coiiiitc*  ■  NaM*a  et  ■  Nucnir  CtKjar  Priacipi  Bleclori 
eiuimodi  inandala  dcdil  d.  H.  JUiii,  qj«e  halei  ■pnd  Coc- 
lr.flin.  T.  1.  p.  ».  Oivlraeuin  p.  97.  Muellrriin  p.  SOf,  cl 
Walcbium  T.  XV].  p.  8>4.  —  Keipoa.um  Piincipii,  i. 
A.  31.  Maii ,  Eleciorii  hih»  apiid  Coeleil.  I.  p.  31.  Mael- 
ler.  p.  506.  el  Walchiuai  \VI.  p.  fliSl 


79 


EPISTOLARUM    LIB.  V.    1550. 


80 


nen  n>ir  noc^  nic^t  n>i{fen,  adein  bap  mir  beforgen,  ^aif. 
SJtai*  mxbe  berg(ei4>en  ^nfud^enS  ber  9>rebiger  t>a(b  an 
bte  anbem  Sur jien ,  unb  auc^  bie  )>on  VugSburg  me^r 
t^un,   unb  ftc^  nit  (eid)t(i4)  i)iet)er  begeben,   eS  fepen 

benn  jut)or  bie  eoange^if^^e  ^rebig  abgefieUt. 

DaL  ben  (egten  SKap  i\x  S  Vi\)t,  4  @tunb  oor 
aXittag  1580. 

Stve^  unb 
SSotfamer. 


Nb.  709. 


(in.  lun.) 


Melanthon  de  sex  quaestionibus. 

\  Ex  autograpbo  (Concepl)  MeJanllionis  in  Tabol.  Vinar. 
Reg.  E.  fol.  S7.  no.  2.  —  Folia  huius  iudicii  ab  eo,  qui 
acta  collegity  ita  disiecta  tunt,  ut  paginae,  iam  in  suum 
ordinem  redaatae,  hos  numeros  ordiae  adscriptos  habeantt 
66.  67.  71.  70.  78.  65*  —  Neque  Muelierus  in  conscri- 
benda  bistoria  Aug.  conf.  perspexit^  ouoifiodo  baec  co- 
baereant)  quare  nihii  eorum  edidit,  nisi  sententiam  Me- 
lanlhonisy  an  diebus  ieiunii  camc  Tesci  liceat.  Sed  ne  baoc 
quidero  edidit  integram.  — >  Quod  ad  rem  ipsam  attinet, 
tK  scriplo  ipso  intelligitor,  tradita  ease  capita  quaedam 
quaestionum  baud  dubie  a  Duce  Saioniae  Electore,  ut 
Tbeologi  suam  de  iis  sententiam  dicerent ,  et  Melantbo- 
nem  baec,  occasione  bac  data»  conscripsisse.  An  haee 
descripta  vere  tradiderit  EJectori  non  cognoscitur  ei  actis. 
—  Caret  etiam  autographon  inscriptione  et  subscri-* 
ptione.  Melanthonem  vero  scripsisse  ante  Caesaris  ad*- 
ventum,  quisque  tideU 

(Judicium  Mtlanih.   de  sex   quatslio" 
nibus  ipsi  propositis.) 

3Ciif  ben  (grjlen,  t)om  gleifd^  cffen*)* 

2){en>ei(  man  ju  ®peier  ^at  $(etf^  geffen ,  n^iQ  *)  {td[)ft 
ni(!()t  jtemen^  j|e|unb  jur&d  ju  gte^en. 

(S8  xoitb  aber ')  oie(  Sro|  nnb  Un}u^t  mtt  fot^ 
ci^em ')  S(etf4)  ejfen  gefibet ,  xoA6)^6  btOfig  foOen  9ermet« 
ben  bie,  fo  {td[)  beS  ^ei^igen  @oange(ti  r&^men^  unb 
n>dre  gut,  baf  metn  gn&b.  «I^err  fo(4)er  feiner  Seut 
^ei^it  €ot)erdrt«  JDenn  mit  |b(4)rt  Un3tt4)t  drgert 
mon  me^r  bie  Unverfldnbtgen ,  benn  bop  tnan  {te  jum 
SDangetio  bringe.  ®o  pfUglt  man  }u  fagen:  extremae 
dementiae^)  est  frastr^a  niti,  et  nihil  nisi  odium 
qoaererc.  @o  ifi«  eine  \6)k6)U  ^eiligf  eit  gteif^)  effen, 
itnb  bennoc^  ZaQ  unb  9la(f)t  doQ  nnb  tott  fepn. 

*)  Hanc  partem  edidit  Mucllenis  1. 1.  p.  496.  et  ex  eo  Wal«> 
cbius  in  opp.  Luth.  T.  XVI.  p.  807.  praetermisit  vero  Terba : 

TCuf  bcn  (tftcn. 

1)  MueJler:  flXan  mcln t  }iDQt,  w(i(  man  ja  ^pcpcc 
91cif((  0C9(ff(n,  toolli  etc. 

S)  Mueller:  KHein  eft  n>irb. 

5)  Mueller:  bifffm. 

4}  MueJI.:  exirema  eJemeniia, 


68  t{i  att4)  Stt  bebenlen  y,  bafi ,  obfc^on  metn 
gndb.  «I^err  £atf.  SKaj.  jn  untert^dnigen  ©efaOen ,  mo 
fo(4)8  wn  n>egen  £aif.  SRajl.  begel)rt  wurbe,  ba5  $(eif^ 
effen  unteriief  e ,  (er)  ni4)tS  {)anbe(te  jn  entgegen  voxit 
ger  ®ef4)i4)t,  [bem  xoa&  frui)er  gefc^e^en].  2)entt 
oormatS  mein  gn.  ^.  bitt(ic|)  gefui^t  ^at,  ba|  man  @. 
6^f.  @.  oerf4)onen  n>oate ;  unb  anf  folc^  SSitten  |)aben 
£atf.  SRaj.  Commissarii  (affen  gef4)e^n,  baf  mnn 
gndb.  S^ett  \i6)  4)riftli4)er  Steif)ett  brau4)te  ^). 

SSo  aber  itber  fo{4)8  Don  megen  ^aif.  SXaj[.  ge> 
bot^en  m&rbe/  ba8  S(^ifci)  effen  nad^taffen  [ju  ttnter(af< 
fen];  ad)te  i^,  bap  metn  gndbigfler  ^err  mM)t  cfynt 
SSefd^merbe  na(^(affen;  boc^  bap  ®einQ^f.®.  prote» 
i»rt,  ba^  ®.  6i)f.  (S^  fur  re4)t  ()a(te,  SUif4)  effeiu 
®ie  n>o(Ite  aber  bad  £aif.  9){ai.  ju  Sieb  untertaffen. 

2Cuf  ben  anbern  3frtife(^  mo  bie  9)fdfftfc()ai 
n>firben  practifern ,  bap  man  ni(^t8  oon  ben  @ac^  beft 
®(auben6  ^nbetn  fottt/  mag  mein  gndbigfier  «l^err  bte 
®tdnbe  ^erma^nen,  bap  man  baoon  ^anbe(n  mclle, 
fonber(ic^  bien>ei(  £aif.  9X«  au8fd()reiben  fo(4)8  vor^ 
n>enbe  etc 

Item,  fo  fep  oorma(8  auf  anbem  SRei^Stagea 
auc^  baoon  ju  ()anbe(n  bebac^t  morbeu/  aber  niema(8 
AaiferL  %ufif4)retben  %olQe  gefd^^e^en^  unb  ^ab  aa  f. 
6t)f.  ®.  nic|)t  gefe^tet,  n>e(c^e  ftc^  aUxotQ  Stci\.  SKaj. 
geborfam(t4)  ge^alten^  anf  ben  9teic^8tag  (ommen,  be^ 
ge^rt  nm  Srtebend  n>i((en ,  baf  bat>on  n>urbe  ge^nbelt 
SSo  aber  a(8bann  nid^t  ge^anbe(t  murbe  t>on  btefen  (Sa^ 
d)m,  iji  m.  g.  ^.  entfcl()u(biget ,  unb  mage  babet  £.iR. 
feinen  @ef)orfam  unb  biefe8  nntert^dnig  @uc^n  an* 
aeigen. 

3Cuf  ben  britten,  ob  m.  g.  S^.  ben>i((tgett  foQ 
in  ein  Concilium  nationis  nostrae  nnb  }tt  l^en  n>a8 
brin  befc^(o{fen n>urbe/  mag  m. gn. «|)err bittennnb  be» 
ge^ren  /  baf  man  ein  ci()rt{l(i4)  Concilium  moDe  ^en, 
e8  fep  genera{/  nationa(  ober  )>rot>incid(.  Item,  gut 
n>dre  jn  begef)reQ/  baf  man  etne  83otfc^aft  obfertiget 
3um  ^oifer  /  mie  n0rma(8  bef(^(ojfen. 

.Vttf  ben  vi^rtett/  oon  ber  geifUic^m .3inrt8r 
bictiott/  baranf  xaa^  unfer  gn.  «|>err  antmorten  gan) 
negtitive ,  fein  (5f)f.  ®.  \)aU  ben  ®eitl(ic^en  i|>re  3tt< 
risbiction  noc^  nie  genommen/  n>o(lte  ani),  baf  (etn 
6^f.  ®.  mtt  ben  geift(i4)en  @acben  m4)t  betaben  n>&r 
morben.    >Dien>ei(  abcr  fo  t)ie(  Unfc|)i(f (ic^feit  norgefdls 


5)  Haec  et  qiiM  «eqininiur  Bti|«e  ftd  verbi:  Aaif.  SOIaf.  |n 
8i(b  untcclaffcn/.  aiia  .penq*  et  seriiii  a  Mel^niiioiie 
adseripta  snnt,  quire  ulfima  verba  tergo  folii  ullimi  in- 
scrtpta  lunty  quod  MueJlerus  non  vidit  et  ultiiiia  tcrba 
praeterniisit. 

6)  Finitur  bic  teitus  apud  Muelleram, 


II 


EPISTOLARUM     Lia    V.     16S0. 


8« 


In  {tnt>,  anb  bie  Smt  mhn  g&tdti^  JDrbnung  ir^d^mttt, 
nb  bic  JB)f<^off  CeiR  Sinfeijen  barrin  gf^bt,  ^tt  f. 
Qbf.  ®. «  um  Sriebenft  niOen  feinec  Sl^f.  (B.  Sdnber, 
ria  fiinfefycn  barein  f^aben  muffen. 

Itein,  mrin  g.  ^.  ecbirt^e  ffd)  noc^,  ibnen  il)re 
luriadictio  {tattjugeben^  tuo  fie  fotdje  iljte  SucifibJction 
betniafen  grbrauc^en/  ba^  fie  ni^t  bcr  armen  Seut  (Se^ 
viffen  bamit  befdjioeren,  unb  neu^  Unrube  unb  Zufru^r 
in  S&nbern  baburd)  anrid)ten.  SJenn'g  iljm,  aI5  einem 
wdtlidjen  giirflen  molle  gebibren,  ein  ©infeljen  in  fol: 
fy  SSefi^mecbe  ^u  boben ,  baburd)  Qfufruljr  unb  Un^ieb 
^Qtn  m6(|)t.  @o  niffe  @.  61}f.  (S.  gegen  ®ott  nid)t 
(n  verantmorten,  mo  €.  6^f  @I.  jultfffen,  ba^  bec  Un* 
tert^anen  Semiffen  bef4)mert  milrben. 

'  TTuf  ben  fiinften,  tuo  bie  alten  constitutio- 
nes  nnb  canones  wArben  aHegict,  barauf  mdQ  man 
vfclf&ltig  Vntmort  grben.  Grfllit^,  bap  constitutio- 
Dcs  contra  ius  divinum  ttnti^cfjtig  finb/  n\t  in^t- 
cccten  t^tmli  gefd)rieben  ^e^tt  Item,  c8  fle{)et  aud) 
Im  ScCTCt,  to$  constttutiones  de  mediis  rebus  min 
gnt  mit  btr  3rit  gednbrrt  werben,  mo  fte  mipbcaud)t 
nificbcR.  Item,  migen  au^  felb  fallen  mit  ber^eit, 
clfl  Qrcmpcl  mit  ber  3tir  ifl  gefaUen  constitutio  oom 
f[critag  311  faflen, 

Xuf  ben  @c(^6fen  oon  ben  JeU^ern, 
SrlUid)  mag  m.  g.  ^.  negntivc  antmorten,  baf  ®. 
6^.  ®.  bi^  aK6nct  nicl)t  oertoat  tjab.  IStlic^  ^6ficr 
^nb  Icer  nocben  alfo,  bap  bie  9R6u(f)  felbft  ^erautSgC' 
loffcn  ftnb.  <StIi(^e  AI6fter  ftnb  leet  norben,  ba  bic 
3K6n(f}  burd)  bie  ^auecn  oecjagt  ftnb.  9tu  ^abe  m.  g. 
^  JBcfi^merbe  gebabt  feineS  ©croiffenS  ^olb ,  bte  Stlit 
fcc  ntcbccum  anjuric^ten,  nnb  ^aben  biep  no^  Scr 
fcljiDcnins.  Srfllid)  bacum/ba^  boS  JtIo|lerIeI)en  un* 
rn!|)t  t^,  uie  gefi^rieben  ifl:  frustra  coluot  me  man- 
datis  honiinum.  @D  ifl  au(I)  tunb  unb  ofenbac  oHec 
9B(lt,  ba{l  baS  Votum  coelibaLtis  mibcc  ®ott  ift,  nnb 
9iel  Srofer  ®d)anb  angeric{}t  ^at,  unb  nocf)  tigli^^, 
Iribcc,  ancii^t.  Sac&bec,  fo  mtffen  nun  bie  Seut, 
bof  foI4)  SRdndjntefen  untili^tig.  GoIIte  nii  ni.  g.  ^ 
bfcJEUftec  Wicberum  angettd)t  {ttben,  micc  bo^  Un» 
fcicb  aHent^alb  fn  @tibtcn  unb  auf  bem  Sanb  gefblgt  ic 
is&rbe  Urfac^  gegeben  ga  3(ufrui)r  k.  Item  foOtc 
man  bte  JiI6|}ri;  anri4)fen,  fomurbefolgen,  baffte(bic 
9l6nct)c)  prebfgten  gumiber  ben  ^faccen  auf  bem  £anb 
imb  gtobten,  baraufi  mufebann  Unfricb  folgen.  @o 
fet)  aucf)  3.  @I)f.  (S.  nicbt  leibli^ ,  baf  nun  loibec  @ot< 
tc8  Sort  6ffentlt^  prebiget. 

Itcm  fo  fei)  iS.  @t)f.  ®.  ni4)t  miber,  baf  bic 
9X6nt^  in  ben  ■^l^fUrn  fc^en,  roo  fu  nj(f)t  juioibec  finb 


bcn  gctv6bnltd)en  ^farrpcebigten  linb  Gecemonien,  tiNb 
ftct)  mit  Qeremonien  ^ieltcn  alfo,  baf  ni^t  Swiefpatt 
fo^ct,  wic  benn  in  ctlicben  .KI6fltcn  unb  @tiftcn  m^ 
SKon^  unb  ^cieflec  crbalttn  roerben. 


No.  710. 


2.  !nn. 


Cochleus  ad  Melantftonem. 

Edila  a  Co«le>liaa  in  hiil.  Comilior.  Auft'  f*  !•  P>  SSIi. 

{lokannes  Cockieus  Phiiippo  Meian- 

tkon  /,) 
S.  Amoldus  Besatiensis  et  ego  cupimus  te  cx 
facie  cognoscere  et  amice  alloqui ,  eximie  D.  Plii- 
lippe,  si  commode  fieri  queat  absque  aliorum  coii- 
cursu  et  sine  arbitris,  Si  tibi  hoc  integrum  el  tu- 
tum  fore  putas,  indica  nobis,  quacso,  etlocum 
et  hor.im  per  praescntiom  literarum  latorem.  Nosti, 
qiiam  vana  sint  multorum  indicia,  quam  sinisirae 
et  malignae  snspiciones,  Te  unum  videre  ct  coro- 
peUare  cupimus,  Cum  uxoratis  presbyteiis  tuis 
privatim  colloqui  non  intcndimus,  Si  crgo  te 
domi  solum  nobis  exhibere  non  queas,  rogamus, 
ut  alium  dcsignes  locum  In  templo  aliqiio  aut  ubi- 
cunque  lilnicrit.  Certe  In  hospitio  meo  forpt  tu- 
tus  ac  secretus  locus,  ubi  praeter  famulos  nostrus, 
tuum  inquam  et  meum ,  nemo  colloquii  conscius 
futurus  esscL  Vereor  autem,  ne  suspecta  tibi  sit 
petitio  ista.  Ideo  a  tc  potius  praefigi  horam  et  to- 
cum  dcsideramus.  Benc  vate,  4.  Nonas  IuDtas, 
lohanncs  Cochlaeus. 


S.  Inn. 


lo.  Ijachmanno. 


Ei  autograpba  in  Iiililicitfa.  urbii  Hiilbronn  c^ili  in ;  Bai- 
tiD«hauini'«  BeilriigvD  lur  Prtli.  Geicliichle  VoL  L 
p.  U7.  Ep.  deicripiit  Foeritemann. 

Optimo  vtro  J).  lohanni  Lackman  Con~ 

cionatori Heyibronnensi,  amicopr...o  ') 
S,  D.     Non  scripsi  ad  te  Iiactenus,  tametsi  tuum 
in  provehendo  ')  Evangelio  studium  non  ignoravi. 
Sed  nolui  siDe  magna  causa  literas  ad  tc  dare,  ne 


n  eoTri{)lBa«ttuig«hau.  IL  p.449. 


89 


EPISTOLARLM    LIB.  V.    15S0. 


84 


ambltione  magis  addaci  ad  eam  rem  quam  offido 
viderer.  Nunc  magniludo  periculi  me  cogit  ut 
ad  te  scribam.  Audio  in  vicinia  vestra  probari 
quibusdam  Cinglianurn  dogma.  Duxi  igitur  te 
admonendum  esse,  vinim  oplimum  ac  modestis- 
simum ,  ut  nuUo  modo  cas  in  sententiam  Cinglii, 
Ego  non  sine  raaximis  tentationibus  didici,  quan- 
tum  sit  vitii  in  dogmate  Cinglii  Et  mihi  credc 
iicmo  illud  tentalus  defendet.  Habeo  in  manibus 
scriptum,  in  quo  mcae  conscientiae  tcstimonium 
brevi  editurus  sum  ea  de  re.  Utinam  tam  diii- 
genter  doccrent  ii ,  qui  sunt  cupidi  novorum  dog- 
matum,  de  fidei  vi  atque  nalura,  de  poenitentia 
dequc  aliis  partibus  doctrinae  Cliristianae,  quae 
ad  acdificationem  faciunt,  quam  vehementer  ur- 
gcnt  suam  de  coena  Domini  opinionem,  cuius 
imllam  omnino  habent  firmam  rationem.  Scis 
mihi  veterem  cum  Oecolampadio  amicitiam  esse. 
Scd  optarim  cum  non  incidisse  in  hanc  coniura- 
tionem.  Non  enim  vocari  alitcr  libet,  quia  prae- 
textu  eius  dogmatis  vides  quos  tumultus  cxcitent 
Ilelvetii.  Amabo  te ,  ut  mihi  per  hunc  nuntium 
rcspondeas.   Vale  feliciter.    Die  divi  Erasmi.  80. 

Philippus  Mclanchthon, 


No.712. 


$•  luii. 


Legati  Norinbei-g.  ad  Senatum, 

f  £x  Aclu  Norinberg.  p.  SO. 

JJ>etrn  aSurgetmeiflftn  unb  Olat^  au 

Slurmberg. 

|)iemit  f4)i(fen  wir  6.  IS.  Xbfdjrift  be8 

fou^fif(^n  JRot^fd^IagS  lateinif^)/  unb  ifl  bie  SJortebe 
ober  ©ngang  barbei.  2fber  ti  mangett  Ijinlen  an  el« 
nem  Xrtifel  ober  a»eie»*),  famt  bem  a5ef4)lup,  baran 
bie  @ddf)ftfd)cn  Theologi  noc|)  ma^en  *♦).  @o  baS 
fettig  witb ,  fott  (e6)  6.  SB.  augefc^itft  merben.  mtU 
let  3eit  mifien  6.  SB.  i^te  ®eU^)tte  unb  ^tebiget  ba8 
ubetfe^en  unb  tat^fc^Iagen  lajfen.  @o  bann  foI4)et 
9{ati)f<^taa  inS  STeutfc^e.  gebtat^t,  wftb  bet  e.  SB.  ou(^ 
unttet^alten  Meiben.  Sn  oUroeg  obet  ifl  bet  @d4)jt. 
fien  Sege^t,  bo?  6.  2B.  noc^)  jut  3eit  biefen  Siat^ 
f^tflg  obet  aSetaeii^ni^  9e()eim  fyxXtvn,  unb  bof  nte« 
monb  Xbfitift  wibetfa^ten  taffen,  bi«  bet  juDot  on  bie 

*)  Artic.  de  fide  el  de  operibus.    Vid,  ep.  d.  15.  lun. 
**)  Haec  Tcrb»  dctlit  ctiam  Strob.  in  Miscell.  11.  p.  S7. 


JKoif.  SKojl.  aeontwottet  wetbe.  jDefl  ^oben  fte  i^tc 
Utfo^en.  £)ornm  woHen  (S.  SB.  bef  |)a(b  bei  benciv 
bo^in  (S.B.  benfelben  gelongen  ia,^m,  SAtfe^ung  t\^ 
unb  bo^  boton  fe))n,  bof  un5  eine  Iatetnif4)e  Xbf4)tt^ 
wiebct  ()etauf  gef4)i((t  toerbe.  jDb  baUn  @.  SB.  k>xt» 
btger  unb  ©cle^rte  in  biefem  ober  i^rem  9ot  gegebenen 
9tail)f4)lag  3Cenbetung  obet  S3effei*und  ju  ^wi  bebcnten 
wi&tben^  bie  woQcn  unS  @.  SB.  ou^)  iibetfenbett. 

©eflert  jwei  <Stunb  nat^  SRittog 

ftnb  S^urfi^rfien,  Surf}en  unb  onbre  @tdnbe  beS  fK^il^ 
auf  bem  9{atl)^aud  bet  einonbcr  gewefen,  oot  benen 
^err  |>  f)  i  l  i  ^)  p  6 ,  »if([^of  ju  ^peper ,  unb  onbr e  Stif 
t^e  be6  ^oifcrlic()en  StegimentS  mit  einer  Grebenj  »Ott 
Soif.  SRoj.  erf4)ienen  ftnb,  unb  im  SRomen  S^ret  SRoj» 
onfangS  bcfic^rt  |)oben,  bicweil  fic^  i»if4)en  ben  gir» 
flen  unb  onbern  ©tdnbcn  bcr  <Sef|ton  ^olb  oHerlei  3r» 
rung  l)altcn,  bof  fic^  benn  biefclbcn  irrigen  gurjlett  unb 
©tdnbe  fotc^et  i^tet  ©cffion  ftcunblicj  mit  einonbei 
t>.eteint8en;  unb  bie  o^ngefdI;rItci)  ^oltcn  woaen  bid  auf 
Sufun^  Sf)tct  aitajcfidt.  3ri6bonn  woae  S()te  SRol. 
mit  ^tilfe  unb  Stot^e  6|)urfdrflen  unb  Siirfien  j)anbeto, 

ffe  fol^er  Srrung  giitlic^)  au  »ertr«8cn. Satoiif 

bie  gfirfien  3fntn)0tt  gcben :  «5  wdre  nit  o^nej  e6  ^icU 
ten  ftc^  ber  ©efpion  ()alb  awtfc^en  (gtlic^cn  Sttung.  @ie 
^dttcn  ftc^  obct  ber^alb  ju  borigen  8teicif)Stdgen  giitlid^ 
t^erQlic^enj  old  woUtcn  fte  Saif,  SXoj.  au  untertf)dtti» 
^m  ©efoaen  unb  (§.^xiv.  ou^)  t^un  biS  ouf  S^tet  £. 
3».  2fnf unft.  Sdt^en  abet  S^t  &.  3».  moat  alSbann 
borin  ^onbcln;  bomit  i^nen  biefet  Sttung  obge^ot 
fcn. 

2)atna^  ifl  bie  6rebena  ocrlefen/  unb  furbet  barc^ 
bic  «oiferl.  9tdt^e,  nai)  Xnaeigung  «oif.  3».  Sreunb« 
fc^)aft  unb  gndbigctt  ©ru^,  ben  af^urfdtfien ,  ^fiicjleli 
unb  ©tdnbcn  weitet  '©orgrtroflcn :  bie  «oif.  Vt*  ^dtt 
ftc^  ouf  aSitt  bi-r  (S^urfftrfJen,  gdrflen  unb  ©tdnbe  bcS 
^eiltgen9tei(i)d  in  baSd^ei^)  oerfdgt,  einen  9(et(^tag 
ou69efc|)ricben.  «nb  bop  SI;r  S^urf,  unb  %ixt%  ®s. 
unb  ®unfl  borouf  onfommen  unb  erfci^icnen  mdrctt,  bad 
f)ab  S.  ^-tR.  au  fonberm  @cfaaen;  unb  fe^  bc|  gndi 
biglic^  bonfbor/  ouc^  bed  SSiaenS  gemefi,  nac^bemS. 
!R.  gen  SnS|>rucf  dclangt,  fi^rber  firars  ^ie^et  au  Mo 
tu(f en,  S^tet  SRol.  fepen  obet  topfete  ^dnbet  t)otge> 
foaett/  boburc^  ffe  biS^cr  »«:^inbert,  Sibxm  debcttfcK, 
bof  ber  SScraug  ben  S^urfiirfien,  $&rflen  unb  0tdn' 
ben  befc^TOcrlic^.  S^r  Aoif.  3».  bitt  aber,  fle,  .We~ 
e^urf.,  Sirflen  unb  ©tdnbe,  woaten  no^  einc  (letnc 
3eit  ®ebutt  trogen,  benn  Sf)re  «W.  gebenf  f?^  bicfc 
8So(^enauer()cbcn,  ouf  2»dnicl)en  au  aic^en ,  unb  f&Ci 
ber  mit  bem  ©c^ierflen  l)ic^er  au  firbetn. __ 


85 


EPISTOLARUM     LIB.   V.     1530. 


86 


9Btr  f(^(im  C.  SS.  ^temit  ben  Stat1)\6)laQ,  ferbtgS 
Steic^StagS  ju  Speper  ben  ®t&nben  iibergeben^  ben 
m6gen  S.  SB.  bennoc^  /  bimtil  nit  n)eni()  baran  getegen, 
atui^  bebenten/  unb  unS  barin  i^r  ®utbeb6n{en  furber:: 
li^  ju  fd^icfen. 

Sir  fepnb  au^  in  ge^eimbb  hm^t ,  bafi  ber  S^et^ 
)og  t>on  Sunenburg  @4)rift  wm  ^aiferlicj)cn  «|)ofe  t)abe, 
xoii  fU^  Aaif.  9)t. ,  ober  mM(i)t  me(;r  bie  ©eiftltc^en 
mtb  2(nbre,  fo  3I)re  SDIaj.  um  \i6)  ^at  unb  benen  am 
^anbet  gelegen  ijl,  gum  «|)6(i)ften  entfegen  foQen  ber 
Soangeltfcf^en  ^&rflen  flattli(f)en  2Cn!ommenS  ju  biefem 
8tn4)Stag ,  unb  ba^  ffe  i^re  ^rebiger  fo  unt>erfci)eud;t 
prebigen  (affen.  Unb  foQen  3i)re  SJtaj.  i^rer  t>ie(  per^ 
fuabiren  woQen,  m6)t  (;ie^er  ju  fommen,  e&  wdre  benn 
\i>ld)  ^rebigen  juoor  abgefleUt.  2)cnn  2i)rcr  9)lai. 
ra&re  aufS  SReiffe  vev!i^tl\6)  ^ie  ju  fepn,  unb  fo((f) 
SXngsu  gebuiten;  alfo,  bap  barauf  {ie^et,  eS  merbe 
ito^  atter(et  n>iber  bie  ^rebiger  oerfu(i)t  unb  practicirt 
mtbm,  n)ien)irbennau(f)  ni(^t3n)eife(n/  ba^  eS  mit 
bem  Srlauben  ber  oon  TCugSburg  £nec^t  a(fo  ein  gepra^ 

cticirt  unb  angcri4)t  iDing  gcmeft  fep. Dat. 

8reita0  S.  3unit  15S0.  fru^e  jum  TCuffpcrrcn. 

Arcp  unb 
SSo(famcr« 


Xo.71S. 


(iere  4.  lun.) 


Brmtius  ad  Isenmannum. 

£  cod«  SueTO  Halensi  ep.  1. 

Suo  in  Chrislo  amicissimo  frairi  D»  lohanni 
Isenmanno  parocho  apud Hallenses ^  lo- 

hannts  Brentius, 

S.iaChristo.  Non  potui  intcnniltere,  mi  Isen- 
matine,  quin  te  iterum  litcris  meis  <ib  Augusta 
salateiii,  praesertim  cum  nuntium  habeam  com- 
iDodom.  Gaesar  ad  nos  nondum  venit,  nec  ad- 
ventoram  eum  opinantur  ante  corporis  Christi. 
Interim  agitur  de  Moneta  et  causis  criminalibus, 
ut  et  in  his  ordinatae  poenne  statuantur ,  ne  cui- 
vi$  hidici  liceat  pro  sua  libidine  in  reum  crimino- 
sum  pTonontiare.  Advenit  huc  Cochlaeus,  homo 
stupidus,  sed  tamen  qui  se  nobis  humnnum  prae- 
bel.  Nuper  scripsit  ad  Philippum  *),  sc  cupcre 
cum  eo  coUoqui,  sed  remotis  presbyteris  uxoratis. 
Philipplis  igitnr  me  comitem  assumebat  nondnm 

«)  Vid.  d.  2.  fnii. 


uxoratum.  Ecce  in  quantam  felicitatem  mihi  ccs- 
serit  meus  coelibatus,  quod  licuerit  cum  Cochlaeo 
coUoqui.  Scd  tamen  cum  homincm  accessissemus, 
ita  mansuctum  reddidlmus  atque  placuimus,  ut 
nunc  indifferentcr  prcsbyteros  uxoratos  salutet  et 
humaniter  colloquatur.  Caetera  non  habco  qnod 
scribam  nisi  uniini  hoc,  quod  Episcopus  Herbi^ 
polensis  habet  ctiam  hic  suos  Concionatores  Usin- 
gium  et  sulTraganeuin  suum,  qui  diebus  domini- 
cis  in  summo  templo  Augustie  egregie  clamant  et 
vociferantur*  Audires  homines  stupidissimos  at- 
que  etiam  sensu  communl  carentes.  Eccius  non- 
dum  advenit,  sed  exspcclatur.  Tu  ora  cum  ec- 
clesia  nostra,,  ut  pietas  et  cvangclium  promovea- 
tur.  Vale  in  domino  una  cum  uxore  tua,  quam 
nomine  meo  salutes.  Salutant  te  fratres  qui  no- 
blscum  sunt.  Saluta  in  nomine  meo  fratres  et 
comministros  nostros.  Dominum  quoque  Philip- 
pum  Schultheiss  dlligeiitcr  salutato. 


No.  714. 


6"  lun. 


Norinbergenses  ad  Senatum. 

f  Ei  Actis  Noriaberg.  p.  S9. 

^errr  aSurgermeijJcrn  unb  JRat^  ju  Qlfirip^ 

berg. 

95ernl;arb   Sefferer,    Surger^ 

mcifler  ju  Ulm,  ^at  mir,  «reffen,  im  SSertrauen 
unb  flel)eimbl)  angejeigt/  waS  feiner  ^erren,  ber^Don 
U(m ,  a3otfd)aft,  bie  pe  ju  3n6brucf  bei  «aif.  SKaj.  ge* 
l)abt,  begegnet,  unb  fur  ein  2Cbf(^ieb  worben  fei) ;  boS 
ijl  in  Summa,  na^  aCerljanb  i)ractif  unb  oiel  J^anb* 
(ung  ^at  man  fie  ettic^e  Sage  unb  (ang  aufget)a(ten/  unb 
nit  ^6ren  wotlen,  fte  bemilligcn  benn  in  bcn  ndd)jlen 
©peperfc^en  2CbfcI)icb  fur  einS.  3um  2Cnbern  waS  ^aif. 
SKai*  beS  ®(aubenS  ^a(bcn  meitcr  mit  ibncn  {)anb(e  unb 
i^nen  auf(efle,  baS  fcp,  baf)  fc^bige  ©c^orfam  (cijlen 
unb  annc^mcn  wottcn.  3Cbcr  auf  l)intcr  fid)  brinflcn 
unb  aDc  J^nWung  l)aben  fie  baffc^bifle  nit  tpiUiflcn  f dn* 
nen ,  tt)ic  boc^  im  6nbe  oorf ommen ,  unb  im  83ein)cfett 
be«  S5ifc^ojf 8  Don  Goflni^  flet)6rt  morbcn ;  l)aben  f einen 
anbcrn  S5efc^(  fle]()abt,  unb  SSSerbunfl  flct^an,  bann 
S^rc  SJlai.  inS  SReic^  ju  empfaf)cn  unb  fic^  untcrt^dnifl^ 
(i^  ju  erbiet^en.  Jpat  S^re  gRa}.  burd)  ben  |)ropjl 
oon  SBatbf  ircl)  eine  (anflc  JCntmort  unb  eridl^tung 
tt)un  (affen,  unb  befcl)(iep(id)  babin  beftanben,  ba^  fte^ 
bie  t)on  Ufm,  a«^^«^/  ^¥  *^*f-  SK.  (;ie  ju  XuflSburg 


•7 


EPISTOLARUM    LIB,   V.     1550, 


88 


auf  bm  9lei4>Stag  anlomme^  ben  6)>e9erfd)en  %bf(^ieb 
anne^men,  unb  n^aS  Aaif.  fStaj.  miUx  beS  ©taubenS 
^albenbefe^le,  bemfelben  golQe  ju  tl)un,  unb  baffelbe 
wr  Xnfang  biefeS  JReic^StagS  3(>rer  2»ai.  entlfc^'  ju 
jufagen  ober  ju  juf4)reiben.  25ep  moCe  ftc^  3()re  ^a\. 
gemiplic^  ju  ii^nen  t>erfe{)m.  DaS  ifl  alfo  i^re  ^anb^ 
lung  bei  £aif.  Wta].  geroefl. 

9lun  wiffen  aber  bie  t>on  Ulm  nit,  mie  fie  fic^ 
tarinnen  ^alten  foHen.  2)enn  *aif.  SJJaj.  Ungnab  fep 
i^en  nit  wo^l  ju  leiben,  fo  m6gen  fie  bicfcm  ber  ^aif. 
9lt.  2Cnftnnen  unb  3)efe(;l  nit  Solge  t^un ,  ^aben  barauf 
©anielSc^Ieic^er,  ber  in  biefer SBotbf^aft  ju SnS^ 
brud  geioejl ,  in  ge^eimbb  ()ie  ^u  gebacl)tem  S3  e  f  f  e  r  e  r 
gef4)u£t,  unb  i^n  bep^alb  um  9tai\)  angcfuci)t,  ber 
mic^  barauf  im  Siertrauen  and)  im  Stat\)  gebet^en,  mi 
boc^  feinen  «^errn  ^ierin  ju  t()un  fepn  m6d)te«  9tun  ifl 
aber  bei  mir  ameifelig,  tt)a§  barin  gu  t^un  bag  S3efte 
fep.  Denn  f^icf en  unb  fc^reiben ,  obcr  foIci)e§  ju  bc:: 
milligen  ifl  aUeg  befc^merli^.  ®o  xoxU  gar  fiiUfci^mei^ 
gen  au^  nit  gut  fepn.  2Cber  auf  gel)abten  a5ebacl)t  l)a^ 
ben  mir  bie  wn  Ulm  angejeigt,  bieweil  ^aif.  3Xaj.  ent* 
ticf)er  3Cuttt)ort  bege^re,  fet)  i^r  SScbenfen,  bap  i^ren 
4>errn  om  Sbwnlici)ften  fepn  merbe,  an  ^aif.  Wta}.  ttxoa 
einc  gefd)i(£te  unterti)&nige  ®4)^ift  ju  fiellcn,  unb  bie^^ 
felbe  3I;rer  5Wai.  erfi ,  mnn  fte  fi^  biefem  JReicbStag 
bap  na^en  n>urbe,  gu  ubergeben,  ftc^  aUer  Untert^&nig^ 
(eit  )u  entbieti)en,  unb  babei  boci)  PeineS  megS  oom 
eoangclio  abjuflel^en.  SBien)ol)I  ic^  nun  ^dtt  leiben 
'  m^gen,  bap  fold)  @(i)reiben  angeflcfltj  meil  fte  aber  baS 
fetbS  fur  gut  U\>a6)t ,  l)ab  id)  t(;nen  bavwn  an6)  ni^t 
tatl)tn  TOoUen.  3Cuf  fol(^eS  t>erreutet  ®6)le\d)ev  ju 
feinen  Jg)errn,  i^nen  biefen  i^rcn  SRat^fc^Iag  anjujeigen. 
Jtann  merf en ,  ba^  benen  t>on  Ulm  bicfer  ^anbel  ^oc^ 
bef4>n)erlid() ;  wdre  i^nen  beffer,  fie  ^dtten  nie  i^inein^ 
gefc^id^t.     S)aS  n)oUen  @.  SS.  bannoc^  in  befler  ©e» 

^eimbb  bei  i^nen  bleiben  laffcm  —  —   — 

Dat.  am  ^eil.  ^ftngfitag,  1  (Stunb  na^  SSittag  1530« 

'  £ref  unb 
SBoIfamer. 

{IkisUeripium  y  singulari /oHo  (p.  53.)  inscrfpium.) 

S>er  S^urfurfl  Don  @a4)fen  ^at  mir,  JEreffen, 
9ld4)ten  gefagt :  alS  ber  6I)urfurflen  @ci)reiben ,  fo  t>on 
^innen  an  ^aif.  9Ra].  bef4)e^en ,  bartnnen  fte  i^r  ge^c 
^orfam  2Cn(ommen  jum  Steic^Stag  angejeigt,  unb  flc^ 
beSJangen  SSerjugS  befc^mert  ^aben,  buv6)  ben  oon 
9taf^  unb  anbre  im  £aifertid)en  Slat^  berat^fc^tagt, 
unb  furber  an  ^if.  aXai.  getragen ,  ^abe  3^re  SRai., 
atS  bie  fotc^  ®c^reiben  ge^6rt,  biefe  SSorte  baju  gerebt: 
wA  if)me  bie  G^urfiirften  angingen ;  er  tt)oUtS  mac^en, 


tt>le  eS  i^m  eben  wdre.  @oIc()e  «ebe  toetbreu^  ben 
S^urfurflen  fafl.  es  faget  auc^  ©•  6^f.  ®.,  ipo  i^ 
Ifaif.  3»ai.  feine  f)rebigt  f)ie  nieberlegen  unb  wbiefl^ 
mottt,  fo  gebdcf)t  @.  6f)f.  @.  nic^t  ^ie  3U  bteiben,  ^ 
bern  ben  ndcl)fhn  I;eim  gu  reiten. 


No.  715. 


8-  lun. 


lidem  eidem. 


■)■  £x  Acti*  Norinberg.  p,  S4> 

^txxxi  aSurgermctilev  unb  Btat^  bet  ^tatt 

9lurmberg. 

®aS  <Sa(^fifcl)e  ajerieic^nip  be8  (9Uh> 

ben8(>alb,  fo  »ir  6.  SB.  am  iflngflcn  jugefc^idt,  oet» 
fct^en  wir  unS  n>crben  @.  SB.  nunmc^r  t|)ren  ^rebtgm 
unb  anbern  i^ren  9tc^tgc(cl)rtcn  au  berat^fc^Iagen  ootc 
gcValten  ^aben.  Unb  wir  (^dtten  (E.  SS.  ben  Tixifycn^ 
unb  S3cf(^(uf  beffc(btgett  S^erjcic^niffeS  au4)  gera  ^» 
fanbt:  fo  jinb  [abet  e8  ftnb]  bie  ®d4)jtf4)en  auf  ^n^ 
gen  srag  no^)  ttt(f)t  bamit  fcrttg.  (SBir)  moOen  obct 
mcitcr  barum  an{)a(ten.  Unb  bien>ci(  @.  SB.  aXetnung 
tfl/  3n()o(t  unfrer  gnflruction,  bap  »ir  »on  S^en* 
megcn  bei  bem  S^urfdrllen  unb  SKartgraf  (SeorgeB 
ftc^en,  unb  S^rcr  6^f.  unb  %.  ®.,  au^  6.  SB.  {)anbf 
iung  in  biefcm  Sall  eine  (Sac^e  fepn  foKc/  unb  obet  bic 
<Sdcl)ftfcI)e  JBcrjciclS)nif  aUcin  in  beS  e^urfurfien  9tamen 
fuppIicationmeiS  gcflcBt  ifl:  fo  mia  unfer  If(j)ten8  oon 
n6tt)rn  fcpn  gu  Ijcbcnfcn/  ob  d.  SB.  neben  bet  @di|)f^ 
fci)cn  SBcrjeictinip  in  @.  SB.  9{amcn  eine  fonbete  j^er^ 
aci(i)nif ,  fiir  ft^)  an  «aif.  Woj.  ju  ftberontworten,  fM. 
(cn;  obet  ober  ncben  S^orEgrof  ©orgen  bet  bem  (S^ 
furflcn  onrcgen  (offen  woaen,  feiner  61!)f.  ®.  JBeisefi^ 
nif  nic^t  oOein  in  feincr  ®n.,  fonbem  in  gemein  iv  T<ii 
n«r  S^f.  ®.,  «Korfgraf  ©brgen,  auc^  (S.  SB.  v^ 
onbern  biefcm  ^anbcl  an()dngigon  ®tdnben  unb  Stdb* 
ten  9lamcn  flcaen  ju  (offcn.  SBie  mir  un8  nun  is  fW». 
(^em  i)oiten/  ouc^  ob  mir  bef^Ib  juoor  mft  aitavfet«f 
(S^orgen  unterrcben  foaen,  bcf  n^oOen  mir  (S,  )& 
Unterr  i(^t  geworten.  Sc^  /  «  r  e  p ,  |)ob  ^(eicimo^  aO» 
bereit  mit  bcm  sKorfgrdff^en  aoitaict  boooa  getebt, 
ber  fogt/  fcineS  ^errn  |)rebiger  unb  9{e4)tge(e^ttett 
ft|cn  au(^  borubeT/  unb  ^b  fein  ^tr  cbcn  bea  SHoi» 
8e(  mie  xoxx,  bof  bie  @d(^fifc^  ajerjeic^nip  aOein  in  be« 
@()urfiirficn  9^omcn  gefieat  fep  /  unb  fc()e  ou^  fat  gut 
on  /  bie  in  gemein  /  in  oaer  Siirflen  unb  (gtdbte  9{o* 
men,  ju  fleacu/  bie  bcr  (S(oubcn8ortifcf  cinig  ftnb,  unb 
feiner  ®noben  unb  bcm  G^urftirftcn  an()angen.    @o((|ie 


EPI5T0LARUM     LIB.   V.     1530. 


90 


j  Unnt  ottt^  wo^I  iurammm  bta^t,  unb  bea» 
lUK^  1m  eingang,  naS  em  jeber  bei  JCotf.  SXat.  unb 
btm  Sieitf)  gct^n^  9Dn  HneS  jeben  ^Acflen  unb  @tanb6 
negtt],  mo  eS  {id)  in  gemem  ntdt^t  leiben  voQe,  n>of}[ 
fn  @onbett)eit  fpeci^citt  unb  batgett}an  metbeit.  jDat' 
nm  tn6gen  6.  !S.  neben  anbem/  itKtS  alfo  im  f&iriQanQ 
3!ltcn  ^olb  oorjutrasen,  aucE»  bebac^t  fepn,  vmb  \oU 
^  nit  3ta(^  \^xtt  9{ei^tge[e()rten  f^rmlic^  [ajfen  jiel« 

1«. 

SStt  utrben  auc^  berl^tet,  ba@  Aaif.  SSaf.  berebt 
ttorben,  tie  1000  Ane^tc,  fo  3^te  £aif.  9)tai.  \)\t 
onf  ben  Steic^Stag  befteOen  laffen,  anbetfi  nicf)t  annelj: 
nen  moSen,  fie  [epen  benn  bem  lutfjerifii^en  ^anbet 
ni^t  t>nmanbt,  fonbem  entgegcn;  be$  aber  bte  ^'oi^'^' 
(eut  bcfc^nert,  unbnid^t  eingefientPoQen,  barum  aud) 
foU^eA  abgelleQt,  nnb  in  ben  SrtiIeIiS3riefy  nie  be> 
g(|lTet/  ni^t  {otnmen.  SBirb  tDoI)!  gerebt,  bet  S3i: 
|d|off  oon  fioflnig  ^abe  folil^en  "Xxtittl  in  bie  Sietfcijrei* 
Ining  bem  £aifer  geratl^en.  iDaraufi  bannoct)t  6.  SB. 
scnc^men,  loaS  biefe  getit  im  ©emdtl}  ^aben.  jDaf 
bk  OOE  Xngfiburg  jn  SSorgen  figen,  ftcl}  beS  9t«i(^tage 
^  befc^roetcn,  ui^/  toie  fte  ftd}  ^dten  la^m,  »o 
Siu^rn,  ^efyen  unb  anbre  &ut^etifd)e  nit  Ijie  n>dten, 
m^tcB  i^ret  siel  jtljo  oon  ^innen  jie^en ,  obet  biefen 
8tn4)Stag/  noeSfepnfinnt/  tnit  vtel  ®elb8  an  einen 
onbetn  JDtt  faufen.  Sitnn  auc^  .Jtaif.  unb  £6nig[.  aXaj. 
Sttxiccie^O/  bienetl  man  anfAI)tt/  in  Aaif.  9Kaj.  9la< 
nien  ^  nnb  onbetfimo  £ned)t  asjunef^men,  aHgeteit 
tn^c^mcc^anbelnfoUen,  webet  ooc,  gel)en  nit  me^c 
m  bie  ^dttfec  ober  Xagieiflen,  fonbecn  rei^en  fc^Iec^fS 
oi^ec  SBat))xn  ab,  unb  fd)reiben  aii  bie  X[)ur,  wie 
Biel  Scut  ttnb  9>ferb  fie  lebeB  £)tt8  unterbringen  noUttt, 

ti  fci)  bem  ^uSmf  rt^  [ieb  obec  feib. 9KarI< 

gtaf  3ocg  ifl  etlic^eXag  eon  (jinnen  gn  feinetS*^^- 
Ocmaf}c[  pofttrt,  bpc^,  aie  bec  Sangler  fagt,  dber 
iUecn  iXog  ni^t  bo^im  ju  bleiben ,  unb  olSbann  ben 
nicfiiien  miebcc  I)ccauf  ju  (oramen.  Unb  ^at  ber  Sanjs 
Uc  Mi  Sef(^(  fciner  %.  &.  gebetl}en,  baf  (S.  ^.  feiRet 
%.  O.  bic  geflellte  S&i^tation>Stbnung/  uie  bte  becat^: 
f^Uigtnnbgebeffettfep/  l}(tauf  fi^ideu/  bennfnneS. 
fll.  nollten  biefdbe  Ctbnung  il)te  ^rebigcc  unb  ^ele^r^ 
ten  aac^  fibrtfej}cn,  bebenfenunbtat^f^Iogenlaffen*). 


*)  Hnio*  partu  epiilolte,  amt  de  MtrcbioDii  pclitione  igit, 
«TRUinairium  Atiil  Slro1>el.  in  ■niiull.  (I.  p,  tf.  ul>i  Stro. 
licl.  addidLit  jv&itmft  mltb  ofjat  Bwdftl  blc  etfl  Im  ^atfxt  l^. 
„|nn  rcftfR  Dtalt  in  Dcutf  grfomintiK  gXarggrafl.  unt  <nuim> 
nBtnffAc  JUnttMitnnng  Miflantiin,  ait  mrlitK  fdieit  elti4 
Mian  tn  tm  BSaqgEiifltc^n  vnb  8liinbcTBff4(n  Stifctl)  1598, 
»ttr4t(tn«i  JtliittniKlfitatfon  juaTSfittii  anacfangtit  nuTtt. 
nlm  fcl.  1>-  Stltnn:  tn  bn  llnttrratbung  in  et^aiaifitr  Vrf 
„tif<I  btfliUitt  MtfK  nanUf^. 
Hii.iaTB.  Orxii.  VoL.  II. 


WSbonn  fAtbct  mit  6.  SEB.  fcmer  ^aben  baoon  )u  ^ans 

bcln  unb  gu  befdjlie^en.  ' Dat.  g)litt< 

mod)/  bm  8.  3unit,  2  iStunb  nact)  9Kittag  IfiSO. 
£re$  unb  SJoItamer. 


lidem  ad  eundem. 

f  Ei  Aclit  NoriobHg.  p.  S8. 

^etrn  iSurgetmetflet  unb  Stati)  gu  9lucm> 
berg. 

<Si  ^at  fic^  feit  unfet*  nd(^)flen  S(f)reibcn5 

fonberlidjfi  nicf)t6  gugetrogen ,  benn  bafl  fiaif.  fflZaj.  gc 
Kiif(icl)  aufs  Idngfl  auf  ndd)ften  SKittiood)  mit  famt 
£5nigl.  SKaj.  ^ie  anfommen  unb  einreitenfoQen;  tont* 
men  auc^  a[fo  tdglic{)  uiib  alle  @tunb  bie  ^agen ,  bec 
Vixo^  unb  oti'1  (SeftnbS  nai^  einanbet  Ijerein,  ftnben 
aber  roenig  Sceubenfeuet  bei  &enenuon3(ug6)7Utg,  bie 
fie  bept)a[b  anjunben  rooUen,  unb  unfctft  S3ebAnten6 
tooQen  bie  SSutgec  ^ie  tleinmutl)tg  unb  batob  er^ofet 
fei)n.  ©0  fepn  bie  ®.'fanbt(n  JSelfer  unb  fiange* 
mantel  micberum  I)iel)er  gelangt.  SBaS  fte  aber  btins 
gen/  fdnncn  wtt  nit  miffen;  aHein,  ba^  fie  fic^  viel 
Qtnaben  unb  eineS  guten  ^bfd)ieb6  betiit)inen.  ®o  mu^ 
flert  man  bie  £nec^t,  bauon  nit  @.  S3.  gefd^ttcben  }tt 
9Remtd)ingen ,  unb  ifi  ^ett  Siett  oon  ©cl^ellen* 
Iierg  9)tuflermeiflet ;  bocl)  ba^  bieuon  3(ugSputg  ja{)s 
len.  Unb  unfecS  SSebdnlmfl  fet)n  bie  eon  3(ugfiburg 
gegen  £aif.  SRaj.  ber  £8cfd)eibent)eit  unb  ®e^ocfam, 
nenn  Aaif.  SBta\.  bege^rte,  i^re  ^trbig  abjufleKen/  ad)c 
tm  toit,  eS  njurbe  baran  nii^t  sicl  SKatigelS  erfc^einen. 
Unb  mieno^I  man  .^aif.  ^.  ^ie  von  ber  oon  SCugSpurg 
megen  gu  9{o9  unb  Sup  enfgegen  jie^en  foU,  finben  n>[t 
bo^  nit  ttiel  &ufls,  baS  bie  ^Argec  ^it  me^c  baju  ^^ 
ben,  unb  nie  »ir  ber{c[)t  roetben,  fo  fd)icft  man  twn 
^auS  gu  ^au6  um  @rfa^cung ,  toer  giel)en  niotl ,  unb 
(iegt  ben  guten  ^txxn  von  3(ug8purg  Diei  SaflS,  3Rii[)e 
unb  3trbeit  ober  bem  ^ali.  "Hbtx  fonft  f(t)i(fm  fie  fic^ 
mit  einem  f6fttic[)en  ^immel,  i)aben  aud)  i()re  SlattiSi 
freunbe  baju  tHCorbnet,  bie  benfelben  tragm  foQen. ' 
©0  ^alten  ftd)  bie  8}orrier  *)  no<^  ungefc^lift  ^enug, 
unb  ftcl)t  aU  il;c  @emut^  bal}in ,  auf  @eioaIt  unb  fpa< 
nifi^  gu  ()anbeln/  unb  geft^ie^t  bamit  etlicf)en  el}rbaccn 

JButgern  viel  S^rangS. 2)aju  ifl  aQe  Ding 

t^uec unb  beflagen  fi6)  bie  giirjim  jum  aQec« 


*i  ffnritt. 

7 


§1 


EPISTOLARUM     LIB.  V.    iSi(L 


^^fleiu SSte  n>lt  htt\d)t,  fo  nwf  bet 

e^urfurfi  9on  ®(u^fen  aOe  SSo(f)en  15  C.  [1500]  fL 
^ie  (^oben* 

SDoctor  l^enttnger  t)at  unS  gefagt^  bte  dteQu 
menterdt^e  ^aben  auS  S3efel)(  Aatf*  ^aj.  fetne  «l^erreny 
bte  Don  TCuQipviXQ,  be\d)\dt,  unb  ernftli(!()  begei^ren 
laffen,  baS  Sut^erifc^  S3u4)(ein  ^  an  bie  ®eifUid)en  auf 
biefem  9?ei4)8ta8  auSgangen^),  nit  fei(  ^aben  julaf:: 
fen.  ^ol6)i  ^aben  bie  oon  %\xQip\xxQ  bewiUigt ,  unb 
(^at)  er  auS  i^rem  S3efel)(  ba{fe(bige  a(fo  olHen  i^ren 
^uc^fut^rern  unb  >Drud(em  angefagt  unb  oerbotl^en. 

— ®ir  oerne^men/  bafl  ftc^  nad)  JCb:? 

fierben  beft  ®ropcanj(erS '^'*')  ber  S3if4)o{f  oon  6o{hiif 

aUer  ® ac^n  unterfa^e. Dat  (Sambflag  /  ben 

11.  Sunii  2  @tunb  nac^  SRittag  1530  ♦♦*). 

£ref  unb 
SBo((amer» 


*)  MS^cnnQl^nttnd  an  bie  Odfincbcn,  octfammeft  auf  bcm  SRdc^tf 
toa  iu  Vugtfburs.  SRart.  eutber."  Anoo  1580.  Vid.  apud 
WaJdi.  XVU  p.  aSfO. 

''^  Mercurini  Gatlinarae. 

***)  (Sequiiur  in  Actii  p,  41.  eputoJa  BangratU  JTa^neri 
dd  Christophorum  KresMj  eodem  die  seripiay  haee:) 

Ocftcrt  Stcftag<  brn  10.  Sunii  ifl  ^aif.  a)2ai.  famt  bcm  Jtus 
nig  9on  SBc^cim  um  5  Uf)c  nacf)  SRtttag  ju  SRunit^rn  cingcdt« 
tcn,  unb  mit  gcofcm  9^a^^  oon  bccbcn  ^vixfltn,  bic  500  gc^ 
riiftc  ^'fcrb  mit  lic^tcm  ^arnifcb  unb  ^cbcrbufchcn  gcffcibt  gc^ 
rocfl,  cmpfangcn  roorbcn.  (SrflUc^  (abcn  bic  Jjlutftcn  it)x-9u 
f(f)it6/  grof  unb  flcin,  (unbcrt  Gtilcf  auf  !Xfibcrn,  auc^  ctlic^ 
S^offcr  unb  •&aaclgcf(tiij  cinc  i)Mt  ^tiU  oon  fftiincbcn  gct 
fii^rt  unb  bafelbft  cincn  9u(4cl  mit  (hbric^  laffcn  wcrfcn,  unb 
rin  €$d)Iof  mit  ^olio^crf  unb  Zixtf^ttn  barauf  baucn  laffcn. 
TM  nun  itaif.  ZHlai.  bafclbft  Oinfommcn,  f^abcn  bic  itncc^t,  fo 
3brcr  CRaj.  aud  bcr  €$tobt  cntgcgcn  gcjogcn ,  ba6  €k6Iof  go 
ftiirmt.  i>atnad)  iat  man  ba<  ®cf(f)u(  allc<  bardn  laffcn  grs 
^cn.  iDaoon  6at  fic^  ba<  Sc^Iof  cnt^jinbt,  unb  bic  Sf^ucrmcrf, 
an^  ctlic^c  IDtorfcr  tarin  fi(6  angc|iinbt ,  unb  (^crgcgcn  g Jngcm 
aOcc  aXaficn ,  wic  man  in  GmR  ^u  t^un  pflc^t.  2)a6  iat  Jtaifl 
Saui'  tvoQl  gcfallcn.  jDama^^  ift  Sbrc  ^aj.  gcrittcn  bi6  auf 
bic  S^rucfcn ,  ba  ()at  man  in  miltcn  M  ^inf  cin  gcma^It  ^af 
bcc  ba9crf(()cn  ffarb  aufgcma^^t.  €Scon  bic  2fif((cr  in  cin  ^axh 
actlcibt  auf  i^tcn  Slad)tn  fommcn .  nnb  bic  9tcif  9om  Saf  moU 
Icn  flcdbcn.  2)arob  (obcn  fic  mcibcnlicb  gcbobct.  Uli  nnn  3- 
saiai.  )um  Sboc  f)incin  in  ba6  3u6al  fommcn,  ift  cin  )Bu()nc 
am  fbad)  mit  fcboncc  Sapiftcrci  iugcri(()t  ocwcfcn ,  boruntcc  bAt 
mon  bic  ^iftoricn  ^cftcc  Uebraea  g^ptclt;  fblgcnbt  bci  brn 
SIcif(bbfinfcn  abcc  dn<  Thomirifl  in  Tippum,  unb  bo0  bdtt  hti 
bcm  €{(I^Iof  ift  gcrorfcn :  Cambisea  Persa ;  bic  fcpn  olZc  mit 
^crfoncn  nnb  i^Idbungcn  anf  ba<  luftigftc  augcd(6t  grmcfcn. 
Vbcc  jmif(bcn  bcn  bcbcn  .&iftoricn  ifi  dn  \)^h{d)  @(bIof  om 
fiSarft  mit  3<ucm)crf  jugcd(bt  gcmcfcn,  ba<  ()at  man  abgcbcn 
loffcn.    ^ot  dn  grof  Q^rlouft  untrr  brm  Solt  grma(i)t. 

6n9n  Don  'gnxfitn  ^u  9Xuni(t)m  ncbcn  Jtoif.  unb  ^onig.  ^oi. 
dngrcittcn  brc  &cbina(  |>omrc9u6*),  ^kiliburg,  Siittio, 
2urrnt y  S3if(6off  ?>affo» ,  »drrn ;  Siirftrn ,  *rraog  Jfdrbdd^, 
£)tt()ctnd(6 «  Vtorggraf  9drbd((  unb  ^an<  Vlbrc^bt;  onfcrs 
bolb  bcr  Cdctf(bm  unb  ^ponicc  yfoffcn ,  bir  fcpn  obne  3at)(. 
aXuni(t)cn  am  Gambftag  IL,  3unii  1580. 


*)  Gampegius. 


No.  717. 


t  V:  Inui 


Brentius  ad  Is^nmannum. 

"i-  E  cod.  Suevo  SaliBO  cp«  2.  • 

D,  loh.   Isenmanno  parocho  apud  Halen-^ 

ses  lo.  Brtniius.  ''     '!. 

S.  in  Christo.  Nihil  habteo  nunc  noyi;  pj^tini^ 
mi  frater,  quod  tibi  scribam  de  nostrls  cdihiCiiBl 
Caesar.  nunc  quotidie  certo  exspectitur.  £st  ciiim 
ingressus  heri  Monacum^  urbem  Batarociimy 
unde  non  longe  ab  Au^ista  abcst*  Sed  quid  de 
religione  futurum  slt,  Deiis  n6vit.  Nisi  vps  prls 
cibus  vestris  tranqulUiorem  statum  a  dominb  im-^ 
pelraverltis ,  puto  omnia  conclamata  eisse.  :]\][in'a-^ 
tur  nobis  Satan  grande  exitium,  uoh  quiddma 
Caesareanis,  sed  ab  Antiochanis.  Aenigmata 
forte  tibi  scribere  videor,  Sed  optarem  nbbis  coii4 
tingere  Sphingem,  aenigmata  illa  factis  sujs  ttr- 
ponentem.  £t,  ul  aperle  scribara,  sed  libi:^  AiaI6 
suspicamur  dc  N,,.  *)  Mirae  sunt  hominis  lcchi 
nae,  variae  astutiae.  '  Forraidamus,  ut  alal  se? 
cum  malum  eicitiaiel  Non  addam  alia.  Taritiim 
haec  scripsi,  ut  accendam  spiritum  luum,  qilb 
ferventius  ad  dominum  clamcs,  ut  det  nobis  fiiaieiii 
malorum,  et  ecclesiam  suam  defendat.  Tucuin 
ecclesia  et  fratrihus  orale,  el  v.-ilete  in  domino; 
Ex  Augusta.  '  Sabliato  post  Pentecostcs;  Anno.  30. 


rm»m* 


No.  718—720. 


■  -  ■  ■ 

11.  iun... 


Tres  epistqlae,    Melanthonis  et  B^enti^ 
dua^j  et  Philippi  Landgravii .  una. 

EdiU  tt^rmaiiice  a  Qiytraeo,  in  d«r  Uisrorie  dcr  A«|^ 
ConfeM.  p.  16(.  Ublorie  des  SacranienUstreiup.  llt.  m 
Repetita  a  yValcLio  in  opo.  Lutiieri  Tom.  XVlf.  p.  I3A 
sqq.  InTenifhus  bas  diias  Melanthonis  et  Brentii  'epistolii 
in  cod.  Bav.  VoJ.  U.  p.  975«  sqq.    Cod.  Gotb.  190.  p,  fO^ 


[Phil.  Melanthonis  et  loannis  Brenlii 
epistola  Philippo  Landgratfio  Hassiae 

scripia^ 

^r4)Iait^tiger/ J^^d^i^^i^^t^^S^rii,  gndbigfr^rr! 
aSir  ^atoi  bie  @(^ri|t,   unS  jugefleat,   l^te  SrAber^ 

^)  Landgravio  Uass.? 


BPIST 

ffMlt fmfrteft AAfet^  imf  m 6ondtiAm'' ') belarif 
genb/  mitSIeip  getefeii/  unb  bitten  in  f  aQet "  Unter:: 
t^igfeit/  e*  S^rfiL  (Snoben  looOe  unfre  3(ntn>ort 
^ttigOcil^  mne()men.  £enn.®ottiftunfer3eu8e,  bap 
vm  ja,  fonberfi4)  in  biefem  SaQ/  niemanb  gu  Sieb  ober 
ja  &rib  ^bcln*  2)enn  biefer  3n>iefpa(t  ifi  un6  von 
^^ftjftt  leib ,  f^aben  au6)  auf  Srben  f eine  gr6pere  ^i^ 
ft&bntp^  benn  m  biefer  @a4)e')/  ba^  n)ir  fe^eu/  wie 
«ttn  jufdQet  onf  ungegr&nbete  Opiolones,  barauS 
gtope  ®)HxItung  in  bet  Axti)e ,  bargu  Unrtd^tigf eit  im 
(Smiffen  fbtget/  baburdj^  man  ^ernac^  n>eiter  fdQet  auf 
anbre  f^fHMd^t  ©ebanfen;  mie  n)ir  bann  fefien/  bap 
nieUn  je^nb  nribetfa^ten^  n)ek^  etftltd)  Dom  Xbenb? 
ma^(  ^ben  aQegotifttet,  fommen  nun  unb  aUegotjftten 
Oonme|^t*)3(ttife(n,  al&  niiXtd\(S^  Campanus ,  Mar- 
iinus  Ceilarius  j  Felinus*)^  batubet  feine  9iu^' 
^bM,.  fDnbem  9>tactifen  ma4)e,  xoxt  man  foic^ed  mtt 
(Smalt  l^inougfu^te,  batauS  ni(f)t  aUein  ein  grduti^) 
grof  Stutoergiepen  gu  beforgen,  fonbem  auc^  gr^ 
frre  ^  ®paltungen  in  geifUit^en  <Sais)zn  unb  3erruttung 
ber  ft^iment ,  bap  {te  in  ^unbert  Sa^ren ,  ja  nimmer^ 
mr^t  biB  gum  Snbe  bet  SSelt  miebet  jn  fticf en  ftnb* 
Vc^,  ^)ett  ®ott,  mie  ein  f(()tedtid)et  3(nbticf  ifi'#, 
fjM^  gteutt^  )Din9  bebenfen.  JDet^atbm  mag  un8  (S* 
9«  ®.  gtaubm,  baf  mit  wa^rtid)  in  grofer  S3etrubnip 
ftnb,  unb  nic^t  Suft  ^aben,  mie  man  oietteic^t  gebenfet, 
ba|  mtt  unfetS  9tu^mS  ^atbm  oiet  janfm. 

S)atnm  bitten  n>it  ganj  untert^dnigtid^) ,  (Sxo.  $. 
(Sht«  n>oOen  unfre  3(ntmort  jgndbigtic^  oerne^mm ,  bie 
mir  anfS  f urjefie  gefapt  ^abm ,  (S.  %.  %.  nic^t  tange 
oufjttlKttten.  @o  a4)tm  mir,  e8  fep  nici)t  tiot^,  auf 
aOe@td(fe  ber@d()rift,  fo  unS  iugejleDlet,  ju  antn)orten. 

Grfitic^,  berS3ri^berf(|)aft||)atben,  magfepn,  bafi 
man  (5()tifien ,  fo  tttm ,  unb  boc^  ben  Srrt^um  ni(f)t 
nettl^ibtgm  ^) ,  at$  Sruber  butben  foQe ,  n>ie  S^riflufi 
felb^  fetne  3&nger  gebulbet  f)at  Xber  biejenigen ,  fo 
nngegriinbete  Se^re  oorgebm  unb  oertbeibigen ,  fann 
man  mijlt  f&t  S3ruber  t)atten  ^  5  benn  man  foQ  ia  nt(^t 
«inlligm  tn  unreci()te  Se^re.  ^citum  aOeS ,  fo  in  geba(^ 
tet  ®(^ttft  nad^  bet  Sdngebiffiutiret  mirb,  baf  man 
bie  64^(|)m'butbm  \o%,  fa^in  ni(i)t  dnjbetS.  igebmtet 
toeirbm,  benn  auf  foI(^e  @^a(^e,  fo  tl|)te  uhgemiffe 
S^te  ni(^t  vett^cibigen ;  mie  ani^  ^avXvA  bie  (Satatet 

^  '  .      ■       ■  ■  ,  ■ 

1}  Habent  haec.cod.  SS.  el  Cf  Bav^ 

O  Wtlch.:eaAcn.  \    / 

■  .i.t-  4»  .'.  .  I»  1..- 

S)  anbern,  Breni. 

4)  C.  190.  Islin^,     >,       ..        '  .  r      ;     i,..,  . 

5)  foBbetn  banebcn  9coft>  cod^  9«¥.       '   i: 

6)  nnb  bO((  te.  non  habct  Brent. 

7)  Brent.  f^aben. 


JUM    LI&  T.    1580. 


04 


ttngmommm,  ^t  abet  banebm  Mn  benjmigen ,  foun» 
te(^te  £e^te  t)otgaben ,  qefpx^n:  id)  mottte,  baf 
bie,  fo  euc^  bef4)neiben,  n>eggef(^nitten 
mutben^). 

^iep  ifi  unfte  einfdttige  Slteinung,  n>ie  tt)ir  eft  ge» 
gm  ®ott  benf en  }u  oetantmotten.  SDenn  mie  f 6nnen 
mit  bo^)  S3tubetf(f)aft  mit  unfa*m  SBSibetj^art  ma(^n, 
unb  atfo  mitligen,  baf  fte  i^te  2e]f)te  oett^eibigen  fdt 
ttd)t  unb  gemip,  fo  bo6)  unfet  ©emiffen  anbetd  fu|)tet 
unb  1)iit,  unb  mirb  bur(^  i^re  ^)  >Difputation  ni(j)t  ge^ 
ftiUet  V  S)er  @(^reiber  geba(f)tet  @cl)rift  mag  eS  oiel^ 
tei^t  gut  meinm,  aber  er  tebet  ja '°)  oom  ®tauben  )u 
'4)n)ad),  metnet,  e8  tiege  nic^t  gtop  batan,  ob  man 
(^on  inetti(f)en2rttifetn,  fo  in  bet@cf)tift  ftnb,  itte, 
unb  ed  fep  nid()t  not^ ,  bap  man  gemip  fep ,  n>a8  man 
^dit  unb  tei)tt  2(bet  n)al)tli({) ,  toenn  baS  ^etj  unge» 
n)i^  ift,  unb  foU  atfo  ungemif  etioad'*)  oorgeben,  fo 
iftd  ubet  oenoa^rt  miber  ©otteS  ©erid^t ;  mie  9)autuB 
fpri(f)t:  n>aS  nt(^t  auS  itm  ©tauben  gef(()ies 
^et,  ift®iinbe}unb  bebarf  gutet (Stfa^rung ,  n>ie 
bet  ®taube  gemifl  fepn  mup ,  fo  et  oot  ®otted  ®eti(|)t 
befte()en  fotl. 

®o  finb  aud)  bie  3Cttifet  oon  bm  @actammten  ") 
n\d)t  geting  3U  ad^ten.  >Denn  bien>eit  bie  ganje  &\td)e 
f  tdgtid^)"")  bamit  umge^et,  fotget  ubct  bie  SRapen 
gtof  3Cetgetnip ,  n>o  man  ^ietin  ittet.  SSit  f  6nnm 
abet  n>of)I  abne^men,  n>o^  fot(^  Theologia  fommt, 
bie  ba  mmeinet,  eS  tiege  ni(^t  gtof  batan ,  maSman 
te^te,  eS  fep  genug  t>ot  ®ott  ftomtict)")  unb  e^tba^t^ 
ti^  tebm.  3Ctfo  rndtm  oiet  9>f)itofo))^en  aud^  ")  S^tifb 
ti(b  gen^efen.  ®o  ifi  and)  bie  Se^te  nid()t  ju  ti(^ten  '^) 
nact)  bem  @d)e\n  einefi  biirget(i4)m  SebenS,  fonbetn 
nac^  ©otteS  SSott. 

2(uf  bad  anbete  ®tiLi,  tap  gu  atbeiten  fep  auf 
ein  Soncitium:  fo  Aaiferl.  Slajeftdt  betmapen,  n>ie 
au8gefc()tiebm ,  procebitt,  mbd)te  ei  n>o^I  fdt  ein  Con- 
cilium  ge^attm  metbem     6S  fep  abet  Un  Concilio 


8)  Cod.  BaV.  wfitc». 
9}  C.  190.etc.28.  bie. 
10)  Brent.  (eiber. 

11}  Cod.  Bav.  cttoal  UogetoiTfe<;   cod.  28.  getdif  ttt 
toal,  BrenU  nngeiDif ,  praetennisso  cttoal. 

It)  Brentius  addit:   all  bie'toir  tfi0li((  nttiffen  brans 
-  (^en,     ted   non   habet  teqaentia:    benn   bieioeil  —  — 
bierin  irrct. 

13)  Addnnt  codd.  omnes. 

14)  Sic  edidi    ez   cod.  Bav.  qui   habet  froni6(i(^;    reliqni 
frcunbiic^. 

15)  Brent.  addit:  dtttC. 

16)  Codd.  ric^ten;  WMn*  ttd^nen.    BrtBtias  Tcrha:  fo 
ift  and^  —  Oottef  Bott^  noAhai^ 

7  ♦ 


05 


EPISTOLARUM    LIB.   V.    1680. 


tltn  \on%  fo  ftnb  iPtrfd^uIMg  gu  belennen^^)/  mi  xpxt 
gtauben;  n)ir  {inb  aui}  fd^ulbig/  anbern  ni4)t  ju 
m^ren/  bie  Sel^re,  fon)ir  ni^^t")  gen>ip(i(f)  fur  re(!bt 
^alten ,  jtt  oerbiet^em  3ubem  ift  aud)  notf^  /  baf  mir 
bebenteu/  bap  mir  ni^t  anbre  gute  unb  gen)i{fe  Se^re 
mit  biefer  ungewiffen  ©ubtilitdt  fiopfen ;  n)ie  bereit  jum 
S^eil  sefd()iebet  SSerfolgen  boc^  bie  3n)inglif(i)en 
o^n  ein  Soncilium  bie  ^apijlen  unb  SEBibert&ufer ; 
n)arum  foU  ben  anbern  mxt6)t  fepn  /  i^re  ungegrunbete 
Se^re  ju  Derbiett^en  auf  er^atb  beg  (SonciUi  ?  fonber(ici) 
fo  baburc^  red^te,  gewiffci  Se^re  gefdrbert  unb  S^iebe  er? 
i^alten  wirb  '*). 

3u(e6t  bitten  n)ir  um  ©otteS  roxUm,  @.  %.  ®. 
iDoQen  in  biefer  gro^en  unb  {)o^n)i(i)tigen  ®acf)e  oom 
®acrament  ftdf)  ni^t  abmenben  (affen  ))on  ben  SBorten 
e^rijli  auf  3f acgorien.  SDtnn  in  ©otteS  Orbnung  '^) 
mup  man  ber  ^ort  eigen  SSerftanb "")  be^aiten.  @o 
bie  rationcs,  n)e(df)e  SmingliuS  fu^ret/  baS  ©eroiffen 
^ideten ,  bap  eS  ft^  oor  ® ott  barauf  ))er(q{fen  mid^te, 
n)ir  n)oIlten  biefeiben  SCQegorien  au(^  annet^men.  2(ber 
pir  wiffen  /  baf  fte  baS  ®en)iffcn  nid()t  jur  Btn^t  brin^ 
gen  Wnnen.  9lun  ifl  ja '')  fcijrecf (icl) ,  ungwiffe  £ebre 
fiir  gemiffe  oerti^eibigen  mlitn,  unb  ob  fo(cI)er  unge^ 
wiffer  @acf)en  gu  ®pa(tung  unb  ^rieg  Urfac^  geben. 

>Denn  n)ir  n)o(Ien  @.  S*  ®*  nt4)t  bergen  /  bap  bie 
3n)ing(if(^en  aQf^ie  ruf)men/  n)ie  fte  gefapt  fepn 
mit  ®e(b  unb  Seuten^')/  m6  fte  fur  2(n^ang  ^aben 
frember  9lation.  Item^  n)ie  fte  S3iSt{)umer  auStf^ei^ 
len  n)o(Ien  unb  frei  merben.  Unb  befrembet  unS  \ei}t, 
bafi  fte  fonft  oic(  oon  ber  Siebe  ru^men  /  unb  ftcf)  bod) 
Derne(;men  taffen  t)on^^)  fo(ci)en  ^ractifeU/  barin  man 
menig  Sicbe ,  © ebu(t  unb  ® c^orfam  fpuren  (ann.  Unb 
loenn/tcfc^on  red)tc  £ef>re.^dtten/  wdre  boci)  fo(ci)SSor5 
ttet)men/  bep  fie  ftc^  fetbfi  xn^mm,  n\d)t  d)rifi(tc^,  ba^^ 
burdO  etne  fc^recfiic^e  3errdttung  bcr  .Sirc^en  unb  aQer 
Slegimcnt  fo(gen  muptc.  21d)  ^ott !  man  foUtc  boc^ 
bie  9lacf)f ommen  bcbenf en  /  xoel6)c,  gu  beforgen,  feinc 
&\xd)t  unb  (cin  9{egiment  ()abcn  )t)erben ,  noo  fo(c^  3(ufs 
ru^r  entfic^en  n)urbe.     3u  bem  aUen  \)cdten^')  n)ir 


17}  j  u  (  e  f  e  n  n  C  n  K.  exciderunt  e  leztu  Breot 

18)  nid)t  excidit  e  textu  Breni. 

19}  Verba:  S^ccfotgcn  boc^  ac.  firentius  in  gratiam  Zwin- 
glianorum  non  edidiU 

20)  G.  Bav.  ;Drbnunden. 

21)  Brent.  Gtgcnf^aft  proi  ci^cn  Scrfl. 
22}  Walch.  fiar,  led  reliqui  onines  ja, 

23)  Walcb.  ecttt. 

24)  t)On,  codd.,  sed  Waldi.  in. 

25)  Codd.  (altcn;  Walcb.  forgcn. 


au^);  ba^  foU()  i^rS^ome^men  fein  gut(Sttbehc^mini 
wirbe  '•). 

Die^  unfer  einfdltig  SBebenCen  n>oUe  (i.%.($.  n\dfi 
ungndbiglic^  ")  verfte^n/  benn  @ott  ifi  unfer  deuge, 
bap  n>ir  ^ierin  nid^t  unfem  SSortt^eil  \n6)en,  fonbeta 
ntit  \)i6)ftm  (Srnfl  '^)  ®ott  bitten ,  bap  er  &  %.  iS.  wx 
Srrtbum  unb  adcm  Uebel '')  be^uten  mUe.  Sir  S^ 
^en'''),  bap  ber  S£eufel  ein  greuft^^  @))ic(  tm  @innc 
^at  /  barum  ifl  not^,  bafl  noir  nic^t  fret>ent(t4)  ^anbdik 
SSir  ^aben  @.  $.  ®.  tn  (Si(  furj  woOen  antn>6rten. 
2Bo  aber  (S.  S.  ©•  (dngern  IBeric^t  t>ott  un8  bege()riC> 
mollen  tt>ir/  aI8  n)ir  un8  fd>ulbig  erlennen,  mit  (dlem 
Sleip  na^  ber  2dnge  SSeric^t  tbun.  (Sott  ben>a|^r  (t. 
?•  ®.  aaejeit.  ben  11.  Sunit  amio  1530. 

e.  %.  ®. 

untert^nige  Diener 

Philippus  Melanchtlioiu 
lohannes  Brentiuf. 

B. 

Responsum  Philippi  Landgravii  adJUe^ 
lanthonem  et  Brentium.  ' 

(Apud  Chytr.  et  Walch.  1.  1.  «-  Apograplia  in  cod.  BtT. 
Vol.  11.  p.  981.  Cod.  Golh.  28.  in  fine.  Cod.  Gotli«  I9a 
p.  SO.) 

gieber  SSrenj  unb  f>^ili|>pe.  34)  l)abe  euet 
®d)reiben  gelefen,  unb  n\6)t  anberS  benn  frcunblic^  ttuf^ 
(jcnommen.  S)ap  i|>r  aber  im  ^Cnfange  fcf^reibet ,  bap 
GampahuS  unb  S^artjnue  (SellariuS  unb  att^ 
bere,  b6fe  ©ecten  einfubrten  \>nx6)  i^re  (Sebanfen,  ijl 
mir  leib/  glaubeaud)/  ba^  eS  3n>ingIio  unb  JDeco^ 
lam^abio  fo  leib  fep  alS  eud);  aber  um  i^rer®e» 
banfcn  n>t((en  mup  man  bie  Unf^ulbigen  n\6)t  urt^ei« 
leU/  benn  fonjl  mb6)tt  gefagt  n)erben ,  Sut^er  ^dttt 
au^  t>iel  UebelS  ozxnx\a6)t,  n>ie  benn  bie  9)a)>iilen 
fagcn. 

SBaS  if)r  aber  auf  bie  ©c^rift  furjli^  antroortet, 
(bie  i^r  benn  nid()t  anberS  t>erfle^en  foHt,  benn  baf  ic^S 
eu4)  auS  fluter/  fgetrcuer"  SKcinunfl  gugefc^icft  (Jabe)^ 
alS  ndmlict),  bap.man  bie  n\6)t  f&r  SBr&ber  erfennen 
foll/  bie' unred[)te  Sc^rc  Dor^aben,  unb  barauf  ben 
@prud()^aulifiif)ret:  n>eip  id)  nid[)t,  ob  foI4)er  ®f>nt4 
baS  »ermag,  baS  i^r  barauS  an}ief>et.    3)enn  ic^  f^otte 

26}  Codd.  ncl^inen  wiitbc;  Waldb.  nel^me.  —  Brentitts 
totum  locum  iade  a  Terbifl:  SDcnn  xoix  tOOClrn  Q.  ^.  <9. 
ni^t  betdcn  tC.  practermisit. 

27)  Brent.  un^nabidcr  SRcinung. 

28)  Brent.  (oc^ftct  Bcdict. 

29)  Brent.  e^abcn. 

^)  Cod.  BaT.  addit  f  (^  e  tt. 


SPISTOLARUM    LIB.  V.    1650. 


d8 


>  baf  fo(4iet  Strt^  mit  bet  Sef^^neibung  Dtel 
ibet  £)ing  ifl  gewefen,  benn  biefer  Safl.  ^enn  bie 
d  meineten ,  bie  S3ef(f)neibung  toixt  nit^iQi  barum 
t  ftc  aud^  ^anluS^  unb  ifl  bennoc^  bef(f)nitten^ 
t:  id)  woQte^  baf  fie  n)tggef4)nitten 
en,  \ptid)tnid)t:  ili^t  fepb  be6  S^eufelfi ,  unb  ni4)t 
3«  bulben. 

(Bo  ift  biefe  3ttung  beS  ®actament6  ni^t  etne 
Sttttng  n>ie  jene/  fonbetn  wit  finb  aSefamt  einS^ 
itottben  unb  befennen  einen  S^tiflunf ,  unb  fu^en 
benfelbigen  feUg  ju  metbem  6d  ^atten  auc^,  bie 
ttenbe  nennet^  @otte8  SBott  in  aUem  ma^t,  fon^ 
fte  ftnb  beS  S^etftanbed  in  fold^en  SBotten ')  befl 
!ma(8  einet  anbetn  9)teinung  benn  i()t.  ^arum 
t  mi^,  bie»eil  fte  mit  euc^  in  aQen  eineS"^)  fepn, 
)elennen  ben  S^tifhim  /  betmapen  mie  iif^t  i^n  be^ 
t^  auc^  baf  man  (Sl^tiftum  in  bem  ^ad)tmal 
ben  ®Iauben  effe^  mel^eS  (Sffen  )ut  @eltgPeit 
yt^en  /  unb  nid)t  fagen  /  baf  @ott  biep  obet  bad 
t)etnt6ge/  fonbern  baf  bem  ©(auben  na(|),  unb 
k((tift  na6)'),  a(fo  n>ie  fie  angetgen  gu  oerftei^en 
bimeil  benn  S^rifiuS  n\6)t  m\)l  anberS  segeffen 
ti  tann,  benn  t)on  ®(dubigen  unb  bur^  ben  ®(aus 
bien)ei(  6^rifiu8  einen  dariftcirten  Seib  ^at  /  unb 
etn  c(ariftcirter  Seib  nid[)t  ben  S3au4  f|)eifet: 
i  m\6),  fo(d()e  9)leinung  n)dre  o^ne  ^oti),  l^offe 
nod^  gu  ^ott/  bem  2C((mdcf)tigen/  i^r  merbet  euc^ 
beffern  bebenfen. 

S)enn  ob  i^rd  f^on  um  ber  Sef^re  noiSen  nUJ^t 
tooM,  fo  roerbet  ii)r  boct)  bie  anbern  bebenfeu/ 
fo(cf)en  ©tdbten  fi^en,  unb  fo  fte  irreten,  bo6) 
S  grrt^uniS  nicfjt  SJert^eibiger  fcpn;  baju/  bap* 
eute  noc^  tn  fo(c^en  Sanben  unb  ®tdbten  fepn,  bie 
Slteinung  fepn.  ®o  nun  ein  Sanb  Derbammt, 
rt  @trafe  faQen  foQte,  fo  m&pte  £raut  mit  ^o^t 
•  ®o-()offe  ic^  ie,  t^r  fepb  be«  ©eifleS  «inber, 
^tifhtS  oon  \pti6)t:  beS  S^enfd()en  ®o^n  ifi 
:  fommen  ju  Dctberben,  fonbern  fe(ig 
:a6)eni  ba  feine  Sunger  n^oQten  baS  Seuer  Dom 
ie(  fdtten  (affcn ,  ^(eicl)  wie  (Hia6.  ^\)t  burft  fie 
^  in  \ol6)  t^rer  SDpinion  nic^t  oert^eibtgen ;  fon^ 
le  tragcn  unb  untermeifen,  unb  anma})ntn  ju  Sei^ 
nb  ju  Un jciten ,  n)ie  9>au(uS  fagt  IDaS  fepb  if)r 
f(!^u(big,  bap  \i}x  fie  ]()e(ft  t)ert^eibigen  bei  ber 
,  bie  t^r  fetbfl  fur  rec^t  f)olttt,  nicf)t  mit  bem 
ett  metne  id)^  eutet  ^'erfon  ^a(ben,  fonbern*  ntit 


odd.  Zniti^cn, 

4>a.S8.  eincd  ^innt^. 

nb  b.  6d)t.  nac^,  non  babet  c  Bar. 


mfinb(ic|^er  8tebe  unb  SBeifianb»  ^i6)t'  aa6)  gem  mifi 
fen,  ob  £ut^et  bie  SSatbenfet  S3rfiber  genennt  1)at, 
n)te  ber  @c^reiber  anjeiget;  bie  ba  fo(d()er  9)?einung 
fepn  fo((en. 

^afl  i^r  aber  bem  @^reiber  @^u(b  gebet,  bap 
er  mit  bem  @(auben  ju  ^6)m6)  umget)e ,  ^a(te  i^)  ba» 
fiir,  baf  t)ieaetcf)t  eure  SReinung  a(fo  bei  eud()  gebenCt/ 
nac()bem  ii)r  f otci^er  £)))tnion  feinb  fepb  5  ^a(te  aber  bei 
mirgemifi,  baf  fo{ci)er  :Dicf)ter  ttid)t  meine ,  bap  man 
ungemip  foQte  (e^ren ,  unb  mit  SSerf en  obcr  duper(ic^en 
Sttten  in.^imme(  fommcn,  n)ie  bie  9^i(ofop^i;  fon^ 
bern  baf  fo(^S  feine  SXeinung  fep:  fo  man  ©(auben 
^dbe,  fo  werbcn  SSBerf  unb  ©itten  foigen;  tt)0  nun  fo(t 
6)ev  @(aube  fep  unb  SSerle  fo(gcn ,  unb  bennod;  etwaS 
in  ber  ©cljrift  ni6)t  gteicl)  *)  Dcrflanben  werbe  *),  ba  foll 
man  ^)  @cbu(t  (;aben ,  unb  ni6)t  (;inn)egn)crfen.  Senn 
mer  mit  une  ifl,  ifJ  ni6)t  wibcr  un8,  \px\^t 
e^cifluS. 

SBaS  abcr  angel)et  baS  Concilium^  \)aXti  \6),  n)ir 
n)crbenS  aUe  b6rfcn,  bap  man  un8  nic^t  ocrbamme  un^ 
oer|)6rt.  SSBenn  aber  bief  ^ie')  foU  ein  ConciUum 
fepn,  fo  n)irb8  0^ne3n)eife(etnCoiiciliuTn  fcpn,  bet 
feing  me^r  gemefcn  tfl.  ©oQen  xo\x  ani)  aUe,  bie 
S^rifium  befennen,  xoaxten  auf  ben  S3efd)(up ,  ber  ^ie 
foU  gcmaci)t  merben,  unb  fo  mir  bem  anbcrS  nac^get: 
(eben*')  moQten:  fo  xooViit  i6^,  bap  i^^  tn  bcr  ®cf)rift 
ni6)t  geiefcn  f^dtte.  Sc^  n)i((8  aber,  ob  ©ott  mitt, 
ni^t  t^un ,  ^offe  au^  o^ne  3n)eifc( ,  i^r  ffommen  ®e« 
te^rten,  bie  i6)  ie|o  ffit  unfre  @du(cn  l)ier  a^te ,  -xotxt 
bet  euer  Datum  auf  \o\6)en  S3cfd)(ufi  ni^t  fegen.  ^Dafl 
i\)x  abet  euern  ®(auben  befcnnet,  fann  man  eud^  nic^t 
oerbenfen,  ifi  a\x6)  ju  (oben  cine  rcci)te  aufric^tige, 
n)af)r^aftige  SJef  enntnip. 

S)ap  man  aber  etnige  Se^re  mit  ©en^dt  x>txbvt^ 
t\)tn  xo\U,  ba  ni6)t  bie  2(rtife(  beS  ®(auben8  oer(dng^ 
net,  ober  3(ufru{)t  an  ftci)  ^abcn:  \)a\tt  i6)  ni6)t  f&r 
xt6)t  S)od[)  bege^re  Unterroeifung.  Urfa4)(n,  ba 
fepcn  no6)  brei  *)  \)ie  ju  bewegen. 

SDie  erfie,  bap  6(;rifiu8  ^u6)t:  (affet  ba8 
Unfraut  bei  bem  SSei|en  aufma^^fen.  Unb 
§)au(u8:  e8  (tegt  n\6)ti  baran,  e8  merbe 
6^riflu8  xtifttx  SSeife  ober  3ufa((en8, 
aKein,   bap  6f)riflu8  nut  ge))tebigt  metbe* 

• 

4}  dlc{(^  additc.  B. 

5)  Walch.  n>irb. 

6}  Cod.  B.  addil:  mif. 

7)  ^ie  abest  a  cod.  B. 

8)  C.  Bav.  nac^gctcbcn;  Walch.  nec^  9(&'ttl&cn;  certf,  %i 
Walchium  iec)ui  voluinui^  lcgendnm:  nad^gtlittbcn* 

9)  brci  addil  c.  B. 


Mt 


EFtdTOLABLUM    LIB.  V.    15 SO: 


108 


anbete,  ba^  im  %(ifdttd/  ba.  iMfjtn.^at  anp 
fangen  ju  prebigen  unb  f4)reiben ,  er  treuli^  bie  Dbrig^ 
Cett  t)enna|>net  unb  getebret  ^at ,  bap  \^x  xAd)t  iufte^e, 
S3u(^er  ju  oerbietf^en ;  ober  }u  })rebigen  ni^t  gefc^e^en 
ju  (affen,  unb  bap  ft(i()  \f)t  TCmt  ni^t  fo  n>eit  et^xede, 
fonbern  bie  £)brigf eit  f^abe  aHein  iiber  £eib  unb  @(ut  jn 
regieren,  unb  n\6)t  &ber  @ee(en  unb  (Setoiffcm  2)ie 
>pritte/  bap  bie  3n)ing(if(i()en ^  n)ie  ntan  fte  nennet, 
noc^  nic^t  ubern)unben  fepn,  ba^  fte  i^ren  Srrtt)um  be< 
fenneu;  ober  bap  ein  Srrt^um  fep,  ber  miber  bie  i)o})t 
«Kajefldt  ®otteS  fei). 

>Dap  aber  bie  3n)ing(if(^en  unb  ^apiften  foOen 
t)erfo(gen ,  l)aU  16)  n\6)t  geb^ret  mebr  /  benn  je^t ;  ob 
fle  aber  bie  SRipbrduc^e  abfieQen,  ifi  nic^t  unbiQig, 
benn  ffe  moQen  mit  i()ren  SEBerlen  ben  .^immet  Derbie* 
nen ,  unb  (dflern  atfo  ben  ®oi)a  ©otteS.  ^ap  fte  aber 
bie  SSiebertdufer  t)erfo(gen  ift  aud)  m6)t  unred)t;  benn 
fte  U\)ten  jum  2^^ei(  %ufru()r.  ^od)  ^a(ten  bie  Bnoing^ 
(ifc^en  einen  Unterf(^ieb  mit  benen,  bie  nic^t  aufr&^? 
rifc^  ftnb ,  n)ie  man  mi4)  hm6)ttt. 

3(.ufg  Segte,  bap  ibr  anieiget,  maS  ftc^  bie  3n)tng:s 
(if4)en  foQen  ^6ren  (affeu;  ^offe  i4>  nic^t,  bap  a(fo  fep; 
bitte  aber  euc^ ,  \\)t  xooUet  mir  an jeigen ,  mer  bie  fepen/ 
bie  ftd()8  ^aben  ]^6ren  (ajfen/  auf  bap  bte  SEBat^r^eit  of^ 
fenbar  n)erbe.  l£)ennid^  ^a(te  3n)inge(  unb  fOtcos 
(atnpab  ber  Slteinung  nvsi)t,  bap  fte  S3if(^oftl()um 
mUtn  auStbeiien  ober  2(ufru^r  mad^^en*  S)afi  aber 
ibre  IDbern  gern  oie(  Sreunbf(^aft  (^dtteu/  bie  in  ber 
9lot^  ii)nen  bu(fen;  jlef^et  {le  ni(bt  ju  oerbenfen ,  nac^ 
bem  ber  (S^urfEirii "")  auc^  S3unbnip  mit  Sfirften  unb 
@tdbten  Qtma^^t,  an6)  no6)  tdglic^  barum  an^d(t. 

Unb  barum  jum  S3ef(^(up  bitte  ic^  t\x6)  um  ber 
&\)tt  ®otted  SBiQeU;  unb  um  aQer  ®(dubigen  xoiUtn, 
auc^  bem  gemeinen  3^u|  ju  gut/  tftS  m6g(i^/  mad^et 
einen  freunblic^en ,  bruber(i(^en  Sneben  mit  beneu/  bie 
man  3n)ing(if(^  nennet,  unb  htbtnltt,  roit  gar  freunb:: 
(i(j^  ber  Hpo^tl,  unb  oiel  ber  2C(ten  mit  einanber  unb 
gegen  bie  ^remben  ge^anbeit  ^ben.  Denn  il()r  miffet 
]a  mo^l;  baf  ber  ®(aube  ni6)t  gejmungen  fepn  min")/ 
unb  bap  man  erfl  bie  S^ttitn  geminnen  muf.  @onf} 
()e{fen  teine  duper(ic^en  ©ebot^e.  S)enn  &thoil)  unb 
Stpong  t^ut  ti  ni6)t ") ;  fonbern  Untermeifung ,  unb 
baf  man  fte^et;  bap  i^r  bie  3n)ing(ifdE)en  mitS^reuen 
htQt\)tt  iu  unterri4)ten,  unb  nic^t  }u  ottbtthtn.  34) 
t)offe  aud()  nimmer  "),  bap  i()r  ber  ^Reinung;  bap  man 

10)  Codd.  ^Mtflitft;  Walchiaf:  N. 

11)  Godd.  n>{a,  Waldi.  foU. 

It)  Walcli.  mendosc:  t(«e  ttic^i*. 

18)  C.  Bav.  nttn  mcbt  uttb  mrtt,  pro  nfmmer,  etiiue- 
rit  ni^t,  post:  baf  i^t. 


bie  3ming(if((Kn  tnit  ®teo(t  jii  ctu£m  .^bmSen:  brfaigiiC 
fbU,  ober  fte  um  tl^red  CS((aubeni,  mi(lett  iberjieliNen^ 
meid^eS  bocb  mdre  wiber  oQe  &6)t\ft,  baga  mtbet  iui 
t^txi  eigen  @c^retben,  ber  in  bm  niel  gef(^ri«bcK 
^at,  benS^iirtenbetreffenb  unb  fonft^  loel^er  ®(as6e 
gar  nic^t  tauget.  ^6)  traue  ed  euc^.  ntc|^  ja ,  xoitmdl^ 
mir  aHer(ei  gefagt  n)irb.    S5itte  TCntwort.:  •    ...  * ::; 

SDaf  ^r  mic^ au^) bittet/  tof  id)mi6f.^m xodf» 
ren  SSerfianb  beft  Sacramentft  n\6)t  xooUt  (affev  cbmtff: 
btn,  barft  i^r  ni(^t  3n)eife(n  /  x6)xoiU,  ob®ottioU^ 
OotteS  3ufagen  trauen ,  unb  feinem  SESort  ®(attbett  ger. 
ben ;  miemo^  i^  in  biefer  Sadj^en  eurer  SXeinung  Ottt^i 
ni(^t  Cann  gemip  Qma6)t  merben  au8  licxtm  iSrtt,  dfnt 
©ioffe.  2^er  i(^  miS  euc^  Don  ^^rjen  gern  fdsntii4k 
unb  fonberlic^  ^6ren/  unb  meine  SSemunft  unter  Mv 
mabr^aftigen  IBerfiaii^  gefangen  nel^men  '*)  /  bo^  nnt. 
©otted  SSort.  Sci)  miQ  eu^  aber  ^inmieber  cii  S9nu 
ber  in  S^rifh)  ermo^net  ^ahtn,  bap  t^t  and)  ciiccr 
feibft  xoai^tnt^mtt ,  unb  xoa&  f&r  Seute  ouf  eu(!^  fe^eiv 
unb  bermaffen  \)anbtln  [banbelt] ,  baf  jum  %tiibt  tte». 
net  Unb  bap  i^r  ni6)t  txxotitt,  baf  Aopfier  unb  fffi» 
ften  &ber  bie  3n>ing(if(ben  \)ttfaUm,  unb  babur(](>  oM 
unf(^u(b{g/  oudE)  }um  £^il  bie  fo((|ier  ")  Dpintou  ni^ 
an^dngig/  i^rS3(ut  mit  Unf(^u(bett '')  oergiefen  mufe^r^ 
ober  mUticl^t  tin  \ol6)  &p\tl  borauS  xoiitbt,  baf  cMi 
6^rif^(dubigen  efi '')  mi!ipten  entge(ten  /  unb  roiv  bca»i 
na6)  avid)  oor  bie  ^xotpptn  ") ;  ober  bap  ouf  beibeir 
@eiten/  ^aifer  unb  %\xt^tn,  unb  ouf  ber  anbern  @eitr 
®i)xo^tt,  @tdbte  unb  S^auem  etnanber  bennofen 
oerberbteu/  baf  ®ott  oieDei^^t  Ungt&d  xoibtt  bie  IDbtig^ 
leit  gel^en  (iepe  /  unb  (^ermieberum  SBittmen  unb  SBcris 
fen  um  Seib  unb  S(ut  tdmen. 

S)iep  aOteS  miU  i6)  tn6)  }u  oetma^ntn  '*)  gef4)neii 
ben  ^abeu/  unb  fe^t  in  biefem  meine  |)erfon  fvnl^ 
(eiber  und()rift(id)en  SSanbeC"'')  ni(^tan/  fonbem  ik: 
&)tt  ®otteS.  S3itte  aud[)/  t1()r  moUet  mein  lang  @4tA: 
ben  tn6)  ni(^t  Derbriefen  (affeu/  fonbem  eft  Don  mtt 
nid^t  anberS  benn  au8  £iebe  unb  jum  f^rieben  bienfiiidfr: 
au^e^meu/  miU  an6)  gem  munb(i(^  meiter  mit  eud^; 
boMn  reben. 

Philippus  Sanbgraf  ju  ^effini; 


J 


14)  C.  Bay,  dc(cn. 

16).  Walch.  iftrct. 

16)  Walcb.  mit  bcn  QSc^utbfdcn. 

17)  C.  B.  b(f. 

18)  C  B.  ffir  b(c  6(f)upcn;  Walch.  fiir  ttc.  ©.(S.iftcpiL 
p  c  n ;  aensus :  unb  mit  barnod!)  aurf)  dcfc^ncppt ,  obcr  gcmippt 
mtirbcn. 

19)  C  B.  jtt  Ccrma^nuns.  . 

80)  Walch.  praetermisU ;  habtt  haec  c.  B. 


.V 


EPISTOLARUM    LIB.   V.     ISM. 


102 


'XJP^ponsutn  Jffelanthonis   el   Brenlii  ad 
hanc  epistolam.) 

JSix  banten  S.  ^.  ®.  in  aOcc  Untect^dnigfeit,  ba^  S. 
%.  ®.  unfte  ®d)cift  gndtMgli^  angenommen;  jtiieifeln 
aiu^  mc^t,  (3.  S*  ®>  meinen  eS  tceulict),  toafi  fte  Ijiecin 
b^M^/  ja-Sccettung  Sanb  unt)  Seuten');  bitten  btcs 
^olben  abecmal,  &  %,  (3.  noUeneSbafucbalten,  au6 
ni4^  *)  angejcigtcc  Ucfad)c  3Cnfebung,  bap  wic  na^c: 
li(t)  ^iecinnen  fetnen  3Kutt)niUen  tceiben,  fonbtcn  oocs 
^ai»(ii-^cati)en  unb  ju  ^anbeln,  nie  niic  eS  gegcn  @ott 
oertratten  jtt  oecantroocten.  @o  ivei^  oud)  S.  $.  @., 
baf  nh;  beibe  uni  no^  nie,  wtbtr  in  ^ciften  nod) 
fmft>  uhfrtnnblic^  gegen  bie  3»ing[tfd}en  erjeigt  t)a: 
btn;  ^btn  aud)  bti  i^nm  oiel  gutec  Sireunbc;  ba^  unft 
iafyiSbBt  biefec  Bn>icf))a[t  nitf}r  Itib  ift ,  benn  oielen  on* 

@p  t)ie[  abe.c  bie  SScAbecfd^aft  bclangct,  .I)at  S. 
%.9.  tmfec  einfdUig  S3eben(en  gclrfen,  ba^  roir  nitfit 
btttttB  totfftn  gn  nilligcn/  bacum,  baf  folc^t  9cubtc< 
f^Op  m^t  fann  ot)ne  Vecgcniif  gemacE)t  roerbtn.  Senn 
boS  mfiftc  fblgen ,  ba^  man  eS  bafur  I)alten  nilicbr, 
alS  6mrinigten  mic  tn  i^re  ee^ce^  unb  fldt^tcn  bobuccf) 
foU^  Sc^,  bie  wic  bo^)  vor  ®ott  nic^t  wiffen  ju  eci 

'  'SumXnbfrn/  fo  Wnncn  (S.  g.  ®.  wo^I  bebmfcn, 
bof  »ir  ,b(S  j^aiferS  t)d[bcn  gro^ere  @cfa^c  bcfocgen 
n^mbcnnbieBioingUfi^tn;  auS  oiclcn  Ucfaci)en ,  bie 
sic^t  not^.  finb  ju  trjdt)Icn.  iDacum  f6nnm  wir  noc^ 
nt^t  »if|en,  wie  t&  oocfaQtn  wiQ  um  ein  Soncilium  ju 
bittn;'  nicfit,  ba^  ntr  unfcm  ®(aubtn  ectl  oom  Con- 
dliolccnen  foQen,  fonbem  un6  aufjul)a[tcn  loibcc  un: 
biOigt  Sefd)Rircuns.  €^  abec  ®ott  ©nobe  gdbe,  bap 
imfcc  geniffe^).  nnb  n6t1)ige  eef)re,  nie  biS  an^ec  von 
JWftrt.  ©aiefidt  in  b6fec  ©cbulf)  tolerict  redebt'), 
^altntnir,  baf  nir  fot^tS  alSbann  nid)t  ^inbecn  foU 
tm  mit  Cccttjribigung  3minglifd)er  it\)X,  fo  ^)  man 
biefelbc  ntd)t  noUtc  totecicen. 

®o  tdnntn  tvic  au^  unfcrS  cinfdltigcn  SSerftanbeS 
nicfft'  ac^ttn,  baf  bie^  ju  Sciebm  blenen  necbe'). 
33nm  fo  Siii\.  ^ay^  Swinglift^  Se^cc  mollte  oec^ 

1>  etntta  aterq.  eod.,  led  Wilcb.  Gtut. 

1)  ai90.  TtHit. 

8)  Walcli.  onftt  Ottsirftn. 

4}  Waldi.  0tbuIb(tUBbpro;  In  tiiftr  Sttult,  nl  codd. 

KCta  IrgaaL 
9}  Walcli.  ttsttffl. 
6}  Wslch.  mendaMi  fonbfttl. 
T)  Walch.  »itb;  codd.  tvttbti 


folgen,  mbrbc  fw  fHitiel)  f  folc^"ni4)tbecHbenun> 
teriaffcn ,  ba^  mir  S3riibcrfd)aft  mlt  i^nAi  gemad)t  ^&t 
tm,  fonbem  ber  Strm  ndrbe  otel  grdulic^er  unb  gr6< 
^ec,  baS  mic  bann  (um  6ftecnmal  ^tcinnm  bcfocgt; 
boju,  bieneil  bie  Unftcn  mit  b6fem  @eniffen  unt)  nit^t 
auS  ©loubm  3mingliftl)e  it^t  t)ertf)eibigtn,  mficbm  fte 
Qiott  f  ^iecmit"  nid)t  grof en  iDienjl  ecjeigtn  *). 

ha^  abcc  angejogtn  reirb,  man  foHc  beS  SBottft 
fi^onen,  ob  man  f^on  bie  &ti)rer  otrfolget,  ouf  bief 
ifl  unfre  3fntreoct,  baf  ^ic,  obcc  in  einem  Concilio 
nid)t  tion  ^ecfontn  gtf)anbe[t  reicb,  fonbtcn  aHcin  t>oii 
bcr  &c[)ce,  ob  bie  cetj)t  obec  unrec^t.  ^ierin  ift  jegc 
ti(f)ec  fd)ulbtg ,  feinm  Stauben  ju  brfennetf.  S)ie  £x»- 
ciitio  miber  t^ecbott^ene  St^ce  fief)et  bei  unS  nit^t,  unb 
wdce  (l)ciflli4l/  ba^  in  bec  Executiun  Untecf^ieb  ge« 
E)alten  mi'icbe  jmif(i)en  ben  £et)cern  unb  bem  S&oll,  nic 
aUtjeit  in  bec  £ird)m  gefc^el)cn.  SDo^,  fo  bie  ^tdbte, 
fo  unttc  bem  .Raifcc  ^nb ,  moKtm  fic^  untect^dnigli^ 
^alten ,  m6(^te  bitfe  ^ac^e  o^ne  £cicg  auSgeci^tet  ncc< 
bcn.  Unb  nic  I)a[ten,  bap  g^rfhn  unb  @tdbtc,  Su* 
tl)ecifd)c  unb  3ninglif(^e,  ctd)t  vxib  el^rifUic^  t()dten/  fo 
fit  unS,  bit  reic  [ct)ctn,  unfre  Scl]re  oerantroocten  lic< 
gen,  unb  nic!)t  vocndI)incn ,  unS,  fonberlict)  mibtc  £ai» 
fecL  3!^ajefidt,  }u  fcfiA^en;  reic  ^ecjog  §ciebri4)« 
[oblic^tr  ®tbd(i)tnip,  btn  Sut^tc  fein  @bentf)niec 
fe[b{l  befleben  lie^,  noQte  if)n  nt((|t  nibtr  .^iferL  SSo* 
jcfldt  f^il|en.  ©0  bie  ^iirfltn  bermapen  gtfinnet  nd* 
cen,  b^tttn  nic  acme  ©efcarn  memgtc  ©ocge,  unb 
noQtm  fc6^Ii(l)  leibm ,  unb  [)dtttn  bie  Sdr^en  unb  an* 
bce  SDbcigttiten  mt[)r  Stv^t. 

S)a^  (S.  S.  @.  onjeigm,  nic  oon  unS  foll  geccbct 
mecbtn/  a(S  foUten  nic  ©efalleR  t)abtn  an  gereabfamec 
IStcfoIgung  bec  3reing[ifd)tn ,  nirb  unS  unbiHig  auf< 
gelegt.  JDenn  nir  fint)  ^i-^i^benS  jum  $6<^|len  begie> 
cig,  nic  man  mtif ,  ba^  nic  aUejeit  uncu^ige  ^cacti* 
ten  nibecratbcn  t)abcn,  unb  gebetl)en,  man  foll  unS 
unfre  Scbce  felbfi  (affm  vecantmtictm,  nie  nic  mit 
©ottcS  ^&ift  unS  aud)  atl^ie  noHen  t}emef)men  laffm. 
Sa$  abec  etli^e  cu^mm,  nie  bit  Sninglifci^en  ju  Jtrieg 
geriiflet  ftnb,  mdgen  totr  @.  %.  &.  mit  SSa^cI)tit  bt< 
ricl)ten,  baf  ftt  foIc^eS  ju^ugSburg,  in  9ReIbung  beft 
9{otneiIif(i)m  SdcmenS,  au^  fonji  gecebt.  6.  ^.  <$. 
reiffen,  ba^  bic  ®a(i)e  ®otteS  ®ad)c  ifl,  bacin  mau 
mup  (SotttS  ^iulfc  nartm,  bec  o^nc  3meifc[  unfcec 
nicf)t  Dcrgcffen  nicb,  fo  mtc  nur  nid)t  ju  ft^r  ei[ra,  unft 
mit  unjiemlic^tc  @cmalt  unb  Slaf^  ju  fi^u^en.  @faiaft 
^ptiift:  mec  gldubct,  foll  ni^t  eilen.  Xlfo 
mitffm  mic  macten,  naS  (Sott  tf^un  miH  ju  feinec  3ett, 


8)  Waldi.  ttnu. 


108 


EPISTOLARUM    LIB.  y.     1650. 


104 


unb  ni4)t  juDor  Commen  bur^^  unjiemtt^K  V^CLCtStn, 
toie  @je<|ia8  unb  anbere  Ij^aben  ge^rret  unb  SQilf  txs 
tanget;  n)tr  ntupen^)  ja  @{auben  lemen  tiben  in  ber 
®efai)r,  fonfl  merben  n^ir  ntmmer  Utmn,  xoai  ©lau^ 
betji 

^ero^alben  bttten  n^ir ,  @.  %.  ®.  tooUtn  ©ebult 
^aben ,  unb  m4)t  ju ''')  fe^r  etlen ,  menf4)Ii4)e  .^ulfe  ju 
fu^n,  bie  bo4)  oft  fef)Iet,  au(|)  in  guten  @ac^en. 
SGBtr  ^aben  \ol6)t  2CrtifeI,  beren  n>tr  burc^  ©otteS 
@nabe  gemip  fepn,  unb  {6nnen  barob  mit  gutem  ®t: 
mtffen  leiben ,  xotl6)t&  etn  groper  Srofl  ift  in  aQer  ®ts 
fa^r  *y  aber  ber  3n)inglifc()en  £e()r ,  n^ie  man  eS  nennet, 
I6nnen  n>ir  n\6)t  gemip  fepn ,  benn  mir  f)aben  baju  {eiti 
(lar  ©otteSmort* 

3Da§  ^aben  xoiv  Uba6)t ,  tn  ^iirae  6.  %.  ®.  ju 
antmorten,  unb  bitteninaSfer  Untert^dnigleit,  (&.%. 
®.  moUen  unfre  (Sc^rift  gndbigltd^)  oerjlei^^en.  SSo  @. 
^.  ®.  meiter  SBeric^t  ^aben  miU,  n^ollen  n)ir  unfi  ge:: 
]f)orfamIid{)  ^lten ,  n>ie  mir  unS  aUeaeit  gu  t\)m  gegen 
(S.  %.  ®.  f4)ulbig  erfennen.  ©ott  ben^a^r  @.  ^.  ®. 
aUejeit  Dor  aSitm  Uebel. 

@.  ^.  ®n. 

untert^dntge  S)tener 

Philipp  Melanchthon. 
loh.  Brentius. 


No.  7£1. 


13.  lun. 


Vito  Tlieodoro. 


<{•  Ex  autoffrapho  Melanth.  in  cod,  Monac.  L  p.  885.    Non 
edita  est  naec  epifiola  in  libro  VI.  epistolarum ,   et  editor 
'margini  adscripMl:  y^non  ediia^  non  edendaJ*'* 

f^ito  Theodoro  apud  Lutherurn^  suo 

amicoj 

S.  D.  Scripsl  doctori  causam  mei  siientii.  Li- 
berahitis  igitur  me  hac  cura;  nam  quaestor  vester 
conducet  istic  nuntium ,  qui  mox  perferat  huc  li- 
teras.  Oro  igitur  te,  mi  Vile,  ut  horteris  docto- 
rem ,  ut  ad  Landgravium  scrihat*  Ipse  fortassis 
ftospicatur,  parum  se  possc  proficere;  verum,  ut 
adhuc  res  est,  aliqua  in  spe  sumus,  non  fore  in- 
utiles  ipsius  literas. 

No vi  nihil  habemus ,  nisi  quod  Caesar  intra 
biduum  dicltur  affuturus,  quod  fauslum  felixque 
ftit     Quid  nobis  speraudum  sit  de  eius  voluntate 


9)  verba  toix  muffcn  Walcb.  posuitante:  toie  Gjcc^ial  iC 

10)  Walch.  fo. 


adhuc  divinare  non  possamos.  Sed  minuft  odii 
haberet  causa  nostra,  nisi  Cingliani  eam  prae- 
gravarent ,  qui  non  modo  dogmata  habent  intole- 
rabilia,  sed  etiam  seditiosissimi^  consilia  ineunt  *), 
opprimendi  Imperatoris;  ac  mihi  videtur  res  per- 
manare  ad  Imperatorem.  Vide  nt  mox  responr- 
deatur.     Vale  feiiciter.     Postridie  Trinitatis. 

^lXtTmos» 


No.  722. 


14«  Itin. 


lonas  ad  Myconium. 


Edila  ex  autocrapbo  loDae  in  Cypriani  Hiat.  der  Angab.  Cmi^ 
fess.  appena.  p.  178« 

(lustus  lonas    ad  Fridericum   Mycii-' 

nium.) 

Quod  ad  publicam  causam  attinet  comitiorum, 
Caesar  nunc  advenit*  Exspectarunt  eum  nmic 
Electores  et  reliqui  Prindpes  in  alterum  mensem» 
Absunt  tamen  adbuc  Palatinus  et  Trevirensis  Ar- 
chiepiscopus.  Principes  quidam  adduxerant  fte- 
cum  suos  eruditos;  quidam  etiam  suos  ineruditoft 
et  ineptos.  Adsunt  enim  Cocleus,  Doct.  ITsiii- 
geny  Doct.  C  JVimpina^  D.  Mensingen^  qui 
videntur  sibi  ts^t  columnae  ecclesiac;  sed  ftimt 
scripturarum  sanctarum,  utnosti,  insigniter  ro- 
des,  et  non  modo  tantanmi  rcrum  rudes ,  sed  et 
scnsu  communi  carentes.  Constans  adhuc  fama 
est,  Caesarem  clementer  aud^turimi  esse  ntram- 
que  partem ,  quanquam  in  hoc  toti  sunt  Papbtac^ 
ut  Lutherani  edictis  damnentur  tantum. 

Proximo  anhhato  ante  Pentecosten  e  vivift  exr 
c^ssiiD.Mercurinus  **),  Cancellarius  magnus,qai 
dicebatur  in  aulicis  consiliis  et  deliberationibiift 
nonnunquam  obstitisse,  ne  quicquam  prave,  te- 
mere  aut  crudeliter  contra  Lutherum  fttatuere- 
tur  aut  fieret.  Sub  idem  fere  tempus  mortuuft  est 
Comes  a  Salina ,  ille  qui  ob  captum  in  acie  Re- 
gem  Galliae  tota  Germania  inclaruit.  Vale  in 
Christo.  Augustae  III.  post  Trinitatis  anno  Dni 
MDXXX. 


*)  Vide  Legatornm  Noribergensium  epiit.  d.  16.  lun.  ^  conf. 
qiiae  Melanlbon  d.  It.  lunius  Landgravio  scripfit  de  Zwin» 
glianis. 

^^)  Mercurinus  Gattinara,  mortuua  d.  4.  Inn. 


lOS 

Ko.  79ii.  15.  I«n. 

Legati  Norinberg.  ad  Senatum. 

-t  Ei  Aclit  Korinberg.  p.  45. 

^eern  Sacgermeifltc  unb  Stat^  ju  9lucm> 
bug. 

©0  ifl  bec  ©mtfc^e  Sfgriff  in  beS 

eiaubenS  @ai^  teutTc^  gefertigt,  ben  roic  @.  SB.  (}iemit 
S&erfcnben.  25«[>  ifl  bie  SBocccbe  unb  SBef^tug  ni^tt 
babd,  unb,  wie  fid)  $^i(i))puS  SRelandjton 
ntne^en  taffen ,  tjat  ec  barum  bacan  n\ifi&  oecteut: 
f^  moQen,  ba^  ec  fi^  oecfefje,  eS  m6d)te  biefetbe 
IBorrebe  unb  S3ef^[u0  oieQetd)!  nic^t  aQetn  in  be6  Qijuc^ 
fStflen,  fonbem  in  gemein  tn  otto:  oeceinigten  Cuttjeri* 
f(^8Acflen  unb  @tdnbe  SHamen  gefiettc  roerben,  alS 
er  au^  in  ben  tiecteutfdjten  3(rtilcln,  wte  (Sro.  SB.  fe^ 
^rauKcben,  atCbeceit  Ttenbecung  gctfjan  f^at.  92dmlid) 
»0  tm  eateinif<^en  gefegt  ifl,  ba^  im  @l)ucfiirftent^um 
®a^fen  bie^  obec  baS  gepcebigt  unb  geljalten  roecbe, 
trat  cc  1)ie  tm  teutfd^en  boS  Q^ucfucflent^um  ®ad)fen 
ottSgetancn,  nnb  cin  gemein  Soct,  baS  ft^  auf  aOe 
Gtdnbejietjenmag,  an  bie  @tatt  genommen '*').  €oI< 
4la  Scsrif  wotten  nun  @.  33.  it)ce  ^cebisec  unb  fRt^u 
Sd^rten  ficberjtt^  becat^fdjtagen  laffcn,  unb  unS  bann 
bactn  x^xt  SXetnung  unb  SSebcnten  juft^iiffn.  iDienetl 
an^l  mit  bec  Sotcebe  unb  Scfc^Iup  alfo  ftitl  geftanben, 
onb  bK^  roebec  an  fKacFgcaf  @irgen  obec  unS  bcc: 
Iwlb  ni^tS  geftnnet  roicb :  bcben!cnroic,  eS  m6d)t  »iet: 
Ictt^t  ein  £3eg  fe^n,  ba^  roic  unS  mit  <Kacfgcaf  ®ocg 
ntectebeten,  unb  bann  becf)alt)en  fn  fcinec  %.  @.  unb 
t.  SB.  9lamca  cin  3Cncegen  bei  bem  (S[)ucfitcften  get^an 
niktbc.  Tbo^  fleacn  roir  foIt^eS  au  S.  SS.  f^mecn  Se= 
benlcn,  bacin  ntc  au^i  @.  S.  S3ef<^irbS ,  unb  fonbec< 
li^  ottf  nni  SHeinuna  @.  SQ.  i^cer  ®eltS  bie  SSotrebe 
nd)  99ef(^$  ju  fleHen  gemeint  fe?,  obrr  ob  roir  foId)eS 
flrit  gcmeinen  SBorten  um  eincn  Scgciff  in  ollec  Sucfien 
onb  6t&nbc  'Stm.ta  an^alten,  unb  benfelben  @.  S. 
aUbann  juvoc  roiebec  ju  ^becfe^en  jufd^iden  foQcn,  ge^ 
nartctt  noHcn. 

X)er  Vctilet  oom  (Blauben  unb  Siccfen  I)inten  an 
tm  teutfc^en  SSegviff  acflcHt,  ifl  in  bem  tateinifd}cn 
B^riffc,  ben  roic  @.  SQ.  f)ieocic  &berf<^idt,  nid)t. 
fiir  ^aben  and)  igo  bacum  an^attcn  laffcn.  @o  ifl  bcc 
im  Satein  no<^  gac  nicE)t  gemac^t,  bacum  nir  S.JS. 
bcnfelbm  in  Satetn  nid)t  I)abcn  f^itfm  fftnnen,  oerfe^en 


EPISTOLARUM    Lia  V.    15»a 


106 


*}  tJ*qiic  *(l  hHC  ▼crba  btec  pri«r  |Mn  epUi.  «diu  eil  in  Fi- 
kaoKber  Gucb.  di*  IteicbiUp  ni  A«B*b.  p.  5<. 
lftI,ASTH.    Opek.     Vot-v  U. 


unS  abec,  cr  foQ  ungef%{i^  In  )w«en  Sasm  fcrtfg 

necbcn. 

33ic  jlttb  beri^tct,'  bag  bte  »on  3CugSburg  ^ie  von 
^iauS  jn  ^nS  gefd)idt,  unb  bie  Seut  bitten  laffen  \o.- 
bm,  mocgen  ben  S£ag  corporis  Christi  gu  fciecn.  Cb 
bem  gtnceiten  ^aif.  SSaj.  ()at  fi^  viet  SanfS  iugetca* 
gen,  roie  cin  jebcc  @tanb  ooc  unb  nad)  jief^m  fotle, 
unb  foBberticf}  ^abcn  SKeng  unb  €otcn  nid]t  roittigm 
rooUen,  ^intcr  ben  ^dpfltic^cn  (Sarbindtcn  unb  bcm 
.ftdnig  einjureften.  i)e^glnii)en  ifl  fonft  jnifd^m  et* 
Iid)en  Silcftm,  alS  SBa^rn  unb  .^erjcg  ©eorgen 
®a(l)fen  auc^  3rrung  gencfi,  unb  burcl)  bie  .KaiferU* 
^en  Comniissarii  tn  bem  aUen  juooc  auf  bem  fRat^auS 
lang  gct)anbelt  unb  gctf^eibingt  —  Dat.  9Kittno<^ 
15.  luoii,  1530. 

Jtccf  unb 
SJolfamec. 


lidem  ad  eundem. 


|)ecrn  Surgermeifler  unb  dtat^  au  9luctt' 

becg. 

©ccftanbgcaf  »on  .^effen  ^wt  914d)tett, 

alS  feinc  ^if.  S)taf.  I)crcintommen  geroefl,  un6  bur^) 
feiner  %.  ®.  Ganjtcc  unb  SRdt^  aufnecfen  unb  anjeigm 
ta(ftn:  al£  bie  S^urfurften  unb  Siicftcn  na^)  Aaif.  SRaj. 
Stnceitm  mit  iticec  9Xat.  in  bie  ^falj  gangm ,  SH)ce 
SKaj.  angef)}co(f)en ,  unb  |t^  mtt  2t>rer  QRaj.  bercbt: 
(jabe  3I)r  SRaj.  fotgenbS  bie  vier  Surflcn,  ndmli^ 
Sa^fm  bm  6I)ur^rflen,  aXacfgraf  @orgm,  ben 
^ergog  »on  Suncnbucg  unb  Sanbgrafen  oon  .^cffen  in 
ein  fonbec  (^emad)  geforbeit,  unb  bur^  S^cec  SRaj. 
SBcubec,  it6nig  Secbinanb,  (benn  aii^  fonfl  niC' 
manb  babei  genefi)  an  fie  ecnftlici)  bcge^rt,  il)re  ?)re« 
big  atl^ie  abjuflctlen.  SDarob  ftc^  gteid)roDJ)I  bie  beebe 
alte  girflm,  @ad)fen  unb  5Rar(graf ,  jum  Ijfi^flcn  ent» 
fe^t.  3Cbec  biencil  ficl)  Sf)ccc  feinec  gn  ccbm  unb  3Cnt< 
roort  gu  geben  untecflc^m  rooDen,  I)abbcc  Sanbgcaf, 
fofeflecgefonnt,  3(ntroortgcben,  becSXeinung:  fte, 
bie  »icc  gftcflen,  bdtf)en  3^r  fiaif.  3Kai.  untect()4nfg. 
lii^  fiic  foIc^Siir  befc()el)en  Segel)rm ;  benn  if)re?>ce« 
bigcc  prebigten  ntd)tS  !B6fcS  ober  SleucS,  fonbccn  aHein 
baS  SBoct  ©otteS,  roie  baS  bic  alten  d)ciftenlic^en  Sel)cec, 
alS  JTugufiinuS,  ^itaciuS  unb  anbere,  berra  ber  Sanbc 


i07 


EPISTOLARCIV*    LlA  V.    1580. 


101 


graf  bei  mV rei(  genennt  /  an6)  ouSgetegt ,  geptebtgt  unb 
gefcj^tieben  ()dtten.  S)amtt  aud)  Sl^re  ^aj.  innen 
n>ur&e/  bafi  bem  nic^t  anberS  xoixe,  fo'm64)ten  fte  (et^ 
ben/  bdt()en  aud^)  untert^ntgdc^ ,  Sbce  Sl^aj.  n>onte 
an  ii^rer  ^rebiger  ^^rebig  ))erorbnen  unb  jub6ren  (affen, 
(fo)  m&rben  eS  S«  9)taj.  im  ©runb  a(fo  n>a^r  fepn  he* 
ffnbeu/  unb  bdtf^en  \e,  3.  SJtaj-  n)o(lt  fte  biefeS  SBegel^:: 
reiid  gndbigtic^  erlaffen.  Unb  a(S  ber  ^dnig  Serbi* 
nanbuS  3(^rer  SJtaj.  fo(d()e8  in  i^rer  ©egenwart  tn 
fran}6ftf4)er  ®prad)  beri^tet,  ^ab  ^aif.  9)taj.  barauf 
Don  fo(d[)em  i^rem  SBegel^ren  mit  ni^te  fie^en  woQen, 
unb  ftd()  barob  etn^aS  angerdt  *)  unb  er^i|t,  fonbern 
ba{fc(btg  be()arret,  unb  bur(i()  if^ren  S3ruber,  ben  .K^nig, 
gleid)er  !Rap ,  unb  bap  fte  efi  a(fo  gebabt  ^aben  moQt, 
ernjl(id)  t()un  (affen.  JDarauf  SRarfgraf  Sorg  frei 
gcfagt :  c\)t  er  t)on  biefer  2c()re  unb  bem  5Bort  ® otteS 
fie()en  n>o(l,  mup  i^m  3()re  SRa).  i>or  ben  ^o|>f  ab^: 
^ucn  (affen.  Unb  fte,  bie  Sutflen,  ^aben  auf  biep^ 
ma(  (ein  anberefi  bcnn  S3cba(^t  eriangen  {6nnen,  ndm- 
l\6)  f)t\xt  md)  ber  f (eincn  .^ore  gu  6  3(;rcr  !Kaj.  ferner 
Xntn>ort  ju  gcbcn. 

«^cut  3u  7  U()rcn  ftnb  geme(bte  Surftcn  unb  ii}tt 
9tdt()e  fiatt(id)  {ufammcn  fommen,  bie  ^a6)  bcrati)^ 
f4)(agt,  unb  barnad)  aUe,  auper()a(b  beS  6i)urfurtlcn, 
ber  feiner  @m  @o()n  an  fcincr  ®tatt  Qc\6)\dt,  gen  «^of 
geritten,  unb  (ang  mit  ^aif.  !Rai«  ge^nbett  2Cber 
im  @nbe  i)at  eg  S^re  Wai  auf  ba6  SRai  ber  2Cntn>oit 
bcru()rter  (Si)urfijir{len  unb  Surfien  auf  bem  bcru()cn  (af^? 
fen ,  bap  ber  ka\\.  SHaj.  fd)rift(ic^  uberantn>ortet  n>er^ 
ben  fotte. 

2Cuf  fo(4)eS  qU\6)Wo\)1  bie  gebac^tcn  Surfien  mit 
ber  ^rebtg  ftiU  gefianben  ffnb ,  unb  bie  oon  VugSburg 
auf  fonbere  ^anblung  wn  £aif.  ^.  megcn  if)re  ^ichiQ 
att4)  tn  9ivH)c  gefieilt  ^aben. 

9tcben  bcm  ^at  aber  3f)re  !Ka).  an  gemclbte  6^ur^ 
furfien  unb  SAtften  ernfi(i(^  bege()rt,  auf  i^eut-  neben 
anbern  ^urfien  mit  3^ter  ^aj.  in  ber  ^roccffton  beS 
Stonleic^namStagS  ju  ge^en,  n>e((^efi  bie  Si)urfftrfien 
unb  Surften  au^  mtt  bem  befien  ©(irnpf  ,  abgeieinct. 
S^re  9R.  ^at  aber  baffeibe  }um  anbern  9Ra(  crnfi(i(^, 
unb  baf  fte  eS  cnb(td[)  gc()abt  ()aben  moUe,  begc()rt, 
unb  barju ,  a(8  c8  bie  ^firfien  abcrma(6  gen>cigcrt ,  i()s 
nen  jum  britten  W^al  bei  i^rcn  ^flidftm ,  bamit  fte  3^^ 
rer  SJta).  unb  bcm  9lcid)  )>crn>anbt,  gebotf)en  fo((^e8 
gu  t()un.  ^arauf  3^t  2f*  ®-  n>icberum  geantmort : 
wien>ot)(  fic  fic^  2\)ux  SRaj.  }u  f(i)u(biger  (Se^orfam  cr^ 
fennetcn,  unb  biefclbcn  gern  Icifien  n>o((ten,  auc^  biS 


in  ben  S^ob:  fo  n>upten  fte  bo(^  biefem  SScge^ren,  xfycit 
@en>iffen  i)alb  gegcn  ®ott,  bien>ci(  man  einen  ©otteSs 
bienft  barauS  mac^en  nn>Qt,  mit  n{4)ten  ju  n>{Qfal)ren, 
unb  3()re  SRaj.  aberma(  aufS  ()5c^fie  ba)>or  gebet][)em 
2fuf  fo(cl)cS  (^at)  3^re  SRa).  fcrncr  ben  gurfUti  fagen 
(affen,  fte  n^oQe  fe^eA,  ob  f!e  {i)rer  SXa).  ®e^orfam 
(eifien  woQcn  obcr  md)t  2(ber  bie  Surfien  fcpn  barauf 
t>on  3l)rer  SKaj.  abgerittcn,  unb  bei  bcr  f)roceff[on 
nic^t  biieben.  ^ei  foic^er  ICaif.  SKa).  ^anbiung  ifi  boft 
Stegiment  audE)  gen>cfi. 

®o  beri(i)tet  unS  Sorg  SSogler,  bap  gemelbte 
Surften  aUbcreit  enb(id[)  unter  ii)nen  entfc^ioffen  fe^n, 
bap  fte  f ur j  bie  ^rebtg  m6)t  abficQcn  n>oQcn ,  unb  baf 
att(^  attf  morgen  fo((i)e  9)teinung^  ber  ffe  gut  CSrunb 
unb  Urfac^  ansujeigen  n^iQenfi,  £aif.  SRaj.  ffir  3Cnts 
mort  itt  ©^riften  ibergcben  n>erben  jfoQ.  —  —  — 
Dat.  Domfiag  ben  16.  Sunii  }um  S^^orfperren  gen 
^adft  1530. 

£rep  unb    / 
Solfamer. 


*)  Sic  scriptuni  est.     Videtur  esse  ongCCSt^et,  i.  e.  jocnid  ge* 
«^ocben. 


No.  725. 


(16.  lun.) 


lidem  ad  eundenu 


f  Ex  actis  Norinberpens.  p.  95.  —  Est  folium  qnod  in* 
scriptione-  et  noininibus  Jegalorum  subscriptis  carct.  et 
adiectuni  fuit  alteri  cuidam  epistolae  legatorum.  ^  Hne* 
vissin)is  comnienioraluni  est  argumentuni  epist.  iii  Slro* 
bel.  Miscell.  II.  p.  i9. 

Leg.ali  Senalus  Norinhtrg.  ad  Sena^ 
ium  N orinhergensem^ 

®unfiig  iiebe  «l^crren.  Die  ©cfanbten  t>on  (Strapburg 
^abcn  unS  beric^t,  fte  lange  fiatttid^  an,  bap  ^^iltps 
puS  !Retand)ton  bei  SfArficn  unb  anbcrn  auSgebe, 
aiS  ob  ®trapburg  unb  anbre  3n>inglif(|^  £)berfetteii' 
un jiemlid^  S3unbni^  mit  einanber  gcma^it ,  and)  oQbec 
rcit  ein  ©elb,  jiemlic^  in>6If  mat  ^unbert  taufcnb  ®ttl^ 
ben,  ertcgt;  bcr  Slteinung^  bie  ^dpf^ifc^cn  gu  iiber){e* 
\)ixi,  unb  aQe  S3if4)offen  3U  nertrcibcn,  bap  fte  auc^  aVi^ 
bercit  bie  SSi&t^um  untcr  cinanber  augget^eilt  l^aben 
foQcn.  9lun  x)erfiiinben  fte  fotc^^e  S3erud)tigung ,  bo^ 
pott  pe  jum  Sljeit  3Jl  e  t  a  n  (f)  1 0  n  8  ,^anbfd)riff  gefe^^ 
atfo  ba^  fcinS&ugnen  ba)>orn  gel)6ret,  bie  aud^ollbf^ 
rcit  ctti^en  ^flrficn ,  bie  mcber  in>ingtif<i)  noi)  lut^erif^ 
jugeficat  n)dre  ber  SReinung ,  baf  bie  ®aci)  ba^in  ge* 
rid^t  n>oQt  mcrbctt;  fte,  bie  3n>ingtif4)cn ,  'allein  wt 
bie  Sudcn  ju  ficttcn  unb  bie  Sut()crif4)cn  3U  bef4)6nen. 
®ie  f)dttcn  ani)  bcr^albctt  ibte  S3ef4)n>erbe  bem  (S^nr^ 


109 


SPISTOLAKUM    LIB.  V.    15.90. 


110 


fjicflcR  von  Sa^fcn  eignec^Kfon,  athin  im  .SB(if«i)n 
^rc  ^onfat  oon  SSinfraig,  angf}figt.  IHkc  btn 
^elanc^toR  iflttUn  fie  gac  nid}t  gtmelbet.  Slann 
fie  tt>dcen  t)ed  SSillenfi  nic^t,  tiiefe  iSatl^  tveitlduftig  gu 
ma^tn,  xoit  fte  e5  aud>  nidjt  f&r  gut  ))U\Ua,  unb  ge; 
b&c^t<n  tio4>/  &m  3)tt[and}ton  fi-fbjl  baium  gu  Slebe  ju 
^tni,  tntt  SSitt,  ta^  loir  batiti  fenn  noHtrn, 

Ttuf  foI^eS  ^aben  ntic  un8  unterrcbt,  uvb  aXltt- 
Ici  beba^t^  fonberlic^  S.  SQ,  &efet)[,  baf  wic  unS  jum 
GljucfiicPcn  ^lten  unb  ber  Swinfllifdjen  ^anWung  »om 
Gacrament  entf^Iogen  foQ<n ;  gum  anbecn ,  bap  eS  bei 
bcm  S^arfucftni  nnb  SSelandjton  baf^r  gea^tet  werben 
m6d)tr,  alS  tb  inir  fimbern  Sufl  tj&tten,  ben  @tra|i= 
(nrgifi^n  anjuirangen,  unb  miber  feine  @(}.f.  @.  eine 
Part^ei  ju  fepn ,  unb  baljec  fArS  S3efte  <]if}altrn ,  fot 
d}en  4>anbc[  von  unS  ju  fdjiebcn.  ^aben  auci)  barauf 
ben  Oefanbten  oon  (Stra^burg  bicfe  ^ntrooct  gcben: 
xaxx  ^btUn  in  JBaljc^eit  biefeS  BufaliS  nidjt  grcn,  mi6}= 
teo  aui)  aufs  l)6d)jl  netjmen,  ba^  raic  juooc  nie  lein 
SBort  bavon  gcfj^ct  obec  grn>ift;  mic  bebddjten  abrc, 
n>te  (k  au^;  baf  nid}t  gut  rodce,  fol^en  ^anbel  raeit: 
Idvftig  30  ma^tn,  foRbrm  roe  man  je  rtnaS  barju 
vornetjmen  ober  dnbecn  niotlte ,  ba^  baffrlbige  in  beflec 
StUIe  gtfdjr^e,  unb  nidjt  viel  Seut  baju  gcjogen  n)&c: 
btn.  £)ept)a[b  roir  fur  unnoti)  I)ielten,  ba§  roir  babei 
fepn  foUtrn.  ©S  m6^t  unS  and)  bei  brm  Cljurfucflcn 
uagltid),  unbbaf&r  auSgelegt  merbrn,  alS  ob  ntr  f&r 
snfce  ^rcfon,  ob  roic  gicid)  bef  voa  @.  SS.  frinen  S^rs 
feW  emjjfangm,  fonbere  8uii  j)dtten,  roiber  fein  ef)f. 
<S.  nnb  bie  il)cen  ju  fteljen ,  unb  UnS  eine  ^arttjei  ju 
tQfu^nt.  S)arum  rodre  unfcr  freunbUcI)e  S3itt,  no  rS 
ftph  mdc^tr,  unS/  bri  btefer  .^anbiung  ju  fri)n,  g&t: 
U(^  ju  erlaffrn.  jDrnn  nic  aud)  fuc  baS  glimp^gfl 
^tettcn,  biemeii  fte  bei  brm  !9leIand)ton  noH)  gac  nidjt 
gtnMft ,  ba^  fte  tfjn  nii^t  mit  viel  Seuten  Abecjugrn, 
fonbecn  atlrin  jucSirbe  ftgtrn,  jmeifelt  unS  nidjt,  rc 
niltrbe  bec  @t)cbacteit  feion ,  waS  ec  grrrbt  obcc  grf^rie: 
bta^&ttt,  fold)r6  ju  bef rnnen ;  wtcmot)Inic  auc^  jum 
SfKilSi^i^fi^cS  ti^i^Stni  fit,  bie  oon  <S!traf bucg ,  mdd}: 
tttt  tnbect  3U  tjdffig  unb  mel)c  benn  an  i^m  frtbS  mdce, 
bcrft^ttt  fe^n,  unb  beft)atb  fcf)icr  fflr  baS  JBe^  f)irlten, 
baf  fte  brr  @ad)  nocf)  ein  SBtil  gac  SRuije  gdben,  unb 
ft^  jnvor  ntitcr  unb  ba^  brS  QtrunbS  ertunbigtm,  mit 
Sttt,  fold)  unfcr  Xnjeigtn,  baS  jum  JSeften  grfc^el^e, 
gtitec  ^rinuitg  von  unS  ju  wrmerfen. 

^af  biefe  unfec  Ttntroort  )}abm  unS  bie  Stca^but: 
gif^n  nieber  gefagt:  ftc  ^dtten  i^tt&  ^tnjeigenS  genug: 
famen  ®d)fin,  unb  baueten  auf  feinen  @anb,  abec  auf 
nnftt  Sebenfen  unb  Stfd}rotren  rooQten  fit  felbS  mit 


aSelan^ton  aufS  oQtrglimp^id^fl  (janbtln/  imb  unS  bo* 
bet  ju  fti)n  gutrotQig  pcrf^ontn.  £mn  t^ntn  au^  am 
litb^rn  ro&re,  bit  @a4>e  aufS  wenigfU  weitlduftig  ju 
ma^n,  mit  SBitt,  bap  roirS  bei  unS  autf)  in  ge^tinbt) 
noUten  bteiben  laffrn. 

@o[(^cS  -^abrn  nic  S.  ^.  alfo  in  gr^rim  nt^lt 
tDoHrn  untntbrctt  [affen.  Unb  ba^  t)ic  3»ing[ifd)en  brc= 
gleicttm  Siinbni^  foUten  gtmat^t,  unb  juQocan  fo  vitl 
^clbS  rrCrgt  ifabtn ,  ift  un6  benno^  unglaublict).  SSie 
eS  aber  um  3Reland)ton6  dirbe  ^icroon  gcftaltet  feij. 
wicb  sieQrici)t  mit  ber  3eit  fldrcc  necbm.  iDo^  foQte 
bie  becmapen  gefd)t[)en,  unb  in  @cf)cift  otrfaft  \tptt, 
rodre  unfrrSSBebcnfenS  in  aUn>eg  nid)t  gut,  unb  xaid^ 
voo\)l  bei  Jtaif.  SKaj.  unb  anbern  ni^t  allrin  roibcc  bie 
Bn>inglif((}en  fonbern  aud)  roibcc  bie  2utl)tnfcl}m ,  bie> 
roeil  man  fir  bocf)  auf  jcncr  <£riten  fc^rorc  fuc  cine  ^ac* 
tt)ri  ad)tm  roiU,  oiel  b6$  SJerbac^tS  unb  @eb[^ts  ma^ 
d)en.  SSittrn,  6ro.  SQ.  looUen  fo[c^S  noc^  jucSeit  in 
gel}timbb  ^lten,  niie  benn  btr  Slot^bucft  rc(Ktfc^t. 


ludicium  Theologorum. 

Edilum  laliiie  in  Coeluiini  hiil.  Comii.  Aug.  T.  I.  p.  67. 
sennanice  in  Mueilen  Iliilorie    tun   der  Evani;.  Sliinde 


{■raleiUI.  p.  SSS.  et  quidefn  »  T*l<utir.  Vinir.  t^eriilr.  £. 
fol    37.    no.  S.   ei   Tnaiiuicrijilo   Spahilini^    ijui    iUud  in- 

icripiii:  brr  QltUfirrni  SekKircn  Cn  Q?vocrr|ii)n  halbcn.  — 
Wilch.  in  opp.  Ulh.  T.  XVJ.  p.  IKH).  —  -J..itum  JalU 
num  ipud  CoEleit,  eMe  ei  gvrmanico  facluni ,  facile  ia- 
telliftilur.    -.-      Cieur  ingreiiui  Auguilam   e 


tereJicnl.  Vel  igilur  lioc  icHpluni  d.  15.  lun.  noclu,  Tel 
d  16.  lun.  mmne  icripium  eil  s  ifaeofogii,  5palaiino,  ul 
TiJelDr.  Dediniuj  Lic  ei  milo.  SpalMiui.  ludicium  Icfli- 
oanler  icriptum  eiie,  ei  i|iio  tciibendi  geuere  Mlit  in- 
telligilur. 

(a3rben(tn  ber  fd(^fifd}en  Xl^eologtn  ob  btr 
e^urf&rft  }u  ®ad)fen  unb  anbece  jpcottflfs 
ctnbe  Silc^en  ber  Sco()nIri^namS  >9)co< 
ceffion  o^ne  Siecltgung  beS  ©tmiffenS 
beiroof)nen  Eitnnrn?) 
Qluf  biegrage;  .ob.unfet  aftdbidf&c^jr,  ber  QI)uci 
f^cfi  ju  ea4)fm  uni>  onbere  mit  gutem  ©rroiffm  mdgrn 
in  ber  ^coteffton  beS  Sco^nIti(t}namS  6{)rifii  gel)cn  ? 
ift  unfrc  Bcbenf en : 

3um  ecflrn,  ba^  es  am  aUrcfit^ecflm  fo),  ba^ 
man  fict)  ber  ^rocef|7on  gdnjtii^  mtlpalte,  unb  auf 
SBrgr  grbentr ,  roie  man  barin  gegrn  .^atfrrli^c  HKafcs 
ftdt  rine  untert^dnige  (Sntfcf}ii(bignng ,  oud)  Nacr  Sr> 
Cmntni^,  ba^  man  becf}alben  baS  ^o^iroiicbigr  @acca> 
8  *■ 


111 


EPISTOLARUM    LIB.   V.    1680. 


lU 


merit  tnit  ben  Swingltf^^en  ni(i)t  ma6)te ,  xsA^t  t>orge^ 
wonbt  werben. 

Denn  na^^bem  jn>een  grof e  9Rifbrdu4>e  flnb  an 
biefer  ?>roceffion  *).  (grfilid^^  bap  wiber  oHt  @4)rift 
unbS3efe^l®otteS,  auc^  wiber  bie  pdf^fiticlKn  9te(^te, 
baS  @acrament  get^eilt,  unb  allein  ber  Seib  ober  ba6 
Srob  f  o^ne  ba6  S3(ut  6f)rifii  unb  ben  .Rel^)  umgetras 
gen  n>irb  /  fo  boc^  6(>ri|lu8  baS  ganje  ®acrament  }u< 
gleicf)  ju  gebraud)en  eingefegt  ^at. 

3um  2(nbern  fo  iji  ba§  @acrament  nidE)t  ju  foU 
dE)em  Srauc^  eingefe^t/  bap  man  bamit  einen  folc^en 
©otteSbienft  anrict)te,  baS  anjubetl^en/  unb  bem  ju  bie^ 
nen;  alS  foUte  foIc^eS  SSkr!  ein  fonberlic^er  (SotteS^ 
bienfl  fepn,  mie  bie  Suben  bie  @c^Iange  l()aben  ange^ 
hit\)tt ;  n)ien)o][)I  biefelbige  auc|)  oon  ® ott  georbnet  n>ar/ 
bap  manS  anfe()en  foUte. 

9lu  rnicb  manS  bafur  ^alten ,  di  murben  aUi)ie; 
ba  man  boc^  foU  ftef)en  unb  befennen ,  xoo&  man  i)atte/ 
unb  t>orn&m(icb  barum  gcforbert  i^ ,  folc^e  SXipbrduc^e 
conftrmirt.  Unb  n>o  man  barnad)  barn>iber  prebi^t; 
miirbe  man  biefig  Srempel  bagegen  fegen/  eS  fepen 
f^Ie4)te  [nic^t  blo^e]  9){ipbrduc^e/  benn  bie  Surfien 
fepenb  auc^  }u  foI4)er  3eit  mitgangen  /  bie  bo^)  foI(][)e6 
iuoor  ()abe  faUen  laffen  ald  einen  ^ipbrau^). 


(Incommode  valente  lohonne,  Duce  Saxo- 
niae  Electore,  cius  filius  loannesFridericus,  Geor- 
gius  Brandenburgicus,  Ernestus  Dux  Luneburg., 
Philippus  Landgravius  Hassiae  et  Wolfgangus  d. 
16.  lun.  mane  coram  Caesare  comparucruut,  et 
verba  faciente  Georgio  Brandenb.  causas  Caesari 
coram  exposuerunt,  cur  neque  pompae  interesse, 
neque  concionihus  suis  theoiogis  interdicere  pos- 
sinL  Orationem  Gcorgii  dedit  Coelestinus  in 
histor.  Comitiorum  P.  I.  p.  82.  sq.  Quibus  Cae- 
sar  respondit,  se  in  mandatis  suis  perstare.) 


No.  727. 


(18.  lan.) 


Scheda  Melanthonis. 


Editum  in  Oelestin  bisl.  comit.  Aug.  I.  89by  el  repetitum 
in  Consit.  latin.  a  Pezel.  editis  I.  p.  109.  —  De  re  ipsa 
▼id.  Breotii  ep.  d.  19.  lun.  OecreTerat  Caesar  d.  18.  lun., 
ut  nullac  .fierent  in  Comitib  concionts  publicae  a  neu- 
tra  parte. 


•)  Aut  desideratur  hic  apodosis:  fo  ifl  nic^t  mft  ^tt  ^t^ttL\ 
aut  Spalaiinus  oblitus  est  addere  alteram  rationem  el  apo- 
doain  post  tcrbat  cittdcfctt  |^at. 


Deliberatio  J9.  Philippi^   et  causue^  ob  quM 
aliffuandiu  cessari  a  praedicando  possiL 

1)  Primum  argumentum ,  quod  sit  concedendum, 
quia  imperator  utrique  patri  prohibens  non  fa- 
cit  praeiudicium. 

2)  Quia  poUicetur,  se  velle  audire  causam. 

3)  Maius  bonum  praeferatur  roinori.  Quia  si 
cognilio  causae  pcr  hanc  pertinaciam  impcdire* 
tur,  quid  acciderct? 

4)  Magistri  AgricoJae  argumentum:  quia  sumns 
vociiti  ut  pars  ad  dicendam  causam,  et  ad  fa- 
tioncm  reddendam  doctrinae,  non  ad  pracdi- 
candum« 

5)  Quia  non  sumus  Parochi  Augustanonim. 


No.  728. 


19.  T 


im. 


Legati  Norinberg.  ad  Senatum. 

f  Ek  Actb  Norinbei*^  p.  63.  ^    Brere  buius  epist.  argn^ 
mentuni  dedit  Strobel.  in  Miscell.  11.  p.  29. 

i^errnSurgermetflere  unb  fStat\)  ju  9iurem» 

berg. 

®un{lige  liebe  «|)crren.  ©cjlert  Dor  bem  SEorgeneJtni 
{tnb  un8  beibe  6.  SS.  jungfie  @4)reibett  geantoortet, 
unb  ftnb  barauf  erfltic^  bei  unfern  gndbigen  .^rn 
SRarf grafen,  unb  batnac^  bei  unferm  gn&bigften  ^erm, 
bem  Sburfurften  geioeft.  Sinben  an  beiben  Srtfii^ 
bap  S^re  G^urf.  unb  $•  ®  ju  gndbigem  (SefaUen  loer^ 
flef^en,  baf  6.  SS.  Sl;ren  6()urf.  unb  %.  ®.  alfo  oii* 
^angen  n^oUen/  ^aben  ftc^  au^  mieberum  gndbigUcf^  cr« 
bot^en,  6«  SS3.  tn  biefem  ^anbel  nebcn  Sbren  (Snabm 
etnjujie^en/  unb  S^rer  6^f.  unb  %.  ©naben,  om^  S. 
SS.  @a4)  mit  eindnber  gc^en  ju  laffen.  Unb  obmo^ 
SJZarfgraf  ©drg  mit  biefer  feinec  ©naben  Vntmort 
unb  3ufagen  (duterer  unb  frcier  toeber  @a4)fen  gemefti 
fo  oerfcl^en  mir  unS  boc^  f  eS  mcrbe  be i  (Sat^fen  aitf)^ 

nic^t  SRangcl  ^abcn. SSBir  ^aben  au(^ 

alSbalb  ben  (Si^urfurflen  um  baS,  fo  ung  bifi^er  on  feU 
ner  (S^f.  (S.  SBerjeic^nip  STbfc^rift  augetlellt/  Don  (J^.SBb 
megen  mit  beflem  gleip  untert()dnigcn  ^anf  gefagt 
2Cber  ber  S3cfc^Iup,  an  bicfclben  SSerjci(i(;nip  S^^^nfl, 
ifl  nodE)  nic^t  gema4)t.  3)enn  mic  ft4)  |)^tli)>))uft 
9R  e  ta  n  d() 1 0  n  oerne^men  Idpt,  xo\x\>  ))ieaeid()t  bie  @a4) 
)u  f einer  fo  meitlduftigen  ^anblung  gelangen ,  fonbem 
no(f)  enger  etngejogen  unb  f urjer  gefapt  unb  ge^anbelt 
werben.     Sorauf  e6  aber  geric^tet  n>urbet;  eS  fe^, 


IS 


EPISTOLARUM     LIB.  V.    1580. 


114 


<a|  boS  oortge  wUmb  mfertigt,  ober  ein  anber  S5e« 
[tiff  gemocl^t,  foU  G*  SS.  t)on  unS  nnoeri^alten  bteiben. 

SBSien)ir@l.SS«  gefd)rteben^  ta^  @a4)fen  unb  bie 
tnbern  ^urflen  it^re  SCntwort  ber  ^rebtg  ^alben  on  Aatf. 
Rof.  fd()rtft(t(^  fleHen  werben,  atfo  ift  fotc^S  befc^e^eu/ 
nib  nd4){l  Steitag  oor  bem  9]{orgenefen  Jtaif  ^al 
iberontwortet,  alS  &  SB.  aufi  betliegenber  %bf(^rift 
^ef^men  ^).  3)te  woUen  d.  SS.  n)o^t  (affen  auf(;es 
len ;  benn  unferS  SSebAnf enS  tft  (te  g(im|>ftg  unb  mit 
luten  Urfac^en  unb  ©rftnben  gur  9lotl)burft  t>erfaffet, 
«b  mi6)t  (&.  SS.  tn  biefen  unb  onbern  SufdUen  in  t)ie( 
Bege  nttg(i(^  fet^n. 

3Cuf  fo(d)e  ubergebene  2Cntn)ort  ftnb  bie  onbern 
iei{i(i4)en  unb  rodtlvS^en  6^utf£ir(len  unb  ^Arften  ben^ 
Uben  gan^en  ZaQ  bei  Aaif.  9Raj[.  auf  ber  ^falj  im  Bta^ 
^  gemeft/  unb  barob  gefeffen*  2(ber  geftert  ^amb^ 
tog  ftnb  i^rer,  ber  (Sf^urfurften  unb  SAr^en,  fed)g  auf 
ia6  Stat^^auft  lommm,  ndmti^  SoUen^  ^foiidtaf 
Subioidd.  93ot^fc^aft,  ^erjod  Submig  oon  SBapm;  ^er^ 
og  ^einri^)  t>on  SSraunfdE^meig ,  ^Karfgraf  2  o  a  4)  i  m  S 
So^,  ^erjog  Tilbxt6)t  oon  tDtecPetnburg ,  ^aben 
5a4^fen  unb  bie  anbern  %&v^tn  ani)  ju  \id)  geforbert, 
nb  nic^t  im  9tamen  £aif.  9X./  fonbem  ali  f&x  \i6) 
ribS  Me  ®a(^  im  @nbe  auf  biefeS  mttA  get^eibingt : 
dmli^)  baf  Aaif.  SRaj.  a((en  |)rebigem  aU^te,  ffe  fepen 
>dpfiif4>  ober  intl)n\\d),  etne  3eit  (ang  fttU  ju  ^a(ten, 
iiaiibiren  m6ge.  S)oc^  foQ  %  &a\\.  ^.  SXac^t  ^aben, 
elM  ^xfibxQti  auf jufle{(en;  bie  aber  ni^tS  anberS;  benn 
>a8  rein  (auter  SBort  ®otte8 ,  unb  f einer  9>art^ei  mit 
Sc^mac^orten  ober  fonft  ju  naf)e  prebigen  foQen. 
tnb  M  @a(!^fen  unb  bie  anbern  Sfirflen  biefeS  Zi)t\li 
lemetbet/  man  foUt  aber  nid()t  mbd^^tige  9>erfonen  ju 
Ptebigero  gebraud^en ,  \)ahm  bte  anbern  fe^i  Surften 
bbotbgeantmortet:  eS  miif te  n)eber  ^aber  noc^  fei^ 
leS  gleic^  fepn.  Unb  n)ten)o^(  auc^  biefe  fec^S  %\iXf 
^  B^fagt^  fte  ()dtten  noc^  £aif.  aJtajj.  ©emiit^e  nid^t, 
A  fte  eft  a(fo  anne^^me  ober  nic^t:  fo  oerfte^t  man  ftc^ 
^  mblid^,  ed  merbe  m6)t  9tot^  ^ben,  unb  biefer 
SStreit  a(fo  entri^tet  fei)n ,  auc^  bemnad()  ber  Steic^Stag 
nmmef^r  Hrjtic^  feinen  2(nfang  geminnen. 

•  0ad^en  unb  bie  onbern  Surfien  l^aben  anc^  het 
jef^,  ob  fe  einer  einen  9>i^biger  in  feiner  ^erberg  fur 
^i)  pvebigen  (ief ,  baf  man  i^nen  fot^eS  ffir  ungefdi^r^ 
i^  Qdfttn  xooUt.  @inb  beS  S^erfel^enS,  fo(d()e8  merbe 
i^  and)  nic^t  abgefc^(agen;  unb  mie  9tietefe(  mir, 
treffen,  entbedft,  mitt  ber  6^urf&rft  je  noc^  bafflr 


a6)tm,  Aaif.  ^al  merbe  ein  gut  ®emdt^  f)aUtu 
X)enn  feine  6^f.  ®.  fep  in  ge^eimbb  bm6)t,  feine  £aif, 
SRai.  ^abe  gefagt :  fie  moUt  aKein  wn  be6  ^anbetS  me^ 
gen ,  bap  fte  gut  tmtfd)  Unntt ,  unb  bagegen  ^lexd)  ber 
@prac^etne,  efi  mdre  fpanifci)  ober  f ranjAftfcl)  /  man^ 
ge(n ,  unb  baju  eineS  SanbeS  minber  l^aben  fottte.  S)aS 
ad)t  icf)  aud^  f&r  ein  gut  ^j ,  baxan  man  fp&ren  mag, 
bap  S^re  fSJtal  bannod)  ber  ®ad)  gern  guten  SSeri^t 

unb  SBerflanb  ^dtte. Dat.  @onn« 

tagS  19.  Sttttii  jur  Sru^e  jum  ^Cuffperren.  1530. 

iKrep  unb 
fBotfamer. 


No.  7£9. 


19.  lon. 


*)  Lcgltw in  Spalatioi  annal.  p. ^l.  apnd  Chylraenfn.p.  41. 
Muelleroni  p.  838.  Walchium  T.  XVL  p.  88l.  et  Coeleati- 
nttm  T.  L  p.  86.  el  data  est  die  17.  lun. 


Brentius  ad  Isenmajinum. 

E  codicc  SueTO-Halensi  ep.  8.  •—  Ez  eodem  cod.  edita  in: 
Iduna  et  Hermodcy  eine  AiterthDmsaeitunff  fbr  18 14  nnd 
1815,  dritter  und  TierLlahrg.  herausg.  TonF.D.Graeter. 

lohanni  Isenmanno  lo.  Brentius. 

S«  in  Christo.  Exspectas  fortassis,  amicissime 
frater,  quid  novarum  rerum  posteaquam  nunc 
Caesar  Augustam  venit,  comitia  illa  parturiant. 
Itaque  ne  quid  cupldum  animum  tuum  celem,  rem 
ex  ordlne  narrabo. 

Imperator  CaroJus  ingressus  est  urbem  in  vi- 
gilia  corporis  Christi ,  post  meridiem ,  intra  octa- 
vam  et  nonara,  comitante  omnium  Prlncipum, 
qui  antea  advenerant,  turba;  nam  Principes  ob- 
viam  ei  honoris  gratia  processerant.  Ingrcssus 
autem  est  una  et  rex  Ferdinandus  cum  iegato 
apostolico ,  qui  est  Cardinalis  ille  Laureniius 
Campegius.  Statim  autcm  cum  Cacsar  ad  con- 
clave  suum  cum  fratrc  Ferdinando  pervenit,  ea- 
dcm  nocte,  imo  eadem  hora  ingressus  sui ,  vocavit 
ad  sese  nostros  tres  principes,  quos  evangelicos 
vocant,  Principem  •Sa.ron/a^  j^/^c^or^ /71 ,  Geor- 
gium  Marggrai^ium  j  Hessum  Landgravium^ 
et  yftcavit  soios  ad  se  solum,  praesente  tantum 
Ferdinandoj  qui  et  intei^rcs  erat.  Vocatosro- 
gavit,  et,  ut  principaliter  loquar,  postulavit  ab 
eis,  ut  conciones  suas,  quas  Augustac  publice  ha- 
berent,  omittcrent,  et  concionatoribus  suis  ne 
Augustae  praedicarent,  prohiberent.  Item  postea 
actum  est  cum  Senatu  Augustano ,  ut  et  ilie  suis 
concionatoribus  silentiura  mandaret.  Senatus  Au- 
gustanus  mox  obtemperavit ;  nostri  principes  ne- 
!  garunt,    se  hac  in  parte  obsecuturos,    causantes. 


u^ 


KPISTOLARUM    LIB.   \\    i^9f>' 


Itf 


^  Oon  posM  cibo  verbi  Dei  carere,  n?c  sana  con- 
^ientia  evangelioii  negare,  id  quod  viderentur 
faccre,  si  ante  causae  cognitionera  conciones  suas 
omitterent.  Perstitit  Caesar  in  postulatione,  per- 
stiterunt  illi  in  recusatione«  Noluit  tamen  eadem 
nocte  Caesar  rncusationem  accipcre ,  sed  conccssit 
eis  tempus  y  ut  deliberarent  secum ,  et  facto  mane 
responderent. 

Cum  ergo  mane  rursus  ad  Caesarem  princi- 
pes  accessissent ,  eadem  rcsponderunt  quae  prius, 
videlicct,  non  csse  iustum,  ul  priventur  verbo 
Dei;  praeterea  banc  Cacsaris  postulationcni  esse 
contra  sententiam  literarum,  quibus  coraitia  coacta 
sunt.  In  illis  enim  principes  vocantur  ad  cogno- 
scendam  causam,  non  ut  ante  causae  cognitionem 
conciones  prohiberentur.  Cacsar  nibil  motus  bis 
rationibus  perseveravit  in  sua  postulatione.  Illi 
quoquc  nibil  motl  Qiesarea  maiestate  persevera-r 
runt  in  siia  recusatione.  Atque  ttacontraCaesa- 
ris  postulationem  perrexerunt  tiostri  in  concio- 
nandjQ.  Scd  ut  totam  rem  cognoscas,  in  primo 
congrcssu  cum  nostri  principes.  noctc  ad  Caesarem 
vocati  essent,  Ferdinandus  rex  fuit  dux  verbi 
Cacsarei,  Cum  is  iterum  atque  itenim  instaret, 
ut  obsequerentur  petitioni  Caesaris,  respondit  co- 
ram  Caesare  et  Ferdinando  princeps  Georgius 
Marggras^ins ,  ut  simplicitcr ,  ita  magnanimiter : 
Eh  ich  mir  will  das  JVort  Gotles  nehmen  las- 
sen  und  meines  Gottes  s^erUiugnen ,  ehe  t^^ill  ich 
jetzt  niederknien  und  mir  den  Kopf  lassen  ab- 
hauen.  Ilanc  vocem  et  princeps  nobis  retulit, 
ct  alii  principcs,  qui  tuiic  aderant,  de  Marggra- 
vio  retulerunt.  Gratias  agimus  Domino  inccs- 
santcr  ob  tam  ingenuam  et  constantem  confessio- 
nem.  Certe  nunquam  credidissem,  tantam  pic- 
tatem  in  eo  viro  latere. 

Scd  nondum  actionls  finis.  Nam  cum  prin- 
xipesCaes.iriresponderent,  (ponam  autem  verba 
vernacula ,  quo  magis  porspicue  rem^  intelligas) : 
^ie  konnten  ntcht  mit  gutem  Gewissen  der  JCai- 
serlichen  Majestiit  Begehr  thun^  und  die  Pre^ 
digl  unterlassen,  Tcspoui\il  Ferdinandus  nomine 
Caesaris:  so  kSnnt  KaiserL  Majestiit  dasselbe 
nichi  leiden.  Ad  baec  stitim  intulit  Landgra^ 
vius:  Kais.  Ma/estiit  Gtivis^en  sey  aber  kein 
Herr  und  Meister  ilber  Ihr  Get^issen.  Slcque 
ca  nocle  infecla  re  discessum  est.  Quae  altero 
dip  feesta  sunt,  antea  partim  recensui;  nunc  relL- 
qi^a  adilciam. 


Cum  Caesar  non  possct  petitioniet  sua  ifnpe^ 
trare,  ut  conciones  oniitterentpr,  ro^avit,  ut  se 
comitarentur  in  processione  cuin  SacrameDto  £u- 
charlstiae  (erat  enim  festum  Corporis  Christi),  et 
saltem  in  iaudcm  et  bonorem  Dei  illud  facerenb 
Illi  etiam  baec  (cum  praefatione  tamen  lionoris^ 
ut  solennis  est  mos  de  obedientia  in  rebus  corpo- 
ralibus)  negantes,  ad  sua  hospitia  disqesserunt» 
Hinc  secutae  sunt  gravissimae  mlnac,  iactatae  s^ 
verissimae  Caesarls  (qui  tamen  clementissimi  est 

ingenii,  sed  a  saevitla ;,-  I^cigati  Romanep- 

sium  captivi)  Indignationes,  ita  ut  paene  de  comir 
tiorum  progressu  desperaretur,  ct  res  videbatur 
in  extremam  perniciem  evasura.  Sed  Deus  O.  M» 
ex  alto  resplciens  rcm  ad  mltius  iuitiuro  (sic  en^n 
Ubet  vocare,  cum  nlbil  hactenus  in  hls  comItii# 
fere  inceptum  slt,  quod  ad  princlpalem  causaqs 
pertlneat)  traduxit.  Nam  heri  convocatis  nostris 
principibus  Ita  transactum  est  communi  consenfu; 
ut  durantibus  illis  comitlls  cessare  debeant  Augii- 
stae  omnes  tam  paplstarum  quam  evangelicpram 
conciones,  solus  Caesar  potestatem  habeat  aliqupt 
concionatores  instituendi,  qui  eyangelion  ppre 
doceant ,  et  qui  studiis  partium  non  sint  addicd. 
Reiectus  autem  est  noniinatim  Faber  ille,  qui 
apud  Ferdinandum  agit,  ut  nec  Caesar  illura 
tanquam  suspectum  ad  concionandum  vocet.  Unde 
omnes  nunc  avldlssime  exspectant,  quales  Concio^ 
natores  Caesar  Augustae  instltuere  velit,  qui  nec 
contra  nostram  nec  contra  papistarum  doctrinam 
interim  concionentur.  Chlmaer«im  aut  TrageU* 
phum  aliquem  exspectamus,  Faxit  Deus ,  ut  glo- 
ria  Dei  promoveatur, 

Nunc  crastinus  dies  ad  principium  coifiitio» 
rum  indlctus  est.  Cantabitur  Mlssa  de  SpiritQ, 
sed  formldant  multi ,  ne  ablato  spiritus  vehiculo, 
quod  est  verbum  Dei,  splritus  S.  ad  Augustam 
prae  pedum  imbecillltate  pervenire  non  possit.  Tdi 
interim  cum  diaconis  fratribus  carissimis  et  ecde- 
sia  orate  dominum  incessanter,  ut'  respiciat  snan 
misericordiam ,  non  peccata  nostra,  et  dignetur 
nobis  sua  gratia  affulgere. 

Caetcrum  rogo,  ut  ex  Ehebetha^  famub 
mea,  quaeras,  num  adhuc  nummos  habeat  ad  do- 
mus  dispensationero.  Quod  si  careat,  rqgo  mibi 
scrlbas,  et  por  literas  rogabo  D.  Phillppum  SchuU^ 
heisSj  quem  dliigenter  nomine  meo  salutes,  et 
nova  ilia ,  quae  scripsi  adnuhcies',  ut  aliqoot 
nummos  famulae  accommodato  det,  donec  me  vo- 


m 


£l>idTOLARUM    tlB.   V.    1590. 


m 


bis  DofaSinus  restituerit.    Vale.    £x  Augusta^,  cto- 
ininica  die  post  Corporis  Christi  nnno  XXX« 

Itcnim  salVe.  Cum  priore»  literas  obsignas- 
sem,  ecce  properamus  ad  concionem  audUuri, 
qnid  novi  novus  coneidnator  allaturus  sit.  Cum 
aptem  drrectis  auribus  adstaremus,  praeter  hudum 
textara  evangelii  aliud  nihil  audimus,  nisi  quod 
pro  more  suo  concionator  a  principio  adiiciebat 
preces  communes  pro  vivis  et  mortuis,  a  fine  ge- 
neralem  conTessionem.  Sic  habcs  concionatorem 
heque  evangelicum  neque  papbticum,  sed  nudum 
tettnalem.  lUdent  omnes ,  et  certe  tcs  yaldc  ri- 
dicula  est,  si  coram  cernis.  A  concione  adsacri- 
fidnm  itur ,  ibi  tum  adest  rex  Ferdinandus  (nam 
Ca^ar  dormire  sotet  usquc  ad  horam  nonam  aut 
decimam,  et  postea  sacrificium  suum  longe  post 
a&orum  sacrificia  celebrare)  cum  aliquibus  prin- 
cipibus*  Cantatur  namque  vocibus«  Luditur  or- 
ganis,  cbn^urrit  turba«  Ibi  videas  hic  Gallos, 
illic  Hispanos,  hic  Aethiopes,  illic  etiam  Aethio- 
'pisXas,  hic  Ilalos,  illic  etiam  Turcos,  aut  quos 
vocanl  Stratiotas,  atqueadeo  vero  hic  in  mundo 
snmus ,  utinam  de  mundo  simu^.     Vale. 


■^^ 


^■•i 
/ 


19.  lun, 


No.  730. 

frid.  Myconio. 

Priimiai  edila  a  Sncgmio  cp.  10. 

■ 

Venerabili  viro^   D.  Friderico  Myconio^ 
Crothensis  Ecclesiae  pastori^  suo  amico^ 

&  IX  Amplius  sex  hebdomadis  hic  desedimus, 
priasquam  veniret  Caesar.  Deinde  venit  pridie 
corporis  Christi  *),  quod  faustum  felixque  sit 
Statim  initio  vetuit  nostris  ne  condonarentur.  De 
eaxe  toto  triduo  disputatum  est;  tandera  decur- 
fnm  est  eo,  ut  Imperator  interdixerit  conciones  et 
nobis  et  adversariis.  Sibi  retinuit  ius  constituendi 
concioniitoris,  sed  ea  lege,  qui  recitet  nudum 
Evahgelium.  Sic  hodie  factum  est»  Haec  sunt 
principia  nostrarum  actionum,  quae  bene  v«rtant. 
Pcaeterea  mhil  adbuc  agi  cognovimus.  Neque 
saiie  quam  spem  vobis  ostendere  possim ,  intelligo. 
1^1.  est  in  aula  Caesaris  ipso  mitius  Caesare. 
■  Alii  omnes  acerrim^  oderunt  nos.  Legatus  Pon- 
tificios  Campegius  hortatur  Caesarem,  ut  bellum 


^  j.  «•  15«  IilniL 


suscipiat  contra  nos.  Et  putant  hoc  agi  Italids 
artibus,  utCaesari  in  Germania  negotiuih  faciaiiK 
£go  pertentavi  unius  atque  alterius  ex  Hispenieis 
scribis  animum;  quantum  proficiam,  videro,  Mi-* 
hil  enim  adhuc  promittere  possum.  Magminl 
omnino  periculum.  est«  Quare  orabitis  Christnm^ 
ut  nos  scrvet,  ef  donet  pacem.  Antiochus  sie 
satis  adhuc  quidem  regi  se  patitur.  £t  fortasse 
esset  futurus  in  officio,  si  nos  aliquid  aequi  impe- 
traremus,  Vale.  Augustae.  Dominica  post  fe- 
stum  corporis  X^iaxov. 

Philippus. 


No.  731. 


(19.  tun.) 


M.  Luthero» 


*  Epbtol.  lib*  I.  ep.  6.  (cdit.  Lond.  I.  ep.  4.) 

Z>,  Martino  Z/uthero  PhiL  Melanthon 

S»  D.  Pridie  Corporis  Christi^  quod  faustum 
sit  felixque,  Caesar  urbem  Augustam  vesperi 
circiter  octavam  faoram  est  ingressus.  Moster 
Princeps  de  more.praetulit  ensem,  Ibi  cum  ^ro 
admodum  (nam  pompa  tarde  procedebat)  ventnm 
csset  in  faospitlum  Caesaris,  mox  petitum  est,.  ut 
conciones  iniermitterentur.  Hac  de  re  postca  die* 
bus  tribus  disputatum  est.  Neque  enim  statim 
desierunt  nostri  concionari.  Tandem  post  lon« 
gam  decertationem  dccursum  est  eo,  ut  Caesar 
utrique  parti  prohiberet  conciones.  Ipse  unum 
allquem  iubebat  recitare  £vangelium  ct  £pisto- 
lam  sinc  explicatione.  Ita  mco  iudicio  futurum 
est,  ut  magis  etiam  suam  partem  Pontlficii  laedant^ 
Multas  causas  pro  tua  prudentia  facile  colligere 
poterls. 

Sic  se  habent  principia,  nihil  spci  ostendi* 
tur  cx  aula  Caesariana.  Nam  Campegius  tantum 
est  auctor,  ut  vi  opprimamur.  Nequc  quicquam 
in  tota  aula  est  mitlus  ipso  Cacsare*  Nam  ipse 
mitigavit  acerbissimas  scntentias  Principum,  ut 
mihi  narravit  Dux  Henricus  JBrunsvicensis.  Duu 
tantum  sunt  Principes ,  qui  alficiuntur  nostro  pe- 
riculo,  MoguntinuSy  et  Brunsvicensis»  Pala-  , 
tinus^  Sadensis  Marchio  non  adsunt.  Saifari 
mirablllter  in*soIentes  sunt.  Orabis  igltur  Deum 
pro  nobis.  Cornelius  inquit,  spem  se  habuisse 
pacis  aliqnam  vlvo  Mercurino»  Hoc  cxstincto 
neminem  csse  in  aula  afGrmat,  qui  auctoritate  va* 


119 


leaty  qui  pads  auctor  ftit:  sed  ludit  suo  more,  ac 
yidetur  singulari  diUgentia  cavere,  ne  veniat  in 
auspicionem  nostrae  amicitiae.  Ideo  nihil  nos 
adiuvat*  £st  alius  quidam  Hispanus  Secreta- 
rius  *),  qui  benigne  poUicetur,  et  iam  cimi  Cae- 
sare  et  Campegio  de  mea  sententia  contulit.  Sed 
tota  res  Iv  yovvaai.  &eov.     Vale. 


EPISTOLARUM    LIB.  Y.    1580. 

No.  738. 


No.  782. 


(19.  lun.) 


loach.  Camerario. 


Epiftt.  ad  Camerar.  p.  141. 

loachimo   Camerario   Noribergae^ 

S.  D.  Non  dubitaham,  quin  Apologia  nostra  **) 
videretur  futura  lenipr,  quam  mercatur  improbi- 
tas  adversnriorura.  Ego  tameh  complexus  sum  ea, 
quae  sunt  in  caussa'  praccipula.  Idrisdictionem  to- 
tam  y,al  %6  aSitofia  reddo  Episcopis.  Hoc  for- 
tasse  urit  quosdam  ***),  qui  aegre  patiuntur  sibi 
libertatera  suam  adirai.  Sed  utinam  vel  duriore 
conditione  paccm  rediraere  possiraus.  Cornelius 
Schepperus  affirmat  bonam  se  spem  pacis  vivo 
Mercurino  habuisse.  Hoc  extincto  neminem 
esse  in  aula  pacis  auctorem,  qiii  modo  valeat  aucto- 
ritate.  Nactus  sum  Hispanum  secretariumy  qui 
benigne  pollicetur,  et  iam  de  mea  sententia  cum 
Gaesare  eiCampegio  coUocutus  est,  sed  tota  res 
est  tantura  iy  yovraai  d^eov.  Orabitis  igitur  Chri- 
stum,  ut  det  pacem. 

Interdictimi  est  concionibus  non  tantum 
nostrae  parti,  sed  etiam  adversariis.  Impera- 
tor  tamen  retinendae  Maiestatis  causa  vult 
constituere  concionatorem ,  sed  qui  tantum  reci- 
tet  Evangelium  et  Epistolam  yQa/i/iazixcSg»  Vide 
miram  sapientiam  Aulicorum.  Sic  se  habent 
principia.  Felinus  etsi  adhuc  nobis  obtemperat 
aliqua  ex  parte,  tamen  vereor,  tit  in  officio  fu- 
turus  sit.  Habes  nostra  omnia  praeter  quandam 
fabulae  similiiraam,  sed  certam  et  veram  histo- 
riam  de  ludaeis,  qui  infinitum  exercitum  con- 
iraxerunt  ad  invadendam  Palaestinam.     Vale. 

4>LXinnos» 


*)  F"ald€Sius, 

M^  i.  e.  AugiMUna  conrciMO  ipn. 

n*)  ciTitatcs  C.  Wi 


Brentius  ad  Isenmannum. 

^  E  codice  Suevo  -  Salino  ep,  5. 

•  •     ■  • 

lohanni  Isenmanno    lo.  Brentius. 

S.  in  Christo.  Quod  ultra  priores  literas,  frater 
amicissime,  quas  nuper  ad  te  dedi,  scribam  hoc 
tempore,  non  habeo.  Heri  post  cantatam  mis- 
sam  de  Spirilu  sancto,  primum  coactus  est  Impe- 
rii  Senatus,  ibi  nondum  quicquam  consultatnm 
est,  nisi  ut  unaquaeque  pars  sua  de  constituenda 
pace  et  concordia  consilia  postridie  conferat.  Cae- 
terum  dum  missa  cantabatur ,  priusquara  sacrifi- 
ciura  pcrageretur ,  orator  quidara  ^  roraanac  le- 
gationis  orationcra  habuit  corara  principibus  et 
Caesare  bene  longara  in  choro  maioris  ecclesiae 
Augustanae.  Cuius  clamorera  quidem  audivi, 
verba  autem  intelligere  non  potui.  Erant  enim 
chori  fores  clausae,  nec  quisquara  orationi  inter- 
fuit  praeter  principes  et  paucos  satellitcs,  quan- 
tura  chorus  non  adeo  magnus  capere  potuit.  Re* 
tulit  tamcn  noster  princeps  Georgius ,  qui  et  no- 
tavit,  (satis  enim  intelligit  latinam  linguaro)  ora- 
tionis  sumraara  fuisse ,  necessura  t^e ,  ut  Caesar  et 
Rex  Ferdinandus  exacuant  gladios  suos  in  per- 
versos  illos  turbatores  christianae  religionis,  nt 
orancs  rursus  concordes  sub  ecclesia  romana  vi- 
vamus.  Ncqne  alitcr  posse  pacem  constitui,  nisi 
eradicata  funditns  per.  gladium  haeresi  illa,  quae 
totam  Gerraaniam  irivasit.  Tuni  enim  fore,  ut 
et  Turcam  c  finibus  nostris  pellamus.  fituc  nam- 
que  auxilia  sua  collaturos  esse  gladios  Petri  et 
Pauli,  ad  haec  vires  oranipotentis  Dei  praesto  ad- 
fore  etc.  Vide,  rai  Isenmanne^  quid  hon  conen- 
tur  sanguinarii  illi  nebulones.  Quantum  illi  aoos, 
principes  papis.tas  ad  cruenta  bella  incitant  atquc 
accendunt,  tantura  necesse  nos  habemus,  ut  no- 
stros  principes  ab  importuna  violentia  retineamus. 
O  si  illi  tantum  efficere  possent  incitando  soos» 
quantum  nos  possemus  saltem  conniveado  nostris; 


*)  Vinceniiuf  Pimpinellufl,  Arcliicpifcopat  RuisaBttt,  ttrii 
orationem  habea  a]f ud  Goeleit.  P.  1.  p.  105.  ^  Prodiu  eHn 
fleparatim :  Vincenhi  Pininjnelli  Arcbiepiscopi  Rosflaa.  On 
iio  Augustae  babita  12.  Cal.  lulii  M*  D.  XXX.    Eliun  ■er- 

manice:  ^Oine  JDtation  obrc  fRtU  oor  Stom.  itaiferf.  iXaiif 
ftot  Carolo  V.  Augusto,  Jtonis,  Gducfiirflrtt,  giirflni  «•! 
6t8nbm  bel  ^d(.  rom.  fltdc^  im  dineoBd  M  \t%t  f4ii)f(rnbc8 
Std^itodl  in  8atdn  grtattrn  bnrc^  ^rn  ^ocbmurtigcn  ^etOL 
Vincent  Pimpinello,  GraMfc^off  |U  SRoffan,  ^fipflU  ^Uafdt 
»otf^aft.    7(uf  la<  fldf isftc  vrrtcutf^e. "   7(U9<^  im  8. 


Ift 


EPrSTOLARGM    LIB.  V.   -ISSO. 


ttt 


ttetim  profecto  inciperent  perire.  Et  u  tesserint, 
liineo  ne  nostris  contemtis  et  neglectis .  suis  moni- 
torlbus,  qno  animi  libido  rapuerit,  ru.int.  Vix 
enim  hactenus,  quod  tamen  in  sinum  tuum  de- 
pono ,  in  officio  retinentur.  Usque  adeo  res  tota 
e  nostris  manibus  nuhc  extorta  est  et  sita  in  mani- 
bus  potentum  principum,  qui  tantisper  monitores 
•nos  andiuht  dum  adlubescit.  Fac  igitur,  ut  cum 
ecdesia  divinam  misericordiam  diligenter  implo- 
res*  Nos  cnim  quotquot  hic  congregati  sumus 
plus  fiduciae  e  fratrnm  absentium  precibus  conci- 
pimas,  quam  ex  omnibus  nostris  consiliis  ct  In- 
dostria.  Vale.  Saluta  dominos  nostros  fratres  in 
Christo  amicissimos.  £x  Augusta,  feria  teriia 
post  Gotp.  Christi  *) ,  anno  XXX. 

Brentius  tuus. 
Praedicamentum  arboris  Comitiorum. 

P.  P. 
Cardinales  Legati  Oratorcs 

Du?  potestas 

missa  de  Spiritus. 

Giadius 

Spiritualis     Corporalis 

Petri  et  Pauli 

Ty^annis 
Camificina. 


Ko.  784. 


21.  lun. 


LegcUi  Norinbergenses  nd  Senatum. 

£i  AdU  Norinberg.  p.  68.    Pars  epistoUc  (de  oratione  oun- 
.cil»    de  negotio    Melantbonis  cum  WaMesio,   de   inter- 
dietis  concionibus)  edita  est*  sed  aiinus  accurate  in  Sliob. 
Miscfil.  II.  p.  99^ 

^ttin  JButgemeifler  unb  Htatf^e  gu  9lurm^ 

{>^ts  ju  ^anben. 

—  —  —  ^ett  beS  ndci)(len  un[eu8  @4)reibmS  ifl 
ttciter  nf^tS  gefKtnbelt^  bann  amConntag  ifl  JCaifetl. 
ilaj.  ^t  t/xm  2^umb(lift  ^um  Sfacrament  gangAr,  unb 
^ jcftert ,  tOlontagd ,  bie  9tcf  wm  ^tl.  ®eifi  auc^ 
itt  SE^WtlKft  taffen  ftngen ,  batiu  aHe  @tdnbe  erfor^ 
bett;  ttiA  fottberti^  bet  G^tf&ri^  oon  @a(|)fen ,  beS^ 
gjeb^-StMrgrof  ®eotg ;  ^effm  unb  Sunenburg  au(^> 
botbei  gctoe^/  Aaif:  9Raj.  ju  aHen  (Setemoilten  gebient. 
ilirtet  fbt((K^  Xnrt  |>at  bet  Ntmcius  Apostolicus  *•) 


i^  ^i 


^)  KiTOT  csl  in  die ,  nam  nt  ei  argumenlo  epistolae  inlelligi* 
'  imtf  OAB  terfia  feria  (<i.  18.  lun.),  sed  6^  (d.  21.  lun.)  scri- 

pta  eaU 
^)  Vincentins  Fimpinelfi'. 

iIll.AKTH.  OfER.    VoL.  II. 


etne  lange  £)raf ioci  in^atein,  bte  ftber  eine  Stunb  ^ 
n)d()tet,  oon  bcS  ^apfis  megen  auf  einem  ^ol)en  aufge* 
mai^ten  ®tu()l  oot  bem  \)t>\)tn  JTItar  ju  JCatf.  1Sta\.  ttnb^ 
ben  9tei(^6fldnben  getl)an,  unb  fie  ju  Siberflanb  beni' 
S^utlen,  andE)  «l^inlegung  unb  fBeteinigung  bet  Smte^ 
fpalt  be£  ^laubenS  unb  anbtet  @a(!^en  f)alb  im  9tei^^ 
)um  l()6cl)ftcn  oetma()net 

^iirbet  iji  ^aif.  S)2aj.  famt  bem  ^dnig  unb  atfen 
6()utfutflen  /  ^utften  unb  ^tdnben  aufd  9^at{)^auS  gc» 
jogen,  bafclbjl  butdj)  cine  furje  JRebe^  fo  ^erjog  Stie« 
bttdj)  t)on3!)tet  SRaj  wcgen  get^an,  bem  Slcic^etag 
ben  ^nfang  gema(^t ,  unb  batnac^  baS  SSot^oItcn ,  mie 
Stjte  SWaj.  bieSac^en  beffelbigen  Stei^^StagS  ju  l)anbettt 
ootl^abc;  oetlefen  toffen  *).  JDatauf  bie  E^utffttflen 
unb  gfirficn  but(^  SRatggtaf  3oac^im  n>icbet  eine 
untettl^dntse  etbietlic^e  9tebe  getl)an ,  unb  in  SuTnma 
ba^in  gef4)to|Ten,  ba^  @l)utfittflen/  Sutftcn  unb  (Stdnbe 
bet&^tt  3][)tcr  SD{aj.  SSor^alten  abf(I)reiben  laffen,  hzi 
benren  unb  futbet  bef ^alb  gufammen  fommen  unb  tatl^)* 
fc^Iagen  n)oIIten.  2(uf  foI(^eS  Acitf.  SRa).  unb  aHe 
@tdnbe  alfo  eine  @tunb  naci)  SXittag ,  fo  lang  \)at  ^i) 
biefe  4>(iubtung  oenoeitet ;  oom  .l^auS  n)iebctum  abget 
gogen  fmb. 

aeBitftnbbetitf)t,  baf  Xlfonfufl  SSalbcfiufi, 
jtatf.  ^ii\.  t)otnef)m^en  @ectetatii  einet,  9>^ilipfen 
aXeianc^ton  etli^^eaital  ju  {x6)  etfotbett/  oom  2u< 
t^ctifc^en  «l^anbel  mit  il;m  cauffttt,  unb  bef(i)lieplt<^  i^ 
)u  beti4)ten  begef^tt  ^be,  xoai  bo(b  bet  Snt^ctif(^en 
Sege^enfet),  uub  n^iebet@ad()  ju  I)elfcn  fe^n  m6d[)t. 
Satauf  i^me  9)lteIand()ton  bct  (Sa(|)ett  fo  oiet  alfo  mfittbs 
lic^  unb  in  seflellett  Bi^m  ju  bebenfen  gewcfi,  Serfc^t 
get^an,  ungefd()rli(|)  biefer  aXeinung:  bie  Sut^erifc^ 
BaA)  mdre  nid[)t  fo  gar  wcitldnftig  nnb  ungefc^idPt,  alS 
t>ieaei(^t  Jtaif.  !Raj.  etngebilbet  n)dtbe,  mtb  fKitibt 
ootndmlic^  bcr  3n)iefpalt  auf  biefen  JCttileln ,  ndm^ 
It^  oon  beiber  ®eft(dt  beS  ®actament6,'  oon  bet 
f>faffen  unb  iR6n(|)  6^,  unb  oon  ber  SKeffe,  olfo 
bap  bie  Suf^crif4)ni  bie  fonbertt  einjclnen  Oteffen 
md^t  f&r  re(^t^tett  fdttnten.  SEBo  man  biefer  TixmA 
loerttagen,  ^ielt  er  baflftr,  eS  foKten  fottfl  tn  aDen  ons 
bern  m\i\  Stittel  uRb  gute  IDrbnung  gcf\inbcn  merben. 
ZHefeti  Scri^^t  ^dtte  f[(^  obgemelbter  XlfottfuS  StiX(;. 
9Raj[.  oorjutragen  oerfongett,  unb  am  ^amfhtg  ben 
9>^ili})pu8  wieber  bef(|)icFt,   i|)me  angejeigt,  ^aif. 


^)  Fridericus  Comcs  Palatinus  propositiones  C^esaris  praele- 
git ,  qyas  babes  apud  Coejeslinum  ,  Cbytraeiini ,  Muellcrum 
p.  564.  et  Walcbium  in  opp.  Lntb.  XVI.  p.  93S.  duplicis 
suot  argiimenti,  quum  primnni  a^atur  oe  aiuiliis  conlra 
Turcas  mil!endis ,  et  deiude  dc  componenda  disco|'dia  \n 
causa 'religionis. 

9 


ISS 


EPKTOLARUM    LIB.  V.    lfi»0. 


1£4 


!R.  ^&tten  fol^Kn  Seti4)t  gern  Qt^&vt,  unb  i(>r  benfet 
ben  ni4)t  ilbel  (affen  gefaUen/  auc^  i^me,  bem  itlp^onfo, 
befb()(en  ge^bt^  ben  ^&pfHicl^en  Segaten/  n>ie  er  bann 
get^an ,  beffe(ben  auc^  ju  t>erfidnbigen ,  mld)et  Segat 
i^me  fo((^en  S3eric^t  au(^  nic^t  ube(  gefa((en ,  nod)  bie 
3toei  @tucC  mit  beeber  ®e]la(t  GacramentS  ober  ber 
9)fa{fen  unb  9)t6n(^  @(^e  fonberS  jumiber  fepn  (affen  r— / 
aQein  bie  einje^ne  Slteffe  ab)ufte((en  mo((t  i^m  md)t  ein^ 
ge^eu/  unb  ^at  2C(fonfuS  naci)  fo(c^em  befc^e()en  Xnjei^ 
gen  bem  ?)  ^  i  ( i  p  p  0  fci^(iep(i(^  gefagt :  £aif.  SXaj.  ^e^: 
ge^renn)dre/  er,  ber  ^i)i(i|)puS  /  n)o((tebie2Crtife(/  fo 
bie  Sut^erifc^en  gu  ^ben  bege^rten  /  aufd  f drjefle  auf^: 
jeic^nen,  unbit^mv  bem2((fonfO/  &berantn)orten/  n>o((te 
3^r  SRaj.  biefeiben  ju  4>cinben  ne^men  unb  n^eiter  be« 
benfen.  ^oi)  n>dr  fonber(ici)  S^r  SKa).  S3egef)ren/ 
baf  er  fo(^e  SSerjeic^nip  bermapen  befc^eibent(i(^  aufd 
C&r}efie  unb  nic^t  »eit(duftig  fte((en  n>o((te ,  bamit  3. 
SRaj.  befkr  me^r  Urfac^  ^aben  m6c^te  /  )u  SBertrag  unb 
^integung  biefeS  Srrti^umfi  ju  l^anbein.  ^f)v  9Rai* 
^ieit  auc^  fur  baS  Stucl)tbarfie  /  bie  (Sad)  in  einer  @nge 
ttnb@ti((e  uorjune^meu/  unb  gar  nic|)t  mtt  n)eit(dufti$ 
ger  6ffent(i^er  $Ber^6re  unb  2)iS|>utation;  benn  \ol6)t 
S$er{)6re  unb  jdnfifci)  Digputation  gebdf^rten  a((ein 
n>eitern  Unn>i((en  unb  feine  Sinigfeit. 

2Cttf  fo((i()  S3egei)ren  ^t  ftc^  9>^i(i|>}>u8  erbo^ 
t^en  /  bem  «!^anbe(  nac^jubenf en  /  unb  ein  SSeriei^^nip 
ju  {le((en  '^) ;  boc^  n>i((  er  i>on  berfe(ben  ,^eut  mit  Doctor 
S3rficfen  unb  anbcrn  ©ete^rten  }U9or  conoerftren, 
barna^  einen  S3egriff  mac^m,  btn  bem  (S^urf&rften 
toortrageu/  unb/  fofern  eS  fur  gut  angefe^en  unb  be^ 
tat^fc^(agtn>&rbe/  furber  fo(c^e8  bem3C(fpnfo  uber- 
geben.  —    —    -7-    —    —    —    —    —    — 

VuS  in(iegenbem  3ette(  n>erben  6.  SS.  bie  SEBort 
beS  2Cudrufen8  nerne]()men ,  n>ie  baS  l^tebigen  auS  iCaif. 
^.  S3efe^(  ^ie  oerbot^en  ifl.  Unb  man  ^ac  am  ndi^tlen 
(Sonntag  in  ben  )>dpft(tc^en  ^irc^eu/  a(ft  ®t  SRorig, 
@t.  SSeit,  im  ^i^umbfhft  geprebigt  finb  bet  l^iepgen 
[^ieftgen]  a(ten  9)ribiger  unb  S)faffen  **)}  ?>rebigen 
ober  /  fo  t>ie(  n>ir  erfa^rcn  /  no^  b^foiiberS  nic^tS  benn 
bop  fie  baS  (St>ange(ion  nac^  bem  Zevi  fagen  /  barnac^ 
fttt  Sebenbige  uiib  S£obte  bitteu/  unb  bie  ^eitigen  Xag 
DitC&nben/  wie  t>Qn  2C(tet  l(>etfommen.  2Cbet  feinSut^ 
^t  no(||  in  feinet  ^erberg  (affen  prebigen  /  a6)ten  aixify 
nic^t/  bap  eS  (eic^t(i(|>  gefc^e^en  tbetbe/  auS  Utfac^en, 


*)  Dedil  Coeiestinus  1.  1.  XVII  articulos.  quos  Melanlhon 
Valdcsio  Iradidisiet;  sed  ii  arliculi  perlinent  ad  ann.  1539. 
Haud  dubie  Pontanus  et  Dui  Elector  iudicarunt,  non  con- 

'  dacere  per  Valdesium  cum  Imperatore  privatim  agere ,  cum 
Um  fcnpla  esset  confessio  publice  fradenda. 

W*)  Siclcguntur;  sed  mendotay  certe  obfcura  aunl. 


bap  baS  SSetbot^  fo  gat  in  gemein  bettaft  ift.    ~    ~ 
Dat  S)inftag  21.  3un.  5  @tunb  na^  tRittag  loSO.  : 

Sttt^  unb  SSoifamet. 

Pageiia  ineiusa. 

S^ixt,  S^bxt,  baS  gebeut  bie  .ftaif.  ^a].  unfet  aU 
(ergndbigflet  |)ett/  bap  fein  ^tebiget  ^ie  ju  ^ugdbutg/ 
bet  fe^  n>et  et  n>o((e/  furber  nic^ts  |>tebigen  \otte,  aa^ 
fer^a(b  berjenen/  fo  3()re  9)tai.  baju  t>erorbent/  bei 
SBermeibung  St^ret  ^naj.  I)6c^flen  @ttaf  unb  Ungnob*  • 

Poti§eriptum, 

©tinflig/  (icb  ^ettn.  3C(8  n>it  biefen  SStief  ge» 
fettigt  f^aben;  bin  \d),  &xz^,  in  beS  S^utf&rflen  S^ 
btig  etforbert/  bafetbfl  fcine  Gf^f.  C8n.  aai}  SWatfgtaf 
®  0 1  g  /  S^if[en  unb  SunenbutgS  9(dt^e  bei  einanbet  Qt^ 
n>efl  /  ^aben  nut  angejeigt  /  nac^bem  bet  (S()utfflt)l  ^le» 
t>or  etnen  Unterrid()t  beS  ®(auben6  fte((en  (affeu/  beret 
@.  SB*  Sopep  empfangeu/  ftc^  auc^  barauf  bei  bem 
S()uvfurftcu  unb  SRarggraf  Sotgen  butc^  unS  erbot^en 
(^atteu/  3()ren  6f)urf.  @n.  anguf^angen:  nun  fdfen  ffe 
abet  jego  ob  fo(cI)en  2Cttif e(n  /  bie  [biefetben]  n>eitet  ju 
fiberfe^m/  ju  fte((en  unb  ju  befct)(iefen/  unb  n>dre  an^ 
fiatt  geme(bter  ^firften  i()r  SBegef^r/  baf  6n>.  2B.  i^re 
^rebiger/  ober  mn  fie  baju  tooUten  t>erorbnen/  fon^ 
berdc^  aber  ben  Ofianber  furber(ic^  ^erauffc^icfen/ 
unb  i^nen  befef)(en  moUten  /  fotc^e  3Crtif e(  unb  n>aS  bem. 
i^anbet  not^ ;  mit  bebenf en  unb  ratt^fc^tagen  ju  ^e(fen. 

—     —     —     Dat.  ut  in  literis. 


No.  735. 


24.  lun. 


Bi*entius  ad  Isemncmnum. 

't  E  cod.  Suefico  Salino  ep.  6. 

lohanni  Isenmanno    loh.  Brentius. 

o*  in  Christo*  De  comitionini  nostrorum,  arai* 
cissime  frater,  succcssu  nomlum  quidqnam  certi 
tibi  scribere  possum.  Kes  nostra  de  religione  eo 
rediit,  ut  cras  hora  secunda  post  meridiem  impe- 
rator,  non  quidem  pubiice  in  praetorio,  id  quod 
tamen  ab  ipso  coram  toto  imperii  Senata  hodie 
multis  precibus  adeoque  per  Deum  satis  supplici- 
ter  efflagitatum  est,  nihil  tamcn  impetratum,  sed 
privatim  in  paiatio  sno  Confcssiouem  nostram, 
quam  principes,  qui  sunt  evangelicae  professio- 
nis,  ofTerent,  auditurus  est.  Conscripsimus  enim 
auctore  Philippo  Melanchlhone  epitomen  doctri- 


It5 


EPISTOLARUM    LIB.  V.    1580. 


m 


nae  nostrae,  idqne  valde  civilite  el  modeste.  In 
ea  petont  principes,  ut  amice  controversia  coropo- 
natur,  et  pax  constituatur.  Qoodsi  vero  adversa- 
rii  Papistae  cedere  nolint,  appellant  illi  principes 
nostri  ad  futurum  concilium.  Non  enim  libet, 
ut  in  hac  causa  Caesarem  pro  iudice  eligamus  et 
agnoscamus.  Coniiciunt  alii  alia  futura.  Ego,  ut 
ingenue  dicam  quod  sentio,  video  Germaniae  im- 
minere  summas  et  extremas  calamitates.  Nostri 
principes  sunt  in  confessione  Evangelii  constantis- 
simi,  et  profecto,  cum  tantam  ipsorum  constan- 
tiam  considero,  rubore  sufFundor  non  mediocri, 
quod  nos  prae  illis  mendici  Maiestatem  Caesaream 
nondum  etiam  visam  tantopere  propter  Evangelii 
confessionem  exhorrescimus.  Nosti  de  quibus 
loquor.  Timeo  tamcn ,  ne  nostrorum  constantia 
^iscoporum  adeoque  totius  Germaniae  sit  dcva- 
statio.  Tu  cum  ecclesia ,  id  quod  scmper  admo- 
neresoleo,  diligenter  ora,  ut  dominus  non  no- 
stra  peccata ,  sed  suam  miscricordiam  respiciat  et 
pietatem  adiuvet^  Vale  cum  omnibus  fatribns 
nostris  quos  diligenter  saluto.  Et  rcscribe  quid 
Tobiscum  agatur.  Ex  Augusta  in  die  lohannis 
Baptistae.  anno  XXX* 


No.  796« 


25.1 


iin. 


Mart.  Luthero. 


MiBlii  famg.  p.  40f.  ubi  inscribitur:  Cuidam  amico.  Ite- 
rum  a  Pez.  in  lib.  III.  epist.  p.  142,  (edit.  Loiul.  III.  ep. 
6d.)  —     Apographon  in  cod.  Bayari  II.   p.  698. 

D.   Martino  Luihero 

O.  D.  Literae  tuae ,  in  quibus  dc  nostro  sileniio 
quereris  *),  magno  nos  dolore  afTcccrunt.  Scri- 
psimus  enim  satis  copiose  singulis  septimanis:  sed 
nescio  quo  fato  acccdat  hoc  malum  ad  accrbissi- 
inas  ac  mlserriraas  curas,  in  quibus  hic  versamur, 
dt  culjpam  contrahere  iudicemur  quo  minus  ad  nos 
scribas. 

Caesar  salis  benigne  salutat  nostrum  Princi- 
pem':  ac  velim  vicissim  nostros  erga  ipsum  ofBcio- 
siores  es&t,  Ea  de  re  uiinam  iuniorem  Principem 
nostrum  literis  admoneres  ^).     Nihil  f  ipso""  Cae- 


•)  Vid.  ep.  Lutheri  ad  Mel.  d.  d.  5.  lon.  apud  da  Wctt.  IV. 
p.  52. 

1)  admoiuas  c  B. 


sare  mitius  habet  ipsius  aula.  Reliqui  omnes  cni* 
delissime  nos  oderunt.  Fui  his  diebus  apud 
Salizburgensim ,  qui  me  bene  longa  H  rhetorica 
commerooratione  cruciavit  oinnium  motuum ,  qui 
his  annis  extiterunt:  adscribit  nobis  omnia  haec 
incommoda,  addebat  Ejlilogum  plane  sanguine 
scriptum. 

Hodie  primnm,  quod  felix  et  fausium  sit,  ex- 
hibebuntur  nostrae  Confessionis  articuli.  Nam 
hactenus  omnc  iempus  consumptum  est  in  prooe* 
miis  ')  Conventus  in  propositione  et  commemo- 
ratione  malorum  publicorum.  Romae  soluio  jBo* 
noniensi  Convcntu  quaedam  mula  peperit,  et 
parius  habuit  pedcs  gruis  ^).  Vidcs  significari  exi- 
tium  Romae  pcr  schismata.  Landgravius  pro- 
bat  nostram  Confcssioncm ,  et  subsctipsit.  Mul- 
ium  proficies,  utspcro,  si  tuis  literis  confirmabis 
eum  *)  Brentius  assidebat  haec  scribenti,  una 
iacrymans:  is  iubebat  tibi  ascribi  salutem.  Vale 
felicissime.     Postridie  loannis  Bapiistae 


No.  737. 


25.1 


uo. 


nto  Theodoro. 


Episto].  lib.  VI.  p.  481.     Contuli  autograpbon  in  cod.  Mo« 
nac.  I.  p.  883. 

Kilo  Theodoro  apud  Lutherum^ 

amico  suo^ 

S.  D.  Multis  modis  afniglmur,  mi  Vite.  Hic 
consumitur  omne  mihi  tempus  in  lacryrais  ac 
luctu.  A  vobis  etiam  nihil  accipimus  literarum, 
quae  nos  consolari  vel  maxime  poterant.  £t  re-> 
iicitur  in  nos  culpa.  Vere  affirmare  possum  nos 
saepe  scripsisse.  Sed  nescio  qui  fiat ,  ut  non  sint 
perlatae  literae.  Rogavi  te,  ut  horteris  Dodorem^ 
ut  scribat//an</|^ra('/o.  Oro  te  etiam  atque  etiam, 
ne  desinas  eum  hortari.  Videtur  rem  facturus 
utilem  universae  Ecclesiae  et  Reipublicae.  De 
nos{;risrebus,  et  quid  hic  fiat>  scripsimns  Dociori, 
qui  tibi  haud  dubie  ostendet  nosiras  literas.  Ita- 
que  repetere  nolui.  Non  cnim  multum  hic  nobis 
otii  est.     Vale  feliciter.     Postridie  Baptistae. 

^iXmnog. 


2)  exordiiM  c  B. 

8)  non  habuit  pedei  uniys  generit  c.  B. 

4)  f  de  pane  dominico  c  B. 

9  • 


]SIo.  7S8. 


EPlJ9TCMLAaUM: 


V,   .1630; 


'  25.  huh 


Legati  Nonnberg.  ad  Senatum. 

f  Ex  Aclis  Norinberg.  p.  89.  —  Argunienlum  brevissimU 
yerbis  conMii<!moravit  SirobeL  11.  p.  3^.  partem  epbtb 
edidit  Fikensdier  p.  92-sq. 

^crrn  SSurflernteijlei;  unb  SRat^e  iu 

giurmbcrg- 

©unjlig ,  tieb  ^erren.  6.  2B,  gelirig  (Sd)reiben  ifl 
unS  geflcrt  i?or  bem  SKorQencflen  geantiportct  /  unb  ifi 
feit  nd(l)|iS  unferS  ®d)rciben8  weitcr  nic^tS  gcl^janbelt, 
benn  boS  om  Dcrgangnen  SRittwo^  6t)urf ur jlen ,  gur- 
Pen  unb  ©tdnbe,  auf  Qenommcnen  aSebat^t^  ^aif» 
?Kai.  2Jorl)altenS  ^alben  jufammcn  tommen;  unb  bar^ 
auf  ftd)  cntfc^lofTen  Jjaben ,  baf  man  ben  2Crtif et  beS 
©taubenS  am  er|ien  uor  bem  Slurf  en  *  2f rtif et  ju  berat^^ 
fc^tagen  unb  ju  bebenfcn  «orne^mcn  n>oUe.  ©old)cS 
iabenbie  ©tdbte  aui^  atfo  fur  gut  angefcl^cn,  linb  ijl 
fot^e  sKeinung  «aif.  2Kai.  oon  G^urfurilcn,  gurfien 
unb  ©tdnbten  n>Cgen  angojeigt,  bie  it)r  bajfclbiQe  aud) 
gf^acn  Idpt.  SBeiter  finb  gemctbte  JKitrooc^  fajl  atte- 
Surficn  ju  «aif.  SRaj.  gcn  ^of  gcrittcn,  ^aben  ffir  Jg)er^ 
JO0  Ulrid)en  »on  SBirtcmbcrg  aufS  t)64)fl  get^et^n, 
\))n  wicbcr  ju  fcinem  8anb  unb  £eutctt  fommen  ju  laf^s 
fen ,  mit  aScrtr^jiung  mep  er  |ic^"  t>crrc^rcibcn  unb  ^in^ 
furo  TOot)t  t)attcn  foU  it.  S>arauf  ^at  «aif.  3».  Ifnt^ 
mort  ju  gcbcn  25cbad)t  gcnommcn  biS  auf  ^cut  S^itag, 
aber  nod)  nit  2(ntn)ort  gcben. 

So  fcpn  n)ir  unb  ber  ®efanbte  »on  SRcuttingen 
ndcl)ii  2)onnerSta3  fruf;e  ju  @ac^)fen,  t^cjfcn,  ^Karg^ 
grttf  ® drgen  linb  £n«en6urg  gcforbert ;  oOba  ift  in  it)^ 
rer  aOer  %.  ®.,  au4)  i^rer  9tdti)e  unb  SE^cotogen  ♦), 
welc^cr  at^eologen  12  finb  gemefk  o^ne  bie  anbren  ^e^ 
le^rten  unb  ©octoreS,  bie  toerjeic^ttte  Unterric|)t  beS 
®IaubenSwrlcfen,  t)er^6rt,  unb  beratf^f^^tagt,  biefelbe 
auf  gefkrt  giacj^mittag  «aiferlici)er  aRaj.  wr  benSleic^fc 
jldnbctt  ju  iberantroorten  unb  t>erlefett  ju  taffett.  2)enn 
n>ien>ot)t  bemelbte  G^urfurflen  unb  gftrflen,  alS  jtc^  baS 
2(bfc^reiben  unb  ©teffctt  ber  SJorrebe  unb  SSefc^up  et^ 
n>aS  ocrmeilet;  burci)  i^re  8ldtl)e  bei  £aif.  aRaj.  um 
erfiredung  unb  bcjiimmrett  Seit  angeregt,  fo  ifl  i()nett 
bodl)  baffetbige  abgefc^tagett ,  unb  ftttb  bemttac^  gefiert 
bi;ei@tunb  naci)  SRittag  jiaif  fRa).  unb  aQe@tdnbe  auf 
baS  Jg)au6  fomwen,  wi  benen  erlHi^)  ber  |)d|)fili(l^e  8e« 
gat ,  auf  eine  Dcrtcfcnc  Grebenj  beS  ^apftcS ,  eine  tatci^ 
nif^e  Oration  oon  wegcn  bcr  Smeifpalt  beS  ®taubcnS 
unb  bcS  S^urf cnS  get()att.    S)arna(i)  ift  au^  eine  a3ot^^ 


I  desidcratur:  ^rgempocHgfdt.. . 


fc^aft  oott  ben  9tiebeir6|ietrei(l^fc^m  Sartbf^ftm  erfc^ 
nett/  bie  hvx^  ein  6rA)enj  unjt)  fc^rifttici)  Derfaftm 
SBortrag  £aif.  ^.  unb  bie  ®tdnbe  um  4>ulfe  wiberbea 
2:urfen  jum  aUer^64)ftett  ang^rufen  ^oben}  n>etc^  bebe, 
beS  Scgatcn  unb  bcr  £attbf^aft ,  2Cnbringett  £aif.  91« 
in  aScbenfen  genommett.  Uvi>  ftnb  jum  britten  ®d(i[^ 
fen ,  SKarggraf ,  fiunenburg  unb  4>#"  ^^^  ^^^"^  ***► 
terric|)t  beS  ®IaubenS,  in  S^rer  (Si)urf.  unb  %.  ®., 
auc^  unfrcr  unb  ber  oon  Slcutiingcn  ®efanbtett  iRames 
unterfc^ricbcn ,  Dorgctreten ,  unb  burd)  eine  Slebe  /  fo 
iDoct.  aSrud  9ett)an  ♦*),  ^aif.  SW.  aufS  utttcrtt^dttigfl 
gebct^en ,  bicfclbcn  famt  G^urf urfien ,  gurften  unb  bcn 
anbern  @tdnben  teutfc^  Icfen  ju  ^6ren,  mit  Srbiet^ng^ 
bie  alSbann  teutfc^  unb  lateinif^)  S!)rer  aJtaj. ,  bem  be* 
f4)e^enen  3f)rcn  aSort^altcn  gcmdp,  ju  Unterric^t  jn 
iibergebcn« 

2Cuf  foIc^eS  ^at  «aif.  SRai.,  ncO)  gc^abtcr  Uttter» 
rebe  mit  6()urfur^ett  (unb)  Surficn,  erfilicl)  bie  »et* 
jei<^nif  Dcrlefctt  ju  laffeu  gar  geiocigcrt,  fonbera 
fi^Icc||tS  bege^rt,  bie  Sbrer  SRai.  ju  uberantwortett^ 
Unb  alS  ^e  attfuc^enbctt  gurftctt  fcrrer  barum  attgeregt, 
mit  a»etbung,  bafi  eS  bie  giott)burft  \)bi)\\^  erforberte, 
bieiocil  it)ncn  am  ,t)anbel  \)iel  gcIcQen  unb  berfelbige  ifjre 
(Sccle,  ei)re  unb  ®timpf  bclanget ,  bap  fie  a\x&)  bei  ^ 
rcr  SRai.  unb  fonfien ,  wie  fie  glaubtidj)  bcric^tct,  jum 
i)6^flcn  ocrunglimpft,  alS  ob  fle  unjicmlic^e  Sc^re  unl? 
?)rcbig  in  it)ren  Sanbcn  gcbuttctcn,  bef  i)atbcn  i^reSBer* 
antwortung  bagcgcn  6ffcntlic^  ju  ^6rcn  t>onn6t^en  n>dce: 
(fo)  t)at  Sl)re  2Jtai.  jum  anbcrn  SJlat  (bci)  i()rcm  HU 
f(i)IaQ  bct)arrt. 

3Cbcr  ber  6t)urfurfl  unb  prfUn  ^aben  jum  britten 
Wal  ^cftig  anQc^altcn,  unb  jum  untcrt][)dnigflett  unb 
um  ®ottcStt)iBcn  gcbctt^cn,  bie  Untcrri(^t  atlba  \>or 
mdnniglict)  ucrtcfcn  ju  laffen,  bentt  aHein  bie  ^o^ 
9lotl)burft  t)crgriffen  [barin  bcgriffcn],  unb  niemanb 
fd)mdt)tidS)  barin  angcgriffen  wurbe.  2)arauf  S^r  SHal: 
jum  britten  SRalc  it)nen  fagen  laffen:  3t)re  SRai*  TOoOte' 
geneigt  fei)n,  yfycm  2fnfuc^cn  Statt  ju  gebcn;  aber 
bien>eil  eS  ttun  etwaS  fpat,  fo  mdre  3t)rer  SJIar.  Sege^ 
ren,  baf  3t)r  S^urf.  unb  g.  ®.  3^rcr  SRaf.  bie  Uttter* 
rid^t  fibcrgcbctt,  fo  tt^ottt  3bre  ?Wai.  auf  ^eut  jjcoi 
©tunb  nad)  SRittag  biefclben  auf  ber  ?)fatj  im  SSeifeptt' 
6]()urfurfien ,  gurflen  unb  Stdnbe  ocr^6ren. 

SDagegctt  f)aben  ber  S^urfurfi  unb  Surfien  nod^ 
malS  anjeigen  taffett,  fte  molltcn  nic^tS  licberS,  bentt 
baf  3i)re  ^ajj.  uhb  bie  ©tdnbe  fold)e  Unterric^t  f)6re* 
ten ,  unb  bdti)cn  baS  nocl)  jum  t)6cf)flen.  2Bo  eS  abec 
ie  S^rcr  S»ai.  auf  baS  SJtat  nic^t  gelcgcn ,  fo  tt>dre  bocft 

'*"*')  Hic  incipit  fragmentum  buiut  epist.  edit.  a  Fikcnacber. 


BViSTOLARUM;^]!!».  Yv  .  tSSJD. 


Biff,  bogS^aid].  9eut'umbte:3eit>  bd>  fte  e$ 
kfl&anf  ber  ^fal^  jit  ^cen  ftc^  exfy\et})t,  toiebec 
m9tatijli)an6  ex\d^j^tn ,  tmb  bie  Seciet4>ntp  Df]> 
[affen  mollte ,  tinb  if^nen  aud[^  bie  JBetjeid^ntp  bie^ 
Stad^t  bet  ^anben  (affen,  bamit  fte  biefelbe/  meil 
t  geeilet^  red^t  &berfel;en  unb  corrigtren  mic^ten. 
$Raf.  l}at  enblid^  bef^arrt^  bie  SBer^or  auf  ber 
Ij^ tbun,  unb  bod)  bem S^urf&rfien  unb  %iix^en, 
^jet^nip  biS  gu  berfelben  @tunb  bei  ^anben  ju 
;  gemiUigt.  @o(ci)ed  ^aben  bie  Surften  muffen  an^ 
tn  *),  unb  fod  bemnaci)  I^eut  bie  ttnterric()t  ge^ 
n^erben. 

2Cu8  bem  allen  merben  @.  SS.  r>exne^men ,  baf  fte 
n  ber  @a^  {tnb,  unb  n)ie  fauer  bem  (S^urfurften, 
[firflen  bte  §Berb6r  mv^,  mie  e6  ^alt  ))exnad)  in  ber 
)lun9  unb  93efd)luf  weiter  t)on  ftatten  Qe^en  miO. 
^te  Untcrric^ ,  fo  Diet  bie  ©laubenSartiM  belan^ 
i^  tn  ber  @ubflan}  fafl  bem  gemdf  /  mte  noir  e8 
3.  t>or  gugef4)t(ft/  aQeiu  bap  eg  noc^  tn  etli^^en 
Een  gebeffert ;  unb  aQent^alb  aufd  gUmf)fli^fte  ge^ 
t/  boc^bennod),  unferS  SSerflanbS,  ein  9loti[)burft 
nen  nici^t  unterlaffen  ifL  i>arum  n>ir  und  auc^ 
ft  aDeg  Don  6.  SB3.  megen  gefaQen  (affen ,  unb  an^ 
S«  9EB.  barin  ben  Surflen  famt  ben  von  9teuttingen 
ngen.  ®o  biefe  Unterrtcbt/  bte  etmaS  atif  50 
ter  Iduft ,  MQenb  abgefci^rieben  mirby  n)oQen  wir 
t  SB.  eine  rici)tige  2Cbf4)rift  uberfenben.  Unb  bie^ 
ti  nun  mit  Uebcrgcben  ber  Unterrtd)t  am  6nbe  tft; 
>a)U/  a(S  mir  a6)ten,  bie  ^rften  f&r  etne  gute 
burft  S^eologen  ^te  tyiben,  bebenfen  mir/  eS  foOt 
fo  gar  nic^t  notl;  fepn,  ben  JDfianber  ^erauf 
Mctnt*  SSir  moQen  eS  aber  ju  d.  SS.  ©efaUen  ge^ 
f^aben. 

SBtr  fepn  auc^  bama^  geflevt  bei  S^etxn  8S  e  r  n  ^ 
>  Sefferer  gemeft,  \)oben  ifym  in  gutem  SSer^ 
n  d^f<^t ;  mie  ber  6t)urfiirft  t)on  ® acbfen  fammt 
mbem  fetner  6I;urf.  ®.  2Cn(^dngern  i\)x  Unterric^t 
fRof.  ju  iibergcben  entfc^Ioffen  fe^,  ttngefd^t^ 
im  TCrtifeln  gemdp  /  noie  bie  ^  ®<i(^ntdlf  alben  auf 
)a^n  gemeft ,  mit  9tf Ibung ,  xoxx  |)dtten  j|e  t)on  6. 
Befe^t;  fo  Piet  m6Ql\6)  bei  ben  anbKtt  ®tdbten/ 
bttbertid^  Ulm ,  ju  f6rbern  unb  bai  iBefte  )tt  tf)vm, 
on  in  biefem  S^anbei  na^^malfi  eintrdc^tig ,  unb  bet 
Ibtm  Surflen  bleiben  m6c^te.  @oIc^d  mollten  mtr 
m  aHerbefl ,  unb  barum  ange^eigt  j^aben  /  bebac^t 


VahiB   muffen  annc^mcn  dcsinil  fragqieQlaBi''aVFi- 
eoscb.    ediiuin. 


ju  fflpn/  ibaS*  feitiAn  ^erm  baiin  ^  ^ntt  gefegm  fepn 
mUte,.  mit  ^itU,  bad  fonfl  in  gutec  (Set^etm  Viei  i\)m 
bleiben  )u  laffen.  Xlfo  M  un$  gebac^ter  Srfferer 
geantmortt:  er  ^dtt  feinen  if^errn  aUbereit  ^ejlm  ge« 
fd^xieben,  unb  tt>artet  no€(^  IBefc^eibd/  toef  er  fic^  f)aU 
ten  foUte,  unb  er  gebdcf^te  alfo  fauberli^)  na^l)in  }u 
ge^en  unb  ju  feben  /  maS  ntan  mit  if>m  ^anbeln  n)urbe. 
2)abei  mirS  aud^  bleiben  laffen ,  unb  ^aben  foldjie  Stebe 
von  befferg  ®Iimpf8  megm  bei  bem  SBefferer  gu  t^un 
f vir  gut  bebac^t ,  bamit  befler  me^r  (S.  !S.  geneigter 
SBiSe  gegen  bm  @tdbten  gefpurt  merben  mi^t^ 

SSSir  merbien  au^  berfc^t.,  fu^  foHen  nad^  tierlauf^ 
ner  «l^anblung  etli^^e  anbere  ®tdbte  me^r  ^fc^merb 
unb  S^erbrie^ge^abttjabenbarum/  ba^  mir  i^nen  ber 
Surften  SSort^aben  nidi)t  angejeigt  unb  fte  auc^  barju  ge^ 
^en.  2Cber  mir  miffen  auc^  noc^  ni4)t/  n>aS  i^re 
^cinung  enili^ift,  behn  ba^  mir  uhS  bebunfen  laj^in, 
ifynen  moUe  graueit/  fo  man  ftc^  gegen  ben  Surften  atE> 
^dlt  /  bap  fte  ftc^  vieQeid^t  no(^  befci)n>erlict>er8  befoii^ 
geii.  -^  rr-  ^  Dau  @ambflag  25.  Sunii  fru^e  jutp 
%uff|)erren  1530^1  , 

^Sre^  unb 
.  SBoIfamer. 


"^~    ~  T    ' 


No.  739. 


25.  Inii. 


Ordines  Evangelici  ad  Caesarem. 

Inserendis  putaTtnius  bic  lilerat  Principuni  ProtettanthiiA 
•d  Carolum  V.  Caesareni.  cuni  quibua  eiiiibucruai  Au- 
guslaDam  conrestionem.  Praefatio  enim  Aug.  confcstionis 
et  epilbgus  snnt  epistola  s.  declaratio  Principum  C^csari 
^ta,quuiip  tradiderunt  confessionem.  5cripla  fuii  ba^cc 
epistola  ut  confessio  ipia  primuni.nomine  Ducis  Sazo^. 
iLlectdris  solius,'deinde  vero  oninium  Prii/cipinn  Proltf- 
stanliumy  ut  palct  ea  epistolia  ixic  tcmpofc  scriptisy  pd* 
tissimum  Irgatorum  Norinbergensium,  ea  quibus  •tiain 
intelligitury  in  prologo  et  epiloeo  forniando  Gregoriu^ 
Ponianum  multum  JabQrasse.  FacUe  etiam  ci  scriplp 
ipso  co^Doscitur^,  iUud  primum  germanice  ab  bomine  po- 
litito  scriplum  esse. '  Slilus  eniMV  ut  quisque  ez  prtnia 
perioido  iolcUi^t,  abiBlpganlia'Mflanthonis  longe  nbhAT- 
retf  i^  ut  adeo  suspicery  non  Melanthonem,  sed  alium 
latinam  irersiion^m  fecisse.   —    '  Qubd  attin^  ad  tetiuti 

-  geifuinuin  ^  dn  c&  Bberiiia<  diccnduni  eril  in  fronte  Augit- 
stanac  confessionis  ipsius,  Id  tanlum  hic  monendum  est, 
texlum  '  lalinum"  descriptum  esse  ez  edirione  principe: 
1)  ,y  CobfBssio  iidci  ezhibita  Invictias.  Imperatori  Carolo  V. 
Caesari  Aug.  in  Comiciis  Augiistae  M.  D.  XXX.**     Addita 

«st  Apolo{»ia  rohfessionis     Scfbe,  teutrtff  vnb  ^atinlfd^ 

fiBitt.  M.  1>.  XXX.  4.  (Ad  extrem.  apologiae:j  Impres- 
suiu  per  Georgiuin  Hhaii.  M.  D.  XXXI.  —  Cum  Cac 
edilione  contulimus  ciiaiti:  2}  ,yConfi*SMo  exhibil^  Cae- 
sari  in  Comiliis  Augustae  ,  Anno  M.D.  XXX.''  -«-  PfaU 
mo  119.  £t  ego  loquebar  de  Tesfimoniis  lufs  in  corisptetu 
Regum  et  non  conlundebar  (sine  anno  et  JoeOy  9f>  peffg* 
i.)  —     Simul  contuli  3)  lcztum  in  Mcl.  Corpore  doelri* 


151 


EPISTOLARUM    LIB.  V.    1550. 


151 


BM  cbritL  P.  I.  •*•  Qaod  attiael  textam  geraaoicaniy 
•eqaatuf  sam  1)  editionem  principemy  eatea  n.  1.  lauda* 
tam,  nbi  confeHio  gcrmanica  hanc  liabet  inscriptionem : 

.  CEoofffffio  pbboE  Befanntnul  M  Q^Umbtni  ctUc^rt  ^nxfttn 
«nb  6t(btc:  «brcantwort  JtctfcvIicbetSXaUflat:  inKuf^ihuxf, 
Anno  M.O.  XXX.  Apolo^ia  bcc  Gonfcff{on«  (Apologia 
habet  singularem  inscriplionem :  ^  apologia  bcr  Gons 
fcffion  au<  bcm  Saffn  ocrbcutf(f)ct,  burci^  Suftnm  Sonam. 
fBfttcnbcrd.  *'  In  fine :  Ocbriicft  |u  SBittcnbcrd  bur^  Ocors 
0cn  dtba».  Anno  M.O.XXXL  4.)  —  Cum  illasiniul 
contuli   editioneni   antiquissimam    et    fortasse    primam : 

S)  Vnadgnng  onb  I3c(anntttttl  bd  iSianhtni  »nnb  bcr  (crc, 
fo  bic  abpcHircnbcn  €$tcnbc  Jtc9.  97{oic|lot  auff  9c(t^cn  Sag 
|u  Zn^itnxa  obcrantwurt  ^abcnb.  M.  D.  XXX.  (sine  loco 
et  anno ,  59  psKg.  4.)  —  Oeniqoe  3)  contuli  texlum  fj^er* 
manicum  in  Gorpore  Doct.  Cbristianae  (Germ.)  Leips. 
1560.  fol.  Oe  utraque  editione  lalina  et  jeermanica,  quam 
aecando  ioco  posui ,  Tid.  Webers  Krit.  Gescb.  der  Augsb. 
Confess.  P.  I.  p.85.  el  pag.  857.  —  Habes  bic  A)  teztum 
latinum,    B)  gernianicum* 

A. 

Prae/acio  ad  Caesarem  Carolum  V. 

Invictissimelinperator,  Gacsar Augnste,  Domine 
clementissime.     Cum  V.  C.  M.  indixerit  conven- 
tumlmperii  Augustae,   ut  deliberetur  de  auxiliis 
contra  Turcam ,  atroclssimum ,  haereflitarium  at- 
que  veterem  christiani  nominis  ac  religionis  ^)  ho- 
stem,   quomodo  illius  scilicet  furori  et  conatibus 
durabili  et  perpetuo  belli  apparatu  resisti  possit; 
deinde  et  de  dissensionibu)  ')  in  causa  nostrae 
sanctae  religionis  et  Christianae  fidei,  et  ut  in  hac 
causa  religionis  partium  opinioncs  ac  sententlae 
inter  sese  iu  caritate,   lenitate  et   mansuetudine 
mutua  audiantur  g>ram,   intelligantur  et  ponde- 
rentur,  ut  illis,  quae  utrinque  in  Scripturis  secus 
tractata  aut  intellecta  sunt,  sepositis  et  correctis, 
res  illae  ad  unam  simplicem  veritatem  et  christia- 
nam  eoncordiam  componantur  et  reducantur ,  ut 
de  caetero  a  nobis  una ,  sincera  et  vera  religio  co- 
latur  et  servetur,  ut,    quemadmodum  sub  uno 
Christo  sumus  et  militamus ,  ita  in  una  etiam  £c- 
clesia  Christiana  in  unitate  et  concordia  vivere 
possimus;    cumque   nos  infra  scripti  Elector  et 
Principcs^),  cum  aliis,  qui  nobis  coniuncti  sunt, 
pprinde  ut  alii  Electores  et  Principes  et  Status  ad 
praefata  Comitia   evocati  *)  simus,    ut  Caesareo 
maudato  obedienter  obsequeremur :  mature  veni- 
mus  Augustam,  et,  quod  citra  iactantiam  dictum 
voluraus,  inter  primos  affuimns. 


1)  ac  rehgiorus  non  habet  liber  t. 
9)  diipOMitionibus  lib.  ?• 
8]  fHneipes]  Lib.  2«  Plrmeept^  et, 
4)  Corp.  vocati. 


CuTn  igitur  V.  C  M.  ElectoribDS,  Piincipi. 
bns  et  aliis  Statibus  Imperii  etiam  faic ,  Augaslae^ 
snb  ipsa  initia  horum  Comitiorum  inter  caeten 
proponi  fecerit,  quod  singuli  Status  Imperii  vi- 
gore  Caesarei  edicti  suam  opinionem  et  sententiam 
in  Germanica  et  Latina  lingua  proponere  debeant 
atque  ofFerre,  et  habita  deliberatione  proxima  ffr- 
ria  quarta  rursum  responsum  est ,  V.  C  M,  not 
proxima  feria  sexta  articnlos  nostrae  Confessionis 
pro  nostra  parte  oblaturos  esse:  ideo,  utV.  G  M. 
obsequamur  *),  offerimus  in  hac  religionis  cansa 
nostrorum  Concionatorum  et  nostram  Confessio- 
nem ,  cuiusmodi  doctrinam  ex  scripturis  sanctis  et 
puro  verbo  Dei  hactenus  illi  in  nostris  terris,  dn- 
catibus,  ditionibus  et  urbibus  tradiderint,  ac  in 
Ecclesiis  tractaverint. 

Quod  sip  caeterl  Electores,  Principes  ae 
Status  Imperii  similibus  scriptis,  Latinis  scilicet 
et  Germanicis ,  iuxta  praedictam  Caesaream  pto- 
positionem  suas  opiniones  in  hac  causa  religioms 
produxerint:  hic-  nos  coram  V.  C.  M.  Unquam 
doroino  nostro  dementissimo  paratos  offerimnsi 
nos  cum  praefatis  Principibus  ct  amicis  nostcis 
de  tolerabilibus  raodis  ac  viis  amice  conferxe^ 
ut  ^),  quantum  honeste  fieri  potest,  convenia- 
mus^  •) ,  et  re  inter  nos  partcs  citra  odiosam  con- 
tentionem  pacifice  agitata,  Deo  dante,  dissensio 
dirimatur ,  et  ad  unam  veram  concordcm  religio- 
nem  reducatur,  sicut  omnes  sub  uno  Christo  Bn- 
mus  et  militamus,  et  unumChristum  confiteri  de- 
bemus,  iuxta  tenorem  edicti  V.  G  M.,  et  oronia 
ad  veritatem  Dei  perducantur;  id  quod  ardentisii- 
mis  votis  a  Deo  petimus. 

Siautem',  quod  ad  caeteros  Electores,  Prin- 
cipes  et  Status,  ot  partem  alteram,  attinet,  haec 
tractatio  causae  religionis  eo  modo,  quo  V.  C.  M. 
agendam  et  tractandam  sapienter  duxit,  scilicet 
cum  tali  mutua  praeseptatione  scriptorum,  ac  se- 
data  collatione  inter  lios  non  processerit,  nec  ali- 
quofructafacta  fuerit:  nos  quidem  testatum  da- 
re  ®)  rdinquimus,  hic  nihil  nos,  quod  ad  cbri* 
stianam  concordiam,  qnae  cum  Deo  et  bona 
conscientia  fieri  possit,    conciiiandam  conducere 


5)  Lib.  S.  obsequeremur, 

6)  Quod  sq  lib.  2.  Si;    corp.  Quodsiet, 

7)  ut]  lib.  t.  et. 

8)  Lib.  2.  eonvenire, 

9)  elarel  lib.  S.  dare. 


m 


EPISTOLARUM    LIB.  V.    1680/ 


1S4 


qoMt,  ullo  modo  detrectay ;  qnemadmodum  et  V. 
C  M.  deimle  et  caeterl  Electores  et  Status  Imperii, 
et  omnes,  •quiconque  hanc  causam  aequo  animo 
anditurl  sunt,  ex  '**)  hac  nostra  et  nostrorum  Con- 
fessione  hoc  clemcnter  cognoscere  et  intelligere 
dignabuntur. 

Gim  etiam  V.  C  M.  Electoribus,  Priocipibus 
et  reliqub  Statibus  Imperii  non  una  vicc  sed  saepe 
dementer  significaverit,  et  in  Comitils  Spirensi- 
bns^  quae  anno  Domini  etc  XXVI. ")  habita  sunt, 
ez  aata  et  praescripta  forma  vestrae  Caesareae  in- 
slmctionis  et  commissionis  recltari  et  publice  prae- 
l^  fecerlt ,  vestram  M.  in  hoc  negotio  religionis 
OL  causls  eertis,  quae  V.  M.  nomine  allcg^aUie  sunt, 
non  velle  quicquam  determlnarey  nec  condudere 
posse,  sed  npnd  Pontificem  Romanum  pro  officio 
y.  G.  M.  diligenter  daturam  operam  de  congre- 
gmdo  consilio  generali;  quemadmodum  idem  ") 
latras  expositum  est  ante  annum  in  publico  pro- 
xiftto  cottventn,  qui  Spirae  congregatus  fuit,  ubi 
y.  C  Mm  per  Donthmm  Ferdinandum  y  Bocmiae 
et  Ungariae  Regcm,  amicom  et  domlnum  clemen- 
dsiimmn  nostrdm ,  deinde  per  Oratorem  et  Com- 
misterios  Caesareos,  haec  inter  cactera  proponi 
fedt,'  quod  y.  G.  M.  intellexisset  et  expendlsset 
Ldeitm  tenentis  V.  C.  Bf.  in  imperio ,  et  Praesi- 
defitift  et  Consiliariomm  in  Regiminc ,  ct  Legato- 
rom  ab  allis  Statibus,  qul  Ratisponae  convene- 
rant ,  deliberationem  de  concillo  congrcgando ,  et 
qood  indicaret  etiamy.  G.  M.,  utile  esse^  ut  con- 
grrigaretur  concilium,  et  quia  calisae,  quae  tum 
traetabantur  intery.GM.  et  Ro.Pontlficcm ,  vicl- 
nae^essent  concordiae  et  christianac  reconciliatio- 
ni,  non  dubitaret  y.  C  M. ,  quln  Romanus  Pontl- 
fex  adduci  posset  ad  habendum  conclll^m ,  Ideo  ") 
significabat  y.  C.  M.,  operam  daturam,  ut  prae- 
fatos  Pontu  Maximus  una  cum  y.  C.  M.  tale  gene- 
rale  concilium  prlmo  quoque  tempore  emissb  li- 
teris  publicandum  congregare  consentiret: 

im  eventum  ergo  talem ,  quod  in  causa  reli- 
{ionis  dissensioncs  inter  nos  et  partes  amlce  et  In 
caritale  non  fuerint  composltae,  tunc  coram  y. 
CL  M*  hic  in  omni  obedientia  nos  o£FerImus ,  ex 
soperabundanti   comparituros    et  causam  dictu- 


l(q  ex]  lib.  2.  €i. 

11}  Corp.  XXII. 

It)  idtml  lib.  f .  €i  id. 

15j  kUotpu  tifnificarei  «cribendui 


ros  '*)  in  tali  generali,  libero  et  christiano  Con^-j 
clllo,  de  quo  congregando  in  omnlbus  Comitifs' 
Imperlalibus,  quae  quidem  annis  Imperli  y.CM» 
habita  sunt,  per  Electores,  Principes  et  rellquos 
Status  Imperli  semper  concorditer  actum  et  con- 
gruehtibus  suifra^iis  conclusum  est  Ad  cuius 
ctlam  generah's  Concllii  conventnm ,  simul  et  ad 
y.  C.  M.  In  hac  longe  maxlma  et  gravisslma  causa 
lam  ante  etiam  debllo  modo  ct  in  forma  luris  pro- 
vocavimus  et  appellavlmus.  Cui  appcUationi  ad 
y.  C.  M.  slmul  ct  Concllium  adhuc  adhacr^mus, 
neque  eam  per  hunc  vel  aliura  tractatum,  nisi 
causa  Intcr  nos  et  partes  iuxta  tenorcm  Cacsareae 
proximac  citationis  amicc  in  caritate  composita» 
sedata  et  ad  christlanam  concordiam  rcducta  fue- 
rlt,  deserere  intendlmus  aut  possumus;  de  quo 
hlc  etlam  solennlter  et  publice  protcstamur. 

EpiloguM. 

Hi  ")  sunt  articull ,  qul  vldcntur  habcre  con- 
troverslani.  Quanquam  enlm  de  plurlbus  abusi- 
bnsdlcl  poterat,  tamen,  ut  fugeremus  prolixlta- 
tem,  praecipua  complexi  sumus,  ex  qulbus  cae- 
tera  facilc  iudicari  possunt.  Magnae  querelae  fue- 
runt  de  Indulgentiis,  de  peregrlnatlonlbus ,  de 
abusu  excommunicationls.  Parochlae  mutlpli- 
citer  vexabantur  per  Statlonarios.  Infinitae  con- 
tentiones  crant  Pastoribus  cum  Monachis  dc  iure 
parochiali,  de  confessionibus ,  de  scpulturis,  de 
extraordlnorils  concionlbus,  et  de  allis  Innumera- 
bllibus  rebus.  Huiusnnodi  negocla  praetermlsi- 
mus,  ut  illa,  quae  sunt  in  hac  causa  praecipua, 
brcvitdr  proposita  facilius  cognoscl  possent.  Nc- 
quc  hic  quicquam  ad  ulllus  contumeliam  dictum 
aut  collectum  est.  Tantum  ea  reclLita  sunt,  quae 
vldebantur  necessario  dlcenda  ess^y  ut  intelligi 
posslt,  in  doctrina  et  ceremoniis  apud  nos  nihil 
esse  rcceptum  contra  Scripturam  aut  Ecclesiam 
cathollcam,  quia  manifestum  est,  nos  diligcntis- 
sime  cavlsse,  ne  qua  nova  ct  impia  dogmata  InEc- 
desias  nostras  serperent« 

Hos  articulos  supra  scriptos  voluimus  exbi- 
bere  iuxta  edictum  C«  M.,  in  quibus  confessio  no- 
stra  extaret,  et  eorum,  qui  apud  nos  docent, 
doctrlnae  summa  cerneretur.  Si  quid  In  hac 
confcsslone  deslderabitur,  parati  sumus  latiorem 


■I  cnt. 


14)  ti  eauiom  ditiuros}  lib.  2.  noi  in  eodem  eueu. 
15}  Lib.  1  /f. 


i» 


iaforniiitiofieni  I  Deo  volente,  iuxU  striptpilras 
hibefe  %  ^ 

Caesareae  Maiest  V. 

Fideles  et  subditi 

loaniies  Dux  Saxoniae  Elector. 

Georgius  Marchio  Brandenlmi^gensis* 

Ernestus  Dux  Luneburgensis  ")« 

Philippus  Laudgravius  Hessorum  ^"). 

loannes  Fridericus  Dux  Saxoniae. 

Franciscus  Diix  Luneburgensis. 

Volfgangus  Princeps  ab  Anhalt. 

Senatus  Magistratusque  Nurnbergensis. 

Senatus  Reu  tlingensis. 

B. 

2Caertmrd)Uud()ttgfier ,  ©ropmd^tigftet/  UnAber^ 
n)tnbU4)fter  Aaifer  /  ^Qergndbigfler  i!^err.  ^(8  (Sxoei 
£aifertici)e  9)?aie{ldt  (urj  ')  ))erf^iener  3ett  einen  ge^ 
meinen  Ste\6)6taQ  aQ^ie  ^)  gen  SCugSburg  gndbiglic^en ') 
mtSgefc^rieben  mit  ^Cnjeig  unb  ernflem  *)  SSegei^r  /  ))on 
&adfen  unfern  ttnb  beS  4>^iftli4)en  Slamend  Srbfeinb/ 
ben^  SEfirten ;  betreffevb  /  unb  n>ir  bemfelbeh  mtt  bebarr^ 
lic^r  «!^&(f  ftattticben  toiberflanben ;  aud^  toie  ber  3wies 
fpolten  ^alben  ^)  in  bem  beiltgen  @Iauben  unb  ber  (^rtfU 
Itcben  ^)  Steligion  gel^anbelt  m&ge  tottbm,  ju  ratb^ 
ft^Iagen  unb  Sleif  anjufebren/  aOe  eineS  |egli4)en  ^) 
®tttbebun!en/  SDpinion  unb  9)tetnung  imifd^en  unft  felb^ 
tn  2ieb  unb  @utig(eit  }u  b^ren ,  }u  erfe^en  ')  unb  gu 
erwdgen  /  unb  biefelben  )u  Siner  (bri(ilid)en  SBa^rbeit 
ju  brtngeu/  unb  ju  Dergleic^en  /  aUeS/  fo  gu  beiben 
SS^eilen  ni^t  red)t  aufigelegt  ^)  ober  get)anbelt  toave, 
abjutf)un/  unb  burd^  un8  aUe  eine  einige  unb  n^a^re 


IlPISTQliAcRUM    LIB.  V,    168a: 


16)  Loco  eorum,  quae  hactenus  babet  epiloflus,  in  Corpore 
Philippico  tantuni  haec  leguntur:  „GoinpYeii  iumus  sum- 
mam  doctrinae  Evangelicae  necessariani  Ccclesiis,  nec  du* 
bitamus,  faas  ipsas  sententias  nostras  verc  esae  docfrinam  in 
•criplis  propbeiicis  et  spostoticis  Iraditam,  et  contensum 
caihoiicae  Ecclesiae  Christi ,  cui  etiam  eruditiores  scriptores 
£ccle>iastici  testimoniuni  saepe  perhibent.  Oramus  autem 
Deum  Patrem  Domiiii  noslri  lesu  Christi,  vt  ipse  Ecclesiam 
•uam.,  sanguine  lidii  redemtaui , .  guhrrnel ,  serTet,  purgei 
et  augeat.    Amen.*' 

17)  Lib.  11.  Ernestua  a  Luneburg. 
.  18)  Lib.  IL  Oux  Cattorum. 

1)  fUfC^  non  habet  lib.  2. 

2)  Lib.  2.  aii^tx. 
8).LIb..2.  gnabigUc^. 

'4)  Lib.  2.  Viiitionng  unb  enitHif^«m. 

5)  Lib.  2.  ^albev. 

6)  Lib.  t,  d)Vift ii 6)  tn,  et  sic  etiam  in  sequentibus. 

7)  Lib.  2.  icbti^cn,   et  sic  etiam  in  sqq. 

8)  Lib.  2.  9crflon  (mfic^cn). 

9)  Lib.  2.  mit  9ic(^t  attfdc(c0t. 


Slfligion  onattne^ea  «ib  }tt  ^altenV  tthb  iDte  wir.ali 
nmx  emem  S^riflo  ftnb,  ttnb  ffreiteii,  affo  aiK^  dlb 
in  Siner  ®emeinf4)aft,  ^td)en  itnb  Sinigleit  )u  UUOf 
unb  ipit/  bie  unten  benannten  S^ur^til '*")  unb  ^toi 
fien,  fampt  unfern  SSermonbten '')  gleic^  anbern  S^uc^ 
furften,  Surfien  unb  ®tdnben  bagu  erforbert:  fo  Ifdbpi 
mv  un8  barauf  berma^  er^aben,  bap  mir  fonber 
Slu^m  mit  ben  erfien  ^ief^ex  f ommen. 

Unb  alS  ben  ")  aud)  (Sro.^aif.gjfai*  "),  berfif>tt» 
e».  «aif.  ma\.  Ku8f4)reiben8  unb  bemfclben  gemdfc 
biefer  ®a6)en  ^ahen,  bem®Iauben  beru^renb^  an  (^nu 
futjlen,  Sutjlen  unb  ©tdnbe  in  gemein  gndbifllid^ 
an6)  mit^6c^fiem  gleip  unb  ernjUid^  bege^rt,  bajf  ^ln 
\eQliii)ev  mm&Qe  DorgemelbtS  6.  «ai.  «Kaj.  2(nfif(^rd* 
benS  fein  ©utbebjinf en ,  ©pinion  unb  SKeinuna  ber  fA 
bigen  Srrungen  unb  Smiefpatten  unb  SXipbrdu^^  (^alben^ 
juIJeubf^  unbSatein  in  ®4)rift  fieOen  unb  iberantwoi^ 
ten  foUten  /  barauf  benn  na^)  genommenem  S3eba4)t  »nb 
ge^altenem  Stat^  d.  £aif.  aXaj.  an  oergangenet  gXit^ 
xoo^en  \\t  furgetragen  n)orben:  als.iooaten  mir  auf  unc 
ferm  S^eil  baS  unfer,  wmfige  6.  «aif.  SRai.  gfif 
tragS/  in  S)eubf^  unb  Satein  auf  ^eut  Sreitag  {khtt^H 
ben.  ^ierum  fim.  Aaif.  a»ai,  ju  untert^dnigiiem  9t^ 
^orfam  ")  uberreic^n  unb  fibergeben  »ir  unftet  9>fati^ 
ner,  ^^^ebiger  unb  \fyxex  ie\)xen,  and)  unferS  ®Iatt6c«S 
S3e!enntntp/  maS  unb  toel(^ex  @ejlalt  fie  auft  (Btttn^ 
Qittlid^ex  ^rili9er@4)rift  ")  in  unfern  Sanben,  Sutftt» 
ti)umen,  S^exx\^aften  @tabten  unb  ®ebiet^  ))rebtaen^ 
le^ren  unb  ^alten  '^). 

Unb  finb  gegen  d.  Aaif.  SKai.,  unferm  aUetgiid* 
bigfien  ^ecrn,  tt>ir  in  aUer  ilntert^dnigleit  erbit^ 
fo  bie  anbern  S^urfurfien,  gfirjlen  unb  ©tdnbe  bergieip 
(i)en  gean)iefa(i)te,  f4)riftli4)e  Uebergebung  i^ret  SSe^ 
nung  obcr  iDpinion  in  Satein  unb  S)eubf4)  ie^t  dn^ 
t()un  merben/  bap  mir  ung  mit  i^ren  '')  Siebben  unb  i^ 
nen  gern  oon  bequemen  glei^mdpiQen  SBegen  unttri» 
bcn,  unb  biefelbigen  "),  fo  oiel  ber  ®Uid)^eit  noc^  tqu 
mer  mufllic^,  ocreinigen  woacn,  bamit  unfer  betbe^. 
fcilS,  alS  ^axten,  fi^riftlic^  furbvingen,  nnb  (SleI|W 
4)en  jtt>ifd)cn  un8  fclbs  in  Cicb  unb  ©utiafcit  gef^dnbeit; 
unb  biefelben  3tt>icfpalten  ju  einer  einigcn  nja^ren  »eli-- 

10)  Lib.  2.  Cftutfiirflcn. 

11)  Lib.2.  ©crtroutcn. 

12)  Lib.  2.  bann,  el  sic  etiam  in  aqq. 

18)  Lib.  2,  addit:  ^u  untcrtftanfflflcr  SBctrtfiuund. 

14)  Lib.2.  untcrtMnfflftcr  ®ff)orfamc. 

15)  Lib.  2.  ®  cf(6rf  f  t,  et  sic  ellam  iii  seqq. 

16)  Lib.  2,addit:  unt  Un tcrricf^f unfl  tfeun. 

17)  Lib.  2.  i^ncn. 

18)  Lib.  2.  tcrfclbfaca. 


187 


EPISTOLARUM    LIB.  V.    15«0. 


1S8 


gloii/  toie  mir  afle  untet  Sincm  dlfti^o  ftnb  unb  {lcei^ 
ten ,  rnib  Gtf^riflum  "*)  bctennen  foUen  ^  aUe^  naci)  laut 
oftgemelbtS  6.  ^if.  SXaj.  VuSfc^reibcn?  unb  nac^  gitt- 
lidjln  SSa^rl^eit  gefui^rt  mugen  n^erbcn;  al5  n>ir  benn 
aud^  ®ott  ben  VQmdc^tigen  mit  ^c^fter  2)emut^  anruf^ 
fen  /  unb  bitten  mUtn,  feine  g6ttli4)e  ®nabe  ba)u  ju 
mlei^. 

So  ober  bei  unfcrn ;  4>errn  ^unben  /  ben  (Sf^nx^ 
f&rften,  S&rfien  unb  @tdnben  t>a  anbcrn  S^^eitS/  bie 
^nblung  bermapcn/  n)ie  6n>.  ^if.  ^a\.  2(udf4)reiben 
t^ermag/  unter  '^)  un5  felbS  in  £teb  unb  ®utig!eit  ber^ 
jjeftolt  nic^t  oerfaf)>fn  ^')  nod)  erfprieSU^  fcpn  moUt/ 
alS  bo^  an  unS  in  ")  Jteinem/  baS  mit  @ott  tinb  ®es 
mfffen  ju  4)nfl({(^er  Sinigteit  bienfUid^  fepn  !ann  ober 
moQ,  eifmtnben  fod/  mte  @n>.  Aotf.  SRaj.  aud)  gcmclbte 
unfceSrennb/  bie  Sf^urfflrflen/  ^urficn  unb  (StdnbC/ 
mb  etn  feber  Sicbbaber  ^')  4>rifi(i(|)et  9le(igion  fo  ^*) 
biffe  @ad^en  f&rf ommenT/  au6  nac^foigenben  unfcr  unb 
bcr  mtfetn  SBcfenntniffcn  gndbig(i4)/  freunbti^  unb  gc^ 
iragfam  merben  ju  ))eme^men  f)aben« 

9ta6)bm  bann  S.  Aaif*  VStaf.  MrmdS  6f)urfnr$ 
-ffeti/  Surftcn  unb  &tdnbcn  befi  nttid^i  gndbig(t(^en  ju 
oerftef^en  gegeben/  unb  fonbcrtic^  brxxd^  eine  offcntiid^e 
Mrtefene  Snftruction  auf  bem  fRtid^&taQ,  fo  tm  Sa^r 
bec  miiibem  3a()l  XXVI'*)  ju  ®peir  gebaitcu/  bap 
9.  Aaif«  Sl^tai-.in  ®a6)tn  unfern  ^ctligen  ®lauben  be^ 
(asgenb  au  f(||(tepen  (affen  ""^)  au8  Urfacbcn/  fo  ba^ 
bei  angejetgt/  nic^t  gcmeinet/  fonbcrn  bci  bem  9)apfl 
um  etn  6onci(ium  flcipigen  unb  2Cn^a(tung  t^un  moll^ 
ten;  unb  wx  cinem  3af)r  auf  bem  (egten  ^^^)  Stcic^S^ 
tog  2tt  ®|)cir/  ocrm6ge  einer  fd)rift(i(i)cn  2njlruction/ 
(S^urfiirflen/  Surften  unb  ©tdnbcn  be§  Slcic^S  /  bux^ 
e».  JCaif.  9Rai.  @tatt^a(ter  im  Sieic^  / ;  £6nig(i(^e 
SB&rbe  }u-  ^ungcrn  tinb  S3ef>emen/  fampt  6.  Aaif. 
Dtaj.  Cratorn  unb  berorbentcn  (Sommiffaricn  biep  un^ 
ter  anbcrn  ^aben  f Artragen  unb  anjcigen  (affen/  bap  &. 
taif.  fBta}.  berfclbigen  (Statt^alter/  ^fmptSoenoaltcr  unb 
fltdt^en  beS  £aiferli4)en  StcgimcntS/  au^  bcr  abmefen:: 
ben  (S^urf&rflen;  Sui^  unb  @tdnbcn  Sotf^fci)aften/ 
fo  auf  bem  au6gefc|n(iebencn  attidfitaQ  ju  2Regcnd))urg 


19)  C^viflttiii]  lil>.f.  {(!!• 
-    SD)  lAh.  2.  (eqttcmc  i&anbCutid  untcr. 
21}  i.  e.  «ccfangcn.    Lib.  2..ocff  arn. 
22)  in]lib.2.m{t 

25)  Ub.  2.  ticb^abcnbct. 
24)  fo]  ]ib.2.bcQ/.' 

29)  LltKSliABDdoM:  28. 

26)  pro :  fc^ticf  cn  ^u  laffcn. 

27)  bcm  tcltcn]  lib.  2.  nac^flcm. 
Melavth.  OrEa.  Vol.  II. 


oetfammlct  ^")  gcwefcu/  ©utbcbilmfcn  baS  @cncral 
(Sonciliumbclangcnbnac^gebac^t/  unb  fo(c^5  aniufegen 
auc^  fur  fru4)tbac  crfanntj  unb  n)ei(  fid;  abet  bte  @a« 
4)en  jmifc^cn  @.  .Kaif.  ^a}.  unb  bem  ^apjl  ju  gutem 
(^rijKic^en  SSerfianb  \(i)idin,  baS  @.  £aif.  ^a^  gewip 
mdrc/  bap  burc^  bcn  |)ap{l  bad  ®cncra(  SoncUiutn  ju 
f^altcn  ni^t  gemcgert:  fo  n)dre  S.  £aif.  !Dlai.  gndbigS 
@tbietend  jtt  f6rbetn/  unb  ju  ^anbdn,  bap  ber  ^apfl 
fol^)  @cncra(  (Sonci(ium/  nebcn  6.  i£aif.  ^al,  jum 
cr{ien  auSjufi^rcibcn  beminigcn/  unb  baran  gar  fein 
9)lange(  erfci)einen  foOt. 

@o  crbiet()en  gcgen  6.  .Kaif.  SJZaj.  n)tr  un8  I)iemit 
in  aUer  Untcrt()dnig!cit  unb  gum  Ucbcrflup/  in  berui)rs 
tcm  SaS  fcrner  auf  ein  fo(ci)  gemein  frci  c^rifUic^  6on^ 
ci(tum/  barauf  auf  allen  9ieicbStagen  fo  6n).  Jtaif. 
^a}.  bci  i^rer  Stegicrung  im  9lcici)  ge(;a(ten/  burdj) 
^burfurfien/  Surflen  unb  @tdnbe  au5  ^o^en  unb  ta? 
))fern  SSemegungen  gefd)(offen  '*)/  an  n)c(c^e§  aucb  gus 
fampt  6.  £aif.  SKaj.  n)ir  unS  oon  Megen  biefer  grof 
n)ic^tigflen  ^Sa^en  in  recf)t(ic^er  SSciS  unb  Sorm  oer^ 
fc^iencrScit  berujfen  unb  appcKirct  ^aben,  ber  toix  })iexi 
mit  nod)ma(§  an(;dngig  blciben,  unb  un8  burci)  biefe 
ober  nad)fo(genbc  ^anb(ung  (c8  tocrbcn  benn  bicfe  jtoie^ 
fpaitigcn  @acf)cn  cntlic^  in  Sicb  unb  ©utigCeit/  (aut  @. 
.Kaif.  9Kai.  ^CuSfc^reibcnS/  geb6rt;  ermogen/  bcigciegt/ 
unb  jureincr  4)ri(l(i(^cn  Sinigfcit  ocrg(eid)t)  nic^t  ju  be^ 
gcbcn  n)iffcn/  baoon  mir  ()iemit  dffcntii^cn  bcjcugen 
unb  f>rotefliren.  Unb  ifi '')  ba8  unfer  unb  ber  unfern 
93e(enntnip/  n)ie  imterf4)icb(ic|)en  oon  2Crti(e(n  ^u  2Crti# 
feln  |)ernac^  ")  folget 

SSir  ^aben  bie  f&rndm(i4)cn  2(rtiCe(  unfer  ganjen 
Sa^r  erjd()(ct.  SSicn)o^(  aber  etlid)t  mef)x  W^bx&uii) 
anjujie^cn  gemefcn  /  a(8  oon  Snbuigenticn  /  \>on  fBaU- 
fa^xtcn ,  oon  9)tif brauc^  bc8  SSanncS  /  n)ie  Unrugc  in 
^farren  burc^  ^in6)t  unb  @fationario8  an  Dictcn  JDr« 
tcn  an^ni^t  toixb:  biefe  unb  bergfeici)e  @tuc!/  babcn 
wir  fa((en  ")  (affcn.  )Denn  maS  mir  baoon  baiten ;  tfl 
(ci^t(i^  au8  ben  erjdf)(eten  2(rtt!e(n  abjune^men.  SSir 
^aben  auc^  nicmanb  mit  bicfer  &6)Xift  ju  f4)md^en  ge* 
ba6)t,  fonbern  aUein  unfer  SeFenntnifl  Qeti)an,  baxani 
mdnnigii^  erfenncn  mag  /  baf  n)ir  in  ber  Sa^r  unb  (Se* 
rcmonicn  ni^^t  l)altcn  junoibcr  @otte8  SSort  obcr  biT 
^ei(igcn  gemeincn  unb  (Sat^oiica  @t)nfUic()en  <Rirc|)cn. 

28)  orrfammtct]  llb.  2.  pcrfontic^» 

29)  Lib.2.  dcfloffcn. 
80)Lib.  Ifinb. 

31)  Lib.  2.  (ienad^. 
$t)  Corp.  fa^rcn. 
10 


139 


EPISTOLARUliil    LIB.  V.    1630. 


X)tnn  bai  tfl  6{fent(td^,  baf  mx  mit  ^i^^m  W^Q^^ 
xoe1)Tet  ffobtn,  bap  nic^t  neue  und)rtfl(i4)e  Sc^r  bei  unS 
gelef^rt  ober  angenoinmen  n)erben  m66)te. 

SDiefe  obgefc^riebene  2CrtiW  fibergeben  n>ir  Saifer^! 
K4>er  JKaiefldtv  unferm  aUergndbigffen  ^|>htn/ wiej 
il>re  «aif.  aXdieffdt  bcge^rt  \)at,  barin  in  ©unhna  J\i! 
fe()en  S3efenntni{i  unferS  (Stanbene  nnb  ttnfrer  f^teblg^rj 
unb  9>farner  ia^v.  Unb  erbiett^en  iitii,  weitb  ^eric^tj 
wn  biefer  ia^v,  h)o  foI4)8  bcge^rt  wirb,  butc^  ©dtteftl 
®nab  au8'|^eiliger  gdttlitfjer  @c^rift  wn  allen  2fri(f eln- 
unb  jebem  infonber^eil  nad;  Slot^burft  ju  t^un  ")• 

(Swet  «diferli^er  iKaiejldt      •  * 

untert^fihige  ")  ^         1 
9?o|)ann8  ")  S^n^OQ  ju  ©adjffen  G^urfarfl.' 
©eorg  '^)  ^atQQxaot  gu  S3ranbenburg. 
Srnfi  S^tx^OQ  ju  SAnenburg. 
9)l)ilipp8  ")  ganbgraoe  ju  |)effen.    - 
3oji)ann  griebric^  ")  ^crgog  ju  @acf)ffeni  : 
Srdn€i8cu8  <{)crg09  ju  Sunenburg. 
'  SBpIffgoaa  *•)  gurfl  ju  Xn^lt '').  I 

2>ie  ©tabt  Sdorii^iberg  **). 
SDie  ©tabt  *')  JRcutlingcn. 

55)  In  liber  2.  epilogus  alios  legilur  et  quidem  hic:  ••JDtcfl 
feonb  lU  ftimctinftcn  2(vttfc(,  tic  ic(unb  fiir  Ihcitio  gcacbtct 
rocrbcn.  «Dciia,  i9ic»o((  man  oicl  mc^v  fifit|lbrefn(t^  nnb  XXns 
triftti^fcit  b^ttc  mogcn  anjic^cn ,  fo  haUn  toir  be^  /  blc  fBcit* 
lauftigfcit  nnb  8<indc  ^u  i9etf)iiun ,  aUcia  bic  ftimc^mflcn  ocr^ 
mc(bct,  baraul  bic  anbctn  Ici((tli((  ^u  crmcfTcn.  IDann  mon 
hat  Dor  Scitcn  fcf^r  flagt  iibct  ben  TLblaf.  tibcr  bic  OaSfa^cn, 
iibcr  bie  «Xifbrfiuc^  bc<  Sannl.  di  oattcn  aud^  bic  |)farrx 
I)crra  uncnbticf^c  (Bc^dnt  mit  bcn  fXnncftfc^Unctt  Don  mcdcn  M 
fl9ci(()t()orcnd ,  bc$  ^orabnif ,  bcr  ^^rcblgtcn  unb  anbrct  an« 
^^M^arc6tiia!  mcl^^r.  &old)ti  aUU  (abcn  mir  imScftcn  unb  nm 
Gltmpfd  midcn  tibcraangctt ,  bamit  man  bic  fiirncbmflcn  €^tiiiC 
in  btcfcn  €Sa(6cn  bcftcr  bai  ocrm^rfcn  moc^t.  IDafiir  foH  U 
audr  nit  dc^altcn  mcrbcn ,  oaf  in  bcm  icmanbl  ciitit  (icfttl)  ju 
^af  obcr  Unglimpf  dcccbt  obcr  aagcjoacn  fci>,  fonbcra  wir  5a< 
^cn  allcin  bie  C^tiicf  cr^blct,  bic  mir  fiir  nott^g  an|iigic(ctt  nnb 
au  ocrmclbcn  gcadE^tct  $aOcn ,  bamit  man  baraul  bcftcc  ba(  ^u 
ocracl^ctt  Oob ,  bap  bci  nnl  nicbtl  mcbfc  mit  bcr  Sc^t  mdi 
mit  bcn  Gcrcmonicn  andcnommcn  ift,  'baf  cntw^bct  bcc  l^dHn 
gcn  Ocf((tift  obct  gcmdnct  c^tiftcnUc^ct  .ftftcticn  iu.mtacgcn 
wfitc.  2)antt  cl  ift  |c  am  Sag  unb  offctttfitf^ ,  ba^  n>it  mtt  aU 
Um  Slcif  mit  ®ottcl  <&ii(f  ef^nt  Shi^m  ai»  vcbctt,  octf^Stct  h^ 
bctt ,  bamit  ie  fcinc  ncuc  gottlofc  Z<f)t  fUb  in  unfctn  .lt{t(6cn 
einfle(^te,  cinteif  c  unb  iibetftattb  nabmc.  )Die  obgcmelbten  lUs 
tifd  babctt  mit  bcm  2(uof(6tcibcn  na^p  ifbct^ebciii  votUtn,  ifi  tit 
net  Vnicignng  unfrcr  IBcfcnntnif  ttttb  bcc  Uttfcra  8elice;  nnb 
ob  i^m  anberlft bcfunbcn  miirbe,  bct baran  SKangcIbiitte,  bcm 
ift  man  fcracr  Scri^^t  mit  9ranb  gott(i(()ct  (^ciHgct  ®cf((rtft  |u 
tputt  erbb*t()ig."  —  iDtcIligitur^  hacc  cz  lalina  lingua  in 
germanicain  conTcrsa  fge, 

84)  Lib.  2.  untctt^anigflc  ge^otfame. 

85)  Lib.  2.  IBon  Oottcl  Ottabea  3o(^dttB<* 

56)  Ub.  2.  3b'rg. 

97)  Lib.  2.  9>()Uippul. 

88)  Lib.2.Sticbcrci(^. 

89)  Lib.  2.  Oolff. 

40)  Lib.2.  addii!  Kfbrc^^t  Oraf  uttb  ^ctt  ao  Ofa-ttff* 
fclbcn. 

41)  Lib.  t.  bic  iBtWdttn  bct  0tabt  Sftiitabctg. 

42)  Lib.2.  bie  ^cfc^icftcn  bct  etabt. 


No.  740. 


Uo 

(liS.  lun.) 


loach.  Camerario. 

EpUU  ad  GasMnr.  p.l98^      . 

loa  chim  o  Came ra r io  'Nonoirgae » 

S«:*D.  Heri^^iod  faiirtum  felixque  ffttt-eihibita 
QSi  C«f8ri confes3io  Boattai'  etlectajpufalice^  -Atr 
teatjp  dicitnin  principum  •  maler  opioione  ^uiiie. 
£go  nuitabain  et.  re£ngebbin  plenKjue  qaolidia^ 
iplura  etiam  ttnutatnnlajy-  d-Tn^^n-^avfMpifaSfjM^eQ 
peitnisissent » •*»€  <  ftanHim-  abest,  :  ut  lemys  irntb 
seriptum  inilso  iudicem,  ut  verear 'etiam?mirom 
in  modum ,  «ne  qiii  •  aint .  offensi  libertate  •  iiosl)Eai 
Naftn  Faideisiusi  Sectetd^^ius  Caesaris  viditv  .«nte- 
quam  exiiibuimns,  «c  plaae  putavit  nprpfiTii^ 
ease»  quam 'ut  ferre  possent  adversariib  -Minuai 
avyxvOiy  videas,  'si.legasraei  Aristafoh«^-ii)e  qtm 
scribis,  apologiam.  .  Me.  sane  nen-^magmpe^ 
cdmmoventt  hovujfmodiiCritiGi.  -  Ania^us  eal  occn- 
patus  mnlto  misdnrimis  curis»  non  prppter  cans- 
sam  nostram,  scdipt^opter  nostrorum  homtiiam 
incuriam.  De  me,  volo  tebono  animo  esse,  quia 
commendo  me  Deo.  oljlci^  ^utiacrroif •  t^- e&ercet 
nos,  dc  quon<)ti  posstif^  nisi  coram  Idqiiu  Vdt 
ct  rescribc.  Utinam  possis  nancisci  istic apc^logiam 
nostram  l^gendam ,  sed  Caesar  vetat  excudi,  Ile- 
rum  vale. 

^iJUTinog. 


■  ■•  •    1 


•  V  »  fc 


m  %     ■    ^f  ■ 


'M,^»^ 


]   ■      . 


No.  741. 


26»  faui. 


{    » 


M-:  JMtheyo. 


ISplst  lib.I.  ep.  9. '  fE^itl^tond;  f.tp.  6.)-^    Nnn^  «'aa^ 
tograpbo  ifl  cod.  Monie.  I.  p^  S77.  ediia. 

D»  Martino  LuiAerOf  Pblri  cariss&mL 

&  D.  Versamui'  hie  in  i)iis'^1iykii  eiiris^Hf^krtie 
perpetuis  lacryrois.  Ad  has  hodie  mira  conster- 
natio  animorum  nostrorum  accessitT  lectis^T^iU 
literis,  in  quibus  significat,  te  nobis  ita  irasci,-  nt 
nostras  literas  ne  legere  qtiidem  Tclis.  Mon  ezag- 
gerabo ,  mi  pater ,'  dolorem  meum  verbis »  sed  le 
quaeso  ut  reputes,  quo  in  locp  '1,'qU2Uto  Itx  ^ri* 
culo  simus,  ubi  praeter  tuam  consolationem  kilbil 
quicquam  habere  solatii  possttmus.  'jQiiptidie  con- 

1)  Peuc  qyo  toeo* 


141 


EPISTOLARUM    LIB.  V.     1530. 


142 


fluunt  hocSophirtae  et/*)  Monachi,  ut  accendant 
odinm Gaesaris  ad versui  nos.  f  Episcopi  sua  sponte 
Gfudeliter  oderunjt  nps.'^  Aniici»  si.qiii  antea  fue- 
mnt,  nunc  *)  absunt,  Il^os  hic  soli  ac  deserti  *) 
iofiinitis  conflictamnr  periculis*  Oro  i^tur  te,  ut 
respiciatS  yel  noSy.qui  certe  tuam  auctoritalem  in  re- 
bus  maximis  sequimur,  vel  Rempublicam  ct  non 
recnses  legere  nostras  literas,  et  respondcrc,  tum 
ui  gubemes  nostcas  actioneSi  tum  ut  consoleris 
noa,  GacMri  est  exhibita  defensio  nostra ,  qnaro 
tibi  niitto  legendaiD.  Satis  est  meo  iudicio  vehe^ 
mens.  Nam  Monachos  sic  ^)  satis  depexos  ^)  vi- 
debis.  Nnnc  mihi  videtur  constituendum ,  prius- 
qnam  respondeantadversarii,  qnid  velimus  concc- 
dere  ipsis ;  de  ulraque  specit^  de  Coniugio ,  de 
priv^^JMUssa^.  r}:  omnis  erit  deliberatio.  De  his 
rebiifl^ponde»  i^c  inprimis  de  privata  missa**» 
qpam  nullo  modo  videntur  amissuri  adversarii. 
HnQC  aundum  conduxi  de  meo ;  et  nnper  n^ise-^ 
ranii  pcculiarem  nuncium»  qni  a  te  rediit  Inanis. 
AdvenaEii*i~  nostri*'  iam  ddiberant,  qnid  velint 
respondeqe#.  Omnia  i^tnr  pendeut  adlhic  Valc 
felidtiBr*     f  ^mAoi^  pqst  Iqhfinnis. 

^lXmnog» 


No.  74«. 


26*  lun. 


J^ito  Theodoro^ 


Eput«  Iib»  Vf.  p.  482.     Nuna  ez  autographo  Mel,  ia  cod. 
MeRiic.  J..  p!,  894^ 

Vilo  Theodoro   apud  Lulherum, 

arnico   suo^ 

S.  D.  Mon  possum  verbis  consequi ,  quanto  do- 
lore  aPeeeriiitt  no^toae  litieBac^  in  quibus  sigpificas 
Doclorem  ^ie  irasei  nobis^  ui  nosteas  literas  nc 
iegat  quidem:  scis  quo  in  loco.  simus,  quanto  in 
periculo  versemur  omnes.  Hic  oobi^  maxime 
ipsio^  et  ooasilio  et  consolatione  opus  est,  Itaque 
statMS9(  hodie  conduxi  nuncium,  qui  istuc  perfer- 
retnostras  literas»  et  ut  placaremus  ipsum,  et  ut 
de  certis  rebus  interrogaremus.  Non  obsighavi, 
ut  ftn  legas  et  recites  vel  invito«      De  literis  ad 


f)  Pevc  OSi 

8)  Peac. /ucrunt  nostriy  absuni» 

4)  Peuc  de$ptUi  pro  deserii, 

5}  Peoc^  hk.  pro  sic,^ 

6)  Peoc-  depicioi  pro  depexos. 


Landgravium  scriptis  habeo  tibi  gratiam,  quod 
tandem  extorsisti.  Spcro  profuturas«  lam  qui- 
dem  nobiscum  subscripsit  in  Gonfessione,  ubi  in- 
est  etiam  articuhis  mffi  ddnyov  xvQiaxov^  iuxta 
sentcntiam  Luiheri.  Coufessio  nostra  est  exhi- 
bita  CaesarL  Is  mandavit  ne  cxaidatur.  Itaque 
cavebis  ne  cmanet  in  pubiicum:  Princjpes  enim 
promiserunt  Caesari ,  se  daturos  operam  ne  spar- 
gatur  in  publicum.  Pomeranus  haec  ofiicia  nou 
cura^.  Ideo  nolo  Witebergam  mitli.  Hac  in  re 
fidem  tuam  nobis  probabis,  mi  Vite*  In  Italia 
exoritur  novus  Lul/urus,  cuius  ad  tc  propositio- 
nes  mitto.     Vale.     ®ontag8  post  lohannis. 

^iXmnoi;. 


No.  743. 


26.1 


uu. 


Legati  Norinberg.  ad  Senatum. 

+  Es  Acli»  Norinberg.   p.  9S.  —    BrenssimN  dedit  argu- 
menluiii  huius  epist.  Sliobelius  in  Miscell.  p.  SS. 

,|>errn  S3urgermetfier  unb  fRatli^  ju 

9lurmberg. 

—  ©eflert  ©ambflag  um3  ©tunb  nac^  ^\U 

tagd  ifl  bte  Unterri4)t  bea  ©(anbenS  ^alb,  h)ie  n)ir 
e.  SS.  na4)fl  0ef4)rieben,  bur^^  ben  Si;iurfurfien  t>on 
@a4)f<n  unb  ble  anbern  gjirfjen  m  S()rer  (5i)urf.  unb 
$•  @.,  auciv  6»  SB.  unb  ber  wn  Steutnngen  dlamen 
unterfdS)rieben ,  in  fiatein  unb  teutfc^)  *aiferlid)er  3»ai. 
im  SSetfepn  bed  £6nigd,  aui^  6()urfurflett^  Surfien  unb 
@tdnbeaufber9)falj  Derfammeft,  iibergeben,  unb  ju? 
wx  in  S£eutf4)  9or  3^rer  aRaj.,  au4)  (S{)urfitr(ien ,  %iiu 
flen  unb  ©tdnben  burc^.ben@44>fif(^en6anjler  *)  6fs 
fentlicl).  uttb  beutli^)/  bap  e&  a\U  UmRc^enbe  n)o^l  mc- 
n#^me»  m6gen/ .  «erlefrn  worben.  JDara^f  Saif.  SRai. 
nacf)  ge|)abtec  tttfteiirebe  mit  ben  anbern  S^ur^rfien  unt 
%iii^n,  bem  6()urfftrfien  t)on  @a(i[)fen  unb  feinen  !Ri^ 
oermanbten  burc^^eraog  Srte^ric^en  fagen  V^iu,  SJ^e 
«•  ^\.  \)iiitt't\t  Unt^rrid)t  ael>6rt.  Unb  biemeil  aber 
fpW>«  ^anbfil  etw?q6^  tanfi,  cjuc^.  ^ocf^mici^tia.  unb  grof 
xoixti  fo  erforbert  S^rer  3Rai.  9lotl;burfr ,  benfelben 
too^l  5U  bebenlen  unb  au  berat^fc()(agen.  @o((f)e8  n^oQte 
auc^3^re5Kai.  t^un,  unb  ficf)  barinnen  f)alten,  bag  3|)r 
£aif.  SK.  aXi  m  c^rifietttic^^er  gndbiger  ^aifer  gefpikt 
TOuvbe.  (go  ayxi^  S()r  a»ai.  \cxm^  in  fofc^em  ^u 
fc^foffen  fep,  moO  3^r  a)2ai.  gemelbtc  (S^urfurfien  unb 
giirfleti  mieber  erforberti  laffen. 

l      ^'  per  Chriftianum  Beyeram. 

10  * 


14S 


EPISTOLARUM     LIB.   V.     1530. 


144 


SDiefer  TCntwoxt,  awS)  ber  gndbigen  S3erf)6re,  ^t 
ffci)  ber  6|)urf&r(i  unb  S&rfien  ffir  fic^  unb  i^re  SRit^ 
Denoanbte  gcgen  iftaif.  ^ai^,  au^  gegen  ben  ^Anig, 
(Sburfurften ,  SArften  unb  ©t&nben  jum  ^6(^ftcn  be^^ 
benft,  mit  6rbtet|)en,  \ol6)e8  in  aQer  Untertf^dnigfeit 
unb  frcunbti4)  ^u  verbienen  unb  ju  bef4)utben  —  au^)/ 
fo  S^re  JRaif.  ^.  ferner  bef(()eiben  n^erbe^  in  Untert^d^ 
nigf eit  ju  erfc^einen  ^  unb  ftd^)  ni(i)t  aUein  in  biefer  /  fon^ 
bcrn  in  aHcn  @ac|)en  biefed  Stei^StagS  Dcrmdge  S^rer 
^a].  2CuSfd;rciben8  aller  ©eb&^r  ju  ^atten  unb  ju  er^ 
jcigen. 

IDarnac^  1)at  aud;  Aaif.  SRaj.  gemclbte  (S^urf&rften 
unb  Sfirflen;  n){e  fte  un§  ^erna^  berici)tet;  in  ®till 
angercbet  unb  gebet^cn ,  biefc  Dcrlefene  SBcrici^^nip  bci 
ftct)  gu  be^olten/  unb  n\6)t  in  £)rud  ju  gcben  /  tt>e((^ 
fte  S^rcr  Wta}.  au  t^un  jugefagt.  Unb  1)at  ftc^  S^re 
SHai*  ob  fo(4)em  ^anbcl  gar  nici)t  ungndbig  geficQt. 
SSir  i)obtnan6)  fonfi  me{)r  benn  eineStebe  ge^drt;  bap 
tnan  fold)t  Untcrric^t  nic^t  iid)Ht,  unb  etli^e  S^urfur^ 
fien  unb  S&rften  bie  fetbfi  fur  bcfd[)cibentlic()  f)alten. 

SSir  gebenf en  aber  '^ftaif.  iSStaj. ,  and)  bie  anbern 
6f)urfurfien  unb  Siirfien  werben  nun  mit  gutem  S3c? 
ha6)t  bariiber  Dcrorbhen/  unb  baS  3^re  au^)  barfibcr 
Dcrjcic^nen/  unb  t)icllei(^t  bamit  noc^  (ang  nid^t  ent- 
fc^tie^en ,  fonbern  borneben  ein  SBeil  im  ZiitUn  S^anM 
and)  rat^f(|)(agen.  JDarum  voix  bafur  l^aiten  /  eS  foUt 
nunmel^rbe8£)fianber6/  bien>ei(  bie  &a6)  a(fo  im 
Sebacbt  fiunbC/  n\d)t  wnnit^m  ()ie  fei)n.  SStr  ^6ren 
an6)  ntemanb/  ber  feit^er  nad)  i1)m  gcfragt  ^ahe.  @o 
glaubcn  n>ir  andj  ni^t,  baf  i(aif.  !Ra|.  eine  ^art^et 
gegen  ber  anbem  ferner  \6)xe\hm  laffcn  wcrbe ,  ober  bap 
foI(|)eS  bie  anbern  Surfien  bcwiQigen,  biemcil  fte  6i)ne 
Smeifel  n>iffcn ,  baf  fte  non  unferm  S^eil  tt>eit  binge^ 
fc^rteben  wdrben.  ^06)  ficQen  toix  gu  @.  SS.  fclb^  ©e^ 
faQcn ,  ob  fte  ben  SDftanbcr  ]e|o  {)erauffci)i(f en  ober  (dns 
ger  t^erjic^en  (affcn  moQen.  Vber  iit  aQmeg  h>oQen  6. 
SB.  t>erl[)fiten/  bamit  ber  Unterri(|)t  beS®(aubenS/  ber 
mir  Q.  SS.  1)imit  eine  ric^tige  2(bf(^rtft  fiberfenben/ 
fon^  niemanb  2(bf(^rift  gegeben/  ober  biefelbe  gebru(ft 
wet^e.  S>enn  &a6)\tn  unb  bie  anbem  Sfirfien  foI(|)eS 
fe(bftatt(|)gebet^/  benen  n>ir  eS  ftattli^)  sngefagt^aben. 

^ut  wx  bem  !Rorgeneffen  finb  aQer  er|)abeneti 
Stdbte  S5oti)f(i)aften  t>or  £aif.  aRaj.  gcn  ^of  auf  bie 
Dfal}/  ba^in  \ie  bcfc^iebcn  gen>cfi/  tommm,  bafcQ^fi 
3i)r  SZaj./  bi(fonfi  niemonben  meber^erjog  Sncbri^ 
6)tn  unb  ben  Sif(|)off  wn  6ofini|  bei  ftd()  ge^abt/  t^^ 
nen^  ben  Stdbten/  tmx^  gemelbten  i!^eriog  Sriebri(|)en 
anaeigen  laffcn:  9ta(^em  t>ergangenfi  Sai^reS  3f)r  9R4 

einen  »ei(^tag  ju  @|>eper  au«gef4)rieben, ^ab 

fi4>  Spermng  augetragen^  alfo/  ba^  ftC/  bie  Sftdbte, 


nl6)t  aQe  in  bcn  ^f^ieb  —  —  bemiQfgen  monett. 
(itll6)t  unter  i^nen  ^dtten  ftc^  ge^orfam  erjrigt,  mb" 

mitbcmlQigtj barneben  n>dr  aber 3i)rerlRai. 

angejeigt/  bap  etltc^e  Don  ®tdbten  ftd)  be6  3(b{c|)teM 
ni^t  mit  I)dtten  pcrgleic^cn  obcr  ftc()  batein^eDen  fof» 
fcn  n>oQen/  bep  ffcf)  QUi^xoo^  3f)re  9Ka}.  ni^t  t>etfe^ 
gc^abt,  n)oQe  ftcf)  au(!^  noc^moIS  vertr6fien/  btefelbeik^ 
©tdbt  tt)crbcn  ftc|)  gc^orfamIic()  barin  erjeigeii.  —  '^ 
SSo  aber  ctli^c  Urfac^  il)xe6  9ti(^tben>iQtgen6  itr  betfi^r» ' 
ten  2Cbf(^icb  ju  f)abcn  mtitcinten/  bie  m64)fetf'f!e  «n> 
geigett/  n>oae  3^re  tDtaj.  btefclben  i}bxtn,  itnb  botm  f^r- 
@emfit^e  n>citcr  ju  erfenncn  gcben. 

2Cuf  fot6)ei  f)dben  bcr  ©tdbte  ®efanbt/  fo  wtber ' 
ben  2(bfd)ieb  protefiirt/  nac^  gc^abter  Unterrebe  bsn^ 
3acoben®turm  i(atf. !Kaj. Dortragett laffen :  n>le» 
n>o^I  fte  n>uptch,  ba^  ifyxe  ^exxn  ben  Vbfi^eb  fd 
^pe^ex  &a\fexli6)ex  SXa].  au  Unge^orfam  obet  ^fatbibtt' 
gar  ni6)t  gcwcigcrt,  —  —  bo^  bieroetl  Sf)t  9ci. 
\Xx\a6)  beS  9lid;tbcn>tQigen5  ju  ()6rcn  bege^rt;  bitten  fb 
untert^dnig  einen  Sflcbac^t/  baVauf  fle  aldbatfttjti  ftttff/ 
3>t.  ®clegenl[)cit/  fb  fie  wicber  gcjfbrbert,  S^ret  aJta|: 
femer  i^xe  2(nttt>ort  untert|)dnig1i(|)  geben  mioQten.  S}ie 
anbern  @tdbt  ®efanbtm/  fo  gIei($n>o^I  bentne^ 
X^etl  t>or  un8  in  ber®tube/  barein  n>ir  gefbrbert  gemfi/ 
^aben  auf  ben  bef4)e^en  SBortrag  £aif.  SDt.  fHQ  gef(^n>fe» 
gen  /  unb  gar  !eine  2(ntn>ort  geben  /  n\6)t  n>iffen  n>ir, 
ob  ober  n>a8  t)or  unS  mit  i^ncn  aQcn  gc^aubelt. «  Unb 
^at  £aif.  ^al  ben  )>roteftirenben  @tdbten  auf  i^r  SB^ 
gc^rcn  bcS  S5ebacl)t8  ]()inn>ieber  fagen  laffen :  fte  ^dtte 
folci)  SSege^rcn  Qei)ixt ,  xooUt  \\6)  ahex  no6)  t>erfef)en, 
folci)e  ®tdbte  n>urben  ft^  gcgen  Si)ter  SRoj.  gcl^rfams 
(ic^  bcn>eifcn/  toie  i1)xe  $Borfat)ren  gegen  S^rerSSaj. 
SSorfa^rcn  auc^  get^an  ^dttcn ;  boc^  moQt  S^re  SXaj. 
bcn  bcgc^rtcn  ^eba6)t  gndDiglicf)  gulaffcn  tc.  S)arattf 
ftnb  bie  @tdbtSoti)f<^<^ten  abgangen/  unb  (^aben}fu^ 
bie  f)rotefKrenben  ®tdbte  mcini^t/  {e^o  jn>ei(Stiuib 
na6)  SRittag  attf  bem  9lat|)^aud  ju  fepn/  unb  boiHm 

iu  unterrcbem Dat.  ®anibfiag   . 

26.  Sunii  15S0.  3  ®tunb  nac^  S)tittag. 

Stxe$  unb 
SBolfomer. 


No.  744.  27.:Im. 

Mart.  Luthero. 

Eaiti  in  CoeleatiDi  hist.  Comit.  Au^;.  P.  11.  p.  198. 

Z>.  Martino  Lulhero. 

Gonfessio   nostra   exhibita  est  proximo  Sabbato. 
Nunc  deliberant  adversarii,  qnid  sit  responden- 


145 


EPISTOLARUM     LIB.   V.     15«0. 


146 


dam,  conenrmnt,  conferant  operas,  concitant 
principes,  ^oi  tamen  per  se  satis  conimoti  sunt. 
Eceius  Mnnma  vi  contendit  a  Moguntino ,  ne  res 
TOceUir  in-  quaestionem,  quia  iam  daronata  sit 
Nofttm  pars  sane  infirma  est.  Maior  cst  numerus 
malomm.  Snblevamur  sententiis  Moguntinij 
Aagustunt'  et  Srunsvigii^  neque  hi  valde  pu- 
gnant.  Bavari  etsi  dicebantur  facti ,  audita  con- 
fetoio^e^  placabiliores,  tamen  a  Georgio  et  loa* 
cAwiotiton  dissentiunt.  Hi  sunt  duces,  etqui- 
dem'  acerrimi ,  alterius  partis»  Imperator  scripsit 
ad  JSrasmum^  evocans  eum  ad  conventum.  Ego 
ne  divinare  quidem  possum,  quid  nobis  sit  spe- 
randum  in  tantis  odiis  inimicorum.  Tantum  igi- 
tor  a  Deo  expectandum  auxilium  in  tanta  inscitia 
vnlgi,  ooias  iudicio  pendemns,  quem  tu  orabis,  ut 
gdbemet  nostras  actiones  et  coucedat  pacem.  Al- 
deiurgi  tempestas  horribilis  fuit  per  tridnum, 
falmine  tactae  duae  turres,  altera  arcis,  altera 
templi,  tandem  secuta  magna  vis  aquarum,  Haec 
me  valde  terrent  Ferdinandus  iterum  recepit 
Budam  in  Ungaria,  quae  videtur  nova  causa  fu- 
fora  belli  Tarcid.  Nam  Turcae  cogentur  suum 
sociom ,  qoem  ipsi  Regem  appcllarunt ,  restituere» 
Ex  Augosta  £7«  lunii  anno  1580  *)• 


No.  745. 


27.   lun. 


Eidem. 


Epiil  lib.  I.  ep.  10»  (edit.  Lond.  T.  ep.  7.)    Nunc  ex  auto* 
grapfao  in  cod.  Monac*  1.  in  appendice  edita. 

D,  Martino  Luthero^    patri  suo  cariss^ 

S.  D.  Qnanquam  heri  misimus  tabellarium  de 
nosiro  conductum,  ut  tibi  nos  purgaremus  de  si- 
lentio:  taraen  cnm  hodie  iturus  essct  Februqrius^ 
iterum  scripsimus,  ne  quem  vacuum  hinc  dimit- 
teremus.  Nou  potest  dici  quantum  dolorem  ac- 
ceperimnslectis  f^iY/literis,  qui  significat,  te  im- 
placabiliter  irasci,  quod  parum  assidui  in  scri- 
bendo  visi  sumus.  Nullo  unquam  tempore  roagis 
fuit  nobis  opus  et  consilio  et  consolatione  tua, 
quam  nunc,  cum  versamur  ')  in  periculosissimis 
negotiis,  et  quldem  tuam  secuti  hactenus  auctori- 

^  Hanc  epistolam  mane  scripsisie  Tidetur  Melanlhon  ante- 
quan  Viti  epistolam  accepisset  d«  indignatione  Lutheri.  Hac 
aoecpta  codem  die  altrram,  quae  sequitur,  composuit  et 
pcr  proprinm  nuncium  Lutliero  misit» 

1)  Pcac*  vtrmnur. 


tatem.  Itaque  te  oro  prppter  gloriam  Evaugelii, 
ut  nos  respicias,  vel  propter  RempubK  quae,  nisi 
te  gubernante,  gravissimas  tempestates  subitura 
videtur.  Chrislus  passus  est  se  excitari  in  navi- 
cula  periclitante.  Nos  hic  certe  multo  cum  maio- 
ribus  periculis  conflictamur,  in  quibus  acerbius 
nihil  possit  accidere  nobis  omnibus  quam  si  tu 
nos  destituas.  Non  audeo  hac  de  re  queri  apud 
Pbnlanum^  ne  quam  ei  sollicitudinem  graviorem 
iniiciam.  Adhuc  is  status  fuit  nostrarum  rerum» 
ut  magnam  partem  temporis  in  lacrymis  hic  con- 
sumpserimus.  Quare  noli  putare  nos  tanquam 
Ulyssis  socios  voluptate  aliqua  captos  oblivisci 
tui.  £t  quidem  saepe  scripsimus,  quod  vere  con- 
firmare  possumus, 

Nostra  confessio  est  exhibita  Imperatori,  ex- 
emplum  etiam  tibi  misimus,  quod  apud  te  retine- 
bis ,  ne  emanet  in  publicum ;  vetat  enim  Impera* 
tor  edere.  Scripsitibi»  ut  mihi  significes,  si  ita 
res  tulerit,  quantum  cedere  adversariis  possimus» 
Res  sunt  antca  deliberatae,  ut  scis,  s^A  semper 
aliter  in  acic  se  dant,  quam  ante  sunt  deliberatae. 
De  Missa  privata  suspicor  maximum  fore  certa- 
men«  Sed  nihil  adhuc  habeo  Certi.  Faher ,  J?c- 
cius^  imo  etiam  Principes  aliquot  uihil  nisi  vim 
et  bellum  meditantur.  Dcus  dissipet  cogitationes 
populorum,  qui  bella  volunt*    Yale,  et  pro  no<- 

bis  ora.    SRontogS  noc^  Sof^annift  *). 

Phiiippus. 


No.  746. 


27.  Iuii« 


Vito  Theodoro, 


Episl.  lib.  VL  p.  48S.    Nunc  cz  autographo  in  cod.  Mon.  I. 
p.  886. 

Vito  Theodoro  apud  Lutherum. 

S.  D.  M irifice  constemati  sumus  lectis  tuis  lile- 
ris,  in  quibus  significasti  Doctorem  nostras  literas 
ne  quidcm  aspicere  vellc.  Itaque  statim  ad  eum 
placandum  heri  scripsimus ,  et  de  nostro  tabella* 
rium  conduximus.  .  Sed  fortassis  antevertet  eum 
Februarius^  quare  et  huic  dedimus  literas.  Vi- 
des  quo  in  loco,  quanto  in  periculo  versemur,  in 
niaximis  negotiis,  ubi  consilio  et  consolatione  Do» 
ctoris  nobis  opus  est*  Ipsius  auctoritatem  sequi* 
mur,  qui  si  nos  destitoit,  quid  periculi  consequa- 

*)  Dieniy  qucm  iiabet  autogr..  non  dedil  Pcuccrut. 


147 


EPISTOLARUM    LIB.  V.    15S0. 


146 


tur,  facile  poles  iudicare.  £t  fttomachatur  nulla 
cansa.  -{-Poteris  nobis  rescribere  per  nostrum  ta- 
bdlarium/'  Hic  nihil  adhuc  fit,  quod  scribcre 
ref^t«  Nostram  confessionem  exhibuinius,  de 
qua  qualia  facta  sint  iudicia ,  sciemus  cum  ipsi  re- 
spondebunt.  Misimus  tibi  Confessionis  cxem- 
phim,  quod  apud  te  retineas,  ne  emanet  in  pu- 
blicum.  Sed  de  ea  re  Doctoris  iudicium  mihi  re- 
scribc.    Yale,  SKontagS  post  lohannis. 

Non  obsignavi  literas  Doctoris,  ut  tu  legas 
et  vel  invito  recites. 


No.  747. 


(eod.  temp.) 


Fragmentum  ep.  lo.  Agricolae. 

f  Ei  apogr.  in  cod.  Bav.  Vol.  II.  p.  659.  —  Lutbero  haad 
dubie  scripla.  yid»  responsum  Lutheri  d.  80.  lun.  apud 
de  Wett.  T.  IV.  p.  67. 

jExcerptum  ex  epist  lo.  Agricolae  inComi-' 

iiis  Aug.  IdSO. 

Quidam  ex  summis  principibus  iu  principum 
conscssu  ira  motus  dixit:  @ie  ^aben  eine  &i)xi^'Anp 
getegt  auf  mei^  §)appier  mit  f^toaraer  SDtnte  gef4)rteben. 
^dren  wir  .^ifer ,  vovc  woUten  antn)orten  mtt  etner 
&6)xift  mit  Otubrtd en ''^  gefc^rieben.  Hic  respondit 
alius:  ^err^  xoam  \1)v  baS  mollet^  mupt  tf)r  eud)  wv^ 
feben,  ba^  euc^  bie  ^^reftlge  nid|)t  unter  bie  3(ugen 
fprifeet. 

Princeps  noster  ad  inhibitionem  Giesaris  in- 
terdicentis  ipsi  conciones  in  aedibus,  respondit: 
se  aeque  verbo  carere  non  posse,  atque  pane  quo- 
tidiano. 


No.  748. 


28.  lun. 


Smatus  Norinberg.  ad  mos  Legatos. 

Edita  in  Strobelii  MiJcelhB.  P.  fl.  p.  S8. 

JEpistola   Senatus   Noriribergensis    ad   Chri- 

sioph.  Kressen    et  Clementem    Volka^ 

mery  legatos  suos  in  Comitiis  August. 

Sieben  ^reunb,  ©eflern  jn  fiHatbeieit  ift  unft  euer 
@(^reiben^  famt  Sopi  ber  Unterrid|)t  in  befi  (^laubenS^ 
focben,  fo  bie  (^riflenlicben  St&nbe  ber  ^aif.  aXaj.  unb 
ben  8tei(bSfi&nben  ubergebin  unb  loerlefen  b<^ben  (affen^ 


*)  Kubricae  ruOro  colure  tmbi  foient 


jufonmten.    S)a8  ^aben  wir  Dernommen  uib  fafl  genie 
Qlt^xt,   ba^  biefe  Unterrid^t  ber  £atf.  91:  ,iuib  benj 
9tet4)dftdnben  oorgetrogen  ift  (Sfi  UKrbe.nttnbir  ^04)1 . 
barauf  oordenommen  unb  ge^HuibeU  xm  fte  woOe^  fb/ 
!6nnen  ftd^  {e  meber  Aaif.  SRaj.  ober  bie  9tei(^^&idMr 
folc^r  ®aci)en  ^olben  ober  auS  xooi  (Srunbie  bt<^:f^)if». 
@oangelto  an^angen  /  \\)x  SSome^mttn  biS^ro.  (M|inet 
baben,  einiger  Unminen^ett  gor  nic^t  entfc^uttMgen^  unb 
muffen  alfo  biefelbigen  @tdnbe .  ®otte8  Slfdmiui8.mpi 
^ierouf  gemarten ,  mh  fti^  .gegen  beair,  bod  ii^iieni  fcniK 
ner  begegnet^  obermal  mit:foI(^;.9Ra$  bftreinifidHABi^ 
nrie  fte  e8  alS  bie  Sf^riflen  gegenSott  (^)  getrancnii» 
))erantmcrten« 

Siemeil  aber  £)fianber  am  @omitag  t)eci  xaA 
abgefertigt  morben  ifi/  \)Qbtxi  xovc  i^n  ni^^t  mieber  me»^ 
ben  ober  an^eim  ht\)oXttxi  m6gen }  benl5nntitff^;n}o..eS/ 
oomiAtl^en  fepn  mfirbe ,  ju  biefer  ^anblung  nebm  6fB 
anbem  ber  gArften  SE^oIogen  gebran^en^.  ®o  foIIC 
i^r  mi)  getoif  fe^n,  baf  nrir  biefe  ber  dpnfUi^Kt^ @ltdiN 
be  &bergebene'@c(irift  niemanb  lei^n,  ober  bic  ie»Al)ft 
abiuf(i)re{ben  gefiatten,  fonbern  bei  und  in  gcl^eim  bci^, 
l^alten  moUeii;  Dietoeniger  foQ  bie^ebnuEt  mctbcm,  \ 

2)er  ftaif*  3Rai,  J^anblung^  mitbeii@t&bti^o(^ 
fc^cn  ht\i)^znf  feben  xoix  fbx  cine  gefc^inbc  ^s^. 
tica  etli(|)er  beutf^en Jfarften  oxti  bcr  SReiming/W 
@tdbte,  mie  bieoor  )tt  ^peper  unb  biSf^Co  ^mi)  onbrc 
SSege  mel)r  benn  einmal  untevflanben  linb fnractlcirtffl'; 
3U  trennen,  unb  eine  @onberung  unter  ibnen  jn  ma(fH3i. 
3(ber  bie  ifntmort,  ber  ft(^  naii)  euerm  SSerboffen  bic 
protefltrenben  ^tdnbe,  gemdp  euerm  ^ret^ben^  ims 
gefd^rli(^  oergleici^en  merben^  gefdQt  utiS,  T6nnen  ota^ 
ni4)t  bebenf en  ^  miebie,  nat^  ®e^t  ber  ®a(f)en' m6^ 
gebcffert  noerben;  ober  baf  e8  gut  mdre,  '^i)  gMM 
£aif*  aRaj.  in  firrer  toeitldu^tg  Sifpittatton  brt  &fftj^ 
^enen  9>rotefiation  (^albcn  einiulaffem  ®o  ^abt  i|^ 
au(^  in  bem  ganj  re^^t^  unb  na(^  unferm  SSStHen  ge^^ 
belt;  bap  i^r  biefeS  SSornebmen  bem  €$urfurf^'Mtt 
®ad[)ftn  unb  Sltarggrafen  ©eorgen  3U9or  angejeigt,  "vA 
bei  ibnen  um  fRol^,  mie  eu(^  barinnen  3U  ^alten  fc^ 
angefud)t  ^abt.  JDenn  barauS  f 6nnen  bie  Sfirfbn  eineli' 
untert^dnigen  oertreuli^^en  SBiHen/  ben  mir  beiS^ren 
®naben  fu^en ,  fpuren,  unb  baf  mir  nicf)t  gencfgt  Rnn, 
^inter  *)  %\)xtx  ®naben  in  biefer  gemetrien  ®94)en  mol' 
fonberIi4)8  ju  b<^nbeln. 

£ef glei(^en  f(^i(fen  mir  eu4)  a\x6)  ein  SSatf^fnl^Iagi 
benunfer  S)iencrS)octor  So^ann  S^tpifftzxn  inbe6 
©laubenft  Sad^en,  unferS  SBcbcnfenS  xAi^t  ttngef(|)ii2t, 
gefieUt  l^ot ,  ber  mag  bm  @tdnben  ^  bem  SoangcUo  a» 

♦)  i.  e.  j^inter  tcm  fRiidtn. 


ETFISTOLARUM    LIB.   V.     1630. 


V  in  fo%t  4>Ant)(ung  no^  fajl  nu|It^  fe|;n, 
bct  mit  t){e(en  gnten  anfe^nli(^en  Ux\a^n  be^ 
{{t  00  ^at  £)  f i  a  n  b  e  t  t)oc  fetnem  7ib\6)t\\>tn 
1  fetbS  nnbauf  unfemSSefe^I  an^  dne  f4)nft(t4)e 
iMbe  gefteHt,  bie  wit  eu4)  barum  iuf^icfen,  bie 
)fl6nber  wiffen  (n^ivb)  }u  beantwotten ^  ob  eS 
i^en  (fepn)  n>uvbe ,  ft^  betfe(ben  ju  sebtaud^* 

• 

EktS  ^ben  toit  eu^  olfo  auf  euet  iungfi  ^uU 
t-bfCgen.n>oUeiT.  Datum  itntet  unferS  dltetn 
tmeifierS^balbtS  9)ftn^tngS  f)ettf(^tet,  (£xid)^ 
ft.  Sttnit  anno  1530. 


49«  2  8«  Iun« 

•  ■ 

.Nuenarius  ad  MeUuithonem. 

■  >       ■ 

aaogr.  in  eod.  Godi.  452.  p.  72.  descripta  ex  autogr.  in 
aSi  Vinar.  Reg.  O.  Lit.  J.  J.  fol.  86. 

m 

^dilissimo   viro^   Philippo   Melan-^ 
ani  Brettanoj  amico  sincero^ 


Tlecepi  faodie  epistolam  tuam  *),  ncqne 
vacabnt  tespondere,  qnod  iarm  ad  Senatttm 
estet  abeundam.  Quantum  vero  attinet  ad 
aac«videris  a  nolns  reqoirere,  faoc  te  latere 
me  quidem  nibil  curare  magis,  quam  ut 
paci  oonsiili  possit  Id  in  consiliis,  id  etiam 
imo  semper  verso.  Verum  quanta  est  no« 
UCIorilas?  •  Interim  tamen,  quantum  ipse 
I,  9d  pacem,  ad  tranquillitatem  hortabor* 
ibti^  illis  articulis  abs  te  propositis  **)  fieri 
posse  non  video,  quam  ut  in  alium  locum, 
s  et  consilium  suspendantur,  quanquam  dc 
le  specie  apud  me  non  sit  adeo  magna  di(B- 
,  quin  videatur  res  illa  posse  vel  citra  con- 
Ceomponi*  Sedmodo.in  manu.  Caesaris  res 
WMituta.  •  Utinam  ille  consilia  sequatnr 
lu  •  Cum  vacaverit  per  hos  dies,  coram  de  his 
libcrius  atque  ctiam  fusius  loquemur.  Vale 
Slippe.  £x  mnseolo  nostro  in  profesto  Petri 
ili  Apostolorum. 

Ilermannus  Nuenarius 
Comes  pracpositus. 


LA.M. 


•  •> 


we  penit. 

^fromii,  dfl  «oniugio  SBcerdotunr  ct  dc  «IrMiiic  •pccic 


No.  750. 


150 

28.  lun. 


L  ep.  od  Luth.  d.  S6.  luoii. 


Legati  Norinb.  ad  Senatum. 

f  Es  Actis  Norinbcrg.  p.  97.  —    Argunifntum  epittolae  dc- 
dit  Strob.  in  Mi«eell.  IJL  p»  86.     Verba  queedam  cs  ^   ' 
laudevit  Fikensch.  p.  94.  ct  96. 

^errn  S3utgetmeiftet  unb  Statl^e  su 

iRutemberg. 

©unftig  (ieb  ^ettn.  ©eftevt  (;aben  n)it  &  SB.  iungjl 
®6)xeibm  empfangen^  unb  auf  (Sxo.  SQ«  SBege^ten 
fd)i(fen  n^it  betfelben  inliegenb  S^etiei^^ent  ben  gtopen 
3Cu3f(^up^  betg(ei4)en  aud^  bie  e^tbaten  @tdbte,  fo 
i^ve  @efanbten  (;ie  auf  biefem  Steid)itaQ  ^aben.  ®(ei4)$ 
mf)l  ifl  ung ,  oon  @tdbten  /  noc^  nid)t  angefagt ,  in 
fo(4)en  2(uSfc^up  ju  oetotbnem  @S  iji  auc^  biefet  2fuS« 
fd)up  no^)  Uin  ^al  bci  einanbet  geu^efl ,  .unb  fonbertic^ 
glauben  mit  ni(i)t ,  bap  bet  fo  ba(b  jufammen  !ommen, 
obet  oon  bem  2Crti(e(  bed  ©(aubenS  ote(  tat^f4)(adfti 
mxbe.  S)enn  @a4)fen  unb  anbte  Sut^etifd)e  ^futften 
fotc^eS  fe(bfi  ni(!^t  gebu(ten/  obet  bei  i^nen  bief  STtttteU 
\)Qlb  irn  2Cuef4)up  ft^en  moOen,  au8  VLx\a6)tn,  ba^ 
bo(^  bie  aubetn  baft  iRe^tet  et^aiten  loutben.  jD^ 
^a(ben  bami  bie  S&tfien/  aupet^a(b  bet  Sut^etifc^en/ 
aOe  fe(b^  batin  jufammen  fommen^  unb  ingemein.ba« 
oon  tat^fc^iagen.  Unb  fo  oiet  mit  (;6i:en  foUen  bie 
n)e(t(i(^en  Sutfien  in  fo((^  2Cttife(  oie(  ^iget  unb 
ungefd)idtet  mebet  bie  geifUidj)en  fepn,  fonbet(i4)  SBaprn 
unb  S^xjOQ  ®oxQ  ))on  ®ad)fen.  23it  ftnb  au^)  g(aub$ 
(i(|)  betic^tet,  bap  bet  SBif(|)o{f  oon  2CugS))urg  a(fo  im 
oerfamme(ten  S&tftenratf)e  un))erf(|)eu4)t  gerebt  ^en 
foffe:  e^e  er  moUt,  bap  mon  unoertrogeu  abf(f|ieibm 
foUte/  moUt  er  ef)e  bte  jn^een  3Crtife(  oon  beeber  @efia(t 
beS  ®acrament8  unb  bcr  9>tieftet  (&f)e  na^^geben  i  unb 
ol^  e8  not^  toixe,  iibex  bai  nod()  me^t  ju  t^uU/  foUt 
ju  St^tung  StiebenS  unb  Sinigf eit  on  ii)m  au4)  ntci)t 
etminben ,  xoel6)e  Stebe  oie(e  bet  Sutfien  bem  S3if4)Qff 
f)od)  oetatget ,  unb  g(et(^fam  baf&t  ad^ten  woUen , ;  aii 
ob  et  au4)  Sut|)ettfc^  xo&xe.  @o  otxnefyaxen  mit  glaubc 
(ic^,  bap  £aif.  SHaj.  ^etfon  in  biefem  ^anbel  ni4)t  got 
unbetic^t  fep,  fonban  bem  in  gt6ptet  ®e^eim  na4)ftage, 
unb  oie(  lotffen  moUe.  2)ann  aiic^  3^te  SRaj.  jje^o  beft 
(S^utfutftcn  oon  @a4)fen  unb  feinet  6(;f.  ©..  ^itoet^ 
manbten  ttntetric^t  unb  S3efenntnip  i^teS  ©(oubenS 
2C(eicanbetn  @c^n>ei8  gugefieUt/  3f)tet  ^a\.  biefciben 
in  ftans^fifcbe  &pxad)t  ju  btingen.  Unb  xoit  man  fagt 
^abe  i^m  S^te  ^a].  ni6)t  genug  txn\tti6)  befef)kn  Ibn^ 
neu/  bap  et  je  fe|)e  nnb  tt)ue  i^m  tec^t,  bamit  er  um 
f ein  SBott  fe^(e ,  unb  S^te  aXaf.  aUet  ^ing  ben  cec^:: 
ten  SSetftanb  fo((^t  Untetti(|)t  unb  S^efenntnip  in.  be^ 


151  ' 


EPISTOLARUM    LIB.  V-    1550. 


152 


tiifxttt  ^pta^  mat^mtn  mige;  alfo,  baf  man  ftt^ 
in  fplc^nn  ^nbet  \t  eineg  guten  ^fTjfnS  unb  ©em&ttjfi 
b«  S^ret  gXoi.  Deciieljet  *) ,  obrooljl  2. 5Wat.  ftc^  bef« 
ftlben  nocE)  jur  3ett  6fffntli(^  nidjt  metErn  laffm  buife, 
bomitS^m  9Kaj.,  no  man  be^  genjaljr  w&tbe,  etn 
cnbU^c  ZbfaQ  aHei;  S^tet  QRaj.  ^ifpanifdjen  £inig: 
nEi^ ,  aud)  3f}ctt  ^etfon  gto^e  @efa^t  geroif  lit^  bat< 
0118  ju  beforgen  fle^en  foH.  S^oB  aQed  njoQe  @.  SS.  in 
beflem  ©eljeim  Ijalten. 

SSieroo^t  ouc^ ,  tvie  wic  @.  SEB.  nd((>ft  ange^eigt, 
bie  libetgebene  Untectid)t  bet  ©loubenS  etltd)en  Surflen 
iri^lt  iiibet  gefdUt,  au^  fonfi  bei  oielen  fAc  f^iebli^, 
&ef(f)eibentlid)  unb  gut  gelobt  loirb,  fo  timtt  un&  bod) 
in  sumnia  bet  ©eiftli^en  I)alb  ber  ^anbel  fo  fecn  i}on 
btefec  SReinung  fei}n ,  baf  tmr  unS  nic^t  teo^I  einec  fSu 
nigleit  obec  SSergteictjung  ^erfe^en  migen,  e8  tooQe 
benn  ®ott  ein  fonbet  SSunbetjeid)en  t^un. 

@ft  ftnb  untet  un§  ®tdbten  oiel  $tacttca  unb  fett:: 
fameit  ffiefenfi/  bactnn  tvit  tn  Bneifel  flr^en,  ido  glei^ 
tAt  S&cflen  un6  in  ben  gtopen  ^uSf^up  onfagen,  ob 
nric  botin  fei]n  tsetben,  rate  rotc  t)ievoc  juc  .^al6geci(f)t$c 
ocbmtng  in  ben  3(u€fd)u0  Qtvoi.i)iet  finb.  SDenn  mit 
wrfitijen,  e$  I)ab  fid)  aQettei  SRutmelnS  nnb  Stecbcitp 
bri  etlic^tn  euti)etifd)en  ^Stdbten  jugetcagen  um  br^ilc 
len,  ba^  wic  unb  Sfeuttingen  mi  in  beS  6I)utfiltfIen 
JBefenntnif  unttrfi^tieben,  <So  ifi  eft  mit  ben  3raing< 
Uf4)en  ©tdbten  »otI)in  nop  ♦*),  unb  ob  njtt  wo^I  bci 
ben  Ulmifd)en  unfern  (Slirapf  gtnug  «etfui^t,  iDiQ  eS 
bo^  nod)  oud)  9RuI)e  fepn.  £)ie  pdfifilid^en  ®tdbte 
f emien  @.  38.  uoc ;  m^en-unS  nici)t  mo^I  leiben.  SSit 
woHen  obet  tl)uu ,  fo  viel  »it  m6gcn,  unb  xoa&  nt^t 
ju  ntKtlten  ®ott  befe^fen. 

3Cuf  bag  SSocIjalten,  fo  £aif.  SK.  om  nd^^n 
©onntog  ben  piotcfHcenben  ©tdbten  bcfi  fectigen  epcptr» 
fj^en  3Ibfi^ieb8  t)alben  Qtt\)an,  ^abtn  ftd)  biefetbrn 
@tdbte  unb  mic  mit  ii)nen  einer  ^ntroort  oereintgt,  (aut 
inliegenber  3fbfd)tift,  bie  fic  Sljcet  «oif-  SRoj.  auf  bet: 
feCben  Scforbem  in  teutf^  unb  ftonj6fifcf)  iibtcgcben; 
1>o^  jut>oc  bet  Sut^etif(t)en  (SI)utf&tfltn  unb  Sucflen 
Oldt^e  •*♦)  bocin  I)oben  moQen ,  olfo  ba^  f6  mit  bets 
ftlbm  SBiffen  gef(^tf)e.  Unb  ,it>iemo^I  »tt  tn  Secaflj: 
filjlagnng  fotc^ec  3Cnt»ott  aStmegen  f)abtn,  ba^  oidi 
M^  no^  fe^n  m6ct}te,  @.  SS.  onb  bec  von  Dteutlingtn 
^foJbtn,  biemeil  bie  untec  btS  S^ucfilclten  unb  S&cften 
Utttfttid)t  untecfd)rteben/  bocin  au^  etlic^t  SRap  auc^ 
ffltelbttng  ju  t^nn:  fo  ^bcn  wit  bafi  im  Cnbe  bei  un« 


*)  Vcrb>:   ffiiE  ^i  aa4  «laubfli^  itxiiSiM  K.  — 
(ti  aXai.  9tt\\thtt,  dcdil  Filunicb.  p.96.  i 
**)  naf  ulii  diilinctt  Kriptunt  ett. 
•M)  i.  c.  nat^fi^llgt. 


■  *ti  36' 


bef^foffen,  bof  fot4}e8guwcon,  binoracSbeibcnan: 
becn  <3tdbten  me|)cetn  Unlufl  tcmectt,  an.biefem  Cct 
o^ne  i)fta(t)tl}eil  mol)I  umgangen,  unb  bei  gefleHtec  Xnt< 
wott  biefet  ®tdbte  ^aib  in  gemein  gelaffen  mtcbtn  n6gc, 
ftntemat  boc^  £aif.  gSaj.  6m.  SQ.  ®emijt^  anS  bcc 
ubetgebenen  Unttvri^t  unb  Untetf^tcibcn  jnoor  sbko^ 
famticl)  t>ecflanbcn  ^abm. 

t>xtmtH  &.  S3.  ^nbceffen  Sfionber  ^ic^et 
geffttigt^aben,  unb  fiit  gut  anfe^en,  bo^  et  ifxt  fc9, 
moQen  mit  btmfelben  fi^t  unfrc  ^tcfon  ou^  nic^t  jnttii 
bec  fei)n.  ^ber  roie  mir  6.  S3.  ooc  ongejeigt  /  fo  ^ 
ben  bie  onbetn  S^totogi  unferS  SEl^eiW  biefet  3eft  nft^ 
I)ie  gu  fc^affen ;  ^tl)et  aud)  mot)!  botouf ,  eS  metbe  nocf)  ■ 
eine  gute  iSeit  mit  bcm  ©touben  TCttiM  im  Sebai^ 
I)angen  bleiben,  unb  I}Ott  gu  nfitecn  €Ect}ceibeii  obcc 
fonbecet  Zlifputation  tficl)en.  Dtpl^alben  wit  unfcr  St> 
benCen  gutec  SXtinung  angegcigt,  unb  je  ba^t  ge^ 
ten,  bicmeii  bod)  bec  S^ucfarfl  unb  ^tjien  fcfbft  %\^ 
logen  genug,  abet  fonfl  teine  <Stobt  (einen  ^Jcebign 
mit  i^r  I)ie  I}at ,  JD  f  i  a  n  b  e  t  mdte  ju  Stcc^iltung  ctnd 
neuen  SSiolfgefc^ceieS  ubet  S.  ^.,  Ijafl  boc^  ben  ^anbd 
nic^t  beffecn  fann,  oud)  nof)!  tdngec  biS  ouf  nMitcn 
^tfd)rib  unb  !J2otf)butft  bat)eim  gu  bef)alten  gnoe^  6. 
tSi.  foQen  out^  gemi^Iid)  bafuc  ^alten,  »o  »ic  isftftai, 
bo^  ec  ndg  obet  firtcdglit^  ^ie  »dce,  »tr  woEten  f^ 
<S.  SB.  in  gut,  ni^tt  oQcin  gem  bei  unS  ^ben,  foabcn 
auc^  I)olen/  unb  unfet  3(uffel)en  auf  i^  ^cn.  UnS 
btbijntt  ober  je,  @.  iSS.  fdmen  benno(()  »0^1  {tt  SKa^, 
fo  f£c  otfo  oufft  einfattigfie  ^inten  nad)  gc^n,  tmb  bte 

gutfien  tjotfei^ten  lofftn*). tUi, 

b.  26.  Sunii,  al8  mon  bfc  a^oce  ^  anfeeflKCtt, 
1530. 

_  XtCP  anb 

SotfanUT. 

iPagello*   ineluMae.) 

SDct  gco^c  ^u3fcl)np. 
SrfHid)  ftnb  tn  folc^cn  3Cu8fcf)uf  gcocbMt  >allc 
@t}utfiitfien.  S}onben@eiftIi4en:@aI^Br8,a9Art( 
bucg,  3(ug§|]ucg,  SBctiren.      SSon  toeltlii^ctt  Sit^ 
flcn:  .^etjogSQilf^etmoonSSaptn;  ^ecjog  Socg  tm 
®a(^fen;    ^etjog  @cnfl  von  Suncnbctg}   fltarggc. 
®otg. 
S8on  bet  ^cdtaten  »fgcn:  3(bt  tton  SBcingartcB, 
SSon®cafen  nnb^eccen  »egen:  nn  iDoctoc 
jBon  bec  @tdbte  »tgen  oetfe|)en  »ic  unS  nKrbm  ^ 
au4)  a»een  juloffen. 


•)  Vcrbi;   OftanbR  wiin  ju  .fDf^titniia  k,  MUdtt  ttbm  Ff 
konMli.  p.  79. 


IfiS 


EPISTOLARUM     LIB.  V.    1580. 


154 


t>er®€fdiibt€tt  bet  €^tbaten®tdbt;  fo  bie^ 
fer  Seit  ^ie  ju  ^CugSbtttg  auf  bem  Stti^i^ 

tag  fepm 

[  6oIett  2.  @ttaf butg  2.  SRefi  1.  Sran!furt  2. 
4^ou)n>  L  Cotmat  1.  @op(at  2«  !RuI()aufen  1« 
9lort^aufen  1.  2Se^fIot  2.  -  Stiebbetg  1.  £)ffem. 
btttg  1.  {RegenS))urg  2«  9lutnbetg  2.  (Sofhti^  2« 
Ubn  2.  aieutlingen  1.  9{6tbltngen  1.  ^aU  2. 
'tteberlinsen  2,  Stotipeil  1.  ^eplbronn  1.  ^einin:: 
rgeii  2..  9ta«en8})utg  L  Aemptcn  1.  SSerb  2.  £auff^ 
|)ett€ra2..  Dpni2«    VuggfurgS- 


No.  751. 


29.  lun. 


lidem  ad  eimdem. 


'    Ks  iclis  NoHnberg.  p*  109.  —     Argumenlum  epift.  dedit 
StrobcL  in  MiscelL  IL  p.  88. 

^etrn  Sutgetmeiftet  unb  9tat^e  ju  Slutm^ 

beta. 

— .:;<r«^  iDie  smeen^   D.  S^tp^txui  unb  JDfian* 

hn^,  ttotbfcblag,  baoon  €»«  SGB.  ®cb^^i^^  ^^^u^d 
Qlnt,  {tnb  ttnS  nicbt  ^utommen  j  mit  modten  fonft  bem 
Cfjanbet,  bet  9td(bten  bie  anfommen^  ben  feinen 

|tt  i|kinben  gefteOt  baben. 

.  atdcblten  unfetn  ©cbteiben  nad)  baben  bie  ))tote:: 
'ffirtttben  @tdbte  i^te  gefieate  ^ntmott  auf  £aif  SRaj. 
Sor()cdten  bem  (Sbutfutjlen  oon  ®a(bfen  ootgettagen; 
oafr  baritt  Slatbft  gebet^en.  £)e8  (Sbutfurflen  @nab 
(bat)  ouf  geftern  wteber  3Cntmort  geben:  feine  (Snab 
f^&Oe  foU^  Xntmort  famt  ben  anbern  Si&rften,  ndmlic^ 
IRargBrafen  ^  S^t^m  unb  Sunenburg,  betatbfcblagt, 
bie  i$nen  aber  %\)x  6bf*  unb  %,  ®.  ganj  mo^I  gefaaen 
lie^,  unb  nic^t  ein  SBBort  obet  SBucbflaben  batin  ju 
oerbeffetn  mdfltni.  S^enrnaci)  iioirb  nun  folc^e  2(ntmott 
a»^;in  Sran)6ftfd[)  gebracbt,  unb  bann  auf  £atf.  aXaj. 
fiforbetn  itt  beiben  @ptad)en  ubergeben  n)erben. 
-  3(t!4|[  futb  toit  oertraultcb  beri^tet/  baf  9>biIiP'' 
l^ttS  SXeianc^ton  igo  einen  furjen  Epilogum*) 
eber^  Sumfnariuin  ber  ^CrtttcI  beS  (Slaubenfi  mai)z, 
mdi^  futbet  in  Srangbfifcb  tranSferirt;  unb  Aaif. 
fitaj.  gani  in  ®ef)eimbb  }u  ^^xtn  ^anben  &betgeben 
loerbett  fotte/  auf  baf  %\)x  SJtai*  abcrmald  befter  mei)r 
8eri4>t8  b<^be ,  olfo  /  bap  ®a^fen  mit  ben  ®einen  im 
J|)attbel  nut  fotgfdltig  ifl  /  unb  unferS  SSebuntenS  ntc^t 
ttot^  t\jitxt,  baf  ftcb  6.  SB.  mit  i^ren  ©elebtten  fonbetS 

^  Epiiomen  voluit  scribere.      Vid.  epistola  lonae  quae  se- 
quitur. 

BIiLAVTH«  Oria.   Vol.  II. 


6ffentli(^  batum  bef&rnmettt/  fonbetn  baf  fte  atlein  ben 
Sfdtfien  gemac^  nac()fblge  unb  auf  bie  i^t  Vuffeben 

\)cibt*). Dat.SRtttn)0c^29,3unii 

1530.  umb  3  @tunb  nac^  ^ittag. 

Aref  unb 
SSoIfamer. 


No.  752. 


(fere  29.  lun.) 

lonas  ad  Lutherum. 


Edila   a  Coelestino   in    histor.  Comitior,  P.  IT.   p.  C05.  — 
Apographon  inTcnimus  in  cod.  Bavari  T.  IL   p.  654.  — 


Eaiu  fere  d,  S9.  lunil  scriptani  esse ,  r«s  ipsa  docet.  Ue- 
sponsuin  Lulheri  (Walch.  XVI.  p.  976.  de  Wellc  T.  IV. 
p.  46.)  datum  quidem  legihir  d.  SO.  lunii,  sed  in  eo  die 
sine  dubio  error  est  acnoscendus*  et  non  nisi  d.  90.  lunii 
scripta  esst  potest.  Vid.  eliam  Lutheri  epist.  ad  Mcl.  d. 
29.  lun.  scriptam  apud  de  Wett.  T.  IV.  p.  51. 

Ex  lileris  lusii lonae  ad Martinum  Lu^ 

therum»  (inscriptio  in  Cod.) 

Faber  fnriis  exAgitatiir,  neqiic  $anior  Eccius, 
Isti  urgent  omnibns  modis,  rcm  agcndam  esse  vi, 
non-  audiendam  cansam  *).. 

Dc  oblata  confessionc  nostra  coram  Cacsare 
Sabbatho  post  loannis  Baptistae,  qnac  reddcnda 
fuerat  priori  die*),  nisi  Austrorum*)  oratio,  pcr 
Sigismundum  a  Dielrickstein^  valde  higubris  ct 
miserabilis  contra  Turcas,  deplorans  obsidioncm 
soperioris  anni  ad  Vi^nnara,  impedimento  fuisset* 
Audicbantur  nostri  principes  in  Palatio  Caesaris, 
in  loco  non  admodnm  spatioso.  Capicbat  forsan 
duccntos.  Consedcrant  Caesar  et  Electores  ac 
absentium  Electorum  lcgati  utrinque.  Dcinde  cx 
uno*)  latere  alii  Principes  et  Ordines  Impcrii. 
Rccitabat  enim*)  confessionem  noster  Cancclhirius 
D.  Chrisiianus  (Beier)  articulatim  dislincte  et 
clare,  ut  ab  omiiibns  exaudiretun  Absolvit  to- 
tam  duabus  horis.  Satis  attcntus  erat  Cacsar. 
Dicitur  Episcopus  Augusfanus  in  privatis  colio- 
quiis  huiusmodi^)  cdidissc  vocem:  illay  quae.  rt- 
ciiata  sunty  pcra  sunt,  sunt  pura  veritas^;  non 
possumus  inficiari. 

♦)  Veroa:    TCucft  ffnb  w(t  vatraulir^  6cr{rf)tct  ic.  dedil  etiam 
Stroh.  1.  I. 

1)  Coel.  non  audUwne  causae. 

2)  Coel.  (iaia  pro  die, 
S)  Coel.  Au8iriatoruni, 

4)  CocJ.  ulroque. 

5)  enim  non  habet  Cocl. 

6)  C.  Bav.  eiusmodi, 

7)  Coel.  puriias  vera* 

11 


155 


EFISTOLARUM    LIB.  V.    i58a 


m 


Propias*).  nnnc  ftum  contemplatns  fadem  ac 
vnltnm  Caesaris  quam  ante  decenninm  in  con- 
ventu  Wormatiensi.  Omnia  signa  iq  eo  prin- 
cipe  digna  inesse  videntnr  liberalis,  generosi,  \.cle- 
mentis  et  vere  regii  ingenii'),  ac  praecipnae  ali- 
cuius  ac  innatae'^  humanitatis»  Audivi  a  quo- 
dam  magno  i*  viro**,  qiii  ipse  una  ftiit  in  consessu 
in")  consiliis:  quoties  aliquid  vehementius  aut 
durius  dicit  i-Rex^  Ferdinandus^  solet  eum  re- 
prefaendere  fCaeSar"*,  ihdicans:  reges  decere  mo- 
derationem  et  clementiam ,  indicans  se  abhorrere 
a  consiliis  praecipitatis ,  et  principibus  c!onsulto- 
rem  esse  pessimum  iracundiae  aiFectum  ")• 

Caesar  sibi  fecit  nostram  confessionem  reddi 
Italica  ct  Gallica  lingua  per  Alphonsum  TValdt- 
sium  et  Alexandrum  Schiveiss. 

^.  Confessioni  tantum  subscripserunt  Norim- 
logtpi  et  Reutlingen.  Argentinenses  ambierunt 
aliquid,  ut  excepto  •  articulo  Sacramenti  suscipe- 
rentur;  sed  Principes  noluerunt  Landgras^ius 
subscripsit  nobiscnm ,  sedtamen  dicit,  sibidesa* 
cramento  a  nostris  non  satisfieri.  Episcopus 
Augusianus  dicitur  in  senatu  redamare '  )  consi- 
liis  saevitiae. 

Sallzburgensis  dicitur  in  privato  coUoquio 
hanc  vocem  edidisse:  f  ^ellem  utramque  speciem^ 
coniugium  libera  esse'^ ;  i^ellem  missam,  refor- 
maiam  ^esse^^ ;  vellem  libertatem  in  cibis  et  cfliis 
.  traditionibus  esse^  et  totum  ordinem  sic  stare; 
sed  quod  unus  Monachus^^)  debeat  nos  re/or" 
mare  omnes^*)^  hoc  est  turbare  pacem  y  hoc  non 
est  ferendum. 

Cancellarius  et  nos  ")  alii  consuluimus  Prin- 
dpibus  *)j  ut  adeant  Caesarem ,  et  exponant  ei 
breviter  doctrinae  summam,  in  quo  cedere  pos- 
sint,  in  quo  non.  Dominus  Philippus  conscribit 
articulos ,  quos  hic  confermius ,  qui  etiam  ") 
transmittentur  tibi ,  ut  revidas  atque  ipse  '*)  con- 
scribas.     Quod  ad  meam  sententiam  atlinet,  rogo 

8)  Uic  babel  cod.  BaT.  inacriplionem :  dt  Caesare. 

9)  ingenii  non  est  in  cod.  Bav* 

10)  Cod.  ac  praeciffue  innaiae, 

11)  Coel.  ei  in. 

It)  indieanM  se  abhorr,  etc.  non  babet  ۥ  B. 
IS)  Coel.  redamasse. 

14)  Cod.  Bav.  quod  Angulus. 

15)  omnes  non  babet  cod. 

16)  Coel.  nos  ei. 

♦)  L  e.  Electori  et  eiiu  filio. 

17)  ei  mox  cod.  pro  eiiam. 

18)  ip$e  non  exhibet  cod. 


te,  mi  carissime  pater,  per  lesnm  GhristmD,  3)1 
advigiles ,  quia.  agitur  de  re  maxima.  Tn  enim 
currus  Israel  fet  auriga  eius''^  te  dominns  dota» 
vit;exceHcfnti  dono  prae  aliiSt  Dominus  Philip^ 
pus  optitnq  animo  ih  hac  causa  cante  et  pedeten* 
(im  ambulat ,  et  quam  plurima  cupit  posthaberi  '*) 
paci  'publicae«  £t  proxime  de  imperio  et,iuris* 
dictione  Episcojpomm  aliquid  rixati  snmns ,  qnod 
apud-  te  sic  susurco.  -  Sed  hic  velis  consnlere,  ne 
nocqat  res  in  omnem  posteritatem ,  et  postea  nrat 
nostram  CQpscientiam.  3(^  YOOVt  <md),  tof  <t|Gfe8 
baS  na^getaffen  wfirbe /  per  quod  non  decederet  ali- 
quid  Christo ;  sed  non  duhito ,  quin  per  tuum  os 
Christus,  qui  per  idem  os  sanctum  '^)  praedicatus 
est,  revelabit,  quid  faciendum  sit. 

Proxime  Cardinalis  Sallzburgensis  vocavit 
Dom.  Philippum  ad  privatum  colloquium  per 
fVblfgangum  Stromer^  Noricum  **).  Qni  cum 
rediret  ab  eo  hene  concalefactus ,  iam  altera  hora 
noctis  mane  narravit  nobb ,  quid  essent  con£abnp 
lati.  Nihil,  inquit»  audivi  nisi  extremas  minas^ 
et  tantum ")  non  sententiam  capitalem»  Dixerat 
Saltzburgensis  audito  vocahulo  consdendae:  KDOS^) 
(Sonfrienj/  ber  Jtaifer  Xo\x\>  conturbationem  reipiAIi- 
cae^*)  ntc^t  letbem  Securi  simt,  quasi  nullns  sit 
Deus.  Mirum  quam  confidant  in  humana  poten- 
tia,  et  quam  ipsis  videamur  formicae. 

Fuimus  ego  et  Philippus  apud  Comelium 
Schopperum  ^) ,  olim  exulis  Danorum  regis  anli-' 
cum,  nunc  Caesaris  Secretarium.  lUe  dixit,  nt 
false  et  festive  iocari  solet,  nos,  sl  pecuniam  ha- 
beremus,  facile  religionem  quam  vellemus  emtch> 
ros  ab  Italis;  sin  autem  non  adesset  aurum,  tum*^ 
siccam  et  aridam  futuram  causam  *^)  nostram.  Ne* 
gat  idem,  ullo  modo  fieri  posse,  ut  nunc  sic  dn- 
ctus  Cardinaiibus  et  Episcopis  Caesar  aliam  pro- 
bet  aut  ampiectatur  religionem  quam  papisticam ; 
sic  ei  vetera  sunt  persuasa. 

a»ein  flndbifler  junger  ^err ")  Wpt  eure  Kofen 
in  etnen  f^ubf^en  @tein  f^neiben,  unb  in  ®oIb  faffen} 

19)  CoeL  posihabere, 
20)'  Coel.  sancius  nobis, 

21)  Cod.  Noribergensem. 

22)  Cod.  iamen, 
2S)  Cod.  wol. 

24)  CoeL  coniurb,  pubiieam. 

25)  Cod.  Scoprun^ 

26}  Cod.  BaT.  sin  auiem  euei  muniium ,  mendose. 

27)  Coel.  eiiam  pro  causeunj  mendose. 

28)  lobinnes  Fridericus.  —    Haec  Terba  germanica  noo  ex- 
ianl  in  cod.  DaY/ 


w 


BPt^TOLARUM    LIB.  V.    16S0. 


158 


fdbft  Abttdnftoottfiu 

Ad  PhUippum  ▼eHem  dares  quam  creberri- 
mas  literts.  Mirafaili  enim  tristitia  est»  qpa  '^ 
noninmqiiam  ob  publicam  causam  afficituc.  Nos 
hortamnr,  nt  accepto  Psalterio  Davidis  verbls,  et 
aHenis^y  non  sois  loquatur  de  tanta  causa  cum 
Deo;  sed  yinciit  magnitudo  afifectus. 


No.7ff9; 


(fere  29*  lun.) 


Fragment.  epUt.  Spalatini. 

1*  Es  apographo  in  cod.  B«f«  VoK  11.  p.  653« 

Excerpium  tx  literis  Spalatini  1580. 
Augustae  in  Comitiis. 

Regina  Ungariae  et  Regina  Boheraiae  ambae  in 
TigUia  Petri  et  Pauli  *)  hora  6.  ingressae  sunt  Au- 
gustam  9  a  nuliis  vel  Electorum  vel  Principum  ex- 
ceptae,  sive  ita  volente  Caesare ,  sive  alia  ex  xausa 
nobis  incognita.  Omnes  vehementer  territi  sunt 
tonpestate»  quae  fuit  Aldenburgae^)y  in  festo 
corporis  Christi,  maxime  quod  post  fulmina  me- 
dia  nocte  magna  inundatio  venit* 

loannes  Baptista  Italus,  multis  hactenus  pro-> 
pheta,  proxima  quadragesima  Argentinae  fuit, 
ilU  civitati  denuncians  exitium,  sed  et  tali  condi- 
tione,  ni  resipiscerent*  Dixit,  se  recta  iturum  ad 
Ferdinandum^  hominemque  commonefacturum, 
inlerminatus  et  ipsi  extrema  nisi  converteretur. 
Imo  ausus  affirmare,  alioqui  futurum,  ut  traditus 
Torcarum  manibus  securi  percutiatur*  Non  opus 
est  nt  scribam ,  quam  pauci  a  nobis  stent ,  et  tam 
multi  vel  a  Papa  vel  a  Sacramentariist 


No.  754. 


80.  Iim. 


Vito  Theodoro. 


EpUt.  lib.  UL  p.  268.  (edit.  Lond.  liL  ep.  175.)  —    Nuoc 
cs  aulograpbo  Mei.  in  cod.  Monac.  L  p^  S99. 

yito  Tkeodoro  apud  Luiherum^ 

S«  D.     lam  exspectabam  a  te  literas ,  cu^  has  ad 
te  darem.      Nihil  enim  dubito,    quin  tabellarii 

29)  Coei.  MirabiUs  enim  irisiitia  esi  in  eoy  quia. 

30)  G>el.  Davidis  ei  alienis  verbisn 
^  L  c.  d*  28.  lun. 

«*)  Vid.  epist.  ad  Lutb.  d.  S7.  tun 


nostri  ad  vos  pervenerlnt ,  qui  hanc  unam  ob  cau- 
sam  missi  sunty  utf  vobis''  certo  redderentur  li- 
terae  f  nostrae**.  Scire  cupio,  utrum  sit  factns 
placatior  Doctor,  et  quid  iudicaverit  nBffl  t^s 
dnoloylag. 

Hic  nihil  iam  agitun  Nam  adversarii  adhuc 
deliberant  quid  respondendum  sit,  postquam  no- 
stra  confessio  exhibita  est«  Exspecto  prodigiosas 
calumnias  ov  nayv  fulBi  r^  aAxoxQaxoQi  xoioV' 
Tov  TiQdyfiOTOs.  Res  geritur  per  Fabram^  per 
Campegium^  et  similes*  Hos  habemus  ludices. 
Quid  igitur  futurom  sit,  existimarl  facile  potest, 
nisi  Dcus  nos  servaverit.  Orabitis  igitur  Deum 
pro  nobis«  Vale  +  feliciter.  Postridie  Petri  et 
PauU". 


■r 


No.  765. 


,» 


SO.  Inn- 


Vitus  Theodoru^  ad  Melanthonerru 

m 

Pars  Imiut  epistolae  inde  a  Terbis!  Ntseis^  mi  Phiiippe^ 
•  quam  etc*  ediu-  est  io  Coelett.  blsl.  Coniit.  P.  IL  p.  f75. 
et  cum  Coelestino  convenienter  in  operibus  germanicis 
Lutberi  germanice,  iteroque  Walcbius  eam  dedit  Coe- 
lestini  testui  convenientein  in  opp.  Lutb.  T.  XVI.  p.  S1S7. 
Etiam  duplea  apogr.  in  cod.  BaT.  T.  K  p.  271.  et  T.  II: 
p.  57S.  cum  Coelestino  con?tnit^  Sed  nunc  intecra  et 
Daiif  a  sua  Ibrma  descripta  est  e  cod»  Obenandr.  p.  20. 

Clarissimo  Viro^  D.  Philippo  MeL^  prae» 

ceplori  suo  obsen^ando. 

Salutem  in  Christo.  Quod  tantopere  etiam  in 
proximis  tuis  literis,  mi  praeceptor,  de  adhorta- 
torum^)  JDoctoris  ad  Landgravium  rogas^  effe- 
ctam  iam  rem  ut  voluisti  reddidi,  et  licet  meum 
studium  praedicare  tibL  Nisi  enim  tam  diUgens 
monitor  et  interpellator  et  molestus  fuissem,  eas 
literas  nondum  hab^res.  Quanquam  autem  iam 
non  displiceat  Doclori^  ifaod  scripserit,  tamen 
literae  eo  nomine  mox  sibi  displicent,  quod  mi- 
nus  vehcmentius  argumentis  et  quae  propios  con- 
scientiam  feriunt ')  sibi  videtur  usus.  l^go  exem- 
plum  earura  habeo.  Tu  rectissime  feceris,  si, 
quomodo  a  Landgrai^io  exceptae  sint,  perscribas. 
Nescis^),   roi  Philippe,   quam  ego  dc  valetudine 


1)  Mendum  bic  est  in  apograpbo,  et  vult  dicere  d«  scribendis 
iiteris  adboriatons.     rortasse  scripsit:  adbortatione. 

2)  Cod. yire/i/,  quod  mendum  est. 

S)  Hic  incipit  teztus  Coelest.  et  textus  germ.  Walcbii  et  ^pogr. 
in  cod.  nav. 

11  • 


150 


EPISTOLARUM    LIB.  V.    1680. 


tfiP 


tua  sim  sollicitus,  tequeper  Christum  rogo^  ne 
Doctoris  ad  te  literas  otiosas  esse  putes.  Non  pos- 
sum  ^)  satis  mirari  singularem  hominis  in  his  acer- 
bissirois  temporibus  constantiam,  hilaritatem,  fi- 
dem ,  spem ;  assidue  autem  illa  diiigentiore  verbi 
Dei  tractatione  alit  NuUus  abit  dies,  quin  ut 
minimum  tres  horas,  easque  studiis  aptissimas  in 
orationibus  ^)  ponat  Semel  mihi  contigit,  ut 
orantem  eum  audirem.  Bone  Deus ,  quantus  spi- 
ritus,  quanta  fides  in  ipsis  verbis  incrat  ^).  Tanta 
reverentia  petit  aliquid  ut  cum  Deo ,  tanta  spe  et 
fide  ut  cum  patre  et  amico  coUoqui  ^  sentiat«  Scio, 
aiebat ,  te  patrem  et  Deum  nostrum  esse»  Certus 
igitur  sum ,  quod  filiorum  tuorum  persecutores  sis 
perditurus.  Quod  si  non  facies,  tum  periculum 
cum  nostro  est  coniunctum.  Tiium  est  negotium 
hoc  totum;  nos  ad  id  coacti  accessimus;  tu  igitur 
defendas  etc*  In  haec  fere  verba  tum  ^)  orantem 
dara  voce  procul  stans  audivi*).  Ardebat  mihi 
quoque  animus  singulari  quodam  impetu,  cum 
sic  amice,  sic  graviter,  sic  reverenter  cum  Deo 
loqoeretur,  et  inter  orandum  promissiones  ex 
Psalmb  sic  urgeret,  ut  qui  certus  esset,  omnia 
eventura  esse ,  quae  peteret  ***).  Non  igitur  du- 
bito ,  quin  preces  eius  ")  magnum  momentum  ad 
desperatam  hanc  cqmitiorum  causam  sint  allatu- 
rae,  ettu"'),  mi  praeceptor,  longe  rectius  face- 
res ,  si  hac  etiam  in  parte  patrem  nostrum  Docto- 
rem  imitarere.  Neqiie  enim  miseris  iilis  curis  et 
inertibus  lacrymis  quicquam  aliud  efficies*^),  quam 
ut  tibi  et  nobis  omnibus,  quibus  salutc  tuanihil 
est  nec  iucundius  nec  utilius,  tristissimum  exitum 
pares.  Ego  diligenter  pro  te,  omnibusque  vobis 
quantum  possum  oro.  Deus  igitur^*),  cuius  causa 
ab  improbis  hominibus  damnatur,  perdat  gentes, 
quae  bcUa  volunt  ct  eripiat  nos  miserum  suum 
agmen^')  ex  crudeli  manu  caedem  et  sanguinem 


4: 


4)  Coelest  non  possum  non, 

5)  Coel.  et  c.  Bar.  oraiionem, 
Q  Coel.  et  c.  B.  inesi, 

7)  Coel.  et  c*  B.  se  loqui. 

8)  Coel.  dum, 

9)  Coel.  audirem. 

10)  ui  qui  ^  peieret^  non  leguntur  in  cod.  Ob. 

11)  eius  abest  a  cod.  Ob.;  cod.  BaT.  ilUus, 

12)  Inserit  bic  Coelest.   verba   infra   sequeolia:    Ego  mulia 
malaSaUb.^ fjfclb  ht\iUi. 

18)  Coel.  effeceris* 

14)  Coel.  et  c.  B.  nosier, 

15)  gregem  suum^  CoeL  et  c.  B. 


nostmm  qoaerente^)^  Amen,  Aimu  De  vde- 
tudine  Doctoris  nihii  scribo.  Apparet  emm  ez 
eius  literis,  quod  rectissime  et  animo  et  corpore 
valeat  ^^).  Ego  multa  mala  Sakbmrgo  ^)  illi  Doeg 
Edomitae  imprecor ,  qui  sic  te  crudat  '*)•  Doctor 
aiebat ,  se  si  tuo  loco '°)  fuisset ,  sic  responsnmm' 
essei  U)trb  eiur.  Aotfer  turbationem  reipablicae") 
nid;t  (eiben  ")/  fo  noirb  tuifer  £aifer  au^^  iUarn  bkt^ 
phemiam  nid)t  (etben  ^^) ;  tro^t  nur  getrofl  auf  euem 
Aaifer/  fo  noollen  xoxx  auf  unfem  auc^  tro|en,  tnb  fe» 
^en,  n>er  baS  Se(b  bef^dlt  Hoc  quoque  scribendom 
tibi  duxi  '^)*  lam,  mi  praeceptor,  valein  Ghri- 
sto  Icsu  felicissime,  et  ignosce  huic  epistolae;  scis 
enim  meum  in  te  animum.  Vale  rursum  com 
caeteris  ").     Poslridie  Petri  et  Paul  '•)• 

Vitos  tuus  discipuloStf 


No.  766. 


S.IoL 


Legati  Norinberg.  ad  Senatum. 

t  Ex  Actis  Noriiil>erg«  p.  106.  —    Argamciiiiim  huins  «pi> 
est  in  Strol».  Miscell.  IJL  p.  89. 

2Cn  S^tvxn  S3urgermeifter  unb  Statift  3« 

S^urmberg* 

®raf  3((bve(i)t  wn  SKanSfelb  unb  ^errSSil^^elm 
mSSiQenfelS  b^ben  mic^,  Areffen,  befc^tdt,  unb 
mir  imS&ertrauen  mit  (angen  SEBorten  /  baf  ffe/  unb 
bie  Don  bcnen  fte  SSefe^t  ^dtten^  ftattlid^^  angelanst/ 
bap  mir  ^ie  ^atferlic^r  ^al  wn  €«  2$*  megen  }Ugei 
fagt  unb  bemiQigt/  mi  £aif.  fRaj*  fur  JDrbnung  unb 
Geremonien  in  ber  9{e(igion  unferS  ©(aubenS  auflefiteni 
barin  moOten  ftc^  6.  SS*  ganj  geborfam  unb  bemfelben 
ber  £aif.  ^aj.  SBefe()(  gemdp  l^alten  unb  erseigen,  mit 
mel^r  Sleben  unb  3(n^ng  k* 

16)  ex  erudeii — quaereniem  mendoAe  in  cod«  fcripti  MHl 
«ic:  crudelis^  ex  de  et  sanguinorum  q,  verenier»  C.  ISay* 
a  manu  erudelis  ei  caedem  ei  sanguinem  nosirum  qua^ 
rentis, 

17)  De  valetudine  —  valeat  non  habet  Coel.,  et  coJ.  Bat. 
naec  et  feqq.  praetermisit. 

18)  multum  mali  Salzdurgcnsi  ^  Coel. 

19)  eruciaviif  Coel. 
SO)  ioco  abest  a  cod. 
21)  Cod.  pu&iicam, 

ft)  nfc^t  wolUn,  Coel. 

23)  tooKcn  (cfbcn,  Coel. 

24)  H(>c  —  duscij  non  babet  Coel. 

25)  curn  taeteris  non  habet  Coel, 

26)  Coel.  babat:  ei  Eremo  nostra  SO.  lulii  1S90.,  idemqiie 
c.  Bav. 


BPrSTOLARUM    LIB.  V.    1530. 


16t 


.  m  Vfy  i^  obtt  MflHbc  mit  SSa^^  abgdet* 
,  «Bb  bod  SBibnf^fl  angtae^t,  miteitt/  1S.$S: 
)  imfitte  ytetfon,  alA  bet  (Scfanbtm,  bacin  ju  mcs 
voctcn,  bef  fte  (i^  gutmiHig  ecbot^eo.  S)abei  id} 
«t^,  n»  c4  ifmcn  ni(f»t  bef^mtclii^  nnb  t^unli^ 
tmd*^,  bafi  |ie  nric  modten  anjeigen,  oon  wm 
ft  fbb^ttit^  [®ec&(^te]  unb  b6ft  ^roctif  becfom* 
R,  biuwt  ^  mic^  abtt  jum  ^^fien  gtbetben,  unb 
litfen  fe,  e$  wdce  bem  ^anbel  ni^t  bienfllit^  obec 
%    Sobei  mdgen  @.  93.  abne^men,  mtt  toa$  ^cac- 

mb  ®nffen  biefe  2eut  nmge^. 

.  60  ^  £aif.  Staj.  bie  btei  etdbte,  6dln,  3Re| 
)7Uf,  in  gefKimbb  befi^iA,  unb  mitnwljl  3C4»  ni^lt 
{ft,  bie  anbetn  (Slcfanbten  bec  gneien  @tdbte  in  ein 
brt®ema(^  in^if.9)Zai.  ^bcig  genommen,  unb 

—  ifyaen  bucd^^jecjog  Sciebti^  oocbalttn  laf^ 
:  fte  md^ten,  ma$  3f;»ce  QRaf.  vot  etlit^n  Zaqm 
:  ben  Qti^tm  ge^nbelt;  nun  lange  obec  3.  9X.  an, 
i  inbet  baffflbe  etiic^e  9>ra(til,  S3iinbnip  unb  83tc= 
S,  bacouS  aHetlei  ^CbfaH  unb  9lad)tE)ttI  erfolgrn 
^t/  wm  etli(l)cn  gtma(^t  meiten  moQten/  mit  S3itt, 

^ba)uau^angefu((>t,  ftc^  ntcf}t  ein|uIoffen,  obet 
fefben  S&nbnif  tlwlbaftig  }u  ma(E)en,  unb  babei 
itfftt,  bie  ncne  ge^ce  be£  @Iauben5  bei  t^nen  in  iljcen 
iiun  nU^  einbrec^ra  ju  lafftn.  iDagegen  bie  ®tt 
btcB  bet  3nfiec  «Stdbt  il)re  JCntrooct  geben,  bafi  ii)> 
init^t  aUein  i^m^tstn,  fonbern  aud)  ber  anbecn 
ftbte  ^bm  oon  folc^et  S3t)nbnt^  nic^tS  roifftnb, 
re  an^  in  folcf^em  gat  nicfjtS  an  fte  gefonnm  obtr 
^ifytt  mocben.    @o  bdtten  fie  autl)  nod)  biflbec  oon 

iKBCn  et^ce  in  ibcen  @tdbtra  nidjtS  fonbecIid)fl  ges 
xt,  molltrn  ^6)  ^alten,  alS  grtrtura  Unttct^anra 
tftnbe}  mit  nit^r  ^ovtm,  bie  fid^  Derlofen.  t>av' 
-  ft^  Aaif.  SBaj.  gegra  iljnen  fa^  gndbjg  erbot^n. 

Bum  Xnbetn  fo  ijl  btc  Gljutfiicji  oon  ©acfjfra 
)  Canbgtaf  oon  ^efftn  3U  itaif.  SSta].  etlid)  fOtal 
ocbcct,  unb  i^nen  allerlei  ^cactif  unb  ^artita  ooc: 
Altra,  {Te  abwenbjg  ju  ma^ra,  abcc  (man  t)at)  bti 
cn  ni^jtS  eclangen  ra6gen.  —  —  —  —  — 
L  8.  Sulii  fcii^  3um  Vuffpetten  1530. 

£ce^  unb 
SSolfamec. 


Cfe«  S.  lal.) 


Fito  TTieodoro, 


tfia.  lib.  IIL  p.  SS9.  (cdil.  Lond.  Il(.  tp.  177.)  —  Anlo. 
pmhau  Uclanlli.  c*l  ia  cod,  Moiuc.  1.  p.  408.  £il  pa> 
gcib  ^na  inKriptioDe  et  Tidclnr  inclusa  fuiiM  cfiitou^ 
^ae  periit 


nto  Theodoro. 
Significa  mihi,  jidVUe,  utiom  Doctor  acceperit 
depictam  f^iennae  obsidionem,  quam  ei  misi. 
Quod  si  nuncius  noster  non  reddidit,  manifesta 
est  pcrfidiii.  Misi  cnim  helle')  adomatam  et 
pictam  imaginem,  ac  suspicor  umiclum  veudi- 
disse.  Aliqiioties  conduximus  nuncios ,  ac  depre- 
hendi  in  hac  Suevica  natione  non  solum  insignem 
esse  stoUditntem ,  sed  etiam  periidiam,  hoininibua 
Germanis  iudignissimam,     Vale. 


No,  768. 


(fereS.Iui.) 


Melanthon  ad  Diic.  Sctx.  Elect. 

■)■  Ei  aulograpbo  Mcl.  ia  labular.  Vinar.  IteR.  U.  fol.fGS. 
oo.  16.  iraaiicripla  in  cod.  Golk  45!.  p.  169.  —  ScripU 
cil  baud  diibie  mconvcQlu  AuEuilano,  fere3.  lulii,  eo 
temporc,  i]uo  Caeinr  teatabal  Uucein  &x.  Elecl.  ad  fiui 
parlei  Irafaere  priTalia  «eraionibut. 

{Melanth,  ad  Ducem  Saxon.  Elecior.) 
99{ein  gndbigftec  ^trr.    SBitte  auf  biefe  jmcen  Vrticul 

)U  acbfitra/  utramqne  spcciem  unb  coniugium  sa- 
cerdotum  et  religiosarum  personarum  unS  ni^t  ju 
oerbitt^en ,  obec  gu  bominiren:  S)ran  foQte  utraque 
species  vecbotI)en  OKrbm  bei  unS,  mdrben  oiel  fc^cecS 
Iid)ec  Ofi^ensioiies  folgtn,  bag  oiele  gfutc  fid)  oom  @o» 
ccamtnt  iitljfn  rourbtn,  unb  an6)  sine  sacramento 
fttrben.  Item,  burd)  fold)e  mulationes  Wticbc  baS 
@accament  nwi)  tn  mtttece  Stecai^tung  f ommra ,  baS 
ju  tJtr^tifra  ift,  fonberli^  in  biffer  3eit,  ba  fo  gcope 
»tca4)tung  bet  ©acramente  burcl)  aroinglium  cntftoa» 
benift. 

Item ,  mic  f6nnen  aw^  ntd)t  miQigen  eine  foI(f)e 
Prohibition  contra  Ordin.itionein  Christi. 

De  coniugio  clericorum.  @oQten  mtr  bie  jegi> 
gen  ?)foccet  unb  |)rebiger  »om  gHinifrerio  abfe^en, 
wArbe  nic()t  m6gli(f)  \tXfn,  anbece  tAd()ttgt  ^cieflec  gu 
finbra,  mie  man  wei^,  mrlcE)  SXangel  ijl  it|unb  an 
jfemlidjra  ?>citftem,  fonbeclic^  an  bram  Crtra,  bo 
ba6  coniugiiim  nic^t  geflatttt  mirb. 

9tun  ifl  je  bef(|)merltd> ,  bap  man  Itebec  bulbra 
miU,  baf  bie  religio  bei  fo  oielm  Sratm  untergebr, 
bemt  ba^  foIcf)e  Consiitutiones  gelinbtrt  merbtn,  fo 
boc^  biefe  Sinbecung  ntd)t  ifl  contra  fidem  obtc  bonos 
mores.     JGtel  bcfc^torcli^iec  wdcc  cS,   ba^  man  bie 


I)  l^ea.  heUo,  «  mendob 


16S 


EPISTOLARUM    LIB.  V.    158a 


164 


sio^Kn  }u  Atieg  fottte  (affen  fommen,  fo  man  burd^^ 
foI4)e  letc^te  SXittel  %xi^tn  mad^  fonn,  baju  fonft 
«rielOuteS  meiter  anrtc^ten.  S)enn  }u  l()offen,  baf  in 
oOen  anbem  ®t&den  SSege,  }tt  ffrieben  bienlicf^/  }n 
ftnben  ftnb. 


No.  759. 


4.  Iul. 


Osiander  ad  Linckium  et  ScJdeupn. 

Edita  •  Strobelio  in  Camerarii  ViU  Melanlb.  p.  407. 

Andreas  Osiander  ad  Wenc  Linck  et 

Dom,  Schleupnerum. 

Gratiam  et  pacem  a  Deo  patre  nostro  et  domino 
L  Christo.  Quis  finis  hortim  comitioram  sit  fu- 
turus,  nulli  adhuc  coniecturis  consequi  possunt, 
quanquam  bona  spes  est ,  Christum  gldriose  actu- 
rum,  et  sunt  inter  Papistas  multi,  qui  nobis  fa- 
vent  Sunt  et  in  Italia  docti  viri ,  quos  Pontifi- 
dae  tyrannidis  pertaeduit.  Pervenerunt  enim  ad 
nos  propositiones  quaedam  Italicae  satis  Luthera- 
nae,  quas  Philippus  vidit  et  probat;  praeterea 
monachus  a  confessionibus  CAesms  Philippo  fa- 
'miliariter  utitur,  et  probat  aperte  nostram  de  iu- 
•tificatioue  et  bonis  operibus  doctrinam,  maledi- 
citque  istis  Germanis  asinis  nobis  in  hac  parte  ob* 
gannientibus  et  sine  causa  discordiam  moventi- 
bus.  Caesaris  autem  concionator  raulto  aequior 
est,  probatque  universam  nostram  doctrinam,  et 
iubet  magno  esse  animo*  Denique  nemo  est,  qui 
non  cupiat  hanc  causam  aequis  et  christianis  con* 
ditionibus  componi,  praeter  quosdam  Germanos 
Episcopulos,  Tyranniculos  et  Pseudotheologastros, 
qui  revera  furiis  obsessi  nihil  nisi  sanguinem  si- 
tiunt.  Deus  reddat  illis ,  si  non  resipuerint»  se- 
Gundum  opera  ipsorum* 

Philippus  multis  laboribus,  vi^iis,  curis 
maceratus  et  exhaustus  nonnunqum  melanchoUca 
quadam  tristitia  et  quasi  desperatione  vexatnr, 
nulla  eztante  causa ,  quae  nostros  plerosque  valde 
deiecit  Ego  autem  staiim  deprehendi,  ac  ab  aliis 
didici,  naturalem  illud  esse  sanguinis  melancho- 
lici  molum :  in,  eiusmodi  tamen  passione  cogitat, 
dicit,  scribit  et  faqit,  quae  causam  nostram  non 
meliorem  reddunt,  estque  observandus  et  obiur- 
gandus,  ne  admittat  cuius  oos  omnes  poenitere 
possit.  Id  Luthero  quoque  notum  causam  dedit 
acrius  ad  eum  scribendi ,  et  reliquos ,   ut  eum  in- 


creparent»  hortandL  Eios  epiatolit  aliqaot,  quia 
iam  nihSl  melius  possum,  vobis  mitto,  libenter 
scripturus  posthac  iucundiora,  si  potero« 

Est  in  Hispania  mulier  quaedam  Evadgdii 
studiosa ,  quae  libellum  edidit  dignum  qoi  piiUi- 
caretur.  Itaque  ab  Episcopo  quodam  verios  m 
latinam  linguam  excusus  est.  Philippo  pramiMt 
quidam,  eum  se  ei  exhibiturum;  quod  si  fiet,  vel 
descriptum  ad  vos  mittam. 

Augustenses  ad  eo  pusillammes  immo  ficigidi 
sunt,  ut  Urbanum  Regium  a  se  vocatum  .esse 
profiteri  nolinL  Cum  hoc  an  facturi  essent»  a 
Consule,  Senatu  et  a  plerisque  privatim  requisie- 
rit  (mera  stultitia  sapicntum  istomm  mercatorom)^ 
hac  insigni  ingratitodine  motus  promisit  Dod  a 
Luneburg,  se  cum  eo  abiturum;  etfaciet,  Fini- 
tis  autem  comitiis  quid  putatis  miseram  plebeci»» 
lam  fscturam  (nam  reliqui  quoque  Evangelid  di^ 
cedent  ob  eandem  causam),  cum  se  destitutam  esiM 
videbit?  Argentinenses  scripserunt  confessioncm 
suae  fidei  ezhibendam,  sed  quia  miscuemnt  arli- 
culum  de  coena ,  nulla  urbium  regni  adhnc  fub» 
scribere  voluit.  Adeo  eorum  doctrina  fugit^ 
cem,  Et  credo,  Argentinenses  quoque  cessijriqs^ 
praesertim  si  Caesar  institerit.  Gaeterum  vos  pio 
nobis  ac  tota  causa  orate,  sicut  et  nos  oramus,  el, 
si  vacat^  nonnihil  scribite,  praesertim  ad  Vit^ 
bergenses,  et  hasce  literas  Ebnero  et  Spenglero 
item  Praeposito  meo  impertiminor.  Gratia  Dei 
vobiscum.  Datum  Augustae  feria  tertia  post  Vi* 
sitationis  Mariae  15S0» 


No.  760. 


e.luL 


Legati  Norinberg.  ad  Senatum. 

f  Ks  Actis  Norinberg.  p.  115.  —    Partem  edidil  Strob»  jn 
MUceU.  P.  U.  p.  &. 

■ 

^errn  SSurgermeijler  nnb  ^atf^  )tt  Slitrma 

berg. 

3um  JDritten  ^erm  gnbreffen  &f{an' 

ber  belangenb/  b<^ben  wir  beebe,  £rep  unbSoIfac 
mer,  6.  SS.  ®emut^  burcf)  beebe  un6  jngeorbncte 
^erm,  ben  6o(er  unb  f>aumgartner  Derftanbcii, 
unb  ^aben  fdmtlid)  bebacf^t;  ba^  man  if)n  nt^  e^K^ 
Sag  ^te  lafjfe,  bifi  anbre  oon  \)\nxm  ^eim  reiten,  imt 
benen  er  ^tnab  (oinmen  m6ge ;  benn  mtr  xA^  Dcrmer> 
Un,  baf  er  ungem  ^ie  fe^,  mtemo]()I  man  frin  nfc^ 
I  ttot^bftrftifl  ifl. 


EPISTOLARUM    LIB.  V.    16S0. 


166 


60  i^  aai^  gffittt  Mr  bem  SRocgeneffen  Aaifet^ 
cr  8tai.  auf  berfelben  Srfbrbem  bie  Vntn>ort  ber 
ittPireaben  Gtdbte,  baoon  nnr  (^ieDor  6.  SB«  Gopte 
tef^A,  in  %eat\^  unb  9can}6{tf(^  &bergeben.  Unb 
»  rnben  ben  anbern  @tdbten  SQinbS^etm  unb 
eiffenburg/  auf  if^rer  (Sefonbten  2(nfagen  nnb 
mUGgen,  anc^  nnterfc^rieben.  ®ol4)e  Vntwort  ^t 
if*  9Rai.  — -  —  gndbtg(t4)  angenommen,  bte  atS^ 
b  tn  unferm  S^eifepn  in  bem  Untetfc^reiben  unb  fonfl 
ft  S^eil  fetbfl  gekfen,  unb  btefen  2(bfd;teb  geben  laf^ 
:  3^re  SRaj*  tooUt  bte  fiberfe^n/  bebenten  unb  bann 
lelbten  Gtdbten  barauf  i^t  ©emdt^  femer  )u  etfen^ 
( fieben;  baS  man  alfo  enoatten  mup.  Unb  ifi  oom 
ESel  be8  ®lauben8  feitf^et  n>eiteteS  ni^^tS  ge^anbett. 
X  Utroen  au4f  no4>  ni4t  mtffen,  motauf  bet  (Segen^ 
S  barin  fein  ®miA^  enttic^  fietten  n)itl,  benn  eS  res 
dnerauf,  beranberenieber;  atfo,  bapwirG,  SB. 
^  baoon  fc()reiben  Wnnen. 

Sir  f((^i(fen  (S*  SB.  ^iemit  *)  beS  Qbtttf&tften  oon 
Hi^feii  unb  bet  anbetn  S^tflen  au^  @.  S5$.  Untetti^t 
)  Sefenntnuf  beS  (StaubenS/  xoit  biep  &.  SKaj.  im 
)etn  fibetgeben  ifl,  bie  mtt  but^)  S^txv  SetonimuS 
iiierd  ®o^n  atfo  |^aben  abf4)teiben  laffen,  unb  ^Of: 
I  ttl  SB.  biefe  Untetti4)t  im  sleutf^^en  oot^^in  andf  oon 
I  empfangen. 

©etianbgtaf  ^atmic^,  *tef^ 

t,  im  Setttauen  unb  (Se^mbb  beti(i)t;  fein  ^.  ®. 
yu  wr  etli4iien  Sagen  angetangt,  mie  £aif.  9Raj|«  beS 
nenA  fepn  fotlte,  fein  &.  itL\d}n  3trti!et  unb  S3e^ 
(pemuf  l^alben  ju  Stebe  ju  b^tten^  Vtft  ft^)  aber 
fdbige  etmaS  oeraogen  /  fepn  fein  %.  ®.  oon  i^r  felbfi 
I  ^of  geritten>  ^ab  gu  Aaif.  Staj.  begel^^tt,  unb,  atS 
fT  SKai.  fein  &n.  oot  ftcb  getaffen ,  unb  niemanb  n>es 
;  ben  Bif[|)of  oon  Sofhitg  unb  Xletanbet  @c^Yoeif  bei 
I  fle^t,  tKtb  fein  %.  (8.  atfo  S^et  £aif.  !R.  )u  et^ 
ttten  geben,  noaS  fein®naben  angetangt  f^dtte,  mit 
[erf^dnigfter  SSitt;  in  mi  TlttiUln  ^^t  St.  SR.  S3e^ 
roerang  obet  Stangel  bei  fetnen  %.  ®.  ttuge/  fotc^S 
tbigU^  angugeigen  i  moQte  ft^)  fein  %*  ®.  batin  un:: 
lMtSIi(|>  unb  mie  ftcb  gebfltt  etgeigen.  2Cuf  fotcb  tCm 
jigen  ^b  £aif.  aJtai*  mit  bem  oon  Sofbti^  unb 
l^eif  eine  lange  Untettebe  unb  SBebac()t  ge^abt,  boc^ 
iitffyn,  ben  &inbgtafen/  n>iebet  gefotbett,  unb  auf 
I  Xnftt4)en  butc^  ben  S3if4)off  oon  Sofhii^  fagen  laf^ 
;:  Sf^t  Aaif  aX.  ^dtte  oiet  2Ctti!et  f^atben  S3ef(i)n)e^ 
18  t>on  feinen  (8n<U)en.  9ldmti(i)  jum  etften  oon  n>es 
t  S^rer  SXaj.  SbictS  ju  SSormS  auSgangen,  banou^ 


ber  fein  %.  &.  bor  anbetn  SArfim  unb  Gtdnben  fre» 
oentlic^  ge^anbelt;  jum  anbem  oon  noegen  beS  VrtifelS 
oom  ®acrammt,  ba  n>dr  3^r  A.  9L  beri4>t,  bap  fein 
%.  9.  n\6)t&  baoon  f^atten  foQte}  jum  btitteu;  fo  mdr 
3.  aXaj.  beric^t;  ba^  fein  %.  ®.  in  Sf^rer  A.  SX.  Zfh 
mefm  auS  bem  8?etc^  aQertei  Sm})6rung  angefangm, 
au^  mit  etti^^en  f)otentatm  oon  S3unbniffm,  bie  S^ter 
9)ta|.  unb  bem  9tetc^  jun>tber;  ptacticitt  unb  gefHtnbelt 
^aben  foQtej  unb  }um  otetten,  fo  f^dtte  fein  %.  @.  ein. 
S3d(^tein  jugefci)i(f t ;  batin  3^te  SKa].  in  ibtet  «^o^eit 
angegtiffm  n>dte/  2C.  aQeS  mit  mef^tem  SBottm  '*'). 

)Datauf  f^ab  fein  %.  ®.  mit  bet  A&tie  i^te  TCnU 
n>ott  unb  (Sntfd[)ulbigung  batgetf^an.  Unb  tv^l\6),  baf 
fein  (SxL ,  jut  3eit  oX%  baS  (Sbict  auSgangen;  nod)  ganj 
jung  gemefen.  JDb  abet  gleicb  fetn  %.  ®.  batmiOet  ge» 
]()anbett;  fo  fep  eS  @.  %.  ®.  nicl[)t  aQein,  fonbet  bet 
me^tet  S^eil  aQet  @tdnbe  ][>abm  beffetben  (SbictS  nic^t 
ge^alten»  SEBaS  auc|>  @.  %.  (8.  barin  gef^anbett  ober 
gebutbet,  fe^  Slf^rer  St.  9X.  eigmttt^  gar  nicf)t  ju  mi* 
ber  ober  SSetac^tung  gefc|)ef)en.  SSom  2(nbetn  oon  u^e^ 
gm  beS  (SactammtS,  baoon  b<xtte  @.S.  (9.:  melc^ 
baffelbe  tet^t  empfa^e,  unb  bm  (Slaubm  ^abe,  bet* 
fetbe  empfoil^e  ben  £eib  unb  baS  S3tut  6^tiftL  3um 
X)tittm  bet  (Sm])6mng  ^atbm  b^e  @.  %.  ®.  auc^  oet* 
antxooit,  unb  ndmtid^  etjd^tet  etfttic^  bm  ^anbel  mit 
Stau)  oon  @icfingen/  batnacb  bie  @ntp6tung  bet 
Untett^nm  unb  betfetbm  9ltebettag  unb  @c^ta^t  bet 
Stantenbaufen,  in  n>etci)m  beeben  ^dnbm  @.  %.  (9. 
jut  9loti)n>ebt  gebtangt.  9licf)t  mmiget  fep  an6)  ®. 
%.  %.  in  bet  brittm  ibtet  ndd!)flen  Stiifittng  **)  auS 
bem;  fo  etticf)e  S3tfc^off  unb  anbete  n>ibet  @.  %.  ®.  tn 
SBotliKibm  gen>efi,  metftici)  oetutfac^t,  unb  ft^)  bodj) 
aOein  ju  ®c^ug  unb  3(ufentt)attung  gefagt  gema^t;  n>te 
benn  in  ber  %\)at  erfc^ienen ;  bap  @.  %.  ®.  mit  fot4)er 
i^rer  Slufiung  nic^t  ootgefaf)tm,  fonbetn  wiebet  in^ 
tu(f  unb  obgejogen ,  unb  niemanb  tein  @c^ab  jugefugt 
motben.  Unb  miemobt  nicbt  obne,  bap  aucf)  fonfkn 
aOetlei  9>tactif  oon  etlic^m  ^otentatm  an  &.  %.  ®.  ge» 
langt,  fo  ^b  boc^  @.  %.  %.  bte  f>flicf)t,  fo  et  3^ 
SXaj.  get^Kin,  U\>aijlt,  unb  ftcb  bep^alb  mit  niemanb 
eingetaffm.  VnbetS  m6ge  f einer  mit  SBa^rf)eit  oon  @. 
%.  %.  fagen.  ®o  fep  jum  oietten  baS  ange^ogene  ^ixfy 
tein  in  8tanadftfc|>  gefteQt,  befi  fein  %.  (&.  ntcbt  oet^ 
fie^K  •♦♦)•    ®ein  %.  ®.  |)ab  fidj)  abet  je  f eineS  anbem 


)  ffie   incipit  pars  a  Strobelio   edita,    sed    it   argumentum 
potiui  quam  Terba  ipsa  dedil.'" 


^)  lisdem  fere  Terbis  idem  namtur  in  Cjpriani  Histor.  der 
Augsb.  Confess.  ,p.  flS2. 

*^  Slrobel.  pro  9liifluna  babet  UnfUQ'  **    Spectant  baec 
ad  mutus  ab  Ottone  Pack  ezcilatos. 

)  Cf.  quae  contra  monuit  nuper  C1.  Rommelius  io    Tita 
Plulippi  Landgr.  Uass,  VoL  II.  p,  8l5.  sqq. 


167 


EPISTOLARUM    Lia  V.    16S0. 


168 


Detfe^/  benn  baf  e$  aufS  SBefle  gema4)t  fepn  foHt, 
^it  Spt  St.  ^.  ber  2(rttlel  be«  ®(aubend  utib  beffeU 
ben  Stvi^rp^^tS  Unterrt^^t  empfa^en  m6^te,  met^^eS 
oud^  bie  einige  Urfacf)  gewefl,  ber^Iben  @.  ^.  ®*  fo(4) 
S9&c^(etn  f&r  3^r  SKaj.  gu  mad()en  befoi)(en  '^)*  ms 
mit  untert]()&nigem  @rbtet^en ,  fein  %.  ® .  mdre  geneigt/ 
S^rer  9Rai«  a{{e  fc()u(bige  ©e^orfom  }u  erjeigen. 

2(uf  biefe  2Cntn)ort  unb  @ntf(i()u(bigung ,  fagt  ber 
fianbgraf ,  f)ah  «aif.  sWaj.  ©.  g.  ®.  burd)  ben  Sifc^off 
Don  Soflnig  mieber  2Cntn>ort  geben  (affcu/  uttb  in  sum- 
ma  ber  breier  2Crtt!e(  ^cdben  gan}  (inb  gangen;  unb 
juodrberft  t}ab  3^re  fKaj*  i^r  bie  3Cntn>ort  beg  ^acra^: 
mentS  ^(ben  (affen  gefaOfen ,  n>e(cf)cr  2Cntn)ort ,  a(8  e8 
ber  Sanbgraf  bafur  \)alUn  xoiU,  oieQeicf^t  meber  £.  ^au 
ber  t)on  (Sofhti^  noc^  ®cl)n>eip  rec^t  )>crflanben,  a(fo 
ba^  @.  %.  ®.  meint/  eS  mfirbe  biefer  breier  2Crtife(  l)aU 
ben  nici)t  9lot^  ^abem  2C((ein  auf  ben  oterten;  ndm(ici) 
ben  3Crti(e(  bcS  ® (aubenS ,  f)abe  3.  ^.  nod()ma(g  ^art 
gebrungen,  mit  bem  Tin^anQ,,  3.  ^*  woQt  ftc^  t)erfe^ 
^n  /  @.  %.  ®.  unb  anbre  murben  fic^  barin  Si)rer  £• 
9R.  )u  untert]()dnigen  ®c^orfam  ergetgen.  SSo  baS 
ober  nx6)t  gef^e^e,  fo  mfirbe  \id)  3^r  SJtaj.  bagegen 
auc^  bemetfen  unb  f)a(ten/  mie  3f)rer  9Kaj.  a(8  einem 
r6mifcf)en  ^aifer  ju  tf)un  gebuf)re. 

^uc^  ^at  unS  ber  Sanbgraf  bur^  jmecn  fetner 
SurfH.  ®n.  gidtf)e/  bte  er  bepba(b  ju  un8  Qe\6)idt,  (af^ 
fen  anicigen;  mie  i|)n  antang,  ba^  bie  9>faffcn  bei  £aif. 
SJtai.  ^im(i4)  a((er(et  miber  ^ic^e(nt)on£aban^'*') 
practtcircn/  unb  bamit  umge^en/  etnen  2Crrcft  auf 
fetne  ®uter  auSiubringcn.  2)oc^  xon^t  B.  %.  ®.  noci) 
ntcf)t,  ob  e8  a(fo  gen)ip(ic^  oor  fu|)  ge^en  tt)urbe/  unb 
(M)  gebet^U/  fotd^eS  6.  SB.  ju  miffen  )u  tf)un/  bamit 
banno^  ob  9Ricf)e(n  t)on  Aaban^  a(8  einem  SBurger/ 
ge^a(ten  mfirbC/  be^  fic^  bann  @.  $.  ®.  o]^n}n)eifen(ic|) 
oerfd^en.    )Darauf  n)ir  @.  $.  ®.  biefe  3Cntn)ort  gege^ 


*)  Vid.  epist.  legatorum  d.  d.  12.  Iiilii.  Monet  bic  Slrobel.  I.  ].: 
^(Sinc  Untcrfudjund  ttU\ci  SRixd^ldni  (cfinbct  fic^  fn  bcm  1.  S3. 
tc6  ju  SRiimbcrg  (jcran^gcfommcncn  (itct&t.  Wtov^tntlattt 
20.  @t.  €$.  297.,  xotldit  bcn  Doct.  9ticbcccr  ^um  ^crfafTct 
^at.  D^nc  Smcffcl  war  ba4fc((«c  b(o$  gcfcbdcbcn  unb  nic^t  Qts 
trucft,  ba()cr  aQc  Untcrfucfiungcn ,  voai  ti  fiir  cin^  gcmcfcn, 
bi^bcr  frud)t(ol  autfgcfaacn  finb." 

^*)  Tradidit  Imperatori  libriini)  qui  huic  iram  moverat.  De 
eo  scribit  Strobetius  in  MiscelJ.  I.  i.:  ^jDicfcr  n?ar  cincr  mft 
yjQon  bcn(9cfanbtcn,  n)c(cb(Lbic  9^otcflantcn  1529.  an  bcn.5tai< 
y^fcr  nacf)  3ta(icn  abfcnbctcn,  unb  bcr  bcm  ^aifcr  fc(bfl  ba6  oom 
n  Sanbgrafcn  i()m  ^ugcftcfttc  93ii(()(cin  cfnf)2inbigtc.  (Er  attittf) 
^baburdj)  fn  9cbcn6dcfal)r,  totiditt  n  attv  burd)  bfc  9(u4t  cnt< 
,,afn0.  Gr  roar  ^ionbfcud  ^u  9{urnbcrg,  unb  tourbc  in  ocr^ 
„f(^fcbcncn  S$crf(6f(tunacn  gcbrau^bt.  —  lOtan  \et)t  9)rof. 
,,  8B  f  ( ( 6  menioriam  Micbaelis  de  Caden.  Altd.  177d.  4."  — 
(Michaelem  a  R.  aufugisse ,  nnn  legitur^  in  episfolis 
legatorum  Norinbergensium.  Vide  eorum  literas  dat.  d. 
12.  lul.)  —  Vid.  etiam  Uommelii  Tila  Fbilippi  Landgr. 
Vol.  II.  1.  I. 


ben,  bop  n>tr  wn  fob^  fein  SStffen  ^ittm,  moHten 
aber  baS  S.  SEB.  }u  erfennQt  geben,  clf)nQeixbAfAt ,  G. 
SS«  nofirben  SKi^leln  t)on  Aaban  ntc^t  t>er(a^en/  fonbem 
i^  aU  etnen  Surger  ^alten,  unb  ffc^  aHer  C^b&^r  er< 
jeigem  —  DaL  SXttwo^)  6.  3ulii  fr&^e  jum  Vuf^ 
fperreu/  IdSO. 

Aref. 
SBolfamer. 

Aoler. 
{fQexnfy.)  f>aumgartner. 


No.  761. 


6.  lol* 


Laur.  Campegio. 


Edita  in  Manlii  farrag.  p.  59.  et  in  Coelestini  bist  Coniit. 
P.  III.  p.  18 b.  ^  Apograpba  in  cod.BaT.  Vol.  II.  p.  47a 
Cod.  Goth.  28.  p.  If5b.  Cod.  Goth.  168.  p.  466.  C  Goth. 
190.  p.  161.  Cod.  Mebn.  111.  p.  95.  —  Conlulimas  etiam 
apograpbon  in  Bibl.  Reg.  Hannov.  —  In  inscriptioiie 
Tarianl  editorea  et  codices.  Quidam  Thtophilo  omlar^ 
ut  Manl.  cod.  Bav.  (ubi  inscribitur:  Theopbtlo  Oralofi 
6.  lul.  15S0.  Pbil.  Mel.)  Cod.  Mebn.  et  cod.  Gotli.2a.; 
alii  Oraiori  llupuloy  ut  cod.  168.  ei  apogr.  HvUBOfii 
Utrumque  nomen  est  niendose  scripturo  pro  T^y/ndo^ 
lef^to  et  oratori  Veneti  Senatus.  misso  Augustam  aid  Co« 
mitia.  Vid.  epist.  Melantb.  ad  Flacium  d.  4.  Spt.  1906.  — 
Uuic  autem  ei  errore  inscribitur  baec  epistola^  et  rectios 
alii  Campegio  inscribunt ,  Cardinali  et  Legato  Ponlificio^ 
ut  Goelestinus,  et  cod.l9a,  ubi  sic  inscribitur:  ^Campe§. 
Z«,egatus)  /\onlificius)  saepe  ad  colloquium  admiaii  RSl 
MeLj  adeoj  ui  hoe  scriptum  extorseriiy  sed/e/eHii  mot." 

—  Dubitatum  est,  num  baec  epistola  sit  genuioo,  an 
Mclantboni  aificta?  —  Fictam  illam  babuil  Oyrtragmt 
qui  epistolam  ad  Teupuium  bistoriae  Aug.  non  intaniili 
quia  nieminisscty  Melanlbonem  negasse,  eiusmodi  episto- 
lani  a  se  auctore  profectam  tige,  £t  profecto  MeloBlAMni 
ipse  in  epistola  ad  Flacium  lllyricum  d.  4.  Seplb.  1556. 
scribil ,  se  nunquann  verbum  ad  Teupuium  legalam  V«. 
net.  Augustae  scripsisse,  sed  tantum  cum  eo  Anguslac 
colloqiiutum  tste^  et  quiJem  praesente  Greg.  AifHoito, 
aua  vero  Terba  (ibrtasse  a  Teupulo  ipso)  postea  qnomo 
modo  literis  niandata,  et  inde  naUm  e%%e  epistolaai.  Aam 
veroy  cuius  exemplum  sibi  misanm  esset  a  ^UrcUooe 
lobanne,  utique  commeniHiam  eue,  Sic  iridetor  tm 
confecta  tM^  potissimum  qiium,  ut  ei  Manlii  farragine 
inlelligitur,  lam  co  tempore  haec  epistola^  nl  Tet^mio 
scripta.  circumlata  sit,  neque  igitur  de  alia,  oiti  fcic* 
Melantbon  loquutus  e$»e  putandus  sit.  Accadily  qpbd 
etiam  Peucerus  eam  in  epistolis  Melantbonis  rton  eoidiL 

—  At  io  contrariam  parlem  baec  dici  possunt:  1)  Pen- 
cerum  eas  epislolas,    quae  bonori  Melanthonia    officcrt 

Rosse  putabatf  non  edidisse^  et  mnltas  aliaa  epistolas  a 
laniio  edila»,  ut  ad  Georg.  BDciibolaerum  oliosqMi 
suae  colleclioui  non  inseruisse.  2)  scribendi  rationcin 
Melantbonem  aucloreiii  prodere.  9)  illum  oo  teinpore 
ila  perterritum  fuisse  metu  belii,  quod  minabantur  Pon- 
tificii)  ut  vere  quovis  pretio  pacem  redimendam  esse  pa- 
taret.  4)  epislolam  ad  Teupulum  non  tts^  acriplam. 
buic(|ue  a  describentibus  ez  errore  ts%e  inscriplam,  sto 
ad  Campegium  i  Mclantbonem  igitur  recte  potniasc  ne- 
gare  in  ep.  ad  Flacium  d.  4.  Spt.  1556. ,  se  ad  Tet^mium 
scripsisse;  5)  iiicertuni  esse,  an  ea  epistola  ad  Teopolnnii 
quae  Melantboni  a  lobanne  Marcbione  missa  fuemt,  cnai 
bac  convenerit,  nec  ne.  6)  dubio  carere,  Melanlhoncio 
boc  tempore  cnm  Campegio  de  reconcilialione  porlintt 


tOd 


EPISTOLARUM    LIB.  V.    1580. 


iro 


^pM»^  7)  deiBif|ue  n  eplslolia  RoseUimi  ad  Melintlionem 
fqoae  infre  d.  to.  lalii  et  d.  1.  Aug.  habes)  sitis  perjpici, 
nm  in  ipsis  comiiiis  epistolam  Melanthonis  ad  Canipe- 
gium|  fere  d.  6.  luL  scrtptamadfuisse^  quae  Evangelicos 
€iffendcrety  cuiut  apograpbon  Tenpolut  Veneliat  mi- 
acnt*  —  Quod  ad  me  attmet,  puto  epittolam  genuinam 
esae.  Ex  altera  ad  Campegium  eodem  die  tcripta  epittola 
intelligitur,  Principes  Evangelicos  ipsos  voluiste,  ui  theo- 
logi  eran^lici  cum  Campegio  agercnt,  Melantbon  igi- 
tur  mihi  videtur,  praeier  iilam  quam  cunt  reliquis  iheo- 
logis  Campegio  scriptit  episiolain,  et  hanc  ad  illum  mi- 
sissey  in  qua  ei  pi-ivatim  eiponeret  suam  senleniiam  eius- 

3ue  animum  ad  aequitatem  fleciere  studeret.  Non  enim 
ubiiabat  illo  tempore  quin  concordia  fieri  postet  cum  ec- 
cleua  romana,  et  impedimenia  concordiae  non  iam  in  do- 
((matibus  quam  in  riiibus  (in  mitsa,  ntraque  speciC)  con- 
lugio  tacerdoium,  ▼oiis  monatticis)  quaerebat^  putabat- 
que  utile  este,  iuritdictionem  Epitcoporum^  adeoque  Uo- 
mani  Episcopi  in  Evangelicos  iterum  restiiui.  Similem 
fere  epistolam  Melanthonis  ad  Secretarium  Campegii  ha- 
bes  inm  d.  4.  Augusti  scriptam. 

Reverendissimo  Cardinali  Campegio^ 

Legaio  Pontificio^ 

&•  D.  Reverendissime  Domine.  Cum  praedica- 
tione  multorora  bonorum ')  virorum  cognoverim, 
R.D.T*  ^ReverendissimamDominationem  Tuam]] 
in  amplissimis  honoribus ,  et  in  boc  *)  rerum  fa- 
•ligio  summa  uti^)  moderatione,  adductus  sum  in 
spem-,  fore,  ut  R.  D.  T.  aequo  animo  literas  no- 
tHxM  legeret 

Verissimura  est,  quod  Piato  scribit:  nihil 
optabilius,  nihii  melius,  nihil  divinius  accidere 
hominibus  posse,  quam  si  sit  in  imperio  cum  po- 
tentia  coniuncta  sapientia*  Qiiare  initio,  cum 
•  huc^)  afferetur'),  R.  D.T.  missam  esse  od  hunc 
Gonventum,  ut  arbiter  et  disceptator  essct  contro- 
Tersiarum  religionis  *) ,  multi  boni^)  viri  gratulati 
stmt  hanc  felicitatem  Germaniae,  quod  tali  viro 
cbgnitio  maximarum  rerum  commendata*)  esset, 
qoi  nott  solum  dignitate,  sed  etiam^  sapientia 
alios  homines  antecellereU  lam  olim  enim  fama 
sapientiae  tuae  universam  Germaniam  pervagata 
oL  Ego  igitur  cum  existimarem,  R.  D.  T.  in 
ista  sapientia  t}uam  maxime  a  violentis  consiliis 
abhorrere,  duxi  ad  R.  D.  T.  scribcndum  esse,  ut 
et  nos  inteUigeret  unice  cupidos  esse  pabis  atque 


1)  banonm  nqn  hahet  Manl. 
'^  €iin  koe  in  Manl.  non  leguntnr. 

^»Pro  uii^  c.  190.  anirm. 

4)  .acia  non  hJahef  CoeL 

.  5)  Cod.  190.  addit :  fama. 

6)  Coeh  el  cod.  168.  non  habent:    eanirovertiarum ;  Manl. 
non  hahet  reiigiom's» 

7}  honi  non  hahet  Manl. 

8)  Coel.  et  c  168. :  tommiMsa* 

9}  Pro  otiam ,  Coel.  el  c  168.  mulio  magis, 

Hblaitr.  OriA.  VoL.  11. 


concordiae ,  nec  detrectare  ullam  tolcrabilem  '^ 
faciundae")  pacis  condilionem*  Dogma  nullum 
habemus  diversum  ab  Ecclesia  Romana.  Multos 
etiam  repressimus,  quod  pernicios;i  dogmata  se- 
rere  conati  sunt,  cuius  rei  extant  publica  testlmo- 
nia.  Parati  sumus  obedire  Ecclesiae  Romanae, 
modo  ut  lUa  pro  sua  clcmentia,  qua  semper  erga 
omnes  gcntes  usa  est,  pauca  quaedam  vel  dissi- 
mulet,  vel  relaxet,  quac  iam  mutare  ")  ne  quidem 
si  velimus  queamus. 

Ncque  fidem  habeat  R.  D.  T.  malevolis  no- 
stris,  qui  nostrorum  ")  scripta  scclerate  depra- 
vant  ct  affingunt'*),  quidquid  videtur  ad  inflam- 
manda  publlca  odia  quoquo  modo  facere  '^)«  Ad 
haec  Romani  Pontificis  auctoriU^tem  et  uuiversam 
polltiam  ecclesiasticam  revcrenter  colimus,  modo 
nos  non  abiiciat  Romanus  Pontifex* 

Cum  autem  concordia  facile  possit  constitui, 
si  aequitas  vestra  paucis  in  rcbusconniveat,  etfios 
bona  fide  obedlentiam  reddamus,  quorsum  opus 
est,  supplices  abiicere?  quorsum  opus  est  suppli- 
ces  ferro  et  igne  pcrsequi?**)  Mihi  non  dubium 
est,  quinR.D.T.  nullo  modo  probatura  sit  illa 
violenta  consilia,  si  caus.im  nostram  et  voluntates 
nostras")  penilus  norit'®).  Nullam  etiam  ob  rem 
aliam  plus  odii  sustinemus  in  Germania,  quam 
quia  Ecclesiae  Romanae  *)  dogmata  summa  con- 
stantia  defendimus.  Hanc  fidem  Cliristo  et  Ro- 
manae  Ecclesiae  ad  extremum  spiritum,  Deo  vo- 
lente,  praestabimus,  (vel  si  recusabitis  nos  in 
gratiam  recipere)  *•).  Levis  quaedam  dissimili- 
tudo  rituum  est,  quae  videtur  obsiStere  concor- 
diae  **).      Sed  ipsi  Canones  fatentur  ") ,    concor- 

10)  tolerab»  non  hahent  Coel.  et  c  t8. 

11)  Manl.  servandae* 

12)  Cod.  168.  immuiare, 
IB)  Manl.  nostra, 

14)  Cod.  Bay.  et  c.  190.  e/finguni. 

15)  Manl.  c  28.  c.  168.  cod.  Mehn.  et  apogr.  Hann.  eondu^ 
cere.    In  cod.  Bav.  Terhum  detideratur. 

16).  Cod.  190.  pro  suppiices  his  hahet:  nos,  Manlint  tantum: 
«fuorsum  opus  esi  suppiioes  /erro  persequi.  Coelest.  pro 
persequi  hahet  prosequi, 

17)  noslras  non  hahet  Manl.  et  c.  BaT. 

18)  Cod.  190.  perspexerii, 

^)  Aliis  in  locis  tcrihit  Mel.  eccles.  calhoiicae\  hic  in  sratiani 
Campe|;ii  subttiluit  Ronuinae,  ponens,  ecclesiam  Itoma- 
nam  ipsani  nolle  recedere  ah  ecclesia  caitioiica, 

19;  Haec  uncis  incluta  addit  cod.  190.  et  Tidenlur  consuUo  ab 
aliis  praetermissa*  Cogitat  hic  non  de  ecclesia  Ponti^eia, 
sed  de  eaiiioiieay  quam,  ut  safis  constat,  inde  ah  initioVe- 
rum  adfuisse  et  Tcram  seroper  doctrinani  serTasse  putabat. 

20)  C  190.  impedire  eoneordiam. 

21)  Cod.  190.  saepe/at. 

12 


171 


EPlSf  OLARUM    LIB.  V.    13S0; 


m 


diam  ecclesiae  in  huiusmodi  rituura  difisiknilitu- 
dine  retineri  posse,  qiia  de  re  non  decet  me  plura 
dispuUire  apud  virum  doctissimum,  tot  iam  annis 
in  summo  consilio  orbis  terrarum  versatuip.  Haec 
tantum  scripsi,  ut  intelligeret  R.  D.  T. ,  nos  pe« 
tere  paccm,  et  rogare  R*  D,  T.,  ut  sapientiam 
atque  auctoritatem  suam  conferat  magis  ad  nos 
servandos*).  Verebar  etiam,  ne  prolixitas  ofTen- 
deretR.  D.T.,  ideo  scripsi  brcvius,  et  oro  pro- 
pter  Deum,  ne  hanc  nostram  deprecationem  R. 
D.  T.  aspemetur.  Benc  valeat  R.  D.  T,  Die 
VI.  lulii  16S0  "). 


No.  762. 


6.  lul. 


Eidem. 


f  Ex  apographo  ia  cod.  Goth.  190.  p.  16S<  ubi  infcripta  csl: 

,1  P.  L,  C  hunt  «.  n.  discepianiibus  auper  ea  C,  M,  eieJ*'*^ 

quae  non  satis  iolelligo.    Primae  autein  literae  sine  dubio 

LL^  .aibi   Tolnnt:    PoDtificio  Leeato  Canipegio.   —     Videtur 

haec  epi»tola  non  solum  Melanthonis,  sed  aimul  aliorum 

theologorum  noniine  scripta  fuisse. 

(Campegio  CardinaUy 

S«  D.     Principes  nostri  miserunt  nos ')  ad  R.  D.  V, 
cum  his  mandatis,   qui  rogemus,  ut  R.  D.  V.  pro 

4^)  Quam  longe  abfuerit  a  consiliis  pacis  Campegins  intelligi- 
tnr  ex  eius  ,Jn4lructione  d«ta  Caeaari  a  Rer.  Campecio  in 
dieta  Augustana  15S0.**|   ciiius  argumenlum  babes  inlibro: 

bic  rb'm{f%en  ^dpfle ,  i^xt  Htccf^e  unb  f hr  €$roat  fm  16trn  unb 
ITteu  3^M.  OOtt  eeopotb  mnnfe.  Vol.  |.  (Berl.  laSA.) 
p.  111.  Scribit  Ranliius:  9,  (Earbinat  Samprgdi  begnugte  ficp 
„ni(6t,  bie  retidibTcn  Senoimingen  ju  bcffagrn;  er  bemerfte 
„befonberl  bie  politifcben  Solgen:  n)ie  in  ben  atc{(66f!ijbten  ber 
^lCbet  burc^  bie  Steformation  berabgef ommen ,  toit  wetrr  ein 
^geift(i(f)er,  noc^  felbfi  ein  weltticfier  gftirft  recfitrn  ®r^orfam 
^mef^r  finbe,  fogar  auf  bie  snaieflfit  be6  Jtaifer*  ne^me  man 
„(eine  SHiictficit  me6r«  Qt  gibt  bann  on,  wie  man  bem  ilebet 
^begrgnen  fonne.  Gl  bcborf  nWi,  mrint  er,  aH  ba0  rin 
^SSunb  gwifcben  tem  Jtaifrr  unb  brn  mobigrjtnnten  8iirf!en  gr» 
nfcbtoffrn  merbr;  bitrauf  t)erfud)t  man,  bie  ICbgeneigren  umiixs 
,,fiimmen  mit  iBerfpred)ungrn  obrr  mit  lOrobungen :  ma<  t^ut 
„man  abcr  menn  fie  b^rtnficfig  btciben?  SKan  bat  batf  9tec6r, 
,,birfr  giftigcn  ^ftanjrn  mit  §euer  unb  Scbmrrt  ^u  t)ertitgen 
j^{S.  M.  potra  meltere  i»  inano  al  ferro  et  al  foco,  et  radi- 
^citus  eitirpare  (|U«sta  mala  reoenosa  pianta).  2)ie  «^aupt' 
,,fa(fie  fft,  baf  man  ibre  (Siiter  einairbr,  mctrtic^e  tinb  geiffs 
^tidbe,  in  2)rutf(btonb  fo  gut  mie  in  Kngom  unb  Sobmen. 
,,  iDenn  gcgen  Jte^er  ift  bief  Stec^teitf.  3fl  nan  ibrer  nur  etfi 
^<&frr  gemorben ,  fo  fe^t  man  bcitige  SnqnifltoreR  ein ,  bie 
^igren  Ucberreffen  nadfyfpiiren ,  bie  mibec  ffe  «erfabren,  mie 
,,man  in  Gpanien  mlber  bie  flXaranen  t^erfabrt.  Uebetbieft  wirb 
„man  bie  Unioerfttdr  SBirrcnberg  in  ben  SSann  tbun ,  unb  bie, 
^metdbe  bafrlbfi  ^ubirt,  faiferti(brt  unb  pfipftU((er  (Snabrn  fiir 
f^untDtirbig  crftfiren,'  bie  0ii(ber  bcr  Jte^er  nirb  mttn  Dcrbrenx 
„nen,  bie  an<gerrercnen  SRSncbe  in  if^vt  Aloffer  auriicff^bicfen. 
^an  feinem  «^ofe  einen  StrgliiubiQen  butben  Suerft  aber  ift 
-  „cinc  mutl^ige  ttTeeurion  notbmenbtg.  Vud)  nmra  Qm.  QKaies 
:  'i,tdt,  fagtbet9egar,  ficf)  nuran  bicDberl^upfft  (dtt,  fann 
•^*nfc  bcnfetben  cine  grofetfumme  (BttM  entteifen,  bie  of^nef^in 

^wfbet  bie  Siirfen  unenrbebrlifb  fff." 
S2)  Diem  et  annutn  non  habet  Maal. ,  sed  G>elcst.  et  oodd. 
l)  Vid.  de  e»  re  Brenlii  cpist.  d.  d.  14.  Aug« 


sua  huTnaniiate  oon.gravetur  audire.  Principes 
nostri  intellexerunt,  R.  D.  V.  summa  aequitate 
atqfiie  moderatione  violenta  consilia  improbare  et 
auctprem  esse  retinendae  pacis«  Quae  rcs.,  ut  est 
dignissima  sapientia  et  dignitateli.  D.  V.,  ita  no-. 
stris  principibus  miignopere  grata  est,  qui  non  so- 
ium  propter  sua,  sed  multo  magis  propter  publica 
pericula  pacis  valde  cupidi  sunt.  Vident  enim, 
si  quis  motus  exoriretur^  periculum  esse^  ne  ma^- 
ior  confusio  religionum  et  ecclesiae  accidat.  Ita* 
que  petunt^),  ut  R.  D.  V.  non  patiatur,  se  de- 
duci  ab  hac  moderatione  summa,  sed  6peran>  det, 
ut  pax  retineatur,  quae  tali  tempore  videtur  utilis 
universae  rcipublicae,  praesertim  cum  nullos  ar- 
ticulos  doceri  (patiantur)  ^)  discedentes  a  scriptn- 
ris  et  ecclesia  catholica.  Ipsi  vicissim  suum  offr-^ 
cium  privatim  R.D*  Y.  deferunt,  et  publice  pol- 
licentur,  se,  quantum  sine  offeusione  conscien^. 
tiae  fieri  possit,  eas  conditiones  accepturos  esae|. 
quas  ad  pacem  et  concordiam ,  et  ad  eccleuastici 
ordinis  auctoritatem  retinendam,  confirmandam 
et  stabiliendam,  iudicabitur  pertinere.  £t  hoc^ 
confirmant,  se  nihil  minus  velle,  quam  ut  eccle«^^> 
siasticus  ordo  et  legitima  auctoritas  epJscqpoiiUB^ 
labefactetur. 


No.  763. 


.1 

(7.  luL) ; 


Eidem?   {Secretario  Campegti.) 

Manlii  farrag.  p.  146.  Coelestin.  P.  III.  p  187.  —  Ape- 
grapbon  in  cod,  Gotiu  190.  p.  167.  -—  Inscripta  quiilNi; 
est :  „  ad  Campegium  Cardinalem  *',  sed  res  ipsa  docct| 
Melantbonem  boc  modo  ad  Cardinalem  non  scriptunuh' 
fuisse.  Videtur  poliu^  scripla  Campegii  SecretariO|  acdi 
eo  consilio^  ut  ab  boc  traderetur  leffenda  Campegio  ipsL^ 
Puto^  Melaothonem  ad  epist.  d.  d.  €i  lulii  respOMnm *•€**' 
cepisse  per  Secretarium  Campegii,  ideoqne  buic  refo«i«. 
psisse  aci  nialam  opinionem  reiutandam.     Quum  colloquii 

•  eum  Campegio,  o.  8.  lul.  habiti,  nulla  fiat  mentio,  anfk 
colloquiumy  ergo  d.  7.  luU,  acriptam  t%^  banc  epikl0« 
lam  arbitror. 

■ 

Ad  Campegium  Cardinalem, 

£go  non  rccuso  periculum  iudicii  apud  quoslibet 
viros  subire ,  si  quod  dogma  in  nostra  confessione 
reperitur,  dissentiens  vel  a  Scriptura,  vel  i^^Gar 
tholica  ecclesia ')  ab  ipsa  etiam  Ecclesia  Romana. 
Non  deprecor,    quin  atrocissimae  poenae  m  me 


2)  Msl.  peiivii ;  mendose. 

B)  paiianiur  Tel  simile  quid  eicidisse  videtur. 

1}  Addit  Mst 


3JB 


EPISTOLARUM    LIB.   V.    1980. 


m 


cQMsdtiiaiitiir :  -  tantum  Tociferantur  Bdvenus  me 
-f  Theologi*)  quidam  illiterati  et  improbi.  Si  res 
Juiiicetur  a  boais  et  er uditii  viris  et  saltem  com- 
muni  sensu  praeditts,  multo  minus  fnerlt  turba- 
rum,  et  facile  convenire  possemus.  Quod  vero 
accidit  in  ritibus  quibusdam')  mutatio,  si  consi- 
dereCnr  qnae  fuerit  corrupta  disciplina,  qualia  vi- 
tia^in  monasterlis ,  quales  fuerunt  mores  sacerdo- 
tura ,  non  omnino  indigni  vehia  iudicabuntur ,  si 
cpii  ista  reprehenderunt:  neque  fuit  uUa  *)  red- 
poUica,  in  qua  non  aliqnando  existerent  a  cor- 
ropta  disciplina  aliqoae  commotiones,  quae  ple- 
niinque  melius  sedatae  sunt  aequltate  principum 
ac  sapientum,  quam  cum  violentis  consiliis  res  agi 
coepit  Itaque  te  oro  propter  Deum ,  ut  des  ope- 
tam^),  ne  per  saevitiam  hae  dissensiones  ecclesia- 
sticae  magis  acerbentur,  Non  dubium  est ,  quin 
maior  confusio  rccum  futura  sit ,  si  res  ad  arma 
dedacatur.  Ibi  emmpenti-  nova  dogmata^),  no- 
vae  pestea:  phirimnm  enim  tunc  licet  improbis. 

Haec  non  scribo  temere,  magnas  et  graves 
cmsas  habeo  ctjr  ista  mehiam:  et  has  exposiii  qui- 
blftdain  bonis  viris.  Paucis  rebus  vel  condonatis, 
vd  dissimulatis ,  posset  constitui  concordia ,  vide- 
licet  si  nostris  utraqne  species  CoenaeDominl  per- 
mitteretur,  si  coniugia  sacerdotum  et  monacho* 
mm  tolerarentur.  Hoc  si  aperte  concedi  non  vi- 
deretor  utile,  tamen  praetextu  aliquo  dissimulari 
possent,  videlicet  quo  res  extrahatur,  donec  Syn- 
odus  convocetur. 

De  missa  etiam  ratio  inlri  posset  a  bonis  et 
doctis  viris,  ne  quid  dissidii  pareretur  ampiius. 
Nostris  vicisslm  conveniet,  obedientiam  reddere  et 
iorisdictionem  Episcopis.  Ita  etiam  si  levis  dissi- 
militudo  esset  in  una  atque  altera  re:  tamen  qnia 
iisdem  Episcopis  parerent  Ecclesiae,  nulla  videri 
discordia  posset ,  praesertim  cum  de  dogmatibus  ^) 
conveniret.  EtEpiscopi  auctoritate  sna  pleraque 
incommoda  tempore  sanare  possent ,  cum  iam  ite- 
mm  haberent  obedientes  pastores:  si  tamen  vcl- 
lent')  restitnere  disciplinam  ecclesiasticam,  iam  *) 
dio  neglectam.      Profecto  haec  virtus  Deo  grata 


5)  AdJit  Mst. 

9)  tgma&ddm  kw  fitibus ,'  M«t 

4)  MsL  aiit/ua, 

5}  Mst.  deiur  tpera. 

6)  Addit  Mst. 

7]  Mst.  dogmat,  religionis^  seu  ariieuiiM  Jidei, 

8)  Mst*  voieni, 

9)  Msl.  iam. 


erit,  et  digna  magnis  viris:  haec  malim  ratioiie 
potius  sanare ,  quaro  horribiles  tumultns  excitare» 
quos  postea  non  sit  facile  iisdem  etiam ,  qui  pluri- 
mum  poterant,  compescere.     Optiroe  vale. 


No.  764. 


T^ito  Theodoro. 


Epistol.  lib.  III.  p.  261.  (edit.  Lond.  III.  ep.  180.)     Nune 
ex  autograpbo  Mel.  in  cod.  Monac.  1.  p.  450.  edita. 

f^iio  Theodoro  apud  LutherunK 

S*  D.  Habeo  tibi  gratiam,  mi  Kiie^  tam  o£&- 
ciose  curanti  nostra  mandata.  Si  Dens  reddet  no- 
bis  tranquillitatetn,  dabimus  operam,  ut  intelli- 
gas  te  haec  officia  apud  gratum  homiuem  posuisse. 

lam  mihi  eundum  est  ad  Campegium  Cardl- 
nalem.  Stim  enim  accersitus.  Is  mihi  egregie 
verba  dat,  cum  quidem  suavissime  disputet;  ta^ 
men  alibi  nos  impugnat«  Ait  se  posse  concedere 
usum  utriusque  speciei ,  et  coniugium  sacerdotnm. 
De  Mon&chis  ait ')  clave  non  errante  dispensari 
uon  posse. 

Audis  novam  religionem  Pontificum,  Nnnc 
primum  quaerunt  ubi  erret  clavis,  cum  hac  omis» 
sa  quaestione  antea  nihil  non  potuerit^)  solvere  et 
ligare.  Vale.  i- Augustae  8.  lulii.  Propero  enim 
ad  Campegium," 

Philippus* 


No,  765. 


8.  lul. 


Vito  Theodoro. 


£put.  111.  p.  f61.  (edit.  Lond.  III.  cp.  181.     Nunc  cx  anto- 
grapho  Mel.  in  cod.  Monac.  I.  p.  401.  dcfcripta. 

Vito   Theodoro  apud  L utherum. 

S.  D.  Afite  pr^sindium  significavi  tibi,  me  ad  le- 
gatum  Campegium  ire;  a  quo  cum  r^iissem,  in*  * 
tellexi ,  nuucium ,  qui  -f  vestras"*  literas  attulerat, 
ad  vos  rediturum  ^Bse.  '  Duxi  igitur  tibi  pcrscri- 
bendum  esse  quid  cum  iilo  egerim.  Summa  fuii 
orationis  illius,  se  nihil  posse  decemere,  nisi  de 
voluntate  Principum  Germaniae:    tamctsi  qua- 


1)  Pez.  auiem, 

2)  Pe«.  mendose:  poiu^ini. 

19    ♦ 


176 


EPISTOLAHUM    LIB.  V.    1580. 


■aMMis 


miidam  remm  rdaxahdardm  potestatem  habeat, 
qua  invitis  Prindpibus  uti  non  sit  ntile. 

Porro  voluntas  Principum  est,  ut  dnm  coga- 
turSynodus,  omnia  restituamus  in  veterem  sta- 
tum,  Forte  ad  legatum  veniebant  Eccius  et  Co-- 
chlaeus ,  ex  quibus  satis  videor  iiiicllexisse  nihil 
cogitare  adversarios,  nisi  ut  vi  opprimant  nos. 
Mondum  haec  promulgata  sunt:  sed  tamen  non 
multo  arbitror  raitiora  nobis  decreta  proponentur. 
Vale  foeliciter.    Dic  8.  lulii. 

^LXinnog. 


No.  766. 


8.  lul. 


Mart.  huthero. 


Epitt  lib.  I.  p.  12«  (edit.  Load.  1«  ep.  9.) 

D.  Martino  Luihero. 

S.  D.  Habemus  tibi  maximas  gratias ,  quod  non 
gravaUis  es  respondere.  •  Ac  de  aliis  quidem  re- 
bus  coram.  Brevi  nunc  perscribam,  quid  hic  fiat. 
Exhibita  nostra  confessione  tripliccs  sententiae  ia- 
ctatae  sunt  in  senatu  Principum.  Prima  erat 
atrocissima,  ut  simpiiciter  cogeret  Imperator  omncs 
Principes  ac  populos,  edicto  TVormaciensi  pa- 
rere.  Altera  fuit  mitior,  ut  nostra  confessio  com- 
mitteretur  viris  bonis  et  eruditis  ac  neutri  parti 
addictis  iudicanda,  postea  Cacsar  pronunciaret. 
Haec  etiam  inducta  est  a  Regc  Ferdinando.  Ter- 
tia  nuiic  videtur  valitura,  ut  nobis  rccitctur  coii- 
futatio  nostrae  confessionis.  Deinde  petit  Caesnr, 
ut  ipsius  iudicio  rem  committamus,  quod  si  nolu- 
mus  facere,  Caesar  mandat  nos  omnia  in  integrum 
restituere ,  donec  Syn^dus  cogatur.  Haec  senten- 
tia  nondum  promulgata  cst,  nondum  enim  nobis 
responsum  est,  sed  existiroo  fiiturum,  ut  proximo 
die  Lunae  promulgetur.  Nihil  expecto  mitius. 
C-ognovi  enim  sensum  legati  Campegii.  '  Mogun- 
tinus  ubi  vidit,  se  diu  pugnando  nihil  perficere, 
postridie  non  venit  in  Senatum.  Cum  in  hanc  sen- 
tentiam  irent  Principes,  exdusi  sunt  et  Principum 
consiliarii,  si  qui  visisunt  dicere  sententias  aequio- 
res.  In  his  etiam  fnit  itQx^yQafifHnevs  Dresensis. 
Narravi  tibi  non  modo  historiam  rerum  hactenus 
gestarum,  sed  etiaro  earum,  quae  sunt  in  expe- 
ctatione,  nihil  exaggerans.  Sentio  enim  quos  mo- 
tns,  quam  miserabilem  tragoediam  paritura  sit 
sententia  adversariorum.     Omnes  unus  meo  iudi^ 


cio  guberhot  rasdcns ,  quem  nosti ,  et  snfadoiit  ei 
faces  quidam  hypocritae  Theologi.  Nihil  possum 
scribere  amplius^    Vale,  et  pro  nobis  onu  Octavo 


.      4 


No.  767. 


(8.  InO 


(Schedd  Melarithonis.) 


j;  Ex  aulocrapho  Melantfaonis  \d  Actif  Comit.  Aog.  in  Tabm. 
Arinar.  Hegiftr.  £.  fol.  S7.  n.  2.  -*  Est  foliiifii^^iiitM. 
intcripsit  quid  ^ip^pondjeiKliiin  fit  Inperaiori,  li  ille,  nt 
expectabatur,  mandaturus  fuerit,  praelecta  confutatioDe 
pontificia ,  ut  Eyangelici  suam  confessionem  deserercnl. 

De  Generalitate. 

!£)e&  AaiferS  S3fge^r  ifl  fe^r  general,  fo  manft  gegen 
ber  6onfef|ton  ^Ut.  3n  ber  Sonfeffton  ftnb  oie(  2Crti* 
!el ,  bie  o^^n  3n)eifel  oon  bem  ©egent^eil  nic^t  r>tmou 
fen  n>erben ;  S)er^alben  gu  melben ;  wn  mldfin  Zt& 
Uln  tnan  bege^rt  objufle^n ,  ut  moveretur  dispu^ 
tatio, 

Item,  eS  \^  o1)nm&Qlx6)  et(i4))udnbern/  ^ofpm 
auc^  /  bap  &ai\.  9Xa}.  ®e(egen^eit  ber  felbigen  bebeufet 
n>erbe. 

£ap  man  offerirt^  abjufielf^en  tn  %ttitdn,  fo^kmbi 
(ung  (eiben  mi^tm,  ober  ba  man  mit  (Semiffeit  mik^ 
ttmi  na6)Qthen,  xo\t  man  ft4)  aHjeit  erbot^en. 

Quare  sit  facta  mutatio  sine  consensu  alioraiH 
statuum. 

Dc  conscientia  non  est  dubium* 

1)  Sed  si  civiles  rationes  quaerendae  simt, 
transferri  posset  res  in  hos  qui  docuerunt,  ne 
princeps  gravaretur. 

2)  £t  doctrinam  approbaverunt  initio  omnei 
docti. 

S)  Item  Episcopi  connivebant 

4)  Item  in  cuipa  sunt  illi,  qui  irritaveruat  piD* 
cacibus  scriptis  Luthcrum. 

5)  Item  principes  in  re  manifesta  non  volebant 
saevire  in  innocentes. 

Pro  consciekitia  satis  multae  rationes  possunt  adr 
duci. 

De  consuetudine.  Quod  consuetudo  contra 
ius  divinum  non  valet,  quare  non  oportuit  docen- 
tes  consuetudini  servire,  et  expectare  alioniBi 
iudicia. 

1.  Huc  pertinent  sententiae  infinitae :  Rectefa- 

citis  attendentes  verbo ,  2.  Petr.  1. 
2*  Galat.  1.     Si  angelus  de  coelo  aliud  Evan- 
gelium  evangelizaverit. 


tn 


EPIJiTOLARUM    LIB.  V.    l590i 


m 


5»  Actor.  5.  oportet  deo  magis  obedin^  ^^^ 

Iiominibus.  ,     . 

4.  Exemplji^Mafm^pTopbetarum  et  Apostolorura 
huc  pertinent,    qui  non  expcctato  consensu 
populi  damnavemnt  impios  cultus. 
Haec  valent  pro  cpnscientiay  apud  adversarios  ni- 
hil  valenL 


No.  768. 


8.  lul. 


(Scheda  Melanthonis.) 


-^  Ex  «utognpho  Melantb.  quod  eft  in  Actia  Coniit.  Aug*  in 
TabuUr.  Vmar.  Regislr.  £.  fol.  SJf,  no.  2.  Est  Drima 
acriptura,  et  Tidetur  pars  scripti  ad  Caeiarem  a  Mclan- 
tbooa  concepti  id  usum  filectoris,  postquam  «ognita  ertt 
voluntas  CacsariSy  ut  Protcstantes,  ubi  praelecta  fuerit 
confutalio  pontifida ,  a  sua  doctrina  recederent. 

(Ifeianth.  de  eoj  quod  Caesari^  po- 
stulaturo  ut  Lutherani  docirinam 
Muam  desererenty    respondendum  siL) 

^a^hm  A.Wt.  bege^rt,  baf  man  Don  bteferSa^r  xooUt 
abfie^/  foU  3^r  aXai.  nic^t  smeifeln,  bap  ber  (St^ur^ 
fftr^  geneigt  ifl,  3&r  aXaj.  in  aUen  aiemlic^en  @ac^en/ 
fo  mit  ®ott  unb  Gemiffen  gef^e^en  in6gen ,  ©e^orfam 
iu  er^eigen ,  ^aben  ftc^  an^  tn  ^a^tn  baS  9lei4)  belan^ 
gntb  on^i^it/  n>i^  ^inem  Surfien  gebubrt,  ge^alten  tc. 
SerfK^en  au^  feine  ^f.  ®.  in  btefer  ®cJS)m  St.  SR. 
}u  iintertb&ntgem  ©efaQen  unb  funfl  ju  Sinigf eit  ft^) 
oOiett  erbotben ,  ffd^)  mit  anbem  ju  t>erg(eic^en ,  fo  \)ie( 
immer  mit  ®ott  unb  ©emiffen  Qt\d)t^tn  md^t. 

(ES  ftnb  aber  (aut  brr  ubergebenSBetanntnip  in  bi^- 
fer  Sa^r  ber  mebrer  Sl^eil  TlvtM ,  mH^i  obne  3n>eife( 
wx^  ber  ®egent^ei(  fdr  d()rift(i(i)  unb  rec^t  b&(t  /  unb  ju 
^en,  ba^  SL  ^.  SSegebr  n\6)i  fep,  bap  jcmanb  oon 
i^tnAvfyx  SBabrbeit  abfle^en  foQ. 

titotxi  nun  St.  ^.  im  2(u8f^reiben  gndbig(i(b  t)er^ 
tr6fl,  biefe  @d(b  tn  Sieb  unb  ®uti(eit  }u  l^anbein/  too 
A.  ail.  in  &iefen@at()en  gndbig(i(b  n)&rbe^anb(ung  t)or^ 
ne^men,  moQten  fi^)  S^r  6bf-  ®*  no(^ma(S  erbotben 
^en,  ftc^  mit  anbern  ju  uerg(ei(!()en/  fo  oie(  mit  ®ott 
nnb  Scmiffen  xo&^Vvi^  fepn  xovA>. 


No.  769. 


9.  luL 


Legati  Norinberg.  ad  Senatum. 

f  £s  Actis  Norinberg.  p.  Itl.  —  Quae  ei  hac  epistola 
•sccrpaioiiis  dederal  etiam  Strob.  in  MisceU.  II.  p.  44b  sed 
breviiia. 


|)e€¥«'<8ttt8etntei#<t  ttnb  Stat^  yu  9turni^ 
'  ■"'  ■"•    betfl.  ' 

—  -^  '^err  enbre^  Sbficini)er  wirb  fi^  6.  »• 
@(f)reiben  gemdp  n)p|)(  miffen  ju  ^(ten.  SSir  xooVivx 
aud^  ben  Sburfurflen  unb  bie  anbem  Hijirften  )u\)or  ans 
fpre(^en/  unb  (S.  SB.  (Srbiet^n  fein  ^(b  anjeigen/  beS 
unjmeifenii^en  SBerfe^enS  /  e8  werbe  gar  f eine  SBiber* 
rebe  ober  SSefc^merung  matten. 

W\6)tl  t)on*aban  iftje^o^ieju 

3fu99burg  /  wirb  oieQei^t  wieber  bdb  \)tm  gen  Slurm* 
ber^r  iolr  f6nnen  aber  au(f)  ni(^t  bebenfeu/  baf  bie 
?>f aff en  ober  TCnbere  /  fo  feine  ©fiter  a\xi\)\A\)tn  xooVim, 
uber  fein  SSeib  unb  £inber  t)ie(  ftnben  murben* 

2(uf  ber  proteflirenben  @tdbte  3Cttts 

mort,  £aifer(t(^er  ^a\.  axa  jungfien  in  2eutf(^  unb 
granj6fif(()  ubergeben/  iff  e8  feit  ber  beru^t,  bafiSaif. 
aTZa).  fo((^en  @tdbten  bepf)a(b  no(^  meiter  ni^tS  anjein 
9en  (affen  ^at.  Depg(ei^en  fte^t  eS  um  bie  2(rti!el  be» 
®(aitben8  avOi  w6)  \nntn,  a(fO/  ba^  wir  @.  SBS.  barin 
mebcr  wenig  no(^  t)ie(  !6nnen  f(f)reiben/  aQein  baf  mir 
unS  aHer  ®e(egenbeit  na(i)  menig  fluter  %nixooxt  ober 

2Cbf(()iebS  m^gen  t)ertr6fien.  2)o(ib  flet)et  e8  ju  ® ott. 

Sambftag  9. 3u(ii  jum  JCuffperren  1530. 

*ref. 

SBoltamer. 

Ao(er. 
(SSem^arbt)  9)aumgartner.  . 


No.  770. 


(10.  lul.) 


Mart.  Luthero. 

Epist.  lib.  I.  ep.  8.  (edit.  Lond.  f.  ep.  5.) 

D.  Mariino  Luihero. 

S.  D.  Aate  biduum  dedimus  Coburgensi  nuncio 
litcras,  quem  quia  heri  hlc  vidi,  facile  anteverti. 
Arnoldus  noster  cx  aula  Megeliurgensi  domum 
redit.  Spalalinus  perscripsit  tibi  Hispanorum 
procerum  consilium  de  nostra  causa,  quod  meo 
iudicio  est  honestissimum.  ^  adiktpii  avTOX(fdvo^ 
ffog^  mulier  vere  heroico  iugenio,  praecipua  pie- 
tate  et  modestia,  studet  nobis  placare  fratrtem,  ,sed 
cogitur  id  timide  et  verecunde  £acere.  Unus  ra- 
sticns  mirum  in  modum  fnrit»  et  incitat  Imperj^ 
torem,  ne  quid  nobis  permittatur,  id  quod  ex  ipso 
inteliexi  legato  Campegio:  et  mali  soinm  valent, 
et  in  pessima  causa  fortiores  sunt,   quam  boni  ia 


179 


eptviiau.  .  yideiur  futiirui« ,  tit  impieret  Cae^ar^  ut 
omnia  restituantur  in  integruni,  donec  synodus 
l^  controversias  iudicaverit.  Nondum  adversarii 
^spdnderunt,  quare  certi  nihil  habemus.  ilaec 
tantum  consusurrant  inter  se  inimici,  Vale^  et 
ora  pro  nobis.  nihil  opus  est  te  singulis  scribere, 
una  tnim  epistola  omnibus  satisfeceris.   10.  lulii. 


BPlSTpLARUI4    (.19.   y.    1580. 

Np.77f. 


No.  771.  (10.  lul.) 

Fi^id.  Myconio. 

Edila  a  Snegassio  ep.  11. 

D.  Friderico  Jkfyconio^  Pastori  Ecchsiae 

Goiihensis, 

S.  D.  Nihil  adhuc  in  fais  Comitiis  actum  est, 
prjclerquam  quod  Confessio  nostra  exhibita  est, 
quae  publice  m  consessu  Principum  lecta  dicitur 
tamen  aiiquos  dimisisse  placatiores;  Yariae  sen- 
tentiae  de  nobis  a  Principibus  dictae  sunt:  sed 
nulla  adhuc  promulgata,  quia  Eceius  et  Faber 
et  alii  istorum  complices ,  priusquam  pronuntie- 
tur,  exhibebunt  Imperatori  Confutationem  no- 
strac  Confessionis.  Acciplo  tamen,  parum  cle- 
mentem  s.cntcntiam  nobis  expectandam  essc.  Cae- 
sar  pbstulabit,  ut  sibi  iudicium  totius  rei  permit- 
tamus.  Id  si  faccre  gravabimur,  mandabit  omnes 
veteres  rllus  ac  morcs  restitui  et,  ut  rcstltuamus, 
Krmis  coacturum  se  ess^y  minabitur.  Quodsi  non 
mitigabit  hanc  sententiam  Caesar,  magno  in  pe- 
riculo  versatur  tola  Germania,  Ilispanici  Pro- 
ures  praeclare  et  saplcnter  rcsponderunt  Caesari, 
consulti  de  nostra  caussa:  videlicet,  si  qu«'te.no- 
strae  opiniones  pugnent  cura  Articulis  fidei,  hor- 
tentur  Imperatorem,  ut  unlvcrsam  suam  poten- 
tiam  conferat  ad  delcndam  hanc  factionem:  sin 
autem  solum  extemae  humanae  ordinationes  mu- 
tatae  siiit,  nihil  faciat  violenter.  Venimutcerto 
icire  possit,  titrum  nostra  doctrina  pugnet  cum 
atttcutis  fidei,  an  vero  tantum  humanas  ordina- 
tidnes  aliquas  labefaciat,  commiltendam  esse  rem 
bonorum  et  doctorum  et  neutri  parti  addictorum 
iudicio,  sed  paucorum.  Mire  mihi  placet  haec 
sententia.  Yale.  Ora  Xfftmhv  pro  nobis.  10  die 
lulii.     Sahitat  te  IsieBius. 

^lmTtog. 


Brentius  ad  Myconium. 

■ 

Part  q>iitolae  ev  autograpbo  Breotii  td\U  in  CypriaAi  Hist. 
Aug.  confess,  in  »ppcBd.  p.  186» 

~/o.  Brentius   ad  Fridericum  MycO": 

nium» 

Ego  nunc  Augustae  in  Comitiis  ago ;  illuc  aTJ. 
Georgio  Marchione  Brandenburgensi  yocatiis, 
spectator  potius  causae  nostrae,  quae  in  istis  co^ 
mitiistractatur,  quam  adiutor,  nisi  si  quid  apud 
domiuum  peccatoris  oratio  valeat  £t  quo  in  statu 
r^s  sit ,  pauds  accipe. 

Principes  ndstri  obtuleront  Caesari  confessio- 
nem  doctrinae  suorum  concionatorum  et  snae  fidei, 
quae  Germanice  coram  Imperatore  et  proceribos 
Imperii  lecta  est,  Nunc  quotidie  expectamus,  quid 
adversarii  sint  responsuri.  Aiimt  eos  plautfttqi 
commentariorum  in  nostram  confessionem  parMei 
EUt  autem  illorum  antesignanus  Ecciusj  honus  ille 
vir.  Aliorum  sunt  23 ;  dicercs  Sophistarum  Iliada 
esse.  Exitum  rei  nemo  adhuc  novit,  nisisoliis 
Dominus  Deus  noster,  quem  scio  ardenter  invocai 
pro  universa  Christi  ecclesia,  ut  suo  favore  adsit, 
et  pacem  ecclesiae  suae  reddat;  id  quod  procnl 
dubio  tuis  et  aliorum  precibus  invitatus  faciet,  p»- 
cemque  largietur,  si  non  in  felicitate  huius  miin- 
di,  certe  in  cruce  et  afflictionibus.  Vale  in  Chri* 
sto,  amicissime  mi  frater,  et  ora  pro  me.  £x  Au- 
gusta  10.  die  lulii  anno  XXX. 


No.  775. 


10.  InL 


ludicium  (Agricolae?y 


Ediliini  in  Coelestini  hist.  Coniitior.  Augusl.  P.  II.  p.Sl9— 
2S4.  ubi  inscriptum  est:  j^deliberalio  brevis»  guae  py» 
etatio  inseripia »  et  praecedeniibus  liieris  (principam  ad 
Fridericuni  Palatinoin  et  Comilcs  a  Mansfeld  ct  UclfcaH* 
stein)  ineiusa  y  siinul  fuii  exhibiiaJ'*  —  Constat 
doabus  parlibuSf  priroum  iudiciuin  de  non  profer 
pluribus  articuiis  oe  abusibuS|  quam  in  Aug,  conf. 
roerati  sunt,  et  deinde  scrijptum :  ^ahusus  poiemiaUs  ^ 
tificiae^  conversae  in  Aegiam  dominaiionem,  ^  Sed 
ulrunique  scriplum  prorsus  di^ersum  e%st^  quisqne  facaU 
▼idel.  Altera  enim  pars  de  abusu  polestalis  Ponlificiaa 
Ralisbonae  in  conventu  1541  scripta  e»t,  quumin>eale- 
gantur  baec :  ^^consiat  ei  in  hae  urbe  Hatispona  muitbi 
accurrisse'*  elc.  —  Prior  autem  pars  ulique  Auf^stae  ia 
Comitiis  scripta  esf,  non  quideni,  ul  «SaAJfiWputat,  pro- 
plerverba:  ^uc  Augusiam  vocati**,  quum  etiain  cogi- 
tari  possit  jtugtAsta  Tiberinaj  i«  e.  Ratisbona,  neqtic  nt 
idem  Saligiuf  (Uisloric  der  Augsb.  Conf.  Vol.  I.  p.  257.) 
arbitratus  cst  propter  verba  i  ^^iiieras  paulo  «mitpowUaif*  \ 


M 


EMSTOLAIltJM    Liii.  V.   i5S0. 


m 


faacc  cnim  bod  raat  vcrba  ad  iudicium  pcrlidtuliit.  '^ 
verba  Cotietiinit  ci  crrorc  typographi  noii  niinuseuJis  li- 
lerisy  ut  debuerant,  eitcripla  :  sed  polius  propter  totum 
arguncBtum.  Dubio  vero  carcre  non  potest ,  Loc  iudi- 
cium  a  Mtflanlbone  non  cssc  scriptum  y  sed  mh  alio  quo- 
damj  fortauc  /o.  jigncoia;  etcoim  scnbcpdi  raljtf  non 
aoium  non  Melanihonis  cst|  acd.  ctiam  iudicium  scvcrum 
dc  episcopis,  qiiorum  aucioritatem  tam  scrfarc,  non  sinc 
o4e|isione  suorum  ^  studcbal  Melanlboa  f  non  ab  co  p^o- 
flcisci  potuit. 

udicium  Thtologi  cuiusdam  dt  eo^   quid  rt-- 
ondendum  sil  ad  (/uatstionem :  an  Es^angelici 
ures  abusus  quafn  in  Aug.  cohf^  commemora^ 
vtrintj  i*ttint  notart?) 

.mtrissimi  Principcs  ac  Domini  nostri  clemen- 
simi  huc  Augustam  vocati  sunt,  ut  doctrinaei 
ae  hact^nus  in  ditionibus  eorum  sonuit,  et  po- 
k>  proposita  fuit,  rationem  reddant.  Totum 
ro  negotium  in  duobus  consistit  punctis:  pri* 
im  doctriiiam  continet,  alterum  ecdesiam  eius- 
eceremonias.complectitur.  Primiin)  in  nullam 
alToversiam  aut  dubitationem  cadere  spero*  De 
Jesia  diversas  et  discrepantes  sententias  esse 
o.  In  nostra  autem  coufessione  ciare  dicitur, 
ifcopos,  quocunque  sane  appellentur  nomine, 
itum  iure  humano  coQStitutos^  atque  adeo,  quod 
le  lequitur,  Antichristos  essc.  Cedit  enim  sta- 
I  ipsorum  ccclesiasticus,  quod  fortassis  nequa- 
am  sunt  coiicessuri,  in  contumcliam  nominis 
dni,  estque  doctrina  eorum»  quam  tradunt,  dc 
icrimine  ciborum,  dlcrum,  potestate  clavium, 
Inlgentiis,  purgatorio,  causis  matrimonialibus 
aliis  traditioiilbus  pluribus,  quibus  bomiuum 
dstringimt  et  oncrant  coiisclentias  cultuni  dlvi- 
m  ex  illis  faclentes,  atque  hac  ratione  meritum 
miiii  et  salvntoris  nostri  lesu  Christi  obscuran- 
9  extenuantcs  et  clevantcs,  plane  diabolica. 

Haec  igitur  cum  omnia  in  confessione  nostra 
it  comprehensa  et  in  epilogo  repetita,  nobis  ani- 
18  non  est,  plnres  proponere  articulos,  cum  hnc 
iusula,  iios  serio  reiicere  omnem  doctrinam  ac 
De  damnare,  exsecrari  et  ex  ecclesia  cxterminare 
natitationes  omnes  cnm  scriptis  propheticis  et 
Mtolicis  pugnantes,  et  verum  sacramentorum 
am  profanantes  et  evertentes. 


a.774. 


(10.  InlO 


Theologoriim  ludicium. 


\  Ez  autograpbo  Spalatini ,   cui  lonas,  Agricola  cl  PbiJip- 
pna  quis^uc  sua  manu  subscripscrunt »    in  Tabul.  Vioar, 


Rcgislr.  £•  f4l.  17.  no«  t.    — •  •  Pbdlanl  mann  in  lcrgs 
acripUim  cst :  Der  Geidiriea  Bedenlten* 

Unfet  nntert^dnigS  SSebenfen  tjl,  bo^  auf  mdnntglic^S 
S^erbefferikng/  bdf  man  i^t  (einefiWegS  ektig  me^r  Xrtir 
(e(  £aif.  fStaj.  t^brbringe;  tn  2Cnfe^ung ,  bof  f[d)6  biefei: 
3eit/  e(^e  ber  (Segettt^il  feine  Vtttwort  einteingt,  ni^t 
9ejiemenn){U/  uttb  baf  ber  (Segent^eil  e8  fonfl  baffit 
^alten  xo^,  xoxt  gUmpflic^  unfer  SSefenntni^  beS  ®Iaii> 
benS  unb  ber  Se^re  gejleQt  ifl,  oXi  foQten  fte  t)on  unS 
barin  oerungtimpft  fepn.  SBo  fte  aber  jtc^  in  \\)xtx  %nU 
xooxt  anberd  benn  (eiblic()  unb  glimpflict)  merben  t)eme^ 
men  laffeu/  fo  ifl.  in  ber  Replica  bran  gar  nid()t8  x>tx* 
fdumet ;  mirb  oMi^  alSbann  ft^)  9ie(  bap  benn  j^t  retmen« 

I.  lonas. 
I.  Agricola. 
Philip. 


No.  776. 


(lO.Iul.) 


Melanthonis  ludicium. 


Editum  latinc  a  Coclcslinb  in  bbt.  Comil.  Aug.  P,l.p.2l7>>| 
qul  illud  ei  autograpbo  Mcl.  sc  dcscripsissc  affirmat;  itcni 
aChytraeo  in  bisl.  Aug.  Conf.  p.  125.  —  Coelestinus  au- 
tcm  oon  diail,  ulrum  autogjrapbum  fuerit  lalinc,  an 
germanice  scriplum  et  ab  co  \n  linguam  laiinam  transla* 
lum.  Habemus  vero  etiani  gernianice  in  Chvtraei  bist. 
Aug,  Conf.  germanicc  scripta  p.  196* ^  unde  illud  bausit 
VValchius  in  opp.  Lutheri  T.  XVI.  p,  1059.  —  Quum 
Melanlhon  in  usum  Principis  Electoris  scripscrit^  puto  il- 
Juni  vcrnaculo  sermonc  usum  cssc.  *  Occasio  acripti 
fuily  quod  Jmperator  die  9.  lulii  conyocavit  legatosPrin- 
cipumEvangclicorum ,  et  cx  iis  quaesirily  an  plures  prae- 
ter  eihibitos  in  confessionc  articulos  fidci  sint  eibibiluri 
uec  uc  ? 

(JHtlanthonis  argumtnta,    cur  non  piurts 
articuli  fidti  iradtndi  sint.) 

(2Er(Ui4)i  biemeil  bie  Surflen  Don  ben  n6t^igen  ^for* 
titeln,  bie  6jfent(i4)  i^  i^renSanben  bem  ^o((  gepre* 
bigtn^erben,  i^r  SSetenntnip  getl^^an  ^dtten ,  unbni(^t 
Mnn6t^en/  flemitunnu^Dispiitationibiis,  cU:  ob 
bte  SB$eiber  au4)  confecriren  f6nnen  ?  ob  aUeS  fo  muffe 
gefc(K^en/  mieeS  gef(|)ie^et?  unb  berg(ei4Kn ,  biemej^r 
in  bie  ®4)u(  att  in  bie  9)rebigten  in  ber  £ir4)en  ge^6ren/ 
)tt  be(aben. 

3n  lb|er  dbergebenen  6onfef{ion  fe^en  gar  na^e  aSU 
ndt^ige  3Crtite(  verfaffet  S>er^a(ben  aOe  SXipbrdu^K/ 
fo  mtber  biefe(bige  Sef^re  ftnb^  iViQUid),  wie  ein  jeber 
baft  SBSibecfpie(  oerfleben  (onn,  gefiroft  n^erben. 

aSenn  bie  gej^d^igen  3Crtife(  nun  erjl  flbergeben 
tt)urben;  (6miten8  bie  SBiberfac^r  un6  ju  Ung(impf  dfo 
beuten,  a(d  f^dtten  mir  }ut>or  bie  f4)ein(i(^en  unb  jeber< 


165 


E^ISTQLAKUM    LIB.   V.    159.0. 


m 


man  gefd([igen  2(cti{et  itbecantwortrt}  ie^uHt)  fe^e  t>te 
Aoif.  SKajeftdty  5a?  »tr  v\tl  imb  fd)db(idjrn  Srrtljuni 
fcei  un8  wrbergen ,  unb  iwnn  Sljve  .Saif.  3KajepAt  iDfi= 
tei;  an^elt,  mirbt  man  mcijr^vrtljiini  fjenjcrtriiigec. 
ibieweil  roir  bic  angtfaiigcnc  .^^anCtiuig  bicfL-i-  fKi'- 
ligionSsSo^eu  ftlbfi  nirf)t  Cfttjiubcrn  folkn,  iti  tvini;^; 
toegfiin  tat^en,  tafi  fci:  flciKiffiaen  iiiib  unniJtljjijcn  'Kz; 
UXtl,  baoen  ipan  in  t>en  Sdjulcn  ju  Ci^^>utircn  ppcgt, 
ju  biefec  3fit  a<rc^t  mfi-bcn ,  ai&: 

JD&  atted  alfo  inuSc  gefi^eljcn,  mfi'  cS  g^fcijicfj.^t? 
.    |DI>brtftfieSEilIenicijt5'f(iye?    ' 
,   £)b  ®ott  ouc^  B6fi'S'tijue? 
.  S2b  bie  G^ri|ieii  ailc  ?ivit:flf c  fmb  V  j 

jDb  bec  3>flpft    auS  Qotttidjcm  ditd)i  ber '  cberfte 
Sif(l)Dfffe9? 

IDb  man  ba6  3(bla^  aulaffen  mfige? 

jDb  ein  jebeS  gute  SBSecE  eine  Solifiinbejeul    '^ 

JDb  eiit  Saie  ba*  ©ocramenf  coiifecrircri  fonrie'?  : 

JDb  bie  etJ^factjen  aflein  fiir  bie  S8ifcl)6ffc  gc^orcii?. 

Cb  me^c  obec  weniget  aI8  (tebcn  ©acvamentc  feijrt? 

Cb  bie  Sifi^Jffe  juflleic^  b^fin^Itli^f^^Wrtt  f&^f 
vtn,  unb  ben  Ricdjen  Doffle^en  Miinen? . 
.   £)b  bet  Jpaisfi  auS  g^ttlicljem  9in!)t  etn  i^ftc  oflec 

®fitet{f»)?         ,  :   "  i." 

£it)  bte  gittiic^e 'Sueecmdl)(tin9  anm  «E^etl  m  un^ 
ferm  aJccbienft  Utfat^e  baie  obct  nit^t  ? 
;  &b  bie  $tie1lenpeif)e  einen  fletS  tod^tenben  Cha- 
ractercm  einbciitfe? 
fOb  ein  SBeib  confcccicen  Finne? 
JDb  bte  r^cenbefiit  jur.Seliftf eit  nit^ig  fe^  ? , 


Principes  Evang.  ad  Caesqris  mierpfetes* 

Laltoe  «didlt  hoc  *cripluRi  CbelulifiM  (hlit.  Comit.  P.  IJ. 
p.  SI8.) ,  i)ul  illud  ex  aulogripba  McUnlboaii  dEfcripinM 
•f!Grm»l.  lact:rlum  lulemMt,  ulrnm  •ulogiiphon  blipc, 
an  gcrmanice  jcriptum  cl  a  Coclcilino  (ut  ■olebBl)  in 
Ulinim  lingUBm  trmlalum  eiI.  t«luic  hibdur  eliim  in 
Cfaylraei  biil.  UL  p.  lS9.  —  GenDmice  vcro.edilum  Mt 
■b  rodem  (^ytraco  iu  bill.AuK.  conf.  gErmiuica  p.  97.  et 
*Mueilerol.i.p.667.,  (qui  faoc  teriptuni  niTenil  inTlbuL 
Vin».  SS^eg.  E.  fol.  40.) ,  «  nuo  illud  inieruit  \V*)cblat 
opp.  Lulheri  Ti  XVI.  p.  1060.  -~  Ar|>itror,  germanice 
tonicriptum  eI  iradilum  fuiue,  nequc 'dufaitjri  potut  (li 
fidei  btbend'  eil  Coeleilino) ,  Mclanlhancm  ilhid  cptaipor 
*uiiie.  —  Tradituni  tero  eil  ■  Principihui  ETangelici* 
Duci  Friderico,  comiti  Pilatino  Rheai,  Uoyero  coniiii  a 
Hjuufeldi  et  Coaiiti  *b  Helfenilein,  9U01  Imperator  tni- 
■crit  die9.  lul.  .«dEongelico»,  ut  c>  iii  quacrercat,  in 
in  arliciilii  eifaibitii  acquieiccre,  ncc  plurci  proferre  ve. 
linl.  Quibui  Friucipei  iam.  inlerprcte  HcUDlhone  re- 
■pondeni. 


iPrincipes  JEvangeUci  ad  missot  a  Caesare,  ia- 
terpteU  Mtlahthone^      '        " 

t»iii»\mit  mtxSi,.  fMitnbIif(}er  (iebtt  |Betlxc#.»o^ 
at;^«9e<Wiraffm{f'-,Hebej.if)({Mt»«  Sftmuji-Xie  wi»Cn. 
2ieb^  UBb'3t)r:ge(ki:p.?)  «I  fitlW  ^9iim9ivH.  SR* 
iefkdt/  ui)fenSr.«ttersnAMgjWi)>  J^emi  ^ttefe^-.  «l^jeidt, 
baf  mii;<vn&  nwUten  «erne^meN  Itffefi,  ti^  xt^  m\lt 
%M\k<\  mmt^m  untiyi  iib(cg«lKn-l^ba^  «dccB>  ^ 
Mj^R(Ai((0j<£«{..^4Jeji^  mir  «d^^;in;@4|si$t(l> 

unb'.@uii)jwr  :jt«un^er.tin^  .^^gtf^etitiiiig-ttt') 
R)ft»of)I  i>fftnlidit{l/  b<tgi.victfli^eruntrb(f[friDetli(^ 
3Ri^brdu(l)e ,  bie  eel)ce  unb  bec  ®djl(tc^  Reglttjtitt  b^ 
(tti^Rbe^  ^tTfbet-^ii^-pnb;  nwl^e  ecfllii^  Utfo^e  d^ 
geben  I^bm  fli^  ailnn  ben  Unfem,  fenbetit  auc^  tMi 
mSKtm,  ^tmriDibn  )U  ^tebiigtf-utf)  gu  ft^bes  jtf  .Untf» 
Ct^trbK  lK«tnf{itn',-'fo  mtt''tiitce<^tG:eeI)te;3aScf(Qwk 
niit{f  u^ifrcS  ^M  getntben  nwrbcA,  ■  untf  Ctincn  jMt 
(inftem^t-Cvangelio-gc^aH;  t>te»ril  abtrJKatf;aRoi 
jtfHt  tit  i^rcnr-Vuftfi^teibcn  gndbigKc^  angestigt/^ 
^9.^  b{c^^a(^;-:^0{H1giofi  belanBeab/  nntcrioil 
fttbfitn  tteb  unb-ffintfglcifjn  ft^ritf  md)  ait-M 
jffia^rtftit  (bit  bhim  nllein.  «ottee 'tcince  JBot0il9)|il 
mc^^it^th  fep,,  Me  Mnn  ^fl(i(i)  itnb  biQfg  ^^^\ 
fofevenb-|n  bet  ndc^iflcn  ®(^ift«*)  nf (^t- afit  gn^bttoi 
(I)e  fpetiftcitt  ;unb  ttam^aftig  angtaogfn,  fonbtcn  cinc 
gemetnt  Son^ffton  itift  Cetenntntf-dbtraiftioorttt,  bot* 
in  ungcfd^rtici)  wtfaffet  aOc  bte£t^e,  fo  ooradml^ 
juc  @eelen  ^I  nil^Iiti)  bti  unfl  gepcebiget-  tottb  /  bamit 
JtfEif/SRaie^dt  gcdntfticf)  bm^m  ra&tbc,  ?baf  bci  uti» 
(eine  un(^rtft[i(l)e  Se^ce  angtiiommtn. 

@o  fjaben  wic  au^  f^t  nJt{)ig  gtac^ttt,  mt^t  tic 
SRifbrdut^e  vocjubnng.ni/  bacinntn  unftrunb  bet  Uni 
fetn  (Setoiffrn  befc^racrt  gtwtfen,  benn  anbte  SRi^btdn* 
iitj  bec  @eifl(iciicn  ^anbel  belangcnb  / .  bafut  £te  b()4> 
ju  feber  3cit  fut  fi^  ®ott  merben  9ttc^enfc^aft  ju  gebicn 
f)aben,  »o  foic^e  !Ki^bcdud)e  nict)t  abgeflellt,  ob(X.3n 
^cifili^ec  ©efferung  gefuljct  wcrben. 

iDec^alben ,  bamft  bicf>  @acl)e  befb  mi^c  In  Sttb 
gei)anbelt  mAcbe,  unb  bap  man  bie  tiotnt^fltn  ®tA(ft, 
bacin  3(enberung  oocgefaUen,  barju  au8  wai  Ucfa^Kn 
foIc^cS  gefd)e^en  unb  gcbulbet,  beflo  f(attrfe^-.ui& 
ecfennenm6c^)te:  fo  ifibie  ffiBeittdu^igfeit/  in  ©enbec 
^eit  aDe  SRi^brducf^t  3u  er}dI)Ecn ,  in  angcgeigtec  unfrcc 
©djrift"  gfBitcben.  '   ,. 


«)  i.  e.  d.  9.  lul. 

**)  In  coofH*ionc'Auguit. 


18S 


EPISTOLARUM    LIB.  V.    1580. 


186 


SBdQm.to^  ■ritUrfmVttifcItt,  fo  ihetcaatmt* 
trt  /  aUt  ungcmj^  iisb  unre^c  ie^tz  nvb  SXipbrdu^/ 
bic  bmfelbm  ftbertetc^tm  Vrtifeln  nnb  il^^ren  Urfa^ro 
mtgegm/  babnr4>  aud)  noiberfbc^ten  Ifabm,  nnb  ac^^tm 
ber$<dbmb^e9lot|^,  mef^r  Vrttf el  einjubringen. 

Qo  aber  ber  SBibert^  biefelbm  m^tijxd^  f Ar 
feiai  JD)nnion  unb  9lteinung ,  oernidge  Aaif.  SRaj.  TCni^ 
f4)reibjmft  unb  befcfK^men  SortragS/  enegt;  oberunfre 
Cfonfeffton  anjufeiil^tm,  ober  etwaft  9leue6  ooraubringm 
nnterftfabe:  fo  ift  man  f^iermit  erb6tig/  baoon  auft 
(SottcA  SBort  weiter  SSert^t  )u  t^uU/  n>te  man  \i6)  benn 
mi)  3tt  Snbe  ber  ndd[|ft  fiberantmortetm  fc^riftlic^m  Se^ 
Cmntni^  erbofm  ^oL 

Unb  i{i  bemtoac!^  an  b{t  8l6m.  itaif.  fRaj./  unfem 
id!iergndbi8ftm<{>errn/  unfre  untert()dnig|le  ^ttte  /  bie« 
iodl  wit  liiM  i^rer  Jtaif.  3Raj.  iu  untert^dntgflem  ®e« 
^iotfam  BeitU^i  on^ero  oerfiigt/  nnb  nnn  mit  fc^merm 
Jlto^  cinc  longe  3eit  ^ie  geioefm/  if^re  Staif.  Wtal 
jnbVi  gndbig  oerif&gm  unb  ^bem  /  bamit  t^rer  SXaj. 
Vnifc^reibm,  aI8  obberfi^rt/  of^ne  Idngerem  Sl^erjug 
taat^egangm  unb  gelebt  mbd)U  merbm/  al8  n>tr  un6 
auO)  in  aSer  Untert^nigfeit  oertrdfim/  unb  an  unl 
fliiilllangel  gemcft/  aud),  n>tQ  eft  ®ott/  ni^^t  fepn 
|MI.  S)a6  moHm  nun  i^re  Aaif.  SXaj.  /  unfem  aHer* 
gndUg^^Mrm/  mir  in  afler  Untertbdntgfett  oerbie^: 
vm.    Actiim,  ^ugSburg  am  10.  Sag  Sttlit  1580.  *) 

Bon  ® otteft  ® nabm  3  o  ^  a  n  n  /  ^crjog  gu 
&a6^in  unb  Sf^urfdrfl. 

®eorg/  SRarf grof  }u S3ranbmburg. 

ernfl,  4!>^J0B  gu  Sraunfclrmeig  unb  && 
neburg. 

9(>iIipP;  Sanbarof  ju  .^{fm. 

SBoIfgang/  ^furfl  iu3(nbalt. 
famt  unfern  SDtttoenoanbten. 


Breatius  ad  Isenmannum. 

■  •       • 

f  S  ^bdica  SiMTO-Sifino  ep.  7. 

lohanni  Isenmanno  lohannes  Bpen^ 

tius 

$•  in  Christo*  Scio  te,  axnicissime  nii  Iseiiinanne, 
una  ciun  fratribus  nostris  cupido  animo  expecta- 
re,  quid  rerumincomittisnovissimisagatur.  £qm-> 


*)  In  Codettino  et  Chytra^  diet  et  annus  non  lepinlur,  ^  in 
Goelcstinp  detidcrantur  etiam  nomina  tubtcripta. 

SlnAVTR.  OriR.    VoL.  II. 


dem  volebam  tibi  nuper  negotium  totum  cum 
Buchsenhansen  *)  perscripsisie ,  sed  abierat  ille 
me  inscio,  quod  tam  aegre  ferebam,  ut  cum  con- 
sulibus  nostris  expostularem  de  ea  re ;  tamelsi  ne 
nunc  quidem  certi  aliquid  tibi  scril^ere  possum, 
adeo  omnia  adhuc  in  ancipiti  pendent*  Et  rei  • 
evenCum  nullus  hominum  cognoscere  potest.  So- 
lus  Dominus  Deus  noster  novit  quid  futurnm  sit, 
in  cuius  solius  manum  nos  respicimus,  etiamsi 
maxime  fremant  gentes  adversus  Dominum  et  ad- 
versusChristum  eius.  Ut  tamen  cognoscatis,  quid 
hactenus  apud  nos  gestum  sit,  paucis  accipe. 

Principes  nostri  obtul^runt  nuper  Imperatori 
confessionem  fidei  suae  et  doctrinae  suorum  con- 
cionatomm  latine  et  germanice  scriptam.  Ger- 
manicam  ante  hos  dies  misemnt  consules  nostri  ad 
Senatum  Hallensem  cum  Buchsenhansen.  Quam 
si  tibi  ostendit  Senatus  et  consuhiit,  benc,  Si 
autem  occultarant ,  pro  more  suo  fecerant.  Ut! 
scis  subscripserant  se  huic  confessioni  Senatus 
Numbergensis  et  Reutlingcnsis.  Nostri  nondum 
subscripserant ,  praeterea  quod  non  sint  de  nunie^ 
TO  civitatum ,  quae  in  proximis  comitiis  Spirens. 
protestatae  sunt«  Exitum  rei  cxpectant,  neque  id, 
quantum  ego  coniicio,  inconsuIto«  Nam  intelligo 
ipsos  omnino  subscripturos  hanc  confessioriemf. 
Mitto  tibi  latinam  una  cum  fratribus  legendam. 

Post  oblalam  Caesari  confessionem  inceperunt 
adversarii  fidem  suam  conscribere,  quae  et  hodie 
absoluta  est  etCaesari  ohlata.  Interea  autem  ten^ 
poris  nostra  confessio  ad  Romam  (Roman.  Ponti- 
ficem)  per  veredarios  missa  est ,  et  hoc  die  nun- 
tius  a  Roma  rediit,  Papae  iudicium  referens,  quod 
quale  sit  adhuc  ignoramns.  Imo  optime  scimns, 
quae  sint  Antichristi  iudicia.  Porra  ante  paucos 
hes  dies  quaesivit  impezaitor  per  Fridericum  Pla^ 
latinum  nostras  principes^  num  velint  confessioni 
suae  paucos  artiailos  aditeere.  Quid  responsum 
sit,  videbis  ex  chartis  confesstoni  adiectis  ^).  - 
Addidi  praeterea  fasciculum  literamm  Martini 
Lutherij  quas  mitto  tibi  et  frafribus  legendas  •**), 
non  autem  describendas ,  ne  evulgentur,  equibus 
iQtelUges ,  quanto  animo  praeditus  sit  incompara- 
bilis  ille  vir  Lutherus.  Nunc  qtiotidie  expecta-r 
mus ,  ut  per  amicos  cognovimus ,  quando  Caesar 


*)  In  ep.  Brentii  infra  d.  I.  Oct.  tcripfa  appellatnr  Buehiin 
Hanun ,  i.  e.  lobannct  Buclit. 

^*)  Uaud  dnbie  iudicium  d.  10.  lulii  tradiUim. 

*^\  Uabentur  baec  apo^pba  adbnc  in  netdo  qua  SaeTiae 
bmliotbeca. 

18 


ler 


a  nobis  petUurOsest,  numveliimi»  ipniia  id  lufc 
causa  pfa  iucUce  «fpaMcere.  Itl-enitn^  ^am  eM, 
ipatnnnM^-p&iimM  fi'>Mikin^r^spttUli{tM«ta 


EPrSTOLARUM     LIB.   V.     t6»0.  168 

Andreas  Osidndir  nd  Jf^ene.  Linek  H 

'    ''''^'  P^tk^^S&hititpnerum,    ■-■ 

J^niiii.'[qiiii  riiuitu:i  i^ijiisJHi,-  /mi.ij^itt 


reilce»; :  tfbtfUm^^H^tte^eif  iii^p^^a  J4iey^^iUfctaii^ 
ltaqii»;dofidinode  (fM^i4iGfe^l'Stiat^hiin[[^»ia«»lll 
iu2)tmas,  -iv$wf3]tiH0  tfF^jfUlti'^''){&&^ffti(i'''ifJfi[t»^ 
n>iilu».v-dJflWlfti*SJriret;fHifi*H-'  6b«  aifft-  Bt^aiwferi 
nurfillifno^»r*i!!l.  vn^Wff9i«h^fitrft^t^fl^tf  M 
ita  vttakcvfimiiQmimp^itianiiffieadl^^SQ^im- 

nem  tanto  desi<leri{^lbiliB^;'>«rwJh%1sklfett»^ 
gladios  breiM^  j:^Im»(|>»1>^|«&t^nq^  bella 
volnnti  ■:MRetC/'UC:af.    ':;-,.:n.-.?c-  7'jv  .:ijiir  A'::-. 

nondiim  c4i»AiHt»h»n^J<^Stdi)»dd}I^»>M«<^^^^ 
laildinnTr  ^giu^inaiii^tifipin^t^ttfia^^ 
nem  'olAutdi^fll^lf^dilidt^^StJ  p)^i^&aC[;bJM:J£nli«U 
Cui^/jW-^riMnii-^iWftfMni;  4«^dB>'AiBt(i.'a>^»tfri'- 
ptura  s.  aiie^Juttj''^  <Tu:t(iBk^atca)«bitiost&in'Jeer 
desiife  tii^iftftlasuA«i  faortj«fddVlifl«tt«»i)(V^dtuitiI- 
do;  KscliiitiiffiddttiuiM  af«]>Uit«;iM%^i»4(iuu- 
rit/'i«vd(pki«v(hWl^m^:Mtpu»iiMJHMidtUtto 
inala4diin^tfbunt;-H&i(tt^atl^  S9iatt)^it,'fM^lK, 
insanit, '«ff.Bdfti];tnJiV4sttC'lnolilb^^-  ^^tiiUiw 
ct  TGtdmtti^itit toiicidcet;  SddfictusJAtipstChvit 
stum^''  et  &iniCkiundrli'i]tit4e^'^at«i<,  pvaev&faM 
tamen  uon  potest.  Vale  mi  frater.  SaluUtaitK 
fEati^'>cpdiiK4MBtni^aiil.'bfitftuiSBrn6ariid&:iiostro 
D.  J^iV^/iMt^tkidnt^litiCfalUri»«nBnn:n)'i^iiV^ 
colauin,  itaunatuinfiiSiiJ^tiiUp^iMSthaUheiis^ 
D.  LicentiatDiQ-et^infBpcii^aniiMnCriUisiJtb)*-  SxAiu- 
gnsta-,.  12.  .IuL.aM&)  XXXv.r.,'j ::,  f..,  .V.';--': 

.fiufierur.atiCfj^/teiluptrisriitaadi^tMhus^taiil 
Auplsiam .  vtaaerutu  ili  qp^iUWMi  J&di«lii|iiot  hfoiraS 
de  Sacranniia  (titiit^lf^Oi  Ai^facilnt5efi>i!ottiM[i4(u4 
cnm.Jl&ii^cipn  rnjfiosdjh^^ihM&awl  ))«auiifvtti$^i6t 
pcttt  i ;  Tttn '  apj  UlBriB;< m^Kwi:  toUaqai&ai|>6itt«  ac- 
stram  causam  gravet.  AlBrmdnt  coDStaatU' nw 
taDtam''veibi»  efimodo^iwpendi  dissentire,  re  ipsa 
autcrti  convevcre^iiflos  tonttabLer  illudmegamus. 


No.778;-' 


■  JiaaiiaJV  lioji™  ■  :ii:(«i-J^ 


■^'tfMftii:" 


Osiatsder:  ad  Line/cutm  et  Sckleupnerum. 


a)  .,i.  e.'ad  Aedcm  CallMnBac.'  Mithaet  tiraeUr.  Ciwari 
filiutet  fratcr  HargkrctbM,'fo*tn  uxoris  Brentii.''  (Noto 
dcicrilwnlii). 


jSrSq»'  "ySiWiKnef' «fjw»i»i»«»(,,s(i«i  tetisn!» 

sit.     Itah  ct  plcriqiiefi(n5mpi,j»(i,.^,^f(j|,,,igBT 

IpnfliBTOiilWieiSMtJ,  a,CWMo1«i*HItji|iH«UiiM 
■»«?»  W..,«M4:iW8»uiB,!(rgiinn?(taip,j|H,;M)a, 

(HB  '■'«W,?miBjMtn!ft«»H'«-jH<i|»i(,ia>M  «Kwfe 
jRf  2«iffi«^tMf.(  J?mM«tt,ii«><>'«9«il)»«iDiMmHi 

MHS- )!,  Pf/mmilK,  a»i  Pll!»  3dinw»lWesini,jBfc 

fii)8'«fijr"sj"^>;eT»5;q!ii?"»i:M«rim!)i^i.  imiimtt 

salicetnobiSj  ut  si  diceremu&rja!^  rc9{^9^gn))lt{ 
itgtijHiiiip^rtpcjtls  rcvo<:atis,  ct  revocanda  sentitil. 
Sin  ^7ura  dicetemus,  rcspoudetcnt:   er^  contro- 


versiMmii  nou  Liit  Cuis,  .  SufmiJusi  ail  OoSA- 
rein  latuti  simus  iudicem ?  TctliuS:  sirum,Jit 
l^nlf^estituamu»  in  integnun  ad  proxl^qi^- 
que  concilium.  .,  , 

SediidVfiaec  vaiia'essea^i{'^amfir7  'flonec  res 
i{!9^  declaravit,  .ngn^sse  noLis  tteiere  ptaeiHcluiii. 
Nam  prima  quaestiW  AoTiia  aCaWari:  ptopbitSta  est, 
IVS  P?in.¥'W«;ffl!'';:«?.'^iti;ij|m(8(:f  (,i.«f»qrt^ 
ut  neque  teliquas  controyetsi.-is,  iiuae  in  conrei- 
sione  non  suut,  dissimularcmus,  neque  laijienJ;) 
eas  lilovefiillisV  Si^-Rii)H(!s'):tiinStfe:i«iil-.ffl 
eas  movete  VeBciitj-iiol^essc'")  t-4p'6*iii;tiii,".'",it 
itaomite«i'.inW<h"ililI.^a<JhWn*'nnil-n'BWII»i& 
rmuiiit  «(«iteliietliiniis.').  J  Si ")  sei;»iftHr*M* 
st!6i^,  mjeiaelliiiffalilililiaMlatatl^iiidiiV/i^Wltt 
liitak.,  sibnliiiinei*,  dlitiiioperiim,  AiUWiSaii 
dautU«iale.«t  sapientissime  respoiideattfr,  KalA'i^ 
iiatdo>totIiuiiel.iMutM.  Smit  Tero  iiri}  p^iinti 
istaa  omnibiu  ttantactis,  tunc  ^  demum-,  ii.'^ 
pnstiteriins,  ad  «Mctalnm  aequitaiis  it~t»n<Wt 
-.";    •|..,.-.,.i.- i,  i;..,:  ,.,iii..^  ,...,,..-.;■,■  ■iufii.iniii^ 


1)  iMa  «icijil  >piiil  Slrob, 
t)  tamtn}  Slrab.  lune, 
8)  Cod.  Pa/Htticu. 
4)  .Me]  cod.  uilUtl.      ■• 
fi)  Slrob.  rtltctrimit,    - 

6)  Si}  cod.  Std. 

7)  i/uatttlo}  cod,  addil :  ^uo^w, 

8)  Itutt]  ci^,  tum. 


EPISTOLARUM    LIB.  V.    15Sa 


1*0 


^piftaft  accv^im».  Vtixpm  mibi  yi^ttvc^w 
dubiajiropt^  M)nf^jL\\qyia*.,cngitatione»  no- 
un.     Dominus  dissipet  consitia  impioT|im  !]L 

")  'rt»lr.lliothlil»*)V")=B«iWiH'  "Piilrte 
iottalWtcritorii^WiHatt''!"'  "!'"'■  '  •' 
tkrlinis  lltUippo  iMlMV^fisltln  toiolcei)l 
■Inm^lspMlaplAni^^Ms'.'  "IWcn4  MWae  ilt^ 
VBKMVcHileiM^U^pMK^Hil^liy'!^»^ 
^iaWlttiJ^pKifMMirii  liilWmiri^^thrMMHIi':^ 
ti^'Miepiw.i  "'SlaA'*>'*irti  artetiljttilr^XioI 
[tii»i<<s  itaetSv  flariu*'i!st;  -llie^alieiE^e  ab  Ao^- 
ifnita  ftdese^  '  Sin  sci^euir';  vri&b  LuUlt^ 
teiatnmm,  iit  sic  nihij''6pi^*  erit  meaprae^ 
u  ^ '  Venun  'eigli-ilM)ew'si»«riill'!ibehsH,  'cnl^ 
Mtur  quietlio  .-''tn^lieHfind  HVtrirAilAi  H^ 
««> 'Vile**  tt'D*ililnnili"ora«!'");'lnt  iHfc» 
ikrtueattir.  Dal^m 'Adgltslaei' 12,  Iu1ii'ti6sk 
«•m"),  «880. 
ic   :    ■  !■  A.  Osiandcr. '. 


SS.'v '..'-"■'■  '   '      ''i'-"  *'■ 

Legati  Norinbp  dd  Senatum. 

Ss  Asiis  HorlakcrA-  it.  ISS.  —    PrioKm  iitriem 
la«  cdidit  Jam  Slr^btl.  is  UiMcU..  11.,  p.  45. 

(fVHIitmti^it  uDb  iftiiit  ju  9t'iiti|i< 

littB'. 
Ifig  Iliii  iiecnt.  3(o  Siinillag  nj^n  |ul>  bic 
f&cji  80n®ad)fcn,  SDtacggcaf  @org,  gunenbttcg 
^tn  aui^  itz  pci>tifiictoi»n€!tibte@(tanbtt  aufi 
i'»^i/i'>^1^-  !&aftl(>|i,f!n(  WH  Kaif..9iai.  n» 
Ifd^i^^xcjej  SFitbti(i),.t!i»i^pH,  tKcSSb 
mSe^it,  Scaf  4>°ptc  gan inanefelb,  Stnf 
\tm  J^elfin^n  unb  Sicaf.iBolf  wniKutfuct 
nittninitcften  bemilblen-Q^cfiilPeitiii*  Suiflen 
lif.  aSiq.  iRanien  angejeigt:  noi^em  fle,  bic  Siic< 
,,an  iingflen  £aifecli4(t  9li<i.  ific  Unlecciifil  anb 
intnu^  be$  ®IaubtnS  3(ctifel  ^aib  iib«cfle&en>  4o 


mpicrunH  cod.  coriMi. 
KurtUiul  aon  Inbel  cod. 
ZtfdrTOTDj]  Sirob.  Luiberum. 
Cai.Jbita. 
Slrofa.  oteUlrttir, 
(M>  orali  Deian. 

n -farbel  GOd. 


^tbemtM4l3^0tai.3|in(n,  beu  beTOcbnetcn,  be* 
^^mr.-^b(iibnci%  brnQi|ncf6jr9«iUttb9^fUii,  |u 
HMitoi  i4b-,Dch<$;iiiji|icn  H<^Mtatn%:l)lcInbl<ir 
4Wji{«fTN|.iRI)l)^,if<W>i.i^cc  nKb(;>)litilcl<«n|a)(l9cn 
M(niiiibaf'i<i(,DinmJ>i<(i|U^<V;ibcigmaiTtiM3ticei 
4l>««l«SI!ai,4il<ll')V<>llMliifliiIcii.  oWufMSoc^ol' 
tei),,tilM.g(MlcS^liftafl<lli»nlliSiii^en,-.au<ltc 
(«ijiafebiif  anba,  Mt  Sfoiffni  unbil3tibtt.Mben  S^cn 
ID)i  l|i!ti,S>i%]ai)(f|,i8itl{il^(ln,  .Miiieto  nk^  eut< 
gegell)  iiiftc«i,„niiebnni<i«wiM-.M(>ii>is,'tu,>atccccbeu 
3iH<cSM«uiibir..«l.%l^wi|t.v>iiit,  IBebai^tstr 
nonntn,  ,biic,i^n)ugelaff(ni|l.r  .ii.,' .    . 

.  1  lMb,.fiub;btnMU<tit«i'|lc«tt(licob«etible  ec< 
fanbte  out^  nor  obgemclbtc  Xaifccliittt  3Xa).  ffieTocb< 
«ete  tn,bie  etubint  «icautiMe  fitHificfla  uub  gicflcn 
nib<l^llb8«a«eiig(«Hft<.g<foctiin,(iiioi*cn>.  SDafelb^ 
ift  Jtliini>bu«t<i^cyig.iSit)>bfii(^e*',  baS  SSocboltcu 
wniiJi«(;i!lllaj.>«M«(ii  Ixcslflalb.gifi^ien:  Umtil  |ii 
ani.iiin9ftin>^if.  IStai.  Katta^,  gebm  .^ften ,  ola  ob 
fiebeaeilcQccfi^  «bfitlid.  ificte  eicniffmi  ^b  ui^t 
6l»ilHain.;^Ji<iini(6nMB, .  fu  »1»  .Xaif.  iSai.  Sefc^I 
ualliRiiflli<kJB<9l^(ii».baf  fie.SflcwiKai.  bi<  Ucfat^ 
itablXniiltl,.  MafustiJwfali^.^bfttiitbtai^t  aanebnten 
■li^tllUiiMlljeilflut  M<l«eiK|kit-  mnXiif  foli^l  6a< 
bcn,bieetMtaiiit.iBlbaii!t<iii<gi^t^  bocauf  itinen  ge< 
fagt:  Aaif.  SHtj.  aitU  ob>i<>SnxifH  bet  Bebai^  nil^ 
nibcr  fepn}   bo^  baf  fte  ooD,bem.iE>ien|lag  ^(ntnioct 

gdbtUJ:.'   .^  u  ,1.. 

.1,.  .Uab>t)«ben>bcmna(^b<Ci.G^utfaDfl  jn^iai^fmttnb 
bil'jmtfecniS£Hi(ilii^to.gtit6e>lunb,i^^cil(ogen  iibec  bfu 
$anbcb3i^.nu^4i4(agln^^loiihet>.4nib  nna  ^t  bcuiSlfr 
fanbttn  oou  Awtlingiai>au(^  ^jiferbect-,  jemaab  ju  fob 
(i|tm  Stotbfi^lag  ju  setoibaca..  .Sacaiif  mic  aut^  {mtt 
<Si(mcnteaSoi(oitie«>uub.'bca>&ft'anbcc  occocbent 
^eu,i<ut^einbi3(alaiftct<gef^llt ijb^ ^mtli^c  bec  G^m 
fiiift.iiall(^o-jflic4bitl>^jog>9Bi.tbciii^<R  unb  b<u 
mbecn  jtai(nlii^c>ataiiljSiilocbnltffl  nii^.eounMg( 
jugcftllll^bin/  a>ll'fimj>rak.auiiinli(giab(c4io))ei»c< 
acbmen.,  -         i- .,  >,>.<         ..-  , 

...  @o  ^bmzmic  bMtStibtcn,  onf  gcnonmicnffl  8Sc< 
baii^t,  uni  aai^  einet.2[ntn>ert  entfc^offen,  bit  anf  ^t 

inltegtnbec  3(bf>J|cift,  mcli^ec  Jtnfmoct  eS  tmd)  €Sa4fra 
unb  bieimbecn  ^iicften ,  bic  mic  juooc  um  9lat^  bacitt 
ecfui^  IfcliBi,  blciben  laDcn,  m|t  iDiilbung ,  3bc  <SK- 
unb  %.  ®.  wUf  tffl  fii^  ju  ecinnccn,  baf  bie  Uifai^e,  in 
bicfcc  "Xntmtt  angcjeigt,  fajt  b(m  gcmiif  ^ieooT  in  btt 
^otejtation  mibec  ben  Spepccfcfien  3(bfi^ieb  aui^  bac< 

gctflan  mdccn. Sai  nun  auf  bccbe  3(nt»oct 

nettcc  folgffl  mill ,  Kunen  mic  notb  niibt  acHnblitb  »if< 
18  • 


m 


EPISTOLARUM    LIB.  V.    i58(K 


fen. .  Xber  ani  aOetlet  2(ii)rigungcn  ifk  ft^  ^o^  jn  be« 
fotgen/  Aotf.  SRai.  ttetbe  Uviii^  einen  tan^  3Cbf^tcb 
gAen/  imb/  weldiK  lE>cm  lii^t  s«^td^en>  tbdtlii^ 
4)anb(attg  nnb  Me  V^  'mibit  biefrtbi^  et^ftt  laftHit 

jDatnebenwoReti  n^trQSi^it^tm^teA/  bap 
bie ))ter  e^Abte,  ^tt^hkxvQ,  (Sof^ni^^  eifntM 
mtb  SXemingeir^t  Untetti^bi»^lMibeti9>^b  wt 
etfic^en  Sagen  iSaffetli^^fllaf.  atid()  ^lkbevgebcit ;  be|>» 
g(ei4)en  1)aben  bte  oon  U4in -aVeln  SEftfttlKi^.satK^ein 
fonbete  Untettiebt  SHgefeBtt  ^).  SSi(/M»  laoteff ^  ^rn 
loit  no<l^ (ein  S!^in/  abet ttbingvv^t  miti>^^^tef< 
fen,  i%^aQ,t,  mie^  bet  nier @t&bte  Untettic^t* ft^ 
Ittlaffht.  —  ^  €(o  |fnb  bie  oon  ^apfytonn, 
Aempten,  Ifiln^Sb^^  uttb  ISeip^nbord  be9 
ffiiQenS  gemefl ,  fl^  neben'  <Bfr  S&  nnb  ben  nb»  Mentlfn^ 
gen  in  be6  S^nr^v^en  ti^ter  anbem  $fofien  ibetge^ 
bene  Untettid^t  be9  ®(attben6  M^jpx-  Ufemieniitri^tu 
imtetf<|^ben ;  abir^{|lffkr^^abmf{ettn6'9 
leigt/  baf  fte  no4)  ctlic^  Sag  betn^  unb  oec}ie^en 
motten**). •  — 

SKi^el  t)on  £abanS  f^alb  l^af  nnS  Ollerlei 
Satnnng  angefomgt,  aU  ttb  mon  ooititaifHSRai.^^ 
gen  nad)  i^m  ^  gretfen  befof^en  (^(4»  iDeg^  nritii^it 
gefbtbett  ttnb  gutet  SXeinungigeitoatnt;  l^ttr^  gent  ge? 
fe^  /  baf  et  \id)  t)on  bannen  anlfiixa  oetffigeL  2(bet 
rt  geiget  an:  feine  Slofffbtttftfe^/  baf  et  ^ie  Uribeiinb 
f&bte  feine  ®a^  an<  Aaifetl.  9ta{.  Ungnab  ^Ktlben  wn 
megen  beS  ftan}6ftf4)en  Suc^IeinS,  fo  et  3^er9ta|. 
ane  SSefe^  beS  tanb^*afen  iUMantmortet  ^b  f >  UiA 
melbet  babei  meiter>  er  ^ttt  gteiclnoo^I  fb^  Sftc^Iein 
am^  mit  etli^Kn  ber  fotberftAt  an6  <Bi  S«  SBiffm  ongci^ 
ttOmmen.  2Cbet tr fdnne  b^  gebenfen/  C  SS«  metben 
DieSet^K  in  bem ,  ftrib  ^ib  /  feine  Unlufl  aiaf  ftcf)  Iaben> 
batnm  et  getn  beti  4)anbel  an  einen  JDrtbtingen  woUt, 
Sttootan,  biemeil  Mt  eottbgtaf  /  ber  ifym  be^^Ib  fc^abk 
loS  )tt  iKtlten  ittgefagt/  jebo  iim  Jtoif.  StoK^iitdte,  ivefb 
^  ^adf  viM^t\&bmni^ttke^tfif\d^^ 
Unb  ift  alfo  ^  SXeinttng >  Iftnger '^ie '  au  4>e«b«tten. 
Uebet  baS  (bat)  et  ftd^  gegcn  unS  b^tcn  laffen^  4>a|  i^n 
Xleixmbet  @4)n)eip  fcfbft  au^  mit  octbedten  SBottcn 
gemarnet  ^ah. 

&e^xt  tyit  Sta\\.  aXaj.  6^ucfutftcn/  S&tften  nnb 
Gt&ttbe/  attfet^alb  bet  Sutf^etifc^n,  aufiS  fRat^^uS 


*)  Strobel.  K I.  «y^ircVDii  flnbc  icb  Qir^ciib  etwai.  Va4  9ttn  C 
in  bei;  SUfomation^Wotit  Uim  1717.  8. ,  bet  Don  0. 68^.  im 
11  tm  Jtap.  Don  bct  9tcfonnat{on  ^u  IKm  bcfonbrtj  ^anbclt,  acs 
bcnft  bcim  SM^  l^  tcince  bcfenbcri  iibcrdcbcncn  Untcvtfcbte 
bicfcr  ^tabt."  ^  Conimeinoratur  haec  coDfefiio  UliDeB- 
siiim  'etiam  in  epittola  tegatornm  •  d.  15.  luK 

**)  HsctenDt  ea^  quie  Strobel.  ediail. 

f  1  Vid.  epiit,  lc(;ator.  d.  d.  6«  lulii. 


etfotbent  laffini/  nnb  ibAen  iwrifS^io^  %'titltiiif 
ttttb  SifE^  wn  SofbiiO  /  mie  mit  betn^  tai 
Vttifrt  t>btbalteii  tmb Sttftellen  loffeir/  nfaii^  MiOfau 
ftofien^OQtt  0a(^eit  imb'  ftintr^fiXitoenraiMmittnlib 
9tcbt*nl^i3^ntnif  beaCKoibtaSfifttiit  anbemtieafnli 
mod(f>^  fo  bir^l^tfteft-  fnnri  ^ioMbehi^tMncnimiMCii 
manbtcn  ^urficn  am  nd^^ficn  @onntag  anf  boS  mtbco» 
mcit^dMfetli^  aSa].  83egcbrcn/  bc8  ®Ianben«  VrtiM 
^y  ^^  g)?ai.  AbergcbenjKtben/  nnb  jum  britten 
ber  @t(Sbte7t J&  JTntmott/  fo  ftc  oot  ctlic^  lEdgett  3^ 
rei  SKajt»  bcS  ®pc9etfd)Ctt  3(bf4)ieb8  Idalbcn  iy|4Xn#^ 
uub  8ran}6ftf^  ^abcn  jugcflent/  nnb  batauf  bcafetbu 
gcfbtbctten  Sbtttfutften;  9&tiini  nnb  ®tdnbett  laffm 
anscigctt/  S^tc  SXaf.  mte  folc^  8  ®t&(f  betatbf4>tagti 
ttAbw&teSbi^etgK^aScgc^ren;  f!e,  bfe  G^rtfbtftcn^ 
9drfler  unb  €Stinbe/  moatcn  biffclbigealfts  onu^  bc» 
tatf){4^Idgcn.  ^W^fyibm(^^ 
@tinbe  ju  t$un  bcmidigt/  imb  Attbalb  tittcn  Xtf^il^ 
bat&bet  octotbcnt/  batob  unb  batinncn  bie  SAtften  ^ 

f6nli^fi^cn. —  — 

.    DaL  iDienftag  12.  Sulit  ISSO.  i  ®tttnb .  noi^ 
fKittagt 

raJoKaraciki  -  , 

£oIet.     ••: 

:        SBmtmgattnet. 


i**«*MiP*rfb 


mm 


' .  IJ.  IjM. 


u 


No.  780. 

loach.  Camerdrio.  < 

%UL  ftd  Cameiv.  f»'i40^ 

loaehimo  Camtrario  amicasummoN^ 

rH^e^ae,  \ 

•  •  -      _  ,        . . .  ^ 

S.'DV    Q^an^p^rt^^  niiiil  liiadbieBa^  ^  '  ta^^ 

ne^  redir et  Eobanus  Vacuus , ' '  dedi'  ei  has  litiienii 
NonduTn  nobis  rtsponsiiin  est,  verdmiiudio  iKnr»^' 
tiifh  esse  conftimelibsisiiimum  scriptum^  tjuod  reci^ 
tabitut  in  senatu  Imperii.  Nostrae  doctriAaeascn** 
bent ,  quicquid  fuit  his  annis  motmim  in  Genna» 
nia,  quicquid  extitit  pemiciosorum  «iojpMtfimi 
Postea  petent  a  nobis,  ut  Caesari  permittaiBDa  i»- 
dicium,  si  non  assentiemur,  mandabitur,  -ut 
omnia  in  integrum  rcslitoantur,  dum  cogatur  S3111- 
odus.  Haec  sunt  decreta  iam  ab  ipso  priMipAm 
Senatu,  quae  nisi  Caesar  mitlget,  itd  proponen- 
tur.  Mogunlinus  et  alii  quidam  excesSemnt  ex 
isto  non  sane,  tit  videtur,  admodum  pio 


SPISTOXABDM    LIB.  V«    16S& 


m 


imUtos '  pfdleniiaire '  ioleo*,  et  Gdmpegium 
:  GardtnakBU  Sed  omnino  v  iden tur  sperare 
I  ^'temMrilms  noi  ofipressurcM:  essei  r.  Qaod  si 
neQeMrit»  d^iodejidecuirreiiU-r^  sperfii^sd 
BMiKstf .  \jfi^  \ .  HdbM  omiiiii^ .  Uiir^l^i  \  {ulii« 
i:.]MtUre)  Gslead^BiSeiitiles^  el^paniin  adhqc 
is^liicw*.}   ';...jr- .-c--  '/.!■■■■  .    ■;■"  .  :- ■ 


itfor^.  Luthero. 


1 .« 


ifiri Vol.  1.0.  947.    (GermamS^«A  bank i^.Waldi. 
Ksjbpf,  Lath.  T.  XVI.  p.  1201) 


•  ^ 


Mariino  Lulhero 


'■  ■  *■** 

,  '  Hcri  binas  literas  accepi,  ac  plano  agnosco 

pliciter  vinci  nos  abs  te  in  boc  officii  genere. 

K)ium  frequentius ,  sed  etiam  laetiora  scribis 

nos.  '  De  nobis  et  nostra  causa  nibii  adbuc 
Uim  est,  Novae  quotidie  deliberationes  ha- 
tf;  Ghristus  faciat,  ut  pariant  pacem. 
^cCius  cum  sua  commanipulationc^)  exhibuit 
le  *  confessionis  cbnfutationem  "Imperatoti. 
nondum  etiam  publicata  est ,  sed  audio  ab 
SifJongum  et  pienum  conviciis  scriptttm  esse. 
iglius  misit  huc  cotifeSsionem  impressam  ty- 
Dicas  ^)  simpliciter  mente  captnro  esse.  De 
to  originali,  de  usu  sacramentbrum  veteres 
B»  palam  stnovat.  •    De  ccrcmoiiiis  loquiCur 

helvetice,  hoe.  est  barbarissime)  velle  sc 
s  ceremonias  t&%e  al>olitas«  Suam  caus^m  djt 
eotea  veberoenter  ui^et  E(iiscbpbs  omnes 
leletos  esse»  Mittam  exempiar,  cum  nactns 
nam  id  quod  liabui  apud  Principes  circum- 

•  • 

[itto  tibi  quaestionem  de  tradiiionibus  ^  de 
reliro  te  copiose  respondere.  Nulla  me  res 
lexercet  in  omnibus  nostris  disputationibus 
.  iUa^  qnae  videtur  omnium  levissima.  £t 
est  mihimum^)  negotii;'  tantum  sunt  laqnei 
ientiamm  traditiones,   quoqup  modo  res  ac* 

UnJ.  cum  suiMi  Cod.  pum  sua  manipulaUom€4 

oel.  Diceres, ' 

[nil.  nimium ;  Cot\.  et  Pes.  res  minimi* 


cidat)  aivecitai  obs^rvantnr  sive  curo.  abolentnr. 
Unam  habonus  firmam  rationem,  de  insttficatione ; 
altera*)  de  Hbeiiale,  quod  sdlicet  retinenda  sit  li^ 
blMas  %  etjKf m  eKterior ,  multum^)  habet  offension 
nts.  Yoci^  antero  rlibertatero  sicnt  Paulus  legem  ^) 
tnjter.iIiyiaeMSfrvavit.  :Pig^i  varias  causas  tra- 
ditioqLMm  €o.odendajrLi«n  ^  nA  faoilius  posses  videre, 
qo«  in-parte  Jmwm^  Hpftfeimu  .  YWeJiceti  si  tra- 
diiimK^.i69ttt^fii9$  iWBiaT#p>njpwe>  videntur  ne- 
WW|ripi/4fiCTawi»«£es^^+p»Qj^  i«f  tpolcaUtis  \ 
i¥>n  propter 'ipsiim  euUfito.  :  VideBnis  enim  vere 
dpmin^ri  episcp|yos.iJqf){.'  Imniaiio.  In  loco  de 
Missa  et  in  :prinio  cata)ogo.>ivrticulorum  fidei  vi- 
deoc  mihi  satis  cAUtUA  fuUsej  in  traditionum  ma* 
teria  apoMdum  mibi  «aM^fi^cl  u^,  hpc  scjpipto.  Suspir 
cor  d^  ordiv^^A  i^W^ticil  eU^ro  magntun  tu- 
muhum/e^cH^tuiToaef^ejiHJbias^  Vale  felici- 

tcr.i  -Postridie  Margdrcitha/fir  l^^Q» 

■   ■....« 

Quinque  •)  possunt^esse  causae  tradiiionum 
ecclesiasticarum*: 

1)  X^fisi''smt  opera  placantMi  Deum,  sicutde 
saftisfactitmibiis  sensit  iniund&&'et(  de  -muHis  aliis 

cerettionus  et  canontbns  poeiAtentialibus» 

•  .   •     "  .■  ■   •     « 

i^)  Qqasi  sint  cultus  necessarii»  sicut  in   lege 

perpetuus  culluf  diemm  et  ciboram  et  similiiui^ 
renmi  fuit.  Haec  causa  aon  multum  a  superiore 
differt;  hajbQt  iamei\.  aliquo^.  d,isqrin;ien ,  quia  vi- 
detar  coQ)tioer|^./>p6ffa  sequentia. iMStificationem  ct 
proiestatiO|i6S9  ftsleH..  H.oc  enim  voco  cultum  xai 
otfi^aji4^  ft  ^oqe^U  cpnditfto  pecessi  quod 

dixi  neces^riurq^cujituvi  fingi  sicut  in  lege  perpe- 
tuainiiin  cerf^nipaiarum  *).  -  Pe  bis  duabus  causis 
facile  iudicijLUttjest:   cjjm  ft*P*^  .^^P*^®  ^*^^^*^^""» 


*)  Coel.  alieram, 

4)  Manl.  quae  si  rettnenda  sit, 

5)  Cocl.  qtUMe  nmtturn* 

6)  MaoL  liberiatem  tahm  observatfonem ,  ^uaiem  PbuIus. 

7)  Sic  r^ltManl.  «1  eod.  Bav.  ^vopietatis^  nt  babent  Coel. 
et  Pez. 

8)  Haec  da  tradilJoniboi  noif  hahet  M^nliiia;  eadem  etiam  ba- 
bentur  in  cod.  Gotb.  401.  p.  287  %t{, 

9)  Hoc  enim  voeo  etc.  non  faabet  cod.  BaT. 

10)  Etiam  non  babet  c  B.  «—  initio  dcsideratur  io  cod.  401. 
Videtur  alterum  delendum,  ei  diTcrsa  lcgcndi  ratioDC  or- 
tum.    Pulo  y  i/riVio  delcndum. 

11 )  Fadie  etc.  uoa  habet  c.  Bav. 


IW 


EPISTOLAHUM    Lia  V.    15S0. 


tos 


'8)  Tertia  causa  nihil  tubet  impietntis,  s!  condtK 
iiantur  traditiones'')  propter  boiinni  ordinem^.ttA^ 

4)  QuaJrtf  vja^iffif.  ^iw»  licitO  pippMr  pw^»- 
gogiam,  ut  (JiscipJinit  corpoi^alis  iqsUtu^Lar.jtfo 
imperitit,  u^  i^^  iei;aiM9i  f:er(ae.  feria^ ;,  ;q^  «jji^^ 
ieiaoia  .aint  cijU^,.  fjCidt.UAt  ^eT<atia,jwy^rii^ 
di<pone}iti.>i^de8.sUj:  ^^t  i(lopf/^;^ju4iflfi49n> 
verbiimDei, ',;  ,.,  ,,;,...,,;   .•„:•  ■■•^.  .>-.!  i----  "'r-    i.-. 

5)  Propler  cultilm  quidem ,  sed  fidem  Mqueoi- 
tem."),  sicut- ppua  Mtgd^Ienae,  unctio  ^pcdunt 
Hoc  modo,  instituenmtMscciibaw  encaenia,  vide* 
licet  opus  ^o  gcaCiitcJ  ^aatur'*),  quod  euet  pr»- 
testatio  et  signnm  gratitudinis  ac  Adei. 

Non  dubinm' «sl,  ihtri]MsbSs|K^tni^ribus 
cflsibua  iraditioriei  licite'^)  caiidipbise.nQ«D(beum 
ita  at,  argumentariiposnntadwrtarlinostriritra^ 
ditiones  tal«s  snat  idcitna  etmnt^mendataa  pote^ 
slate;  ergo  DSceSBario  observanda-aantt  iicat  lu-^ 
«iaei  Dec«Bser«9  oo^ebantnr  sbrrare^encaeniamsti^ 
tuta  a  'Maceabacibyjctl'-).  Nini<ltae  naoeuario  oc^ 
bantnr  s«r\-are'Ie£uaiam'iDdictuiri 'a  regi'j"et'hv 
daei  indictum  alosaphat.  C(^niar  enim  fateri; 
quod  Episcopi  iure  humano  sint  potestates.  Obli- 
gant  igitur  traditiones  non  quia  sunt^)  cottu*  per 
»e,  sed  ({uia  stint")Hc*ita  opcra,  et  snnt  maildata 
H  potettate.  'lut  potestatis  liicadfeiH-necetBitatim, 
non  ipaa  operit  natora;  '        '■  •'    ■''  ■  ■    ' 

■  Hic  tii  respondes,  non  fohim- Cawmn  esie  cw 
omitti  postint,  qood  «ntcontra  dactrinam  iutti-: 
ficationis,  sed .  etiam  '«fHDd^libetttaB  'donata  |#er 
Evangelimn  non^pbstit  mifi,'"sicnt^PaalUs'iat«i> 
ludaeot-liber^  Mimtvit-ile^amVtadMnine  ^qtt6m 
offenderet. -'Sed  hacJnon  wfd««i»  90ttet«itt',''ifrM 
certe  vahl*:  oSMlit  Uomitit^rnildMtte.'-''"'^!  ^C 
obedientinneceMeria,  liberiBs -nMla  evt;  ^fighatU 
enim  inter  te  lilwptas  et  ob*dieni[&  ?*).    Wt  iwias 


esplic^ndns  ett;  nam  illa  libertai  videtqc-diaaol- 
vers-pteitns  obedientiam,  quod  non  conmittt^ 

Item  sic  anrTOi\)>llid%G(i<prtcat8ent  violantes 
indictum  ieiunium  a.Iosaphat;  Niniritee  peccai- 
sent  indictQi^^fiMtAdiib  "^nitidiMii^^^rf^e^  bbi  pec- 
camus  viol^ntjffi,  }^^t«,  ^i;ifi(i|j(^|p  o^ibiis  licitit. 
Quod   enim  Achab  pro^rtur.  fnstitnens   cnltam, 

1  itth^t^l^dhtra^dod^LniWlW^Bti^^iiii-MiSttf^ 

ciytfeS%Wi<i''j^«a''H(M!mr'«c™a^ 
ii^irj'ii^aw9W^'^b^);¥;'ip^iib^^''£iija^^ 

£ljis(:tf]^  tib^lnt' 'dem^niri -Mk  Kuma^o,'  'Rei^SjL 
4e  *^V "tlirvm 'tifadttioillps  fabtae^in  tribuAIiJiltSbni 
li^c^udrib'  se¥Vii^^'yint  proMier  diJuEtblfttiit(ihi''e( 
lilaia^atmin/  ittui«$iiiiu;  iiitritta  Mei'\n^i>iiii  (ilfti- 

^6iit'-^m^Stmyr:'''^r^ ■''''^ ' '-"""^^' ■"" 


13)  Ttrlia  cmJsa  clc.  non  rceunliif  iii'c.  B.,' icd  douU  ■IIdI 

l^  QHona^lC.  qoq^M4t<i.Biv. :   >'l-i:!    ■'  ■  •! 

14)  Coi- 401-    Quiina  wtt^euUut «M,  Md imHmm  tt^uuu 
JMtm. 

19)  Cai.  WI.  ofm  ri^flr^utili'.    'Gotl.'AiFttMtir. 

16)  CoeL  tieHo. 

17)  CoiL  B.  sirt. 
18}  C  B.  «utf. 
19)  C  B.  Mini. 

aO)  ^ugnmt  cte.  noa  Icgunlur  in  c.  Bi*. 


■  ntd  Tke^dorb. 

'  ■ulograpluii]  Hil,  in  ^d.  Monac.^  ?•/¥'*• ,  ,■ 
Fito  Theodor6  apiid  Luthttum." 
S.  D.  De  nostra  causa  nihil  adhuc  decret];im  est, 
Oranthis  esl  igitur  Chrisius.^  ut  |lectat  Pri^^^p^in 
anhnds  ad  paceR],.^ui  ip^cjLu}me,oobi^  ''\ifl9^ 
lur.  Capiio  eiBueerils  adsunL  Id  hodie  certo 
«emperi.^  Nam  itn  latent,-  \A  non  qiiibutlibet  sui 
copiam  faciant:  ine  tamen  rogavernnt,  utjid  le 
veoiai]^.  Mondum  accessi,  nec  pnto  id  ilij!K.ciwy 
Dicuntur  de  me  inimicitsime  loqoL        r\ 

Scrijitil  .^^fcV^q&ahdam  qdaeitKinem,  de 
qaa  percupio  eum  mabii iiKS|Mid«nii'.  uqbarfl  ^r»- 
tumniihi  facies,  si  eum  hortaberis ') ,  ut  inlnn- 
pOFfrTCfiihntdtat.'  Fortasie  elii^ot>iJri^at™t- 
putatione-);bi  Te^ndcriat-iot^i^tAjKM.t  Vfalr. 
Pottridie  JI/ar^iiK/ae.   .  .    ,,  ,.   j., 

4"lJUJItfl0fia 

+  Amabo  ta.^  >dea  operam  j  ntmataic  mtelt- 
dealur:  jPi^kefaUo  hulla  articulii- jiirae^sibii.  ett 
pcopter  qaandam  ex  fermanico  conversaaa  pmtie- 
stationem,  qoam  mittitopinor.SpaIatlims.^. 


21)  Cod,  B.  viaiart. 

fS)  Cocl.  ct  c.  «01. /ottor, 

*f  RMpotMniii  dedil  Lutbeiu*  it  liic  qoieitiane  ii 

Melaolli.  il.  tl.  lui. 
i)  Pex.  horuri$. 


■pbt  ti 


17 

)o.7gS. 


EPISTOLARUM    LIB.   V.     ISSO. 


m 


is.loi. 

a-atn  arliviiti/C    ^lr.iUii.^uI  r.  iiiiiiiiiiiai  ntuJsiLni 

ji ::  ,  .:;d.  a/iiriiho^iiyiAtyi'''"   ■■'' 

.  P.  Scri]isi  tilji  suhiiiJe  novfis  dciibcsatlones 
mpcu  Td  reins;^  cxiifrimiir.  Hcri  iji  scuaLu  rriu- 
m^i?iB'^fl?lj:''''"'\'''-  '"C'i"'«  '!'■'""- 

JBm  upjverMe  (^£r//((7n/<ifM)ri"tur ,  ul  i:tpj.;i  ^yiiii- 
mrn  curet,  •ErataiHettuin  t.Tpul  ;i[i,cl-iiiii,  ,iiL  iii- 
Tiln  ea  ratio  servetur,  qnac  p:ici  iiiliit  ijlTicei'et- 
patri  piigii;irunt ,  ut  secuiuliini  cajiut  oniiltcreiit, 
nbtl  inian(|u.im  ipsi  fecerlnt,  nonnullis  adilucti 
msis,  iuilii  tanten  uon  adiuodnjn  pl:icct.  ,  Nbnis 
mli  volunnis  vidcri.  INlilto  t!l)i.iiulice[a,sciiplp- 
im  *),  quae  sunt  exlubita  Cacsarl  a  uostris  ;i(l- 
■fiarH»i-«bi-vicW)Jr,---8eeier»to  «maitio  arnko' 


iae  ft.  alia  addi  coafutalioni ,    ut  irriteatfiob^ 

laRMMtissimum  Caesaris  pcctus,     His  aTtttms-pu- 

lUnt  sycophaiit^^^,>  .Si,;C<^tigyfti    ut  responden- 

mn  sit,   ego  profecto  remuncnibor  istos  ncfarios 

bM^san^lpfl^ll' -S^l^l^dttes^^jdl^  1^^^^ 

am  inimicos  e^  illo  grege^ccmno,   lioli  possum 

icerfk)  .^({a^^^tiqypdii  'ff-harimitixi!thimeiii  de- 

teheaderin)*    C^ihil  jagunt,  nihil  meditaf^ur,  ,aisi 

t c^^tt^litadreMh^ nos  Principds,  et  lrnpM'at- 

tf^BptfbifAtbiiHlnd  Imperatori.     Vali  cfWarfio 

JWai"  YmfUhb-ktMargaretfie.   ■■'{  "    ■"''^"' 
m?  oiliofi  iil     .*.'!■'>.   :  -      .■  ..y\;:v.w-.\..>     .■ir.-- 


ti}  BiMl{u  Sttari^nilliMfTe^aCi  rnii-t  .iiuT^i!"!  Rr;p 
iri9larln    ./=.  r-.,'.-!-  .!  r  i.r- i     .a.ni.t  irl  r;r  ■■.  :' 

fjj^fi^i^n4,fsen.niafi»o  iohi.Brtiitius* 
k'nii  Ctotno.' '  D«di  'Ad-te;  '4itiic%islm« 'fVater, 
ote  aliqaot  dies  uon  literas'  soliim,  ~'Verthn'?6am 

.f|i4Hny:'4tdh.G»<4(«iiwi''n^*iiie<]«nvl>-R.t<lI.if^'SS8.,  t\- 

^aUe  per  LutberiDot  ileruin  ab  isfBrU  retlucUe.  4}  Hae- 
rcm  et  errcrei  M.  Lulheii  per  LeDnenfpAnlifiecm  mle  ^e- 
cennlnm  dimDali.  5)  Condeinn4,Ko.  fadultati*  Tbeol.  Lova- 
■ic|W».  61  Epilome  aliquot  iMcreiium  et  urQrum  U  Lu- 
ibeti-  T)  Moiiifra  lectirum  cx  Lutberoet  Lulbennii  cnala. 
8)  Lalberam  ETingelii  aJbainiiiabile*  Cl  pcrntcioii  ct  lUmii»* 
liuimi  iructii*. 


lU^iorom  scripioram  laKiauum,  qU' 

<iHm''Jii6t'ft^l8|j',  'iiioi^  acckiiesJ  quantun 


ti^Ioroiti  scrij^toraia  faKiailum,  tpXem  si  noo- 

i^itxuitk 
'■'  perfe^ 
rcndum  dm^}mhh"tAW^gl^i^  '^¥A'^fe  'Zimirn. 
fiirttfo^^abWnlliiltifMif 'fii^''*tSait;  ^f  ■^«1  ac- 
i^ifei^^^^bWfi^sSibiititt^SopKl^^^ktttM  fiodie  aucto- 

-CiitiVpti^pitM^^^iKia^^^im  «^w^,'''iA«S>ndila, 
%%kifly',''%3Wg61RUt^^^(^d^?^'8H,  tit'YnidQ^ 
rit,  eam  coram  Senatu  Imperii  recitat?.''  ^st  an- 
teinrnddltal/iWi^fnsiidelutf^tftjtii^llltisiJAfnfiAnalar. 
£lKpletbnair''(]Q0tidte',-'t]^0i('6oliWi«thi  confessione 
ipkei  itK  stnjpMd»;  'attwilldr  ct  cdrifasot  teddid^ 
rinnii;'tit  hcMilai^f,  Tqtt»4fli  jntjijptttidf^ ,  'qoa  de- 

sinendum.  ■'''''';  -ir -:iorfvti;i;T;,  rvi.:,:?  .'. 
?[;iJiiQn0dr*raUciUifltde5valao>tra»>  ittoni  ifiedio- 
«iltitHMikl-iiUifticetn  fl^tiTilrfainnl^iesfc:  vulgare 
t{uideiRi«ed  itaniea''veiMaB>^.-'^iabHsitia.mag)stri 
pn>b^tiiCTirtaa<disoipuIi>'".Sifeiweserinttamosci- 
taritca  i  tanifMeiiJtii^  <■  tamiln-aeatBltoiai  perioulorum 
u«%loctoDMjC8»evii  videsnliiDrfoiaM  pfaliiis.  «iidapt 
qwn  ottffaooDb  'inifiiiiiiiKa^t  j:n\ib»fi>bBq}d<!ivneco, 
stt^  ttnpfi>4le»cW«ii»)t)aaeipBijBSBnti»Q^'a(:hi>  ao- 
ribuaiQon ^asdeBatut  ecdiedtaeted[,r.sed'pUsupT«ui- 
blUpqua9<aitdio;ipio3(.pnblia^  jicgli§e».r^  Priv»- 
llnf  yttie-quTdifaccreatJiinScd^ibdad  «orata  disici- 
pliAai;«t{  aedentl  Totaqaudiflbdii^tfidii/J^ti,  quod 
pwiteitmt-«ndiiosi'>ct-itdtiit«ngnfi^iBDless«jm8tr)vn 
auditOTium.  An  vos  non  pnMtliiiaU»ii|sbHra  IJo- 
tpiui)?'  lasHiBian.CbfnJtus-iper.nfl^ivotltovnjlofluitur? 
Gtrldloqnilau.Stiovotieteeior^narCfariBti,  -  lu- 
q«e  u  vcftrami  Aflttnl.  uon  aadierint-,  Umeo^  ne 
94ea^^m)qii#mpt»TOi'^bdiltui<aiaty  ■.ct'tte:me  do- 
fnioi^prQfrteitieDTUmtfntntearmn  ita  (^ciat,  ut 
f)lftT8xui\-^9A»:  «HWl.t»*ventiiiid  ^^no»,fnQvent 
fO*  [«raeseitfiaf^ioahftiCtiwtUinlMtAfiiwiDMieale»? 
Qjootidif  p«qtfMnr;.,iiriti*t,  ;Tu»aot  laf^uvuin; 
expeqtaaus  quotitlie- dira  .^  intpeBaMria  ■swndata 
ndvercus  Evangelion.  Res  Germanorum  nostra 
tempestate  in  Qericulosiore  loco  nunquam  fuit,  et 
mei  Ilarenset  secun  stsrtunky^iiWnanteA.viviint! 
O  tempora,  o  moresIiilXMvMant  alkeiKJtdnio- 
nerr  datithr  ^Etetetitdt!"f!AW)s  ^'''-'^m  -  9tii*ot  tara 
cito  animo  ^xqidiss^  Scd.AOtcp^so^  ,nie'  (ua 
et  fratrum  nostrorum,  Diaconorum,  ^ diLigeuita, 
in  qua  vos,  per  Christum  rogo,  perseverate.  Si 
illi  nolaerint  agere,  quod  Christianonnn  discipu- 
lorum  est,  pergite  vos  nihilominas  munere  viestro 
defungi.     Optate  pacem*     Si  volueiint  recipeie. 


m 


EPISTOLARUM    LIB.  T.    1550. 


perveniet  ad  vos  pai  et  ad  illos  calainitaSt  Gaete- 
irani  sl  non  datut  ▼obis,  fnictam  aliquem  laetuni 
eai^Gclesia»  paene  non  dicerem  nostra ,  percipere, 
saltem  animos  vestros  ex  libeliis  illis,  quos  misi 
etnunc  mitto,  refocillate.  Vale,  Augustae  Vin- 
delicor.  15.  lulii  anno  SO. 


No.  785. 


16.  IuL 


Legati  Norinb.  ad  Senatum. 

m 

f  Et  Actis  Norinberg.  p.  18S. 

^ixxn  Sur^ermci^er  unb  Btat^  au  9turm» 

berg. 

■ 

^  ^  ^  Q3on  wegen  beS  TCrtlf dS  ben  ®Iauben  be^ 
longenb  jie^t  e6  no4^  f&r  unb  f&t  bel  Aaif.  9lta\.  unb 
bem  anbem  Z^  m  etnem  Sebenfen;  def^^ie^et  bajmt^ 

ft^en  atterlei  |>ractiaren«  unb  ^nWunfi. 

.  ®e^ert  {tnb  bie  ))rotefKrenben  @tdbte  eine  Stunb 
wr  bem  aRorgeneffen  gen  ^of  geforbert  unb  i^nen  ba^ 
fetbfl  burc^  ^riog  grlebric^en  wn  Bo^m  tnSei^ 
fepn  beS  SSif^off»  9on  GoM  ^n^  ®^^f  ^einri^^en 
wn  9la{fau  oorgcf^alten  morben:  ftatf.  SRaj.  ^tte  bie 
nd4)tle  i^re  Sieberantmort  befi  ^peperfc^en  ]Cbf(i|)ieb6 
^alben  oerflanbm;  fo  ^dtte  ber  (S^nrfurfl  »on  ©a^fm 
famt  feinen  9Xitt)ermanbten  i^r  Unterrici^t  be8  ®(aubenS 
«aiferlicljer  ?Raj.  jufiejieat,  bepgteicljm  etlfc^e  unter 
bfefen  ©tdbten  i^e  fonbere  Unterric^  S^rer  aUaj.  au^ 
ftbergebm,  alfo,  baf  S^reWaj.  tti4)t  eigetttlid^  wxs 
ne^mm  mi>6)t,  mef  ®(aubenS  mir,  bie  gefbrbertm 
@tdbte,  aae  unb  unfer  iebe  mdren  ober  fepn  moatm; 
mdre  bamm  S^rer  SRai.  «ege^rm,  wlr  moOtm  baf^ 
felbige  Si^er  ffltai.  lauter  )u  erfmnm  geben.  S3iett>o^ 
uunmir,  6.  SS  ®efanbte,  au^^  ber  oon  Steutltnr 
gen  bebac^t  oeme^,  imb  olSbalb  Vntmort  ffitten  ^tt 
beit f6nnm,  fo  ifl  to6)  oott  unfer  aOer  megen,  Hmtil 
cS  bte  anbem  fftr  gut  angefe^,  85eba4>t  gebetl^,  ber 
tttti^  jugelaffm  ifl/  bod^  bap  mir  fdrbcrlic^  Xnftoort 
gebm.  Unb  fepn  barauf  bte  ^jrotefKrmbm  ®tdbt  gc^ 
pert  bei  einanber  gemefl,  unb  ^abm  ffc^  aaerW,  «nb 
ti^  ni(^>t  enttiti)  utttmebet,  fottbem  merbm  bef^ 
hmt  nneber  sufammm  fonimett. 

3(ber  fo  trfel  n>\x  geflert  att«  bef<WKnw  Uttterrebe 
Dermerft,  a^tmtt^ir,  eamerbebieSReiwttngfepn,  bap 
totr  wn  C  ® .  wegm  tm8  famt  bmm  oon  Slratlittgm 
itt  bie  wx  fibergebettc  beft  6^rfurfim  oon  eac^  n»b 
e.  «W-  ®-  «Itoerioawbte  ftbergebme  Bef etttttwif  re* 
fcrirm  uttb  jieiHm  tt»et^,  —  —  bePgU^K»  boj  f^ 


0tra^burg,  (Sofinig,  fRemingett  ttttb  Sin^ 
bau  aufi^reeingegebme^rift,  bcrgleic^  Ufm  onf 
bie  i^rm  au^^  refetirm  mcrbm.  6o  ^bm  ^d)S^i\U 
brotttt,  ftemptctt  unb  SBtnbS^eim  ie()o  i»rber 
Unterrebe  laffeh  t)eme()men,  baf  fte  bon  i^rer  i^am 
n)egen  be6  6^«rf&rfbm  SBebmftnif  bcS  6(aubenS  vttb 
£e^re  ^atbmmoOm  anfHtngctt.  ~»  —  TOUki  fmb  U( 
®efattbtett  oon  S)ptti  nicf^t  ^ie.  @o  befi^tt^ert  f^  ta 
®efanbte  Don  Seif  enburg  aud),  entli^^  .Tb^np^rt 
ju  gebm,  bien)ea  fcinc  ^axen^A^  nnffen,  Mf.;^)f 
6f^rf&rflm  unb  feiner  fRitoermanbtm  fibergebcQe  |Blr 
fenntnif  lautet,  a6)ten  bcrfctbige  tt>crbe  mit  feiner  TJtotF 
mort  oerjie^m,  bis  cr  fi^  juDor  meitereS  ScfdfifM  i^ 
1)oUt  Hbtx  bcr  obgemcibtm  @tdbt  Vntmort  foHt.  aQb 
in  ein  SSerjci^^nip  ober  &6fx\ft  iufammcttbrdd^ .  iiA 
bur4>  bic  ®tdbtc  mit  cinanber  iibergebm  mcrbeii.-  JS^ 
Ifdbtn  glcic^o^  aacrlei  iQebefitmS  in  fot^Kr  Aoif.  ^fftfif 
t)erorbnetctt  Stdt^^c  Sr<tge,  f5nnen  aber  bci  itniB  (dbp 
nid^t  cinig  merbm,  morauf  bic  mbli^^  gemeittct  ij^ 
obcr  maS  meiter  ^exnai^  folgcn  metbc.  —  —  .{|r» 
tag  15.  Sulii  1550.^«  fru^e  jum  S^rf))crren. 

*rep. 
fBoIfdmcr, 
(Solcr. 
(Scm^rbt)  9)aumgart8cr. 


iMMtf 


No.  786. 


l&bL 


(r.  Spatatini  iudiciunu 


Nuoe  primum  editar  germanica  HBgua,  oim  acriptoin  MI9 
iudicium  ez  autographo  2>palatini  ipso  in  Tabiil.'*Viair» 
Beg.  E.  fol.  S7.  no,  2.  qui  eliam  sua  manu  fergo  ilUCTi" 
psit:  br<  0pa(Qtiii{  S6cbrnfeii.  —  In  btinam  I»- 
guam  Tcrium  legitur  apAd  CoaJeilin.  ita  libt.  Comit.  P.  II. 
p.  tiS^.  ^  Posfquani  loahnes  Oui  Saton.  Etecl.  arGoc- 
sare  petierati  ut  lum  feudum  Elecloratus  Saa.  ipsi  ^onlcr* 
rel  in  comiiiis  Aupist.,  tnm  rero  ctfam  padU  dolalia 
loannis  Friderici )  nlii  sui,  cum  5ybilla  Dncu  IqliafiMii 
Glia y  aucloritite  Impcratono  confirmaret,  «  OMMOialii 
durum  responsum  lulit|  nimiruni  se  id  non  iapelnlnmBi 
prins  quam  noTam  snam  doclrinam  abieccrilcfadoodO' 
siae  romanae  placita  redierit.  —  Spalalinus,  bawl  Mac 
auclorc  EleclorCj  suam  perscripsit  acntenliftiD  ile  r^ 
sponso  Caesari  dando  banc. 

(Spalaiini  ludicium  Duei  Sax.  \Eleet 

faclum.) 

9Cuf  {cbermdttttiglic^  Serbefferttttg  bebcttC  i(9^ , .  b(# 
mein  gndbigflcr  ^rr,  ber  (5(^urfi&rfl  }u  ®aij(^fen  ti.  caf 
bai  ^eut  h^d)t1)eni  Vntragen  oon  megen  Sttei.  Jtaif. 
SRai.  bnrc^  4^a^  Sricbri^^  su  SBapcrn  Vfcing» 
fctt/  (Srofctt  ^cinricl^en  jtt  9la{fam  k.  ^iAm  i^ 
6^.  ®.  bermapen  Vntmort  brauf  ju  flellett. 


toi 


EPISTOLARGM    LIB.  T.    1630. 


23a^  frine  6f}f.  <S.  i^tn  iCaif.  SXa]'.  3Seinung  iinb 
Ocmdtf)  ju  Untnti}dniglrit  vrmommm  unb  uerinrrtt. 
Ru  roQteitS  Aaif.  SSaj.  geivigltct}.t>,afuv  batten,  ivie  04) 
Mnn  feine  6l)f.  (B.  olEnjfg  ^dtten  D(j:n(l)mi"n  lafft:n,  bag 
b  tn.aUc bnii/.fo  fiif  mit  ©ott  uiiEi„fliiteiii,Qeii)ifi<ii  fnn 
X,  SRaj.  ju  Sicnfi,  Gljrm  uiib  ®c|aUrn  rojipua  ju  10= 
Mn,  ■fcal  fic  bep  ju  uiit«ti;dni3i'i-  Sotflfj  ungclpav^S 
^be,  SutS  utib  5i'bcii6,  ayfS  nntiTlijanigft  ffftiifl  unb 
ftbictig  artcjiit  ipolli.-ii  fvfuii&fii  iDfrtifn.,  2Bcil  flt)« 
Wefe  eacijcn  CSortcS  ®oi-t  uii&  ($\)tc  un^;'  [ciii  eijf.  '©. 
^ewifTcii  unt)  Scctcn  SctiiiTcit.  6i>lan3i-t,  ftiue  0{)f.  ©. 
«^i^  'btc  5el)i-e,  fo  in  it)i:cv  (5t)f.  6.  ilautcn  uttt)  giiv= 
fcnt^unKii  ctlictjc  ^Qljrc  I)fr  ^'^'^''^'a^  f"'^  tti^ifiii^) 
tttib  tfdjt,  unB  (SottcS  lautivcm  Sort  jjcmAp  glauTJten 
fclb  ])\<Uen  ■  fo  bc!cnn.-fcn  fcinf  I51)f.  ®.  nijdjmaB  ,  luic 
tez  im  ubcvmad)tcn  latcinifiijcii  uiiC  tculfdjcti  Scfcunl: 
"IrAcfdjeljCn,  bicfdbcn  3fvtiM  atlc  unii  irag  bcnfcl&cn 
''"■  !'ber  gottlidjcii  Sc^i.tift  Qiil).dn3i3,  f ur  d)n'|llid)- 
'(  mi£  gutem  ®cmiffcn  unb  cljn  svofic  Sdfic^ 

Sbttefi  &)ve,  unij  i^Ert  ©eltgteit  ^erteQung, 
MiWti  ttlcfFt  ju  laf en ,  Uiib  tii  bEe  Sc^re , .  fo .  beiit  itviiv- 
tmSffennfilip^juenig^gm,  fo'nb*etIidj  in  bieSrljre,  fd 
OotteS  SSott  uiiB  brm  jU3e)leIItrn  SBeFenntiiip  juwiber, 
30  wiDtgen. 

VufS  untntfjinigfl  btttenb,  .SCaif.  ^al  woUten, 
M  btr  ^ifHtd)  ^aifet  in  brm  ®otteS  @t)re  unb  ber 
nfnfdfni  ifjrit  unb  ©rltstrit  gnibtglid)  bcbenfen,  unb 
i^e  6^f.  @.  unb  bie  3t)ten  bri  fold^em  @otteS  jffiott 
nb  -uat  brmfclbm  grmd^ ,  auf  i^re  SSerantaortung 
gtgm  @ott,  unbef^inett  laffm,  ingndbioet  S3(trad)9 
tmg,  ba^  iljre  GEjf.  ®.  unb  bie  Sfjrrn  in  teinem  ^Crtifrl 
M  ^l^ictt  QtiaubcnS  non  ®i)tteS  (3nab  utg,  ttnb  bag 
Mr  BnfctValt  aHein  rtltd)  du^erltd)  Crbnung;  ot)ne 
ttsttrt  9Bottft  ®runb  in  bir  £ir(^n  eingrfIod)tm ,  be^ 
ingttti  au(t  ba^  efl  Adtf.  'SXaj.  geiqilllct)  bafur  tialten 
frfKe»,  'fta»^  UaBfi  fmrm  gihri^miam  eber  ^&rni^, 
ftfbetjdafr  ^^ec  btingetibet  9tot^«ucfl  i^>t  (Samiffen 
|B  flkKt<fl!aBoct  tomnun- 

a>tit)albm  alteS ,  baS  fonfl  frine  5t)f  (3-"Wnnten 
kim1U0rB,-.bafrnibet  (Sotteft  SBort  unb  fein.ei^f.  ®. 
(fcwifTen  ti[d)t  wi^ce,  ba  nqttteti  ^  fejt^e  6^f,  (§■  aufS 
«titrrttjinigfi  er^eigen  unb  ^it  (SotteS  ^ilft  alfo  bal* 
lin  ^  bk|  ^  9S.  .an  ,<S.  G^f.  B. ;.'  ali  eiittvA  -gittwtn, 
ul^otfamen  uiib  fi;ibli(^en.fil)ucfdrflen,  unb  bem  einig 
3iTtttununb.UnL-ii;t}Cie{«itj^  Sr^ie  unbdtegi  ^)* 
&)  Idb  frpn  foQt,  Oiel  weniger  folt^g  ju  f6tbrtn  aeneigt, 
bU  ^nm  S^eft^lui  tinb  Snbr  fein  6^f.  <8.  geben«  etfinf. 
briifoiKtm. 

.Getne  Gfif.  ®.  t^nntra  au^)  WO^  leiben,  baf  bie 
6if(|»offe  i^te  ^M^xU^i  3uti«bEctlon  t)dttm,   fibten 

BlsLAaTfl.  OriR.  Vol.  IL 


unb  brau^teh,  wie  bmn  btefe  unb  aHer  grb&^rli4)ec 
@et)orfam,  wo  biefe  €!ad)  ^aifctlidjrm  3Cu6fd)reibfli 
na^in i|irb nnb.(SAtr geI]anbeTt niirben,  bei fiftnet€^f< 
®,' v)iwegftlicl).m7o]it  befiinbm  ioci;bm.  3w  S«Il  (*er 
ba^  ^qif.^a].,  be^  ut^rfdftigt,  nnb  .Saif.  !Stai.  bm 
®otteSbifnfl  in  il)rm  gucfi«itl)iitnern  tn  anbcre  SBeg 
unb  burd)  anbcr  8rute  befleffen  njbtltm,  baS  mugtm' 
3t?te  Cl>f.  @.<SBtt  bff»^  unb.triben.  _ 

©.  SI>f.  (3.  wotlten  obec  bec  untertljdnigilm  .^off- 
nu!ja^d_®ott,  unb  3uwrfid)t  ju  iljrer  fiaif  aXaf.  fet)n, 
feine  JbTSR.  wei-be^  no(I)matfl  nacb  il)rcm  taiferlit^m 
t)0f)fn  ajtrflanb,  'fefnrr  Sf.  3»;  felbr  Juci»Ti|Wi(§«r  ffio^U 
fal)it  unb  bcm  ganjen  Sieid)  ju  Slrofl  unb  .^eil;  ®rle» 
Qtn\)(it  biefec  t)oI}en  €a($en  unb  f^winben  3eit  unb 
^dnft  gWdbtsti(^  iU  4>fCjin  ^en,-  unb  oU  bec  (t>ci^ 
liii)e  Jtaifec  ftct)  ctjelgcn.   ;.    ' 

£iapit  t^t.firtj.nrifi  .9n^.^rcc,3n6^ri{Iounb 
b^m  St^tngtlic^  «^ect^lS  jum  iteb<c|Iu|  $etmnt,  mcU 
d)e  Srfenntnif  bcnn  GI)ri|io4i»an  einrm  jeben  Qi^ti^txi 
fobfct,  5Watit)di  am  jei^elibm,  Lucae  am  neunten, 
unb  jnm  Stdmdnram  je^mbrn. 

jDaf  fu^  abec  DOitwrgtn  befi  f}eiligen  Soangelioni 
mcin  9t\^.iJiflftet  ^erc  ,«it  bewoppnetec  J)anb  8*8™ 
£atf.  %a}.  ff)erreitiinb  fc^m  fe^ten',  wu^  i^  teineSt 
wegg  ju  rati)m,  inJCnfe^ung,  ba0  man  uberaH  in  ber 
l}ei.  ®(I)ttft  finbet,  ba^  in  fDl(f}em  ^aU  Sl)rlftm  bai 
Qveaij  wartcn, .  unb  @otteS  aBccf  unb  Sitlrn  leibra 
fotUn.  .         .  - 

,  @o  wiH  aud)  (SotteS  SBpct,  alS  baS  Sc^wetttieS 
(ScifteS  :&ottefl,'  tcincSwiigS  tjucc^  n^Itlf^jc  @d)wett, 
fonbcm  aUci)^  butd)  b^-r«IImd(l)ttge  ^anbSotteiS^  bet 
cS  gegeben  ^at,  ettjaltm  werbm. 

@tei(^  ouS  bemflbtrni  (Srunbe  mdrr  meinem  gnd> 
btgflen  .|)ecrn  teineSwegS  ju  cat^n,  ba^  fcine6i)f.  @. 
eiuen  onberri  gucf^n,.iu  (gcljattuiifl  ®c«teS  SiSoctS  init 
®ewalt^fm  follfeen, ,  iDaci>m  la^  ic^  mic  flffaUra, 
baf  mein  ^dbig#rc^ecr.auf  .S:*aif.,gSai.  ecforbern  ju 
it)cer  @flegen^it  aUe  bie  biefe  Se^re  getricben  I)abm, 
cinen  jebeti  far  fitt)  felbS  bctenncn  laftn.  ,  Htrm  eS  to4)t 
[taugt]  je  ni^,  ba^  «rtfir  armcit  ©c^meiS  balben  fcine 
(S!>f.  Q*r .  J«f«n)#t ;  i^ftt  ■Stnbevp ,  .iOiinnatjeln ,  eanben 
nnb  eentm  tn  ^cA)x  i^et  foinbe  ,tinb  furfUid}m  SSucbm 
geff&t,  foHten  wecbicn.;,'  unb  cS.  beip);.in.biefein  SaDt  alfo, 
wie  dl)ciftu8  felbS  fagt  3ot)anni*  am  neuniel)enbm,  ba 
ibn  bie  Suben  gcfdngti(^  woQt^n  anne^men:  fu(t)t  i()r 
ttiid),  fo  laffet  biefe  getjen.  iSie  bic  m6(l)ten 
jufciebrn  gcfleat  mecbm ,  bie  im  Stirflentl)um  (SotteS 
ffiocts  ungrcn  unb  mit  gcofrt  Ungebult  wollten  becaubt 
wecbm,  ba  mecben  fceilic^  anbete  auf  benten,  bamtt 
bic  fdben  gegm  (Bott  auc^  et^alten, ' 
14 


«05 


EPISTOLAKUM     LIB.   V.     IfiaO. 


«04 


^nn  mtc  i{i  fo  loirl  gro^er  unb  mand^faUigcc 
®nal>e ,  ©Ate  unb  QRilbc  oon  bem  fuTfllidjfn  ^aai  gu 
^djfen,  unb  fonberlid;  v<^n  t)o4)I6i)lid]er  .f^Iig  @ebd^t: 
nif  ^ergogen  griebri^,  Gfjurfiicfien,  aud)  biefcm 
je^tgen  6t)urfucflcn  von  8<f(t}fen,'^rjog  Si^ljanfcn, 
beiben  meinen  gi)dbig|len  ;^eirn;  brpgleidjcn  oon  mei= 
ne$  gndbigen  ^crrn  ^evjogen  ^o^anftn  Stibris 
(^en  3«  Sadjfen,  etnja  »ii'i3al)re  l)cc  bfgeanet,  unb 
ttOti)  t^glid),  baf  mic  je  l)erjlic^  leib  feon  foHt,  ba^ 
um  meiner  imUen  bcm  allergevingfien  in  3|)cec  6i)f.  unb 
%  ®.  £anben  ein  ^dt^ein  gefrtimniet,  wtU  fdjmeigcn 
fcin  SESeib  obrr  £inb,  ■  £cib  obec  Seben ,  <Sl)ci  ijbtc  @ut 
follt  genommen  nierben. 

3n  allmeg  aber  \)a\t  id)6  nt^t  aHcIn  f&c  guf,  fbn^ 
bern  auc^)  fiic  ii6tf)ig,  bag  man  IjeutigeS  Jtaif.  3Rai. 
JfnfragEn  aud),  reiirg  weitrr  WDnn6t()en,  SJoctor  3Rar» 
tinuS  SutE)ec8  iRati)  furberlicf)  gefud}t  fj&tt,  ft(l>  in 
bem  aHtn  beftet  d)rifllf^rc  unb  unoecnetMi^er  gegen 
®Ott  unb  bcr  JSrlt  ju  ecjeigen. 

2)rc  (n?ig  baniilirrjtg  Qtott  gelie  unS  aQen  fein 
gittlid)  ®nab  unb  @eifi,  g^ciftum  unb  fcin  ncct^rS 
CSnabennort,  menn  baS  Stitublein  t^mmt ,  mit  Sreu: 
bigleit  ga  tietennen.  £)enn  eS  i^  bod)  nuc  eln  SRobern  *) 
unb  baruntcr  ein  ewig  ^reuti ,  Riie'S  Sf)ciftu6  felbS  fogt, 
ungejioeifelt,  mein  liebec  @ott  iviicbe  meinefi  acmen 
^ommen  SSeibS  unb  anbrrer  me^r,  benen  ®ott  bifi^ec 
burcf)  ein  gefdQtg  ^ittel  gi^tlic^  gft^an,  nad)  btcfem 
mttnem  elenben  fieben,  getccuerec  3$<itec,  SSorinunb, 
£Rid)tec  unb  Scf^aiter  jeitlici)  unb  emig  fe^n.  £)a6  glaub 
id)  fdrmaljc.  Datum  ^ugSbucg  ©onnabeiib  bec  X})0: 
^el  a()eilung  **)  anno  domini  XVSXXX, 

Georgins  Spalatinus. 


No.  787, 


(le.iui.) 


ludicium  Arwnymi, 


t  Bi  Mtlof^pha  in  Adij  Comilior,  AugtuL  (n  Tahil.  Vi. 
Dir.  B«g'iitr.  E.  fol.  97.  uo.^  %,  —  Csrjil  JBicriplioaa  al 
*iili«cr!piione.  QuiiDxm  *it  luctor  icfi|iii  defialre  non 
audco.  Scriplur*  limilla- eil  jcriplurae  Lulbcri,  acd  oec 
MeUnlbonii ,  nec  Kreaiii,  nec  ScliBe(iti1|  neclonae,  nee 
«liui,  Queni  cofjnoTerim f  manui  eit.  —  Forlaue  eit 
I».  JgrfBalae  iudicium,  ' 


<*^  Oia*  diT.  apoil.  ■vao  1550.  ruil  dic*  Veaeri*. 


(^ludieium  de  condilibnihus  pacis 

/aciendae.)  ^ 

^iemeil  biefe  Qa^n  (Sott  unb  ©ewiffen  ange()en  unb  ^ 
frijn,  .»if  man  ,auf  aHta  i^nMungen  unb  ^ec  gegew  * 
mdrtigeit  S&uft  I>alben  brfenntn.mu^,  a^i  aBec  menf(^  f 
lit^er  Siernunft  Urtf)(il  nai^  g6ttlj(f)em  SefsQen  genoi»  - 
men,  olfb  bap  ^ie  niemanb  mebec  rat^en  not^  ^etfnf  ; 
tann.  benn  ®ott  afleine :  fo  muf  man  ^ierinne  meintt 
3C(f)ten6,  brei  £ing  oocne^mlid)  voc  ^ugen  Ijoben. 

SaS  erfle,  ftntemat  ®ott,  mie  unf&ugbar,  biln^ 
etlid)e  feiner  S3ienet  biefe  Sel)ce  unb  ba6  ceine.Svangci 
Iton  ecAffnet  i)at :  fo  iflbie^rage,  nie  fTd)  biefelbigen 
gdttlid)6  3Qort6  bienen  in  biefen  ^aijm,  anf  baf  bem 
atrict)  @otte6  unb  i|)ren  ^eelenSRec^tgefc^^e,  ^ten 
foQen. 

2>aS  anbre,  tvef  fT^)  bie  Sanbf(()aft  unb^bic3ii< 
^6cet,  fo  ba6  @vangeIion  unb  bie  {e^ce  angraomnwn 
unb  befennen,  voc  ®ott  unb  gegen  if)Ten  ^erm  \i^ 
big  erCennen  foHen. 

Sum^Dcitten,  ma9  unfec  gndb.  ^err-frinixw  Sn 
t^un  unb  ju  laffen  ^abe,  bamit  f.  Q%  ®,.Wit(SiHt 
entfc^ulbiget  meber  gu  oiel  nod)  i)U  menig  t^e^na^h 
laffe ,  obrr  ju  tl;un  unb  ju  laffen  fd)ulbig  fet). 

jDie  8eI)Ci>c,  burcf)  meld)e  fol^ie  n6tt)ig(  9lnierung 
entflanben,  foUen  unb  mii^rn,  mie  man  berfelbigm 
Seljre  nnb  Steurrung  1]alben ,  burd)fieauffommen,  M 
£anb  unb  bie  Srut,  ii)nen  anl)dngig,  mitSconb,  Jtriig 
unb  (Seroalt  brfit^dbigen  moUt,  brm  @cempe(  G^ci^ 
nid}t  aUeine  niiC  Sorten,  fonbecn  mit  ber  ^ifyit  folsn. 
6f)rifht8,  unferlieber^ecc,  f)att(  jufammengekfenft* 
Iid)e  Siingrc,  bie  II;m  nac^ol^ten,  @o  aber  fi  bfr 
nen,  bie  i^n  fut^ten,  f]»rai^  er:  i^  bin$;  b1et»«U 
i^r  aber  mict)  fuc^t,  fo  laffet  bic  g<^en-'M;: 
olfo  mi^^en  bie  fiefjcec  ba6  &anb  unb  bte  Seu(  f^oMpt 
^ten,  fo  vieUn'i|)nenifi,  ben  Seinbenin-blie^^diibc 
ge^,  unb  fie  bitten,  fie  noUm  i^nen  an  t^rmn  Blttt 
genJigen  (affen,  bc6  fianbfi  oerfn^ncn,  unb  anbvc  Sntte 
«c^t  beft^ibtgen. 

S^'c  3u1)6ijec  follen  atic^  ein  jeber  ffir  'fi(^',  IJM  Ct 
mill,  auf  feinelgenSa^c,  ba6  SSm-tbefennen.'"  Sicim 
e6  ndcunbiUig,  ba^  jcmanb,  e6  fri)  $ef)rec  i^  3u« 
^fitcr,  (tuf  be6  fioiibS  ober  SanbSffirpen  galjr  barSiJdM 
gelion  ^efennen  toolfte;  fonber  e6  ifl  beffri:,  rtTid^'^cnfg 
SeutDecbetben,  benn  ba^  bet  gtof c  ^auf  foUt  €)q^Mtii 
netfmtn.  -.i     .  .    , 

SBenn  man  I)ie  fagen  moUt,  nrnn  man  bet  SSbiu 
^anb  i^illfe  f){erinne  fu^te ,  gufammcR  tceten,  uiib  bie 
Sc^ce,  Scl)cec  unb  Su^fccr  mit  @emalt  grgen  ben  Sci» 


t09 


EPISTOLARUM    LIB.  V.     1530. 


206 


ben  f^fi^tC/  fo  m64)te  meler  Seut  ©en^tffen  unb  Seelen 
gerat^n  merben:  fo  mup  man  bO(^  in  biefiT  @a4)en 
bcS  (Stmfttn  fpielen.  S)ad  ®en>ipte  ijl,  fur  ftd)  be^ 
lennen/  unbbaruber  gemarten/  n)aS  ii)m  ®ott  jufd)ic!t. 
9ott  bebarf  teiner  ®egenrf)e^r ,  fein  Soangelium  ju 
f4)u^m*  ^»  ^at  auc^  niemanb  S3efet)I  oon  ® ott ,  foU 
tl|^  ®en>att  miber  fcinen  JDbetf^crrn  gu  unterflef)en  unb 
}tt  gebrauc^em  ® o  i|l  eS  auci)  nic^t  recf)t ,  fonbcrn  auf^ 
ru^rifcl) ,  unb  Yoiber  \>ai  anbre  (S ebot^ ,  ba8  ba  t)er&cut, 
mter  einem  @dl)ein  gottlici^S  9{amen8  ^um  Ungtud  unb 
Su  £rieg  inipbrauc()cn.  Unb  n)ennS  fc^on  nict)C  n)dre, 
unb  ifl  boct)  !ein  (SotteS  S)cfcl;t  ba,  fo  ifl  eg  nid;t  ju 
X(iti}en,  4>«^t  aber  iemanb  !^fe^l  oon  ^ott,  ber  be^ 
weife  e6  unb  jeige  ii)n  an ,  fo  wpUen  mir  i^m  folgcn  > 
fonjl:  nic()t- 

.  9Xit  bem  SanbSfArjlen^  unferm  gndbigfien  .^errn 
\^t  eS  aber  ein  anber  ©eilatt*  @ein  @^f.  (S*  i^  auf 
iiiefm  Steicf)Stag  um  biefer  Sac^en  n)iUen  fonbcrlic^  Don 
^aif.  SKaj.  crfobbert ,  ju  bef enncn  unb  Urfac()  an^ujeis 
gMi/  n)arum  i^r  6t;f.  &.  foIc|)e  &e()re  ^ab  auffommen 
(offrn  unb  foId)e  9leuerung  geflatte.  4^ie  ifl  fein  Qi)f. 
(SLJ4)uIbig^  beffelbigenUrfa^  ju  geben^  noie  benn  ge« 
fi^e^en. 

Unb  biemeil  ber  ^eruf  auf  biefen  9?cic^Stag  mit 
bringt  oiel  gutcr  SKittii,  bie  man  miber  allen  Qitxoalt 
aniie^n  luib  bcauc^n  mag ,  al$  ba  feion :  man  moUe 
oUe  Srvfal  6t)ri{lo  uuferm  i|>eitanb  ergebcn  tc*,  man 
motte  bie  ®a4)e  in  £teb  unb  ®utig!eit  ^6ren  ac,  mit 
aabeni  me^r  SSorten :  fo  foH  man  ber  SRittel ,  alS  bie 
(Bott  gcben  ^t ,  fletS  braud}en*  S)enn  mo  man  bie 
9tittel  peracl)tnt  murbe,  obei:  barin  lap  fepn,  unb  bie 
SXittel  nict)t  frifc^  treiben  murbe  mit  Danffagung  al8 
9ottt$  ®aben:  fo  mdre  eg  @ott  Derfuc^t.  ®o  foU 
nwi.  itaifo  3Raj.  o^n  Unterlap ,  unb  fo  oft  fte  brduet 
birfi  iinb  baS  m  t^un,  barfur  bitten^  biefeSSort  beS 
Vll(^(|)reiben6  uncert^dniglic^  t^or^u^attett  unb  mo^I 
att({irci4Kn/  .n)ie  unru^mli^)  <£aif*  fBtai.  baS  nacf^jus 
fagen  fe^n  murbe ,  menn  man  fagt ,  3^re  SXajj.  t)dtte 
bep  3(|uSfcbi;etb$:n§,.  i^ccr  Sufagcn  unb  SSriefe  ))crge{fcn  tu 
^^jP^ic^t  m6^te  ®ott  f)ifburct)  @nabc  gcbcn  i\xm%uts 
H^jM  &u  K)o(fen«  SBoUt.  aber  \pld)i  aUeS  nic^t  l^el^ 
f(;i^,.,fo  mup  qnfec  gndb.  i^rr  bcn  ^aifer  mac^ett  laf^ 
\m,..^^ii)m  m(|)t  me^ren,  auc^  im  %aix  ber  duperflen 
^^.f\^  eS  ie  nid)t  anber(i  fcpn  moUte,  Derne^men 
l^tn,  bem  £aifer  ju  geflattcn,  6]cecution  ju  t^un. 
2)ewi  mer  baS^mect  nimmt,  foU  mit  bem  @c^toert 
miifoiQnifn*' 

Xtic^  i^  eS gut,  bap  mah  D.  ^axtin  eut^er 
^rin  frogeunb  )tt  Stati)t  ntfyatt. 


No.  788. 


11.  lul. 


Legati  Norinb.  ad  Senaiunu 

f  Ei  Actia  Norinberg.  p.  140, 

«^errn  SSurgermeifler  unb  9tat(;  ju  9lurm< 

bcrg. 

©0  Diel  bie  .^anblung  bicfeS  9leid)StagS  be* 

trifft,  jeigcn  voit  6.  2B.  an,  bajj  SWarggraf  @6rg 
gcflcrt  bci  bem  (S^urfurilen  o.  (Saci)fcti  gcmrft,  bafetb^ 
^in  unS  @.  %.  &.  aud;  geforbert,  unb  bem  6()urfArs 
^en,  auci)  Sanbgrafen  t)on  ^effen  unb  unS  angejeigt, 
Stai\.  fStal  ^abe  ndc^flS  S^eitagS  bie  bcbe  (5i;urfurf}en 
uon  SRen^  unb  S3ranbcnburg ,  auc^  bie  jtDcen  feincr 
(Snabcn  Sruber  SWarggraf  griebric^  2l)umbprobfl, 
unb  SKdrggraf  SoI;annS  2ftbrect)tcn  gu  (S.  g.  (S. 
befd)icbcn,  unb  in  sumin;i  bege^ren  taffen,  fein  (Snab 
nooUt  t)on  bicfem  ©laubcn  abflcl)en ,  unb  fid;  beS  ©laur 
benS  t)atten,  mic  t)or  100  Sat)ren  getDcji  fci).  SBo 
fcin  (Snab  foIci)cS  t|)ue,  moUe  ftd)  S()r  SXai.  gndbigtic^ 
gegen  fcincn  @nabcn  er jeigen  j  m  nic^t ,  (fo)  foU  fein 
®naben  ftc^  ju  St)rer  -Staj*  feiner  ®naben  t)crfe()en, 
mit  met)r  bebro^lic^en  SSorten ,  unb  ^at  barauf  gcbc^ 
t^en ,  feinen  %.  ®.  in  fold^em  gcratl^cn  gu  fepn. 

jDagegen  ^at  ber  6f)urfurft  angeigen  laffen,  JCaif. 
SKaj^  i)db  ^ergog  griebric^cn  Don  SBaprn,  ®raf 
^einric^cn  oon  9taffau,  «^err  ^Mil\)tlmen  Don 
^ogenborf,  unb  ^err  Sorg  S^ru^feffen  gu 
®.  6bf*  ®*  bcfc^ieben ,  m6g  DieUeid)t  au^  Jbergtetci)en 
^anblung  ()alb  fe^n  mrrbcn.  S)arum  n^oUe  ®.  6bf*  ®* 
bieSaci)  bebenfen,  biS  ^.(l\)f.&.  juoor  ber  *aif*a»af- 
SBcrorbncten  3Cnbringcn  ))crnonimen  i)ah.  SBalb  bar^ 
nac^  ftnb  gemclbte  isLai\.  ^a].  t)ier  3$erorbente  jum 
6()urfurflen  tommcn,  unb  mie  ,!^err  S^ani  Don 
SRinqui^  mir,  ^rcffen,  9ldci)ten  in  SBertrauen  ge^ 
fagt:  nad;bem  bcr  Gburfurfi  £aif.  ^a\.  t)ict)or  in  ^ta^ 
Iten  unb  gu  SnSbrucf  burc^  feiner  (St;f.  ®.  @ci)reiben 
unb  a3ott)fc^aft  brcicr  Stucf  \)albcn  crfucbt  tjab,  ndm* 
lic^  utn  ^efldtigung  ber  Sulid;fc{)cn  ^eirat^  mit  (S. 
Q\)\.  (S.  ®o^ne,  )um  anbcrn  um  S$clct;nung  ber  6f)ur, 
unb  jum  britten  ieineS^od)gerid)tS  f)albcn,  baran  gleid)^ 
n)ot)I  nic^t  nicl  gelegcn  fci) ,  in  xotl6)tn  breicn  @tuden 
£aif*  91{ai.  ®*  Qi)f.  ®.  gu  n)infal;rcn  gugefagt  unb  gu:: 
gcfd;rieben:  fo  ^aben  bcmetbte  Jtaif.  ^.  SBerorbente 
fot(i)e  brci  ®tud  an  bie  4>^itb  genommen,  unb  bem 
6t)urfurtlen  auS  £aif.  .aXaj.  S)efe()I  entbecet,  mo  ®. 
6^f.  (3.  beS  eut()erifd)en  (!$IaubcnS  unb  SBefenS,  bcg 
@.  6f)f«  (3.  bie  mei|le  Urfac^  fcp,  nt^t  abflc^en  moUe, 
fo  werbe  au^)  3|)re  SRaj.  @.  6^f.  @.  in  ben  angegeig* 

14  • 


W7 


EPISTOLARUM    LIB.   V.     1530. 


ten  breien  ^t&cfen  ntc^t  f6nnen  noidfaf^ren ,  mit  93e< 
ge^/  l)ap  ©♦  6ljf*  ©•  Don  folc^em  ©lauben  abtrete,  fiir 
einS/  unb  jum  anbern/  btemeil  ®*  ^^f*  ®«  bie  ubcrge^ 
bene  Unterrici)t  unb  S3cfenntnip  fur  ftc^  unb  fetner  ®na? 
ben  SXituermanbte  unterfcl^rieben  l^dtte/  bag  bann  ©• 
6^f*  ®.  JJaiferlic^er  SJtaj»  biefelben,  i^rc  SffiitDerwanb^ 
<en  /  benennen  looUe  5  benn  ^aif.  SRaj*  fep  berict)t  /  al$ 
foUte  ®.  6t)f.  (3.  mit  ben  ©cljmeijern  ein  25unbni^  \)a^ 
hen,  bem  aber  gteic^  n>o^l  S()re  3]ta|.  feinen  ©tauben 
fiebe. 

2Cuf  fold[)fS  ber  ^aif.  Wai.  SSerorbneten  2tnbrin« 
gen  /  barin  jtd)  fonberli^  ^er jog  g  r  i  e  b  r  i  cl)  mit  Sftes 
ben  unb  ®ebet)rben  prdcf)tig  er jeigct ,  \)at  ber  6^urfiir|l 
SBebac^t  genommen.  —  @6  l;at  gteic^wo^l  ber  G^ur^ 
fur|i  t)on  ®aci)fen  adbereit  einen  93egri{f  einer  2Cntn)ort 
jielien  (ajfcn  /  ben  SS.  6^f.  ®.  ben  ^arggrafen  /  ouc^ 
Sanbgrafen  unb  unS/  bie  @efanbten  ber  fec^S  ^tdbt/ 
^ren  laffen,  in  bemf  aber  !B2arggraf  unb  ^onbgraf  et^ 
(id)  SSefferung  gemelbet,  alfO/  bap  ber  Sbnrfutfl  unb 
S&rften  S()re  9idtl;e  foIct)e8  meiter  ju  rat^fd^Iagen  geor:: 
bent/  babei  mir/  bie  @tdbte  9lurmberg  /  cReutlingcn/ 
<|>a9lpronn/  «Kempten/  SE2tnbpi)eim  unb  SSeifenburg/ 
auc^  jmeen  auS  und  I)aben  mcrben. 

2CuS  bem  atlen  t^erne^men  nun  @.  2B./  xoit  ge^ 
f^n>inb  ft^  biefer  ^anbel  unferd  S3ebcnfenS  an(d|t/ 
uftb  roa&  bie  t)on  ®tdbtcn  /  biemeil  eS  bei  ben  (S][)urfur^ 
^en  unb  Surflen  bermapen  Dorgenommen  mirb/  ftc() 
n^o^t  ju  Derfe()en  ^aben  /  melc^e  ^anblung  o^ne  3meife( 
nun  bet  ben  ®tdbten  auc^  nici)t  minber  /  unb  etmad  rau^ 
^er  folgen  mirb,  fo  wit  auf  bad  S3or^a(ten  unb  Srageu/ 
toef  ®(aubenS  unfer  jebe  fcQn  moUe/  2Cntn)ort  gcben 
^aben/  n)ie  benn  auf  l)e\xt,  (aut  iniiegenb  2Ci)fc^rift/  ge:> 
f(t)e^en  fod 

@o  oermut^et  ftc^  ber  Sanbgraf  /  ed  noerbe  in 
j(ur)  berg(ei4)en  ^anblung  bei  ®.  $.  ®.  oon  £aifers 
(i4)er  aXa).  wegen  ttuct)  befci)ef)env     ®ein^.  @.  oer^ 

meint  aber  /  je  auf  i()rer  (Seiten  oe{i  ju  |)a(ten. .— 

Dat.  ®onntag  17.  Su(ii  1530. 2  ®tunb  nac^  ^ittag, 

£ref. 
.   SSoIfamei:. 
£o(er. 
(S3ern^arbt)  9)aumgartner. 


(ftre  19.  lul.) 


(De  JtfiMa.) 


Brcntii  iutliciuiii  de  Mifsa  l^4*itur  «pud  Coeleitin.  P.  II. 
p.  S77.y  (|ui  illud  tHbuit  Brcntio,  el  apud  Cbylraeiini 
p.  tS^  qui  aUud  tribuit  MtkmtkonL    Legitur  cliam  fer» 


inaoice  apud  Gbytraeum  p.  S76t>.y  tfd  siae  iodice  ■octpr 
ris.  Quuin  Tero  Melanlhonis  iudicium  eadem  de  rie  sa- 
tis  longuni  babeaniuSy  ueque  dicendi  genus  MclantboM 
conrcniitt,  praeiereaque  Cuciestinusy  se  Brentia  a|itOAra» 
pbon  hahuisst!  affirmet,  nrtntiuni  habui  aiicloreni)  ideo* 
que  illud  scriptuni  hic  practcrmisi.  — '  Mooenduin  ¥M 
est,  hoc  iudicium  ex  Coelestini  scntenlia  mense  iuliO|  es 
Chylraei  aut^ni  opinione  mense  Auguslo  scriplum  eue. 
Prsefero  prius.  Vid.  ep.  Lutheri  ad  Spai.  d.  27«  lal.  Ol 
ep.  Mel.  ad  Luth.  d.  20.  iul. 


No.  789. 


(fere  1 9-  loL) 


ludicium  de  Missa. 


E  Coelestini  hist.  Comilior.  Angusl.  IL  p.  278.  Ez  co  gcr^ 
manice  dedil  idem  scriplum  Walchius  in  oppu.  UBtlk 
T.  XVI.  p.  1182.  Uoc  ccrtum  \idetur,  aul  Melantbonem 
non  t%%^  auclorem  huius  scripli,  aut  ilium  non  latinay  aed 
lingua  vernacula  usuin  esse.  Mec  definiri  certo  pol^stj  an 
hocy  quo  Toluit  CoeleslinuSy  ienipore  scriptum  sit. 

Philtppi  Melanthonis  dt  Missa  iu^iciam 
Augustae  mense  lulio  Anno  IdSO.  consrriptum, 

Quinque  onii>ino  possunt  exsistere  de  Missa  opi- 
niones,  quarum  duae  priores  profanae  sunt,  et 
facillime  cum  intelligi,  tum  iudicari  possunt,  qnia 
transferunt  Sacramentum  tantum  ad  usus  homi- 
num,  .  contra  quam  ratio  Sacramonlonim' pati- 
tur.  Nam  per  Sacramenta  cum  Deo  agimiis*  Po- 
steriores  tres  opinioncs  habent  magnas  et  obscxi-' 
ras  controversias ,  et  disput^int  de  usu  erga  Denm, 
non  tantum  erga  homines. 

Prima  opinio  est:  quod  coena  DGfmini  sit 
Symposium,  institutum  inter  Christianos,  ad  si- 
gnificandam  benevotentiam»  Qnia  Symposja^Ti^ 
dcntur  maximc  conciliare  amicitias.  Sic  sentlniit 
homines  helli  et  litcrati,  qui  hanc  ceremohiam 
cum  gcntilihus  ritibus  confenmL  Hi  non  pntant 
pertinere  ad  conscicntiam,  et  ad  apprehendeticbiD 
voluntatem  Dei :  sed  ad  societatera  hominura  dei^ 
.vinciondam  hoc  symbolo  vei  exemploAitnntat; 

Secunda  opinio  non  multimi  distat  a  strpe- 
riore,   quod  coena  $it  institata,  ut  sit  noia  |mK' 
fessionis,    qua  Christiani  discemdnfur  a  reliquis* 
gentibus,  sicyt  toga  discernebat  Romanos  a  ca«» 
terls,   aut  cucallus  distinguit  monachos.     Sic  tte 
usu  Sacramenti  ubiqufe  loqiiilnr  Cingliana  fadi^ 
Docet,  esse  institulmn,  nt  coram  hominibus  ostaK 
damusfidcm,  id  est,   te&temur  nos  esse  Christia^' 
nos.     Hi  quoqne  valde  extennant  dignitatem  Sa»' 
cramentorum.     Et  quia  hac  opiniones  civiliter  lo** 
qnuntnr  de  Sacraraentis^  et  facile  possaat  fiatel- 
ligi,  videntur  mire  Concinnae.     Ita  hlaiidiunlnr 


JCPIBTOLARIJM    LIB.  V.    1550. 


216 


licio  homines  profani ,  ■  qili  Teligionem  tantum 
.civilia  of&cia  iet  civilem  vit^ie  consuetndinem 
Qsfert,  non  ad  conscicntias  el  animi  molus  erga 
am,  ut  nullum  praeteroa  usum  requirat. 

Sequuntur  reliquae  opiniohes,  quac  transfe- 
it  Sacramentum  ad  usum  erga  Deum,  et  vidcn- 
•  tsse  religiosiores. 

Prima  cst  Thomae  ct  similium,  quae  hacte- 
s  in  Ecclesia  et  anxit  numenim  privatarum 
$sanunin  infinitum,  et  disputat,  Missam  esse 
rificium  pro  vivis  et  mprtuis.  Nos  proptcr 
biguitatem  non  utemur  vocahulo  ,  scd  rcm  ex- 
lemns. 

Thomas  sic  scribit:  Christi  passionem  satis* 
isse  pro  origiiiali  pcccato ,  et  coenam  Domini 
L  Miss£lm  iustitutam  csse,  ut  id  opus  satisfaciat 
I  quotidianis  dclictis  nostris,  et  inercatur  gra- 
si  lion  modo  facicnti,  scd  toti  Ecclcsiac,  et 
lesertim  his,  pro  quibus  factum  fucriU  Haec 
aio  coUocat  m^ritum  in  ipso  opere,  et  sic  de- 
Lt  Sacramcntum  opus  esse,  quod  incretur  gra- 
siy  eeu  placat  Dcum  facicnti  ct  aliis ,  cx  opere 
*ratOy  hoc  est,  etium  si  non  siiit  in  gratia, 
dp  proposituin  peccaiidi  non  habcant. 

■  Postea  coepit  disputari,  utrnm  una  Missa 
ta  pro  phiribus  tanlundcm  valeret,  quantum 
galafc  pro  singiilis?  Hic  ennmorant  merilomm 
idus.  Merito  generali  dinint  Missam  valcre 
riter  pro  omnibus.  Dicunt  item  valcre  pro  tota 
Bldsia,  etiainsi  celcbrans  non  sit  in  gratia\^  ut 
[Qimtai;»  Merito  specialissnnn  dicuiit 'Missas 
gulas  pro  singulis  factas  plns  valere.  Haec  dis- 
tatio  extat  apud  Scotum,  ex  quibus  somniis 
!ri|ii|iimerus  Missarum ,  creveruht  fundationes, 
M.  fonebria,  ct  alia  mnlta  genera  venallum 
risaninu  Nlhil  auspicato  fieri  piitabntur,  nisi 
r  Missaftiiplacaretur  Deus.  Haec  opihio  ^  I/u- 
wo^  Tq>rehensa  est,  de  merito'  Mrssae.  Hoc 
id«  Begat  e^e  sacrificium ,  non  disputat  de  no- 
oe^  ntram  Missa  alio  niodo  possit  appellari  sa- 
Acvum»^  '  Vohiit  enim  pBbliciim  errorem,  qui 
lc  porvasetal  in  Enrclesiam,  reprehendere,  no- 
l^^rndmine  rixari»  Scd  haec-  opihid  facittfti^e 
kMft  «verti  cognita  institia  fidef.  Pilinmm ,  Ghri- 
iisciaMlsatisfecit  pro  omnibus  peccatis',  tft 't^- 
Mor  aoviptoni :  una  oblaiione  consammaoii  san^ 
\$m  .  Nec  ferenda  blasphemia  est  in  Ecclesia, 
^  Chnsd  pasao  pro  sola  cnlpa  ori^nis  satis- 


Secundo ,  unusquisifue  sua  fide  iustificdtur; 
Hom.  '3.  Ergo  non  iustificatur  opere  Missae  sup 
vel  alieno.  At  istl ,  qui  meritum  Missae  tribhunt, 
sentiunt,  homines  iustificari  opere  Missae,  tnm 
sno,  taiti  alieno,  et  propter  illud  opus  remitti 
peccata  ,  ac  per  illud  opus  impetrari  a  Deo  omnis 
generis  bona,  Hinc  cnim  sunt  Missae  contra  pe- 
stem,  contra  bella,  pro  felici  proventu  frugum, 
quae  omnia  mnnt,  considcrata  doclrina  de  iusti- 
tia  fidei,  cum  fides  iustificet,  impossibile  est  opere 
Missae  honiines  vel  vivos  vel  mortuos  iustificari. 
£t  tantam  vim  habethaec  ratio  explicata,  ut  planis- 
sime  convirrcat,  h^nc  opinionem  de  placando  Deo 
per  opus  Mfssae  impiam  et  intolerabilcm  esse. 

Neque  arbittor  cfiultos  esstj  qui  nunc  ansint 
eam  defcndere,  postquam  patefacta  est  doctrina 
de  institia  fidei,  Et  si  quis  tueri  vclit,  facillime 
redargiii  poterit» 

Qnare  dc  hac  opinione  inter  homines  sanos 
nOn  erit  longa  di^utatio,  praesertim  cum  nulla 
habeat  cx  veteribus  aiictoribus  testimonia.  Tota 
resnova  efcotnmcntitia  est,  ct  ignota  veteri  Ec- 
clesiae ,  ante  Gregorium.  Fortasse  sunt  aliqui 
inprcibi  et  stolidi',  qui  sibi  non  patiuntur  satis- 
fieri.  Horum  iudicia  non  valde  moror.  Nam 
hanc  totam  cansam  ad  iudicium  pmdentum  et  bo- 
norum  viroram  referri  oportet. 

'  Secunda  opinio  est  quorandam  recentium, 
qui,  nt  defendanl  privatas  Missas  et  vulgarem 
Ecclesiae  consueludinem,  etiam  contendunt,  Mis- 
s^tn  esscsacrificium.  Et  tamen  alio  qnodam 
modo  definiiint  sacrificiilm.  Detrahunt  laudem 
meriti,  quia-  vident  hanc  pugnarc  cnm  iustitia 
fidci.  Hi  sic  sentinnt:  Missani  esse  opus  bonum, 
quod  nos  Ded  exhibemus,  ad  ostendendam  gratia- 
rum'actioiiem.  luditaht  hanc  ceremonjam  insti- 
tntam  esse  a  Christo,  nt  assiduo  fieret  in  E^clesia 
propter  duas  caii^is :  jf^rimum,  ut  retineatur  me- 
moria  passionis -Christi  et  historiae;  deinde,  nt 
ilhid' opus  declarel  gtatitudinem  nostram,  sicut 
Romae  et  alibi  htdi  instituti  sunt  ad  relinendam 
memoriam  fortiuin  Virorum,  qui  de  republica 
bene  meriti  erant,  simul  etiam^  ut  civitas  osten* 
deret  de  illo  opere  suam  gratitudinem.  Tale  opns 
diciiht  esse  Ml&sam ,  e't  hoc  mddo  defcndunt^  eam 
jesse  9^crifi(fIiSfn ,  tanietsi  jx&n  sit  opns  iustificans 
>facichfitcm  ant  allos.  '*'Serf  siciit  bomim  opns  est, 
saepe  verbis  agere  gratias,  saepe  eleemosynas  dare 
vel  nniversas  vel  singulos.  Ita  censent  Missam 
boiinht  bpliis  esse,    saepe   exhibendura  Deo    ad 


211 


EPISTOLARUM    LIB.  V.    1«80. 


osiendendam  gratitudinem,  Hinc  ratiocinantur, 
quod  privatae  Missae  retinendae  sint,  quod  con- 
ducat,  certum  ordinem  sacerdotum  essc,  qui  hoc 
spectaculum  colebrent ,  sicut  in  lege  certus  nume- 
rus  sacriticantium  institutus  est.  Si  hoc  modo 
sensisset  mundns  ante  Lutherum  de  Missa,  nec 
contulisset  eam  ad  quaestum  et  pr^ctextum  meriti, 
fortasse  nunquam  attigisset  Lutherus  hanc  dispu- 
tationem. 

Nunc  advcrsarii  astute  dissimulant  prioTum 
temporum  vitia,  et  quaerunt  praetextum  ad  op- 
primendum  Lulherum,  ut,  hoc  oppresso,  paula- 
tim  illa  restihiantur  in  Ecclesia,  quae  faciunt  ad 
quacstum.  Nain  priv^ttas  Misssis  lion  aliam  ob 
causam  defendunt  huius  secundae  opinionis  prae- 
textu,  nisi,  ut  iure  videanlur,  rctinere  Ecclesia- 
sticos  census,  quos  putant  tantum  idco  conslilu- 
tosesse,  ut  conducerenlur  Missae ,  ac  non  potius 
suppcdltcircntut  discentibus,  qui  aliti  bencficio 
Ecclesiae,  cum  opus  est,  adhibeantur  ad  docen- 
das  ac  gubernandas  Ecclesias. 

Item,  conservalis  qnocunque  praetextu  pri- 
vatis  Missis,  paulatlm  opinio  de  merito  Missae, 
quae  est  quaestuosissima,  iterum  subibit  animos 
hominum. 

Ego  non  nego  hanc  sccundam  opinionem  ce- 
lebriorern  esse  priore,  et  magnos  auctores  habere. 
Fere  sic  vidcnlur  vcteros  de  Missa  sensisse,  sod 
qui  nondum  habcrent  privatas  Missas.  Nam  has 
peperit  opinio  dc  merito.  Scd  ut  maxime  secun- 
dam  opinioncm  sequi  velint  Episcopi;  tamen 
plurimum  Missarum  debebunt  al)olere,  videlicet 
iusta  funcbria  ct  alias  venales  Missas.  Illa  gra- 
tiarum  actio  tanlnm  agenti  prodest,  nihil  meretnr 
alifa,  ideo  non  poterint  fiori  Missae  pro  altis.  Si- 
cut  enim  verbis  age^e  gnitias  opm  cjst,  nihil  per- 
tinens  ad  alterum:  ita  Missa  utihis  non  pertiiiebit 
ad  alterum;  etiamsi  hoc  modo  fuerit  sacriflcium. 

Sed  contra  privatas  .MissaS  iin  hat  opinione 
primum  opponi  potest  hlmlov  iUud ;  $i  coena  est 
sacrificium,  quoda  certo»:ordin€  haminum  fieri 
debet,  ergo  Laici  non  delwbiint  parlicipare.  Nunc 
Laici  participant,-  nJA  secus  atque  sacerdol^s:  igi- 
tur  non  est  institutu^n ,  ut  tantum.  a  cei^to  ordine 
hominum  fiat;  Non  est  igitnr  saci;ificinm  institUr 
tum,'  quod  oporteat  ifi  Ecclesia^a  certis  perseois, 
proptcr  populum  «Vpr^  pppiilo  ftefli,  sicut  in  lege 
sacrificia  fiebant  a  certi*  pepspnis..     ,  • 

Quod  sl  niliil'  inter,9§t  inter  Laiconini  Bt 
Preshyterorum  communione^m ,   qiiorsum  opus  €st 


tlt 


prlvatis  Missis?  Satis  enim  erit,  nnumqueimque 
de  populo  accipere  Sacramentum  in  communi 
coena ,  cum  unus  aliquis  Presbyter  porrigit  sacra- 
mcnlum.  Nam  quisque  pro  se  aglt  gratias,  quare 
nihil  opus  est  privatas  Mlssas  facere,  et  discer- 
ncre  gratiarum  actionem  popnli  a  gratiarum 
aclionc  prcsbyterorum.  Haec  sunt  hlxaia,  quae 
verbis  ex.iggerata  non  parum  tamen  faciunt  con- 
tra  privatas  Missas.  Sed  quaerenda  sunt  alia  fip- 
iniora,  et  ostendendum,  qtiod  coena  non  sit  in- 
stituta  tantum,  ut  sit  opus  exhibcndum  Deo,  a'd 
declarandam  gratitudinem.  Ceremonla  factasine 
fidc  non  est  gratiarum  acllo.  Igitur  Mlssa  non 
est  sacrificium  proEcclesia,  slve  a  bono,  sive  a 
malo  facta,  ut  solent  dicere.  Sola  enim  fides.  et 
confcssio  cst  gratiarum  actio,  sicut  scriptum  esL 
Per  ipsum  crgo  offeramus  hostiam  laudis  semper 
Dco,  id  est,  fnictum  labiorum  confitentium  no- 
mini  eius.  '  Multa  de  sacrificiis  veteris  teslatnenti 
hic  dlci  poterant,  quonim  collatione  haec  tota  res 
fierct'illustrior.  Canones  enim  ex  Mose  male  uoi- 
tcllecto  scripsenmt ,  oblatlonem  aliquam  oportere 
in  Ecclesia  sacrificium  esse.  Putaverunt  eiiiim 
cultum  legls  iustificasse.  Ita  hunc  somniant  opus 
Missae  scu  coenae  valere  pcr  sese ,  sive  accedat 
fides,  sive  non  accedaL  Secundo,  omne  sacri* 
ficium  est  res  nostra ,  quam  nos  exhibemns  Dieo. 
In  coena  Dominl  exhibetur  nobis  corpus  Domini,- 
ct  praeterea  offertur  gratia ,  Igitur  coena  non'  eSl 
sacrificium.  Nam  ipsn  verba  coenae  testaiitllf, 
hlc  non  ofTerri  corpus  Deo,  sed  nobis-  exhibenf 
Accipite,  comcdlte  etc.  sed  hacc  opinio  ckit|fii 
reftitabitlir,  ,coIlata  cam  tertia  opinione,  qtu$e'Si^ 
quilur. 

Tertia  opinio  est  Lutherl ,  <)uam  et  Ipse'  H^' 
dico  maxime  consentan^am  essc  scripturae,'  «jtibSA 
coena  sit  instituta,  non  ut  nos  offeranius  tbi  tb?-* 
ptts  Christi,  sed  kpiod  pcr  eam  aliquid  bfferalirtT 
nobis,  videlicet  ut  sit  sacramentnm ,'  qtio  HcAft^ 
offeratur  gratia ,  ct  quo  moveamiir  ad  credeiidiiflVi- 
et  quo  pavidas  conscientias  consolemur,        * '  ~  *  '•  • 

Haec  sententia  ostendi  potest  primnm  ei^j^ 
pellatione  sacrAmeiitl.  Quia  sacramehttiiU"  '&I' 
signnm  gratiae  nobis  pibmissnc.  Gnih  'AiiMtl' 
communl  Ecclesiae  consuetudine  coena  appeHtton 
I  sacramcntnm ,  sequiturin  ea  liobis  atiqiridFinclli^ 
|beri  ad  erigendam-  fidem'et  confirmandM  oM^* 
'scientias.  .>>^^' 

In  cdenh  cofifst^t  iiobis  exhiberi  Viorpai  Do- 
mini  et  gratiam  cum  corpore :    ergo  coena  nrtontll? 


EPISTOLARUM    LIB.   V.     16»0. 


214 


•j  qnann  nos  ofFerimus  Deo,  sen  instUuta  prin- 
lalfter  ad  offerendum  Deo,  sed  ad  consolandas 
rntes  et  accipieodam  gratiam. 

Christus  coenam  vocat  testamentwn,  porro  te- 
raentum  significat  pr^missionem ,  in  qua  nobis 
qaid  offertur,  quod  fide  accipiendum  cst«  Igitur 
;na  non  cst  res,  quamnosofferimusDeo,  sed  po- 
rin  qua  accipiunt  gratlom  et  consolationem  isti, 
i  habent  conscientias  perterrefactas.  Ilem  Chri- 
isinquit:  facite  inmeimemoriam..  lamrocordari 
aeficia  Christi  est  credere,  quod  per  Chrislum 
:ipiamus  gratiam  et  remissionem  peccatorum. 
m  rccordatio  sine  fidc  est  inutilis,  quemadmo- 
m  et  ludaei  et  impii  recordari  possunt  histo-* 
m.  Ideo  cum  recordatio  sit  fidcs,  quae  sentit 
accTperc  gcatiam,  scquitur,  coenam  proprie 
ititutam  essc,  ut  nubis  aliquid  cxhibcat,  quod 
e  accipitur. 

Uaec  tertia  o.piuio  iqaxime  adversatur  priva- 
Mbsis,  quia  non  pqtest  constitui  cerlus  ordo 
(ninum,  qui  certo  tcmplorc  utantur  coena.  Sic 
n  demum  rccte  utuatur  ea  hoimnefi^,  rum  vo- 
it  erigere  conscicntiam.  ,jNiam  isti  motus  animi 
II  siint  cerli  alicuius  beinporis^  nec  ordines  dls- 
liendi  sunt,  quia  nihil  interest  intcr  Laici 
ntionem  et  Presbyteri  sumtioncm.  Quorsum 
^r  opus  est,  tanquam  pUirimum  intersit,  cer- 
n  ordincm  instituerc  ad  coeiiam  sumendam 
ipter  Laicos?  Quid  aliud  est  hoc,  quam  mini- 
i;i^  Qonfusio^  quod  privatus  sibi  porrigit  corpus 
in^aj?  Et  accedit  scandalum,  quod  ex  hoc 
iQ^culp  concipit  vulgus  opinionem,  quod  illud 
15  sit  certus  cultus,  quo  oporleat  Dcum  placari. 

Fcjrtasse  miretur  aliquis,  tantam  esse  varie- 
eni  opinionum  de  unius  cereinoniae  asp, '  Sed 
:^sse  fuit  in  Ecclesia  cxsistcre  varui^  opiniones, 
issa  lustitia  fidei,  quam,  cum  ignorarent  Tbep- 
;iV  sonriniarunt  Missam  esse  optis  iustifiQcationis, 
itaprxmam  opinionem,   sed  illa  opinio*iam  est 

ilosa* 

Secnndam  adhucTnuIti  amant,  et  est  oliscu*- 
n  jes^  t^e  .disi^imen  inter  sccDndahi  et  tcctiam. 
terjq^hocinterest:  luxta  tertlaro  coenaiConsd-« 
[if  xoiiscientias,  et  nos  a  Deo  certa  bed^eficla 
ijMmus;  inxta  secundam  redditur  Deo  opus,' 
fftopus  le^s,  in  quo  reddendo  conscientia  ma- 
terretnr,  com  disputat,   an  satis'pure  obtuk- 

"-  Jnxta  tertiam  idonei  sunt  ad  coenam ,  qui  ha- ' 
it  conscientias  perterrefactas ,    ut  eas  lerigant, 


sicut  el  AmbrosLus  iudicavit :  Quia  quotidie  perco, 
quotidie  accipio  medicinam.  luxta  secundam, 
opus  Missae  quocunque  tcinporc  exhiberi  potest, 
sicut.  qjLiocjuQque  tC!in|pQ;ce  polcst  aliquis  verbis 
agere  giratiaf,:  Itaque.iuKta  hanc  opinionem  fa- 
ciUus  defendi^ntu?,  lyiis^aQ  privatae,  quia  existi- 
mantur  esse  opera,  in  quibns  declaretur  gratitudo, 
ut  si  qiiis  verbis  ageret  gratias«  Ut  autem  aliquis 
saepe  potest  gratias  agere  privatim,  ita  videtur 
pvivati^n  aliqiui^.UocopuA  cocnae  posse  exhibere. 

Verum  hic  iterum  opponi  polest  exemplum 
Ecclesiae  apud  Paulum ,  quod  sine  mandato  Dci 
talis  cultus  sit  institutus. . 

Itcm  cuin  nihil  intersit  intcr  Eucharistiara 
Laici  et  intcr  Eucharistiam  Prcsbyteri,  res  est 
plena  scandali,  quod  ccrtus  numerus  conducitur 
ad  sacrificandum ,  .  quasi  aliud  quiddam  faciant 
isti,  quam  Laici;  Tutissimum  esset,  omissis  his 
rixis,  unam  ,  communem  cpenam  habere,  ubi 
praeberetur  corpus  Domini  pctentibus,  et  doccre, 
quod  instituta  sit  coena,  priinum  ad  consolandas 
conscientias,  deinde  ad  gratiarum  actionem.  Nam 
illa  gratiarum  actio,.  qnam  somniant  adversarii, 
quac  iion  sentit  .sc  simul  aliquid  accipere  a  Chri- 
sto,  hypocrisis  est,  Tunc  est  vera  gratiarura 
actio,  quando  conscientiae  sibi  contingere  bene- 
ficia  Christi  sentiimt  et  eriguntur»  Itaque  in  ter- 
tia  opiuioue  verior  est  gratiarum  aclio,  quam  in 
secunda« 

.  Postremo  quia  tota  doctrina  Christiana  con- 
tinet  fidem  et  charitatem,  Symbolum  ad  utrum- 
que-referri  debet.  Idco,  ut  dixi,  fidem  confir- 
mat  iuxta  tertiam  opinioncm.  Sed  deiiide  trans- 
feratur  etiain  ad  significandam  charitatem  et  mu- 
tuam  benevolentiam  Christianorum ,  ita  hae  opi- 
niones  aliquo  modp  in  concprdiarn  rcdigi  possunt. 
Si  quis  vero  secundan^  opinionem  .pjertinaciter  ve- 
lit  defendere,  ut  facilius.tueatur  privatas  Missas, 
taraeh  multas  Missa;»  cogetur  abnegare ,  videlicet 
omnes,  quae  institiitac  sunt,  ut  fiant  pro  mortuis, 
Item  alias  raultas,  quia  vulgus  putivit  oraliia 
impetrari  a  Deo  per  Miasas;  Ilae  Missae,  si  fue- 
rint  correctae,  de  reliquis  Missis  privatis,  vere 
factis  ad  gratiamm  actionem,  fprtasse  paucipres 
litigabunt.  Multi  enim  cupiunt  tctincre  ceremo- 
niam  quotidianam  in  Ecclesia  ad  excrcendam 
et  excitaiidam  populum  ad  pietatera,  q\iara  ad 
rera  valere  inprimis  exisUmatur  haec  GereiQonia 
MisMe. 


.  ■  I  »• 


£15 
No.  790. 


EPISTQLARUM    LIB.  V.    1580. 


tl0 


(fere  20.  lul.) 


(JDe  vocdbulo  Liturgias.) 

Editum  in  Coelcttini  liist.  P.  II.  p.  287 b.  et  in  Mel.  Con&il. 

■  Ul.   1'.  I*   p.  114.  sq.   •—      AUeruni  fauiua  scripli  parletn 

germanice  ci«dit  Cbytraeus  p.  278.  et  ex  co  Walchius  in 

opp.  Lutb.  XVI.  p.  1$00«     An  vere  sit  Mcljnthouis  scri- 

Dtum  deUnire  noio,  quanqfiam  ei  tribuitur.    Cerle  autem 

•  ooc  tenipore  scriptunt  videlur. 

Responsio  Philippi  MeL  ad  Obieclionem  de 
voce  XenovQyiag,  anno  1530.  (inscriptio  apud  Tez.) 

Vocabuli  leixov^yias  quoque  brevem  explicatio- 
nem  subiiciemus,  per  quod  nonmiUi  crassa  insci- 
tia  obruti  Missam  sacr.ificiuni;  c^se  qbtincre  ,conan- 
tur.  Nos  vero  dicirnus,  hoc  vocabulum  nequa- 
quam  sacrificium^.sed  cuiuscunquc  of&cii  seu  nm- 
neris,  sive  politicum,  sive  Ecclesiastioim.illQd 
sit,  adminislrationcm.significare.  ,Igitur  pro  ci- 
vilibus  oneribi;s,  ,puta»  tributis,.  ^vecljgalibus  et 
aliis  sacpissime  accipiLur,  et  i^.hac.signifif^atione 
de  subministratione,  quae  in  ^an^tps  fiebat,  Pau- 
lus  2  Corioth.  9.  usiis  est,  qt  ad  Philippenses  se- 
cundo  caplte  Epaphrodttam  diciteuni  esse,  qui 
sibi  iii  neccssitatc  sua.submjni^tr^t,  ubi  certc  vo- 
cabulum  kenovffyia  nequaquam  sacrificium  signi- 
ficat.  .   . 

Igitur  Hcel  hoc  vocabujjum  in  Actis  extct,  ta- 
mcn  cx  co  Missam  sacrificium  es&e  nuUo  modo  se- 
quitiir.  Textus  cnim  non  Missae  solummodo 
menliQnem  facit:  spd  Apostolos  suoofficio  functos 
essc  dicit,  quo  ccrl^  non  tantum  Coenae  Domiui- 
cae  administratio,  sed  alia  quoque  ipsorum  officia, 
utppte  concione$ ,  precationes,  et  aiiabona  opcra 
comprehenduntnr,ejt  sjgiiificantur,.  qju.ibMs  Chri- 
slianae  spcictati  inscrvi^ruut,  et  bene  de  Ecclesia 
meriti  fuerunt. 

Aliera  responsio  de  re  ip^a^  quam  pQn.^ 
tificii  per  vocem  XsirovQyiag  obtinere 

eonafitur.  / 

L  Coena  est  exhibilio  cqrporis.    , 

Lrgo  non  est  iwlaiio* : 
O^ii^  -nobis  aliquid  exhibeiurl  Oblatii 

iem  nos  exhibcmus* 
If.  Esi  tesiameniiipii  in  auonobis  promii{itun 
III.  Si  est  saoriAcit^m^^Jides  no/i  iusiificaU    j,,. 
IV.Uirum  oblai^QfiLjnmanil^calione  vc/ £/er-, 

vaiione?        ^J  ^  •.    '       ;  .  ^'      •■  ,^.;.  ,  ,,... 
T.  liem  debet  esse  avva^ig,    quia  'Paulus^d^cili 

Convenientibus  vobis ,  alii  alios  expectent. 


atione  au- 


VI.  liem  non  est  discrimen  inler  laicw  commu^ 
nicanies  et  sacerdotes»  Jgiiut  non  sunt  oiv 
dinandi  sacerdoies  ad  singularem  comm»^ 
nionem. 

VII.  Sacerdoium  eit  siatus  singulariier  institik^ 
tusj  ad  communionemy  cum  nuHum  ^U  dip^ 
crimen. 

JErgo  scandalum  esiy  sacerdoicm  singulariler 
celehrare^  cum  is  sii  peculiaris  culius. 
Vin.  Kst  confusio  minlsieriiy  si  quis  seipsum 
communicaiy  ui  si  seipsum  bapiizei,  Nam 
pasior  communicai  se^  iant/uam  membrum 
jEcciesiae ,  et  gerii  duplicem  personam  pri'- 
vaiam  ei  pubiicam. 


No.  791. 


20.  InL 


Legati  Norinberg.  ad  Senatum. 

f  Ex  Actis  Norinberg.  p.  147. 

^errn  SBurgermetjtet  unb  9tat()  ju  SlucfHi 

berg^ 

@o  Dicl  \>m  ^anbrl  beS  @(auben8  bctrifft,  ge|^en  bte 
gcifllic^en  (§l()urfurftcn  unb  Surflcn/    famt  ben  rodttiF 
ii)cxi,  bie  i^rcS  S^^cilg  ftnb/  tdgttc^  jufammen^  ^aben 
auc^  ctlic^e  3(u6fd)up  Qmad)t  unb  bcrat{)cn  (tc|^^    SS^oft 
fie  aber  im  @nbe  fid)  uc.rciniscn  unb  ^a\\.  SKai.  fur  Xiu 
jcigeni^un  mcrbcn^  ijl  nod)  unbcwupt. 

S8ir  unb  anbre  ber  ))rotetlirenben  (Stdbte  ®efanli(f 

iparten,   mcnn  man  unS  auf  ndd)fl  unfre  ubergebaie 

2(ntmort  unb  2(n}cigung  g  maS  ® (aubcng  ein  jebe  foI(^ 

(Stabt  fcpn  xoia,   wciter  ))on  £aif.  SKaj.  xotgnt  U^ 

f4)i^cn  voixP*^   @o  ^at  ftc^  ber  CS()urfuril.«)on  ^ffUjSB 

'.  auf  lunBi^' <l>^^^9  .$ X 1  e  b  r  id; S I  unb  bcr  av^Uxxi^^. 

fcrlic^er  SKqj.  SBcn)rbcntcn.2[nbringen,  bei  @.  S^^.QL 

gcfd}ct)en/   einer  SCntmort  entf4)(offcn  (aut  inUegni^ 

'^bfc^rift,..»elcfee  Zxitxooxt  ®.!S^f.  ®.  }^\xt  ^bf^  xjif^ 

'fcr(i4)cn  SSerorbcntcn  Q(fo  ubcrgcbcn,  itnb  o(}ne  3idqM. 

SRAvfgribf  >(S.eorge.^.  Sfntmort  auf  baS  ,$&i9i;(|piteq^ 

:  feinen  g.  %,  l}cfc()c&cn^  bjefcr  beS,  (^&urpir^fit  y|i$npftfl, 

:  auc^  fa)l  gcmd^  fcsu  toirb.    3(ber  init  ,bem.  Saf^gf oj^- 

uon^effcn  ift  in  bicfem  S^^n  nod;  biii^it  xtidgi^^dmm 

bdt,  —     —     —     —     —     —     —:    :..,,•    . 

I  .  ;  :SBir  .WAVtfn  aHe.iapag  mcnn  maxt  uxft;l>e{(^(^; 
\wxip  beSi  ®Iaubcng  Ijialben . einen  b6fcn,7(bf4)iet^,gebe.; 
;35ann,  wic  atle  @ad)en  t;ic  \lcl)m,  ifl  fjc^  nfci^-.wpj^' 
jcine^  8ut^n^Pf(i^ieb^3U  ocrfr^cn^ .  e^  ipoUe  bicimi|®otC 
fofiberlij:^  CSnab  geben.    SEBir  merben  and)  btti^,  te^ 


tl7 


EPISTOLARUM    LIB.  V.    15Sa 


218 


Me  iBotr4Ktften  ber  Selfc^m  9>otentaten  fonberlic^  $Be» 
nebtg,  au4)  beS  A6ntg8  Don  %xantMd),  ^aiferlic^er 
Wtai.  (lattU^  anf^alten,  miDer  ben  &utf)er  gu  f)am 
bebi,  baju  {te  \id)  aucf)  3^rer  9)lai*  ^ulf  ju  t^un  erbie^ 
t^  foUeiu  —  Dau  gXitn)0(|^  20.  SSulit  fru^e  jum 
Xttffptrren.  1530. 

^ref. 
SoUamer. 
.   6o(er. 
(Sern^arbt)  SSaumgartner. 


79S. 


20.  lul. 


Mart.  Luthero. 


EdiU  primum  a  Pezelio  in  libro  lU.  epistolar.  p.  141.  (edit 
LooJ.  111.  ep,  68.).  Uerum,  el  ex  autogripho,  ^uod  est 
!■  cod.  Monac.  1.  p.  ^75.  y  accuralius  cdila  in  libro  VI. 
epistol.  p.  S09.     Nos  autographon  denuo  contulimus. 

D*  Martino  LutherOj  Patri  carissimoj 

S.  D.  Scio  te  accepissc  fascicalam  nostranini  li- 
teraram,  jn  quibns  scripsimas,  qaid  hic  geralur. 
NoYi  nihil  interim  accidit,  quod  relatu  dignuro 
siL  De  causa  nostra  nihil  adhuc  decretum  est,  et 
mire ')  mihi  videntur  variare  sententiae.  Inter- 
dom  aliqui  ad  aequitatem  delabuntur,  quos  ta- 
loen  subito  depravant  rursus  ^)  improborum  ca- 
Imimiae. 

Postulatum  est  privatim  a  principibus,  ut 
dcserant  hanc  causam.  Nostri  hodic  respondent, 
et  ezpoliunt  Caesari ,  prohiberi  se  religione,  quo 
minas  prodant  hanc  causam.  Adversariorum 
confutationondum  est  exhibita  nohis. 

U^ffi  ^ij^ui^aBioy  amabo  te  respondeas  mihi. 
Nam  et  votorum  causa  in  ea  disputitione  pericli- 
laloifl  Oiiod  si  svxctQiartxov  ^)  opus  instituere 
Bcct'*),  licet  endem  opinionc  *)  vovere.  Itaque 
oooie^etur  *) ,  vota  csse  cultus  seb  krtTQsiag  ^), 
Qt  Tdcant  xn  scholis,  et  obscrvari  necesse  esse. 
De  his  rebus  tixor  interdum  cnm  meis  sodalibus, 
qosn  gratum  facies  nobis  omnibus,  si  responderis. 
'  '  Oecolampadius  scripsit  contra  me  dialogum, 
al  imhi .  videtqr  acniratius,    quam  solct  alioqui 


«• 


1)  Pcs.  mendoic :  /rre. 
I^  rufvts  acidil  e  tcslv  libri  VL 
t^  PcB.  ci?jt«pi0rAv. 
4yUliriedili:«M<. 
S^  Pei.  raiione^ 
'  4  Ub.  VI.  tomequitwr, 
7)  Pes.  ImteiUuf. 

Hblaktb.  Orn.  Vox*.  U. 


scribere  ^) ,  quem  afferam ,  si  quando  dens  nos  ^ 
reduxerit  istuc.  Amabo  te  rescribe  de  traditioni- 
bus.  Ke  ipsa  experior,  eas  habere,  ut  Paulus 
ait,  speciem  sapjentiae;  et  tamen  introspectae 
sunt  inanes;  atque  interim  ista  specie  cruciant 
conscientias.  Vale  fcliciter.  Augustae  20.  Iulii'°). 

^iXmnog. 


'  i  f 


No.  795. 


20.  lul. 


iV.   N.. 


'i  &  apogr.  cod.  Gotb.  190.  p.  6. 

JV.  N.  PhiL  Mel  20.  lulii. 

De  nostra  causa  nihil  adhuc  decretum  accepimus. 
Et  adversarii  tametsi  Caesari  exhibuerunt  nostrae 
coiifessionis  cbnfutiitionem,  tamen  noiidum  pu- 
blicarunt  Tantum  hoc  scimus,  magnum  volo- 
men  esse.  Nihil  hic  dicitur  menioratu  dignius, 
quam  Hispanorum  proccrum  consilium  de  nostra 
caiisa.  Hi*,  interrogati  a  Caesare,  sic  responde- 
runt:  s^  qui  sunt  articuli  in  nostra  doctrina  pu- 
gnantes  articulis  fidei,  Caesarem  debere  siimma 
vi  opprimere  factionem  nostram;  sed  si  tantum 
repugnarent  ^ticuli  nostri  traditionibus  humanis 
et  Pontificiis,  Caesarem  moderatius  agere  debere. 
Verum  nostra  doctrina  an  cum  articulis  fidei  an 
cum  traditionibus  humanis  pugnet,  committen- 
dam  esse  cognitionem  doctis  et  bonis ,  nentri  parti 
addictis,  iisque  pauds.  Hoc  postremum  magnam 
admirationem  habet  apud  nos.  Recte  cnim  sen- 
tiunt  pancos  esse,  qui  de  religione  iudicare  qneant 


No.  794. 


(fwe  h.  t.) 


Scheda  Melanthonis. 


Ec  sulographo  Mel.  in  TabuL  Vinar.  Reg.  £•  fol.  S7.  no.  S. 
cdituni  in  Cypriani  Ilislorie  der  Augsb.  Confets.  In  den 
,ioUtzliclif  n  Bcilagea  ^iur  UUl.  der  Angsb.  Conf.'*  p.  194. 
—>  Noh  est  Bedenken^  ut  inscripsil  Cyprianus ,  sed  pa- 
gella  epislolae  cuidani  Metanlh.  ftdiecla,  in  iHia  quae  nova 
babcbal,  morc  auo  cuidaro  significaviL  -—  lias  Cypriani 
lcalum  cz  autpgrapho  cmcndavimus. 


8}  seribere  abcsl  a  lciln  Pci. 

9)  Pes.  me,    .  . 

10]  Ann.  19S0.  addil  Hb.  Vi.  scd  bacc  alicna  mana  aulogra* 
pbo  adscripia  sunt. 

15 


210 


EPISTOLAROM    LIB.    V.    ISSO. 


m 


{Pagella  Melanih.) 

1)  SWan  tt)irb  ttnS  bic  Gonfiitation  lefcn  nic^t  nomiue 
ber  S(>eoIogen,  fonber  be«  ^aiferfi. 

2)  Unb  ifi  berlljalb  gelinbcrt  burd)5  «aiferS  gcufe* 

3)  64  fie^et  micl)  auc^  an ,.  al8  werbe  auf  bic  8ection 
folgen ,  bag  man  fragcn  n>irb ,  ob  mir  ^aif.  Syiaje^ 
ftdt  ju  9iici)ter  leiben  m^gem 

4)  2)oci)n)arb  alfo  baoon  gercbt,  bap  jTc^^aif.  5Ka= 
iefl. 'crbiet()en  wiirbe,  abusus"3u  dnbcrn,  fo  fern 
baf  statuta  ecclesiastlca  bleiben. 

5)  (S8  n)irb  gerat^cn/  bap  mir  ani)alten  fbQcn  beS 

Concilii  I)alb* 

6)  2)cr  9)a})(l  ^at  l)art  anQe^ten,  bap  ber  ^aifer 
fcin  ^anblung  foUt  t)ornc^men,  fonbcrn  jlratf*  fepn, 
exerciium  in  SIeutfcl)Ianb  fii()ren,  unb  bic  Sacl)  mit 
©cwalt  untcrbntden. 

7)  Unb  m6gcn  bie  f>d))jiifc^c  nic^t  |)6rcn  uom  Conci- 
lix>  rcbcn. 

8)  S)ie  ^tfpanicr  ^ben  gerat^n^  man  foUt  utram- 
que  speciem  julafftn  petentibus.  '2(ber  bcr  it^at 
wiQ  nic^t 

9)  Se^unb  ^ab  ic^  @cf)rift  t)on  ©trapburg  gc^bt,  bap 
ber  St:anjo5  unb  Sot^ring  in  groper  9l&fiung  fep^ 
unb  ber  k^  ^ab  geb ot^en  im  6IfaS/  baf^man,  bic 
granjofen  foQ  annebmen/  unb  fic  auf  i^rcn^^fcnning 
jr]()ren  (affen  biS  auf  «eitcrn  S3cf4)eib*    SJtan  rebet 

.bat)on;  bet  ^aifcr  modc  fte  gcbrauf^cn  mibcr  bic 
^ifmilizx  unb  ^tdbte* 

10)  S>aS  iflgcmif  /  bap  @d  unb  Saber  fe^r  treibcn, 
man  foU  mit  ©emolt  ba^u  t^un/  unb  nic()tS  na(j()ges 
\m,  unb  gefdUt  ben  |>ifpaniern  ni(^t;    bap  unfrc 

.  ^i  alfo  }u  ^rieg  ratben ,  ^dben  ft(|)  aud^)  nic^t  Dcr^ 
fe^en;  bap  fo  Diet  Surfien  unS  foUten  entgegen  fc^m 

1 1)  Dcr  gro^c  (San^Ier  [Mercurinus']  *)  ()at  ju  Bo- 
nonia  mit  bem  £aifer  gerebt  beS  Concilii  ^alb,  unb 
alS  ber  £.  gefagt,  ber  ^apft  n^oUe  nici)t/  })cX  ber 
®rop::(SanjIer  miebcr  geantmort/  unb  ben  k.  t^cr- 
tna^nct;  cr  foU  ni4)t  bauon  laffen/  unb  bcbcnYen/ 
bap  cr  •^crr  fcp»  . , 


No.  795. 


22.  lul. 


Brentius  ad  Isenmannum^ 


.   .f  E  Qpdice  SuttQ-Halenti  ep.  9.. 

lohanni  I^enmanno   loh.  Breniius. 

S.  in  Christo.     Non  habea,    frater  amlcissime, 
quod  nunc  tibi  de  comitiis  nostris  scribaro»  ->  Mcm- 

^  Blcrcurinuf  ad»cripsit  aUut. 


dum  enini  adversatioruxii  confessio  prodiit.  'Ca-^' 
pita  eius  confessionis  nactus  sum ,  quae  tibi  raitto; 
unde  totum  corpus  aestumare  licet.  Interim  teii- 
tantur  nostri  principes  variis  minis,  ut  deficiant 
ab  Evangclio ;  sed  illi  constant  fideliter  per  Chri- 
stum.  Quem  finem  habitura  sint  nostra  conutia, 
potes  facile  e  chartis  illis ,  quas  his  literis  adiunxi, 
intelligcrc.  Alterum  est  iudicium  Nazianzeni  de 
Synodis;  alterum  Matlhiae  quondam  regis  Hun- 
gariae  de  dictis  Teutonicis.  Sic  enim  vocabat. 
Caeterum  pro  amici  officio  facis,  quod  Bernhar- 
dum  meum  in  convivam  acceperis,  et  rogo,  ut 
retineas  eum  convivam  usque  ad  meum  adventam, 
et  qnod  iustum  est  ego  tibi  rependam.  Vini  nihil 
dc  tuo  dabis,  sed  accipiet  secum  de  vino  Kichico 
meo,  si  velit  vinum  bibcre,  aut  aquam  bibat. 
Age  obsecro  parentem,  corrige,  increpa  puerura, 
nec  remittas  ipsum  ad  patriam.  Parentibus  roeis 
nunc  ab  Augusta  bis  scripsi  et  certiores  eos  red- 
didi  de  staUi  meo  et  comitiorum.  Tibi  quoque 
ago  gratias^  quod  literis  tuis  parentes  meos*coii- 
solatus  sis.  Vale.  £x  Augusta  ipso  die  Magda- 
lenae,  anno  30. 

Misi  tibi  quoque  confessionem  Argentineo- 
-  sium  Senalus,    de   re  sacramentaria,    certe 
vulpinam  et  subdolams 


No.  796. 


£S.IiiL 


Legati  Norinberg.  ad  Senatum. 

£s  Aclis  Norinb.  p.  153. 

^errn  SSurdetmeiflet  unb  9lat^  ju  9tnxm% 

berg.  *  " 

©efi  ®Iauben«  ^olben  fief>t  e«  no4>  in  0e|nb 

fen,  nnb  tfl  mtt  ben  pr(>teflirenben  ©tdbten  fUt  jii^ 
&bergebenet  2(ntn>ort  Don  JtatferUc^r  SRaj.  loegfii  Mi« 
^et  au(b  loettet  nic^tS  ge^nbel^  '(ffiir)  lOfrbeii  bi^ 
httiij^,  Aatf.  ^a\.  unb  bte  anbte  Iktrtiri  tbOen  tigliA 
in  ge^eimbb  t)iet  t>om  Vttitel  beS  SlaubenS  ^abeb 
unb  tat^f^^tagen ,  f 6nnen  abet  ntc^jt  lotffen ,  ^  fieibrc 
f utj  obet  lang  bamit  ein  (Snbe  macf)eu  wetbem  —  —  -. 

e».  2B-  fc^icfen  wit  ^iemit  «ne  3fbf4>rifit.  bcr  IQit^ 
wott;  fo  gjlatggtaf  ©eotg  auf  iangfle  Aoitlna, 
bie  bebe  S^utffitlien,  SRenl  unb  Srahbenbura ,  iSt 
ben  jweten  feiuet  QJnaben  Sriibetn  Don  «al^  aHoi.  la^ 


ttt 


EPISTQLARUM    LIB.  V.     1550. 


S££ 


SM  bei  &.  8*  ®.  ge^on  ^  flegeben  ^at Dat 

®am{las  ^*  Sulii  um  S  ®tttob  auf  ben  Slag.  1530* 

Aref. 

SBolfamer* 

6oler* 

(SBern^rbt)  ©aumgartner. 


Ko.  797. 


25.  Inl. 


Martino  Bucero. 


Edila  in  Djt.  Cbytraei  liist.  Aug.  ConF^.  666.  sq.  Ge. 
Coelestinl  hift.  Comitior.  Aug.  II.  p.  297b.  repetita  in 
Hospiniani  kistor.  sacramenfar.  P.  11.  p.  lol.  Contuli 
apographa  in  cod.  Gotb.  190.  p.  186.  et  cod.  Goth.  283. 
p.  S.  —  BueeruSj  qui  Augustam  venerat^  per  Brentium 
pctint,  ut  Melantliun  cuni  ipso  ageret  et  coUoqueretur, 
cni  Met.  iam  haec  respondit: 

Philtppus  Melanihon  JBucero  cum  suis 
aS.  I}m  *).    (Insoriptio  apud  Coelest.  —  Codd.  simplioiter : 

Mdrt.  Bucero.') 

Brentius  exposuit  niihi  saramam  coUoqaii  vestri. 
Neque  ego  recusarem  vobiscam  coram  coUoqai, 
ii  nunc  per  certa  negotia  liceret.  Nam  ita  velim 
perstiacleatis  vobis,  me,  sicubi  dissentio  a  vestris 
dogmatibus,  sine  uUa  acerbitate  animi,  sine  odio 
dissentire.  Mihi  non  videtur  utile  reipublicae 
imttutnm')  conscientiae ,  nostros  principes  one- 
rare  invidia  vestri  dogmatis,  quod  neque  mihi  ne- 
qoe  ^liis  persuadere  possim  contra  ecclcsiae^)  au- 
ctoritatem.  Si  tamen  mccum  per  literas  colloqui 
▼oluefitiSy  promitto,  me  illas  ita  adservaturum 
esse,  ne  quid  inde  periculi  vobis  possit  oriri.  Cin- 
flius  huc  misit  l^oixoXoyriaiv^)^  in  qua  certe  non 
^lt  videri  verbis  discrepare  a  vera  ^)  sententia^ 
et  praeter  rem  tumultuatur  in  aliis  qnibusdam  ar- 
ficulis.  Videlur  in  homine  magis  Helveticus  qni- 
dam  quam  cbristianus  ^se  spiritus,   qui  impulc- 


A.Ministri  Argentoratensis  Ecclesiae^  Capito  et  BuceruSy  qui 

-''  -Migurtanl  ^reneranl,  confessioni  Aogustanac  subscribere  no- 

'■,.IeMiiBt.      QuaesiYerunt   autem    concordiam  in  doclrina  de 

•acca  coena^    ideoque  Bucerus  scripserat  ad  Pontanum  d. 

''   4.  lul.  ciqite  niiserat  articulos  de  sacra  coena.     Habes  Bu- 

-.1^  scripMnn  ,apud  Coelestin.  P.  II.  p.  !|94i  sqq.  —    Re- 

aponsum  Buceri  et  Capitonis  ad  hanc  Melaothonis  epist.  Tid. 

tnfii  BO.  810.  die  28.  lulii. 

.'  l)f  JCo4d.  addaat  mute. 

:9.  Vid^idct  Mt^isy  cuioj  testimoDia  de  coena  lacra  MeL  tuni 
.    epliigebat. 

^  'Coeleat.  ponfetttontm,    De  ea  trid.  Planckii  Gescliichte  det 

prst  LelH-b^.  111. 1.  p.  88.. 
4)  G«dd.  ««rtf,  libr.impr.  mUnu 


rit  eum  tam^  ferociter  scriptam  corifessionem.mi* 
nime  in  tempore  huc  mittere  ^).  Mngnopere  vel- 
lem ,  posse  controversiam  nkijfX  deinvov  xvpicueov 
sedari,  de  qua  si  quid  ad  me.scripseritis,  libenter 
respondebo.     Valete.  25.  lulii  anno  1530  ^). 

4^iiiinnog. 


No.  798. 


(fere  25.  lui.) 


ludicium  de  Zwinglii  doctrina. 

E  Goelestini  hisl.  Comilior.  Angust.  II.  p.  J99.  Occasio- 
nem  scribendi  dederat  Bucerus,  qui  in  Cioroiliis  Augusta- 
nis  Pontano  persuadere  voluerat  (vid.  eius  epist.  ad  Pon- 
tan.  in  Coelesl.  hist.  P.  U.  p.  894.)  doctrinam  Zwinglii 
verbis  niagts  differre  a  aenlentia  Lutheri  de  sacra  coena, 
quam  re.  ^  Collatum  est  nobis  autograuhun  Mel.  in 
bibl.  Gucflpberb.  in  cod.  Aug.  8.  6t  fol.  358.  quod  mul- 
tum  in  altera  parte  fauius  sciipii  differt  a  Coclestino. 

Philippi  Melanthonis  de  Sacramentario- 
rum  doclrinae  fundamento  senientia.. 

1)  Gingliani  sentiunt  corpus  Domini  tantum  in 

uno  loco  esse  posse. 
£)  Item  corpus  Christi  non  posse  alicubi  esse,  nisi 

localiter,   et  valde  contendunt,   quod  repugnet 

naturae  corporis,  -j-alicubi  esse,   non  localiter. 

Item  quod  repugnet  naturae  corporis'*,    simul 

in  diversis  locis  es&e. 

3)  Et  proplerea  sentiunt,  quod  corpus  Christi  sit 
in  loco  certo  circumscriptum  in  coelo,  ita, 
quod ')  simul  nuUo  modo  possit  alibi  esse ,  et 
quod  vere  ac^)  realiter  distet  a  pane,  nec  in 
pane  nec  aim  pane  sit. 

4)  Ergo  manifeste  fallit  Bucerus,  cum  dispulat, 
quod  idem  sentiant  nobiscum  ^).  Nos  enim  di- 
cimus,  +quod  non  sit  necesse  corpus  Christi  in 
uno  loco  e^^e.  Item  nos  dicimus'',  quod  simnl 
possit  in  locis  diversis  esse,  sive  id  fiat  localiter, 
sive  alio  arcano  modo,  qno  diversa  loca  perso- 
nae  Christi  simul,  tanquam  unum  punctum, 
praesentia  sunt  Ideo  *)  veram  et  realem  cor- 
poris  Christi  praesentiam  cum  pane  ponimus. 

5}  Chy  tr.  et  cod.  288 :  ad  iam. 

6)  Verba:  minime  —  mfiiere  desiderantnr  in  codd.  et  Chjtr., 
^uare  post  impuU^it  eum  addiderunt  adj  quia  aliquid  de- 
siderabatur. 

7)  Annom  addunt  eodd.  ut  et  subscriptum  nomen. 

1)  Coel.  ut. 

2)  Coel.  et. 

8}  Coel.  Ergo  non  est  Buurus^  eum  diipuiai  Bueerus^  guod 
idem  teniiat  nobiieum. 

4)  Cocl.  liem. 

15  • 


t£8 


EPISTOLARUM    LIB.  V.    15S0. 


m 


5)  Baceras  nanqnam  andet  dicere^  si  velit  sen- 
tentiam  Cinglii  aut  Oecoldmpadii  seqni,  cor- 
pus  Christi  realiter  esse^)  cum  pane,  s.ine  di- 
stantia  geometrica. 

6)  Nos  possumns  has  sententias  allegare  dc  prae- 
sentia  corporis,  ego  sum  in  medio  eorum.   Quia 

'  non  alligamus  corpus  Christi  simpliciter,  ita 
ut  necesse  sit  in  uno  loco  tantum  csse  drcum- 
scriptum. 

7)  Haec  verba,  contemplatione  fidel,  nihil  signi«- 
ficant  ipsis,  nisi  absefilis  Christi  recordationem. 

8)  Et  Bucerus  ipse  offundit  nebulas,  cum  dicit 
de  his  verbis,  contemplatione  fidei^):  Id  a  non- 
nullis  non  maiorem  emphasin  fa:ibere  dicitur, 
quam  si  quis  absentis  rccordetur  amici;  sed 
nostri  praesentiae  illi  multo  plus  tribuunt,  iit 
quae  per  certissimum  Dei  verbura  et  potentem 
Spiritus  sancti  cooperationem  consistat. 

9)  Hic  praesentiam  tantum  intclligi  volunt  de 
efficacia  et  Spiritu  Sancto. 

10)  Nos  autem  requirimus  non  solum  praesentiam 
potentiae,  sed  corporis^  *H6c  de  iiidustria  dis- 
simulat  Bucerus. 

11)  Ipsi  simpliciter  sic  sentiunt,  quod  corpus 
Christi  sit  in  cdelo,  et  non  sit  vel  cum  pane, 
vel  in  pane  realiier. 

12)  Et  tanien  dicunt,  corpus  Christi  vere  adesse, 
sed  contemplatione  fidei^  hoc  est,  imaginatione, 

IS)  Haec  simpliciter  est'sententia  istorum.  Fu- 
cum  faciunt  hominibus  per  iioc,  quod  dicunt, 
vere  adesse  corpus,  et  tamen  postea  addunt, 
contemplatione  fidei,  id  est,  imaginatione. 
Sic  iterum.negant  praesentiam  realem. 

14)  Nos  docemus^  quod  corpus  Christi  vere  et 
realiter  adsit  cuoi  pane,  vel  in  pane. 

15)  Videtur  autem  mihi  Bucerus  insidias  struere, 
cum  dicit,,.nos  nun^  convc^nire: 


5)  Coel.  eiL 

6)  Quae  sequuntur,    non  leguntur  in  autogrppho  (uique  »d 
fineni)|  sedPbilippusitapergit:  ^S)a«  toiU  nu  VOn  $ttlit 

^tn  ^a()in  sebeutet  mecben,  aU  ob  e<  nicbt  mebr 
wet,  benn  wie  tr)nt\U^n  abwefenben  Sctinb  im 
aemiit  jtt  0edcti  bfttn,  >Dif  itftfets  abet  fttecfen 
fotcf)  sesenroartidfeit  satoiel  meitet,  ali  bie 
butc^  ha^  onfclenb  n)ort  gotte^,  t>nb  geivaUig 
witfund  befi  f^tilQtn  deiftd  beftef)et.^ 
.  Bucer  /ue  significat  praesentiam  tanium  inieJUgii  de  ejfi^ 
cucia ,  ei  spirilu  suncio,  Nos  autem  requirimus  non  solum 
praesentiam  fMtirntiae\  se4  corporis.  Hoc  atUide  dissi" 
mulai  Bueerus,**  Unde  Coelestinus  sua  hauferit,  nesci- 
mus;  sed  hoc  dubitatione  caret  ^  eum  reliqua  non  finzisse. 
Videtur  Melauthon  ipse  in  describenda  sua  sententia  haec 
addidisse ,  et  aulographon  Guelphb.  fortasae  cst  prinia  scri- 
ptura. 


L  Quia  negarons  transsubstantiationem,  et  dici- 
mus  manere  panem. 

II.  Quanquam  dicimus,  quod  corpus  Chrisli  rea» 
liter  adsit;  tamea  non  dicit  Lutherus  adesse 
localiter,  scilicet  in  aliqua  mole,  circumscri» 
ptione;  scd  illo  modo ,  quo  Christi  persona  seo 
totus  Cbristus  praesens  est  omnibus  creaturis» 

III.  Hinc  argumentatur  Bucerus:  Si  Christi  cor- 
pus  adest  illo  modo ,  quo  totus  Christus  Tpm^ 
sens  est  omnibus  rebus,  sequiturv  quodcdcpu^ 
Christi  in  aliquo  loco  positum  sit  localiter,  et* 
qiiod  aliae  ros,  quia  hahent  loca  dissita,  tamca 
praesentcs  sint  corpori,  non  realiter,  sed  ad- 
iective.  Ita  disputat  tahtum  imaginariam  eue 
praesentiam. 
^'  Sed  Bucerus  decipitiir  hac  imaginatione^  qoia 

nunquam  coucedit  realem  et  veram  ^pr^iesentiam. 

Item  nobis  cst  dicendum,  quod  dicimus  ve- 
ram  et  realem  praesentiam  esse,  et  non  disputan- 
dum,  utrum  sitrealis,  vcl  qualis  sit? 

Transsubstantiationcm  et  corpus  localiter  in 
pane  esse  negamus,  lllorum  etiam  opinionem  re^ 
iicimus,  qui  corpus  in  pane,  ut  vinum  in  can- 
tharo,  vel  ignb  in  candenti  ferro  continetur,  esse 
dicunt  Sed  tamen  Chrisli  corpus  in  coena  vere 
adesse  fatemiir,  ac  Christum  praesentem  corpus 
et  sanguinem  suum  nobls  manducandqm  et ,  bi- 
bendum  distribuere  certo  statuimus,  eumque  ad 
haec  perficienda  verbi  Ministerio  ac  corporis  el 
sanguinis  sui  sacramento  uti  adserimus.  (It  ettfn 
per  baptismum  nos  regenerari  fatemur:  ita  per- 
sacramcntum  iixct^iOtias  nobis  corpns  et  isangtiU 
nem  Christi  porrigi  et  exhiberi  credimns.  Cor- 
pus  vero  et  sanguinem  Christi  sola  et  ii 
tide  percipi  dicimus,  ut  Cyrillus  inquit,  licet 
verb»  Chrysostomi  reformidemus  dicentis:  Omt 
racnlum,  o  Dei  misericordiam ,  qui  cnm  palK^ 
sursum  sedet,  hora  illa  omnium  tenetnr  mattffitail^ 
et  dat  se  volentibus  accipere  et  amplexari,  ti  alia 
plura  huius  et  aliorum  Patrum  dicta ,  quamvii  ib- 
rarius  utamur,  nt  Chrysostomus  ipse  priaecipiti' 
inquiens :  An  non  potius  roox  in  coelum  tmiMa^ 
et  abiiciens  omnem  carnalem  animae  cogitatioacnit 
nuda  anima  et  pnra  mente,  ea,  quae  in  'toelis 
sunt,  circumspicis.  Cum  Augustino  etiam  fate- 
mur,  Christum,  propter  veri  corporis  modinii 
in  uno  quodam  coeli  loco  esse^  non  quidem  loca- 
liler,  sed  co  modo,  qui  huic  sacramento  propria 
convenit.  Nara  utrinqne  fatemur,  sacramcnta 
'  tantum  in  vero  usu  sacramentorum  rationcm  ha- 


EPISTOLARUM    LIB.  V.     1530. 


bere  et  sacfamenta  esse*  Pactam  etiam ,  per  quod 
in  pane  et  vino  coq)us  et  sanguis  Chrisli  nobis 
exbibentnr ,  ibi  adesse  et  cum  illis  solis  confirmari 
credimus,  pro  qoibus  coTpns''illnd  traditnm  et 
sangnis  pretiosos  effusus  fuit ,  ut  Evangelistae  ipsi 
tattantnr.  Sed  nfibilominus  fatemur,  etiam  cre- 
dentes  non  ita  sese  etg^  boc  sacramentum  gerere 
poase,  nt  corporis  et  sanguinis  Christi,  quae  vere 
pcaesentia  sunt  et  non  absentia,  non  fiant  rei. 
Nanv  Ghristianorum  sacramenta  si?npliciter  prae- 
sentis  et  non  absentis  Christi  signa  sunt  atque  te- 
itimonia. 


No,  799. 


(h.  t.) 


ludicium  de  eadem  re. 


^  JKi  «ttlographo  MeUnlli.,  quod  habetur  in  Tabul.  Vin.  \n>> 
Aetis  «cTConiitia  Au^ust«  ISSO.  speclantibus  Heg.  E.  fol. 
87.  no.  2.     In  Coiniliis  Aug.  Mel.  scripsisse  docet  scri- 

Knra  autogra^kiy  cuni  scriptura  aliorum,  quae  Mel.  ibi 
eris  uiandavil,  apprime  cooveniens.  Inscripsit  Ponla- 
mi  sua  manu  tergo  autograpbt :  die  von  Sirasdurg  sind 
kmmmen,  Est  igitur  acbeda,  quam  Mcl.  forlasse  Fontano 
niisit|  eo  tempore,.  quo  Bucerus  per  Pontanuni  agebat 
-  dc  concordia  Curti  Vitebergensibus  in  doctrioa  de  coena 
•acra*  -^  Apd^rapbon  satia  meDdosum  ioYenl  in  cod. 
Gpth^  212.  p.  79. 

(ATe/.  de  praesentia  corporis  Chr.  in  sacra 

coena^ 

Man^i  18«  S3on  biefem  Sag  ober  @tunb 
»et#  Etemanb/  noeber  bie  (Sngel  im  ^im^ 
^titr^f^o^  ber  ®o1)n,  fonber  ber  S^atet. . 

M.  ^^  toti^  nid)t,  xoU  maa  biefen  ®pt\id)  tooQte 
anf.Daft  ^iicrament  beuten/  eS  n>dre  btnn,  bap  fte 
modKtm  J^obur^)  anaetgen ,  bap  jebe  9latur  t^re  (Sigen^ 
ffyiftm  htjfalte,  unb  bet^alb.miipte  be&  Seibd9latur 
mi^afi  einen  Srt  gebunben  fepn^  n>ie  e6  nat&rlic^  mit 
emoii  l^  ini/tfftt 

..{^,  9iii  tann  man  bur4>  biefen  ®pru4>  nic^t  me()r 
pcobtren,  benn  burc^  ben  Zcbt  6f)ri{it;  benn  menf4)(i(^ 
9atW  i^  l^  {ler Uid)  gemefen.  S)arau8  folgt  nicbt  /  bap 
ffeltMiim  nx6)t  foQt  ex\fi1)et  fcpU/  ober  ba^  bie  9)erfon 
S^l^ufi  ni^t  malSirer  (8ott  fep, 

..j  ..2Rfo  I)at6^rifluS  <tu4>  iugenommen  anSSeig^eit, 
nric  e«caS  fpric^t*  ,  3)enn  er  tfl  wa^r^aft  ein  £inb  ge^ 
wclien,  unb  ifl  ni(|)t  ^^euc^Iep  gemefen.  Sr  ^at  ge^: 
lecactreben,  unb  ^t  jugenommen  an  SSernun^,  mie 
frafl  ein  aXenfci)*  2nfo  ^at  er  barnac^  in  Seiben, 
&fyctden  unb  2Cng{l  m jbr^(iftig(ic^  ge(itten ,  ba  er  ge^ 
fc|)rteen^:  ^err  &ott,  warum  ^afl  bu  mic^ 


D  e  r  ( a  f f  e  n*  @o(c^e8  atteS  ift  (Srnfl  gemefen ,  unb  ^t 
feine  £raft  foQen  fc^maci)  fepn ;  benn  efi  ift  fe^r  eine 
\)oi^Stebt:  \>ai  SBort  ijl  $$(eifc^  morben. 

2((fo  i)at  er  aud)  Unmiifenf^eit  bei  ber  SBSei(  ge^abt, 
unb  1)at  ffd)  bie  g6tt(id)  ^raft  nix^t  aflejeit  erjeigt ,  unb 
bocf)  bei  ber  seBei(  ^erffir  bvo6)tn,  bap  man  ma^riic^ 
miffe,  bag  6{)rifht8  natur(ic^r  (Sott  fep. 

2(u6  biefem  !ann  nic^t  fo(gen,  baf  (Sf)rifluS  barum 
nic^t  foHt  oerm^gen  ^ie  unb  bort  ju  fepn.  ©enn  ?)au« 
(uS  \pxid)t,  er  fei)  er^6^et  uber  aQe  Sreaturen,  unb 
ftge  aur  (S)erec^ten  ®otteg,  baS  ifl;  in  g6tt(icf)er  ^raft; 
unb  fc^afft  bie  ^erfon  S^riftuS,  unb  toirtt  an  aOfen 
JDrten. 

^6)  f)6re  aber,  bap  et(ic^  unfer  SSiberpart  bie 
®ott\)tit  (SbrifH  anfe4)ten.  S>a  be^fit  un8  ®ott  wx. 
60  fef)en  auc^  bie  ju ,  bie  ffc^  an  ffe  b&ttgen ,  baf  fte 
@)ott  nit  ftrafe.  £>enn  ber  @atan  ^at  gen>ip(i4)  ein 
greu(icf)en  b6fen  Sermen  im  ®inn.  Unfer  ^err  (&f)xu 
fhtS  moKe  mef)ren ,  unb  unft  2(rme  erretten  unb  be^&ten. 
TCmtn* 


No.  800. 


(h.  temp.) 


(JScheda  Melanthonis.^ 


\  Ei  autographo  Melantfa.  in  Tabul.  Vinar.  Reg.  E.  fol.  B7. 
no.  2.  —  Est  scbeda  iVfel.  Auguatae  kcripta,  eo  teinporci 
ut  Tidetur,  quo  Bucef  us  cum  Pojitauio  agebat. 

JXestorius   duas   personas'  posuit  in  Christo,    el 
posse  naturam  humanam  in  Christo  sine  divina 

Ita  si  nos  poneremus  tantura  Christi  corpus 
in  sacramento,  et  divinitatem  non  poneremus  ibi 
esse,  seqtierelur',  quod  dlvideremus  Christum  ex- 
emplo  Nestoril.  ideo  ^espbndimus,  quod  totus  ' 
ChriStus  sitih  ^craitiehto,'  ne  quis  suspicetur  nos 
divellerc  naturas,'  atift  d^;ks  personas  ponerc. 


No.  801. 


26.  Inl. 


Rosellius  ad  Melanthonem. 


Edita  primnm,  ut  tidetur,  in  Coelealini  bist.  Coniitior.  Aug. 
P.  11.  p.  274.  Contulinius  apogr.  in  Goib.  S8.  p.  125  a. 
cod.  168.  p.  469.  et  apogr.  in  Bibl.  Regia  llannover. 


Eximio  ifiro  Philippo  MelanlhonL 

Tab's  et  tanta  est  *{-virtntis  et'*  nominis  tui  apud 
nos  celebritas ,   tantaque  doctrinae  et  humanilatis 


ft7 


EPISTOLARUM     LIB.  V.    iSiO. 


fama,  ut  inulti,  velint,  nolint*),  te  aniaTe  tibi- 
que  favere  cogantur ,  praesertim  ni ,  qui  veritatem 
evangelicam,   cuius  tu  acerrimus  defensor  existis, 
amplectuntur.      Inler  caeleros  autem  tuarum  vir- 
tutum  tuacque  gloriae  admiratores  ego  unns  non 
'te  potui  non  observare,   non  colere,    non  suspi- 
ccre,    et  maxirais  cura  viris  ad  astra  non  tollere, 
cumque  ob   locorum   intercapedinem,    quae   nos 
disiunctos  facit,    tua  non  potuerim  frui  consuetu- 
dine ,   tuorum  tamen  libellorum  lectione  animum 
meum  saepenumero  oblectavi,  quibusprofectoadeo 
oblector,   ut  nuUus  cuiusvis  auctoris   liber   adeo 
ineo  arridat  animo,   ac  tui  isti  lilielli,   qui  hacte- 
nus  in  lucem  prodiere.      Caetcrum  cum  nupcr  a 
Georgio  Curione^   tibi  summa  caritate  et  coniun- 
ctione  devincto ,  acceperim,  te  Au^ustae  esse,  ho- 
noris  Christi  veritatisque  evangelicae  defcndendae 
et  tutandae   adversus   impios   quosdam   lupos   et. 
christianarum  animarum  devoratores  gratia,    vi- 
sum  est  mihi,  has  meas  ad  te  dare,  teque  hortari, 
ut  provinciam  hanc   evangelicae  veritatis  defen- 
dendae  praesenti  quidem   animo  susciperes,  ne- 
quc  imperatoris  aut  pontificis  vel  alius  cuiusdam 
'raortalis,  sed  solius  immortalis  Dci  rationcm  ha- 
beres.      El  licet  comperlum  habeam,   te  satis  tua 
sponte  ad  huiusmodi  obeundam  provinciam  incita- 
tum  esse ,   nullaque  altcrius  egere  hortatione ,   ta- 
raen  cum  hic  varii  dc  te  rumores  circumferanlur, 
ab  his  praeserlim,  qui  ponlificio  idolo  favent,  af- 
firmantibus  scilicet,    te   ixhrjv  factum  Cardinali 
Campegio^  Legato  pontificio,  teque  tuaque  omnia 
iudicio  et  sapientiae  pontificis  maximi  subrecisse, 
tion  potui  te  de  huiusmodi  re  non  monere.     Nam, 
si  vera  essent  quae  de  te  in  vulgus  proferunt  pa- 
pistae,    pessime  profecto   cum  Evangelio  ct  cum 
his,  qui  tui*)  Lutherique  causa  cvangelio  adhac- 
serunt,  ageretur.      Scias  igitur,  Italos  omnes  ex- 
pectare  Aughstensis  huius  vestri*)  conventus  de- 
creta.     Quicquid  enim  in  eo  determinatum  fuerit, 
id  caeterae  onmes  christianae  provinciae  approba- 
bunt  ob  imperatoris  praecipuc  *)  auctoritatvm  *). 
Tua  igitur  caeterorumque,  qui  isthic  adestisEvan- 
gelii  tutandi  c.iusa ,  maxime  refert ,  id  strenue  fa- 
cere,  neque  minis  aut  metu  loco  discederC)  neque 
prece  aut  pretio  Christi  vcxillnm  dcserere.  Te  igl- 


1)  Pro  velinif  n6liniy  Coelest.  veiui^  mendost. 
t)  Apogr.  Hann.  et  c.  G.  168.  iua, 
8)  Coil.  G.  28.  nasiri. 

4)  C  Goth.  28.  ei  imp,  praetipua, 

5)  Go«l««t.  addit:  magnifaeieni. 


tur  tanquam  omnium  Evangelicordm  capnl  exer- 
citusque  evangelici  praefectum  rogo  atque  obsecrOi 
ut  nihil  omittas,  quod  ad  salutem  cuiusque  pertU 
nere  videatur.  Etiam  si  mors  subeunda  tibi  foret 
ob  Christi  gloriam,  eam  ne  expavescas  quaeso^ 
quandoquidem  satius  sit  mori  cum  laude,  quam 
vitam  cum  ignominia  ducere.  Maximum  enim  tiUi 
apud  dominum  lesum  Chr.  comparabift  trinro- 
phum,  si  causam  eius  iustissimam  ^)  tutalus  fueris^ 
ad  quem  quidem  adipiscendum  te  non  p.irum  adi- 
iuvabunt  multorum  orationes  et  preces,  qui  die 
nocteque  Deum  opt.  max.  rogant ,  ut  rem  evange- 
licam  bene  vertat,  et  per  sanctum  suum  sangui- 
nem  te  caeterosque  evangelicos  viros  servet.  Valc 
et  Christi  causam  ne  deseras.  Venetiis,  '5«  Ca- 
leud.')  Augusti  anno  1530.  *) 

T.  Lucius  Paulus  Rosellius. 


No.  802. 


26.  Inl. 


Vito  Theodoro. 


Epistol.  lib.  VI.  p.  484.    Nunc  ex  autograpiio  in  cod*  Mo- 
nac.  1.  p.  987.  descripta. 

Kito  Theodoro  apud  Lutherum. 

S.  D.  De  nostris  rebus  omnibus  per  TVellerum 
scripsimus,  qui  heri  hinc  abiit.  INunc  tameisi  ni- 
hil  habebam  quod  scriberem,  tamen  nolui  vacuum 
dimittere  nuncium,  ut  vobis  probemus  nostram 
assiduitatem.  Hodie  rescivi  ex  Othone  Sekmany 
qui  in  dicenda  sententia  in  senatu  Imperii  suramo 
studio  adhortari  solet  Principes  ad  pacem,  *  Cam^ 
panum  iUnm  nostrum,  qui  nova  dogmata  Torgam 
ante  nostrum  discessum  attulerat,  captum  esse  a 
Leodiensi  Fiscali ,  putant  et  ultimo  supplicio  aflfe- 
ctum  esse :  sed  hoc  postremum  nondutn  certo  sd- 
tur.  IIoc  dicas  Doctori.  Tumnltus  Urbis  Lujke» 
censis  praebet  hic  sermones  adversariis.  JBf^ 
^t/TTjcTfCDi^  cura  utmihirespondeatnr,  f^^Oo.  An- 
gnstae,  26.  luiii. 


No.  803. 


/.  Camerario. 


»• 


Epist.  ad  Camerar.  p.  139. 


6)  Codd.  excepto  c.  168.  iuii$simam, 

7)  Codd.  Golh.  7.  Calend. 

*)  Cod.  Uannot.  iSSO,  mcndosc 


EPISTOLARUM'    LIB.   V.     15»0. 


«80 


•  loachimQ  Camerario   Noribergae^ 

S«  D.  Adversarii  nondum  responderunt,  sed  in- 
iriiigo  coafutationem  iam  tss^  absolutam ,  et  intra 
bidmim  aut  triduum  prodituram.  Aiunt  Caesa- 
rem  imperaturum,  ut  omnia  in  pristinum  resti- 
taantur,  donec  has  controversias  iudicaverit  Syn- 
odos.  Haec  dicitur  es&t  consilii  summa.  Quod 
nisi  mitigabitur  haec  sententia ,  quos  motus  exci- 
latura  sit ,  facilc  potes  existimare.  6  nribg  tifihii- 
ffov  ^yefioyog  huius  atrocis  sententiae  auctor  esse 
fertur,  qui  si  paululum  remitteret  de  sua  pcrtina- 
cia ,  quam  scis  enm  hafaere  plane  fcrream ,  omnia 
hic  essent  faciliora.  Habes  ndyra  mifl  navrojy. 
Capito  ex  Arg^ntina  adest,  sed  latet,  ac  nuper  pe- 
tivit  a  Moguntino  se  admitti  in  coUoquium.  Mo- 
guniinuSy  cnm  dicerctur  cpntra  nos  scntentia, 
quam  supra  perscripsi,  noluit  interesse,  quia  pri- 
die  acerrimc  pngoans,  non  poterat  placare  illum 
Tn^v  rov  fifLeriQov  *).  Ac  doctores  Theologi,  qui 
fuat  in  aula  Moguntina ,  ab  Eccio  exclusi  sunt  ex 
ilio  conciliabulo ,  quod  contra  nos  habent.  Sic 
agitur  res  factiose.     Vale  feliciter. 

Arnoldus  narrabit  tibi  Hispanicorum  proce- 
nun  optimum  consilium  de  nostra  causa.  Amol- 
dam  tibi  commendo. 

4>iXinnos* 


No.804. 


27.  loL 


Jlf.  Luthero, 


^ist.  lib.  L  ep.  IS.  (cdit  LoDd.  L  cp.  10.)  *  Gootnli  «po- 
papbon  in  Mst.  Manliano  p.  81.  •«  Respondet  Melan- 
fton  «a  epiat.  Latlieri  d.  d.21.Iu].,  apud  deWett.  T.  IV. 
p.l06b  ' 

D.  Martino  Luthero. 

5t  D.  Nondum  ezhibita  est  nobis  adversariorum 
CQBfiatatio,  et  audio  eius  morae  causam  esAe^  quia 
WideGaesaris  consilio')  emendant,  et  demunt 
CQHTicia,  Sed  hodie  accepi  ex  Campegio  intra 
piDcos  dies  prodituram.  Ubi  prodierit,  conie- 
fJBmm  capiemusde^)  discessu.  Nos  enim  pete- 
aas,  ot  permittant  nobis  ayxanoXoYuaS-aij  quod 
liciMicesterint,  non  diu  manebimos.  Erasmus 
mccipsit  Gaesari,  aperte  probans  causam  nostram. 


^  Dnccm  Gcorginni  C.  W. 
1)  Pro  €am  d§  Ca€S*  cons.,  Met : 
q  Msi.  €X. 


quia  Caeuurit  wnmlmmM 


de  coniugio  sacerdolum,  de  P^otisj  de  utrague 
specie.  Hos  cnim  Artiailos  nominatim  attigit* 
Tu  videris  in  responsionibus  de  Traditionibus 
nonnihil  storaachari  *).  Scd  rogo  te ,  ut  mihi  sic 
disputanti  ignoscas.  Magnae  res  sunt,  et  qui  ad- 
sunt,  non  multum  adluvant  me.  Satis  ccrtus  sum, 
quod  non  liceat  Episcopis  oncrare  ecclesiam ,  et 
ita  scripsi  in  confcsslone,  neque  id  mnto.  Sed  de 
alils  rebus  tecum  avy9]T(3.  Obsecro  te,  ut  mihi 
non  dc  elBciente  cansa  Traditionum,  sed  illa  finali 
respondeas,  quam  ego  posui  quintam,  scilicet, 
Utrum  observationes  clectae  a  piis  possint  csse  Xioe- 
TQHai,  ut  si  Bernardus  iam  recte  sentiens  lustifi* 
catlone  cligat  certam  obscrvationem,  an  illa  ob- 
servatlo  posslt  esse'  cultus ,  seu  opus ,  quo  proprie 
agantur  gratiae ,  et  laudetur  Deus.  Id  est  enim 
quod  vocat  Thomas  Xaxifsiay*  Ego  sentio  tale 
opus  tantum  'csse  corporale  exercltium ,  gion  cul- 
tum,  ut,  si  certis  diebus  ieiunct,  finem  operis  esse 
proprium  corporis  castigationem ,  non  cultum,  sed 
laudem  Del.  Loquor  enim  de  finc  immedlato,  et 
iudlco  Bernardum  falli,  quod  id  opus  Interpreta- 
tur  esse  cultum.  Ita  sl  Petrus  conslltuat  observa- 
tionem  dlei  Dominlci ,  id  opus  iudico  non  cultum 
esse:  sed  habere  utilitatem  corooralem,  ut  certo 
die  convcniat  populus.  Sed  Thomas  reclamat, 
facit  cultus  ex  his  id-elo&^axeicug ,  idem  de  Vo- 
tis  scrlbit  Obsecro  te  ne  gravere  mecum  de  his 
rebus  confabulari  per  literas.  Non  enim  nihil  ad- 
fert  utilltatis  haec  commemoratio.  Vale  feliciten 
£7.  luIIL  Augustae.  1530. 


No.  805. 


27.  luL 


Vito  Theodoro. 


EdlU  a  Peielio  lib.  flt.  epist.  p.  259.  fedil.  Lond.III.  ep.  176.) 
— -  Nunc  ei  aulograpfao  ipso  in  cod.  Mooae.  L  p.  408.  ^c* 
curale  deicripla. 

f^ito  Theodoro  apud  Lutherum.^) 

S.  D.  Medicus  rescribit  Doctori,  ac  videtur  re- 
quirere,  ut  Doctor  remittat  acerrimum  studium, 
unde  hic  morbus  orltur.  Sci^  Doctorem  mecum 
expostulare  ^)  solere ,  quod  suorum  praeceptorum 
de  curanda  valetudine  obliviscar.      Idem  de  ipso 


♦)  Vid.  ep.  Lntheri  d.d.  fl.  luL  apnd  de  WetL  IV.  p.  105.  «^ 
1)  Sic  autograplioa  eat  inacriptom. 
t)  Pcjb  exposiuimn  meeum. 


tsi 

iam^)  amici  iadicant  Qoare  te  rogo,  ut  admo- 
neas  eum^),  ut  sibi  quoque  sapiat.  MiodS  aoq)i- 
OTTjr,  og  ovx  avnp^)  aotpQg.  Instat  meo  iudicio 
\fi'^  xaxaazQOipri  couventus,  quam  aliqui  mitio- 
rem  fore  promittiinjt  opiQJouc^jQOstra.  Yerum  mihi 
nori  persuadent.  -  fVelUrus  nuncius  habet  literas 
ad  quendam  quae^toi^e^n  de  ittipepdio  Poctoris, 
quas  iussi  ad  ipsam  Dominam  perferri.  Hoc  quo- 
que  indicabis  Docto^ii''  .Vi^us  e3t  ipihi  stprqachari 
propter  meas  disputati^nes*  £go  tamen  non  di- 
mitto  eum. .  ^ln^aut^  ijnjlm  certamen,-  neque  id 
iacio  aliam  ob  causam,  nisi  ut  colLatu  ipsius  cogi- 
tationibus  cum  nostris,  si  qoando  opus  sit ,  com- 
modios  ista  explicare  queam.  "I-Scis  Hesiodi  ver- 
sum:  nXeicoy  fiev  nXeorioy  (JLeXtTri,  fjLBiym^  J'  im- 
&^firi.''^)  Tu  igitur  placabis  mihi  eum ,  et  roga- 
bis,  ne  gravctut  respondere.  Vale  +  feliciler, 
27.  lulii.  Mitto  tibi  ^uosdam  versus  ad  Bernar" 
dum  Poniani  scriptoa/*  ^) 

4>i3u7inog» 


EPISTOLARUM    LIB.  ^.    1580. 


No.  806. 


27.  Iq], 


•    -T  ■ 


Phil.  Gundelio. 


f  Ex  autograpbo  Mel. ,  quoil  ett  in  bibliotheca  yagieri,  Re- 
V  g>*  Boruss.  a  cooailiii,  Berolini)  descripta  ab  Olsbausen. 

f^iro  dociissimo  Domino  Ph ilippo  Gunde^ 
lio  iurisconsulio  amico  suo. 

Tm  rwdeXitp  ev  nqatreiy. 

jEmidri  vvy  noXXal  yiyoyrai  /letajSoXal,  ifiol  do- 
xuy,  vno  rrjg  eifiaQfieyrig ,  ov  fioyor  aXXojy  npa- 
Yfi&Toyy,  aXXa  xal  T(3y  <piXi(3y,  noXXaxig  rjno- 
ffovy ,  el  Trpr  ndXcu  evyoiay  ngog  fifiag  axeiy  dia- 
reXelg,  dia  noXXov  ya(f  ovSev  noog  r^fi&g  eyifaxfjag. 
"AffTi  (Ja  anoXafiaw  ra  aa  yifafifiara,  d-avfia- 
ardig  vneQTjad-rjv ,  neipay  XalScav  rijg  re  evvoiag 
0OV  xal  evaraO-eiag  xal  d-eoaefteiag  r^g  fiaXiara 
g>iXoa6(p(p  avdpl  npenovaijg.  'Ey(b  fiev  oiv  navv 
fjuzxaffi^^ji}  ae  roiavrrjg  (pvaecig  re  xcu  nQoaiife- 
as(»g,  ovr(og  n(dg  diaxeifievov  na(f  rifjieSanr[y  (pi- 


S)  Pei.  Ettdem  iam  de  (mo. 

4)  Pci.  eurn  admoneas, 

5)  Pei.  Sg  avT^  ov. 

6)  Uaec  Pei.  praetermiait. 

7)  Pei.  tanluiii:  fVv/tf,  et  caetera  omnia  pnetermiait.    Veraus 
ad  Bernb.  Baunigaitneruoi  «id.  infra  d.  tH.  lul.  b*  a.' 


Xoaoipiav.  Ilefl  d*  imviea^e  rijs  ifJ^  naffit  x^ 
aQxovra  aov  yeyofjiivf]g^  ddev  i^O)  dStoloyoy  ir^ 
remareXXeiy ,  kxeivog  yStg  noXXA  negl  ifiov  g>ilA^ 
&Q(i)nog  xal  fihgia  ne(pQOifiiaafievog,  neffl  nSv 
iv'  ratg  ' ixxXriatitig  ini^oXaZ^vrory  doyiicnaxv  o^ 
Sev  thieixeg  fXeSev.  01  9i' raf/uerfga  (pffov&ifr' 
Tfff  naQeaxov  rip  avTOXQaro^i  eSofioXoyriaiv  rng 
niarecog  avrdSy   inieixearara  avvreS-eTaav  y    wg 

npenei,  roXg  re  axij3(finXa}g  inayyeXXofAJvois  '«^ 
XQeirt(o  diSa/riv,  Xal  on  fxaXiara  iniSvfiovOi  rf- 
^V^^S,  (wre  yaQ  ftiaiov  otdev,  ovre  nXeoyextin 
xbv,  ovre  iQianxov  nojnore  rJQeaxi  fioi,  6  &e  inrto- 
x(f(XTWQ  ovno)  ayranexQivaro  f^fuv.  Od&iv  o^ 
neQi  fieXXovar^g  fifiexeQoyy  rcSy  nQayfidroUv  xata^ 
ar(f0(pfjg  exoi  yQdcpeiv.  ^Earai  ^e  ro  expdy  h  yov-^ 
vaoi  &eov.    ^E^oHfo. 

^Ev  rfi  ae[idarji  r(3v  OvivdeXixiiov. 

Tfj  evdexdrri  fierayeirviwviQs 

^iXiTmog. 


No.  807. 


87.  luL 


Erasmo  Roterod. 


Epist  lib.I.  p.  S98.  (edit.  Lond.  L  ep.  Il4.)  —    lEtiam  vfd 
Coeiestio.  T.  UL  p.  19.  ^ 

Erasmo   Roierodamo. 

S.  D.  Nunquam  eram  creditnrus,  tantam  fer»- 
ciam,  tantara  saevitiam  in  hominem  caderepoiie, 
quantam  in  Eccio  et  qnibusdam  eius  gregalibvs 
deprehendo.  Nam  Principea  ipsi  satis  clementct 
et  moderatas  sententias  dicnnt,  a  qnibnsr  taawn 
isti  rairis  arlihus  conantur  eos  abducere,  Acdpio 
te  per  literas  Irapcratorem  a  violenlis  consUjSs  de- 
hortari,  qui  ot  mihi  videtur,  gennina  quadam 
bonitate  etiam  ad  moderationem  et  pacem  ducitor. 
Quare  spero  tuas  literas  plurimum  ponderia  ap«d 
ipsum  habitnras  esse,  tequerogo,  ut  inchoaHigi 
Reipubl.  beneficium  perficias,  et  pergas  eum  ito- 
rum  atque  ^terum  dehortari  *).  Nil  hac  tna  M- 
picntia  atque  auctoritale  dignins  facere  poteft,*ttiI 
ad  omnem  posteritatem  gloriosius,  qnam  si  toa 
diligentia  hos  motus  sedaveris.  Nos  caoiam  Ho» 
stram  simpliciter  et  sine  conviciis  propotaumiSy 
quanquam  cavillari  aliquis  posset  seram  eftse  ino- 
derationem,  tamen  volumus  ostendere,   nos  non 


^  Lilerae  quibua  Eraioiiii  Melantboni  retpondit  lid.  iBfri  d. 
t*  Aug. 


tM 


EPISTOLARUM    LIB.  V.    1580« 


ahhorrere  a  comilio  pacis,  si  conditiones  aeqoae 
proponantar.  Res  ipaa  ostendit  impendere  muta* 
tionem  pablicam ,  qaam  utinam  ita  gubernent  illi, 
qui  rerum  potiontnr,  ne  subito  impetu  prostenia- 
tur  Ecclesia.  Oro  igitur  te  quantum  possum  per 
Christum^  ut  non  desinas  Imperatorem  adhortari, 
ne  bellum  edversus  cives  suscipiat,  qui  non  recu- 
lant  aequas  conditiones  accipere.  Non  enim  faoc 
sgiint  nostri ,  ut  nolltiv/ia  Ecclesiasticum  dissol- 
▼ant:  Danielem  SiiSarum  \alde  amoj  quem  ta- 
metsi  scio  tibi  iucundissimum  csse,  tamcn  oro,  ut 
inea  causa  aliquid  addas  ad  tuam  erga  ipsum  be- 
nevolentiam.  Vale.  ^ci^f/5tof,  CaIend«Augusti^). 
Anno  15S0. 


No.  808. 


28.  lul. 


Mart.  Luthero. 


Maoiii  farraff.  p.  118.  —  Iterum  Eplstol.  Kb.  III.  p.  141. 
(edit.  Lond.  lil.  ep.  67.)  ^  Apograpbon  in  cod.  Bav*  I) 
p.  968. 

Martina  Luthtro  Doctari  Theologo 

S.  D.  Heri  dimisimus  fVeJlerum  satis  bcne  one- 
ratum  literis:  qui  tamen,  si  recte  ratiocinor,  non 
antevertet  hunc  nuncium«  Scripsi  tibi  quaestio- 
nem  non  de  efficiente  causa  traditionum,  sed  de 
finali:  utmm  possint  eiusmodi  observationes  vel 
opeca  a  sanctis  electa  sine  certo  mandatoDei,  cul- 
tiis  esse,  sive  ut  Scholae  loquuntur  laT(faiau  Ut 
si  Btrnhardus  iam  recte  sentiens  cligat  certnm 
ieionium  vel  ordinem  hac  opinione,  ut  per  hoc 
opiis  agat  Deo  gratias :  an  recte  iudicet,  £go  sen- 
tio  eam  £allj.  Itaque  quinta  causa  traditionum, 
qaam  ego  posui')  in  chartiadta  scripta,  non  valet. 
Mitto  tibi  quaestiones ,  quas  proposuit  hodie 

aobis  liis  tov  avTOXQaTOQOs  &d€lq)rjs  xarrjXijTfjs ' 
ita-nt  ad  te  perferrentur :  de  quibus  expectatur ') 
tniUD  iudicium.  Summo  candore  praeditus  nobis 
▼isua  «st,  xa$  ^  dianotva  dwBl  naaiy  elrai  evae- 
(hmaxfi.  Respondebis  igitur,  ac  te  oro ,  ut  honi 
consulas  lileras^  id  quibus  subinde  sunt  ^i;TY;(^ff. 
De  quibus  enim  rebiis  aliis  potius  ad  te  scribam? 
Novi  uiliil  habemus.     Vale.    5.  Calend.  August. 


^^  Uaod  dubie  keribenduni:  VI.  Tel  V.  Calend.  Aug. ,  nam 
rtftponsum  Erasmi  daUinrest  d.  2.  Augusti.  Vid.  eliam  ep. 
td  Luther.  d.  t7.  lul.  —    Coelestinus  diem  non  addlt. 

1)  Sic  Manl.  et  cod.  pro  quae  posita  estj  ut  Pezel,  edidit. 

t)  Cod«  B.  expettamui. 

McLAXTH.  Oria.  Yol.  II. 


No.  809. 


£S4 

88.  Tul. 


Bernh.  Baumgartnero. 


Epistola  po^tica  primum  ediia  in  Epigrammat.  Piiil.  Mel. 
libr.  Vl.  (Wilteb.  1579.  8.)  foi.  2.^9.  ubi  inscribitur:  de 
eomiiiii  jiuguBtanis  ad  Utrnhardum.  |terum  edita  (ei 
manuscr.  ut  videtur)  in  /.  ^.  ^^mryieri  rita  Genrg.  Pon- 
tani  (1730.  8.)  p,  1S8.  ubi  iuscribitur :  JBrrnfmrdo  eru^ 
dientern  filint  Georgii  Ihntani,  Elret.  Sax.  Caneellarii. 
Contulimus  cod.  Bar.  Vol.  II.  p.  9S7.  et  apograpbon  in 
CoM.  Ballensledii  Vol.  I.  p.  IS.  e  Msto  factani^  ubt  iii- 
scribiliir:  «^Uernhardo  Bnunigartnero  ex  Vlsen^  Doeio- 
ris  Brueehen  CanceUarii  Ptincipis  Saxoniae  Eieeiitri» 
Paedagogo»**  —  Dedimus  testum  es  rpigrammal.  Me- 
Janth. ,  qui  acciirate  convenit  cuni  aiilof^rapbo  Melan- 
tbonis  qupd  eilal  in  cod.  Mooac.  I.  p.  39^  et  quod  rnn- 
iuliniur. 

Bernhardo  Baumgartnero^    erudienii 
filios  Georgii  PontanL 

Dicere  qnam  nuillein  tibi  litera  nostra  salutero, 

Hinc  a  Videlica  quae  venit  urbc,  feret, 
Caesar  iibi  leges  cunctis  fert  gentibus  *)  aequas 

Carolus ,  haud  illo  quem  rcgit  orbe ')  minor. 
Quod  totiesDomino*)*5crihis,  Bernharde^  mihique 

Nec  sinis  cx  animo  nos*)  cecidisse  tuo, 
Moribus  ista  tiiis  pietas  est  digna  fideque  *), 

Cognita  quae  ®)  multis  casilius  ante  fuit. 
Hoc')  tamen  ofBcio  coepit  iam  notior  essc, 

Quo  nobis  possit")  gratius  esse  nihil. 
Si  quaeris  rerum  quae  sit  fortuna  meanim 

Accipe;  de  multis  pauca  referrc  volo. 
Nondum  damnata  est  docti  pia  causa  Luthcri, 

Caesaris  et  nondum  voce  notata  boni  est« 
Nos  tamen  iniustis  odiis  crudeliter  urgent?) 

Eccius^  atque  isto  saevior  hoste  Faber. 
Caesaris  hi'*)  pectus,    quo   nihil  est  roitius  us- 

quam  "), 

Irritant'^)  miris  artibus  atque  dolis. 
Ipse  tamenCaesar  contatur"),  tardus  ad  iram; 

Nec  subito  in*cives  tristia  bella  movet. 


qui. 


1}  Cod.  Bav*  regikutk 
2)  Mst.  Ball.  urbe. 
8)  Georgio  Pontano. 
4]  C.  BaT.  me» 
5)  C.  B9ir,  fidestfue,' 
6}  Winim.  Cognita, 

7)  C.  Bav.  Haee, 

8)  C  Bav.  et  Ball.  posset, 

9)  Wimm.  urgens, 

10)  Cod.  B.  Aie. 

11)  Wimro.  et  Ball.  unquam. 

12)  Cod.  B.  irritat. 

IS)  Wimm.  eunctatur. 

16 


25$ 


^PiSTOLARUIf    I^IB,  y..  i^99. 


Atque  in  (llfTicili  causa,  qnod  Principe  di^nun^est^ 

ludicium  sapiens  praecipitare  cavet. 
Interea  curis  ego  paene  absumor  acerbis, 

Namque  animum  patriae  saeva  pericla  movents 
Nullaque  sunt  tantas  inter  soiatia  curas, 

Has  '*)  nisi  Pontanus  quod")  revelare  ^tiidet*^, 
Quo  nemo  in  tanto  nuipero  praestantior  uno  est 

Eloquio  et  veris  perpetuisque  bonis. 
Pulchrius  haud  videas  inter  spectacula  quidquam 

Quae  domino  facit  urbs  officiosa  suo, 
Quam  cum  dictuprus /\>/>/a/ii/5  solverit  ora, 

Et  regum  attendit  cufia^ipagiia  virum. 
Ipse  suos  oculos  Caesar  defigit  in  unum, 

Et  Deus  ")  unius  peudet  ab  ore  viri. 
Sic  Ithaci  eloquium  mirata  est  Graccia  quondam, 

Quod  velut  hibemas  fudit  ab  ope  nives. 
Ilaec,  SernharJe^  paticU  debes  praeconia  vera 

Ponianis  etiam  commemorare  tuis, 
Ut  patrias  laudes  ")  primis  mirentur  ab  annis, 

Et  virtute  vclint  posse  referre  patrem. 
Totius  expectas  conventus  forsitan  acta, 

Sed  mens  aegra  vetat  scribere  plura. ,   Vale. 
Datae   in   urbe    Augiutana  '^J    V.    Calend.    Aug. 
1580.  ") 

Phii:  Mel. 


No.810. 


28.  lol. 


Capito  et  Bucerus  ad  Melanthonem. 

Edila  a  Coelesfino  in  bist.  Coroit.  P.  fl.  p.  297b.  _  Est 
refponsuni  ■!)  Melaotbonis  eputolam  supra  d.  fSk  lul.  da- 
taniy  no.  797. 

Capito  et  Bucerus  Philippo  Melan- 

ihoni» 

Qaod  coUoqui  tecum  optamus»  vir  doctissime^ 
non  inde  est,  ]>eum  testamuc^  ut  iu  vos,  qua 
apud  mundum  flagramus,  invidiae  partem  deri^ 
vemus.  Satis  namque  novimus,  mundum  nihil 
prorsus  Christi  ferre,  quacunque  illud  ratione  tfd- 
ministres,  id  quod  iion  tu  solum  sed  ctiam  JSras- 


14)  Wimiii.  IJate. 

15)  Winim.  quae» 
16}  BiUenst.  soiei. 

17)  Ball.  deeut, 

18)  Cod.  B.  arieif. 

19)  Sic  Wimm.,  e.  B.  stmplicitert  Auguttae. 

10)  Locuni,  dieni  et  annum  desiderat  in  teilu  epigr.  in  antogr. 
l^onacenai  et  in  apogr.  BaUenat.,  sed  Iiabcnt  WimaB.  et 
cBav. 


musy  quo  TKBmo  veritalem  proAjUKtor  civi|a«f«  i|b» 
ynde  exper|tur.  Stot  dicliuD  Ghpisti,  ammam  ei 
perdendum  ts^e^  qui  apud  ipsum  invenire  illan 
c^pit,  unicom  profecto  anii^M  s^graitQKem,  Mfi 
nps  altoqni  a  publica  rtoam  jMrturbatione,  ^l^  ^gur 
qpfmalii,  abhorremus»  ofcd  €umj)ei  9nior.,<l 
studi^m  omnibus  anteferri  debeat,  ^ieUapi  extier 
ma  rebus  humanis  immiueaut,  noo  licebil  tameo 
prpderc  vcritatem  Eyangelicam,  tacere  quae  loqni 
iubct  Deus,  relinquere  lupijS,/  pro  qua^ege  saiv- 
guinem  Chrlstus  fudit.  Vides  modo  id,  qflpd) 
qua  es  innocentia  et  bonitate ,  haudquaqpam  su- 
spicabaris,  nempe  veritati  adco  nihil  uspiam  loci 
csse  reliquum.  Haud  enim  multi  sunt,  quibus 
datum  est,  scse  penitus  abnegare  et  devovcre 
cruci. 

Haec  cum  pridem  nobis  persuaserimus,  non 
possumus  a  niurido  aliud  quam  exitum  expectare, 
etiamsi  illum  per  Eucharlstiam  nihil  offcndisse- 
mus,  et  arctlsslme  quoque  intcr  nos  coniuncti  es- 
semus,  qnotquotChristi  esse  VQlum.us.  Quantula 
euim  noslrorum  oinnlum  ad  cos,  qtri  Romanum 
pontificem  agnoscunt,  portiQ?  Ab  uno.Chri^o  et 
fide  omnem  petendam  iustitiam  et  salutem,  caete- 
ra  fucum  esse ,  id  vero  est,  quod  in  nos^  ut  mundl 
Principem,  ita  et  mundum  commovet*  Quid  enim 
illos  coQturbet,  quadam  rationc  negare  Christum 
in  pane,  qui  ne  in  coelo  quidem  esse  ipsum  cre» 
dunt?  MuIIa  igitur  nobis  causa  est,  cur  quenquan^ 
nedum  vestros  Principes  tam  pios,  tam  sancCos, 
nostri  dogmatis  invidia  onerare  cuplamus»  Ad 
haectantum  abest,  utpetamus,  aliquem  profiteri, 
de  quo  non  sit  per  verbum  Dei  certo  persuasua,,iit 
vehementcr  etiam,  si  quis  id  ausit,  detestemui^ 
Nusquam  enim  magis  abesse  temeritatem  conrt* 
nit ,  quam  in  negotio  Dei. 

Porro  quantum  ad  Zi^inglii  apologiam  vel 
confessionem  attinet,  putamus,  te  posse  seconjiiii^. 
esse.  Praeter  enim  id,  quod  nemo  ignorat,  quaflft^ 
nihil  nobis  cum  illo  cnmmune  sit,  vides  ipse  iaoii 
unum  hoc  essc,  quod  Caesarem  nobis  omnibuf 
irritet,  quodChristiim  )>osthabere  Pontlfici  nequi* 
mus.  Caetemm  quo  hic  vir  spiritu  scripseril,  iur 
dicnbit ')  splrituum  Pouderator.  Nos  nemini,  ant 
certe  perpaucis  datum  arbitramur,  dum  hac  came 
gravanlur,  aliquid  ita  ex  Dei  spiritu  gerere,  ut  ei 
caro  nihil  suae  pruriginls  adftlcet*  Non  d^upt 
etiam ,  optime  Philippe ,   quod  tua  pace  acribere 

1)  Chjtr,  iMiaa^'/;  mendost. 


m 


EPISTOLARUM     LIB.  V.    1630. 


CS8 


Btarty  qai  pQfent,  el  iHttkemm  alUer  fuisse  ad- 
nmibtnm  Ecdetiaalicos  nupero  illo  libeHo^  si 
Mibmi  cajfo  aiUi  toi  a<lftM$et«  ut  malta  alia  ta- 
Cfittoaiu^  ^nae  in-eo  et  aKia  mia  scriptis  in  nos,  sub 
nBmiine  fiiMlicoraoi  el  haeffetlcorani ,  praeter  ve- 
mi  tiivfaeffe  Tidfetut.  Atqui  de  quibos  aliis  arti- 
tHJ&i^  paMec  rem  ZiM^inglius  koc  suo  scripto  tu- 
molluetar,  non  videmus.  Nam  nihil  attigit,  qood 
ndH  antea  editis  libris  orbis  iudicio  obtulerit.  £a 
raodo,  cnm  tanto  Monarchae  in  praesenti  theatro 
iidei  veddenda  ratio  fuit,  dissimulasse,  quid  quaeso 
aliud  quam  malae  se  ipsum  conscientiae  insimulas- 
set,  et  hostes  ad  persequendum  ultro  fugicntem 
animasset?  Nobis  profecto  videtur,  si  unquam 
fortiter  et  Jngenuc  vcritatcm  adserulmus,  hoc  iu 
praesentiarum ,  cum  iudicare  ilLim  mundus  insti- 
tuit,  praecipue  faciendum  cssc.  Ita  sane  solebant 
Martyres  prisci.  Utinam  vero  qnam  paulo  ante 
coepimns  meditari  modcstiam ,  iuitio  et  progressu 
huius  ncgotii  praestitisscmus,  nec  adeo  tumultuari 
paradoxis,  si  non  cohtra,  ccrte  practer  noslram 
profcssionem  libuisset.  At  vero  quod  scribis, 
Zm^inglium  nolle  videri  verbis  tantum  dissidore, 
fatemur,  sed  cum  iis,  qui  crassius  quam  tu  facore 
■uobis  videris,  Christi  corpus  vel  pani  uniunt,  vel 
in  panem  collocant.  Ipsum  autcm  scrvatorcm  no- 
stmtn  testamnr,  nos  inter  eius  in  coena  praeseil- 
tiam,  qijam  ille  constare  scribrt  contcmplatione 
fidei,  et  vos  tcalem  quidem  stA  non  localem  sta- 
tnitis,  aut  nullum  aut  certc  pcrtenue,  quodque 
dnm  quaeritur  evanescat,  dlscrimen  ccrncre.  Lon- 
gins  aib'e^se  a  nobls,  dc  veritate  humanitatis  in 
Christo,  videri  possitis  cum  ex  proximo  illo  Bren- 
ftuTcoIIoquio,  tum  ex  quibusdam  eiusdein  et  alio- 
rf&n  scriptis.  Verum  si  quis  et  his  remotis  alTe- 
ctibus  veroque  pacis  studio  utrorumque  senten- 
riam  excntiat,  dispereamus,  si  alLim  deprehcnsu- 
ras  sit  controversiam ,  quam  quod  convoniri  non- 
dnra  potnit  de  verbis,  quibus  hoc  mysterium  ex- 
poiiendnm  sit. 

Qni  namque  lieret,  ut  tantis  in  rcbus  non 
idem  sentirent,  quos  idem  dpcet  agitquo  Spiritus? 
De  te  nullum  liobis  dubium  cst,  cum  tanti  Patrum 
auctoritatcm ,  et  quidem  merito,  facias,  ad  horum 
loquendi  formam ,  si  de  isto  tlbi  mysterio  disse- 
rendum  sit,  propius  accedere.  Nec  Lulherus^ 
saneMarpurgi,  ita  considerate,  utquidcm'),  lo- 


S)  EscmIiI  faic  ▼erbntn ,  ant  pro  quidtm  est  legendam  $fridem, 
«^od  verisiniilliniuni  ert« 


qui  videbatur.  Haec  omnia  videt  tua  prudentia, 
vir  doctissime,  qiiam  late  pateant.  Ad  hoc  abun* 
de  expertus  es,  quam  parum  scriptls  hactenus  ad 
restituendam  inter  nos  concordiam  profecerimus, 
cum  colloquio  illo  Miarpurgicd  quamlibet  tumul- 
tuario  et  longe ,  quam  oportebat  in  tanto  negotio, 
breviori,  aliquid  tamen  drssen^ionis  positum  sif, 
etreliquum,  ut  nostra  fert  sehtehtia ,  posltnm  in- 
duble  fufsset,  si  licnisset  alteros  alteris  suam  sen- 
tentiam  certius  et  dilucidius  exponere«  Perturba- 
tis  sic  animis  raro  id  legitur  qu6d  scribitur,  et,  si 
legi  contlngat,  fere  alio  quam  est  interpretatlone 
incommoda  rapftur.  De  fide  alioquin  tua  in  as-< 
servandls  literis  nlhil  dubitamus,  quamquam  eo 
quoque  perlculoriim  nos  ipsos  prldem  ob  Christi 
nonien,  ut  nos  quidiem  nobis  conscilsumus,  ad- 
duxlmus,  nt  haud  videamus,  quid  illis  qucat  ad- 
iici.  Ne  dubites  autem,  et  tlbi  nos  praestituros; 
ut  colloquium  non  minus  absque  fraudc  tua  ha- 
beas,  quam  queat  absquc  nostra  agi  literis,  Stul- 
torum  siquidem  homintim  rumusculos  contemnere 
decet,  cum  effugere  non  llceat,  quacunque  de- 
mum  ratione  rcs  instituatnr.  Vix  nuper  ad  alte- 
ram  horam  cum  Brentio  de  concordla  collocuti 
sumus,  et  eo  statim  die  magnus  quidam  glorlatus 
est,  nos  huc  venissc,  ut  recantemus.  Christo  vi- 
vlmus,  cui  nemo  verba  dabit;  tum  bonis  dunta- 
xat  probarl  cupimus.  I^m  hos  vel  nugac  istae  ni- 
hll  movent,  vel  si  praestringi  illrs  oculos  ad  tcm- 
pus  contingrit,  verltas  brcvi  istlusmodl  fumos  dis- 
pellens  rursum  ad  se  revocat  Insolentem  Chri- 
stlanum  esse  oportet,  qilem  ista  ab  inquircnda 
pace  saluteque  fratrum  remorentnr.  Proinde  te 
per  Christum  oramus,  nisl  omnem  de  nobis  spem 
desponderis,  tui  ad  colloquinm  copiam  nobis  fa* 
cerc  dlgnerls.  Veniemus  quo  et  quando  tu  voles, 
ac  eos  nos  pciestabimus,  de  quibus  nihildubita- 
tunis  sis,  Chrlsti  gloriam  ex  animo  quaerere,  ab- 
cssequc  longe  ab  omni  hac  in  causa  fuco  fraudeve 
proderit*  In  reliqua  vita,  quamlibct  verl  csse 
studeamus,  id  nobls  usuvenit,  quod  hominibus 
solet,  ut  etlam  nos  Ipsos  saepc  fallamus.  Hac  in 
re  autcm,  et  In  omnl  negotlo  doctrlnae  chrlstla- 
nae  sic  nos  excussimus,  ut  delcrare  Ilcccit,  nlhll 
allud  nos  quam  Christi  placlta  quacrere.  Scribis, 
te  slne  ulla  acerbltate  anlmi  dissentire;  credo,  hic 
nihil  tibi  cedlmus»  Addis,  te  nihil  hic  contra  nos 
egisse ;  nos  et  hic  et  alibi  vos  et  vestra  etiam  de- 
fendimds,  qhaeqne  defendere  non  licet  vel  tace- 
nras,  vel  lenimus  omnia,  qnae  in  vos  dira  admo- 


4  A 


SS9 


EPISTOLARUM    LIB.   V.    15Sa 


£40 


(lum  et  dicunt  ct  scribtint  alii,  procul  vero,  zelo 
tainen  Dei,  sed  intempestivo,  adscribiinuf ,  nec 
ulli  nostram  aic  causam  coinnieQdamus,  ut  non 
simul  coromendfnms  et  vestram.  vPublicam  pa- 
cem  et  nos  nostcB  •sanguiuQirfediniereioptdmus, 
sed  quae  solida  sit,  cpiamque  nemo  dederit  nisi 
Christus,  cui  pater  dedit  omnem  potestatem  in 
coelo  et  in  terra»  quique  vecis.tantum,  catididis 
et  minimorum  etiam  rationem  habentibus  dele- 
ctatur.  \  •     :. 

Vide  vero,  in  quam  iongos' logos  redpox»io 
ad  unicum  epistolium  dedjuxerU*.  Qiiid  fuiuruia 
putas,  si  res  tantas  per  epiatolaa  traeiare  velimus? 
Sunt  enim  et  alia,  ut  aiunt»  de  quibus  tibi  cr- 
rarevidemur.  Et  faodie  narravit  quidam»  dixisse 
te  primario  cuidam  partis .  ad^rAae  Tlieologo, 
Zwinglium  et  me»  Bucenua«  iseoantasse  iaquae 
Marpurgi  conieiisimus.bmnia;  &d  quod.  Iibsque 
causa  dixisti,  si  modo  dixisti.  Nam  omnibus  il- 
lis  adhuc  adhaereovet  quidem  ad  sen4unii>.i//Aer/» 
Nec  discessit  idieh.-Ztving^uSi^iiod-iihiei  omni, 
qui  iudicio  aliquo  praeditus  iuerit^  &dle  compro-- 
]>abo ,  si  ad  coUoquium  admiUere  jaos  videbitur* 
Oro  paucis  arbiiris  velis  essc  c^ntentus^'  quia  fa-i 
miliare  colioquium  ambimus.  jBrmlium  et  sUni*^ 
les  adesse  etiam  optamus«  Nos  praeter  Slurmium 
neminem  adhibebimus,  et,  si  libet,  etiara  hunc 
mittemus.  Dilectio  namque  vetat  aliud  a  vobis, 
quam  quod  viros  candidos.decet,  expectare,  ut- 
cunque  iactcnt  nonnuUi  voces  quasdam  et  dici  et 
scribi  parum  securas,  quaeqne  hon  qiieant  nisi 
ex  sinistro  et  praepostero  nostri  iudicio  nasci. 
Bene  vale,  et  quod  te  dignum  hac  in  re  arbitralus 
iucris,  signiGca.  lotervenit  negotium  Aobis,  alio- 
quin  quarlo  abhinc  die  ista  scripsisi;emus ,  ne  pu- 
tes  volentcs  responsnm  hacteniis  'distulisse,  Ex 
diversorio  Legatomm  orbis  .Argeilt;  Anno  SO. 
28.  luiii. 


rk*> 


No.811. 


28.  lul. 


Legati  Norinb.  ad  Senatum. 

f  Ex  ActU  Norinberg.  p.  160. 

^errn  93urgerm€i{ler  utib  Statf^  )u  9lutm« 

berg. 

S)er  2(rtile(  be&  (SlaubenS  ^ngt  mx^  fur 

unb  fur  in  einem  S3^fen,  unb  voit  xoit  berict^tet;  (dn^ 


nen  fu^  bie  S3tf4)6ff  unb  bie  Seltlkj^,  fo  iJfnn  a» 
^gen^  ber^olb  unter  einanber  felbfi  ni^^t  Dettrogea. 
@o  fagt  man  au^) ,  ti  merbe  aUe  foIcfK  ^nbhtng  bcm 
9>af){|v]&d8li!d^\)ugef4)t(ft/  o^ne  bep  S$om>iffen  unb  SBei^ 
milligund^  ,iiI6.elIi4>e4aaen^nH>IIf  .gaif,  ffl^aj,»  iwb  bie 
S^rer  ^n*  ratben  in  biefem  %aU  nic^tft  ^Hmbelmy  aIfo> 
ba^ioir  «i4)t  oermut^en  f6nnen,  menn  ober  ^-^ 
melbtcr  TCxtiM  feine  Snbfc()aft  iie|)men  mirb. 

3d)/  £o(er,  rmia  mi(&,auf^^<S.$|ii  fbl^adm^ 
famtbem  sDftanber;  jDoctor^^l^et^ftetii-itnb^^opel 
in  furjen  Xagcn  anl^im  fugen.  —  —  .  DaL  iWnerc 
flag  28.  Sulii  fru^e  jum  2(uffperrcn  1530. 

Aref. 

iBoIfamer. 

6oIer. 
(SSem^rbQ  ^^aumgartner* 


'  ii . 


«^i"«» 


No.812. 


S(yAtA. 


M  Luthero. 


Sctect.  EDist.  p.  15.     fterum  Epistol.  lib.  I.  p.  15.    (cdii 

'Lbnd.  1.  ep.  11.)  t  l^eiicero  edil«.    Niinc  aatem  «z-adtd- 

graplio  MeL  in.^d.  Mbnac.  i.  p.f80..MCiv^  dcfcriptl» 

D.  Marlino  Lutheroy  Patri carissimol , 

S.  D.  Hodie  pataverunt  confutationem  tijg  .£§0- 
/loloyridetog  ^/uz&ffag^)  puUicandam  eMe^  «fd 
rumor  falsus  f uit  Non  exiftttman t  tamta  dintitti 
dilaturos  esse  eam  publicationem;  PoBtea  *)- ahait 
secutura  esse  faorribllia  edicta.  Quanqaaih  antmi 
certi  nihir  habeamus ') ,  tamen  multae  sonl  am^ 
iecturae,  propter  quss  facile  persuadeor^)  nihil 
aequi  nos  iropetraturos  esse ')•  Tu  tameti' JoMfee 
Christum  pergito,  ut  fleclat  aiilmum  Giesaris  ad 
pacem.  Quidam  significant  appellationera  ad  Syn- 
odum  non  obfuturam  nobis:  sed  post  ..|npcol^ 
dies  omnia  scierous.  Ego  tussi  odiosissima  Iabof9, 
quam  ex  paucarum  noctium  insonmia  eontraxi* 
Caelera  iiarrahit  Caspar  Atfuila^  qui  redit  hono» 
rifice  hic  tractatus  ^)  et  ab  amicis  ct  ab  ipso  Epi- 
scopo  Augustano.  Hodie  in  senatu  Principum 
niliil  dissimulans  logit  f  Augustanus**  f  tuam  iad 


1)  Peiic.  vjfiiriQfi^' 

t)  Haec  Peucenis  lic.  edidit ;  diUUuroa  §sit.  .  iam  pyiii$a^ 
tionem  poalea» 

9)  Peuc.  habemus, 

4)  Peac  persuadeor  /acile. 

6)  esee  Peuc  praetermisil. 

6}  Udcc  Pcuceruf  sic:  quiredii.    iivmoriJie.e  hie  friiffaii|j  «fc 


EPISTOLARUM     Lia   V.    1590. 


242 


ntHfaxhjaiv  *).  ~  '  Ginstantiuiine 
igaat  nos,  sed  qoaatiini  proficiat  nan  videa. 
.«aialii. 

-■-  ■  4>Uinaos,-  ■ 


31«. 


SO.  Int. 


Fito  Theodoro, 


Ak.\th.  la  p.'«6&.-  (dll;  l(ia<}.  Ilf.  ep.  iF79.)  -.    Nnnc 
H  autairart»  Md.  19,1:94. ^onat.  I.  |>.  401,  ediu., ; 

KTtoTh-eodoro  apud  lj'ulker'um  '. 
.  Magi&  iit  morem  retinerem  scriLendi,  dedi 
/««Jitenis,  qiiam  qiiod  liaberem  dignum  quid> 
.  relatu.  Jiccius  his  dieltus  questus  est  apud 
,  qneDdam  -aiiHcum,  Gaesarem  paeiic  tertiam 
.i  sui  partcm  indiixisse:  ac  suspicor  praeci- 
ibri  orQAmentadeleta  essej  Iioc  est,  ihsighia 
;aci4  et  sycophantias  stulidissimas.  .  r  /    .; 

2*1^  afiyentvfa  tmaxonov  niuot  ctiam^inen 
lio  ')  dixissc,  silii  videri  ndm  profuturam  .nd 
]  e(  conpordiam  illam  odiosam  cpmmemora- 
i\bnutitiip,  ,^uae  ante  ^nnos  dccem  v«i  scri- 
■nt  Td  «ccidemnt.  Nihtl  tamen  andiniius*) 
um.  Orabitis  igitiir  X(fiafov.,  ut  nobis  do- 
[ftaiA  IranqnHttim  Conventus. 
NoJla  magna  res  adhuc  ruit  in  delibetatioiie 
riaUs  Seaatus  praeter')  causam  rdigioait; 
ctam  ita  estrahatur,  minim  est  hic  de  omni- 
cbai  silentiuai.  Quotidie  mittnntDr  ad  Ho- 
m  Foatifieem  nuncii ,  qui  qualia  habeat  con- 

■onsatia  scirepossiim,   ebi  intelleti,   qnid 
onfessidue  aostrd    initio    indicaril.      Vale. 

lalii." 

■-,         '  ^pilinnos. 


»4.:  SO.  lol. 

Brentius  ad  Igenmannum. 

Bcodice  Sue*n-IIalBii>i  e|i.  10. 

inni/senmanna  lohannes.Hrenliay. 
Qtrislo.  Quod  scribnm  de  rffligronis  no- 
stiitii,    modu  nou  h»beo.      Noiidnm' eet  a 


^: 


aauiillM.  d.  (j.  6.  Iiil.    IS30.,    apiiH    de  Weltiu 
fi.  W.kh.  in  opf.  LuUi.  T.  XVI.  p,  t085. 


■.  nMdoM :  pmpiw-. 


Cacsare  pronuntiatom,  nec  adversatiomm  reapon- 
sio  piiIiKce  praelecta  est,  nescio  etiam  an  priva- 
ttin.  Multi  raultannganlur,  otfierisolet  in  co- 
niitiK  '''Quid«ni  .constunler  affirmant,  coraitia 
tEansfeiendaadGelonianirquidMn  profeienda  esse 
Augn&tac  usque  ad  ii.7tHlem ;  dgniini.  Potes  ipse 
tecum  couiicere,  quanto  taedio  hit  vivamus.  Rtr- 
oehus  ■Crelsheimius  \ta6lt  •  A  nobis  ad  ccclesiam 
suAm- diMossuru*  est  0b  corporis  imbccillitatem, 
qni  ad  te  mittet  scriptum  XuMer/ ad  CHrdinalem 
Mogantinam.  Cieinnihi  iri^mns  ha  diebus  vi- 
mmDpad  noa  inuiilatae  niagnitudiais,  videiicet 
deeem  ineonint''pAbnbita«a.  Ego  «'adstem  (od- 
st)ti'eniiti  prope^  pygmACUs  videor;  monstram  di- 
cas,  nun  hominam.  Sed  quantus  ille  apparet  lon- 
gitudine  et  mote 'covporis-,  tantns  nnper,  altera 
vidsltc«t>die-<post'laa)i>*,i  appasiiit  Caesar  maie- 
stata.  ItJf^^vo  die  obntulit  ^uiboadam  principi- 
busfeuda  soa^  iidlgnitDS^  nstibns  suis  imperifr* 
libtis,-  quffs  computant  Talore  ultra  dncenta  millia 
aureomfn.'  Sic  ostenlaintnr  mifiestatis  iiisignia. 
Sed^quatf  ad  Salutts  aosCrae -rationem  perlinent, 
nenrti  enrat  Tn  -valH^com'  fratribus  nostris  et  ora 
cum  eeelesia-pro  Aobis.  £x  At^sta,  ftria  6.  post 
lacol»',  anno-X&Xi      '  '  ' 


Legaii  Nonnhetgeneiidd  Senatum. 

t  Ei  Acli*,Iiiariii^  f.  16«, 

^etrit  CiiTaitBidflfF -unb  tftat^  }u  Kiitms 
;  ,  '  teig.- 

— ■.. —  ©oneben  fuQcn  njjr  fi.  M.  imS5*pm  ju 

wifficn,  t,of  to  Gijurfiirii  uon,©ftd)J<n  fit^  altfntt»!. 
ben  ruflctju  brm  .^eimreilen ,  ^at  jeittRnan  brjatilen 
laffen  unb  abredjnfn,  in  SlKrinung,  fo  oieQeidjt  ein  bA> 
ficr  ^bfdjirb  gefaQen  nijrtie,  nidjt  (onge  ^ie  gu  vrr^ar* 
ren.  S3ebenEen  unS ,  £anbgraf  fep  befl  S&iQenfi  aa^. 
3o  ifl  bec  SSarggraf  wa  ^iec  neg  geritten.  3fi  no^ 
bie  Sage,  auf  SRonbtagJS  obrc  bie  jutilinftjge  SBody 
werbe  man  im  Vitifel  bir  £Rrtigion  .belangcnb  brn  Tib^ 

^itb  Denwljmrn.     SBic  mifffnS  aHec  aidjt  gtmifliti) 

Dat.  StugSputg  ®ontas6  ben  31.  3ulit  ju  bem  Vufr 
f))ercmanno  1530. 

Sttt^. 

Solfamtc. 

Sanmgortnec. 

•)  Apogr.  HMfpMkir,  .jiiod  meRdum  wt. 


No.  816. 


EPISTOLARVM    LIB.  V.    1580. 


m 


1.  Aag. 


RoselUus  ad  Melanthonem. 

Rdita  in  Coeleslin.  hist.  ComiL  Aug.  P.  111«  p.  18.  —  Apo- 
grjpfaa  in  eo4.  Gnth.  28.  p.  ISS.  CoJ.  Goth.  168.  p.  469. 
el  Apogr.  in  biki»  ragia  Uannov. 

Erudilissimo  T^irOj    T^irilalis  ei^angelicae  pa- 
fronOy    egregio   Domino  Philip^po  Melan- 

ihonL 

■  .  •  ■ 

Meas  ad  te  nadius  tertios  dec)i  literas,  quibos  nt 
strenuam  *)  pro  ChrisMi  veritaleque  evaogelica, 
amni  prorsus  ImmaDo  abipcto  timore,  navares 
uperam,  te  vehementer  hortajlus  fui  ').  Ad  id 
:mtem  Cacieuduip  mc  varit ,,  qiu^  de  ie  hlc  ^)  cir- 
ciimterebantur  rumorcs,  impulere»  quos  equi-- 
dom  **)  vehemeutcr  auxit,  pt  ^mpliavit  cuiusdam 
epistolae  exemplum,  Seoatui  bic  Vejieto  ab  ora- 
tore  eius,  qui  isthinc ')  apud  imperatorem  orato- 
ris  fungitur  munere ,  missuin ,  a  quo  etiam  aflir- 
matum  fuit  suis  in  literis,  le  epi^olam  ipsam  Car- 
dinali  Campegio  legato  pontificio  misisse,  £t  li^ 
cet  nonnuUi  sint,  qui  ncgent  cani  abs  lc  composi- 
tam,  qnippe  quac  diversum  habeat  stylum  ab  eo, 
quo  tu  uteris,  maior  tamen  hominum  pars  melio- 
rem^)v]ncit,  creduntque  multi,  te  illius  aucto- 
rem  essc»  Oratorem  etiam ')  Vcnetum  non  adeo 
insulsum  arhitrantur,  ut,  qnac  tua  non  sit,  pro 
tua  miserit.  Ego  igitur,  qui  nomen  tuum  sem- 
per  observavi,  colui  et  suspexi,  quique  cupio 
Christt  causam  pcr  te  maximc  defensumiri,  tibi 
has  meas  iterum  scriberc  volui,  in  quibus  etiam 
illius  epistolae,  quae  tua  esse  dicitur,  ad  te  excm- 
plum  mitio,  ut  facturam^)  tuam,  (si  tamen  tua 
est)^agnoscas;  si  vero,  ut  plerique  tui  amantes 
credunt,  aliena  cst,  hominum  istorum^)  maligni- 
tatem  expendas,  qni  tibi  ca  adscribunt,  quae 
Christo  verisquc  Christi  defensoribus  dedecori 
sunt.  Te  igitur  oro  et  obsecro ,  ut  cum  istorum 
insulsam  diligentiam  eorumque  improbae  ani- 
mac")  malitiam  cognovcris,  velis  ardentius  eoruro 

♦)  C  iGS,Jirmam, 

1)  Apogr.  Oann.  el  c.  168.  sum. 

♦*)  C.  168.  quidem, 

^)  hic  noo  hahel  c.  G.  98. 

9)  Apogr.  Uaiin.  isiuCj  c.  168.  isihic^  praclemiiuo  missum, 

4}  Apogr.  Ilaun.  minorem» 

^)  ^P^^ffr.  Ilann.  et  c.  168.  eium. 

^  facturam  non  habct  apogr.  Uann.,  cod.  16S, /oeiuram» 

7)  C*  G*  SS,  rasorum» 

8)  Apogr.  Hanaov.  et  c«  168,  improkam  mmmi. 


iniquitatibus  resistere,  ipsortimque  negotlfs 
spondcre,  et  Serenissimo  imperatori  caeteriB«|Ofe 
pracsentibusChristianis  principibus  eomm  impM- 
ba  stndia  detegcre.  Nihil  enim  virtute  duce,  scd 
fraudibus  ac  doiis  consequi  student»  Quod  si  fi^ 
ceris,  virtulistunelumen  ubique  gcntinm  ehicesccl. 
A'ale  in  (^hristo.  Venetiis  Cal.  Augusti  aifBo 
1530  •). 

T«  Qifantulus  cunqne  Lucius 
Paulus  Roseliius. 


No,  817.  ,  2^Ajg. 

Erasmus  ad  Melanthonem. 

Edila  in  Coelest.  hisl.  Comil.  P.  III.  p.  19 b. 

Erasmus  Roierodamus  Philippo  Mi- 

lanthoni. 

Lusitano  iuvcni  feci  roei  copiam  wx&yiog*^).  Kec 
epistola  .  tua ,     nec  Slibari   usquam    comparuiL 
Quod  ad  Caesarcm  scripserim ,   perperam  relatnm 
est.     In  hoc  conciiio  verbum  ad  illum  non  scripsl 
Scripsi  tantum   Campegioj    summo   studio  noc 
agens,     ne    bello    de   dogmaAibus   transigeretnii 
Consimilia  scripsi  Episcopo  Augustensi  aliisqas- 
nonnuUis  amicis.     Meque  rogas ,  ne  id  facere  d«- 
sinam:    quin  potius  rogcsistos,    ut  desinant  pe^r- 
tinacia  sua  conviciisquePrincipum  animos  ad  beir 
lum  irrilare.     £go  non  nunc  tantum,  sed  perpc? 
tuo  et  Theologorum  saevitiam  pro  viribus  retodi» 
ctPrincipum  animos  a  saeviendo  deterrui»     Vi^ 
dcs,   quam  mihi  referant  gratiam.     CommigravU 
Argentoratum  ebriolus  quidam  Gerardus  iVocMi*> 
magiiSy   qiiem  in  cpistola,  civilitatis  gratia,  Vuk< 
turium  Ncocomomum  nominavi,    antehac  ibpll. 
modum  amans  mci ;    nunc  furit  non  aliter  ae  si 
patrem  et  matrem,  avum  et  aviam  utr<imque  fem 
necassem.     Suo  nominc  quatuor  iam  libcllos  etti- 
sit.     Quintu^,  plenusconviciis  ethypocrisi,  pto- 
diit  nomine  minbtrorum   V    Argentoratensiumi 
Nihil  seditiosius.      Itaque  posthac  non  est  aninnii 
agcre  de  componcndo  negotio ,  cum  ipsi  non  so-. 
lum  nihil  remittant,   verum  etiam  ad  tumultum 
cnientum   gestire  videantur.      Dominua  ezilBin 


*)  Apogr.  Uann.  el  c  168.  Calend.  Aug*  IX. 

**)  Coel.  habet  «vioyo^^  quod  profccto  nendocani 
duhic  scrihenduoi  cirfoxoc,  ytX  «dfora^,  ftl  etiaa  sMss^ 


jCiE»f3T0L.ARtJ>t    LIB.  V.    1680. 


MB 


i^,    qui  te  tofpitem  nobis  conaeryct  iiico- 
n.     Friburgiy  postriJie  Calejad.  Augii^U.  an- 

30. 

E^srous  Kq^coiUwus. 


•  ■ 


'  V  V     ■ 


1 1. .; 


<  I 


118. 


4.  Atig. 


Bve^iiius  ad  Isenmannum, 

B  codice  ^iievb  -  IlaleDsi  ep.  11. 

tnni  Isenmano  lohannes  Brentius. 

Cliristo.  Ileri,  amicisslrne  mi  frater,  lecta 
lesare  et  statibus  imperii  praescntibus  respon- 
Ivcrsariorum  nostrorum  ad  nofitrae  ^confes- 

articulos.  £st  autem  responsio  sic  dispo- 
ut  uon  adversariorum,  sed  Caesaris  nomine 
eator,  qui  primum  per  Pridericum  comi- 
^alatinnm,   qui  ple^umqiie  solet  essc  os  Cac> 

significavit,  se  ab  articulis  rcsponsionis  et 
stiana  romana  ecclesia,  sic  enim  vocant,  non 
surum,  sed  in  ea  fide  mansurum:  SeineMa'^ 

pvolle  darauf  beruhen.  Postea  secuti  sunt 
Qsionum  articoli,  in  quibus  plane  nihil  im- 
om  veterum  rcmissum  est.  Sed  omnia  con- 
a  erant  Cochleice  et  Fabrilitcr  et  £)ccianice. 
aentum  sane  stupiclissimum,  ut  podeat  mc 
li  nomiiiis,  quod  in  sua  religione  non  con- 
nt  viros,  qui  saltem  prudenter  et  ornate  no- 
aereticis  respondcrent.  Taroetsi  impcrator 
alem,  quod  dicont,  sesc  gerit,  (nam  cum 
I  confcssio  legeretur  obdormivit;  rursus  cum 
sariorum  responsio  legerctur,  iteruin  obdor- 

in  media  negotii  actionc)  tnmcn  vigilanter 
Dft  est  erga  religionis  nostrae  controversiam. 
rle  vir  bonus  est  imperator,  qui  nihil  agit, 
.enlaxat  agitur.  Sed  hacc  tibi  scribo,  non 
»,  sed  nostris  tantum  fratribus  evulganda,  no 
mar  Gaesaream  maiestatem  irridcre.  Ad 
:  lectionis  articulorum  responsionis  petiit  Cae- 
dt  omnes  in  illos  articulos  consentiant.  Quoil 
n  fecerinl,  se  functurum  oflicio  siio  Caesa- 
ront  deceat  den  Koigl  der  christiichen  rdmi'^ 
\  JKSrche  etc.  et  christianae  religioni  non  de- 
DID.  Posthaec  nostri  copiam  articulorum  il- 
1  petierunt,  ut  respondeant.  Caesar  dixit, 
liberaturum,  num  ipsis  velit  offerre  in  scri- 
rticulos.  Sed  nos  dc  illa  oblatione  despera- 
Videmus  autem ,   quam  ridicule  res  agatur. 


Cacsarr  cogit  nos  in  fidem  suam ,  et  tamen  adhnc 
deliberaf,  an  velit  nobis  eam  scriptis  offerre.  Bre- 
viter,  &piriluS''VertJgiUis  '•pApistas  lotus  obsidet. 
Multa  coiigesserapt  et  mare  aigiatwv  Lutherana- 
cuim  conscripserantr  Sed  haecomnia  per  suos 
reiecta  et  delcta  suut.  Taittnni  praelecta  est  re- 
spoiisio  ad  nostram  coiifessionem.  Expectamus 
nunc,  hum  Caesar  daturiis  sit.nobis  fidem  suam 
In  scripUs.  Qood  si  denegaverit,  habemus  iustis- 
slmam  causam  non  accipiendi.  Sln  dederit,  re- 
spondebimus,  Chnsto  dante,  abonde  et  copiose. 
Tq  interim  aimecdesia  ora,  ct  nostros  confirma, 
ut.non  aodiamus,  quod  praeterito  anno  audivi- 
mus.  Porcos  non  rcdncam  mecum,  nisi  vos  por- 
cos  nobis  ab  Hala  miseritis.  Habcbitis  ovcs,  si 
oves  ad  nos  mittatis.  Intelligis  quae  volo.  Vale 
una  cum  omnibus  fratribus,  quos  nominatim  sa- 
iuta  Gum  uxore  tua.  £x  Augusta  4.  die  Augusti 
anno  XXX. 

Milto  tibi  responsionem  Lutheri  ad  Philip^ 
pum  de  traditionibus  humanis.  Tu  omnia  in 
meum  adventum  conserves. 


No.  819. 


(4.Aug.) 


Scriptum  Melanth.  ad  Campegium 

missum. 

Melanlhon  ad  eoncordiani  inter  ProteftUntet  et  liotnanos 
proinovendam  acripsit  propoailioue*  qUaailam  a  Catbolicia. 
concordiae  in  gratiam  concedendas,  easque  Legato  Pbn- 
tificto,  Camfiegio^  (per  elusdem  secrelariuniy  ut  videtur), 
inifit.  Camuegius  hoc  scriptum  ponlificiis  tradidii  theo<- 
logis,  a  quibus  refutatio  huius  scripli  per  Cochleum  tra- 
dita  est,  quam  legere  potea  apud  Coetcstin.  T.  III.  p,  SQ. 
-*  Ediliim  est  hoc  McL  scriptum  ct  Cochlei  respoiisnni 
anno  1531:  Pelilio  M.  Philippi  Melaiichlhouia  ad  H.  D. 
Card,  Campeginni  Augustac  scripta;  cum  resjpona&oiM 
I).  /.  CoefUti  ad  eandem.  M.  D.XXXI.  8.  Utroio^M 
scriplum,  et  Melanth.  et  Cochl,,  etiaro  habct  Coelestin. 
in  hist.  Comil.  p.  19  ^. 

Conditiones  Philippi  Augustae  ad  R.  Z>. 
Cardinalem  Campegium  missae. 

1)  !Bjomana  ecclesia  nihil  faceret  alienum  sua 
clcmentia,  si  permitteret  nobis  uti  utraque 
specie  sacranienti,  praesertiin  cum  non  damne- 
musalios,  et  fatcamur,  in  specie  panis  veriim 
corpusChristi  contineri  aut  per  concomitantiam 
sanguinem  adeoqueintegrum  Christum ;  in  specie 
vini  itidem  integrum  Christym. 

£)  Ac  videtiir  haec  res  augere  reverentiam  ecfa 
sacramentum  ac  religinnem  populi»  qQillbea^ 
tius  utitur  integro  sacrMMttlpw 


247 


EPISTOLARUM    LIB.   V«    1650. 


«48 


8)  Ciim  presbyteri  pleramque  cum  offensione  po- 
puli  et  contra  canones  habeant  roale  moratas 
concubinas ,  dignum  et  hoc  csset  clcmentia  pon- 
tificia,  concedere  eis  legitimas  ct  honestas  con- 
luges. 

4)  8i  quis  hic  dispntet,  quid  de  dfgnmis  facien- 
dum  sit,  id  potest  iuxta  canones  constitui,  post- 
quam  Episcopi  recuperaveriiit  obedicntiam* 

5)  Quod  dc  Monachorum  ct  Monialium  conmi- 
bio  disputatur ,  videtur  id  quoqne  in  potcstate 
Pontificis  esse ,  qui  saepe  dispensavit*  Utinam 
hoc  tempore  non  sit  durior,  neque  dissuat 
praesentia  connubia  Monachorum  ct  Monia- 
lium.  Consbit  enim,  quomodo  plcriquc  adb- 
lescentes  et  puellae  in  hoc  genus  vitac,  ante- 
quam  iudicare  possent,  inciderint,  et  in  poste- 
rum  caveri  poterit,  ne  quid  talc  accidat* 

6)  Si  videtur  difficile  tam  niulta  permittere,  co- 
gilet  R.  D.  V.  pro  sua  sapientia ,  saepe  extitisse 
aliquos  temerarios  motus  in  rebus  publicis,  quos 
duxerint  sapientes  viri  magis  aequitatc  superio- 
rum  sanandos  csse,  quam  irritandos  acerbe  et 
summo  iure  agendo.  £t  praescrtim  decct  haec 
clcmentia  sedem  Apostolicam,  infirmos  reci- 
pere.  Et  scriptum  est:  misericordia  vincat  iu- 
dicium.  Si  monasteria  hactenus  fuissent  gu- 
bernata  iuxta  canones,  non  extilissent  inde  tu- 
multus.  Antea  oporluit  conservare  rigorem 
canonum  et  disciplinam;  nunc  scnim  est  rcme- 
dium.  Facilios  sanari  hacc  mala  possunt  dis- 
simulando,  quam  acerbe  canonum  rigorem  ex- 
asperando. 

7)  De  missa  retinemus  publicas'  cercmonias;  tan- 
fum  nuraerus  non  est  par.  Si  caetcra  impe- 
trari  poterunt,  non  diffido,  quin  etiam  contro- 
versiae  de  missa  componi  possint  Cerle  prod- 
est  Ecclesiae,  ut  haec  ceremonia  religiose  fiat, 
et  iit  apud  nos  religiosissime.  Scmper  cnim 
aliqui  antea  confessi  et  absoluti  sumunt  ibi  cor- 
pus  domini. 

8)  De  cibis  ct  similibus  rcbus  levcs  sunt  contro- 
versiae.  (]iim  contigerint  rursus  Episcopis  obe- 
dieutia  et  iurisdictio  ecrlesiastica,  plurima  ali.i 
constitui  poterunt.  Nec  gravanlur  nostri  p;i- 
rere  Episcopis,  moJo  recipi;int  cos.  Hactenus 
niisere  excruciati  simt  sacerdolcs  propler  dnctns 
uxores  et  similia.    Nunc  libenter  parebunt  sub- 

'    lato  illo  periculo. 

9)  Revercnda  D.  V.  sine  magno  negotio  poteril 
ronstituere  concordiam  et  pacem  his  tam  paucis 


rebus  vel  dissimnlatis  vel  relazatis.  Ghristns 
pacificos  dicit  beatus  esst^  et  vocat  filios  Dei. 
liunc  titnlum,  hanc  laudcm  vere  dignaro  ista 
vestra  et  auctoritate  "et  virtute  consequi  in  hac 
causa  facillimc  potest  R.  D«  V.  Ideo  oro  eaxn 
propter  Deum,  ut  in  his  relius  aliquid  de  snm- 
mo  inre  remittat,  et  mitiget  canones,  qniet 
ipsi  saepe  fatentur,  se  temporibus  cedete.  Pfo- 
fecto  maior  confusio  eedesiae  metuenda  est ,  si 
res  vi  tantum  agetur ,  tam  multis  apud  nos  sa- 
cerdotibus  et  aliis  bonis  viris  interfectis,  qni 
fidelitcr  docent  religionem  christianam ,  et  hac- 
tenus  plerasquc  hnercses  represscnint. 

No.  820.  4.  Aii^. 

Secretario  CampegiL 

Edit»  10  Coelestim  hitl.  Coniil.  Auff.  T.  III.  p.  t^^  Nnc 

accuratiuf  ei  apograpbo  ia  cod.  Goth.  190.  p.  164k 

Ad  Secrtlarium  Campeg.  CardinaL 

jXullius  congressus  in  hac  urbe  maiorem  mihi  vo- 
luptatem  attulit,  quam  tuus.  Cognovi  en|m,  tc 
mirifica  quadam  suavitatc  ingenii  atque  humani- 
tatc,  digna  erudito  viro  ct  s:tpiente,  praedibun 
esse.  Quare  libentcr  tecum  ct  de  mejs  privatis 
rebus,  ct  de  publicis  ncgotiis  colloquutus  sum, 
f  ct  propter  h«is  tuas  virtutcs  magnam  iu  spem  ail- 
duclus  sum*'  <*),  te  quoquc  pacis  auctorcm  in  de- 
libcratiouibus  vcstris  futuruni  cssc  ^).  Ilanc  ob 
causam  aliquoties  cxposui,  quibus  rcbus  dissifnii- 
latis  haec  dissidla  sanari ')  possint.  Ac,  mea  qui- 
dcm  sentcntia,  plurimum  prodesset  et  ad  ccck- 
siac  tranquillitatem  f  et  ad  Romanae  scdis  digni- 
tatem^,  ilUs  cohditionibus ,  quas  coihmernoravi, 
paccm  constitucre.  Nain  et  nostri  sacerdot^  vi- 
cissim  redderent  obcdientiam  cpiscopis,  Ita  coi- 
rct  itcrum  in  unum  corpus  ecclesia^),  et  Roina- 
nae  sedi  suiis  haiteretur  honos,  ut,  si  quid  hae- 
rcret  in  ecclesiis  incoinmodi ,  paulatim  episcopo- 
rum  diligenlia  rorrigi  posset.  Et  nos,  quod  nu^ 
xime  cupimus,  ex  his  rixis  liberati  conferre  slu- 
dium  onine  posscraus  ad  doctrinam  religionis  dili- 
genter  imuiicudani;  quod  nisi  fiet,  quid  in  lot 
scctis  ad  postcros  futurum  sit  pcriti  homines  facile 

a)  Uacc  iion  Irguntur  apud  Coelest. 

b)  -{'Siaeuens^  Cocirst. 
e)  Coelest.  componi, 

d)  desideraotur  in  Coel. 

e)  Cod.  in  unam  ecefesiam. 


£PISTOLARUM    LI&  Y.    16S0. 


940 


re  poasiuit  Et  in  hac  re,  cpzam  frigeant 
UM  nu9C  nobis  opponitis,  uon  e3t  obficu- 
Ued  recitata  e&t  confutatio  .nosLtrae/)  cog- 
ifi.  Si  iUa  aobis^daninaliA  proiJieiiiJlijU  lu- 
mibi  credite,  apud  cordatqs  bomiaes  uon 
t  roagnam  admirationem  et  irritabit  nostro- 
ingenia.  Ita  periculum  est,  ne  baec  tota 
lia  instaurata  maiqres  motus,  quam  «antea 
oDi'')»  exciteU  Kaxoy  ev  xdjuyoy  q>aat 
'rjjioy.  Quare  opt;irim,  non  nimlum  ex- 
ri  haec  ecclesiae  mala.  Quaeso  igitur,  ut 
laucis  verbis  significetis ,  an  cum  R»  D.  vc- 
2  illls  conditionibus  coliocuti  sitis,  et  quam 
istenderit  ')•  Si  quid  aequi  possum  impe- 
profecto  dabimus  operam,  ue  poeniteat 
beni&cii  Romanam  sedem.  Multonun  bo- 
i  virorum  sensus  ac  studia  ip  hac  re  con- 
:,  qui  omnem  operam  conferent,  ad  am- 
idam  auctoritatem  episcoponim  et  stabiliea- 
cclesiae  tranquillitatenu  Yidetis  nos  non 
lissuere^)  praesentia  coniugia,  nec  habere^ 
lacerdotes.  Nec  abiret  mutatio  utriusqpe 
swe  contumelia  sacramentL  Non  est  cle- 
le  pontificiae,  rem  ad  arma  deducere  pro- 
les  causas,  nibll  liabentes,  quod  bonis  mo- 
officiat  aut  pietati*  £st  et  prudentiae  ve- 
xpendere,  si  plura  nova  dogmata  erumpant, 
i  maior  ecclesiae  perturbatio  exbtere  posslt. 
icripsi  ad  te,  virum  optimum,  bono  consi- 
sque  rogo,  ut  ad  aequitatem  vestros  adhor- 
et  mlhi  per  hunc  meum  amicum  significes, 
spem  R,  D.  T.  ostendat  Ego  dolore  ar- 
impeditus  non  potui  ad  vos  egredL  d« 
r.*)1550. 


tu 


4.  Aug. 


L^ati  Norinb.  ad  Senatum» 

li  Aclis  Norinberg.  p.  16€L 

II  IBnrgermeifier  nnbStat^  ju  9lurin» 

berg. 

•^  —  3^^^  ^^^i-  ^^^**  ^"f  9«fl<^n  8»et  @tunb 
KittagS  aUen  e^urfurfien  unb  Surflen  unb  ben 

»d*  mtagm 

d.  nosira, 

)d.  nunquamm 

eL  asitndiU, 

»«|.  yideUs  npn  poss€  ditsolvi, 

el.  ItabtrL 

4k  Aug.  •cripta  esje  debet ,  cum  confutatio  Itcta  «t  d. 

^ag. 

TB.  Oru.  VoL.  YL 


3todIf  @t&bten/  fo  ber  9)tote(lation  «nb  Xppellation  oer« 
monbt/  auf  bie  ^alj  anfagen  ^  tinb/  al£  ieberman  er« 
f4)icnen^  ^t^aif»  SSaj.  burc^  ^etaog  Sriebric^  oon 
SSajpw  reben  unb^anseiflenJaiTea:  S(>re  SJtaj.  ^tte  bie 
ubergebenen  %i^lA  oon  ben  Sbu^furften  unb  Surflen 
att4)ben.)ioeiea@tAbten^  bie  (i4),bamit.unterf(^rieben, 
v^rgangner  3(it  ge^^rt;  ufib  al$  biefelben  S^rer  9ta). 
auf  %\ft  ^f^im  .befianb^  unb  iugefleHt ,  ^dtte  S^re 
SRaji.  biefcIben.felM  m\i%\^.%0ibxtm^  oerlefen  laf* 
fen./.«3mb^baiUr  burd^  .ftUc^  treffenli((^.  tapfer  unb  ge^ 
(e^rte  9)erfott  tetttf4)er  ttnb  onbrer  0lation  /  bien>eil  bie^ 
felben^o4)ipi(^tig^  ^mt^fdiiilagen^  bebenbn/  unbSCnt* 
loort  barauf  ^enen^  itnb  folgenbff/.  kote  biefelben  ge» 
fteQt^  ben  S^urfur(len  unb  Surfien  beS  dtt\6)i  avO^ 
oortragen  unb  bebenlen;  unb  nac^  if^rem  ge^Kibten  9ta« 
t^i  biemit  oie(  om  •£)anbe(  gelegen^  mieberum  ^6){vii 
bebac^t  unb  ermeffen  laffen/  unb  xoit,  bie  nwS)  ^j^en 
SSebe^en-  ttnb  Srmeffien  itt  @(|)rift  gefleSt,  baS  n>oKt 
3^re  SRajl.  oerlefen  (affen. 

2)arauf  ifl  biefe(be  @(^ri^,  bt«  Aber  50  8(itter 
(ans,  oer(efen..  2Clfo  ^aben  mir ,  fo  oie(  mir  biefl  tBioX 
bef  faei)^(ten mdgen^  ben ^jfect  baoon  3oa(^im6am* 
mermeifler/  fo  mir  au(9  )u  unS  ^inein  genommen, 
tierjei(^nett  (affen,  ber  eS  a(fo  mit  8(e^  auf  cSlt  2Crtife( 
mit  (urj  itt  fein  2&fe(etn  auf^ejei^^net  fo  oie(  if^m  mdg» 
(i(^/  unb  me^r  Oenn  mir  alle  oerf!e^n  unb  be^dten 
f 5nnen ,  mie  (E.  SB.  au8  bei(iegenber  (Sopep  oerne()men. 

Unb  fie^et  bie  2Cntmort  insiunina  a(fO/  bap  bie 
oor  einge(egten  2Crtife(  afle  repetirt,  berfelben  ttXM^t, 
bie  oor  im  f^apfl^um  ni^^t  f^ennig  [fireitig]  gemeft/  a(S 
f&r  (^rifKi(^  an^enommen,  unb  bie  Surflen  ber^a(b  ge* 
(obt  morben,  bafl  ffe  btefe(ben  fur  (^rif!en(i(|)  ^a(ten/ 
aber  bie  anbern  fa^  aSit,  bie  miber  baS  ^apfh^um  fepU/ 
gar  oermorfen ,  unb  tt\yi)t  asxi  i^nen  mit  einem  2Cnbang 
unb  Eimitation ,  mo  man  fte  bermaPen  oerfle^^en  moQe 
mie  fte  eS  erHdret ,  ani^  bieibett  (affen ,  aber  im  6nbe 
bie  gropen  ^auptartt7e(,  bie  9)rief}ere^e/  baS  ^txa^ 
ment  untcr  beiber  ®efla(t  3u  nt^jmn,  unb  bap  bie  SSefi 
fein  JDpfer  fep,  bePg(ei(()en  bap  bie  £(6flerge(ubbe  xiX^t 
)u  ^a(ten  fepn ,  gdn3(i(()  oenoorfen  unb  fur  un(t)rifU{((> 
gea(^tet  morben,  unb  mit  feltfamen  3trgttmenten  be* 
f(^fl^t  unb  oerantmortet. 

Unb  im  (Snbe  1i)at  Sia\\.  fSta\.  bamit  ht\8^o^tn, 
\AtmX  ft(t)  S^urfurflett/  Prjlett  unb  biefe(ben  ®tdbt 
mit  et(i4^en  HxtiltXn  oerg(ei(^ten/  au(^  ttlvi^  anbere 
neue  eingefu^rte  9Xipbrdu(^  unb  2Crtife(  miberfe(()ten, 
unb  bann  ttivl^  2Crtife(  uttferS  ^ei(tgen  ©(attbenS/  mie 
bie  oor  3C(ter  ^erbrac()t/  entgegen  mdreu/  (fo)oer^off< 
ten  S^r  A.  SR.  bap  fte  bur(^  biefe  JCntmort  uub  (Srinne< 
ntng  ft4>  no(()maU  mit  anbem  ^x\^\Um  @t&iben 

17 


filf 


EPtSTOLARCM    LTB.  Vi    I6SO: 


nertffi  wtQM^n  wA  fu^  tton  qmtmn  d)ti^nd^ 
jttr^  ni4»t  abfanbecn ,  tB\t  fic^  3E)ce  SXaj.  orcfe^ 
notrt,  baS  a«(^  in  fonbmi  @naben'  gegen  ifinffl-gdU 
t>igli4  erfennen  unb  jvilSitm-nhiTmfrofCgefl^ .  ^tm 
foOt  baS  nid)t  gffrf^rtjerfTtef-flt^-twd^iS.  ae.I«ine*: 
WjgS  Derfttje»  (fo)  wfltben  aJ^ceifitbfLBeiwfadjf  ^ferin 
al6  ein  SBogt  anb  S$tfd)itmet  ber  'iKiUgm  djriftenH^cn 
jticdjen  unb  olS  dn  tc^tecd^rifinitidjrci^ifec  suljat 
ten,  wie iljm wo^ jiigeW^tet. '  ■      *-'     ■ 

®acauf  0I8  nuh  fotcI)e®(^rift  Derlefnt/  fiaben  fl^ 
tec  etmcfiirji  »on  ^at^fen  fdmt  fiinA'6^cf.^®naben 
IBenoanbte  untectett  unb  btircfi^i^toT  ^cu^>n  StiiU 
feclit^c  JRaj.  o^ngefA^cIi^»  btefe  Slteinung  anjelgen 
laffen. 

2}er  €I)urfucil  3U  ^a^fen  un^  bte  anbete  @.  Stjf. 
®.  Decwanbte  Surfien  upb  ©tdbf^  Ijdftcn  tcr  ^aif.  «Kaj. 
&$er3ti(^mp  untectipdniglid)  I),£:rqt  je^en.  Stuh  I;att  aBer 
3I)te  S.  SH.  (iii^  finAbigljdS)  ju  erinneni  bcS  3fugfd;tei: 
benS  biefeS  atet^StagS  ^dlben,  .bdcin  St;re  ^a].  untec 
onbern  gmiclbet,  beibe  ^^ctfe  gutiglic^  unb  in  @Jni8fetC 
3u  Ijficen.  Saneben  rodre  au^  jn  bem  u&ftaebonfn  5Sc: 
{enntni^  be6  @Iauben3  S|)cec  S.  911.  angcjeigt  rooi-bcii, 
ba^  geba^te  Suc^en  unb  ^tdbte  fid)  in  aUem,  fo  ju 
Scicb  unb  Sinigfeit  bienilli^,  au^  fo  viel  ®e»iffcnS 
^alb  immcc  gefc^eljen  nt6(^te,  wetfen  3u  laffen.  Xii^ 
ircil  bann  in  biefec  SSecjei^ni^  etlidje  3^c  2fcti!el  an^ 
genommen,  etlid)e  ahit  ganj  vecmorfen,  unb  bann  an: 
bete  3um  Zi)e\l  sugelaffen,  3um  Z^  abgeleinet,  unb 
bicfe  ^rift  ctroaB  lang:  fo  erforbect  ifyxn,  bec  (5^urs 
furjten,  gitfien  unbStdbtc  Slot^burff,  biefelbcn  2Cr« 
tilel  ba^  3u  i.bet\e^tn,  fonberlic^  obex  batuta,  bienfil 
viel  €c^tiftcn  eingefu^tt,  bagegen  bac^t^un  oonn6= 
t\)en,  welii)ex  fHla^,  unb  ob  fte  billig  baVc  gcjogen 
TOucben.  Sacauf  S^c  S.  K.  gebetl^en  ganj  untert^is 
nigtid)  alS  eiricn  gAtigen  ^ci^enlic^cn  £aifec  i^nen  btc: 
felben  gndbJgtic^SUjuflettcn,  ft(^  batin  ju  tcfef)en.  !Da« 
gegtn  woQten  ^e  fi^  mit  ^riftentii^ec  3fntn)0Ct,  unb 
brcgeftalt  oecne^men  lafftn,  ba^  Jtaif.  fSXa],  unb  m&n> 
nlglici)  be@  fein  SRt^faQen  ^abtn  follten. 

SBiemot)!  nun  auf  fol^en  Sioctcag  £aif.  QXai.  unb 
b.'C  £6nig  ftd)  mit  (Sljucf^rflcn  unb  Siicften  ejne  gute 
Beit  unfecrebt,  fo  ^at  boct)  ^ec^og  Ifciebcic^  oon 
2I)Ctc  SRaf.  megen  auf  gc^abtt  Untetcebe  feine  anbece 
}(ntmoct  gtben,  btnn:  biemeit  tS  fpat,  nie  efl  btnn 
gans  ^benb  roaS,  unb  bie  tSad)en  gro^,  fo  woHe  3. 9t. 
ben  .^anbel  bcbenfen  unb  ncitec  Vntmoct  geben.  2)ac< 
auf  batb  bet  Qanjlat  noc^malS  unb  jum  ^64)ften,  .ftoif. 
SX.  noUte  biefen  mic^tigen  unb  gco^en  .^anbet  alS  etn 
fljitlflec  unb  ct)tiftenlic^  Aaifec  btbenltn,   unb  i|)ncn 


t^  »itt  «nb  JBege^  ntf^  abf^Iagdi,  •'fmNni  ftim 
bie  oeriefm  €>c^t  gufleQt»  Iftffink. ,  iDidiif  ,lft,0  tH^ 

malgebtitbtnu  '»^aB  (H^tdififlk^a>&Pa^ifSfim 

Dat.  4.  JtugufH  3um  Kuff^en  1680,    ,,01^, 

■■?.JTji..    ■■4.,(.,.,!f.    i.,nn:flf,<.vject^.,j  I,y. 
■       ■■^■r  .-/■■:  -..;.„„,  ,,(..i  ;.       ,    M..JBtflifttaW6,[*;   .-.i,^ 

<-.!'.;r 'm:         .:.,.!  -(Otcn^bt)>9}oinHattnfv*-vii- 

-;    ■■■■I--'         i]|.-v.     -.  ij    iliiliii   ;  gtijm;  Jt^    .Im.Tiiil.j 


L>ir(iq«9i  inuiiiq   ,j;»iiju  i.j 

£#tM-) 


EiUi»  idCadeiliBi  Ufi.  Gonit.Auf.  p>  !>•  «W  £ll«hrolB- 

'.  —  ,  Fer«  coitTcDit  cuui  cpiitola  M^aeaN 


■d  Vitum  Tfaeodoruin,  el  liaiid  dubie  etulem  ■eripli  tri 
itc,  Quum  lera  c^Mtol;isi  t<li Iriilhtrai»  ««dMairdie  bi- 
beamu*  tooce  praSiiorepi ,  yiilelur  non  Lutfiero  ic4 
■ir.  cuidam  injcrlplii  fuilfe.  £^d  Mepe'  MaW  acUii»;- ■■ 
M(linll»n,  n libtollariM InbcAt  aoa'i«lir Uela^  p«r  •fiuai 
,     ^faelUrivia  *4  cuadeni  aJlerM  eodcni.di^  '-'^^  •criWel. 

(Mart.  Lulhero)!  '   ' 

Tandem  audiviroTis  confutetioneni  nostrati^tifn- 
sionisi  sed  audivimus  tantaib.  -  Narn  nt  bobis ^- 
Iiibeatut  impetrarc  non  possumua.  Sed  meo  iu- 
dicio  fil  certocoiBlKo  sstplentinnr  qui  tiileul  eaiu 
non  satis  accurate  scriptam  esic,  et  off^aciltn 
cxistimationi  Caesaris  si  prodeat,  cui  perstiifse- 
rant,  ut  eam  suo  nominc  hobis  proponeret.  Vo- 
luerant  Sycophantae  theologi  ieoyr^  *)  ^lani 
sibi  circurodarc,  ut  easent  nobis  formidabiliores. 
Omnes  boni  Tici  -videntnr  mibi,  audita  illa,  in 
nostrift  jtartibus  facti  firmiorps,  et  adv^rsarU,  ^i 
quisunt  saniores,  dicanturstomachari,  «{uod  I^s 
ineptias  obtruserint  optimo  Frincipi  CaesarL  ' 
Nunc  expectamus,  quid  .de  nobis  f^tunin! 
siL  Caesar  quid  sentiat  ostendit,  sed  tainen  91}- 
buc  de  pace  f^cicnda  saniores  prtitcipe^  1?^^.iA 
consilia.  Chtistus  det  pacem.  Mense.  .^pputo, 
anno  1590. 


No.  823. 


FOo  Jheodoro, 


Epijlol.  lib.  m.  p.  iSS.    (edil.  Londia.  Ilf.  '<p.  Uft.^  - 
IHunc  n  aolognpbo  Helmtfa.  ia  codica  UoiMCt  L  p.  401 

fito  Tkeodoro  apud  Ziutkerum* 
a.  D.     Tandem  audivimus  Confutationem  iHMtnt 
Confessiunis ;     sed  audivimus   tadtum,       Kam  Ht 


*)  Coelctt  Uoyiip^,  qood  meadonim  «I, 


EPISTOLARUM    Lia  V.    15«0. 


454 


•tidlHs'^litbeatQr,  iiDpetrare  non  possiiniai*  Id 
neo  nitficlo  fil  certo  oonsilio^)  prodentom^  qui 
*Videiit<aibriUte»  «erlptAin^  si  prodeat»  niagis  of* 
fectiiMAt^'])^iMlitfS[eV'^i9t  irritatnnuainigeoia^mistro^ 
.rum.     Occi  nm^i]i}ii  uu.   .**  .^  jis  >  j»a1  - 

Ad  hatt''Sycophantae  Theologi  obtruserunt 
eam  opliMMS  Cattari ') ,  ut  suo  noroine  praclegi  cu- 
twetm-    Hbi^  factioni  circumdarc 

▼olperunt^^  ut  nobis  tcrribiliores  essent«  Nunc  si 
prodiret,  paruro  responcleret  dlgnitati  ^  iioniinis** 
C^iis;  :^.>      ■■' 

ISoni  viri  ^mnes  in  nostris^  partibus  VTsi  Sttnt 
mihi  tranquilliore  ac  firroor^  animo  esse  facti,  au- 
ditis  illts ineptiis.  Intelligunt  enim^nuUam  apud 
adversarios  religionis  scicntiam  csse. 

Qoanqnam  •  autem  qna  jr  in ''  sententia  sit, 
.Caes^i>os^nderit:  tamen  adhuc  de  co  mitigando 
habeBtHr*  tonsitia.  Chrislus  largiatur  nobis  pa- 
cera«  ^  Tola  res  ab  adversariis  agitur  miris  technis 
ac  dolis.  lidem  sunt  et  adversarii  ct  iudices. 
fV^eruro  jovg  rdSy  XQCtrovyxioy  ^iQny  X9^^' 
Valc«    Die  6.  AugustL 

<PiXi7inog. 


1 


i 


/    1« 


'■}■';.       -;r 


Ko.8£4« 


6*  Aug. 


M.  Luthero. 


.,'Spijt;  liii»  L  cfR.  l$k  (edit*  Londio.  1«  ep*  12.)    Coelestin. 
Ti  1)1  •  p*  2t»  ^    Apograpiion  in  M«to  Manl.  p«  84. 


Cr 


:  D«  Mdrtino  Luthero, 

&')$•''  1[tariores  hahemus  tabellarios,  quam  ntri- 
^e  VMeunis  hoc  praesertim  tempore,  cum  est 
^ixo^jf  liostri  negotii.  Tandem  audivimus  con- 
iat&ti(](nen!i  tertia  Augusti ,  et  sententiam  Caesaris, 
6tia^'|&Us  aspera  est*  Nani  priusquam  Icgcretur 
to'n(matib^  Cajisar  inquit,  se  in  ea  sententia,  qtiam 
ibV  jpRi^fstrihi  curasset ,  mansnrtUn  esse ,  et  petere, 
nt  idem  faciant  Principes  nostri,  quod  si  nolint 
fiicere-,^  se^-  cum  stt-defensor-eeelesiae,  4M)lle  schis-- 
'  ma  in  Germania  tolerare.  Haec  fuit  orationis . 
Sfltuma,  quae  quanquam  essct  atrox,  tameneum^ 
confutatio  essei  VaMe  pdexiliter  scripta ,  mira  gra- : 
Inlaftio  secuta.est  lectionem. .  NuUusrJ^a^ri  liber: 
e^t  tam  ineptus ,  quo  non  sit  ineptior  haec  con- 
fntatip*  .  De  utraque  specie  aUegavit  historiam  de 
/  manducaturis  panem ,  hinc  argtmienta- 


l).Pifi. 

Si  PcE.  mendbse :  dd/uturam. 
8)  Pci.  Imptrmioru  ■    - 


tns  est  solo  pane  decere ')  Laicos  contentos  esse. 
De  Mifsa  mirabiliter  frigida  fiiit  defcnsio.  lou' 
chimus  rediens  ab  ea  lectrone,  nnm  ego  non  iiitcr-' 
fui,  mihi  dixit,^vadifler:¥Mrerrare,  qui  mc  usque 
4uleo  variis^  disputlitioi^ij>u^4.jCpici^rem.  de  causfs 
traditionnm.'  'JSihll.tal^^ilKs*^)  in  mentem  ve- 
nire.posse.  -  Nostri  petiveirn;it^  cxemplum  confu- 
tationis,  sedCaeajarrespondit,  $ic  delibcrnturum, 
utrum  esset  exhibiturus.  :  PoAlridie  accersit  Prin- 
cipesy  itcrum  hpitatur,  ut- in  sententiam  eant, 
quae  scripta  est  in  cOnfutatione.  De  exeniplo  in- 
quit,  se  ea  lege  exbibere,  ne  edatur  vel  transcri- 
.batur«  De  hac  re  diu  tenuit  contentio ,  tandem 
dirimimt  cam  MoguntinuSy  ct  frater,  et  Bruns- 
%figiusm  Hi  accedunt  ad  nostros  Priiicipes,  et  iu- 
bent  omittere  hoc  certamcn,  se,  neCaesar  vehe- 
mentius  commoveatiir,  de  transigendo  toto  nego- 
tio  consilia  habitnros  essc.  Itaqnc  confutationein 
illam  nondum  videre  licuit,  et  expectamus  hodie 
quas  conditiones  Principes  illi  nobis  proposituri 
sint.  Habcs  nostra  omiiia.  Viri  boni  ct  sapieit- 
tes  omnes  visi  sunt  mihi  erectiore  aiiimo  esse ,  au- 
dita  illa  pueriliter  scripta  confutatione.  Nostri 
&Qj(pyxas  facilius  possent  impetrare  paccm ,  si  am- 
birent  ipsum  Caesarem  et  saniores  Principes,  scd 
mira  est  negligentia ,  et,  ut  mihi  videtur,  tacita 
quaedam  iudignatio,  qnae  ab  istis  officiis  cos  ab- 
ducit*  Res  tota  cst  ly  yovyaai  &eov,  nec  rcgitur 
ulla  humana  diligcntia*  Id  interdum  stomachor, 
interdnm  reputo  Dcom  haec  praesidia  nobis  adi- 
mere,  ne  confidamus  nobis.  Tu  igitur  diligenter 
orabis,  ut  Deus  servet  nos,  et  det  pacem  reipubl. 
Landgrai^iuS  valde  moderate  se  gerit,  mihi  etiam 
apcrtedixit,  se  pacis  relincndae  causa  ctiam  du- 
riores  conditipncs  accepturum  csse,  quascunque 
sine  cdntumetia  Ey^gdii  accipere  possit.  Vale. 
6.  AoguitL 


No.  825. 


I' 


6.  Aug. 


LasuT.  Campeglo. 


'   Colelestin.  hisff.  GbmiL  111.  p*  S5.  et  apograpb.  in  cod.  Gotb. 
190.  p.  IGS.  ..       y 

Ad  Ca  mp  eg  lum  Cardinalem  excusaiio. 

Admonitus  sum  a  quodam  aroico  *),  ut  mc  II.D.  T. 
purgem,  quia  sparsus  sit  rumor,  qui  ad  R«  D.  T. 

1)  Mst.  d9beren 
i\  iUU  recto  addit  Mst. 

*}  Foiiasie  SecreUrio  Campegii,    ad  quem  tcripaerat  Mel. 
d.  4.'  Aug. 

17  • 


SFISTOLAEUM    LtB.X.lMa 


pennaiurit,  me  dixuse,  quod  R.  D.  T.  djxerit, 
mirari  te  «taltitiam  Germaiiorum,  qni.de  esu 
caniinm  dufaiteDt.  Kgu  vero  constaoter  profiteor, 
ilUm  vocem  aut  similem  ne  ^e^e  ex ')  JL  D.  T< 
apdivisse,  iteqpje  dixif*»  uoiqfiaaL*). ,  -  Ae  vellem 
hos,  qni  dc  ea  apud  R.  D.  T.  qHesti  annta  -ptins 
mecnm  expostuiasse;  profecto  auctorem  buius  ca- 
lumniae  mihi  tndicari  petivissem.  Kon  opinor 
mihi  longa  apologta  apud  virum  sapientiuimuirt ') 
opus  esse,  qui  non  ignorat,  in  absentem  impune 
qoidlibpt  *)  dici  posse;  Ego  optinip  consilfo  ac- 
cessi  ad  R.  D.  T.  implorans  ab  ea  opem  atquc  au- 
zilinm  pericnlosissimb  tettipore,  non  meae  perso- 
nae  sed  reipoblicae.  £t  oro,  R.  D.  T.  menni  hoc 
consilium  in  bonam  partem  interprctetur,  nec 
rinat  se  adversus  nos  irritari  *)  cuiusquam  calii- 
mniis,  sed  pro  suasapienttapergstconsulete  pnci 
pnblicae  et  multarum  gAnliimi  saluti.  iEgo  «fG- 
riam,  ut  iDtelUgatR.D.  T.,  fne-omne  stufliurn, 
omnem  industriam,  si  qua  eat,  ad  defensioncm 
ecdesiasticorum  dogmatnm  conferre.  Id  bacte- 
nua  me  conatum  esse,  extant  lestimonia  quae- 
dam,  quae,  siopussit,  facile  poisio)  ostenilere. 
(A.  I68a,  d.AAog.')) 


No.  826. 


6.  A»g. 


Legati  Norinb.  ad  Senatunu 

f  Ei  AcUf  Notinberg/p.  170.. 

txcrii  eutsertneiflft  unb  fHat^  ja  9tUTm- 
bttQ.    - 

£nad}bem  mit  IS.  SB.  grT^lcuben/  wofi  ^aif. 

SXaj.  ben  e^urf&cgm,  ^Arffen  unb  unfl  auf  bie  eingec 
9(t>nien  3frtilel  unbeonfenton  beS  ISIaubtnS  \^\}  ju 
TCntnwrt  oerlefen*'^  faE|fei^/>\bi(iriU' brnh  gemelbte 
Q^urfilicflen^  Sfjrfim  unb  wtc  beffellien  Vbftijrift  ge: 
bd^en,  —  be^  S^re  SXoj.  bajumol  in  flSeba^t  genom^ 
men  unb  ffi^  bacauf  jtoeen  Xag  mit  @t)ii)^fitn  >  Sur^ 
fbta  nnb  ben  6tdnben  be^tulb  beccbt  unb  beratbfd)lagt : 
(fo)  Vjt  se^etD  VM.aito  lu^  SXittaaS  btnfeUm  e^uv> 


1)  CodL  tx. 

ti  Cod.  luqu», 

9}  Cod.  MXrom  $a^imtlam, 

4)  Cod.  ^uodlittt. 

5)  Cod.  toncilari. 

t)  Anau    cl  diat  ■  mdii  r*Mnlior«  in  eod.  «dMripfi  i 
"    -------|t  banc  eputolaoi  ralulil  >d  d.  ft.  A«^ 


:  fftrllai  tmb  gficgcn  unb  «S  otf  Ue  ))fdA  bei  Jtoif; 
9taj.  sa  erfiE^inea  ongefogC,  tmb  aii  wit  «cftbimen,  fjt 
JCoif.  ffldt.  ansegeK  geneft,  tmb  ^ot  biictb  VfolMmf 

Sciebcid)  cebenunbanje^enlafcni-.  . 

,  Vtif  tierS(nr>«nbSflc|lniS3«scbtn  »oVt#a{( 
9K.  S^ren  Siebben  nit^.  «eriefime  ^dftift  ifiitatli, 
unb  oetfebe  fi^  £aif.  9t^./  fte  mAibeit  ftcf^baraaf  gi* 
miQig  einlaffen,  nnb  mit  bcn  anbetn  S^ffttflci/  ^ttt . 
ften  unb  ®t&nben  ocrglei^.  £p(b  baf  j«  mit  $«■ .  ■ 
®egenfci>cif[en  £atf.  iK,«ecfiEtfonen,  mbf^,  nmtK.it... 
3Cnt»»tt  nt4)t  begeben ,  out^  fot^  unb  atdMX  Q^ji$.. 
beitlinen  bef)altcn,/tinb  aufec  iI)cen^Kmben  buci^  bn 
2>cud  obec  onbere  a&eife  nt(^  fonnnni  loffien  moSte% 
bei  b(t  Senoanbtnip,  bamit  fic  &a\ttiid^  SKaj.  j» 
gct^an. 

^at  Z>octot  V^vi  twn  wegcn  bec  Sfwtf&cPflv 
Sfic^  unb  oenoanbtet  St&bt  ein  Qttfptid)  bcge^,; 
tmb  nad)  eclangten  unb  geljaltenen  bemfrlbfli  St^ 
[idjn  gi.  untertljdnigli^  SDonl  gefogt,  boi^3-<ft.9l(4« 
i^ren  Sljurf.  unb  $.  ®nabea  SBeg^ren  noi^,  S^cei 
G()urf.  unb  $.  ®. ,  ou^  bcn  oecwanbten  Stdbtei  n&tift 
oerlefcne  iSc^ttft  iujufleQcn  bewiHigt.  S<  noOten  owti 
3()r  S^ur>  unb  Si^r^I.  ®.,  berfelben  oorigen  Qtbicttm 
nat^,  fo  oirl  fte  (^ott  unb  i^cee  (Seniffent  I^albrn  f^ni' 
ten  unt)  mdc^fen,  fi$  gecn  oecgldt^n,  mit  antect^)iiil*. 
gec  Sitt,  Aaif.  9K.  moKt  in  &cmcfTung  l^lec  ^(S^ 
Stottjburft  3t}cm  @i)ur  unb  %.'^.  ^ntwoct  }u  t^ns 
ga  unb  fcei  (affrn.  @ie  woStcn  fitb  auct)  mtt  SSc^l* 
tung  ber  ®^ctft-nnoermeiSIicb  ^ten.  r      .-- 

jDa  f^t  ^t)og  Sriedrtc^  obermals  gereb^ji 
JCaif.  Wt.  wdcc  S^cen  Siebben  bie  3Cntn30rt  aud)  ju^iK^f 
loffea  gencigt^  xait  I&gfl^r/  bap  biefelbe  aufg  gikrbm' t^ 
li^ille  nnb  mit  bem  JOirjen  geft^^e/  Cxnn  3lire  .S.  fDt.,3 
ju  onbetn  @a4en  lileteiu  f&&  wive  auc^  &.  WL  no^  ^ 
mal6 bec andbigen  unb  trofiadxn^uuerfi^c,  3^re.&ieb.^ 
routben  ^,  S»^er  £.  S!lt.  geiiiaarn  gndbigfn  @rfudt)eiv|,,Q{ 
nnb  &cget)ren  aacb  ^ierinnca  mit  £.  fSl. ,  (MjurfucPaiK  ',f, 
S&rflen  unb  Stdnben  vetglfid)ea.  Unb  looUt  3.  .S.  SIL  | 
bemiiact)  if}nen  bic  oerlffcne  ^(^nft  juflrllfn,  boc^  fo 
fecn  fte  bei  i^ren  ^flictiten,  tamit  iie  k.  3K.  iKmanb^  * 
iufogten,  biefelbe  unb  anbce  @cl)ti^  bei  iijncn  ju  &«■  J 
;^t(n,  unb  auS  i^ren  ^dnbcn  w^t  tommen  tn^JofffQ,. ; . 

Xnf  baft  «becmalft  gegm  A.  9)I<q.  von  vegiD  f^ 
ner  ga4btgfin  imb  gnibigcn  J^crm  ««i^  bafclbm  «» . 
manbtet  etdbte  fi^  SoctBt  9)ciice  anfl  ^dc^  ^ 
bantt  nm  eneilligung  bcc  BufleSung  ttcclcfcnicCM^iif^ 
aoct)  Bulaffung  bcr^ntuwct}  mit  JTngeigen,  fcfai  gnfc 
bigfiec  unb  gndbigec  ^c,  ou^  bic  wrmanbtcn  6tdlKB 
moatcn,   fo  Dlel  ibnen  mit  Qlott  unb  if^cm  r 


.BM«T(>LAWIM    tiB.ir.    25«a 


tM 


Doct,  atH^  Bc^oltang  b«  @^fe  tn  aHwcg  iu  A.4Kaj. 
Bifiadlm  /  Mnb  bmaa|tB  ctjHgen ,  baf  efl  3t)ttn  Hfyn  > 
ab  8.  ®.  onMnoeMtU^  fc^n  foQt. 

/  4*''^'>9"9  8^^^'''^8^^'=  Atrff.  QKaf.  tv&ri 
M^  «vbit^iS;  S^cm  eftbbennit^  strlefnie  Sk^ft 
imijtineii  «nb  auf  bttfelbe  3(nt)»Mt  ^u  t^  ja  lo^; 
nb  faDt  l^cn  alfo  bf«  ®(fnHft  Abecgeben  nerben/  fof 
Imifwjtifagttn,  bicfelbc  bei  t^tn^anben  jn  bcl)a(ten, 
mb  iddKanUaniniMijubiffcBi  moabecirid}!/  (fo^gfr 
)&(^  l^  3^  Xoif.  SXdj.  mlt  i^  weitrc  «iij^  ciitju> 

«^CIt.     ^    ■■       ■-!,'■■■.:•■ 

Oraif  SDottoc^rad  btQ^iX,  btett»i(  e6  nun 
bm  'f)Mt,  «nb  THn  gniblgflfr  unb  gRibige  ^ecni  ie 
[td>t  Qtn  Aaif.  9)tai.,  Jt6niglid)e  SBdcb/  @^uc  unb 
Fdtfftcii  ittfii!  bfe  3<it  ouf^Iten  noVttrt,  ba^  Xatf.  !lltai. 
|^MitS^c<«nb8>  9.  btrdBf  ntorgen  ctn  gndbtg  0e« 
rthKflMlicfe*. 

'  »jtrjtt^3b9  StiebttiHi  ^entt:  *oIf.  IRoi. 
i[^Hg«tu4)  gebftfjnntS^dc^iridjt  ab/  «nb  bonift maii 
mi  ber  Sa^ien  l&au,  loAre  Sljrrr  Xaif.  SRai.  fold^ 
Brfto^t  ouf  bicfm  ^Cbmb  ancf)  nit  iUQtQtn ,  tntb  foHten 
Xnfrf^  jtto  nt^en  unb  bef4)lic^(id)  ^nttsott  geben. 

TCuf  for^8  (tnb  bie  Q^utfutjlen ,  %^x^tti.  unb 
SStdbtc  au^gtttetcn/  nnb  ^t  nac^folgtnb  oott  btt  n»i 
}m  ^tr.  9rud  gtrebt:  bitivtil  fo  ^xi  auf  bie  3us 
fage  bie  S^tift  gu  be|^ett  gebctmgffl;  nite  feinm  gnd> 
)jg|t«t  ttnb  gndbigra^etrn  ja  beforgm/  fo  fo!(^t®())r{f% 
)^  3f}nr  Q^ur^  unb  ^.  ^.  SBitrtn  obtr  SSifltn  auS^ 
!4mc-;  y^  3!)nn  6^ut*  unb  g.®.  bolftl&t  jum  drgflen 
MttM^t':tortten  mCc^tr.  -  Go  ^ttt  inon  ndtfjli  buc^ 
rtli<$e  'Xiifsncf^ig  t\t  twtnt^mficn  ^rtiM  btc  ocrlefmen 
St^trfi  ungffitjrlid)  omnerftj  »drm  3fi)t  S^r»  unb 
%.  9.  erb6tl;ig  Kntioort  bapauf  ju  geben'/  ba^  i^nm 
toO  unnaTf)il)ci[ig,  ob  ftc  in  etiv.a|B  f^mbpermi^tmj 
mb  bitfjm  Aciir.  3)Iai.  tii]tettl|)dnigli(f)/  baffelbt  nii^t 
ungri^big  ot-cr  antiiTfr  'iKtinntig  ju  otrfltfjrn,  btc  ^o^ 
iljrec  9lotl)buifC  ^alben. 

Unb  oie  bi;  jfaif.  tDTaj.  unb  bit  IS^urf&cfltn  unb 
Ji^cilen  loicbctum  iufamniengttcttm/  («nb)  fifl}  «ntcc* 
ibrt/  ft^tn  bet  S8tfcl)of  oon  Steinj/  Sl^utfuctt  von  iStan* 
cnbvtg/  ^ix}p^  .^eiitci^)  oon 83raunf4)ntig ,  {)ct> 
O0-3org  Don  ^onuiKrn  imb  ^eqog  XIbcc4)CMn 
BU&Oeq  ^  bcn  Staiflcflm^  f&r^en  unb  i^rm  Sec' 
oaabtat  getcctn,  ^c^  attg^otcB^  biemcil  a«ft  biffcm 
^nM  yotf^Kn  if^Bm  usb  bec  Aaif.  SXaf.  allcclei  %xt 
»9-<i^itcn  si^^ttnt/  boS  t^mgar  Bi<t)tticb/ (fo) 
MStcti  fu  gem  gtvif^m  Aoif.  aXoj.  nnb  I^ea  barin 


■  Vaf  nelc^  bec  (S^ucf&tft  famt  feinem  lCtt^ng  |tt 
VfltTOOTtgetim:  ftc  ^ittm  mit  ber  Jtoif.  SXai.  (ctnc 
Strung,  gcbdi^ten  fu^  ant^  mit  bec  %.  SRoi.  rcint6' 
wtgS  )u  icrm/  gfitfidjcc  ^nMang  abec  ia  bem  Smic' 
fpalt  /  nnftcn  ^i(tgm  QMdnben  mtb  Rdigion  btlangei^/ 
moKtm  fie  nfc^  obfc^togen. 

S&acauf  bie  ^^urf&rfim  nnb  Si^tflm  Yol^fte  Aaif. 
SR.  niebttum  angtjtigt/  bo&ei  e6  ou^  bitfmal  blitbeit/ 
nnb  bun^  QXorggraf  3oo(!^im  brm  4)etjog  von  ®a(^ 
ftn  fomt  fcintm  Xn^ang  witbentm  ongejcigt:  ftc  bit 
Sf}urffirften  unb  Si^rftm  tvodttn  auf  ^mt  gu  7  Ul)rm 
jtifatttmen  fontmm/  wm  4^anbe(  rtbm/  btcl)albn  cinm 
3u6f(^P  ma(I)tn/  unb  a[fibaim  t^n/  bmS^urfiir^ 
unb  feine  Bemianbten,  gilitii^)  tn  bec  ®a^  }n  ^nbtln, 
oucf)  borju  forbtcn. 

SBItno^l  nm  bicfcS  oKeinlMn  negn  ft.  SX.  VnA' 
f^ttbcnSgmdf  julebffl/  nnferfi  <Scatt)tmS/  unbbac> 
nm  Mrgmommm  mirb/  bo^  uum  nt(|)t  fagen  mAgc, 
.toif.  gs.  ^tte  i^rem  Sfnfifctitcibm  nai^  juoor  mit  bie> 
fem  3)I)til  ni(t)C  gdtlic^  gtl)antittt :  fo  btbmf en  toir  bot^, 
mie;  mic  oQec  @tlegen^ett  nacE)  ^x  unjneifenln^  ^altra/ 
^  9)t  tvtcbc  onf  Docigffl,  ^x  pdp^f^^  Slot^ft^ 
unb  SSeiBung  entU^  bel)atcen/  unb  bcn  ®egratl)eil  Cci« 
neSiOFgS  mtitec|ificm/  no<i^  mit  i^nm  (jii^)  einlofra) 
bacnod)  ftd)  6.  SQ.  bcnnot^  ou^)  mtt  btr  3ctt  tid^tm 
m6gt.  Bat.  iSambftog  6.  3(uguftt  gu  fOtittag  anno 
XXX. 

fttc^. 
IBotCamer. 
(ajern^orbt)  ^Joumgortner. 


No.  827. 


-  (eoden  fai«  tcmp.). 


(Sckeda  Meianthonis.) 

Vx  nlovvplM  Ifd.  iB  TduiL  Viiwr.  Bi«.  E.  ibl.  87.  ao.  S. 
[Fragmenium  scripti  Mtlanihonis.) 

QSenber  Sa^/  in  gcncre,  bafi  i^  genn^/  bo^  anfte 
Kirttftl  in  effectn  btc  ^nt^ffl  a)}probirt  ftnb.  Sb 
fi^  etticf)  3«fd(  baron  ge^ingt  finb,  fo  ftnb  bo<(  bie 
unfem  ni(()t  uenoocfffl.  3)o(];  mag  man  fit^  etbiet^/ 
man  moQe  mit  ui^jart^iifctKtt,  ucr^Aabigra  Smtm  btk 
t)(m  rcbra  laffen.  @o  ftt  baffdbts  du4  moDten  t^mi/ 
m6(t)t  Bion  n^  Detgleii^B. 
InteRocentur  et  alii. 


<59 

No.828. 


BPISTOLARUM    tlB.  Y.    1680. 


m 


8.  Ang. 

Ktto  Theodoro,       V:     -     ■ 

Ei>i>iDi.  lib.  ifr.  p.  9«.  (<4it.i.oiia.nt,ep.  ist.)  .Kuoc 

««•«^^«{■^««^■■««^•'AlonMlIflJV: 406:'' ''■-''•*'! 

Viio_  T^e^^doro  fffifjd  Luihgrum. 

S.  B.  Isteifiaa'Be^hit  huthtro  tniram  qniindiitn 
hisloriam  de  >i|DDdani  •S^trfnxf  specUo^ ''j)r  Res 
et  ililigenter  inqulB>t»>-et  ci^^pllbifKa^ '«laxiVneqtte 
«^o;HqT9t;-.,^-.Nfl(^est  tJi^i|JL3_iflt«i^reU^^»rodi- 
gli,  praeaeitim4,yer(une|S^_<iuodfaiupt')^TSf^ 
diue  illos  impostorgs  Spiif^tUA,  se  ./^ugiuiam_ad 
Convcntum  pioficisci.  Mam  hic^  consilia  pacis 
tiirhare  conaljuntuT.  Scd  CAr^Jifr  .respiciat  .^^ 
rletVnilat  nos  adversus  DiaboU  CTudelitatem. 

Nihil  adhuc  certi  de  exitu  CoaTentps'pol|i^ 
reri  possum.  Nam  res  tranttar  utnnque  diaputa- 
tionibiis  parum  facientihus  ?t((d£  inoe.  Talisest 
aulae  philosophia,  longe  dissidens  a  nostris  opi- 
nionihits.     '       ' 

Valde  peccamus»  mi  f^ite,  quod  in  avlam 
iinportamus  9;tp)f<}yitty'  quare  nihil  in  vi^^  un- 
quam  ardentitisoptavi,  quam  ut  me  quamprimnro 
ex  his*)  aulicis' deliberationibus  prorsus  tcI  cum 
magnb  meo  incommodo  expediam.  Vale.  Die  8, 
Aujusli.       '    '    '     .  --■'■■■ 

'PlUTinoe. 


No.  829.  8.  Ang. 

M,  Luthero, 

Epi>l.  Hb.  I.  p.  ll  (e(^t.Lojid.  I.  ep.  13.)      . 

Bi  Marti]no  Luthero 

S.  D.  Poiifinnnt  11(111  iKsLiiii  Caesar,.petere,  nt 
nostri  iruiit  lu  si-iitiMitiatij  sciiptara  in  FahriU 
confutatioiii!,  el  nostri  coiitra  contenderuDt,  ot 
exHibereliir  nohis  ext'iriplum  coTifutationis,  neque 
finis  appanitl  jimus  ccrlamiiiis;  (juidam .i^cJpciAes 
hortati  siint,  ut^iuitLcrciiiii^  illuJ  certame0^,^t 
poUIciti  suut,  si'  iiiituros  ratiunem  pacU  fitciaulae. 


dit  etiaiu  C6ele*tia.  ia  liiiU  Lom.  Jf,  UL  jff  ^(i, 
l)  VttiilkMt.  '  '■'■     '*' 
S)PuL:fc<Mc;' 
8)  VvL.iUu.  ■■.-■•    '."■ 


Raee  signific*Tt  jyroxiniis  litetfs^  Edie  pMHAte 
^andgravias  tAnX  clfiin  ornniibus,  ^j<AiU  tathfea 
hic  'mahjata"  '  Catsnr  stalTm  ac£^If 'n6stit>s;"«t 
p^i;iitn'^'tll8cedW;'*pr4«i«Him't^^^ 
bijs  p^TOist^ii:',  '^t'ae  co^HioiienJltiliilimKi^^iJobi»- 
ciiTn  agant.  ''Vlkfaj  est'a^witinf']^'^obre-CA)^ 
Qnarc,  nostri  respondent,  'ie' litcoiliiSiino' Cafe^ 
nunqu^m  aliituroi'  esse.  Ego  de  Liandgram 
60»tilio-«ihil  afljrmara-posium,  -sed  videturcoia- 
motiJ^  indignitate  actionum  spem  pacis  abifcisK; 
Quanfittafm  utdicam,  qnodsentio,  siupf^^  qtQii 
in  eo  simulatio  modnationis  in  tidibus  negotiis  liic 
fuit.  Nunc  Principes  illi  nihil  adhuc  egernnt, 
quod  magnopere  ad  paceni  factarnm  vifleaUir, 
nfooifua  fuernnt  de  Caesaris  voluntate  p^tentf  se- 
rioauxilia.  -Marchio  omnia  ^r^ootxtoe  ezagge- 
TBint,  'ad  absterrendos  nostros  atb  inoedMAriiiA 
gen:ere.  An  praeterea  ad  aequas  conditloimi  de- 
scensuri  sint,  nondum  scimns.  MonacboroBi^- 
rensium  ^aafia ,  de  qno  scitbit /r/c^Mfx  ^  {diH 
significat  horribilem  tumultnra.  Vale  felicilpiiiib 
8.  Augnsli,  '     A 


,No.  830. 


'Jy^ 


Frid,  Myeonio. 


EdiU  in  Codttl.  Ubli  6iinit.  AuklH.  i>.  V.    ApptandvU 

.  GOd.  Meho.  l.  ^.188.  .  '!,;-;', ■  (' 

D.   Ffiderico.  M,yeoniOf  ^atlori Efnumat 
.    ^  Grothanae^  ~.,-i 

[,'  r.i-'-';  :;!rl|i!;_ 
S.  D.  iSextoti8SepUtnania£c<sflU'et:iFUnticl£ 
boravemnt  in  Cim/atalsoAa:na^atCbmftitioiiii 
idornandB.:  Postqisam  fait  abaoluta',:  Gli)BsaT«iriK 
suo  nomine.  priposdit,  etrJiihatas  nHiTrninjj^il 
nostros',  tit'  eam  sidprobbrfeDt;  abiedta  >doDteiUi 
uostra.  Neqoe  tamen  impetrarie  potnimv^  MtnM*- 
bi*  exhtberetVir  ■'exe^pkim:  hc  vidAut  naatrii, 
sexiptum  iUtid.certo  consilio  f  prudfAihiiJti'*  fittiU^ 
ne  emanet,  quia  vident',  Fahrita.iiit^&miami 
obtnuai -oj]limo'1mperatori.  Mihi  crede,  lecta 
Confutatione  multi  boni  viri  facti  sunt  erectioK 
aniin'o^~pbsteaquam  airdiVeront~7~adversaribs  jidoD 
prorsns  nnllara  habere  Christi  notitiam.  ;.|^dv 
bitari -Bon  debet,  ecdesiam  ibi  non  esslrT^iAi 
ignoratnt  Christns.-   .Ita  res  adl^c  pendet.     (j»- 


*i  Vid.Co«leiliniliUt.CamK.-Aasuri.'T,lfl.'p.'Sa,- 


EPISTOLAHCM    tlfi.  V.    iSSa 


262 


jar.petit,  irt  «tus  RiJioanos  recipiaiims.  Nos  oiV 
fcrinius  nosj  siquae,con(]uiones  a?quae  [miijonan- 
lor,  h\  alUs  rchus  libeoler  obse^iituros,  volunlati 
in|perat«ris,  fvintipct.igidir  iiuiinnUi  sjh'ui  ti^uis- 
tcUouis  QSt,ei!fliUit.,,,  Vos  uf^it.',  ut  fj-iluiir.Mm.sli-a 
aegotia.,.  Chcistus  donbt  iiubis  iiatpiu.  _^ y,^WieIU 
•illei.    8.  Aiignsl.',  1530.  ,  .,    ijij^fi^.iTin') 

■  ....f  .r..j..>..  f  I..1         ..-iria-if,f^  i:.!.-.      iirii-    1  iit  i  ii  iii  I ,  :■  .i.^. 

^m^ww*'^"^  "^'^-  ("- '  V>  ■  *■ 'rt'  '  .^'''^?i'-  ' 

'  *■'   '  BHiitius  ad  Myconium.  , 

'  Iih'JBrtntius  FridertcQ  Myconto. 

SiilillMrtiiaCthri»to.  ;-rFia«;ant  laihii  awicisaiine 
naiiEjrideRitei  etiam,tuaeliterftegTatissiinae,  quae 
vidilnntur  candidtim  tuum  Buimum  in  me  decla- 
nrt.^  Coiutet  igiturinter  nos  mutua  benivoleutia 
nnnqdatD.  finienda. 

De  rebus  comitiorum  nihil  certi  tibi  oeribere 
licet,  nisi  quod  omnia  videantur  exitium  Gcrma- 
niafc  ninarl."  Responrfit  Imperntor  snD^TTOmine 
noatrae  confessioni,  et  tamen  respunsionem  no- 
sliflf  i^ioncipibus  in  scriptis  libere  dare  recuiaU  Id 
ipiod  non  niir.indum  est.  Mediocrtter  Caesar  co- 
gere  conatur  principcs  ad  subscribendum  sune 
fidei,.  qvvm  tamen  nun  audet  ipsis  communicare. 
O  mirabilis  fides,  adeoque  talis  est,  ut,  jsi  eam  re- 
eiperemus,  suppUci  (diiptici?)  papatu  obnieremur. 
tiit^3^raviu's^iisi\ae  clam  discessit,  ef  post  eins 
alMtam~pQrtae  urbis  inilitibus  ad  aliquot  horas  per 
CiMBi^in^^iiinnlHir  sunt.  Existimabat  enim  Gae- 
aarv'  Irttmd^ravium  adhuC  praeato'  adeste.  Sed 
abierat-iUe  igootub'  Quid  ea  Tes'nobia  bani^vel 
BNJE<albltTin  sitv  Deus  novit.  Tn.  cum  ecdesia 
Tnterini'  orilnS';  nt  Deus  derideat  tumnltum  gen- 
iiom  et  principam  huius  mundi  adversusCbristum. 
Ame».'^  Vfde,  ex  Aufpiata,  B.  die  Augusti,  amio 
IXJEr  'SalotAt  tc  Erhardns  SntpJiuSy  qni  scri- 
Wntivrafat' bas  literssasaidebat. 

Tuua  £renf  Mu. 


Le^atiNorinb.  ad  Senatum. 


t  Ex^Aclb  NwiBbwc.  p.  174, 


{)c;cn  {Bucgtcmei^er  tinb  Slat^  ja 

— ^— ^  9lucmb«cg. 

etne  laiUece  wWo,sune'na2f t^|t  \\aoi^^xm%vo. :  &•« 
focgen  wic  bod) ,  bU  «erbe  nwbec  bem  S^urfut(len  u. 
@a^f^  RO^iinS,  ati$^dtfad)en  in  6ec  sorigen  ^ofl 
fm^H^^Pt  ^i^nbenlomlben/  «i^tcb^/fo  %qa-: 
4}iin  SAm^Fmei^ctt  tfnb .ai^ce ge^tecft  uubbegcift 
fenfiAbep.H«b;H)ii^[eflffi^ce».m£9^.",  iii    .  ,' 

©elietn  ^rttag^  fnitle  p^aSf-^orn  fepn  btc 
e^utfiicji  D.  «Sa^fen ;  ■  feiiw  ujifBecibahbte  gflc|ien,  befi* 
gleitljen  Keatnnaen  tttrtlU)te'in'bfe,{Sapitel(lubeii  erfoc» 
bert  trocben.  3(Qba  ift  bet  vecbcbtat  '^u6f(^u^  twn  g<> 
meinen  9ttid)gftdnben  geniefen,  •nbmWi^  bec  SBif4>off  von 
3Ren&,  bec  Gtjittfiicft  non  SBcanbenlbutfl,pecf6nlidj, 
unbBecOTbefn^|ut^fien'irifiJ'*^n'»ot^fi:^ap^^ 
u^b  Vtix^i^  'oA^  von  bet  aiiSeini^cflen  oon  wegen  ' 
Ejtetceic^ ,^erc  ©eocg  ffitut^te^,  biC fflifdjoff  »on 
ESaljbucg,  ^rcjog^eocs  voR€Sa^r«i/  becSi|'<^off 
i>on  ©pepec,  ^erjog  ^eincid;  uon  Scounfc^raeig, 
ffiifitioff  oonSttagbutg;  J^jog  ^lbVfdit  twn  3Ses 
d]eU}utg,  befi  aJIon^sgraftn  von  Sabert^^ot^ft^aft,  ^taf 
SRatttn  von£!etting,  bet^bt  «6n'SSeingacteR,  unb 
brc  £^umb))ro))(l  von  ^amberg.  Uub  ^at  aKacggcaf 
Soac^tm,  €t}urf(icft/  von  iwgen  gemeinet  fReic^fic 
fidnbe  eine  lange  jierlidje  £Rebe  gettjan ,  ungefd^rli^)  bec 
U)feiQting:  fte,  bie  Q^ut  unb  %ia^m  unb  von  Stdbten, 
«iipten  fidj  o^ne  Sweifel  no(I)  njoyjttjnnnecn,  »a« 
SSegcfjcen  fie  uecgangenet  £ag  voc  bec  JCaif.  SXaj.  ger 
tfjon  bdtfen/  bie  oeclefene  ©ijcift,  .unfetn  ((eiligen  ^ciffc 
li^i^n  Stauben  unb  Sleltgion  belangenb,  it^nen  iujufleb 
len;  naS  ouct}  bacauf  non  £.  SX.  fit  Xntnott  gefblgt 
unb  nacijmalS  batauS  ecna(^fen  mdte/  ba^  3^te  gieb< 
ben  unb  bie  Stdbte  in  bet  ^Qii)  ftt^  fceunblii^  unb  gnd^ 
bigti^  gu  untetcebcn  unb  batin  ju  ^beln  bemidigt  ^at» 
tfn,  aber  auf  3(je  etforbern  je§o  erfcfjienen  wdten, 
bep  |Te  fic^  3^cec  eieb  tjolben  ganj  fteunblict)  unb  gnd> 
biglid)  bebanlen.  JCiewcil  benn  &.  ^.  gemelbte  Scljcif: 
tm  mib  ajortialt  fiir  gegtiinbet  unb  bem  ^iligen  ®oon« 
gelto  gemd$  gefleHt  adjtet :  fo  rodreStjc ,  oIS  Strtet  bec 
(Sljnt^cfien  unb  StitflEn  giitlid)  unb  fteunblidj  ®cftn< 
ncn  unb  bet  ©tdbte  Ijalben  gnSbigS  jpegefjten,  fic  moQ; 
ten  in  Vnfe^ng  beS  ^bct>wid]tigen  .^anbels  ficl)  betmoc 
fen  ctjeigen  unb  finben  loffen,  bamit  fo(cf)er  3»oiefpaIt 
im  (jeitigcR  Steicf)  teutfii^r  Sfation  ju  ^tnttddjtigfeit  eif 
nefi  djciftf icljeR  ©faubeng  m6c^t  gebtac^t  netben ,  unb 
babei  ecmdgen,  n>o  fotc^ec  ,^anbcl  tn  SBcttldufiigtett 
(nnmen,  unb  fte  fu^  mtt  ber  il.  3X.  anbben8{ci4<pibu 


s 

BPISTOLABUM    tlKV,    ISSO. 


'/ 


ben  nU^tmgleic^mfoBten/  iDa&ttnra^S^  (^fiftli^S 
35tutt)ergiepcn6 ,  SSerberhung  Sanbt  unb  Seut^  fRe^d^mt* 
biui  i^ux  Uufert^an^ni  Qjefdi^rlifeit  luri)  Siac^t^eil  it^rer 
(dbS  ^crfouen  unb  ju  ganjemSCbf^l^.dcmeif^^^teutfi^n 
fianbfi  barauS  erfolgen  mid^t ,  n)a§  auc^  bie  unteutf^eu 
unb  frembben  Stationen/  mU  i^^^t  ^ulf  gegen  ^aif.  !K./ 
bar^u  reijen  n^urben.  ®oUi4)8  aUeS  ju  oerfommen/ 
n>oUten  {te  S^te  Skbben  unb  bie  @t&bt  gutlidl^  erinnevt 
unb  gndbigli^)  gebet^en  J^ahen,  ftc^  bergeflolt,  noie  t)or 
gemelbt^  )u  ermeifen/  mit  {[)nen  einjutaffeny^^/babnrc^ 
man  ju  ^nebe  unb  eintr&4)tidem  SBefen  f ommen  mSc^t; 
barin  fte  i^ren  Mdglf^K^i  SMf  ni<^  f)pkren  moOen.  ®o 
fte  aber  bafut  moUten  ac^^ten  /  bap  folc^e  Srrt^mnen  im 
SMauben  auS  etUc^n  Stipgebrdu^  unt'  Uebertretun^ 
gen  ber  GleifUic^  ()erflfefen  foUteH/  '{fo)  «odren  bie 
®eifUt(^n  erb6t^ig,  tinb  fik  famt  mit  if^nen/  bavon  re» 
ben  )tt  iaffen/  biejeltot  jn  beffern  unb  (J>)v(brUett/  atfb/ 
baf  an  i^en  nicptBattget  e^^  dOeS 'trtit 

tdngem  unb  me^r  Sertett/  mfe  bief  9on  i^m  gerebt 
worben. 

Xnf  fol^  dtebe  ifl  bet  6^nrf&rft  wn  @a4lfen 
famt  ben  8&rilen  unb  nnS  @tdbten  (uiSgetreten/  |i(I) 
unterrebt/  unb  gemelbten  wm  %ti9f(^tip  mieberam  an« 
}eigen  taffen/  mit  ^Danffagung  i^eS  freunbfic^ett  6rbie« 
tenS  j  meU  eS  abet  f))at  auf  ben  3(benb/  nnb  biefe  ^d^ 
nic^^t  geringf^dlig  mdren  /  fo  erfbtberte  S^tet  ,6^ttt 
unb  Sf.  ®*  /  auc^  ber  ®tdbte  9lotf)^titft  /  fid)  batanf  }u 
bebenfen  unbjubcratf^fc^lagen/  Damit  ffe  befter  ftattli» 
(^er  m6c&ten  2(tttmort  gebert/  xoA&fa  fte  aofS  f &tbet< 
ti(i)jle  t\)m  moUten  >  vnb  /  f o  ffe  bamit  ferttg  xo&ttn, 
foUb^  mieberum  xoi^tld^  rnac^en.  ttnb  fief)et  nntt  bar< 
auf  /  bap  mir  dou  bett  ®tdbten  )n  ben  (Si()urfi!irften  unb 
Sfitfien  fotten  gefotbett  nmben,  bie  TCntioott/  mte  man 
^d)  mit  ben  SBerorbenten  om  2Cn9fcf)tt^  nwU  eintoffen/ 
ju  bebentett  unb  itt  befelrtiepett. 

Unbna4iibent^bit»ttnbgraf|>^tti|)|)«  8«^^ 
fen  am  ndc^ftett  ®ambfidg  8tr^1)nibS't)etg(Aigen/  uui 
wiffettb  aUer  ®tdnbe  beS  Keic^/  beft  Gi^ttrf&rfien  oon 
Sku^fett/  ttttb  ttnfeter/  auc^  ti^nt  Gtlaulmif  £aif«a)tai./ 
fu^  ungefd^rtic^  utit fbnf ober fec^S ^erbenoott 3(ugS$ 
)mtg  get^R/  ttttb  nac^o^enbS  in  berfelben  9tacf)t  etli^ 
c^r  !Ra^  ein  (S^elauf  unb  Unru^e  in  ber  ®tabt  morbeU/ 
cdfO/  baf  bie  ^S^ott  bema^rt/  unb  mit  ^en>o))))neten 
Sentett  befe^t  gemefett :  $at  itdif.  !Ra{«  bie  S^ttrfbrfiett/ 
Sftrflen  nnb  ®tdbte,  fo  bem  QDangeno  anf^angen  /  an 
gef^n  ®ontttagS  nad)  SRittog  attf  bie  9>fa^  erforbert, 
ttttb  oli  mit  etf4^tettett  nad)  lang  ge^tenettStat^  juSf^ 
ter  Sltai.  eitttteten,  nnb  bnr^^ 9faligtaf  Stiebrit^ett 
anjeigett  laffett :  xolt  Aaiferlic^  Staj.  7Cd)ttni  ttttf  utt* 
oetbotgett  mdte^  baf  Sottbgtaf  y^tIif)S  oottil^ffett 


fuf^  wn  ^innen  getfKui  ^dttf .  9tm  Mu  nU^  tfym^ 
ber  Sonb^af  m&te  an  j&ngfl  tterff()ien9Smta0yi4ifn, 
^jog  Stie^r ic[>fn,  {onroien  unb  g^tfljf^ ^  et  foUt 
il^m  4)ei  A.  SR.  'eiu  @iirti^tt.wi.b  ^<t^.<):{«i80i^  ^(n 
c^n  ^lbett/  botan  i^  merltii^  aelcgm;  nnb  arinno^ 
»/  4>^j0g  9rUbti4i^:f4)U^  M  jt  fli.  anteat^ 
fo  mdre  ibm  boc^  ju  2(ntn)ort  mDcben; .  wie  baf  SU  SBt 
mit  anbetn  merttic^  Oef[|^ften  kAoJbtn,  nnb  Unnt 
if^m  e^e  nfd^ft  (alS)  biS  ^f  je^igen  ^onntog  Xubien}  ge- 
ben.  j&arouf  jl^dtte  ber  &{mbgT(if  sefagt,. .  fei«e  ^od^ 
titt  f0  lang  nicf^t  SSe^ttg ;  ii^tmx»^v^Mi9(^ 
graf^riebri(|>en/  oertrauti^»  aXrinung  g^jbetj^  (h^ 
&ai\.  aXaj;  loeiter  anyilrringen/  mie  baf  fetn,  (beS) 
£anbgrafett/  ® ema^ t6btticti (ronC mdre }  bisMtti^ 
itt  i()rau  tomm^  eiUnbS  erfotjliett/  unb  n)oSt  i^  vUjit 
geb&bten,  an^  |u  bletben^  .nnb  hiilft.Sf.  ^Ltaitm 
^^dnigti^)/  i^  iu  bKf^,i^ttiteifegn^Hee;<St(oi^ 
tftgeben.    XbecJ^SIt.  ^tt  i^y  £ant^aflnf  onS 

xmfli^  bemeglici^enUtfa^Kn  foHic^  obgef^teBO^ 
mtt Xnaeig/  mie onbfr (SfjWffiai^en^f^^itL unbSU» 
be  aui^  bergleic^Kn  an  £.  Sltvgrfonnei),:  unb  nnamt|di((| 
<wjf  3Cntiegeng  (^dtten.  (Sft  m&t  ojber  \oa\^  a(btfif« 
bur(j[)  fnne  aKaj^  ni«manb(  ettaubt  lootbcn  iafidcttn^t 
ber  oor  Jtuaen  mefeiiben  mi(t)tige.n@a(iKn  ttefiA  Ai^fc 
tagS.  Ueber  foUic^  nnb  miber  £aif.  aXiai.aab% 
SEBiffen  unb  (Srlaubnip^dtt  ftct^  (bet>£anbgnf  sa%.m 
biUig  unb  )u  Unaeitenoott  bonnen  get(Htn#  nift  dtaifl 
Wt.  m^ffe  ee  bafur  ^ten,  twp  (bec)  eanbgcof  bunt 
fein  3Cbreifen  geneigt  unb  SESiUenS  mdte/  3ertiennunB 
biefefi  Sieicf)Stagft  au  netutfac^  ffidre  bod^  fdam 
aRaj.  gttdbig»  Sege^tett  ttttb  93itt,  bie  S^utfitote 
S&tfien  uttb  ®tdbte  moUten  ^^  befi  Sanbgvafw  fw» 
banttent^umft  nic^^t  irren  taffen,  uub  uic^  befto  ittinbir 
treueSdrbererfe^Runb^fen,  bonnt  i»  eimm  ftu^t* 
baren  3Cbf4)te&  biefefi  Steici^fitage  gc^nbelt  wArbo.  2)at 
moUten  -JC^  SK.  in  Qtoaben  etCennen,  ..  iv .., 

^rauf  ^aben  unfer  2|^tt  bttrcf)  DodL  ycntfen 
na((>  ge^abtem  {urjen  83eba(()t  mieberum  Aaif*fSa|.nini 
tragen  laffeu/  bap  e^rfurfkn,  gurften  unb  bie  0lttC 
beS  Sanbgrafen  3(breifen  ni4)t  gem  ge^tt,  trigen  awl^ 
bep  tein^efaaen&/  nttb  mdr  i^tent^alben  gan}  mpi^ 
fenb  bef(^e^en;  unb  ^  fie  e8  gen)tt|t/  moOtenlte  i(|pi6 
tteuU(t)  n)iberrat()en  ^abem  £>0(f>  a4)teten  ffe  eS  bol^ 
(ber)  Saribgraf  mihte  o^ne  merttici^  Utfadft  md^  ab* 
geritten  fepn  /  ungejmeif elt  et  miirb  ftc^  bef^Ktb  Mnnk 
n)orten«  S>iemeit  er  bantt  feitte  fltdt^  ^ie  gelafliai,  bir 
SKo^^t  ^tten  /  an  feinet  ®tatt  ju  ^beln  hn^  sni»> 
ft^Iief eu/  fo  oerfdf^  fte  ft(^  e8  foUt  St.  SR.  foUid^  fris 
3(breiten  jn  befto  tleittent  SRiflfaUen  tei(^n.  i6o  mdb 
tenfle/  bie  6|mtfutften ,  S&rfkn  unb6tdbte/ 


EPISTOLAHUM    LIB.  V,    1580. 


tes 


tftf^  M  eanbgtaftn  XbtDefn ,  tottt  Aotf.  SKai.  Bf> 
9^RB,  lom  trmlti^llai  lub  fo  «fcl  ffyun  faniwc  mi}gt 
Ot^,  Sn  (taon  Hd^tign ,  nflgli^m  tinb  giiten  Xbfd^ieb 
tiiefcd  8Mc^6tiigft  ^eifra  fftctttcn.  2)tnn  fo  fte  be^  ni(I}t 
ee^met  amxfni,  noHteh  fK  ^d»  nlt^  [o  jeitfti^  bociu 
g(^^  Biib  fo  1^1  Untoftfli  tclitten  ^ben  nlt  etbio 
'^OBg  aUec  gebu^clic^en  Untect^&nigfeit. 

08  Jwben  0111$  unfre  ^ acf ^  oUboIb  bdcauf  £.  9R. 
OBSe^en  laffen,  vAt  ftc  flattlicl}  angelangt  ^b,  ba|  baa 
SE^rfpecren  snb  bfeUnruI)e,  baoon  obgemelbt,  itjreo 
tNdtCB  foll  b^^tlfn  fe^n.  Zlienxil  benn  foHicf)  !0or> 
Be^mcn  ju  anberm  Uncat^  Utfa4>  geben  md^lt/  fo  bd> 
t^  fie,  Aaif.  aXoi.  woilc  boS  nnb  btcsleld^en  Ijin^co 
gnib^if^  oerli&ten.  iDenn  fie  ndcen  ^le  alfl  geljocfame 
StdiAe  be<  fltcic^  Aaifeclic^et  SXai.  ju  Sl^cen  unb  bcm 
9(S«MB  St^  )B  Qlutem,  unb  mdce  iljnen  ganj  be* 
fttWMtlitt),  iil^te  foHic^  3U  gemacten. 

SSoMuf  twt  JC  tt.  nltberum  ceben  laffen:  biefe 
filtaaaa  «it  fBcPeDung  bec  2^tc  fet)  \^tt ,  bec  S^trc< 
fteftcM,  9Ar#eBunb  iBtdbt  ^en  gac  nt^t  befi^e^ntj 
fBlIm  cuK^  bcnen,  fo  i^en  foOic^S  angctcogcn  fetn  ®Iauc 
fcen  gcbcB,  fonbemfic,  nte^io&ten,  bleiben  lojfen. 
tt  l^e  obcr  geflecn  SSomftogS  ein  Xrabant  mit  einem 
obAn  ein  UmoiU  ge^t,  anb  einanber  befcfjdbigt;  be^' 
(^ci^  cinem  bef^Iben  JSogS  }n  3(benb  ftlid>e  unbe^ 
bBwft;  UBb  oetbdc^ttge  9)ecfoneB  untec  ein  2boc  gum 
Ibillap  lommen,  unb  »it  ©cnolt  f^rtauS  genoUL  X)aS 
^  Jtaif^  flXaj.  }u  beclBemaljtung  ,bct  W^t  gencfac^t, 
«nb  onbcrfi  -aMfi^,  unb  no  eS  bie  9totI}burfit  er^eifi^en 
»Acb,  gibdc()t  3^c  aXaj.  mit  SBiffen  3)»rec  unb  onbecet 
.flRdnbc  becglei^Kn  JDcbnung  nn  Sriebft  tolUen  meljr 
BBCtuae^nwB,  unb  fte  \Mm  ftc^  be8  je  nic^t  ircen  nod> 

nfNptCtF  tftffCB. 

.:  M  Sb^  boim  Wi  C^tftofteB,  Vdrflen  «nt6tdbte, 
bcft  SM^grafen  SoBbannentf»un<  ungeacf)tct,  weiter  mtt 
trenUc^^anblung.juoerfa^reB  ecbdC^ig  ndren,  unb 
^tmlciBM  lCbceitenS  !ein  SBtffm  g^obt,  ba8  ^hxt 
■9L  9t  0em ,  Bnb  Idmc  S^^r  gti  fonbenn  gndbigen  ^t" 
fribB>  -moOc  ft^  au^  foIc(K<  iu  1()nm  alS  getrraen 
Bld^fldnbffl  gettifkn  urib  mit  (Snaben  bebcnfm. 
■  j-.j  Ctiflan^nKiterbun^S^urfdc^,  Sfic^  anb 
Ctdbtc  gebe^  nocbm,  ba|  St.  air.  noffc  gndbiglic^ 
onfr^  bcn  longnierigen  fc^necm  Aoften,  ben  \xt  {\U 
fm,  nb  bcc^  bie  ^utm  jum  OBbc  unb  SSefc^Iuf  ju 
(ttMn;  b$  fltf)  OBcf)  £aif.  ^St^.,  fo  otel  ft^  imnur 
ftibai  nidt^t,  gndblgli^»  au  t^nn  erbot^jen. 

Itein ,  toofl  obge^ctec  Ucfacl)m  be8  S^onMCwa^ 
im8  ^albm  buc^)  ^tf.  SKaj.  anjcigt  norben  fnjn,  ad): 
ICB  loic  dliein  fuc  @d)tittucfai$ra,  nnb  Ofcmut^en 
BBt,  Iwp  A.9)t.  mib  bic  anbce  !Sibcrpart()ei  aUein^ocg 

MuAiTH.  OrtR.    VoL.  n. 


ge^,  ble  Svangriifc^  0tdnbc  mi^tm  oHe  wc< 

CBdm. —  — 

Dat.  tRontog  bm  oc()tffl  Vugufli,  3@tuhbfflna^ 
10  XXX* ' 

AreSnnb 
^Bnrn^bf)  Oaumgarlnec. 


1 1.  Aug. 


lidem  ad  eundem» 


■I-  Ei  Act1«  NoriDbcrg.  f.  181. 

^errn  S3ucgermei1l(r  unb  9{at()  ju 
9turmberg. 

®An%  Eieb  .^ecrn.  SBie  nir  (S.  SQ.  bei  ndc^fler^ofi 
bf$  3(uSf4ufff6  ber  oon  6()urfutften,  S"rfitnK.  ge^ 
t()anc  SSBerbung ,  €rma()nung  unb  @nnRf tung,  bafi  0c(|i 
unfer  Z()eil  no^)  auf  jiemli^e  SRituI  unb  SSege  in  itS 
(>ciligen  Soangelionfi  ®ac(K  leafen  unb  nEiftn  lafftn 
noUten,  Uni;at()  jui»c)ufDhimm,  barauf  unfer  ^eil^ 
aU  tn  einec  nii^ttgra  ^Sai^tn,  naft  btm  3Cu3fc()up  ju 
antnocten  ndre  in  SSeba^it  genoiitinfn,  in  ®c(}ctftcn  ju 
ccfennen  geben  ^abm:  ffpn  bemno^  btc  (^(wrfurfl  oori 
iBaii^^itn  unb  bfffelbm  on^dngtgc  am  nd^flen  SRontag. 
oecgangra  niebet  jufammtnfommra,  ju  becati}fc(ilagtn, 
nag  bem  Xuefc^ju^  ^t  3(ntnort  g^ebm  nerben  folle. 
Slfo  fyii  Doct  ^cud  einen  Segciff,  in  beS  S()urfAt= 
fim  Stamen  vetfa^t,  nel4)et  SXafen  @.  6()f.  @.  bie 
3Critnort  ju  fieUen  oecmeinet  oeclffra,  unb  nd^  Secs 
^bnaiA  bCEfelbm  ^abra  bie  anbtrn  ^iirfltti,  ^xaftn  nnb 
nic ,  bit  Stdbte,  jtbec  infonber()eit,  bavon  ge rebt,  unb 
i^  tm  bfflen  bebacl)t,  bof  bic  gefleUte  bfd  €(}uif^rftra 
^ntnort  ttlic^fc  ^a^tn  gi^ntxi-t  unb  gfbeffcct  ntcbm 
foUt;  nie  benn  \ol<i)e  2Cenbi;run9  u^  Seffctung  bucd) 
(inmfonbernTCuefdjup,  baceia  ici),  Sceg,  geocbent 
gencfen,  auc()  bef>i>ej]en  unb  bic  '^lntiooct  ot cfertigt  nor* 
bra  ift,  nic  nic  S.  SB.  ()ic  nebra  liegmb  bef^tieben  gn 
ocme()nun  Aberfenben.  ©oUic^  unfer  ?(ntnott  bat 
i&oct.  ^rud  m  unfec,  bec  SoangfIifc()fn  aUec  ne^ 
gm,  wtb  in  BUftc  aUtr  SSeifepn,  oupec  be@  6I)ucf&cfIm 
ooR^ac^fim,  am  oergangenen  ;Dimflag  *)  aufm  .^u8 
ooc  obgemeIbtem^u$^()u^,  bie  eignec^ecfon  itigegen 
genefffl,  Biit  eintr  oocgt()fflbffl  milnbli4)en  Sntfi^Ibis 
gnng,  nacum  wic  unfcc  3(ntn)0ct  f(()rift[i4)  tinb  nic()t 
mdnblic()  t^dtffl,  otcIcfcB.    S)acauf  ft4)  bie  @^ucfuc> 

*i  i.  9.  Aucu*!!.   nabci  hoc  •criptKin  apud  Cbvtrienm  p.SH^ 
HuellcrB^  p.rtG.  al  Walcbium  in  gpp.  Uth.  XVl.p.l63X. 

IS 


£67 


EPISTOLAaUM    LIB.  V.     1680. 


#en,  SArfbn  ic  WMtt  Yu8f(^|  imter?(bt,  imb  imft 
bur4^  ben  (S^rf&rflen  oon  Sranbenburg  wieber  fagen 
lafTen/  loie  i^re  jfingfl  bcf^l^ene  ^^onbbing  «nb  6r^ 
tna^nung  ganj  freunbU4)er  treuer.imb  gnd^er  SXei^ 
nung  gegen  unfern  Sl^eil  U\6)€l)ta  n)dre}  emia^nten 
nnb  erinnerten  unS  no4)/  unft  berfelben  i^rer  SBitt  unb 
(S^eftnnung  m6}  freunblic^  unb  gutwiOtg  ju  erseigen. 
2)ap  wir  unS  aber  befd)n>erten/  n>ie  ffe  jungfl  unter  om 
bern  gentelbt ,  m  toiv  unS  mtt  £aifl  SXaj.  unb  anbem 
®tdnben  nic^t  Dergli^,  n>a8  VinTatf)^,  ^riftti^^S 
8)Iutt>ergiepenS  barauS  folgen  m6(^t,  baS  foQten  n>ir 
fur  etnige  Sebro^ng  ober  Slac^t^eil/  bte  unS  wn  A. 
S)t.  unb  ben  9tei(^Sfldnben  ju  gemarten  fepn  mi^t,  gar 
ni4)t  mfte^en.  IDenn  A.  SX.  tmb  bte  ®tdnbe  fdmtlic^ 
mdren  ungejweifelt  ni4)t  barju  /  fonbem  3u  Stieben  unb 
(Sinigf eit  geneigt.  >Da(i  ffe  ober  iftngfi  non  Unratf^  unb 
Slutoergiejpen,  W  f(4>  bie  @a4>  im  f)eatgen  ©louben 
ierflopen  foifte^  gerebt  ^ittm,  baS  mdre  burdl^  f!e  ni^t 
anberS  gerebt  x^  gemeinet^  benn  baf  bet  gemeine 
SXann  xokbntm,  mie  Mrmaln/  untn^g  imb  }u  (Sum 
)>6rung  bewegt  merben  midjfi.  Klfo  foHten  mir  eS  aud^^ 
n^,  unb  anbrer  ©eftalt  n{4)t  nermerlem  Unbmie 
n>ir  in  unf^rer  G4)rift  bdtl^en  unb  bege^rten  /  bap  fte  alS 
Unterf^nbler  foHten  SJtittel  unb  SBege  vorf^Iagen/  bos 
burd^)  ber^nbelsutStu^eunb^Sinigteitgdangte/  m&p^ 
ten  ffe  lein  anbet  Stittel  benn  n>ie  fle  J&ngfi  gemelbt/  baf 
jt.  gt  unb  fie/  bie  Gtdnbe/  i^re  Vntmort  unb  SBieber* 
legunS/  ouf  i^e  ftbergebene  ec^tift  get^Kin/  fftt  ^ 
fkenlid^  unb  im  t^e3.  (Svongelio  gegrftnbet  o^^teten  mb 
f^ielten.  SBo  mit  «nS  nun  betfeiben  gemdf  etseigen 
woOten ,  mdren  Idjftii^  ftu^tbwct  9/tittd  jn  finben. 
1^06)  moOtm  fle  bon  unS  t>on  SRitteln  unb  SBBegen  (^ten 
teben,  unbbie,  fo  mit  ungefd^rlic!^  i>orf(^ftgen/  itoi^ 
ferli^Kr  SXaj.  anbringeu/  unb  n>o  bie  attf  Ieibli(l(>  SXaP 
gefhat/  bei  A.  9)t.  au  er^ben  allen  mJglicfKtt  Sleip  fdty 
menben ,  unb  on  i^^nen  ntc^tS  erminben  laffen. 

2[uf  foDi(!^S  ^aben  G^urf&r^m/  fffitftm  unb  tnit 
miSf  gefKibtem(Sefptd(^bemVuSfli(^but(|)S)0€t  9>tn» 
tf  en  miebetnm  wttt^^en  laffen:  bofl  wit  awl^  gefmnt 
unb  geneigt  toixtn,  fo  viel  unS  unftet  Vep^fftn  ^iXbta 
immet  i>etantn>ottli(|i/  mib  bem  fBorte  mib  Vfytt  (Sot^ 
teS  mttoerlegli^^  wdre/  millig  unb  gem  ju  mei^Kn/  unb 
finS  ju^ieb  unb  (Sinigleit  3U  lentem  ^be^  fo  gebd^ 
^nen ,  alS  Untert^nblem/  anf  Slittel  mtb  Sege  ga  ge* 
benleu/  unb  )>or)iif(^gen.  JDie  mollten  n>it  non  tf^nen 
tfetne^men  /  unb  unS  atfet  (Sebfi^  weifen  laffei». 

^ietttf  ^at  i^  bet  Zutfdfa^  nrfebetmaln  ein 
Seba()>t  genonmten/  blS  auf  Wtltmd)  10.  Vugnftv  unb 
fe^n  mieber  iufanmten  lommen.  SBaS  fte  ober  berat^ 
fdj^/  unb  unS  miebet  votfKdten,  merben  »it  ttfk  m 


i(>nen  no4)  b^ren.  —  -^  t^     I>att  SMmm^  bcn 
XI.  2Cngufli  beS  StorgcnS  om  SE^Mmffpecim  1^« 

Jtrefuttb 


No.  834. 


12.  Ang. 


ad  Melanihohenu 


Editi  b  SiroMii  Btytfttgen  av  Iiltff«lar ,  VoL  IL  f.471« 


{Erasmus  Roteroddmud  f$d  Pfkil. 

MelanJ) 

£odein  die,  quo  miserain  coBdactani  yfai»fwwO' 
q>6ffay^  a  pranclio  'wwt  StibisruSi  iuvems  tofau  aa- 
reas»  Yideo  rem  plane  tendere  ad  bejAiim^  -ftdeo 
minaces  libelloa  raiUant  Ecelesiaatae^  nec  aatis  ta- 
raen  iuter  se  concordes*  Suspioor  Caesuem  ^n 
abilarum  nisi  confectis  rerum  prooemiis»  -  Gpn- 
stans  ramor  est ,  Hessoram  Principem  sese  dan- 
cnlam  —  •  Basileenaes  edixerant»  at  Gaabnici, 
si  qaid  reram  habent  intra  aedes  soas,  anfiumit 
intra  dies  octo.  Haee  qnid  aliud  auai  qnani  belli 
praeludia*  Nobts,  mi  Philippe,  tantum  lioBl 
optare  optima,  Pontifici  spectacalam  non  ii^n^ 
tum  exhibebunt  Crermani  sese  niutua  lahiena  cbo» 
ficienteai    Bene  Tale,    Die  12.  Aug.  16S0» 


Consilium  MeL  de  eoncanUa  Jnciaidn. 


t  Ei  ■otograpbo  BltUndi,  |io  AcIm  Comit.  Ai 


"Td^ 


Ci  ■otograpao  muntii,  |io  ActM  i«onul«  Aiub  in  l, 
Vioar.lUc.^  rol.87.  no.  1  obi  taoMa  Iblii  Ju&Klli 
(Ibl.  116.  ot  ira).  ^    Seripsit  Meiuilboo.  ^  lilMi  «idp- 
retnr  anendiini  coni  adTenariis  ■   conconlia  firoiara  ^oa^ 
aita.     Srgo  fm  d.  ll.  tcI  iti  An^  haec  acff^pia  «oA 

Seqooti  snnt  Kvangeljci ms  C9i|i»l»  f '  •!  4fiQ^torpm,mr 
•poiuoni  d.  18.  Aoga  datoni. 

■ 

(ConsHium  Af  s./. ,  quid  raspondtndym  sU  Ca^ 
tholieis  de  soncordia /acienda.) 

@o  bie  SibcrtKirt  ni^t  onbre  gRittel  meiter  »pO|t  ««jir 
S^la^ta,  xottbt  tm  ^onbel  fo  wir  axid)  idf^  iHAbK 
!Ritte(  oorf(!^(Q£eni  nn^  to^  nx^ffxt  i%  b/i^  xtfM  od, 
unS  fef^Ien  laffen»  Hmm  xoixt  gtit/  bbf  nrir  Wki 
onjeigten* 

1.  bap  «annon  bcibeK  9)artetlic^,  an  %$ieb€n  sanig^ 
fege,  bie  Mq  b«  ia^t  unb  Seron^ntcii  fU)Vfttji^ 


KPISTOLAHUM    LIR  V.    1580. 


f70 


i^  Sed  qald  prodest  btft  via,  cnm  advet. 
giiii  tamcn  nnnqaani  volent  accipere  nostras 
caeremoniaa. 
2.  ZHttctt  nic^t  3«  ^fftn,  ha^  UemUrpaxt  \)alte, 
wU  nb/  nnb  wk  bo^  feinen  unTedjtm  Xctild  tm 
Olasbm  ^dtn,  ba^  fu  bemStutxn  ju  gut  biefe 
Sa^cnmg/  fobdunftvocaefaatn,  blSauf  etnSotu 
cOinH  tolcrirtra,  bineU  boc^  fot^e  Venbecuns  iuri 
divioo  tUft  «ntBtsm  i^,  fodber  aOein  nibec  etlic^ 
bifi^vecff^  Softing  beS  ^apflB.  jDenn  ob  man 
l^lsdttcficnif^eR,  vdrcttl^rniAgli^/  li^ 
fn  dtot  etrab  au  brfngen. 
a.  S^  ^tc  abcc,  ba$  fftcbeclfc^  unb  gutfcQnfoflt, 
iDcnn  nan  flac  ouSbcttdt:  bleje  Stficf  bttten  wit  unS 
ludttdaficnt  «Iramqae  speaein,  coniu^am  sa- 
r^nfiHnip  *t  religiosamm  personarum,  ttnfce 
iKc^'  3B  anbeni'®tMcniitf8cf&^If4  noatm  »fc 
imiaeniVdtm»ie|{r,  tootftm  aut^  bm  SSift^ojfen 
ftnct  Sinrttbictton  tttil^t  ^tnbccn  ic.  Sobon  lann  ntan 
fn  £aid>Hti  TcbAL  De  missa  nccbra  fic  ou^  ctne 
dUpo[fotio  clnfft^en}  ba  mfijtm  mic  nnS  nfi^t  toc> 
neht  vbs  jn  tMpaticen.  So  man*)  cc|)altramd(f)t/ 
'  V^!iian  'linB  atranic^e  spedem  mb  coningiinn 
^itttSitam  laSlft  vxbkt^,  to  ^ii'^  vnf'^'  forma 
.'"'iecdeiSae. ' 

liiai|lB  .a(|t  VH  fep  jn  arbetfett  onf  blefc  }i«i  €!tdd. 
Dflitt  jo^A  inan  n^r^mcpi^  «peciem  mtriw  oecbictl^en, 
fo  iMcbra'gtofc  tn^ge  offeDsiones  oocfaaen,  ba^ 
t>tK£(Ht-n^t.tl>9ll^conmnmUic.ra,  wie.bennbiS  on* 
Iftt  tm  ctltt;^  JDctai  Qi^^n.     ®o  (6nnm  »ic  aa^ 


BiA(j|Diffiflffl  infott^  Se^ot^ 


.  (bHtm  »ic  miaigm,  bie  e^Iic^  9cie{iec  a 
Diini^erio  ol^jufr^eii,  nowoatet^  i[ojc^^9^.nff}|iftn, 
unb  foat  bmig  &et  s..  (£aifn) '  bebenlra/  baf  Uiblii^ 
maxe,  ^iefe  ^Pfaffen  bleibctt  faff^/bflin  bfcreligio  bei 
ttJiS  gar  Dcrtilgen.  "       ■ 

r-  >  «o#berSa^  «^ it^  totibtbniCaifeclifi^  M^ 
^nticm.^  96  pnb  unfke  Xi^tf  ati  Ivnm  ftlb  alle  ton- 
cedirt  &  bec  Confutaf io ,  aaeftt  fttib  rtffd^  vitlt  ca- 
lamniae  bar,an^e^dit$t  >      u  >   - 

')Soit')ie);.sRe$  mcd  U^  tftia^  nfiip^  etnM^ju 
tt^c  j6acnn  la^  mui  bra  Aaifet  baoon  maiAicen. 
«>  teSWfOtk  btf^  tbraig  tdlhts  dtitcvlU^a  pfivatas 
■ioiiiiyi-Vltcn. 

won  iti&ftecn  attt  fc^  aui^  accbttt  »lc  ni^t 
cc^ben.  >Ba<  nu  bec  Aaiftc  banrit  nuK^tn  nwflt,  mfif> 
fn  «fc  g^df^  laffra. 


Sf^woBt/  ba?  bfeSAcflrawia^m/  naftbecA. 
ooc^ilt,  obec  boc^  ft((»  oerne^m  fiefra,  bem  St.  ni^t 
ju  we^cen,  Srecution  ju  tl}un.  jCran  toaS  woaen  boi^ 
bie  S^rflra  mtt  biefen  Sat^  ju  t^un  f^abm,  becra  ftt 
fi((}  gac  nict^t  anne^mra/  imb  gilt  ifyan  cinfl  fo  oitl  oIS 
boS  anbce.  Zui^  gebralra  fie  ni^t^  brob  ju  leibra,  fouc 
bec  ft^  mit  ®en>alt  aufiu^altm,  bofl  boif)  otel  &c8cc  ifl, 
bmn  bem  X.  )u  wcic^ 


No,B86. 


Qt.  temp.) 


PageUa  Melanth, 


*}  Hm  TtrbU  indpil  «iMrBrt  folivar  p.  170. 


-     -bcicadi  mtattAuf. 

ti\t  itooergUftm  ^ctifd,  fo  in  bcr  Gonfeffio  ouibcudt 
ftttb^  n^ficn  nant^aftia  gcmocfft  wecbm/  unbbeTfelbtf 
gm  nMcben  dMoA  Ditl,  unb  muf  btcfc  Glaufel  bo)n  ge* 
fcgt  joecbra/  bai  biefec  3^  bic  fdbigm  fiic  rc^t  unb 
(t)riftli(&  ^altc 

3(bcr  bic  oAbertt/  fo  ni^t  nam^a  gcmoc^t  unb 
bO(^  fireitia  ftsb/  Mitb.bo(^  bie  .^dnblec  *)  bebd^tn, 
bap  bie  ftlblgiER  ni^  namfta^  foOtm  gtmai^t  nerbm/ 
mnf  branodt)  cin  gniieitte(S(aufuIanac^at  wecbm  alfo/ 
ba^  ^icmit  nt^t  ^Sra  ^c  MtQlH^tae  SCctilcI  angesogm 
iDtrbtn/  obctlii^  m^  Vctiftl  fheitig  ftnb,  bie  anfi  bits 
f«  oberiif)Itra  in  i^e^tec  QonftqueiiA  fo^en.  Item  ont 
bcceittc^  f»ou4)  ficeifig  finb  tuib  bo^  bcc  iiberantwoc< 
U»  confeasit»  nl^^t  «itgcatn  finb. 


.Efe.8»t 


(foTtasse  li.  tnnp.) 


t  Et  apa^nplia  ta  T«Mi  Viiur.  Reg.  N,  f«L  451.  ubi 

'   lcrilPlio  ip  targo  4tcl«rit  Uclanlltvi*  iH^ciuin  cmc. 
Qm>  impifrt  Jcriplnin  lit  ccf  to  ilfeflirifi  noti  poleit   Po 


igaitinu,    ubi  de  reitilucDdii  n 


{Meh  de  monasterils  restaurandis.) 

1.  Utmm  princapi  debuerit  nion.isteria  restau- 
rare,  et  enirare  ut  iterdm  ibi  Monaclii  serva- 
rentanos  ritps  et  oiltiu? 

£t  laraconcedoot  patrono  uL  malos  cultus 

pTobibtfaL 


•)  nsttt^iAbr. 
18  • 


£71 


EPISTOLAKUM    Lia  V.    15»0. 


t7t 


2.  !Stt  ^ot  ft^  guin  @fitmi  foQcn  ^(dten  unb  (?4)  ^ns 
fflbfgcR  onn«(mm? 
Patronus,     Etiam  de  iare. 

Solntio  et  obiectio:  iiao^  itlfi  boDA  fherint 
relinqaenda  allis  monachis,  quia  diyini  sint' oF- 
tlinis.  '    ' 

Kespondetor:  IIH  voluenfnt  iQstitnere  cultus 
impios.  Itera  practitassent  contra  patronTtRa  et 
turbassent  pacem.  Propterea  nuUo  modo  fuerunt 
rccipiendi  alii  Monachi,  nec  fait  permittendum, 
quod  ordo  occa|>aret.  '■  Item,  etiam  si  illalioQa 
sint  ordinis,  tamen  de  iure  ordo  debet  eisnti  ad 
ecclesiarum  utilitatem~in  loeo  fundationis.  '  iNec 
simt  ita  ordinis,  quod  ordo  possit  transferre. 
S.  SSaSfoHtmanmif^?.    ...  ,   '.,     '. 

Reapondetnr;  ,  .pebeni  «d-  ec^l^iilf,.  ejtiischolas 
conferri,  sicutopus  est,  ...Iio«'e«t4f  h>^l[  -^i^ 
de  mente  fiuuUtorvtni' et.  vohm^tes  te^aineiatft-. 
riorum.  u  -  ■■ 

Ista  mcdiocriter  amplific^tuz.:  *  - 

4.  An  licuerit  Pxincipi»  iad«ldiqoid  «nneri^  et 
aliis  donare?'  ■   '■    ^(   ■;- -.         ■■•■-■ 

Respondcndnm:  Qubd  si  'miiUT'pHn  conferatilr 
ad  ecclesiaa  et  seholas,  -{Mrinteps  excnsator  atife- 
rens  aliquid  ad  alids  usnsi  Qdia  etiam  iura  con- 
cedtmt  patrorio  in  his  bonis  aliquM, 'si  propter 
rem  publicam  habet  opus.  ^  Dat  egentibus  mona- 
chis,  sustinet  pericnla  propter coniugiaMonacho- 
rem ,  facit  surnptus  propt»  eos.  Ambrosius  ven^ 
didit  calices  a4  redimendo«'ca)^tiTOsetc.' 

Et  mirumesset,  quod  solns  noster  princeps 
nihil  posset  recipere  ex  isthis  (istis?)  bonisj  qui 
propter  Monachos  snstinet  pericnla,  el  vere  de- 
ieodit  miseros  sacerdotes  et  ecdesias,  cum  alii 
omnes  rapiantinde  quantumiibet,  -et  alii  non  de- 
fendunt  ecdesias,  nihil  votttnt  pati  propter  ne- 
cessitotem  coniugatorum  ete, 

Sed  non  vellem  de  scandalo  in  fine  eonclndi. 


IS.A^. 


QF^agmentum  Mel.") 


Retpoiuuni  PriDcipnm  ProtMtinliuin  id  M,  qnu  CalhDlici 
A,  11.  Auauili  prapoiucraDi ,  latii  praiiium  )|ab«*  io  opp, 
LulbfH  Germ.  VViltb.  IX.  p.  447.  Ico.  V.  p.  277.  AI- 
tenh.  V.  p.  tSO.  Lipi.  XX.  p.  tl5.  Hileot.XVJHp-lGSS. 
•pud  Chjrlrteum  p,  St9.  (■puil  Coeleilin.  1(1.  p.  X.  lalin^ 
ct  niullo  ■ccuraliut  apud  Mutlleruni  p.7S7.  ^i  illudbiniit 
cx  Tabular,  Vinw.  —    Mclaallioiiciii  non  cwe  metortm 


■allii  ert. 


C». 


buiu*  Kripti,  ut  niiilc  lighur, 

formi  eiui  pTodit  boininem  aulicum, 

rere  milii  pulo,  *i   «Ijluo,  GregoriuD 

celUrium,  boc  icriptum  compoiuiue.     .Sed  illuw  ii_    _ 

eiie     Melaatbonii     opera,      docel     folium    •ulograpboil 

Klelanlhonii,  ijuod  eal  in  Tabul,  Viuar.  Befc  E.  fol.  SI 

no.t,,  erioaiiaet  partem  ■liqaaiii  buhiaici-rptt.    SiMe- 

lanlhoii   lotuiii  comcripiitiel ,  eiuj  icriptio  btud  dubic  in 

•clif  aervaU  fuiaiet.      PutaTimua  igilur  Ue  nlbil  Bwribm 

Mc:I.  iuicrcndum  ciie  ni«i  quac  illud  folium  •utQBapbpw 

babct. 

Fragmenium  Melanthonis. 

iSBentat  R>ic  tn  @a^n  @ottfS  G^  vnb  bm  ^riGgnt 
i)ti\tli6)inf3lanhen  brfarigenb  nidjt  geniLB>ifrt»fli$  »t 
b«  @ott(S  SBott  fwnbcln, '  unb  unfer  ©miflm  «it  Sn. 
folgung  bcr  SBa^rljett  befc^jTOetnt.  •  Swrifetn  ber^m 
nid}t,  luir  ^aben  Ijierin  burti)  ©btteft  ®nab  tn|)iser  @(k 
tBifien Uenn  e«i(^e,  f6bitfeSQ|jttierfols<t,  iinfibi«|>ffc 
bigei- Dn-jagct,  fo  bod)')biefe©ai^nie  betma^m,  vk 
fii^  gebu^rct,,  ttei^iwt  obcr  gs^nbelt  iDorben  i(i.  ^So 
loiTcn  ipit  au^')  unfcc  ©eiuiften  ni4)t  auf  unfrer  p^^' 
gct  ^perfcn ,  fonb«n  nadjbcm  roir  befunben ') ,  ba^  ^" 
Sa|)r  in  ©otteS^^ptt  ^cgtunbct,  ^abcn  rcif  wii.gih, 
fd)cuct,  bacwibec  ju  fcd)ten,  unb  tljun  boS  no^eJ^ 
locil  roir  uiig  fd^ulbig  etleRnaif..<StotteS  ^ort  ^tittj^^ 
1len3u(^te)imibju.j^.t^<tii.'  ^emi(^QiiptT,'jta.'i»> 
fet  ^efanntni^  angeicigt,  ba$  »tr.  tetnni  ^fCtti^M  M 
@[aubcnS  ^alten,  .obei;  ju  le^teogefiattrt^c^,  ^. 
^ciliget  ®^nft  obct  .ben  SottciUen  uttb  ,&ateni  cofr 
geaen  fcijn  foOt.  @0  I)aben»It  vxa  nt4^*).ti'ot!bi|i[ 
9ieid)d  unb  bet  ^dKsen  $^ti{len^t  @intgltit  ^apalit^ 
blenril  mii  tteulit^  jaibw^pbattu!3iit^Uiii^. 
gen  4)tiflli4)en  (Slouben^  '^altm,  m'^.  bU  iwn  ^iEqtni . 
SSctflanb  bet  3fi»oflri  unb  SiUs  nlAeram  ^rtmcS.^Sk 
unb  ift  6ffentli(^,  ba^  fte  blma^en  Mfadi^g^iUfycfivsf^  ■ 
bcn,  ba^aui:^  bi«,!Siber^attiutaataM;{ji^f^,t$iE(.1^'^ 
ttKn  betfeikn  Se^re  vetgleicl^ct,.  .lutb  f!^i(^^};,I^ck§ 


1}  trciiiisit,  'fo  boi6]  librit  tt^agtt,  mb  tn^l^^ifit^ 

nll^t  ftatt  ithn  nolttti ,  lnbon  baf  '■''  .'.i>r 

£)  00  la\\t*  n(r  aaib]  libri:  tafftnataibfirtlfic»' 
t)  tifunbeii]  libri:  ttttabM.  . 

4)  3ii  btm  ^abtn  mlc  (r  unftTtc  gttanutMil  «fcl 
Pro  hit  libri  poit„)u  f6tbttn"ita  persuBt;"'nnb*fflCr5lB 
bns  jiinibtt,  ebti:  «ilifit  g(c{(fi(cinnlg  gtpct^t  sbti  Mfeipbilt 
iDitb,  boTiibtt  natbtn  nfi  un«  9tnff|tn,  QBtiinflll.  (b  M 
but(^  flitl  foOrt  btftfltfett,  gtsoKnett  obir  inatfdffta  iMm. 
Unb  nbn  jnm  ^D^fltii  nlbtr  nnfrr  Qtnffrfn,  Eaf  arit  tU|M 
Xttftc(  btl  Olaubtit  ttt  brttfain  Gkbtfft  obtt  btn'  StMlIbn  btt 
Citrt  ju  cntgrgtn  ^a(tcn  obtc  ^rtbfsm  (afTtn  foStdk  -  Uab  t» 
btn  unt  at(o  ntqt  ete. 

5)  bttnetn]  liliri  addunt;  unb  alfo  tttdtt  URb  nstt^aftlat  Sfa 
nigttlt  bcr  JEfrcfitn  ju  tibalfcn  laxif)  Sutaffung  brf  Sntf 
Ootrcl  ftdffa  stfotbttt  dabcn. 

6}  dtrtt]  IibriinendMc;9t(t4tt> 


Tft 


EPISTOI.ARUM    LIB.  V.    1680. 


t74 


Mtt  ivnox  {e.  2>af  toic  aber  nu^t  aSe  SKif  bvdu^  bi(< 
gen/  »cctie&  loic  bucdt)  ©otteS  SBoct  geitoungen/  unb 
Bb  aOaeit  erbAt|>ig  gewefen/  baoon  Ucfa^)  anjuaeigen^). 


■in 


i^iiBMIV 


^o*  838, 


'I . 


1 S.  Aii^. 


Christ.  a  Sladion. 


» "^  ■.*.;. 


•  \ 


■■ "  .■        *  .  .  w' .      .  ■  *  ■    ■  » 

Selecl.  epist.  jp.  517.    Epistol.  lib.  I.  p.  168.    (EJit.  Lond.  1. 
ta4;66.)    <Co«le«tiii;  T.  Jli.  p.  t7.  —   Contuh  apograp&i 
'  ia  God..Gotli.'  IdO.  p.  8..  cod.  Gotb.  tZ.  p.  179;^  el  epd.  &• 
siL'09.  p.'t%' 

'     ■  ■      r  ■  .■/'.■: 

Episcopo  Augustano^   Christophoro 

a  Stadion 

Im  D.  ^  Mblto  mfe  hit^Ueii  tfe')  indclibcrationi- 
ias.dfer'£cclesiasticis  cbiitroversiis.  Tnoderatis^im^ 
oqoii./'  Qaitaquiam  'autem'ctipi^bam  tibi  cansam 
loalvi^jn'  commelidare,'  ct  meam  cle  tota  re  senteii- 
Im  htponeth^  utmelius  intelligi  possit,  mein- 
nrimis  '  cupidnm  esse  pacis,  tamen  habhi  ccrtas 
ausa$,^  ^are  non  ambiverim  coUoquium  tuum, 
piDd  ^taia  ndstri  corigressus  vi^ebatur  aliquid  ih^ 
omnio^i  liabitnra ,  et  sic  statuebain  magnos  et  sa* 
licaites^virbs,  inter  quos*)  merito  te  Aumeramus, 
tia  sponlc  ad  bche  facicndum  esse  accensos,  Nuuc 
aiiien  dtixr  ad  te  scribendum  esse,  primum,  nt 
ntelligeres  lieneficium  tuum  apud  gratos  homines 
ttUocari;  deinde,  :ht  cogniti^  -nostris  voluntati- 
Had '  negotiam  -  JGiat '  facilius ,  praescrtim  cum  iam 
n  teitrcinb  qhksi  agone*)  maxime  sit  labdrandum 
lOdii-mriSy  ttt  exitum  habeat  tranquiUum.  Prin- 
ipio-  auCMtt' .habeo  tibi  gratiam ,  quantam  JEinimo 
mm[iere  possum,  maximam,  cpiod  hactenusiin 
lioei^  aenteirtia'  vidlenta  consitia  repudiasti ,  et 
lac  voce  mea  existimabis  tibi  gratias  agere  omncs 
xmps  xjrps  in  his  partibus.  Non  enim  sunt  omnes 
lerditiaut  improbiiudicandi,  qui  amplexi  sunt 
loc  doctmnae  genui,  in  quo  nos  versamur.  De* 
nde ,  velim  hoc  tibi  persuadeas  de  me  deque  mul- 


7)  Verb^:  SDaf  nltaUt  ni^t  aUtVlifUliu^ic.f  bicnon  legun- 
tor  ia  libHs  editia,  ted  Pontannt,  permulti*  interposiiij  £trt 
in '  ine  tcripti  iii  usut  est  boc  modo :  ,,ba|i  toit  aba  nic^t 
>1Ec  fllffMw^c  MSism,  mtttitn  toit  burcq  ®ottr<  S^ott  qts 

«mascn,  iDCl^ci  ivfr  miiffcn  Ifto^ctfctcn  bcnn  aXcnfc^fii  Sc« . 
letfam. 

1)  Fro  Itf  et  tibihk  bac  epist.  codd,  babenl  semper  !(.  P.  V.  et 
pro  fuum  eibibent  suum  etc. 

S)  Godd*  prteter  Basil.  in  ^uidus. 

8)  Codd.  pneter  BaaiJ.  oclu» 


tis  aliis,  nos  f  maxime**  ^)  optare,  ut  pace  consti- 
tuta  Episcoporum  potestas  sit  incolumis,  et  hanc 
plurimum  prodesse  f  posse  *)  Ecclesiis  iudicamus* 
Erit  igitur  clen;entiae,  Episcopalis ,  f  dare  ope- 
ram*),  utnos,  qui  ^parere  noh  reciisamus ,  serve- 
mur;  atque  paucis^)  rebus  relaxatis,  quae  neque 
fidem  laedunt  ncque  bonos  mores,  et  quas  iam 
nalura  rerum  non  patitur  mutari,  nostri  non  gra* 
vatim  parcbunt,  ac  providendum  est,  ne  hi,  qui 
iam  sunt  sanabilt^,  coniungantur  cum  deteriori- 
bus,  si  rcs  ad  arma  deducatur^  Quod  si  accidet, 
non  solum  infinitum  bellum  erit,  sed  eliam  orien- 
tur  f  hovae''  hacrcses,  quae  si  excitatae  fuerint, 
nunquam  ad  omnem  posteritatem  coire  Ecclesiae 
concordia  poterit*  i-Ego*"  scio  quas  opiniones, 
quam  pemieiosa  dogmata  tfonhulli  intra  parietes 
auos  contineant,  utrper  occasionem  profcrant  Et 
nmltttm  lic^tf^  hnptdbis  lempor«'bbIIi,  praesertim 
si  dhitfbTitirigal-^aGB^,  et  furioso  ingenio  praedi- 
tuiB.  Meministi  scriptum  esse^  Obdurans  aures 
suas^)  a  clamori  pduperuWk ^  et  ipse  damabity^  et 
non  exaudielur^  Haec  res  merito  commovere  de- 
bet  bonos  viros  ne  hominum  miserdrum  preees  in 
taJi  causa  aspementQr»  Vobi^  vero  Christus  „pro 
vestra  pietate  et  dementia  -{- hauddubie**^)  prae-r 
mia  reddet  anipliMkna :  quemadmodum  poUicitus 
est,  Qui  dederit  patumMtfuae  etc,  *^)  Uaec  mala 
tranquillis  tanporibuf  cayeci.possunt,  praesertim 
si  Episcoporum  auctoritas  valeat,  ,et  ecclesiastica- 
rum  ")  rerum  cilram  susceperit.  Quod  si  pacem 
impetrabimus^  ego  de  me  deque  multis  aliis  bonis 
viris  poUiceor,  nos  omne  studium  nostrum  ad  iU 
lustrandam  fet  nunciandam"  dpctrinam  CAmfia- 
nam  coUaturos  essCf  Tale  seculum  impendet,  ut 
nisi  traQsmittaturt  doctrina  religionis  dUigent^r  et 
prudenter  coUectai  e^  munita  ad  posleros,  maior 
confusio  religionum  secutura  videatur ,  neque  le- 
ves  habco  causas ,  cur  hoc  metuam.  Et  haec  cura 
decet  Eplicopos,  puram  doctrinam  propagandi  ad 
posteros.      Oro  igitur  proptcr  Deum,    qui  vobis 


4)  Addiint  codd. 

5)  Additur  in  'codd.  Gotbanis. 

6)  paudi  es  codd.  edldi  prb  Om. 

7)  muUa  Uuni  c.  28. 

8)  Pevc  et  e.  Bas.  aurem  suam» 

9)  Peuc:  Chnsius  vesirae  pietatis  ei  cUmentiae  praemia 
etc  itemque*c.  Bas. 

10)  meministi  seriptum  — •  .»  mquae  in  cod.  28.  leguntor  in 
fine  epistoJae. 

11)  Peuc  eeciesia  suarum;  sed  codd.  eeslesiastiearum. 


«75 


EPISTOLARUM    LIB.  V.    1580. 


t70 


cominmt  hoc  offidtun  ^f  omniani  tnaxime  Tene- 
randiim"  in  tems  enidiendi  alios,  nt,  qnod  facitis, 
a  violentis  consiliis  dfefaortemini  Principes.  Bene 
vale.  (C(mL  kddit:  d.  19.  kng.  1590.) 


^'o.  839. 


la^Ajig. 


loach.  Camerario. 


loachimo  Camerario  NorHergae  amico 
lummot 
S.  D.  Spero  le  iim  feUciter  ndiisse  doranm. 
Ghristns  faciat,  nt  feliciteT  valeatis  txnpt  et  nxor 
et  fiUae.  Hodie  primnm  spes  est  ostensa  insthu- 
tae  pacificationis,  de  qoa  h^cbantnr  deliberati»- 
nes,  cnm  adhuc  adesses.  Adversariif  placet,  nt 
ditigantnr  utrincrae  bini  prindpes,  bini  consilia- 
rii,  et  temi  Smloyoi,  qni  omferant  de  contro- 
Terriis  Ecdesiasticis.  Hes  est  ot  vides  periculi 
plena,  Christns  gfabemet  exitnm.  Nifail  prae- 
terea  interim  accidiL  Postea  seribam ,  si  qnid  ac- 
ciderit  dignam  memoratn. 

Georgii  carmen  mitto  tibi  et  Eobano,  nt 
emendetis  et  mox  edatis.  Non  enim  diu  man- 
suri  videmtu'.  £t  ego  non  nunns  qnam  tu  cnpio 
videre  o7xw  It^hv  et  meos  libeios.  Nunc  sum 
vocatuB  TTpog  rhv  difxt^^o  tijs  tf«/?oot^fi  n6Xt03s*). 
De  Quadripartito  ntoUftalov  latino  et  graeco, 
f>tiam  atqneetiam  oro  te,  ntmittai.  h'^^ao.  Id. 
Aiigniti.  Sabitat  te  lustus  lonas  amantiss. 
Di  loanrus  Hueliut  et.ego  Isieiius  safaitamns  te 
et  iolwnms  fMftyi}a9ai,  oti  t^  jieni.tjtfoifteymv 
tmfuxTitJv  yvftvaafioTa  filojttovat  Tti  otifUrra. 
SalnUt  tc  Breniius  in  Pominp,  brevi  fiiturus 
astrologus.  *  ■         "  ■ 


^o.  840.  U^Ane- 

Eideni. 

EpUt.  xl  Camcrir.  p.  147. 

loaehimo  Camtrario  Noribirgae, 
S.  D.    Lulhero  mitto  littetas,    qnas  cupio  mox 
ad  enm  petferri.     Ages  igitur  cum  Spengiero,  nt 

*)  Epucop.  Aits.  C  W. 


statim  ad  eom  mitttt.  E!go  cogor  hane  cnram  sdi- 
cipere,  qnia  nostri  plane  cessant.  Demagniirt- 
bos  *)  illum  consulo.  Mostra  negotia  omnia  pen- 
dent  adhuc  incerta,  cum  adversariis  disputamns; 
qnantum  profecturi  simus,  nescio.  Vale  felicitcr. 
Postridie.  Id.  Sexlil. 

4>ilmnee. 


No.  841.  14.  Ai^ 

Brentiiu  ad  Isenmamum, 

f  B  codlu  5ueTa-B*l«iH  «ptcL  It. 

lohanni  Isenmanno  lohannet  Bren- 
tius 

S.  iBChristo.  Sperabamns,  mi  Isenmtinne,  aoi 
statim  post  confntationem  Catsarianam,  Coio»  b 
nuperis  literis  memini,  comitiorum  finem  h^i* 
tdros.  Sed  qaantnm  ex  fais ,  qoae  interea  noUl- 
cum  accidemnt,  coniicere  licet,  comitia  npn  Ih 
nientur,  nisi,  qood  Dominus  avertat,.  totiiw^Gcm 
maniae  malo  et  exddio;  tantus  «t  SatanaefiBFnH 
adversos  dominum  et  adrenus  Christnm'  elbh 
Caesar,  posteaqnam  nostri  exeinplam  confntaritfnii 
petierant,  responditj  se  exhibilurum  quidem,  sed 
ea  conditione,  ut  per  fidem  etiuramentDm  sudm, 
qno  Cacsareae  maiestati  nbfigati  sunl,  tioii  evul- 
gent.  Noslri  hac  conditione  exempUim  recasa- 
runt.  Nolebant  ehim  fide  soa  polliccri,  quod  io 
mann  ipsomm  non  erat  iitnm ,-  quando  cnempIoiR 
per  alios  in  vnlgus  oiire  poterat,  c»ins  culpa  in 
ipsos  postea  reiiccretnr.  N^n  lamcn  consrutie- 
l>ant  coiifntationi  et  oidinaiioiii  Caesnris,  qnam 
si  accepissent,  suo  assensn  doplici  papatu  et  Antv- 
christianismo  fnissent  obrati.  Itaquc  convenlam 
est  inter  principes,  ut  per  electicios  quosdam  jpiin- 
dpes  et  episcopos  controversia  componeretur,  «I 
abusns  ecclesiastici  tollerentur.  Bona  tum  ^n 
a  nobis  concipiebatur,  qnod  nesciebami^^,  ^\t 
nam  aliud  moliri.  Nam  statim  post  Kaec  Xtim4- 
gravius  Hessus  ab  imperatore  pm  more  iiytee- 
dendi  a  comitiis  facultatcm  postnlat,  neicip  qnsi 
negotia  cansatus.  Cnm  imperator  dilatTonan  re- 
spondendi  astn  quodam  accepisset,  Hesmi  Bihil 
moratns  Caesaris  leiponsiQnem  Mxto  die  (■imiea 


«)  TradilraiM.  C  W.    De  ei  im  leripiil  Uitbm  d.  ILb- 
lii.    FortaMe  pro  Id.  Sextil.  KribcndaBi  ftdl  Id.  QuiKtiL 


EPISTOLARUM    LIB.  V«    1680. 


£78 


recedendi  favorem  petiit)  Augusti,  vesperi 
iqoam  portae  urbis  clauderentiir»  clam  cum 
ia  equitibuSy  alieno  habitu  latens,  urbem 
iUi  est ,  ignorante  Gaesare  et  nihil  tale  suspi- 
u  Facto  autem  intempesta  nocte  Gaesar 
tui  mandavit,  ne  qaemquam  per  portas  urbis 

emittant,  Aiunt  tumultum  magnum  fuisse 
ivitate.  Ego  vero  somno  sopitus  dulciter 
(cebam.  Mane  facto  muniit  Caesar  portas 
i  suis  milidbus,  existimans,  Hessum  adhuc 
»to  adesse,  et  convocavit  nostros  prindpes, 
us  per  impios  quosdam  principes  signfficavit, 
anino  velle,  ut  suae  sententiae,  quam  in  con- 
ione  audivissent,  subscribant.  Siautemnon 
it,  sese  sdant  pericnlum  corporis,  ditio- 
,  subditoram  et  haeredum  suorum  subituros. 
isi  subscribant,  habituros  esse  clementissi- 
I  Caesarenu  Sed  hae  minae  uostros  nihil 
DDvemnt  i  perstant  in  sententia ,  nec  vd  tan- 
n  recedunt«  Inldligis  nunc ,  cnr  portae  mu- 
!  fuerint?  quia  volebat»  ut  aiunt,  Caesar  no- 

violentia  ad  suam  sententiam  cogere.     Sed 

violentiam  abitus  Landgravii  interrupit,  et 
rsarios  nostros  tractabiliores  rcddidit«    Nam 

paods  post  horis  resciscunt  Landgravimn 
m»  convocant  iteram  nostros»  Ibi  tom 
ir  excusat  munimenta  portarom  nrbis ,  et  re- 
eausam  in  tumuhum  qoendam,  quo  priori 
ccisus  fnerat  Hispanus  quidam,  egregie  dis* 
lans,  se  ad  vim  inferendam  nostris  portas 
iviiie»  et  rogat^  ne  quisquam  re  infecta  a  co- 
s  discedat»  ct  unosqnisqne  ad  componendas 
!oircBsiaA  auxiBa  sua  conferat«  Se  nuUi  vim 
vun»  Ita  nnoc  primom  controversiae  ecde- 
coe  tractari  indpiunt,  per  decticios  quos-> 
I  qm  cnm  nostris  rcm  componere  debent* 
\  oKa  sperat»  alius  alia  timet.  £go  nihil  boni 
xri  mihi  possum  ez  his  comitiis,  ila  oronia 
Idr  astOy  insidiis  et  violentia»  Gcvmaniae 
adest,  nisi  Deus  ex  alto  rebus  nostris  praspi^^ 
Qia  igitur  cum  ecclesia,  ut,  si  omnino 
Ins  perire  velit,  saltem  nos  in  perditione  per 
itum  et  in  Christo  nostro  servemini.  Vale, 
D^sta  VIIL  die  Augusti  anno  XXX, 
Sidota  fratres  nostros  una  cum  uxoribos  iHo- 
^  tw,  et  iubeto  iUos.  hene  spewe»  quod 
mns  irrideat  tumiiltum  g^ntium  et  principum 
I  seculi  adversus  Ghristum  eius. 
Qaim  hae  literae  aliquot  diebus  scriptae  nun- 

eKpectissent,  aliud  tandem  accidit,  prius- 


quam  tibi  mitterentun  Nam  Sabbato  post  Lau- 
rentii  nostri  ad  electicios  vocati ,  ut  medium  aut 
viam  aliquam  componendae  controversiae  indica- 
rent,  hoc  proposuerunt,  se  nullam  commodiorem 
viam  nosse ,  quam  si  ex  utraque  parte  septem  boni 
viri  eligantur,  qui  de  rebus  controversis  inter  scse 
convenirent«  Electicii  petierant  tempus  dcllbe- 
randiy  necdum  responderanU  Sed  omnino  vi- 
denlur  in  hanc  viain  consensuri.  Certi  autem 
nihil  tibi  scrlbere  licet ,  usque  adeo  universa  alio 
spectare  videntur ,  quam  quo  nos  nostrae  cogita- 
tiones  dncunU  Si  quid  fieri  vdim  a  vobis  in  ec- 
clesia,.  vd  erga  Senatum,  vd  ^a  plebem  satls 
tempestive,  si  licct,  vobis  indicato.  Interim  pro 
more  consolamini  infirmos,  confortatc  imbecilles, 
ut  insaniente  Pharaone  non  continuo  desperent, 
gentem  Israd  perituram»  sed  sciant,  illam  eo 
magif  multiplicari,  quo  plus  opprimitur, 

De  uxore  ducenda  nunc  plane  nuUus  rdictus 
est  cogitandi  locus,  Vivero  vix  licet,  et  de  rebus 
uxoriis  cogitare  liberet?  Huc  accedit,  quod  cum 
ego  cum  Philippo  nuper  legatione  fungeremur  ad 
Cardinalem  Romanum  Campegium ,  et  is  inter*- 
rogasset,  num  uxoratus  essem,  negantem  me  per- 
humaniter,  ut  solent  Itali,  coUaudarit.  Existi* 
mas,  mebaiusmodilaudibusnon  titillari?    Qua* 

Eropter,  quid  viduae  illi  mihi  certe  ob  moram 
onestatem  semper  carissimae,  de  qua  scribis,  re- 
sponsuri  sitis,  vos  videatis,  praesertim  d  modo 
sum  rediturus.  Sed  haec  aliquando  coram,  si 
dominus  volet.  Omina  nimiram  plena  sunt,  quU 
hua  tamen  praevald>it  Christus.  Vale  iteram» 
Dominica  die  post  Laurentii  anno  XXX» 


No.842. 


14.  Aug. 


Legati  Norinb.  ad  Senaiunu 

t  Ei  AcUi  Norinb«rgeiis.  p.  189. 

{^errnSttrgermeiftev  itiib  fltat^  ^oRarm» 

berg. 

255ir  fagen  (&.  SS.  iu  wijfen^  baf  mi  bn 

2Cu8f(^u9  Quf  bie  ^onbtung  nnferS  ndc^flen  ®(^reiben< 
bei  ber  9>o{l  get(^an  wieberum  erforbern/  unb  burc^  ben 
S^urf&rflen  Don  Sronbenburg  einen  mfinbli^yen  fScu 
trag  t^un  laffen  /  bartn  man  unS  ben  SU^t  auf  Mnfer 

®dten  »»(^1  ermift  unb  ^auSgeflric^  ^  ~ 

Unb  ^ahtn  barauf  bem  Vn6f(t)uP'se^em,  SdmbfiaflS/ 


£79 


EPISTOLARUM    LIB.   V,    1580, 


SflO 


bitten  ttnb  ecfwbeinlafftt,  unb  M  (rfllic^jDoct.  ^tud 
emm  mfinMidKn  JBoctrag  unb  ^nbctnstn  gtt^a/  olfoy 
ba^  »tc  unS  i^cefl  fdjarfm  ^CngugS,  fo  fte  oecsangraei; 
Sag  gegen  nn$  Docgeaenbet*)^  feinefinegS  secfe^en/ 
unb  nicf)t  Ucfat^  bargu  gegeben  ^dtten.  HBetl  abec  bec 
^nbet  nii^tts ,  @eet«  @^re  vnb  @ut  betcefe,  fj&ttm 
nic  eine  Vnttooct  fi$ciftnc[}  bacauf  Decfaffen  laften,  mit 
©itt ,  bte  iit  IjJcen.  jDie  ifl  alfo  Declefen  icorben  '•). 
Unb  nad)  ^ectefung  berfetben  Ijat  iljm  ber  3Cu6fd)up  ei> 
nen  langen  SSebacIjt  gcitoitttnen/  unb  roieberum  bucd) 
ben  @^ucfi^c1len  oon  Scanbenbucg  na^  gef)abtem  S3&= 
bad)t  unb  Unteccebe  taffm  fagm :  fte  I)dtten  ft^  f iine8> 
HKgS  oecfeI)en/  ba?  ufc.  btefm  .^anbel  alfo  fotltm  ver> 
flanben  unb  ongeiunnmen  ^aben,  benn  fie  eS  je  nicE)t 
anbecS  benn  getceuec  unb  gutec  SKefnung  gerebt,  unb 
aHrin  unfce  ^cebfger  bamit  gemeint  fjdttm.  S)ieueil 
obec  btefe  unfce  fd)cif^t(f>e  ICntrooct  etmafl  lang  unb 
nxitlduftig/  fo  ecforbere  bte  giot^bucft/  ein  Sebac^t 
bacauf  gu  ^abtii.  Unb  fepn  bantad)  etli^e  Q^urf&c^en 
unt>  S&cftm  beffelbm  3Cu6fct)nffeS  gii  unS  tommen  unb 
(f)ai>en)  angejefgt;  bienKtl  nic  ^c  ein  SXittel  auf  min^ 
bcc  ^ngaf)!  ^ecfonen/  laut  unfecS  S3(f<$Iuffed  in  bec 
Sntiooct,  tiocfd^IAgen/  fo  nolttm  fte  bo^  gecn  niffm, 
auf  nie  oiet  ^ecfonen ,  fo  in  btefm  Zu8fd}u^  foQm  ge* 
jogmmecben;  unfer  ®em&t^flilnbe/  n&mti^  ob  jeber 
3l)eil  foKt  ^bm'  fftnf /  7  obec  0  ^ecfonen.  SJacouf 
nic  und  mtt  etnanbec  untercebt,  uiib  i^nen  anjeigm 
laffm,  iDic  mdcl)tm  leibm/  ba0  ieber  Sijett  7  $>frfonen 
^dtte/  ndmlid)  jmeen  gfirfien  /  jmeen  3tec[)t8gete^cte, 
nnb  bcei  S^eologm.  ^^  ba^  von  jebem  S^l^eit  nnr 
bard)  eine  ?)erfon  unb  burt^  eine  ©timme  bfe  Slot^burft 
gerebt  unb  bocget^an  wdrbe.  3>ad  olfo  bec  3Cu8fi$u^ 
aui^  ju  einem  SSebenlen  gmommen. 

3Cbet  Dottoc  Scte/  fo  babei  wafl,  geigte  mir/ 
£reffen,  an,  fle  woHtm  lefnm  Si^rflen  babei f)abm, 
fie  ndrm  eitet  ^taccen,  fonbecn  woltten  anbre  Seut 
baju  tuifmtttf  unb  ec  f)offet/  bte  @a^  foHt  gefunben 
merbm.  ■ '  SBie  ec8  aber  meinet/  (ann  tcl)  iiic^t  dgenttic^ 
txcfleljen  /  bmn  mir  ^aben  nid)t  oiet  a:rofl8  bacju, 

®a  fpcad)  mid)  ber  StfcE)Off  von  9Xmg  tn  bec 
@tuben  auc^  an:  nir  ^itUn  i^tn,  bm  Sifi^offen 
unb  ^fafm/  ben  JCo^^ec  »cf)I  ^ecauSgeftci^/  unb 
ndce  no|)I  bie  SBa^c^ft.  3Cber  fjecmiebecum  ndcm 
nic  neltlic^en  eben  fo  gebre^jlf^)  olB  fit,  bfe  ®eifllt(t)m. 


*)  Eit 


,  —  ..-r — im  qiiod  Enngelici  •eMpetMt  i.  tl, . 

quod  legtlur  •pud  Chytncum  p.  2f7.,    Mucllerntn 
et  Waiaiuin  ia  opp.  Lnlii.  XVI.  p.  1636. 


p.72t. 


Unb  famen  alfo  jb  oiel  Slebett  mft  cinoiibei.  @fnb 
aber  gent^Ifcf^/  ba^  SSen^  bie  ®a^  gecn  gnt  tmb  Dcik 
tragm  fe^e/  ofel  nat^ebc/  unb  an  f^m  nit^t  grm  et> 

»aS  eminbm  lief. Dat  Sonntag  ben 

14.  VugufH  fcut)e  am  S^ocaufftKccen  anno  XXX. 
Ace^nnb 
(Secn^acbt)  SBanmgartner. 


No.  84S.  15.  Au;:. 

Frid,  Myconio. 

Editm  ■  SoegMMO  ep.  57. 

yenerabili  viro-,    T>.  Fridertco  Myeonio, 

Golthensi  Pastori, 
S.  D.  Postqnam  impetraei  non  potait,  ut  alu- 
becetur  nobls  Confutatio  Fabrilis^  decumuaeit 
eo  post  lon^am  concerUtionem,  ut.eli^antoratriii- 
qae  aliquot  boni  viri  ct  pacis  studlosi,  qui  de  dU 
rimendis  controvcrsiis  religlonam  coIloqDantor, 
Adveirsarii  elcgcmnt,  nt  accipio,  AugusUosm 
JEpiscopum,  Henricum  Brunsvicensem  Prike„ 
Canceiiarium  Coloniensem,  Canceilarium  Ba- 
densetny  Eecium,  Mansingum^  el  Theologian 
quendam  Moguntini  EpiscopL  Deus  fbTtnnet 
consilla  pacis.  Nonduia  tamen  congreui  nrann. 
Nimc  qno  in  statu  tota  res  sit,  habes.  'Xanif- 
^rac/Whinc  discessit:  relictis  tamen  bic  i 
tis.  Fortassis  is  discessus  praebet  vulgo  se 
apad  Tos.  Sed  tamen  hic  non  accipitur  in 
parlcm,  Hodic  intelleximus,  Romae  Papam  ob- 
sidcri  inclusum  in  arcem  S.  Angeli  a  factione  Cu- 
lumnens!.  Vernm  hoc  non  affirmo.  Rumorest 
adhuc  obscurior,  quam  ut  pro  vero  possit  narran', 
Ora  pro  nobis  Christum,  ut  regat  et  conservi'1 
uos,  et  dbnet  pacem  ecclesiae,  et  gloriam  £vai^ 
gelio  suo.  Vale.  Die  assumtac  S.  Maclae.  Augu- 
stae. 


Theologorum  scriptum  de 
cienda* 


**)  L«raltir*pndCbjlrMnm  p.St9.,  Caelulinnin  P.  III.  p.50., 
niuelleruui  p.  7S7.,  Walciiiuni  in  c^p.  Luth.  T.  XVI.  p.  1689, 
DBlnm  eit  hoc  «criptnm  i.  15.  Aug.  ci  <l,  14,  t),  tradilnm. 


EPISTOLARUM    LIB.  V.     1530. 


f82 


■HBi  acdil  Walcbiai  i'a  opp.  Lurb.  T.  XV|.  p.  1661. 
Scriplum  e*t  (;ennaniG«.  CJirlratu*  plurima  bicTlui  ctli- 
i]ili  et  ucpiui  argumciiliini  brevUiiniis  icrbia  iudicavil, 
i|ua)n  Terba  dedit.  CnelFirinui  ileniiii  aliuni  teituni 
^cutt.,  (juein  latine  Terlil,  iiiliiiiie  viiUlur,  *|inim  mtft 
et  a  Cbylruri  el  a  Spalalini  vrilii.t  reccd.il.  —  Kuiu:  l'i 
/  ■u(of|r*flK6  Spilalht  ifi  Tabalar.  VliHr.  IXtf-,  Ei  foK  97. 
no.  i.  accuralc  editunii  —  Qiils  lbeolu|>oriiin  auclnr 
■cripli  rueril,  ulruiiiSfialalinui,  an  vcro  aliui  cvilu  deliniri 
"liofi  ^olnl,  DaiD  inil.  inicriplioiiK  et  lubicriptione  cJiel. 
Oaeterum  non  iiniui,  iril  oniniucn  theulocoriiiii  Ss- 
xon.  nomiue  Iraditum  eil.  ScriLit  cnim  £fialaiiDii*  tn  an- 
nal.  p.  SS9.:  „Qi  babtn  tei  (ifiurfuiflDii  iU  Sadjfin  Ztjto: 
logcn ,  fo  i\)u  dljf.  (9n.  mlt  il)ncn  Qt^M ,  !)»iiad}  fdocnfr 
uiitm[>fini.ifl  iBctintcn  bcn  Qbitrs  unb  SurRcn,  qut^  e^nn: 
tm  unl  eiiibtcit  in  cij.>naoHli!)(ii  ?)«cinigung  iintrtttnnlfl: 
lidjiibtrrtld)!,"    UeindicuiitCb}'iraeui  ei  Cocleiiiu.  1.  1. 

•.riptutn  Theologorum  Soxonic,  ad  Duc  Snx, 
ector.  el  reliquos  ordlne.s  Kvangelicos  de  con- 
cordia  /acienda,') 

iit  bebenten  untectijdnigtid),  ba^  bieSurflen  fd}ul= 
pnb,  oQe  ^iCtel  unb  ^ege,  [o  @otteS  SQioct  nittjt 
itQm,  flcilig  ')  iii  fu(tjen  unb  vecfu^cn,  Stieben  ju 
^en'),  eipenen  ^ijabm  unb  SSerbecbung  Sonb  unb 
tt  3»  Der^att'n.  ®o  iftS  oud)  oor  ®ott  ni^t  ju  oec^ 
iDorten,  raenn  man  in  unn6t^i3cr  ®f)altuns  oer: 
Tcn  n^rQt;  ftntemal  (^ott  md}t  l)6i)cci;S  gcbotfjen  iMtr 
n  gtiebcn  ju  ^ottcn '). 

3(iuf»,fici)et  man/  naft  ^d)  in  bicfcc  ^t^oltung  jus 
togeny  wie  bcr  ^6fel  fi-cvel  norben,  ivclc^e  3rr- 
in,  Secten  unb  dlottrn  tdglid)  cntflc^cn,  unb  )u 
i>Tgen/  ba?  @}ott  gndbiglic^  vert]utcn  inoUe,  woJCcicg 
rte,  ba^  ncd)  nifbc  Scctcn  unb  3crti)umc«  eincei; 
iWfirbcn,  bap  alfo  bie.&icd}e  bucd)  umuicberbring^ 
<  3crtt}unt  jccviffen,  unb  wclttio)  Sicgimcnt  burd) 
teg  icr^^ct,  bcibe,  gcifUicf)  unb  weltlid)  Stegimenc, 
Boben  gingen,  unb  nimmccmeVr  bifi  jtt  @nbe  bcr 
Ht^'mbi)ttn  micbec  aufgc[id)tct  toecben,  9lu  gebul)< 
fn}bnber^it  ben  Jurften,  ba^  fic  in  (lHvocq  ucc^iJ: 
fokfK  sceulid)e  @mfi6cung  unb  Scccuttung  bec  ^e^: 
M^t;  iDte  fifaiaS  fpticl)t:  bie  Surflcn  foUcn  fiicflli^jc 
■4^  bcbenFen ,  unb  gefapte  gicgimrnt  nid)t  faUen 
leiL  Item,  biemeilbie  ^paltung  ftc^ct,  tann  man 
u  3ud)t  in  €d)u[cn  unb  £icd)cn  ancidjtcn.  ^cbcr: 
itfi^euet,  bie  ^inbcc  guc  &al)c  ju  tfjun;  unb  nid)t 
"iflig.  S^nii  iiifmanb  roill  gfrn  fcin  itinb  in  galjr 
.  barin  bie  fommcn  miiffen,  bie  fiubict  Ijaben,  fo 
te|Kt.  ^tjujt^^  tanti  man 
-  -  ^-»  iBJaSanei: 


nem  £>rt  nid}t  gebulbet,  »tcb  gelitten  am  onbecn,  mb. 
if}  ni(t)t  mbQli^,  rtncn  @tiI)ocfam  anjucii^trn '). 

2)acum  biften  reic  untertl>dniglic|),  bie  Sfitffcn 
tooQen  um  @otteS  niillen  unb  il)nrn  fcfbg  ju  gut  bal)in 
otbciten ,  ^a^  gctrb  gemac5|t  werbc.  llnb  njiemol)!  ju 
befofgcn,  bap  unfcc  iSfbcrpactju  jjart  fen,  unb  in  fcii 
rtcr  Sadje  roci(5rn  roecbc,  fo  finb  bo^  unfce  ©cnrfffen 
(i^ttn,  barju  unfec  ©fimpf  »or  bcr  SSJcIt  grifcr,  fo 
bcc^angel  an  un6  nii^t  gcroefcn.  [®oit  njoDte  feine 
^nab  bajti  ueclcil^en.  ^j?a^u3  fagt  cuto  omnibus  pa- 
ccni  liuLeiites,  qii;inliiin  quidcia  ficri  potPst.  SBenn 
nic  in  bec  Se^rcy  unb  iu  bcn  Stfitf  cn  bic  bcc  &r^re  fol* 
gen,  nicE)t  ein  .^aar  bcrit  roeii^cn,  nod)  etroaS  nacfl' 
gebcn,  fonbcrn  in  .ben  ©tutfen ,  bacin  Eeine  iScIigteit 
\tetfei,  m6gen  aucf)  n).ot)I  gr^altcn  wctben  o^ne  SSecnic: 
rung  bcc  ®cwiffr;i,  foQcn  unb  mugcn  wir  meic^eti, 
iiixta  illuJ:  omnibus  omuia  factus  suni;  omnia 
quidcm  lircnt  mihi,  sed  nnn  expediunt.  2Bic  ^a* 
ben  ce(f)t,  baf  mir  du^eclid)e  S)tnge^alten/  n)ie,  menn 
unb  »0  Kic  noUcn.  tSoItt  abcc  uiclcc  Scut  ^eil  unb 
S^etigEeit  bucc{)  bag,  bap  man  tn  unn6t$igen  iDingen 
»oQt  fefi  t)altcn ,  sec^tnbcctivccbcn,  fo  miicben  roit  bie 
SBefferung  unb  baS  liccre  aerad)tcn  n)ibei:i®ott.] '). 

3n  foId)ct  .^anblung  ifl  notf),  ba^  niic  bem  (9rr 
gent^tl  aud)  etmaS  nac^g.-beii ,  unb,  fo  otcl  mit  @ott 
unb  @emi|fcngcfc^ct)en  Eann,  entncic^cn  ^) ;  benn  ot)ne 
baS  if}g  leine  ^anblung,  ^ccf)albcn  ifi  notf) ,  ju  bti 
benfcn,  n)orin  mon  wctc^en  Eann,  unl  tDcIt^e  ©tucfe 
f  cine  .^onblung  leiben  f6nnrn.  Unb  finb  bicfc  folgcnbe 
©tuifr,  von  wefc^n  mon  in  feincm  SQeg  iocid)en 
fann,  loit  motlen  benn  (^ott  unb  fein  ^oangclium  vec: 
tdugnrn  *). 

6cfIIi^,  bof  mon  bic  Set)re,  roir  biS  on^ct  M 
unS  grlrf)tt,  con  ben  3(ttifefn  beS  @lauI)cnS,  t}on  gn* 
tcn  SQecfen  unb  oon  (l)cif}ticf)cc  Stcif)eit,  loutS  unfrrt 
ringelcgtcn  93efenntni^  unb  Sonfcfiton,  ftri  bef)alten 
unb  ptebtgcn  m6ge. 


4)  Cbytraeui  breviler.  Ilem  itian  |i([)<r/  >DaC  ff'')  iUlvajt,  ni( 
bcc  Q)Bfi[  taturif)  fTiDcnllidi  gcnjorticn ,  ndt^t  iXotlrn,  mrld» 
3Tttl)nm  fiJT  unb  fiii  auftommcn,  unb  ba(  (Sctt  Qnntt^  vcn 
l)iite,  fo  iAritg  itiiittc,  ju  btraTgcn,  b>if  barniidi  toiitr  EccIb- 
lia  noib  Iniperium  f(i)B  lciirCc.  SoIdK  flrofc  S^Atn  falttn 
bilig  bcbarfit  ncTbcn.  li"n  Mc  fio^c  Olotb  fDTbert  in  Jtiribcn, 
Sucfitunb  ed)ultn  anjuri^ttn,  ba|  ba<  ffialt  ntrbr  aar  mHi 
unb  bdlinffcb  nxr^t.  Olun  tann  man  Ednc  rtifett  Budil  In  bic= 
ftt  6paltuno  antl(f)tcn  ctrr  tti)olt«n. 

5)  Quae  uncii  iocluiimui  in  milo  Spalatini  non  legiinlur,  aed 
ha^et  ea  Chvlraeui  eaque  terlit  e)iam  Coeleiltn.  Pulo  ea  vel 
adicripla  fuiMe  in  margine  manu  icHpli,  quoChvlraeiii  uiui 
cil,  Tcl  leelB  eiie  in  prima  icriptura,  acd  iudicio  ifaeologu. 
ram  poit  ommiua. 

6)  fo  Dfll  K.  noo  babel  Cbjlr. 

7]  uiii  mollcn  K    u«o  babel  Cfaylr. 

19 


£85 


EPISTOLARUM    LIB.  V.     16S0. 


m 


3um  Sfnbern;  bap  man  nac^  S^rifli  unferfi  <|)errn 
Sinfe^en  betbe  ®efta(t  beg  @acrament8  reic^en  unb  ge^ 
ben  mige  ^). 

3um  S)ritten  !ann  man  tn  feinem  SSeg  bemilltgen/ 
baf,  bie  nussne  privatae,  bte  SSinfelmeffen ,  bermapen 
mie  fte  t)om  ©egentt^eil  biS  an^er  ge^alteu/  al&  ein 
iD^fer  /  Sebenbigen  unb  AEobten  ®nab  unb  SBergebung 
ber  Sunben  baburd;  gu  erlangen ,  jur  S^erf (einung  beS 
(SterbenS  6brifli,  fort^in  gejlattet  unb  ge|)alten  wer^ 
ben  foQen  ')• 

3um  SJierten,  ber  el)elid)e  ©tanb  fott  unb  muf 
aUen  SXenf^en ,  fo  ))on  @ott  mit  ^fteuf^fieit  fonberlic^ 
m4)t  begabt  finb/  fte  ftnb  ^riefler  ober  fonfl  ©eifUic^e, 
frei  gelaffen  werben  ")• 

SBon  .%(6fiern  ac^ten  mir  fet)  md)t  noti)  QXek 
bung  iu  t^un.  )Denn  menn  bie  @^e  frei  ift,  unb  bie 
SDpfermep  gefaUen ,  fo  tfl  auf  biefe  grage  fc^on  geant^ 
mortet ,  ba^  man  nic^t  f  6nne  mit  ® ott  bie  £:(6fler ,  ali 
eine  ® otteSiafterung ,  mie  biS^er  gemefeu/  mieber.um 
anx\6)Un  "). 

S)agegen  m6gen  bte  Surf!en  ftd)  in  gemein  erbie? 
t^en ,  bem  © egenti)eil  tn  ben  (StudSen  ju  )ueid)en ;  bar- 
innen  man  mit  @ott  unb  gutem  ©emiffen  mid)tn  fann. 
liii  ndm(ici) :  bap  man  ftd)  in  gemeinen ,  6{f ent(i^en/ 
undrgerli4)en  (Seremonien  in  S^xd^m  ungefdi)rlu^  oer» 
gleic^e ;  a(g  /  mit  bem  ®efang  in  £ird^en  /  unb  6ffents 
.li(i)e  Sorm  ber  SKeffe.  £)o^  bap  ju  SSefferung  bc8 
SSo(f8  beutf4)e  ^efdnge  nic^t  oerbot^en  merben.  2)enn 
eS  mu^  \a  eine  £)rbnung  in  ber  ^irc^en  ge()a(ten  merben 
um  ber  ^inber  unb  beS  einfd(tigen  §Bo(f §  miQen  /  unb 
ifl  ni4)t  gut/  bap  ein  jeblic^er  ein  fonberS  mac^e"). 

3um  3f nbern  /  mag  man  ben  a5ifc^6{fen  i^re  Sbri* 
f eit  uber  bie  ^farrer  im  &irci)enregiment  aufteQ^u  ")/ 
dS  mit  orbinirett/  fo  fic  unfce  fie^re  nid)t  Derfolgeu/ 
unb  bie  ^riefler  nic^t  mit  ung6tt(id[)en  (Siben  unb  S3ur^ 
ben  Derfolgen.  S)enn  bie  Srbnung  /  bap  bie  ©ifc^offe 
iiber  bie  5)riefler  alS  ©uperattciibenten  gefa^t  finb/  I)at 


8)  Cliyir.  3um  Qnb.,  ba^  man  Ixibc  (Bt\talt  bc^  @acr.  bcn  Scu- 
tcn  xd&)c  unb  gcbr. 

9)  Cbvtr.  3um  britt.,  bnf  man  unS  ni(!it  bringc ,  privatas  mis- 
sas  n)iebcc  aliiuci(i)tcn ,  bcrmapcn,  ivic  ftc  bcr  ®Cdcnt()eit  bi6 
an^cro  ocf)a(tcn ,  unb  cin  )Dpfcr  fiir  bic  ^obtcn  unb  Scbcnbigcn 
barau<  ocmac^t,  unb  SBcrdcbung  bcr  ^iinbcn  bamit  ^u  fr« 
landcn. 

10)  Cliytr.  3um  oicit. ,  baf  man  ben  ^ricfiern  unb  aiibern  ©cifls 
licftcn  bic  e!)C  frci  lajfc. 

11)  Pro  bcnn  menn  btc  G^e  k.  (^bytr.  habei:  benn  fo  bic  9)2cf 
nicbt  foQ  aufgcricbt^t  ivcrben,  fotgct,  baf  man  nicf)t  moge 
barauf  trcibcn,  bie  iiloftcr  aufiuric()tcn  v  man  mag  aUicit  bic 
972ef  opponircn ,  mld)t  bcr  grof  tc  IDienfl  barin  ifl. 

1!?)  E^clem  fere^  se<]  orcrme  paululum  mulato,  hahet  Cb}ir. 

IS)  Chytr.  aSon  bcr  ^ricflcr  ^Dbcbicnj,  baf  bicfclbide  bcn  S^ifcdcf; 
fcn  wicbcr  sugcftcHt  mcrbe. 


o^n  Smeifet  oiet  xMx^t  Urfoci)  gef)abt  Denn  bte 
9)riefler  miif  en  @u))erattenbenten  ^aben.  ®o  merbea 
bie  n)e(t(ic^en  $urften  be&  ^ftirc^enrcgimentft  in  ber  £diige 
ni^t  marten ;  ift  i^nen  aud)  nic^t  mdQlid) ;  bagu  f oflet 
eS  fie  t>ie(/  fo  bagegen  bie  SSifd^offe  t^re  ^uter  torum 
|)aben/  bap  fie  fo(c^  2Cmt  au8rid)ten. 

lin^  gebiibrt  unS  n\6)t ,  biefe  jDrbnung  /  ba^  fbi? 
fc^6ffe  iiber  ^riefier  finb,  me(4)e  t)on  JCnfang  in  ber 
Mx6)t  gemefen  /  o^ne  grope  unb  bringcnbe  Urfa(i)e  jers 
reifen.  ^cnn  eS  ift  and)  Dor  ®ottfd^r(ic^/  9)o(itien 
anbern  unb  jerrcipen.  X)ann  miemo^l  ber  ^opfl  ein 
2f nticl)rift  ifl ,  fo  m6gen  wir  bocl)  unter  i()m  fepn  /  wie 
bie  Suben  untcr  ^i)arao  in  @gi)))ten  2C^  unb  ^erna^)  w^ 
tcr  ^a\pi)a  tc,  fo  un8  bennoc^  rec^te  Se^re  frei  getaffen 
wirb  *). 

3um  ADritten  mag  ben  Sifcf)offen  i^re  SuriSbtction 
iugeftaQt  merben/  al&,  in@l)^fa4)en;  item,  benSBann 
2u  ®traf  6ffent(tcl)er  ^itnbcu/  unb  ntcbt  in  @ad^n  gh 
b6rig  in  xodtl\d)e  CS)ericf)t.  i)of  abcr  bie  Siivften  Hiis 
geu/  eg  fe^en  mel  n)e(tUd;e  ®ac^n  in  ber  I6if(|)0ffht 
®m6)t  gcjogen ,  ifl  t^ieUei^^t  ettoa  ber  ^tir^en  @<l^ttlb 
geiDcfen.  Ncgligentia  Principnm  auxit  potcntiam 
Episcoponim.  SBBo  and)  bie  ^iirfien  6ffent(tc|)e  Softet 
mit  @rnfl  ftrafteu/  m&rben  bie  jDfftcictlen  m4)t  xAi 
®e(b  erf4)inbcn.  @8  ifl  an6)  ni6)t  nott)  ju  bifputiren/ 
mie  meit  bie  Obcdieniia  unb  Inrisdiciio  fi6)  erfiteAii 
foIL  ^ann  baDon  mag  in  <|)dnbe{n  [Unter|)anb(uRaeR] 
gercbt  mcrben/  fo  ®ott  ©nab  gdbe/  bap  (eS)  bojn 
f  ommen  murbe. 

§8on  Unterf^ieb  ber  @))eife  /  ^afien  unb  bergleis 
6)cn,  iftjufud;en/  baf  manS  frei  la^e,  mo  eS  aber 
nic^t  geben  xooUt,  mag  manS  meiter  bebenfen**). 

S^rifiuft  flraft  bte  9)^arifder/  bap  fte  i^nen  ob 
geringen  @titcEen  Sonfcien}  macbten  /  (unb)  bie  gtbfto 
liefen  fie  fa^ren;  \pxi6)t:  fie  feigen  Sliegen  unb  iMrx 
fci)(ucfen  ein  J£amee(.  dln  ifl  dufler(i4)er  Stieb  i^iel  lin 
b^ber  unb  beffer  ®ut  benn  duper(i(^e  ^reibett.  Item, 
foQt  man  bamit  mebren  /  bap  boft  SDangetium  nf4)t  (n 
anbcrn  Ume,  mdre  an6)  he\6)xoexli^  S)o4)  ma^  moft 
baDon  mciter  reben  "). 


*)  Adscripsit  Pontanus  sua  manu  in  margine:  ^ftpd  de  boc 
dubito;  cum  diciiiius  euin  Anliciiristuiii  propler  eiu^  mui» 
iiios  aliusiis,  an  poleriinus  tula  consrienlia  eiut  abusui  el 
Antichristuiii  colere?  Quare  m  fit  superior  epiicopu*  a'OB 
est  in  nos.  Item  si  not  sumus  sub  eius  humana  t^^raDnide 
lioc  etiam  non  nocel.  Sed  cum  ipse  defendit  «t  arrogat  aibi 
priinatuui  iure  divino.   et  licere  siL»i  prae  caetena  epucopb 

iure  divino (Caetera  ila  scripta  sunt,   ut  iegi  certo 

non  potuerint.) 

14)  Ctiytr.  9cl)cn  tvoat,  oebcnfcn  toiv,  fcp  nld)t  l)att  hatoh  i« 
fccf)tcn. 

15)  (St)rUlu5  flraft  ic,  Cbytr.  uon  babet;  nec  Coelest. 


EPISTOLARUM    LIB.  V.    1«80. 


£86 


JBon  AlollergiUern  unb  aabm  £ic(l)(ngdteni, 
fold^tc  gibod^t  wirb,  gebiJ^ct  fid)  jit  ecbiett^en,  maS 
if.  aSaj.  bec  J£ird}en  ju  gut  bacan  octincn  mirb, 
ifdtmi  Si>lg<  Jtt  t^un. 


.845. 


C17.  AugO 


P&ntanus  de  colloquio. 

+  Ei  >ulosripho  PoDlini  in  Tabul.  Vinar.  Reg.  E.  fol.  97. 
no.  !.  Qjae  hic  nirranlur  T>di-ntur  acla  »ie  d.  17.  Aug. 
iater  Kekctoi  XIV  Jc  reitiluendi  concordia,  el  ca  eiiE, 
quM  praiiDle  uile  Ji«cc>«uni  Jclectorum  «unt  diipulata. 

Narralto  Pontani  de  colloifuiu  delectoruin.) 
ib  roie  bie  Sugeotbneten  beibec  fSeite  im  3CuSfd>up 

XIV  §)erfon  Tpeiter  tjabm  fd)r<iten  rooUen  ju  reOen 
tbcn  le^teniSieben^ctifeln,  bie  in  unfec  Qonfeffion 
I  &u$ecli(^en  SRipc&udjen  feinb,  ^abcn  bicSurflen 

anbecn  Z\)tH&  oocgefcI)(agen ,  ob  man  bte  legtcn 
nct,  belongenb  bcr  a3ifd)6ffe  ©eroalt  unb  3uri6: 
tion  unb  .S:icd)encec(monicn ,  aud)  bie  ^c\d)t  juec^ 
fftooc  bte^nnb  neljmen.  JJenn  fie  fdljen  eS  bafiic 
,  bog  eS  nid)t  unbequem  fc^n  fotlt.    2)enn  fo  mon 

[jbiefec]  einig  roiirbe,  rodrc  ju  fjojfcn,  ba^  bie  er= 
tbtd  obcc  Diec,  ndmlid)  bie  (Sommumon ,  bie  pri- 
tas  missas,  ^ciejtec  S^efknb,  ou^)  bie  Slofterge:^ 
*e  betreffenb,  bornod)  aud)  beficr  e^ec  roecben  oon 
ttm  ge^en. 

iDorouf  f)abtn  fi<f)  bie  gfirflen  biefcS  SljeilS  famf 
m  Buscorbneten  untcrrcbct,  unb  bcn  anbern  roies 
■mB  onjcigen  (offen :  3!)re  g.  ®.  unb  iljce  Sugeocb: 
m  tbxmUn  nic^t  orfjten ,  bag  Bon  obgenonnten  Ic§= 
I  ^Juncten  fcucljtbarlii^  m6ri)t  gebonbe It  merben ,  eS 
ttm  brnn  bie  erftcn  brei  obec  viec  i\)u  SXoa^.  S)enn 
ite  S-  ®-  ("innten  tooI)!  ocijtfn,  moljcc  fid)  jugetrogen 
^OKucfot^t  ^)atte,  ba§  bec  Sifcf)6ffe  ©emolt  in  bie= 
.  SEtjeiW  Cbrigffitcn  oiib  @«bi;ten  jerfotlen  mic, 
mii4)  bog  fte  fid)  wibcc  bie  ^rebig  bcS  @oangcIii  unb 
vdnberung  bec  oocigen  SSifbrdud)  Docndmlid)  be: 
bttet  ^nctcn  IjHlbcR  gefo^t ,  bo  i^nen  fonfi  i()te  @e= 
!t^c  @cnalt  reot)t  bliebm  tv&ce.  £)orum  rodce  un= 
^lidj/.uon  gfnielbten  Icgten  ^unctcn  fcud)tbacli(f) 
n  fnn^t....Iidj  ju  rcben,  bie  ecfien  Ijdtten  benn  ju* 
X  H)cen  cinl)dlligcn  aScfcfeeib  unb  aSaog.  Unb  bie^ 
fltm  Sfjre  %  ®.  ben  onbecn  S£I)eil  fceunbli(l)ft  unb 
uSMget  SReinuiig  bacum  an ,  bomit  \it  fid>  betberfcitS 
||  wentgec  mit  ocrgcbi'nIid)ec  9}tiii)e  unb  3(rbcit  beIo> 
n  {tfttften.  UnD  fo  fie  bie  ecflen  juecfl  sorRe^mcn 
jnwn,  fo  TO4r.'n  3l)re  %.  ®.  farat  i()ren  Sugeorbnetcn 
^  mitgongen. 


iDurauf  bcr  onbece  2;^cil  beS  Xufifd^u^  nod)  gc: 
^altcnem  @cfprdd)  nod)mat8  batauf  gefionben,  bof  eS 
futttdgfd)cr  itjrcS  3Cd)ten3  fei)n  fodt,  bog  bte  tegten 
^unct  juecfl  oorgcnommcn  tourben.  £cnn  fo  benen 
SRaaf  ^unben  ni^rbc,  t)iclten  fte  c8  gdnjlid)  bofur,  ba9 
bie  ccflcn  ^uncten  be|I  baf;  unb  teic^ter  oon  ^otten  gc: 
l)en  foUten. 

.^iecouf  ifi  iljnen  miebecum  oon  biefem  Ktjcil  an= 
gejctgt  roorben,  bic  S&rfien  beS  onbecn  3:.f)eit6  I)dtten 
i^re  SScbenfen  auS  Doriger  Kcbe  Dcrnommcny  bmn  fic 
niolltcn  ftc  ']t  nictjt  gecn  no^)  fi<^  fclbfi  mit  ungcbijtfjr: 
Iid)cr  S)Iuf)e  bcloben.  ^iemcil  fic  abet  triflcten ,  oI3 
ob  bie  ecficn  ^unEte  barnoci)  roof)I  f(f)[eunig  oon  fiatten 
gef)en  mArben;  mo  eS  nun  bie  SReinung  ^abcn  foU^ 
bap  ttjrec  g.  ®.  unb  i^cer  3ugcocbneten  fd)rifili(^e  fiber= 
gebenc  ^Cnjcigc  unb  SReinung  oon  if)nen  follt  i)ecfd)ieben' 
Iid)e  3Jocfd)Idge  unb  SRittel,  bie  fie  bacin  mollten  bcou> 
6)tn  laffcn,  att@f)U[fucfien,  giirfien  unb  ®tdnbc  al& 
fcl)ieblici)c  3BittcI  gctcogcn  wecbcn:  fo  roollten  ftc  fid) 
oft  betul)tte  le^tc  ^unct  gctn  ju  untecceben ,  mie  fie  fiic 
gut  ongcfc^cn  fjdtten,  einlaffcn. 

2(IS  obec  bcc  onbec  Sti)tii  fot(!)S  vctnommen,  i)at 
eS  i^iten  ntd)t  gcfoQen  mollen,  (onbecn  \)aben  bte  4)ctnbs 
lung/  nod)bcm  eS  fpot  am  2Cbcnb  gCTOefen,  bi6  auf  ben 
anbecn  Xog  oecfct^oben. 


Ltgaii  Norinb.  ad  Smatum. 

t  Ei  Aclii  Noriabcrg.  p.  197. 

^eccn  Butgermeifiec  unb  9tot|)  ju  9lurm= 
berg. 

©ec  9tei(I)ftfldnbe  nerDrbnefec  2fu8f(()uf 

Ijat  unS  roicberum  erforbert  unb  angcjeigt:  fre  (t)dtten) 
unfce  fc^riftlid)e  3tntioort  ouf  iljrcn  miinblid)en  SSortcag 
oeclefen  unb  bebacf)t,  biefelben  aud)  £.  9R.  unb  bcn 
9£eicl)8fidnben  oocgcl)altcn,  unb  fic^  ni(^t  oerfet)<n,  oud) 
oon  unn6tl)en  geoi^tet,  bo^  roic  nnS  il)ceS  getceuen  %n-- 
jeigenS  unb  SSo^lmeinung ,  roellid)  fte  ur8  ju  gut,  bo= 
mit  mic  mifecn  $rri>igcrn  nic^t  ju  roeit  in  bic  SRduIcr 
fi()en,  gett)an,  fo  ^oc^  bcfdjroertfoflt  t)aben,  mit  oiet 
me^c  2&octen  unb  3(nf)ang8.  Wotv  roic  bcro  oUcn,  bic= 
Rieil  unfec  bcf(f}Iie^Ii(t)c  Siocfci)ldge  auf  jioeien  ^unften 
ftiinben ,  ndmlici)  ouf  einem  (Soncilio  obcc  etnen  fleinen 
^u8fcf)u$  obecminbetn  ^erfonen:  fo  rooHten  fic^  nno 
t)itten  ouc^  bc^  SBcfcl)! ,  Cenfclben  %vA\6)\x^  alfo  unferm 
,  SSorf(f)Iag  gemdp  ocn  rocgen  gemeincr  9tei^6i14nbe  otb= 
19  • 


£87 


EPISTOLARLM    LIB.  V.     1580. 


£88 


nen ,  ndm(i<^  d^^^n  ^urflen  ^  imtn  Sftt6)tiQzUi)xtc  unb 
bcei  S^eologen*  S)ie  foUten  i^t:  fteben  ocrorbent  ^er^ 
fonen  fepn ;  bagegen  toit  an6)  fieben  ^erfonen  oug  un8 
ertiefen  foUten^  bie  uber  bie  ^rtiEul  fe^en  unb  berat^)» 
f4)lagen/  unb,  fo  oiel  unb  toeit  fie  fte  mi^tm,  ft4) 
berer  mit  einanber  ju  9ergleid)en/  unb  bod[)  md)t  cntlid) 
befcbliepen/  fonbern  baffelbige  mieberum  guoor  an  «Saifi 
SHal  uub  bie  9{eid)gjldnbe  tragen*  Unb  ift  barauf  a(8? 
balb  angefagt;  bap  ber  3Cu5f4)u^  auf  geflert  morgen 
um  Hd)t  ^ora  auf  baS  Sitat\)^a\x^  foUten  jufammen  f  om^ 
men  unb  bie  ^anblung  anfangen.  >Da&  wir  aui)  gut^ 
lid()  bewiUigt  ^oben. 

3um  2Cnbern  geigten  {te  unS  an  /  bap  fte  ben  an^ 
bern  ^rticul  unb  SBorfc^ag  beS  SonciliumS  ^(ben  mU^ 
ten  je^t  alfo  biefer  3eit  jur  Siu^e  fleUem  SBo  aber  bie 
(Zad)  bur^  biefen  Ileinen  ^(ugfd^up  ber  XI III  ^erfo^ 
nen  ni6)t  gefunben  ober  er6rtert  xot^Kbcn  xnpd^t,  aU» 
bann  n)oUt  ^aif.  9){ai*  unb  {te  /  bie@tdnbe/  oon  bem^ 
feiben  aud)  rebcn/  berat^f4)(agen  unb  bebenCen^  xoai 
barin  ju  ^anbe(n  unb  ju  t(;un  xo&xt,  unS  auc^  nad^^oU 
genbg  fo(4)e&  ni6)t  oex\)olten. 

Unb  ftnb  bie  9{amen  ber  ^^ierje^n  9)erfonen/  fo 
oon  {ebem  £^ei(  georbent/  an  inticgenbcn  3ette(  Der>: 
jei4)net  *)• 

Unb  a(§  ftC/  bie  oom  2Cu6f4)ttp/  geflem  jum  er^ 
flen  ^a(  jufammen  (ommeu/  ]()aben  fte  bnxi)  Doctor 
^p  r  u  d  e  n  unb  ben  6o(nifc^en  Sanj^cr  mit  einanber  be^ 
rcbt,  n)iC/  n>e(ci()er  SRap/  unb  mag  2(rttcu(  fte  jum  er^ 
flen  berat^fci)(agen  unb  ))orne()mcn  moUen.  Unb  fepn 
bie  Unforn  biefer  ^cinnnQ,  bap  fte  jum  erfien  gern  bie 
^irci)engebrduc^  /  Seremonien/  unb  berfc&en  an^an:? 
genbe  2Crticu(  oornef^men  moUten/  Dcrmeinenb/  unter 
benfc(ben  m6d;tcn  uie(  gefunbcn  unb  oerg(ict)en  mxben, 
unb  foigenbg  erft  bte  «l^auptartiM  beS  @(aubend  be^ 
rat^fdE)(agen  unb  rcinigcm 

Unb  .  a(S  fte  nac^  SSittagft  tDieberum  jufammen:: 
fommen  unb  baoon  gerebt/  t)at  unfer  2:f)ei(  QmoUt, 
fie  foUten  bie  2Crticu(/  fo  A*  W.  oortragen  unb  onU\en 
(affen,  auflcgcu/  fo  moUen  fie  Don  benfe(ben  reben  unb 
bifputiren  unb  gutcn  S(^ip  ooxtei^xen,  ftc^  barin  gu  Der^ 
g(eicl)en.  @o  f)at  ber  anbre  Zl^eil  gemoUt/  man  foU 
unfre  ^rticu(  unb  Sonfeffton  oor(egen  unb  biefe(ben  per^ 
j)enbiren/  ob  man  ftci)  ber  )um  S£^ei(  mid)t  oexQUi6)en, 
n)ie.benn  befc^e^en.  Unb  ifi  erfi(id)  biefeibe  unferS 
S^ei(g  Sonfeffton  oufgelcgt  unb  Dorgenommen  /  unb  foU 
aUein  ber  j^^iiippni  unb  Soctor  @d  gegen  einam 
ber  reben  unb  bifputiren/  ober  n)0  eft  oonn6tf)en  ber 
anbern  SSeiftger  einer  auc^  SJIetbung  baju  t^un*    SSie 

■ 

*\  Non  e«t  in  Aciif. 


fte  ft(^  berfeiben  oexQUid)en,  fo  foU  ei  aufgejeicl^net  xotx^ 
beu/  unb  ^aben  ben  Spa/aiinum  ju  eitiem  (Sc^reiber/ 
ber  eg  aufjerd)nen.foU/  erfiefct.  Unb  fepn  geftetn  bef^ 
feiben  SKittagS  biS  auf  bcn  '2Cbcnb  bei  einanber  gefeffen/ 
unb  etxoai  gan$  freunb(id;  unb  fc^ieb(i^/  iDie  n)ir  U^ 
xi6)t,  ge()anbe(t/  unb  ber  gcbac^ten  Sonfeffton  ftc^  gum 
;i^ei(  bci  jel^cn  2Crticu(n  ocvQUi6)t.  Unb  foUen  fid)  biai 
fcn  3Korgen  n)icber  ju  fect)S  ^ora  jufammen  Dcrfugen/ 
unb  n)tcbcr  big  ju  XI  .^ora  ftgcn.  Unb  erjeigt  ftc^  ber 
@egent^ei(  nid)t  gar  ubc(/  fonber  fdE)ieb(ic^  unb  xoolfi. 
Unb  obQUid)  2)octor  @cf  unb  ^I)i(tp|)ug  f^  bi8n)eir 
(cn  ()i|ig  gegen  einanber  fcpn  xooUen,  fo  fa()ren  i^en 
bod)  bie  Surfien  unter/  ba^  fie  befd)eib(ic()  ^nbe(n. 
@o(c^cft  ^at  mein  gndbiger  ^err  9)targgraf  unb  S)octor 
«!^e((er  mir^  Sreffeu/  a(fo  im  SSertrauen  unb  ^o* 
^er@e^eimbb  angejeigt  S>enn  fte  an  einanber  suge^ 
fagt  /  i()re  «^anbiung  noc^  yxx  3cit  in  bcfier  &e})t\mib 

ju  ^lten. Dat.  auf  SWittwod)  17,  2C* 

gufK  anno  XXX. 

£rep  unb 
(S3ern]^arbt)  S3aumgarfner. 


No.  847. 


18.  Aug. 


Erasmus  ad  Melanthonem. 

Edita  in  SUobelii  Bejtragen  cur  Literatur  VoL  II.  p.  471. 

Erasmus  Roterodamus  ad  PhiL  JkTeL 

Si  quid  ponderis  haberent  literne  meae,  qnidvis 
potius  fieret,  quam  ut  bcliuin  suscipcrelur.  Qiiod- 
apud  te  stomachatus  sum  in  Zwingliauos,  ut  mc- 
rito  feci,  ila  causae  vestnie  nil  officit.  Princi|ii- 
bus  eandem  concionem  occino ,  nihil  minus  expe- 
dire,  quam  rcm  ferro  gcri.  Nccdcsunt,  qui  non- 
nuliam  ctiam  spcm  pacis  ostcndant,  scd.vereor» 
ne  inancm,  ut  adhuc  habcnt  ra  rov  (tQd/Aarog 
TiQOoifua,  Utinam  Lutherus  hoc  in  tcmpore  co- 
gitasset.  lllc  suo  scrvit  ingcnio.  Caetcri  Ecrle- 
siastae  malunt  bcUum,  quam  litem  compositaTD. 
Promittunt  sibi  victoriam  ccrtam ,  et,  si  quid  se- 
cus  accidcrit,  fugient.  Si  vcniatur  ad  conditior 
nes,  actum  fucrit  de  illorum  regno, 

Nec  Caesari  nec  Ferdinando  quicquam  scri- 
psi  in  hoc  convcntu,  ne  me  periculoso  negotib 
sponte  admiscercm.  Multi  scribebant,  ntinam 
hic  ad^sscs,  Caesaris  nomine  ncmo  iussit  adesse. 
Ncque  me  dam  est,  essc  qnosdam,  qnorum  arbi- 
trio  res  haec  agitur,  qui  mihi  non  bene  admodum. 


EPISTOLARUM    LIB.   V.    1580. 


290 


olunt.  Certe  Eecius*)  inter  haereticos  posuit 
liqaot  meas  sententias,  nisi  quod  pro  Erasmo 
ydl:  quidam.  Hoc  ab  illo  nunqnam  cxpecta- 
am.  jBucerus  homo  levis  cum  suo  Vulturio  **) 
brioso  ct  furioso  morione  declar.ivit  suam  sapien- 
iun.  Me  tamen  nulta  pcivata  iniurla  hnc  per- 
dlit,  ol  belli  sim  auctor.  lam  priden)  me  gc- 
tientem  e  Germauia  discedere  nunc  coTnpellit  ne- 
etsitas.'  Hic  aegre  hahcmus  quod  edamus  aut 
ibamus.  Quid  ficret  in  bello?  Nec  tanien  us- 
|aam  portum  mihi  tutum  video.  Hoc  scculum 
iot>is  peperit  Evangelinm.  Scripsi  per  Stibarum, 
ed  paucis.  Bene  vale.  Friburgi  Augusti  die 
iVIII.  ISSO.     Mon  relegi,  ignosce. 


1o.S4B.  19.  Aug. 

Legati  Norinb.  ad  Senatum, 

t  E>  Acl»  Norinlx^.  p.  S08. 

>tcrn  Sucgetmcijiei:  unb  9tat0  ju  92urm« 

becg. 
SSis  tsibm  @.  <S.  ©^rdben  ge^rn  fr&(}  cmfjfangen, 
b4i  ben  iiberfd)idten  !Ratf}fd)las  6.  SS.  S^jeologen 
»rtn  SJIjil.  gReUn^ton/  gemd^  unferm  SBefeljl, 
n  if)m  ju  iibti\t[ftn,  beljdnbigt,  unD  verfefjen  un6, 
.SB3.  Ijoben  auS  unfem  nddjflfn  ©djreiben  genugfam 
!(Panben ,  nit  bie  ^anblung  unfecS  tjeiltsen  @laubeng 
I  einem  Heinen  SfuSft^uf,  unb  njct:  biefelben  ^Jerfon 
pngelangt,  unb  tjat  bie  9Jtetnung  gar  nidjt,  nie  @. 
i.  «UlWi^t  beridjtet  morben,  baf  Qtmtlbttt  jQtn  ^  I)  t = 
.1)|ruS  «uf  ber  ubergebmcn  £aif.  ^a\.  @onfutation 
K^  in  3eit  etmaft  ju  fleHen  S}efeI)I  Ijab ,  er  ^inab 
mn  fAc  ff^  felbe  tn  foldjec  Uebung.     Sitc  bebenten 

*1  w&ffc  tidt  Gra«Riul  auf  erfcn j  Ariiculm  90t.  erc,  niDriibtr 
n(T  }u  Vugebura  HFputtrtn  niolltc,  unb  tit  Sliiimx  fm  tdttrn 
weiinb  friner  SBorijritfitirn  0.  4*0.  ««nflrt  Ijat.  —  a>icf( 
^liVUftlBUit  Qitijii  nui  Utfatgc,  ba^  tin  ealqtilcr  (bim: 
l,i>h>po,itianei  iu  Eccium  Je  \iDt>,  Vcncre  ct  balaco,  tic 
„Wi  Kef  aui  cincm  9S[[(f  eDi^Ial  In  ^cumailnfi  Doeumcniii 
,iiler*riiip.  80.  fKnnc.  —    Vati)  SBt\antbxt<ia  gcbcntt  brtfcl* 

Sin  In  t(w_»ii(f  an  SQcit  iDicttti6  (Dom  Sa  3un.  KS.)." 

••)  „*lnunt(tD(tIltr)t(r  fflcrftatb  <StVttJif}a}itt,  eon  fri; 
„i(c  Oat(r|tabt  Slimmcsta  Xoniomagut  gtnannt.  iSan  liim 
Mvnb  ve»  fdncm  ettdt  m(t  dTaemut  tianbclt  9(urlgn?  Im  8t(n 
vSaA  M  Mnt  enttmf  natt»  bcr  {Kntlftficn  Vufaabc  e.BOS. 
M»  SwMcrii  Tilj  eriiini  c.  epiil.  p.  3 17,  ridBl  ewlniu*  bffli 

-  ^VMina  lcincD  »(tbiu)i  feleritbct  mtt  blcfcn  iBDtrtn:  Oui- 
j»**  G.  N.  e  Bnbinlia  profugui,  et  em  >inici»iino  luliilo 
^&ctMi  capilalii  boilis|  noTani  tngoedijm  movil  Arspulo- 
i,rali,  nebulo  Mditwni  natu*.  li  eil  liclo  nomine  Fallu- 
^rAM,'*     (NoU  Strobelii.)  | 


obec,  baf  {eine  ft^idti^  ^Cntnort  bacauf  grmo^ft  mu 
ben  m6ge ,  n»il  becfelben  gci!tnbli^e  3(bfd]ctft  nocf)  nie 
ju  mifern  ^anben,  obee  on  ben  S£og  fommen. 

SBDUten  ®.  ®.  ju  roeitecn  a3erid)t  nid)t  wcljalten, 
bap  gemelbtec  3Cu6fd)u^  ber  »ierjel)n  ^rfon  jween  SSag 
nad)  emanber  cmftg  ob  bem  ^anbel  gefe^cn,  baoon  ge^s 
rot^fcf^Iagt,  fii^  mit  einanber  unteccebt,  unb  nati) 
?tot()buc^  befpratE)t.  Unb  nad)maIS  unS  oon  Stdbtcn 
famt  gunenburg  unb  ^effen  gejiect  um  12  ^ora  in  be8 
3Rarggrafen'-&ecberg  erforbecn  unb  burd)  2)oct.  ?>cui 
cten  famt  ^ectn  ^bitipfen  3)Ieland)ton  mfinb-f 
li(l)  becid)ten  unb  anjeigen  laffen,  moS  W>^tt  in  foUi. 
d)em  3(u6fd)u9  non  ben  jtrtttigen  3(cticuln  gtl)anbelt 
mocbcn.  ?tdmli^,  toie  rtic  @.  SB.  am  lungllen  gc* 
fd)ricben ,  ba^  fie  fi^  etli^cr  3fctitul  uecfllii^cn ,  etli(|)e 
aber  anaefteUt  ()aben.  23od)  al8  fie  on  bic  SReg,  ?)rie: 
llece^e  unb  Sommunication  untec  becbec  ®cflatt,  be|e 
gleit^en  an  bte  geifili^t  Sucifibtction  !ommcn  fct)n,  i)a: 
ben  fie  gu  be^en  2:()ei(cn  tin  SSebenfcn  borin  genommen, 
p(^  auf  gjtittri  ju  becot()fi^tagen,  rote  fte  m6ci)ten  ju« 
fammcnflimmen  unb  einig  wecbcn ,  baE  beebcn  S^cilen 
am  minbec  bef(^eclid)^en  unb  onne()mIid)ften  fctjn 
m6^t.  ©acouf  bie  gilcflen  famt  otibccn  Bom  3fu6fd)u| 
fid)  eim-r  fucjcn  ©d)rift  tjcrgteid^t,  bic  fie  in  ©cgtnmatt 
unfer  aHer  oeri cfcn  laffcn  •).  ©erl)oIben  wit  non  ©t4b« 
tcn  und.aud)  boriibcc  bebad)t  unb  boju  gefagt:  miemol)! 
ba3  toi^jtige,  taf)fecc®ad}enmdcen,  ®ccl,  @t)ce  unb 
©itt  belongenb,  barin  atid)  nict)tg  Ieic[)tli(!>  ot)ne  gutcn 
Sfbad)t  gc|)anbclt  unb  bcfci)toffen  roecben  foUt :  fo  m6d)s 
tcn  mic  bo^  gcleibcn,  bog  3^re  6t)urftic(l(.  unbS.  %. 
in  ber  ongcfangencn  tcculid)cn  Unter^onblung  foct^t^ 
ccn  unb  ju  meitecn  SRiftcIn  gciffcn.  SSoUtcn  roic  fol» 
gcnbg  auf  @.  SS.  mcifccn  S3cfcI)I,  ol)nc  ben  mic  ni4)t6 
befcf)Iiegric^  ju  ^anbcln  Ijdtten ,  ju  gufcm  5Sefcl)Iuf  treu« 
lici)  Ijflfen  f6cbern.  Unb  ifl  bemnad)  fiic  guf  ongefcs 
|)en,  ba|  bie  Dbgebacf)fe  SBcrjcitijnif  »on  unfcer,  bcc 
@t}angc(tfd)en,  aUer  locgen  bcm  ®rgcntt)ft[  iJbecanfmoc< 
tet  Mjcrben  foUe,  anb  barouf  gcmarten,  ob  fie  fid)  boct 
auf  in  meitcrc  ^anblung  einloffen  noUtcn;  melt^e 
Sd^cift  boljin  gc^eUt,  ba^  unfecfl  &tad)tenS  mc^tft 
borin  begeben  roorbcn.    SSiic  Ibaben  abcr  bccfelbcn  in 

@il feine  3rbftf)cift  gcnommen.     Unb  ift  ic 

sumnia  oSit  ^onblung  nnb  Unterrebe  nid)t  berma^en 
gcflaftef,  baf  mir  noc^  jumal  tJtcI  bai?on  ()offcn  no^ 
unS  tc6fien  migen.    <Si  foS  ou^)  ^tctin  oon  unfetn  Un* 


*)  Vid.  imliccR)  ■rtieulorum  Ja  <|uibo*  convcniri  pottil  tat 
noo  pouit  epud  Cbvlraeiim  ».  £6S. ,  MucJlerum  p.  7iS., 
Wilcb.  XVI.  p.  1678.  —  Propoiltionei  Ey.nirlicorum 
i.  19.  Aug.  tradilaj  fajbct  Alueller.  ».  751.  et  n  eo  Wd- 
chiu»  in  opp,  Lmk  T.  XVI.  p.  1675. 


291 


BPISTOLARUM    LIB.  V.    1550^ 


tet^nbUm  m^t&  orbentti4)8  befd()(o{len  no^)  ongenom^ 
mm  n^erben;  fie  ^aben  benn  ben  Sfttften  unb  ^tdbten 
berfelben  gr&nbUd^en  ^eri4)t  unb  9te(atton  getf^an,  ba>^ 
xtAt  e8  ein  jeber  an  feine  ^crrn  unb  ©bern  flelangen/ 
unO  ftc^  ^cfc^etbS ,  mi  man  befd)(tepen  foH,  er^olen 
mag. Dat  greitagS  bert  19»  ^fugufli 

anno  1530. 

^ref  unb 
(SBern^arbt)  |)aumgartner» 

Pagella    inelusa. 

jiaif.  3Rai-  bat  ben  ?)rebiger  \)\t  jum  ^ei(igen 
£reug  am  SSitttood;  nact)fl  fdn!(ic()en  annef)men,  unb 
Dcn  oon  XugSburg  anjcigen  laffen,  baf  S()re  SRaj*  i^n, 
ben  ^rcbigcr,  nid)t  beS  ®(auben8  ober  ^^rebigenS,  fon^ 
Deni  3(ufrut)r  ^aibcn ,  bie  er  ffc^  ju  enoecf cn  unter jian^ 
Den,  in  gro()noejl  ^iobi  bringen  (affen*  Item,  ^l^erjog 
jpeinricl)  oon  85raunf4)weig  ijl  an  geftern  frul^e  fe(b 
2)ritt,  famt  einem  5:aifer(ic^en,  fo  it)m  jugeben  fepn 
fott,  au8  3f ugSburg  gcrittcn ,  unb  ifl  bie  ©age,  er  fep 
uon  St,  3JJ-  abgefertigt,  ben  fianbgrafen  oon  ^ejfen 
n)iebec  j(U  l;o(en,  bamit  befter  e|)er  tixocA  frucf)tbar(ic^8 
ge()anbe(t  toerbe.  SSie  n)ir  aber  oerne()men,  beforgt 
ftd)  bev  SEBibcrtI;ei(  t)ie(  mel)r  oon  bem  Sanbgrafen,  benn 
nott)  fc^.  2)ien)eil  ^erjog  ^etnricl)  t)on  SBraunfc^roeig 
abgerittcn,  ifl  ^erjog  ®eorg  oon  ©at^fen  an  feine 
®tatt  in  ben  2CuSf^up  ber  @tdnbe  t)erorbent  morben* 
Unb  raiewobl  wenig  gut8  SErofle8  in  biefer  ©ad^en  auf 
ibn  ju  fe^en,  fo  ocrnet)tnen  wir  boc^,  bap  cr  fi^  nic^t 
unfd^icblict)  crjeigt,  unb  fonber(ici)  S)oct«  @den  in  et» 
lict)en  Singen  flug8  eingetrabt  ^ab.  3)od)  mode  baS 
@»  SB-  bet)a(ten ,  ba^  eS  nicbt  ieberman  om  Warf t  n)ip» 

Item ,  ber  2(ttSfct)uf  ber  minbern  2fnja^(  auf  un^ 
fer  Seiten  ^at  ben  ©palatinum  ju  einem  ©c^reiber 
in  Cer  Untert)anb(ung  oerorbcnt  get)abt,  ben  aber  ber 
3Bibertl)ei(  auSgemuflert  unb  nic^t  leiben  moUen,  unb 
gcmoUt,  fo  fte  einen  ®ci)reiber  ju  |)aben  oermetnten, 
(fo)  moUten  ftc  auc^  auf  tt)rer  @eiten  einen  orbnen. 
2((fo  ift  ®))a(atinu8  nimmcr  [nici)t  me^r]  in  ber 
^anb(ung. 


No.  849. 


(ibrtassp  lioc  temp.) 


Melanth.  de  coelibatu  et  mUsa. 

\  Ex  autograplio  Melantb.  ia  Tabular.  Vinar.  Reg.E.  rol.87. 
110.  2»  tLst  foliuai  cui  MeL  suain  lententiain  iuacripiit, 
ubi  vero  aiia  uitniis,  et  quidem  Spalatiai,  Vaud  pauca  inu- 
tayit.  —  Auographou  piioris  scri|)ti  de  coeiibatu  habe- 
tur  io  cod.  tioin*  l90.  p.  167.  ubi  iunctum  est  epistolae 
ad  Campeg.  J.  6.  luh  ~    An  tero  faoc  temporc!  scriptum 


vere  sit,  defioife  nolo.     Puto  potius  faaeo  scripta 
d.  19.  Aug.,  quo  tempore  de  coelifaatu  et  mtssa  di 
tur  inter  delectos  utnusque  partis  arfaitros. 

De   coelibatu. 

!JBenn  man^)  bie  e^e(i^en  ?)riejier  secundun 
canonicas  firafen  n>oat,  unb  \)om  Ministerio  c 
tt)dre  nict)t  moQlid)'),  anbre  ti^tigc  ^riejier  i 
forgung  ber  ??farrcn  ju  uberfommen.  ®enn  ma 
n)e(ci)er  3»ange(  bcreit  ijl  an  ?>riejJern,  bie  et 
J)rebigentucf)tig(inb'> 

©0  tt)cip  man,  bap  an  alTcn  Drten  fromm 
fferalfogefinntftnb;  be8  mc^rer  Sr()cil8 ,  bap  f 
e^e(ic^  tt)dren-  Sarum,  fo  man  fc|)on  ^embe  ? 
8u  un8  fcf)icEt,  xoaven  fie  jucl)tige  fromme  8eut,  j 
ben  fte  bod)  cf)e(id)  tt)erben  *)• 

©oOte  man  benn  (ofe  geut  unb  untiic^tige  ^ 
annef)men,  wflrbcn  bie  ^irc^en  ube(  bcflcat,  ut 
einegrope,^drtigfeit,  baf  man  (iebcr  tt)ia^),  l 
Religio  bei  fo  Dic(  Seuten  ganj  unterge^e'),  bi 
einige  ©onflttutton  relajciren,  blc  boc^  tt)tber  ®t 
bie  9latur,  aud)  nie  ge^aiten  iporben  ifl**). 

®o  tt)eif  man'),  bag  bodl)"°)  bie  ?>rtefle 
o^n  SBeiber  leben")-  ^n  bringtS  je  tt)eniger  3 
nip/  e^e(icbesucl)tigeSBeiber^aben,  bennunjucbt 
Item,  mer  ben  ?)faffen  bie  (S^e  mbeut,  mtrb  f 
an  aBem  e^ebrucj)  zc.,  fo  burc^  fo(c^  ©ebot^ 
fac^t  mirb,  item  an  oXlm  SSIut  ba8  ber^alb  ")  »ei 
n)irb  ")• 

I)  auc^  addidit  Spalat. 

f)  Spal.  wnzlt  nnmogtidj  feptt. 

8)  Cod.  Gotfa.!  an  Icibticftcn  yrfcftern,  bfc  ein 
ju  prcbiQcn  flcfcbicft  flnb. 

4)  Pro:  bap  fic  QCtn  c6cii(^  ctc  quaedelerit,   Sw 

•cnpiit:  baf  ffc  licbcr  tDoOcn  c^ictid^  fcun,  bcnn  ini 
iDlc  bi^  an^cro  acfcftc^cn  ifl,  lcbcn.    CcJd:  doih.:  baf 
wottcn  c^clic?^  fcDn,  bcnn  aufcr  bcr  Gftc.    SBo  nnn  f 
un«  eomnifn,  ipurbcn  fic  bocf^  moHcn  c^cHd^  mcrbcn. 

5)  SpalaU  inulavit:  marc. 

6)  Spalat.  mutavit:  ticbcr  fofft  motUn. 

7)  Spalat.  fnutavit:  f ottt  aang  un tcr0C Jcn,  et  » 
margine :  aU  bcnn  cnbCid^  miirbc  crfolgcn  mtifoi,  b^ 
menid  mcfbcn  funbcn,  mdc^c  bic  ®nabc  bcr  itcufAbcft 
unb  bic  *urcr  nacf^  bcr  fldflllcfKn  Conititution  ni«S 

Wcbtfcrtf«  unb  unaucfttigc  9>rUflcr  anncimVn,  mii^T 
*c  ubci  bcltcnt  tj>crbcn.  llnb  ift  dnc  grof c  unWjc^ 
fdt,  baf  man  Hcbcr  motttc,   baf  btc  «RcKaion  bciuirt 

flN^r^rV  .1""  ^?*  "*^"  ^^^^  «^«^^9«  papl!(icf)c  GonRituf^ 
»)  Cod.  Ooih.:  tic  bocf)  nicmani)  obcr  fc^r  mcnifl  9f^altci 

9)  6o  mcif  man%   et  quae  »eqiiut]tar  lineolam  faadie 
.m*i^**^'  guMi  delenda.    Leguutur  vero  etiam  ia  cod 

10)  C  G.:  fonft. 

II)  CG.:  l!)aus6oItcn  unb  lcbcn. 

^^i^P'  ^c*  ^\^<^^  «^  ifew»?  mcmgcr  Ttcrgcmif  -  fo  A 

fJrv^r^n  **^^*"'  ^^"'?  f"^  ^^^  unjiicfitiec  OBdbcr  td  M 

13)  Cod.  G. :  ^  u  0  0  r.  '^ 

14)  Verfaa:    ftScr  bcn  3)faffcn  eic.  in  cod.  Goib. 
iegunlur.  ^^ 


EPrSTaLARUM     LIB.   V.     1680. 


tSM 


®o  matt  m  biefem  @tudP  etxoai  nad)(tcpe,  mdd>ten 
\i  S3ifc()offe  i^ce  £)bebten)  unb  SuttSbiction  mieber  an^ 
NJ^ten ,  ttiib  oiel  guter  JDi^bnung  in  bet  .ftird)en  b^lfen 
c^ten ,  fo  jte  fic^  ibreft  geijUic^S  SRegimentfi  moUten 
itt  firo^  anne^men  '^) ,  mie^  fte  oor  ® ott  f4)ulbig  ftnb. 
Si^ten  ou^)  oiel  TlvQti,  kneQ  unb  anbreS  oer^u^ 
m  '•)• 

De    Missa. 

SSon  ber  SKefi  '^)  beforg  ic^  fe^  gan^  nid;t  m6glid) 
tn>a8  }tt  er^alten*  ®o  i|i3  auc^  im  ^anbel,  ben  xoec 
10  Scut  oer1le()en ,  unb  mirb  nod^  intunf tig  o^  3mei:: 
^  oiel  2)tfptttation  mai^xL 

%6)  a^t  aber  bte  Surften  fe^en  ^iertn  genug  oer^ 
y^xt,  menn  fie  niemanb  jmingen  I  SJtef  ju '^altem 

S)agegen  m6gen  {te  miUigen  /  fte  n)oUeng  ntcmanb 
ccbiet^n ,  benn  bamit  iji  biefe  ©ac^  ju  jebcnS  ^emif:: 
m  ^i  gefteUt. 

2)etglei4)ett  nac^  aucf)  tfon  ^loftern  gerebt  merben; 
ne  jtc^  bcnn  auc^  m*  q.  4)*  [mein  gnabigfier  .^err]  fe^ 
igrc  *)  itt  biefen  ®ad)en  ge^oltcn* 


No.850. 


20.  Aiig. 


Legati  Norinb.  ad  Senatum. 

f  Ex  Aclit  Norinherg.  p.  207. 

^errn  S3urgermciftcr  unb  Stat\^  }u  9lurm' 

berg. 

: —  QBit  oermerfen,   bap  in  ©c^eimbb  oon 

oiem  rimifc^  £6nig  practicirt  unb  ge{;anbclt  mirb; 
Qd^Krgefialt  ahvc,  (ba6)  f6nncn  n>ir  noc^  jur  3eit 

n^^t  miflem Unb  miemol^)!  in  SScrorbnung 

M  f leinen  2(u6f(^u{fe6 ;  bcr  14  |>erfon  ndmlic^,  ab^ 
;(cebt  ifl/  baf  bie  SBorfd[)Idge,  unb  maS  ftct)  in  Unter^ 
Wblttttg  jtttrdgt,  gar  nic^t  an  bcn  SSag  gebrac^t  noc^ 
oiuuit)  mttget^cilt  foU  mcrbfu  big  ju  einer  entlic()cn  SScr:: 
lieid^img  unb  2Cbrebe  tei  3Cugfc^u{fc8 ,  fo  babcn  mir 
^  ni4)t  unterlaffcn  m6gen ,  6.  SSS.  unfcrS  St^ctlg  oor^: 
lefd^gne  SRittel/    an  ber  neincrn  3ettc(  ocrjicic^net/ 


lS)r  C.  6oth.t  (o  fie  6u^  (^atten  ju  i()rcm  Gl^riflKc^en  9{roimcnt. 

16)  Cod«Golli.:  fc^ulbig  finb,  unt  miificn  !9ott  92r(6nuno  bots 
«bn  9cbeQ.  Item  cd  famc  aUc6  93oIf  miebcr  jur  (Sinigfcit  unb 
gater  3u(6t.     Item  tt  miirbe  Jtricg  unb  gro^c  Unru^ir  tcrbiitct. 

17)  Spalatinus  praemi«il  haec,  quae  sua  manu  adfcripsif :  .^icr 
fKibcn  »ic  in  unfcrn  ii&crgcbncn  2(rtifc(n  an^^ix^t,  taf  bie 
gXefTcn  in  unfcrn  Sanbcn  unb  M  un6  bcnn  bie  flift  (unb)  SBins 
fclmeffen  abaetban  fcDn. 

*)  Fridcricus  tapiens  Pr.  EIccl. 


unb  bann  beS  ®egent^ctlft  barauf  gcgcbcncn  S$orfci)(ag 
au6)  f^ienebcn  oenoal^rt/  in  SScrtrauen  unb  ©ebeimbb 

jUjufenbcn*), mitaSitt,  e.SS-  n>oIlcn  foUicbB 

tn  ®ct)cimbb  bef)a(tcn ,  unb  fo((icf)e  n)cber  ju  bcrat^ 
fcb(agcn/  n)ei(§  unfcrS  2CdS)teng  ju  bcrat(;fci)(agen  ni^ 
not^ ,  nod)  in  anbrer  SScgc  au8brccf)en  (ajfcn*  ©cnn 
e6  barauf  nic^t  U^a^zn  nocf)  b(cibcn  mag ,  fonbcr  foU 
etn  SXteinung  gcmac^t  n)crben ,  mfi^cn  fte  no4)  oic(  baf 
jufammcn  flimmen*  ®ocf)  tv6|lct  man  auf  bcS  SBiber- 
t()ci(6  ©citcn  ganj  n>of)( ,  unb  ucrmut^cn  jic^)  cnt(id)ct 
5Bcrg(eicl)ung,  fo  cft  aQcin  an  bic  ^rieflcrc^e  wdre. 
^ic  ocrmeincn  ftc  fcincSn^cgS  ^uju^affen  nod)  ju  ben^iUi? 

gcn* DeS  ®cgcntl)ct(8  ftbcrgcbcne 

5Kittc(  (dpt  unfcr  S^ci(  mit  g(eif  bcratl)f^(agcn ,  unb 
jie]()cn  a((e  ber  anbcrn  d)riflcn(id)en  Sfirjlcn  S()eo(ogcn 

unb  ®c(ef)rtcn  baju} wiffcn  bocf)  xi\d)tf  maS  ftc 

barauf  bebcnfcn  unb  rat^fi^(agen  mcrbcn.  68  n>erbe 
abcr  bic  @inigung  gcfunben  ober  nic^t/  fei)n  mir  au8 
oie(  ben)cg(i4)cr  Urfad)cn  guter  ^ojfnung;  c8  fo((  ju 
f cincm  Unfncb  ober  tbdt(ic^er  Jg)anb(ung ,  fonbcrn  aufs 
wenigjl  ju  mm  gut(ict)cn  3fnftanb  biS  auf  cin  Sonci^ 

(ium  fommen;   miffcnS  bocl)  eigcnt(i4)  nic^t. 

Dat.  (Sambjiag  20. 2fuguili,  XXX. 

£rcp  unb 
(SBcrn^.)  SSaumgartner. 


No.  851. 


C20.  Aug.) 


Melahth.  de  utraque  specie. 

f  £x  autograpfao  Mel.  iu  Actis  Comit.  Aug.  in  Tabul.  Vi- 
nar.  Rcg.  K.  fol.  S7.  no.  2.  >—  (In  tergo  alia  manus  scri- 
psiti  Stficf^etao  5U  TCugdbnrg  9]?f.  CG.  15S0.)  —  Est  ibid. 
etiam  a|>ographon  huius  iudicii,  scribae  nianu  descriptuni, 
quod  tamen  non  inlcgrum  c&t. 

De  utraque  specie. 

@o  man  an  bicfcn  Ortcn,  \)a  h\iaxA)n  iitraque  spe- 
cies  gebraucf)t ,  jc^unb  cin  3(cnbcrung  oorncf)mcn  \ourb; 
bicmcif  bic  Scut  bcricbt  finb ,  bap  bicfcS  ®ottc8  S3efc(d) 
unb  £)rbnung  i{i ,  mic  bcnn  dffcntdc^  ifi,  n^urbcn  o^n 
3n>eife(  oic(  grof er  S3cfd)n)crur.g  bcS  ®cn>i{fcn8  fo(gen^ 
n>e(c^  cin  ®efta(t  cmpfa^en  murbcn  gcbrungcn  Don  ber 
Sbcrfcit,  mirbcn  fo(d[)S  mit  bicfcm  ®cn>iffcn  [aScmu^t^ 
fcpn]  banbc(n ,  bap  ftc  mibcr  bic  Snfa^ung  6(;rifti  ^anr 
,bc(ten«  @t(id^  murbcn  ficf)  ganj  bc8  @acramcnt8  entt: 
\)a\tm,  mic  an  mi  £)rten  funfl  aud)  gcfcbcbcn.  ^ar< 
au8  ju(c^t  cin  grope  5Bcrad)tung  ber  ©acramcnt  fo(get. 

*)  Scripta  delectorum  utriusque  partis  in  colloquio  legunlur 
apud  Cbylraeuin  p.  259.  et  n.  269^  Muellerum  p.  745  754. 
761.  et  Walchiuni  in  opu.  Luth.  XVI.  .pk  1673  sqq. 


«91 

ttcfj&nblem  nic^tS  orbentlit^  I)efd)loff<n  ttiMf)  ongenont: 
mett  werben ,  jte  ^aben  benn  ben  giirilen  unb  ©tdbten 
btcfelben  grimblidjen  Seridjt  unb  SRctation  getljan,  bor 
ntit  eS  ein  jeber  an  fetne  ^mn  unb  Qitxn.  gelangen, 
trabFi^^cfd»nb£,  waS  man  befd)Iiefen  fott,  erl^olen 

mag. '■    Dat  greitagS  beii  19.  Tlugu^i 

itnno  1590. 

jlref  unb 
(S3eml}arbt)  ^auugartner. 

Paetlla    ineluta. 

S.d\\.  9!ltaj.  l)at  ben  ^rebiger  f?i<  jum  f)eiligen 
itreu^  am  SHittwodj  nddjfl  fandic^en  anne^jmen/  unb 
Dcn  von  SCuQSburg  anjeigen  laffen,  baf  Stjre  SRaj.  i^n, 
ben  ^rebigcr ,  nidjt  beS@EaubenS  ober  ^rebtgenS,  fom 
Berii  3Cufrutjr  ^alben ,  bie  er  flct)  ju  erwjeden  unterfian: 
ben,  in  gro^nuefl  Ijabe  bringen  laffm.  Iiem,  .^erjog 
Seinricl)  oon Sraunfdjroeig i|l  on  gefiein  fru^e  felb 
S>ritt,  famt  einem  £aiferli(|en,  fo  ti)m  jugeben  fepn 
foU,  aufl  ^ugSburg  gcrittcn ,  unbifibie®age,  er  fep 
t>Qn  St.  3R.  abgefertigt ,  ben  Uanbgrafen  Don  ^effen 
iviebec  au  i;o(en ,  bamit  bcfler  e^er  etmaS  fi;uct}tbarlid)S 
0e[)anbelt  njeibe.  2Bie  niir  aber  oerne^men,  bcforgt 
fid)  ber  23ibcrtl)eil  »iel  meljc  »on  bem  fianbgrofen,  benn 
notl)  fct).  Siiemeil  ^rjog  .^einrici)  Don  Scaunfdjmeig 
abfieritten,  ifl  ^rjog  ©eorg  »on  ©ac^fen  an  feine 
3tatt  in  bcn  3tuSfcl)u5  ber  Stdnbe  tJerorbent  roorben. 
llnb  iviercoi;)!  menig  gutfi  a^rofleS  in  biefer  @adKn  auf 
i^n  ju  fefeen,  fo  t)(cnel)men  roic  bocf),  ba^  ec  fl^  nit^t 
unfd)ieblic^  crjeigt,  unb  fonberlic!)  jDoct.  ScEen  in  ets 
Ii(l)en  Dinger  flugS  eingetrabt  Ijab.  Docf)  njoHe  ba8 
@.  S^.  be^alten ,  bag  eS  nici)t  jebecman  am  ffltarft  mi^. 

Item ,  ber  3Cu§fd)u$  ber  minbern  ^lnjatil  auf  uu: 
fer  Sfeiten  ^at  ben  ©palatinum  gu  einem  ©c^ceiber 
in  ber  Unterljanblung  wrorbcnt  gcl^abt,  ben  abcc  bet 
>2&ibettt)eil  audgemufW  unb  nic^t  teiben  iDOlIcn,  unb 
gcmoQt,  fo  fie  einen  ®d)reiber  ju  ^abcn  oermeinten, 
(fo)  moHten  ftc  auc^  auf  itjrer  Seiten  einen  orbnen. 
3(Ifo  ifi  ©palatinuS  nimmcr  [nid)t  me^r]  in  ber 
.l^anblung. 


EPISTOLARUM     LIB.  V.    l&aa 


No.  849.  (fnrtagw  buc  lemp.) 

IHelanth.  de  cuelibatu  et  miana. 


Reg.E.  rol.87. 
lealenliara  ■uacrrpMl, 


lia  iiitniUf  el  quuleoi  Spkintini,  Itiiid  muc 
AuiiRraphuu  piioiii  icripli  Je  coelibalu 
1.  Goili.  190.  p.  167.  ubi  ' 


:ri(ili  Je  coelil 
>i  iunclum  ect  «piilolae 
ad  Campcg.  il.  6.  lul.-  —    An  'crc  boc  leinpare  tcripluro 


vere  jil,  dcGaife  nolo.  Poto  poiiua  baea  tcripU 
<1.  la  Aug. ,  quo  lempore  de  coelibalu  et  miiM  i 
tot  lular  delectos  ulnua^ne  pariu  arbilroa, 

/?«    coelibafu. 

^mn  man')  bie  e()elid)cn  ^Jriefier  secundm 
caiionicas  ftcofen  moHt,  unb  OOm  Mini&terio  i 
mdce  nid)t  miSgtic^'),  anbce  tii^tige  ^riefler 
focgung  bec  ^forren  ju  ilbecfommen.  JDenn  mc 
tt)ctd)er  SHangel  bcrcit  ifi  on  ?)cie(iecn,  bie  el 
prebigen  tiid)tJ9finb'). 

©0  reci^  mon,  bag  on  aHcn  ©rfen  fromii 
lierolfogefinnt  finb,  beS  mc^reratjeilS,  bag  i 
e^elid)  mdren.     2)arum,  fo  man  fd)on  ^embe  ' 
iuunSfd)iift,  wdren  fie  jiic^tigc  fcomme  «eut^ 
ben  fte  boc^  cljelic^  reccben '). 

©otltc  man  benn  lofe  geut  unb  untucfjttge « 
annel)men,  miirben  bic  Sirci)cn  lifjel  be|ieirt,  u 
einegrope^drtigfeit,  bog  mon  licbcr  roia"),  i 
Religio  beifo  oiel  Scuten  gonj  untergel)e'),  b 
einige  EonfiitHtion  tclajciren,  bie  bod)  miber  ® 
bie  Slatur,  oud)  nie  ge^alten  luorben  tfl^. 

©0  meil  man"),  bag  botf)")  bie  ?)rfeji( 
o^n  SBeiber  leben").  9tu  bringtS  je  mentget  : 
nig,  e5cIid)eiij(i)tigeSBeibcrt)abcB,  benn  unjtid) 
Item ,  mer  ben  pfaffen  bie  e^ie  uerbeut,  mirb  | 
an  ottem  e^ebruci)  ic,  fo  burc^  folc^  @cbotf) 
foc^t  roirb,  item  on  aCemaSIdt  bofi  berholb  ")  w 
tDirb"). 


I)  auc^  addidll  5palat. 

^  Spal.  tDUcbt  nnraBsIftft  fdin. 
8)  Cod.  GotLt  an  ititliititti^tUtttxxi.  Ui  rin 
ju  vtctlflin  flff^idt  finb.  >      '  tin 

4)  Pro:  DaB  fie  flttn  tl,t\{ii,  elc,  <[uac  djeyit.  So 
«XIP..I:  tof  fic  lirtcc  WoBcn  ti^m  frDtl,  !>»;  fn'^ 
KkJ)M  an%no  «ftfitljfn  (fl,  uua.  Cod.  Gotb. :  baf 
roottcn  tf)(»(6  r<pn,  6tnn  aufcr  te  (Sfic.  SiBt.  nan 
utt<  (onini(n,  tpiicbrn  fit  borti  woHni  t^cdcb  »crttn. 

5)  Apalal.  inulBvil:  aiaxt. 

B)  Spilal.  mulatil:  littcr  forif  tsolicn. 

7)  Spalat.  muta*ii:  fottt  aanj  anttrgebco,  et  i 
mareiiie:  al(  bmn  (ntlid^  witttc  trfoincn  ntifai.  \ 
nKnffl  twrtcn  funbcn,  ncl<«(  bic  Onab»  bcc  Jt<«fflM 
nnb  tit  ^urtt  nadt  bcr  flcifUtdw  Con.Htmion  nf* 
no^  btt&clforgc  tiitttffl  ffnn.  -  Cod.  Goik,  Sn 
Wcttf(rtifl(  unb  uniiitf)tiflc  5)rlc!!n:  ann(6m>n,  icii^J 
Mt,  baf  nTan  lUfintBmt,  ba«  btt  MdiBfon  btTairt 

8)  Cod.  boil.. :  Cic  i^Ai  nicm^n..  o6ct  fcljt  wcnffl  aW 

9)  6o  tucif  man%   el  <|ua«  .eqniinlnr  Imeolam  fa,|„ 

io?rG.',  ^""'ft:"'"'"-  ^«'"""  '■"" «""» -  - 

II)  CG.i  ^au«UItcn  unt  l(tcn. 

^\S"  ^■i.'-  ?'','"^f  **  ifi"!  Bcniflcr  Ktrflcniif ,  fn  «. 
,  *Sf""l'«  ^ottn,  bcnii  fo  fic  unjii*tlat  iBtib»  tti  fid 
la)  \iaa.  u. :  j  a  o  o  t. 

141  Verba:  SiJct  Itn  gjfoffcn  aic.  io  cod.  Golb. 
Icguntur.  ^^ 


EPrSTaLARUM     LIB.   V.     1680. 


«M 


®o  matt  m  biefem  @ftudP  <tn)ai  nad)(tepe,  mdd)ten 
tu  &if4H>ff^  i^re  £)bebien)  unb  SutiSbiction  n)teber  an^ 
tMJ^ ,  ttilb  oiel  guter  JDrbnung  in  ber  .ftirc^en  b^lf^n 
oi^alten ,  fo  {te  fi^^  ibreft  geijUic^fi  SRegimente  moUten 
wk  firo^  anne^men  '^) ,  mte.  fte  wv  (Sott  fc^ulbig  ftnb« 
VtidfUn-mdf  oiel  ^(rgeS^  .Krieg  unb  anbreS  oer^u- 
tm  '•). 

De    Missa. 

SSon  ber  SKefi  '^)  beforg  i4)  fep  gan}  nid)t  mdgdd^ 
cni>a6  }tt  er^alten«  ®o  i|i3  auc^  im  ^anbel,  ben  xot^ 
xS%  Seut  )^erjlef)en ,  unb  mirb  nod^  int&nftig  o^  ^xozu 
fU  oiel  3>i({)tttation  mai^xL 

S(|)  ac^t  aber  bie  Surflen  fe^en  ^ierin  genug  oer^ 
mfya,  menn  fie  niemanb  jmingen  /  SJtef  ju '^alten. 

^agegen  m6gen  fte  miUigen/  fte  moQenS  niemanb 
mbiet^n/  benn  bamit  iji  biefe  ©ac^  ju  jebenS  (^emif:: 
{(01  (xei  gefieat. 

2)er9leic|)ett  nac^  aucf)  olon  .Sloftern  gerebt  merben/ 
iDie  (u^  benn  auc^  m*  g«  4>*  [ntein  gn&bigfier  .^err]  fe^ 
Ugrr*)  itt  biefen  ®ad)en  ge^otten* 


No.850. 


20.  Ang. 


LegcUi  Norinb.  ad  Senatum. 

f  Ez  Actis  Norinherg.  p.  207. 

|ierrn  S3urgermeifter  unb  ^at\^  }u  9lurm^ 

berg* 

_  Q2ir  oermerlen,   bap  in  ©e^eimbb  oon 

mm  rimif^Ktt  £6nig  practicirt  unb  ge^anbett  mirb; 
V(i4)ergeiialt  aber^   (ba6)  !6nnen  toir  noc^  jur  3eit 

viii  miffem Unb  miemo^l  in  SBerorbnung 

M  fleinett  2(u8f^uffe6,  ber  14  |)erfon  ndmli4),  ab^ 
flflrcbt  ifl/  baf  bie  SSorf4)Idge,  unb  mag  ftd)  in  Unter^ 
^aMniig  jtttrdgt,  gar  nic^t  an  ben  S£ag  gebrad[)t  no4) 
japaiib  mttget^eilt  foU  n^crben  bi8  ju  einer  ent(i4)en  SSer^ 
gleiid^g  unb  2Cbrebe  beS  2Cugf4)u{fe8 ;  fo  b^^ben  mlr 
io^  ni^t  uttterlaffen  m6gen ,  (£•  SSS.  unferS  Sll)eilg  oor^^ 
gef^Iogne  SXittel^    an  ber  tleinern  3ettel  oerjeic^net; 


VSjf  G.  Gotb.t  (o  fic  6u^  (^atten  ja  i^rcm  G^rifinc^cn  9{cgimcnt. 

16)  God«Got[i.:  f(^utbi0  finb,  unt  mii^cn  jSott  S^ccftnuRo  bots 
nUt  9cbco.  liem  cd  famc  allc^  93oIf  n>icbcc  juc  (Sinigfcit  unb 
gntev  3uc(t.     Item  c<  wiicbc  Jtdcg  unb  gto^c  Unru^r  oct^iitct. 

17)  Spalatinus  praemivit  haec,  quae  sua  mami  adscripsil:  .^icr 
ftabtii  »it  in  unfcrn  iibcrgcbncn  2(rti!c(n  angc^ciat,  taf  bic 
aXcfTcn  in  unfcrn  Sanbcn  unb  bci  un^  bcnn  bic  ftift  (unb)  SSins 
tdmrir«"  abgct^an  fcpn. 

*)  Fri<i«ricHS  Mpiens  Pr.  £Iccl. 


ttnb  bann  beS  ©egent^etlS  barauf  gegebenen  SSorf^tag 
au^)  l^ieneben  oenoal^rt/  in  SSertrauen  unb  ©el^eimbb 

juaufenben*), mit  aSitt,  6-  SS-  n>oIlen  foaicbS 

tn  ®el)etmbb  be^alteu;  unb  foUi^^e  n)eber  ju  berat^ 
fcblageu;  n)etl§  unferS  2CdS)teng  ju  beratl)fd)lagen  ni^ 
notl) ,  nod)  in  anbrer  SSege  au8bred)en  (affen.  ^enn 
e6  barauf  xd^t  be^aften  nod)  bleiben  mag  /  fonber  foQ 
ein  9)leinung  gemac^t  n^erben ,  mfi^en  fte  nod[)  oiel  i)af 
jufamihen  flimmen*  S)oc^  tv6ilet  man  auf  beS  SSiber^ 
tf)eit6  ©eiten  ganj  tt)ol)t ,  unb  oermut^cn  ftd;  cntticf)er 
$Bergteid)ung,  fo  e8  atlein  an  bie  ^rieftcrc^e  mdre. 
^ie  ocrmeinen  fte  feineSmcgS  iujutaffen  nod)  ju  bemitli? 

gcn* De8  ®egent^eit8  ibergebene 

SKittct  tdf  t  unfcr  S^cit  mit  gteip  berat{)f^tagen ,  unb 
jie]()cn  alle  ber  anbern  d^riflcnti^cn  ^flrften  Wc)Zt>\o^txi 

unb  ®ctct)rten  bajuj miffen  bo(^  nic^t,  maS  fte 

barauf  bebenfcn  unb  rat^f(^tagcn  werben»  68  werbe 
aber  bie  @inigung  gcfunben  ober  nic^t,  fei)n  mir  auS 
oict  ben)cgticl)cr  Urfad)en  gutcr  J^ojfnung,  e6  fotl  ju 
f eincm  Unfcieb  obcr  tbdtlic^er  Jg)anbtung ,  fonbcm  aufs 
menigjl  ju  eincm  giitticl)cn  2Cnftanb  biS  auf  cin  Sonci^ 

tium  fommcn;   tt)i(fcn8  bod)  eigcnttid)  nid)t. 

Dat.  ©ambjiag  20.  ^fugufti^  XXX. 

£rep  unb 
(SBern^.)  SSaumgartner. 


No.  851. 


C20.  Aug.) 


Melanth.  de  utraque  specie. 

f  £x  autographo  Mel.  in  Actis  Comit.  Aug.  in  Tabul.  Vi- 
nar.  Reg.  E.  fol.  S7.  no.  2.  >—  (In  tergo  alia  manus  scri- 
psitt  Stet(^6ta0  5U  TCugdburg  aTtf.  CC  fsSO.)  —  Est  ibid. 
«tiam  a|>ographon  huius  iudicii ,  scribae  nianu  dejcriptuni, 
quod  tamen  nou  iniegrum  e&l. 

De  utrat/ue  specie. 

©0  man  an  bicfen  Ortcn,  \)a  biSan]()er  utra(iue  spc- 
cies  gebraud)t ,  jc^unb  cin  2fcnbcrung  t)ornet)men  ^ourb, 
bicmcil  bic  fieut  bericbt  finb ,  bap  bicfo6  (Sottc 6  SBcfctd) 
unb  £)rbnung  i{i ,  mie  bcnn  dffcntticf)  ifl,  murbcn  o^n 
3n)eifel  Diel  gropcr  S3efd)n)crur.g  bcS  ©cmijfcnS  fotgen, 
n)eI4)e  ein  ©cfialt  cmpfa^cn  murben  gebrungcn  Don  ber 
Sberf eit ,  tt)urben  fotd[)S  mit  bicfcm  ® cmiffen  [Scmupt^ 
fcpn]  banbeln ,  bafj  ffe  miber  bie  Snfa^ung  6l;ri(li  ^anr 
bctten.  Sttid^  murben  ftd)  ganj  beS  ©acraments  ent^ 
\)a\tm  /  mic  axi  t)tet  £)rten  funfl  au^  gcfcbebcn.  ^ar^ 
auS  jutc^t  ein  grope  5Bcrad)tung  bcr  ©acramcnt  fotgct. 

*)  Scripta  delectorum  utriusque  partis  in  colloquio  legunlur 
a(Mid  Cbvtraeuiii  p.  1^59.  et  n.  S69. ,  Muellerum  p.  745  754. 
761.  et  Walchiuni  in  opp.  Luth.  XM.  p.  1673  sqq. 


291 

ttt\)&at>ltxn  nic^tS  ort>cntIid)8  btf^Ioffen  no(^  angenotm 
mtn  mtim,  fie  ^aben  benn  ben  Sticflen  unb  @tdt)ten 
bccfelben  gciinbiirfjen  fQevi(i)t  unb  Slelation  gct^an,  bo» 
mit  e8  ein  febec  an  feine  .^crrn  unb  jDbrrn  {jelangcn, 
unbfic^2Jcfd)eit)6,  »a6  man  befcfjliepen  foff,  er^olen 

mas. '■     DaL  greitagS  ben   19.  3fuaufti 

anno  1530. 

i£re^  unb 
(Scm^atbt)  ^Jaunigartnec. 

PoEtlla    ineluia. 

Aaif.  iOZa).  l)at  ben  ^rebitjet  I){e  gum  t>e{()gen 
.<Kreut  am  ^ittrood)  ndci)ft  fdnftii^en  anne^men,  unb 
{><;n  oon  ^JCugSburg  anjcigcn  laffen,  ba^  3t)re  SRaj.  i^n^ 
Den  ^Jrcbigcr,  nidjt  beSOIaubenS  ober  ^ScebigenS,  fon= 
6eni  3(ufrubc  tjalbcn,  bie  cr  flti)  ju  crwecEen  unter(ion-. 
^en,  in  Brol)nue(i  l)at)e  bringen  laffen.  Iiem,  ^ctjog 
iieinricl)  oon Sraunfd^iwcig i|l  an  gefietn  frii^e  felb 
IDritt,  famt  eincm  Saifcrlii^cn,  fo  il)m  jugcben  fci)n 
foU ,  aud  2fug§burg  gcrittcn ,  unb  ifl  bic  Sage,  et  fe^ 
won  Si.  3R.  abgcfertigt,  ben  iJanbgtofen  »on  .^eften 
iDieber  iiu  l)oIcn ,  bamtt  befiet  e^cr  etmaS  ^u^tborlit^e 
gebanbelt  iBtrbe.  SSie  tuir  aber  oecne^men,  bcfocgt 
fid)  ba-  SBibcrtl;c{I  »ict  mcf)c  Bon  bem  2anbgrafcn,  benn 
notl)  fcij.  25ien)eit  ^i^Cjog  ^einri^t  oon  SStaunfd^meig 
abficritten,  iji  .^crjog  ©cora  »on  Sa^fen  an  feine 
Statt  in  ben  XuSfc^up  brr  @tdnbe  oerocbent  wortjen. 
ttnb  n}irmol;l  raenig  sut§  3£cofieS  in  biefec  @ad)en  auf 
il)ii  ;u  fc^en,  fo  oecnet)mcn  roic  bod),  ba^  ec  ftc^  nid)t 
unfc^ieblict)  ccjcigt,  unb  fonberlicl)  £)oct.  @tfen  in  ct: 
lid)en  Singen  flugS  eingctcabt  t)ab.  Sod)  »oQe  bafl 
@.  S.  betjaltcn ,  ba^  eS  nict)t  jcbermon  am  Starft  mi^. 

Ltein ,  ber  VuSfd)uf  bec  minbccn  Vnja^t  auf  un: 
fer  tSfiten  ^at  ben  @patatinum  gu  einem  @(^reiber 
in  5er  Untcrljanblung  fcrorbcnt  gcfjabt,  ben  abec  bcc 
aiMbcrtlicil  auSgemutiect  unb  nid)t  letben  tooltcn,  unb 
gtmoUt,  fo  fie  einen  ®d)rcibec  gu  I]abcn  oecmcinten, 
(fp)  nioItteR  |tc  aud)  auf  it)rer  @citen  einen  ocbnen. 
^lfo  ift  ®)}atatinuS  nimmcc  [nid)t  mcf)r]  in  bet 
.^anblung. 


BPISTOLARUM    LIB.  V.    15So. 


i>.  849.  (fnrlassp  liuc  teisp.) 

Melanth.  de  coelibatu  et  miitsa. 

■;■  Ei  lulograpliii  M«tduili.  ia  Tabiilar.  Viiiar.  Reg.E.  to\.S7. 
lao.S.  1^1  foliuui  cui  Mel.  MUin  teoienliam  iuicripiil, 
ulii  Tero  Blia  iiitnuf,  et  ^uiilcm  SpaUlint,  hiud  pauea  niu- 
uvil.  —  ApuKripliou  piiorii  icri|>li  ili:  coelibilu  hibe- 
lur  ip  cot].  Gdip.  190.  p.  1G7.  ubi  iunctuni  eit  epislobe 
iid  Camprg,  d.  6.  lul.'  —    Aii  vero  boc  iem|iore  teriplum 


vere  sil,  ilefinirc  nalo.  Puto  poliu* 
d.  19.Auf(,,  quo  leitipore  de  coelibali 
lur  inler  ilelecloi  ulnu 


kCfl  icripla  eue  fcr*. 
,  el  miiM  diipuUb^ 

ulnuKjne  parlii  arbiirot. 

-Oe  coelibatu. 
!S5enn  man')  bie  c^eli^en  ?Jtieflet  secDDiUiin  l^ 
cnnonica»  fhrafcn  rooat,  unb  wm  Mmislerio  abfegen, 
rodtc  nid)t  m6glid)'),  anbte  tid^tige  S>riefiet  ju  «er. 
fotgung  bcr  ??farren  ju  tibertommcn.  ©enn  mon  wrijl, 
n)clct)cc  ajlangel  beceit  i(i  an  SJcieftcrn,  bie  etnwft  m 
prebigentiirfjtigfTnb'). 

@o  wcip  man,  bog  an  aOen  Ctten  fromme  ^Jti^ 
(tct  alfo  gefinnt  finb,  beS  mc^cer  ST^eilS,  baf  fw  geci 
el)elict)  rodrcn.  Sarum,  fo  mon  f4)on  ^embe  ?»ciflte 
ju  unS  fd)itft,  rodi-cn  (Tejtit^tige  frommegeut,  fo  irirc 
bcn(Tebod)cI)eIi^njcrben'). 

©ollte  man  bcnn  tofe  geut  unb  untiid^tige  |)nfprt 
anne^men,  miirben  bie  ^iccljen  iibel  beftcltt,  unb  iP*) 
cinegtope^drtigEcit,  bag  man  ticbec  »ia"),  ba|  blt 
Ueliglo  bei  fo  Biel  Seuten  gana  untergebe*),  benn  etn 
einige  Sonfiifution  teloriren,  bic  bod)  toiber  ®i>tt  unb 
bie  9Iatut,  aud)  nie  gc^alten luorben  ifl"). 

©0  roeif  man'),  bog  bod)'")  bic  ?)ritflet  nii^ 
of)n  Sieibet  leben").  9Iu  bringtS  fe  meniger  Xecget. 
ni^,  c^eIid)C5U(^tige23eiber^ttl3ep,  benn  unjiidjtige"). 
Item,  met  ben  ^Jfaffcn  bie  ef)e  oetbeut,  roitb  f^julblg 
an  aCem  e^ebrut^  k.,  fo  burct)  folc^  ©ebol^  Betuc 
faci)t  wirb,  item  an  oHemStut  baS  ber^alb  ")  oetaoffeB 
roicb  "). 


1)  au(^  •ddidii  Spabi, 

2)  Spal.  miicbf  aRmciglfc^  fdin, 

8)  Cod.  Goil..i  an  tffMi^c b  gicftftrtn,  tiif  eii,  »,„i, 
lu  picbfflet.  affciHctt  Hnb.  "'» 

4)  I*ro!  ba(  ffc  e<rn  thtU^  cfc.  quae  ddeTii,   S„Ulin«i 

n>k  bie  anticti)  »rA(()tn  fft,  tebcn.  Cod.  Goib..  »«»  firUn 
woltn.  cticli<6  fcqn,  ttnn  ougcr  bft  Q[,t.  ffio  nna  fblfcH 
un(  tommtn,  nutbfn  fif  tocfi  «oBm  ct)(ni6  wtrtoi. 

5)  fipslal,  mulavit !  uiicf. 

6)  Spalat.  mulavil:  U(6(C  font  WOllfn. 

7)Spalat.  muta»ii:    f ottt  «oni  un tfro«6«ii,    el  .Jdii  ■ 

wtnta  n)«bcn  funbtn,  njf^e  bK  (Snatf  bcc  JUfAtaftWhi 
unb  t«  *urcc  m<i>  bcr  ariPlid,fB  Comtiiuiioa  arAt  KS 

*  ufcfl  bcfKUt  i^trtcn.    linb  i|t  ffn.  eco«c  «ntrtsettiMS 

Wt,  baft  man  licbfrwcnt,,    bap  bie  WdfBton  MnMin 

8)  Cod,  Ocik :  ti(  totd  nkaiant  oO«  fcfjt  mcnin  atfaallm  hil 

9)  €Sd  o>(tp  maii%  ei  41111:  lequuni 
ductam,  uuaii  (lelcDda.    Lesunlur 

10)  C,  G.tfonft.  " 
tl)  ao.t  dnnf  6oIfrn  unt  Ifbcn. 

^\P'  ?l'  ?".*'"  J*  """^  ""^"'S«  Wcrgfniil,  f»  hiidbtMi 

IS)  l!^d   G  ■    uS'o  t    "      "'  '"'i"*«flt  Iffltffr"  6(1  S  «aU^ 

14)  Verba:    SSec   icn  ^Jfofffn  e 

legunlur. 


i  oOct  fcfjt  mcnifl  st^altni 
leijuuninr  lineolam  hi^ejat 


&X 


io  cod.  GcKb.  in  Kb* 


EPrSXaLARUM     LIB.   V.     1680. 


^CM 


®o  matt  in  bierem  @ftudE  ttioa&  nad)licpe,  mdd)ten 
bte  BifcfK^ffc  i^re  £)bebien)  unb  SuriSbiction  wicber  an^  * 
ci4>t<n ,  uilb  oiel  guter  JDrbnung  in  ber  Jiir4)en  i^elfen 
fl^alten ,  fo  fte  \i^  i^reS  gcifUict^ft  SRegimentg  moUten 
mtt.<Sm^  anne^men  '^),  mie  fte  t)or  ®ott  fc^ulbig  ftnb. 
9Si4>ten  ou^)  oiel  HtQ^i,  kvieQ  unb  anbreS  oer^u:: 
ten'* 


^> 


D  e     Missa. 


SBon  ber  SKefi ''')  beforg  ic^  fe^  gan^  nid)t  m6g(i(^ 
etn>a6  }«  er^(ten«  @o  iiiS  auc^  im  «|>anbel/  ben  toe^ 
xrig  Seut  oerflef^en ,  unb  mirb  noc^  in{i]mftig  o^n  ^mu 
fK  oiel  3>ifptttation  xaai^xL 

Sc^  a4)t  aber  bie  Surflen  fe^en  ^ierin  genug  oer^ 
ma^it,  menn  fte  niemanb  jmingen ,  fKef  ju  ^a(tem 

S)agegen  m6gen  {te  n^iUigen  /  fte  moUenS  niemanb 
oerbiet^n/  benn  bamit  iji  biefe  ^ac^  ju  jebenS  @en>if^ 
{en  frei  gefteUt- 

2)ecgleic()en  nac^  aucf)  o'on  ^loftern  gerebt  merben/ 
oie  ftc^  benn  au^)  m*  g.  4>«  [^^in  gn&bigfler  .^err]  fe^ 
ligrr  *)  ta  biefen  ®ad;en  gel;alten* 


No.850. 


20.  Aiig. 


Legati  Norinb.  ad  Senatum. 

f  Ex  Actis  Norinherg.  p.  207. 

^errn  S3urgermeifter  unb  9tat^  ju  9lurm^ 

berg- 

i —  QBit^  oermerleu/   bap  in  ©e^eimbb  oon 

daem  rimtfc^  £6nig  practicirt  unb  ge(;anbelt  mirb, 
loeblKrgcMt  ciber;   (ba6)  C6nncn  n)ir  noc^  jur  3eit 

nc^t  mtffen. Unb  wiemotjl  in  SBcrorbnung 

M  f letnen  2(u8fc|)uffe6  /  ber  14  9>erfon  ndmlic^,  ab^ 
gerebt  ifl,  baf  bie  SSorf4)(dge/  unb  n>aS  ftc^  in  Unter^ 
iianbttmg  autrdgt/  gar  nic^t  an  bcn  SSag  gebrac^t  noc^ 
jemonb  mitget^eUt  foU  n>crben  V\i  ju  einer  entli4)en  SSer:: 
gieic^g  unb  2Cbrebe  beg  2Cu6fc^u{fce/  fo  ^aben  n>ir 
fioc^  ni4)t  unterlaffen  m6gen ,  6*  SSS.  unferS  £t()eilg  oor^: 
gr{i^^(agne  SXittel/    an  ber  neinern  3ettel  ocrjieic^net; 


iSy  G«  Goth.t  (o  |Vc  6u^  ftatten  ja  i^rcm  GMfinc^rn  d^rgimrnt. 

16)  0>d.Golii.:  fc(^utbia  finb,  unt  miificn  Cj^ott  92r(6nuB0  bar^ 
iiUt  0ebeo.  Item  e^  fame  alle^  SSoIf  miebcr  jur  ^inigfeit  unb 
gntev  3u(6t.     ttem  e<  wiirbe  Jtrieg  unb  gropc  Unru^r  ocrI?titet. 

17)  SpalatiDas  prMmiiit  baec,  quae  siia  manii  afifcriptit:  ^ier 

ijabcn  »ic  in  unfetn  ii6cr9cbnrn  2(rtiK'[n  onor^ridt,  bjf  bie 
aXefTen  in  unfern  Sanbcn  unb  bri  un6  bcnn  bie  ftift  (unb)  SDin^ 
lclmcffen  ^^^tt^an  fe^n. 

*)  Fridcricus  Mpiens  Pr,  Elcct. 


unb  bann  bc8  ®egentl;etlft  barauf  gcgcbenen  ^orfd)lag 
aud;  I^ieneben  Dcnoa^rt/  in  SSertrauen  unb  @el)einibb 

jujufenbcn*), mit  aSitt,  6.  SS.  n>oIlen  foUi^jS 

in  ®el)cinibb  bei^alten/  unb  foUici)e  n)cber  ju  berat^ 
fc^lagcu/  n)eil§  unfcrS  2Cd)tcng  ju  bcratl;fd)lagen  ni^t 
notI>/  nod)  in  anbrer  SSege  auSbreci)en  laffcn.  £)enn 
e6  barauf  ni4)t  bel)aften  noc^  blciben  mag  /  fonber  foU 
etn  SXteinung  gema4)t  n)crbcn ,  mu^en  fte  nod[)  m\  baf 
jufammen  fKmmen.  ®oc^  tv6jiet  man  auf  bcS  SBiber^ 
tl;cil6  @eiten  gan}  n)ol)l ;  unb  t)ermuti)cn  ftd;  entlic^er 
SSerglcid)ung ,  fo  eS  aUcin  an  bie  ^rieflcrcl;e  wdre. 
JDie  Oirmeincn  fte  fcineStocgfi  jujulaffcn  nod)  ju  bett)Uli? 

gcn. DeS  ®egentl)ettS  ubergebene 

SKittcl  lApt  unfcr  S()cil  mit  gleip  bcrat!)f^lagcn ,  unb 
3ie]()cn  cXiz  ber  anbern  d)rificnlid)cn  Siirjicn  Sl)cologcn 

unb  ®clet)rtcn  bajuj wiffen  bocl)  nid)t,  waS  fte 

barauf  bcbenfen  unb  rat^fi^lagcn  wcrfcen.  6S  werbe 
abcr  bic  @inigung  gefunbcn  ober  nic^t,  fei)n  mir  auS 
oicl  beit)cgli4)cr  Urfad)cn  guter  ^ojfnung,  c6  foU  ju 
f einem  Unfricb  ober  t^dtlic^er  Jg)anblung ,  fonbcrn  aufs 
wenigjl  ju  einem  gutlid;en  2Cnftanb  biS  auf  cin  Gonct- 

lium  fommcn;   wiffcnS  bod)  eigcntli^  nfd)t. 

Dat.  eambfiag  20.  ^fugufti,  XXX. 

£rcp  unb 
(SBern^.)  SSaumgartner. 


No.  851. 


(20.  Aiig.) 


Melanth.  de  utraque  specie. 

-i*  Kx  autographo  Mel.  iii  Aclis  Cuniit.  Aug.  in  Tabul.  Vi- 
nar.  Heg.  K.  fol.  37,  no.  2.  — >  (In  tergo  atla  manuji  scri- 
psit:  Stficf^^tafl  ju  TCugdburg  9}2f.  CG.  15S0.)  —  Kst  ibid. 
«tiam  apographon  huius  iu«licii,  scribae  nianu  descriptuni, 
quod  tanien  non  iniegruni  e.Nt. 

De  utrat/ue  specie. 

@o  man  an  bfcfen  Ortcn/  ba  bi&ari^n  iitraque  spc- 
cies  gcbraud)t;  jcf^unb  cin  2fenberung  oornel)mcn  ^ourb^ 
bieweil  bie  8cut  beri4)t  finb ,  ba^  bicfoS  ®ottcS  SBcfdd) 
unb  SDrbnung  i{i  /  mie  bcnn  dffcntlic^  i(l,  n)urbcn  o^n 
3n)eifel  Dicl  groper  S$efd)n)crur.g  bcS  ©c^oijfcnS  folgen, 
n)cld)e  ein  ©cftalt  empfa^en  murben  gebrungcn  oon  ber 
Dberfcit,  tt)urbcn  foId)S  mit  bicfcm  ®cn)iffcn  [SBcmu^t? 
fepn]  ^anbcln ,  bafj  fte  wibcr  bic  Snfa^ung  CSl)ri(li  ^anr 
bclten.  Stlid^  murbcn  fid)  ganj  bcS  SacramentS  ent^ 
^altcu;  n)ic  an  t)icl  Drtcn  funfl  auci)  gcf4)c()cn.  S)ar< 
auS  julc^t  ein  grope  SBcracI^tung  bcr  ©acrament  folget. 

*)  KScripla  delectorum  utriusque  partis  in  colloquio  leguntur 
apud  Cbylraeuiii  p.  £59.  et  p.  S69.,  Muellerum  p.  745  754. 
761.  et  VValchtuni  in  opp.  Luth.  XM.  p.  1673  sqq. 


SA6 


EPISTOLARUM    LIB.  V.    1590; 


€Sb  tt)df  man,  baf  ic^unb  in  fonbeti^Tt  notX)  ijl, 
bieSeut  ju  @acramenten  ju  jie^en,  unb  an^ten,  baf 
fte/  n>iebtaig/  ^od)  gee^rt  n^erbeu/  bn)ei(  bie  ®acra:: 
tnent  bur^  6inglifcf)e  unb  anber  Sa^^re  fe^r  in  SSerac^^ 
tung  (ommen  fmb. 

9tu  ftnb  bie  &ix^en  burcf)  @otte&  @nab  bermafen 
bei  un8  angerid)t,  bap  bie  £eut  je  meljr  jum  ©acrament 
gejogen  merben.  9Bag  moQte  man  boc^  bie  armen  ©e^ 
wijfen  jeii)en ,  bap  manS  miber  befc^c^encn  Unterrid)t  ju 
tjanbetn  jmingcn  moUte  ? 

SEBie  mir  nid)t  miQigen  E6nnen  /  bap  man  baS  @a^ 
crcmientganj 

(Bjeliqua  desiderantur.} 


No.  852. 


(20.  vel  21.  Aug.) 


Geryon  ad  Spalatinum. 


£x  apographo  in  Tabul.  Vinar.  Reg*  E,  fol.  57.  no.  2.  fol. 
147.  »q.    Oescripta  a  clariss.  Foerttemanno. 

Georgio  Spalatino. 

N 

S«  Te  obsccro,  doctissime  mi  Spalatine,  ut  tu 
quoque  pro  officio  christiani  fratrls  respondeas  vel 
ob  hoc  unum ,  ut  me  ab  animi  cruciatibus  immo- 
dice  me  torquentibus  liberes.  lactant  enim  Papi- 
stae,  ut  heri  a  comite  quidam  audierat,  immo  ^) 
in  manibus  eius  lcgerat,  Yi.Kellery  homo  sincc- 
rissinms ,  Lutheranos  consensisse  in  hos  articulos 
atque  adco  hanc  intcmpcstivam  concordiam  cum 
carne  complexos  esse.  Quod  si  verum  est,  timeo, 
ne  summa  inde  carnis  et  spirltus  sit  emersura  dis- 
cordia.  Hoc  unum  me  adhucbeat,  quod  spero, 
dominum  deum  magis  promptum  ^)  nobis  csse, 
quam  quod  adeo  foede  labi  sinat  eos,  per  quos 
liactenus  causam  suam  tutatus  est.  Si  autem 
omniuo  vera  sunt,  actum  est  de  christiana  liber- 
tate. 

Articuli,  ut  spero  penitus  falsi,  hi  sunt: 
I.  Sacerdotes  eos,  qui  hodie  matrimonii  capistro 
ora  praebucrunt,  tolerandos  esse ,  ita,  ne  post 
hoc  simile  faciant  alii;  alioqui  proscribantur. 
Quod  si  ita  est ,  nonne  omnes  vere  pii  summis 
suspiriis  clamabunt,  irao  dolebunt  sacerdotes 
vos  evangelicos  egisse  non  utilitatem  Christi 
eiusquereipublicae,  sed  propriam? 


1)  Apogr.  in  uno ,  mendofle.     F. 
t)  Propitiuro?   Jp*. 


11.  Communionero  sob-  utraque  specie  concei 

eo  locotom,    ubi  Lntheranum  Evangelian 

praedicatum,  ita  tamen,  ne  una  species  dan 

tur.      Si  ergo  una  species  non  est  damna 

cur  hactenus  tam  acriter  digladiatum  est,  « 

speciem  esse  contra  institutionem  Christi,  ^ 

iUud  non  esset  damnandum,    quod   aliter 

queChristus  instituit,  permittatur.     Vellen 

go  argument«'tri:  una  species  ob  pacem  conc 

tur,    ergo  ob  pacem  neutra  potest  sumi,   t 

consequentia :    quia  utrumque  est  contra  ij 

tutioncm  Christi ,   tam  quadrat  Christiano, 

cipere  nuUnm  quam  unam,   quia  utraque  ii 

tuta  a  Christo ,  non  una ,  non  neutra. 

IIL  Missa  etsi  sacrificium  sit  memoriale»  fe 

dum  tamen  esse  canonem,    et  verba:    ov; 

hostia ,  sacriiicium ,   de  memoriaU  inteUige 

Quid  putas  cordati  omnes  dicent,    si  haec 

tina  Idolatriae  maneat?    Quodsi  sacrifici  1 

ansam  tot  malorum  servabunt,  facile,  imo 

vi,  redibit  impostura,  quae  iam  toti  mnndo 

muita  secula  est  imposita.     Quid  enim  sciel 

sticus  de  sacrificio  typico  passivo  et  reprae 

tativo  ?  Quodsi  eis  permittatur  canon ,  iden 

atque  si  insano  concederes  gladium ;  ansam 

bet,  ut  se,  quando  veUt,  interimat  insanus. 

sacrifici  habita  canone   ansam  habent  vit 

randi  sacrificii  cruenti,   quando  voIeuL     ( 

est  interpretari  canonem  de  sacrificio  reprae 

tativo ,   et  tamen  manere  ea  verba ,  quae  ei 

munt  sacrificium  reale?  Non  essefalia  ratio 

rogandi    canonis;    haec   esset  sufficieiitist 

quod  non  licet  etigere  novum  cultum  dei 

verbo  dei. 

Quid  deinde  videtur  tibi  de  scandalo,  qnod  na 

retur?  Nonne  omnes  Lutherani  et  Evangelid 

mabunt,  ea  iam  lahefactari,  quae  prius  ab  cn 

antesignanis  sunt  tradita?  Quid  eaconcordiaa 

esset,  quam  natae  iam  et  divulgatae  luci  obdn 

nubem  ?    Dices  autem ,  haec  toleranda  esse  f 

studio.     Certe  Paulus  non  tam  amavit  pacem , 

et  Titum  et  Timotheum  circumcideret;   circin 

debat  alterum  propter  infirmos,    alterum  av 

noluit  circumcidi,   quod  hoc  in  ignominiam  j 

tendere  videbat.      At  Papistae  nostri  non  smA 

firmi ,  sed  potius  coeci ;    dimittendi  igitnr  s 

Quodsi  ea  concordia  coalescet,  hoc  modo  Don* 

sed  summa   inquietudo   nascetur,    et  nrnlta  i 

nascentur  pericula.     Primum  vulgus  non  aecc 

bit  ea,  quae  contra  vcrbum,  atque  adeo  ea,  i 


m 


EPISTOLARUM    HB.   V.    1580. 


«8 


olim  cmn  suis  bene  docuit  Mariinus,  fiienint 
condusa;  imo  neutiquam  sperandani  est,  ut  vel 
■pex  eanun  renim  acceptetur  ab  omnibus  illis, 
quibos  hiictenus  plnciiit  EvaDgeliiini,  Proinde 
principes  Evangelio  infcDsi  ansam  habent  truci- 
dandiplnres,  quam  bactcuos  tnicidati  sunt,  Di- 
cent  enim  ad  pios,  qui  hanc  sententiam  refuta- 
btint:  ct  tu  non  acceptares  ea,  qnae  etiam  aute- 
signani  tui  Lutherani  Au^stae  acceptaraot?  at- 
que  id  genus  alia.  O,  mi  Spalatine,  hisce  mediis 
certe  non  sanabitnr  morbus,  sed  trausferetur  in 
peius.  Praeterea  eorum  auctoritas,  qui  hadtenus 
recte  docnenint,  non  modo  immJnuetnr,  aed  pe- 
oitus  nuUa  reddetur.  Si  omnino  hac  intempe- 
■liva  lenitate  nti  velient  Evangelistae ,  debuissent 
ante  6 ,  7  et  8  annos  mitius  scripsisse.  Supersti- 
tes  fortasse  essent  mulli,  qui  ob  ea,  quae  iam  con- 
cednolur,  misere  trucidati  sunt,  imo  tnicidabuQ' 
tnr  qnotidie  miserabilius.  Putas  tu,  sacrificos  pe- 
nitos  secum  statuisse,  ut  arma  sumeret  Caesar? 
Uinime  certe !  Sciunt  enim,  se  hoc  modo  peritu- 
fos.  Ob  id  autem  tantam  ostendunt  austeritatem, 
nt  eos  minis  quo  veliut  ablgant.  Quodsi  pusilla- 
nimes  vos  inspexerint ,  ipsi  audaciores  evadent> 

Optime  Spalatine,  si  tu  tuique  similes  tam 
propinqui  Bavaris  fuissent  atque  ego ,  scires,  me 
veni  dicere;  imo  si  eos  audires  nimores ,  qoiiam 
nbique  apud  nos  sparguntur,  terror  te  concuteret. 

Parce,  quaeso,  quod  tam  libere  tecum  lo- 
qaoT,  homoego,  etsi  non  theologus,  attamenpie 
de  rebns  christianis  sentiens.  Res  enim  tanta  est, 
ob  qaam  faaud  immerito  totus  orbis  lugcreL  Pa- 
tefiet,  certe  patefiet  hoc  modo  Anabaptistis  et 
iliis  iamiam,  quod  deceat  christianum  uon  modo 
csse  doctum,  sed  et  constantem.  Aude  igitur  in 
\&%  qoae  vera  sant.  Qaid  tum?  Si  corpus  nobis 
adiinat  hostis ,  animam  non  adimet;  iino  nec  cor- 
piu,  li  in  agnita  et  professa  veritate  perseverabi- 
miu.  Vaif.  Ociissime  inter  innumera  negotia. 
_^  Geryon  tuus. 

S)ie  goitit  ^^ibt  fagt  oon  bn  Qoncorbte :  e8  ifi 
bcf)n  mit  Q^dpo  ^orben  iinb  serborben/  n»ber  of}ne 
^fn  bcr  gan|(n  Selt  ^ulb  envorlKn. 


Wtt.85a>.  (ai.Aug.) 

De  articulUy  de  guibus  non  convenit. 

Ks  MloKnf ho  MeP.  in  TabuL  Vinar.  Rcgijr.E.  fol.87.  no.f. 

iani  diluin  ■  Hucllero  I.  1.  p.  793.  cl  ei  eodem  InDucri- 

ptaDi  in  opp.  Lotb.  Ualcni.  T.  XVI.  p.  1691.   —     Nnae 

«  aMapspbo  ipio  aecanti  dcicriplan.    Vidttur  Malan- 

UsLAMTB.  Qna.  Yot..  II. 


Ibon  bacc  icrtpiii«a  iuaau  Priaclpi*  Electorii  finilo  collo- 
^oio.    Vid.  ciiam  Eckii  namtio  d.  6.  lulii  1540. 

(3fteIant^on  ixbti  bie  im  3CuSfd}uf  unocr< 

gnd)«n  gebliebenen  %xiiUi.) 
@8  follen  bie  ^rtifel,  fo  im  XnSfe^up  unttergrcipicf)  wr: 
glic^en/  unb  bie  8a^c  belangen,  jufammen  gejogen  mec» 
bcn.  SDagegen  foHcn  auc^  bie  ibrigen  3Crti(eI,  fo  nidfC 
ocrglidjm,  sufammen  flejogen  werben,  unb  finb  ndm* 
lidj  bicfc. 

1.  2)ag  unfi  bcr  (Staub  »or  ®ott  gecedjt  modjt,  [unb 
nidjt  bie  SBecf,  audj]')  ntcljt  um  unfec  wrgefjenb 
ober  folgenb  SBccf  obecSSerbienfl,  fonbec  um  Sljrii 
M  ntiDen,  fo  mirglduben,  baf  un8  um  6|)riM 
miQen  ®ott  gndbtg  fe]>. 

2.  2)a|  man  gute  2Becf  ju  t^un  f^ulbig  ifl,  wie  wo()t 
man  nttl^t  bamit  ®nab  unb  ®eced)tfett  soc  @ott  qcc: 
bicnet,  fonbcc  bec  ©loub  erlanflel  ®nab,  nic^ttum 
unfcc  SQerf  niUcn. 

S.  £)a^  in  bcc  S3eic^t  ni^^t  not^  ifl,  bie  @dnb  na^m^ 
Ijaftig  jn  etidijISn. 

4.  iba^,  ob  fd)0R  9teu  in  bec  ^f  fetjn  mup  unb  foH, 
bennod)  bie  ®Anb  nid)t  um  bec  Steu  roillen  vergeben 
mecben,  fonbec  bucd)  ben  (Slauben,  fomanglaubet 
bec  flbsolntio,  ober  bem  Soangelio,  ba|  und  um 
G^rifluS  roillen  bie  ©finb  occgeben  finb.  2)erl)alben 
mug  ©lauben  juc  9teu  fommen,  ber  baS  ©cmiffen 
tc6il ,  unb  fllaub ,  ba|  bJe  ®i^nb  oergeben  finb  um 
C[)vifIuS  millen. 

5.  JDo^  nic^t  notf)  fe^,  gu  9tac^Iaffung  ber  pen  ($6n), 
fonbeclii^  siitisFnctio  in  bec  Stu^  auf  gu  fc^cn. 

6.  Dap  bie  ^etliflcn  ©ocrament  md)t  gered^t  mocI)en 
O^ne  ®Iaubcn,  ex  opere  operalo. 

7.  ^a.^  ju  n)al)ccc@inigEett  bcc.ftircf)cn  unb  beS@Iau: 
benS  nict)t  not^  fci)  @leicl)t)eit  menfd)Iid)cr  €agum 
gen,  fonbec  ®leid)t)eit  in  Xctifeln  be6  @laubcnd  unb 
^raud;  bcr  iSacrament. 

8.  £a^  @otteSbtenfI  t)on9Renfd)en  etngefcgt  o[)ne@ot> 
tefi  ®rbot  unb  6(otfe8  SQort,  bamit  @nab  ju  occbiri 
nen,  bcm€vangeIio  cntgcgen  ftnb,  unb  vecbunf cln 
ben  aJcrbienfi  (Sijciflt.  ' 

9.  iDag  Gloflcc^Seldbbeunb  g»un(()Icbcn  eingefelt, 
bag  eS  ®otte6bienfl  fepcn,  bamit  @nab3U  oecMenen, 
bem  @oangelio  entgcgen  fcpen. 

10.  X)ap  menfc^licije  @a|uns ,  fo  o^e  @dnb  m6gen 
ge^ten  mecbcn,  unb  bienfllic^  finb  gu  flutecjDrbf 
nung  in  ber  ^irc^en ,  foUen  um  Sicb  miUen  geljalten 
werben,  ju  {Becmeibnng  ^Cecflccnip.    SDo^  fi^  man 


1)  Unci*  inclnia  addita  «nnl  a  Spalalino. 

20 


tDb 


EPISTOLARUM     LIB.   V.     1530. 


isio 


nfffeit/  ba|  fot^K  SBetf  ni^t  ftnb  nitfjisc  Gtottefi: 
bien^,  bap  am^,  bie  Sifc^^  njc^t  Rd^tfjaben,  bie 

®erciffen  mit  fDldtcn  Srabition  ju.  befdjira-en.  ""25ev= 
Ijalben  ifl  nic()t  SiuE),  fo.ii^^it  {pid^c  ir;).ditiuin.-s 
au^erEjalb  bcr  ^ergiTuigujiiicvfa^t. 

11.  S5ie  4>fi[ism  aiioiiciifmiit  tin  uiia^mij!  imC  gf= 
fi^riicl)  Sing,  mib  Dfrt>»iite[t  taS  Vfmpt  C5t)ri^i, 
boe  imS  bie  (^djrtft  ^ocljalt,  al§  bcn.ffliitrlei;  mt> 
SBerroljnec!  ,;, 

12.  Jia^  bieieiiigc,  fo  [inbe  Qfcficilt  wcrbictlji'!!,,  mtbtT 
S^rijiuS  (Si^^fcijungupb.bic 'Sdjvift.ljanbcln'.^- 

18.  ®a^  &ieit;nigcii,  fo.  bie  SI>*  oecbi.-tljen,  lciber  Wot' 
te6  ®ebot&  l^un,  ba$  ba  gebait,  bap,  Unjudjt  ju 
Wtljiiten/  ein  icgndjiT  feia  tSljciueib  i;atten  foU. 
14,  X)ap  bie  %i^  nictjt  ein  SJerf  \tx),  Ca6  ex  uperc 
opevato  ®n«b  Pjirttiene,  .Pbc.c  aud)  anb.'fn  applicirt 
®rtab  ueibiene,  .fonber  bap  baS  Sacraiiicnt'  bfS  SciW 
unb  SlwtS  e^ripi  fci)  baju  eingcfcgt,  ba^  un§  ©nab 
ba  angcbotEjen  njcrb,  bic  mir  burt^  ©(aubcn^  nidjt 
es  upore  opetaio,  empfat)cn. 

Unb  folc()  3frti(d  (lalt  bct  CVurfurfi  ju  t^axcn  mit 
fetnen  aierrcanbtcn  nocijmat^  fiir  rcd)t  imb  djrifilid),  unb 
Ifiemit  foHen  oud)  gemeinct  unb  untcgeben  fcpn  alle  "ittti'- 
td,  \o  in  rcd)tev  Gonfctjueni  ou§  biefen  folgcn, "  Itcm 
ot>  etlicl)  nic()c  2frti!e(  jlreitig,  fo  bot^.ber  u&crteidjten 
Confessio  nid)t  entgegcn  fenn"),  bie  aOe  fottcn  Cingc^ 
(iedt  feon  auf  baS  Goncilium ,  alfo  bap  mirtlcv  3eif  Bon 
beren  nieacn  (ein  a,^il  ben  anbem  mif  ©eroaTt  icfc^nxce. 


-gg.  Aue^ 


M.  LuthiTO. 


Ei>uL  lib.  I.  p.st.  (^ii.  L»aii  I.  (p.'iia.} 
D.  Marlino'Itu.tAero 
S.  D.  lieri  &nlnmiu,CaHatianeia,  KU  potius 
Contenlioncin ,  qiiae  fuit  iiv4itul;i  cor<ini  arbilris. 
Arbitxi  fuenint  initio  Htnricus  BrunsvUensis, 
AuguslanuSy  Eccius,  Cocleus,  postca  Henrico 
Srunsvicensi  saSeetus  tslDjxxOeorgius.  .  ^am 
Srunsvigus  cofictuaerat  abire  Tipdg  tov  fUUC6do~' 
va,  quem  timent  cantrthere  «xcrcitum.  De  do-; 
gmatilnu  sic  se  tci  habent;  CaviUabatnr  JEceius 
1  Sola ,  eum  dicimus,  sola-fiiU  iuttifieari 


•  t)  UMGiManana  [PonUni  F.]  ita  mulati  rucniDli  tf  f  gttfi 
4cii,  mat  mtijt  XttiFtl  ftciitlo  niiircn,  fo  toifi  In 
bet  iiSett.  Sanf.  ««pre»!  ntt  fsecffictit  fcpii. 
Ita  «diilit  Hucllerwi    nna  dcdiatiu  locum  itl  Heli    cuni 


homines,  nrqiic  tamen  rem  damnabat,  sed  dice-^ 
hat  impcritos  offendi.  Nam  coegi  eum  fattri,  n^ 
cle_trtbTU  s  nobis  lUtrtitiam' fidei.  Voluit  tamaa 
iiKfnt'i^^ctit.eVi!'J,''';^/i/w!f;?«ri/^^OTidr^r^yo/iBin 
ri^lSte.-  fib^iiiVii^p^KVirii^iW  JnrfsWjtdif^non  (n- 
tfeHfgit  v(ita>iilnm -g-riil^/oe;  '  'AlfeifaiilM^tiHt  d« 
nJfnisetoii^''pri^n'a*''  et^"4*tiiractionft(l«.  Tmift  de 
miiriilsi^^iti  tiis^ciulcJBurlbcunihil  iSoUVeD&i  quaO- 
qtiain  est  dlt^iirffi-ijndfllmeill*  tft*lJWit^"  noKts.: 
rfreli  Ke'iIlHil  t^iefArf *ic«pin5(U5,  '(■'■  ilJuittdi  .V«ntnm 
ps^  mUrm^S'  i^^mm:  ::'H!^i^iW«^tbii>ea- 
if(mc'tpiiji!'t»  cisttiSieiHle^,  qudd  rtWi  B«t')>taece-. 
^'tnm  stitlierCTiir^qitt  speciem.  Sentft  'pronas 
indtfTercni^esse,  siiinei^  uliam  aut  ambas.  £t  si 
hiie6'docel%mus,  llbenter  «rat  nobis  cotiCessumi 
utraiiiqut;^ectAtil'  ■  E^Hbn^lpoati  liMe  reciperei 
et:tai¥ien*xti(iiffVi'ho's;'  quiliktfeiiu)  exi«rr'e  tinam 
sitmseriintV  ''i^qcIfMtibantur  'enirh  -  tdtaiiBihUobil 
Ecclesiiim  tlamiiari.''  t^uW  til*i  WJeTBr?'  Ordinj- 
tio  Chrisii  miia  ad  Lnicos  '  et  clcrictis'  pirtinrtj 
qitATe  ciiin  SacriiTneiito  uticngannA-,  'mtfntea  for- 
main  integri  'sacbamenli  retibef*e  'd«bettti  .  Tq:»! 
sic  sent?»',  -  scHbe  plntie.^  -  Dfe  MIsu  ,j'-Vm}|  ,  Gon- 
iiigio'nihndis|nitatinn'^,  taMttO^  propoAtaifc  niiit 
ironditioTies,  quas  tEttiieii  noS  tion  acccpitriiM;  non 
possom  di\'inare  de  exitii.  Qiianqnam  entmad- 
Tersarils  etiampace  (}pas  nt,  tamen  qnldam.vi^ 
dentdritbnexpeniSere,  ijufeDtUm  pertcalt&n  fiaCa.^ 
tmm  'stt,^  si'  ife9''itd  BrmB  dedueatur.  Nos  mbdera- 
tissimas  cbiidrliitiies'  jiirb^fyiuaidSi^reddfadais  nbe- 
dterit^m  Eitiscbpis  et  ItMsditrtidn^m ,  etconnmi- 
nes  cemiiofiias-pnlticemur  nos  ^sse  instAUratnru. 
H.tee'  qiiafittim  liabirtira  ''sint  Tndmrnti,  f^oiOt 
Tuoirtibis-CiQr^fi:/)»,  ut  fte:K^'inios.'  22.  Ang; 


^kM^.: 


%i  K«%. 


Legdti  JSorlnberg.  adSenHmhu' 

•f- Ei  Acik'M<inii(i.  p.  SIS.     '  ' 

4)eccn  iBuKg.et)itci|ie,^  uiij>  ^at^  in iku' 
temberQ.' 

— !BJic  wolten  auc^  g.  ffl.  nit^t  oer^ialtni, 

ba^  mon.  mif  wn  @tdbten,  geflern  doc  SXittt^  m 
aipo  ^ota  )u  bcm  Stmcfiicfteii  oon  Cac^fen  nforberl. 
VQba  ^aben  bic  8$eci»benten  oom  Xnifi^Df  uaferi 
2:^15/  ^atflen,  ®ele^cte  unb  Xl)eo(ogen,  a&cnnali 
JRelatton  unb  miJnblid)  Kn^igung  get^,  loaft  biilfa 


301 


EPISTOLARUM    LIB.  V.    15S0. 


80£ 


in  ganelbtmXuAft^itf  totlta  ge^anbelt  fep,  unb  foQid^fi 
in  ®(^tift  wrfaffrt  wclefen  laffen  *) ,  t>a^  n>tr  fammt 
bec  onbem  fiiirften,  .^Kccen  unb  beS  Sanbgcofen  t>o^ 
^MffmSlA^  onge^ct,.  uqb,  .btenteU  vie.bw-^iai^ 
tt»a8iBi4ltiSinb.iont[&ung'genuft,lu^nbea,  Sfbetj^ 
vndXbfi^Qi^baiwn  RiitjutjjeikA,  foSi^  an  unfre^ttn 
fi^don^  (ftffen^  i^c  ®eaiutti  unb  8tatt}fii}(d3e  bac: 
onf  iitvttw^men.'   ECennipic,  ol5  Ci^  (JH-ranWcn,  ^hv- 

(^.  4nt  ftuMnbttcg ,  Jpffffn  U9I}  bu.  \ui^-ni  Q^Kfi'n.^(f 
0a4^  oii^k Jft  Sfbo^ fienQnmte».  :SR  utig  ^oit^ul  'iib^ 
f(M^VWM^rrbifcwirQ'.fS$'  ijicniU.ukifcuLifn,  mit 
Sirif  WttttV"^  twCen  b^  4>^CuL.nunm([}i  bfi  ifjriti 
StW^rogm.  laffini  flsvJigeB  tu>b.b£tat[;fd}lat]m,  ttx^  in 
bc^4Ba|Kiinbb,  unb  un^^  au^  fovbei:liLipr[<:  c^  d^-Kpa 
«aSr  iHWMf-  i^  ^(imuie.^CiSffntiii.  i^^re  uiifvrg 
V4tniS«B^  0ttf  9ei«it/',bag  uttt-  unfcrv  :^l;eiiS  )iUuv= 
i4tt8e,siib.'Btn)iaigung  .iwt:  m&cen  jugrftfdt  nocbctv 
e^  ^  tf  efliAfli  ta9  {&tl>tctt}eil  iibersebea  tid^en.  r^te: 
^  ifrti«4>  BH^  ^  Sioeifet,  ob  0;  fit^  bec  tv^ben  fdttie 
9e»  biffffrfObec  «lli)t.  ^n  n^bem  bie  anbecn  ^i: 
«cbniten  vmStefieti  unb  antKcn  im^tuSfcf^ft^  t}eut  fcu^e 
gidii|enifaMe^eUicJRf  d^an,  fyxixa  fie  nadjnialS  jum 
fifnn^r^  iMm  ®a(^fen  flattli^  <9idltie  iKcpcbent^-  il}n 
tifiulKiii-BiU}  bitten  lafftQy  ba^  <B.  6^.  ®.  oon  ^iuacn 
■fi|)t  vmnde»  tveHt/  benn  fte  ^cbo^ten  nod}  nieitec 
^>nUitif9:init  @.  e^t.l^.  unb  ben  ^onbecn  iipren  9Kif' 
B«BiiMablAi->in  beSi^OiaHlxttS  SatfKn  ju  pflcgcn^  bec 
^offan^.tiefeiiNa,  notf^.du-Qaemsutcn  (Siibcjuljcin^ 
scft.  c:2toniiif  iiniciL(t><fie$uffucA  teiim^t&ioi^t  gebin,  < 
fBBbttn  oflf  uo^  SnCuBfr^w^  Oti:[(uion/,)Die  ec.ifuS  am ; 
leigni.kf^f  iMcf(f)(^.'ji!Unb'.mie.n>ic,i}ecjiiu^,  ifl 
Mc^ai^injtig^  rno^  jSiAin  Jtliw*,,^u8fv^g.iti.nt4tl}^, 
Bnb/  -«16 .B^  fjccii^tet  Vt^^(it[i(f}<vf(t&<nv'  i^M'  ^^ 
itc^^etygQeotgen  t>on Soc^fen  ijecauSbcingen  m6(^: 

^§e{bilt  mit  ben  Steit^dft&nben  einjuloffcn ,  ^ui^  ai^: 
fphRRr  'Ob  mon  oucl)  ju  einem  ftieblidjen  AnftMtt^^bec  \ 
SkcglfK^g  I«m(eB  nt^t, '  ^iCia6))a^Sf,i||^Rei^bican;' 
bctnSii^en  unb  mic  outEjgefallen  laffen,  bo((>  ba^  ni^tfi' 
nKttetefi  bemiHtgt/  fonbec»  votl)in  ^tntec -ft^  btact)! 
nett>e.„  Unbn^ftnbcn  iii&unima,  ba^,^a(t)fi>n  utibi 
Sufg^df 'ettlf^  gmt^ceittca^m  nnb  vrtgfei^  ^n, 


«)  tM}iiinr  A^  f^rfsMdB  bn  efitlMtn  .&tH»(uiit-ii«<M|c»4n: 
.  VaptRf<bf>>  unb  3^roI(ftfi<at«  Sttiinttii  Su*[(bu^  x.'\  d..  SSL. 
Avx-  I-eafliU:  •pinl  Chylranim  p.  »«;,  MuelWuiii-p.TTS., 
Octcifiti.  T.lll.i>.43.«l>Vale)i>u>ain  onr.LullMri,  XVI. 
'  9.-l7lii,i^  .  C^ltrtaiuia  wt  >itnliliJleruin  Kripluai  ^Crf 
tmmiita  nnb'  Zfnlcfit  ten  in  JHctLictpB  ic.  quDd  li*bM  «pad 
u  .CkrtrM«iRp,SUl>.,  Muatlerum  p.  798.  «1  W.lchium  1. 1. 
»-,-^«*V'  '   \'  ;■■  -        :    ■   : 


tooUtau  SSoS  fle  bajn  wtutfat^t/  Idnnen  wit  nit^t  wt^ 
ffn.  ®ott  gebe  fcine  (Bnob,  ba^  e«  mft  gutem  Ocniffen 
fe^ftm^ge. 

.  2Bic,rfinb.a«i^,b?t,t(3)t,  bajj  bcr  ISfjticfutp  roillenS 
fei),  bie  ^Trticifl  uijb -^.^iii.Muiig  atlJ  Soctoi:  SKartino 
Cut^cc  ;Jiyi'fi^ic!cn,  un'6  i/aMi  tiiti  iinfc;  ^ofi  gebc 
t(;en  hi^  gcii.iRurntJfvg/.Mc  roir  i\)ntn  jugefagt.  —  — 

.  SEBa^  kliv  iii  2an^|)vafm  abrc^)ciPcrt  .«nf  beS  .^m 
Sogcn  ijon%raiinft^iurt(i\^!rtn3i'yrciten  bclangt,  t)^en 
5»iiv,^^^_^,t\i^t^jf9?i!^j;Iic()5,,  Ijenn^aQeiil  traS  biege« 
mmt^aQ.l^if?\t^.'p%tkUJli,  Iinffi^  aitcf)  noc^  bo= 
fi';r,.  baj?  .ijnriL-tftcr  ^cfyOA  i:eii'Snti^'3Eafi*n  niicbec  jum 
Stcic^gtaa  .^u  brmijcii,  aDgcrittcn  fco.  25oci)  fon>icb 
auf  antvc  3Scifc  aud;  iavoa  aevi'!?!;  f[(itf)e  fagen,  er 
fci;  ^iinim  ^um  iianCitjrafcti  gcvittfii,  ben  2Scrti'ag  jtrii 
fd;cij.,  ftincv  (^iiabcn  un5  t-cn  uon  ^(■affau, ,  fo  (id)  Bot* 
m.ilcn "  ctficficii ,  ic§t  inS  9BfV(  iiiib '  ,^iiin  l?nbe  gu  lirin= 
gcn.  ,  Gtlicijc  alna- iBollcn,  cr  fci)fliil!.Tllitio[anbfcS  »0^ 
l)iii]  flcvittcn,  ^Kaitcv  uiiti  .Itvicgeworf  auf^ubvingcn,  atfo 
baf;  oic  Sag  iin9[cii.T),  uilb  6cS  fianti^rQfcn  9tJtl)e  felbS 
nid;t  iLnjfcn,  luic  cS  Oavym  gcfdjaffcn  ift,  3|)m  fci>  nun 
ivic  it;m  xoc^Ue,  adjUn  tuir  bc6  2anBgvafcn?[bvfiten  ni^t 

gac  fiiv  unnuylici).  — ■     ■ 

©cr  Gt)uVfijrft  odh  iSacijfm'''^,»  fi*incn  5Iro^  Don 
2nil;cn  unb  aii^bcvn  aiif  wier  ^Agcn  Qf^em  t)inrocgg^ 
fcrt.i_8t,     ©icljct  linS  baftlr  an,  cr  rvnh!  nid^t  lang  mebt 

aflljit:  wvijarvcn.  — DaL  om  a)ienfiag  tS. 

auaufli  um  iiDc  ,2tunb  na<^  9J?ittcig  anno  XXX. 
.Iti-c^uiib 


No.  856. 


Mafthaeo'  ^albero.  < 


2S.  Aug. 


Ki  apofcripbA  dcil.  ifirexiifdttfr  ■,  Ug.  ^flDC  tranucripti. 

])antiu*e>m  iiiv.tnij  inJ.  Ge. /ur/Mio^ ^  Umb*randlie(i«r 

>,>-jIU|MonctBtfdcK[WMMA.4»>tilildkuikg.  p.  199.  «q. 

,  ;,\_^        stori  £uiesiae'He'utiing.t 

S.  D.  .'PbstquamCaesar  saAnL^^ntentiani  nobis 
ptKt^poBLiit  saue  «rooem  et(priadpe£  caverc  soade- 
rent,-nc>m  ad  «nna«leldatxrelUE,  placuit  prioci- 
pibui.  m  nobisarkiuii  dareidiir,  qui  controver- 
sia«'«l^no>nft>do  compoBeKutt-.Tandem  eo  rediit 
res,  nt  adversariis  pTomiserimus ,  nos  potitica 
qiiaedam  concessimis,  quae  siae  ofFeAsiohe  coo- 
scientiae  concedi  potcrunt.  Utramque  speciem, 
coniugiom,   nsum  Missae  etiam  retinite  ciipimas. 


605 


EPISTOLARUM     LIB.  V.    1680. 


804 


Scio,  nostram  mcrderationem  incursuram  esse  in 
reprehensionem-vulgi;  serl  nos  nihil  decet  vulgi 
clamoribus  moveri.  Pacis  habenda  ratio  est  et 
posHeritatis*  Si  possit')  hac  ratione  iterumcoire 
concordia  populorum  Germaniae,  utilitcr  prospe- 
rtum  csset  imiversis.  Qualis  autem  ad  posteros 
status  futurus  est  dissoluta  politia  ^)  Episcoporum? 
Profani  iurisdictionem  ecclesiasticam  et  similia 
negotia  religionum  non  curant.  Ad  haec  nimis 
multae  dissimilitudines  ecdesiarum  officiunt  paci^). 
Duximus  igitur  prodesse,  ut  aliquo  modo  coniun- 
gamus  nos  cumEpiscopis,  ne  schismatis  infamia 
perpetuo  laborcmus.  Nos  igitur  in  conscientia 
'  tutiores  erimus  ^),  postquam  pacis  causa  omnia  ob- 
tulimus  nos  adversariis  concessuros  esse,  quae  sine 
conscientiae  offensione  concedi  possunL  Est  et 
pnidentibus  ac  doctis  viris  hoc  consideranduro, 
quod  non  sit^)  malum  dissolvere  noXireiay  eccle- 
siasticam.  Utut  res  se  habet ,  sedent  in  cathedra 
Episcopi.  Hanc  cvertere  nolim ,  si  tamcn  con- 
servarc  possim.  Hinc  ad  te  scripsi,  ut  allquam 
rationem  nostrorum  consiliorum  atque  actionum 
nostrarum  tibi  ostenderem.  Spero  enim  te  mode- 
rata  consilia  probatururo^)  esse.  INondam  tamen^) 
adversarii  receperunt  has  condltiones,  quas  uti- 
nam  accipiant,  ne  quis  motus  oriatur,  quo  uni- 
versum  imperium  ac  omnes  Ecclesiae  dissipentur. 
Christus  respiciat  nos»     Vale.     28.  Augusti. 

4>iiu7T7tog* 


No.  857. 


(fere  2S.  Aag.) 


Mel.  iudicium. 


E  Coelesiini  hist.  comitior.  AagiMt.  Part  III.  p.  47.  — •- 
'  Ilaec  Melanthon  haud  dubie  geraanice  scripslt,  se<)  Coe- 
iestinusy  qui  ea  unas  servaTit,  dedit  Jatine.  Scripta  sunt 
d.  Sl.  Aa^usli,  quum  collocutores  calbolici  dixissent,  se 
reni  omnem  iam  ad  Caesarem  velle  defcrre.  Quac  an* 
nexa  sunl  dcMissa  ad  boc  scriplum  fortasse  non  pertinent. 


t)  Fuesing.  hahel  posset. 

S)  Sic  Fues.  sed  cod.  Wernsd:  est  siiura  poiiiiae. 

S)  Sic  tezt.  Fuesing.  sed  cod.  W.  officium  turhant^  ubl  tur" 
6an/ ex  coniectura  describcntij ,  qui  offidunt  mataTCratin 
ojfidum ,  orium  tss^  ^idetur. 

4)  Cod,  W.  mitiores  a$imus, 

5)  Fueaing.  est, 

6)  Cod.  W.  probaturoSt  ct  omitlii/c. 

7)  Cod.  W.  omnes. 


Scriplum   Philippi  Melanihonis. 

Si  Caesar  dicet,  se  accipere  conditiones  oblatas, 
primuni  pctendum  est  exemplum  narrationis,  ut 
sciamus,  quomodo  adversarii  retulerint», 

Si  Caesar  voluerit  ex  oblatis  conditionibus 
eximcre  couditiones  et  verba  quaedam ,  non  con- 
cedendunu 

Si  interrogabunt ,  utrum  Caesar  peccet,  sn- 
mens  altieram  speciem,  respondendum,  quod  non 
daomnemus  Ecclesiam*  Tota  Ecclesia  fait  captiva 
snb  ista  constitutione  prohibente  usum  calicis. 
Itaque  Ecclesih  est  excusata,  quae  est  vim  passa. 
Sed  prohibitio  foit  iniusta. 

D  E     M  I  5  S  A. 

Quare  non  vultis  assentiri ,  ut  privatae  Mi»- 
sae  fiant?  Responsio:  Privatae  ]\lissae  hac  opinio- 
ue  dicuntur  fieri,  quod  sint  opcra  ex  opere  ope- 
rato  applicata  pro  aliis  et  meritoria  gratiae^  ita- 
que  opinio  cst  impia* 

1.  Primum  id(\o,   quia  si  opus  operatom  mere- 
.    tur  ulli ,  Ergo  iustitia  est  ex  opere  et  nen  ex 

fide,  quod  est  falsissimum. 

2.  Christi  passio  est  suiBciens  aacrificium ,  sicol 
dicit  scriptura:  una  oblatione  consamroivit 
Sanctos ;  ergo  non  est  opus  alio  sacrificio  pfo 
quotidianis  peccatis* 

6»  Non  est  opus  applicativo  sacrificio,  qnia  nnlia 
est  applicatio  sine  fide.  Ergb  non  est  applf- 
catio  ex  opere  operato. 

Quod  autem  non  sit  applicatio  nfsi  per  Spi^itum 
sanctum,  cx  sequentibus  probatiir: 

Litera  bccidit,  Spiritus  vivificat. 

Quomodo  credent,  cmn  fi6n  'fifadieruiiL' 

Et  auditu  fiddaccepistis  Spiritum. 

Pdsuit  in  nobis  verbum  r^onciIiatioiiisL    ' 

Itaque  etiamsi  esset  applicativum  sacrifichmi; 
taraen  non  valeret  ex  opere  ojperato,-  quia  li- 
tera  occidit. 
Item  Christus  ait,  facit^  in  mei  commemoratio- 
nem.  Meminisse  est  credeire*  Itemj  qui  boii  me^ 
minerunt,  iis  non  "prodest;  ergo  mortals  noii 
prddest 

Item  iubet  pi^aedicare.  Quorsus  opu»  est  prac^ 
dicare  mortuis. 

Candn  habet  applicationem;  ergo  non  est  fc^ 
rendus,  si  valde  negent  de  Sacrificio,  quaerendan 
an  intersit  inter  communionem  Laici  et  Qericr. 


EPISTOLARUM    LIB.  V.     1530. 


306 


>•  858. 


(fcre   d.    25.   Aiig.) 


lonae  ludicium. 


'j-  Ei  autographo  losti   Iobm   ia  Aetis  Tabul.  Vinar.  Rc* 
gisU.  E.  fol.  S7.  iip.  2.     In  tergo  legiinlur:   cta  SBcbcnfen 

wrgcn  hinftf0er  ^anblung  unb  ©cfprfic^  in  Ux  dtcHdion. 
/•  lonae  iudiciuw. 

iUi(^ ,  fo  ^aif.  SXaj.  ober  bod  ®egent^et(  bie  aom 
Dn  nit  loerben  annet^men  /  fonber  flraf 6  monbiren; 

ouS  faiferlic^er  ()o^  jDberteit  gebietf^en  /  ade  alte 
ige  ^a:piflif(^c  Seremonien  unb  ©ottegbienfl  in  int&- 
m  5U  reftituiren/    fo  fd)neibet  ftci)8  allefl  htrj  cb, 

Ixiben  n)ir  biefefi  %\)t\l%  allein  ben  einigen  SSeg/ 
mir  f)rotefiiren  /  unb  unfer  3(peQation  an  baS  {unf^ 
frei  d[)rifUid)  Concilium  repetireu/  ^erinnern/  unb 
felbtgen  n>ie  bi&  anf^er  an^dngig  hUxhm,  aQjeit  mit 
liger  utttert^dnigfier  S^erinnerung  /  baf  unfre  gnd^ 
te  unb  gndbige  ^erm  au8  (;M)fter  9lot^  unb  SSc- 
igni^  i^rer  ©eelen  unb  ®e\T>ifffn  nidjt  anberS  ju 
i  wiffeu/  2c,  fonflen  ttJoDfen  fie  iCaif.  SKaj.  ©eljorfam 
Setb/  ®ut  K.  (eifien. 

flBo  aber  ^aif.  9I(*  ober  baS  ®egentf)ei(  unfere 
feftton  unb  bie  WitzX,  barauf  unfer  Sf^eil  enb(id) 
l^,  merben  anne^meu/  berma^en,  xo\t  fte  t)om 
fi|)uf  biefed  3^i)ei(d  i>erfd)ieb(id)  unb  (eib(id)  Dorgc:: 
gen :  fo  n)ifl  ()od)  t)onn6tt)en  fepn ,  e^er  nnb  juoor 
einige  ent(id)e  SBergteid)ung  unb  Soncorbien  bciber:: 

ben)i(Iiget  ober  bef(|(o{fen/  bap  unfre  gndbigfie  unb 
^ige  ^rrn  oufS  untert^dnigfl  bitten,  un8  6o))ien 
)ef(f)e^nen  9tctation  /  fo  ber  2Cugfci)uf)  jeneft  S^i(g 
tax[.  SRaj.  ober  mi)  ®tdnben  beS  9{ei(^S  getf^on, 
it  ber  ®egentf)eil  nit  bie  SSort  ber  unfern  anberd 
m  /  Don  bemfcfben  etn)a§  gu  obet  ab  t^un  m6ge  ju 
a  ®(im))f  ober  Sort^i(  unb  it)re&  ©inned  unb  ©e» 
tft,  bomit  au4)  t&nftig  aUen  6a(umnien  unb  gefd|)^ 
i/  ))erfdng(i(^en  /  avg(ifligen  3)eutungen  begegnet 
norfonnnen,  unb  mon  aUjeit  a\xi  gemeibtcr  uber' 
\xt  Gopien  bar  ju  tt^un,  unb  baS  ®egentl)ei(  su  uber^ 
n  ^e/  n>ie  meit  itnb  n>afer  9Ka$  mir  und  um 
«it&  su  concorbiren  begeben  unb  nit  meiter.    Deun 

beftnbet  aud  aUer(ei  S?eben ,  gemeinem  ®eru(^t, 
fonfl  Umfidnben  unb  ^(njeigungett  /  bafl  t)ie(  unfrer 
te  un6  baS  ®egentf)ei(  fur  eine  (;albe  9{eooc(tft0n 
B  woQen. 

SBSo  aber  £aif.  ^o\. ,  al$  n>of)(  ju  oermut^n/  unb 
kgent^il  bie  Sonfcffton  unb  bie  9Rittc(  ber  6on^ 
»  nit  anberS  n^erben  anne^n  moQen,  benn  mit 

SXap  ober  mit  2(udti(gung  et(i(^er  <5(aufe(,   a(S 


ndm(i^  ob  fte  im  Tfrtifet  ben  ®en>a(t  ber  S5ifct)off  be^ 
(angenb/  ober  in  anbem  HxtxUX  biefe  6(aufe(/  (boci) 
a(fc*,  bap  bie@ee(en  ober  ®en)iffen  miber  baS  Soange» 
iium  unb  g6tt(i(f)  SSort  nit  befc^mert/  gefangen  ober  ocr^ 
firictt  n)erben)/  n)oUten  rabirt  tAtb  auSgctitgt  f)aben  unb 
nit  (etbcn/  baS  F6nnen  unfre  gndbigfien  unb  gndbige 
«^crm  in  Feinem  IBcg  n)itligen/  fonber  mupen  atijeit 
i^nen  bie  8el)re,  baS  Soangctium  mit  bicfcr  ober  bcr^ 
g(cid)en  6(aufc(:  salvo  Evangclio,  salvo  verbo  Dei, 
oorbe{)a(ten.  2((fo  f)at  aud)  IDoct.  SltartinuS  ju 
SCBormbS  getf)an.  ^enn  n)0  biefe  6(aufe(n  foQcn  auS 
ber  Sonfcffton  ober  fKittctn  auStitget  n>erben,  n>firbe 
fo(gen,  bap  fte  aQer(ei  SRi^brdud),  S)efd)n>emng  Der 
®en)iffcn  murben  einfu^ren.  ^ierauf  ift  t)onn6tf)en  gut 
3(c^tung  )u  gebm ,  bmn  fte  fu^m  unS  gefdf)r(i(^ ,  toie 
man  in  oie(  ®t&(Cen  biS  anf)er  ^t  fp&ren  unb  merfen 
f6nnen. 

@o  fie  ber  ?Jrit>atmeffen  ^a(ben  merbm  fefl  anc 
^a(tcn,  ber  beiber  ®efia(t  f)a(bm,  ber  9)rtef}eref)e  \)aU 
ben  etc. ,  ift  ber  9Reffe  \)<x\hm  f)ier  neben  ein  fonberc 
(ici)e  9$ert()eibing  gemac^t  *).  @o  ifl  auc^  bei  ben  oo< 
rigen  ®rilnben  in  ber  donfefjton  unb  in  bm  gefci)ef)nen 
Unter^anbfungen  angejogen ,  auf  xot\&)t  man  ent(i(^, 
o\)nt  meiter  SBeic()en ,  gefianben ,  noc^  fefi  ju  fief)en  unb 
}u  beru^em 


No.  859. 


(eod.  texnp.) 


lonas  de  Missa  privata. 

Nanc  prinmm  integrnm  et  eenfninice  editum  ex  lutograpbo 
lonae  in  Tabular.  Vinar.  neg.  £•  fol.  37.  no.  2.  «—  0>e- 
lestin.  in  hiit.  Connt.  P.  II.  p.  285  b.  Jedit  hoc  iudiciiun 
latine  versum.  ied  posteriorem  partem,  ncscimus  quo 
modo  faefam  tuerit,  haiiuit  pro  iudicio  Spaiaiiniy  illud- 
que  dedit  separatini  ibid.  p.  285. 

(^lust  lonas  dt  Missa  priv^ata.) 

VSSarum  n)ir  mit  gutem  ®en>{{fen  nit  xatf)m  nod)  n^if^ 
(igeu  f6nnm,  ober  tarcn  (?)  **)  baf  unfer  gndbigfler 
^crr  frci  foUt  taffen ,  ob  jemanb  bie  ^^i^^citen  ober  SEBin^ 
fetmeffen  in  feincr  6f)f.  ®.  Sanben  f)alten  n>oQt,  ober  }u 
f)attcn  bcficUon  unb  anregen  n>tirbe,  f)ab  ic^  fur  mcin 
Sinfalt  biep  folgenbe  S3ebenf en« 

SSor  erfl,  naci)bem  fein  0tAtfe  in  biefer  ganjen 
^ac^e  ifl,  baS  ber  Xeufcl  fo  6fentt{c^  }u  3(bg6tteret, 
3U  Jtram^tei  uttb  ®cij  mipbrauc^t,  baburcf)  auci)  fo  t>ie(« 
unjd()I{g  fd)mvc  Sunbe  unb  ®otteSIdfterung  angeric^tet 
unb  noc^  tdgli^  onric^tet,   toelc^cS  niemanbS  (dugnen 

*)  Vid.  iaditiam  lonao  de  Miaaa  proziaic  scqueiu. 
^  Saren  i.  e.  biicfcn.    [F.] 


«07 

fcam,  mt  benn  D.  SRactinud  unb  atle  blef«$  S^eild 
itf)m  unb  ^cebigec  auf8  ^dc^^  ^aben  tn  i^cen  f>cebigi 
toi  unbSc^tiften  ecaggecict  unb  ange^ogen:  ift  n)ol;[ 
ju  aebmfen,  baf  bet  Seufel  ba  feine  i)6Mt  Sl(l  in  ate 
mannigfaltigfleu  aBeae;'  b!e  finjj)  g)!ttfd)Bi;(tien  alle 
ju  bebenfen  »b(t  ju  (tttj|'(n  ■unmiSjIit!)^  btauttjen 
wecbe.  .      ' 

jDacum  ifi  ^iec  au^jufefjm ,  unb  nit  alfo  auf  cine 
Stunbc  wiebec  .ouf^utfdjten  Qbec  ju  yerfjon^en,  bii§ 
man  mit  gcof em  Santi^f  nMbci:  ^ben  Ztufd  unb  miba' 
mantl)C  bife  3un8e  ijat  a»@  ©ottcS  2S5ort  niebergeiogr. 

SBoe  ba6'6cji,  wilTrn  luir  tSott  i!ob,,  uiib  Ijiiiten 
teine  entfti}ulbignnfl,  njaS  bec  red)fe  a^raud)  beg  Sa: 
ccamentS  ifi,  ndmljt^  ba5  arme  erfdjrodne  (SeiDi(fen, 
bie  in  2tngft ,  9l4t^e*i.  urtb  3fnfed)tun3  fetin,  bie  ben 
emii  aJttliilieS  3ocnS, .  unb  bie  Sofl  ifrjr alnbe  rcd)t 
fii^ien,  ba  Scoflfutjenmfaen,  unb  il)r(n  (Slauben  5u 
Bbcn  unb  gu  flirfert  clc.  SSon  lrc!d)ctl  .iUc  Pic  f^lgr 
liet)en  papi|tif(^en  gRef^lterTwtiSBl^rJIjcil^gftC/mcnig 
niffen ,  unb  fel)n  i^nen  goc  frnnbe  m&tfavaix  i^«^.. j 

Vu(i)  miffen  wic  ftinrallr^  «Ub  ifl  aufl  allec  {^c(T 
Scribentcn  ecljciften  ju  diroeifiti,  ■'bo?''(!e  jleiil^  iuilwt 
b«n  felbigen  ce(i)ten  iScawI)  t>ct  SotMultitnt' tinb.OcS 
®aaamentSbiciD(e(T(n'fifc:sin.fbI((pS!!ii*f)iil(Bl>'bo« 
dn  ¥cie(i(c,  ob  cc  gleic^  gottloS  9,'  «i4( tlW»  ju 
giu§  bcr  ganjcn  6(icifiml)eit  fic  SelMrtbige  «nb  jttt 
Sobte,  unbfrit  aIIe9Iott)(,  w{b(rbi(.^llet^,  mjbcc 
jtticg,  mibct  .^unger,  ilcin  fiJ)^'gtft(Efclige;®())i(^a^, 
fiit  gliilfcligra  ebefionb,^  UitJlltlii^.^lt.^DlitglrtfjBKi 
mtU)ti  iji  cin  6ff(ntli(t« 'llt>s4ll^^llRi;t«IHiii).  blt 
SSejten  unb  beS  ^ttlU^^amtnS^^-^me^ltltl  Kibct^ffM^ 
allerttt)al6,  no<^'aai<4tetnlfi|t'«rt))tiifi)ti«ii^(^,'tMtm!il 
i)a)tfitt)utn.  Unb  mif,  't(c''W(tij«n|i't<s  MaitplitMi 
(ttannt  l)abra  bcn  ^o^  tOtif  fetaxtyi^trm  Wliig  ibti» 
tig(  Xl)tin(n  neilMrtr^ttplVk-Jtn^MfMtl^ttllK^nbeivf» 
oiel  Saufinb  i|l...,a!i(f,))JOg{(^,,pif,^(nil,,,mij»F  unfte 
ectmntnip  gcflaltsn,,  ptjM  fl)(,  <pj^t((j._;fo%„5!|i()|jf|^ 
meffm  miebetum  ju  |)ciftcni,. . ,    '  „-,  ,,,.  ::.:,■    .' 

Unb  fonbetlid).ift  gu -ticttiu^tefiy  i^ibai  f^genf 
tf)eil  ie|unb  begetlttj.  mic,  fiJdin.^  tofrcn,.  fB  issailtlj 
privaus  miss«s,^alt«  n!ilI,ufo,ife  bO(tl  6(1  «niaef*) 
frirtt.  Xlfo  nucben  fi(  6(gf;l)rti.n,«:.l>a$,n|it  ohi^  ml|.(nt» 
ilin  mibtt  bi(i)ii)l0Iin((l(n;,^:l)'rni;P.bB:ni;(!ii8«n,(Miiit. 
lCoS  Eann  niemanbS  mit  gutem  (Scmifen  njiQigcp,  inii^ 
certo  sciainus,  qaod  >a.crara;epto  abatantqr  ei  ideo 
nunc  piignent,  nt^bn^tveiif  qnaestutn, , 

Cb  man  aiec  fag(n  moIft(,  bic  SHtficit  follttns'  litt 
nw^im,  bit  ^t(big(c  abet  foQtm  glttcijm^o^rSannbn; 
^Ktbigm,  ifi  »0^1  objnK^men/  mas  b(T  yrcbigcc  Icti* 


EPISTOLARUM    LIB.  ,V.    1580. 


•08 

ten  unb  titcblgm  alsbamt  miitbe  0ttiti4)t(n,  unb  bof 
foIl^S  Vtebigm  miitbe  uon  Scinben  urtb  ginintm  gr 
fpottet  metben ,  fo  oae  aBcIt  roeif ,  baf  bie  girffm  i(K 

|icebigtt  init  Sici  ju  'itugSbucg  l)cbm.  Siirtldl  i(b(l> 
man  fogen,  t)^c  t)otfen  roirS  gecatlim,  ba^eim  ^nb^ 
tcn  roit'  boroibrt. 

SBic  roifTcn  014  fiirroaljt,  fft)cn3  nni).  ^iKcfent 
ciu-S  altcn  llm]lanbcn,  etfal>rcn  cS  bui-ci)  tdglictle  (grn» 
fcl,  boj  fic  oufin  ISejcnlljtil  bct  ^ciligcn  GUpnunilin 
fd)aiitlici)  unb  grduliif)  mi^btauci)fli,  unb^i^Ie'  imtn 
iliuoi  otif  efifitn,  Slollcrn  ic.  roibct  bie  ctlaimti  iSii^ 
I;ci'f,  coiilr.-i  vorit.-itein,  sanain  doctrIn.-lin'(ie'al)'asu 
missae,  roiftcnflifl) ,  uub  loic  bic  ^lfiarifafl:  1»  bm"^**» 
ligcn  (^cift  fuiibijjcn,  itjrc  tfficffcn  batiibet  tto|ig&|i 
l>Qltcn.  ®a  rodrcn  roit  rocl)!  ouS  gicbc  fcfiulbigy  nn^ 
ollc  ®lunb  fic  HtcS  3tcf!ium9  firei  j«  tjetii(^fi(il,  nit 
miin  mitt^JceWgec,  fonbecn  dlft  bieienlgdV/ Mfe 
(t(n  («titt  rtoHra.  JDocnm  tiniMn  mit  «it  »illf9m,"«il 
o!)ne  Bnfaglic^  Bofic  «n(  foUI)*  t(KiI^oftf9  nu^ 

■'■  ®>  Jotim  »ic  onl)  op«  ang(j(igt/  -nnb  i^-iint 
onjujeigm,  bo$  in  bcr  ttfim  t^ci(lli^e  CiiS^itn  fbil(t 
aiie(fiai  o!)nc  Ociumunitonten  ni^  gcnxf^,  («Ittilfg  bn^ 
aSiBbnuici)  ciiigcfu^rt.  28tlin  b»,S)a»i(lfn-fifl5o|.((, 
SBolitI)eit  focjcn ,  fo  tinnm  (u-  {ciat  .Utfi)^.'<i|iy(|^ 
roacuni  fie  bie  SiJIcffc  biefct  @<(ia(t.g(nt  -tlil^Tn  tf tjto 
beni!,(b(it.iut  b<i  SmieS  WSm,  usb  idcdtgtnie^Kldi 
S»WieWJu,eti<ilte»/  un»  raiffen  tjoit  jl|m  SHftiB, 
roie  eiiiem  ocmen  Siinbet  uni  bo6  jpctj  i|l/  (mclt^ 
boun  antin  bcc  aJicffcn  tccf)t  .broucI)ff)  nif  ticl  ju  ftre, 
cl)cti  c^n-  iu  ftjcn.  go  i)i:  (c  Ms  fcttigc  citi  fcttet 
ildicr  gTitilidict  Ml|ibraiid)  gorflidjcS  Sioniefe  roibct  bfi 
criic  lofcl  Ces  otibetn  (Scbofi)S-  Eie  l)ol)e  {."ilijyt  gjtb 
li(i;t"2)ia)qj}Jt  utjb  bi'e  l)eifije  !Ke|T.'  muii  b«l'S!am«l  U 
bth ; '  ini  grunbc  ig  cs  iiid)t  an5cr5  bcnnSrfb,  eht 
feBtunbaSoue^*).  ■'  ,' 

'  "    $>l(i'ilier',  fo  rcit  roiHiflcn' roUtbtn ,  foli|)caSBi&i 

-mtjTsn^nlljumcln-cn,  ctJcrfrciju  ISlTcn,  fii.fie  iniSiiSs 
l;alt(nroolltc,  rourbc  nioii  in  bcu  umliegeuben  gfafl» 
tduin  um  91o4>Mim,  SiaU.  fintt»).;tliit  bniDiJi^  m) 
(»i(tiitultii((ieli(nn,,  ob  «  fiefmrifc^biKfiiliiciutfr 
.)ltiltfie:3)a|>ifl<t>!)  unti  HRefm  olfb  unjii^ia  anMH 
iintiilitdii.,  e<:>tfiim;nuiti  fon^.im  Sic^aitbtnniaH 
.Wofffi  uiijlt^tiKfie,^  bif  as  biam.i«tti(iiiaaAfS 
li(6ft,»tbi»alii)n,  ,(«(>,  bi5,«if  ■ein.fiihtiliiiiiJS 
iMegmwitiKicjnaulaifai.  S>a  mixtxaiecittfjtam- 
fiwiQ  unb  Xecg^nii;  oul ,  unb  noidbem  iO.GinciGa* 


<)  Fot,>icn.i^ii>nripnin  n.  pniu  «(ig,|,  „t  b,,* 
.Cco  *llt,  aiCuU  Saa4.    fi..i-.:.::..'— i:.;'  ,°**7' 


EPISTOLARUM     LIB.   V.     15S0. 


310 


fb  balb  nit  lomt  wrfommtrt  nifrbm/  tohtbt  fi^  efi  in 
bet  Stfa^tung  oielntlO»  juttagim,  bmh  \^tA>  jes 
moiib»  btbwf  en  fann.  '■' 

€S  f;mt  aud)  Bit;!  ^JrifJln-.iintcc  bfn  ,5>aj)i[ien  gnCr 
^igj  $*u'fe,  iwldji  fijbci-  [ffitbrtn]  bw\t  Yi-I)w  dn  ^'.ag 
fcnimen,  rclciDoljI  \ie  btt  £cl;re  nit  aiiljaHijiii^  beflo  m- 
nigec  SRcffiJ  gc^aftsn ,  unb  inSB.^bcnftin  jjiiTaB^-n,  cnt»: 
Btt)  i]Qr  bafon  abiiilaftnt,  iccldje  niir  ^lfid;  Ijii-^mit  qc- 
reijet  luuiben,  in  iljrcm  Svrtljum  ju  yfvl^arrm.  3luci) 
loirfce  man  in  unfcc  ;ini^t>i^p«!rt  uiib  jjnabigcti  ..^a-vn 
fcinben  2cur  fin&cn ,  n)eld)e  finKfaturcs  fciin  bci:  tDTcf; 
fen ,  ober  I^te  Srben ,  tle  rourbcn  fid)  a-lm'fl)i-n ,  "puc- 
per  jti  fdjaffcn,  unb  c^jie  Untcvlap  Tfnvfciyiia  t^un, 
baniit  fot^ie^  SKcffcn  loicbcr  jjcIjaUcn- 

S€  {6nnt  aud)  bai'au&  fol^ ,  b<if)  i>)cl  Soien ,  fp 

tti^ttllc^  unb  neu^a^ten  Steib  tnber  iif  9tf^)^fffp 
bcn  et^en*).®^  ivi^rben  aD^U^en  nnbit)^  ^^tfP' 
pent  tuOyiit  SSeffen  Idilera,  unb  m6^^  «t(o  ^  9lot: 
tnaeipen).  ^aum  gcmodft  locrben.  -  .  -  .  r<- 

■  '■'  ttitb-i^  »(t  iefrB  litft  ietit ■ff«i'e'rb''6trtti^A  itti^ 
Wit /  iMtb^'onc^  mt  ^lftli,'  benn  ffe  ri)Wb«i'f!^en,  i^ 
■ten  beiSirrfciH  Unejtitff  ^eit  uttb  UntTefl&ittJtglett^-iliib 
aM^bofi  scandaluiQ  gr(!>^etwrben/  benit  wfr  it^mtb 
^(iHnifen;  .bcnn  ber  Seitfirl  tft  flng,  flrauet  DienHd)! 
CiineRjufAnfitigenXnfe^rhmgm,  ba  er  unfrgentffiit 
ffllQiii nollte.  f  .-■  ^  ■  ■-• 

'.  In,  sviinma,  ipenji  {(f)pn  atte  obanj^ejciflfc-^^bca- 
fen  foiltennit  anjufcIjEn  fi\)tt,  fo  miffcu  iric  C-cd),  fie 
inenben  Dcr  Rja^  fie  roollfn,  alg  ndmlii^,  bap  f'*' ^^f^ 
jm  nit  TOoIIen  pro  sacrificiu  |>rw  vIvU  ct  nioiHuA  ^nU 
len,  ober  «(^ien  k.  itcm,  bap  e5  fotl  .fd)lccf)t  fen-aiiV 
tnm  actio  fe^in  2C  :  fo  rciflVn  TOic  bodj,  ba^  ii)iu  liHf^' 
'Jin^i^,  j)ij(iiicn,ffli^i;fluc&  b(i  Ijelfcn,  btr  Eanen  (Si^t: 

xiKiii:!.  culfiis  nofl^iiaijens  verlium  dci  cst  iiiipiufi. 

"u  -^icttant  ifl&u^nttattjnfe^Stfialtungjcttti^fl 
fjciriMS^  bittnaettwo^lebcnbanimunsfttaflffttofirbt, 
hi|  wt  fo  gtfl^n  SKiibraud)  b«Ifm  .wiebet  &efldtigm. 
JOomiirt  cM  to;  ^ligc  ®ei^;9ar  «tnfttoi}  niber  folt^ 
jffMli^e  «fegitterei  4tt  bee  ^tigenSSt^fi^;  loie-ein 
■poapct  ifi'S  Ree^om  13^£af)^Et«t,  bata  ¥t^)t|et 
«m  ShdM  nlbet  ben  abg&ttifciicit  iSotteet^eit^inb  JCIttU; 
^  Bcfi^  br&seC,  unb  f(^etet>  ba  tt  fiiot:  o  altar, 


CeciMtinu:  mmim- 


o  ahar,  fltS  fctlte  ec  fagcn:  icaS  f)afi  bu  :£unbe  unb 
UnglfidfS  angertd^t,  wa&  njirb  filc  einc  ©traf  folaen? 

■Jfuff)  fi^,  ift  nit  on,jufcI;«n,  bo3  burd)  ,foI(^e  ?)ti«' 
yatnw!Tt)i,(in'fcinci;,ta3ii',"(icr,®otff§bienfl  cc^Iten  t»erbe, 
babiivc()  ,bcr  .acmeine  SRann  ^uc  X^^afyi  gcceiat  «iirbe. 
Scnn  bie  ©Pttcgbicnft  ^u  aSctljcI  unb  Sietljaiien  Wftreii 
aud).  fcin  anfetjnlidj  ^oiicgbicnflc,  aber  bie  ^Jropljeten 
pccbigetcn  cilcici^mot;!  barroibcr^aufs-  f)efttgefl/  unb  roirb 
of>nc  SiDciM  ben,^pro(.'i)ctcii  aud)  -ciocgercorfen  fei)n,  bag 
f&^Vicbc  jcrcflftctefl  !c. 

Sftnn  bic  ^focrcr*)„f[«i|Ji^  i^c,3(mt  tl)un  n)oft« 
ten,  unb  bie  SDbccIcif  obev  Sifd)offe  barauf  fe^en, 
raiicben  bie  ©otte^bicnfle  ncbcn  ben  ced)ten  ci)vi|llid)cn 
9Keffcn,  bo  Sotnmunicantcn  mit  fieiiicSen '  wo^tbetm* 
^en  iviebev-  c^njiici^ten  feijn,  bap,  b^  flcmcine  SRann 
beniiodi  jur,?>tcbigt,  ju  <^vifl1id)en"6eremonien  unb 
oiibecci-  rcdjtcc  3ui^t  geljoiten  njficbc, ,    .-  '. 

'  Q&  i)at  nrir  Xifict.  TOotttnil»  oft  tJiertrauet,  baf 
cr.TOan4»eOar{e3tnf£d)tin^batuber  ge^bf,  e^eet  fi^ 
(Vitioaen/,  isibec  fo.(?^eijili^Pi  fo  »eit  angenommenen 
BRb^jOOP  tiev  JBelt,  (iller&fiiifi^  ^Pt^''''*"^  3"  ft|)rei« 
!Hii..ii2)ftriimiilWt  ifV f^c^p^:S^M>*bad)t unb geroifr 
fent^runb  fc:tii^e:SBinfcImfitcM  nit-vtnuorfen.  So  ifi 
e&  bO(I)  je  in  «fii  ^ege  Qtmf,  unb  toir  in  nostra  parte 
in  omneiD  even(UQi  sumuscorAm  Deo  tutissimi, 
benn  wir  mjffcit,  bo§  bie  Siberfai^er,  fie  menben  vot 
m^[ii  iDSlUn,.  bci;  ^ci%«n  SJteffen  ^u  mipbraud)en  gc= 
ben(e»t,;^unb  ftfd)4n  mftnbat^r  nit  ^ofl  ber  (Scwi^ 
fcn,';fon4«c.jeftt^);.^t w* (SifSrb^ fie rii^nwn,  mir 
^«  teweiHj  ^e  feoffl.  flfWd^  @P  »ir  nun  bie 
SSa^i}ciit.^v£atmt/r[Uirb<  «ifftn/'  «».{:&  (in  gereu^enmag, 
^  nKcb  bte  distiitcttD  twTL.^ott  ^^  'nit  flarf  genug 
fcpn,  b.^;:W(!fuvflen  foBtcn  ftei  laf^n,  unb  bie?)re- 
btact  8ftM>ro*W'.b«»^*>-'*t*i8«>/  »«  o*™  anflejcigt. 

S5tcnjei|  bcnn  »ermtit^fi^v  ba^  ber  ®*3ent|)eii 
n{d>fS  fuc^e, '  beiin  ba@  nur  fo  unj&^ti^  ber  felbigeunb 
bcc  aleicijcn  (Sottc6bicnfi  mM)tt  elntn|en,  ba^  ftc  mtfy 
boS  Concilinm  bovubev  bt^o  Idngw  roerben  oufiieljen, 
unb  btfferiren:  fo  Ia@t-tm6  etnflii^)  beti)en  unb  mot)I 
i>orfeI)en;  bo^  »ir  un5.nitmft3(ujy>ldgen  beS  eatanS 
fafien  IflReit,  unb  roittigenVJn.fftipbvau^i)  unb  unleibti(() 
fd^rlfd)  ®otteSIaflecung,  ba'  »ft-!(mm  burc^)  ®ott  gnd. 
biflliti)  evfiiW.  '       -    ^  ■' 

Unb  ifl  mein  nnferf^dntg  SSebntlen  auf  mein  ()6(^> 
fie&®enji(fcn,  bog  mon  iefeineKfilje  obcc  Seft  fpo* 


tiHlicir  CotlciliniM  Jcifit  Ittittt  vc 


911 


EPlSTOtARUM    LIB.    V.    1580. 


«12 


tnt  mtU,  unb  In  foUfKit  wt^ttigen  TCttiUtn  o^ne  St&t\} 
nnb  JQomiffen  Doctonfi  Marlini  ni(i)t8  bef^Iu^e, 
bomit  man  nit  ^emot^  befdjiDert  dngPIi^  ®etDiffen  ba: 
Bon  ttoge,  unb  fonft  au(t>  gtoji  ^(ergfrtij^  imb  sc.-in- 
dala,  fo  mir  jegunb  ncH^  nit  aOfl.ft^n  Uxamt  l^- 
tig  erfolgen  mfigen.  JDet;J^rr  (j^ifbtft  a^one  un8.  W 
feiner  Sa^iljeit  ecfjolt"!.    3Cinenj 

.     .  1.  lonnSi  ■ 


Ni>.  860. 


2S.  A«g. 


itf.  Luihero. 


Epiit.  lib.  I.  p.  21.  (Gdil.  Lond.  I.  cp.  16.) 
D.  Martino  Liithero 
S.  D.  Per  Cyriacum  plnra  sciifaetfins,  qui  cra» 
«biturus  est.  Mitto  tibt  quacstiones  qnasclam,  de 
qiiibus  rixamnT  cum  adversitriis.  ,  Hmusmod^  ar- 
gumenta  captant,  non  qnae  dpctrinam  pietatis 
contineant,  sed  quae  plutinium  vate.int  ad  con- 
citandam  invidiam,  et  nostra  nioder.-ilio  in  talibus 
locis  auget  Insolentium' notninuin 'fiirtVciatn.  Non 
potest  dlci  qiios  agant  triuniphosliic.  Si  piep  ta- 
mlne,  non  Principls,  vcrsaret,  in  bis  negytiis, 
nnllo  modo  ferrem  hanc  supefblam.  ,  Nunc  me 
iimuia  dlssimnlarc  cogunt  Principum  pericula, 
relpublicae  discrimina,  volunlates  nostrorum  njl- 
rabiliter  aut  ImbecUles,  aut  panim  in  Iocq  fortes. 
Niliiltamen,  ut  spero , '  faclcmus  contra  Blvange- 
lium.  Pontanus  profe(to  declarat,  se  esse  yinim 
fortem  et  bonum.  Sucerus  scribit  tibi  Tieffl  tfti- 
jtyov  xvQioxov,  et  vult  accedefe  ad  nostram  sen- 
tentlam.  Sentit  adesse  corpus  Christi  Irt  pane. 
Haec  summa  esl:  Scripsi  ei  propositiones ,  sed 
eerto  consilio  raisit  suas  proppsitjones ,  plura  non 
potui  sctibere.  Mox  responde,  Vale,  postridie 
Bartholomaei. 

Au^uslae^ielecti  sunt  arbitrt  quatuordecim. 
A  DOstra  parte, 
Georgius  Marchio  Brandeburgensis, 
Xokannes  Fridericus  Dux  Saxoniae. 
D.  Ponianus. 
D.  Heller. 

}%ilippus  Melanlhon. 
lohannes  Brtntius. 
Sneppius. 


Ab  «drerta  paite, 
Htnricus  Duz  Brunsvicensis. 

Episcopus  Augustanus, 
Cancellnrins  Badensis. 
'    '  "Cahcell.ifius  Colonicnsis. 

Ecciits. 

Mensingenis. 
Cocklea. 

IntcT  hos  ram  ntintts  conveniBsetv  tsmAeik  electi 

■\'.\\"-'     '   ■'  ■"■         '■   suiltj^''  -■■ 
Pfmtanus.  Eceius. 

Heller,  Cancellarius  Coloniensii, 

'Philippus.  Cancellarius  fiadensis. 


No.««l. 


26.  Aag. 


Legaii  Norinb.  ad  Senatuth^ 

i  Ex  Aelii  Noriobeig.  p.  tl9, 

^ecca  Sncgetmet^cr  nnb  ftat^  jt^  92ncm: 

■  -becg.  - 
©AhfHgeh  tieben  J^erren.  S3ei  ber  j&ngf!en  ^oftfyAa 
rotr@.SQ,  bie3(rClcn[,  beren  fid)  becVuSf(t}u^,  birn^ 
bie  dleid^dfldnbe  unb  auf  unferm  Z^til  verocbent^  vf 
g[Td)en,  unb  wie  toeit  geljanbelt  morben  jugefanbt.  3M» 
i«et[  abec  noi^  ttiidje  ftrittige  ^ncten ,  ber  |id)  bit  tui' 
fdju^  nft^t  occgleic^  tifctttm,  ooc  Vugen:  fo  Iffi^txi.  bie 
Stei^^fldnbe  flattUd)  nnb  anfeijnli^e  ^fonen  jmn 
61)U^&tfteR  ocn  ®ad)fen  Decorbent,  utib  S.  6^  9. 
bitten  [affen,  fti^  ntc()t  son  bannen  3U  t^un«  ,fonbcc  fttf 
rec  ^nblung,  bie  bann  bte  9teid)3fldnbe  tceuli^  leifteB 
«oHten,  jupflegen,  nnb  baneben  ODcgeft^Iagen,  is$ 
nod)  ein  Ileinetec  VuSfti)up  i>on  beiben  ZfytiUn  ^ma^ 
miahe.  'Uitb  iv!en>o|jl  bicfec  SSocfi^Iag  cUi^en  uiifect 
St)eil6  fuc  bef$n>et[{c^  nnb  g^cid)  fAc  ^intecUjKg  mgf/f^ 
^m,  wrc  au(t)  i\i  ^vm  briften  3Ra(  beifammen  gRK^ 
unb  ba»OR  secatt)fd)[agt,  ob  loic  biefen  3(u3fi^p  beinl> 
[igen  obet  vetorbnen  roollen  obec  ni^t:  fo  felnb  mtr  bo^. 
entti(^  9Iatt)S  norben,  bantit  auf  unfecm  S^  trii 
®[{m))f  bet>ot  gegeben  w&tb,  biefen  tleineni  Xuif^ 
ond)  ju  gebulben.  Unb  feinb  olfo  Qon  unfec.Sdt  baini 
oecotbentXJDCtotf^rud,  S)^i[ippuftSKeIan(t)to«nib 
Doctoc  ^eUcc  *),  bit  foQen  mit  bem  Qkgen^/  f» 
au(I)  bcei  ^rcfon,  nimlid)  Doctor  ^dtn,  bcn  ^U> 
fc^  unb  SSabnift^  Sanjlat  **)  gegeben,  ooa  ben  ui: 


*}  Caaccllar.  ODalibiUDiif. 

**)  BtrabwdiM  tb  Uifcn  el  Uiar.  Vebuf. 


its 


BPISTOLAiaGM    Lia   V.    ld»A 


M4 


wcttagn  uab  nmmiglli^  Vrticutn  mriter  ^bHn  unb 
«twi/  t>o(^sarni(^befct)Itr^ennoc^&(gebRt,  fonbern 
mtr^ren,  ob  fu  0(^  oon  etnem  gAtlidjen  Vnftant)  ober 
ni&ern  Uib[J4)fn  ^ittefn  vcrnf^mfn  mollten  (a^rn. 

©emnat^  fein  genKlbte  »om  auftfttjap  am  5Ritt: 
9od)  nftc^^  vecgongen  bei  einanber  geniefcn,  unb  rait 
leftmi  mn  jTo^lf  Utjr  9)Iittag5  in  befl  (S^nrfurflen  oon 
Bodjfen  Ganjteij  «forbect  roorben,  aOba  bie  brci  tinferS 
E^tti  »im  bem  Ileinem  VufiftfjHSi  gfmffen,  unb  aHiT 
mfrc  KittMrmanbten  ^ltrftm  gt&tEje/  @rtrf)rte  imb 
£l>eo(osen.  Unb  ^abm'bie  vom  3(udf(f)it^  at)frma(n 
Itelacion  unb  Sn^gnng  get^an  ber  ^anbfung  unb  Sloc: 
'd)(dgr,  fo  bie  93fteq>art  mit  itjnen  auf  il)re  iAngjle 
IbrrgebneSBmHQignng  gepflogm  ^aben,  baffelbigr,  nie 
■I  geretJt  igfirbrR,  unb  ^e  barnat^  jufommen  ge;ogen, 
d}riftlid)  vrrlefen  laffen ,  -  be^  rnr  6.  tB.  ^iemit  (Sopien 
ntt  B  Ber^eidjent  jufenben.  Depglcidjen  aud)  nodj  etn 
BffSCi^iS,  fo  ju  bem  ^onbel  in  brm  Xuflfdju^  ber 
14  ^?ecfmen  gtibtt  ge^tlg  i^,  tnit  A,  metd)eS  toir 
id(f)|l  ntd)t  befommen  mogen.  XI8  nun  bte  jt^t  beige^ 
tgU  ®^rift  mit  A  serieii^mt,  wrtefm  trorten,  Ijat 
i^jebei2^cI(unterr(M,  mtb  fonberlidl)  bte  Sdd)flf(^ 
lOK^  langem  Seba(l)t  wiebet  onscigen  taffen:  fir  tjdttm 
nu^t  anberS  bei  i^nen  finnen  rat^f^Iagm,  benn  fo  mon 
|Utl  ttitf  t^  ji^ngfte  .^bluns«riter  mit  bm  im  "Xu^^ 
V^^  moit  etnlaffm.  @o^dtt  ^^ilip^uft  3KelaR(^« 
ttn-  bch  Qad^tn  nat^geboc^/  unb  etroaS  geflellt,  iste 
Mn  verlcfmnorben,  onb  friebet  mit  C  oerjei^mt  liegt. 

"  3>dnef)ffl  ^bm  fte  unS  tat^  ongeaeigt  etlid)  tcrmig 
Bffferdftg/  fo-bec  (^egent^eil  ^injugufegen  be^e^rt  bt 
xr  unfcm  jAngfl  Abrrgebnm  SSorfi^ldge/  alfl  ndmtid)  tn 
Mn  bif4|6^i(^n  ®e»a[t,  bajle^t,  ba^  man  bie  ^lfac^ 
w  mib"5ftiepeir6«n  Ordmarlo  fotl  ptdfenticen/  ttjollen 
le  |))n juf^m :  ju  eraminicen  unb  abmittirm,  i^bjoi^fl 
IS^-S^  tne^r  gu  fepecn.  3(uf  foIid;3  alU-^ift-^ 
£nnen{)ncg^,^^ffi3^,un^^i|^  i]piL^dbt£,n'.^i(t)t  fucgut 
«liefe^/  fi^  oacdiif  mit  bem  SBibcrt\)eii  toeiter  eiujus 
yjfrtk:'  .SMHn  tiMeff  ibir  t)ie  j^onblnng  nnfetn  ^cm 
Iberfanbt,  miiptrafolc  i^re8l&«fc[)eibS  ccnwrtm/  unb 
pii§jcri_ei7(Tiit§t4  3atiipiUiiJi:n.  lEiib  Iwton  iiif  jjteV^* 
w^t  aiDifdjm  bi*ni  £unenl!ia3fi.I?eii  (Siinsk-v  niiO  bem 
tjyilippo . tftlicf)^  ivibei-u)(Lrtig£ 9£e&en. Ln-ij^bfn.  (3fjt) 
cWW''iUAy^&em  ^JIjjIif-fi^f-oi-nibeii^flVi.ijcnj.nJun! 
ifi  bfhi  ©(^'ncpl^eii/  i()cm  ^Jrfbigccii  iSJibaiidCt  .gee 
iiattti  'rcocben.'  ^fber  am  .Snbe  ifl  e8  &acauf  lietulv 
ii^  t>Ie'$Sci'oi't!ienti'n  ijtut  raic^c;  in  ^lugfd^u^  Qci){ti  wf^ 
iMjeTgm  foUfii:  (ic  njJlptcfi  mif  biefi:  ^aiiMmid  iMitcr 
i((^t  tttifftfl  uoioufcfjlagcn,  fbnftcrn  fic  l^dtljcn,  b<ig  fle 
)t1 6l)UrfucPcn,  giir|ten  unb  iBtdnbcn  focbctn  unt  t«ran 
ii^ti,  bomit  von  anbern  fii^Iit^enSSe^cn  ^cvcbticuc^, 

Melasth.  Oi-kii.  Vol.  II. 


<M  nic  ehtet  n^  bem  onbem  )tbtf(I)eft  fe((>  on^  rinnx 
Concillo  f!|m  unb  ftd)  fonfl  nergteitl^m  taM)t. 

?BaS  abec  m.-ltrr  borauS  »icb>  Mnnm  wic  nf(i)t  roif* 

fen.  w  i :    Werfm  aucf)  tiom  ^JljiliiJpo,   fol' 

ix^  fein  Sletg,  fKti^r  unb  TCrbeit  ganj  gutcr  getrracr 
TOeiftfthg  brf(t)e^ri  feijn.  ffioHten  bemnw^  nicf)t  gem, 
bog  bfefe  fiberfdjitften  SSorfdjldgc  unb  SRittrl  foHtm  «eit» 
Idnpig  gemad)t,  unb  babucd?  bem  ?)f)iIippo  ^umUn* 
glimpf  foHtm  gebifbt  roerbm,  —  —  —  ScettagS  bm 
S6'.  Tfugiiffi  luih  J^orauffperrm.  ■  Anno  XXX. 
£rcf  unb  - 
(»cm()aebt)  fJaumgartner. 


No.  862. 


86.  Au-. 


Af,  Lulhero. 

Epiit.  lib.  L  p.  Si.  (Edil.  Lond.  I.  ep.  18.) 
D.  Marlino  Lutkero. 
S.  O.  Neque  de  privfltU  Tebus,  neqne  At  piibli- 
cis  qincqnain  scribere  poAsnm,  tot  inm  dics  cot- 
loqiiimur  dc  Sitrcienda  coiicorilia,  nrque  t.-)mcD 
ex^cdimus  qnicqnnTn.  Crgcnl  de  Missa  privalii, 
dcqae  aliia  relius  pmponniil  cooditiones,  quas 
non  salbtutiim  vitlctur  nctipcre.  Exislimo  cx 
prioribiu  noilris  iitcris  illas  le  intellpxisse.  Inte- 
rim  addiint  ittrocissiniftS  mrnns,  qnn  in  re,  elsi 
nilill  moveor  mco  periculo,  tamen  interdum  coii- 
sid^o,'  qi^knta  sit  imbecilKtas  aeJnii  in  no,stris 
^ye/jl^O^v.  Vottast&  prius  confecta  emn(  umnia, 
quam  ad  te  pervcniant  h«e  llterae.  Nam  y(f(t^ 
iiaT0<f-6gds  «l  t^dtis.  (^uare  ntinc  deliberarc 
nihil  possnm.  llodie  erat  veniendnm  in  cotlo- 
qiiinui,  cniii  qifldiJrri  iicqiic'  ego  ncqufc  Pon/«/iH.t 
scirefnils,  quid  eS8M!.^gendum,  el  quae  essct  sum- 
*na  sfaitciiliJip  Principnm,  Omnino  Ittiec  (>aO-vinn 
xal  liifo^in  vldentnriion  minos  signi&care  aliquid, 
quam  pbrlenra',  quae  vnlgiis  olinenlat  ChrisUts 
liberet  noS'  cx  lanvi»  prricnlis.  Vtfle  felicher 
S6.  Aitfusti.- 


N...  8li3. 


2fi.  Aini, 


/VM   'iiieodovo.. 


'^M\i\a\.  ny.  *V\.  p.  434.     Cnnluli  aulOBrsplion  In  colt,  M.i- 
niB.  (.  ptSSS, 

Vilo  Theodoro   apud  Latherunt 
S.  D.     Misi  Luihero  Buceri  ilteras,  iii  quibiis 
quid    ille   srripserit  ignoro.      Tantum  boC  scio, 
21 


816 


EPISTOLAI^UM.    LIB.   V.  .1530* 


41« 


quud  profitetiir  se  veile  accedere.  ad  nostram  ten- 
tenliatn.  £go  ei  propoftrtionesAiinpoMiirlclouoi 
sententia,  non  nrieik.  "luiAmlUolIfki  ^'fitm!)(ms 
Doctori.  figd  »m^nbt.,^'t!t.fA''(ii;if  9^  '^WabtiMi 
tiones  itiUcurumJeirf^J^  f^l^itl^tfftCt^^hil^ffiHH^ 
faanc  eue  suam  sententi^i^^Cie^^AJ^V]^  ^3^1 
poGtea  venit,  et  exposutt  ae  propter  Oeeolampa- 
ditim  nnTlasse  consilium.  Mihi  nitiil  vidctur  can- 
dide  fieri,  leges  tamen  Doctori,  Ommat;  nfffi 
viilentw-miiii  quadrare  propositiones  ill«»;^-^HM 

„,isit,  »d  ■hMsm^Rfiteipm''"'™'''- 

V.-ile.  de  pubhcis  negotus  Dinll  prorsus  possum 
scribere.  flti.vAngUtH'  ::i  a^-t-.-v.  ,,.!.,,-,jnt,„-.  /'i  -j 
'.■"■-,, t':;':'^'-']  '■"■■  ''■i..^*Jtiswtos. 

'         •>,    j   ,f„.-,  ,.;.i^[  _,..ll:iS';rJ-"-;   '•■» -ilHM:.» 


; —  ,:,  :.:•■>  M.',i'rciL..Kin  ■,-.,tigi.i.E  miHoi  ;iii — 

^     -i  -»ilb>li»liii    .\ar.mui\  •isililiio^l  iiUm 


f  Ei  (utoanpho  Mclantb.  in  cod,  Honac  IL  p.  90.  —  Ma- 

lbcTiftf^!^li\'AjAf!?)i(^nltf9^4piB?,^3od  eommc- 
moraL  in  cpiil.  ad  t.uthH-uiii,  d.  SS.  Aua,  ct  ad.TJwoiUp 
rum  d.ls.-X.^;i|M(li'£i(li7)«ii*i»6^a(|  Kfl&HirJEi- 


f.  901, 

eip.  as7. 


1  tpp . J- 


{Aententia  Sueeri  ae  coena  satra,  tSurtrman 
Baeerus  l 

g.lt  COTpUB 

iraagiaetur,   Ha  eS&lUi^  Iti' pAhe  Vbtj^it;'  sicut 
vinnm  in  vau/ ^avti flttrafeiMi^rn^cMdtlltiv ^ 


transsubstanUalionem  n^aC    Il&ti,„ne- 


verc 
intuni 


Adeue. 

adesse'  virtil'aHtti^'i$d'  t4iifK[  '^^  f^ntf  talem 
modam:  panis  et  vinUm  ins^u^^^^Qh^t,  u^  testen- 
tnr  adesse  Ten^.cbrpuc^eteiiblbeelj.  ■■Vh  igitm 
pTopositis  et  conseccatiBj  iBni>fcx  ordjut^tjne  Chri- 
sti»  vere  est  ibi  corpus  Christi. 

SicutalifJqni^icTnutis  sacramenta  esse  pactio> 
nales  caosas,  hoc  liit  e^'^:lctb  leffi^iehtes ;' it:t  hic 
sentit,  pactum  esse,  ta.  pane  ^t  Viiio  ptop^^to  si- 
stator  nobis  el  adsit  it  poririgatur  Olristi  (carpus), 
Non,  qaod  panis  sit  qnasi  vas  contin^s  corpus, 
Sed  sit  pactiotiale  vehicutom,  seuinstruinentum 
ciim  qoo  eshibetnr  coipu*. 


^icut  ctiam  de.verbo  ,ant,baptiainp  Jiciniiis, 
qtJb({'ceiium  sit,  Jide»e  flpiri^tuin  &  A '6peiui, 

WiM"R  ibitrtib^:  iib^tc  «^t,,«Jrptti'iifveM-el 
rtilWPiinKlrtl'!'  "S^      ^ar.aimib  oJtns*jo  OT-  ,■ 
iioii  iMti^liii-cdaHd^Ooaitffs  fehrSlfWt&atlo- 

cmvt  (^m^  -^i^^mip^^^miiimfi  ^imfeni 

tWlaiilt*;-%.^-abiifti^o'¥no^a%^riit{i'tf^<?^ 
fiiniV&<r'''S!ifii^'b{'£tttA^y-^ift^;-'^H'>fi^<^fieA 
t^c^litt^f^Jic^^ia^^fiii^r^Mi^t^^ht^tUMV-^^^dite 

niu^mdd-^ui^ssfi^^^te^fAnff^i^tfnie^^ci^iiib 

iMaskttffeS^siJfil.-^ltlifeSiWftJfo;^  ^'^'1  '^""'^  ^■'^■"^- 
Cinglius  viiletur-^it:  ^eirflMV"^idai'ib^Jn 

flhrisl'  f't  in  lHl't  lofn  Inralitpr,    flf^»  pntaif  rmj^^^ 

aliter  esse  nisi  localiter.  Sed  hanc  pos^>j^onoi 
{Ojjjteu^in  non  approbat  Buurus,    t{vk!^^Qj^ 

Clirisli  "«ftVSfflrtV^tlf •«>?}!«, W"»  1"" 
localitcr. 

Sentit  igilnr,-'^l,tHrM'TtfiWil'«)g«,l'iftae- 
•??,'<',  fPWi;'?  .CJ.f  i.tl,_  e,,f ,, ,  jg^  ftff^k,  A .  !%■ 
esse /(£Tce^o(»o)'>  qQaus,^«t  cum  dico  de  annuhi 
donato  amicae:  ecce,  hlc  habes  itniinutn  meuriL 
-tiUiWtid'asit^;idiFab^iAW-&mrinltfi:'^  SenM 
ito&erifUlM^Bgiita^  l£ilJeFfi(iii'^'^ffiii»a)^ 

i^jtettrtf,''j(tti»iw->tyttoiiik  "■■"''''  '"'"i^" '"'" 

-'  ''^- (^^Attjfi^^-Bti^ Ji!^ e/t  in  ^{^^M^ifcite^ 
^^iimi;SaTi'&  dFtBii^lgomtii j' i«d#'<^'.^ 
t^oA  ^Vst^k  etessentialiter.  Sdd  tifH\'tii 'fU' UA- 
■tftiil^^iec^iaitt'!^  cbtp^,  VjU  ■rtedunt.i^liK,  '^ 
H^^e^Anti  »tmi~\cciptt$fit'*^UAn««#,^'W>^ 
^?}lItteiJfMM"vi!fAiit  i^itd^''^  %sii)fl>jU^U- 
fiVTirttiijlminu  iuwo'tO  iHnDTt!!'^  Iriie 
lliv.iO  ■..(,1)1,/;;^  ^'^r.^-.VO ''^  iv^pn^'^ 
iiij    ttfu^VA^  «>i)»<iCEi    atiainti* 


*A-,:iv.'-,.-.\)l      -.^^'"a^*!     .iiiv.uhihV 
?:i.iiijli    -iifi^im  tortpilK  eDiryniilfW 

-"'■'■•■  i^pVaiI,AMt),^.i:tr.TLiiiiMi-,'-'^  ^'   '!j;~~ 

■  ■■*.  ■■Y"  '■'■ '"■■"■■  '■"''       '-■-'!'-  it!'J:>^iiiixr 

,dio&trnn0^.  ^^eiu^^l^hili^i»^M*^9*- 

-.i.,f;!(-  ■.■> .!( -■ :  ;.  :■  <-Ao»^:;e;:!!:;r>.t7'.|j:rji;- 

&iObMrVanA  d»Mri«W'1klltebt^T7t|giMiD^«|». 
ittnfi'0MitM"Ce'ab/ipt{«e;rg||if)ilr  f^ivMUk/Ml 
iMell^ii''  I(i  s^iptiinf  M  fr^trt^t^^S  Imrtdm 
t^ada^  Vblgtf)  cfafirina  ^ie  nddeitduffl'<  iiBfafvrak 
Deindejie^  (ttn&r«m  Christi 'a't«  petti,'  o<  iDbilil 
qoibuscdnque  potes,  in"ulililateni  GfenAanlM  ct 
omnium  Principiiin  concordiae  ratipnefe  ■(^ 
et  inire  studeas,    quo  ecclesia  viciuim  in  \ 


str 


EPISTOLAHDM    LIB.   V.     1680. 


^S 


Rationei  dUpntabiles  KrnUtaiv- 
et  opeK  bperJito  dimiciis?     Ego  qiii^;efi^,.cj^i;r^^ 

dicivD^  ;^iif^tu^  ^;  rpojjwr.WPTiibua  p]^iiicipitu^,ct 

SacBet  bon»  pnx  et.^to^ffiWMli^Sviftfi-^niplfc-fiJftT 
din^jmpl^j^^nrram^,    >  alp. .     /.;,   ,,.;a   .O 


i4*t 


.TiJllllIJoJ 

■/toArfte^hfc^fedTfrh'o|/(l'jtaA'A'«i''J5/^^'A'-^ 

,.!;:;!'  ''',;:■!  ::'''.''M^"r;':'-,;!:r'V:"^ 

WTit  nnper  decem  j;i^i^^^^,c9npi^K?r^i^,^fl^a9r 
;Dis,  CQfiponeireut,  ,A  jiarte  atlvers;ur[jsfi^ielecti 
«untEpifiWpus  A«gusti;nsis,  Diix  Britnf^ijijQ^i^a, 
ted-  ijlo  rccedenle  ab  Angu&ta,  siibilitut^^,  fji  <^ 
dw  ^eorgius  Sajtouiae,  Qincetbmi^,  Ba(}efi,s|^ 
OricellarJ^  Cysroi^Mi?  ^  .  ,/-f^c'W  i'irwW*54^«f 
,^?W'Mi..et  -Piii/icWfiiJ^A  WA?i/»'fi*teft;)riMtf 
nint  Marcnio  Georgius  Branilcnburgensis  t.cifl^ 
lohannts  Fridericus  Saxomae. ,  CanccUarins  Sa- | 
■iwiicat,  tPaator  flii//tru/,  ■goiwiliaring"  pwBoipia  i 
Blarchioiii*,  Philippus  Jlfelanchlhon,  Schne~ 
^|bff.'tt';no»,  de  gtatia  Dei  lohannts  BW^itiik,  \ 
Obthllftius  flliqnot  media',  qnibus  ulairiqiie^n- 
terini,  dloaBOabtttllttlliL  ibdfceMIOa'^»^  convenire 
TOSWnioj)..  <nia£'..  ^i  ostendent  cousules  iiostrii 
Snf''^'  ae'TOnvcatvwff'dp«p^;ivfai''^^^^^  enim| 

Chrittti  cum  Belial?  Petienmt  a  nobia  papiatae, 
vt  ^^iiAiitttMttak .-  Ttb'n  esM  pecdltum ,'  Aiil  cc^ra 
inidtiitionem  Ghristiv  '«ket^m  specicm  sacramcntii 
(q^f()lslNE|peTc»)  jtft^wSylpdiuHAniroi ,. '  ^^ 
4«eiM|nUnBb'  ■ifoensayifqiiij^bactentta  cosstanJAr.' 
Dimiawl  ewwerTct i noi  constantcs!  Suat  eiuai 
mB)li'jiiwbmtllet>''qiu  pacem  imondi  maiontquam 
Glciirtfc^  Qliid  ampliui  icribam  non  habed.  .  Slc 
cnim  •ete.fadbent  coraitiorum  res,  at  quovis  mo- 
Qnore  lineni  expecta ,  et  tanc 


'  «)  mx  tulilUie  vidrtar. 


certi  aliquid  icrihete  Ucet.  Vale  nna  cnm  eeclesia. 
^?^ .^^ffS^i^^  ffifjai.q^fnt^pDst Bart^lomaei.     Sa- 

L^JfiijPWf  g«M^e(?,f%Bl?SiHk  JHp<1Weqti^m^  D.  Mi- 
¥WstpmhFtnfl(«Pffllj-(!ft5\W^  cj¥R-*^.  iSaluUnt  te 
frat?ffe'jW^mS^P«JtPnnfci.IjN-.iii..?  ,r.;.;; 


nO 


ITTTPr 

<;lai.(T  , 


;-j| 


afiMp.  folli  3'jnoiJiaoqi.'iq  a-iinijcr,)'  iilr.:*r—   — 

fiiue^o']    ivirn>n\   imni  mi 

f  Ei  aBtogripho  Melinlh.  in  'MUU':3rut«n'l&g^E.  fol.  S7. 


a  paglni,    eui  iniliom  «Irfit.    Coll«cl> 
'.  AiigMil.  1590.J  n^cio  tcrOj_utr(int  illn 


eilau  >clft  LoilllllfT.  mrgiiii,  i^uu.  i  iirAt^iu  *«:ru.  uiriifij  iiii> 
t,:n.por<  MlW-^^MI^XMfiStCiW^Jr.^  **  Co"""" 
■cnpta  c(l  liBefpiftell',   pulo  mhi  perlinerc  iiI  «cliuuem 


dc  concordin  raclcnda  inlcr  ulnnifiuc 
illi  li^tliin  ■d,)^>*).  f)ilpul»um  cM 
— •■!  PonliGcif  ilonani,   intelliifiliir 


rtiiTiri  (I«  pri- 
riplo   Ponlani 

Dcdfunniii 


C.:-:-.A»h»Mem«,  quo 
■— -v — Umm,   fi  Mtii  lci 


rcddrrc  idpiniicndo  littrM.^,  <|nM  dnider*hil,  alia*  *cra 
■DUlMdo,  il*  ul  in  ntMtiVtoci*  *ii  quid  priuium  icriptnm 
fueril,  nunc  defiiiiri  poiiit. 

-■M    —  .06  .q  .11  .Oenr.K  .h.>3  ni  .M:u^-,V.  t.:l-i ..■:■., -iti-  ■ 

1)  ^(jrifiufi  I}at  aQjnt  bic  s&ngti-  gefhw^,  fo  fie  g^ 
friuct*  nebbec  tiec  oberftutttet  tbttHi  feon  foOt. 

(,S>(*Je'§.iKQ'ri>?i*  ."&?§/*!)(,  (3iW*«\  sil'foa  »ifi()of 
fc6cn,  fentiet  fieTiii3)tjU,5)etro, 

^i,, ^^iM^^mM  feM^wf?  ,53  ^frp,^«  Jf6t  fleoffea. 


4)itliiinw;jt»ri^iai4asii0tiniGg«|»altmr.  ift  md^ 
,i,,>tr,M.tei&'^miW'|^^  m  Indw 

_.,„,,,  tOliptt9irtWl^tW|?r.:  m-  n-r  *■.   ■.:. 

,.  ;S)  loin ^fenm^imtd  tn& anbTcilt^ndbeti  9nSM<c 
: -.0  tinbie|»M">Brfci^«n  gsadnB^- 1' - 

.;t?r~.-ij  .j-iTTo:'  i"^  :  ■   ■■ 
( AiUeripxU  Lulfurta  MM  mont.') 

,  '  '  Iieiij,  njeiiB,  M.|>a|)il  fDj[d)6  JBoBt,  roie  flefogt^ 
etngelxn,  foat^tid),  n^ 2utetifd)en  noQten  feine@t>t 
unb  £)bi.'rffit  fvfj'^  t)r^en  fc^i^en  unb  |)anbI»ibeR  benn 
bec  iCaifer  fflbfl,  unb  ,aUe  Sell;.  £)enn  mk  Ii&ntttenS 
t^  cl)n  <S4>R}erb,  mit,(9otteA.i&octunb£caft,  nMl4)d 
bec  .Saif«r  mit  ber  Saufl^  ,.o1)ne  Qotteft  JCm^i  enblic^ 
nicbt  cc^loIteB  f onn. 
«1  * 


.ei>,ipT.aLA!ftiiiM=  Lifi.  ^u  iiasoj 


84« 

.WO.-868.      ..        '    /    .     •  «-A«8, 

tegati  Neriiib.  nU  ^Svnc^t^ifH^  '^  '/^iVi 

I  E.  Acti.  Noripl.«B.  f.  iJ.^  .    ■     ,^_  .;;oyi;,;,-,r;i;iiti.'  . 

^ectn  Sutgermeiftet  anb  Slatlj  'i'ii:  9Jilttt-- 

feerg.  

CD5ir  ieiQeft@.tB.  cin,  bap  ebe  roiv  bcim  GfeUrfuifieti 
fceatjfm  unfre  ^anfclung  Hn&  SScrbuliti  ft^^>  «nc 
gute  3eit  fjei-gDoct.^-^tu^^^P^^  &i(frM  ^ibH,  beii 
©louten  bclangehb,  gmbt,  'nnij  firi^mljonnodj  fo i>icl: 
wo  bie  »ecjeit()nffen  ^flKttel  iinljt  fibcrgebrn  (TOfSven), 
baf  eS  nunnwljp  tangfiijjt  bdju-f  ommcn  icui-bo.  ■  er  meint 
aud) ,  faaf  feineB  wcgS  w»eitete6  nac^sugcben  fci).  2Bic= 
rooljl  nun  Wfi)ttt)iilnt'fItO'Tn^  «Spg  Owljlit^' ijirni 
laJTt;n,  fol)(rf»;er.i>tn«j4)tfftWtoc«noTOiMni/i  bab  audj 
Def  aUerlei  ftiEflWit^Jtg  «nt»:9cfftci>/  ■  roo  ftt : glf icj;)  tiefc 
aCi-ticuI  un&  gtoije  ^t>Ittiia«ffPiKP'  ba^,i?aniiodj  nidjt 
jnm^cirg.  fPnUmi  np(fe«uf  «Kittci  ei^eS^U&mS  gi^ 
i^anbelt  TOetben  ra^;  Jboft,rnjii-  bannod;t  S.,,Sffi.  onm 
Stoji  aud)  ni(^tT>BH)aItEn  .wolli-n.  ©cnn  ais  tDir  iam 
gRorggrafen  gereeli.,  IjatiHnS  iS-  S-  ^.^ctft-aa.anUnbie 
«nb  befd)roet|i^ere  SKetlU}lia,flngcieiat7  nianii/i)  bag  ei: 
gidd;ten  beim  g()ucfu:5en,.oon  ,SSMab*i^uv3  e^g^^ff*)'/ 
aflba  tl)m  »iel'grau^er  ©trcrt  twtct  Wugcn  gcioc^rt, 
fonbeilic^  abec,  ba^  nwn  bet  geptigen  uljfvget^nen  2iec= 
jei(^l#*)  nwfiadxi  jBflftt)tKiun8.lwt),  '^M-  ^SIaj. 
f&nnc  ouii^  f&I^  SidcN  {etwflmegd  crleibcn,  mit  "iiniti-. 
flcn^  »i«  «Ipifeoii^siwStigfeU.ffP^Ki  ^fi^ml^f^W' 
bamit  mon  je  itaif.%i,  jSyeg.  m^  S})I?d)t  f>:fcaB^n  niogc. 
jDorauf  iljm  ®.  fe^-  feKfe.?(n^i9P^t  geben ; .  wcpn  alcid) 

'  nie  bocf)  t>alb  ^ift^^mi^t,  »nb  ticm^od;  Tticutatib 
iDiipt»  mfei^wi^.flibfKaft/.ffi  -wui*  b«^, apbcpft  nit^tS 
bftui  bem  3<^en  e^.fi^t  ftw«t)icn,  ■!»  (finan.^or^abcn 
■flfmot^',  .ttiiij.bf^^f^lt&Wit.fitpi^ijtgc^en:  duol,iis 
itHgontibvptefftiqtirifloliU^  -  .^otten  fie  r^  bcnn  iuol;t 
georbent  unb  «uflgecidjtet,.  W)ui*en  Fif  mo^  fcl)en  unb 
ge^n  <^tt  Mtantra^cttn.. ,  (^Uid)>oolj[  (^at  cr)  ^^t-t^ 
bet,  bop  .bet  ^{iurfur^  (af^  Mti£^,nut  i^nte  gCrebtj 

et  nsdce  obet.  voo^i.  ^e^tigefloefcn... ■. 3Kon= 

tag  29.  Vugu^  aiH>QNX¥i^v    '      i' 

.:'■      ■    aSoIf^Oimer,  »crnl)rti-bt 
,    .  nnb  SUtonpmuS  ^umgacineci 


•)  Ert:  _l(»  totirtiWfn  llfirirt  mMi*e  UrtfHtuttfl  flfgfn  bfti 
utaanm  Vntfitlsf  0DRittag«  nnKi  i3aritiDl«ii|{ii  (*6.  KHg.) 
Ubttncbcn.  Agud  OijtrMum  p.  S7S.,  Alucllcrum  p.  »^L, 
Coeltliianm  T.  111.  p.  W*.^  Wiilcl.i.uti  in  ■.pj..  tulher. 
XVI.  p.  1749,    Eil,  ni  fdlor,  *  pDiitano  ua«Ci'i^i(ni; 


Jpeccn  ^iirgfrmeiflcc   «nb  **tt)!  gi(*  »ar«« 

;|  ■:'/     ■ .  ,:.,    .  ,,-     .  .fcerg.    '        ,,  -  -i  ,■  -- 

_ 5ir.  23.  gct-cn  irif  ju  wujKljnicn,,  .bap_,f^ainb= 

ftve^^ftulic  ^'It'-'  Stanbc,  bem  Sw4iit)i-ljfrf)cii  .^^nfcrl  vn-' 
iDonbt,  iittcS  Cl)ui'fui-flcn  i).  ^ac^tcn  i^.iij(ci,ui)i  6U^v 
eifoulsert  nJorCcii  fcijn,  atlba  bic  bvci  jBccoubentcn  nom 
3fu«.fdju^  maS  fie.  auf  iiingftcn  Sfftijl  mit  bcm  ®iber: 
tljcit.  ge^anbelt  Ijaben,  oor  tcn  9i4lf)cn,  ty)btt  i^l, 
^,ou.)n^autneu,  fam^jt  bcin  uon  ^Jcilpuunn  and)'  9?= 
rocff,  aii9^j<i()t  unb.iiocgedaeen.  SBdailirfj;,  bafi  luij 
bic,d^>fi'iuiicn,.  ^uuficn.unb  iljre  S^^^to^riOipibte  ujiter^ 
ucot,  nub  fonntcn  ntSjt' gebciiFcn,  baMt>"c'i  gef^utirfli 
mellt,  fiii)  in  iwitere  tWittel  obec  SSorfdjLige,  i>enu  ^c^ 
pcu  befd)el)cn  mare/  ju  ubcrgclvn.  Uiib  bieioeil  Ceu 
te^tc  3Cbfdjieb  gciDcfcn,  alij  bic  gurilcn  unb.fic  nod)  ii 
,  mcijrcrltu^aljt  iiiraiiSfdju^  gcfcffeii,  ba^  fje',u»Lft:i  iiir 
Der[)inblid)cii.,3Ri[tcI  nicUtcu  ium  gctuculi4)tifn,iiiib, ise:  , 
ficii  bei  (i,()m-tuuilcn,'  Surllcn  unb'^2ti.iiib,i;a,  /orbcfn, 
unb  foiibcuiict)  ju  eiucni  djrifHidjcn  ConcJIio  iBOllt(uj'ic, 
^icUnfcun,  uon  itjucn  antjiJucn,  HsaS  fic  |)icuin  geljdii- 
belt^ljatten.  ^arob  unfcvS  <3i:^mi}dU  wevoubiictcn  tui 
fivisa  Unroitlcn  c^^pfaijgen/j  unti  ^ft^i'  wuneljmca  laijcn; 
,  fic'^atten  ftcj}  bicj^; 'inlmoct  ni^t  iievfcljcn ;  t^ciin  p  (6 
i^i^  jE^i^^^.O.oieii'  foflt,^  <fo)  t^attcn  fic^cJBcn  '^fi^l 
Bcai  e«iciivJd)ico'dct)en  JtbjdjiiiO  ju  ucben.  ;ltnj)  ^t',f(^ 
'^,octp;-..S'^"funtM^;Uc^^i&ia  eijci^t  unb  gcfa^:,  if,.'sufa 
fic  bciin  iii  bicfen  ftci«cvu  'Jt'ucf4)iip  beiBilli^t,  ifubtwi 
fclb^  l^e^cljut  i;attcn?  SSicIdje^  abcv  bic  uiifecji  ttjiper; 
fptodjen^uiib  iljiicii  aii^ejeigt,^  rci^.ev  tjevfoinimn  nia^A 

fSVftHf:liM4',%'ftfnWt°K,.iii«  2S9^ 

l)6vcn  laffcn,  alG;  iDcnn  man  c5  iiuv  bci  beiu  Scft^Iup, 
fpjn  ,^ononia  beid)ct)cn^  I)dttc  bMl^n  loifen^  unb  (^atj 
uicf  t)on  bcS  JCaifeu^  3)?ai^t  gefagt^  unb  c^,m^gteii;iHH^ 
bic  i3d)ivaujen  bic  !&ci@cn/  obcr  bie  Sci^cn  ^ic  i^tfinpat; 
^n j)cvauSvcipen^  unb  ivoljc  mevbcn,  )uaS,pom,^tj<r 
gcji^tiebcii  uievbc:  .piennaiii^g  fnbiugiyetf  (,i^,.  oit^ ^abei 
anmait,  ir^S  gludlid;fn  ^ic3.mib,'2J'icteri^3tic  3Sar 
jcftat  'in  atlcn  il)ccn  AvicgSIjdnbcIii  ii;^c  'i^rc  gcinb  g* 
Ijabt  f)drt£.,       ,  _  .  ^  ,.,    "■ 

t^aroibcc  fic  i^m  geantiljortct:  jie , erfennten  atti 
ivttptcn^  rcoljl,  murbe  aud)  idglicl)  tu  unfcrn  £irdxu 
banim  gcbct^jcn,  ba^  il^m  ®oti  reibcc  fcine  gcinbe  Si^ 
moHc  oertei^cn ,  mit  anbccn  uicl  glimpfli4)en  Stttttn; 
I)aben  ni£f)t6  minbcc  angef)alten ,  ^naii  ju  crbffn«i,  njoS 


K 


B1HS.TOLARUM    LIB;  V.    ifiao.- 


$u 


CiBtflU^Stiite  fiXriniing  w&»  tvnA  ^Mdliimi  ^ 
n.  X>iirattf:(te  il^nen  tm  6nbc  g«fagt/  bo^^Ql^itTfAr' 
w«  9A)^(niui^®tAnt)egenctsMivdnii/  jacfntmffoni 
t0  3uf6rbem,  bod)  bop  on  ben  £>rten/  baXenbentng 
bee  Sel}n  nnb  Qeiremonien  gc^alten  uMb  g^rebigt 
lcbe^  f|i!l(^.aU(*'»iebic  in  «tren^^tanb  gtfteOtwftcbe, 
<  JN  tfinen  UAn  unongejeigt  moQten  (ajfen,  w>  Ite 
^in  anbn  SSege  gefctjicf  t  t}dtten. 
-  ■'auf/(iric[K8  ttr  Unftm  i^t  efii  SBebenffti  genom: 

ttffcen^iiitt-afiV  tmfrflTSfdt^e  mc^t^pr-gofangefi^, 
ji.in  dii^nMTtee9Xitte(/  au|er^b  bec  tjcdgen  linb 
d)edi4,  be«  9>^i  If  )rvut  l&ttg^  9ec)n(f)ni0- n(n^*), 
t.i^Rni  |n  besrben.'  Stbec  bef  <Sonci{funt9  Ipdlben, 
tJr^nHmnn  noB  nic^t  Jd)ulbig  wdre,  iljrer  Sletnung 
A/ -  Ste^tntfDn.  9ii"t^itn'^  'be0eitien  tttfailjen  nM 
ci|qbritl-6d;c{fbii  ^u  oetflEtfTiN,  ilitb-bmett\^6itt^d«: 
vp-j^-IditfgcbiRt  .£WiAen  ift  aut^  fte^ad^t,  bieweil 
nr-fid)  iilng^  twr  Jtaff.  Maf.  ^ot  wxwiimin  faffett: 
ttcrW^. tJkffortlvtation tmfrer  JBvtenntni^  t^t  em 
ItRr  3K($linfi  Je'n(4)t  ftbergtben  WoQt,  fo  mflrbe  mon 
i*i(4i'irtl()ratfter(afieli'Wftnett',  flf  Viet  bie  "itrtTcur  tm 
l^ veitmttt.  yivAtttitMfttk i(tib'3^rer-ftaff. Wai. 
ji&ccgefaen :  ba^  mon  ^  f}ienn  oiu^  Sef^i^t  mad)en 
ft/  too  efl  DQntiotfjen  fe^n  foHt,  ju  gebrau^en.  Iffiel: 
A  tD(r  itnfi  cot)'@tdtiten  aud)  alfo  ^aben  gefaQen  (affen/ 
^^rir[|  iiif  ^ten  3™«'  icticnl,  aba-  in  bem  ccpcn, 
Siflh  fitt)  foIUt  roeitey  cinlaffm  pbfr  nici)t,  angcseiiit: 
I  fonnton  ofeni:  unfifr  ^men  iffiifberfdjrift,  bcncn 
Kmi^^iitici  jji'9ffii)t(ftl)iufn,  o|jnc  I^Bccitjiffcn  bcr' 
feimitSa  cbcr  9IdH'nii^i  einlaffcn.  3cl),  '^anni: 
^neTy'tnibc  uucl)  Babci  angfjfigt:  ico  'man  cinc 
mifl,  roie  tauivrt  gci\'5[,,Da'fafi>nTOttltt,  IjdtTcnroii' 
Me '0t*it^fd)ldfle ,  bk  fjiecin  niitljieii  gcftraadjt  mu 
IV,  Sie  iijoiltni  loirgfrn  &avlegrti'.  'Slt^tatfliif '.i^octoi: 
ftc^iln  iinft  anbci-n  Sadjfifdjcn  t)ie®d)i'ift  anjufhli 

-'  Ilemnad)  fdjirfcii  luic  S,  ©.  biifcfb  gcfteirtcn 
ftt^,  'roie  Oiir  ac|icrii,  SoimtaijS  **),  Don  uiiftrii 
mSbrritftt  "bfin  iSf&rttSiHl  fibcratitroortrt  nwrben; 
F  -jte  fOt(l)c  ^ait  roicbcr  an.ei)urfarjlcit;  S^itftctt 
TttnWllirtiiHr^iltafFW  [t^'*tfet)cnfcn  gen6mmifrt.i— 
|)fr,Wirjrl»  bctSKittff,;  fo  3>t)ilip^u<.fl<. 
Ilr,'i6&  t)em  "!Bibtrtl)eiI  meitcr  fottt-na^gfgeben 
ltni|  ,^1e  mlt  S.  !S.  id  iftngiTec  ^oft  3u^tf£|)tdt/  i^ 


I)  VM. 


iiMri.  il.SI.  Aug. 
|i!tljArn>  Auf.  :L>>ltur  kDOcrialuni.anuiir.hTlraniinf.S78., 
CMlMilauiit  T.  IIL   p.  591>.,    MHellflnin  i.m.  >t  Wal- 
dtim  in  opp.  UiJi.  T.  XVI.  a.  1749. 


noc^  nk^t  ubecarttwortet,  wlcb  aud)  unfetS  SSerft1)cn4 
^fkro  nicl)t  ftbcTantnKrtet  merben.  S^enii>  wie  «ii 
Dom  |)^ili()po  tKcmerfen,  no  bie  anbecn 9f ttttl nit^ 
()ecau6,  R)&cb  man  ))ieQeicI)t  etnxiS  g«ma(i)et  bamit 
tf)un,  miemo^I  n>ic  unf«m  X^eil  unb  befonbeclid)  bic 
9ir<»ggrafifd)eit'/  «cmafi  me^c  meicf)  a(8  sergangencc  3eit 
befinben.  —  —  —  —  . — 

3(18  roir  obcc  f)cut  Bor  6ffcn§  bcim  Cfjurfiirilen 
»on  pai}Jim  unfrc  SKettuiig  unb  (?,  2B.  Scfd;!  anf)eut 
flii§gi-uid)tft^  fenticflid)  abec  jum  f^ifiidjftcn  geannbet, 
bap  bie  uiiicgcbcncii,  iMittcl  juddc,  efec  bic  bcm  3CuJ» 
f4)up,bc5..aSiCccti)cii8  jugeflcllt,,  burcj)  tioct.  3Rartl= 
B  mn  «ic^t  ba-ati]|4)Iaflt,  ao<i)  Q.  25i  5U  fcl)cn  wovbeit 
wdccii :  Ija:  uiig  (^..C^f.  ^.  ,in  Sclfcyn  Soct.  ?)rurt«n 
,ijnb^_9£;,c b c {c [ S  niicljfelgcnbc  ■JfntiaDrt  gcbcn  faffen.  -^ 

'  €ein'  e^. '®.  ^tn-  eine»  ef^cbaren  fftat^  Zn» 
grigeii'>''unb  i^  fic  fttt^tri^ttAbet^ebnenSltltfl  ^albtn 
befdjmerben,  gndbi^i^  wr^cmbttt.  -Stun  w&^ten  mic 
imgfjtveifftt,'Miebiefe«  XnSfdiUf  (rfHiio^bcimaigt,  unb 
bag  tieime^  ^-  '@^f>  9."unb  «et  «nbern  SUtMcmanbten 
bem  l)etlistn  <St)angclttf'«n^ngfg  Qcbtettien  f&c  unb  fia 
bd^-geflan^h,  ba^^ttaKcm,  bo4  »f)iK  8ef(^merting 
ber  ®nlHfTen  mit^''jugt&fffrtii  otfecfecnifUst  mtbea, 
bel  l|)iieD/  ben  ^iPenlii^en  Stidnben-,  um  &rf)altung 
'StiM  unb  Siniffff  wegen  {etii  9t<MgeI  crf(I)Cinen  fotlt/ 
barum  (nii^4nn<toegl^fi(t)'geMI)rtn  noden,  gac  fcin 
9}fittei'wc)itf(^gen',  ober^tl)  fo  rttnf)  oecnet)men  ju 
laffbn,  'bitriverf  ®.  ^.  (9.'Vd)tenS  btefe  nSittel  o^ne 
SefdjWi^itS  bet  ®etti^fti'n»^'juflelidff!(n  merben  m&i^ 
tttil  ^'fttKl)  eig^Iic^  jit^becmitt^en,  ba^  ber  SBiber< 
f^nttitifflbigfn,  fonbev(jd)  roo  man  auf  ben  .?)au|it= 
punfteiitienitttit^^titii^^tinftHjiMti  tnurbe:  fjo  f)dtte  ®. 
6t>f  ®.'fflt;''befio  TOcnigti?  befi^crlii^  flead)t,  biffefbi= 
'gfn^ii^AMrgebett/ ^tfinit'tnaB'.jc ntt^t  fagtn  bjtcfte,  bap 
bicfer'Gt't)eit'fD^f-uhg^td)Hft  gtwefen,  unb  9on  einigen 
'gtHli^en^V^tttfAirT^r^^ftbfiihig  frf(en'tfto(Ien.  Siitt 
3Cnbit«;  fi)  flWbctt  imb  iWllren'biefc  SRittet  frei  mb  un< 
oerbiiibtT<^>  iinb  niOin  oUrin  mif  l)intec  .ficf)  bnngm 
ctngebfn  morbra,  tttc  ^aud)  GS.  6|}f.  ®./  obfl[ei(()  bcr 
2Qfibcrtf)et(bieanne^RnentDAtbc,  o^e  Dorge^nbe  fiatt 
ttc^  S3cratt)fd)lagung  nnb  S3croifltgung  bec  ®tdnbe,  f» 
bie  ^asi)  bfcdt)rt,  feineSw^eS 'eftijKgeI)cn  unb  angtt* 
.nef)nun<twtt>^tt.:./S)aruni  ouct)  ®.  ^bf-  ®'  bicfelben 
Q0ir:i2faiiib  an  «tf  fiteoM  Siect  &uf^ern  jugefci)i(ft/ 
unb  ^d)  nttnme^r  Xntmort  Decf(t)t ;  auS  maS  Urft^a 
ficf)  aber  biefclbe  oerjogcn,  f)dtten  3I)r  6f)f.  9.  (tia 
SSiffen.  3um3)ritt(nmdre  bcnnod),  raic@.  @f)f*®* 
-&crici)tet/  biefcr-^utMt  juvornufd  ^^erQe  burit)  iDoet. 
fiut^ecn  unb  anberc  ju  SBittcmberg  nngefdf^cli^  bi(: 


EPISTOtARUM    LIB.  V.    1580. 


SM 


fm  SRitttln  gm&^  brrat^f^togt,  bcnwgffl  &.  S^.  ®. 

nit  naisfm  S3efi^tDeibm  bteft  Xctiail  jti  tbecgebcn  bc< 

HHlIigt  ^^ttn.  .^  ..n*  >^jv«Mtc*.^)]iw£^)  110'.'  'i'44iiKi^'' 

SfUt^naln  ^>i«»>teigieiitiillK't,'j^iHa  nnlMI 

f^  ntit  etliitien  Sitilen  l)i|ticiiii)t^iitnbiuii  ttjnfit)  ^in) 
^anfen  »i)n  .®eifi'e;iibtt'c:f'jbi^9Cntn)ijrt:i§ebeh.':^t^ 

eeine %i  SCtKitt^iihfnjWinbtliq  gntMM^cneo 
nommtn.  9!m!',|i>ini  c)>a'iDa^  b<|ia^>ftcflaBxnl 
eoc^fen,  aUtiSFSImWi^entiiEliicfeniBin^ailn^ 
ge^nbelt  tBocbw  to.  JH^  whi  -«»)  4win^Ifl>ieiveiQ(|baitil 
bieg  ein  gcofnit^t^^nber^  benmtiitiiaflHniijntlu^ 
Q^ceunbOat,  .(fonbnili>'^iile^ibkc«Qa<U'^iflSunlyQht 
milfen  antceff:  ^.liiottin.|Et.'Q.g::a>'i^ete{lattli4 
unb  topfer^ttik^.tfcamt-neiteDtifKiCteE^tiQ^se^vri^ffeii 
geiienbe  !Bicat^i^lagtaKbin|tt^^a^  t^fUmH^tilt 
iibecgtben  iDft^tB^ili^i^  :inij  liiditildoS  sid  (IjiJi>  ^iiKit 

31uf  fDlcMi^lit>M  l^  SW  f<tt|l>1S*">^<*«^ 
ec  Decfetie'  fiiii  se>i|litt.ilat  «Oltiii  sliijtipn^)'!  t<f 
blefe  9!ittel  «nBSibuAwlcMi^  i4ngeaaAni);(fiabtt 
(ba$  fie)  Dielleiil)ttiai$jilt  tatni  i^in^  •I^Bni^i.iil 
altea  uiib  DM:igenifitsnltl^]0SEt»}i'>^  Tgg^^&t 
<t)ciflliitien  'eti<l|i«'iltiUbti»dat|4  ^ffiitfiiiiitinibtlii, 
bacin  fiitl^bu^^iijfUiflk^gimyj^liiSi^iBiiSeMBIjtiisn 

tiatten. ^.ml':',<iB«tsi9)liMigtH))iW^^'iS3a. 

■mbctiStunbnoittSllitti^i:!  ii'.,-,iii1  ii.iii  jo'.'  tsT; 
.  .:  'J.ii  ...llBlIIMniK/iOeBl^btl^i::!,!! 
..'^vf  ;>ttitQ  {iie«i)irfD)nfli0nMig(KliUcJiii 
•i.o  ni  r*tn',iiiti'J)oS  lid  f)iitj(i)nlK  lOina] 


Viifi  snifa  i^ijiim  ,iiiinii!  InoontiS  (ni) 

No^STOir. ■!;','. i'i  liiii-jiicse  sld  tinu    ynstiifffliiAiigt 

"  -.',('; -y5)inln';'nii  iij  ii^[i'4i,'^'  'jid  'n-Ji.^o^ 

PW/»ppi«KitfMl«frH!Wiilt«i#t(f'(W!f«».lr,l 

EJ .pi|S,4o,"i.s*tirt(i/*»«^^iiifelsa 

S«iillim«l>ribll|»&a«|kN*IlilllllieL'KllU]'I|.  lHf 
S    Ji,:-;V  ''1   :.^'l'iiC''ii  ^'"^  i:.'.f^/t^  HR.enny'^, 

gitbtn  9til^  ilnb!9ttniiin.  iiBin^m  enece^icei, 
ben  am2)atulB.}U.^l|gdbiici9  ^igiliiie  :&iElliqlonuiei 
fialtenb ,  jufantpt  beiiiiiDtHeii',!  loafiifK^  )wn.uit|hnt  Xb= 
teiten  bifl  bai)in<iit;ter;:BaMtsettp^iSiaii)btwtto^ 
emfifangen,  (nri>)'iIlHiSHM«llKiii)  tiuiiitgoueclifni. 
Unb  att  n>ic  blt  Sni^rlMillaltibilbaDSi.bifiinlienti-fe^ 
iDtc  eft  bei  uttO  gdnglii^ibalJ^nalt;^  bofi:  mki  jenon  Wfii 
tn  bec  Sai^e  anbeci  >i<^  bent  XcgHliigteit  nnbi  Sietnig 


•}  tn  Pigtll*  inclnM,  Dinu  Bernbardi  Bmmgarl.  jcripta, 
lue  Uernhar^ut  ingal,  ul,  poitqunm  rraKr  luui  ■dTcneril, 
■ibi  qu9  talii  din  iadi  Anyiitte  finntiu  ifnciii,  Veni«  dn- 
nuni  rcdeundi  dclur. 


gefiu^t  necbe.     Uub  baf  Don  etrtita  otfM  S{(elli  |il 

Dicl  borinnen  na(l)3ela|fen  nwcbc,  unb  ibc  (^ut^  fo 
imgeiDili' linb  ungmtfjt  lleVtn,  i)6cen  roic  nii^t  gecn; 
JiDrijMii  jii(,'- nsill  ttv  (S)M'(till)(il  bit  Siute  fp  rciiil)  fin. 
fct',  tiilt'  t(j  tftij  Iqitiii  Ulffen,  fi','  nKttiai  iDtitec  mit 
(Stlift  ntritlliiciiin  unb  anl;altin,  unb  fte  in  nieitec  ilice 
iOlHiian-^m  Jii  fii^tt-ii  mitlcPiijen.  Xienn  ipVnn  man 
ing  aedAni  fummt,  tann  man  nit  geniis)  n>iiti)tB.  Unb 
9.>aWW  .jWfeiPhlsiinS  1*  SBiftW,  bnf.i1lt.bni) 
fWrWM^^^^'"-  "'"'.  ¥'.'  ""i*'''-^  iiiiftni.aiblw 

MHt!/ef);?irS<iti*.;f(ic()'  utifti  tstniiit!)  auf-MtDcigi^ 

fitS^iiiW  <!l!Btl  anjeijit,  6a?  loit  iinftrS  SbiilS  iit  bii 
itfjtfii)lij)'<nen  aXitW-ju  Dirfoljin  nlt  airatinct  iin»' 
I)i«ii-bl>lt^bn  raic  bul-ti)  i)Jad)ta|fuiig  unb  SSttttiitiigutig 
fit^tWijt  %rt^t\  «A.6  in_  unftvn  Sanbtn  Jritbe  ft^affe», 
fii'inSj*ii.'tl*  bij4,"ii)o'tt!lr  (S5ti|lrn  ftt)»  iDoa,'ii,,'iiit 
lilftiil  iiiiW^TOS.lHjii.leoWlnlI,'  fonbtcn.  aiici)  Dirfi^t» 
(il/tr  dniltn  bttriibtln 'tinb  btfti)n>fittn' (StlDiffm  .^ 
utib2i'0|t-fucl)'tu,  bit  Dl)lte3lDfiftt,  ido  wir  i^iien  foi- 
ci)t  ji-litllte  SKitttl  btwiaifltm,  aiil  foltfiec  S8e'f(l)n)etbi 
nieil  i|)nin  baS  Bort  ®ottf§  intjOgtn  unb  nit  Dtcfi» 
Bigt-TDdrbt,  ilimmcvmtjc  ev!6ftt,  fonbtrn .iiiftntlK*(= 
)tfi^,r('ltitb;anDn$gtae^ti:tn>iirbtn.  '  "     ,,"... 

,-,  Soobic  iitim  (^ftentijtil  ^u  erl)alttn  n>dce,-  ba| 
|Te  ,boS  ^eiligc,€Daiigdion  unb  en.'iflt  2Bovt  (5)ottf*  noit 
-bev  bib[i.|ti)in  Sd;tifl,I(tutev  unb  tfin  il)ren  Untettltanen 
in  il)ren  Saiiben  unti  Sebitti)  (irebigtn  unb  Dirfiinbigin, 
auct)  ung  isa^  (HaeC^i^iBnt  beiber;©efialt  sn  Onl)fa|)eii, 
i!Wi«*iSi*S«f-,*#t)>i*iRibfWi)iii',9el)cii  fttt,  unb 
l6mS'ijBWi!ftKSS<,ii)li»n,  Jio^uvd)  minnunlunto 
.Wfefe.t.lDiffe!*'™»  taf  fit  bie  njatlte m()tt (Siotti» 
,'ii'F,'iW!''.''t  ''Vi!>'»ii:  fonn  au8  i!itbe  unO-fflii«tibin'l* 
)))aS^|  baS  l)itrnjdjfl  burdj  flet^ige  fiSevIanlligung ' W 
.a^psJS  gptte^  liti  iljntn  fic()  felbli  4)li)tvil.naiS)t,  .joB 

*')<»:  WMS' ,  !Sni«i«Hli5uii)i;*eBlti(l)ti!  .fnm 
DfvfoKjtcn  Inat^liifiinJ,  unb  fte  bamittUWtt  Q" 
ftll)rtcn :  Iii|itn  roiv  un§  nit  mijifalifn. 


^bec  oap  |ie  fagen  linr^ben  uiollen,  fttnollttn 
il))4titjf^(^en  )n>eieclei  I3e|laltbe(  @acl»iii««t|aH^ 
wtic,--feie  CoDiiigatos  unb  Aloftetael&bb  €arWSf 
langmbe,  bis  inf-<iil.genMit  {M^leoncilium  toleci- 

fiefogenlDouten,  mic  t)4tten  ba8  Unfiige,  unbnicfoB' 
.ttn'  fiei  il  Wm  Onbepi  tidecicen  gleii^  aU  (ob)  fulRi^t 
Hfter>  Mi)  'il)c  Sa^m  unb  SeDein  ioiebtnnl'  •mtV 
mm,  aufri(i)ten,  unb  alfo  unS  in  i^c  Sebot^  Dtclhi' 
ilm,  unb.roic  bajftlbe  aI8  ceiJ)t  babuci^  a)>|)cobicni,  mb 
fie  noatin  unS  in  feinim  Xctitel  nxbic  boil  eWnant 
h  biibtc  ®t^alt  jn  Bni>fa!)m,  bcc  »tbMi(|>etr«iiii  »nb 


atfl 


EPISTOLARUM    LIB.   V.    H»0. 


HS 


jhkfire.-etit,  naf)  baS  SSott  Sotus  in  itr«i  SontKn 
wtftaSmjulallM,  oetftlam,  *flf!«!, (IwMtSit  W 

jit^  be(,i^iu'ri  5d'\ieimiit!).m,'»Vf'^lifi"i*^|^Wy%ffP7 
taS  (!(■  jlif"®[i1irm3  tivinsen,  ijin>j)tt|%;()j)l;.ftff 
il>[Wn  Sifb' etjcidm  fL^ilicn,  n<l  rttweljnK^,^^^,^!,,,^  ,,,,; 
■  fecju  iMil.(i'e  ^inc  rccl)te'!»,offm  |in,'jiijj 
HRnijft  lintl)  temajot;  tSotteC',  t«iisi»<^.Wf[|i(l(^WW 
felin  follt,,  titlHeiij  .iiie  f,j,in,al!<v,pi(3_pittl,i'e|inj))|l» 
ol)nc  tvcffctt^titije  litib  nicrElitfje  23ef*io»t«.tie  «iiiri^ 
CictiOH  iber  ilnfere  ®fiftlici)en  lalTen '<  2)enn  ol)iic  alten 
3iwiferBer^affen  fic  taS  gSort  ©otteg,  iitiC  ireil  fic 
nnfi  Crifilllter  ^frlifd  nit  tKtfoIjicu  njoUen,  bie  boc^  in 
SottS  SSott  tlotlitl),  efoiiijBet' nnt  mit  Bi(l)flxil,  «* 
fliitcm  ©eroiffen  liiiiHtieviTieilf  jn  wllieflege^  ft-i)i,;,,«tib 
fi.»'toc  4e(cj<i)'e'ii',  tia*'iet  PniScjltijeiJetdiitc,  iof 
bic^retiaer  uon  uii§  iiei|oninien  iuutben,  unb  unv  il)= 
ncii  biefer  ootael'd)la3eiien  SRittel  oetfolgteu,  Oafi  bag 
&Dan3eiiuln  ntcbcriiebtiicft,  bic  alten  9}cii'ibvaud)e  ipic^ 
beriim  aufjjetiti)tet„  uub,  blc  lefjte  £acl)e  ar^er  beiin  bie 
etfte  iDlltbe.  Ttblf  tiift,  f)i!«n  ,eucl),i>iit  ui|(tev  actiif 
ein  aSetseid^nifi  Oa'viii',  bal 'i()r  tje^' {Suangelii  fidltier  | 
^onbrin  foUr,  jijiiugfarn  iJcfiticfbt  1?!,  V'»!!™:  ?'"!= 
feten  fbtltiljr  olfo  nQt^fommen,  uttb  futl)  barauS  o&et 
wiber  [Mrcibtr]  nitljt  laffen  brhigcn,  fonbern  baranf 
bejiel)en,  uiib  fetn  anbere&,  eS  nidtc  benn  gatij  unb 
gat  gtei^/ anneI)Hicn  ober  benMtligcn.  ■ 
1.  e>i  »*«,  l)«;'ei)«rfS*fJ  obct  b!e  tnfccrii  l)ic(ltiiten 
e«wi*'mc^t  .obettilpc?ter'-fA!^'ibeg^beti  wurlieii,  barlitif 
fo» 'l^tionsciaeit,  bafi  ll)r  bareln  JU  ttillisjen  ocmtiiti 
^initi  85Jf*l)l  t)obtt,  '.'anb^-S  ^onn  dn  nnii  jti  btiingeii, 
nnb  reeiltt  eutji'bejl)alb  nit  Dctflritten.  »a8  ifi  cilfo 
unfcr  aSe^l)!,  unb  ttjlr  wcUen  unS  befi  3«  eutl)  ganilid) 
t)et(icti«t,i'JiB(iti«llig»l(bet«till(n,  gXmbtaetiioc!)  !&ar> 
l^«l<»l«)»S301:-i"''  •:!    ■:       . 


b^«;9,^,!;aut<9lif|bi|t(i.i)  ;ii|o  ju  VueiinitS 

,.t)nidiS*!^Wa^-.??'!!?^!»'*^"- 

^pt|>|>S  niin  e«tt<«-@Mlt>e«.«<><ib9t<ifE  .)ti  ^effen  etc. 
MN  atttl-A^KiMmiSuioSi^  AiR.®^iei(>a> 
ait  ;iiMt-tei|B8|ri||iij|iiiilil>dini>68»il«(l«fl(im9fain  st> 
lcriaS,  ^  tnntfiiBnlifii-nificI  nitliii^iit.,:!»;  folt^ie 
9)!ittilyl'j{|e:fi(^iatij^i<o{t.1Mfi4&naerSlians(Iif<^m 
noS^^ng  fn)il<i«eteo]ifi«iUi,(IiD&ii;<t  fioit  9Kit> 
ttltieicrililQiti^Si^  l^a!lrm;:,uabcf(piiiilliin  Slttttd 
fi^ilttii^iliSialliiliainJ^icftiitrmKnitouBtQenalt  pt 
ftM>{)i>7<>i<'l)"<«>-  fM-  nm  iifl  .bl>p:t.Unb  batum 
lSil>i<|niiiAMt(biinlli<  f^iteliSl  Sf^inmi,  bleilit  b(i 
iifBillnL'illl4(iil^i9/:'Ueti<Mi^iliit.iiiei(iiii'$i>nb  seben 
^>.,t]eili'i<l>lf)tiB.9ii^j«-ibtei*  «niben  noatm 
btitlV>Kbig^b(8',l4iill?rni]!(i<i(it^M<ig(fii'4i<Iaffen,  unO 
t^i8:f^i^^|lbi^iilipit|»if8iiii'^.ffit  netbiK 
tbra,  auc^  bie  Xobtcnbitt  unb  ^eiligm^ncufm  famiit 
bmtemwifillllU  00*  t|»  IM<ii!Mnl'4i  'nitbmi  SDim 
gni  uiqltiiip«ittie  iililCk  •■^}i|Iii||iii.'r<  tHt  $tebig  b(l 
((«BilgeliiiaMxittn^lllibliliDlBilt^Mimttii.  Unbim 
So^idSfi^  biolRip  in^  ,9ii|li|t(il  ,Sanb  fampt  b« 
anblntit;  n><^  (itil4niwt>ll)"M%«)<''  «'iti  (tiefe<) 
#>i||igit)<>>»liMSi<i>  |igiaii$i«If  igJtttt^totSningdibnt 
imbcettilbViOnlBilleaiinilb  Jleifui^  kbtSdctamtntt 
.Meblbi^l^fltliltWit  salKlftt  tbiaixc^bnt  wicbl.  eti^ 
S)o(|)  oor  aHcn  iDingen  b<($'WltC'illlb(Cd'in  bem,  mie 
gem((l!t;diiatl'UBptn4onb(Hifefl^e  Slfef  unb  SSabtcnUtt 
nit^ldbniiildfffiiic'.  uiltnbiifl^  biiu^rebig  unb  €be  etc. 
lampt  8t(i(f)Uili>  b(T  gaccament*^  in  bec  yapiften  Sanb 


-..^^,^.,^  ,tnl!iitttn*lo^:iiiiim(iOf'iitt'iTr,'  ■  ■ '' 
U,j'|J'1Vn!..i)»®'.5i';,l!iiVi.S'"i''Wil'W  "',      'ii''A*fs- 

Idem  ad  eosdem. 

E^Ila  a  SlroUllo  in  Camerarii  .ila  Melaiilbbnii  [,.  Itl. 

^l)iUpfi  eanbgrafenS  ju  i^effcn  iBtl)r»llf*n 

on  feine  ju  Jfngebucg  l)interlaffene  Kdllie 

unb  ©cfanStcn. 

Stiebtitben    Brotten    ju    Snlj,    Siicloftn 
SSejet,  SfttntiOtlli,  et^jc.b  StSinepffen,  5>ci- 


(in)@4)n<inf  (dmen,  toficbe  obm  Smeifel  baS  Uebcige 
ISill^.o^(b(n,  unb  bic  SBabc^eit  {ibecbanb '  ne^Rl. 
^ToFeniie  yopifjen  tn  tbcen  a:eufeU:9lofen  lifeen  mol» 
l(n.bltlt*ilV-'*l»*l|?>(»^WilB«-*ic^  8l?att(n,  bte 
iWWiWWa^ii.l»»'"'.!!'*  WWsen,  noif)  bie 
W^e'.|c(uiritheftdi<i>bt^ili^Saora>n«>t'itta(^ :  IS^cifii  Sin* 
ftlung  ju  criAiit  n>ec'i  b(»ticti  h  foHt  jbc  nit  um  lin 
^^a^<«ii#ni ,"  fi^-ilP^USMliftTtiiii^llAb  onjnfi^. 
(DiiicW^bliiiet^iiif-iiiTJWditiiifbfS^eWiiaelH,  fon. 
tatk|ai',|»ciilWtottiiils.  .i^niMi  Uft^  benSiinn 
.-tboMni,  Jitittbneinti'„iil  ^i>>e<jtir^dcben>ng  beS  9tNtn> 
.giaili-tlaifiaittibMiniteawilf^eilloollten,  baH  ec 
.SiailArM^NBliit^W^iOMlllnettinit  tl)Un.  iDentt 
.midijlifiitittkitii  jluitMnt^/iMnoiilfu  bit  Sntfilt 
iHiCBiiliiiiliidfWiiiilliKi^iiitlifibn^itw  KBobcliiit  itfin> 
'jHii;  tnnttiuntcigenl  nnlbe^nlbiitunb  Scf)ce  in  Sbtifiio 
bint^moItettJi.iSNciliiliCSelfSgtfilienl,  fonbmi  |l(> 
ben  biS  in  ben  Sob  bci  bec  lB>a^cf)(it.     a}l(l  minfsic  i^ 


guUiatn  b«  Jtclt^l. 


w 


Wt^TOi^l)M,f  j,}^  TYn  t«a- 


Goangelium  in  i^rch  SaiiBen  nit' ju^iiKbigeii  npd)  ju  tcci;, 
btngf^tm  t^Ucfl.  '35mit  ba' nffivt'^*ili  fMn  'itan-m' 

3fii5  bitfew  ithO  m?infm  ■5Jcbfiifd)Wit'«t'  n}k'bet  iht 
ftl((l'  wetjl  ju  TjoTtcn  roincn;  '  ■baf.^vi'  fo'"I;atl:  il;i'  mine 
4)anbfcl)rift  anf  <xUi  gdtl?,  bci  ipiftef'il;t  eutli^iii-Q''!»^'!!!* 
d)en;    Jtatirt&'-flK"-guf.'iij«Whl*%^d^ift^r#M?'6fKf)? 

itjts  ftn  wM)  Win^Si.  ■■3^'M'^KteTjNf.^#i'a^ 
^anbf(i)rift,  iJiiS'fd9f  il)nftlJ;'"bH{S  }{e  TtidjtSeibcr 
feiicn,  ftfrtlSrth  gBtdiiticf?"  '#&  '^f  'Frinc  '?toti;.  Hoit 
iiiaufunfrct  ^eitcti.    ^ct'M'^''i'"  fi\i^'^t''n"'ilt'  bfi- 

fiinbte  ful).  ■  \  ..  -. 

.,  ,3ii  EdncpfcSS^^cjDttiniDigt/  tafi.man  tif  SraiiisiU 
\i)en  'mit  (J^ciPQll  bampfc,  noc|)  uo^dgBionb  iibcrsithi'. 
:Dcnnt?brii^WSOat)^)|f  j^^t:j)ja;uf^n,flnpfi;tcpbcrt,  ^viv- 
bcrniubcitcu^-^^;^  ^^^       ^  .^,.  ,,  .,        . ,_ 

(Svcift  bcm  Dcriranffigcn,  n)£[tnJ^jfcn,,,.a(ri<J9tcn 
(itti  baif  nit  njoljt  mcijrfagcn)  yI)iti|!po  'in  bi£-,iBur' 
fd:'.''t).lWiii  S^Witlj/M^^^^^ 

?""-.   j,,.,/;,r,  'JiTff  .(>.:<.<,tlT't^ul«n'r-'J®  ^"if  (iv^C 


Martinu  Lulhcro. 


|m.'M,..:', 

:^5.:/v:;m.  f....i. 

i   i-i..  ! 

"J.    UnMH  au 

i).  il/,/r// 

Do  Luihero, 

/'.//r 

I  cnrissiriw 

S.  D.  Inani  iiKliciuin  iJt:  ji(jStiil.itIs  .klversjirio- 
iiiiti  nmi<hiin  atcpj/inuis,  ciiui  i]ul(k'iii  m«ximc;  iii~ 
tersit,  mis  if!  b^ibi^re-  ;Vil!iiic  IjiUi  ros  jXJiiUi  esl 
iti  his.m.'^l|^i.  A  o'Jiint' ufc'Citc,i!iiijr,  jiiM]m!  sii- 
jiieiites ,  neqiiL'  ^orrigcute.s  alteram  SncritineiUi 
j>;irlem')  pctcare,  Nos  iKtiistivimus  stifncnlcs,,  de 
pttrrigfniiliii.s  liiierel  les.  ,  S3  noihis  BnsiUensis 
iir\c  tMnJilibne  toncessit  Bohemis^  integruni  $a- 
crameiitum,  si  fateceiilirr,  leile  posse  ini.itn  snmi 
•c  flai^'h  Jfenfe'<-»>rirftSsi»Mfm'pf  !i  nttliiff  crtttiiitit 
enBiirtitWt^.^^^-J^fBrfwy  Ht^dtt,  svMvb  lnb<,r.'ite;<inJA 
niHi  poisinl  f)  viilgii* retiner^ in  '(rfncin; ' itlsl' pt  nw*' 
Ht»eccimis  ^^ilgi^onsciferitiasdHSaferameilto;'  Toani 
iaifenr  ipnteirtkim  irtJ^il^  i^tmifniis,  .  ,  ■'..i  *'  -i 
,,  ■-  ^.  -  :  ,||  ;i,,,*rr,  ''■          ' . ; lud-miJiiii; 

o'ilca  r*/iW,i-,-.  iHiumq.n^v>nB<»4lii<B'  r.:t 


n C9H«"F*-  f?R»iWwi"  MwiinBa.j|i»pfiidtinj 

\id?(^Q9^if,ins)diasstn)i,  etqnid  milii  in  privata 
conrcssione  fHcicndum  esset,  facile  iadicare  pos.* 
sHm  ')t— &cd-hww  Tt»  *»t cannmmis  onmrnin^ridito 
aliormn  seiitenlins  rctpiirendas  *)  esse  [.  censcu. 
Vi|me.||fprehend i mor  a  noatrts,  qDod  iuitiMliclM»* 
nem  red.dimu!^^,^^^(;fm!^j  I^)^^:.i^1giis  assueCi- 
cdim  libertati,  et  semel  excusso  iugo  £piscoparDm, 
acgre  patitur  sil»  rorsus  irbponi  illa  VeteVa  onern; 
et  m^xvm  .oderunt^.Ulfin)  domimtionMa  tcivi- 
tates  impcrii.  Dc  doctTii).-|  rcligionis  nlbil  laboi- 
^'^'Dti; '  tintuM'.'(le'regnq',  el  |ibci^t«\suat's(>n)i;)th 
KKit^o  tl&i  ^b^mplum  lioi^unmqn^npQBtai^loriHi^ 
di'"11iiit)itii"re*™Ui(fe^''  jiblww..'  ' Vale', '.' '  P6rtri(ii'e 

AjiBiBaW*),  '■   .,   .  .,.,:. 


■SB.'»**' 


F»to  'BlmdarOi 


',?2!J^ 


'V  '^ta  .^(u^  In  likr»  llf.  efitit. 'p.  «60.  fedtl,  LoBd.i|l. 

'     *'t».  tn.)  —    'Hur^  M  atllapvpho  HelMUbonta  ineod. 

Monu.  I.  p.>W(tt«intajlMGnpla.  .   >..■ 

'■ '  ^f^tto  Thtodoro  apud  Lat^erui^- 
S.  D.' '  Noji  poJuruif^iMir^ei/u^  e^t  .w^lj^erlus 


&t^m!  v^ie^affictQl;,  i^ui^  ^utA,  quAm  piatt$ 
habeant  yiolent^  i^on«tia> 

ClV^d^  tiii  exNorico  valde  succeusent  iwbi***), 

munt  et  .ilii  socii,  .ic')  indig!ianturiBfg|nJj^.]^||j|- 
Qr^^Vuii.i ')  rcstitiii.  £jgo  tnmen  eti.-iin  «iBriMV* 
conditiones-^irbitromnhi)  accipienrtn  eue  propm' 
piiblicam  Ecclcsiac  tranquillitatem  et  concoEdiaai. 
&al',  lA  vidcn*),  fatalis  .iliqiui  neccssitM- iM([el 
G«nna.iio9i       ,  .     ':.,.    ,,  .  , 


1)  Peuc  wWMm..; 


S)  yjme.oi>M«tn^  .  :  ,;    ,  ■. .    ..,;  , 

4)'  ¥rk  r^^tiiF^ntfar  Peiic.  rdiilit :  nok  ftpTttundthda: 
-L«i,Haia.!ttBi(*b&eV.llWffii«i;         '■■(■■■■ -i  -. '     iv     >■(."■ 

.  l)-VMel.  iU)  ri^thtM  mimr^itf^.    .^il^are.iro^f^t  ^m- 

**)  Vid.  epltl.  B«migirtnefl  il.  a.  ts['^t.  h.  ■. 

t)  oc]  Pex.  ef.'    ■,,- ,.  fi.',.,     ,      ' 

S)^Peb  l^u^u^jj^emMdfUo^e,  jcil/c«(...  .. 

^i  uMlttM^Ct.  fimicfMilil.  '■■■    '■■      r    ■.'••',- 


m 


EPISTOLARUM    Lia  V.    l^sa 


S80 


IL-M  Utetae  sero  .kI  vos  pervenient:  tu  tamen 
op«ram  dtilni,  ut  rescribiit  Lutherus.  Nondum 
CDim  ab  illo  »ceepimas  respuiisumislis  de  rebus, 
i)f!  qnibnt  maxime  cnpieb.imiis  eius^anAlTC  senten- 
tiam.     ^"E^uMo.     Postridic  Altgnitiitir*).'  , 


No.874.  ,^„  .•■  .■•iH:3S!: 

lodch.  Camef^lo.':""''*'".  "'''' 

Epl*t.  ai  Camcrar  p,  14S. 
loaehimo  Camerario  Noribergae 
5.  O.  Non  possum  In  aula  impetrare.^ut  certns 
binc  ad  Ijutherum  tahelbirius  m.ittatnri ,  Idft* 
iain  alteriim  ad  te  fiisciculum  mitlo,  nequiq  tanien 
ifle  responHct.  Id  etinm  fato  »liqiio  accidit  opl- 
nor,  nt  efFugiant  c  inanibus  ai  dtpoftftal  Ttjs  iIqtJ- 
rijg.  Mihi  non  perinile  cupidi  vidcntnr  pacis 
noimulli*),  ut  oportnit  viros  bonos  et  Amantes 
rrliginms.  Qiiidam  Irgati  **)  m)rt6ce  mihi  suo- 
Cfuieat^  quod  videor  resliluere  Episcopovum  -ve- 
gimin.  Sacronut  beutiquam  aibanter  ea  de  re 
eKposttilavit  mccum,  nova  quadam  et  inusltala 
oaus  verborum  acerbitate,  sic  est  ut  scribit  Thu- 
c^dides,  ra  iv  fuatp  dfttpunffjtaff^tv  xriivovzat. 
Lftinam  id  milii  accidisset  iam  ulim^  ne  nuuc  vi- 
dere  faaecvitia  partium  cogerer,  Nou  enim  libet 
uiperesteReipublicae.  T^ihil  hic  adliuc  decretnip  ^t, 
sea  rcs'  extracta  est  tfiov  itftayftaitvovros.  Nunc 
ut  vidCo  jincnda  res  estj  ut  xoTfi  i^ovv  feratur. 
Vale  feliciter.  III.  Cal.  Septembris. 

^iXmnog. 


N*i;8t5: 


(liM  temp.) 


SchnepfiuB  de  Episcopis. 

.  f  Cv  autograplHi  Schneiirii  iu  Acl»  GiiiiiL  Auguil.  in  Tf 
bul.  Viii*r.  Rrgiilr.  E.  r<)l.  37.  no.  f.  -  leigo  Spali- 
lint»  aua  mini  ta*crip*ii:  Itt  ecftncpfcR  S(b<ti< 
ftnl5.S0. 

(.4/1  lurisdiclio  Episcoporum  catkoi.  ab  Ei.'an- 

ge/icis  agnosci  possil?  —  coatra  Oleluiitlioois  «pu- 

l«iiliam  ) 

5)  Poit  lemttatiam  Vr%.  nibit  babel  niii:  Falt, 
*)   Landgrsiiui  et  prisccpi  lunior.     C.  W. 
**]  NofiDbcTgeiiiu.     CimeraTiut  liJttur  Iiic  niiili*ic    terlii 
MebnllioDii. 
>ICL4ZTII.  OtEH.    VOL.  II. 


Senlentia  Sehnepfii. 
QBo  bie  SKfii^ffe  m  ber  eiltemns  unb  St^md^ung 
S^tfli  URt>  [eincfi  ^ligm  iSortS  verfyartcn  (ob  jle  c« 
f40nib;i3(i>f<^e&tin{kf((f)enRiDltten)  t>te3^  ^um 
fangen  unb  tDu.iQcnr  iben  2Kir<n  in  ber  ffiei^ung  anf 
baS  ^hicf^i  fuld)f  Se^re  pfrbkteu/  mte  fie  bi6ijer  getiwn, 
(ob  fie  g[ni^n)ol;t  beu  Unfem  fbbfjed  nad)liffen)/'fepn 
fie  ^XMyroa^  ald  ^Mf  jtt  oermetben/  fod  au^)  ttjnen 
Ux,  (^t'I)oi:fain  nit  g^leijiet  ipecben.  ^nn  obglrid)  einer 
mic^  nidjt  murgcc,  toteget  ofrer  mrinen  S3ruber/  iflec 
nicijtS  Cvficr  nitnftui;  (in  Wkber.  Cb  einer  mir  nit  w* 
bfut  bie  Se^t  u?>  (SlaubenS/  wr&eut  fte  abec  meinem 
Sruber ,  ifl  er  gleidjnof)!  ein  Vntidjri^/  be§  <Sbaracter 
unb  3<ict>en  i^  nit  anne^en  foS,  apocal.  19. 

1.  ^auIuS  bef^mitte  Ximotljeum  um  ber  @(^n»a> 
(^^.toiSeit;  .imafi)' tibep  um  ber  ^attftarrigen  millen 
THnm  nlt  br|d)neibm^      .' 

Z.  6M^8  fagt:  wec  nlt  mit  mir  flt,  ifl  miber 
mic^.  lOie  e^m&tjer  bed  Svangelii  ftnb  nit  mit  nnS/ 
barum  fe^n  fte  miber  nnfl. 

S.  .iStofte  fi^.nit  beflfr»/- fonbR  is  ifjrec  Smpiet 
t&tber^rreri/  mA^en  mir  fteffir  bielSeute  adjteu/  oor 
benen  unS  ®t.  ^auIuS  i  Timo.  4.  unb  anbem  £)rten 
macnet/  alsoorbenen/  bie  tn  (Bleifnere^/  eugenisres 
bigrn/  unb  ben  XeufelS  Sefjren  anffangen  jc.  ffiie  I6n: 
nen  mit.benn  fo(d)e  fflr  ^irten  unb  nit  filc  3B6lfe  ec* 
fennen? 

4.  3n  bec  anbetn  @pi)lcl  3o^anni3 :  fo  jemanb 
3u  tud)  Commt/^unb  bchigt  ble  Se^ce  nit,  ben  foHf  i^c 
nit  in  euec  .^aufe  neljmen,  il)n  au4)  nit  gcAfrn  (nec 
ave  diiteris  ei).  Cenn  Wf(d)rc'  )u  i()nen  ave  foflt, 
ma^t  p^  tl)rilI)afHg  i^rec  boS^ftigen  SBerle.  ©oU 
id)  il)me  nit  ave  fagen ,  mie  fann  id)  benn  fo  »ie(  mit 
i^e  JU  i\jm  l)aben,  bftp.itl)  mid)  i^nen  laife  fcbirt"» 
unb  oi^rhrn/  basdodngelium  ^u  oerfunbigcn/  baS  ec 
uilc  jii  prebigeA  uifi  Sc^rinS  miQen  viellei^t  juldffet, 
nnb  Viibeni  nrben  mic  berbeut,  ober  auf  baS  t)ibefl 
unb  fbrengeH  ex  eoHem  ore  Frisitlnm  et  caliiUim  ef- 
flat,  cx  eodcm'  fonte  dulcpm  et  amaram  aquam 
profert,  sicnt!  I.-icobiis  inquit? 

.5.  2Par..iip.  19.  .  3e^u,  ber  9)rop^et,  fagt 
iub«nA6nig3ofaf)f)at:  bu  ^ilfrflbrm  ®ottIofen,  unb 
t}aflSreunbfci)aftmit.brncn/  bte  ben^rrcn  ffaffen;  um 
be^  miQrnS  i)dttt>ft  bu  mo^  ocrbienet  ben  3om  beS 
^errn  ic.  ®ott  modjCe  nit  RwHcr  letben,  ba^  Sofa* 
p^t  rine  bursec(ii^  S^unbnip  mit  bem  Qlottlofen  ijiikt, 
mt  oicl  menigec  m^t^t  bicfrc  Aicd)fnbnnb  mit  ®ott  ge< 
flattetmiTbenif 

22 


Mi 


EPISTOLARUM    LIB.  V^    lC5a 


ftSt 


6.  Sltan  wiffe  gtitudf^Hn  /  voie  ftd>  ^elioS  mit  ben 
^iefiern  fdaal  uerglic^n  ffat,  i{)ierein{a&  unb  anbre 
yrot>beten  mit  ben  folfc^en  ^xoplfetiin,  @t  9>au(u6/ 
&t.  Sot^anneS  unb  anbere  ]C))o(kI  miC  ben  falf4)en  2Q|)0^ 
jieln. 

7.  @oI4)e&ut,  bieini^rerSmpi^t&tN^i^^^id 
fe^n/  foHen  biUig  bonnif^)  ge^ten  merben,  unb  mit 
if)nen  ge&bet  n)erben  /  tt)a&  t)om  Sann  9>au(u6  f(j()reibet/ 

lldmlid^  auferte  malam  ex  Tobis  ipsis;  tollatui  de 
medio  vestro,  qui  fecit  huiusmodi»  .An  DLescitis, 
quod  modicum  fermentum  totam  roassam  cor- 
rumpat? 

8*  UnS  mag  auc^  nit  ^elfen  baS  Exemplum  Za- 
chariae,  beS  SSaterS  So^anniS/  ber  Aunae  unb  Cai- 
phae  ge^orfam  gemefen*  ^nn  2Cnnd  unb  Caiphae 
SoS^eit  mar  noc^  oerborgen  bajumal ,  unb  nit  a(fo  am 
i\(i)t ,  dS  fte  ^erna^)  audbrad).  D.  r  unfern  SBif4)of en 
^oS^eit  i{l  uberauS  beru()met  bift  ouf  biefen  Xag ,  n>o 
fte  anberS  in  fo(d)em  gebenCen  ju  oer^arrem 

2)er^ben  foK  mon  babin  arbeiten  auf  baS  flei^ 
ftgfie/  ba^  man  ein  dufer(t4)en  ^hrieben  unb  2Cnftanb 
mit  ibnen  mac^en  unb  er^angeh  mAge/  baf  mi  frieb(t4) 
mit  t|)nen/  mie  auc^  mit  Suben  mo]()nen  migen*  )DeQn 
ber  .Kir4)enfriebe/  mo  fte  fu^/  mie  oorgane(bt/  ergei? 
gen  miirben/  ma^  mit  i^ntn  nit  angenommen  merben* 

3n  anbern  ®a4)en  bie  Se^re  betreffenb/  (ap  id) 
mir  ben  S$orfc^(ag  ^Y^Vxppx  fe^t  tt>o^(  sefaQen. 
£>enn  xoxt  je  f(i)u(big  fepn  oQer  SSe(t  unfern  ®(auben 
an jujeigen  /  loie  fem  n>ir  mit  anbem  beS  (S^iaubenS  ^^ 
ben  eind  ober  uneinS  fe9«n.  IDqc^  baf  eS  gef4)e()e  mit 
eigentiic^  9)te(bung  ber  onbern  2Crti(e(/  me(4)er  mit 
auSgebruAen  SBortm  tn  ber  (Sonfefpfon  nit  gebadt)t  ift 
morbm^  biett)ei(  ftc^  bie^apiften  (affenbebunbn/  n>{r 
fe^m  fo(c|)er  ^Crtif e(  mit  i^nm  einS. 


■^■■" 


i^i^ 


No.  876. 


80.  Aag. 


Camerarius  ad  Agricolam. 

Edila  a  Coelettino  in  hiat.  Omitior.  Auf(.  T.  III.  p,  65.  itcm- 
que  a  (^ytneo  in  hist  Aug.  lat.  p.  807. 

lohanni  Agricolae  Islebio  loaehimus 

CamerariuSm 

Cum  perspexerim  amorem  erga  me  tuimi,  sim- 
que  mihi  conscius ,  quanti  te  faciam ,  et  quantum 
de  te  mihi  poUicear ,  deremaxima  ad  te  scribere 
volui ,  partim  ut  querelas  tibi  nostras  exponerem, 
partim  ut  tua  responsione  ad  alic{uam  certitudinem 


rerum  vestrarum  pervenirenu  Ut  antem  de  iis^ 
quac  me  excamificant,  melius  cognosceres,  indusi 
meis  Iiteris  exemplum  epistolae,  mihi,  ut  vides, 
inscriptae,  ex  qua  intelliges ,  qui  ramores  de  ve^ 
stris  consultationibus  venerint'),  :et  q[uid  de  vobis 
non  vulgus,  sed  illius  doctores  loquantur,  maxi- 
meque  quae  opinio  sit  hominum  de  Philippo  no- 
stro,  qiiem  ego  cum  aeque  ac  me  ipsmn  diligain, 
doleo  nunc  manifestis,  nunc  tacitis  conviciia  con» 
scindi,  si  immeritOt  valde,  si  meritOy  qnod 
Deus  prohibeat»  pluriminn  ac  supra  ijuam  dici 
potest.  Te  igitur,  mi  Agricqla^  per  quicquid 
possum  et  debeo,  obteslor,  ut  nobis  de  vestris 
rebus  omnem  veritatem  perscribas.  Nemo  potest 
melius  hoc  omnium ,  qui  istic  sunt,  £acere  .qnam 
tu,  qua  te  novi  diligentia,  studio,  .fide  in  anno- 
tandis  omnibus.  Nemo  autem,  ut  mihi  persua- 
deo ,  promptius  volet  propter  eius,*  quae  inter  nos 
est,  amicitiae  magnitudinem. 

Oronium  me  maxime  paene  vexat,  qnodJfti- 
lippus  de  Missa  dicitur  suasisse,  etsi  quod  sceleste 
dictum  sit  in  illo  non  invenio ,  sed  ^injiplicitatem 
requiro,  qua  atnissa^)  cojQtficimur,  crede  mihi, 
in  maximas  turbas^  quas  etiam  ctebet  praevideit 
homo  studiosissimus  pacis.  Sed  remitto  haeo  ad 
exemplnm ,  ubi  hoc  unum  addidero :  si  tn  in  re- 
spondendo  mihi  benevblentiam  sedulitatemqne  na- 
vaveris,  existimaturum  me,  tantum  b^neficdi  in 
me  coUatum  th^^  abs  te ,  quantum  hoc  tempore 
potueriti  Incredibile  est ,  quantum  qqoTundam 
iniquissimi  sermones  me  verberent.  V^e«  8«Ca- 
lend.  Septh. ') 

(Exenyflum  episiolae  imelusae;  apud  Qijtraeain  p*  806» 
Hab^t  eandeni  et  Coeleatinus  I.  I.  Tom.  III.  p«  68. ,  qm 
in  <cp.  emt^  -quod  putat,  CanMnrivm  kvBC  episl»  fcri- 
ptisse  ad  Agricolam.) 

loachimo  Camerario   Vincentius  06" 

sopaeuSm 

Spero  quod  boni  consules  meam  soUiQtudi- 
nem  et  interrogationem ,  et  illam  allevabis ,  hanc 
dissolves  responsione  tua.  Miri  fuerunt  sermo- 
nes  his  diebus  et  adhuc  sunt  hominum  non  vnlga- 
rium,  sed  qui  populo  praesunt,  de  rebus  Augn- 
stensibus  et  tractatione  religionis,  omnesqne  ac- 
cusant  propugnatores  Evangelii  et  inprimis  Phi^ 
lippumj  quem  scio  te  amare,  et  illi  [tibi?3  carum 

1)  CotL/uerini, 

t)  qua  amisea  non  babet  Chjtraeua. 

8)  Coel.  S.  Sepib. 


EPISTOLARUM    LIB.  V.    15S0. 


ftS4 


eese.  Aiant  omnlno,  ai  condactus  qnanta  ipse 
volnissel  pecunia  a  Papa  esset,  nunquam  illius 
doniinationem  melius  potuisse  asserere.  Vocant 
qnidam  Achitophelica  consilia;  alii,  qui  mode- 
sliores  sont,  Eraafmica;  ut  ego  poto  propria  illtus. 
Nemo  enim  aliter  sentit,  quatn  illum  contra 
omnium  voluntatem,  reclamantibus  etiam  aperte 
qoibusdam  fortioribus,  tamen  obtinere,  quodvo- 
luerit,  et  conditiones  perferre,  Addunt,  proponi 
omnia  snbdole;  pauca  esse,  ubi  non  manifesta 
peccata  inslnt ;  non  fuisse  causara  uILim ,  cur  in 
has  angustias  declinaretut.  Recitantur  c^ipita 
Gonditionnra ,  exasperantur  verbis,  Ego  opto  ar- 
dentissimis  votis,  ut  ita  de  religione  merito  Phi^ 
Uppo  fiat  iniuria,  quam  si  fieri  illi  sciam,  maxi- 
roopere  indignor.  Cupio  igitur  abs  te  cognoscere, 
si  qinid  habeas  compertum  de  illis  rebus.  De 
missSs  privati»  audivi  omnium  maxima  cum  per- 
turbatione  animi  mei,  Ait  reponendas.  Ubi? 
nempe  nnde  amotae  sunt.  Addit  interpretatiun- 
cnlam  de  applicatione;  recte  sane,  doctrina  non 
violatnr,  sed  qualis  ille  usus  erit?  et  quid  erit? 
Si  Ecclesiaslicns ,  non  disputemus  de  exitu;  sin 
contrarins  est  institntioni  Christi,  -cur  toleretur? 
Haec  non  explico,  et  alia  paucula  quaedam,  quae 
mihi  videntnr  callidiora,  quam  veritatis  oratio 
patiatur,  et  tenuiora,  quam  quae  debuerint  in 
tali  tractatione  proponi«  Audio  etiam ,  segregare 
eam  principes  a  religionis  protectione ;  quod  satis 
roirari  nequeo,  quo  audeat  ore  facere,  si  modo 
ftcit.  Ergo  illi  ferent,  quod  dixerunt  impie  fieri, 
et  ferendo  probabunt  Hoc  ipse  erit  iliis  auctor? 
Adiuvame,  sipotes,  optimeamice,  ferentem  in- 
tolerabile  pondus  soUcitudinum  de  publica  salute. 
Puto  illinc  te  habere  aliquid,  de  quo  ne  graveris 
mecnm  communicare,  sive  per  literas,  sive  coram 
maiueris»    Vale  *)• 


No.  877>  g  u  Aug. 

loach.  Camerario. 

Epitt  wi  GuMrar.  p.  147, 

loachimo  Camerario  Noribergaty 

&  D«  Quod  de  meis  actionibus  atque  consiliis 
lantopere  solicltus  es,  facis  officium  et  viri  optimi 
el  hominis  amidssimL     Ego  autem  spero  fore,  ut 


*)  Coelcit  addit :  JMotf  6.  Septbr. 


mores  me  tibi  mei,  quos  habes  satisnolos,  puiv 
gent.  Quicquid  egimus,  egimns  communicato 
consilio  curm  Us,  qui  simnl  adbibiti  sunt  ad  haec 
negotia*  Sicubi  privatim  collocutus  snm  cum  pri* 
v«'ttts ,  id  ad  idios  nihit  pertinet*),  £t  ab  eo  lem» 
pore,  ex  quo  abes,  tantum  otii  non  fuit  nobis^  ul 
privatim  cum  ullo  possem  nlla  de  re  coramentari. 
NuUi  auiem  tunc  erant  hac  de  re  sermones,  nmic 
nati  sunt)  postqnam  paiefactum  est,  quid  nos 
concedamus  Episcopis.  -  Hoc  male  habet  scilicel 
quosdam  immoderatiores,  reddi  iurisdictionem, 
reslitui  noJuteiofy  £cclesiasticaro,  hoc  interpretan- 
tur  restitutionem  dominationls  Pontificiae.  Ne» 
que  ignoro ,  cur  lantum  abhorreant  ab  hoc  consi^ 
lio.  Aegre  patiuntur  civitates  reduci  in  urbes  iU 
lam  Episcoporum  dominationenu  £t  sapiunt, 
sed  quo  ore  eripiemus  eis,  si  nobis  permiserint 
doclrinam?  Qnid?  quod  omnia  quae  largiti  su- 
mus,  habent  eiusmodi  exceptiones,  ut  hoc  me- 
tuaro ,  ne  £piscopi  existiment  offerri  ^fima  avrl 
&Xq)lr(oy.  sed  quid  potuimus  aliud  ?  Quanquam 
ut  ego  quod  sentio  dicaro.  Utinam  utinam  pos- 
sim  non  quidem  dominationem  confirmare,  sed 
administrationem  restituere  £piscopomm.  Video 
enim,  qualem  simus  habituri  £cclesiam,  disso- 
luta  nohxUa  ecclesiastlca.  Video  postea  multo 
intolerabiliorem  futuram  tyrannidem,  quam  an- 
tea  unquam  fuit.  Ad  haec,  nihil  adhuc  concessi- 
mus  adversariis,  praeter  ea,  quae  Lutherus  cen- 
suit  esse  reddenda,  re  bene  ac  diligenter  delibe- 
rata  ante  conventnmC  Neqne  ego  non  additurus 
eram  aliquid  quasi  auctarium,  publicae  pacis 
causa.  Guius  fortasse  aliqui  nunc  rationem  non 
habenl,  qui,  si  quis  exorietur  motus ,  utinamnon 
abiicerent  non  modo  faas  nostromm  dispulatio- 
nes,  sed  universam  religionem. 

Heri  dictae  snnt  sententiae  a  nostris  de  re- 
stituenda  potestate  ecclesiastica*  £t  convenit  in- 
ter  Saxonem,  Marchionem,  et  Luneburgensem. 
Hessi  cuncUmtur,  ct  dissimulant  sententiam  vestri 
legati.  Quidam  animis  intuentur  rhr  amX&oy" 
ra  **)»  Huius  consiliis  applaudent,  si  videbun- 
tur  ipsis  profutura.  Plane  nihil  fieri  ab  illis  no- 
stris  accusatoribus  candide  snspicor.  Itaque  non 
valde  doleo  meas  actiones  ab  illis  reprehendi.  Elgo 
nullius  in  hoc  negotio  gratiam  aucupatus  suro, 

^  Uaud  dubie  luMC  •pecUnt  ad  elamorej  NorinWgeiuiaiii, 
Bfelanlhonetn  rem  Evangelicoruro  prodere,  quod  Tclit  Bpi- 
•copis  reatitui  iuriadictionem. 

^*)  LandsraTinm  W» 


M5 


fiPiSTQLA^IDAl    LIB.  V.    1630. 


SM 


pacia  cupiduni  mfl  et  Smu^itk(mih,mt9itbhti:\it% 
coitfited);. .   Neqi^.^Jtmp,,J^«U%ftl,i4fti^ilt«^»f. 

qp^ry.rfl*gw.n»aWa»ittiiJlpq»CTrio»Jj«bfei*Ar. 

etianiBiilH-ifetFri.cpgerjiwStfeWJO*!  zmMl\Hmy9opn 
gia«, ■.;  fiii^Yi  For^^i^fe^Q-^AlffAc^H^fitM ; oppfobflr 

lipyiKiiBnmDfMAiiMrat  Mowr.*  ««i<i>j}t«i#i^t»u.#tefc 

Psidift(?ai,$ep|tia;S).r,2«n:,jib  <jritihnnnI->  i-vll  af> 
.-:,.;   K!.-ircr;,.  f.y.tv^Un  :■:  fnt     ,fnuKni<fe(^W<»^.la 

• -jaiiir-l-.vi  r.n-.Liiin.  atfif]-.->  liJil  iniiis  J83  .,ti".rn 
i'.-v  r.i')  firJiiitorr  oo  nuii    ,2iii()iJ:;Bl  9fini;ii5jnt'v/iS 

No.  8iJ8;';Jiiimr.iDr..i  Jiz  iKiup  (livBfcuax»  i(p|i.iijDjgii 

■^lf  1W'*r]i;i  f>?fcIiTl(i^  moir.&tiii.)  ,]ixib  rnnffflplJBiTp 
.irjJt;ys|ijnrj  Wui^^d^tU      .m-Mji^iiiil  nrirn)? 

''■'iEji.f.'ufci'AiJi:'ffiffl."7'"''>  •■■r'","',"i'i" 

.  iaacAimfll;Cdijn8r«rildiiJVi»h^>*i$ii''*'-'''-' 

metttcm^£tt!!atiV'?iWi.'"PiiV'W3)f?'»f;nm.i  es.c, 
qui^Stf^fcpeYi^^h^eto?.  ■  H'eM^^  C^.es^iro.n 
imip;*lia«!nt«f'fls*sie^^qbbd  n^fl'SiSt'iftti  iiit;n'<Iipns 
in  Germaniam,  in  slngnlis  urt>iliW  niqiiisiverit 
in  T,iithpraniin.     IH  si  ffriAai-l  ,    aiiHi.^sPt  fprni-i^aimp 


respondentes,  et  prnclerea  mnlta  monstra  baere- 
siiim.''-  ■iHaec  inn.iinmASsent  ImperatorenfSftjt^ 
tainlianc  factionem  delendam.  .  j^unc  facliim  esse 
mitioTcm;'v^^j>Mf&rA)m»^lTf'Wq^)d}J&iA)^  ac 
primum  ia  convrntu  cmtmt  J(Si^Si^}t^ifC  iS^asam, 
ubi  Pontuni  /pijorojlo^iqf,  el  meis  imtixiiaig  ef- 
fectnm  Itosfli,  '(Utui^rcfpsriia^ioalert^^ii^JlidiidM^ 
dum  causa  postularet.  .gHa^c  ille  dixit  heri  in  no- 

dig^m^^l.jjn^e^Uai^^in^iffli^fl^^^if^^ftgqj^ 

^»'lW,T«'5i|HK9!^»riiycPWipl',SilR©;.'.'ic'Ti.;;L' 
■,'.  n:  .ntiiwlt  ,n',iyD  .i-.oa  Jmu'l^*AS?«»-fli'; 
-..  tJL-ii  mhit\^  %TArj(^,  '■'Ujif^^  ".Qtf  "')f|']'JVJmiS 
■  .,i<f  .no^l  (iris-A  siv4no'  ./^iifi -VJi-.i  v"' -tf)  ."KiSt  .5 
No. WI9ii3J'.-  n-,:fij.TiJi'.2e  in u ■■  j i :  :. ■i'  tuiSjpiJ- 

anlogra|dbft.Hil..w«»d.  JiM««-l>.fulUu>  ,M'--.>!.:<.^ 


,  riMP'>4l^ar/«ff«  Lulhero  Patri  carUs. 
Sl^Ei.  "■'Aftf^  nfiduum  finituoi  cst  coHf^qidiVD/ibuo- 
3llfUVnr">MhiH/i:  (Jrjlm  'coUdteis  tl^WHtWSa-' 

tat«etiWHffiH(U''a?apert.  "WtttVfi^^rtJ^iljHtfai^i' 
tWteitdVttrftftotaiifytV  rfbt^^i^cfiiiyWttAnm^iSt; 
ati9nttWtidAp(ffMW'T^til(6fti6iieyHhiCHW»hiW*); 
ut  HiMltWtf  !^^*orts  ffcetit  rfd  psrtmWti^tKftft; 
nn&  n(iit*"ttfax?^e  *Tpfts  -rtt; '  nou  'tSidtlHW"nrib!< 
ied  uiiiversae  Germaniae.  ^oti^^ivtk^k'*)  •^iSHm 
iu  o^Si^Vm^^^oricis ,  ct  nescio  ijuibus  aliis,  pio- 
pter  reslitutam  Episcopis  inrisdictioncm.  Ita  de 
iuo  regno,  uon  deEvangeliu  dimicaut  socii  nottri. 
Boipgartnerus  ')  scrlpsit  me,  si  quanta  liAickiaifi 
{lEftihTa^^oluissem  a  Roiitiino  ,PontJfice  coiiBucnii 
essein,  uon  pottiTiJi^  iit^libi^ni' PdtkAiein  suscipere 
reslituendae  dominationis  i^^UfipI^eJK']!^;^^»! 
esse  iudicent  homines,  quam  instituimus.  Egu 
nuUunr^buKVrticohmi  dcstrut,  autabiKt,^  qtii 
ad  doctrinain  ^pertine|)t;.  tantnm  stom^f^anlgr*^ 
deboliticis  retfiis,  quas  uon  cst  uostfiim  frlpQC 
bpiscopis. ,'  Brevi.  iit  ^pero,,  «ciembs.  Wui  ^^, 

m'i,.nn,,n  ■.i  :ujt.l    ^u-.^Vy.n.m^^fm^n  i.Ii.- 


NoiSfiQ.     -r..-,  .!.[.. il«S*^iir 

iii  <,.'ii!i'loim*i. T#9-  ^^ffi4^; ^;l^''iv« -.irmi.' 
-in.:)*!*w»'ii'friM*iiW«n(fiKv  ;..  ./»irt  iiii  nii.liomlu 

S.T).  Dedinunw.W.ii^dcgmMitehK  «diDn- 
ctor^^i-iXMV^ime,  ut  occasiunem  vobis  offerrem 
scribendi  Witenbergam.     liissi  enim  ut  expectet 

Doctori.  imraaig  videtnr  praeteriisse.  ^totf  «b 
pe£t^^XU^  xataatQoff/riy ,  qnam  faciat  '*T'n^ii* 
tranquillam  et  pacatami  |V.es  pf^ndet  ki  arbitiio 
Caesaris,  bfm  propediem  deceriieV.  '  Nam  in  Col- 
loquio  noslro  non  poini^iia-tiiilvffiiiFt^:.iM;atadi- 
tiones  omnes  acciDeremus.  £t  Umen  arbitror 
.1^  i.  ^  t'  •  ~  VN     i'.oi   ;ii''"  i!'ni'i;i  ?  \   ii\ni\Ai.\ 


. jp  Penc  mev^oi; j, «f,,     ,       ,,.    ,: 

■"4)'Pe»if:>»vii.     ■'""  '., 

-Vf  Pnu>WmikMl^Uulfi>  fiuli  Jli.7-..'iijli9  3(iiJ(l 


.ijiiuii    ottn;. 

\z   ii.ii.-.;L/ 


EPISTOLARUM    Lla  V.    1«S0. 


M8 


taDlundem  fuisie  pnriculi  apud  OtMaTAiA^V-  etftimsi 
conri^iQ^ifs  iilas  ncc^memm,.^  ,Pa  Ifiufro  ,(4e)g 
""1"',  fl)(f>W.    «J»I»MF^  »<li(fWE»;rWwH""ln«»Z 

»l^U.,.!](tfftejye»  roirii^p;  crimi|ifliH9C,i*ip,RI,-pa^i] 

'"'•'('WffWH™*'»  wU^IkMbsswi  1  Ii«tfpm4i*t 

sii^l^l^lflfiid  duieat  iftsisi  .e(.  cavU^lttr,  i;&,n9T: 

'«iff.yi?>.("'!f.ifi«VlH'y.    .M,..>..,m.i)f..s;i-./i.'i,  !,!,< 

.111    ...lilii  !ii(li,.ii  ..mill  I-    ,v.V)W(,/^ltteV«S.  i.i 

..jj      .R:'..;.  ••■,:. ...i'.,.!   ::i.i,  ■i.in.l    ,.,.i.jii'...-i  T,Jii 

No.Ml.,.  ..,,:i|u»yiil 

:.1->,,,«:1U   ,,.■,/««*..  £<W««Sf|(i,;,, ,..,,', ,.,.,i.^ 

""«I.WWtirtWitli^Mi»'"»"-'"""''' '■•■■•."■'  '■  ''" 

•■^'■f      ,l[ifii.,i^,l^i,.  ,:u...:,    ,....  .iiii..;.i!  Juji.i.i.,  •...,.;. 

;  /^difiib«iH.o.  id>inir«rsioi.iVuri^lMj^.il.i.. 

S.  "Di  ,iitlto  tibMlttfWs  mlebrlitrt 'llber6)ciuii''icl  )te 
scrlpt&s.  lit  qiitbus  comWieiiilant  iibinf^im  saiii^ 
ixik  '  A^.rtiiW  (tlitdem  ^i^attssimum^est,"  litieris 
meo»"|»\nt^ieSili  iiiilMfara  nWtifSVii"''*',iiS? 
tihi  oIffH(t%'1tinonestnm ,  talem  de  te  opinionem 
habere  hanc  aetatem,  quae  alienissiau  esi.  ab 
omni  saspicione  assentHtloiiis  Amabo  te,  mittas 
mihp  exemplum  Graecarum  eplslol<iriim,  qcf^  Se^ 
cenusexcndit.  Cupio  eulm  habefe  integrumlo^ 
cum  de  Synodis;''c(Vtni^^ttic  V^dlstl  annotatum  in 
meo  Pa^a,j,pjjqjj§4agj,  jipisto.teor^zii;njBm.i  .,^on 
admodum  me  movent  vatgi-cirinM^tcKdtfncJs^-con- 
rilits  atqae  actioiubus,  Ideo  iifbeo  \cJbono.^imo 
esse.  "  vSte  fefifller;'  '■Carend/S^eplemb.  Cr^or^H 
M^^atibiihttikHwhile^xbbsWMj' '  '  -^-  ' 
i.m-i.fl...  2iii..i/  (n'.i.-,!3,;T::,  1;;  ,  " -'/Wli;B»i7'"-' 
lil3-jq/^>  Jll  niiii5  Un'l      .iaf.-„T.>il:v^.i\  ff    -J.n-jjiiji! 


i/Rnffn!*tg  ".tl!WJtll  l.f[l<! .:![M1l1[ilt  ^IITH'*  W',it7.iv 

'l^^.'^'^^^ 'Bh'6ntiui  ^d  Isenfhiihrium,     ;'"'•. 

iij*>Rcn4icctan*lIidtMtcpi'I7. .j  ><:■!(  km.uii  t,iii[ii.l 
'.'■ij.l.hr  iiyi]Tid  hi  .aii.n-ii-.;ii>Ji;  £9iii.-.>)  i-»'.nih 
ionannt  Isenmanno  ioh.  BrentiuS:,,, 

Crejo;  te  nnnc,  mi  Iscninannej  {eptssQ-^ndstita 
media  qoae  adversariis  proposirittiui^'  et  miah^^ 
prima  fronte  dura  tibi  videantar^^^ll^bieiii^alilW 
iudicabis  y  si  olini  niie  T^eiente,ca,us3q!,iiitell£Jipr*s, 
quas.nnnc  enuroerare  non  eslckppiictaauiii..  -\'^- 


gfiK  tt^uelt'li<»%brH]pt6s  pecunla  a  papistis,  eo 
4Uwl^nl]^Widlatf4kM¥ktii«^mu«.'>'  Qui  aibi  fne- 
IkttM  Vid#liiitt'^l  iMffH-vMtfMV' ^  hos  ftefeetiottis 
a^iMbC' ^^lh^tVtfW^uUtt  Ufi^s^ttcAiietn '  e^lROpi» 
rtt«Ifer»i»W'  (Sat«ltHQqudaVl9Se1^fc'tAiVio8  prae- 
i>liifhse^'W^t!mSiiie'>^  ulJwiiUta^^-ai^illiohk  mdio- 
retftrandttl^spWbtf^iW^l^i^^nl^tK^tinliehiium  fe- 
rit^»nHim^ltttkRtuihi^s>«f  labbHi'.  B^Utto  llbi 
A>i''ek^w\tA\f^m>IHilfth-l H^styi.  '' Literas antem 

d0Ha«t^j>id}ltg(iritV  adM»t^4  j<  4MJ'^t9MiAtM  et 
^tdgttlMttcJfiaiiiMfaitluIttrim^a^iiJlMs  i^j^aa  te 
de  Hessi  clanculario  discessu-^m}}',! 'AdUil^  iett-' 
stodlaut^Vlbmbure,  ne  in  alieoas  manus  perve- 
niant.  £st  enimhic  captus  quidam  ecclesiastes 
ZvvIngTianae  {actionis ,  non  eo  nomine  ^ita  enim 
i^Ara^^  exciuavit)  quod  sit  sacramentactUbf  stid 
qnoil- psllim  dixit,  Caesarem  voluisee  capn^HCS- 
sorum  Principem.  Vifleb^~\iuid  prnetexatnr,  ut 
opprimamtir.  Caeterun) . niedin  nostra ,  a,qiiibus 
nec  latitm  unguem  hactenm  discedere  voluimns, 
Caesitti  qbWif^Aunti  j)oiit«t.'i%diiQet.,^'sed' ut  per 
M.su.n  l'f^^^iV»gVf^#?ftiiift^.,qw^.viy^rf.   Quid 

<:.i.'s;.r  l'ron^,^(j.tji,;^  s^t,,fi^,S5ffte(^^^^iipae  (di- 
tiltir  Niimi^ap^g^,  a(J^,gu^m:ip(^di3 .^iostra  misit, 
iiiiiiciiiiii  .^[M^c^ajr'')  Qf*"'^^!  ..qM^^^fiy-tfM  sumus, 
iirtieiilpr  expecl^ij^us,  .  Va^e,ex.|i^ijgt^sta*,  .Sabbato 

ntl  t.iajjli.ii-       l^;-.?i-it1  i>.  i.j       ;-|'1ii:m  ':,|  i  , 


ur7|*; 


-'JT>(;H  Bileiioin  fiJlirrn  r.9i-jJ»i,[q  J')  ,k»!-ii  .i.ii'.  j-  • 
^3-  8Si>ii5T)lBTiq(iiI  \n'iii.\  ■sv.iu^hr.  >T.IH._S«pt... 
')■■•.',-'    ;Tii|^til  iniiJ^     ,riii:I<ir)l     ■  . 

'^"  ■■'¥■& 3tfefitPtt'tJ*fc*V^l'i»8."'""""'  '"  ■  '-'■ 

-t..  ^■-■.ii^iuirA  2i'i,u.f?>    ^^■i    ,--^o'i-i'i :  i;ii..  I  ■ 

4^teft>Bfic,fl«nh»ifln<«qbi8t<a4i»  jmKuvw* 

.(III  iii  inil  Jixiii-iiii  tb*tf0.    V--ii.'.--f.:-\  '-  ■■:'■  ■  •■-■i 

_iii_i 'lab  J0lft(|rf;i3(A:^d)ft'toifrt8 '«itirHbrtiS'^) 
ifi ott  linJ  (rtS^fflhK^W^eliirigf ; 'feenn  \k^  Me  WMr= 
bmlm  bceftfrt  JXmtxn  Iftsfdjuff^s';  natMid)  m  »if 
fdjofffl  »on  ©«fiV^^nt*  btinn  drir ^af^gtiifni;  ju  »ti» 
ben-«(itf^r'famtPoct.  ^den,  2^«Iofl,n,  in  M 
S^ucfiir[len.,oon._iSa4foL4l<rbi'T8_gfn?e,f(n,  .Jinb  aW 
@.  ISt)f  ®.  fte  fdbS  nidjt,  fotibern  burt^»  S)oct.  9>cu= 
cftlhamt  ^i»{lt}j}fum  SSelani^ton  iKc^dtfli  to^ 


*}  ;.  c.  cpiiloli  Lf^ifilMit^irff  SI.AA^:''id  Senatuni  leripla, 
nbi  lulcm  de  iii,   qiiie  !n  cius;.  religioalt  ■cla  ruerint  nihil 

,  u«dn-nl.*Cd  SBa>hpii.iu^.jajrBlMkoA':<i{iiiluU«  i«Kt4Uni, 
ableijcnl,  qdlM  afnfatinBBlit  bo«  eil  Wiotlc.- 


850 


EPISTOLARUM    LIB.  V.    15S0. 


fen,  ifi  %e  {Berlnmg  imsff &^tU(^  baf^bi  geftanben^  bci$ 
Qi)mf&xficn,  IN^rften  unb  @tdnbe  i(^re  k^te  ubergebene 
fBerjeic^iP  mit  %IA^  erwogen,  unb  ^6f  borottf  ent< 
fc^en  (^&tten) ,  atte  get^ne  ^onblung  beS  grdpern 
nnb  (teinern  2(u8f(^ttffe6  ber  Aaif.  ^a\.  untertf^&niglic^ 
on)U)eigen*  )De$  l^dtten  fteSSefe^I^  bem  6$urffirj|ten 
oott  wegen  ber  SRei^Sftdnbe  guter  !Oteinung  wipli^^  ju 
ma6^    Sepn  alfo  n)ieberum  abgefd^ieben. 

Unb  al8  G^urf&rftett/  S&rjien  unb  ®tdnbe  ber 
me^rere  S^eil  ade  nadS)foIgenb  Dor  Aaif.  9)taj.  erf4)ie» 
ntti,  ifl  bur^)  Sltarggraf  3 o  a  4)  im ,  S^urffirften ,  wie 
mir  beri4)tet/  3^r  aXajefidt  aUe  4>anblung  unb  morauf 
bie  <Ba6)  in  ben  Dorgef(()Iaaenen  SRitteln  beber  S^il  be^ 
ru^t/  angejeigt  n>orben.  i)ep  ^at  ft4)  S^re  Aaif.  ^al 
meicer  gu  bebenlen  unb  na(!^maln  ij)r  ©emiit^  ^ierin  gn 
er6ffnen  t>eme^men  laffen. —  —  — . 

Der  (5]()urfdrft  Don  @a4)fen  ^ot  toor  jmeien  Sagen 
@raf  ^(Ibred^ten  t>on  SRanSfelb  unb  ^erm  <^anfen 
t>.  Stinlmi^  ju  Aaif.  ^a}.  georbent,  unb  V)n  am 
^eim  jn  erlauben  bitten  laffen.  fiSSiemo^I  ben  beiben 
®efanbten  erfilid^  rau^e  Vntmort  begegnet/  fo  ^t  bO(^ 
bie  Aaif.  ^.  ben  S^tnrffirften  im  (Snbe  gndbigltd^  erfu^ 
6)en  unb  bitten  laffen,  no^  ber  3eit  nic^t  abiufc^eiben. 
@o  tooU  ^f)vt  aXaj.  )um  f6rberli4)ften  unb  fo  t>iel  m6g' 
lic^  in  ben  ®a4)en  ^anbetn  unb  f&rjfa^ren  *). 

3(uf  geftem  f)obtn  unS  beS  &tnbgrafen  su  ^en 
StidO^t  famt  anbrer  @tdbte  iBot()fc^aften  erfbrbem  laf^ 
fen/  unb  angeieigt/  n>a&  i^r  gndbtger  ^err  auf  bie 
ubergebenen  SRittel  ju  betoiQigen  entfc^Ioffen  fep.  Sqo^ 
ben  unS  einen  faft  4)cifiti(^^  ^nb  trofUic^  S3rief ,  ben 
@.  S-  ®-  ntit  eigner  ^anb  gefc^rieben  t>orgeIefen ,  ber 
allein  ba^in  geri4)tet,  bap  biefe  SKittel  an}une^men  au8 
t>iel  Urfa4)en  bef4)n>erbli4).  S>erf)atb  auc^  ffe,  feine  Std^ 
t^e,  benfelben  SSrief  ^6ren  laffen  foUen,  unb  t>erma^< 
nen,  ft^)  ^iern  nid)t  laffen  ju  erfc^recfen/  unb  in  ®oU 
teSSEBort,  alS  einer  ta{>fem  ^anblung/  ni4)t  mit  ber^: 
gletc^n  ©loffen  umjuge^m  ♦♦). : 

@onfl  tommen  ber  6^urf.  t>on  @a4)feni  au^)  fon< 
berti(^  SRarggraf  ®eorg  oft  unb  t>iel  3tt.ftaif.  ^aU 
xoa&  aber  beS  £)rt6  practicirt  unb  ge^nbelt  n>irb  /  I6ns 
nm  toir  ni4)t  loiffen.  —  —  —  ^onntagfi  4.  @ep9 
tember  be8  StorgenS  om  Sf)orfperren  /  anno  1580. 

SSoKaimer/  SSern^arbt 
ttttb  SeronpmuS  SSaumgartner. 

*)  Scribuot  legali  ad  Senatum  d.  7.  Septb.  t  tyS^Ct  Q^ncfiicft 
0.  ea^^tn,  t($d(e{(f)cn  aXarasraf  3oa(t)im  S^urfucft  ju  Scans 
toenbucg ,  t^altcn  flattticb  an  um  (Sdaubnif  an^dm  |u  ciifen ; 
abcc.  roie  mic  befinteQ,  loicb  ibnen  Jlaif.  8Xai«  9oc  (I^0e(an0 
bel  Abfc6ie))«  in  Q^laubenl  ^Jac^en ,  bep  man  ftc^  in  Jtuc^  Decs 
lle^et ,  ^u  i^ecdicfen  nid^t  eclauben,  ** 

*^)  lotelligilur  ex  episl.  d.  7.  Sptb.  acripta «  legatos  apograpba 
duarum  cpi«tolaruui  Laodgravii  ad  Seoatum  laUiaat* 


884. 


840 

4«Sptb. 


M.  Luthero 


lUt.  Ub.  I.  pb  S5.    (BdiU  Lond.  L  ep.  19.) 

D«  Marlino  Luthero^ 

S«  D.  Scio  tibi  diaturnuTn  hoc  silentiam  mole- 
stissimum  esse,  piaesertim  hoc  tempore  quo  ma- 
xime  nos  oportuit  coUoqui :  verum  ita  mihi  cre- 
das,  nulU  res  aeque  me  offendit  in  anla»  atqne 
ista  negligentia,  quod  non  mittunt  ad  te  crebriores 
tabellarios»  Nos  quidem  impetrare  non  possumus 
ut  mittant  Has  literas  misi  ad  loachimum.  Mod 
recepimus  conditiones  ab  adversariis  propositas, 
de  utraque  specie,  deConiugio,  de'Missa«  Itaque 
rursus  reiecta  est  res  ad  Giesaris  deliberationesi 
Is  petivit  ante  triduum ,  ut  omnia  in  pristinom 
statimi  restituantur ,  quod  si  tamen  gravari  videa» 
mur  hac  sententia  sua,  operam  poUicetnr  ad  Irans- 
actionenu  Nostri  respondent,-  se  nihU  scire, 
quod  largiri  adversariis  possent,  praeter  ea,  qpiae 
iam  largiti  sunt.  Ita  haeret  res ,  et  tamen  hodis 
de  quibusdam  pacis  cpnditionibns  deliberavimuSt 
quas  si  urgehunt  adveraarii,  Princeps  prina  ad  t€ 
mittet,  quam  aUquid  constituat  Nostri  socii 
plane  videntur  ilfimZety,  hoc  maps  nohis  pnfb 
pacem  faciendam  esse.  Nihil  moderati  respon- 
dent  Legati  Norici  et  Hessi^  et  assenlantnr  hb 
Luneburgici.  Nostri  iudicant  non  es$^  amitten- 
dam  occasionem  faciendae  pads ,  si  qua  fieri  hiH 
neste  possit«  Impendet  enim  horribiUs  mutatio 
universi  imperii,  ac  omnium  rerum,  si  res  ad 
arma  deducetur.  Hodie  inteUexi  ex  quodamPrin- 
cipe  viro ,  et  amico  Caesaris ,  Hehetios  mira  con- 
sUia  habere  de  perturbanda  pubUca  pace,  et  Tur- 
ca^  certam  et  horribUem  expeditionera  parare* 
Vale  feUciter.     4.  Septembris  1580. 


No.  885. 


4.  Sptb. 


loach.  Camerario. 


Epist.  ad  Camerar.  p.  150. 

loachimo  Camerario  Noribergae 

S.  D.  Stibarus  misit  huc  fasciculum  Uteraruro,  io 
quo  erat  epistola  ad  te  scripta,  quam  vides.  Ineral 
et  brevissimum  epistoUumi^ra^iTi/  ad  me*),  ^iod 

4)  d.  d.  18.  Aug.  h.  a. 


EPISTOLARUM     LIB.  V.    15«0. 


84f 


lil  continebat,  nisi  qnerelam  quandam  de  Basi* 
niibns,  qni  proposuerint  edictum ,  utSacerdo- 
asportent  res  suas  ex  urbe,  argumentatur 
ec  belli  TtQOoifua  esse.  Nec  dubitat,  quin  a 
iro«  Poniifice  incitetur  ad  bellum  suscipiendum 
perator,  Caspar  Mulhrus  praeripuit  tibi  epi- 
lam,  sed  ea  lege,  ut  tibi  ostendat  rediens  iltbac. 
n  valde  pu^avi  cum  homine  amico  utrique, 
n  esset  adeo  brevis  epistola.  Accepi  et  libel- 
n  Oecolampadii  j  in  quo  mecum  litfgat,  mis* 
n  a  Stibaro. 

De  nobis  hic  nondum  decretnm  est,  neque 
apiunt  adversarii  conditiones,  quas  proposui- 
is.  Tanto  plus  vident,  quam  quidam,  qui  se 
bis  amicos  ^i&e  dictitarent,  qui  ea  concessione 
nferabantur  solidam  rvQavviSa  Episcoporum 
dtntam  esse.  InteHignnt  enim,  quid  habeat 
i  concessio  incommodi ,  qnanquam  ego  optimo 
imo  semper  putavi  ista  concedenda  esse.  Quo 
«  enim  Kcebit  nobis  dissolvere  noXizsiav  eccle- 
tticam ,  si  Episcopi  nobis  conccdant  illa ,  quac 
pnm  est  eos  concedere.  £t  ut  liceat,  certc 
a  expedit.  Semper  ita  sensitMpse  Lntberus, 
emntiUa  de  caussa  quidam,  utvideo,  amant, 
i  quia  beneficio  erus  sentiunt  se  Episcopos  ex- 
Msse,  et  adeptos  libcrtatem  minime  utilem  ad 
iteritatera,  Qiialis  enim  cedo  futurus  est  status 
posteros  in  Ecclesiis,  si  omnes  veieres  mores 
t  inbolit] ,  si  nulli  certi  sint  pracsides?  Rescri- 
I  ntmm  has  litteras,  item  priores  long^iuscnbis 
«pens»     Vale  feli^iter.    Prid.  Non.  Septerob. 

^iJuTiTiog. 


■H 


1.886. 


4.  Sptb. 


N.  7V*  'ad  Melantfionem. 


Goelestini  bisU  Comit.  P.  HI.  p.  66.  —  Praefalnr  Coele^ 
stioua  haec:  ^^per  uQytyqtcfifiaT^a  Cardinalis  (Episcopi) 
Leodieiisis  nova  paciucatio  tentata  est,  cui  occasioncm 
aermones  Pbiiippi  cum  quodam  eius  Cancellarii  aniico, 
qni  paulo  ante  Vitebergae  studiis  operam  navarat,  prae- 
buisse  apparet.  U  ad  Pbilippum  sequentes  literas  scri- 
psit.  —    Quisnam  fuerit  certo  sciri  oon  potest.** 

Philippo  Melanthoni  S»  D. 

rumatque  ilenim,  mi  Philippej  per  iociim  at- 
i  etiam  scrio  cum  Archigrammntco  Leodiense 
re  nostra  diligentissime  sum  commcntatus,  qni 
it)  se  domino  suo  consultationem  tuam  super 
iculis  usque  ad  futuram  Synodum  dissimulandis 


exhibuisse,  diligentissimeque  admonuisse  consti-» 
tuendae  pacis.  Sed  nescit  quomodo  per  doctos  in» 
nocentesque  viros  non  suspectos  sine  offendicnlo 
articuli  isti  adroitU  aut  dissimulari ,  utscribis,  fa- 
ciie  possint ,  pptissimmn  de  monachorum  coniu- 
^o,  de  Missa  apud  nos  fieri  solita,  quae  si,  ut 
vis,  amitteretur,  ut  ipsorum  utar  verbb,  iuge  il- 
lud  sacrificium  et  sacerdotium  quoque  omne  tolle- 
retur.  Cupit  igitur  per  modum  affectionum  pau* 
cis  a  te  scire  in  his  fidem  tuam  veram ,  et  tuorum 
puram  confessionem ,  ut  ex  animo  paucissimis  di- 
catls,  quid  credatis.  Timet,  ut  suspicor,  vos 
aliquid  monstri  alere ,  et  aliter  ore  dicere  quam 
corde  creditis.  Nec  desunt,  qui  ista  in  aurem 
candidi  Principis  inculcant,  qui  apud  Caesarem 
noUe.t  levitatis  accusari,  ac  minus  aliquid  atten* 
tare  quod  non  videretur  ad  publicaro  pacemEccle- 
siaeque  unitatem  facere.  Utrunque  Principem, 
ut  audio,  exanimo  amat.  NoIIe  itaque,  ut  et 
ipsi  et  Principatus  eorum  discrimini  exponerentur, 
scd  ut  his  comitiis  cum  Caesare  in  gratiam  redi- 
rcnt,  si  tantum  ct  tui  darent  modum,  quo  id  sine 
ofiTehdictilo  orbis  et'Caesaris  contcmtu  fieri  possit, 
qui  qualis  et  quantus  sit  religionis  et  caeremonia- 
rum  observatbr,  vides,  et  nuUis  mcdiis ,  meo  iu- 
dicio,  a  veteri  missandi  ritu  avocabilur,  nec  per- 
suasionibus  ullis  mutabit  animum ,  nec  sinet  pri- 
vatas  missas  omnino  aboleri,  ne  quidem  apud 
vestros* 

Proinde ,  mi  Philippe ,  qui  iam  hic  princeps 
sectae  tdae  crederis,  cupit  Leodiensis  paucis  ab- 
solvi,  quod  nuper  multis  verbis  egisti ,  quo  pacto 
missae  vestrae  publicae,  Caesare  ct  Pontificio  Le- 
gato  (cum  quo  et  Leodiensis  his  diebus  causam  ve- 
stram  tractavit)  annuentibus,  admitti  debeant  et 
possint,  et  privatae  interea  non  abrogentur,  et^  ne 
sacerdotibus  eas  dicere  volentibus  a  vnlgo  vis  fiat, 
Cogita  mi  Philippe,  quod  non  modo  in  tuam  et 
tuorum ,  verum  etiam  Principum  rem ,  publicam 
salutem,  Ecclesiae  unitatem  et  animomm  tran- 
qiiillitatero  esse  putaveris.  Nescio  an  ausim  di- 
cere,  iam  ferrum  in  manu  Caesaris  esse^  quem 
in  dies  magis  et  magis  nonnulli  exasperant,  cpii  ut 
non  facile  irritatur,  ita  scmel  irritatus  dilBcilius 
pacari  potest* 

Nihil  per  me,  vel  apud  summos  viros  omis- 
sum  est  pro  pace  concilianda  et  honore  vestro  ser- 
vando.  Dissimularetur  forte  in  quibusdam,  nisi 
unum  aut  alterum  obstaret.  Sunt,  qui  dicunt, 
nonnullos  ex  vobis  promittere  grandia,  quos  ta- 


S4S 


EPISTOLAKCM     LIB.  V.    15S0. 


S44 


iiien  posteaquam  ad  araia  ventum  fuerh,  arbitra- 
iniir  nilulaudcre,  qui  hvc  et  illud  postea  causnn- 
tes  ac  vos  in  mcdiU  pericnlonun  fluctihus.relip- 
quentes,  iucipient  .csseihostes;,  -^ui  paylo.  pulel 
«ib  signis  vestxia  mititatuTos  promittebApt,  et  fi~ 
dei  datae  immemores  moiorisn  crudclioremque  in 
vpstros,  pasain)  omnia  diripicates,  cdent  stragem, 
quus  postca  iusiurandum  Caesari  praestitum  cxcu- 
sahit,  quae  nccessitatis  spccics  nuillis  probahjlur. 
Scd  vos  iijtereajaeglftcU  ^ily»i;iir,^tipp  et  iflW'4''  W" 
nocentes  in  orQnni  ntitlfrentur)^  ,ut  ct.  ii^t^tru.teit^ 
puribus  itcrum  atquc  itcrum  fiecirridixiuj.  Spevo 
tanicn,  si  causam  vesLram  prudcnlcr  pgeritis,  rem 
'  sine  snngiuno  pacari  posse.  Credo  etiam,  missam 
vestram  publicam,  sallcm  l;itinam,  usque  ad  Syii- 
ndum  tolcrari  posse,  mq^ci  ct,  .pF.iv.-it^e  i^t^r^ 
fierent,  et .  sacenlotibus  i^e;n..qu}b!fsd;;TT)>  ix,if> 
•acramfactur(.s,  s^ccrdutia  r^cddereotur.     - 

Fac  mi  Philippe,  ne  dicAtdri  liaec  consilio 
Philippi  fecimas,  Vale ,  et  flmtco», '  sallem  'Spa~ 
talinum ,  qiii  me  hisce  diebns  per  litferas  falnta- 
vit,  itenin  amanter  telnta.   >  4.  S^ptenrihr. 


No.  887,  5.  S*pt. 

/V.iV.  ad  MelaMhori&n'. 

dciii  anticLMc1-|i<|ni  cpi^k^ai^d.ii.  Sifi.  wi|Mei|ft  api- 

Ad  manaa  praprihs  sai  amieissimt  Phitippi 
MetanthoHis,'' 

Mi  amicissime  Philippe.  Heci,  ,ut,.ptpiTiisi >.,)!) 
templo  D,  Georgii  una  cuo)  GiDicctUariQ  LeiidA^iisi, 
viro,  ni  Fallor,  undeciuique  49^0  iuxta  et.pio, 
suromo  desiderio  te.expectari,  cui  et  te  dum  abi- 
reraus  multis  nomuiibus  cnmmepdavi,  iudncens 
ipsi  in  animum,  te  auctore  in  tantis  renini  disrri- 
minibus  facile  c^nciliari  p?cem,:  ct,  uuiUilcm  aul 
saltem.tranquiIIiLatem  .£^clesia,e  rcdOi  po^se,,  adf 
missis  aut  djssimnlatis  qjiibiisdam  Rrticnlis  usqUe 
ad  futurum  concilium.  Hoilic  convimit  me  homo, 
el  dixit,  se  coltoquia  nostr.i  reliilisse  Cardin.tli 
suo,  huucqne  perbenigae  respondisse,.  ct  pnris 
conslitnenHae,  modo  ennrmia  non  petcrenturf  cn- 
pidissinfum  fore.  Mi  Philippe,'  pFrsOAdpas  tibi 
velim,  me  omnia  siotreta  et  reeta  mente  tentasse. 


ne  DOTiu  tnmultus  praetextu  Evangelii  in  GcTm.n- 
niii  onretur,  forte  ct  maiori  clade  cpiam  pnor  ille 
fataliy  xuslicocum  lumultufc  -  £t  si  omnumi.per- 
ditissimns  essem,  nnllae  tamen  impostnrae  tibi 
a 'itic-timenda*i  Il.'tbefem'saltem  rationnn  arctiK~ 
simnenostraeconsuetudinis,  qna  Vitebergae  mii- 
tno  dcvmeti  enmus,  nec  credo,  te  nnquam  ali- 
quid  cloli  aot  iraiidis  in  nie  sensitse.  G»udeii 
qiioqnenJmia  oris  Ubcrtate,  ct  impnideoter  ma- 
gi&.JIiti^iu.  W]alitiose;ip(;T.  ioouin  effutio  inter  convi- 
vfltwhniri' «itilta;  qnac' furle  magis  expediret  t.v 
cuissc.  Sycophiintani  et  impostorcm  nemo  nn< 
qiiam  me  novit.  Nrque  adeo  alienns  sum  a  Vite- 
bcrgcnaibiis,  a  qnibus  et  benericia  accepi.etc,  ut 
mm  cnpiam  res  eornm  esse  in  statu  optimo,  n  qiii- 
bus  scmpcr  cuplvi  omni;t'iiiodestc,  non&cditiose 
■hipiis  aiictoribiu  ngi  '«!*)  sihcerum  absqne  affecti- 
bus,  qiiibus  orbis  Iiirbatur,  Evangelii  hi  eis  ifr- 
sideravi  **)  spiritum.  Nihil  igitur  mali  de  mc 
qulspiain  putestnec  dcbet  sospicari.  Si  non  pos- 
sum  cum  rnictu  multamm  rerum  aiictor  eue,  malo 
intcre.i'spcct:itor  vidcri,  Non  sum  is,  a  qob  Plii- 
irppiij  falti  debeat  aut ^ossit,  ilec  cahdotinein 
me'fuiisiiu1t,  qnantitim  Ad  me  attiafet,''te  pttdi- 
tuniiri,.aut  in  discrlminepoili.  SentieSpoBthac, 
me  iiihil  monstri  aluisse,  ut  forte  aliqni  snipi- 
caolur.  Nec  CMnceltarius  istc,  (modo  credeAdmii 
hominl)  alind  quaerlt,  quam  pubHcam  EcdeiSae 
paccih'  vel  iniqois  conditldtiibus,  nt  ibshM  ntar 
sehtiiiWia^  'Jlicit'qiie,  CaTdinalcm  suum  nihil  aliud 
dejidf^ateV  qU^'m'anini6s  Priricipttm;  potlsftinMtD 
in  caiisa  fidei,  pacatosesse,  et  Ecclesiae,  hno 
orbi,  «bsquc  diliivio  sanguinis  paccm  reddi.  Ro- 
g»vi,  ut  si  Cnrdinitlis,  qucm  aiunt  hominem  in- 
genii  apsteri,  esset  animo  aspcriori  iii  vestros  apad 
'Va,e'sarein ,'  Ipse  pro  sua  priidirilTa  prbjpler  piibli- 
cam  pacieVn 'p.-u:atioren)  redifat.hoininem,  tempo- 
risquchabeht  rationem,  et  cogilct,  'quod  factum 
est  iiifpctum  reddi  noo  posse.  Et  qiiia  te  sohiin 
cursltarc  video  pro  concili.inda  pare,  si  placrt. 
praescribearLicntos,  qiios  concedendns  arbllTaris, 
qiips  ego  Homini  reddam ,  rogaboquc,  At  rKIigrn- 
lissiriic  curet  omnia  et,  quo  sit  animo  Cariinalii 
Lendictisis,  postea  mo  rcddal  ccrtioTem.  'Vnlr, 
5.  Scplbr. 


*)  I'ro  H  Tidrlui  Ifgeniluoi  esw  nci 
**}  dffirltmvi  miilaiidtiin  viJdiir  ii 


I.  88S. 


846 


Helanikon  ad  CttnteUar.Usc^ieAgttn^^ 

«4ii*>*.C6d.fi!^.«  l.i»l.,C«nitjiP.  ia..,|v.^f.h-'i.Q>«'l 
jier  CiKiciIlariiiiii  Eaiii:oiu  LrodiendJ  ■etutn  fueni,  .ei 
%,tii  d.  4.  rt  Sl  .Septh.  icriiitii  lAlefltpfliir';  "U!tJ'IUIw> 
Mc^rMpotiium,  cui  h»ud  dubic  i^liaiii  «)ii>»«li^i  «liuniit, 
quatn  Tero  non  Labemui.  —  .BrevUiiiiie  huic  cun)  C»n- 

■  Ccll.  Ijrtwlferiwiem-  cuiiiiiieiliPriTtt  etnm  dptrttliirni^ito 
Mvllb.  f.U4.,  pbi  ipMra  boc  rtiponiu»'' ^■"wie^ lU- 
Eitnt.     Sti  c^nicripluiii.  etl  a  Melanllipn*,   el  ilnkua  A- 

'■■?,ii^'-In  AHi.'T.fiiii;  Vi„ar..lWgi,(r;E;'r«i;-»:.P.ifi.-l, 
habelar  aniin  |»prre^»i(uiii.i«fliiu  .Sfialilipj  (j««oi<t|rt«in, 
a  MtUnHiipe.Ttrp,^  Hi^ntt,«ii;,iii.^.!P'-"'!'.' 

tesponsio  exhibHa  Cnnceiiatiti  Leo~ 
ensi  de  ariiculis,  de  quibus  nan  po~ 

terat  cohvenire  itii  ati6'f'djWp;"  , 
ucqitui  in  lii^  attioi|Mf  *f^™^'Vi^|^stj,:c|a5^e  aj^ 
ret  m  «cript.is,  quae  eilu&i(a'simt. 
{-  jp«  qu^rto,"'    ipe  ftiratjtft^^f^ecte.y).^.,^ . . , 

ExcnSBviiims  fi^a,  .ijyi;  sunfiyit  alteMni  spe- 
m,  qui  cuiii  non  .liiibeant  auminjslfaloreni  sa- 
jnentorum,  debeaiU  utisacranrienib.,  qii^acl- 
|d«ni  porrigitur,  ftaque  isti  sinc  ijffi(;fi|p  sb,- 
^i.  alteraiTi  .^pec-ieip.  "  Et  hiiv.t  W««^^]ii'*f'T' 
tere.  qon  gravamwr,  Nam  et  ■hafctenijs  mc  t\- 
OLvirti^-alios,  ut  haberent  ronsciei)li»econso.- 
ioacn).  Sed  si  in  genere  doccremiiSf  qwod  nna 
!cie  qti  liceat,  i-idcrcmur  proJiibitionMn  .ille- 
c  snecijei  prolxite ,  quud'pon  p'ot>fitinuis  fi|ieere. 
'l.f^^effuinfo",  ostentlimnsnfis  non jjwjj^y»?^ 
Rt,fiw,ilis<;rioiit^et  .  scd  iHis  aiterain,  specieni 
uro<  i^,  qironim  conscienlias  intelH^^mi^ 
iratiit),nti  lilraque  apccie. 

(Pe  roTiiitgit>.y)  ^  " 
■-,  i^nf^iptOmJ>i,tioiiem'coiiIjigii  piirc*Uuinai^ 
jf  ipissc,,',?icui  .testiiptiir  fliam  uirV.alle^iitf»'!  ,"(^'P,1 
istat",  ^jim  variiim  fiiisse,  Qniiliim  cJiiion  lii- 
;-aiac<):n0s  immeiT  in  ministrrto,  si  d^irint 
)te$  ei  fiivrint  protestati ,  qnwl  noh  possiiit 
itlMre;  scd  prcsliyteri  deponoliant')  ministe^ 
01  dacentes  ujtorM,  non  ekcoini niinicalianli i r. 
j|fa«s  synodis  facla  snnVdecrcia,  pe  inlenlicc- 
or  usus  propri»*^  confiijis  ante  rresliyteratjnn ') 
4ae.     Siriciiis  *)  tameu  postea  interdijt^,  liilyi 


)  Dt  ulr.  s/ttt.  va  habcl  Spsl. 
)  Hmc  oon  Inbel  Sp»l. 
;  Coel.  dft""""''- 
)  Coel.  pmhflerium. 
)  Coel.  S/rU.  Ptfrififtx. 
I,A^TR.  OfEll.    VOL.  II. 


~^^^i^tusMctbTttMemconi:?lioniitr^  Tanita  varie- 
tasibit  hrtbisinesotiilnEccluiab  'Et^cr^^epe 

trttitata  sOtit-,"(*Wrapnd  alias'^^rrAea',  tnin  etiam 
7ii  Ipsa  iiMrih^iit^Hlcttt  ld^dFi3^'V«^'tur.'  Quare 
s!  niinc:  |(fe;lTitftfSBteTripAtiiHi'^fitjfrfif  *e'qtitfcis  arf- 
hiiioretiir  iti  iioc*)  IntrWlicto,  ij^igJ-Tprotsus  cst 
htmiani  lilris,  ndvitas' h^wrct  excusatiionan  tutio- 
rem  ijiiaWft  ciiib'  vetcra  decreta'  de-  hat  re  ahoh*la 
smit,  V]ri3fc1iieh«»t*onilentaiwa'inirf'divtnb.  Ne^ 
qyeenWi  f8certiirt'int)Stri  ctlrilra  nis^-ili^liiirrri;  Et 
iii  Hoc  c^Mi^riiic^sitis^etiarti^^^^fcWrsrVierari  dehebat. 
Narri")  maftafe^EccIesTiiV^^rtuIlbB^po^teriW  habere 
piistprts,''si  reinoveanturab  offirici  coniugatf.  Et 
dmfimoiiiileritnra  religio  iri  illis  loeis  videreliir, 
Ycinot,TS  piiWorilJtis.'"' Dtl^ointrauteni  csset,  malle 
'ifcligffenf^'''Wtiiin  dWdliJre  •  qJTJirn  moiTerari  aut 
't'efte-'flrisiriiiila^'"iiiiarti  'tl6J«rtitJit?6iieni  «lioqui 
gravem,  rt  vix  a'^at«:issinifs  rfrihe  sftrtatam  in  ec- 
cicsit).  A<i'.fnitQn>  Kl,  hanc.  constf tutionem  tam 
.^iFbe.d.tircud,i^.  aim  nliae  inihitae^p|.er  eauaas 
ft9A  j^i^WMS  s«^P!^  fMtaxcnlQV.  Sed  haec  causa 
nihil  lial/etuUppA^.dfspnt^tinpey.ijV^.lct^ttu;  ipsa 
quam  dura  sil  constitiitio ,  ct  quam  pauci  recte 
scrvPiit  eam;  qii.Tre.couveaiebat  aam  iajp  divinae 
cedere. 

..::'' 1  <J)e  Missa^Y) 

De  ]^i^^,^i)t^^$fiyfi  -efl,  /^uad  serventur 
apud  nos  substantiiilia,  quac  ad  consecrationem 
pa8tinetit;><-{DeTririfuis  UrHi«4ist>enduht  ipsi  etiam 
advifrsaTif,  '"ipit/d  ■  hiihcant  '  'aliqiiid  '  incommodi, 
quia  iiddunt  inlerprclationem,  qua  nihil  opus  es- 
^>^f4^:'HrU«Caoani»  satis  (dtme.esscnh  Quia 
aulera  nostri  doc^nl  .ippUc3tiot#m  missarum  ad- 
v.ersijri  iiislitiae  fidei.  sicut  +iii.".Confessione  ntH 
^(ra  .fe)ijit»itti)rtlU,' ■■jdto  verba  tllatanofiTs.non  !e- 
giiliYif','  eVqumtis  .^ppVn^atio  MrsSarum,  sumla  esl. 
Et  A-idetemur  4atnnare  ddttrinam  ei  ^onfcssloncm 
iii>6tritm.,  Sii  l][a  verba  applicatioAls  reciperemus, 
Nos  itiitem  (:onsftntlire  in  hoc  'cohtRi  cotifcssionem 
nosttam  et  f iihdStneiita  conjresiiohis  nostrae  non 
possnniiii:''  '^-d  h.vci  rtfatiifeitiliii  esij  qupd  nun- 
quam  leftii?  p^fiiliiiJiieWem.Cftiiftn'")  in  Ecclesiis, 
qu.iTe  di^iifniiiluJo  caiioitts'ihoA'|^e<3^fi(]em. 


6)^  Cdel. /Krfrpro  Atfti».     ':':'- 
10)  Cael.  idem  Caoon  uiiifut. 

23 


347  EPISTOLAiEtdM*  ttk  ^V  iVsi).  »4» 

PortCf5mo^uw^ul|f]ip  ^^^^^ipi^dofifli^.cpn-    ^i^^^ttgpi^i^^JIpi^       .I^flnc  ip^ur  ,^pqcU- 
tra  fidcw,  .^^  piTpBp5u^yw?4?y  fi?ffidjli^P>^«s,^j^      ||  mus  violenta  edicta.    Nulla  enim.mQderaUQne  sa- 


tum  nos  quidein  ludicare  possumus,  ^ctgj^^^^e- 

amplius  contra  conscienlyfqi.^  :^^v$ji(.^n^jM>|iest 
coire  conccprcU^i.  ki^fif^^fffffffj^^^^^^^ 
nms,    p/eti^ius,^  ijt  i^eiiciatiigif  .rfs  a4,jponalfpm,|| 
ruius  toties  iam  fiuic  nationi   spcs  fax^fi^sjt^^  et 
nunc  su^miatyj  ^^Jj^p  c)e,^<5^wfip*%iPPP^  V!r 
que  ad  condlii^|3^.^^,[^^, /l  ^.^i„,,^  t',  JniioiJili.ff 


No.  88^. 


-oImc  ijHgOi  iii  iTH;(i!j;;-    (ahi.Liii.fii  riii\>i]ij)t 
No.  890t  «miJinMinii^ivScpt. 

NotaU  quaedam  a  PhiliDpoMelMHbiiii^ltf  eoaiiiiift'A'vgu»to- 
nit  1580.  ex  autagnij^lioiTQcbrgil  -^SpaialidiJ.oCMjdctbr 

Aug»  ConfeM.  adverius  refutatioDein  PonUficiani.)^ 


-   AuKU«tae,  in  comitiiJ  Imper» 

2)  Si  suscipi^^^fi^sf^^m^ 

S)  Si  suscipiat  C.  M.  qf^edf^q.,c^,clf^^^ 

^>^«^^^-  <^ul^^X     :is/:r..      -.uA       i- 


I 

Vol.  V.  S.  V.  Scbulaiuj.  ,;i,;(5  f„;n.>  4.3        , 

lonanni^  Hesso     \  JJ.  . 

£k  Dn.  Doctore  legiJilD.r^vMlQrM' ^fi4ifW>>jbi6tariafm 
couventus.     Ego  p^uds^w4^t>0i;>qttidfin  qqI-! 
loquio  cum  £(:cf<}<jpgVi?wW8tii!«w47i«rtLi^ 
l^rincipes  ad  diriniendaf.vfp|4(rqv^|^.^I^MTj)e;{u$^- 

tia  fidei  coOf^^HV>P^bW^»(<4¥^i]^^'«!^ 
sed  caviliabtUur  vocc^p,  .ifo/fyj:.  ,^eque  tame^ra^dii 

voluit  opera:  ,^€^  grcfiaiq  qt,S^^nienA9.fii;vafbjLi|u| 

tanquam  instrumenta:     Haec  ego.;fiiiUi€^sil  poss^  U4^i  jSi^M^iqUMj?^  (fr',Mi 

aildiiv  sed,?p9ip,^^pei^.flffd^^  Verbum  >^V^  una^]C^^5|^,P^(^^^;^;;^^ 

facUopf  prftyflftfiRa  r^pi«iW^e5i:  J*W.44ft  mwitis,   ^SAl¥IJR^«fl»W  dfthcft^irm^ 
ei*i.  .4^%i^iW*uni."«wWWi.jrMW.»t  ^P*^  ^fWlWtur,         etiam  sacerdotibus  duccre  ^flf^^^^.,,^^      ,^,^^ , 
minus   priucipale   tribuit,    tamen   niliil  fw^lvessij  -y(P«$W(«4f»,S^ia5^m^^^^  .  •, 

rieliquos  ^gifti^pulos  q9#  jji^gr^j^t^iA^t^Hliyier^xC^^    £if)|    Meminisse  oportet  in  protestatione  omnia^^pjien- 

ventW;^t,Mwtx«m<|¥A?,^^^  elj        tanfiSfifio^^fe^^^^^     ,,.jj    .;nwia..'.-r.j<f»n^:i    c 

iios  doceremus ,   Hcere  uti  una  specie.     diqrefccuH 
savimuai  si^iupitlfifj^  ^inmq^W^^^fmtj^^W' 

stratiweu^.^afranwflftWWfl-iJhWS^  ItMv^     ^ulifK^I  fi^^il^Vnm  '  r^mYi/T^^a')  JodoU  i !  I 

mentis,.  qjw}fUftiJ«qidvinjp^?jgi?p^i:.,  ;{Ai^iiM(f  ex-  .\n<^\v.<vT.^:?<.n^f^^,^^^^^    rv.Av\n',u^^. 

cusat.M  ;i^^es;^ij^s^,.i  S^^^auc^  rt)j  QiW*:f#  .fWf^f)I^^V*?.%^«^J^ 

utrinsque  speciei  non  excuAayimuii     De  ctuiiugid         sti  institutio :  bibite  « j|;u]|C)|(UfMl^g  V^^,^,]?.,,, 
iniquissimi^j^,  ppnrtitioflwi  pr?apftsi^eCTW^  < >,  Itigjiul    ^)  fQ!Wd.#Cj4^rvfl|tjPW,^t;i^^^ 

principibus  et  episcopis  ultra  mille  ann^^fi,^ 

species  altera ,  ne  in  canonibus  qu|f}g^f^n; ) 
ductis,  et  inepte  cUatis  scripturis^^jupf  I^JKY?>pu™ 


uon  ref^pwu  V  j  JR^qwftvmwf  tiiain  *?!,?;»  j^^iMisj 

sas  restitucre.     Ceterum  Epi^CRqif^^J^^LijyHqfM  iu4 

risdv^^wi\jj8l^patwi^  ^  i  *  ^.^uri^^^-.f . 

tiaijBL  «ji^tfesi^ri^^  ,  .*)i  d  ^.^gil?t;jc^Uwiijbiaft,  ^^A^^^i^fK^, 

et  op^fe,  ui^piscapi  p.ri^esint  jg^eajii^.  ...J^oIIi^         "      *       ' ' -'-" • •      •   ^-  • 

citi  s^uTius  «(lAYiFi.i^ff  ^qcv^turost^^^pwquid  j^^ 
moniaronj,  APtiiffWW*ilW»  ^PWt^i^,;ffti^^ 
Ecclesiac^m  ^ jf»<flAm.     Sm^  JkiSi  ici^^itj^fAtpon- 

11)  Goel.  sperathus.  *       '* 


*)  Afanu  alia  adacriplnt  cat  annua. 


940  EP,lSTQliA|^ljM 

6)  Nei)iM  enim  ttfofxt  aliqnid.  in  ordinationibus 

dP»mi«  4M  hfi6aUik4liM,^W''Miit!HHbiflliltt 

'  flbtUf^tiieii^tiitii"-"  '■•-       -'■'■-"■  ■.■.'^-•-  ^-  - 

^)  'MtitM  tfftt^Jrt«Mtf^^=tfm^;-'titfM"^U 

esse  vocandnm  abasnm.  ^    '-'*''-'  ' 

8)  £UM.romrainaliqnem  ChnkUt^qiii  sqlver^^ 

ex  minimis  mandatis,   fiiturnm  in  regno  coelo- 
' -ifdnKmininram.  S)9.^  .<>/ 

Canfra  GSAonem  iKH 


l).Quo(|.  sitsarci^um.  ,.,;r 

S)-QQodsit  meril(trinm..alitSt  !' .    - 
9>iQtfb<l'GhrfiramDetf  eemmm^         - 


vr 


*v^rfr?v,'A 


1)  Qnoniam  non  JialfPtiVf^rbnmpru  se.  In  rebus 
antera  dinois  nihi)  est  tentindiim,  nnllus  est 
cultns  Dei  sine  verbo  el  mnndiilo  Dei.      ^ . 

2)  Perversra  M  '  miW  eV  thlbtXft!^]!'  )l)M!t^lkath» 
''Sa«4to»fqttWW^W^bSlrtWK''l'^''^^  '^-  t^ 
»)  Non  rit  devfttW,   SA^ '<;(i|^tfrf'«  mefeStnra 

et  iii^diplitmi  i^mThorHin.  -    *     '■'J    '■"■   '- 
4)  £st  exemplum  malnm.     ^ 
'Sy^EIJmdim' esse/rnWim^nionem  sacroftim    [lege 

«o«r«((rfir«]VMrflddttrtil.'    '  ''^   ^     -  .  liv  ^ 
6)'  ne[;^nm'd:Kfhi'^it'^ntti«)lttih;tW,'«ffintan- 

tumsnectatftilKiii, ■"■"■■'''  ■^:"''''il-'i-' >'ia  liiiilJ:' 

7)  CtWw^^]tK%mtf-^bWtBr1s',  =ei«d'lik>h<8e<o^ 

'^m.''"'"'"  ■„......„.■ ■::   :  ..1.,.,;,.  ....,..,„:..r.K  ^ 

8)  EUt  testamentnm,  qun  nohlif  ^A^iyMKilltiti"'' 

10)  Utirnm  sk^frijjii^iuinjQ  ^,^endp  el  roehandb.  j 

11)  Debet  esse  s.viihxis,  niiM'ciicit  Paiilus:  con-^ 
venitniibus  voots^atit^auoi  rxprcieni.  I 

nullnm  srf'/listrifTieA.^''      '   '■       ."■•a,..i..  ilc 
'  iiy-ttrfrHjrtrttrt  'awlohi  satfs  est'  iiifti'fti'mitoii  (w- 

-     hliffi.""'- '''""' '■"■•^'^■'("-■i*"  •*■'"'"'.'-■"  "T: 

'■'^^Bst^JMHiiWbt^^Milhm.^^MM^imr^ilpl^^^ 

.  Gedi*i*U"i' *■"■*"'  ■'"---;  fl'-  .  ■■j^-);'*  a^iV..|e  i 
!9)-OirtrSia  'iieriia  sunt  ploridis  hiiVniMt-tdBtet 

■i-^^fcftilfWci'  ""'.^ '  ■    '*'■  i^"''  '^/'■"'■'l'      \ 

-16)  >ou  fst  SAlis  (licere:    haheo  bonHM'iMMl!n- 

17)  Deinrte   nt  m!ssa  privala  iaWJfA^it^^lrunt  | 
■     demtialft  tot  teriptis  editis  el  abrofahr: 


LIB.  y.     1650.  3M 

18)  Christus  iussit.  fieri  in.  sui  memoriam.  Item 
PabWiV^mo¥lfeiW'A)fhlHt"iirtrintf4l(itfs,  donec 
ViiAiaf;  '  Htii^tltfeih  h^h^Mridl^htUr,  SHd  omni^i 

■fekftWWr."-    .■-"'""«-■■"I  "'■■■:     ■  ■■■>  :      ,■■■■:    ' 
'f^'  CWiiWiTtiJiitt  fft-ih^orftlWslit;'  ■■Mfeihinisse 
'     Wiin^ilrtffe^^iiftiv^Vii;.''''''  -■'■''    '■'■■      ■■ 
20)  P&Idit&^hstif  iiMblliiM  mbtt«hl  a^thfni.  d<>- 
tiirrf'Vl!diat    "QnM  *iihttWS  djkus -^f-pVtiedirare 
■■   nitfrtilii?-^   -'■■>     ■■''■"■"  ■  ''■■■      ■■■   ■■■■-■  ■ 

habucrint,  et  contra  Panlum  i3(i'''-'"-"   ' 

iS.)   Qood  est  hiimannm  invPnHiiTTr  .  _.       

23)  Qnod  nemo  potest  pro  allero  sacram^nfum 

accijiere.  " "" 

Pro  «riifc^  «MN^ds/afi. 

.40^  Jf  Wji  »iua  i6#aiibaibet>iDpusibnga  dispiitatione. 

£st  enim  clara.  .ny  ..^.■- 

2)  Contr.i^iun)  est  impia^opinip,   ^uiti  daemonum 

doclrina.'  ■        ' "  ' 

S)  £jst  ioiWtti  mahdahimDei.  ■ 
4)  Est  coittra  creaifotietif  D«I; 
'5)  Ene«nti^<«iidiniiti^«MtDef.     '    '' '^ 
SJt-figUmpbiSittnfr^Vdttfnf.  '■" '^' i  'I    '  I     ■       ■: 

7)  'Ifepi(jVtftu*n-^iost "ttincrt  tt^andatnm,  crea- 
'    '  titfntfrA  et^rdinatiotiem  Ddl' 

8)  Tantnm  cousid^ret  C.  M.,  ijiiantnm  sit  scao- 
dahlffl -fibinA^'  " 

9)  QKKid  lAudktui-^Alitftft*,  brtlCflt,  sed  tur  ttiara 
twtt  eiis^PtfWur,  iiipWait  laudfltnr. :  Est  enim 
etiuth  ](}ll^  ^«tfh)odfty'etiM9tas';' ht'Ai0jSftufM/f 
dliti»..^'':'  •  ■■■■'■■■■'■    .•■'■.■'■-  ■-..  :  ..  .■  '^  ■  . 

Id)  Qood  prraediwahl-peteafrl*,   tor  non  ph»est.-i- 
I    'tiii-?  ■SlrtiseftlAtesbinofA  vita  sac^otWm  coe- 

libtlM.      .-■■",'    '-M'    'i':     '■'■•■:  ."       .         a     . 

ll^i^BtinmtA-^ssM^poMlbHi^,  mm  non  essrt  leg^ 

)pf(>hf:be»t}n#^<nialrItll6it(nM.  ' 'Ihftcit^^nPm  la- 

^  •  ifdenAi  cmisli^teihtiiii;-,  et>«st  doctrina^ila^onio- 

Tunl.'    Kt  «Tiiiidded^itotestaMm  Papae  tmerandi 

-  iacerdoles  hoe One«M" ' :  '-       ■'■■'-'■. 

li)  .-Jmif^iu^  tlit.il:  sola  easlitas  ^t ,'  t{U»f4  su»- 

J  •  deri  pdMBl^iitiipttfwiiftfilfr^piAestr-toiraaei^voti 

"'  ^lrM'^i^aecF«ptf'estr<  "'-■■'i'  '      — .-i.  .-;  . 

beMstinma-eorie/hyEpiicOfiut., '  ttetn  diheo- 

■■'tius^tH  Hntha^iiitfh^St  *in-''  H6e  v^rhtint  non 

■  ■ ' hmtita  tBpiiiHt." ^^''Nm-eii- {i6hum ,  ■' hbtninem 

^«««'«''/'/^^•''Ihisinnt^ttl^^hlttm  iion  piytMl  tolli 

httWMitti^tttWMhftRi»^;   «hltgatio  'Mi!hr'(SbntCa- 

faentium  cst  iuris  diviiii. 

«3  * 


m 


fiPisTOLitfiii}^.  hXB,  V.  lisaa 


14)  Quod  rei.fiaat  q^iimiiHn  .flagiUonuii  Qt:foixu- 
ciitionain  prohibitorea  coniugifr «        ^  *  .  ^    •'•''* 

15)  P-dtticipes  etianr  fitftft  effusibfiS^^^l^^nis 
omnioni»  noc  nohime  occisdriiui, .   ,.  ....   .,. 

16)  Magna  etiam  sit  crudelitas,  eccle^iam  pjrir 
vwe  sac^rdbliWds  tStfe  1' c6VilUg?I>ii5=;  jimffift^ 
aut  subitiotii.     l}fifi'^nim'Uoifi^bs ;^c!^i^^^         '''^  ' 

17)  Qudd  olim  tnuftis  aWtiHi  fetiaTri' confi^sfibric 
advetsatioram  in  ustt  fiiterit  toWiii|^itf  sacer- 

Quia  ips»' Ic^* killpil  ^mm 'Vet^i*6k* KiWh' 
coningto/ et.ttala  dbpcrnuM  (ek'tiriAftslt!tklJ  ^ 

Cardinalis^CWiiAiii^  ^ibfttv  'c>Hm^et»aHfi  iil-^^iefi^ 
dotio  sacerdotes  dtpcisse  nKI)^es.       '  ■  «    :i  «t^  ■ ' 

18)  Iraohodie,  ut*alibL^  it|i  intota  orientiJi  ec- 
clesia  esi  .eoniugiuni  saioerdotale^fli  xifii;>  i  > ;    •'  :L 


sn*"^!  Hi 


Conlra  VUitm  MmastieaM, 

I  •    .  ■     ■  i  I  ■:  ■  I   ' 


■:.Iti    jK.fT 


I  fti^.A^^Mf  giliditim^  quem  alio^m  noi»  geril, 

-  44V4(ti|9^tiAt^  intm  iunftdictionMif'  tivfl  ex- 

!      tra,  iniuste  faciat,   ciim  gladic^  <uti  videatiur>  de 

I  niiAu^^r^viftqiMKhS^jCOMaMl^ 

(fif^  mifllKqmimlidtluAU'^  iUlruml  oiriniAiTOadicta 

inferioris^^pritra  superiorjem  •6itiiaiuiia«.i   Di- 

i4tii^»g!WUI^IfMAiMaitorilti::  eO;  ilUeitii /ooom  sa- 

niimiaren^.i.aMsJlrer  t^ift(emv  iniuite  agentonser- 
yiiil9f>  H>Pma.i, ,  •  JMuete  i  agentem.  sm  vatift  *  Aecibuiis 

j,')ipr)9di3^iQliii4(i^  rfill^ferenten^  aenteddamriilii'non 

(f^H.nOtoriairifiiuiilitia^.  'ibicndicnni  oportere  *pa- 
rere.         .         . 

'  1530. 

i  riilL    Mel. 


.{. 


: ' •  ( I  '• I 


ili: 


Dass  mi»»\9ii^  f&iteVkWA/^  &km'dirBitMffk^JSl0iuk 


t 


■:il 


I  I 


{       l 


\peuern^und  Ikidern. 


1)  Impiae\opinipnes>  ipiq4^i^sti|^fiftt,\.,,  ,.;»;:.., ,^ 

2)  Quod  sintstatusp^p9t|Q^^f ;;,.,,.„  ,„j,j.  ,;,., .,  ^ 

3)  quod  servent  praecepta  etconsilla: ,  '      r« 

4)  quod  habeant  opera  su^^crerosationis:    r     ••  r- 

0)  quod  habe.int  votum  castitati^  ilnppss;b^(>^  ,t^ 

conlrariupa  maridallo'^   'creatipf^^'^^^ 

diviriae.  ....  . ^ 

6)  Si  obligatio  votorum  nullas  haberct  caiisas^  «et, 
mutari  pos^^t,  ^nec  Ro|^an|^fti^^i^a^^,j^'f^ 

Haec  otnnia  curA  smt.ra|^^  ^l,  ipf^ia , ,  h^mh \V>\» 
•r"ta.  ■'  .       r; ,:  ,  ..    .. 

....  1 1      j  .      .  .11... 

1530«  ,.  .^     .,.,.^.  ..f   .;.|.,  1 

1)  Cbrist^s  noii  p^u ppK^bibetdtll  pvaie^epk  dc po- 
litia,  quapmtobQdiat\|rmagiSiratibiiis.M..'rf  ;  '    .; 

£)  Mc^uii^  ic^  fi^fnai^.ob^d/l^n^^ 

n^t ,  .  ^q^ .  xe^inqnM;  rtWI .  ilegib W>NpgplttrimVfta«  > 

3) .  AlloqiMi : vepii;e|t  ciup.  npyf^ ,  LegO;  politica; ,  iASti- 
tuens  Tt;paKri  ja  ^  aufereos  nmtif  s  gradua  libern  < 

4),  A|o44f  ^}t^\Wc.  ^\^  f0ia4uii(MUbf^totiavp9rt^Qet  ad  r 

&)  Sed^i^ra-^ipnia. y^eUirrboe.eiiieii.  qnodisub- 
.4i^P<>1^  ^f^.^npei^igladiim  dwino^^iihoc 

est^.fUti  |(Klptff|id0?i^ipufPi>r,|.v)'«  r.iixu^  f.n -ifir..:  •■: 
Ist^r^  qi^fMiv^;  ,{9(vuiiii  Wajconsti^otia  yessiti 

adbditus  «uo  magistrattti  per^iai,resiateBe^  et 


;  l)^Quqd  episcopi  fueruHt  im  ordentUcben  Regi- 

:  2)  fK98ti[^riii^ids,yj9ia^<:  mims^tam  dHt^nMtse. 
■3)  Vjtaiida  j[iMM#<<H:bismata»v  ^    ••  i^      ^;  k   ..* 
|4^{iJR|!|PBl«^<3a?itftffm,vitand»ifui«ww  ir  1»^..  j;r,;.  , 

1  ^y€^^t^tf^T«f^i^h[l^t^>iS^  '  MiftiibfUis 

lion  possint  procedere,  fuisao  vitandaiaiivitao^ 
daseandala*    .        jr.  jt     •     i  r-   .ti'»*.»  .f 


-.r: .  .1 


.  I  ■     ,  Resnonsio^ 

.-i<  *  ,-=1,(1-     »n!l     ,'f\      :  ■'.•   \    •  '■ 


m: 


TJ    i'..        .         - 
l.      .':llr*'i 

:  1)  Nqi^,  Qpram  P^  excufatos.  ei6«^i.qii9€l':OQiacti 
fuimus  ad  talfiiwiq^ciri«a<i9r»8ua«ipi9«MlMii»  j9ca6- 

t|(dlcatar!9ar  debuisse  OiristufH^.fpraedicMfeA^;   Sic 

^tTenipk  iHt:  ^f¥  mficP^^iUf'^ic»i  .PMitomatiotd 
tsei;iptura,docet,  siHnm.uni  cisse  cultnhg^^inBfttte 
prtii^firei  rK^-^didi  pn^^^r^nqmdliiiciil^init 
voici)t)  A9isf  ifipi^Uii(li£tud)»ft    ISiikwi  ^tiasm  neessse 

.rJU^^t8:  V/fri^iw^iiioivi^iHsfl  nneM  4p0t4QdioBtpio. 

Itcm  a  sacrificulis  essc  con(ictui9%  m«^^iifi«qllitin. 

.|j)ii^isiliid.-^si^  sqhuldi^  gewe^iiw  sAmfitu^i >1Sze- 

nKshifl^^Oif.Saea  enifUjdoctrina  pertiiieli^d  Mcf- 

Quudum  Dei  praeceptum»    i£iB  hoc  ^CMcta  ffiie- 

.  .  f^rtnt  zepeeh^nder^  (i^ia.    'PcaeteRea  ibahmulrii]- 

&}nm  vocalioaem.     Ad  hoc  praeeeptnAifDettiMn 

j  '  pa]l»tuPr€^i^tavt,udQiiec;«QiidUlieMfim 

nec  Christus  et  Aposloli  expecUriu|t_AAIIini| 
Caipham. 
2)  Seecclesiamesse,  et  Evangelium  (le^;..Mc&- 
siam)  non  pO^e^  ftrtare.. . .  l^  Jbif;  .%cili^  respoiir 
sio.  Nos  hon  adniittere,  papam  et  epiacopoa 
iacrifi^itoa  mtfnacfaoH  essje  eeclesiaml  ipjiSii^lii^SKfi 

.   .  ■   ,-  T        -•  •*       «.   .«I.:   -.      .      -  ^,-     >  'r- /■    T-.  .       «-,111      "^    •■;» 

iriter  eos  sunt ,  qui  ad  E vangellum  (Ictfe:  ^Bfcli- 


EPISTOLARUM    LIB.  V.     1530. 


9S4 


sitf/i^  peitinent.   Paiilus  «niMr  ad  ^ht  6.  ddf«t, 
ca»tuit(un«ue  sccle«1am,  qni' verbum^Det tia- 

bMittet  eO'pwMicjmlur,'    ,        'i 

|Io»'«tfB9i'  promHitiat  jciiipMinii  '^i^-ttbn 
«uliisaElesiiwiiu  I%in<AnlMlbrbtQih,''llit^Pault»^,l 
■esaiman  in  temploDciv:'  >P»a«teMli'<Bt.9ntfl  lAib 
Papa  inventi  sunt,    qui  eos  dppngn.fTUnt,    et 
tamenmaiistt  ecclesia. '   Neque  di^vertins  «xter- 
noninkiu»  aUalli;  von  jenon  iTKicbt;   mioniam 
'  talwAansant-denBceuitatcnnilntitf  dme«l8e< 
S)  .Afdiinobalientiam  Qbn  d^diinmsi«tiiisntnV''Md 
Papa^kt  fiplscopi  nosirot  (litikiniminl.    'Ob^um 
est,  dass  man  Gottcs  Slimnae  gehorche.    *  < 
4)  Propter  caritatcin   Fuissc  tolerandii.      Paulus 
loquitur  de  infirmis,    sed   papistnrum  errores 
non  sunt  elusmodi ,  qiii  cuiri  ^de  possint  starc; 
lunfdeiiga.Mt  PuiUift^  insliluil*  i»fiiimaA  i-.-  .> 

Ultimo  ad  vitanda  itelta. '  Hoc  pro  dolor  a 
coHditaMva  fint. '  Sed  Chvbtns  conlr^  )io&ii«^ 
cunsolatiis  est:  non  veni  miUere  pacem',-ied 
gluMum.  5ed  qatjniain  haec  iioAnna  ad  Gfiri-^ 
■ti  gloriam  pertiiiet,  no»  cuniiHlmn  estv  si  veJ- 
niant  seditiunM','  ki)andt<I.i.  GnniF^igilacilintri 
.-ii^rititot  ?49ndati<fti  Chitfiti,  nen  ^otaimt.  'pt^ 
^•chisniaticls  acctMarii   ..■>■■■ 

(ladem  de  causa  eliam  populu)^  eo&eltii  est 

suscipcre  hanc  doclrinam,    ot  ^bolere  veleres 

abnsus.    Erlofs  leben  clc.    IIoc  cnim  Dci  man- 

■  datUTft'dqChriste  ihanc^ttudiVt^  tangit  nort  so- 

•iltiui  doc>rot9v/aed-'etiani  popbkmij ' '  "-  '•  i'i't 

'(''   Priiicipcs-  'nbstri'  «ioM  'posiudt    acciisftri'  ut 

Khismilici '  ob  deferiiam  'Kvangelii  doctrinnm, 

i'Dennsie'Si(Klachutdig  gowesl  daTobsU  hsUen, 

I  'OeqM  <d^bufltunt  obtentperare  >eAictis'iHtperato- 

■'.tiufi:  sie»f  IdmAhun  RoffoljedivifPatTi^Sflnlu, 

iiuhaBti>Dt4vith!m  tdUere^sicul- AbdiasiHb^cAn- 

idilipMfpbetavece;'  'i-:'"   -'■     l'-';ii*:>i'.''  -  i'i'iii 

•^'I4uni«am  omntn'non  po^Jit  tit  schinnrft&ci 

«ctasdri,  '  cmn  haee  omnia  feconint' mandato 

««rki.d«viaL  ■■  Imo  haM  omnia  micttn-itate  vejrbi 

^ooMitsisimt^io  facare,  docere,  nbrof^nre.     Eki- 

:«aiibLli«ben.  sie   keine  {reuelichc  (freit^vMli^) 

■«■deEimalfawilllgeSMidetungfuytfenDmmi^.' <| 

.n...,.:lf.     J:l..  ,     J  j/.  I       ■:.     .■        ; '.     .".1     '         K. 


No.  891. 


7.,S«pt. 


•  Mekcrithon  de  ]^8Sa,  ' 

lcilaiMn  non  latine  tti  aennmca  Iimc  iiterii 


yClMMd*  n«oieff«rMi  ZhM*  KtilorU'SiM»muf\  9b  ^uaf 
Miua privala  rttiipi tttpprob^ri  mn tO»ti(%  •  Ooni.  J^ 
lipp^  XelaiUiopti  tftnprt^tptaff  at^Ut  c«  mtloriMt  ooto- 
grapfio  'dtieri/jlat  y^and  tcrijitm^  Thtolagf  'l¥oltHaittiii^ 
in  tiigHia  Naliua'.  JSitruie  'rxhiiairulti  aono  ISSO." 

..,.■   iT, ;..■,,.,■.   ,M.i'.r ,■',,17 .  ';•■  ■■■■■■■ 

.^ilvei;sa/pi.i[n  jKirtem  scrU^Rre  et.dppere,  missam 
opus  es$e  ciu^roodi,  qiiQd  ^ippJic^tuQi  vivis  et  mor- 
tuis  non  taiiLuin  reinUsiuncm  pec<;atorum  et  gra-!- 
tlam,  vcniin,.c,Lii)in,p^iils  gencri^  ^lia  bpna,  nt- 
potc  bonam  valctudlnem,  victoriam  et  divimas  ex 
^RffeftWSf^^rH^^^f^fttHFMwnfassp.psL 

II)^erico(t<i;uin  fJA,miiMifcatas,>-crassus  ct  per^ 
nyiftwif ,  rnji.^14  pTiv^iiM.  mipere  et  iostiluere  in 
tcmjilis  nostris  ne^uaquain  posjtumus. 

Illam  antem^  quam  dlximus  Applicationem 
£vangeiia'prorsoSc.adn>rBsri"el  -«ontrariam  esse, 
aulla  eget  probationc.  Nam  si  opera  nob!s  gra- 
itiam  mereri  et  itislos  comnitDco  proimi>li:ire  pos- 
sunt  ex  operc  operato,  quqd.  vocaut,  iustitia  ex 
fide  non  criL  \'criim  ,cx  T^auli  tloctrina  patet  ct 
mnnifeslum  evadit,  iilstitiam  alisqu^  uUis  nostris 
mcritis  atqne  operlliTts  ex  lide  «ssc. 

Hiic  adde', '  quoJ  posiln  mis^e  nirrito  alirpm 
■nlhil  al^ud^si^'^"'!?!:'»  mcas':'  hic 'sticrificulus  esl 
'Chfisius;  qiiia  si  nirssa  salisfjirtib  est  ppo.pecica- 
tl^quorsumt^lirtsti  morset  passlo  nisiChrlsti  pas- 
sionem  sncrificuli  gi>.stlculatioiiiIius  aeqiiiparare 
vciimus? 

''  Deinde'  cJiHi'  ChHstiiS/  Semel  itifficieiis  Xvt^oy 
pto  omitium  homiiuim  ppqcalis  pcrsolverit,  nl 
s^Vt^^^^dE^if:'  ^iifia'  il/alione%niummaU  sunt 
sanctiy  sequitur,  nullo.  ^ilio  s^icrificio  aiit  satis- 
factione  opus  esse,         -'''  '• 

;  llem;  onm  Ghr1s(ttt'pvaeeip(al,  ha«c  in  sui 
memoriiim  «tretioMlAtfoaemi^fleri  deliii^,  seqiii- 
tmv  i'SAdrame«tuM^  nbMhlihM  A^hft'  pttide^se,-  ant 
ctuifene^^Hk^-  'qaimim- AtfeB-hatom^tWiimcomme- 

moratione  non  excilalur.  Cum  vero  mOrttli  ab- 
senteasint,  nec  cammbnefieripiwSfntjtotam  hanc 
tloctrinam  collnbl  necMStf  rat. 

Item,  Missa  in  honc  praecipne  finem  insli- 
tiila  est^'iit,vetbum-Deiin'cAnstaiodi  publitns-con- 
gregalionibus  populo  proponatur;  siciif  etPanhis 
ptaedpit,  'InqnieAffr  '  ^htmtim 'doniitii  anhttneia- 
bitis.  Sed  moituis  'haee  anmmciarf  non  possnnt. 
-  Item',  oum  venerandnm  eot^ris  etsangninis 
doniini''nostri'IesttChrisfii  Mtvamentum  tn^ttmm 
et  salutem  totins  eccIeiiM^ sft^inirtltutnm ,- -  nec  uU 
lum  sit  lAtep^lfillcortiAietSti^tfficiflfrMm  jrommii- 
nionem^^discriMen,!  sieqtlitur,    rera  esse  plenam 


M5 

scandaU.et  niinilj^flcji  confu^pqem^  eittrappCTep'- 

ficiiforum  comifiu^io  praes^j^^ijmiBj^^j^^^f^ 

Ttcqt»  qi^^^J!*  PUy^^iV*''^'  cmusdam  com- 
muniu  alteri  liifiil  [in'ilesl^ncc  ronrerl  quicquam, 
ita  satrtfictttorHHmHtxpie  eoMimtmtonem-atiift  «i- 
hiil,mereri,  clubiiim  essc  ncmini  potesb  -qjj  . 
-^-^^''-Item,  cum  in  Siicrameiito  Chcis(u&>~aiuus 
eorpus  et  sang^ij^j^wny '.AS?^'"!"^  3'''*  ^"^' ! 
Testamenti  bona  (lislnmiat  n  offernt,  sequitur, , 
illud  neqnaqu.im  esse  saflWidiilff^^^f^TW^riW^Deo  j 
nihil  ofTer\m\u^  sed  oblata  tan^inii  rcdi;iniuis. 

...i..,-i.,rj   "ii'    i-uiiBet.^^aMpfttVyi-.^^  aU     .(I  ^6 
■'!■  •ahH'^^fti(ifii"^KCliViotil^WBlifie»yi^^ 

firtiictdf;  "iiHiHp  ^mv  mH^mr^oimm'  ^mh 

fttiiMis."  ■ft(jc4flKri'ft<^(JWt^fe'''apiSBi4titiilirrr(^>lalii- 

Iire¥tcd«fi*jAii^*biiAireniitr.'-'''  i-:-'^  .ii     ■■■-..  • 


EPISTOLijk^UM.  UB.  V.    1580., 


«0..891?,, 


.:«.,%!>'.. 


'""nfiin:  tuifin-o: 


:    Kpl»Lli!>.:L.pttri  (EJit.L«i4Uiil;-^<itl.)'  ■!■.  i-i\< 

■,:    ■       ,ikji;(,'ii  jiL,-.iii;ii(nii--i;i(!:(iii'.'   ^.ii.li-.ol'  1-   --t 

.  ........ ...  '^]M9JiUPHM'i-mfriRr:l    .'.7,.i 

S*'^  il^miit4sftmhVvintipA  fOeHlM'?tt''PalWi6 
CAMscis^tUqu^  adiiuidiuMiirionAl*,'  '.et  a^^^e^rUiH 
respmisumyirCarfiiirfcm^^eMftilnmf^^iMtijet^^ft^ 
ooncilium-tiisetlnnartiaiMHinoiffioviTdWA^^fiiidesiae, 
ot  fostwsKTOlK-iiCeMJw^tinwiptfiirtirti^iilifJOiK- 
«Mlij.  '  lirtArim  Testitutt>lQh»M^i^A-^PMtWiit{fc,^i(>|] . 
.hetijadhac  -nbnibsUpkiTVeiilcetttiHni-nSit^qvi^la^ ; 
)tue^«elVik  coDlffltfen^^ibttiVfiiii^iHisM^t^Mi^j^-diD 
qaihi».i]ontrb«etti|tit>:'<vnUk>j<!^lMMcin'ftA^^)!)trr 
oeto  riie»  fVMi^ur.  '-'Daiiific  liUllit'  iigvAt 'mMt^i : 
i^incipm^OaoiMi  .^alinsv^-  ■ek  iit)^«rit''eM^'fft  iiiitU< 
|MMse.«eriri»i.>^  liiaMlif  Mtuesltliiiw^jFWciyA/Mtfi 
(c9iTti-fmdami.i  (iifesAii«  iiiic;vitfpnipfo^t^r^3'-*'^^ 

dioL  i-i^JiDnD  rptirteMnt'  dtMiU^tef^^iVtBnM»';;  '^t 
btife  a*lfita»Ur  x>«neftn<l»entmt;ffite«i  "Uhtifl  e\ 
Mdlitihur.ai>qu«l*uir>in>prttd«A«v^i^ittfa  'Biyr^ 
bankim^ifAteApeiiiMicciiiiiitlMtii>»i^hH't^»ftiK4iHft 
globnlo,  suUnVliioflcAttt-jllA.hlf^spiffr^t^i^t^ 
esl.     Quidam  aUus  ab  irato  Hispano ,~tH\  e^ajn- 


IS6 


spectii  ceilerc  npluit,  confossus  est,  Sratiu  pcr 
pontrciiliini  inccdente  tiirba  decidens  t^biuersnt 
e^l,  if/aVcJ^/ofi  J7a(/i'n  calce  equt  petcusSiii  exillo 
M)eci:tdii(>i  aliiiL,     RA',ip^  in  CotiRirtW  <eV  ipro- 

stMt;S!s  ^sl'  nTtHcHiil-rif^ro  'iiiiil-^iittil-^bySiie 

.lUi'i   IH  lUDil  i.;(li.'IJ,t»     , ''.'     .':■      r    '      ..      .]llrj[;';(l.    ■ 

;iIt(Tiiis  l.-ileris.    .  * ,ale.  ' 


t-iiii-.;  ABrmtius-  ad  UenmannmUi .i,it\ 

-.f^E  c<>dlceSiieto-H*lciiircpML  14. 

Tiirfyanni  Isenmdnno  lohannts  •Srtn~ 

titts  ■  ■  '■  - 
"S.  W'.Clirist(>.  Miror  ntij^toris  itliijs  iihpii^eri- 
Uam,-'qui  apufl  voi  iparsit' rumbrem  dc  prtv.-i'to 
ineo  cbflbqulo  ciiin  Caesare  et  vocationf  a6  niiinni 
(^iciiiris.  .  M»^is  .^utem  atlminir  liuminiun  no' 
slrorunt  iiieptitudinem,  qVii  nures  8ii:is  lam  incrr- 
<ribriibus  i^ienaiicfis  accoininod.-uit.  Di;  JCnellrro 
iii'Bscplem|eJcctb.ilibu  plane^scio.  Convenit  rni' 
Miqtibties.»  sed  de  «atenet  vcrljurt)  ttjcit.  Phi- 
tippo  H  nbtiis  cum  Siictrd  iion  cbnvenit^'  t^ 
qiiidem  pnmiim  vocaKir  a  Sltirmio  ad  i:otlqqiuuin 
cuijj  Jiifcero  cl  Cfipitone.  Ciim  nnilta  ebntiilis- 
si^miis, 't.-in(lcTn  disccssi  en  conJitione,  iiitXPhi- 
lipp^m  iii.culloQuiiim  .idduiforem.  IIoc  ciiin  prt- 
uiuiii  /'ni/i0po  ob  miiltas  cftus.is  npn  ,persuade^ 

.tiir,.,liiiidein  ccmvcutuin  esl.     Atcitie ' ibf  Jrau/B- 

)T'T-i':.  :  .iiL  ;.M  i;.:  ,  ■..■.-.  .  ,  '  rf  '  ti  .(rilJiS 
pus  .quis(l:im  propusilioncs  pm  Itaceri  senlriUia 

cijyscrlipsit^'  qiiibus  .Sf/rm/i  uie  praeseiife^el'»!^ 
dictdj;  cunieiilicbai.  Cum*'vero  aaiQimi  yehisut 
Bucerus,  nmtavit,  ct  miilatas  JjiilHeio'  fiiisit. 
Itn  i.ft!in  roii*'f iirb;tlnr ,  "*  i .iiinfm  ^..fiy^wtttutn 
Buceri  m\i\KTeai\i& ,  si  quo  pncto  concordia  resar- 
L^  ^Sset.  Lutherus  nihil  respondit^^rtjo. 
llomiiiis  dnlos  eL  fr;iudes  a^o&cit,  qiii  ..vobisnim 
siiiiul.it,  Vesc  t»  s(rrlttTiti^>nbstra  nt^^r^sse,  ah- 
srns  sp.-irs!t,  nos  in  SHiim,siiiitei)tiimkiWW^"'- 
Mitto  libi  propositiones  primiim  eas,  quas  Phi- 
iippu$'  («ti|iS^Mii<^BiMtfri^tr«filMtf]^l}t7"ffi;M«>Ai 
etiiim,  qiins  mutavit  Suctrus,    e  quihus  tn  ipsr 

.^«jU^in  (|cpri!henfl«B,  ■'..    ;  _ 

■...J^ci  comitiurnm  noslmrum  ■  ita;;-^y  hgjiffL 

*9>silfr'W8fPl'»S*^BPM»"P,?  se^flopgi^^jdiidjfcj- 
rum ,  christi.innm ,  generalc  et  in  GerinaTiica  n>- 
tionc      Interim  tamen  f:u|iit,    ut  colliijpsa  QTnfii» 


EPrsTOLXitbRi'  iiii.  v/  ish6. 


55B 


lUiituT  usque  ad  cugnlliooen)  concQii, ,  In 
a^.c.it,  se  tameii  uilutuniiiuis  cum  awuris  m 
u  psrsoun,  si  veliiit^  Iraiisactiiriim,  ut  iu 
( '^eujteultam  concfcdanf,'  Iloc  ideo  nosfm 
iutum  extstimant,  ut,  ii  iransacftotiein  ciun 
xe  deuegemus,  causum  habe^ihl  lustam  ail- 
cii^  invidlosos  uQstros  apud  C^icsnrem  red- 
Nostrl  hoJic  rcspondcnt  civilitcr,  se  a  sc~ 
ireposilis  conditiooiljus  recedcrc  naA' -pojiit, 
ile'  nou  velle  gravare  Cacsutem  tniciffnri 
ictidife^^iqukVsttuJDS^eaiiieuicbMtoalQis  princi- 

condittoncs  pacts  clvilis,  ut  iiuicuicjue  u»- 
d  cuncilium  Itceat  pacilicc  sua  fide  fnii.  Ex- 
iQiis.igitur  nuue,  (|uid  Caesar  |)rulfQntutur<\s 

Cuuditiones  et  tlisdia  nui^tra,  quac  propo- 
u,  eccl^siastaQ  fcre  uinivum  urbiu/n,  quw 
[elic|)s '  yocaiit ,  (Jamnaut,'  '  ef.  sctibunt 'nobis 
iqcivilissime  et  praetec  omnem  "carlfatein, 
ini  eliam  ludicant  de  tpsis  nuiiditrn  lccti^, 

tibldo  est  insectahdi,  Sedcntarll  illi  'Hiei^- 
»tiiu  orbcm  tufbareut,  quam  ut  vel  lu  ca- 
Htssattica  vel  iu  iurisdrGlIoii^  c)vill 'cpiscQpa- 

'E^etita  cLlaiii  piae  Uuc^ri^iac  libcrtaie, '  ce- 
.L  "  Nbtiint,  nos  esse  ipsorum  lutric^s,  itui 
btii  suis  titcris,  quas  ad  nos  scribuiit,  iddi- 
ile  uobis  et  nostrt  siint  iitdices,  pTiiisquam 
s  nostras  vel  audlcrunt  Vel  lcgenin).     Scio, 

iudlciuin  siucerius  eaie';  Ideu  lianc  qucre- 
ii  ^uunisinum  depuiiere' vuliii,  '  Tu^i^Uiri- 
M,  let  $'ai'u(a  oi'hncs'nostrt>s  'el'nospras  humi- 
1.  'De  huptiis  locatus  cs;  litinain  Jioii  liceret 
iiiaf>  serib  tractare.  3ed  et,  ^*»c  ego'  loco^. 
n  vale.  '  Ex  Augusta,'  in  ^ie  lialtvitiitts  Ma- 

annoAX^X-'.,'  .  .   ■    ■•   ■     i    •  >  >  ... 


\ilf 


H'AfclU'NMnbWK.  p. M»,     "-        '.     "- ," 

ti.iip     -..'. ,.,,., ...1  ,.,:, 

illiWucgi.i)ii<i,fitt  ,uiDi91.g.i4,tii.  %>f(K< 

I   ■i,.\n  .■    ,  jlltl^  1... „  ,.::.,.     -. 

@0iDielabecbie9tef(9sM>>^'/fMlMr< 

l(  WtiM  unfece  SlagieWMdltgt,'  fdHlRR  nic 
.liUUri^liHMi^  «e^M")«j'  biciM 'a'.''<t(. 
f 'ik')«|<) fi^,  )il"Wtill«lilell'^»ili"I).''"BM 


!-il.ll 


iaoa'1aitm(ttr  ia  Aciw. 


eedcHtft  fitii  neiHlt, 

iimwmm-'  • 


benlis  '^H^t^c^ll'  'biTOitl'W  'Sfidi 
Saltm  liiib  m  Btixit  mlcbfA 

.■.)„.,r„(„„r„„-,jg. 


«Eogeti 
E;'S4plBi;. 


mmiiii/miiim  " 

(^mi)ll^^'^uilti(di((ilic. 


Sb^I. 


No.  89S,  :',"■"' ""   '<"•;■"- ''!' 

-'iW'i   ^in'  vr'  I  ..ii!''ii',i.';->i ''.    fv.    ■.:iv} 
-.nii;|i'P       t..r.f|.      !■-    ti.inihxil,  ,uic.(i    ;(-,.-'   ..; 

loachimo  Camerarto  Noribtrgae'' '' 
S.  D.     De  graccit  ^«pistoNs '.  lAtbeo  tibi  graliam. 

loco,  i9veai^,eiiifl^a(n,-i  qtiam.  WfiHlfo  *^i  i^HV/r 

dis,     jVd  !pj;^»c(^iijm  scripta  est,,  .p(  jetx^^iipni^^in 

Pii|,%  X. 2.  3  ter(50,,.  sed  .ut  kvarera^e^Jiiipon^ qij^^ 

ri-iiiJi,    dcscrlpsi 'grat^e^  ,et  addidi  ^Unam  inlef^ 

pretatlouem,    ut  ttiilii  corrigeres.     Nain  in  exem- 

pluri  SeecHnnth  mmdow-ytuacuU  aunt. — fimm^ 

davl  quaedam  ut  vitles,    et  seciiiiduui  emendatio- 

nl^^am  sum  Interpretatus,  sed  a  te  iiofi'  sult)t]i 

verba  meliora  reguicq,  s^d  e(iqiii*enteutia"iTra^- 

rcm.      Lbique  mira  cis^t  o^bscurttas  Gregorii.      Vi- 

des  me  etiam  in^nveiitii,  .ttin  «n^sftceiiuts  .curis 

ac  duluribus  tainen.^ramni<iticas  qiiaestiones  agi- 

t.nre,     Pacetri  VfdVt-rtiur^tfeliJftifnriQ  si  paulo  es- 

'•mii^e^iftrM-.Pt  l'r.'{clitbi(I(iEes;«ia4io<i^lii  jtdewi 

im^iitiiatf  «4pi;eU«iH^i«|,,ii,^nfrt:pnfCtor  iW»Uiw 

.wprwh^Wiiu^taudirB-tHammiideci^an^/woccin*:., 

.„  ,.  ,]Qil1>dg4M!FQgU»,  ifeiquj(liratd»d)paniibd»rr- 

sifstM()s,^tlpsdi^.AfnkQS,v«go^  dit.ltHKkiiaea.iifeve 

!bfj!c .  jf  r^^jTA ,  ^8  w  wt  i.  1 1  Die  i  tutk  cctiMii  J  lacttww 

4^'!W¥!>*¥Fra(R.4,i  f)B:quaii]tqK]«durMr  jwiinipMflt 

ff)ihi,;44verftgsuiiasiiiii(H.«i^fiiBa»f!)> :.  jfa'An«retift. 

.Iius.Ki!ipfIt»  ,wirito,'pJnaiu4cn{jme8ttJBmtsMiincif- 

:Cum.cwsiliorun>.l    .^«mit-go.  ca^ipMiq  tpiudjm, 

flt  fing».  iLUiiniEedtare  seimonep  iMBii^eQSxUntiM, 

vl^,WtttfME46(mri*.    .fti  quuristtjc  scnihiMne.M- 

^<:(^ff^it»fs,,A^ni({ttHi  .mtigna^inti  rjmub»  >afficit. 

P^^W>uti«iima,!y{eAlDdi»ffi  imlMplBte^idhriUuM, 

quoiHtp^gr^ti^,  ipt^neki  aiateihnq,  Mten  noB 

bcutp  }antl,.;ut  prAeftrxra  .bi»  ratioaifate,    qiHe 

a^.jp  iUarn  i^WQrunti^tentsimiuquain  inlhis 

4mM>W0tMf.- >i$«d.(li)lhiA'CorMni  ^'^idAtfnrmiilec 

^Uj^V^il -KaiB,  iiU.jlA.SoptoiIihjje      i  Judi . 

'"W.?  »•'.■•      i.i"n\e»A\  ■ijfiji  lii:  /.iiilr  mr.liuiO  ■    '. 
^  NotiRbcrgriuM  Icgilo*. 


959  EPISTOLABUM    Lia  V.    1680- 

IlQOXOniq}  toif  &soi.6)rov. 


floa 


fi7]3£fii5i  owdJov. Taifs  ««(«r^tPJTorw»!.^*  iv-! 

aiv  xAxiov  ftakiov.  ii^im^i*  ii  TiffoeHi^fiJiy.'  -«* 
yaif  q^ilovtixeuxi  xai  ^fiai/^ic^,  ,ai.V  o'na«  fi^t 
(pofftixoi'  inoidiiiii  uuj(0  '/^«(fotfza,  xm  loyov 
KiftiTrorn,  xat  ^atxov  av^xis  f/x'f,;^9-iin  }f<ftiifiy. 
ixiliuv  dixaiaav,  ^  t-^  ixtlfmv  Uftjte,-  Mt^^fOMJO 
lis  ifiaVTMV  Av.vm.aXt&',n,t?fatitWM¥^,9V^'^ 

d^ytooiioj/  ixpi-uioaia.T.uwav-Biis  xffiijfias-,.  f*(i- 
tf;(^o)'  ra  T^i^iTftla  ni'H'Ji',xal.fU  oL>^iy  fftff-VT^ 
Xffija9ai  Svvafttvoe-  Stn  tovto  avyyivoidx^zut 
fiev  ^  (iJi  fuyaXovpiVj^.yuiai^Toi  di  J/fV  oow,?***; 

KOjayiviMJxatKjfLfiiiO&tifffflif  ^*",fe  q!lpt-,xft4',.'jv^'\ 
Xta^aas  iifilv.  Of^ijS-tiaiv  avfu-ffji^  «vetfy^^^^SJ 
rifl'  avaxtoifiiai^...   .:  ...,. 

Pitocorip   Grbcoriu».' 

dos  fngienJa»  «»««*  >qiiia  .BultiualSjaif^Le^ilifmi 
vi(ii  utilfim.  «it,TO;ig»&  .fin/em  gialis^iaffcrentein, 
quam  iucremeiHumi, :  (lont^lioi^e»  cninfi  et  ftm^i- 
tione»  ineffaluio»  *!(nt..,al>sil,,.al>  W,:..q«Pd,.Sta' 
jcribo,  verbi  invidiq.. ,  i^f  f|i!Cfluis,i?8);„ji^cna  y}^JA 
reprelicnJotc,  «wawiifiV.Wr)^.!  I^^  ,Tn?|,i;pi»U-! 
neo,  et  statuo  («^ittf m  Jjn  (w^^iy^  lvtt»i"ru»ft  Vif^ 
esse  cerUio  ttaiMjuMmiiitfipv,  -.^  .qi>ia,.y!x.ipm,(!a-* 
tremum  spirilMqi  ,i|l«:p.  -.  Pff^p.iW-  imbe«Mi^^^"'' 
non  «um  idoueu»  ,i<l,;;iudi(:ap»ium.,  KwiW  aUam 
ad  tem  gsreiitUiif  WWWM!"*  iY^"^t;.:|.dt',o,,vc]i^ 
fflihi  igiioscas,  et  plcBtissijTiu  linpftratpri  m^  ejt- 
cuftea,  nc  imbwilliLatem  «peain  iuLU!)i;pte,Uitu;i;  ^- 
udiam  e»»e.  NMiM.euimisjiipr^t^se  mi|»i  ,p«l*inii 
pTopter  illam  cautnm  |>rae  alio  ,lieoe6c;i4^  cpnp^»- 
sisse,  utinaeoessumcommigriticpip.  —  Eitpccto 
et  toam  vcrtiouem..    ■.  .  ,, .    .  , 


No.  8&6. 


(10,.Sfpt>) 


Ebnents  Jttiu*  ad  pafrcm. 


Edita  a  Cotlnlina  P.  111.  i>.  65  b.  Chflraw  p,  SIO. 
lanlhoncm   hinc  epwloUm  comir-    "  --      " — 
1  ep.  ut  Canter.  i,  4.  SepA 


gen  CoininenU  der  AdUpfaaruten  elc.  (len  15G(t  i.) 
«■iiique  tic  iDicrl|itil:  „  Kpiiloh  Fllilippif  qiiam  Adifu- 
■(•c  luao  ISH.  NilribcrBwn  ^tariai  noniDc  de  niu  •&- 
phoriilici*  aciitntlltnt  ic#ip*ii,  ei  dui  pr«prl«  dtirop*- 
plia  dcicripta. " 

Hieronymo  Ehnero,  Consuli  Nottnber- 
,  f^nsi*)  £rasmus  Ebnerus**')  JiliHS. 

Scis  institutum  esse  .colloquium  de  dirimcDdii 
controversiis  religionis.  Mitto  igitur  ^bi  ulrius- 
qiiy  {^^irtls^-^JI^lpta V  cx  qtiilius  historlara  eius  col- 
r(ji'|uirtf:^iijg'^^!'  cx")^^rte  'cd^Osces.  Videbis  etiara, 
qu;ii]tmn'  atiVerSuirlis  positi  putavCrint  conceden- 
(luin  essti.  Et  liis  'cohsiliis  Scio  Philippum  usuiii 
eUc  noii  tam  mctu  periculi  ac  pubtici  motus,  qnam 
qp()cl  pcrpctuo  ita  seiisit,  prodcssc  ad  posteritatem, 
DC  diitofTatiiT  protsi^s  etclcsiastica  polilia').  Et 
KAIiftl:  hUi^' 'opibitihts '  stiae'  non  soliim  rationei. 
Vnag^nffsV  '^if  et  gra^ssfiii)o,s  atjctores.  .  Scio  diti- 
gtintcr  hhtic  T(jtii  a  Duce  Saxouiae  deliberatam  esae 
ftiiite  coiivcntum;  -qudre  quicquid  adhuc  adversa- 
tiis  fiic^coTicessit,  irbitror  eum,  de  IJulheri  et 
allurui^  prudcntbm  sentcnti»  coiicessisse,  Gcrle 
hits  cbTiititlbkie»  hlc  hoii  pjae^crlpait  suliij».'  Qiure 
ihlrar.^.UnU.iril^ds  de'^o  sdrmoues  spargi  apud. 
vos,  qiitid  i^aruni  Constanter  dcrenderit  ha«  parles, 
ct  (}(i<id '  griitiaitt.  apud  adversario»  inire  capiu. 
Mco  iiidicio  prdcclare  nobiscum  agerettir,  si  pa- 
ccm^redltncre  his  coiiditiouibus  posscmus.  laG- 
iiitum  bcilum  erit,  et  liuic  loti  im£erio  cxitiale, 
»T  rcs  <id  arina^^ducetur.  Quare  ignosci  dehet 
his^  qui  videntiir  esse  cupidiores  pacis:  et  tanKn 
-£ntlippas  etiam  aliis  rationibus  movetnr;  qnie 
restitutaDf  SpijKuj^rum  aocUtritaitci»  ve^L  £ltiaiii- 
si  oninia  traiiquiila  erunt,  tamcn  raira  dissipalio 
eril  ecclesianiin  .td  posterit.ltcm ,  nisi  Itemm  iam 
cpniutig.-;ntiir  et  Jivibeant  certos  epis<rupo8, .  qiii  «- 
gantur  diligentis  curarc  ecclesias,  quam  olin)  cnr 
raverunt.  Haec  atquc  alia  muLl;i  iii  luinc  Sdlt^ 
tiam  audivi  nostros  laepe  disputare,  q«Ae  daii 
tilii  peacribeoda  csse ,  nt  de  his  *)  islic  ihMius  dt- 
iibenirc  possiti»,  si  h.-i«  coHditioiles  £piic«)pt-.ac- 
oe}Mriiit4-  qoanqwim  nostri  afiitni.int,  £piscofNif 
aullo  modo  acccptohia  esse.  ■■ 


epialoUm  comiiojuitie.    ipte  profcitut 

_ ^. mer.  i.  4.  Septli.  b.  ».  —     £in.  eJiJil 

■liiin  Fkeiut  in  Kripia:  GrliodKebe  VcriegBnx  de*  lan- 


»i  SWabel.  i>  miMell.  P.  Hi.  p.  tli,  llldHi  £cU  ftllMi  V«. 

dciftqc.^iiuigeruud  Aeicbuciiullbfiafc 


1)  F1>c  addic  U  etl  papUHti 
t)  Flac.  h(»  rtbiu. 


No.  897. 


EPISTOLARUM    LIB.  V^    1580« 


10.  Sept. 


FVfo  Tkeod^ro, 


■  f 


EpisU  lib.  V|«  p.  436.    —      Contuli  aatographon  in  cod. 
Monac  1.-  p.  890. 


•  1     11 


Kilo  Thtodoro^  amico  suo^  apud  Zjuthe^ 

rum.    ' 


■ .  I .  •    ^  ■ 


t .  f 


i"i  7  J    .    '  • 


S_  ■;  ■j'»»;i» 

.  D.  Nondimi.  hahemiis.  xata,qj.^(ifpriv^  !?P^.JF^" 
runi  renim,  iametsi  appixipi^quAC^  vii^Q<v\^rf  ;j}^ 
aut  certis  conditionibiis  p^c^m  iaciQ^u^^^.^fiUt  31 
conditiones  aequae  r^periri  non  poterunt,,hdl)a- 
biinus  edicta  atrocia,  ut  omnes  ritus,  opni^  in- 
stitnta  yetera  rcstituantun  Ac  fprtasjie ,  pacqiu  fa- 
cere  possemus ,  si  npstti  es^ent.pa^il?  tifacta^iijp- 
rca,  Tui  cives  yalde  rj^prety^ii^iin^  no^tr«iPi/^^<ff- 
^suzym  ^Sed  his,  ut  sjpe;]^,  si  modo  cpjatingf^t.p/ix, 
fiiicile  s^tisfaciemus,  Mitto  tibi  exempluTp  .ep)s(o-: 
lae.N^zianzeni,  quo  ^vocatus  ad  Synqdum  ne^^at 
^  vehturiini  esse,  quia  nuliius  Synpdi  cxiiuni  bp- 
auiiji  viderit.  Hoc  nobis  de  coi^yentibus  isiis  np- 
strif  videtur  «enex  ille  (^regprius  vatiqipa][;^s#  Juf- 
cies  t)octpri.  Verti  eAipf).  /o<2i^^ijr7i^,scripscrfip; 
lioc  exeniplum,  sed  quia  in  tergo  habjebat  qua$- 
damlituras^  aliud  illi  paravi,  Cj^^oo..  X.Sejiteiif- 


•■!' 


^iMTmog^.. 


■ » •  I 


■r.   '*,\i. 


N6. 898. 


I    I 


Brmttus  ttd  IsenfnannurH.    '  '  - 

i-  (j694iccSuefo-nalcoaj  cj^  15.' 


I    .[,■■•  .■;   '■•'»    'J 
I  ■  •  •  ■  II  ■•11 1 .  ■ '  ■ 


lo^dnni  lienmanrio    Tdhdnnis,  sren^- 

tius.  ,, 

..-»■        .      -.^-  ■         '     .      .         .  i         •      '=:-    ■'■'■.' .         ■  '■■ '  ■''•  "'■T    ' 

$•  injp)iristo«     Accepi  iiterns  tuaav^  e  qiiibus  yU 
4ea.«  :  etitm  te  'mediocriter  nostras:  prbpoaitM  pn>- 
poaijiopca  i^telligece,    De  multitudioeieivnionim 
qvcfflrilf^    el  si  pqNibe  reui  introspieJBS ,    vtdrbis 
iins  ptaeter  nudum  nomen  nibil  coneesiisae  *  'Qmd 
enim  siint,   rogo,   ieinnia  papistirftetenta  liber- 
lalia.doctrina?     £t  oportebat  nos  viaim  ronnire 
caluiDDiJao^  ne  nostri  adversarii  ommFi  itnpeffatore, 
qui  certe  optimns  vir  est  et  printeps  ciemlAfitissi- , 
noav    qnod  testimoninm  ab  omnibtis  l^nfs  ^viris; 
habet,  traducerent  nos  tanqu«im  camales  vo|^pUi-i 
lis  assertores.      Dc  dominatione  antem  epUcopo- 
Meljihtii.  Oruu    Yol.  II. 


rnm  in  ministros  ecclesiac  eadem  nobiscnm  sen- 
tiunt  boiii  quiquo.  Sed,  inquis,  pseudoprophe- 
tae  siVnt  iet  homieidae.'  At,  si  hostra  media  et 
cpnditione^  acceptarepts  desinerent  esse  pseudo- 
ptophVt^e  it  howJcidat?.  'Ublqne  eriim  et  semper 
ejcciptrniiSlibertatem  ct1>irritat*m  doctrinae,  qua 
obtenta  tnnc  dpminsitioriem  episcoponim  detrecta- 
res?  Nescis  quantis  oneribus  premantur  viri  boni 
ecc1c^.'i6t.ie  iri  diHcatibus  evangeticis  ab  ofBrialibns 
et  i>tareftptis  pririciptimj  Eftrt  aiila  ministerinm 
fri'>\^^l^{it  o^cHii^t;  boni»  hpb  Vidaur  consultn^. 
Ekptrtusipst^quoqtte  ei  api*d  nostros,  qnam  pru- 
dentcr,  qnam  clcmentrt*  iaislici  ilH,^  sic  eriim  voc«i 
laicoii  civti ,  minfstnim  ecclesiae  trarctent,  Septies 
tnori  citpte!  AiicHri  fortem  senteritiam,  qualibns 
hostrotum  miilti  nos  ctiara  Kc  obtwridunt.'  At, 
liHii'  h6(C*bgfhtt^,  ift  BteritWs  >el  fserimanniis  mo- 
rintnt/Mlif  iri1*n  ad  nVdHcmJpVirdti  itint ,  nec  ege- 
hitloriga  dJspiAaticrie,  sl  Dottiiims  vocefj  hoc 
autem  agitur,  ne  iniiisti  et  praetet  rJifionem  eccle- 
siam  perserutioiii  et  morti  obiiciamns.  Hoc  fu- 
gimus,  hoc  timcmus,  hoc  s<)IIicitc  cavemiis.  Nam 
^hmsi  afTqrialh  ]^ro|»6sTtis  cdridMoHlbus  videntur 
H^\f fbriA  et  ihfqiiriplra^  ^Me  fhinstaf  et  i^^ 
aci^usare  potest.  'Itthoh  dontinno  est  scaiMlalnm, 
quod  nisticis  hon  placet.  Si  scandalufti  esset, 
c,ist<IaTn  missatrcam  retentA  Iibert:*te  doctrmae  ih- 
ch]^;i  et  nou  essetscandtllritn  ob  reieetam  casu- 
lArri,  V*W>ii  evaWgtKi  Iptivari  et  tnhMamiUia  ho- 
WiHlhniBfndli  Etsr  pMitiri^^ttkndahym  eftt,  re- 
Mimete  SHjsfem 'iihlissHlicahi ,  V,h^^  scanda- 

hliriest;  qm  eCcfe^iairt  iibsf h^^  ide  Tibiero  vestium 
n^  nfrihsalti  cKligf*Hter  etiulivhmrrt,  'quo  tali  vel 
trfi '  'iistl.'  hon  mpveatnt.  Sed  quJd  mtil tn ?  Non 
est  timcnBum;  'ilt  advetsaWi  no«ti*a  media  acce- 
pterifc  Si  triihl  qiils  dilSgCrit^r  retw  consideret, 
m  pWpq?«imri«,  irt  *«deahWV  AliiJtiStl  cAnccsrisse, 
cnhi  te  ip^k  nthil  'pLVne  ctFhcesic^rmus;  idcjne  ipsi 
ptbbe  intellignrit '  Sperb  taiheh,  hos  paceih  ha- 
bituros  cum  nbn  dicam  approbatione,  sed  tole- 
rantia  nostrae  doctrinae,  id  quod  hnice  optamus. 
Vale  fcntn '  ecclesia ,  et  diiigenter  orate.  Saluta 
omnes  nostros  et  nostras.-  £]l  Augusta»  Domi- 
nica  post  Nativitatis  Mariae,  qune  fuit  11.  dics 
Si^j^teiubris  *)  anno  XXX. 


^  Apc^nphon  mibi  iiiiicu9i  kabct :  Ipi  dits  bttembrii^  quac 
«BCOilaTif  ipiia  crror  niaJiIfcatM  cal* 

24 


EPISTOXARUM     LIB,   V.    1530. 


m 


No.  899.  )8_-S»pt 

Baumgartner  ad  Spenglerunu 

£«  autocnipha  ediu  m:    lo.  Frid.  Hayeii  de  lenilite-Pbt- 

p.  17.  ^  2;  M  in  app.  LuiBrBlffo..  T:XVT.  >.  1791, 
1n  literu  Ifgktorai* 'Ndrlubei^efaiiuin  *J'SeR>t(lm  «Mflk 
denunialuc.McLalbaaifiwilala  l<{il4ir.<|weii>tJa.:',  . 

3^(19  fteunbljt^n  niai9tnS>ieRfl'i)ii1o%-.'$ieI>e«:.^ 
lRat^f4>teit>ec.  ^  tonn  nit  unUtt«^ii.,  tuf^.&ifvf 
vecttautet  SJfeinung  anjujeiseR,  nwfuc  l^  bie  ^Mob* 
lung  bitfeS  Steittjfttagft ,  fo  oiel  bcn  IBlouIwn  beciifjrt, 
«nfttje,  @ott  grb,  ba^  ii^  (lietin  ntt  ein  mflj^^ftisfl; 
g>co|)fjet  erfunben  iwtbe.-  ,„,  '^ 

Unb  erPlid)  ifi  em^  auS  aC[fn  doc  ecgaogeiuji 
^anblungenunDfvbora*»»  roa^  ?Cnl)4lten8  unt)  (lctigen 
gtettenft  unfcrn  I^eil  ie&o  burdj  biefen,  bann  butc^  «« 
nm  anbetn  Ifufd,  bie  |l«i)  in  autccQeftalt,  jaju^ei: 
tenin  Sngit  be^  ei(^I§  BEvftci&civunt)  ucnoaabelu,  t)i8. 
jjero  gefdjtijen  iii.  2Sierool)I  imn  bei:  aBiOa-t!)cit  ftinen 
SiJitten  Qax  nie  Dalangt,  auc^  unfcrS  S^eilS  rjorfte; 
fdjlagne  9Kittel  nie  og^i-nUid)  anapnomnwn:  fo,  fintwi 
wic  Ijod)  fp  oifi,  ba|  ,nod)  jur  S^it  bie  aHdiuing  iff, 
foldpe  5Ritt(I  fiir  bcroitfigt  inben  3tbfd)i(b  ju  tjringin. 
Unb  o&gleid)  bai^lfae  Ril  gefdjieljt,  fo  ^aben  fie  botl)  ni* 
feine.^anblunaoergctenSaetljan,.  fon&crn  aUcjfit  un^ 
(tnJoS  abgcbrungen  *  bttS  loii-  bctoiUi^  f)abm  nadjju? 
flvben.  Soldjc&  S^aifegctcu  litjcttni  fie  oUc^  auf  &fu 
Stic^,  unt)  roerben  Hd)^.y(fj  cinSmaB,  fo  e^  unS  am 
dbclfien  gctcgcn  iil,  gcbrau^cn.  (9o(t  l)al  uiiS  ab«i 
ju  fonbein  fflnaben  octoitioet,  b(i^,,bif  Cojif^ffipn  tier: 
au5,  unb  eimnol  ibi.'rgftifn  ifl.,  fon^  njuvbcn  unfte 
-Theologi  Iftugil  <ia  anbffcS  t>efannt  ijabcji,  leie  .jlic 
benn,  roo  jijncngefolgtiviii&c,  gern  4iqtcn*  roiewo^ 
fie  einonbcv  WTi^it^  pim.'  ^ljitippug  vft  EjiiJOifc^^ 
tvnn  fin  ^mt  loorbcit.  SventiuS.  i{l  nit  atUin  ,u|ii 
9ffd)icEt,  foubcvn  au^  greb  unb  rouc^.  .^ellet  i(i 
»oU  SordJff"»  ""b  f)ab;n  bicfc  brfi  bcn  frommcn  3Rarg« 
fltaftfn  ganj  irt  unb  licimnutljig  gcmarfjt,  bcretifn  iiju 
»04  fte  muUfn,  mifmoi?!  idj  mcrfc,  bafj  cr 'gcrn  reii)t 
t^dt.  2)(r  fromme ® oglf  r  mn^  t(i  fcincm  Jfbrocfen 
oiet  x>on  if)m  vebcn  la(fcn,  -alST  mo  er  not!)  ^icr  lodrf., 
fjdtte  mon  bi<^er  fsvM  (Sut^^RO  8riFbl«^  i^  auft= 
gecictjtet.  33et  6tK»fiitft  ^at  -  in  biefetn  ^anbrt  nif= 
manb  ntrlldnbigeS  benn  ben  einigm  Stoctcr  Sr  uct Ur 
£en  fjat  man  aber  ba^in  gebtac^t,  bafl  ec  nun  aad}  mit 
®otgfn  ^nbilt,  bimjeil  er  oon  nicmanb.Ieinen  Sei^ 
Poab  ^t.     Senn  bic  anbecn  ©iffjjifcjjen  Tlieulogi 


btefte  totbec  bm  ^^ilippum  nit  dffmtUI^  tebcii, 
bmn  ec  ben  Sop^  t>ermafm  gf^vcrft,  baf  er  ntbli^  ^^ 
gin  bm  Siinebutgifid^  Ganjlec  gffogt:  met  fagen  batf/ 
bq^  bifl  nd^  fibev||e6Ren  !Kitte(  nidjt  d)riftli4),  bec 
ttg^ro»'^  S3Afne<4)r.  Xiacduf  Jtjatt;  gtantnoctrt 
wovfeen:  »et  baS^^SSibfcfpiel  fag ,  li:.  Unb  ^anebm 
^6t«t  maK  nit  auf ,  (ie,  fo  ftcf)  tjiextn  t^tiftl^»-  ml)  toi 
^ertrjtigen,  in  oiet  SSegja  wruiiglimpfen;  tnfc  benn 
bm  $effifc^n>  bte:  fit^  ^ietin  gauj  nraf)t  nnb  e^^aciid) 
gel)alten,  6ffent(iclj  loor  uirt  bej^e^s  6<fot9,J»STOtit» 
mirnffS  aacfj  tetmi^s^^cd^  -    ' 

In  Suinma:  »0  unS  nit  bolb  fin  raufjet  ungnd* 
btgeT^6f:^i-b"tion  *nif.  «aj.  grfftttr,  fo  njfitbe  mait 
nit  von  un8  laffen ,  b\6  man  unfi  jn  bie  9ttufm  btin^t, 
ba^  TOic  ©otteS  ^ulbe  bcgebcn ,  unb  bfS  itatfei&^tilt  tr> 
langcn.  .jDcnn  t;a^  Siiefen  |)at  bi^er  ^etjgS  jmd^t, 
atS  oft  t!ie  ^[('^fren  bct  e inanbet ,  fo  Eommt  einft  ju  brm 
(Sfjut^ftengerittm,  fagt  j^m:  mii!  er-tte  ®a(l)  tcett> 
lid)  unb  gntitieine  ic.',  er  ^abf  bffffS  obcr  jflieS  »om 
jtaifer  ntrltanbm,  unb  fp  mon  allein  in  biefem  ober  [» 
nein  l^tiicf  rntioid)  ic.  moc^t  Ijer  Sai^tii  noc^  jn  ^lfm 
fcijn.  'Jtlfibalb  ifl  ^^ilippnS  ,ba,  fteflt  ZtGf^; 
QToffirt  bfe  ic'.  JpaS TOitb  fetnin  mitttft  aSett  t^B,c^-^tl« 
m  iinb'S(r;ii5^1<^dftd[)inteif?Bfatg3taf[OT30ttrafl^ 
®)  moti*ti8'benhb'(iju  fcfobfri/anb  roir  mre^af|bBffi 
Dorgefbcljtm  iBitei!)' nit  (ajfen  mtfl  fi^jmectrh/  \^  i^e6 
eine<Unmiacn8,  unb  laufen  bie  Sfjeologcn  um ,  f(iga, 
TOit  mSgcn  iiir  ^vic^c  ovt.ibm ,  (glftd)  alS  mdrr  grnt^ 
licl)  burc^  unfcv  9tadig.'bcn  ^rtebeir  jit  rtljoIIenjTCione» 
nurmttbcm  Sanbgvflfcn  bvfiiiporien;  bm  pt  Jfntai 
i^tt'v(i  roarlicE)  idmmcrlicl)  netungliitipfm.  -  -  -  ■ ,- 
'--  Sdg  nnu^  n^m  im  @nbe  <9ntS  unttr 'ita^  ff(Mt 
bnrauS  f^niipt  mcrOcn,  l)*t^  aWiii  fv|x^'irrr  loo^ 
abjllnfljmcn.  3>fr()alb  idj ;  i)octntto(8 '  rrildw^^^flfcetf» 
fann  bcbcnfcR,  bcnn  ^vilb  (ri)^('f^Am.*'''jB^jf^wtani 
bm  vauijcn  SScg  Ijmaue ,  nHc  bwJlftatfa^W^^ffif,  fi)  1$ 
^tiHifforgeil ,  baS  (SrotrgilfTfm  iWtb  tl«rW'%fc'«H»^ 
tjfvWcnt,  mit  ^twait  Qftiijmmen}  nljfc  wlttwjt.lk^ 
i^od^-^i^ttWA),  ftf  tfi  c8  b«5  gfi^OotH^iJVM  I» 
Dfcntitiuortm,  bcnn  bafr  reic  frti  mitinif^^rfl^  Vq 
tifnjf(tik}en  fotftf n ,  bi!ibni'd)  r8  nH8'itn  itlftwn#fae  gN 
fbtffrtl'  A^ib^iltfbo^twnnJt^/^^^^hfllga» 
Stmittn>l#'rt»w«<^n'felbf|M;'l^ 

prafftiHis  et's;^ilhiiHii'  it  «iftlAiliiiBi  ''fiinf'  tfli| 
e^tac^f-  Eiatiim^-t{liietfjnaVl'4dfhnH<^4M6  bt^ 
ibisjn^^m,  barutn  «r  bodj  oMfbm  a«bmi  eft  scfti» 
riliter  wrfl»tttt  FMitfctT    aM^i^alb  fefn  *), 


*i  i.  c  vtnn  n  «14t  batit  ic&Tt. 


EPtSTOLARUM    Llfi,  V.    1580: 


906 


trix  atltc  S^bgen  ^aSba  fc^oii  rinS  mtt  tetn  Sibrc* 

tlKU  fCQIL 

ciDcm,  twc  bfe  6«(kb  tmfft  mtnbn  bnm  «]>  gcrn  gut 
fd^ft  imt  migtn  wens^tigt  toflca.-  &i>act  ^cn 
4>iereni^ino  (Sbner  mtinni%2>tenftfa9en.  ^nft 
mift  itfp.cn^  grgm  anbce,  ber  |)erfontn  ^taU»tn,  fo 
l>icriiw.b(ncBnet/  no^  j>  Mrboltcn.  @ott  grbe  un« 
oflcn  frfaieR  Sritbcn.  .  .Dituia  Vugeburg  Dinflaji  brn 
18.  @n»t«abn<  anno  idSa     .  .  r.  - 

^ieroB.^svfliS.aans^ctncn 


No.000. 


IS.  S«pt. 


Xj^geiii  Norinb,  ad  Senatum, 

f  Kt  Acfii  Norinbcrg.  p.  tC7.  —    AruiBJBdloid  epStL  brft- 
TiMinii*  «unaitmuriitt  Slioh.  Miicell.  111.  p.  196. 

J^crriiSSursecmei^ec  unb  Stat^  ju^urm* 

SDZittkrBrtt  unferi  ndf^ilen  @(^rribcn5  bot  bec  S^uc^ 
fj^  a,  Sa^fen  becia«brrn  coangrlifiEtim  $nr^n  unb 
61&btt,8tdtf>r  nfocbern.,  unb  i^nen  anjeigen  laffen/ 
nic-bnrct)  cine  vectcaute  ^ecfon  ^cf}t6  @tanbr6  an  ibn, 
bm  6t}urfur)l<n,  gtiangt,  ba^  bir  Jtaif.  ^.  unfec  ndc^fls 
gegclMn.yiitnwrt.etnjafi  mit  S)ef(t)n>Abni@  oecnommen/ 
Ofift  ^ia.aOecIri  Unff^itEIiEiit  unb  3ertrrnnung  im 
fltcu^jn  beforgifu  tndre;  bantm  berftlbm  ^^fcfion,.  fo 
ieane  ^adjrn  trrulitt)  unt)  gut  mrinet,  dtat^  uob.aifr* 
{4^  j^rc ,  .  tia|  ei; ,  bir ,  G^urfui;^ , ..  f(tmmt  frinen 
jSCitsectwnbttn,  fit^gegenicaif.  SX.  crbict|Kn(  bitein' 
gfmiinmen  unb  oerdnberten  Xl&^tt  unb  berfelbigrn  Sins 
fi^taKnS  in  3^rer  a)taje(ldt  @(j}ug ,  ungrf&bt^lK^  jmri 
9»^  .lang  bti  )u  einem  SonciliO/  ju  ftrllrn.  3)aS 
ift^i^  bci  brr  £aif^  SX  unb  mdnniglit^  ein  foltl}  Xn« 
fi^^  bocauS  man  fpucrn  m^t,  ba^  bie  eDangcIif^Kn 
^tUbi  nit^  if^rrm.Stug,  fonbecn  bie  S^ce  9ottei 
bitoli  bebd^Men. 

.  '  3^aafslei(f}n)Ql^IbecQ()ucfdcRii.  @a4)frn,  famt 
fe^pcii- Sidt^  cine  ^fntmort,  bir  un£  oorgrlrfrn  mor* 
bcii/'tn  ®4)riften  tMrfa^t,  brr  mic  bann  <5. 3B.  ^irbri 
Hcpn  )«fevbeti, ' '  iDiemril  abtc  birfc  XntreoEt  buri^  bir 
84(08caiy^t)/  au<^  >&^jogrn  non  &unrnbu.rQfi  ^idttie 
fiK  .ipt^tduftig  unb  gu  firtfrbung  b^'"':  i»niin  unfcr 
S^fulft,  fAr  unbien^li^  angefr^» ,  onb  bit.Sanb* 
STdfiftiKM  in  folt^i  ju  brmiaigen  (tin  Srft^I  (^n), 
^obtn  nic  fomt  btc  anbrcn  ®tdbt  Sot^fi^aftm  bnn 
Untcr^&nblrr,    brn.mir   i^rrjog  ^cinri^cn  iwn 


Sraunfcf^mcig  fr^n  odjtrn,  btr  trmtlbfe  gefldltr  Xnt> 
mort  ju  dbtrgrben  fiit  btfd^mrrblic^  angtfebm,  ani^ 
o()nt  e.  9B.  oorgr^nbr  SJmHlIigung  nit^t  julafftn 
naptn. ... 

9Id(^cm  abcc  tntS  bicftr  ^nblung nii^ 

morbrn/  btp  nir  bann  aa^  mo^l  jufritbtn  gtncfen/ 
boc^  bit  SSacggraftfi^  baJTHbt  ongenommen,  nnb  got 
ni({}t  nibcrfo^jten:  fo  trogen  nir  Sdcforge,  bieftr  air< 
ttcul  modjt  niebtr  auf  bieSal^n  (onuncn,  —  barum 
nir  e.  iffi.  fOrberlidjcn  ^(()'eibS  ||ierin  bitten  unb  gfr 
notteiL  'X)entt  iinferfl  Seb^tiCnM  nnben  [\ify  aHc  @a>- 
(^  nii^t  auf  ^rrr  ftti)  briifgetr  «rfjiclKn  unb  tMnbdn 
laffen,  nit  btnn  ben  ISffanbtcn  btS  eanbgraftn  bur^ 
bc<  e^urfurflm  Stdt^r  In  bem  ber  9eba(l)t  auf  i|)E  Sc? 
ge^en  abgrft^Iaghi  ift.  —  _ 

JDanfbrn  ieigen  tvir  €.  ffi.  an,  baf  Jtaif.  9Xai. 
iWftc  nfit^fl  gegebenet  Jfnttecrt,  nlt  nir  bmifyttt,  ibtf 
jttj^ieben  fV?.  Unb  alB  bec  Q(jtttfiirfl  frintm  Borigm 
ecbitt^tn  nac^ftltit  fRdt^t  ju  Aaif.  Staj.  grorbent,  unb 
gleidjirol)!  onbajt  a\ii)ii  anjrigen  laffm,  bann  baf  rr, 
brr  ^ljurfdrft,  Vernommrn,  mir  i^m  Aaif.  SRaj.  rtnai 
ungndoig  toiiY,  br^  tr  aber  grgm  3^rr  SXai.  nit^t 
iJrrDoffc  BftjyjuibC^  Jiii6tn,  -^  —  Wtt  auc^,  S^c 
9Xai.  lOoHt  fic^  soh  feinm  SBibeiwdrtigen  nibrc  t^n  }u 
ftinrii  Ungnaben  benegrn  laffen,  il)m  aai)  mtrfli(^tc 
ftinrr  oblii<gfnb(ii  l9tfd)dft  ^olbcn  ^rimjurrifrn  gndbigi 
Iicl)erlaub(it:  baiauf  bi^^aif.  SKaj.  .£)(r|Og  Sriebcis 
(i)rn  oonSaijrn,  ^nta(StoKd  ©rut^frffcn  unb 
4)etm  .^anS  atenniT  ju  D^m  t5l;ttrfiirflcn  in  ftine 
lifTlin-B  b:fc()ifbi'n,  unfc  t>k^t  2Rdnuna  anjtigfn  Iaf> 
fen:  —  —  bimeil^r,  tcr  Gljuifiirfl,  birfrfi  3cctt)um« 
im  ®Iaubm  nidjt  abftunbt,  Ijdft  rt  ju  trac^ttn,  baf 
i^iii  3E;re  Sai^.  «Kaf.-nic^t  fa|l  gitdbig  ftQn  (6nnt. 
SBiirb  "cu  Qbi.T  fic^  be^mjen  mit  anbern  d)riftIi4)tB 
©tdnbm  wet^Uitljen,  fcHIt  er  bci  3I)rcc  !Maj.  oDtrgnd» 
bigm  aJiUcn  fpiiron.  2?ap  il)m  bann  3{)rr  SSai.  anl}rim 
jtt  rrifen  tclaubtn  foQt,  r6nnt  3I)rr  SXaj.  n{(l)t  t^un, 
brnn  ftc  nidjt  niffk  Uttnt,  na&  n  alS  ber  ^rincipat 
birfrS  ^nbris  na^  frinrm  3(bf(I)tibtit  in  aSilltn  l}dtt. 

SBitnoI)!  nlc  nun  bicf  o^tS  son  bm  @d(^ftf(tKn 
bi^ijcc  nid)t  Dtrnommcn,  ifl  c£  us<  bod>  bur(i>  bic  ^: 
fifdjen  9(d[t)t  in  gropcn  Scctraum  triffntt  unb  3U  erc 
(eiliun^ebeamocCien.  —  7 

Unb  nie  mir  bic  ^ofi  ge^ecn  abfcrtigm  noQen, 
^ai  gleid)  btr  6()ucfiicft  oon  6ad}fen  bit  ISoangelif4)eB, 
feine  SKitvecmanbten  @tdnbe,  cc^cbtcn  unb  il>ntit  but(t) 
Coctov  ^ruden  anjcigen  laffen,  nit  ^r.  (Scorg 
jDrui^fef  unb  M  SXarggrafrn  jn  Sbaben  Qanglrr  bct 
i^,   2).  9)rudrn,   wtb  y^ltippQ  Strlant^on 

S4  * 


867 


EPISTOLAlaUM    LIR  V.    1680. 


888 


in  ©t.  3Rori&  3tittl)tn  Qevot^,  unb  ifjdm  «ijtftlei  "Kxi'- 
j^igunfl/  tia&  |ic  bie  Eadjfn  geun  giit  fdfjm,  grfljan,' 
mit  6rbiii()uii3,  npdj  baS  S^Iti-  l)i.;riit  ju  fiiiiifrii.,  ik 
nm  aud)  aUbalO  cttidjiv  Ufr^ei^cijuett'  9Jtirt4  »<;'tPt*^ 
unb  jugcfliUt,  auf;3Jt(juuti3,/ip6'fie,  ^r,iitt''iiiiy '*}?(/(=; 
lippuft,  bic  @a^  b£rmaf!<u  aiifi^tte/  b-.ii^  ('troaSfilirf):; 
barfl  barin  gttjanbeit  ni^ajt  n);fbt'ii,  (fi^)'^iu'tl[{m  fii' 
felbS  mit  bi-ni  SljurfurRcn  nnb  anbcrn  unfi'rti  "Jljcfls  auf 
alle  bie  ffinitd,  bie  iljncn  mo^lid)  roardi  ju  «rOenten- 
unb  gu  pnbcn,  junt  ii4d)ftm''l>d«b.'Ini'^jaSie'f|i[^^benn 
bri  SRocggraf  &eoiQ-latt&:  |f.^;^iv^«nfbttti  j[eS;: 
»4^  ungefdbrlicff  oui^  g/ljjnbtll  fjabCii.'  '-  '■  '  "      ''  ■ 

Earauf  bct  Qljurfiirfi  uon  bcn  anbcrn  S«i'ff''i/ 
unb  un8  bcn  Stdbteii  bcgcl^rt,  unfcrn  .^atf>  unb  Siit: 
bcbiinten  aud)  ba^u  ju  tl;un,  ol)  uiib  ntft  \va^  ^a^  ft'dj 
9*3«  4it-  tSicor3en2)iii,i;tifcf[i'",in^'',"-l«"iJ''I>! 
julafltn  n>dre  oCcr  nidji.  SiinDrgcn  ft"d)  '.wi\a-h  cJjcilS  ' 
©tdnb*  jeEtcr  iiifonbcrtjcit  unliTrcbi,  unt  ,a^fr  luic  ron 
Stibten  bcfitn&en,  ba^  bie  Ufr^ndjnc^cn  5HittcI  tLi- 
ubergefanwn  Si^fenntniG  gan^  unijlcid),  iiiidjii|l['d),  iinb 
fonbertic^  6.  2B.  unlciblic^,,  in/tw^m,  ,',bap  bif  SJIif  mil , 
bceben  Ganoncn  in  &ci:  ^vangfTifdjfii  ','^tai]W  f$i-kKt\) ' 
foUt  jugelciffcn  uuo  gc^ultct,  audj  bic  '1)iyn'ci;. mit  il;i;cn ' 
9Jli^brdud)en  ungcijinbcrt  gflittcn  Wtrbcn,  iii)t"a.nbcrn  ' 
»iel  mebr  UnfdjicElifciicn:  Ijabtn  loiv  foIJjc  SRittft  fiir 
bjfdjroerfid)  geadjtct.,  unb  nicijt  {iic  gut  atijjcfclicn,  w-i 
batttuf  mit  angcirfgten  ■'Pcrfoncn  in  .^afiMuitij  cinjuta^" 
feni  bod)  mit  bcm  3iiil^anfl';  fo  .rici  aii^vvlid;,cn  Siii'5cn 
anb  bet  Jtiorict  tSiitcr  bclangt,  bariii  "i)ie'Staiil3c  at» 
rb  fte  ifjrtn  eiijcn  'itn^  fiit^n^beriK^iijt!  njiOrbm.!;  (roic 
benn  in Nn  ticritic^sntetryrKcalii  ijiijfijirtisr-^frticul  gca 
ilanben)»  widcbttn  roir  roo^  bODOft  1)i>rca!ecb(li  mib' 
l^anbcln,  troUtcn  unS  oiid)  detmaiga)'  cmcifim,  bd^  bcn 
eljrbateB  ©tdbfCH  dtiigc  ^adjling  ■eiujncfi  Stag  ni^it 
m6d)t  oufgelegt  werbM. 

Unb  ft)icwc!l)l  'b!c  Jan^^rafffdjcii  fft&t\)t,'  nitcf)  ?it  ■ 
lienbutg,  filt  gutano^fcljcn,  fid)  giir  in  fcin  ici-itcr  Un^ 
tcr^nblung  mcfjt  (iniulaffc n , '  fo  ifi  c3  bi^d;  iin'Snbf 
baljin  beraibf.l)Iagt  un&  tcfdjloffcn,  ba^'SDct.  5>furf, 
9>^itippu6,  bcr  KUncnbucjifdjc  ■SaiJjl.T,  cin 'J^nCfc 
grapfd;er  SSatl; '  un]J''cjn'ct  roii  ©tdbtih;  foirni  ju  §j. 
(Seotg  SJrucljf^fftfe^^sVl^tir; '  ilnb  ibiTt  ^ayn-:  \lt 
^ittfu  bie  t"ibcrgcbncii'a?et^ci4fnf0  -iinb  *!Kir(f['an  rtjrc 
gndbigflen  «nb  gnibigcn .^crrn  {jHang.n  laffi^n.  2)ic= 
lurit  otier  bcr  Ptuigi-rt  iljrcr  il&tn-gcbni^n  Scfrnntmg  rci^ 
Nrmdrtig,  fo  bcbvidjtfn  fie,  ba!;  bicfc  UhtcrtjattMung 
oergebenlid)  unb  unfrucfjtbar  warc,  unb  fid)  ju  bccbers 
feitS  nut  baniit  aufjiigm  unb  Ijelligtcn.  Scnn  fic  ges 
tdt^ten  t>on  bec  Sonfeffion  (cineSroesS  ju  fc^reiten. 


Mcinn>aSbieSIoflergillt«/  fo  In  unferS  S^itA  eigni 
3tu&,  il)tc8  GradjtcnS,  gewenbt  rourbcn,  betreff,  xa6^ 
itcn  fie  nod)  'Inben,  bag'bd»«t  gel^anbdt  wfii*,  aa^ 
ivie  iiidn  fotift  jVifWiA  nebcn  finat^r  figra  initijt. 
^■|jtW'11l|,niiJIr^3^ffberctepa(t  bitriH' CTitigtii/  H^ 
man  batnugfpfirfrf-fofft,'  bufi  roir  ffin fiS«i»ii§-pii' 
d)cn.  -Jpdttbtimi-fc,  .^r.  ^eorg,  auptr^fccf^titdttrt 
aiorfclildac;  bic  unfrer  SBeEenninig' nicttt  fo^lMMfttdtk 
li^,  bic  «tolltro  ficiiin^6i;fti>  Unb  tbrcw  gnM)fgfta*'Bab 
■gijfeigicn  £)t\tn  tfoctjciiltfn^  &i»ri)  mii  bet  SKaJi,'  tifl 
ibW'3(^icB  iiiib-;i[fitiiwt(','ri)"fi^"-Sa(f;  SRat;-'6uf  b» 
^tdnbc  «ufcrS  SI)ctl5  bcfcJjcljcn  Xnbrin^en  ju^gtbrti  ti*i 
tcrfangm, 'nii^t  auf^c^cgcn  bbcVwr^inbrtt  B*flrb.'— 
Dfil.  13.  ©cpfb.  1530.  -      >  ■ 

j  .-ii  ■  u-r.:.r:.  -iir  ':'CcHmffiictnn:I--  -y'^' 


im^fri  ii'f  ^BJ   ^iuijttiij'  )r<  liiUn^jf    -Tirlnhttfrrip  g- 

^nit<fe/'Ut'ii^>iiii'!ft»wi:'i^'j&iii'i8«dkt;^;A;liua^^i)^»^ 

.  ar!L'  H*'35w*'Pw;lftJ*flUf^'W"1K'?  :■.■    .'■.■-  --     y/:.- 

3Beil  inan  in  alictM  giJcg?  um  genicineS  BiiA«  unB 

ilicbc  willfM  bct  ©jitigfart  unb  ©clinbigfcit  fit^  8cfUffc% 
unt>.*«f»-b(fu(*«/',bag  BffmSeflsniM  *i'f'  2ifty  ^* 
f^bTlifl>e  aii^;  uqb  <^«iif<  .gEbtaiHj^t  roerbeiiy-  unfK 
tfaljr,  racl(|)«  boify  seiiriy  rfiljt  ip,  untfriubcHrfen ,  .jjb 
Sdjanbc»  iu  raac^B,  uh&  alle  Siagc  bal>in  jtt-ci(i)te«, 
b«»  Divv^ipjliifdjcn  SRtfibrdtiit.einjfln  fo&w.-veipcei^eu, 
unb:  bicfcifa^tc.ui^.c^i^tiit^cv^S^tuiebieBp  untergf^ri- 
fi'[jcn  roir  nun  Elar  oor  Jtugcn ,  ba^  wix  ^iil_ffltT;®(^(Mf 
ctjif^i  c^bcf-.li#i})i*,;,  fc»cr|,Sf'nbcB,  bct  Zq\)K  UUt)  bc« 
eodiiQ^jnfiii  fclj,aff^.n  labcli. "  t^i  toir.foldjS  nun'-»TOl)I 
juow-  gcipiigf ,  nadjocm  iljrcr  Side  oom  ®cgentl)^il  iim 
bicfcc  ilabrc  iiiillcn  bic  !^.-ut  au6  iljrcn  Jonben  DerfQgt, 
iagcTibfft;  fo  ypifrcn  it>ic  c6  bcdj  nnn  nodjfld^rt/  un6 
!jabL-na  fo  offrtmflB  biefen  gtefdjStog  crfa^^^^bc^TOir 
oor  ©ottbcfh)  tbcn(Sfr(SnlfcfjuIbigutig  fjaben-.  "'  Siaijrt 
l;Ql>en  -TOir  bd^  2Bon  i^anli  braMdjt:  fo  tftel-eiS 
m&gltd),  '(rbt  init  altcn  Wcilfdjen  i-n^^HebC. 
3e  baS  baben  »ir  aufS  monnigfdlfigffc  in  alft  ffiege, 
bic  mo^lidjgeroefi,  sjetfudjft.  Siuii  beftnbcn-itfft/bop 
cd  iin&  gefjet,  id)  roiH  fagrri,  bo^  biefer  ®ai^  oi^ 
SteicfiStag  ge^M,  mie  eS  Sfjrifio  felbS  gfng;  bap-maii 
iljn  auf  aQen  €eittn  mit  Sift  fucJ)ft,  unb  nwHm  tu4 


360 


EPISTOLARUM    LIB.  V.    15SQ. 


570 


in  SUbm  fa^n,  ba^  f''  ju  rfi^mtn  unt  ju  ft^teitn  ^a- 
bm  nibet  bi<  iatiti.  @o  wiffm  wic  nun,  ivie  brc 
^rc  fi^i^ft  fagt,  miin  foUc  ftd)  ^uten  por  bcm 
SauecUigc  bfc  $^anf4(ri  b^  tu)^;  u  iiftj^Cf|L^t),i!)re 
folf^e &)![(,  fpnbera; o,\ifi^.ii3i^,$'^\iiJf^matL  fHfrUfld';». 
fouert ui^bnit  reinfevn.  ^ultui  5u,.bf^^(i[atfvn  ^m 
atenfbfltVbaecfaifc^Stiibec.wr  ff(|),ftji((Liti^*-,bi<:  bfl 
il)n«u<5-flenaufu<^'n,  bcc.fia^re  unJ;  bet^r.-^cU.ljaU 
ben  ^«bp.er  Xifum  nit  befdjniutn.^  uij^  »lf.,a'^  ^H^T 
mot  <tip<|? wei^-iwlUn.  i^ ,  fagt  ir  ^jy^-;!,"  b^rjWf, 
becn  tt|)iiH  ao  bep^^Prtntr^ian  aa  Xilv.fir  f^j|iQi,^dj: 
auf&  ^^ej  tn  aUen  Xtiagcni;  j^e  Urfadjm  abju^ci] 
bencn,  bie  ba  Urfac^n  fud}ten',  bap  fie  tubmm  miS)- 
ttn,  fie  mdrm  wie  ^auIuSj  bafi  tfl  bfn  Sibecfad^ecn, 
nelc^  ba  fuc^^ten  UrfijcfKn  iu  r^Ijmen,  (tc  Irljcetin  aud) 
Gt^rijlum/  fo  fie  bod)  brn  nit  Icljceten  ctc. 

9lun  fuc^n  unfce  SQi&rrfai^tcc  unS  nicl  flenauer 
unb  aefit^rtidjfc,  looUra  bo  ^tmina>-ba^--firrtt^en 
m6gen  ft^)  unfcc  Cunsensus,  obcc  aud)  (nic  fic  iavon 
untsirfii^  tcatticen),  unfcc  SleBocalion.  Sojjji^ 
n)tt  bacubec,  baf  ung  bcc  ^rilige  (Sleifl  »oc  foldfcn  iew 
ten  gat  ttcutitl)  niarnrt'  in  ^fdlmm  LV. ,  ba  cc  fa^t : 
i^t  atunb.ijl  sldttec  bcnn^lButfec,.  uiit|..)Mb.fn..bQ(t)  an^ 
betc9tm®inn;  itjcSSorrftf^n-gclMbfibrRiT^JDe^,  unb 
ftnb  bpt^  blo^  ^t^mnttt. ,  @o  foUru  luic  nui) ,  tsie 
alle  nsrg  !n  btcfcn  ^r5^en  ^atljcri  i}6ntii3t{)en ,  bod)  tiun 
fonbetli^  ®ott  bitten,  bap^hjlcftrubig  ^anbcln  mijgtn 
o^nr  Sl^,  mle  «lid)  ^auliie  'iii  bnt  @))f)rfrCff  am  (r|a 
ten  jfcop.  fodt:"  SVtttl  ba^^maiv  blfibet  sclinb^  g(I)an< 
beU,  ^^n  xtnt  in  im  ^it^\\Mx'^d^iMtQ  tiii'%tiu 
bcne:  gZtln  mA:fht  ki»it' Abcta»  afleyr  Uiiiiftinbc^^lin^b 
oidmTCnaefgunscti,  bap  pc  bif[;!'&d[)Ve  foii^  im  gtlfl> 
jdi  Stri^v  Mo  fTeiiKK^  nU  aRg^nonimMi;  ^  bAttlpff^ 
uiiib"wMW5Ub*iHfeB  'gfltcnfcftV  nftb'  aW  fijt^i^thfd^tdgr 
bal)h>  d*^ii>  MiffeSf^rr^iu.iSf^rif  ju  n»«$rti;'uiit 
ia»«!«sHtti}>fVii.'"''-'"  '    .;■■;■!■  i^'  -• ..  :..n  ^i.r  v.y.  .-...,■ 

:  %h3'  lai«6>ut'5^  anacf4S:ii(p;a^'iVi*;rf  t'(i 

ne8  itl.iblt^in  3tb f^iebi  jtpifd)ift1)l(i''uj«!"^- 
nem  Qoncilio,  UtjUt^  bie^  mrin  untrctDdRtd  Scbeafett. 
ibefui  crflli^,.  ba^  bie  XttiM,  brrman  tinijsU 
lig  UBb  Decfllit^  ift,.-fpmfn.bAr(f)  bieXiyobet  V| 
ber  janicc  Tiui^v^  .^fammmgcjp^fn  mtrljcn,'.  »dtc 
motil  Dtw  giod)t&ca,  4bec;rf"{fl  ja  bcforaen ,  ba^  jijrc 
1iXiinunf(-fri)/-.tn.'l)en  fribtgru^Vrtirrln,  'bec  mon  8et== 
Olic^m  ifl-,  bcflciffca  unb  aberjct^nittm  woUea  iiabrn, 
uab  it)retXtt  lUK^  fAt  trnocict  oc^tcn  aUe  bie^ctifel, 
fonit  nom^ftig  ouisgcbrucft,  unb  bo^  bei  siiS  aii^ 
fiit  mt$bcdud)ti4}gra4»trt;  alS  oom  ^apfhljum,  »om 
Srgfmrt,    3CbIa^,    ftcbm  ^camcntm,   &ecgteid)cn  . 


mel)t}  unb  moHffl  bamit  betSa^te  einrn  €4)anbfle(t 
anttdttgm,  a(4  ftp  fie  oon  unfiin  oiclra  St&cten  n9o> 
cirty  obcc  alS  Ijabra  n>tr  unS  bct  votigm  Srf)re  unb 
.Siferifuii  ai'^d)amct,  fo  reir  ^Dd)  in  bre  (5onfef(ion  unb 
fonilei!ii(^ej3Rd,  proitipin,  M'^  TOic  in  folc^cn  ^upt; 
'arlifel t»'.6  ®.laiH)(n'{i,  bariniic"bir  ©iirtima  brfi  6i)ci. 
ficfltljumS  fiuiiSi,  mUm  niit  bcgciffrn,  'du^)  mitflc* 
mviiit  i^Abin  aiU-  aa\)a  SKinbrdud),  fo'  bcm  gSttlit^ien 
2So«  ftuige^cR,,         ;,  ,. 

;-'3upt:.i«tlbctn«:ib^:bit,[;i['i^lc|.,  bcc  man  guij 
:dIw  1«m  3(Mi;Rit  ^rflliifeita;.?»*^  i«f^^ 
ben,  unb  jii  be§.i@0n(iIji'>$;H!f(i^ib,fpUtm  geflcllt  mec:= 
bcn,  i|lroot)I  jub^r^i^S^tr  baf)  fie  unS  ba  auci)  captiosc 
'fud)rn,  t>iit  rinfi  [vovjAgtidj] ,  ba@  fie  son  bcn  fheiti: 
gon  Slrtifctii,  al6  5mpflc,  K-ito  ©rfittlt  etc,  allcn 
n'i!;mcn  njofltcn , '  njir^flfinijfii  bcy  fdtis  nocl)'  in  3ipeifel, 
l)dtrert  fiSld)*  Sii^uciruiig  otjrii'  ©nciflfKit  obcc  flewiflrn 
©runb  cliiijcfuiji-t,  iint  jii  Grfennrrrif  td  Contilii  jlrN 
li-n  mufi.-n.  7tudj  fo  ift  c^  uii5  iiil  511  tljun,  bie  @ad)C 
anCcrS  ju  dncin<,'iuialiu  jii  ftctlcit  Pcnn  lOiC  unfceSort 
Qlljnt  gclailtct/  nimlid)  ju  cincm  frcfm  tl)rilllid)m 
CuiidUii, .  ijaS  lil  iptld);^'  Don  Cicfen  <Sad)rn  nit  ex 

roL.iuftii(liiif,,  nft  ('\  Ir.l.litLijniliiis  Nnirlaiiis,  fon» 
C-ci-Hnact)  tKr'l)t*iri|jcii  '^djnft  iin})cil4  Uiilj  tic^te.  Dafl 
(Bcgcnfijcil  iootlc  afcr  'uii5  IjicC  auc^!  ^fin  fat)m,  baj 
fic'3u  r'iii)iiKn  iMticli,  icir  t)aCtcii  ce  jit  einrS  Concilii 
I  Gntfdjiet)  cnllill)  ■^oridl;,  iiii&  ira6  6cii-naci)'i8if4)Dffc 
urib'cm  ^^iaufcii  uiigd-ljvrcr  ^f(^nd)c  jagm^wiicben,  ba» 
foUt23cfiijlup'T)c.3'Coiu.il[i  i)ci^ni.      ;    '_  .■ 

.:'r;3unr.i>.xittj»w,::ba6'bie,^*:lAft'e»,  fo  nU  abQf 
tbo^i^Jiteiiil^ta-fRegflnJunbrSrciinunien  bi&  ju  cincm 
(iancilio  Mribctir/faUten;  [tarr),'.nt«  au^ftwa  ein  9)rd= 
(ae;n}dtie  mJE.^frismfQoivottiCli&e^tn,  <ifo  occttirbcn 
n>dEm,iidtb  begtl^cctfBlifetift  in.if}cen  .Kl^ctn  ju  rooi)< 
nm,  ba^  if)nrn  foIctieS  foUte  jugftafleft  toctbm ,  bocf) 
ol^,S}i:tn>i)lum9^jejC:^tUij)»i,QI&tercu:.:  foli^s  mirb 
l<t^i:iuf;.bic,'SteMiiuiJ9  boc^rgeb^n.,  bag  ritit^r  ^olsflat» 
'tig&Qtond)c,  fo^bt^L  avl)»  &iefct.!ga^t'e(iufs  I)r^igficn 
cntgegen  gcnrfenr  unb  Auf  bea.£'aifrc  ge^offc,  foHtrn 
in  i^rcjc  ;$api^ifd)m  €cct(n.  gcfidrfet  rocrbcn,  unb, 
nat^cm  fif  baS.  SoiKttiuin  cinc  3(it  t^ec^ie^m  mi^d}te, 
■ba^  bicfrtf)igm  fo  einjcln  fotltcn  SRcffcn  unb  ^cccmonicn 
mi«bct antic^m.  .pa^  fie  alfo  ju  rii^men  t)dttm,  bic 
Sa^ce  mdce  unced)t,  mcm  fjdttc  mii^en  gitflitution  tl)un, 
unb  bie  S^cra  ^u  ucrttdflrn,  auf  funftigem  Concilio 
miicbe  efi  ollefi  »i(brt  in  altrn  @tanb  tommcn  ctc.  ^tti 
t)alb,  bir  Slonncn  obec  9]2dnd)r  unb  baS  £Ioftrc  mit 
fcinen  JRrgrln  unb  Errcmonirn  ju  ccflituitcn,  ifl  auS 
oirlcn  Utfact)en  nit  gu  taii)cn,  unb  ftfnbcrtic^  liRoRnrn' 


371 


EPISTOLAfiUM    LIB.  V.    1580. 


tloliw  ffpnb  gav  fem  n4^.  Tm^  ahn  bn  Slopergitiw 
Ijalbtn  unfet  9nil&.  ^erc  aufS  untcrtljiniaft  *in  ©rbif; 
t|)«n  t(|Uf ,  unboud)  bm  Jol^e  9efd)ci)f,  i(l  1jo(^  uon: 
n6tf)m,  anb  wic  finb  bkfc6  a^fji^illfcfjttloig,  Trcvgrwjl 
5ui«rt)utfn;  boPi^iRttibis  98aW  9f^o);ft  njfvbe,  vn\\ 
bai eDangeUumebfr^tiir^aljvinit wrla[lcrt njerb?,  ■.ai^ 
fiidjfn  wit  bie  ^iflen,  «nb  rtlt  U^viilum,,  njte  fie  ben? 
tetoen. 

5um  oiecten  ber  ?)riDatincffen,  ifl  nit  jy 
tatljen,  bag  bifff  SBJort,  tiRffTm,  foUcn  in  awMjn- 
\\i)K  Jtleibung  unb  mif  5nr6!)n(icl):n  '(5a-i-nionicii  acljatf 
ten  wetben,  non  U|i6  gefitfcri;  Si-iin  fit;  rocrbcn  fS^jn 
roeit  fireden  unb' bmtni.' '  ®ori  t'a'3JnoatennK|Tf  ^nh 
i^  juooc  mein  ®et)fn!eii  ongijdgt. 

3um  ffinften,  ob  iro"t)l  «ori  bcibcv  OciTalt 
unbbec?>tiejlec  <&^e'nt^ilijt  i\i,  Cafi  bamit  &ic  C5f)ur= 
tiirt)  Siritrn ,  fo  bicfer  Saci)".'ri  ocra-aiibt,  l;lc  .siiMfdji-n 
Coiicilid'  atfo"  ^olter^' '  foUfcii ,  ibic  fTc  bafgcijcn  T^titt 
unb  jtaif.  9Roi.  *)  lcV:  fo  ift  t)Od)  tcr  'Kh\)MQ,,  ivd  fii^  ' 
feeftiRbe,  baf  fif  unbitlig ,  uric^itiniii^  gcljanfjclt  ic,  nit 
-  }u  leiben.  SDmn  bie  ffiort  iTnb  audj  tr.ipilos,  ^k 
1)obtn  m  unfcec  Gettf^fion  flar  gcraflt,  bicfe  "Jfrtitcl 
feinbinbec  ^eiligenSAciftgegruribet;  mii  b(m3(n{)a'n^ 
wecben  mic  f«  obec  in  ^recifcl  fc^cn,  urib  ntcc  bflS,^;^ 
Saif.  aRoj.  Seft^elb  unb'^v[i?ti( '"  ^^"  (^tucfcnnnS  ent= 
li^  etgcben,  mcl^cfi,  njlc  off  bayoii  fl^vcbi,  fil;rlicl). 

3am  fec^Sttn  ifldud)  bieClaufci,  ba^  jiolfcljeij 
l)te  unb  bem  CoiicUio  felne  ^leuettinQ  in  bcr  rf)cipiid)en 
JRfligion  fott  tjocgenomraen ,  '^enJiSIicI)  auc^  ucrfdnglicti 
gefieUet.  iBfnn  u)ic  hjlffen,  'ba^  b;"e  *45i0crfad)er  in 
ii>cen  gicflentljuffleit  bit  'HijteM  'itM  unb  @ut&  aicr? 
luft  uetbifl^en/iinb  Iff  i^c  ^evj  unt).  ^Jeinung,  ba^ 
3mifd)tn  ConciliK>  toiber  bii  ^i^tirou^  teia  t>"bigen-, 
tein  .f(f)ceiben  gefc^e^  fod  uiid)  in  Siruif  ou&gel^en. 
3BieUii(t)t  necben  fiifivibVc  U^^ut^ev^  i''^!'!^»  ^^^ 
tm  3(bfd)ieb  noci)  rtmaS  bcrmcibcn  ic. 

2)ec  fiebenb  ^Kifcl  gi1)et  Cacciuf,  pp  annetic: 
tt6bteOen)iffni  toicen,  uii6  gcrn  ubcr  cvi  rier  Sjjcis 
ien  (^cii1Iid()«  ^rfti^ec,  unb  baa^Qcramcnt  fni^etcn, 
Me  foUen  nic  nit  Idben.  Huc  haua  conscii-mUt  fit- 
cerc  uon  pussnnms.  Uuc  esL  contristarc  spirilum 
aaiictum  clei  in  piis  cl  sitieiitjims  vertiuni.  Iti 
»)inini:i:  volniit C}lt1sLinn  cupen;  \vi  ^ctftuijne.  )Da 
TOtrb  (olgen:  et  ohnnuteEccnLcs  cuiifiisi  sunt  ct  titiie- 
riiiit,  Miitth.  22. 

{  Fiiilor  k».  Tprlui  rharU,    dc  riqe  hidicii  tioi  «an.- 

9t»l.     VidetK^  lAiaeD  d««i4<i:Ai  ii  «]>!«  «:i-it>ti«Bi»  fOUr 

dmio.)  s      ,       j .        '     ,  -,^         ^, 


«)  addc :  ju  Dctantnaitcn  ^rta^lfji' 


>o.M4.  i^S^ 

.    ^aHmgdrinerus  ad  Spenglerutn, 

i     fil^r.VI<fI  T(ld.  Mtyen  it  le^ituie  1'bil.  Melincktli.  «i^ 

.1,  ..,,Mtlfci.<(i«vplw(f,i7(P7,'«f)  p,Jl.    hirum  in.'»pp.l.>lb. 
■    ■  ,  n»7ftei.  T.  .<VL  j..^8jq. 

^^•FTn-tSljdto  ©peftglec,  9lotI)ft^rfE6fr  ju  W4r» 

■'■  "  ,  *"9- 
'jRein  frciinbli^  wlilig  Ilicnp  aupor,  giebic.^jett 
9iat1jf4)vci.[i:'r',  i^  ]iih  cudj,  bfi  noi^Ret  5>pft'ge^(5ri* 
bhiy-njic  1id)nii(})  Thculogl  unfcrn  SEtjeilftiW  ^.,S* 
c^t-ii  imffvg"l?'ciilgen  ©lotibcn^  I>altcn ; , »«f^«ff ^  «*.(i|? 
ciid)  juf ommen.  9tun  rnill  fold;  ber  i^olpget»  Umlot' 
fcn  un^  unci)rtflltd)  ^vacttcircu  fcin  (liib  t^fben/  fvnbctn 
l)abcn  f.'it  bcS  nac^ificii  unfcr3^  Sc^jrdten*  abec  i^ibH 
QSittcl  bei  il)rictt  bcvot()fd)Iai)t,  "unb  bo4>  biS^  n«bet 
uits  iii^ctjl^ie  -f^tflrfdicn' 'unb  anbve  «on  bcn'©tdbten  boi' 
jH  liic  crfi^^bcrt,  unb  fci)n  alfo  ron  iI;iieH  me(lr.  »)CtW(ti' 
tig  'CiiMcljcTbcnn  clvn  von  bcin  ffiibert^cil.  SKo^  Wcji 
urii.'  audi'unocrl)Ctcn  ^uni  bui.fcrn  9)Iat  uov,  mir  ^teftr» 
rinC  allc^;eit  auf  utifre  2:()ccIoQcn  unb  ©clc^rteh/. -unt 
fiiibj'id)  bo4),  ba^rinficTlieoIuijJaanj  fc^utbtg-lrpeB. 
■Jf bcr  iciv  rijt^Ucn  bcnfclben  nit  foldcn.  3ei4en,al%iui 
bcS  ^''(^inppi  .gianbfrf)riften,  fo  «■  i^nen  ^iitr^ut 
mAiirtistid)g  Dciiiliiit)  iiif^^icft,  unb  ^iirf^tdo  f&irf,^ 
nit  aUclti  unct^rrglid),  fonbevri:  aitd; ,  guvdr 'oetnQ^nr: 
firftinXe^^Sl^^^^^jyevlifbetl  gaiij' unmogli^.  ©ofltfconn: 
ei;  tpcnn.iDir  nur.  (jijttvfg  )vdi:£n)  gl^ic^fiim  woStca  ^e 
bcnnocJ)  barnad)  ^t)un  reaS  fie  »oIltcn.  G8  ifl  o&er  sm 
bic  <imun  betrubten  ©cioiffen  ju  t[)un,  bic  ntt  aXUia 
'^irfflit  Mrben  gedcgert,  fonbern  au^,  ben,^rannen 
crfl  Urfac()-gebcM,^~nJtber  t)fe,  fo.  bdjS  teine  SBort >= 
gcl;vten,  gu  erl)altcn,  olel  f^irf^c  benn  Ijlewc  je,fiei 
fd)c()cn  juioiit^en.  - 

'3^  fann  ber  SefU)A)dteti , '  fo  ouS  bt<reiQ  ^U^ 
Icin  t^^adtxn  frfolgen,  nit  genugfambrbciibii^  ^k 
fd^njrtgf  Wn*n 'mlt  SBorfcn  ousfpfi^w;  XaXto»  bilt 
icl)!<iud))tni^ttegunb-fetntll@(Ktf;iWiBIfn>  f^  wH' 
Ut-tai  e«fe  oU(^'bojU'  tt)irti,  nnb  Di>rt'."9]tdrtinp 
8ul|)e[0  fd)(cibien,  &a((  er  bod)  olfl.  bcc,..  Bior^  bfn 
®oit  ffin  Siioil  erftlid)  bec  aQelt  mitbecaiti  or^ntt, 
bem  ^l)ilippo  mit  @en}o(t  einrennen,  unb  bo(ti  bie 
frownen  Sucfitea,  fMibediii)  obt-c  FeiMn  e igtmi^iiifo, 
t)or  it)nie  wornen,  nn)>  ju  SBefit^iOiglcit  vmiMtiBni 
(moUf).,  Siea^  o^f  biefnn  Sleii^tag  tdn  gi(nf;4..bis 
ouf  l)futigen  Xog  bcm  (^oangrlio  mel^c  Stbsbni  grl^ 
benn  ^()ilif7|)u£.  ^r  ifl  ou^  iit  eine  foli^  lUoiuf' 
fen^it  gecat^en,  ba^  et  nit  allein  ntemanb  ipill  ^bm 
onberfi  bovoii  rrben  iinb  ratt)(n,  fonbccn  ant^  mtt  ua' 


7S 


EeiSTOt^EUM    LIB.   V.    IS80. 


374 


fk^m  Sf>i<Vi>  n^  ^iftiXtn  (»miit«fdf}tt/'tamit.tt 
Mrnnn  frfdjredCf  unb  mitfniur  3Cc^imation  tHHt)  Tt\h 
mtAtbi.wpft.  3d)  fdftfib  fob^  nlt  g(rn  Bon  t^m, 
BDeU  cc.bii^n  Mn  mAniUflluj»  olfovBBo^igca^ttd  ge^ 
ifiar  baiMt-id>«fi  m^  Wtken^fa{^;'.  ttibj^^too^i 
t  veibvt  mrin  CSmilftn  iifmt  \)ab  \)wi  juge^en.  ^t^o 
tn  i^.iitpto^tvmmtut  ba|  i^,'j«ii:^ett:nilt 
tbec  Sut^tt  ne4  $l}i>(|»pud  al«  iiel)  fe^n  foU, 
f:id)  xfyxm  mitttfSoiltitiMoKUwUf  ^ufallcii.        .,  (. 

^fli<  itf(f)tS  minft^if  Vieriiirieit  ftofifn  unt»  itAifcn., 
nin:  WcSHifjr,:  fo^njlrliemit  won  ^zrn-  ^inQtn 
fuc^ffffen  t^ieimli^eiben,  wetbm  attalto  Ijefa^ 
^  JCenn  etUc^e  aui  un$  glaulien  alTeiii  ivoS  uii^. 
ett  3.  arudjfep  ainb  D.e^  fagen,  bcbcnfm  nit,. 
|.ffciBi«»iet3uflef(^i*t  unti  ,^8tffctji*t)  feija, :  wiib  i* 
:^^t«i-rfnfttSE«uf4  niatjlcn.  Sljr  oev0*|;ei.i«oljl  roa^ 
jf^SBine. '  9trln  ^rubiii'  unb  id}  niiffm,.  -iia$  ^m, 
'Stu^fe^  an  cinem,  anbEin  Cjcte  g^fagt,  er  aiig- 
'i^im'an  Me  ^ant)  (ifIo^'jn ,  bo§,bie  {ffieinung.iljvcS 
jflW  rtit  ffij,  einen  Jvtteg  anjufaljen.  <Bon,Q\-b,  ba^ 
ItTiW  felWt  nit  flidj.n ;  eu  maftunft,iaBcn».,„  '-,^sjr.- 
■■'"JOiefl  iiH««l)Gl)  ic^  eu^  <jani  ff^tf  (Jiriftiii%t^,tfT, 
(^:  Qtt''tf|6^tt  uhangejeigt  Idf^n.»!  iuiVipwiuit  jiil 
tablti^m  XXenfl*  etbief^enbc,  tiau  7i\i$6})Wd,,k. 
^,  0mtaiecftag  15.  Septb  aDno  IfiiQ. 
;^;'  ^;'   "  ^ttronpmufi  JBaumg^Mtnec. . . 


^pOS.  ...    ,  .■.  !.  ;.    ii.;iiV^'  :■■..'-:■,.-,':  tair-iSftpt. 

^^,V  .  -.    ..  -;.,..  ■.'.'■',     r".f.'lfV  '^17?"  " 


E!mi«li(MraVtt' 
et  Veliui  d   19.  Sirplli 


Wndil  lonf*. Ji  n  u '  iTnic^  t 


1  Wllchiiii  quoilHe  infcruil  qpp    Liilbcri 
Iiiiiniboniiiii  bnc  'leripliftri  cArn- 


OjfJbni^eni^^o  ihioiogonim  JPt^stan^Uj^  cAs  itK- ' 
tfi;gMVfte  cORCar^iite  a  GeorffiaTY6'ii'es~ 

's'io  ^■CoActiiatioBadtnsi  pnfposUis.'^ ''' 
riqiiHD  firtcri  nbs  aporlet,  pericalosutn.efsi^.ar- 
nkw,  qaoTum  mentiofit,  n6miii<-ttim  eifpnmcre 
rimnl  consignare.     VercTniir  enim,  ne  caetcrns 
icoloi,  qut  in  confcssione  non  nominntim  in-  | 


dicat!  et' ta^Rien  cuQtro'versi  snat,' tina  ndversiirii 
cotisignent  et  pro  confcssis  ac  revocatis  halieant. 

SeciiiiJu.  OfTenLliciili  quoqae  el  scandali  ali- 
qiiid  liaec  res  tiabere  rf^  '  secum  .  trxhere  videtnn 
Gi)ii!.igiia|Iu  effio)  ompfuHi  >a;rlicukii:am  multos  co 
^tl(liu-t(i'ra  essct,  iil  .eiispicari  vetaifirmare  etiain 
iion  v^roreiiltir.  nus  ciim  iidversariis  consentieii* 
tes  pUuc  m  byt\\m  castcti  tciinsiisse,  et,  faclis 
ceiti  illis  iiiJuciis,  r(^tr,ujn  ettttiu  .nomine  digna- 
tus  esse,  ar  licet  «Us^^^sitiiic&.cpmjruadam  articu- 
lortLm  inJlmc  iiitff  ijus  ^.ssenL,  .^m^n  nos  ppo  ni- 
hilo  iiiit  duceiitcs  eoruHa  erforil>iis.patrocinari  et 
vires  aildere.  Ilisce  c^usia  etiCationifaus  addncti 
imilti  rucLisse  siitiijs  essc  putiint»  Qullam  »rticiilo- 
nim  cuiisigiiiiiioneiti  retijicrei  ..conservaudae  la- 
ni.!(i  |Hil)lic,'i«>  [lacis  el  i:uiici>pdlit^,causa  hanc  viam 
nort  p!;iiie  r(:piiiliiiii<|iiin  Jicbibsinnur,  hac  modera- 
lione:  rie  (jiud,  peticnli  xes  ]i<il>eat>  iiecessarto  et 
caeteri  iirliculi  cuiilrovcrsi,.;(|uorom  tiirKn  iti 
cunressioiie  .i  iiul.is  ,-il»ihit;i|jMi]la  fil  menlio,  no- 
iidoatiin  exfiiiiiiLiuli  erunl ,  utpalL'  de  Primalu 
i*;ip,ie,  .lu  l>iir;,':iioriu,  aK:  iDdiUgcntiis,  addita' 
i^cnerali  cl;tust)]a  pruut  CGt  iir,jc;o  Scripto  posita, 
ciiiii  ?x  iiuljis  4ii;it:rciviui:,  piiiresoa  ariicolos  dc- 
rcmjcro  ct  prupu;,'ii.ire.velleinMS?    . 

De  scaniliilo  luec  iioslra  est  sententia,  quod, 
cimi  iwciliciilio  h.iec  iuler  pciiicipes  vjrus  tanttim 
fi;il,  suliunciiie  pnljllcani  ac  ppliLicam  pacemetex- 
leriiJiiii  Ii';inqtiillil,-t(ein  spectct,.  opus  sit  exlra 
sc.'ii|(J;tium,  licc  posaiut  .uiilitci.  vel.allqrari  iustae 
et  Snrfii^ieiites  c.ius;ie,  Ii;iiie  Qftinpqsitionem  dissi- 
liii  publlci  et  iilj^Tiun  Emini  traushctioiiem  impe- 
ilientes.  II;u;  eiiTin  i;;itione  eos  Hfiqnaquam  in  al- 
lii^im  scu  societiilein  ri;.iilrmT)  lecipimiis,  sed  signis 
hftud  obsciiris  test;ilum.  faclinus.,  de  quibus  arti- 
culjs  conv^nerimus,  de  .quUiUKvero  adhiic  disce-- 
pl!i!to|)i'6.  Qhq 'miims  eiiim  ,para  uwa  ^lteram.pro' 
coTlinitne 'p;iTain'  reprcheiul.iit  ac.  cnpdwonet,  non 
prlAj-Cavetur  a6t  prohilietur:  S£d  tantam  Principes' 
de  pilldicii  el  commuai  pace  inter  te  foedera  et 
pactii"p;itis  coiiservafidae  cHusnferiaot,  quaecerte 
b6i^fi  consci^ntia  approbiiri  possii^  .  Operae  pce- 
til»^,igi(iit  hpc  in  ioico  f3cere'yi3ej«mur,  articii- 
los^coififroVeVsuSi^qiibrum  noh  est  exifTinis  nume- 
rus,  nominatim  exprimeutes^  et  recensenles:  de 
IutMificattone,  d^.Meritis,  de  Trpditionibns.  hn- 
manis,  de  Conf**sione,  de  Satikfaclionibns,  de 
Voiis:,  de  Polestnte  £piacnponiint  de  ulraqu«> 
sf^e,  de  ftlissa,  de  Cojiiugio,  dc  Invocatione 
Sanctonim,  de  unitate  Eccleuae,  addita  hacclan- 


875 


^PISTOLAKUM    LIB.  V.    1580. 


876 


ftula,  quocl  nostrar.mPfp»y|iuf9  ^Q^tom-^liostwti- 
culos  neqes^iJiQS  .etjcjiriiA^HXi^esse^  ipiditniitil  flac 
ehim  ratione  niamfesjf^fv^iifiirliAftiiwpmlDM^ 
qu;iqi9a9^4UpfVm7f«iWJbwjA«ltto^  sfiitugkt^cf- 
nnri,.  ac  jiffi^^r^ineQff^iQ^imstWTJ^^^ 
dam  confessionis  erit,  cnijki^-it^io^iiBiiKiidsc^tiiam 
amicip  xfitXoiit^nii.red^Jitrfi-ttMimiiiri  PM-; 

lificilSlPiCtoces  scireitoJM9rAliti,.in  iquifaus  Ariiculis; 
nobisf«}in.<:Qi|i¥^m0ltf(i;  «lAiifnibMr.tmKlJ»  iahia  di-j 
versuiTi  doceant,  nostrnm  e^ioibiCA^sigJMfitaaflrf  at-| 
qu^i^Kplifr.-^n^tpn^ifth  Mar^vgi  rartIAiIikSifi^bi(ftA-i 
versos^conHgia4.xinHiStfTilii^tved6  tntfiefltamrfibede-l 
ris  sQcieratein \ 'mqiv^iMm i ,tr«ofieciram  i ^-^  qfian-; 
tumvis  pe|€M(il»uSi  i4  et  sl&rio  Jhii(it)antifattaiadver-' 
&ariis.  ;  SiiVfiloartiiQulos^.eontnRveDSOiivreoisilsvci  ct; 
nominaliim^^i^tingir  nciliudcini^'^  iiel  alaaatefanisulas: 
oneros;^  afdd A  ;volp Arinl  ^  r  u ti  ipn to  >  i  ( aei  «fa^mii  re- 
rum  interea  temporis  pro  concione  in  templis  liat 
inentitr ,  eiusmodf  m:liu  nequaquflm  SUSd|iioTflt. ; 
Arbitramur  eliam  advcrsarios  hac  in  re  pa;riim  {la-. 
boratbros,  ac  brevi  temppris  spatio,  DH^iilscIfia 
et  ignorantia  ip^onim  oj^inilnis  innotes%Ht,  con- 
signandMal^6r^hi  ]>^orstii  \^i^t£^^V'^ie:  Ac  li-l 
cet  ixiliQC  pr.ifqo  a£tiQdo^m«ltAim^eIifa«itftionem| 
cadant,  de  qmbus''UmiiCi^  St^MHBirtl  'dtSlputire ' 
futumm  ess^t  rmil^  labprif  €t  mpleLStiaf?:  .  laroian 
m  noconines  consentimus.|  quod  lam  commemo- 
ratis  conditionibus  pai:  jpublica  constitui  possit*^. 
'^  Ad^:^i<0*«io«terS  vi^aV  iW'liyisFdf  ft^tiSJ-; 


dicUb  .4M^ 
sint  eai^An^ 
clesiis 
ftii 


Si 


lesiis  mmm"^  «i^u^t^ti^vllt^t'fh  aHf!ia6^ci) 

iitsdem' idoairin^' ^'sMfelJiba^s'''^^ 

spondeiyuis;,  W  i^si^  ^lenMtf^rttirf,  '^ih^ci^; 

fnturcHii itt ,«  Hi' AialHd M^^i^i 'tio^^^^HqVAcl^^i^  1 
dentfes  4U)vl^WN^ffiaM^.mt»A  cm^m,  '<'1iic<ni-i 
statif0S:<^^;  Wa&cimiHrHf^hiV^WM^^ 
gnandamW^^pi^i^J^^bbW  cf^^cfien^^mw^ac! 
dofdndti^  fioti  'posse^ •  Hc  4n  lioe  Vrvlos  >^^^  'ut '^i^ I 
tcres 
a^iixadn^ 

Tn«iC0i  

liabttttlos  '^s^yf^ht^inif'^^^^^^^ 
NisMtflxifris^i^Ave?  I^i^1n¥t$sf«>:  Vio^  fij^^  oif^' 


poMabilibus  et  iuramentis  illicitis  a  se  oxdSiiatos 
iMIetalnint.  Item  nostri  concionatores  aif  Ecde- 
siae  rilitttslsi^profMt  Mrpotiis  ^^  Vline  pdrlculom 
conlirmationem  ab  insis  pi^tere  non  poterunt,  cum 

,iMftittrfifi,ii^drti  iaia<Wc*^ 

-iserl  «'Cl.Mm^im^ii^iiM  ktJf^e'Crft(ri(]M]lr.>-  Igiliirnon  est, 
Jq^oA,  'longioir£qiVaIi4<^^^  i^UiUia- 

mus,  ni^i <E^stoDi1psi';  qiiid  siMi^iiac  de>re  meii- 
clSsji?t.!aiJimi«t,.'^^^^  ac  no- 

strae  doctrinae  praecones  sc  coiifirmatiiros  essi* 

Emittant..  Q\iOil  si  Epibcopi  nostrae  doctrinae 
cioi?at1fihfe^'^"  et^*^cctesiiie  ''m^iriisti^s^^io^firlnaTc 
rccusaverint,  se  ipSos  liirisdictioue  illa  privabunt. 

-Si:^ivtoru  itx#lsdieti6fnem  'in  caVfsis  niatrimonialibus 
itnrerint/  non'yeptlgtiandniWmdicAritus,   quu  mi- 

'i»9^i)lhs  .ilUg  <4«ISMMt  41^  tKiliditmt  pVMttertim  si 
non  aperte  cum  verbo  ac  mandato  Dei^fpilgiient, 

.flbiriadldtid^ilimi  e1  iilMdiemld  SAce^dotinm:  tamtMi 

<sifiRW  m  polklcA^i  -^^  Episdopis  comsutftudinr 
et  ordinatione  humatia  :debent^^r:  Igitlir  fiMito 
^<[«t«iilU'^^  h6Atir  aliqtiis  iitis  fuit  eibibitiiS. 
Nec  quid  obstare  possit  vidcos  '<{Ao  inintis  matri- 

^iV^ial  ii^f  ii^caSiMin^eegtifitit^ 

^^eQidatii  Tftihdpl  a^CSAtsiit^yM^ma^  dtvMndare- 
fttWv 'A^fV^hJi^c  ^comYntinroStto  Ms  est  meM^fbli- 
tica,  licet  phipKefidEcclesiani  pertineat,  et  per 
Pasloretn  adMkiistralH  debeat.  Nemo  etiaro>'est. 
qui  ignorari  possit,  manifestoruiii  et  notoriofum 
d<;lTet(»r(f m  'i^|5r^hensidnem  sfd  Pustores  hcI  Cbds- 
siae  ministros  perlitiere;     N^  aliis  eiiwirt^i  Epi- 

-i^^p^MA  p6tesb(s^  et  ii»{9dietft>  ^a vis  est  «Mt>  offi- 

'\tit  quHmiUi''^c|fii  delinquunt,  ck  quonnn  fe  est, 
^  t^Uriiatitiir'  et  in  viain  ^fed\i<ra fittir.  Quod  vero 
qtif  Hdni'  drddrit  V  •  iythrrtiidMif  E^isc^ru^  ftt  boc 

^'^(li^MboMtf ' et  ^fbnl6tein<  reidiffi, ' '  e^  div^f so  ieonsi- 

gcre  ac  reprimcrc  voculas  illon>M^^''<^iiAllfaAlina- 

/tvAM-J  ^t^ib^  tjttoM  yitM  in^nnfdlaiit  /  ^jfMfA  per- 

ctj^^fM  gra^lacinidlestum  nobls  acicidilj-     ^itur 

aiiqiio    niodo    nos    cum   Ef»iscopis-  cOHitittgenles 

liirncrtirneifeiii  di^eriilhatmn  fatile  reprihl^tvinus. 


qoae^M  ^•pto^nl^tbnerh-^^efo^^^  pM?. 

iMl|l«U(i^Gr(hi^Mir»  £pis^d^$''hoit^^^^ 
udisirQfci^a«t,  ^tkAnt^itit  iW  aMf^i^Mfi^  Vefc3iW) ' 
lacejMlo  Ifole^V  ^bh^' V^^iX  gfa vaiiiuilbyis  i^ 


( qffftd  e t  'ZarhaHai  Caiphae  pdtestaK  i 
idiiqfacTriullj'h1ibrinri  tyrannldi?     At  rfeitifeMnte^ 
illrs    i^66lesrj^stiiiairi    iurisdictiori^,     ifeqiiilqnaiii 

'UUariildm''^6MWi  ;^/y|StobamtisV  tlH!  'A%^  9nir  di- 

- -.1!    ff«Kjl'  Ji   ":ii;.Mj  i.-.r      -'.i  *.•     ,:         .>   ii-.'|i 


/  \ 


I» 


87T 

N<kB04. 


EPI5T0LARUM    LIB.  V.    1580. 


Itv&pl. 

hlilum  a    CbeleA   >.  T.  Ttim.  llL  .il  6tf.  .qui  tioi  ■rtlcufoi 
'      cvJlMM^'cDW'a«KbiM  U6nrCJ>MMfMriciiI:W4i«IllPUlM^ 

pluiii  exhiheu  ni  liiiL.Aug,  Cnnl.  Ulini  u.  3i3.,  illuii  con- 1 

majkim  ralw«lur,:^|,cpeiW{M«rW>,  4li;i(<£^U|!nt>"f,j*flf-' 

eordja  cu»  Citlbolicit  uiilla  eufc  uiAicl,  -,     MclanUioncmi 

-      ■haiSiM»ec'Mt\piHh>iMlfihpi<faf  ■<(bM'M'U>IWIitc 

-  matm,.:- ■'■>•■■'-  -;^  ^■('■"■.■.i:V'j  -..liiinj-.-'!-  'ti;-i)3 
1.V--W  >;i'''^i-'U  i':.''>«iifl   ;>.  I>",il5    ,.liii;Hinnn(i 

versariis,  .    '    '  '    i 

■■  •  ;.    ■         ■     ..^    ,  '    ■■;;.^-.^<i:m   [ 

l)!!ilci'iiMtificatt(taCt  qpo^  .ootiaii  Qeo  icHtifu)«-| 
.mur  fitJt  in  Chri&tiw,  ■  ^on  pifoptffr,  no^tni  Apnia, 

■nntilimilj    <•).■. ;.::■.!   ■),     .:iL'.iv   iji;i3   'jy:-n:\',  ii'iii 
l^rQacUfftai  iKma  opeffit^Mint  pe«fl(WWilf>i(i4««lli,l 
UnieTi  noi\  vxfix  iTipriitfti>i  grat(|ij8  ,i|G-'Mstii^>e,' 

;«d  WfMipPl^t^pdil  gCHtiam.;]     ,i:-,il,;,       ■(.      ^- 

8)1  QiWtlin  a>uf'fKieiM.n«n.-«ili.nec4HaKU. 

■  ijaAinpeCCpLof;^ni.y.,.,  ,    m\'-'1  lV.  .;-.i;  ■  .;i: 

.^fljn»:  quApradi^ouifiib^i^uUimi^aQt^&vnngptia; 
,i<lcn  -ipeceue,   «st:   Ad .  icontfitiy^f^  jStcccdeive 
•fid«Ql>  quafl'.con»pIatpr  in  co,o^|ti(we  ptiOMxMt 
..f«iiMtti.pe(uat4,...  .. ...    .  ,  -......,,,.-  ,,.j,  ■ 

fi)-iQu«d  Mtij9f3f:lie;9ef,:e!in(Mu<a«iif'i>fi  fiii^.ncoof-: 

..iJtiriaitwlwWfitKVflnt* pQ^9f^.,,  ^oi-,^j<iji-(  ;\:U  \ 

<Q-  Qw4#lveriifniMiMtaj;HW,eiSf;liqgiftQ4fih^j^«^^j 

uri»iSiinil)ti^o  trai)ifio4lun  itt\Amai|ai^(i|,^ ,  iei^j 

eanstt^sus.dp^jv^iilg^l^.fltusp  Sacsaipefltonw.! 

7);  QmnJtiQU^fi  i;^Hti  ii4it:l«*fl>init>ii«isiRfi:mw-' 

llitfQ.<i4t .  Jlft*o  ftp*. ,  ivA  IWniWSMihfll,  gwUam, 
Md»vqntwjgi(«Kfl'Wi*;)9el,:,(}bscKEefH,,glf:r!^, 
HftfjlilC^isAhi^iulU   .;-iij;>iv,   in',(Tii'iq.n  ->,.  y^j-.v,  1 

^  QlM^  vqJ«,Qt.^pligijWie»  W>o^ftWjiMWt»W!^''): 
ly;  siqi;f;tiltus...a().  proiperqpUara.'guti^  .Mti-Us, 
ndrartSPUirjEvaMgeiio.    .  ^    .  ,i    .,    :.     ,i,j.- 

fr)  (ii»d:f^*iit«l<iitipP<*i  ;ecsMiWtiP'11«.iqiV^.fline' 
{«jcOako.flpiSiffli.e.QfSui^.^iPt.jW^fiiPWfttipJiWr; 
boaiwO;..ordihQni.,:  ^n^,]Ec4wi*i  «SVf*nd3«ii?i>tt 
p«Diptei;i.c*i?t^>p,.ad  .*|ili^n^ia..njiit4fl^,..  t^men' 
npa.ita.'Sflnt>endnpi  sit,  quo(i,^nt  q))bis  a^.  sa- 
lut#m necc&^ii,  ^cc  babent^ips  Kpiscopi  oae- 
ratuli  Gonscieiitias  tali  cuUu;  uleo  qi^ .pTnitlunt 
tradilionrs  illas  extra  scandalum  non  pcccaiit. 

10)  Qnod  ciiin  invocatio  snnctoriim  nnllura  lia- 
beat  testinionium  rx  scripturia,   res  sit  incerta 

Melaitii.  OrEK.  Vol.  1L 


)vtt^  perieuIiMa,   «t  niasinw  obscnrans  gloriam 

;  >ICbrisliii npicmaa^pfiwa  pn^onit  Bt^isnt  me-^ 
-  iiduitortMriicfprdjpdllHtioMti^    ■' 
-t>li);iQutul:  paftlk^WfltM^ollHt-Mnmifue  speciem  fa- 

£[ii(iaDt;DCHif»R>idMl#ffii«>Meftl'fUnMnenti,  sine  aii- 
^"j.  ilori6a*eisin'ii*i(r*&'-"  *     ■•■■■■■•■ 

tS)i  Quod<^rolHbeMMJcOnii|igNm  sacerdotibus  Uw 

■oiant^vahtiia  mandatum  IM^    qno  prAecipitiir, 

■  atiadi  «it»tKl;ii»- roqhioitiottMi' imnsqui^qne  ha? 

- !;.  lnBtt)«Jioi«»^rtanW>  "'"'''^'■"  ."■ 

-lA^iiQuod  M[ss;<^3tmiv'isll^;dpiift'qHod  applicalam 

-;»'i»Hi8  meTealnr  eis' gt-^tiam^-A' «{^t^  operato,  sed 

-,!j.qnod  coena  domini  sil  MMmn^iflnm ,  sicut  tota 

oeclesia.  confiteklur,'  pet"qtlod  «ifmetiti  ofTertur 

'  ■  ^gratiitv.''Tqiiam' «on  asMq'altur  somrns  per  opns 

-:  ijope^atnnifi.  Jed  peV>fidub^-s{)et«dat,  ibi  offcrri 

.  n  aUii:jgrbtiam.e«ii:^i£siirfMm'{iHcalonim. 


/^i/i  i.if'j'.III!   n'l'.l'pi,'ir.i!    i.i!i'i'    M-;' ■■("■— r 

.2i!^r '...!...',■  '■"/."■■'!■  '■  .  la.s^i. 

-ii  'i/    Vi^^l^^M^^^^^^f'.  fl^jSkncftum. 

.,;.,, ,.,,,SpLdt(litfl^i.,lW*fl.l^411,,^i98.  " 

^'itxn  iBtft^etmeijter'  unVaat!)  ju  Stnrntc 
'  ;.-  .  '.  ■  '     ^^"^^.^  .'  ■'■ 

a?P'n<i)?ift(4i''!i'?.£K9«''.wn^»Rtiife«B4nbmi  von  ®4fc 
i^Igai^^St^t^isIr^  «VJ^IdtaqM  Mgmftn  Stdt^  unb 
un§  aUr0.;Q5,  ,y»  f^in  .-&Ri;lwtfl.erfwtwn  laflm,  aODa 
m^m¥  •ff^  ,inftf^ciat-  ^m\^  t«  eoc^jen  mit  6cm 
^f'f*i''l!.if9,,(»P9f-.l^'-i-3«0?n/„MPiift*rtCtturfarPMn 
M{f"  WffM;'''  «uf,wflW„friH«^8B<9  tB®<= 
_(WW|)I?  oit^fijp  (Jj-nf&^ifRfi.iW.tlffWAl  bdun  iijrti  aaeut 
M\^-a\^:(t>i\^,,  .tpo  flu  kiiSiP?^^\^P^[»it,  nric  ft* 
bcnn  gcnji^Iictj  ffineS  aii6.-vp  irafe  jii  p<rfet)ea^,  t)ie  30 
litdben ;  fi^  lj4tt  ei:  fii^  entf^lpffe^  mlc  bcm  Gttuifuriett 
jU  mr^dfeg^,^  S^iop,'Ji)t  ft  W(v  «(jurfilrilw  oiel  angtx 
A'*'!"''  .flP^.TO^Pftf-i^VSjilh^ftiR  wriieWtt'  fo  teire 
^M^.ffim^^mifi^J^riMvimt^  »u  bWben.  — 
2>(^.i1),pl(ei  «f-.fln^.Of^iiw^.jjnjHiiaWjWfinting  DegaBif. 
fen§  ju.feabcii  bacumaByfigcn,  ba^  «,  fo  tJiel  i^  ®oft 
Qlnab  »erli<(),  roic  efi  ow^  b^m  ^C^urf&rflm  bieffltfu 
nung  njqce,  6ci  bcm  Ijciligcn  Swonaelio  unb  tjor  fibf^ 
gcbnei:  ^onblung  Perjjarren,  wie  au^)  ber  (Sbutfurd 
unb  et  t&ren  «dtljen,  fo  fic  ^ie  laffen.,  tvxil^ta  htfo\y 
len,  fi(^  in  einige  wettcre  .^anblung  nit^t  ^  ^gcbm. 
25 


»f» 


kViitdLMtti' \Jt».S'.  i»»a 


iio 


bJniiMpfrf,'  cwate^S  Jiftwuatfflj-ftw;'  iil= 

ke  6ai,  fo  ilrai  Olptt  atl>m  l)4tt,  Oarob  ju  jjrtliKfli 
■SniS(na,1(»ilWf'.''»aVaitli'nift'Si(ipfiia'rf&ottcn 
■iafnSiKUu6Wn»Shi.-"lfiSl.  ^1«N,*T";- ." 
'  S^n  Ei(  fu  'jJ-rtD  o§Ji     .Iniiaaoq  iir.mfle^r.  ,iliiln 


.'iq  i-(rjiv(io3  fiin  sifiuy      .mi.iin-^Tlo  110«  nmsQ 
Np,  900.      ,D32n87  idiirt  r.OnfUumi^eiL  ni<^^glr£pf' 
iun  j2       .OThiigaeDi   ^ia-Bijiiiiilaon  r.?)(TT  oCl 

.^111-)  Iinfiiuii  Mii^iTflHUnlBtHAiij^ii^J^lioiiti  HiMf*i-  AV^ 
■■tn   ,U^' gm.^hii\ni  iu^id     ,rniii:)il']()if£  ('ja  !ni(Ir.i:> 

.rtq  I^T^il  fif>n  u    .Tti.if^^li^^lioijp   ,on(;[!  l'i)qinq  fir  1 
,  ■:  -■■., >.-j '..■(■  .'..i..rL„',.rt.'.i.._-''''lvi'i!L':','(:'._l  ..'„i^  '-ui... 


.#m"  («"fl«.,r>*aW'Bl  J''J''.'K 

,Cfl  «fFM  V.S&(!  WP,*  SM  WM!!  #M 

»Kw>fe,if"y8  Ww,,siw  w 

guffcDn,  bap  6er  Spurfuili  W  anOrtn  3H«oemaiweil 

autlj  mit  brddjt.  ,,,,,,:,,.■<, ,-„.,„,,-,2     I 

S^teiveil  ab.'r  ber  @i)urfiiril  btn,^urj}en  twt:^  an 
bem  Stdnben  aQen  aR^^bie  ®tun^alift9(i«  laffeii  ,^  fid 


Wi  "jKbiin,  Jir(te.«lrf.  IS.  (u  7tII)TO  friil^e  j^gtffen, 
^e^KtftljeWagirti  J;fnoa4  ge^enHaiJen,  mi5  atlein^e|' 
■|i(lnk  «lii^XoloteiJiiriCaeiftn 8M«'ii<'f(l)*'t(iifJWi 

>J!i«if,*'a)if  Kfei»  mmSiiA  iitoo«iefeit;«iii»ae»St 

■■■''  '-'"■K[*'iiBfr'»r'^l)i(t^,rS  mif  ■«tn''afcn  'jflersiJJeii 
y*n'?uiJt^W^,  JQHMtjwrjf  i5ie6r'geii,  beS  tuiibgra: 
feii  lii*t*f 'atSiJt^SSl^n  9(n'i*ie{jii  «oif.  «!«(:  fom. 
111,'n,  l)a!''51irf'Wiit'MirI^.Si(ti(|  ijrirtrrfifctii^im 
'^Ht^ii'''KfeWf(l)ojR't)olft5(>|*niJ'«"i,(imt'Bfe)raen 
EliMttil^rl^flrii '*!«■«« JnSrtii  gl^liffi'*'  (mfe  «ibew 
'J^9i^aiiif^'(ir  ?9ifdj^'ff(ri  'nTib  "J^erten,  biefr' ^(itnitig 
^affen  anjeigen, 

"  ■'!J>ie  .ttatf.  QKaf,  l)iltt  bf§  (51)urf  »011  6act)fril  Se= 
'^l)ttli,  't^me  ilil^ilii  jii^erloiiben',  unb  me^  et"  Hci)  Wr 
"iWi'%fti)ii)(r!i(, .  jnMijlftl^ftWltWmnrn,'  ■  '(S((idjr«l)l 

■'.(MWSiitV-jei-gritiiiieiSnjt,''»!!^^  eaiiiirfftis  iif!* 

'«Sdiferj  ■  btr  (S^litfitllj  o^iiil  (5tliffibn'if  5h«'r  S/^jC 
■ip(rrii(((ii  unt-Wtgrdtni  irollen,  ib(lci),§'(rl)[t^'  aligltfr 
'Ijfn  t)(^,  bay  (t;  t,er  6l)ntf%tl>,'Ber  Saif.'?R.'jU3(, 
fogt,  SI;rtr  5Sat.'3fSiftl)W)  !)ie'i«-rtii)ar(rt,  Biiiilil  (5^ 
aud)  5l)r(  3)Iaj.  b(tl*)  fcinc&mege  uerfcljfit  ' '1E)'rHb(fI 
abi'r  bi(|-,'*'^iiiibit'9*l)J  lAif^ilS^niitl'!^)!»'^,  "iliib  ahre 
■■«.  M:  biif  ■JaS  mlt  (ftiftfllJirlii^grtlftitWiiitttlii^oriit. 
ftffcn ,  unb^  bp(()  ous  *Bic^igf(it-  brr  Sodttn  entliti) 
tiid)t  fd)(i(^(n  iii^g(R:-  fo  m,irc  ^rir  5.  iK.  giidbigS 
"S(g(I)r(n,  liocf)  jmecn,  oirt  t^ici:  fVdid  ■^tag  u,igtf5l)rtl(i) 
■Ju  0(i't)an'fn,  unb  l)(If(n  ^iu  ei(tnil'J(6f4i(b  iti  gtViiftii, 
'btill«  'Slit('^«.'^S!.'ii«n"nl*gl«),-il  Wfiii,'  ■«4Iie'.«ll 
;'atbHf'tit*(n*il'(;i«*ffi  6tr#(Sii  (!ii(nt'fri(MJS» 
'Wb  tiiib  ^iS^^tf-^i^  5«il)(n'  3(b(ad,t  ifii^ 

>i»er«eli;i''S  '-^  »»"•''-    -    ■     „■    '    ■■'■•^ 

Xuf  mdtVS  b(r  Gi^urrfffttftitifaiiitt^^SetiBOnt, 
t(»f'»8lttf(ii,  ',|W,-i«ijll(l)(i-''W)(iI  init  feintn  Si,it^n  nii, 
tettebt,  -*ititi'ifi(tffiiftafei  bet  tSbutfiir^  unb  Sunenbutg 
b(m  SRatggtaftn  unb  anbdn  bi(fe  SR(inuna  bart^un 


aoA  entiiih  unb  anbetfl  nid;t  i)(tfei)(itl"bfiiiif  erit'Aai( 
- T^l.WWf'""  • 


SXaf.  loiirb  einen  (nbli(t)en  ? 


•)  Pfrlinfl   boc   foli„in   .,)   FpiiloUlfi   te^lHllOM^IHHiAaf 

„d.  d.  18.  Spib.  I5bO.  f(u&(  aMlAbfadS(nM/(...T»  ("i 
**\  Proponil  Tideiicpl  liaFc  tanl'Un.i,^t(t  Q1)b(finft4%  ^4  „U 
■-;  V*«ar93(af(nerlud).-n,  tlMMii  Mii««lj,i»(tt.,4ft,l)flrt 

(dlK  b(»  TtblriilfW  ju  (mQr(^t(,    --.--''- 
'     lflfl(n ,  »i(  (i(  Irnn  iip(  9,  "1- 
•*♦;  i.  «.  (o  rinl  9'-lt(tii  t(. 


11,  .<iH.«i  H.«vM,(.ww.,4w,'rr«i  " 


laffm:  ec  ttuge  nid)t  roniig  Sicfctiwfrtif ,  bag  ubti  boe, 
f0iii^Bi..{ttg49dI  <iuf  Iku^  1^1"  3(i>fdHrb  ju  i:iSti6i(y/rr 
1100)  t^ji^ri  foUtf  aufgiljdltra  roicCeii ;  &fnn7n&dfrit(t) 
*ntfd)Ioffcn,  c^  ging  gftk^'{^  eg  iDOUe,  nid)t  Un^fr 
^u^^fc^ibeni-nsu^t.^MKfe  tt>iit>W  '{)«)>  6S  aM»in,cui  SBcrjug 
irtl&*aMh  n*i^(&kHt6«fiticKfeftiW  Itti^^of  fi*  i-tnws 
Davob^ffhrcermutbia  uiiD  hiBia  n^fial,  jiuf  SReinung, 

mt^  ifimm  ^^^^k\  f?&iv5ete»'?)yftt. 

£cr  SHairgaraf  a&cr-'^i:i(  'ifjn  tjuvdj  Soctor  4i'l- 
ilei^^Exfl afcicljt^illwniliiffmr  '*f '^*a(^  «dtfsfSUajt^su 

iiuf.upili;    la?»    GTUIf.''J   ■Jt.iip     ,  inj,i,Tj«;.iil    i.Iin*'f'i' 


I  Vr,b»  ratftgip^vf(i{rf4^flW«MiyAjWftoS'-'>l*l"-pr»e- 
ccJcm  wd^di  atl<E,  4ii'ti|>li:  mJcI. 


8M 


tiyttoi  tuvit  ^t,  jDnrMW  bii^ex],  ^  (^^  ^^i^^ 
fonnt  t)0(lj  e  G6f  «  mit  beiTerm  giiq  unb  ^iwf/ 
iiLliitcr  jiiirit  Kidjc  tiii^ltcljirr  twp  *r  (rieeaim  Qi)fV^i,X 

l?on  fiunfnburg  unCi  fiinen  Sldtljen  bti  Aaif  S^aif  9^tpM^/ 
)S  (Enb(  hiciUigt,  bi^  ouf  gctita^  nail>ft  funftig  Ijie 
gu  blribfn,  obei  mo  Ijucm  nidjt^  ^ttjaiibeU,  unb  ^ie 
(Jtatf  ^  ftinen  iCiJ&^iU)  fl^^a  mutb,  woitt  wfiCCanu 
jO^Hv  fixsex  Uvidui)^  -raii  iC  aiii^  fln^jt  nj^lt  refittr 
^c  fern*!.  hiciijti^ntpnn^,  nfrgivit^  X^^  ii;in  .i^^ttf 
3ia]  jugfiaffu!,  mit  SiiaUojljlna,  ^Iwl  ^i  p^ili 
mit  aUeai  gleif  (jLenw^jautielnit.  —  —  iaiouf  Iwr 
dburfurp,  bit  anbtin  Surflm  ""■>  f^n  antaa  iDitbtimn 
ab,;  jdiubtn 

Vh  abtr  bn^z  ^  r^u^  fcin  5a4)nt  ?u  ^ut  jjbtt 
ni(^t  Dotjcnonunm ,  f anjKn  wic  ni(l)C  fciffii^  3(t  tuoijt 
iScc^  Ijabci,  i.^  mpt^it  altcrUi  'pi  a\t  Ijiciin  gtmoi^t 
iPiit).n  3)inn  nnc  unS  anfangt,  fo  i|l  m\  ba  QJaljn 
4H  (&m)  2(tifdjieEi  gu  bimgtn,  ab  ^t)  n^|a  ^Jjtil  bu 
jibfcgeinjun  oetjeirfjeqten  9)^Ui|)|)  SS^l^nfi^ton'' 
gfi^l  «flgentf^amtn  unt)  btiDiUyt,  mrlcjjtS  aber  fjn]a'' 
tiW"^i^^  w^tcwHHa  bff^it^,,  JWij^gHj^yrfjj 
»5|  t&  tem  IwJiflW  (l^ttUt^B  2Bt)c^  (OpaS  ,«,  a^iju 
[na^f]  fommtn  —  —  SRontag  19  Stpfliij.,  ,ypl 
Skl^.tfl^mnf^'^  r  ,„J  I 

n»n'lw,K^i-.ni,|  in  1  Sbaf^aimcr  unt  ?5ff|)||,mf,, 
ElinJn,n«2  Ona  1171  piioJ  o  S;4»MillJ)ft  ,«,„  i 
nurflj;^^  &niijiiii(g  ,tti^  finonn  tliiu  ns^MpfiiijKg  «1,1] 


idi     aesunnri  possunt      clgo  crtle  in  iis 


nlHpo^gife  iif  iJiicbldK  ni')  itnt)  'Tiin  lc(}kf!«|](nrflfciiti^.;i 

l,r.nftJ  Hj>in  .-.iJo-jt  £i  ■jfiJ^Wffl?*' [j[iir;  t^'J    vJnflol!l-/l!n'. 


Wi^' 


Egidio 

cionatori. 


!.;d;i'mfj'jijTd]'(>Ui7i.(i 


rp0mi  asli*  copiose  resp^mdeni-ite  J^sVal) 
hilienda    Iinperatori,    quae  futura   esl   aliquanti 


.nsilin 
nego- 


Deum  non  offendtra       Qnare  illii  convicia  pro- 
;^iy  B^ra  dissiiDuUndi  inihi  censeo        ^'^^*    '  ' 

De  mea  pcitin  icia^  sic  resppndro  St  mea 
r.iisi  Inec  telfi^te V*Ra'Vst^^ViliiI  deprecor, 
HHJi^ht-^fifctKfH^Idit-s^*»  i^e^4,if,Hn.,-^fl|y,t'):,l9nam 
4ii  li^ftn^  «qoi^tt'^  '  «t  iriHibtn  jWln-ipMti  mw  ad  cni-- 
iiilum  ct  )  siippln.uim  Dcus  mihlleitlfe  *isl  me 
fMi)li-'9"i)f0^jE'ffls^i.'"'>eft  fV^f^.^n^^RiV^'^ 
iit  proptLr  hinc  quod  >iil^b<im  si  non  (ieret  p^^x, 
ijiimyr)  n  Qhir  ^ini  Cmghanis. 
(tiiii)  ^iiiiiiin  Wle  H[i|iTe  dih- 
,  Qij.d  M  .(iiiitAigei-^t&t^, 
.^iti  iiini  I  n  ligioniim  ^['fl^tur 
1  .  \j  fn  Iti'  ii(  1  [\iiSii'?J,  ■friU 
!iii  U(   (I  ireiit  '  pei  im     tit  IW- 

^tuMl^.  W'i*^.&^*dl 


eR;*Pi.fl>iiit|»  yei^WOixli  acc^iJAit-^»- 

I  v(^ri!u    ■ihliti    ^ms  i      )'l'i)^   dissf-n-iionts 
il.  1  uiUiili        Vi.icis    cilj.rt   )  ct   txfgtits 

.    lisbliuii!  ifi*  itPin   I  ini  evpisuS  pTfe4ii  con- 

^tffi{'y4'^V" )  fV^  riO^  Wrii^  hhStid  «>nfetTe  pos- 
%m  AMf^  Mmm  S,n  .uKm  ad- 
m%^in^  'm  miaWmil^itzfim  Csesartm. 

2)  pr.mun.  pon  Iiib.l  Chytt,  .l^fclrf  iim  ^ltf 

iirjflJ^ftsfrii^*!'^')^^^]!',^  ]{bin  fljsOno  dnu  ^ilJm  ^boj 
Ii.(ltij^EflrtMi^lf  ^(hiWits  nsnis  (iiii<H  .iftHB- 


8)  C.  B.  /uiur>^. 

}0)  fMa;&KnvUlie(QIOlnn 

410  «fcylr.  ■.ddll  :  rtifl.W- 
ii)  trHiifi  iWn  h*b«(  C.  0,' 

23  • 


U  iliijtlol  s^hI  iMiihi?  (*' 
■lirj^  .0^01  .diq?.  .81  .b  .b„  ' 
■  3')tit  J-ijilsbir  linuqoil  (•• 


EFISTOLAaUM    LIB.  T;     15Ba 


m 


^Metiipiatilff-).  ,  jUlj»->(^epo lidttt  dignii£flrm)t,Iia 


j'w<niiitfi)fvn;?finu  rbus   ^;lJ'il|'>f!  nyHcil  5liiw>«g-OTytp^ 
rDV  tro[T'_brlfi;Vfnu  'Inu  n-jii 


jii  ,if>(i'-/--y0rtf/j; 

^^|ll"SnS   !1B'll,'>tuin    i 

surij   iitnrilii:iris   nnl' 


iao'stcr  [J 


:s(Un's(aftj 


Mi^i 


<i>|i,s.     llCdnnif  orim  t7iViit^Wi:;irisft'r,  pnt- 
'iiiii     ic     inh-.i     Irlilniini    Tininiifirl^ilitrnni     rs.so. 


Jiiod  l.f 


Mlal, 


II 


fcjo^  t^inlnm  tjoc  S 
Dtiiim  (tpiincorc  mr 
ijUi;  nliiiinli  nii^^lrii'! 
^0,1  'nvufif/jii  ^f^  f. 
TUi,'  rfir/dvtsii'  ih'('i. 
sulcrcrmi^?  Mnlli 
d&^Hd:i  s!t,  tniilnn 
r^ih  ,csM>,  "t.uit:inT  ; 
|ii;im    i.ill'o    rcir.poi-,- 


I 


ii^.-inl.      (^i 


r  mnf;,  .jnid  sl-nlfioct  in:- 
iii,  Car?S;imii  fupero  ct!m  '^i\ 
torrilnis  ciiiulillonidns.      At- 

r<H  cd  nr''yrv}^'^>'OiTQi  ■  'h'  ni-- 
Snil  iin.niiiu  tirr  iit  nitiil  (Ii^- 
nm  rni;'it:iiit ,  sr  r*'s  ;iit  anna 
Ec<-!csi;n>  ,lis.si|i:»i;(nirni  fntii- 
ipcrii  niiil;iliotu'\Ti,  iit  inm- 
c()nstrft!i''ftespul)l(ci[p 


ba_. 


r^  0[)poneIiir  ciiim^^nnlrtltBrtWtif^a^tmAt^ottrtll!^^ 


tur^: 

qiiam  |ir;ifl<j^''i  aTiilivisti,  Scripsi  acciirate  et  ve- 
hemehler.  'fui  cives  liuc  miserunt  eodem  argii- 
mcnto ■  cowipostltitH- iihntn ,  ne  otio  bre*! y  ul'Sp*^ 
'r»f..aoK«ii,  .51(1  ...vi 

'-'^MtSi  libi  naper  fasciciilum  literarunnnl~J5ir^ 
iherum  scripl:in\M , "  Pt  liuit  coltigfitM  eral  epistola 
ad  le  sccipla,  quaqi  sigriific;is  te  ^fipftpissfi^I^ije  jllo 
fasocalo;  '  Suspi<GOiF  migaHGAp,  »ii<ino^  -llaque 
per  cos  nihii  mittam  ampiiu*.  '  VaKniir^tlruan- 
,  "     '  :    fl^-K'-    :4-m:    tj  f>  r '.  m  v  •>  [i  7  h  ^_S  ftTrjC?- 

15)  Codd.  sei-ipiis. 

16)  firojectit  noa  hthel  c.  Hti.  ■,    .,         j,    j..'';- 

17i  iencre  cupiuatl  jic  co.l.  Melui.  et  ucl«  ul  l')^\ujc.  Coil, 
Bav.  Iialiel;  lencft  Uiiipiiini :  tej  diytr.  Itmrre  dtripiaill. 

18)  Id  co<1.  Mebii.  aJdllur:  „\i,  l.ilil  ISM)."  Sed  i|iiuni  cDn- 
faiillo  piinrifir}ii'd.  9.  Aur  pMclrcia  Iii*.il,  «rrioiV.il  scri- 
pla    hnrc  cuisloL,    el  aui.lriii ,     iit    fi  Mi-cnlii   litirrii  l).  d. 

_liL  &pijiiiiuuigiiur,-a.»  <rct«u»^b.  -■    ■.  ^vi .  •• 


I  tME)(n!a!oonaUiis£:t  Nuqiiain  haliebunt  me  iaih- 
Knfptoriiiu  llHticriBaiiBseiii  ad  ilUM^tivxiMdiiivt*) 
tEi}iecfl4i;i(bkpiDdijUir^)eEtrfaduiit,-.iyBi  imaco»- 
diii  ini(trelidntur{  Ifiii^c  Ctirioiihmt;p<tt  loccasiti- 
fieneI)litliarmui(^l\aAM  V,aLBifclMu;as.JiKI;CiAnid. 
QciLbi:-i'iEiipitttujmtci]ffret.-uidiusii<ial^eiJgMn'af- 
JWsipaBpiBtabeGBcgariijfiiiiatiitiqvUA  V  bi.  .^ 

!■)   :ii:.n[>    ,uii:>i^V.\  mn  j  i:;.i:.(i',ii!i.;;i..Phiiij^U«' 
:iun    i.i    ,')aiijiiipo  »u/':m.\\u.V  i'i;  j:i;'...  ;.  ii.ii  I  .  ,i. 


iiiin  miisjiu  uT  .Ji:ii(ii]iii(i:i  in';'i  £i'.(|i  mii3  jj  -li- 
i4«'4109.'l'»"  tiiliii  mni  uilUri  ;><!  .il^  f^iOi^i) 
"-irt/litS"    .liiaHoil  mnaii?')  •^.ii.in'-  <r.Aii^  I 'Ji^  nfTftji 

-f  EcQdie«Su«To-lIi[enH  fol.  888 b.        , 

f^ggr/f^li  viro  J>.  lohanni  ls»ma^^..J^0- 
■  ^ittni  in  Satinis  Sae^icit,  Pk  il.  Ji&ei:  -^ 
Qaanq«i^^»Wli  i^ilki-^em^^ni^tU:  iiVercciIit, 
tjip,ffii Jita  in,e,,j^r(^//ui-  acccndit  pracdi»lip|ic  tli- 
llgeatiaedudei.iiait^diueriai  atfiicitiani  mUu.tuam 
ambieiidam  e&ie.     Plnne  gratulor  et  tib)''it  Breo- 

'\fi  lir  ^'il'l^^^liL"^5'fl'!^  -■  fR?'.'?^''"'?  r  .'*"!iS^"'- 
Nurla  eiiiin  n-s  Iiis  .nniiis  uuigis  pcrtnrf)avit£ccW- 
sias,  nnain  pannn  cynvenfcntcs  c<i|Irf;ae,  Te  iat- 
hir,  qniiTl  l-icis,  atHmrtnr  pn-ptpr  Ch^klif/rii,' « 
cr^a  tutnn  c(il|('piim' L'eiiuvolpnti;(m  tligrfam  Vli» 
Iinnn  i>cqict»o'^i-iiireies:  rt'  i^a  cWrmWiinfei  «Oiit 
;imir;  fimironiTn-'  t^i!''i^6quc'tTripies'ia.Vrtfl(t9lii(*. 
\>Hi5C*iim  A^^^^mi^^BrAhHid^-^^lA  NK 
AU'^t  ~m«dieS^%»^W^'-'^(¥ttegai^''r'  I^tilM^l^Htftii 

^i%wf;i(Siir'Ni^?Ap..;^i?^i{%u^;'>'  \^fMiAii§. 
tiA^fica^iii^iiv^^^j^ii^it^i^io^tirtt.^^t^iitl^-^^tk^f^iii 

no»,-Jrt<*el'W(*is-'.rt«Vii;''''i^ff4lHtW,'ft^^ 
Ai^tte.>Jt8»bi- ■'■■'-'"  '5ir-,rt.5;.  .•'.-., :i  .  :;,-,-,k^  r:  .^ 
.-,-  Jl,f/.iiijV:i-.!:j,J  .C^)  .i  v.,;. 


Trr.''ftirivi'n*fe  'ftiijj — nr.Tr"'?ini  impiif?  \tnf|jAv; 


:..■■.,..;   ..ir     :..;■■:     .'^  ?.'.'■.  .■■'..-,■   ■'!■:       3  1j-.-;   ;;;.- 

Wa^^kJ'^'X,^gH^i.^h^ 

Gnitiiun>:ie^  pMcm  'itt-CliccUo.'  Dr^-ttiltilt  xtt&ta, 
qdae  iii  comtUit  apinhir,  'ttondam  qutcqaam  oertr 
scriberc  Jicet^] MAdliuc  dclibectt  Ca{eaa!r,.)>eiidttii- 
dumae  .nuhs)  9)i«  .,'*n-  diulius  yivcudjDau  ^am 
JEHefAo*  hift^  reBQ  iliQeri  i>cciiuer<it,,>  pnicini»sis 


*)  De  Bucero,  pinlulaDi  nulalo  » 


l^^rSTdL.iKUMi  tlfi,  V.     153(1 


1»W 


bmnUiaft-HiU  iinpe<ttiMintia'unv;caiai«i>dK' 
GateMMpteeibDS  fleiDm  mAnabH  adhiiei>per 
tHeft)  .i^ioile^favbffefOteiltiikxoeflAiialiitaukau 
okn  GafsaniiuiiiKii  ^iQifil  petiifabBi^eB  Ai^ 
Sg)  .4dit.uped»hQii./  Pkd/ippuv^tditdmau 
oiuus  liUra»fniub<^  ■AfdMlakiiftttqiHeradJW^J 
'  ad  Philipfuntt^  iutiex.ipBa>eii^ntMCliB'iM0i^ 
i49iVB'eacmment:iTia  cum  Sucero,   quem  rt 

nos  dicnnt  ad  Lutkerum  eq^mtasscj  ut^um 
et  cum  ipm  reiii  compoiiaU  Tii  liiitenm  cum 
fia  yale.  De  reditu  meo  nihil  ceEti.900ipt^ 
nX^ed  adero-quam  primum  licoerit.  "Sx  itn^ 
I.  21.  Septbr.  aiOM  XXX.'^'    >'  V 


1ti,Xdi*  Nontilierg.  ij.  iffi.'—  Paii''cbru'ni,"q^it''tn^li^ 
;M9?-..    ::     .    .   ;.r.     .:r  ;       - ..i,.....,t.:  .. 

rii\Butfl'Hm>iflec' iin&  ■JRfl'!!)^  itf 'SluttAlf 
n)tr  ^  S.  bei  aMjitcc.  ^icjjt  geic^nfbtn.liat  lii,ii) 

i-jPftirt'.  ™^t.^ona4(t,ro^bep^-:,auf  f^iaii^^^tfj 
la^jwbelit^  ni^  i|iT>  .Snce,,£^i?q(ljtem:9Kaw^Vii 

fd-^WMtfni.^RitUl  Bc:;jfi^cnt,,ubfVfl?l3cnj.  b(i:flc= 
_\^  feie  on  licn  (5|)iirfi'ivfim  ».  Siidjfm  gcbratt)^ 
iiiSe^enfen  biefeS  !£t)ciie  i>evdt^g^9t,,.,;iifi$,>a)^ 
5.  (S.  fernev  3tntiD0rt  g^bfn  njerbc,  bie  er  aadjDcn 
fatfrni  /  nutfteii  uno  brqfr  Stnpc  Seciuaubtfn 
|>fi:|6nlid}  tn  (beS)  €()urfurflm  (n.  ^^^^j^^^ 
l^doi  RioUt;  »eli|e  3CrttcuI  »it  @.  as;i»HiiMen 
^itfen  mit  B.  beje^c^.  >  ®Iei^O||L.  jffln  gcflern 
jnit  ben  Qcntjen  JEag  beS  efjurfuriteii,"  TWarggtof 
cgen,  .^erjogert-utjn ^ftwnbur5"^it>"edft!%raf.'n 
b(c  Stibte.  9?dtt)en  unb.  iijrolP^eitvbo^ub^^^^fi'^ 
W  fiattti3)'unj)  mit  J^d^  iJccat^fdjIagt  unb  x>t-- 
r-  Unbtiei^iil  bnw^aUS  blffcIMgen,  fonlnclif^lxi 
ir  jiveiec  Xcticul  Ijalbtn!  ganjibeftfjtoerbCtc^iju  b(> 
len  erfunben,  l)aben  \\t  fitt)  in  unferm  SbeifnHt  ei:' 
itbern  SKorjeiifjnip ,  ^mn  ©ertrg  2)i*w^f*ifm  unb 
Babnif(t)en  Soi^itr  im'  SSnfepn  beS  (5()tKfftc^ett 

Inraajnwi  Vehiu, 


tHll^jfe«ti'«nlMt9tte«wibten  ju'Abng(Wa,^tntf($IofTen, 
t^di^»kisqranUi'|Si^tt %t^U  bdft  ^nf^aJetne  nenc 
84cei>ii(bfer^i^efcJSeUenf   «M  Aen^Sicbgctiiuftmr 

«^M^bBenfeiiiiiib  Mb^B^-.fcieiifidi^,  .tRfttkn.^rit  ,be9 
6oncf(ti.^i9aioiiill(iI{blIen  ja«^^;b^it.Aaben,.>bic 
)u  mittlec  3tit  be6  6otici[ii  ju  unfrec  SSeinung  tommen 
m^ten,~bur(I)  unfce  !eeMtU(gimg~fttelfr  geiM^W  wBttke, 
tDie,e$  !^n  auS  i()rer  83erjeict)ntf ,  bie  gac  iq  ^rmetB 
bicfrt.ywtftg  Ejalben  gefletlt,  atid)  ungejnHifri^iti  M 
ffiibert^eilS  ©etn^f^jff^t  »^flwt?n  werben  •). 

@o  viel  bann  ba9  3u[ammenfct)ceiben  ber  iKrglt(f}> 
nen  unb  unwrgttd)ncn  TftflfutVft^e^rtftitfcttftV^^fi  bicfrt 
$unft6^alben««fK«atc^St}ffigtfl(ii;ti)}9I^efeben,  ba| 
b(ii?iiL'(l),„^ji'^  .utniict;''".';,.^-^^!!}-'^'*  53icla,niijtoni* 

pmif?W  M!2r.-.  i&l?.?(''  ^'5^-a(!d;"ni  aiiittci 
%if^*^'l>.mdf?S6^i§.v,(Ji,  WHt,")i , '"«  ,'^f«' 

;ipu.foi^nc^aj^  b^Tcjp^^^  l)^|.jit;u,,tk  in.iu]scntij*, 

■' ■■  ■•'-■  ^""■'' — ^^iiwj(Ic,  v^fjiel^cn  ()at)cni 

if^^cij[,'f^' bij^  maiiji^)  ber 


f.^"^!j.>t^'^ciii^^i£^^c/i& 


■ii^,,ij^v]:ji.;i^cii,iiijo^tE  «= 
,*ti^bc  |igft|fj;.piu$  ,bie&. 

■     'jaiiiici  unb  ' 


Ofip  a 


Triri 


»«.«•!*.. 


■^tcujc^AM^  ^.yKtMftmio  ^pfta\%t,lffolul\t  tt^lA.M 


-..'.,  M-.llS:;''/ 19%,, 

^errn  SSucgermeiflec  unb  Statf)  ju  9tatmF 

becg. 
—  ©eftccn  ()at  unS  bec  6hiirf.  «on  @atl)fen  fomt  an^ 
btm  Sficffeii  Tinb  Soitfiitfof^h  itf  ^'0^.  ®.  ^^eriwrg  ec= 

*)  y<il11l«  >^  lu^t  fr*I>4  •)*''il  5>r>>it-  ■rgumet.tu.ii  flpulolH; 

reljyiU'  non  cognovil. 
**)  Lep:arboeier1pl«Bi',afiid  CodMltnum  P.  III.  p.  ISo. 


S»T 

i^  —  m<i)  Hk(.:"4V' 
«aSigtmy  'i»i»M4'  V 

^cn  (l«iiiili'r  :m  hiVy  iiirmtfidv  7fn'i 
al)f  9)f.'iiiiinc;,  f;i'i  inaii  fcv  lcli.t*'vi)  \m 
Wll.SBcrAiDJtlliifi  irijt  mi(  Ul(a(fa()i;lji^ 

iljii',  ■  rd'  aiii)  1*  M'  M  ofeMi-™- »  ™„r„„ 

&tf  b/iiiiiiV*  «#^4(|f TrtS«l 

ticj  iuiamnuniuJu-itigcn,  .f^fflf^t  mfln.JJflrii^^  awt' 

*^'"^N^fe^'^  -1 --ii.f  .-m,:^.:.^  ^^-.I:.^ 
1  -  :SBDiiiliff 'J^n.e«et«:>uib;^be  »ttMfl4<'ieiiii^ 
ifSU^fiifiMaii  wi<  ilaid^m^!9<AWir<<<«#>'^ 
ra»(rgUltiiitnj)(Mlultl)Wilti<llUi)jiiif)91  it|^ij|k<# 
f{«it  iBt^)N«i  ««D^Tiaaiiili.^iBixliiMXAbn^atio 
laga:'bi)i.!Qt)«flicfl(nr.»tri  Mnw^Uitnkib^  :g<>>4>) 
Siig.)»|i{{!n:<iiM(Eg<t<iiirat«»ai!')  Mi^niotlitatlH 
M)  EI)ufli>^i:«tSMi<a)f$ii»i«(,ii»a;  atlgwetfA 
f«i,  >n>^C(i0;t~et<9B>  bii|(  iHtinii^ji  <B^(4t),-fUft 
«EMIit  i«>it-.'*t|l)>'!ti[;>.i$ni(l(Kl)^  lltgtt)cM>;"vH(^ 
bito:  ftvit  Uma  3  J>itti>it>(TjS«gi)nifMSI(nDg»iii|ibi$ 
a,;^l>®«><9IKiii>i^  .(in^ilitfiMVm^iNt^A 
tStS^.».  f«ll))rWilM>(>nliii:>»4l#nni)iiltnii81(Ni 
iiiib:!SttftillilK)^|(li-jJl2(U.4ii9  bieftaOgtn.aUlS)^!* 
!il!ac99raf  @  ( 0  r  9  i-.i^ilcbp^tllfl^lltaf-fft^lii*  ti 
3>tuit;fit|li;it',«(neabnifiti|.{inskir,eaiMia,  btn 
ascoc^lla  w«if|ltdii|!iiiufjivat^li)f|sAailiP, 
u)(»j!ii4hi«nW8<M1f«i^  fiint*)atilni|ii4ibt^  iuf 
bit.:Ubtttiaii$  liaitiitn«ail»(CjMtfi4)<t#e>e  niMiK^ 
<i>«<|ti«rti,i(,fl)l»:|U^ikr  ,(BllI|ni^^an)krSc|nriIi>l# 
iHnHH^  i!Xt^:^Wtn):ViyiS>  itirif!ei|i1if|illb^iift 
imnfn,^,IWtii|8iXl|w(fi(i^pK  fuc:,fid;i^l>^')n» 
v^^tm«ti  iiai.'»k(!i(.«Mti)liliwiSiBMii.Xit*(ttirt 
<M)n»tv)M|ttti'jM9  niidrmuiarstiipijHgrfiiiii^  „  M 

fie.all(iliai|-<«lltl4niR|»>Stl>tMMItinif|i{|!iiliiiifiie  Soto 
(iMu«jgtt)(g(».]Kiti)(tt<iiiV|i»<Hr  8hiiioii^atbBilibt.bis 
U»iiifilifitn;.iiti«A«)ttgiMiiijCff(««rio.inb::aittil<c> 
li«ni>4UiH«ni,«iill| :  rifo^lMMiiiM.fic^iMitiiaidli  i^ 
tnt  jiitii|nbi>ii'..i>irti»di-i;nf«  iwtliKaiiftitb^rit^btlaii^K/ 
i«i1|tiAibniiKi))Wif''mM^itiliil4)  hUi'  Befii)i>atn4igft 
fiii0aii(i!i>tf«i',ft(tn'«^^iWliii))t)Mt(^!!nm>><!bi(iiiM 
alf«..ifi««;;l>iffuti);84i,ni^ln(;tMlt«.  tiiWV  t|lib>''^N>4 

anMltitm.  y.  :;i,'.,ilil,'i  :',',.]!',1:.- :  '.'.:;.  „,:'...;vi(J'J  .',.; 

.-^Wf 'ii>tlif)f(.'>  fufr  W(i<i|t>f' W^iitir '  nH'jtt.  .iiiiS 
bim^Stanbriatl^fl^fttW  ibdKiiV^^ilfjiilieii  tilib-ldM 
isStltljrttn  untrrrtbt,  nnb  fa  nitl  btfunb»! ,  bujl  (8  uii: 
Stfci^U^  tint  ^onblunsv.,^  ni^  oibsiifd^^illAit; 


^IPT9I,|^JIJLH,  JJfl,  V.  ,  W^ft 


s«« 


j?M  pTlfW  ^in  PBiitb  ipit  anf  iinglitn  Siiifietag 

#l,*l('MF:'*''Wtl>"lf  .S"?'»?  f**"."  "''^  al)tl,_n)c 


ffi: 


^-  — ^ti^y(tif'(i,Mj*'^W'''.53»:'''''''''flii'?'i$':*^ 

WJ.te'")iWl^.#  S^^li  ''i!W:":;;8l<'*;!'i»(!')? 

-SilIlS;/M«!V:5rP'fe,.MII!ff',:.l?i'''lBW:.!*;9Wit 

JRft^^tt^iflmpaM^ji^fmffflifw^wiiit"  «■itfnK' 

;,;...;;......;.,,':■■.,..       ,.    .2>clttaini,x  unb 

..;!,:!■.)    ■■.■.      ■.■'.,lV  '  /^';  ;  ;,  '    ■,;;®<'t(n3artlltt. ,. 

lj;;iilili'.|!(  ali,|iiiiiii  ^iiiii!iiii:/  iil  .i.il.iN'iii.i.1 — ■i.ii.ji 
■{(ai^AlAin  ■eiinjimij;  .,jli,"j  ^iij.jj!,) 
-imfTTlSii  ' 


il,l,rtl,„;;>.  ;.J  Wi>.V,i....)  «».: 
;j  :;(f 'S';ffi'.°;  i«/"«?'^*<"'-' 


<  (tt.  St»« 

.:.MyrTi-3~># 

■ri    .  ■  ■■ 
,\ ,  V  jUxil^^iiivWVjfwil-^sAtt,  T»n'i  ly.ips.ve»».,  t,<- 

leitindt  reteil  haRC  cp.  *il  d.tl.  Splb.,  )eArectiuf  ter- 
'>!i':4„>i(  peii|lilM'*'il'il.!|9.'Splb.i;'(i«i  Aiit' Silr.-'Elei.-t. ' Ue- 

-i':;,:».!i<l't.iit.,,i„il   ,:,ii,  /      .]...>  ..i,.i,  ■,  :;ij:fj  liij. 

Phili^Hamtih^^iii^MiiiiwrftbiW^^pti- 
■V^'titil\iuni,  comillm  ilmiris.  (1330.) 

Dititt  fjcili'tn  rpflittnn  niplpttta  ntitnitia  nijbii, — 
In{|.iie  tuos  reveli.int  nos,  Spalalint,  lar^.   , 

^ljji^^gt)  fntuent,  iit  spes  est ,  ii.tec  rttta  iaisL^  i^' 

E^-iiSWMRijBiSffliiJiSMlWf^WS*.  4.  . 

Tunc  sua  cuni  laetus  opalatinus  tectasiibuiil, 

Ulque  fentx  sociae  vitis  sese  iiTiplicil  nlmo, 

>  iiiAlliSpelKi  H4A:%ie  ««nil^  tniii jiS.i  u  !£  n  1 1 1  i-j 

Et  preniet  illa  sinti  pi'0&)fe^^prctnet  orit  liibellis, 

)im^'«W  m  ^iSfji!«!ift{n*!',V'W'".ll  55 

&ri,tfttMtl1i)Sjt)tii)a)iiHt(lS(mBa'<«8«rl#fcdiljj  1« 
^iiiSwtfiHlWlijnaBSJIlSKr^Wit^JiiWwl!®  dnu  mf! 

]f,^fit,fr.iffi    ^ll','>::,:.S   )l'j'J    li'llijir)JlJ'.!Q    J,'J    llllj^'nl)IU, 
({Hte  SI)ll-V$!e/i£K'^'>-<ii'i^1;'""*<'<<^'^'<t''>'i<* 

(i:i:jiir,it?  ','!',«it  tetj  ej)L',|ltf:(ilj«.fi.-t,6  tljrt,)^  jio   ■  :o','Jlt 
)^la]i!f;  -r.y.il)'!.!;',   iufffi  .C  'i).-.ii   ■i:'.Hi.'T.ii   , n.ifiiif,ii(w 


l>t-i^iJj-wli::i:l  ilJll    i:',:3j:)£>'.V/,ri'ltf    illlt   Uiijill  ■IIIC 

.1 1  .;i ,  11  .Vi.'  .11  iltniA  ■  CkmatailfAi  finX  .rA  iisiii 

"'«liffl/iilOiilAl^iiijK».       !■■■'"    l-.'Ii''>  «"M'.^ 
i[,'.].il  iiiiJ  :rj(..i:iiiiir,i..-  ^.^...■.'.i  ,i,Jii:l:!.;JJC>  ■jj1i,;i 

j*;ji-,&  m.4ii'i:Ww.m.f6f]'.<'jjr.m,f:]{  .■&  .^ ,..- 

S.  D.     Ilai  liter.is  tletli  niini&lro  Docteris  /oAen- 
mi^BuW/»-;  «fMHliirfotlro ■(«KtBtaHlotMiitM- 


«fhT</LaJii#ia«i.v.-^i'M. 


rtobls  spiiliuTn  .lelil.eri.nti;, '  u\i±^'iil%T-'Wf^j^ 

ai-fTSix6p7i^o0toavovy&rjxriei;i7iiuxfti;'  al'M7ftitl 
jQVTOVf  '  liiinr-  ima  erimus.  \  itleu  essc  f;ilaltii 
mali; — teopsrthirTirTatirfnirs  antnpttntgTriftnt 
eu^l^  .%9^  sil  ruturui  exLiio  ■^furiffois  aAltlieoiti. 
EitftiFitiAiHii»  foachiim  et  SmnlwldeiisJr^HS'- 
luum.      Hoc'\^^^wf'dtcr^m\£i^Ucuni  cocnare, 

iiuiri  cominoduin  esl,     A'itle,  Hutfltfi-^^-Detonvi- 

;.OSci<  .immu  mbUmui  ,  >m  «  fftfiwV^Ofi' 
.iiTVni  tfi  •TTIl  t  il""'""  "'■^'^■■'  »i-.l<-..'i  1.I..II 


^  u'..i\i\'y-, 


I  Mitnvyfit  i 


.THiiIii  jiiJt!i]riii  1»!.^  ehiv  ;ij;i'i02  Xrri':!;  3iipJi:J 

^ticn  iBocg*Crniti4lM<M>KiR«iil«lt>lljtllAtn> 

rilliilij  r.TU  J'jrirni[0^ifi8t)'rq  rjiiiri  irili  J^jiiioiri  jH 

ttc  <iiii!fM'8taM>'eiiia)>|ttii'W'<wilt1M/''«iw 

(hB  unt  griW)f 'jliyjW'8IMW«W'V«fW^^ 
iflipfifMfli  btc  Q^ifuifltii  iwii-®u^|^«  9 
•i*^il>liitii««tgcilft»>M^4(|^«eit9UI. 
^•nic8il&c«4f»t:rnin<fif)itii^ubft^  SMmilig 
gtcriit:  Mc  aHnn  itMfiae>)l^^i  niMlitft  Oittiutng 

•«CS^mM  !*»«l'»'  '"»  Siwtirtdof  w»!t.I|«B  ,rtlf 
taiiii  (tilMi  iini  irn<l)8.gtitttn  twn  ^inncii-tt».tn 
••««tMSlcitli^tMfciKlwM,  fM|!><nt  ^' !R' nxittcn 
Vtf^fiM  tcnwcttn  moOt.  ^ucS_  ^n^ct^  ^^^\  ^it 
@tAbtc  €ftca^buca ,  @o|bii6,  ^cniniiitsttt  unb  Stnbou 
bcc  S.  aX.  illM^^eiiaitMeiKttKW  W  tlWicn  SStcith 

-  'uAuV-MMInu0  ('il^ifii'ii  ifiilj  £riijil  tfifl     .Q  .C 


uiS)  rerripnlTiwri,  fo  mat.fer: 

"'"^  ficl)  bif,2'iai?K',bfmfil)m;= 

L    .K        .;,    ..,--„  T-.----T  rr^fli^Iu^t!  'pi^fltcn  nitbalifn, 

'""'  lifftitfliifliiir^iKiefiljir^ra.  '  a&rt  oSrr:iii<,fin 
flnbfcn  gebanbclt  roitb,  fonnm  tolc"iif^t'i6i)fi''itl'  —  — 
aWl^lWii^Mt  eiis«pt>l«>-Jl«tJ[iili»tl''IVi(ti%i|fin, 
»itllRtillt«ililifilfiBniinwiMt  <»t>  i!lui<tiati«IM'tit 
%<iii||tii^  Aiilnb<ni!«ifi',4liii.i'ilit|Hiiii|ii(Win-:atcc 
mtc^iijiiniiiiitiaia.ibilnafi^iti)  jpiiMii;'  t>a^t 
ii^b^  i^t*i(«i|(iianc*i^  gln0i)ii.iiilm«>^aMn-4iii« 
MfciVfltfani^ailtk  (8)»|i^cu«|(>;',4lltniopniii)ir'Wc, 
iMttiiniinni  tiiln.II«|tli''lliifii^l1MAI«iiiiii4aai«i  •* 
(ll^tl^Si^  j||lliiri',Seii>i<l  Kicaiiifittillxiitlng  finb 
^<t^n!4^i,l)qiti  fi#)ii<*in9(t<inb«'<*oll°fllfUtiiili|n, 
4^a>etinntiiS|n«||iirStciaK>llui-  jlwt<itaiii','Un(lTt 
ilniblfalii^ali^KiiiM^i''/'  'Kitniwtettmiilitfijtai' 
MiilSiib^iliifiiViMiiatntiKlii^ilifiilgt»)  .ieflti^eiit' 
lliii^.iii^EU«sin  '^tliiguta-Jltt^KinOfafiiiingi 
J»»i«tit(St«*linifbiiSiif*tyJ'*4ue((i<i''ffl-i.i;,B-':'. 
mH  ,  en#>Bfnilttft^»^iiiMat«»tt<i1)  I  iiwit  >>  1^1«. 
,«itiefl»MKIi)',<lliai>ni«»taii^>tM  »<llM?-»tK|e, 
fW  <HMi#i(ia«aiii^iii)  il|iiti{ftiiiig<iWfgi«fctiiinii'#i 
^a>iin  gigJHittiitaiPtiSra^ilihi''»!»  ^Mtnfiiunt 
^i^ili^i-nliniili^lilifttii^jMiiffii^cfl^lli  tu»^ 
«ii«(i<iIlii|iitfiSiftM!i  aifflnt^iilitil«)itt«''liii  H/amTgi. 
«KJi^liiitliilliiiifiaigQiigftr^liiiif-KfdlMiaiui^,  ifi'«ft 
flin»,  jlti(Xaifj8ltq»itif!tl<''gl)flitill>  «MEiiiWtii^ 
trt  „  MtiitiiiliiaOitl^flmii.liMi  «itc^Mftai^iaHM 
obie  Si^iiiiliigiiglBiit^  teMii^aiMicauiC^vSiiii^  -i. 
gitii^i(iii|i.«iltitiW«Wiic^''iiii'«fl<9(hil''iin»4iii 
oabgii^lilififniMMiiittliCDillttKMltn^fliliNlilin 

fciii«iiasa<tiaiO(ni'tta<',iiMiiii^n  :)ii'4»ii)«im'';'«ift{ii 
«■$i»i''iiniffcifimlil!)li»l  AtaiMijlitti^^nfbl^  M 
Htji^ataiiiiaifl  sOlt  ijMl^liltMbm^iltinnai^ifjfi^t 
^itliiSllillnciilui^^^lllilPiilllMtfff^J^^lffliliiiibcffliXKi 
fii«bii;>lliiifi  m^i)  <«iig<8n«tiiiinkii'/iiatb^a<|iiiaic 
btn  6l|utfiic|iin  nnb  bccftlbtn  iBoll)f<i)af!tn  ani<i|Hiim 
^»  i!i*'ft^5gtnrtHf,|^s4i|jp^iiai«,.|t»lnSlSirn  bti 

mfiima-  wPt  i^^iiftii"  «iuiit^a-r, »« '"-: 

ilij  ai  31.]    .  v/mKTi^i  Uiu  oi  C:l«  ,:5',l3i)i;u  Tj1jcI;J:^'' 


m 


EPISTOLARUM     Lia   V.    1A50. 


m 


ongejcigt,  ba^  iDoctet  fltuH  oon  brt  SifiJHiffS  vim 
fficiiii  iMgen  bngeflolt  bri  if^nni  (lutb  ge^nbett ,  mtt 
Vnjeige,  ba^  fnn  gndbigflet  |)ecr  mit  beni  Sattbgtafeii 
fpi  {Mffcn  gctR  in  gutec. 9Ia(^batf(|)aft  fcpn  notle.—  — 
ZiOQipxiTQ  ^onntagfi  25.  ^tbr.  iinno  XXX, 

fSpifijaimtz  unb 
SBaumgartner. 


No.  916. 


25.  Sapt. 


lidem  ad  eundem. 


f  £i  Actii  NeriDberg.  f.  177.  —     Eadem,  paucii  «eeplit, 
nlita  «ual  ia  Slrob.  MitcBll.  III.  p.  SOO. 

^etcn  jBucgecmciflec  nnb  9tatl^  ju  Kurm' 
bcrg. 

^ie  fc^ncc  unb  mtitliuftia  ft^  bfc  €!a^ 

btefeft  iScif^StagS  jutcogen/  ^htn  <S.  S.  buccl}  mein 
unb  jBoumgartnecS  ®cf)cciben  nerflanbni.  @ott  raoQe 
numne))r  tSnob  unb  SeftdRbigteit  occUi^en.  XJenn, 
mie  1(1}  beforg,  m6^t  bec  9Xacggcaf,  bec  fonfl.^icrin 
tleinmiltfjig,  an5Suc(f)t-ft(t)ctma&beceben  (affcii.  23enn 
fticmatfc  oicle  oon  @tdbten,  fonbcclici}  cts^  bie  oon 
XugSburg/  bicfc6  3(bf4iteb<  nici}t  ner|ig  crfi^ceden. 
JSecIjofft  jeberman,  mie  id;  out^  nitt)t  anxifCe,  (£.  SB. 
nwrbe  befldnbig  bleibcn.  Darum  aut^ ,  iptc  id}  tn  ®ec 
l^imbb  beri^tet,  ctli^  tafifccc  Siicgec ,  bcm  SiMnge= 
(io  an^dngtg,  ti^  au8  btefecStabt  xwn  ^inncn  julS. 
SB.  t^uR  tooUen. 

£)ie  oon  3(ug6bucg  niffcn  faum,  Ijintec  nxm  fte 
ft|cn.  Slc^men  fie  ben  Zbfi^icb  an,  unb  moacn  beim 
Stiu\tt  bleiben/  fo  ^abm  fic  oonbem  gemcincn  SRonn, 
bec  jegt  mit  otel  URgef4)i^ten  SKrben  gu  cobrln  *)  an^ 
l)ebt,  ni(t)t  menig  Sabc  ^u  gcmarten.  SoIIen  ffe  bann 
bcn  3[bf(^ieb  ni(t}t  mat^mtn,  uitb  .Kaif.  SRaj.  unb  t^ce 
Slatfjbam  auf  fiti}  laOen,  (u^ten  fic  nicfit  menigct  fiic 
ctne  bobe  S6ef(^mecung.  iDitfe  Ucfai|}rn  unb  iSocgfdl: 
tigtcit  mo^nen  ben  anbecn  Stdbtcn,  alS  SranEfurt, 
StocbliRgen,  ^ad,  unb  anbecn  nicf}t  locnigcr  bci.  iDcnn 
nMl}c[i4)  c6.ftel}t  bem  gltit^,  dlS  molle  man  ein  @{<tcl 
an^ben,  bacob  boi  gan^  9tei(i)  emyoc  unb  ju  Xci^m: 
mecn  gcben  fotl.  ^tc  ^atfcc  ifl  fafl  ^i|ig  im  ^onbcl. 
SBie  ii6)  bect(t}tct ,  I}at  tr  fub  gej^trn  ^ocrn  laffcn :  man 
moQ  t^  je  eiRm  ncuen  Slauben  lccnen ;  nun  isecb  ce 
m4)t  mit  bec  &ebrc  au6geci(Ji)Ut  fepu,   c£  ge|i6vfn  bir 


Bdufle  bocjuj  ba  moae  et  fe^,  uec  fMcfct  fcp*). 
So  foI(^S  toa\fv,  bafl  tcf)  bennoit  ni(^t  entlit^  gloube, 
ndcc  ti  Don  einem  9{£mif(^  £aifcr  tou^  unb  angf 
f^^idt  getcbt  iDeRR  fonfi  laffen  jii^  me^c  benn  cin 
Siic^  otcnc^men,  bof  !Rarggcaf  3oa(^im  etvaS  sn 
f^drfunbmt^e,bannil}mbefo^Ifny  getebt  ^,  baj 
aud)  .Saif.  gRaj.  gctebt  I)abenfoa:  cc,  bec  Warggiaf, 
f}ab  ie  5u  pitl  get^an;  mie  cc  bcnn  fucioa{}t  oufS  aUcc> 
cau^efl  unb  fpi|igfl,  fo  tmmec  mdglit^),  biefe  €Sa(^ 

unfecm  Z^tH  jum  9lo(^t?}eil  nocgrtragtn  ^at.' 

SSL^nntagS  45.**)  SScptb.  iinno  \XX.    " 

(Sttmcnt  Solf  ^imcc. 


^yi^-  S6;,s..pt. 

SeruUus  ISorinb.  ad  legaiot  atto«, 

Edili  io  (o.  Cunenr.  de  tiu  Philippi  Mcladcbih.  narrMiont, 
et  receationc  Jilrobelti,  ,p.  413. 

@(^ceiben  be«  9lacnbccgtf(^ett  Stnt^S  an 
it)rc  ©efanbtcn  in  Xugflbucg,  (SleatcntCR 
^oIiametunbS^eronomud  ¥aumbgartncr. 
2ieben  ^rcnnbe,  2Bic  ^ben  niec  @d)retbeB  nnb  b^um 
bein,  mementen  Solctamecs,  Srttf,  aa  «rt» 
bie  Xcitern,  infonbtt*  gtfieat,  jtgo  bti  btc  S)o^  e» 
4>fangcn,  jmcifrln  gac  ni(^t,  (c«)  mecbcn  ftc^  nel&gac 
man(i)cclei  fcltfamer  fBebco^ung  nnb  tdgli(^t  Ycibe.' 
cnng  in  bitfrc  btfl  (SlaubenS  @a(^n  jutcagen.  Unb  ob 
ft"(^  gWt§  bicfclbt  ^anblung  }e|D  jum  bcftfemetlii^ 
ecjfigt,  unb  unS  bonn  fflott  buc(^  feli^e  ^onblmio  an. 
bfut,  ttnb  jum  gctMtm*")  ooclcgt,  tntiotbtt  bri 
fcinem  SBort  ^u  Wcibrn,  unb  Gt)rifitn  ju  fepn,  ebtr 
obrr  baoon  ju  roeit^,  unb  an  iifmt  treuloS  gu  mecbtn 
fo  mij^te  fceili(^  bcc  cin  fc^mac^  ffllieb  ai}cifit  fc)}n,  «nb 
©ottcS  HJott,  IBa^c^t  unb  e&aR{)e{ton  ulc  ecFoRBt 
^oben,  bec  ^  voi^  mit  einem  befi^tctidjent^  focg. 
lit^ecmetemprf,  fo  ibm  }fittiR  ju  gnMrttn  Dcrflc^ 
mog,  booon  f(^ce<(:en  lirg.  SJenn.mie  crfc^e(fti(tr 4 
ifl,  inbie^dnbet>cSlrbenbigeR®»tteS  jnfalltn,  brd 
6ffcntli(i)e  ettonRte  «at)rl)fit.  ju.  onrldugijeB,  niffni 
oUem  oie  nid)t,  fo  entwrbrc  «ettcS  Siite,  Stn#  nnt 
©noO  nic  gefct^mecft,  obtt  gor  (ctn  Oltmiffeii  ^obes. 
So  cS  benn  nun  etel^enfi  o&cc  Slte|}cnt  ^Ht,  geMt^ 
unSn«(}rIid),  ine(B:  anf  Oott,  iii.  be0.^anb  uiirex-^ 


.  *)  IIJc  dckhtiml  •lOErpia  )n  Sirot.  Mmc. 
**J  l>ic  •cri|-li>ni  ot ,  pro  15,  Srptli. 
*••)  i.  c.  Hr  mimattei-. 


IPISTpLiVfVMLIJB.   V.l^^a 


beu,  ©trtbni  unb  Bcrberbfn  ficljft,  bcnn  auf  tlcjtisic 
JSflf  5H"f''[)fn.  X)em  gfbfnfen  icir  aiidj  Lvmiffcfp  '1^1= 
ner  gdttliifcm  ,5>i»f  ju  Bfrtrauin,  aii)Uii  nfcfjr,  p[)  maii 
pdj  jfgo.glfict)  fp  Q4ii:  rJit^^f,  yn.OiUat-y  iiii^  Kidiii^eind) 
(tjeigt,  bafj  temfcUn-ii  gcjifu  fiii.f)  fJer  uiiba-n  r^i-faiit- 
(m,  if§4  ju  ■Jfu^eburd/  ftiujtS  3:i>atli(l)i-6'narf)fc[am 
ftUf.  ^8  nJoUfn  ipir  aiwi?  genu'  ri'ijf",  cbiroljt  ctlid)e 
^tSHf.  fij"  rfn:m;^)t  iinb  unoorfl.^nbig  Trarcn,  [i\i)  wiSey 
^Jf^fi.SBoVl  J«  ^iT-  ^aj.  unb  brn  an&rvn  SfieiiiSit^ii: 
teliiUCcijiSfi^iaiflHng  ,u.nb  3(niieI;i)iuTij)  bi-3  laifmjaifn 
SbfifirfbS^ju  ofrb^RlKti,  mit  ivfi^  ©i'pjil|i"u^  ^)^cn'f@ 
(Bliinff  j^,(mft);imi^E, ca-dntipiJrtiii  tocMtiai  bit  j^j 
b«rn  {E?i(  aRifgenoffen  »0«  Stdbttfn,  iU  man  bie  S»i  »< 
)ltf4)£n.jiennt,  Liut  eincd  fcmbecii-iJCctif^  jn  (b''») 
{[bf^iirb  wlejbt,  ()r[ffn  ju  vmilgen,  inSebadjC,  »)a& 
itfBini  mergcn  gleidjfaUfi  oud)  bcgegnen  mag.     _      ■' 

^c  wir  .ajii^en  ^icvin  ^ottcS  Dcbnnng  unj  ^t 
(it  grtwrfteni  '!>«  n^b  bdS^hWtoiftatiycti^'?  wnu  cfi 
l^m  n£?if&  e|«4  f  «||}f!t  Dt>  mao}i  M  ffluT)  ft  m  g 
i^  (£  n  0  4u(t)  bcG  €()tii:fHrfl  f^I^  '9'((mgt  u  3 
)u£  feinfc  (%  urf  ®Bab  n  vn  b  a  n?  nun  ^  in 
loSia^6&\f9  ?  Bmwpa  g  Rt  n  lutb  f^ 
i^pntbe»  bf  JDrfl  itft  1  ndjUnsfn^  Pi¥<!  >9^ 
k^  ^  lKi)eA  ^  rt  ?Iii|  W  b  f  iBai  ri  fi^nB  n  ftH  it 
ftiS(8%|)fle  mb  tti^«at  («bou  unti:tei>ft  (tkJin^ 

nh^qi    (^ott  »  Eltr  un9  «ld  ui>r  unf  n  ^  b  nnac 
jm  iDO^  ivifti  gu    IjoUt       SSa^  f  <;^  Qanii     tt>  SRni 

Hsv^tta  3)a  an  etiAgFl  jtvU  ^btir^a^i^f^Sim, 
ii:|ptfltn)»f4)(i^  deg  n  BiKt)  fu  tNniKR    Bal  ta/$i>fi^ 


&jHi 


iL^ 


4  Bl  KW  111)11  bi  r   P  *™    -^    AiltWn^ 

S«t*»  jS)icgtrme  (f  t  «nb  !Ra  I  ju  <i  etni 

^  -r-  ^0*6™  ipit.«  S!   IWioiljiA  JJojt    |i)(|i, 
K«^^-(a)ll«alf  SX«j  lM»<n  ■!)((()  J^ijkin  ?1I)1|W(H 


■nU  l)ec  iBifiWt  —  votglkitl'  UJttl  t>  fl^  SiKFUoilt 
ngejflgt  loorben. 

£ieiMil  bie  jiif'  ^  bim  Stluifili-flin  jii  %<(;firi 
•b  ben  ooVr?  biefenibfililrt  a«S®iub,enunb  jiSu. 
im  gefteOt,   ben  fie  abee  niiljt  atint\)jiath.'i^illitAti'.io 

MklaITH.  OrKit.  Voi..  II. 


«94 

Saltra.MbociJlif  bii  onbecn  OljurfilrSfn,  Sfirfien  nnb 
^tJnMjitli^tMf:'*»).  n-brrtjin,  oiy  biifnn  ^ianSit 
ilir  ailbunb  Sut  fdnft  aJiiti  ijlKil  ■SicrtiSjjii*  batjU' 
fi-Jtn.  S.lruni  re.iri3bttC:Jt:  !W.^»(je^crte,  fiientJ 
lidl  Vi  Ktricfcrdi,  lra3  fii,-'fe)i''feta*ii,  ■'bH '3. IKaj.. 
mit  SartlutoJ  i!ittS  S^ecmiJjljS  tijilli  ttstlten.  Senn 
bii^j.M.  bitM(;,ff(i)'8aii3S(^;iiafift''tnpfiiIi»  nid;!, 
wntair  *nn,d5|te  Sl;urfuc(lin,  gilr|Jtn  unb  StonOit 
ntbe»  Stjl^rt -tffdj.  6ai|lttttin  raiirbini  reel(i)i3  bi* 
®taM«.iii.«it  8ibiiii)t  biS-unyfotcliilMuif^eut-giuiMK; 
iljit  JCiitnjoct  jn  aibin.  (SBir)  bifinbtn  gltiilx 
JSlg  fict)  dliiije  bitfilbtn  ganj  uiigifd)itfj_i^trncb* 
mtn  lolfin,  olSjjlj  Jj(,  jji  Wr^(|itlg,bieftr  «iSic7ii» 
2iib  unb  ®ut  bort^un  itiofttin.  fec  fipBb  namliit)i 
Ubeciiitgln-iinb  ,S8«ttroeil,  :*nb  r»i<Uei<tit,onbet.  inil)i-. 
Eii  onbicn  abit^fSljtn^iini;  "bop  tijie niitMniiljijc  uiio 

'WSaFi&?''*fr,*'3'B'J  85!3fte."'W;l>i,  iKuiVt  .niiin 
fidj  nid)t  Ufcltfft.     Sinn  eS  oiic^  nic^T  atffn  gtltgtn 


'^njAs        f 

1   Sl) 

iir»  tifld  n 

mr^KC   rrf              f 

(I   n  01    E   b 

e^    fuiln   u 

S  cdf 

fi?>        cf)  b     fn 

liJii  ir                     s  -^  1  m 
f^iVut                    cti        tr 

"^,"«^0  ar* 

(|Tn     21      bn 

e       ft   f 

r  f     n      «n 

(                 f     « 

t   it  d    rd  b 

(t)  ,    301"^                                   r            1)  n 

t/illdk     Ma»if«l)tr     (T        '        1 
ai#btiiiS'crrfi(W-tSiHju*„tiS       1,         ii, 

9.  b        d)8  «  gx  ju  f 

n  0(1     n      |t  nb 

1          8 

*  f      blff 

3     f     r    b        T 

f* 

r  u  f         r* 

»       s  a»    dx 

f  It                m  ■!) 

n    n     It  b 

f    '^  d> 

Bnlitl    ufji  aj! 

[f  ™  r 

T  ffl    b   r  b8 

d     li  w             m     nb 

»  dSC  *» 

i    i:             f    b 

f           ■^ 

Bi          tii 

<S                          0 

b         ri)   n 

jn      II        b   8 

b       ff      e    ot^ 

f   bu  c^    n          9 1)  8p        b 

f      n  a  n  (l  nb  11 

^lad^folgenb  ill-UIm    Qud)  Ijineingefcirbftt  tf^r* 
.  bemAonlg  gerbinontJ  sngefprod^en;  9^' ti^\ 


26 


aUfinjjretfjlirt,  unb.ob  n  nicjjt  »on  mthx  St^btm  @e« 

bfn<arpit-fe&(i(fi't5»fBjliitii^'biy'^jfW''abL'e'#d&fM 

aff^fm^KL^  liiu  (jtiDffiJriS'  nii  (bi'ji(j  fi»fn  oo  nniT 
7-. .  .,"_'-:.(-,^,iih-,l|fc  rt)Q,cl  pvl<it,  .vJfifii,l'n«  nnfll  li'jj; 

B.J.1M;  ii)ri' Ssoraitecn  auajgctljan,  tci^ 
"-lJf)w7  mit  an&^rn  ^ofmortfn  mcljr 


Ufm  benjft 
tnev>^  rWoi^l 

neSroc(j^..|llil 


fanbti-r  uoii  Uim,  flcfai^t, 


n)fl(^cin  feef  «  c)T'e  i  dj  e  r , 
f,ii..^tii..iMi.b.ar«')i  .  _     .     . . 

faM^^rigen  •).    Unb  ifl  tiarauf  ttbaff(^ie6'twr'  '■■  ' 

<&ai  ii>iFi«Wi^«!1l^=!Bn||FtUVe  ¥faligtaf.n 

gteii'fl«iMa».Wfrliaill  .||agp,«x..^l^x>itct)  unS 

fl(f(l)rieben,  #«  ■fni)"»*®l|t«iS|T*'"«i«' «fflc  un» 

^ecjjap  wn,3uUf|)3,*'iil)e  jl(i,i^P0L'jiiajj(gm^. 
*Kai.  ai»$  Vefneijmcii  loHen,]  loie  cie ^Y^lj9C''fift^eft. 
SDarajif  iljncn  .jCair.  3H.  oefiibleii,  fbt^i^rQeclid)  an 
iW*etViiltti*i»'!WAlWni**jBif'iftaI!Si7"i*5S 

riH,  mwAiii\»iai'mi>i>win  vmtiiitMt. 

ticfiW,  '*'»  'fWi^pa^tJf  ^ffiljf  •TOKil-t!en-'anb'iitn 
St(iii)»(lSnbeii-ilr:Jtsir.  !i*iii; Tvftet  '^i''lii-iiktiii^irt 
tettfllcSttt  'Wfe=?«iS 'i«lilf.'-j«sil:'''|at  emiim 
Staflen' iiib'''®!*^^"'**!*"!!"»^  jaWi; 'Btt 
ifc%ni«(««xM«'felilTli«'(«t'(Siilfe;li,&e6ei!, 

mi,  ittis  wi''MBa)''fi,ii  iwii-e*;  ■««  mtmm 

S,(libet  »nb  ba'(l'(!Wc«^i|' W8e™i';;^'Jj,;^'j^;';^ 
df  iB  bi*  ^^,mfi&^^f  fjjl^VniSiW 
(len,  namli^)  auS  t>m^§fMi^:f  ^^mifi:^;^ttfk 
burs ,  uiib  Jiani!,';^ eip  JS  t^,llft;mim^mfS.  «* 
.^.erjog  aBili) e,l,n)  ,);o^,^^^5s,-  5ij,,J(nff4((^,;pef.-ffef, 
einen  3rytl)ie^,,,M)i,5  (S,,niifl|dr,3^(t,,^^,l&nifilii  fuli.^c^ 
^lt(n  ro'erbcn ,  juft(tl(n;  unt^,  njie  )t>icl)cri4)t(t,  i(t 
bal)in  9eratt)(c^Iadt,,,,tb4,^ile)i,©^,ij}b,nt),6^eUi)§  bei 
^fid)(iec  ?>on ,  tdfl.u.^  %baai)t,  ,ciuc^  ,S)r*vic.)Kfl  oi^ 
kc  itUT$tioilcjlai',(iil|).'3!ejillij;  9ebp(l)eft  Kii)-fl,;„(l»e 
Eecenjcnien  upb  cer  aei(ili,^en  .^c^raacfy  in;,etn(i;  a^= 
nannten  fuxiCii,Beit  fbtl  iBieb^i;.fi\,alten  (Stait*.  iietlefl. 

Jtug&purg  a)iiittrcpajr28^Septenib.  «n.io 

1550. 

,  '  "..fB«IE^iiK0'unb-1Bai^(irt(i(r. 

*)  U«f  M  «l,kaK  wbs  Mil  5to«l>.  ugttuiMliiin, 


»9 

No.  919.     ...  ,  1J0«- 

na  iipiiiwdKfl  nir.»]>3.iip  mul,i.ii..  r..ai.::../'.'  ■*    ■ 

^<JoT>mii;(T  uu.  cir.»  'iw\  inx  rr.-.ite'.!  Iiii.gi  le  ni.uil 
07tet,iffl»JK*Sifr>WWlffl«hl'%).lA     .miidilsJMq 

'>')flul)  ,7[|]')t[.f]  ■iif:lifiiy'{,jjlj,f[iilf.[.I,..l  ffif  J.i  ,1.fiim 

s"        ' 


^aosar  in  iius  tiilit  iion   undeqtiaque 
■iwn-Kew- 

perunt.  Saxo  nliiil,  seiitentiae  non  consentiens. 
AAijj^A.nunc  et  princcps  meus,  neque^qgg  ifflr 
tentiae  C^iesnris^uasenticns.  .^unc  cuixi  Ii-gatil 
..rl,i..m'M^«lant,.W'SslfeV>'W!^irK'.5entianl. 
Hudle  illi  Tcsp().i'(lfl)iii[.li,^  .^yp9i;i^iDcf;]^.cn)cct'>- 
i).'.m,  8ed  n...ic  vidco  ingentia  nohis  im.nincre, 
M!lttiprllip.<)>iU%  iam  C>iitM.fo*lw£itM^Mi| 
ut  .lustram  .luc.rinam..e]llrirpe.lt.  Nostri  prlnci- 
»MMrre"»i»^lte«»fiiiii  'i^  «WQttur.im.spe- 

m3.  '■Mpm'jmrFs;'fi!fv*)'imm'v-.mmni4mii 

m<:\'i;lM^>.W  Slwifl»'lWSf^  sAwHre.A* 

S?lWi(ii'»w**«i?p»!<',w>W',',''BM'WJ.^i(t> 

Wm<;  r.Sf  A)fa>|^;alK>r^,.^.  jioM(:JBcl!(e,|» 

JWlftiliSSfti,';.'.';   ,;!'.C'.  "..;:,",'ii.:c,:i';  ,,'::!i;  ,i:-£lS 

■l>i,3  ii',ilo-ii)  -Jiliil  ni  •;■)  e:,1  .■ri']-jn  iiojHnV;  «itd 


■■icl',e  mlrjcd    ^ir,'!jjtl  IfljfjJfi  jngillifn'..!  jj,-  SgicjtSiNlsl 
No,920.-  .n-ji,iijiM  :*jii:  65:  n<iOBW«He«MI^5 

■jooc^  ;cjjfj[jtf,lfe>t>(l/tif,iC£9lM>afll<^i['jjjdD  trt'j  n 

;:T,R  f[  >i[ 'j|'j(  i::r,n;,l,(;  i.^jKbujSi  m^lQtw  mno. 

*'ir,j5..vs4;''gi','if-'i'.'3(f(.iaiiiV''i^,*a«s, 
■m'i&,4ii'i'M.  Si^s  m&fii''^\ 

,  iiDi  niMii  s.ilis  lr.in()iul|u 
Disinil.iliamus  ili;  [>i;ricii5< 
.if  riiiji  Sfiiit  iiiriiiilii ,  tia^L-"Iii- 
iiiiciitiir  prLniciiti'  viro,  Att 
iirijiMiliurii  Ciireiil.     .Vi-c,^- 

slvit    iHis   rt  Andrens  luicfisiuSf    et   t{iuirStiuue» 

qiiasJiiTii  dcilit  perRTciuliis  n(io(;  rov  OtoXo^oy,  A* 

quibiis  i,iiti  ci  rtisponilimus. 

l)e  Lilui^giu  te  etiaiik  atqiie  6tiarD  6bo',   aldi- 

ligenterqiiaera*  mihl  eti^Tl^jUoilil^tat',   et  exeinpla 

sigQificationum. 


ur(iirU.-'J.M 
'lir.if  .-liim 


MT 

-  Sa  An^nsla  nondum  quicqnnm  liit] 
.1,   lu  qi)i<))i»«),,^|,oe^i»,  iisn.ijc^liisi.  Ego  v'- 
ciMim  ai  quid  rescicroxot  Ttur  dnii  roC  TijHmdoD, 
perjcribam.     Anl^'Wail\ilH'*i*a«"«!:H|tm%dslro 

mtnit,  nt  (le  iudustria.fli^^ifnulare  putetur,  donec 
se  iiutruxeriu     Nfister.  ^eoiMvos  satis  aequo  anh- 

iiW.4W.',aiii4'i'*-i''KiliA'H'.3fftdin'i!''iii'SV,lln,5- 

a(iW,M'U.'V'^ia'i'*;ps,J't'at  o  ui{(« 

iwii.':"fco'w^i.' ;!fefttL/,>7«'«^^ 

liit' 


EPISTOLARVM    LI&  V.    ISaOi  aM 

'    f^>  t ,  ■■    ~     ■   .  ■ 
^j.M'<oili  boii  M  ti!(ir  .^onliliiiia  Urt  <S<onu 

ffllW,» M» W'Mr/WWWW  **<<!«  ("C  ,■»***• 
i5fnft  pb  man  flifid)  (iit  Sliuflatib  uiib  SlSfriikld)uoiwin 
3eit  1 

sa&ittsMi» 


Uli.^--1   uiiD  niJV^.    .iM-jil(i'j-.ijitLMii;ai.:i   •.»;ilii')l 

Ii.rJn.;fe'»Mf4P'*'flflf.PW,.fl??W[M¥'rt,.,M-,i, 

lioll 


&ili 


'f  RfiKlSm^SfiM^/T.  SSfc" 


!>'* 


m,..i 


-i  iirrifi   hJ^t./!      .Hi-xjihirfl.lMMoni-j.jl.   iiri;il?r.)i  iii 

-^ajiijiaiiji^gjj^  l^  uiHi*«Ml(l4flft"®fif«lJ«6 

etdbtf,-Ulm,  gtantfm-tunb.^all,  IjabeWAire^fortWftc 

fcinefitDcgfl  ju  beroifligeB  SBsfef)!  l)aljm,  batum  gcbf: 
t^^  ttJ^nf^Wsttt^R  b»  ni(l)t  Dcrargcn.  -^!^  ^ 
'  JCarifben  Jflgen  wii;  -6.  SS.  oettraulidnRfTTfS^ 
on  befi  ISf)ut;fuEf)iMiVKiiQQ'<$feiu\ui)><&at9graf  ^eot^ 
gni  Witlje  butd)  SRarggrafg^rn^^  ooi]^ibj-iuunb 
^JetrnSeergen  2!)ru(l)f*p  goiangct^  ipie°)ic")t  gern 

len  bai-un^  tfbacpt,  ^olj  ijfg  Gnuriwtf^^^^ uno  aKaraflr 
p-n'  lRat[|'^n  g.^feijcn  fnin  '  raoilt ^^  aiuiij?Wfn,  '  r  "" 


iunrt.'n  fit'  todi  uaniciiitm, '  baiijei;  ■nacnR  'aeartene 

■  ii-  -^^  i(m   •  ■in  i-j  ■  t        ■■■■■'*5       .liJtolii'  'riiJi^Vjniijii: 

aUbanrf  wpttt(n  fiV  fiii;  iTrf^  (cjb^ mft''aflem P(j|  ^ti^^^^ 
fi|fri^*  "oiifJaTie^.^ejj  (jobfnfcnj,  'pi{^^!^'^mf^^^  on 
A. 'SK., am  j^i-^i^i^ftci*  tiii&VrV^ili:^iR|^'  mScl){w?^\xa: 
g^'n '  wetT^,^,  b5tl;'c(i  (iK-v  fl.;iviiji/n;i^n'jnjoffc  Joti?[)c, 
^aniSiiiigunb  &cJ).-n  in  ijod;fra  QelKiinbii^^tfValtel],! 
l^ai,^  t& " "■  '■■-  — ■•  ^-^■'^^■-  ■-'^^"-  ' 


*)  Lutlteiui  po«l  d.  S.  Ocl.  deinum  rcli^uil  Coburg. 


mmim  Si  rA^teBWBteffiJrttrt.  «30. 

nii   ,n«'(.r,i8  ?«,<,_  iiAirftjS-,-,)!,  ^'n^ipp-^  ^^„5., 
«j  i  ■nlM.  B«-,M,r,cc  iir,*!,  )■«,   ,  «WjjJ^,^,; 
,)(jtl-.e  ,,rilU  ,,'ja  ,-j)3„j,|,®  ,j-nljliTcr,iJ^-,c  ,';■■;,,,, 
■llu  .Ig  .il.  iiJtjJlj  llj]iMuifHjiiii  ^ljil  iijjnjiji  juji.i;'  j, '. 


*.0..i.  ■ 


--j|f\^^,9^1§i>'jij','J,iu  ^(tirjlG  §',11  ,'-:ij)S  'j 
■  '■  ini>ri'jitlj'|'jif'j&^ijfa'jij'j  i)i  uiiIJ    .(*  n 
>i>1m6(liii<f  8'j/«ff^|ii«ffef ««taliora  ii.iL: 
anu  fiaii>i«la^riixii4i'il.  «ataxjitAiWiiliijMi^iaiaiJ.. 

Cnij  jBW  W»'*f  »MI«^llrt)I|.  bSb».   ,i:,.',r",-r.  . 

«««'BA^jrt^irfl/iftttf^jjfo-Si^ijfti^^jHi-Jttfi/jii 

.*,)jm.-,w!r,]'J''..);    „0-    ^j^-^j   «..■,'«7,;i<.|.,'  ::;',■,      '.ji!! 

fkwL, „■, - 

M«t,)ffli'Ji>>"Jj'^  mWiif  .n,/-r.:J«  ^("««(««Sf» 

MffflW!»  )S''?i;»'.iIB»!'  S<ie#ni'  iAwm  «"< 

«',iP<'^ffliM)'iS<!'i».P^!f'«'ffia/  feftiis.  siSfflf 
Msgjv.p  #  ^Mmh  «[««"siawiwffr^f-.iW 

iinb  latemif*,   Mti    ^     ^  •'       -      -      —  -  - , 


M  Wii.fOT  l'"  ^orf 
i^i(»i"*fffl"'ft!?'  '"'"^('•''^ 
8!''jif«,(^*^j!9<lO(""*»'«W 
Mi.iSfff^WS"''''!' ,*,!il 
''""  Canjlfij.oiiadiiet  1?«. 


•«11.^(1*1*. 

,«1  «iibS,  '%fr"Wtt6(tS''- 


"'  »^TO##PW'^8(l)''iW;"*J(* ;«orlJiii''9iit(ii  Siitti'm 
''"eSimifMiif^lltillaiiit-WicJj-Viiiiitljt' onb  tt^Ku 
■5,  ..y.' '  iia  irl,8  ^itwiiiiSo^-  bitftt  'r 


ilB*TOil 
»(tbe 


'ntn)i)lTd.'brni  IDO  efne 

.■'fj^ttjieiio^t 

griteii  ^cben 

nnb  etVlieu 

©pan  bci:  Se= 


ftiKMiiiilnSf^iliJliiaailMaT 

tcrpretc  tMDbo  SlurniiD ,  Argcniori 


tcr^r-Jlc  licDlio  SiurniiD ,  Argcaior.tca.i ,  ic  «n..  p»^—  ^. 
lili.  conira  Turca.  inittcre,  ni.i  ■nlc.  paec  inlcr  arilinc. 
in>p.ri»,Mliaiin«.iodM'i4Mk.bi.Mu.  ^IU«.ntM  IfcMii 
Nonnfaerg.  in  cpi.L  ad  Scaat.  d.  8.  Oct.  f.  tM,   '      - 


s^taraLiijitM^  im,vfi :  ksm 


Khi)  ^inbeau(^.grt»anbtfK>  ifnk-btCfftTiKfat^it  bon 
Badfim  SiiAif(,-mt  mV  bie  ftlbfl  b«titf)tet ,.  rbc^D 
gcocbeitct,  bo^  ^iairifdKit'  Ibm:  6oBcilio..fi>(Itr'l)^dn> 
bige  (ginitett  i(nb-%ci(N  getialten.  ibertMtt,'  nnbijrbA 
6tanb  niff(/  niie  eES(gen't)enMt)crnfep/  fo  ftp  bot^ 
teTfjAlbm  nM^  fetnt  gemtffr  tantrte  ^ntitwrt  gefatten. 
^en«I  btnn  *ae.i£t&nbe  bep^en-ani^tut  »irbei:  jui 
fanmcn  becufffl,  .fo  wJHnx  nflc  fartit  b»  Sf^f&rflcn, 
gjlorgsEafor  tinl»'tflnb9tofen9fi!()m  «ufWefrtiiJBcg 
Ijanbeln,  bamtt'ii>c  dden^ngtn  gutec  ^ritb' er^altffl 
necbr.  X)cnn  «6>gat  fcefd^itircblb)),  oiH^ju^benJiSlgcA, 
unb  baii't6ffl  anbrcec  ®cfai)t!  )U  bifforgcn  Uhb  gu  3et9ac= 
ten.  iSo  wtrben  mic  in®r^cimbb  btxi^ttt,.  ba$  ane 
eltntbe^^ulf  becatt)fd)lagtiiiocbtn,  1)ie  ftt^  '(iirctdFt  aUf 
40,000  ju  $uMM» 6000  jlCftoi^/Tal^ba^-bcf^Stom 
3itg,  .Smi, .3)taj.  luisill^fr,.. Qgiafvtit,.mwi-i&ifS. 
tmnai)  eine  tapfa  mTtAH  augrbiM^CAt  (Mtbe  f)i  ■' 
SKacggtiif  @pfl'von.aS4ti<:pi^at  fcitjiMiftetS  tAogr 
fltn  Sdjreibenfi  i^cjftfl-  (JMojgcn  W6n  tSstrttfflbctg-ju 
bcn  @&d)|ift^cn  9t&^tt)en  gtfi^iA,  .Tnit  Vnjctge,  ob  ftc 
h1(I)t -nHitec  l^tH^ilbluiig  unblSttttct  (h  l^dul>tn£ 
6«:^n  Icibcn  e^Mtcir) '  b<«tin^'«am:jft--$c[«KAb'ein: 

ieantttortft;  i^' goiWdftnfJJ^  ■^^hteifttD' ft>«  Ixn 
fingilffllbfd)Icb'Wcfct^«iW«nd  nic^t  tftt^i)}eti,  btt^ 
ydttttt  i^nen  aud)  ^il  iAnlR^^tbi^tU^n  woibtn. 
,L,  ^  Xnf  foI^"(^al(rt)-ft(()' 4)ecaog;®i«r80on 
tfSirtanberenitb  iStarggraf  von  t^ra  nntAfaf^dtn/ 
btn  @&d)fifi^  $iiiiijtfi'-ttl\iit-1jaxta  'ditfiii^t(l>n«n  unb 
Borittfc^ldgra,  -n^eU^batmtiic  9tAtf)e  ni<^t  abft^lasen 
W«mrt  )U  fe^nii--^-'--:  —  '5»fttrto(^  8.  t)ttd5;1^5c 
iamSt^erdttffrwtw.lfldO'»")]!-''.!-'  ■ 

■' '  -     ■;''  SjDlfljaviiwr  «nb 
'     '     -'   ■■.;■)'■■.'■      towtegoctntr; 

*1  tb  epiit.  Irs^loriiilH  d>'d^!7- uul''  I«iti(iir',   oildiaei'  lliipvi! 
'  pn>ii.i.hh:  ftt- irikiiiliaiaSI,COpMdll.  «rUOO  ^itlimV  ra 

granore  «Wft  pericvJo  M^ObO  fHd>;L;  «t  aoOO  ei|uil.  , 
**)  {I^i$tlla,   maou  ItatUHfarliitri"Miripla\  iutti  c/iiitotat 

Xur  geRern  btn  4.  Drt.  niitnUt^  et.  Pnwcira  Xm  ^t  Jtalf. 
"'  ■"    "■'     ""an^  wubcrLuijrtftituGtn  uab  (liif^c 


^cn  Ij(. 


taltnniiaA  ittnt  loidt.ircibi^KiW^  St.  >ratt<(tUB  im)  dnk«ni 
fdbcln  (i>tbaB|  6aTutfttc'm[t'au(a(^ttlatta  SBucita!  jjraKlbt, 

Sl|'aV(  btt,  fo  IjliDn A<pr<blst,   nitQfirlllut  aadn 

fln  imfTt  6iinb»  (tntit  ert^an,  unb  nit  atnc  3Hji<l)Bn9  nnf: 


m  ffiAt'  RioatB  ftlifl  vntn ,  BtlBgtn  bdbm  all  bit  Dirn»!. 
■  ftttin  tSplniqt.  Iieni,  k  fcqtn  inKin  S&t^  'jut  etKarah 
ttt  tcttfobnfltnitincttts,  (■  tfntm  iittn  vlTcn  (ii),nlni: 


It4ntt  B'f<()tit^">=  '■'''''  tu  tingtbtn  in  ba«£tbfn,  f»  biili^ 
kic  (Sfbotlit.  JDct  nnbcrt  (tv  bn  Iffitg  \n  iBoIllDniBi<Rfttlt, 
baBsn  stfibrltttD:  uiflt  tu  velUanwitti  ftqn,  fi  atiWv  vrt= 
tfiilft.li.  I)itf  obtr  ^sn  \u  gtiftiii^  Ctanb.  Slaiti  ndDbracfi: 
tn  )>«%{  ^t  mtn  ingt^bb»  bli  etiii)lc  unb  SiiHtt ,  (o  hii: 
in  int  VnMB  btibi  oqtit,  iBi  iun  3^  «ii  AttKn  uns 


«0.«t8i'. -'•■/■:.■.•■    ■:•  '    KtOct. 

^..    ..  ^.i  N^ypw,  a^.  ^^«(^f';?».,.;...!    :.    ■,  . 

.'j>t.t,ip  ^citi,  Nj«fcl(wtj»JjfU.  — _Ar(ii*ieDliifn<f«H4<^*i 
■ivraTti  Stiub.  iQ  Miicidl.  Itl,  p.  lOt. 

,UOI,L  11.*^  '■  1n1.;'    '■.'.    1.1     .   '    ■'. 

^«cbn.0i»tg(t)niei'^iec  unb  fllatl)  )ft  Slticmi 

.'..,    i„i.-.  betg. 

— ©iinclwn  xtaxtin  5-  53S.  rinr  Ztittooct 

finben,  fo  bie  Stdbtc,  auScrtjalb  Ulm,  ^cantfurt; 
$dlf,  -'ber  3iomgIifd)(n  unb  ur6,  JCaif.  1!]lai..auf  itjt 
befdjctjen  Sege Ijccn ,  njiOec  bie.  £nt!)«ifd)en  .^iiife  $11 
Uiften,  gcgfben  I)abcR. 

^cc  ^eri)anblung  ()albtn  in  @{aubrn$fa4)en«  b(> 
rcn  fii^  @t)urf£[rflcn,  Su>^t^rn  unb  @t&nbe  angcma|t, 
^abcn  btg  (£[)ui:fucfteR  oon^ad)fen  0tdt^(/  blc  0Uv9< 
gcaftfdjen,  ^cfttfd)en  unb  niic  gcbai^tcn  i^tdDben  jn 
3Cntn?i>rt  gegrbffl,  bA^  biiftc  a^'  jA  nUctii,  n>aS 
d)ciflljc^i*n  gutcK  gciebcn  fiirbe.nim^ge^  ^aeioiCt  unb  g^ 
neigtfei),  unb,  n>ie  man  bcnfelbeu  cr^altcn  m6d}t/  wot 
Im  unb':(6«nen  fit  iw^  ^nbtuiid.bitMir  unb^  osn  Stilt 
trln  i)5ccncebi-n,  bo^  bt«^ubcn8@ad)ta,  bcctialb 
fte  teincn  Scfef)l  |)&ttcn,,^  3Cuf-)veI(^(&  bit  ®t&iibe  g^ 
fog^  fte  nJoUteii '  bm  ^anbet  iia^ebcnlen^  iiab  uni 
auf  ^eut  2Cnttt)0Kt  gcbcn. .        ,  ,  .  ^    . 

2Sir  dba-fciibfii  aud)  6.  2fi.  etlidjc  SKirtd,  10 
^HavQvaf  ©vnll  eoii  Sabea  uofrrm  S^eil  B0C8ff<ljta« 
gcii  •).  .  .Eii'iVi'it  abec  bii^frjbtin  gaiij  unnuft  uii&  m 
frudjtbaf  i  iil  3.  g.  ®.  x^oji  unferin  ilj.cil  ftounblit^)  unb 
bit'n|llict)  ge6a'nft' iDOvbrn,'  .mit.SSevnuibuiifl,  TOie  fiiJ) 
tic  SrtlnPi'  in  ^i;iiKii{  in 'tic  .Sattjca  grfd^laacn,  bi< 
iijoltren  ifiir  aiii^  biJi'fn.. ,  .   ,  ' 

6(f]I»fT^<i  adggtiififti^ignlttrtiTeAcitr^lvalfiifi  t1l>'flt»¥  AffM" 
,  uitl.tiiiDffl;tiiiiipcl|i*i,j;i:  .RwitnvlniJW'  ""*  "''<''  ftibt"  »" 
(totJil  tfniT  fo  ifMfi'  rili  Jfttedail  .tftV.-rtit,  aurtj  (luy  maK*tt 
rlncjBanl  libir  bit.uiitt  a^DiTm,  bhii  -it  «trfkictVt-  9\M  lo 
,    t»bi™  fi™;it.    Saiu  iii-^i  .ffiwl!  mit  flifaiu  -Sl«|.i(b»l(t». 

■  Ijii-t  j;  5*ttih^ali jffl 'intr  iWrt  anftruilijnt  (J.-^abi:  WJthlnlKtl 
,ljab(n  1tdi  }ipnn  antrt  IMfiiib  angtlrfit,  uiib  ttfc^^.^^jfttii 
.tin^faiigdi,   m.ii.fllCJdiMfcljl  tti»J6  (lt(l«  ivortqi,    un*  M» 

■  tacnjrfi  lU  yagmi'f  IntA  *tn  SIHontfj ,  fu  bifP^T  iwMit, 
uiib  .Hfiif-  a))ag  GiiiTDrTi  £t§otiifltli  »n«  SnititmrlrrgtCu)^. 
Ilbcc  n«il)  aiL>ik'neuii)|  Ht^ii  ^^di  viMitui*  btjc^co-j  jl4t<0b 
ffivflnirt  tfiJi'  ')>au*cn  ii'i!itSm.iU  ron  tlntr  JftTrfn  «>clr<B  a|: 

''  r>-t^iii','t4&'ibmiiaircr  dn '&iinbitv'tt«Mi>Mi'*ciM  atf^ftarg 'm^ 
f,cii,ail<n.w^tn,  une  alf4,|ii€<ii^|in  niir  Stiin^n  ns^gic. 
(l(n  Umincn,  tj(l  lci  iicu  cinair.-prch  axSu.i  citiA  aai  bffi 
SllMeclofffli,  tlirttl'fll<«  («(ftWft.-^-rrBuW^Wil^PMWllMl 
cnbrrn  iu  .^cm  ^vfr»  eelviinsfn  poibrn,  «111:«. fr  lU  mt 
tctcfliifiivr  «tljertant  fclrlte  OiBtne  dnt  3cil  lano  BtttntftrirtM. 
tinb  mil  Staftn  t.tlTm  fr^rir,  nnb  btr  etmnlrr 'nntcf  3fa|i« 
MiiiiuftiQ.nrinbtn,  nlFht  it^ifTtit  tvir  •kU.  alltin  bal  tau  4« 
Soal  '"'t  (rintn  Anirfjton  tcitimca  tinft  Scirii  arnKttit,  aU'^, 
11'lt  tiijn  Ingm  iT^in,  rtd  im  gricrfniocljtn-bir  giitw  (rtlfflChrl^ 
flcn  vtilniat*  niii  £n(>4tn.Knli  .iBft.RBoft  Miabt(>R,  4t« 
Staubcn  bt)tugcn  ijabm  mujicn. 
*t  I.ecjniur  ■nutj  Mupjlcruin  p.  911.  cl  Walcbinni  Ib  «pb. 
Lu£c»XVl.  p.  tUO. 


JBMSTaLAKLM    tiU/Vl^  lASA 


m 


B  fo  im  ^cticul  beg  ^laubtinS  nod)  gfgtftiHfWefQni 
3ii-  uns  in  (diclril'r  CSri)(ith(>b  u&bVcrtraiun  ju^ 
It-iPDVbtrb  ^ .~ ''  %«£J»(nirs  ^rtttag  7.  SDctob^. 

!  '.  :.  ■■;..'   :;i.  'Vrr::  ■  ftott^WB  «ob ";■. 

-     JBattBtgartsec     - 


934. 


fideni-  ad  eundeih. 


fc  Aelia- HoritAtiV.  p-Mf.  ^^  BreitnilMffn  irpiniga- 
luuie)>ul9J«eie)^turmSMl>)MHr«U.i[l.  ^.  SOi.. . 

i^iii-eucgetdieift^t  btt6  9Vat^'3Q'9t)lTini 

^■^'- — -  ^imotjl  CtJWvfurflcn 'unD  Surfl*;!»  in 
pan0lun3  &e3  ©tauWiiti'  Ijatlien,  vok  llc  fict)  ber 
|anani,  ffiiic  ^iitivoVt  gcbc»,.  fo  l)ai)ci>,,iio4)  tic 
Jltdjfn  Svdtljc  l^Katsdi^af  SruP  uonSJ^itwii  ba> 
angefprijdji.'»,  ro\i  e5  barunvafilalt^  fcij,  unti  fin» 
«bliij;. '  wi  ii>nen  Cct  SKayagraf  fctljfi  angcjniat/ 
W\i  unti'ri)anBIuiig'lier'(51;'urfiiipcri  unb  Siirffen 
Sa'(iKn  liidjt  i"  9,ut,  fentiii""  lUcin  ju  JCufjug  uiib 
nn&cviing  fti-^ifii,'  fo  .CV/  bcr  QRarggrof,  butti) 
.J^anMun^  6ori}fI>abt,  oorgcnommen  fcv-  3^inn 
\fi}>j  etcin  gcroip  2Si^cn,  b.ag  ctiii^K  Surjlen.fiie 
^rf'9ecn  ^-Ji  f^n,.  anbi^re  aljer,,  fd^jurn  ti'i''bcn 
ienci^t^,  t^|li:aSI;i&  fii^Wii^qi*^  'boniit  biejjlfficr! 
Sftlfticrtic,  unH'tljiiic,  tciii  tKar^rafciij  atS  ,£i= 
5ttuJ)pel,  bcr  IS.^rcn  nid;t' oci-gianeu,  barura  « 
Bfd)  be6  .^ianbHS  frttfd^lagen  imII?.  '^(6  ab'ec  beS 
!!lt(l(n'  liriS  ^dtijaraf.'!!  Kdtlje  (£.  %  (^.  fcmer 
pi'(^t',  ncdjmais  BaS  SBfPe  ju  tljun,  bamit  man 
"  (i  frieblid)cn  ^,bfii)ifb  (ommen  modjt,  —  -^  i[)at 
ittfltct  betRtljmcn  tafTen ;  loa^  rv  b-inbleie,  .wdcc 
'ilfi^'iiiit  SSbntiifjcn  it^tiiiil/5K,ai.' gu  JiunQcrn 
irS)eim  gcfc^cljfn,  roclrficr  i;6ma  \t  gcrn  flcicb  m 
^f^^,  ©aburaj  frie  Stitfcnljulf  bcpo'  frititidjn- 
l^n  ■JB«rWS.»n6cf)te,  nrie  ttfhn'  auii) 'fcin  ±M^. 
SWiJJtavfcirTiertjafBMiftirttlicijcTiisnVfi^it;  u(i&  gctn 
Wi^<t*J*t-  "■®C''t*clle-'dbel''bfn  !gai^cnnad)&cnEf!i, 
f!W(f^r*)8M)fl  m^i  afieiit  iii  Saff.  2Ha).  j^^ammcr, 
jkMt|(eliih]«-fcod)tbaMbattfhS'fbIdf>i,  unt^  hittjt 
e^aciifflWiiHjgehdtrtfelf-Wtrben;  ''  ■ '■' '^'- 

«i«-4ni!(«fdilWi*  mft  SKittfCiiat^t,„nfi(i)jl  wt= 
iniy  ^t»hiift|gtaf«rnil  ehrtif  Tfffere(i)t<ni66ff 
iffdKtufitttttn,  itnti-tl^  ti(tf«'t^rjni^t«^it: 
fo  wir  @.  !B.  I^ietbei  jufc|)(ifen,  antmocten  tiffen. 


mfrlCiii^ge,  TCo  ben  SIiutfAcfllit^rn  gtdt^en-aAPi^ 
i&e^rroanbten  auf  bi^fe  3Xeinung  ftd).eiiuutaffcn  gefd^QTg, 
baf  fie  iOm.auf  ^rtrt  dqV  ^vtKn  ^  Barauf  3(ntnioct 
gebm  n)«lj[f«tiv..t>jeniL  t)M.J£dif..9Rai^.t)^t  !^4(  &ifcfi<ben 
^ocen  (Stiur^en,  Sur|)en  uiib'@td»ib<  'ju..fic^.eifoc= 
IKVA  [(^en,  mit  ^neit  etncfi  3Ci>J(^iebd  im  ^rtitel  bef 
^aitbffl&^  tnttit^  {u  Uetgli^iil^M '  tniV ')&'  M(^(i(^>^' 
S)acaaf  @raf  %  [  b  c  e  ^  t- t)te  3Rar3Qcaftfcl)en  ^ef[ifcl}(n 
Itdt^.iiRb-^im^liSAttitifKrgaiiirfr^^  ecfor^n4aff«ir 
uirt  ti(fiA-«tirlt  angtieigt^  untlKicaK,  vnnc  Mdi^NMi 
btl  ju.ti^n  »dce>  MW\)  ge^(ten<  jDiriTCl  JMl  bt^ 
3(ctif eL' bet  unfi  etli4)e&  SBdf.iU.etJKEltung  9ci«t»iil 
nidjt  f0  gat  iingef4)i(ft-gtftfUt,  .Mnbbi^uc.gcai^t.tvdt' 
ben,  uo  man  bie  mit  ben  SJeffecungen  unb  ien4egtat 
botadi :gel)(Hft<tt  7£ctite(,  <mi«  bie.S.  ffi.^ifrqbei^MrjeidjK 
i»tfin&en/  'iif64}ten-:ie>(a)igt' Bwcbtn^  t»6d)t' t&  eHtS 
t^ifleutidpiin  ^Wtw;  btQ  jfKrn  grielMi  itnkrttinigteit 
gtneigt-j  iiQ|)t  jn  UeiMa  1ttm:tt|tllloinmt&'  Stfun 
banir'Oie^biBrtBecjni^a$,.  <wii  tote  oriJt^t;  :tanl 
SEacggrafen  wiebecam  ^r^tKt  iMrlin.i'**-.^^'^ 

atebcn^beiRlftngtiint.-^ei^ivBiJfnip  Vlit.«t'fm# 
)um.  X^eii:l)te!.EQg[^^'  ifl,t  «nb  bie  ^fift|m  8tdti»« 
iWnitfnin^flfrtirflHCff^ec^Abrft.^aMl);,  td|  SUi^ 
gixtf  4)Mnri(^:»on  3e««te/-4lMf  j)u  Kaf^  tc.iu.  rintm 
groM®«iKrt)J)iitgt9Mf  aK9Bo$  nnb %k$ xiiif )ubrlat 
gen  fep,  wie  tr  auc|}  etlid;)  SBoK  bereit  aafbriu^t;  fs 
iflS^act^tm  WMiSitrtt^Biim  otin  ^innen  in^  Stiebec* 
laob  'gifli!tfgtf.:.bfi  .Q^anier,  fo  baftlbe  anfommen, 
aw^.Oti;«uf  ju  fii^en.  SDe^lttc^n  iti  rjn  ^aufitmann 
Bn^^acstnWbt  MCCt^mtf'  atlbftlfe^  Sdt^nieifl  JtUR^ 
ii^  jlat(i  fKd^.  9tamen  aufgttnetmien;  3ubem  ftj)^  y^ 
(wif^tv-ii^  ^etcc  @'<^tc  gum^rjogen  )»oiH^iw»< 
gen  aud)  eclit|)  jtfj<d$&o[e,  alfW-i^^tAi^gen  abgtfertigt 
fet} ,  unl^  t>ann  trcf  ^tnx^  {Kaj.  ju  ^ungrrif  u^b  ^- 
i)eim.«IIe  Rittnrptioft  in  bec  (S"raft(l)ap  Sprot,  itii  Jonb 
ju  ^LittCDt.berg  anscfu^t.unti  ,grbett)tn,   <dle.il^  iRAt 

fiung  unb  5;iai'nifcJ)  l)ict)ecfitfeten  ju  laffen. ®le» 

rDo^)I  niin  fol(fce,,3tufi(uRa  im.^Sii^n  i^is  oij,  bie,.»j>n 
Scna^urfen  aufgebra^i,  t)ocrtebcnn)Ci'&eiimag^.'|b;|j«t 
(;g,^ci^.bci  bcti  Sd(l)fifci)en,  ^Jav^tdfifct^cn,  W^j^^i^ 
t^cnSiatl^en,  ]^ie  n}iv6.aH(^  ^cmilticj)  «Ucr  4njeigiu^ 
nact)  bafutr  tjaltcn^  bie  «Bjteinung  nid^t.  iScnn, entreebet 
nian  i(t  n)illci)6,  bcii  Sonig  ^crbinanbum  nad)  bits 
fem  %i(^8tag  in  gcaHffi^;  ju  ^d^Ien/  unb  be^^Ib 
{|«^t  ju  fepn^  dbec  aber.manm&  ben  coangriifii^en 
^tdtiben  tin  SBanquet  f^enfet;;  utlb  .tlnglAcf  anti^ittn. 
*^:.  — ....^  i.Sac^ft  11.  jbft.  bni  Snuib  nacf)  ^\u 

•Hm>-.{:  :?■■.  ;  L  ■:•  ;  -^■^:-: 

filitunt  SiIbiMt,!»* 

^icconiTiriiiA  DAiMsattnrr. 


EPISTOLARUM 

-'lidem-ad  eimder^,'-'^  '■'"-''  i"'''' 

l/ri  ',i'j;  'jf.K  ^UJAl.trl  ;:£  (b':]  ''c  ,n'.fy,I:tjl 

:'...-i'f,S(;ii',d  i.J.cJietgi,-  .,T!',,-,:V,t  '';i';  iii.oillir,: 
_"_  i-'ijii:i3ni*(agi,  *«'«Wttnrin  TOifK 
8at,iii«H  mtbr,,jn  unS-8flln)ol'.""ttitt^SI)'*JtWi»' 
6tc«!  iMS"!*?''^^  fiit  tiatoii  gtftlftn,  aud)  eic  3(a«. 
ft^aP,-Tb  fl^'b^T»tgtn  gtmac^t,  ju  mtljcmaltn  bci  JCaif. 
tKai.  gtntfi,  Ijabtn  fit  tiod]  tntli^  nii^tA  btfl^Iof. 
fcn.  —  — .—  \"  ''"'"'  /''';"  _ 
"  ■  SBir  f(f)ic»(n  S.  ». 'nvtjj 'tin-'^rt«jiS'nffi  btr 
eiabtt  •) ;  rei:W)t  |li*  iit'  Mf  ')llltitro<ttv'1'#af  .'!w4'i«*' 


tia  V.  ijso. 


404 


Jtfrtn  it'tn()i  'ilntftfi^iticbdt.'  '"?Sliililil!l4Uji'M\Ws 
Btl)m(l(ii  au^  bcnfclbtn  gcrn  acfd)i(tt  ipari, 
ftitblill)  'irj»sWt , ''fi' fttW'*i)li  'tiltftrnSiJjrVtfill!' ^nj 
unjjtfcttift,'  kofttfiYfttii  b(SilWll,"if6  ^l^W^nSeljir^ic. 
Wr  (mSrc)-/  bnrnboj  bit'ei)0n9Clif[Jc)J,'"tlif  fiVator 
*tnh'Iurfiln'flc1)tfn',  'ganj  au3(j(rcufct^itijjiib^n)i  iiSju 
fte  (ti)-  o(l'il)t'»rln89(n  eWjUftKcJtiiitonii  litltttaib. 
m  i)(m(l)iti«iiId|r(n;-"i!4.2i"Lll"l  Sqmjfi*i'>n 
Xill.  Dct*cl6"in.'b*''iai«l''l^t,l)ltli'''fe 
aliito  »630.- 


S* 


,i,ii:>  vi"l(r«;'^ttii|jiiii| 


ilij  Jil3  nl  ■Jidirit  ^iu,-jj3ii!iK^  ii.itlaj  «'Jlaf  !ii*! 


f^' 
% 


• mT?n  •■■■■...■ 

^^fijg  undi  r.cij</i  i-'(iijii5  ojiu  liKfa^J^l^^^fififei^ 
\,.i.;>P  ..ail«l*M?:-,)fiW-'4i!';    ,n',li,:',!l3 

^ C r. XO,  »argermgifter  unb    maf(>   jw  tBnrm^ 

b«rg. 
^jjftfr^m  »i(r  ^or  mi)  SRittagS  (jat  fljiffl^crft^ 
dtdnben  unb  ^icbSfiAt^tes  au6»^t,b  brr,    fo  t}tn 
S^urfirllen  jueai^fen  ^ierrodnM,  qu^  ©trafburg, 
6oftnt$  unb  !9lemmitigen  afl^^o^imrA^AHf Mtl^il&tl}^ 

*JS^",i  1»  W  ?',iit1^SIt""W!^i?a 

•)   Noniinaluriti  p»<!d!a  acliW^i^^eoIttn,   Wcgtlrtputg ;   Mugfii 

.  M(t.*butfl7'^mJt-tfWrfi^^*lfcrf^^ 
^«nwlihaeoiuiriNwefeiWWidsiiBWpWS-JI-J^  ''TJ':'.  v  n, 

iOKcimiA  antdsanfU^  danieiilttiCinBi  gitriittrtdft  duuviiniDljt 

■  QiSKi*iw8#'5'''*li*'wii^'''i'''"'W  awipi-Mt 


Mcaitotc  ^inrinjtlaffni  bnfclbn  bitfc  SltciBunj  cngt. 

3Ct3t  iwcbei^.  , ,       , 

''%'*»iW.i>!.  WtJ-W  iiiie!fe(iutfiii|lc)>^'  giir. 
inb.iinbern^ditbcii  iit-^:^t,4i..n  ^,ii.h.iii,^A«  a.^ 


Kfcn,  jotd  SiiMtficlit,  fi(,  bie'glabt(,  nJurbtil  fii^ 
»pn  Aai(.  gKaj.,,  ei)urfiic|l(n,  gut|lcii  unb-gWjmo» 
WP?5..niil{t..ri)iibttii,  fonbiit»  tKnftHcii.ciifcstomilJi; 

^15i#*'4p;"-:-  --,■■::  '..yr^Zi.i^lm 
.::;":  Itirti^^ilJ-.-bs-auf.fcetfi-ilJt.^JOfcSitbiin^iStunbToi 
bncci)  .bcii  IKcn^ifdjtn  ©cccdarii  ttcilcfcn  rootfrctl,  uitfi^- 
mmi^miiM,  »  tcgaajKiiif  bicalun^ilii^i^ 
Qcbiilltctl.aiil»  M^iSblfeiMmrf  jnecHtk»/  nili^ain^ 
*S5  S»H(»if  ((,Aflm:(>iSii«*(J«««rift,K(b,|«iie.i|fc  iBS. 
JM«Bli<'fi,j(8o(W|t.,!'JmiJ*-u{^:i,3(Biiilie«  l>i>c«M^ 
HllfM<)>i<t,<|9);<iMii4Kiit«r((,ibMi^(tiir.Mii:'«iilini 
'm  MttKiEF  m<  iHt^  'Jint:tiac)ir'cBi  iBtl»i4r 
t!ilFtfii>:if<DH,WcfAtfii<n,.3ll«Ncmb.etabr;ikio^ 
*V«i::.iC!i^W^^bftn,Wllitht,'»Oieaii(tiBl« 
>W»V,i9«f#H,;  W>  (|l«.fc:f)»ilc  ^agm  sitofieit,^ 
m,f|tl«l4  ^C>!  ^Jmfl^lE'  «MiiSSnqtb^cgiikilf^ 
wWt<M'>t;iq>t>,4Mtii'JHtl)ii'ilH!|i^'i))Mifloplii  tg> 
»95  iWFi<(mMBiiS!ltlcf«lSt».iIi«*:gS(|ill(ijlie|i(i«fc 
t>ii;un-;iii4:litc^pMlften,bic,iStiMc.fitMJiidMniin 
Wtftjtii»',!?»  Mnflfeiiibel) 'a(  bitntv'^]t»itia'Bb»i< 
VSfliir^lteiWWitb-.iWiSlaillieiiniSttbTOtJiitilj^ibenn- 
■("jcn.^rfcltijt  .c,ifl'(t,  ,di'it  ff tncSaKgii  miljdtwlc  fili« 
"«■irtW)  ,.^tl')l!SSi"J'ln8!n,ligi>i1iitiMniSJStailbtl-:^ 
VftitWflSffataciiflccjJxSsttlWtgolitiijlRidJufniite 
».feil>ft-/K119»"«iTOfc'6ta«(lrtt(i,  bl«f(l(,(n  «iitl)^ 
59??,(!?'^!:*o&!*fiW3[.bij((«S8Ji<<)Sta8ii,ili«iei(n:M6 
^.$  i(lf<WlJfiMf*i9l4«:,«llbi:Cl(ll!»  ®t)illt,(n',Sijatll» 
Kl:ltf(iiii)i|5,jnftg6(^|tJiiifttit«!foirt:il)iien'tnjfHllfll7lfc 
fi!ff%<')5iiiiMl!'1),.»i(tlfcaJ)S(f*Ia80il-,njet8«i.--s,i 
VJs(s6^*.>MW5S'ln')i)i(IMl)),»t«i;ijH;b"lr'lfficl«ii^ 
WW§  WltRSB'iK09<l;t(|i  8i|,)>ii:()itcteiv,  bie|imall*i< 
^t;i-,l)l?i|)eB  lo|p;n, :  ',:.;: 

.  ,  Itoit,  .roie  uus  mit  »al)tl)(il  orafjelnt,  ((«« 
if)«0ialiii(.,unl»ri4ntin,  al«  lttb.Tlliig«n,  atotnjtiil unt 
bcc(clliigen,foal  .^ufj,  tl«  alicl)  'wn-  'Stnnt)  tin''ilift 
einlt  :iijiif(Eeia^(tl,ii™ntr:t«9''»bfi^i(b6,  bjni*()i  mii 
ac^oit  Jlrait»  aiin(l)lnciiillibC(,M,HHj(ii:.jij«Jl^,:  'if^ 
■c^t  ouii  0i(  oiiiJ(tn  mit  il)!iil)(,  baj  ,s  bcn  ucrBaailHI 
^l!etiJ>,,0(rb;i(txii„„j«)B,'.iil)klen.  m^bni"  "^gti 

fL^^I'^^  «?''■- V; '*^*?'''*'*«'^''"«' 
lAcllE  biSA  Sittetati  (oren  lefen,  uii»iiMtan' itnujlnl. 

I»««v,.Ti>6 «e;ji<ii)ia>ne^tiiiwD(hn.Mtf  glKif : ■iffa, 
j^...  .„,  ...„.L.  -,„,..»  ..ii.c.  „.|i..>.  .,-..ii.'r.,(   .r  • 


'il«!« 


„...JPn»''iRi -9«i<lrt-1 

ll  geUgi^n,  Ijoct)  ju  adjfcn  un&  jU'l)TOfQfn.  ^ilf/ir 
>ln!;i:nffi  fiotiiliwS:P(lllji>MireWit"5»(iieS(ii((?(S  5fci= 
iJiniilitftiunKabtgefdlWJt,  10<it>ffrWtiS'iriefti'«8l 
ifiii^iliitti.ailfiicljmmiil»'  tia6',  "fo  &aitS'Sijrr'\ii/f 
DtEecten  .peii  fttentlHd)  i  saf  ilttf)f.liT6eti!rti'.'  jiJua'M} 
B  ffi8:J|aiieii  nut^iitillbiiii®ftt(SliiH3-tj<!|il*fi'itlWJ 
*|,-l)On'  iJliJeii  ■aK'vvii-tu  ^flitntS-iiillffSpodf^sS.iMI 
«latleiriinOTgi^JvlrtiinijneapiftiffSfijitke^Jil^tB 
»,l»6  Saci)f!n  linli  (!anb9(iif(li,'etu^  1iH»'lii)6  W 
Bnlltm  (Befaubten  D*tfflt((n.  'trati  iiliei^erl 'jiiUeri : ' '^e^' 
I»!fi4'l)ir  JJianWmlt  18  etl  f^')  (t>  'Jdr'it*itfaafKg''eiS 
^,  (iDi*  aut^igtiotgtii^  mct;t  an&'ef3  bafdnbhii i^ct^ 
rtnnililiisiiprinaitlllsiaiilDili*):  Ui  eSllifaiWill' 
*  WijoftiiilJietSiiiliBUfcllftsi-niaU);;  ifiy; -ISilSWW 
llihtKiMnfieiiinboiinf-AMtlc,  'imu^tiiiim  s:' 
IMntll«bii3cili^lMi:ini.'0dttllnil41fi/%iittiVtb<^<>if)' 
qdE^iiBonfeffipn  .fft  tuigl»ittt-:tnD  wRtetn)fltti)i'ititf)i 
ft>^ni4t  il^;:'fbnt)ecn  fciiiferoegs  pon  titianbf r  nic^i 
ii«»«i»»'il(iffni.';ti'S!««« 'kctfetlie  .^iibel  fd;ittt  fi^ 
ll|pcli^,!Glf ili inilflti riillel» iieti  i:i«^ni)|feJ! ,  ffiilljitit 
hlti(bl»fMil6dl'jCiti«bi>8dd)C-'ffl."i''£>enii.  liMt"ui» 
I0(|fl8t/i':|il''l^li  ^et^bd  i^eiilFic^  'ricli'Sraiinftf)n)t!i^ 
KMW  iliifffii;i&8.'®riiu'  IDiotjfateila  t*m  '!p»'vji>J 
«HM^99'9u9&,  *d6  uunme^v  6ffi;nt!ii!)  in  tiet  ^at^ 
1«  JflDlf|»fB**ltli  4000  Jll  8u(  jtigeliJiitff"),  -^ 
68 — .i«)ien»(»!»it:n(lllcitlit«i,''tll4'iii'i'el"g&fe 
attrtfftiffttffciittiiinlttiem^^fJfe-^IWtAfli^lliiijf; 
^okini^  uniiji^jettgw-Jj^iteiiffeiWif^^l^it^  SiSjf 
itfnn  i^nen  noi)l  aufjufeben  iionn6ttien.  '  Srttti  iM 
e&r  ^^a{  bct  @ibBf«#^  mteetiunlfgebjilinltt  nier^ 
I).,  ttabcoe.  3!i  afi.Diiiatttlldnbigtiififl^iiiiuM' 
P|6ie((S  gfirf  l)in[fil^liii»jiti|)<^  lti6'|b«ii!:'M'.!';'.'' 
^  (£8|)t<t'(naiici),^IiTe»!2it"ti'W*»''4'''t^«B 
jl|0oi(j(;i):j$t,„.fl(ui«ei.iBi:8«l<Bi»'(  »«'« fiiiiigiit 


. v«aiihi*^ii^ 

,..^  ,jf  iMpiiiiiiMa.  p«r«ni  tludcbaitt  Aif«iilnralfniet,<'VM-lii, 
-flCf  i9«ii«*a  ««|Mi|;ii«l«,  bettum  «tiam  url>ibiH  €«nn«nia« 
.«upiriioAiiiftrMlilr.  :  ..      I 

••)  -Nimtur  dcJocpp*  l*>p«iii,  Dou*  Lolliirinf;i««  «i  GcMriac^ 
■tip«iiH  Hrgani  G«lli««  aiiailia  ni>i«ic  adrvrausGeiievcMai. 


Mt 


at^l^l  bdf  atlt  t^ijlenlii^tn  ®tinbf  bei  .t^.if^i  .y* 
fi|)wiHb(n  flAufttn  entniebet  atle  auf  einen  ytuft  )V— *' 
nten,  Dbtt  btc.lit«tfM>f(iM|l!f«niAb  bie,  fn  bei» 
felbtn  gefflfen,  unb  bann  ge  nebtn  bcn  (Sibgenoffen  unb 

diiBW(ii)bii«i'Bmil*ib(ni  wgamW^llf^i:  ffl  *^ 

ftfllagen,  ob  fttl)  gu  n)ef)ren ,  tinb  raie  ffi^  in'bie(en  .^onr 
tMhiMjWtltt  f^c  fBotmtilttiiiiMit^ltaitatilBi* 
banno^t  oiel  gelegen,  ji^iitllenfen  beimgrftetlt  I)aben. 
lS:fl»'\m'  iil!JS,4*fig«'!it'S_i''nl  M" 
'8S%ii9"".')(A8ft?-5nii  .'li  idilfi  8>i!  :■  1.1 
=SiiK  11«  ibuii  .niHilii,  JoiLtl  'iiif  iIfW'?«f"fSii?!'',  ■' 

^  ^  M      1     G  1  m_..^*...hco*U.c4 

iioifbVid  6J(bi«  (Jyliiii,iJw4  5)]  K>'J«J 

'     *  '  *         fPagtJfa    inttuta.) 

'■■.'itei^f^ffif^ii^ifili^^K-if^tofajRMMs'* 


mg^tojtft, 

i'J/,'JI  )ijitl,l5ti/i'I)!,  ::':'^I,!'".^  '^i'i.  ::.'J"u'j::,ll 

1  jam:)-*»  jfiftS?  SVfMlfk" ,  *P'  rt'!*!? 

c-m''»'*//'»!!",»?-: *IW-|3Mi6.-,>""' S*  '!S, 

.j  fj6  0e,l;  Wten.,a9i|iftF0  ni^l  i|«^t.a«(it9t.lt)ert>i!ll, 

■  B  'fS^fejt'^  !'fV'''''^W'"'i'Wi  .ibteit  wrio^ 

:'ii !m  iiS^itesteiM  «M^lfff  ;!?'«'*<'' 

«■'^'■mftffe  P-IlL'":!^  WnflWtei»  '»"'','"5'' 

;f,!,W(?'(j',?if'''i(iii^''(tf!';,'ffl''','W'';ii''S-*':  C-''"  '"''P* 

TiereVetit^ie  geilltitpe  ^crfonen  ieineS  ^vlf,  :^bulbft 

0bf|:j,eniI)aI,ti|^,»(Etu;fl,^fij§)6n  ber?(tt>t.     Unb  naify^ 

btn^lfllle  t|llf,!||;'{ic,gj;,,^get^an,  etli4)e  abet  gein> 

bet't,''bff'  follen  foi^ie  2(enoetung  niebtt  in  ben  alttn 

IStnnb  fegeni 


out^  btetin  fonberlit^  gcniflbtt  motben,.  ^oP  tt< 
li.4iEi!lKJtiS(l)tft  unb  Steunbf  wibfr  il)ttn  SBitti-IIIL> 
btn£t6ftftngfnomaen,  unb  benitlliQt-^otlfn  ftobfnju 
belennen,  bop  ■6iS"fiti(lerIell'fn-'!n'  Ijfiligft  Stft^tifl 
ni(i)t  gegtiinbft  unb  etn  gotfjumA^^iOinS^ffi).^ 
-inintr'  II.    lilr.ffi    tin.i    f.f' i  ■.miiljui  Jj  .- 


S^SMlK  ■■''■  5(,'i'-W!  ''■"!      '■■  ■■"  iulll&fc. 

'"''.''   \'MliM'hi.''iiidir&'"^''' 

.■..'-',1-1)=.   {M-u   ,.j',.;7i;-:,'",:i...£^  ii;  !:);■  ,r    ■ 

-(::,if.e«'lM«Na|*alKi«oip,Ji6.;  lf,r;i-,i::n:ljtC'  fn;:  ,: 
fiit,  J'il?Htti)  DflJliair,?^ jnl  tliiiio  j;a!Ii,  ,ii',-:;ji     : 

^f ttil  Sutgffmttllft  iinb  Koti  jujljirm. 

::,..S   .  ,;:■::::.:;•:   ,;.:    :'.':?«'.  i.    :-:,     •    '.     ■   ^ 

^:,^  .;r^'^io.'iS.  f%n  aic^nHfffn,  baf.gejtftB 
)u  7  ^bten  uot  aKitlo^  bie  Mtit^flibte  —  )ufontmtii. 
au  l^niiidn  fft^intfi^b^n,.  unb  wai  if)ntn  odf.  ben 
iNCIefnUR^  Xiifdiitb  fa«  Xntnwtt  )u  gfbtn  ff^n  mollf, 
abtcmoli  }u  bttat;ifcl)I(lgen  votgt^t.     Snben  abec 


«n 


1HSTQI,ARUM    UB.  V.   ,1«»0. 


«OS 


(^bn)  6MM»!  $i<il«(  •>>)>  Stiqtji  bvfttb» 
^ibtc  nfnbftii/  unb  m^  ^  .j|i(^'  aaf  bAt  tci&ffnitn 
Kbfftjtfb  tjaltex  iDoUttn .  -  btc^Ijb  i^t  Xntisort  ju  ^6rtn, 
aoiAiltm  lo^  ..ffiiido^l..iBK6Xiig(|nitj).)l.tfW, 
Xniitt^tnb^lVgiui  gtfi'^/  ib<4  lnM^e.itnifip 
atf  ^tbol^t  imb-.f»inCBl!';fu^  Mingni  nn- i^  CtutlriUn 
qon  btn^tibttn  aitra.  nbmnoll  btg^rt  moEbtrre&R: 
fji.  ^tn.fKi^.bo^  fi$Einamr''Utbctlinstn,  ^{oivKit, 
HtavnCiPUCgr^KntijfptntD:  i)ornt^fn^.>,.au4  bit  on^ 
btrn  boriin  nid)ti  begtbtniisolknr.  fottfatcn  .biflDit  'btn 
Xtotte9  oiintSaUtn  bccjStrf(onmfang'bitfo<ttntnia)t'3t^ 
btn;  bitftc 3Q>fc^b  a—  ^■min'.i^mtW auf tcijaUi^bel; 
troigtn  (^iilWn  •^'■^ — -*-  gor^iidit  bifdjwttfil^.,  ^&U 
ttn  auci)  lautnn  oii^gt&ntdttaiBcfcbf-Aon  ibrcn  ^cccen, 
timfclbcn  anjunei)mtn  unb  ju  fjatttn.  —  3tbtt;^ciflcr 
^il;»,  !).«<!  ;SMI:«itbtc  tnm  Xuat'bll^rStl!K-^'in  Xn< 
^^iugll)^M.%E|i<(liflti(.»itim>iibJe.oci«»<c.eitniiib 
fil  bofl  ni4t  tlibeiiftllfMintcnMetlgn JB«bll#iMbittKllt 
unb.earwf  ((rtSoftnMMIIic.^minKfin Utnt unb 
Ssmtfu(t  ibitbaigeribtif  bnt  itic(tlbfn,W«iiitt»  in'b<» 
fon ©oibto-lcinra JBcfci)iitiittiii,.baru)ji„ji»ni)ci),  (<»4) 
iiagimtfot  cil«B,3iit  o(l|i;:0tott),fi)l>t)*iui  iljK  ^prnigc 
Inogin',  bit  fii  ilutiMrt  Al|u,ilMiI)pti,8(l|(«iI»it(n. 
9;alMKrii)<ltKcn4(tcc.non-J^ai(inc8Wi«<Mlit,iii«8/0c 
fotiiim  ,3tbf*ictEii)tcn  ,&<ft»?Juatf#ri*i»l<)  6((!  imf 
^t,  i^wa  fiOlit  i«,flntD^  <tw  mxitn  f^cn  .Sfntivort 
^  _  yllomUKni  .  (Siij^.^l)tn«il«i'i»it%6nt>t(n «on 
aaU  8lci>i)H'o!)t!)ciui«i(BOi.(ajf<|i,  .b^..fif  Iwillloitot 
nm  ebitnt  fft  ii|iit:|Ui-teb«i  >i4|tij)rf«lMri\8(ti«lft>,  .i<:.,i.. 
■Xa  afmrbit  StilltC/.ftM  %lli^»,M'>>/»9ll! 
Ixt,  ibooill^,':  wulEitwtin  iiViitCdln  inicbcrumJiintiai 
{)ttiffn>::1)at  ittnmtb»  iStiotfitft  -ftitii^anbcnbwg 
ooraei^aittn,  bi$:S|mtfiKli(lli.: SMtcnjiub.@liinb(,iu 
aiMpiflSll  «1*!«  l|!!n(S«l«n!.b#lii<»ibif,.f t4«(,  fid) 
oitHaUSDallisi!  «oii.W.aSib.nSji^it^JijSsn  ni*i 
fonbim  niilllttn.  -r.rn.r'  r;?C."H6"«B)IH!f» »»!' 

fWi(it,-,siwS«'.»i)*;ffti*  ,b«iiWft*w  '^mpi^ 

Ca^  fi(  jn  inxi  obn  btti  5£n9ni,^,ts  SB(iiJtHif,,i(io,tiii)c«t 
i{ltit«»l»«i;ti9,iv4rcn,  jn  SJanl  (m.,.—  —  :  ^<!,l>i,(l 
obcr  btn  bcjtbt«u.!^(,ba4t  btrfinbetH,bMi  aibt(,  oli 

■Xugft|?ur9,:U'i«  iiiii;'Sl'aiiiiin't,  belanact,  l)dtti'n  ftc^ 
6l)«f(irilcn,;  gurflcii  illtt»  Stdiitie  iJetfclbtn  nid)!  m-- 
U}i«yli-f'  "-.    i''ttOff)  »i)Utcn.  {tc  bicfdbe  atiitiiiort  oii 

S«if! -9(ai.  "iSeiana»'»  laffcn.  ; giiiliitt(id)    ifi 

TinsJifuts  altctn  anscfprtngE  nibt&cu  doc  bcn  flnbcrn 
MinOIt  m  ft*'"'  ™*'i''  fi''  b°'('  !>''  ""'"^  ""''  btiffelbe 
too*l.tinn  tolintnt.  jluf  inscldjtl  4)iet,  fic  naf  ibtci  M. 
siMn  fiKciitm  biibacctlt.  babci  (e,auf  bicft  Sttol  blio 
lm.«^w  Ut»i ,  i»«t  loic  M-  :ni<()t  onbccfi  Mtfic. 
!lto-tta«><::inclxii.'t|ni3Ilift|^  tu(ie^t8<  nict)t  aa< 


netmvn,  ^  e^  bo»b  ik  aHetki  Stfa^  ttgttoi.  — 
—  —  igDnntajt,  16.  Cabbt.  )«t|  lUf^liill  M 
3!»)*;  »3«(.:  ,  „  .  .      ,'  ' 

'.:'...'■■  '.;';         "    BnKtltLSKtfsiitit^Sitli ' 

'"^!?".  .:;r,/';;'''rV'  s^on;p«:ij)i|ii^i|!. 

Iluti  «liiilblM  <!;•  jKrlplt  <J  Jk.Mu'<<  (bft  'itt[fnit  ui  »olH) 
Xvioiu»  Ni>rtflli«.".  -ailtvcl»  tMt,  .l''].lt,lein  larc; 

iDit  VMt  ©traebatg  unb  Ulm  't)aUt  bfi  Ntfen 
fcbnjcrtn  l^aiiflen' Dtct  S^tbcntcnf',  fonbtrli^t)  in  btiii, 
li)r|I  tcmiptt)  Qtlftlei,  liilc  ntnn  ficll,  iro  ni,\n  ic  iu  ttjat, 
lltijcf'.fiiiitC)!iiii,}'Foniiiicn  fcUt,  litilten  molle/  seicbl, 
liiib  'airil)i;e  Sbcrtetrm  gtfiiiricben  nilirbc,  ot6  mo.Jtoif, 
^i].  fblcttrr  6ci)riften  gerealir,  Daii  bat)iarri)  dcgta  bcn. 
ftlbigcn  ^etfijnen  oon  5!)rfc  iUifli.  tpcg^tt,  oIS  Cie  ^ira, 
ctiFm  i)nb,'ifnfd)td9f  ipioer  31)rc  S.  tSt.  mad)l(«,  unt 
tti6tSrtfit',  vii  (te  gliiit^  bne  Iiolien  ftiUtcnj  «(rbro^eit, 
titlfrIei.^cl*t^ilDeruiT3  OTrgfncritnifn  lofl'bftt  miidjt.  ^ic. 
nicil  bcnn  berftlben  btiber  Stdbtf  (I5f[iillbtfn  iljrf.B  .gifrtn 
l)fijigcfd)viebfn,  fif  bon  l)innen  i^erretten  ju  taffe.n,  iviit, 
Ifn  niir  (S.  2i!.  biefen  ;^aU  ju  bfbenteii  aud)  Ilftmijtfldtt 
l).tlvn.     3>:'nn  itnfve c  'p.'rfon  btillien  ftnb  wir  fo  ttein. 

mtitlii^j.  niclit.  _ .      SfnntaiS  Cen.;>.\^L  fct. 

jIim.2tuff)i<5Miii!eS_iE^v6  lasp,     -       ,;    ;.,;..  4.,. 
.'  .,&enitnt'JBot(taMtFitnb' 

.:.  SWrOQtnw*-i8aanig«tMct.  - 


■■ '  ■%'.jf),t; 


-r:;-    :,;-    iiifi'l<OTl •«#  e«)»rfei»tl<- 

'■  '  t-Ex  Aelli  N.orinliw^  BtSlJ.      '^  .;,'■_■.,; 

^«tra'  ghit  jfiiniirtlWc  ■^nb"  Stdtt^'  j*  #nrni. 

.-:  ;..  .':  :■  i::0  Htlil  ttt  j^  ■■  .')  ■:;  ;'I:mS  ■'ti^ ''^" 
J.   rhli.mj.:  _  :  j[,,,:,'g_'^^,^-Qi.'l,,l,|.;s'f;.'i„Jijl|;'ei,,t. 

fti^' i)tfri''^fli)ern  unb  bfin  .S^il-tllotf  lion  tSoptii^,  olj 
S'.  !K;9ldl^cn,  tiuf  bfm  !Kal!)t)aiicl  geiofji,  ^onj  tng 
unb  lans  jefffrfi).  aijas  bti  jcl)flnbc(t  liSniien  wir  nitl)t 
ecfd^trt/  beiin'nlemanb  uon  tftdbttn  bajumol  bti  it)ntu 
gtmeil.'  "XSk  'SRonbtoaS  ben  17.  IDttob.  iiiotniiltass 
ifl(iaXuSfii)u^i»eii  (S^tfiii-fttn  unb  ^iirflnt,^  fenitn- 
oon  bet  9tcitt)Sfidbte  wcaen  fo  btn  Xbftl^itb  fstjjtiigf. 
noatmeit.iinb  beniltigt,  oi)ttt  ber  onbem  Stdbte^ffeo, 
inttn,  015  btcaqi;i)t,,»)n,(S4a(a,api>.(ttStabtfi^iii' 
btt  oon  Utbrelingni,  otiotbtnt  motbtn^  bU  aiba  ia 
ge^eimbb  mit  ben  onbern  uret  fiftat5f$iogf.';ijSift.ba4 
abtrift,  {6na(n  niit  nifttfwijfea.  m^.^^    gjo^ 


EPISTOLARUM    LIB.    V.    t5S0: 


m 


Kgfi  ^t  man  aHeti  8tet^6fldnben  auf erl)alb  M 
fiilrfieii  unb  feinec  StttDermanbten  Sldt^  unb  ©e^ 
len^  aud)  ouf  crf)alb  ®trappurg^  Soflni^  unb  ^Kent^ 
en/  um  ein  ^or^  unb  be6  6^urfur{len/  Surficn 
Stdbte  Stdt^e  famt  ber  jegtbcmelDten  breta  @tdbt 
pbten  um.)n>o  ^or  barnad)  aufd  9fatl)[^au$^u  im^ 
oitfagen  laffcn.  TtlB  abcr  bte  @t;dbte,  fo  ben  3(b^ 
I  angcnommcn/  fomt.Stug^bur^y  VUm,  ^caniFfurt 
^U,  in  ctne  ^tubeuiufammcn.gan^en^  ^abcn  bie 
i( , '  atS  Ucbcrlingen ,  Splingcn  ,^  Stottoeil  2C.  bicfct? 
[  SStdbte,  barum  baf  fte  bcn  2Cbf(i)icb,  nu^t  frci/  fpm 
(mf  eincn  S3eba4)t  angcnommen,  J^eipcn  abtrctcn/ 
Iftjeige/  bap  fte  Sa(t)cn  ju  f)anbcln  unb  ju  rebcn 
B/  bie  \id}  vor  il)nen/  mcit  f[e  bcn  2(bf(^ieb  ni(|)t 
r  bcmiQist/  )u  {)anbctn  nid)t.  geb&^rcn  mollcn, 
90^1  {T(|)  nutt  ctli(t)e  aufi  bcnfelben  oicr  Stdbten  bcf 
pert/  fein  fte  bo(^  t>on  i][)ncn  auSgetreten.  2(is  fte 
nne  gute  3eit  bei  einanber  gefeffch ,  au(^  6I)urf ur- 
iHetn/  unb  bte  ^iirflen  in  i^rer  fonbcm  ®tubcn 
r^e^alten/  fepn  bicfclucn  ®tdbt/  ba  S^urfdrflcn/ 
fn  unb  ®tdnbe  micbcr  jufammcn  QatiQen,  jum  an^^ 
SRat  tn  bie  S^crfammlung  erforbcrt  morbcn.  9Ba6 
bie  ^nblung  gemefl/  n)iffcn  mir  eigentlt(^  ni6)t; 
n)o^t  gerebt/  mie  eS  au(f)  be6  iSI)urfdrflen  }u  Bad^ 
tdtl)e  bafur  \)alten,  bap  e8  t>on  xoeQtn  bcS  §ricben8/ 
er  5»lf(!^en  benfclben  ©tdnbcn  biS  auf  baS  f dnftige 
ttium  er|)alten  mcrbcn  foH/  gu  tf)un  gcmcfi  fep. 
bem  fi(f)  aber  biefer  ^anbcl  einc  gute  3eit  oerjogen/ 
Sd(^jif(l)en ,  S5ranbcnbur9if(l[)en*)/  ,f)efftfc^en  unb 
Std^te  9?dt()e  auf  baS  bcfol)Ine  ^erjie^en  Idng  gc^ 
rt/  fo  fcpn  bo(|)  6t)urfurfitcn/  gurficn  unb  Stdnbe 
|)anbctt  mit  un8  micber  abgangeu/  alfo  bap  mir 
[ben  Xbenb  i>ergcbcnli(i)  gcmartct  l)abcn. 
6.  as.  S3egci)rcn  noct)  f(i)i(fen  n>ir  berfclben  beh 
lieb  ^iemit  jU/  fo  uiet  T>on  aQcn  bcncU/  bie  tt)n  ]()a? 
)dren  lefeu/  gufammen  getragcn  unb  getlaubt  ifl; 
)n:  benn  ftnbeu/  bap  bcr  SXaterie  I)alben  ni(bt6  ^cr^ 
jelaffen/   unb  bann  ber  SBort  t)dben  auc^  mentg 

jert  ifi. DaL  am  XVllU  Sag  Ocio- 

juiA  TffiffpetTen  beS  X^or8  anno  XXX. 

JBold^omer  unb 
9)aumgartner. 


..i  ■ 

929. 

lidem  ad  eundem. 

Bb  Aelis  Norinberg.  p.  528. 
,  t«  Gcorgiiy  MareLionis  Brand. 

VTR«  OfBA.    VOL.  11. 


22.  Oct. 


^errnS3urgermetfier  unb  Stat^  suSlurm'.» 

berg.  \ 

®&nfligett  licbcn  fyxxn.  S)en  20.  Cctobr*  fei)n  ®)m^ 
furflen/  Pvfien  mb  @tdnbe  auct)  aUe  ®tdbte  aufS 
9(at|)f)auS  erfbrbert  morben.  7U&  obcr  bie  (S^urfdrflen 
ini^rcrfonbertt@tuben/  unb  bann  bieS^r^n  au(i>in 
i^ren  fonbern  (3kmad)  eine  gute  fScil/  bep  bie  6tdbte 
fitr  unb  fur  gcmortt/  gerat^f(^(agt ;  feptifte  na^^moM 
wn  bcbcn  SI)eiicn  gufammen  f ommen  /  unb  ba  ftc  ffli^ 
t)crglei(i)t  utib  aufgeftanbeu/  ^aben  fte  ben  9Xen|if(^cn 
San^Icr/  ber  ^folj  ^ofmci^cr  /  ben  t>on  9 1  e  d e  n  fi  e i  n 
unb  beS  S3if(^offS  oon  66Uen  SDoctor  einen  in  ber  ®tdbte 
Biat\)  gefc^itft/  unb  burci)  ben  (San^Icr  biefe  SXeinung 
reben  laffen : 

9la(f)bem  f7c^  bie  @tdnbe  beS  9?ei(|)8  einer  etlenben 
<!g){ilf  miber  ben  Stftrfcn  entf(|)Ioffen  /  fo  I)dtten  S^urf&r^ 
ffcn/  ^ftrflcn  nnb  Stdnbe  ()ent  bai>on  gerebt/  n>er  ju 
eincm  SDbcrfien  unb  ^auptmann  flber  beS  9lei(^S  £rteg8^ 
t>ott/  ber  etn  S^urf}  fcpn  foHt/  ju  net)men  n>dre/  barum 
benn  cinen  3(udf(^u^  gu  t>crorbnen  beba(^t  morben  /  ber 
!0{orgen6  ju  fteben  ^oren  jufammen  (ommcn  unb  bat>Dn 

reben  foOtj  in  meld^n  5CuSf(l)u^ t>on  ben 

©tdbten  einer  \ocrorbent  —  —  —    girS  anbere 

t)dtten  ftd;  (Sf)urfiirfien/  Sdrften  unb  @tdnbe  entf(^Iof« 

fcn  /  eincn  gropen  VuSf(i)up  )u  uerorbnen  /  bie 

t>oti  ber  9loti)burft  jum  Jlrteg  unb  benfelben  @dd)en  on* 

l)dngig  ratt)fcl)lagen  /   bd  n>el(i)en t)on  ben 

Stdbten  jmeen  /  ndmti^^  wn  bet  9(\^t\n\S^m  S9anf  einet 
unb  t>on  ber  S^^^dbifd^en  S3anf  ber  anberc/  fepnfoQ^ 
teti.  —  —  —  ■  3)arattf  T>on  3acob  ©turm  wn 
megen  ber  @tdbte  ^ntxom  geben  morben/  btefetben  moO* 
ten  biefeS Wa^mittagS  bebenfen. 

2(IS  abcr  nadl)  9tittagS  bie  @tdbt  jufammen  fomc 
meu/  tinb  t>on  biefcm  ^anbcl  gercbt/  ))ai  fi(i)  allcrtei 
Unf(i)i(flt(i)feit  bei  bencn  t>on  Splingen/  Ubertingni/ 
{Rotmeit/  9tat>enSburg  /  Aanf)>curen,  unb  anbem  bie^ 
fer  9>artl)ci/  gugetragen.  SDenn  n>ien>o^t  @trafpurg 
ncbcnunS/  au(^  2(ugSpurg/  Ulm,  (Soflni^  unb  SvanN 
furt  barauf  gcbrungcn,  ba^  man  Jut>drberfl  /  e^  man  tn 
ben  2(uSf(t)u^  ober  einige  rpeitere  ^anblung  ben  SSurfens 
jug  bctteffenb  bemiflige/  bei  ben  ©tdnbcn/  ober  obex, 
n>o  eS  bcr  3eit  l)alb  nitbt  fepn  Unnt,  bet  bem  S3rf(boff 
t>on  9ten|  alS  Srscanaler/  onseigen  laffe:  „na(^bem 
man  t>ormaIS  bur(^  gemeine  @tdbte  hn  ber  Serfamm* 
tung  \i6)  entltcl)  t>erne()men  (affen/  boS  man  in  feine 
^utfC/  cS  feijcn  benn  ben  Stbaren  ®tdbten  Wjxt  Be« 
f(I)tt>crttng  ber  Abermd^gen  Vntagen  \)(iSb  geringert/  unb 
bap  fTe  eineS  gemeinen  StiebenS  3n>tf(t)en  ^ie  unb  beS 
ffinftigen  (SonciliumS  t>erft(|)ert  fepeu/  bemiHtgen  moU* 
27 


411 


EPISTOLARUM     LIB.  V.     ISiO. 


41f 


tnt " :  fo  t>abm  fi'c$  bodj  feK  bemflbf fn  ©ttSbtf  ft ti  «et* 
nctmtmtuffcn,  ba^  ifjnMt  bi-fd^wctlidj  feij,  l-ti  bi-n  ^tdii: 
beit  fVi-nfr  imt  einrtt  ^rWt'fir'an,tttfW)ETt.-'''S^fnn  f?e't)^fe 
mi  fftl)'iiiitCfwrffa|1fiV,  •^StfKtt-m*  eiJt^  WBiS 
tSliwient:  Satijfti  bc S ; JTbfdiif W ;•'' t'(n"fi't''ti^ei<iiffltf, 
unb  bdnneinej  ^■ifbt'ti*  wt^ifticbt^,  "wte  |Tc^"beniti^(t", 
bec  ©rAbtc,  \\X\"(t  wrtteift^riflifn,  ni(lififc  grieb 
i>teUeid)t  bcn  anPevn  itidjt  nad)lt)(ili^  fo;»  niod;i,  Eabei 
fie  efi  iieljett  iitfidenr.  ■■  '■     ■;';■-  ■■j-j.Iiii^ 

C»  nim"nM-ljl'»at.t;Mi  «tt*'c(iitSi:t"a(^ff' "bWn 
(Soaitjriii)  tiernihnbi"  "Tiil "tiftfiia)r'"ftJb"ln3W|(f','' iSift 
fic'bod)  far  eiiicngi-iebfniiitteny  rricil  sticij^fct^rgrftK-fti: 
geineitl  iiard;  aile  Statttr  ti(f  bcit-^tdriben  bege^^rti"  iiih 
tcn  lijir  itnS  ljfrffl)ni,  l"if  fofltcn  Ijiiitcr  nn^  Iciniin  an= 
bcrn  Srirb  ttnnrl^Tiifn ,  pbcr  itnS  jtmi  loeiiiijfltltbetid^tet 
Ijabfii,  niif -etj 'batailT'(i(fi(tttwar('t  'ttficC^  l;d6t"it  ftS) 
baraiifitfdjtSdribtrii-iijC^tint^kfnfajtc''*,'''^'?!!)^  (tl^'l>b 
iftncti  otii'  lltfad)*-,  ;b^^_  ffe-  liiptcii';"  nHjf' jijienttlt: 
lobffv,  bcnfelbcit"^iebf'ii-'anju^iM  "''SSpillSln"'iitili""ble 
nnbtTii  etdbre,'  \6'ijii)  'Sla  "JfriSic.itS "Ij^^albrtt  Si-ftfttBert 
bau(l)tcn,  ijci  bcn^ttiiibcitiucttcc  cinljattcn,  licfeti  fi"e'(t 
gtfi^eitiiit.  :3^tentI»ii(&nilgebtb^(ci.fieoba&,-rfEfte  jn^ 
f)ffd^:xiiftUiiri|nf^eUall,iin^l'fft:fiei]|t"ijA(^ijdon(i(lcdt 
jpemi  eefe^l'i)i&tni,ifirMlg  jiii.tJ^tetb;.,-.ii.'(',   rii',  v.r? 

.  :.  31191  adncetlianKiigl,:  ,2(itgi)iicrg:;  ei>|1m{ , .  tUilt 
tl«&  uurltiri^lcfa^  <itigi!get$t/:i}&  fie:gfei(^  «ileit  ^U: 
feerit  Stit£tiBsoitamnutt:,-(  Jia^ii^niMi  bodtyie^c  Xa(i}^eil 
iDiict:,'.'^ (^nitc  nnf.pin-SJflgilitunfl  iine«'0enuiitD(tt:$cre:; 
btn«>lMifbev,®fdDM>(:rin^iill|feil>ilfil9ntJbmilaitp9lii^,| 
al&'Xegia^tirg>  (i^g^lMllll,  ^iD^(iu!wlbliattbct-tt,ile:| 
mdgli'Jt>Kten-ei,fi)l(t|j;ifSvin(iR^ii^  ji(b^ber(l;'!n)it!.  liS 
benn  :auf  .bi(^$]iaL'rgItii^itiot;fitnittit,ket  .ipwtinBe^igtfln; 
^ceiot,£jiSiltt]iy  tciijKBftccliginnitAvn^)!'.:!:'::,'!  :■:. -i 

. :  £Qrattf:.ooii;bil^f)etniji^d8ai^iiieitfe£ben:21farab 
)liai-iS^ft(tijkn:iiaifiBi^.gil)g(t)ac:oetat*eivt:iiiltt:bett 
&(C  SD£JOC',Mllt;<§0^  nnb]t^'t^ail)l»t$  tfli'r  mi,  :'aiilb: 
noUjter.i^i^wiliiifcQianiSaiillnts^ilit^^c^iallfianae,!!-, 
luib  l)er,l^'a(D e:rili«Jin: jwnjeilinglltt^iiysidrjlvtc^alier 
iltbaft6a))iCiG:^an9u:.:aHbil  bflcSSijiHf^wln^aKcne.in 
■einciu'  'akSfd)ii&  (tlittier ;  girtftenunb  .^aif  .9Roi.  Sldtbf 
genicft,   trnintcn,  Ijatcrftd;,  nad)Ocm  ulic.itnScutgi': 

'SiiiiijS  ^fts-ni^jpw»?  *f»  ■?*  w  ■w.fflW.i^:  mm 

•feWKff^f/ijWfleWna,  8<8"!j  >>").  Sifffeit  iu  bfSJillijtf' 
«*#  #j.i4*S'Wfii><".»i'W)''':i:i"!*!tt.''  .H"' 
.^iififefRVlSfliSt.^Wi,*'!^  'i!l5  mw.l'  enlW 

'-- "*-1iW«ffi!'t> 'W»tw!it.,:<ii«,J!9!!iiiiW.'l>,(f 

).,inL  ln,0j'j,j',5.  >,iL-V)jiill  ii'i   .-lnnysnii 


^TB  'Yettte^ntitiort  mn««,  ttf.^.  4^.  S.  Iwi  tn 
3tdnben  nod;  bacauf  llioat  ^anbeis?  baaiit-fuittiHf> 
eitbect  @(fi»-«i(Mii"«fte':«iiiniM)  nn^alMiiialUitln. 
afBWAii^  hnllim  (l|«c<M(t|lj|i;tti|iiltii)taMIHiipifi&a» 
i)f<M'(l|i,  "«li^flietinNfiei^eiiilltpiiiijiMinMeitnlta 
dittihii:e«liib%iij(ttriMi»«e^iinib';^utiiM)'iM" 
Jiifcifbctll  itn»  j«  tl;mi.  -  .■      " 

,:.'';iA/iiv#Eife  ^'fn-.f  #>M 

ititb.uiii»,  ifiiae.fur  Vti^tibbrfbavi^iif.geftrl,  .t^ibitr  6^ 
!vil^"tcn'i  "ftJltfn  tcfl;alb  cinc  tlcinc  SBcilc  fc'i-"iief)(n."  Ilni 
.■g,l,'id;  at^balb  l;at  maii  itng  in  bic  GaviiCcf^SfHbcn  ae= 
fM-bev^/  aHbaijciccji  bcv  5i:fd;..cff  opn  SKcng,  bc):  Cf;ur. 

it!^?^in'^^^%^.-^%%W^'<<'^'>'^^'>'^^'h 
.jW!Steic»fflll.#  ,,,>)J.I<,,Sfcwnri!lTOiia",  i^iWcff  "Slili 
-#i'.?P)*f^(',.WwtI  wiliSpcijcv  niib  ctli(l)e|:3iatll(. 
,,ji|J!M  bef.l-ro  3ic::t.  f(ll'5  ucv.-bt;  "ct  l)alt  linfcv  »(. 
ge^m  (e,iti^m35t::t,v,  ccni  Gl;uif,";c]tcn,  unt:  bcn  aij» 
ba-a.gitr(tcn;ititflci,iijii  ibcil  at'Ct  bicfclbcii  in  jjcrinijcc 
JiiSt/:  'jfiWifX:  w;'-<"'PJ''''T''"'  »iif  mevijcn  uui  \\\ 
^p]iaHW|lt1il(.iUU,V':|ltt"":",  rciu.panbcr.ju  ccbcit,  ijnb 
;ttfl^,(U^^a|ii!:"^it'io'of t  iiiilinf^.ilcn,  babcf  cfi  :t3ti'fi)(j( 
WiffVV.  -' ;  ,c.  ,„;  ,„;i,c  .,j.  ,„„  .",  ,<m  Viiii  cb^K 
;::.  j.SSir liabt»i»ol)l«3iff(nS,:i-6«f:ill«fe(|fi(»imn!Kl| 
in  bic/filiurfucAM  Siatl),,»»  Ml1'.Sti<tff^ll,ttiltali 
unb:i)<innim  ln,Siic|iiic^«l<,8iialik])i«4M'jlilM8gili> 
ft$l;inr,'Unb  :eaiibei)ififAtt'iK4lt>iii)Kllitlh«l  Slittillil)». 
'iCiict:.|t)ocbt«i>:ti^deii:a(iec-fci  uici  tttci)t-ccl4R9nfcAliiiil, 
liilfi,il)iiin  i)(c.filie|>i|iTii>l  bilriaMlw^l-jllidiibtlli^^mi* 
laaenuiiraeni)  ill»iiKiiillt^iecltlK<>f,jntilMll«|MC^f^ 
nicrbcn.  fSie  rcic  abec  (IgtlltliljliiwlitAlHA  ijlillMl 
gticbvi  b&  tilIein''«iifiil>ieu'J  fmiM  ilifAM  ataielliiio 
inntiittinuillisni;,':  sefiBlitl  ''^uv.mm)^Mii»M^ 
iKioifiimti,  m»t&,  ,tlie^  liitt«itni|||<|U(4i{n^ 

:tinjii^t:>t>a|)faict)fiI^s:iISaii«iii)ii<hmim  lampai 

-imbcttii:(#>i8ltici^<nwr<«:^  ««MqMllbnlli^ 
welng  eorge  ilalliiv  .Dag  jfgii^:Scitt)>iiD(|||f«  aftdw 
«Soctcn  fc^rn  mollrn.Jlle  )li»ii(iK:<tu|,|lM«B3|lrM 
:(Ion£lIiiticQ;U)(S(il:i)efii^llllfluS^liiM€iM0fb^Ai»l 

lAilciijletie  ac, ,  ::i)|ij|t  :Mlil»IKII'iiUiIli(lll|lW><)Ili«(IRl#, 
bin.aXiSteb.TcM/  :(i>»1>in#  fin9(fl«Bb«lHlI»ij  •*«»• 

:  iiid;r,a«nc^ffl',!*teqilOlllHl)3ti*«e  ^inttlifl^Mt^ 
b<t«  jo,rtinci»  gri(Mn,:«lti(t  (i*«i'«*Si»i'.-i»«(f  JS» 
ie.:f.  SK.:  alIentaI,itlc^eiKafibm«c,MwltMl  HN,ll#i 

..;t>iieiatni^ii^Mo^(wMeteir,n!im^t^,,.S9gi|^ 
meil  fte  nid)C  lautec  ntit  bent  ^cieben  ^canUBfiflbU-iii' 

-,fiicya:.|i)ic,:ii'e  )ttnl»la,ei)i>i);Mcii9(i4),.,»ijl|t{f  «tn 
bie  iSdctcnjliilft  (C^n>J"mb<bti>eiMigelJ^(iis^to 


BHSTQ.L4M ><'  MBr  'V. 1 1?»», 


4M 


WH"f**^  -T«5"'':''i  :  -''^f  *■!.-■:..■■:  :!i';i>  (r,lll/.lS 
IbifAlllMNli  )U«»KF»Mf  niM!£^i)ftli)^>Kd(<); 

W^inmetwniviKiiijatt  Mi  nt%9^  itimK 
timsmiftii^-.tn^i&tiMn^igt^isi  fnillial, 

Ee  9(ljaii6/lt  iDorOeii.  SSi-iijijirM^  WV[  V*W.^.i#^ 
IB  Sffebl  iiatuti  an£;neinf§  aiia&ioften  ii.liii  i 

mpigftirtior  ^ifgcV,  fo  tPtiveiTicificiSittp','  'niiV. 

Sii;Bi,'n  gejitnif,  itiifi  fi?  iltfj  i)it;rin  Ijilltfn  iriifffm 
hnfi^i-n.  —  —  —  X^iiraiif  mit  px.  .pani> 
ift^laiii^  angi'Kiftt,  ta^  rtrf),iir  j,iibini@tdii' 
afit  ec,[i.Tt!err ,  t^itten' atin' t?ii'D  man 'HiVicr^cif  ju 
P  lljflE,  — "~  ■  Utit' 'luPlItcn  i;t'6titt^ ■iiLt?  tijr^c 
l^m  '.^i-rrnirfQenpniSrjbif^jPfi^iicti  tKrH^-cm 
«;  fdii  <il)f,ejii.  an,^i'i|3fh  itnb  jii  tJitrm,  Mfi  tiffc 
tung  rcn  SftffS  in^t.  .^m»  lofcf^n  bft  trr  Jfeitt)^^ 
Sfeiliiil^  uorbroifjt  roiirbCy  al6  ndmlid) :  _  fii^  fir  dph 
a42l!&.  |)'i'rjn  ioM'rti'  flnigc  ^Uf  mii<{xhen  2iirIot, 
|f'^i^^e*i,5tfli8'fiJ^u|'pWctotm'''^'atiHintg  f6nn< 
W«'''Wi*Clm(  brttt»ilg*ti',  (&-'irdri;tcnil  jinjiJrbrt-ft- 
>  Jtaif.9Xaj.  unb  bie^tdnbe  brd9Ieict}S  dri'geittei/ 
fttAK/'»imif  Jatitci:g(mdbt,'tef  Jtaif.'lSa).  unb 
Stinlft  brt  ^eltl^t  ternetibfh  anbern  awJftt)'»  W 
ttft^^dtf*  iiiirti^mi  luc^  «Oait  unttDtgWbBS 

It^iil^leml^Vrtitts^iif  Ittfferj^ibiicKuf  9111«»^^ 
ibilt't»Hft  IBf  gt^M/  ■  'b«^''f)i(;4iab(nviet^'jmi) 
3^Wu:«if^fMniii»i«t«i;  -  ; ','( .i-li  u.:,.'!. 
•'«IS  W<!^fiti'  ^&bt;  t)df'e1nflnt>erdmit'^f!  aufiVnt^ 
tbci^^llirilM^ftt^fttt^ragii  )ftibtn'Mib^ooiC^Kmi^- 

nMtJi>''iti.itfM!  n'eit^diM^y:ecJ^tiiMvtD{t'nab' 
ftfit^t-Ian^tiadti^dewap^- ltat>mif(i  sirbai  .ntbun' 
E^QftaMmv-Wwtt'S/:SB3«[^Aiiin  iraistit^tr^io: 
M^  •  MmtHtxiflDiKtW  «iMfOIIto.^tuibcten  iStobt' 
IbN^JMHiUiberlif^^aii^ttgfn  Wnv  Jiont- fte  i«^o 
iaOmi&^Mr  {«"M^tbft^ifmtUigt,  fa-^ 
pllKifdl^  «^XihvtM^otjaAmii'  utici-Mirii 
iAtirec<'Stebttt'I^n»oil  ftejMftf^  imBcf*(|t  nar^ 
"Vitf  ^>mn'Sl^  oBetWgte&'Mi»rnS6tft»bcn 
Ul^ausml^j^f»- W«mi  iV'«atiniK|tot»«fft»iBe 

BiJj)^u;;u^'j  :.''.:n--  UuJ  lim  ■iiViir  l.*tjiri  ■,!/  il-jli  | 
Wli^MitiilS^fifrw^itcfwMmjntl*.;' 


fliUf F  flKfijuiitg  ,a(;3fjagt  (wfcfp,  6(Wiil  ni(tit  gebodjt 
nj^yfae,.  ,fiap;  fif  bcn,;antici.tt  #iiarm  Stdbten  etioofi  ju 
5j^l>(:ij^^^il,,,^nbe^,i))?l9(l(P9.,|.,  .Jl^itf  ,iwldj(6  iraii;,  ftt  ,ein 
f('Hi^¥?  #fiiff,tffi  Ji)fi(pciji^,,ii5b  ,l^^,.H;^f,a-fol9(ni)3'  ^ 
,3-ftfft^f.^(t,m-,Jll,,(M1i,lfiC^,c-,fcj*l»cH  (M,f)t^J£^&J!ieEr 

ne^^jffiiri^flW'  ■,'M^'  ,4*  .Hf,  .''11  i'V,<^«N  i*.'i:iSiivI«n^JJlf 
fwi;^i)i;at,;iBoiiic)?r:,iui&,  biw^  ^'^'"''^'^'^"tfiiuI^uDg 
fiitiBcitii^i^jji,  i^it.goUn- ^if/6l)i'i)jren  @uible  tfiefe 
3tnii»ch:  bap  fic  rii^  bii-njcil  aUe  i^t^tJliiburtf)'''*^  ^' 

^^^.Hlffflfinfo^sfenitHfiiWtfti^Mnb.^infltcijngi.ba:^!!-' 
\^V,M^^^t  IW»^  Si#i«*'«,:?*'if?»)w-t  BeraeWn 
U,t^'n,-,(J),^,f  Jf^^g^ii^i^n^ectpig-^nffSBcgS-reifeijen, 
t^i'%4mM^,  ,Cp5t3»V>?:riiri>t,-  fitfl)acb,'n  fid;  bic^TJ"^ 
al4  Hi,fipfjTij^|.fr^Ui)£tt,^a)jC*I,  ^.■v.b^ii.Slaubf^  nii^t 
■■«iVi^fftwI  W"',^f,"  '^flK^irifift^lA^W.^^t"'  ■"'*'  fiJn' 

■c^' 94ti)fl)(nil  uiib.Biit.  bfii  4i^f' aB'.i!)rf;^(ri-i:ii  «ib 
,gn'uiii5c.t).;latt9cii  U\\\.Ka.,  ,  SBfifi  .'.a».-^'  alieu-.cljrbarm 
2;ftt.WH  i^i^^fi  i)ifKi:.^a«eini.ti)  ,in,f^iifiifli'.at.mtfe^ii, 
njin-jjfit  |ic  |^Uiei,4«i;V.  d"?'^,'V'!:"'r.'^-P«'.* ;.,■-.    , ,    ■,,,-,..- 
.-    liSXiranf-^fcerijElottm^^uoirGoilflffl^gecett:   ^.Ijfittcn 

<bcxiSdckt^fiunb  9)E[it;ien,^Ui  (iS.i}|itfnflettin!l?.iSm-: 
flen  eine  Sufaaffi^ttljan,  ■Koieifii',  ouc^^tnlj^Hi  !»crtts= 

■^(,.tta^\'^  in:'ifjiep:EBffrfp)n;6m;&bKi9tfoIKfn  rorr* 
bcji;  t>t»(lri'.lE»teti  Eeiivftetg^ifn  rdtljeHgctiitjr//-  tt»U* 

.tt« ftw]^aU;itnrf6cfie}]:f:lbfilit^ibtcanbcriii^<lbff,.tofe 
fief8:0ottrat^ca.ju  promfiwtten.gcgBn  fl!«ip-gXaj:.iai.b 

.t^tnlgcinben^anbirlnJi.TiJftilrTOclc^a-i^m  iniAct,  ge* 
fdgtivMJHl^n.-.fl%ia*  ,U6c*rif  rfi-*^  f^ifictv  bep  afitfcn^ 

v'i)i[If.fii)8ifc;-;imJ(^;lJMi;%fi!t»iDrfSi^hHH;3fn^frfrv3fc 

.mifc^tifagiing  riaiidft^eii^Jr^^hliTntfriCf^  Oc^gu  ^oicn 
nicijt  Bcrfi'l)cn,-  fwi&mi-ifendniSbtoe  tjnrfjf  dnge.ftoittin, 

'bafJ.fie  bQffriftiftt.ai^e^iigt  .  ieo;fw  aljcr.-fiSrfatrcu 

[iiiUilCim:/i.«diijbn;tigbttTi®tJfiHSeeeintti)g4inili!S3(f«t)I, 

'^bop  fie  fiil)  ^b(Gjutu3n^ii;Uii  naiJ^,gt'nicHier.®l&tiiDt' 
gflDriiiiB^f ^.^ilintiliatg.ralili^en^iiiH^  pem^iiQtJi  MoUtai. 

:2)i:nn;n)oe«bff(i)et)e,  ()att  man  M^i"  S^ftfUcii;  tniU;^ 
teir  aiia) rtocfiifrfteeJtoea*  be»tW(t8rti:H:',J)«ranPfttc-;UD« 
ammt :  SiVrs.  sedntnwrtet  i  ^  fttvinrtitcd ;  ^^Ettof  fte  f^ 
felbS  Ijtmbftn. ■■■-''- 'r   .'Wr  ■'■'}■  j    .mmrA    ,)''.OT',r) 

•:Vaa)mal«'  fi!lb''-^fctfHte"^fifft''3itWfi^'ic 
^liitc  j^ciniwm' gqn&^tr?  Witt)»7ofi^ili4t^«u?fi^fip 
ppit  fcci)^  SidbtciT,'  al^  Gctrcn,^'"^'.^atintanT,'-®B?l<(t, 
aicjjpnftburji,  '(5^_Iingr'ri  ujib  Ucbcrlingmj.  ^tx  «H^  v^-. 
■m^cnt,  iinb  btn-iii  bcn  2?octorrorr  t^DUen^aiiici^n  Jaf= 
ftTiv  cr.tirib  brt  ^tiij^^td&ft^^t-rnllfbfrltnfltif^Siftn 
iiM  uiibHn  ®tdiJftrft''iW*Wt'mif--Tfyn^tt  -^i-fM^twrbWi, 
ongtfleigt;  bie  t)dtien  fie  i>etorbent  unS  beP^t&eit"?rttr 

«7  • 


M 


EPrSTOLAROM     LIB.    V.    iBiO. 


41« 


ftortjftgebm,  niinlici);  bieTreil  fie  angegegrti  Itjftirbcit) 
Wiefie  fit^  bon  T)en  anfefni  ©tititen  in  ©at^hf&eriUii*"' 
Jcnljfilf,'  bietien«(au6w  ni^P  dtttrffft",  aiifi  tfrf*#*; '^ 
bag  fie  ffd)  por  alif  »™iBR^mig'«tec-iSeAW<''&e('teE  - 
Steii^SoftfamniWiig  einet'f;^eiii^iiia^tg;in  cift^itgiifXnfi- 
hjort  »ernelj'tnen  laffht, '  Ki&'t)(rtlifti' ifjnftt  -iW-^riwK 
4>*>ut(HH3  ftd)  einjiUoffen  nidjt  (^«b^ren  feUt:  fatpare 
hjoi^  raaljc,  bafj  fk  ^ei  SJsftijIug  fitrfriM  t^aB^lHHii 
unt>  Kntnjoct,  We  auf  3Rflf/'  (nftDilii^  fp  ,SFif&.,'W&., 
SRinj^fpung  ber  ?fnid3)m:«lflnfty>i8>'ftePt:ffloirt¥rt><v8»P.j 
iBefV,  u«6  ipiit-  (jffftHiepenv-ljelftiJ-i  ;',il»vfn;.-jnc;(fetr(fflb«!;i 
barum  ni^X  anfgeirat  msUn,  ba^  fte  ffl)''''*'"*!!*  ^**'^ 
nttt  ^MMwi  ni^t  vainiftta  riniaiJfn;  u<'rjdljen  fiii) 
flud),  fie  l)Attfn  fic^  bet  aSa^  gelwlten,  EmS  »j(^t  lU' 
fad)  Doc  Jfuaen  loaren,  fterljaU)  etaiae  an,>HJfvyXbfiV!., 
?eitf«  eetangen-jii  lafTw,  mtl  iSiitt;,;  .Wftiii-wSt?  fe«,; 
fflieinunj. iiiti)!  ii«Fftei>dn.  .4ir.r^i;,4(Mf;twi^)f«  ittn&^,: 
Sl)eil  ciiv  iiBtbflK^t  'aenwnmai ,  ,W:otl?n  til/o  ,^£^.  nn& : 
■mffi-gen  &«DPiVHCen>  wa^  iI)neH:,fHt  Jtntlo^CijHSelJfn 
fft).  iEttnn  moB  tl)neniinfer&;ifc^{eii*,*e«  Soi^li  w>W' 
l)ecau§(lrcid)en  tann.  :ij,if 

'SBic  a<i^tfn§  aui 
lecn  ct)eba'ccn  Scdbt 

faule  ^Jfluf  "f "  u"'^  fomini  ,- „   -  .^ .   -   , 

bem'^ifiljoff  Don  6cflni(j  unb  onBcrn  aifeS',  Wa^  iti  ber 
@tfibt«  JHdtl^^^anbett,  Devratfjcnnjcrbcn,  njie  nudj 
tetljalb  unter  un3  fi^in:  fcinec  frct  rctcn  biirfi^n.  S56 
benn  ber  Oljurfiirfi  con  Sadjfen, ''2J?airgQtTiif;  fratfti 
graf;  uttb  XVf.^dM^-ftaruhPeticjIeid^irtiiJljl^laltTeijr 
njdnMmfittjigi:  fo  ftitttid)  ttMf  S^acuiitii^*«3:SVtA*ne: 
betuljfnnjfvbm;  ftfvtn-itrif  guw  .&ijfftiun9,  «6  mSc^t 
nod)  jn  Dirl  fjutem  fffd^iegen,'  Ui*' JfCflif.  2»^],,  aud) 
bil  ©tdrtbc  jB  ciiiem  Sfffevn  bemegin'. 

©eocfl  ^fcjOfl-Don  (£i^ifcn.ifi,0egfcn;U«b..au.f. 
()*ut'bci:  ^iixm  iJfli  Siontetn  \)wms,  writtrii,  3Di^, 
ne^cn  i^ccH  2Bcg  bucdje  &inb  ^u  JBo^fifn. 

ero.  2S.  fdjicEen  H)ir  ^icbei  bie  Gonfntation 
-iwc  bie  iibecgcbfHf  bc4  Gliurfiicjlfn  unb  frine*  TdiljangS 
Sieffttntnig  fn  ^alein  ficmad)!,  nsfil  niic  bif  im  3!citt=  ' 
f^eit  nfd)t  bffompirn  ijrigrn,    jti,  bie  nn6  ■prvtraiilid).' 
ju^efleSt  Wfb.on,"  ihit'IBift,  Ttl.iiin  bie  wnS,  SS.  roe--";; 
gc^a^ab^^^fdjrielfn  if^',   uitS  bit^fe  ■Jfbfdjrift-  roifbrrum  3U= 
juftfttcEeny  brm,  fo  tln§  bie  getteljfn,   iDiePfruni  Ijaben 
ja  bfljJinbig.-n.  ^-  — '    I)-ii. -^amt^aaS  22.  Ociuhvls 

vi-Jio^ -^^liifiif^ait  ''-•■  =  6toii(nt'aiei*amcc itirtp 

ii.A  rvJ'^i''.i  ^coiiiimie ^ittmi9Mi^.-'"M 


lucf)  gan,5Udj  bafur.Jfl^'eO|j«lf; 
t  cm  j)rotJfr  a5ovt().cir,f^^-,  bflPtejec  ■ 
■  Eominf.     £ifnn  Ca5'ifigfiD(p,'bap 


1  f:ij   ,i\  ;■':-;■     j|bfhtf4ir«-/*«VM«.)' 

!  iDfciQltfi^t/  f^if4j$  utvtnf4Ti(»«ii  fral>M 

)  ^-j-.i  nnr.i  iKif  :iijj',|--^o(r«1IU ''■■"■^■'J  'I  ■•!"'■■■''■■  »..  '■■■. 

bbermc^c^aiiir;'^»iH>'^ilfffKr^«S(9fri<fi^^ 

il«McIitig'^i«9a«Mrp«^/!i9uc^nyn«Btliti^;(bVId^:.c 

|icl««i,,lBii(J;;  ■ii\i!.-<M'''  -■■■■'}  ■'■i'-ri  f:.'ii'i'.  ;nc  r-UTl'. 
^Jyi?'^'iO;'V«  ff *ir?f«feftAf  .<i«in«f.f«V*  **«•!• 
I  '.if  :i-'5i;i(;i      ,f]j(i-rc,;,>?ft(S«Sp  II',. ■,"■"■. j  ^;,  ■i;-' iiif.i  dy/ 

Sqntlbw^'  ^8a(n^ft^iSPfHa4->S$tbrft(^v.®9wd)f$aiovr; 
a^idingrMff^eQffii^ucetamJtitlrtfaniLtyi  r:.u  o  i'-.!':: 


:  o-J  );;i;:iv  ■.r,y.;'i'\  ■,v^\\v,  -i  li  :^(i;  ..-vi  ,?-:?;  -os  Jij!! 
;N»ii«S0;1'.'(  i-it^vn-.S  'rj5  (i/jud  JjjitiS'  li.iir*  ^k  OJiJig 
r"*'^''"*"'  .wl'>i;hh^-!  (jiir,  ;ifi',fi  '■-;'.'(  —  ^^^.'iWiIii 

,''t';RfiAf^*tori"l>«'*=*«'>!.-P'S^         ■(  ,  /■;:;;;;!. 

^^fcrn  Surgermcift.T    unb  JRatij   jii  9iurm' 

©iittfiigen  lielJi^n  .gwrtiH.  '^tuf  r3fjrrrn|i;iil;<  fc];Mi  (5()^'j 
fiicften,  Sucfl«n  wib  bie  StiCitc,  fo  ^fn  '.Jtfcf^fiifb  an^^ 
itortnnm-,  flUjfbaEi  9{at,y)aiiS^iifammfn  (ommea,  Ufil)(ri 
al^  fie.  bdi  fijia^b.T.g^Bffi,  ^abeit  ffc  brS  (SijitrlV?*'! 3 
V. -So^^ffnj,  '^n^ufm]  Sanbgrafifn  iinb  bccStaJ^HJj 
9fit|)^,,:bff)ff^i'^fnfl|i^fliS,  .jui^iiicn  etforbrrf^iiat^ 

^'^:Sf;,'j*,*  .Ph^ii,^4?i''"'^'  ^^■''Jii'''>'  ^^i  ^^mm^ 

S.«apj,t;m  »»^t^j^^^rkb£ii^urjj,    e[)iii-furft,   onaefd^fl 

lifp  bie(C  QTCeimwifl  ijoracttageiu     ,  ,  rtuu 

9Ud)b(m  fliiiX.Xl.  JQ,9  biffcS  3Honat6  fcintS  fii. 

f.ii',"iinbbe3'5)tafg3raffn  ©ffonbtni  ecmiijrcraftb^ 
anblrn  iljm^^gSitrTcitjariMm  giScflpn  uiib'@fihtW-w£^ 
geiv,  ^bpftejjicili  :Srn1ifr,  -bftii  "ecjbjfd^off  sougjtrfej)'' 
'JtVibiiitgm-geiljan,  bof^ffCDoii  f^rec  ,^fcru,''>ttd)  Vt^l 
'A-nbcrii  /  mrgfifin  cinr^c  'Jurfcnlji^lfe  ttocl)  aiilnf*  ^n^ ' 
limg^es  ibatf  benii  juoor  ein  gemeiner  laurArfl' gflfc": 
bmaufgfcffSjffT,  nid)t  bfroillTgfn  f^nnren;-  — '-— ;'-i:i'. 
nu)t'l)dttfit  pd)'abcr  t5f)urfuritm ,  Silrflcn  unb^Staibc 


«^'««M'^ 


v''ii^i;i!il 


117 


EPI9T0LARUM    LIB.    V.    IdSO. 


BJt  JSaif.  3Sai.  tintd  griebcni  wmnlflt,  btn  ^ic  m\& 
\a6  QvJXifi.-MiUn  m^itn  opil.feH  If^ffen;  twvwif  >mc 

irrn*i:  iljr  ©miutl)  pfvni-ljinfn  iTnSdjten;  loie  &ann  bcr: 

(^@«cfrtari  ued^^iT',!^.,  — r  -r^.,,)^  nJi-lt^.Ow;- 
SJiui-fur^iUnt  ^t>antuni)ii).'g-f«riia- gieitbi :. 

SDieoMil  wic  anTi  bm  Xvirtcl  &e6  ^mbm£  gt'(}6rt, 
MQt^n  fu^  lit^urfurftm ,  ^uiftm  unb  pk  STi^tibe  gA^ 
wfl.Ridji  ncKfHyn,  i(nn  twfi  iBir^nnfiifikt^fali^  6« 
Uteltntt^lf  ^U^,-  alS  cimincijtlOfniic^enTtctjHonidigfa 
Bfdv 'Donj.itmn»'«ju?|t  fwtiwB  anirDmj -nutwm,  tonB ; 
Btceg  pon  ^llaS  biSljer  bec  ©cfaraud)  gfWlft,  w«d 
M  me^r  (iJ^oil)  bcfd)Iof[en  unb  angfnomrafn,  bafi  fol^ 
|fo  b<a  lofni^ra  2t)fil  tmjime^mrn  nnt>  ;u  voll^it^iii 
t^uft>ig  wirt.  2X'nn  i&o  baS  barii6?r,  n\t  fif  jftfj 
oc^  teincSiijfgS  o.-vfcljfn  woEItcn,  gcfdjcl)^,  loijcbcn  fie 
t^-U\}»  roeni(j*t  aufr  Aftif.  ataj/^SSffii^ibi  bwiif.U 
«d  4'fi''W'''^'<i*fa'>'*"'-  SegcljtWi  beiijaib  nnfVe  TCnti 
WM'  ^tt'i»cnifl)n«n.  Kuf-  ml6)ii  ^im*  oon  bet 
plani^  wn  bc3  tlljurffirfifn  iinb  fvinec  Sitrw(inl«*n 
WtQin  eincn  S^e&a^t  3i:bcti)er,  unb  ba|i  iljncn  bcc  31r; 
Jfa  &e5  Sricbeug,  iwcil  ber  ctUc^e  fonberc  3frtifci  bc: 
||1ff.i   raDdJ  ctlid)  OTal  buvcl)  ben  Seccctavi  roaii^-toc/ 

jlKifn,  "^^ luic  bcnn  aud)  bffdjcljen.  -        "    " 

^  Uab  oi3  bet  ^ljuvfucfien  iinb  btt  atibetn  9{dti)r, 
^iuf)iuir,  bci  etnaiit)er  in  eimt  fonbern  Shibnt  gerocf}, 
pB^OjMi^oiibei.gfudit^,  ,ilt  Ti)p^[,bctac^t,  bap  b^fer 
jiitlKl  bc^  Stiebcii^  fo  geftijiuinbc,'  auffA^ig  unb  cec: ' 
Bfl^p^^cflcllt,  bafi  ct  tcn  Suaiigclifi^en  iStdnbcn  nidjtS 
pit^iglW),  fonberri  alfeirt  t-ine  5Bclfi5l;i-un8  uijb  2Jlcji:' 
Wng  fct).'  Scnn  ccillid),  fo  gcbcn' bic  S&Dcfc:  rotr 
l^ij^^^n^inAaad)  niit  Gljurf iirfif n/  giUflcn  ::.' 
B*r'i^nd)'e-n,  Cfl§'PcTn  8tanb  bcn  anticrn' 
4^'eTjfcf)cn"K,  ,'l".niter  ^u  ofrilct)pn,  bafi  Jfalf.  ?flc(j. 
ttrrW  K^rbfft'ri'iiiij«  aitSgefd^Ioffc^fi  if^J'  benti'allein'-gei' 

W^'fit6'tStai*''*ViJ''ai(bcvrt"-'i6'<ltjfe()(itrf6tt.-,/9ftlfi^itt'- 
WbreiU  abfv  ^atf,  5Rni.?ein'6taTi&'im'3liiciC^-'feiin;'-^' 
'V  .S«^5  ?fnbcvf,  bafi,  ia  &icfem  gi-iebcn  lauici:  iji-gr^f: 
ftfc'liftp  fii^  S"aif.,,3R.ii.  mir  bcn  etiiHben,  fi>  bicfffi 
wfejicl)  .aiiaiiiwniincn,  ver^Iid)£u,  t)arii«mp^[,japftpj 
^^fi/  — ;,,—  .^ift  bic,  fc  bi!^  3tbf4)ieb  i»d;t. «it^"oV=  ■ 
■Sfh,  im  ^ric&cn  rici)t  bcgriffcn  fepcn.  —  %li},i  t>xiit,'. 
b»g'dn' 7[vtifci.ai)fiIjciiCf:  fcriicv  ^.abcn  roic  k. 
mtn  "flcftcHf,  .batf^aif.  !IKa;.  fic^  rait  (3|juvfiir)L-n, 
Kfir^en  un^  Stdnbcn,  unb  fii^  !)fncicbfvum.'m,it  31),i*ifc 
waj.  fv  >?i(I  unfcrn-alten  d)riillid>4tT,@ldiiben  itnb.^e:, 
l^oji  ■fiefrifft,  Bcrglidjcn  unb  ucreinigt,  aU  iljr  Siec:' 
mdi,n  ^ufe|ni,  bataug  abtv  tlat  ^u  oet|lc(xn,  .mU 


4)tf  nlta  (^ct{l(a(i{I)£T  (Slaub  \)itt\n  Qtmmt  iv&vbt. 
Un^  vfiifwolil  t«t-  bes  @A4){tf^n ,  unb  ticfs?  StufK  vstf 
v>9t^^¥HMkm  ,t>fff«  IPlinctcft  ol^f  4M  bi£.  aii)t)m|raftia<  ' 

®t4»^  8*  *EW8fl»  / ;  rtPift  ««*  .l>'ftts&ni  ;ift#  r»^lM^ : 

- ■■'- C&^^dffctt:  tfffftS^tRfiirrftm  jn  '<Z»^t!ft'-\Qm  Mf^ 
f(aw:«$ft^alitftrri«o^ffaiaffAi  tifib  Adt^e  ^ -^  m 
1ii(i^t!t6i^n',]  Bt^fH(li:^4  'i^^'  gitflbisflen  :iitt»  gti&bt- 
^rn&&emHi^t}lM[-'(ntii«m'fta»nftlt-  iA^ieiH^i4i--Writt^ 
miKf^kfflfti^ntapfftii^u  iia^'btmpitfi^-i\i1^i^n,  &i> 
kWi  WKiSttlttf^i^  fM  ^HKgm^l^VkitinnmtiijH, 

ftr1mS^t^f(9la8«Kbt^f«ftffti(M)i«i4>'»dftH-^rbo4tiltt- 
aa)iir'Q;t«MVni:»ii(^g'^ii)rf),  -gtMffrriMli  tMbrr 
«(Mrf  «Mwau^r-Wtgot^offM  r<li«<''f^Wfn['';^.  9M)BMt 
tiMi^i  MjfJHr(^'l^(n-«m  XctWil(;''i|Mf  f(ttKa()ttVfQr*^ 
ft^'/' 2^(if  lifib'€MMbe, -lirtfltfMIVlffe^Mti^ffld^ 
tnttt;  ^tv^)ilb«i>^ri|tl'tc^;ii  wft((4bt;-'''tmtf:{tl>t«  ^n 
Slvtt-fdWivXlfri^i^^iwfV-^ittit^^fHi^StfTrfte-Mttteir, 
triebergcfteat:  fo  mdte  it)te  Sitt,  ipHi!t»mft>It<rhqn^ 
fd)ii-b  unb  bcn.^;lifel,be§  ^tieben&^  ficl)  bar^jtncn  l)abm 
lu  frfrf)en;'\^ii^iif;t.Hriliir.ro'otKrtt'fi?"TO  bVrtfad; 'r^  — 
fet^ttti','  li^ic  fid^^iiittl^rcf,  rcrncijmi^h  (.rffi-n.  '      '•'^'•"■~>- 

, ;  2[iif  iv.-Id>-S,  11)0«  un-J  livit  Ikificii  abirrtm  bi^J^, 
iif.-^Uv\iiU  i^iiffrrfbti,  "nb  ta  man  ur.v  u-ictfchinBtW-: 
gcL^en,  ji,ii,  ^i^  ^^;  Ccn  til;uif[ufu'n  l'oii  S^taubcub.urg  ■ 
biejt,*^)itip)}i:^,aS()^ri;-roPvCcn:;  ,    _.   ,  _,  ■        ,-,, 

-j(!'.,i^r^imi^tn6£rtiiB{inMb.kt,^(*itifi'.iioMr  ^sf^ 
gd)rm,T)wiicimiiQ)en.,j,.'£ic  tjeni)li'n',iii^).i!i):tjiioi'tiiiwv«, 
ba&fit  fid)  i»om.(|tytt'i'ipiti!n  i»  5i«<i)fcri  junb  ^iffdbtp 
6Setnwnbtf*.Ttii>ifle«  !§kftalf'0({jittseet  bftis*^.:-^-,  trr  -rr 
!iJiact)bem  abcc  bec  (Slifiafiwfitmll.ffiiw  JiJrlWantKnfic^ 
in  Sad)en  unfrrS  bciligpn  djriftlicijcn  ®I.iubcn6  unb  yte^ 
lipn  Wn  mwmjrt^'-  f^n^n  -  fil6r  ^mM  ?^  nnb 
il)*iSt,  nHrgtW  f!?'*tiS'  dvfmy  tifcf)t 'fkgf*  H^^tH: 
fedtten  fie  ba^-^tiififiST  'iicfW^r?<faff?ne'^^?»^iiI^WIi' 
bw Sbfc^ielf  iinbbaiui  bet  a^rtit*!  b,f&-Scifbc»6  DDWiAm- 
li^  aiif  «n[frii.-iieii|i5c,!i-i^iaiit!fn  ^iitlltfliaicn-.jf^i-Ut,, 
roie  aud),.C4fcii|i^e,  ^i^fcijii'g'_i^|;i:'i5,."^iJ)U'i}^'  '^erpiafvn 

.?)o|iiitftg  njdcc^,b9|  ^v^;ii^^.j^'^-i)ffn,uiib'  feiiw 
ajeiroanQtcn  pcnfeitien  .annfi(wT»fn,  to}&|" fic^"  bfinu  i^( 
(Scjonbtfn  ucrtieljmfn  loffen,  bag  ffc  bc5  feliiiibcne  uii£  ' 
Sieligicn  ^albcn  ffcncv  ju  fjanbcln  nidjt  (55ciufl([' tjai^  . 
tcn:  fo  rodrc  uon  tinnot^rn,  ,.i()Ben  Cvnfdbcn  5(bfd)tE^' 
jujuitellcn.  SJdvc  abcr  no^mati  il)r  SBcgflj^fn',"  fiil) 
»on  birfnra«^1IM&l^.'«Mtr  ber  ZMtn^iii^  ialbta 


419 


EPISTOLARUM    LIB.  V.    1«S0. 


4N 


?fuf  iuf!c1)c8  itir  abfrmdl?  ci^fll  3?ft>a^t  gmom» 
J^ttl  unfe  abtl-ctcn,  iin?  imfmM,  tlnt»  it!3  nJifiDifbet 
trtttfittattn^m  biiTtft  ^/]:xit''tt(i^^rvrti'tn  ^latit|  i/it^ 
■iiiirtM  (Jobtn  !iffttl!'TbiF''Jii^-i'''J*5libiji'tii>«ylt|* 
MU  baffiJ)  «■«f«''#bifi(l*'ljfi6*o»ft('!ftrftit  m» 
Nc  ati^rtn  lll  illll  ^(«^'"[«'^■''«'/'(Siflfljtiif  ttfi^fciSc^h 
^4bvl  b.-5  ^ftiLtl?  bit-nrtlci)  iiic  gcfciibctt,  pbcu  baffclbc 
rtod)  ju  t!)itii  ucr!;attcn ,   loicltcb!  roa!;r  (fcn),  ta^  ftf!) 

firSMlitiit»itif.^4F;<5fiinfii»(*m)  Sntftii  mib 
iiiiicit^^-jii^wijfwafcr-Bfsieiiciattis^itftr^aMaibi 
('vffiOaSm **«;  ' '!!Sitiiiii"!iii4''Sba"'(«fl|t% 

r4ii!icn,''iitetijt*  ti!«'i(((f;i)  T;*^8"«)*H-  '(Wii)iffitf':i)(in> 

nii1)t'ni6i3llcf)  gfircif, '(cb)'-'atttli'gcgrn  ©pKiir  [riitctti 
IBcgc  Dcraiitn^orrcti  foitnrcti^  'li^ititm^frc',  a!«  bic  notfi 
«gtiev  1?ctfcifi I)ic gcwcft,  bfi^cfbctilaufrtf  inib^fbrfiitbti; 
attacl)cn  boraetlfilii.^^ajilibfflfft^^-iiS^llic^ilS^tilKii 
'lifliiii""  8b'«  *cll'!c|s;Ti  *l(|:«(rm«i9ci»>'«5  il^rc 
'^tin' WWMIl«*tn;i'i(!(4i*|W>«b(*ll**l<4t  «Mlill. 
mm  f 6nntni  nbct  iMMtlM )'  iilfiMn  .ta&i  M^ltOM 
tnltllt  Ilnbi  pnji.'aB3s>4i^ltffiltiio(fD^ii|)ikttin<i^,  bic 
^diibr/  1flfl£')ur«tari^m>iba$ificfoU];6aat^c.|ltctn, 
ttic^  bie.anb<tn  niiifluh.sija%nil4fin^iiba6.i^lb]n:«nd) 
ot}ns  iS»viqiffn4r«ti$ct|;ii;itttQiQig«i^utfr9()Blf  )uib 
anbrtee  'bemf|ilieuati$iingitKii  j»oltltM(i3a>i{iiii^(ni<C[e 
gtbft^teti  t9iBtv-iiMr>|icff>bdin  isifiiOQinnaidi-iiit.intefte 
^itten  angeJMst'v'jnittiittttcG^iini|tlt>ldiJtfi>'.'li)a:l4  nod) 
miglilti ,  t^"ein  ^gmniietijiiict',  i.  bdtiti,  ftiifciKiij. 
unb'  odei^t&Bte  iitnaaigcfe^en4)rSii3ntJI;^eblr,tiQ&  'Sfilll^ 
bM  ,-.3{eli{|ionj')  SfltetnDnitiiralftt  iitfSttettffirAfgtiifttt, 
tnii^  «ttnngt  itletrba«,d'Jid90fb  ^^^d^fjbarinn^i^ajiji^t; 
lOiQlB  arjntem^;  bodt  il»it)et,i&toA;n|}6tf'nnb!'dllfin:IM:: 
been,  fo  benj62tii^-4li1iIUt9Jirniniiai«a|i%|:i  nid)binMni=' 
9et^nniaiibew:tI)iinmoIlten..ir,(3-j'j';i  tf,r,-[',f;  cftnii!";  i 

'9tciii)''tifia'*Sn'iai6'Wril«lte'ftJJtil'''iStte,' 
toben  fi<t)  ble  @t<inbe  unlerrebt,  nnb  if(t4biiii''fri^lMei 
iaieblce«fbtft«it,'ialictmaj&,&an^'j|fcnifi^fdl|lcn  bon' 
StanbeiitnR^  betigidi^ipq^att)  eftie<ta|b«i'.'!IRtintia^' 
tnfecSIKii^teaf  )K@nfii^ennB3infr,|biiiaaii9ateniQirwib, 
fltif0tintiea:lafjleni;,<£ei,->,ii^-:^4ttinid^£ie^tinitli;], 
ltStb<n^:ini(^i:atfa;iiieftnbeii>:i!»0'i»itt  lleaijSui^Ben 
Kd^ponlii^ -iia^iidit  iarj^en^ilt^uianejif^idf^ 
lepn^fitn.  ;"Cam:{kiife;iiia;^MiMigiWlnfiia«tc 
«ufitat^tutifiiiebgn;,  jMn  inltiii^Hl  imHiatenifbieS; 
-■ttUIlcit«il)iKf^t^i^Ifa,i9lgt^ntnf>'  bitdttinlniil^/ 
-lBllIfttei!€Ui|be!&gti)Eai»i'rfK;tt)OiItta;fiii)  yawiiltten 
itim/ftmSiB^i^  tBtttibm  x«t(oii^.nii()t  fgn,. 
tein  unbibel^aKrfiiiiUnliundMt  sttBi"''  ''l:  '.i'^  ^»"  ' 
-^'  iiOaMf  iliK  AwmiWiMlttK^oMiea^b  ab.' 
8i(MM,^atii(ii  niH^iflililMAr  IMtfeim^ifRtltliiaiitllMitt 


gcben:   reii  trifpaif  iKoIll  baf  tftjVfiiicin  unb  Bct- 

monbte  tSnile(in»feielleti'$dtteii  iil*rti^terf  (elfiii; 

KiJif  liteiitlFs^fKiStlJtl-iBapibiKctilllHJbltigiiebenl 
|ii]i '  litif'  bclt  mfdfKb ,  :>iti«t  itiiif^lliiltelf  dnidfi  StHMM 
betriffin"f(«v'  m>,-  »iW!«i'*<|M)Drt«Wnib«n* 
m  fti;  fi'fit«  ablcjrig),  i«cti@atlltli»llienwMMn)oili 
banit,  m  llllfi;e'^ct¥ia:'llm)-1ilV.''atltlfni»to4tlj|jei^ 
li)c|t ,  '  efn  Bt(i^»ertic^t'.iIR)f(yitn»tja«pli, aMboiif^ 
'«llif.'«Sio).:  ilnbible  ®(diibr:»<8  «MitlS  MMlc-iWnit 
Scii  lifff«,"J(u"er5atunjTinb-!!BMeili(tl(ti^«(»(| 
timn''<^it!McDflt>'SMaiMii^^9iUI,  itlMtllCitllk 
Win  'utty  SJtrtifcjtn. jtl)luf<5«l!'.fo  itrtlttPl»»!)!,  inMllt 
l^it,  bap  inblefem'»tiRI»«gtieb»5SI)t»«Wf«« 
9IicfK<  m.mi  bloolibettt)-  tiiigf«titft  tkCiaiiaibai 
'becrWtlijlbti  unb  ob  firglriii)  b«  »f<^ll»jnfi()li<ilM|» 
'nicii',.c»at»tlit!)  iiiib'Iant«»  iKifil^iiDiitbBi,  ,ib«»iai 
»!>(<<- WiiltffbfiiJtJiebensttmu^iCjliteDiftlliiigbfW 
Keirtt,"  (ble  <ie'i(iiMI)£Mi)4l)i>l«i.^iiiiliiN$n  gibt^i^ 
b«t,  "Mmn  <|it  'fic||-iiiSb<tim''fi(cn<b>unbiimen««W 

'«l?tn^)niCIl'l<lffcrf*:'  :.-i:.:.::i    ■:.-,',:iiJ    :i!    :     ,:  X        .-.bia 

.fiicrauf  iiiaii  tin3  alttxmi^  abgci)Cii  flcigen^  aju 
n^iimiBli:  bitrti)  tcit  Gl;it;fijt)lcii  tioii  iSrflnbcajjnrg  tu^ 
'itutmuit  ijcbcn ;  |'ic,l)jlltcji,,  iD^g  lojr  jc^p  uttb  t)atiM| 
D.)i-dctrafltii,  gcl)6ct,  niDUtcn  bajfclbc  airefi  oi^'bie.,SS; 
aJiaj.  gclangcn  iaffcit,  bcr-3in)crfid)l,  3i)c'c  ^4'«wit 
ung  ilirc^  (yciiiul^s  I)icrauf  ffracc  bccidjten.  .5(uf'»i^ 
(t«*  4^'.  ■^iui^  oon  bcc  5?Iaiii§  gcccbt: ,  bicfet^;^  . 
,bali;i<,  .|bcc>.gaif  .^j.,  (^lien  bicfcn.^lantic' 

i»fts«^:,i?*«W,:?i;i>£i)butft;„i^tU(^t,;  '^if^^  ^1, 

.flfmm,:,^^::^  V,   ,.,:hS  M  ,,  m-tu.,;*,!! 
'  ej-i^rfcit-bie^Wftd^iltlliibii^eiiJISiHbfi^^tillijtMi 
fi1)icb  'aii.,)cuotiimE!i  bci  aflcti  'blcfcn  ii^onbturi^tn 
SCailifdjldgcij  fiic  ntib-fiiv  in  bcr  ©crfamnlfiiitg"' 

iich  gcltiffcn,  TOc!d)cfi  bauor'  fooi-f;crj,  nf*  bMel 

'iit't'clifaiib.-i"ciiilg  gcmcfV, ''iii3)r'gtrdj(l)<'n')  '«!(»|jH( 
ii'ii1Hi^'(fi;lid)*niS'  Hiiiiif'ji<)c<fit"t:'  'eolafffiiJfiij  bi' 
Beii  g'ibi)tii  ®labt.®t[tllcii  bavlJur4inid)i'dbe«|P' 
(.it,  bfnn  ols  ob  boS  afiti)  aii'  ifintn  !iegC.'8WJ1* 
n)o!)I  bic  onbcrn  gtdlSl/fb  rduriirffcti  nitjiftnri 
^c.pf  iitbie  2TirFcnI;iIf ,   unjugcfigt'  eiiiirpli 
•*<ttS  r-iiac^  nid)!  beioiliigcn  tuollcn,  aiif  bt...  _„_^_ 
gemelt,  bct  ilSiiaiiigv  mltninfttlltlitleiBerfanSll 
ju  gcl)en,  i)at  raon  ftc  tioif  v(ai  un£:  Rid)t;$iMil  voOa 

Mwi.  (|)lj>,:WJ>i<6«(d9^ui*».i«it;iJ)jli3u 

i|l. Sonntgg^  |3.  atobtU  jum' 

m^'?-W,mSt^^:i:,-.,i.S  Siil6.iiii.  .IJS 

>((^1:  .ttl' .-()  :;iti  t>'>ail)r  nt  .  njfniQ.g  " 


EHSTOLARIJH   y?.  V.    tSdO. 


»di«l*tm*Mit«i««»,.*|i»t'?awiViWh« 

tt(lfc«n«wl|l*!w*owi:**.l».i>i)r:»»  lKJ«'5lM» 

litimiM  Biffflis  .liijSiiin)»  iwt  ;»6<i;ii,*'SiiBffl 
ag4i«iiW',MI«:-«nri-m:>i<Stl-AlitiM«))JI  A# 
XiitM«, ,  imiiimiiMj.mfmSiiiffi^^um 

(»»i;lll|ll.««{N»sl|«i«flif>vSl!«i.';iWf:".»i<lf?«'»f 

illiiib.Stgi  .M  r»  t»n,«?>i$i«^  »i*rr*ntiWgfi> 
li4t!taa{||ient  «iicf !»,<.. B(i!««tidt:<  .iiil^j'.'m,t4 
M,  .InittS-itiiliiftwe  4t«ii(^(tlli  iiHJi^fAtiiiiKW 
«M0mt',i*«rMiw»«m<...6sl»litii»li*!*;«4(F 
rf^eib  :.iB«.««if)ie,i»ilI.;*fiie!4»iff<il>  .!*  fiiiw 
WK.imiwimnii,  «iik: W..tlin|f  W«l|'»  .»i>il«"  .ni*); 

I3atljb   ric  (twaS  fleinmiit^ia  if(Dn|..:::;®.llft«l 

BltTOieOtT  jufaiiimcn  fLinimcn,  Svatl)  Ijatten ,  tmb 
Sfiit,  nsa^^i^n-ljttrip. QnT^iiftrfifllic^itVi  tl;ti" 
iSJfe-ljmtmtWaiiii",  iiiji  kllii)i  3liitl"tiitti^n:  mi 
f.^an't^  ?tut  ri'L.fr[  gtnuj  5ttlir  .^atibtl',  irtiirfrr '^t 
'^djrt.trlit!)  ad)ttn,  tap  ciit  9iali)  bciuilligt,  fcali 
i^t  ^H'tt;i.3  itnb  tra*  Sort  (^ottc^  g.Ttomtltt':!  fcim 
"feitwol)!  tit  s3orbct(lm ,  ols  id)  tnit  iljncit  b.wrn 
(ftt^^-mir  |ll  ^plitjtirt  gcbnt :  lcir  [).ttttn  gttf  t.*tn ; 
Bljri'ttilr<*i)!it*ttti)tfg  "jar  m'tljt  <jMcl;i  fit^Wt 
|Wftt>*l«.i«t#''®t'ol)*;''*Hti'niiW*«c^Ktiht 
ItMuctn  on  Htc  Scittn ,  tlfI5  l5!mn-titn"S(i1fA'''Sli; 

f  Jpcu;yv,i^Ben.aufjuf4(n  idiiI)I .Dt?iiniiti)ttiv, 

■^^jjif^ftll^.^^flVcI)  tilicn  guttn^rcunO,  Ura  ^i^ 
h.Sv!^i.^P*^^' '    rtcltaulid)   an^tlangt,    fllt^ 

'%  a»8'rt%'!¥f  W' w'^*')»''»  ^MfiS-wfr: 

,.Wi?#P.9lfe«r*'9?i?,W',f|,»ftiMffi,M 

J^^M.m'  "iifffi-tiilxBlliiJiiSISM»*™"' 

lifjjietjija''),*»'!'^ sit ,;?«cih:i»  in%M 

3(gtii,  wdil)t  atfccallfflii  Sia[!)at!jtnttnS^«^« 
ij—--",—    l)..t.  til,  in  lit.'i')s,  .  i,j,,jj 


fcuBII:,!  C',ni>  n..r';,,',:i,IIt!    ,  ,:;(;.T,JIiii ''la^^^  ^  : 
ISmK^j^  ^11.1  ,n',!ioc[i  it',{)i!li'ti','i  JfLiii  (hiifc  i  awil 
Iini,ll'>iS  >i/id(0flii<Mlnei<9(i<irfII.'  r,i  «Ilvinii,  { 
f^tm^'iliuAlltti:if.p9i  ',i"t  nctll  !I,',I   ,n'i'J-,,'.:  ai  , 

4k  BWVViliiiitiliiir''  i|i|i»'l9(iii^>'#  9ii||.{»i> 

jKitini8nto'2.cS(|a!.i;H'S ■-  .f:  ' 

S.  iinsfbtektltnlKiPtllluWilii^iiiWifitilil 
HWWlilJjlllglStbcnten,  in  ailioeg  9on  S.  aS.  ntgent 


432 


fH,^\mt;^tmi)iil{ ,  unjujtfagt  tint!  laiitttn  beliSn. 
l^^n^^^fi^  geflcn  aOe  .Stauac,  nicS)t  ju  beroiUigeo. 

atj>fi^,:Ui*;j5,l)ll<,itiLjSlo6t5i,gtrft^.ut$,,,  «uasjura, 

«Lni.,!W#«/..*''«llWm^,afe'",W».'''!''-''^'''''! 
S^lj)<iitiJfiittlllM(n(>i)f.j;ft,-|nic()(,l,cli»6cn,  fcnn  iiaS 
fis,)lu^^9W'id)tfn?tife'li^}il';i9t'iu;^tfittbi  tlieid^t  fieben 
at%(bi.ife,ia9il,(i'titi«itt.tt  a't»)tii,  .SnDongtSlanttK, 

tH^  Simtw  pMi'4<ii'i,.^itl)':,i«ii  1'"^  «nwiat  »*  af 

i(i<lS)B)l,  !ljfct!i|i,;)ff4,i»ll  ftincn  «fiiticn,  in  ttnt  fit  ttufc 
Mr;^tBlii'iV,.j6'*i'fHifl?VS«"'  »ii''C!l'  '•':  Jiirftnlwlfe 
j»^igc£ir,.,j,ij)ie  J^e.ju-ti^u  fl«c||,mtu>:n6  njattn.  Zii 
x4i^^  9;^n(:^4i't  iiti  ■^''  ^  311  t^clanguns  tinty  gt* 
,ine)jit)i-gc(ctJtn^,ttifl  tjtturfa^ijf^u,:  ^uf  •.utldjtC.  '"'"J^ 
))^it,l)))|l,^,'i8.  )ipsa<li«',  ilriislficljriiittS  (Sljiufiiclltn  Mi- 
ilt>?:')It)i't<\6S!9','''iii'ffl'";Vs'?)«,-T—  ^.  : 

•,-nlr  i.lW><ll.*rttili-ltetlfi*i(ClJt»,la(it«,  i»it  fii  t>on,i^t(B 

ti«llufttft»lSltWfcl«)*)i««iB'i8«Bl"'-»  rTTttil'!  T.   . 

i$i)i.tn(  '<n<n"!ii>tsr#tii;mit  SaifiiSSaifntitt:  M 
.titnittr  voiii  afiigMo'tgi'!uni>Xntinitt:  lauf  tttf  (tci||(oSn 
3tl)fit)i*';iiiainlilsTP<lttl«^KkiT««l)tni(ni  iimi',i^.:-  Xi«. 
ctuf  fIir!l$tfai'i^i|(iati!l(itl|ii4ltnirli)K)igl4a  Sttnft 
Oreijiijx-^^J^rtHl^^KtnKifilflin^iitliSli^^prnOtlatiinl 
fc4'»;rt,i#I^dltni'^',iliit))«nifj3e||(in'tni)9Sati)^fi.l»ot 
&cr  StetdjeiJedlitillnliai^^rbintl'.  ^{(mJter.ffiqtaetiiutitit, 
Bcf toti« elitlli g («'.nSb''4»tHr«i  i!,iin jiflWiH)'  lii(f« 
aiitttl)iJ«:9*Dlili(ilfl5n^'.i-ii'.i.J':««iti;bk|i(«tat!^aBbri, 
.Drrnnfa:ii&t)Di%n  fiUttubanruib«8r  @(iDJfrii'^ei^9l(ft< 
fc^iirbi^<ei>i|inilb(l>^  Wilk^Naat^  tiiiiil'lKMilKf' 
tiijl^i.g^llelttnitijti^rlii^Ulidiclctiiil)  (li4li)t(ai^i'Jbtg|)ft>n 
gtKiinti^i  oiarilrnutiiuiiiiAipiiil^uiit^jii^eKi^-Qi— nbt«f« 
^tinung  gtfagt  lootbeni.iii.:;;'^  iCtilittilllftenviiSdBiUn 
«,nb,^j4a5viffcJ)We£.jSf(,,3fetiW>St,,(jn.fl^.3)lai. 

[«('WIliWW''  ;inll  .«'.Il-Jinii  Jl-lriS  Ji-,  th:"'  nidoj 
noci  ii'iti^w^iii'jbeifliiiiB,,'.ISHitltitS,  kn^-fltbeil^n.lMO 
.«itiiiiiiiaatUingi  «nf pblliftrWiiKng  jgrtfiMten»  rXS 
,t*jdltn4ciMi4i«i@tin>*ii^;9>i<f  tl«^'!lM|imi, 
,  ^ibtii  i^:  ^Sfta^  iain&  ra)ei(-aitb<i3E.gu  «irislti  Sruii^  u|b 
iiSBetljlnHtusgl  Ujai6QRnf|ii(i)lni"tiiltlrilinfi!i<Mi4flB;0ff«< 
ii4|)lll^|ai«li<j^aiigac'|«^:  <!kltrrni>llf!ififtim4r(ti» 
'.«lullnlNi^iiijtiMgdtnrjllufndaiil^t.KilU^Div^I. 
,^^4tnitti;itn(t  liiiggi«j|iiK  ^  MI>m<lM$ni<isjilliif 
{MfjljaMJ  i;i>ilbt^(rl|lt,te)ia*ba:«iiWgi  rliarmilt^ltn 
natrinaai  |ln:btal|<i'ii>iB!fi(it>ailacilitl>^fi^iii>KII!ait 
M  i||iitii4lil(bK)'jtiC,iWiiWi|  mi^iiili^ijBNMMiiMt 
unb  Sbt(  ju  btbaalig  til^JailltiilifliMla^nunu  ;m: 

,rici  .jnii^iMriMi^tMta^nitMb  Wit^iiSFif  as. 

<«il«^rtlMlit«ilMW  iMbMgtOlltii  Iiillb3«fm4^ 


42d 


EPISTOLARUM  .LIB,  ¥•    1650. 


424 


imbSpnban)  gemefl,  auper^alb  beft  G^urf&rfien  oon 
0ad)fen  urib  feiner  JBerwanbten  St^t^y  gen  ^of  erir 
forbern  lajTen;  aHba^  tm  Setf^n  Jit^aif^  9Ra>  unb  ber 
onbern  9teict)8{l&nbe  ben  berienhlen  oicr  ^tdbtea.bur^ 
4>^30d  Si^i^bri(i)  r&r jlic^  arigeictgt  ioorben :  mte  bie 
itatf.  ^af.  i^r  ubergebcneSietenntui^/  bie  {te  bei  tref* 
fenlt4)en  unb  erfa^ren  gcle^rten  9)'rfoncn  beratlj^fd^Iagen 
taffen,  oernommen^  unb  I)dtt  ^arauf  Sjj^re  Iftaj.  bur^ 
blefelbcn  2I)eoIogi  i^r  Sebenten^  VDcIdieS  i«-ber  ^eil« 
Sd^rif t  unb  Soangelien  mo^  gegrunbe^  t9dre ,  t^erfaffen 
laffen ,  melc^eS  {Te  jje^unb  mfirben  oetlefen  ^6retL  ^aS 
aud;  aUbalb  burd^)  2(Ie]canber  Sc^ma^f  bef4)e^n 
1)1}  unb  i^nen  alfo  eine  fafl  lange  ®d>rift  fiber  funf^ig 
iBIdtter,  bifi  in  brei  @tunb  /  oorgelefen/  in  melc^er  fte 
tn  t)iel  SBcge  ^oc^  angetaftet,  unb  allerlet ;  ttngefc^t^r 
Bttldjjen,  ald  ob  ffc  mic  bem  ^iL  @Sact;ament  gan}  O^ 
fletlic^  gel^anbelt,  ba6  an  eine  SBanb  ge^ftet  unb  barju 
9ef4)offen  unb  geioorfen  ^obcn,  auc^  mit  ben  Silbern 
unb  in  anbre  SEBege  ganj  ibel  be^anbelt,  }ugemeffen 
n>orben ;  atteS  mit  (Sinf&^rung  etlic^r  ISi6)tifttn ,  bte 
fte  mit  ^emalt  beim  ^oar  barju  gejogen ,  unb  bo^)  im 
(£nbe  bcn  83ef4)Iup  anberfl  ob^r  rau|^er .  ttt4)t  gefieUt, 
benu/  alS  ob  ftci)  JCaif.  SD^a].  ttic|>t  mU^rif  bap  fte 
fic^  oon  ber  ^eiligen  c^riflenlic^  £ir(^en ,  S^rer  SBtal 
unb  ben  anbern  Steic^Sfldnben  abfonbern  n>urben«  S)enn 
too  eS  bcf4)e^e ,  unb  fte  auf  i^rem  S3orne{)m^n  Der^r^ 
rett ,  murben  3()re  SXaj.  al6  ein  oberfier  SSogt  unb  fdt- 
fc^irmet  ber  ^eiL  c^tifilid;en  Airc^en  bagegen  )u  ^anbeln 
uetutfacl)t/  n)ie  ft^  S^rer  SXaj.  ju  t^un  n>o|)(  gebu^tet. 

Darauf  ffc^  bie  vier  ®tdbt  ein  (teineS  unterrebt/ 
ttnb  butc^  ^rn.  3acob  @tnrm  mtt  ber  St&ti  wxc 
tragen  laffen :  -« —  biemeil  fie  bun^)  Slat^  SI)rer  SRttf. 
H)tolOQen  etmafi  f)od)  mit  Ungliml^f  unb  Ungrunb  an^ 
gejogen  /  juoor  etlici)cr  ^uncten  l)alben  /  beren  fte  nie 
ge^6tt  unb  gan)  unfd|)ttlDig/  vobften  avni) ,  mo  ftc^  folc^e 
bife  ^anblung;  bie  bo^)  gar  nvi)t  vo&xe,  bei  i^nen  }u« 
getragen  ^dtt ,  ba|  bie  von  it)ren  Sreunbert  unb  Obent 
ernflli^)  gefiraft  mdren  toorben.  a3ittcn  baranf/  £aif. 
SXaj   moOten  i^nen  foIci)e  (Sc^riften  gufleUen  nnb  tf)re 

2(ntmort  ^6ren. 2(uf  melct^eS  ^r  jog  9 1  i  eb « 

ric^  gerebt/  metl  efi  nun  ganj  fpat  n>are/  moHt  fM) 
'Aaif.  SXaj.  uber  folc^  3t)r  SBege^mt  btS  auf  morgen  be« 
benfen.  ^abei  e6  alfo  beru^et  (i)at).  3)en  anbern 
Za^  aber  ifl  Saif.  SRaf.  auf  baft  ©ejagb  geritten  unb 
i^en  ber^b  feine  Xntmort  geben  vbotben. 

S3ir  f(t)tcfen  9.  9B.^ierbef  einen  SSrief/  fo  unS 
beebennon  benen  ju  Stentlingen/  welci^en  mir  ben 
Xbfd^teb  in  (Siauben6fa(|^n ,  nai!()bem  fie  niemanb  ^ie 


I)aben/  attf  i^  0egef)ren  jugefc^icft,  jttfonmicn  ift, 
baraud  (S.  SS.  oemef)men  wtben,  mie  trifUi^)  ft4  U^< 
Seut  auf  (Sottefi  Sort  oerlaffen,  atfby  bo|  m^  biOig 
biei,  fo  i^nen  an  flteic^t|)nm  «n^ft«|^4>le^|mt)eit  i^ 
SBibem)drtjgen.nienbert'gIei4)  fetmr  fi^  ^fWpH  bsts 
aufi  nel)men  fbttten.  — ^  -«- 

(Svflern  ifl  9^  ou6  bem  SBelfc^onb  ftfmaicn,  bt| 
bieSliber  iu  Stom  fo  grof  gcma(^en/  bo^  mantn  tf» 
alten  ^ijlorien  birglei4)ni  nic^:  ^nber  i(l^etcr»yttk 
men  ^6t)er  benn  <$  oormatfi  ie^  aLS  laagf^onige^ 
beivr.  gemefl^.  M  I>i&  in  1111 C.  :4>duf^  »etrnffen  ttb 
meggef tt()rt/  unb  n>ie  mao  meint  fo  fei^  me^  SaRi 
benn  in  ndc|)fler  ^lunberung  ber  ®tabt  8tom  mnlomf 

men  unb  ertrunfen. Dat.  am  XXVII.  Zog 

SDctobriS  jum  %uff)»erren  beS  3:^orS  im  1530.  Saf)r. 

(Sfement  SBoIcfamer  nnb 
l^ieronpmuS  |>aumgartner. 


No.  932. 


so.  ()ct. 


lidem  ad  eiindem. 


\  Ei  Actii  Norinberg.  p.  S46. 

^errn  Surgetmeifler  unb  9?atf)  in  9lurm« 

berg. 

@eit  jiingft  unferS  ®ct)reibenft  |)aben  gemetne  8lei4tf 
fldnbe  unS  famt  be&  (S|)urfurfien  unb  feiner  SSermonbte 
9tdt()e  ben  S8.  IDct.  auf  boS  9tatl)^au8  erfotbem  lafiinv 
aOba  burc^  ben  G^urfurflen  oon  ^ranbcnburg  b|^ 
fdi)rlic^  mit  J^ura  angejeigt  morben  ifl:  na4)bem  m9 
oerfci^ieneti  Stagft  oorgeI>aIten  mdre/  mie  man  mit  SL  9. 
bed  SriebenS  ^alben  in  metter  4>^Iung  ^&nbe,  oi|e 
^dtte  ftc^  %  SXai.  in  bem  geflem  mit  Q^urf&rflen^  ^ 
flen  unb  gemeinen  ^tdnben  eined  Xrtif elft  entfci^||e% 
ben  murbe  man  nnS  ie^o  Dorlefen  laffen,  unb  fi^  bfl» 
nai)  t)erfe^en/  mir  murben  unS  baran  genfigen  itnb  fV 
SiUigteit  feine  SSefc^merung  ^aben.  SSeb^.  6(M| 
auc^  alfibalb  burc^  ben  9X.ti^fct)cn  @ecretari  Derlefen  V 
motben.  Datauf  oon  unfern  n^n  burc^  bie  ^Uiff^ 
fc^en  mt\)z  2(bfc|)rift  beffelben  SnebenSartif ett  U0(j 

mit93itt/ «bap  bie  ®tdnbe  >  unfiber^jnli' 

benfftt/  3eit  btS  auf  morgen  )ula||fn  moateV/  wMj/A 
unS  \>vxi)  ben  S^urfflrflen  Dott  SStanbenbur^  bewlOigb 
unb  bie  angejeigte  «cl)rift  uberantwortet  ifl.     *    ■ 

S>arauf  be8  6^ttrfarf):en  /  SRarggrafen/  SonbgtO'' 
fen  iinb  ber  etdbte  Stdt^e  fk^  jttfdmmen  grt^/W 
oon  %rcat\^^\a%x ,  nnb  bnrci^  einen  Xuffdf)i$  Mefe  Vntf 
mort  ttnb  @c^riften/  ber  mir  (£.  SS./  fomC  boron  ge^ 


05 


EPISTOLARUM     Lia  V.    1530. 


428 


Htfk  ^itmit  ^{^M&Xf  wrfafftn,  tmb  ^n|  gf|lfrn  i?oc 
bM  ^einM  9{ri<^6MrfamAituns  i-  _  r>i-r!fffn  laf^ 

btt  BWhi»'  &«TOeJ((n'  eme^fluteJffifiU  iiatrtTfbt,  UTti> 
wrt  na^alft  t>ur^  ben  9latn3ifct;fn  ^KaTi',(^r  uitb  N> 
«ni  bir''C4»lburg,  fe  bei  fcen  eijiirfirfteti  »on 
Branbmbucg  ifi>'  fcie  pe  un*'in  utifre  Stiibm'  jugei 

tffi»«i*4St^  -^  —  iwaWV&iefm  J£yanl3H  aiiSiiif. 
i«(lj.i^e«ana«*-ta<^9B!  ■u-'  .^  _-  ■—  ^^tSoinrfd^S 
tQl&cnifoi<  iwn  fc&^  Vi#err{n  beS  ^erj)  «eitto 

€lrment  l90tctAmev-unb' ' 


Jtdem  ad  eimdem.  ■    :  ' 

■f-  Ei  Acli*  Norinberg.  p.  S49. 

4>errn  Sargermeitiec  unb  JKatt)  ^u  Slurm: 

bVrg. 
_  —  —  CFs  ^6en  |)«rt'6^nrJTit|len/^iif(ien  imb 
@tdnbe,  bei  bmen^erjOgSriebrid)  oon  Sanrn  unb 
9Hf:^9)!)er  V9n  SSanffflbt  dlS  £aiff(fi4}g^amR^= 
iljfnmsm^gtvo^,  befiffi^urfilrf&BjltSatl^fmnabfiJi: 
ia^,£Stiti}tGiDanbtcn:StatI)e/aii^  SltStf^^^t.tvfHbi^n' 
Mta.  ;viXtt  nir:-inin'  9ort»e®tdiib(  bnhmmvi^tiibEr' 
'  ibuipiiffgu  S3itanben&itTs.  ungefoijrtic^itiiEftr  iSflntnig: 
itiff%t^:  •:  bte  Slti>vn.  -.  SA'^,'^iK).  t>&ttr  i llS^!i6b>ir^brae 
Q^ciftini^  JBt^Sei^mi^;  ntit:  bfti  @t&>benrb^:^d^S| 
tef^tj)^Id(|ti.vhb  b^ao^fy.  unb^*^  be^^it.  fln(v  :}t.'iit=' 
,iq«I^Jtate  «aiii«iCS>!VnifftB'irAi^i;i',:cntfi^o^n/!i{Hr: 
^ftlP^J!l4)(H'in}rr',|fdltQn,')vlan«n{t»:-4Mtimin)igift'l)a^^ 
■iMiluftiKMnvfe^^  .1tiAibtn-®a(^eii'iTiuitm^ri^i:e<gf:' 
.Hi^ji^lfenbf(f)aftdfeb<n^  n>eIc^@K^ti^rmti!^,'.-(»ttfii 
:lMir1&.^>;  fo  v^  baran-grtlirrftatafrjufiiinintnseti^J 
Iflf^SOvbfn^  .9«|}i(  iufd)idite).'  al$balb'.bB£i^  ?1  iej:an:! 
%|f^'jQ(^«>an<'  Mi:Itfe«.1ft;  i.!QAEaflf,tmi:<^:i^rt., 
J^m^Wfi  btt:  piAjti^  bes^/  un§-foId;e  @c^t' 
«ftdb^il*^^  9'^*' . wtl4f«t  4n.  t«fff R^rfj  f f 0.^  i«(4I tt4i  nntl  itvng 
]HtFii«ClK)Knf4n)tnb''.al£ba»n:^%ntn»ottgd>ea^  £ag 
ong  —  olfo  .^geiaffen,  hnb  ftQn.aldbalbr  mit^kem 
6(^it9i-w.ieitte  f«nttefei@i%t)eae8iieeB>fal&a  unS 
Hxifi^9>hit^^\ftni^nn  nrgyitfes  morbnuij);'.  i 

.>.    '8l0^ifpt4t«n--i-rrr.  tl^^n  QHB  bUTKtl^^&tlt.  Biuii^totr 
yioAift  -»•(  ber  IBarf«nmIung  Mefe  ^Cntivoct  gefetn 

3IEI.AKTB.  OUK.    VoL.  U. 


laflcn:  —  —  blnueit  fTd)  bit;  3fnin)ort  (ber  ©tdnbe) 
'ctmp  Ijpfcfiwciticlj  unb  >>a{}\n  jidjcti  njottt,  al§  foHttn 
TOft  Aalf.,,2K.  auflfd^n  loorfen,  ba^  Sijr^  2Ra|.  fetb6 
gcrob'  gi'yrelf)cn  follt,  aud)  SfjVor  ^,  9K.  baS  9te(()t 
fpeti-Vn,  Cae  lUai-o  oon  unfvtT  ^.'cvcn  unb  bcr  anbftn 
foci^eh  uiifve  ^Keiitung  gar  nictjti  'ber  25ud)|iab  un5 
iibcrgetienm  Scijnft  ftridjt  aud)  foIdjS  nit^t  mit  fi^. 
!ffioI)I  njdreiDaljt,  bap  rair  begcijrren,  bag.Saif.3Roi. 
in^beifSTifbeii,  tric  mit  Xvaifer  9Haf;imiIian  unb  3t>ret 
'^ai''^MS:iix-  Sotmbfi  be'fdjc!)en  reare,  cingfjoaen 
''tS*^S'e'>  utrt^M'flftfin  fh  bcm  '^itiM  iinfci-g  Ijeil.  ®Iou« 
fcenS  [^'^"bcfJHfligion  burcf)  bcit'gigca[  obcr  aiiOre  g^ 
rid)t(id)e  ^cc^,  gcgfn  unfce  .|)crtcn  md)t  geljonbelt 
foHt  'rocrben,  iPcId^eS  irit  noi$mal6  gcbetljen  ^aben 
melltrit.  "Senn  fo  tn  biefcr  SSerjcid^nip  lauter  gemflbt, 
bd^  'aHtiri^  Eeinrt:,bcn  otibcrn'  oljne  JRed)t  uberjicl^en  ober 
tJcrgrtodltigeii-fiJift,  fij^.nJoEIt  babtit^ii^  tJerjlanbcn  irifrbfn, 
bft^'  bPr  giStat  bifgfaH^  in  'Ba<.ijt^n  ber  SRfligion  »d()I 
ptocfbitfn  ni6d>tV  ■  Sittif"  be&Ijatb  aEicrmalS,  un5 
gnabigliii)  ju  bcric^ten,  ob  cg  bte  SSelnung  Wdrc,  bag 
bem  j5i3i:al  obet  ^anmwtgetid)!  gegen  unS  bcr  JReligion 
Ijafi',  roo'unfre^n-rfn  unb  bie  anbetn  ben  gcgebnen 
"Mbfiijifb  iiid)t  ianiieijmctHDi^rtbcn,  iDie  fle  if)n  benn,  a(S 
ber'  aud)  fiit  (inc  Sc^tftrtuliou  unb  Sa^ung  gfl)alten 
nterbcii  irttifit,  ifjtcV  ®f:lBi(Tcii  fjalben  nid)t  annel)mfn 
fiinntcH  m.'d)  modjfen,  fiir^nfa^tfn  unb  ptoccbiten  ju« 
grtafff n  fe ijii  follr r  fii  motiteri  njir  fiitS  borauf  fcrner  oeti 
n^jmeh  laffcn.  '  -      ';'    ^  \ 

''^[''%^i,'M^^k'n\i'^'i^i^r-m^^^  aU.fift^  We 
■StdWe^ufttellrecfriiat^iinfbcr^e^url^ilrp  biefe  Sieinung 
onsejfigt:'  mtEib*tot>>- Wfg  fitl^^ffaif.^liJfaf.  mtt  il)neny 
bn  ©tiiibfnv  wrglotctid;  ^ren  lefen;  ftunben  barau8, 
iba^3^r«£9iaiL  dxb  bco^iSrJbibe^inung  Tiicf)t  wire, 
Mn&mit  bou  j£^ot  ju  #i!rjicl)ni,  trio  mft  anbcrft  fflbS 
&i«B  ^(trt.  ,  .ffiaoateif^d)  bHnntici)  nodjmals  oerfe^en, 
■Mf'  ffiuirben  .rinnmdjfibfr  ®ati)fa.  8!a^  -geWn,  nnb 
iSa»t.(8Rai:,  awi)ifteyiibcr^alb  fcrnfr  hid)|-' Mifllgtn. 
^nn  )»ic  -01161  ie  fton  njfgfn  fccr  gcti(i)tliii)frt  unb  fi6(a> 
lifd)en  Siroct^:  einigen  SBtongtl'  ()dtteit/  nrid)t<n  TOtc 
f?Id)6*«i  tSlftif.  SRQi.fett6.ju£Mnin(n, '     ' 

,  :  ■  ;J^ieVa'ilf  iBit^ii&crmale  abgmeien^  uitS  untfcrrt)t, 
'irhb'  fli(fci)l6ffen,  cntfid)  .^craut^iubEingfR,  meg.  ®e« 
mflttie' bddj  ■Saif.  SKaj.  unb  bic  etdnbe,  roci( "  iTe  fi* 
bepii)cg;en  '»crglcid)t,  bicpfallg  b(t  fiecqlifd)cn  utib  fi'- 
rid)tlfd)en  ^reccjj  tjalbeii^  .nj.dren,.  unb  foIi^S  unfi  lau* 
ter  ju  oevftdnbigcn,  bUrdj  bcn'bon  bcr  ^ilcinig  bti 
gefjrt;  batouf  fic^  bie  «^diibt abe i-molS  nnterrebt,  unb 
bur(i)  bett'6I>uitfiir(ien(fevner  g«introOrt:'  nad)bfm  unS' 
menials  toutet  ongt^igt  »At^/  btp  m^Staif.  9Saf.  unb 
28 


427 


Ei»ISTOLARtM'   Lite  V.    IrfaO; 


bteStdnbe ent{4»Ioffim/.  HM9teajfliiA^Si)&^'vi^t'iitU 
xooUtea  fi(^  au((t  otrfe^en,  wlr  iQucbeii^^WlfeliiV^pt^l 
neigeni,.  ))enii;l|tnen  Qtbii^tet  ntd)t,  £aif.  ^aj.  '[iiecttj 
9Sa^  jus^bm..:; 

.  ?J*4.MfJ??.ro!t  i(f''*'>  nitUt  «ngejetgt:  biereeil 
jte  unS  an  fiaif.  9SaJ.  tDiefeiiV  un^TtFlTi^^HrtrStjm 
SKa].  in biefem  ^anbet Dergleidjt,  b&t()en  roir „fK  wo^ 
teii  unSlo^  becic^ten..  loe^  SJIeiTiung  unb  <^mih1r4 
(ie  ^ierinioMnP  1t»f  ^e*' ^ijolif)  ttetetl^aapirfi  ges 
rebt:  fo  mtr  .fte>]ba.$ft«i;P,fo.|^c^.an^jugen^  noHten  fi> 
un3nid)tvec^a(t(ti^  baf  i^9emii'tf).ni4^U)£i:'e^!'^egen 
unS  in  befi  @lauben3  vnb  Slcligion  ®a(^n  buc^  ben 
Si^cal  fi!ir3ufa(}cen.  92act)bem  abit  becfelbe  SiScoI  .^ai^ 
fcclid)ec  SKaj.  lUQt^btet,  rauften  fie  ung  von  ^i)vtv 
SRaj.  wegen  ^ecinneii  nidjtS,  juiufage^^  So^ioir  n>p{[? 
ten,  fo  Ijdtten  roic  Stiib j,,  ipie,  .njic  benn  ^dt  Vo^  itjSeir 
au^  Qti}ht  ^dtten.  £)acum  und  bann  bec  ^bfdjteb  in 
befi  ©[aubenS  unb  SJteHflibnSat^  6tif  ^litWrdielefefi 
«Kcben  fotlt,  aug  toelcfjem  nit  bte^  i^^  ©etnAtf^niib 
^ngefgen  befler  ftdcec  fjdtten  ^u  oecne^meti. 

2)araufb<(.poi>,bev  ^lani,^  luntcc  gemfibt,  jbo 
»ir  rouften  unb  Bevfiii)ert  njdven,  bap  biv  SiScal  oin 
SammecQecitijt  bec  SRelifliun  I)alb  ivibec  unfie  i^ttcn 
unb  SBerioanbten  -niiljt  fo.Ufc  ^anMn  obor  t.n-i)«b[cen; 
rodcen  roic  fc|>on  jufrieben.  3Sp  iiici)t,  (fo)  miipten 
mit  foI(i)6,  becnieg^n  ipir  biefec  ^ctjriften  Sopie  Mtt;i'ti, 
an  unfre  .jiercen  uiib  fibtve  Qelangen  (afKn.  TTuf  lod; 
^efl  bec  Gt^urfdrjl  ooii  JBvaiibeiiburg  gfantbtfvti?!:  it)m 
»dre  befi^ffierjic^.  .oijnc  §:ai\.  QR.  SonufiTcn  un§  bie 
©^ciften  juiufteUf n  i  fo  i)hlUn  jTc  ancl)  tJctiiommeft, 
ba^  wic  mit  entUdjcni  Scroalt,  ,511  [jiiiibfln  unB  ju  bt: 
(^(iepen,  abgef^riigt  ffi)it  fdlUfu,  'tacum  ttJic  in  fD[= 
4iem  bei  i£aif,  SJtaj.  aiifud;cri  nxidjten.  S5al)ei  e5  atif 
bie^maW  Wicben. 

fRo6)mal$  gefiern  ff)(it  ft;,9B  bie  iS^tdiiVauf  btrtt 
Btat\)\)aui>  jufammeu  f ontmm^  unb  atS  uu^  1)ec1tDfc^ieb 
bet  9ieIigion  t}aiben ,  meld^ec  bocf)  ganj  in  gemein  ge^ 
^eKt,  unb  ^id)  auf  aUe  3tetc()ftfldiibe  erfirccft,  audj  fdjier 
Dtit  etlidjen  Slaufeln  no^  f^drftt  mebrt  bec,  \o  mir  (S. 
JS.  uberf(i)ictt/  gefteHt,  tjeciefen  roocben:  I)aben  unS 
bic  ®tdnbe  ecfotbcct,  unb  butifi  SRacggcafenSoactiim 
bege^cen  (affcn,  it)nen  ju  e);i^fftten,  roep  mit  unS  auf 
|)eutig<  SKeinung  unb  ben  oeclefenen  7(l)fd){eb  bebdcfjt 
^dtten. 

2>acauf  toic  buc^  $cn..^annfen  »on  ber^Ia: 
nig  ceben  (ofTen:  ti?ie»o|)l  man  in  ber  €i(  in  biefem 
^nbel,  bec  ganjnncl)ttg  unb  gcop  mdte,  fo  flattii^, 
nie  efl  nio^(  bie  Slottibucft  erfocbere,  nid^t  ^Cntivott  ge:: 
ben  fdnnt,  jubem  ba^  eS  ganj  fpat;  fo  ndce  unf»  IBftt, 


bie  /Sad^e  tiS  auf  «lorsrn  tn  ^«f)f  ju  flrfftniv*'! 
loofiV,;  Mi)  Sr^Ubc,  fotcfie  3fnti»ort'  jf^unb^w 
,fon3cllti'rt'iofc  tief^rtbe,  «lie  bic  in'ei('6rt)atf)f,  f^ 
■  aiijei^n:-  ■Tfuf  l3^5"Nr<5l;uff^-fl'<)eVfM-,  fre''l;9tteii 
liclja-  iJVilfbchii  vriirgi:)!;  wan-mt^gt  tit^  viriniiH  \}S 
Gnbe  baran  madjiin.  'illfo  l;at  bn  oon  bec  ^(atti^-ang^ 
iHflt;  ba^  idic  QU@  bcm  Bcrlffmm  3f 6fcl)wb  (llid^e  ofjf 
S3efdjrta-bcn  yccnommcn;  nAmlitti  fo  irdve  berfefbigd 
3f6fd)iob  gaii3  in  gcmfin  grftcat, .  unb  iciirbc  barin  tatlif 
tcvcid>i.nl;i:n,  bdfi  bii' JR-cIigiPni^bnuiiQ,  irie^bic  bdrfi? 
bmfim,  biirtt;  bag  gnnjc  9f6m'?rri)i;  Sftcid^-bcrmaferf 
foir  9cl;Qlfcn  tOLTben.  g&rS'  ?(nbi:c,  ba(j  baiin  etlK^ 
^unctfii  allcn  gt.inbcn,  noaS  SSurbon  unb  @fflnbf« 
Cic  fcncn,  Bei  2}cvlifcuiig  gefbs,  8(ben9  unb  SiiteS  gii 
t;altcn  gtbofl^cn.  linb  bann,  bap  atle  bie,  fo  Hefelben 
3rni(el  nidrf  anrcfjmcn  iibcc  bamffireT  fjonbeltt/  £al^ 
OTaj,  mib  ti'S  3fclc^5  ^fraf  gt^drietffblleti.-  ISma 
bmn  bct  Gljuifuvfi  unb  beffctt'SScrHTatibte  biefen^&fc^A 
I  bci-  9Ecti3ioii  (jiillicn  —  nlcf)t  annet)rtien  Wniiteny  ur^ 
'  banii  in  gcincin  bavin  yecletbt  unb  ba»i)n  nft^touSgee 
fcI)Io(fen:  fo  !)dttcn  b(e®tdnbe  fcM''alf  eroc^teni  bof 
icic,  obcr  bicfi-lbi^n  nnfrc  .^crrcn  unb  Sbcve  in  blffem 
gcicbcii  nidjC  Ijcaviffcn  mdvcn;  initiinfcrrtjdnfeei:  S8ift, 
nod;maI§  gurfcljuiig  ju  ti)un,  ba^  biefer  Z^tHv^  »63 
fci)icb  cnllid;  unb  ^anj  aiie^cfc^toffcn,  unb  bet'ftScali» 
fd;cn  unb  anbccc  gcrtdjtlidjcn  ^xoct^  ocn  tsegen  btt 
JKcIigion  cntlid;  enttabcn  fci;n  m6d)fcn,  fo  njiirbmfie 
fid)  bicfcc  Sad)en  njcitcr  nid;t  bffcl)mecen.  — '■  —  ■ffi» 
bas  nidjt  3cfd;cJ;cn  foIIC,  bdttjen  roic  abcrttiatS';  -  flriS 
bec  ^eutiacti  iSd)cift,  bic  an  nnfre  ^ccrcn  wtlb^^SJeri 
rconbtc  aclangcn  ju  laffcn,  (Sojjic"  micautfjeilcn.'  ' 

: ;  ,9Ia(I>  biefem  fjaben  ^ufy  bLC  Stdnbc  unterrcbf ; .  «n^ 
folgenb^  Nrct^  ben  tOiacgfltafcn  fecncr  ontipprten  laf^ 
ftsn:,  —  —  ,  bie  «ngejogeite  Ijeutige  aievjcicjjni^  .S^oit 
9R(q,  Wflte.berinfl^  gefiell^,,  bt^^  tpic  jur  Siot^ibuvS 
iarmimii^KKim.miiifff^^^^  'fejbg..¥cicb  tjalciin.rjolt 
ten.  Sabei  unb  i()cer.  i>pc  flegcbnen  aiitrooit" fie  e^  iici 
gcn  t)leil)cn,  todve  aucf)  iljrcg  3Cmt§  nicl)t,  ^atf.  aHaj. 
bie  .^dnbc  ober  baS  dttiijt  ju  fjjccvcn.  SSo  loic  bann 
berijalb  SRoiigel  l)dttcn,  mi^ttn  roic  bocanftet  St. «. 
felbfi  anfucj)en.  Dec  ^ieuttgen  @(^cift  ^lben  ,■  Hnfi  Mt 
iuaufietren,  fjJnnten  fie  ol)ne  «orwrffen  tmb-SStwHH' 
gung  &.  1».  nid;t  t^un,  nieaten  aber  foI4)8  «3.  X. 
aSaj.  geldngen  laffen.    Sobei  eS  bann  ungefi^icli^  «Ifb 

bivu^t  ifl. '■ —  — 

®o  fe^n  aad)  beffetben 2x:gS  jumocgen.bM  oiec 
SStdbte  9fdtl)e,  foman3»inglif(^nennt/inbi« 
SSecfammfung  gelaffen,  benen  buc(t)  ^xrjog  Scieb» 
ttc^,  olS  £.  9Hai.  (Sommiffati,  angejeigt,  ba^A.911. 


EPISTOLAAUM    hlfi.  V.    lfi«0. 


I^  JQqc^/  tmt  96^^  i^m  SRai,  Gonfutatlon  ge^ 
\^^,  &«t>a4t  i)att,  unb  lodte  Saif.  SJ^aj.  aiiS  Ur^ 
liMJ^f   tmg  tierni  ^^r^pcn  v.  ©flcfjfm  unb  fdiien 

9!;M^M>btm,,^  a^fitjjlFm  gau  bk  eonfutation  ait  af^ 

^«fi0fiW>/<>0«.'V/  0>ati,  bap  in  unfa-m  fjdliacn  f^taiu 
Iwii-sa^^nc  JDIfputation^gcIafifn,  ni^t  .«jl^ch,  ri;: 

gf^,  ^  ftc^  bU  ottt  (Stdbte  im  Zitifel  tc$  @lattbenS 
H^^afttre  aJ^..ui^,ben  ©.tdnben  be&  JKei.rfjS  ucrglei= 
^,/;4^.  <^"  i|)reii  Sciitljum  unb,93?utljtvit(«"  it^Rc' 
^■fpli^..  .^miwobaSnicijr  ge[ct).-Iji',  'ipur&e;3--S- 
S^.^fpt^.-aii.Sfjrf  .?)it3jfilicl;e-,^n(iafcit,  'aud)  'ciiitn-e 
^jlenii<^<  £^nige  luiCi  $)otcntaten  gclangen  lafffiv 
\fasa  ^  mtt  Qtiurfir|ien,  Sdipm  unb  Stdnben  un: 
UrrrtMn-unb  entf(i)Iiepen,  m^  ^)m  ^aj.  al&  einem 
I^Pflt  uiib  JBff<t)irnuE.  bec  Q^tiflen^cit  bagegcn  vci-3u= 
Bttutm  gfb^lrnn,  ni^Ebe.  %nf  m^t§  ^x.  ^acijl) 
etucin  ^ebat^t  gtbetitm,  unbna(^mciln  ben  @cfanti= 
tm  tKr.^iec  @td&te  biefe  2[ntn)ort  gebcn  l}ctt:  ^xe  t>dt= 

Ub leinec  onbecn  Urfact)  ()al&  um  ^fbfcijnft  se: 

tetfint ,  benn  bieioeil  .*.  38.  a;l)iOlogen  ifjre  libcrgcbene 
SBrfcnntnig  nii^tjugtei^t)*)  werftanbcn,  ifjncn  aud)  at 
IfClei  @ef4i(^teR  unb^ac^cn,  ber«n  fic  ganj  unfcljuU 
big,  unbUIiger  Sgeife  gulegcen ;  bit^alb  ilji-e  £Rot^burft 
\ii^\i^  erforbect,  .tjjcen  SJcricijt  unb  ^ntrcort  barauf 
in-geben,  unb  gac  nid}t  ber  ^Xcinung,  ba^  i^rc  .^er: 
f«t  unb  greunbe,  obei:  fie  beriDcgen  mtt  .S.  SR.  in  cinige 
f«iiire.2)ifputation  biepfaCg  fic^  ju  beacbfB  gcbdcljten, 
niJt  aud^.  fte ,  bie  ©efanWen ,  nidjt  flewoat  Ijdtten  fitt) 
Ui_l)iff«i;,0ropwii^tigeniSad)c«)citcr  einjulaffen:  fo  bd' 
tijen  ftf  nfi4)maf6/  —  i^nten  becfi^rtf  Sonfutation  3U: 
lujleaen,  bap  auc^  &.  ^.  unb  bie  ^tdnbe  biefcn  ^an-- 
WauimtmdjrtflentidjenGoncilio;  boljin  cc  orbentlid) 
'irt»dcft,  fotmnen  lojffn,  unb  fold)  il)c  SSegel^rcn  an*erft 
Ju^t  bt^ijn  auS  nnrermeibtidjer  i^rer  9iotL;burft  Dcr^c: 
]^uniyannef)tnRt  ivoltten.  —  ^araiif  iljnen^  g^t, 
^■Me:.'®tdn&e  toti:^  iljre  ITntmort  on  S.  9R.-  wcdteh 
^claitgM  faffen;  babet  eS  olfo  bfieben. 

Sl^nbemfintiljfebec  ®tdbt,  UCm  unb  Scahf: 
,f»rt,  ©efanbten  gefocbert TOorben,  bcncnTnan  um2(nt= 
IDOCt  bti.  ec6ffenten  Xbfcfiiebg  ^olben ,  ob  fte  beii  anncf]^ 
ilicii.n)pllteii  obecnid)tj;  angel)attcn  (}ar.  Utm  —  ^at 
«oigQfASt,  bo^  fte  bermegen  oon  i()ren  ^^jrri^n  noc^  Fci= 
KB  «Bfli^n  S8ffe()I  em^jfangcn  ^jdttcn;  —  —  dber 
Scanlfuct  fjafaen  mtt^Riirj  lautcre  ^futnioct  gefjcn,:  — 
—  bieweil  biefer  3fbfcfcieb  bcn  f)ciligm  ®touben  imb 
b<c  ®eelen  ^eit  belanget,  finnten  ftc  bfnfclben  ni(^t 


490 

anttefntun  obec  bacan  haMi&au SKo» 

ta^S  biM  irftten  S>ctobr.  gnm  3Caf(tMCt«i  beS  S^ott 

laso.'  , , 

'■  1'!':  .:m::  .:-.Ji  ._:•<.::  :-.:',  .      :  2p((an,ec  tntb 
|>aumgactneT. 


•)!.>.  lit^t  itif  M{[  rhttit  anue. 


No.9ff4. 


Cm.  .0«t.) 


\  '■  .0eltmtho7ta4  ^Uhierhornerunu 

i^jimum  Jepairitfft^  pi=odtll!  „t!MMo)i  Plill.  M«1.  de  CiMI- 
'''  -v«ntD  kof^Maif,  Aii^BOl  Elrgi^c  Sabini,  Vileb.  apud 
]9r**li.  C&gii»n."  ISao.  B.  llcrumio  Kltd.  epi(t  p.86l 
Jn  Epiil,  lib.  I.  p.  4^10.  (edit.  Lond.  I.  ep.  ISD.),  iu  MeL 
DecliiiittioiiibiH  T.  II.  □.  BSL.Ct  dcaiquc  in  Mcl.  ConiiL 
>lP,  Lp.97. 

Philipptf^  J^fiifnthon'  loan-ni  Silbtr- 

.,' .  '.(.  ''  -"'^''  6o'rner\t  ' 
S.  D.  Li^er»  tua^i  iq  (juibus  praedicas  mihi 
GalloTum  studia,  magna  cuiii  voluptate  legi. 
Gratulor  aulem  iion  nuDUS  ipsis  literis  qiinm 
GaliiSj  quod  in  his  miseris  tumultibns  Xtaliae  et 
German/a^  ^icuJiiWanqaiHnm  porlum,  et  quasi 
certum  donticiliumAactae  sunt.  Qaod  autem  pe- 
tis  a  mc.,  u(  aliqu!d'cl«  Conventn  .<^H^i/j/«nf(  ad 
te  scribam,  quailquaia  niinfine  dclectat  me  illanim 
reruiii  recorJiilfio',  tamen  hctibi  optiino  viro  pa- 
runi  ofBciostts  videar,  tbos  geretur  voluntati  tuae. 
£t  qaeina<li)!)odum  Pobla  Ihguit, 

i4a.4ip8  a  Caesa^e.ex9,c^lie,ini^:  niliil  enim  in  hoc 
canjfentu.  C0^,oy,i  ;^en)oraIuluts,  i^am  ipsius  hi- 
stor^ni  .Caesaili^*  '.M>lE^<int  haud  dubie  admira- 
tione^  apu^  v(^  hinT>et  cius  pcrpetua  felicitas,  sed 
hoc  longe  a^rniratiilTiis  atqiie  honestius  cst ,  quod 
intafttjs^ucc^ssil^us  ct  rcbus  omnibus  ad  volunta- 
tem  fiue^Mbiis  iuoilei^atioheih  animi  tantam  reti- 
hct,  iitnuU^um^it^s  dictnih  aut  faetnmpaulo  in- 
solentius  hotari  pos^il.  Qnem  mihi  regum  aiit 
imperatorrini  cx  AnuaKbns  proferes,  quem  secun- 
d;!e  res  non  mtttavorlnt?  In  hoc  uno  non  potuit 
indulgcntia  forttinat  .iniinum  a  suo  statn  deiiccre. 
ISuUa  !ii  co  cilplilit;)s,  nulln  signiflcatio  superbiae 
aijt  sacvUiae  ■iininiiidverti  gotest.  iNam,  ut  alia 
omittam,  inhac  ipsa  ciusa  reHglohis,  in  qua  con- 
tra  nos  ab  advcrsariis  mirts  artibus  incenditur, 
tamen  hactenus  nostros  civiliter  audivit.  Interior 
vero  eius  vita  plenft  est  honestissimoTum  exemplo- 
rum  continentiae ,  tempersntiae  et  frugalitatis. 
DiscipHna  doiiiestica,   quae  olim  apud  Principes 


431 


EPISTOLARUM    LIB,  V.    16S0. 


4! 


«(» 


Gtrmaniae  seveTissima  fuit,  nunc  tantum  rietinQ^ 
tnr  in  familia  Cacsaris.  Itaque  nemo  improbus 
in  familiaritatem  eius  insinuare  sc  potest«  Ami- 
cls  utltur  tantum  Prlncipibus  vlris ,  quos  suo  iu- 
dlcio  propter  virlutem  delegit,  £t  quemadmodum 
ferlur  Alexander  Imperator  unlce  delcctatus  esse 
consuetudlne  Ulpiani  lurisconsulti ,  ita  accipio 
familiarisslmum  Caesari  nostro  {mss^  Mercurinum 
Cancellarlum  quoad  vixit.  Hunc  praedlcant  vi- 
nim  optimum  et  sapicntissimum  plancqitc  t//- 
pianum  dlterum  fulsse.  Hac  ex  re  coniecturaTn 
facere  potes  de  voluntate  et  moribus  Caesaris,  on 
roiOVTog  ia%lv  ^aaxoQ,  fp^^Q  rjderai  ^vwv.  Ita- 
que  quoties  aspexi  Caesarem,  visus  sum  mihi  ali- 
quem  ex  illls  laudatissimis  herolbus  ac  semidels, 
quos  quondam  inter  homines  versatos  esse  crr- 
dimus ,  videre.  Ac  mnlto  v^rius  in  hunc  compe- 
tere  iudicavi,  quod  de  Augusto  scripsit  HoraliuSy 
quam  ad  illum  ipsum  quanlumvis  bonum  et  laii- 
datum  Principem : 

Hoc  niliil  maias  melinsve  tcrris 
Vaisi  donavere,  boniqne  DIt!: 
Ncc  dabnnt,  qnamyis  redeaut  in  anrnm 
Tempora  prisciimt 

Haec  habui  de  Caesare,  quae  et  mihi  iucun- 
da  erant  recordanti,  et  tibi  arbitrabar  vohiptaii 
futura.  Quem  enim  non  delectarct  hic  concen- 
tus  pulcherrimanim  virtutum,  praesertim  in  tanto 
Princlpe?  Rcllqua  hlstoria  Convcnlus  longam 
habct  Tragoedlam.  Nos  obtulimus  Confessionein 
fidei,  moderatissime  scrlptam,  ul  appareret  mfs 
non  abhorrcre  a  consiliis  pacis.  Hoc  umim  petl- 
vimus,  ne  saeviretur  in  £cclesias  nostras  propter 
id  doctrinae  genus,  quod  ibi  prpposueramus,  cum 
quidem  res  loquatur  ipsa ,  uos  nullum  dogma  de* 
fendere  contra  Evangelium,  aut  Catholicam  £c- 
clesiam  imo  multis  loch  docirmHe  Chrislianae, 
qui  antea  profanis  opinionlbus  iacuerant  opprcssi, 
lumen  attulisse,  videlicct,  dc  iustllia  fidei,  de 
poenitentia,  de  usu  Sacramentornm ,  de  auctori- 
tatc  traditionum  humananinu  Quod  si  hoc  ab 
adversariis  impetraremus ,  ostendebamus  nos  pro- 
lixe  illis  concessuros  cssc  pmnia,  quae  ad  dignita- 
tem  Episcoporum  stabih'endam  pertinent.  Neque 
enim  id  egimus  unquam,  ut  politia  Ecclesiastica 
dissolveretur ,  modo  ut  Evangelium  non  damna- 
rent  Pontifices.  Ostendimus  etLim  nos  in  ritibns 
Ecclesiasticis  omnes,  qui  viderentur  ^didq>oqoi, 
communitcr  cnm  ipsis  servaturos  e^t.  NuIIum 
detrectavimus  onus,    quod  sine  scelerc   suscipi 


posset.  Verum  ne  his  quideih ,  qiUonlibel  aeqiiifli 
conditionibus  piacare  adversarios  potuimus^  qoi 
prorsus  suo  more  agebant,  postulabant,  ui  coik 
fes^ioncm  nostram  abliceremuB,  Idnos facere  re- 
cusavlmus. 

Gregorius  Nazianzenus  scribit  nullum  is 
vidissc  Conventum  Eplscoporum,  qui  non  magii 
accenderit  dlscordias  quam  diremerit.  Sic  enim 
inquit,  i/^n  fuv  ovTiog,  d  Jar*  aXtifhig  yifafpWj 
oiari  nrivza  avXloyov  {pevyBiV  rdSv  kmaxonwv,  on 
/tujfJepidg  avvoSov  riXog  fWavx(fV^^f  /nfjiii  Ivair 
xaTtdiv fxaXXov  io/TiXvlag  f}  7i(foadi^xiiv '  al  y«p  yi- 
).ovHxiai  xai  (piXa^xim  K&yov  XQhixroveg  etc» 
Quod  sl  hoc  accldit  iliis  melioribus  tempo^tous^ 
quid  nunc  expcctandum  sil  iudicari  facile  potesti 
cuin  ut  caetera  paria  sint,  ccrtc  (pihaQxiai  louge 
vehemen^iores  snnt.  Vldeo  futurura,  ut  baec 
mala  violentls  remedlls  magis  etiam  exulcerentur» 
Nec  obscurum  est,  pec  quales  SycOphantas  In- 
cltentur  Prlncipes  et  Episcopi*  Ipse  coram  au- 
dlvi  quoriui(iam  adversariorum  crudclissimos  ser- 
moncs. 

Mulla  hoc  anno  prodigia  nunciata  sunt:  naiR 
muLim  liomae  peperlsse  accepimus,  et  exundatio 
Tybris  nuper  mlrum  iu  modum  deformavit  ur- 
bem  Romam*)^  et  in  agro  Augustano  vitulus 
blceps  natus  est,  quae  haud  duble  mutationem 
Reipublicae  portcndunt.  Veruni  haec  importuni- 
tas  adversarlorum  certius  credi  prodlgium  debet, 
quam  ulla  alla  portenta: 

^H  ii  xoHri  fiovlTJ  Ttf  ftovXiiaavTi  Maxtarijm 

De  nobis  extabunt  testimonia  ad  omnem  po- 
steritatem,  nos  ple  et  rellgiose  sensisse,  et  stu* 
dinm  collocasse  in  illustranda  doctrina  Ecclesiae 
Catholicae  ct  amplificanda  gloria  Chrlsti.  Hic 
cultus  est  vere  XoyiTtfj  lancgHa,  quae  maxime  pla* 
cet  Deo  ,■  verbum  Dci  pure  tractare  ac  docere, 

Quod  si  iniustis  armis  oppressi  fuerimus,  ta;^ 
men  praestal)inius,  ut  Illcrae  noslrae  depingant 
posterltatl  advcrsarios  nostros,  qui  cum  praeteztB 
nominls  Christl  contra  nos  incitant  Priiirlpes,  non 
coustituuut  Ecclesias,  non  curant  Evangelium  do- 
ceri,  ct  Christi  glorlam  illustrari.  £t  in  his  suot 
quidam  belll  homiues,  palam  Epicurel  xai  a&BOi, 
qui  secure  irrident  omnes  religiones.  Tales  ferunt 
nubis  de  rellgione  leges :  sed  reprlmo  me. 

Quoties  autem  memoria  repeto  vetercs  motus 
Rerumpubllcarum  ctEccIesiae  et  exitus  colligo, 

*)  Fuit  mente  Sptb*    Vid.  Sleidan.  Comment.  p.  197. 


II 


I 

i 
1 


BPISTOLAR(]M'   LIB.  V.    1680. 


454 


flriA  pleroiqtiefeliifiterTatiaDne  sedatos  esseetae^ 
qknUts  Principnm.  Ac  vix  nn^am  violenta  con- 
«^  pfofDissa  animadverto.  Cum  Athenis  Infini- 
tum  bellum  inter  cives  futunim  eswt  propter  mu- 
tuas  iniurias  et  proscriptlones,  dfwijaTta  saiicita 
ot,  qnac  minime  otilis  erat  Principibus  »c  victo- 
rilms,  sed  ad  publicam  tranquillitalcm  proderat. 
LbHgiim  esset  Romana  exempla  recitarc. 

Iti  Gcclcsia  vero  saepe  compertum  est ,  qnam 
stt  inatile  controversias  armis  diiudicare,  de  qui- 
iNiiS  docendae  ct  sananrlae  erant  conMientiac. 
Itaqne  optandum  est,  ul  Caesaris  felicitas  in  hac 
xe  etivn  saluti  sit  orbi  terrarum,  qui  qnidem  hac- 
tnni's'tanta  moderatione  usus  est,  ut  in  magnam 
spem  nos  ecexerlt,  talia  remedia  publicis  dissidiis 
Ktbibitaruin  «sse,  qitae  oon  laedant  piaa  conscien- 
tiM,  aUt  in''posterum  pariant  aovos  tnmultns. 
Nbn  satis  considermt  ma^itndinem  causne  et  Ec- 
desiac  periciilum,  qui  auctores  sont,  ut  Ecclesia6 
noArae  dissipenlur  armis,  et  tructdentur' sacer- 
dotes.  Episcopos  praesbire  convenit,  iit  propa- 
getur  ad  posteros  pura  Evangelii  dortrina,  hoc 
IffBecipae  poslulatur  ab  isto  ordine, 

■  Nbn  potest  antem  iieri ,  quin  intcr  tumultum 
ainiorum  coosilescat  Evnngciium.  £t  illi  qui  iu- 
bent  arma  sumere ,  nonhocagunt,  nt  postea  con- 
ititnant  Ecclesias.  Quando  enim  ista  officia  cura- 
Terontilo/nanf  PontiBccs?  Ita  accidct,  nt  peni- 
tds  eXtinpiatur  religio,  ubi  deftierint  Ecclesiis 
idonei  doctores  Evangelii. 

Possem  alia  muItA  rtcensere,  nisi  dolore  im- 
pediccTv  qni  me  paene  exanimat,  vcrsantcm  in  ha- 
nim  rcmm  cogitiitione,  et  qaidem  semper  Simt 
ob  oculos.  In  hanc  sententiam  multa  diapntavi 
CDilk  bonis  qnibosdam  Yim  Augusta$,  exponens, 
qBiemihiTideTentur  iinpendere,  si  nibil  remitte- 
rent  adversarii,  videticct  horribilis  conrusio'^»- 
enatumv  iet  infinita  Ecclesiarum  dissipatio.  Com- 
meinorabamas  etiam  his  postremis  temporibns 
siiienlari  prudentia  opos  esse,  de  qnibua  praedixit 
Christns,  plns  fore  pericnli  qnam  antea.  Sed 
ra  cst  ^  ^ovfauf  3-tov'  qunre  orabimns  Deum, 
nt  propter  g-torinm  nomints  Clirisli,  mitia  reme- 
dia  osteiidat  his ,  qui  praesunt ,  et  ne  patiatur  in- 
terire  parnni  Evangelii  doctrinam.  Neque  enim 
boc  negari  potest,  nos  in  discrimen  vocari  hanc 
anam  ob  causam,  quod  sentimus  Deum  placari, 
aonnostrisobser\'ationihns,  scdpropter  CAri5/u/n. 
Hains  gloriam  cupimus  illustrare  et  amplificare, 
at  recte  intelligant  Ecclesiae,  quae  beneficia  Deus 


perChristnm  nobix'donaveriL  Ncqoe  jgncnanmi^ 
quam  ridiculae  videantur  hae  disputationes  de  re^ 
ligione,  ct  deEvangelioEpicuceis  ijlis,  quiPrin- 
cipes  concitant  adversus  nos.  Sed  faxit  Deus,  ne 
nos  Evangelii  pudeat. 

Haec  tibi  prolixius  scripsi,  libenter  enim 
quasi  in  sinam  tuum  depono  has  meas  curas.  Tn 
quod  facis  pergas  illa  studia  colere,  in  quae  in- 
gceasus  es  quadam  cum  expectatione  tuomm,  quae 
ad  dignitatem  tuam  augendam  et  ad  Rempublicam 
regendam  conducunL  Nihil  enim  opus  est  pluri- 
bus  verbis  hortari  spoiite  currentem,  Illud  tatnen 
oro,  ut,  quantum  poteris,  adiungas  illi  doctrinae 
alias  eliam  iiteras,  quarum  cognitio  homine  inge- 
nno  digiia  est,  et  non  minus  necessaria Reipublicae 
quam  illae  artes,  quae  celebriores  habent  titulos. 
Fratrem  tuum  meis  verbis  amanter  saluta.    Vale. 


No.  935. 


loanni  Duci  Sclc.  Elect, 


2)em  £ut(I)Uu4)t!gfl(n^  ^od}ge&omfn  ^Arfiten  uitb 
^tcn,   ^eiTtt  3o^«nfen,   G^utffirfien,  Jgietjogeii 

©ur^jleui^ttgfrt,  ^o^geBocnet  gilrfl,  gndbig^ec^etr, 
6.  €..$.  (3.  ftnb  meine  acnte  untett^&nige  £)ien(t  aOgeit 
juuotan  beceit  etc.  ©ndbigffec  Sijurfucfil.  Sld)  ^ge 
@.  6.$.  @.  unter^&ntgltd)  gu  et!ennen,  baf  einen  i^tU( 
benfen  aSf)ie,  niu  9tamen  3)teli^ioc  ^ltng  etraa 
ein  2ef)en  gu  @(ot^&  rejtgnitt  notben,  n>ie  ec  aber  baoon 
fommen/  tl)ut  <c  Settdjt  inelnet  supplicatio,  'Stm 
bitt  ec  untett^&niglicf)  <5.  @.  %  (9.  monen  i^m  gndbig* 
tid)  I)elfeii ,  bat  cr  niebecum  gu  benfclbigen  8et)en  (oni' 
men  m&ge,  obec  bod)  if}n  gndbtglii^  nectc^flen  mit  ei* 
nem  anbetn  gu  i^ecfotgen,  bamit  et  bei  feinem  angefon- 
gen  Studio  bletben  m6ge,  ^iiKit  ec  abet  mi^  gebc: 
ti)en,  i^m  ein  Seugnt^  jtt  fd)ceiben,  wte  ec  ftc^  oll&it 
gef)uiben  [ge^alfen],  i)ab(  icf)  il)m  foI(f)6  nit  gen^ift 
abjufc^Iagen,  angefe^n,  bag  ec  fi([)  aOjeit  el)cltc^  gc* 
I)altrn,  unb  tiot  anbetn  fleifig  flubitt  ^ot,  asittbec* 
^alben  untectf)iniglicf),  @.  6.  %  @.  isoQen  tt)n  gndbig* 
lid)  bebenfen,  benn  ju  b^ffen,  ®ott  merbe  biefe  unb 
becgletc^en  SBDf)Itl)aten ,  fo  @.  €.  %.  @.  gu  Sr^oltung 
gutet  ea^c  etjeigef,  ceid)lic^  nod)  feinet  gcop<n  8ann> 


4W 


EPISTOLARUM    LIB.  V.    iffSO. 


DaL  Wiitelxis  SXittwolAe  wOs  f^DltD^  Siinttb- 

■■■"■'-"■'.■    i  ■  ■-■"jij  -■  .■:  '•'  .•  \ir  ■  ■ 

■■^■-  ■'■   ■<i:^^®.-''^^-'. ■-'-•-  ^"^==^ 

.         /  Phiiippus  M^antAb  *^, 

(Adiacet  snppliefftiA  KJtttgH,  Q.  TAi^lfiUI^MiiMl^g» 
i]A«h.«MuilDi»'^anetona&  niino  XXX.  in  qnn  nnrrat, 
siliLB  qijn»tf|;9lt:H^an  promissiim  esse  „die  Vicarei 
der  rfarrkirrhe  iu  Reinsledt  bei  Gotha  seiucin  Tor^- 
nommwwB  Siii.<:a  »»  |riit  ^^i  pi-dirni  niid  «iifiiiilM'"^ii," 
hoi;  anlem  benelinum  silii  noii  traditiim  csae,  (|iinrc  iil 
'M  AiPrincipe  Elerlore  efficiatnr  rogAt.  — l>;.friliactl 
Vfiffflfresponsnm  Elecloris  ad  Mrlanlhonem,-^ -Jfvef- 
tsfifs  nuch  omniitin>iaiKtDi^tm.l53Q.}  in  qiin  srriliit 
Elector,  fieri  unnc  non  posBe  nl  Klingio  eolisliat,  sed 
iie-riiratiu-am  cssci  .ntatto  utdAiUi  pnapiulatiin)) 


Legati  Norinb.  ad  Sanatum,  \ 

f  Ei  Acli»  Norioberg.  p.  8SS. 

^tttn  {Butgirmtiflti:  p^nb  Dtait^  ju  fitttcm* 

bctfl. 

!©e8  SRa^grafm  ®*r«nW<  "^c^  brn  ©4iJ)= 

ftfd^en,  Sanbgcaflfd^n  unb  becfelben-IOm^nbtcR  €tabfe 
SRdtijen  angejeigt,  b{t|'  fte  VOn  t^reirt  ^ertn  Idutetn 
fd)riftlic^en  SBefeljl  fcitten;  obQlrid)  fcet  STrtiltl  !*8  Sne= 
benS  jur  SRottjbnrft  tfid^t  gefiinlJAi ,  • '  W^  'fit'  Seniiwl)'  een 
@r.  @.  raegen  in  bie  4>i^[f  niber  bnt'IEQ^fett'beni{If3m 
foUtfn ,  au8  Utfa^eti,  baf  ®.  %  ®.  \RatfetIltl)^r  SRaj. 
jugefagt,  aQt'$b!aS,  fo  bmt  Reitf)  in  iu^etlid^en  ®a; 
d)cnju  ®utcmbfcftet,  ^et)brfamli(i^''ju  Iciften;'  junt 
5ttifccru,  ttieit  S.  g.  ®.  ooir  bem  .RWig  Set^Mfianbo 
mtlttt)  mfinblici)  unb  f(!()nftKd)e  !8en)iHigi)ng  unb  3ufai 
Qcn  ^4tt,  fo  ba8  Sdnigwid)  ^ngttifttfrtet  «b&ctt, 
ffyia  fetne  ^tecfcn  njiebctum  jajufleflen/  xotl^tS  itjm 
abet  fdjmetlid)  gel^atttn,  «o  et  mit  fctnet  ^iilfe  tt>tber* 
fpdnfltg  fe»)n  TOfirbcj'  unb  ■—■  —  —  woUtch  ■fte  fol= 
(i^eirS5efet)l,  »ie  itjwn  bet  gefdjtieftimy  bcrtiS^urffits 
ffcrti  ttoti  SBranbmburg  ctJffntB.  —  —  SDiVioefl  abec 
befiGfjutfihllm,  fonbrtlid)  abcc  bcS  eanbflrafm  SRdtl^ 
fi^  bttfer  Sm^iHigun^  jum  l)6(^ftm  befdjwcrt,  ^aben 
fTc  ffe  glritfjwOI)! ,   nnansefe^ni  fi^trt  $ctin  SejVfjiS, 


*)  Sic  Uterii  cerli»  ilItliDCte  icriptiiin  eil,  ,Scrip.ail,el.i*fD  jic, 
■id  T*ro, .  MeliDthon  oomcn  luuin ,  el  noo  ■nisi  eo  feinpare 
qoo  incipicbat  HeUnUion  pro  Helincbiboo  *crib^t. 


tK$l)t  i^e^,  bop  ftc  nM^  gnr  3rit  benfelbfli  {^atBB> 
fe|)(liiel)etni4t«cAJfeat;  auS.ntb^rn^fonbrt  SM^ 
unteiben^itijini^cnBtdnbm,  wo  et  gefi^tint,  ni^ 
eine f leine Setttmnung  ftfW^tloAfc''' "■■'  -■'  ■*  - 

■''■"' •'i^WtMtii  :l^---:*'il:'^i»bw  wmmta» 
gejeigt,  baf  fie  gemdf  ^t^SfmpfangraenfBrfe^lS  eiit> 
(n^  m  fcme  'SDiClmtritlfe  -bemifl^n  naHj^,  ti  ypiAt 
bctiQ  ein  gemcinec  tK^dabigtt.Stii^  JHgt^t  ttnbi» 

eo 'fnin  i;DE3ci?frn,W6-€l)Wfilffle*i)«^'©*$^ 
unb  ftiiiici- 'EiRirtjmoaRbfcn  Siditjc  6ei  eiilahbiei^ 'jjei*A 
(iinb  Ija&eii)  bai-an  giTattjfdjIagt,  ob  ^if.^SL  i»4* 
mal^  um  njcttcte  @r!IAriing  beS  ?fricbfti5  fo&t  angefii^t 
berbiin  obec  nii^t?  uub  i(l  bcvi)oIt!  wiel  bifputirt^wwbeB, 
bo!^  im  (Snbc  Borndmli^  auS  bicfet  Urfad)  ■Beft^ffi^ 
bamit  flegcn  5:.  9».  ©htfd^ulbiqung  fnrsflwnlfet'  iviiti 
ba^  tn  borfgec  uitfiret  ben  fitiff^dtlben  fitosrbwr 
■S&Wjci^iiitp  unfetS  S^ititS  @enttit^  ni^-geniep,  tHm 
nod)  fet),  wie  bdS  »on  3.'9)t  unb  bnt  Stei^fiftiiibai 
ocr^ahben  unb  au$gctcgt  toerbm  noQtv  -S^cec  Ml(. 
Wtal.  mirbcrum  biefe  "HtiMvct  ju  £betgeben/  bfe  da^ 
'ncbcn,Vmi^2E;eutfd)Cn/tiiiini(S.'3R.  b'c  a%ftn(aB  «ii^ 
ufigleid)'  i>Mi^tet  (bfirtie/  Tn  ^XtttljifPfc^  «fhfflt' »(»t 
ben.  —  —  ttnb  atS  wit  grfhcn  mrt  foft^rt  «(^ 
gcn  J^of  grnigcn,  ber  SSrimtng,  btrfVliiige  italf.  flL 
fclbs  jii  Aberantwottm,  ^abm  wic  gbk^nwl)!  wS. 
SSaj.  cigne  ^tt\on ,  anbter  ®eft^ft'^otben,  'b*mit3. 
*.  5».  Mabm,  md)t  E(mimmm6gm,'bat(tof-'rtit.'fbl>  , 
($ie  £fl;iift  S:iJiiig^ei'l>lnattb',  ber  Dec^tti'^'^'^» 
TOcfl,-su9c|t.'IIf,  —  mitiBitt>feift^«dftisl.'Wa!;»i* 
tea  fotcijs  dofg  fkCctliil^ft  unb  mit  bcfief»ef!(i»iWi#A 
aii-Raif.  Wial.  gelaiigcn  toffm;  toel^e«un«'(iin  MH. 
aBaj.  ju  t^un  jusefagt.    '  ^'■■■"-  ■ 

■  ■  SSitfeijnierid^tct,,  tpie  tii^i®cfanbtffl  upn  .^atl 
^ti^-^abtn,  St.  Vt.  b}s;,^-fim-p<^ift  ju  bittcn,  bap 
3.  38-  ptbel  ben  Cetemonien,;  wi.e  itc  bic  jcgujib  l)-jltfn, 
bifl  ouf  ein  d)rtftcnU4>  Qoncttium  ciia  bcu  fiinfii^cn 
S(ri4i6tag  gndbtgtt^  blcibra  taQcn,  unb  fte-  bic^malS 
barubcr  um  Tfnnc^ung  bc8  jc^igen  3(tifci)icb5  fernfr 
nt<I)tbttngen  woKte,  fflo  maft.abcc  bavan  m<S^t  flc[jt= 
tigct  fci)n  »i'irbc,  fo  foSen  pe.altoaiin  aHecSRap,  wic 
biei}on  ^(ugttiurg  Qtf^tm,  Tiainioxt  gebcn,  unE>  bfii 
2(bf(^icb  fTei.mcigcrn.  -r-  —  2Cm  Stcn  *Eag  gioDnnbr. 
jum  JTuffrerrm  bc6  SfwtS,  aiuip  XAX. 

SSoUtomrt  nitb 
'■  ■    9>(uinidartiiec. 


^tt».iaiir8!«t«eUlfit..niLl!  Sfflt!)h*»-.S|urni= 

.../■>:..  ■■         ..■betfl.;;-..,.,.  .;,  ^.     ^.-i,;,^, 

J —  ©ieXntBWt;  tawwbieSdi^Wen  an& 

bnfHien  JBmDanfttm  f&i.^  ^eiOttialtw-mk^^ia^in^  i^ 
wrgcjiern  mU  SRulje  bei «.  9X.  befti)Ieffen-iMcb«n,!,iuifl 
m  9eP<'Wi  ,^ii-llJfn&fi.  l>ibf  u  ,U"&,  J*'-  3S  ■.•&,*?('; J^^  0«" 
^'  bcfi^ieben,  oliCa  Cee  ^ljurfurilcn  '  ju  ^^^ri, 
Baiagciifcn,  unb  Saabcjcafen  JRdtljc,  auct)  idj, ,25.01= 
i^mev,  Don  bct  ©tdbte  njegen  er(d)k'n«n,  unb  a(6  ttsiu 
HW  bie9iali)e  etfouCect,  Ijat  ^^1-309  gviebvid)  uon 
jRiprn,  ini  23ei,f<9n  bcS  SSifd^ofi'^  von  I5pfliu&,,  ^m-jj 
Jfcoftflin  SienaecS  unfi  aic):.  Sf^njai;^,  un6 
pgqal>tlici)  |3i*!£  QRcinunfl  angejcitjt:  bie  Saff.  3SaI. 
^e  unf«v  ^cgetjren  bufd)  eine  Sdjviff  ucvnommm^ 
Htb  IhiffetDifle  ,l)ci  fidj  fdb6  unb  3.  931.  IKdtf)i'n  fcctatljj 
Kjldflt,  and)  bacaufeineSimiuctt  DcvfaiTcnlafJm;  raic 
jVU  Oie  iDurbcn  i)6v£n  lef£n,  njclrf>'  Sdjvift  alfil)alb 
lltlKi)  l>en  '£d)iiiai>p  iJt'ricfen,raovbcn,  bi'vcn  Qopii  luiv 
i*.SBii,l)Hi)ei  .jwft^cfcn,-  —  '— ,  —    ''^lad)  bicfcm  iBir 

^»^,Hnen,iUincn  ^ebadjt  ju  untcrvcDcn  bcgci^vt, 

nt>  ^laenDa  tuvd)  .t)r.  .^annfcn  «on  &«  gjlani^  un= 
^4(li;lill)-6ergefialt  rebeo  loffen:  —  — ,  —  —  Ilies 
i«i(.Wfe  veclefme JQ^d)ni9  unfrtr  gt^btgftm  unb 
gB^)fg)>n:,;^mn  ,i|nb.^e);  linittn  ^cf^n}ecu.nfl,.nii^t 
l^t)0gn^v^,:i^tiim  rait,.  ung.bcrfelben  GofEen.juju^ 
$afiki:.\iie  <ik  .JJnp^e  ^efren.  jy  bvingen. , — '  —  — 
Tbflj{inf^ff(i.^an,_w^,la.f\tn  abtftUnt  i^nb  al^  man  un^ 
irt*crfl?foi^rt,  '^at  (fnS  i&etjos  ScMprici},  Wfi  ^d^ 

tning  angeseigt: :  bieroeil  $.  3B,.  uii5  biffcu  Ub= 

Mjiejb  aeben  laffen,  rnie  benn  3^rc  S.  3?I.  ^woot  ncbcn 
fi5^'®aHbfe"  Wefa>flt!'  flucfy-elne  glefa^ittd^ffle  aXcis 
nUM  W((firiflt-:  feIte9C»)'3^e«.m.  «m^4&  ftfc 
iaV^f^f  ^"^  wbQten  unSbatum  bitfelben7(ii{y]r^ 
liri  J^inben  laffen/  grttff^Wff"»"^'  «f"  4)err«i  rouc-- 
bcn  ftd},barauf  unvcnnei^Iic^  l^ilten.  ^uf  nwh^e^  wit: 
olfo  obsefi^iebrn. 

fRf^  verpe^en  wa  beB  (Sf)ucf&cften,  bec  ^i^en 
tmb  bcr'6tjibte  Stdtbtn  anbtr|l  nid)t,'  bnm,  binDcil 
mon  non  l(ar  senug  fie^/  n>U  ed  btft  Sciebtttd  ^alben 
tbicSeflalt  ^at/  benn  ba^  fienebm  un&ISillen  ^bcn, 
»ic  aad)  unfecS  3(d)ten6  nid)t  ju  umflt^  ift,  fold]e 
Vntmort  bei  ber  8tetd)8eecfanim(un9  anjnaeigtn,  aucl) 
3U  Wtten  unb  ju  faegel)ren,  baf  it)rc  ^ctren  unb  bitfcr 
^adft  JBtnDonbte  in  ben  3(bfi;^ieb  gefegt  roctfien ,  unb 
borouf  jum  furbeclid)fien  oon  I)inncn  ju  oerrurfen. 


I  ff? 

nebcp  anbern  ©tdbteft,  fo  ben  'Xb^itV^m^t  angenoH* 
men,  gdnjlit^  audgefci)^w«i#  ftnb  aUein  bic"'^ 

geui;^  ^R  in  Wc  Mfwilft  «nb  gu  onbern  91ei(iSM>» 
lunaen.  _  1_  —  -U    lSanib|iag  ben  XII.  Sttosembr. 


(ungen. 

uiii£^^uf^f«rfn)$  9)»to<im-:".. 

..)i.Ti.^ii  j:m|>  III  .//:,:  „Au,:  .'fifcmenbiSililaiiur.uab 

.■.ii;--i/  •.!..„  :<'..  ,„»':-.  A..^  "'"W^^fvtttttgmtma.   '. 

".■.■i>^..li.v'in-.  i.iii.  ...■I.;;,.-.  ..v  m;  ,..r  ..;■.,  ■>   ,       ,    „  ,, 


.  'FitoTkwdoro. 


aptM;IIb.;m;  jp.'tt5i;  fullt  Lnnd.  III.  ■pj.  1A9.}. 
•ulognpho  in  cod.  Momc.  L  p.  409,  eilila. 


Vito  Theodoro  Norihergensi,  zusuekenhei 

Hrn,  Osiandro. 
Si  D.  Osiandro  dices  nie  nacLuni  essc  duas  for- 
inas  Grniicae  Missae,  quanim  altcR)  Chryeastomt, 
aitera  Basilii  est.  l|»s  jnitio  h.ipurn  tiirbanim 
Princeps  Fridtricus  curavit  sihi  e  Ventiiis,  Ad- 
diue^  ftunt  qnafislionBSi  ad  qiun-/a/iui  Laacaris 
rcscripsit  sua  manu.    .    . 

Deprivatis  Miius  respondit'),  Sfiud  Grae- 
fes  igPa^p^lAii^it^ntiiip^eii^Tniwmin')  Domini- 
ci6.  Bt  fe^tiSf  et  quideiDn  ^jiasa  ct  communein.  In 
jyfi^na^e^ii^./;i>9f  .^ujlidie,..  Md  ,in,aingulis  una 
»1  pahlifiijrUvo\ffm.  ,I,[|^f;  cppv^niiui^fiukbce  cara 
^»st^M.'?'''riJ)W.;L^-.,r.. ,;■,«,;  ,  .;.  .-■.  .  -. 
■  ,:_  Descriham  CljJCBnario.K.uIii.absfiflvero  Apoior 
giant.,  /^piqm  nunc  i^eciuto  ct  oruare  studco,  et 
«xjilicab!»  ibi..contCQversia5  praecipuas  tutcgras; 
41«jvd.erit,  pt  ape^,  utUe.  :- 

,  . ;  iXii/l  Tiie,i^i/ti/Jetos ,  d*)  litan  avTKioXtifnSv, 
nolim  te  odlose  rixaii.  Mcliiis  no£  po^t  viclorifim 
disputabitur.  Sed  orahimiis,  ut  Dcua  pacem  det, 
ettucalur  no*,  qui  sane  multipliciter  sumua  ae- 
rumnosi^  et  ipse  cxauJit  humiles  et  miseros, 

Audi  miram  hlstoriani,  quam  recitabis.^/lffl- 
gliro.  Gof^n^  iuvciiis  uiiper  ex  peste  decuhuit: 
Ib  anno  supcriori  in  T^iennensi  praeaidio  iuit. 
Andio  piiim  et  modestiun  ingeniutn  fuissc,  et  tri- 
duo  .tntequam  aegrotare  cuepit,  sumpserat  corpns 


1)  PcE.  retpondel, 
i)  tnl  Pei.  dUbut. 
9)  tl\  Pn.  tli  . 


4S9 


EPISTOLARUM     LIB.  V.     ISSO. 


440 


DoTQini,  iatn  tiiin  rle  niorte  pTaesagims;^ .  llkrtiow.  l^^die^tiiUflpitiim^hiPannoilia  ImmL   Jdenf  affir- 
rla  fere  qiiatuor  iacuit  exanimis,   ut  inbrtiit]$*cre|-    >  rfiiS<>at' Aug^tsfac  Apianus  'liostfer.  PosteM^^scribit 
deretur,  pofi«eii>i^]^iiW{tf'^eii4vlxit,    et  coeptt     ^irtpcai^iemh  illeV'Piinnohifts  itf  TArtkriiA 'pote- 
laetus  dicere,  se  VAVCk^i^i^^jf^AstMm^A^  hc\tt'yi^AlAm  Vft\\\^^^^ 
aliam  vitam  post  hanc  vitam  restare,    quae  coii-    rvtiiUte&^edicif^irrilirAtft^tG^ 
tia«^  hatiiid&bfecTedeiftifaf0A\'H()§^  helhiw; 'diBl  seeris  dfflitaiat  Tdf«'tif  thal§i»'fm 

pietatem,    et  commetndravit  mira  gaudia  alteriiis     l^ikyseant^    monem'*^iiM^  atit  Rdnv.  Pon^d  aut 
vitae,     £t  i^:cr.ecU,possiA*).^rn^  mentis  JiaQc  i'tfli^rm'p¥£recipW're|ibif^mimtiQf,  * 
dicere9..<addHUt  se.;reUiM]uaF9,  ^hqo^:  t^«|jirrii9i|riY)Ti|, 
qupd  d»i^u|^ jfnioiAQ  ^ii)s||i,-pi?a«diceyet^  .?i9  »1fnOT»ti>-*^ 
niip.  esse^  .Ab^ 

ita  accldlt.  ./^^Hialaeiptts  .exerapl^r^rgre^      ^ep^fii:- 
m^ntia  fidebi  et  auctoritateni  doctriuae  uos^iiq,*: 
Cul^^osiAccepi:  ^ed  de  hisy  cum  venaris^  Vale. 

Posiridie  divi  Mdriim*     Doctox^  sie  aati^l  valet. 

■  -  ■  ■     .  ■ ,   -       ■      .  ■    * .    •    ' 

Admopui  uf  sprib^ret,..  sed  n^scieD  9jk  j^d^prMx. 

e^ectatu|^&  jlU  Vi^  ^  ^^fj?***»  ji  MHtft  M?H!f,?^»IB  fl^^-' 
dam  Epi;$toj[ajnE^  Kip  imp^ssam  ,aiiA.'Cunv.G.40f^i(i 
poeniate.     Iteruin  yal0.       ■  ,       •    v       ^' 

^iXiTVio^. 


•|      ;  i     i ; 


*  f-.' 


'         'i  ■     ' 


i-  -    •s. 


f-  .f 


•  '■•■j 


•  •    It 


*        !■ 


■»  ■«. 


Jhttchf-  Camerdrio," 

'   ■  ■         ■       ■  t-r  .«•         1 

EpisL  td  C«rmerai*.  p«  176. 


•iS.TVov, 


-     ■■! 


-■  f  r\         .  ri 


I  ■* 


<  *     •  ;  • 
I .   • 


i  (r^t> /Ti^^iA^trot/ti^^S^hjAied  lif»i  g^rntiatti. '  "In  iU- 
nelrdiiretionftiiflihirinfmm^  oMR^bis  np6e'Jti7i' 
'^^^^Xuofneiiefwiias^t^  -^d  iiitfnliMhta- 
ritim  (iton  < videtaM;  -  NinDi^  ti^  ifr^  j-  ut  ^ihi  tf&m 
lefl^enthiVn  ^cribas,  quattiieitstiittiea  fuistoverhi 
-sigtiificationem.M  Video  t^ntum  in  pectiniis  nsbr- 
pari ' '  pro  '  colfe tibne  tribu tk  *  Ego  vero  'caj^rem 
>d^<iy|/M9riB'C|uo4u6''publicfiiS''eifen)phM'^^  Z^ 

ior  '■  qtiod'  «(ribiint  i^  'dttfi6(H<rt^'  axit  tfirle*lLf[piw, 
^  Aikiui  Mkot  cs«4  pra^dAfis«tt  niMtib!lft,''ii^ae 
olimir^sGrla  f tiir '  piil)iic#  pecmii:!)  factum  jhito. 
Quanqoam  g^n^liter  etiam  leia  ^irijdip  sigtnSiuij 
non  tantum  latpvQaywyiav,  sed  quomodo  con- 
^BEcnit.  kBnovpyeio  con/ero  pecimiam  ^  cum  desuo 
quisque  conferat  Itaque  de  operis  seu  admini- 
stratione  valde  cupetem  haber^  exeinpluro,  siquod 
esset.  Amabote,  si  quid  repereris,  aut  excogi- 
tavetis,  scribe.  Totus  sum  in  Apologia  reai- 
dcnda^  et  ornabo  eam  diligenier,  quantum  decere 
vidcbithi^,'et  complectar  iiostras  eontroVersias,  et 
integras  exponam ,  quod  erit  utile  ut  spero.    Scri- 


j 

I 


loachim o  Camerario  Nori^rjfl^ti  athico 

S_^     «x    An  ^       0.  »    i  •  v.i,*!'^^'  .    '.         psi  ifcf/cA««/i  historiam  de morte laelissima  et  feli- 

•  D.  l)e  Conventu  linuj  otm^^  q„;im     cifeiW  cuim^Jm  ©o/««bA     -Tu  viilenfelicker. 

htic  perferantur.  Itoque  de  illis  rebus  nihil  scrjbo.     u^  Noverab.  *)     Salnfa  meis  vcrbis  aroanter  uxo- 

tem  toam  i^t  filiam»)      \  -i     •}•  • 


Dei  beneficio  adhup  tranquillae  suiit  hae  ^ egioiie^. 
Expectatur  enim  decretum  *)  Conventus,  quod  si 
erit  hoslile,  nostros  commovebit.  Nam  ijrc,  cjirem 
hangus  Augusiae  tautoperc  caiitemsit,  ut  momi- 
nisse  poles,  putattir  cO|nosd' otJ^m  a  pecunia  in- 
structus  esse,  accipio  et  naVes  4&biri<^ri,  quod 
quorsum  pertineat,  facile  iudic^re  potes.  Mina^ 
tnr  Rheno.  De  Vaticiiiiis  irpibd  pMis,  'sic  ^atio- 
cinor.  Aliquantispcr  tanttim  domesticos  tumul'- 
tus  nobis  expectandos  esse;  ct  xinracTf^jdo^i^v  kli- 
quam  '£ccle8iasticai?«m  iutbarnm. '    Intlsrrrtf  Turci 


X 


S' 


»  /■ 


•     ••  ■    ■  1*1   -''f   l^ 


'.*■ ' 


Frid.  Myconio. 

■'   .-    ■     •■"  ■■■■•-■ 

Edita*  Saegassio  ep«  57.  ;. .     .    . 

yenertrbili  viro,   D.  friderico  ItfyioHio, 

"-' "'  '*'      amico  suo  sanrnw.    Zu  Golha,     "' 


erupt  ocirupativin  Pannoniii;'   dclndc^'  ljfrump«nt  S.D.  ^  Neque  ego  tibi.mi  Fridericc,  praiizen 

magoii  viin  Germaniara.  ^  r  spondere  potiii.     De  histbria  mortis  adolescentis, 

Quidam  tracoviensis  misit   mihi  suum  de  ^^^^  ^ttfiprfiti,  habeo  tibi  gratiam.*)     Sed  roga- 
edipsi  Solis,-  qn&e  fuit  hooiinno,  indiciiim,  prat^-  -,,,  ■■    * 


^  * 


4)  Pe».  possei,  ... 

^  Rccii#batur   d«cr«tum  Caesaris   in    coiBilii«*wAi»^stiD.  d. 

19.  Notbr.  '     -  *  1       •    V. 


*)  Non  referenda  cam  editore  epistolarum  «d  CMMrar.  ad 
anuuu  1531.,  sed  ad  aunum  15S0. 

1)  Vid.  d«  eadwnire  Epi^.  Lvtiier.  de  18.Not;  ISSa  Bf^conio 
scripla.  -i  .  • 


EPISTOLARLM     LIB.  V.    1580. 


441 

mns.  U  magnopere ,  mi  Friderice ,  el  Luiherusj 
ci  Pbnianus^  et  cgo,  ut  rem  certo  exploratam 
nobift.perscribas,  et  totam  illius  raoritiiri  oratio- 
item  et  testes  adscritos.  Lutlierus^^nim  celebraije 
dipcreyitt  si  vem  coftrq>ereitt  esse  oert^.: ;  SKemih- 
plum  manifestum  est,  apud  nos  £iScle&iam  ess^ 
Quaeso  te,  hauc  rem  diligeiiicr.nobis  cure»  etbo^ 
na  fide  perscribi*  De  Aniiocho  rogemus  Deum, 
iitdet.pacem*  Sed  ego  omnino  in  hac  sentcntia 
snm,  ut  arbitrer,  aliqucmtumulturo  .ex«it£4uros 
dSfteP^pistas,  utruant.  JNam  Homae  fatqm  urget 
eoft.  :  Hoc  Octobri  l'y6r§s  ita  exundavit, .  ut  iu- 
AiceiML,  maius  daranura  accepisse  Urbem  ex  illa 
^esnadatione ,  quam  ante  quinquennium*).exdi- 
Kptftoue:  praeterquam  ([uod  tunc  quaedam  pre- 
liovk  xu/ifiUa  perierunt.  Mitto  tibi  libellum: 
i|aem  ubi  legecis,  mitte  Menio.  Non  eniio  bn- 
bidKim  plura.  e^erapla..  Novi  adhuc  nibil  babe- 
mus.  Caesar  noncUim  publicavit  edictum  ali- 
quod  contra  nos.    Beiie  vaie.    Montags  post  Miir- 

tini. 

4^ii.i7i7iog^ 


No.  041. 


1 6.  Nov. 


Legati  Norinb.  ad  Senatum. 

\  Ex  Aclis  Norinberg.  p.  872. 

^errn  aSurgermeijlcr  unb  Stat^  ju  Slurm^ 

berg. 

^ir  fd)i(f en  6.  SB.  ^iebei  bie  Sc^rif^ 

tfii,  fo  bunf)  unfern  Itjeil  bcn  etdnben  be6  9eeid)8  ouf 
$t.  9X.  beS  gricbcnS  ^alb  gegebcne  Xntmort  bebdnbigt 
fft  tporben ,  barauf  unS  burd)  ben  Sanjlcr  oon  SJlcn^ 
m^  be66^urfdr{ien  )u  S3ranbenbuvd  SRatb  anbevfl  ni(t)t6 
angeseigt/  benn  baf  bie  ®tdnbe  ba jfJbige  unfcv  ^Cnbrin:: 
gm  on  It  aX.  tooUten  seiangcn,  n>e(4)eS  wiv  alfo  bef(^e« 
^  laffen/  unb  fepn  ben  anbcvn  %a^  barnac^  be6  £anb^ 
grc^cn  fomt  ber  @tdbte  ©efanbten  biefer  @a^en  m^ 
wanbt,  unb  foIgenbS  bed  S^uvfdrflen  ju  @ad)fen  9tdt^ 

wn  ^innen  oerritten. Dat.  ben  XVI.  Slag 

ftoombiii^am  S£^or  (TCuff^rren)  nnno  1530. 

SSoIcf  amer  unb 
IBaumgavtner. 


#)  Accuraliui  ante  trienniufn  et  tct  mtnsea. 
ctl  Roma  d.  6.  Maii  15S7. 
Mn.AiTR.Orui,  Vol.  li. 


Etpugoata  cniro 


No.  942; 


442 

1 9.  NoT.  . 


lidem,  ad  eundem. 


f '  Ei  Acti^  NMniiefK.  p^975; 


''.'  TT  :*»'.    T<H. .  . 


.I^errn  S&ttrgermeiiPer  nnb  Statl)  lu  Slnrtns 

■.  b.ergb- 

■^  i^  --^  ^le  *on  3f ftgSburg  ^aben  auf  baS  *)  Tfm 
fiK^eti  iJtaif.  9Itaj.  abemia($  {(>veft  grof  en  ^at\)  jufam^ 
men  wrfdmmelt;  unb  fi(f>  imtfid)  eiitfd)loffpn  be«  Xb* 
fd)iebS  ^Steligton  t^alben  biefe  Vnfwort  ju  gcben :  ba^ 
fie  bie  oerige  i^re  gfgrbefte  ^Cntmort  (eineSwegft  n)uften 
)u  dnbem.  —  —  ©arauf  i^en  gleic^njol)!  tvxS)  S^rc* 
JO0  gtiebrid)/  »ie  un8  ber  JBuvg^vmeijler  angejeigt, 

ein  hirjer  ^djeib  geben  wovbcn. SSovge^ 

fter  t^aben  bie  ®tdbt/  fo  ben  Vbfd)ieb  angenommen ,  bie 
anbetn  ®t&bte  alte 'erfovbern/  ttnb  burc^)  ben  ^tabt^ 
fttn^etber  oon  9B6vmbS  mit  x\tl  )^h^6)tn  SBovten  anjei< 
gcn  (affen :  nad)bem  fi^  jioifc^^n  ben  t1i)xb(kxtn  ®t&bten 
aUcrlei  Butrennung  /  juoor  abcr  in  beS  ® (aubenS  @a(ben/ 
bavin  fie  bcnn  i^vev  «l^cvvn  S3efe()(  ^olge  t^m  muf ten, 
jugetvagen ,  mdve  bocb  if)rer  ^vvn  /  aud)  i^vev  ^erfo^ 
nen^  SKeinung  unb  ©emut^  anbcvfl  nic^t/  btnn  ben  ant^ 
«bcvn  e^vbavcn  @tdbten  aUen  fveunb(id)cn/  bienfHi(l)cn 
unb  gutcn  SBiden  ju  erjcigen/  mie  m>r  biefer  3eit  aucf) 
befci)e^cnn>dve/  mitS3itt/  i^nen  aQe  Devgangcne  ^anb^ 
(ung  nic^t  anbevft  jujumcffcn  /  benn  bap  bie  auS  SBefebl 
i^vev  S^zxxn  gefd)e^cn  xobxt,  baf  fie  ftc^  fonft  m6)  ni(|)t 

gevn  x)on  ben  cbvbavcn  @tdbten  fonbern  moUten. 

—  ^ambjlag  ben  19. 9ioobr.  am  S^or  anno  1530. 

SBo((Camer  unb  9>aumgartner. 


No.  943.  21.  Nor. 

Jidem  ad  eundem. 

\  Es  Aclis  Nortnberg.  p.  977. 

Tin  ^errn  S3urgermeifter  nnb  Stat^  ju 

Sflurnberg. 

QSovgeflevn  wai)  ^XittagS  ^at  j^aif.  SRaj.  aUe  Suvflen 
unb  ^tdnbc/  fo  oie(  no^  bi^  9e(cgen/  gen  4>of  ju  (om^ 
men  /  unb  mit  3. 3R  nod|)ma(6  auf  boS  StQX\)\)avA  ju 
ge^eU/  unb  bcn  2rbf(f)ieb  mlefen  ju  f)6ven/  erforbem 
(affen. 

%{i  nun  S-  Si.  9)t.  mit  ben  S&rfim  unb  Stdnben 
auf  bem  9tat^(;au8  mfammelt  gen>efen/  f)at  fRorggrof 

4)  Iteruoi  poitulaTerat  Impcrator  •  Senalu  Angnstanoy    at 
c^icto  Iniperaloris  parcret. 

29 


44S 


EPlSTOLAaUM     LIB.  V.    IfiSO. 


44« 


3oad)iin  ju  Sc<mb<nt)uc0  ju  nben  oftgtfattgAi j  ^A^ 
bein  f^  G^ttt^cften  unb  Stdnbt  mit  JE.  ^.  ~  1«  bAi 
^cu^m,  banimbiettr  tRric^tas  auftgef(^sltlKn;'HMI 
'  Mfaf^eW  Crtgl«d)t,  roortn'  e«  benn  StjWf  SR*J.'^^ 
gen ,  benfelben  js b6ren,:  fo  mdre  «  Docf)<inbefii: '  ^t^ 
aaf  ^ecjsig  Scievticl)  gMntwottet,  ba0  Ai  IR.'^ 
(^en  Xbfd)ieb  ju  t^icen  ^tntigt  tv&re  Xtif  t»fId)eS  <bet 
'  iKen({f(f)e  <Scccet«Bt  b^R  Vbft^leb  ci(«b«tb  ju  lefen  «ngec 
-  ^oben,  bec  etftlic^  «if  &en  Kttflef  beS  QUntiHRff^tfti» 
brt  ^eltgiott,  niu^m<it»-i»}hl  migm  tied'9tteMnS',"t!«< 
&iminetsm(I)t«,  <tfet  ^Ii(!ei^,'tmb'baim<vHr«i»gM^be^ 
M^ttti^m  unb«faibetr£i]rcrMil»ilfi  SIKmbtwltefrtiiil 

gK&ng  gefieat  9«nHft, ^  oUCiR  ift  ein^VctiI«I'  bes 

Qtlaulifnd  ifitijutommen:  tvo  in  St&bten unlr  Z)x(tfi','ti 
bie  neuc  Sii^te  etngttifTen,  iBAtget  tmb  anDre'^M^nen 
todten,  bte  bem  -olttn  cedftett  (^riilltc^  iSHaiAetf''»^ 
^angtn  nmllttn  ot)tcwbtbto>  1)tt0-bfe4lt>;Rlrtf^4Ui.  fon:: 
btrli^em  ®^  unb^e^itm/ tvre  aut^li^S^tvSRttfi')»!^ 
Stect^cibingtn,  nnt>  itHtanlnre  Stjtet  !Ra).  e^ltm&:' 
oetmanbte  ^alun  wotlt/  genommen  ft^n  foHttn ; '  Do^ 
au^  biefelbfn  ^eifonen  tinb  iSAcgn  einen  fteitrt  ^AUg 
unlwfcf)n»rt  einiget  9tacl)fif  uec ,  too'  fit  nid)t  ISnger  tm 
benfelben  Otten  fei^n  njoUtcn,  unoetijintJttt  I)ii&eti  fcrtfc 
ttn,  unangefel^en  bec  etb  unb^fltd)!/  fa-^c^mtgtti 
get^an,  aud)  «ngeat^t-bec  Ste^efttn,  ^  bfefdben 
®tdbc  unt>  anbce  £)f>etfetttn  bk^Ufi  Ijdtttii,  net^ 
oUe  Ji:atfl  fftaj.  in  ^roft  i^ce»  Jearfec(f^'@tWalt8'«» 
mit  becogitt  l)a^  njoflt  ■■' ' 

Unb  nat!)  SBerlcfung  bejTetttm  Tdjfd^lrb?,.'  roej^fi 
bid  ju  jhjo  ©funb'3t'n)o|)tf,  'i}at  ^iiiQQ  Su'iei?vi^ 
tmgtfd^t:Iid)biefe  SReiniing  Qcvtijt:  Aaif.  9K(ij,  ^atU 
ben  Jfijfc^ifC  t)itm  lefen,  unlJ  i»arc  ^j^ti  2Raj.  gcgen 
6t)urfut^en  unb  ^uvflcn  gndbiglid)  baufbav,  Ca^  fie 
bitfen  9leid)6taa  S^cct  ^.  9».  ju  untcrtljanigem  (5icfdl= 
(en  befut^t  ^dttcn,  welct^eS  au(I)  3-  9S;  ^-.'^^n  it;n,ei(  flnof 
biglicl)  ccFennen,  dnb  b^hfcltieh  ^^fc^ifp  Devftegefn^fffii 
woDt. 

SJavauf  bev  C51)uvfiir(l  oon  SSvanbenbutg  gerebt: 
baf  fie  bicfen  StnifitaQ  t>cfu(i)t  f)dtten ,  fci)  au6  untet: 
t^djiiger(Sel)orfain,  unb  ba^  fie  ftd)  fold)S  aegehS.fi. 
gt.  fi^u&ig  erteniiten ,  gcii)an,  nctnntii  bte^  3[.>.  9X. 
gndb^*  ®rt!rt^  jtt  aiitertl)fiiiigmt  IDartte  Im;  9tad)s 
bcmabtt  ^.'fi.lft.  ben  6t)urfdt{itn  |inb  !^rfliea'  gnd^ 
Wgfi^l)  bewtlftgt,  untf  fit  fid)  ■^inWftbcntin,  ■olle  if)re 
Ainigrci(f)e,  Sanb  unb  lirute  jujufc^^  unb  auS-btm 
Wfft^  teutf(^c  WdtitW  nW)f  30  fornmtn,  bi6  bie fcjjroercn 
StCBRgen  unb  SiDief^fOlt,  fo  je|unbec  in  beutfi^  ean: 
ben  f^HKbttn,.  oetttogtn  TOuvbenj  roitwof)!  jii^  nun 
lSt)ittf utfien ,  tut^n  unb  St&nbc,  bo^  ti  bef^ef^cn, 


ntfectf)Afttdn$  wrfe^  tMflM,  nfc  fU' an^  «Mgeii 
3itKeiftf'batiin  irf«^t^dttnt:  fo  bdt^  fk  bo^'3-9ti 
ofetAMff,  du6'bffitffiH<^nt(ji)t:jil»cttui!M>'bfabfefcf 

3Wi^alP/'«MfidtA6tt)'iiivftt«'J^ilfJftii^49fatMiCi>iN| 
lAMtfodfb^tttittt^^IfffffiiSt^id!^  j|^'ttwbt'VbiMn  (t)fl|ln^ 
Itt^  SBcfitH'  tenibt  JBt'tilanb'^bV«9  t^lHltbei-^JDWMU 
Cen  ftt^-utn'^  X.«R. ,  'oH  il)f m^t)0er^ibi0flnf'(|>fcn 
utA-;£atft«,  ganj  uittttl^dflisfNfi  oecbfenbi,  ttnt^Mfi^ 
t:ne<,  betten  e«^b&f)rtt','1>Aia(bf^ieb,  H)fe'«iAt  VEM 
1)ertioitwi«i>gfti^trn>e(jVftege((t'I«ffrtt''-  .-jri/ji.r.  m,. 
■>;;'n'«tif'Mc^>f»»  fk^^^tl^.-^tat-^^eiM^Jtli^  wiM 
tWr,"uR«'eurt9  ^)0g'9rtbtf(tie(i  fVtMc  dtel»M-'1af|hi< 
taf  3^t»3t  9».  M  9>^f)It(i)tc  ^atglHt  Mtb'tMbctli 
^'rfftenlid^ctt  poteittMen  itiit  oUemffei^  f^becii'»oaft 
bftRift  bA6  ®Mtca(coii(i(ttnn  «fongt  unb  gr^tett^nydtte, 
bdbttc^' Sll^fe^iflMtf;  Dec^ffbr,'  dffr  d)cf^(i^e'etiRlM 
1tt'igUteeiAigfeit  itt-*cfitaint"  «Bo  b(fflfi»'S)-'«.-1f9« 
Wfi^tR-t^eiffdfkbift^eKS^nlieb'!^^»  nftibe;  itt^  Mt) 
3:><l)t.  bdffir/  bti^-rS^  tth^t  att  'Mit  'ou8  ^  tRtl^  '«Rl 
trtitft9«'giDittett"i94rt.  ^3u  bem'bfc"9Rocg9cof  ffbietk 
mafS  gecebt :  -  n>o  3f)te «.  3R.  fn  9licbcclanb  fcpn  warte, 
fo  WiGpch  ^ucffi^en  nnb  Surfltn  rooI)I,  bo^  3.  SK. 
bet^S^dtf^tn  hic^tto  nttt  rotfr  ober  cntfernt  rodte ;  nootl' 
tch.fit^  au(i)  birtdiifS^t  «.9»:obcC#RiIB  Witlntt^^ 
lid)  befo^Ien  unb  olfo  i|i-en  ^fd)ieb  genommen  ^o^ 

Zm  21.  aag  gtooembtiS  aht^(»t 

anno  IdSO. 

@Itment  JBottfamer  tmb 
'i  SttonpmuS  ^oumgMtaec' 

•  2>cn  ec6ffThtm  Xbfri)ieb  von  brt  @tdbt(  megfn  ju 
flegtlh,:  ^cibeit  bte.  oop  SSBeib  i^  Sieget  fileljec  gf 
f^i(tt,  foI<^  ftgelR  in  aUecetdOtgtomeR)  fo^.tat  3Cb* 
f^ieb  ongenpinmen,  ju  &oQttitigcn.    ..  >, 


f«n.'9U. 


M.  WoT. 


,.-t  £>4uloenpbaiaabirik!.iiiBftLiGMlpliM'U:4HWfipta  ab 


yenerahili   viro    2).^  Fridtrico   Myeottio, 
amica  suoj  za  GoUha.     ' 

S.  D.  Memini  totum  negotium  AotleBense,  et 
rem  expendi.  Optimum  tntlctnr,  at  senex  remo- 
veatur.  Id  iu^facieiulum  eiil.  Tu  adhHicbis  iaiie 
aut  D.  Ostvaldum ,   aut  nliam-^   qui  sit  in  magi- 


EPISTOLAHUM   XIB.   V.    MSO. 


446 


iDftbbift  ei  pni  auctoritate  tan^nairi .  T>*itMftrj 
miwocb^  4i*cQdat.  id/te  ilH.fJe  .KQtenti^ 
ip*^,pr^f;ip«jn,dicitp'^,:ri  |wrtit,ea«erefc,^i9ft; 

lWl9»'9nquoi|^ei(nf«»ti«is.::r  .Knipt  «PH^^SHegaH»^ 
ft/«riB4fle  «fnii  ijnace  amQveiiUa'.*  ptfT»fih^ft  ,;ft 
4a  «i^  deiicta  Tecitanda  ^uR^»  qu^e  npn.;7^m~ 
I,-.  fStd  ti.meo>  ne  rustici  metxi.p^K^iU.wP  .^ 
tl  ndeue.  Seaex'e)nim.Mil^t  :eo»;$ffu|^ii9ft-£f^ 
m  r]MW!».ita  ,vutUuii(S(!in  ?gfp,-,jHtjft|,eretur 
Hk.^afficift»  ut  ipsi  ^ccusatenfL  istiin),  n^bjulopie^ 
fjibi  «rit  oput  litem  unlicii  ad  eam  rem^cnra^ 
,7fSi  .mihi  tcripscris,  quid  firri- ve1i«.  V«ruin 
atua  iQdustriH  te  exisllmo  Lsta  perficere  poste. 
:,n«ti,  quanti  isli  nebniai>es  fat^iant  ifnli<;!/i*'\i~ 
l^pi  indicuitf  esse  iniuies  mjnaL ;  4S*^.i  iS^*')'^ 
BidUigenler,  el  mil)i  .iteirurasigiqifie^tfiSt.^Mi'!^' 
rfec^m-  _^x  Augusta  niltil  povi  adl>>ic  .^hf- 
Oft.  ,  Nondntn  tanien  violent;!  edictaj)ropDiiia\>~ 
D.*).  Sccipsi  tibi  pcr  nunctum  I$eo.'Ken>eni. 
i  eaa  literas  tc  etiani  atque  etiain  oro  ut  respon- 
•^.  ■  Bene  vaJe*  Mltto  tihi  adhorUifionginXu^ 
eriad  coenam  domiuiv  LibelluRt  eins^  Je  flfh- 
6lf£  kabiere  le  puto,  etPsatmum  coR/£/emint  **). 
Ii,  Novembris. 


b.M5. 


C«.  Wov.) 


Zjectori, 


SdlliBBCM  prinBipcin  Aognriiaa*  cpnraHlaBis,  qiiia  Me- 
lintbonii  opira  prodiil,  ad  anniim  l£SO.  raferendiBi  (mc 
■OB  Mlun  doerl  iDMSriplio  Illiai- nlilluiis,  Htnmfnm 
.  olian  Augu*laila  cnnrosto  M.  U.XXX.iaB)  ncuia  fuil, 
•ed  elUfii  leiliniDniuiii  Piilorii,  Tbenlogi  lliiiiaci,  nHi 
proGlctur,  conrfjiianenrWitebcegic  edflnn')n4.,tnifiiiiU 
nondum   diniinii  Auguilim  allaUm  eiie.      Vid.   fVeBeri 

-  Krit.  <M«cIi^derAu4(>L.£oDi:..P.iI — p,  14-*^^,~QaiMn 
legali  Saionici  e(  iUiMaci  d.  13.  Nov.  ISSO.  Anguila  dii- 
c^erint  et  comitia  d.  19.  Nov,  fJRita  rucrinl,  uec»)e  »1, 
irt'primani  edilioiiem  iam  incnnle  No*embr>  'wlpHlBi 
•MlDlc  Ocllir.  ia  lucem  prodiiite  flatuamn».  Quoin  aii. 
tcm  Klelantbon  deinuni  poil  d.  11.  Octhr.  Witeber|{ain 
redierit,  quiique  ialellrpt,  eoi>fe«iionem  ab  ipio  ante 
mcUMm  NoT.  edi  non  poluiiie.  Uaud  dubie  eim  edidil 
-  .  MiMtc  el  Tnknla  Priudpc  Eiaelarc,  apnd  qiiini  fuerat 
Torpe  d.  11.  Uclb.  Pracmiiii  auteni  MclaBtliaii  primae 
•dilioni  praclaliancm  banc. 

Prdefatio  PhUippi  Melahehthbhis. 
laec  confessio  prursus  ignorantihus  Principibus, 
a!  eani  Caesnri  exbiboenint,    ab  avaro    atiijno 

•)  i,'tftiMa«]-edkiuDi  Caeiarit  pramalfiiluinftnraL 
**)  ProdicrMil  mnM  Awguila  lUa 


iTP^^pho  »ite  duo>  meases')  publlcata  est  £t 
tUtfiiKiua  est,  vt  multis  in  loci*  appaieat  de  in- 
dwtrifi  d«pjr^vatBm.,e^  .  Cufn  autem  prindpes, 
>M9^si^lntir:suiwni  Mn)^nunc.«  manibus  homi- 
Qaa»  eibtonqujKri^  ]4t:^t»mea  periculQmijUt,  ne  raen- 
d«je^t|la9'.  pKtTnite-,:«ditionis  piv^iivit  tiavat  ealn- 
19911^  I  .«e^Rife  fuiti,  T^eognifcin^  et  nnendatam 
diWMori^defm ,  qiii*.  nun:  eoliun-  ad.fnisimatiooem 
pBin?WfiWV  &Ptl  flliitm  nd  veligianem  pertiiiet, 
pjQi^atfl^d  :lf ajpsHi^iijRi  titflli*  «pavgflntur  in.  vnl|pis 
hBijPfr-Bfl^wiiSrtWPPdirta  smpU. .  Quare  nunc^cmit- 
tifffVAipppbA^  dit^cvteK  ^eKcijitam  Gonfesaranem 
e«  e:fnmflaTi  bpase:  fidei.  Addidimns  et  apolo- 
giarfi*);_  quaoetiarA.  Caeaar.  Mnii-JtRti  obLata  est. 
Vereltamur  eiii^  futMrum,  ut  alibi  ederetnr  non 
J^rfii^tWK  l"|«-liP'«ftit.i»  estponfesslcfc 
,. .-  rQ«>a.«4Baia  aifitein  adveraarii  plwRri  nolnit, 
t«^(1IVSp»n3TnQS{  9mneebqo)^  flc  prad^ntes  viios 
ubiqiiogontinm  his  libelh'slecLis.iDteIleeturos,essc, 
qiind  nulUiin  «logina  cuntr.i  nuctorititem  scripluriic 
•anct»e  et  Cathulicae  Ecclesiue  profitaaTnur,  sed 
qiiofl  noslri  optimo  iiire  quosdam  abiisus  repre- 
b^nt^jn^^,  ^t  ppjiecipuis  locis  doclrinae  Cbristia- 
lu^e,  qoi^ nd  jd  ^teinpiu  iperniciosiseiniis  opinioni- 
bHSobriiJtifiiwaut,  himen  attulerint.  De  lustitia 
^ileiainiiiatempla,.  monasteria,  scbulae,  denique 
libri  omaes.  iheulogorum  receoiium  aitlea  miiti 
erant.  In  doctrin.i  poenitentiae  nusquam  trade- 
ha^UT  certa  eL.firma  consplatio,  conscientliiriim. 
NftirtiJ' dot^ball ,  "p^'cc.'ila  reqiiUt  pqr  fidem  in  Chri- 
stnm.  .poctriila  s;itrsf;ictioniini  c.-irhificina  erat 
cofiscicnUaruiru  S.icnirnenla  impic  profanata 
sont,  postr]ii.'im  reccpta  csl  opinio,  qiiod  ex  opere 
opcnitu  iiis^ficCnl.  Et  hacc  opinio  daclriuiim  G-> 
ddl  prorsus  bpjiressit,  el  multiplicem  blololalriam 
pwperit.  T^aditJones  buranii.ne  pbis  quam  laby- 
rJntti)  ejant ,  quia  prirlTm  thd.iicis  ac  snperstitio- 
sis,  p.irtim  tyraiinit.-is  tnterprctationibus  in  infini- 


«  blbcl:  . 


1).  Editia  a.  ISSl.  pMlcriov  pro  a 

itmesirt. 

Vj  Re*  «Idelur  iic  le  hahiiiu*.  Cdnrcuio  ipsa  a.  1590.  tvpii 
'  cff  ciarttK.  valnllqn*  MelanflMn  *poIa|^m  almitl  addcrc. 
Quum.4ulem  aprrimaaiunadabvcctl,  lot  niuttvit  ctubcriut 
MpoiUil,  lil  ipologr*  deiiitfin  Tere  exeiihle  Aprili  thiolula 
j.«aeL  Hane  t|itlBi-.j  qHum  tlarqac  Uber'iimul  prodirri, 
dcbuit  Tcrba:  arttt  dmu  measea  iam  in  prioM  a^tionc 
mutlre ,  et  eorum  Toco  leribcrc  an'e<cnjej//-e;  quod  Tcro 
proplena  lieri  Don  polnil,  (piod  tam  cieuM  *m  eoBfcuio, 
ijuin  muialionwn  Ba*ta-ian  cditioni  inicruii,  dI  prMfalio, 
duae  «d  ulruinqiie  llbrum  ipeclat,  illi  lempori  coaTcniret, 
Tidclioal  meuai  Aprili,  quo  alcrquc  Itbcr  pnmiim^pradiil  in 
tuceiii.  Quod  II  Teroni  ut,  conMquilur,  cdilionam  ■■■ri 
'  tyb-ogr>pbi  Fere  eieunle  Sept.  If 
ntm%a«c  imdm  NvHh  ISSa  » 

29  * 


f.  prodiiMC,  elHalantba- 


44T 


EPISTOLAHUM  '  Ll«.  V,     1586, 


U8 


tum  anclae  ftierant   *  Postea  i^laxatl^  h^adlt^ohum 
ailbta  fuit  ad  «{iniestiiTb.    Uaific  vU$«  lioMrif  t!te^i4l' 
benderioaity  iim-iit  E^diftiftiflic^inhliiMililii^idi^ol:^) 
vereiit;   sed-M  ig\^)m^CMiiS^^iiU%ifira 
Evang^KuM  iMf  iv:i^  fliliitfati» 
cooacientiis  cdMiakttriU^^  ^  Neqttt^/riiMrc^lf&sfjmfjt'! 
(kierevc  patMdniaiH  yitlm  li;;  tnm  jGhrfmisr/diwi 
cat:  Omms^V[i^  confit0bitur'ttuv>u»rariy  b^ 
coniitefcov  H  e^o  euiMicidt^<im^|iat»  m^d^iqiii  iiboDieMii 

negabo  6C  ego.e0i|[)!i!6rii^  pi«r^ti#uiyyi]|iSJii  i»[)ei2s'' 
0St  Ntmc  i]g«fur  rogiMiiris'lii«iiii8iiidtt^^ 
de  nobis  thnfiirh  «^t  ikiT^ilHbftim  sctfptis  auat  cla^ ' 
moribhs  hidicium^facianlv '  q^i  miri^  technb  et  tik-^ : 
inmniis '  Veri tatem  obrdi^re  oonaattii^ V  ^^H-  iquod . 
'  aemiis6imui!n  ^sf  ^  ^'alkf^nnt'ilbs  ^quoquciveb-.tjMrisai^ 

religiohem  el  ad  is^tut^m ^i^aintotn^iieBSarJ^t^^uie^ / 
inini  d^bet  esiie  igiibr^l.'^ '  '■'  1   , '"•  ^-r:»:!    !•■'::; .rrUj-ry- 


:  /   '.i-  i;   .  jr.p;    ';..  ■  ;•    ■  r'i: •':.,•»  :;■;»'    ::,:: 


■     .".i|Mjt{T. 


■.  .  I .    i      i 


T  M'!fTr     1 

i  •  '  ■ 


fidilofii  ab  AUriCiKro  tn  t>pp.  iUill«ri  l^lbhbA  cdiliM,  T.  II; 


necuiii  «lcctione,   au^e  pagrlia  l^rukse  ao)ecla  ruil  epi*  1 
94oliie  LullMiri  ^  i^rincipgin  y.lcctorem,^4Ula  JttaBtafl  lUl^-l 


92ico(ai  15S0. 


I* 


SotTbcf  ®a{>(  cineft  nejxcn  .r6«^if4)en"'*7i:" 
nigS,  ba^  biefelfe/ juVor 'd'uA)  gebcdud^tid). 

■  ■'..      .  foba.)  .    .,.,...;,  ,  ^  ;..,.. 

!]3or  6aro(o  ^SZagno./  babaS  $Mfd[)'e  9teid^  ^ftam 
mb  (Siiropam  no(f)  f^attC/  tfl  oft  \iefd)ef)en/  bo^  eiti,Rat^ 
fcr  np<^  ,efnen -iu  [ii).hm.  ^flffer.6rt9«(^iti)#t;.;,,S)enn 
fo  baS,tkrieg(89o(l  tn  «mem  ganbe  iag  ferite AMmt  ^xS^x, 
unb  .^a,'iif  ttni7H$idn:,^aiq)t^^^  ^.ptM^  ^^1  ^^^ 
UKirf  fi4)  auf  fwr  n«eii».9iiUfcr#:  ^®ohl^9(ufDuii)tfu;.t)er^ 
^ilitcn  moUte^^ie^aifer^iebev  feU;^  j(^  bie 

ffc  bulben  m5^tcn;  bcnn  \fiizxC;  h(i$  \\i)  iintreue  3!9« 
ranttW'attfWlrfett /'ttnb  jlc()f  jtolbtr  fifc  'feftten/    Wfb  ^at ' 
g»arcii8-  lixmxiS  friiww  «rnbrt  ^«liiri  gflfijri^  irtft 
fu^  Sum  SiQSJit%  aenKK^^  tmb^  mit  DiocletianQ  ^\jikil^ 
gtci^i  rcditet  €i}n«iamius  im^SDrient/' Coftsiifms  im 


i^i;!(^tV^n>^'^<t4)  Areatlius  im  JDrient,  .niiioi' 
Iriuslm jDcfltTtnt etc.  .,     .     .,  -    -. 

j  9la4)  6aro(o  tJJy^^V  Mt'  W^  til^  aXmtarc^ia  )r» 
Itrranet,  unt>  aQrin  Italia  uofej{;)|tttf|^I<)#>)iaA;^dmi' 
!fj^  9teiA  ge^ifen,  oor  ber  JDrbnuna  oer  Sl^yurf&rffen, 

oor  i^^rem-^SDi^M';  ^  @^)F'iitt\ftBlfiV^(M^  SoW 
^^tM  9tot^)M^al:erfi)bbestv,A(^.Catrf  ns  .H^ 

ijinp  si  >  hnl>  .Lotlttwntif  JLu jovipny^,  s<>fm|<jivp»r»  :■  I  ■  r^.  - 
-I  < '  I  ISvfe  I  (liibi  nii^t  3ti'.a(^  aB<EiSiti»^trcatKivtai^ 
bb!». '  bie^  e^tet' '  ftnb'  >  f>iiib  •  -geflotiMbi  ^*  lO^  •  ■b»>  SEBa^i 
Vflein  Ottso^bec  etfle  |>at  feineti  @q>i  Ottse  tcn  At 
bettt/  atg-einenSRilregirettbe»^evrhiCr6ne«  (affeii>-  tn 
Italia  )u  cegirinb"  •'  .■•:•■••...:•'  ■;■..•■!■! 

:  "-'^na^v  <^S^1^{^  iDiibHtffi^von '69tttf&t|^  mt- 
imi^i  |^i>eit<t>tet>itte(^>b(nA''Miwr  t^^  ^d^^etttUlf 
ivC^SCbmaitt  irtoett  litib '  tod^itti  ittffen-.' '  er{lti(^'®oiirf*< 
btt6'^t'im'  ftnbevn  So^r  f^iner  fltegiierunfi  /  i^wMe 
£tf?f(rIi^',ftifone  etnpfcingvn;  fMnen  '^^ff  ^«tieiani 
fHi^rum  jiAtt  .R6nid  fc6tien '(offim  i|u  2(((^ett.  ->(Di(fnr 
.^e(i^ici(d-9ligtr  i)(it"(urs  »or  feinem  Sob-frfn^^^e^ 
libMit^ilVn  W^t^i^rien.y  ba>vrnit^t'li[b«r  fAMf ^Srtpirit-- 
n)ttr;''"3U*iiRfciigVft4tttn'(afffe».'' \  ■'•■■'■     ."•:»[. -vii 

KillebeHcuS  S$arbdtt> jfa  tjti  M  fnnm  fmh  ^ 
nen.Sd^n  Hei^nricuin  jum  dldnrifc^en  A6nige  getiia^/ 
unb' T^oberi  tlef  3a^t  S«9teict>  regitt.  i)iefer  Annricttl 
f^exiia^  ^otmit brabeutfdjcn^^iUflcn ^)i:airt'tcrrtv  bdp-fir 
fi"A"»teieb'ett  jjobctt,  fctnra  '©tJim.gfrfc^beH&iH  'iWi' 
anberti^Vom' dll^Ht ' Je^ttig  su'tnrdl^t^>  bo' er'Mtt^"riJl 
M6"V»or  't>ott"brei^ti'Sdi)rra,  'kibit-  i5o«  ifl'^e^lW' 

.toorben    '■''•■''*'■•'      .  :n»'i'.'/ •i-.''';''    /i;'>i  :iiM»ii.  a..' 

I  "35arnaci)'  l)at  Fridcricus  secundus  bci  fetncm  8e» 
iben  crfiltd)^  feinen  aitern  ®o^n  Heiuricum  }um  dttoi^ 
jfc^p  ^oniq  laffen  f r6nen ,  ber  bod)  oor  bem  SB^er  uuk 
ii!ohiiiiiiriV^rli)a(ben  ber  SSater  aucb  bci  feinem  i^^  tlS 
anbern  @o^n  Conradnn^  bnt  f r^neo^laffen ,  rocl^ 
.auf  beiben  9leid)8tagett  ju  (S^eief  'uiib  AugSburg  fiir  eii 
ncii  9idmifd)en  k6nig  angenommcn  >  uttb^  noi^BOialfi  tm 
SU(itejc:irfi'9iij|cJ)fucccbirtitl.      ;  *  ;'       y\.:^Z- 

Caroliis"aunhi!s,   bcr  be^  bie  SSttffa  tcenooirt 
l)k^^\)^i,^^^  feitr^  £cbm  ^.e&cjsi;(au< 

get9al;(et  i^>  itnh  fpricbt  m  ^^xkvA,>  EgMlius: 

ex^iiiplo  in^^ioie  in)prbI),ando^  ba$  {{f/  ba6,i!Mi  bii 
ilxempd  gemcfen  fc^/  t)ic(Icici)t  fonberlicb  berf)albett,  baf 
cr  fo{(  etltci)e  bcS  SHeid)^  Regalia  unb  anbereS  bcr|^a|Cbm 
ocra^ben  b^bcn..  '  ;  '     '   [ 

Fridcricus  tertius  ^at  bei  feincm  Ik&eii.-feuKii 
@o()n  Maxiuiiltanuin  au<^  ioat)(en  la^«     > 


i 


E^$T OhA^fJM  \  14^  y*    1.5 3 a 


450 


3ro    jEkcksia0,G^ihwifS.  ^*^  ^v^fiVM*M  fo-.- 

\aitL  «CendBtterivte)!(xeni^^n4;P 
hectlle0.'''<Nayl'atlhiiC'ilitliil  Uabetntks,  fiUij>pltHi 
^iie  sendo»   mirn  coiuilia  cpqiiere,   dc  r{uilH>$i 
n  libet  scribere.     Amabo  te,  exspatierisiniciid 
H  pMt  Nal;alef¥i:  Doi«n?ai« :  iiiein  scrilHlf*fAi|p/i/o. 

(m]>u5»: :  ^^ibun  :Atti>tnUef  'vnngis  [<;rUGiar^  r^f^^. . 
Oe  queat  iu^m4iu$.ye4l,ro  cp^]pecijj.fijt  ^ljMjpiippj 
n^MQtvJHKiffiQP^i  lUinc  jion  fKotu&  acnbercu  iia-. 
Iv^ar  enitn>  v^etud.itie  ^t  occupatioaibus.  :  De; 
lifij^40in4ri^  ^l^),aiicli*i!  opinoi?,    fjifcitfx.tf^^-;. 

iarA)t$ttm^  spriljiipjt,  j^qpis  pj£rti^wooHafi<;.PS«)tl 
pa  liaucl  diibie  porteiidimt.|inpex:ii;niut^JMnefn,.^ 
j9  «peoi  pacis  p.rorsus  abucio>.et  hoc  ovo,  ut 
\u$  det  exitnni  bis  motibus  niediocreni.  jSren-^ 
yr  scripslt  **)  mihi  certo,  juxta  ThermasBa-' 
p«LS  •,  Marchionls  iii  acre  inagnum  ac  Ipugum, 
iwenr.jpiexlituiii  coiuipecluiQ  esse^  iuxta.quod  i^^, 
(fitfi^qiiidam  augusUore.  ro^gnijtudine'.  qu^..rer ' 
jBfL^i  yibv^ns- has^m ,  et  qiiasi^coliort^us.  a^men, 
c  atqiie  illuc  vertens  vultum.     Bene  vale.  . ,  ^ 


.       .■!.■.. 


■    f 


-#*i- 


.'      .'* 


-kM^ 


-rr- 


l-»" 


li    ■>! 


l^  94b8i/  ,„,  r,.;  -  :. 


1 


(lioc  t^p.y ., 


Mich.  Roitins(K 


!.   J 


'&iiiirtt  liiiibriaiti  de  iuwexie  Golliano,  quam  it|  fpifM^  ari' 
Viluni  Tbrodoriim  narral ,   «cripfit  ctiani  aliU.amrcij,  el.^ 
Michatli  Rotiingo,      Uanc  j!i(|uis  Vileberg:^^    vernatula' 
;'J  Jfll0ua,ttii$i  s^niil  cvtii  (>pislola  lo.  Bi/g:4in)M{;ii  de  a(iquo, 
.^  ffluennlM^olus  corripitiuel;   mja<t  ulr^ude  epislola  pxodiil  . 
'"^'VlfMs^erga^^tiSSO.^;   iri5cr)|itti  sic:  ^^Zw^^ki^erikriiJi 
yi'\Hki9fien ^MH  Qt-tMiigmf^  der  hnt  4rn  fCvajiiigeHi.  /.j^,-^ 
.7  kfim.  Jhfffi^»   Pfulippus  Meionehthon^\    ^siiie   anno'  et' 
WC^o},    ubi'faistoHa  a  MelaiiUione  nanaft^  in  tf|iistola  cd 
.  Roiiia^.  bacc  iegitur: 


'.«..■.-..  .        ,  .  ■.  ■ ' 

I  Vid.  Lulheri  epist.  ad  M)'con.  d.  18.  Nov.  15S0.     . 

K)  Vid.  Lulb,  epist.  d.  1.  et  5.  Dcbr.  15Sa,  «t  SlriJjii;  «^om- 
iiMiiif.**pi49v.'*'  ■■.•'.,   j 

^  Vid.  de  eadem  re  loitheri  epiit,  4;6L  Dcb.  ..; 


I 


<S4o{|tE  iftabgt  ;iil  ineuIM»  iMPgimsenet  ifiagm  m  SufigUng 
anirl6i»i^/iAerif>efit(w(la0et^l^  m>r^,  un^  et^ 
(i4lk]@ftiin^n  r  dleic^fam  (i«(6d  wiatt»  Mtfi^iriDieii  >  r^ 
ltff»r  'Nf  m4>  :  jje^ennaif  baf i^r.  ^e^Mltin  y  er.  fe^  d^t^ 
beii»senNBipt>'^liorn(i^  ffk  erinHeberitm  |U  fic^  fi(bet:loiito 
nien'itnbikbenbig  nH)rben->  ^inibT^itnifei^eiibettigani 

fU^  %twbe  beft  .^m«M(d  l«in)D!|«nbm>o  bir  tf  iemani>  mtt 
Stoten  iauifttre(()e«iim^;.j  (Sribottfdmev '^e^t::  •mm 
lMttTt4Hgah)  gettiif  funb^weilt  fif!ri99ll)f /1  b^^  naii^  biefem 
Sebta  tflut  anjkK.Meii  Mrl^bett  Iinftt9.tfl^.>it  bic 
Seufie .<t>erma|met guil (Sottfen^feit/  ^tiQb.befi&nbigUi^gi* 
fagt^.;bap  bieffibigmunaufifpreciifictKri^srDfe  @uter  bit 
(S^^bttUgtniertaDgenitt^erbim  ..  Vuf  bq%.mw  aber  rd^ 
meinefe^ferTiri^i^djbe  ffi^te.^i^^f4nt^it^i>beC:3er< 
rultungi  bf 0 SBerpun^^:  >fo  x^t  >er  iljmen  jjttm  i£&ort)et^eti 
(SBSai)rieid)en)  gegeben,  bap  er  mit^tir^ecnunft  fei^' 
nen  j£obegabfc|)ieb  node  guoor  gemeiffagt  unb  angejeigt 
boben v ndmlid^gefprocben :  er  merbe aud biefi-m  gegen- 
mdrtiaen  Seben  uerfcbeibeu/  e^e  benn  bicU^i  brei  fd)(age; 
xo^lS^$:jJui)  a(fo  gefcbeben  i%  @o(cbe  SremyaieiAen 
au/  ba^  b^t  ,v(n6  ekte  ,4}ri^en(i(i^e  SSerfatnm{ung  ober 
^irct^e  fep;  "  Sdf^dbe  "ben  fungen  g^fatiht  JKan  fagt 
aiid)  bapiCr  etiiifffonmiiSKenfi^  n)dct>  unb  iflbefl^m^ 
gan0ettet^  Saj^re^  ^u,Sieti  in  ber  ^etagerttng  ober  Se^ 
fe^ung  gemejt  i.  SKan  fogt  ouc^/ .  bap  ec  etliclHi  Sagc 
jvj^or/  ef)i^'batoh  j^,f^^^  jjabe  bcid  @acra< 

rnent  be6>  Jbertti.£eib :  unb^.^iS^  .  gUt^fam 

b4mft'iu»pt  ftrtdetftgt  fdttfurrftijai ©WJ^ett:-  tit. 


Ji  Mi.«*<^ffB    hiii  >■■  iiiij  ■■■*  i  II  I  ji>Mmai»ii4  irt>  ■  *■ 


•«Ai 


MPB«a 


No.  949. 


(hoc  aiiDo.) 


.'1 


f7iaA20  Goldsteirt. 


j  j 


'  ■*  f' 


m*      -f     m* 


I    » 


.S#il^$p  M^iji  i\fr^^^  l^;:Sfii.  .  fiqjfftuli  jppgp-apli^n  lA  coJ. 
Basil.  d9.  p.  4bb.  —  £stre$ponsuin  Melafitlioilis  ad  epi- 
stolain  Goldsleiniiy  quam' hic  subiunximiis.  Quo  anno 
<«ri|»la  ait  ^,  ccrlo  doCniri.non  potost  ^  sed  pula  anno  If  30. 
Paocus^nini  d.  27.  Dec.  16:{7.  a  MtiannK>oe  couimeiida- 
.  ..  tfji^'5lifrtio)  fll  eb  jlemprrre  fM/v  ii.care;.Qijgrft\er^t.£rf(N-- 
tiiaiii^.  M  i8ni..nbei0i,babuiss^.)  IVlrl.  haud  diijbie  eoruiii 
1lientfcmi;m*  Muict.  -  Anno  1633.  Piictftti  erat  Diaconus 
.  ia^qmiiEdarXfi«i«i99  <ai  inleiijgll^ur  je%^  Lu|4i«:i  epi#t.  4.  d« 

.  9...MArt«..l^SJk»:ubi  4icitur.s<x  Jbabere.ijberQi.  Quuin 
iuti^fff  G(ird4tefiifukili-'iui'  epist.  ei  f/lbual  /rt^  liberos, 

I    Imec  epifj^  iieriditiiiiitfr  a..lraV«r(p|»  epU     : 

."■''■  :    '    •  ■  ■  '     "  ■  i  .     ' 

Chiliano  Goldsteiii  S.t).*\ 

£t  ingenium  et  fottuEiaip.  i^^ei  novL  !  Hoc  mdgis 
miseret.  me  eL  ij>sius«tliberoruiQ  et  cqiiLii^is.eiiis,  ^ 

*)  E^ola  Goldri#lM(i  cM  M«l;  respnMtetv  quMteaie  t^ihir 
\n  eod^  «^d.  Baiiki>9i  p«  %S.|  esl  iuiec:  i^  4^mim  liodirt  apud 


4^t 


EJ^(5T0L^&UM.  MB.  ;V; .  1540. 


«t 


quam  alUnapmtoris.     QjaBr^n/iR  eM^  .qi]o4-.^^!~ 

iavenire  uovas  coiiJiUoaes,    quoties  ip&e  ^f^^f^i 

jeoisew,;^Uluni^  49u^5,^))HRo^^fpip  j^ji^pt. 
^am  «hi;  uo,».coBsulw,f  ,eil,,!ta4«fni.^Wi^  4H»olSW 
nPSW  eJ^  eYRlti^|;,QH<^.fi,.6fit,flJ^iW.coftrtJ»Wr 

qui  po»e,,,Uofl;d?eqp.ei^,^Jl^jun^fl^l|^cf;^^  J^ 
CgO  lOOU,»C?,Oi    qBOm<^^^^/JD.|^|lMp^p«i^lJ4,)fe(-- 


.  »»..96aiv.n..  .:.,„H.!:-!.:^.  f'h.;i-tr".:i  br.  !,;(*![>  uartiJ] 

.  ■..  .;P<vjcrW*fl''jS«*,*eH^apS^''-,^ 

i^  Bk  ■pbgrapB» 'Cod.  G4lli.  t$I.  p.'l|1.  ^l  lfttcrrplli>ne '^- 
Mt.    Legilur  cliani  ia  cntt.  .VindtdiOB,  SS.  vi<L  Uaoiti  tt. 

S.1969..ubi  inKribitur:    pardiaoHO  CoiniJuB^laDifel- 
_eoihitn :    «t  tii  tbd.  rtAft' lli; V  6Bi ;• ' UWinidiHiiat: 


£tai  ido,  te  aibilimniodcRatef  Ewiere,-  itenwa  eo 
fninnsrepreheDdo  tuuwooiuiliuro,  quia  izitolligo,ite 
deliberasse  cum  optimo.  vito  -et  ipraedtto  un^ilHri 
pmdentia,  Cm//(A:  MulUieniiii  siint  noineRta  aD>- 

mm  fBil.»  w  PbUiflpef  e»Wi)»fW»,iftiJil(  loTjgw  qnenm»- 
oiani,  nec  line  licrynfi»,  if<  inopi*  bac  jua.  quam  ipic  uoa 
«am' coUlu^e  pMVidfe' ei  iribiM -liberM  hov  lemportr  Ihrrir- 
bargie  «Hitixtt  Nint  ei  icitoU  ibt  :Dr<i  Itboribua  eub  non 
plui  quiin  SO  babcl  aurtoloi,  luoi  ipie  Idmen  Vii  uepe  ad 
quoliaiaTloi  uiuj  nlorijilere  poietl.  MiU  dblcl  pl!  cl  lite- 
nli  bomiDikMe  dUirancttM*  caia«l<iiM|eni  ft  (urti^iuiai,  Me> 
uuc  coini  ullo  modti  lufricit  ei  tantilli  picuniii  aJ  lianc.  n/a- 
'tneroianl  alintdath' 'lafcolew,  'pniietDM  %ac  'eo   lelnpor^, 

'  «111  annonae  el  riann)  «mniiii»  ImIk  c«t  .wrilai.'  vuare 
rofio  Tebemenler,  ut,  ijuia  nemo  ■liui  ai  bic  calaniilate 
'■aMerare  initni  et  'ficlliiu  ci'  comriiotfiur  poteil  quant  lu, 
MMivraf  illi  QoniUin  ao  ope  lua.  JNullum  eniDij  cfedc 
mifai|  bencGcium  collocare  meliui  pole».     Comperi,   quod 

'  in  co  netcib  quam  morum  ib(:M>lHiitiain  d«mnM.  Mihl. 
miVUIip^,    Untelii  oob  tam  fi/niliwiicr  el' ialiaie  ikiIu4 

'  wl,  oninino  tuni  «lii»  %t  neliiu  •dolefceni  ipiiareL  Uc- 
'  '' 'Bon^ui  "ilaque  hans  tu'>fiici6nem  ,  quaiu  tian  luo  cerir, 
<a«l  dlilno  fi«tu*e  iudicio  concepiijti."  .UbMsna,:  ul  tieac 
•ooiniendelitvicin  meim  patiarif.  aliquid.apud  !•  poailccit 
lubcre.  lenOicai  miM,  quod  litcrif  pnliui  quam  coram  boc 
■gL  NamihHd  ita  bcM  Tale*|  tt-  pMpler  caUrrliuai  me 
doiui  pVrunique  coutineo.     Valb" 

1)  ManL  Quare  iton  exitlimttlt, 

1)  Me«««Mr*i]  MaflK  tbe/Hniiintn. 

*)  PaBcraliui  Suuenbacb  tam  »110  1531.  meMie'  <Oel;  enr( 
doctor  in  lebole  GolbaiM;  er|o  bicc  cpi*lola  amo  t590. 
■cftata  «idalw. 


Ucae  <:orasnrii}diniSj  quae  ^e  Mtore  aUt^  jum 

posquin.  ^pqUte  figo  tit)luUas^^s  impoilo.  B- 
hi4  Teipobj)ftae;^aiiiidGJ!^,,^t!»;peri»dei(*fratii 
p<  ^pvi.  f  fta^W'ito<«^|(l!l.i  .iiOo  ditt  IjapH*.  .'«iin 
Mwr^H',!  ^^fW^^fl^lBeftrMidiHgsnti**,  qm- 
tiain  mu  m^j^ftia^eibefinyqUiittkHtLi  ,iuaat«iii'Ct 
sLuiJiis  imbbdSne9e£(>;aBvaieK,;;,Sadb«w:di^l«- 
tkiJieui.omittB|),  y<Si(i^imsr^di«rtt,.a0n.tiUik- 
fLitura  sunt,w^,.ftffifaii;  .i.ISb  ba*,B«OB[>')  raw 

foiU  ,aiutna,BStfpr^g.  ,„^eifnff^iHj!ay^Ttnlet:t»- 


■<ltoi'«ta».) 


••■l^ll.t-l  ■■■■■  ..'JlJll.ll  .-.'■'" 


"    '«^i^i(!<i!aDfet^3toti|a-iii  [n>rumi  i (iTommcDtar^  m  ■fn^i 
■:.■■:     «nliticoaiMnM.AriMiteHu  PMlp.  Melantk  W D. lUUC. 

XXX.J  8.  —    PfacrMToDcm  Vx  Lflc  libro  wtJbL  Umt 

Ui---  .'MnKiiiilii  ^tm^XAmr.  Miijfaf   4«ndei»qlie- ta  eimrt 

.„     Horiiilieiipiiai  d^iujpUm  n.i.il,tji„ai«»(ngr.  1*^    tMijw 

-    tdem  liber  cum  praelit.  in  opp.  MeUntb.  Suil.  Ton/If. 

-.p.dS6/i4;  -.r '!i'-.'--i  ) -i^A'    ■■■i;.!  :;'  ,<\,.r    .'  . 

Clarissiauk  yiffi   Egi^stris.  QrtiiJiit  :l7.i,rU» 
Sillingo,  Compairi  suo,  P^i/ippua  M0- 

.,  ..:  ianch.  &  Z>,  . 
Qiiemadmodnni  antea'  in^Bliquot  Etl^Is  -librii 
AicislotBlisi  iosiBMs  ItMoa'  iWtiJitetilH^iiHnirt''), 
ol  oktendimua^  qDBiKodo  PbtlosOjfiMaft  dfe!  iHbn- 
hns  .ipprobeli.Eviinpliumv^^t  quottibdtf  '«iitfl'ail 
communem  vitam  trimsfrrrc  po^imiiS:  '^ta  piae- 
ci[>ue  'locos  in  Politiei»  hbni  illnstrare  coepinftil 
Sed  qiua  nonnulli  fortasse  xepreb^ilJIMt  menii 
aHjisilJuai^i  quod  per  bam:' orcattiohatiy"iUdea(iar 
ubtcudiiuvenibDf'aticto«fnutlMTis,''qn^Hi''jSrft«ttii- 
ret  integrum  {«gETe,  bi  mihi^ftti^  placMlidi  sntil 
Tu  inilii  certissimns  es  testis,  priiicipio  fnstam  itM 
interprctalionera  totius'  textui  Aristdielict  iinti- 
tuisse.  Suscepi  enim  hnnc  laboTriM  Ifl^ '  itictort^ 
cum  viderem^  te  mirabiliter  incensum  eito  atudio 
veme  nc  girmairiMt  Philergcfplriai^  to^iieticindtt. 
Incept  itaqoe  Graece  praekgebe,  qula  iil(3itts  io- 


1}  Cod.  G.  tii 
t)  Cod.  a.  vir 
8)  Ci>d  G.  O. 
*)  „\n  Eihiea  AriitateUa 
Wiub.  1M9,  8. 


PhiUp^/Wiibtt^- 


4Sft 


EMSTOLAROJl»    XI B.  V.    13^0. 


4H 


telligi  fMesl  ATMt<yC^)eB'«b  (iisv  qttf^hi^Hicrltef 
instituti  «unt,  graeee  loqums,  <|udin'l^inei '  Ete^ 
nHn  nM TMdoparspicttita^-de^^tatM^ intcrirrd-^ 
Utioni;  sednieo-itidicio  ^pr^jkiiMWiio^  i^s  %st 
atla.>    N^Vui»^hi«il^tidiito'^4^M 

tfllMtt  de  Mbns  notis-M  pesiliff  iit  qnoitdiana  vitae 
conraetttdine  loqui,  ad  qulfim  nisi^libTiTcrarihtf 
istae  disputdtiofie^ ,  intelKgi^itieutiiiuarrir  i^dsst^ 
Njhh  isti  ptotul^  eipniiit ,  - qui  iotniri^ht ; ' k^i^s  idH'^ 
quaiBde^^6  qijodiani  ni^mdostri>[^^ 'ess^i;  'S^ 
ifm  deetbtit  AUditDtibUfc  ^»«cr'^9i{:^s,  et  Hi  \:Vili- 
ta  dcsidia ''  iiiventdCii  nffhto'  ^fiii^il^;  '  mV^fatiali 
mibi  fuit  interpretandi  ratio. 

Deinde  cum  et  latini  lihri  nnlli  nisi  mendo- 
sis^imi  liaberentur ,  decurrimus  eo ,  ut  iiidlcare- 
iiras-imncime  profuturum,  si  praccipuos  tocos"^- 
cerperero  et  illustitff ^ti^V' ursdmmam  disputationis 
Ariftotelis  populari  genere  ora^tioms ,  Iract^itaQQ  ct 
tia  oonimunem  vitae  consuetudinem  ac  nostros 
mores  accommodatdtii  schblastici  terierenl/^  Non 
Vetb    iqterim,  quo  minus    integ;rum  Aristolelem 

tiet,'  nahc  noslfam  enhrrationerh  muIUs  illius  dis- 
patationibus  lumen  afferre.  Ac.§pecimeu  ex,tat 
iMsrpf ^atiMS^  fii  Ethica  sc^ptie  ^^qddd  aiF  qiii- 
dBtai  niintitius  esse,  quim  ut  illorum  Irhrorrim 
dignitati  conveiilat  Mihi  vfc'r6  nihll  facilius  esset, 
qoam  i)(^n  solum.  magiiitudine  volomirium' ^ 
eiiam  ,f  ppia  et  v;irie(ftt<^  reruiji  antniuos  Intetprfitos, 
q^aotumyiA ,  verbosDS;,^ .  vinoere;  sod  fd  scholis 
o^ininoinQdum  queiidam  esse  taiiiim  ijerun^  oporl- 
tet«  ne  Jiimis.dm  detiaeantur  ingeniav  destinata 
maioxjb^^  .^fLib^y.  ia  bb  literiis, 'quae  tiTttumiin 
bot.  tradjiiiqtur»  ut  ,praeparent  adolescedtifiiri  ad 
tlias.  ;prin£ipjcs.:dist<;iplii)!a4i  quaei>sci|pntiam>  if eif u- 
ijf^/^xeg^nfj^e  cfintine^nlrf i  r  Jtoqnd  cnin>  'Xid  .ntiti- 
tj|{ein  y ,  >pTi  afl  oatei)t^tipqem  baec  sdhoHir^ripse-k- 
vifn ,  aeqoum  esf ,  yenum.  jfnihi  conccdore^  pniiE^ 
lectim  cum  ded^m  operam  in  bac  bfe\itato,  ut 
x^jfqagn^  alque  utiU^^d  iudicand.is  imiltascon^ 
tnyw^af  dpc^Q^cunt  hpmiuum  «ompIectennPk .  d 

Ide^fadamJiA  Politic^  libriA.  Ejigam  emm 
il|ps  locQS.^  .qui  pUifi^um  usui  eske  poterunt  ixi 
soperioribus  disciplinis.  Nam  hi  libri  tradunt 
elementa  seu  piincipia ,  ex  quibus  leges  in  rebus 
publicis  sumptae  ac  derivatae  suntV  Ac  prodest 
his,  qiii  versantur  in  leglbus^  v-idereifqjates  illarum 
et  priqcipi^»  £!»•  qnaedinn  burttanitalis'  pffTs  e^t, 
non  esse  rudem  buius  ddttriiiaev  "qtiaiBl  bstehflit 


dansffs  oirtinitim  honestonim  ac  civiliunr  officki- 
irMf  Itf  V^nfrira  po^rtasj  Egb  qn" '  rti  staluo",  boVlos 
vifos  ikUTIo  sp^ctiictilA  '^KiJiHdgiu  ^ffici  ac  delectari 
fitiia^^,''  qtritt^  ittit%rh'^eiN(/i)'-.piilcfaeffIirna  conKde- 

'  TfciJktiteirtl^stiai^saWicCiiin^^  lu- 

rabi^atSPherii:  deaii^f^';cbyi^^^^  lit,  qrionlatn  te 
atfctpfe  siiseeptflf  e^t;  i,rrii|^n^rri  fibi  vicissiih  ^liquid 
tiegdtii,  *  ul;  hhnc  hostr^  l4iiIokb]fvbiarn'  advefsns 
quoft^itfatriirifqtl^  t^i^laVd^e^^^^  qrii  riiibi  qui- 
rferfr  pf 08 '  ViUetttf • '  h'a  beri' ;  rifil i tatii ,  quam  rixiic 
iHae'^ripertofririi'ihtefpfcltitri.  Si^d  hac  dfe  re  tibi 
tfadtcmm  perrivJlfoi  <iiilV  W  lahi  atfrids  crim  d6- 
ctissimis  hominibus  in  Italia  et  Germania  vefsa^ 
tus,  inhoc  dpctriaaegenere^multum  operae  con- 
sumpsIstL  Id  quod  meo  iudicio  honorificum  est 
tibi],  qUpd  ad  natalium  splendorem  duxistt'  togAii- 
nuTrciTi^eariLni  artium  addendam  ess^,  ({uae,'cum 
vocentur  libcflliiesV  ab  ingeriufs  liom^iriihus  in  pri-i- 
rn^s  coll  debebont.  Si  qui  apud.-Germanos  et 
equestri  ordiiie  literas  discunt,  alias  arles  magis 
quain  l^bijpsopl^iairi;  .^iri^^  l  Quacc  tu  cunt  novo 
exemplo  ad  alia  studia  Philb8<^biam  addideris, 
^cmper  iudicavi  tc  plurirmim  facieiulum  esse.  iETt 
ob  eam  causam  iiudo  me  singulari  sludio  m  ami- 
citiam  insintuivi  tttaAif^  quahi'pbitc^  sancti^imh 
«ecessitudine  etiam  adstiinxt;  cuin  te  ad  fiiioli 
mei  Qeorgii'  bapti^um  adhibut  testem  *).  .QuX 
iaTe'ciuntffn£a!insit  (reli^oV^ut  dulcjssimuni  pa- 
tris  nomen  cum  bis  communicetur,  qui  una  ini- 
tiantpuefos,  ibtileiritelttgl  p6fBifl?  ^iVrtissimo  nok 
ymfiuo  ppi)iu,nctps  esse.  rileque  miui4ubmEQ  eSt, 
qiiin  tu  pro  tiih  pletate  hanc  coriiuiiclionem  i4uri- 
mifacias^.  qiuae  quideiDn,  essel  utrique  ,nostruin  lu- 
cUhdior,  sJ  filiolo  meo  vita  longior  contigtsset. 
Osteud(;ifit  eni^^^  ii^,  'pm  qupcld.im  liijgpuil  lumcn, 
iinde  spem  concipiebamns  futnrum  nobis  volteptii- 
ti, ,  idqiie  ad  jal^as  causas  accessit  eljam,  tit  euis 
raorte  inrredibilcm  dolorcm  acceperifn,  quetn  e\ 
anhno  noiidum  cijcere  possum.  Ilabeo  T^tiue 
satis  acrem-admouitionem  tuac  nccessitudinis^  cu- 
iris  recpYdatio  tnjbi  prdfeclo^^ratisslma  e^J. .  :;!Hoc 
etiam  priyatd  offitio  com.piol^s  sum^i^  nt  .bostihi 
libellos  dedicareiti.!Hit  intelligeres'  te  a  iirtc  pluri- 
mum  neu,  cnin  ^pDopter.^fias  tuas  virtutes  ac  no- 
nestissima  studia,  tum  propter  banc  nostram  eon- 
iunctionem,  quae  prqpter  .societaterii'p,^.tcfni  tio- 
miiiis  ftrctissima  indicari  debet,     Vale  feliciter.  - 


.  t 


^M  It  fliitus  cft  ieiiie  d.  <?.  Not.  15f7.     inerliiu»  «k  Vi^/^M%, 


I  » 


4^ 
No.  95«. 


EPISTOLAR.UM    LIB.  \\    1580. 


499 


(hoo  aimo.) 


LectorL 


Pracfatio  in  librum:  „  Proposilionet  fuhinde  a  Marl.  Lu- 
diero  disputatae  cum  praef.  Mel.  Witteb.  ISSO.  8.  — 
Descripsit  praefationem  Lunzius  tx  Riedereri  Nachrichten 
sur  Kirchen-  Gelehrien-  und  Biichergeichichte  Vol  IV. 
p.  284.  Riederer  cam  edidit  ex  posieriore  editione:  v^**.^ 
positiones  O.  Marl.  Lulheri  ah  initio  negocii  ETangelici 
ab  auctore  traclatae.  Wileb.  15S8.  8.  —  Legitur  eiiam 
in  opp.  Luth.  lai.  Witieb.  T.  L  |».  371.  —  iVl)  liiis  in 
Chronologia  scriptorum  Melanth.  hanc  praefationem  ex 
errore  relulit  ad  ann.  1545. 

Philippus  Mtlanchthon   Lectori 

S*  D.  Congcssi  in  «icervum  aliquot  propositiones 
Luthcri,  cnm  ob  «ilias  causas,  tum  quia  graves 
quosdam  locos  doctrinae  Christianae  con^inent, 
qui  ex  his  brcvibus  sententiis  meiius  cognosci  pos- 
sunt ,  quam  cx  inagnis  aliorum  voluminlbus.  Ilae 
sentenlicie  primum  rcstituerunt  in  luccm  puram 
Evangclii  doctrinam  de  Poeniientia^  de  usii  Sa- 
cramentorum^  de  luslificationey  quod  fidcs  iu 
Christum  iustificet  coram  Deo,  nonopera  a  nobis 
facta*).  Haeresanlea  iaccbant  obrutae  nugacis- 
simis  disputationibus  Thcologorum  et  Canonista- 
nim:  id  quod  fatebantur  illi  ipsi,  cum  haec  pri- 
mum  nasccrentur,  apud  quos  nunc  capitale  est 
Jjutherum  nominarc.  Si  quis  expenderit,  quan- 
lam  utilitatem  adferat  piis  mcntibus  horuin  loco- 
ramcognitio,  quiinhis  disputationibus  patcFacti 
et  illustrati  sunt,  intelliget,  se  plurimum  Deo  pro 
his  spiritualibus  donis  dcberc,  quae  magnopcre 
ftd  Christi  bencficia  cognoscenda  ct  ad  scripturas  - 
intelligcndas  conducunt.  Cum  autcm  haec  scri- 
pta  uonnuUi  snmma  vi  conentur  opprimcre:  dccet 
▼iros  bonos,  ea  pro  virili  defendere  et  ab  interitu 
▼indicare.  Quodsi  non  licebit  ca  profcrye  in  ihea- 
tra**)  in  tam  iniquis  iudiciis,  legent  tamen  Chrl- 
stiani  et  tanquam  intus  cancnt  vcl  ad  docendas, 
Tel  etiam  ad  confirmaudas  conscientias  hac  doctri- 
na,  quae  Christi  gratiam  non  obscure  pracdicat. 
Vale. 


No.  95S. 


(h.  anDO.) 


(Discendae  theologiae  ratio.) 

MyIiui  in  Chronol.  Sfcriplorum  Mef.  clicit,    %felanthonem 
baec  scripsisse  anno'1590,  -^    Edilum   cst  hoc  scriptum 


*)  Haec  in  opp.  Lulh.  sic:  iuslincalioney  quod  (ide  propler 
GbrisCum  filium  Dei  accipiamus  remissioiMm  peccatorum  el 
r«concali»iioneni    et   iusti   repuleaiur,    non  proplcr  oper» 


Dostra* 


in  der  Kirehcnordavii^  ^cr.Sia^  HmBOiw  dwcli  UrU- 
nuui  Hegiun;,  Magdehnrg  15S6.  in  appeiidicc.  (Vid*etiara 
episl.  Coryiiii  niense  Mart.  15S7.)  Ifem  in  Andr.  Cor- 
vini  expositione  decaloci  \  Witcb.  1597.  8«  lo  opp,  Mc* 
l^nlh.  B»sil.  T.  111,  p.  287«  et  Witteb.  T.  II,  p.  95.  ~ 
Idcni  edidit  Strohelius  ei  ▼cteri  msto  in  libro:  historiscbi 
Naehrichi  Ton  Melanlh.  Verdicnalca  om  dic  bciL  Schrift, 
p.  tS8.  —  A|iogra|>hon  inTcnimus  in  Cod.  Obcnandri 
p.  70.  —  Dedinius  illud  cx  lihro ;  Kirchenordoung  elc* 
«-  Sioiilia  scripla  vid.  uieiiae  Oct.  ana.  iMOl  d  caeoaii 
aiuio  l5#2. 

Brevis  discendae  fheologiae  ratio  auciore  Phi- 
lippo  Melanchthone^), 

Illud  ifiilio  praestanduiD  est,  ut  textum  biblionim 
fauiiliarem  habeas^).  Qua  in  re  menro  consUium 
cst,  ut  mane  postquam  surrexisti,  et  Tesperi 
cum  cubltum  irc  voles,  legas  tanquam  orandi  caa- 
sri  unum  atque  alterum  caput.  Ita  tota  biblia 
ordine  legenda,  ct  si  quis  occurrit^)  obscums  b- 
cus,  ({uaerendus  est  inlerpres.  Et  simnl  obiter 
sunt  exccrpendae  praecipuae  seutentiae,  qnac  sunt 
in  locos  communes  digerendac^),  qui  contlueant 
sumniam  doctrinae  christianae.  Noinenclaturam 
taliinn  locorum  alicubi  edidi  et  surai  possunt  ex 
meis  locis  ^). 

Practcrea  danda  opera  est,  nt  informes  tibi 
mcthoduiu  aliquanrK,  in  qua  sit  summa  doctnnae 
christianae.  Et  ad  hanc  accommodanda  est  epi- 
stol.tc  Paidi  ad  Romanos,  Haec  cnim  propemo- 
dnm  est  methodus  totius  scripturae,  quia  disputat 
de  iustificatione,  de  usu  legis,  dc  discrimine  legis 
ct  evangelii,  qui  sunt  praecipui  loci  doctrinat 
christianae.  Quamquam  et  Christus  tradit  me- 
thodum  his  verbis,  cum  iubet  praedicare  poeui- 
tentiam  et  rcmissioncin  peccatorum.  Hic  enim 
pocnitentiam  seu  timorem  scu  contritionein  et 
fidcm  complectitur,  quae  credit  remitti  peccata, 

Sumas  igitur  tibi  ccrtam  aliquam  horam,  aut 
si  Ii})Ct  duas  ad  legendam  epistolam  atl  Roroanos. 
Uic  diligcnter  expendendae  sunt  omnes  senfenUae, 
et  cousideraniluin ,  qnid  in  utramque  partem  dici  i 
possit.  Et  quacrenda  certa  Pauli  sententia,  ob-  ' 
servanda  sories  argumentomm,  ct  propositionum. 
Hac  lecta  postea  accipleuda  est  in  inanus  epistola 
ad  Galatas  cum  ^-Lutheri'**)  commentario,  qiiiet 
ipse  vclutl  metliodus  est* 


M^  Pro  iJi  ihtatra  in  opp.  Lutb.  Jcgunlur :  in  tQmu^¥9  Mi 
ttaehomm  €i  l^mtificum. 


ro- 


i)  lisJem  vcrbis  inscriptum  cst  in  cod.  Ba«!. 

f)  C.  Ob.  et  Slrob.  iexius  bikh  fiai  fnmiliarU. 

8)  Strob.  oeeurrerii, 

4)  Peuc.  mendose  dirigendae, 

6)  Cod.  et  Peuc.  addunt  eommyni^yg. 

6jL  Lmiberi  addunt  cod.  fi  Stroli« 


wt 


EPISTQLARUM    LJR.V^  :l5«rOi 


458 


'h  '  'P^i^liai^c.^etGoloiseBBes  kj^di- cum  roin- 
meiitario  meo^  iu  quo;  etiaHi  yokii  complecti  prae^ 
cipoop  locos»:  loberemiet  meos  cctohnines  locoS 
legere,  sed  mnlta  suht  in  illis  adhuc  .nidiora^), 
quae  decreW  mutare.  Facile  tamen  inieUigi  pot- 
est,  quid  mihi.  ibi  displiceat  ex  mfeis  (xilossensibus, 
ubi  locos  aliquot  mitigavL: 

Hisr  diligentcr.  lectis  liabebis  quasi  summam 
doctrinae  christianae,  Facile  igitur  intelligi  iam 
caeterae  Epistolae  Pauli  poterunt,  quia  subinde 
idcm  docet* 

Dcinde  legendum  evangelium  Matthaei  aut 
Lucae*  Atque  hic  yidendum,  quomodo  accommo- 
danda  sint  omnia  et  in  locos  illos  cqmmunes  in- 
cludenda.  Ubi  Christus  loquatur  de  poenitentia 
sentimore:  ubi  de  fide,  ubi  deoratione,  ubi  dc 
caritate,  ubi  de  rebus  extemis  seu  civilibus,  de 
ma^tratibus,  ubide  traditionibus  humanis,  ubi 
(le  aacramentis,  ubi  discernat  lcgem  ab  cvan^elio, 
evangelium  a  politica  prudentia,  ubi  de  crucc  lo- 
qoatur,  ubi  commendet  ministerium  verbi,  ubi 
ecclesiam  describat.  . 

Postea  legendum  evangelium  loannis,  quod 
magna  ex  parte  continet  conciones  Christi  de  fide 
et  instificatione* 

InfStmendus  est  et  libellus  aiticuloram  fidei, 
detrinitate,  de  creatione,  de  duabus  Christi  na- 
toris,  de  peccato  originali ,  de  libero  arbitrio,  de 
iustitia  fidei,  de  ecclesia,  de  clavibus.  Hic  libel- 
lus  paene  similis  erit  locis  communihus.  Sed  tnn- 
tmn  breviter  debet  tenere  sententias,  quac  probent 
articulos  seu  dograata ,  sicut  cgo  institui  Enchiri- 
dion,  cuius  exemplum  ab  iis  qui  audiverunt,  pc- 
terepotes. 

Postquam  sic  praeparatus  es  in  novo  testa- 
mento\  cognoscendum  est  et  vetus.  £t  accipien- 
dus  in  manus  unus  aliquis  liber,  qui  diligenter 
legatur. 

'  Vellem  initio  legi  Genesin  cum  enarratione 
f* Lutheri "  *) ,  postea  Deuteronomion  cum  cnarra- 
tionc  Lutheri*),  deindc  Psalterium.  £t  in  iis 
diligenter  videndum  est,  quomodo  et  haec  qua- 
drent  ad  locos  illos  communes ,  qni  suihmam  do* 
ctrinae  christianae  continent.  Nam  in  iis  libris 
eadem  est  de  fide,  de  timore,  de  crnce  doctrina, 
quae  est  in  £vangeIio.  Ncc  tanlum  excerpendae  '^) 

7)  adhue  rudiora  non  babet  cod. 

8)  Luiheri  add.  codez  et  Slr.  .  i 

9)  po$t€a  DeuU  e.  enarr,  cod.  non  habct ;  Lutheri  addit  Slrob. 

10)  Cod.  addil  $uni, 

XTcLANTn.  Oria.    Vol.  II. 


seviMniiac  dt!  moribiis,  sed  maius  quiddam  requi- 
rendum  cst,  videlicet  doctrina  de  priori  tabala, 
de  timore  Dei,-  de  fide  .seu  fiduda  et  iustitia") 
erga  Deum.  Quaerendae  promissiones  et  commi- 
nationes. 

'  Haec  tum  demum  jntelligi  poterunt,  cum  ali- 
quis  in  vita  usus  accedit»  cura  tentatio  exercebit 
aniraum,  et  orare  coget.  Neque  unquam  tamen 
desunt  orandi  occasioncs. 

Ac  diligenter  in  Psalterio  discernendi  lunt 
Psalmi,  alii  contincnt  prophetias,  alii  sunt  depre- 
cationes  tantnm,  alii.  continent  praecepta,  alil 
continent  promissiones.  Haec  gencra  facile  anim- 
advertet  vel  mediocriter  peritus  literaram")  com- 
munium,  ct  sciet  quomodo  reponendi  sint  in  lo- 
cos  communos,  de  quibus  supra  dixi. 

Post  Psalterlum  legendi  sunt  prophetae  cum 
cnarrationibus  Lutheri"),  ut  lonas,  Zacharias 
elc.  Hic  videbis  quomodo  auctot  illaram'*)  to- 
tam  rem  ad  communes  illos  locos  transferat,  de 
quibus  supra  dixi. 

Proderit  ctiam  conferre  alios  interpretes,  ut 
videas  quam  inepti  sint  illi,  qui  non  norant  rem 
ad  locos  dc  fide  etc.  revocare* 

Deindo  lecturas  reliquos  prophetas  non  diffi- 
cullor  inlcnigot  eos.  Sciet  enim  eos  partim  ar- 
gucre  peccalii,  seu  legcm  doccrc,  partim  xnaticinari 
dc  Chrislo  seu  £vangclium  tradere  et  consolari 
conscientias. 

Referet  tanicu  omnia  aut  doclrinam  dc  poe- 
nitentia,  aut  de  fide  scn  fiducia  erga  Deiim,  aut 
dc  crace,  aut  de  aliis  locis  cognatis.  Nonnihil 
tamen  adiuvabitur  in  iis  etiam  a  divo")  Hiero- 
nymo,  nonnihil  a  Cyrano,  qui'^)  satis  diligens 
est  in  historia. 

£t  qui  sciet  omnh  ad  loros  communes  re- 
ferre,  huic  nihil  opus  est  quaerere  multos  sensus. 
Hoc  potins  agat,-  ut  certamquandam*')  senten- 
tiam  coustituat,  qude  cCrto  constientiam  docere 
possit  dc  voluntate  Dei.  £st  enim  ad  usiim.et  ad 
tentation(  s  comparanda  cognitio.     Quare  non  cst 


11)  e/ fi/s^i/fVi  non  babetStr. 

It)  Strob.  loenrum* 

IS)  Strob.  pro  eum  enarr,  babetr.  tfuos  enarravit  LuUierui, 

14)  Pro  auctor  iliarum  Sir,ilh,       .      ''   '  '  .      ..       ' 

15)  Coi\.  saneio.  .  .-.  ,        ' 

16)  Slrob.  sic  satis, 

17)  Pro  eertam  quantam  Slr.  unam;  sed  cod.  unam  ferj^  n. 


45§ 


]fi^lS(TOLAJlOM    LlB^Y.llSSQ, 


4M 


conUiihiiianda  lllid  ridlcnlts  "*)  iUe^tiiJi,  «^^l^llib^ 
delflctatur  Origines.  ^-  -^^ 

la  legendis  histoipfik^^WCTis  ihprimis  obser- 
vnndum  est  di^cijnen  I^o^is  et  fi!lyang(}Ui,  .et^te- 
nenda  notitia  libertatis  Lariatianaflj:' ne.aoinnie- 
mus  djfiortetfe  itbi"  HiiiSrifa  ^JlR^ 
Ac  dili^enter  discerti^ndfkfi^res  est^^afa  opebibna« 
lld^s  David,  Ea^^ctrM  et  ifilMirftni^^firtiitami^  lesl. 
Opera  non  possunt  esse  sinnlia^,';^d^  sjo^.sui^^^ 
aniilisctritisque  v6YJ*tfdAie?^).    Sftrt^  iMtur*nimo 

inlu^hdi   kunt  pni^iapast**)  ilp^iV\i^  ^^ 

jfides  j  sett'ttTtior  er^idM,  dtttm  iMbis^c^mnieriKlat 
Chrfstu^,   cuni''iupb<it' t^raraii^1p6r\^^  et 

remiisstoneih  peceatorUm.  ^  *Sixn\  >t  etig«iidii  e^cem- 
pih  If^olitica,  qoae  dbcbnt^-  qioalii'^^  inaglsC^ikum 
debeant  esse  officia*  r  "  ■  -  /  ^  *  '  ^J     i^  » 

Non  est  negiigenda  i:emparam-'suppfarti4io  et 
caetera ,  qaae  ")  Gramtiiiitic)  aut  Rhetores  iubent 
obselrvate. 

Interim  cum  sic  versaris  in  bibliis,  inter- 
dum  legendum  est  aliquid  Augustini.  Nam  is 
longe  praestat  aliis  veteribus.     Praesertirtf  tfTttS^ 


I 


iri-*- 


j" 


18)  Cod.  el  Slr.  addunl :  fiv9oXoyfcug  ei, 

*)  Monel  koc  coulra  Anahaplislarum  furores,  quribcTs  V.  Tl 
abulebautur  ad  defeodeoda  sua  facinura  adversus  njiagistra- 
fus  polilicoi. 

19)  Slrob.  $uni  uniascuiusq,  provocaiione, 
SO)  Ptuc.  pHncipalet  ^  Slrbb.  Qii  principeu 
21)  Slrob.  addil  in  teeiione. 
2t)  €i  addilSlrob. 
tS)  Corvin.  ct  Ba^il.  aspernabiin 
fl)  libri  unpr.  fanseniieiii  y  cod.  cohseniiwii. 


d' 


quae  scripsit  contra  Pelagianos,   dc  spiritu  et  11- 
tera.     Item  contra  lulianum. 

Inspiciendus  aliquando  ")  Hieronymus  et  alii, 
ac  observandum  quid  tis  desit,  aut  in  qua  parte 
valeant.  Multa  euim  continent,  quae  prudens 
lector  non  aspernabitur ''),  tamctsi  leviter  attige^i 
rint  doctrinam  de  iustitia  fidei. 

Legendi  et  veteres  canones,  ut  sclamus  quid 
decreverit  Ecclesia*  Eligendt  siint^  qui  cum 
Evangelio  consentiiint '*)•  Multi  sunt  .politici  de 
ovdinationlbus  ecclesiasticoruni  rituum,  qiii  qui- 
bus  de  causis  facti  sint,  exponendum  est,  ut  ita 
accipiantur  quemadmoduin  caeterae  humanae  le- 
ges,  neve  tribuatur  illis  ritibus  quod  mereantur 
iustitiam  coram  ,Deo. .   . 

Deniqne  in  tota  doctrint  ecclo^iasiica  dili-  ; 
j^enter  obsefvandom  eA,    qnae  pars  ad  spiritua- 


angelu  jprocul  Mmngemla  .ett  a  polttiea.    Ne- 


I" 


daeaii  £k  «(iiiii^^aMiwcaociditi"' v(  jiefiBadcnlMie  «iot 
Uieria  et  eitorcendns  ^tylns^:  iht,  rrcuiin  omm  erit, 

gratia  perscriberei.  Ac  SUppediunUv  nofci»  multa 
arguihenta  haec  tempor8»v.  J^tes  Al^abaptistas  re- 
feUeD^I'.  'qiiii''  «ofitwdvHn '  a^  ftKidtatibM('^disMdeii<> 

Item  non  essc  iuran^entum  praestandum  ftiagi^ra- 
tibus.  Itcm  iilslitiam  **)  non  conlingere  ex  fidf, 
sed  ei  nostris  adflictioiiibtiSe 

JiSf  Ptiam  ei  ad  perfecte  intelligendas  scriptn- 


ras  et  rcrfutandos  haereticos  cognitione  linguaram 
opus.  Multae  enim  controversiae  diiudicari  pos- 
sunt  recte  cognita  naiura  sermonis  et  figuramm. 

Neque  tamen  de  natura  sermonis  et  de  fign- 
ris  indicare  poterit  qutsquaciti,  nisi  legerit  eio^ 
quentium  hominum  scripta,  Gceronis,  Livii, 
Yirgilii,  Terentii,  Ovidii»  Quiutiliani.  Addendi 
sunt  et  Graeci,  Homeros»  Herodotus,  Demosdie» 
nes,  Lucianus. 

Ad  haec  acccdat  stylus  sieu  exercrtium  scri- 
bendi:  quae  res  vcl  inprimis  acuit  iudiciutn,  Si 
quid  ex  philosophia  anfSure  voiet  theologns  su- 
mere,  viderit,  ne  inepte  comraisceat  doctrinani 
spiriTualem  ciini  poHtica. 

Caeterum  jiHalectica  perinde  opus  est,  ul 
gcammaiica  et  rhetorica.  I4am  cum  iis  ita  con- 
inncta  est,  ut  divelli  ab  eis  non  possit« 

Ego^tamen  optarim.  theologos  non  negligert 
philosophiara,  qui '^)  nonuuIU  vituperant  alias 
artcs,  cumnonnorint;  qui  si  nossent ,  pIurislK 
cerent*     Sed  >kic  magnopere  -opnfc  est  cavere,  ne 


iri^ 


.1 


•  ^ 


55)  Slrob.  observaiione. 

56)  baec  addit  cod.  '    i 
17)  Dei  addit  cod.                       ^  ' 
U)  Gbd.  el  ^H>lb.  iksHificaiianem. 
t9)  Pcnc.  quia, 

l 


m&I 


ErtSTOLAfiUM    EfB:   V.    15S0; 


ISgllfiV 


■  I 


-ivjj^i-^i.iii  liriii»!  r.U'n/i(j  frTu.r;f'fn»;'irii  f»«ie*»  fmii  iir^ij   : 
i!>D    :?*H  -j/)yi;iJnui  iifi  x    \'   in\\\u\?A\\  i\v\\i       .aij(!>.t  I 


,.  grapbon  epiUolae  imbetrare.) 


ftiS^iobeflqoe 


ji;l>*#fifOTA  >V^im.  ifprtij  . 9"tl;>> W^; c<»n^t»l«fli   impifnt, 
llj  «rroiode  si  cui  Mlui  sua,  si  Dublici.  ut  decet,  curae 

:iQf9t9fllfl>f!j#«t|^;«|jji^ret.  *;1^)  ;M«siia  fiticquaa  int«r- 


_ ,  - « 


'Hirir.if^ail  DivAnnwo  ;'.r'>»J'rn.>rf  ?o!jifr,iiilrj  1o  0^7  j 
-eoq   i';f'.'»;f>'MiI»  :)j.u:r'iv'jiifh  >  iiiiir;  ->r..fif/lVl      .^jhjm  : 

rT^iil   m;.   j>   .:i:i    *:'•!:  -   fiift:'.:^  «ji^  ir'iJi>i,J  :)jrp'j/*i  ! 

«j^>    3i""»^..[    y  i!'     f  .'Ti.  •.:j":!;'f.    jr'.-.>j"i)    '...•ii/..i':'ri   ^.i-.-  ; 
.iivj^r      ,  ?■•:  -T   »  .  *      ,!.;■■{!!'•'•     iinr:ii!U«>'l     inu-t /:•).»; 

itjjr^:)i>/\      .liiuiii/MiijO  ,1  lo/t)  .«ijtjr.-^r     iil  ;,ii  ^  ; 

diir^i-^irjfl    /•ijuiii»r/lt    .:'.i,'i^uuol\    .  i:jfjf;jO  1j  JiFiji 

^crfu.i-^ij.l    ,  Z'ix:  1 

-i»j^   miiir »'»*>:•■>  r*»^,  i /}'•/ 1'    }f,\'0'm\  y^i.A   fj/.  1 

»/       .i'"i:iii''i!))fi   .1'iJ  »1,   :Mf«\;i,ji:|  j;.    ,',rj'i  ■"».'.  11  p    •ilni',J  i 

j.-»    ^r-U"!  'iif'    !»•:•>/    :  i:;[    1.;,;    r.i» :<]r >i>jifl»}    yo    i>i:i'i  j 

.i;..ii'jj  (.•;»    )i.-jjcjtiiiii«..;     .  *i'MU   */M      in''i)iv     /n'»ri  | 

.iiliilo.j  uuro  i:i*>li;ijjl'i  *  ^.  ' 

y-       ^ii^   1.1'}*     li-j}!' •.*:     ■'•' ■  .•;f-i!:   jf^-i^.-j^'»! ') 

■2 ,  j    *3.     ;''    L  r;i'      '    ./  ■>■":('■    ri':    i-i   :;   :  :•  :-Tr'f.  i., 

.  >:  :  ;>  ,   .:    ''  ■'.  .  •':;  I'..  » .''i.  :"   .  ;•. :  t:'.n...  ; 

■n'»'-.'"'-''lT    lf'>rE    .- ■»\.M.»'  jl/     »Mi'c'.i«'M    ?;  MirjJ    '.»'^'1 

..•*7       ';i-/j;.'    Ji'i   ■ci:«J:"'    *»■>"      <•  .ir.fH     ■!.i    !»•»''•       ..i:T*;';-.i:- 

.v'-:Zl.  „  't.at  . 


inutat  eoruln  eiefaiiorum|    qoae  ad  comparandam  since» 

'*''iMM^^ftidftfonettt'^t«rfmum  v^lere  itgHiEDnt  pfadentiisimi 

quique.     18)  Uaec  sunt  optiinos  qupa^uit  '•cnptortnn  ioftoc 

ediscere^  linguam  et  stjlum  exercere»    £t  Ciccro  priccipit. 

i9  «tfb9/pfflvtipi{ll^if^l9n<flmf9^  V 


73*!li        -  \  •I!'?!-!      .    .      ';••      ;'.    ■  '.■    . 

.>l    lio:^         j  M  I..  i;j';/.    ;,.  ,    .  ;. 

■m  111  ii!ijj^j.'.'M.j  f 


I  •■ 


. .. .  .1 


.ilir,  J'»  2Ufrr.'(r..f  iH  ''"  .  :  .o;  :'J'?n   -•.■ 
•:t'j*^'-f  .'•.jrf»    mI   \\\\      .j  '  •*!  -.  ;  J'    '-.i   /■■■ 
^fT    1";  ^ij      .•;;■:  tr    .;;:;  -•    :     ;■'■:'.    ;..♦. 

J'»;«Ji    •   !.ijj-.''i        '      . 
/jllJD    'i:Jinj:i:.Ji    J*.      . ':'M-'.-rj    ;-.:..)  ' 

•,\y    ■.•»nfii.'i,    .1:.jr<    'Jlijl/!  j';     :'. 

-)ii}»    .MIJ)      ,t1!!Jrjl!..     fiifi'.'  _"jj    . 

r.Ji    .'j/    ^St^  rt!iii>o   :  .    I  ':^     .   ■  <      j 

-  \   'o.»;Mrii:..!  'M  I  '•■'*;,-    :r!il."  .    '  <  r* 
l^HlJi;"'!  >i!i    JMr.r     '.  II  •.:'•;  j    ..«ii)-     .»«   ■. 


j'j!.    .,;;i  I/-.!  ' 


. » • 


-:.  ^;r-fnji:     'j'     ;  i .  q    :';;iij;         r-^: 


1«  li  !i' '. ' ; 


■     ■  r        f  .        ' 

I     '••'   ■».»■■»:    (i  ;>    .»i-:ui.-.     "..■..",:    ■.  i^i'     .-•■ji- 
~ i  ■:  J  •-  u;«.  V  ■.  .1 '  J L'  •  i. :    ri  j I  Mi : rf.  •  :  .i '    '  .  i.    ;  ;■■■.«.       j 


/ 


-I     ^ 


1    i 


t        .1 


>       '■".        '•I-..    .>         1«         ..     .      . 
.'  ..  .       ,.1 

".      »*  l.'f       I         .       ».J 


80 


\- 


» ^  r  » 


c     l    . 


1     y 


*      •*      r- .« :♦  -i    .■;!'.    • 


f 


»*• 


u- 


\     V.       •%       .  ,    "^ 


/ 


■  t     . .  r>'    ■• 


.  I  i. 


■V  .»    : 


:    -.     ..    r 


I 


I .   •   I  •• 


^  V  .fti  '■'■  i 


n 


^ll'l'>li\JK:;ir!.  ■|«S-^fljr..f*^;i:::' 


..      I-'  ■ 
fi     : 


,    .«  .  ..    : 


;■  t  •  .^  !  : 


,     I   .  •'  .  I    »    ' 


J  =i  ^J 


jfA^'**     •i.4JM**^i^^W*^|[^    H/^A'.ft 


JL    't         »     n- 


*  CC 


PHILIPPI    MELANTHONIS 

EPISTOLARUM,  PRAEFATIONUM,  CONSILIORUM 

LIBER     SEXTUS, 

COMPLECTBNS    BA,     gUAB    MELANTHON    8CRIPSIT    ANNO    1581  —  1534. 


i  €  ^. 


^   '!<   r^i-^yi^it^i»  tu  (Jfiijeoa  wJjoiJ^I  Jnt;:^i;it3r  06 
•     -«   iiujy*ii   C.1I    .    IX,ZjC  «r:A  eticl  ifil)    iOltv 


L  i  : 


■•-• 


i  >  • 


.6cQ  .o>5 


UT^^vVi  ,H*toilV 


.  ^A^-k^ni^i,  .i&iv)  t  idisa  fi)q(i3«9b  ftitn^tsioliiap 


.fT.   :   « i  {>oii  airjD  riom  rJ  «mae  eojiUoiDnoo  r.jnol 

iU    .;  •.t'^j;u;  '3HT  ,2ni;jff(j  ^ii   ,oif>fIhoa  0)  bfi  iin'oT 

•  ("*  j.}'.':C'inn?>  c-^npiji//  cr,r;i  iiA/      •oiooi;!  ofir 
*''v'rr>     i«;U)oonoo  eo'-     ^mua  eu&ivr.j^  oio^jou^gnn! 

.Ui3  'j">-'i.'    jt>/T      cCiiTi/Ti;  m*j'>  juTiiiiiD^onTq  ij^iiill) 

'tn   y-.ii^   -iiTJeioq^  hfiaiovLr.  ^oJiioinorlov  7f/o  ,mr><: 

-rr'  i(i.     .rj:){.jji!ii[;n  oinji^  min  iiinijfloaor/iq  jj  aun 

;:    .ii-.    .-j!i.':»/.-     .T.v.ttiyi.iriM'  liini-ii,    mno    r>/tn*''iom  ? 

./iw':  :   ;;  c//  U.  ojif^o  Mfr.^   ,*'iol)ImLi;  00^:1^  ;iin-. 

;**;^   , -'*tn\:*oa«  ^   ^iiiiin:  *ji  Jj.  joLj,  n-.iflii^  nou  uioo.* 

•  •■;..:•  vinuO      ji.fiiio^iijiiio^iq    iiruitji   i)i.qr.  fiTi.ijo 

\  .. 

■■ .    M.:.>  ,  rncTjiijdjli''^/ J/;«stirf  pui^^oiifl   iniii-.nL.n  iiu'tKj(T^   ^^* 

.J.i-ib 
.■  ■ru.i.i^ir   «utjmuI    Siu^'^-.i   ahitifuj/'.  .0??t   ..  ::»^i;,_>  ;<o^ 

■-'  .  » 

"?«;-.>:.•»■  L       .iiYi.  ;«.u.  LU^    .    »:    ^ni  >    #IL    .n   ^-^.-.ia^ .;  ^..r 

'  ■'  i-  •>!;    .  ..'.  .>s-  id 

.     ...    .     .    ,  .    -5 


•  * 


i-y^'  V 


i«ftl    f  .6ftQ  «o^^ 

?b 'TJtrp^trr^  ,©.4\!iJt^u^wK  oJoj1>9  sb  ^upsH  .Q  .0 
eigo/f  fjnoitoolo  ol.^  oupofi  ,  iU'>Vi?.c^H\^\u^\ofT\?i  aijo« 
muio7  minr.cp  ,  mr>Jofli.({  mKUpbiup  \\>f\Dtn!rl 
-^RTq  dif;lfgo3  Su  ,ii;D>70X'j  cji  ara  awo.  ohuJhillo* 
Hibnn  Dif)qmoj  oofl   irjJoq  uori  ,mr.oup  Iidra  l»93U 

loriob  feoii  ooji  ,7Uinr.goiiotui  ouun  euioiGq  Wtt 
^-oiafiDoo  D*ioI)i:>ui  n/iiio  Dnllul^  ,muJt;if;qq6  lumii 
y^vifin  .Jnif^^oq  einol^uolof»  oc)<rri  Jo ')t.iii>e^9:«fl  w 
,Jeo  fcijilr.m  mu7oupiIr,  i;JiUi)  i3  .>;isjt\s>^  ^xw 
7.0  e^oiicrxi  o?.eo  EoJf;7cqfni  eueioiq  iu*noI>iv  h  fio 
DB  Dioqionoo  omiuB  iuoiobiu;  euriioni  DiioUfi^dO  S9 
jh  ^4»ioVon»  mufiiiuoii  iuue  Dj;7jnr  i3  .Difiifis) 
lujDvofu  iUiii  omoi^  .liooLot  Jd  iihoqnii  ioo» 
lojao/  T.>if>q  mioo  iio^  ^iJioilloi'.  ai)ia  oK[  .DDOvfilti 
-or;  iufic^oq  uu/[  .^iJr.f^^flmi  auiliup  ^eilDOO  n- 
-f/7  eiii^»;m  ifj\f.?.  f»?.  iUi;oLiv  iiiin  ^^imiiiG  DiDMsinp 
oJi;liIit:)OfImi  rjiinj  nl  ,?()trauni  ciiLie'»B7q  90p«iiii! 
irnu;'Tov<».\Oi\\   f.i)^on    f.\ti  eon  niJeiril  muiofnioi 

•ifi  oit'«.;''t/iji.'v  ')vrpMii  .oo:;i!L  m»  «fpmDup  UDflifil 
-i.ouijJo  :M>ri  uTuL  ^oJuq  m»,l>rioLuofI'>7qDi  nioToUi 
i«iup  oii  fiuhiL  iidoii  f^  tv)C\o  moLIjjp  oup  fii  ,11^* 
,jGJ<iijguA  i^jLo^iq  cigo  .'>*><:fl  goitouO  JR&  Difiiafao* 
4X>\  tiiiJoi  iiiifn*;  ^iiloni '•'/.^ooIj  i/f>Di1ingig  ewifiUI 
fi.P.iit/}  :»oi.fI  Jo?oi  tJoJ  ■r«<^.  .nrOv^NOT  iJiioK  ©Ui 
••T->tiir)/i  t.jis  ^.u^sV»  ."0  ^!r.-«  j  r;iiiS^''^  ,  ^micl'/*;^!  i»?* 
c^fMii.-v^Cf  iiinu  oj!>i  ;i:itr):  jr  ;  \V,>r»jv>K)Sn  2<?ai^Ii 
-  rTu;fOin  5'Li(.i  rnifrj  j^jM  ,tc»  ♦hfis^.;';  cOi  ornilfon? 
ni!ic^  noi.'M:;    ,j*.)c'xo  ci'j:'rir   r;j>'  rrr  '^u    ^U^  fpn- 

T^»     nr-'^:.  ',  .v^. /•  .  :.fYoo^T^ttio> 


-  .i-^{' 1  j  •:rr^ 


1531. 


No.  955. 


1.  Uiu 


Joach^  Camerxxrio. 


£pitl.  ad  Cainwar.  p.  154. 


hii 


6acnimo   Camerario  amico   suo  summOt 

NoribergaBy 

lu  IX  Neque  de  edicto  Augustensiy  neque  de 
dU  Smulcaidmsibus  ^  neque  de  electkme  Regts 
Vgrskandi  quidqQani  hiibebani^  quaiuni  reroin 
>llicitQdo  .cum  me  ita  exerceat,  ut  cogitare  prae- 
nihil  queam,  non  potni  hoc  tempoce  muUa 

my  parcius  minc  interrogafnur ,  necnos  dehor*- 
Hanr  apparatunu  Multae  enim  inddere  occaaio* 
m  neoeatariae  et  iuslae  defensionis  possunt  nijfia 
meAg  jrsixmy.  Et  tauta  aliquorum  malitia  est, 
{|,  ai  Tiderent  prorsus  imparatos  essc  nostros,  ex 
a  oecasione  facinus  auderent  animo  concipere  ac 
eniave.  £t  mirae  sunt  hominum  aiiovouuy  sic 
mat  imperiti  et  indocti.  Nemo  iam  moTCtur 
lla  ▼oce:  Ne  sitis  solliciti,  scit  enim  pater  vester 
n  Goelis,  qiiihos  indigeatis.  Non  posaunt  ae«- 
fuiescereanimis,  nisi  videantse  satis  magnis  va- 
Misqne  praesidiis  muuitos.  In  tanta  imbecillitate 
ninomm  foistra  nos  ista  nostra  &BoXoj^ov/Jiiya 
laips  ixHnjg  l^tfii^eQ^  obiiceremus.  Neque  ego 
en  quemquam  damno,  neque  cautionem  no* 

reprehendendam  puto,  dum  hoc  ohtinea- 
or,  in  quo  quidem  opera  a  nobis  datur,  ne  quid 
ceier^  fiat.  Quoties  haec  ego  praedixi  Augustae, 
peties  significavi  deesse  mnltis  animi  robur»  xal 
Eftte^HMUUi  roioCva.  Sed  tota  reSiCt  haec  causa» 
Diloatbime,  singuhiris  est,  et  ^sitri^  ista  recipere 

fUQiOtdaeig  videtur.  Ideo  nunc  precibus 
agenda  eHt»  Btsi  enim  :valde  metuen- 
lorti  -eat,  ne  molos  aliqais  existat,  tamen  spero 
mmot^o^fV  foc^  mitiiorem ,  quam  velit  diaboluSb 


iHiufVifyiag  inveni  in  digestis  drca  finem»  si  quid 
tamen  repereris,  mihi  significabis.  Omnino  vaU 
de  multum  laboris  sustineo  in  Apologia  itf  locb 
lustificationis,  quem  cupio  utiliter  explicare.  B^ne 
vale,  Gal.  laii.  An.  XXXI.  De  negotio  Ulrici 
scripsit  ad  illum  Blicarus» 

4^iXi7tnog. 


No.  956. 


2S.  laii'' 


MarL  Buctro. 


f  Ei  antographo  Melantli.  in  iabahr.  Ecdea.  BTmel.  Ar» 
geiitonrteoi»,  deacripto  tfiiU  a  tUit.  SirmMia, 

Verurabili  viro  D.  Mariino  Bu^cero^   Ar^ 

getUii^0fi^ 

S.  D.    ^Q^^™^"^  ^  ^^^^  ^<^i  P^ '^^  "^*^ 
lenta  conflictatus  sum ,  tamen  cum  bodie  eomma«- 

dius  haberem ,  et  nvntins  tnus  adesset  adhnc  ^)^ 

vohii  ad  te  scribeT^,  neputares,  nte  inimioo  Skv!U 

mo  tacere.     Vidi  tnas  rationes  concordiae  **)  et 

magnopere  gavisus  sum,    vos  eoneedere  corporis 

Christi  praesentiam  cum  anima.     Mec  video  ean^ 

sam,  cnr  vehementer  adversari  possitis,  quo  w^ 

nns  et  praesenliam  cum  «igno  admittatis»    Si  Tem 

praeseiitia  cnm  anima  admitCitur,    facile  est  et 

€inn  signo  admittere ,  sicut  certe  Dctis  in  propitiai- 

torio  mm  soltim  aderat  in  animis  sancloram,  sbA 

iAiam  apud  ipsom  propitiatorium.     Quare  dalnS 


1**^ 


^*m 


."  .   ■■  •       I 


"*)  Praprinm  mmciiiiii.ButenM  muerat  Witebergain t  .cai  «t 
Lu|hcrus*epi«tflan|,d.  SS.  lan,  ad  Bucrriim  scriptam  tnr 

^)  Poat  Gbmitiir  Itm.  Aeeualae '  ttabita  Buceroa  mtfkiM^  li« 
boraTrraf ,  ut  concocMm  facerct  iDler  ArgenloralBMet, 
ConslaDtienseff,  LindaTieoaefy  Memmin^nies  et  iqterVri* 
teber|>enses  in  doctrina  dc  coene  doniitii.  Propotuerat 
conditiones  concordiae  facicndae  Ernesto^  Diici.liiine^ 
burgensi,  dc  quibus  Tid.  epistolae  Lutbcn  d.  ^  laa.  d. 
1.  Fcbr.  buiut  aoni. 


471 


EPISTOLARUM    Lia   VI.    1581. 


472 


operam,  ut  hoc,  quod  rcliquum  irt  coVitlroTetoia  [  No;  95B.  959.  16.  Frbr. 

iruneat,  etiam  cxpediatur.'    Lutheras  •n^tna' giar-  •  •  •'"'■-^  *  <  •  -    .  .  ;  •  '>>:  '  «*'''*'•;.''■ '"^ 

varerur  pncisci  de  coni^otdia ;  si  C%/m  etO«<lo-  -  =^  '  =  FraaqtSQQnftM^ifiQrfi^APWh, 

lampadU  mentcm  pforsus;  ttbssa ^--W-dcfiWhnjlite», "  :^'--/  s  'lK','i{yi^i'iJ.'i=  Wlf  i«mW.'ft  VitiViaJfttti^  d. 

iilos  in  sius  eccl^is  haec  iic  V^a*'iprke^M^ii'tfot    '^'""'^(«ii'%4.">iWa<FiiQ^biBtei^ 

cero,  quae  scribis.     Mod(^!»tt''tWeHJfer*l  Sfe;ii^'' 

hoc  negotio ,  ne  initia  concordia^','  per  qtiac'  'SJpeB 

est  «t  gr.,dus  ad  veram  «tdurabilem  paeetn  fiat,  ''t^:^::'.'^;:^^^^^ 


No.  957. 


cero,   quaeseribis.    ^Am^^Xi^  m  ^^^ ^  feiS^^^^ 

dissipentur,     Ben6  vale.     PbitWdieHaffne^^^      .  !' 

::•  ■    ^' vD-:  J:^:;-    ?•  iv^^^i^Og.   \  .^u  iavmiif^i   ^inx^^ni    ^.i.^/u.K   f;'Ohi:„;J    tiirj..., 

.,  .       .xufi.  Jp rancisco^  J^runcorum  lteg$^  cdn^an- 
.  ?  .^  -i^       .4  4:ui(^^o  ct  aomino  noslro  carissimo  aidue 

i  I  I  ■*'  •       ■     ■  ,    I     -n   -   .  "j*  «  •    *-'  '^-      . 

>».'  C(;tW»"*i^a>.'" '■'■'''■'-'  •■•      •  '';;''^  ■••'■•  ''"••'•■   ■  y\y^^""""'.^^  >rJ=:r';.:i':  vv.:,. 


•  1«  .  «     I 


,,CnCft3^A^)I)>0tiM|ir;YimtfM,  Ql™ 
Ep-»u»d.C»merw.  p.5S&     -.'1,!.;  ;;  >   ;;,;!,  r.    1  43Jebili»a^eaiui*.el.»Byiepe<B5ajoffeniftt...^(ji^ 


&rDi 


■*'i(i   'i    ;■.!=  >     :..'i;!}    t;  ?   ;  - 

loachimo   Can,erarr<i''^mk6'  sur-^^^^^^ 

NQribareae   ''''''■""■""•■  ''''''•  :     'ihinM8S7n»t«l*tnBioetowsiifet,f»lw«jPW>cj|HI«p»c 

;S.  D.  Cum  pr«xiipe  ad  t«  ,scrip^S6i»ni  <  pof^ritltei;  «oKin  invf^giBviswniB^  fre^irjMf^iMi^jMae 
accepi  alleras  tiMS  Jileriis,  q»a«.roitH;;li<}«hiwt«irr  Bignitttis«jViaatr«rierg»j«o»^»ihixiffw^A4j.eai|i^4lsri- 
priusesse  datae,:iArgoin«nt»i».W«!9^ftr»t  fic^i.  «oiD^  ibiJndulK-Bfse,.' j^DaeMrtimtfumribflfr  4flgl9|iwHini^o- 
uvriimUftaui.  .,  Efo,  ^qu».  «oiiisilk: D^qne  .afiMd—  limaA  aiontMrfiUfoiailfnw^.ittd^iad^.Mitiof  .««4«^e 
iies  pIeroiiiunqii^.«i»i»is  i«teU«S(>»L>u{^  %Uwp  ,chtar-2  idhdMiMiaft  =dlatiM».jc*),tt6n4|HiUiiMBm  P9i|M«Mt* 
ttiVfiLutheri  tnincati»m  quprS4m,QpMs  fuH:i>t  td-j;  ^qnaM.Reyae^m Vt  pwoTWrt ipieMi» jlciliH««><niaiinc 
tam  Germaniani  spa^gerfc'?  JBtquMi  hira.Atafi»cb  ■.«tifac>:«i>Ki<  iSi^Maviayigilmi  rfDA.fWft-cMsntas 
condtare  civitates  ad. -pang^oida  foed«»*2;'.Af»njo..  .vtijtra  Jws-Kfcefcas  «b«i«iUfcq«cei|wil.«jt,mgnp%fa(. 
•aperioKeafli»:s^nmi«MfaA(^lMiJ^,q|>j(3vi<^|pM 

Ua.oensilia:di««ipafea(#M»>., IiMvmKl«lfMd«MiH«i^  .iMc8lbdnttr}safyie)B*)a /sbiat»  .Matief!«mr(9«sft,5piM^m 
uec.Luihetijimi »^Qi«iPe^4TW>Wdff ftb  '):«^jlM(HfS^i;J  mibltoiiikn.  lianrfriin  ittrpim»MMM(9mqii*rQnv»»ia 
i^r^aeawitoeiitt  lioq  p^tQflo  fiM!h»i4*<««HMi<f-  iwtttgdaiaea4>QaiiM*i«cc^iMt«:ifii«  qMfaqfMf  kp^ec 
.ne  a^i»tatr.;:i.ii,o  M«p«^itWW>q  s^:.»{t;«ttMgp^c.  iMiitpbffa^jitatfhirsaMBikitp^tMftitfly^^^UMnt,»^  j^i- 
pmoiMm.:plun«p»m)jv^«tt<i^qAM^^u4ttM'V^  MtnMnhi8<sori|ptisi4MipiKhfM^t  ryt*  f.^(9#»Mr./o- 
uteccntor  suo  iure,  si  quod  ei  promittunt  liWMts>i|-2  iAt>im<£ Gciwoh  iniim^tafeiKb<)l«P«risw)!»»ii&»tte 
«uiti.  Hanc  iniHXuav  tamen  moderadissime  scil>«<  MNMbaicililtTapudtAioB.,  «tft;«M>.mi^iin«»!(>MiMfir- 
.psitJ&#</urlll»ii«i;.^x,«fAM«liJW4^iiC(i>f!^.  Ilab#s  cumrerrent  indulgeqttoav  ,««|fi«ee*|lkf  iiffil^'*)»». 
oinniBsiinpVicissM9Kv]lA)q^N^Aihi^«li£«4MH«)^  darent  propier  quaestiim  cum  conlumelia  Christi 
a  iiohis,  «pero  t*  a.T)l«4f4ff«clen)i:..jE^.iffte^K«>'iijiin  «ineqMapniadtioAatmanwft.  •  IiU^^aw!>.line  nlla 
hil  nM9*^lMlmvftBi^n4U»«R4t«^,fyt'UtrHfWp(ftr>  •>acnfn  adtnoaiiar«a«m!!tarjgf|ii|DS- 

tear ,  ita,  IndiiMri  m  mmi^^ytV^.^^Smu-^M  jet.i  dam  ^ioniaetialoaUa  iTiri».«pMd>  M«  *  ^««MimiliNe^s 
illud  vitiosqm  dici  oportfci;».9QP.^titM!H|^iqi|ar«):  ,ng^nt^  sUiiih /»cfifiittnbiOlrociti9F  dMniUmobos. 
redeari)usadprjNeai.;'.A«iAt)0't«^!ftWp«Ai«|tir#c^i-f;f  <ri{Uibuqiadnoiiiti!«i»it.  ilta  «e«««rai||,f0|i.-pu- 
bito.  P^usqttam  acquiefiM.<  qtf94  attitwit:[«fl'ibaiee  ■JMMeJvcntatettudeiendeceb;.  lioi  lus^dispwtfriiippibos, 
nttQafiv&i»t..  aisi  ,,Wr^  tui».,.t)t«rf<N:>.  .^iWi  va)c  ,  jUt^t^biatiamiaUi  jfnidan^iebuiuit-ecpleftiMlUU  re- 
J^UU,  Cal.:Mart»  nat«ir  iu«o..,! ...  ;.„..,.•  _..,;:,  .pmlxaisi :«nnL,  .aed,iUi,'.iqii(H»in>,4«af)!id«iijB  ei 

"j  oi  i.i-ii  ;-Ail.   i,  %*iiiiiflOS-   :m  .«tinrtjinliuobandolgeotiaru«^pirnft^Mtoq|af«|aaem 

•  ••' — "  ■■''  ^ ••••<:  M:'t  fiii.'.-  j    il  iinioirtca|;oodi9evlie4EBfenmt^;«trf^ctm9ii«f¥)rt'i'' 

*}  Poatanvt  C.  W.  .  .r.i..-.i;<ii.^,iA  iic  <  '  .-.  i  mmpqoiladiuMs  «pnikeodec»nl>  n)A>E«jyaf>4csi- 


478 


EPISTOLARUM    Lia  VI.    14S.1. 


474 


tima  cognitione  danmaretar  tanqoam'  tmmea;  'Ct,'  Maie«tati  in.publica  aodientia  eiUiibuimus,  et  ol>- 
tit  oppriinerent  eam,  miras  calnrani»  spar^erant, .  .tulio^^  no&v  u)>i  r  vel  opys  esset,  vel  r^quireret 
-ut  eani  o^e  j^raegravafMit^tuia^capilid  mvictissir  .  Cae&^  Maie&tl^s^  de .  siingiilfs  ,atiJculis  latius  et  co- 
.jnxuQ^.Qif^ssfj^effi^J^^  $en^  ,\g}ffm»^]a}  QHiing|ia/n,  autem  adver- 

pepiAugiMum^  MdMflmu^n-nostiAm.».^tM9e'ntbsi*-.  .fp^^^wi^  i^t^am  ^onfessionfetin  poste^  publice  ao- 
«luin,  t**W  vej^'iim:  afitaM'>*^^  apu^j  ,bi>  Ui^  eii..pP!Q[Wie.;Cpps.  S(iaies^tis  cpufutatiu 

*omnes  ieges  ac  popaias  ^lliristiHnDS^V  Verurn  quifi  -  ..qu^(^4m.^rip|a^r,^t  Uicebatur»  ,^,quibusdam  do- 
neg«iii  non|K)Ceraty  :qninmiiUi  et  Varii  abusus  i|t  :.ctox|bHs«  jqur^nCfAug^^^ /uenw^,  tamen  im- 
•inalae.opinionas  serpsissent  io  ecdU^iam,  quam  ob  petr^^e  iPf  p.  pQt.Ujp>)iS|  ]  ittipg^ifi^lihw  eam  rem, 
xausam  in  cbnveMtr  Wormdtieiisi'j'«qucm-primuf|i  ut  videlur,  inimicis  nostri^,  cum  quidem  nos 
habuit  Oiesarea  Maicstas,  magnus  numerus  ab|-  sae|)e  ieVVnni  debita  reverentia  peteremus,  ut  no- 
usuwn  collectus  est.  quos  Caesarca.Maiest^s  clei-  bis  copia  fieret  illius  confutationis,  ut  pie  et  ca- 
-menter  permisit  sibi  a  s^cul^^ribns  sr^tipnS'  exTU-  tholice  singula  oniecta  ailiiere  possemus.  Sed 
'l>eri«  Ideo  in  seqiientibus  comiliis,  quae  nominfL^  ^^c^ta,  ^et  periculosa  conditio  proponebatw,  qua 
CaeKireae  Rlaiestatis  ijidicta  siint,  et  ad'qn<ie  r.a€(-  •  '«x.eHipbim  confutationis  accipicndum  e^set^.  quaia 
sarea  Maiestas  dratores  suos  et  commissarios  misi|>  concJiiionem.^rof^fi^.Cfiti^iwiii^  periciilum  non 
-tit  ifli»>^m'lMiain  lefM^  fuit  nobis  possibile  rccipere.    .^t  quanqnam  post- 

■esiMH'coihltlhj^'delily€ltattm«-ieit^  ea  dati  sunt  arbitri,    qni  certia  mfei^is^  coiitro- 

-•ienrid'ilta  lli^i^igibnevpie^tfti^^hrtaljbmsimoditf  ilja  ym  coin^ioncrent,  tamen  abaltera  parte  talia 
'  dimpotii  'pbM^t,-'  lU^  hoH^-iaimalis  aegregamitur,  'mccliii  proposita  sunt,  ^l  as^cntiri  sine  ofTensioiie 
«t  stiblatlsiibifMbds  etiM;tfii:o]^inionibiia'boniiis^3Gr  conscien(i;ie  ct  periculo  veritatis  non  potuerimus. 
^cMi^  Mtinelrentiiri  ^^t  ad  gtoriam.DBitinj«Qclasi|a^  iKeque  alleni-pHrs  recepit  media  «^nobis  praposita, 
^pt€tpiip^tcablfii> ^'^l^w  v«M'aKaiviaVadiban6.ttfni  eisifUii  his  ostendiiadfiSf  nos  propter  concordiaiM 
HCoWM^dibt  Al^i«|C'Vi«ai^ett:>inUa,')^prafi0C.ilMnc'^  iiult«modilsdel«ei(t«it«^qiuimlibst.magnum,  quod 
iffiaMi,  8i'Gae«!/>MaiestaS'ttpud«llMnamim  AoiMifi-  sioe  dfFensioiie^  t^Asciqnriae  siiscipi  fosset.  Ita- 
eem  «l  apudll^ifimDigidUitMni.V^slranoifiitiiiUos  <|iie'cnm  iVMisucc^ssemhaee  eonsiiia  dirimencJi 
'WgevChtristialfiosobtiMrRtv  u<  iii[GeriB4hia,.'qiiia  controversitfi,  effeetufn  est  «pera  inimicorum  no- 
•ffliiidissifasiDAes  islae  €xli«iss«vt4LCoacalkii«i.|)Hi^'^  atPMum^  tit  CaeJB.  ^aieataf  proppsuerit  nobis 
-ffrit',  -  .ehirittiMom  ■etliberam*  hab^rletiiiL  >>  -  £t«  dc    qaandam  sententiamy '  ^piomodb  interim  sentieu<>- 


hae'  via  g^er^li»  con  b^ii .  Mgendi •  oa  iUir.con  ven-  - 
lOliatt' »eoiiehUbttL  «atr,  elad''GiUft.tft|Mestato<o  tela-'^ 
ttttbv  i!i^'iJeiMlil«r  aiscMit  hiiie^  detiberaliQni;^ 
'Fbtf^^etfitti  de  tempore^et-lMoSjnedifdeUbera-' 
lihD  «st» '-  Ibiec  omnifl  inseirta  siirit4iecre4jsi  con-' 
Vefttttvttn  de  tomfnvni  'consei)^utiocBm.tcaentiS  et< 
-miitoe^iltt  =  *eif^  commiasariflvum  ^Caes.* :  Matastatis, 
'Prituiptan^  BteeioriM  rot^  alio0pm:iPruEicip«n».  et 
«StariMiiiitib-sitiMiseoitinii^''!.''^^     ui.  j-hMt--. 

^PMteaifBam 'Gse8«  •Maiestas  «ex- Hispania  in 
ItlMlM  ^raietit,  W  pro  imperii  idign|tai«  de  more 
-€Monflvetiir4  ^eindc-veroin^Gtennaniam.  venit  ad 
coiuftilubndiUB  stntnm  imperiis  'inilia  iniiproiMmo 
conventn  A«gostemi,.^haiid^dubiei.ciuakitipnL  ad 
.fieraimattiGBcSb  Maie^txs  atiinet  ^  i  pio  let^optimo 
amimD  dementer  tenttivit  has  dlssauiones  -  compo- 
-nerev  ai  fortasse  eine  conciliq  Mrciri  posaiti  ifOiii- 

•  coidia.     Qnare  et  nos y  •  qne ■iuciHiodum.  i  ■  decuit 

•  christianos  principes  et  populoSy  oonfiessionem  fi- 
dei  noslrae  planam,   clnram  et  -Gatho)icam  .CJac^ 

HiLAHTH.  Orra.  Voi..  U. 


1 1 


\..'.:  I 


^virfi'  ^et;,  dbttec. eondllumi.iciigeieturv  cui.Beii- 
tmtiae  'iwifio  «teldb  potuimnl  qssentiri  sine  niaxi- 
fim>ofFensione  consci^BlLnmn',)  ut  Deo^iuva  ex 
•serffptnris  saeriiftH  sonctis  patribus dare-.osteiule^ 
'  mus^cuilibet  poscenti  eaiwmt,-- et  praecipue  iii 
conttiUo,  -^f^vt  huit  sebtenljUe^&ssentiir  gravati 
shniasj  "'-5  ■•^••' ■■  ■  ■        ■■ ;  .-..:::■.    ;    ■-.   .  .      , 

Ad  hattif  intellekimyrs',  GaiBs»  Maiestatem  per- 

iHotain  essc,   ut  aliMl'  qnbddara  edistiim  durins  et 

nobis^ntolerabilius  ediderity  a  quo  te.magnis  et 

legltimiscanusH.ehiristianis  ralionibnS:4id  ipsam 

Gaes«  MnieSL-ftem^meltus  informandam,  -et  ^l.ge- 

^rrale  «t  libfBrum  eonettiiitii,  et  ii4.  Regiam  I%iii- 

tatei»  Vetfrirm  et  aiio»  ^teges  d/statM#  christianqs 

appcfUare  ^ooacti  tsumns,   cufn  pni|jestatione  legi- 

|ima  d^.appellatione,  quam  primum  fieri-  poffrk, 

ordine  insimianda  Caes.  Maiestati  ei  Regiae  Digo. 

Vestrae,    et  aliis  regibus  et  statibus  cbristi.iiii^, 

una  cum  actis  et  actitatis  praedictomm  comitio- 

mm  Angustensium ,  qnantum  HA  can^^m  reliffiu- 
»1 


47«  EPiaxatAiWUM  Ktal#y  .YfeTt^^fe 

nr3aniiict/''imficei9B^{.i'km;lliEpani[dii;hhapi(i9k 

beat,<  qpd-«uinM;iBC»3puifaripvIJrnuuiifittHn'<(>fi  o?gt 
-Ctimanvhoeteu.naeUq  niDt«pi«H^^8titf»M 
tinnus  aUad^'qtamTiitTiwtd^o«Bii<«rv;t<iwwtj^a»i 
cipimuS',  inuItip)icilBr'nfaliniimCtbnafeU-i6,S;c.^it)i 
et  Oa«s.'  Maleslfttaili/itA^Rtgnim.i&fViv.^^t  ^m* 
re^s  iniasLifi^nri>'caiunlaT)di«oiibia.niiaai';  HiFdtw) 
confenintm'  iDfnosimtiouliitblturreDjMinoiii  roinm 
a  scriptutissaaotis  |Bt^ol<8iaro4tbvKiBd(?«flil  Stiitib 
a  ci>minaili;>enfciv,-)--suK'a!Attetji-)no$  iit«i:«pff^ 
ilitionibU9Miniiia'^«ftBta<iat;aii(a(ivc]rt4te(m!(iH 
les,  st  qni  eomhtur-BUqnid  eiuattudfrdqcieKQvaHt 
]>rofit«!pi  •  iqaitiqoan  cotttra  scri  [jtuEiis  -  Bauafift'  MUt 
ecclesiam  catholicam.  -ManTfeHialn.est^:;in-iqi)^^ 
tis  pei^CtitiJT  T(T«emiit^  ptot»tci*'lnio-4loetru)M)geiius, 
qiiod  iseqnimni-,  qunej^ofe^lor^iWill^^M^^lluhi- 
luri  eramus,  nisl  sclfen^iiY,  tfarf<;'^d«lfPh.Wi';*V/iiam 
confcssL  aumns  -  conaeHt;trie;inri  esse  Ev.ingelio 
Christi  et  Ecclesiae  calholiciie,  et  prupLer  gloriam 
et  mandatum  Chrtsti  retinendam.  jy)Q   .-/^ 

Pftcterea  audimu3  61  hanc  calumniinirgp.wgi 
Apud  exteras  naliQffoi,  -qudAihv^^ctrinae  g«-nus 
Teceperirpus  ntjp  propt^p|et:(t|nn^t  timorem  Dei, 
sed  ut-'per  h^  ftl^MwiifTOliilWps^M^^^O"^ 
rupiiTrmus;  'iftittii  fHlsTsnnnnfa''e«<IJ  iwtmiaHttis  in 
supradictis  cohventihuJI',"  el^tfe^'  a<fi!ilMhW'nni- 
verso  orbi  ptiQ^it>pe  in.  D^u^nl^  cy^icijif -dectar»- 
bimus.  Kt  omiiei^flrrftlfhtes  viri  ex  cumparalion^ 
petidnlbtrtm^^trteHidd^A  «tilHtlMf^  ^sdSn^ 
homines  m.iievc>]ps  -fjam^iibisUlftflll^-^lfmiffff  mk 
fingfe^e:  NAV^'sQfit;i!i{iHhlfWt|Jtfe»MliM'tMh3  in 
nostriV  dltiiAlriMsY' H4' 'pin^tt^^^^tfiln^i^^dii^ttH^ 
tem,  fjtib.itfi,  'cb'i/tf^i='» lIU^ar^^t^MCafti-dittidWe» 
nostt^stti.^dli^ffii^rir^^ftfU^Vj/Id^^i^Wulil^  iJHMa 
commoda  tiintt  iiipsYimith^ils^  til  Uut^tra^i^dMU 
graliam  Ca^s.  B^^^t^iti^V^ddiVtinl  ^sJli^lqmtau 
tissiMt;  at--lUm<9vfrieRtnfiiV'A(^<]»?gHpV«fmiiB 
el  .iliorinn'  l^MfatMi^rtlVn^Tl«ighA9^%iAftH.«-'iE« 
Dei  liehfJfit^oth^u^es-^hoJtrl,'  filMWesiVr^t^u 
pn,  ^hitf  dighTtitre'9iictiWhJe't^L^ild^[Ht1»yit]Udc« 
et  privafos  lMW;<re  y^tiitmit^iinHiVm^VtJLeiiii- 
r>im','  iino"«i^^stiti/rJn!tiTHitfMf^'l^f  ihVmi^intJMi«4>^  }• 

atietiif  t¥imibti^-To<Hfplet#i^#Hih^.i'''1Cr-e(ilii»i^ln 
bona  IlR'f>rc!itiHi!Kica'tf(itiS  h(tl^i'>cti(int]hidWih  ivfee 
h^d^ocr!»  sUt', 'VMdJtdiW^i^n^l^S^lWstrfifmMe». 


«j-liHb  wttlMi^i 


IL-l.ijJiffi!:»'™^  'ffhfmttivffi^m^fifS^^W!. 


474 

»f«fffeft8,ft«nfe|^»q«ft Wfl  ^^uftp^ jn  (}j^ 
mfm  W'ft')*^fflnf'H?ffirt;^oft"M!,Wf»l»fflmft 
C^MiJiizSSrtQWiftfnwi^fili-.lor.iJ  Jo  nJ!nso5  eJaw 

l«ica^,<tBainat^y|^s.,^Ut^iM^  ,,)%iR,M^^jupfc 
HftlHriftSa.cOftffpsiO;  feffl^lyT,    ^,;Vfitf  M^  P'«^fr. 

liffjamifwMif,  '^^miw,'!^^mmWm  §h  s?"!» 

j^iftiftf^i#„l  ^fcHf^^a^^iii[ipt.,^jiej^  ht^yajjij^ 
al^fiiliWB  ,^  .flijae.  cqnfpwnf^P,  mftgwJt^^^  *Lw^^ 
dil^ruroi  u^ti  tu^Qt^  pt,  «t  ma^tiiatu*;  ffC^^iL^, jc, 
gM:^r«-c^cit'Tn  lEle^j^him^'  qv^4  "^^r^iWnfl^ 

w^mti-  4<rfen4't  eVt>i«tufl  pfJWrt  k-  ^^''  W""' 

Wne5??V,PpJfSt^lST./PMHmiWffl™?IPaJ 
»HW|ir>f?^«5  :M^Ml?  ^*i  l^vh^jrejP^i.i^^fl^;^^ 

ppft.j^.«)H^Uen^.Sftpif-ntw,  .flttpd*  ;■  W;Tfi^i*S 

£^  bpvej^i(5isf)jiilii^,-l3pbeap)(]^»j,,,,(npft.«jtp 

BffJ^H^T  l9^fiWf*irfRS''r«lHfifl-,,%'?.j4fi»?p!r!«^yn^ 
dietitiHm.  Qualis  eiiim  amentia  esset,,  si  noKliM 
«WW(to5».cos(!j|^,-,flps^jp^f,ifflnc():f\re^^^ 
t^(G^ia«(icif.p^M^^ti8  f^^m  te^tj^^^Mjjff^^  no- 
stra,  quod  potestHtcm  claviuni  et  Juimsterium 
ver^,.,i^li^()4e;  yen^^pitir^j^Moiilqae  etiAnr^ano- 
njciim  pulitiara  pcclcsiiistici.^tiilu^  prohemuft.Y'1^»™- 
lom  a|iysm,repreJ\e,ijdiii)us.         [  .  .  <■  \i\ 

.  r-,^0«m  7gil,ui:  JuLel\exerIiMus,  baec  crpiina, 
fjnat^  recetisaltjitiB,,  in  (i(.is  couferri  itpud^negiani 
p.  V;,.  duxiijijfjs  jlflfrJlf /S^^t*'''^-  ^-  ^-  "^itlenda» 
*sse,,nl  «os'fiii^5^?;f^?/P^*"S'''''  ^'^'■'^''•'U^^^'^^''* 
Miillum  enim  referre  i^gicavjni^is,  ,pj^pler  excel- 
lentPm  sapientiam  et  maximam  auclorilatem  Re- 
giasD.  V.,  ut  causam  noslram  R.  D.  V.  aciret,  et 
rl,e  nohls  hene  et  clememer  tentiret.  Ro^miu 
igiU?n'.l&.  V:V  n^^liili^mhihlHlMIMmVh  M(ilMi 
AitA'^^'&hisfitleht'habeAfr>  AAv^e^pKA^Jite*  cU 
hfiWA  liob^'  ^t  f ni^diei','  sM  «ab«it  ittiii^utL 
gatos/^dHh^V^tMl^hdM^^iet^HttMMtqMtfilkoteri- 

sitm^tff;  iiCf-;d?foi)»i(ut^in  cajisiie  i^pft)r|iepAoi^!^ 
MftietLMIB  et  R,  P*  V;.  et  ati^sUitibiis|C)ii^iHiis) 
eti  cov^nVtola.^effjiesja  C3izis^.;  Delndtf^  ropifju» 
-  btvMhvAtK  R.,!pJ  ,y;.wlhqitetniq  ^.Majf^fcqitiMt^  jii»- 
^i)t^|fllH*^^icJ?prrtntif«iiflutp^lut  ^pixtim»' 
gnifudineh)  horum  nflgotjorum  et  totins  ecclesiae 
cfaHitiiivMr«UlJfi^cm:il^,Qpruant*.  tit  ip  Qenvania 


477 


EPIS^TOLARJUiM    LIB.  VL    1591. 


478 


^«ntte;  •  libvrttm'  «l^ielinHsdiiiihWi^ajndRitJitfiiM^ 

Rcte  cognita  et  tr;ict.-itafi&l#Hi!i'^AA«^H«si>lil«l»3 
iBfi?m  K^n^  V.^Vtr^nJ^HJ^e»  Wt^f  W#>«Uinicis 
iiiiMtKimtHl'!Ui»UiKWfl>'ij[u{«#V4H<d(^hiflb^^ 

(«";<  it(f  iWpt!^  niHtiHktiiitf'D)ff^«t<'<^iftiii{ 
aj[pe^%^ifd'j(i%A(^,<  'it^hvt^v '  mmmM-^^fSiii 

aim^  ';&m  ^  fi^^teK'D."vi*/'Mi<i(MtabtMw 

M^niiy[Kiii&s  iiiiUHit,'  '^i'j:li^6iil!i&W«iAih/-Msdi!<i4 
m^^^oftW^ded^W^-BifnW-^hliijir-ft 

fitW^^^Vt^MifiikS^^PiibrQiitfi^r^^^Ubcy  Ulit^  n<»ttM! 

iaSi""  '«  »1'«*'-  i.iuiinir.  111111-.  ail,;ii(,>     .in,;;iii;,i{> 

osnKynuK^' 


ei^tt<^;>'«l'ii9gialaBl'iln(Uo  «eligi(»nis  cbristianac 
a<^JlMMi(Metpaois;i'>qii«  liegiapsD. .  Vi.  poaftditam 

esse  coffn(ftfvnifassi/irlKafn;lMM)sie9atiinn,r'<ri«  qiio,scri- 
h(}ftttlsV''M0iqslain  .9d<nMi,iitcii  adflgkvwm  totius 
rttiglttwisl  pCTliinBrefly InlBMilm  m  >  i^pgainU»  iptur, 
tit>H?S.<il),;<luis  diterasicl^iDeatejiiaiceipiat  et^oe^o- 
MMttr  ■iMoa^utttanim'f-iqldn,]k'I3L>Yk  j^.sua  cx- 
Mliiesfcti  sa^ntidiaeinfeKraterciBDCsseiffaeceljain  ntul- 
tni^^  boiic(nim'Bfe>(kiieataaUnoi:3nrohMai<in-ecele- 
stttiiic  Miasibw^ceittiesastloiaj^  jqiuMiiaBtftikeec.  (em- 
pb#«cjMulii  «nncti  J|pttnca>taaavcr^iaitM  >elipi)i>Mime  in 
iflfljMb^iMgiidialVni^suei.atKepBBUsii/a^iMie/R  Co- 
/M(M'sntiiniii<ciam!grafvitatA'repdBfaenilia8c^>  .  Forte 


1  attteiw.ii(»i<iit'gpadinas  »■  •  ut.  'aiaaasht-  ({vidam  cir- 
cfMtfffrrantindnigmkiaa.fcCc  ..-::.-!-  ^\  ■,.',. 
,».inr)g(«taKi«s|>firiavib««li^)ali^«AiB«S«nFriui(:fM  da- 


^"'•■'•>-EWijtoV'etc.-""''   '■ ••''■'»•";   I  "'i'    .'■>■« 

_  _  _    -  >  I 


r '  v  I 


f.       i  ■  ii 


.  fhi/ippus,  He$s0im'hmk^ii<m'¥f^j-' '^fui 


,.       naereminmiiomine; ■"  '  '■"'■■"■- 

-^tl  rii-<}r,l:-..iil3i/r.  fJii;iii(X!;iii  Jo  ini.iii>ji,ji:j  iir.iirjl 

19  ,J'j-ii-je  .Y  .(I  .E  mm».ifi  nir.a,/,;,»  jii   ,.Y  .(J  a,,is 

epiiiijjoil       .ioiiJ(i;,e  i;,.fn*siii',l-,   J;»  f,n^A  «Mofj  sH 

afir4^ffM'i(>.(>-;/f/iA<ri>4iiiAtc,<r(tf9i^f|j^  $(<KfH(»f| 
-ii  9)1  >9(WtoP  :Me««f M'9<«>^4ftjf  ^«fStl^^VjiifffiO ..  fc. ,  I  =  - 

efiiiiln^iiftei^AiigKaW  siiigtAatl  bfeiiil»Al«mia 


No.960.  .(^.r:]fi:..ii.  M  f  ,.  ..ur|6..Eebr. 

l!,fl.<|niii;iiiiiii-!>;:>  j-r.il  j-,  ...r!.;i  .,  .;.,..  ,   " 

eijii'i>!  n<iiii-iJ:Jo(|?VaiittoQ0  Megiis.n  J    i-.v 

,i'.C.i  moioniij  }j,  i.mltiJiu»! -rtJii.u'!  'U'  V  *ii'."   '    -. 

.V  . t.KKJl*i|oeW>'io  'V  Tabul.'Vin»i'.  Rek.  H.  fol.  54.  no.  6i  — 
~^'' ^■RitliMIKriPif  «tlt^MK»! :mH|»<» 'SoMM  DMi  Saioniae 
III   iiiCiidurailvd  9«i9n,f^MVi»f^  ^ , .Pt.TnwoRip  Regu  G«l- 

-ii,;; '^fi7l.'*/,?fr..**«':.rl^:""'.';- ,1- p-r"- •  '• 

!  g,iTu(lisii-^{iii(>-j  /';;  niy  e-i.u-jlni-!!!  -•,>k  •.:  ./i       ,- 

§(il^««4  «iffiSH}»»  9ffi5Tk.«  WX^*'  finristianis- 

iii  !  iS«r»»i!«!ift'j*A;A'»,  flisg.  iy ..;  vp*  c""^  ai"» 

qBiJM»fiik«iniiBBW:W^ft-i.f'WciSj.p(>slTi>,  ej;  cum 
««i«lib'ift«'?^.V%[JfflRjlP*'eyi^.U^US.,cle,(;crt/sncgo- 
lita..ttl  (:fe!}ifjlHH}jj^p,r;ij4gJ/j|»ifn^,.pfif4ip^  ne 

B«J[^M»fi«hm(t»«!bpati^YSfi?MVS  '?«?.i^'«v  *i  «i«» 

n0*iApl¥liR«<l^  y,i^fi|^sei^,,^(|.4lpfepfiofiem  no- 

aiitiv(asaft,ft(;ql?Mve.|f^»fl?W».*rf»  i«?W,ep^V  Nec 
dHbiW*i|i^ii^4i)intg.  ^y^,pi^.s^  sapiicotia  et  iu- 

s*it»lliJ^eaM)ri»l«xppetM'tf»i9^!f«™?.<*fifSP»»°"®"* 
-i.ia>Can^i««*f«lj.?t'a(?ftW^Wf.j,3^Kff?*^l°»  "<>- 
stfos^liaro-.wte»!  W'VW»tfWtfftV9fft.aV«».  coi^ectu- 
BS«'.«Mej(;alumfH9«K.>4He!nf\#«#ip,^c^f^Iet,  ut 
ift  ijpT^griiyen^ ,  h^s,  ^tf  ^.f  o  vj^L|ssivgi,un;i  Caesa- 


PriiftSlp»  ac,  aaia  iCaTpl«a|k  y„iro|)erj^^ftr»ji%  sepip^  Augustu^^ 
t/^/'V*ttM*i^  ■  don«ni¥n  -W^I*>i'P»-,.^wnUi?si  et   apnd 

R^fliie'ID;'V';  - 1^'  ^*  ^*  ^t  apud  alios  reges  ac  status  christianos. 


•'•''^•'^ '•■'V  ■- "'»  <•'  i»'->- 'u.v.'-r  i,i.,i;'.i(  '...'.fM!,,.*:.;-  1  (hniHMn '(|«a8dai*  RogiaeJ>..''V4,«ignificand 


'iMi^l 


81 


47f 


J[l*<l&TO-]LA^UM  :^Llil  VI;.  tff^Si^: 


laiH^iinJ^IHii  ^iiaM^biU^6'^¥pe  lAteHexiiimi»  j 

ile  incljrto  if^ 'HtlhlsMUliii'  «kl^BiMtfiMji^dtad 
ng/irfo  •  mti^  'tfaitWJ  Wit6frt<taty'iit^j{mHldtf«iJ^ 
sudetatemregnK'Riintiftiir^titf'iMtr^i''6afi4&««,»'ii(; 
eligendo  ili  Hegem>tESmHiaM(.';\V«MM  nMh^^ 
inddcfere  iittlMyaifln  )>titti(iA^«,  ^t'«x!rV6  atalAeM^iAki"' 
fore,'  M  ha«v:  ><«i''iraM^pi^^lr','  «etV''4{"hoe'Mbdtt! 
sitsctpc^ir,  '>tlfi§^m<tkhnfmiiMiim'yiiM^ 
>  pediAt-  6^rft«mft<<;  '"A^'frdM><HAW»(Ur  vM'4iU(i^ 
modo  -snsci^tiil  TiiftUraf '  fiMrk^MM) '  Miipm  »mi»if  < 
ritms  liHleftiiti;BIecldi^tA>ii^Pff fti^tifit:' : '.'  '""^  'S'^ 
Its(}ne  ettm-^fiMinMttf-^^^^OfiMm^^Sektyhfi^e^ 
lohanrteni  Fi'idericUfik,'-B\i^ta  BiiM'rtiin'i>ttt'tliltlM'i 
ex  nosMs  cMiiiiI{hf{f^'M'B)letiler«»ctt1ri^tti^liaat{iH'I 
cur^ihills  kij  'prtf6»ll{{'iHbl«M''^Vii<>i"M>  WiiMail 
causM^,  (juai^  «t  elt^'ef''«ifiiiK6|'>i^ft)tf  ,!hF%^£ 
stram'  persoiiflih  ^tlmefa^tv  I  adVenllretdf  *  Bililiief* 
aureae  Cardli  lilL ,' '  -et'"  !^ftl«niiti>  > pMtiislMtiiietk  ^ 

oppbsuiitta»^  si  procedieidihir;-'  Kos'>'d.til>ftanMtet'' 
anteiii ,'  «qfuiti  R;  D.^VVinnUi^^ifiitfr^^abc^p^rR^HlMvi) 
ex  pahVic»' fiAtvi^^ij^<*ex^jP^dhiirtdys'A  OMb^' 
nlae  in  'regeiti^^MthndVtttHider^fiidW^iktiMI^^  ,>'^i»  > 
quod  '{ps«  -rWkr>'^f <//iittfUr{/»i^«9li  iti^ieAi¥hptit«'i 
electteni  i^ti'!l6falffenl,>  ^6Mf«ii  ad'A(fM^iamUiM't<6^  ' 
ronatus  «it.  ■  •  '■'  ''••'''*;=  .J-.i^. ':!■•■:   i-r^tir..-.  .13  '.>?.''...':^  -..■'! 

' Veimm  qMri9^'cittis<ts  rio<d  liiibn^imitii^'  >m)^^i^ 
nns  ad  oyhstitaRiih^dttmi-^i^iirtilplt&e^^^iiffMtibhtkls 
veii^lTMibi^iifftxdrW  ^iim  ^UihR  ^fliljl-jiii^tilsd^rfniffis^' 
neqne  dederimus  Vifiifti^tfil'  iMstrrs<>KgA%ft:,  «^tftn^» 
eam  edit»etiti'iteAf ,  '^q«itye>'htiiic  «lie^ii^  »9HUJ 
tam  et  6«rhi«nai^e:  ^filelrMiTlie/JiM  «"««Isii^AieiAtiVj/  pei^i-i 
rati  sarau^  e>t€ltl^s<)ltf«ue  M^i.,4<(16ii^ii(y  ifMVMirclfJ^  < 
mentisisiti^,  cliMdebtlJiPiNi^iitefM&ttaP,^!^ ifilH^sCJitJbfii^i 
impeiHi,  qtit^Moti  sikifl^^tktlMi^^itJni^MfriAirffeAup 
ilere.  '''NeC<'d^itl{t»vh#»(r-%it»»9fiiie[ilCMal.>^M?k^^^^^ 
pra«>^«tt  istatii9Mnlp«t4}  'd0tttp^i4ffi«{i  ffi^Wi^  'Ua^A^ ') 
iins  nihil  ^'peiltass»'  tiUV*'«g:ls§ii  JiM&i^iifmtri^^ijM  > 
decet  WM  prii' onici6' )eipg.v€i  M(ir,',>>'ad'iftig^fimMi 
et  iih)tt1iB'dandaitt''h»nb¥cm'r6iuJ'e>f  bd^iidlfiertfj 
et  ierg^'  iMpi^ltim^air-^UieslM  ijitilitM«nnl<|i»r6m«>i 
vendam  -ff '  <iotfe«r^ktd(nii!>49liiiertiiteiU  >  {ltiptfri1''iA '^ 
pr^tierfiflif  .niltt  c(JtniM<rViiidlii«  MttdAi^Kiit^ttixlftilftlflit- 
anrelie 'CiirivU  Iltr. ;  * qtMliiaJlttioihtinf  «ij 'Dh&cSlMtb^ 
niab  JPridefitftts',   Eheiftor;  'fi^ater  iibM«i^>caiis^ 

'■'"     ■  '      •  ■"    ■'-  !'.•■'!  -■.«.•i    ..••i    :;4<   •■-.,     ,'.\!ii(if...  II»  ; 
.1     -         I        . 
■  •'      ..'■  •     "•.•*■•.•(    •.   >!•  .••■..■•,•-    «:;•.'   jit  ,?;.■ 


488 

hfftfeste-Ce«IW'i"^^  JiAJi''   ^  i'Jiiin  i..;p  o.S    ,.:.;;im:': 

qiM»bl4l^dia9ifmfhi  c^Ult9ri«y>lqlM2ii«f^^ 

ItMmtl^^fidM  hii^ltts  smtlMibw/  iiiintiKcmM 
jcr^^flobfK^^iStfc  (p]ii^Wllb^^^Mbi»i^jtt(Aim^l<^ 
s^4t'GMs;ftfeiii«|tfi^g{dlll^}  W^UfOttm  ^MVS, 

idf^iipvli  di^ttat4mm  €MflmiiJltait«div^eqM  fidem 
Ga«ii'Mtfitf^uif^  en  iMf^tfrio  (irMStaip^^tVjri^nm 
|pl^lea«lh(0t}i4lt'  maibMs  4i<istvii' '  et- fAriieBe(ttini:^pila&« 
ddlt(ittti''^bQ£ '6alft>niMi  £l€idtor  '#>  <^ 

qtMrtiisin^i^Utii^tMicaii^  v6lmiMfln- 

nuUis  principibus  ^f^fllllMrite4Jiltoio{fioii%eiitk 
-^gaUitolMms  Infkperatores  et  imperium. 

|Commendatos.  ^^.jlfe^^^  ppi?>,  yi^sf|rn    frQp^faipur, 
:omni    officii  geh(ere  gratitudiuem   nostrain   erga 
|Ri  Di  Ym  doaloraro, — Bono  voloat  Ri  D>  \\     Da. 
itum  XVI.  mensis  Februarii  anuo  XXXI  *\ 
1    '^^'•'uyilffatia  lohannes  Dux  Saxoniae^;^^crck 

safticti  Rom^  IijjpM^f|j\^sc^in^  Prin- 

ceps  Elector  etc. 

!     -lI  fi»»tMr{2  f)Ij    ,:.:p.r;inK    ,   .•.-.  .:  ^i 

(        I     IH        I     Jll        iji  ^  ■ 


Midicct  -Cololiiwn  9  qiiot  sd  XXJX^.DeciH  yossMifufraopt 
incipes.    ut  eliffercDt  Rtceii)  Romanum.     Vid.  Sleidan. 


«)  Vidclicct 
principes 

P 


J;*u:    .iiil"i    'WTOiir.i-.iMij     tn;  a     .   *  •■'    -.    )i,  ;       .i;..  .j-  .  -.  ! 

JMOioHglVai  .»c|i.l  ls>    -  ;.>;''I  3J:'rl    -■  .crelftiFebr. 
""plftTlfyfhtir*  •IfiUi    iii;ir.   r.fRiT;    ■;  -«-   ,.i':  »   ■  :   .1 


t  -.v^  iS  ^^A  x;0(!^  ka,.^ 


codd.  Go- 
^d.  ,19. 

:'.■■;•  ;■'. 


!^f^/f??5fs^:V  'S^*P^t  ,.*^  qujbu^  est  ca^\is  W^ 

Nl7»K .  m  i5^TO?/i^?V%  ««?:  :»<*'^.  «WP  cPWttJ.end^ 
?*^fiff™«?S:fT?FWri,,.pf  i^erHin  ttuj)irt,:  prajBScr- 


■J    ♦♦)  Causam ,   de  qua  quaestio  est,   indicant  cod.  401.  el  eoJ.' 

nlo  HbfqrM.,e|i;|ji)iera4,eMejcupi«M,  iili  alu  ^iavl.anbarc. 
Superinduicr^^aiilein  yir.aliam  coniiig^m,  can*  qwi  oolnr 
bilarertat  lam  in  octaTnm  annum',  ei  ea  ea  paler  acz  JiWro» 
runi  factus  erat."  ^$iiiiili9i^babent  Man|iu9  el  Pcseliua. 

1)  ftW»<AnfltirtrtPtt.et'to»:*8.'     '       ' 

2)  Sic  recle  Manl.  et  cod.  19.,  cod.  402.  et  cod.  t6S.  pro  o  fr, 
.  qnod  babai  Pcael.  cod.  Bav,  et  c  28. 


mgy.QJ/AftlJM  :WP;.  yh    X6,$% 


4H 


erim,  de  quo  miror  te  nihil  •crib{9i9i'i).f.jiJJPT 
l/£«ClcMriAf»i9W«ri1Mim>s,»liM  MWKNi^WMi^i)  At 

mMfioaiiMtpl^iBMiiite»  tittfm'i^i>4imlMmr\ 
!Rk<«diineiin»:diotim4  ikt[iiiii  fl^iafpt/MMfMff iM^ 

rilNicMfMli«d,^l<)frJCIt4^^iHd»«i{il!MK3«<}><)4^ 
lBftiywMbqiiifirtilint4i«stMmer44«^t«tftini<iie:i#ii»cn 

M»||iq«l;<Uss(4vnrtt^» .  u^im:  Mel^J«aiiJ^«ffi> 
idi^eRtHK-  «mlier .  i  i£r«<n  >  -n«i}»i »:  i  ■  potiqniim ,  liH 

MB ')  T.aib(Witv«  ftec,  ip»,<««iui«^,  «(i,4iuM):.|i«ii))Ufb: 

ittKvki/  rJNoiktft«bett«i[pa94ti(ii«:««rMiai:  <:.B(m« 

tas3D«lttl4fi«ll£4Mi9ibik'J^S!lK:iKli4i:.n:iq  sllln. 
.rtJ.MTnjmi  M  <!'nini:7:ji]iiiil  iWMMH^Sny^ • 

'"mHi kv!t*^etru«ettt« rttilftio.  ^<:«»'.  '••  v  '=  • 

fa.1      ■'     i^iL  ui    liiKtriViifilftU        iWiiii<iiu'jil    ■/   M  U 1 


:?  i 


i  .. 


Pfaefatioin;   Tbomae  Linacri,   Briitanni,   de  structura  b- 
'     \\M  ikHsxbnh   TibfM  VI  ,    cum   pra^lalioh^   Phil.   MCl. 

r/itteberg.  1582.  8.  —     Iterum  Coloniae  15S9.  -^^  Wi^, 
kA?  IS43.  —    Lipsiae  1564.,  —    et  Lips.  ISmgi^c^: 
^  Itlftii.  Camerarii.  —    An  prima  anni   l5Sl.  eflllHT  llint ' 
ullo  haheatur  in  Jo^bAirqtsinp.    Hii^  dedi  prae£ationeni  ~~ 
edit.  anni  157%'^^LMtfft^'ti|Sdud&dfliMMi. 


ez 


laole.sceati  -ff  Lth.tlmQ-:.  ^Aif-ftnst^^Py 

TVahtlmiJilio  S.  D.      .. 

latus  est  nucX//}acri^  yii^i  doclissimi,  liberilei 
mtx  m&A  -s^mmi^s;'  ttta  l^mn  ^i^iiih  ^t^^ 
«fi!fHi«$eWi ,  *  ludfjcavl'  ni^ffniopy^ci  IprdfoLtur^  ' 
^'stu^tosis  ai  TBihcfnrfate -MvfeiiclLrtU^^  ' 

tf;  'ad- Wcte  indicandpm'de''plirasP  ^t^^^^^  \ 

i»iiitiffi '^ifrmdtJB:"  fiteW'tiHd''i^Ifint  '^ll  '< 

I^Sic  nd»  codd.    Sed  Maol.  fnietim  mUwnar^    U  hihil 
auUer»;  Peicl.  UHerim  de  ^mirori^Ml^seriiitt 

I  BImiI;  te^ihre:  Pttel.  vtil  nongaHB  id:  KHiU'.' ' 

rVex.  meii^qiexil^/cnffibw*.     r./ 

l^Sic  Pex.  et  c.  26S.  c.  402.  ol  69.  Sed  I^afiL  f^  «^^ p.  /ui^rfll. 

i^Cod.  Vi.  diitoivi.  . 

PeseL  #o/  tmnos*  I 


!^|ffaW*W^j^^  iitqui^ 

iq«^e^^fipft;ijilli4.,i»f:pii>tps,:.i^^  conatrur 

:ctKtA^,^H¥iim!^  Aociwf^^^ii.^     Syncateroge^ 

iq»S«A¥ra,  itiqpenti  ^jj^eafU  ap^Yajp^ 
ti«^fjrt*ffiW,,yi9fi|^«i,„iJ|9i^^^  per- 

egi  cum  typoj|Tftp|W*;nc^|cifrtj»tfl»8f»».P"mum  ex- 
cv4\i^^f}A^,  etjjN^te  ^pin^ij,ljl»scbqli&  harum  rer 
Sitt»>HTPj#paJCiswfin!W  Ptpnc  yfirq^..^;ifn  hu&»  qui 
iPif3«n»t.,*clwJA«  r.  4»»  .»|Jh|9?ti?wlflf,  we,  ut  hun^ 
iy«WW  ¥)«te«^R<^>l W*i .PRi>H«ni^t ne|,  .praeleganti 
&cd:»^«;  SlPSiu^fWte^je^rfig^lfrt  J^^yi  cQippendio 
tigif|»fJffii)t*,.;jA4  bft*:  poflep  K^lim  ^cccdere  hunc 
li^Uv^ra.)  qji^iji(|ii^,je8A-Axae^ifiaitiQ  dpctrinae  dc 
cesLStr.iNCtippe,,  /Valde^^nim  conilucit  in  hac  parte 
(^mpr^^iff««^<)ilHKnte;q,f^  p^pterea  quo<l 

iifiq^j  fV'4W«v.«Wa[H)flisy  fipgXH^i .  pf^^st.,  ,  neque 

fe^^^  .^g^iVlf  :iPorr9i»jq»iim^.  sij^vn^ciwsarium  in 

ioDWife%!?ff^l«*^«/\  iR.qp;»*.^  sermo- 

jnis  nosse  et  certam  loquendrrationem  tciiere,.  noa 

est,o^faA{ajiruip«,  ;.)^ju:igitw-iR'bcHfy^|ii^  detinendi 

»«»l(a^»tew¥ffite*iifM.4M  »t 

ieta?«OTli«,?^f  «fiftOHHit  Mifm  Im*»»»*?»  promptu 

jexi^p)a  ,WrtQWWi32«r  qj*ii4(<?J|^a  fHf»fil«iam  di- 

icitjUK;    A?;VmWie4A.pH9?,i«'^^^^ 

irc*i:  qui AUt  VFeoJi^  im)l«  ;^«t  certe  sta- 

iu)  •^bwWtMrtf^WCTVffiW 'PWmHt™t  jfore»    ut 

H.J9«a^i  ^scaiwter  ^co^mvptfoi^s.    Jfam  i|Ii, 

UA  flW*«Wni!W«Htem*  -^m^k  l««unt  exemipla 

nf)a.M«ri.l?W:MBg\P?i;wl^n)«Pj|y^^  aur 

idW.t^fauia  ppq»;  baJbiefil,  .c^rii-iii^  v^tionem»  ad;  qnam 

;difaLgi^(,cioffifiposi|]pneai  V4prhQrum«.    Ethoc  impe» 

Eilj(.ip^ii,,Faip.  loquuntiir  (jatinp,      Ita  nunquam 
oc;  afHeqiYi.ppssjunl,  utj   quae  velint,  faple  ex-r 
|pUc«?e,<<jp^?a»fc*i  Frust»  .tvAem  .qiYinis  labpr  su- 

toihirrJWjlUiPtii^i.ifiV^WifqHiWU^lwtV  focyltas,  qiwp 
P^»Jtft>«M*  i^Wmpr^m:  ||prtrer.uffi,  et  quidquid 
de^raiii^i^^.febus  4Kmu&  tpeijspicue  exponere  po- 
testy.cpntingit,  Ipse  vidi  multps  hls  annis,  qiii 
^ntiehant,  se  ah  hac  parte  non  satis  instructos 
esse,  desperantes  omnem  fructum  studiorum  pror- 
sus  a  literis  desciscere.  Quare  pnhlice  deberent 
in  tales  praeceptores  poenae  constitui,  qui  prae* 


I 

llii 


KPISTOt^AaUM  '  LIB,  VI.    1581. 


4«4 


cppu  fastitttaitt  OnlblAd^eiltlll' ^MHv ¥ft« ^^ 
tit  laiii  iliu  'itl  itM  Hf^^ilMmiai^MtltlilK^tMHi 

ni<^II^H-l!>«l««IIKl  »«;ibfts!'WMyitltl>  iv^imM» 
siilailti  AMdoM!'  «MiMIHI^  illsl«Aili;^'MlMtft  VIP 

c*M  j)iiiiUati»<iJaf;iiH«  ia"Ri«n)iifiii>k;<i'"<4igi' 

*1<t«''ll^t  4A  ^e^li^iltnifl^i^ii^^uhtiitfim^^V^llfti^ 
jliaM  'in'tt>h)%biif  ^tlC  ei^cet-tAitJ^lilfiuillt^a^tlBttu 
MMtMW.  KigirA  «MtiWifMiKiMi  fl«ni>H)Hoi<,i''ile 
llKimilffiifiWv'  ttn  ■(MiiW^Wtifii  i^SkMtonm» 

nti>lltiM'<<fuiMita»ii  aiiscit^imo^^^iVoRitMnxvi: 

Mie^^.hii^t'  ftiilpbi^  ^mMil^ti)««i^ffaAi«hi^t 
|iwll1h^ri,<Mt»'Vi)taiW'ltt(jliriiMhlUu!H4et'IMI^ 
ctniinU'«ltVitliltieiiltitifri>}llil«&9li4WEit,''^.-tlils^{MW 
f^tsUflt  iii<Dtintil«»,>'lil'>(in;Htltlti '  St<d'M <IMt 
que  modnm  ailll(beHiniI<la(tiiW,l«nel(ii<!"li(lllMHW 
iTtd«  frl7r]tHitiii  v«Mlbltlil^r>liA>tt»t(«itiitfttM^gl^em- 
pl»''ekyit>ilinlj(iAi'lllliitil'iilti<''t|lloi><lll>  httf^etlMrt 
iftl?(feTiY:<  Ifiiiitlnfi-fii^ltriii^lti^iieoi^Mjcljiiyt  aMSi 
BDillic^iifCin  OMi«'litl>Hel|ltra4«teiltr<  M<tiMte'- 
rtlca  ei«iititMtle««.'<'>'I«iiW'iHltttli  fcs^Utf-t^li 
iWmiatit , -tilliH  ttliil  tllliii^i  >«lUt"tlAtiMi»<«'<it#iii^ 
«Cil^loniji  <tftltis (Ivliitliifiltilii^lli^tgitis  lii^K ^Kliii 
tlicant,  Horum  igitur  incptias  procul  a  Mt^Mn 
arctrti3ilrf-^mfe  censpo.  Delectus  enim  atlhibentlus 
estj  tjuae  argutiae  prosint  aii  ititlicantlum  tlc  ser- 


mone,  qnae  non  prosint.  Et  accetlere  lectlo  elo- 
quentiuaa  wi1ptM»in.t^bet:  qiios  ciim  tflMi,^ 
^UeiltvS  iiildiiiillS,  faLile  praecepta  atl  eorultTeltehl- 
pla  conferre,  ettvtolti^ri^^lviMsennonis  natn- 
ram  possiimus.     Linaetr  recitat  ub^que  exempla 

jffii'Ssn«ft;^ft'M';iiS9if,ijt!4;^itM!i»e 

nMl#,Tie(t;IH*iSll1B«?#;!«fefiil3S;6^ 

git  «toaniotkrvftffwitaiyiopi  ^^biftiinlctiehiml  Ufctoris 

((fetint;,  ■■mff^mmim,  '^^^t,»»^^ 

veiuv^  elrle^"  .fit^xinidiiRiilfistribuaniiitti^  qui 

(tpiKsm , ';  uti' ^ei  ItUelkisI  rtwljidsis  mnitiAiib  fiat. 

(,tl  ■t*n't4^fKji;;e«V' ;;i^' .jWf(''(;i|^^^ 
liramniatici  *ȣ  :'i.:t  :.'.i  ri.i-v^-^ti  -J.t  m3iL.i.'3 


tibi  consilio  dedico,  nt  Viflpublici  operis  lectto- 
nefn-etiiie  iiivit.-mitvj  dt-tno  KixmfAvim^tiftimjr&i 
Wov^vnAttsmKr.yA-Adi^  Bai>ii;',!*ias  iBhnqitilcn! 
callere  prima    praeceptn   Gr.tTnmatices; Qqodai 


m"  flH&<<!HMa'')Hin  'CrTannnitticet'-til>soltft«'V9ft. 

lenda,  in,quae  ingressi  esUs:  tiACiMffil^riiiffif^flli^ 
cet-^t^%twwHtate  parenlum  moTeri,  qnorum  sa- 
pifntisMmo  contilio  ad  Utaras  -nlhiliiti  — ti*.   R—tt 


cninLiudicapt,  iil  his  studiis  literarum  et^ohu 
{fri^jjUijjiijQaxime  vitae  praesidin  ntque  obuaieala 
proposita  esse,.j^[j5^ff^jjg^  siflByienti»  lite- 
ramm  atlmmistrari  nsn  posse.  Itanne  tlabitit 
ii)96iHtrt,  WI8fra1itfli89niiaeToiTnibtt  naieiilfillj  nio- 
rem  ger.-itis,  et  sentictis,  voi  ndn  tantum  pnvatat 
ulilitiitianean£li  ditiie^tiMd\ki«k  qtiail^te  4fyili 
militiamsaiTspidiUn-i^oiMtiriptdsoH^c^i^Ureniiii 
bef)i  (fHiflmbHS  ^^eixiJlfiiil^.^stj^nriaiit.mpuyi^ 

ifiiiin,.BJnf  ^'n^fimm^r  >wliM»nmii"«m)>-iHi»( 

EWe^Sfi^j.^lfJ^^i^^fViKli^^ffiW  9< >:>''■'•>.!)<'<» I#! 
fi(»  .«(("'iF)'!'',^  I  ').W»fP>,  ilMl>f  I  ilflfpieife^MM 

iSiffiwjit  fllsB«?fi'!'ff'Ri#imi/:tpKi"i4>'y»,;t:»i 

«l,lilftionciu  .-l,r5p)tljJicj^,af^fifi(p(i,C(j5efl(j  o»tipja< 

5fBi!'J:,':!"'  '','l>i>v,i'('»^  ff  >'Pf  »pM«ii'"'>m  .»l%(9!» 
PW,'i?i'''\i'''»»  >'*»,. ftsil.iMi^-Jl^ililifflWi^MiilSi 

gi^^/.prifpat.lYfritis.  I.hri5lurti  prccor^.,utiSB* 
^Sftil'/:^'-''"  ct  liuiuciu  vitac  c^rsiijii  futtiiDC.tj  .',^f9f 

fflr.  an'n4,!t^^  :„.„„,  .,..,,  .,,„,,.,  „:„„„„„,„, 
,»)<r  fn:i[[i[ii  u.t.i:i  Xiiji.-Jt^  iitil.iil  \W.liX  JijK^ 


Icitj  9t!«o  j;niif-i;'I(iit  idiJ  rinnio  ^rf^'  rlSK^ 

.       ,    ..  >*nrr  f;'tli.'!fi  ?.iilr.  nif.il")  !K;.i   ,U'.ii\>\'.1'i'w,: 
■fait.'tVJ!*.^'%V'''*?«''''«'W«'^<"lHt 

et  fratri  suo,  .-Jfjv  sn-jli 

S.  Sli^iGlil^us  bcnedtcat  tuis  nuptiis ,  et  nniver- 

!mm   Cnp-irnl|lTn   vilaf    i»ai-   ar      Pnn;»^:.     f»rtiinrt 


Lnetbsimum  de  tuis  nupliis  somniuin  mibljihV 
tJlIU^^Jl^iintcquam  de  ea  re  qiiidquam  •^m"'1^11I' 
quod  quale  fiiso^wUwnlliijAjljio  retexo  Apn- 
logiam  et  edelur  longe  aurjJor  et  inclJus  nuiDit:!> 
Nam  hic  locus,  quare  doceaihiis  nde,  non^^ailc- 
c^tinei  iuati^cfUhiwSniioea  oopiose^it-actatui^  iifDol 
prtiptor  propitiatoren^Cbristiun  iiecessc  &it  senlire, 
qijo4^fid^justi^cpf»KVi^V,^Uf]]0  jl^iHWMMtio.dMr 
':^ifHU^jMt,>^B^(i<}iilip.Je»(Si  «f^llv^tn^,  fiipn- 
geUlHFj  ai^»«Mit>*>«');PTQB«»Wfci^i||.l«.  .W 


hunc  libellam  ad  iUa  lfdiHHe!rtlB,^i|fnftdfta(l''VoKs  [    H)  %^'iik'u.iufoM;  Fiiii^^aiMMm.'' 


»«MTflt.4»Jt»I  lMftA>llO  IWIK 


4«e 


lnh^*Pft*lte  :8i(«9  raaOTgni  oi-.im  iii  ,6finoI 
moiip  (iiivont  ntiilnoinq  njBlimwWSW-jno 
ililaii  iliiliiliir  ifiBlil  hg  iiiliinm  ninigailiniii 


I  inini;l'i)il  Kiilml^ 
Bn  fipnls  r.il,i«-.i,i  I 


<)» 


'ic.tr/ 


/  ImirQltJUUSJITi} 

..ii.ioiimj^  Baiy##H?j7l'*ro2"'  '■''""l"'"i 

»  9iipr.ll  .oiaoq  nfln  ni.Tlainidilic  niinr.1 
^i»^t.jtj^I?!ViiT^i;ff*s;iI»i»l»»tlP'!W(h»((> 
Ti;  niiil'iiii"l  niiii  iirf  .eij-jilirie  J'j  .ziliiTiq  irm 
e^tmt>9  Aitl/Mro,j»y90iiih  Saiu^migiaitiin 
ICl^Oj.^fniiitfra^^yMni^a^J.auuiBiriMli^ijiliiii 

"HfciH' 1«- sjiitoJi*' «twttiiim  w(  !(fe'- 
siiii?"iJi<9fiiityHS'  iw^mmtii^sq  witm^ 

*eH|i''i'Slllit'"tifii'  ciMHllP  iuo"ay"J3c«MS 
BiSWliJfflliSiiBSf^iaS^i^^Wi^JSWiaeSaV^l 
Di^^lUilJNiitfHi^^^VU^ltefMMb  ii^UiffiiJ 
{,"  )*«r=fji?oS'lMH«  ■riifS«<l«'lti>S»l'.''''fti«>l4i 
WV'U(«t!«ii  Wl  «irf"^'»,'  &Uiii)'i»i 

ii!8iiiiii<itili  '^riaHr^  vu-r^;'"  Ef^iMw 

■nfWMSii^tiHiJiSiU-SlAfflUtJSHiTOftWiffii 

»(''KijM/<;oin««ii!ttiilil01!i; 'ijliSS  JWi 
motlo  noslro  connnuniciiri  pos'sniiti'"'  '""  ' 

jnvi  nitlil    Tl!.hpn    praAlpr  ill»e    rnmnr»*  nE^ 


tgaaxtv^S  Twy  Tovi/)aov,  xai  za  mta^Baai^ 
yiiae  omnia  tibl  notissiina  esse  puto,  f  ^fi^ 
n  nondiim  ^^^y^Qimjjpditns  -non  ■olum 
diue,  sed  etiam  aliis  miiUis  negotlia,  ouae 

~WKsmi\',(efaerii^i^  i  .yjtl' mo- 

Bucerus,     Scitu  Jjutkerum    nou    assputlrl 

I  sniliWt''^  Ht-; at  V!i<&,  |«leVt)>'flerU.>i)i 
nil«i  ,i">''  ;T  ",  '1  .    .: 

II  I')  .E^il.Tim  ai:ir']i.'ir("i:Mi{  EirKKl^nta  .2 


ti,  :,:■;,.,..■    i,.„,    ■     '''■:''  ■'■■"0;;^ 
,:i,  ;,j.|,.i  .       T   ,; ,    ,,    -,■.  ......1.1.-     ^i."'..[p. 

i«'.i  ,1  "iaad)ff'Cm<lmir(o:''  '•'•■"1'  i';"i' 

"  ^U"ii  ■  '  >''i|tt'';  i^n"!  Tiilili'  J'i  ini;:;:i,l 
ton  /ijltT  ^Hitiro^i*!!  niiop  ,;!yo,iI  oiii  int:''] 
Uitsbir.^ffism^qrisieitfiiii^rJJSft^^Jtoiii  «m^ 
,*  iii  i^;.,;-!:,  ■:i*winlMj;",^:'..:,:i,i,;.i  1  i'it,i,.'^;  i 
'''W^MJtiniU  'liteiis  t«^VC  ')^,<  'W'fa<bri 
sc*!!)»*?,^!]*!!!  hii  mi»i!W!ll*i'le*tp<rtlBin 
Utd«t«<kuIM'^dils  koie^tnjiiotE^lt'  tWtist^ 
i  nescio  quam  ob  caijsam  diu  iain  taces.  St 


9mipfr«i>nHMii«nifnii'i)iiidf(inlil>i  diliittia!)!,  «w. 

iWMfliiUmsiPrilvMtilMcislWilS^lilir  i>ll|est„:Bai: 
•#t!i»i»«fill«<iii»>llt>rnf  iybllimtii;i(io|f<i)!».Ul*,Kigc 

«wmrtw  qJltHoMw^wtiinii  Miiiuiifiii-XiufMi 
o^  dlflOiPinimiliAwwi  sHgMiitii^  iimedAA  iffipfi- 

4nf^u>s!jfl«WililWAUM  «««liwilulliiiiitivM  a|ik- 

twiii^niHMlAflii^iHMniifiviitoi  «•  :mn»iliMm 
ii«nPi;nn>iii'iUiiitin>t,jo^:iWiHi««4i«<jr«ifr/u*), 
ftiani„w[M^,  iMiiiiMipNiMi  eaiRm  ,mininad<>|i 

«HinoiMMjfa  iDfl^lmiilM,  lOI  iVw»ii>|ClHHI«  4 
WnMitomoOfyiWIWWfy.-ieW':  iinilWii'V>i|«))illill« 
«W^iPIHIiilin^iamffillMmltlKll  tf»  «|lii>«  Sift^Urii 
'liWW-lo  JKWifc:IWtolivid»«l>Wii:»il«i«mrii',.li|rgiri, 
i«l90el]||.,^1,)!aiH*>«flfillIIIi:Mlli4ini|ll<«iatuIll<l7 

vm  MW«el>iimi)hi,iMHic  ««wl«.MMi)>ici<imoiiv 

Cbliil(mi(il«iysilUt,«j«,fKlltn[{M>,IIM|.,;    |, i.i ,.,;, 

-ingnPsfrMMAilimamMOiAlWlVHW  i«|i»|«M  edir. 
M«>i^flfl  «HilliiP|)viiftU4li|IBipiiHl>i|il|li^)liiaci<» 
ipHi;  j6lM'!irilKIWii>>l|)ttP!ii(o«<ifni{inMii>  t>|iiieie^ 
Aff)3^  lA  re|fiiiti$t,,,ii:^A>#fiii«i)«a  no>«ftu)«'ai>«))i 

Ifjlrtf^ff^lKH  lll>ill)iOWIKi»t<»i«MiiHnilu)P>  ,lif^ 

«iiWt^fiCi^^ViWfiiiifltixiniinpmstli.puiniiiu- 

UMn  „9HM  si^iSi^iiitateilimnit*»  .fiwiliihi  N|an> 
^fcSlifc  c- linuiii  SKiJij^n!  iijji};i  niin  .11       ,..i  :. 
i;ill.ii:Jllilll,ii  iniiri  ill)','il',<I     .;■;;;.':',•,  (WvPII)»., :. 
-loii  oli  iiiiiliiiiijii.iii  Uf.  li:i<,  m  rii,l,'-ii.  ..i.  , 
-,,li  iiiliil  :i7'il,')?i:;  \A     .J,,ii':'T]  ::i,.|  '■,  ■  p         i 
ei*.iM4i  iirio  £1,111;    :J'>o'^rMti«M)9M>K«>ilra.) 

-Iiliin  «iuonn-ja^^nC^-JstHCBtilJa    ,.-ij''.i.- 

'V'.%'^ffii&^p&j^ 
-''■•^miW^Rf^^^lAr&Jz. 

codiM  •!£  iiiicripta  lcgilur:  .' .     .  .   .i.      .-.''■l-. 

'iV  jTi:;ii;[  orT')Iii-.  ■fli     *if)  iii'^ijnr  fTf;i,rt  1:1.'! 

%iDiii».f{f't,i^i^^f"'^\^if\m)>t  *•>!'  BW^ 

««»'!  'M<?!l«W'>''f,i.»f.ife«il'j!,9|l.tiW4ittii«'» 
.Sf;t;g,S$t)i(fifii.i«.^|liigt„9|i;(bia«i  iVi  9ticii< 

-,;.1,.I    J.,:,.,    ;,;;,i,;..fc<l»8l'      ;..■■::       ■■■   ' 

3ii«»H>i4!'nt«tfiitt/  nm '(se^n  'bit  gir^titbtn 
ftilMlipiviM  «m^lbMiin  Mf^  ^Dnmiindif^'  tBtntitts 

t  "•'tSltftftiV' »)f!»i«is  1»1>»<-  ■         • 


IIIII 

Jii',1;  _ 

.1,1  iteii 


487 


EPISTOIARUM    LI&  VL    i«81. 


Sung*)>  fo  SFartinuS  Sucrr  angfcft^vl^fen^ 
^h  f^fSr  gut  9Mi4»M,  bit  ^bft^  fd)cril>flt?T*-»(rfc 
Iric^t  £utfjer  auSSlM^lt'^  w^lnbrct,  biefemSBc» 
tlKnlcin  edjttibm^tf-Mct^i^i^ttteigAeiii^o^-jM  Btrcerfl 
®(I)reibetit(U  «taftittUl^^ttif^^Wt^^^^Mtt^^et  f&t 
gnnigfam  geat^tets  «ob  «nfi  •^  ^tiUc  ini  ^^TuM^'^ 
getta^en  ntcft  tni  »(m.'®pngt<T  oecnommtn,  iDet 
Hom  mic  &«  .JhwbUag-^fttm  ^gef^jriA**^*),'!^!»^' 
iun[<|uwe]  fpnft  ba  pit.^t^^.fpii  fl(«8i8b??8rS9' 

ma:^M,:  baft  ^t  sit^t  ^emiili^  iHil^fi^fltefal.S^ 
bit^t  ^).-  jDrm  bn  laiin^^.-fCf^  imncfffn:  atS^Jbin^n 
Siitfttiitigleit  ^  nmrum  SSuoV  fold^-  gcme(to'iB<reim: 
gung  ftirgeben.  X>enn  )»«):  au6  brc  GenbitioB,'  fblBi:' 
cer  biS^  ffargef^t^,'  m<lf  ftint  SeEftai^ng  trfet 
gtn  (nog),  jftaiB^)»  foifie W^Qri g«liflM>  fi^">Av^ 
(«bciinp^  f&^dftt)  fi«ttdrftt)T>^t-lMttii,rf4^1i(^aiife^, 
(«  foate  ttO-  AmnsWeMftttttBtiirma^^' 
tung  nur  d»  3nt(anj  vi«»f(i)rinli4«ii&lfli..>.l>at»tn 
'^nan.  ■■   A  ■ m    .i,  /i  i,..-,-. .;' 


No.  967. 
ludicium  de  cancordia  emn  Buceno.'. 

ludieiuiB  rfe  cMditioiaUii  patit,  kButcroWJlefcM^aiinbiii 
.-PropoMli» (   '--■■-■'- ■ .  ..-i-_.L._   -..L — : — 

p.  t400.  et  iR  KuiHol    LolbeiH  »aui.   __ 
.     f.m.-'^:  hMuipliim  Ibi  tH-VV<ieMlM>  UMUP><«f<l 
«i.vrrore,  M  putii,    iiule  orto,  iiurul  apograf&on  Ni 
bergam  lu  Liat^ii' 


PiiuCipi*. 


,  cuiLulbtniif  la«««.4t  MeUqlliM)  ubcri*(e- 

\t  io  Luth^i  opp.  .  w.icSib  ediiirT.xtn. 

rt  inEpnol    LDibeH  iipud  de  WiAtiatn  T.' IV. 

■  ;  hMcripliim  Ibi  cH-VV«ieMlM>  Uitdio,.^ 
M  puti),  iiule  orto,  iiurid  apograA&on  Naria> 
Liut^iDin  mtuuirt  ett. '  5crit>tum  pilin»  «•detor 
Dtfa :  fjMMwite-  BMctori.y  Acl  «liut  awMtAMT^ 
—     Dabimtiiillud  in  LulCerj  opp. 


»0.9681. :'       '\t:  ,'^7!,^;;"^"/.''i7.ii»t.: 

/oaoA:  Ci»ta«nsHio.  ■*"  «   ' 

Epiil.  «d  CtmcrKr  P<  ^^K-  ■  ,     . 

loaehimo  Ca merarto.Jlambergfifffif,amica 
_  saa  summo  .■if.grtpergqe, 

S.  D.     AdoteBcens,  cui  h.is  liLterat  dedfttans,  di- 
cetNitur  statim  ad  nos  Tcditiiru,*  esst!.     Qi^iare  idtixl 


*}  FuMto  el  «mfnlito  avytctmfO/t^j  vuL  £p.  id  ^ 

lenpore  l«bonl>Dt)  imptditu».^  i  ■  ■ 
**>  Hmc  epitloU  noB  id^^^rvAnll.  *" 
f)  Vrritiniililcr  Buecrui  coiMiancloribut  Angailioi* 
ral)  Lutbirum  tane  diibb  conditionei  uacpTtliM 
propDiitM  •cccptBriiiii  eiie,  evtqve  intilavcni;  ■! 
dian  ipii  quoque  •dniiltereo^  Quod  An^liiii  i 
fidenlur  Ijnckio ,  LinelAn-^Mt^hMlOwi.  '^.-'ctiM 
Ca.nter.  i.  T.  Mcrt.  Il  *.  —  Baccrur  ilio< 
verMbclur. 


ccripte. 
ab.jpto 
i»HCbr> 


it  .A^mooei^iiLiq^^eMe,  nt  pes  eiiffi  reiaibnes, 

finoj.  91  ieqeris,  nwgBum  me  abs  te  beneficiupi  »e- 
«^isse  p»Jtabu. ,  Vjilde  e«ini  cracior  li^n  djut|)TDo 
♦ij^iuiii  tuD.     Si;fi^s.,a«tem,  ,qoi4iui4-h^t^ 

gi^qpere  ^aiuiew.  Sed  verqui',  ut  huq  g;ui4inni 
ditHitrii^iTi  fiilunim  sit.  Nain  h-icc  aestas,noi»,,yi- 
^«t^f  iqihi  sine.alicjjio  iinolu  aliiluca,  d  intejligo 
quotidie  currere  et  reetirrere  vef,e(];^0|S.  .,,Q^|> 
stus  respiciat  nos.  NuUi  gpneri  hominum  imquam 
pcjficulum  maius  fiill,  qiiam  nobii^  _HfiC„pdia 
acerbiora  fuisse  anquam  ullius  factionis,  quam 
no«tri.iiominifl,  colligo.  Itatpie  non  aUbitqoK- 
raridnm  minc  est  auxiliiim,  quain  apuJ^]i«im, 
quiexiiuditg¥W}i|f^;((»VPFrup,  .^WjiJfi  exeunt  li- 
belll,  qui  praegTiivant  nos.  Vidisti  opinor  car- 
WCB  df  fMiiifl •bUioBdstm^ttrtyticaporfio^L.at  vt- 
"der(itf',"^scrtptilm,  ln'tptri-'tgti  piflfdro  i;iini9J^r  pro 
nostr.i  TPconciHata  gr.itia  tractur.  £t  ineptius 
isc^lup»^ d[jljt  .f?q^/«('|  ^t  (^^rp^tadius  n^s 
in  prusceniurh  siium  reditj  me  saiie  lcviter  Mr- 
lit(^xitf"«d»i'fort«  brevi  alla  etlftQrus  esi  Visljff- 
fiA^ar  Luih^eui  vaLvtudlne  jinpeditur ,  qaii<iti- 
VmtabMilveropotuerit  hactcmM'!!!»,  ^Daeh«^'ln 
rnaiilbtis.  £t  mea  Apologia  tArdius  pcecmlit-Mqae 
ret  pDstulat  Adeo  ubique  conflicUmar^fiirffs 
malisj  qitaetMncn,  utlpero,  Detu refvretSD liie- 
ttiit,  Behe  val^  XVLGkl.  Aprll. 
:t.  fir;.'  ■'.  ■,,"■-:  '    ^UaiHiiS}- 


NiJ.'969.'     '■■■■■  ■.■    ■'..■■  ■■■■  .   '    ■■■%tt.^ 

■  OhH,  Reiffentttin, 

1    eodiiOMli.  401.  p.  108.  cCT.  B»ttl.  «L  p.  18«>, 

Guilelmo  Reiffrnstein  Phitipptrs-Mt- 

lant  " 

S.  D.  Accepi  ves^^  lUer^')  4e  musioRe  Z'- 
hardi.  Quaesiyi  Igitur  vo))Ib'  alium  paed^ogum, 
noii  omnino  ut  sp^ro')  deteriorem  Eirknr^iL-  Eit 
ei  nomen  MarceUus,  et  ^  est^f  raofHS  fx^Dgpido 
Koenigsbe^,  ac  nobis*)  iam  diu  optinie  iMtiu. 
M,ores  sunt  castissinu  et,  imniis  iiabenl  j^ju 


1) 

t)  Cod.  Bw 

«}-MiaI. 


■ipl  tttat  UltraM  a  voMf. 
el  cod.  Bat.  H  tptnnMt 


BPISTOLARUM    LIB.  VI.    1581. 


49a 


Mit.    Doctriiu  in  his  artibttt  ioytitkfHbtis  «t 


^  «dt  »«tt*?ttere/  'B^*i*toy.-  ^Pb^a^i 


'/  •* . 


•ji  « 


.  • )  . 


>■ ■ '  I '  t 


•70. 


! 


•  ■     j 


f' 


i   l .'  1 1  li 


j . 


i  I 


Ci  .l\t  t  k 


'(ilD,  Waft'.) 


iti)itfM|ii)Ufferfl||iittfi^cdftw  > !  tlolfafelfatui»  i(f otU  itt  UAld.  * 

,  et,  c^n^  ipr^iefie^Usr  Jaeiitristfidiut  v^ttiAs, 
iriill^e  colatis*  Decet  enim  vos^)  una  cum. 
literis  omnium  pulcherrima*)  officia  disce-j 
bm  hae  scholae  vestrae  non  solum  doctrmae 
nrum,  sed  multo  magis  virtutis  etigboniiini-! 
»fficina.')  esse  debent.  Est  autem  'alamiia: 
m  Tirtvri^ion^gHel^.^^Vg^-ipaigieceptores^  Hac 
plura  scriberem ,  ''nisi  scirem ,  vos  haec  prae- 


,  audire,     Bene  et  fehciter  v 


alete'). 


Na:971.'       \  EO.Mwt. 

0 :  i  >iti8i  4«d^np)ii(.MftoM^  ^u  101. 

Si<^^i(^1jildlkj^V'rd4iffiiito  de  ^o 

8&iUiV'^^idftiidileta'H(;^M<i/^i^id^^^ 

itHflldMx«ffi(fiifgl{i!ibsfili^ie^^  lidiuv^do  dSlettidoqiie 
'p^^WMllfttlKhlK  "^IItfJrift^tidttta^HTMlkiallTded^ 
't«tt^tfb^^  sed 

^le^^dfMKltt  sdn.  Ntf^  Midltic^lota.Ml  iterum 
fe^MdileiitVi  4^>per  pMi^lwfUnfi  tAbellsiritM  r^spiMi^ 
ddkv^i  ftoitfwl^lri^tboiiptfftttim  No-- 

' ilirf  J^/iviijrttiwi  Viih^^MKtei^-bdfimidi;  tatttom  ibi 

'^^o^ifiiMFiC^  E^iigdiun« 

<iIlto<iiterf)^»4&MuS^  iri  oardef^  ffliM&i.^  aMequam  «i- 
diverunt  Evangelium,  i\c  Luthero  paene  peridA- 
'  sh  suani  seuieiitiam.  [iVwi  g^f  \>trunu  M.L.  tmmii 
pfoptia^**).^'^'!  A^crum  mihi  non  persuasitv  Silh- 
plfiBler^jfic!rr"<Itiod  res  cst :  hunc  locum  'oCscuKo- 
i«<n^^tf>  <jfiMk»  tft  V^e 

-  sit  seBimtiv^  ,((t  .huc  in^liqo»  14  e^ustfmem,  Ghri- 
^tom^iyt^b^di^S^  ^eviftn^elitim '  hisy  ^  ^[tfOs  rerascita- 
yerat  SjesciiW,  qui.fui^  V^^  e^  ^e.ipfghoChri- 
sti  aliir|\iam  n^tHikm  h^bebaiity  famen^babuerunt 

;  ob3c wi»bi  i^^  (^l^tiis,  pro- 

-"plltevifft  die!rid>i9ra^e  VidiFp  ipsids  ieiifponiw    &\  quid 

-  haberem '  fcbrtius^  non'  gravarer  tibi'  j^rscribere. 
Bepe  V^le  cum  coniuge.     Chartam  amisi  ^  inqua 

I^uiajvu^nesin  habebam  signatam.       Mittgls.  ictur 

mihi  nirsus.  .olVirtByffe.^oinisiSSf^ae^r®* 

$alutat  te  aegrotus  frate^  Mart.  Liulherns  nec 


...  %  1    ■>. 


-  « '•  «i  'a. 


..  * . 


yit.'M( Mftf:  '(tiiA'^^r«l»'A^mk^?''''-'' '      •  >"'  '^*'' 


.'<  ■       ' 


:.l       /1 


ifll.  pttichemmarum  wiutum; ' 


jnL  tm  Mon.  el  c  BatiL  offUia. 


(iliaj  excidil  e  c  iSa?.      ^       .,,    :  ..,.    ,  .      .j; 


•'«    /i: 


ii    I'. 


I  eiemDlari  Manlil  qood  Ubuit  BuchhoUer  adfcviptfi  ert 
■•  195%,  led  minut  recte. 

VTH*  OrsA.    VOL.  II. 


•'  No^072i> :  :*'  "^ii : 


'.   \\  :;■:.:   /i 


-  l,V 


(^frtqHf  Mi}t.X 


Conr.  Cordato.      ^  -^ 

iori  Cyejne4e\ysu6^  hiniybJ^^^     ■'  '. , 
ek  IX  1  l^to^  Ufai,   vitfo  opiimov  inokM^  esse, 
eadettt:  nt^iir ^ejf^  repe tentlt  de  di;fl^itti«ilaiida  ind- 


'j    r.  I  ■    ,mi^. 


'  .**■    -. ;.;  > 


♦y  ;4e  diw«»H  C^"i*i.Mipfeo^  il  '."^lir.L.:  ■  ■ . 

•T'^)  {w>mnu  ed J»Mr§Micni  lieec  fcrifuilli-Maicriu. 
*4^  Posticriptuni  Lutneri.    Ullimum  terbuni  legere  oon  po- 
toi ;  videtttr  icriptoai  Sumrigumduim 

92 


m 


EPISTOLiWRUM    LIB.  YI.    tJiiU 


vilitite  hominam  certorum  urbis  tuae  ^  {tosdti 
enim  meam  sententi^ro ,  et  ^o  siiilte  facere  yideri 
possim,  >qpii  tibi;  praecepttun  pf ^iesjcribo  ^.  l^omini 
usu  perito.  Veram  ita  statnas,  fais  «atseiirimis 
temporibus  concionari  nescire  illum,  qui  dissimu- 
lare  nescit,  sicut  aiuiit  Fridericum  Imperatorero 
dixisse :  nescire  imperme  illuiti  ^i  n^scirel'  dissi- 
mnlare.  Sed  aliis  de  rebus  deinde  scnbam;  Novi 
nihil  habemus,  praeter  horribiles  q^sdaAi  prae^ 
dictiones  euinsdam  mulie^  KiitingBhsiSi  illia 
▼aUeinatur,  intra  6  men^  maitiitialn  beHiMb  ni<l- 
tnros  esse  hostea  evangelii  contra  nbff,-  addti^taiM 
etiam  gaUica  auxilia.  Significat,  mldgnos  popoli 
motus  futuros  e%$e^  nec  hostibns  succesadra  esse 
haec  consilia«  Accepimus ,  piam  et  honestam  mu- 
lierein  esse,  quaede  his  rebus  habet  revelaliones* 
De  Caesare  minus  mali  praedicit  quam.d€^  rege 
J^srdinandih  Tanta  pericula  impendent»^  .  Ego 
habeo  et  alias  probabiles  coniecturas ,  futuram  ae* 
statem  turbulentam  fore.  Hortaberis  igitur  tuam 
ecdesiam  ad  orandum ,  nt  deus  mitiget  haec  mala. 
Benevale.     Anno  1531. 


^mmmmt 


No.  97». 


(•zeonte  Mart,) 


Hier.  Baumgartnero. 


EpUlol.  iib.  VI.  p.  80.  --    Nunc  ei  aiitognplio  ia  cod.  Hp- 
nae.  !•  p*  54. 

f^iro  optimoj     d.  Hieronymo    Bomgari^ 
nero^  Senatori  Noriberg.  ^  amico  suOy 

S.  D.  Tuas  literas  accepi,  quae  mihi  ceita  de 
causa  hoc  tempore  praesertim  gratae  fuerunt. 
Quod  autem  ad  illa  negotia  conventus  attinet,  de 
quibus  scribebas,  postquam  adversarii  niilla  mo- 
deratione  nostromm  flecti  potuerunt,  ut  pacem 
facerentj  rd  7i(fttyfiara,  onrj  r(p  Oetp  q>iXoy,  dyi" 
a&w. 

Nunc  ad  te  coactus  sum  scribere  de  negotio 
Georgii  Gruneri  civis  vestri^  quem  antea  tibi 
commendavi ,  nt  ipsum  in  petitione  stipendii  ad- 
iuvares.  Ejns  rei  te  itemm  admoneri  voluit  ado- 
leacens,  quoniam  tempus  appropinqoaL  Praece- 
pt<Nr  ChUianus  laudat  mihi  eius  studia ,  et  prp  eo 


*)  Erat  Gor4alas  CmeM,  vid.  epjft.  Lnlhari  ad  Sftpb.  Rolb, 
d.  d.'4w  Mart.  ISSTl.  et  de  diMidiia  Cjaneaa  eiofden  ep.  ad 
ConUtum  d.  d.  18.  Ocl.  iSSa 


laboralt  iuie  w  n^  qnod  nan  Cmcmi»  qisi  ingaoiBm 
et  mores  etiam-pmharj^t*  V-  . :  •■  r.)i\  ^u^i^ii.^ 
Noa  ttovl  Ai^iV W  habenMif^iiidndi^  mam 
tedli^iit  B«$€ifi>eirS»nal<iid«i&i^t)AllMa?n^^ 
vtfdcinia  iiittiietJ&l^  JiStei^f  «fti^ 
d^ii*^  ndtii  MkiW^'^  iMUsdi<iaL  inib»^ 
horicihile  b^Uunt^fttldfQm  «sse«ii  MiU  foslm 
biiiin  nolfr ^st ,  ^in^ad  arma  veninnireBiailaiiaglir 
proipter '  certotaia  ^hoasinnm  ^4»|iid}tateB9,  :..qMm 
propteri  Christum.  Reliqunm  nobis  hpc  mimn 
esty  iito^enim  GhriiVM^rdt?  ipMigabCk^  hos 
perlcnlbsissimds  ttibtas  ad  ficdffSBae  «tili^ai^m  et 
gloriam  Evangelii  sni*  fiene  vale,  kfA  dior^i  ev- 
voiay  ^x^  ^9^s  if^  ax/ia^ovaar  s  wgne^  jXofOtig. 
Apologia  adhuc  sub  prelo  est,  retexitur  enim  et 
amplificabitur  a  me  tota. 

^i^^fpwg^. 


*«-ii""*^.  -'*j 


» *»  ■« i^ 


No.  974. 


(6-  Aprii.) 


G.  SpaJaiinOs 


Edila  aJTc^ro.  ep.^  P-BSJ.-^  ViiUlnr  Wq  epi<W^^ 
esie,  quam  Melanlhbii  nomliie  Lntlkeri  ftcripnt  ad^p^k* 
tiimiii.  LifriieM  tideL  in  ep.  «d  flfMdat  de  fi.  Apr^  ■fri* 
hil:  ^  (yScrUut  M.  Plijliijpwi  .seiit^iiai»  vieavi  aupcr  iapss 
inalnmonii  oLlalo.  Videlyr  ejpialob  MelantJboaia  )BdM 
fuiiae  lilerii  Lttlicri;  Spdstmi  maDu  adMrtftmA  .artV 
19  iSnu  iitf^tt^  fi^ii^h€rrima.4e  ynnigtihme  Miam 
tibus  faeliM.** 


'  Georgio  Spalatifto 

S.'  D.  De'  iure  'cahoiiriico  hatid  dtibit  prbmm&il- 
dum  erat,  quod  sifle^imum  cbiiiiigiiim' m  i|ld 
casu,  de  quo  scribis.  Sid  ndslri  do^res  m  hbt 
suo  iudicid^),  qtiod  atfctbritate  principis  hic-aalft» 
stitutum  est,  adfaibetit  iniat/jftfiy.  -  Si  paireriM 
rescierint  factam  d^j^onsatioii^m  elinn  ipdls,  -fl 
non  contradixerint ,  aed  qtiasi  ^ssttiulirtibna  Mia 
probaverint,  pronuntiant  valere  sponsalia«  Sin 
autem  parentes  aut  nescierint,  aut  contsadizerint, 
praesertim  si  voluntates  etiam  personarum  npn 
satis  videntur  cohaerere  aut  coalescere^^j^qipi- 
tiant  irrita  esse  spon^alia»  v^  non  sit  cogniia  mn- 
lier.    Ex  hac  regula  facile  poteris  de  tuo  caao  10- 


I  y-'    .  - 


1)  ^De  iudicio  iacronimi  alias  Cooaiffprimi^  4K?^i  ^"''^ 
ine  hic  aermonem  ejte  inde  apparet.  auod  ittdrialttiQ  iOud, 
undecim  posl  amioi  (l^Sft.)  fnif  foltiltimii  a  loMli  Frak- 
rico,  principe  Electore;  Giriam  poliua  MalaBthttfr  iBlaDi|ll 
uroVinGialM  aic  dictam  (d^s  Jto/ftriqh^  ^ >  crii  dttaai  trat 
tvdicare  de  causia  ad  malrimonittmrtoetiineatifcaa.?-'  /Nola 
KneleH.i  ^  Becie  aie  SCueltrap,  vid.  .epiBl.:adSflibt.d. 
18.  FelM-.  1530.  ^ 


m 


EPISTOLA&UM    LIB.  VI.     1551. 


494 


dtbate;  Sl  pudU  noA  €il  eoogreiMi  «i  iam  aln 
hbifetabboc  tonhigio»  si  j^wttotei^  ora  «0111  as- 
iBnii,rrfioiitmtian:^t0fia{  >ft]^  iraiur  esse, 
faAiiiahn  itfifirvetiwi^aMWgirtftqpitfamit  fii*^4^ 

lMfciteU.^ion:aMmfa'^cfi»^  iil^l^  ')^  <  ^ 

aaao Jn)kBQ^p«ucii|>tieH»  •  detebati  pfoplef ^  letita^ 

ien)nplrii»iiifAiim<«ba  yeatra  talillfia  e<ea»pliai 

PfMBitfana*  smguBa^  et  refteindunt,    cum  volunb 

Haee.  liceBrtk  -  j^ewmi  rea  eat  esfempUi    Bene  vale«: 

^ni  AeiBrljn^B^  alup;iaM«i^ryiecoiHiHe^.in^ 
' '  ''TaMdO^,  ^(i»d^  tiba  «uxn  lileiia  .veliia  «»  Golr- 
dinmki  anitteffto  ad  hidimagistruin  Cbtiatophi^ 


15. 

T 


■  (f 


•:•  j  • 


NlftW/i* 


■  '  ".  ^l 


h-lonofe. 


■t;.:  f[i»utoL  iib.  V.  p.  lei. 

/uiiio  /oi>a«. 

S*  D.  Ndncius  properabat,  qui  reddidit  nobis 
Cfetti;Ujie^a/ ^  sane^ab!ebaiii,.quod  scribe- 

tma»  Doctotf  kissit,  ut  te  tuosqae  Collegas  suis 
w^k'-  tevere^tter  salutar^m.  &rtis  bene  valet, 
IM  benefidio ,  et  hoc  biduo  bis  quotidie  conciona- 
tui  tist;    il!c  sunt  adhue  ahebifna:   utinam  diu 

sint« 

DePhalaridB^^iadd^Heeodell*)  cognoTimus 

rt  giftaa  iim  inrflplf  f  rpmoribus  et  nuuc^er;tuis  lite- 

riiriiffv^raaevitia  uti  bominem  adversus  optimos 

«jAa^ ;  St  Poctor  pro  condone  iussit  ^ro  Hallen- 

si|bm>on4!e...^^(^riMiu  coufirmetet  U^^    et  nos« 

Sga  fjbfoLvi  in  ^Wej^^  locum  de  Coniugio,  iu 

quo  tiwilta' aiiat  >y?Ka  cnmina  ^obiecta  adversariis. 

Beoevilfl*    IKeiiajpaajrauqff.^ 


-!'> 


■♦-■ 


«.  -^ 


i«aa*a 


CTrApr.) 


— .  -»■ 


j     I 


.   (Jonae?). 

BdSte  a  Sauberto  in  libr.  V.  epist.  p.  464,  !.   . 

-  I     UMikfK^^^.^^^l^i^^.y  VM*  fottraipHim  addltain  epi- 
«':'.' x#m^  ^^f.^^^f'^'''^^^^.^^?^*.  ^lfl^*  t551. 

1)  Biwiiiu  Mlsoifptmi^  bic  eit,  ittnikn  SpaUU»  aa.Pbilippi 
jnMna^Mift  diril  Konkratt  m  in  hig  fp6M  fM^^pai  iure 
pKi ^mUmKMi^-ttimnprfdmmiuM  0i0i.  (politicaQ.^ 

*)  BmOemsi^  A.  D. 


»  I   »■ 


Sed  minime  ad  hane  epistobun  pertinet)  qunm  icripUim 
tit  tempore  pascfaatot  et  quidem  dic  noQtiaxtvfls,  Quld^ 
si  pertineat  ad  epiitolem ,  lonie  d.  t.  April.  15S1.  fcri 
ptam,  ut  opiaatnt  eit  Bertrmn  (liter.  Abbandl.  P  •  111 

:i.'V-HL.17ai)     .;. 


,  r.-  ■     .  > 


{tonae?) 

Heri  iu  coena  Domini  Doctor  de  remissione  pec- 
catotum.magnifice  dixiti  bodie  mane  deusupaa* 
siow  Xl/W^ov*  £k»e  Ff^pere  vero  plane  visus  est 
sei  Ipsuin;  auperar^y^ .  JDinit  de  Ponlificatn  Christi 
e^iOhWtiOiie  in  otwe  facta»  ubi  sacerdos  Chriitua 
orat  pao  iotp  huqawo  genere :  paier  remitte  eis 
etc*  UtifiAm  audisses»  Nihil  habui,  quod  acri- 
berem  fBeliuiii    Rescribe. 


So.977.  8.  ApriL 

/•  Br&ntio» 

E*  apogf apbo  m-.  ^d.  BibL  Haieiiiif  Sntfor.  p.  188. 

P^irQ  oplimo  D.Ioanni  JBre h tio^  Conciona^ 

tori  Halensi  ^  amicosuo» 

Eitsi  facilie  igiiosco  Ubi ,  qui  novus  maritus  hacte- 
nus  non  scripsisti  ad  nos ,  tamen  nunc  diui  te  to- 
gandum*  esse,  ut  renovares  veterem  scribeiidi 
consuetudinem*  Gratius  mihi  facere  nihil  potes, 
quam  si  copiosissime  scripseris  de  omnibus  tuis 
relh»,  1^6%  Afologiam  paene  absolvimus.  Spero 
tibi  et  aliis  bonis  viris  satisfacturum  esse.  Xii- 
therus  nuue  instituit  apologiam  germanicaro.  Ego 
plane  abieci  —  —  —  —  *) ,  qua  erga  adversarios 
antea.  usus  sum«  Postquam  enim  me  pacificatore 
uti  Qoliierunt,  et  hostem  esse  malunt,  faciam  quod 
res  ppstulat,  causam  nostram  fidcliter  defendam. 
Hic  bibliopola  rogat,  ut  sibi  Lucam  des  edendum, 
quod  ipsius  causa  ego  quoque  te  oro.  Yidetur  mihS 
esse  vir  probus^  planeque  talis»  in  quem  hoc  be- 
neficium  bene  coUocaturus  sis.  Amabo  te,  fadas 
ut  sentiat ,  meam  commendationem  sibi  profuisse, 
Mitto  tibi  propositiones  de  iustificationej  qnas 
nuper  composui^  de  quibus  tuum  iudicium  volb 
audireb,  ;  Yelim  eas  eiat  nostris  scholis  de  summa 
rei.    Bene  vale«    Pridie  festorum  Pascatis  1581. 

PhiKMeL 

*)  Praetermitsuni  est  vocabulum  graecum,  quod  legere  non 

potuil  qui  deseriptit,   cuiutque  Jilaraa  utcunque  d^aiit, 

-     aentam  vero  non  eiprtetit,      Puto  fiiel.  tcHptiiae:  Imi/- 

»2  • 


406 


EPlSTOtARjUM    LIB.,  VI. .  1581, 


No.  978.  1  t-^f. 

loacfu  Camerario. 

fipift*  ad  Camenr.  p.  159»  -,  \j.   :j' 

loachimo  Camerario,    amico  suo  summo^ 

^  Noribergae^ 

S«  D,  Etsi  innuinerabilia  extant  in  me  collata 
beneficia  taa,  nihil  tamen  titiquam  gratitt!s'ad  ani- 
muni  menm  acddit;  cjtram  quod  M^  pr6kim|li-8oI- 
licitudine  liberasti.  Hibfo  igittii^^^tibl  j^iam, 
qub  tu  g:enere  of&cii ,  si  t^  reetisiiovt,  nulltiin  aut 
«aius  ducis,  aut  requiris  anlplius.  m^i  r(3y  ito- 
Uxixw  otdlv  Bxo}  yqaxlmv.  Continetur  enim  ad- 
huc  consiliis  nostrorum  o  ^Hpaxlii^rjg.  *)  Sed  ad- 
versarii  tantain  nunc  quasi  de  industria  saevitiam 
ostentant,  ut  non  simtis  reprdhensuri  consilia 
istbrum^,  qui  hanc  extremam  crudelitatem  negant 
se  esse  laturos.  6  SiffX^sp^i  vicinus  **)  magiium 
terrorem  incussit  omnibus  bonis  viris  in  tirfoe  sua. 
Teatoi  navv  xvx^  Svni\f  ^fiovktio'^  Xiynm  ifMr- 
nsasTr  dg  voaw  bHVrpf.  Apologia  ihea  his  dic- 
bus  edetur,  curabo  igitur  ut  habeas«  $uin  Mi- 
qubties  concionattis  dsp^iiis ,  ]po^tqaam  videb  ad^ 
versarios  omnem  pacisl  mehtionbm  repudiare. 
Smalcaldensis  i\le  vBles  nihil"idtilntat  affirmare; 
stbi  etiam  vigilakiti  ac  videttri  dixtsse  vtrunr  iean- 
dida  fulgentem  yeste ,  post'  i(^d  sothhihm :  Me- 
itiincris  eqrum,  qus^  vidisd, '  brm  ientm 'ev^nietit ; 
et  int0rprfetattfr  de  futnrisrihotlbus;  '  'fi^^vile. 

Ilf.  Id.  April.- '     •-■  ^ -  ''  •"■*  ''  '■'  ^-^^^'r^ 

^iKinnos."' 


No.  979. 


(fere  med.jJLpril.),. 


'^'^-i.-...— 


Praefatio  praeniifsa  Apologiae  AueusUnac  ConfessionijL  de* 
^     itfipU  M  cdiHonei  prina'  ct>  |irnu3^ ,  deiqva  vid*'  supra 


■  I. . 


I.    t 


.  i'.':'r'j  ■- 


A: 


f. 


Philippus  Melanchthon  Lectori    S.D. 

pstquain  Lqpfessio  rrincipum  nostroram^  publice 
praelecta  est',  Theblogi  quidiEun  ac  Mdnach^  ador- 
naverunt  G>nfutationenl  nosfri  scripti ,  quam  cum 
Ga^s.  Maiest.  carasset  et&Mn^  in  Cons^a  PrffficipMn 


C     > 


.  .  / 


t       ■     I  >  |i  1  '     -  ' 


«)  LandgraTiiu  C.  W. 
*^  MoKunlinns  C.  W. 


:*> 


'?:./fcj, 


pra^fgi^  PQftidai^,  a  Bo$trii>  jRrificipifaos ,  jit  illi 

pi^W^nt  i1W^r^|!(icu)MEMRp%^ 
pbH69r9«i«^sd»ffi«l«m^ 

ut.ettwckmH^  cp^.^^^ail^i^dpfifsa^i^j-i^ 
Mojg^Sr^2^ipt.f:4ff4UMt;:p(W^iis£lviii.  tfcUdfitin% 
qua^ad  .xeligiQnf^^etj^d  x^fmt^W\yf»VM5tKa^' 
p^ctin^i,  arbUf^$H^tH);^ft>fA,iA]^^  no^^cdyaliiifeJQK' 

|tu<iwcitti4i  iinpfl^4^e;^90ftBit)(pkJiiRevimlo^^ 

coadjitia^ibfis,  ;q^A^]?f!«k|»^e:M«M^t9f0i|fef{|^^  im 
stituta  f&$t)autem.4«ind6pacifitE|Uqj  iti^qiia  «iyianHi»: 
nostros  nullum  onus  quamlibel.Anc(U0J9PK>dum  d»* 
trectare ,  quod  aine  offensione  copscientiae  ^n^c»* 
jpi  pofiiseL*    Se4  adyersari^obstiiiate  hoc  jMMtutla^ 
jba^ ,  lit  qioos^am  ifnanif(9SlQ&  alnM^A  ^4^  rttODim -. 
apprplKireaiu^*  .  Qood  cuoi  j[K>n  po4sMim>{^^ 
iterunf)  po6t\da?rU  Caf  Sp^Maiesr»,  iii  JPHxw^pea  nostri.' 
asseptirentur  Confutationi».  ■  ;I4:^|ficecci.|^riAeq>tt^ 
nostri .  recusaverunt,     Quomodo,  enim  aseeaftiEbn^  «^ 
tur  in  caosa  religionis»  scriptp  non  ini^pecta?  :&' 
au4ierant.  arUcul^s :qpois4ai9  ;4^^ 
jqujbitf  nooi  polfir^fit  iq4i€M  ^Yffisaripnnn^fiikr- 
scelere.e&mpreb9reii.  ■  Iw^ranfc  Juteminse^et  aUaa^ 
qupfidjw  f^rase  Apologiam.QM^HiomSt  ijirfaiv 
iexpoiierentiur  Gaes^:Mi^ftftbti  rcaiiMe#ii.«i|m 
reeipermnu^  G(>n&itatiQiibHni4 1  let,  m^  >  ffn**  qfaiettH 
T^^  ^yersacU ,   dil(iei^eiitur»  i  Quidam  < ebkileaB : 
noistrisr  lititor.  J>7^el(sg^dw«l  ifiliP«Mi  ^<;fl«arciaB^' 

ruiit;ade^^Nenuw^aMa^e  Meifl^ 
ret  n '  tna^;  maxiwif  ^t  ^a^v jlMlmieicdiMiis  '^kmfiSSm^' 
quQtmioms  ;Q>nfu|fit]>(i^ 

Caosjifea  M^ta^  ^Httttr«se|rit  QMntoifttien^j^hHni^ 
Po«Mi04iti»nii94ti(i^ettt(ii  qmdiiaMiiiib^iiqiglM 
timtoi;  iedySenaiiiiy  ;^iqtoHJI  jti9!itfeioi£oiildM|QiidiBn 

M  Mi^twif  conftitaverioiU  ;  Habes.  tgitur^  Lcfctai;;i 
nunq.Apologlain  nostjcaDi»  ex  ^a.iAtilligBat-^ctsT 
q^id  edveSrslrii  iudi(;averiQt(x^stolinnistdnia(t?faon|.r 
fade)»:iet  qiijo4  articiili><^ . aliquot ixiintrai 3il  iiiiBMM f : 

scii^mn^  Spiritos  #aAfti  4a^^ 
bbeA ,  Mift  nQsUras4(aitt*:ntMi^ier  smptauM 
frtaverint      Qufttnqpiiaip  apfam /iiukiOjA{NdG|pinir 
tnsitituiinus  ccMKWnUnicBto  cum  tfiis*  QonalUa:  ?^le^;' 
fnen  ego  inter  exqmjOMhiaa  qwfdaro  adict^  rQiii^ 
re  nomen  meum  profiteor,    ne  qnis  qumjpossity 


1)  Strioret  cdilt.  MJdunl:    utUeni  m  ih  distrumm  €€rium 


EPISTOLARUM    LIB.VL.15S1. 


498 


1CH0  aaetxMre  libmin  edftum  essei- •  Smiper 
eiit^'tiim:  tvk  ik  hii^^eontAM^niis ,  «t  5  ^an^ 
ii9ateb<^fyaato<|H)a8em,  'miftete^   ft^Mam 

lBcteiip6neitl'4oii^0!r>Hhdue«Yti  hdtiis  betMis 
aA>ab  advMarkirafBr  dpiiaidnibud;  '  Scd  ad^- 
ji  aic  a^nt  clidsani ,  nt  ostendatit^  ^e  neqoe 
toAi,  iteqtte  doncolrdialh  qiiaelnei^j  ^ed  nt 
iaentndstnnn  exsopbeant  £t  tnme  toripsi, 
iMd€Mtia4ime>]pofm:  ac  i^i  qnid  Vid^tilfidx^ 
asperins  V  4iic  wabi  pvaei^ifdnfn  est;  me  eiim 
ugis  aeMonachis,  qui  scripseraM  Gonfeta- 
1)  litigare,  non  cnm  Caesare  ant  Principi- 
qno8,  ntdebeo;  veneior.  Sed  vidi  nuper 
talioiiemy  et  aniinadverti,  adto  insidiose 
mnioaescriptam  esse  jtit  fallere  etiani  catt-« 
i-leettis  le^  posset.  '  Non  tpactavi  tamen 
r?  eaviilatidnes  (esset''enim  infinitnm  opus), 
•eci^ua  afgumenta  ampleKUS  sum,  ut  extet 
Mtties  nationes  testimDniuni  de  nobis,  qnod 
it  pte  isentianius  de  E vaiigdio  Ghristi.  Noh 
striios  disGoniia , :  nee.  niidl  moviemnr  peri^ 
MlxAj  ^cfod  qiianlnm  sit  In  tahUi  acerhitate 
im,  ^ibns  inteltigimns  accensosi  ess^  ad- 
tbs ,  iacile  hrteiligimua.  S4d  noh  posshmhe 
A  snanifestam  veritateih'  et  Eeclesilie  neces- 
U  Qoimre  'ihcommbda  et  -pc^icula  -  ptopt^  ' 
■iChfistiV  ^  utltitirtem  Ecclesla^^^ifti^ferenda 
dt  oMfidiifitis^ltel^  )iy^^ 

lOgteritatis  foipe.  M«[|m  ^hr^  tiegari  ^6t^l, 
■IQUi  •  loci^  doctrm^e'  C3i#]Stii»iaev  qho^  mai- 
li^dest  e&i»e^  iwJBk^diBi^ia  ^)  ff  tidst^s^^  j^ 
4^trali:siil«,  qn|  qn)ftl$bM  i^  ^^ain  p«f  raa^- 
|H^Giuibiis-^im^  dlim'1s^«tki|f«lfohd  lid^' 
iia^uoikiatasiM 'Tkedl^igos^Bd^iste ,  ndh' 
lii  reciUjirer  Habemtis  ^phblica  teStinlKyfti» 
nna''bonQvam  ^rQmmV  qni  Peb  ^tias 
.m^  bec  summQ  bmefickiv'  qA<^  ^^l^i* 
«SirlidS;  dMMi1ti'|ne)io^  ^satssi 

^.^BBam  ,ei'"disiipataa  Sddssiaii;  ei';in:  cim^ 
fa  fiaib  elpei^petQam  vedi^ati       i^    .^  -  ;:.  ^^-^^ 


No.:980. 


(med.  Apr.) 


jlf/  Bucero. 


f  Ei  autographo  Melantb.  in  hibiilar.  Ecdes*  Etangil«  Ar- 
gentoratensu  mihi  detcripta  a  Clar.  Sirobelio, 


'V  ■.,• 


Z).  Martino  Buctro^^  Concionatori  Argen" 

tinensiy  suo  amico*)^ 

O^.p.j  IhniricusCQp.^,  ^editvn^  in  j^triam.ro- 
gayit  r^^  ^v.t  ^l^  li^P^.5  ^4  !^®  4^  W».  .  Commendo 
igitifftM^H  i^Kenij^^,  fujLHf^.qajgnovi  sihgularem  in- 
gwU  gf^viiajtem,,.rop4ie;calipften»^  ^in  omm  ofiB- 
ciorum  ^gcQi^e  dUigientidm  es^^  (eque  rogo,  ut 
eiiis  stwbdia  adiuventpr. 

De  iiostris  ^^goUi^  ;i|ihil  habeo-  quod  scribam, 
liisi.  qppd  spei^eux,  .aliqua^do  intex  nos  veram  et 
^l^aw  conpordiatn  qoiturafn  esse^  idque  ut  fiat 
deupx.pro;  c^r^  qnantum.possum  ad.hoc  anmtar* 
Nuijiq^nir  enim  placuit  inihi  haec  violentia  et  ho- 
stilis«  djgladUitip  inter  XutAirum  et  CingUum. 
Melius.UIi.toUr  caiisae  eoh$ultum  fuerit,  sisina- 
mus  piE^^di^ttfa  jcansjlcsqere  hastragicaa  conten- 

tiOhCS,.-     .  ^:r;.^'._      ;;.       ■'        :       .       "  ^.^.- 

,  ^  -Mpctpgia  mea  edita,est,  in  -  qua  locos  de  iu- 
stificatione»  de  poenltei^ia ,  e^  quosd^m  alibs  vi- 
deoi:  mihl  ita  tractasse^.ut. adversaciipraegravari 
se  mtpyecturi  sinU  H^^tvxpLffiOTLa^  pauca  dixi, 
profecto .  jaon  ut  exularem  hoc  aegotium ,  quod 
utripq^inajyi^  CQ|^  ^hi^*)  non.volunt 

(7/(]q!!/c€vc^,,^osti^^  dabit  Dcgs  .ali- 

quando  et  in  hac  re  ecclesiae  suae  pa^m./  Benc 
yale.....^,.-,  ..-' 

Philippns. 


•  - 1 .  -- 


>'■;  n.i  j  -}  iur 


01. >w  7;"'rw«;"fi*  »T^  7 

.    '/'         i*    •  *  .   ."  ! 


r.s^: 


w  abeit  a  prima  tdit.  qvac  «liani  pK  teq.  flaTMXirW. 


(fere  exeunte  Apr.) 


M,  ti 


ucero. 


t    «. . » 


,ts'*  *' 


■f  Eai  HDtogf  apho .  l|elaiitl|oiiia.  in  tabulario  Eccltfiao  Evaa- 

gM«  Areentoratensi  inifai  descripita  a  Claritfc « J^/roS^Ab. 

.  fnscriptioni  alia  mana  quidem  adscripla  sunt:  ,,(5S8.circa 

Calend.  Scplb." ;  sed  ei  cop^meinoratioBe  Copi  intelligi- 

tur,  epistolam  a.  1531.  esse  icriptam» 

*  ;       ■  *  •".t*  '  ,  1.      j-        "    :  %*         <   '  \  ■         •         '\  *■■ 


.•:ir'n    -  . 


amiro  51/0.  . " 

e  D., .  Scripsl  ad .  te  per  Gopun% , ;  i>c  speio  ^  tr  iam 
his  nundinis  ad  easliteras  responsumm  esse;i|nod 


I 


*)  Adscriptus  est  annus  ISSl. 
^)  quif  fortaffc  quia^  Tel  ifuod. 


.  ..  ^..  •    .thi '  ' 


4M 


EPESTOLAaUM    Lia  VL    15S1. 


•00 


si  fececl*,  magnum  me  beneficinm  abi  te  »cCApiMe 
iadicabo.  Libenter  enim  tecnm  et  de  illis  n^o- 
tiis  «t  de  aliis  CoUoquor,  atqoti  uthiam  powim  fft> 
mUUTiiu.  UtinAm  eoim,  .mi  J^Men^  -aiiquid 
opis  ad  eam  rem  affnre  jkosm»petfiei(nifiAQ,qaaia 
universa  ecclesia  piorum  itnice  et  optat  et  r«qairit 
Meqne  ego  despero  plane,  sed  haeciilias. 

De  Galiiae  statn,  quia  propiores  estis,  quae* 
so  ut  ad  me  scfibas.  Ijaaium  *)  tibi  commendo 
et  tnendum  et  iavandmn.  Amo  eimn  m^nii'  «!»• 
gantiam.  Xltinamafiqnantominue  Tehefnflltt  e** 
set!  Sed  hortatu*  nmi  eum  diUfemiasime,'  M 
modettflar  impetum  animi;  idqne^se  factamm  eeu 
recepit.  AToi  ntffl  doyftaros  ▼etui  etm»  riiteri  to* 
biscum.  Quare  te  n^,  nt  ingeninm  terrel  aptnm 
communibnt  literis.  Habet  cnim  genns  onlioflM 
probabile  et  vertus  scribit  non  infeiieiteKi  Si  fjooA 
in  eo  hactenus  deHdeca|lti»,  id  partim  tatn  aeta* 
etreramusascorrexit,  partim  admdffitiu  abami^ 
cU  corii^L  Ita  te  nrihi  amicora  ex  Bnimo  tm 
iadicabo,  n  wtiatxxtChrisUtjthorttSt  'meam  com- 
mendatioviem^  aliqmd  apnd  te  'pon^ria  faabuiue. 
Bene  vale.  -        ' 

'  PhiKfipus. 


.  CAprfl:). 


G.  Rei^mtteiH. 


Tom.  II.  p.  Sll.  €t  in  God.  Buil.  iS.f.X. 

Optmto  ^ir6  D.  Guilhtlma  Reiffehstein 

S.  D.  Academia  nostra  dedit  pecii«iam  bnic  ta- 
bdlario  D.  Blitarto ') ,  LicentiAto  iuris,..  «f.-^Adii^ 
dit  mandata,  nt  solvAt  vobi3  totivn  4UfninaTp,.qnam 
pro  pocolis*)  dediatxiit  .Jte^cicbamus  enim  quan- 
ti*)  empta  erant.  Rogamus  autem,  ne  vobis  mo- 
leatum  sift,  quod  pro  aarp  miLtimns  loAchimicos; 
inteUeximns  enim,,  vps  Francofocdiae  d*  *)  auro 
solvisse.    Sed  auii.,t^i^i:\fp  non.ti^^t  ti(t9,temi 


*)  Chriito^bMiLuiu.,  Atfpaanamiit^'  fiOn  Atto  15S7; 
Heelo»  Seholae  Gocrhccuu,  .  IM^  Qjttmuu  ■.i^  iMidB 


GrtuUen.  mtAt  dimiuui  priiBniii  cccIuim  in  oppidd  Calt- 

Am,    dantiiu  •eclMlae  Seollenbcrgciui  pracfuil,    mortuu* 

cnao  157S.  '    ,' 

IJ  Manl,  twlfvi:!  ii:%       ,  ^-     , 

Z)  Hinl.  poeulo. 

8)  Mwl.  luaU.  ■■""  '  "^ 

4)  ^  npa  UiCl  wd.  B.       ^.     ,>■  .  ■>    :■...')» 


poTB  Dostniiii:  aennttm^  VanHV  < 
losdumicba'  iedpae,'  lA  sina.  >«esb»'.dHMlo  U^ 
fiat.,  £^4neipanm  ■p*»UMl|«»iinii*^^^ipi.  ^tttrjk- 
paiimit'  iiii  tfnn  hfrrniliKpfcMHMOiiifinilitlwiii^ 
A^logMe4'Tii{l6go  ^ita^oiife  iiMiniiiiiiai,!  iiiaMi 
re3cribatiiri^)v .  «I..  firalnan^TaBnlMtimi^igiiificili^ 
et  siqaidpcaeteiicaiadTanlpattSacit/^iiBeBevriBi 


N6.M3'.-    ■  ■"^^'^  "■■''■'■'■(««"  Hfct) 

'WN-'^-*' .  '■,  .         ..,  ;  iAo'-  «     )H'»i?ijiiimii^—i 
.       Jaanibi  .€attimin0,'u    ■  -y-^ '  '•' 

Epiii,  'id  Cwinem.  p.  ISO. 

f^ro  optima  Hi  lou  e-hfmrv-  Camrrurie 

S.  D.     .Aceepi  his  pancis  diebus  aliqnot  «iftolai 

toar,'  etMDoris  erga  me  tui  plenas,  et  co^nwneina 

ratione   multarum 'EenimVlreftrtas,    qaibas  non 

Eossum  respondere  air^TU  uirgtg ,  nihil  eniin 
abeo  digniiii)  qtiod  scrilm/^^^iz^tSr  mcfVldtim, 
quod  adhnc  est  e^^r^fUai-  Cbistus  fadat-nt  nt 
diuturna.  Palatinus  yat  ^^;|f(z(t^£  Jlfi^Tmf iniu 
dicuntur  de  pacificajt^n{;,agerr.  Sed  qaid  hacte- 
nus  perfectum  sit,  nondnm  scio.  Deus  tespidat 
geniitris'ei  tacrittiar  mlBeTDnttti  iiitad4io*;,.el*^iflr. 
giatur  pW^.  Namih  hdnfifl^uiii  consi^^nfliO 
4pei  reliqcfnm  est.  '      '  "' 

Mit(61ibi£uM^riE  liiefts  iid  ^ihswri^  wm 
inquics,  s^d  '^usttibdi  n^tiUtiBi  eif,  de^t^dbu 
n6:6^ati8'  litaicarepiJssiirftttiyJ  fbcMe  tidh^uBt!^- 
gebdiim  plita^-ikbSi^^^tilcteMls  iSa^bltitS^TiMt 
tatfe  occu^atiottuW  tt  \ix  ddVetta'  ^nifeftilfiiti 
Nunc  stc  "s!i«s«^1fet.-'  IS(nftfeft!^etUHi''«d^s^ 
XoYpii  Jii(}l  fijtiJ^Td^'  iii^sV  Wto^pSS&aMVKi' 
ptismo *) ,  ■'ddaxrhix^ii  Vfl!^  eintMtiA'  teriflftl^ 
id  Bapt^<^,  q^dkvhl^mufMmiiiiirtMiMfffib- 
ti^Yia^fbrensiboif flifrtt^li^ '^itt^MtbfVe^  ^ 
hilc  misistis ,  dna"haBitarit ,'.'  Vt  Miih  ciirie^^Bt 
Dealtero  copt6si^sscribd'ad  JtfioMV.  '  ''-'■  ''' '" 
'  De  catMlife  porcottiJih  tUIH^:  Mild^lSrWdl- 
m^t'.'  qdi^ke  aistithamilttiinW  ^^'^U'^ 
c6-eHi'%tiW'pit)Ss"it, '  «D«V^i^bT^  f^^i^Rfliirl 

xtakoy^&A^itt:'  i4rtj^^'iimrmtd"t^ 

c*ttr,' -qiii  iul  atlWipi«^iaca][S4fti'f'gtiUiita**t  ^tffiW 
f6He  liiitti^  PsaUeriuifa  V^^ 'laifen^artDitf 'sttfiW^ 


^  McnU /-mv^KT. .  ....... 

•)  Vid.  tpitlitutberi  *d  yV.  Liae^inm  d.llHaii  ISII.,  « 

•d  OlbUrnM  d.  1&:  MWi  IWl.  ■    -■' 

«e>  «A'«pbl.^d.  17.  HaH.  ..< '< 


BVESTOLA&UM    LIB.  YL    16&L 


i^qaod:  til^  fDB^Bie  pladtuitBK  spen.  9rtvt 
JUh&fram^  >«liiiD':  P^aloianMii  Blictoiican^ 
B*|  /TdiBtdiaietrfiddmis  m  eflitA  rgeoera ,  '«t 
i]iiiBK9lqM«fMaAi^iMcitafalt.P7rNa^  iBitiliul 
if  gdBoiiniaiii  ^oififiaaik  o^^Aftnm 'aciiptii^ 
iVji|l'HUuiLaii««nf  iplihir  ipiitrlirrf  dscrevi-m^ 
a  jg  fcia:iet£ jdmfLnatifiiatiiine y-  «^m  pyinci- 
placet  et  fuSx^ucay  est.     Tuum  etiam  iu- 

▼ale.'   '  lilefas^ad  Breh" 


m  expecto. 

[€jgiflfM  cures  ei  mitti;  respondeo  eL^c.qufK 
quamtioBe ;  si  voles  lege  et  rursus  f>bsigM ; 
t  rogo,  utWmdtt^iaDit^r  isiirH  Ai  reddendas. 

Philippu&i 


T^ 


M-    .        5     '■■■ 


rr 


^"  ■  '^^    f < *>  I 


9^« 


V. 


'I .  I 


I 

(m^d.  Msio.) 


.£  Srentio. 


nien* 


lil^  ip  Manlli  famg.  b.  81. ;  sine  appendlctf  et  satis 
SqW  in  SeL  ebtst.  p.  479.  et  Kpistolir;  lib.  K  ep/SSH'  Apo- 
^■iiilii  in  ood^SaV'  H*  p«  6S4.,  cod.  Goth.  lo,  fp.  871.-  «I 

cod.  MoDac.  II.  p*  4. 

.  •  '■  ..  ■,...■».-.■- 

Ad  I^hafinem  Brenliufn» 


%■*— 


Tuam  epistolam  longinscntam  accepi,  :quae 
tnihi  iucundissima y  t^que  pro,  pt  saepe  a^ 
om  scribas.  Yiejide  teneo  q^uid  te  ^ie&eirceat. 
dhuchaeies  inAugustini  imaginatiojie,  qui 
^enit,  ut  neget  rationis  iustiiiam  coram  deo 
t^^pto  iustitiaj  et  lecte  sentit  Deindeima- 
Qr^.nos.MiAos  lejputari  pfopter  hanc  imple^ 
ml^gis,  qi^iih  etficit  in  nohis  spiritus  san- 
^.Jac.tuunagiiMiriB,  fide  iustificari  honiinesy 
SSfi,  ac^piamHS  Spiritum  Sanctum ,  ut  postea 
icaae  possimus  iiripletione  legls^  quam  efficit 
feas.i^nctusj  Haee  imaginatio  coUocat  iusti* 
mnidstistimpletione^  in  nostra  munditie  seu 
i^one  9  etsi  fidem  sequi  debet  haec  renovatio« 
tn  leiice  oculos = ab  ista  i^novatione  et  a  lege 
tum  ad  pxomissionem  et  Christum,.  et  sentias, 
L  firopter  Christum  iusti  9  hoc  est,  accepti 
IL-Gleo  simus  et  pacem  conscientiae  Invehia- 
^^.  jBt  ,i|on  iiftppter  illara  renovationem.  .rtam 
iqpa»  iipvitas  non  sufficit.  Ideo  sola  fidiei  su- 
sorti,  ii9n  qiiia  sit  tadix ,  tit  tu  scribis,  sed 
apprehendit  Christom,^  propter  qoem  sumns 
iti ,  qnalis  sit  iila  novitas ,  ^\  fiecesaario  se- 
i^et,  sed  non  pacificat  coiiteiijnti^m.- ^ldeo 
iilectio,  quae  est  impletip  legis,  iustifical^  sed 
fidea,  non  quia  est  perfectio^quaedam  ia  bo* 


bia^.  mit  tfntuai,  ^ia  appnBheadit  Chriatum»  m^ 
smnns^  aoii  piopteff  dileGtionem»  non  propter  le» 
gis  impiationm,  aon  propter  oovitatem  wstram» 
elsi  fl&at  dloiiaSpunlus  Stancti ,  sed  propter  Chrir 
atunis  ttt)hwic.tantnih:fidbe:apf«eheiidk^  Ani^ 
gnaliBua  non^^satisfaoiiPauti-sealentiae^  eisi  pio- 
pius  accedit  •^quan»  Seholaslsei.  £t  ego  cito  Ai^ 
gostiniim  ianquafla  prorsus  optonfnj^w  pcapAer  pn- 
biieamda eo persuasionem ,  qum  Umen  non  satia 
esplicet  fidei  iustitiam*  Gtede  mihi»  mi  Brenti» 
magna  et  obscuia  controv^ersta  est  de  institia  fidei, 
^aoi  lameD  ita  lecte  inteUiges,  si  in  totum  m* 
moveris.  oculos  a  lege  et  imaginatioiie  Augustini 
de  impletione  legis  et  defixeiis  animum.piorsus  in 
giatuita  piomissione,  ut  sentias,  quod  piopter 
pvoimasioBem  et  propter  Ghristum  iusti ,  faoc  est, 
accepti  sumus  et  pacem  inveniamns*  Haec  sen-- 
tentia  e/it  vera  et  illustrat  gloxiam  Christi  et  miri- 
fice  erigit  conscientias.  Ego  conatus  sum  eam  in 
Af^ologia  explicaie,  sed  ibi  propter  advenario- 
rum  calumnias  non  sic  loquvlicet,  ut  nunc  tecum 
loquoi»  etsi  le  ipsa  «dem  dieo»  Quando  haberet 
conscieutia  pacem  et  certan^  spem,  si  d^eret  sen- 
tir^.,  ^dd  timc  demum  iusti  reputemur,  cura  illa 
novitas  in  nobis  perfecta  esset?  Quid  hoc  est 
aliud  quam  ^x  legief,  non'  ex'  promissione  gratuita 
iustij^firi?  In  disputatione  illa  dixi,  quod  tri- 
bbere  iustificationem  dilectioni  sit  tribuere  iuati- 
ficationem  nostro  opfijr,  Ihi  inlelligo  opus  fa- 
ctum .  a  Spiritu  Sancto  in  nobiji.  Fides  enim'  iu- 
stificat,  non  quid  est  Bovum  opus  i^iritus  S.  in 
nobis,  sed  quia  apprehendit  Christum,  propter 
qf^&Pf^  sumu^  iicceptiv  non  proptv  doqia  Spiritus 
Sancti  in  nobis*  Si  cogitabis  animum  revQcan- 
dtrm  essie  ab  Augustini  imaginationp ,  facile  intelT 
liges  causam,  etspero,  te  ex  apologia  nqstni  ali- 
quo  iuodb'adiuvari,  etsi  de  tantis  rebus  tiihide  lo- 
quar,  quae  tamen  uon  intelliguntui  nisi  in  certa- 
mipibus  conscientiarum.  Populns  omnino  audire 
debet  praedicationera  legis  et  poenitentiae ;  sed 
interim  haec  vera  evangelii  sententia  non  est  prae-^ 
tereunda*  Qhaeso  tei  ut  r^scribas  et  de  hac  epi* 
stoU  et  de  apologi^  tuum  iudicium  aignifiees,  an 
imnc^kibi.iati^fafitiim  ait  in  hac  qiiato)a  de  toa 
quaestione.    Bene  vale. 

Phil.  Mel. 

( AppeBdicls  looo  adtorlpssnit  M%  imtimme :} 

Et  ego  soleo,  mi  Brenti ,  ut  hanc  jreip  m^lius 
capiam,   sic  imaginari,    quasi  nolla.iit  m  coide 


Mft 


EPISTOLARUM    Llfi.  VL    lASl. 


meo  qfulitaft*  qnM.^fidM  Ml^chwitWM^-noceta^ 
«ed  in loco  iptoruni ponoipauin ChristiuBflt-^o: 
haec  ett  ioatitiaoiea}  ipse  ut  quaUtas  4t  fanmliik 
utTocant^  iuititiaiftea,  >idisicK)e.libmm  iib.  n- 
tuitu  legia  ct  openmij  imo  et  ab  intuilu  obiecti**) 
istius,  Ghristi,  qui  vel  doctor  vel  donator  intel- 
ligitur;  sed  Tolo  ipsam  mihi  esse  dohuni  et  do- 
ctrinam  per  se,  ut  omnia  in  ipso  habeaab'  rSJc 
dicit:  e^  snm  via,  veritas  et^vita.  N<ni  dicit: 
ego  do  tibi  viam,  veritatetn^etvitam,  quasi  extra 
me  pDtttut  opefetaF-  uh  mK  .[r>T-alift.4A  mertdebet 
esse,  manere,  et  vivete,'-h}tiai,  iion^rine,  an 
eI;  ifti.  £  Cor.  5:  w<  asenjus  .iuttUut  in  ilto, 
non:  in  dllectione  aut  donis  sequentibus, 

M.L. 
(Respoiisiim  Bre&tii  tA  .LitberuR  et  lUetoitttw  vid. 
infrad.  6.  laU)  -  . ,  ,    .  . 


No.98fi. 


/.  Camerario, 


Epi)t.  »i  Cuntnt,  p,  I61,       . ,  .,    , 

loachimo  Camerario  BamHrgensi,  amieo 
suo  summo,  '  ■  ■  ■  ' 
S.  D.  Spero  te  fasclcahim  literarum  datnm.rai- 
nistro  Secerii,  accepisse.  Quanquam  igitur  iam 
expectabam  tuas  lite^as,.  dedLtamen  et  huif:  tabel- 
lario.epistolam,  qaia  fides  hpiopis  mihi  nota  erat, 
ut  te  ad  rescnbendum  adhortater. ,  A^nona  Dei 
beneficio  iit  hic.laxior,  et  de  a^iis  negotiis  adhuc 
est  tiatifilOf,  Heraclides  miper  scripsit  nostro 
Tt^  vt(p  ')>  ut  mitteret  sibi.  balistai^  yenatoriam, 
qaia  videret  Kanc  aestatem  sibi  in,  V{euationibu,s 
conaamend^.esse,  hoeaignummelias.est^.^qaam 
ollum  in.  vexiilis.  i.Oa//ut  *)  rescnput  huma- 
nifsime  ac  miht  tali  tempore  ct  in  tanto  odio  non 
potnisse  benignins  respoodere  videtur.  Significaf 
«e  quoque  Sjnodum  optare,  et  laadat  nostros, 
qaad-petant  cogi  condlium;  ostendit.se  non  sum- 
taxam  arma  contpra.  nos,  nisi  hac  re  rite  cognita. 
Ac  mihi  quidem  praetipuum  esse  videtur,  quod 
talem  Synodam  cogi  volt,  uhi  libere  dici  senten- 


*)  Sic  n  Minlio  ft«  ^utdUoM  reililui.  CosMDtit  toi.  Momc 
*•)  oUMdsn  «I  «rrora  lcfilar  is  Bfl.  Bav.  '—   Coi.  HoaM. 

bab«l:  oiitttinL 
1)  lohaaai  Vriimk», 
«JfinGdUM. 


tiMqu&iot  BciJiMt  toto  qDkl^pnten»^«JilMi 
aoHi^^  cunndam.  jMm  patov>iq|6(  qoDdidkaaidii, 
ra.di^Qfuymmn^afemaT.yitSvimm^tia.tm,  ^ab 
um.vidmia»>iaumpkmt  Uter^MniftdeiifainiAvi"'» 
rf;  jTift&to^i  tsM  .nallratioaBatTninlEiiijuMlripriMt 
pum  et  noslrae  partis  literas  in  GalKflMi^HliL 
Vit  (^Him*  est,  et  fide  digous  et  peritus  monmi 
Gallicoram,  ubi  legeris  di^jrtjatVy  exhibeas  Speng- 
/«r«,  meque  ei  cennnendes. —  thinam  omnn-ici- 
rent,  quantum  studinm  quantaque  cupiditas  n^ 
stijnrbm  Ait  et  pacem  conservandi  et  coa^Qidi 
tranquiirrtati  Eccleaiae  et  voritat^  explicudse, 
minori  multo  iovrdia  et  odio  laboraremus,  et  nu- 
ior  spcs  esse  poterat  salutis  reipUbUcae.  Sed  hwc 
Deo  certe  curae  erunt.  Bene  vale,  PosUidic  <«  ! 
Syids  TfftaSoe.    ,     .  I 

^iltnme.      i 


Mo.986^ 


J,  BrmtiQ, 


^'i"^-^P'W-'^*'«  "'»B^i«>i«  eod.lt- 
>MiaSil.^a8(Ld«cn9U.     .  .,  ,.,.  .  -   , 

f^irpoptimo,   P.  Tohanni^Brtniioi  Qm' 
,'  cionfftort  ^cclesiae  Hiiefisis^  suo.ami^    ■ 

S..  JX.  'Qnukqaam^iam  etpcctdwm  tB»-KteMI^ 
ta&ien  ut  iniellieinies  laemoKiMi  toi  Bsridutf  teai 
obversari,  dedi  tf  iiaiciiuuiciQ  liMrav.tAqttt^Uto 
ultper  evn^irespondieas  et  de  dispotatiAit* , ^™ ■■! 
proxime')  iperscripai,  dp  iuOificaiione,  tf-&K  i^ 
logM  iudicium  tiium  penofibaBj..  >MuM'«uiM^ 
cnditur  Apologia,  et  ego«tud«o  redden  illwdkcK 
quiedam  id  Idco  iostifisatioDis.  Oraqiiio  i^glu 
caijsa  est,  in  qua  diligentcr  ehboraddotti^BtfB 
aii  ut  aKipIifieeUtr  gloria  ChBisti.  £t  iMne  gn- 
tiam  adversarii»  debemos;  quod  ctigUBt' no*  hanc 
partem  doctrinae  mftt^amvQoCr.,  qaatf  inlet  alia' 
leyioEes  rixas  paene  iam  coUieuefaL  AiMbo  It 
etiam  atqoe  etiam,  -Tespondeaa  p«r  hane-tbeuua- 
zotpo^QV,  qunn:^bi  commendojTalde  mihi  gn- 
tum  feceris,  si  ei  dederis  aliquem  libeUmn  mm- 
deadumv  Ita  eadem  op«a  et  de  KpnbUte  «t  dt 
amicis  bene  mereri  poteris. 

,  Uxori  taae,  honeatiuimae  feminM  meia  itciUi 
salutem  didto ,  cai  adhuc  debeo 


1)  Hadio  Hkii.    Crtatii  rHpoBtta  aadiB 


EflSTOLAHUM    Lia  VU    ISSI. 


fiOS 


MKOStri»  Pvincipibas  henigniHltMV  ^^i"^ 
tB'ipm^iM>  bptarcBynMhitn^'  -in"tfaa'''^wc 
Htiaei^ot^saaitj^iBiii  aiiM'i|fiiO(tni«i  roniM 
Tiiiif«uTBpirnniivH«MV  -ficneiiJilefiftfiniot^ 
Cfi«iftilifi.J  ri  2i;ii'i'  .'■^•••-■•:  3ni'  f'"  :■'  »'"" 
ji  .■. .-  ■  t'-  ■.!■:  -'  •  ^»it»)inoff^  ' 


•"*"  '    loach.  Cam^ario.  '.|'.',,,''!.',^, /,,,.! 

optimo  loachtmo  Camerarto^Ban^ 
bergepsi  amico  sitmmo-,  Norihergae.^' 

Accep!  tuam  disputatlonem  de  pracdiclio- 
■Qarionis  ').  Qtwnqaam  aatpnrTSte  Tebe^ 
>r  nflirm;tL,  se  niliil  prneter  sidenim  positum 
Bfiilium  adhibere,  tamcii  mnltis  tlon  sstis 
adet  hoc.  £t  ars  loco.quoque  iudicio  non 
:  tnm  diserte  de  sinj^ilartfans  eventibus  pro- 
.ar? ,  scd,  yi^  e>t, ,  quantoui  ej^  ^gui^^n^  co- 
,  caujiihis  et  Suevicae  aimpticitatia  -pluri- 
referens.  ^iisit  \mc  j(_Qm'txp,  escudenda,  »C(1 
^,  nt  ego  cmendarem.  Sdnt  multa.  script^ 
^lius.  Itnqne  e^  totum  opus  retexo,  et 
iPi  germanine,  et  oonstitui  coMplecti  p«aeci« 
nnitMiunes  n»zimoeam  unperiQnua.*);'.''^!! 
r«iQ  tp.i  mibi opeca  firit  opUSt  .;.".  .■  ,j. !.■:■:■.  '.i': 
De.£/i!/-c«/e  valdc  oTDi .  figo.enim.ia  eB>Qi£> 
:  aniTk,  uniun  tantam  Herculem  fuissei  Nec 
rjiiiUitcr  5cutit  ileradotuB.  .  Hogo  igitur  4e, 
^nter  perscribas  mihi,  at  cniaa  fik/eritBArv 
I,  et  quotiinda  exifitioies .ab  iUo  Alexondnun 
doften) -«rtum..e9K',  cuins  genus  valde  capio 
t;..M'"iiterno  piniire  Aeacidtts  esl:,'^ed  paterno 
)te»  fecit  Ueraciiden. 

Sifpiir>cavi  tibi  proximc  qilid  Galti  sespondc- 
lastris.  Nnncet  ex  Anglia*):.allatae  sunt  li- 
,  l)iias  nondum  vidi.  Veriimaudio  eodem 
(TguBiento  scriptas  esae:    '^ieri  de  abiuiibns 

tiDTMa  dHiil  KmliiM  USl.  VU.  Freborf  IbMln  ww. 
jJilor.  p.  S!tO. 

tdeulni»  iipit  ofTcnharuns  n':ihrpr  faiinlifcber  loflueni  — 
■  J!«bni  >it  Jttirli  -rUinB^  !«>  man  idMrikl  19S0  Jibr  etc. 
i^terl  uud  Tcrleugl  .mii  AnliBBft  «iofr  vBrborcraea  Pr»> 

wckj,  lucL  CirloDii.-    NilriiL:  t6Sr.'».' 

riHliit  1531.  gerin>nici.  -..^—  -     - 

regeAvftli».  ''  ;.;*-. 

«TH.Orii..  Vm..n. 


EeMctittstici*,  («ttpUft  ^rsodntn,  sedaitinl.da- 
rioBeul^perstrtn^  ip»nAi'itoctrlnaefenDs.  NeqDe 
.59tn«N>id.  tnitiinfhini  mi,  poslqaMn  it«  res  a  uo- 
alro--^  exi«{ttus  cA.   .Bene>M4e;  -'  Die  SotttilMli. 

'■■-■-■.'.!-.  :'.";.-^-.   -■!■.?-   ■.■■'■li     '     ■■  -       titiUsmtHt:- 


\.,.f!ri4-  ■^yfionio. 


|.i  .-^ittt^i  Soigottioiep.  S9j;.  t 

,  .11  ^'  Jj^^ -J^^i^iri^-Q  ^yconio  ^c.  ' 
S.  Hi '^  tltinam  SasiUum^)  retinuisselis ,  el  cgo 
fJ4craB^  ,ai  idi^uaftiin)^  iprofectionepi  ,ia  Qalliam, 
si  scissem  prius  ei  resistendum.  esse  .in.Gennania 
in  locis  periculi  plenis.  Quid  enim  jiget  in  illis 
E^rcurcohTra  coniigiTs?  "QuiifeTJeiis^orandos  est, 
ut  fortuncl  eius  coosilium.  Senatui  vestno  jFCScci- 
p»,  rn^ns  ut  niihi  stipendii  niodum  indieent,  ^le 
quo  clsi  scripsisti.tnitt: .lajs.Jitexis,  tamcn  ego  te 
invidia  onerare  noln,  iil  quod  ficrel,  si  cui  alt- 
quid  pollicerer,  inconsultis  ttiis  Scnaloribns  de 
tqUJIteris.,.  JCtn^^^s^  certo  &UpeBdipm  pportet, 
ut  pro  modo  stipendu.  ujoneiun  bominem  quae- 
r.im,  5i  promiltent  qiiadraginta,  spe(o  isluin 
Ckrtsibphoram  ,  cujns  feci  nicntionem ,  .  ad  vm 
profectnFnm  esse.  Est.antem  bene  liter^tus,  et 
bene  Veritjis-Mitf ites;^  Nerpinem  ad  le ,"  fni  Fri- 
dectce,'fni^tnlD^"^uem,noVi  arbttrer*)  in"  toia  po- 
tesi^te  fo^'rum"  essK' ,  Ideotpie  hknc  meatn  coir- 
tationem^  ihoplimam  pa^tem  interpreteris.  Non 
entm  crcrfitV,  'quam  ifrfficile  sil  hoe  tempore  iny6^ 
tlire  h<ytjlineiVi''t(ileirifbilem,  qui  tuto  ad  pnblica 
of^iii  adhiberi'  possit. 

""  '^KoWiiiiWl  hiibriVnD*  hlc";  .itqtietftlnani  haec 
tranqiijUitHs  sit  diiilurna.  Milto  tibi  et  Osualdo 
pr^dsitiones  ineas  de  rtditihtis.  Ni!iil  enini  ha- 
bebam  hoc  tempore  aKud.  Apologia  men  recQdi- 
tnr  ntinc,  ct  e^  locam  de  iiislificatione  magis 
etiam  illnstrare  conor;  qttaedam  enim  in  soldtio^ 
nibus  argmnenlottnn  inibi  dtsplicent ,  "    ■; 

■  '  I>utheras  bcne  valeiDei  beneficto.     Larnf- 
gravii*)  ^cnesin-exploTavi,'  qaom  nnnc  ma^s  amo 


*)  Ulbero. 
_)}  B*ii(iKF<  Monfl^rin^ 
t)  Sntf;.  arbitror, 
S)   .Sn(|t>ti.  tunclalionrm. 
4]  Snrcaifiui  Donieii  lunprcuil. 

39 


soa 


J(F($T0LA'RUM     tia   \1.     l^M. 


qnam  unquain ,  ac  «Uiluo  bomiumn  noti  fallaenD 
CRS«,  ctsi  «M  ipgenjo  culUdo. 

MjODC  exciutiturvi£Aiefoir«ffi(.ft)M^  quae,  ubi 
erit  9b*»luta>  *4  tc  n>M^SWr  '  f^^^U^  r¥V°  ^^^' 
qu0jq^«  osui  fore;  vetera  eniin  pra^cepta  ad  ne- 
gotia  hordm.tempoXtAnrMCttdlfnodci.rfficioiquaMd 
eo  studiouus,  quia')  Adolescentia t legiiib  hos  li- 
ItaU^s  puerilcs  invite,tv)i  fd,cogn;i^uneni..jl|lfar^ 
nostrarum  reriiin.         .  ,.  .,  i     -„,..\\x,  "    ■    ;  >ji 

Opinor  te  «:ire,"'iqpiJiUYtfp9Mm^^?^  r^f  ((7 
U<ffi  aotini  Fcin?i(>IbM5,^^j^ur;^W;|(ltje|^'[|^i]™;'^i^ 
gaverunt,  ne  paler^tuArse  perpem  ad  firm.c).  cofitiS 
nos  capiei;ida,  nlsi.resin  Mnodqfri^e.cij^itaessei, 
Respondit  humanlssime,  sigiiiiicaDS  se  quc^i^pf 
magnopere  aptare,'  nt  synodus  cogatur  talis,,.in 
qiiu  liberam  sit  dicere'MDtentiAs:  et  cOirlclpdiL 
nec  sibi  honMturii  rt  mj^..ClimUai|iie'^.(^icio^ 
kDm  fore.  sihae  res4rmis'^maic.-ii)entur,'pcini- 
^uam  cognitae  essent.  Intf^Iigo  yarp8,J^^lJr«T(ip 
JeliberaUoiics  fuisse,^  qiiirf  'respbnUe.retur^  .;i?,ed 
tie  est  '  Cor  regis'  in  inaBu  Dei  e^L.'  |Ettr'enuB 
abduci  ab  hac  seiitehtia  Galli  possunti.-titnPA.noc 
testimonium  me  tlelectat.  |Ha'eQ:'fc;rip5^;\\n.  cprji 
fccce  affertur  fama  ae'Kt«'ns'Mifg-y5  y^pj^^(jfft,' Aq 
eum*)  duriora  anquanto  pmpMsse;  s^d-.  ^rrieil^in 
summa  etiam  rciicere  rem  ™^nciyiiij|^.et  querl 
quod  multi  haereant  in  Eccle^iis  abusi^K.  „ybi.;?|^ 
dero'lIter,-is,  scrifiain  certi^ra.,  ;  Tej'pti^m.aJ^lj^ 
eliam  oru,  iit  inilii  slstim  rescnjia^s,  l^slilp^as 
eommuni»;;i!iis  cnin  Liipp  '^V^UfiiM^ff^,.j^il'i^y^^, 
neqnis  k^;it  ''  ^  rt.-1-i.--.. •-  .'i_:--'.  S.  1 
cunia '), 
teqne  rog;  ,  . 
vale.',.ifli»j^i^   ,.>,..,■:     -,.■...-....,  .■M^,..,.,... 


Lulherus  iLissit' t€'Mtiltfl|T^  Sffip.wbi^ 


*^ 


N0.999.  .._       ^^  ^  ^   ,         28.  W 

ZoocA,  Cam«rarai>,- . 

EpMl;a4  C»iiKnr,  p^-16t  '■■ 

Viro  optimo  T^athiijrio^  C'et^,eY.dV$hy^ffort- 

.  :  ■  btrgae     ■•■  ■       " ■"•  "■ 
S.  D,  >  Cum  cives  nostci  Amhrosius  et  Christta- 
nus  FaberitXT  aA.  vos  haberent,  dus.!  eisdandas 


t  iitera* ,  ^6i  dcerat  argwiiientdm , '  ^ai» '  «tia- 
iMMiite  Miilin.,1  i^i  de  actventu  bun  ce«toiaM>liQ- 
■MiMnimiiliaieii,'iitaas.MqaitttaEUMt«wbo  Am 
igitnr  i|wtMii  liiiiii  ii^iiil  ila.  itadmr'.  aiuBnuiBq v 
nitqiiaMEiiiifni,sofilaaiiietainnB({oHpBj  MifMfaB 
■iBt-iaTniDitissIfierei  rillud  leDu^te^TnMcaM  mkit'ffa^ 
BMiiinLAinitoteJeaj  ut  siti  umiaranimiiiinii-dfiafaiii 
cOTpatiibifil*     Teqimvog«0:iiit<-etiaiqi  QUBii|JuJUl'h»- 

kcbA/',  ■TheQ'<».«yptoi|»cfibaS'fcaipeaij-i(ilQHW«qMuB 
4ibi,«nqU»  tataiceleUriiiiirbei  quolidietaUqguidj{wti 
■oU^tiiri^.iqiQilnMaeiniplurinnmi^nJiarahiiliitit 

.Tft^  ■Sle,7paffifveatlcme:eob'kis.fiiidiHi'p«tiiiiativiiqBJ 
.^rnwco/tinMws^fiA^unii '   Nondnni^^ljloit*  estiwu 

meptio.     Ltaque  Seua  onndiH-itatvi  iit  fltctat.^ad 

pacQW  amnos  utciusque  partiK.  ^Sed.ego^.qabticf 
da^«B  i!e/ngntoviijUierpe|lor,'aiSinslfiaIdeiHi -jtUk. 

■CtniD.!  ■   rniu'  I     ,-.>..■  ■;   '--■  .i.      .■.■.i: :   .■'.)  ("itllo'»  ,i!';. 

!■<>  lilpidjtotqiJeedeiw^pcinnelatarieeseaBlHevMlSH 
hocftenK^bntk  etrwhraientbtf  faottari  libiilGeMlcaBtei 
&nii^ynf*Ovfifutj(lak',  nt  'ke  adiUTCnl!  icoirtrAUv^- 
«Imab  n<94ihi)<  est  in^midetftiiis-istief^^iiinirileBl 
.fliumo»hiiWUpnnat)i,ct/!tameh  postea^icumseRtiMI 
est  ad  inizaaiy,  l;tb<is€unt.  Q.ioties  huoiiaiB|itl- 
ciiisKmittilnus?  Quis  autem  illos,  si  iia  saevin 
verum  est,  irritat?  Itaqiie  cum  haec  audio,  noa 
poasum  interdum  modcrari  mihi ,  qiiin  ut  de  fj- 
nBJbiSloquar  vehementins.  Plane  anteih  Mntfi- 
iSao'  «•  insniit  in  tyrannide,  supeTbia  snimni 
et  timidiUi'S^iS^a'''Apfltf 'tibs"V^i  beneficip 
.pf^igafl»,RaUua:Bpparatae  awditfic..fit<tCp««<M 
l^idafiA  |i^iiH}«i"imCT-  ae  iMtiganK'  Si'6flidentei 
viri  magiiopere  sunt  sollidtt,  iie  ^is  ei^^^  ma- 
gnus  et  horribilis  motns  existat,  niAa  ^eoC  iv  fO»- 
«MictWtsll^^-DeilliTeiJfe-  d^qAe  mto^gAWCeiAW- 
xandri,  qn:.ntnm  pnlefl,' 4ttquire  mihi  seriaa,  gie- 
.ra««-«9ibjiJN<^V!  'iWevHle.  .JS.CaA-.MiPi .ii 
-'■tr,3  ih-l-;--nOf'-;- ■■•■":'■ -"-■   -■   ■•■'   *^4f»H».'- 


S)  SneK- V"*. 
6]  5ne'g.  eaan. 


dt^UHHaia  >  4i^  WW.  jf^ltnfaiMU 


Nq.fl90-  '    ifcU; 

.\r.   !.-  --i;!  '■:  •G./^Spalatino.   ■ 

■    SpaI*IIi«b^IuaMaiiiia>eri|MltilJci4plioUt  ^mMtm.' 

P^irooptunoy  JX.Georgiio  Spa:i0fii^o, 

amicQ  suo  summo, 

S.  D,     0e  negbtio  'Einsidsliontm  sic  insM^  sam 

respondere  a  X(f4ibfiro  t%J,or^q^  .  pu^.  dj»  6«er- 


1)  MveUonibiu.  C  W. 


BMST.CyLiWOM[<0IK  VI.    ilt^ 


«id 


iMtapcrteto«tanlot  literae  idtanwjtjEjkfAJMsk 
t  ccnt*«aMMi«*bdhmii'  enqiie  4ad»i«cmleMl1*M 
lenwi  ••  SaAi6t  jiklAmStaiomiAiimmif  wti^  | 
ipMk  unfJh>bim]ihasiartiai)los,^iqiiv£«tt»gtln 
'!«lRii  «imttnent>,'iJ(s[inti«tllm''TJrri*rton(«flclai-  'j 
tirtiniU^cnaceinrnti.  iti  ctticte);'.<et'iiatalnstim  ' 
Milipdff  ipH  lirEiciilea  probent,    deMei,\'6K  j 
■^-VnietoTum-ii.AB.  atnqae';tpcciey:  de  Miisiii,  | 
i)ttWiirMtiUM''cnUibus)  ■^tJaftntori^ni,'  ««  , 
!at<.TuMnainitiMD>ipasMe«Mit^fi>i)iicaii<6iMW'L ;' 
titetni<ipsi  iiMnit3itevire>hi)ho9j'itMi]rei<tfe  sen-  <| 
fi  Sic  i/i/mewflr,'  eilicto:  Wt>DmM!i«feMi«diti,  i 
rvetvnt  civiiiiH  cdictuint  ^dfocMuIemntj -se  ; 
i^iere  non  posai!^  quo 'tnimis  (Diwiav  wi  «ua  ' 
pnmuleet  cdirtiiiniQiKrididMnBitt^m  nemU  \ 
contra  Caesitrcm  tueri  posse;   verum  id  uAare 
litmmVt '  sf-nsminem  panituMausseVitqhi  coa-  ^ 
EJmiti^lii  aairtonbit(i'dts9ciitim  «b^^ie^intd. 
»^05  iudioabat,    ^insideijasAif>»yetemj>\\iih  ] 
imitaTi  posse^.    Nete  inveni6  cousilKim  inBBt- , 
^v:     Bene  Tale,      Montags  pAst^iohanois 
iitae.  .  ■>■  ■''^'■■'  j  ;•'■■  I'  ' 

'   ■  ■  '  ■.'f'*U(rt3W»S.ij 


■tii  hr. 


\uu:\ 


i!<p-.» 


:    ^i  -1  4Ikrisfo-Mtti&t%-bbs»rptmdiBsitno.' 
Gt^tiW"!ic^|p'j*fccl4i"iri"t:hvkt6.     Accepi,   aifticis- 
iintt  inirPAiVib»*!,   biqas  tans  lifitas,    itialltrrl* 


Inli?  r«t«|^'f.l05;    E>  cl  rt>ptilittitJUl>l(IcnWK.=  iet^9.r 

Bt  in  cod.  Gotb.  168.  p.  l79i>.  —  'CaiVl  lcnplj.^! 
fcM«iA!i  ti«i'(?..;iM.  ■       -'•-■:=' ■>i''T'"^(;firP(/  | 

(    %.'l    ;.'■  ..'■       '■■-! -vi-irlrn.i.liT  ^-iri:-  : 

C4iun  likilif^pi  MtL^idt  fcasfh^mtHr/fmi-^ 

....  :■  .     .  nialL^-^  .;  I  ;-:;  ■.■■.■•■    ,l-j!..7r.y   i 

M/iunyf/')'iiegoti6$icpe^ntmc(nt£WA«»-01')),! 
^'A^'-'^c  ini>rc  citanJam  esse  pro  valvis  E^cle-; 
y.  ■Qood  ai -ftppacnerit  j  dicnt  eHMSnm»  ewr; 
Eum  desenictil ,  et  Jiccuscl  eum.  ,  .,  ^  ^,  . 
Stin  .■lutcm  non  ;ipp;iruent,  cum  viiitulieatj 
m  testiinoniuni  V  pv«rtnn;c)etnr  tiber  ab  illa 
'trice:  et  ipsi,vis  coiiscienU;ie  prrniittiilul',  an*) 
itii  .yolit  conltahere  matriinonium.       Causa 

hHbet  difEiciicm  Cuntrovcrsiam.  'Dic  lunae 
R>aViini^nn  b.')plistan),  1591. 

'1  tic  e»d.  t6B.  —    Manl.  Iul>el:   N.,  c«4.  S8.i 


mV 'nfier4i(Jif'aA[iic\imi^  iibi  iho)est'iim ,  magis  quatn 
j  tohinWidhhi,  "tibti'Wiiiim  nob  fastidiaS,  ied  etiatn 
I  bni*Rs'''*oli^.  ■^Qifai^' «bper  de  inslifiratiotie  fidct 
^ffUlmJ' eVnftH-.^iic^y^e^Wipta  ■afclpias,  quod 
i[{\Ac  tii-if^clii^^t-^aiiWteei^^oifavi  satisTaciant,  Rut  ila 
si'nlT.-i!rtl 'k^S^^Viil^aVW;'^^^  dc  ca 

ri'  (1'(scih-l'1<i|iitiiy''  "QifQiies  enini  d^' iiiitificatidtfe 
I  ci)git;iN;ii|i^^'fio'fl^iiofi  eSse* ei  b'pe^'buS ,  illud  snh- 
nKlc  iiitiaeb^^'  hbTlrte''fet  fitles  ipsa  lipus  e«?  Et 
i!ohiiriiis'!litV.'tw^eSt.'pilil8pei(itci-eJab's. '  Si  ijji- 
'illt' jlo'W-'fefi'liu4iifit/atL,  ,ei  operihiis,  nec  .fex  fidi 
i^t  CtiVrt^^^rtU  'Aflim  'bVnmo'm(ib"obver5arefitiir, 
'iWlWlliiin'  (■(jiiMrm  iuslifirjifionpm  'prb'pltr  Chiii- 
'^tbiti,^filntii  cf  iiiiij  pciHcr  ilif;niraierri  ndirfrbnjni 
"(l^^Mi  tjioliii''CiJii(liigcrt-.  Scd  prae  ia\^M\S:^1tA 
^An" paiia^gm  animl  sentcntium  salls  pe^rspictiie 
'■i^^mim}  pfSiVqii.tm  vrrf.  \e^\  et  tiirfs  IHeras  et 
K]i]ioiiincfi'ii  T)i''in.  Ltifhfr!  'f\  .ipiilogiarn','  mi"iii- 
(Ilce  CMiiOrn-ili'  (ii^-initn,  (ii.lici  vpTiis^aoctbtlbiii 
Hbii'S()hlin  feoto  sciifiri.',  vmim  etiani  recte  luqui. 
Qft^aesornilbrh,  mi  PliflTpfit',  Tatitiisjpcr  niigis  meis 
benignas,  mires  praebeas,  donec^Mlen't'am  mfeia 
veffiis',''"  non  eruditis,  certe  apertis  e;(plica- 
Veto-'^ Edo  dt  ttptritus  sic  iudico.     THpticil 


l  Lutlierul]  Maal.  firomuttianiut. 
ro  vatvi*  Kectttiat\  pratletmi*t>  ■  MdDiio  iti 
n]  Hial.  uirmm. 


..Jft  Ja.j&derii  cod.  Obcit.  p.  41.  lcgllDr  etiitn  Brnlii  *^U.  ad 
Lnlberiim  barc: 

„S.  in  Cfaflite..  ^Utn'U,  prkMfptik-  in  Chriito  oh.ier- 
„*aadiMi(ne,  Hitclii  aegDliu,  ijuifauf  ccclciiim  tetWlcM, 
^iU  DccDpalDtn  eii«,  dI  miDiaie-.TMcljtiaii  Angia.4tui  ope- 
,,ram  darc.  Itaqt.e  toIo  tc  bretiMitnii  primani  «alulare  ia 
,.leiD  (^hriito,  redemtionc  iiolln,.  drinde  indiwre  libjica 

'  f,<n.iMWp\r}iII^9l'M»r;';4i>a«  hlrp^r^  aJ 'flifcW^  liltrarunt 
„!>.■  M//>]dim  nnilri  ad(MUili.*"Pr<lb«  ninie,  quinluni  eon- 
^■■«■0,  intelllf^n,  qund,  tit  adTCrnTii  noilri  ci  operiliu* 
„Kiix  Idola  Acjvnl,  dum  ea'  'pro  Cbriilo  «doranl,  iti  ficri 
i^BOMil,  ul  ei  opiTC  fidci  iJolDm  alaljatur,  cl  fidat  pro 
„!pMChriilo,  ^uem  fiiMaeciptredchrinui,  adorelur.  Ne 
„igilur  Clbiryhdin  vitMre  Tolcni  in  Seyllam  incidam;  lie 
„ieDlio,  ()i.od  fidei  lanluin  a<!eipiil  iuitiCealioaem,  vide- 
„Iicel  Curiilum,  nnn  ilem  dfgnilatc  opieriji  lui  igilirnalio- 
'„nein  largialur.  Et  lum  dicilur  lidei  puriGcarc  cnrda,  in- 
^lellifo  twa  opoa  «cu  mcrilnm  tmt  di|nilaten  RM,   •«d 


611 


EPISTOLARUM    LIB.  VL    1581. 


51f 


esse  opera,  almd  satisFactorium  sea  mentoritunri, 
aliiid  organicum,  aliud  deciaratorium.  "Ghrisli 
passionem  voxro  satisfactorium  «t  *me^itorIuni ,  fr^- 
dem  voco  opus  orgaaicum,  fidei  fructus  opera  de- 
claratoria.  Igitur^  lustificatio  seu  remissio  pecca- 
torum  coutigit  nobis  ut  non  proptcr  dilcctronem 
nostram,  sicut  tu  vere  dicis,  ita  ncque  propter 
fidem  nostram ,  sed  propter  solum  ChristuWj  Md 
tamen  per  fidcm.  .Ktonim ,  cum^  ji:d\scribas :  fidcs 
non  idco  iustificat  aut  salvat,  quia  ipsa  sit  qpus 
per  se  dignum,  sed  tantUm^  quiii 'ilc^^iptlf  tiiisjri- 
co^ictm  pcqmi«^(ii(i.;  ejif.  hqc  ^ic.dfdiplJqgiUp.  ^Ttt 
judices,  num  rccte?  Allud  es|  mereri,  aliud  con- 
tingere  iustificationem.  Fides  operc  suq.  seu^di-. 
gnit.'ile  sna  non  mcrelur  iustificationerh;:  per  fidem 
tamen,  tanquam  per  organon  conttn^itinstificar- 


sola  orgahum  seu  instrumentuin^dst^'  qiio 'Lhristus' 
recipitur.  Opcra  autem  ex  fide  provehicn^a  Itte 
sunt  satisfactlo  licc  meritum  n^c  organuih,  scd 
tantum  acceptam  iustificationeih  jpeir;  fidehideclii- 
rant.  Vide  quantiim  ego  miemini  Pdtihis  n^scjitakh' 
dicit,  iiistificationem  contihgere  nohis  ptoptci' 
fide|p..npS|tram,  nc  satisfactionem  et  meritum  operi 
coij^i^  hystri  trlbuat;  sed  .^tcit  conttngere  fide  Mi 
per-Awm.  Video  enim  iii  hac  <)isput<^tione;ca-' 
vendum  esse,  ne  nobis  in  ratidne  fidei  adctd^it, 
quo4  sophistis  in  ratiqnc  sua^'dileckSotu's/viidt}i^* 
cet  ne,  sfcut  illi  stntuerunt  dIi0ctio](i6Tn.  silani'  pA> 
Christo,  nos  pro  ipso  Ch'ri$to  dpui  sed  mettftnYif 
seu  diimlLitem  fidei  stal^ahius..'  ..H<^ec,  mi  Pki^ 
lippe^  !id  tescripSL,  qua  tuita  Vdtnistie(  cb^gtsti. 
Non  poteris  auiem  rem  graiioreih  facei^,  j^qhanY 
si  mihi  scripseris '^J, '  hum  meis  *v(^rbis  tuaih  ve^ 

-  yy  ■■■        ■•  .    .     -■  .    ■:.   ■    .:■■  ■  :    ■ 

f,i^fi«t|ifn  fiUi*  appr.cbensui|i.  .5efl,de  hU  pluni  ^/i  ptii^p" 

^purn.     Prudrntes  litiiuft  laeculi  erga  fibet.los  tiTOs  geritiiiii- 


,yCOt  d^^edicto  CaesJiris  varic  .MrAciuiitur.  ,  Iniquisiimo 
^auimo.  fcriint ,  i|iu>4  ica^A  scaptn  ^  et  ticus  ficus  vocen* 
,^tur,  et  cuiiia  nohis  requirunt^  ul  si  quem  latronem  lalro- 
'^a«in  pronuntiav^ifnf  y  ut  l«gitiiiie  -in  cnm  giadio  animad- 
^vcrUcioi  pfoptcr  ing^tufn.  pffirifinj.,  fac,tuni  iuslificemus 
^ac  comprobemus,  ipsi^conlra  hoh  tanfum  cerebri  babeiif, 
^ut  mteHiganty  legi|iuia«Boclcs&aiaat  visrba  jion.  essn  pfakra 
^i^d  lustas.  rcprelie^liMif  s^  noncsse  convicia  sed  d|gjaas  ca- 
^stigationes  et  iudicia  divina  adversus  impios  tala.  Sed  va- 
^leant  isli,  et  si  qiiidcm  iCa  volunl,  pereant.  Ta  ergo 
^perf^e,  sicut  facn,  confirmare  Ccclesiain  Ciiristiy  qui  te 
i^nobis  quam  diutissiine  ut  spiriiu  fortem  ita  corpore  inco- 
,,lumem  consecvet.  Ora  pro  mi*.  Vale,  ei  Hala|  feria 
^scsta  posl  Pctri  Paiilianno  CXXXI.** 

BrenUut  iuus, 
1)  IfatC  vel  kimilia  bic  czcidiss«  facile  intclligilur. 


raamqne  sententiain  de  hac  re  assecutut  sim.    £i 
^fw/^i^^V^  inteUig«»V<te'habere  scriptum  adversa- 
:  i4otiuin:;i  >  •  <Obdeini»  ^>-diligenter  conserves ,.  ut  ha«^ 
j  l7«imMsr4M£m{fMttt>itittmimlaltni^  itoiimi^ou; 

'  ^n^l^^^N^^^i^syAhdtfiilkoi^iAfcr  taiCi'^  Jl^iile  .aniM 
;  rri^6  )ftli^lisi^diPhiU^p«.  i  £Rii)NAla;iferia^6ttf  qpMt 
-P^fetPaid{',>adMCX;XX}Iiiiii-.>vi '.*.'-   .  '•;•!'  -!.;' 

;  '  ^^*^  ^>  iQimA'  Ht^raa'  ciausunn '  «nim^  ^  mtaliiu  v '  4ei  de 

'-^^^;0{M(»rtbasi:st»tarip^  iaiffeiliieetkMteiniK 

I  ^V^i-*siMoassft7>iustifiBdti6,  iMih()ttem  ii5ivt»iiie  efe 

I  ^^^'M^inasi^  praptemqiicKl  uttaqnxmsaiis^Ufli^ 

'>*  'g{viM$,iiq«iauqiiani  tamen  jdekekius. ->  Ei^bQe 

'  '     ego>  ^ifntliter' de  fidei  ope«e'ari^ametitor«>v  Si 

iustificatio'  cdmingeret  nobis'^pr0pte»:  opiUv 

••rvi^ilun»^ii''tdigmitsteni^  fld^i;  lonn^uamide 

1'  >  i^ '  da  certi  essemuav;  quaprapter  ^pocd  «imxqmM 

'smis'  ^AMmQdj  !qnaniMm>ideb^musv:*simptfi 

orMfdiutn  esltt.suocMre  iiHiite(|uHtaiBimeaei  -M 

cum  opcrihus  ndiunge  nohis  iidem.     ^iddk  H 

liic  recte  sentjain^  vide.     Iterum  vale. 


■  I 


•I I  ;r 


.1  I   I 


.V 


yy   .  y 


1 5.  lul. 


No.  993. 

Conj\  Ileresbachio. 

Epistol.  lib.  II.  p.a»3.  (EJit.  Lond.  II.  ep.  405.) 

i"D^  Conf.ado  Hertsbathio 

S«  D.  Quod  rariusVid  te  scrrbo ,  -cum  quidem  me 
t<n:?es/.hnmanissime  iniritm  ad.  bbo  officli.  genui, 
velim  existimea.rinllam  esse  causam  aUam,.  jiiii 
^od  non  saepe  eonlingiwnt  vnihl  cecti.  iafaeUaiii; 
abmm  enim  al>  aula.  Caeterum  cupiam.tecaai 
vetquotidos  confabulari  pec  lUieras^  si  posseaL 
Setnper  enim  .tc.propter, emeUentetii/daisltinaia 
:  feci  plurimi,.  nuncpropter  humanilatem^ef.auiv»* 
tatem  ingenii,  quam  coguovi  eituisliteriSy  «liani 
mirifice  amo«  .  Hauc  autem  epistolam  dedi  binc 
saccrdoti  Coloniensiy  petentiut  se  tibi  commeim' 
darem.  Mihil  petit  praeter^/jix^n^iilo^^pcii^^^taT^ 
ut  te: istic. patrbuiisiii habeat^  ^i.^se^eceptxukiaro 
otium  ad.Tos  comrpigDet^  qua  iii  re.nonjutor  |iiur 
ribus  verhis.  Scio  euim  te  iali  praeditmn  hmnq* 
nitate^  etsenero»  etsacerdotem  libenter  suscipere 
tuendum.  Tuus  propinquus  de  tuis  rebus  scri- 
b«t;^  valetudine  aliqnandiu  nonnihil  dubta^usiis 
est:  Ntinc  videtur  fnihi  comm6<iius  hab*re.  lu- 
venis  est  moribus  optuuis,  et  diguus  quemames. 


'  518 


EPISTOLARUM    LIB.   VL    1551. 


514 


De  nostris  rebns  non  laboro  scriberer>  sic  agunt 
adveraarii  ODinia»  ut  fato  quodangi  loalo  urgeri  vi- 
deantiir,.  «tqueego  iquideniiexistincxivisui^MiAus 

ti— hm.  'jlEti  apud  YitarquMlamlMOui^Q<//^i»P.Tf}> 
noaqeBiQ&t^iiqQi. j[»idfiliefur  M 'hMfe|Th«&v 
factionis,  idque  caliiAn  j^t»i  «it.ioo  pDa^t^iito  )ifii^ 
siniiotv)Se?in  aoimtos  istarum  luitionum,  apud  quas 
mvisfiiQ  i  ASlb  JUntb^rii  Bonmr^r .  ab  •  OMlra  iftUhera-' 
noii  iuImI  Jadmoduifi  siamlritmisiiKieiȣ^i!kd;^;^/ias\ 
eb  ^iimta  jftOii|«icu&  ,  Jitterfmi^09f(0QRO;iiff^  niQi 
TdfiS^ciii^  •tiBa»r»(}t  fco£i!ft^soc/)0l^i^/i««o^'i£i)}^o/ci- 
af^fa^fi.  'Telaoi  ocditur^fqunmnw  pol^rit  de- 
texercj'  ildea>  to  (nso^.  utfproitiva,  prudeutia  dcs 
opefam2»'7ine  qujd  exialHlniex  liliis  diftpuliatiQnibus 
BiaIiAir.L(lnvwi3  tebti  et  innpecituajhoniin  €ert.'mii- 
HMOi  ]  Miu  rhmt^  i^t:  c^juw  p^(tainmnxw3^i  -t  t  T jltul  um 
KMoiiecit;'Ooiilrai»tofcuni]ipQst  ApostCdoS'  miinduiu. 
De  jMfdMhM^cogitabift.--  Beneivale.  >15«  Ixdii^.  Au~ 


-  i 


)  : 


H: 


No.  994. 


ig.lui. 


Erasmo  Ebnero^ 


■.  i^ 


£i  autngrapb^'  tii  biblioUii  NcNriiiberg.  ^dila  in  Strobelii 
Neu.  Heyirag.  zur  Liter.  Vol.  Hl.  p.  190.  Donuo  auto- 
grapbum  uiilu  descripMl  Gi.  Jiannertu. 

Erasmo  E bnt ro ,  Iin^eni  Pdiruio  jNoriber- 

o*  D^  Eitsi  meifaod  annb  aon  leviteoiCKeronit-^Sia^ 
(tfrDi/5^ 'ti^enhanc  eigratiam  habeov  ^quod  vdiu^ 
tinsjte  doini  detinuit;  no«t  solum-,  qnia  deorevija^ 
T08  otpatiavf ,  (.nihii  autcm  accidere  mihi  pottie*; 
nfc')  (optatiu&,<quam  si  contin^t,  q^d  £ici»l 
J(^ov^li»videte'8ah«oa  ibcfvAiVrifim  otitP%  aciifriU 
MiaNMsimis  aetiiNinibusAne^riSy^-aed,  etiaiiiiqiuijl 
nriiific^'  de  tua  incoluinitate  sulHcitus  8qm,i:Sie£ 
piofiBcln  cedit  amor  erga  te  meus  patonio  aiuorii 
Nifaal  haboo,  uLlin  fais  meis  nriserrimb  ctitis  ali« 
qnaiiliplom  aeqniescerc  possira^*  qiai:iil£i  .vc^tro 
corapksjcn  otque  colloquio.  !  Nam  fa^s  fiaravoo^ 
tpiliag^  qnae  mihi  cnrn  iis  snntv  qni  nostn^  studia 
aut  cohtemmint  ant  oderunt,  scis  nuhi  nihil  ad- 
fcrre  ad  meas  roiscrias  levandas,    quas  quidem 

m    .  I 

*)  DvloanneCampaoOy  qu>  versabatur  Rrunsvigtey  yid.  etiani 
Luiberi  ep,  ad  Mart.  Corlitium  d.  S7.  Not.  h.  a.  apud  de 
Wett.IV;  p.  S».  ^     > 

i)  Slfob.  niendoM  I  ^oAii/.  r 


saepe  etiam,  velut  unguis  in  nlcere,  exacerbant» 
Scd  coram  et  de  domesticis  rebus  et  de  studiis  no- 
stris  commentabimur,     Bene  valc.  19.  lulii. 


..  I 


•  ■  »'w»ri    - ;?  5  ,{i  :  *   • 


4*Lki7inog. 


•.O.     .) 


l' 


.  I . 


'»  : 


\o:m.  ''  * 


26.  Ita. 


■  1 


!••     .  p 


loachsj  Camerario. 

ToachirHo'Cdmerdrib,    dmico  suo  summo 

'Norihergnet 

9^«  .Df  J^c  illo  ntece^rio  i^ostro  ncscio  quomodo 
oblHw  S]Lim.^  te  scribcre.,  cum  quidem  id  saepe 
ffi^jere,  cpQ^^tidl^i^emf  sed  imuc  possum  certiora 
p^^wb^rei»  i^StqiVini  .^pit.apud  mm  Arnbrosius 
dpiyis/ruostj^r.  .  h  e^o^uit  ei  dc  liberis,  quorum 
egp  Olifiin  ^^hi^]|uiximum  apud  me  h.ibco,  alterum, 
habct.i/^'4<^(^^f.  .Tcrtium  puerum  alit  Iiic  quae- 
dani  honcsta  mnli^f.  .  Uxpr  vidctur  illum  libentcr 
rQqeptiii^^,  ^i^C^dic^it,  .sed  ut  ex  Ambrosio  accipio, 
iion:Cupit.redire>  .et.  uxorem  ad  se  proficisci  ma* 
yul^;, .  4c  e^.  iTC  aget  ppn^  ,inuliere  AmbrQsius.  Sed 
ego  vereor.,  uL  sit  ex  patria  disccssura ,  praesertim 
pustquaii^.semel  a  vlrq  dcscrta  est,  ct  idem  peri- 
cuhun  aJilM  xnetuct. :  Buc  accedit,  quod  prope-:. 
n^of^ljam  videiur^aUfJteremuIier,  quod  occasionem' 
n^yct^:  >it  »^^<^.yjLicp^V  n|ii]riti.  Nam,  ego  ita  statiio, 
pjcaecipuam  causa^  ifuisse  clomesticaTn  discordla.m 
huius  ieftilU»  .  ij^uod , ,§i ;  jidiiuci  tam cii  mulier  ,pote*. 
cU,ait  ad  viri^np^F^Uci^^.tn^i  to^/es  p^ecfecta  crit. 
Naip^4^iiberU.i|ihil  <^t  qupd  angatur,^  tractantur 
e^im.fnelius  .et  Jib^rHliys  apud  nos^  qiiam  apud 
pa^r^  ;tractaj:i.4>083€;jpt^^  sin  autem  mulier  disce* 
dere  non  volct,  de  qua  rc  po^tea  certiorem  te  red- 
dam,  et  scribet  ad  ipsum  y^m^ro^iW ,  reliquum 
eHt;  ut  sl  adi]tros  ilje  veoferity.iauctoTes  ei  sitisf  ut 
hucTredeiit.  Nam  cumcreditOTihiis  tr^nsigere  po» 
ferimus,  sed  intcHign  omninp  eum  in  faacsenten- 
tia  esse,  ne  redeat,  fortassis  pudore  proliib^.tur, 
quanquam.facilc  consen^sbunt  tate3  sentiones..  II- 
lud.  magis  me»  soUicitum  habett/qaQd  homo  .desi- 
diosus  nihil  unquam  suscepturus  videtur,  quo  pos- 
sit  tolcrare  quotidianos  sumtixs. 

Haed  de  hac  re.  CaHsar  Spirae  conventum 
indicit,  qui  mco  iiidicio  accendct  hos  turnultus. 
Kihil  cnim  cxpocto  paciiti ,  nisi  Dcns  nos  respexc- 
rit.     Ac  coutra  iam  acciderc  quidam  putau^  quain 


Asr 


APHSTQLAnUM     Lia   W.    IBM. 


S08 


qnani  uaqUam ,  ac  «taluo  komiann  noti  fjillacnn 
«Ase,  utsi  eat  ingento  «;iUido. 

!^aac  euicadituTiJiAeioriaf.m^i  qtiat,  ubi 
erit^bsotuta,  a<\  \e  Fpjlt^t^^  ,  l^jLls\im^ ^\m  libi 
quoq\)e  utui  fore;  veteira  enim  pra^cepta  ail  ne- 
gotia  liorum  tempotl^-accoritnioda,  ^fttctsquc^^d 
eo  studiosius,  quia*)  adcdesceutin.le^nB  hos  li- 
bdlos  puerilcs  invitetqr  ad.*:*>gui|ioncn)^ianM^ 
nostrarum  reruin.        .  ^,.  .  ,;     -,,.,\    *'      ,    ^, 

Opinor  te  ii^te'j[qf^^^tfpi)aAjrit^^fjp  Gaf- 
iiae  nostris  PriricipibiU,_,j^ui;^ej  jifite^Mij^ra.  r,c^J- 
gaverunt,  nepatereti^  se  pei^elli  ^darrpi)  CQfitia 
nos  capieuda,  nisi  res  in  sf  nodtj;  r|te .co^nita  esset, 
Respondit  huinanissime, 'signi.Iicans  se  qu<^quf 
magnopere  uptare^^  ut  synodus  cog.-itur  talis,.  in 
qna  liberum  sit  diceresententiSs:^'ct  cosijluiM^j 
nec  sibi  '"  "   "'  """    ''—--*-  -' 

tum  fore 

((unni       _  ,     ,  .   _     , 

deliberationcs  fuisse,.  quiJ^ 'responlieretiirii  ,,&ed 
uc  esL  '  Gor  regis  iii  nianu  t)ei  esL'  £tst  e^tm 
abduci  ab  tiac  sententia  GalU  ^ossupt,  |Li^^,,npc 
testimonium  me  deleclat;  HaeCiPcrj^SMi^m'^  cum 
ticce  affertur  fama  delitens  Regis  j^gUat^  A*1<^P 
eum^  duriora  aWquajnto  -  "prn  psisse ;  8^d'|i).nieii  in 
summa  etiam  reiiceire  rein  ad  C^Qncilluip^  et  qucTi 
quod  muhi  haerejufit  jn  Efccle^ii^^abnsiis^,  pbi;y^- 
dero  literas,  scribam  cer^idra. ,  'I^^^'pmin!a'^ii^e 
«tiam  oro,  ut  rnilii  statim  rescribai.  tfaslit^^^s 
cpmmunicjd.is  cmn  ^''g('^<\t^\  rf.^,fF^^j^i|j?'^I^fi* 
ne  qnis  leg;it  aliuS.  ,  .FVaneiw^V ^  agj^mel|.  ^le  pfr- 
cunia ').  L ulherus ' losail^  t«  .salij t^fi^  sif i^  V,«;nij;, 
teqne  rog«t,  utj  pi;o  E«W»ip,t}^sif,;<i^s,^.Jfi(9iif 
vale.     li.liijrtii.  ,',  |,'.       '_..^,j..  ,     ^,_.,,..  ..(•.,.•,,•,.,'; 


Xoach.  Camermw. 


Viro  optim&l6aek{irriQ\C'aai,trdVjb',Nori- 

-■  '  bergae 
S.  D.  '  Cum  cives  nostri  Ambrosius  et  Ckristia- 
nus  Fabtr\\Kt  ad  vos  habeient,  duxi  eis  dandas 


I  iitenit,  ^tsi  deerat  arg«iiien(rim,'qnui  «««- 
InuB^tiMlatiBa.,.  «bi  de  adveritu  tAm  certoiMak  bo- 

Mmiamliaifiisiitevas  Bequi(itanM>«SMbo  Gnn 
igitur  ipNnMki;t«soiiH^aiatatii:  .iUUiiir'.  auiiiimnrTia 
iiltf^iaoSiatfns,£(i(t|iuiuaaiimiuIbUim4  MifvadHB 
ini'ianirDilisiT«re,iillud  miMe^'«eu«aa  itBivi'*|>*4 
acjcibiLitiinstoteies,  ut  sit  uausi-itiumiriinirdiififaut 
curpQtibuOi  TeqlierogtffUietianft  Qi«(iuubil  bn- 
l*ebA^,  'itieo  *ex«inplo: ;SCTibas  fcaioeuj-ir.iQiianqwun 
4ibi,iniUi  tatu:coUliri<fi^rb'eiquotidieiat*qiuud  jfoti 
«U^tiip>^[qiQil]wa  seirsiphirinmm.vttfariihfji.ir! 
[T'1,'.  Eye^apaaificallonc^iesckis^fiUdiFe-potluitttviiVii 
Mraucoforaiae ii^Mnii'  Nondnm,abfieot8  estieius 
rsentio.  haque  !Di>ils  omimIus-M,!  nt  flactat.ad 
paceiB  aniittDB  «tciusque  parlis.  ;Sed  ego^  '^i^Otic^ 
de  «a  re  ^^itovifitteipcUuraiSnnlpaldan^  -vAI»* 

•rioiO.f   -■    (illlT-    .'       ,..;  ■     "(;.'..'")  t-jllKJt   ;    :■,■. 

<JI|ud>o:que6dam'peTmolestnviesse  UBUbvCftCK 
.hotllen^nt^  etvBfaementbrhoilBficbiifiicdcivtos 
iSnfevkaotnj/ffuic^'»^,  ut  se  adiiiventconiTAuv^ 
•tvM  'itf^ihil-  est  imprudotaius- islia*),'  lirritaBt 
.animoft  tnMtrpninif ii iet<'tame6  posteas;  cunt  vcfrtin 
cst  «d  imzamv,  Inbnscimt.  Quoties  hocrianiiBd- 
cidsncTi4d4nus?  Quisaulem  illos,  si  ita  saevire 
verum  est,  irrilat?  Itaque  com  haec  audio,  noa 
possnm  interdum  modcrari  mihi ,  qiiin  ut  de  tj- 
nvbiiiloquar  vehemcnlius.  Plaiie  autem  t^dntA- 
nae^rea  insunt  in  tyrannide,  snpetbia  sniniiia 
et  timidiUi^^iit^tTia?  '  Apfld 'ii()s"t^i  beneBcip 
pCHif:ieWft.nullu«  apparatuB  auditnr»  eed  Cpvitei 
tlifiidaf^  ]«railiifr(ai'irtter  aeiKti^nK'  Et'pF(]denlei 
' viri  magtiopere  sunt  solliclti,  ne  i^i>  ej;  CA.^  nia- 
gUns  et  horrihilis  mntus  •■xistat,  niA.a  B-tov  tv  yov- 
«WIPtW*5ll'-*^l3eiHcri'ijV  dfqfte  toto^iWWe^AW- 
xandri,  quimtum  potes,  "thquire  mihi  serieni,  gr*- 
.Riift-<piyb^.|e<en«*r'tten«v4t.  JX.CaJt^.tulv^  >t 
..-r,-../!  ;•-'!•,    ■■vT:,,..- .■.,-•, .'       .'■  4^i,imi9s- 


6)  Snei;,  v»*.  , 

B^Suefe.  eaan.   '  ,  ,'  „  ...    .,  „; 

7]  ypbi,t[HaalUm^,^difitfmiMt.9f^iVm»fmttfiV'^ 


ly   I,  -   i;        G.  Spaiatino. 

\  E*  •utaer*fli&Vc1«oib.  in  c^i.  Suil.  F.  101.  «pwt.  lA. 
Sp3l*IIa5t'ttntn*DDtiIter)p»tlnlJCrlplioMi  ,t»aiUt9SL' 

Virooplimo,  J^Georgio  SpaJ^tii^Of 

amico  suo  siimmo, 

S.  D.     De  negotto  THinsidslioram  sic  iusnu  som 

respoiidere  a  ZfutbitFO^  et./o/|<i,  .  Guip  fSjt^.Gtat- 


i)  Marchioiubu*.  C  W. 


riHniMiafBrte^MtantDt  literae  iAicu^iiEjbjAMU 
B*Ai  caanemtiMbdrtOBi'  aiiqiie 4adil ««nteMtiM» 
■poiu>nui">5edrdfe  »iih'tiii«teaioM|]Add(Miv  -utinL 
irfnrpibti  imiMobiiTeihnBiirtia^ost^-iqiivilmngcliii 
ka^Vlni  «Mttinentiiii^BRnt^iiiiii-ivmiwrtiiriiVflctai- 
ld»'tlrtiduHrcnaceininti;  ili  ctlicte);"'flC'-ilx>hlinittnii 
tiiteikifaisi  ipai  tirtiiititin  probent:,  deiAdeii-de 
liltp''Virt^eruini^ii((e.  atnqaeispccfe^' >de  Mnisil, 
bi{U^ttl|Mi:factilJi«Mroltibriisi  '4t>adirto«toal,i  i» 
[oideiii-itikmnaDiitiici^il  poase  evatiBifincaaiiGiMif^ 
ipirQjtetniiipsi^nMmt^alevTre^-inihosj^^nnireiJUk  sen- 
iimtf -1  SicUJftmtaeSi'  cJicta'WDbiiMd«titt«dit^ 
•chavttunt  eivibincdictum)  kdtftttvAcleniNtv  ae 
nhi^mrCMnm' posM,  quo^nrinns  Cjmms  im  ^mis 
HAte  pK»tiulget.iil]ictniiiviQt'MAiiidMMit<  w  neinl*- 
teni  contra  Caesarcm  tueri  posscj  vernm  idtdare 
■ttMVfloiitJ,  "sriuminem  pairitubMivsei^iqhi  coa- 
UHPtJraB^iiaiittDtstntiJ-diuciitim  sbii^»'e<l(tstd. 
SiiifAttvj  iudKabat;  Einsideiitfs  'faoci^aeMpluin 
■uiimitari  poaict.  Neb  invenid<  contllKim  ijiBet~ 
lAm^r;  '  Bene  rate.  . Monta^s.pMt-iehaiuiia 
Uptistae,  ■'     ■  '  ■.  -:■■''■  .i..--iiV,  ;  m.  i^  . 

\i"j.^  ■■  '  .'iinfiliiwKWjjLt-j 


;WiKigfte.'i'>.-'  irvf>i^r;0J!  ■;;->: 


-ua  lj»   iiHj-irti^j'!  nTji!)  i,7al:t»       'lu.- 

iiJGWft»»^"  .'■Jwifew/isoiiPAi A  Af i-fei  fbo  m  . 
;  '^' '-  ■QkrisioMaigribbstrpandissimo. 
Gfatli(iti"!ic'^ytcfti  in't1\Vi«6.  Accepi,'  aitiicis- 
sitTtt  mSJ^kUippt^  Liqas  tuaa  ntitas',  iii  allbrk 
e^iilWiijpjifriyicymKtdyfe^  '^iiie  o^nt;.  qiiam 
|ftt'^|infilft 'fil^^^ini^^Aicilboyip^^  ftaqiie  gralTM 

T,'Ht.'  liiSklrnaiJ.ag&V  '"i^ioy^veW^is  Wosii^ae  amict- 
^^'^(^'iiibrai^icbWi'^'^  libi  molesliim.magis  quatti 
totnirtticihtn,'  tidii  Vdl^im  noii  fastidia^,  'Sed  etiain 
oteens''iolasJ  '13ifA'tf'hii^er  d^  iiistillcatione  MA 
^ffHn'*?;' 'ea"n(>ii'ii'(;^'S' W^'scripta  accijiias,  quod 
-(liii^eyfe^lrflVlil^fe^^ci^iWttieiVitf/avi  sa^irfaciani;  iiut  ita 
sljfa^tt^m]  'kiif  V<iil^^ji|^*'ii''adcfbfe  de  ea 


!V>t,091. 


J,rn|,l..t 


I)6,casu  matnrnpM9-^ii^SZih 


J.  Goik.  168.  p.  treh.  —  'GiVhi  lenpu.tAe! 


;  rn-jqoii^c! 
....      .      .....    .  .-^  -     ,  ....  -.nrii-iK^.i  j-i  ^iri:?.;  ' 

MMWR  Jihi-Up-p  i,  Sfth '  tf(  j;iuff::'m«<niw)ft- ! 

■T.    .r.r-V-':- ■i'fl*B/*.-i-i;  t  :.r.'  :.-,^;!    ,'r-ji»,ir.  -   i 

>e^^^imy^/')'iiegoti6«icpvimiitdMXAt^A»-tfi^,! 
iifflJfMtn' HC  iriOrc  citanJam  esse  pro  valvisEccIe-j 
iae^i  -  -  Qaod  ai  -»p|»HHnTit  *  ■  -dicHt  emisiimt  e\ir  j 
Miafutn  deStrucrit,  et  ncciisct  eum,  . -,.j  t.  ; 
-'.^  .-MA  Aulem  noii  apparuerit,  cum  vip'h:4ieat| 
onum  testimuniuntv  -piwiiitiiclctur  liber  ab  illa' 
fsertrice:  et  ii)si,Ms  cunsci^nljiie  perniiltiitur,  an*)' 
tuMtit-^ycKt  conlraberie  matrimbniuin.  .(llausa 
lod  hHbel  difBcilcm  controvcrsiam.  Dielunac 
■ost'I^abYi^m  biiptisianj,  1591. 

Haal.  lubcl:  N.,  Mi.88.: 

^)  promMdal  Lullteru»\  \\»o\,  pronuntiatnut. 

i)  pro  uatvi*  Etelttiael  pracUrmlm  ■  Miiiillo  •iinl, 

tt)  »)  M*al.  ulrttm. 


.,   -...   .        ids  de  ea 

y^Vrsd^l^-tdjitii;''^  *<}iiolics  enim  d^'  iuiliGcaUdJfe 
**i:igitaKW|i^i^';ioa'S(ifl  esii^ejc  b'peribuS,  illud  suh-' 
mijc  iWtlaebs'^''  iriiftrie  cjfides  ifis.i  lipus  eit?  Et 
iiain?ri{IS'^it'  'K^^WtfipilsiyeUiVcreJatis.  Si  igi- 
;*ijt'jl«ti''feg^imiftfeljb  .^i^  bx  fide 

'viiz.  '  Cii^^^iiia  '4Sim 'Kiifmo'mS6"dbvcrsaren('ur. 
*ibiHi^!;;,h,    .■ijni. 
'«.^.ilriii.  .■(■   .1 

~664i\!iin  irbhis  ki 

•il(ii^fnin.-pnl  Duti 
"3Ifce  (■■i1if"i''i^l'  ' 
-ifiH^'tfo(uni  rcctt 

Qiffilesc('!rtitbrij  ■  iiii'Pfttltiitr<-*,    r.miisncr  nugis  meis 

benignas  aores  praebea»,  donec  i^^iHlentiiim  ririeis 

veiWiV^W^Von    ernditis, 

vero  ^ — ~ 


mgo'  obvcr^arenfur, 

;i(innoni  priipifer  Chn- 
<^if;iiit;itejii  ndfetbruiil 
.Sfd  prai;  fnraWi.rfeta 
iiiii  scnlcntijin  salis  penpicui* 
Kiin  viTd  lef;i  et  tii;is  lileras  et 
Lulhcri  c\  ;ipoli,gi;im'j'  me"ii:i- 
,n,T,,,  iliii,ci  ■vobis  (loctoribiii 
eriim  cti.im  recte  Ibqui. 


donec  "i 
certe  apertis  explica- 
li«e.     THplicia 


J  J9  iA^'ehi  c«d.  Oben.  p.  41.  Icgitnr  elum  BrnUM  «piu.  mA 
Lntbeniin  liiec:  <, 

„S.  in  Chtblb^  :$tlMi'W,  prii'tfMpUr  in  Chriilo  ohMr- 
„»ndi>iinie,  Mnctl*  Begollit,  quibiu  eccleriam  •eiKGcu, 
„ili  occupilnni  etie,  dI  miniaie-.TMCtJmU  fcngiardik  ope- 
„ram  Ame,  llaque  tolo  te  bre*iuimij  primum  wtultre  in 
'^leiD  Cliriita,  redmlioiie  notlrf ..  deinde  jndi«re  tibJi'ta 

■  ■  J^WfriSdefFAHtlt^S^Mtiei^yiti  ti^^>^-M«M^lif«r^rum 
„l>.'  PhUtf^  nottri  >dtea(ttij  ^'Pntbc  nrnic,  quantum  cnn- 
„iicio,  inleMi|^«i,  qond,  ~  nl  ■dvernri!  noilri  ei  operibui 
^niM  lAib  fteAmti.  dum  ea'pra  Cliriiio  •dorent,  ili' fieri 
i.pOMil,  nt  ei  opere  fidei  idolilm  slatjatur,  ct  fidea  prn 
„ipiaCbrTito,  ^uEm(i)t«aecif>eredebe>iiui,  ndoreiur.  Ne 
„iplnr  Cbirjrhdin  vilire  Toleiii  iit  Scyllam  incidam;  lic 
„ienlio,  qnod  fid»  Imlum  Itcipiat  iniltncBtioiiem,  vide- 
„licel  Cbriilum,  niia  iietn  di^ilate  nperiii  i.ii  iuitiMMio', 
„nem  lirgialnr.  El  lum  dicilur  fidii  purilicare  cnrde,  in- 
-telligo  Bon  opui  eeu  meritum  aan  dignilutan  liM,  'lud 


611 


EPISTOLARUM    LIB.  VL    1581. 


51£ 


esse  opera,  aliiid  satlsFactorium  sen  merhoriani, 
aliiid  organicum,  aliud  declaratorium.  X^hrisU 
passionem  voco  satisfactorium  et  TOef itorlum ,  fi-»'^ 
dem  voco  opus  organicum,  fidei  fructus  opera  de- 
claratoria.  Igitur  iustificatio  seu  remissio  pecca- 
torum  coutigit  nobis  ut  non  propter  dircctronem 
nostram,  sicut  tu  vere  dicis,  ita  ncque  proptor 
fidemnostram,  sed  propter  solum  ChristuWjMd 
tamen  per  fidcm.  Ktanim . cum.  .iiuiiscribas :  fidcs 
non  idco  iustificat  aut  saivat,  quia  ipsa  sit  opus 
per  sc  dignum,  sed  tantum'quia^'ctiptt'  tiiis^ri- 
cordicim  promi^^aifi;  c^  hoc  sic.dfdipi..JQ^^i  ,Tn 
judices,  num  rccte?  Aliud  est  mereri,  aliud  con- 
tingere  iustificationem.  Fides  operc  suq.  seu  di- 
gnit.'ilc  sna  non  mcrelur  iustificationem;:  per  Adettx 
tiimen,  tanquam  pcr  organon  contingitiiistificar-; 


sola  orgauuin  seu  instrumentum^iist^'  qilo''Christiis' 
recipitur.  Opcra  autem  ex  fide  provetii^fnti^  lite 
sant  satlsfactio  licc  meritumn^c  drgimnih,  scd 
tantum  acceptam  iustificationem  per^  fideni  d(9cla- 
rant.  Vide  quantiimego  niemini  Paittlls  i1^S(|iti^M' 
dicit,  iustificationem  contingcre'  nobis  ptoptci' 
fiderp..j|^ostram,  nc  satisfactionem  et  meritum  opcri 
coi;^is  lif stri  tribu.it;  sed  dicit  contittgere  fide  aut 
per^cibm.  Video  ebim  iii  hac  disputr^^tioue  ca- 
vendum  esse,  ne  nobis  in  r^itione  fidei  ddcttl;\t, 
quod  sophistis  in  ratioho  suafdilecWonis/yidcli^- 
cet  he ,  sicut  illi  sMituerunt  dli^ctio^feTii  sttiini  pi?o, 
Christo,  nos  pro  ipso  ChrisLo  bpui  sed  merittnYv 
'  seii  dighitatem  fidei  stahiamus..  ^Hc^iiec ,  nii  Pki^^ 
lippe ,  ad  tef  scrlpsi,  qua  tu  ita  VQlnisti  et  cb^gTsti. 
Non  poteris  autem  rern  gratioreih  facerri,  £cfaam 
si  mihi  scripseris')!,   niim  meis  Krf^rhis  tuaih  Te-i 

\9         ,      %.  t  '■   I   -^    •      0^i''     1     /      .  .  ■,  .  .  ;       T    .  r 

•  -  ■    ■  -    •  I        I    ^  ■      .  *       .  .  1    *       '  *        '    i'       ' 

■  •  ■' 

„(^fi«tufn  fidi!  apprcbensuqi.  .  jSeil,  de  .hij  pluni .  a/dy¥ii/y'- 
y^piuii.  Prudentes  liutuft  laeculi  ergai  fibeilos  tuos  ge ritiini- 
ffC«M  d««e4icto  Caesaris  v»ric  .  hrriciuatur.  .  Iniquisiimo 
^auimo.  fcrunt , .  ^uot)  icagJiA  scaptn.  et  ficus  ficus  Tocen* 
,^tur,  et  r.uni  a  nbhis  requirunt^  ol  si  queiii  latronem  latro- 
„il«m  pronuntiaveif  nt  y  ut  Irgitiiiie  in  cnm  giadio  animad- 
^ipcrUfioi  pj^opt«r  uigratufn,  pffic^if^m.,  factuiii  iusti|icemus 
^ac  comprobemus,  ipii.coiilra  non  tanfum  cerebH  babent| 
^ut  hi^eHiganty  Iegi|iiiia«Boclbiiaclat  rierba  jioil  cssa  prokra 
^a^d  iuslas  repreliL*iisifM>fs,  uonesse.  convicia  sed  dfgAas  ca- 
^stigationes  et  iudicia  idivina  adverxus  impios  lata.  !Jed  va- 
^leant  isli,  et  si  quidem  iCa  volunl,  pereant.  Tn  ergo 
^perjje,  sicut  facn,^  confirmare  Ecclesiam  Christiy  qui  te 
l^nobis  quam  diutissiine  ut  spirilu  fortem  ita  cnrpore  inco- 
,,lumem  consecvet.  Ora  pi*o  mi*.  Vale,  ei  Halay  fcria 
^sexta  posl  Pelri  PaMli  anno  CXXXI.** 

BrenUus  iuus, 
1)  Hatt'  vel  ftimilia  blc  czddisM  iacilc  intcliigilur. 


rarmqne  sententiam  de  hac  re  assecutus  sim.  £x 
Apoi^fff^a  intelii^jXe  hRhere  scriptum  adversa- 
rioi4uRr.<  >  - ' Obsemi» ^'^-ditigenter  conserves ,  ut  ha-^ 
i  b^mMsrwn^tfmtt^itstuiimtaiini^ieiikttt  «onmi^f )ii: 
'  c|ii.l^^¥>e^^^hK^syAhdtf itkoi^iAto  Mn^i  iViile.aniaM 
;m^(^  ii!^iAsi^6>PhiiKi)p«.  i  tEoiill^lafa^iferiaf-dt^qpMt 
P^f  etPatrlt,  anM  CXjXMiii^  •  j  .  .        ,.i<     . 

•    ,-  i-.i-.:.  \niiiui  rM;;r..)'i  ^  iB^teniiUS-tiiiiSd  ■ 

:  -^)^'j^6<fni)tMra&'  clauaiinn'«amv«mtalini^r.teide 

^■^)^::;id^ptrtbosi:st»w|pimtfhtki:  iaiibdilectMateino^ 

j  ^^>^nsmi<jassft7)iustificdti6,   luinifUQin  tonrttiiier  ea 

I  ->)^**  ^tf^lnasiy  pn^ptereH  quod  mtaqnxm  satis^iJilrH 

'>)  igittMis,' icfaauqiiani  tamen  «liebeinus.  -  £« \hoe 

'  ■>     i»go>  simttiterde  fidei  opeM>  ar^metitor^  >'  Si 

instificfttio'  cdntingeret  nobis  rpropter.  optuv 

--iTr«ritum»45^iii:digiiirt«tiem;  fldeif  iDnni|uaraidr 

iiiiiji^;!  certiMBSsemus).;  quapropter  qocd  nunqnani 

>^  >  «IrtiS»  ^iddinvay,  iqiianHimiideb^mnssi  >s«ro^ 

■*i  ^  orMfdutn  eslii.suocMre  isMMduKtailB  meae^  H 

cum  opcribus  adiunge  nobis  iidera.    ^NilJkh  et 

bic  recte  sentiam ,  vide,     Iterum  vale. 


•     i\ 


- 1 1 : 1 


>     f .     ■■ 


No.  993. 


1 5«  Inl. 


Conj\  Ueresbachio. 


Epiilol.  lib.  II.  p.  m  (HUlit.  Lond.  IL  ep.  405.) 

■  'D.  Coritado  Htresbathio 

S.  D.  Quod  rariusVid  te  scrrbo/cum  quidem  me 
t<nfes:iinmanissim^  invites  arl  koo  oi&li  genus, 
velim  .  cxistimes  f  rinllam  esse  causam  aUaro,  Jiiti 
^nod  non  saepe  eonlingiwnt  xnihi  cevti  laheliarii; 
abimra  enim  al)  aula.  Caeterum  cnpiam  tecwn 
vel  quotidije  confabtdari  pcr.  literaSy  si  possen(L 
Semper  enim  te  .propter*.  em^Uentetri/doiisltinam 
feci.  plurimi,.  nuiic  propter humanitatcm  elsium^ 
tatem  ingenii,  quam  coguovi  eituisliteris,  ctiaBi 
mirifice  amo.  Hanc  autem  epxstolam  dedi  baic 
saccrdoti  Coloniensiy  peteiiti  ut  se  tibi  commeu^ 
darem.  Mihil  petit  praeter ysfx^a  qifikoipQaiytjfJumif 
ul  teistic.patrbuunilhabeat^  .ai>se  receptxuNis  in 
otium  ad.Tos  commigDet;  qiia  ih  re.non  jutor  fdu* 
ribus  verbi&.  Scio  enim  te  tali  praeditum  huroa* 
nitate^  et  senem,  et  sacerdotem  libenter  suscipere 
tuendum.  Tuus  propinquus  de  tuis  rebus  scri- 
bet;  valetudinc  aliqnandiii  noHDihfl  dubia^uShs 
est.  Nnnc  videttir  mihi  cominodlus  habere.  lu- 
venis  est  moribus  optiniis,  et  diguus  quem  aroeSt 


EPISTOLARUM    LIB.   VL    1551. 


514 


I  noslris  rebus  non  laboro  scribere:  sic  aguni 
versarii  omnia»  ut  fato  quodani  nialo  urgeri  vi- 
antur,  «tque  ego  .quidennexisLwoivisucoAiPlus 
)xinmoiiiio*JbKinuralrilem>&)iV^aiiHiboiM^  mgp- 
mam.:'lEtl  apiid  Y46rqufidamliiOui^G<^'^/»P*)= 
iqeB^c^tvi  Tqoi.inM&lelur  ae^h^islehi  Jw4/m^ 
:tionis,  idque  callittefodt^;  rut  eo  pDai^t^xUh  fiin^ 
iiioi\)Se:in  aiiiiilos  Istarum  nationum ,  apud  quas 
asnraiAsft J>«/&eni'rn(initfliPy <0t!  contra  Jttulhera^ 
stniUtjddniodQoi  sciBlnt;nisiiiQei»»Ad^/4«e/iVxs\ 

^iinota  .'  mii|v  iouii  ,  Jnfanrlm  i  gtowmoiAv^:  n  t  {fi 
^\&^aSii  (agoirrmpt  toti!ft^soc/t0|^H;i<a«(^'.£i/}^o/<i- 
tkfifayti.  'TeUoi  orditur^iqUk'iniu^n  polerit  (ie- 
.ercrf  IdeO' tQ  oco,  ut-pro  tua.  pcudcutia  ucs 
erani^  ne  qujd  eKiatat^ex  Tillis  dispi^tiqnibus 
Jtivi^lavtfuis  .eiit;  et  jjnpecituSkihorum  eertami- 
m^xau rfcam* v/  mivoy  ^QoaannxtSsi':.  .Titulmn 
fOiCeciL  cQntrA.itotufni.pQst  A:pootoi(^  miindum. 

hi^mbw  cogitabift.  '  Bette^vale.  -15.  Lulii,  Au- 

iASl. 


).  994. 


19.  lul. 


»*- 


Erasmo  Ebnero. 


Ez  autngraphd  iii  hibliotbi  NcNriiiberg.  tdiia  in  Strobclii 
Neu.  Keyrrhf^.  zur  Liler.  Vol.  III.  p.  190.  Denuo  auto- 
graphum  uiibi  descripail  Ci.  Jianntnt9. 

rasmo  Ebnero^  luoeni  Pairuia  Noriber- 

D»  Etsi  me^hoc  anno  aon  leviteDiexeronit  «$a*« 
!iii/5 ,  tainen  hanc  eigratiam  habeos;  quod  tiiu*»' 
s.te)domi  detinuit;  non  solum ,  quia  decflrevi^ii^ 
9  «xpatiari,    (niiiil  autcm  accidere  raihi  poitie^* 

')  optatiiis,  quam  si  eontingat,  q^d-  £ici»t 
uaMVffl >\idete  9sxlvo9  loaekimiim  ekir^^  MrivhA 
imsimis  aermonibus  veatris^^vaed,  'etiain"qiiiia 
rific^  de  tua  incolumitate  soilicitus  sqniv^Aec 
ifecln  cedit  amor  erga  te  meus  patoruo  artiorii 
bil  babeo,  ubl  in  his  nipis  nriserrimis  curis  trli- 
anlalom  aequicscerc  possira^'  -qi6i  iii!i  .vestro 
npfexn  atque  colloquio.  ^  Nam  hss  fiaydvaova 
Ucrp^  qoae  raihi  curn  iis  sunt^  qui  nostr^  studia 
L  catitcmnunt  nut  oderunt,  scis  niibi  uibil  ad- 
re  ad  meas  raiscrias  levandas,    quas  qiudem 

)  Df  loanncCampano,  qut  «ersabatur  BnifmiKaey  Tid.  etiani 
Liilberi  ep.  ad  Mart.  Gorliliucn  d.  S7.  Not.  b.  a.  apud  de 
Wett.  IV.  p.  S20.  ^     ' 

)  Slrob.  niendoaci  ^iiiV»  •    •  ( 


saepe  etiam,  velut  nnguis  in  ulcere,  exacerbant* 
Sed  coram  et  dc  domcsticis  rebus  et  de  studiis  no- 
stris  commentabimur»     Bene  valc.  19.  lulii. 

...._.  4*ikinnog. 


•  »11 


26.  IqI. 


'loach'  Gamerario. 


foachiTfio^CamerdriOj    dmico  suo  summo 

'  Noribergaey 

>  ,10«  Pe  ill.o.  necessario  nostro  ncscio  quomodo 
obi^i^s  sum.^4  te  scribcrie,  cym  quidem  id  saepe 
f«4^,ere  cQO^tili^i^cin,  sed  uuuc  possum  certlora 
p^sgcil^qre^  ipos].quam  ^pit  apud  cuxn  Asnbrosius 
•qivis.fiiost^r.  .  Is  e^o^uit  ei  de  libcris,  quorum 
ego  riliuin  ^^tii^naximum  apud  me  h.ibeo,  alterum 
\i9\j^l,ILutfy.eruSt  Tertium  puerum  alit  hic  quae- 
dani  honcsta  mtili^r*  .  Uxor  vidctur  illum  libcntcr 
r<;qepturti,  si  c^dic^it,  sed  ut  ex  Ambrosio  accipio, 
uoA.cupit.redires  et.  uxorem  ad  se  proficisci  ma- 
v,uU.;..de  q^.trc  age.t  i;|jn\,rnwh.ere  AmirQsius.  Sed 
ego  vereor,  ut  sit  ex  patria  discessura,  praesertini 
postquttm .  semel  d  vlrq  descrta  est,  et  Idcm  peri- 
culiim  alilM  metuet.  >  Buc  acccdlt,  quod  prope- 
mofJjQin  vijdciur^aUfLeremuIier,  quod  occasionem 
n^^-^;  slt  pCXc.Mficndi  m<:t]riti.  IN.am.  ego  ita  statuo, 
p^ecipuam  cauSfgrri  fuisse  domcsticain  disrordiam 
huius  je^Iii»  ■.  (J|uod  §i:iiddu.ci  tiime^i  mulier.pote^ 
cit,<st  ad  virpreifVron^QisQatnr,  tota^es  peLfecta  erit. 
Nam  de  ^'b^^i?  i^thil  Q^t  qupd  angatur,^  tpctantur 
eoimi  fnelius  et  {ib^rjU.Ivis  apud  nos^  quam  apud 
patrqfvj  ,tractari.4>oss^t^:  sin  aiUcm.mulIer  disce- 
dere  non  volct,  de  qua  rc  poStea  certiorem  te  red* 
dam^  et  scribet  ad  ipsum  ^m^ro^iW ,  rellquum 
erit;  ut  sl  ddiVos  ilje  venferity  auctotc^s  ei  sitisf  ut 
hncTredeat.  Nam  cum  creditorjhiis  transigere  po* 
ferimus,  sed  intelligo  bmninp  eum  tn  hacsenten- 
tia  esse,  ne  redeat,  fortassls  pudore  prohibetury 
quanquam.facile  c6nsen^stunt  tate^  aentiones.  II- 
lud.magis  mefSoUIeiUam  luibet,.  qnod  homo  .desi- 
diosus  nibil  unquam  suscepturus  videtUT,  quo  pos- 
sit  tolerare  quotidianos  sumtus- 

Hae<5  de  hac  re.  Caesar  Spirae  conventum 
iudiclt,  qul  mco  iiidicio  acccndct  hos  tumultus. 
Nibil  cniui  cxpecto  pacati,  nisi  Dcus  nos  respexc- 
rit.     Ac  coutra.  iam  acciderc  quidam  putant  qiuiu 


E^rjSimiLaGM    Ltfii  VII    ts«i. 


9radq«;pfftlki]iitiaaiiitt'')i  ^atkieil  p)rob3bitt0iiMiL 
(ictilNipf  okm  SGArrcw'  INe^  Hfim  iitm  «Mid]pl«iii 
4ppiolM[lam'po«tttibe06s  Adtfili^ifeniitoAl^^j^'  j'<   -^^^^ 
Sed  Alil  Aunt  gradus  lon^us  dlstantcSy^W^j^ 
trui  efc  nfif)*k^  iicm>|it6t»Ui^^^  his 

«radAbtts  legtt  Motsi  isi  irUff0^pMhibti«i^tttP«oniiM^ 

hidiprapflifsc  pnibiihikfl^CAii&afi^^y'^  MCditt^  sAMMlas. 
£t::taHiMcura  hatfCipMhibikiofiiitttiitabillSv  naii 
nst- prpfMeie  iusis  aaatoralfs*  ised  i  posilivi  ,<  >  Ml '  tfMh 
9X  iUo  i^raettl  mtairalramt,  i>^^;Si]fti«>niutilbtli4^, 
qaallatV;)jinqltji  snaitj t :  fi$kk'iel^l^m  ^ctoii  W  > bMP- 
ditpp'.  natuane  Rntii\it  hanc^^pr^dKi^C^^  ^9mt 
2&  y  nbi  i0g;e  ooDstitutam* ' 6iit  (i '  M»  flnit*r  d«AAMt 
nM^rtoi  firatrisi  uxamni,  m  f tater>  «iae  baereda  i^s«- 
cessisset.  Nec  vero^^)  hoc  coA^tltuissety '  si  lalis 
coi^unctio  natqrae  avdln^' ac  ius'>vjtiiaret  at^- 
que '')'avei%erefcr%  iSViit}  et «icttipubtitfi»  attle  Ieg«lA 
Mow^  ut&ateaiducerei  aM«ejii>£^Mlris:tti^  tit 
t^sUituK>hiatoriaJ[fili<Mrum4adaa*ia  ^O^nesii;'  >  ItMH 
Abraham  iiabuiliratris^1ilidm,?«tip6t0t  tMiJnlih^ 
gem  habuit  O/AooiW  filiMii  ftriMilf '^f);^  HAec^^i- 
ampla  ostaadunt,,  hoigradiis,  eMtfpMliibehitur^iA 
lege  Moisi^  tamen  ex  iHo'geci^«>Iegi^ot^|An'«0St^ 
quae  mtytfibilia  aEoAt,  'et  Veriiii  iur&^>poiiitiv$fi^am 
uaturalisb>(*  Ac\raaxinMf:decet''  hAd  iif6gu9>i!ails*W^ 
postquamr4)aan8  akiquiB  coniUtiJtit^  t^l^  pWSickiMls^, 
Ijicut  et  lacob:|>o5t  Qompreteam  Li6ath  retlidiiteiMi^ 
cam  iure  potnissetr  i^am  abiicer6^  •  DiiSpMi^vi^ 
sunt  et  legea  Romunacf  ifi  -coniugid  aviintirifi  «I  tel^ 
ptis,  utjtestatuD  lez  n^^denriia  mtjipiAmMf^Vqk^ 
^i:  mopemurei  temfwis  dtutmiMtdi^yifUU^gna^ 
r,a  fuisti^^y^invmairimmih  mttne^iii^tlifinid^ 
q^ui  liUkJtaidactaiai ^^4 '  el  4$umtr0 \ iij^PUin' '^k^ 
sirorum dneo- mainimoni6^u&^iort^4'\  '^''^ ^^'^2 
Rectc  iudioavil  rMmrcas^  'SapilMtisftitfma  ^%ii^ 
ceps,  •etvakcetmattrimaniiithtaiefeicfdief;^  s4«legl^ 
timus  ma^btralai  compvoBatet^-ia^  ittS^ed1f§t  vel 
lexMoisfr)  vd  iuri^  «{ttoralis  spetris,  qui^^hMgii 
stfatii3  mo<)fiuitur,  |i)eraicpe>  <)uae  ^dicuntut^^faaft 
iuris^  naturalis.     Ex  liis  seqiiituc  probatio-  noslrae 


¥^ 


■*i^ 


•*M 


SS)  PeE.  eontra  huius  grdkus  proA^tiibhemm   'Stc  efiani  qiu- 
lafum  est  in  cod.  Mon.  •   '-  «    -^     :    .   .,-  i-vr 


II     1    1    %  ' 


24)  Cod.  Bav.  ft  Back.  rationes, 

25)  qualia]  Pez.  quae^  cod.  19.  et  c.  Mon.' ^Morifini      ' 

26)  HKk.  I^fatn^auctor  naturae  h6n/ 

27)  violaret  atque  Pes.  non  liabet. 

28)  ei  post  iatam  etc.  eicidcrunt  apod  Pet.  -    *  " 

29)  d^JmastUne  4Ar«ef  €tc  aort  faabenl  cdfl. -Ba^r; trt  Bick.,  et 
iQ  cod.  19.  et  cod.  Monac.  atio  loco  (^8*.  nol.  a.)  feplbtur, 
Fortasse  postea  niargini  •  quodani  adscripla- sunU  ■ 

SO)  Pes.  quae  ignarae /mil.    ConL  19.  locaiw  icfit  nov  lii|bel« 


"MiKitfifanilsr-texiiMiaisitaqfa  ■agia  jad^imampgH»» 
.natV^ttim  iwi  'lUos  |  ■  iqMjftMmplrmBte>iegci|i  Je  Ali 
if<glbm  mos  ^at^'^dnCttMgiuMmIndslnttAoMBB|i^ 
<|M«es4rtIm  Jai^Aikessfisset  raie/hivr^elpaieiiftcfeife» 
^ihiaiJi^i^  lltiotttmiludaie  };ii(pti|Biefeii(nn8ainlgrD 
-li  > ' '«'  Se({0)lCHrict'idnfl^iKpbrK)<kri«niiBi 
tptiUicua  'fbit<iaiitat|MoiBeiv;iodiicerarfaafea 
tiitfM^rnlV  p4S  t  aa^dif  >m  dckydfeiifa  £^ 
«ttOteityf^atrismoKui  moneKt  aimtisi 
Ifj^bd  ctispeiiaiitimeni^uUafi  adlBattitMaRttii|iiidwt 
Itanftftabileli^^iiifaec^tia  et^firmli  esniint^igllA^ 
i^  •  acil ,  (Mfoislsni  nu^is  noai  fiBHrhihgeail^  (iMnaifa 
(MqpediditV  ejVyViqbah^^fileusHisutaj^i-Bactcar^is^^ 
iot^  iteitUriie,iii]lon  fiasse  acvfiprpnrrjivrexiialaEac 
immutabMi^i'  - i  QoaiKiucmiA'^^ isl  Moisip  fmtgbty% 
c|no^'|yrohiliecrtiHronnubiidha(i$^^  «nm  uni^dfM- 
tri»^  Wo»wltiC<auaiieirgipHiBiiItigiaf  atiaBr  lumiirifcl 
gAnrv '  •<q^Mt;«fgii  tf t  citrc^iiiinceicirfiBtiis  «nhDiaa^ 
si  frater  sine haerede  discessisset?.i'iitP^iqfdinB^ 
iiIl^mriihc^d^Vi,'iidtBrtntti(be«efa»Mkihb  Hacc 
M'riie¥aiea^ati^;riin^iiitna)tte  pani^^MLpcailiA 
retolv  ihoni  ad» lctftemi J)ei r pcortinads»  saA-ildi ipfili» 
tiaiii  V  { siimf  IK  ^'  More  miiiundi0|  v  «^cihi^ieEind^^cfanit 

t«ith€bi  eiietApIar  aaiehtlerfnt'^)^^factaniripstnii  aioa 
esiMKWntfa'naittM)i|A^)>*V  jifiri-»  <\)v\iyr^.A  ,Si\  ^.\ 
ti  '(<^UMM'Uaiid  dubibatKiA^ngtiafc^aiBOMU 
nlamiP  "dttctlimiic^tiereiipottstL  fl  ifNeo:  .mctfBattBi 
cttl'Qipiianta<^)  prii^c^ptfimldiil^cbilad^ntjaiiaicestai 
e^msuetMlIitiiBi  seAidwenduir^oquadfiBaiiMfblili^ 
cffs  4<6rolti4s^ritPSe«simitgisU9UiAniy*^e^^imat^ 
Itghirtfj$l-*|d<Moiaeiii''  :iIlcmnk|Qvd)rlegit!UnBanini» 
gisiratris  ^*)  'pi^£ft|tie'  itibderarioposaU?^))M)hii| 
(ftUMtllAitiniuv  esie  iiit^isrtiaiclracf^i  aaBbtr^dnnniiit 
ti«'fiiEigotM«7J' At<'Cr^ibif^cs&4  lipsamieaqjim anM 
fVlJl'Hualtt|titat«i^cfdili3mittl]^ 
fta^]hKii^>sui|e^lKiil{ugl6tct>fiKaevtqnalni  did^  halini 
pnt^dita^  ekc^li^nH '  ingiaiid  >0(  dignto  datiiiS) 
nobilitate.  Mihi  quidem  videlur  aeciliisaiawBw. 
fore,  ^iiceretalem  filiam  ^alhti  e»t  inaejW  cfln- 


'  *  • '  •  ■■  ji 


/». 


-       ^^^  .       .V. 


.  •  ; 


1  ^  «. 


'.■    ■• 


Sl)  Back.  el  c  BaT.  inlelUgel  is. 
93)  Cod.  BaT.  Quare. 

w)^f^avTm}fi^f^ahii 

84}  Cod.  19.  certmontdie, 

35)  Cod.  Bav.  tatnen  eeremania  /MllMfa 
ret.    Back.  iamen  exemplum  t»Uefi4^eU 

86)  Cod.  Bav.  eontra  ius  naturae,  .r-u:<  .  i«  .Ji^ir/l 

87)  optimus  Pez.  delevil.  t'.;'.;^)  -J  •■,'*  *:^  ,  f>u 

88)  neque  nos  aiiig,  alc»  non  liabel  Pfs.'     i'^.^»^   >-.,%;.  . 

89)  P«E«  qui  pleraque  moderantur,  '  >  -   ..  . 
40)  Pez.  tali. 


i^  ..V  ■■/  "i-.^l 


611 


£P15T0LAU[JM    LIB.  VL    i5«t. 


5ift 


^alvri^ns,  tanien  has  ad  (e  fiteras  de4t,  ul  te 
terttpr^iii  redd«rein  dc.  illa  iiostra  dicputatione '), 
quuin  ciirae  uoliis  ctsc  dccok  il/tMtuif^mL  Ifut/tero 
ffi-jmi]»  tMiti;flKisWbl;'*),i'vitiiMpic  «a  recle  fet  scii- 
^f^;)!0'tMf*'.  Kfi'M>bQrtuii:te,jUl  «UTioniDf^eak 
qt  Jlf  c^%iittvK}dt^|icet'j  .iMpAonB^prdpWi!'.  nltitiii  iiU' 
l|$9^  f^uiidjillPVl  r^ixktiiri  itutosj.  huccst  aceeptos 
Dkto,  f<adf(ropM«'tihrMitilro  /  at&r  nerESSt»  e«t  jequi 
Efnpv^VOf^,  WWptu  <Spinlu  ajuicto»-  ,'Quldam 
WffBtfwtf)  WtlTdfK/vuteitiihiB  ImmrjlibelliHii  de 
l[Hrf44f4ffl«>  ^wic  qg^iniubvl  plilsqiiaiaidiinidia 
m«ri»,|paHfi  cnb  pDHwne.  Fci^f 'M  «^rd  rrclns 
■fpiciAiaj.  et  E^cru  l(t  pruliiUtuTuln  psie.  .  Benc  yale 
il  (^^  re#G.ri(>e, .  3L<tr>tagfi  pqbt^Iacniii.  ^ 
;.:f  Si^utHVW.tiuUieeuspcccaLoE'')^. 


Na^997..( 


(28;  Inl) 


loack,  Camerari^. 


E|Ml'.  •dCiffi(w»rip.'f69i," ';   '  "  ;';-i  '<,;■'- 

loaekimo  Camerar-to  Samifr^aHii' tjmida 

S.  D.  Torgae  audivimus  Sptngt^rum  edito  ,^^1- 
culo  meltus  mibcrn,  qood  fuit  nojtiis  ii]cundi^sinic. 
CbHsIlis  scrvetnoiji.s  o|  clvetn  et  qntit^m  co^i^^ip- 
tet^  '■  ■Comeptus,  ihdirtiis  ept  ^).',,;}!}.,  Y-i>>  fl^P^^ 
fiji^tum  h-tixquesu,  ^^ondnmicicti  .rL[j  iiostir  ii^ 
itd^^S,  fitt  vocatns  f,st  jiTiliiicij  ct  .pi;i|\alis  iilctif, 
ISgo  noii tntelll^o,  qnid  agi  pos5i,t,  cufn  PiHilifi;^ 
pt!iecWifei:uset"crc  sj-npdo.  Id  .^cip  ex  crrtissi- 
morum  haTpiuiim  lilcris,  o  aQ%if(ffV£  ^ioyovvria- 
ittig  t^ij,  xm.  Tov  av-roxffUTO^a  tovto  ytyQac/  tyat, 
xal  tkeiey  6  (iaailtv^  ruiv  B^tavwy.  Et  tfUDee 
Snevici  acHelvctici  tiimultus  eiusmodi  sunt,  nullo 
modo  tit  sine  synodo  .-lut  sine  amiis  compniii  aUl 
ledari  pbsse  videantur.  Obsecro  te,  scribe  milii, 
qnae  sit  opinio,  qtiac  cxpectatio  honiiuum  dc 
coaTeutu,  gcalius  miU  faccre  nihil  potcs. 

Fuil  hic  qaidamParisicnsis  doctijr  Gtrvasius, 
homo,  nt  videtur,  inimicissiinus  iiostne  caus.-ic, 
iXXh  roCJfamXHog  tov  tfQoyx/xov  tT^vlasVy/i  Jitpl 
r^X<'C^<^''«?'  Suiit  quihiis  vidcaatur  ittde  galli- 

.  1)  i*  f)de  iuiiificalioiif. 
t)  Eam  Jedimui  *upia  i).  5.  lul.  ..... 

S)  Haec  tua  maDu  icripiit  Lulberut.  ■      ' 

*)  Spirae  habeudui  ad  Idiu  Seplcmlwu. 


CM  csse  magi»,  qaam  Francicae  technae.  Sed  aoa, 
i^od<kilnrtaqcipiarausetsGuliHmuBliberatius,Ger(c 
iU«te'  mitiae  Gampegii  de  GaUorum  amicitia  hvc 

tetnpnM  ivnitipiraas^'  etti  itiovrur  prMdictionikiu 
qaibutJlaili;  .quwiiM' iMinlcMetD-venire  Deeesse 
ast',  ufpo>enlm-«)e  ilUatMer^Mee.  -  fSiai  Christoe 
eoiisniei  Ecclesiilb,  onmiii  fiH)diiln«  perierinL  Nana 
ifltvegessua^i^mt  tiegolidj  ct  nulti  mortarea  nunc 
71WV  '<fiti.o«^(pw>ai ,  '■  de  qni%uft  rebcM  tecnn  nt 
spero  lircvi  conmi.  Bcne  vale:'' 'BK^TorgA.  -  Li- 
tuasifUMaadidi£«4AiMf'V^lib'l^mMei>e.  - 
;.'t  :  iii'iil,:/';  -.1    .i;i..i.i  ."(■■;     -i     ;-i    ■;  ^ii/nnHS- 


Mg.9g8.  .  18^  Attg. 

r..^  ',.jt     ■loack,  Camerario. 

_.    Epp»l.'^jCanf(pr.'p..I70.'  ,  , 

FiratSatht.  itinchimb  Camerario  Bam- 

''"'■'    ~     btrgerisi  afnico  suo  summo, 

Oi  p^  .Erfordiensi»  ^enatus  delibcra^  dc  rcstituen- 
da;  sphol^,  tft  t^is^it  in^giftjK^,  qiii.UMreliquisuul, 
suam  sente^ti<ti]ri.de.,ea  re  dicFrc.  Hi  ceiisneEant 
hanc  fore  aptissimairi  ralionem  siiscipieiidae  rei, 
si  tn^et  ICo&anus  revocarcminL  QuanqiiarD  au- 
tem  vIdfo.quo3d*ni  certo  coqsiJio  dar^  opcraiit, '  ut 
re^.,ext>;aha^Hr,,  taiT^q.  e^LEtimi^  a^q»iaiido  .{^rp- 
ce^sur^m  e^a^  , .  £gQ.^^  ^ir^ti;*  .npatn^  ^i/nqh 
va',  ut  quantum  posiet,  iigeret  de  vohJB  jFVVpcpii^ 
djs,  e^.mihj,prpmi&itse  hoc  «edulp  fiic^iun  esse. 
OiQniDo,  5Jlidfieri;Dei^.vetit,  vvlecis  n^ihj,  libeo^ 
lAUs,f)(ti;rvBEr(6x^jae,  qi^jim  inPHwiricu,  cl  huiu* 
mcae  q^tsp jt:ioQis  habep,  pliiriRias  copie«tt\ras,  Tr 
t;i|0c9.  mihji.  de  ,1)^.  Ec  srrihito^  quifl  lud,ieiis  ani^ii, 
.,..^\i^ia\Mp  C(unt(en')t,  ,qvf„p«t  4jes  ^Jtybm, 
de^em  j^Q^.Sjeosl^ntUL  >|i.^occasqSoJst^ali,  ■Vtn 
detijr  iiiilem  .supc^  Qincrum  aiU  exlreipsm  GeiU' 
norum  paElem  ixi^itiia.  Nam  uctidil  .pnst  soicui 
horis  fcre  duabus  eLuiqqe,  paulo  a^i^e  soiiii  acliim 
in  urieute  prodit,  ipt  cum  eoelo  circiiina^iU», 
proprium  mutuin  queiu  .habeat  quit*rimus.  Esl 
autcm  colore,  paudidu,  nisi  si  qu^Qdp  Qulies  ciiib 
paUidiurcm  rcddunt.  Caudam  vertit  versusOrien- 
lem.  Mihi  quidcm  videtiir  minari  his  nuslris  re- 
gtonibus,  et  propcmodum  ad  ortum  mcridianum 
verlere  caudam.      NuQ  vidi   anlca  comclen  ut- 


*)  Vid.  epp.  Luiberi  apud  de  Weliium  IV.  p.  S90.  M  p.  m 


Sl» 


%fiS-Tpf./i^ViM.,l,^  fi    45M. 


w  !>sfffi'  .'WSidiiSH'??  iS,ftw;t»  Mil 
'•'''■i,m?^?'V'H-?Ttei.,'S!pfiiBfi''i.«»!Wi 

jS'''.'='4S''f;'liiP'f.a.()'*V«fiaeM  ..flfiPSoHfcr,  *4 
'-»l'.'ft'l  rW5!F''-.i„i;n.,iil  li.liA  i-Ir.i  ir,i,,>  J,  r.nn, 

/?o(JiJfOj/.|p)|',iTM'<ui;,,7:9|ij,.^VW%Vjl)%'S.5»n' 

ea  re&  iltiiiara,  iwu  ci^i^injpyfttt  l,otafp,^eniiiuj^i^. 

Amlio  txPerdliiahdum  naljcre;'^'!jgc(pjtp^  fiiS^'^ 

'«>  ^5i^,;,    ,ir,'    „:.;^l     !;ira    i^;toll='i' 

,     ;.  ..,,;,  ,i  jr,-,  l.f.  1)  li„  !.i,.l<  a-.l  FMllPP»?t,T 

;;f,lrff.i.p 


KoJ9^': 


;i.i,jl„:.l  ,i'j.,i.,I    IJiia 
rrp.iitl.  »011  n  ,fiir.l  iWt-Awy 


^liL^^^&mr^^A ' 


'.',1  l,l.l'It  ,1'-- 
Pri.t.»«J«»iK.'tSWr'il»i»til«'  1'  .*"'!'  •"■•  <'■"■'■? 
■,   .■:..•,..■:  '■   ll!..-.-.-,  ■j\,  ii;li-,i;,l,.  ni;!  !,■,?, 

^lor.i  jfi^clcsiat  G<tih'wiii»^fUIUfi^:fi!^  ttwwt#.i% 


S.  t).    CKHsiophbnisSiiel  •iji(m  !i«'»oS'jj.)ri)fK 

cturnm  esse-jfbitfSiliir,  "rtJebatlir^.iMtmic-fcr^'' 
-•  ■ ■■     ••■■■      ■■'■-"'' Vnitii-^ill 


1     .  .r^ 

quoH  hrthyirtisectiTt(ltnfl'hl'c(n1t."  ^^iAtfiU  n^Si  .'wlfli 

conti-i)fllV\it  «ri'aa  Vtji^cBHfti^iiki-riti^MAS* rt^i 

excit^irct- t.ropter 'rfffiW«tMrii.'' '^ 'Ke  ^6fAft''tii^ 

Ainin  fnk     N.  iani''c(lttcWiliit)»f  "Ol^^fii'  ifet',^  'ff^t 

petit.   qiibdi  tti  ■VerolraMii',  '^b./yfr^ittrtir^  ^iinAi. 

Vnlt  pnim  rppn;*rp  otlinSu^','' i(l'V>utl)'t  iq^iHiijlA^ 

concioYintoTis  tffcilins  si^'  'cHnS*lrf(ri''jiirsi'^.''  'StitiK 

antem  hiind  lnven<^M-'P*nf>rt*i'ii5W*^^','  rifay.^^lHi 

inodestiTl  WrtmTll  ^enie^^i^AlrHrta^^rip^^j^att-^y^ 

querii  tihi  connnrado!.  feijtie  W^;'  ^^if^n  St-I^iitbi 

eommendps.    Omniafftcthrilsest'»lfe'tiid!'*irWtifK> 

:atqne  Tolontate;     Delpg^  ^ntn  ik  iMiltis';    ittijiic 

enira  volni  ad'foS'mitlere  qiietit|0'ai1r);  eiiins  ingi^ 

nium  mjhi  ^u5pectume)saL     ficue-VAle.    -Svnn:^- 

Wnt  post  assumtionem.  t  ■ 

-     Ptrillppus. 


«)  Coospecln*  Tumt  Cotticla  !>in  ■■va  1517.  mfiie  Oclob., 
dc  quo  «cripiil  libdltun  Gctluud.  No^iniuiu.  Vid.  Panteri 
annal.  iTpogr.  T.  IX.  p.  149.  no.991.     Hic  iot\»ir-  :-■'"'•■■ 


riabatur  Malanthan,  aon  caaipid  poluil. 


**}  Si4t'tith^tA. 


msmzil  97! 


*» 


'+oiip  -  ohiihnc-i  R!i  nrt^^i  mitmS^^yg- 

uzii  siuiib  ir.^iMo.i:<>fL.Lotm  ,pofdlLii'<*  '^'i'-) 
-nojti-ja  DnWf  »i?fflm9  ifMfc^fanfflfcn  iiil.ni 

i'i  tKm.Wk'«iriiu)a  »Irici<  «tmidiidPiH  ff!g.'iii.  WJ4 

tiiui3iiriwniTf(i8fcl9tti^<«rijit^nMilj«eiMKJ^M 

-!.  "'l,as!f^f"iS!^S'ji.ssgaMia.'fc!i^ia 

xo  -i)Ai*i(lfvint  t^iKfhw^r/irafc^iflliaHdqyil^iaqfk 

-f,.i  .«WOTSffi&teiSjiSlfJMif-TO: 

stiiirnRKu^Mdnlnrirnnf  «aair^iiJrimoruu^ialcplcllnA 

-■.■'''jraraii!ai!f!ffi,«Sil&'j*a'iS!5 

'd'-  DlfeccLiiltni  MiimliiiriaVqniiacfa^^-YHiiHTiWnnataHii 

'    Olliirajaitl    A*tiiq,    liilrU,    attmt.^  arjuicvif    KaUt 
-■.n  nnibrlBn:  ttiiaiUifWt.  t»«iift  deilotitHif  d*iirfAe;.4^ftti 

ailltlM  <rgt  Auiuiif-Borcnuui,  .hoc  rempufc  Cclltati^ui 

13  oirMiMttumiamoMttlmiirttaihr^iitili^uuiniiiUiik. 

'''"''!«!xS(fe?5!,S'si'.'fe'5!','^Sri''Sfia?fi 

-'ji.  iiliHwri,-.r«piiiUtfi..tt^;l>AH.M'M,ii'..Mr/wMM- 
11  ""?f'.if!i«V»l,Si!»!:;i„  ■,■;■,;.■,  n„  •,,„!,  (•;,r/to,l 

.''iSw. 
■  ~  ifc 


■  ■- '»  JJ»im  'i('&Si"ai^ffir'"fe4'i-^ti.'"-' ' 

Initio  admouitum  volo    lectorem,,7inf!-.>4<<nii(n*2e 

rf*-WllgWl'i  ?fmi?le¥(i,et  p^oJl>qr4,,.4qae.«^tM<ia 
ftl|iise.pJ,juf^Tqifili.  l,I1t>t'^^ii||.ftCqpi990jgl}M)itf 
W^«^i«ihgpfftiHflS  [ffev#f;q«iWW  T^MigfVQW*  {^"5^ 

A»ffR]M^v  (^)SBH^?cmf44.b^'}^«t*«H'i)f  ^if 

yf'n*^W.f:9Wciwti*k;iffl*.iip»'Ml1«}iIft^-.Pp*tiSti«J(*Wr 

RSPsj^^W-fiflnff^rtipti  «tiiiij»c,dttbjiUnt»  stUyn 
c«stef()hu,crait»Ai^((iU  cbniO^i^nictii^lRqqtiSiBai,;» 
*■>  fft  omiiti^H^g-T-tnti.aurtoritaient-^vflrliijDBtjai 
jfpi^piHaii;!^  ttctcpnttfiG^  fiiciit  i(}ehel>!uit,,,.4H)i.'di^ 
ppnsii>^?fi;^  8X  i4¥(n^Qtliqe  fKitpstMis..  Vt  YwiH, 
qiin  putiint  se  umnia  lura  posse  abrugaie.,..  ttiU) 
solum  hum.ina,  scd  pti^m  diyipa,  ftjliil^os  eium 
coinperi  tiles  cisus,  in  quilms  contra  Mois,^Rt>- 
tnnu  cUspeHsatum*)  est.  Po»tca  cunscieo^iBe  lO 
mn»h:itn,  tlbbitatioiiem  et  inaghq  pcrjctila.jbii^de- 
ruut. ,  .Scribam  autem  meam  aententiam  •id^lid 
W^Itt  nWltnd,  qnAmconfidoDeoprobari,,  "^' /? 


1)  Cotl.  IMt,  ct  Bickm.  prahibUiantm  4e  gfff^Xuf  mpini' 
el  prahitrt ,  maxiiniifut  proHUiilipneni  'quai  ,txlot  cic. 

t)  Hat\  cod.  ILiv.  Hi^i  Bick.  Haet.  .  ForiMte  nU,  •cripiii- 
Hot. 

91  Aoe)  Pf».  trrlo. 

V  C^d.  Mon.  Aac  touta., 

3}  Pri.  ditpufalum :  ci  Bicad». 


CP16T0LA<JnCM     fita  Vi.    1S81. 


^  -'■  MmaRi  igitor  ita  concluclo :  qnodUbjl^JE!^ 
pMl TarLi^jjaa,  qnod^os  9lij[>K*l  dncere  axorem' 

^  .Cfl*tf«  irojbfiltiiw».'  -tM  «ftirfnt4T«r«ms  Id 

e^imitainwio^^aftitr.  -<iffii!i'(Ahn '«Aritcinnt , 
uiuinamTtvtfabiift  ■^^krtUrpHuih /ratris 
^Vwri.  Hu:  etiiqtud)^  interpretantilr.lefrem  de 
MMreirepaditttfe-fnilri*  'Tivwtfi»  «t  terribiKter  ex- 
ll^E^^^t  ^m*',  «fr»f>d  eaiiXn  vfisi^vbtiftti  fii,  h»- 
MM-^licatnftfnxoteini  «t  aik  fivoh^i)eij''iioniIne3 
t^«rflt6s'ltt'bbtiai'lUd  spetiti  ilitii'  dlvuli  vehe- 
Mnler -coniiBOiveri  et  'ptitwhari;  at  qiiia  de  alK 
rogatione  leg^s  respoiidert  possct,  has  lcffei  levitU 
aMctiun')'abro^tas  esse:  i«cUin«nt  isti:  natu- 
*alitt  ieumoMiia  nofi  abrogmtafHsei  ^od  rectc 
jBc«tnr*"i  Pono»~.^Lcut matrimoaiaim^n&tnkale  el 
n^oirkl^fest,  it^tificnnt  et  protatrltlonitin  ^gr^dnum 
MtonlaiQ  etinDr»leni  esse,  quU  nntuialilcr  de- 
iwatnr^  qoaedani  reverentia  sangtiini').  Haec 
nnt.praecipnai  quae  cootra  nosir^in,  .seatentifiiu 
^onnvtnTt  qufe  noa  non  coTileinniinii^  Venmt 
•aim  esii.natuTalia  efmqralla  nftfi  ahrn'^^  esse; 
reruiii  est  et  hoc,  qnod  quaeiAm  reverrhtia  san- 
yoini-debeatur.  ''■'■      """ 

Sednunead  haec  Ita  responileAins^  Qiran» 
tlBtillbetexa^eretor  auctoritas  legls  Mttisl,  tWncn 
■(■if^citer  refpondeo,  qnbd  haec  lex  non  obll- 
pi*)  Bos  propter  auetoritatem  sti&tti;  sctl  tntttfm 
gfeik'  pzacoipit  qoAedam  tiatnraft^')  cofhiwhuMeJr, 
■ioat^raeqne  alide  iegeft  Moist.Wlti  •tiirait$enno 
tapilM  eon*urfe,  ct  SitniMs.  Ntid  thngts  ad' Chrt 
lliMai  p«HiHet  lex  Moiu;  -qoam  ad 'AHoS,  (toi 
hcroM atiteMoisem ■  Stquis  aniem  allter^  sentii, 
el>iDd)eat,'  qrtaedAin  ex  lege "^)' Moisi  riKesifrria 
Hifcad  ■ailutefn,'qna«80tel^eeM<nrfb  faetuht 'tifri- 

WA:  ,'ih..ii-j' '  ■■'■■       '■■  -y"i  '■_''' 

"|ri'«fMi*  l{ita  babet 
TJPiUlMtotar. 
8) 


Prl. 


tf  iMi  ia  wJ.  GoiL.  19.  et  cwiMM.  Ipae;  «f>E*t- 

,         ct  roDiaiita  itntt  ia  coniugio  a*uneiili  ct  Mptii^ 

■ItctltlurL.  It.  de  rilli  BUplTaruin.  Coovenit  «f  ludie  eiem- 
pbn  ia  Generi.  llein  AbrabaM  UuitifValfUfiliam.  Hmc 
CUBifta  oslenduiil,  hoi  Rradu*,  <^  .frobibcnlNr  id  lagc 
Moin,  tamen  e.x  illo  grnrre  legilimoruin  ejie,  quae  niati~ 
biliaiunt,  cl  vcriui  poiitiTi  quam  natanlia.  Ae  ni»rime 
dccet  hac  ■ecjuilale  uti,,  poilquim  cn^i  ■liqui*  coniuniil 
liltt  ^ePMIiM,  ricul  tl  TafitA  potl  jf<mpreiiion<'r)i  teanae 
retinuil  taxn,  cum  tnmrn  turC  polufuei  e»-n\  abiicerc.  — 
(Lepratar  rere  eadem  infri  klio  loeo.) 

9)  nune  ad  hatt  iUl  renp,  Pcz.  non  bibet. 

10)  Po.  Migat. 

11)  noAtrw]  cod.  B.  noa;  cod.  19.  ttoilrMt  stnltnliat. 
II)  Pu.  poU  Itgtm. 

Hxi.A«TII.    OriR.      Voi..    11. 


te^ri^ar^,' paiiw1(i9e'ernrt,  et  noh  intellipt,  qiiid 

iM-Kvankdfltitn,''  V^Iiu  eQim  ait:  Christnm") 
■}Aiit  r^r^ppa^W^  Kvangelliim  doert  institiam 
'fcj^&i£Bij;nuili!-fide  InOhrUtOm  coHctpi^iir,  et  de 
■imVi?»*^%itkvi^%  <ac  avilibtfs  rebns  non  obligat 
A^d4'^fe^'Mo)ti1,^yea'^,  nos  ntl  iure  nato. 
Tae^H'le^hns''p<)Iiticb'notftranlm  renim  publica- 
^tn,  EV^ade^tnsUHa  fldei  in  Christnm  vent»- 
tnWi1)om!nes'k'ntel^gem")Moifei  salvi^facli  anot, 
qna  et  nunc  salvi  fiunt  homlncs.,  '  Imo''^  nihil  ex 
1«^  IWilitrn^c^iriltU'^'!  a^  sitliiiet^,  tjbod  ante 
li^m'  rtotl  cnrt  iieetlit^riiiro.  £t  de  bot  vero  et 
liativo  iTTttltectn  'Evangelii  prddest  talium  con- 
Mientiasdficpre,  qui")  incidemnt  in  canu  diuen- 
tledftea  a  legc'  Moiisi. 

Teneodae  snnt  i^itnr  hae  propositiones. 
Printt  ■'(pioil  lex  Moisi  nihil  ad  nos  peitineat,  sed 
qtuuedam.  ia  lege.nQS^obJtgant,  qaia  sunt  natara- 
lia,  sicut  leges  Solonis  nihil  ad  nos  pertinent, 
«inflfedM  tamen  nos  quoqne  obligant  scripCa  in  il- 
lis  le^ilias,  quia  siint  praecepta  naturalia.  Altera 
cst,  qnod  lex  Moisi  non  magis.ad  noa  pertinet 
quam  ad  illos,  qui-fuenHit-ante  Mc^ien. 

Sed  liic  obiicihir  de  gradihns  cognatlonls  et 
aflWiitMiat  iHru^  eum'  omnibus  eognnlig  el  af^ 
niias  eonittffia  ttmtrakert  Hceat?  Sfe^hac  re  ita 
reBppnclemm.  Non  tullimus  ivs  naturae.  Nam 
lexMQ)s£nonobligittiios'*).nisipnptcr")ias  na- 
turale  in  (^ci^is  loci^;  venim  il^t.  quae  4icnntur 
cssf.  iyris  lu^nral^is,  non  snnt  pari^  Atia,  qoat 
^tCTiptio^  ''^^  contra  ius  natune ,  sfn^tliciter  cor- 
rumpunl  nati^ran},  et  ia  totum  abhoinnt  a  natu- 
^.,,,Tiec  t)al>e|ii  lulhun  exemplum  appvotntum  in 
sicnptqris.-  jn,,l)i«  |itis  naturale  imnratabQe  est, 
qnfMfiestlioi;  i.u8:  cfthservar*  suam  paturametc'^ 
Tpafis^t  revareiil^ui.  erga  pai^cnte^  et  prohlbltio 
t^ncjDjtUn^,  cum  (K|ceiuibus. .  Ideoi|ue  panitnr  in 
Geneu"),  ubiiusnaturale  deaetxbitur:  relinguet 
homo  pairem  el  matremt  el  adhaeniit  usori 
suae,  N^que  lex  Oei.  neqae  iilla  mpnblica  ") 
honeste  institnta,  dfspeiuavit  unqoai^.  contra  tios 


l^  airiiiimti  Pffk  OtUliam  awiHi    Ea  mcndatienc. 
14)  Pei.  el  Back.  pttUlieit. 
11}  Cod.|^.I  sublege. 

16)  Cod.  B.  ct  Back.  Ideo. 

17)  Cod.  19.;  doteri,  quimute. 

18)  now  noB  fai^cl  Pe>. 

19)  iut  ttiUurM  —  prapiti^  eicldemsl*  tetta  Back. 

S^  Pro  tU,  PCE.  tl, 
II)  Back.'  ct  c.Ber.  ^ittimdo  Ctnet. 
Sl)  Pei.  r. 
S4 


f0Stf 


.ErPJST.&LiLilGM    L1&  Vt    tS«l. 


;gradq«^|infhiUtieaiini'')i  fiatk^e^t  {AvUbittdiDM- 
^ctibUfUf  oim  somyrcw  INequis  Mim  hnlMt  «Mitj][>l«tti 
apptfobatam  poaA^libeM  Adljii8*{]^iRk>6i>^>  -  J  '     'i^'^ 

Sed  alii  Aunt  gradus  lon^us  distantcs^^W^I^ 
trui  et.  n^ptis^  itcnfiutotpUiftdCri^iMrl^^Mi^^^In  his 
«ra^iUis  tegtt  IMbvsiisi  ItUm 'pi^hibu«itaiilf<6otflvef^ 
hiajpr^ttf  probiihiiM'CMisaji0^>)'e%  mcaitt  s^Mftlas. 
fit .  tamcMfc  Gum  hatfc  >pMhibAio^«iMtt«itabi11sv  iron 
est  prppcie  Boris  atiatiiralh*ised'positivi,<>aiiiA'e^fe 
«X  iUo  «^nefia:  mturaiiiimt,  ii^a^«iAi«imutilbtlft|>; 
qualla  ^:^)  inuaiitM  mvAj  <  \  N^  ie t^ifis«J  ^ctoii  i» '  bMP- 
ditpr .  natuvae  iaotii\it  htincr^ py^crbaibiAE^^  ^SwC 
26»  ^  nbi  \^fL  ooDstituhim*  ast  (y  ■  «t»  fMtir  d«AAiiret 
iBortui  firatrisc  uxanini;,  >  ai  Itater •  «iae  haeredci  ^  d$s«- 
cessisset.  Ncc  vero^^)  hoc  coA^tituissoty  siialis 
cooiiAictio  naturae  ovdin^  ilc  ius '  *^tiiaret  ^t^ 
quc^')  evcvlerel^.  iSViitf  et«iois>pttb|i6itt  aiOe  legaiA 
Moisi^  ut&ateB'dtu:eFeiaM«ejfl'£^tflriritio^ij  trt 
tcsMUf:  historiaf.ifili<Mraiii  ilfidaa  *ia  «&dnes!i'^  ItMH 
Jbraham  habuit  iratrisi  filiam ,  r  «t^  ipotet  tatiJrrfJh^ 
gem  habuit  Othaniel  itWim  9im\ji^);^  Hiiecf^^iti 
empla  ostoadunf;,  hoigradns,  eHit>-pMhibehilut'-iA 
lege  Moisi,  tamen  ex  illoigetire\^«'IegittiDOt(«lin'WStr, 
quae  mutfibilia  miity '  et  Veriiis  iu^^poiiitivl^i^am 
uatumlisb^*  Ac",raaxime'!decet>  haci  li^gufi^tie^mi^ 
postquam '4^8n8  aiiquiB  coniOri5feit^U»l^ii^  pW^iMlS^, 
Mcuft  et  Iacob:|>o5t:qompreteam  Li6ath.retinrtiiteM«^, 
cum  iilte  -potnisset^  •^am  abiicer6  ^-  •  Di!Spc4is.lv«^ 
sunt  et  leges  Rojminaef  m  -comugid  avtininrifi  «I  hk^ 
ptis,  utjtestatui)  lez  K:de^*rita  il9p<^mMV^»q(alife 
ait:  mopemurei  ienwpwis  diutmiMa$f^>tjU6^gna'^ 
ra  /uisU^^y^in{Malrimo9^b  ai^neulif^ttffti^^ 
q^M  tutk.coUocaiaef'4^  etr  numtr^ \ Ui^fUhi V»^ 
strorumineor.maifimtmio-^uuf&iior^ixm^^K  'ii*ii  q 

Rectc  iudioavil  Mm*tiM»i  capiiMtisftvtfma  ^S^in^ 
ceps,  .etvalecctmattrimoAiittntale^befdie^ji  sMegt^i 
Umus  ma^istratas  compvoUatet  ;-;fi^  itt^edlf^tvel 
kxMoisft)  vd  iuri^  «{ttoralis  sp<!iri4a,  qui^ap^gi^ 
stratus  moderatur  plerai^Tev  «)uoe  'dicuntur"fMift 
Miris  ttaturalis.     Ex  his  seqiiituc  probatto-  noalrae 


I . 


•teibAi 


■Mi 


'.nO      -■*..'    \i.'Z 


SS)  PeE.  contra  huiujt  grd^us  pr6Ai6iiibnem^    ^ic  ^tiam  nu- 

tafvm  est  in  cod.  Mnn.       .?>  —  '-• 
C4)  Cod.  Bav.  ft  Back.  rationes,  '.-:.:  •.   ■  .      * 

25)  qualia]  Pez.  quae^  cod.  19.  et  c.  yHmt,  quoriimi      ' 

26)  Back.  Nam^auctor  naturae  non."  ' 
97)  vioiaret  atque  Pez.  non  habet. 

t8)  et  post  iatam  etc.  ezcidcrunt  apod  Pei.      '  ^ 

tS)  d»-^9rMUcUn&  Oieettlc.'  aort  fi&bent  cdfl.  ^B)^.'  ^  Bick.  j  et 

in  cod.  19.  et  cod.  Monac.  afib  loco  (Wa^.vol.  a.>1^btur. 

Fortasse  postea  niargini  •  quodani  adscriplB^aBDt.  ■    .<' 
SO)  Pes.  quae  ignarat  fiUt.    QoiL  19.  locn w  Uai»  ncv  lii|bct. 


«WtffitMbnilsr-  tex^  iRfirisiiacnL  «mgic  ^ad'  nwipetti- 
.tiw^K^um  iii^lllosV  '^jfueKOBlranteleijapJ^  Aate 
toglbm  mos  feat^it duccccgiialris (■actelaiy «iixeffam, 
fft^ll^s^ilim*^'ilikcs0$iisetme/faa!!rr^dfe^^ 
i«il#'hi8l6^i^  fiKammi  ludah  s.Iigituirtefeimunitilinlg^Li 
-1  > ' '  *''  Sc((0toW>ct  idnfA£ra^pbriQ<kri«nii>i 
f^ttk^cuc  >fhit<  «aiib»  MoiBeiv;iodiiceral  faalA 
tiMMeirriV  pqitaaiftiit  >eit  ilckydSenfa  flfil'9  <  igi&ui 
«ttdveftVf^trisniOfMi  non  ect  eodtm  kiormiiiui^ 
^^bdcfotieiiaitimctii^uUap  adtaattitMCHitiipiidMt 
iMinhltabileli>iiifaec^tid  etfirmli  escBfinttfUigll^ 
i^i^>Mil,(Mois)9li>ndebIs  nocii fetirb jfcsgeni^ (ki ui ^ 
(Mqpedidk;'  ejlv-iqfuab-Bieus^utaj^i-B^ 
totr  'nfatuc^iie^iiilon  ^u^  acvfipi' pnr^mre  Aalinac 
immfltabMi«i    i  Qoimquctm^^^yLsi  Moisqs  -  mtgbtm^ 
c|ti0l{^oJhU»e^Hroiinnbiiitauifra4iric  oom  uxsidifiDll- 
tvil»^  Wottwl  ^i  CMi 'akcMi  pHni  (iligio  r  atiam  !^^ 
giftiitv  1  •  ^anio^l^  tf ffir|rc9i  xilacerti  dvalris  rakoim^ 
si  frater  sine haerede  discessisset^.vit^^iiqqdiiiiBl; 
itltttrum  I  itioi^d^U,  ^3idtBrtiiiii(be«ehBi^ililei9  Haec 
(^l  ^rtiem  iea vitlatidi;  ^  iin^  «traqye  pfr^  >^A^  polilMi 
ii^V^iMyniad^lctfllumiBai^peQrtineiiq^  sed^iuhipfilit 
tiatti^M  sumf « iiil  iitoire  mrtioriBki  v<^qhi^iecunl''):l^ 
\^ki*  '^^QfiiiitfquMirniln^ 

t.^ithcKn  ««ctAplar  osicnderfnt'^),  factamr^psiDi)  rmm 
essiKiiOtitfa^naiutiaivtA^yv  .u^.atv-^  <i»iiu -^.  \  .M 
-II  '<>QoaM  Uaiidf  dubibMBiA(ngiia^^BimTeM^^^^ 
niMtxl  P  "^hictlim  i  «^mcx^i  I  |ioticsCL  ( 1 1  iNcc  ^  CT 
eai  'offitianta  '^)  printdeptf  ntM^ >dailsciqfntJBi lakestat 
eirnsu«tM|Jilli8(  seiifcidwendulrv>quodrkas  Ms^pblilk» 
cns  4^inliiis^riipSatoimiigislmUtaBy^'iieqiMriM 
ltgbVtfj$l''4id'Moiaeiii''  )ilcmMpmdirle§itiitewiha»» 
giirtr^tM  ^*)  pMrjftftie^  itibderari()posail'f^))^>hiH 
cfoiMiUJctiWu^  esie  iueJsrnaiiAracf^i  oicbtrtedftfBadU 
ti«'A|igotM«7^  'Aa<  cr^ibif^cstr^  fipsam^FBgtlm  4 
mji  liunlttiiitat»!  ^WCMliMmi  liliteiiteb'  vpdrsunip ' 
fti^ihKi^isuile^tsoiliugts  tci)fiKaev<qQafm  dfdioD  hBbcfli 
pnt^ditaih  ekceltinH '  ingMiio  >o|  dignsim  :iSmUff) 
nobilitatc.      Mihi  quidcm   videlur  acerbisMMBn 
fore,  sibiicere  totem  filiam  veHiti  e»<  iMeaW  con- 


...      .      ; ^      .    . 


1     r 


r. 


»~  •■ 


51)  Back.  et  c.  BaT.  inteUigei  i$. 

52)  Cod.  BaT.  Quare. 

84)  Cod,  19.  eertmonfdie, 

55)  Cod.  BaT.  iatnen  ceremonia  MHrmm  .^ 
rei,    h^ck.  iamen  exemplum  oUeu4^reii  'i  -  ^' 

56)  Cod.  BaT.  eo/i/rri  iitf  iia/tfra0.  .r-.v..<  .n     :•    'i      i 

57)  o^/i>rau#  Pez.  deleTil.  *  -.      j    i..,'  -.    ?. /j 

SS)  ne^citfnoj  o//iip.  eic.  non  babel  Pet.:      .•■  .  «^     ..^.. 

39)  P«E,  9tfs'  pUroque  moderantur, 

40)  Pez.  /oA'. 


EPISTOLAAUM     Llfi.   VI.    15S1. 


axs 


nio  prognatflm ,  pracMf  tirn  cnni.ieQrtMHqwai 
iLi|ai»Teoif  jet/irfiKe:tudi«ei4.  :illata  fifiiQ|o^pin, 
/^ainmt  •.  nl  /roRwgiuin^^  fajaan^  ^Aei  i<rIf(no 
itaoarc^*  ^). ;  grdviMume  v^)v  •  M:  ifaieen^l  h  );  cui^ 
BBuroflhiiliii^iiquIa  'kk^;duvinft.idltt  i^bifgMuA^if 
'se.dixiinaaii^.cDiiMfgiae&toii^eai^ni^r^^^.adul- 
<T  Sdec !  lex  tibsecvarL  deb^t?),.:  tleci  \iioiari 
!er  ^*) ,  viololuin  Ms^  bDinamikii>i>  j  ^uf>d  ^  fusoiliir 
faiceiB  Crsltpis  motUii  iiKioreifu;  \  tre  enini 
iifmaniuii  i  I  esti^  .  ^14  •Moke^uAdiiifO^.  inihjl 
ilit, : . : iiec  itA  utsii  invifi  •'ndfluraM&i^';  t^tr^^il 
ift^bilia  piiahiliiltiOw  Est  igitijr  ^*^  ttuiiiiani 
ttsitiri  iuri^  V  «^  (itobaliilf •  haliet  ra- 
I  a  nafura  sumtas.  Has  autem  jmagi&tratus 
Tarl  pdt^.  Et  habet  rex/dispcasationea> 
ftDis^  cni  Bon  qiiidiein  liiTe  ddvijab^.sfd.pu^ 
iMnisensib  multarumi  naiiotau  w  iudir>lk .  :inatk*)t 
alia^coftiiniissa  sunty  qui  U^fuani.^agtstr^ 
ippenssirVit.    *■■...  ••;  ■     :;'■•.'■:  i:./:: 

Qudd  hic*^)obiicitur  deJ/droifc,,  ,quiv  qndd 
»  Philippi  uxorem  .habnit»  .  iiepreheaditur, 
dded:  raptim  "*•)  f sseHerodiada .  yi w  fratve» 
:''Lnca;  dt  ipsepW  clatieJoteUigi.?);  pote$}^ 
»"eniin  scribib*..:£hifippwn<  ceg^se  i^tunc; 
{oliannes  inciperei.firdedicare/.aiioo  ^Tiber 
.,  iosephus  scrlbit,  Phpippwn^mOitivm^  ^^^^ 
;TiiiBrii22.  **)  iConstaC  auLeix^  Ibhajnnom  in- 
±iim  es&e  Jiub  laitium  ^  pra^fltcatJQpkChr^tL 
li^my  qii]»d  dispiitatit,,  1«;^^;  StoiMf  ^IULtY^iil-T 
ipeat  {ralifis  iportuiiUJioifeita,.  ndoiiypftil^.!^a 
ano.  %a tre  iniiUigi  ^  quin  ita  ici^Idet^t,  u t  in^ 
mfnffnducenda  «sset  soror,  '^^'  jpaCti  fitfdi 
fAahUie  rooiUao  videretur.  Qaiht  4dbt|U>e 
^fluam  ducerc^  hae  suiit  ineptaq,cBfiilbUone|S 
mSacpe  euim  accidit,:  bt  con^utf^t  ctiyer^ 
jgeaJ  £qcite  e^tiauiem  ivdiclum.,  <qua^  legc^ 
U  cedere.<Jiebeant.  Gedit  011011; ins  ^«itivnm 
afeuralieiV  quod !  iinmutabile  e&t«   jJSsk^etiiyn 


. -» 


1«.  »-#^i         1ll    i    f^ 


^  ptuavgni;  Back.  «I  c.  Baf «  piwrm  vidfiuff*      .  . 
Zodl^^n.  gravtler, 

?e%.tiB^c\L.feeen'i*    ^      ...         ,..:-,   ,.  .  1   ,.• 
Otfii  dolR  tousaiti:  •         -■  ■.  .  A-  :,,'y.i.:p  • 

iloSi  &▼•  et  nacV.  dehehat^  quod  pracfarcnduin  TiJelor. 
MBivv»!.  propter]'  Pes.  etiamaL^ 

kic  Pei.  non  .liaKeli 

laclb  nuptamm  •.    • 

^.  et Baclr.  ^>/i^t;  *      ••;;»;.    '•-- •ji     t    .  .t.. 

Uicoi  tf/iim  etc  a]^ud  Pcz.  desiileranlur.     'ilauk;  liabtft? 

^mXXVL  *    *    ^     '^ 


.  immutabitis  prohibitio,  ne  pater  ducal  filiain  ;■  !)•- 
\v^A'W\im  prorsusi  e^  iaois  positiviy  fqucM)  manda- 
tur,  ut  sucpedat:ffabetw    fMefiertuir.igiuir lexni- 

.[] ;  n  'Quid«ilte9^  ^iiiitililiaf . pnbHci  iMrppteir'  snc- 
.qe3sion^ifb«ei!^disi4uade4  coniiigfiim^iiovinni^:  nt 
.HcdudUlA  I^caai»"^;regiii  Anelia^y  ubrfnfaUca«ntili*. 
M^i  totius  isegni:  suadfft  dioviim  conidgium  ?  /Hie 
rBspo«4eo;,.Ai.^  v|i)tvtrex.  successiQni  firaspicere, 
<ptentOjrSatius.esi^.ifU  jb^B^  sinci  infamili  pjtfioris 
OMiiMgii^ .  .  Ai^  pMtfQst  jd  £eti  sine.ulki  ipericiiTo  oon* 
^HMltiAO  ciiUM^ittiMiueif^).  laat  fiaaa&  per*  polyga- 
^iiiamm  £lsj  enjm  non  fiselim  concedere  poLyga- 
miam^vulgo");,  ^lixi-,enim  supra^  .  nos  jion  ferre 
leges».  tamen  ^^;)  ii^  iioc  casu  propter  roagmim  nti- 
libafaefn  rc^i«.Xorta$iJA'..etiani  prap«er^^).cDnSeien-' 
4iai|i^iregJA,  JiJiipronuiicio.^): . Ciktissiimmi*  esse  r«gi, 
Ai  <^mMr/ie€»ndAm.  UMr^m,  *  pi^iore  1  auii:  abiecta, 
i^iil  cejetiimt'^)  aitftj^.pal^gamiam  mini essi  pvohrbii- 
t«p|.[iui;e  (fli^ina,  «neci^)^ires  esf :  omxiim »imiai. 
ta4a  )  •  )i  \  I  lisbuermli  saultas  .coninges  Afae«ihamy 
DayidfMlfiliii^faiisti  iptri^.undd  appsrot;  foljign-; 

9M^4ri|)#^n.i?M9<)oiAm  JA^ 

ei^^pB^(ir^efi(ifl4  Um  J^^ahfainusximp^iAQT  It^ 
ge^irliiiMM  ut  H^flretr^  dua^iconiugie&haheresinml^ 
dMitqnf^  \fiae\In^inftnrx  priore  lcmviuigCi^iiSey^fr 
non  abiecta^  ^  successit  in  imperlo  fiiins  eii  pifeUir* 
riori  aaattts.;  El  Theodosius  filiam  ex  tllo  natam  in 

I  matnmonio  habuil*  Itamansit  impeeium  aliqnam- 
di6.ap«ri>«oti<ii|m  ex  eo  conibgid  procrealt^ifi^^nf. ' 
^.  l^clejrtl^ijbileni  sid  yitandas  quasij^nroff^l 
sionespetei^dispensatibileRrpofilificiatJi,-  ut  per- 
niittMu^r^i  pol^gaKoiav  i(lque.  credo  Jlomae  im- 
petrari  pfnssey  i%JEiiaim<^vinnii»'  lue*  itoinb  rep«gn;it, 
ei JP(^B|i^§f#;,ftme  i^^^^  9^hy]u)t^rgio 

CBidaBI  in^iigliAi\7Sif^,{%-Mto-Papa'iioih  vdtet  dis- 
pensaret, . .  jpe](  Angliae  taroen  potest  (^ucpi^e',  quju 
Pontifex  non  pot«st^')  recirsare,  qito.  mijius  dw- 

;  penset  rex  ^^)  in  tali  necessitate,  'nbr-postulat  cti- 


.1 


1 1> 


I*  ti 


t«a  ftl  S^«C«- 


ll  *    '  t   J 

.IU*..J.li     .» 


•"-  »    *  '    («.■< 


'        -1 


L 


■  •* . 


55)  Cot).  Ba.T.  coMtf* 
t   '  5«)*  Pei.  cii2^#^lMl ;  Batk.  'euruiguk.  ' 

55)  £/n  MM71  elc.  Pe^»  noa  dcdil.   ...  ^.  ,■ 

56)  Pei.  Med  tamen, 

57)  Cod.  Mon.  et  cfod.  19.  eonlra, 
6B)  Pe^.  pronuniiari pqjfsei,  ^  ^^    . 

59)  Back.  noium.  •  *  , , 

60)  Back.  nunc.   ,    .;  ^  ..^  /     .^  ,.  ^... 

^^hfe^^^^^^j^yv^t^f  ^^*i  ^*"^^^^^  ^'«efcrii.« 

68)  rM^tQffM^;  AiK  «1  Bmek:.non  bnUat^  »  n  :»  .^. »  i . .  . 
»4   * 


5«T 


EPISTOLARUM    KUSHmoSSmi^ 


ritas  (IkpenMtionein  vel  propter  coiiicieiiti^tf^r»*'' 
cuIunT,  veT^propter  repH  pericjilum.  EioerSr 
enim  regem")  nectfefilftr^''»!  (rttoifter  conscienliam 
habet  opoSlet^tsitif^ntMie.nniitialtrcmldmfJHLp- 

potiLifiaK  lubet  nMiic;iput«9tiltenii<[i*icp>i(li>rtUii^r>Et^<t9 
ut  sopca,  (Ijctqiii  es^,  ;^ii[i>iliirrt;^',^oi^if^h^rl'^ff(f^iim 
nationinnj .  ^lHuik  i^ihtcj^ltdC  aiM]ti.Jiuu.;lieui^ciu 
CODcesso  sibi  a  reeilnis  conlra  ccgapruin  utiJijLa-. 
tes'0.  -jUp^^jVtu^rlit^ffel^MfciilW».» 
fcilem  K^lii  Concrind^afum  ^"IKiiibWdiVMili  in^ 

fcuim  le^tsi^odtnitfov  qmrt^st  res  lf»ulit?d.v'«'ve-i 
K  ")  taris ■positivi' hnmani  ^*) ,  'eliH  PApti  iitf'ie 'Sc'^ 
TOcatj-qna*iiii'^)'fi(  o(iinU,  (Jaaai  i^lretJiaSvJrtU) 
prohibWtnil^^ii^ljfgiinna.  'Gwm^Memtecopiwii 
hikitio  sil  shrtirKiiilltt  »nli«4W  «(lt8"*l'|<elil)eli'l>' 
«ihil  wl[Evin{(efMm;^*ioll'iiUl*el;'«)'Uiltflrill»rt' 
dir  vSllCifirituirlVet  #lWHl'Wi'W«ll*il!i  (i««^(i*,'  ' 
|ieHi)<ens")l  « sPP«|iti'*iiiliiU»*i «il(iS«ft-ali(S'pr6li'  i 
fiit(ni'in  hi»H«ii»'i<is  ilioii'');'!'*»^»'^^*;»^»*" 
tei^  aisjiAisatidfieln.''  ■Wctitbe'^^*  «ritlifcirt' 
dAetc(iii«j<i«t  '  •<ji«a''ilitibi('vtili!«;"lli(il*4l"rSr- 
prile^etVe^iiitoililteiiiii^^fli^isiltie  eMliSiftniliH!' 
votiinlsUtJMiefilJil,  3tt.ii(l'iu^Miii,"''!SX!U(.'>/H!P 
KuW')dl'     "^'  ""  (■"'"'"^il^''-'  c^iiiiiiij'!  uidiiiimi^^  - 


(.I.II!i<lsiJ:ju!.'  c^lliillljll 

(lijil  nuriaiulsiiiq    iiairaeuoa    on 


JO  Eiliiil-ie  £ui1iii[iiij   ni  f)-j6j2Q  Js  ,en'ilio^  ni3bei 

T^^OOt^      .tiiuiuijlov  ijji2i'iY  ^ii^itjiifkrsniHnpn))  n 

'  Wl-  ".tljiiijiiil^  Jiijpiii  ^^s4'vt  j  I  lilllA  l!ii\i  W\ll'ut:3^ 

i  i^iijiijSld^jlifDOnMiiAtKHXIlto/niWiiiiiiLi-j  illii 


'-"^'i-.ito'AViip™l?Wi».-i'.-«r'i'''     , 

'-'''^U  lli^JlMMM^uUMt^Miail  4UU-i^>lLitri 

;■! I ]  frinw^^hiW  rJqii3S  eiol^.inur.fj  niins  aumfji 
%)='6H*.'R-'ii'tfi^-'»2«l  ''^"  eSiloifaa  ni  niijiD^-jr.-i, 
W)'GMi.^>*j'*uukfinei  ^lJliim  m\V'<Vi\  'S\Aih  .ioloi 
M)(^ii  HM.4W«tij  nit;';oJj(i[i  ..iKjiliiiiuiCji^i;.  aiu: 
iCTh.^li^^-^JWiTi^fffrini;'.,  anniaiup  zon  Ja  iOfiijf 

^JthckJ^MJBi^miWiW»  MUlIfaJ«t-''HMIffiiWi?  nim!i(. 
70)'fccAk «riMmMrwj  1m:  ^o<Iii:9'/tji  rn:;JiLK  ailoijji 
9t>  p«4>  ^eiftMac.  .Jiliiiil  KJii3mal-j  nuixsuf 

78)  Bjci.  pertmtns  po.oil  poilj  Bu«rfwm. 

75VttM>W«^'t^ddH:-'ik'»'«lU8J  JlS<Aj.i:tii;dEK'Si»imCfJlR 
I  iAMTtflfr'i  —  C(ul.  Mon  attilu'»  |1m&M  »|tu'>(i.  .  Mclan- 
'^  ■  diBj<ri«e  '^*">    1551.  ■.CMp»r«i  cirluin  «rt.      TO.  tl^ 


'^S.4>39  colTabone,,  jn  jnjja  auoLvimiik,  areamQnuT 
le  QDJuroversui  (Iivortii.7>erepissuiii  ct  IHusinfl.- 

iWift.«ifeKm?|fp^gMS 

■.r  Kgitata  a  Rever.  Dora.  D.  Eduardo  ■JHerKrt.'" 
'P^RlliimSi  J^^tnilAiiliii  dMilif)liif)iDSii!f  ri>ia  D. 
'•\JS<i^m  dinieilHsilijiuJ.ei-iSfSfDiH&ieiM  SBiagijin; 

iSHindsiB  «tWli>«ln>isr5!ti«ilSiili*Hi>f<l)in,'ii«>lwr»»(b 

^ujftiti;-cd(«ljMH(n:»ese;!,iijtjjnihii-p  nigitiiiiidiisitiif!) 

int(l!iijS«(if«ct}rffli:qa$«l']l*itiV  ,i&iei(>.  fcpc , n!a(i^iQfi(i) 
4le!f)i9^  ,5hiIi|[S4ri>rilieinff  }»tB>l  Jiflupd  ,1®  UtllliiMS 

('ijpM.JtKlH.i^l^S^iJiiii^itec^jciiteilJsitrisiiisjwhB 

Jl5t:.li*'i'j4(H(l!?(j  i^t^ri))4S(fetj*ns!tsIi^,(e»jps<  j(H|5bt5 
^ijSRiM^jl^in-jifli^iKiifilJintSiW^IRilrOiiifrMrisliisiiiS»;!! 

ii-qi»jsl-f  !H1l»)*iii«  iBeei^iSiiUj^JWUMitiailjiXiiftaiJs 
aljiiwiijiiwij  |ii'siiil''i,.j4i>i1..i»  (nw  •mim»  se^tpcn , 
i%!l«ojeB?!Vjl*«f)$Uil;irti«l»)iel)«il..ifou<gsm(,4i;|^ 
ilias  iiiceslas  em^hi^Wif^mtttf,!^  fnvniipma^ti^ 
reta ,  et  sanctissimonim  gatrum  clarissimae  sen- 

Ki^AflinsfiiWlWvSliiii'''^'  S-rjduiS<  S!iihl  .  ii-,d,'o'h!] 
'"''OTisSte  SllnSSsiiitiStii»!»,' •tiiilif  It^jSi-lie-iiiiBS 
laWim^jA  liillri«;5*aijil*.ii  «aeiiis  serVaiS'' 
liWl|>«S-^V{ili(li'mi!ailli;  «^iietn  et  niiirJiMta» 
\^(!ii,AMi'^'miieiS  eii^iWilililleiijiiilu.l^i^MlOl 
Wii^aatafM-iftHiiR^in^ridAlJW^iiilillfacBiiWnAW 
Husmodi  nupliae  cemiiiiiililMiiMlr^tljaBiilUSffitJll 


,ut'senrcntiaiuflOT^ 
luni  niair^ 
^  s  licbiii 

"'8f%iiy?f.bffi'«'J)8rtiji»;\ii:'59.'lit,lU?'|... 

'jl  «K«tli^i}b«uis>jfc(ip»«il^iKd;E]ffii>eiiiili*iiwi>t 
"'^.ItaiilllKiluiiit-iiiim.J^  snf>8iivi<|iiii^£i«Ki»>d'' 

5,(,f?l  s.-jfj  liiiiiaij^iiaiijiwiiiHtiisfaiiy^^    .iiif  i.ii..' si^ 

SWMiStiltirfStiiiF,  'Mililtlra  itSP'ail)iir(  'ftiteril  W 
■Kximm^MV^^,  tel«lii8JiitjiStf%W<|ii*iiiyii«' 


•j  J&I.  Fi». 
..)  Jn<.  Haltut. 


EPisecdnABaiii  tLim/Mi^- tatii 


5M' 


£)mn  9)if(f)off  ju  ^er^l<aad.lSngeIan^/  unb  ben 

Dofl- a(ft5|H!,S,iSff('V«liflfMfflW«irl!Wr,;^""9l- 
INl^  ottS  Snaelaab-^uS  arogm  unb  trefflifben  UEfo^ 

ifert^wittut/iibA^iiiieniaitfcffwiwfriS&rutirtS  S5i*l()"jat"i 
K^'*i»ijmm  foU;:  i^6Si»:g6ttIidj,  iwii5rt{<iyirrt6finiS:^'i 

B«iMrtJ2Bvil>e,    ju-  wtfr!t>nri>  un6  bttp'«)t6eit  &ief(9it 

jtrit^t  tedtwnitiwk' eilrf^  Wfgiln^  f^»l^ii^^'»it£^«' 

ISlltjftitj^^Iitifiijwibe  g4QlHii>'  wi*  »>0'*p#*ff<n:bi*'l)y-J 
cft«jj'«BC  (S«ncit»nt4nb  tlat-e@prutljir  ifl  Whli^tKgeh' 
Piit»Ib*5:'  ©arnnv  dnclv  (>ie^AiiifAII^1»<(^t4'[pM)fr' 
fi^iVttfjin^nmjfeljfJflmfs^liie^anW^-'  ;>  J-^^'"i  ^,>.;i. 


i:3i,wMji 


PCtbot^cn,  ffinrd  ^tuberS  SSeit^.a7,;ij^^4„AA<,b^j 
g4(lifl< i*tJ8#fn,aitrt«  w :<rl)'aI(W .ft!)  4W RW'B4tt= 
Ii4,r  JW*tli*„i!')b  Wi*.  ®*4r  ,■»*  Ail!M„W*tl 

|llnV«tj**,iJM,Ml!iP«i»:,Ste(>  S»6iBWni*l*f.$<if!^ 
»«*<».fe((,i,.:"nSi>>Mff.S<!>Wi^''n«',MA»((lIl».,»)l/a 

*^tfl)i>)8,  i«i*iii(ii«tft«l!)«s. ,  .j,.;ir|ira  ii,.„,i 


4b.t''M!iS'S<'8'Sjtii  j«  «^i^MiMlijM  W 
•n  unS  qrbadile  Urfacben  no*  nicbt  gcnuawfni^Jtl' 


:  yHi&t  iS5('  b'tf  «iinK1|al!t'bitfe 

t«'j#irf1MWSfieftSTl>Wfe3'8| 

gfegaten  ■^fffcii  einfrad)ti.J  {inb,  KifitiaS  ®tfei"D6n'Sj8' 
PtuOert  afeelb,  (Bie  9»'f^fit  i(^/  iu  (Ttjalten  (fei|),'"gle{^' 
||^  fin^  rajf  Ijajriiuien  fttfitigrg^blieljen,^^  ba|  ^ie  JJe^a; 
tm-$atl<R>  «(leibe^iaflOTfattoiiy^ioicioii^t^ten,  rg 

^  gnrbjnbcn,   bifna>iie  ^ubrano-ir^b  nun  baS  (^efe^ 


,  Ii'i4lcfit>MiMtilKi'mMpiiinje<eti^i^lciitvi^')ulmt>ise&i£b  ' 

;^  ?(**«.' 

.       .  _ .    Jm  fn-.l.  ■ 

4A  Wt«J,i  V^Cm '  4^^S' 'jm»l  i({t''^fff  Si  iffPft  i^R;  .«i  Wr 

iQtrti.f'*Uki;-ffl?^li^j«H^fi()tif'^i.'IS?)V''!^?'=i«WiVlP 

;ewfte.JM'HBJeiaf,apl^ijyfp_j^c  ^fiiawtf^  iKJ^if^ 
a  gymnasiis  hoinines  doctissimos  iudico,  qiiii^^ 
;no    cooseiisu    praetulerunt   hunc   lilielJiim    aliis 


iusdem  gcneris,  et  cKtarc  in  omiuhus  scliutis~et 
n  ((ni|niunk«la[fiiMi>  versari  vohierunt.  ^^StWW' 
fenilllfl  detfSl 'flllitt tiiber ,  inquit  MartiatfeTTiBll^ 
alis  geinufiU^Udi)tin^l\)iiM^}\):[adQ.nullam 

liiJfbLlufcAQtS^Culj»  lAtiOrtBtijBuSrWWIiSu  Ml.n^l- 
^f^E?''^!,'^!^'!^'**^? ',f?^'M,*'^^,'*  TOtlpkioft, 

iwafiflftjwstdnina.  w^i^  »pttiniHB(iwhiro;'e4fl»f  r  Vi- 

lemus  enim  paucissima  scripta  ^*«rfS*4ifem'ftrre, 
iraesertim  in  scholls,  ubi  \Rap)|i^j iflej^, ly^iCftri' - 
^lct.  At  hic  liheltus  muttis  iaBi.MculisiUiaifiroa 
cum  approbntione  doctonim  omnnun''  lcgitlir. 
JQuarc  et  nos  curemus  eum-Jiaf^rftrtrtiidfttfe^Wn»  a 
jn"afm<ik"fefifd^fe'^«iifet?s';"%^ia«iiW.;^^o^'^^il^ 

blicum  QmmuiibM&dMHdii«tnP4^wvnn«3i,.^V«p 

scliotis  aditum  iuvenihus  ad  pakii>MTiwaA>Atoii 
quarum  elemeuta  tradit,  oslendaL^^^^Wft»  sj^iilt:- 
mamus,    ;it.irum.artJliiV|co8ni[^^^^  Ih 

vita  essc,  magnopfre  not  isJijj^g-lT^^jl^^i^la^cO^^ 
smT«nd8.suDt.4  f>  quiuiakdmMnia^ea«'jpat^^iniit.V' 

.uij  .tf^      .!■'   mi))^.-,:,    ,y.*.j.,v    J^    o^-,«   ^jij"  ,n,„o..    , 


ftSl 


EPISTOLARUM    LIB.  VI.    1631. 


cherrtma   iii  eo  lumina  inluens,    admiretur  tam 

▼arias  vices,  quac  niotibus  conficiuntur,  nec  cu- 

piat  quasi  vestigia  illorum  motuum,  vi4eli<^t  cer- 

tam    r^tion^ni  div.initusi  Q^tqnsam»    pp^osf^re? 

Neque  enim  res  tiini  vitrin^^t,  tamqufs  proc^  p^^Jr 

tae,  aut  ipqnisitae  essQXit,  au(,  acjle,io£i?i)H  .^V^^'^ 

perspectae,  nis!  Dcus  stiulia  quorupdam  aummo- 

nim  virorum  et  cxciUissct  c]l  prpyexis^fp.    Itaque 

com  ducat  Iiomines  naturaad- has.,9rtctJr.|  proic^us 

humarLi  mente.carere  iudicandi  suK^^.quiip^^Ic^l^vir 

tudine  illarum  renim  rei^coffnitiqnis  su,i^^i^t,e;^ji.r 

hil  afficiuxitur.     Aq  prai^qlap  iP,lato  ^iit^  Af}f<^;>PT 

iniae  causa  oculos  hpminiJbu^idatQS  e^^..    Y/4^bat 

enim  significare,  in  omnibus  corporiUis>  nihii  ^s$e 

piulchrius,  quam  illa  coelestialumiua,,  et  bom^ios 

natura  ad  hanc  puUhritudi^em  Ir^^dMff^pr^efi^ 

pue  rapi.     Ac  mihi.  quidem  oqi^U  ipf^i  cQ^patiomeni 

v«l  maximam  cum  ^iderib^shabejrc^iyiUlen^urn  ,  Xll 

enim  in  mundo  hipet  j^oj,  Ua.ft.jlA-Jt^ntjine,,  cm^w 

lumnulli   propter  plurin(ias  aiff^^iMl^^i  iA^4{<90K 

xoafiay.  vocaveruni,  sua  f]oaedjim.^luv^AA,  vftliut 

sidera,  condiUi  $uut.  .  Itaquf^  qui  cogiMt^^i^la.  lu^ 

miua  fastidi^nt,   np^  comi()eiv^ul  natuv^c^piiiT 

cium,   eamque   ob .  caxis^qa  .d.ig]U   erant,.  quilni^ 

eruerentur  ocuU,  cunci  lus..a/cl  luiic  cem  uti  polinti 

ad  quam.  pra^cip^ue  ^pndijti  ^unt^praf^o^lim^VW 

iUa  cognitio  admaaeat,etiaai.,nos  4^  Deu.  €\t«,i|nn 

niortal itate  uostra.     Neque  «Mpn  fieri  pQt^^».  q^i» 

statuat  humauus  animus,  if^^tcm.  ailiqu^m.  ,<^^ 

quae  Teg;tt  et,  gubemict  oipuia,..,sji  ^^aimadvsi^iA 

lUos  ratoSi  cucsus  et  legps  i|iaguor)Mn.  oi;huim  >flr 

stellarum...  .ISihU  eiutn.rtal^  ca^iu  ^ut  alj^,  vi ^uUa. 

sinemeiUeexistQre  aut,pQi^jt3re,pole$A,.     ,,.  f  r.  . 

Quar^  si  Ast^/wpmid  cooGxiuait  Wn(; A^  TMSPt 

opinionpnp  ih  aniwp^.hpnM^Vni,.,P]bto<.U9i^  sqh^ 
esudite,  fed  etiam  ridigiose,4i¥ti¥c;.iudi^qn4us  est* 
aHtonoroiae.  capfia  pobis  oculoSf  d,at^s  ^^»  .^wb 
enim  certe  ob  lianc  ,causani  pca,eppue..dati.,,nt  adi 
quaerendaxa  ^liqiwA  D£I  nQtilii^in  d»pe9  esseni. 
PjToiade  ex^  Philq^phi^  soli.  iMi ,  qui  AfteQjKMuniAn»: 
a«pemati  sunt,  ex  pcpfps^.f^eruntraiftfiM,.  et^^h^, 
lata  proyideut^.e^in  iiniport9fil^)«W^ai»^^ 
nostror^m  sustul^^nt: ,  qui^  .  si^aUig|^nt,jiiffAc 
doctrinam,  mfmi&^ta  Di^ .yai^igiia  in.  natnr^ridcr^. 
prehendiss?^,  quibu&  ^n^madvcr^is  ai^ii  b^i$r 
swt  iateri,  ment^.^iqua  haac.  rerum.UnivfgrftitA'- 
lem  et  cQnditam.es^p  /et.  QidieniarL.  -,  S^4  »  fp^i^ 
etiam  auq tori tatem«  f^^p t .  isx , Aaerif  li|erils»f ^mk 
haecsitudia  qonupf|i(!Mi)att  bflbct«iq.il^rai9sii«^mo- 
uium  gravi$simufi ,   ii}^  ^scrjptuai.  eirtY  ( Eco^t.  ib. 


it2 


tempQra  cl  amQSi  .  Q^iomodo  autem  co»* 
ficiet  nobis  sol  annos,  nisi  obftBcratOfCicculD^  ide* 
&(^ipitis  :&pati^ .  aU|Ufs  intflritaUM  ({uraM' * teifldmpo- 
mT!^l}'  (j^7ar^i(€P«lcs(i»iiHla  liM  kQriat«b  MB-ad 
obAervf^nV^mi^^i^k^^tMpiiiiOQBp^^  Qwd 

cujuin[i|efi\orem>u^itfit^l  piiblM»5?Tii'Qiiiliar>fiatMi 
qss^t  hoaunonfrVJAa,  ^i»#m  iLihcflcam.  deaecqrtam 
t^mppjpiivnsajlioAWi  (^^  habtrcniita  inihjaiMui 
aut  rebus  gcrendis  annorum  numeinun^iir.Biiis 
q^iim  :barbajttt!is ,  in^;EcUUBnim>Tvita  fneint^  nul- 
l^iD.nps^iantifiuflMJ^  tedennvrjiidlinfa  ««fcpMimi 
ordin<^  jp^parai^spptibbftD^tiiAtdomtSbMri&^q^aaej 
In  tanta-iueitia'  neqtie  religiaialla^rneqire  tsivffif 
status  retineri  poBset* 

C!um*igitur'^ct'n(itttra  noa  exmsfcitetr^rethoi»' 
teiUur  diy ina  iQff^euW  (fiuiniqnRfB  ille  etiaint«iatiiil 
rae  Sfeosiiffi  divinirfi.lqiiidfm  rafiletiistif;t  qnaadtoK 
qiYasiPeryoi^Mt)  etmngoitnda^ntilkatuni.  iainteC 
ad  hairic  docbpin^niij  dUigenteiriiiaiiimlera;  stiUiDal 
adolc^ntfiftdebent»'  A^tqueiftliaciretpatrbi^ilmi^ 
dibus  etiara  «Qov-eri  e^&  •conVenitv  iqriia«^haec  dn^ 
ctrina , :  Qum  aliqnpt  secults  sine  hooore  iflMna^set,' 
UMpcr.in  Gcj^fiiMnia.reflimiitv' rcstitutat.ii  doobas' 
&}.}VfmVif.,\ixif^,^Hrb4ifhi0  fAReffiim4mtano'^>qQO^ 
t\}n^  <|Itcr  .qx,  jSorifQ^  ialter.ex  Erancis  fvicinia^ortQS 
cs^}  .;Hi)i  l^Qrq^s.siffgiilari  qnadam  vii  divinitii^.ad 
h9Si.9r,tQ^  illustrfindas  ^KcitatoB-esae,  res  testalin^ 
iR??* .  Qu^lV^p  .e^iip  tafltuiiO:  'lumen.h^ytteeiDt» 
P^tq^fm  li^<:^styidviii0iAeg3^to  esstinctfimiit?* 
Nj^jl)  etsf,  /iz^)^  (je^Mtato .  Aitkaedia^fmsaesfionim' 
magna  vi,  inva$eru^t^.,iMji5o  ntiihbs^iavtcB  iniiMDdi»' 
dentem  et  Hispaniai)ri  UflKiue-propagaveriaoft:}  ttamen 
eQnQn^,f!QFip^  j9f||«nAMPft»<  amiohans|na*ioq«innon 
t^  eji^l^rrlM^  m.  p)^rarvMi4i»i«otibna^N^|uwii» 
divinationibus,  qqarnm:  adcnittupidi  fatmmt\iW 
nqni  :qoR(entiirP^QUi«iaei  .(Atftrologia^ii  qiwdipan 
qju^^iih£)^yf^e%«Kt4tiHia0i.po«csi^  aontei  etjaiv 
et,a^a  inul^  |>nBediQtiQWia.  ^miera  it^csmiqXAy^in; 

.. ,  At  poBtfi  iUj  )Cpntii|«ruiitvfNMe.  attidiiiqsVfd 
px^^Bf;[yHiiai9.  .d^i^iarie,  p^em  ?i  ^ojb«curiaiiniw^^(flK 
mp^t^^^  SMihw^^eKnarDntiiet  iial9f(«0et«» 
cl^f  \H,|lj:jW^am^teqetu«^an(.ad  posicqas,  oMmim^ 
rMQt  ^  iM^flinWf  e^wlris  conMlentaricsji  «iyii^AS 
riwJ^c)^^  j\lf^^U^fiS4^nAMw  i<*:ifaria  ^r^kmmi 
dtfbPPfiW %:  «VIp W  #d«i*«biUM.  apa^  ^^im^vt' 
i\]e  likt^tff  .g'^4tPW  qviiinnp' 

n^am  longis^n^i  pperis  Ptoleroaei  complexna  poti* 
tus  ofbimn  subiicit  oculis.  Quid  dicam  ^e  reln 
quis  monumentis,  de  integra  epitoroe,  de  Cabolis^ 


I 


ETCSTOiAijyM  hA,  vii  ani. 


»94 


rrdiaBlcBWiiigiM^t-klMii  dMlMiiAl^^-lHiJ^' jpiaft;» 
ftnH  faBkBfnei  feik.  nlNatty^aitt^lbi^^ft'  HU  seitiMft 

Mianifinli^fi^  agaMMR  Ttfi|»Mii$tiiW>fMiti;ril^ia 
Bpaaiet)flarilitttmi  <(  4^ttai^ .  t^feM^rt^  irMA^ 

Iiaitiitt0ie;<>-'J"  r/ 'v-r.  .  ^.li.'..  !;•>;;  :•..  i'-i  :.-■  ■ 
a  SbkI  :snat  /nomnilUI  Bpfetttei  ^^Kdit^gfi  ^  '  qul 
Mtiast  dodiriiia^rgatioi  4iMbh!titi^ii*'n^<4blHM 

«nt  aFDotaiciinlbagiiiiiibaeMfj  «^i^islji^ 

a  Epicuro  iiieptire.     Snni^MifM  ^irrttiModl','  vit 

giifopns  habeant-iDedid»,^  'qpDarai-'G^bnietris. 

;n0iinK:sn«nalifeatui9>iiittiiidattl'f^lto^,'  <  tJ^i^ri 

cdgoitioiifem /r  (faMTfa;«liiit  etiidflls^^^ 

niflai  wM&^aeml  >  nti  «|»«thile  ilt^it&  iMkki  pM^ 

iidifBnfltsiaaii«aiiittaimiiii>  rfdtitiMJiaMtf  inihl  ne^ 

liBliDni^  neqaflifqauqtiii^in  alftll^'i)^i-s^ii^i^M4fV^il 

m  miUos ibabetf e leffwtns^ 4n  «iMicmia 'et  iu- iiM^ 

wSaaaai  cfRfHiaibnB^i  -pniecarestf  <tittUi«6  'Sl^iiicatih<- 

iibif  hae  liuferioi^diiiM^itfA.' iiNtttill'*^^^^ 

ipdit,^ '4Mltiiiii^VteHAMtt^N^ei)W^       'V^H» 

tcivGorpoea^et  flckkattaiiaffcM&^^^^ViVt^aV ' etiViiii 

igatasnstibamQntiiinp  sidbrmA  a^ft'^^  hd^orel. 

iedo  ivavie  nmtta  lunnAna  4  ^iHetjtMJ  <tem^^af ^fr* 

lUMeB^  *.  otiiniphaansciM.^  rM'  dfssitt^iAMe ,  iM^ 

itflps|ienitac4  ^dUu^habenc  «ffifceltts:^  'Meb^^; 

IflftdkaBia  Aidstateleiof(iudi<^';'  ^^MAw^^ait;  hiihi 

DfliarisiBmflndaidiaatt)^ioir(f^tiblMkh^    Vt^-^ 

iflcti  cMBnm.iiiejkii8iini)M)et4Mibf3H^'^ise:  'rt  atf-i- 

raiioneii  .porudeniia5iiAe'<(i«^tdteiM'j>  ettrnl^iili^: 

nnmeitus^t  rittoeloi  fO0na^i,MtnMtii^4biei;'b^^ 
iqafliicausain-niotuctaieiiMti-.iif    ,  Mn--!::';)..  r< /:l 

.(I Haec  enim.iiintJ^lua  TMbb/IquM  ^M^s^rib&^ 
ta  V'  ut  ineininerint'  a doieadiiic^sp  tMii^Vs^  *oir^4 

ndw  (poQoig,  disze  naaay  cfvrotPttJjk  d^i^VtiWv 

ll^iCffnaKsc^imVjf^cAr^iir  M^M^/oi^^iTt^U^^ii 
irt  eninLin  faisnostm  dot^iftyrtb^k  Vittt'ietf  ^u 
■i/nifltas,  :4iut^inr  ^cto  esisifr;;ie}^iitiMiJhi  in 
ifl^niiiriatffkfl^Mcntfy 'htfud  dtibie'(M^l?*M6tiis 
HaajiiA,  ieliqta  «orpoea  ineltiitV  tlf  s^si^s-' 
imaotua  efficiant.  Keque  >  ▼erd»  *  quMquliM  ttf^ 
litntiifli  in .  fifailosophia  ^KtM  's^yt!^  uilqtiattt: 
naiefc  floadki^i  •  qniaolent'  in«  matltiritf  >|^ioCki&;  qtiMi 
meki ,  cnnain  aansas  qiiiitqm^,«liiiMen  ninlfa  re- 
aAt.ad  aidenmi  constitutienes :    sitot  ostendft 


llbelhi»;  ^  HipiiG^Mti   adseiibfttii',    d«  aere, 
a^M('Alods. 

'*  'A«(^faa(^*Mta  di$i«eMItiht'ilChristhi^^  do- 
ctriAll^jt^Me  cfBCddcM  tibs^j'  dihhik  tfiviriifus  ^ 
bei^haH^'' lihMU  '«60  ^in  hWtehfles  ^ctiones  ac 
significlaiibhirif 'rtM-e^sirdt'in  aleiidis  cbrporibua 
appanMP,  -  ■  ({ilibUi "etsi  iitatn  ac  motum  Detil  inK 
pertilf,  taWieJi^^^^fbi^et!  dcTps^sci  cibo;  jibtn  et  aliis 
Tebns^;^  ad  '^t^iVii'  ttieiM^tn  tohdTtis,  '  ihbet.  Ac 
|ii^dbiitiW'Hi>ni^'Chif7Miiino  elit  dihidr^are,  qna^ 
^t'>ebiMM[ti<^&'^elMt^^  %\:  Asihil^)^  >  '^ae  sint 
pti6^r^  Dei^-^^^^^ik-^rf^Vai^  pojit^.'  Et  tit 
d^bl6i^ine>iMptf^  dtCc^^mtkii ;  Ae^^ '  Mlhi  togitatlti 
ftlsf  iM^iitur  g^rlei^';Ait{biitmi  ih  bdinities  cadere. 
NMisirimniii-e^t;  qubd  a  tiatMa  hothinis  profficis- 
citilirl'  stAMh  "^t  itatiotfel '  Ad  id  {ifertineht  inclin». 
tMfii^;  Vltfae  ^hnrtftn^  tiriitpeniment^  qiitilitatnm. 
Vtderhhi' '  eitiin  'dftsimilittidine^  ihgehf ortitn  infi*. 
hitM',  (^ikr^  f>r(Sft^iYo  {iar^ihi  dissimiles  actione^, 
qikiihiadfiKddMn^  =  PM^  v^  signHiealvit ,  ciim  rn- 
(Jcfit:  -iVbWfflirf'  shifuiUir^sewtntt  ■  qnhque^  iuae. 
QWirf-^frhtShi^rttiplnlrtfi  .-Ipud  iiicdicosj  est ,  qiiam 
T*1$»T7  if*9%d  7r<i?%(coi^6tiiW  dispcJsilibhem  irtiL 
!  fStiw^adqtfe^k^ei^IciqtiitttT^  tpSaV  j^^'  W  hoWhie 
U!h'bsd  ^)JisteM  hhlL^  t^bss^',  sed  excitaf  i  ih  eo  im- 

■'  heiii^ti^^AftV^;   t^naedrnit^nihie^^osrit  ratio 

gi^rfi  ai^  ff*l6tei^.     Si  qhii' 'stiitem  cihisiderabit  di^ 

Ve^s-^gicjntim  nMut^»9  M  'tfiverSc-Mmi  gentiuifa 

iVigela]^]''()iiiMi  ^iiavn^bAVi^ahihiVitis^  disslmifittidi^ 

i  his  fiillMdyre^teri^;  r)ifara  cobli  h.ifdi^ani?  IMdte 

i  fti^{Ic%dikr^r*potest/  itt'm!^'ceiidSk  tlmnpr^mentis 

j  corporum    arf(jyi^''iihg^!bili^:    ititef  ali«V^   causatt 

'  ^^  I^lhi^  ntmm  cdhirtirfef e.     Neqiie   ego 

!  hSUil^^^dWditi^hein , "  =  CdhMit^hldTnem ,     ihstifutio- 

■  neih^  le^e^^c^ttqtie  eonsilLl  in  regendis  indinatioili- 

;  bu^isti9;^8iI^ii!i^ihdidU/sfe^  Kaecqrfoql^  fai 

.  h6t^n*rfe'tict3dhiWrf,  qtibd  a  natufa  jWoficferftnr: 

'*' '  Alfettrtil  gehrii  cit  actfoihtm ,  qti.te  supra  na* 

I  tUHiirMilA^Afih  hohiih^  'diVihitus.    Hofc  est  euim 

ieiifc*ffimA*"ineiitii^,'iiitrtHgbre  at  sehtffip,  drvinf- 

ittt^^hbWM^s^hiifi^h^ilfltqhk^tb^m^         Etsi  M^ 

IteteatV  gnWriiat'.Deiii'i' ut  hatiirjifc  suas  partei 

etliW  aI?^|tlo-modtJreKni|uJit,  tatneri'  mnlta  cdrrii 

i  gft' Ih  hidtafA ,  et  mhftlirlim  fetlfiim  erenttis  conce^ 

dit  aRii^»  qttirm  ipitiles  ptdpc/ntt  naiura.     Neqne 

ehtfh  Moises  beneficio^astrofutn  serratiis  est,  cnih 

eVaderet  vfe  pfer'  mrfrt  *  f^atefActa :    neque  Petnis, 

cum ' 'pilr  ani^l^hnh '  e  tiiriere  educeretur,  sidemm 

beneficSo'  Kbertitus  est:   neque  Panlus  ex  hoste 


56^ 


EPISTOLAHUM    LIB.  VL    1A81. 


EvnqgeUi  ppt^^te.iiitwrom^^  T^ 

liqiQ  operum  cd^sanLjprQpri^.ad  P^n[i,refe^dUw 
e#se,  .oqnH^; f^W  A"^^M«>frlH . i^Wtr  >«?»»  tWtwae 

lribv,iinu5 , ,  nQ ; fljiiA ,  4ft  «TWW  ^(-Ju;i*ti  .flel3fah;rtWp 
cui  ciun bi^nia  sul^iea^  fi^t,  inre..c^iaio;jmnti^ 
diim  est  stellanim  vires  ei  parere  oporterer: ;  i .  Ac 
bona^  nientC!^,J^q,ffintei[|tift,RngW»,V.^tqi|f  con- 
fiipuire,  4?hcRt,,»fiya[ffilS,,tnstf^jft^ 

iuie.n«UiW'  in^J?S^Mj^  Mmf^ 

alias  verbum;P,q  antefcr^  i»fl»tiW;<jpmionibu?.deT 
bemns,  ila  adyewas  has  «gW^Mon^s  animo  yer^ 
bo  Del  ac  pronMf s}onibi;i;s  4ivini^  cpnfirmandi  suut» 
Idque  vnlgata  SiWitentia  dppet,  q)iiact  q^t^tur  «  l^ 
remia:  JS^olfUthifirefi^ig^i^  mlj,^  ,qua^  .ti^efki 
gtnf^s.  Neque  eniiK^.negat;PropHf!^,9ig^a  ew^ 
ted  cum  signa  nopiMt|ji^i^i|;.ea,jff^jQa^gnas,fitr 
qiie  tristes  ^^ninari.  Consolatur  autem  pios,  ne  ea 
metuantf  non  quia  nihil  significent,  sed  ut  con- 
fidant ,  se  divinitus  intcr  itla  pericula  tcgi  ac  scr- 
vari :  sicut  mortem  timere  Christus  prohib^^*;  nqii 
qiria  mors  non  sit  aspcra,  sed  ut  sciamusT  nobis 
etiam  in  moRje  it>|Ufi\]  adess^  (Siristum ,  ut 
nos  servet.  Erigenda  igitur  mens  est  supra  uni- 
versara  hanc  cor(ioralen!i  natturam,  vel  si  fractiis 
illabatur  orbis»  liec  patiendom,  ut  verbum  Dei, 
ut  fidiicia  erga  Dcum  nobis  excutiatur;  q^ia  sicnt 
mnniuntur  piae  nlentes  adversus:  praesentia;  peri- 
cula ,  ita  munipndae  erunt  diam  adversus  inimi- 
cas  astrorum.  significatibnes,  Sicut  Jgitur .  aliae 
partes  Physlces  non  laednnt  religionem  Ghristia- 
nam:  iUi  neque  Astrologia  (nam  hanc  quoqu^  par- 
tein  Physicics  f^sse^septiraus)  officit  pie^^iv^si.  qpiis 

iii  loco  utatur.  .  ^       ,    .^ 

■  "ht  practer  taet  dn6r>cifei«ii*  fecher^ 
recensuiV  ttliqttUTn  esk  teirtliiitf  '^mi  «ctlbnhmr 
ad  quas  suscipiendas  animi  contra  naturam  a  Dia- 
bolo  nkagno  motu  impelhuituv.  Nequa.-entm  atiit 
astris ,  «nt^aliia  «latnviUbusMeiliuiB,  :fcd  Siaboloi 
reote  triboeiitmiMeiMins^iet  :4iinilijnm  tyrannortts& 
pncKgvQsac.HibidincswJttcyne  piai^rjeidia.  Itaque 
cunf  huinaniwiirtii  .tioxi^fto  4autnni;gen<^e  cauflae 
moveantorv,  conseqaiutr,  ji^as  fttorum  variis  mo- 
dis  impcdiri^  inUrdum  afflat^.divimo»  infeerdum 
instilutione,  inlerdum  deliberatibne ,  interdum 
etiam  in  deterius  flccti  a  Diabo^o.  Pnieclare  igi- 
tur  inquit  Ptolcmaeus:  Astrologbrum  dacrtta  non 
esse  praetoria.     Mam  praetoris   edicta  populum 


piii)m<€Q0fpt«»i  IUaftir0m'rigiiifimtioMa<;tiirii.afiB- 
iwiA  yim M  boaMuibns^,  atfi  BOtti«ldqnitt(HHati)Otia« 
sH^  I . :  Atqu^^)  faamiiK  ( :  0Vriiin>  I  tdanpla  F  tkofipcdjbdt 

iliMilOltMlfi«^)i  iij  jii.Mii.iti.lnorji  ai?ii|i  mur)  ?.oiT  ,20ioti 

^.MiiSfdiblifqdiipiitatialMis^c^^  q«M9|iflffbiK 
e^koari  tola  ipossiti'''  Haaa  ^iisi  liikmtmmmmpmA^ 
W9Ni^ .  na  *ad6lescBiilMiti<-  ialaBft'.  daflmeritihpilc 
chQrufA  artium,!  proflcrea/tfiisd  Wa^ealli  ii|iiiibii 
inrtdent  divinatioaes.  .Mam  yia  «dodbBtna  detni0* 
libiis,  ioeignUifpieini  liabat  git|nriraiDam>  <l  homloi 
digniWiMn»*»  1 1  iE4iii  quia  )'adhihebitiiiifiieiliirii.ti» 
tfiUigifti,  lAlmim^jpsirtaiB  artisvTdivDtatiMeiQ 
Ucf^t,  panMe:  iciae  partem  .Pliyaieeiy^aient 
corum  praedictiones;  para  qaaedaoa  Physioea 
esistimaatair.  .Neque  eoiin  illa  pHkbei«iaul  oor* 
pqra  Hderumifrustaa  condita^  esse  iseQtieiiddm^jOiK 
|flraf»eiitiib  <mm  Ulf  ordo  ««IqueMCuasni  tmnmaliBaf 
tiano.imnsMi4-  adeosntqiiaedam  ^basiMpolitiaiJri 
cpeloj.-vekit  inrfpioimuittviideyicfei^eaae^iiidealnri 
j^.enini,  qui trQgnare  videUiv^  tninedidoebetaei 
bjAur,  stipates  aenatoinbna  beUatore  alqve^aretQ*' 
re; .  habet:  i  /et  .oeconomaSi  LuiMim  '  jct '  Venerctau 
r^svm  hae.praecJ|)ue.domiiietitiirinteiaidift.|iaHla4 
ribus,  qiiibus  aluitttie  xorpeva.^  Cnm  anleea^cl 
hic  admirabilis  ordo  ac  positus,  deinde  cerlissi- 
mac  legcs  cnrsns  tcstcntnr,  hoc  opificiiim  snmina 
rationc  constare:  non  cst  consentanenm^;,^ti|| 
nuUa&aignificationcs,  nullos  cfFectus  babeni^  Na- 
que  vero  frnstjn|  dicuntJia9^flitcrae;x.JS/Vfi<  la 
signa ,  itmpofdy  tt  dies  it  annos.  Hic  non  so- 
lum^qnil^  anoosv  dierniH  etiioctinm  vieosvdis- 
crimina  temporuin,  videlicct  acMatis  atqiie.hftcniis 
afa  astris  confict,  aecl.addit  eliaindesigiiiA'  U- 
que  interpretatiir  conscnsus  omniiim  seculomm, 
quo  compertum  est,  eclipses  semper  habuisse  Iri" 
stes  cvcntus.  Non  cst  autem  bominis  benc  insti- 
tdtfar^^dikscnUre  a  consensu  tot  scculonmi.^ '  ^.    . 

Iiacc  fortass.e  longio^,  ,gnan\  oportuit,  in 
hunc  libellum  praefatus  sum:  scd  volui  comino- 
nefaccre  adolesccntcs  in  ipso  vestibalo  liarmivsr- 
tium ,  ut  dc  hoc  toto  choro  artium  iionorificcntiui 
sMlienib  -  ^ '- ^  '  ^•■^••"    '■•  ■  '    '    ••■\-  ^'' 

Scripsi  aiitem  ad  Xjft^Ht^ntt  doctissime,  non 
qupdl )  hne  'Vatione  te  arbileaiertacceadeiMhim.^dMei 
qui  in  .URiversa.Pbilosopbia  aiceKccUis:  tit 
tibi  coBferam..ex;iioalris  hominibns,  lafaeanr 
minem,  Sed.  hamm  .arlimii  mentio  aanpar 
mpriam  Aihi'inii>reaMiat::Cin»  rei  tceteea^hahei 
^inim  optiBaum,  iacoium  MilithktmtX 
niam  has  artes  hic  docet ,  multum  de  eia 


SmTOLAilUM    LIB.  VL    15S1. 


oSS 


iataffoiifriaiiiig'ttfliBnRtBl8  (|i)l»y(8P%Mfpter 
MiairrpMcffmoka|te  ^taitiinjiAQBllifflfvpMllft 

los  cum  ipsis  recordationem  tuae  •aftffcilitft 
Wiyp  ^ittiffianf  «vlldiiqafb  ptAliite^icjuae- 

nils  slMttM  adinefibtaa^-ikUleimis  £IV&A 
^bno^  beiy^fiio  >M|Mr|(larii»rb!ttt^  flWitS^ 
,  MfJDEJbi)  iKrittl  iDfieiiiElflde  .mitflf#^i  <fy^ 
Sccliiiin««bag9  ittio^^l  ^^piittl^bW^fii 
bbparatiificliibifiomvi  ihA9iini9iaiM)«IW^t 
Bniiir>IJliibi9^^vt0«D  «inlriiyifgatfmiM  aH^ttl^ 
m  a4  Iwmy rMctovlniiq  i)tatti^Bb«inMr  atqif^ 
i«(i'I{Wiibabiipd(laikc  »f ''irikliliii^ltl  ftili^il 
€hs,)iy0rp.«  lAcWfiW  Mi^/^^te  l«M^eltl}9MI 
!Iicib0'iinnMriis6^i)ii)O^»^)bt(fil^>bll  ,i:i|lff 

■iii  kmtfii^fdm  (dkni  ^ki^fwsi  Aitn^elft 

)<|ectf)f^  0iri^aitp  ilfiibt^  n4MlciOit^tf^ 
ific^imddtaiqpiplwMttOf^nPJ  bd(^^^si;>>sti:i 

ffpM  tniditi  0i  ilf&iiiiMk8:«Pi^Mi)^'^ua%'^^ 
rrfdi4;andliklii'ct  cit^itttoS^i-tttit^^liltf^JiMligiif» 

f)i.iiIt)U    ,2ir|icf>ii  'if,  ol/jo  8ili(f»;iinil)f,  oiif 


."«!:flLftN}0  5011   ,'iiiji!HH;'3J  ^iu-nri  ^^3'Ji  !!>r.m 

jMft.l.ni'  tiL\i:i    )<"•     IMJI     :Vli.    iMOll    'jfiohin 

A{ii\i{  £L/)v)ft^  so-liMX  ,^:MioiiH')iliii^]iJ^XiiU 


IHmii     )■■■     liMi-*  ■Hn«i   j 


9/iinto  loachimo  Camerario^iffffiffiQ 

&iripsi  tibu  nnpfee  lie 'Hegotib  Erfbhkilirl,' 
ro  te,  ut- niiiirirHpondeas.*^ Cottl^tetf  faic 
BiuA  arGincco  ad  Libraini  usqae  pMptio 
sqtuBi  esse^  Quanquain  aut^  in.Libra 
llttpitcr,  tamen  illios  muHiSr^imsstffti-eii-^ 
«Martis  Ttiolafn  essc^-^i  ihum^h^  AfMsto 
,  •  EtplanetasCometae  sequuntiir,  v^  aeis^ 
rTn.  OrsA.  Vol.  II. 


^^-^    'SStk^ktiUit^Hrfjtia  ^hk^^  quod  cu- 

^«t^lSS/P^ii^^^^^^^f^tfti^timB  fmftse»;  tlota  enitA 
9fi)M>Wt%^il«y^udit>M^.''^'<AMttA2^^^^^       (h 

JS^tft)*?/  -l^Jik^ 

T<M^Hiaifi«P''4liaiHI,c:^tii  ftiittdik' t(M{MKi^M  4if& 

i&/MMili!;'«;rf jtittr  e^i7f^  titji 'tii^o ;  'tifijtt^ 
.       Tt?i^ii[H[^VAfe4ftiHattifia!itftfc 


wmtsr  vms^^mmnwan  dOgrtitftA ;  qtirftfl  ar  vui^o  liti-^ 
i«^^S«n!l*i"ttlcMT«a  «itirtiM  ilt;  ir  "iWi  -rem  iia 
a¥^  tf^x^Utt'''  Tiiiis  lit^r^s'  i^x^ecfo. 

i4<li?/''^WftMi(fN^tilffB.^MWlai?.  ''  ^ '    ^ 


j. 


-'j'Jjj  'JK  iyM  y,\i.rAvj''i  ';l!l  i'J!j!i  ^i.;  .ii/:).    r.  .   ..  y  ■' 

ji/    ti^i^y-'^Oeo^h^'Mar€h.  ®r:  • 


1^1% 


•  ' 


•  ■        .-.-  .  ■■  I 


sermanicani  fecit. 

-ir.<]  5npiij/j>  :;iiiii  i.ri;irs  t.ii.M  .jj;       ^  . 

«W/l!)hj|i««Wi*^fe:fW^;8«^  (Ipsiript.  4ipud 

^ti^lUwi^iki^j  4>#4^eBoniar  9Aril/  gnibtafler 
.^m*  -<<liik  SMit^tShiabm  ftnb  nteiiie  arme  nniUge 
^nfl  «Uiseit  $tti»ton  bef eit;  ®ni6t^  S^n.  (Vnf) 
Sni^'^  ©m  'gftage^)/  ob  m^  - )  bte  IReffen ,  babn 
n^t^)  QMiitttnicaMteft  (Inbv  miebecum  anjuiic^en 
fe^en  f  bdS  flSoft  bamit  in  bie^)  Aircfiien  ju  bringen,  ifi 
boS  meine  untert^dntge  3(ntn)ort,  bap  mon  bte  SReffen, 


^"«>' 


.»*• 


4}'Pti»frfttc^f. 

2)  o,».<$jadd|iqt.codiL 
8)  Pes.  babci  lciii^ 
4)  Co3.' Guelptu*!  tt  Dcv. 

S5 


ftM 


SPISTQLARUM     LIB.  VL     1681« 


540 


f  babet  nid)t  (Sommunicanten  ftnb''^/  ^^  ttinm  SBege 
wieber  anrt(i)ten  ^)  foU*  Unb  aug  biefer  Utfdcl^  He 
yrioatmeffen  ftnb  ber^alben  abget^an ,  ba^  man  jte  ge^ 
^lten  ^at  a(6  SBerfe/  babtir4)  3Cnberh  SSergebung  W 
@unben  unb  en)igeg  Seben,  unb  fonfi  aUerlei.iiDfpfrtHpa 
neh.  gjun  n>iffen  6.  %.  &.,  bap  biefer  Srrt^-jwn 
^dct){ien  ber  ^eilfomen^ee^rf  «nb@lt(l»iben  entgegen  \% 
unb  ridjtet  6ffentli^e  Xbg^tterei  an,  barin,  bap')  man 
^offet/  bvixi  biefee  SSert  bcr  Wefffe  f*«9.8«  wetben, 
f  )euif)t'/')  unb  voenbet  alfo^fo(i^er^).fa(f(^  SBaj^n  bag 
^rj  wm  CS^riflo  auf  biefe*  fflert  JEtatpit  toirb  f.bann" 
ber  G$(aube  an  G^rifium  uhtergebrucf t/.  .f  unb  )^rb(en? 
bet "  ***) ,  ba^  baS  ^erj  fici)  nic^t  f ann  trdfieu;  unb  nic^t 
meifi ,  ba^  mir  bamit  aUtxn  '^)  foQen  SBerg^ung  ber 
®unben  unb  Setigfeit  ftt(|)en  unb  eriongen/  ba^  noit 
g(auben ,  ® ott  motle^  und  um  @i)rtfii  itf i((en  of)nt  unfer 
SSecbienfl  gndbig  fe^n.  Unb  fx)(^n  .GUayJben  ^u  lEMueti 
unb  |u  t^rfen  ^t  6^rifhi&  biifl  Sacranwnt .  uerorbnet, 
ba^  n>ir  eS  braud)en  foaen,  ni(t)tr  bo^  ^  SS^^^  <2n 
ibm  feibfi  ^omm  mac^e,  wie  unfre  SSiberfa(^er  oon  ber 
Steffe  (e^ren ,  fonbcrn  bap  n>ir  burd[)  fo(4)e ")  Beic^n 
foVen  oerma()ntn)erben/  ben  (^uben  au  ermetf en ,  bof 
und  ©ott  gndbig  fep/  un§  fi^omm  unb  gerec^  |id[)d|e  "), 
unb  fe(tg  ma^en.  n)o((e  um  6{)rtfiuS  SBi({en  o^ne  unfer 
SBerbienfi.  @o  man  nun  bie  9>tinatme^en  mieber  am 
rici)ten  fottte,  mufte  fo(gen,  bop.  man  mieberum  bamtt 
ant\d)Un  nhirbe  ein  SBerf  ^ii  SSerti^gung  .beft  (^(dubenS, 
unb  etnen'')  @ottedbienfl  miber®otted;S3efe|i(«  S)enn 
ba^  S3o(f  iftgu  ber  SReffe  sem6^net,  ift.aii^  avS  fa(« 
fc()er'*)  SKetnung  baju'9etrteben>  mArbe  au4)  fAnber  in 
fo(4)er  fa(fd[)er  SReinund  gefidtlt,  bap  bk  SXeffe  fe^  ein 
SBetf  ^  babutd) '®)  fte  foQen  fe(ig  metben.  S)amit  lo&tt 
ben  fie  gang  miebet  9on  bet  tec^ten  Se^^re  ^')  :beS  eige« 
nen  '^)  ®(aubend  unb  Uebung'^)  bef^igen  obgevoenbet 


5)  Sic  codd.  Gotb.  —   C.  Gueipb.  b  a  b  e  i  tjfc^tcdmmunif 
ClTt  »itb. 

6)  Cod,  Gu^lpb.  cittri(it<Ot  :..[  ■.-.} 

7)  Cod.  Goib.  bacin/baf;  cpd.  Giielpb.  tamit  b«f ;  Ptz,'^ 

siropliciter:  bann. 

8)  iCUC^t  addunlcodd.  Gotli. 

9)Te«.  biefer..  ;  v' 

10)  Add.  eodd.  Gbftanr ,  Md  kt  bod.  Ginriplu  «1  ipud  Fea.  -de« 
,'-..t{dmUu>  ...       .,.  ..   ,.    ■■:'.■,■• 

lip.an^iii  abpii  ^^od.  GM«lpl?n 
12)  Pe«.  fol(6c«. 
li5)  Cod.  Guel^h.ftei  unb  girct&ffl^tecee. 

14)  Pes.  mendote:  tcitteti. ' 

15)  PeB.  ft(i^ct. 

16)  Codd.  batum. 

17)  Pro:t)on  bct.  tcd^tctt  Sc^tr^.  cod.  Guelpii.  babet:  90tt 
bcn  fSc9cn. 

18)  Pez.  et  c  Gotb.  26S :  c  i  tt  i  9  e  n ,  mendofle. 
19)Cod.  G.^:  ;Dtbtttttt9.  I 


S)etM<^ea  »aileii  ftd)6,  S.  @.  nic^t  bemegeK  lK#ti,  Me 
aMi^^iebei^aufjuinKl^n^  b^  ni^^CiCfoimtiiiiicmta 

wurbe,  baS  SSolf  in  bie'')  £trci)e  ju  tmbebi^c  KgiA^ 
ernftlic()e  ^xtbiQt  foate '')  fa  tte  geute  me^r  ^ur  £in(ie 
brin9en'%be«n.**)bieSWeffe,  unb  ic^  ac^te ") ,  efifep 
ber  9>r^ide^  &d)\dti  etn  St^eil,  bap  boS  SSolf  nic^t  fU^' 
pid  ifl/  bamit,  bap  fte  nic^t  nu|Ii4)  unb  ernfUic^  bie 
©aifteit  treiben  inil[)ren  SJrebigten"'')^  »enha§heh  audSi 
bie&futf  nic^t  fleipig  ju  ©otteS  SEBort,  }n  ®otMS(9imft 
fynn  €Jebet^ ",  jum  ©acrament.  -*'    •  • 

2(u(^  liep  i4)imi£^efaaen^  bap  bie  SDbridfeit  emft- 
Ii4)  barob  ^iielt,  bap  bag  SiBoie,  unb  fonberli^)  am  Seie» 
tag  jur  «ird)e  getrieben  .wiirbe .")  >  iwb  bd  bfl:  ajeil ") 
biejenigen  gefirafet^  fo  in  S8irt^8()dufem  ber  3eit  be^ 
gr^jfen  mutben^  fo  man  in  *er  sSir^e  fi^^n&H?)  foate.  v 

S)ap  aud)  @«  S«  Si.  Jbe^ren  ju^<n>tffen,  u>ie  eS  aOr 
()ie  fle|)«ttenj»irb/'),  .fiae.i*.<^-.«.  <»^  «ftWflen/ibaj 
man  fetne  ^ef  ^^(t,  ba.  ni4)t  dSQmmunicaiiten  fyi^, 
unb  finb  ^ie  gu  SBittenberg  unb  an  Dielen  jprtea,|oRJI 
am  Seiertag^!)  aaejeit  Y>iel  ^Qnununicanten/  unb  .fon^ 
bie  Jtird[)f n  wH.  Hn^*). ben  SBerltagen, pt^igii^  xm, 
unb  ftngm  bie  @ci)uler  etlic^^e  ^falmen  unb  Htanw''), 
unb  (ftmmt  eine  aicmli4)e  SCnja^)!  in  bie  itirc^*  ®onfi^) 
atif  bem  Sanbe  ftnbet  man^  bap  bad  S^olf  0em^^ 
fleipig  ober  unflei^ig  ifl^  barnac^  bie  9>ceb^er").f»ibi 

^4)  fenbe  e^  ^.%,b\(^^4pq^ogiia,  nettiiiipfmtf 
ber .  au^ge^angen  unb  ^ebfffert^.  barin.J4)  mitSieifibie 


« 1  > 


20)  (^pd^Guelpl^,  rac.ttig^  Pcz,  toirbit.    . 

81)  Co4.  Guelpb.  jtt  bct.  ,    . 

22)  Cod.  (iuelj)b.  Gtn|incf>e  9>tcbiatctt  foilcB  ia.  Pei. 
el  c  GoUi.  268:  foH. 

25)  Cod.  G.  19:  ttei&cn  uttb  btin^Ctt. 

24)  Pcz,  ^lj.  :  /  .    / 

26);  Cpd.  G.  263.  et  c.  Guelph.  i  *  6  e  f  0  tg. 

26)  Pe«.  b«S  fic  tti*t  hil|ll4  uttb  ctttftCicb  ifttc  Vu^ 
bigtett  tl)ntt;  «od.  Gi]ft»l^b.'baf*rio  Mi^t  nirtticteanb 
ctnftU(()c  ead)tti  tteiben  in  ibtctt  etc. 

27)  mtitbc  abest  a  teilu  Pezel.  et  legitur  post  gcHtafcK 

28)  Cod.  Goib.  19.  et  c.  Guclpb.  ici  bcf  fffieilc;  codiG. 
268:  beiweiic;  sed  Pesel.  babci,  ex  wiMpwlCR^c^o; 
Est  i.  q.  bidmcilen. 

29)  Pea.  in  bie  Jtitd^c  ^e^en.  ."' 

80)  Cod.  Guelpb.  aSbic  jugebct.      .  . 

81)  Pez.  cn  Seicttaactt,  male,  noa  enim  de'diebDt  feiUi« 
sed  de  die  domioica  dicilur,  c|uae  dicftur  xivr*  i^by^  Itl 
Scicttag,  ut  in  praecepto  lertio  Cfitfleb.  fjuHlcr.  "Codd^ 
omucs:  am  S^icttag.  .,   .. 

32)  Pea.  3n. 
85)  Pes.  bif  eitaoe^. 
84)  Pe».  Unb. 
85)Pei.  ^Tcbigtctt. 


EM5T0LA.RUM     LIB.   VI.     15S1. 


A4S 


i.  «oode  {te  gndbtgli^  annef^men/  unb  befd^ 

i^rBaMmrSS^ftttftbers  jMlf '')jfi«diatfpoteTEniH 

.)>       .  ttntevl[(>iitiget  ^  ■>-  -i.  - 
r  r.;      '  :    PhilippuaMdanthoii*   - 

\i' :     1;:..    ..    '  •  -.     '^.r:  ':'/  iii-  '■    .  '::  i:-''      ^        » 


08.'«' 


v^ 


..i^ 


©z<«.  ReifenHeih. 


fi  .:f' 


a  ^  MaoJii  fMrras;.  p,  236*  -r 
812.     CoJ.  Gotb.  401.  p.  \0i>>\  ' 


aio  cofl.  Bavt.  IL 


r" 


,..-.    r 


yi 


•9'    ■     1f  ■    r 
I  .   j        i  ./ 


ne//7no')-  Reiffthsittin^  tfuaestori tdmp- 
'  ■     tis  SioUef^eHsfs;'' '       «    '^ 

^Cum  Martinus  hoster*)  profecturus  esset 

decH  ei  duo  cxemplaria^)  {llietorices,  exhi- 

tibi  H  filiis  tuis^    quibusdedlcavi,    tcaue 

nt  exiguum  munus  boni  eonsulas.      Noii- 

erpolivi*)  bos  libellos  dialecticos  et  rheto- 

impcdior  enim  maximis  et  miseris  negotiis, 

•      Si  quid  tamcA  cohtigerit^)  otii,    brevi 

tie  recudi  curabo,   ita  ut  non  multum  de- 

.'uri  sint  bomines  docti»    .Certc  ad  iudicah- 

pcto  bps  libcllos  nuuc  quoquc  ^^  plurimum 

iiere.      Sed  inJiciuih  tibi/  iini'  dodissimo 

dentissinio,  rclinquo'),      Scripsisscm  filils, 

um  baec  scriberem,  miscrrimis  et  acerl)issi- 

olorjbus  fuissein. opprcssus»      Amabo  te  si 

liTeres  Francofordia  de  cometa''),    aut  aliis 

,  quarum  me  cupiduni  esse  scis,   per  Mar- 

significcs.     Nam  ctsi  Lipsiam  pn)ficisci  cii- 

amcn  vereor,  ut  mibi  pe^miltant  X^^^yyff^' 

quiadbuc  cudunt  Germahicam  Apologiam, 


'M.  dii. 

idI.  Chilianoy  mendose. 

arlinus  Faber,  Slolbergensis, 

id.  BaT.  txempla. 

^.  B.  ptrduxi, 

id.  ]^,eonitag0i, 

id.  B.  quam. 

id*  B.  permilto, 

inlius:   afferes  de  Francofordia^   praeleruiissit :  dc  to^ 
ta. 

id.  B.  riOToy^^of. 


iu  qua  .fNnendanda  nonnibil  habeo  negotii. 

3&  SeptembriO. 


Yale. 


'.  ■'.    ,•'    itr  'ff     ■  ■  ■■•  r 


■'I';   !  [U!'y '.    ■rV  r  ■■'."!' 

NHi'rO0T.' 


-r 
f  ■ 


.    ,.!' 


'  l>  ■' 


if.|'i<      'f 


t'  t     I.' 


(S^pt.) 

EiUsdem!  filiis^ 

:  ■  .       .  .     ' 

lor^in  HhelQrices  liiirJ  IL  Wircb.  apucl  Georg.  Rbau.  1591. 

'-:/    '%l'Jl  >lteifrrjp^.  li^:K  te  qba  WilidHit  e^^^^^^  de- 

nrr;,  tcfrijKHl.fLiMwiHill      4C»il«pi  .bjtbalar  in  opp«  .Mei.   Basil. 

,  .  'Vi  V.  p..2d8.1  quam  contuli.    Edttiooeni  aniu  15SI.  ▼!- 

-*•  '■•derefionlpotii».  ' 


.]. 


't 


%  • 


Ph i l ipp us  A£e lan chihon   studiosis  adale- 
scentiduSf  AHertoet  loanni  lleiffensteinj 
■r      . ,..      .1  Guileimifiliis-^     S.  D. 

CiiM  tfhtci  bieiflhiOih  DMiJctlccn  ediderim,  cam- 
qhe  Vifo  dptihdo,  patVi^ACsTro  dedicaverim,  ut  vo- 
bis '£t"'cdmVnilitontbUB  veitris,  si .  ita  viderctur, 
discendam  {^r((pHVi^rct  f  enmqhe^intellexerini,  vos 
iatii  Yineitii  airtis  sttidiofeliciter  versart:  duxi  vo- 
bis  et  Rhetoricen  itn^mAAm  esse,  ut  tognatas  ar- 
tesc6Tituri'gefetis,  qlia^ita  copulatae  sunt  ct  intcr 
sedevjnctae,  ut  rectiuskmbae  simni  percipiantnr, 
quam  seorsnm  altemtra. 

QVio  consilio  autcm  initio  Dialecticen  suscc* 
p^rim, 'istic  praefatus  ^m.  Non  cnim  cdidi,  ut 
locu^Ietiores  anctofcs  cxcutercm  studiosis  e  ma- 
nibus.  Spero  enim  illa  nostraf  elementa  his ,  qui 
ad  Aristotelem  acccssuri  sont,  adiumento  et,  ut 
GraK^i  did^nr,  9r()d  oiifoi;  futnra  esse.  Sed  tiinc 
ih  scbolis  neccssaria  praecepta  ct  ad  iudicandura 
ntilia 'iaccbant  obnita  stultissimis  rixis,  nibil  nd 
rerh  pttrtincntibiis;  Ad  haec  de  usu  artis  in  bonis 
auctprlbus  Icgendis,  aut  gravibus  controversiis 
iudlcandis,  ncino  quidquam  moncbnt.  Dcnique 
pirorsus  adultcrina  Dialectica'  pro  nativa  tradeba- 
tur.  Itaqii*  rojftitus*a  qhibu^dam  ex  illis  immeii- 
sis  voluminibiis  elcgi  ncccssaria  praeccpta,  quo- 
rum  vis  atquc  usus  antca  conspici  non  poterat, 
cttm  laterent  in  taii)aaliamminutiliumpraeceptio- 
num.  Addidi  ct  cxcmpla,  sumta  ex  optimis  au- 
ctoribus,  in  quibus  artisusus  ccrhi"p6sSet.  Haec 
elcmenta  co  tempore  multi  probabant  hoc  nomine, 
quod  diligenter  de  nsu  artis  admonebant.  Quarc 
cum  spcrarem  ea  adolescentibus  profutura  esse, 
non  valdc  rcpugnavi  his,  qui  me  ad  editio- 
nem  bortabantur.   Nihll  autem  minus  volui,  quam 

10}  Diem  lantum  babet  c.  Bav. 

85  ♦ 


548 


EPISTOLAHUM 


i  VL    1531* 


ah  his')  bonis  scrifHoribus  jirdtjrf>diicerA^iUivcntiiHJ 
tcm.    Arisloteles  profecto  iBtdllgffBeitiiatestyatisL 
ad  eum  sutmRam  aftis  ^t  aliqaid  iudiaii|iracpp«|ti< 
afTerariiuSi'   •Qnare  linec^eIc|Ri6ntae*iMtifldet»rnfrf 
ali  Aristotele,  i^edoiivi4iaatstmif4>sos'»iiid^ckie;Aeitio4>f 
uem.     Extant  et  RudaJpki*  \Agricoluk  rlilitu|i  q^as' 
(liligentissrime  le^ndos^esseicenseB^  ':vNii{>eV:^editi 
sunt  Yiiwi  loannisCue^arAi i  qurtolflnpiartonrtcon^ 
ttnent  et'»d  c^tum  prinifre  laeb^tisMSCfiplr^aDnti' 
Quare    optarimi  i  eos '  iiropaniri^xdpbisodritibus!  '|H( 
omniiius  sofaolis  pro  JiiistaeiftietlibdOif    >f(IQ^fl|te!'lli4< 
mii  mcos  libellos  leguiit'),  consulo^>'TitTaBttiligotiU 
Caesareum  kiIiadolphum:^qupA  '^>(feQct*it/lnIlii 
quidem  «ibsolvisseiartep»  videbSbir,  ■  fittH;pfrfeotiiS| 
artifex  erit,  si  vel^s^ribendo-vei>disp«tsiido;usbiiii 
artis  sihi  fccerit«    -HaMd  iteruna  lurb  kxto  iffriicfiiil 
volui,  no»  solum  ut  ratiouemrmeiiicbnsijiLVjOuin' 
hoc  totum  dQCtrinatt  geiuts  mQtasse^.iddeii;  qu^Amy 
exponerem,'  sed  etiam  x»t  admoneremt^Btsidiiosoi^f 
quomodo  absolvere  hoc  sliitKum.debcariUO'^:)    «riSii 
Quodatitem  edickijBA^rimffl^faello^^.Jongc 
aliae  causae  fuenint.  -  Mou  enin»  peasurii  lviB«s>ar4: 
tis  scriptores  aockisare v  cpieii&dmodain:}  vitoper^i 
ravi    vulgusv.  Dialecticorum.        NuIIi    cnim    ex- 
tant  auctores  nisi  optimi ,  Ciccro  et  Quintilianus, 
qul  quldem  ih  hoc  gchere  adco^excelluht,  ut  loh- 
ge  GraecQS  omncs,  quorum  vidimus  scriu|^^%  |  vi-^ 
•  ceriiit.  ^£t  Cicero  varia  opera  reliquit,  quocuia-^ 
quaedam  ad  puerilejpi.  jcq()jtuin  .2(c^ipta')   proponi 
adolesccntibus  possunt ,  ut  praeparent  eos  ad  alios 
libros,   qui  graviora  praecepta-coBliiienlr-  ^triire 
non  est ,  cur  desiderentur  scrinta  r^if  en^um,    Ye- 
rum  nos  initid  edidiniixs  Kheioriceh ,'  ilt'  cognatio-^ 
nom  eius\GuxBi  Dialectjicai  xiitcmdeteniM;  '1  Nei^ic< 
enim  intelligi  Dial«ctica,  n»i  4d  Rhetoribencol-i^' 
lata ,  potest.    .£t  hos  jnete  aihdfoi^  <pero  ^prof utuu 
ros  hie/:qnipo6teolegeiit42ic0rDheiii  AQoitHiKi^^ 
num.    Qixaedam  'ODiin  illolnini^-piteecepta  expliesi^j 
mus,  et  e&enipia  addimiis/surota-te^raeiseittibus^' 
negotiis,  eK-qtiibu^  faciliua  intelligiuutnr  pvsBoe^! 
pla,  qnhm  exiisioruiniexchiplis;  \q«iae'sunt|i)i  uso) 
nostro  reraota.  1  Haeo.  fuywliiii»oistri'ral»ri'jiiitso^ 
f uitk    •  Qoamquaia :  aultiiit  }i|laa^  q[fraecQptn>  RhetxM»^ 
r.es levift etpdrqcmmpueisiliai^entur^'  tahMutf  hoo> 
sibi  per|Uad«tiiit  adokBoenleB^  «|f-ad  iudioftnduiii^' 
et  ad  maufnasi  causas.iexplieandao  pcorsus  .ea'  no^' 
cessaria  esse.     Quare  etiam  adhortandtMAtj  ne 


T 


i)  Text  BaLnlaHti  frp  hUf[  '  .. 
t)  TexL  Bm.  meDdo%t$  iumgtmk 
3)  Test.  Bas.  addils  tuni. 


.■' 


!::■' 


l. 


*Y 


!liiac|iibstjdis  libellis  immorentur,    scd  cogfliiisihis^ 
fcIemehrrrCiceronem  ct  Quuitiiianuqi  legantT  nec 
Idegustent  obItet^i^^ck'dfra  "Tmithiifn^be  legant  au- 
jfftores  illos ,  non  solum  ad  ^tnqoentvmiP  SedJetAm 

elo^ 
enim 

Vulgo  quosdam  sciolos  ess^, '  qui  somiiiaiit  se  in 
arcfe 'ilrtqritrtitiiatesedfeirt ,  pdstejttath  kl^^^int  ^i- 
;Sttilltiin  iti^ihete  octd  *iti«  d^i:^m  versttiiril i,'  ilrt*  qtfe 
diib'  '2^ft  mi  ']h&?rit''hei»i^i<ih1ar'i'^(  tthWMiei, 

jqiilisp  mmmyy^m^  ^&fihiwmkMhW^iih^' 

'fiii'^iy  M^e>nd^iidutW,''^ifiW'IH  *AMi  eKidiiiii^ 
liV'^ikiifiWlhr;  •  qiiM^  V«lfel}cet  frccessaria  'Wt**M 
-mhxiniias  inc  di'fRcnHma^V^.^iis^s-dMrmies/Yn  hac  tota 
civili  cfoifstietudiyie  vitao  ei(|ilicdndasf,  M  retiiieh- 
dfe  rt^Iig(bh^^''ad'  ilitcrptMah^^  'efdirfciAd^UUi^: 

ile^k;'  VM)'^e»ict«^tid^ilittfkfa)Vi  ^<1'  cMfsfUithi''aaiiUi 
jdiiiri^  ^ei^dbl&ae  iri<>i^iMiSi^pM^uli^  *^<DU!^iiliif 
iet  et llto^' iHbV^rldi  AMV  ^€tldi6 A ^'  reW  ^  xtum  -tM 
biMiiiilii'jbiiifi^m)ruW'bp(3t«M'  Ibngd  <dif  R^^ll^aht;' 
bgifi^  dilje»^;  iKlettiih  'qni  mii^minbki  eiot^hi^iKi 
tiae  et  V&i'  dtffidtihalM'  considerabit  ^ '  intelli^ 
ex]^ettibnK$  hAih^c  iitftid^/  iac^tfriintitri  studhiit^-  diifhlL? 
iiini'MAxTkh^JAiiift'  i&i<tI«Ml'^(]b{bM>itim  essef,  W^t^ 
luetV''ii^'M<«^ii^ln)M  et  "Jfffictlhihl^e^^^^ 
tieimi  $()  Md^ia^^t^reMlblica  riori  tabthMi 'hos 
tlhairied^i^lli^ell^s;  ijed'  ^flerfeaam'  dbctritiatti^j  et 
imi^Mi^  TiiMia^erii;  Ibhg^ih  eiercitiiHoheiii' db* 
rne^tkl^tti  et'  6teih:ltrium  itJditflbm  affemidum'  ^i^ 
Btt*^;^toiies  ^^  i&v^k'' 

Effii^^'^iffli{l  j  *  dt 'bonUi5fid2H({ii&'  'di  triaillmft^^it^ 
jLibiis ^rilitiiitl;!  q{iba<iiitiltiirh'^cf^i<r^ ^istfiMro/a 
^ciibritldj^cl^ndi^ttfJiW^ldittWiJn^nte^m  studni; 
ne^^g^tb^puset iMjfil^itttir^dct^jliyti^  rieMiJiitfiU:. 
b^iftil "  -  l^tiro  tiMc 'et  8j>tK»  ^l^ifidpl^ime^  MehfiM  i^ 
IniiM-d  in  Oraforii^' libris;^ '  Qb»iriobi^m  et  jMUIb 
arittt^dllcimete^i '^&'nbri^rurii\id  e%uen(!»ii^;^ 
eUtfih '»d'  sbp{&Yit{»rii^profMiil%s'esse;  'It»ij[iii>  Kjtl' 
pft?et!ipiie  efficerc  copfmns  hls  nostris  HBfellfe;  Hrf 

[ira^aref^sadolescentes  ad  illorum   Optiiriohittl 
ibrorum  lcctioiiem.      Vobis  auteiU  dedfeaffel^icclil^" 
sliflriiV'  <ftidriiAm'D5aIecliceri'  airtea  -tobia^  m?tf^  ut 
h^1pst>'^iceih^^'admoh^reiii  stridiosbif;  hsltitM 
fcohliiiif^ndtfS'  ^^,  n6t  qlteram  sihMftit^tb  jpte 
bl«'t?rigifibsci  pb^&s^:^^  Ac  pnritis  illuii 'ttiufilis ' AtajM^  - 
fec^imvideri  f^lerat,  tiisi  Rhetblri^a  a^tesriltiellt^ ' 
CufiV^tntf^ii^  Me  seiribt  vobis  -dhligaMefti^^prbtntlis 
pial^tt^h,^ v«t^),W; '  rit  vbbis  satiJfftiattiH^  fesie»;''«rtlil 
|nunus  integrurn  haberetis.    Precor  autem^  utCbri- 
stus  studia  vestra  gubernet  et  fortlinet.  fiene  Talelc* 


EPISTOLARiGM    Lia  VL    1531. 


546 


Q». 


■£9.'&ipkt 


wtimQ.XoacnnTtQ  Ctamerario.  Ifafn^ 

flMMMu  '       .  .:ii   KUhnwn^t".:"  !'ji''mii  r;i:  iM;    '.r. 

oergensiy  ,  , 

,  Jlefldidit  ,mi]bi :  tvias  iiteoas  gravif6^n^;  scr^*- 
LscipulM  tuus,  de  q«ubuf^  quoiiifOn:  fiunp 
cabatfn^lta  ^cibqr^^iibrevitjenr  ^^ondebp, 
i  ^i^cift  c^U^:  sensiiio  tviqi^Tn,  hpinj^iin ,.  it^ 
fp^  IyaoA  iniqMO  animo  iUo6i  latMXo^,  lup^; 
icain*  quod  qiiosdiin)  suspicari  animadyer*- 
ij^n  beneiicii  loco  ducturos.  esse  disces^um 
Uf  Quare  non  est,  quod  .arbitreris  te  ali- 
)ciu.T^ii<AUQaliigari«  .  Invidiae  velim  te,  si 
M^^^P^*^  ^\^  profcqtoriUi  urbi  K^time  volo, 
\\ifm  boc  m^niiieiuagis  avno,  .qnidi^b^  non. 
m  ^e^len^  atque;ho^iiiu,m  6iUqu<amdIu prae- 
^d  qgp  ita  r^jtiQcinor,  neqiie  lUpf  cupere  vos 
^qi  .nequcutBunc  cupian^,  diu  vosibi  esse 
.^nt  rutiiram  ibi  frequentem  scholam.  Po- 
.alihi melius  de .studiis  pubJicisiaae^eH pote- 
Gcedit  ct  zo  Qcal6vi  honestius  est  arlem  facti^ 
I  illa  rrequeiiiui  PubUcorum.  Gym^^aiorum» 
ut  spero  restitijietis,  Sunt  fdifi  muU? »  qu.9^ 
.yent,  quae  nisLarhitcarer  tihi  .homini  pru- 
^iip.  atquc  omniumroomentaioiiiciprum  per-r. 
4,1  y  I  venire  iu  iini^ntem ,  .SK^rib^r^m  longius* 
)te^  tu  qupque,  pertcntare.istic.  quQnojudaoff 

fBTiH^i.ifl  indi^turirsint,  nisi  habfi^  ^M^r^; j 
(p^.istorum»  quorum  iudicia  plunipum  ibi 
j,  X)octor  m^ronymufi  iu^lt>  ut.niihA.sir. 
t|#.d4;  stip^^idiis,.. qqanta nwerccile  iMinct^J9(&-^ 
iQS^itis* . . ,  Ita.  pollicetur ,  ^sc  non .  jdefinltunim. 
>.t  Nosti  ii^^<^mi  ingenia  dps.w4H'f  ^  ^ir 
f(uin..mQdum  in  acbplis.  pu^lip^r<  I^que 
q.ivps^  civiUtcr  pt^tere» ,  .Nam  eg;^  itai4f  iMia„ 
ne^iocri  mercede  hooe^t^us  vos^Jn  laU  io^ 
\fk  e^  Scxibam  et  OiAoni^  Sipd  quam  m^ 
qtero  ^amcM^.  ,       .:*:..  •-  -  ^  ■  .  '.Mi- 

IC, ,  ver;s|i^ulo  grae^o  *) .  jM^FPi ,  Aihi  :grati^m, 
ih(^  euim  xp/ii;T92X,ibi  €Qr(Hit^ii4r^.es^j^sed, 
at.inp,$uid9S,.quiin  ^^o  r«c^nsi9^  .vA^^sum. 
^a  .rfe^ppndi,,  nt  non  sf  eren^  «o^  ^epistolam 
«esse.  Confero  enim  ia, Campegium  .cnl" 
]|JMKl,xion  coierit  i;pncordia,t  <st  fecit»  .qups^ 
if m  ^ermo^pes , .  neqne  wtuyp. ,  wr»/ 0^4»  WtOr  i 


H*- 


— s  ■ 


felTM^^iiyf.  GW4 


.«   \ 


rnmijr  )nikil  enim  expecto  ab:  eis  pacati.  Videoque 
lasitnm^  Deo;  '«petendam*  ^esse  medaoccero/xaTa- 
ov^qnpt,  rharnm'  revmiii. ; r>  Quod  £liiesar  ^petit,  ut 
Rapa  tcDiidilsottes:'aocif)iaty-.{]ibn  linlpetrahilf^  ^ac 
nud  Jm^giftivUeas^.iptetiaax 
lcsse^)mitttiltifai^iCffus^ne^i[L-V-/.<\  '-•  lii-.i.-.-l 

-r  Mil^hio  imeramv^VicnnQk-hw^isi^-*  com- 
meiidavi^i  neqne  eiiim  puto  quexnjuam  iftc^^is  ido- 
nenm  esse  praeotptnrem  hic  istis^^^qui  iam  aUquo 
iisque  ia*  literisl  progresa^  ««ereendi -sunt  etiam  iii 
bhilbsophiae  ruUittkentis/.fiEt  esf  vifc  ingenio.^&^ 
/dttlo':^  ifalDimana.  i.-.iir:    ■'"  jm-.'\/>I -':!:. Mii.- *    ■   . 

De  Gomet«ymn:'p(}tix  propVioMmhil  ambigo, 
quin  sequantur  stellasy  neqiie  id  tantum  de  iUis 
intelligo; '<{Cios  siib  certie  stellis  velut  aAcos*-  fi<!ri 
scribit  A^isioteles:^  acd  de  bacre  alias.  Nnntiiis 
cniia  pibtieralxit  f '  ita-  nty  Eobano .  acnihere  non  .)i- 
coret'4/i|cni  jdicas^fiiabvedNa^sakitem^  et  sunima 
fide  me^actuimm-caso  jfiegotiuncu  •  De  Erasmi  flo- 
ridis  eplstoiia  aluis.1i  iiMitto  tibi  huhis  anni  THfO- 
yypa%ixoy  BCTb^ivm^  Cttrlonsj  leque  cogo,  mihi 
ut  vjcisi&iin.fauinsgeneris.miftas  qnaecunque  digna 
lectione  pnlabifl.  t  Bene;<\'ale»  :  l£i«  CaL  O^ftobris. 


;»!■' 


.     T    -. 


II     . 

t  >  ■/  • 


No.  1009. 


.  f  ■  t 


29.  Sept. 


Frid.  Myconio." 


i . 


I  i  < 


^••r       I    ■  I   ■■ 


,,     J).  Iride^iiQ  MytoniQ  , 

' .   ■       '  ■     . '  ■    '  1   ^  •     1  I  ■        ...   w  .■  I  .  I      . .  .  .  t  .     ■ 

Sf.p.^/ Redifcad  tnw  rHypodifliiscliIua^  quem  tibi 
commcAdfli  et  I  &iettdumT  et  liegehxkrni^  •  ac .  apero, 
eum  in;  <  .tua  poteOJate.  fuliumm  ■.  esse.  Mitto  tibi 
IiAM99ficM  »  me.hao  aiestatei^IutBri  :recognilam, 
quaeietsi  nonr.est  perpolitii,ittamen^pGie8t  acuere 
studiosorom  iudicia. ,  Movi  nihii  hnhemus  nunc, 
nisi^quod  ia  ConMts.^^  quete  in  Germania  cQiispe- 
ximns^),  visus  e^  et:  ta  GaUiis<  ei'  ItsUa.  /2o/7i/i£ 
eliam^aUaE.quaediwi  pradigia  oddspectR  esse  i^r- 
rantur.:.'  Tenqbfaerlplo^.lzidnefdenflissimae  fperunt, 
guae  hawd'  dubie-sigiiificant^tenebiuie-Bom^vnae^ic 
ponlificiae  doctrin^e  iam  raenf is^  scd  ita  ut  prriru- 
lum  sit,  succesfuvas  essfe  <  alias  tenebras  f ristiorc^s. 


ka** 


i.iii    i4-.:-,   7^';:'';V    .!'/':. 


'  I 


:  *}  Slcidau.  lib.  VHI.  p.  ffl.  ad  aniv  1531.:  .,Pctinriim:r«r€ 
j  menfcin  Aogustuni  visu«  fuerat '^bhifeia^^"  £st  iricV  cuius 
cursuni  et  reditum  postea  Mttflit  Ualli^,  >qui-  r^ill  anno 


1855.  meiMC  Augusto  ct  sqq. 


.i.:'\li 

V 


S4T 

maits  pMecedere  eitrennim  diem  apatUst,  Qo»e- 
to  t«  nuB  priaiuoi  poteci»,  ut  roiUi  (cfiljas,  De 
Coinitiis  oihil  certi  aiihuc  lialieinus.  Bew  viile. 
Die MichaclT&.     •   -■  .  '    r>'r!.;  n.n 

t.,;u-  ■_-  II..'    :H...Jr..'.    lilHWAnOtfJi;- 


EPISTOLARUM     LIB.  VI.    lS«i. 


No.,lOU, 


CSfHM 


No.  1010.  J£;5S£' 

io,  Brentio^^, 

Epiiiol.  III..  VI.   p.  379.    —      Hic  M   .ntop^pho  io  cod. 
Slooac.  i.  p.S».  '    "  ■  ' 

D.  loanni  Brentio,  sao  amieo, 
S.  D.  De  meritis  ChriBti  longe  aliter  se  habet  res. 
Alii  sancti  habcnl  peccalnm,  quoil  impedit  perffc 
clionem  operam,  ietiams!  plura  sunl;  Chrislus 
perfeclc  implet  legem,  etlamsi  opcfa  haheret  pao- 
ciora.  Ideo  necesse  est  merltiim  Christi  maius 
esse.  Sont  ct  alla  illsslmilia.  (juare  illa  tua  ob- 
ieclio  non  toUil  merjta  Sanctorum.  Tusubtiliter 
et  procul  ex  praedestinatlone  colligis  cnilibet  suuni 
gradum  dislrlhntum  csse,  cl  rccte  rallocinaris. 
Sed  ego  in  lota  Apologla  fugl  illara  lpng.im  ct  in- 
explicabileni  dlsputalioncm  de  praedeslloatione. 
Dbiquesic  loquor,  qiiasl  Tiraedestmatlo  scquiitut 
nostram  fidem  el  opera.  Ac  facio  hoc  certo  con- 
silio:  non  enlm  volo  conscicntia^perturbare  illia 
incxplicabilibus  labyrinlbis.  Ideo  ita  ■constit^o, 
homiucs  acceptos  esse  proptp.r  Chiristum',  fidp,  ntfe 
estautcin,  essc  ioios.  jPeinilf  i|cccdil  legis  im- 
pletio,  quae  h.ibet  si}a'praemia.  '^Witia  J»iileiii, 
hoc  est  acccpt^tio  sli|iiii  hahei  yihim'  a^ternam, 
quare'y  fidesisola  ■vivificat, 'cam  nacific.ir'cor. 
haec  sunt 

tibi  satisfaci  ^  , 
gnificare.  Scribam  eni.in  pi 
Nunc  eMFi  occiipatior^  q 
powem,  HQctcorp,,  HMnihi  n.lltns  prqgnosficii 
cuiAstTologiljUllijnsis,  ileni')  H.isrurili,  ,^lc  :Hino 
\S$%f')i  el  dpCpmetai,  Sr;iliiis.  I^ic  «milii  mlijl 
faccrcpotes;  milte»  ariic.ti  {mfhin,o.-,av^  valc, 
postri(HeMic"H?elis.   ^  ,._   .      ;.;.-,;, 


5des  .sola   viyiBcat,    cum   paemcat  cor, 
,  .plana,  ol  faciila' m'tertj:«u',,,qyaeV^^ 
acifmt,  ye(irn  tc.qtiam  priiiiAm  inih^  s7- 
Scribam  eniin  nrotiwiis"alia's',  si  voles. 


t  multa  scriHerr 


lawck,  Cdnief^io: 


I)  Sp»nh.n>»Ie!W.  ' 
S)  Spinli.  (ncndoic :  4 
9)  Spanb.  ei  errorc : 


i-.?p|ttt^KfifflfW  fl, 477„„,..,|,^,.„  .,-,., .-,., 

II.  ,;  ir.  r.f  :.>  '-iiu6"^iiiii'mi"-""'"-"-''  "'"' 
S.  D.  .yeiii^  jtranslalio  Centiloquiif  j,^^e  Ufii 
meuitibfiem  jtlubdijcim  sigiiorum  lu  ,-ULa  seuteotjia, 
qii^io,.rc4^itafi  tiaud  duliie  fn?ndoSf^  ifst. .  ^J^nla' 
nu^  recte  legit,  et  prndenter  interpretatur.  So- 
IfTf'  *■"■■"  ninnni-.T-i  «'gaa,  vt  't^  t^wft"*;  -aoB- qtia 
proxinie  accedilur  ad  Solera,  sed  qua  longissinnmi 
est,iter.  Idquequare  fiat,  ex  positu  Sulis  apt  Cp- 
metae  existimare  putes.  I^m  ab  eo  quoil  coospi- 
citur  numeraiit,  dunl  ad'altenim  redeant,  Itut 
igitur  per  totum  coclum.  GieUrum:  tiac  Kiih.tton 
posse  conspici  Cumelen  si  sit  vnavyog,  vel  ut 
mmc.iitdunt,-  sub  radiit.'  l^io  nee^sae  ieit*«niB 
distare  ul  miDiminn  vno'  sigifo  «  Bole^-^^Ilanc  di- 
staotiafn  ilqngiure  itinere  eunle«,i  dJcuiit  esMiuii* 
decim  sigKQcpBDL  .  Mitto  tibf  et  Miiichii  atbfjiiam 
de  pa  re. .  Beiw,  vale.  .  Tuas  iiter»s  expecUk  ..AnU 
Nundinas  Xiipsicas, 

I .  .^Junjioe'  ■ 


No,1012. 


Idhi  Mctrcello. 


.      coa.  Coib.  ly.  p.  16. ,  cod.  Golb.  401.  p,  93b.  ti  ud.  B^ 

■  .Opihw  mvoU  M,aj[e.e£tc.,.  Anxnti  /Uio§- 
.Mi-  ■AfCr^iiUAlai.i  Mtiffansl€in*)i  -  nii 
S*  D/  "l^ulliiWiVulftfc;  ttiiWlirrt//^;  alta^m  cati- 
B!4k'kus[<l<«^tidM'dIutiJrt^l  ^ilehtii  hiei,  hlsi*)  ot- 
tWpHrtbW*  wyaiV^iiai;  iM  riott.  Aint'  1gl4Mitfi 
SfertfHer^ilini  amn*T'fidem,  gravitalem','  e( 'iitifei- 
lak^tn  ih 's^tTiis 'd^f^tiilm  Jtiam'.  Ifas' viirftilS 
nl^  pnssiltn  ntirt  aniart^  si  mtfj^^llta^  nic"66'a'^ 
ali!AtAhvrMe<tlb'htll^i4nit(<'f«."NihR1^it6ti^'qiAd 
*i'TWe.ie"*^Hfe"foHiiWattrftibiiei;'-  ■^'■'  "'  ''^  ■'" 
>'"  Hft!-Aii<^hf9'rt)g!!^,  irt'si^  -tibt  (lltnirh^hDilnlin, 
et  ineo  iudiciu  dignus  cst,  quemamplectiirTS.-  Ha- 

1)  ^Giiiici-iliitur  io  e,  BaT.  _    ^bnl.  Ar«r«</Jo  JImC»!  «mI. 
-      aiil:  lukattitt  ttarealo.  '  .,'  .^ 

m  quam,  iltiai.' tl^i^^di:"  '  '  ■    •  "   ■      ■ 

il)  «vfii  hola:  Msnt.  ct  eod.  19.  et  401. 
4)  Muil.  fMM  /Hitai  mc. 


549 


EPISTOLARUM     LIB:  VI.    1531. 


550 


bet^iugenium  ad  literas  appositum,  si  moj|s^^^^7 
tursi  accesserit.^,.!P^aj^^^Hii|  cerkfK0^|nsiIio  hincab- 
ducit,  et  videtur  apud  te  posse  proficere,  si  eum 
Tolueri^  exercere  scribcndo  ttiiA  ^61tifehii^tuhi^4er- 

mefitis'*  Matnemnti\cvv,^J|«^er^fl^«  Spero  eius  con- 
snetudinem  futuram  utilem  tuae  scho^lae.  ^aip 
elai  exilfiijplp  accehdeiilur  tui  hidi^irgendusscrl-- 
Uendiyrifi»  i^Bene  vaie' et  rescribeL  Tvio  nero  et 
un^verWe  scholae^iialaleai  opU'"  t^ridJe  Galli*):'^ 


<4t»«« 


irii.ii 


.,ili,iii    \  Tt.I.iiUUU    i;.l?  :   ;■'■  r 


1 1 


No.  1Q18. 


\ 


r '  •  I 


»'. 


t  ( 


I  ■  ■•    I 


8 1^  OoL 


I 


Fn  Myconio. 


-.»• 


'4=      ^■»  ^•.' 


I  • 


.  1 1 1 1 


f  ■ 


i^r  5 


l^9.J^:rid,er,ico  Myconio^  ^aslori  Ec$luim 
ii>  fi,  ,iGottk(inaei,,suOf4f^icQsumino4^ 

Sw'  D*^  •'Db  Pancraiio*)  eliani  atqtie^eiiafri  splli- 
cilBftium^  qnem,  si  potes,  aliqumritispertiikriitti- 
tOv  Moiiee  ai?r'  erit  ciemeAtior. '  '  Si^ribererti  idem 
dete,  niscirem,  te  officio  illie' aliigatr.  "^i^ique 
qpew^  ie^  Oeo  curae  fore.  At  schoiam  existimo 
rionc  parum  frequentem:  quare  sinc  publico  in- 
commodo  poterit  abesse  Pancratius.  De  l^urin^ 
fisis  JEceiesiis  sane  levas  me  cura,  qao^  'T^\^i 
parum  scribis  de  earum.ifl^tu  etqiegotiis.  Sed  si 
jaid  erit,  in  quo  mca  opera  vobis  opus  erit,  si- 
piificabik,  necgravatiro  snscipiain  toboiifiiyf J' etsi 
in'atila  leviter  curehtur  Ecclesiarum  negotia*  De 
4nabaptistis  tulimus  hic  in  gcncre  sententiam: 
{OtfL ^atisClat  seetnm^iliabolicaVA^  cfsise,  no%'>6Ml\o- 
lerandamt  dbsiparL  i!niiiil:>eeclesias  pi^eos,  cmn 
imollam  H2^l;>caii(Ji  fert^-^m  doctr jqf^^i, ,  vl^ifail:  igK- 
est  M  s^cta  ^  ni^i:  Gon(uf ^Q ,  pt,  ,4is;M<>^tjo ;  pftbL 
wc^lj^siaxum.: . ,  praescrtioi  cuip .  aperte:  miiusterium 
rerbi  damncnt.  Idco  in  eapita  jEactionumrinrSio^ 
pl^^Jpci».  «{tima  ^qppUcia  constitufE;nda.eMe  ijudi-^ 
iavimu^.  Qi|iodid(;,o.,scripsi,  ut  eo  firn^iore  a^* 
no  fanatipis  i^tis  (^-  sediftiusis  hpifninibu^  adverse- 
is,  et  in  concionibus>  fidmonea^  J)owipjS^M^9u«iqir 
Hip  maU  sjt  Jn  e^  secta,  quae  null^o)  )^^  eer- 


tatri'  lioctrinariv  de  summa  Christianisroi.'  Mitto 
tTtii  prbpositioates  casn  hi«i^  diebus  dispiijLalas.  Bene 
v^)e%  et**i^ro  ecel\nia  bra.  -^pirensis  Convenlu^ 
non  procedit  *),  quod  nobis  prodeltv  >'  •Uerum 
vale^.t.f-.Pfffdie  omnium  Sanctonim. 

Philippus. 


N^riOifi. 


Dctob. 


Maur.   Siditio. 


-^ 


,!  .   ■   .  ,*   J.  ..      •    '   JMlVH 


5)  Manl.  el  co^i.  19.  et  c.  401.  solula  tum  vergu, 

iunt,    Manliuf  el  reliqui  babcnt:.,MiklJ^eRi»tiL. 
7)  Vaee  addunt  c.  Bav.  ti  c.  Bas.  — '  Reliqui  nii  babeht  nui : 

*)  Pancntiut  Sajsenbacb ,  pottea  Rector  Schobc  Gof faanae. 


f  Ez  autographo  Mel.  in  cod.  Cyprup.  Gotb. 

Sindiosiss,   iuveni  Maurijcio   Sidelioy    suo 
amicoy  Lipsiam  apud  clariss.  iiruw  D»  Aur- 

b&cchuWj 

S."  JJ.^  Elsi  seirum  ofticium  parum  solet  habere 
gratiae,'  i;ion  dubitdvi  tamen  literis  tuis  cx  tanto 
intcrvallb  respon^ere,'  ct  ut  pui!^nrem  mc  tibi  de 
tam  diiiturno  silehtio,  et.ut  significarera,  officio 
me  tup  magnopere  delcctari,  quod  aroicitiam  no- 
stram  cxpelcfre  tc  ostehdi^  Primuim  igittir  abs  te 
peto,  ut  veniara  raibi  des  tam  sero  rescribenti. 
Toto  hoc  anno  non  occupationibiis,  sed  miserrimis 
aerumnls  conilicUitus  sum,  quae  mihi  vix  ali- 
quando  interspirandi  spatium  concesserunt ,  tan- 
tum  abest,  u(  ad  haec  mea  studia,  qiiae  a  prima 
pu^eritia  unice  amavi,  colenda  ornandaque  otium 
concessierint.  Vides  cqim,  in  quas  rixas  meo 
quoaam  fato  incidei^im/  a  quibiis  profecto  natura 
sic.abnorrfx),  ut  a  ijiulla  re  magis.  Deinde  de  mea 
erg^a  tc  volunlate  hoc  tlbi  velim  persuadeas,  me 
hon  defiiturum  officio  ^  si  qiia  in  ire  hetievolentiam 
mean^  declarare  poiero.  /Probo  ienim  studia  tua, 
quoi^um  mitti  specimeh  in  literis  tuis  exhibimti, 
c^aie  erant -pnre  et  eleganter  s^ riptae.  Cumque  m 
ea  .dorapversariis,  in  qua  omnium  virtutum  ex- 
empla^unt  ob  oculos,  mores  etiain  optimo  iuvene 
di^os  essid  n^^esse  ef  t.  Non  enim  dubito ,  quia 
^  tali  pra^itus  ijigenio  intelligas, '  qualem  nactus 
sii^>Ii^rfiin,  (ifl  a^yal^oy  inquit  ille  servus  apud 
Aristopli^em.  iHosti  nenipe  caefera.  Tu  igitur 
C^lix,  cui  viviere'  contigit  apud^  virufn  ^umma  do- 
ctrina  sapientiaque  praedilum,  qiiem  qtioties  aspi- 
ci^s^^epgitabis  te  videre  noa  aliquem  de  populo 
literas  tenentem,  sed  unum  de  veteribus  illis  he- 
toibiis,    quorum  ingcnia  divina  quadam  vitaque. 


*)  Vid.  Sleidan.  lib.  VIII.  p.  S17. 


S6l 


EPISTOLARUM    tU.  VL    IStl. 


ott 


afflatu  coelesti  nnovebantur,  eosque  at^ra.com> 
munein  mortalium  conditionem  exloUeb^t,  .Plji~ 
tonem  dico  et  «imil^  .  Quare  oinnia,«ius  dict* 
factatjue  memineris,  pmn^s  yoce^  pso  o^ulis  fl^ 
bebis.  Quods.ifaciesnuUorurn  pMece^4ori.im  ad 
Iiene  vivendum  alia  valdereqiiires,  Quoid  mitem 
petis,  ut  dem  lileras  ad  filiamhentui,  deligam 
argumentum,  ut  ad  cam  publice  scribcjrf  possimk 
si  id  palri  putabis  non  ingcatum  forp. .  ,.r^e  oflfen- 
dat  axaigos  tijyota.  Uac  de  re  vclim  ie  iqiIm  re- 
jpondere ,  teque  rogo ,  ut  ,'nie,  her^  .tuo'  .f eyercn^r 
commendes.  Beiie  vale.  Mense  OctpbTi  4nno 
MDXXXI.  ... 

Pliilippvs, 


No.  1015. 


Joacfu  Camerario^i 


Epi*I.  )d  Caincrar.  p.  ITfL 
Viro  optitno  loachimo  Camtra-flb,-ifo^i~ 

S.  D.  Nibil  a  te  literaram  accepi',  postquamdi- 
scipulus  tuus //o/manuf  huc  advenit.  Id  propte- 
rea  scribo ,  nt  si  quid  forte  miMst!-,"  wtas-  me-  non 
acccpisse.  Mitto  tibi  cuiasdam  Sarmatae*)  ^di^ 
ciuiDi  d«Cometa,  quod  mihi  videtur  eruclitB  jccl-> 
ptum  esse,  praesertim  i^  uno  atqve  altero  loco, 
Fama  huc  affertur  de  pugoa  adTureffum  facta,  in 
qua  dicitur  et  Cingtius  perlbseV  ai'-j^hid''hfffaes 
cumperli,  totara  hislpriani  yel^,  le  mi(iii)ers(^->i 
berc,  non  nt  GerrnRnofumscriptores  solent,  qui 
nultas  causas ,  nullas  occasiones ,  nulla  consUiaj 
unllas  7ii(}ttftAoiti^^%^OitvM:] ' ' ' St^iW^ ''ocplHd^ 
nem  hnie  tumultui "pt^ebul^^Cii  HhMi 'Iffiiidi^,  ■ihA 
aestatc;  siiperiore-HelveHtbinum  ItilufeW;  Narii 
accipio  afTtirsse  mille  Hfspanos'  in  hab  Tdt^^en^I 
pngna.  'jHQoitlei^Tie  nonAarni iteipnt'AitiA-te';  iqnbd 
saire  miror.  Et  vii  iUe  qaicacet ;  hMI.'  Mdtatoi 
dasaic6.  negt  v^  n^ittre  •upittt^iis  noilift''<fti?4i5tU/ 
qnae  min  libel  acrih(!t*i  {Egr^um  habMifhoMI^ 
nes  dt^^-eot  ■prartextum  4Kic  tetnpore',  ijili  trtHlnt  vo^ 
Innt  habere  religiones,  fjai  VAltfnt  oiMMa  -rfMtlla 
«cntere,  slmnlant  se  reefpere  ^wjudlViJi'^^!»;^ 
abiccta  nosVr»v"4'  D«t»'  his  -nhiii  'MtnttliWiW 
ostendel.     Hie^anntn  affer«f,    nt -«j^  spH^' V«t: 

*)  Afcnt  Cratovitntit. 


Bene-^Ie  cum  coniuge  et  liberis.      PostJta.  "Cal. 
Novemb.  ,ii\vMtiii\U(..''V 

....■,;,.i-„....  ,v.  .         ,-  ,;,...  .,;i,i....i  .^{h^^  ' 


-— —  Mart.  Bucero. 

f  Ei  autosnpho  bifaf.  ar)>i*^Zofia^in,  mibi 
Be».  FriAarto.  ^ 


(lcioipU  ■  PIv. 


Doctissiiho  viroJ).  Martino  ^ucero  docenti 

ecciesiam  Argenlit^am  y  -vmico  suo, 
&  D.  Acqepi  Mias  Ijteras  .deJ^r^vnjetfcoirirV 
ve^,  (W,  guj),quid  sentijKniis  pcnpi«ad'^iMM- 
»,«'"  *)..,.  NcCjnw^twnus  6eqt«fltiflnKnos»tam*iii-Nw; 
lum^s  esse  ^Uptores  di^0rtu«,i;un)  ceniugiumtcn» 
iure  divinp  jw»  pugnet, .  Ui,  iqtfi  djveTsum^pco. 
njiqtianj,,  ;leri;lbiljj«f;  exaggeram  et  ennspecant  ios 
divinuijiU  ,Nos  ^)i]n:4,^i^gecamasi«iebDa  foK- 
ti<;isiii^)p;i;itatein  m?ei4ti0m<i>  qpafttpnirfMto  ■on 
^^  f^V;s*-.^i4t^qD<!^ust4  snnt.pmpter magktniM 
^Mf^tfir^t^em»  ..quae  ;alioqui  ,in  dubiiun  «ocantltf. 
^.W  i^  "  wUs /doccMlwr^p»,,  ponscientiae  «ios 
sj^^Sfiifi^ifptfSSet,,  :nt  egu,efiiidem  aEbitror.  .  Jijgo  rae 
>!^  ,"^tit)Ti>00  •HbniscebO)  si.^nis-veUt  eaie  av- 
ctoy  divortf^,,?gi^th^n^]fal»id;tm,^ipe  me-   :" 

'ni  iiPpt^**^^^'*!,'''?»*/^^^  riftrarrlHttieMrouf.priBK 
quam  tuae»%J5aj^  i^ffiw^^t  .>»*l'oJt  tuitf.HteH» 
tota5j^,]^;()i)gnovimus.  Doleo  casum  hominis  ct 
pubfico  et  pi-ivato  nominc.  Bellum,  ut  videmai, 
nnrtnnrcjt:  Nant  fetiqiruiTiTst,  ut  orcsrans  Cfiri- 
*^".n"'  ""*  'P*®  "^^*  exitum  reipublicae  atquB^ftCcle- 
sia»-u£llem.  Bene  vale,  meque  tibi  ez -iminii 
bene  velle  statue4Ku-fi(«pwkdit<fMluAl(,  teque  oro, 
ut  lileras  ad  eum  transroiltas.  Iterum  vale.  pi* 
8.  Novembris  amio  1581.  ■  '  i~ 

,  •  .7  .-.  -  ,  ,-,   :■    »    -.    .-■  ■  O    .  ■,    ■   i     ^Uf^nOf.    ■. 


Ej^iiJAJv'' 


I  10.  Kar. 


,,     •'Uf\  .      ,l(      ■ 

Senatui  Bostoch. 


E^i(alMM'«i^Jcii*laMt1tDataelnMimn,'ciii  L^llMra* '^11*- 
^  Sin.  GrTaitHOi.    ludidiim  ipiBn  tidt  Mipra  d.  i$^  j|y. 


EPISTOLARtlM    LlBi  VI;    1351. 


5S4 


tSJ 


•■■■■it.im, 


Testimonium. 


nieniflni  tnini(tr«  Tcrhi  divini  ad  Winibeiniei»»  *a 
.0  dalum  ■  Lalliero,  loni  et  Meianthonc,  qnure  i 
iM<»li>X4illMri  -(•piHt  4e- W«tt- T;  tVr  i>.  918.). 


...:     /9it„,-f('^^*'>^...'..'...6^H.-li;.  .-1  1 

.  lib.  VI    p.  SSS.   —     Contulil  nol-ij  S.  V.  SchuUiDf 
lo({r»phontntoU.KbedJB,  jVr^iyiiT,  yol,\Vj    j  i|,,^^ 

lohanni  H^sso  S.  D.' 
Um-  raro  «d  te  SCTilTO,- quiUvts' potitfS  in 
sie  piitalo,  quimi'obIivibiifiin-'no^trae!;^eVe^ 
litiafc  Nam  «gn  te  nnn'jMf}nlTs  amo  pn^ 
un  conBtantltim.  et-  liderQ,'  ^"^(^'hoc  teAipbrj^ 
DB  est.  Viilee  eiiim-qbam'  miilti  hdt  dgctri- 
n^  qtioct  docemus ,  nrtnc  acer;-imfe'pcti^' 
r,  qui  initio  applfiiltlffhitnt.  "  Atqa^  iidiim 
BOqne  fateri  copinturVmtiltos  !J'ft6feis,i(>- 
efiictos  easeiitiles  ad '  al^iidaTTi  piiet.ittiii  W 
iDdas  eonscicntias ,  sed  'allrgnnt  scirildiiliu 
fiigiant  cnicem,  Quftrtiagts  te',  mi  ff^ssi^ 
piod  niin  pndet  tftEvangelii,  HCc' dfetrVcUs 
Christi.  Spirensis  convenlus  non  proce- 
'pero  ftilorutn ,  ut  Dm»  det  TnpHicirriii  x«- 
^i^his  t«hnS>|uam  velint  ^ttt^krsTtfii.  ^enc 
AmmXXXC.MeflseHavehtbfiy'*);"  '  '' 
'        ■  ■      •    Philippai;-''  ' 


«,fli 


foaohi  Cam^arioi^'''  ^'^' '  '""■' 

...  I  ... ,  ;.-.■  ..r  i;',-  I  i'  ;■'''!  I"'  ^-''■"''■■'"''  ■'! 
t  •<!  CiriiersV.  p.  I7S.  ,,',    _    ,.,.    .    -,[,i,.,.i^ 

iptitno  loachimo  Camerario,  Nori- 

.  bergae^  ..      ._ 

De  rebus  Helveticis  nibil  certidin  iam  ha- 
.'  Huc  niiper  allata  faiDa  est,  JDsCeg^J^ 
i' esse  ah  JIisp;iiiis,  et  Ciu^ianorum  octo 
caesa  est.  '""Trtiifec^fetsi^riWnKttincredo,  tamen 
intur  a  multis  a^toTuOTois.  .Quacso  itaque 
quicqbid  habes  .d*  hin ; WbO»;'  InSWrt^ifi- 
Quaiiqn.-im'qunqiiomo<lo  illa  se  iiabent,  vix 

■  t/Htn  nwifli'peilri  adicripla. 
ru.  Ortn.    Vol.  11. 


{ti|tfkl^:^^^ati  pu  ia  ^Tic  acfitatenl.  Illnd  est 
(fi^nduiii  t'  !ttt 'Dens  del  molieta:  ^xatafriQo^i^y. 
'S^^i.6iiil»'ttHti)faMfii  ttt^  'efviJisoriihiulinhorn- 
tfli  VA^^t^."  'IBrfat'iestrfd6  qiiae  paiiiallim;  creScebat, 
^'  iSai)'iil^Y''dVfcc'(bbis  ' {6'iinsim)\  lijc  ^iotiimescens 
i^^^!f^i£V'>uter1tiii''8ti-iBens'hbrf^d'ui^,  sicut  ro^ 
tke /ndvae  i^ldfinC  Aderant  autem  percussnrea» 
qni  ff^lc)>aiit  dtHCOiteiTt,  posfquafn  crepuisset,  et 
p'(ibl.1|ijfi  Ktenpni  s^  d^aco,,.  tontinebat  humanum 
cadaV£t^'qn(iil't6tui|ri  s'ani(>  taboqiic  pieniini  er^t,  ct 
i3iM''^rJ^?et'."iibf  niqrjf-nii^uin  eise,.jRicienj  legeb.it, 
[j^^  a^infititersupeirriiciein  retr<'ict:i;  siccxfterreclus 
sum.  Af|ir3,ista  imagiaum  confusio  rerbm  scilicet 
maxihlaTn  if>^tiirbHtionem  indicat.  De  qua  tamen 
iubBi.Jtpu&  e«t.BamiuUf.;Cuni  ^iL  Ula.auifdculos. 
Nondiim  scio  Ttjs  vwl  yivo^tvris  awo^ov  Ti^d- 
yftatai  Vides  qiio  niat  res. 
''""^^torgius  Vorchemius  imxt  praeceptor  noho 
meus  cst  ranvtvitj' maiiaurnt  aUq^mdiu  nobift- 
cum,  cui  veliin  le  scribercL;.  dcdi  ei  inum  Theo-r 
criUun^.  nondnm  enim  viderat.  Bcne  vale.  X. 
Qi^iSti\.lstkAf.',^tUda&  misil;  jlntc  •  t«bellaciHni 
ad  vos,  per  qncm  ut  wnhl  xespondeas,  te  etiam 
atque  etiam  oro.  >   ,   .         :     . 

!':','  0ilmnos. 


yii^o  optMio  tOachimo  Cdmerarto   amico 
'■'      :."''^ -  ^ao''i:'iimmo ,  Noriiergae\'  , 

/W7i''*A;'fWfP'.*^^^t**"''»f  .>fi«Iu»i«biir»i«foiieg«h. 
ti^lD^^  n^i^.4f?pe^(i,{tcrfici  .p(UEe,,3ed.nem9,'mQ 
hpA  «^«RSP  de%a,;r«.#^qctAis.  cst.  .  Noster  .eoim 
t()t!f,^|ei^fJtrijqv>lo,^it  iu  urbiiiF^tfp-sf^ii/sT^t,-.  .Nflt; 
^f^,.yF^  iUi.|ostf4i^(r«,  qi)api  vehementer  hasis 
|T^ip,{i^fji;(];}]piuii^',  ,£jt.coii*U«scuat  ho^  tenipor* 
ti^^,(;pii^(fi,fP(lstfli}*iuinHclveti^  belhimviotHm 
est,  .'.CVfW^  jf^luw  .JMct^Hia  «xpjiuitanuit  omnet 
htfffiiffftii^t^et^^Mciiit»  exiatiniari.,  ■iua  peid- 
caj^.pA^i^ad.^9Qs..pectipjue,^Md  aguu  negotium 
siiivfpar^ule  et  ar,tc..  ,: 'TuasiNoricas.disputationes 
pnrar^q^.-ii^^^is  euf.jJvdico.f  quaE;  legaiitur  a 
nostris  hhminihiis.      Qnare  efficiam,    nt  edautnr  . 


*)  Erfonl. 

36 


BSS 


BP{ST($tjtJHOMl'-U«/  XU,^i3»& 


m 


qui!(h^'l!len(];iti5sime.  Locus  Ptoleinaei  m^^t^^ 
tia  iindeciin  5!gnof:f^^'^wimfJ:)^r  tnihi  mutandus, 
et  semel  tlepreliendi  ia  tao  codice  emendatum, 
sfecti^^diii^''.^dTii'6tt^i^atuiJ);W,''*fft»rf,"ion- 

huiu»  geaeFi«.aflifiieibl«..  Alicur  tc  poluisse  sif^ 
stomactio^mni^rjci  MintispVi^  ui  iilaiiicxlrtcabili 
»juaestJone  T/)i,- H,((0(>(i/;'/,s,  Scd  v.irirUis  illa  l-\j. 
etnplorumel  si^ntentiiiniKi  (liniiict  Joclo^om,  Ideo 
noii  rej)i:eheii(li}.  N('i[ii*!  s.nu'  Ikh.  iiiHii  Surtict;  Ut 
me  sperera  m';Uor;i  luis  ''flicero  [>o'sm^.  '  llls  iir^iyjs 
SCribam  copiosliis,  etsi  iiEni  iniiic  iiihnjT.ibiiitiWs, 
mgl  Tijs  ^lctX/.a.yr^i;  agil.-nitur  ailliiu-  consilia,  et 
quidain  ex  nostris  beii''  spDr^iiit,  sed  me  torrerrt 
praedictioues  et  illae  tuae  de  osti^ntis  ilispntatlo'- 
3ies.  Si  CoustanlieiiseS  prosctljili  sutil,  frit  bnitti 
duble  bellum,  qi>od  iitin.Tm  Dciis  jirAliilicM.  'Dc 
dirvlostadii  morte  st  poLeris,  «■xjib)i'.i  (nd)rs  rem, 
■iit  ccrtum  sci;muis.  iMxllta  iti:(irf^(^r6'ttTi'ii^ilia  cv- 
empla  sunt  i;i  tua  bistoria.  \'idcs  (iiKun  primm 
cunsilii  aut  aiHuji  liabiierint  (jiiidai)i  *)  exers,  '[iil 
paulo  ante  toti  orhi  tcrriLmm  mili^ib.iiilur,  sod 
Deus  cesplciat  nbi.    -.lieae,  vale^'  ''IMftie  C:il."  I.t- 

i\m  i^mi   .n!Iri(l  n^i}Qfl^g  3n,;.  ■■       :. 


N«  tn*9  '^^'^  .fliwirom  ;>(i  ,fjo-.'!;  ■..,,■ .-.  ■ 

«2li2^-  ;•'■'!  w^lmbi  idi  f!,^  onii  .f.riMlu' 
.n-,j-M'r-.-  .  ■  -^,  "S^^f^^M  r>f,r!  dnii  ,mi 
■■'■''^'  ■  ■■'    ^!^  r-f^M  \u  ^ViFf  i^u'>  ^M 

Iwcripliuiii  »  Si«Nlmu  diLcrijlui^^»  »diii^  IHj^ 

Viro  oplinto,  D.Oeorgicf  «ji*W)id'fiWWi  ''^' 
(trnico  sr/o  iunini^"-'''-'''^  ,  nj,')!u.;'>d 
5.  D. .  Proxiiiie  cnrn  o[li;rre«li.ir  liliTJU'  Iil.ie,  noii 
eraradoiiii;  aliiKjui  iuo>.  resjnmili.5ii2iii,  ti.'(iue  I141: 
curn  liberjssem.  Kl  nt  inUio  dc  m.iiritnijniidi  iie- 
goUu  ,adulesi;ciilis,  qm-m  luiAnrCuh/icin.s,  rcs(>ini- 
deam,  scias  buc  injijiie  Lict.i  ull.i  tictjije  lilerns 
uUas  ,iie(jiic  defeiiiioncm  -pucll.ie  vd  i-s  .uila  vel 
aliupd£  luissa  cssc,  Tiiiii  igiiiil.i  rcs  csl.  ui^Ma, 
qiiuifl  quae  <'St  isnotissim.t.  TMilinii  scnicl  in 
prandio  audivi  Ooldiciii/n  iWiLt^vi: ,  qn;iitdam  rsse 
contcoversiam  Aldenhurgt ,  tjiMin  p.^Lislim.ircL  .ad 
Iios  pcrveiitur;im  essc,  !Si'C  di^il  i|uiil(|'.iam  ain- 
plins.  Nullapji  ivtrratiiiflpm,  ,nUll:rm  hTsloriani 
eius  rci  .ludivi,  praetecijti.nhicJt  iriisliierls  pcbx.!- 


iftfW^iaSillRKot^itqrji.-vniiue^nMnsiiJt^grLiilhtWN 
i^MdqfJawTpttwhitKlKM^  lutsxnigm^f^ttiittnliih- 
lWum;-)iiH)quii4Tii^injJBaribJssJfmni«iina|^K7i  tl 
ftsffmiditrjnisi^iiritni  qRjtwstese^iMniiMtnA)  nflm 
«ftU^miriqhqiliiiAtiiognlivciatJii^^faeetalUkiWfeMr 
(^tJuq^^AhJlRtipj-i  liiiitUBiGiQo^fniiateriirbUesailii^ 
(ititt^rt'''"]^*)!!»"^^!  iDKiiJ>"i)uii)ipiMKb:!pditfRdcisbff 
tiiU^yjsii-F^siihiiri  teiBctnifauriitf' iA'uIa:it9(t«fift« 
Msa<Oti«S(Jo]iaimei;  tui'SiicHfai>pelMO^i,iit:))HlflIiplll> 
IIt«r48>Ca/^'ciisia8Scpd«S3']  Qiiad^-afuttfRffmgminif 
tfo)btmsl£aliitn^£s,;;et3i)Dihjlvaudiifir&(HiiiiiMi}i^ 
wltfqcfiilwfbod  dx,i6timiMonslo  tiiiHa«tfarfli$?4aQi«a 
4ea  t^i  'piernudeb:^^ :  andHiu)  esiS  nolAof  iMcrai.U»- 
tam,  ula  te  voluntates  nostras  abalicnare..'.poMil 
KsCiAfi^ijifeTSpecta  nohis  tua  in  omni  genere  of&- 

KemiHiQoidicii  in^cnium  quale  sit,  vi(|f|^ri]^ 
inTTlt(T~ante  perspexis&e.  £t  praebuit  jpttiHHn 
hominis  sibi  nimiuift^^ImUK' in  editione  Apolo- 
^iaiJl^ifailaiH  de-{m]vind'iB>lltititi'^  JEi«ffAe/uu:u  ego 

'ttidrYiotAiiiitisj'  seid  Ilfe-iibni  potcst  'placaiu'  i  Ru- 

dispHcet  niilti  pcoyter  multas  g,ravissin)as  cauut, 
<Ji&ta^Alfi}Ls^'9xb^jiiC^Mitl^;^edl'imJ>^^ 
eplias  ile  pulvino. '  'Ifciif  VATI^;'' 
...■la  i-i.-,.tvi',r.lni  l-i-f-.II  =..-..{11  "„.;^';i«3«BBi(( 
i-ini.  .l»tfij,ii,ntt»hi8^EWy/n"o"(iHeHdiew;.'  De€obi^ 
<'<^  ia*'fliirftacflfl)^''»L*6U»s.< ''■'"-''''•'''  "it^  c)''i.-r.)i 
ffa^r.-.lf.ii-jm    >nin'.in'.|I    liunib    m-.tm.    I.(.|,0       .;i' 


iiiii-iiii.t  iTiiii[ii  ■■!  rtftpni!  .'1!  ..Tif'/ 


iU'i 


■.^■i,A      ■^''.'ini-..djtf,,^2^£y_,.i. (   ,.   :,,uil.K 

.(■li.  ;:(;e.iiil^-..  ;:[.  ...|>  .  .■■ui?v..  ,;.V   ,    l;l  ,iori!ir:;n'(, 

d.  Eli*i,iUlo«*.,  flrtwrf  ^««.'tMKfUlini,  ,#598,jj  ACU^ 

ftcrintiXa^l.  Sicklcrc)  «  Iwiken  opve  mijnt    EKrt  MT 

'[■''■'  feiyiy  ft*wiw»siMy\'a^4htv8;f  *riliti"Btfcii .  i^  — 


iBnclHrutKopviMH^ii.rptii^hVj.flMilfMnfil^trtHllTi^ 

'"  «uis,  nuanqaaiA  ZcknenM  M 

Ndi  ZUhiAM  wtpt«ii'IA<ta 


roiimiliu)  1551.,  ■criplini  «uia,  nuanquaiA  .^«Ihii 


»1  Ihlv>:iii  C.  VV.  —     Imo  pulo  LiiiJgratium  latiicar!. 


S.  Dw  :  GrtiLulori«%ji;et^oi,idlf.i«uerp  '(OffiiV«flf»)i 
et.iuHK  fUumura:^.  .Qt-  pcMfjWfiHAHi.&rtupfiw.jbjuii 
o«D4iilMkij  i]^4ec  >ir.btA.4lie9^Mt;^om¥i?.rnotknlQ< 
^'Jii!iituiii^yceiianJtutib«nfl.r(Miuq^  ^t,  ^^rtji^n  Juae 
•viUic  *t  livim  ^oixtiaiy.  iSchulasticujli  ad.tf^  snil- 
timus  ingciiii  placidi  ct  uuu  inurusi,    cui  J«iHilr 


w 


EnsTotA«wiM!/i,ift  y*7  >♦«!. 


s&t 


nABanUij.kiCiditifeDtcrawmeat-^pncgtoa.iii^pTitvtor 

b   dnig«blf«finii^li)4di»igtiufert>iDp0fte|jtnf-SM* 

IIA^MMliuitsadi^^iUhovJnitDlciifaitipiiBitiirtiioiiM 
«dbl«niUdtdiBjn<BS^B(3nuitiiiii  4 -pairift  JdcpQkq^ 
w^bOlilitatixMUfiiibiidnJiiBus  iahoHiftfipicffAnih 

*mihttii:i\la)toteta\»iamtiijm  e«MintolnttiTniiK«4 
oirowrtegrotiDrstinilft  pTMtieplbntbnki\. 'S«]t'm»t 
biriJttiiHsafbduintiiiliftfiiipet^g  •Jtfanuji:^a«A  id()(b 
l^Al^-di^irbi^V  flliMi"iBeDel4ialeJ>(.i^i)A»[inl«» 
ttbaitMiTeMeB  DsuGoiUintivialdKm  «AiditSinffk 


l'^hilfpp«v.') 


II.. 


«•«wT-  Jiifil'»''.^!  I.'J       .'i^^i/oijiiiq   ;)]in— nfTmiT 

iioqA  '.UOiliLs    l.i«5B«IWW^*>riFiM.;iI  ;<];«  ^i:ii,M<.H 
S3 IKMIA  lASto^  RitdilMi»;ibMl«li  nfisi*  tfc.^r«di«fiwli>- 

iiV  .clHaM«.l^di^fiiiliiS»aA4l.!nK  d...Urilr«.^i;VqLilL 

rwri,  lr.y^t:,.inj.;;if,JI:-aiy\.,.,-,u   hK,,,  i,-,;i,,sil, 

,       i'em.'lo.mK,„„:u..,oi,<,.;i.;., 

Jesaad.itSi^not  libros  Homeri  interprctari  Deo 
nliDattta  ln>iidlR<ilWin[,c(m«^^fli,A«i»c#pt)<)ior3in 
extam  die  MercurIi,.a(ft4i>rjiiekgftw;1«3ftlMiU  gra- 
Quod  Autem   diciint  liomenim  mendicnsse 


ivitrfi,  idacddlte 


'mortuo.  Oberriil  cni] 
•y/aif"»*K!2***  ^*  "*S®*'  q"»  «  audire  veU^L  P&. 
niMniri  priliriT'  non  potest,  scd  polliiceuK.jna^ 
namm  et  honcsta^^^lf^uiBdoctrinam,  Rogat 
ntem  non  illos  [3ayavtsovs ,  qui  quaesluosns  :ictes 
Wii&u^.^-^rfrtiishltitw-^ntrtla^ifjljftHtticlfberiH  do- ", 

b  j-dZr  :,ifiui    ■^Tan.i   injlrMil  .■!  |.|T'IJ-ni*.    I J  i.'i  lifiri  m 

tfimit^y  «inwdiiintig^fiMrimsiittriccniteiiibiiFl!  ali.?s 
ifllWH.^lwite-^^t^.l^Jsciplina^  'Qu^il^^,!^^p^lj;n  lio- 
om  aliqnem  inciderit  Homerus,    pst  enin»«oecus. 


iiemiifr'q»oii^ain  fiori  ipotUiisft  tdlnm' st^plorum 
«iJllMl'Aei!i'»wmMis','  qHamiiHet^gn^  m^«(^ 
Wa\;>ft9lV»V  nttitfr  T!Atitnft  est  mntcn^tufrwptnmnnn 
tf«th','"ut!'hiai  ^alls«ffe«imtbri  «4  JjjliIdenhTieae- 
Egiidtttk'  a  p^rikis-.i-MCndiearfriHompnipMiiuditntfis 
ofjhtUrl"-  'Ihct^iirJn''tf(fteiii''prffxifn(e  *  ii6Ao'iibru 
HArfDrfJ^'     ."•■-  ■■■-■:  ■-'■-'   '■    i^    ..:■...  ^..-  . 


NfHiimi- 


1'';  :.[..-.^T    ->,.,,■,■-.,    ..hfl^j[^, 

,n:i;Jj;Jiii9m')    o-iilxr^    -1111  m    |I)n---('-i  n,'--    -' v,.,    .    ■ 

'MklHh^^iBiinn  95i*Mfcn  ^l-  eMrti  Wit  to  JRttWci 

''' ■'  jt^affyDB^ree^eh  beSeoaiiflfliiJnS.  1531").  '" 
JSfi^jcti^3'i^^i^s'jp,Mrfj^;^  fofl  Ifibcn  TOD  e« 

!}/']^iAffs  i(mS'\S^*i''^™  ■^^'^  ''^'^  nimanb  unnittjifle 
^(^^futiffl unff  ^a-folgliiigfucijf" '  fonbn-n  mit 3tber= 
m9if,Sfl(^e|l,^ft(''^"/  ol^il^iTo.tlj*  T)oI)f  tftoil)  forbei-fju 
kibfii.,  ;J)aruni,,]fc[(t' itjv  ci-filic^  tebi-nE^n,  ob  bie 
gqi^t,n  ,fc,9''n.,,  bavob  ®,ott  befol;[en  (jabe  ju  [cibm. 
JJtnn  fo.  ^  unnelbigec  5flnE  tpdce,  unb  bcc  (^cgcntljeU 
fjj(ff,ip  fllji^  JH,fe"!b;«/,.fpflt  triQn  uidmeljr  Snebcii  mit 
j?^p  2e^fc.n,j'];|^tjj(^;  ia.ftijcn,  Eiic'2i3ibetfarf)tn'  ju  bulben, 
t9,.fj^ii^ig^n  tJ^,,|v!Ujfnfcl)m  amtipcijfien-  ba^ficbarunj 
^.e^ci;i>,lKPPi.T|ia'i;l)fn.cinc  fuid^c^-grcutic^c  SpaltuHij  ittt) 

:  ,„  ■'^,^r^.iji^'en  ifl^Iotf),  '  ba^  ii>r  crftlicl)  htx)  ■rttctt 
)djiie'^W^.,,^ijjiljV  fci)utt)ifl  ft;i)b  ju  kibcn-  J5ciin  ft>"^5 
''"  ittjM^j;j!^ep(?|Ixn  l^at,  }vii.K^t  nidjt  allcin  cucf)  [)ecn'<i(b 
'■    >abc  ff[)r  nJebe"t^un','  fonjcun,  ii)L' luurbct  aiii^ 


ber 


fceml 


■i|fcn  t)aben,  baj)  Fljr  eiid)  in  unn6tl)i(je 
unb  wiirben  aucb  aQei:: 


.b^i:.§;^i|T<.'"  ^o^tn,  bi 
inbe'@tj'dnl  ge^open  t)dtt(t, 


ber^I;6d^Sf  Xcofl/  baf  manwei^,  baf  t)ie  €a({}en  n}ii|i 
^^«niLB^tf^ig,  unb  baf  ifir  f4)ulbig  ffpb/  bi^3)£|^ 
ben,  uRb  ta%  f>}>^^ffii^  em^  mertf^eft  £))}fec  fe?, 
ba^  eud)  @ott  in  fblc^eir  f a^r'  i\^  ein  ^lfec  ecjcigrK 

^t^^9  .101  .^  .•■.M  .b.,:,  ni   .:1....>.K  .ui.j,,,,o..«.  ..^i    , 

CieWnun  tte'^<Mill  i^artStiiffl^';^iiflilPttt  TTcti* 
fel  wihillhfc^t^W  «■(^.«^^^^'^(if^iHWliv^n** 
belangtR/  baoon,«nl)CAdtbM/|en:9iAa^/  ba^  ii^nen  nit^t 
notl)  f^i), ,  \\)x  (^ciPiiTi'11  mic  ajcrlbeioiflung  fKmbcc  Sa= 
^f)t,:}W,l)^icibcn;  (auti)'  finb  efli^c^^ritflilucle,'  afe 
^fci^^Vffen,'  Sal^  iui-itj.n  itiib  bc^^glciii^fn,'  batijbliSIrt 
unb^t^ut,  \'ciL>  iii!b'ycb<'ii  lu^uffOcn,  mac^t  billig  C^t- 
niinftigcn  Seutf  11  iScbetiEcn ) ;  barum  foUt  ibc  ^'^^  ^o^XpU 
^!i(nftc  bicfcS'.^aiibcI6  IvtJcnfcn,'  unB  fflbfu,  wel^e 
'Biii^i  fudj  fiJi'  cyrc  'J^crfoii^nolljii),  unb  bic  ein  {ebtr 
SijVilt  fcijuibi^  ill  ju  miifm  ur.b  ju  bcfcnncn,  unb  l)ef= 
fcn  ju  crljalten ,  ®ott  uiib  unferm  ^rrn  C[)cijlo  ju  2ob, 
unb  3.11  Seil,  flanjer  6i;ri(icn[;dt  ju  QtlfH  3eitfn.  Unb 
finb  ndmlicj)  bicfcr  ?fctifcl  bcc  erflc/  %a^  iBir  Sccgebung 
Der  ^imicn  allcin  burct)  iSlaubcn  anCljrijluiilcrlangen, 
oi)ne  all  unfijr  2BcrE  uno  Serbicnfl,  unb  Da^  roir  alfo 

aS  InicriDliiineni   el   >niiuiii   idicriptit  SpilaltDUs  *ua  maau, 
bM  Uldiciuiu  pulo,  Md  ib  lon». 


EPIST.aLAHDM     tlB.   VL     t65t 


S60 


btin^  foKt)tn  @Iauben  @ott  gefaQcn  um  (Sl)xl{lt  viKni, 
unb  ger^t  jinb. 

Siefer  3Cttife[  ifl  eud)  unb  atlen  G()ci^cn  nott?  ju 
miffen,  ju  befcnnen,  unb  l)(lfeti  ju  ei-t)alten,  unb  bc= 
(angrt'  bie  Stfenntni^  (St)ri|ti  rnib  @t)i:e,  bavum  ber 
@|»:u^  babin  se^^rt:  SSec  mid)  befehnct,  miXl 
\6)  miebei  belennen.  iDacum,  fo  man  bauob  leu 
ben  foll,  foH  baS  ©Eroiffen  gftrcfl  unb  fi-6t)licf)  feyn, 
unb  wiffen ,  bag  e8  »on  «jegen  ber  (St^re  ©otteS  leibet, 
unb  ba^  bie  @orf)e  n6tt)ig  unb  nirfjt  geringfrfjdligSei; 
2Vnn  fo  SSergebung  bec  (Stinbe  njd}t  auS  ©nabcn  um 
6f)ri(hi8  roillen  gegeben  roiirbe,  fo  (jfitlc  fein  SRenfrf) 
leinen  gewiffen  SEcojl,  unb  mfigten  a(te  Seuft  wtjogien 
mtft^et^eifeln,  fo  ©ergebung  b.er@iinbe  aunitlftrm 
SSctbienjl  jiftnbe.  ^' 

jDec  «nbere  Zxtiftl,  fo  ourf)  belanget  alfi;  61)rt: 
flen  jug(etd)y  baSnot^ifi,  juanffenutibiju  ivfeiinen,: 
ba^  tr;ulitioncs  hnmaniie,  ba6  ift  raenfi:f''d)e  Sa|ung,! 
ni^t  ffiBecF  uhb ^offeSbienll  fei)(n,  ^iiiiilt  1nh'n  JSn-ge^: 
liung  ber  etmbt  wcblene,  fonbrtff^bt^  e6.  fiii^lvlic^e 
9>olicc9-feiiJV  ai»  nwlc^et  btanoi^  (^plirf)'«efen  f.i)ti^ 
laaii.  '  -  ■    ■■•-■■  ■'•■  ■   ■■■-■'' 

lCtv  brltfe,  .ba^  b(e  9tefft'be|:3ReiaK%g«t)tt{.-, 
fen,  fllft  fr9«9ein93ert,  ba6  anbemi;!(fifl'fepni)t(«t 
«bnr  lebcnbig,  ®nabe  linb  ajergefcutfg^bariSunbe  19«^ 
Wene,  nirfjt  redjturib  bem  ^aafcen  tntg?i5?nifn). n  '.'-i 

JWf ■»iftte/'-ba|  ber 'i§eilM|ieij-Dijm'uftHi9>n^4c 
DbCT  notl»  iflaw^  nit^tmljt.  ■  Iial^ber  ift  tti»  :^t^ 
toi^,  baf  oerttauen  auf  ^iligentfertieiFJt  ij)  @^ifto 
fme  aijre  cdaben.  ■■-■■. .-.li    nnr-.    ;;!j..,iT; 

®o  mm  ieffi«nb'««^i  bbffr3ft-tif«»'wttrt»t^  iufyiU  \ 
ten  obec  gu  l)6ren,  item  eiirfj  auflegen  mil(,  ju  n^i&l^, 
ttefriMgeii  dudj  ju  roeljren;  barein  E6nnt  i(jt  nidjt  luiU 
ligen.  >  Un*  SiaiNil  e».iSirf)en^/'<bie.iiiC^«ft>  nii^^ 
(i^  ganger  @f)riflenE)eit  finb,  feijb  ii)r  fdjiiib^/i  barob 
Seib  unb  ®ut  juiufe^en.  3o  e«  foH  einem  jeben  eitel 
greule  Te^tiT^um  |6I(()«c  Seioiffcnetat^en  tciuen  *iSotte8 
<S^t  ejme  3Hittel  belangenbe ,  jn  leiben.       ^p^-i,  ^    ,;/i 


^;.o\   ,a   •:,-..i^r, 


Ueber  biefe  ^trtiM  ftnb  nun  «ttjji^,  olSDcirflctt 

ef)e,  unb  Sloflet  oetlaffen.  fflimo^I  nun  biefe  ium 
j^fjeil  aug  ben  twrigen  folgen,  bennorfj  ff}  citi  Unt«< 
fd)ieb  bajtoifrfjen.  X^enn  btt  ^^ttefiecc^e  unb  Gfoftet 
oerlaffen  mag  biifur  gc^altcn  mcrben ,  ba^  eS  ^afya 
ftnb,  bie  cure  ^ecfon  nirfjt  belongen ,  fonbecn  ba^  cin 
jcber,  ben  e§  bettifft,  gebenlc,  loie  er  f$  txranttvortei 
moUe^  £)ennorf),  fo  if}r  frfjon  nt^t  twtt^eibigen  moll^ 
font  i^r  eud)  aud)  nic^t  fRic^tec  ma^en.  ^cotialbn 
^c^nt  il)c  nidjt  roilligen,  biefelbcn  ju  oecbiet^en,  obtt 
ju  oei'fo(gen.  iitielroeniger  {6nnt  ifjc  mifligen,  bie  Vts 
tlfel  ju  onbieitjrn  ober  ju  Derfolgen,  fo  il)c  fte  aurf}  fiit 
CM^t  Ifdttet.  £)enn  cS  foQ  niemanb  loibec  fetivtigtnQ» 
nJin^en  Ijanbein.  ©0  fie()et  gefctjrieben :  ipaS  T^r  rem 
getingfletc  tfjut  ctuS  beV  3Keineti,'  ba6  ^abt 
j()c,  m-ic  getjjaiir-  rJ^^na  abttfS.^,  eu<i},,^(3u< 
i^i;  bennaift:n  .eiritbunvnoaten,  bo^  ettce  fi^vti  ni^ 
befc^iuert  njurbe  bc8  ©laubcnB  '^albec,  linfc'!ibn  bn 
^c(fid))-ftlbiiow;^(Klin:.JM<Ke»  Wlfc^ii  iUvfeeft* 
len,  unbbacob  jtt;^((iL(ifnKeiKVidutIjun,  bactn  isii 
ret  i|)c.cntfd)u(bi^ct,  un&  migct  cure  ©ut^er  aljfij  ^ 
If?nl-''Sititt  f&"'cu4,  W-beii:  fonft  beg '3d&c«6  fo  01(1 
"^EtbtSfiicilft,  HiL^gf  it)i^fo!cf)ef!anncf)mch.'    '\- 

3)ieP"l).ib  id)  cud}']n  Eui';cm  nntcrric^t  jjfftc^aft, 
li«li'  fit*^ffbic  ^ciA)i;  yonicljmlidj  boi-auf,  bag  i()r  ■&« 
cudj fd)lfc^ct,  bii(;  bic  .^aiif^tfndjs  rcdjt  unb  npcljigfcn, 
«nVbcOcnfct,  n)<'Id)e8  bie  i^iauptpnnftc  finb.  2)enn  fo 
ifivbatiiit  S-bac^t  feiib,  iWrei^t  ii;c  eudj  nTol)!  rciffcii  i« 
I)a[tcrt,  oucft  geougfaiiicu  ;Xuoft  Ijaben.  !Ccnn  fo  euicr 
bci' fti^  t!cfd)lo|ffii  l;(it,  baf!bic®ac!)c  n6[I?ig,  unbgc 
iijiffcf '  ®ottcS&f fcfjl  "[«),  i^ncn  in  jiifafligc  3fcrgcrmf 
o5'a- Sai^cn  nit^t  grop  io4rc  occiagt  inSvibcn^),  ta 
ocrjaiif  gcnji^td)  'bfr!;albcn,  ba$  cr  nocf)  eine  23ciforg( 
l>it,  oic  Sficljc  f.'ii  bauf.iffit] , , obtT  betrejfe  iljn  ntc^t. 
.'  '  '  <^rbict[)c  midj  I)ienntt  ju  roeiiercm  Unterric^^,  f) 
'^e^ljrf)' fac):m6c|c,  ■        '   .  ^    ' 


FCrbifiHii  nuii  p«ilp<ccre«  ,     ,     , 


r , 


t     • 


f  ■• 


'.'i 


•li 


\  i;  ' 


•^l. 


j  ■: 


'*t. •■■'■... ■      I ''    i  ■.  1 '    "     ■  I 

^. ■»■'  '  f*  ■■'.!  *■ 

'.     J       •         ■•  •    »        «,»l     .41      .  i     '    t'    >J*     .\l  i' 

lij.ii.     'Jj".    iif    ::'i'-    /i    ;  -■'.ij.Ji;.  j{    >i^.;i    J     ■      '■■l-O  3  v8w'  ■'■   '''•'•*«■' f.    ■ 


■  1. .' 


.1.1, 


.*i      •  ■    T   ■»   /  ■■ 

.   ■    *  * 


.1     . . :  ■  I '     ' 
t    « «'     '  1 1 .  « ■w. ' 


'.  i.  li .  j 


1     « 
I     i 


■  :^  'I»   .^r^.-ijid.':  .i. 

.  '  r:orff  i.;     '■:'      '..      .: 
'.'■JT  Cir 

J  »       /         J    I  n 


.ri  :, 


i ..  ■  >  - 


wJiii 

'^fr-'^ 


iJ#v   j"i    ']'■'    'M 


r 


1026.'-.  •..    >■''.'  ..1^-../      ■'•/••'^"      ''{lnlI^O 
^     '    ■.  ■  »  I  ■    I  .•' 


ti  ' 


l^^itflffifapKolii  Kib1lfl(&eiia'r«gia  Bvf^brrnMiji.   (Msi.  theol. 
rtof^^i^lofC^.  :N^>  6,)  jJlii4itfiifii«c:;«ti6gMqibuttt'tpia«lM 

fflf**^i^"^*W*lJirJf;c,ic^  ^o^  '.-.i..f   :    ;-li:  . 


i.  i<  .  1. . 


k     Clatiss« 'Prihccps,     Et^r .  noB  duliitabam. 


('yolunh-^tis)  U^.cli  tamen  etjhf|8  litera,$«  e|plus 
C^'eii]S  orotio  poiideris»  Egp  haclcnvi$  jm^igLm 
nm.erga  Ccls.  y*  in  leviorjbus  scdptis  ac  mo- 
sntis  ulcunque  'ijeclaxavl.  Sed  si  quid  con* 
f  otii,^,ejfficf;im!4d^J[  ^h^aliqup  dfjrfyl>il$0]re-jscri- 
]bl^  ctun  utitiUtte  publica  nomlnis  ve«tn  vne- 
ii,ebnmnd[a'  sit. '    Mihil-*  auteiii  liohestius  e^ 

■   ■•  .  ■  I  ■        •  ■       :■     f 

tu^  viris.ac  Principibus  quam  ei^tendere  me- 


Dcit<j'VTierearilur  de  humano  geijerp^  pt  ben^ 
ndi  cupidos  sua  auctoritate  tue^ntuL.jUiuo 
hira  i4ttori€tmV''6elBhfkd!ii!i'^  'Yl^^  <{« '  qx^t^'  ^ 
do  vacabit  mspiccre,  videmt  Lels.  v«,  roe 
tum  queo  illarum  rerum  dignitatera  augere, 
ad  tranquiliitatem  publicam  presiHilr 
\  Sabinum  commendo  Cels.  V.  Bene  ac  feli- 
valeatCels.  V.  Witebergae  mense  lanuario. 
>  1532. 

Cel».  V. 

deditissimus 
Philippus  Melanchthon. 

fagnoy  Duci  Megalburgensi. 

irn,  iiurtnius, 

*w%  idf  McJ.  scripacrat  iil|  quod  tameB  ilcnun  licleTit» 


Nd.  1027; 


II- 
<      I 


(iBeante  lan.) 


cui 


G.  Spalatino.    ■ 

t  TA  zM)^:liAtUxktA,  \n  dod.  Basll.  F.  101.  episL  115. 
'  :;'  •  6HalinL  tittnii  sMiMriptnin  eat:  ^«nn^  1552.*' 

;    ..■    ■iij    '..*  t-rf  .  'iii   .■     ■r'  ■'!    ■'■'^  • 

^,  D,  D0dl.^/»<|&T«4  /v^i^lO  Miswn  graecam  Ubi 
jneddejttd^m V  .prp  ^utem:  ie ,  t|t  ad  eon\munes  usiu 
diligcnter  eam  servcs.  Ego,  sl  paulo  plus  habuis* 
BptQ.  QUi^;i«(;tv»:des^p»i34Wi^  .  t^ac  occupatiu 
ncscio  quibps:snugis  id  facere  non.potni.  ,,Spe9X> 
t^tn^a»  t^jpfa  Una  biilAaQitfttR.alio  teinpore  mihi 
libelii  (cqpiaxQ  jid  itpmi^pribeticliim  facturtmi  es«e, 
£acerpai  qmOsfl^in;  Icico^  dignos  animadversione. 
lUud  cst  In  qQaestioiiibus  Principi» /l^iV/isriW  ptae- 
i^ipm^,  Hdniirandumv:  :<pi<>d.iCQinperi.mus,  etiam 
graecos  non  habere  venales  et  pjriirataay  nu^ 
liM.i,  0$i|^;y4|If^;,,{;ixMi]^s^oiP^^^  pa- 

Jji-:  j'.:.  /A-.^j'.  r.rjj.ii:  . )  '.  i'v.w  I -.  ..jfi&iiinwi|.: 
^iiM  lUrtieibeidexgiUHeQanissa:^  Jiift  aeiMnv^tn  .ae^e- 

\::h  JiO-':  r;j-:Jj  !l-"t  o)  fio?     •^■'[^'^i-iii^t  :--J)  v;ji.  ^\.:- 
•jjjjv<;  riOii-rrj  n'.rrjJL;ejr'.f,;c/ij(r.-  -.;'^;>jo|  Jiuf  juivj  !#ju?i,-- 

No.  1028.         ■''■'•^•'  "^   '  V.  :,,!.:;,:  i'J  ),:;!  jL.'  '»'f^;|ii. 

loach.  Camerario. 

Epiat  ad  Gamerar.  p.  180. 

f^iro  oplimo  D.  loachimo   Camerarioj 
amico  suo  summOy  Noribergaiy 

S.  D.  De  Helvetica  hlstoria  mlhi  plaae  aaUs  feei- 
sti.  Accepi  enlm  longiusculam  illiim  epistolaro, 
quare  Ubi  gratias  ago.  Quod  autem  a  me  petis, 
ut  m(fl  nolinxiuy  allquid  ad  te  scribjini ,  acii  fne 

*)  Vid.  ep.  ad  SpalaU  d.  d.  S9.  lan.  ii.  a. 


503  EPI^TOLARCM    Elb.  VI.    153«. 

luilto  ccnerelileranimad  tc  vliifWT^nti!sbl{^if^'|^cn^ 


ailqnid  \e  dlgiium  j''ied-"*Hoi  ^Miibi|r«l''iflW( 

qtia  de  nnpcr,  scTipsi  tibi.     Tirncmas,  HlT^-ocsmt: 

res  procctlat.  Ntc  i^iijetncnt  actt^ttcW  l:arfi'%^= 
(tcra  Tttivn^^aty;  qiiil>li^*aVi^htii*,'^sf  .t^okti'Wii- 
sitia '^ctiiiemur.  Sed  ego,  mi  loachime,  spem 
halieo  pertcnuem.     dXla  &aifae1y  ypt; .  ct  qiiidem 


conficlo  Cliristo. 

Pff  Oeaiianipadii  morle**)  scribitjB««ro^ 
tio4n^,-se(l  ego  suspicor  eam  .inimi  (]olbc»««faUU 
cldih  esse.  ,?feqiM!'^i>P.^^uit^eW.taptam  et  tam 
saMtam  perferTe,'homo,  ut  nostif  non  s.itis  pa- 
ratus-  ad  tantMn.inclklatioiwitt.l'ao.l^iuuia)jyatius 
istam  spectandam.  Quaniiuam  autem  novi  nihil 
actiait  'JioSH;  ql)i'  df'te'4ul8l  ilS(!MlirfArii<»^^Ui 
lldle  «JlAitt»  a)HliWiwSUi**«*j"'V»t*ii>'.jiU«iiduMl. 
admiror  tantam  i1& 'ij^iV^AlblArlUiliitem  cxtitisse, 
Euinie  niis«fi;t,<»t„paS,fM<ffl<m"f.n**>  «'.'PK 

'^wv)i,BOf^.fi^'^v\.m^f\r>mf\^vif,u.mn,^>i^iR 

in««i»fKf,l)et,?!i!,i,,  1 ,,  ';„.,,  ,;,.^„„  „||„,„  l,.^,    ,,., 

tuc,  vpm  fatftjfJMips jeT^sUmj-p.JiiCevj^^ajiiUjj 
mus  ,e^BV,,„.  ^i,p):Dii(l,|f|;!)?t|,(J6(«)tflSy;)j;  ,if^]i^s 
«"iltlS.eiifW.WAif.Pmi..  i„.VCni;;.,.:>.  :„:  .;,„„I  |u 


qi"  j»,.is,  TO«pi;"5,,iwwq  mmsPy 


3 


sra 


■wf.iiwisia»''?»::-^';»  Mffifiy%w»,w«fl^'(S 
'«miv>'f,km}ii4mmKi  W»w,  fljn  mmiij 
.  ,!  M«wi«)iMik9W,3i5!fl.Wqu«Si.yate",";,,»)i- 

l>H>^„Hn„*)(Wn,/lbs»ipj„,Sa^e^,J,nn^|I!, 
CKIcaM,  :^Hi  putfli»  flfg'o(i3|,tn:s5j»,J(Oe  WV.f',?''; 

Qo^iiaiuiHi  ■w'™„.|ffWH,in,.,)i((itl(-  ,DJhi.Ij;jici;idit 
ripnw  '>f'piH»'?>'.»,il«t>"^p,,.«»se>?s?"B!»,  >itffl,J'."=Ff- 

dlttiU  tpe  4ftipre,^J|c^.  ;,i^,i;^,ylJi,iiley'fratr?s, 
■  quem  iiiaxiit^e'.^i(ige,,',,liji:^uin  j;  .^Htn'  ii!«f,,in,tuen- 

*1  ArcUeii.  l4iiMBtiaiu.    Vid.  ie  t»  i*  Slc'id.  Oinincnl.  lili. 

VIII.  p.m. 
«.)  PCiteei^lfttuiiMiCilW.  (£l.Du:.iiJ81.1...::    ,,    * 

'•«i(,'»,.a«ti',,'«ti|K(iil™iii'.""' ■  i '"":» ■■''■'  ; '■1; 

tj  Vill^lntlicri  "«firiu  *d  Viiain"Uieieficfc'  iinn^  '^"Wuiinni 
T.  IV.  fjMl.  .r,  „...1 


l%'%&8itAiH''iJiifiii;"d,ia''tl«tn'  Wlie'(NnteSpe-  . 
^iil^'(illi'|iiiiii^?"Mi'UWmi«i>d(r1lf'!iiili(> '!!>,- 

ti//eq,\mm:' """'■•'  -m.^w.t^'  ..,„iii,,„„ ,. 

'"■^'"StWaiC^etili^toetfl-iHlieWiiitoitaiit^SIMi; 

as^w^iiKitfMfewecpliJfiaiittta',  "»"'*!&; 

HWft-lfcHHMHiisr-sSIClH^iliiaBSiHiiiiSir?  KtiteiP 

piis'ilii'llelj61:ti^tUtii?uMi'a^^^MWjjirii«;fitg»' 
t«i;'"'MS«''Mjr'-*olWi>5'''M:  )lle  liSliet' JrtjS 
iifiMi  'ilV.'Jrb'Sftir  ;"ifel'  irtr!  ',«e«o'«(»>."  'Sl  sntil 

sm»'HiJSsaiM'^(i^i?;'a?r'btitiiiw«iiii"t^disiti 


iiWH(iJ<a!M 

taic"}fe<i!iiy 


;fHiV,"k.'d',i(»(HS«ta«f«.  i 


sa*rsWttt'tiil!s  «i'adioti«ii'M'Milii)ti.'""''  ,"""1 
"""  "Wa  No^ril^i  ha(>tt'iaiti  '^JiUov^ffoiiV 4(M(i 
liie  iiiH  dllflius  "hiiDlltiHilii'iai,i'iiliW;'  ^tH'  JiAss»» 

afi)'viil«t  («  ««^'''"llCei^fffiiiiilHOttKifliiii'  RUliMM 

^aite^tiiiji-fe*;  'tjiiHiiiiii"fl8jfi{i.o,t3tfi#tas 
s-asw;"e*'v?i'.'i;6'.fstarfi'kt',«'ii«('«r'(!ittiTatt,fii!Si« 

aUaaSHii¥"i"i)H)B»4|ilSii  ,'"ili  ^er}iiii»".i'lli'iH>lei» 
fiAli-f.liA"  M."Iilili\ai4l;  .'(BraittH  «s('iliIIlf,"Wi» 

lurWsmiimi: •■'"■"■'•■'■  ■■'■'■  ■■■■'"""}■■■■  f'  ■'««' 

1-.  .,„;,„.„11,;  „„„■,  „,.,„/  .r„.,.„l  miiffi:^.  »i 
■•yiQf  inij]r/i«   :)i    tmiiy'-/L)i;   •u-ifiit\i:)i\    '    ■■y.i!c.-/m 


.«dpiAiaib.  II.  p.  547.  (Edit.  Undin,  II.  ep.  570.>0^Ot  .n/ 
D,  TheophiIo!><i\{lBkikttaS,in\ichoia  Ilamiar- 

.111  Jtlqi  .JCl  .1  .!!/.,3  ,b^^*AftiEl-M  0D'.[,-i3c.!irB  »3   ; 

S,  D.  .E|tsi,  iam.olim  tc plimnoi  facio.  propta&eM 
virfutes,  "qMjJ  nlS*ab(H6  mdgno' consensu  Inhm 
ab  omnibns  bonis  vlm,'  qni  jsiinc  ad  nos  veniunL 
htttMH  MilktftpItitiinutnTiajd^weCnviit^^^RmAeifr 
ae«ba9u>'r;<VMooT«nioi'm)ln<MOv^^^t4)()t(Ahi^ 
N(^m.fttt!tiM.""'£r«tt'^tai»Kuneit^aie!»Airr  stilUlH 
etegfthtttrV arI  c^miUbeMde  •inipiKlM^  '■aaifiiau 
Miih«t^^»M'«9N'ii^n«ni<4iluMBfri  laique  ib^HMt 

iie*iHi^iW^tiirlbeft>iH^''at<tQt«mi^n«)duwra&bd^ 
tinm,  sed  etiam  fnmiliuritatcm,  qn.inljl  t>llllM 
iMer  MmYHjciirdissitos  t*  ■IflerSfritWi.cpTiHii^fcitao 
potest,  contraham.  Atque  a  te  p^to,  ut99e(iettii 
mc  scribas,  meqoe.in-  bia  Dumecefl,  qni  uflt  ini 
sltidl(ftisi#iiHl  iA^ae  etipidisslmi.     Oe  negotiiy^cb)- 

liqoas  «uasr  vicLutes,    proptei  quas  roim  «aiuii' 


KPISTOLARCIM    LIB.  Vl.    1582. 


670 


^  «ibifur  tic^  gfa^tet;t>or:aatetw«iiier®4^> 
iren.  @o  f^at  er  Dor  biefer  3eit  and)  ^djniiaixt^' 
«ii^9Mel  >0ttt<tT€hi^&(rftrdemK^fi/ 1  r  fv  'jnui  •  bffannt 

biii^iatMi  mibsS^bti^atr  £lnr(KiHmi  biti  ^i(^-'eue(^^ 
?aet  if^n  euc^/  a(6  bte  t)erftdnbigmy  otob  bicteUfl^ 
M^et  geneigt  ftrib  &a^.ttnb'%tQhlb  ^iU  ^bern, 
iiiit  lAffj^  befe^tfn  (e^fL  iSi^gen^-^cH)  rio^^tnt 
^/.!fr.)9Mrbe;^ic^atIrriJI)M  itiffM  5U  l^iitmy. 
H>mtr\^  m»4)!^ifitendhinarto«^iRt^^ 
dg|ini>^  »itt  ic^  tboS  aOaeifc  ev^it^pn  deflifj^n^^fc^ni' 
^«ma^r  ew^  aQfaeit:    Dattim  JBiteferg  QXittoo^^ 

^urificatioika3l  S.  Mfriae  V|if g.  '«nno  ldS2«  '  * 

fen).  wlttlfler     , ,  ^  ' 

r      =  >r.PJi^Up|msqBAelantli6n. 


R»;iOS6j 


i  '    . 


-  ;i>:  i 


•  !   > 


084.  ,....      ,/;■   r   '•   '^JiSilii 

I  ^  • 

Liiu.V.  eptM.  p*l-  ■     •:  rr.r-i^:-  r    I"'    ir')fT  ■■(:•:» 


l  .    I  V  .  \ 


luslo    Tonat  /^       ,,,.^ 

;  ■  ■.       •--•■11    ;iTi-./^         ,(rv'} 

^  Gr^iain  babeo  Ubi-  inaiJuBpsintwi  ^qood;^. 
15-  rebu^ .  tam.^nianter  .ac;  liotUssi^ciHbis^f  vifcfue 
:erepergas,  te  ciifiio^^UreHe|i^  Mfl^:»jT6^^ 
.^Dic9>\boc  quidem  tcmpore  facere  ant  milii 
liis  tuis  amicis,  quos  hic  habes»  iucundius. 
iqnHm  spcfo  ros  hruvi  redilurorTOSP: — hR!t 
larium  et  a  tuis  flagitare  iiteras,  ^I^M  tilui 
«t^  ubi  cognosces,  domi  meae  om'ai^-«;iliui 
Novi  nihiJL  b^beniuSji  4itSiJi|,(A:  ipso  momento 
i  a  loflchlmo  litcras  et  a  JBrenlio.  Sed  in 
uie  :<nilitl'  e^; '  r\\A'  ^e  iMft^f ti ^CS^ris. 
hitrifiis  etiam  sighificatV  omninose  magnam 
•e  fieTaftolmf  t^j;  xaraaxdocuis  ixxJLijOiaOTi- 
y  Tj}  nokhi  ^).  Mdndus  iam  fastidit  hoc  do- 
w,  8^fP « ^quare  non  poted  fiejfi ,  qinfiii  ho«t& 
^lpfftt  calamitas  Ti^pend^nt  '  ChristMd^sfil^' 
Afafvel  9OS.. ..  Senp  ac  ieliciteff  Tfdev  \€0^i^ 
e,    DleRemiaiKiereb  (1582^       •     ^  ^     — 

'  Pfaitipptis/ 


^''I 


5 1 1  •  i  - . ' 


(inetmteMart.) 


./ 


U  diKorcIiis  ikternis  illo  trmpora.in  Ecelefia  Noriniierg. 
i,  cliam  Lulheri  ep.  ad  Linckium  d.  8.  lan.  tdSi. 

VTH.  OriH.  VoL.  II. 


Iam.joUinrt6<<piK)j>ltriidiKttfiii)im'«triascaiian3ro  re- 
iiuift^6BtMm'ifekfn;ioribefe[iadni]siMsiaih  Eitat 
enioi  cannettqimddfaitftttum,:  in  qtabrinsukit  vati- 
cliiAa^.dc  faturis  Eiotopae  motibuSy  qtiae  ita  com- 
probavk  eventusj.  nt  non  solum  Tt^oyywonxoy, 
aed  «biflm  hiBliDrianfi  hasum  Terunr..  multo  nnte  scri- 
psij^Madearis/  :NeM|Ufe«  vero  dubimm.  mihi  fhit, 
qNiini  icum  tnnta  j^odrinia  etiam<:suimina  luikiunitas 
ooniDTCta  esseti  ^  I :  If tmqnam  «nim  a  ■■  perfecta  do- 
QttJ(iia.'|ith!eUkilatur(iQa€}terlie  WckHtes » .  qiiae  in  viro 
beAO^requiirfHituVii.r  Atque  bis  verisirnile  est  ma- 
xkne'  ipraediftoft  Bne-  im  » •-  iqui ,  ^  cnm  vera  vatidnen- 
tw^  hiibeiE!e>i|uaiedaailklKiiifttatis  cdhimercia  iudi- 
candi  sunt*  Sediiwinc  leidat  .a)[>tiiL'me  tale  ^)cei- 
MHidmiimnitatisiituae^.  lut  pigratissimua  acf^lane 
ferreus  iudicandiisraimvnisi^  qnantum  tejpropter 
excellentem  doctrinam.iadmirtor,  tantum  etiam 
propter  mirificam  boiiitatem  amem.  Nam  qiiod 
ad  . jMi tdojTinallmis' ; :f«btts  grqvissime  scripsisti, 
quodque  literis  addidisti  themata^  .quorum  mihi 
cognitio  pernccessaria  est,  facile  perspexi  insignem 
Kwttafnialem  tuam.  Utnimque  autem  duco  am- 
pli^imi^uneris  IocqL»,.et  interea  ;rfe^i^Am  repo- 
nam,  quae  mihrsunf  carissima.  Porro  has  lite- 
ras  ad  te  publice  scripsi;  ut  ubique  extet  aliqua 

«^CT^^fltiR-giV^/l?  «rg^^JlPr^titudipU*  :;  Addidi  au- 
tem  eamhuic  libello^^^.^^^^i^Q  aliam  oh  causam 
ad  tfi  mitto,  nisi  qviod  arlutpabar,  tihi  homini 
pfi!1^5AJb6;'vlJldl^feily6^^^  qiios  et  in  liac  na- 
tfotKs  non  )Xit:6  efuditos  in  Philbsbphia,  sed  stu- 
dftfsos  PhTl6^6^h|(t^;  'Hiiicve  audleris,  quique  ad 
vefefifciii  ic' Sf^efrAth  Pllil^s6j)hiarn  colendam  totos 
^c  c6  f^ixhti  ^  (^al .  ^iiViniulii;  -p^ectur^  vidcntiir, 
sfittiBiiseorurtl  cdritirig^t  otinrf^  ac  publica  tran- 
(j|^!Rii!ars«'^^Meqae  vef^o  lustJUs  u)IJ  ^  genus  scri- 
ptprutii\'blnrettiir  quani  tiljii  qui',  cum  principem 
Ih  uhtversa  Phih)sophia  locum  teneas,  hic  tolus 
Qr4o  eorum»  qui  has  Itteras  .ilppefunt,  te  colere 
ae  bnmi  oDficfi  genere  studiiim  tibi  simm  declnrare 
debeU  Ac  si  rccte  uovi  auclorem  huius  scripti» 
37 


fiftr 


EpISTOXAJBUiVf  LrUBJ.YU  i  MSa 


56B 


hi  li«ir  fortnna  mea ,  iion  possiiTlfi  j^ersolvjote  tfvXijt, 
rAffirf^,  Aife  Hesiodus  pcaecip/t,  tamen  Hbi  piflfe 
ihfim  plusotii  habebo,  ■ptfKibo-^tiliquid  qiio  refe- 
ram  gratiain,  .flsio4^U,flLim;,pp\4M?^ 
iiinctailfi.    .  #/(ii^iW-^«Sif  A^iir'*e« 

qnodam  iriiicb  suVi  e^^iffitw^ii^  /^^y P^Uww^n» 
r<»HitnrTis.     £go  if^itur  ipsiiis  ndmine  ago^igratias 

Ols.  tuae  pro  vestibus  mis^s.  JNec  dubito  pericuK 
him'  spoAsWkiis  snbir^.^ ;  rtan^tiitaif^cffiy  nt^^^ 
doclrThainstittttuS  eitv  tit  CofifirmiiH,'  *UiiW^|ra- 
tum  h'o«iinvm;fdPe;rTfiiiw'«ddiwi(itWpfihj«  tml 
luntafem  Gels;  (tikaeiat  iubdbosr^ui  de  mafsentieiitiai 
rescrihat.  Christnni  prccor  utihiinastissiiwiiD  conui 
sih'um  Ce\%.  tuae  gnbernet^ap  foriunet  de  instau^' 
randa  schola  Rwidehii;  m  qua  iitimm  et  mifaii 
contingeret  tranqaiUa  stdes.  Nam  hiclversdr  iit 
negotiis  et  a  natura  mea  et>  ^i^oc«dDCti?inae?.ge4 
nere  al!^orrentibas.4  .quodHsemper.iamairi  «iniiie^' 
Sed  hasaerumnasliactemiJii^Psiilkiblitae^catJMtrDr^ 
animo  tulimus^  qoae  iitL8pe]X>-'idsdHU-^«{3qiiaaad6> 
nobisYacationem  atqii^  otiuni  idqu^spdri^rvm-mc 

ad  maiorem  nliiitatein  rejp,»llo»ftiiPCiib)«s^V^^' 
contihg^eret.  BciTe^ivaleat-ilhisbrisf^klsitddb  ttiaU 
Witebcrgae^idie  jEali^F^braawiij»?»'^*  *tn;ra  il.o;.:» 
'  Sapiantiss^  'prindp^rp^tnilNiriV  tmgv^tft  iM> 
Celsitudo  tta  dilig^ntriftoramiaticlelwni vUijl  ?u'yri'}\ 

iMuae'''«''t'K'-{>    .;.•■)£[••! !'r»z^p 
•'  'ded(tisGri»itesi/n  VKtqoir. 
•  i     .::    PhiirpptisnJVtelmiebthPM.  bf 

«     -.'   '.l.i  ■■.1    .i-jM.in;?.?'^'^'»»!!*^!  oJ.lIfPjjcn 
■' !«!;■-:'.:)  1M';?.  ulun  *>.  rrr)    ,m8ii 

^n / an  io  Co ri^iH b;-  3% W*  E^^r^^ftil^g^^lff^t' 

■'  "  •-.  '■'  ■  ^'  ••  V5ttS^tf^/tfh<"^^'*'  nuKl  rai;o  msj 
>,  ■  J '■        ''•.•iiM«r  !.»oijn  iaSii     tOjliiii^j^  bn 

&.  D.    >  idde  ine  dplectarupt  If t^f^p  jl.iviSrt<  ffi^G?^ 

yine,,  non  t^ntun^;  h<pc,,nomin^«;,qu.9c|  fi4;9i§!t?^ 
te  iam  oiini  meae  a/fqicHi^e  <^ipWiiBfi.|?W%  )d^ 
ctiain  propter  genuf  jpijationif  If^trfale  et  jff^t^jpii-r 
cuuni,  quod,  qiiantum  f||pen[ip  ^^uuis^  vi^^^.cpnTt. 
sequl  pos^um,  Et  cum  cf  or^tiw^.solct^mrdc;!^ 
geiiiis .  ,couiecturai(a.  fac4^,^    ioipp .  pp^m  ,t£|  \ppn 

amare,   etsi  e;sses  ^lienissi/nus,  propter-hfi^^ 
tioiiis  atque  ingehii  suavitatem.     Qiurre  velipt^,  ita 

•K)  Verba:  Gear^iiwSttbink^hiri^  H  ^m  Mqudntii^,  'Tegunffiir 
etiaiD  in  cod.  Drf!u!..,C.  140.  p«  99,b«,-.tini«Uar9.'iefiitob, 
noA  itoe  mendis  'defciipta.  in  fine  apbgrapoi  Bdditua  eat 
annu9  1589.  r  -'.    ' 


j  iiUiipe«Mad^W^  :riM|toi('^«llsSiHitmfc{^SiiiEl^    iit« 

inn  DJVidiMe  of  uUl^baviQisattKJbdit^  XUi« 

t^nusf^%<iQf^iPafAoi^h'hSkfe^\Wd^i^^  ^MMMV 

l^eatvta^psDitenne^iulseyotl^     ttAlMViMbSeinff 

i  i)(^tri^iv]aiticnuti4(J'eCd  ni^M^Mrii»akto*bfM^^ 

I  liitlcHnortarta  ?sbr<.''j«if  :i''J  vio  -Ift  .^^^ij''  jiCli  isL^'.(;r  .d, 

'  xLt-jjC^ttp<jHi4ijj|(aniM^    ^i  ^•«.skyiitkittlik 

qirid^  (jb^ij)0{i1g»&n  jf^  O)j(|i^o  siflmi  fbMi'i«W 

i^:')ii  Jj^  Mtiilj  ejjAtikiEaiiion(c4l^'j<^i  filtragiWEJif 

qojfinilaffirariciili^eM  (^^6^%^«» 

d«q)'paiinifist,  jiq^ii«tittL4(m        ^  ^p««lig^tocl 

I  iH«loit;i  jGlnj^fioie^iadieci  ubelld^i -liiliMyrnni^taMi^ 

|utilei6i{<tivefain^;jquaro  Bpc^oUibi  e4?  ailis  ^dbcli» 

placituram  esse.     ^f  f^^P^ud^t  opus  nostri  /ci- 

xoYifdifoi,  addam  erPtolemaeo  testimonia. 

jiMbn€i^i|£ponpji^4ad  Rom. '),  in  qnibns 
controversiam  de  iustificatione  spero  me  sic  illo- 
stratiiriim  esse",  nrsifall  'deScTerari  ih* ea  causa  di- 
lucidius  possit.  Alia  enim  ratione  utary-^-qiiaii^ 
'  qu^jtijgiologia  usus  siim. 


^i'» 


Te  oro  propterc^^|)p||tu^,  ut,  quod  facis, 
pergas  in  docendo  Evangelio  ea,  quae  ad  aedifi- 
cationem  ct  communem  tranqninitatem  faciunt, 
trader^.  Lutherus  iussit, .  pt  t^  amanter  resaliv^ 
tem.  Nam  ipse,'etsi  meliuscule  valet»  •  tamen 
I  srfriKett^ulrti  w^li  potwL  laslum  fflMer  meis 
]  etttitbt^lJHf^rtSsi^srfltit^WsV    Bteii^vale. '  lgii'6»;^' 

;  •>ijll»  ;»i  »111    ,niiM{  ii\d  ^?M»^»    .'.i:ii.'  .    ■  :;  \    ..i  i,  : 

■T^i — TTsrr 


. .  t  *  i  t      I  4  ■       <  1 


'  \J.l     *l    i       M  "['-    ■■.nii^i 


l«MMi*> 


Sb';foiMl.  ''"■"■' 


\l . 


*     t!: 


■■\\- .  '  '.»  V 


.'^l  .^'. 


•       • 


'. 


Iffttller^  RefQriD«tionsBe«c&.  der  Stadt  Zei».  (Uips.  iSnTu 

•  "♦.''■4»/«.»''    :■■■'•■.■■■.■  ■■—V-    •■■'-      -      -         .■•■^ 


i~i  0^  •*<.•',*  -^-JvVii      -2JW*'  '•■•' 


I       *■ 


^iint  ini%e.  iE)iAft su09c.  ^S^bare,  SBeif^,  M» 
fllac  4)ciim-ii[3(^  .^' (mfi  ^Cnrsden  bf6  e^ijbafMik 
[JS'|)t:ii]  St^uectri/ meinen  s&nfKgen,|)erni  mftVewh 
ter ,  bief en  ® efeacn^ii  tSHMm^Georgiam^  Truilet^) 

1) 'Prodiit  tfi^aiiice  a.  1532.;  el,  ut  «s  hae  cpiaiohi  lalcliKi- 
tur,  Tel  d.  85 — 31.  Occb.  1531.  vel  «tatim  iBeiuitelaB.liBl 

t)  Prodiil  an«  1532.  niense  Augui|o. 

*)  Videtiir  ideni  t$»e  quem  Lulberus  Spalalino  in  epiaL  d. 
:  tiMiSi  16S».U«iM<^  <t6  Wctt.  IV.  p.  »1.)  c^njnembi.  ii 
appellal  Georgium  Tort, 


EPISTOLARUM    LIB.  VL    1582. 


670 


1^^  uQbfur  tikf^tig  gea^tet.m ;axbem«iiie-S(f^^ 
iren.  @o  f^at  er  Dor  biefer  3ett  an^)  ®(iN^^ 
<m^i9tcl0uteffT@(ll)(ttIr«;gemid(^£^'fo  «11!  b/fannt 

iiii4iaLiu «nbvS^be^at^  £lnr^atbtn biti  idjitvi^ 
>ilet  x^n  eud^/  a(6  bte  t)erftdnbigm  /  imb  bicfcll^fl 
<6(^{leA  genetgt  ffrib  Sa^.ttnbSCt^hlb  }u'fitbern/ 
lUi  la^en  bcfe^Ien  fe^fi.  ijDogrgea^db 'i<|:  itir 
i/.er  nMfbe  g(^^alItr;.9)eMi^  ^M  5U  J|tiUeii/ 
^uiit  H()  w^  -•  bienen  fana  inie^  tiiHiicin  ^etingrq^ 
igen,  U)ia  i0  .boS  aidieit  p  it^pn  geflifftofe^iu 
»en)a^r  eu(|^  alle^t.  Datum  JEBiteferg  QRitvbo^^ 
^urificatioikis  S.  Mirriae  Vtrg.  anno  ldS2. 

1  •  ! 

'•,;'■.  Piiilipimsi  jBAelantli6n. 


..»  ■  K 


»     'tm    t 


...  :ii. 


j  <■!    .  r 


.'?,^  *■'    ,m:  ''.  PV|i'Ti"i"t'- 


0S4. 


'  I  .■■'■•  I  ' 

■  ■    ■ 


!&5.J?ebr. 


L  fondei  -"' 


- .  f ' 


I  ■  •■  _ 


.  ■  t  •■ 


» .  ^ 


•  •■  / 


'   ■»       r  ,  f • 


I  •  *  ' 


LU»«  V.  epiyL  p.  1*  •      ^  ,•: 

lusto    lonat 

.  Graliam  bubeo  tibi  maiii|isinl^-:  tqtKMl'«}e. 
&  rebu4  tam.airianter  ^icttotiMi^GDibiSitiilfJtie 
erc  pergas,  te  ctLiin-al/c)Ure;€|i^  Mft..Y{!)Ulul 
^ole&«boc  quidem  tcmpore  facere  ant  mitii 
liis  tuis  amicis,  quos  liic  habes»  iucundius. 
qmm-epero  ros  \iiv.\\  rediiururrssi^ — fTlBt 
arium  et  a  tuis  fl;igitare  literas,  mf^'^  til» 
t;,.  ubi  coguosces,  domi  meae  om'ni»><6;frlua 
Novi  nihiJL  bftbenius,  6t&vi\(A:  ipso  momento 
L  a  Imchlmo  litcras  et  a  ^renlio.  Sed  in 
(ne  nifatl'  est^  nisi^e  »tf ^«H(u ''CS^^iris. 
iimus  etiam  significat^  omnino  se  inagnam 
B  fjiBxa(ioXriv  Ti]^  xaraardocuis  ixxXijOiaari- 
9  rfi  n6XH  ^).  Mdndus  iam  festidit  hoc  do- 
le  gM.9S ,  ,quare  non  poted  fieii ,  qinfin  faovtv^ 
ftliqua  cakimiias  impend^nt  ChristM'^sfil- 
tforv^l  Qos»  ,  Sene  ac  (eliciter  Tfde^  -^''te^ 
r,    Die  Reiniiijscere.  (15S&)        ' 

'  Pfaiiipptis/ 


•  dijcordiis  ibternis  illo  trmpora  in£celBfia  Noriii|>erg. 
I.  ietiam  Lulheri  ep.  ad  Lincliium  d.  5.  Un.  I5S2» 

■TU.  OriR.  VoL.  II. 


No.lOSS;  OnvunteMart.) 

h.  Gqxirico. 

-'^^fijpHiM^lMt/cbM^  '^,IbadilmiCjimenriiNoricc,  tire 


*•?.  \ 


Qlqrisiirpo  i^ir.o.,^.  Jftucae  Gaurico  Philo- 

lara  ioUmrtB'  propltriidocftdrihJimot  ;ircaxiamm  re- 
miak  stneBtiam  ^teke merlteb  adaciiKitts  ium»  Extat 
enim  cannea  quoddiim^tuum,  in  qtao  insunt  vati- 
cinia.dcfnturis  Emtopae  motibus^  quae  ita  com* 
probavit  eventus^  ut  non  solum  nQOYywoxtxWy 
sed  eiiam  Itiscioriam  hasumTerum.  multo  nnte  scrr- 
paij^i.ifideHris.  .-Neque*  vero  dubinm  mihi  fhit, 
qiiiin' :cufii  tnnta  dodrina  etiam  sivmma  fauimanitas 
doniuTCto  esseti*  I  ffunqnam  enim  a  perfecta  do- 
Qttifiiar(itiTeltiaituriiQaelerae  virtntes»  qnae  in  viro 
boAOTequiirimtuVi  >  Atqiie  fais  verisimile  est  ma- 
xtme  praediftos  esse  eos»  fV^^j  ^tim  vera  vaticinen- 
Xmx\4  habeiEA  .j|uaiodaiii  idxviHKtatis  commercia  iudi- 
candi  sunt.  Sed'iwinc  leJdat  a)>ud  ^me  tale  speei- 
anmdniHwntatisitiiae^.  lut^Bgrabissimua  ac  flane 
ferrens  iudicandus-aimv'  nisi^  qnantum  tepropter 
excellentem  doctrinam  -admirtir,  tantum  etiam 
propter  mirificam  boaitatem  amem.  Nam  qnod 
ad  ..«aeiide.^maiimis;  pefafrs  gr^vissime  scripsisti, 
quodque  iiteris  addidisti  themata^  quonim  mihi 
cognitio  pernccessaria  est,  facile  perspexi  insignem 
bimiafiitatem  tuam.  Utnimque  autem  ducp  am- 
pli^mirrmmeris  loco.^  et  luter  ea  XHfiijXia  rcpo- 
nam,  quae  mihi  sun(  carissimaV  Porro  has  lite- 
ras  ad  te  publice  scripsi;  ut  ubique  cxtet  ah'qua 
sf^^c^p'()^eae  ergajf^  gratitydinis.  AilcUdi  au- 
tem  eam  iiuic  libello.,  q^i(;n[i>noQ  aliam  oh  causain 
ad  te  mitto,  nisi  wod  arhitpabar,  tihi  homini 
pfiaosopbo 'vohii^tati  (orcV  si  qiios  et  in  liac  na- 
tfone  xmh  dT^d  eruditos  in  Philosophia ,  sed  stu- 
dfbsos  Ph71o!|b^h|ite ,  eiistere  audieris,  quique  ad 
vetoerh  ac  Ver«lih  PUilldsophiam  colendam  totos 
sc' >!6hWa/^t:' ' *<]|qi. i/luirimum|  pto^ectur!  videnlur, 
sl  sttidiis -etirurti  cdntinget  otiuni  ac  publica  tran- 
<^IRitbrs«';' Meqne  vefo  lustiiis  ulfi  faoc  genus  scri- 
ptpnith^bfTettur  quam  tibi,  qtii,  cum  principem 
fh  untversa  Phrh)sophia  locum  teneas,  hic  totus 
prJo  eorum,  qui  has  Itteras  appefunt,  te  colere 
ae  bmni  officii  genere  stndiiim  tibi  suum  declarare 
debet-  Ac  si  recte  uovi  auctorem  huius  scripti» 
37 


671 


EPlSTO-LAtLUM    LIB.  M.    ISftC. 


et  ainicitiain  tuam  maxime  cxpctet,  et  tibi  Ubctiter 
ile  toLo  »cri|)to  iudiciiim  permittct:  cjui,  cum  qui- 
(lem  vcter!  et  Academico  more  illsputet  ct,  diim 
asseveciindi  arroganliam  vital  xal  inf/_(t,^  coliigat 
uudlque,  qiiid  aut  seiiserint  atii,  ant  ip^i  BroI>a- 
bile  videalur,  mira  copia  et  yariciate  iiist|tutam 
cnusam  ornavil.  Nam  ut  gustum  opcris  praebeam 
his,  «piilius  noii  vacat  evolverc  toUini,  lociis  est 
apud  Piimam  (L.  II.  c.8.),  qui  mirum  In  mo- 
dum  excrcuiteruditos,  cum  aU,  in  occasura.partc 
cocli  non  cxistcre  cometas.  Ilacc  verba  pnidc.i^ 
tissimc  iudiciit  auctor  huius  disjiutatioaiseii  >^r/- 
sloteU  sumta  esse,  sed  nqn  snbis  dl[.uude  conversn. 
Sunt  euiui  hacc  verba  ia  ^eteoris  Aristolelis: 
npo»'  M  Toinots  anayies  ot.xuQ^  »t,u<is  iufifttyoi 
aytv  dvanoi  ijtfafiaO-naay ,  ubi  uon  l^oc  sentit 
Ariatoteles,  coinetas  uun  apparcre  iii  occ^su,  .^tl 
£;iepc  supra  horiz<mtein  (lissi|>ari,  .^ime^ere  at- 
(juc  cxstingiii.  Quodsi.hoc  modp  Pliiiitira  acci- 
piemus,  nihil  habet  iocpmn^odi.  Sicd  .plcraq^e 
alia  iuvcnies,  siquanJo  ipsaiu  dispulatroHcm  pcr 
otium  inspe&cris,  ex  quilius  diligcntiam  auctoris 
et  doctrinac  copiam  existinujc  ^uiiiiris. — liluil  aur 
tem  al>s  tc  pcto,  ut,  cura  tiunc  libellum  accipies, 
huc  coDSilio  praecipue  tibi  mitti  statua8,<<-ut  tilri 
ostendamus,  uus  amicitiac  tyac  prupter  ditceUeil'- 
tcm  virtutem  ac  doctriiiamHu^m  cupidissimusessc, 
Bene  valc. 


No.  1086.  Ig-Mart. 

loach.  iPamerofip, ',  ,.„,,,    ,,, 

Epiit.  ad  Canier«r<  p-  JIBS.  .  i,  >,  .     .  ,  .  -<i  i 

Doctiss.  viro  loachimo  Cametario-Bami 

btrgensii,'  <atnicosuAnAa-i-i    <!  ' 

S.  D.  Millti  tibi  Scri^turii  Itltimixui '^i(I^bis'Aie 
eptstolam  pr.ieposiifsse,'  q>iHi^'ilikibi't>xtotiiit  'o'it'oi- 
xovfjaipos,  r«i  profectb  invitiis.^nt  'defolrmareni 
ea,  quae  abs  te  diKgpntissimc  orn^itisaiiiieHue, 'tra- 
ctata  sunt.  Illud  enim  nlhil  ihe  movit,  ne  s!  noS 
mutuo  praedicaremus,  risum'  |tracberemus  ij  av- 
3-rjfful6ytit  *) ,  jj  Tiatv  SkXois'^ots  naff  {iftty. '  Cat^ 
tcrum  apud  Giiuriitthi  suTtit^iain  iiiil  ^a'tihm, 
quem  habes  opcrii  tiiicandiitisslmuin  laudfit6rem| 
ac  conlendit  a  me,  ui  siiis  verbis  te  salutareiii. 
Audio  cum  in  hoc  gcnero  dtscijilinanim  excelllire; 
sed  de  cpistola  hactenus ,  quam  spero  te  aequi  bo- 

*)  Eratmo,'cuiiu  ep\tto\at  Jbridas  iittnt  in  lilcrij  il.S8.Sept> 


mque  coneuitnruraeMe.  ;  lUud  vereor,  ut  ezcu- 
sare  tibi  possim  de  loco  Ptoleinaei^  ,I^Ie|^i9  yir 
dcri  \e  aut  reprchei)^er.e.,^,l^l(^aeui|t,  ,  ajit^^pftii 

P^ehcns.oius  ha%l(i^t,,^^4^^^t«ji.ci;pj,,J^^;4][^pfii 
plosuisscs  cxfnjplum,,  qu9  jjy^ifjrliJJl^jlQfiiae/inP^lfffc- 
tiam  dice;^es.  Mi(ltup,igjtut,dc  e^  re,cui^;j^stni 
dispittavl,  scripsi^tliqiif)lies,,qi^i^  ^ici.po;»^!,  i£ 
ti^idissii^e  mulavi:  ,q^L(l  goaueri^  ^id^^fs.  G^ 
tuip  f  st  enlniVpioIcni^j^ijm.^^i^.iji  lv.c,o.nt^(^  ^c^i^,^ 
ullis  cdinetfs,,iii&i  liis  |^Iis,|,qiit'  ^p,  (;^4jqi)ni!l.iB 
ortu  et  «ccMti  apparentf  hi  profccto  uicurrcrait 
iu  radios,'  sl  nimis  vicini  e&scnl  soli.  QuodaD- 
tem  de  spatio  dirit,  videtur  mihi  a  tempore  aestt> 
man^iiXA  esse  urtus  aut  occasus,  ita  ut  et  Ia|litudiB)t 
r»tto.bitbcatnr,  nontantumii  gradiis  quacrautur, 
quibus  comctii.iiih^rgnifA-o.^.sold  distat,  ut  si 
occidit  dii^^us  lipris  come^  post  sulem^  iiitelli- 
gatiir^XxXi^radibua  distare,  ii  -ii'  nXetTtl  accipia- 
lur  illa  spatii  dcscriptio,  uihil  h:il>cbit  obscuri ,  et 
In  tmiM  cometeri  coiiveniet.  "  >>mm  haet  ^fib  doa 
posui,  ne  irridercmin-  a  -tecbnicis,  qui  iiitcrdum 
plfils  aqcjiJo>inon)ai'Gunt.  liloid  lantuiu  dlxi ,  ^^Pb^ 
lelRqcumdc  solts  illia  loqmin  priina-patte  tente^ 
tkae^sliac,  qui  sint  in  cardrnlbiis.  Ac  nostereetlc 
diacesscriit'a  CHrdrne,'' hoC' est^  -a  puncto  Dccatill 
aiciSBtispDocid.  lloc<iu-ge»ereidictuiui  spero  i 
dDdis  notf  pnase.npeebendi,i  iCeftenosttlv^Mlil* 
Cacit';  cl..Gtuiricoi\.iCtbdA  mibi,  .irdiilqachinti^ 
sacpe  laoauiilni  eRnaaait  roitii'  ihaea<(rot.'  jNblnn 
.cpim  tibi  ulkiminolestiam  obiicerc  tMraaJ^ttM»* 
pbMum  'd^pravfttioi|e,'T.at  ijoid  atrtevi  'pcetafv,  tC 
pciv  apiici  ti^'  nvstriini  'orii,  ^tit  roiutoiie»  BiUicitiM^ 
quam  scio  tc  pro  tiia  viriule.ac  Gdt  fdar%  faCtM^ 
quain.buncdisputatiunciilam,  pracsertim  cum  a!> 
hitdolo  fecerim,^  Jljcpecto  ig:ittir  tilas.  liLcraa,  te- 
que  rogn,  iit  hac  mc  sollicitiidine  qnam  primnin 
Iiber4s,<quo  mibi  gratiiis  facere  nihil  potea.'  'Btjtir 
v;;ie.     III.  Id.  Martii. 

Phllipput. 


No.  1037.  .,-,.'    .J7_%*-. 

Frid,  ■  Sijroonio. 

£<lit>  a  tSttututioy  io  cuiui  liJiro.utvpL  55. 
D,  'Friderieo   J^fyeonio 
S.  D.    .(vaudeo.  clcmenliorem  apud    tos  aiireni 
fieri,   cum  ob  aliaa  causiii,   tum  quod  etiam  tibi 


IPrSTOLATl'UM     LIB.   VI.    153?. 


iU 


;  Ort)'  aiit^,  oLChcistos  te  diu  tetvet  in 
lerriinisterio,  i^i  vides'  quatn  paiicos-hit^ 
'fidos  ac  ^rndeates  Oec6notno's'  Mysterio- 
t  Sliit^ilfaeho  i^cis,\  'Thenegot^ufnjbAiu; 

^Ciid^^ii ^Hi  Vb^i' Hbb^tiitis  occasronem  opi- 
ih  Wirri  P6tii^h'o  lot|iieniI)  ih  itinere.  Fa^ 
th',  nisi  fnlW,  iter  ist3C.-id  pacilicntronen) 
ITDS  institntam  a  Palaiino  et  Mogukli- 
JBiifncvAc;  et  stii-pBrescriJtjp.'  Mitto  iib} 
Uiines  de  pOeHU^lia.  ,  INinil' Piiiin  lia|)f- 
bt^Mpotc  riliud:  Obininrcii  Itidic), 
''  PLi1i])pus. 


(8. 


SS.Hart. 


■  GeoT^g.  -  Spalatinpi 


•ulcip«pbo  MiehDl^.  >n  aoi.  Bwil,  P.'  101,  «Oiil-  107,, 
i  Sfslaliaui  «u*  nMBtf  iii  lerfo  «lKri|Milr  •ati.  ISSB.    ■■ 

•  optimo  D..  GtOTgio  SpalaiinOy 

amico  finot 
•Hac ' unn, ruiiMiG ,  .Tni-  iS^a/aii/ie^ i-pueUa^ 
quasoribSs,  oonfluli' pbtcst,  si  fpeasuppli- 
Kipi,  ut  ros  tZaithero  indicetjiir.  '.  Id  Ca- 
letrabit,  modo  supplicatio- scriptA.rit  apte. 
im  non  possuniUB  citasam  ex  auia  ad  nos 
nte  sinepriucipis  aoilorttate.  Sie:aiiteib 
.pM(iris,,utiad  ZwtJtfrumireiicialiil'^  l*raeJ 
iljDnm  Rohsilium  cepevire  nihiiifntuin^me 

•  iorliiuet  «otiftUiii  boBiventiis  'ib9tTt**)-y'>et 
prii}cip««Ki.  AniiDoS;ad  'pacBiDt  '-jflene^wilbi 
aii«ei»>erbisD.  Pontanum-ebii.^Aaigu3Ui 
Pnd'^  Pilmaruni*'  ;     '     '■■  >i  'Iim']i 

■'■■■^    .    y. 'i.  _mR.-'l  .■A-k  ii:' 


4.Apfi|;i 


Eidem'. 


Olimo  D.Georgio  SpalatinOi-rntmo 
suo  summiiy''^ 
Aodivimus  Bonaventuram- Axoifny  iMas, 
tnus  et  ego.  .  Postea  etiam  cum  Luthero 

H  de  re  Slciddi.  Cnn>inci)t.'1il>.  VI(I,'p.  tH.  n{, 

qaitnr   de    conTcnlii  Evmffeliconim  Seinfilrli  ineUDte 
lubilo,  Gui  SpiUlinui  quuquc  inlerfuil. 


deliberavimus ,  utram  permittcndA  sit  ei  adniiui- 
stnitio  sacramentorani,  cumnon  sit  initiatus  morc 
vcteri.  Postquam  autem  intellexit  JJutherus, 
hnnc  diu  iilm  tritctasse  sacramenta,  eamquc  retn 
nihil  hahituramofTensionis,  iubet  ei  commilti  ec- 
clesiolam,  si  mores  tibi  probcntur,  Doctrin.-i  etsi 
ncquaqiuim  est  perfccta,  tamen  videtur  isti  loco 
utcunque  par  esse.  Yeltemus  tamen,  te  .'ludire 
eum  concioiiantrm.  Nam  in  concione  videnlur 
illi  ^lliterati  pliis  valerc  quam  iii  fHspiilatione,  ubi 
pugnahtes  scntenti;ie  conferendae  et  cxptir.indae 
suiit  snhlilTtis,  Ego  eiyn'praecipiie  proptcr  facun- 
diam  et  profecius  apem  prohavi.  De  ludi  Z?or- 
nensis  magislro  hullo  modo  pntat  Lutherus  de~ 
fraudandam  esse  ecclesiam  Sornensem*),  qiiam 
scimus  atioqiii  aerarium  halicre  pertehue.  INovi 
nihil  habeiiius  quodquidcm  te  ignorarc  arbitre- 
mur.  Nam  Turctdam  fugam  haud  dubie  hosti. 
Beh^  vale  cum  coniugc  et  filia,  futura  pia  ac  di- 
vite.  Quod  sit  faustum  felixque.  Itemm  vale, 
4>iXinTcog. 


NoJ  1040,' 


6.  Apr. 


/.  lonae^ 


Epistol.  lib.  V.  p. 


100. 


t..i.''  2i  lusto   lonae. 

S;"l>r*"J^«H/«m  titii  comnjendo,  ^si  scio,  te  pro 
tua  humanitate  iVa  affici  eins  miseriis  aique  aeru- 
mnis,  ut  cnmmendationc  aliena  nihil  opus  habeal. 
IiHaileun].literdS'.p()6to1are''ab  nxore  tua,  quam 
heri  vidi  apitd' Dactorem  cuni/ontf  tuo.  Doctor 
r^t^^^ail?^  _^^ovii„njlii[,,hiq^hf(beir(us,  tl  fi^  ftv- 
^M^t,"Hih^5llit''.ii}lPff^^PJ^  «*'^«("'«'fi,  osnfQ  iyga- 
^^.^iiJ^SWii"*,^^??';^^^»;;»^  oti  o  a&ioxffd- 
■iio,if  ayyjftoffet.fi^Tfp  xai  JIa.Xa%ivip  ntffl  x^g  tipij- 
vjji  ^iqifyta^akTf^siifieT^poig. 

Tr'eyire,nsisJ^t^fijepi&coi\\\s  mortuus  est,  cu- 
ius'  jntpnUi  rnagnaip  iacluram  fecit  Kcsp.  Deus 
respicl^t  iipSi  Pc  negotiis  aliis  brevi  coram.  Scrl- 
be,.  utruni  hoc  cplstjjlium  acceperis,  non  eniin  1i- 
benler  vellera  itla  graece  scripta  porvenire  in  al- 
teriiu  manus.   Bene  vale,   @onnatvn)>  postPascha. 


d79 


EPISTOLARUM    LIB.  VI.    1332. 


576 


N.*)  non  fuit  meeuni,  CT«iio.'.iam -ntnurdeH 
spiciens  nos  spe  £mAana?'iinelM)ci»  elRtna.':ji&l]iltt 
mets  verbis  reverenter  colleg.i8  tuoawi;i(:j)i  iliifhc^  i-j] 
■':.:,'i    VSi^i    ^tiiYll   IILTI    (bl    ^tMSblS. 

'-.  '■  ■•  ■•    .■.;■■{  ;ii(b:!i"lvj(g 'jj'5  idiii]  itmail-.UnjiiVL 


Mo.'104i.    ■  ■■■--;':  i!-ui  :~'.:'J±  ■■.im'r)  t.jiVi  -JtfliAgiii: 
"  ""■"^^        .;  ,.;..L£      ■-r-'ii'tc'i-''i  Jif.-if  jiiifsTTiSTrrT 

s.£.''"'^1'7ftrtt''sto;«it'ii!o"^.WSfe 


MeJialfioaii 


iftB^ffifr 


Ittustri>^indpi  i^.-IiamitiAfSaMnoi-J^.ifeArii^ 

cipi Fomeinmiain  Bai^^gtietvaafXdiiiittt^nitrTttiti^ 

&'  iflUlisiri^sliTK^  l'r5iicciis.     bASu  c^^^itH  'Aii-^ 

li  al"  pultlke  .lisinms  pi  .scrip.^^iriiVis; '^'iCluiWW-fi 
tiim-sit:,  Chrisluni  insiitulsse  LisiifB^toMi^rte''^' 
dei'.)''pru'tol.T  Ei:cK'si.i,  iion  r('>-li!f.ifei\'ittt  P(ttiiffiy 
ces,  qoipfohlhenr^Siimnlctiltljitfcii^JlV] ''"'■'■  ■'''■' 
.^ecl  cuin  iii  (."oi-enioiiiis  cxCiisfl  lincPSsit.iS, 
jiqjulusuteiis  pftrte')  JalUum,'  neqnu  tameii  ap-. 
lirotaiis  ■  pfo11ibii:itiiiWn',''-''eiifMi<;i(trt'  '-eiiV^^^Hw 
enlm  atil  sa<rriffiryuffr;iju^M  a^''rf>oilto'»W-'^ 
tur,'-  n'(ju  ek'fi'n'')*kt(j«t''idi^iInftt^iri!itirtr('SatV.Yi' 
itteirtOruirt/  ■'  SMiiM»  ftitiisMfirfJiStt^^i,  <nii 
liati^Kfttlt  Am\u^''Sc%'Jimiml0^h  t.rh- 
pl6;-  'Al  in-^ei1lVft^fr%f^lA)^ifioW'xffftci-Snt  sov- 
Vare  Mftr-lpfe-^^^i^-EirfTl^i*^  ^ur  rtys  ny-'crss!l.,'s. 
Vif.j-l;  '^ixdif'  idrt'  'Hf^ftttf  iili-^tetrTiimt  ,■  ne  scp:,- 
raflilelie.iiit'.  Sr  qnis--iinfeirn'if;ffi'i;it  .-iliiniTis  nxn- 
reni;  w  ci^riis.itns  est,  qiioil  scpnT.-ilnT  ,-iIt  iixorc. 
Aut  Si  niagislr;itns  c()'g/it  \-irrtiri'inllil.in!,  ncci-ssi- 
t^'e)tcris;it  fnrn  qnnil  nl.  njeoW  UVrigo'tpiTTrttfrt'-i"ab'-;' 
erti '  Nec'mal„r  .st  oWis'.(i<V-iff^AiAteWMbVWAW 
ob^igStfa  nd  liJoni  cniiing.-iletH!'      ■'"  ''  ■-'  -■  "■''''''  ■;';;| 

*)  A.  D.  HiitM. 

l)  liiacriplio  ■pudPcsel.:  ^Ad Mardiiolttm  EUtiarttn  d»  u$a 

ulrituque  parlit  eotnat  domini,  itnne  15K." 
t)  Pm.  partit. 
S)  Pm.  /iroh.  alltrum. 
4)  Pc&  ^rfe  una, 

9)   ?«*•  fWM  AOA. 


.'.i'  .iCniik-iiatcmCels.  V.  non  habeat  tadmiiattia-. 
t3Kieih'Sac^aiiteDl6rapi/ .npeJws  ^i  ^■^'^qiPFfnls 
ddiBlnUlr;^i.^ogBfe  jddbfaali:iank^)lipoHJ|i9>aiiBiA 
ooiHUiain)est^iAQels,iiVuiiiia|^aitlatatviniu'v|igd 
JuLitot^  'qiiirt:-Eta.(^^iiwtat,]opi6pt^)fai«idbtt 
eau^F)!:)  «acedsitatem^lA  lilieiKiifen>ii:^BiMiiii^B^ 
j^emsilfteinjeninLpiuaisaA  liheAla  chnftBd^  qnir 
tUnxk^ijiAquJieirn^implioittfr  ^<locasBu5*e^Biii^i^dad 
KcA  idifiAdiciJ^ivaatiiliqtiandoiiiiU.  nocesbitotiilj  nutlt 

I  possiat.     Fidiicia  miseric^Alidflipbat^laDrpIiinttiiitt 

j  proniissae  simpliciter  j^ecciuifria  cst.  £t  propter 
h.-inc  cemmoaiAiliiiiEtituta  est.  l^sus  ceremoniae 
noanesJlilsiiifatcssafiils<J'lquin  aliqiiando  impeditoi 

i  omitti  pos»i').  Cum  aulem  Paulus  vetet,  aliquid 
facere' {tnbitanteTOTiscteiitia ,~  fdeo^els.  V.  feeBe 

I  niuDiat  et  confirmet  conscientiam  hac  doctrina  li- 
^^^^'*V-^*'*  prohibitionem  damnamus^^J^tJ^ 
bertas  christian»  noa  cQpqcdit  prohiberi  instita- 
tum  CliristL     Sed  de  usu' uispcnsat  liaec  libertst. 

.  £il.ilntbrink  BeilQir^balijiIdfigeTiniio^^j-sDilic^trve- 
timorem  dei  io  animoV  verHiYi  ^diid^tif'iaise- 
Ii^^J^^st^ptu^libHSpr^ly^s  «»- 
^i^tg^m  i^?t(U9,  .fMuwo)  p»tiatw 

lartc  nfeccssilatem  iMng^iaj^  jfl'.taicofc  et  sciat"') 
itbertate)}!  cl^ristiaiiam  in.tjul  casn  dispeiisare  ^e, 

!iiSii''^'  5lWif"foitI(f'ai'sp^ris.^bat '<Il'  ]i,-iiiIbDB   S.icri4 


nTin-lnllcbnt  Ipj^^^m. 
tntis  ili^prns.ib.ir.  Ni'. 
cliristl.in.-ini  rcrn  icvc 
Ibifgi^' alii^nn  cnrtinri, 
mS¥|<j^iiTi''),  q,.,-,ni 
SMi  -recla',  p'i;t  ct  rci- 
rniiNh''^)  virisbonls  i 
nos'^),\,.gnst.e,  .sfci 
tlico!n|,M    conlcnilpbai 


iclO!-;. 


ii'iri>  noccs5i- 
',  litiort.iicm 
.,il  vilcni  c.ssc,  scil  Ecl.it") 
ic.'(  ti(,,ori5  i't  fidci,  a  iii:i- 
cinonias").  irnec  indifo 
Kt  aii  Ininc  uiodum  .ihis 
iiitni.  El  ciini  nfrerreriins 
is.itnros  cssc'^)  Etclcsi.im, 
prohiliitionem 


pprnbrircmiis,  (pii-id  facci-e  non  polninins.  Kei 
ipfToilfisissim:»  hsi  COTiScicnti.i  iliibil.Tni.  Idco  tifin 
inntCcIs.  V.  cons-cicnti.im  contra  has  riitioiieS  per- 


omilti  ooti{.  .PcifJ.  nnn 


'   stacret  'hni  'ituHt 

8)  Vtn  ntetttilaltin  txeutal  «lc  Pct.  dadil 

iibcrlat  docet, 
91  Verba:  jidaeia  miserieord. 

<:dl.lU. 

10)  Pro:  tlteial,  Pe».  deitll :  pr rWyJ/f ' *tt/>/i  «*. 

11)  teiat  rKrHimititViiii 
ll)-Pti' reguiril.  ■ 

is)  v,.r..eerfr'io'fi„m.        "'  ■';'■;""';"■;  ■;',"; 

I4l  '.>'M.*  aUil  »  le.lu  P-^iif,;^!.'»,;,,^.,».!!      ,;.. 
lii)  Pro  HW  V,.;».  coi-JfSsii„,tfn, 
16)  l'i:z.  txcuiuntci. 


m 


EPISTOLAKUM    Llfi.  VL     1533. 


m 


Inzbari.  Cetecum  si  haec  tion  liitisCacieBt ")  Ccls. 
Vk«'iiai3fa«i6  hqr  dtiTepliirar'ti<Gelsi/iVi'^>tioh[ent,' 

Cn0C/om'ij]f4«bM*-iq»|Kmcn~i<'i.?l'>UcteT9lK3init;itiBM»9 

■iahrabiGelfc;<VqettBttrknd3r^).ntf:baii{]e  peibibl' 
Ud>j%lj^lkrMe)|KttestiI  jGumMiiloioie  C^W^v^ 
dme  .8ti!V*eo^'iatiGttItI  V,iriBr'quoi<ni(nlotfit>taerit^ 
bn)pi9;a«nUunFaio^^i^-'taiD{ia!roiparis)sopsinal  oA^ 
■nwe  dignBbiC(MBeneiac[:fi^i^£D  v^leHt^CriN  3£;' 
BinttiVlL^iaal^abfUtlC^ni.^im  r.;->t>in'i  .■ni^K.,.) 
TJtqoiij  l3  .\>.-i  iii-iGBb;,>:)K.']')}i:)Ili]nMa 'ji:iii'.inro-if| 
3i;in.)ai'vi->-)  -^i-r.' I  ,!->■>  <it'i;itidedi(Mnnnif>->  3f:r-l 
e;':ii'-'<i' :'    > 'I.  :i   il.:   :  {.'PbtUpiRBftiMaliilitkainoi)!) 


TT^ 


^^ 


■i'Trif<ji'l'- 


4li;::„;;;™ 


ft;Hi:-ii'>i^ii'iri  )'iuni(rii')  ]'i  Irfniii'! 

i.  ii.'.i...fjf.iii(oi.i  i.,i§;;^^iigft> 

y,,-J'!',.M  0'..;:!  i'.  ii.isit.  li?[;  .:.  1.',.'.  .ij?."..!.  J  iliuj 
.;■  itI&)iil.eml«.nicodiiHrfiulK  «falflTifM  iniMdliOuJlJ 

..,:;t.Fl)«t)''!l?I^f:.f?('.?''V'iifi'i'.  iii  if.l,  f;.,^.,.iii 'I 

«'  «M"9>8fli'|)¥iil'  o-4«''an«iftV,'4it'fif«¥it 
apvpi  fflWoilitii"!*:  SfWb  Jf.6'ui?iH!fi^'  i'<'.; 

'    '''    '     '  '  anfTOOtrct;  *)  "  '     '  '  v  '    ,', 

SDif^cetl  offtntlic^  ifi,  baji  unrei;  .^.'ci:  ^i)i;itillS  tii-cbc 
S^ejij^,^^^  S.Ktami;in5  fauc^  lJ);ibc$,UHb^(titf^,Hl^IfU,dj, 
f^  ijie  ganic  .Sii'd|c  tjcorbiict  (jat^  >jil(;'i^  ji^,i^*rlj9t^, 
l|«,eipcn,(9t|lalt,  mit>,  We , ^f,tf o(5fi')v>j^  ft^ Jfr(j9(l)c(i', 
alfcdieljt,  nidji  tntfii)iilW<lc|l,,,  UBb  fnfll» i^ff eWiiifff. taffljti 
Ijeljben.  3eSl  bilte  aifqf)  i)m,l3pft('^,iSi^t(eii,  ;|^(f;fltj|ioi 
njDUe  Jlir  Sinbcriins  ilicftc  i8crfp,ijlin3  ,l)<|fcn. , ,  ,?)fflii, 
'oli  pai)  gleitl)  Ctr  lii'cl)c(Sil)0,rtatii;«flj(el)f^;)iioiIt(.,,j;i), 
fciii  bottl  biCiAirc^c  nici)t  fo  i)art  fei)(i  iu  ,<^af()xif/  l^  ^^, 
(Slauijitjen  (iicroiffeii  bennot^  roiber  lii,i)tt£&)B^"i)tt  jl^^efeepf, 
d>j|l  bic  5ietfrliiuiij  bicfcc  ,^eil'  a(ijid)(et„j|ijlfnfHtafe; 
i^u|i8  uicl^'  onbret  'ifttit^t  (l),5ii}(iiS(t,^-ljr^,;t»ri(femft, 
ti^e^  ,un,b,  w^\fWX  flnb,,  benl^  ,Wi:,^rlii^I  tiee^crifjieliajit,, 
giat^bem  abi-t  oiel  Seut  rci)u,  bcuen  bag  Sacraraeut 
nie^t  anbtrS  geteifljt  niirb ,  bcmt  in  '«(nerlel.^iefiait.  ffi 
blCSrigl'.!!)!*  bl<  SnlJf , 'P' fo)(6'f ,f«8®it»i( "(^ta. 


it)  fn.  tojpciaiil.  ■  '"  "    '   ""'    ^  ''■;'':'     " 

18)  P«  •ddit:  qfiiffMiffi^. . .    ,,,,    ,,;,      ^  .,,  ,^  .,   .,      , 

19}  Rilliboiiie  nicDie  Aprili  bihitorup.fi^^SJtL,,    „,,, 

SO)  P».  aildillSSS.     Cod.  Guelpb.ano.  15^).  If^erl^Pf.  /' 

*J  iDtcriplio  io  codlcibut.  Videt  <iuiiqi(c,  MRrcJiioDeiii  coiMra 

priu<  coniilium  qiucdain  diiiiic^.oi^ae  MiJafijlioii:ti!c  reru- 

■are  iludel.      Qiiaaffuain   forwViJ 'nieir<ie 'Milo-ierriiia  Mt 

kaec  epiiL  j  lanica  ecili  bk,  ^uHi  ■^^prtorecA  'rncclel',  «li- 


unb^mtirtfelbfiSRtK^t')  ^ni;  bit  3(bmim(lration  bti 
^ta^tramniti  )«  M>nn,  nA^m  oifat  &imbt  rintr> 
(ei  ®c|lalt  n(l)m«^i'^  ■■   -■•n--- y.. 

■  ffinui^  id)  nun  ntr^ ,  ba$  bccoon  man^eilri 
Dispiitationes  finb:  bie  yAyfjli^jtn  jieljen  an  bm  ©fr 
fjorfam;  bagegen  reivb  aUegitt/  baf  ber  ©e^otfam 
iiid](/~tiialK  miber  @otte8  Siott  unb  Srbnung ,  luib  tort* 
brii  bie"bamit  I)art  ae&n^gt.  Xjarum  ju  UhtectI(I)t 
mtig  anbere  W|ftS(ie^' W^(§«: '^ieefr/  imb  fege  bcei 

MvVff^^^.itf^tFf.iSAfi.W.Mi.^J^P^.^W  2'»^  fo  '" 
Mturo;^i>ttM!bt<^it»i>'>ba^<m(i;t'm69«i  babe  m^tcdt  ^ 
6st»'J-  bft1PWJ,',<!tt)t:)(^,e8*ft''&ai'.tli^^^i'i^felt')  frtfftfjuU 
bigt  <X}tnK'man'|ee'(^ciPi^9ni^  »ttpel)e«  unb 
gto^  otljlBr  iti  ^SIfeft^bff^lJlittliHn^tiebe/  ibie.unfet 
^miSititiflu6  bcR  jbtuND  anseudjt^  bec  boA  ge»ei^t<  ' 
»A-i3b  itf  IftJfbftDtWeiffVg,  vttb  m^^^i-  domntis  est 

fiiiiis  hominis  etitim  sabbaiki."  Itein:  Regnum 
oiiek}ni*u\e«7lhi^ini-voP^aH  .«Kotltfr  fR«<^  unb 
c^i^kI}6;^ti^it'fafIui:iTB>4)Aj«ftvf(9m  '3[II'»enR 
<in«ir^u^.^i^iib.CDnitttvjbfe^Mft  nti^.i^in,  v&tbe 
er  benriod)  filijji  benit.bafr^ceanientifi  urti  beS  ®lau» 
bci^^  tV,i^mii  li^^CfJjiT""  a,wS,,(>tfrfaflcn  ipollte^iein  foU 
(^er ,  b^i;  up^erric^jttt  i(i ,  b^  befW  feopalt  oon  ^prifio 
gforbnct  fint',  iu  fiuem  fLiI(d)eii'l!aube  foU  er,bdft®o» 
cranieut  w\i\)i  ui'ljuuu,  ift  auc{)  nici)t  gcnug -,  C)ctfn  ec  i^ 
fi^llPia*  .■^(■i'g,niip  ,iiipi.irjufcnimen'),    uii&  fonfl  Jtt 

,  2roii  fcincg(5^cmi|TcuS'Ui]b  S^Ecniitnig  fcinc§  ®laubena 
baS^^^acratncut  ^u  ciiipfi,il;i.'ti. 
'.'u,m,^^P^^^^^  SftH,;,(VP  9incrjjattcffieib,.»inb, 
%-,.^^"Hr,.''*?l^?;^»J55®f.ftftH,,Rr«ttf»'.^^'"''l>,  ^ 
#^rl,qp,^rrt^^|y.  PJ?^C,,[o?R„WV^c^.  .f'»^  ^^^} 
^_f_i;fi;iVfR[t,l)i¥i^fiCJff|ii^,,i,U|feinem  etjf^licftm  (Semaljel, 
ffm^n  ^m!?;^^,  u^p,;2^fil!5n,  j^i;,i)ijv,,unt'  griftct  o(^(teit, 

•lOM.iTO W»V'^^.W'^.-^!I^'l'.''H'l'^  feiibcriitt.  ojiie  ffiil. 
[ej\.p?S,,9:S;^ij9,(^.,„^  jfi^;^^^.  ]3n,bi<fm  goU  foB 
a^tmwl^,d)(3tfS(l)f;Sr#S't,  bi^enfU''.'''^  ii"^  ("1^  ^"«t» 
gcan)t  t  aa-bflu;  itic  ficbenn.gcop,  unb  eine  (jo^  Bobe 
unD  ©iiabe  i[t,  uii^  Wjrct  liicbc,,  ba6  ifl  noltlige  ajer« 
t'f!ii1):unij,  i;61)cr  ju  adjic»,  tciin  bic  tScrcinonien  in  iDit» 
Icii,  gdUcu.,,  Sarum.  ft^rici^t  .bie.Sdjrift;  misericor- 
t^iffpt  1  o/)j  /ntigis  «jii-urii  sa(rifi(iiii>i ;  l!icfae  fri  9^6= 
ger  benu  baS  Spfcr.  Unb  bicfA;  %o.]l  Ijat  fict)  nun  etli^ije 
iBIai  jugcttostn,  bacum  ^be  ic^  oiifjtit  fo  gecatfien. 


1)  Cod.  Guclpb.  mrhr  pro  JbeA 
S)   cinnn  abeil  a  cnij.  Guelpb. 
S)  Ct>d.  GuelpL  UnnmltiekeiL 
4^  C  Gui:lpb.  .cu  uerluHtn. 


«a 


EPISTOLABUM    LIB.   VL    153«. 


580 


ja  ni(!()t  )u  tat^en/  ba|i  \k  in  3n)eifel  etvoa&ileue&^oor» 
ne^n ,  ober ,  ob  fte  fdi^n  genugfam  <mteak^tet>  ibcLX^ 
nac^  nid[)t  barob  ieibeq  i6nnai,  ..me  .9>attla6  b^et  ju 
ben  Stomecn.       ■   .:.,!:,..:  '....ii/iMJ.i  t.w.a.iupi-.w^i 

3n  biefen  breien  SadeR-biSpenfiTbiSottifeibflim' 
feinen  6ernnonien>  t)on  i^m  feib^  geoTbnet;  tbie  benn- 
flar  ifi  auS  angejeigten  @)>i^u(^en,  unb  fb^ifi-  3)eD» 
^alben  ^alt  i4)/  baf  foId^^Seute  entfdf^nlbigot  fmb/fo 
fte  einc  neue  &t^alt  in.grbodjten  ^illen  >  gebrout^en  (i 
&enn  man  foU  d^rifUi^/Srei^eft  too^l-i9orfte^/:iinb^ 
im  Sall  ber  9lot^  mib.fi^be  m^en.^itgebrauc^m^  Da^ 
aber  bagegcn  m6(^te  gefagt  «vterben/*  ^iermit  n)itrbe  >  aSe! 
Qionfeffion  unb  S5ef enntnig  nad[)b(eiben  [Le:  mgfoUen}/. 
i^  2(ntn>ort:  ein  (Sf^iufi  foll  betennen>  fo  er  von  ber 
S^I;re  gefra^  mirDf  (ober)  £e^rf  onb  (Sebroud)  btT 
Geremonien  ^ot  Unterf4)ieb. . 

^06)  ifi  ber.  t)ie r tr  gaQy  .ob  etner  feine  9>farre. 
Derlaffcn  foll,  ber  nic^t  .t)erffii4)tet  ifiy  bei  :SQeib>itnb 
JCinbern  ju  bleiben}  item^.  ber  gcnitgfam  unterric^et' 
ift/  unb  fic^.ergibt  ju  leiben,  unt  tann  axi  ik  £)rte 
Commfn^  ba  er  beebeOietlalt.^at.  2(ntmort:  ic^  noiU 
feinen  6^rifien>  ber  olf^  jbefennen  mitl>  qerbammoT/ 
aber.  id)  mUI  bogcgen  bie}tnigen>  fo  it  ifyveni^farren 
bleiben,  unb  fon(l  red^te  Ci^nften  finb  ^  au^>  ntcbt  per^ 
bammen.  j£)enn  obgleic^iJ^frSBerbot^  «nceci^t  ift/  fOi 
^en  bocb  bieicntgcn :  iSntfe^Ibigaing*/  bte  cS> '  Icibeni 
^Cilcin  ba  fc{)e  cin  iebei:)U'/<))itf'>r^folRfl  re(()t  glaubet  tmbi 
lcbe.  Iteni ^  ba|>er  nic^:  i:ed;te ^Se^re  t)erfoIgen*  <;clfc ; 
belenne  aud)  bie  8c^)ee  /  r fd  er «gef^^agti  «birbJ  =  '-   c  ^  ■ = >^ *  '• '  • 

SSJad  abcr  i)m-  l^dr^iftme^eaiClb^Tfhm-belange^/ 
a^t  M)  bcnfelben  a«^  ^|)0(^'  €A  finb  aberivtctmc^' 
@a4Kn  4^eitig>  benn  aUeitf  t)ait  J)eeber  @vf)a(rv  wtt' 
Y90ld;en- id)  Ijier^ nid)t«cl^ji  :£)eti^en^^# lin^One^ 
meiter  oom  Jitirci)(ns@eborfam  l^icr  ju  bi6putircn^2t.^It>' 

(Philipi)iis  MelancliLoD.)  *) 


No.'ie48. 


=  V' j 


Studi 


(fortasse  liov  Wfllp;'^' 

■.  -V  ^\"^ 

-»  .     .  ■      ■ 

4  Ex  apoArapho  in  cbd.  %sif.  S9.  p.'1fi5! 

(Siudmsis ;/»  Aeademia.yy 

u4slraeam  piilsam  ex  civltntlhiis  et  imperiis  finxit 
poeta  aliquamdiii  in  rure  concionatam  esse  generl 
hominiim  adhuc  minus  romipto.     Nunc  qniJem 


pt^pevnoflufn  (flutum  in  eeholift  philosophatur. 
fdiso  clee^t  iioe^eamicolere  etHbenfteraDdire.  Enar- 
Kih4>  igllur  fUifaHm  EikicorHm^  ut  in  co  Hhdb 
oandouQilUm-fcr^^/WMi/i/stiidios^atJhliaA^^^^^  '  Qnod' 
ot>£iQumtJimtet  00« -mfagnitudt)  ntrlkMis.  -  Nam 
hMOiaiApiitationhi^-ttimiprioribiisp^ 
praiepjirant  iagetiia,  ad  inri»  docfrinam  et  plcras- 
qiie  TheologoFum  materias.  Qaare  hic  libellns 
relinendus.  est  et  incukantius  adolescentihns. 
T^nta  autem  vennstas  esl  in  methddoet  (iloQra- 
tinnis  9tp\id^^rJsiotelem\  niiltHVft  ut  pulchrforcm 
imaginism  ^iii^tif ike  quisque  pingtire  potueiit.  Est 
autQiu.nAilis6imiHn,  tenere  imaginem  praestantis- 
simae  virtulis,  quae  nos  non  solum  de  nostns  mo- 
ribus  adfnoneat,  sed  eriam  ostendnt,  qiialia  re. 
stigla  impressecit  Deus  animis  hominmni.  Nam 
discrifnfn'  hone^torvim  et  turpliim  est  exjwsswsr- 
ma'im«tg(iC])^i,  .  Incipi-iim  aulem ,  Deo  dante,  mi 
hora  sexla.-  •  •  ^  .   /  .   ;•. 


■}.  ■ 


^  ^4- 


■     }-\ 


I.    r 


^^t044,  .  (22.Apr.) 

..•  .'■i :  ■.■::;.)'/.     H^r^^Qpdiensibus^  '.'•■...:;■■ 

^    Edila  inXiilberi  epiit.-ez  sitrt<^g|*aplio  m^uppletn.LipsJp.dSl 

•clitilJ.  TSacIiricht.  ann.  X726.  p.  «93..    In  episU  Ludi.  Jt 
:^:   ido  Wt^ifc  k^^  Y.  IV.  p  &51C -.    fVanc  ^istouil  ;;* 

d6ctftf  et  Lutberus  eo  lciup(>r«  i(«  l^borab^ft  p«pUfU  ul  ti- 
teras  seribere  non   ▼alerel.*'ii    hej  Tern  cie  qiiilVdlfciinl' 


*)  Nomen  subscriptum  bibct  cod.  Giielph. 


^„  —      ,.,,    ,^,„   ««c  (|Ulf  awiDinii 

.l).iAfi^^¥ArthWft.  haec  fuit:   Senatus  et  Parocbus  llerror^ 

meiisis  Mji^Jiasteriuin  Frairum  coinniunis  Titae  follerc,  e»- 

•^N^wi**  parocbialia  detrabere   conati   eranl,   quare  res 

barr.  ad  LiiibprHm  tt  Melanth^nein  apbilFoa  delrtnfuwlir.- 

Vid.  etiain  I^iilheri  epist.  ad  Senntuni  Hervord.^  et  fraire* 
•-  ;  ^d.3t  lan.  1552.  (apud  de  VVelt.  T.  IV.  p.  SSft^Air 

jDenen  e^pfilmM  teetferf  ttiettWWTittnern  ♦) 

[  .■;'.(•.  .1  .VI  -i  .  ti  ::■•.»•«  i>er;»orbe..-  ■■  '  ■■    ■  ■ 

i®<^Hfltti.Wt|TfctiT9Hi/  Uttbinft1?frtp  griefen^unb' W 
geib,  M^n  aud^  cure  (SefcMTbten  ge^kt,  roeK^e  na^  ber 
Uv^ratiCie^iio^  Ijdbew,  du«  n>eld()ert  Urfacf^en  hii  euc^ 
fob'a(f>t  n>uVbe/  Bag  bic  Fratres  f eihe  etgcne  6onnniimon 
l)atten  ,{oae^i.^    ?)ab«  aud)  ang^jdgtr^^ 

.nid)t  ber  5)rdbicanten  unb  ®tabt  ©emut^^.fep, . ju  ^ 
beln,  'Vd^  bie  Frafres  'ii)ve  2Bo().nun9  ;unb  Hahiimn 
ucrlaffen  foUcn.  2^o  nun  iljrbie  @ac!)e  freunblic^  mt> 
o^ne  Swang ,  Sebrauung  ober  ^ewattfame  .^onbUing 
ba^itt  x\(i)tin  Wnntet ,  ba^  fie  ju  eurer  unb  ganjct  @tabr 
Commiinio  oud)  Qt\)m  WQUten,  todte  ti  fein  unb  )ool)k 

*)  Praefeclis  Monafterii. 


m 


EPISTOLARUM    LIB.    VL    1532. 


582 


let^on,  unb  brdc^t  cin  gut  (SretiM^edau^)  Bermelen  .an< 
)ecn ;  n)ie  i  n)tc  bena  i^nen  aiu^  Q^\^mhen  ifctben  ^ '  bdc^ 
b  fern.y  \)a^  H)}f  S^f  w6^  m  t2^r«i^S£^(>ikung^/-{S$JtUm 
int)  ;^(lmi^tr^tio-  lojfet;  ^  itnb^  ^«bt  i^x .  f einr  Sted^: : fte 
,U  iicren.  .  SS3q  ober  .bjft  l>atres  JJ^  eigea .  CoinmuaiiQ 
^ea^otten  n7oQfn#  unb-  ftc()  .bur(^ifreunbtid)etiJg>aHbIun^ 
ii4) t  m  eureV  CQnimutuo  begeben  ^  ,i^  uufer  ibebenSen^ 
)Q$  itfff  fte  tn  Umm  SBege  ^ingen  ober  brtnglii  fofi^ 
ijreGoxDiuunip  jutDerlatTnt,  bietoeil  fte  fte  biM^  mcbt 
)alten  bem  Svatvgelip  entgeQm.  ,^mn  ba&  ij)  6{f(»^(i(C^ 
lop  fte  ^orrre^^t  {naben,  n)ie  f/infl  vft  tn  etnfc  Stabb 
nel  ^farren  juib.  &&  folgft  au(i[)  tu^t,^  bo^  ibatmm^eini 
eber  SBurger  f  ine  ^fou*  auf ri(||ten  mie  in  feltwnt  .^& j 
^nn  foU^eS  i^  {eiuem.  erlaubt^i  S^arjuifi  ein  gt^oper 
Interfc^eib  gmif4)in  eincr  ^m^inen-unb^&ffettdidEKn  S$er« 
am^iiun^e,  unbjmifd^en  einem r^^^tu^ft^f^n^ )  |bciin.n>a& 
inS3urger:in.fein^'m,.^u((  l^anMt,  \)ei^t  l)eiiimtii)  ge« 
Kmbeltf  .  ^eitetr  fo  mi^fet  j^a;  al&  fciie  l^eriUibigett,. '  bo^  > 
rian  ni6)t  in  frcmbe  £)berfcit  gretfen  foU.  S)iekveil  nuni 
ie  Fratres  ntd)t  eure  Untert^ancn  ftnb^  J)abt  ij)r  fie 
lid^t  jit  ftringeh  obcr  ju  jmmgeti/ 

SMe^  ijl  unfer  Siat^,  unb  bitten,  i^ribottet'» 
iuf8fremTbIid)|lc  oerjlcI;cn.  2)arubcr  bittcn  mTr  au^, 
br  n)0tlet  anjVJ)cn;  bdp  bie  3eff  f  ^Uft  Viirb  Siat^  finben. 
Si  finb  el)t;Iic^e  aljte^crfoneur  ber  man.i>iQig  oei;fi:i)0' 
imfba/  nhb  n)oaetaI8bteS»d*fih&nbt&en^ni^^^^ 
Kif  jemanb ^reDel an  tl)nen  iibe;  bcnh  ®ptt  oud^Seute 
inter  t^en  (()at) ,  ber  er  ftc^  onniihmt.  ^t^  freunb^ 
iift  jn  Wenen  pttb  mf  r  minifi  *).'  'i 

'    Mai^tiAtt^  Lutlicr. 


fo.  1046.  l       :     i22.Apr. 

.  Monachis  Ilervordii^ns.  -,    ,    : ' 

Edila  in  Luiheii  eoiftulis  apiid  de  Weltium  T.  IV.  p.  S6a 
(«otca  in  den  tJn^cli.  Nacfar.  Aiin.  1726.-  p.  89t.  \m. 
S«iHHsii  epjvl.  Lii(ii«  TMiL.f.  S^  vAJMdgtepli^rS^irlt^i.' 
Gojb.  185.)  —  Aytograpbon  a  IJAtfUutluMii  acripliMiC 
cni  LutlMrlis  «onien^vuu^i  iuBsc^S^i^sk  afscrrvaliir  if|  bfl&lT 
Begia  Brrnlinensi,  t%  i^uo  eaui  hic  dediaMUy^fttttti  ilin 
textus  de  VVetlii  Taria  lectioue  ad.dil^.  .  Caeleruni  e^islo- 
km  ■  Mcbnllkode,  Lutiiero  iie^-blantey  dompmiiam  iesje, 
dubio  c^ret*  ■.."..    :.     ■.  ..      ■.  i"    ;.  ■    .'  i.;.  "..'i 

^enerabilibus  viris^  DominoGer^ardd  Xnn- 
isi  Pairi  domus  Fratmm\ '  et  c6f/^gils  tpstus  tn 

Herfordia^  suis  atfncis  ^ 

5.  D^*)     Vciier;ibiles  Viri.      Mittiiims  vobis  ex- 
•mplum  litcrarum ,  quiis  dctlimus  ad  I^ovcmviros, 

*)  Mrnst  fnnuarioy  quoJ  addilur  io  Siippl,  Lfps.|'abeif  ^  fextu 
in  den  Uuscfa.  Naclir.,  et  recte.  ...      ... 

J)  de  Wette :  Gruiiain  ei  pacemm 


in  qtubns  omnmo  dehortamur  edS  a  violentis  con- 
ailiis.'  iNttnl  tm^iis  iis  concisdimus  in  res  aut  cor- 
poni  ;iut  «irdinataonem  t^sttiEim*  Qare  etiam  po* 
auimtnS'^  iTMi..  parochiau.  pcupriam  tenere  posse, 
postquam  et  doctrinara  Evangelii  ct  ritus  conscn- 
tiif}ateb'Kvai%circr  hnb^tiB;.),  Itaque  de  noslro  con- 
9ilia  ajQl  scnteiitia  merao  "^w  coget  aliqutd  mutare 
in  OxdiiuitianQ.Tx^sira;  sed  tamen  addiilimus,  nos 
&criptufro3<.Q&se'..de  roiviinuniane.  Exempli  causa 
prudofi$etj(yoa>Uti>comnirmionc  reliquae  ecclesiae, 
idque  ,»]  %oerelis!^  tota.res  pacata  videreturf). 
]|Fotiassj0.elicun;miitto&ti^e»'abho3n:entes  aiihuc  ab 
£lvau^Iio  T«3tro  oxeihpio  ad  £vaugelinm  invita* 
i;elis.  .Nec  mutKire  vos  liabitnm  aut  descrerc  prae- 
seqs  vito/Q  gcau& :  velimus^  Itaque  vestri  iudicii 
erit,  ntmm^hac  in  re  vtliiis  morem  gerere  civibus* 
Nos  enim  iicutiquain  seiitjmus  vos  cogcndos  esse» 
etdalce  appnobavifnu&  ritus  vestros,  quanlum  ex 
Irfaello  vtstod  \ndicare  possnmus.  Quare  si  ma-* 
%niUi8:reJincceiv.tstoam  parochiam,  non  improba- 
mu<«  De  babtltt  etpossessionibus  monasterii,  de 
tdta.  oecoiiumia  tcslrft  ila  ptontmtiamus :  simplici- 
tor  euirin;  polo&tate/)  .'vestrti  esse,  Nam  civitas  iii 
vx>^nibi^liubct  irhporii,:  :nec'  nos  nlli*)  unquam 
auctorea  criinus  alieria  socciipandh  Si  quid  autem 
piiaeterca.dl3iba(:-negdtid  s(ge'nt  civcs  veslri,  roga* 
inus  ^  ui  v(»  ^ngderate  EespomleEitis;  Bcnc  valete. 
Posiridie iDDm;  IiibiL  MEtXXXil: 

Duosimn*as,  quosiaimcio  deijistis  nobis  do- 
nandos,  rcddtditnus.iiiii&cio,  u%  Tobis  restituaU 
Noirdnim  «Jicebit  nufais  accipcre  proptor  impro- 
liS9ft;nm  termbnea^'  nec  suinris  afspernati  benivolcil-» 
tian  vQStftttfn  esrgmoB;"  Scd  noluimits^)  pi^aebert 
cahimni^ifibtns  iKurhMficendi  occasToitem.    Iterant 

valele.;r'j  .■rj'i-i'';  .•;  -,■■'  f-.f-:-. '.      ■  r- 


<    .  1     I        I 


•*aM 


No.  1046. 


22.  Apr. 


..*.  ^'-  • 


Zfnnae  hymborch. 


Edila  in  Lutheri  epistolis  (Walcb.  T.  XXT.  p  845.  de  Welle 
T.  IV.  p.  361.)  ^uia  Lulberus  tpnie  epislotae  subscripsit. 
Al  coniposita  el  scripla  est  a  Metaiitknne,  aegrotanle 
LiilberOf  iil  docet  autographon  MeJantbunis  quod  liabe* 
tur  in  BiliL  negia  Ber^iineiifti.    •        - 


^  I ' '. 


S)  de  Wett.  Jiaberttii. 

5)  de  Wett.  totae  res  pacatae  viderentur, 
4)  de  Weiiypossessiune.     '  ' 

5;  de  Wotl.  nui/i. 

6)  de  Wett.  noiumus. 


583 


EPISTOLARUM    LIB.   VI.    15S2. 


564 


£er  ^od^murbigen,   (Sblen  mib  2Bo^(gebo|»rnen  Do- 

mina  2Cnna  t)on  S^mbord^)/  beS  J^o4)eblen  Stiftfi 

4)er)o6rben  TCbbatifjpfn/  unfrer  gn&btgen  Domina. 

®nabe  unb  Sriebe  bur^^  unfern  |>errn  Sefum  Q^rifhint 
J^4)n)&rbige  gndbige  Domma«  ®ir  fyihm  uiifet  fBe^ 
benten  ben  n>urbigen  <|>erren/  ben  Fratribus  ju  ^ec^ 
!)6rben/  ^ugefteQt/  barin  noir  mit  \)i6)ftm  Siei^  ge^ 
fc^rieben  unb  gerat^  l^ahcn ,  bap  bie  ®tabt  ni4)t  in 
frembe  £)brigfeit  greifen  cber  ®ema(t  uben  foQ.  S)aju 
^ben  tt)ir  gefc^rieben  /  bap  bie  Fraire»  m6gen  ein  eigen 
9farr  ^ahen  unb  be^atten/  mie  (Sn).  ®n«  au£  rnifem 
(Sc^riften  aQent^ben  Derne^oien  mevben.  Sir  bitten 
aber  W^it,  Qm.  ®.  moQen  (di  bie  £)br{gteit/  unb  bie 
genetgt  ifi/  ®otte&2ob  unb  (S^re  $u  fArbem/  auf  bei^ 
ben  ®eiten  ju  Srieben  ^elfen.  (Sm.  ®n.  )u  bienen  ftnb 
mir  aQejeit  miQig*  Datum  SBittenberg  postridic  Do- 
miaicae  lubilaie  anno  1552« 

©»•  (Sf 

wtttiger 
Martinns  Luthen 


No.  1047. 


(hoc  twnp.) 


G.  Spalatino. 


f  Ex  «utographo  Melanth.  \n  cod.  Bajil.  F.  101.  epiit.  108«, 
cui  SpaUtinuj  lua  manu  adscripiil :  ann,  15Sf • 

yiro  optimOy  D.  Georgio  Spalaiir^o^ 

amico  praecip&o, 

S*  D.  Gratissimam  rem  fecit  nobis  D.  Pontanus 
Gancellarius ,  qnod  de  negotiis  vestri  convcntus*) 
lam  accurate  scripsit  ad  Lutherum  et  me,  teque 
rogamus,  nt  meo  nominc  agas  gratias  Pbntano 
pro  hoc  officio.  Ideo  enim  non  scribo  ad  emn, 
'qnod  eius  occupationes  mihi  notae  ^int,  nec  liben- 
ter  addere  aliquid  oneris  velim. 

Dei  beneficio  salvae  sunt  familine  Ptintani  et 
d.  Augustini.  Spero  tuam  familiam  etiam  sal- 
▼am  esse*  Pontani  filii  scribunt  patri;  tc  rogo, 
ut  literas  exhibeas  eL  Novi  prorsus  nihil  habe- 
mus,  nisi  quod  heri  mihi  scriptnm  ost  exCfaco- 
▼ia,  Dantiscum  regi  scripsisse,  lit  videat  quoquo 
modo,  ut  pacem  cum  Turcis  faciat.  Nam  in  aliis 
nihil  esse  spei;  Gallum  niulta  moliri  contra  Cae- 
tarem;  Papaip  exercere  sycophantites;  hoc  enim 
verbo  utitun     Scribit  etiam,  Tartarorum  latro- 


nes ,  qui  in  Europam  transierant »  caesos  tM. 
Maremio  brevi  ibit  ad  conventum.  Bene  vitle. 
Postridie.. .r.*) 

PhUippus. 


■"VIT 


••-••-— <«i^i^ 


No.  1048« 


26.  Apr. 


Eidem. 


*)  Convtntus  Suinfortenti*» 


t  Ei  autoj^.  Melantb.  in  ooa.  BmiI.  F.  101.  «piai.  109L,  c«    J 
Spalaiinus  ipse  adscripsit:  ,.ann.  153f  I 

Viro  optimo D.Georgio  Spaiat in o,  apud 

liiustriss.  Principemy    lohannem  Frideri^ 

cumj  Dueem  SaxoniaCy  amico  suo^ 

S.  D.  Etsi  cerlum  non  erat,  utrum  nuucii|S.Cra- 
n^^^r^//  (ieprehcnsurus  vos  essel  in  Francis,  dedi 
tamen  el  ha&  litenis,  iit,  si  forle  ad  yos  p£r\'enis- 
set ,  aliquid  a  nobis  afferret.  Utinam  reipublicae 
paccni  pariant  islic  vestrae  aclionos  **).  Scil 
principia  adhuc  non  magnam  spem  ostendemnt 
tranquillitatis.  Ac  meo  iudlcio  futilis  rxiiix^  iin- 
pendet  Pontificibus,  quae  etsi  nobis  non  eal  pro- 
futura ,  tamen  afTerel  maximam  muUitloiicm  iis.re- 
bus,  quaS  ipsi  propugnant.  Nec  dubitem  affir- 
mare,  instare  imraair,  ncc  procul  abesse.  Ilarc 
aestas  erit  testis  harum  rerum.  Christus  respidal 
ac  ser\et  miseras   mulleres  atque  orphanos,    in 

}uos  sacyire  crudellssimi  hypocritae  conantur 
^omerdtius  est  apud  BrunstvicenseSj  retentiis  ui 
itineipte '•**),  ut  eius  urbis  ecclesiam  pacaret.  Pro 
his  curis  retinendi  status  ecclesiastici ,  factio  Pon- 
tificia  reddit  illam  gratiam,  ut  nos  cupiat  inter- 
fectos.  Lutherus  vos  omnes  sahital,  et  medio- 
criter  valet.  Caetera  hic  pristiniun  statum  habent. 
Bene  vale.  Dedlssein  i\nncio  libellos  aliqnot,  sed 
non  volebam  eum  onerare,  praescrtim  cum  du- 
biiun  esset,  utrum  ad  \o&  rediret  Ex  Craco^ia 
accepi  literas  de  Turcico  apparatn, .  mitiores  vulgi 
rumoribus,  sed  tamen  uou  nihil  pei^culi  osten- 
dentibus,  praesertim  Italiie.  Tnum  officium  gri- 
tissimum  npbis  cst,  quod  bis  iam  ad  nos  dedisli 
literas.  Bene  vale,  vir  optime,  cum  amicis  omni- 
bus.     Freitags  post  lubilate. 

-    Philippul. 

*)  Legi  non  potest  Tcrbum. 

**)  Erat  Spalalinns  in  ConreBtu  Suinforffnsl 

**!?  Vid.   Lutheri   cpist.  ad  Ponicranuni    d.  H.  NoT.  15S«. 
Acdiit  Pomeraous  Vitebf rgam  mcnsc  M«o. 


m  CPISTOLAlltM 

loach,  Camerfirfp^ 
•jHtftl"*»'*""""-'  ?•  1S& 
^iw  opiim&-i&»e-him-o -Gttmtrarit»  Bam- ■ 

bergensi,  amico  summo, 
J)jI)^;Jp[anc  epistolam  dedi  Uirico  Srffing^\  'qiii 
oc  lenieslri  gessit  dic^aWf^  Academiae  nostrae. 
'ir  optimus  ac  modestissimus  est,  et  in  pliiloso- 
biftBemievtidiAs^/SekTadi^iest-JriW^ii^ 
aruin.  Olim  in  ItaKa  iazorum''*)  audmt,  hic 
e^  119^^  f  pjf^prc^  l)betaxll|n)(%t'pbllQ4o^tUslp 
[qdio^usvne.audtyit..  C^mmeodp^jigit^r.iibiJilPint 
,em,  ,i;it  eum  salute4  .itque  excipJits.'  Yerti  qiiiii- 
am  Etnicorum  mapuf)  cuni  liiljore,  et  a^UlicJi 
61lMiiijt!^riilail4.'''tliinc  liljellumipsiileilicayTf*^, 
if^e-^^iifiS^iL^i^^^iijiu)  a  le  iiflo",  ut  ^iuin  liiily 
afiaajfi  ifctsc^liai-;  i.nstin.^irn  ]'r'^,^rU.  ^omhm 
tm^As^  '^^M}il}  liiH-Ili,  ciun  Si//;ngi,s  AnUa-l- 
«,  «tsi  cHalcdkrajpliiis  nuni-  prnjienil,  iit  unuii 
{ttiie'!^'&t1jm  excmpluin  secum  .TuftT^it  SUlin^us. 
Iko  etat:)iikhi\>Q  eieinnl.i,  li])i  niltl;m), 

iilmxipilitis 

iit  GariMhia' Aooruii  sludioruni  ai1unr,'iturc&.  .  D( 
S^pvbl.  ifinil  hab^o.  ,Nam  Fr.incIcLe  tcansaclio- 
let  qi^iilbdo  prbcedaut  meli^s  tenes  (iu;iin  110.^. 
Nilil-lic^feUwiW^^^lei    'l*Qjt9dw'tJ5ij.'i4iai^,  '^^[[[\ 


•  '.H    ■&.■:'>. 


.V  *\' 


• .  ;  ;  JJMSUiir^gCy 

.  i  j  .  temBra  v*n*qnripitfia*  ,  i.'i.'\  ■)!(  r.j/."iji!  ii|-,j3i; 


i7//jp; 


aarAa^. 


Cam  ihinapsh^atumtpbn)  ijfk^df^m^^ 

!t  ediUo  gfliiirUi  libri  JEthicorum ,  dixa  has  de  iu- 


'^  BonaiiuenrD. 

<*4)  CAminemoral  Strobcliof  in  biU.  Mdnfttij  «dlrioMtt  Ano 
iSSa  Sillinco  lUuUra,  loae  ctitnt  MWtinUbUolk.  Nvri- 
bcTKeiui.,  Haec  Tcra  cplit.  iuud  duLte  >criBt4«>!,MnsU3S, 
PrwlilMC  IsfiiftTidetnr  edlt,  I:  brnii)  Kltri  IiociIdim. 

«H|  JfcAMUlv  fcstte  in  tnti-BMU. 

MlLA>TB.  OpIX.  ToL.  U. 


^l^^dfs^iit^iSf»^  i^ytSKd^K  dedicandas  ew, 
tinod:  liiiJixbiiie^eitinetisT^iimetftu^  ^d  magSstiatuf» 
qubylilt  Miftitir  'A^tot^ta  ^i^ientu  appellat  Juris 
-«tMi0'l&utitfcu  ifiW^dHtJMiSL' tu  «wgistvflttun  ibi 
^^4iV  tnf't«iftili«i3uni  Iwneiiili^is  iiuthiae  f;^ 
«tenijF  ««lIial)i«il,ii^od:dlffi£illl«flittiie3t,  parem 
^^SbSs-"!!»;^!  hfttrtMf{tMis'ilailclettL  coaseentas 
Sts;(^iLi6eHKT  jgit0rhu&o'ltb«tl««i'6  Graeco  con- 
<tW&im-It!fl)}:jftbdKpst'v  uClimi^oflpcid^qiiMi  feUi^ 
«nDbiuM^e  idHiiitlsttffit««^u»ulblIdi(«'t;bidav«n, 
rAiirlilafl«4:uft^>l,ni^'il*tte  hMttejt^all^iMilfHidaim  e&f 
kHt&lltii^e  iakfHAtmdWibffikCi  Wlitt«{»4c  dAEtrinA 
itii  JnniteiMa  kl^'  tit  bkei!  tibiloRitihiae  studia  prae- 
«ItJrii  fnWingaii  «t  tvA^uM  in  MEldtliA  mM%:  «on 
duhltat>Jt  <(uin'^riM;^ae  vd)tipttili  lutarum  esaet, 
tiy  '3iidWe'iretMi^ibtfliitMa  effigiem  -in  hoc  scripht 
eamque  meliua  ali(juaH4*4icpManint-th*gtsq|(H  •S' 
politam,  quam  qttblil^u]^  in  scholis  ctrcnm- 
fertur-     JiSlSlc 

.loijftf^eivnlffdllfiile  dixerim  quanto  cum  labore 
verterira  hunc  librum  e  Graeco.  Sed  id  esisU- 
manduin  his~relinc]u6 ^  qui  in  eodiem  gehere  ali- 
^qMiylft  jiericulum  fecerunt  ac  norunt,  qt^V)  di^ 
Betf e  iit,-  tam  eKiUbus  ac  minutiis  sententiimddMe 
lumen  et  perspiqi^MfWipfKt^.  lingua  I.iatina,  qood 
quidem  rae  ubique  CDnsecntum  essc,  noD  ansim 
'p:^^ei3ti^^\'K^tnctiil)i  i^^^^endo.ilci 
iolellectis  de  suo  afangunt  aucioribus  novassen- 
teotiasb  \  lAlit^Jtoit  iitfeHecti  E*ftdi;inliAinbig«e  t.  ne 
deprehendi  queafeaa^oUiai^oinUBkftquomm  altemm 
iinj>mifHlisfts|iugenii ,  ^^p^^;^y4,,q;teo,i(Qdi- 
,-oio  .elj^itu  ,fl^:ipjlJosiu6 ,  ej^^^  ^eiy^rji  atqne. :  asJtgti. 

,^0  (Vei^ff,,  ej^si  Btia  w^ii-^slijutwe  apnum^fyavi  vei:|>a 

,y^b^,\taro^n,e;^m  lideip^  jqj^ae^lp^hterprele.pfae- 
cipue  rcrjii^itur,  siutiih^  sliU^jo  p^^rtit^  ^  ,iJt  g«r- 
maiinui  anqKiris  scnleiijj^m  rf^^ere,,^^q^f<fr,.«i|>- 
que  qua^  maxime^^^  j^^^d^j^ifl^^.yps?,^ 
Ai:d^j,a»W?U|^5,ri'?^'i^  iqdiciuu^  ^fcotjdnwVJrum. 
mQn.^^Bq  puerTft^(if^iiu^^^i^imj^^^ 
^i^  m]ivvJ|py  pf^rlftli^i^iiifittpt^lififVoTuiiat^  «IW 

.«iwjifl  iji^f^ijj,^9;ctaiw>stri»^'  Ai.ii^..!smi  juw^ 

.-(]'.  ;J9Hfi;7*»*fPifi?H%f#='t'9*^W.P.ra?«p^ 
.^ertejri((^  flpp.  isnftnu^^  ,  >Pi\h?t.  ^iM^im,  .^i^pu^Uqnea 
qtmdam  plei;n(i,4iianUUs..«t.^  ritaii^  -  inRriinis 
utjiM,  qiMM  ojm^  v^lpi^.eiiin.^m  £anjiiiari»sii- 
mum  fieri  iuvenibus,  ita  conatns  sum  vertere ,  ne 
obscmitas  quemquam  a  lectione  absterreaU  Ha- 
bes  igitnr  ■  me  monus  qitdBi  ct  •tudiis  et  moribna 
88 


687 


EPISTOLARUM    LIB.  VI.    16S2. 


S88 


tois,  qiiod  cum  accipies,  haec  ipsa  te~^fli^titisr, 
quae  omniuni  officiorum  iiesthnatrix  est  aequissi-^ 
ma,  hortabitur,  ut  nos^et  studia  :,nostra  .vicis- 
sim  tua  auctoritate,  qtiantiim  pbt«riv/^  foeri  velis, 
Bene  vale. 


No.  1051. 


(fere  d.  18.  Mau.) 


';.  n 


Idach.  Cdrnerdrid.    "    ' 

Epist.  ad  Oitnerar.  (!•' 166. 

loachimo  Ca merario  JBambergensi^  amico 

suo  summo  Noribergae^ 

S.  D.  Ego  vero  non  co  scripsi  verecundtus»  quod 
vel  de  humanitate  vel  de  constantia,  taa  dubita- 
rem :  sed  quia  amicis  verecnnde  uti  soleo ,  quippe 
quos  statuam  mihi  virtutis  causa  colendos  esse. 
Quare  quicquid  iilud  est,  non  enim  omnia  memi- 
ni,  quod  in  illis  literis  te  offendit,  boni  consulas 
velim,  iudicesque,  profectum  esse  ab  animo  non 
solum  amico ,  sed  cttam  faonorifice  de  te  sentiente. 
Neque  ego  possum  amicus  essc  ulli ,  de  quo  non 
sentio  honorifice,  sed  hac  commemoratione  inter 
nos  nihil  admodum  opus  est.  Nihil  est  quod  li- 
bello  tuo  succenseas ,  nam  mihi  ad  exemplum  per- 
tinere  videtur  edi  hoc  genus  scriptorom,  ut  haec 
aetas  ad  philosophiae  sttidia  invitetur ,  atque  hanc 
ipsam  ob  eausam  libenter  edidi,  teque  adbortor, 
ut  studium  philosophiae,  in  quod  auspicato  in- 
gressus  vidcris,  ingenti  animb  utg^as,'  ne  abster- 
reri  te  sinas  vel  ineptorum  quorundam  iudiciis, 
qui  nihil  mirantur  nisi  suas  ineruditas  literas, 
vel  quod  ipsa  philosophia  ita  dissipata  iacet  et 
indoctorum  disputationibus  corriipta ,  ut  yix  quid 
sequamur  et  qua  cursum  teneamus,  invenire 
possimus.  Inv^ies  autem  aliquid ,  cum  et  ad  ve- 
teres  respexeris,  et  ad  iilas  tuas  humaniores  literas 
contuleris  ea,  quae  de  philosophia  veteres  scripse- 
runt.  Etenim  si  qua  est  Resp,  futura  bonts  omni- 
bus  enitendum  est,  ut  adolescentia  ad  hoc  studio- 
rum  genus  attrahatur,  qua  'in  re  ego  quoque, 
quantnm  potero ,  nisi  me  statim  hi  civiles  tumul- 
tus  oppriment,  elaborabOj  deque  his  rebus,  quo- 
ties  animum  ab  aliis  curis  Ecclesiasticarum  rerum 
abduco,  cogito  plurimum,  qua  ratione  mederi 
huic  parti  t(Sv  noXiTHcSr,  quam  ego  non  duco  in- 
firmam  esse,  possimus.  Ad  quaestiones  tuas  re- 
spondeo ,  non  quod  arbitrer  ignota  esse  tibi ,  quae 


ceileginins  Milichius  et  ego ,  sed  ut  intelligas  sto- 
dium  nostrum. ,  ,..      ,    .    .  . 

De  <  pftcificatione  Sueinforlehsi  nihil  habeO| 
quod  scribam,  et  tu  haud  dubie,  priusquam  hae 
Itterae  ad  te  pervenient,  certiora  scies.  ..Principia 
adhuc  exiguam  spem  pacis  ostendunt.  Quidam 
nondum  assunt,  ut  ego  quidem  interpretor,  gno 
absentes  facilius  cavillari  atque  evertere  acta  pos- 
sint,  sed  tota  res  est  ut  vides  Iv  ywvaoi  &€0Vj 
quem  spero  exitum  gubernaturum  esse.  Et  si  vo- 
let  nos  perire,  meminerimus  nos  oportere  victi- 
masfieri. 

Ex  Iitcris  quibusdam  Helveticis  intelligo,  ms- 
gnam  despcrationem  omnium  rcrum  in  ea  natione 
essc. 

Hanc  epistolam  dedi  Gaurico  Mathematico, 
viro  docto  et  humanissimo ,  quem  velim  te  exci- 
perc  ac  salntare  familiaritei^.  Solet  et  versknlos 
facere,  quare  JEobani  nomen  valde  amat,  habet 
secum  duos  iuvencs,  alterum  '  Italum ,  altenun 
Germanum,  doctissimos  in  Astronomia;  fuit  bic 
nobiscum  toto  quatriduo.     Bene  vale. 

Philipims. 


No.  1052. 


(fered.l8.veI19.BlaiL) 


Hier.  Bcuimgartnero. 


Epialol.  lib.  VI.  p.  83.  •—  Nunc  ez  autographo  in  eod.llo- 
nac.  I.  p.  56.  accvrate  descripta.  ^  Inicnptiont  epislobe 
Baumgartneruj  lua  mann  adscripsit :  ,,  d.  22.  Maii  IS8L 
rvidel.  accepi]  per  Georg  Frolich,  Ratisbonae."  —  Huac 
diem  et  annum  editor  libri  sexti  in  fine  epistolae  addidit) 
quasi  eo  die  scripta  fuerit* 


Ornatissimo    viro^    2).  Hieronymo   JBom- 
gartneroj  Senatori  Noribergensi , 

S.  D.  Quod  rarius  ad  te  scribo,  non  fit  oblivio- 
ne  officiorum  erga  me  tuorum,  quorum  recordatio 
mihi  gratissima  est ,  sed  versor  in  misenimis  co- 
ris  atque  occupationibus ,  quae  caetera  officia  sae- 
pe  impediunt.  Quare  meum  silentium  boni  con* 
sulas. 

Nunc  dedi  literas  Gtyi/rico  NeappIitano,Astio- 
nomo ,  viro  docto  et  hmnanissimo ,  quem  com  in- 
telligerem  cupidissimum  esse  videndae  nriiis  ve* 
strae,  duxi  ei  literas  ad  te^quoque  dandas  esse» 
quod  inter  omamenta  urbis  vestrae ,  quae  spectare 
cupit,  meo  iudicio,  verissima  omamenta  existi- 
mari  debeant  boni  ac  docti  viri ,  tui  similes.  Qoa- 
re  rogo,  -ut  eum  non  graveris  esdpere  et  aalotare^ 


189 


EPISTOLARUM    LIB.  VL    1982. 


690 


Vir  eit  honianutinius,  et  in  sna  arte  facilePrin-  |  No.  1054. 
eap*.    Nec  rndis  est  alianitn  literarnm.  N6l»Mtiin 
fhit  toto  quatriduo.     Bene  ac  feliciter  vale. 
,        ,  ,  '        Philippoa. 


-ii_ 


loach.  Camerario. 

Bpilt,'  ad  GMitntf,  p.  tS9. 

p^iro  optimo  loachimo  Camerario  Bam- 

bergensi,  amico  suo  summo, 
S*  I).  Esistimo  tibi  nota  esse  ontnia  Francici 
conventus  acta ,  quoniin  exitus  cum  sU  inccrtissi- 
iDi»,  mhil  erat  quod  de  eis  scribercm.  Non  enim 
diAito,  quin  Pootiiicius  ille  »ummo  studio  Iiauc 
pacificationem  impeditums  sit.  Idem  fecit  Augu- 
Btae,  com  inlelligcret  in  eam  scntentiani  propen- 
dereanimnm  Cacsaris  et  ccrturum  principum,  ne 
qnid  pronunciaretur ,  sed  reitceretur  res  ad  conci- 
llnm]  sicut  antea  saepe  dccrelum  erat,  publJcae 
tranquSQJtatis causn,  hicaliriuoticsCam/je^iWadiit 
Caesarem,  faces  ei  subditurus,  et  his  verbis  scio' 
osnm  fuisse,  non  sc  agerc  PontiBcis,  scdChristi 
cansam.  £t  nnnc  literis  sua  manu  scriptis  evoca- 
vit  ad  hanc  rem  rbv  Hf^ixlia  vicinum^),  quem 
tnm  qnoque  admiuistrum  istarum  rerum  habuit. 
Et  habet  quendam  altenim  j'(topj'o»' *)  huius  fun- 
di,  qui  si  gubemahunt  hoc  consilium ,  quid  spe-. 
xandum  est,  nist  ut  Inlzaaig  accidattalis,  qualis 
est  in  Smalcaldensi  soronio  picta,  Et  non  admo- 
domdissimile  somnium  nupermeum  fuiti  de  qno 
tamen  nlhtl  aiBrmo. 

Mitto  tibi  quintimi  librum  Ethicorum,  qnem 
nt  perlegas  vaWe  te  oro .  et  observes ,  si  quid  ali- 
tarJilisae  reddendmn.e]ust!mabi&,  sciscDim.quatn 
pacam  habeam  otii,  et  profecto  saepe  divinandum 
cat  in  ATistotcIe  proptcr  brevitatem.  Novi  autem 
toam  et  diltgentiam  in  hoc  genere  xat  SfivmT/ta: 
gtatiuimam  mihi  feceris,  si  quid  emendaveris. 
£go  in  ambiguis  iocis  vcrti  id,  quod  simpUcisu- 
]mnnet.nioUiMimttm  videbaLur,  sed  expecto  cen- 
nnun  tnam,  non.encomium.  Bene  vale»  £eriis 
Pentccostes. 

^iUnnos, 


,.   /.  BnnttQ. 


aiflogn^o  HelMib. 


^  GurgiBni  Ductm. 


Clarissimo  viro,  D.Iohanni  Breniio,  do- 
etMl  Eeangdium  in  Salinis  SuevoTum, 
suo  amico, 
S>^Q..~NoajiStai  facere,  quin  ad  te  literasdarem, 
praesertim  tam  idpnejjm.tabellarium  nactus,  etsi 
nihil  habebam  quod  scriberem.  '  Nam  publica 
omnia,  quae  quidem.  sxpetii  setre,  nosse  te  ar- 
bitror,  de  aciis  Suinfordensiius,  dc  expectatione 
conventus  ^orinbergensis.  Video  tot  profana 
negotta  admisceri  Evangclio ,  et  practcxtu  religio- 
nis  causw '  suscipi ,  nt/nihil  aliud  dicam,  ;lon- 
gisBfiae'  distantes':^  oantroveBuiA..£ccIesiaslicis, 
ut  vferear  initaatv  gravera  fore:.  Deus  det  nobis 
xaraat^Ofp^v  placidam.  Audi  minuii  et  plane 
Pontificlum  mffaTTjyT^a.  Papam  dicuut  poUiceri 
Gtillq,  se  electionem  ^i!r<£naa(A  intprobatumm 
essc,  .etalia  in  hanc  aententiam  multa,  Omnino 
slc  existimO ,-  et  videntur  id  quaedam  valicinia  st- 
gnificarc,  Poiitificem  Romaoum  nondura  deftm- 
ctum  esse  bellis  Caesarianis,  sed  habiturtmi  insu- 
per  alias  tragnedias.  Mitto  tibi  V.  iwv  ^&txtSv 
a  me  lersum,  quem  volo  te  interdum  legere,  ac 
mihi  significare,  utrnm  satis  dilucide  videatur 
coiiver^us,    BeneTiiIej  die  Pentecostes. 

PhiJjppus. 


fto.  IftSfl. 


20.  ShU. 


i,  lonae. 

'  '•    'Epiri;'iib;v;-pi».'  '  ■ 

Jasto  lonat.. 
S.  D.  Dei  bcneficio  tui  omnes  salvi  sunt.  Et  cae- 
tera  hic  in  co  statn  'suQt ,  in  quo  erant  te  abeun- 
te.  CWnwrecepcrunt  condltiones,  quas  propo- 
suimus^, 'et  ttt^gtlificationem  praebersnt  recon- 
cUiatae  gratiae,  ihrtisenml  PflStott  txCordaio  decem 
loachinuitos,  ex  qutbns  dedimus  6  Pastoti,  Cor- 
daio  A.    Iiinior.  Ihittceps  **)  hic  fuit  biduo,  nt 


*1  Dc  diacvHia  lal"'  P**tor««  ct  Senalum  iiliii*  urbii  vitt. 

epa.  Lutbcri  «n.  ISSl.  d.  17.Apr.,  d.  1.  Maii,  d.  16,  Rliii, 

Sl.  lan. 
•*)  [oMMU  Fridcricni,  fiiiui  Elefttorif. 

88* 


m 


RPISTOLARUM     LIB,  VL    I58t. 


inBpiceret  ag^gerem  et  propugaacnla.  txA.  'Dra 
beneBcio  valde  hilaris.  &auius  eniin  apad  eum 
Ziutkerus,  PontanuSt  Pomeranus*)  et  «go^ 
iMcaemeldicebatt  raiii  qwt^pi;!  muljtis  hprisprfp 
duxisscmus  eettnones,  se  diutius  maBsaniin.hJi^ 
esse,  nisi  patri  promisiiset  de  reditv  in.eum  diem. 
Non  andio  Theologo»  Nprlbepgam**)  itugrps.  lutl 
tccvca  fitv  Jie^i  noiiTued/v, 

Heri  diligenter  egimus  cum  tuis  ,nisticu, 
^eec  3o(hinn  QaVf  Francucut  et  ego-,  de-vino  ad^ 
vehendo.  IlliTesppndebant,  se  non  gnv^tim  f^ 
"stnros  esse  ttbi  morem,  siTorgam  Botrcid  aifpd 
vicinum  oppidum  mitterentur.  -  £ed  equos  dehir- 
les  hoc  tempoce ,  nollo  modok  sufficere  tam  procui 
vehendo  oneri.  Non  est  visum  e  re  tua  CoTe,  si 
cogerentuT.  Nam  inviU  nihil  boni  faeturi  erant 
De  industria  cuuctali  essent  initinete  Ad«mnptiis 
bugendos,  ac  fortassis  equos  studio  perdidinoU, 
nt  tibi  damnum  afferrent.  ^eqofl  timien  -ee  die 
invenire  aarig.-im  potnimus.  Oas  sperranus  -nos 
habituroa  esse,  qni  cum  validis  equis  istuc  vflniat. 
Beue  vale.     iContKrftag  post  Pentecosten. 

Philippus. 


No.1056. 


/o.  Hesao. 


EdiU  1  Pesclio  in  libro  IIL  eoiit.  p.  S91.  (tdiL  LandiD.  IIl. 
rp,  IZ^)  —  Nuoc  ■ecitranut  cx  ip«o  ntomplto  Md.  hi 
cod.  Bebd.  Vr»Uil.T.  Vol.  V. 

loAanni  Jlesio 
Sm  D.  Accepimus  tuas  literas  Luthepus  et  ego 
de  Bahemo  Medico,  redditas  a  Michaele  Carno^ 
viano.  Sed,  mi  JXesae^  LDvidit  nobis  oii>nibus 
fortuna  Bokemum  illum  incdicuni,  Nam  paucis 
diebus  post,  cum  iam  accepisset  tuas  liieras  hn- 
manissime  scriptas,  deeessit  e  vita ,  extinctus,  ut 
multi  suspicantUT,  veneno  a  qnodam  ofun^pQp. 
Maximum  sui  desiderium  jeliquit  amicis  omnibus. 
JCrat  enira  et  probus ,  et  in  curanda  mentagra  ac 
pestilentia  felicissimus.  Cuius  cei  multa  possim ') 
eKempIa  narrare.  Itaqtie  etaemuli,  cum  alioqui 
dftlaheTent  ci-caeteras  artis  laudes^,  tamen  haac 


*)  Uic  e 


I  ilineribui  ia  Saroiiian)  inGmorMn  iacli*  Vi- 


**)  Ad  ccuT«BtHBi,  d.  I.  lun.  hibandtim. 
1)  PcB.  pouem  nwfta. 
tf  P<i.  mrlet  tt  bHidet. 


•diam  piaMonia  velinqture  <i  eogdtaMtar.  Al^ 
m^i  vis«s<eBt  etiatndeaHiirao^nBiptfadentexw 
dicare.  -EgvfdaaeEaniiltatitecidifleo^r  env-nalai 
tainivipriQtuk:»  n«qAe  eteptaiQ  etdei  ,;SdA,p6stqMn 
iMl i^o  yisaTp-^Bt,  fatx-Tls  :fereiuia  inti  :B3uc  id 
t^  scripsi/,  ut>  injteiligercStJ'  nopfia'MkAaelinilb 
fidem  aut  diUgentiam,  sed  Joiituiitm  'itAum. 
Commtndo  igitur  tiiu  If^eAaeJem,  '  si^aa-n<e 
adiuvare  poteria. 

Novi  plane  nihil  habtmus.;  JHain  de  {i4a&* 
catioae,  qnadi  ibK^uniijiujri:moI&nr^,^Vottun:a& 
bnc  magi»eiit|  qaasn^^ies^  UtAmpx  tmiiaum 
hominiui  eupiditalr  cousilia  pacja  anpedinntnr, 
ctsi  noster  Pxinceps  oon  desinit  siHnm»  stocUo  «c 
ftde  de  pace  agere.  Ckristus  fortunet  honeita 
CQpsilta..  De  T^umV.hic  siWitilim  eat,,  cle  quibin 
il  quid  habef  cerli«  obs«cr»  te,  utmihi  »giiSfi|csf. 
3ene  ac  &diciteX'  vaU«  XtutAeras-  ivssH  tibt  mm 
vprbU  salut«m '«dacrij»,  .DaajaA>tag*)',^£  <^ 

Eliilifipw. 


Nb;fQff7. 


'C« 


mmi^ 


(puci  Sajc.  Ehcton.) 


f.  Ei  Milographo  in  Ubul.  Viiur.  Iteg- H.  foL  65.  Qo.  17. 
Irani^riptuiri  ia  cod.  Gotii,  SSS.  -p.  K9,  'ftfom  laplar  b 
.eftA'.UlhMii«dit.  de  WatlaO  .'^7^.:- 

(ludiciam  Huci  Sax,  MUdori /a^ui^  -.  ^ 

UiiLutkeri,  D;  Jtmae^  D:  Pamertmii  B.'GVittE- 
.fferi  unb  Melanchtkonis  firbnifai  «M  iMt  CfiKfliga 
.^anMuns  von  einnn  beftdnbigea  flMigitnBfiiMba  n 

^tfOA^fi^  fltei<^(.'l£S£.    (^  Mrtn  itivgMI'f.i>llim 
'intnUlghwp  hoo iii3i«im «  MeiaHlkmt  muliiHm  mm.) 

3in  %(^i  ba?  wianijon  rittftn ^fnflanb  obfi-  dH^rtfi^ 
unb  h«rtli(§nt  "^friebtti  w  bcutfc^cr  ^lafiun  ^anUk 
Bfttbe,  iil  njo^I  ga  adjfen,  ba$  man  Piel  Condttion 
nnb  Bectlrirfungen  fti^en  teTtti ,  MffcnS^fl,  btv  6e* 
fefppn  ottfidnglg,  ^  uerjAumen  unb  bie  Cfljre  s«  »* 
Ij!nl)era.  9Iim  f iSnneit  w(c  nidjt  affe  ifjrc  3tdnfe  Iwie* 
Ten.  '^  tfi  a&ec  aoS  bm  vccigf  n  ^atri^Uingen  w^ 
ahixattfyntn,  'baf  [te^MefV  brci  ©tMe  fui^en  roerbenj 
n&mlid)/  ba^  wic  in  onberc  ^crcf4)af£cn  nrdtt  ^tHn- 
tintten  S^tn,  obec  bie  Sefire  an  folc^en  IDcten  fn  f» 


S)  P«>.  ae. 

4)  Pei.  Ftria  F, 


B9ISTQLARtJM     LIB.  VI.    15«2. 


m 


m  SS0§f  ffebenu     S^i^er  3CrtiaiI  ifi  wtbtr  iSottt 

tenbafeoiu  2>i6feBt^te(i)ovti^iMi^^ 
tcr./-  cf^i^lic^e  Se^re  uitt)  t«(i)te  <!liXte8Mett{lr-<ttt&toei^ 
1 4»b  f 6rbmt  roo  tnoti  f otin  ^  befottberd  ntit  {blcl^r 
!aafe/  miC^rebigett  tu^f>rebtger  fettben  oI;tte  ge« 
ifitfameS  Sotne^men.  Unb  bebarf  btefeS  ^^^3  '^iner 
iffmtation/  biefen  Vrticul  famt  man  n\d)t  tpjftigm* 

3um  anbern  merben  fte  tiedeict^t  fuc^y  ^ 
m  niemanb  me^);  4n  jbie  jBinb^tp  anne^men  moUe* 
iemo^l  JBunbitiffe  mac^n  iu  folc^er  (^rifitic^er  ^lfe 
ttlt^  mtb'rec^t  ift^  (benn  feber  {Regente  ift  aud)  ot^ne 
hibnip  bem  anbem  in  foU^  SaOe  treue  ^(fe  fd)uk 
)  uiib  t^flic^tig ,  wu  iM)t  su  erf liren  juiib  au  ^beweifen^ 
1)  So^.  8«  fte^t gefc^eben :  baran  ertennt  man 
<  Stebe/  mie  6{)ri{|u6  f^in  Se^en  ffir  ^ni 
^^el^eit,  aifo  foKen  toir  au^  uttfer  ^ebett 
'Jt  hijt  S3ciber  geben);  bo4^  fe^en  toir/  ba^  fp 
Bk  4tntr.eie  in  $6unbn{|{en  mit  unterUi»ft/  baf  .n)tfr 
^  fe^en/  bap  m.an  grope  ^(fe  ober  j^roP  boppn  ^u 
mofCe**  Sarum  fe^e  ein  ieber^  m^  iV  f AlP  ft<^  f4)U(' 
J  jfl-  <5in  fronwer  cI)riflKcJ)er  ptfx  fmn  (i*  ,iti(^t 
rpfj^ten/   einem  anb^rn  in  fpt^ig:  {^«(^K  |>u(f^  iv 

iefrd  ^t  bie  JBunbniffe  «i^^tS  (inj  ^e»i,ti  fx  fm 
^tS  tr6f|en  jOfiQ  frontieu  Hntrenett  SSunbeSoermanbten. 
mtm  fo  b.ie  anbern  bie  SSiinbnip  tooOten  einiie()en  lof- 
i^  .^jwlb  moatBt  oifo  fier.8is]be  sergffTjfn  ,iittb.,«ib/?rn 
d^tj^^eu/  fann  fin  ^uwnt^i^  unb  jtt^r  ^BunbeSoer^ 
uibter.fte  bc^u  n\d)t  iS)inge(t/  .uuib  ifi  bf^ijfili^n  ent^ 
ittlbigt/  fp  er  ou^  mvjtos  tolgdtt,  b^ofl  4nbete  rti4)t 
laraPinmeQ  toeKbeQ/  betio  n)ie  lann  er.feie.iwbem  itpin* 
Pf^&lfemfdtden? 

ffiiffen  bero{Ki(i)«n  fmf  biefen  .Vrticul  iti(})tft.a«lt^vfe 
.(lytt^en/  benn  baf  in  btefnn  SoQ  bie  S3unbe§oer« 
uibten  flrifid  erinnert  toerben/  bap  ffe  ^uJfe  fc^ulbig 
i2);  ttoHen  ^e  aber  md^t  mit  Srnfl  ^lfen,  »>a&  i^% 
1'  tnon  Diel  Sroflft  jufagt,  tmb  folget  bamac^  fetn 
^U6*  (S^rifluS  ^at  ber  SBelt  Untreue  mo^I  gemuflt, 
tUmti^et  er  ootn  |)rebig€n/  jtttb  tpiH/  baf  toir  bie 
U^rlic^f ett  ®ott  6efef)Ien ;  ber  laiffe  feine  Aird^e  ni^t 
(terg^U/  fagt  ntd^tS  oon  Siittbniffen  unb  ber  gropen 
ft^^e  unb  .^r{ten  Sreue  ^).  ;^fo  mdgep  .mtr  o^ 
if(i  i^re  f[^trl{^feit  ®ott  bffe|)i^n/  foHen^ibejr^^Ieidl)' 
l^  m  Stegenten  oerntaf)nen  /  erinnem  /  unb '  i|[)n^ 
i2ei0en/  baf  ffe  fc|)uR)ig  m&ren  fromme  <S^ri^n  in 
d^  SU^ne^men/  mie^er  9)fslm  \pxxi)t:  loo^I  bem^ 

sUufidtUtfuturi^  sieut  iffu  est;  wedpromiitil^  tt  aaort^ 
'MJ^sdtraJmUa  servaveruni^  meuifesk  Ailege  iaiair' 


ber  fi(j^  beA  ei^ffben  an«t»mit'^).  fBj^g^ 
ftc^  aucf)  ^ute  auS  anbem  «|)errfc^aften  iti  @tdbte  ober 
eanbe/  ba  boS  |)et(tde  (Eoangelluas  se))rebrgt»)trb/  ba 
ifi  bie  SDbrigf ett  bafelbfi  fcl^ulbig ,  fte  ju  fc|)&^  miber 
ttnte^te  iSbmcXt 

3mn  britten^  oom  Aammergerici^te  ifi  tn 
f etnem  SBeg  ju  wfQigen  /  bo^  fte  foQten  n)iber  bie  ie|i» 
gen  ober  anbere^  fo  funftig  bie  ci)rif}lic^e  Sef)re  milrben 
anne^tt  >  jn  ^ocebiren  IRa^t  ^aben  oon  megen  ber 
Se^e^  ober  onbere  ®acf)en  bte  kir(I)enbefleQuns  mit 
eet)reober^&tern,be(angenb.  ^mi  boA  ifi  6fentli4), 
bafl  baS  ^ammet:!9erid()te  ein  Qoxi^  meltlicf)  ®tx\i)tt  \% 
unl)  ^ot  oon  ber  Se^re  unb  ^rc^enbefteQung  nt^S  }u 
tic^ten«  3u  bem  ifl  dffe^ttliji^  /  b{i|  fte  unS  jum  i)ef% 
flen  entgegen  ftnb» 

SSo  fte  auc^  bie  Restkution  fuc^ien  toodten/  ifl 
unferSSebenfen/  bap  bje  ,|)erren  f(i^ulbig  ftnb/  bie^l^ir- 
^engiM)er  frf  rec|)ten  SBrati^  ju  bringen;  ifyct  9)farren,  > 
®c^ulen  unb  ^ofpttal  jiemli^)  mforgen ;  ba6  foQten  ffe 
t^un ,  unb  barob  i^Iten.  SBoHen  fie  eS  aber  bem  9)apfe 
f^enfen,  Dberfoti|t  o|)ne9lu|  nmbringen/  boS  f&mtett 
VM  ni^t  my^  Settno^  xotXUxi  mir  buc^  ^otteS 
^m^fageu/^  loaS  Sieci^tift.  {Dtel^  {6nnen  .loir  nic^t 
ba^u  t()un. 

2)ie  £ird^e  muf  oomemli^  bie  le^te  3ett  gro^e  Un? 
Irene  erfa^reu/  mie Daniel  fagt:  oiel  merben  fi<|) 
X)er]rdt]^erifcl()  }u  i^neit  ^alten.  (Sott  ^lfe un8. 

SS  ift  aud^  eno&f)net/  bof  oorfaSen  moc^/  bop 
QMm  ^n  ber  %(xcm  eined  Concilii  reben  toiirbe.  SSies 
mo^I  n)ir  nun  gan$  tiid^  (meifrfn  /  bap  |)a))fl  unb  £6nig 
feinfrei  Condliiun  fonnen  bber  metten  letbeu/  toerben 
ffc^  auc^  bero^alben  feiner  Sovm  nimmerme^r  oerglei^ 
c^en  f6nnen3  f)  to&re  bennod)  gut/  bap  mir  barauf  be? 
bac()t  mdreu/  unb  moQen  biefer  @aci)en  n)eiter  nac^ben^ 
{eu/  unb  iSm.  <5^urf.  ©noben  baoon  beric^ten  loffen. 

(Sft  mufien  er|llic|)  9)apfi/  iSt6nige  unb  Surflen  miU 
iigeU/  ba^  Ue  SKcpter  Jbeet^bet  todrbett/  #frei  nac^  ®otte£ 
SBort  tinb  eigenem  c^rtftti4)eh  (Semif^  ju  urt^eilen/  unb 
nici)t  nac^  9Renfc^nfa^ungen  unb  ®^uUOpinion,  fiu^) 
ni^t  anfe^n  ))d))fili^e  Vutocitdt/  ober  angemaapte  @e^ 
matt  ober  (Semo^eit  S)a  toirb  oocfaQen/  ob  man 
einfd|)Iie^  mpQte  ju  ®otte6  SEBort  ben  Srauc|)  ber  er^ 
ften  4)^i4)^  ^ird[)en  ju  ber  2Cj)ofieI  3^it/  ober  mie 
biefeS  ju  bebenf  em 

Item,  man«m64)te  bte  Xrttcul/  baoon  ^u  fpred[)en/ 
(leilen/  a(8  ndmlic|)>oon  ber  €onfif[ton;  bamit  mdre  auf- 


^)  •Lntberuj  sua  maiiu  .-iniiMrgiiie^dsGrifijit:  ^aitUd  esi  di- 

'  fMkiCinmif ' 


Iffre:  4i^  KdnigesoUepi^s  thun^  die^^e  W€^d<a's  lAiiii; 
^pr^rnn  pars  inurta  estj   ae  qua  Pnuippus;    altera  pars 


595 


EPISTOLARUM    LIB.  VL    15S£. 


606 


ge^obeit/  ba^  ni^t  r>oitn6t^en  fe^n  wiitbi,  bie  vtec  al« 
ten  ConciUen  tn  ben  (Stb  iu  fe^en. 

Item ,  t)on  2M>t  t>er  Monen  biat^  beibcr  ^atrt 

«ewiUtgung.  .... 

Martinus  Lutner  D, 

lustufc  lonas  D.'  ^' 

loliannes  Pomeranus  D. 

Caspar  Creutziger  D.  - 

Philippus  Melan(;hthon. . 


.   '  !    ■  ■ 


No.  1058. 


2.  lim. 


loach.  Camerario. 


EpisU  ad  Camerar.  p.  188. 

yiro  optimo   loachimo  Camtrario  Bdm- 

bergensij  amico  summoy 

S*  D.  Venerunt  huc  quidam  adolescentes ,  qui 
praedicant  se  literas  a  te  sibi  datas  amisisse  in  iti- 
nere,  qnae  res  mihi  accidit  pcrmolesta,  Nun- 
quam  enim  avidius  expectavi  tuas  literas,  praeser- 
tim  cum  diu  nihil  acceperim ,  et.  ego  non  solum 
de  Gaurico  et  nostris  philosophicis  sermonibus, 
sed  etiam  de  Conventibus  multa  ex  te  scice  cupiam. 
Quare  te  oro,  si  quid  fuit  in  illis  literis,  quod 
me  arbitraris  scire  voluisse,  fuerunt  auteni  haud 
dubie  multa,  ne  graveris  eadem  xursus  sqribere, 
etaddere,  si  quid  interim  occiirrit.  , 

Ego.novi  nihil  habeo,  nisi  quod  hic  mihi 
homo  peritus  narravit  de  Turcis,  in  Pannonia 
exiguas  copias  esse,  nec  de  irruptione  in  Grenna- 
niam  quidquam  agi,  tantum  muniri  quasdam  ar- 
ces  Pannoniae  adversus  utrumque  Regeni* '  De  pit 
cificatione  bona  spcs  es^t,  «i  possemus  avtJ  jcc^i' 
Tog  dovvav  /«(Jti^^  sed  res  non  eit  nostris  in  manu, 
qui  quidem  pads  valde  cupidi  sunt,  ,  Sed  fata 
urgent  Germaniam,  si  motus  fuerit  excitatus,  ut 
scis  me  vereri,  elsi  spero  in  praesentia  moUem 
fore  xaxaatQOipriv ,  tamen  quantum  mali  in  lon- 
ginquum  allaturns  sit  Grermaniae  atque  Ecdiesiae, 
utinam  hi  prospicerettt,  qui  nune  feroctssime 
omnem  pacis  mentionem  repudiant. 

De  quinto  EthicMum  am^ibb  te^  scftbas  mihi 
tuam  censnram.  In  commentffrio  ipse-qoaedam, 
cum  erit  plus  otii,  conabor  reddere  dariora.  Mihi 
crede,  non  solum  in  Philosophia,  sed  etiam  in 
aliis  superioribus  disputationibns  mnlta  qnqtidie 
dediscere  cogor ,  nec  sine  negotio  roe  a  prioribus 


cpinionihus  abduco.  Tuas  literas  ezpecto,  nihil 
enim  habebam,.  quod. ^criberem.  Doct«  Augusti- 
num  ^Pi  caet^pps  .per  occasionem  saliitabls.   .  ^ene 

i^^l^  IlH.S^P|^it^Jfiir;,t rM-..-'»-..(li-io/,    ^rr.r-. 


f  ■       • 

»   ■       1      .   1      ■■'...*!   f 


:  «    'T  '  •    t    ' '  ■■ 


No.i059: 


'it 


5«  l^- 


I  t 


-Im^ 


GrSpAlatinoy 


■        ■    .1  ^  \«       '!'»<' 


4-  £z  i^Dtpgr.  Pbil.  in  cod.  Basil.  F.  101;  epist.  Itf. ,  cui 
'    iSpalafhifis  tpwidsc^tpsit:'aDYi.  ISStl 

-r     '  '.  ■  .  -  '■■•.•.■ 

f^iro  optimo  G^orgio  Spalatino^  amico 

suo  summOj 

S.  D.  Christns  gubernet  ae  farlunet  =  pa^ii  «ebn- 
silia,'  ^I  ghm  hbii  vellt  hdnbre  coU,  xA  iSeusph 
dis  atq(tie  cdn^al2ftid«is  ri^^elletot,^  htixiA  dfMt 
haec  a  se  pHli  eaque  largin  v6let.  Idqiici  facid; 
non  enim  slhit  i^cli^iiam  funditus  iftfei^e.  Nbvi 
qiibd '  scribam  ttihii  habeo,  sed  dffido  )»ddtocor, 
ut  has  ad  vo^  literas  dem ,  ut  sitis  aninlis  ^eqoio- 
ribu^.  '  Dei  beniifiidfo  salVae  sunt  famiiiae  dodo* 
rUm*  ndaftrortim ,  Jil-Pdmbranty  D.  BtnMiett;  e( 
D;  AugUstihty  qubd  te  velirh  cis  dicere.'  lu^i 
ef idm , ''  ut  per  htrtic  tabdlarium  scriberent.'  Zii- 
theriis  sie  satis  val6t ,  nam  his  diebus'  praelegit 
iteilim,  ^t  mifUtlseiile  valef  Gregorius  Pbntani 
fillii^.  Si  lA«u^  '^ffinis  V^tiii^  Har^is  isth:  edt,  sai- 
liitabfi'^  buni  aiiflant^r  ii^eis  verbis ;  euiriqne  togabls, 
trt  D-  LMero'c^^rk  MytilH  dHigehter  cbihmett- 
det.  Sdribteintiiquetrim  aVidiefb,  eos  istitesse. 
Saluta  reverenter  meis  verbis  dbctores  xizi  rbif 
*0<fttxv9^ov.     Benfe  vale.  5.  Itmii. 

PhiKpjpi». 


I  .'t 


{ t  ^- 1 .  j 


;i#     .   I 


'        -        r    '•'■>■'■•■-  ,..i;i.i.  .>.f    w     ^i-»    fif.    I..      ^.|, 


?'■ 


'  ■-     .1   f  I     /  'llT  ■      ■'■        ■. 


M.bm. 


1 1  ■  ■■ 


Nojioeo. 

loach.  Camerarid, 

■  •  .  ■ 

'.£|»Ist.'sdGainerar.  p.  tfSb 

F^iro  optinid  todchimb.  Carnerdrio  !fiiim- 
hergensiy   amico  suo  summo  NoriBergdel' 

S.  D.  Has  literas  j^di  S%baldo  affini  meo,  so- 
dali  tuo  veteri,  qui  certi  negotii  causa  ad  conveD- 
tum  Ratisbonensem  proficiscitur ,  etsi  quid  scribe- 
rem,  plane  non  habebam,  praeter  hoc  unum,  me 
'  mirum  in  .modum  anxie  tuas  literas.  eiqiectarc, 


597 


BPlSTOtiARUM    LIB.  VL    1582. 


qnod  fiuSlepotessQspiearij  dinenim  hullas  stcAe^ 
pf,  ^  i^  *  ]ideta<iftte  geruntQr  apnd  vos  et  in  tridnid 
v«W^,  c||t»le'plurii^  e6im 

ventu  Noribergensi  nihil  huc^peflafuiii  •is(,^  tii^i 
TtQf&tdi^^ '&pa/J.a  y  de  exitu  suspicari  aliquid  possu- 
nius,  exhis  edictis,  quae  apud  nos  et  apud  vici- 
nos  proponuntur  de  comparandis  exercitibus,  qua 
in  re  etsi  bellum  Turcicum  praeteicitur,  tan^ 
nnilti  -SQspicantur  longe  aliud  agi  in  utraque  pafite. 
Nec  ego  leviter  angot  soUicitudJne  et  cura  harum 
rerom »  etsi  spero  xaTaatQOipriy  tolerabilem. 

Derebus,  quae  apud  vo&.aclae  sunlp  etsi  ex 
nostris  prius  scire  pleraque  potero ,  quam  tu  pos- 
sis  rescribere,  tamen  si  quid  habes ,  gralum  mifai 
feceris ,  si  nobis  perscripseris.  Easdem  enim  res 
ex  tnift  Barrationibiiis  et  opinionibus  m^litis  intelli- 
gafo.  ..  Non  dqbium.est,  qupsdam  summo  studio 
pacificationem  impedircu  Id  sciebam  priusquam 
in  Fxancis  conveniretur.  Motus  impendet,  loa- 
cfaiiDe,  loagnQs,  auctores  qui  futuri  sint,  etsi 
piaevideo,  non  audeo  tamen  perscribere.  Etiam 
altquid  agi  occultc  intelligo,  de  quibus  utinam 
poaaem  onmes  cogitatioines  extinguere.  Multa  au* 
tem  vnlaera  Germanlae  sunt>  quibus  medicina 
<^Ni6  est,  sed  tu  scis  curationes  saepe  peccare.  Me 
si  ki  tumultus  oppresserint ,  commendo  tibi  me- 
moriam  nostrae  amicitiae.  Non  valde  angor  metu 
privatorum  periculorum ,  sed  Reipublicae  miseret 
me,  maximeque  Ecclesiae,  qnam  etsi  Pontifices 
lam  olim  tyrannide  oppresserunt,.  tamen  hie  mor 
tns  etiam  graviter  affliget*  Nullam  habeo  spem, 
quoquo  res  inclinabit,  fore»  ut  unquam  senten- 
tiam  liberam  dicere  possimus  de  dogmatibus.  Et 
profecto  ea  res  necessaria  est ,  si  quam  concordiam 
firmam  et  piam  constitui  volumus,  si  quis  forte, 
bello  moto,  proposuerit  adhortationem,  ne  quis 
impediat  mum  consilium,  ae  publica  causa  moveri, 
et  omnes  vires  atque  consilia  ad  id  unum  collatu- 
Tom  esse,  ut  dogmata  rite  iudicari  et  conftitui, 
at  sanari  ambiguae  mentes  possint,  quid  putas  ef- 
fecturus  est?  Quis  hic,  inquis,  erit?  Nescio, 
neqne  existere  quenquam  velim.  Sed  ita  res  se 
habent,  nihil  ut  non  metuendum  esse  videatur. 
[taqae  mirabiiiter  et  fais  cogitationibus  exercebr, 
led  hon  debeo  scribere  omnia  quae  vellem.  Bene 
ic  felieiter  vale.    IX*  GaL  lul» 

^^iliTmog, 


No.  1061. 


508 

24*  lon. 


Eidem. 


Epist.  ad  Camerar.  p.  194. 


r   I 


f^iro  optimo  loachimo  Camerario  Bam^ 
bergensi,  amico  suo  summoy 

Sm  D.  Vides,  mi  loachimc,  in  his  pacificationi- 
bus  noh  hoc  agi,  ut  religioni  consulatur,  sed  si- 
mulari  nescio  qualia  foedera  ad  tempus  per  metum, 
Itaque  nihil  mirum  est,  non  procedere  has  trans-  . 
actiones.  Quomodo  enim  putemus  favere  Deum 
talibtis  consiliis?  Epitasis  igitur  alia  restat,  et 
in  hunc  annum  concurrunt  omnia  signa ,  eclipsis, 
cometes ,  et  dirarum  coniunctiomim  minae.  Post 
eam  epitasin  existimo  fore,  ut  de  ipsa  doctrina  et 
religione  di&putetur.  Interim  oremus  Deum ,  ut 
cxitum  gubernet. 

Conventum  Noribergeusem  puto  dimissum 
iam  esse ,  quo  magis  te  iterum  oro ,  ut  mihi  ali- 
quando  scribas,  quicquid  erit< 

Hic  adolescens  febri  coactus  est  hinc  discc- 
dere ,  rogavit  me ,  ut  se  commendarcm  amicis ,  ut 
ebrum  opera  aliquod  famulicium,  aut  in  schola 
aliqua ,  aut  apud  aliquem  civem  consequi  possit. 
scis  me  in  hoc  gehere  tibi  non  saepe  molestum 
esse ,  tamen  fauius  faominis  probitate  et  calamitate 
moveor,  si  qua  erit  occasio,  quod  sine  tuo  incom- 
mbdo  fieri  velim,  quaeso  te,  ut  eius  rationem  faa- 
beas.    Bene  vale,  VIII.  Cal.  lulii. 

Pfaiiippus. 


No.  1062.         '  26.  lun. 

^   G.  Spalatino. 

f  Ex  apocr.  I>re«d.  {n  eod.  140.  p.  8t  ^.  ep.  41.  a  Chiliano 
faeto ,  £Bcripla  •  Cl.  Gertdorfio. 

Ad  Spalaiinum. 

S«  D.  Vetus  est  dictvim:  Gaudeani  bene  nati^ 
et  sumtum  est,  ut  inifai  vi^etur,  ex  quodam  Ari- 
stotelis  loco.  Si  quid  autem  veri  faabet ,  ut  'ego 
quidem  statuo,  etiam  tum  gratuLabere  geneses  tuis 
snavissimis  filiabns.  Significationes  morum  et  in- 
genii  sunt  illustres  et  optimae  in  utraque,  nec  vero 
dubito  minorem  natu  aptissimam  fore  ad  literas, 
et  injirimia  amantem  religionis,  spero  etiam  lon-* 
gaevam  fore.     Altera  maior  natu  iisdem  studiis 


999 


EPISTOLARUM    LIB.  Vh    168fi. 


delectafaitnT)  sed  habebit  casus  difficiliom  Bt  fw^ 
tassis  partas  pericula*)»  Minori  Saturnus  etiain 
valetudinis  pericula  tnitiatur,  sed  non  atrocia. 
Maiori  promittit  lupiter  dii^itias.  Sed  miUam  de^ 
scriptionem  singularum  partium.  JN^uiic  mitto  re^ 
spblnum  de  raonafcho  desettore^  cuiuft^perfidianh 
utinam  insight  ekelnplo  putiirelit  miegistratus ,  si 
ad  pbenam  retrahi  posseL«  JEccius  theologus,  de=- 
prehensus  in  adulterio,  aliquot  yukiera  accepit 
satis  periculosa*  Vetus  non  sohun  moechuj»  ^  sed 
etiam  gladiator  est^  nescio  an  armiB  se  tMerit»  an 
vero  fufe  vitam  redemerib  Talia  ex«mpla  codi- 
hatus  parit,  quem  ipsi  omni  genere  crudelitatis 
defendunt     Bend  vale.     26.  lunii  1532.    . 

Philippus» 


No.  106S.  .27^Iuii. 

Georgio  Pr.  Anhdlt. 

Select.  episL  (>•  S78.    Iferuin  lib.  I.  eplstolar.  p.  88.  (ediC. 
Lood*  liln  h  «p.  40*) 

Illustrissimo  et  Revercndissimp  Principi  acDo- 
minoj  Domino  Geor^io  Principl  iri  Anhati, 

Comiti  Ascaniat^  elc» 

S.  I>.  Etsi  deerat  mihi  argumentum,  quod  qui- 
dein  literis  digntim  videfttur,  tamen  pe^tenti  Do- 
mino  Nicolao  **)  dedi  hdnc  epistolam ,  qui  iifir- 
mabat  hoc  meurti  btlicium  CeVsitudiai  tuae,  prae^ 
sertitti  in  hac  valetudine,  gratam  fore.  Quanquam 
enim  C  tuancquaquam  frangeretur  animo,  et  va- 
letudinis  imbecillitatem  caeterasque  difficultales 
summa  constantia  perferret:  tamen  aiebatD.  Ni- 
cohus  interdum  C.  tuam  oblectationem  aliqui^in 
etinm  ex  stndiosorum  s^rmbhibtis  aut  literis  quae- 
rere.  Ego  veto  noh  (Jubitabaih ,  quin  C.  tua  ma- 
gnb  rbbore  animi  praekenftfes  di(fi6tilf  ates  sustineret. 
Tenet  enim  ea  quae  ad  consolatiohem  et  ih  doctri- 
na  christiana  et  in  aliis  litetis  gravissime  propo- 
ponuntur»  quae  a  me  coUigi  hoc  loco  nihii  opus 
est.  Dtia  iila  est  el&cacissima  consolatio,  quod 
scimtis  Ecclesiam  csse  subiectam  afVlictipHi ,  i^iii- 
que  hahcDiabolus  immamter  oderit',  liullis  bot^ 
scandalis  ac  iniuriis  nos  oppughat  fogb  erig^WihSi 
nos,  et  meminerimus  hon  esse  ce^ehOu^  Disiboto. 

*)  ^D.  PfaiVipilM  ftiaUs  ^dslD  kplfetoli '^- «aiidM  '«ci4^l, 
priinogeDitii,e  genestin  fite  multo  meUQrein.** .  Utec  Chilia- 
ttus  in  margm.  i^scriptit. 

4*)  Nic  Hiuftin«iib6. 


Viiicet  tandem  CkrisiuSj  et  interim  Mi  laetintai 
intBr  tot  maia  servabit  et  gnbemjdiit,  ti-ifltt  ipao 
opem  implorQfatifras*  '  Aovere  exislinsoiphitfinM 
pioe  ubique  terr»mB  eseev  qoi''^  ipei  calmnitar 
▼ariis  cmibus^  Hofum  omnimn  gcmitti» :  eiiauriki 
et  respici  a  Christo  statuamus,  noaquefad  iioi  ^f^ 
gregdmus^  ac  simul  petamus^  ne  sinat  noa  opfri* 
mi  rabie  ac  furore  Diaboli  ^  ne  perfa^  'Oot  obrntoi 
icandalis eitist«  Magna^  ntmihivideliiir,  conao» 
latio  est^  hitelllgere  finde  tam  sa«vi  tttpiAu»ii|Mi 
fiant,  etseirt  htuie^reimi  esieiDe^  oaltiini,  4cov» 
fogere  ad  auxiliom  Domini  noiftri  i«sii  Gkrisli^ 
qui  vuh  rn  infinmis  vincere»  HaM  Sipientia  igtioli 
est  Pbiioiophiae,  quae  tamen  et  ipia  oolUgit  plnii^ 
ma ,  quae  si  lcion  remedium-,  tamen  oblectationnl 
aliquam  adferunt ;  sed  «triuiqne  gmirii  a^mnea* 
tavorioM  icitCtua^  quaitiu^^mo-fecitlnri  cfoi 
iitd  De  •Sytiddo  «it  itlentldttu  ■  €ae«aV'diciMlr'«K 
dire  in  Hispatufms  ^  ^tsi  'Moildum '  hod '  aiffiitnBR 
poisitm  Natti  literae  Ndricat  «mnt  amfafigiK  aeffi» 
ptae.  S^  de  Sshamdiensi  affirmabant>  SMmh 
diMsem  docem  Ita  traniegiiie  cufn  Oaih.  Ge^ 
Regl  GuUico  dbeaftfm  Suba/udiensem  ^  pi^^ 
vkiiiim  d4t  ei  Galhis  dncatum  'Butbmi» 
ssm.  Ita  G^ttus  «diftmi  Ifi  itniiam  MinA  f>» 
ront  una  Caesar  et  Papa%  Sed  Gnliuk  ad  «diium 
veinit,  exeusani  valefudinenl.  D.  JNuolaas  vimk 
tur  ab  EocieflSa  fhibergensis  ^  niri  re  vobistBn 
defiberaisa  etc  nihii  statuet.  Bene  valeat  C  T. 
«7.1unii. 

P.M. 


No^  1064.  t^,  to. 

,Ioa4)h.  Camerario. 

Epift.  ad  Gamerar.  p«  190. 

f^iro.QpUmo  loach^mo  Camerariq  J^'"* 
hergensi^  amico  suo  summo^ 

&  D.  Tuai  literas  accepi  hodie^  in  guibM>Gl»> 
nesin  &e|^Ba  petis.  Qiiod  aulem  deGiiair«a»'» 
gnitcasi^  quale  aiAv  ncm.plaae  potui  inteUJgartL 
Aberatenim  epiitola  illa;^  neacio>«cililiamiai(lni, 
qnam  te  mittere  aii  de  iUim.atnnoiAoi.  ..Id  ai 
icribo,  ut  scias  eam.|>ariiBie,>  ni^i  cenifllb  *tal»' 
nuisti.  Quicquid  autem  est,  non  valde  morory 
novimus  enlm  totius  illius  gentis  ingenia  et  volon- 
tates  erga  nos.  £go  quicquid  ei  tribui  offiai, 
propterea  feci,    ne  prorsus  feri  et  conteiiiptures 


fiOl 


EPISTOLARUM    LIB.  VL    153«. 


«02 


Mram  artiuTn  YidereTnur,  in  qnibiis  iste  quadam 
aam  Imide  yersatur*  Inre  autem  in  eo  faamanitas 
AmdenirL  p^test^  si  «omAia  nostrMnm  hominura 
Tilr4turikt  Kff}' c^ffici^  Coiiternnitkf.?Sf(|iiituc.quaer 
dfm'fdisputhtm:(Io^poficuliS:!iUcMum.^:r  qui  nostra 
picifiAilltiQnQ(TM«ntur  exdudi.  Legis^I^  quantum 
iM/fUigOy  nosltas  rationes.,  quac  a  nobis  ita  per^ 
scripltesunti  ne  per  nos  stare  videretfirr,  quo.mi- 
niMipax  eoiret,  non  soluin  nolns,  sod  boc  quidem 
tenppOce.,  ui9i,TetsM  Gerniflni(ie,.valde.  necessaria, 
et#i  vixvnliom  spetn  p^is  habuimus  tinquam.  Sori- 
pli  eiiirn  libi^de  quod^m*),  quare  putem  eum  icn^ 
podire  istam  ipscificattioncm ,  qui  etsi  audax  non 
est»  id  qnod  et  genesis  iilius  videLur  ostemlcre, 
tamen  publito  quodam  fato  videtur  trahl  ad  cffii- 
ciepdam  eonvisrsionem  relpubl.  maxinvim.  ISJL 
iio|i  solum  Homani^  sed  ctiam  vicini  nostri**) 
nyjlmrt  omnia  deflagratei  quam  nos  >  ihcohimes 
aiiei  Sed  quicqUtd  c^rit,  £cclesiae.  video  pluri^ 
ifiun  impendere  mah'.  Res  sic  agitur^  quasi  stu-? 
die  quidamveritatem  obruere  vellnt..  Quam  sce* 
leete  etiam  sinant  disciplioam  omnem  univcrs<'im 
fiecltsiac  interire,  vides.  Gur  hoc  nou  agitur» 
Ql  ciim-  duhitationes  dc  maximis  rebus  Uacreant  ta* 
citein  animis  omniuin  ubique,  de  dogmatibus  ex« 
ptieandls  ratio  ineat^r?  O  ml  loacbirae,  quani 
velim  hoc  fieri  et  rltc  fieri.  £t  raca  consilia  ^cm- 
per  eo  tantum  spcct.-irunt,  donec  spem  aliqnam 
habin,  haec  forc  mcllora.  scd  omilto  has  qucrelas, 
nam  meus  animus  est  tihi  satls  cognitus,  et  not^ 
ignoraa  haec  mala  diu  lam  dy/ixsara  esse. 

Mitto  tlbl  geneses  eonim,  qnorum  pctllstl, 
ac  alterlus  quldem***)  ct  altera  circuuiferlur,  scd 
Gauricus  affirmahat  hanc  veram  csse,  sl  recte  mo*- 
niini*  Mars  crat  In  fovca ,  In  eo  catalogo ,  qnefn 
Cornelius  Scepperus  habebat.  N6(}uc  hic  multo 
aliter  se  habct. 

Carion  habct  zov  }C(}oyiu)rog^  quae  paululum 
ab  hac  dlfTert,  in  qna  S.iturnus  et  Mars'sunt  In 
Qniiita,  sed  exemplum  non  habeo;  misissem  enlm 
alioqui.  Postrcmo,  nt  eliam  laeti  aliquid  scri- 
baniy  vidi  cnrmen  cuitisdam  Itali,  qnmi  {jrdarieus 
dicebAt  fuissc  Panluni  praeceptorcm ,  in  qno  pLi- 
nctarum  motus  mlrifice  descrlbuntur.  In  fme  ad* 
dit  vaticininm  de  coniunctione  quadam  magna,  in 
goa  de  bis  eccleslasticis  discordiis  satls  clcmenter 


I  *  • 


vaticmatnr,    caetera    quo   pertmcant,    /uayTtxfjg 

in  V.  Ethicorum  deprehendi  qnacdam  errala, 
qnao  ta»ien  valde  dlffidle  erit  innvoQi^ovy.  S\ 
adhutr'NorIbergaa  sunt  nostri,  diees  salutcm  Doct. 
loiinni,  Ihntanoet  alifej  et  dices  eomm  familias 
salvas  csse.     fieiie  vale.     ill.  Cal.  lulii. 

Poniani  praeceptor  Laurentius  Miniaiensis, 
*  At  qiioqiic  qttae  nostris  iara  iam  vcritiira  snli  annis 

Est  mcffi«r,'  nost^ae  tegts  Vix  panca  rofrin^t. 
^^Aspera  qna^niminB  sacris  et  diira  fcrendis, 
Et  geuns  oB^tte  mali  tollety  pompasqne  sacrornm, 
Ac  regcm  dabit  innoeinim,  qiii  torminct  orbem. 
Hic  rcgct  Impcrio  populos,  gcntcmqiic  rcbcllcm 
Imperio  snbdct,  toti  ct  dominabitnr  orbi. 

Philippus. 


No.lOfi5. 


/o.  Obernburgero. 


<5  Principe  luniore  C.  \V, 
••)  Dui  Georgius  et  Marchio  C,  W. 
ee*)  FerduMadi  C  ^W. 
Hblahth.  Oper.  -Ygl.  II. 


Mcl.  Select,  epist.  p.  297.  —    Itcrum  libro  I.  episf.  p.  408. 
(odit.  Londin.  lib.  I.  ep.  119.) 

4d  lohannem  OAerniurffer^  Secretarium 
Caroli  V.  Imperatoris^ 

S.  D.  Cum  conventus  Imperll  miseriarum  pleni 
sint,  tamcn  interdnm  hoc  hahent  boni,  quod  aml- 
cltias  pariant  intcr  Ignotos,  qul  fortc  Ibi  conve- 
niunt.  Itaquc  etsi  non  delector  recordatlonc  co- 
mltlorum  Auguslanorum  ^  in  quibus  tristi  ac 
atroci  sententia  damnatl  sumus;  tamen  hoc  priva- 
llm  ujc  deberc  illi  convcntul  iiidico ,  quoif  facul- 
tatcm  miti  pracbuit,  cum  nonnullis  bonis  virls 
amicitiae  coutrahendae,  in  quihus  tc  vel  praecipuo 
loco  proptCT  humanitatcm  ingcnii  tui  ct  orationis 
suavitatcm  poncrc  soleo.  Nam  hae  tuac  dotcs  mi- 
rificc  nie  tibi  devlnxerunt.  Illud  accidit  mihi  per- 
Incommodc,  quod  tua  consnetudlnc  non  perlndc 
frui  potui  ac  volebam ,  propter  religlonum  rixas, 
In  quasmeo  quodamfato  incidi,  de  quibus  hoc  te 
oro,  quod  QSt  humanitate  tua  atque  suavltate  di- 
gnissimum^  ac  privatas  necessitudines  propter 
publlcas  illas  controverslas  aut  dlrlmcndas  atft 
mlnus  colendas  esse  putes,  praesertim  cum  ego 
sine  aliqua  cupiditate  in  nogotiis  istis  verser,  et 
simplici  animo  ca,  quae  ad  rctinendam,  stabilien- 
dam  atque  ornandam  religionis  puritatem  condu- 
cunt,  qnaeslverim,  idque  ita,  ut  appareret  mihi 
studium  pacis  non  deessc.  Etenim  sl  quis  alius, 
39 


GOS  £?IST0X.AJ^UM 

ego  inaitme  o(li  has  violentas  (|igladiaj.)0"cs,  praer 
scrlim  de  rcligibne',  nec  probo  (f,i),oi'tiy.iaif.  Hiiec 
eo  adte  scril>o^ut  librnostrorumcun^ressuLimino- 
moriam'rcnovem,  ac  iit  iiiiclU&iis,' nie''tuac,  .in^i- 
citiae  c^pidissimum  ejSe.  '  Qii6'tl  siostenilcris  ic 
a  nostra  amicltia  bun  abliorrerV,  inaxiiiie^conrjr- 
mabis  meum  de  tua  liumanikale  iuilicium.  I)e(li 
aulcm  lias  literas  cuidam.  lurisconsultd ,  ^ui  cau- 
sam  istuc  aftcrt  mioimc  oJiosam|  ipctjae  rogavit, 
ut  sc  alicui  ex  vdstro  ocdine  (^mmehdarem..  E^o 
ciim  iagcnium  tuuni  ^a^Wopereiiniemi'  ad  ncjnni- 
ncm  niitlui  qiiam  ad  te  scrlbetei  lenije'  oro,'  ui 
huius  liomiuis  causani  habeas  cpiDfncndataiii,  t)e 
Rcpublica  nihil  libet  scribcre.  A'i(leo  hoc  perlina- 
citer  a  iiostris  adversariis  agi,  nt  res  ad  arma'  de- 
ducalur.  Quod  si  fiet,  etsi  stuUiun  vidclur  de 
futuro  aliquid  adfiiniare,  lamen  ego  Iioc  prope- 
raodum  praeilicere  ausim,  xataaT^ioarjy  futuram 
esse  neque  Ecclesiae  uequfi  adversairns  utileiii. 
Guius  meae  opinioiiis  ndn  difEicile  mihi  tuerit 
multa  et  certa  Sreumenla  colligere ,  sed  haec  per- 
mittenda  sunt.fiitis.  Clarbsimo  atqiie  opfimo  viro 
D,  Alfonso  P^aldesio ,  ut  me  reverenter  atque 
amanter  commendcsj  te  etiam  atque  eliam  orp. 
Beoe  vaie.     Mense  lunio.  Anno  1532. 


No.  1066.  ■         *-8.  lul. 

HtinricQ'.  ah  Eiruiedet  :■■..■.■,. 

Editaia  Ka/>puHatb\tfal,^,.9fJl.  ex  uiUgrapbo  ^PII^yippjx 

2)cm  S^teireejiflt  unb  gejJrenQm  ^rttn  ^eiAi-r^ 
«on  Sinfiebet/  Stittetn/  trieinem  g&n{ligen  ^errn. 
@bue6  ®n(ibe  butd»  felhen  eln^fb'ottiert'^b^''2!^efutfi 
(S^tiftum/  unfctn  4>efI4nlJ'iuWJf{''  *|^>^*Pif/  fle= 
(henget  ^ett.  3d>  fa^h  wfd)  feIjj;'i»o^'icinrteth  ouer 
(Sc^riftenunBUntertfben,  fo  'fii^  ih  bie  fiiHfje^h^gd^t 
DOn  biefft  Stag  *)  jugetcagen ,  iinti  Wietoo^I  biefe  WtU 
nung  et^(Jcf)  ttbmetjtn&tbigen^^ttit^t^dct.^SKattinD 
anein  atfo  begtlfffti,  fb  ijl' bb*^  tttn&^'  b^e'^fi(^ 
ftatt(ftt»ft/'^b  wii  x^iHxA^tj^rtbm^fii^i^AtiSpal^^ 
«otbrn;  .  " '  ■  ■■■"■■'"  '■'■*'"^  "■'■■■"  -  ■■*■-■■' 

ttttb'  t6ntien  fii:^  <Si/6^l&^tmVit'^ttb^lAMi8)  tttU 
trtrid)ten  ouS'biefem€):eini«ri  fb  rin^gfiilft.etnem  Unj 
t«t^ati'feln  iSktb  tb(gf&$ten  ttoHte/  unb  bet  Stann 

*)  NhniraHi  t   iib'  Wii  p»iiidpiknV  'ii  'iloMlibtli  'tringtlldi 
..^jtmbiilotMiot^kadtnmiftfui  li>p«rKo(uo  elu^uamioT 
datp  td.  doclrimn  diTiium  ipMttnlu. 


[6nnte  fie  fdjii^fn,  .fu  njdL-e^ev  iap  ju  ttjun  fdjulbia,  ,«* 
angcfcljenbap  a-  cmllntfrlljan  irarc,  iiii&  ll;dt,^i«ijj 
djrifilid;  uiib  vcdjt,  lijemi  «■  glcid)  fcincn  .5)iVm  jn, 6» 
Scjcnircbr,  umbvtitljlc.  llii»  tai  auS  fcicftm'  #n)% 
»3  ffiuanjcliimi  ift  cinf  i'cl)rc  vm  cioijcn  SinMn', ,  miji 
loia  in  tiicfciii  jcitlit^cn  tcttii  notiklicllc»  unb  yfi;rli^^ 
S!cd)t  nidjt  ciuliils)tii.  3!un  'i|l  6ci  &i)ifli  n<itii'tliit(5 
S!cd)tj  ii.-n.,  naturli^cS  Sicd)t  i(l  njol)tl)aft  gcttlicjiiS 
3ied)t.  i)!un  fiiit  t;ic  jctiijjcn  Sadjcn  alfc :  bicfcm  git: 
ilcn  niirb  gcfcrduct  o;l)iic  llttlicil  unC  9!ed;t,  ,luioll!l& 
Dicje  SaAfu,  fcarin  aanj.offenliotlid)  ift  mai  flttiitHf, 
«15.6(1'  ?>iicft'c(  ei){,  ,3Stp((iuf,  ,SS(vbotl)  b(S  ®o(« 
tncntS  ctc.  )lliin  i(t  in  offentI{d)er  iniiiria  atrocl'8^ 
nem  jcbcn  b(v  ed)u§,  bie  Defensio  nattivlid)  cvlailtt. 
Botum  t^un  bit  giivflen  t«l)t,  unii  (inb  ble  ftnrtw 
Silfer,  ^iafoniit  iml>.3talw«cr  ^i^Sm-mitJltgilf 
tcn,  nict)t  onbevS  bcnn  roic  WizTKz  ju  ot^ten  iit  bi^em 
Jgl.' ,J)a6  alleS  i|l  bie  cinfdltige,  flate  Sojityitis 
tt)olIe®ott  Seiiionb  ttutn,  tpie  jil.IjpKen.  3(i)  (mbi 
ero.  @I)vem)e(i  bie  Gopic  roiebet,  iinb  tfab  mit  nenig 
iBovten  Itinnett,  in  loelci^en  ^nntttn  fKnn4|.<Ritn 
booon  bifputitet  motbeiti  j)o)f  (£w.  (SI}teni)efi  ^obeS» 
t^ttifS  genug;  <So'  obet  610.  ej^tenwS  mejt  fSftUfa 
^abenTOoBt,  evbiet!)  ii^  mit(l ,  iteitev  au  ftljvribeii,  Si 
(inb  niiii).awnniievbicet(i«i'8m(fniy.  iiifU)  .mt 
MfKimiini  tvR  Saifiiv  oon  toegrnbed  (Blaubend.gcfi^ 
t)lltni.  '  (iiMMlcnMl)!  e.  e,  Diitum  8.  luia  M. 
■     ■■  li.  (S.    . 

■'■■'■'  '!■'    unlltgev    ■'     .ini.';: 

'■'■'-■  '■PAi/ippus  AftiMihcfki'''' 


Nci;  1067.' 


i.:ai^' 


■  Norin  bergmsibUi, 


Itpiilola  TbcaloBoruiii  WilcbcrReoitiim,  '  eut  eiiim  'll 
■'      lbottluhVeri)»il,   •!]  NoHubc^elCnM*,   ■iinillljM  ftU 
...  .■i}(:fcri,>«;Meri]rDiv'.u3(iem.niiMuni,,irUcatiir  in.Gutoiit 
.    I  Luiberi  (»pud  dc  Wcitium  T.  IV.  p,  887.).      ^T 


Nq.,l668,', 


''G;'  ^mlatiiiei 


.L',.'!^fS&S^ 


t  Ei  >uio|;rip]ia  MeliDth.  in  cod.  Bjiil.  F.TOT.  eSSCTTL 
•  mSftittimm-lptadteTipmtfiMmtmWStJ'.       '.';""    t 

yiro  optimo  D.  Georgio  Spaialiho, 

amico  sumiiiff^  '' 


05 


EFISTOLARUM    EIB.  TI.    155«. 


^66 


t'tul(j "et  reipubticaP.  Nbvi  pihil  Ii.ilicliam,  ftsi 
m'- vlJSpetV  accepl,  li(era's  px  Ni.rlltcrjj.n,     Si:)i  <lc 

MiSeV^iiijtii ''ii^seiiiiariir  ,vcilr;to    sf^ijl.-iili:.*;    (lc 

t^:^alicV  'jj[ili«h',Iietfum.  Et  conl-iUo  ;i[.i  seu 
i^^tatio  vii1(le'sftspeclanoniniltrs  fnti.  Sc.l  (:liij- 
!iU. Kiliicrni*t  anim6sprmc!puin  ml  l.imlcm  EvaxL- 
e^,.'  *t  prppler  sii.im  gtoriam  scnndala  jvvemm- 
S;  "i^ndi  tAlnf' teSpoudct  Mustetae,  cuius  cx- 
iilu>elliIS'vetier)l'j[(icriiis  de  biinis  opdribus,  TJ- 
bI^V  est:  'Agricblae  Phdgi*).  Croius  cdiiiit. 
ffeiii  v.'itc; 

"^,  ■  Philippns, 


'" ''    .'         /oabA.  Camerariq, 

■'  Kfiiti  la  Cwnenr.p.  172. 

f^O  ^ptimo  iQochimQ  Camsrn 

suo  sumnto. 


fl.  Aug.; 


rio^  amtco 


P 

kiD.    Apud  altOB  libeatius  soleo  praedicaie  tatan 

jmdentiam,  quam  mitii  non  nno  tcmpore  neqafi 
d  una  re  videor  |ieripcxisse.  ISeque  tirmea.nn- 
loris  facio  singul.ircm  fidem  in  conslliis  dandis 
aani,  Voluiita^em  vero  eximiitm  ctiam  cxosculor, 
)e -€pi\bu&  tDleUigo  nutftm  esse  epistolam,  tjnam 
Toxime  ad  nie  misisti  plen.im  gravilntis,  coiist.in- 
iae  et  bcnevolcntiae ,  in  qua  SHpicntcr  cottigis 
iplta,  disputas  disertc,  mones  anianter.  Se^ 
GMO sfwrare  me  tn  iis,  de  qnibus  scriliis,  itn  cau- 
am  fuisse,  ut  nihil  peciculi  esse  csistimem.  Tibi 
uideni  el  scripsi  ct  scriptnnis  snm  posthnc,  quic- 
^iiia  jueutcm  veuerit,  7ia('{iiipictt<ij^6i'i>ei  siue 
iaHn  inetn.  Quod  si  crga  alios  qunipie  lil>ertate 
Jrtc  nostrn  nsi  fucrimus,  qnis  me  landempoterit 
epTefeendere  ?  Nam  si  scribinn»  ita  ferc  fld  ami- 
DS,  (luemadmodum  cum  illis  colloqui  conspevi? 
jt^'.'nia?"jiiequit,  ut,  qiiasl  a  ioratis  testinuuiiam 
iceretur,  ita  oii),au  exijuisltc  ct  circumspccte  pro- 


•\  _Pro  dercMione  hDnonim  opetuin  «IvaNUJ  nota*  tnaet- 
,!li*lM.     Auclore  Jgricotn  Phitgit  [Geargio  lyietlio}.    Hoc 

'      I»rae<:e<fil  «pitlola  id  Crotuin  Bubianum.''     (tn  f.ne  lihri :) 

Eicuilit    Lipsiae   Michaet    Itlum,      anno    a    Cbriiio    nalo 

M.D.XXX1I.  8."  (lilier  r.iiUj.)  —     IwtM  rf.ponJU.Wfc 

-'•S«K6Vd>H  intitnli^Hi  eJidillGMr^HVtcfcKl  coBnialfn 

■  \,wJ^W"fl*»ltir«»po»»««U/w(<.M*.'VW  e»|;^»^>*yi*, 

VDa  euin  uicrlione  boooruin  Dpcrum.  ISSS.    Lipnae.  4. 


feraptnr."  Qiiis  aiitcmerit  tam  inl.umarijijs,  .qni 
iita  cxTilgare,^  aut  si  qni^  eviilg^tiim  fotle  sit^  eo 
m' mchm  pcriiIcicm|3J[»'iiti.vclit?  ISaiii  excmptum 
iuiid  furli  aiiO|d  fidilpcis^  me  nrin  aclrnodum  mo- 
veU.  QuicT  cnim'  simflc?  .  £go  nen)inem'1aedendi 
aniipo,  ncmini  fttitrectancli  voluiitale,  non  odio 
incitatus,  iiuri  commotiis  ira,  nnlla  impidsus  ma~ 
l.evolenda,  aut  narro  in  litcris  quae  audivi  aizw^ 
TOt;;  ^^/«ooi  plerumqiift,  aut  refero  compprta ,  aut 
addo  iijtcrdiim  qiiid  ^pg^o  tiidicem,  quld  sperem, 
meltiam,  suspiccr,  qptcin.]  Haec  fr.iu(ii  inihi  noii 
esjc  'debebtint,  atgrie  adeo  ne  possurit  quidcm 
praetermitli.  Sed  tii  StxttaTrniiu  etiam  comme- 
moras.  Kgo  vcro  ut  amans  l)oii.-inim  artlom  ct 
studiomm  liumanltatis  illius  axptjiqijixttiov  quasi 
forum  cxceptione  qiiadam  tum  decUnal>o,  et  se- 
qiiar  Tp  Toii  inttixovg.  Vel  appellabo  ctlain 
bmmum  boriofum  ftdcm  et  aequltatem.  Sed  nlhll 
ut  spero  opus  erit  disccptittione,  Tibi  quidcm 
gratias  Iiabeo,  et  iilar  consilio  tiio,  et  iis,  quac 
amantlssiinc  siihiicis,  parebo.  Vale,  V.Id,  Augusli. 
Philipptis. 


NO..1070.  10.  Aug. 

■    Testimonium  Megalo  datumi     • 

f  E«  «pttRiwpbo  !n  coil.(Goth.  IJ7.  in  fol.,B.  180,    (Mel»n- 
tbonii  euk  adtctltttlt  nlinti  *aa  P«itlb»'Fi«ru(.} 

Deeanits  eoUegii ' faealtatis-  artiam  Academiat. 
■VU^VSensi^,sahit.s,^\,.dicii.omn^us.  hei,uris 
V  .  ... .  y  .'  _  _  Mas.  ^craSf..  . 
^eti»it,a.  npbjis,  tfistjpionium  de  suis  mocibus,  stii- 
diis  et  ^aiJji.iuyenis.  pjQbp^,qtc«uditg5G«//i'c/m£tt- 
Megfiii4S.fJerlfipo^fffS,is...  td  et  SMnima  voUinlale 
unpertiviinup.  .  Tcstamur  j^ilur,  bunc  Guiliel- 
midnn  iifi.3cac|pn)ia  nosti^a  circltcr  tnenriium  sum- 
n\^,pm,^qdes^if|,  et  ^inffPnOfle.^laiMle  vixisse,^  ei- 
erfl««r^4pi  esse  ^n^iim  grad^ip,  .l}rocipU'  in 


pM|QSOpIjJ,^f,qv<jro  ^^flc^nt  l;»AEc;)ta'ureaiu^^ 
reliquos  gradus  proveheretur,  per  quos  honuni- 
biis  dQcU^,a^Ut>s,4t.ad.Cfrnpivlilicam..  Spe^amus 
e|(Hm»  JDgf:n,iijrm:eiuf  aliqaid  /utgnipi.usui  reipu- 
bUc^  ,  Ni^.et  n»o«s  eji»,,m,nl  miL^pstisBiini  jit- 
que  humantssimi,  et  in  tls  artibns,  quac  Irii.tio 
tr?»dL?olept  iij  gchplj^3,ipr.;n!fIajr(:,j>rfifeciU  Neque 
selunk>.Iiic<  soBunHpibus  diceDdi*  toenitatioiiibus, 
in  quibus  feliciterTeriatus  est,  operarii  dedlt,  sed 
89  • 


607 

etiam  elementa  pliilosophiae  de  cdclestibh»  tiwli- 
bus  ctPhysices  aUjgit  Ad  haec  singttlari  dexit^ 
ritate  ingeiiii  praedltiUB  est ,'  qnae  pi^iiietfptle  nobis 
spcmfaciU  inaustriitn  ehU  tflitn  tefjiublicae  riti^ 
lcm  futuram  csse.  Etsi  aiitettitiis  ▼iWutibtiafe^ 
cile  sibi  GuiUclmOis  ipsc  stiidla  voltmtJrfesqtie  b<)5- 
norum  et  doctorum  virorum  conciliabit,  tamen  et 
nos  hoc  testimouio  eum  ortimbus  bonis  viris  com- 
mendalum*)  e^e  duximus.  Ncque  vero  obscu- 
rum  est,  quam  sit  ulile  reipublicae  jbona  et  mo- 
desta  ingenia  proveliere  et  adiuvare,  idquc  praeci- 
pue  decet  facere  eos,  qui  ipsis  stitdiis  litetarum 
praesuut,  apud  quos  inprimis  leslimoniuim  de 
gradu  prodesse  huic *Guiliehno  optamus,  et  bonos 
viros  omnes  rogamus,  ut  eum  propter  optimos 
ipores  ct  singularem  doctrinam  cbmplcctanfur  ^l 
luvent,  cum  quia  haec  oifficia  virtutt  deb^nt  orohes, 
tum  quia  in  taiibiTS  ingenH^"  excitandis  et  otnandis 
de  republica  bene  ^  ptafeclite  mWebimtor.  Ac 
aequis  de  aucloritate  literairum  dubilrt,  obsigna- 
vimus  cas  sigiUo  G^Uegii  factiltatis  artinm.  Datae 
Wittebcrgae  MDXXXII.,  die  X.  Atigusti. 


BWSTdlLAfttJM    XiR  VI.'  lg«*. 


luiem  miiversacReipublicae.    Deo  commevidemuif 
quae  profecto  \\q%  extinc^  ma^no  in  pcriculo  csl.    I 


No,  10T21 


..^    ■   :      /        .'-■        I 


...... 


.f    - 


''.' 


G.  Spalatim. 


No.  1071. 


f8.  Ang. 


Academicis.  , 


Edilum  in  Sleph.  Riccii  Mi«:ellanci«  no.  LIV.,  tx  quibus 
iilud  nobii  detcriptit  Cl.  Foerstwpaniy 

„  Iniimatio  P.  M.  in  fOHere  Illusiriss.  Principis : 
loannisy  Ducis  Saxoniae^  {Ekcloris)  ff^i^' 
ithtrgae  a.  d.  14.  Calend^  Sep^b.**)  qnno  dowii^i 

Exemptus  est  rcbus  humafftis  Princep»  Opt*  loan- 
^nesy  Dux  Saxoniae,  cui  volwmis,  ut  hoc  postre- 
mum  officium  hodie  praestetis ,  ut  fonus  deduca- 
tis  circiter  horam  «eptimam  a«ite  meridiefn.  Con- 
yeiiiefls  antem  bmnes  iid  templum  otciK  Qnod 
X^iio^hon  dijtif  i  bomttft  principem  bnhb  pafcri  " 
nlilllmuYn  ess^ ,'  icl «♦«fe^falhuiic  prinoipem 
liiebat.'  Vere  etiim  ^^fiium^anmmik»CBghfSuos 
habebat.  Tanta  humanitas  meretur ,  -ut  noo  quo-, 
que  hum^hi  *fiilni^6ffiriiTpra«il«n«»,^.«t  eiw  fu- 
nus  pro  studio  deducamus,  et  nostris  Jtficibils  sa-' 


18.  Anc. 


t  £s  apoffr.  in  cod.  Oreid.  C..l40.  p.  S9b.  ep.  52.  descri- 
pta  a  Cl.  GcrsdorGo.  '  ^ 

Ad  Spa>laiinum. 

S.  D.  Die  dominfco*)  proxiino  hic  in^nti  po^ 
blico  luctu  PrincipcTn  optimum  Ducem  lohannok 
sepelivimus.  Quod  scire  te  arbitror.  Chrislsi 
dct  felicia  auspicia  filio  succcfisuro  in  patriam  ad- 
ministrationem:  De  Turcis  si  quid  habes,  quaea 
te,  cit  -nobis  significes.  Koa  enim  pTorsiU'iafai 
habemcB  novi.  LfUiherus^ivL  funere  coocioaM 
haboit  do  Femissione^p^ccatorum  sane  luculenUOk 
£^o  dixi  '«tuim  loyov  i7Uid(ptay,  quem  excodi 
curavi  **).•  Benc  vale.  Dinstags  post  Asemh 
ptionem.fi.  Mariaei  1532« 

PbiLippus. 


N^.  1078i,  (exeume  Au^) 

I  a  ... 

Frid.  Myconio. 

EJiU  a  Sh^e^asswj  ubi  est  ep.  Bl. 

I  I  I  ■ 

D.  Friderica  Myconio 

S.  D.  Mi  Friderice ,  Franciscus  N.  ad  vos  pio- 
ficiscitUr ,  exploraturus  nescio  quid  de  suis  saecp- 
dotiis.  Eam  rem  ita  agi  vellem,  nc  OsualiK 
ofFenderetnr*  £st  enim'habenda  ei  grdtia  pio 
bp^ra  had:enus  navata.  Nemo  alius  extorBissei  a 
sacerdotibus  ea,  quae  ipse  extorsit.  Idque  dicii 
Francisco.  Volo  te  quoque,  quantum  faceve  pOi- 
tes,  conservare  cum  eo  lvxo<pii2ar  saltem ,  «i  non 
potcst  coire  vera  amicitia.  Vidcs  enim,  quoin 
statti  sint'  omhoAa.  Dissimula tione  et  patiett»  ^ 
stra'6portet  3Afos  retinm  voluntates^  homiiniB. 
De  morte  Princlpis  lohannis  *••)  audiasc  te  «- 
{)$tlmb;  Ghridtus idet  fblicia  auspicia Difcilb&imi 

Friderico.     Bene  vale.  - 

Pliilinpii^ 


1 1 


'  \\  V  ■ 


:i). 


4^  i.  e.  d.  18.  Aog.  .-  .»A.-,  .,.>  Xo."^ 

♦i)  Vid.  Epigrainin.  Melanth.  p.  95i?-»  »«   -  n-  s  uticI  t;3  »» 
***)  Hortwus  «tt  d.  16.  Aug.  IfSSt,  «^i    .     ■.-.">>    :*<f'jj>    ^ 


* 

loachimo  Fr.  Anhalt.  % 


LI»./  VI.     1^*8. 


610 


PrimQin  edita  in  Sculleti  anna).  ad  ann.  1558.  p*  S74.  Post- 
.,  ^^  eau^  Beckroanno  in  Access.  p.  116.,    ul>i   el^^  legit» 
''^^'..  Porffcipis  responsum,   quod  nic  addidimus.  -«m^    ^r^Slir' 
phon  huius  epist.  est  eliam  in  cod.  Goth.  401.  p.  IfO^ 


1 1 


■ .  \ 


lllustri  ac generoso principi ac  J9.,  D.  loachi- 
nio,  I^rincipi  ad  Ahhald^  Corfjiti  Ascftniaey  ac 
Domino  Bernburgensiy    domino  suo  clementis- 

&  iJ)i '  •  'Cnni'  oiset  Irinc  ^d  ecclesiam  admlnistian^ 
btad  in  ViiUone  GdlsiludiniB  V^strae  disccssu^s  D. 
fii6oiaus  Ilunsmann  y  a  me  contendit,  nt  sibi  ii-* 
MasadC  V.  darem.  EgO)  etsi  non  dubitabam, 
oldtt <  iin  tam  jgbnorusis  -  ingtoi&t  et  naUkris  inter 
bltlcraS'  viTtxitesi  sumida  insit  >  €tiam  humanitaisc 
lUKn:jpadone  dQtorritns  ctoe^  a  iscribendo,  st 
otM '<a4nioo<  wra  optimo  ^rehementer  petenti  liegar^  \ 
poliussenui'^  Primnm  itaque  o^  C«V.ipro6Ua  pnii-  i 
AeMiar' atquq  haraantt^te  dijgfna  Pridcipe,^  ut  boni  1 
oonsnlat  meam  hac  inre  fadCtatemi.  ^DoiJide  quanr  I 
qoanv-JOiQi,  dV.  fratres,  principes  optimos,  C.  V.  | 
ea  fide,   grayitate  atgueclementia  jp^  esse,  j 

ol  hos ,  qui  se  ad  fidem  *)  ac  tutelam  C.  V.  confe-  j 


rant,  vfiumnia  pietate  tueammi  ac  tegatis; 'taoidti . 
QfflSi  ntrsttt est ,  id  quoque  verecunde  rbg^ctrc,"!!!  r 
testemur,  nos  slgiioseete  beni^ficium  vestrum. 
Qnare  oro,  ut  C.  V. xl^ent^ti:  e^qpi^jt,  {aq)Uke-am-  ,• 
plectatur^)  hunc  bonum  virum,  quem  quidemi 
oomperietrs  ^ihe  tiUh  prlV^fh  (biipiaita(4 ,  sine  stu- 
diOiisxaddi  in  eo  doctrlnae  genetre  t^tiariy-  quo 
neDe  iUiifitrdnlurChrastibenefiQia»  et  in  bonis  vo^ffr 
Iikia.yc9rti  pictaa  attitur^).  Hunc  cuin  au^i^i^AiYS, 
ipfrav''C«  V.  intellecturam  esse,  !id  genus  dpctri- 
naev  qnod  sequimur^)  immerito  .fi  q^ibu^j^ 
^DaiXqnod (niquissimum  efit);,  prQnpntii^nt  td^  jee- 
bqs inco^itis  nuUo  non  genere  contumejiae  afKci. 
Pmtio  Ci  V«  rcmlacil  dignissimam  bono  Principf, 
qniiii^ligionis  etaliarum  literarum.  stadia,  qu^ 
aripaiUtcfiie'  ^ant  utilia ,  et  aotiat  i^L  .coh%  J^qn^ 
dnliibrii  ^quiaiugetis  utilit^s.^d  reoipiiblicam  CJl^ri- 
ali^^nhiAiStudifriFffsCids.perv^si^tuva/^t^;  ^i.qu^n- 
^vSehsiirtl  ..mei^mi  CQn^JQ  et^r^tione;  cpmpp^ 


»i. »  i 


- _    ) 


i)^^SMii'Jiaem  vtslram  ac  tuteiam  con/eruni, 

2)  Scolr.  eompUci. 

9i  Coa.  O.  eoUtur.  .j,u/  .=,i   i,  .,  ^  ^^ 

4)  Efl  lacnna  in  codlc^il :  ^  .uUi-.Mr  .tiun&imq^  '  •  ^  ('^ 

5)  Scaltst.  CkrMmmm:Si<]?i  -u/.  .jx  ,u  u^  ttwitnir  (^* 


cofMff^t  1)«  Quam  aptem  veriorem  laudem  ex- 
p^teiie^)  bonus  Pci?iceps^p6lert,  qnam' ut' i^^ jpubli- 
c^  salulism  ,et  f  eiigionis  digpitatem  adiuvisse  ih* 
t<»lUgi>!^m??t .  ^SPl  m  ^Uhj?^}M  V.  ^eyerenter  com- 
n>^n4oi;tiQique  pfiUceior,  mi  pro  yirili  aaliirum 
op^raip»  ut;  exr  his  controversiis  excerjpam  atque 
iilustriora  reddam**)  ea,  quae  ad  pietalem  atque 
concordiAm  ec^ksianmi  plurimum  profulura  sunt. 
Bpne  valeat  GejLs.  V.   Die  Septbr.  14.  anii.  1532. 

it^ponsujn  prmcipis  loachtmu' 

«'■■•■.-      r  .  '       '    •      ■  *  .  ■  ■         ■       ■  • 

,  Literis  tujs  legendis ,  doctissimc  alque  caris- 
sime  Philippe ,  impendio  delcctatus  sum,  ut  qua- 
rum  singulayerba,  nedum  versjus  singiili  haiud 
vulgare  in  nQStrum  magistmm  Nicolaum  Haus- 
Ifoannum  dpmumque  Anhahinam,  ac  in  ipsam 
ohr^stiana^i  pietatem  siudiuni  prae  se  ferant,  pro 
x|UQ  nppiine^n|p9.vp}im^  ut  tu  quoqiile  de  me  meis- 
qne  amaQtiasip[^m.ft:  clemeotissim^m  vojuntatem 
tibi  ppJUceariaw.  n.  Nic;olao  Bausmanno  tam  stu- 
dip^  abs  te  fcjt^npcyM^Up  noii  suyn  defuturus.  Pln- 
ra  ex  orp^     yf^e.y 


lil*       .H/ 


,,  i/ 


^»m» 


No,  1075. 


SO-  Septb. 


-  f.'*^'^        •■  ■  V»  . 


' 


Ge.  Spalatino. 

•;  -  ■■  .M«  .=    •    ,  , 
f  £x  autogr.  Melanth.  in  cod.  Basil.  F.  101.  epist.114.     In- 
scriptipm  Spalatinus  adscripsit  annum  1532. 

•'■1*.      ■      '■.      *     ♦  *l        ♦.'      •     ••.'..:•••  .-.ff-"      ■...,.'        ,<.,     .- 

■  t 

Viro  optimo  U.  tjre o rg lo  Sp dta  tino^  amico 
:..     ,     ,  ,,     ^£/p  summo,. . 

S.  ^f  '■  Aitdi vihaiis  '  «acerd^item  D.  Conradum 
Britii*y;'  fefe  tibi  cAftifnehdareiAus  humiuem  pror- 
sus  incxploratum.  Vi^^har  sane  tenuiter  doctus; 
sed  /cun)^ilH9€'4atf9)Uni^  appUcpt.iiRni^  hoc 

genns)  doctrina^  <  i  apem ,  oum  ,  i  sicubi  fueri t  nactus 
^HMJecPtavTiray  futumm,  studiflsiprem.  £t  vidcr 
turad  aliffaemdiaoon^itum  e^iguum  idoneus  esse. 
Gof{mieQdant  igiijut^Mibi  homif^nx  P.  Martinus  ^ 
lonASi  JEVimarouiflraietjegQ.'  .|j(upf(,etlam  dedi  li- 
tevae.cniG^o»  ]iifseroi^^er4pti(,^d  l^e,  cui.us  c;^tio- 
nemliabebiinM»!  siqua  cvj^  qc^^sjo,^  et  spero,  in- 


7)  Scuit.  eipeiere. 
B)  SealL/aeitan 


'*  «'i 


^  Quit  ille  focrit,  pcKio.    AHum  biPi)H;fnm»i«    lobai^pMai 


urbia^iuatt. 


611 


EPISTOLARUM     LIB.  VI.     16*2, 


612 


tra  paiicos  dies  hos  habiluroS'  esse  oocasioneJWi 
Conradus  Brun  naiTabftl^  sptia  «il»;  ^^lictttiiiti 
ostcnsam  esw  conseqnemiae'  Sia9ioi4d$'JSur'JEich. 
Ea  irt  re  te  valdQ  oraninssi'Ul'ii|«u«tt'a4iuViSRiiiB«rie 
vale.  Nosttnra  cofwiHriin<te't»egMi<^  maftinwitaU 
narravil  tibi  <K  Schhunhuu^enr  •  MofflAgs  pok 
Michiielis.  '    '     '  •      '    • 


•  •  \ 


)Pliilippus;iuus. 


\\ 


:  I  •  i  i  •  ■     »'■.;.'. 


N.').  1076. 


■     '■-■'■        •'■■'■    •"••'*ep'tb. 

Alherto,  Archiep. 


EpUtola  nunc 
epistolam   Paul 
Melan.  Amtb 


thios  meo  nbmine,' quam  e^  plahe  non  a^osco*). 
IlAht  Yf t  Ojfjprihie^ittt ;  paiHvf » «hiirriitidjieTri  loch- 
pktioterri »in  RWtt*i6S;« ' ' NiHli^  V?ri>'  %^6viSi^  ihfat- 
t(js^'  e^de,  'i|iii*  rdttiV«'b|rt;  •>t«ai«'geilVi^*rrfiHiil^, 
<)U(^:tib»hd»tU^«h41Hi^ti^iM^  ^iri^as'  {MM,^'}^i^ 
¥riW  iuUid»;*'  %m '  Mbt''s^ih«ss{h]ijJ' ^WHfc^¥^ Wlk) 
mbrto  p*(jbati;  Nclm  'si  yeKg^hifhte' n^biv  ^  ^^^ 
utilitntis,  sed  Viftitaiis  c^aufea  colfehdi<e  is|u*t, ''iit 
c^&  tjwirffefh  staluo ,  prbfcitA-hece^is^^estV  hfii'  ^en 
cbghoic^reea»,  quae  tfiviiiltiis  ^^'eJs^tflidity  sitrit 
Q\Y6d  <ium  H?i=sit;  simulHm^H'rtViAi'ie'otrc^ 
erlt,  ntflhlm  D^  gtatiotetii  chltum'  eiWlbe^  pdi- 
se,  quamstiidinm^cognbstiehtfaecaeltsiis  (tofiitinak. 
Haee  est  vere  loyi^x^  Idtffda  Vdrbhra  Del  cogtib- 
scere,  amare,  amplecti,;  illustrarfe,  Splqui,  adhi- 
bere  ihi^nsiHum  de  oThhibrii  vitae  ca^ibil^  acde- 
giitrk.    'Qh«i^  fit^DavM^Wrftib  stiiyt6iA  car^rinlintidii 


edlbuft  lotrpbL  Clujg»"  8»  -r  l^^hac.firim»  ediitQae  hiQ 
epbtolani  descripsi.  Liber,  laeplus  eclili^s,  Postea|  fl 
auidem  anno  1540.  '«  MvbhlM^ffecb^thuttis  bridciipU- 


quidem  anno  1540.  '«  MehAiilMtre  fecb^tuttis  taidciipb 
talusf  dicitus  cat  Philippp  M"cl|^Tio  HassuK^. 


».  I 


Re^^erendissimo  et  illustrissimo  Principi  ac  j^ 
mino,  D,  Alberto^   ArchiepiscppoMoguniir^q 
ac  Magdelmrgensi^  prhpsulum  Qernifinia^^  pri- 
muti^  Administratori  tialper^lahn^^^^  Majfchiani 
Bnmdenburgensiy  Burggrai^jo Noribprgejnsiff^c. 


ptfohufWiftt,  beiatuitt  esseffetihi,  ijiii  Itgehi  cfei  irt^i^ 
ditatht  die  nc  hoiie. '  Ita({rie'^mnHsJ  adiuV^^i^i 
quaht  deteiftfehdi  aut  rdp^bhend\*iidi'sunt,'  sf  qiii 
cbnfeniritistudium  ad  c^plicahdos  ^acros  llbro^ 
si  tamert  id  pic  &c  ireKgiose  faciun t.  Egd  pro  vi- 
rili  genhanafm  ac  srmpllcfem  sehtentiatn  efsecuni 
consentietrtem  ac  cohs^htaiieam  t^^Iiquis.scxijpitiirii 
ac  dogfth^tibuk  Edclesiae  ihiiulsivi  ac  patefa^etef 
cOhatus  srim.'  Kbn  enim  detectbr  illo  intc^pretah- 
d1  gehere',-  ihqno  singhla  dicti  transrormanl!iir  in 
Cum  non  solum  propt^fiSUU^mam  generiBilui  no-  infinita^  scwtelntins'.  Quid  enim  habetet  cerii  re- 
bilitatem,  sed  -cliam  pro|Wet  eKcellenicm' sapien-  ligio?  QuaYh  poisent  hibet^  piae  trientes  Brm^m 
tf am  tuam  statuetem ,-  tr  sumraa  kmiianitaio  atqne 


I  .  I  :> 


I  >   I  r. 

-  1   . 


dcmentia  praeditutf»  Wfc;  nam  ^in  .generosis 
naturis  vcl.praecipuo  solctJucero  bomlM^  etrnim'' 
quam  a  ver^<s:ipicn4ia  divdli  liumanitas  i  pote&t^ 
speravi  te,  Prjucepd  Qavisair^e^  •  honi  consuUii- 
nim  cssc,  si  hahc>  meumi  cohunettttiriuiili Idbi  oF- 
ferreih,  pca^sertiihcum.mbs  vetuaiaetfhibliGiQsitibi 
non-stt  igrioihsy  qqbisKtipta  etiam  inBmarum  ar- 
tiura  dedicari  suinmisjprincipiluis  solent.  Semper 
enim  hlc  mos  halbitus  est  literis ,  vcl  quod  pracci- 
puC  vidfetcntut  indigere  ptaesidio  summcJruVii  or- 
dimim^'  vel  quod  haec  fpra  ad  principcs '  etTiu"' 
pertincrc  e\islimaMti^/Mt '  ibVnoscerent   quali 


m 
ia 


pert 

scripta  legerent  homines,  proirtfirea  )tfcLaA  opiAio- 
nes  hominum  ac  roorcs  imitanlur  scripta.  qua^ 
versantur  in  manibbs  populi.  rAtcjue  ob  nanc  cau- 
sam  maxime  prodest  eSntbei:^  ptincipibus  scripta 
deTeligiouc/  i^bwoime  hoc  tempoi^ 'miltae^ne- 
«!fS6aria<;  (niusae  h6rtaxrtiite,  faunc  i^omm^Maritlm 
«hWt^;^  .NnmTiii*r^Kcjoot;ann«»»«Mta 'W^^ 
qu«icdani  :4;ommiiMrioo]M'in  JltinrMiw)i«tUBJot4^- 


d^  DeiVoluntjilt^  Schlehliahi'^  ^  hittddus  pefniis^ 

'  sus  eSSet  irigeriirs?     NihiH  lihlhl  tam  sirh'^liciter, 

tattt  jpLnfhle  dictiim*  est,  uridial'act<ti  homines'  nbn 

possiM  'vclut  ek  eadem'  ctiifa  riiitfe  fbrrhasdiicere. 

Qhld  qUod  rhediocris  chtrisdalii  diligehtiae  e^t/st 

quis  aht^t  hahe  varietatem,''<iehtories  excerjptii'  ve^ 

\  t^frtun  interpretafionibus'  don^here.  <piac  dissiiodlt 

I  Hi<iae  ittiit\  rt  dfc  rcbt^s  WiiiTOiikdUs'eHtiunt*?^'&^ 

.  rh^gik^ob'  ag^bslm,  ut  quahtUm  posiem  expTickrenii 

eduAitatrone  animos,  quam  ut  plus  quacstionoib 

sVf crem, '    Neque  intcrim  noh  consideravi,   cifliil 

;  ihihi' 'ciim  aliis' conveniat,    quam  quisquc  bao^t 

iuditii  sui  cansam;    qubfl  ed  dico,'  Ut'  si  ouiiiyi- 

;  fehdbtif  Vili^ii^',  quod  di^crepat  ab  aliis  noa"&W 

scarlnoThinisauctoTibus,   scidt  rhe  cos  adhibYiidis 

iri '^nsilirim."    Egoveto  etsi  ha^c  nonsinitpVr- 


I, 


..Ti"    i\\  )t 


i     *)  titdertits  idmj'  utntiti  Melantfibn  (oquatur  de  libello ;  «aoM« 
I     ,',, H^tmes; mi^  Mrl^  )«  eipiatelta i>sniii ^ Roinaaos  el^i^ 
'.      .   tbios*\  IH-in^i^m  a  Lulliero,  jnTitQ.I^]e|aD)kQpA,.|t.  jttt 
-  '  eAt6'ef  W^iiu  ritM^ctf  *an  de  ^fro  ^iibdaM  JmmJnUHoT 


l??. 


M^^TPrL,mSMtr  DIBfe  m  r£S*a 


614 


pjC^t^pnqus,  ,expljc4i;^i  Pauli  causain ,  quom  plan i&- 
pe  i;y^at\i&  3UTq^  .et  complexiu  suii&  res  uiiles  ^t 
B,spjrrtna|i  et  4e.corppjrali  vila.   'GbTistiJl^^ae&T 

^5nft^?|»^^^i^'?W^J??**i^R^  e^lstQi^  <i«lkisp|(^^ 
^t^^  ]J)eiiiflc  ciy^ia  of&cla.lianestis9ii|ai^?  .lai^dibw 
rq^\;L  ,ut  afly€^sus.j[«]i;iaticas  opiniQnes  xiovi^cuius? 
airi  generjs  Monachpniui ,  quod  nunc  exontun 
weutu|cni  praem.unireni.  Mitto  auteni  ad  te, 
l^7issiin^,[^rjincep3,  pQtissimnni,..f)onasoUiin  quia 

Ppijlj^t?  P{x>?s,ias  QTmubu^  aliis  Geciqaniae  ,.pon- 
iui^,  ,|stjia  JiQc  in^perjx)»  quodtiji  tecris  Spumn 
n^m.est^  principenji  locum  iq  diccnd^.scntentia 
lae^^sed  multo  magis  propte?  excelkntem  sapicn^ 
ajba  .tuam,  ut  de  ^oatra  voluntate  deque  geuere 
Pjptrinae  potius  ex  bis.nostrjs.scr^^ptis  iydiciuni. 
(cias,'  quarp  ex  iuiustissimis  caluTnnlisi  qu^s  ubin 
M,,teip:arum  sp^rgunt  contra  nos  quidaia ,  sy i;€h 
pantjae»  homines  indocti  et  imperiti  rernm  Gbri-p 
janarum,  qni  tpt  iaiu.^nxifs  principum  iracua-- 
larp  inilammare  contra  nos,  et  acceiujf^rc  in  Ger- 
^inia^civiie  et  iniinitum  bellum  conantucv  tanta 
faediti  impietatc,  ut  v;)t.ictnia  scripLarae :  rideant, 
aja|ip..,prae4icuntp.  postr^js^mpo^iJwA  fpr^»)  ul; 
pi^bji^cTii  saevitiain.hypQcritae  in,  JBcclesia  ia.pi^s 
jLe^qcean^^  .jPeindc  tanti  aineqtia,  tanjtusfurpr  est, 
t.,neCj.pericnlo  Ecciesipe  dcterreanturj  quae,  sj^ 
ssacl  arin«i  deducitur,  ita  dissipnbitur,  ut  nuTi-* 
aam  pil^.omnem  posteritatem  itcrum  coituca  vir. 
ciatjjr.  Postremp  tiinta  barbaric^  e^t  et  naturae 
ra^elitajs ,  .nihil  ut  exitio  patria^  snoyeaatur.  Ab 
UB  yiplep^is  consiliis  vidimus-.te  ^bhorcere.  'Qnaire 
1  ite  honi  omnes  intuentur,  non  solmn  in  Gqr- 
lania,  sed  etiam  apud  exteras  nationes,.  .in  te 
OQqiuin  pguli  coniecti.  sunt,.  qui  Ecclesiaie  Christi 
l^  bmnenf ,  pp^terit^tem.  bepAe  cpo^uUum  .volunt. 
rmnes  honestae  artesa  ,omne$.,re$  bon<|e.tuain  fU 
m  ap^apientiam  ijrnplorajfit,  nt  cpnsUi^m  atq^e 
dctbritatem  tuam  conferas  ad  faciendam  medicir 
am  dissidentibns  Ecclesiis  mitiorem,  et  ad  pro- 
ibendam  dtssipationem  atqiie  vastitatem  Ecclesia- 
im«  Christus  pronunciat  paci%os  et  beatos  et 
[ipa  Dei  esse»  Quid  iutem  potentf  polliccri  am- 
tMi  aiqttt  honbiificentius  \  quam  ixt '  sibi  eos  ae- 


^poarctifiWisnQfn  cmvieisfboneirfim  communicaret  ? 
fTan^- pra^rbia  /pacificalcift  pnQ>posil»-  ^uut, .  ^  .  v. 
.\\  >\.\Sed>iiihil\.opu$^  estlafMii4-tQ  longius  d^^hac  i;e 
^isJtit^ife/iiiVidWfefimiqaantero  paec  opiu*  sit^  ut, 
]^0M<|u«liii  i^etu4  idQOtriitaer  fcirlBaty  I  ^uaw  iic  Ecde- 
Biatfi  mofoi^i^i  invexi^runi/suf^qvodam  fatP/  nunc 
senescit,  ratio  inealur,  ut  ad  posteritalem  certa 
quaedi^Tn  fpj:ma  doctriiiac  christianae  transroitta- 
tur.  Quod  nlsi  ficl,  existent  infinitae  &60/jaxl(Xi. 
At_prpfejctp  jcuram  hmu^  rei  acuere  tempora  de- 
hent.  Significat  enim  scriptura  plurimum  periculi 
habitpram  Ecclesiam  postremis  temporibus.  Ne- 
que  vero  constitui  de  doctrina  inter  arma  poterit. 
Et  hellum  concedet  licentiam  ingcniis  ferocibus 
et  turbuleiuis  sercndi  perniciosas  controvcrsias. 
O  ferrcos  animos,  si  quos  haec  periaila  nihil  mo- 
vpijl,  de  quibusnihilapud  te  dix|issem,  ciuus  sa- 
pientiam^  et  studium  erga  religionem  christianain 
et  norunt  et  praedicaht  prnacs  boni  viri ,  nisi  suin- 
ma  dolbris  ac^t^rbitOBS  hano  mihi  qucrelam  expres- 
sisjset.  ]Sunc  te  oro,  ut  hanc  lucubrationcm  clc- 
mertter  accipias,  quam  quidem  spero  pon  inutilem 
paci  ftitiiram  eikb.  ^Non  pudet  me  Evangelii ,  iu- 
quit  PatiJ^s,  qiiarericc  npspndek  diligentcr  au- 
dtre  concionahteM  Pauluih  et  Evarigelium  plahis- 
sime  tradehlem.  Et  nuia  passim  obstreptint  in- 
terpretes  varii,  germanam  et  simplicem  seiitentiam 
quaeramns  ex  ipso  anctore.  ,Nam  sinePauIi  do- 
ctrina  ncc  bcncficia  ChTisri  satis  intelligere,  nec 
cectamfMit  fivmahi  consolationem  tenere  humanae 
meatea  fiosaant,  noc  cultus  Deo  -gratas  ac  vems 
exastere  potest,  quod=«tif 'Ita  dicam,  in  ipso  com- 
mentarioostendam.  Denis  servet  te,  Princeps  Cla- 
rissimcs  et  gobemet inam.  rhentem  ad  illustrandam 
et}  amplificandann-gloriam.Christi  et  ad  salutem 
Ebclesia^' Cfaristianae.  Amen«  Anno  ftlD.XXXIL 
t:    I  :;(•:'.  wv.  !Mt,it'.  r.  I  -  rPhilippus  Melanthon. 


'if»l  jr|!  .!l  1 


No^tOTT.  .;.  \2.  Oot. 

.  .Spbt  lib^YI.--pi60l,'.'  ' 

E\?erha^irdo  JxQggio^  Pqntiscanoy  ConsuU 

Lulmens$^ 

'.    *  f  -    I  -     ■     ~     , 

&  D. .  .{ionestissime  Vir  et  cari^itfie  firater.  Citat 
v^tusaKriptoc  Ckmekis AleaLandifnus  ex  Sophode 
dukisn)iium  vtrsuittriquem  saepe  reoito,  et  tibi 
eum.libfnterLacnbo,  quiaest  iniagoanimi  et  mo- 


615 


EPISTOLARUM    LIB.   VL     1582. 


rum  tuoram ,  et  comtantiae  m  omni  oflicio :  Sinw 
xo  x(fV^^^  '^^^  ^^^W  ^X^^  (pvoiv.  Cum  igitur  sciam 
te  et  naturae  bonitate  virtutem  aniare,  et  pectus 
tuum  domicilium  esseDei,  non  dubito  te  et  no- 
strae  veteris  amicitiae,  qune  pias  causas  habuit, 
memoreni  cssc.  Gratum  mihi  facies,  si  quando 
ad  me  scribes.  Fillus  tui  fratris  Dei  beneficio  re- 
cte  valet  ct  discit.  Oro  Deum,  ut  et  ipsumet  nos 
faciat  ay.evi]  i)Jovg.  Mitto  tihi  excmplum  narra- 
tionis  Epislolae  ad  Rornanos  scriptaey  quae  te- 
stis  est  vocem  doctrinae  eandem  in  nostra  Acade- 
mia  et  Ecclesia  soiiare,  quam  coram  audivisti. 
Bene  vale  et  rescribe.     Die  12.  Octobr. 


No.  1078. 


18.  Oct. 


/o.  Hesso. 


Epist.  lib,  111.  p.  S96.  (edit.  Lond.  lib.  ill.  ep«  154.)    Apb- 
graphon  in  cod.  13av.  Vol.  II.  p.  614. 

lohanni  Hesso 

S.  D.  Curionem  semper  propter  singularem  do- 
ctrinam  in  universa  philosophia  et  summum  can- 
dorem  feci  plurimi :  quare  cu'm  ilet  ad  vos  habe- 
ret ,  duxi  eum  tibi  commendandum  esse*  Spero 
te  talcm  vinim  propter  excellentem  -fdoctrinam 
et"  virtutcm  ultro  coraplexurum  es$c:  peto  tamen 
abs  te  pro  nostra  amicitia,  ut  eum  etiam  nostra 
causa  amanter  excipias/  et  diligenter  adinves  in 
his  negotiis,  quorom  causa  proficiscitur.  Scio 
0|)lime  coUocari  in  eum  *)  beneficium :  atque  idem 
tu  iudicabis,  cum  hominem  familiarius  nosse  coe- 
peris.  Quicquid  in  eum  vel  studii  vel  bencficio- 
rum  contuleris,  putnbo  in  me  ipsum  collatum  csse. 
Valde  enini  volo  eius  dignitati  et  commodis  con- 
sultum.  Romanos  meos  haud  dubie  iam  vidisti, 
in  quibus  Pau/i  causam  exposni  diligenter:  sed 
tuum  iudicium  requiro.  IJene  vale.  1532.  Die 
Zfucae. 

No.  1079.  (h.t.) 

G.  Spalatino. 

f   £x  autogrdpho  Melanth.  in  cod.  Basit  F.  101.  epist.  106. 
loscriplioDi  addit  Spalalinus  sua  maDU  aonuiii  1592. 

P^irooptimo,  D.  Georgio  Spalaiino, 

amico  suo^ 

S*  D*     Nuper  pollicitus  sum  D,  lacobo  j^iglerOi 
sacerdoti  Cygneo,    habituros  nps  eius  rationem, 

1}  in  eo  God«  B. 


•16 

nbi  primum  diaxovia  aliqua  aut  sacerdotium  tak 
vacuum    fieret,    quod    ipsi    commendari    possit 
Idem  et  tibi  et  ipsi ,   meo  et  aKorum  visitatomm 
nomine  polliceor.      Scis,    in  his  rebus  occasione 
opus  esse.      Nec  dubito ,    quin  brevi  occasioncm 
aliquam  habituri  simus.     Te  quoque  rogo ,   nt  tn, 
si  prius  poteris  eujm  iuvare ,  hominem  miserum  el 
animo  pcrquam  imbecilli  respicias.      DeiiberatiiT 
nuncet  de  visitatione,.  quae  si  procedet,    potcrit 
huic  misero  facile  consuli.     Scis,  hoc  es^  in  tot^ 
mulis  lurisconsultorum  et  conlractibus  bonaefidei, 
ut  quantum  possint,  polliceantur  se  factnros  esse. 
Mi   Spalatine,     non   dubites,    nos   oplinia  fii^ 
tantum  quantum  possumus  hac  in  re  facturos  esse. 
Non  requires,    opinor,    amplius.      rSt   vnopvft  i 
^iara  ^ov  elg  xrpf  nQog  ^Pio/ialovg  ieDQdxtvai  0i  ' 
dlfiai.     Elaboravi  diligenter,    ut  explicarem  rti 
nostras,    et   scire  tuum   iudicinm  cupio.     Bent   ■ 
vale. 

.  ^Lhnnog. 


No.  1080. 


(fere   24-  Ocrt.) 


Eidem. 


f  Ex  autograpbo   Mel.   in  cod.  BaaiL   F.  101.    «pitt  IIS. 
&palatjnus  iiianu  sua  inscriptiooi  adiecit  annum  laSS. 

Firo  opiimo  D.  Georgio  Spalatino, 

amico  summOy 

S.  p.     Mi  Spalatine.    Vaide  afBcimur  calaniitate 
senis  istius,  de  quo  scribis;  idque  literae  Lutheri 
testantur,    vehementer  scriptae  nuper  ad  prind- 
pem»).     Nec  aliter  ego  hac  iu  re^  atqae^ipse,  J*- 
fectus  sura.     Si  igitur  sperare  potuissenms,  e  tf 
futurum  istorum  miserorum  iterum  ad  principein 
scribere,  libenter  id  fecissemus.  Lutherus  ofniiiiM) 
verebatur,   fore,   ut  nuigis  offenderetur.priiic^ 
Ideo  puUivit  ipsos  prius  debere  deprecari  poeBHD. 
Interim  nos  cum  Pontano  colioquemur,  qnod  spe» 
sit  negotii  perficiendi,  et  CKplorabimns,   an  pM- 
sit  scribere  ad  principem.      Nam  hic  pfaetetBi 
valde  nunc  dissuadebat.      De  Hbris  omnia  icde 
curabuntur.     Bene  vale. 


^  Haud  dukie  epistoU  Lutberi  d.  17.  Oct  snn.  1». 


EPISTOLARUM    LIB,  VI.    1552. 


618 


OBl. 


21.  Oot 


Erasmo  Roterod. 


«ct.  Ep.  p.  37.  Epist.  lib.  I.  p.  99$.  («dit.  Load.  Iib.  I. 
sp.  115.) 

JSrasmo  Roterodamo 

Cum  nactus  essem  certum  ac  fidum  tabella- 
,  facere  non  potui,  quin  ad  te  literas  darem, 
^rtim  in  hoc  oflicii  genere  amanter  alis  te  pro- 
is  ante  aliquot  menses.  Toto  biennio  dum 
r .in  negotiis  ac  ri\is,  a  quibus  prorsus  ab- 
tnaturamea,  nihil  mihi  contigit,  in  quo  per- 
ut  in  illis  tuis  suavissimis  literis  acquievi* 
t  velim  tibi  persuadeas  oflicium  iilud  tuum 
dlum  gravissimum,  sed  ettam  iucundissimum 
y  dxoTo^g  yaQ  naQl  TiXeiarov  noiovficu  zijy 
\g  /yrioiwg  (piXoa6(pov  svyoiay'  dioti  iy  Toig 
vaoig  jdiy  anaidevroiy  ipiXiaig  ovdty  ovts  (pi- 
ovre  maToy  vndQx^i.     Scriberem  ad  te  de 

aliis,  quae  partim  nunc  aguntur,  partim 
ident,  si  quam  ReipiibL  utiiitatem  delibera  • 
i  nostrae  adferre  possent.  Sed  quia  nihil 
rati  placet  utriqiie  parti,  nostra  consilia  re- 
litur*  Illud  tamen  oro  te  quantum  possum, 
am  tuam  auctoritatem^  si  qua  erit  occasio, 
cem  faciendam  conferas,  et  horteris  eos,  qui 
1  potiuntur,  nc  bello  civili  magis  dissipent 
sias«  Quis  enim  belli  civilis  exitus  esse  po- 
quam  omnium  rerum  vaslitas?  Et  ego  ni-* 
ibito  falli  quosdam,  qui  spes  habent  immo- 
EI6,  eamque  ob  causam  undique  faces  admo- 
mitissimo  ingenio  Caesaris,  ut  eum  ad  bel- 
movendum  accendant.  Mea  consilia  quod 
sas  disputationes  attinet,  spero  a  prudcnti- 
it  intelligi  et  probari,  Controversias  multas 
idi,  deinde  quasdam  ad  pietatetti  necessarias 
fide  illustrare  studeo.  Conor  etiam  in  ho- 
Q  addncere  xo  &Si(Ofia  zijg  noXireiag  ixxlif- 
ve^g.  Huius  mei  iudicii  ac  voluntatis  quic- 
accidat,  testes  erunt  commentarii  in  Roma- 
Lpnc  editi;  tu  si  quid  poteris  adferre  opis  la- 
ReipubL  efficc,  ut  quod  illc  fieri  inquit  in 

poematis,    in  hoc  quasi  ultimo  actu  vitae 

totus  orbis  terrarum  sapicntiam  tuam  prae^ 
perspiciaL  Contulit  se  Friburgum  quidam 
scens  Theodoricus  Reiffenstein ,  natus  in  fa- 
studiosissima  tui  nominis.  Habuit  avuncu- 
uvenem  optimum ,  qui  multum  apud  te  Lo- 
fuit.     Quarc  te  oro ,  ut  hunc  adolescentem 

■  ■  ■ 

LAVTII.  OjfER.    VOL.  II. 


et  propter  studia  maiorum  suomm  erga  te,  et 
propter  meam  commendationem  complecti  velis. 
Apud  nos  satis  commodis  moribus  fuit,  ac  spero 
eum  confirmatum  tuis  praeceptis  non  indignum 
tua  consuetudine  fore.  Vale.  9.  Galend.  Novemb. 
Anno  1532. 


No.  1082. 


(De€bO 


loackimo  Anhaltino. 


Edila  io  Sculleli  aonal.  ad  ano.  1532.  p.  975.  et  in  Beck- 
manni  accession.  p.  116» 

Illustri  Principi  ac  Domino^  Dom.  loachi^ 
mOf  Principi  ad  Anhald^  Comiti  Ascaniarum^ 
Domino  Bernburgensi^  Domino  suo  Clementiss. 

S«  D.  Postquam  C.  T.  proximas  literas  meas  be- 
ne  consuluit,  cuius  rei  gravissimum  est  argumen- 
tum,  quod  tam  amanter  C.  V.  rcscripsit ,  non  du- 
bitavi  rursus  hoc  tempore  ad  C.  V.  literas  dare. 
Ita  mihi  praedicat  D.  Nicolaus  {Hausmann)  ^) 
studium  erga  doctrinam  cbristianam  in  fratribus 
C.  V.  ac  C.  T, ,  ut  facere ')  non  potuerim ,  quin 
talem  animum  vobis  etiam  pcr  literas  gratularer. 
David  inquit  Ps.  46. :  Quando  ad  Deum  scuta ') 
terrae  veniunt^  exaltatur  Deus  lalde;  vocat 
enim  Principes  scuta')  terrae.  Et  quidem  prae- 
falns  est:  Principes  una^)  congregari  cum  populo 
Dei  Abrahae.  Cum  autem  Vates  optimus  sense- 
rit,  gloriam  Del  illustriorem  fieri,  cum  Principes 
evangelium  amplectuntur,  sane')  gaudemus,  vos 
adeo  incensos  esse  sUidio  pietatis,  ac  sperandum 
est,  Ecclcsiae  profuturnm  exemplum  vestmm,  ut 
gloria  Dei  fiat  illustrior.  Opto  itaque  ut  Christus 
stndium  Vestrum  ad  universaeReipublicae  salutem 
gubcmet.  Illud  autem  necessarlum  duxi  scribere: 
hollem  hortari  quemquam*)  ad  hoc  genus  doctri- 
hae,  in  quo  versor,  si  arbitrarer  res  exiguas  aut  in- 
certas  aut  parum  necessarias  tradi;  nec  Princi- 
pes  decet  amplecti  cnriosas  et  inutiles  disputatio- 
ncs,  quas  Paulus  Xf i^or/itt^i^mp  appellat  Cum  au* 
tem  constet,  res  maxime  necessarias  ad  consolan- 
das  coBscientias   et  ad  veram  pietatcm  de  poeni* 


mm 


1)  Hausmann  abest  a  teitu  Scalt* 

8)  Beckiri.  tacert. 

8)  Beckm.  utroque  loco  saneti,  sanetos  pro  stuia, 

4)  Scnlt.  etiam  pro  ufui. 

5)  Scult.  iure, 

6)  Beckni.  quemque, 

40 


filO 


EPtSTOLARUM    LIB.  VL     165«. 


680 


leniU,  de  abiicienda  dubitatione,  de  certa  fidacia 
misericordiae',  et  pleraque  alia  expticari,  in  qui- 
hm  est  sumfna  pietatis ,  non  po^sum  non  faTere ') 
atudio  eorom,  qui  hanc  doctrinam  propius  aspi- 
eiunt.  Quodsi  C.  V.  considerabit  res  universae 
Ecclesiae  necessarias  in  hoc  doctrinae  genere  pro- 
poni,  non  dubito,  quin  pro  vestra  pictate  erga 
imiversam  Ecclesiam  consilia  eorum  nullo  modo 
probaturi  sitis  unquam,  qui  res  tantas  delere  at- 
qUc  opprimere  conantur.  Recudo  nunc  germa" 
nicum  Apologumy  quem*)  spero  multum  iucis 
'dliaturum  esse  nostrae  causae.  Cum  erit  absolu- 
tus^),  mittam  C.  T.  Commendo  me  reverenter 
et  fratribus  C,  V.  Principibus  optimis,  et  C.  V. 
Bene  valeat  C.  V.  1582. "). 
Cels.  V.  deditiss. 

Philippus  Melanchthon. 


■WMV 


No.  1083. 


24.  Decb. 


Bernh.  Rothmanno. 


Sdita  ts  apographo  in  a  Setien  Philocal.  q>istol.  p«  4. '  Ad- 
diia  etiain  est  libro:  Phil.  Mel.  wtuicn^^n  A^.  coeoa  do* 
inini  ex  scriptis  eius  collectae  oer  loh.  VVesfphaluin.  No« 
ripb.  1557.  Pars  epistolaei  Tidei.  a  ytfbb:  incertug  ru^ 
mor  hic  ailaiustic*  legitur  ttiam  in  dcr  Gf  Undlichen  und 
wafarhaftigen  Histofia  ton  der  Augsb.  Confes^ion  ,etCi 
p.  170.  ^  Oe  eadetn  re  scripsil  Lnlherus  ad  Rolhman* 
nuni  d.  U.  De«b.     Vid.  de  VVelt.  T.  iV.  p^  426. 

f^enerando   viro^    Bernardo  RoihmannOf 
docenti  Evdngelium  Mbnasterii  in  PVeslphalia^ 

S"    y.  .   I-  /. 

•  D.     Tuas  literas  accepi,  ml  Rernhards^  aate 

fnensem,    tibique  habeo  gratiam,    qui  scribendi 

consuetudinem    inter  nos   in^titutapi  ^ouseTvare 

studes.      luvenem    mihi   commendatom*  libenter 

complectar,  ac  iuvabo  quocunqub  ofBcii  genere 

potero.     Idque  ei  pollicitus  sum.     De.civium  ne- 

^otio   scio  nuper  admodum  delibcratunx  ^sse  in 

conveutu  confoederatorum  nostrorum,   ac   puto^ 

iam  tuos  cives   extra  periculum  esse.     Scribas') 

mihi  tainen  primo  quoque  tempore,  quomodo  se 

res  habeat.     Non  dubito,  quin  tu  inodcrate  facias 

omnia.     Metuo  tamen  vulgi  naturaiu,  ne')  intcr- 

7)  Btckm, /acere, 

8)  ScuIl  germanicam  apoiogiam ,  quam, 

9)  Scult.  aAsaiuUt. 

10)  Annus  abest  a  leslu  Sculteti,  et  aubacripiio  a  lestu  Bcchm. 
1)  Weslph.  seribes, 

S)  Westph.  11/. 


<fam  lihertate   satis  moderate  ntatur.     Iiicectp^ 
etiam  rumor  hic  allatuA  est,  in  urbe  vestra  palara 
probari  Zinglii^)  dogma  de  coena  dominL     £go 
nec  rumoribus  istis  fidem  plaAe  habeo,  nec  tibi 
pjacere  puto ,  si  qui  Cmgli(pQoyoyai.     Etsi  autem 
non  hoc  mihi  sumo,   ipi  Bernharde,    ut  aliquid 
tibi  praecipiam;  tamen  pro  nostra  inter  nos  anii- 
citia  duxi  ad  te  scribendum  essc,'  tit  potius  Tilnl 
salubriora  doceas,  qtiam  ill^s  Crnglif  disputaA)^ 
nes.     Facile  est  consciehtias  coniicere  in  duhHa^ 
tionem,    liberai^e   dubitatlotie  dif&iciUEifnum  ^'St 
Ideo  maKm,  tc  eligere  in*'<loiendo  certa.^etcjfaae 
fiduciath  ih  piis  mentibus' confinmieht ,  non  qiiae 
excitent*)  dubitationem.     Habemus  sati#'*multa; 
qtiae  necesse  est  inculcare,  de  beneficio  Cfarisfi, 
de  vitanda  dubitatione,  de  vera  invocatiohe,  et  in 
h!^  mallm'  te  versari.  Quorsum  opas  est,'  llla^  pro- 
phanas  disptitatioties ,  ^6A  nusqunm  nisi  iii  coek> 
sit  Christns,  et  ^iod  8fr(f6at  u^i  affixQs  loco/5{iar<* 
gercf ?     Certe  scripturd  iubi^t  invocare  Christanu 
Fatendum  igitur  est ,  ^um  ^de^se  vere  et  ye^b  et 
sigiilo,  cum  eo  utimurV  ubi  promidt,    sb'ddesse 
veHe  (sicnt  et  Deus  vf^te  aderat  ad  propTf iatdfftim 
propter  jfj^brhfssidncm),  "Velle  cbnsolari.'  Sit^bstit 
doA  pt^banfillam  ^terafi6Dg)(oif(V^€mik  Pkpistae 
dicunt  corpus  in  spccies  ilias  mchlm,:'<|tiasi' vi- 
hbm  in^  lageham.     Sed  adesse  vfere  dictiht''  Chri- 
stum  fh  coena,  qtiod  nihlThahet  incOTihrtndd^'  Re- 
qne  ^gb  %nbro,  hic  a^b  ingemosis  hominibns^iitiilta 
quaeri-i^bsse ,  et  credo,  tc',  hdmihcm'ing^io  acri 
praedhum^  excrceri  his  disputatibnibhs.     Sed^tf 
ctiam  atque  etiam  oro,  ne  iudiciutn  praecipites. 
Noti  ighoro ,  doctos  viros  alicuhi  applaudere  do- 
gmati  C'w^/iflno,.et.h.Mhj;ni.cQncinn«is  rsttjones.  Setl 
in  hoc  non  sunt  omnia.     Praescntia,  quam  dix^ 
habet  avaloyiav  fidei.     Haec  scripsi  sinipfici  ao}- 
mo,  adductus  amdrc  tui,   tcqu^  rogo,    hnnTb- 
nam  partem  accipias,  mihiqueTescribas  et  de  tna 
sententia  et  de  statu  ecclesiae  tuae«     Ego  me  ne- 
ciue  Episcopum  tibi  neque  paedagogum  facio.    Sed 
cum  ingenium  tuum  amem  et  probem,  malui,  id 
versari  in  bonis  et  necessariis  locis  doctrinae  chri- 
stianae  ilhistrandis,  quam  in  disputationibus'pn>- 
phanis.     Bene  vale.     Pridie  die  natalis  dominL 
15S2. 

Philippus  Melanchthon. 


9)  V.  Seelen:  evangeiii, 
4)  T,  Scel.  exerctnin 


EPISTOLARUM    LIB.  VI.     1582. 


6ii 


84. 


(b.  a.  ?) 


j4nt.  Corvino. 


ibt.  lib.  V.  p.  504. 


lio  Cor^ino^  Pastori Ecchsiae  TVictn-' 

husianae^ 

Satis  graves  ct  magnas  causas  mutui  amoris 
js  9  videlicct  ut  communi  anirao  et  consilio 
am  Christi  iuvemus*  Sed  ut  te  etiam  vche- 
s  araem,  admiratio  ingenii  tui  facit,  quod 

0  milii  egregie  prpbatur.  Hahes  genus  di* 
elix ,  amplum ,  souans  xal  av&riffoy.  Ideo 
siqam,  te  hortari,  et  ut  hanc  scribendi  fa- 
ji  arte  et  usu  confonnes,  et  ut  eam  ad 
gloriam  confcras. 

uas  conciones.habet  chalcographus  iam  diu, 
i  promisit ,  se  excusurum  esse ,  promisi  et 
»am  operam  in  castigando*  Sed  ille  non 
habuit  vacua  praela.  Yerums.ut priinum 
iliquae  paginae  absolutae,  mittam  tibi. 
ialogom  legi,  et  placet.     Sed  Croto  *)  par- 

1  est:  ctsi  non  tractatur  aspere ,  tamcn  ha- 
laani,  cur  eum  roagis  irritari.nollm. 

e  votis  monasticis  placuit  utrumque  scri- 
Poppii  et  tuum. 

ol/in^^n^iV  Concionator,  si  non  potest  ibi 
js  famem  tucri  se  et  familiam,  liber  est, 
Ivangelium:  debet  o  xaTijxovf^^Qii  T(p  xar 
Ti  victum,  ut  scis.  Heiiquis  scripsi;  te 
jt  mc  fratribus  commcndes ,  ct  ores  pro  Ecf- 
!^hristUTn. 

Philippus. 


-i«Ma 


85. 


(fa«  aO' 


Mart.  Fabro. 


.li.  .   f 


X  apogr.  in  cod.  Mehn.  III.  p.  81  ^. 


rtass€   propler  cdiluni  libram  Wicclii,    dc   qiio  vid. 
U  ad  Spalatinuoi  poat  1.  Aug.  scriptam. 


Marlino  Fabro*). 

riescio  quomodo  accidcrit,  ut  sine  meis  literis  ad 
vos  rediret  iile  iuvenis,  qui  huc  tuam  eplstolam 
attulerat  Nam  ego  quidem  illi  receperam  me 
daturum  literaa.  Mea  officia  erga  te,  quanqnam 
nuUo  modo  tanta  sunt  quanta  praedicas,  tamcn 
me  delectavit  tua  gratitudo,  quam  in  his  proximis 
literis  perspexL  £t  hoc  vere  dicere  ausim,  non 
defuisse  mihi  unquam  studium  tibi  gratificandu 
Fottuna  magis  defuiU  Ad  pracfectum  quom 
scribi  yelis,  siguifica.  Sed  hunc  puerum,  qui 
has  literas  perfert,  intelligo  accersi  ad  eam  condi- 
tionem,  quam  tu  ambis.  Nec  tu  tamcn  desiste 
apud  praefectum  tuum  negotium  agere.     Vale. 

No.1086,  ■      (h.  a.) 

Eidem. 

f  Ez  apogr.  in  cod.  Mehn.  III.  p.  81  b. 

Martino  Fabro. 
rVbn  prius  sdvi ,  te  in  vallem  loachimicam  re- 
diisse,  quam  heri  narravit  mihi  hospes  quidam 
no^ter,  qui.huc  advenerat«  £t  quidem  gaude*« 
bani,  te  iavenisse  nidum  non  tantum  ubi  tuis  re- 
hm^  sed  eti^  aliorum  studiis  consuleres.  Hoc 
mihi  fDolestum  fuit,  qiiod  nihil  scripseras  ad  nos« 
Nolui  enim  te  nostrae  amicitiae  memoriara  dcpo* 
nere,  Quare  da  operam ,  ut  frequentes  istinc  li- 
terae  ad  ncks  advenlanL     Vale.feliciter. 


No.  1087. 


(h.  a.) 


ludicium. 


De  qnaertione:  an  liceal  nobili  in  rebua  ad  religionem  spe- 
Glautibua  oon  obedire  pripcipi  suo  ?  00301  perscripeerunt 
sentenliaoi  Lulheriis,  lonas  etMelanthou,  editam  inKap- 
pK  Nachlaae  elc  p.  16t.  et  a  dc  WettJo  eprstolis  LiifheH 
.wsactanf  T.  IV.  p,  428.^  quam  quaere  10  Lulfaeri  epi- 
stolis. 


^)  Marlinua  Fabcip  «nno  !St7,  dopail  filios  Reiffensteiiiii.  Vi#a 
eput.  4i.  6.  lun«,  SO.  lun.  et  1.  Septb.  ann.  1527.  ad  ReiffeoT 
steihium  scriptas.  Idem  versabatur  Vitebergae  d.  26.  Sept. 
Ififft.    Ei^  videtilr-anno  I$ft2.  in  Tallam  loaehimieam-fe^ 


40  ♦ 


...153  3.. 


:!i[.:i.Tir» 


loack.  Camerario. 

Efitt.  »i  Gimerar.  p.  197  i>i.  • 

firo  oplirno  loachimo  Cametqrio  amico 

suosunimo, 
S.  D.  Opto  ut  hic  aiiOQS  faushis  feiisqne  sit  tibi, 
nobis  et  uniTcrsae  Heipub.  Hinc  eDim  ordiri 
lifauit,  cam  haec  scriberen)  CitJendii  Iiuiuatii«< 
Qood  ad  te  diu  iamnihil.d«di  liHcranini,  tn  eaT^is*. 
non  aoluni  occupatione*  nwae  sunt«  sedieliain  alia 
qnaedatn,  quae  hicrecensarenpnpOSSIlTQ.  -  Aiitto 
tibi  etiam  Xenium.  qDO-nuJJtiiQijrc^iireaptiu» 
potui,  vJioS-taiis  Psalnmrum.^,  -apeco  tit»  gra-: 
tum  munuB  fore.  Addidi  et  Tetos  vofuafia,  eo 
quod  nihil  viderim  eius  ^neris  ficolptum  elegen- 
tius,  £t  scioite  mira^  artiAeiitf  ejr  baberc  iatic 
artificcs,  qui  hacc  iudicare  pp^iiil. 

De  Cunicta  addidi  Sannaticum  scri|i|t4f)i,  .ut 
rideas  vanitalcm  istorum  scriptorumk  V*ftlde  Mt 
tem  te  oro,  mihi  ut  sigDiifiq)s«  quid  iudicent  A\u, 
Nam  mihl  pectiiiM-iat.  saepiw  nwlilm  i)aifl»il  vi- 
detur  id  sidiUi  <{uia  fuit.^i^  orto,  et  imitum  bdbuit 
urdiss.  «t  BQTo  deflagraviif  -.  lUnd .  obMtvairi. 
CiBn  Ptolemaei  seoceacia  deiignis  XI^  t^t  Ti> 
sum  est  conveuirc.  -  £t  herde  conveniebat  aupo» 
riorisanni**)  Comota.v^Vcrqm  isti  artifices  oostri 
non  adhibent  in  iqdieandp  prudenliijTi.  ..bajie^i. 
^UTHufHuy.Ioliuunttir^.qniiside  his pronanciareut, 
quae  appareot  in  ipsa  Solis  regione  ac  Zodiaco. 
ci'  Tiikttzit  iudicandum  cst;  ced  hanc  disputalionem 
in  praesentia  omittam,  scribam  enim  alias  plura. . 

*}  Quemnim  lllirum  inlriliffal.  neacio.  Ncque  Mvliiu  Deqna 
Sirobcliu*  Mi  aan.  t^.  et  1SS5.  lil.rum  MelaniKoDii  nDiii!- 
naat,  a<l  quem  bacc  rererri  po*iiiil.  SqdI  igilur  *iae  du- 
bio  Luthcri  arcmnenl*  in  pMlmo*.  Jc  qtribui  TiH.  cp.  d. 
5,  lan.  ad  Hercbeincrum. 

**)  i.  •.  aniii  1581.  cl  1S8S. 


''  /%pe  noilmxd»'  aibil  hab«a<niai  mmdtfMwbHr 
ita  statso.,  si  Klvclil,  ut  audid;  ii>eni«rtl<iiUtjni>- 
rabnnt,  .Macai/onsmeuiitabunt, :»  iMXidiejptvttli 
quae  sempKtinmi.  ■  ■';   J.ii:    '■aii<;  :r  ,■■'■: 


nihil  V$ot"  £t*tfWiafe'eiC"'fteqlffi!'n^^ 
per,  qtibti*aB^d  4am.''''^'Eryc'ui  \^fui'tiw^ 
tentum  abhoirer^' v^  maxime  a  tota^ufhoi^ '  '' 


c'lfgl  _  _  

m\\,i  hat'  ac  tekoxi^lpSnm^:-^  vti*  i^^mf^' 

impetiraf e pnnii ,   ut  hoc  scriberem  ad  te,   scripst 

t^iTTH^n    tan*l*m    frettlS .  rni*|fq    amii-i^iy, Qllodll 

mecum  ea  disputare  possnm,  cur  non  et  teaim 
comniimicem?  quicum  pmfcctu  omnia  •nofe^  gfc. 
cus  ac  mecum  loqui  et  sqI^o  et  opto,_  sed  tara 
datur.eius  rei  facuttis.  "ScfipSiisem  plura,  Disi 
ioterpeUarentiw«mE|;ataB.^alm»i  quibiur-Hiin^ 
dielectbti-  ■  -■■''■'■'■       •■■'■■■'^  ■;         ■_■■■  ^'^ 

Apologiam  gcrmahicam  et  locutn  nepi  ih 
iiatos^t'T}i  {ractavi  -iat^i^e<nttf6v,'  qHMrrvttlta' 
te^iosfiideTe.  -  Si^meos  itoMdnos  vidtfti ,  nolmiA-^ 
verterc  potiiisti;  qUirm  dci^llftte  'et  ■ftt&c^hews  eam 
rem  expUcere.  voluerun.  £t ,  sp«fo  ,  p^iidciiM' 
pNMttcos  lesse.  lUud  eoim  egi,  ut  neoeuiirii 
lUustrarem,  et  qtiaestiones  plerasque  pArltn /al- 
sas  p»rlim  inutiles  praccidrrem.  'Vulc  .«piimt 
ac  fellcissime  mi  loachime.  £t  rcscribe,  Caknd, 
lanu. 

^ihnaog. 


EPISTOLARUM     LIB.   VI.     1585. 


(ineunte  rBii.) 


G.  Spalatino» 


Ad  Spalalinum. 
I.  CuraviiiiMS  ut  Ubri  mittercntnr  Illijstris- 
Principi  ante  iiatalem  domini.  Utinam  vero 
;tur  Principi  nostrum  consiliam  in  emendb 
'ariis  libris.  Audio  enim  voliiisse  principem 
m  theologicos  ac  .loslrates  libros  cmi,  sed 
Husti  ngs  quoque  ca  de^  r«  disputantes-  h\  li- 
Vrinc^s.  hoc  scriptum  Ipgt^re ,  ut  yarii  .'sea' 
s  getaicfis  Ifttini  el  germanict  libri  enaerentot.- 
•so  te  scribe  mihl  plauius ,  -ntium  Priucsps 
|fferi^'h9iic,y^rietat^.',  ,Quod  fpisi^i ;  ^ata- 
rxmdipis,  habeo  tibi  n^^iuitiu  gratinm.  Sed 
!  p'ptarrin'i1iisM '^natuliOfl™  gcnesim.  Nunc 
vi^eam,vespert|nam^8s^^'n)ii$ui,  milil  crQ^c, 
e^,^iUc,vIro  iuipepUeiit.  .  Sed  miltam  ti^  no-, 
i'iu(lictun>.  .  Pastorem*)  tilu  .rcinilto...,,Iu 
||ipaj>St  coTpoxe  ii|uci(,\»alt6.  .^ildi^i.et  cep^ 
mgerpufnktivhi. ^olQgi€un*.:.^aM  locos JlfV: 
« i^^i»ni»  ,(lft  jpeccatq  Q^gjjm/crt.  ncfu  Jtxato-, 
(?#.( qU<>,*  ro^  ut , HispicuiS^ ,  >«l»ero .^pi;()jEu|j^; 
a^ntfiiijpiia.'  lllustra^-i  eium^,u.t  npihi.  q^^dem 
ir«]^iwiw  T^-,.JM(i*  Jwfliooib^,  tetju^.tp- 
£i^i!qiiiin,Tifuhi  iuuiaperiKribav,  ht^  v^ 
.ij^ir  oi»  coJqiugc.e^nUa,   ^bnV,t58^  :,'{, 

,1','        v    Ii     ,,-.'"■        ■■        *y-.'     ■  -'      :.S^lt4*n«0fc    . 


.■,fin^*t^i, 


lv.Mpf^^^"^9ff*f 


401.  p.  79i,  coiT.  Btiati  ft  p.  791.,  cM.  ii|w.  »  Ut,  w 
•Ml.  MebD.  p.  7t. 

\._optiifU>  ex  eifuesiri :af(i'?*:f  i?i'  fo^ff^f^h 
^fh^o.ffertiheimiro,  in  au/a  pFm.»fi^ 
,  _.  jiA)guntiai  d^aU,i,-  palrono  sun, 
k'  Non'»i«tinio,  pamm  viderl^gnitnm  ant 
OMm,  qui')«ero  gratia8^fr>^')i'  aini'-in  aui- 
serpetua  gr^iludo  esse  debcat*)j  lamefsi  mox 

nttlKgit  librqm,  foi<iuie  Putorcni  Uermae. 
ruod  c«d.  I.ipj. 
i§am  caA.  L. 
MtM  cod.  L. 


decreversTn  rescribcre,  postr]uam  accepi  una  cum' 
tuis  litcris  muiins  illustrissimi  principis.  Sed 
forle  accidit,  ut  htcmeus  uuiiciustunc,  ignorante 
me,  uesciu  qiio  profectus  sit.  Itaque  primum  hoc 
te  oro  propter  tuam  humanitatem,  ut  hanc  meam 
muram  boni  consnlas;  dcinde  ut  eam  apud  illu- 
sirissim»nipr!ricipem+dib'fren(er"*)excuaes.  Vable 
enim  praustare  cupio,  iie  me  homiuem  ingratum 
esse  indicel.  Qnanquam  enim  libellum  non  misi 
boc- consilio,  ut  flagitarera  avridwifov,  tamen 
hoc  nomine  praecipue  mihi  gratum  eat  prindpis 
miiniis,  quod  inde  coniecturam  facio ,  neque  eiun 
hostiffi  advcrsus  me  animo  esse,  neque  el-'Valde- 
inScTTpfiohem ,  aut  illam  raeam  in  praefHtione 
commemorationem,  in  qua  studium  pacis  in  eo 
praedico,  displicuisse.  Mcmhiisti  autem ,  me  tibi 
peTmittere  indicium,  utnim  putares  libellum  ex.- 
fiitienitnm  esse.'  ~  'Ntinc  postquam  behcficio  tno  ad 
principem  pervenit,  peto  abs  te,  ut  inchoatum 
benefiGinm  +tmbi'''|)p*i*t?A!(,''ac  prmcipi  iUustri»- 
siiMo  mei^  ^'^tb^  reVeretlter  A|;aa  g;t-atia»j'primum, 
qdod  lU^am  oflidUra  atfn'«it  asp^tnattii,'  *l*'<i*'^ 
etiam  pA>  aMplisiifaO 'intitiere  imnii  misrio,  qnod 
qiildeW-egA  itft-act!)pTb'Iifii*lii*m  siirgularis  erga  itte 
beAtfttlleHlIM  t[>Bitti"te^Tm6riTt]itl;'  €]^ara  veto: 
et  'UM^tain''  i^^inf 'sapientisliimo  prlncipi  ptaceat, 
pnt-'(ftrti^'^olWilas  trieta.  'nAm'  res  ipsae  non  mnt 
to«^ttBe  «t'  piFo  di^i(Ar^<'^is  otwatae.  Etsi 
fioc')t(>^roW(!<dD'8ectiti)trtrm*)  A8*!v''tat  fianSMn  ad 
i>hifateM  WfMiiHe  iiec«Miri;lM*)'theKus  intellectnri 
fiint  lectorcs.  Hoe  enitn 'prbfecto  egi,  nt  ambi- 
^entas^iAti^Intantu  enimos  Manarem,  non  nt  ac- 
teffderein  fac  mag:is  inftammaTem  diMnrdias^  '  Ve- 
^uB'haec  ecelesia^  consUtfftidtt  est,  'snbiiceirt  tkA- 
pta  iii(tlri«[ep)Si!tf|H)«ni^'>^  Ktocf^  ego  quiequam 
;edi^'m)qumnv  de  q^lo  ^okl  voluerim  permitlere 
|HdkiHM><loctii'M  bonifl.  '  J^nlliut  vemiudicium 
4iiatin)r^Mrbi*fc{  quMD  Ui^  principii^>  cuilu  praden- 
itia- jit:  bmnl>geaetre  piertpeet^  est  uniTeivee  Geri- 
^maniae.'  Sed  triati  quDmmiic  saevu^  temponim 
ifat0'aci^it,-  'nt  crit(at)« 'Hctbeamns  «on  ipsos  epi- 
j&oo|k)si-B«dititl««  q^ttb(lsm'px.v»^^)'.homineft  io- 
.doctos'^  'Mtiltos',  «vudctev;  qui  t^ligiones  omnes 
suaviter  irrideat,i  caraqiie-ob-damam  niagiu-vi 


4)  Addaal  cod.  M.  etcttd.ZJpK    ■ 

5)  AddaUt  cod4.  omnu  ffuIW.    '--">-'' 

6)  cnn«wu(H>n,'cod.:Goll].  el'C(ift1S; 

7)  faoMU  ■—  nttttarlat  eoii^B. 

8)  Manl.  tritli  tu  nttoa  ^odam,  "•■■■■ 

9)  e-x  vuigo  aan  lEgunlur  in  cod.  L. 


627 


EPISTOI,ARUM    LIB.   VI.    16S3. 


6£8 


obsUtunt,  ne  perferantur  atque  cognoscantur  ea, 
quae  (livinitus  tradita  sunt  de  religione.  Utinam 
remoti^  illis  pestibus  principes  ipsi  iudicium  de 
nobis  facerent  *°) ! .  Sed  omitto  in  praesentia  hanc 
querelam.  Tuum  iudicium  eicpecto  de  meo  scri*- 
pto,     Spero  y  te  interim  aliqviando  inspexisse. 

Mitto  tibi  Luiheri  argumenta  in  PsalmoS| 
quae  spero  tibi  summae  voluptati  futnra  ^w. 
NuUus  enim  extat  ullius  aetatis  quamllbet  magnus 
Gommentarius,  qui  plus  lucis  aflferat  P^almis.  £t 
pro  talibus  beneficiis,  quae  xeddatur.  aqctori  gr.^ 
tia  ")  ab  his,  qui  non  d^sinuat  pcincipes  ad  .sa^ 
vitiam  hortari,  non  igno]pa&  Sed  ferendum.  fst 
et  sperandum,  ut  ille  sapientlssimus  rex  apud 
Poctam  inquit,  clajiw  KoiL  ilmaxioy.  De  jPci* 
merani  scripto  nimis  acerbe  iudieaot,  qui  intec* 
pretantur,  eum  abol^re  baptismqm.  f  Mitto, 
quid  ipse  sentiat,  quidque  interpretetur'*").  Cun) 
autem  constet  ex  aliis  ipsius  libris  Qt  perpetua. 
consuetudine,  nihil  eum  de  baptisrao  alleau?»  do^. 
cere  a  pietate  aut  commuui.  ecclesiste.  cpnsuetu- 
dine,  incivile  est,  exagitare")  uuum  atque  alte- 
rnm  i-eius**^*)  verbum  obscure  scriptum.  Pollicetn 
tur  tamen,  se  veUe  huic  ofr^nsioni  mederi  in  ali 
tera  editione,  quam  num;  adoruat ,  ■  et ")  toUere 
verba,  quae  aliquid  visa  sunt  liabeTQ  ipcommodi. 
£go ,  ut  eius  sententiam  peuitiiis  oognoscerem  '^), 
quaestiones,  propemodum  ut  fit  in  foro,  ^  prae^. 
scripsi,  ad  quas  diserte  respondit.  Bene  vale  .e.t 
rescribe*     Pridie  Epiphaniae,  aauo  1533. 


No.  1091.  (bootemp.) 

Cph.  .RueUiou  >     . 

Manlii  farrag.  p.  8S7. 

Christophoro  Ruellio 

S.  D.  Quod  iterum  ad  me  scrjbis,  specimeh  mihi 
praebes  egregium  non  modo  diligentiae  tuae  in 
literamm  studiis,  sed  etiam  hnmanitatis,  quae 
▼im  habet  maximam  ad  assuefaciendum  animum 


ad  omnia  virtutis  officia :  ac  plane  virtutam  prae- 
cifMtaruro  nutrix  est.  Gratulor  igitur  hanc  indo- 
lem :  et  prccor  Christum,  ut  stodiis  fratris  tui  fa- 
vcat.  Qnod  poUiceris  te  praeceptpri  fore  obse- 
qucntem :  fiicile  cst ,  inqiiii  iUfs ^i ;  impcriuna^  vf  bo- 
nos.  Itaque  te  quoque  praeditum.tali  humanitats 
ct  jsuavitittc  ingenii  spero  ausquam  rectamonei^ 
tibus  aut  pareutibus  aut  praecepUufibi^  defutu^ufD 
e^e.  .Pat^ituo,  viro,opdaio,.saIutenid!i9es  n^ 
verbis  rqvejcea^er;  ac.parr^^is,  v^ffcinciglMo' 
gui^tjnoj^fios  Iiomano$  misisse,  eumque  h^i^prjr 
%vun  munus  doqasft^, .  ^ienf;  vj^e^   .. 


-'  "  ■  t 


?!<■'■'  ?»!!  'tl 


fr 


T* 


No.  1092. 


(fere  mense  len.) 


Studiosis  in  Academia.  .  .^ 

Ei  St^ph.  Riccii  MitceU.  no.  XXII.  defcrtpsit  FoeffRuilBiL 

^ylntimatio  P.  M.  de  quinio  Hhro  Ethicorum 

Arisioielis  rtpeitodo^ 

In  editione  scholiorum  £thices  r  perscripsi  ea, 
quae  in  tertio  libro  traditurus  eram ,  et  sunt  loci 
quidam  non  inutiles,  cumque  nihil  restet,  in  qw 
diict<ind6  prdsit  admdtfum  «ohodite  t^Mjfvion,  ei^it^ 
qui  nutlos  habetit  textus  neqne  Graecos  nfqti^liA- 
tinos,  interpretatio  illa  Graeca,  qoam  ittstitui,  ni^ 
hil  neque  vohiptatis  neque  utilitatis  'afffeihre  qoeat, 
decrevi  irepeter^  '^ntiim  '  Ekhitotani,  «t  'Mm 
Gmeca  lectione  conferye,  ut  et  ii^  qui  GhH$M 
libros  h^ent ,  coll^fla  nostta  interpr^l^aiM^  lAie- 
lius  inteHigfdnt  auctorem  Grraecc  loquentem,  et 
alii  hcibeantinterim,  quidagant;  dum  le^ntLa- 
tinum  textum  et  eruditissimas  co^tationes  taiiti 
\  scriptoris  diligentius  expendunt  Ac  profeiSM  nid- 
;  lusestlhterlibrosAiTstotelicossuavItirquihtb*  E^ 
tamen  domi  appa^bo  ad  eoiidem  modmn  ex  rdi- 
quis  libris  optimum  aliquem^  ut  paulatim  reliquoi 
etiam  explicatos  et  iUuiitratoa  adipiscainiiiL  v 


10)  God.  Golh,  40U'primeeps  ^tf  —  fgMTti. 

11}  Cod.  B.  rtddantur  —  ^ratiae. 

12)  Uaec  addunt  cod.  L. ,  gq4«  M«  fi  cpd^  Bit. 

IS)  Cod.  Lipi.  exaeerare* 

14}  eius  addunt  codd.  omnea. 

15)  et  in  utroque  cod.  Goth.  ^equitur  verbum  mjederi* 

16}  Cod.  L.  eognoseatiMy  cod.  iOl.  cognoscereiis^  cod.  M.  in- 
teUieeretis. 


1 1 1 


No.  109». 


•    (lan.) 


lisdem. 


•M'' 


Edifa  in  Ricdi  Miscclt.  no.  XX^Vfl.  7i  deaci^b  a  Foti^ 
manoo. 

^^lntimatio  P.  M.   in  securidam  Otyhthiacom 

Demosthenis^* 

P.     ...,«■.. 
ollicitus  sum  me   rursus   aliquid  Demoatbenii 
enarraturum  esse.     Quare  ut  fident  meam  libercm, 


EPISTOLARUM    LIB.  VI.    16$3. 


030 


(I^crevi  Deo  voletite  cras  incipere  interpretationcfm 
lecundae  Olynthiacae,  et  certam  habeo  consilii 
caosam,  cur  ab  illa  exordiendnm  duxerim.  Quan- 
qaam  autem  non  ignoro,  qualia  fiant  iudicia  de 
toto  faoc  genere  studibnith  Latinae  et  Graecae  lin-- 
goae, '  Ulttien  spero  aliquibus  nostram  operam  in 
haere  ghitam  fbre.  Quod  si  haec  nostra  studia 
rer^  sunt  virtutis  studia ,  meminerimus  ea  expe^ 
teittda  atcpie  eolenda  esse  propter  dignitatem,  et 
adkibettdam  e^  cotistiintiam ,  ac  patientiam  ad- 
verMs-agrettimn  quorundam  et  barbarorum  iudi- 
da.  Nulla  enini  virti»  sine  forritudine  coli  ac  te- 
thieri  potest.     Bene  vale.'    i5S3. 


No.  1094. 


1 1 


9.  Febr. 


*\».; 


iQachn  Camerario. 


■  1  * 

Epift.  ad  CanMra^  p;  t99t  $^q, 

P^ird  opltmo  loachimo  Camerario  JSam- 
*'■  bergensi^ 

^.  D.  He»  tuas  litteras  accepi  plenas  rerum  plu- 
rf.iaanim«  Sed  iilud  .vellem  clarius  csse  scripiui^, 
B|l  o^ia^no^  putcs  post  discessum  Eobani  reliquam 
tiiqs  KhoUm  conservaturos  essc.  Nam  neque  ego 
i^^ic  t^  volifi^  avcUere^.si  qua  roedlocris  fue^ii 
H^LA^adi  ratio.-  Ctsi  enim  ista  vestra  schola  pa~ 
ryi9  j^^ueos  visa  esbs  tameu  animadverti  pluri- 
iDOS.i^piime.instiiutos  arvobis  huc  venisse,  quod 
ep  *dipo,  qiio.minus  te  navatae  huiusoperae  poe^ 
oiteat.  Sin  auleni  dimissuri  vos  quoque  videren- 
tor^  nec  tu  a  nostris  abhorreres,  putavi  me  ijure 
Qoslrae.amicitiae  dc  ca  re  aliquam  cogit^itionem 
tosciperc  debere.  Quod  enim  iubcs  me  hanc  cn- 
raai  dcppnere,  non  profecto,  si  velim,  qneam. 
toivcL  yaif  ax^  'tdiv  (pLkwv,  Velim  igitur  te  ror- 
ms  et  de  illorum  consiiio,  si  quid  habes,  ct  de 
Lua  voluntate  scribere,  quam  si  sciam,  facilius 
"xplicare  ea  possim,  quae  in  utnimque  pariem 
siHii  veniunt  in  mcntem.  Non  pariim  etiam  hnius 
inni  aut  ccrte  proximi  impendentes  motus  timeo. 
Vi<)e5  enim  qpantqm  ubiqiie  prodigiorum,  quae 
Mincursationes  ?  ^an^ofiivov  mihi  missum  est, 
piod  ^onspectum  est  ad  Oeniponlem.  Gamelus 
arcnndatns  flamma  et  quidem  respectans ,  Lupus 
respectans  ac  vomens  flammam.  Leo  prodicus 
sxtra  mohtinm  fauces,  quem  in  ipso  aditu  faucium 
(tatis  cataphtactus^  quasi  blandicns  excipit*    Altera 


enim  manu  iubam  contrectat ,  altera  tenet  pedem, 
quem  ei  leo  porrigit  velut  salutans.  Haec  mon- 
stra  petunt  aquilam,  quae  nno  pede  insistit  coU 
lem,  altero  petit  vicinum  coUem,  nec  attingit. 
Neque  potest  esse  dubium ,  quin  Camelus  respe- 
ctans  fugam  Turcicam  significet,  Lupus  Hnngarum, 
Jjto^  A^doxn^  afj^umveirdy  T7iiiievi^riv^)j  x(d 
6  xardfpQttxrog  ij  ElovttiovQ  fj  Botovg. 

De  SenrfJo  rogas  quid  sentiam.  Ego  vero 
video  satis  aciitum  ac  vafrum  esse  in  disputando, 
sed  phne  gravitatem  (ei  Aon  tribuo.  £t  habet,  ut 
mThi  'videtur,  tonfusas  imaglnationes;  nec  satis 
explieatas  earum  rerurtl ,  quas  agitat,  cogitatfones. 
De  iustificatione  manifeste  delirat.  mQi  rijg  rQid- 
^og  scis  me  semper  veritum  esse,  fore  ut  haec 
aliquando  erumperent  Bone  Deus,  quales  tra- 
g^edias  excitabit  haec  quaestio  sld  posteros,  d 
icrlv  vTiocnaatg  6  Idyog,  rf  i<yrip  "bnoaraaig  rh 
TiViO/ua.  Ego  mb  refero  ad  illas  scripturae  voces, 
quaetuhent  invocare  Christrim ,  quod  est,  ei  ho- 
norem  divinitatis  tribuere,  et  plenum  consolatio- 
nisest.  rag  ^ildkag  roiv  inoardoBwy ,  xai  din- 
(poqAg  dxffiftdSg  ^rp^eiP,  oh  itdvv  avjtKpiQH.  Illud 
me  pessime  habet,  cUtn  e.le<)cm  Y^s  agitatae  sint 
a  Paulo  Samosateno;  tiihil  extare,  praeter  levia 
quaedam  apud  Epiphanium ,  nnde  intelligi  possit, 
quid  iudicarint  quidve  seculi  sint  hi,  qui  eum 
damnariintc  Mirum  in  tilodum  crucior,  cum  il- 
lam  et  vetcrtim  et  nostifae  aetatis.  UQaQX,(jiv  ne- 
gligcntiam  atque  incuriam  consicl^ro:  Qiiid  cen- 
ses  Concilium  fore,  si  tamen  conveniet,  nisi  rv- 
QavviSay  aut  pontificum  aut  «ilioruiri,'  fj  jtidxc^g 
rcSv  d'tok6y(Jt}V  xtvravQixdg.  Quis  enlm  hoc  agit, 
ut  dubitantes  conscientiae  sanentur,  ut  veritas 
eruatuir  e  tencbris,  ut  glbria  Dci  illustretur?  sed 
spero  nos  de  his  rebus  brevi  corain  collocuturos 
esse.  Decrevi  enim  hoc  vere  ad  te  exspatiari,  si 
ullo  modo  licebit. 

Micyllum  Francofordiae  adhuc  esse  arbilror. 
Volui  euin  Edclbergae  collocare,  et  principio 
amanter  a  meis  civibus  exceptus  est,  et  bene  spe- 
rare  iussus.  Sed  ipse  dum  mox  flagitat  stipendii 
accessionem,  nonnihil  iinpedivit  eam  actionem. 
Niinc  rursus  veuit  in  spem  consequendae  conditio- 
nis  Edelbergensis,  sed  si  poterit  apud  vos  esse, 
haud  dubie  praeferet  urbem  et  sndalitium  hoc 
omnibus  scholis.  Invitalus  est  enim  et  a  Marpur- 
gensibus. 


M. 


*}  Landgraviuni.  C.  W. 


6S1 


£|?JLSTOLARUM    HB.  VI.    15^8. 


#82 


Polybiutn  tibi  dono »  mjssum  mibi  ab  An- 
ftpacbensi  quodam.  Ibi  ftunt  illa  (dS^iQmxd,^  de 
quibus  memini  te  ad  me  scribcre,  .  Sed  Polybius 
valdemibi  placuit,  eoque  pvUavi  dignum  esse  co*- 
dicem  tua  bibliotbeca.  Nam  ego  contentus  sum 
eo ,  quem  excudit  Secerius^  Meo  iudicip  sapien- 
ter  et  perspicue  narrat  eas  res,  quarum  memoriam 
voluit  ad  posteros  extender^«  sed  tuum  iudicium 
de  eo  audire  yalde  cupio. 

Gaudco  te  Euripidis  et  Sopboclis  Tbebanas 
fabtdas  enarrare,  nam,  quantum  ego  quidem  iu- 
dicare  possum,  nuUae  sunt  meliores  in  utriusque 
Poematis  omnibus:  scis  mibi  semper  niirum  in 
modum  Pboenissas  placuisse. 

De  Francisco  quod  sc;irc  cupls,  ita  se  rcs  ba- 
bet:  docet  adbuc  graece»  ac  nunc  Hesiodum  lucu- 
lenter  enarrat;  bac  p^roxinia  aestate  e^arravit  Ara- 
tum,  Gratum  mihi  est,  quod  ipeos  familiarcs 
complecteris  atque  ornas,  amantque  hi  te  vicis- 
sim  et  reverenter  colunt.  Uunc  adolcscentem 
Albertum  auditorem  vestrum  tibi  commendo.  £st 
enim  perstudiosus  tui,  et  cupidis^imus  bonaruin 
litterarum.  Me  rogavit,  ut  a  te  peterem ,  ut  slbi 
potestatem  facer^s  interdum  te  adeundi  et  con- 
sulendi  de  suis  studiis.  INlam  valetudiais  ,caussa 
domum  remittitur,  ubi  comniorabitur  allquandlu, 
idque  tempus  decrevit  in  studiis  etiam  ponere, 
cum  erit  potestas  audiendi  te  ac  caetcros  professo- 
res,  lussi  ut  Schonerum  diligenter  audlat,  hic 
enim  et  Milichium  audivit. 

Dorii  res  minores  sunt,  ut  ego  quldem  su- 
splcor,  illis  triumphis,  quipassim  editi  leguntur. 
Vidi  enim  litteras  Patris  scriptas ,  in  quibus  erat, 
tantum  teneri  PatraSy  et  alia  quaedam  in  Iittore 
castella  oppugnari.  Methonem  non  teneri,  ac 
duces  speculatos  etiam  dissuasisse  oppugnationem.. 
De  Corona  spem  aliquam  babebant*  Recte  sto- 
macharis,  quod  quidam  bene  promittunt  Turcis, 
ego  enim  omnino  spero  rnituros  esse.  Gratulor 
tU)inatam  filiolam,  etChristum  precor,  ut  te  ac 
matrem  et  tbtam  familiam  tuam  servet.  Optime 
ac  felicissime  vale.     V.  Id.  Februarii. 

^^ihnnog. 


No.  1095. 


lAw 


1 6.  Febr. 


Ilier.  Baumgartnero. 


Clarissimo  yiro t  Hieronymo  Bomgarjkne' 
rpy  senatori  ^oriberg.y  suq  aiwiVu,  ■:...._ 

S.  D.  .Non  nunc  primum  qiieroir  de  consiliis  at- 
<jne  ^tionibus  nostrovuui ,  sed  ita  fit  «rcircr  iib^- 
uiavy  nolXwv  hxTifdiy  higodoLf  etc:  .PriMep«vir 
est  optimus  et  amantissimus  pacisi  sed  llle,-qiio 
de  scribis,  animura  babet  mirabiliter  vifleiitnRi, 
et  egety  ac  mihi  saepe  visus  est  <cupere  omiua  in 
casum  dare.  Si  Caesar  ordine  petet  rostUuiiMv- 
nachos ,  e t  sim  iles  ^  non  vult  I^utherus  ^  ad  «•«■« 
decurri ;  sed  si  pcrsouae  Prin^ipis  pericnhun  vioini 
molientur,  permittit  ililuti  suo  iuce,  si>quod.I»- 
reconsulti  ei  promittunt*),. .  £ga  non  difsiiaolo 
me,  propterea  quod  nostros  noram,  fuisse  pacii 
cupidiorem  Augustae.  Non  enim  credns  fiicilc, 
quam  longe  absint  ab  illa  Evangclica  constaotia  et 
moderatione  nonnulli,  quam  iactant;  ae4fl  ut.vi- 
deo,  motus  fatalis  est.  Nos  Q^at|onibus  aostrii 
commendabimus  rem  Chrlsto.  ..     ., 

Audio  vacuura  esse  quoddam  exiguum  stipeu- 
dium:  est  auteni  bic  adole^cens^.  filius  civis  No- 
ribergensis,  adolesceuti  no.men  est  Atberto  JJIdh 
ber.  Patrem  vocat  Georgium  TVebber.  VideliiT 
mibi  bonum  et  comraodum  ingeniiim  esse,  ao.di- 
^um,  quod  vestra  iiberalitate  alatur,  et  a.puenli 
doctrina  praeclare  instructus  est.  Oro  jgitQr  te, 
ut  commcndcs  cum  Senatui.  Hoc  -  lienefif^m, 
crede  mibi,  bene  collocaveria.  Iguosccs^.adtcin 
mihi,  quod  baec  negotia  tibi  impono.  EUtfCnim 
tibi  homini  doctissimo,  literanun  causa,  faarc 
moleslia  devotanda,  quae  ie  praecipiram  li^bfiil 
patronuro  in  vestra  Republica.  Bene  vale,/  15. 
Febrnarii. 


Epist.  lib.  VI.  p.  88.  —-    Nvnc  ez  aulograplie  Mdaalb.  in 
cod.  Monac.  1.  p.  57. 


No.  1096.  (fere  Febr.) 

Bernh.  Rothmanno. 


stemakero  id  dem  Neuen  literaer.  Anseigcr  (liiOS.)  p.l6l. 
Conliiiimus  apograpbon  huius  episl.  ▼etustisv  es  aultfgr> 
pbo  factum,  asservalum  in  bibl.  Efegia  IfannoTeAiih.  — 
De  emendatiooe  aacrorum  in  urbc  Monaalerii  rld^  SliiiJMi 
Comnient  lih.  X»  p.  267  sq.  —  Coepit  RotbniaDnus  ian 
aono  lS3f.  sacrai  emendare,  et  baec  metanlhoili^  cpislob 
scripta  est  in  initiis  biiiua  emcndationis »  ergo  " 
Febr.  anni  1553. 


*)  Spanh.  cdidit:  ptrmUtuni;  sed  fcriptom  tst:  promiifmd' 


698 


EPISTOLARUM     hlh.  VL    1588. 


684 


Viroapiimot  D.Bernhardo  Rothmunno^ 
JEpongBlii  ministro  apud  Monasterienses  TVesl^ 
:i:  i.         phalidef  suoamico^)^ 

&  D.  Officiose  hdsj  qnbd  nostri')  'congressas 
et  attllddae  intet  nos  constitntae  mdmoriam  reti-' 
tU!s^  '^  £^ "  vieifltthn'  dAbb  ope^am,  ut  intelligas, 
'ikiihi  eMiditim  bene  de  te  merendi  nusqftiam  *)  de* 
*lil{sMe!,  '  AWio  eniiAite  et  propter  ihgtoii  snavita- 
tifb;  i^aita'^  tua  oratiotfe  cognovi,  et  proptcr 
IfeMiiiltmam  ^)  voluntatehi  'erga  doctrinam  Christi, 
mMe  hoc  terini|ior^ldM6  iW6'did  est,  iit  sihgulatem 
«bitotatltiAe  Mi^e  ^et^tiilalud^mfereahttir,  si  qbi 
jiOmyhoOM  aUt  profitcri  iiii^  '^avantun 
'-"  'Tftas  quaestiones  Xfi/f A^ro  non  exhibui.  Id 
^Mi^fatitilTft')  bblivibne  tui,  sed,  cum  essct  occu- 
)>atIor;  t^  forte  sepostki  nec  postea^)  reperi.  Si 
^ifdiB.  itaque  voles ,  it^m  scribes,  Nunc  ad  ea, 
'^a^'  stuit  ih  literis  tdis ,  respondebo  breviter.  Ac 
primnnr  de  genere  doctrihae,  rhi  Bembarde,  te 
pro]^' gtoriaM 'Ohtistl  drb ,  ut,  quod  facis  hac- 
ttn^,  atitot  esto  pli^bi  tuae',  ut  senatui  pareat, 
iie^ '  properet  ad  immutandos  ^  eccleslae  rftus. 
flam  cum  nuUa  i^es  admbdum  immutationis^)  opus 
IraBlsat  hisi  missarum  prbphanatio,  eaque  '*}  re  hon 
"fifebiiet  piopulus  s^d'  sacrlficuli,  'qul  quandam'  Ibi 
^^ati^^^^^tiabeht,  ncc  sunt'Senatus  oppidani 
fniperio  i^biecri :  qmd  bpns '^i^  cum '  p^Iciilo  Im- 
ttraterfi!*')  caetera^y,'  quae  ad  pbphlum^Jiertinent? 
^'^lndagat  populus,  ut  fideliter  dlscatea,  quae 
ptoprie  ad  ipsorum  consclenli^spertinent""),  de 
'fide  ih  Christum,  ^e  poenitentia,  de  magistr^- 
tnnm  auctoritate ,  de'  caritate ,  et  in  hanc  sehten- 
tiam  proderit ")  meo  iudicio  hortari  populum,  qui 
ndtuA^est  yiJlor^ixoff").     At,  motis  rebus  publi- 

I)  Sie  inscribifur  in  apoerapfao.^  Koclu  habet:  Philippua  D. 
Bernhfrdo  Roimaxuo  Evangelii  ministro  a]>ud  MonastcriUm 
Westphaliae. 

x)  Koch.  ma, 
S)  Koch.  nun^utmij  !  *' 
4)  Koeh.  ceriisiimarn, 
•  $)'  Cod.  HiiVim.  ; 
-6)*K.  addititofi.  '     *     . 
.  7}  Cod./or/e. 
8}  R.  mutandos. 
9)  Km  muiaiimte. 
-  10)  K.  inre,  ' 

II)  K«  unnuiniiaiem,  tt  habtni  desideratur. 
.    If)  Ki  muiar: 

IS)  Cod.  eaeierum. 

14)  Exciderunt  haec  c  texlu  Kocli. 

15)  K.  poierii, 
1€)  K.  novUaUe  arnaior. 

Mklavth.  Orxju    Vol.  II. 


cis,  quae  procellae,  qnae  teropestates  postea  exi- 
stent^'),  nos  experiundo  cognovinms.  Nihil  initio 
mutayit  Lutherus^  sed  erant  alii  quidam  plus  sa* 
tis  feroces»  Nec  probavit  uilam  mutationem  Lu- 
therus^^)  postea  nisi  missae  privatae  abrogationem 
et  raonachomm ,  ut  ita  dicam,  manumissionem*^), 
atque  haec  sero  constitui  permisit  *^). 

Haec  summa  est  consiliimei,  quod  si  seque- 
ris"),  resostcndet,  non  inutile  esse.  Sacerdotcs 
mariti  omnibus  ritibus  uti  possunt  cum  suis  colle- 
gis,  tantum  de  missa  viderint,  ut,  si  abstinerc 
nondnm  possunt,  impias  tamen  opiniones  abii- 
ciant*')  de  facicndo  sacrificio  pro  aliis.  Ita  utan- 
tur  ea  tanquam  laici,  synaxi  utentes  ad  confirmau- 
das  et  docehdas  conscientias.  Hoc  nihil  obest  eis, 
quod")  non  palam  profitentur  coniugium.  Dis- 
simulavit  cnim  ct  Abraham  coniugium  propter  ty~ 
rannidem«  Omnino  decet  in  quaestionibus  tali- 
bus,  quae  pertinent  ad  mores  ct  ritus,  sumraam 
Bdhihptc  '  iniHXBiay  i  quare  facile  patior,  omnes 
ritus ,  Jn  quibtis  non  est  manifesta  impietas,  ser- 
varil .'  '£t  in  impiis'*)  omnino  prius  docendi  sunt 
homines,  qunm  aliquid  publice  mutetur.  Iliud 
te  moneo,  ne  ad  inquisitores  Coloniam  protralii 
te  patiaris.     Hnc  potius  tibi'*)  fugiendum  censeo. 

Philippus. 


No.  1097. 


23.  Febr. 


Chp?i.  RueUio. 

Manlii  farrag.  p.  857  sq. 

Christophoro  Ruellio 

S.  D«  Doi  beneficio  herl  ad  Salinas  perveninius,  non 
sine  negotio  cluctati  ex  altissimis  nivibus,  quac 
viam  it^  obruebant,  utagnoscinon  posset.  Sed, 
Deo  ducentCji  nusquam  procul  via  abcrravimus. 
Haec  patri  tuo ,  viro  optimo ,  meis  verbis  narrato. 
3cip  enim  ei  curac  esse  nostrom  iter*  Tuos  prae- 
ceptores  meis  verbis  saluta,      In  Salinis  de  Vitc- 


17)  Koch.  exisiani, 

18)  sed  erani  —  —  Luifurut^  desidcrantur  in  cod.  Hann. 

19)  K.  missionem, 

SO)  K.  aique  hoc  scro  permisii. 
21)  K.  sequaris, 
n)  K.  abiieUnt. 
28)  K.  qui, 

24)  Pro  impiiM  cod.  Uann.  inprimis» 

25)  iilfi  non  habel  K. 

41 


SPLSTOLARUM    Lia  VL    Iftflfl. 


bearga  aihil  novi  atidiTiinns,  nifli  nnptii^  Cnt 
enim  D.  praefecitis  nosler  pompftin  nnpkialam  cde^ 
bcaturus  est  CochJaeus  hic  ia  jSalinis  adest,  de^ 
liberat  ciun  Croco  de  editlone  nescio  cujua  «triptL  \ 
Benevale.  IMeDominicaEsio  mihi,  15SS.  Pa«- 
tri  gratias  ages  nostris  yerbiB  pro  emnibns  bene«- 
ficiis,  quae  in  nos  summa  humanitate  contulit* 


nwm 


No.  1098. 


(m,  Febr.) 


Geor^.  ab  Erbach. 


EpisloU  AUacvpatom  prMmjua  Bbro :  Encoinivm  Deaio- 
sllientf  ti  Luciaqo  lam  primum  Tersum  et  leditum,  au- 
Ihore  Philippo  Molanchthone.  AddiUie  snnt  duae  graYissi- 
mac  Oraliones  laocratis  latioc  ycrsae.  8,  ^.  K  et  anflo. 
In  iine  vero  legitur:)  Haganoae  ez  olficinc  oecerianat 
anno  aalutis  M.Dt  XKXIlf.  die  19.  meosis  Blartii.  (Igno» 
ranuii  hunc  l^Nrum  «t  jStrobelius  et  RotcrmiuMlas.} 

ClarisstmQ  i^iro  D.Georgio  Comili  abErpach^ 
Palatihatus  Rheni  Arcnipincernae  ^  Praesidi 
Alsatiae  etc»  Domino  suo  Clementip  Phllip- 

pus  Melanchthon  S^ 

Cum  pro  ea  admifatiQae,  quiufn  dc  U»  Qar&sffim^ 

vir,  quo  tempore  et  Lipsidc  te  primum  videbam, 

et  de  rebus  gravissimis ,   ut  tum  forte  inciderant, 

cum   sumraa  prudentia  summaque  facundia  dis- 

serentem  audiebam,    concepi,   singulari  quodam 

studio  erga  te  accensus  fuissem,   iam  olim  equi- 

dem  optavi,  animum  atqiie  voluntatem  hanc  meam 

digno  atque  idooeo  aliquo  argumento  tibi  decla- 

rare  posse.     Ea  enim  pulcherrimariini  rejrum  pro- 

pria  quaedam  vis  est,    ut  non  solum  animorum 

nostrorum  sensu^  recordatlope  si4  afiiciant  at- 

que  obl^ctent^    verum  etiam  eiusmodi  dfisid^rip 

impletos  a  se  dimittant,    ut  quantumvis  procul 

aiinM>tirs  atque  sepositus  fueris,  subihde  tamen  re- 

currere  et  ad  ea,  quae  absunt,   praesens  refern 

tibi  videare.     Et  quemadmodum  in  exceilentibu^ 

picluris  aic  Uibulis  accidere  nobls  ipsi  vidcmus^   ut 

ocuU  nostri  conlemplando  satiari  ^ere  nunquam 

possint,    semperque  novum  aliquid  spectahU)>us 

nobis  sese  offerat,   quod  disceden^es  u]tro  alliciat 

detineatque,   ita  ipsa  virtus  quoque  ^ens^s  atque 

cogltationes  nostras  trahit,    neque  unquam  a  sui 

admiratione  quiescere  longiusve  recedere  permit- 

tit.     Itaque  etiam  fit,   ut  non  modo  ipsi  intra  nos 

earum  rerum ,  quarum  studio  et  amore  ita  tene- 

mur,  voluptatem  capere  contenti  simus,   verum 

etiam  nescio  qua  vi  compulsi  aliis  quoque  eadem 


4tta,.9iibiis 006  afficimiir, . puiefficwa «bQpeaBdai- 
ikiendaie  jubinde  atudeam^:  ^vfwrind^ie^w 
ungento  aliqu^  delibvti  odpves  nbilros  in  obvi^l 
ac  pi:.oximo9  ^uosquei  dUTundiPlu^ ,:  Piapjn^ji  cs^ 
eodem.  modo  erga  tp».  Qaris^  yiry  fgf^- fPfMSif 
cpmmotus  et  incensus  lam  diu  efSjp^,^  cpp^gg^ggf 
sjtudium  atque  affectum  hunc.^nn^  f^tiifaytflff^ 
ac  ceu  manifesto  aliquo  s^'gno  i  ^  jtes^tiiin  ^^^ 
nupcr  posteaquam  Lujcianicnm  in  pglwsi^hfHgy 
Encomium  sdholae  nostrai^  nublice  wfi^rpfelfiK 
dum  coepissem,  ipsunpiquQ  l>h^V^9vW^  IIW9 
more  ac  ffiodo^  Latina  or^tiQne  yevtifi$(¥!mffoflP)i^ 
ram  hanc  nostjcam  dedicand^i^i^.tffRV)**^ 
mini  inscribeodai^  .mibi  me  put^vji;,.  qfp^f  aiuof 
certe  ob  c^usam ,  quam  ut  si^gularfsip  jist^  t|up 
eloquenjLiam  singulari  quoqup  e)oqu^nti)^e 
plo,  non  meo  quidem  iUQ,  sed^^ius>,.(^ 
mium  boc  diaum  e$t«  puhUc^  JCpmmpndaiBgjp 
Ifam  cum  tanta  U)a  \fx  dice9do.p¥u4^ntKi.|fi|i^^ 

copLi  Uhi  sit ,  quantan^  vix  putp  W  ,uUP  .9a(^i9 
bomine^  qui  quidem  eiu§  a^jtaU^.  fbjet  »v  cu^^ 

eo  t^mpore  natus  eras»  usq^ani  .axuqfifi^^^f?^^^ 
quid  xectiu^  aut  dignius  potui ,  quam  eo  V^^im^ 
to  efiqj^  in  autbore  voluntfiti^in  Ubi  jjo/^^j^i^^ 
rare,  ^ii  et.ipse  ompij»  j^loqueptiae  pa^req^rffteri^ 
habetm;^  pt  ftb  .«Itero  ^tUni  i>$Q  .^lpf^^qM/^imf 
quad^  (eloqv^endi  xatiofie  laudatuf>.  j^W^^i jg^ 
quoqufi  l^p  ^d/amn  eiwijpocjl.  ?y  boc.^ 
laudandi  figuTa  Lucianus  nsus  est^  uJL  fv 
quodam  et  .Uudum  et  orationU  generc  2)e^ 
ni^  clarifatcim  ^p  yirtutevi.  ine»9liori^  .ajf^jmv 
hpminum  iQpmmttidarQ  yoJui§se .  yifl^aiibf; 
ijnim  cQmnninibiw41}is.rbi?torofl?  i^i^S^*? lA^i,^ , 
ip^is^t^  neque  eiiam  «impii(i.^p  Ti^L-.499%  -Xl 
genii,  forliinae  ac  corporis  dotes  orn^i^^Pi^tfflKf 

ampU&cando prqaeqnitur,  ^npvai.qxiiA^fni^^^ 
stone  ad  ipsam  causara  velut  attiacUii^y  ^ 
meri,  cuius  cum  illo  contentionem  imliititjfi 
dibus  occupatum  se  simulat^  aliud.|Mai|cr)< 
hoc  ipsum  agit,  ut  ostendat  illam,. 
dum  corporis  atque  aliis  extemis  di^||biM^^ 
Homero  superiorem ,  ita  ingenii  felic^^a|^  '^^^^ffi^ 
que  constanUa  ac  robore  nuUi  clariss»  /yivqfgni  9fh 
quam  inferiorem  fuisse.  Imo  tai^pi^^.cqgran' 
nia  haec,  a  quibus  alu  totam  plenupqnf  po- 
dandi  materiam  atque  facultatem  sibi  pfitaitf»  BKO 
parvo  duceret  aut  plane  contemneret^  poAliabtii 
aliis  locis,  continentiam  solum  atqiie  fortitiiiH' 
nem,  quibus  immoraretur,  et  quae  verbl3  4ID|lli- 
ficaret,  potiss.  delegit.     Quarum.  altesam  qni^nn 


SPISTOLAaUM     LIB.  VL    155S. 


8SS 


Jlr  piaeatiteral ,  ot  nnUb  nnqoani  terrapCdis 
wt  JhDffodmUoig,  qwikm  eo  tempote  Atheniena* 
polr*  praecipne  infeitabitnr,  adversns  patram 
Mijpl  se  passnft  sitr  Alteram  airtem  ad  extre- 
Ai  itiiqiie  tpirittim  aninbo  ita  obfirmato  atcjue 
kKfliiliB'%ii8todmt,  ut  cmn  incolnmitatem  et 
iirpMfelrnia,  si  ad  Antipatram  transiisset,  pro- 
Ha^  videret,  vohintariam  mortem  inhonc 
y-^iiildb  antefaabendam  sibi  pntatit.  Praecipne 
k'lfi'iiftoUendo  iUins  erga  patriani  amore  ope- 
I  smfiisit,  qnem  tantam  in  iUo  Fdissd  indicat, 
&oa^%iitfdo  in  dasieTii  dt  ptfbUca'  aediiicia  pri- 
irfiicttfl^tes  inip<*nde#it;  vemm  e<iam  tdin  iam 
Ubi'  ai#  infensis  civibus  p^r  snmmam  contume- 
^mbi^eiectos  fnisset,  mori  tamen  potius  vo- 
dp^  -qitem  cHtt)  Macedonibus  adversns  patriam, 
k%fiam  In^tam  consentire.  Et  ad  hanc  qnif- 
i''tm:'nbn  nUo  domesticoram  testimonio,  ant 
^fittiiicMttm  aUcmtde  hiktoria  pctito ,  ntitnr, 
H|iibd  vel  praeciputim  iudicandmn  est,  ab  ipsa 
AMd  at^e  Batbarorum  confessione,  qua  nihil 
'^tifirmandam  Demosthenis  laHdem  gravins 
s^iUilerat ,  fidem  verbis  facit.  Quo  sane  in  loco 
diidmiratione  dignum  raihi  maxime  videri  so- 
'-'^od  dnobus  diversarum  gendum  clariss.  elo- 
fttJiafe  iutainibus ,  patriae  autem  utrinque  fide- 
utes/^foribus  atqbe  j^atrohis,  non  modo  si- 
Pflfttiae^^to  perirfc  ttititigit,  verum  etiam  quod 
Mfi^^^ebdfem  ezemplo  maximum  virtntum  atque 
llMtf  imaMlh  «incominm,  ab  hostibos  iisque 
^,"-btU)ruih  o£o  atque  tyrannide  perierat,  rc- 
ipe.'^Tffirth  qribd  fet  liUciarturf' de  Amipatri, 
iili^l  liffiorfAnqne  te^rfionio  coi^rteat,  fdem 
tV^nlaMm  de-Cuserone  et  Angiisto,  cnius 
teri^tibVftJ  hifc  d^hatus  (uerat ,  tradjUum  videu 
kL'  ''^Cdtta  ehini  ex  Caesaris  nfepotibflk  quidam 
Mta^  -niscb  qneitr  libelhrm  leg^di  cansa 
kil^^ '^beret','  ihqm  et  niox  intervenieote 
Kb^Cfi^Mre,  >hiidgm  sinu  abscbhdere  VeUet, 
'faHin&fi^sset,  qoTn^Tideretttr^  'Caesar  aecepto 
ji^^^hxfh'  's^db  pluthnaMr  ielhs  ^^Mem  evolf 
Iftf  i^didii^e^adoli^i^ti  tum  h^^^ 
r^^ElbqpUens  hic  vir ,  eloqueris  fuit  o  fili ,  et 
ttiil!' 'psifrtae.  Dignum  nlehercle  praecoi^inm, 
Itend  sctcr  an  plus  laudnm  et  gloriae  Cicerbni 
lcAS,  qaam  vcl  hurea  vel  sappllcatio  illa,  de 
I  iUe  saepe  ac  rnnUnm  gloriari  sol^biit.  Qitiod 
ti  ^^iMnthnv  testimonhnn  ptaeclarius  esse  po- 
r,'^qnafih'qndd  etiam  is,  qni  vitsffn,.  ojpes  et  re^ 
m  oiattfa  abslufit ,  nltro  noUoque  cogente  per- 


hil>et?  Nam  ea  profecto  virtutis  vis  atque  pote- 
sfas  est ,  ut  animos  ac  sensus  nostros ,  utcunque 
erga  ipsos  hon^nea  odio  aliiste  impulsionibus  af- 
fecti  sumus,  cum  honesta  ac  praeclara  iUorum 
facta  cemimus,  incredibiU  quodam  studio  atqpie 
amore  accensos  et  inflammatos  rcddat.  Itaque 
etiam  Ulysses,  ut  apud  Sophoclem  fingitur,  cum 
improviso  Aiacis,  cuih  quo  tum  summo  odio  ipse 
dissidebat,  mortcm  deprehendisset,  dextramque 
ilLam,  qua  non  modo  antea  pro  Graecis  strenuc 
pngnatat,  sed  etiam  tunc  contra  se  ipsum,  dum 
praesentem  ignominiain  evitate  stndebat ,  fortiler 
usns  fuerat,  aspexisset,  cum  cetera  Ulins  viri  prae- 
dara  facinora  vetbis  extnlisset^  taadem  haec  quo- 
que  addidit,  credo  ipsa  virtnte  ita  extorquente, 
ut  diceret:  nxq  yoQ  ^  a^Bzrj  fts  rfjs  ix^Q^S  nokv. 
Ut  enim  rectiss.  dictum  a  poeta  est ,  rcr  ^cep  roi 
Ttalja  nai  na^a  ix^Qotg  xaXd.  Hoc  igitur  tanti 
viri^  et  non  solum  ab  oranibns,  tum  Graecis  tum 
Latiab^  vetum  etiam  ab  ipsis  hostibus  ac  barba- 
ris  tan^ere  laudati  y  Ehcominm,  in  quo,  si  ad 
argumentnm  respicias  y  singulare  quoddam  prac- 
clariss.  vxrtutum  exemplum ,  si  vero  ad  ipsura  li- 
bellnm,  novum  quoddam  landandi  adeoque  ipsius 
eloquentiae  specimen,  proponitur,  ut  a  Luciano 
quldem  compositum ,  a  nobis  auteih  Latina  ora- 
tione  Vecstun  est,  tibi,  Clariss.  vir,  tuoque  no- 
mini  dedito:  simul  ut  a  principio  dixi,  quo  ex 
hoc  velut  ai^mento  quodam  volnntaa  erga  te 
ihea  certa  tibi  constaret:  simul  ctiam  ut  quoties 
in  lipc  Demotdhene  ipsam  virtutem,  eiusque  in- 
compatabilcFhi  aestimationem  tanquam  in  spefculb 
aliqi;ip  ihtuei^etis,  Clariss.  heroum  maiorum  tno- 
rum  ih.mentem  tibi  veniret,.qui  ut  partim  ipsi 
per  Ve,  partim  apud  lilustriss.  viros  ac  Principes 
snmmo  cnm  splendore  summaque  ptudentia  sem- 
per  vixere,  ita  haud  dubie  una  ctun  rdiqua  gene- 
ris  hobUitate  praeclariss.  virtutum  haereditatem 
atque  successionem  tanquam  per  manus  traditam 
tibi  reUquerunt,  £t  quemadmodum  praestantis- 
simns  poeta  de  Ascahip  ait ,  ita .  te  quoque  in  anti- 
quara  virlutem  animos^ie  vlriles ,  et  pater  Aeneas 
et  avuncuius  excitat  Hector.  Tu  vero,  Clariss.  vit, 
sipto  nostto  hoc  etga  te.studio  vicissim  nos  tibi 
oommendatos  habueris,  beiiefifcium  abs  te  nt  ma- 
xinmm  ita  gtatissimum  putabo  me  consecutum 
Vale. 


41 


EPISTOLAftUM    LIB.  VL    1558. 


No.  1099. 


15.  Mart. 


loach,  Camerario. 


EpUt.  ad  Gamerar.  p.  fOZ 

Virooptimo  loachimo  Camerario  Q^Sam-' 

bergensi  Noribergae , 

,S*  D.  Herl  pTimmn  accepi  tuas  litteras  et  alteras 
aroici  nostri  Georgii  scriptas  ante  menscra.  Nara 
sacerdos,  cui  tradidistis,  duxit  secura  uxorera  ac 
liberos,  turbara  minime  expeditam,  quae  iter 
eius  multis  modis  remdrata  est*  Narravit  enim 
mihi  longam  fabulam,  sed  ea  mora,  ut  spero, 
non  oberit  nobis.  Erit  enim  mihi  res  curae ,  ut 
primo  quoque  tempore  perficiatun  Utinam  in 
tempore  litteras  accepissem,  nam  mensc  Februario 
fuit  hic  6  '^ye/iuoy,  et  satis  hilariten  Aderant  et 
hi,  qui  tibi  volunt  optime,  scio  enim  te  his,  qui 
iudicio  valent  in  aula,  propter  virtutem  cariss. 
esse»  Nunc  incidit  etiam  alia  quaedam  nosttorum 
profectio,  quanquam  nihil  adhuc  habeo  certi:  sed 
ita  sperant  nonnuUi,  Francofordiae  conventuros 
esse  principes,  mpl  rrjg  imx^t^QOTovi^ascog*).  Ego 
tamen  suscipiam  hanc  nostram  actionem,  quam 
XQiorhg  fortunet,  xoivd,  yaQ  q^iUoy  Hx^,  ut  nu- 
per  tibi  scripsi» 

He  Slromeri  &\io  respondebo,  ut  petis,  frp^ag. 
Dimisi  ante  anhos  aliquot  scholam  domesticara 
propter  haec  negotia  publica,  quae  roe  saepe  domo 
evocabant,  nec  nunc  raihi  raultum  concedunt  ad 
ea  studia  colenda  otii,  quae  maxime  arao.  Ideo 
errat  SiromeruSj  quod  apud  ibe  filium  optime 
coUocari  posse  putat.  Hoc  i^sponderem  etiam, 
si  ille  uobis  esset  quam  e^t  roagis  iMiaicu3)  curo 
sit  amicissimiis.  Sed  si  volet  hoi:  mittere,  ido- 
neos  praeceptores  inveniet,  aut  V^itum  f^uinshe^ 
mium ,  aut  Amerbacchum ,  quoruin  uterque  do- 
cet  optime.  £t  Amerbacchi  orationem  sane  probo. 
£t  apud  hos  habebit  cvfupomritiSv  frequentiam, 
ipiam  scis  etiam  uecessariam  esse  discentibus ,  ^iy^ 
ioi  yuQ  /drova  yeirtoy.  Quid  mecum  solus  age- 
ret ,  deinde  quoties  mihi  oon  vacat  inspicere  stu- 
dia  eorum,  qui  roecum  snnt?  '  Nihil  puto  te  re- 
quirero  i  aroplius ;  si  huc  mittet ,  *  erit  mihi  curae, 
ut  optime  coUocetur. 

Mitto  tibi  picturam  prodigiorum ,  quae  nuper 
descripsi  tibi  cum  ipsam  y^aqyi^y  non  possem  in- 
venire,  cum  quidera  mittere  decrevissem.     Scire 


cupio  an  HoXvfitoy  aoceperis,  de  qno  ie  om^  til 
tnum  etiam  mihi  indicimb  persciibas,  nahi  ai^ 
videtur  gravissimus  et  optimus  antor  esse« 

Servetum  multum  lego.  Tertulliano  pnir- 
sus  facit  iniuriam ,  cnm  citat  eam  in  hanc  sente»* 
tiam,  quasi  sentiat  rbv  k6yoy  non  esse  vn6oTAasy^ 
Ille  vero  clariss.  scribit  hoc,  quod  publice  send- 
mus ,  rbv  Xoyoy  e&^e  hypostasin ,  non  ut  interpm- 
tatur  Servetus,  sed  ut  nos  loquimur.  Irenaeus 
subobscurus  est,  sed  de  his  rebus  tecum  coram 
brevi-,  ut  spero. 

De  'Elvetiis  quicquid  habebis ,  qoaeso  ut 
perscribas  nobis,  nam  apud  nos  variant  mmores. 
Haec  scripsi,  ut  vides,  propenins,  et  proiecto 
animo  minime  otioso*  Eram  enim  multis  de  caus- 
sis  ac  magnis  valde  perturbatus.  Tu  vale  felidss, 
et  fruere  tua  tranquillitate  et  studiis^  Dureri 
paginam  accepi,  et  reliquum  expecto,  habeo  ipsius 
germanica  omnia ,  etsi  mihi  non  sunt  usui ,  tamen 
libehter  asservo ,  propter  memoriam  summi  atqbe 
optimi  viri«  Iterum  vale  feliciter  cum  univtrsa 
familia.     Pridie  rfig  xvQiaxijg  Oculi, 

^iJUTotog: 


■MHta 


•W^ 


t^m 


No.  1100. 


s&aiiwt 


Georgio  AnhaUino, 


mt^^mm 


*)  Propler  electionem  Regis  Romaiit 


Epist.  lib.  II.  p.  179.  (edif.  LondiB.  lib.  IL  ep«  1G9.) 

■  :  1.1  ■»•....«. 

J>.  Gedrgio  Principi  in  Anhmlt    .  ^ . 

S.  D/  Hlustrissime'  Prineeps ,  '  Gd^lHdifli' 
strae  mitto  meum  de  cantibhibtis  f^ekM;'  tpUf 
reperi  in  I^fis^alibu^'  a  die  Pdmnfuni  Vi^j^  ad 
Pentecostra.  Prudeiis  lector  facile  agnmeet  fia 
veteribus  cautionibns  nihii  esse  yitif»  aed  novMf 
quaedam  ac  superstitiosae  caremoniae  additae^iui^ 
quae  facile  iudicari  et  praetermitti  possunt.  -  Itti 
tamen  haec  semper  fuit  sententia ,  ut  prnblici  fiMi 
Ecclesiarum  diligenter  conservarentur,  qiiMMk' 
que  retineri  sine  impietate  possunt.  Nuiic  Chn^ 
stum  oro,  ut  C.  V.  et  lUustrium  fratrum  GL-  V.  am^ 
mos  gubemet,  et  ad  illustrandam  glorfam-Svaii^ 
gelii,  et  ad  Ecclesiae  salutem.  Deus  prtiedpoe 
requirit  haec  duo  a  Principibus,  ut  oment  Evan- 
gelium,  et  tueantur  Ecdesiam*  Quare  nihil  dn- 
bito ,  *  quin  aliquando  poenas  Deo  gravissihiai  da> 
turi  sint  isti,  qui  nunc  horHbilem  saevitiam  jpMS- 
sim  exercent  in  pios,  et  defeudnnt  impios  cidtDS 


■4at 


EEfSTOLAJUUM  T/IB.  TL    lASlL 


tiimpiMa  doctrinnn,..  acob^tont,  i-qno  imina» 
Uuceteat  hominilnufivahgelidiii.  G-audeo  igituTr 
2el&itadineni  Tcstxamet  illuttres  fratres  GeUitu-. 
linii  fiestnqinilft  fierl .  pailicipes  eius  cmdelilatis, 
± Ghristwn-srtii xxt ■mv  gwbtToet  ac  dcfenclart,  let 
itTSMSBpietM-aiiqoid  iujoi  afferat  universae  l}c- 
imiaet  Bene  .valeat  C.  V.  et.me  coRimendatum 
lalMSri* .  'Pridis  Dominicae  i^atffar^  *). 


CMiirfc) 


Mart,  Bucero, 


f  Hi  ■nlogr>pbo  Melantlioni)  in  labular.  Ecclei.  EvinseL 
'-  Arfentanlcmu  milii  dneripta  a  Clir,  SlratgUo,  —    Ad- 
.  •cnplufet^  intcriptioai  annu*  1SS5. 

f^entrahili  viro  D.  Mariino  Sucero,  eon- 
'"'  '  eiondtori  Eeehsiae  /Irgentinensis. 
^JDL..  Qu9!).  ic  .salutayi  iu  Uteris  ad  Bedrolum, 
e^  can^M^C-^  ^  anioiO}  idque  oificium,  si  ita 
nterpretaris,  recle  indicas,  Non  enira  abhorreo 
I  tua  amicitia*  Qua  moderatione  usus  sim  in  iUo 
Mgotlo,  de  quo  tantum  **)  esse  dissensio  inter 
imicos  et  nostnu  putator,  non  ignoras.  Certe 
neus  animus  semper  spcctavit  eo ,  ut  re  explicata 
iMoihum  animi  a  dubitatione  liberarentur,  Scio, 
■jc  qaoqde  coucordiae  sar(:iendae  studiosum  fuisse. 
$ed  qoales  successos  ntriusqac  nostrum  coDstlia 
labuerint,  noii  est  opus  iliic  recitare,  Feramus 
^tar  Ta  ayayxaia.  lilud  tamen  te  oro,  qnan- 
mn  poslBin,'  nl  des  operam,  magu  ut  contentio- 
iffvis^ijBFv^tur  aLque  c^nsileKant,    quam  ut 

l,t\  iQqodTqro  petis>anobis  fornialam,  quidpu- 
qffT^.im  faciendum,  <{ui  cum  velit  propagare  ad 
q^^yapgelicam  doctrinam,  tamen  id  ita  .facere 
iQgF^T,  .ut  quam  minimum  muteL?  legi  Luthefo 
q^iiteras,  nee  dubito  quin,  si  ab  ipso  petam, 
:9)t,«iit,valetudomelioc,  facile  adduci  possit,  ut 
eHtciiUam  pet8cril>at  ***).  Sed  res  est,  at  vi- 
t^^^  liusnusdi,  de  qua  propter  varietatero  iudi- 
iofoxti  uon  est  tutiuu  pxonunciare.  In  ipso  ne- 
[Ql^  gabernari  haec  melius  possunt.  Si  quis  est 
niiiuniodi  qui  farmidet  mutatipnes,   is  recipiat 

*)'  1993.,  nl  Tidetnr;  ineanle  entm  boc  anno  forme  Mcrenini 
'  a  Georpo  «I  fratre  eitu  mutat*  «it. 
^^  Slr*b«L  •cripeil  iiwmtum^  ««d  auipicor  tantum,  toI  laata 

Ufendum  e»M. 
4^^  Idlidlberai  non  {eciua  Tidelnr;  cerle  nulli  bniai  ■rga- 
Bwalibakam  cpialoUad^Bucanim. 


ini^o-doclzinamETaDgelii,  eamque  diligenlcc  et 
modeste-tndi  curet,  etexplicari  res  necessariat, 
pTaesertim  cnm  mutari  nihil  debeat,  nisi  antea 
auditores  diu  raultumque  instituti  rint.  Bona 
pavs  hamm  mutationum,  quae  extiterunt  in  Ve- 
striset  nostriseccresiis,  magis  a  populo  orta  est 
quam  ab  ipsis  doctoribus.  Gaudebat  enim  popu- 
lus  immaturaliberlate,  et  tamen  uon  patitur  na- 
tuxa  humanorum  morum,  ut  sine  ullu  ordine, 
sine  ulla  disciplina  fiant  omnia.  £go  nec  probo 
oinnia  qnae  vulgus  facit,  nec  passum  prohibere. 
Idem  accidit  haud  dubie  vobis.  Tamen  iniri  xes 
posset ,  ut  quam  minimum  in  pahlicis  ritibus  mu- 
taretur.  Sed  hoc  quod  summam  parit  ofTeosio- 
nem  qnomodo  putaremus  moderaxl  siiic  missaxum 
emendatione,  quas  vides  quanta  vi  defendant? 
Expecto  eadem  de  re  tuas  literas,  libenter  enim 
tecum  disputabo  copiosius  de  hoc  ipso  negotio. 
Henricum  *)  tibi  commendo;  modestus  iuvenis 
est  ac  probus  et  pentudiosus,.  Bene  vale,  6er- 
belio  et  Bedrotto  meis  verlns  salutem  dicito,  Non 
enim  licuit  nunc  scribexe,     Mense  Maxtio. 

Philippus. 


No.  1102. 


(ImhMtimp.) 


Sabinus  ad  Principem  guendam. 

Hjnlii  farrag.  p.  465  iqq.  —     Apompbon  ia  cod.  Gotb. 

G.eorgii  Sabini.ad^ineipemifuendam 
Episiola. 
Gum  Cetsitiide  Tastra.ringalari  me  benevoloitia 
cemplexa  sit,  nihil  magis  velim  qaam  vicissim 
meam  gratitudinem  V.  C  testatam  effici,  Non 
ininas  enim  mihi  laborandum  tKt  statuo,  ut  pie- 
tatem  ac  fidem  meam  C.  V.  probem ,  -  quam  nt  d* 
studiismeis  bene  sentiaL  Itaqut- polliceor  C  V. 
me  per  omnem  vitam  daturum  operam  i  ut  onmet 
intdtigant,  me  nihil  maius  atque  antiquius  vestra 
benevolentia  duceie:  qnam  qnidem  multis  de  cau- 
sis  plurimi  facio.  Primum  enim  plurimum  refext, 
tegi  et  defendi  a  C.  V.  Deinde  ipsa  me  vetnstatis 
vestrae  admiratio  movet,  ut  non  possim  non  ama- 
xe  C  V,,  postquam  cognovi  tantam  hnmanitatem 
cum  caeteris  virtutibus  coninnctam  esse.  Quare 
statuo,    mihi  summa  pietate  et  gfatitndine   pex 


m 


EPISTOLAJLUM.  MB.  VL    t&M. 


0M 


om«mvitamV«GcolendMDeaaeb  GimavAantfpei 
omnea  stndioram  in  CL  V.  poiUai  habcrem,  de- 
cref  i  exponere  CL  V.  stodiorum  meornm  cocidilio- 
nem.  Diu  iam.  molior  profedionem  in  Italiam*)» 
nbi  eC  luri  discendo  et  eloquentiae  atudiia  operam 
dare  cupio:  et  ad  hoc  me  rouki  prudentes  cl  eroi- 
diti  viri  hortantur ,  propterea  quod  hanc  dicendi 
et  acribendi  facultatem  putant  uberiorem  et  aua^ 
viorem  fore  doctoram  conauetudine  in  Italia »  qui 
in  hoc  genere  nostris  hominibua  longeanteceUunt» 
et  habet  ipsa  peregrinatio  p«r  ae  aliquem  fructnm. 
Hactenus  autem  impediit  hace  mea:  consiUa  a»t 
gustia  rei  famAliasis:  quac  non  eat  ignota  C.  V- 
Quare  supplex  oro ,  ut  C  V.  subsidium  inoinae 
meae  ferat,  ut  inchoata  stndia  absolvere  possi«« 
Fortassia  impudenter  facere  videor,  quod  cum.  an- 
tea  a  V.  C.  libris  inslmctusi  aim,  nunc  auaim  in- 
super  maiora  petercw  Sed  novit  C  V.  velus  pro- 
verbinm,  Pudorem:ege«ti  inutilem  esse.  £t  cum 
nemo  intelUgat  vim  et  dignitatem  artium,  quam 
G  V.,  spero  fore,  ut  C  V.  boni  consnlal  petiti^ 
nem  meam  studiorum  cansa  auaceptam;  Si  quid 
autem  profecero  Dei  beneficio  ♦  totum  me  addicam 
V,C  efficiamque,  ut  inteUigat  haec  vestra  bene- 
ficia  apud  hominem  gratum  posita  esse^  Valeat 
C  V. 


No.  tlOS. 


6.  April. 


lo.  Langero. 


£x  apompfao  in  cod.  B»v«  Vol.  II.  p.  82$.  primum  ediU  a 
SMefiko  fai  tIAi  Lapgeri ,  pi  flOT.  PMater  ediik;  Ikvari 
Gontuli  aulograpbon  in  ooo*  Mtbn.  lil.  p.  68 ^. 

Fenetabilii^iro^  -D-  loanni  Langero^  eon^ 
cionatori  Ecclesiae  Coburgensis^\ 

Cumnesciaro,  quibus  in  Franda  vcstra  Ecclesia- 
rum  in§I?cctio  commissa  sit ,  duxi  ad  le  s^riben- 
dum  esse ,  vir  optime»  teq«e  rogo ,  ut  hanc  meam 
epistolam')D.  ViMtatoribus  ostendas,  ct  hoc  ne- 
gotium,  de  quo  scribo,  eis  dfligcttter  commendes. 
Memini,  me  eademde  re  etiam  ante^)  ad  te  literas 
darc,*  s^itres  kfl  irispeclloriem  hinc  reicbta  est. 
l%i7iWii5**),  Pastor  Calensis,  habet  sacerdotium 

.  ^),  ^g^  froftdVf  eti  Sidbinu*  mniae  IuL  ISSS. ,  ol  un^a  red* 
iitanno  1594. 
1)  Sicoo^.  tfeiin.  —    In  c.  Be^.  „  Jf. /o«iW/ -fiali^^ro ,  A- 

S)  Cqd*  M.  i;pMote> ''NMi. 
8)  ani€  abtft  a  c  M. 
**)  Phil.  Faker. 


in  ftegiomonte  et  domnnculam ,   et^  nl  ^)  t/Xkn^ 
Princeps  scripsit  ad  Regiomontanos  ^   ne  ei  eri* 
piatur  id^)  sacerdotinm*    Meque*)  sokt  fierl^  ne- 
que  honestum est,  eripi  his^  qui  ahnt in  minhte« 
rio  verbi,  si  quae  afibi  habent  sacerdotia*    Hmc 
Regiomontani  rapuerunt^)  Fhilippa  ttGerdiMimn 
et  aedes,  adhaec  supellectllem,  qoam  in  aedfttti 
habuit,  vel  eiecerunt  vel  cormpemnt.     Obserro, 
sicne^)  tractandi  sunt  sacerdotes^,   qui  docent 
Evangelium?     Haec  gratla  Evangelio  redditnr? 
£t  h^liuit  Philippus  diflBcilia  priocipia  in oadraiai- 
stratione,  nec  sine  iUo^suo  sacerdotio^^^-foIeMre 
samptus  novae  O^ofiomiae  pottet     Oro  igkiir 
et  te  ^t  visitatores  per  Chcistum,    ut  Pfailippo^) 
Kegtomontanum  illud  aacerdoiium  '^  atqw  aedci 
serventur")*    NuHa  est  crudelflas.magis  odio  di- 
gna,  quam  quae  in  sacerdotea  exercetnr»     Haac 
certe  non  diu  cst  toleraturua  Beus.     Quare*^  de- 
cet  vps,  i^olbus  inspectio  commissa  est,  re  dili- 
genter  et  hnmaniter  cognita ,  tegere  misen»  ^  li- 
cerdotes  adyersus  iniuriam  et^^)  vulgi  imiiHmita- 
tem,  quam  profecto  qui  alunt  sua  dissimtilatfoiw 
non  bcne  consulunt  Eccleslae.     Haec  scripsi  tan- 
ttmt  deprecans,  mhil  enlm  sumo  mihl   iuris  in 
allena  Inspectionc.     Novi,  qnantis  difiiCiiItBtlbiU 
tts  J^hillppi  impedltae  sint  ^^,  ntm  etlam  ifroplnt. 
Et  est  in  pubiica-  fanctioife.     Hoitim  insidiis^ 
afErci,  eerte  homanum  **).     Commendo  igiturtlbi 
tottrm  negottum  summa  fide'^  agendum.     Bene 
vale,  ^  Domi nica  PlRlmarum»  •*)  " 

PhlKpptis  Mcftantfaoa 


i**«- 


>j*< 


I  r 


.fi    «w 


r     f. 


'•.{ 


-t-  •  • 


4) ,  €od.  "bSL  tdsu  . 

5)  i<£\  c.  M.  hoc. 
6)'Cocl.  ^.t^Nkifut-vtro, 
7)  Cod.  M.  eiipueruni, 

6)  Mtcmi\  c  BaT.  «t  Sclil.  «w. 
9)  ^e^ardotts  non  Irabet  e^  M. 
IJD)  Coci.  M.  saetrdifrtolo, 
11}  Cod.  VL  Phii^i.  ' 
if)  Cod.  M!.  saeerdoiidlitm, 

■  1$)  Cod.  M.  oonttfx^entwr,  '  \.     " 

ui-Cpd.  B«v.eiSehl.  (}tt«<<|iroQiMhr.  '"■'    -   'i 

15)  ffdierosl  c.  Bftv,  cl  SohL  anmmissos, 

16)  ei  noB  habet  c.  Bst. 

17)  a#il]  ۥ  Bav.  1  SciiL  wn/. 
1&)  Lmdiisf  ^    £<petta«Mff  atSrmmds  yddMim. 
19)  Cod.  Mehn. :  Horum  insidiis  certe  affiei 

^* 
80)  Cod.  Bay.  el  Scbl.  esunfide. 

ti)  Bens  vaU.  Dom.  />.]  c  Bl.  non  habilc  aed  etfit 
1558.    Et  recte.    l]Io  enim  anno  iller»  fCcelci' ' 
refionu  Tisitatio  fuit.    Cend.  BiTaii  addit  potl 
annum:  1534,  hind  dubie  «e  oonitcttt*  " 


• .'- 


•:'.V. 


■i 


BPI5TOLA;ROM    ttB.  YI.    t6tt. 


M 


fak  12104* 


...  ».. 


)  ■ 


'  •'dfti  April.) 


Si  apogrftpho  in  cod;  Bar.  Vol.  11.  p.  50S.  iaih  cdiU  a  SMe* 
gvMw  i»  -^U  Laosari  f;dl6«  ^  CoiiUifi,  ptteUr  cod. 
B^   apo^apba  ia  .oo^  Melm,  IV^  p,  SQb^  c|  in  co4* 


,  / 


PhiK  MtL  Hodon  NicolMO  Kindi. 

Kripsi  concionatori  Cobnrgtasi^  acrogavi  eum, 
it  cfipse  et  aUi  Tisitalores  Francicamm  ecclesia- 
m  eseent  anctores  Regiomontanis,  ne  erlpiant 
Mndoliolnm  Regiomontanum^)  Fhilippb^  Pa- 
M!  CademL  Hane  cansam  nt  vos  auoqiie  snsci- 
Sflftis  varlde  rogo.  Mam  Philippus  hoc  anno  faa- 
nSt  tnessem  infelicem ,  et  est  novus  oeconomus, 
l^vir  ingemo  et  doctrina  tali,  ut  dignns  sit,  cjuem 
!3i/|enter  et  ingeniose  iuveraus,  Et  quid  alibi 
etali  eslis  in  inspectione')^  nescio;  sed  nos  nihil 
nt^e^ati*)  eripiendnm'*)  duximas,  qui  ^liamji 
Ko^iloco^raen  serviat^)  inEvan^lio.  '  C^osla 
tfc  aeqmssima  et  humanissima ,  quare  te  rogo ,  ut 
labeas  Phiiippum  commendatum«     Vale. 


!■■    ■    ■      » 


^»" 


lo.  1105. 


14.  April. 


■  f 


liMch.  Camerario. 


Cpiil,  aA  Camerar.  p.  fD4  sqq. 


'"^iro  optimo  loachimo  Camerario  Bam- 
kergensi^  amico  suo  summo 

u  D.  Hic  adolescens,  cui  has  dedi  litteras,  cum 
aletudinis  caussa  hinc  expatiari  cogeretur,  decre- 
ii  passim  salulare  Mathematum  professores^  cum- 
ae  eis  coUoqui  de  istls  doctrinis,  avidissimus  est 
oim  audienai  perfeclos  artificeSy  eamque  ob  caus- 
im  literas  ei  dedi  etiam  ad  Apianum^  et  ad  Tan-- 
leUrum.  Nomenhuic/oan/i.  jlfamo.  pbnevalet 
dgenio,  ac  divinjtus  rapi  ad  has  artes  videtur^ 
IsnBff  ol  rd5y  d-etSy  iQjiupfHg.  Sed  nostras  litterulas 
eg^igit,  quibns  quia  non  est  instructus,  quanto 
ateat  ornamento  non  anlmadvertit.     Gaeterum 


1)  Sic  Kripii  vro  JfUfi^onfano.  at  habet  c.  fiar.  et  Scfaltg. 
^  Vid.  cpiiT.  anteccd.  —    Cod.  Meha.  et  cod.  Eitil.  ite- 


proplerea^  «^od  •uperTameiiun  iwberpai  lioc  ^arbuiD. 
S)  Cpd«  Bai«  suspeetionem 
fl}  CoA.  ttrr.  et  Sdif.  tale. 
4) '  God.  Bar.  el  Schl.  recipieadum^ 
5)  God.  baii  MTvlrtfl. 


lur. 


^ijNfe^sliM  iotlbit'  «eie  MeatiB  ]^cima  etnit  es  ob- 
sQttrias.  Plolemaeitenebeis,  qoae  facile  et  demon«- 
sUrat;  etact  Mum  acoommodaU  Vixil  hie  p^im 
svio  sutntn,  parcim  Melrae  Academiae  liberalitate. 
Dmdmvs  enim  trie  fngenium  alendum  esse  ad 
nmmpublicum.  Ttilt!iciesnrihigrailum,sieurocom*> 
mendaveris  cum  SchonerOy  tum  etiam  pluribn^ 
aliis  harnra  artium  c»ltoriims.  X^nor  te  solere 
ad  Apianum  scribere  anl  ad  elios  xioanuUos  ho* 
ici8  generis  artifices,  Nihil  enim  petit  hic  adol^ 
scens ,  nisi  haec  oommnnia  officia ,  quae  sine  tuo 
incommodo  praestare  poteris* 

De  negotio  HopelU  sdre  cnpio,  an  ipse  aUr 
qnid  egeril,  cnm  istic  adeesent  principes.  Naip 
cmn  ego  accepissem  lilleras  ipsins  ad  XVL  GaL 
April.,  princeps  noster  VIILCal.  iter  ad  vos  suace» 
pil,  cnm  ego  audissem  apnd  Usipetes  -aliquanto 
post  conventnrDS  esse,  ac  memini  me  scribere  ad 
te  de'  eins  conventos  fama.  De  Norico  conventn 
prorsus  nShil  audierimi ,  et  subito  incidisae  suspi- 
cor.  Neque  pbslea  labellarios  habni  ullos  ad  vos. 
Einslimo  lamen  Hepeiiumy  si  qna  fiiil  occasio, 
cnm  Pontano  collecutum  esse  de  islo  negotio ;  ei 
cum  redierint  andiam,  nec  desinam  nrgere,  si 
qnid  adhuc  agendnm  restat.  Novi  nihil  habemns, 
nisi  vicinorum*)  terrores,  qui  cogunt  novis  e%- 
emplis  suos  homines ,  ul  veteri  ritu  in  mysteriis 
utanlur.  Tu  quam  habeas  spcm  de  his,  quae  vi- 
dentur  impendere  hoc  anno ,  significato,  etsi  ad- 
huc  parari  nihil  video.  Scribe  etiam  aliquid  de 
vestro  conventu,  xal  tibqI  x^g  aw^dov,  quam 
Caesar  promittit*    Bene  vale.    Postridie  rrfi  Trd- 

axoLTog* 

Philippus. 


MB 


No.  1106« 


1S.A 


loach.  Camerarlo. 


.  ^uU  $4  Gamerar*  p.  f06  iq* 

f^iro  opiimo  loachimo  Camerario  Bam*- 
bergensi  amico  suo  summo^ 

S»  D»  Recte  coniicis  me  fuisse  ignamm  huius 
profectionls  nostri  Ducis^  Ego  enira.  audieram 
ant^a,  conventuros  §ts%t  faosdam  adU^ipetes.  No- 
sti  hoc  genus  negotiomm ,  nullus  Euripus  tam  est 
vnstabilia.     Scripsi  tihi  his  diebus  jper  quendam 

^  Muneiuiuin.  C  W. 


647 


&DISTOL^E.UM!    Lm  VL    i6Sa. 


«48 


adolaioentem  de  bac  tt^  sed  jid  UtM  peftveni^tlar- 
dius,  qaainihaeUtterae^ega«|n.saini|iefid^r^^qii^ 
agendum  vestat*  £it  Bfio  bonos  viros  apud  nos  tui 
esse  stndiosiasimos^^  ,:]VIetvelim  expectes,  possum 
enim  minore  incommodo  meo  expatiari,  quam  tu 
tuo  et  in  his  mblestiis  omniHo  Inibi  opus  est  illis 
«emissionibus. 

Est hic quidam  scholasticus ,  PaulusEhsrus 
KyzingensUj  commend«|tu«^  mihi  a  Mica^  disci- 
pulus  vester  benc  litteratus  et  valde  studiosus ,  qui 
habuit  hoc  annb  dupdedm  aurcios  |i^^do  ve- 
ftrae  civitatis  ex  tcstamento  cuiusdamJjU^i:  res 
administratur  pcr  CoUrurn,  .  Rogavit  autem  me 
adolescens,  ut  ad  Colerum  ^criberem,  qtiod  ego 
•nongravatim  factutus  eraita,  sed  video  quandam 
tibi  cum  eo  familiatitatem  esse.  rldeo :  duxi  ad  ^Le 
scribendum  esse,  utcauasamadolesowtisftpudeum 
agas»  Petit  sibi  prorogari  illud  stipendiotum,  sdo 
te  libenter  patrocinari.>studiQsis,;quaice,  boc.pims 
-imponi  tibi  patiens»  Ipse  adolf  scemi  est  mocibus 
optimis , '  et'  dignns  quem  iuvemus^  sir  tpmen  erit 
opus  me  scribere  ad  Cahrumj  fadanL  .  Nunc 
enim  speravi  me  'plus  profttturom.adQl^scentii.tua 
commendatione ,  quam  meis  litteris.  -Beoe  Tple* 
Tertiis  feriis  pascatos..  •  Sdo  Colerum  rjj.,  ip6aH 
mXiaotpov  ely^  y  ideo  spere^eum  .€l  jiQbisiet  np^ 

stri  studiosis  bcne.0Dpert.       .^  .  ■    .»    f      .   ■■:  •  i 

Philippus. 


No.  1107. 


18«  Apr. 


Hier.  ISaumgartnero. 


Lib.  Vf.  p.  85  iq.  —    Nunc  es  aatognpho  Melanffaonu  ia 
cod.  Monac^  i.   p.  68.  accurate  defcripta.  —    Apogra- 


_.lonac^        •««        M. 

phon  1h  cod.  Bas.  S9.  p.  SS; 


--  * 


ViroClariss.  Hieronymo  Bomgartnero^ 
senalori  Noriherg.  $uo  amico. 

S.  D/  Quod  ad  te  rarius  scribo,  Vir  optime, 
quidvis  in  causa  potiuS  eisse  iedid^,  quamtuae 
ergsf  me  benevdlentiae  ^  oblivionem.  £go  enim  te 
propter  cxcellcns  ingeniura  semper  fed  pltrrimi,  et 
cum  me  amanter  omni  offidi  genere  a  te  colt  vide* 
rim  ingratus  sim,  sidebere  me  tibi  dissimnlem« 
Sed  hacc  tempora,  quac  te  quoque,  ut  vidieo,  non 
leviter  ekercent ,  non  sohim  haec  communia  offi- 
cia,'  sed  pacne  omnia  mihi  studia  iiterarum  excu«- 
tiunt.  Yides,  quo,  non  dico,  inclinent,  sed 
plane  ruant  orania. 


•. .  Legi  tuam  epistolam  pp^  sine .  magi^  ^fihi^ 
inqoasigmficas»  fP^e/tf  f^^fi  xAoyeaaV/ift.de 
deserenda  ^ep\^\i^^^\^^^ 

y^.W^V^,  tflPBWhj*iPfifif^:i^jW*^^ 
.dum>  ut  Mef^.4^ftoe(».ij9<tgi^4«f^^^^ 

praescriboj  «^4^ta^i}^l«|c]^^lgi*^^ 
qua  quasi  statiox)e  coUqcatu^;^iSi  tficm%i  "WW^we^- 
puhlica  prorsi»  oppr^isflia  ej^.>y)»W¥d^yrAoiiiKTte 
des^r,c,,.    ^,  ?iftH  \9m\mv9.  «HftHil  iff^W^ 
3peTO.tA;  cwisilk|.tia#i  «dJi«i^U^x||i^^j|ft^^^ 
i.i«jnTO^dat«rwft^^,:.  (,,,,i,  .i^,  .mOuiJft  nwtd  t 

^;Wti^lUfFati%,^^,iBli>Bappffcr  •:Pfl^V,Wif«irfx 
^lipendiis  minqrlhus,  q^^^jfi^ri^.^y^ivittyj 
fprq.  .  Srit  tu^e.lAw^initatjs  ^^vfif%f^^]f^i^ 
.tero.civem  ^  stqd^s^i]»^.  €fcpafflpfrein^,i..Mqpp/il 
facias,  te  eliam  ^tfmMm  9ff\iifm(fmmi^ 
$ff  in^qua:  si>t  hppQ  t<9mpQr%*3life^S/Wgfligi4ffci  ,4^ 

.3e9e^tal^^ulfi%^(fil^6f>^cps^j/^ 


'  i 


•"ij 


1 ' 


MM  iJ»/.»v  HiVt  iil../?irji'jXi  SS(j 


:W:jj 


N0.IIO8. 


•  •  *,"* 


■■■;-*i 


.iSenaiiti  N^rmkeng^  Ju  ,?w»yiJl 

.   £)riaiBa(mitsctbiUtt)om  4KiivVfan^82»ttf(^/V^Mo|>^ 

Tcce.babuit  autograpbon,  cerlum  eft  illtid  ndHinapu  La- 
fici^  MnptHf^  el^^ied  A^bMbra  M^i^^f^^ 


iiipistolain  enim  a  Alelantljon^  conscnptam,  essc  IbqoeDdi 
genus  persjf f ene  ^beiet ,  ■  qoan^^^ciinff  -tit  MSMm.    <%.i<Mif 
',     \v\^m:deffurr'(hv.  WK.!H»ortJ!P.^a  Jjftftert^^ 
.   •-     r^nbergKi  in  arcuJa-fignea  bibliothecae,,  sed  Cf.  Raimenir» 
duetA  bad  d«  rr'et>iisoliiiV^«)Wd  iiW&H^i^cWftt^ 
(^ontvli  app(^pll«Telutli^^     into6,^\^\^f.jaLii 
in  cod.  Palatin.  435.  p.  9,   -^    jpe  argomenlD  epiuolK 
cbu^mtur  «p]p.  Lntheri  d.  A.-tO.  Ms^ei  ^f%  OeitVct 
'  epist.  MeUntbonbd*  d»  8.  .Qcl.  ^im  PW»  .«.'J  '.jniif: 

£en  (S^vhjmi  unb'  SSetfen '  S^ur$():xhVi|t'«^>^ 
{Raify  bcr  ©tabt  Slurmbera/jinfw  afinf^ 

/  Sbttth.       .  :        "    "^['' 

®otte6  @nab  bitr^  unfem  ^errn  Sefum  S^rtfbun- 
et)rbare ,  tt)eife ,  gun jlige  ^errn.  Uff  6;  flB;  ^gen 
^aben  xoxt  unS  unter  einanber  unteprebt^  unb  tpiffen') 
ble  offeptlicl)  gen^ftn.  aWlutip  nifju^^  p 

)9ern>er{tm/  au8  btefet  ttrfai^,  berni  aa^  bie  ^reUgbeS 
^.  6t)angeli[^fe(b  ifl  im  ®tuitb  uttb  eigftttlid^  eln^abso- 
lutio,  badnJSrrgebung  ber(SAaben,jDei^^ 


t'      jr9 


i-^ 


1)  Codd.  wiffcn;   de  Wette:  iDicfcvii  «i,fiicp#o«. 


640 


EPISTOLARUM     lAB.   VI.     15SS. 


650 


vMm  |>frfonen  in  gfmcm  unb  ifffntUc^/  obfr  einet 
.|>cifon  dHein/  dfentlic^  ober  ^eimlic^:  bertH^Iben  mag 
Mf  «ksolutto  dffent(i(^  in  gemein;  unb  ouc^  befonberS 
tieimtic^  gebrdw^t  totrien,  mie  bie  9)rebt8  in  gemetn 
#bcr  fMnlict^  gefc^lKfl  nt6^t/  unb  mon  fonft  m5<^t  oiele 
ta  gnlKitt  /  ober  Semanb  befonberS  aSein  tr^en.  Denn 
oMmI^  ttit  atte  baran  glduben ,  barumb  i^  bie  abso* 
Itttio  ttitjtt  venoerfen,  benn  oSe  absolntio,  fle  ^e» 
fill^tn  gemein  ober  befonberS/  nuif  boc^  alfo  oerfian^ 
bett^n^erben/  bo^  fte  ^lauben  fobbert*)  unb  benm  j^tlft; 
fo  baran  gtouben  /  mie  auc^  boS  (Eoangelium  felb  aUeu 
Vtmf^  in  aUer  SSelt  S^ergebung  oert&nbigt/  unb  9lie« 
mmi^  Mn  biefer  universali  au5nim)it;  aber  eS  fobbert 
^etfl^mof^  uttfern  ®(auben/  unb  ^ilft  ^iejenige  nit/ 
fto  tttC  baran  gtduben ')  /  unb  mup  bennoc^  bii?  univer-- 
snliB  bleibem  S>ap  obrr  ^it  mag  bebac^t  merben  /  baf 
SHcttMmb  ber  privat  aiiM>iution  bege^ren  xoexbe,  fo 
UMmbiegemein  ^t  unb  bteiben  tdpt/  baju  fasen  n>ir/ 
bof  eS  bie  ®e{la(t  ^t  in  ted)tm  7(n(iegen  /  baf  bie  ^e^ 
wtfpNi '  gteici^nH)^!  biefe»  befonbem  STrojlS  beb&rfen. 
Dctttt  man  mu^  bie  ®en>iffen  unterridS^ten/  baf  ber  Srofi 
M  Soangelii  eim  3eben  infonberf)eit  geite  /  unb  muf 
.  ber^K^tben  ba6  (Soangelium  burc^  ffiort  unb  Sacrament 
tttfottber^it  3ebem  *)  a))p(icirn  /  mie  i^r  ai&  bie  ^er^ 
Pinbfgen  mf(it,  bap  infonber^eit  ein  jebefi  ©emiffen  barob 
ftreitft/  ob  i^  auc^  btefe  grofe  ®nab/  bie  S^rifhtS 
ottbettt,  9e^6re.  jDa  ifi  Uid)tl\d)  ju  DerftebeU/  bap 
inan  bie  privat  aI>soliUio  bane(>en  nit  foU  faUen  (affen/ 
ttttb  Uefe  ;ipplicatio  exf)eUt^)  and)  bcutiic^er  ben  ^er^ 
^b  bei(£oange(ii  unb  ber  @)ema(t  ber  ®c|)(uffcL  Denn 
bct  gcmeinen  absoiution  murben  fet^r  wenig  Seut  n>iffen 
1«  gebrauc^en  ober  fic^  i^rer  anne^men/  fo  ftebaneben 
btefe*^).applic:itio  nit  erinnert/  baf  fie  ftc^  aud)  ber  ge^ 
^eoieinen  absolutio  anne^en  foQen  /  dfi  fe^  fte  ScbeS 
[b.  L  lineS  Sebeu J  befonberS ,  tmb  ba§  eben  biefe8  ba^ 
eigen  irm|>t  unit>  SBer!  beS  Soangeiii  fep/  gen>if(id) 
0Attb  oergeben  auS  ®naben.  2Cud  biefen  Urfad^en  ^oh 
ten  mx,  baf  bie  gemein  absolutio  nit  }u  oermerfen/ 
OQ^^  ntt  abjitt^un  fep,  unb  bof  man  benno^)  baneben 
bfe  pnvat  appiicatio  unb^  absolulio  e^^otten  foD. 
(Bott  be»a|)r  (S.  SB5.  attjeit  gndbigiic^.    (&.  tS.  au  bie^ 


t  i 


f)  Codd.  fobbcrt;   de  Wetlc:  fotbct. 

8)  «a^  ^ilft  —  8tau6cn]  practennim  tunt  in  cod.  Pal. 

4)  Sebem]  abest  a  c  PaL 

5)  Ot  Wette  edidit  ctbcitt,   sed  addidit^  antographon  lia« 
bcfet  cviclt.    Sicctiamc.  Pal.9  acd  e.  Gaii.  ctMIt 

Q  ]>•  Wcttcx  bicfct,  Godd.  bicfc. 

7)  De  WcHc:  «.  (?),  qnod  cascl'  tivg ;  scd  codd.  «  n  b. 

SlBtiinH.  Orxiu  Vol.  II. 


nen  fe^n  wir  aOseit  bereit  miOig^ic^.    S)atum  Sitten< 
berg  Sreitagfl  nad)  bem  JDftertag/  auno  155S» 

D*  Martiuus  Luther. 
Ptiilippus  Melanchihou '). 


No.1109. 


26.  Ap. 


Studiosis  in  Academia. 


Ei  Miscellaneis  Stepli.  Riccii»  num.  XXXVIII.,  adicctis 
libro:  Phil.  Mel.  argumcnUi  s.  dijpositiones  rhetoricac  in 
cclog.  Virgilii«  (Lcucop.  156S.  8.) 

^lntimalio  Phil.  MeL  in  guartam  Philippi'' 

cam  DemosiAeniSj  1585.'' 

Speravi  me  suavitate  secundae  Olynthiacae  invi- 
taturum  e$%e  auditores  ad  Demosihenem  cogno* 
scenduro.  Quid  enim  dulcius  aut  meiius  ea  ora- 
tionc  cogitari  potest?  Sed,  ut  video,  surda  est 
baec  aetas  ad  hos  auctores  audiendos.  Vix  enim 
paucos  retinui  auditores,  qui  roci  honoris  causa 
desercre  me  noluerunt,  quibus  propter  suum  erga 
mc  of&cium  iiabeo  gr«itiam«  £go  tamen  meum 
ofiicium  pergam  facere  vel  invitis  dicetur  in  coii- 
viviis,  adhuc  praelegi  veteres  et  iaudatos  scripto- 
res.  Cras  incipiam  Demosthenis  (fuariam  Philip* 
picam.     Witleb.  ad  6.  Cal.  Maii^ 


No.  1110. 


(ex#  Apr.) 


lusto  IFaldhiisano. 


t  Cx  autographo  Melanlfa.  in  hibl.  Regia  Hanuorer. 

lusto  fT^a Ithusanoy  praeceptori  liberorum 
d.  docioris  loannds  Ruellii^ 

S.  D.  Scis  rae  de  studiis  pueromm  quos  doces 
sollicituro  esse.  Nam  periculum  aliqua  ex  parte 
ad  me  pertinet*  Ego  euim  pro  te,  quasi  vadatus, 
spopondi.  Itaqnc  recte  facis,  quod  ad  me  et  de 
tuis  et  de  illonim  studiis  scribis.  Tuae  literae 
mihi  valde  plaeuerunt;  animadverto  enim,  te 
proficere,  et  accuratius  nuncscribere,  quod  mihi 
magnae  Voluptati  est  Proderit  enim  haec  tua  di- 
ligentia  etiam  discipulis.  Tumodoperge,  teque 
ipse  in  hoc  genere  diligenter  exerceto.     Amabo  te 


8}   (0ott  (cipa^r  cf  quae  acqiraiitnr  practcrnissa   tqnt  in 
c.  Palat; 

42 


651 


EPISTOLARUM     LIB.  VL    1635. 


052 


(le5  operam ,  ut  pneros  eflicin^  g^amntaticos  per- 
fectoSy  ac  veros  iirtifices«<  Mibi  orede,  tllif  ipsi 
etiam  ea  diligentia  pliirimum  afferet  utilitatis. 
Bene  vale  et  scribe  ad  ine  quam  saepissime. 

Phitippus. 
( Adjcripsit  Iiutus :  „  accepi  ha*  literas d,  5.  Afaci  5S.") 


No.  llll;  • 


■  \'    j 


I  ■ 


26.  Maii. 


/7.   SpcUatiiUK 


f  Et  apogr«  ia  eod.  Dref d.  €•  140.  ep.  48.  y  de«cri|)ta  a  Cla* 
rist.  G«r«do«fio*  ■      •  ' 

Ad  Spa ialinum, 

S.  1).  Dc  coltegio  veslro  scio  Luthefum  tibi  re- 
spondisse^).  Itacjue  significabis  lilobis  an  literas 
eius  *acceperis.  Non  placebat  ei  novanl  coiicto- 
nem  institui  in  tdmplo  \S;stri  cfoHcgti.  Et  ph>- 
fecto  muttaegravcs  causae  suh'^"  cut  id  hAtTo  hiodo 
cohcedcndum  sit.  I7t  enim  bmittA^  cetcra  ^ir^u- 
inenta,  quid  fulurum  essel,  si  eiusloci  cdncio- 
nator  non  csset  futuru^  iu  jpotestate  pAstoris?  Et 
scis  canonicos  non  vcilc  guberiiari  ab  urlidno  pa- 
store.  Quas  autem  tragoedias  excitatitta  esset  ista 
libertas?  Sunt  aliae  midtae  cati^a^,  '  de  quibus 
inter  nos  collocuti  suinus.  Non  poteritis  retincfc 
tranquillitatcm  ccclesi.trttrn- vestrariu«i  si  illic  110- 
vos  coctus  ficri  permiseritis.  Bembum  Gtorgius 
Sabinus  dedit  excudendum  typographo  me  ve-- 
tantc.  Sed  liabcbis  intcgr^m  et  iiicorruptum 
tuum  exemplar.     Bene  vale.      Poslridie  Exaudi 

1533.  w.. 

^  Pliilippus* 


ti 


s 


No.  1112. 


(Mm.) 


Studiosis  in  Acad. 


£1   liiccii  Miscell     no.  XXXIX.    descripiH    Foeriltinaiin. 

Conluli  apogra^>bon  in  cod   Ba«il.  39.  p.  53  b. 

Iniimalio  1\  M,  in  Probhmala  Arisloielis. 

Memini  virnm  optimuin  etexcellenli  doctrina  prae- 
ditum  lohaniiem  Stofflerum^  cum  Tubingae  Ma- 
thematicen  profiteretur,  depiorantem  ignaviam 
luventutis  et  Philosopliiae  contemptum,    dicere 


*)  Lulheri  epiat.  d.  e4wMbii  1683.  apad  de  WeU.  T.IV.  p.  450, 
Waldi.  T.  XXL  p.  1S48. 


Ablifuin ,  80 ,  sS  uviifiif  hdrae-  ipartio  "sairdr.iofun- 
dere  niiivei*isam  MaiheinalicAi  Mhoiastiois  pMseCi 
tamerr  sfe  afFecto»  esae  hiTtfneiBy'  'til  tridefftov ')  uegre 
exopatufus,  ut  usurant^silii  'btir«is  uttiuiifacrfa^  tti- 
bUbre^.  Nbift  di^ilttt^ nutdin^i'  'q«iteito> tMtios  qoeri 
p6^sknu5  d^ liU(«utf  Mlfftis  itfv^ttut^^iipuie^nqier- 
bis^ime  cbiKenrifiU^as  Ift^iM^ctlHV^,  .^[uitoB  adb* 
lescenlia  mdxiin^p^otiti^deblfl/i^Sed.iAititlrain^) 
iit'  praes^eiHisf^  qheneian^  tJttiliJMI  tbgrilM^mbihnap 
tbs  sthbiasf ifM>s  «  » rdlgaMl' ^  ^Mpim^  I>tom ,1  cqni 
e«*rt«  <ifffbfld  { tnr  eoMeMptta'  UteMrMi  ^^ '  ti^  idont  ^m 
bi»  op«r^ii^  etiftttmH^  DtoW4>le!Alei;i'«i6  Axtslotdfe 
primunipi^ofileffftf  plttfls  ^  Met4dtiis<Tt<caimBei^)^ 
Cum  satis  flfbltisiiUlfiic  Oraeci  codie^,  noii  deest 
faeultas  detecribeodi  *^'  Ptfael6|filifi  aiitem  ea  horai 
qtia  Derhotlhl^iVelnn  hMteniiB ^)*  ihUrfyretatits?)  stuii. 
Idco  enim  Pliilippicas  omitto,  quia  brevi.]ntidi» 
bhnt  conv-ef^ne.  Et  M^  FrHntistUs^  f^inariensis 
mihc  eatn  bratiorlefnl'' p^ivehegltv  ^4tMs^«sl  looge 
optiitHi.'  Nbs-^^tiBi^)  *lvliqu.'Aid«f}  alMMnoslhonem 
i^edibithtis,  tamdn  tribuiemtid  ati<]fhid  efeiani  openie 
phih)sophieistibellis^);  et  cnrabo^tfliciuor^)  hrevi 
exeitdi.  Porro'  in  hbc  Ptbblemate  iion.«ilnm 
Physica  quacdam  sunt  digna  cogiiitione,  sed  etioin 
tanta  est  suavitas  orationis,  ut  nihil  dici  possit 
dulcius-,  ct  vcl  hic  umis  locus^satis  testari  poterit 
Aristotelem  eiegaiitissime  locutiiin  csse.nL~554^^). 


■rr 


■  f  ■ 


No.  1113. 


(fere  in.  luii.) 


loach.  Camerario. 

EpUl.  ad  Karaerar.   p.lw  aq. 

IrirQ  optfmo^lQacnimfi  tfamerario  iamKo 

suo  s^mmv  Nqri^ergae^ 

S«  D.  Utinam  lieuisset  nna  cum  Vilo.  pTQfidsci, 
sed  mc  iremorantur  adhuc  non  siJum  privata  impe- 
dimenta,  sed  ctiam  alia  quaedaou    £t  filiusmibi^o 

1)  Sic  cod.  Baf .  ^  sed  Ricc.  videretur» 

2)  Cod.  Das.  omitto, 

3)  Pro  triccsimae  cod.  B   babet:  cui'  litulus' M  S^JiiOi, . .p) 

4)  Cod.  Bas.  distrittuenUL 

5)  haet,  abesl  a  cod.  B. 

6)  Cod.  Uas.  interpretaturus. 

7)  Ricc.  e/. 

8)  Ricc.  operae  J^fUffppieis, 

9)  Ricc.  quaedam. 

10)  Annui  non  legilur  in  eod.,  sei^  puto  anad  1539.-  «CripUn 
esse  baBc  tcbedam  poalquain  Oeniostb.  oraliQata  pijiKlegeni. 


Ei^ISTOLARlJM    LIB.  VL    163& 


W 


fetare  coepit*  et  sic  talis  periculoAain.  febrim 
L  Be  causaa  Hippelii  quod  tu  putas  magnuni 
io  itiuerei  principum  occaaioneia  fuisse  futu- 
..aecua  mUi   iNnfniin  UUs^congressibus  huius- 

^nego(ja.'axt#  dissimul^nl^:  praesertHn  quinj 
9K.i^'ixay  aj^  iK^niiidmpdum  ad  ae  perti- 
pmlaitU     Pqntanus  milu  diut,  conlra  quam 
Htasii,   /cpnveiiisse  prixiGipes,    sed  liuius  rci 
io  troQSttU^  diiata  csU    Munc  omnino  poUi- 

mihi.  suuHna  fide  se .  rqm  curatururo  e^iie» 
riaoipenijMt  Aibwjter  suspjip^re  hanc  causaan^ 
as^  calus  res  agitur,  optiAie  auditapud  no^ 
r  pvae^icatnrque  ab  omnibus  vir  ^^%q  opti- 

iquo.  t«stia>onio  certe  laetari  te  scio.    Bene 

■,?^i  possum  plura  sqribere  de  nostris  re* 
.omnia  seit  f^Uus.     Me  velim  omnino  ex- 

^eniet  jfttuc  foFkasse  llalus  qui^am ,  qui  oUm 
acbus'{uit^  Cui^pi^V^  et  victum^  anipUus  bien- 
odi^  nunc  praetei^tu  Utterarni^  jgoearumtinen- 
^  M\  ad  16  vienerit,  ne  recipias  honiinem  in 
;,'  nec  dederismuitum.  £st  enim  homo  in- 
9,  morosuSf  impostoi;»  et  improbus.     JUcue 

:,,  Philippus. 


r  oi. 


1114, 

Eidem. 

piiU  ad  Gamcrar*  p«206. 


n*-  - 


-■-<;.• 


f . « 


L'-.J 


loachimo  Qameraripy 

.  Ulricus  JPiodiirii^  .rogavit  me,  cum  hinc 
»bilS5ci>- UC  kibr  decejril.liiurfeos  Moribergae  tA^ 
D.  Ea  de  re  sctibit  Erasmus-^ivu  Id  in- 
ifratri  Ulricii  9intibe$iUJricus.ir  ul  petat.ab 
troi  -NihiL  :de  faac  re-diiiu  meo  ministro,  .Et 
Boii.difcem  anreos  volo  meo.nomine  Ulrko 

Vale.  ►- —  .. 

.  PhiUppuSi 


1116. 


(9.  luik  ?) 


Chpli.  Ruellio. 


bnlii  famg.  p*  869  sq.  —  ApografAiob  in  efod.  McMac.  90. 
no.  VII.  p.  401.  —  Quum  Lutheroi  Cfar^.Huellio  paero 
de  «tucliit  eios  icribat  d.  9,  iuo*  y  liMC  epist.  Melanlh.  for- 
imcrfftrinn  tempore  data  eat* 


Christophoro  Ruellio 

S«  D.  Cnm  pro  meo  erga  te  amore  de  studiis  tuis 
cogitem,  duxi  te  admonendum  ^t^  de  quadam  parte 
primarum  exercitationum*  Tempiis  est,  meo  iu- 
dicio,  ut  incipias  prosodiam  discere,  ut  coneris 
versus  faccre.  Quod  etsi  initio  subdifficile  vide- 
bitur,  tamen  paulatim  usus  hanc  exercitationem 
et  iucundiorem  et  faciliorem  efficiet.  Quare') 
nolim  te  difBcultate  primi  conatus  deterreri  atque 
animo  frangi,  praesertim  cum  haec  exercitatio 
maximas  pariat  utiiitate».  Res.est  per  se  liberalis 
et  digna  tua  natura,  intelligere  hanc  in  versibus*) 
iungendis  musicam*  Videtur  enim  -^mihi  natura 
tua'*')  ad  has  humnnissimas  artes  apta^)  esse,  in 
quibus  cum  eloquentia,  tum  poetica  iuest.  Deiude 
latini  sermonis  copiam  atque  elegantiare  adfert: 
et  grammaticiTS  eris  melior,  et  omnino  iudicium 
aaiet  haec  exercitatio  de  omni  ratione  scribendi. 
Ego  autem  ita  statuo,  summo  studio  tibi  incum- 
bendum  esse  in  omnia,  quae  ad  eloquentiam  con- 
ducunt ,  teque  hnnc  finem  tuorum  studiorum  pn)- 
ponere  debere^),  ut  adferas  ad  Rempublicam  di- 
cendi  facidtatem,  qiuie  quale')  habeat  omamen- 
tum ,  facile  poteris  audire  ex  patre  tuo ,  viro  opti- 
mo  ^  prndentissimo.  Hoc  consilium  expone 
praeceptori  tuo,  et  quid  decreverit  rescribitfu 
V^ale,  anno  1533  \  ' 


i*«. 


■  <■>!  ■    lyi 


•*r. 


No.1116.. 


(med.  Inn.) 


ludicium. 

lodicluin  de  condlio  a  Pontifice  Romano  promisso.  el  In* 
diclo  ti  de  ratione  pacis  restiluendacy  hauci  JuLie  io  usum 

:  pffdelpii  Electoris  scriptum,  cui  subscripserunt  Lutherus, 
lonas*    Bugenhagen  et  Melaiilhony    Tideatur   iu  Lutheri 

-  operihiu ,  apud  SVskh.  T.XVL  D,^5,.et  apud  de  Wet- 
tium  in  epp,  Lulheri  T.  IV.  p.  455  sqq. 


No.  1117. 


(ined.  lun.) 


:.\i  I 


Judicium  de  concilio. 

•    .    '  '  .    '  '    '       '  ■'  ■     * 

•f  Es  apographis  in  cod.  Goth*  262.  p.  942.  et  ts  cod.  Galli  L 
p.  80.  —  Miserat  Pontifex.  Roinanus  Uugoneiii  Rango- 
num ,  episcopum  Hheginnm)  legalum  suum  (in  cuius  lo- 


1)  Quare]  Manl.  Quia, 

2)  Cod.  Moo.  verbis.  '    '  ' 

5)  milM  naiura  tua]  dpsiderantiir  io  teslu  ManL 
4)  Manl.  apiag, 

.6}  Cod.  Moo.  delfeS. 

6)  Cod.  Mon.  quantum, 

7)  Cod.  Mon.  1553. ,  es  mendo. 

42  • 


r  • 


w 


EPlSTtiL-ARIlM    LIB.  VL    1««». 


«SS 


eum  paalo  potl  MceiMil  Paalui  Vwgariui}  in  Gcr- 
tnaniam  el  ><l  Ducein  Siion.  Elrclor  ,  ut  vum  per- 
mOTeiTl,  ul  ipie  eum  «oeiia  eoncllio  fuliirD  iiilereMcl. 
Quie  cum  kaalo  l'onlificio  ■  Ducefut.  tlecl.  mrla  fucrin', 
ra  leguiitiir  lo  opp.  Ulti.  (Wilch.  T.  XVI.  p.  tari  f]<i) 
parlim  etiani  in  nnp.  Mcl.iMk.  VVileh.  T.  IV.  p,  739., 
et  contcripU  lunl  in  cod.  GolL,  I6i.  —  rri!v,i;,i  P,in- 
cup9  Elrclur  a  llienI.<Bi<  NVilpL. ,  ul  >iiatn  >i!iii,'|itbni  ili! 
propDiilionitiui  piinlini.iii  ■crilierenl,  iiiiiiin  i|tisia(rr  icil-  ' 

(lii  MDiKutruiil ,  iiuorum  Ifijiui,  a  LutWo  eoDcrpiii, 
lelatilbon  liniiit  luJisctiptit  luuin  iioniun,  ijUArln  aulrin 
non  itcin,  prn  ijiio  patiui  boc  aildiiliue  Tidclur  iuiiicinm, 
quod  in  cdiL  tiolL  iu  iiucripluui  eit: 

nConsiiittm-IK-Af.  de  mttnttitto  etmeitto-wngrt^ 
gnndo  per  /egalos  liomitnos  indiclo  prinifj)!    -, 
.,     •  Kleclori."  ,',-  '  -_ 

@o  vitl  t^'$  oecllf^y  twltrid^bawt,  ba^  fid^'S  niii;t 
onbecd  gfjiemen  ober  leibcn  mtll,  benn  bn^  mau  fidj  cv^ 
btetfje  iu  com)}atii:en  cum  afisevertiLioue')  ctc,  unb 
bod}  pwtt^xtt,  baf  tnan  fidj  je^qnb  barrin")  nict)t  ''^^i:^ 
pflidjte/  toie  im  anbtcR  2Cctifu(  gcfu4^\Dic^^  ^imx 
foUten  ivii;  baS  6onci(ium  abfd^lagen,  fo  mujici-ii  luir 
bot^  inbec^ol^c^^frtjn,  batDicfoh^inMfin;» '),  linCi 
loecben  anbce  Stationen  no^i  mefTc-mibec  un6  oibittcrt, 
alA  bie  mir  baS  Qoncilium  f^Kuep,  itcra  f^vbeciii4a& 
Qtute,  bafi  «nbc<N:iiiones.tMbuc4  Iviffen. ,  S^fnfiOQt 
r^aiiones  ft^  ie|unb  auf.  biefen^jt ,,  kciU:,  ,fo  .^ec 
-popfl  feiiun  SSoct^eil  meclen  nvbi,  fo,ina4)t  Cc:l)o/^ 
(in  Qonciltum  i^b  cttict  un6. ,  Siatwfo^iix^Cf  .^,:^^T^f 
ee()ce  Diel  uncu^lv^E*)»  ^^9;  >vtR,):)4;|ti|  jtie  (^ogiii^ 
tioa  fdpeuen  ivurb^,  irab  fo  ituntbai)n,C9iApacic^n 
mi^fte,  ifB  Wfffc,  man  fcbtet^  ft^i  rgunb  bocju,  un^ 
fo  ed  jum  @oncilio  fomaut/  &uin  man  -(i^eit  Uii^Uc^rn. 
^coceMnbSSa-^^ccclangen,  tviedug^togt.iit^.^ba^  tk 
liberum  fei^nfolU  fo  ijVVSt^t  .  pitAn^i  l^Bi.ba6  nJclpt 
(c(angtn,,fD^t,id,iKff^e*:)<%ti,tf(f)i(It)tgw^,    .-.■ 

.  Koii  otaftjatt^  Ui:fai^..anjrid^r>o?4t#n^jB)  fiii} 
n»SnC9U«tri»^ten..  iDtRn.bcE^ftaii^fast/;  erjvoUt^ 
nneoacUiumiiaIten,nacf)(SewofHil|tit,fini  Jticd;!^,  bid 
an^c  gel^alttn.  9tua  ifl  bte  @emo^n^«it,  f«  jcgt  gf^ 
^ttn  mit^,  viel  onbecS,  beiui  nie  efi  in  ben  alten  &:»= 
cilitd  at-JpflUxn  ifi.  3)en9  in  ben  aUm  Goncili^  l>at  •Oian 
m&ffen  ouS  .I^^S  .fS^ort  ci4>ten,-n)ie  gu  fetKn  ifi 
Ac^uu^X  1.S.J  ui>b  fo#  in  Act^it](c.folg&Bben  tdblit 

(^QomMifm  .¥iKiib»n(K^.mtffiti9rt-^mt)iiu»')' 

i>i-.'k  .■  ■.'lii     1     ..ii,..    ,  .j,.i"  ■.;..!:..■■. 
-1)  OoA^tiilKtftiaeM^ffaMr.'  '^'        ■.■,■:,;'■■    ■T'"!,  ■■'■■' 
^  k4iflt»<aaKli»l>iriaMkaoik'  .■<.::.^.    /     . 

4)  ).  e.  in  DKlifin  ntt  Bttt  rlwnal  (cfttttat. 

5)  Cod.  Gall.  nii»B8lI(^«r. 

n  C«l.,pall.  ife   ^at.BiAll  t(|l«  ,|ifUt;. .  K^Uue  MJ. 

rjCod.G*U.b(ta  Vaplt' 


^oben  fie  otrl  «ne  antnc  8Betfe-ge^ftai>  ri^t(»iii# 
V)xtn  eigncn  Constitiitiombut  unb  •«tgnia  Qtenolt, 
mie  offenboclit^  *)  ijl^     Staa-nwi^  iimt,  bo^  wic.bit 

Otnstitnlidiirs^),'  fb  »ib«-0OtM.Stocet>l>l>i>'Mf<f^ 
tm;  boTumitamidie^Sbt^e  ui^ttutSlbMticoiutitiili». 
'Tiiiius  :gem*ti)rtlt  '.BleirtJm>'!fbn&Miii'niuf- 1011011^01(4 
aSoct  ftnicti)eilt  mecben"*),  biemeJt  b»^(ntl^'ii^ 
meu  ") ,  ii^ce  Sttjre  uitfc  iwBAitiitioncs  ftyen  'nriM  unb 
gtgcAnbrt  tn  ®i)tte«'flBo[t :  'h«in,  blefe '«xujtiu.!^ 
oer.  aJfVpftidKus^  ifl-ntit,  mb  wii^  .ijiergtbrdu^itii.]  i 

?iaeiH.tiBrut)kUMrtiigiJ)eft  6bB(tfifcijiia((ttrf(°^^^'^   ■ 
ic  ba8  (5onciliuni  iDtgem.  •!'»  r-u-ti-^i" 

■  '3iilr&r'V[t'id)y^"ftMrtrifiut"f(pn>-ftia^'itiaBUtat|: 
^a\t%  mit  91eip'0ecma^n(t>  ba#^fie  nMQe  bettniat»' 
wie  im  Stdci)  btiDogtn  ndre,  ria  ^ti  Goncitiittit  |>i^ 
ttn,  l>aS  and)  bie^^t  9Iotl»'>ber>9aiqtiV'a^Ki^^i 
focbect.  ■  S>aCTun  feinei%a}e^i<'He  ®«^v>bal^ln«iHi 
&eit(n^)iu)i>Ur»i  boi^i  bitiDj^ttkttDtbantfit^iimk  n«4^  \ 
^ttoi^bwft'V)  »a4idrtoi6dcb(iP>>i1<'i(r'(inb(r«>)»i(tiOil«»'    i 

jltfl^WfftoybtlrtM/Ji  •ii.ii'.-.^ilih  ;i;i;T>/.iii(iin  i-rnnio 

;  in      ■!.■■*       .;-i.i'ii    .i:r'i.|ii.i/.  ii(i-i>fi,iiiiip  jii  to  «1/; 


iTfTrrrtiKriif 


Ni(.ltl«.^ 


./^/t^  Corvino, 


,  .eiu."'-^ 


,  "  Kpiii.iib.  v;-p:jgg-»^ 

'P^ir^  ■vvmrabili,    1),    An  l  on  io    Ct, 

docenti  EvangeiitUD^^il^Cdiifs ,  suo  aniica. 

siUum  ■' iuslilueuii.ie  «xcoiA^nqaislitieiiiK-jit  .«ides 
ienirn,  quarir  ■bfir^iit'  dtitl^It^i^^^iiAlie^tttitlinJ^-bpud 
■Tiostrus.  Kt  ceclc  Jt,<4iti¥4i  £!(C0lipipunicatio  mu- 
itnnda  non  es^..  ^criDU  Adamo  ead^m  de.tCr 
De  re3kirrifl6»^*H«fi^il^i^i^i9«Wi^  QUl  fuiQb/ 
est,  notifltMiitt-tfeUi^pk.^^Tfrntis^f^^t^Wli^' 
tnr,  duiti  Uliniiilvt^ienff "^skfd^^^S?  HiMt'?MW<'' 
niitn,-4elMt  ^retitlr^dei^:'  'A1]iW^i'MNri'iAfaa^«^ 
pirpetuo  fiiRiri.  "Sni  totim  ■iibn  habeki''nrii!'Jj|lttD' 
cst  trestita(<re;  'cotii  ildli''Ken^t  vblelu  'jlihMIK'' 
iii    ,.•,-■.■:.■...  ,- 1^    ii.  ivi:t\jio:\  j]i'.:  iill;i   ziKliiuitol'] 

s)Sa:.(iirt;f/fViVil*.';""". '"'^    ''s;!'  ?"7"»"' 

i    10)  v.rb.t  fonttii  ma(  .ic ')iMlM«IM.-'J)ttil<Ai tMT 

1«  Cod.  o;il.  .«>..iiii'"    -'■■'"'"■I  "1111........  ..ml 

I  'tt)iC«I.IBMl.^.VWiy<«."«"  *.i:.l.-....i.|l«  (.  aiiiranH 

.     14)  ..4  Stottbutft  imlra.  cod.  GtdL  Ut.l    11*   ||l 
K.tb,  at  b.lMt  MA:8oAi:l  .1.1  .!.  .-ni.tt^H  b.  Jiiq.  X>  (■ 
-     *)  Vid,  L«lb.  tpi.1,  wi  nmUOM.  li:t6i4tKfllfc%  .. 


EPS&TOLAHUM     Lia'  VI,    15S8. 


658 


rsttkntione  nbsolvv  potfA.  Expende ,  "'qnae- 
aolidktuoa:' TantispeTAiraUir  i)Ie,  qiri  alie- 
it«ncti   dotiac >  «oiesu 'teuet^      Idqoe  hic  ita 

AiAhjminuii^^ilii^ksnui tH  egn.' rPlacet  ta- 
mihiv^null^tisorili^)  itArJbibeatiirxdtiD^nefjiji- 
it^tsrjeal^iaplbMlfnmniam  iBgum,  cliai»  dU 
rimiinlBifi^eK;  '■■■:■.'.'■ 
DBfonna  initLandi  csaiu^  \-etaLts ,  pl<iceret 
inu^ /liti  fonmiPauJti:  Peopter  foroicatip- 
hkbeatf  >m]iib|nl3(tK«  nxurem  saun.  ;::S(fepe 
etsh^i^yiikp  iz^iicsaid  «Qtu^s^fDrmamlllnDl: 
:ite  etc.  ,:■■;■!;■■■■;.  !:iu:' i!;'.'' •"-i.'^  , 

iviileoitibi:ipg«ilium'Conti^sse  fetix,  qnod' 
iAi-grdbiieiSs.  '  Et-  animadTerlo ,  le  adbiberc 
nGientitAti(;>nem,'!'i^ara'ttt':Argeaf ,  te  adhottotb 
flwrf.-.dcseliKiti  '.«fittn'>le^ndos  rauiotes  optir 
HaainttUfM-ta^imibinaii':.  ln.Tliet)lasicis  iu*^ 
BilflftWfldfmiotiinMlniiwliiiAKl^-haScy  vldes^inei' 
■a  cantroversifls  diligeiilpr  re^odace  iDnlVitAii-t ; 
:  in  quibnsilam  Apotogiae  locls.  Spcro,  tibi 
tsm-mBmntempI.i  pwjftiiiirftsssc.  Laiinam 
Nui/»  totam  reteKain.  Beiie  vale.  Po^bridie. 
mw  Baptlstae  l53d.  — 


'  no/H!2b:'\"' 


U9. 


Cmed.  lul.). 


y-Vi.YrjiWfft.^ift^^^lJf.flSi-ffiS-.^j.M^iWcui.    , 1- 

ait   m-tlHi-^    nmnviV.  ^fl'Tj<       A^.>    jihii    ijliii.,1 

itil*/4fifti''*if;V''^'9*l'"T'«fB''**  'W»  siWl"'^  I'"- 
mfti«F»ftl^.9*V?S,.et„jifiHpfffp3.   .?^ip(  hit  vii- 

iribus  officiais  potuerit  iu  MaRdeburg ,  iibi 
nns  degit.  Scis  enim  pfticnias  teayiores  :i 
JeUor^j^f„flppi;UpVr.uJWit»fa.)^,'.^{^*^..^^^^^ 
rfJllilltflUQ.iNtUlW^ .iij  Stm  ■..:.,:'.  .\  ■ '-"■'■'■'^'■: 
De  Synodo  scripai  nuper  ad  Atnbr0'sikm. 
1  minanim  po&tulata  suul^,'  'tiVprptuili^t','^ 
:ipes')  approbaturos  esse{^^^^s3ii[ji(^3»„et 


■pi«l.  td  HcMUDi  i.  lt>  IuAIuIUSwji  : 


coaclnros  armii  ad  oflicium,  si  qiii  dissenlienL 
Parisib  Beda  NalaJis  urbe  pulsus  est ,  cum  .aliia 
quibDsdam  Sycophanlis,  qni  adversus  quendara 
Gerar^ui^  ruriose  vocifcrati  sunt  ac  sedUiose  qui- 
dcm,'  ■  Nunc  Gerardtis  lihcrc  docct  Evangeiinm 
id  ipsa.Lutetia.  Hacc  ccrtn  sual,  ct  mihi  le^  Pa- 
risiis  ab  optimis  viris  diligentcr  perscripta.  Bene 
vale. 

■fr  Philippue  Melanthoa." 

\     ■■!■.■. II.       m .  , — 1       r    .1,   — :. 


' '  it  loi. 


G.  Spalittino. 


y  .  SuiWliriwMtographff  infcrlnU  ■fwtt  iJ^ia Galfiiin  fvaryf- 
ttCofilrv,  reiliiinle  Ebenhpnto  Briiyero.  1539,"     ViddicBl 
-  ■ftr  lhl«gifruiB  Spafalinni  tpltttAm-tcetmli.   ' 

I  ■i<{fufp^opiimo\ik:G'.«oj>-0io'Spalatinot    . 

.r  j:;'i-.  -jr.-!  y.':.'.\ai»ieo'tuot  ■".  ■; 
Si  m  '  Bnsgeritnf 'Hon  valm  siiie  nastris  literU 
idirititfftre'-').'  -Aecepl  Iftrosfejt  fpsi  Pamiorom 
n^be  ''Vcri^foi^  nnper^deb ,  die  Eohkfiiiis  Baptistae, 
iii^^^ibtis  n^t^-^histona  'eat.  '  6era)^o5'  qnispiam 
iiiJ''btilailegfnk^INarvaT-rae'£viing«ltMn'6ocet  ma^ 
KiJfi'^  tlt  scrlhvnt-,'  ai^iIiiJi  conilMittA.  ''  Adversna 
Ihfi^c  niiper  'pttst ' 'p^clia  PJiristis' ' H'ao  voeiferali 
jsnnt  sedhie»iB9.'Reg^  miniantes'^si,  'liisi  Gerar- 
idBrny-CelhAirat 'a 'lcdilhminitwf». '  '  Beda,  qnt  fait 
haidiHklmlafta^lti^^^^tina^cwm-istfs  dtiobns  eh)m»> 
'toTiiftii^Aiwa&  *ift^'eit  *i*fr''Irtit'elia -ai)ire.  Senex 
jquidam  tb^M^^'^^  (cdifiiri^(<Katri  ^edtogici 
|oi!aiiift^«^V%ic"t6iU?^^^etiriW'ViUiti  ^!fserit. 

ilo^s ,' 'tf ^iihr^-ha^bttW '«egrftHi-aaveiisna-enit* ,  ■« 
iiuve  tt^iitl  D^igntitl  eiiani''hnJ£"camM  evange.» 
liciiiPiio^Sniqui',  apild  ^tos  cognTtib''fieri  'debeat. 
Gatfrfbo'-eai  eiifeiiiphmi^eraWitri,  in'  quilnu  tit 
h*iec'"fiWtolria.''''  IM'''cogm)9ifes  ^(ntHnia'"plantas. 
'Whi^K-v^ki^Uiiii^mt^AiiS^kW  ^tint-Mifri^crta 

!et  !^i^miiimh^'^fk^^''Uvs^  betiortiirt  m 

non  csse  iniqua  doctrinae  nostrae.  Chriatns-Evtii» 
tgclii  gforiam  augeat  F  Ob54«sp..t«,Sfgnifica^thi 
>de  Aristarchis  in  conveiiMiiteattoi^daoareiccki  rft 


f^^^^-^^^^^^i^^ii^^^ 


069 


EPISTOLAkRUM    LIB.  VL    15S3. 


060 


nos  non  impeditiiros  conciliunu 
Magdalenae  1539. 


Bene  vale.   Die 
Philippus. 


No.  1121.  28.  Iul> 

Toach.  Camerario. 

EpUt.  ad  Camerar*  p«  809  f  q(» 

Viro  opiimo  loachimo  Camerario  Sam- 
bergensi  amico  suosummOy  Noribtrgae, 

S.  D.  Tua  assiduitas  in  scribendo,  gratissima 
inihi  est,  cui  ego  quo  minus  aliquandiu  respon- 
derim,  uon  tam  domesticae  res,  quam  aliae  occu- 
pationes  in  caussa  fuerunt, 

De  Coleri  filio  maxime  yelim  gratum  facere 
viro  optimo  et  amanti  nostrae  Phi.losopl^ifi.e,  sed 
iudico  melius  collocari  adolescentem  apud  eos,  qui 
habent  domesticas  scholas.  Scis  enim  opus  csse 
discentibus  litterato  sodalitio ,  faciam  tamen  quic- 
quid  tu  censueris.     Npvi  nos  nihil  habemus, 

De  fratre  tantum  dixit  mihi  Poniahus  nunr> 
cium  missum  esse.  Postea  abfuit  Pontoni/^^  ut  qn^d 
actum  sit,  nondum  scire  possim.  sed  dubitare  noJCi 
debes,  qum,  quantum  nps  quidem  possuinuAf.  stu- 
dia  nostrorum  non  defutura  siot  ,huic  {negQl;\c^ 
-omnium  enim  bonorum  summa  esl  erga  tc  yoluuU^Si 

Quibus  legibus  et  aiitoramentis  Synpduin 
promittat  6  AQyjB^ev^^  non  dubito,  quija  scia^« 
Pollicetur  se  habiturum  Synodum  veteri  ipojFe 
hactenus  servato :  deiiide  postulat,  ut  prpinfliaut, 
se  omnes  Synodi  sententiis  oh||empera^ui:o3  c^sf^ 
et  armis  ad  ofBcium  coacturos,  si  qui  d^Sfiep^tien);» 
nihil  sunt  nisi  minae  navv  TV^avyixcd*  ,  JNos  re^- 
sponsionem  honcstam  ac  moderatam  ^w,hyQcapar^ 
jiev^  de  qua  non  admodum  pertimesco  q/iskiafiovg 
Aristarchicos ,  nam  nobis  consilii  factique  ratio 
constat«  In  conventu  Smalcaldensi,  quid  actum 
sit,  melius  te  pulo  scire,  quam  nos,  Nostri  enim 
nondum  huc  rcdienint. 

De  Ptolemaeo ,  etsi  mihi  quaedam  venerunt 
iu  raenteib)  tamcn  quia  non  sum  artifcx,  reieci 
rem  ad  MBilix^oy.  Amabo  te,  maturato  editionem 
PtoLemaei,  nec  deterreare  unius  atque  alterius 
ioci  nondum  esplicati  obscuritate.  Usus  enim 
postea  ocat  SamfQai  (pQovrideg  xal  SwoniXiai  per- 
polient  Nosti  Apellis  czemplum,  qui  propone- 
bat  picturas,  utadmonitus  meliores  redderet,  re- 
vocatas  in  orficinam» 


De  TLO(voCometa  coram  avfupiloaofpii^fuiv. 
Horribilis  flamma  est,  et  valdbe  aeptentrioiiiilisi 
quod  me  vehementer  terret»  Cura  Sabino,  Dto 
volente;  brevi  veniam^  quiparat  iter  in  italiiBt 
Bene  vale,  XjCaL>^ugusti;v  \      -^  ^  ,     ^-.n'-  :-  > 

n  ■■    .f  »•»!■<■  \    r-    .{ 'K  ^hiruwk   . 


i ' 


•V  r^ii' 


■nr 


Tn — rr" 


'■■  •  ii'.     ■ 


Nq.1122. 

MdH.  Riienio/" 

■•■■■»  ■•  .    .     ■ . 

Martino  jtuel^lio 

S#  D.  Gaudeo  tibi : weas  iiteraa  giHtas  ei  .mcunr 
das  >esse*  NoUi  icnim ,  magis  taliblu .  a4hgffltdtiotti*> 
bos  deleclaiitnr,t4|nam  hiqui  raaiSfKuitead  viort»- 
lem  colendam  iacitati  svoit*  hEdeoipemrietqiioqut 
natura  ad  ivistlilefm  pelendam  .ducib;  ..Dafaiis  xigilsv 
operam^:  ut  qoo  te.vocat  najtsiraiua-^^etpalrijfjvifi 
optimi  authoritafr,  et  praeceptorom  inonit»^  1»»^ 
gno*  studio  oplimas«  artea  et^  virtutis  tdootriDan 
discas.  Tuae  literae  fueraht  nuihi  .^atfssicBtMi: 
tihique  persuadeas  volo,  gratum  te  mihi  esse  fa- 
cturum,  si  ad  me  saepissime  scripseris:  et,  xA 
spero,  remunerabor  te,  ut  ait  llesiodus,  eadem 
menlisiira,  atque  ctiam  uberiore.  Bene  val^J^  Meiiii 
lulio,^Ahno  1533. 


'.•  .\xt 


\ 


TTTT 


.      ,•■! 


No.  112». 


■!'.■    »1 


•      ^ 


(ial.) 


■i 


I.  Brentio. 

Sist.  ]ib.  Vjf.'^.  877  iqq.  —     Nbnc  ti  autogniph>'ijk  cocL 
mac.  !•  o.  S77.  tdS(s.         ^^  *  '•      ^^      '»      •  <»'\>/''^ 


.    ^.'1 


VirooptimOj  D.  lohannj  Brentii}^  4^¥^^ 
Evangelium ih  Salinis  Suei^icis,  sua  0muo 

S.  D.  In  Sen^eto  multae  fiotae,  co«1p2(reia^M|UU 
tici  spiritus.  Nam'  de^  iufitificatibne  .VideAAna  ider 
ridere  doctrinnm  fidei,  nequeaiiud  dQ$3e]te,)qfaB 
Augustini  qualitatem«  De  discrimine  vcfted»  ct 
novi  Testamenti  aperte.tlelicatj  fcufn.TPkiiylietii 
adimit  Spiritum  sancturti«'  At  Petpus  jnqnit  ik 
Prophetis,  to  iv  aitrrmg  TtveClJ^a!  X(^ajaS^'  Hifj 
roij  l6yov,  d  i'atiy  vfwatAaig^  iikinxhm  Mi 
Tertulliano,  et,  ut  mihlvidelur,  .c^ti^m  hjeaaeo, 
diligenter  enim  horum  inquisivi  sententiaa.    Sed 


m 


KFISTOLARUM    LIB.  TL    15SS. 


66« 


4on  rfofa&Oy?  ^iB.ipaiii6  post  magnae- dc  hac  re 
uaAsoveniae  exorituracr  silit;  £tj5i  autem  smit 
il«faqiie,'qaae  iure  ceprehendi  possimt,  iy  rcSg 
t)l0ijaunix6ig  didnLaxcO^Qh^^  xai  avziSiy  narffty  nigh 
iji  iixoxofitiafiDg  rtoy  dua- ^vaawy  iy  Xffiazq}, 
kpoitetreiiiili  statuere  filium  Dei  naturalem  huml- 
iatam  esse:  tamen  hoc  mihi  nequaquam  placct, 
|nod'iSerrefu7  non  facit  Ghristum  verr  natuialem 
ilinm  xat  yyi^aioy  Dei,  hoc  est,  habcntem  aaj- 
taxiXiSs  aliquid  substantiae  DeL  Hoc  est.ilHus 
»ntroversiae  caput  xal  .tfvyBXoym\  Si  enim  habet 
!}hristus  aliquid  divinae  naturae  substantialiter, 
icut  uecesse  est,  sequitur  iLo^^-.-non  si^fnificare 
autum  ipsum  patrem  cogitautem,  aut  vocem 
ranseunlom,  scd  aliquam  in  Cliristo  manentem 
inturam.'  .  Haec  Telim  cogites,  deque  eis  mihi 
fCKvibaa^  ft^aelego  nunc  ileiuin  Joeas^  communeSf 
ikiiiovanr  editionemt  atquc  emeudatianem  ador- 
■Kpii^^^u/hisietiam  haci:  altigJi'''- De  iS^/ioc/o  sci& 
|R{d 'Ponlifex  petat,  ntpciUa.piRmliitant  Princspea 
w  ipsinK>^ntentiam  approbaturois  csse,  et  arniis 
idioffiduni  coacturos  si  quis  idissentiat;  et  polli- 
otlnr>so  habitumm  Synodum  usitato  niore»  Bene 
iraLeii^  16S3.  mense  Lulio* 


No.  1125. 


2.  Aag. 


loach.  Camerario. 


Epiftt.  ad  CaiM«rar.  p.  210  sq. 


•  •  •      II 


^^" 


^,li2A,, 


'     !  ;  r  . . '     1 


SO.  laU 


/.  lonae. 


|-  £z  autoffrapho  PJbilippi  in  cod.  Rehd.  Vol.  V.  Jescripta 
a  S.  V.  Scbulsio.  —  £x  subscriplo  nomine  Melantbon, 
Intelligitur ,  scriptam  ase  banc  epift  post  ann»  1590.  Vi- 
4«liir  scripla  anno  159S.»  quo  lonas  denuo  iofpici^at 
ecclesias. 


.'>       V 


D.  luslo  lonae^  doctori  Theologiae^'  prae- 
posUo  ecclesiae  ffllie6etgensis  ^  amico  suo 

summo 

$•  P.  Pastor  ecclcsiac  Pricensis ,  qui  antoa  gu- 
beiiiavit  Worlicensem  ecclesiam,  cupit  evocari  in 
My^iHMf^  Nec  reprehendo  cau^m  istim  cupidL- 
hklAtO^^JIif^tchin  plus  qufim- bcirkarrca  est^ :  Et.nunc 
i^»laie  ifxctraaraauf  ecolesiarom  maxime  exercet 
faMfaBiiem  soam  erga  pastores.  Quaeso  igitur,  ut 
eilli^ifMff^nQmhabea»;  sicnbi  erit  occaaio.  Kescio 
iii-#it'lM>his  opus,  aliunde  accersere  pastores ;  sed 
lnilfen  «3qnid'CSt  loci,  qnaeso,  ul  huius  miscri 
lirioifSW^hiikicaib^v  £t  tamen  ytdetQr  mediocriter 
fdntMai  •   Bene  vale.    80.  luliib 

Phiiippus  Melanthon, 


P^iro  optimo  loachimo  Camerario  Bam- 
bergensi  amico  suo  summOy  Noribergae^ 

S.  D.  Quod  dc  negotiis  convehtus  istius^  tam 
diligenter  tamque  copiose  ad  me  scripsisti  his 
duobus  mensihus  totis^  gratiam  tibi  et  debeo  et 
habeo  maximam*  Fuit  euim  mihi  profecto  offi- 
cium  tuum  iucundissimum.  ac  facile  patior  te  in 
tabulis  expensi  mihi  non  postremo  loco  scribere* 
Nunquam  enim  iisdem  de  rebus  certiora  habebat 
aula ,  quam  nos.  rijv  xataar^oiprly  nondum  plane 
sciebam ,  cum  liaec  scriberem :  tantum  aigoificant 
ex  aula  nostros  m  itinere  esse ,  et  scu  pacem  seu 
inchicias  esse ,  de  quibus  tamen  qitidam  adhuc  de^ 
libercnt,  an^sinthoc  beneficio  Caesaris  usuri*.  Ni- 
hil  possam  disputare  priusquani  audiero  nostrosi 
aiit  certe  tuas  litteras  habuero.  loterim  et  agam 
gratias  Deo ,  qui  hactcnus  nos  mira  bonitate  texit» 
et  precabor,  ut  mitia  remedia  sanandis  his  £ccle« 
siamm  dissidiis  adhibeat,  si  rcs  ad  Synodum  de- 
ducitur:  sed  nolo  disputare. 

Senatui  urbis  vestrac  respondimus  de  illa  sua 
politia  Ecclesiastica,  sed  pauca  rescripsimus*)» 
NametiUe  ipse  liber,  quem  miseruut,  perbrevis 
est ,  xal  naidaytoyuog  fialloy  ^  noliTixog.  legisse 
te  opinor,  et  mittere  longiores  disputationes  quid 
proderat?  £t  ego  yofio&eaias^  in  quibus^  multa 
insunt  barbara  et  agrestia,  non  amo,  nec  video, 
qufd  prosit  fccire.leges,  quas  nemo  accipi^,  et  ut 
accipi«intur,  brevi  vicfco  fbre,  ut  rursus  mutcntur. 
Tiiars  Ktteras  avidissime  expecto.  Bene  vale.< 
Postrid.  Cai.  August 

Philippus. 


No.  1126. 


1 2.  Aog. 


/.  Stratio. 


EU  lil»ro:  lnSolectioresM.T.  Gccroois  orationcs  Philippi 
Melaucbtkonis,  loann.  Velcurionis  aliorumque  —  enarra-. 
liones ,  -*  cditae  per  Stepii.  Riccium  T.  L  p.  607. 


*)  Non  extat  hoc  scriptum.     Aliud  d,  d.  8.  Oct.  b.  a,  kfgilur 
in  epist*  Lutheri. 


ees 


EPISTOLARUM    LIB.  VL    16SS. 


664 


Ornalissimo  el facundtssimo  viro  D.  lohanni 
Stratio*)^    Uraiori  apud  Casttllanum  Cali" 

siensem^  suo  amico, 

S.  P.  **)  Plane  remuTierahoT  tc  «^rfS  rf/5  fihQtjJ, 
iit  praccipit  Ilesioilus.  jNam  pro  brevi  epistola 
brevejoi  remittam ,  quod  quidem  mihi  concedi  ae- 
quiusest,  quod,  \it  vidcs,  natura  sum  inops  ver- 
borum,  cum  te  auimadvcrterim  mirifica  quadam 
copia  atquc  ubertatc  orationis  praeditum  ess^.  Sed 
meum  ingenium,  etiamsi  quod  fuit,  consumpse- 
nuit  vcl  aerumnae  vcl  rixac  istac  in  quas  nescio 
quo  fato  incidi.  Sed  omitto  haec.  Valde  gaudco, 
te  memoriam  mei  retinere,  teque  insigni  huma- 
nitate  praeditum  esse  duco,  quod  in  ista  mea  mi- 
sera  fortuna  me  non  aspernaris.  Hoc  est  esse  ho- 
minum,  non  temporum  amicum.  Itaque  habco 
tibi  gratiam ,  si  qua  in  re  vicissim  declarare  pos- 
sem  meam  erga  te  bene\*olentiam,  efficerem  pro- 
fecto ,  ut  inteUigeres ,  te  a  me  fitfri  plutimi.  Nec 
opinor,  te,  hominem  litteriifum,  flructn  tnifigis 
amicitias  meliri***),  quam  benevolentia  mutua. 
luvenes,  quos  mihi  commendas,  complectar  omni 
studio.     Bene  vale.     12.  Aug.  anno  1583. 

Phil.  Melanch. 


1^^.1.1 


mm^ 


No.  1127. 


1  S^  Aug. 


Iooc/l  Camerario. 


EpuU  »d  CtDienr.  p.  SU  aq.  '      * 

yiro  oplimo  loachimo  Camerario   amico 
suo  summOy  Noribtrgae^ 

S.  D.  Hic  iuvenis  Hamburgensisy  versattis  iia 
nostra  schola  annis  aliquot,  officii  cdussa  atnitum 
quendam  ranm  ad  vos  proficiscentem  secotus  est, 
non  tam  videndae  urbis  vestrae  cupiditdtc  accen- 
sus,  quam  studio  tui  atque  Eobani.-  Hanc  ob 
caussam  me  rogavit ,  ut  sibi  litteras  ad  te  darem. 
Etsi  antem  intclligo ,  quantum  tibi  ne^otii  faciam 
hoc  genere  commendationum,  tanien  hinc-iuviehi 
non  potui  non  dare  litteras,  amo  cnim'  etim  pro- 
pter  ingenii  magnitudinem.  Puto  te  vidisse  Eclo- 
gam ,  qtiam  nobis  scT{{lsit  abenntibus '  ad  conven- 
tum  Augiistanutn  acute  et  deganter:  in  coUoquio 


«)  Dicitur  •  Riccio:  lo.  Stralius  Bet^a. 
**)  Haod  dubU  scripiit  Mel.  3.  D. 
t^)  la  libro :  mettrij  cx  mcado. 


aniroadvertes  eum  abundare  ingeirio.  Nihil  a»- 
tem  peto,  nisi  ut  aditns  ei  ad  tepatcat^  qntni 
nossc  cupit,  et  cuiusfroi  dortissimi&  sermafftilioi 
optat.  I  '  '.'    ■  «■i  -■  i 

Conditiones  pacrs  -  acxeptae  siiat^  ninic  «giufr 
ernnt  aliquantisper  ^aAxvivsut»  JSsait^fiijMwtnm 
haec  pax  ut  sit^  optandum  qnidem^  «ed  qnid:  an, 
quod  fore  spem  faciat?  Propemodum  ita'0in|»- 
cor:  Turcas  etiam  contarif  postquam  vident)Dni 
exoriri  in  Germania  seditioneiti ,.  id  qnod  ipei-fpa- 
mrunt.  Andisse  enim  te  pulo,.  quaminiris<iacb' 
nis,  ntid  fieret,  mnttorum  animos  tentaei*ft]€riiit 

Quod  Kobanus  cogitat  jMarpurgumi,'  m  pro- 
cedet  rcs,  novam  deliberationem  tiln'quoqu6  ck 
universa  schola  aflTeret.  Erfordiue  scio  niip«r 
etiam  disputatum  esse  de  rcvocandis  vobiaviacd 
nimis  coiitantur.  Vornm  aliqnid  •consiUr^tempUi 
affcret,  6  liiitiozog  avufiovXog,  Plnra  iMn  potdi 
scribere.  Bcnevale.  'lcL  Augusti.  Saiilta  :i£ii»- 
iii//»f ^ caeteros  amicos. .  i  •  -   ..u  .  ,..• 


r  il.ll..  .\.'' 


No.  1128. 


Geovgio  lihaw. 


■»  ; 


Epiitola  praerationit  loco  praeniissa  libello:  Aelii  DoBali 
ihelliodua  seii  ^cltBauiii  coniugaiidique  priiiil^*'tMitfliik. 
pro  ^tuer^s  .alpbabelariis,  rerum  graiiiinaliainios  broflpi 
ignari^,  cuni  epistola  Pbil.  Melanth.  Francof.  adpdcr. 
crofficitta  Andreae  EicH^rn.  (s.  a.)  8.  «^  Gorartrbi-JMic 
ediiioiveni  ^b^podidascali  Toracoscs,  ui  :ialelli||ltir'  c»  ff> 
f luii  epistolA  ad  Gt*orgiuin  Hhau ,  patrem ,  oata  Torf^ 
Caleud.  ^pl.  15S3. ,  qua  ipsS  Ilonatuni  '^cudeadiHn  al- 
;»erunt«  «uae-eliam.liBcllopratniiua  eat  Mdiili.mjtMl 
Vur  Meianlhon  suam  episl.  ineunte  menae ,  iSep|l»«  -- 
tibmnJciiiorarii  bartc  epSstJ  Mylins  io  clirOii6l.  libt'.  M(^. 
ad^nn.  iSSa.  -■■_-.       .\:    S 

Philippus  Meiftnlhoh  Georgio  Rh^flkW 
Georgii  fiiiOy   indolis  egregiae  puero 

S«  D«  Gnitulor  til)i  G^rgi  auaviw.  pcinraaiia- 
dolem  ad  literas  ot  houestas  artes  egrrgiam  durfni- 
tus  donatam^  deinde  6t-patpis,ivirir<if>timi^iBifi- 
raom  «l;.iudiiciuiiig  iqttod  videiicel  .tfl vad  litevaaiail- 
bibet,  et  stntim  e  Aeiierii.rectisaime.doceri^Hflfit)- 
niis  iinbui  vult.i'  M.ignn.kaecipffQfectofeUcitaaML 
(^iiare  et  prccor,  ,.ul  Deus  pirovehst&icoBalimiipa- 
tris,  et  tc  adhortor,  ut  inemiueris  divini  oraeali, 
quod  praccipit,  ut  parentibus  obtetnperea.  Ila- 
qtie  omnibtis  itngenii '*f igibua.conMlisite^  ciecet>}^iit 
discas,  et  peniinaiiniigau:  animoihaeeieltiiybata 
graramatices,  quae  ad  utilitatem  tuam  et  toonini 


Xf^ISTOLARUM    LIB.   VI.    15S^ 


666 


•  « 


iSxkn  paler  *c^ceadk*  {«mivlidb  Mbi^  liilH 
teB.firoposila  Mt.  -  Dens  enim  poUicetur  ingeD- 
iMeficiabiii}  qvi  hmi/t  fnotigeri « pavenlibtit. 
laec  4niHa  adituin  patefaciunt  ad  agnitkmem . 
Bgriffiv  fftod  Mne^-^Klerii^et  bacr  dctetrina  non 
Ui  iBtelMgt  AiidisttNaiiieiB  ^  £ van^Iium  e»$e 
mm$ni  nisuvaritafli  ,*  caelo  allatain ,  quod  auto* 
rftae  a^nMeGkribtimi^netiisoHmstral.  Qaic^ 
iadtlipc  lantum  munns^farea  aperit,id  chari»- 
[Bi^'nDbfa;€i5«e  debel:'  equidera.cum  in  achola 
B  i  -  rme»eato ,, 'te  non  soluminler  aeqmles 
ril^dHe,^ '  sed  ^na  i^rersaMur  piiriiBimi'  AngeU 
latores  atndiMUny  ▼eslromm  «ttustodM  cor- 
im*  Sic  enim  inquit  Ghristns:'  Angeii  eoram 
ler  videntfaciem  patfia.  Hi  vos  conritaniur 
idutn,  aiifsidimi  Qnft;  reducitntL  Hocaodali- 
i?if>ecAri'l»'decelyiiqiiod  qi<idem  mirificam  ve- 
aplem  capit  ex^  assiduitale  diseentfam,  et  piis 
liSf6l.'ieanonibus,'  el  Deopraedicsft  vevtira  alu- 
Deo  vos  commendat.  '^'Qttare  cavdbis;  ne  vel 
lifta  tualvel  mali  mores  offendant  et  abigant  hos 
iantissimos  custodcs,  Accipe  igitur  haec  pri- 
irtls  initia  hoc  nnimo^utDeo,  ut  piis  ange- 
«^uJdpatri  amantissimo  tuo  memineris  te  diH- 
lam  discendi  del>ere«  £t  te  commonrfachmt 
ii  praemia  «o^leki  *  v6ce  pr6missa.  Prodest 
m  in  artihus  tradendis  initio  communia  quae-- 
f.jipci)|iQnere,  pet  <]uae  gradus  nt  ad  cAetera. 
hit  libelltfs  conlinet  £tymologiae  principia, 
UK  praeceplis  hbn  sbtofn  reliqnam  Grammati- 
pa#tem  facilius  disees,  sed  etiam  locpi  latine 
(Hf^s.  Ad  hunb  usum  Interpretailiones  Gram- 
iea€' 'addi%ae  sunt  et  nt  discantpueri  ^roprie 
i)f,-';pt  jtem!fM)ra\tnterpfr^  et  ut  statim  loqui 
le  assuescaiit.  Praecipua  enim  opera  tibi 
da,est,  statim  ut  as^uefacia^  te  ad  latine  lo- 
&OTnf)r«^  ■*  LiiJiien'  ehim'  praecqitorum  «st  haec 
lil^tudo  loquendi;  pc^aetefea  format,  et  efficit 
■m  ehgantiorem.  'Qai  enim-  sero  *  incipiunt 
ito  loqni^  neque  perfectam  dodrinam  conse- 
ntnrxinquam,  et  perpetuofabrridum  qutddam 
luntii  '-  Quai^e  mmmo<  sdidio^assikefaitiaa  *  te  a 
ni»pneritia  etadlatinumBmnoaem  et  ad  pro- 
ciationis  vemistatem.  Ghristua  servet  te,  et 
emet  ac  provefaal  stndia  lua. 


No;  iitd; 


19.  Sept. 


Qiri^iano  Beiei^o. 


y 


4d  Puerost 

sciW.  GramflBiatscam  pneti^-  lyiii  caetera  .  vuitis 

)iaC«ro^  namcfue  viam  priraa  elemeuta  dabunt. 

•  ■      ■  ■  ■  .        t    ■  »■ 

.   *  ■    ■    •  ■  ■    * 

lAVTH.  OpER.    VoL.  II. 


f  Ei'  ap^rapho  in  cod.  Wolf.  Hamburg.  dejcripta  a  S.  V. 
Olibauifeoio. 

Magnifico  ^iro  Domino  Christiano  JBeier 
iuris  ulriusque  Uoctoriy  illustrissimi  principis 
Ducis  Saxoniae  Electoris  Cancellario ,  amico 

nostro. 

S«  D.  Magtiifice  Domine  Cancellarie.  Dedifnns 
literas,*)  '^d  illustrissimum  Priucipem^  Dncem 
Saxoniae  i?/ec/or«/7i  Dominum  nostruni  clemen- 
tissimum,  in  quibus  duo  negotia  coimplexi  sumus 
necessaria  nostrae  universitati.  Gum  autem  scia- 
mus  vos  pro  vestra  doctrina  et  prudentia  praecipue 
favcre  oplimis  studiis:  dnximus  vobis  etiam  cau- 
sam  scholae  nostrae  corhmendandam  esse.  Li- 
centiatus  Plancus  plerisque  non  solvit  stipendia, 
ac  negat  se  posse  in  posterum  solvere.  Habet  ex- 
cusationes,  quae  quantum  valeant  niinc  intelligi 
jputerit  relatis  rationibus.  Nos  enim  ideo  distuli- 
mus  ad  principem  hactenus  scribere,  quia  nisi 
relati^  rationibus  non  pbtest  indicari  an  reditus 
sufiiciant.  Nunc  igitur  rogamus  principem,  ut 
clementer- eurel  Mslvl  nobis  slipendia.  Sunt  enim 
aliquot  lectores ,  qui  neque  aliis  rebus  vacant  oc- 
^^pati  scholae  laboribus»  neque  habent  quidquam 
praeter  haec  stipendia.  Hi  non  possunt  hic  du- 
rare,  si  non  solvatur.  Commendabitis  igitur  il- 
lustrlssimo  Principi  hanc  rem;  ut  videtis  necessa- 
riam  ad  conservandam  scholam.  Praeterea  in  li- 
teris  ad  iliustrissimum  Principem  scriptis,  admo- 
nemus  eum  de  fnndatione  universitatis,  cuius 
spem  aliquam  scitis  euip  clementer  oslendisse  in 
.  auspiciis  suae  admjnistrationis*  .  Qnanquam  au- 
tem  scimus  rem  tantam  non  posse  perfid  subito, 
praesertim  in  tantis  occupationibos:  tamen  roga- 
mm,  nt  velitis  eum  adhortari  per  occasionem  ad 
iundationem  illam  maturandaro.  Multum  et  ve- 
stra  et  aliorum  coiuiliariorum  ad  quos  scrlpsimus 
auctdrijtas  valitura  est.  Sed  maxime  deest  eruditos 
tueri  atque  omare  studia,  quia  vim  eoriim.  et  di- 
gnitatem  magis  perspiciunt.  Ideo  speramus  vos 
Ubenter  hanc  cnram  suscepturos  esse. .  Nos  vicis- 
sim  si  quo  olficii  gencre  de  yobis  bene.mereri  po- 
terimus,    summa   id   voluntate   faciemus.     Bene 


*)  NoB  citare  Tidcntur  hae  litcrac. 

43 


667 

valete. 
1558, 


EPISTOLARUM    LIB.  VL     1539. 

Vitebergae,    die  19.  Septemhris  Anno 


m 


Rector ,  Magistri,  et  Doctores 
Academiae  Vitebergensis. 


No.  1130. 


20.  S^t. 


GuiL  Heiffemtein. 


f  Ez  apogr^pho  in  codiee  Bavari  Vol.  W  p.  994. 

Viro  opiimo  D,  Guilielmo  Reifensteirij 
Siolhergae ,  *  dniico  suo  summo 

S.  D.  Dei  beneficio  recte  valent  et  discni^t  liberi 
vestri.  Sed  Martina  non  conyenlt  .qui^  \\ok  coelo 
nostro,  qiiod  ego  ipse  expertus  sum  tabescenti- 
bus  inimicum  esse.  £st  enim  aer  tcnnis  propter 
arenas,  et  propter  pnludes  jpers.  .Thuri^gicum 
roelum  expertus  sum  mihi  quoque  melius  conve- 
nire  proptcr  aerem  pinguem,  et  iiatifus  hon  ex 
paludibus,  sed  ex  terra  orientes,  qui  iilunt  ct 
foecundant  corpora.  Sed  Deus  me  in  hac  Scy-- 
thia  sicut  Promethea-ad  Gaacasnm  alligavit.  Con- 
cedas  rogo  Miarlino^  ut  liceat  ei  liinc  abesse  va- 
letudinis  causa.  Nam  Marcellus  poterit  guber- 
nare  studia  puerorum  sine  ipso,  praesertim  cum 
ego  quoque  aliqua  laboris  parte  levem  Marcellunu 
Bene  vale.     Pridie  divi  Matthaei  1553. 

PhiLMel. 


No.  1151. 


(fere  mense  Sept. ) 


Lectori. 


Praefatio  praemissa^  actis  editis  de  legati  Pontificii  mease 
lun.  ISSiL  actionibus  cum  Duce  Savon.  Electore,  quae 
codem  anno  Hngua  vemacula ,  at  Tero-ctiam  linffoa  la- 
tina^prodierunl,  sic  mscripta:  „Rom.  Caesareae^laiest. 
Oratoris  et  Ponlificii  Nuncii  commemoratio  ad  Ducem 
lo.  Fridericum  Saioniae  Electorem  de  habendo  concilio 

fenerali.  Arliculi  ab  eodem  auncio  eidem  £lectori  caiii- 
iti  etc."  Witeb.  ap.  Georg.  Rhau.  MDXXXni.  4.  — 
Legitur  haec  Meianthonis  de  svnodo  epistola  in  eius  Se- 
lect.  fpist'  P*  137«  fternm  iibro  1.  euist.  p.  SiO.  (edil. 
Londin.  lib.  I.  cp.  71.),  porro  in  Melanth.  Opp.  Wite- 
berg.  T.  IV.  p.  759.  et  in  Mel.  Conkil.  lalln.  P.  1;  p.  143., 
ubi  inscripta  est :  ^  De  synodis  anno  15S0.  Consuiiatio.** 

Lectori. 

S*  D.  Etsi  multi  dispnlaiit,  utrum  expcdiat  Syn- 
odum  cogere,  et  pericula  atque  incoinmoda  col- 
ligiint,  quae  vidcaturallatura,   tamen  cum  in  tot 


conventibus  Princip^s  Germania^j  re  diligenter 
deliberata,  Sjnodnm  expetiveript,  curoque  ibvi- 
ctissimus    Imperatpr  Carolus  Augustus'  tenscat 
Synodum  liabendaro  e^ ,  quite  Pt^it 'aTVQ^ati^k 
a  talibils  iudiciis  dissehtire?    JC^ahi '(^l  quo^ii^^  i^ 
penderunt  et  contulierunt  iiit»i;  ik  c/omrabdji  'i^'W- 
commoda.     Nulla  enim  consilia  magbaruiti  i|pi^rom 
vacant  periculis , '  quae  cum  ingens  aliqUa  V^iliUf 
petitur,   non  semper' recusanda^  sunt     Et  jpUcil 
que  ratione  regi  ac  mitigari  possunL     Oertelk 
quod  de  Synddo  metuunt,   Imperatox^is  'jic'^diii^&. 
rorum  Principum  cpnsilio  et  jBde  ciiyeri  ^oYeit 
Neque  vero  non  vidit  jnc6tnmod£<  Synodo^tt^ie- 
tus  E^clesia,  quae  tamen  sancte  constituit,  uf  m 
qualibet  dioecesi  bis  quotannis  Doctbre$  ^celesia- 
i^ra  convenirent.     Praeterea , .  quotie^ '  iixtSteiiyDik 
in  Ecdesia  dissensionc^  de  dogm«i[tibti^|^'iiitl^  ui- 
que   ab  ultimis  temporibijs  Synodbs   coeg^t'^!^ 
primum  Apostoli ,  pdstea  Principes  bptinil  !ic  i^ 
jpientiss^itii, ,  Co/aJr/(inf//iii5:,  Theodbsm5'j^^')Aii. 
Neque  verp   aut  ApPstpli   atit  illi  sabtleitlmid^ 
Principe^  Synodos  habituri  crant,  si  exis(!i;fOjUMlti| 
eas  seitkper  mngis  ad  dissipandas  qiiam^adt^^lkptp 
liandas  Eeclc!sias  faccre.   i.Cumigitur  iibc  ^^lbpm 
multae  ac  difficiles  controverslae  de  maXiniis 
inEcdesia  mofae  sint,  Ppt^fidum  est^^^iit  ^^^^, 
plum  et  Apostolorum  et  laudatis^iriiotutfa^F^fioih- 
puni  imitetur  hacc  ^ct^V  "Id^iie  ^A^uil^^ti^ 
tdrempio  studio  cortari.     Natn  (juod^  alit^iis^'^ 
tant,  T^ihfl  ppus  ess^  Sjri^bdo^,  sed^^  amtSs^cbiU^pr- 
diam  t^stituendam  essc,  nbn  valde  vitflperanidino 
cbnsiliuifn  vidcretur ,'  si  i^e^rcbtis  pfbfanis  aiit  Xi^ 
bus  certamen  esset.'   Nunc  eiusmod!  causai  e^,  ut 
concbrdia  ne  armis  quidem   cohstitni   pQsm  .uii^ 
quam,    nisi  prius  cbnsjiil^tur  consciebtiis:' b^Ba 
eiiim,  potcst  esse  diii^ahilfi  concordia,    si  anlmo- 
TUmiudicia  disscfntiaht.     Nath  aliqUot  atiUhlf  eOe 
ruti)   qui   repurgarunt  Eddesiasticam  dbictriiiaai» 
ita  cdrti  et  perspicui  sunt/  ut  hemo  sanuii  Mif  J^ 
dubium   vPcet*      Tantnm  Sycophantae    quidsnm 
ventris  causa ,  caltimhiaf  tur  eos;  et  coolioiSnlfM 
neccssarilis  ad  pietateip.   '  Tal^i  ajctiiitili' libdl  b!ble- 
runt  extorqueri  bonis  ullasaeyiti^.   .Et  f^c^d^N 
qiicri  posse,  qnid  minus  decet  in  £icdesi4y  q^itn 
ciim  manifesta  veritate  belligerari?   ' P/at&etm 
ait  eas  demutn  Respublicas  beatas  esse^  quae  suart 
nomcn  sonantes  ipsae,    con6cntanea  appellatioDi 
faciant     Vocant  autem  scripturae .  Ecdesiam  6o- 
lumnam  veritatis.     Illa  vero  Ecdesia  minime  so- 
nat  id  nomcn ,   quac  manifestam  Verilatero  delere 


Btfd 


EPISTOLARUM     L!B.  VL    1538. 


670 


nniatur.  Deinde  sunt  articnli  quidatD  non  omni- 
Inu  pariter  perspicui,  scd  sunt  inulti  boni  apud 
HJuies  ecnles,  tjnorum  cum  de  tantis  rcbu>  coo- 
Kaep^a^e/ anth<SaDt,  acefbissime  cruciantur  hac 
^^^(|onft : '  his  {^Qfecto  debeut  con*uIere  pasto- 
K>.£^cresiarura,  siquidem  volant  essc  Pastores, 
dNm^Tryranni.  Qui<l  enim  fnerit  crudeHus,  «piid 
Go^eusindignius,  quamtalcs  interficere  potios, 
gtiqai^  s^nare?  Itatjue  si  unquam  antea,  nunc 
Dpuinwopus.estSynodo^  cufn  res  multac  et  m»T 
Mafi  co^trovertifnluc,  quarum  explicatio  et  ne^ 
ccssana  est  Ecclesiae  et  flagitatur  a  bonis  omni- 
Itus  ^pud  ontnes  gentes.  Nec  ratio  est  nlia  ulla, 
mia  Ecclcsiis  consuii  pnssit.  Quod  aulein  Epicurei 
apidam  ri«lcnt  haec  n<>^otia,  nHi  securi  ncgaiit 
4uidqnam  esse  vitii  in  usitata  doctrina,  quam  et 
Hlftereriint  et  defendunt  Monachi ,  horum  iudi- 
'~ii5  iihpii&  et  crudelilius  reclamant  omnes  honi. 
[on  eniia  aiint  ohsoora  vota  boborumapnd  omnes 
rntes ,  (pionim  exaudire  gemitus,  afBci  lacrymis 
lagilaiiUiiin  Synodum,  Pontifices  decebat.  Qnain 
'rriMlitcr  acciisat  Deus  hos  qtii  ita  regnant  in 
:clesi3,  iit,  Verilateoppressa,  honas.  manles  ex- 
icient  et  gloriam  Christi  obru»nt,  nec  sIUt 
ant  suiniiiis  ciilamitatihus  Ecclesiae  mederi? 
(enn  est  coniminatipiiibus  in  hanc  aententiani 
scriplura.  Quare  et  lniidanda  voluntas  est  optimi 
^paratoria,  qut  remeilia  publicls  malis  quaerit; 
rt  opndus  est  Christu^,  ut  gubernet  .jnentes 
oniniiiip  Principum  et  Pontificum,'  ad  illusjlra)i' 
(If^inPei  gluriain,  etad  revocandam  Ecclesimn  ad 
verimi  pietatcm.  Saepe  antea  superioribus  secu- 
Ijs  S^odi  coactae  sunt  non  de  doctrina,  sed  .^e 
(Mihps  Ponlificum,  qnac  etiamsi  fueruut  (;ausi]e 
m  publicimi  concordiam  Ecclebiaruni  retiueniiatu 
necesijariae,  non  enim  repugnamns  nec  politiani 
iUcle^iasticam  iinprob.-imus,  tamen  quanto  nia|;is 
iiabc  opus  cst  SvihhIo,  cum  noij  de  p;iuconir[i  opj- 
pu»,  sed  de  doctrina,  quae  ad  omf^  pe^tmet, 
flisunsiones  ortae  sinit  iucxplicabiles,  quarum  ut 
nunc  Kcclesi.-ie  cominunibnsvutis  expelunt  cogql- 
tipoim  ac  dVudicationcm,  itR  palam  etiam  flagl- 
Uxt;,  aliquanda  incipient.  Ac  Caes.-iris  quideiu 
yif^Iqntas  optima.  s;itis  cognita  est  universae.i^uro- 
oaf,  et  potcril  in  lils  sequcntituis  narratlunlbus 
pcrspfci;  riec  defuiiiri  snnt  utilitati  publicac  in 
Synp^  postci  Prpcipes,  uteorum  rgsponsio  |le- 
statnr.  Sed  in  muUis  locis  saevitia  t.?i\iii  ,^uuc 
exercetur  in  pios,  quae  quidem  quolidie  expspe- 
ratur,    nt  vix  quidqnnm  moderati  E^cclcsiac  ex- 


pectare  ausint,  Verum  res  est,  ut  dici  solet,  in 
Dei  genibus.  Ab  hoc  petant  omncs  pii  ardcnti- 
bus  votis,  ut  suam  Ecclesiam  respiciat  ac  resli- 
tnat,  et  sanctificet  eani  verbo  siio.  Haec  cum 
precamur,  Ponlificem  habemus  Christum,  idem 
pro  sua  Ecclesia  rogantem  a  Patre.  Sic  enim  in- 
quit:  Sanctijica  eos  in  vertlate\  sermo  tuus  ve- 
ritas  esl.  Cum  huius  Pontificis  votis,  nostra  vota, 
nostras  preces  conlungaraus.  Neque  vero  dubiom 
est,  quiu  fauiusuiodi  precibus  Deus  faveat.  Beue 
valc,  [Christiane  Lector.j  *), 


No.  1132.  l^Oci. 

Concionatorihus  Erfordensihus, 

Epiilola  Lulberi,  cul  etim  Ioom  ct  Helaiilbon  uibKripit- 
rant  ad  onncioiulorci  Erfordue,  yii,  in  Xxiiberi  cpittolii 
apud  dc  WelL  T.  IV.  p.  m  iq^ 


Senaiui  Norinherg. 


I.  p.  SOe.,  lcn.  VU.  p.  H9. ,  AIICDb.  VU.  p.  39»., 
Uv».  XXi.p.  SS8.,  B*I«D*.  XXI.  p.  4tl.,  ■  dc  Wetlio  in 
cpp.  Liilli.  T.  IV.  p.  480  (oq.  —  &d  idcm ,  ul  Mclautbo> 
nii,  cdidit  Pciel.  m  Mcl.  cbriillicben  Bcdcnlcn  p.lH.  — 
Apognphi  duD  anlii|i>isMni«  iudI  in  cod.  Palal.  4S5. ,  ■!. 
t^rum  ,p.  6  ,  el  ■llcruiii  sccunliui  dcicripluni  p.  19b.  — . 
Fnrma  cpiiloUe  McJinlhonem  prodit  ■uctorem.  Sequu- 
tui  luni  ■pngraphon  poileriui  in  cod.  Pd«t,  quippe  inl«- 
|H»riaium.  Ue  ra  ifwa  *id,  prielerca  cpp.  Lultieri  d.  18. 
Apr.  Fl  d.  SO.  lul.  1533.  ■pud  de  Wellium  I.  I.  p.  444. 
st  p.  470. 

3Cn  ben  dtat^  au  9lficnberg. 
(BotttS  <Snab  unb  %ttib  bur^  ^tjriftunt  3efum  unfcrn 
4>frrn').  eijrbare,  Sijrfanw,  ireife*'),  ginfJigeJ^erm. 
^a^bem  unfi  Die  Uneinigfeit,  fo  fid)  jmift^en  btn^errn 
^r&bicantcn  bei  @ud)^)  gugetragen,  oon  ^vrjen  leU)  ifl, 
unb  felb  gum  ^6d)^en  geneigt  ftnb,  aQen  Slet^  furgu: 
mcnben,  fo  Diel  und  timner  mfiglti^  frtjn  mag'),  biefc 
Uneimgfeit  ju  fliQen  unb  ^Tergermf  ju  ver^uten*):  ^ab 
id»,  S)octi»9IartJnu6,  nt^t  unterUiffen'),  vox  bw-- 


*^  HMe  verba  •  Peucero  Tioeniur  ■aai»  eiie. 

1)  ,Sic  «pogr.  alt.  in   cod.   P»l.     Itelii|ui :    Settd    Oliatt 

tucd)  unftrn  ^trxa  abttftnm  Stfum. 
**)  tDftft,  eicidil  >p.  de  Well. 

t)  btl  tttib  nonbabetipoer.  I.  Palal.i  deWetl.addil:  ^ot. 
8)  fffln  tno9,  non  btbel  Pet. 
A)  Ptx.atttt<ti. 
&}  Pio  unttrlaffin,  Pei.  unrtriucgin  lafftn  fiiiintn 

43  • 


671 


EPISTOLARUM    LIB.   VI.    15»«. 


mt 


fer  3eit  m  gemein  unb  in  Sctnbet^it*)  bie  ^erren  fytd^ 
bicanten  (tHmoljl  mir^)  beS  S^etm  iDfmnbri  Sleinung 
bojitmat  ntkfy  nk^t  eigentli^)*)  ben>upt^))  ju  Simgfeit 
unb  Srieben  treulic^  }u  Derma^^nen '*)•  Unb  bieweil 
(S.  SSB.  unfi  beiber  2;^ei(6  '^  ®4>riften  gu  befe^en  juge^ 
f4)i(ft,  ^ben  n>ir  biefelben  mitSK^i^  gelefen  unb  benxvs 
gen,  unb  ^ab  \d),  D.  8Bartinu8;  abermal  an  ben  ^erm 
Sjtanbrum  gefd^rieben '') ,  unb  ifymc  meine  9teinung 
9on  btefer  @acl)en  angejetgt.  ©ott  geb  ®nab ,  baf  e$ 
biene  ju  Srieb  unb  @inigf eit ,  tpie  )u  oer^offen.  SDenn 
n>ir  jmeifeln  ni6)t,  beibe  si^eiie  meinen  e6  tpeuljd^") 
unb  mit  gutem  cbrijKic^en  «^erjen;  unb  fuc^ett  in  biefer 
®a(^en  nid)t&  anberS  benn  gemeine  SSefferung. 

Unb  ijl  auf  6.  8K.  $rage  '*)  biefe  unfer  Jfntmort 

unb  SSeinung»    SBiemolj)!  n>ir  bie  ^rii>at  «ihsordtio  fftt: 

fe^r  (^fin^)  unb  trifKi^)  ifdten,  unb  baf  ffe  foffin  ber 

£ir(f)en  er^alten  n>erben ,  an6  Urfac^^en ,  bie-  n)ir  6. 9S. 

jttoor  ")  unb  fonfl  gefc^^rieben  Ifaben :  fo  f 6nnen  unb 

n>oaen  n>ir  boci)  bie  ®en>i{fen  n(d)t  fo  f)art'  befi(^n>eren, 

aU  fottt  feine  SSergebung  ber  ®dnben  fe^n  oI;n  atfein 

burc^  |>rioatabfolutiot]f'^).    Denn  an6)  bie  J^ligen  t)on 

Jfnfang  ber  SEelt  biS  ju  ber  3eit ")  S^rijli")  ni^t  pri- 

vatam  absolutipnem  ge^abt  |)dben,  funbem  fte  1)abm 

fid)  muffen  tr6flett  ber  gemeinen'*)  ^romiffion  unb  i\)xm 

®Iauben  barauf  bauen.     Unb  ob  fc^on  Daoib  t>ort  ei^ 

nem^"*)  %a\l  eine  |>rioatabfo(ution  ge^abt,  fo  t}at  er  bod() 

90tt  anbern  Siinben  t>or  unb  na(^  j}d)  muffen  f)aiten  an 

bie  gemeine  3(bfo(ution  ^)  unb  ^rebigt^  mie  aud^  SfaiaS 

unb  anbre.    Vtu  aber  baS  @t>ange(ium  geoffenbaret/  t>ers 

funbigtegSBergebungberS^unben^)  fn gemeitt ;t(nb  in 

@onber^eit* 


6).  Vid.  Lutbt  tp.  d.  fOl  liil.  L  a.  ad  ConGional.  ap.  de  Wett« 
IV.  465  sqq.  et  ep.  d«  10.  luJ.  b.  a.  ad  Linckium  1. 1.  470  sq. 

7)  Apogr.  Paiat.  n>ir. 

8)  Pei.  ba^umal  ni<^t. 

9)  Apogr.  PaK  ^ctnuf  t 

10)  Apogr.  2.  Pal.  erinncrn. 

11}  Xf)ti\i  addunt  apogr.  Pal. 

If)  Vid.  Lulb.  cp.  d.  8.0ct.  b.  a.  ad.  Qaiaadmm  ip.  d«  W«ll. 
IV.  48Sfqq. 

13)  Pez.  9ttt. 

14)  Pez.  Jtaoen. 

15)  Vid.  scriptum  Latberi  et  MeLad  Senatnm  ^kirtnb.  d.  18^ 
Apr.  1533. 

16)  Pes.  o^nc  pfiiMtam  oisoiu$ioaem. 

17)  Apogr.  Palat.  ^tthi^t 

18)  Pes.  bic  ^eitidcn  oon  bcv  fS^ctt  an. 

19)  Pei.  burc^  dcmcittc. 
SO)  Pez.  fcinen. 

21)  Pez.  9)romiffion. 

£D  bcr  Giinbcn  abeat ab apogr. t.  PaL 


fB9kt  ifls  boS  ber  j^-^)  iE>fitfnbe<  jagt: 
botf  ®en>i{^tf  ftrette  m^t  ingrteti^  -  tMi6eI>/  vb  ^®ott 
barm^eraig  fet))  fonbern  m  bet  9>er{biiV'>>^*ifitt  Qtott. 
aad) '')  0nib!8  fepnttDlW.  '''Q(Wi'  xiaem^  \ai'4fiiMifi. 
unb  proiimsioiies  getfietne  iR^^'^'^}!^^  fi^'^^*bc^ 
ein  ieber  iherlen;  ha^  fte  iinT^r^e^^  ^ty;  \ix^'f6i^^ 
feQ)8  bam  ni^^'')  Qtt0f(|>lifefM/  fonberli-J^r^rt'^^ 
nebmen  al&  eineft  efgen6'^>  unb  befonbei»i  m>iMtVek 
weil  @ott  ollen*")  gebot^rn  ^at^  ffine' 18^ ^iffung  {H. 
gUUtben.  Unb  ot^im^  memg  barakt^^  gtAtlMif  ^ 
tt)ia  er  fie  bo(|)  dDeit  QnbH^tif **^ '  ^oDtov  )b  fU^btitaif 
Dtfrldffen ;  -:n)ie  et  Wtt»!)'^^  I^Vvi/8.  -Kuti^^ 

increduli tas-  «brum  fidkm  t>ei '  ^atitk^ii'^    tM 

rooUt  ani^  fblgen/  jfd  feine  Sergebuifs '^  ii^*  d^t 
burd^  bie  Motabfolntiofl-?  aBie  MtihtfMtai  «m^bUi 
ben  ®en>iffen  rat^en/  fb  l^9>riba&kbfbfutfo  timt>1kiHt 
f)^ett'') »nnen;  0» fre Mit^mM  linb Xlit»>Jte 
fo4^ten  n)erbfn>  ni(|)(i  oKeiik' fti  U^k^ '7' «ttMt^ 
fonbem  om^  ht  f(^ttyetJm-]^>^ 
ftc^")  mt^^  biipjfenigfn^t^^  SdMtibeifeftt 

mi^rben  anf  Weonbeober  fonfl/  bafie^^^^inlfirCI 
ni(t)tm^ten^riefter  ^abeft?  ffitejte^^^^fJ^I^tlA^^ 
iuttagen  nM9a!r&e^tfrn">/b6  h^Ji^^jselimvM^ 
xoixb,  bag '')  einem  u6)ten  S^rifien  andf  mof^I  ftiii^ fifttf» 
^err  bie ^Cbfbtntion  tbifli  nAH^im'^)^  @^ ift^p^ 
SebennnbSBefenein  fo((i)emtder  ®tre{f  *')/  balHii<iAti^ 
ttnb  f&r  miber  ber  ^Attb  ^(^(8m  Shrgdfmid  fii^. 

Sum^^nbem  f<>  m^eti^mirtHM:  ®btiP-n9i^  mi 
berfi'')  au  vid)ten  benn  bap;<>  bfe  gemetrtef^rAist'^) 


/•1       •    •■>i-i:/j       >■ 


■.  ^ 


U)  au4  iiddidi 4lc.4pogra  f aL     .^.  '  .^ 

.95)   P(QZ.^f(^Qt.<)ll. 

26)  Pea.nicmontu 
80)  Pez.  bcncn. 


« >  • 


i  4  .   ^       *\ 


),$W.ppgr..«.j   reliqui  fijfn.  ,  .  ;      ,  . 

5  deWell.  Qir«f«,  -nitadkiM;- '  "■'  '    \    "  '    "'   '^  *  '■'*'' 


*      i^ 


81)  Apograpfaa  Palat.  evaeuai,  (Nonnecorrigend.  tfuociMMf?) 
,  8«)  Pea.  addit  bcr  efcttbC."    '     ^'        ■"   '    "^ '   ^    ^--> 


■i: 


r  .  /  -• 


.^" 


.»« 


83)  Pea.  6o6cn. 

84)  Apogr.  Palit.t.  «IfdHfteir.  ' 
95)  de  W.  et  Peb  fU,  mendose.  ,,  , 

nProverbis:  ni^t  attjilijil  Ifif l^(6cf  etd  PdLHnfiAi 
abet:  Quf  bcr  ^anb  oitVtd^Hft,  baf  ncfnlcrVird^ 

87)  Pea.  »061.  ''       "''      '■ 

88)  Codd.  Pal.  Ortcn.  '  ■  '    -^ 

89)  Pea.  bafi  au*. 

40)  Pea.  baf  au(^  cinc»  t«((tcn  aitifctt  e(n9f«r» 
^crr  n)itf  feinc  KBfelutfdii  m«tt^cilc«. 

41)  Apogr.  PaL  1.  Jricb. 

4t)  de  Weti.  n1t(f  ff  «ifbft^i         • 

48)  Pea.  fo  wiffcn  tvir  auc^  fiic  dcmlf,  ba(l. 

44)  de  Weit.  baf  actitiiir  9ribigtc. 


EFISTOLAftUM    LIB.  VI.    l&SS. 


674 


^finben  im  4^rjen**)  xoixttt  tn  benen^  fo  i(^c  eis 
WfeRrQlnpiffw  bgbur^  niit^'')  Qlduban  ftdflen  unb 
N^dl^i;  jHNi  ^.  9)att(u8  \}gtUiti  2>aft^  tMttgelium 
^#r«ftQk4trd/  boj^urc^  f^g  l»erben  oUe,  fo  baron 
tt)Kft«-  .Iteni  i  Qomt^S.  nenntf  er  boi  (Soange^ 
II  Hn  lEmot  beS  ^iligen  (Sitiled/  ba«  Seben  unb  Oes 
)ti^Qit  bringe»  liein :  Fidns  ex  auditu  est,  aiidi- 
pRffn  vcfftrani' Dei )  n>({{^e&  alle<  f&me^mlid)  uom 
oiftfiwlp,  vcrl^i^  bribe  lA  gemein  unb  fonberlic^  *') 
ll^ifL.  Unb^  «Ir  siimin^j  bien)^  boi  ^mein'') 
mg^^.f^^^Jl^^i/itf  bm  n>it  )u  gldubm oui 
tps&  »cfebl  .uttb  <^bat(i''>.f4ttlbia  fmbi  wo  bcrfet 
^/*')b.QMAub  ifl/  ba  mup  ia  )  SBergebung  unb  Selig- 
ifepo»  njtdfo  tft  bad  (SDangeltum  felbi  ")  eine  gemetne 
[i^itt^n  i  bfnn  eS  ifl  etne  Sier^dpung  /  beren  ftd)  ade 
hiPVJ^  inf0nberi)ett  annet)men  foll^)/  ouS  ®otte8 
^^nb  ®ebot^.  2>arum^  f  6ntien  mir  bie  g^meine 
^t^nid^t.all.unc^ifllici)^  oerbiet^^^  uiib  conbem' 
^/it^ejil iU  bo4 b^tt ibienet/  ba^  fte  bie 3u()6rer 
^Wf:*)^  bc^  ftct!")^'n  j^ber  beS  SDangelii  anne^^ 
lt;fpfl^ .  ^ap.  e$  ejne  Xbfolution  fe9/  unb  i^me  aud) 
I^Y<.'We*bemi  6* SCS.  Sorm'^)  iit  ^^d^t  (Srinnerung 

ff.^f  aber  bagegen  jgefagt  mirb/  mon  f6nne  ben 
vjl^nitfyt  abfoloiren^  barin '')  t)iel  ftnb/  bie  man  billis 
.tplnben  fbHt}  mon  foIjEaucJ!)  teinen  abfolojren/  ber  eS 
)t  bcge^rt  2C. ;  barauf  ijpi  ju-  miffen/  bap  }n>eierlei  ifl 
Ima  9^  Iijurisdictio.  ;Die  luriftdictio  ge^6rt  }u. 
m(i4)en  @unben ;  barheben  ftnb  oiel  me()r  |eimli(|)er 
nbe/  xotldft  xaan,  tMcftt  anberiS  hinben  unb  ftrofen 
n  /  benn  in  gemein  burc^yd  9)rebigtamt.  3(Ifo  binbet 
VttbiQt  aUe  Ungldubige/  unb  gibt  bogegen  guglei^) 
n  ®Idubigen  SJergebung.  3a  and)  berjenige*'*)  fo 
4)  bie  luri&dicLio  Qcbixtibm^  toeutt  er.bupd^  bie  fjtre? 
•  miel^c  ium  (^el^orfam.iwb  (Slauben  Unnt,  fa  mdre 


1 1 


^.v., 


l 


I)  Pes.  fBcrgcbund  fm  ^cwiffcii» 
i)  P».  in  tcncn  fo  ficbbaturcf^  im, 

)  deWeit.  {nfonbcr6cU:.codfl.jQ«bc4r|4(t;  Pez  (cs 

(onbcrH*.  . 

|MI>  9c(oti^.PeB.fi«Q  UmI.      ., 
I)  Pex.  bcr, 
}  Pes.  aot^. 
}'fclb6  ibeit  ap.  Pez. 
)d«Wet}.  foUen.  ..... 

}  Apogr.  P4Ll..cramii|ircii|.Pci«  ocfmo(Bct. 

)  Apogr.  PaL  fic^  a(fo. 

)  de  W.  cocr  9orm;  Pes^  G.  B«  ttc^rift  fctocr. 

)  Pes.  bton  i^r.. 

)  Sic  recte  apogr.  PaJ*  2,  «-    ReUqui  bCBlicoid^ttt 


i^  m>r.  (Bott  oergebeft  /  wien>o()I  er  ft4)  ^nai^  mit 
ber  Air4)e  ancf)  mieberum  t>erf6^n  foU/  att  bie  er  au(() 
beleibigt  ^t  '^).  2)ap  aucf)  geba4)te  Vbfolution  condi- 
tionalis  tfl/  ifl  fte  mie  fonfl  eine  gemeine  9>rebigt/  unb 
eine  jebe  Absolutio,  beibe  gemrln  unb  ptwot,  \)at  bie 
couditio  be6:  ®IaubenS  i  benn  o^ne  @Iauben  entbinbet 
fie  ni(t)t/  unb  ifl  barum  nic^t  ein  ^I®4)I&ffer'').  S)enn 
bec  (Slaube  bauet  nict^t  auf  unfre  S9SirbigFeit/  fonbem 
ifl  mir  fo  oiel/  bap  etner  bie  Xbfolution  annimmt/  unb. 

.  Sa  boju  fpri4)t. 

I  J)i4  ifi  aufft  Curiefi  unfre  einfdltige  SJleinung/  bie 
mir  S.  SS.  ntc^t  ber()alben  gufc^reiben  jemanb  ^')  ju  be» 
fd^mereu/  ober  gr6per  Uneinigf eit*^)  an juric^tett/  fonbern 
biemetl  \\)t  bege^rt  unfre  SXeinung  ju  miffen.  jDenn  ^) 
mir  oon  .^erjett.n>unf(()en  unb  beget)ren/  baf  ®ott(S(nab 
oerleibC/  bap  euer  Stitd)tn  in  Srieb  unb  (Sinigfeit  blei^ 
ben"*)  unb  in  @rf enntnip  "^)  6()rifli  unb  allefi  gvteir 
%tud^tn  iunt^mtn  mfige.  S)er^Iben  bitten  mir  gan^ 
freunblict)/  (S.  SS.  mollen  auf  freunbli4)e  SBege  gd^ 
ten  /  l)ierinnen  ju  ^nbeln  /  mie  mir  ni4)t  jmeifeln  /  bap 
(£.  SS.  baju  felbS  geneigt  fep.  Unb  ifl  bief  unfer  SSe^ 
benfen  /  biemeil  man  bep  einig  ^^)  auf  beiben  ®eiten  ^')/ 
bap  bie  ^rioatabfolution  c^^riftlic^  unb  ju  er^alten^)  fei)/ 
bap  beibe  S()ei(e  bie  Seut  }u  gebac^ter  ^rioatobfolutio  ^*) 

.  einf)eaiglit^  ^tma^nen.  Unb  biemeil^rm  JDtian^ 
bro  bef4)n>erli4>/  bie  gemeine  2CbfoIutio  ju  tretben^*) 
unb  (u  MlfiBiv  bafl  er  baiu  ni(^t  gebrungen  xontbt,  aber 
boc^  bem^itfben  ^u  gMt  ben  anb^rn^').S£^iI/  xotld)tt 
bie  gemein^')  3(bfo(ution  ^dlt/  unangefo^ten  liefe^^), 
unb.bagegfH  er.attc()  oom  aitbem  SX^eil  unangef64)ten 
bliebr  '*)  /  fonbern  baf  beibe  Sl^^eir  jur  |>rioatabfoIutio 

;  bie  Seute  gugleic^  oerma()neten. 

2)iep/  ad)ttn  mir/  foUt  ein  SSeg  fepU/  ber  nie* 

I  manbS  Q^emiffen  befc^merlidt)  unb  jum  S^ieben  bienfllicfii 

jmdre.     ®o  ^offen  mir  an(^,  beibe  Sl^ile  fe^n  yim 


59}'ati  bic  etc.  Pes.  praelermiut. 

60)  de  W.  ^tDUei^lUUtU  Poi^  fc(le4M^((lii-rfrL 
6t)  Pes.  icmanb  bamit. 
62)  Pes.  obcr  Unmut^. 

65)  Pes.  Unnb  ti^utt. 

64)  de  Welt.  et  Pes.  Jlir^C  —  blcibc. 
65}  Pes.  rcincr  Scfcnntoif. 

66)  Pes.  man  cinig  ift. 

67)  Apogr.  2.  Pal.  S(^citCO. 

68)  Pes.  ^xlftiidi  jtt  (^altcn. 

69)  Pes.  jtt  fol^cn  pHvaii$  abtohaionHuM. 

70)  iVL  trcibcn  non  iiabet  Pes. 

71)  Pes.  bcr  anbcr. 

72)  gcmcin  eicidil  ap.  Pei. 

73)  Pes.  blcibc. 

74)  unb  bagcgco  etc  non  habetPco. 


675 


EPISTOLARUM    LIB.   VI.    1558. 


676 


Sriebcn  geitefgt,  aI8  bie'*)  in  foldjer  0ad)'')  ni(I)t  aft» 
bert  benn  aSefferung^  unb  nt4)t  ©poltung  unb")  ?fer» 
gemif  fu^en.  @o  l^t  Jg)err  Oftanber  ehi  d(>rtfKi<^ 
gut  S3ebenfen  wm  S3inben,  xoM)i  botf)  aOein  gu  dffent^ 
li^en  ®&nben  ge^^rt.  Unb  n)d8  n>ir  t)on  fctc^er  (Sir<^ 
communicatton  bebadjt,  unb  <S.  ®.  wr  biefer  Beit  ^*) 
augcf^rieben,  bef '^*)  wcig  fi(^  6.  »•  obrt  Srocifel  wo^l 
ju  erinncrn.  ®ot(  t>er(etl;e  S.  SS.  ®nab  unb  9^leb/ 
^fmem  ®eben  )u  SBittemberg/  f{Rittn>0(|)  noc^  Srom 
dSci  anno  1533  ^*^), 

!Rartttttt«  «tttljer  D.- 
So^ann  JBttgen^agen;  Pont^^* 
SuftuS  3onaS  D. 
9>t)i(i)>))u$  SRctont^n. 
Sagpar  Sreultgcr» 


a. 


■■  * 


No.  1184. 


10.  Oct. 


'  f 


Martn  Buceroi 


f  Es  aotographo  Melantfaonii  in  takutario  Ecdesiae  Eyaag. 
Argentorat.  mihl  deicripta  a  Ct.  Si^eiio, 

'  ■  ■  •  ■;■'..  ■     ■' 

Doctissimo  viro  jD.  Ma^rlin-o  B.uoerQ^  ndo^ 
eenti  Evangelium  ArgentinaSy  amico  suo-i    -. 

S.  D.  Dialogum  ttnini  accepi  primiWn^^dirafli^id 
scriberem;  itaqne  de  ed  copiosiiis  aliajiyesp^ntfiii 
bo.  Nunc  tamen  de  meo'  atittno  ^eUffiHlissrmtiM 
tibi  esse  vdlo,  te  a  me  veffe  ac  pldrimunl  amari. 
Quod  facis,  ea,  'qu^e*  'ad  piim  ^WsishfumbohU 
cordiam  fectufa  videili^,  anigetttefWtholiarifect 
tirgeas.  Ea  in  re  st udiurh  ac  tlili^tiillam  tibi  nieatri 
polliceor  quantiim  'quantuni  pri^i^stare  otnnino 
po^um.  Nam  mihi  neboc  qiiidetn  rfissidfum  Ttiffl 
fuSgitiTTiasdJf^Utifii,  *l<*kles'iit=di«5Jftitaem  pW- 
fecto  quadam  spe,  quod  futunim  arbitror,  si  hos 
familiaritcr  ct  amanter  qojiloqui  pos^rnus,  (n^ 
unns  snbitus  coiigressas^  praesertim  bominium  qtii 
vincere  cuperent,  non  potuit  mederi  tanto  malo) 
ut  iniri  ratio  possit  tollcndi  dissidii  penitus.  Ati- 
tem*)  utinam  saltem  uos  aliquando  possemus  una 
commentari  atque  comn>uxiicaTe  de  doctrina.  Fata 


75)Pez.  blefo.  ^ 

76)  Libriimpr,  f0l.4i;i|.6(i<{|cn.  . 

77)  Pe».  noc^. 

78)  Pez.  fiit  bicfcm.    Ceteram  cf.  aupra  not.  ISw 

79)  Libri  inipr.  tai. 

80;  Libri  inipr.  et  Apogr.  PalaT.  1.  hab^iif'anh.  1599.,  «ed 

apogr.  S.  rectc  ano.  1583. 
*)  Autem^i  Viisic.    Fortaiae:  Ulinaaa  auUm. 


snnt,    ntvides,    dira  Eedesiae  propter  mimdi 
vilia. 

In  fais  regibnibus  novi,  'qdod  quideiii  scifitt 
cupias ,  nihil  est  Erfordia  et  noster  &(fxw  dc 
rebus  nugacissimis  - intcr-^se"Tmnirtrii3nfur^  ct 
optandiim  est,  ut  Christus  hos  tumultus:  e^Aipfi 
scat*);*  Audio,  captivum.^eneri  apud  v^s^neEu- 
lonem  quendam  pellificem  •*) ,  qui  totum  Balti- 
cum  et  Belgicum  anabaptisticis 'et  isliilr  fanaticis 
opinionibus  impleviu .  Novi  l^inem.  Proderit 
eum  dctineri,  ne  aroplius  nocere  possiL^  Prpba 
i^tiir  CQhsilium  vestri  Senatus'  et  ttium.  Biene 
vale.     Postridic  post  Dionysii  festiun.  1533. 

Saluta  amicos  Gerbelium  ^Pedrotum^ 


'i 


No.  1135. 


(lifiilOM;) 


I  .-j 


,y 


L  lonae. 


■  V  ■!:! 


Epiai.  1i1).V.  p.85f^.  ^  PutoMclaothODctnhane  elaeA«a« 
lcnf  epislolan\  scripaitae  mcnie  Octobri  anni,t53mw  w)«m 
disaidium  Principis  filccloria    cum' Erfprdebiibua    fuerit 


f :»!■  -T  '^ 


alolani.acripail  Lipsiae  io  iouiidiiiia. 

IWslo    lonae, 

S.  D.  Mitto  vobis  J$ic/;^r/liter^,:  ad  ZtufApi^ 
et  me/^riptas/  Qiiaruinn  illMe,,  qua^mihl  ibki^j 
liberalius  scriptae  sunt.  Nam  iii  lincri^JUidieri 
philosophatur  nescio  quid ,  qnod  nec  nos  intelle- 


/ordia  yalde   crtleiiia  nos^).    •  «IMagnopere  .scire 
cupio,  si  quid  tamen  habes,   quod  proferre  Ucet, 


'1 


4^  De  isto  disaidio  rid.  ep.  d.  15.  Oct.  ad  lonam  aeripli. 

♦♦)  pW/^e/n?   Vi»  ila.     Forttaae:  /aaa^enijTiL     Loaui  ri- 
detur  de  Servelo.  ,J    '  ^? 

1)  y idi  ipse  aulographa  Buceri  et  ezpertaa  aum   qoam  diA- 
ciles  lectu  smt  fllerae  a  Bucero ^piciAe.     \         .     .     .  <  i\ 

*^  JPj**"  K  ""* /"''  '^'°  tcmpore  inter  Principeih'ElccA»rci»  ct 
iLrfnrdiam  de  nescio  qua  re.  Seclkendorfiua  eam  non  alticit 
in  bisl.  Lulberanisnii.  Commenibralur  wo  isU  lia  in  cpi- 
alol.aMelanlh.dtO.  Nov.,  d.  5,  D«h,  V'¥f .  *«»n5 1  *^»« 
epp.  Luthen  ad  Uauamannum  d.  itt^clT^erin  i7.T£cb. 
.  *•  •;  i  .  ^^*"";?  «*  de  ■llccwiione  kiKkf^Do^iAHm^ 
gium  ct  Priucipem  Elecl.  ^   Viiua  Dieterich,  qitf  luni  Vilc 

d.  I.  lan.  1554.:  „Ha»  inter  pnncipes  n0ih«»  aancita«;  Ba- 
gotiuni  cum  lirphordenAibua  transactum  est,  utrunioueCHDi 
uiagna  noatri  Ducia  £lccloria  gratia  apud  omnta.^^ 


EPISTOLARUM    LIS.  VI.    Ifi^S. 


I,  aliquid  ns«i  imhwiit  iati  nimt»es  de  21/0- 
no.  £t  ecce !  affcruntur  atrociores  de  eadem 
f|f)tM4.non  Uiet  sccibere.    B^nevjiU.    ' 

w,,-  .■-,...  ...  v\.- ■■'■--■.      ,:  ■  ^i^Tinas.- ' 


(id.  OW.) 


Eidem. 


,E^lir.  Ub.  V.  p.SQ*9q. 

lusto  lonae  ■ 

Gum  heri  dedi  Htteras  ad  ic  LucatV'\c\tfi^i, 
UQ',a'f:ieperdm  tiias ,  quae  tamcn  pot(ea  i&ta- 
edtlitae  siint.  Tuum  ofTiciDm  cst  milii  gra. 
nm,  daboque  opcram,  ut  remuncrcr  te  aii- 
^  fihff^.  Detuo  ncgotio....*)  Crucigtri 
^rinceps  prouuaciaviLr  -IJberos.  csse  vomvd» 
)vis  et  inusildtis  oneriltus.  Ponlanus  dice^ 
dlicipem  nonniliil  commotum  futs^e  'firoi/ 
ijbip  iniquit;ile"  •*^.  ^/■p\inskemio  manrfnluni 
pendiis  nostris,"  ut  pccuhia  ex  nuncliuis  Wi- 
[am.mittatur. .  m^'Ef}iftoffdiugh.K:r\  narrnvit 
}siii!<^5'  nonnihil'  ftclUm  rn^tiorcm  Principis 
i^,  aicbal  graviler  [dictas]]  sentenlias  esse 
mibus,  qui  acjs^nt,  et  Iinprobata  consiliu 
)ta.  ...Itaque  bene  speremna.et  oremiis  Cliri- 

Bene  vale,  et:  teiluta  nostros.  Cras  spero 
■dituros.  Kempritiir.  ^i}iyi\  nos  iunior  Prin- 
qui  nna,  Dco  yolente,  rcditums  esL  Ruelr 
itian^  agil  vti^-  xoivjjs  fl^^k^s  xal  nepf  E^- 
■««'.■  ''leewifn  vid^-    SiiaivioIum^ertielii5i"i((ii 

'^ii^ikjios.  . 


n  Vidi 

Tt^^'Stcift%8.  ■ 


sr 


''/o.  Agricolae: 


'iSiSehrlkOrtibtw  amoenilat.  liter.  Vol.  I.   p.  85.  ubi 

ippi  in  cod.  Rebaig.  Vr*i»l.  Vo|.  V.  CddIuIi  ctian  ipo- 
fnipboit  iif  eod.  II**.  1.  p.  849. ,  e  qno  hiuil  dubie  Schei- 
Wtn-  ^tM.epul.  edidil,  ifuun  ubiiiuc  eiui  leitui  cum 
;od.  B.  coDTeDiet. 

oplimo  D.  lokanni  Agricolatt  Isle- 
lopmii  ae  propugnanti  emngelium  Ckristi, 

,,', ,  ■;    .         amieo  suo, 

;  TdTf*"  ofGcium  gratLssiinum  est  et  mibi  et 
.  .caeteris.     Le^runt  enim  tuas  lileras  Ztu- 

^Mm  letti  non  polatruut,  quod  eiemiilar  cuct  lacen 
.-    (Hol.  Stub.) 
ddil  A.  O. 


tAtrM  -ct  lontUt  qoi  poIUciti  nat  anibo ,  te  ad 
te' ttripturos  esae'),  Christus  evangelii  sui  glo- 
fUiKtfofendat  in  tantlsperictiUs,  quae  et  a  fana- 
ticM-'Spifitibus  undique  oriuntnr,  -  et  impendent 
et)ani'diunde,  ■■\  Noslri,'  qoi  tantis  clamoribna 
s^vittiperavamnt  ^n^Utiv  priomm  principum, 
„q«aatum  tragoediarum  excitamnt  intra  unum 
„anaum,  quM  ut^edare  Christus  veHt,  omnibtu 
„vptis:optamus.  Puto,  tibi  negotium  Erfordia- 
„nura  *)  et  pleraque  alia  notiora  esse,  quam  mifaL 
„$ed  hoc  mfe' excrra^iat ,  -principem,  cum  ipse  et 
„ittdi£ilT  satts  babrAI  et  vir  sit  optimus,  tamen 
„adeo  facilem  esse,  ut  tantum  permittat  certis  ho- 
„mtnibiis,  in  quitms  etiam  communis  sensus  de- 
„siderflri  iure  posrit."*), 

Jie  Mustela*)  certo  tibi  persnadebis,  inge- 
iitum  vere  nibnasticum ,  utsicdicam,  csse,  Fu&. 
runtm^i  ante  quadriennium  aut  ampUus  magaae 
ctrni- e»"contentiones  de  rebus  politicis.  ■  Uiswat 
eaim  ad  me  ac  /wiumi  'Auos  liliellos  eodem  fere 
argumento*),  In  nltero  scripscrat  ordine  novam 
jtolitftav*)  de  abolcndis  ludis  nuptiamm  ac  con- 
viviis*),  de  litibus  in  foro  simplicius  iadicandis, 
dei-prinripum  'cancellartis ,  ne  cansae  diu  e&tra- 
herentnp'),  £rat  plaue  JtoXiTtia  Platonis.  Ad- 
ipomii  hominem,  cum  siispicarer  eum  sibi  valde 
pUcere,  molltssime..'  £cce  antem,  qnanto  ille 
exarsit  odio  mei!.  quam  atrociter  de  me  questus 
est !  .Kcperi  cnim  e.im  querelam  in  Jibris  Cam- 
panJ.,  j  In  aJKero  niiello  erat  enarralio  Actomm 
Apostolicorum.,  sed  fcre  idctn  apgnmenluin.  .Vo- 
luit.enim,  eum  Ubmm .  imaginem  esse  suae  illios 
poUtii^,  Itaquestatues,  euni  leviter.tiiictum  eise 
litcris,.  se^  t9^cn'munachuin  essc,  hocest,  sine 
yerp  et  Declo  iudicio.     In  controversia  t^sjiuecuo- 


i)  Vid.  Lulfa.  ep!>i.  %i  Agric.  a.  t3.  Ocl.  1538. 

Z)  Vid.  cpiit.  tlel.  *d  Canierar.  d.  S.  Decb.  IS$S. 

8)  tttri  nori  ducribiit  BtiU-LM ,  «aiit:  R  ^eallWurtiir  «nud 
Scbelfa. 

4}  i.  e.  tVittlio, 

*}  Aano  ISC7.  ffueliut,  quum  euet  perocfaut  Nimeceniii, 
eiqm*  inulta  ia  ordin*  tt  rrifimine  eccleiiie  evan^rlicM 
diipU^e*r*nt,  icr^til,  ^t^\ff^p»fr*t  in  epUlolii  suis,  libruni, 
injcnplum  Ujpnihjmiuine,  illumijue  miiil  ATclenIhoni ,  el 
Aphoritmot  ex  Aclit  jipoiloloruin ,   quoi  — ■-■■   <"".-■    '••. 


ill*  eiposueral,  Erai,  ul  ipje  loquili  ,  „ 
CMlique  tuni  i|i(n*  evangelillu  lUmmilet  (ifaeotasai^,  luni 
principu  evanKdicoi,  ul  ralioaem  mdcIsc  l)ei  ecclesi»  «c- 
curetioreni  faaberant."  Vid.  e«  de  r«  ArekAi  UeitriiKc  lur 
LiUral.  II.  p.  298. 

5]  QaA.6.  el  ScbelL.  poiiliam^ 

6)  Co<l.  B.  e(  tonuiuiorum. 

7]  Scfaelfa.  txtrahuntur. 


«79 


JSP18T0LARUM    Lia  VL    t^A. 


huJtl^Tum  nec  Er^mum,  .jNametait  i^fkMimfff 
partim  openbas  partiia  fide  pirDpfioeiari  homtiMs 
liastos  iudicat,  tamen  fidem  intelligit  :de  fiditcia 
^sericordiae,  et  qnidem  saatit,  pjiiicipalilier  iu- 
itos  pronunciari  per  ipisepicordiae  fiducian»  mi- 
nus  .principaliter  et  ab  exigua  parte  propjter  opera. 
Requirtt  igitur  fiduoiam  miserioDrdiae , .  «t  docet, 
hanc  non  nki  operilins. ,  liaec  suut,  ut  vides, 
mOwokoiY^^^^  et  pousterior  particula  oonprocul 
a  nostris  abejSt.  Ai  ille  Pf^icelius*^)  Busquam 
requirit  fiduciam  miajericordiae;  coiiiundit  stulte 
fidem  et  opera.  Nusquam  docet  suum  theatrum, 
quantum  tribui  fidei,  4}oaatQm  operibus  velit. 
Ac")  optarlm  eum  intecrogari,  cum  ita  comnsi- 
^aceat  ijp  insdficalione  fidem  et  Qpera,  quantum  ve* 
lit  cuilibet  parti  tribui,  et«quid  interesae  pulet 
-Gomperies  eum  plan^  i|on  intelligere,  q«iid  di- 
caL  Urgebis  igitur  tiominem ,  quem  nihil  dubi- 
tes")  pessima  conscienti^i  redire  ad  papisdcam 
factionem.  Noti  sunt  enim  mihi '')  ipsius  aermo^ 
nes  mpi  evx^tffKniag ,  in  quibus  aperte  ostendit 
se  sentire  cum  Cingfio»  Nunc  quo  ore,  qua 
fronte  potest  -{'aut*' sacrificare  ipse,  ,aut  probare 
papisticam  miasam?  Hinp  haud  dubie  kk  eo  ilki 
aigna  perturbati  animi.  Ac,  si  volueris,  facile 
haec  elicies.  Vide,  quomodo  purgat  se  7i6(ii  Tffia- 
dog;  at'*)  de  eucharistia  non  purgat  se,  eum'*) 
ei  utrumque  obiecerit  lonasm 

Duxi  scribendum  esae  ad  lustum  MeHiMmj 
otmihi  bistoriam  tumuitus  iSfm/iiniii,  quem  an- 
dio  magna  ex  parte  ortam  esse  a  Pficelioy  totam 
perscribat"*).  Prodest  enim,  extare  excropla,  .ex 
quibus  ludicare'^)  de  eius  spiritu  possit  f  etiam 
populiis''.  Christus  servet  te«  i  Nostrae  res  ple- 
^nae  sunt  periculorum.     Interdum  de  te  et  aliis 


8)  Cod.  BaT.  ct  Scb«  iusiificaiionis. 

9)  Cod.  B.  et  Scb.  nid^roloyia, 

10)  Cod.  B.  PflceUus  iste, 

11)  Cod.  B.  et  Scb.  Ai. 

12)  Cod.  B.  et  Scfa.  dubiiabis. 

18)  Cod*  B.  et  Scb.  muUi  pro  mihi, 

14)  Cod.  B.  et  Scb.  addlint  iiU. 

15)  Cod.  B.  «t  Scb.  eisi. 

*)  fTtuHus^  pottquam  proTinciam  tUMn  ipie  deteruerat^ 
contulit  te  in  oppidum  F^mth  prope  Itenacum ,  utque  dum 
anno  1639.  a  Comite  a  Mantfeld  vocardur  Itlebiam,  ut  es- 
aet  concionator  templi  divo  Andreae  dicati^  quam  urbeni 
iterum  'deteruit  anno  1558.  —  Menium.  non  retpondi*te 
Melantboni  intclligitur  ei  epiatola  d.  11  Mari.  ISM.  ad  My- 
couium. 

16)  Cod.  B.  el  Scb.  iudieari. 


^iquiblisdam  amicb  cqgiuifta  gmdeo;  -vm  JSoa  jS^ 
i^iot/^esse,  «otcnrtemiiinahaberepericoli*^  S^ 
„confid0,  ChriMo  nea  eocae  eaae.  Me  tpiiddi 
oexcruciat  acerrime,  de  quo  non  libet  acribere. 
^  Sed  aliquando  coram»''  '^)  Beae  vale.  £ge  4e 
oro,  ut,  quod  facis,  nostram  amicitiaaa  nosisart' 
vea.  Idem  ego  summa  fide  facturus  sum.  fte- 
rum  vale. 

443iM3wg. 


■**^W^»^**^P^i«^*^ 


No.  1188. 


(Oct.  huios  anBi?) 


{Chr.   Beiero.) 


f  Ugitur  baec  epitlo4a  iater  diat  Melantbonis  «piafolae  io 
apograpbit  cod.  Gotb.  401.  p.  98  b  in  eod.  M«fan.  IIL  ».71 
et  in  cod.  Batil.  lS9.  p.  82b.^  fa  qao  intcribitur  £r«f. 
AmImou  Sed  nato^  iilnin  eaao  acriptam  »d  Chrisi.  Bek* 
rum.    Referenda  enini'  videmr  ad  autfmXBS  \n  EaiA,  kat 


emiae  ad  Beieruro  d.  d.  19«Sep|b.  l^S. .  ad  quat  BeSemt 
ortatte  reapoadit:  ae  ae^re  ferre  qnod  dodorti  Acade- 


d 

fortatte  ^  ^ 

iniae  nullain  tui  babeant  rationem ,  quati  ipee  AcodenwB 
non  curet.    Qiiod  ti  Yerum  ett.  tcripta  t»»e  Tidetar  I 
epitt.  mente  Octb.  b.  a.  ^    Etsi  Melambonia  caleaio 
Mntk  #ii^  unutviitque  tunea  Tidet,  «um  Bomiaa  " 
miae  tcriptitte. 


{/4J  Cancellarium  Ducis  Saxon. 

Christianum   Beierum.) 

Quanquam  mandata   dedlmus   clarissimo   viro") 
D.  lusto  lonae^  Praeposito,  proficiscenti  ad  au- 
lam ,  ut  vobis  exponat  universae  Academiae  ei^ 
vos  beue volentiam ,'  et  excuset  diutumam  sileo- 
tium  nostrum:    tamen  duximos  etiam  ei  literap 
dandas  esse,  ut  in  his  quoqne  perspiceretis,  nos 
et  honoris  vestri,  qiicm  in  Academia  summa  cum 
dignitate  geritis ,  .et  beneficionim  vestromm  me- 
moriaro  summa  fide  conservare.     Quod  vero  sU- 
quamdiu  nullam  sigi^ificationerp  huius  nostrae  vo- 
hmtatis  ostendimus,  neque  ad  vos  dc  promotionU 
bus  aut  aliis  negotiis  Academiae  scripsimus,  peli- 
mus,  ne  existimetis,  nos  secus  aut  de  vobisaot 
de  honoris  vestri  gradu  sensisse  unquam,  sed  coa- 
donetis  hoc  nostrum  silentium  his  turbulentistem- 
poribus,  quae  et  privata  et  publvca  officia  inter- 
dum  impediunt« 

Haec  multo  ante  duximus  ad  vos  esse  scri- 
benda ,  sed  distulimus  donec  aliquis  ex  nostro  ss- 
natu  ad  yds  proficisceretur ,  qui  coram  tota  de  rt 
nostram  sententiam  vobis  copiose  exponere  postel 

17)  Non  babent  baec  cod.  B.  ct  Scbelb. 
1)  viro  abett  a  cod.  Gotb. 


mt 


HPISTOLAftUM    LIB.  VL    15«8. 


JMam.M  inifiria  esftet ,  nuUam  hooocis  vestri  nitio- 
jaem  Uab^e,  et  ingratitado,  patcouuiu  pracclare 
jdie  Aicadenua  publice  et  privatim  meritum  iiegli- 
gere.  ,:Quarp  ba».  literas  ad  vo6  dedirnus ,  nt  extet 
apud.yos  aliquodoffic^i  uo^tri  testin^ouium.  Nam 
^  agiiof<;imus,  .yo«  esse  Canccllarium,  ct  deinceps 
jper  occasiouem  cum  aut  promptipnes  aut  alia  ne- 
gotia  incident,  libenter  honoris  veslri  ratiouem 
hal)ebimus.  £t  petimus  vicissirn,  ut  (Jancellarium 
mcmincritis  patronum  esse  scholae,  et  velitis  eam 
pro  viribns  tncri  atqne  omarc;  qnod  quidcm  vos 
haictenus  fecisse  cognovimus.  Et  talis  vir  doctpi- 
nae  ^tudiis  Ciiverc  ^)  ubique  solet.  Sed  cum^)-  sin- 
gulari  studio  illustrissirai  principes*)  dcderint  vos 
huic  scholae  patronum ,  praccipue  cim  tucri  veli- 
tis*),  praesertim  cum  hic  'pu4chcrrime  florcant 
pimiinTn  pptimar^iim  ariium  &tu()jijEi«  "^  Qua  cx  re  si 
qms  ad  rempublicam  fructus^),  ut  speramus,  re- 
diturus ,  gratia  .  eUam  debetur  hls ,  qui  scbolam 
fua^auetoritate ')  deicndunl.  Gommendamos  igi- 
tiit  VoBis  unfversarin  Academiani,  et  petrrrius,  ut 
pro  benevolentia  vestra  erga  nos  perpetua  com- 
tiMidef iS  earh  .  et  tibi  IHastrissitpo  Principi  dili- 
genter.     Bene  valctc. 


•  « ■ 


No.  1139. 


(0«}U) 


/o.  Sfratio. 


Biiihro:   In  stlecliores  M.  T.  Ciceroais  oraliones  Pliilipm 
;-'    Mol.  «^  ftHoniniciiie  enamtionef,  ^  ed.  pek'  M.  Slepht 
,  :^  1  Aicciiii»  T.  I.  pb  60^ 

■ 

^larissimo  uiro  D.  lohanni  Stratip  Ora- 
tori.  amico  suos   ^osnaniae. 

^ 

$f  P,.*)  Etsi  nou-^tissciebam,  cuiusmodi  pro- 
vinda  esset,  ad  quam  vocas  aliquem  graeccdo- 
ttum,'  egi  tamen  tum  boc  iuvenie  **),  ut  ad  .vqs 
proficisceretur ,  qui  latioe.  et  graece  ita  callet ,  ut 
notf  soluni  elementa  tradere ,  sed  etiam  autbores 
gnecM  medioariter  enarrare-  poasit.      Itaque  si 


*  • 


ft)  Cod.  Gotfa.  doctrinae.favere  et  sludiiu 

9)  ewn\  Cod.  Bai.  /ii/i. 

4)  Cod»  Mthn.  UlusirUsimus  prine^j  eod.  GoXh»  iilusiriMsimi 

ptiineipis}  rectius  ccmI.  fiaftiL  prinapeSy  puto  lonineni  Du- 

G«n  6ai.,JEleet.  etio.  Fridericnm«j^ 

5{  ueUUi]  cod.  Gotb.  debeiis.  /      . 
(5)  Jhieius  Abesi  a  coa.  Gbth. 
7)  GodL  Goth«  vnitmiaiti 

«)  Potius;  S.D. 

■  **)  Slej^b.  IKedb.    Hediit  Riccins ,   nt  ti  eplstoHs  aliquibos 
Slratif  «d  pum  jfftelUgitur,  Vitebergam  wino  1535«  . 

BIblastb.  Orn.  Yol.  II. 


haec  mediocritas  ci  ncgotio,  de  qoo  scrii>is,  par 
esse  potest,  habes  homiuem  idoneum.^  Nam  et 
ea  diljgentia.ac  moderationc  in  omni  oiBcio  prae- 
ditus  cst,  ut  spcrem  cius  humanitatcm  tibi  volu- 
ptati.fore,  et  cum  harum  omnium  literaruro  scien- 
tiam  noii  contemnendam  habet,  tum  vero  ctiam 
philosophiam  degnstavit.  Muhos  annos  me  pri- 
vatim  et  puhlice  audivit,  ubi  racultatem  penitus 
inspiciendi  ipsius  ingenium  habui,  Kihil  unquam 
deprehendi  asperum,  intractabile,  aut  ferum. 
Uanc  apud  te  pracdicationem  tcstimonii  pondus 
habcre  volo,  tibiquc  meam  fidem  obligo,  ne  me 
putes  declamatoris  raorc  (njTOQeveiy.  Sed  si  do- 
ctrinam  aliquam  absolutam  requiris,  non  erit  tibi 
hic  iuvenis  molcstus.  Proficiscitur  ita,  ut  tibi 
permittat,  ut  dc  se  pro  tuo  arbitrio  statuas.  Ac 
magnum  specimcn.bumanitati^  suae  pracbct,  quod 
sine  uUa  pactionc  meam  tantum  secutus  authori- 
tatem  iter  tam  longinquum  suscepit«  Commendo 
igitur  eum  tibi  complectendum  non  solum  propter 
suas  ipsius  dotcs,  se<i  ctiam  propter  amicitiam, 
quae  ei  mecum  est,  meis  primum  bencficiis  con- 
atituta,  postea  ipsius  alita  humanitate. 

naecscripsi  breviter,  tantum  ut  intclligeres, 
quo  consilio  iuvenem  miserim.  Nec  dubito,  quin 
et  de  moribus  et  de  doctrina  iudicium  pro  tua  prn- 
dontia  statim  in  primo  congressu  facturus  sis  ac- 
cuxatius , .  quam  a  me  perscribi  potuit* 

Quid  in  Gcrmania  habeamus  novarum  fabur 
larum,  scripsi  I^endorjino.  Beue  vale.  No- 
men  est  iuyeni  Stephano  Riccio  Gilensi.  Com- 
mendabia  roe  diligonter  et  Clarjssimo  Coniiti ,  ct 
D.Doctori /oAann/Medico,  -cnius  valde  mihi  et 
doctrinam  et  humanitatem  vestri  homines  praedi- 
cant,  £t  mihi  quoddam  commune  focdus  est  cum 
iis  medicis  omnibus,  qui  Philosopbiae  dediti  sunt 
diOL  X7jy  wivr^y  (piloaocfiay.  Gratum  mihi  fcce- 
ris,  si  mihi  aditum  ad  eius  amicitiam  palefeceris. 
Neque  hoc  quisquam  ipdius  pqtcst,  quam  tu  pro- 
pter  orationis  copiam  ac  suavitatem.  Bene  vale, 
et  meas  incptas  literas  boni  consule.  Witebergae, 
mense  Octobri  153S. 

Phih  Melanch. 


No.  1140. 


(eo^l.  temp.) 


Steph.  Riccio. 


£y  libro:  \n  selcctiores  M.  T. 'Geeirobis  orallones  Pbilippi 
Mel.  lobana.  .Velcurionis,  aJionim^ue  —  eiurrationes, 
ediUe  pcr  M.  Sirph.  Rieeium  T.  I.  p.  608. 

44 


m 


^PI^TOLARUM     ^IB.  .>'.!.    l«f  S. 


m 


4l,lwn».frtnM)i[  ttiffiiciie.BVMBiiEVqtMid-^iiktiMifMM. 
IttTAtbifAfKnoa)  ■baritditinnt  (JtligMrtia'bIh^ 
bli:ii'sscd>ietJinn,wtcqqadMid'BtU|lia'b»acn:kim'libi 
p«nciJjeiiilt<|uei«Dl%aa.  '  Svrihe  tnibi  ex  L^i^i^, 
nnriipfrKtaa  Utcr9»n3Kt>pens^' tuj  statipii  cam  4e- 
aeriB,PQ>ttsmBinv'^'nbiaiconti%u*  mq  ocitMtMO 
B«dditof.-  £lni!feiiiiD>nufap'a9as.  <Aiiidi¥ilft"Q| 
r(3(e»beBi.'.?Wrate4«fig»eiiI)iSft8.-''-  .  ^'i '  "'i  ':!  ^';1I 
fi/Ii^  ,iiii;i^     .?-.;!.r:i  ."-.31.«  "?  rjfhil;'3^elanchi.;if 


Ni.iui:i' 


■-^Ui-n^m^-yr 


f^eiuiiahili-uuOf  Xi.  lahanuL M-tteiiaj  Pa- 

stori  Ecclesiae  Coburgensis ,  amico  suo 
Svl).,,yenerab;i:8  vir.  Sclo  te  ltbeAJt^.^4ai£ 
niereri  de  boqis  .yifis,.  .P^on.Tcniprignoro,  quam 
ditigenter  nobis  commnideit  domesticos  fidei'). 
Tamen  has  ad  te  literoa  '^Sii  rojgntus^t  do^ino 
Blasio,  iit  te  commonefacerem.   .,Sc!s,   ei  arihtu: 

princcps  hoc  benenct&W^^^q^^i^e  te  rogo,  ut  dili- 
genter  eae^if^tati'vkgeM^m<l^'BiiA»i^  et<W- 
neas.' ^3««tiNc«M|,  '-v»!  id'irflqm  «idntl;*  iSa  iiMiM 
potcs.,' te nMr«alttra'fi;'!9Aftf^;  iedniMiv^oiyM 
gratuirtifiiinii;    OjMiior^^nitdm-t-^wiriiihi  j»^t«t 

iilii         i'.inn.   i:n-.-'!.r  ni.it.  -.I.Mrjl-    , -li  !.;7  -S-r 

.!'t}f'>aWtlralfcl9WMU)(ttt'^»'Ttl^  eBiM'l^i«;^*(n.Aei 
i  ..«"jWiMWWMw  •'^"•''^^"'«•'(^(«•«•.tVW 


lA  oper*.    nii  Fm^Ii.     aa  ul  patiti  .poM«l,    mt*  quoqu* 
t'!tMn^MrMiiE/f^«^«M  M"«*»l^  aUkilf^tl 

cipH  El«clon(  dc  iIIm  rMjlibui,  quibut  Jtautthtrtu  uau« 


,  -.«^ll...   pro  quAoJ 


tntl».   pro  quo  ofScio  el  ipiiun  rl  mc  hlbcbii  ■U  omnU 

>.«VVUU'kinlliWfaA'  MH>hl«."pM«i1*lW.i  I9S9.' 

■'         i.iV.jl     \     ,  T.  Vii™.     , 


p»l))(<!05  W»1!M,W11  ixTJJfll»  gl»USfnH-ilift  «P« 
Itm  ,4  pi!i>|i>l«l«iij„4llKfiDu  Mlwm<iilKn(l!!r«W 

E«ii«itii<,hiwBn;i«((hWflB.  mmAfmnfkl  iT.i 
;,'  ei?^»j>m<  fl)l|HJHtf revvfifliisiiewiwCfc* 

yorliis    ve^aMlm    Titu«„,JJr.„ftjKH5.«"!BW* 

Bcne  ¥ale.  '■;,■„-■, -,,;^     .:(i',3  'jTjaoii  11^857; 

,■•      ',■,•„,  f.  I,„  i„T'lil  i.fii  IPK-i-ilfc!,) 

'i^^t, — jiiin.     ,,  i  ,!■[  iuinij  ii.  liii  aio-?  cig»   ifnot56 


«».11«,'  ■'■--'■■  ■"""1  '"  .m»liili;ii'.ii"ijj.'|i»)» 
lir  'i.,.il'l  ,',„,  „„'?  f.nj>il).i[i  ,91oiii„  f  snp,»  oiaiill 
■-,,1    ',     ■,,'■,■.,■  ijioiul  ^«il^OT«l  o',I'lr,  ilimislife 

„'         ,    ■'        :    ..     .^i"„\'.k,i^'V\,  ..•..■3luo  ,l.,',i: 
...  Senaltri.Sittrihtr<ffetai^'Mmi  patnalatihSbj 

Si'  f>.  v;iri'Ktte«i5'4ei6W  iJi^OietMi^eiMi 

sl:fipliis,'  te  <^l(lt'^«Ste  SafiJ-iMltaiiln.*»^ 
sterti  coba{(i«si.'  'D^itaf^t^eiMni-^ii^W^p! 
giaiii  iloetWnain  K  j(t3bKal(!ib;"  ftdH«  «liif?'«K 
awantcr  i:oiri|«yc(afitn«"'  .-■"l"',-.'.'.  il"'  liiii" 
<J(i*t'5i-pote«ls;eiB«1iA*e,  'itelil-diiBKiiBi 
vos  collocare  beneficimn  in  v»W  miAjWSi 
ipsum  i'eWt«njil6R;Ae'  UtMK^SMWH^'  U^ 
qinliirnJiilatSi^aaflfljSSpiSftifclae^^StfltPjmB 
el  inorlio  ^Utj3ail?4iahl  eil(;'»iif'ltlWih"a<Wat 
teHlgi  poM5t"iM'HI4Tii  't()M"H«tiilh«i!f)tf»l«K 
penM  aKiii'  n>(int>l"a(Mliii!i;'  »P^'iM(mhi"H 
pietale. '  RiyBii'isitttt»i!iVi"rt-e,ttrii'«iiiiiftieliaifi» 
hibt-Mis.  '  eiifiilHinint^t^^iVViMi^MiiASR^U 
aillonlelil^e  ^iMfmmi.  '  "ffltCii  aMl  iUM 
gfattlnfVtlbtaffilttMtiiiiiiliMillMiUJlMWlS  i^SftU 
tale.  Benc  valete,  «'"^UlH&lklta  Itmm 
Camird^h'\itii  verbia  5alatein  perscribile.     Die 

8,  Novenibitff  anno  1598.  '"7 

._'\_11  +  Phaippns  MeUSflWli. 

!i-iVniT     ii"\ 

No.  lliS;'  ■"  ""  '•'  ""'■"  ■'""  "  '"'■'"""''»*  Si». 

~-rrV^  n,)l!>flX.o'ii}^.s'\  inii.iAo^*-ar- 

ErUli^l)b.'4't  ^«•t«Ji-.(iUM>l..i,U,|M%..,a«lt. 
II  ,  Tn-^-^y- r— '"Trt  T  "    ifirtiVHiii  -. 

■(!■_.  Io'ta»hM.-JJ-aaJm  '•ii^  mn  .;:/ 
S.  D.  Substitemnt  hic  biduwn  .daat^^i^fVti 
Itali.-i  in  patriam  rcdenntes»  'qooVaiW  aher''!^!^ 


EPISTOLARUM    LIB.  VL    IdSS. 


:ivili  deditus  videbatur,  alter  nostrae  Philo-» 
ki<f^,  «jaam  scio  te  quoqu^  amate,  perstuilio* 
Gbnhingit  ehiM  elbqtienliM  siudia  cum  Ve- 
Petip^ieoM^  ^  doi^triit*^  B^ttore  Lasurh 
\mitO,^'i&,  "ttiftir  Vfel^l^Mipdi;  hk  ktuitilis  di- 

.^'''Qteai^  tnapiaMf  VoIuptatMi  ex  hoc  con- 
a  nostro  cepi.  Rogaverunt  autem  toe'  dis-* 
riv' ut  sibi  literas  ad  amicos  Vratislavienses 
iK-  eg^-vero  ita  eis  praedicavi  ^-tuaw-et-Jife- 
p  tiumanitatem.  ut  plane  accendernqiii  vcstri 
eftttque^)  amore,  dedique  has  ad  te  iiieras^t 
(idi  atque  j^imijpQttM!^  tui  b^asionem  habe- 
,  teque  uterentur  jiQoSeytp  ad  MeceUrum^ 
'^tlljjaltosptitabis  adeupdos,  ASaicriim  vide- 
aot  certe  Uenckelum^\  Etsi  scio  te  pro  tua 
k^  httfpAnitate  taie^hdspites  exceptoniht  eski 
QKBsiim^  tameavut  mea  mul&a  «aliquid  addas 

te,^^e;^ftW\  a^flp5  ^t|?ji>  cwpo.^  j  Scfo  mihi  gTa- 
Ik^l^^b}^,  qvio.d  .facuUatem  tibi 'dederim 
^jda  buius  iuvenis  ^  qviQ  ego .  ex  isia  natione 
vidi  amabilius.     Amajt^j^.igitur,  et  ut,.^f>7 
gs:,difuun,  .^Jb^^e    eum,    et    numaaitatis 


>f 


,piea  c^us?, 


•  ■  ■  i/ 


laperpfia^  ^ihUe^|ift>i,:P;caetArtun^v.ltW 

ffjcjio^/)^jj)us  nugis^   !^e,I^rf^  iuutiU  quQit*'^^ 
?^»ftij?fi  Y^F^V;^     C^Ti»t«^  prohibe^i^eqm 

jl^cf^flfjf^^qi,  :  ^Ji^ficeJeru^i  sa;lutab«F  revccejcif: 
WjT^^iM^  ^di§nckeJum  %  eUque<neq.n9ipi»e 

m^   ,Sv4uyajRt,teafnidu'    .  .j.„.     ,     ■       mm 


."=)*n.' . .. 


J'  »'  w  ■ 


1144.:  ^-  ..  .  SO.Nov. 

. .  ^Jo.  JS^e^duK 

ExMognpfao  in  cod.  Monac  89.  no.  VI.  p.  Vit\  *^      -/[ 
.0 S  c •  *  -  i  , ^  ■  j. 

I^  o  hanni  Fe  selioj  CPasiori  EtthsT^' 

emi^nm:) 

K ;  ^^KfNMuk^  :«nibioI>.  MjU^nm^  Stockl^in^  i  vir 
WMddeftliininHiS  !jb||du^'Kcm 
quiddam  ex  saccrdbtib  quodam  C6burgensi. 
rem  tibi  »tTnivkssBc^)kv.l{Dli  ignoro  autem. 


variisartibus  hoc  tempore  eedesiasticos  riedilus  tn- 
terverti  a  multis.  Ideo  ine  rogavit  D.  Blasius, 
ut 'soam  fcauftcioi.  ttbi  eoramenihirmu  ^  Exis^im 
aulemi»' ;  ift  «pSiittS: J9Ai5m  eausai  ^faot unmi'  csse  \  som* 
ma;  fide '-Manitti^  praescirtim*in  cansa  aequissima: 
ttinen ;  te  ocd  »t  i  ^oantttiii  ■:.  possiiiB ,  nt  non  ^sokim 
stiidiom  ac  vigilaAtiaoe  ad  hann  nm  adhibeaa;  «t 
extorqueas  quod  debeiuo  iB/Mia^  sed  efliaM^omtii 
ratioae  pugnes.  m  iEtenim  ^  'qnatttuai<intelUgoi>,  ma* 
gn(^;<certirmitie  jmagiiaqAei  ?  contentionfe  opua  eaf. 
Hac  in  re  oro,  ut  .6lteddas^:xpUiitf^eam  Mniri« 
tianimida^c!eifj[a  te  officia  facias.  Nam,  si  hoc 
negotium  diligenter  egeris,  amicitiae  nostrae  sa« 
tisfeciSse  t^  iudicab6,~ac  praectare^de  me  bene  me- 
ritu^A  esse.  Adiungas  tibi  omnes ,  quos  nob^ 
amicoSi^iesse  arbitrabcris,  non  secus  ac  si-mea^res 
ageretur.  Nam  JBAim  ibrtutiiinon  aliter  ac  mea 
afficlor  propter  ipsius  summam  probitatem.  Bene 
vale.    Dbididic»  ad^ntas^jprhiia  169S.V  ; 

•     •  •■    '  *  7  ^H 


iJJdb 


^  -  -    .  - 

No.>ll45c  5.  Dtcb. 

Jodch^  Canietdrio. ' 


). 


»* »  '  j ' ' 


'\' 


*<W»    '.'!-.- 


lUim, 


ep.  d."^  d»  2.  riSY.  h.  •• 


; » ■  I  >   ' 


.    *  f.  I  ■ 


(        i 


...  B|iiil.  9id.i^tm'  P-  «M 

FJrQ  QpUmo^  iQacnimP  Camerario  amico 

SmDi'»  Pt(Wnvvj^re^il0t)(^vbDC^iantto.:firivata  res 
ouUa  acfcidittiniW  optMibr  tuis  pmximis  litteris, 
tt^.a^litm  quod  ^ssoBft^Qiiafi.tui  aasoffis  erga  roe 
«ummi^  ilMtmiilto.>mnsis)oqiifAd  sigoificabant  te 
recte  valere,  deinde  etiam  ingenti  animo  contra 
fortirti»OnrTn^ 

' '  SaBintim  hon  arfiUrabax, -adf  4,e.  veqiunim 
esae..  .JBaa^tittevds^  SpTngJero.mmi^^Ok  tihi.  redili 
MM,'tiMciitiqu«  ei4s;-  De  mfe^  viadttadine  intel- 
lU;p^  spa^^/i  esse,  u|t^Ti^np,^afcRajWQ«s.^^^P^ 
rhoea  labonivi.pcv  txidiiciin  ^ut  qoatridaBm,  qiiam 
facile  depuli  sitit^ett-fliodiai^^Msti  mea  remedb. 
<SMtfri»itf  ^%i)iieri^t '1/m'  MiM^e.^'lfl6ot«s^paene 
i940cftut,nMa  .aoiiM  joevswia^tp.^  siiimiti.imifn  pa- 
luili  fe)^;tideri'apH>a'^tt^  excdsoiani- 
]mtiiAJ^ilfsV«deamaaTebM.4isiM^^  Sed  hic 
ttfe  mnus  im^lementc^eketMifi^^j^^ 

i^^ '  ^  •  Qmin^ptttas  "crtfclayit^me^^iKxMetatto  negbtio^ 

r^i^b  .quiie  nwrp :,«(ii)ii9ri'^^ 
1  Duce  GMrWo,  deinde  cum  Erfordia?     Yerum 
44  • 


887 


EPISTOLARUM     LIB.  tL    1658. 


Dei  beneficio  lineti  ntritisque  rei  'xaram^wp^  cbn- 
secnta  est.  Nam  cum  utrisqne  transacta  sunt 
omnia.  Ab  JErfordia.  magnnm  raalum  metuebam. 
Brunsvicensis  ^  ut  ferebator,  promiserat  eis  au- 
xilia^  narrabantur  et  alia  nralta,  nec  Erfordienses 
adeo  confidentcr  arbitrabamur  ausuros  lacessere 
nostnim ,  nisi  aliquid  magni  et  sperarent  et  moli- 
rentur.  Fnitenim,  ut  ostendit  exitus,  re  cogni- 
ta,  manifesta  contumacia,  incitabant  et  nostrum 
mulli  perditi.  Nosti  lov  ^A^ixiviW^).  Quanquam 
autem  nostro  dolebat  iniima  et  contemtus,  tamcn 
serepressit,  ct  raoderatione  egregia  usus  est,  quam- 
vis  optarim  eum  aliquanto  minus  permisissc  prae- 
sidiariisin  Turingia:  nunc  composita  res  est,  no^ 
stro  restitu^a  sunt  vetera  lura.  Zrj/iiai  ctiam  irro* 
gatae  y  akla  rovro  fivarrj^fioy  iari»  Sane  gaudeo 
et  ago  Deo  gratias  non  extitiisse  ex  his  principiis 
publicum  incendium. 

Habcs  de  nostris  rcgionibus  omnia,  m(}l  ix- 
xkr^otaatiXiSy  coram  colloquemur,  nolo  enim  te 
ad  me  excurrere,  sed  ego  te  quacram  ubicunque 
cris.  Me  expcctatio  illorum  negotiorum'  etiara 
aliqua  ex  parte  rcmorata  est.  £st  intervallum, 
ut  vides,  Ecclesiasticarum  turbarura,  sed  ut  in 
morbis  oppressa  natura.     Yerum  de  his  coram. 

Vcnio  ad  Philosophiam  nostram,  Physicen 
adornamus,  quam  edet  Milichius.  habet  illas 
communes  dispulationes,  quae  in  scholis  tradi  so- 
lebant,  sed  elegimus  elegantiores  atque  utiliores. 
Atque  omnino  do  opcram,  ut  plurimum  habeat 
illecebramm:  cupio  enirti,  ut  Scis,  excutere  veter- 
num  nostris  hominibus,  quibus  possum  nlodis: 
inserui  suaVissimas  disputation^s  et  dignas  homine 
Philosopho.  Cum  autem  in  Galeno  yerseris,  quo 
nos  quoque  utimur,  te  rogo,  ut  nobis  irtlpertias, 
si  qnos  locos  invenies,  quos  arbittabere  nobis  pro- 
futuros,  de' Temperamentis ,  deque  alii»,  quae 
Physici  magis  quam  Medici  quaerunt.  Gupimus 
ihsercre  partes  humani  corporis,  quas  si  coUeg^sti, 
quaeso  ut  nobis  communices.  Christus  servet  te 
"Ct  cotiitlgiem  ct  liberos  tuds  incolumes.  Obsecro 
te  diligenter,  cura  valetudinem  fuam  et  tuorum. 
Gdudeo  te  ex  orbe  sfalim  discessisse.  Michaelum 
cxtra  periculum  esse  gaudeo.  De  voluntatibus  ei'- 
vium  nihil  est  quod  sitis  soliciti.  Deus  ostendet 
vobis  aliquam  sedcm.  Ea  de  re  etiam  cdram  tecum 
disputabo.  BeHe  ac  feliciter  vale,  Non.  DecembrL 

^iXiTinog. 


*)  Lindgratluili.  C  W. 


No.*1146. 


m 


lo.  Stratio. 


Ex  Iibro :  la  selectiores  M.  T.  Ciceronis  oraliones  Pliilirai 
Melanth.  —  aliorumque  enarrallonei ,  editale  p^  j9taM, 
RUcium  T.  L  p.  610.  ^^ 

Clarissimo  virOy  D.  lohanni  Stratio  Ora-^ 
tori^  suo  patrono.  (JPosnaniae^ 

Om  P«*)  Spero  ad  te  perveiysse  adolesceAteiiv 
quem  istuc  misi**),  qui  quomodo  tibi  placeati 
vehementer  soUicitus.  sum ,  etsi  ea  te  humanitate 
praeditum  scio,  ut,  eliamsi  doctrina  non  satisfadt, 
tamen  suavitate  ingenii  et  morum  eius  delecteie. 
Mihiautemmagnae  voluptatifuerit,  si  cognovero 
eum  tibi  probari.  Quare  significabis  tuum  de  eo 
iudicium. 

De  rebus  germanicis  niliil  habeo ,  quod  scri- 
bam.  Dei  beneficio  Ilalcyonia  sunt.  Atque  uli- 
nam  haec  tranquillitas  sit  diutuma.  Metuebamus 
paulo  ante  bellum  futurum  nostro  Duci  cum  Jpr/- 
fordiensibus.  £a  res  etiam  vidnos  implicuissel 
bello.  Sed  Dei  beneficio  res  composita  est  per 
Moguniinum  et  Ducem  Georgium.  Italicae  res 
vobis  notiores  sunt  quam  mihi,  quanquam  nuper 
ad  me  Patavio  scripsit  Sabinus,  Is  nihil  nisi 
quasdam  suspiciones  significat  propterea,  quod 
aQx^iQBvg  ad  Gallum  concesserit  Bene  vale  et 
me  ama,  Postridie  divi  Nicolai.  Witebeigae 
1585. 

Phil.  MeL 


No.1147. 


7.  Decb. 


Eidem. 


Ex  eodemlibro  Steph.  Riceii:  In  telectioret  H^T.  Qcflm^ 
-  Bia.  orationes  Philippi  Mel.  —  enarrationet  «toT^L 
p.  611.  - 


» ■* 


Clarissimo  viro  D.  lohanni  Siratio 
Oratoriy  suo  patrono.  (Posnaniae.): 

^*  P.  *)  Cum  hodie  altcras  literas  perscripsisseniy 
ecce  eadem.hora.afferuntur  tuae;  plenae  lindb 
Siephaniy  qnaeiiiihi ob  eara  causam  fueront  in* 
cundissimae ,  quod  ofBcium  menm  -iHA  pfobari 
cognovi.     Nihil  enim  malo,  quam  te  inteliigere, 

*)  Immo :  S.  D. 

^)  Stepfaanam  Ricciam. 


oii/AiitJM  '^f^^t:  ifVirsm 


oa» 


WK  ttfi  etee*  anuintissiinntn*  SiSlephimiis  me^ 
mat  ac  de  'se  aliquando  bene  rnoritum  indicat, 
hac  in  re  dedaret,  quantime  faciat^  tit  onini  ge^ 
ntre  ofiicii  te  sibi  devinciat,  Qnod  si  non  faciet, 
iadicabo « eum  adversus  me  parum  gralum  fubse. 
Porro^cumprincipia,  Dei  beneficio ,  sint  ut  volu- 
mus,  magnum  ncgottum  susttnct  Stephanus^  ut 
haec  tua  iudicia  tueatur.  De  rcbus  gcrmanicis 
scripsi  in  altcris  literis.  Amabo  te,  rni  Strati, 
doinino  lohanni  medico  me  diligentissime  com- 
mendes*  Mirifice  capit  aHimum  meum  ipsius  ora- 
tio.  Planc,  ut  Ilomerus  ait,  yXvxLitiV  juilirog 
^Bi  ovdri  ab  ipsius  orc.  Tanta  est  suavitas.  Etsi 
Mspbifiddio  ipse  , '  tamen  me  tibi  pafrbno  ad  euni 
opus  est,  ut  intelligat,  me  valde  ipsius  amicitiam 
appetere*  '  Bene  aC  felicitcr  vale. '  Postridie  divi 
Nicolai.     Witebergae,  1533. 

PhU.  MeL 


No.  1148. 


7>  Decb. 


Steph.  Riccio. 


Ee  libro :  In  selectiores  M.  T.  Ciceronis  orationes  Philippi 
Mel*  —  aliorumqae  —  enarrationes^.—  edit.  perSlepK 
Riceium  T.  1.  p.  612. 

Sitphdno  {Reich)  apud  D,  Stratium^ 

Posnaniae. 

S.  D.  Hodie  cum  ad  D.  Stratium  de  te  literas 
perscripsissem ,  ecce  eadem  hora  et  D.  Stratii  et 
tuas  literas  accepi.  Valde  gavisus  sum  Stratii  hu- 
manitatem  ac  liberalitatem  nostro  iudicio  respon- 
dere,  Meministi  enira,  quam  largiter  de  eo  tibi 
pollicitus  sim.  Nec  ulla  Stratii  laus  est,  quod 
honorifica  de  se  iudicia  virtute  tuetur,  Nunc*tuum 
est,  mi  Stephane,  cum  Stratii  tum  aliorum  bono- 
ram  virorum  benevolentiam  omni  ratione  ac  stu- 
dio,  dcniqiip  etiam  artificio  quodam  colligere,  ac 
operamdare,  ut  collectam  rctineas.  Haec  quoque 
pars  tum  pruilentiae  tum  virtutis  est,  bonorum 
voluntates  conciliarc.  Et  inprimis  decet  nos  y  qiii 
haec  humaniora  studia  colimus,  etiamsi  quid  intcr- 
dum  offendit,*di$simuIaEe  ac  pcrferre,  facile  obscqui 
alii^*  Multum  in  latinis  litterts  prodferit  tibi  Stra- 
tiiconsueludo,  ac  plane  ent  pro  Academia«  Ideo 
vereri  eum  ct  colere  debebis,  xcd  &i^dnBveiy  ix- 
rtye<n€Qoy,  Medici,  quem  video  elegantissime 
doctum  esse,  familiaritas  valdetibi  expetenda  est. 
Qnod  si  etiam  ia  tractat  rc^  ftixdripaja ^*  ducfe  eo 


ad  Philo^phtaM  aspiratd.  •  Ckri^tophoro /iignri^ 
dorfinof'  salutevn  dices  meis  vei>bis'  revereiiter,  Non 
ehtm  vaeabat '  omnibus  scribere;  £fl|>  liovii  ni-^ 
htl  erat.  Tantum  scitote,  Dei  beneficio  Duces 
Saxbniae  bene  iam  inter  sc  convemre  transactia  iis 
rebus ,  de  quii)us  aliquot  annis  domesticae  qnae-^ 
dam  inler  eos  dissensionos  fuerunt.  •  Ab -Er/br- 
'  J/Vn^/6//5  metuebam  magnum  matum;  sed  Dei 
beneficio  ea  quoqueres  composita  est,  et  certamen 
diremptnm.  Haec  de  patria  sciebam  vobis  fore 
iucunda.     Witebergae  die  7,  Deeembris  IdSS* 

'  Phil.  Melanch« 


No.  1149,  12.  Detib. 

Alesius  ad  Spalatinum. 

Ex  /.  A,  X.  PTegscheideri  Progr.  Hal.  Saz.  1827.  p.  7  sq. 

1-nsignis  pietaiis  et  eruditionis  viro  Domino 
Magistro  Georgio  Sp dlq^inOy  docenti  eian^ 
gelium  inier  A/demhurg,  suo  domino  et  fautori 

observando. 

S.  D;  Civilius  quidem  fecisscm,  si  beneficium, 
quod  a  Te  nunc  impctrare  cupio ,  pcr  Tuos  ami- 
cos  postulassem,  quam  per  me  ipsum,  qui  forsan 
non  aliter  quam  facie  aut  nominc  sum  Tibi  cogni- 
tus.  Atque  id  quidem  constitui.  Nam  dominus 
Philippus  recepit  se  scripturum  pro  me  Tuae  hu- 
manitati.  Verum  taiA  sobitopracter  omnem  ex- 
spectationem  currum,  ecclesias  visitaturus,  con- 
scendit,  ut'non  licuerit  illi  vel  lineam  scribere* 
Sed  scio,  Te  tanta  esse  humanitate  erga  omnes, 
tain  propensnm  e%sk  ad  exhibendum  omiiia  officio- 
mm  genera  studiosis ,  ut  non  dubitem,  Te  etiam 
piro  mea  supplicatione  rem,  quaro  postulo,  cnratu^ 
rumu  Noveris  autem^-  iUustrjssimum  priiicipem 
dbminum  nostrum  Ducem  Saxoniae  jKleetorsm  pro 
sua  magnificcntia  ad  preces  domini  Doctorisit/ar- 
tini,  D.  Philippi^  D.  Praepositi  etD.  Ptimerani 
coneessisse  mihi  dimidium  illius  praebendae  inAU 
-dinburgh^  cuius  dom\xmsTi,Crucfger  alteratnpar- 
tem  habet,  pro  biennio ,  et  hanc  snam  donationem 
literis  sao  annulo  signatis  ante  festum  Ursulae  fir- 
masse.  Has  Tibi  donationis  litcras  misissem  nunc, 
nisi  persuasus  essem,  testimonium  doctomm/omi« 
et  Crucig^ri  etiam  sine  illis  literis  in  hac  re  quo- 
que  fidem  habituranu     Quare  Te  pro  Tua  pietate 


m 


EPISTOLARUM    LIB.  VL    1988. 


obnixe  pracor,  iit  aun  illis,  qaorum  faiteml  htOii 
pecnniam  persolvere,  aic  agas,  tyiutenaft  meji-ipM* 
tio  mibl  qaaotocius:  ant  il\9im.dDtiaa.Cuidgerjf 
mtttatur.  Nam  praeterqaam  quod  raagna  penu- 
rit.  Ucgeor,  multa  etiam  debeo,  quae  ^^mtiim 
Michaelis  lolvere  po)Iicitus,i6i\utv  quod  credide- 
rim  nanciom  meum,  qnem  ante  annum  paene  in 
patriam  misi,  praeterita  aestatc  redilurum.  Quare 
rem  mihi  lonse  g^tissimqn^  fecc^.^  $i  curaveris 
Dunc  ad  ijerias  (!lrt^li?  P.opiii»  d^/nidiupiipecuni^e 
mihidu^.  B^f!.C,si  p^o.me.^f;^i5,,,is1^|»'4.,<^,^7 
bie  Tibi  re^diti^^s  est,  qui.diiit  plbii  jiK^in, 
quicqmd  suorutn,minIrno  pracaliluai  esaet.  -pgp 
autem  quas  potero  grates  referam,^  et  faeiam  ajios 
meos  pxaeceptores  et  Tuos  amicos  iQeo  uppiiUV.teT 
ferre.  Vale.  Witebergae,  postritjie  IJamjau 't)* 
Tui  amana  et  obseryans .  ,   V   ;.      . 

..Alexaod^r  AUi^Tls  Scq(H9>.  , 


No.  1150. 


vi^ei^- 


/.  Jonitel 


Epiit.  lib.  V.  p,  M  iq.  e  '  '  ' 

lusto  lonaet  Praeposito  P^TttbeTg. 

S.  0.  '^  Christna  servet  familiam  tuam  mniSnH^ 
Siilvam  et  incoUiipeii).  :Qu9il  inihi  ad  eas Titeras, 
quas  ad  te  dedi,  ut  primmn  veiu  ia  praefecturam 
Ziiifeiverdeiism  *^),'  'nib!f  l^a^-^^^vdblp^libet 
aliam  ess«  caussam  malu,  quam  tuas  clomtfsticas 
coras.  Itaqne^nricilnaa.  iiterA^-expcclo,  et  de 
tiiis>st  d«  caebeiS*  ro^  ffiftalh})»,i,[X}o^pe(<Ioii!i 
coram  lbquai*^i^i:'r^3i  '»^Win«if>iA^\>  iffiinfiimintl 
stnn,  ut>0ibi«a  ^«dic(i|U(;w|.iii;^^AMV}WKiV*W^ 
mu»dieiMMcuei},;,i  .Ac  ;VitwiAntJiM>*W3iW^ 
wfi^.^i.tMe94ffl0>jfHr94iv^nJf»(:%flHqtaot/«peKi 
praetkreiastvufAAApHinifiift^ctpiiAi-tMftiAbiiffliis 
.«irUiUbiHv;^ntt:ftitst^^i«nifc  S^.n*  miMre 
BXjmviftt:  cwft  fpo49fiWi«r  -Hliniitw:  me^imtMivkt 


manu  Dolatum  •nertc  legi  la  •Ttnff&rte^liarAAllileWifiK, 

tltaiuhMirtiu  V.  Cl.,  qui  rapclilia  Tieibuj  tuim  injH. 

■il  ia  biMiollMc*  Gaetferbj^na.   [NoU  frett^tUtri,.]    ■ 

**)  IntpeclioncRi   eecluiinini   in   illa   rrBione  aeunlc  anno 

.•:-;i)|5ia.'lMi;MMM9ftMt«l.«>M,  iSM|MtaJ<WiWil.nri. 


uHi  Iwbrtitana,  MAAot^j  iraxfeivi  nostiHoiiiri 
TeiWtTi. . '<Py«4eipttn't(!iAH8  in(eUI^>«ettbkfe^IM 
«oslaipfaio&ir-ttnhtt'.'-  AiAsfcA  ttf.  ketfi»-^  a?'i^ 
iMtt^Hfi  ^f»j»^  «ttt?J^'i^4MKftiSKBk"'"Beltt 
VKltip  9nMKg»ptu»LtiiS^<l^q8aMW^JSit2>tk;^^ 

;iniiwi„n    .-.v.r.ii::;'  i^.u:vi,-n  l"">  HjiH^jjWK* W 


'■"(m^) 


.e£[t  .o/ 


No.ll51.  ■"  -.H..:^,;il 

Guil,  Reiffenateitu 

~  .H^Jbj^(£i>grspbo  u  eod.  BuiL  99.  p.  S9b, 

Viro  optimo^  &.  Gufftef^o  Ryffenstein, 
V,-  -;'  .    [tmiaiau^''   ■■'."'■,".  "J'- 

QuaesoVoii,  mi  Gniliainae^  WturAis  littnril^faKi. 
cnlum  literaritm  mitti  Coloniofn  ad  QsfJtSffTtOh 
et  Kt^m^  Caesareo,  ut  jioj^is  '"'"at  vicw«m,^« 
qtiiJ^jict^rU  respon«,  Est  Iiic  qi»'^»B.5nil- 
(u.r*'^,'  libmo  probiis  el  exiil,    ciilus  pTurmnuB 

rcAH, '  ha*  litet*»'  ptjfftWi  X»V<MiiyiM'^riS8ittl 
fitMtf<?<j."-'Eteeto,  VHsJidspitfbciAlp^  v^6%W 
»l(*iiUtlJ.lib*nt»i'4«(lificaril''''Fail'*Wtrti'Dtf«l 
defi4{»',l1»Airv^t«ur(Ai<^k^tItkctt»tJ  i''^?"''''^ 

iIti'   ■.;;[,■■:        t,'iii'--  fivdiff.  'iT-.^i-.^jjilli.).)       .i'\iiznr-- 


Nih3lliS«Bj" 


•  riiiJiIiiU 


■^5  'iJ    I\fi  15TBr 

"'    n:-}^    li!;i'p     .TiFiiilnanoa    —i    likf 

yjrUJt!!)  E  £uniiii(.)i|  C-iiJlnrMTjJat 
Hl.     fpogrtpba  in  cod^.GoltuH' 


r,e, 


tibi  altm 


ri-is:  nl  vnlelicot,  qiJod  receits  factiim  cM.  '5lJ*iyd 
si  hUeriiin  proptcr  \cliist;ite/n  lihi  iii,-gis  |tl^§t. 
Ii!)fiitcr  iiliid  rcslituam.  NoQ  eiiirp  niJUi.tH^flji 
iiUum  numisma,  iit  pluris  luaip  »/ni^:i;^im  ^;^ 
faciain:  utcrurn ')  inilii  rpliqiicf;^,;  crJt  jftpHdjit 
inter  mulla  itli;i  lioc  «iuoquc  luic  erg,i  ^e  httiff^ 
lenliae  plgiuis.  ,.   ,,  , ,_;   ..,^ 


!S„: 


per  tilii  jier  INortliiis.iuum  quef>iijW,!!8H#) 
V?!',^l^^f-^^')-    ^'  actcpisll,    Mllfillwtiiti  liu^ifiWj 


«)  Vld«lur  <uc  Ahtiut  Seotm,  vil^nnS^f^^J^^ 
Vitfbff^im.  '        >oi-.-.iRff.(S!W™ 

1)  Sic  e  codd.  pro  alltrum  tt  cdidi,  ■^--■'kiM    iiinM  ,^ 

^  ,Cm1.  Qu.  tntHdain  ntmtinm  «r^MHnMrtttjrXbcfUtfc' 


«»^STQtASiaMN:OI&  VL    1£SS. 


«M 


if^ca^^te  in  i(».,nvntlliw#c,.vi»ef8.  :,iSf4^ 

^ABfltiCi  ^^  nundinas  venissem,  non  dimi- 
Q,  nisi  empto  murrhino  vase,  quo  genere 
lectilis  mire  aeletlAlus  &uiii  sliijUiiilulU.  36u 
£89  milii  iocanti.     Valc.  t ;- 1  ^   ..'- 


,153.  (hoQ.anno.) 

-^fc-  .cs;';  ,q    ee  .lif4).l  .1).;=  o^  ■jii-rKiioVdATt—  ■ 

lila  ia  Itfanlii  fimg^^f^  ||^f^«l  ilcrum    in    d.   foiigct. 
Sainmiung  von  iltea^uDj  neucll'tllM(.  Sichcil  (UlMCb>(M 


i^^y.aoeeHli  'JivaneeUum   in   lyorUiusia. 

nnh)   amnj     Jp/i   J"»  at/<r..if|  oifi,,»!    ,i/     '■«> 

]^^x9fti;m^>B  d^diHn^:,«pwr  t«<H  .mOn 

^ea^iiotflf  ig^tcin,  nqww$um#^iitfi()itfSM« 
igelii  fanAf.i)i^tl^..i¥t,D^9il!iiri(MGiffi9^1^&Jtotr 
Tiis.  Colligerem  autem  omnia,  quae  arbi- 
r id  Ift 'C^sdTand um  'prodesse', ' "nlsi  ea"tiBi 
.fs^j^tuerem,  Multum  in  huiusif^iiGdP^ 
-  w-  consolatuT,  quod  scio  tKC  d:Vll^iniBt& 
f  quae,4i^]fti^^^QJ|^t  fMw^Tangelii,  nt 
reanlnr')  liominesa  dqctrin^e  genere.  £t  nt 

iai4«3f  diabbK  hlsidiM:eri!|^i«"tt«btE<si'"«t  in- 


A^^i^li 


inis.periui  doreK 

^^ma^  sfth<'WdUjieMtl>'''t^ciffaiua^Wi^ 

tChH!ttil""H^^"etiMi''UbetriA^¥'pieM!  i^^i 
ft  ^W&tUy  Td^ft  il<fVi£r^iUii=,'M&Kt^f'  4« 
flBiii^^miy^it^^^dAi^lisWieWiJiitfUV  '^^l' i](l~ 
tfi^iJAidM^^Mfti^tia^  -Il^'tailt;foilil&fU  mn  Yacit 

impudcntia.  Incilant.enim^  '^BH^qijt^  e%9 
mm^^^ifamii'  pM|itlT  liatfc  A\^l\h^&ii 

lifgiw^-diM;''*^.  M-e.lSi». ■'■'■"' ■V--''i"-'-  '■■'■'"•■". 


CfavbMKtd  gubemcL,   at  fortiter  fenis  hiN'  tffen- 
SKMiecr -'BeDe  vate.  15S3. 


^j^^3r.!,r.  .~  ,.„^.;,  |..,.;n  ,,j.':'i   ,-^;fe2£J22^) 

,  "I4ca|i)  fcrra^.  p.  94S  *(|. 
'■'■■■■  Ckristophoro  R'keiiio 
S.,'D.  'Ego'b'oni'  wri  coMsipefcibTti *'iiinstissiniam 
oTrtcrt  esse  irjtcrprei!6r.'  It&iiu^' v:ilt(ergavii(tissom, 
t!i.ini  forlc  iii  auli"m'^''^o''Moi'(^imlt!  vodati  era- 
tmis,  vciiissct  pytei',''  vir' i'^tmfflS7' ei  hbC  ipso 
iempure  Icgntus 'dle  pace  et  tra'nq'iiTnitate  tolins 
G,ecriianiaf.  LiBeriteif  igltur  de^ei  p^tcnti  ad  te 
litetas,  ut  tecutn  c6mmuiilcarieiivnanc'v'6luptatem, 
qnam  ex.  inopiaato  hoc  cangil^iJ^r  tul  pafrts  cept. 
Sp^^'itm  ^ir^  ine  tilii  fact^rum  rem  gratissimam. 
Wftc  varo  habftham  hoc  temportt  arinimfp!.^™  ali ud« 
I^am  adhortari  te  ad  studia,  quod  saepe  alias  fect, 
]c(qji  ji^e  opiis  ett:  cum  enim  videam  ajfo  te 
iocitatum  amore  optimarwa  ^rtium)  gratulari  tibi 
masis  debeo ,  ac  bene  precaii,  Bene  vale.  Anno 
1588.  '^^  '    ' 


^4,ifi«^.. 


^'''G.:s^<c^tmr- 


«r.-.i,4ii;-'i.-.'^*:-'  ..*'■•.■"  .'^.!.;^!^  !\-.:-- ■',■■  ■'■  v  , 
•j|-  j->  nr<>:'t4d  Spaimtinttm*  ■  m 
Si-^DiilSt^cillune  t^betti(d«l^-liU'Sbtit  eommen- 
i^ttit&'4sS(}V  deilttlamfWit^  t^ratf',  «t  iiobir^no- 
tJM'  h«Ali»»tl'j^»(^ri-lM«lliget^l.^  ■  Sleubi  poterii 
ei^pvospldere  ',>  idtiopiVi/tA ,  ■■  6t  hab«at  rit^M  Su^ 
ierfOfix  ^-  lohas  etiatti  eIU9«HtiotuJmhi^itim»«^ 
•l'^ua>«rit  M;ca«to.  -^ripsiftenrrin  Httnaen-^ciDi  in 
eaUlogO'>et>rinfi,  oplibaB  perocctasidnem  cansuli  iu 
liiipH(!(Jon«  d^beu  >Sed  ^k^-ltinK  ac«»mint 
cxiiles  sacerdotes,  quam  putes,^    Nai]n  "6nx  ^reor- 

Aunl-itli^xoaUh/itot  eccleerao]  pixiecnbeMis.f  ,pel- 

Ifl^f^T^^jiUgdfliadis^^misferu 

niB.'>.i>Haee   esti  'digna    hyjmcHtii.  .'sanctiiBbnia. 

Beti^r^f.  ■.1538:  .■  ■        :/::■  ;*  /;;;*:,.:„ 
.,..!...-■-        ;    ■  -         ■■-  •i>iiiii]ipiM. 


ta  tdptlfla*'  in  opp.  Ulbtri  a  WakUo  «d.  ■ir.^X.  p.  StU. 


805 


EPISTOLARUM:  LIB.  VL    1685. 


No.  1166. 


(hee  ateno.) 


Eidem. 


•{'  £k  apograpbo  ia  cod.  Drejd.  C.  140.  p.  69^,  ep.  94.9 
descnpla  nobis  a  Ci.  Gersdorfio.  Ultinia  cp.  pars  iam 
edita  est  a  Pezeiio  in  Consil.  lattn.  P.  I.  p.  644:,  eadeirt- 
que  pars  le^itur  in  eodd.  Goth.  t^^  p.  195.  et  cod.  19« 
p.  69  D.,  et  in  cod.  Bar.  p.  69  b. 

Ad  Spalatinum. 

^.  Nostcr  hic  nios  fuit  hacteniis,  initiatos  pra^ 
ferre  (\uviiz6ig,  non  solum  quod  pop.uliis  libentius 
utitur  initiatis ,  sed  etiam  quod  illoruni  necessitati 
^onsulenduin  cst.  J^eqnc  enim  fere  aliis  rebus  ul- 
lis  idonei  sunU  At  cii.ivrj.oi  si  sunt  literati ,  facile 
iuveniunt  scholas , .  sin  autem  snnt  iUiterati,  et 
Jf  a.  TTiy  nkeove^^tty  ambiunt  sacra  ihinlsteria,  odio 
digni  sunL  Optariib  igitur  te  quoque,  quantum 
res  sineret,  praeferre  ioiUatos.  Nec  est  opus  hdc 
mittere  rovg  a/juvrjtqpg»  Satis  est  eos  n  Tobis,  bbc 
est,  cuiusque  loci  visitatoribus  ^udiri  ol  approi- 
bari,  nec  ad  eam  rem  opus  esse  putoadhiic  qui- 
flem  publicis  ceremoniis.  Temporisrea  in  re.ha<- 
beuda  est  ratio.  Matrimoniales  controversiae 
pleraeque  omnes  cognoscuntur  a  nostro  pastpre, 
qui  quos  vult  adhibet;  si  qua  luris  quaestio*  inci- 
dit»  reiicimus  ad  lurisconsoltos,  qui  etiam  cnm 
responderunt ,  tamen  sententias  pronoaeiam  per 
pastores  aut  magistratus  iis^in.locis  oportet,  iibi 
existit  controversia.  £t  divortiis  et  aliis  quibus- 
dam  casibusant  non  respdndmt,  aiit  aerdnt^dis- 
putationes  infinitas.  Nani  aliqiioties  iam  atcidit, 
ut  cum  nos  reiecerimus  ^ttsas  lad  lurisconsultos, 
tandem  ad  nos  ravsus  ituro  sit.  Ipse  annis  aliqupt 
plu8  qiiam  sexcentas  sententias  scripsi.  In  100*!) 
casu,  de  ea  quam  duxit  quispiam  ex  alio  prius 
gravidam,  lurisconsuUi  ^)  ^impliciter  iubent  hanc') 
^tinereeum^  qui  publice  duxit.:  .  £t  mihi  placet 
piiblitorum  sponsalium  fidem  conservari^)..  Itaque 

.    1)  A  verbis  In  tuo  incipit  textus  in  Cohsil.  et  apograpfa.  codd. 

2)  Pez.  lureeonsuili. 

8)  hane  fcxcidit  ap.  Pex.  *  ' 

"   4)  Ptz.  asserwwi. 


«■ 


A  potASt  pi^uaderi  Ute  9  ut  retineat,  feceris  id 
quod  malunt  lurisconsulti  ^)»  Sin  ille  volet  liberari, 
supplicet  Principi.  E^o  privata  auctoritate  nihil 
statuate.     Bene  vale.  '1533*). 

Philippus. 


No.  1157. 


(hoc  anno.) 


Eidem. 


f  £x  apogr.  Dresd.  C.  140.  p.  80  a.  ep.  37.,  deacripta  a  CL 
Gersdorfjo. 

Ad  Spaldiinum. 

S.  D.  Diaconus  Coldicensis  Ambrosius  benc  de 
nostris  visitatoribus  iQeritus  est  Ges&it  de  dus- 
bus  conditionibus .  propter  lUorum  petitionem, 
Dignus  estigitur,  cui  vicissim  mos  geratur,  PeUt 
aliqtiain  in  ,pa^o  allqub  ^arochiam ,  ut  ex*  ibso  iD- 
telliges.  Quanquam  fcgo  quidem  mirbr;  cur  non 
malit  apud  Augusiinwn  *^'  esse ,  hominem  ptae^ 
ditum .  stittima  humanitate'/  Sed  de  causit  inda 
ditputemua;  nam  -Tnihi  nuUa  vid^tur  jesM^':ihiii 
«enium.  Obseero  te  proptser  illa,  qdM-diMiv^tai 
xnerita ,  habeas  eins  ratioiiem;  Gapit'  praefinii^fM^ 
rochiae  in  TVerschm^'  Tnm ^Luihtro  gvaiuiii^-fis 
eeris-,  ut^hdc  tempore  graviuft*nihiI'fcieieM'tpiMiiai 
Novi  nifail  habemns,  Est  enitfi  Dei  -bmefido  nHne 
€(>(prif€ia  el  tranquiUitas.  BetiG  Tale,  16S&' " 
■■'■  'f    •:  PhiiipfQt. 

..      K'     '    J  !  ..  ?l     '.   -■1-  '1      T.  ■ 

^  Pez.:  sUtiuam.    Faie.  1554. 

%^Tliamm  ckron/tol^^^         MlnrJc'(ni.  $cri*^&.tM^. 
'■Tom.A.       -  ^  —    -  - 


^cmnaftfMf^.  varin^Kampm^  $|c«B<fti  let  ffmr  TrrWtl 


0^^206.^  .ocrf!4(tL  ^ajl  Fo«s^'Aii«iu|ia's  niui^tdtarprZM> 
Dorfa^rer  {n  <Cofibl|',  bcrdt/lSSt.  na^  MfiSa  ^mnm\A, 
mfb  baS  8>aftiiii  M  se^eit  Srkfirt  (aaa  M^Ar  t»oQl^f#ik 

[riota  Gertdorni.j  •*  Auguslinum  Hymmel  «.  IiuninMi  ufli 
•nno  15S&  iuUse  iiMlorem  in  -oMHdo  Coldili ,  iiU4l%Blw 
.ex  ep.  JLutberi  ad,  eundem  dafi  d.  5.Apr^4S8^  immkh 
Wittiiim  T.IV.  p;5S6.)  Vld.' etUm  Llthrj^S.  aTei- 
dem«l.'d;«7.SptktSSf.-  -•       .    T.    r 


■   :» 

s       V   I 


■•  •  I 


.    ■»  • .    •    • . 


15  34. 


^o.  1158. 


2.  lan. 


Barth.  Amantio. 


EpjitoU  praemissa  likro  x  Inscriptioiiet  S.  Sanctae  yetuttatit 
Pel.  Apiani  et  Bartfa.  Amantii.  Ingolst.  15S4.  fol.  descri- 
pta  a  BalJenst.  io  Collect.  VoL  II.  no.  f6. 

Ooctissimo  i^iro j  D.  Bariholomaeo  Aman^ 
io^  Pro/essori  bonarum  literarum  in  academia 

Ingelstadiensi 

%  IX'  Intelligo ,  te  vetera  quaedam  monnmenta 
^lleAa  -editarom  esse^  quorum  tibi  copiam  magna 
ac  parte  fecerit  vir  darbsimus  D.  Raymundus 
f^gerus,  Ego  vero  et  studium  tuum  et  consi- 
Ebm,  doctissime  Amanti^  magnopere  probo.  ISam 
nbnifcraentj  illa'  non  solum  adferunt  lum^n  histo- 
iHi  9  sed  etiam  xecta  ingenia  ad  literarum  atque 
nitiqnitatis  admirationem  exsuscitant,  quae  res 
heD  iudicio  bonarum  artium  studia  alit«  Ipsum 
rero  Fuggerum  iam  antea  sciebam  et  amare  et  in- 
dHgere  literas ,  quod  meo  quidem  indicio  in  tali 
Mtdna  magno  illi  omamento  est.  Sed  illud  glo- 
ibiniu  esi,  quod  sine  invidia  edit  ea ,  quae  ipse 
Mtti^o  ^ufxiptu  terra  marique  conquisivit«  Quid 
iiiMVIIiilendidins  est,  qoam  tantas  opes  ad  oman- 
litt  Boiias  literas  conferre?  Fuit  ea  laus  memo- 
i»^t^Aram  nostromm  apnd  Italos  familiae  Medi- 
ilb,Vt|tii,  haud*  scio  an  soli,  spretas  a  regibus 
Hlnibos  itteras  quasi  exnlantes  hospitio  exccfpe- 
'lriM'/'et  liberalitate  ^a  opthnas  artes  ab  interitn 
^fadiGarant ,  et  ingeniosoram  hominum  studia  iu- 
^erunt,  *'Itaqae  propemodum  huic  uni  familiae 
ans  conservat^rum  literarum  omnium  gentium 
t^naenni  tribuitur,  qua  nulla  cogitari  maior  at- 
pie  amplior  potesU  Ne  ipsos  quidem  Medicum 
oanes  existimo  magis  opum  atque  imperiorum, 
[oam  hoins  bcneficii  recordatione  delectari*  Certe 
;entibns  omnibus  multo  gratins  est  Medieorum 
lomen  propter  conservatas  optimas  disciplinas, 
MnAVTH.  OriB.  VoL.  II. 


quam  propter  caeteras  res  gestas  quamlibet  ma- 
gnas. 

Utinam  vero  Fuggeri^  ut  opibus  feliciter  ae- 
quarant  JffJ/co^,  ita  hanclaudem  conservanda- 
ram  literaram  etiam  imitentur,  praesertim  his 
miserrimis  temporibus,  cum  inter  haec  publica 
dissidia  literarum  studia  magno  in  periculo  sunU 
Ac  postquam  specimen  suae  voluntatis  iam  osten- 
dit  nobis  Dom.  Raymundus^  bonaquaedam  spes 
habet  animum  meum,  patrocinium  literaram  et 
caeteras  in  ea  familia  snscepturos  esse.  Quod  si 
fecerjnt,  tum  vero  solidam  et  immortalem  gloriam 
ad  posteros  relinquent,  ut,  quemadmodum  apud 
omnes  gentes  Medicum  nomen  propter  hoc  bene- 
ficium  gratissimum  est,  ita  Fuggeros  amet  ac 
praedicet  universa  posteritas  tanquam  optimae  rei 
inter  homines  conservatores.  Haec  laus  magnis 
et  praestantibns  viris  maxime  expetenda  est«  Tu 
quoque  praeclare  facis,  Amanti,  quod  nomen 
tuum  posteris  cnm  talium  viroram  memoria  com- 
mendas.  Bene  vale.  Postridie  Calendar.  lanuar. 
1534. 

Ph.  Mei. 


No.  1159. 


16.  lan. 


Annae  a  Limpurg. 


Eptstolain  Lntbcri    et  Melanthonis  ad  Annam  a  Limpurg, 
Abbatisaae  Monastcrii  HerTordensis ,    a  Lutbero   coace- 

£tam,  (opp.  Lutb.  ed.  Walcb.  T.  XXL  p.  S66.,    £pist. 
otb.  ed.  d€  Wett.  T.  IV.  p.  601  Mq.)  quaere  in  epistolis 


Lutberi. 


No.  1160. 


20.  lan. 


/.   Brentio. 


Epbt.  lib.  VI.  p.  S80  tf^.  -.    CQBtttli  aatof  rapbon  Mel.  in 
eod.  Monac  I.  p.  850. 

45 


EPISTOLARUM    Lia  VL    1584. 


700 


f^iro  optimo,  D.  lohannt  Srentio,  docenti 

Evangelium  in  Salinis  Sutficis,  suo  amico 

summo 

S.  D.  Cinn  Smalcius  in  patrlam  revocatos  esset, 
commendayinius  luam  firatreta,  adolescentem  meo 
iadicio  plcnum  humanititis ,  cuidam  IVlagistra 
conterraneo  noslro ,  Badensi ,  viro  optimo  et 
amantissimo  tui,  cuins  doctrinam  et  fidem  nt 
probari  nobis*)  scias,  docet  '\AemPonlani  Can- 
cellarii  nostri,  quem  nosti,  filium  optimae  spei 
pnenim.  Et  tu  licet  me  rideas  tanquam  <fikav- 
xov,  tamen  serio  velim  ita  me  sentire  existimes, 
nuUis  tribuo  plus  humanit;ilis ,  qnam  nostris  cot^ 
terraneis.  Haec  scnpSLpluribos  verbisj  ut  intel- 
ligas  mihi  fratrem  tnum  cnrae  esse.  Exhibuit 
mihi  nuper  scriptnm  mXov  sane,  sed  in  quo  agno- 
scas  ingenii  humanilatem.  lassi  ut  mihi  frequen- 
tins  exhibeat.  Sed  audies  omnia  ex  ipso  Smalcto, 
JTtQi  ixxltjataattxtuv  nihil  quod  scribam  habeo. 
Verum  brevi  fortassis  colloquemur,  Multa  enim 
sunt,  de  quibus  necesse  est  me  tecum  agere  co- 
rara.     Sed  hoc  alias. 

Amabo  te  scribe  mihi  quamprimum  qnidqnid 
habetis  de  exitu  concenlus  Suevici,  de  negotjo 
TVirtinbergensi,  nam  ea  res  haud  dubie  magnos 
motus  excitabit.  Scntio  adversarios  nostros  ma- 
gni  qaiddam  inoUrt  Chrjstus  fnoi"  respiciaL 
Bene  valc.  20.  ijtiiuarii  15S4. 

+  Phijippus." 


No.1161. 


loach.  Camerario, 


f!f  i*t  ad  Cunerar.  p.  StS  «q. 

y*ro  «plimo  loachimo  Camerario  Bam- 
birgtnsi  avtico  sumnHt, 

S.  D.  Ego  vero,  mi  loachime,  in  eptimam  par- 
tem  accepi  expostulatiuncalam  illam  toam ,  qiiae 
fioit  inbrevioreepistolio,  >ed  illad  dolebam,  sen- 
tiebam  Animum  tuum  aliis  de  rebas  vehementer 
angi,  eamqne  ob  canssam  de  nottro  •ilentio,  at 
fit>  qaeri  asperius.  Nanc  ex  proximis  tuia  Utte- 
ris  Hoptiii  mortem,  et  alia  qnaedam  taa  vnlDwa 
cognovi,    qnae  mihi  prgf^cto  roagnum  dolorem 


afferaot :  non  enim  aliter  tuis  secundis  et  adversis 
rebui  quam  meis  afficior.  Sed  in  bis  nulis  hoc 
mihi  solatio  est,  qnod  yideo  te  non  frangi  animo, 
imo  etiam  tuas  res  adversas  extenuare  coUatas  ad 
aliorum  tristes  casos.  Hanc  animi  modetationem 
valde  tibi,  mi  loachim»,  gi^tulor:  sic  est  enim 
profecto,  etiamsi  tc  duriter  exercet  fortuna,  ta- 
men  non  potest  plas  in  te  iuris  habere,  quam  in 
hominem  privalum,  et  hoc  nomine  felicem ,  quod 
Bullis  implicitns  es  eiusmodi  negotiis  aut  curis, 
quae  uUo  modo  1:171'  awUdriatv  /laariyovr  pos- 
sant.  Hac  vclim  te  consolatione  sustenteS,  qnMn 
siconsnderabis,  ut  certe  consideras,  apemf^tab- 
tera  aequissimo  animo  latnrHm  csse,  In  hanc 
sententiam  cur  scribam  brevius  xat  aaa^areffW, 
facile  potes  existifnaM,  ne  faaec  i]nidem'ririeMm- 
nio  dotore  sccipsi, 

Pestil«ntiae  malun}  ai^iai»  cogaqvinm*.  tn 
de  reditu  tao  ia  nrbeqi  qijid  staincfis,.  rojUtu, ve&n 
significes,  xaH  d  &eUn.Jlf^  ^fuv  oiayetv  0ioy. 
Et  si  autem,  ut  spero,  brevi  coram  coUoquenwi^ 
tu  tamen  interim  aliqnid  scribito.  Novi  nihtl  lui- 
bemus,  aist  fabnlas  de  congressn  GalU  et  ifijpB- 
ifftoe,  quae  tibi  non  possnnt  esse  ign^otae. 

Maxime  cu^xo  scire  exitum  foavaUm  Su*- 
vicit  de  negotio  Marici^),  praoe  in-cq  mmV  nt 
acbitrer,  eamrem,  nisiDeus  prohibeat,  aniver- 
sae  Germaniae  eUaturam  mxUationem  avniiiM. 
Vidi  nuper  iuvenis  iUius  imaginejn,  et  vulttnr 
esse honcsti  ingenii,  ac  mafoa  gravitatepraeditit 
Utinam  Genesin  habere  possemus.  Hippoda 
mus ')  hanc  occasionem  elabi  sibi  non  Uailie  pi- 
tieturi  et  incendent  eum  Pontificis  conspifaiioBni 
aentio  etiam  aapcrioretti  fiMi  '4ittZvov,  t^  Tiipofi- 
t(p(avi]aa  Toi/s  'Pinfuiiove*'), ,  Oiooina  aUqoid 
pacari  certam  est.  Bene  a^  feliciter  vale,  et.  frnen 
suavitate  optimae  f«minae  coniugis  tnae  ac  sna- 
viasimoram  Uberomm  ieliciter,  Bue^iea  '  tn 
omqino  vidcre  ciqumos.  Galeno  valde  c 
Tu  queque  velim  crnn  incidet  in  locos  1 
ntffl  K(^wjt<av  f  aot  de  humoribas,  «aihi  < 
ces.  Iterum  vale.  VL  Cal.  Febnuni.  Asb* 
M.P.XXXIUL 


1}  WurtwW|iBi.  C  W, 
x>  4M4r«ri>«.  C  W. 
»)  MoswKnm.  G.  W. 


701 


XPISTOLARUM    LI&  VL    16$4 


m 


No>  1 16g. 

G.  SpaJatino. 

t  Eft  apogr.  Drad.  C  140.  p.  46«.  dcicripta  a  Cl.  Gerfdorf. 

Ad  Spalalinum. 

S*  P«  Hic  bonns  vir,  cui  has  ad  te  literas  dedi- 
mus^  doeuit  puerUiam  oppidi  Vandalici  Lucctu. 
El  expertus  est  Vandalicam  fuaav9()amiap»  Te- 
nuit  ludum-  literarium  annos  amplius  duodecim ; 
nanc  cum  co&inge  et  liberis  eiicitur,  tantum  ideo, 
qiiia  dvis  quidam  ea  conditione  filinm  suum  di- 
tace  conatur.  Habuit  olim  sacerdotium  hic  bonus 
vir  in  urbe  jP/a^n ,  de  eo  nunc  tecum  et  cum  ce- 
teris  inspectoribus  aget.  Ex  ipso  totum  negotium 
iotelliges,  et  fortasse  audisti  antea.  Census  quo*» 
dam  petit,  quomm  nondum  confirmata  fuit  dona- 
tio.  Obsecro  te  propter  Cbristum ,  ut  eias  cau- 
|iamadtdves«  Hohio  probus  est  et  eget,  etelee- 
iho^^is  Ecclesiac  iuvandos  esset,  vel  si  non  re- 
peteinet  suum.  Mihi  etiam  putes  te  gratum  facere 
in  eb  iuvando.  Procuratorem  Aicsii*)  admone 
quatiso,  ut  peciiniam  mittat«  Hacc  negotia  ho-* 
minum  p^iipemm  eo  tibi  confidentias  committo, 
^pod  scio^  te  af^ci  afHictoruro  aerumnis,.  ut  dccet 
vinw  bonum  et  amanteA)  J^(»iaroi7.  Scis  illud  **). 
Viil&iiiiiS  hic  Coic^aa/in^ulsissimas  Philippicas  ***) 
et  |»oUxe  risimus*    Bene  vale.  1534« 

.    4^iki7mog. 


MVS«> 


"^    *         Anu  Burenio^: 

.  iBaiU  io  Mtn.-Buremi  araUanlbik,  flt.  Q.  8, 6. 

Viro  optimoj    Arnoldo  Burenio, 

suEt  Qnod  rarius  ad  te  scribo,  Arnolde  optime, 
qUidviB  potius  in  causa  esse  velim^putes,  quam 
oblivionem  tui  erga  me  amoris  atque  officiomm 
loocam,  Ego  vero,  mi  Aniolde,  incrediblli  de- 
ilidddo  tm  alBcior ,  quodes  suavitttis  ac  doctrinae 
Inae  mihi  venit  in  mentem,  ac  saepe  fortunam 
le  accusare  soleo,    quod  non  licet  nobis 


^  Alesii  cpistolam  ad  Spalatinorn ,   d.  12.  Deeb.  15S^t,   ^^de 
•upra  p.  690  aq,  '■-.... 

^^    DMidcratur  liic  dictam  coiufdaA-aeriptMis. 

#Mi)  iDtelligit,   at  videtur,  Cochlaei  Mtologiani  pro  Georgio 
Dnce  Sai. ,  qnae  fere  mense  Oct.  1583.  prodiif . 


amicitia  nostn  coram  frui,  nunc  pYaesertim»  cum 
et  oblectationem  ex  studiis  inaiorem  capere  pos- 
semus ,  et  plusculum  opis  afferre  reipublicae  Hte^ 
rariae,  postquam  et  tu  veteris  philosophiae  stu» 
dio  flagras  et  ego  me  plane  in  hoc  ipsum  do€tri«- 
nae  genus  abdere  constitui.  Nullam  ingravescenti 
aetati  iucundiorem  miseriarum  levationem  repe- 
rio.  Itaque  scribimus  iam  gwaixrjy,  qnae  non 
solum  illas  usitatas  scholanim  praeceptiuncubis 
contineat»  sed  sit  referta  eruditissirais  disputatio* 
nibus  f  sumtis  cum  ex  Galeno  *) ,  tum  ex  aliis  lit* 
teris,  qnae  et  ad  multas  vitae  partes  prosunt,  et 
bene  institutis  ingeniis  pariunt  volnptates  suavia* 
simas. .  Sed  haec  alias  copiosios.  Redeo  iam  ad 
epistolae  caput  IlH^aoo  nposiKxHy  ae  n&ti  npdg 
flfiBdanoi>g ,  el  vvxoi.  Ceterum  ego  ipse  mihi 
etiam  latebras  quaero ,  atque  utinam  una  posse- 
mus  alicubi  latiiare*  —  —  —  **)  Bene  ac  feli- 
citer  Vale.     Calendis  Febmarii,  A.  15S4. 


No.  1164. 


6.  Febr. 


loach.  Gamerario, 


ist.  ad  Cemerar.  p.  216  mi* 

Viro   optimo  loachimo  Camerario  Noric 

bergae^ 

S,  D.  Heri  accepi  litteras  tuas  scriptas  XIL  CaL 
Febr.  in  quibus  vehementer  obiurgas  nos,  propter- 
ea  quod  videamur  sententiam  mutasse  nB(fl  S-qvX- 
XovpevTjs  ^Tiv^aBCog^).  £go  vero  significavi  tibi 
anie  me.nsem ,  quae  occasiones  moverint  nostrum, 
non  ut  sententiam  mutaret,  idem  enim  nunc  quo- 
que  sentit  quod  olim ,  sed  ut  interpretaretur.  Ac 
possunt  incidere  occasiones»  quae  cogant  illo  iure 
publico  uti,  non  contra  Dominum,  sed  contra 
hos,  qui  titulo  Domini  abutunturj  ut  suum  odium 
expleant.  Non  satis  intelligere  possum,  utrum 
illas.raea&.litt^ras  acceperis.  Nec  iam  de  hac  re 
ii;erum,|iio,ve^.mihi  Utem^.peve  disputes  nsfl  idSy 

^]j|j;/i/aili]/xff^^»  °^^^^^^^^  iUudXenophontis:  oif 
7idyvy€.  ^aduw  ilvai  evQuy  hQyoy^  i(p  (p  ovx  SivTig 
alxiay  axoi.  jfoA&Toy  yaff  ovro)  n  JUH^aaij  wgtt 
firfiiy  afiaffTw^i  /filBnby  ^s  xql  aya/iaQnjta)g  n 
no^aayrag  ^'^.,ayvmnwL  ^Q^^H.  naQivyxM^»^  ^  Et 


■.i . ; 


:<. 


^)  Vid.  ep.  ad  Camerar.  d.  S7.  fsa.  h.  a. 
**)  Videntur  hic  quaedaro  codsiHo  editoris  praetermissa  ossr. 
1)-  Vid.  epist.  ad  Gamerar.  jeqntiitffm. 
45   * 


70S 


EPISTOI.ARUM     LIK  VL    158$. 


704 


qu&ntam  sit  iy  raig  luffiataOBai  tw  TiQayfkomw 
posituni,  te  non  fug^t,  sed  fertur,  ut  metua^  Xf» 
xatA  ^ovy  ad  Imperii  dissipationem ,  quod  oiam 
cog^ito,  nunquam  autem  non  oogito,  incitdiUiti 
dolore  afficior,  non  tameu  abiiciemus  preoeAi 
Idem  tu  facito. 

In  Hessis  in  urbe  Casselia  (pavraafia  quod- 
dam  aiunt  noctu  obambulare  vbum  specie  terribili 
et  cum  eiulatu.  Puto  hoc  confictum  esse,  sed 
dabo  operam ,  ut  resciscam ,  tcque  reddam  certiot^ 
rem.  tlndique  certe  horribiles  le^rores  "noBis 
ostenduntur.  Tu  bene  vale.  Si  Erasmus  Eb- 
nerus  nondnm  istinc  abiit^  iube  ut  mihiaiiltat 
genesin  R.  Ferdinandi.  Non.  Febrtiarii.  '  Pe- 
ireius  Erfordiae  pie  mortuus  est,  e|  £ratreiq>  ad- 
monuit  juqI  Tijs^i^^l^QTtp^og^  ut  corrigat  eam. 

4^iii7mog. 


^ 


No.1165. 


7..Febr. 


loach.  Camerario. 


u- 


Viro   optimo  loachimo  Camerario  Rarii^ 

bergensi  Nori6er:gae, 

Sm  D.  Cum  ante  biduum  ad  te  Etteras  dedissem, 
misi  statim  nuncium,  qui  illas  retf  aheret,  sed  cum 
is  nondum  redierit»  duxi  postea  meum  ministrqm 
Lipsiam  mittendum  esse^  cum  hac  jpiosteriore  epi* 
stola ,  Gui  et  litteras  rov  &€ok6yov  addidimus ,  ut 
curaret  has  quam  primum  inde  ad  vos  mitti,  t^ 
que  magnopere  oro^  ut,  si  alterae  pripres  ad^ 
pervenerint,  mihi.  ipsi  quoqtie  eas  displici^rc  alque 
improbari  statuas.  Magna  varietas  in  hac  deli- 
beratione  fuit  animi  ac  iudicii  mei.  Sed  quoniani 
tu  nihil  admodum  requiris  a  nobis,  nisi  rijg  d-f- 
amg  explicationem  de  vocatione,  reliquam  dispu- 
tationem  omittam.  Plane  ita  sentio,  vocationem 
sine  imperio  concedere  nobis  recusationem.  Nam 
cum  vpcado  fit  ^ine  iifnperiq,  prorsus  similisesf 
petitionij  qualis  solet  esse  Eleemosynae^  quam 
vocant,  quae  saepe  habet  recusationem,  ut  scis. 
Nec  sunt  leves  caussae ,  propter  quas  defugere  hoc 
negotium  potes,  quas  ego  ep  nonrecenseo,  nete 
deterream.  Etsi  enim  et  ipse  optarim,  te  cum  di- 
gnitate  in  litteiis  nostris  retineri  posse,  quae  et 
ipsaeadRempub.  pertinent,  tamen  me  vehemen- 
ter  etiam  in  altcra  parte  perturbat  cogitatio  r^g 


nokneiag*).  Puto  eos,  qui  rem  ad  te  defenmt^  in 
primis  hoc  spectare,  ut  virum  honum  deligant» 
necmeiila  drexytay  qaam  allegas,  valde  mcnret. 
'Sed.deiabor.xurausiin  eam  disputatioiiem ."^ sbuani 
dixi  me  oiniMaDDm  esse.  Int^dmn  hoeM^ 
coigito,  (pikoaoqnjteop  xai  Mxt^i^i  xai  xcSg  iiyo" 
roigk.  Horum  caussa  magis  etiam  ad  ^RespobL:  re^ 
'spiciendum  est,  in  quibn&ctsi  plurinmm  esi  viti^ 
rum,  tamen  non  omiiino  •  fugiendas .  esse  o4lligo. 
Christum  precor,  ut  tuam  mealom  {fubemet^.it 
idiiquod  -optimnm  est  ettiin^  et&eipubL  stat^oa^ 
:etmti,<  qpicqoid  stlitueris,'  iaustiuiiffelixqne^-^ 
fienevaie;  IlI.*^)Id.Febntarii,  AnnolQUa^L^ 


-f**' 


I.. 


1 1  <  ij  I  ^  ^*i 


^  •       ••  I 


.Mft>V\.^0. 


II-  ' ■ > ' 


No.ll«6.     ' 

r;6ii<^  UotL  188.  in  quarto ,  «p.  9. 


8. 


^iroJ^,'Aud4^M4^  Pastori '&&ele$ia% 

Hertzberg.  suo  amico^ 

S%J^\.'JiA,  Visitatores  non  voluerunt  nohiJSgttilMi 
de  Mylen  cum  iniuri^^yc^^cilinmodo  rusticorum 
gratificari;  imo  diserte  dixerunt,  rusticos  non 
esse  bum  iVicpttfynbdc^n^i^  b6fuii;-^^''i!deo 

etiam  cavems,  ne  ^ucuintur  ex  boms«  A/werom 
iusserunt  visitatores,  yobis  significari,  ut,  cnm 
venient  ad  Sckt^einitSy  haec  ciAusa  ad  ros  itemm 
referat V***).  Venient  afjOfiai  ,fffp  Bemiaiflfere  ff$qi 
Quate:  iubebis^  hut  hos  rpsticos  ve4trciS:,-ad  ^  £14. 
Vi^^ter^  : ??eiw^.  .Int^i:»!! liU?: .d^-  4^»3 iKMIi. 
peutttrjjet  h#&  rustiijftSri ;,  B«Spe  ^Y^te*  o  i  J)ty»[iii»  ififltt' 

Pilji%,  JVIar.  idJHr    ..  .;.:.  -    iif  ■■»;    ^:::':!^  ncjri 

.j    ,  ,      .,       PhiK  IS^UppmUie-y^itatg^wBfe,/ 


»»*■ 


■*'jj*'  'j  v,t '  ■■■■■■■■.■]!■  15'  ■■'.«  n^'f?^iw 


i- 


No.  1167. 


-Bjjasf.  ^  Giinerftr.  p.  Cl9'tq. 

■     -     ■  ■  ' 

f^iro  optimo  loachimo^ Camtrario 


loach.  Camerario... 

:  '":    .t         .;  -iif   :'i;tiT 

•     t  »-■■■. 

suo  summo.  -..  ir 

o«  D.    Respondimus  tibi  de  una  «jpi&dam  i^afle 
deliberationis  tuae,    mi^  &€a€wg  dtiXa^ifm    IfaiB 

*)  Vocabatur,  ut  efiet  iitinitler  Sevatut.  .     .  i 

*^  Pro  III.  tcribenduin  ett  VII. ,  vide  epist.  aiitKfdca|a|ib 

***)  Visjtatio  in  praefecturA  Lieben^rcrdenti  fuerat  mcaitDe 
cembri  15S9. 


EMSTOLAHOM    Lia    VI.     1S84. 


708 


ama  negotii  rectlus  fuit  nos  confiteri  -np- 
dubitatioQcni.  Non  enim  satis  novimns 
.vestram,  xat  xai^ovg.  Itaque  cum  mul- 
Stpotavi  in  utranqne  purtem  znecnm<  ipse, 
ristum ,  nt  gubernet  tuam  mentem  ad  salu- 
ODi  tuam  cum  dico,  complector  eUam  H- 
n  ac  Reipub.  salutem:  sed  desino  tibi  odio- 
9j  'Cnm  nihil  afferan  consilii, 
e  cemedio  petendo  contra  aivTr}iiv ,  iam 
\nianus  bcingne  poUicitus  est  suam  ope> 
aeC  dnbitat  pmncipem  etiam  saum  vobls 
ifoy  misBMnim  esse':  aflirmabat  optimam 
itacipis  Teluntiatem  erga  te  ac  fratrem  tutmi, 
!  »  nou  abiicisTO>'0>:oA«oti;fo»' /?iO)',  re- 
.mihi  Tu^  fj.sztuxrfliws  is  rnitHamtv  yv- 
V.  _  Nam  ego  quo  minus  ea  de  re  velicmen- 
»:C»ntendam,  temporibas  etiam  ac  iwstm 
is  moveor.  Ta  qnid  tibi  commodum  sit, 
p^^  %VXG  slatuito,     Bene  valc. 


.  %  yi.  p,  M6  i^.  .Apwaphpqio.MJ.Bav^VoUI. 
&I6.  _  Aulograpbon  McL  in  cocl,  Vrklul.  Beli^g. 
•I.  V.  eonlulii  aSba  5.  V.  SthuUuUi 

;  lohanni  Hesso, 

Wk  «go>  te,  mi  Hessey  oro,  ut  boni  coh- 
^iibd  <iti  hbc  Tolgari'  ofBcio  scribendi  hon 
mi^'  srnnt  'Iitt^dlbT  enltk,  ut  scl^  i^bn 
ittlttffckioili^s; -setl  etiam  curi^misen^imiti, 
enm  animum  perpetua  qoadam  c^rniBcina' 
■tj'  ^ 'Qkris ' ^nim  i>ot«it  aequo  animo  has  £c- 
im  di&sipationes  imirtoi'  dtdaaxaljov  na&i\ 
'.  Caeterum  te  sic  amo,  mi  HessCy  ut  t^ 
Bter  praecipuos  amicos  ponam.  Hoc  volo 
s  literis  teslatnn  esse,  ^ 

nae  literae  de  Paedagpgo  xiSv  Jiarffiaifxfoy 
mihi  luere  c  Liipsia.  Itaquc  cgi  mox  curu 
lis,  qnorum 'tamen  expectare  neminem 
ins  nuncias  pottrit,  Verum  elBciam  Deo 
,^ut  brevi  aliquis  ad  te  idoneus  homo  pro- 
tr.  Tnara  ea  in  re  fidem  sequor  ipsb,  et 
obebo ,  quemcunque  misero.  Expectabis 
I  me  aliquem  hrevi  ad  te  fstuc  ventuium. 
15  Germanicis  quod  scribam,  nihil  admo- 
beo.     Namadhucquidemtraiiquillilasest: 


sM  xtd^ktaAtiTimiiff^iHehergtasi»*),  nt  ^  qui- 
dem  susptcor,  brevi  mingnes  itiotds^pariet.  Qued 
si  fiet,  etiam  nifhs  -fTil^^xKlfjousOTUca  pertinebit 
ree^  Nondum  faabe»'qnitlqtuKn'ceTti>i  sed  divi- 
nationes  rtieai  noatt.  bcevi  «ntiBirabilis  IntToaiK. 
Bene  vale.     Dominica  Reminiscere. 


Henr..  dh  ^iris^je^det. 


CaniiKuaiHeDrieo  kb'E;i>]tHlJl  uH}ltanf*Ui\)ten ,  lan*, 
UelaDlbone  el  BuseDbasio  (edi(uu> '.in  Xaoini  Nacblcie 
etc  Vol.  I.  p.  269.  et  apud  de  rrttOum  T.iV.  p.  91»  m|,) 
qoaere  in  epp.  Lulheri.'  .'',' 


Senaiiu  'tirgenii. "  " " 

f  uUaec  epiitoU  ei  ■iitograplio  M«l.  deicripla  eH  a  Dn. 
ItiAaele,  artii  mcdicae,  qiuUn  TernTJae  facil,  Doctore," 
(Haec  LuruJuJ.)      '        -1  ."    ,      ..;;         \ 

Sem  <Sf»tbacen/  (S^cfftmttf  «nVfBiffen  Sut^ 
Sccmetlletn   unb  fftatb  .b..et  Stabt  Sorsa/ 

meineh  ganjll^^e^ 'J&'ttcn. 
^tm  wiaigc  2)ieii(i  juDor^  Q.\)\:ioxt,  e^rfonK, 
SBeife,  ©iinftige  .gierrn.  3Rit^  IjQf  gc&ctfjcn  3ac  obiiS 
3uctcnranjft,  Senebicti  Sucf enranjft*  «ice« 
StirgerS  (©ol)n),  bap  id)  f6r  lljn  bittcn  wiJtlt/bttp 
iljr  i[)m  fvcunbtid)  baS  ©tipcnbium,  fo  cr  MefeS  Wi^* 
gcn  3al)r  auS  curer  ®tabt  gcmcincn  ^aflcn  ge^obt  ^, 
crfltc(fcn  loDrrt,  bap  cr  c§  ju  feiiicni  angefanaenen  ®tii« 
bio  norf)  Idngci"  ge&rau^m  ntijdjtc.  2!il'^'1etiw'Sitt 
^at  ii^  i^m  ot3  fein  ^rdccptov  nitijt  f]fn?ilit  adjttfk^gen, 
fonbcrlit^  racil  iclj  njcifi,  ba^  cr  cin  armer  SBoift  ift, 
unb  bcnnod)  cin  jicmlidjc  gute  Oicf^icElicfjMt  ^',  mfe 
ju  Dccmcrten  aug  feinci;  Slebe,  2;cnn  id)  (jo&e  i^  pei= 
gig  eramtnirt.  Stf)  roiU  eud)  aud)  ni(!)t  bfcgen,  bi^ 
er  mitJ)  l>cri(f)t  f)at,  rcie  er  ^arf  bei  ctid)  ongebejf-ff^/' 
al?,  foDtc  fotci)  cure  .^ilf  ati  iijm  nici)t  niol;I  atigrtegt^fifijn.' 
9?un  njill  ic^  iljii  nidjt  cnlfdjulftigcni  fonbertt  f)«*f  ((»■ 
rictmcf)r  ernfllid)  gcflraft.  iJicirril  cr  a6ec  WS  an§et 
atfo  pubirt  f)at,  ba^  ju  mctfen  i|i,  'fcap  et-Wefe  fWne 
3eit,  fo  er  I)ie  gcwefcii,  fid)  Sofcinju  teben  aiiti  a*r 
fd)rcibcn  gebcifcrt  l)at ,  t)offci^,  ffjr  m"er(wt'baWplfc 
abncf)mcn,  bap  cr  btc  3eit  fo  glins  ftbelni^t'(ii^||eleflt 
^Q&c.     Dcrf)alt)cn  bltt  (cf)  ganj  bicnflfic^^ '  %t  tWBet 


•)  Lib.  y\.x  fVirttnbergemU, 


707 


EHSTOLAfiVM    LIB;  VL    1^9«. 


708 


wib  htitvim,  ba^  ebm  j^unb  ftine  btlhSeit  i|t/  bt 
«Ml^er  fo  ec  (aim  ^&(f  eclangen  m6Qe  cc  fo  Biel  lemen, 
baf  fc  bamai)  au(^  meit»  gn  gebrou^en  unb  btenea 
lonn.  iSaini^Uniitfeib,  al&  bte  {^erft&nbigen/  et^ 
meffen ,  bof  cin,  3a(n:  901:  eine  f utje  3«it  ifi  im  ©tubio, 
noOet  bet^iolben  eud;  fein  um  @otte6  niUm,  alS  eineS 
fflaifen^  unb  »on  bem  ju  ^offen,  bog  eS  woljl  ongelrgt 
necbe,  ectiacmen,  bamit  et  nidjt  milffe  oom  ®tubio 
loffen.  jbaron  f)of  i^  necbet  ibc  ein  gut  Slemofpncn 
t^un,  fo  miQ  idjft  um  eu^  meineS  gecingen  jBecm6gen6 
oerbienen.  @Dtt  bteoa^  ea^  oOejeit  DaL  SSittberg 
SXiftwod}6  na^  Rcminiwece  1594. 

Philippus  Melanthon. 


S.  3Ivt. 


Er.  Ebnero. 


Ei  auloenpbo  «Al>  ■■>  SirobeK!  Vtata  BcTlrlgn  lar  Lil- 
leral.  III.  1.  p.  191  *q. 

Erasmo  Ebntro   Tuyeni  Rttrieio  Noriier- 
gtnsif  suo  amico. 

S,  D.  Gaudeo*  mi  Erasm£,  te  impetraue  •»b 
amicis,  ne  te  a  Uteri»  aUtiAhanL  Rec  miht  im- 
probatar  tamen  eoDsilium  de  sfaodio  iuris  drilik 
Est  enhn  con»nIendum  dignitati,  quam  sic  voeat 
populus.  Meqne  scis  autorun  tiJbi  semper  fiiisse, 
ne  xej^unf  illnd  conlemncret.'  £tenim  non  so- 
lum  pateiacit  aditnm  ad  rempnblicam,  .sed  meo 
iudicio  plariirtum'  rtiam  adinvat  atque  acult  .eos, 
qui  in  puHirf»  toMilii»  versanUic.  Videi  me^qoo- 
que  non  prortus  abhorreie  ab  UIo  ipso  doctrinaa 
senere,  etqnaedftm  inde  tTansfcrre  ad  nostinm 
usnm.  lllud  tamen.  hoitari  te  oon  desinam,  in 
tanta  foelicitate  infenii,  ut  hanc  nosuam  ^iloaa^ 
aittv  Don  protsos  abiicia«L  .  Etsi  scio  fore,  oL  olim 
cupidissime  ad  eani  reditanis<  sis,  inqDS  ea  una 
oblectaturus  aetatem  deerirsis  ct  studiia  iaVenilibus 
flt  hoDoribos.  £t  me  et  noatros  amicos  tibi 
coimneodo.  Decet  «nim  te-  haminem  erudltuoi 
«t  virtutit  causa  et  constanier  amicitias  colere^ 
Behe  tafe.    *£»>  tfj  xvf^axfj  Otuli. 

Philij^u», 


Mo.  117S., 


loach.  Camerario. 


EpMt.  id  Ciniem-.  f,  SfQ. 

Viro  optimo  lottlhimo  Cumrrario  ~«imu» 

summOy 
S.  D.  Boni  consnles  breyitatein  UttetariuaAmca- 
luni,  nam  Basilias  citius  opinione  mea  abiit, 
spero  te  nostras  omnes  accepiasf ,  itaqtteie^ii- 
sum  a  te  cxpecto.  Keme^ium  {lis  diebu»  prinrciis 
hic  corain  promisit,  curabo  igiturrem,  namad- 
monendus  est  princeps,  ciun  tn  aulam  redioit,  nspi 
Tov  xafayHV  ihv  0£tQTe[3t(fy^aiov.  etsi  no*  ntH>- 
dum  de  aUo  appnratu  audimus,  tamen  intelUfi 
rem  agia  vicinis  vestris,  et,  ut  tpudam  credi  sUi 
postulant,  a  Gallis  magno  studio:  si  quidamtia^ 
significabis.  Ego  iam  altecis  Utteris  iu  Altgliam 
vocor,  sed  de  hoc  temm  cotam.  Bene  vale.  Po- 
strid.  Nou.  Mart 

^iitnnos. 


No.  1173. 


loach:  Ciimerfirio, 


,   E(ii»t.  «a'C»iner«r.,  P,  J^jp^,,  _  '  Oj' T  '^'      ■ 

^iVo  optimo  Ieuehi-m-6  CaiUf^iSif-iS^^ak- 

btrgensi,  •amico  suosammo  ■ 
fi*.  D,  Cum  hinc  abiisset  pcmceps,  triduo  pdM 
slatiitt  niisU  mihi  uiigeiituni.  Xd  Iradidi  Geofgis 
Bibliopolae ,  qui  vitlcb;itur  diUgenliiis  perlatMiu, 
qunm  01  vioi  Ta  yfjdfiftaia  (Ci^ovxtc.  iveqiut 
suliJni  liK  □ngemum  filius  Michaelis  dadmsif, 
ciir  nas  littcras  dedi,  De  usii  uugcnli  scripciluiUii 
Bohica  cubicularius  priacipjs.  Scrihlt  «t  ,-ypl 
fiVQOV  rivbs,  ,id  quoque  mlllam,  fioxt^  priiinB 
fuerit  altalumi  Num  X)odox  .&w^f^.&e||p|f| 
nondum  rediit.  '    ^      ,'■-'' 

yr*p»  ttSy  JiQ^irt;ftgy  ainabo'ie  Mfql^^^npj^f 
copfese,'  nob  eTiim''clyip}ta'agi  mifitli^j^^t^^ig^ 
de  qna  nnper  ad  te.  Angius  ^i^ji^  *^^P^4)Mi 
dam  certarum  rerum,  quae  apnjl  Spenglerum  qt- 
venics.  Hae  duac  caussae,  ut  ego  quidemratia- 
cinor,  reducent  nobis  -ibv  avroxpozoga,  ^^fiiu 
iam  parare  reditum.  Itaque  quidam  etuj^in»- 
^°f  quJ.uiQptajre  et  sperare  deh«mpf«ialfjin>pfM 
cbncepere  de  Caesare ,  facturum  iIluai,/«itMini 
errorea  at  vltia  Ecdesiae  contta  «os.  ^ni  Oi^u- 


B^LSTOLARt^M    LIB.  VL  >l5S4r 


l,  defendere  vffljti:  ^Quod  si  «oik«tur,^Lquift^ 
ameu ,  an  etiam  hao  ih  parte  victottaih»  ilU 
lecemaixt ,  de  qq(e , .  ot  memaKMse' poites ,  sae- 
isputavimua.'  •  i  Bi^snSnog  *)  magnifice  proL* 
t*  itt  audio.^  MTvrot  (^^  al  inayyiJiim-oiMM$ 
JOir^^^ig  \fpoiKpi^ai9.  'Plaoit  n^imdg  itm 
ifSoftcl^aTff  totius 'huiu&<Tiagoediae»  '  ClirNltus 
(fiil^of^i^.dct  moUem  et  \itilem  E^cle^aie  suae; 
NoAer  j4ri^silat?^  renovat  cartamcn  cum 
ri^'6,  quod  jnihi  aane  dolet»  y^ffinniMa  nd&ri 
mque  me  aolicitant ,  scd  expecto  a  te  liUeras 
t  tuo  atatu  et  de  ilepubl.     Bene  ac  feliciter 

w  kiSatB  audqmf  xb  xai  (pikany. , Y.  Id«  INjbrt. 

•  .  ■     ' ' 

4>i\innog. 


1174. 


12.  Alart. 


Fr,  Myconio. 


lila  a  SntgaMio  ep.  56. »  muic  es  aotoffrapko  Pbifippi  ib 
CmL'  Gotfa.  279.  £bl.  20. 

D.  Fridtrico  Myconio^) 

L.^  Milii  quoque  silentium  nostrum  moleslum 
quare  te  rogo,  ut,tua  assiduitalQ  me  ad  scri- 
um  invites.  IUud  vero  molesti^imum  est, 
Menius**)  tantopere  rog^atus  non  misit  mihi 
B^in  MusUlae.  Hanc  velim  te  flagttare  ab 
L  mihi  quam  primum  miltereu  .  Movi  si  quid. 
I  ex  vicinia,  amabo  te  significes.  Non  enim 
:o,^  quin  motus  futurus  sit  de  restituendo 
tb^rgensi^  ^gliae  rex  edidit  articulos  co«b- 
L<[^m.Pontificemy.  in  quibus  B.omani  Pontificis 
f)(aat^xxi.extena^t,  et  provoc^at  ^4  $yno4um. 
la  ubique  spectant  ad  insignem  mut^tionenf. 
li^  igUur  Xi^Qxov  t  ut  tantas  tempestales  cle> 
et  gubernet  De  sacerdotiis  Gothaiiis  non 
ti  e^  scriber^  ad  principem.  Mam  nos  nego- 
ccumstantias  non  satisscimus,  ft  in  aqla  scis 
leyiter  cur^ri.  ^  Verum  si  ita  tibi  oroi^ino  vi- 
Hr;^  adiungemus  nostram  qu^relam  ^d  vestras 
^^^  ypJeli^el  OQmine  Inspectorum  scriptas. 
^  valCf     12.  Martii, 

Philippas. 


w 


fareh.  Bmdenburg. 

«•llicnu  incciuuj  ab  Amtdorfio. 

inMM.:  Mro  Tenerabili  D.Friderico  Mjconio  tnico  aao. 

SoagaM.  nomtn  auppreMit,  JT.  acnbtaje. 


]t|^tl7«^> 


".  ■■  I   I  •  I 


>>j 


7tQ 

16.  JM*rt. 


.«• ■ ■ 'I 


Bwclera 


P  «  1  a  P 

f  *  Ediia^in  Gfnt«ria.ipisUT.tiieoloQcav.  ad  lciatuiiem  Schwe- 
•    beliym'  p.  19S.     NuBi&  accuralius  .edita   cx  autograpbo, 
:qnod  Ar^enttira(i  in'  tabularlo  Ecclef.  fiTang.  aaacrvaMr, 
•  el  os  qno  mifai  deacripsit  Cla^.  StrobtfiuM, 

Ifbolissinib  i^iro  JJ.^Martino  Buceroj   do^ 
'  centi  EvangeiiumArgeniinaey  suo  amico^ 

S.  J).  IVfemini  me  in  G^nvi^ntu  Spirensi  hortari 
D.  lacooum  Sturmium^  ne  Anabaptistas  in  urbem 
vestrJE^m  reciperetis,  fnturos  aliquando  permoie- 
stos  liQSpites.  Vides  f  enim^*  in  eo  genere.  cum 
summa  inscitia  cbnixmctam,  incp^dibilem  quan- 
dam  av&acfeiay^  et  opinioncs  habent  minime 
aptas  cTvitatibus  de'bonorum  communione  et  si* 
miles  fanaticas  persuasiones.  Mihi  perinde  ob- 
sessi  vicfentur,  ut  olim,  qui'  subito  +  velut "  ecstasi 
quadam  rapicbaiitur  ad  quaerendasDivorum  statnas. 
Scd  vehio  ad  disputationem  tuam.  Nos  omnes 
hic  iam  olim  ita  sentimus,  ac  principi  ante  aliquot 
annosin  ^m  sententiam  scripsimus ,  pertinere  ad 
Magistratus  ofiicium  prohibere  ac  punire »  ut  ce- 
tera  extema  flagiti^,  itahlasphemas^,  item  seditio- 
sas  doctrinas  •  si  tamen  eflferantur.  Quod  si  habe* 
rem  exemphim  scripti,  quod  adPrincipem  nostrum 
misimus*  adiicerem  id  his  literis;  sed  nUYichabere 
non  potui,  verum  rationes  et  fontes  obiter  indicabo. 
Pnmum  de  seditiosis  doctrinis  non  opinor 
ambigi ;  certe  Magistratui  commissa  est  tutela  pa- 
cls  publicae,  quare  non  debet  tolerare  eos,  qui 
spargunt  dbgmata ,  quae  dissolvunt  civilem  socie- 
tatem,  qualia  sunt  iUa  Anabaptistica  de  Platonica 
comnAinione  rcrum ,  de  uon .  iurando ,  de  pnu- 
pertate,  de  non  exercendis  iudiciiSi  de  non  ad- 
eundis  Magislratibus,  de  ccfniugiis  non  rebapti- 
zaiorum  f  eta*"  Nec  enim  tibi  ignota  sunt.  Yides 
qnaioi  difBculter  retineri  etiam  politica  obedientia 
possit, '  si  vel  maxime  ornetur,  ut  certe  Paulus 
eam  honodfice  praedicat.  Qujd  futurum  est,  si 
licenUa  detur  joTg  lezvipmfuvoigj  revellendi  onmia 
vincula  humanae  societatis?  Omnino  Diabolicus 
quidam  furor  est ,  cui  obsistere  debent  MagtsUA- 
tus,  sicnt  aliis  erroribus,  aDieboIo  immissis,  nt 
parricidiis,  incestibus  obsistere  debent.  Idem 
iudicandum  est  de  his,.  qui  etiamsi  non  habent 
seditiosa  dogmata ,  tamen  per  seditionem  impetnm 
in  aiios  faciunt,  cuiusmodi  erant  apud  Augnsti- 
num  Circtimcelliones.  £t  ftienint  in  Orieale  miil- 

*)  Scbwebel.  bUuphtmuig* 


711 


EPISTOLARUM    LIB.  VL    1584. 


71£ 


taram  sectarum  tarbulenti  homines,  qoi 
•unt ,  ut  scis ,  in  aliorum  Ecdesias  impetum  face- 
re ,  ac  in  ipsis  templis  ciere  pugnas.  Sed  comple' 
xus  sum  etiam  blasphemos  ^).  De  hac  parte  sdo, 
quosdam  solere  dubitare.  Voco  autem  Uasphe- 
mos,  qui  articulos  habent,  qui  proprie  non  per- 
tinent  ad  civilem  statum,  sed  continent  d-iWffias 
ut  de  divinitate  Christi  et  similes.  Etsi  enim') 
^adus  quidam  sunt,  tamen  huc  etiam  refero  ba- 
ptismum  infantum.  Pronuntio*)  itaque:  blasphe- 
mas  doctrinas  a  Magistratu  prohibendas,  arcendas 
et  puniendas  csse.  Ratio  cst,  quia  Magistratui 
commissa  cst  tutela  totius  legis,  quod  attinet  ad 
externam  disciplinam  et  extcrna  facta.  Quare 
delicta  externa  contra  primam  tabulam  prohibere 
ac  punire  debet.  Nec  vero  hoc  idubium  esu  Vi- 
des  in  omnium  gentium  legibus  extare  poenas  per- 
iurii,  item  blasphemiarum.  £tsi  autem  possum 
allegare  Mosaicae  Iep;is.  cxemplum,  tamen,  eo 
omisso,  videamus-alia. 

ApudDanielemNabuchodonosar/)  rex  eth- 
niais,  conversns  iam  ad  veram  pietatem,  legem 
edit^)»  in  qua  poenam  minatur  omnibus ,  dicenti- 
bus  blasphcmiam  contra  Deum  IsraeL  Item  Pau- 
lusinquit:  lex  posita  est,  zdtg  daefiiaij  X€U  avo- 

aiois  yMt  fielS^lois. 

Denique  lex  naturae  non  potest  abrogari, 
quae^)  ipsa.praecipit  potestatibus,  ne  patiantur 
Deum  contumelia  affici,  sicut  sonant  verba  se- 
cundi^)  prs^ecepti,  quae  profecto  sunt  legis  natu^- 
rae:  qui  nomine  Dei  abususfuerit^  non  erit  im- 
punitus,  Id  natura  scripsit  in  omnium  sanorum 
sensibus,  quare  non  solum  concessum  est,  sed 
etiam  mapdatum  est  Magistratui,  impias  doctri- 
nas  abolere,  et  tueri  pias  in  suis  ditionibus*  Ac') 
sicut  Doctores  debent  Magistratui  ostendere,  ad 
ofBcium  Magistratus  pertinere ,  prohibere  adulte- 
ria;  ita  in  hoc  articulo  oistendere  debent,  quid  sit 
officii^)  Magistratuum*  Deinde  cur  nos  iam  recta 
docentes  defendunt  Magistratus ,  cur  aboleverunt 
impios  cultus,  si  Magistratus  lion  habet  manda.- 


I  • 


'  1)  Schweb.  btasphemiag, 

2)  Scbw.  auiem, 

3)  Pronuntio  abest  i  Schweb. 

4)  Apud  Nahuthodonoaarem , 

5)  Schw.  dedlt. 

6)  Scbw.  quia. 

-7)  «MiiiMfi  eseidile  teilii,Schw 

8)  Schw.  AU 

9)  Schw.  ofpiaum. 


Schw. 


1 


tum  Deiy  ut  doctrinam  Relig^onis  veram  toeatiir, 
remota  impia  ?    Nosti  versiculum : 

Et  nunc  ragcn  intelilgita ,  qni  Indioiitii  tttniB. 
Haec  copiose  scripsit  Zrfi/Aeric^  inPsalmo  f  U.": 
Deus  sfetit  in  Synagoga  Deorum.  Dd  appclla- 
tio  communicatur  Magistratibus  certe  praccipBe» 
ut  Dei  honwem  ornent.  Sed  hic  recUunant**): 
atqui  fides  debet  esse  libera :  Magistraius  noa 
potest  efficere^  ui .  sentiamus .  aiiter»  Ad  baec 
brevis  est  responsio.  JNec  fides  cuinsqae"},  nec 
tacita  in  animis  opinio  pertinet  ad  iudiciaafi  Magi- 
stratus;  sed  externum  exemplum,  cnm  dodrina 
fertuc,  laedit  gloriam  Dei,  offenilit.infirmos^  f  eic'' 
Ideo  Magistratus  obsistere  debet ,  qui  iudicat  pon 
de  arcanis  ani!mi  cogitationibus ,  sed  de  dicto,  fa- 
cto,  quod  prolatum  est.  Ideo  noa  scripsimu 
prohibendas  esse  blasphemas  doctrinas,  si  .non 
efferantur.  Sed  obiiciunt  exemplum  nobis  peii- 
culosura :  si  haec  perUnent  ad  ,l!dagistratus^  quo- 
ties  igitur  Magistratus  iudicabit  aliquos  errarei 
sacviet  in  eos ;  Caesar .  igitur  dcbet  nos ,  opprimere, 
quoniam  ita  iudicat,  nbs  errare.  Respondeo:' 
certe  debet  errores  et  prohibere  et  punire.  Sed 
extant  legcs  Ecclesiasticae  in  scripturis  et  alibi, 
quae  iubent;  quomodo  ")  praecedere  recta  cognitio 
debet"),  Non  est  enim  solius  Caesaris  cognitio, 
sicut  in  urbibus  haec  cognitio  non  est  tantqro  Ma- 
gistratus  prophani,  sed  est  Doctorum.  Viderit 
igitur  Magistratus,  ut  recte  iudicet.  Deinde,  nt 
in  ceteris  criminitms,  ita  hic  ctiam*)  gradus  otbser- 
vandi  sunt.  Nec  ego  de  genere  poenae  diapuio. 
Arbitror,  leges  in  Codice  de  rebaptizatione  pco- 
pter  seditiones  Circumcellionum  tam  .  atcodter 
scriptas  esse.  Magistratus  prudens  habebit  dis- 
crimen  personarum  ct  criminum.  Aliter  Iractan- 
di  sunt  authores  opinionum  malarum ,  aliter  hi, 
qui,  errore  lapsi,  sanari  possunt*  Nos  hic  ha- 
buimus  homincm  furiosissimum  Austriacum^  qni, 
cuni  videretur  natura  seditiosus  esse,  tamen  Qon 
est  affectus  ultimo  supplicio ;  iBed  tolerabili  carcere 
tantum  eo  retentus  est,  ne  alibi  noceat,  £t  nnnc 
agnoscit  errorem.  Ait,  se  voluisse  reformare 
mundum,  «ifec*  se  snum  'officinm  -  inf ellexlsse. 
Omnino  factus  est  moderatior.  Lutherus  ralio- 
nem  optin^am  in  har  deliberatione  de  Anabaptistii 
afferebat     Dicebat,  constare  iam  sine -nUa-di^ 

-     ■■■■•. 

10)  Scfaw.  reelnmat,  .    \ 

11)  Szhvi,  cuiusquam,.  .    . 
If)  quartdo  Scliw. 

13)  debeai  Scbw^. 

^  hU  eliam]  Sdiw.  etiam  hu. 


^PISTOLARUM    LIB.  VL    1584. 


714 


p  Sectam  Andbaptisticain  Diabolic^Ai  essc, 
nnes  haberent  opiniones  supra  ipsum  Ana-i 
ihm'  pcmiriosissfnrias.  Ideo  ]\lagtst¥atumi 
Bili^tione  debex^  obsisttire  ^  nec  tam  unius* 
li^&Vhi  cc^'tfmbfiihm  cois^j^  ^uamip&iirn. 

ijtintib^;  qttoA  'i!eipt\jrti  sit^a  Diiiholo  qjcltfih? 
St  \nkles,  qnns  secnm  pestes  trahat  VI e- 
ranes  Monasticas  habent  opiniones  de  opc- 
item  seditiosas  contra  civilem  vitam;  item, 
l  nihil  profiteantiir,  certe  nostrnm  totnm 
rinm  damnant.  Id  non  facturi,  si  spiritu 
agerentur,^  etiamsi  in  una  hacCeremonia 
let  dissensio.  Damnarit  item  ministerium 
verbi;  id  autem  impium  et  seditiosum  est. 
non  dubito  suadere  Magistratibus,  ut  ob- 
Anabaptistis;  poenas  pro'^)  circurostantiis 
noderare  etiam  stiadeo,  idemque'*)  ut  sua- 
is  Magistratibus,   te  etiam  atque  etiam  ad- 

et  prebor,  ut  Cbtistns  faveat  tuo  Mini- 
eque  gubei^nett  Habes  non  solum  tncam» 
nium  nostroram  senlentiam  de  Anabapti- 
IHierunt  mihi  cum  multis  hac  de  re  certa- 

Vide  quaeso  Lulheri  enarrationem  in 
m 

Deui  sieiit  in  Sjmagoga  Deorum, 
bi  pcrsuasissimum  esse,  me  et  tui  et  tuo- 
nicoTum  esse  nniantissimum ,  xal  o(}Sg  Sri 
i(fo(}(S  vfiSg,  ovre  (fvafprjuiag  m^t  "Gimj^, 
ff  Vftoiy  )Jy(jt).  Et  fortassis  hic  annus") 
occasionera  coUoqucndi  ne(}l  doyfJiAtwv ; 
lit  enini  magna  rerum  rautiilio  in  Geriha- 
Doleo  Luiherum  renovare  certamen  cum 
fo.      Sed  video  liaec  esse  plane  Stvaytcua 

Benc  vale  ac  me  ama;  et  rescribe.  1584, 
ica  Laetare. 

i  Philippus;' 

76.  22.  Mart. 

loach.  Camerario. 

t.  ad  Camcrar.  p.  221  sq(|, 

yptimo  loachimo  Camerario  Bam. 
amico  suo  sum» 

Posteaquam  ungentnm  ad  te  misi,  de  quo 
dedi  fiiio  Michaelis  Cadensis^  attulit  no- 


hw.  Anahapi,  ex  eircumsi, 

hw.'  deniijue, 

bw.  xu), 

hw.  animus. 

PH.  Opeiu     Vol.  n. 


bis  etiam  rd  fiv^ov  Doctor  Caspar  Medicus.     Id 
dedi   bibliopolae  perfercndum  ad  te.      Polltcitus 

'^est  enim  mihi  suam  et  fidem  et  operam  ea  in  re. 

'-Npmiai  est  Pelroy    babitatqne,    ut  intelligo,    in 

*S;utinrbaiio  quodam  urbis  vcstrae.  Eram  missn- 
ru9  pei*'peculiarcm  nyncium,  nisi  liTc  nrihi  tam 
sancie  proniisisset.  Medicus  de  usu  mihi  dixit, 
mane,  item  anle  cocnam,  videlicet  post  conco- 
clionera,  ungendura  esse  laborans  membrum  hoc 
remedio,  sed  ita,  lit  quaedam  moUis  frictio  prae- 
cednt,  aitt  reni  admodum  calidam  es^e^   et  cum 

'^petiendi  tum  attrahendi  diussa  tam  calidis  uten- 
dum  esse:  h;iec  siint  meo  iudicio  iSXoya,  Ait 
mitios  esse  ungentum  antea  missum.  Christus  fa- 
ciat,  nf  sint  felicia  remedia,  et  ut  feliciter  reva- 
lescat  pucr. 

De  Cygnea  fabulosum  est,  quod  de  adultero 
ferebatur.  Pugna  inter  cognatos  Romanos  etiam 
non  usque  adeo  atrox  fuit,  ut  ferebatur.  De 
PubL  rcbus  apud  nos  nuric  mirura  silentium  est. 
Etsi  enim  sciebam  tby  MaxBifova  aliquid  moliri, 
tameii  obsidio  MonaHerii  in  Vestivalis  moratur 
cum.  Fabulosum  et  illud  puto,  quod  quidam 
iriiqui  nostris  spargunt  Geldrensem  invasunim 
ditibnem  Cattorum  praetextu  caussae  Nassensis. 
Et  ut  verum  sit,  bene  spero  mQl  Maxe^ovog,  fata 
ei  prolixe  promittunt^  ncc  oppriment  his  technis 
canssam  religionis  ol  TVQavvixol  aQx^^(f^^S»  Ex- 
pccto  littcras  tuas  de  rebus  omnibus  vestris.  Si- 
gnificabis  autem  mihi,  an  utrunque  remedium  ad 
te  perveneriU  Bene  ac  feliciter  vale.  Tuas  lit- 
teras  accepi,  ex  quibus  intellexi,  ad  te  pervenisse 
responsionem  nostram  mQv  rijg  d-immg,  de  qua 
nunc  non  disputabo ,  tafiitum  precor  Christum ,  ut 
tiiaf  cofisilia  gubernet  adsalntem  tuam.  Iterum 
vale  feliciter.  XI.  Cal.  April. 

^Lhnnog. 


No.1177. 


29.  Mart. 


Eidem. 


Epitt.  ad  Catnerar.  p.  223  sq. 

T^iro  optimo  loathimo  Clamerario  Bam- 
bergensi  amico  suo  summoj 

S«  D.     lam  dederam  alteras  el  litteras  ad  te,  cui 
remedium  perferenduip  tradidi^  cum  ventt  Pau- 
lus  Eberus  ad  me,  ac  rogat,   ut  sua  studia  ac  sa- 
46 


715 


EPISTOLARUM    Llfi.  VL    15M. 


71« 


lutem  suam  tibi  commendtai.  Ipse  scribit  nd  Co^ 
lerdm ,  et  orat  ut  sibi  concedat  diutius  eo  stipen- 
dio  frui,  quod  ipsins  benefido  habuit  hactenus; 
Velim  Cohrb  persuasum  esse ,  nusquam  collocari 
eam  pecuniam  meh'us  in  ullum  posse,  quam  in 
Paulum.  Est  enim  cum  moribus  optimis  praedi- 
tus,  tum  vero  verae  ac  Germanae  Philosophiae 
praccipuc  studiosus,  maximeque  abhorret  ab  eius 
iuventutis  opinionibus,  quae  nunc  spreta  vera  do- 
ctrina  tantum  in  illas  artes  irruit,  quae  viden- 
tur  n^bg  r&  SX<fira  facere,  aut  certe  ad  xeyotfo^ 
^Lav.  Quare  te,  mi  loachimt;  etiam  atque  etiam 
oro,  ut  et  ti^Co  et  tuonomine  diligenter  commen- 
des  Coltro  Paulum^  eique  hoc  beneficium  impe* 
tres,  sine  quo  tueri  sludia  vix  poterit,  scis  nobis 
omni  ratlone  tuendos  ^^^  eos,  qui  de  veris  stu- 
diis  recte  sentiunt,  et,  ut  ait  Plato,  ynjaiajQ  phi- 
losophantur.  Ac  vero  Colerum  scio  ea  virtute 
csse  pracdttum,  uthoc  genns^studiosorummaxime 
complectendum  atque  omandum  sibi  esse  ducaL 
Est  enim  meo  qnidem  iudicid  cum  <pvau,  tum 
vero  etiam  xfi  nQoaiQioH  q)iX6aoipog.  In  alteris 
litteris  scripsi  mirum  esse  silentium  de  Republ. 
apud  nos,  nisi  quod  obsidio  Monasieriensis  d-Qvir' 
liTtai.  Caetera  videntur  studio  occultarL  Tuas 
littcras  expecto.  Bene  ac  feliciter  vale.  rfj  xv^ 
QiaxFj  Palmarum. 

4>iXinnog. 


No.  1178. 


6.  Apr. 


/•  Uesso. 


Epist.  lib.  Vf.  p,  841  tq.  ^  Apomphon  in  cod.  BaT.  Vol.  11. 
p.  618.  et  cod.  Mebfi.  111.  p.  93.  —  Anlogr»plion  MeJ. 
in  cod.  Rshd.  Vntialair.  VoL  V.  nobii  contalit  5.  V. 
Schulzius. 

lohanni  Hesso» 

S«  D.  Quod  faustum  felixque  sit«  Mitto  ad  te 
adolescentem  Sebastianum  Delicianum^  quem 
iudicayi  idoneum  esse  ad  docendos  pueros  illos 
bfuovvfiovg  xQig  nar(ndjQ^aigp  £st  enim  praedi- 
tus  ingenio  pladdi^simo  et  modestis  moribus  et 
eruditiouesatis  magnapro  ea  aetate.  Mysnensis 
est ,  cuius  genlis  Ungtuain  et  ingenia  cum  Slesiacis 
maxime  conyenire  iudico.  Tribuo  autem  utris- 
que  plus  humanitatis  qfi^m  vicinis  Saxonibus, 
qups  plane  a;rbitror  posteritatem  esse  Pyrrbae  et 
Deucalionis,  ortara  e  Saxis.  £st  autem  adolescens 
meam  fidem  sequutus  in  hac  profectione  suscipien- 


da,  Nihil  certi  ei  sum  pbllifcitus ,  sed  i^sst  eum 
totam  rem  fidei  et  hiimanithti  tuae  i^olmnitterti 
Curabis  igitur  ut  et  vi^titm  habeat ,  et  pmeterea  j 
aliquid  mercedis.  Niemincm  t&m  protul  itiit^eMOi  * 
ad  incertam  conditionemf,-  hi^i  tod^hoc  fr^iis'hu^ 
manitate  ^umma  facerem.  Habebat  hic  conditio- 
nem  satis  commodam ,  scd  ego  autor  f ui  ei  prae- 
fcrendae  Vratislaviae  ac  vestrae  consuetndiniS| 
huic  alioqui  non  aspemandae  conditioni.  Totara 
rem  tuae  £ulei  et  humani^ati^  mi  Hesse^  ^ommen- 
do.  Quare  dabis  operam  fte  adblesciehs' ekistimet, 
se  a  me  deceptum  es&t^  aut  fi^strffinettbi  tahlum 
humanitatis  tribuere^ 

Quid  geratur  in  nostra  Germania ,  perscrilier 
rem  tibi  copiosius  si  quid  haberem  expIoratL  Mo- 
nasterium  in  Westvalis  scis  obsidione  premi^ 
Tenetur  enim  ab  Anabaptistis ,  qui  ind^^eivbs  sa- 
niores  eiecerunt.  Mhlti  suspicahtur,  Hessum  et 
Bavaros  moliri  restitutionem  JiwA%  Pflthbit^i^^ 
sed  adhuc  quidcm  nihil  mo^iieti  andio;'  "^  H^'i!t 
Francofordia  literas^  'accepi;*  quae  tamM  dofKdum 
habebant  quidquam  certins ,  quam  qhod  moido 
narravi.  Mitto  tibi  jBi/rm  et  C<iro/oiffi££?i  Kle^ 
ras ,  quas  resign  av  i.  Nani  Bucerus  inihi '  pMMit- 
cus  est ,  nec  ego  odiose  rixor  cum  eo,  Bi^'  viile. 
Postridie  Paschatos  1584.  •     ^''•'    '•  ' 

fPMir^iisr 


f  • ' I. » 


No.  1179. 


•  \ 


G.  Spalatino. 


i*  Et  apoftr.  in  cod.  Dretd.  ۥ  140.  ^.'68^  ^p.  9t.  doeri- 
pta  aCl.  Ger»iiorf.      . 

Ad  Spalatiniim, 

o»  Magnae  roihi  voluptati  fuit  congressus  at- 
que  oratio  Crosnensis  Evangelislae  *).  .  Visos 
enim  est  praeditus  siugulari  cum  gravitaLe,  .tum 
humanitate.  Sed  illud  perincommode  ceciclit, 
quod  non  est  passusdrutius  seluc^ietineriVcupie- 
bam  enim  ei  meam  erga  ipsum  beneiftjleittiaitk, 
iisitato  genere  offidorum^  quae  ^lent  hospitiKus 
tribui ,  declarare.  Secl '  ipse  maturandi  reditos 
causat  mihi  satis  graves  commemorabat.  Ego 
vero  illud  Homerlcum  **)  seirVare^  sbleo':  Jf (iij  l^ 
vov  l&ikovra  (piX&lr ,  i&ihnrtadimfi^wr^.Wiio 

*)  Pastorem  Crotnensem  Viteberffa  abiiste  J.  l^^April.,  i^ 
tellieitar  esepittola  Lutlieri  ad  Sp^latinum  i\piid  de;WtfL 
T.  IV.  p.  5t9.    Ergo  ferc  d.  12.  Apr.  b.  a.'ctt  Scripta» 
I      ^  OdjM.  15,  74. 


lii 


EPISTOLARUM    LIB.  VL     15S4. 


718 


tibi  chari^im  litcrarnm  Sabini^  quas  Patat^io  mi- 
sit.  £x  Francofordia  multura  sane  literarum  ac- 
cepi,  in  quibus  de  Anglicis  rebus  4eque  Gallicis 
qnae^^ip.  jnsu^it,  JSf)(l  \U.pustiTno  tihi  non  ignota. 
Beie^iKaletf  „Meuse  ApnU  ld34* 

../r»r,  jt;.',    -.•  '   ■  0iXtJmOG* 


No.1180.  18-Apr.^ 

Viro  opU  ac  doctiss.  Z>.  M.  foanni  Spdngt^ 
bkrgidy  ierbi Dei apiid Nofthusanos  ministrOy 
^alnidb  siimmo  suo:^  G.  M.  {Georg»  Maior) 

S»  .Brqvi(<if^m  b't€u?arurn  Qadem  ratio,  qua  tp 
fitqris ,  vit  hunKinis;sime »;  ejf.cnsabiL  Non  minus 
cfiij^.  m^V^  c^mi|ff3d A  y^U}^4}m^  ?^  iisdero  Pa- 

iebrif  quidcm  nondum  invasit:  sed  languet  tamen 
tptum  corpuSy  ac  ad  cibum  nauseat  stomachus: 
SUJ^tqoe  alia  plurima  imminenlis  morbi  indicia. 
Ijleipie  .tamen  spholasticus  labor  quicquam  mihi 
iQimijpiuilLur:  imo  ck  discipulomm  frequentia  quo- 
tidie  augetnr.  Confliiuut  enim  nunc  magno  nu- 
mefi^;, «^qdjf»^!  pueri/  Potcrant  quidam  hypodi- 
dascah  multum  levare  laborem:  sed  pauci  admo- 
dumsunt,  qui  serlo  urgeant  suum  bfficium,  liisi 
ego/ p^aesens  monitor  semper  adsistam.  Itaquc 
tdtusfere  labor  mihi  incumbit,^  quanquam  decem 
habeam  ovve^yobg.  '  SaepRjs  ^rtiihi  etiam  mole- 
sUm^  .40S^t  hominum  ingratitudo ,  qui  pro  im* 
mensis  laboribus  malam  gratiam  refemnt:  sed  ne- 
scio  quomodo  in  hanc  querelam  dclapsus  sim, 
quam  tu  tamen  pro  tuo  candore  et  hum<initate 
bbni  cbnsules.  Bene  vale:  ac  valetndiuem  utrius- 
due  curet  ac  tueatur,  iri  cuius  manu  nostra  omnia 
siitit  sit^.     18;  Aprilis,  1534. 


Ifaittgl. 


..  K 


SO.  ApriL 


V  tjaz.  Speftglkrq. 

iEpiit»  HW  VL  p.  956.  —    Uic  cz  Mtographo  Mdaiitli.  in 
coj.  Monac*  L  p.  S95t     * 


» '•«-    -  *  I « » 

1  i'        N 


0rkati^sim0  viro^   I>.  Lataro  Spenglero^ 
.  SenfC^tori  urbis  Noricae ,  suo  patrono 

^•T).     Qdod  interdum  vobis  causas  amicomm 
commendo ,  spero  vos  pro  vestra  summa  humani- 


jDn^  Leon- 
ei  Medicinae 


tate  boni  consulere.  Scitis  enim  haec  officia  in 
vita  necessaria  esse.  Quidam  Bibiiopola  Georgius 
lioimair^  qui  vobis  has  exhibet  litteras,  decrevit 
petereius  Civitatis  vestrae, .  £a  iu  re  petit^  ut  ve- 
stra  a.utoritas  et  benevolentia  ipsum  adiuvet.,  In- 
genlo  estinodeslo,  et  hactenus  quidem  bona  fide 
hic  negotiatus  est.  -^Nescio  leges  urbis  vestrae^ 
Si  quid  tamen  ei  commodare  polestis,  ut  conse- 
quatur  ius  Civitatis  imcdiocri  pecunia'*,  quacso 
vos  per  humanitatem  vestram,  et  propter  raeam 
comnie.ndationem  amanter  eum  adiuvetis.  Bene 
valete.  .  Pridic  Galcnd.  JNIaii  1534  *). 

..;  .j+PhiUppus  Melanthon." 

No.1182.  SO.Apr. 

Leo^h.  Fuchsio. 

Epist.  lib.  VL  p.  iSrX  sqq. 

Cfarissimo   et   doctissimq   Viro^ 
hario  Fuchsio,    Philosopho^ 

Dociori  ac  Ptofessori,  amico  S,  earissimo, 

Postquam  legi  narrationem  tuam  dg  to  txroy  ^Em^ 
(frjfudiv,  ita  sum  incensus  studio  atque  amore  tui, 
ut  magnopere  expetivcrlm  amicitiam  tuam.  Etsi 
enim  non  exercco  Medicin<im,  tamen  cognitio  me 
delectat,  ex  qua  quidem  ad  menm  usum  eti^im 
aliquid  transfero.  Itaque  tuus  libellus  iLi  mihi 
notus  est^  ut  ungues  mel,  cuius  rei  testes  habeo 
multos  doctos  viros,  qui  meo  iudicio  meaquc  prae- 
dicatiqne  commoti  tuum  scriptuni  legunt,  et  se- 
cum  passim  in  sinu  circumferunL  Cum  autcm 
ad  aroorem  excitandum  nihii  sit  eflficacius,  quam 
virtutis  atque  doctrinae  de  altero  opinio,  faciie 
poteris  existimare,  me .  tui  amantissimum  esse. 
Quare  mihi  pergratum  est,  quod  me  litteris  tuis 
amantissime  scriptis  ad  amicitiam  invitasti,  tibi- 
que  poUiccor,  nusquam  dcfutumm  mihi  in  te  co- 
lendo  studinm  aut  fidera.  Tu  posteaquam  huma- 
nitatis  tuae  specimen  egrcgiuin  mihi  praestitisli, 
quod  prior  ad  amicitiam  provocasti,  haiid  dubie 
non  dlsscnties  rursus  a  te  ipso.  Sed  dicam  tlbi, 
qua  re  et  de  mc  et  de  toto  Rcpub.  maximc  mereri 
possis.  jS^^i^  ^^  scholis  Physica ,  quac  sic  vocan- 
tur,  ^ AQiaTorttleia  vel  potius  Tartaretica  aut  si- 
milia,  frigidis  ac  insulsis  disputationibus  referta 
esse.  Nos  igitur  hic  Physicam  scribcre  institui- 
mus,  ac  iam  partem  aliquam  operis  absolvimus. 
Fatebor  tibi  quod  est  commune  'vitium  dmnium 

40  lib.  VL :  Aiiiio  cbbXXXIV. 


m 


EPISTOLAKUM     LIB.  VL    15S4. 


7») 


artificiim,  placet  mihi  Tpsa  forma  operis.  Multas 
enim.  iam  gravissiroas  disputationes  et  ad  vitam 
utiles,  et  habentes  liberalem  doctrinam  explicavi» 
ei  ut  spcro  genere  orationis  etiam  probabilL  Nonc 
cum  ad  hominis  et  animae  naturam  accedimus, 
magnopere  cupio  inserere  avaTOfiiotv ,  et  partium 
naturas,  varietates  temperamentonxm,  id  est, 
^(fdaeioy^  humanarum  causas  et  specics,  quarum 
rerum  nulla  fit  mentio  in  vulgaribus  Physicis. 
Hic  tua  uobis  opera  plurimum  prodesse  poterlt, 
si  vel  edas  ipsc,  Yel  nobis  mittas  dehis  locis  ea, 
quac  maximq  vidcbuntur  digna  cognitione.  Nam 
Alexandri  Stnedicli  pertenuis  et  puerilis  libellus 
est.  Vellem  cx  anatomicis  Galeni  confici  iustum 
opus,  adhibitis  etiam  usitatis  hoc  tempore  nomen- 
claturis,  hac  de  re  quaeso  ut  deliberes.  Non 
enim  dubito ,  quin  si  sit  otium  iuvare  studia  cu- 
pias. 

De  Politicis  quod  a  xne  petis,  facerem  libei^ 
ter,  uisi  scirem  nos  plane  ab  illis  yjetMtonohrir- 
xoTi;,  qiii  nnnc  sine  uUa  liberali  doctrina  domi- 
nantur,  deriderL  Nobis  igitur  etMusis  philoso- 
phemur.  Idco  ad  utilitatem  Scholarum  mca  stu«» 
dia  dirigo.  Bene  vale,  et  rescribe.  Prid.  Cal, 
Maii,  Anno  1534. 


No.  1188, 


(Apr.) 


Fr.  Myconio. 


Edita  a  Sncgatsio  ep.  44. 


Viro  optimo  D,  Friderico  Myconio^  Pa^- 
stori  Ecclesiae  Gotihensis ,  suo  amico  summom 

S.  D.  Mitto  tibi  sententiam  de  negotio  matri-^ 
moniali  cuiusdam  in  Quaestura  Reinhardsbor- 
nensi:  teque  rogo,  ut  Quaestori  eius  loci  signifi- 
ccs,  nos  non  approbare  coniugium  vitrici  ac  vi* 
duae  privigni.  Nam  licentia  vulgi  omnino  refre- 
nanda  est:  sed  si  in  aula  aliud  impetraverit,  nihil 
ad  nos.  Te  oro,  miFriderice^  quantum  potes, 
des  operam ,  ne  tibi  sit  rixandum  m^l  nolmtdSv 
n^aYfiatoyv  cum  tuis  civibus,  et  illum  fictum 
amicum  fucatis  officiis  retinere  studeas,  ne  homi- 
ncs  improbi  desiderare  in  hobis  civilitatem  et  co- 
mitatem  possint.  Omnino,  ut  vides,  gravem 
servitutem  servimus,  qui  iam  docemus  Evange- 
lion :  sed  tu  videbis  mundum  poenas  huius  crude- 
Ktatis  daturum  esse,  et  brevi  id  fiet.  Nam  haec 
aestas  non  erit  tranquilhu    Macedo  baud  dubie 


aliquid  magni  movebit*),  nec  me  tam  movent 
Turcici  rumores,  quam  Macedonis  fata.  Beoc 
vale. 

.    Philippok 


.  >  ■■■■■>  I 


W^b«ai^.Ma«*MftJk««W««-ia«MMfcteM«Mw« 


No.  1 184. 


1.  mA, 


loacTu  Camerario. 

EpiMU  ad  Cimerar.  p,  S24  «(]• 

Viro  opiimo  loachimo  Camerario   amico 

summo  Noribergae\ 

S.  D.  Scire  cupio,  an  acceperis  .ntrunqoe  re» 
medium,  misi  enim  per  homines  fidos»  ut  mihi 
quidem  Videbantur,  et  precor  ut  sint  felicia.  Th 
nostrb  rebus  nihil  admodum  quod  scribam  ha£eo, 
nametsiarbitrabarfamam  ad  vos  perventuram  esse 
de  huius  urbis  incendiis,  ct  de  quodam  latrunco- 
lo^^),  qui  bellum  indlxit  ditioni  Saxonicae,  tamen 
rem  hou  puto  dignam  ^s^^  nostris  littecis».  Et.iA 
spero  beneficio  Dei  ct  vigilantia  Thagistratuum 
hoc  periculum  facilc  depelletur, 

^uncZfipsiam  proficiscar,  moliuntur  enjm 
quidam  ^iakkaydsi  rtvag  t^S  Sidaxi]Q,  sed  e^  ei.- 
istimo  paulo  post  longc  alias  diaikayas  faclenf^ 
esse.  vTfqje^os  (fy  Td5v  avriaxQaTriYoyvTvyv  jy^ 
cior  crit,  hpoTaaiy  vides  maximarum.nfutationnm 
in  Germianui,  ac  mcministi  nos  ista  praediceiK! 
ante  anqos  aliquot. 

Amabo  te»  scribe  mihi  quam  copiosiss,  mf^ 
MaxedovoSp  quicquid  habebis,  De«So^,i^o^^  y^dc 
habeo  tibi  Qt  a^Q  gratiaui*  .  Bcne  yale  .et  i^escribi;w 
CaL  MaiJ. 

inus* 


:'       .*!-ir.{.' 


i.i 


■  »    1  ■■!♦  fT'*r'' 


■T-  ■■■■ 


■  M.    ..M.vi     ■■l|l||.,!|y.    "J! 


I      >  i 


No.  1185. 

Eidem. 

EpUt.  ad  Camerar.  p.  125. 

Viro  optimo  loachimo  Carneraritf  a^ico 

suo  summOy  Noribergc^\  "  '    ''  ' 

S.  D.     Hodie  tibi  scripsi  per  Basiliumj,  nupciilu 
hunc  iuvenem  commendo ,  ut  mihi  quidem  vide- 

*)  Videlur  loaui  dc  expeditlone  Pfailippi  Lndgmrii*«d  ikitl* 
tucndum  Ulricum»  Dncem  WUrtemberg.,  ^uae  jfiiiilBicnii 
Maii.    Quod  ti  ita  city  epittola  scrip^  est  m^npe  Apr.  l^i^ 

*^)  HansM  Kolhtise  appelUbatur ,  secundnm.  CUt.  WoIL 
ffaUhase  {malt)y  civisBeroIifieBtia;  de  qiro  «applicfiuB  Mi^ 
tum  est  Berolim  1540L  *«  De  incendiia  il)o  ^QBp«re  bok 
Tid.  Lutberi  epp«  ad  Spalatinnm  et  BausmannuiD  d.*  HL 
Apr.lSSS. 


XPISTOLARUM    LIB.   VI.    15S4. 


722 


rnodcstum  et  humannm,  nec  iUiteratwn* 
rensis  est,  sed  nunc  est  legati  Gallici,  qai 
*  Augustae  fuit ,  coines.  De  meis  sermonihns 
IU3  est  cupiditate  videndi  ac  salutandi  te,  sds 
enus.  fuxifuiv  fpiXaip^Wfjfiom^v  noa  esse  ado- 
itibus  negandum.  Dedt  ei  petenU  litteras 
^tum  de  negotiis  religionis,  ac  de  Synodo. 
legatum  vehementer  contendisse  cum  Rom. 
ficc  Massyliae^  ne  rem  agat  violenter,  Bene 
iciter  vale. 

^lXiTiTiog. 


186. 


(hoc  temp.) 


loach.  Camei'ario. 


litt*  ad  Camerar*  p.  225  %f{^ 

optimo   laachimo  Camerario  Bam*' 
berg.  amico  suo  summo^ 

•  Hanc  epistoldm  dedi  iuveni  ex  equefttri 
e  Theodorico  Pleningero^  qui  cum  in  pa- 

rediturus  esset  per  Noricum,  sahitare  te  cu- 
L  £tsi  cnim  liic  operam  dedit  luri  civili, 
1  hanc  nostran:!  philosophiam  etiam  suspicit 
[it  studiosc.  Quare  mihi  cnm  eo  non  solum 
et  communem  patriam,  sed  etiam  proptcr 
)rum  societatcm  familiaritas  fuit.  £t  ut  mo- 
ibi  raagis  probentur,   contubernalem   scias 

Sillingi  compatris  mei  viri  optimL  £st  au- 
Lni  percupidus,  cum  propter  nostram  amici- 
,  tqm  etiam  propter  egregias  virtutes  tuas. 
e  te  quacso,  ut  eum  pro  tua  summa  humani- 
mnnter  excipias.     Scribcrem  hac  de  re  lon- 

nisi  mihi  tua  in  omni  ofiicii  genere  diligen- 
>6resset.  Cognosces  autem  hunc  iiivcnem 
olum  eruditionc,  scd  efiam  modestia  magna 
itum  esse,  quem  quidem  ob  eam  caussam 
&.amare  debemns,  quodeius  P/iniinepos  cst, 
lodolph^s  Agricola  dedicavit  libros  Dialecli- 

Nomen  enim  Pleningerii  vertit  in  Plinii 
lU  Remedium  a  Principe  missum  dedi  ad  te 
rendum  cuidam  vcstro  civi:  significabis  igitur 
anaccep^riSy  bibtjiiopola  t&\Pelrus  nomine: 
lihi  venit  in  mentem  de  tabe,  si  membrum 
am  aut  fractum  non  recte  curatiimest,  ante 
1  danda  erlt  opera ,  ut  rursus  recte  consen- 
iuncturae,  si  modo  id  fieri  potesL  sane  sdre 

tabis  caussam^     In  Italia  dicuntnr  magni 


t,^^  Hispanorum  exercitns,  quod  si  eo  vencrrunt 
ad  turbandam  Germaniam,  horribile  bellum  im- 
pendet.  Amabo  te,  perscribe  mihi  vestrorum  con- 
iecturas*     Bcne  vale. 

Philippus, 


No.  1187. 


(S.  Maii.) 


/o.  Friderico^  Electori. 


f  Ex  auto^apho  ia  labul.  Viiiar.  Reg.  U.  foU  88.  no.  84. 

'  ^ibn  maou  Phi]lppi  •criptum,  §ed  a  tcriba  detcriptomy 
Pbilippi  Umeu  manu  passim  mutatum,  eiuidemque  manu 
etiam  mscriplum  his  verhis:  y^Handiung  zu  Leiptig  von 
dtr  RtUgion ;  Unserm  gnddi$Mien  Herrn  dem  Chur/i}r- 
sien  xu  Sachsen  xu  ubercmlworienJ*^  Habitut  est  con- 
rentus  Lipsiae  d.  29.  et  80.  Apr.  auctoribus  Archiepiscopo 
Moguntino  et  Georgio  Duce  Saxoniae.  Convenerunt  r  e- 
hus  et  Tiirckj  Mo^untini  y  luiius  Pfhtg  et  Georgius  Car» 
lotuiis^  legati  Ducis  Georgii,  Meianihon  et  Pontanus  le- 
gati  Electoris.  Vid.  Seckend.  hitt.  Luth.  Jib.  IIL  p.  90., 
qui  totam  rem  uberiut  narravit. 

{Narraiio  de  convenlu  Lipsiae^ 

3um  Gingang  ifi  gerebt  n^orben/  bafl  btefeS  foHt  ein 
ungefdl^rlti^  defeQtg  ®ef))rdd[)  fepn/  unb  foQt  ^^eimlic^ 
bleiben/  adein/.  bap  man  unfern  gndbigflen  unb  gndbi^ 
gen  <|)erren  beibedX|^tIS  miipt  ^njetgung  t^uu/  maS 
baDon  ge^anbelf* 

^rna^)  tfl  Don  ber  SDrbnung  ber  2Crttl!e(  gerebt/ 
baf  man  bte  brbnung  ^atten  fod ,  n)ie  fte  tn  ber  SBer^ 
jei^nip  tft  ber  2Cug&burgifc()en  4>anblung*  SBBaS  au(|) 
ba  concorbirt/  foUmit  benfelbtgen  SSSorten  alfo  bleiben. 
Tbvt  ^rbnung  ^aben  mir  nid)t  angefocf^ten;  aber  bie 
SSorte  ber  2Cug8burgtfi^en  SBerjetc^nip  \oi>tXi  n)ir  ntc^t 
moam  anne()men  /  alS  bartn  6  d  etltci)e  SEBorte  feineS 
©efaOenS  gef^^rieben  ^at  tt.  2(u(^  fo  man  eine  re(j[)te 
beftdnbige  Concordia  mac^  modte  /  mupte  xmi  ni4)t 
alfo  bun!el  mit  einanber  ^nbeln ,  n>te  juoor  \  unb  bie* 
n)etl  eS  je  ein  ungefd^rlid()  gefeUid  ©efprdc^  fepn  foHt/ 
follt  man  nici)t  I^inter  bem  S3erg  ^alten ;  unb  bte  Seute 
mit  SSBorten  tdufc^en  n>olIen.  3(Ifo  ^aben  n>ir  bie  ^Crti^ 
cul  oorgenommen  Domerfteu/  Domanbern/  baS  ift  oon 
ber  Srbfunbe/  Dom  britteu/  ftnb  mir  eintrdd)tig.  £ar« 
na^)  ftnb  n)tr  f ommen  auf  bie  2CrticuI  Dom  ©lauben  unb 
SBerbienfl;  ba))on  ^aben  xo\x  lang  bifputirt/  unb  ^b 
t4)  beclarirt  /  X00&  unfre  Sebre  fep  /  unb  xoxt  eS  ju  oer^ 
fte^en/  bap  U)ir  fagen:  solafide^  bap  bie  ^erfon  atlein 
um  6^riflu8  SBSillen  gemipiidl)  ®ott  gefalle;  unb  bama^) 
muf  ber  Oldubige  ))ot;  @ott  auc^  folc^e  ^rfe  ber  ©ih^ 
re(|)ttgfeit  ^^^i^^xi,  bap  er  etn  gut  ©emijfen  ^obe/  ob* 
gleid[)  bte9>^fon  ®ott  ttm  anberer  Urfac^  millen  gefdOet 


783 


EPISTOLARUM     L1&  VI.    1584. 


7£4 


Unb  xo\mo\^  D.  fBtf}t  fob^  nu^t  onful^t}  fo 

ipoQt  et  bo<i)  metne  StrQung  brr  SStrgleii^Hng  nit^  an> 
ne^nten,  tienn  et  flccF t  in  ftiner  ^ijaniafe^,  bag  tr  ®nab 
unb  @cre4)ttgfeit  beutet  ni^t:  @otlefi  gnd&igca,JBiUm 
unb  @unil ,  fonbern :  unfie  IQtrneuerung  in  .tm^  6t 
ftelltc  ctlid^e  Si»^i>ir  bie  id)  auif)  tjccmarf,  uiib  no^  bie 
Copien  bci  miv  fja&e.  (Snbliilj  (icHet  er  biirfe  Jonn  su 
gatein,  bie  ic^  jcfet  Dcvbeutfrf):  tjabe,  ii>ie  folgft: 

„2lic  ©awljtigtiit  ruiub  crlangt  otjnc  vprgcljcnbe 
„£b\'rti£u(l  bei-  Stem  obec  ©loubcnS,  obtr  &ieb  «ber 
«^offnuitg,  obcr  anbcr  2Ser! ,  fonbcvn  roibcrfdljrt  unS 
„burd)®f:ti-5Snati  allein,  bie  in  ®otteSn?rtl,  fo  «: 
„  unS  geredjt  maci)t ,  njivf t  erfilid)  in  unS  ®(aub'eh ,  %d: 
,burd)wiv  an®DtC,  bn  «n3  gnvcljt  ma^t,  glauben, 
„unb  fefl  aa  feinemSBovt  unb  S$cv|)eigung  ber  @nabe 
„t)angm.  ®uv(i)  bicfen  ®(aubcn  abcr  iDirfct  ®ott  in 
„ung  bie£iebe,  baburd)  mir  ®ercd)tigfcit  lieb»  unb 
^  Unrt-4)teS  I)offcn.  3tuii)  wirft  er^^ofnung,  babuDiti 
„ioic  i^evtraucn  auf  fcine  S3armt)erjigleit,  burt^  mti^t 
„  aUein  bie  crfct)rocEcnen  ©enjiffcn  0ctr6fiet  werben.  Unb 
..U-t^venbificnigcn  vc4)t,  fo  in  bicfnn  SScrjlanb  ^pxt^m, 
u^a^bcc  ®Iaube  adein  geced)t  mad)e,  ndm(id)  baf  fte 
„-jon  bcr  ®ercd)tmac^un{)  auSfd)(ie^en  SSerbienfl  ber 
„Sieb  unb  atibcrl&ier!,  unb  fagen,  bog  oUcin  ®nabe 
,.unb  Sarmt;cc}igfeit  un8  g^rec^t  mod)e.  %bcx  gutc 
„^crte  oon  (^ott  gcboti)en  inuf  man  ^un,  nic^t  baf; 
'„Gicr£d)ti3(cit  nii^t  umfonji  um  G^riftuS  wiUfn  erlaiigt 
..ircrbe,  fonbecn  barum ,  ba§  ©ottguteSSerfcfli-toiljcn 
,.^at,  ba^  audj  ®crcd)tigfcit  unb  ®laube  ntt^t  blcibcn 
,.eann  ol)ne  gute  ^ctle,  unb  i^  noti),  bie  f^nblic^ 
„^uft  in  unferm  %Ieif^  mtt  guten  SScrfcn  ju  tobten, 
„tia^  bic  Sicrneucrung  bcS  ®cifteS  junc^me." 

^icfcft,  vo\t  erjdtjlt,  ifl  ber  ^fnicul,  ivie  er.  vom 
anbcrn  Z\)ni  gcfteCIct  i  unb  nietoo^I  roir  benno^  i&cben' 
ten  ()ierin  gct)abt,  bie  miv  avnS^  angejeigt;  ipa^n'6  (iber 
nid)t  (i.  e,  fo  i)abcn  mir  bod)  nict)t)  meiter  gejiritten, 
fonocvn  a(fo  fur  un3  bie^mot  biefe.^orm  filc  leibli^  bitU 
bcn  laffcn. 

aSon  ber  SReffe. 
Z^arnadj  bcg<:I)rten  mir,  mati  follt  ben  Vrticul 
oon  bcr  Comniuiiiun  oornf^jmen.  ^ber  bcr  onbere 
Zi}di  bebad}t,  man  fottte  ^uoor  uon  bec  SRcffe  veben. 
^nn,  fo  man  oon  bcr  tSti^  ni(>}t  eintrdd)tig  murbe, 
rodcc  alle  ^anfiliing  fonfl  ucrgebcnS,  unti  mog  eS  in 
rcd)ter  3^a()r^cit  fa^en,  ba^  mon  unS  mef)r  jumut^et 
bcr  SKcffe  t)atbcr  benn  ju  XugSbuvg  gefdjeVn*  Itnt» 
itod;  langctn  ^anfcn  ift  bcr  ®rgentI)eU  borauf  g^anbcn, 
bic  SSIif ,  ndrtlid)  bie  Dlic^ung,  fep  cin  SBert  fur  JCn» 
bere  vecbicnniid).     2)aS  baben  niir  nic^t  moUen  jutaffen. 


iDa  »ir  Rnn  ^iefcA  @tu(M  Bt4)t  eintr&t^  •nvrbeit, 
noUt  Se^rnii^t  meiter  f^ccitoi  ju  anbeui  Xctiltta, 
imb  na4>  oielem  ctben  fleUte  er  bod)  ein  XrtiotL  £09» 
gen,.t9i«off«ntli^ang9^at>  b<^  ^CjwH^baifeiK^QiOii 
^en,  bo(i)b«mitwir  aIfo.«in@nbe :Bia(f)ten,^f^ii||oltt« 
mit  ben  Xrticut  abfi^reiben,  .unfemi.gnatiidfini  «Ijetni 
gu  l>eri4)ten.  fOb  tt  ober  rc^t  unb  f6mbd}  f^ ,  t^M 
ju  Stntgfeit  bienen  m&ge,  mog  eiifr^jebec  «ccfUjibisic 
ric^ten.  ,  -  . ;  ■;  ■, 

Vttitul  beS  $Be^en  vo^  ber  ^'tffit. 

,  „  Die  3Ke^  if}  ein  S>pfit  bapbi^ ,  '^betic,  -bet 
„SBefdimt;nif  bcS®{aubmS«,  ber  gOan^agu;^  «nt>0e> 
„bdct)tnip  bc6  Zobti  @^cif!i,  baju  oon  Q^cifto.rin^ 
.,fe(t,  ni4)t  ba^  batti)  4)altung  ber  9Xe^  ^i,  ne|t  ®fr 
„  nugt^uung  f^c  bec  Sielt  @ilnbeti  flcfcjie^/  g(f  i||)  «({ 
„bdtte  baS  £>pftt  am  £reui  SKangel,  ber  buiHtbif 
M4  foUt  erfiattet  merben,  fo  boA  baS  £)pfet:  «n 
„£i:euj  genugfam  ift  fui;  iiiel  SSklt,;Jonbeni.t'^  bai 
„Spfer,  fo  etn  3»o(  jur  &}al)(tuig  flef(J)e()en  i^,:  fht» 
„gee>^ret  nerbe  bur^  ba§  @accament,  uitb  b(^bie{tt 
„et9ige  Spfer  im®ebd(^tni^  bteibe,  biimit  unfer^ 
„rCma8  :^abe,  babur^t)  eS  erinnert  iverbe  b^  g^tfli^ 
„®nabe,  jinb  burc^  fol^  &inn(ning  feinrn  9lan(>n 
„mei)ce,  unb  mitSiebeeRtjtjnbetnecbe,  unb),^g>pffM«g 
„aiifvi($te,  unb  bem  .^ccni  G^iflp  banfe -Ivv  .fir^. 
„£iirmiwt^igfeit  unb  S^D^It^  Xic^U  i^efreiniij!|> 
Jit^Xbtnbma^l,  xtUen.^unsingen  unb  SDut^igfn  wn 
,M^n^o  iugeri(i)tet,  bop  fie.babtiv(^  birf^ungrige^eefe 
„erfdttigen,  unb  miber  ifire  ^iI)nMv^eit  ertangen  tf^ 
„uberjoiiitli$e.  @tdrfc.  -■  Ut\b.-biefeS  TCbntbauW.  fK^ 
.^gndDigrSSer^igungen  oor  <&ift\^j  babwcl}  mtt .tfe 
„ crfct)roden(n  ®cmiffcn  tvdfiten  m6g(n.  SftifoQin.f^ 
„9)ri»fltweffenni(i)tabgitf)«o  mcrbcn,  fonbf m  in«n foH 
„t}cvf)uten.,  ba^  man  ^t,x^t  unjiemli^  «ctoiif^"  '-^ 

3ns'»ic  nun  biefefform  ni^t  angenommeK,  ij^ 
meitec  bifjDutirt  morben,  nnb  efn  Sotmi  d(fo  ge^tSt 
worbcn. 

„S)Ie  Steg  gUt  ni(^t  aUein  alS  etn  @acranint, 
,  bamit  t)ie !®.f)i)iffcn  .^u  trdlVn,  ^oubtat  and).dAt99t 
^SDpfec,  alfo,  ntct)tbagfte.eiii  3S(rCfc9r.-babucii^!^ 
„grbung  brr  t^unbe  oerbienct  nHrbe,  bem  fJrieffaroba 
..onbern,  fonbecn  ba@  cS  eine  geraeine  XJanCfdgiii^.il 
„ber£irc^e,  unb  cin  iSerE ,  eingep^t  ^  Srl^altuiig  M 
.,®fbd(l)tni^  6f)rirti,  mie  bie  Ceremoaren  im-altoi 
.,£efl(unrnt;  ubcr  baS,  bap  fte  3ei(^en  finb  gimfii 
„ftlnftigei^  Srl6fting,  finb  fie  au^  Siecf.  gnsefai  sn 
„X)anf^ung  verorbnet,  unb  jum  lSM>d^ti|i&,.  M 
n®ott  biefeS  M  ermai)Ict  I)at.'' 


s 


EI^ISTOLARUM     LIB.  VL    1534. 


726 


3ti  btefer  %om  f)at  bet  ®egent^i(  bfefe  SEBorte 
HttSSet^att:  ,,ni^t  bap  fie  ein  Setrf  fep, 
btttc^  IBetgebitng  ber^ -Srftttbe  i^erbtenet 
«t)»^'/-tinb>tt  bagigenMefe  Sbrte>atefn  jsef4)mtes 
1*14)1  hkf  ee  tinmttt  JtW'M  ^^t^ 
^"VliiV^iAttWtt^bet^er,  f^  o|>fer'n,  ober 
:  bte  eS  mfrb  s«o)}fert/  anbern  inr  Se» 
feft'  nii^lxify  Jepr  fonbern  bap  wtr  ba^ 
z6)  ben  jBater  burc^  S^rifli  Xob  Derma^^ 
1/  bap  er  bie  @nabe/  fo  am  Areu}  er^: 
rben  tft/  worie  benfentgen/  fo  opfern/ 
b  fftr  bfe  e*  aedpfert  lofrb/  thitt^eilen/ 
6  Dabnr^^  tbtrbaS- ®ebd^tnff  be6  SSobeS 
tifirerti^etten. 

^  Dfefe  ^orm  i)ahen  wit  i)ern)orfen  ber(;a(ben  /  ba^ 
i^  baS  tooHte  Mrbef^alten/  bd^  bie  9)tef  SS^ergebnng 
®finben  anbern  xitJAUn,  ^dben  ffe  ho^  an6)  vtv^ 
Jpxt  i  mtferh  gn&bigflen  «^errtt  jn  bertcf)ten. 
->  HBiettM^I  hun  bee^anbel  ef n  Snb^  |Ktt/  arbeitete 
j '  (5  a  r  l  b  m  i  | ,  baf  moh  foflt  fb^djref ten  gii  an* 
R^Vrtfcurn.  3>arauf  tt)arb icf)  toiebertim  ju  ben  an< 
i'S^xm geforbert.  S)a ftng  ^z^t  ben  9tep^nbe(. 
Mrttm  au/  unb  bif))utirte  t>on  einer  foftben  Sorm : 
'^'^«^^ie  !Rep  ^(t  nfc^t  oOetn  a(S  ein  ®acrament 
«d)ittt  aud|)  alS  efn  JDpfet/  tttci)t  bdf  baS  SSerf  t>er^ 
Mie  beht  ^riefler  ober  7(nberh  (Setecf^tfgleit/  fonbem 
iP*fe  ®ebftf)e  barin  nfl|(ic^  ffnb;  fo  ffir  anbere  btt* 
tf  iM^^cl^thif  bc6  &eibend  @HIi/  bdff  if)m  @)ott 
1^i(e  bfe%uci)t  bed  SribenS  6f)rifH/  itnb  ffl  baS 
Itbef^  nfi|(ij^'  ni^t  et  opere  operaito,  fohbem  fo 
(!  giffd^^^iht  ©(aifben.  £>b  diier  ba^  SSerr  ber 
[i^hg  uhb  nlcf)t  baS  (S)cbet()  dnbem  mbfenfttic^  fep/ 
|^W*n'htc(>ftintrdcl;ytfg.'' 

''  ^®arnac^  h)o((ten  fte  meittt  f4|reiten/  SBeU  aber 
Srfi'if  huh  bH  onbern  ^dnbc(h  bar/  (ie^  ic(^  eS 
bent  j^flrigen  2Cbfc^icb  btetben/  ndm(i4^  bo^  Jeber 
eit  ^tfe  dndbigjien  unb  gndbigett^rrcn  biefer  ^|>anb< 
g  ^eric^tcn  fodftc  /  barauf  }u  bebenfen  /  ob  man  xoivt^ 
jufammcn  fc^icfcn  moQte/  unb  ob  mott  be&  an()an< 
fiieh'  2(rtkufS^aIb  ))on  ber  9teffe  !dnnte  ndf)er  jufam^ 
ifdMeh';'  hbb  oV^anhh9.^iebet  iufamhtMrf^^ 
1^'obet  ntcfK'/  bad  foait(^'Dii&ef^en  sufct^rciben. 
^''  3^  ^ab  tntc^  nfc()t  Suft  baju  fonbcr(ic|)  a&etn  ju 
ibUh/  biMtc^fa^/  bapber  SSe^e  ni(|tftanbcr6 
^ ;  tilenh  b£r  9>rit)atmeffen  mi^  auf}uric^ten.  S^ar^ 
•iief  1(^6  bei  b^m  Dorigen  ^Cbfc^ieb  bleiben.  SSa6 
K  f^uf  meiter  ju  tbun^  mirb  unfcr  gndbigftcr  |)crr 
^  1^ehl^t?>  ob  feine  ^\.  (Snobett  bte  ^anb(ung 
K)  n)o(I(f'a)){ci^beh  (affen/  btcmcil  htan  nfc^t  fann 
cebireu/  bap  bie  SKeffe  ffir  ahbere  ve^ienffc^  fcp/ 


uhb mdtfefofc^  ftradfS mi^  obcr  anbere  (affcn  bcn  an- 
bmt3tifc|)tefben;  IteTn,  bictt)ef(  boc^  bcr^anbc(  ba^in 
wffT/  bie  ?)rioafmeffe  ^ti  ffdrfcnj  obct  ob  fcinc  6()f.  ®. 
met)r^ehte  SSIcbenfrn  ^5ren  moQcn/  ob  bicfefbigcn  l^ierin 
9Kitte(  jur  Concordia  ftnbcn  m6ci)tcn/  obcr  xo(A  boc^ 
ju  tf)hn  if!. 

£fe  (ateinif^cn  SBcrjeic^nip  ^abe  icf)  bcl^aftcn  mit 
DocU  Mariino  bai)on  ju  rcbcn» 


No.  1188. 


S.  3Iau. 


.  Pontanus  ad  Piinc.  Etectorem. 

i-  Ezautograpbo  in  tabul.  Vinar.  Reg.  U.  fol.  88.  no.  S4. 

{^loh.  Frid.  Duci  Saxon.  Electori) 

S)ur4)(«  ^oc^geb.  (S^urffirfl.  6.  S^f.  ®.  fmb  mcine 
uhtert^dnige  mfQtge  ^fenffe  tn  a\im  ©c^orfam  mit 
Sfeif  ju  ooran.  ©hdbigfler  J^crr.  g^acfjbcm  6. 6l)f. 
®.  SJtagft.  9>f)f(f|)pen  a)tc(ant][)on  unb  mid)  ocr- 
orbnet  ju  bcr  Untcrrcbe  bie  9tc(fgicn  bc(angcnb  /  fo  mci^ 
@.  6^f.  ®.  xi^  in  Untert()dnigfeit  nid)t  unangc}cigt  ju 
(affen  /  baf  mcin  gndbigffer  S^tit  oon  S^Iainj  unb  ^ag* 
bc()urg  brci  9)erfonen  oerorbcnt  gcf^abt/  a(8  bcn  SBeif^ 
bffi^of  oon  ^afbcrffabt/  ben  9>tobft  bcr  ncucn  @tift6^ 
f irc^e  ju  ^aS  /  fo  ctma  ein  9>rcbigcrm6nc^  gcmcfen  ju 
^pbetberg/  unb  D«  S£firfen.  ®o  ffl<|)crr  3u(iuS 
^f(ug  t)on  befi  S3tfcl[)off8  unb  jum  %\)vi  oon  <|)criog 
®eorgen  mcgen/  mfemo^f  c8  nic^t  tfl  gercbt  morbcn/ 
aber  fonfl  nicmanb  mc^r  babei  gcmcfen/  ^abcn  bie<|)anbs 
(ungen  am  ndc^ftocrgangenem  fKittmocf)  ^)  im  ^rcbf* 
gcrf(oflcr  angcfangctt/  unb  ift  ber  ®(impf  auf  bcibcn 
(SSeitcn  ffirgcmanbt/  mie  ()o4)  man  ju  d)rift(id[)cn  Stie« 
ben  unb  $Scrg(ci(f)ung  /  fo  t)tc(  immcr  mit  ® emiffcn  be^ 
fc^ef)en  f6nnre/  gcncigt/  abcr  bocf)  cnb(i(^  ni4)t8  barau^ 
morbcn.  >Dcnn  cS  ftnb  aScin  4>anb(ungcn  t)on  SSorten/ 
unb  ber  Scute  9){ctnung  ift  nid)t  anbcr6  benn  mie  juoof 
\)\n  gcmcft/  aucf)  nicf)t  oermcrft  morbett/  baf  ffc  in  \oU 
i)tn  ftorcn  Sa4)en  ju  entmeic^cn  gcneigt/  bcnn  aQein 
baf  f?e  grtrt  elne  S?i(f)tung  f^abon  moQten  mit  fo(d()cn 
SBb't!tien/  bif^tffc  i^re  ungcgrfinbete  ®ad)cn  nici)t  me* 
nfger  benn  'i/or|)tn  f6nntcn  er^dtcu/  unb  bap  ftc  n\6)Xi 
UQjib^ng  wie  bcnn  Philippus  ben  ^anbc(  unb  2frtifc( 
oVrjefdjhen,  unb  mtr  bicfcibe  jufteUcn  mirb/  6.  6^f.®. 
btefcibe/  menn  icf)  jum  nd()crn  a)ta(  ju  @.  6f)f.  ®.  fom^ 
mcn  n)crbc/  mitjubringcn.  Unb  ifi  bcr  Tfbfc^ieb  gcmeft, 
bap  !0ire.6f)f.®.  bcr@ad)cn  unb  ^anb^ung  ®  c(e9en()cit 


*)  d.  S9.  Apr. 


7«7 


EPISTOLARUM    LIB.  Vt    1684. 


Uti^ttir,  tingUi^tn  fit  oucf)  t^un  moUtmf  ttnb  vuM^ 
tm  6».  6^1;  >  unt)  Siitftl.  (Snaben  aUetfeitft  t)U  ungts 
fd^r(td}ni  8$eT)eid)niffe  weiter  beto^m  la^m,  ob  ntan 
not^molS  einflen  ju  etner  SSergleid^ung  tommen/  unb 
borauf  beiberfeitS  f^ieblid^e  geute  an  einem  gelegenen 
JDrtroiebecjufammenBerorbnen  midjte.  D.  Sutl  (jdtte 
fid)  beS  .^anbelS  ijalben  muffen  aufl)alten  tajfen  bift  auf 
ben  2)onner8ta8  nadj  SSittage ,  ei-  iff  aber  noi^  bejfeU 
bigen  SageS  oon  Seipjig  abgereifet.  2)a5  Ijabe  G.  6I)f. 
®.  ic^  in  Untett^&nigCeit  ni^t  raijfen  unangejeigt  )u 
taffen,  unb  @n).  6^).  @.  untertljdniglicl}  ju  bienen  bin 
i(^  aUmeg  miQig.  Batum  Leipzigk ,  (5onntag&  Can- 
tate  1334. 

Gregorius  Bruck.  D, 


loach.  Ccanerca^io, 

Epist.  «d  Camew,  p.  XS7. 

yiro  optimo  loackimo  Camerario  amieo 
suo  summo, 

S.  D.  Multas  accepi  eodem  tempore-tuas  litteras, 
postquam  Tcdu  Lipsia^  io  quibus  mihi  scholasti- 
C03  aliquot  comniettdas,  quos  scito  mihi  curae  Fu- 
turos  £s£e.  Id  velim,  ut  Celerus  etiam  sciat  de 
eo,  quem  ipse  mihi  commendavit. 

De  illo  duce  nihil  adhuc  certi  scire  potuimus. 
Vota  quidem  muUorura  optimorum  Tirorum  co- 
guosco,  qui  optant,  inlegnna  illum  serrari  po- 
tuisse  nd  res,  quae  videntur  impendere  cum  gra- 
vlssimas,  tum  minirae  inhonestas,  nam  haec  mi-> 
litia  eventu  SoxiftaaBriaexai.  Ego  cerle  tov  Ma~ 
xeSoya  non  possura  non  amare  et  nolim  cadere. 
Noster  Priuceps  dies  iara  aliquot  abest,  subito 
profectus,  necscimusubi  tit,  liintum  8nspicamur 
moUri  eum  pacificationera  aliquanl.  Sed  hand 
dubie  vobis  omnia  aant  iiotiora:  expecto  tgitnc 
abs  te  litteras.  Haec  «lim  scripsi ,  partim  ut  vi- 
deres,  nosiiihil  kabere  explorati,  partim  ut  indi- 
cium  etiam  meum ,  v^  potius  opinionem  ae  soli- 
citudinem  hnc  de  re  cognosceres.  Bene  vale.  Po- 
stridie  Non.  Maii. 

^iUnTios- 


No.  iigo. 


G.  Spalatino. 


Ad  Spaldtinum. 
S.  Gaih,  qui  fuit  apud  D.  nobilem  de  PlaniU, 
nondum  putuimus  invenire  conditianem.  Kam 
profecto  conlluunt  huc  plurlmi  pauperea,  ac  prae- 
cipue  Belgae.  Ego  ipse  domi  habeo  nuiu:  Belgani 
nobilem  homincm  doctura,  pulsura  palria,  cogno- 
raento  Dorpium,  Itaque  decrevit  Gallus  ab  Illu- 
striss,  Principe  petere,  ut  Id  quod  IlIuUri5S.PriD- 
ceps  poUicitus  est  in  biennium,  clementer  velit 
in  unum  annum  conferre,  hoc  est,  ut  cyin  luc 
anno  decem,  futuro  nirsus  decem  accepturns  fiii>» 
set,  irapctret  viginti  illos  in  hunc  annom.  £t 
confimiat  se  non  futurnm  deindeoneri  lUuitrift. 
Principi.  Nam  interim  aut  inyeniet  coaditif^oan, 
aut  ex  patria  ali<{uid  conficietl  £la'in  re  nt  «diiives 
eum  te  etiam  atque  etiam  rogo.  £t  rogabis  IX  oo- 
bilera  a  Planitz^  u(  tecura  apnd  Primripem.piD 
Gallo  intercedat.  Quaeso  significes  mihi,  si  (mid 
habes  de  Landtgrafio*).  Magna  et  pericoJoa 
re»  universo  orbl  terrarum,  ac  praecipu^  nolus 
ab  illo  mota  est.  Iraplicabuntur  b^^  omna  tc- 
ges.  Et  vaticinia  affirmant,  Gallnm  iteFpm  yen- 
tumm  in  potestatcra  iraperatoris  Caroli,  et  ad 
extremum  casuros  esse  Galli  av/ifiaxovg.  Sic  ait 
Liechlenberg:**)  Leo  carebit  auxilio  et  dedpie- 
tur  a  lolio.     Bene  vale  et  rescribe.     1534, 

Philippns 


Toack.  Camerario. 

E^(t.a4  Cunenr.  p.  SST  m|, 

yiro  opiimo  loat^hipip  Camerariq,;Bam- 
ifirgertsi .amico  s,u9  summoy  .  . .,  j  ,,„ 
S.  D.  Posteiaqnam  6a,  qtiae  moveiHur,  ne^u  ut- 
stro  consilio  suscepta  «mt,  neque  nosteia  proliA- 
tibos,  sed  inilio  dehortaatH)BS' etiant',  dMiBimt 
aliquando  de  caussa  di^vtare.     Quainvis  «n^ 


*)  Vi  lunc  reililaente  Ducem  Wuerieml>er».~     -■  ■'i-' 
**)  lo.  UdilcDberfter ,   cuiui  Talicinia  tJStkHttrt^^m, 
cBn  prae&lian*  l.ulhari. 


EPISTOLARUM     LIB:   VL     1534. 


780 


ificilis  ct  einsTnodi  suscepta  sit,  ut  eventas 
um  probaturus  improbaturusve  esse  videa- 
»go  tamen  neque  maledicere  neqne  male 
ri  Tf3  6/<cow/fO)  *)  volo ,  qui  fortassis  habet 
j,  quas  ignorainus,  et  tamen  suspicari  pos- 
llhid  nuUo  modo  putes,  eiim  hacc  susci- 
novBVorififvov ,  rcrum  domesticarum  despe- 
!,  quos  riunores  inimici  illius  spargere  di- 
;  Hoc  mihi  cxploralissimum  est:  Ingenii 
ilii  tantum  ci  tribuo,  quaiitum  purpurato- 
emini.  Vides  etiam,  qnae  sit  crndelitas, 
;<ffuAo>lcfr(iac?£  liaereant  inEcclesia,  quanta 
icia  defendantur.  Qnid  si  Deus  illa  publica 
am  pimire  tum  aliqua  ex  parte  tollere  dc- 
'  Itaqueoro,  utmoliis  sit  kaTaaT()Offrj  et 
lae  XQtOTov  utiiis. 

fc  Marpurgo  non  dubito,  qnin  sit  fabula. 
njii  nihil  adhuc  sciebamus,  nisi  pergere  rbv 
^6va.  Casseliae  nescio  quid  memorant  noclu 
aquis  monstri  visum  essc,  et  qui  viderit^ 
tanlgras^^io  narrasse  omnia,  scd  hunc  gra- 
espondissc:  satis  scire  se  nihit  essc  fide!  ha- 
m  huiusmodi  visis.  Sed  narratio  mendacio 
ilis  est.  Itaque  operam  dabo,  ut  mihi  dili- 
bmnia  perscribantur  ab  amicis  Hessiacis, 
ras  si  quid  accepero  >  curabo  ut  tu  quoque 
..  Bene  vale  et  me  expectato*  Die  Ascen- 
Dominicae. 

fPiliTtnog. 


92. 


23.  Maii. 


loachimo  Anhaltino. 


la  a  Beckmanno  in  Access.  p.  118. 

loachimo^  principi  Anhaliino, 

Nicoiao  **)  intellexi ,  C.  V.  adversa  vale- 
conflictari,  quod  mihi  magnum  dolorem 
,  cogitanti,  ad  ceteras  veslras  sollicitudiaes 
icuhates,  quas  sustinet  C.  V.  una  cum  opti- 
atribtis,  accedere  etiam  hahc  molestiam***); 
bit,  trt  spero,  Deus  cum  tentatione  evcn- 
etquidem  sedulo  orabimus  Deum,  ut  C.  V. 
tres  Principes  optimos  servet  ac  defendat. 
r  «tiamC.  V.  nt  aequo  animo  ac  forti  hos 

ndgraTio. 

■lasinanno. 

De  morbo  loacbimi  Anhaltinf  vid.  ctiam  Lnlberi  epp.  ad 
dem  d.  d.  9.  lun.,  18.  lun.»  23.  et  16.  lun.  1594w 

TB,  OfER.    VOL.  II. 


impetns  ferat,  cogitetquenusquam  magis  cerhi  ac 
conspici  Dei  praesentiam  ac  bonitatem ,  quam  in 
mediis  afflictionibus,  eoque  divinitus  nos  obiici 
periailis,  ut  Christum  invocare  et  eius  praesen- 
tiam  experiri  discamus,  sicut  ait  Psalmus:  Imoca 
me  in  die  tribulationis  ^  ei  eripiam  te,  ei  glori^ 
ficabis  me.  Haec  scripsi  adductus  soUiciludine 
quadam,  qua  affici  nos  pro  omnibus  bonis  Princi- 
pibus  decct,  eaque  rogo,  ut  C.  V,  boui  consulal. 
Bene  ac  fcliciter  valcat  C.  V.     Pridic  Penlccosles, 

1534. 


No.  1193. 


i  1 .  Meii. 


Bened.  Paulo. 


f  Ex  aulographo  PI.  Rev.  Baehriij  ab  ipso  miJii  deseriptji. 
(Atitographo  inscripta  sunt  baec:  „Siim  Christiani  Scno- 
nenberg  ex  donalione  \Volf{;angi  Ludovici  Fasi,  A.  1601. 
prima  laiiuarii  antiq.  Lipsiae.*'  —     £t  alia  maiui:  ,,Acce- 


t' 

L 


psiae.     —     ci  aiia  maiui:  ,,/%cce- 

:)i  a  d    Schoenebergio  8.  lun.  st.  n.  1619.  Coloniae.'*}.  

bliusdem  epistolae  auto^rapbon  Hremae  tMse  mibi  scripsit 
S.  V.  Rnlermundus,  qiii  etiam  eandem  ex  MSfo  Breinensi 
accurate  mihi  detcripsit.  Fortasse  alter  habet  piiiiiam, 
alter  alteram  scripturam. 


Eximio  i^^iro  D.  Benedicio  Paulo  Doctori 
utriusque  iuris^  suo  patrono  obsen^ando 

S.  D.  Miror  vobis  hoc  tempore,  quo  tantuni 
estalioqui  puhlicoruxn  periculorumac  negotiorum, 
etiam  bunc  errantem  Arabem  curae  esse.  Venit 
huc  sine  commcndatione  ab'qua.  Locutus  est  pau- 
ca  cum  Luihero  pec  interpr^tem,  qui  scit  italice, 
qui  est  scholasticus  noster.  Is  ait,  eum  vablt! 
corrupte  Italiciiin  loqui.  Itaque')  mibi  etiam  vi- 
detur.  .  Latiiie  parum  admodum  scit.  Tantum 
de  TriniUite  dixit  Luihero  sententiam  orientalis 
ecclesiae  convenientem  cum  occidentali  ecclesia. 
Nec  possumus  satis  coUoqui ,  cum  nuUam  occiden- 
talem  linguamrecte  calieat,  nec  latinam  nec  ita* 
licam  nec  {^aecam.  Interrogavi,  an  sciret  graece 
scribere;  negat  se  n6sse  characteres  graecos,  sed 
vulgare  graecum  scire  credo  sicut  italicum  scit 
£t  tamen  si  scribere  posset  utnimque  intelUgere- 
mus.  ,  Hospes  est  f^aleniin  Ebrari'')  et  habet 
vij|ticum«  Cras  audio  itemm  abituriim  esse.  Vi- 
detur  inihi  homo  ingeniosus  essc.  Sed  cum  col- 
loqui  non  possimus  perfecte,  de  maximis  rebus 
non  possum  satis  iudicare,  quid  habeat  vel  iiidicii 


1)  Mst.  Brcm.  Idtfue. 

t)  In  mst.  Kaebrii  baec  nomina  m  legi  poteranL 

47 


7»! 


EPISTOLARUM    LIB«   VL    15S4. 


vel  doctrinae.  Invitavi  ad  me  hoc  vespere  ad 
coenam  una  cum  interprete.  Vidi  multos  similes 
Arabes,  sed  omnes  indoctos,  et  nullam  linguam 
eruditam  scientes.  Reipublicae  nihil  ab  eo  peri* 
culi  e$se  puto.  Bene  valete.  Dominica  Trinita- 
tisl534.*) 

Philippus. 


No.  1194. 


2-  luo. 


loach.  Camerario. 


Epitt.  ad  Camerar»  p.  229. 

f^iro  optimo  loachimo  Camerario  Bam- 
bergensi  amico  suo  summo, 

S.  D.  Heri  tuas  litterasaccepi,  in  quibus  erant 
ad  Pontanum  alterae.  Etsi  autem  existimo  te 
habere  tui  consilii  rationem,  tamen  ego  longe  ma<- 
lim  hanc  pecuniam  conferri  praesertim  hoc  tem- 
pore  ad  emtionem  aliquam ,  omnia  enim  in  aulis 
sunt  incertissima,  et  nisi  res  Macedonicae  iam  ad 
otium  deducuntur,  infinitum  bellum  impendet, 
qupd  implicabit  nostros  praecipue.  Hic  etiam 
metus ,  mi  loachime ,  fuit  in  caussa,  cur  non  con- 
tenderem  vehementius  dc  te  istinc  extrahendo. 
Loquar  tamen  cum  Pontanom  Nunc  autem  abest 
apud  Principem ,  qui  brevi  TiQhg  Tor  (iaoilia  pro- 
ficiscetur,  nisi  fortasse  iam  profectus  est,  quo  pro- 
ficiscentur  et  alii  neqi  xdiy  Maxsdovixwv  diaXkaydSv 
acturi  hf  OQH  rijg  firfviQog  r^g  Ma^iag ').  De  re- 
bus  Macedonicis  quicquid  habebis,  mihi  signifi- 
cato,  etsi  adhuc  quidem  ex  aula  habuimus  satis 
certa:  nisi  nunc  res  componitur,  mi  loachime, 
quamroulta,  quam  tristia  metuenda  sunt?  Quo, 
enim  loco  sit  Respub.  vides.  Late  malum  istud 
vagabitur,  nisi  hoc  loco  repressum  fuerit.  Urgea- 
mns  ergo  preces  assidue  et.fideliter.  Bene  vale, ' 
tecum  ut  spero  brevi  ero.     Postridie  Cal.  lunii.    ' 

^iXiTmog. 


*)  Ultimum  numerorum  characterem  non  satit  disttoctiim 
esBtf  notaTit  Pl.  Rev.  Baebriut^  sed  in  pisL  Qnvn.  lecitur 
1584.  In  Lntheri  epistoiia  nihil  de  hoc  homine^  auem  MeK 
Arabem  nominat,  legitur.  Habetnr  vero  epistoia  Lutheri 
scripta  d.  24.  Maii  1$S8.,  in  qua  commcnoaft  Fcanciscuoi 
quendam ,  quen»  editores  Nigrum  (eincn  Af ohren  |  forlasse 
Manren)  appelUmt. 

1)  Annabergae. 


No.  1105. 


7SI 

18*  Im. 


Margarethae,  Reginae  Navarrae. 

Edita  a  Manlio  in  iarrag.  p.  167 sa.  Ilemn  •  PeaclNr  iib.llL 
epist.  p.  20sq.  (luiil.  Lond.  Ul.  ep.  9.)  •—  Apompb  ia 
cod.  Bav.  11.  p.  818.,  cod.  Goth.  401.  p.  81.,  cod.Hehn. 
111.  p.  101.  et  cod.  Lips»  p.  167.  -~  Marg&reihai  RegiBa 
Navarrae,  Francisci  i.,  negis  Gallorumi  soror,  mnltuai 
favebat  emendationi  sacrorum. 

{Margarethae)  Reginae  Nai^arroi. 

S.D.*)  Etsivideorimpudenterfacere,  qaodfaomo 
infimae  sortis  et  ignotus  Celsitudini  taae,  qnen^ 
quam  ausim  commendare :  tamen  fama  tiiae '  exi- 
miae  pietatis ,  quae  totum  terrarum  orbem  perva- 
gata  est,  facit,  ut  hocofficium  hominibono  ac') 
docto  petenti  duxerim  non  esse  denegandunu  Non 
enim  dubitabam ,  quin  Cekitudo  tna ,  tanta  prae^ 
dita  pietatc ,  meum  hoc  offictum  boni*  consdltura 
esset,  cum  Christianae  charitati,  praesertim  in  isto 
summo  loco,  nihii  raagis  conveniat,  qn^m  idfici 
studiosonim  miseriis,  eosque  respicere  ac')subleva- 
re ,  praesertim  cum  recta  studia  non  possint  sinc 
summorum  ordinum  ope  ac  libcralitate  conservari. 

Exposuit  autem  mihi  hic  iuvenis  Claudius 
Baduelius  Narbonensis  t  Nemmso^) j  cnm  nni- 
versum  cursum  suorum  *)  studionnn,  tum  inic}d{ta» 
tem  fortunae,  qua,  nisi  Cdsitudo  tu9  opem  ei*) 
tuierit,  ab  optimis  artibus  ad  alias  quasdatti  ope- 
ras,  a  quibus  et  natura  et  voluntate  abhorret,  abs- 
trahi  se  queritur.  Etenim  cum  unice  cupiat  elo- 
quentiae  et  sacrarum  literarum  studia,  in*)  quae 
quadam  cum  spe  ingressus  est,  absolvere,  pau- 
pertas  ei  quasi  manus  iniicit,  eumque  a  pulcher- 
rimo  instituto  avocat  Sed  prius  experiri  omnia 
decrevit,  qnam  haec  studia  abiiciat. 

Existimat  autem  studiosis  nniversis  Gallici 
nominis  in  tua  Celsitudine  velut  in  quodam  an- 
mine  plurimum  esse  spei  repositum  ^).  Ideo  ad  tuam 
celsitudinem  confugere  decrevit,  et  oraty  nl  m 
studia  liberalitate  tua  inventur.  Habet  toa  Griai- 
tudo,  quid  petat, 

Nec  vero  ^)  existimo  pkiribus  v^iainluietaii- 
ta  tua^)  pietate  opus  esse,  nec  me  decet  garrnlitas. 

♦)  S.  DA  Pez.  S. 
1)  ae]  Mani.  «/• 


t)  ac]  Manl.  atgue. 

o)  e  Nemauso  Pez.  praetermisit.    C6dd.  omnes  eimi  Vk 
tuentnr,  ^ed  cod.  Lips.  et  cod.  Gotb.  401.  e  Nmum§9i 


iraetermislt.    Cddd.  omnes  eimi  IbaSo 


4)  Muorum  escidit  apud  Manl. 

5)  Manl.  ei  opem* 

6)  in  omittit  Pez. 

7)  Manl. /M»si/ifm. 

8}  vero  eiddit  apod  Manl. 
9)  iua  «acidit  iqpnd  Manl» 


Tas 


EPISTOLARUM    LIB.  VI.    1584. 


794 


Hoc  tantam  adscribendnm  duxi,  hoc  ingeniam 
Tideri  mihi  inprimis  dignum,  qnod  foveator;  non 
solnm  qnia  virtntis  stndia  tam  vehementer  amat» 
aed  etiam  qnia  iam'°)  tantos  fecit  progressns,  nt  sit 
indignnm  emn  qnasi  novi  operis  nnnciatione ") 
ab  hoc  instituto  abduci.  In  oratione  eius  Latina 
noti  solnm  mundities  est  et  degantia  singularis, 
sed  etiam  quaedam  non  insuavb  copia.  Et  mores 
sunt  modestissinrf. 

Haec  autem  fuerit  eleemosyna  vere  regia, 
ad  Christianae  Ecclesiae  utilitatem  talia  ingenia 
foyere.  atque  alere. 

Sahctissimus  Propheta  Esaias  laudans  hoc 
genus  eleemosynarum  inquit,  Reginas  futuras  nu- 
trices  studiosorum  £vangelii«  In  quo  numero  ")  te 
iara.4tidom  per  totum  orbem  terramm  Ecciesia^^) 
collpcat»  etrecensebit'^)^ad  posterosuniversa  £c- 
clesia^  fitenim  oum  caeteras  virtntes  vera  £ccle- 
sia.sumau)  semper  studio  colit,  tum  praecipue 
gratitndinem, 

.Postremo  peto,  ut  has  meas  literas  boni  con- 
sulat  Celsitudo  tua »  ac  me  quoque  inter  studiosos 
bonarum  artium  commendatum  habeat.  Bene  ac") 
foeUciter  valeat  Celsitudo  Tua.  Anno  Christi'^) 
1584^     Idibus  lunii  '^). 

No»  1196.  (exeuntelun.) 

loh.  Ruellio. 

,f  Ei  aponra^hu  in  cod.  Bbt.  Vpl.  11.  p.  565.,  cod.  Goth. 
'    401  p.  278.  ti  cod.  Monac.  90.  no.  IV.  p.  385  b. 

f^iro  optimo  JD.  loanni  Ruellioj    Doclori 
.  ^    .        luris  j  amico  suo  praecipuo.  *) 

£tsi  ipse ') ,  cum  primum  potero ,  decrcvi  vos  in- 
visere,  (magno  enim  dolore  afficior  propter  ad- 
versam  valetudinem  vestram ,)  tamen  nunc  dedi 
haf:Uteras  ad  vos,  ut  absens  aliqua  ex  parte,  si 
possem,  levarem  vestras  soUicitudines ').  Filios 
Yditms,  optimds  adolescentes ,  scitote  nobis  tam 

10)  iaj/i  excidit  apud  Manl. 

tlyifUiM mavi  op.  nanc,^  Uaec  praeiermUil  Pezel.,   scd  exiii- 

.  .^heotManlius,  codd*  Goth.  et  cod.  M. 

tft^  numero]  Manl.  munere, 

tB)  Mccie$ia  non  habet  Manl. 

14)  Manl.  reeenseij  cod.  Lipt.  reseribit, 

16)  ac\  Manl.  e/. 


l^  Qiriti£\JSUn\.J)Qmini. 


fytdibuM  lunU]  Pes.  et  cod»  Bav.  omittunt.    Cod.  JJps.  lia-* 

het  ad  idus  luniij  cod.  401.  i  IS.  Id,  Iunii\  cod.  M. :  IS.  Idus 

lunii, 
^  Cf.  de  morbo  Ruellii  Lutberi  epist.  ad  eundem  d.  99.  lun. 

15S4. 
i)  Cod«  BiT,  tentpore, 
S)  Cod.  B.  vesiram  soiHciiudinem, 


curae  futuros  esse,  quam  sunt  nostri  ex  nobis  nat». 
D.  Doct  Mart»  Lutherus  pollicetur  eis  habitatio- 
nem  commodissimam  in  suis  aedibus,  et  suae  pro- 
priae  roensae  eos  adhibebit  Dc  valctudine  ve- 
stra  scitis  scriptum  esie:  lacta  curam  tuam  in 
Deumj  et  ipse  te  exaudiet  et  conservabit.  Ghri- 
stus  donavit  vobis  Evangelii  sui  cognitionem  lo- 
cupletem;  hanc  spero  vobis  solatio  esse.  Scitis 
enim,  Deum  praecipue^)  velle  coli  fide.  Igitur 
erigite^)  animum  fiducia  misericordiae  Christi,  et 
statuite,  quod  vos  servaturus  sit,  ut  certe  faciet. 
Est  enim  Deus  sahans  et  educens  ex  morte ,  ut 
Psalmus  ait,  nec  sinit  confundi  eos,  gui  confidunt 
in  ipsum,  Hoc  sacrificium  fiduciae  praestate  iam 
Deo;  id  enim  maxime  probat,  etrequirit,  sicut 
Psalmus  4.  ait :  sanciificate  sacrificium  iuslitiae, 
et  sperate  in  Domino.  Facile  erit  perferre  cor- 
poris  dolores,  si  anlmum  vestrum  hac  fide  erexe- 
ritis^).  Ex  animo  igitur  opto ,  ut  Christus,  sicot 
dedit  vobis  evangelii  sui  cognitionem,  ita  vos 
confortet  et  corroboret  £t  certe  non  solet  esse 
inane  Evangelium.  Est  enim  potentia  Dei  ad  sa- 
lutem  omni  credenti.  Sed  haec  spero  etiam  co- 
piosius  ab  aliis  vobis  proponi,  et  vos  ipsi  haec 
nostis.  Sed  tamen  iussit  Christus,  ut  suo  verbo 
nos  mutuo  cohortemur  ad  fidem,  De  pacificatione 
cnm  rege  ^)  adhuc  nos  nihll  certi  haberaus.  Pbr^ 
tanus  adhuc  abest  cum  principe.  Deus  det  feli- 
cem  exitum  his  negotiis.  Videtis  Landgravii  et 
anlmnm  et  successus  **).  Christus  det,  ut  pro- 
sint  suae  ecclesiae  ea,  quae  gerit  Landgravius^). 

Phil.  Melanthon. 
Nondum  ^)  statuerat  recto  D.  Doctor  lonas  se  us- 
que  in  illam  Thuringiae  oram  profccturum  tsst\ 
alioqui  adiunxissem  me  ei.  Dedi  tamen  hoc  epi- 
stolium ,  ut,  si  ad  vos  venlet,  intcUigeretis ,  me 
non  esse  oblitum  promissi  mei.  Cum  primum 
potero  ad  vos  expatiabor  cum  aliquot  amicis. 
Ulinam  vos  videamus  optimae  valetudini  resti- 
tutos !  Nam  animo  ita  confirmato  vos  esse  spero, 
ut  etiam  si  morbus  vos  diutios  exerceat ,  tamen 
hoc  sacrificium  Deo  sciatis  praestan^um  ^sse^ 
ut  Ilbenter  Dei   voluntati   obediatis«     Omnia 


^)  praedpue  non  legitur  in  cod.  B. 

4)  Cod.  B.  Ideo  recipiie ;  cod.  Monac.  Ideo  erigaiis. 

5)  Cod.  Bav.  exercueritis, 
^)  Ferdinando. 

*Mf)  Victoriam  reportatenrt  d.  IS.  Maii  h.  a.  et  reititaerat  Ul- 
ricum ,  Oucem  Wirtenbergentem.  Vid.  Sleidani  Comment. 
p.  242. 

Cod.  Mofaac.  additt  anno  dom,  1534.  mense  Ittlio» 
)  Nomdum  ctc  non  iegnBtur  in  cod.  Monac. 


§! 


7«5 


EPISTOLARUM    LIB.  VI.    .15«4* 


m 


enlm  siint  credenti  in  Christum  f^cilin.     Benc 
valete. 

Phil.  Melant>. 


No.  1197. 


(fere  ex.  luu.) 


Toachimo  Anhaltino. 


EJita  in  Becknianni  Access.  p.  123. 

loachimOy  principi  Anhaltino. 

Cum  et  Illustres  Principes  fratres  C.  V.  omnibus 
officiis  levent.morbi  molcstiam*),  et  sciam  notas 
esse  C.  V.  consolationes ,  quae  extant  in  sacris  li- 
teris:  scripsi  rarius  hactenus,  verum  precibus 
commcndavi  salutem  veslram  Christo,  cuius,  ut 
spero,  beneficio  convalesccl  C,  V.  feliciter.  Si 
Diabolus  hoslilius  saevit  in  corpus  C.  V.  odio 
Evangelii,  quod  C.  V.  et  amat  et  colit,  hoc  magis 
crigere  aulmum  C  V.  debet  et  sperare  a  Christo, 
qui  profecto  suos  respicit,  qui  propter  Evangelium 
affliguntur.  Misi  C.  V.  libellum  Alesii,  prodest 
eiiim  nunc  C.  V.  variis  et  iucundis  serraonibus  aut 
lectionibus  animum  recreare.  Habet  autcm  hic 
libellus  miram  historiam,  et  quae  in  tantis  odiis 
Evangelii  consolari  etiam  Vestram  Celsitudinem 
poterit,  cum  cogitabit  multos  alios  bonos  viros 
similibus  afflictionibus  exerceri,  quorum  aeru- 
mnae,  utspero,  Ecclesiae  a  Deo  impetrabiint  ma- 
gna  bona.  In  his  numeret  se  etiam  C.  V.  et  spe- 
ret  Deum  Ecclesiae  aliquid  boni  pro  Vestris  aflli- 
ctionibus  redditunim  esse.  Bene  et  feliciter  con- 
valescat  ac  valeat  C.  V. 


No.  1 198. 


Georgio  Anlialtino 


(ex.  Iun.) 


Select  epist.  p.  975.      Iterum  Episl.  lib.  I.   p.  83.    (Edit. 
Londin.   lib,  1.  ep.  S6.) 

lllustrissimo  et  Rei^erendissimo  Principi  ac  Do- 
minoy    Domino  Georgio  Prineipi  in  Anhalt^ 

Comili  Ascaniae  etc. 

S.  D.  Quod  hactenus  ad  Cels.  T.  nihil  dedi  lite- 
rarum,  fatebor  potius  parum  officiose  a  mc  factum 
^s^^  quam  utar  aliqua  inepta  excusatione.  Quaeso 
autem,  ut  Cels.  T*  meam  in  hoc  genere  procrasti- 
nationem  boni  consulat.     Ego  enim  C.  T«  bene- 

*)  Vid.  epist.  coBtolaU  Lwtheri  ad  loicktiiiiim  d^  f6. 1«a.  b.  a. 


volentiam  erga  me  facio  plurimi/non  solamm^ 
Utilitatis  causa,  sed  raulto  roagis  quod  tantavir- 
tns  et  doctrina  in  Principe  viro  praecipue  ineren- 
tur  admirationem  atque  amorem.  Utinara  habe- 
remus  multos  tales  Ecclesiae  gubernatores*  $ed 
et  de  pulcherrimis  virtutibns  Cels.  T.  6t  de  Eccle- 
siarum  conditione  alias  plura.  Nunc  mitto  C  T. 
Alesii  libellum,  in  quo  collectae  snnt  qaaedam 
consolationes,  quas  ipse  mihi  inculcare  soleo,  ad- 
versus  eos,  qui  nobis  atrox  schismatis  crimen  ob- 
iiciunt.  Satis  enim  excusnt  nos  istomm  horrlbilis 
crudelitas,  quani  profecto  neque  adiuvare  neque 
approbare  debemus.  Spero  hanc  consolatlonem 
et  T.  Cels.  gratam  futuram  ^sst.  Commendo  au^ 
tem  me  Cels.  T.  tanquam  praecipuo  patrono,  ac 
polliceor  semper  autoritateih  Cels.  T.  plarimmn 
apud  me  valituram  esse.  Commendo  etiara  Cels.  T. 
M.  Franciscum ,  quo  cum  mihi ,  propter  ipsiQs 
summam  huraanitatem  ac  fideno,  vetus  e$t  anuci-' 
tia.  Praecipue  autem  cupit  Cels.  T.  e&se  comiqtKH 
datus  propter  excellentem  virtutem  et  docttinaiQ 
Cels.  T;     Bene  et  feliciter  valeat  Cels.  T. 


im^     : 


No.  1199.  (W) 

Pontanus  Jilius  ad  patrem. 


.( 


Mahlir  farrag.  p.  178 «q.  iDscriplio  apud  ManHum^  2K- 
lano  PhiiippuM  Heianlhon  S,  D- ,  -  io^oU  rt  J^eoda  e$t 
«  Scribit  eDim  ChrUtianuSy  filius  Pontani,  ad  paireip.  wA 
tam  venabatur  «am  Principe  'Elcctore  iii  &r»liemStt.^  m#' 
vii.  dubio  carety  Melaathoaem  ChristianO)  discipula  JMi 
epislolam  praescripsisse, 

Christianus  Pontanas   ad  GrSgorrimm 

Pontanum\  patrem»  'ir:ni*i<» 

S.  D.  Etsi  spcro  te  ad  nos  brevi  reditnrum  eM'^ 
tamen  cum  mihi  nuncius  oblalus  esset,  duximei 
officii  esse,  ut  aliquid  ad  te  scriberem,  ut  ^taijet 
apud  te  aliquod  specimen  studiorum  meorum.  IM. 
beneficio  bene  valemus  omnps,  et  rogamus  Deiiia^ 
ut  tu  quoque  salvus  et  incolumis  domum  redeas. 
Nihil  nobis  tua  salute  prius  aut  gratius  esse  potest 
Novi  nihil  habco,  nisi  i]uod  audio  hic  recndi  hi- 
storiam  Papae,  qua  Papa  a  Gallo  exceptus  cst*): 
et  aiunt  D.  Mariinum  addcre  qiiasdam  annola- 
tiones.  Christus  servct  te,  optime  et  charissimt 
pater*     Bene  vale. 

^  Clemens  VII. ,  Pontifex  Rom. ,  exeunte  anno  158S.  MaMl» 
liam  profectua  f uerat  ad  celebrandas  nuptiaa  ColJMrkMt  t 
Medici* 


787' 
No.1200. 


EPISTOLARUM    LIB.  VL     16a4- 


4.  lal. 


Testimonium. 


Editum  a  Manlio  in  farrag.  p.  367^  %({, ,  qni  illud  inscriptit : 
^PhUfppus  Mtianchihon  omni&us  has  lileras  leeturis 
S^  X>.*'  »  Apographon  «tiam  ia  cod.  Lipt.  ep«  S7.  — 
ScbUlziiia  autem  iTlud,  ut  a  Luthero  tcriptum,  edidit  in  rpp. 
Lutberi  Vol.  11.519.  uudeillud  deWettiut  ioteruil  epp.Lu* 
iheri  T^  IV,  p.  550.  Etiam  in  apogra|iho  in  cod.  BatiU  59. 
p.  124.  Lulheri  tsse  clicitur.  In  apo{:;rapho  autem  in  cod. 
Mehn.  IIL  p.  8.  inscrttittur:  ,,Epislola  Lutheri  data  cui- 
dam  Aethiop..  aulhore  PhiL  Meianthone.**  -^  Argurocn- 
tum  et  loqucndi  ratio  Melanthoni  ulicj^ue  convenit,  quare 
iliiid  hic  abesse  noluimus.  Manlium  intcriptionem  ex  in- 
geaio  et  opinione  adiecitte  Tcrotimile  non  ett,  ted  ride- 
tur  potius  Schutzius  ex  apographo,  inscriptione  deslitutOf 
bansisse  et  Luthero  teslimonium  adscriptiste.  Ketlnui  igi* 
.  tur  Manlii  inscriptioDem. 

Philippus  Mtlanchihon  omnibus  has  li- 

teras  hcturis 

S.  D.  Fait  nobiscnm  in  Germania  Dominus 
Miekiiel  AethiopSy  Diaeonus,  cum  quo  de  doctrina 
chriidiifna  familiariter  coUoquentes  audivimus, 
enm  cum  sjmbolo ,  quod  habet  Ecclesia  occiden- 
talis,  recte  convenire,  nec  de  trinitate  aliud^) 
ientirjet  qnam  quod  sen tit  £cclesia  occidentalis, 
Ideo  quanturo  nos  quidem  possumus,  commenda- 
nra^eam')  botiis  viris.  Nam  etsi')  Ecdesia  orien- 
talis  habet  aliquas  dissimiles  caeremonias,  ipse 
qaoqae  *)  iudicat ,  quod  dissimilitudo  earum  non 
toUat«unitatem  Ecclesiae,  nec  pugnet  cum  fide, 
|oia  regnura  Christi  est  spiritualis  iustitia  cordis, 
timiQar  Dei:  et  fiducia  per  ^)  Christunu  Hanc  sen- . 
tentiam  et  nos  probamus*  Comperimns  etiam  ex 
eo»  qnod  ritus,  qucm  nos  observamus  in  coena^) 
iomini  etMissa,  convenit  cum  orientali  £cclesia» 
Optamus  autem,  ut  omnes.  gentes  agnoscant  et 
glorificent  Christum  et  ei  obediant  vera  fiducia 
miisericordiae  ipsius  et  dileclione  proximi«  Ideo 
rog^mns  bonos  viros,  ut  christianam  dilectionem 
etiam^O  ^^^c  hospiti  praeslare  vellnt.  Datae  Wi- 
te^i^ae,  anno  1534.')  4.  Nonas  lulii'). 


■i  ■ 


'  • .  < 


1)  Scbttu»«lilfn    . 

S)  #iffn  excidit  apud  de  Wctt. 

9  Schttti.  eiiamsi. 

4)  G>d.  Bas»  et  cbd.  Mehn.  addunt  reete. 

^  Cod,  LipB.  in. 

Q  Sebtttx.  in  usu  eoentie. 

7)  Schttti.  ei. 

S).God.BMil.  et.Melin.:  15S5. 

9)  Sckftla.:  WiietAer$oe^  nonas  luHi^  anno  1534» 

MariinuM  LuiheruM. 


No.  1201. 


7S» 

(fere*  d.  6.  lul.) 


/.  lonae. 


Epistolar.  lib.  V.  p.  77  sq. 

lusto   lonae 

o.  D.  Misit  huc  literas  D.  Michaely  in  quibus 
te  rogat,  ut  causam  quandam  Ileip.  Northusanae 
lurlsconsultis  commendares.  Etsi  autem  rem  tuo 
iudiclo  permittit,  tamen  nominatim  facit  men- 
tlonem  D.  Doctoris  Hieronymi.  Itaque  commen- 
davi ,  idque  perscripsi  Dn.  Michacli.  Fui  hodie 
domi  tuae,  ac  iussl,  ut  ad  te  scribcrent.  Del  be- 
neficlo  recte  valet  tua  lota  familia ,  et  te  cxpectat. 

Lutherus  cum  Pomerano  et  Crucigero  est  in 
Dessa*).  Novi  nlhil  habemus  praeter  apparatum 
Torgonsem ,  qucm  nosti.. 

Heri  cxkmPontano  bonam  diei  partem  con- 
sumpsi ,  narravlt  mlhi  seriem  totius  historiae  con- 
yenius  Cadensis^^),  quam  ex  me  coram  audies* 
Sed  fuit  ipsorum  Principum  fidcs  et  virtus  egre- 
gia.  3Iacedo  itenim  scripsit  nostro,  agcns  gra- 
tias  et  Ilbcraliter  praedicans  ct  probans  pacifica- 
lloncm.  Hoc  scio  tibi  et  amicis  voluptati  fore. 
Bene  valc. 

Philippus. 


No.  1202. 


(28.  lul.) 


Ge.  Spalatino. 


f  Ex  apogr.  io  cod.  DreJI.  C.  140.  p.  44 1>.  ep.  59.  descri- 
pta  a  Cl.  Gersdorfio. 

Georg.  Spalatino 

S«  D.  De  Siluro  pisce  convenlt  inter  multos  stu- 
diosos  inquirendarum  huiusmodi  appcllationum, 
Siiurum  proprie  esse,  quem  nunc  vulgo  vocant 
Sturionem.  Addcrem  autem  et  argumcnta  huius 
senteotiae,  si  essem  domi.  Figura  enim  sturionis 
nota  cst,  unde  faclie  iudicari  de  appcUationc  po- 
test.  Sed  ubi  domum  rediero,  scribam  de  hac  re 
plura.      Respondi  tibi  de  matrimonialibus  nego- 


*)  Lutbenis  in  ep.  d.  18.  «t  d.  23.  lun.  1534.  datit  promitlil, 
se  ventillrBifi  tsst  cum  Poroerano,  el  ▼idelur  boc  iter  feciss« 
d.  8.1ul. 

4^  Oe  pace,  Cadami  d.  t9.  lan.  facta  inter  Ferdinandum  Re- 
gtm  «t  Dttcem  Sm.  £l«ct.  Tid.  SleidajQ.  commeol.  p.  H9. 


789 


EPI^TOLARUM     LIB.  VL    1584. 


740 


tiis,  ae  scire  cupio  an  tibi  saUsfactum  sit    Bene 
vale.     ToTgae*)  1684. 

Ausonius  scribit  in  Mose]ia  **)  Silurum  eue. 
Sunt  autem  ibi  sturiones  unb  uit  SSelfen. 


No.  1208. 


(lul.) 


Conr.  Hereshachio. 


£pUt.  lib.  II.  p.  390.   (ediuXoDdin.  lib.  II.  ep.iOI.) 

D.  Conrado  Heresbacchio 

S.  D.  Hic  adolescens  repetit  haereditatem  a  quo- 
dam  sacerdote  istic.  Rogarit  rae ,  ut  se  tibi  com- 
mendarem.  Ego  vero  malim  longe  de  rebus  gra- 
vioribus  et  magis  utroque  nostrum  dignb  ad  te 
scribere,  quam  de  talibus  nugis;  quoties  enim 
tam  huiiismodi  futiles  causas  Ubi  commendo  ?  Sed 
dabis  veniam  temporibus,  et  est  humani  animi 
etiam  hoc  genus  ofGciorum  non  recusar^.  Dabis 
igitur  ei,  quantum  tua  humanitas  postulabit. 
Ferdinandus  Rex  cessit  volens  ducatum  fVirie" 
hergensi.  Itaque  Landgravius^  moderatione  usus 
egregia ,  reliquam  Ferdinandi  ditionem  non  atti- 
git ,  scd  dimisit  exercitum  ***).  Noster  Princeps, 
quoniam  inter  pacificatores  fuit ,  ut  vicissim  Regi 
Ferdinando  aliquid  tribueremus,  velut  ainidah- 
Moy,  agnoscit  eum  Regem  Uo/wflnori/m ,  et  hunc 
titulum  ei  tribuit.  Haec  scio  tibi  iucunda  fore. 
Disputationes  religionis  ego  quidem,  quantum  pos- 
sum,  mitigare  stodco.  Et  iahis  locis  satis  tran- 
quillae  sunt  Ecclesiae.  Stff^  totus  orbis  terrarum 
fato  aliquo  propter  impielatem  urgetur ,  quare  ye- 
reor  hos  molus  non  posse  sedari  humanis  consiliis. 
Sed  res  est  iv  yovvaai  &hov.     Bene  vale. 


No.  1204. 


1.  Aag. 


G.  Beltaio  Langaeo. 


£diU  in :  CoUeclione  epistolarum  clarorum  virorum  in  ope- 
ribus  Ptul.  CoIomeMii,  edilis  a  lo.  Alb.  Fabricio^  Uamb.' 
1709.  4.  p.  547.    Aept tita  a  StrobcUo  in  additamentis  ad 
Camenrii  Vitam  Melantb.  p.  4S8  sq. 


*)  Melantbon  cnm  Luthero  Torpe  «»•    ^id.  eoist  Luth.  d. 
«9    luU  1SS4.  •p»^  **«  Wettium  T.  IV.  p.  555.     Causam 
narrat  Melanth.  infra  in  apiaU  ad  lonam  sub  no.  1106. 
*♦)  ▼.  1S5.  add.  Plin.  H.  N.  9,  15.   [Noto  in  cod.] 
>M>«)  Vid.  de  toU  bac  r«  SltidaniM  in  Commentar.  p.  MS  aqq. 
cx  quibtts  inUUigiUir,  banc  cp.  mense  lalio  eaae  acripUm. 


Nobilissimo  el  clarissimo  i^iro  D.Guilielmo 
Bellaio  Langaeo^  Patrono  suo 

S.  D.  lUustrissime  Domiile.  (xessi  morem  vo- 
luHtati  tuae*),  et  collegi  praecipuos  articnlos,  de 
quibus  sunt  controversiae  *^ ,  et  ostendi  quan- 
dam  in  his  moderationem ,  ut  mihi  quidern  vide- 
tur,  non  inutilera  ecclesiae.  Nec  dnbito,  quin 
de  omnibus  istis  articulis  facile  conveniri  posset, 
si  Monarchae  aiiqui  efficerent,  ut  aliquot  boni  et 
docti  viri  amanter  et  Iibere  inter  se  coUoqnerentur. 
Sunt  enim  controversiae  non  ita  multae.  Sed  in- 
eruditi  non  vident,  quibus  de  rebus  agatur,  et 
interdum  praeter  rem  tumultuantur.  Nam  in 
utraque  parte  discordia  publica,  nt  fit,  locum 
praebet  multis  indoctis.  Atque  hos  articulos,  quos 
mitto,  eo  congessi  libentius,  ut  magis  perspici 
posset  proprie  de  quibus  rebus  agatur,  Non  hoc 
agitur,  ut  politia*^*)  ecdcsiastica  ant  polestas 
Pontificum  aboleatur;  non  hoe  agitur,  nt  v^teres 
ordinationes  sine  discrimine  mutentur.  Praeci- 
pui  ex  nostris  maxime  cupiunt  usitatam  ecelesiae 
formam  conservare  quantum  possibile  est*  Q>n- 
senuerunt  edam  pleraeque  controversiae  moUitae 
tempore.  Quare  rogo,  ut,  quod  facit  CelsiUido 
tua  propter  Christi  gloriam ,  hortetnr  scmiinos 
Monarchas  ad  concordiam  pie  constituendam,  dnin 
locus  est  moderatb  consiiiis»  Qualia  imj^cwieant 
tempora ,  si  nemo  praesentibus  dissidus  medic]- 
nam  faciat ,  quanta  dissipatio  reipublicae  et  cccle- 
siaefutura  sit,  si  res  ad  arma  dediicitnr^  melias 
videt  Celsitndo  tua  quam  ego«  lilod  autem  di- 
gnum  officium  est  magno  ac  tui  simili  viro,  in 
tantis  periculis  non  deesse  salnti  reipaUicae  et  ec- 
clesiae.  Sed  nihil  opus  est,  te  currenteob,  tkt 
dici  ^olet,  adhortari.  lUud  tibi  poUiceorv,  me 
consilia  mea  ad  tuam  et  caeterorum  bonBtuta  vi- 
rorum  voluntatem  summa  fide  accoouBiedaAnrQin 
esse,  et  effecturum ,  utintelUgas,  me  tranqnilli- 
tatis  publicae  cupidissimnm  esse»  Bene  ac  felici- 
ter  vale.     Calend.  Aug.  1524  f ). 

Celsittidini  tuae  deditissimns 
Ph.  Melanchthon; 


*)  p€r  Barnabam  Vwratum^  nt  fidetdfy  sl^nificMae. 

^)  Vid.articuli,  qui  sequuntnr. 

*^  poliiia  edidi  pro  poHtica^  ut  liber  hablet  ex  neh^. 

t)  In  anno  error  est.  £x  epistola  ad  Camertr.  4.lS.  Sept- 
15S4.  intelligitur  hoc  anao  nanc  epistobm.aMeeamtaBi  ao- 
demque  tempore  iajpei  misaum  ease  e  MeL  in  IGmJ^  iedi- 
cium  de  controvertiis  in  causa  religionis. 


EPISTOLARUM    LIB.  VI.    1684. 


T4« 


(1.  Ang.) 


Cansilium  GcUlis  scriptiim. 

Qu«  daU  occasioae  et  quo  coMiiio  MeJaotlion  Guiiiclmo 
fielltio  misit  iudicium  suum  de  controTersiis  Evaogelico- 
twn  eom  Pontifi^  Roroano.  narrarunt  bre^riui  Crtviwr^ 
in  histoira  de  rUaiversjl^  de  Paris,  T.  V.  (ParU176l.  8.) 
p.  S9S  sqq*  GerdesiuB  in  liislor.  Reformat.  T.  IV.  p.  ISS.^ 
eopiosios  Gar.  du  Plessis  tTArg^nire  in  ^Collectione  iu- 
didorum  de  novis  erroribus'^  f.  I.  (Paris.  1728.  foU)  P.  !!• 
p.^SSl  squ.  et  prae  caeteris  olrobeiiui  in  comnientatione: 
^FbniteftuiehihonsIUi/naeh  Franlkreieh**^  inserta  cius- 
dtm  Nenen  Bey tr^gen  sur  Litterat.  P,  V.  p.  1  sqq.  [£a, 
quae  Argenlerius  etCrcT.  habent,  nobis  excerpsitl^oerf/e- 
ifHSifiHtf.]  «*  Qnae  luerit  res,  ex  ipsis  Melanthonis  epi- 
aloKs  ad  Langaeum  d.  1.  Aug.  15S4. ,  ad  Camerarium  d. 
15.Sept  1534.,  ad  Langaeum  d.  28.  Aug.  15S5.,  et  adUe- 
resbacn.  mense  Not.  1535.  intelligitur. 

Triples  autem  habetiir  huius  scripti  forma^  videlicet 
1)  Schwebelii^  2)  Peuceri^  et  3)  Gaiiorum.  ^  Practerea 
ineunle  anno  15S5.  articuli.  quos  MeJanthon  in  Galliam 
misisset  y  spargebantur  in  Germania  y  sed  mutibti ,  quos- 
qne  Melantnon  suos  nunquam  agnoTit.  Vid.  ep.  £rasnii 
ad  Mel.  d.  9.  Fehr.  1535.,  Melanthonis  ad  Langaeum  d. 
28.  Avg.  et  ad  Schwebeiinro  d.  4.  Oct.  1535w  Uanc  cor- 
ruptam  scripti  formam  non  habemus ,  neque  typis  Tidetur 
unquam  descripta  esse,  Strobelius  I.  /.  p.  105.  putat  qui- 
dcm,  arliculos  a  Walcliio  editoa  in  opp.  Lnlheri  T«  XiX. 

f.  802  sqq.,  a  Lulhero  missos  ad  Concionatores  in  oppido 
oest,  t»at  hocscrtptum  motilatum,  quia  Walchius  eos, 
ex  errorcy  ad  aniv  1535.  retuiit*  Sed  infra  docebimns, 
boB  artioulos  demum  a.  1539.  ex  Anglia  allatos  e$se  in  Ger- 
maniam.  Fieri  autem  potuit,  ut  quaedam  mutilata  Me- 
Unthonis  a  Gailia  in  Angliam  perferrentur,  et  inde  iteruni 
mutilata  et  mutata  in  Germaniam  mitlerentur. 

lam  dicendum  est  de  triplici  forma  huius  consilii  Me- 
lanlhonis.  JRrima  est  ca»  qua  id  prodiit  In  Centuria  epi- 
atolarum  ad  SchwebcL  script.  p.  241.  Valde  manca  est, 
ct  multa  sunt  praeterniissa ,  multa  male  lecla,  vel  ab 
..ffditore  vel.ab  cot|ui  Schwebelio  apographon  roisiL^  Puto, 
Scbwebelium  apographon  accepisse  a  Rucero ,  et  editorem 
ea  praetermisissc  >  quae  videbantur  Melanthonis  nomini 
et  auetoritati  posse  officere  et  eius  adTcrsariis  occasionem 
eum  calumniandi  darC.  Plenam  hanc  consilii  formam 
invenim  cod.  Monac.  in  fol.  IL  p.  18.,  ubi  etiam  quae- 
dam  lectioiies  alterius  cuiusdam  apographi  margini  sunt 
adscriptae.  Cuni  textu  latino  huius  codicis  accurale  con- 
gruit  Tcrsio  antiqniss.  gernianica  in  Tabular.  Vinar.  Re- 
gislr.  N.  fol.  452.  ita ,  ut  eius  interpretem  prorsus  eodem 
texlu  usum  e»se  dubio  careat.  Uanc  formam ,  nunc  in- 
legritati  e  cod.  Monac.  restitufam,  iudico  onice  veram 
et  genuinam  eut ,  quod  quemque  ret  ipsa  docet  quodque 
etiam  manifestum  fit  ex  forma  huins  scripti  Gallica ,  ut  ex 
articulo  H. 

Alterdiorm^^  a  SchTfebelii  mnltum  diversa,  hoc  scri- 
ptum  separatim  editum  est : 
yyConsilium  de  moderanda  controversia  super  articulis 
jf  rclij^onis  praecipuis ,  scriptum  ad  Gallos  a  Phi.  Mela* 
^yCui  praenxa  est  epislola  Beeis  Galliae  ad  Philippum 
,,et  eins  responsio.'*  MOXXXVL  8.  (In  fine:^  ^y^^" 
•.cndebat  lohann.  Coluber  Pragae  mense  Aprili  1537. 

Uunc  libellum  totum  excudi  curaTit  Strobelius  L  I.  p.  119 
mi^  Equidem  iiinm  non  vidi  9  ct  videtur  etse  in  rarissi- 
mu*  Scribit  autem  Coluber  in  praefatioac:  yyFrequens 
^rumor  crat  apud  nos,  Philippnm  Melanchthonem  dedisse 
iiqnosdam  trticulos  ad  Gallos*  qui  aperte  cum  reliquis 
yyteriptis  c!fitts  pngnarenty  nnde  creditum  est  a  plerisjne, 
^einn  noa  nbiqne  sibi  constare^  ted  in  aliquibus  t  se  ipso 
^ditsidere.  Vemmqoia  id  exislimtre  de  tanto  viro  ini- 
^qnimi  videbator,  perfcd  ab  amicity  nl  intpicinndi  di;> 


^retur  notetttt.  Quod  enm  ftetum  etset»  facile  tech* 
^  nam  adversariorum  coniicere  potui  atque  calumniamf  qua 
yyvirum  optimum  et  doctissimum  falso  crimioe  in  odium 
^  vulgi  nostratis  adducere  conarcntur.  Iccirco  uti  haec  o^i- 
^nio  falsa  cx  animo  timplicium  CTelieretur,  nolumque  sit| 
,y  Philippi  doctrinam  seroper  et  ubique  eandem  tsse^  ne- 
,,que  pugnantia  eum  scnberc,  curaTi  cosdem  articulos 
,,praelo  meo  imprimendos  ao  cvulgandos*'  etc.  <—  Unde 
vero  Coluber  sua  dcscripscrit  ct  an  consentiente  Melan- 
thone  scriptum  hoc  ediderit,  non  dixit.  Ex  epistola  Me* 
lanlbonis  ad  Canierarium,  d.  IIL  Non.  Oct.  1535.  scripta^ 
iutelligitur  quideni,  McUnthoncm  retinuisse  apographon 
consilii  in  Galliani  missi,  fortasse  primain  scripturani, 
sed  noluisse  ut  ederetUTy  ne  noTae  inde  disputationes 
orirentur.  £x  hac  editione  Pra^ensi  hoc  consilium  dede- 
runt  Peucer  in  Opp.  Melanlhonis  Viteb.  T.  IV.  p.  825  sqq* 
etPezel.  inConsil.Mel.  lat.  P.  I.  p.i^4s^q.  Eiusdem  cum 
textu  Pragensi  congruens  apograpoon  legitur  in  cod.  Goth. 
28.  p.  85.  et  prima  pars  eiusc^m  in  cod*  Mehn.  IIL  p.202. 
— •  At  Tcro  iani  SlrobeJius  I.  I.  ooinatus  est  nomen  Pra^ 
gae  esse  fictum ,  quum  de  libris  Pragae  edilis  ante  annum 
1550.  nihil  conslet.  Mihi  Tero  dubium  non  est,  etiam 
annnm  MDXXXVL  fictum  esse»  Primum  enim  non  me- 
mini  me  leeere  aliquid  in  epp.  Mel. ,  hoc  iudicium  un- 

3uam  prodiisse,  cutus  tamen  mentionem  aliquam  facere 
ebuisse  Tidetur;  deindc  textus  genuinuty  quem  habet 
Schweb.  et  cod.  Monac,  ita  est  mulatusy  ut  non  credi- 
derim ,  Melanthonem  ipsum  potuisse  unquam  hoc  modo 
a  scripto  suo  deficere.  Denique  scriptum  Pragense  in 
locis  routatis  ita  loquitur,  ut  Melaothon  fortasse  ioquu- 
tus  fuisset  post  annum  lo49.  Suspicor  igitur,  annum 
in  editione  Pseudopragense  aeque  esse  fictum ,  ac  locum, 
ct  editum  esse  hoc  scriptum  fortassc  post  mortem  Me- 
lanthonis  ab  aliquo  eius  amico,  forlasse  Peucero,  qui 
pntaret.  Melanthonem  hac,  quasi  pia^  fraude  optime 
posse  oefendi  adversus  caluninias  adTcrsariorum.  Sed 
quanquani  certi  aliquid  pronunciare  hac  in  re  noIO|  id 
tamen  manifestum  est,  formaro  scripti  a  Schwebelio  da- 
tam,  et  nunc  integram  e  cod.  Monac.  editam,  esse  ve- 
ram  etnalivam,  atleram  autein,  Pseudopragensem,  con- 
tilio  mutatam. 

Denique  ieriia  forma  editum  est  hoc  consilium  ali- 
quoties  in  Gallia;  primum  a  lacobo  Tiuutno:  ^Senten- 
tiae  Phil.  Melanchlfa."  etc.  Paris.  1607.,  quem  tamen  li- 
belluni  Tiderc  nobis  non  contigit;  iterMm  a  Richerio  et 
Argenterio  in  libris  supra  commemoratis.  Uoc  vero 
scriptum  non  Melanthonem  liabet  auctorem,  quanquam 
eius  nomine  in  Gallia  promulcalum,  sed  Guil.  Langaeum, 

3ui  illud  ex  consilio,  quod  ipsi  Melanlhon  roiseral,  et  qui- 
em  secundum  textuin  Scnwebclti  et  Codicis  Monac, 
ct  cx  aliis  iileris  Melauthonis,  Buceri,  aliorunicjue  com- 
posuits  Non  solum  enim  in  multis  a  vero  Melanthonis 
scnpto  diversum  est,  sed  etiam  abhorret  ab  elegantra 
latini  sermonis  Mclanthonis,  et  talia  etiam  habet,  qualia 
Melanthon  nunquam  scripsisset.  Rem  vero  conncit  te- 
stimonium  Langaei  ipsius  in  ep.  ad-  Melanlh.  d.  16.  lul. 
1535.,  et  eiusdem  cpistola  ad  Ordinem  Theologoruni 
Academiae  Parisiensis  d.  d.  7.  Aug.  1535.,  scripla  quum 
ei  proponeret  duodecim  articulos,  quos  a  Melanchthone 
missos  dicit.  Testatur  enim  in  ea:  „Je  Guillaume  du 
,,BeIlay--certifie,  que  lcs  arlicles  cy-dessus  escrils  sont 
y^exiraits  de  piusieurs  eahiers  et  letireSy  qui  m'ont  csle 
jyfk  diverses  Jfois  envo^-tfs  d'Allemagnc  par  ceux,  aux-* 
^ouels  ie  m'esfois  par  ordonnancc  du  dict  Seigneur  [du 

altirer  les  Eglises  d*Allemagne  it  mode^ 


g_reToquer  cf  reauirc  a  iinion."  [rid.  bcrdesii  nitu  nei. 
T.  IV.  p.  123.  Argenter.  1. 1.  p.  395.  Strobel.  I.  L  p.  167 tq.)  — 
Consiltum  Tcro  suum  faciendae  concordiae  inler  Pontincem 
et  Evangelicos  Bellains  minime  cst  adtequutut.  Ordo  enini 
Ibeologorum  in  Acad»  Parit.  illud  scriptum  a  BcIIaio  tradi- 
tnm  in  literis  ad  Rcf^cm  datit  (apnd  Strobel.  L 1.  p.  169 1^.) 
non  tolum  repadiavit,  ted  etitm  aliot  illi  oppocail  articu- 


n$ 


EPISTOLARUM    LIB.  VL    1584. 


los,  contrariaiii  et  poDtificiam  sententiani  iuentes,  quos 
legere  potes  apud  Strobel,  1.  I.  p.  I78sqq.  Itaque  tota 
actio  de  pace  facienda  eventu  caruit.  Putavimus  auteni 
bic  etiam  scriptum  a  Bellaio  tradituni  subiungendum 
eiSBj  et  ut  comparari  possit  cum  scripto  Melaaihonis, 
et  ut  es  eo  coniecturam  faciat  lector»  quanta  illo  tempore 
concordiae  spes  fuerit«  Habes  igitur  A)  scriptuni  jn  Ger- 
mania  edituni  a  Scbwebello,  Colub.  et  Peucero  itenique 
Pezelio;   ti)  scriplum  a  Gallis  editum. 

A. 

Consilium  de  moderandis  controiersiis  religio- 

nisj   scriptuni  a  Philippo  JMelanchthone 

^adGallos  [^.  C.  1535.]  '). 

Multi  sunl  in  ea  opinione,  aut  nuUa  esse  vitia 
in  doctrina  usitata,  quam  reprehendimus,  aut  le- 
via  vitia  esse^),  quae  dissimulari  possint.  £t  qui 
sic  sentiunt  exisliinant,  nostros^)  sine  caussa  tu- 
multuari,  et  execrantur  eos*)  tanquam  temere*) 
moventes  seditiones^)  et  schtsmata.  Et')  haec. 
opinio  de  nobis  inculcatur  Pontificibus  *)  et  Regi- 
bus.  Quare  principio  optandum  est,  ut  et  Ponti- 
fex  et  summi  Reges  agnoscant  Ecclesiae  morbos, 
et  cogitent,  quosdam  abusus  eiusmodi  esse,  qui 
non  debeant  dissimulari  ac  tolerari®).  Scimus 
ipsi,  in  tanta  infirmitate  homimimEcclesiam  nun- 
quam'°)  adeo  puram  e^s^^  quin  aliqui  incidant  ab- 
usus.  Scimus  et  hoc"),  abusus  aliquos  dissimu- 
landos  et  condonandos  esse  publicae  concordiae. 
Sed  hoc  intelligi  debet  de  iis  abusibus,  qui  salva 
doctrina  oriuntur  ex  qundam  imbecillitate,  non 
deillis'^)  abusibus,  qui  delent  aliquos")  articu- 
los  fidei  necessarios,   aut  sunt  idololatrici'*),   aut 

1)  Sic  apud  Colub.  et  Peuc,  praelerquam  quod  Peuc  annum 
deleTit,  quem  lameuPezel.  restituit.  Cod.  Mebn.  babet  ann. 
1588.  —  Apud  Scbw.  inscribilur:  „  Pbilippus  Melanlbon 
de  dissensionibus  Ecclesiasticis  et  conciliatione  controvcr- 
sorum  articulorum.*'  In  Cod.  Monac. :  ^Ratio  concordiae 
conflituendae  inter  Lutberanos  et  Papae  Ecclesiam,  scripta 
ad  Gallorum  Regem  pcr  Oom.  Pbilipp.  Melantbonem  anno 
1584.  mense  Augusto." 

2)  vitia  esse  omittunt  c.  G.  et  c.  Mebn. ;  viiia  alest  a  CoK 
Peuc.  et  Pes.  textu. 

8)  Cod.  G.  nos  omnes. 

4)  Scbw.  et  c.  Gotb.  nos. 

5)  iemere  excidit  ap.  Scbw. 

6)  Scbw.  et  Peuc.  sediiionem. 

7)  Col.  Peuc.  el  Pes.  Aique» 

8)  Cod.  G.  Poniif,^  prindpibus. 

9)  Scbw.  eelari^  Alterum  apogr.  inc.  Monac.  bic  addit:  dein» 
de  osiendani  eis  ^  non  hoc  a  nobis  agiy  ui  dissoivaiur  au- 
eioriias  ecdesiasiica  ^  sed  alias  re$  tna^nas  dispuiarL 

10)  Scbw.  nusquam* 

11)  hoc  abest  a  Scbw. 
If)  Col.  Peuc.  et  Pet.  iis. 

18)  Sthw.' doceni  f  praetcmiifso  aUquas» 
li)  Sckw.  itfolp; 


cogunt  homines  ad  raanifesta  peccata.      Op 
enim  eos ,  qui  docent  in  Ecclesia,  arguere  pet 
sicut  Christus  praecipit.     Quare  Pontificis  esl 
rebus  magnis  et  necessariis,   ut  consulat  cons 
tiis,  aliquam  concedere  relaxationem.    Et  vic 
est  nostrum,  ferre  omnia  propter  publicam 
ctionem,    quae    sine   impietate   ferri")   posj 
praesertim  cum  tamcn  '^)  Poutifex  non  possi 
tinere  obcdientiam,    neque  possit  ulla  cone 
sperari,  dum")  conscientiae  piorum  adigunt 
ad  impios  cultus.     Semper  enim  erunt  qui*^ 
clament  et  adversentur.      Quidam  etiam*®) 
ab'ud  agi  putant,   njsi  ut  quaedam  libertas  bi 
rica  quaeralur,    excussa  monarchia  Romani 
tificis,    et  repudiatis  veteribus  ordinationibu 
clesiasticiis.   Haec  opinio  etiam  ^*)  nocet  nobis 
Romanum  Pontificem  et  Reges. 

Quare  principio  opus  est  ostendcre  eis, 
hoc  agi,  ut  dissolvatur  auctoritas  ecclesiastica 
alias  res  magnas  disputari  et  explicari^'),  qa< 
conscientiam  et  ad  *)  cultum  Dei  pertinenU 
mum  igitur  dicam  de  externis  rebus,  hoc  est 
politia  ecdesiastica  ^^)  et  quibusdam  trac 
nibuSf 

{De  Poiestate  Ecclesiastica.)  ^) 
Concedunt  nostri,  politiam  ecclesiastican 
licitam  esse,  quod  videlicet  sint")  aliqui  Epii 
qui  praesint'*)  pluribus  Ecclesiis'^;  itera 
Roraanus  Pontifex  praesit*®)  omnibus  Episc 
Uanc  canonicam  politiam,  ut  ego  existimo,  i 
prudens  improbat,  neque  improbare  debet,  t 
tra  fines  suos  mnneat,  hoc  est,  si^®)Ponlif 
Episcopi  non  abutantur  auctoritate  sua  ad  0] 

15)  Col.  Peuc.  et  Pez.  Jieri. 

16)  iamen  abest  a  c.  Monac 

17)  Scbw.  ianiisper  dum\  cod.  Monac  dum y  reliquidb 

18)  Cod.  Gotb.  adiganiur, 

19)  Scbw.  Seimus  auiem  eos,  tfui» 

20)  Scbw.  eorum. 

21)  Scbw.  eorum, 

iS)  Col.  Peuc  Pes.  et  cod.  Gotb.  agitari. 

"^  ad  ante  euHum  omittunt  Col.  Peuc.  et  Pes. 

23)  Scbw.  addit :  seu  poiesiaie  Pontificia. 

fA)  Hanc  inscript.  Scbw.  non  babet,  etpulo,  aeriog  eM 

adscriptam.    Col.  Peuc.  et  Pez,  eibibent:  i>r  PkfieaiaH 

iificia, 

25)  Scbw.  quemadmodum  videl,  suni, 

26)  Scbw.  el  Col.  praesuni, 

27)  Alterum  apogr.  in  cod.  Monac.  addit:  ei  guitmm 
miniiieria  eceiesiasiica  expioreni  ei  ordmeni  imiSm 
elesiosiiea  exerceani  ei  inipiciani  dociriamm  locuZk 

28)  Scbw.  Col.  Peuc.  et  Pea.  praeesi. 

29)  «I  escidif  ap.  Gpl.  Peuc«  ci  Pea.  j^ 


BPfSTQLARP.M    LIB.  yi.    15S4. 


m 


am  veram^^)  doctrinam.  Dclnde  quod^')  ad  opes  et  reditas  attinet,,  ctiam  hoc  docemus^  Regum 
ucipum  donationes  essc  res  licitas;  sunt  autcm  reditus^^)  illi  Regum  et  Prlncipum  donationes, 
Quare  quod  ad  hunc  articulum  aUinct  de  Superloritatc  Pontificia  et  de  Eplscoporum  auctoritate 
st  disscnsio,  et  facile  possunt  retinere  auctoritatem  suam  Komanus  Pontifex  et  caeteri  Episcopi. 
est  enim  In  Ecclesla  gubernatoribu&,  qui  vocatos  ad  'nrinislcria  ecclcsiaslica  explorcnt  et")  ordi- 
et  iudicla  ecclcsiastica  exerccaut,  ct  iusplciant  doclrinam  saccrdotum.  Et  ut  maxlme  nulll*) 
:  Eplscopi,  tamen  creirl  tales  oporlerct^*).  Tanluni  oplaruiis,  ut  hl**),  qul  nunc  sunt,  Epi- 
inspiciant  doctrioam***)  et  sanam  doctrinam  curcnt  Ecclesiis**)  sibl  commissis  fidelitcr  tradi^^), 
n  faccrcnt,  hcmo  debcret  obedlcntiain  rccusare.  Prodcssct  ctiam  meo  iudiclo  illa  monarchla 
ml  Pontlficis  ad  hoc,  ut  doctrlnae  conscnsus  rctlnerctur  In  mullls  nationlbus,  Quare  facile  po- 
mstilui  conconlia  in  hoc  articulo  dc  supcrloritatePonlificIa ****),  sl  de  caetcris  arllculls  convcniri 
it^').  Caeternm  Illam  Immoderatam  ct  iniustam  potcutlMm  Romanl  Pontificls,  quam  in  transfe- 
s  rcgnis  Interdum  usurpavit,  Rcges  ipsl  modcrari  facilc  poterunt*  Ilaec  neque  ad  Evangelium 
!  ad  Kccleslam  pertlncnt^*). 


(^De  TradUionibus  humanis  rerum  indiffereniium  ^^).) 


(Afmd  Schweb,  et  in  cod,  Monae.) 

SIc  etiam  facUc  iiiiri  ralio  concordiae  potcst 
bus  adiaphoris,  ut  dc  cil)Is,  feriis»  vestitu 
ilastico  ct  aliis  similibus  ccremonils,  si  dc 
ina  convcnerit.      Nam   constituta  concordla 


{Coluh,  Peue,  Pez.  et  eodd,  Goth»  ac  Mehn,) 

Sclmus  traditionibus  et  ah'quibus  ordlnatlo- 
nibus  opus  csse.  Ideo  In  nostris  scriptis  dlllgen- 
tor  dlscernimus  tradltloncs.  Item  clare  ostendi- 
mus,  quid  rcprehcndamus.  Constat  enim  conscien- 


inae  iion  dcccrct  nostros  scpararc  sc  a  con-    tias  olim  miserc  vexatas  esse  hac  opinlonc,  quam 


dlnc  reliquae  Ecclcslae.  Itcm  noftrl  hoc 
)  invitarcnt  cactcras  nationes  ad  hanc  doctrl- 

qua  in  rc  opliinum  opus  caritatls  faccrenl. 
erca  cum  inundns  non  possft  carere  ceremo- 
l  ordlnalionlbus,  quae  csset  morositas,  vclle 
itirc  ab  aHis,  aut  novas  malle  quam  uslta- 

Practcrea  ma^na  ex  parte^)  adhuc  rctine- 
usitnlos   ritus,   nec  quidquam  csset  pericull 


jeram  rcctc  addiiiit  Schw.  et  cod.  Monac.  , 

Sclnv.  qiinnttiTt}, 

itiiftet  etitim  —  —  —  reditus  ^  cxclcierunt  ap.  Schw. 

txplorent  et  «xcidit  apud  Sdiw. 

lolub.  si  nulli. 

Sic  cod.  JVIonac.  y  reliqui  oporlet, 

hi  abesl  a  (*o!ub.  et  Pez. 

Scbw.  addit:  saeerdotum, 
Coliib.  Pez.  ct  Peuc  in  KeclesHs. 

Addit  altcruni  apogr,  in  eod.  lyionac:  ^coDcedunk  item, 
;itum  esse  atque  «ilile,  ut  Romanus  lipiscopus  praesit  cac* 
ris  lilpiscopis,  et  convocare  iUos  possit,  quandocunque 
•  exigil.** 

»)  Ponlifiein']  Cohih.  Pes.  el  Penc.  Episeopor^m. 
Scbw.  cnnvenire  possent, 

Schw.  poterunt  ^  licet  nnpde  a4  Evang,  neque  ad  Ecel. 
\rti/ieani',  Apo;;^.  alteruin  i.n  cod.  Monac:  poterunty 
iorum  interest,      Nos   vero  id  admodum  non  euramuSy 

lod  neque  — pertineai, 

Cod.  Gotb.  et  cod.  Mehn.  et  rebus  indifferentibug,    Apud 

:hw.  inscriplio  noo  legitur.     Apud  Colub.  et  Pes.  abest 

urfqnis, 

l^cc  in  altero  apogr.  Monac.  sic:  '011/  quia  perieuti  esse 

tie^y  serhart  comniuniter  adiaphoraf  modo  essei  recta 

tcirina,    ex  qua  discere  possuni  cohseientiae ,  quomodo 

ne  MuperMtitione  ea  seruefdur^  "      ''  .  ^ 

yrii.  Oper.  Vol.  IL 


Sophlstae  et  alii  indocti  finxcrunt,  vldelicet  quod 
trarlitlones  humanas  violare  sit  pcccatum  morlale. 
Ilaec  oplnio  fuit  horrlhilis  carnificina  conscicntia- 
rum.  Idco  praccipne  ***)  hanc  opinloncm  reprc- 
hendlmus.  Et  llhentcr  admittunt  nunc  docli 
omncs  nostram  ijiinyMay ,  quod  tradllioncs  vio- 
larc  cxtra  casum  scandall  non  sit  pcccatum  mor- 
tale.  Sed  omitto  hic  disputationem.  Nam  in 
Apologia  ct  alibi  satis  apparet,  nos  accurate  dis- 
cernerc  in  hoc  articulo.  .Conslituta  autem  doctri- 
naeconcordla,  postca  Clirisliaua  charitas  debebat 
raoderari  usum  rituum;  quia  enim  publicis  ialiqui- 
bus  ordinationibus  opus  est,  satius  esset  retincre 
nsltatos  ritus  quamnovosexcogitare*).  Nec  nostri 
recusarunt  in  conventihus  servare  d^i(i(pOQ(z^  id 
est,  Indifrerentla^*),  ct  adhuc  in  plerisquc  locis 
magna  ex  parte  rcliiiemus  publicosritus  veteres, 
fcstos  dles  Christl,  cantlones  pias  veteres,  et  ple- 
raquc  usitata.  Pmeterea  simiHtudo  rituum  invi- 
tarct  caetcras  nationcs,  ut  faciiius  rccipcrent  hanc 
doctrlnam  Evangclli,  nec  habcrct  •quicquam:in- 
commodi  hacc  ohservatio,  si  cxtaret  recta'doctri- 
na ,  quae,  (loccrct  talcs  ritus  obscrvandos  ossi  sine 
supcrstitione,  hoccst,  sine  opiaione  iiistitiae  aut 


•s\ 


40)  Cod.  Goth.  prueeipere, 
*)  Peuc.  exagiiare, 

41)  id  esi  indiff  cod.  Gotfaj  et  c.  Mehn*  noQ  bibeaf*' 

48 


747  EPISTOLARUM     LIB.  VL    1554.  t48 

servare^)  comniuniter  cum  aliis  adiaphora,  cum  necessitatis ,  sed,  sicut  alios  politicos  mores,  tran- 
extarct  recta  doctrina ,  ex  qua  discerent  conscicn-  quillitatis  ct  ordfnis  causa*  Facile  igitur  de  hac 
tiae,  quomodo  sine  superstitione  talla  adiaphora  re  poterit  concordia  restitui,  quia^^)  et  doctrinam 
servai&da  cssent.  nostram  de  hoc  articulo  prohant  omnes  pii  et  em- 

diti,  etnostrt,  admissa  doctrina,    usum  traditio- 
num  charitate")  moderari  deberent**), 

(JDe  Confessione.)*^) 

Ita*®)  meo  iudicio  prodest,  in  Ecclesiis  retinere  confessionem  et  propterea  quod  abolilo*^)  moie 
absolutionis  obscuratur***)  doctrina  de  remissione  peccatorum  et  potestate  clavium,  et  propter  disci* 
plinam«  Commode  enim  *^)  possunt  homines  in  confessionc  institui  *°) ;  nec  hahet  quicquam  pericnli 
aut  incommodi  confcssio,  si  homines  recte  doceantur,  nc  supcrstitiosa^')  ennmeratione  peccatorum 
onereiitur  conscientiae,  et*)  si  doceantur"),  unde  sit  rcmissio  peccatorum.  Nam  de  ennmerationa 
scntiendum  est,  sicut  de  aliis  traditionibus  ecclesiasticis ,  quod  sinc  peccato  omitti  possit 

Itaque  de  his  quatuor  articulis  facilis  est  ratio  constituendae  concordiae**),  scilicet**)  de  auctori- 
tate  Episcoporum,  de  ordinatione  sacerdotum,  dc  traditionibus  humanis  in  rebus  mediis,  et  de  coiv- 
fessione. 

(De  praecipuis  articulis:   de  iustificatione ;  de  JMissa  et  ulra(fue  specie;  de  cultu  Sanclorum\ 

de  voiis  et  coelibaiu.)  ") 

De  lustificatiane.  ^^) 

Controverslam  de  iustificatione  ipsa  tempora  mollierunt;  nam  de  raultis  iam**)  convenit  inlcr 
doctos,  de  quibus  initio  fuerunt  magna  ccrtamina.  Nemo  iam  defendit  ista^^)  absurda,  quae  leg^ntur 
apud  Scholasticos,  quod  homines  possint  legl  Dei  satisfacere,  quod  mereantur  remissionem  peccatorura 
dignitate  suorum  operum,  quod^^)  sint  iusti,  id  est,  acccpti  propter  propriam  dignitatem  et  legis 
impletlonem.  Omnes  iam  fatentur,  fide  opus  ^s%ey  hoc  est,  fiducia  in  Christum  ct  remissionem  **) 
peccatorum,  de  qua  fide  seu  fiducia*'^)  nuHa  est  mentio  in  Scholasticis  ^')«  Omnes  iam  fatentur,  inter- 
esse  gloriae  Christi,  ut  illa  fides  inculcetur  hominlbus. 

Convenit  item  inter  doctos  de  libero  arbitriOy  de  peccato  originis^  et  de  plcrisque  aliisquae- 
stionibus  coniunctis. 

Quare  si  Pontlfex  aut  ipsi  Reges  darent  operam,  ut  aliqui  boni  viri  et  prudentes*^)  coUoqueren- 
tur,  faclle  posset  haec  controversia  de  iustificatione  diiudicari  ac  dirimi.  Et  quidcm  prodesset  Eccle- 
siae,  extare  simpliccm  et  planam  doctrinam  dc  lustificatione.  Res  est  enim  necessaria  conscientiis^). 
Sunt  autem  duo  articuli,  alter  de  Remissione  peccatorum ,  alter  de  dignitate  bonorum  operum  in  bis 
qui  iam  reconciliati  sunt**). 

De  priore  articulo  etiam  existimo,  facile  posse  constitui  concordiam ,  quod  videlicet®*)  in  remis- 
sione^^)  pcccatorum  nccessaria  sit  contritio  ct  rautatio  raorum,  ct  tamen  remissionem  contingere,  non 

2)  Cod.  Mon.  servari,  *^  ^^^^.'  '"f^"*.'*'  ^'^  potestaie  Romani  PofUifieU. 

Atk\  n^A    n  .t^  M'A  f  j  ^^)  Has  inscripliones  Scbw.  non  habet,  et  Tidentur  avriDt  ad* 

V  ?'f'^'*^^'  ""W"'"/.  V««>^-  iuae.    Neqie  .ttot  i«  eod.  Gotb.  et  Mon.c. 

tV  ?^F"'  "  ^"""'.^  ^haritale.  55j  g,;^^  ^,^^  5„,cr!plio  non  e.l  ap.  Schw. 

44)  U.C  r....lur  .pogr.  .n  cod.  Mehn.  5gj  ^^  ^„„  ^^^^^,  ^^,^  p^^  ^,  p^^^ 

45)  El.am  l..ec  .oscript.o  abest  .  Schweb.  5^^   .,^^  ^^^  ,  ^^j   „^^  ^,  ^^^^ 

46)  Ita  Schweb.  tanlum.  habet  58j  ^^^  ^^^  ^^^^^ 

47)  Schw  ,uA.  ab  alio ,  mendoje.  ggj  ^0!.  Pe,.  Peuc.  el  cod.  Goth.  in  remUsion,. 
?  Col.  Pe«.  «l  Peuc.  obBcuretur.  60)  seujiduc.  nou  habent  Col.  Pe..  et  Pe«c 

49)  Scbw,  etiam.  gjj  ^^  remitsionem stholastkis  deMd.ranlttr  apudSdnr. 

50)  Schw.  tnstruu  gJ)  Col.  Pe«.  et  Peuc.  boni  et  prudentes  virC 

51)  Cod.  Golh.  nec  63)  Res  est  enim  etc.  non  babel  Scbw. 

*)  et  uon  babent  Colub.  Pez.  el  Peuc.  64)  in  fiis  etc  Scbw.  non  habel.  Col.  Prz.  Penc.  et  eod.  Getk 
5t)  Col.  Pez.  et  Peuc  doeeatur.  ApudSchw.  ne  superstitiosa  pro  in  his  etc  habenl:  seu  de  merUi»  in  reeoneittalis. 

enumeratione doeeantur^  non  legnntur.  65)  videlieet  abcat  a  Schw.  et  cod.  Monac 

55)  Schw.  eonstitutndi  eoncordianu  66)  Peuc  m  remissionem.    Vn,  «t  Celnb.  «d  -nwftrtiiiiiii. 


740 


EPISTOLARUM    LIB.  VL    1594. 


750 


pcopter  dignitatem  nostrae  contritionis  seu  operum,  sed  tantum^^  P^i^^^)  misericordlam  propterChri- 
stum,  quae^^)fide,  hocest,  fiducia  Christi  apprehenditur.  In  hac  sententia  clarum  est  non  excludi 
bona  opera,  sed  aliam  causam  remissionis  peccatorum  quaeri  certain  et  sufBcientem.  Constat  enim 
in  Teris  pavoribus  non  posse  opponi  nostra^^)  bona  opera  irae  ac  iudicio  Dei.  Hic  meritum  non  tolli- 
tur,  quia  nos  nihil  agpamus,  sed  ut  intelligatur,  quomodo^')  sit  certa  remissio ;  si  enim  penderet  ex 
dignitate  contritionis  nostrae,  fieret  incerta.  Denique^^)  de  hoc  articulo  de^^)  remissione  peccatorum 
cxistimo  bonos  ac  prudentes  facile  posse  convenire,  tantum  non  adhibeantur  homines  morosi,  qui 
-habent  depravata  iudicia  ex  scholasticis  opinionibus^*).  [Arbitror  enim  omnes  prudentes  probaturos 
eise  hunc  articulum,  quod  remissio  peccatorum  contingat  fide,  id  est,  fiducia  in  Christum,  non  propter 

nostra  opera.3  ^^) 

Alter  articulns  de  dignitate  bonorum  operum  in  reconciliatis ,    etiam  nunc  tempore  factus  est 

mollior,  quia^^)omnes  iam  concedunt,  quod  liomines  procul  absint  a  perfectione  legis.     Ideo  conce- 

dnnt  etiam  saniores  apud  adversarios^^),  homines  principaliter  iustos,  id  cst,  acceptos  esse  fide,  hoc 

est,  fiducia  mkericordiae  promissae^^)  propter  Christum,  et  quod^^)  illa  inchoatio  legis^^)  in  nobis  pla- 

ceat,  nonquia^*)  legi^^)  satisfaciat,  sed  quia^^)  persona  cst  reconciliata  in^*)  Christo.     Omnes  pru- 

dentes  iam  agnoscunt,  oportereaddi  de  fide,  quod  rcconciliati  praecipue  placeant,  non  propter  digni- 

tatem  operum,   sed  fide  propter  Christum.     ,,Hoc  si  concedatur^^),  postea  facile  est  iudicium ,  quale 

),sit  meritum  operum,  et  quidem  prodest  postea  valde  augere  atque  ornare  dignitatem  bonorum  operum, 

y^sicut  et'*)  scriptura  valde  ornat"),  modo  ut  ille  scopus  prius  teneatur,  quod  remissio  peccatorum  ^*) 

y^propter^^)  Christum  contingat  per  fidem.    Item,  quod  hacc  opera  placeant,  non  quia  legi  satisfaciant, 

,»sed  quia  personae  credant  Christo  ^^)«     Neccsse  est  enim  pias  mentes  contra  desperationem  praemu* 

i^tiiri,  et  doceri,  quomodo  placeat  haec ^')  nostra  obedientia.     Illa  conveniunt^^),  quod  iustitia  bono- 

i^nimoperum  seu  bonae  conscientiae  sitnecessaria,  quod  Spiritus  sanctus  detur  in  ipsa^^)  remissione 

i^lpeccatorum,  quod  oporteat  mortificari  veterem  hominem,  et  crescere  novitatem  Spiritus,    quod  Spi- 

^ritas  sanctus  non  maneat  in  his,  qui  committunt  mortalia  peccata,  hoc  est,  facta  contra  conscien- 

^tiam  et  contra  legem  Dei.     Item  quod  liberom  arbitrium  aliquid  agat  in  cavendis  talibus  delictis. 

„Item  quod  adiuvetur  a  Spiritu  sancto,  ut  caveat^^)  talia  deiicta/'^^) 

Si-hoc  modo  colligantur  ea,  quae  conveniunt,  paucae  controversiae  reliquae  erunt* 

„Nam  in  scholasticis  opinionibus  hoc  praecipue  reprehensum  est,  quod  dehac  fide,  de  qua  lo- 

^qaitur  Paulus,   quae  agit  aliquid^®)  in  remissione  peccatomm  et  pacificatione  conscientiae,  mentio- 

^neni  prorsus  *)  nuUam  faciunt.     Item  quod  somniant,   hominem  posse  legi  Dei  satisfacere ,  et  iustum 


«  67)  Pcuc  iolum^  forlaMe  ex  mendo* 

68)  Schw.  propter, 

69)  Col.  Pez.  Peuc.  et  c.  Gotb.  qui, 
90}  nosira  abest  a  c.  Mon. 

'  71)  Cod.  Gotb.  iitielligamutf  quae. 

.  7S)  Verba:   Consiai  enim —  ineeria,    Denique,  Scbw. 

praelermisit. 

75)  Scbw.  ioio  de.  ' 
74)  ex  sehol,  opin,  non  babet  Scbw. 

71^  Haec  nncit  inchisi ,  quia  desiderantur  ap.  Scb w.  in  cod* 
Mon.  atque  in  vers.  Vinar.  et  serius  addita  Tldentur,  Caetenun 
pro  opera  Col.  meriia* 

76)  Scbw..  quod. 

77)  eiiam  san,  ap,  adv,  non  babent  Scbw,  et  c«  Mon. 

78)  miserie,  promiss,  non  babet  Scbw.  —  promissat  etiam 
abest  a  c.  Mon. 

79)  Scbw.  quidem, 

80)  legis  non  babet  Scbw. 

81)  Scbw.  quod, 

82)  iegi  abest  a  Scbw.  et  c.  Mon. 
88)  Scbw.  quod. 


84)  in  abest  a  Schw.  et  cod.  Mon.  —    Cod.  Gotb.  per  Chri^ 
sium, 

85)  Cod.  Mon.  eoneediiur, 

86)  ei  abest  a  cod,  Mon. 

87)  Peuc  et  Pez.  ornaiur, 

88)  Cod*  Mon*  reeonciiiaiio, 

89)  Peuc  et  cod.  Gotb,  per',  Colub.  et  Pes.  propier  Chri- 
sium  non  babent, 

90)  liem ,  quod  etc,  cod.  Mon,  non  babet. 

91)  haee  abest  a  cod,  Mon. 

92)  Cod.  Gotb.  eonvenieni, , 

93)  ipsa  addit  cod.  Mon.,  in  reliquis  non  legitur. 

94)  Cod.  Gotb.  adiuvemur  a  Sp,  S.  ui  eaveamus, 

95)  Omnia  signis  ^  ^,  notata  non  babet  Scbwebel.  •    sed  ei* 
stant  ap.  ceteros,   item  in  vers.  Vinar.  et  in  cod.  Monac ' 
quanquam   bic   teitum  Scbw«   sequilur.      Idem   attinet   ad 
yerba  mox  seqq.  eodem  signo  notata. 

96)  Col.  et  Pes.  pro  agii  aliquid  babent  neeessdria  est,  ted 
Peuc.  cod.  Mon.  et  vera.  geroK  agii  miiquid. 

4)  prorsus\  Colub.  piane. 

48  • 


751 


A^ISTOLAKUM    LIB.  VL  .  i5S4. 


75i 


„«sse  propt«r  legif  impletionem.     Hoiram  articnloram  ipsos  iam  Scholasticos,  si  quii  sunt  eaniore^ 
„piidet.     Coirectis  his  duobus  arliculis  iudicari  caetera  facilepossunt"*'). 

r 

De  Missa.>*) 


(Sthweb,  cod,  Monae,  tt  vers,  germ,') 

In  caeteris  articulis  omnibus  inlri  ratio  con- 
cordiae  sine  magna  difficultate  potest,  sed  i^hLc 
unus''')  nodus  deMissa  videtur  inexplicabilis  esse; 
et^)  profecto  de  hac  re  opus  esset  Ecclesiae  Syno- 
do.  Et  ut  maxime  S^niodum  impedirent  tcmpora, 
tamen,  si  Christianissimus^)  Rex  Franciae  et.in- 
clytus  Rex  Angliae,  quia^)  iam  bene  inter  eos 
convenit,  curarent,   ut  ex  utroqueRegno  delecti 


(Co/ii^.  Ptue,  Peztl*  et  cod,  Gotfu) 

In  caetcris  articulis  omnibus^^)  videtur  facile 
ratio  iniri  posse  constituendae  concordiae;  sed.hic 
unus  nodus  de  Missa,  ut  vereor,  est  inexpU*- 
cabilis,  quia  haec  est  summa  ceremonia  in£ccle> 
sia,  et  est  collata  ad  horribiles  abusus,  et  hi  ab* 
usus  sunt  meri  quaestus  Monachorum.  Quare 
abusus  Missae  praecipue  opus  habent  emeodatio^ 
ne»     Ac  tanta  res.  praecipue  in  Concilio  gcnerali 


aliquot  boni  et  docti  viri  coUoqu^rentur,    prae-*'  tractanda  esset.  Sed  vix  sperandum  est^),  forealk 


clare  mererentur  de  Ecclesia. 

Ilaec  causa  una  omnium  maxime  digna  est 
Regibus.  Cruciantur  enim  animi  hominum  horri- 
bili  dubitatione ,  qua  liberarl  per  suranios  Monar- 
chas  debebant.  £go  quid  hic  consulam  nescio, 
cum.  adhuc  inter  nostros  sint  dissensiones  de  coe- 
na  Domini»  JBucertis  moderationem  quandam 
-fZwinglianae  sententiae"  *)  proposuit.  Ea  mode- 
ratio  mihi  quidem  nbn  displicuit ;  sed  culpa  huius 
turbulenti  saeculi  factum  est  hactenus,  quo  minus 
nostri  de  tota  re  inter  se  prorsus  convenirent,  sed 
annltuntur  modo  aliqui,  ut  solida  inter  nostros^ 
concordia  constituatur,  praeserliqi  cum  hoc  dlssi- 
'  dium  maxlme  deterreat  ab  Evangelio  exteras^)  na- 
tlones.  Christus  adiuvetnos,  et  redigat  *)  Eccle- 
siam  suam  in  piam  et  sanctam  Concordiam. 

-i-Sed  alia  deliberatio  est^)  de  usu  Missarum, 
„quomodo  conservari  possit  usltata  forma,  et  an 
„ficrl  debeant  privatae  Missae? 

„Primum  de  forma.  Nos  quidem  usitatam 
„formam  retinemus,  adeo  ut  vix  dissiYnilitudo 
„ulla  agnosci  possit,  et  optarim  idem  fieri.in  aliis 
„Iocis.  Quorsum  enim  attinet,  ceremonias  mu- 
„tare,  cum  non  opus  est.     S/emper  enim  non  ne- 


97)  Vid.  not.  95. 

98)  Inscriptionem  Schwebelius  non  Inbet* 

1)  Addit  cod.  Monac. 

2)  Sch w.  nodia  de  Missa  valde  inexpUeabilis  est ,  u/. 
8)  Schw.  Christianus. 

4)  Schw.  quod. 

5)  Addit  cod.  Monac.|  a  Scliwell>elio  eoninlto  priieterinim. 

6)  Scbw.  /101, 

7)  Schw.  eaeteras» 

8)  Scbw.  re</iiai/. 

9)  Hic  lotus  lociii,  fignit  ^  ^  DoUttts  oon  le|^tar  »(K,$cfaweb., 
sed  in  cod.  Monae.  et  Tcri.  Vinar*  —  Consalto  praelermis* 
sus  est  in  textu  Scbw* 


quam  in  Synoiio  legltimain  cognitionem  tantamm 
rerum.     Ideo  optarim,   ut  de  tanta  rc  deliberari 
curarent  ipsi  Reges,    praesertim  Bex  Galliae  et 
Angliae,  quoniam  inter  ipsos  convenit*     Utinam 
hi  pios  et  doctos  homines  convocarent,  et  iuhe» 
rent  eo&  pie  et  dillgenter  agitata  re  quaerere  conr 
silia,  quomodo  abusus  emendari  possent.      Haec 
tanta  res  praecipue  digna  esset  his  sumrais  Regi- 
bus;    Deus  enim  postulat,   ut  Reges   prohibeant 
impios  cultus,    et  curent  pios  institui  et  conser» 
vari,     Certum  est  autem,  impiam  opinionem  esse 
Monachorum   de    applicatione  Missae,    videlicet 
quod  Missa  prosit  pro  aliis  vlvis  et  mortnis,  el 
mereatur  eis  remissionem  culpae  et  poenae»    Haec 
opinio  obscurat  doctrinam  de  fide  in  Chrbtum ,  el 
pugnat  manlfeste   cum  veteri  usu  Missaruro,  el 
cum  sententia  sanctorum  Patmro.     £k  hac  opi- 
nione  infiniti  abusus  orti  sunt.     Haec  opinio  p^- 
perit  et  auxit')  prlvatas  Missas;  nec  vero  spes  e$t 
uUa,    Monachis   hunc   errorem   de   applicatione 
Missae  ')   unquam  extorqueri  posse»      Cum  igi- 
tur  illa  applicatlo  pro  vlvis  et  mortuis  ad  proiM- 
rendam  remissionem  culpae  et  poenae  necessario 
corrigenda  sit,  ne  obruatur  doctrina  de  fide,  not 
i^eterem  morem  Missae  **)  renovavimus  *) ;  tantum 
enim  unam  publicam  seu  communero  *)  habeniiH^ 
in  qua  aliqui  et  explorati  prius.et  confessi  siinid^ 
communicant  sacramentum  *)• 

99)  Cod.  Gofh.  De  reiiquis  omrubus  eontroversHs. 
^)  est  omittit  Peuc 

1)  Cod.  Gotb.  peperiieiiam  et  invexii, 

2)  Missae  abest  a  Peuc  Pez.  et  cod.  Gotb« 
^  Missae"]  Colub.  et  Pez.  de,  Missa* 

8)  Peuc.  renovabimuSm 

4)  Cod.  Goth.  eommunem  missam, 

5)  simui  abest  a  cod»  Gotb. 

6)  Cod.  Gotb.  saeramento. 


7SS 


EPISTOLARUM    LIB.  VL    1534. 


754 


>9 


99 


99 


f9 


^cessaria  novltas  fuglenda  est  Habemus  autem 
^tantum  publicam  Missam  in  diebus  fesLls.  Ibi 
^utuntur  aliqui  sacramcnto,  sed  prius  explorati  et 
^confessi.  In  hoc  more  nihil  est  levitatis.  Credo 
^nemini  gravi  viro  hanc  ipsam  formam,  si  videat, 
^displicituram. 

„Sed  privatas  Missas  nullas  habemus,  et  de 
his  sunt  magnae  disputationcs,  quibus  praebuit 
occasioncm  ingens  ille  abusus  Missarum  per  to- 
jtum  orbem  terrarum,  ad  quem  tot  iam  seculis 
^^Pohtifices  connivent.  Emendatis  his  abusibus 
fortasse  disputationes  de  privata  Missa  etiam  mi- 
tigareiitur,  Sunt  autem  hi  abusus  noti  et  mani- 
yyfesti,  quod  fing^unt,  oblationem  illam  valere  pro 
^aliis,  et  quidem  pro  vivis  et  mortuis,  ac  mereri 
„aliis  remissionem  peccatorum,  et,  alia  multa,  et 
^qaidem  ex  opere  operato* 

^Veteres  vocant  Missam  sacrificium  non  qui- 
^dcm  tale,  quod  mereatur  aliis  remissionem  pec- 
^Gatomm,  sed  quod  sit  opus  faciendum  in  eccle- 
^sia  ad  gratiarura  actionem.  Eliamsi  quis  velit 
5,hoc  modo  eis  concedere  privatam  Missam,  tamen 
mHoIIo  modo  sunt  contenti,  sed  pugnant  de  appli- 
n^catione  pro  aliis. 

^Potest  igitur  deliberari,  si  non  potest  ha- 
^beri  S^modus,  an  hanc  disputationem  de  privatis 
^Missisconducat  suspendere  ac  dififerre  ad  Syno- 
^dam,  et  interim  neminem  ad  privatas  Missas  co- 
^gere,  praesertim  cum  nec  vetus  Ecclesia  habue- 
^rit  privatas  Missas,  et  in  graecis  parochiis  ne 
^nonc  quidem  sint  privatae  Missae.  Nam  mona- 
^steria  fortasse  latinam   consuetudinem    imitan- 

De  utraque  specie  sacramenti ")  videmus  sub- 
ifltde  tumultus  renovatos  esse.  Movetur  enim  popu- 
loA»  cum  allegatur  institutio  Christi  et  veteres  ritus 
Bcclesiae.  Et  ut  maxime  quaeratur  aliqua  excusatio 
utentium  una  specie,  tamen  non  desinunt  illi  tu- 
multna;  et  in  his  tumultibus  etiam  conscientiae 
aUquoram  periclitantur.  Poixo  facile  mederi  his 
incommodis  Pontifex  sine  detrimento  ullo  *')  pos- 
set,  si,  sublata  prohibitione,  relinqueret  usum 
liberum,  et  constitueret,  ne  qua  pars  alteram  da- 
ntnaret*  Haec  libertas  plurimum  ad  tranquillita- 
tem  conduceret,  et  nibil  noceret  ulli  generi  fao- 
minum*     £t  tota  haec  res  est  Pontifici  in  manu. 


10)  Desinit  liic  locas  ap,  Schw.  pnettraiufiia* 

11)  Sdiw.  spetie  taerae  eoeniu. 
tSi  Schw.  uilo  modo» 


£t  de  usu  diligenter  docemus ,  quomodo  pro- 
sit  sacramcotum  his,  qui  agunt  poenitentiam ,  et 
fide  sc  erigunt,  et  credunt,  sibi  peccata  condona- 
ri.  Hic  est  vetus  mos;  nullae  enim  olim  fuerunt 
privatae  Missae,  et  in  Graecis  parochiis  hodie 
etiam  privatae  Missae  nullae  sunt«  Quare  hic  mos 
habet  exemplum  veteris  £cclesiae,  et  tutissirous 
est 

Veteres  Missam  vocant  sacrificium,  non  quod 
sit  applicandum  pro  aliis  vivls  et  mortuis,  ut') 
mereatur  eis  remissioncm  culpae  et  poenae;  sed 
vocant  sacrificium  in  genere,  quia  est  memoria 
sacrificii  Christi,  et  opus,  in  quo  agimus  gratias 
pro  beneficlo  *)  Chrlsti.  Hac  ratione  concedimus  ®), 
ut  In  Apologla  diximus,  Missam  sacrificium  esse, 
sed  non  applicandum  pro  aliis  vivis  et  mortuis, 
ut  mereatur  eis  remlsslonem  culpae  et  poenae. 
Quanquam  autem  in  hoc  artlculo  moderatioilem 
reperire  valde  difficile  est,  tamen  videtur  mihi 
non  allenum,  sl  Pontlfex  constitueret,  ut  nemo 
cogeretur  ad  privatas  Missas.  Sed,  ut  antea  dixi, 
maxime  optandum  est  in  hoc  articulo,  ut  Reges 
curarent  de  eo  diligenter  deliberari,  et  llberari 
£ccleslam  ab  horrendis  abusibus,  et  sanari  con- 
sclentias  ambiguas.  Nam  multae  controversiae 
haerent  in  hac  causa  de  Mlssa,  videllcet,  de  ver- 
bis  coenae,  desacrlficlo,  de  adpllcatione. 

Ad  haec  accedlt  etiam  controversia  de  usu 
utriusque  specieL  £a  res  etiam  antea  excltavit 
magnos  motus  in  £cclesia,  quia  cum  audiunt  pii, 
quod  Chrlsti  institutio  sit,  ut  sumatur  Integrum 
sacramentum,  et  quod  hoc  ita  observatum  sit  in 
veteri  £cclesia ,  iudicant  obtemperandum  esse  in* 
stitutioniCliristi  et  veteris£cclesiae  exemplo.  £t**) 
quamvis ,  quaerltur  excusatlo  de  usu  unlus  speciei, 
tamen  conscientiae  amblgunt.  Ideo'  xonsultissi- 
mum  esset,  ut  Pontifex  tolleret  prohibitionem  in^ 
tegri  Sacramenti,  et  constitueret,  ne  altera  pars 
alteram  damnaret,  donec  erudlrl  £cclesia  pos- 
set*),  etintegerususrestitui***).  Huiusceremoniae 
summa  esse  veneratio  debet,  ideo  maxlme  prod- 
esset  reverentia  in  tractando  sacramento ,  et  Ilbe- 
rari  conscientias  scrupulis,  et  hae  res  extemae 
prlvatim  plus  scrupulorum  et  publlce  plus  dissen- 
sionum  parlunt.     Haec  incommoda  faclle  sanare 

7)  Cod.  Gotli.  u/;  Col.  Pes.  et  Peac.  ei, 

^  .Colub.  el  Pes.  beneficiis. 

Q  Cod.  Golh.  addit :  ei  noe. 

^)  £!f  omitlit  Peuc. 

9)  Cod.  Gotli*  Ecdesiae  poseeni» 

***)  Colub.  eonsHiid. 


t55 


EPISTOLARDM    LIB.  VL    1684. 


756 


quia  ")  constat  prohibitiones  tantum  esse  iuris 
humani.  Fortassis  etiam  aliae  multae  controver- 
siae  fierent  mitiores,  si  Pontifcx  aliquid  in  hac 
causa  populo  concederet.  Nam  hanc  ceremoniam 
populus  maxime  curat"),  et,  quia")  res  est  ex- 
terna,  dissimilitudo  in  usu  facile  parit  tumultus'®). 
In  aliis  controversiis  dissimilitudo  "),  quia  non  est 
extemarum  rcrum,  sed  opinionum,  non  tam  facile 
ciet*^)  turaultus. 

(JDe  cullu 

{Schweb.  cod,  Monac.  ei  Vers*  Fuior,) 

De  cultu  Sanctorum  '^)  tam  multi  sunt  mani- 
festi  abusus,  ut  omnespii  et  doctl  iam  olim  ante 
haec  tempora  emendationem  flagitarint,  Deinde 
constat,  hoc  etiam  in  sacris  litteris  nusquam  prae- 
cipi,  ut  invocentur  Sancti.  Quare  tota  invocatio 
Sanctorum  sine  peccato  omitti  +et  aboleri"  pos- 
set.  i  Quorum  si  tamen  moderatio  aliqua  quaeri- 
„tur,  possent  retineri  sanctorum  honores,  quales 
„fuerunt  in  veteri  Ecclesia.  Nam  ex  Hieronymo^ 
^Ambrosioy  Sasilio,  Nazianzeno  npptwei^  festos 
^fdies  sanctorum  celebratos  esse.  Extant  enim 
„  concioncs  eorum ,  in  quibus  nulla  fit  mentio  ne- 
„que  invocationis  neque  intercessionis,  sed  tan- 
„tum  imitationis;  sicut  Siii  JBasilius  in  concione 
,,de  quodam  Martyre:  laetantur  populi  laetitia 
„spirituali,  cum  egregia  facta  istorum  audiunt, 
„ut  amcnt  et  imitentur  bona.  Haec  moderatio 
„  sufficeret  .ad  retinendos  aliquos  honores  sancto- 
„rum"^°),  et  ratio  iniri  posset,  quomodo  feriae 
Sanctorum  celebrandae  essent*  Nam  et  feriae 
nunc  sunt  immodicae  et  inutiles  jpietatL  Confluit 
enim  otiosa  multitudo  ad  convivia,  ludos,  rixas  etc. 

.  iPostremo,  si  omnino  intercessio  aliqua 
„propter  receptam  consuctudinem  videretur  reti- 
^nenda  esse,  etsl  est  periculosa,  tamen  de  ea  de« 
>,Iiberare  docti  posscnt,  an  talis  forma  invocatio- 
„nis  constituenda  esset  in  publico,    quae  est  in 


Pontifex  posset  sublata  prohihitione  integri  sacia- 
menti,  nec  aliquid  faceret  Pontifex  novum.  Nam 
ipsa  prohibitio  est  nova  et  humana  auctoritate  in» 
stituta,  quam  haud  dubie  licet  Pontifici  emen- 
dare* 


Sanctorum.) 

{Coiub,  Peuc.  Pez.  et  eod^  Gotlu) 

Tam   multi  manifesti  abusus  sunt  in  coltn 
Sanctorum,   ut  omnes  pii  et  docti  iam  olim  atttt 
haec  tempora  flagitarint'^)  emendationem.      Eit- 
que  haec")  facilior  emendatio  in  hac  causa,  quia 
nullum  periculum  est  conscientiis,  etiamsi  in  uni- 
versum  aboleatur  invocatio  Sanctornm.     Nam  in 
sacris  litteris  nullum  praeceptum,  pullum  exoi^ 
plum  est,   quod  doceat  invocationem  Sanctomiii. 
Quare  manifestum  est,  eam  non  esse  necessariam; 
sed  res  nova  est,   et  ignota  veteri  EA^clesiae  ante 
Gregorium.     Extant  enim  conciones   aliquot  et 
Basilii  QiNazianzeni  de  Sanctis,  in  quibosnalb 
prorsus  fit  mentio  de  invocatione,  sed  tantum  di- 
cunt,   se  exempla  propoi\ere,  ut  discamus,  qoo- 
modoDeus  exerceat  et  iuvet  Sanctos,  utDeogratiai 
agamus,  deinde  ut  illorum  exempla  et  fidem  populi 
erigant"),   et  hortenlur")  populum  ad  imitatio- 
nem  '*).     Nec  Hieronymus  adversus  Vigilantium 
loquitur  de  invocatione,  sed  tantum  de  illa  virtu- 
tum    et    beneficiorum  Dei")   recordatione.      Hic 
vero  iure  reprehenflitur*)  negligentia  posteriorisas- 
tatis,  quod  tam  procul  a  veterum'^)  consuetudine 
disces^erit.     Finxerunt,  Sanctos  invocandos  esse 
tanquam  interciessores;   ita  obruerunt  Christi  be- 
neficium  et  offuderunt  populo  imaginatianes,  qoasi 
Sancti  sint  clementiores  quamChristus,  el  propter 
hancopinionem  populus  fiduciam  debitam  Christo 
transfert  in  Sanctos,    Item  invocatio  per  se  liiboit 


18>  Schw.  quod. 

14)  Schw.  amat. 

15)  Schw.  quod. 

16)  Schw.  tumultum, 

17)  Schw.  similitudo. 

18)  Schvr, /aeiet, 

19)  Cod.  qui  habet  inscriptionem ,  qaae  apad  Schw.  detide- 
ratur,  sic  incipit:  Tam  multi  sunt  man.abus^de  eultu  san- 
ctorum, 

fO)  Totos  hic  locus  praetermtfsitt  ctt  ap.  Schw. 


10)  Cod.  GoXh^  Jldsitarini  in  his. 
11}  Cod.  Gothctfo  pro  haee. 
12)  Cod.  Goth.  populo  essh&eamut. 
18)  Cod.  Goth.  horiemurm 

14)  Cod«  Goth.  imitat.  eorum* 

15)  Dei  Don  habent  CoL  Pes*  et  Peuc. 
^)  Peuc  deprehenditur. 

16)  CoK  et  Pex.  a  veteri  Eceheia  ei.    Peoc*  a  vetmtm  Et^ 
^ia  ei.  Rectiu#  cod.  Goth.  a  veierunu 


EPISTOLARUM     LIB.   VL    1634. 


758 


ibns  Ecclesiae  orationibus,  xibi  invocatio 
Denm,  non  ad  sanclos,  et  tamen  fit  men- 
licuius  intercessionis,  videlicet:  Deus  da, 
iiui^entur  precibus  sanctorum.  Certura  est 
,  sanctos  in  coelo  orare  pro  tota  Ecclesia  in 
nnne;  sicnt  et  in  hac  vita  homines  pii  orant 
universa  Ecclesia.  Sed  hic  praemuniendi 
t  animi  hominum  recta  doctrina,  ne  obscu- 
'  beneficium  Christi,  et  ne  fiducia  debita 
sto  transferatur  in  sanctos,  sicut  accidit  hac- 


Plurimum  enim  refert,  homines  recte  in- 
;ere,  quod  Chrislus  sic  velit  coli,  videlicet 
^noscamus,  ipsum  esse  mediatorem,  ipsum 
i  propositum  esse  pontificem,  qui  et  velit 
:ari  et  velit  exaudire.  Nec  opinlo  ferenda 
quasi  alii  sancti  sint  benigniores.  Refcrt 
y  intelligere  populnm,  qiiod  in  invocatione 
ciendum  sit  ad  promissiones ,  quae  testan- 
nos  certo  exaudiri,  etDeum  sic  velle  coli. 
nt  autem  promissiones  de  Christo,  quod 
ter  Christum  exaudiamur,     Haec  hactenus 

modis  obscurata  sunt  per  abusus  in  cultn 
orum ,  et  fiducia  debita  Christo  in  sanctos 
bta  est.  Ea  vero  est  idololatria  non  feren- 
I  Ecclesin.     Ideo  si  quacrifur  moderatio  in 

sanctorum  prudentia  adhibenda  erit."*') 

ed  tamen  hic  articulus  talis  est ,  ut  recti  et 
iri  facile  de  eo  convenire  possenL 

Imo  si  recta  doctrina  de  Christo  fuerit  in- 
ata,  abusus  illi  in  cultn  sanctorum  per  sese 
!nt ,  praeserlim  si  potestates  quadam  dissi- 
tione  patiantur  abusus  ruere.  Nunc  enim 
lita  quadam  saevitia  saepe  in  rebus  levissi- 
ituntur.  Etsi  autem  potestates  debent  uti 
inre,  ubi  opus  est,  tamen  videndum  est 
1,  ne  abutantur  ad  defensionem  idololatriae 
a  mandatum  Dei.  Et  errant,'  si  existimant, 
c  iniusta  saevitia  Ecclesiam  pacaturos  esse. 
nec  Deus  fiivet  iniustis  consiliis,  nec  ac- 
cunt  piorum  animi ,  si  tantum  terrores  pro- 
ntur.  Quare  fit,  ut  subinde  novi  motus 
tur.  Et  quidem  in  hoc  articulo  propemo- 
nihil  opus  videtur  ulla  nova  disputatione 
mstitutione ;  tantura  opus  est  quadara  mo- 


MlermMsa  haec  omoia  sunl  apud  Scliweb. 


Sanctis  oronipotentiam ,  quia  in  invocatione  testa- 
mur,  quodis,  quem  invocamus,  habeat  infinitam, 
potentiam,  inspiciat  motus  animorum  in  omnibus 
invocantibus  *)•  Deinde  long;ius  etiam  aberratum 
est.  Sanctos  ut  autores  donorura  invocabant: 
sancte  lacobe^  protege^  libera  nos.  Postea  sin- 
gulis  Sanctis  distributa  sunt  certa  officia,  et  pro- 
lixe  cupiditatibus  impiis  servitum")  est.  »  Alius 
sanctus  invocabatur  ut  ditaret,  alius  alia  de  causa, 
et  fuerunt  omnia  plena  ethpicorum  errorum  et  ex- 
emploruro.  Adversus  hacc  tanta  vilia  certe  de- 
berent  Reges  et  Episcopi  reroedia  quaerere.  Pri- 
mum  autem  sr  recta'*)  doclrina  de  Christo  instau- 
raretur,  facile  per  se  ruerent '®)  abusus  et  pravae 
opiniones  de  cultu  Sanctorum ,  quia  populus  ma- 
gis  assuefierct  ad  intelligcnda  beneficia  Christi,  et 
ad  vera  fidei  exercitia>  si  intelligeret,  Christum 
propositum  csse  tanquam  intercessorem ,  propter 
quem  velit  Deus  certo  dare  remissionem  peccato- 
rum  et  alia  bona  pro  sua  sapientia  et  bonitate. 

Et  taroen  si  in  hoc  articulo  moderatio  aliqua 
quacritur,  potest  iniri  ratio,  quomodo  iusti  ho- 
nores  Sanctorum  retineri  possint,  scilicet,  si  fe- 
riae  aliquae  retineantur,  in  quibus  populo  San- 
ctorum  historiae  et  exempla  prudenter  sine  invo- 
catione  eorum  proponantur,  sicut  et  olira  videmus 
in  Ecclesiis  fuisse  festos  dies  Sanctorum.  Modus 
tamen  etiam  feriarum  illarum  esse  deberet.  Nunc 
enim  sunt  immodicae  et  inutiles  pietati;  confluit 
enim  otiosa  multitudo  ad  convivia,  ad  ludos,  ad 
rixas,  et  confirmantur  incruditis  concionibus  im^ 
pii  cultus. 

Vcteres  quaedam  orationes  faciunt  mentio- 
nem  intercessionis,  sed  tamen  ita,  ut  invocatio 
non  fiatad  Sanctos  sed  ad  Deum,  id  est:  Deus 
da,  ut  adiuvernur  precibus  Sanctorum.  Cerlum 
est  enira^  sanctos  in  coelo  in  genere^")  orare  pro 
universa  Ecclesia.  Etsi  autera  docti  de  hac  forraa 
deliberare  possent,  tamen  periculum  est,  ne  etiara 
talis  forma  obscuret  intercessorem  Christum.  Ideo 
ne  hanc  quidem  velim  confirraari^^);  sed  illa  mo- 
deratio  sufficeret,  retinere  recordationem  propter 
exempla  ut  dictum  est.  Sed  renovata  pura  do- 
ctrina  de  Christo  facile  ruerent  sine  tumultu  ab- 


^  Peuc.  tnvoeaiiontdus, 

17)  Cod.  Golh.  eupiditatibui  inserviium^ 

18)  Col.  Pez.  et  Peuc.  certa\  sed  cod.  Gotb.  reeia. 

19)  Peuc  mendose:  perseverent  pro  per  se  ruereni, 

20)  in  genere  cod.  Golli.  recte;  pro  eo  Col.  et  Pes.  rogturs  ei. 
Peuc  rogare, 

f  1}  Col.  Pes.  et  Peac  confirmare. 


/ 


769 


EPISTOLARUM     LIB.  VL    1684, 


760 


derata  disshnulationc   potestatum.     Si    in  aliis 
articulis  pura  doctrina  restituta  fuerit,  ita  enim 
fetiam?)  abusus,  qui  fuenint  hactenus  in  cultu 
^sanclorum  per  seseruerent.    *;. 


Jseque   articulus   d^  ^oiis  Monachorum  et 

cotUbalu''^)  aliquam  siibtilcm  contrOversiam  ha- 

bet    sed  tota  res  Pontifici  in  manu  esl.     Non  enim 

opusest,  monasteriafunditusdelere;  nam  optan- 

dum  est,  ut  Monasteria  sint  scholae,   ut  fuenmt 

quondam.     +  Sed  quoniam  de  praesentibus  tem- 

^poribus  loquimur,    Pontifex  sedare  praesentes 

''tumullus  de  vita  monastica  ita  posset,   si  de  vo- 

"tis  in  gencre  dispensaret  in  hunc  modum,''    ne 

quis  invitus  in  Monasteriis  teneretur.     Haec  dis- 

pcnsatio  sine  +  (lctrimento  ordinum,  sine"  insigni 

mutationc  publica  fierct,   et  liberaret  Ecclesiam  a 

multis  scandalis  et  pcccatis.     Et  tantum  habet  ae- 

quitatls  "^*) ,  nt  non  dubitem,  quin  hic  mihi  asscn- 

tiantur  omnes  boni  ct  pmdentes  viri  f  in  hoc  ipso 

vitac  gcncre^     Nam  ut  recte  dicitur*),    votum 

noii  debet  esse  vinculum  iniquitatis,  ila  monaste- 

^a    prodcssc    debent    conscientiis,    non  nocere. 

Quare  si  qui  non  sint  idonei  ad  id  vitae  genus, 

hos  profecto  multo  satius  erat  dimitti  Ubere.    Cae- 

terum  ilU,  qni  in  monasteriis  manerent,   si  habe- 

rent"')  puram  doctrinam,   possent  ritibus  et  suis 

institutis  uti  tanquam  adiaphoris,    sine  supersti- 

tionc ;  sicnti  existimo  Bernhardum  et  similes  usum 

22)  Eliain    hunc  locuni,  ut    el  reiiqua   tignis  f  — **   notata, 

praelermisil  Scbw. 
2S>  Cod.  Monac.  habel  inscriptioncm:  De  votis  Uon.  etjCoe^ 

Ubatu,  quare  hic  illa  ▼erba  praetermmt.     Incipit:  Neque 

hic  articulua, 

24)  Schvr.  iantam  futbet  acquitatem. 

*)  ut  recte  dicitur  Schweb.  inler  esse  et  vinculum  interpotuit. 

25)  Scbw.  fuMbeant, 


usus  in  cultu  Sanctorum,  praesertim  si  potesiates 
quaedam  *)  dissimulatione  paterentur  abusus  ruere. 
Nunc  iniustissima  saevitia  saepe.  in  rebus  levibus 
utuntur*  Etsi  autem  potestates  debent  uti  s^ 
iure  ubi  opus  est,  tamen  videndum  est,  ne  ab- 
utantur  eo  ^^)  contra  mandatum  Dei  ad  defensio- 
nem  idololatriae.  Errant  enim,  si  in  tanta  ne- 
gligeniia  et  in  tantis  cupiditatibus  eorum,  qni 
rexcrunt^^)  Ecclesias,  existimant  nihil  viiii  in 
Ecclesiam  irrepsisse;  errant  etiam  si  arbitrantur, 
Deuin  non  fore  ultorem,  si  iniustam  crudeUtatem 
in  pios  et  in  membra  Christi  exercuerint.  £xtant 
severissimae  comminationes  in  scripturis  adversus 
eos,  qui  prophetas  et  pios  interficiant*^),  qnae 
certe  movere  debent  summos  Prin<iipes,  nc  acer- 
bitate  iHa  suppliciorum  utantur,  nisi  ubi  bpus  esl, 
et  re  diligenter  deliberata  a  plis  et  doctis. 

De  rotis. 
Constat  non  omnes  ad  votum  perpetdifiecpii* 
tinentiae  idoneos  esse,  et  scimus,  inter  ipsos^o- 
nachos  saniorcs  optare,  ut  dimittcrentur  iV^ 
qui  non  sunt  idonei.  Huic  rei  facile  posset  Fo&- 
tifcx  mederi  proposito  edfctb,  in  quo  publicam 
dispensationcm  ederet,  ul  his,  qui  non  essent  ad 
id  vitae  gcnus  idonei ,  cbncederetur  liberC^s  iSeie- 
rendae  Monasticae  vitae,  nec  propterea  prbisiis 
dcsererehtur  Monastcria,  sedrellqui,  qmbiis  hclc 
vitae  genusplacere  vidcretur**),  in  illis  colllegiis, 
quae  quidem  correctis  abusibus  tolerari  possent, 
mancrent^^.  Nescio  qualis  slt  status  Monaste- 
riorum  in  aliis  terris*  In  Germania  in  locuple- 
tioribus  monasteriis  nullae  nunc  litterac  sun^  nolb 
doctrina;  tantum  ibi  aluntur  honiines  olipsi^~qiio- 
rum  nullus  potest  esse  usus  in  Eccleisia.  Itaqp^ 
satius  esset,  haec  monastcria  deseri,  et  reditos 
transferri**)  ad  alios  ususEccIesiarum,  etaidalcD- 
dos  studiosos  in  aliis  Collegiis  aut^^  Monasteriis. 
Sed  ordines  tenuiores  adhuc  serviunt  Ecclesiis, 
qnorum  collegia,  ut  dixi,  emendata  doctrina  et 
correctis  abusibus  possent  Gonservari,"si  extiret 

*)  Colub.  et  Pez.  quadam. 

tt)  Col.  Pc«.  et  Peuc.  et  ^o  eo. 

23]  God.  Goth.  vexamnt, 

24)  Cod.  Gotb.  et  Peue.  interficiunt. 

S5}  Col.  et  Pez.  his  pro  u,     et   interpunguiil  potl  dmiUe-' 
rentur.    Peuc.  hi, 

S6)  Cod.  Gotli.  placerety  viverent. 

27)  manerent  abcst  a  cod.  Goth. 

**)  Colub.  et  Pez.  trans/erre. 

§8)  Cod.  Gotb.  et. 


f8t 


&prsTOLARUM  un.  Vh  ism 


m 


(«e,  el  nunc  quoque  roultos  vere  pios  sine  super- 
stitione  suo  vestitu  et  caeteris  rebus  similibus  uti, 
i*  G>nslat  enim  ez  nostMTUm  scriptis^  non  impro- 
i^hmi  MbiMSticen  propter  r^m  illarum  usuro, 
i^aed^^^superstitionero^*)  et  impiam  fiduciath  da^ 
ninari  '^  Nescio  ijuaiis  sit  status  Monasterioroih 
locbpletxim  in  aiiis  regnis,  In  Gerraania  in  tali-' 
Im.Monasleriis  nullaie  surit  litterae^  nulla  doctri-* 
;  tantum  ibi  alnntnr  homiues  ignavi  et  otiosi» 
monasteria  possent  ^')  authoritate  Pontificoin 
et  &e(oiai  Gdin  tempore  converti  in  scholas.  Nam. 
etiain  illis  ipsis  locis,  ubi  iain  Monasteria  deserta 
Mcupamnt  respublicae,  oportebit  tamen  paulo 
^ostnbva  collegia  constitui,  ubi  alantur  de  pu- 
Uico  stndiosi  sacrarium  Ittterarura ,  alioqui  enim 
dafiitnri  sunt  Pastores  Ecd^siis,  nisi  ipsae  ret- 
|Mibficae  in  eiusmodi  0>Uegiis  alant  pauperes,  ex 
qnibns  Pastores  somi  qoeant«  Divites  enim  non 
fisre  disctmt  sacras  litteras,  et  certe  Ecdesiastica 
Mbnaatdria  defug^iunt  Et  videntur  initio  Colle- 
^lioc  consilio  constituta  esse,  ne  deessent  Eccl^ 
iiis^PasloareSft  In  Monasteriis  tenuioribns  plus  tU 
'f  et**  literamm  et  studiosomm*  i-In  hia  hoc 
^yriesenti  tempore  nnlla  admodum  insignis  nnM 
j^iatio:fieret;  et  cum  dispenaatio  illa  pontifida  et^ 
^ytareC,  et  liberati  essent  illi  coetus  superstitioney 
,ypbitqnam  de  doctrina  convenisset"*:  magis  ibi 
floMre*^  faoneata  et  sancta  studia  indperent. 

Fortaise  aHquis  me  denserit  ac  dicat,  me 
Flalonicam  dvitatem  Somniaare^?),  cum  tamen 
EodMiae  poritatem  depingo*  Ego  vero  non  hoc 
ego,  nt  ex  rebos  homanis  bmnia  vitia  tollam;  sed 
pneserttm  dissidioram  quaedam  raoderata  i^ve^ 
arndia^  coUigo ,  ^ae  sunt  possibilia ,  si  Pontifex 
etReges  volent  mederi  Ecciesiae;  sin  autem  illi 
docarevecnnt  veterem  atatute,  et  omnes  abusus  vi 
Mdnere^  et  ea  cmdditate  ^defendere'*,  qua  hac^ 
tBina  nii  qmt^  periculnm  est''),  fore,  ut  ali-' 
qoando  maiores  raotna  exdtentur,  et  magis  dissi-« 
pentur  Ecdesiaeb 

Nihil  habeo  amplius  i-quod  de  monasteriii 
i^dicam;  non  enim  hic  opns  est  dispntare  de  eo- 
^mm  opinionibos,  qnas  iam  magna  ex  paete  cor« 
^eexerant  ipsa  tempora'';  tantnm  ostendi^  qnid 
▼ide^tnr  in  praesentia  utile  et  consdentiis  et  pu-^ 

J)  Sefcw.  tine  nperHiiione. 
)  Scbw.  damnare, 
98)  Scbw*  po$wum* 
19)  Scbw.  tfl  ma^  ibiflorerenl. 
Wf^  ocltT»  fi^tttart» 
Bi)  Sclnr.  eeee. 

BbLAVTH.  Opbr.     Vot.  n. 


^ 


iAa  de  ▼otts^diapeilsatioi  ^Mi  AhA.  '  Keqne^enUa 
imtila  esael,  paoa  et  stadioBOs  sliqQoa*)  ita  vfMiiffi 
una  in  studiis  sacrarnhi  littelrat^ni  et  aliirum*!^ 
sciplinaram,  et  assuefieri  piis  cxercitiis  etcaeremo* 
nijs,  ut  inde  sumerentut  Ministri  Eccl^sliiinim, 
sicui  olim  solebat  fieri,  Praedpue'  autemi^l^be 
tempore  pauci  discunt  sacras- litteras ,  et^vidc^ot* 
opus  fore  etiam  in  illis  locisj  ubi  iam  desorta  MW 
omnia^®)  Monasteria,  ut  iteram  qua^()am*CoU^ 
gia  coristitnantur,  in  quibns  paupem  achol«sAA 
alantur,  destinati  piisstudiis,  ne  desint  Eeclesiia 
Pastores.  Haec  moderatio  de  Monatteriis  n%it 
videtur  habere  incommodi,  et  proCecto  esiel  tftilia 
Ecdesiae.  Boni  et  pradentea  vid  inier  ^Hatk^ 
chos  iam  plim  deploraiunt  vitia  Monastlcae  yitae* 
Displicuit  ds,  quod  vota  sine  Ulla  dispensalione 
requirantut,  nec  delectiis  ti^betlit  aut  discdmetr 
personaram,  cum  manifestilin  sit,  non  omnes 
idoneos  esse  huic  vitae  generi;  agnoscunt  phis  e$Be 
superstitipnis  in  Monasteriis  qusim  verae  pletatis: 
ideo  extant  scripta  multaram  ante  faaec  tcmpota,' 
qui  emendationem  abusmim  optavenint  et  fbrj^ta-' 
veraiit**). 


[iir  I 


'^  aliquoi  omillufit  Caiub.-ei  Ptt, 
129)  4mnia  abest  a  cdd.  GetkJ 
*♦)  Peuc.  opiaruni  ei  flagiiarUm. 


49 


na 


BPISTOLARUM    LIB;  VL    1554; 


764 


blicae  IranquilUtilti  Ecdesiae.  Gfarittii^ 
et  Regum  mentes  gabjeroet  ad  illiislrai^d 
et  tollendam  Idololatriam* 


De  Sacerdolum  coniugio  nifall  opns  est  Ipnga 
difputation^  Constat  enjun  eam  rem  Pontifici  td- 
tam  in  manu  esse,  et  videmus^  quam  pauci  sint 
▼ere  casti.  Sed  coningium  ideo  difficulter  admit- 
tont,  quod  patum.  commodum  videtur  conservan- 
dae  potentiae  et  opibus.  Sed.  posset  iniri  ratio, 
ut  ad  summas  dignitates  tantum  coelibes  admitte- 
rentur,  Sed  res  loquitur  ipsa,  f  legem''  de  coeli- 
batu  non  esse  aptam  )  tantae  midtitudiniSacerdo- 
tum,  quanta  in  parochiis  et  ministeriis  opus  est* 

Gonsiderandum  est  hoc  f  quoque^  Pontifici 
et  Reg^bus,  an  res  digna  sit  coelibatus,  de  qua 
adeo  vehementer  dimicent,  ut  nolint  cojQcordiam 
constituere^'),  nisi  in  totum^')  restituto  coelibatu. 
Magna  est  auctoritas  Ecclesiae  et  Pontificum, 
quare  vota  '*)  et  traditiones  de  coelibatu  faaud  ,du- 
bierelaxarepotest;  f  et  ubi  id  ad  concordiant  et 
^tranquillitatem,  praeterea  etiam  ad  pietatem 
,,conducit,  certe  est  Pontificlae  lenitatis, .  in  eam 
„partem  potestate  uti  malle.  Nusquam  enim  mi- 
,,nus  decet  non  necessaria  saevitia,  quam  in  Ec- 
„  clesia  et  regno  Christi*** 

NuIIus  est  reliquus  articulus,  de  quo  non 
aut  iam  conveniat  nostris  cum  altera  parte,  aut 
de  qua  non  possit  facile  conveniri  '*)• 

Quare  satis  sit  dixisse  de  praecipuis  articulis, 
de  quibus  haecf^)  collegi  et,  ut  melins  perspici 
posset,  quid  in  nostra  parte  defendatur,  et,  ut 
monstrarem  aliquas  vias  moderandi  has  contro- 
versias,  nec  gravatim  cedam  aliis  saniora  monen- 
tibus.  At  raeo  iudicio  nuUus  est  articulus  diffici- 
lis  praeter  unam  Missae  causam. 

Opto  autem ,  ut  dominus  noster  lesus  Chri- 
stus  efficiat ,  ut  talis  constituatur  aliquando  con- 
cordia ,  qua  et  ^^)  ipsius  gloria  fiat  illustrior  et  '^) 
piae  mentes  non  perdantur  sed  adiuventur,  ut  in 

*)  Schw.  dpium, 
S2)  Schw.  eonstiiui, 
85)  Schw.  tantum. 
34)  Schw.  vita ,  mendose. 

85)  Schw.  convtnire. 

86)  Schw.  hoc. 

87)  Schw.  omittit  et. 

88)  Schw.  ut. 


De  Coettbatu  Saeerdoiwn. 

Manlfestum  est,  paudssiraos  in  coelibatii  sine 
magnis  offensionibus  conscientiae  vivere;  plurimi 
etiara  in  manifesta  turpitudine  vivunt,  et  illa 
exempla  nocent  Eccleslae.  Debet  autem  Pontifez 
et  sanare  conscientias  et  profaibere  mala  exempb; 
ideo  optandimi  est,  ut  legem  de  coelibatu  sacer- 
dotum  aboleat  Pontifex«  Mam  faaec  res  est  pror- 
sus  iuris  faumani.  Magna  est  autoritas  Ecclesiae 
in  fais,  quae  sunt  luris  faumani^^),  et  hac  aucto- 
ritate  Ecclesia  uti  debet  ad  aedificatlonem,  ad 
alendam  pietatem,  ad  iuvandas  conscicRtias,  ad 
profaibenda  peccata ,  non  ad  pemlciem  ianimamm 
aut  ad  confirmanda  peccata.  Porro  faaec  lex  de 
coelibatu  multa  peccata  parit,  et  multas  animas 
perdidit.  Fortassls  cum  olim  pauciores  essent  sa- 
cerdotes  et  liceret  eis  ducere  uxores,  sic  tamen  ne 
postea  essent  in  mluisterio. .  Haec  lex  nimis  faa- 
buitincommodi;  nunc*)  certe,  tanta  in  multito- 
dine,  'et  cum  prorsushuic  brdini prohibetur  cod- 
iugiuro:,  quahta  pariat  incommoda  noa  est  obscn- 
rum.  'Leges  fauriianae  debeat  ctdere  tempofiyHis; 
ideo  optandum  est,'  ut  Pontifex  faanc  legem  midr 
get«  Fortassls  illud  etiara  obstat,  quod  raetuunt, 
fore,  ut  dlsslpentttr  opes  Eddesiasticaeant  labe^ 
factentur.  iujfii  electionis,  si  Episcopi  ducarit  isip- 
reSto  Da  his  pericuU&.deliberarji  posseL  -  Tortas- 
sispossel^^)  iniri  ratio,  ut  taotum  coelibea^eUge» 
rentur.Episcopi,  sed  cadcria  «minairis  EodUsi»- 
rum  coiicedei^nr '  coniu^um.  '  Pateilo*  posC  d^ 
erunt  Pastores  Ecclisiis  ,^  praeserttm  ih  G^rmania. 
Becet  autem.Pontificqm^  publi/cam  pteessitatem 
Ecclesiarum.  anteferre  suae  conslituUon»^')».'  Sed 
kic  articuliis- non  habdb  opns.  bsga  diafmlatiflvie; 
tantum  faic  aeq«titatePQmUfifcisibtsimiHioriim>Pr^ 
cipum  opus  est,[  ne  legem  inutOem  perdnaeiter 
defendant,  cum  nihil  opus.  sii.      . 

Postremo  facilis  est  diiudicatio.omniumcon- 
troversiarum ;  iantum  articuhis^  de  MImb  habet 
aliquid  difficultiatis.  Sed  dnteirbotiea  at  piot  spdo 
de  omnibua  conveniri' 'posae.  .  Idlsb  idnmdut  est 
Ghiistus,:  ut")  sumrtorumiilegum  animosflectat 

80)  Magna  esi  etc.'eiciclenint'apird*Cohili. «iPex;  God.Getk:' 
babet  iis  pro  Msj^  et  aucioriiatis  humanas  pro  iis^ 

*)  Colub.  et  Pes.  iic  iiabent :  ia  minisierio^  haeeU 
habuii  incommodL    Nunc. 

81)  Sic  cod.  Golb.,  sed  libri  editi:  perimHs  poMWSi  fmimsis 
i^eunufortasse), 

82)  Sic  Colub.  et  Pez.  cam  cod.Gotb.,  aad  Psuc»  imifttutmm 
*♦)  Peuc.  ut  ei. 


786 


EPISTOLARUM    LIB.  VL    15S4.. 


766 


timDre  Dei  et  vera  fide  et  vero  cnlta  Dei  et  oroni- 
biu  virtutibus  proficiant  ad  salntero.     Amen, 

Philippus  Melanthon 
salvo  meliori  iudicio* 


ad  studium  illustrandae  gloriae  Dei  et  iuvandaeEc- 
clesiae,  et  det  arbitros  hamm  maximarum  remm 
idoneos. '  Nam  si  diiudicatlo  committeretur  indo* 
clis,  et  his  qui  suis  affectibus  magis  vellent  nio* 
rem  gerere  quam  consulere  saluti  publicae,  quid 
futumm  sit  facilis  est  diiudicatio.  Sed  oremul 
Christum,  ut  Ecclesiam' suam ,  pro  qua  et  orilvit 
et  passus  jBSt,  respiciat"),  eamque  redigat  in  con- 
cordiam  piam  et  perpetuam. 

Haec  scripsi  non  quod  de  unius  sententia  ali*- 
quid  constituendum  putem ;  nemo  eniro  in  Ecde- 
sia  sibi  hanc  tyrannidero  suroere'  debet:  sed  quia 
rogatus  sum,  bono  studio  respondi,  et  significavi 
me  hoc  scriptum  velut  deliberationem  quandam 
mittere,  et  optare,  ut  plurcs  docti  comrouniter 
de  tantis  rebus  deliberent  Non  igitur  pro  decre- 
tis  spargi  in  populum  debebant,  et  quidem  pro- 
fessus  sum,  me  concessumro  iudiciis  aliomm  re- 
ctius  sentientiuro. 


B. 


•i 


Idcm  scriptum  a  Gallis  editum\  ex  Argenterio^  {F.) 


Dtto^eeim  ArliciiH  «  parte  Germinoroni  Proterttntium  a  Jfie-^ 

rMfhrftmf  adFrancftKiim/.  GalliarumRcgem  mjaii,  ut  eiamioi 

PariMensium  Magistrorum  Tiieologiae  aubiicerentur. 

•  ■«■■• 

Prooemium, 

Aa  «oBBtitaendaia  verani  in  Ecclesia  Dei  niuoiiem  et  con- 
cordiam  primnm  hoc  censemnB  esse  necessarium,  nt  in 
Ohxistun  omnes  spectemns;  proximnm  et  ab  lioc  ipso 
peiidens,  nt  gloriam  elns,  nom  propriam  qnaeramns, 
^evn^ne  esse  Tolnmns  T«rbi  Dei  Deetores  et  Conciona- 
tiM,  nec  genunna  altenitf i  glndiatoriofl  anUnoB  nostra 
■mdienft  defendendi :  Qoilh  potins  uiugustintfm  imitari 
stejkam^s,  qni  modesto  yir  i.ngenio  libros  scripsit  Re- 
Iracialionnnu  Neqne  enim  hoc  illi  probro  dncitnr ,  qnod 
Tir:iantn8»  sed  nnnsKoc  fecerit  rimpliciter  et  bona  fide. 
B^snim  sn^fTaenas  fberit  in  stadiis  labor,  si  nihil  liceat 
Mliafr^HiiN  praetfirilo.  Hnnc  Banctnm  Tirnm  si  Toln- 
nu».oninieaimjtari,- libenteralteri  alteris,  nec  pancU  ia 
xfkas,  illaivBa  tamen  yeritate»  cedemns.  Atqne  nt  a  no- 
^stratibnB  initinm  fiat ,  mnlta  condonabimns  Ecclesiasticae 
cancordiae.  Mnlta  iam  restitaere  ia  gratiam  eins  rei  oc- 
eepimvB ;  Mnlta  ef iam  ipsa  tempora  molliernnt.  Intelle- 
ximiB  qnidem  antea  et  ex  animo  indoInimnB  incnlcari  de 
Bobia  apinionem  Pontifiaibas  et  Regibas ,  hoc  tantam  nos 
■loliris  a^  recepta  omnia  cpnTellantnr  ^  nt  excnssa  Mo- 
nar^i^  Romani  Pontificis  et  repndiatis  Teteribns  ordina- 
ttonibns  Ecclesiastieis  libertatem  qnamdam  barbaricam 
statnamnB,  cnm  tamen  alind  nibil  nunns  Tolnerimns, 
qnamrepio  Cbristi  enam  deesse  politiam,  snam  praeci- 
piendi  et  atatne^fi  aactoritatem.  Scimas  eaim  nasqnam  cer- 
tiofit  omnia  eiconcinniore  ordine  debere  constjtni,  nnsqnam 
debeiv  maiorem  esse  obedientiam,  snbiectionem  plenio- 
i,  poteilatie  reTerentiam  relii^osiorem.    lam  extema 


potestas  (cnm  qnaecnnqne  sit ,  aDeosit,  et  Dei  ordina«- 
tioni  resistat,  qnicnoqae  haic  non  obtemperaTerit)  toti  in 
eoBomas,  nt  baec  potestas  Bacrosanota  sit,  et  colatnr 
ab  pmnibus  qaam  rcligiosissime.  Itaqae  ne  per  dogmata 
qnidem  nostra  stabit ,  qnominns  coeat  insta  Ecclesiamm 
in  Domino  concordia* 

I. 

De  poieiimU  PoniifUiam 

Primnm  igitnr  hoc  omnes  nnanimiter  profitemnr  po- 
litiam  Ecclesiasticam  rem  esse  sanetam  et  ntilem ,  nt  Bint 
ntiqne  aliqni  Bpiscopi ,  qni  praesiat  plaribns  Ecdesiamm 
Ministris;  item  iit  Romanns  Pontifex  praesit  omnibas 
Bpiscopis.  Opns  est  enim  in  Ecclesia  gnbernatoribns, 
qiii  Tocatos  ad  ministeria  Ecclesiastica  explorent  et 
ordinent,  et  indicia  BccleBiastica  exerceant  et  inspi- 
ciant  doctrinam  sacerdotam:  Bt  ni  maxime  nnlli  essent 
Episoopi,  tamen  creari  talcs  oportereU  Tantnm  hoe 
optamns,  nt  hi  qai  nnnc  snnt  Episeopi,  agnoscant  in 
tanta  infirmitate  hominnm  Ecclesiam  nnnqnam  adeo  pn- 
ram  fnisse,  qnin  aliqni  indderint  abnsns,  atqne  nt 
maxime  inciderint  nonnnlli,  aliqnos  esse,  qnos  qnis 
duxerit  dissimnlandos  et  condonandos  pnblicae  con- 
cordiae,  fnissc  tnmen  et  esse  qnosdam  mjnime  omnino 
tolerandoB :  immo  Tero  et  pleraqne  olim  faiBse  penianHc 
a  Patribns  institiita,  in  qnae  lapsn  tcmporiB  inciderint 
abnsns  hninsmodi,  nt  sanctiore  consilio  immntari  hodie 
possint,  alioqni  dcletnra  esse  aliqnos  Articnlos  Fidei  ne- 
cessarios,  perdnctnraqne  homines  ad  manifesta  peccato- 
mm  discrimina*  Qnare  Pontificis  est  etiam  in  rebns  ma- 
ximis  et  necessariis ,  nt  consnlat  conscientiis ,  aliqnando 

.  5S)  PeUC  UUVMBM/. 

49  • 


m 


EPISTOLAEUM     LIB;  VL    1584. 


76t 


cov^o^er?  rdAkaiioaeli»  el  tieissim  esft  Hoainuii  feite 
omiua  propter  pablicaiQLdilectioiien,  qnae  Rine  impietale 
vcl  manifesto  peccati  pericnlo  ferri  possnnt,  1d  si  Fon-> 
tifex  et  eiketeri  Episcopi  Yoluerint  intelligere ,  perfacilc 
f  ossnnt  snam  retinerc  anctoritatem ,  ncqne  bonns  nllns 
•rit,  qni  adTersetnr  hnic  EccleBiasticac  politiae,  ant  re- 
clamel  in  Romani  Pontificie  Monareliiam,  oom  ea,  no-! 
stro  qnidem  indicio ,  ad  hoc  prodesse  mnltnm  possit,  nt 
dpctri^ac .  couscnsiis  rctineatnr  in  mnltis  Natiouibns. 
Dcindc  qnod  ad  opes  et  reditns.attinet,  et  boc  Inbenter 
ajpioscimns,  Regiim  et  Principnm  donationes  essc  rcs 
licitas.  Snnt  antcm  illae  opes  et  reditns,  Regnm  et  Prin- 
cilinin^  doiationeo. 

n. 

Dejraditiombus  Tiumanis  ei  rerum  indifferenlium  in  geaere. 

.  Facile  potcst  iniri  et  in  hac  parte  ratio  nnionis  et 
concoicdiae.  Nam  de  liis  rebns  jidiaphoriBy  nt  de  cibis, 
(criis , '  vestitn  Bcdlesiastico  et  aliis  similibns  caerimoniis 
iiiler  omnes  perfacile  conveniet,  si  doetrina  eonTciterit) 
no4  dMerei  uostros  aeparare  se  ^  coiisnetiKiiAe  reliqnae 
Ecclcsiap.  Practerca  ciim  mnndns  carere  nou  posstt 
caerimoniis  ct  ordinationibns,  qnae  essct  morositiis  Tclle 
disscntire  ab  aliis,  ant  mallc  noTas,  quam  nsitatas?  tan- 
tnm  admoncbnntur  imbccilliores ,  quomodo  sine  snpersti- 
tione  hninsmodi  Adiaphoi^fi  strroMia  eint» < 

III. 

'  Ds  ieiknio^  taMli§mihnB  uwnii^  ei  ei6^um  deleeiu, 

Ittinara  Tcro  in  qiiibnsdam,  et  maxime  th  ieinnibmm 
obserTationibns  et  bmni  castigationo  camis  non  adeo  inter 
homiues  couTcnirct,  hoc  est,  non  ita  panci  his  dclcctari 
Tidcreutnr.  At  iutcr  nos  et  cos,  qni  nos  damnaut,  hoc 
intercst,  qnod  nobis  Tidctntj  cnm  ista  nonuisi  ab  ultro- 
nco  spiritn  rite  snscipi  qnciuU,  praoaliarc  homiues  ad  ca 
saoctis  hoiftaracntid  iUieitare,  nt  Apoet^lifecejrunt^  qnam 
adtgerc  praecoptis',  qnao  nemo  tamcn  ohserTat,  «otqnc  hi 
miiiime  omninm,  qui  praQcipiunt.  Illi  autem  maluut 
praecipere  et  haec  esqe  praccepta  XHrina  contcudero,  ni- 
hil  seiliciti  qnod  ea  obscrTet  nemo,  Icinninin  qnidcm 
profiteinnr  essc  ab  ipso  Christi  Spiritn  institutum,  Sed. 
delectns  cibomm,  etiamfiti  lestimonio  Soriptiirae  oedamns 
(idi  qiiod  fero  Atx  omaibM  c^introTersiis  hoiu9  tcmporis 
dioi  possit)  PatfHVk  aiK*toritate  rofelli  potest*  Chrjfso^ 
tiomu9  inComiueiitariis  adTimothenm:  J^^lla  creatura, 
inqnit,  co«imt«#iic,  eei  immiinda.  Item,  Si  commuuis 
iii^  medicameniunk  ^aiin  promptu^  SignumCrucis 
iUi  imprimc»  Graiias  age  JOco ,  Deo  gloriam  refer. 
N»ta  cst  Historia  Sptridiouis  ISpiscopi,  lib.'i.  Uistoriae 
Iripartitae,  eap.  1*  Duu^  hospca  qnidam  rcfutaret  (recu^ 
mrei)^vrnen  porcinas  iu  Qnadrage^ima  comcdere,  pro- 
fitens  eeChristiannm,  inqiiit  «SpiWdio»,  propterea  refu- 
tare  non  debe$>  qniaChrislianus.  es.  Nam  omnia  muuda 
mundis^  nl  sermo  Divinn<ai  edocuit.  Adde  qnod  panca 
fnemBt  Indaeornm  iei¥Bia,  et  tamen  nemo  CApitale  duxit, 
siqnisillis  diebnanoirieiiniasscl,  neeuna  lex  ferri  po- 
lesl  in  tanta  honunnm  ek  complexionnm  inaequalitate, 
Undc  satis  claret,  qnod  sit  Christi  ingum  per  se  lcTe, 
sed  Tariarnm  constitntionnm  onere  mullifariam  a^graTA- 


tiw.  Ne  ^jkiiMmtu  .patel,  allam  a  nohie  moram  feftp 
qnominns  i^  hacparte  Eccleaiafl  Dei  pax  eoiiatitnalnri 
libcnter  crimns  omnibns  omnia,  modo  pnritas  doclrinae 
Christi  admittatnr  el  remoTcatnr  snperstitio.  Atqni  po- 
ritali  doctrinae  qnis  Tclit  obsistere  et  patrociiiari  snptr- 
stitioui? 

vr, 

De  cultu  Sanclorum, 

Tam  mnlti  snnt  et  tam  manifesti  ea  iu  re  ahnsas,  nt 
omnes  docti  et  pii  iam  olim  ante  haec  tempora  emenda» 
tionem  flagitaTcrint.  Profiteranr  qnidem  es^e  retinendos 
Sauctomm  honores,  qnales  fnernnt  in  TCtere  Ecclesia. 
Nam  ex  Hieronymo^  AmhrosiOy  Basilfo^  NaziamxeuOj 
apparet  festos  dies  celebratos  esse.  Exfant  et  Conciones 
eorum  pleuae  Sanctomm  cucoiniis ,  ct  legnntnr  aliqni 
sancti  Patres  in  eucomiis  Sanctomm  mortnomm,  pia 
mortnornm  facta  prosopopoe¥a,  intcrcessioncm  cornm  qnasi 
praesentes  a  praeseutibus  orasse.  Ycmm  cnm  id  fecisse 
Tideantur  magis  studio  coramoTcndi  affectum  religiosae 
admirationis  iu  DiTOs ,  quam  nt  eomm  iutercessioni  mnl- 
tnm  tribnercut;  quia  sicut  ait  Basilius  in  Conciome  de 
qnodam  Martjre,  Iiaetantur  populi  laetitia  spiriiuali, 
cum  egregia  facta  lustorum  audiunt :  Admonere  to- 
lim  rndem  popnlum ,  ne  fidnciam  debitam  Christo  Iraat- 
ferant  in  Sanctos,  nl  saepe  occidit  hactcuns,  Naa  si 
omnino  iuterccssionis  Sanctornm  aliqna  mentio  prqpter 
re^eplam  consnetudinem  Tidebitnr  retineuda  esse ,  ea  ouh 
xime  iaterceesionis  forma  cpnstitnciida  essel  in  piiblico,' 
qnae  cst  in  Tcteribns  Ecclesiae  orationibns ,  nbi  inTOca- 
tio  fit  ad  Deum,  non  ad  Sanctos,  ct  tamen  fit  menlio  ali« 
cnin^  iutercessionis;  Tidelicet,  Deueduj  ut  adimvmmm 
precibus  Sauciorum.  Certnm  esl  euim  Sanclot  ia 
Coeloorare  pro  tota  Eecleski  in  eommniii,  Bicnl  «l.b 
hac  Tita  homines  pii  orant  pra  nniTersa  Eoclesia.  M 
hic  snnt  pniemnntcttdi  hominnnf  animi  recta  dor Iriaa,  nl 
intenigant  qnod  Christns  Tnll  Mi,  nl  agBooeamiis^  ipnm 
fsse  Mediatchrem,  ipsnm  nobiB  propositnm  ease  PobIi- 
ficem,  qui  et  Tclit  iuTocari,  el  Telit  exandire.  Nee  apki 
nio  fcrenda  est,  qnasi  alii  Saneli  sinl  eo  beiiigBioree,  bI 
adoremus  cos  Tclut  Patronos,  ilt  meriiis  eomm  iBBita* 
mnr^  qni  mcri4o  passionfs  Christi  et  gralia  illiiNi  biIbb- 
tnr,  nt  praerogaiiTas  quasdam  snpersliliose  illi»  IrihBB- 
mus,  qnibns  morbos  et  alia  ineommbda  depeilBBt,  cl  ib- 
terini  nnllo  Tcro  stiidio  tcncailinr  Chrtstt,  'nihil  de  DifB* 
mm  imitattone  solidti  simns.  Hoc-qnid  ^isi  DMUiiftttB 
idololatria  est?  At  sic  Tiilgns  prope  omne  DItm  eoUl| 
nt  qnae  dimntnr,  cannutnr  et  finnt  a  plerisqne  in  eonoB 
fcriis,  ad  eom^  sepnlcra,  imagiues  el  statnas,  siex* 
pendamns,  diim  eo  conflnit  otiosa  mnltltudo  ad  coBTiTiai 
hidos ,  choreas  el  rixas ,  Tidebimns  noe  minimo  ahease  • 
supcrstittone  Ethnicornm.  Sed  nt  iBgenne,  qnod  neBli- 
nins^  profilcamnr,  nihil  inhac  parte,  noTa  diapulalioBO 
ant  conflirtione,  opiis  erit.  Tantnm  Ecolesianim  admi^ 
nislrationibns  adhibeanfnr  docii  el  pii,  Bon  iBdocli  il 
qnaestnosi  Saccrdotes,  qni  popnlnm  eraiieBl  qBomodo 
el  qnateniis  Saneti  sinl  eolendi,  honorandi,  -iBTooBBdii 
qnomodo  ferjae  oelebrandae,  el  qnod  in  oonim  inTOOO^ 
lione  rcBpiciendnm  sit  ad  promiseioiieo  de  Chriolo,  qaio 


760 


EPiSTOLARUM    LIB.   VL    1584. 


770 


mtiiifcii  M0  p«r  Chriiitini  CfXAndiri,'  tC  Dfnii  «io  T«lle 
lA  BilttGtas  nis  coIL  Hainsmodl  si  prwEficiiKiitiir  Erele* 
liitMiiiisftri,  qni  rectm  doctriACHi  instanteBt,  atqne  it^ 
«UtiitQr  iBviceni  iiler  nos  moderflrtione,  dissimola» 
(,  {oeile  ftbnsnB  omnes,  .qni  fuernnt  hactenns  in  enlta 
Baaetornm,  per  sese  ment,  atqne  adeo  dc  plerisque  aliis 
abnsibns  idem  est  sperandnm,  deque  eo  maximc,  qni 
nno  80  tractandnv  offort  snpor  Sanctornm  imaginibns  ct 
Nam  si,pii  et  docii  Saccvdotes  onfficiantnr  in  co- 
locp,  qni  stalnis  eioBmodi  abntentes  ad  quaestnm, 
padutiir  imbecillnm  et  rade  ▼nlgns  in  Buperstitioaem  et 
idololatriam  cadere,  doceant(|iie  in  Sanctornm  memorinm, 
nt  per  eam  ad  eorum  imitationem  inTiterour,  imaginos  et 
itatnaoesBe  positas,  nos  profecto  neqne  Christi,  neqne 
Baoctomm  imaginee  damnabimns,  Nam  earnm  cnltum 
Umtnm  et  adorationem,  et  tam  indoctnm,  qnam  aTanim 
ot  qnaestnosnm  Sacrificnlomm  Tnlgns  improbamns,  idqne 
«MTheologis  omnibns,  et  Teteribns  et  reccntioribns. 

V. 

Uiasamm  contemptnm  apnd  mnltos  eadem  inTcxit 
iadocta  et  sordida  Sacrificnlomm  mnltitndo ,  quibns  idem 
McidiBSO  Tidcmns,  qnod  Titro,  nt  mnltitndine  Tilescerent. 
894  ri  ftd  hoe  honoris,  pii,  docti  et  probati  tantnm  ad- 
a^Viiitvr,  non,  ntantea»  terrae  onera,  penns  hominnm 
i^Mnisiuiinm,:  qni  nihil  alind  scinnt»  qnam  Missare, 
imq.tnro  in  ipsa  sna  Missatione  non  loqnuntur  qninqne 
wrM  im  sensn,  qnem  Panlus  pracfert  decem  millibua 
firhomm  in  lingna,  1.  Cor.  14«  Fortasse  semotis 
Ui '  Missariun  condnetitiis  nnndinatAribns ,  rcstitnetur 
Mhiin  inus  honos,  et  omnis  lingiia  confitebitur,  qiiod 
liina  iit  Dominns  in  gloria  D<*i  Patrls :  ita'  nt  FsAlmi, 
U^rpni  ct  Cintiones  aint  spiritnales.  eanatur  et  psallatur 
lA  Domino.  Neqno  Tcro  Miasam  ipsam  damnare  unquam 
Tilnimns,  sc<1  abnsns  tantnin  et  Titiji,  qnae  obrepscrnnt 
Wk  priratis  Missis,  ct  praepestera  eins  opcris  fidiicia, 
qnae  plerosqne  sic  sednxit,  nt  posthabita  omnipiptatis 
et  poenitentiae  cnra,  si  Tiderint  modo  singulis  diebns 
Mliiani,  de  eiis,  licet,  mjstcriis,  ue  cogitciit  quidem, 
yntwt  id  sibi  et  snis  in  hac  et  futura  yita  Taicre  prae  ce- 
terisr.mbni  omnibns.  Nos  qnidem  usitatam  Missae  for- 
XMi.aqt  retinninins,  ant  restitnimns^  adeo  nt  tix  dissi* 
miljtndo:  vUa  agoosci  posiit,  et  optarim  idem  facere  non- 
nriloiff  qni  TCtcrem  Missae  formam  omnino  abiccerunt. 
QMranm  enim  attinet  eaerimonias  miitare,  cnm  opns  non 
iii,  cnm  Tidelicct  non  nocossaria  mutatio  fuf^icnda  sit. 
Hifccmns  antom  tantnin  piiblicam  Missam,  inquantun- 
tnr  aliqni  Saeramento,  scilicet  prins  explorati  ct  confessi, 
iid  priTatas  Miisas  nnllashabpmns,  sicnti  neque  habnit 
TB(SBilCcdesia,  neqno  unqnam  habuernnt  Graeci  in  Pa- 
Tidiiis» .  Sed  haec  disputatio  poterit  in  Syuodiim  rciici, 
et  intirim  nemo  ad  priTatam  Missam  cogi,  De  Missa- 
mii  appIicatioBOy  an  pro  aliis  Taleaut  in  remissioncm 
pooqatomm,  etiam,  ntasseniBt  nonnulii,  ex  opere  opc* 
ralo,  Caoile  lioebit  tcI  ex  Aqmnate  ooncordiam  sarcire. 
Utraqao  onim  et  Sacrificii  et  eins  applicationis,  qnam 
illtdooot,  xatio  nititnr  Tirtnto  promiisa  saero  Miniateriio 
iiTiTJiiiembrornmChriiti  coaunnnione. 


VI. 

Dtf  Sacramenio  Eutharlsliqe» 

AgiioscimuB  et  confitemnr  omnes,  snblatis  qnae  inteir 
nos  din  vignerunt,  altercationibns,  qnod  Domiuus  Ieini| 
qnemadmodum  in  nltima  Coeua,  ita  etiam  hodie  Dioci* 
pnlis  suis  et  credentibns  snnm  Tcruih  Corpus  ct  Sangni* 
nem  Tcrc  ad  manducandnm  et  bibendnm  dat  iu  cilinm  ani- 
inaTiim  et  vitae  acternae,  'ita  nt  Christus  in  nobis  et  ipsi 
inChristo  maneamus,  qnodqne  ex  Tcrbis  Christi,  dnm 
ait,  Hoc  €$tCorpu8  meumi  Hic  €8t  Sanguis  meuet 
Ncfas  est  alind  colligere,  qnam  in  Sacramcnto  adesso 
Tcram  Tcri  Corporis  ct  Sanguiuis  bomini  pracscntiaiiu 
Itaqne  siTC  Coenam  Domini,  siTc  pancm  ct  Tiuum  Donuni, 
siTO  Corpns  ct  Sangninem  Domini,  sive  Sacramentiim 
Corporis  ct  Sangninis  Domini ,  siTc  Missam,  ant  Sjn- 
axim,  aut  Eucharistiam,  ant  Agapcn,  aiit  Litnrgiam, 
ctiamai  Sacrificinm  Tooare  qnis  Tolnerit,  non  mnltnm 
iudicamuB  esse  Christiaao  do  nonine  ipso  contendendniiii 
modo  de  re  ipsa  coustiterit,  ct  praesentc  urso,  qood  di* 
citnr,-  Tcstigia  non  inqniramus.  Feremiis  enim  ad  sa* 
num  intellectnm  haec  omnia  nomina.  Tamen  nt  dcinccps 
de  hoc  omninm  maximo  Sacramcnto,  quod  Fide  tantnm 
possnmns  percipere,  non  eti(|tm  rationibns  ac  persuasio- 
nibns  hnmanis  demonatrare,  nnlla  nnqnani  nsqnam  pro- 
ponatnr  qnaestio,  qnae  non  eadem  possit  Terbis  conccptis 
et  ex  sacra  Scriptnra  neque  aliunde  depromptis  dispntari» 
ETangcIistae  sane  et  Panlns  de  hoc  mjstico  pane  ciT'- 
cnmcise  meminemnt,  Toriti  nimiram,  ne  quid  de  tanto 
mjsterio  secns  dicerent ^  qnam  oportct,  ^  Igitur  et  nos 
hanc  Theologiam  sic  tractemns,  et  non  incidamus  in  Ma« 
theologiam.  Imitemnr  Phocionia  sentcntiam,  qni  dnm 
alii  soliciti  essent,  ut  qnamplurima  dicerent,  qno  Tide- 
rentnr  Auditoribns  diserti,  illi  diTcrsa  cnra  erat,  ut  qnae 
ad  rem  faccrent,  Tcrbis  quam  pancissimis  romplectere- 
tnr.  ErraTcrit  sanc,  qni  ETangelistis  ct  Paulo  prnden- 
tior  cssc  Toliicrit,  Deploratc  crraTcrit,  cni  pudor  fucrit 
inconsilio,  iit  crrorem  etiam  inloIIectnmTclit  defendere; 
et  in  snmma,  de  rebns  tam  Divinis  disserere  periculosis- 
simnm  est,  tacemus,  definirc  tcIIc. 

VII. 

De  Communione  sub  utraque  speeie^ 

De  ntraqne  specie  Sacramcnti  Tidemns  snbinde  tn-^ 
mnltns  renoTatos  esse,  MoTctur  enim  populns  cnm  al- 
legatnr  institntio  Christi  ct  Tctns  ritus  Ecclesiae.  Porro 
nt  conccdinon  debeat,  Tix  constitnerc  quisqnam  possit, 
enm  diversnm  irrepscrit  sine  auctoritatc  Ecclesiae  abs- 
qne  ullaratione,  qnae  apud  ritedoctos  et  ca,  qiiae  Chri- 
sti  sunt,  cnrantcs  alicuius  magni  momenti  sit.  Sola 
qnommdam  praepostera  huins  Sacramenti  reverentia  ct 
praerogatiTae  Sacerdotalis  appetcntia,  praocipua  esee 
Tisa  cst  huins  inhibitionis  cansa  Gersono  viro  doctis- 
simo  ct  sanctissimo.  De  institntiono  Tcro  satis  constat, 
Matth.  86.  Bibite  ear  hoc  omnes.  Et  Marci  14.  Biie-' 
runt  ejr  hoc  omnea:  Et  ex  libris  signoram  apnd  Bene^ 
dictinos ,  et  in  constitntionibus  Carthusianorum  legitur 
do  fistnla,  qnalialei  bibebant  Dominicnm  Sanguinem,  et 
Mognntiae  abhino  annii  qnadringentis  erant  iuxta  Aram 


771 


EPISTOLARUM    LIB.  YL    1684. 


77« 


maxiinam  sex  fistulae  argenteae  lii  Imiiumodl  usnm. 
Forro  facile  mederi  his  tamnltibns  Pontifex  sine  nllo 
ma^o  detrimento  posset,  si  snblata  prohibitione  relin- 
qneret  nsnm  libemm,  et  coikstitneret  ne  qva  pars  ake- 
ram  damnaret,  Haee  libertas  plnrimnm  ad  tranqnillita- 
tem  eondneeret,  neqne  noceret  nlli  generi  hominnm, 

VIII, 

Ih  CanfeMSwne» 

Confessio  estmnltiplex:  Una,  qaaeDeo  oecnltiora, 
imo  omnia  confitetnr,  Altera,  qna  Deo  et  Bcclesiae  pro- 
dimns  crimina:  Tertia,  qna  familiariter  Fratribns  dele- 
^mns  emita^  qnae  etiam  praecepta  est,  sicntmntnae 
preces  et  opera  >misericordiae.  Has  omnes  qnidem  in 
nnam  Sacramentalem  miscnerunt,  imitati  Poetas^  qni 
mnltomm  Heronm  praeclara  gesta  in  Hercnlem  ant  Bac- 
cJinm  nnnm  cong^mnt.  Sed  eam  sane,  qnae  mnltomm 
tecnlornm  confessio  comprobata  fnit,  et  nnnc  qnoqne  ob- 
^  serratnr,  indicio  nostro  prodest  retinere ,  propterea  qnod 
abolito  more  absolntionis ,  obscnratnr  doctrina  de  remis- 
sione  peccatomm  et  potestate  clavinm:  Etiam  propter 
disciplinam,  qnod  in  eonfessione  commodc  possnnt  lio- 
mines  institni.  Nec  habet  qnidqnam  pcricnli  ant  incom- 
modi  confessio ,  si  docti  praeficiantnr  Bcclesiis  Sacerdo- 
tes,  qni  sciant  rerbo  enm  snstentare,  qni  lapsns  est,  qni 
superstitiosa  ennmeratione  non  onerent  conscientias ,  nec 
morosis  interrogationibns,  nt  erenisse  constat,  inter- 
dnm  praebeant  ansam  delinqnendi ,  qni  ansteritate  intem- 
pestiya,  non  coniiciant  in  despcrationem ,  nec  bacnlnm 
fractnm  comminnant,  nec  lignnm  ftmiigans  extingnant, 
nt  est  Isai  42.  De^ique  qni  recte  docere  sciant,  nnde  sit 
remissio  peccatomm.  De  bac  igitnr  sictit  et  de  commn- 
nione  snb  niraqne  specie,  cnltn  Sanctomm,  instifica- 
tione,  Totis  et  coelibatn,  Pontificis  in  mann  est  concor- 
diam  statuere, 

IX. 

De  iuslificatione  ^  Fide  ei  operibus. 

ControTcrsiam  banc,  de  qna  initio  magna  fnernnt 
certamina,  ipsa  tempora  mollicmnt,  Nam  d'e  mnltis 
iam  conTcnit  inter  doctos,  qnidnam  illnd  sit,  scilicet  in 
quo  certi^nobis  datnr  esse,  Denm  peccata  condonasse 
et  Titam  aeternam  adindicasse.  Cnm  enim  omnes  sen- 
tiamns  primam  gratiam  n  Deo  proficisci,  qnam  Tulgo 
pracTeuientem  Tocr.nt ,  et  sine  qna  placere  Deo  nemo  po- 
test,  cx  propriis  operibns ,  neqnc  legi  satisfacere ,  fatea- 
mnr,  necesse  est,  per  ipsam  gratiam,  qnam  cnmFide 
amplectimnr  prius,  qnam  quidqnam  operemnr,  nos  sal- 
Tari.  Relinqnitnr  ergo  Fidem  esse ,  qnae  nos  instificet, 
acceptos  faciat  Deo ,  et  per  qnam  unam  certis  nobis  esse 
datnr,  nos  ad  Titam  acternam  et  beatam  esse  Tocatos. 
InhacFide,  hocest,  fiducia  in  misericordiam  Dei  nltro 
nobis  peccata  remittentis  per  Sanguincm  Filii  sni ;  Bx 
kac  item  Fidc,  boc  est,  fiducia,  quae  per  dilectionem 
efficax  est,  recta  Tita  seqnitnr,  ex  qna  etiam  Tita  aeteraa, 
sicnt  ex  ineredulitate  Tita  mala  et  damnatio  aeterna.  Ne- 
qne  enim  Fidem  esse  in  eo  arbitramnr,  qni  nt  CKry^o- 
9i9mm$  conqneritnr  de  Constantinopolitanis,    Fidem  ia- 


etaat ,  sed  qnam  Tirtno  non  teqnitnr,  TirtaleA  tclmiai 
ecientiam  mpera&tia,  temperantiam  patientia^  pielas 
et  fratema  dileotio.     Nam  qni  instificatianem  prnfidiinl 
el  Fidei  institiam  adsnribit,  fllatimadkibeM  deb6taa& 
dotnm,  nl  dnoat  •eqneiamr  et  Tirtulnm  cirteBMM    amnl 
matnram .  Fidei  et  opemmiexplieaasy  el  Fidem  opu  Dci 
esse,   aon  noslrnm  demoiislrans^   nl  qai  gloiialHr^.  ia 
Domino  glorietnr,  el  sciat  Fidem,   opns  mngBifieealiaa 
Dei,  afferre  institiam  in  Bccnlnm  secnli , .  aM>rli&ca tieawi 
carnis ,  TiTificationem  Spiritns,  Tictoriam  mnndi,  camiSi 
peccati,  Satbanae*     Cnm  ei^  de  hac  Fide  loqnimnr, 
satisliqnel,  nos  bona  opera,  qnae  snnt  Fidei  leslimonia, 
exempla  et  frnctns  nion  cTcrtere^  ged  irite  planfare.  '*Po- 
sita  ergo  TiTa  radiee  Fidei,   atque  etiam  diHgmtiBsimf 
nostros  etiam  qnofidie  adbortamnr  Ittcnlenlissima  c^i^i* 
cantes,  qnod  Dens  et  bonis  et  malis  operibai  repeaei- 
rns  sit.    Tamen  qnia  senri  inntiies  enmna  at  legon  Sa 
nunqnam  implemns,   fidendnm  semper  docemna  auen* 
cordiae  Dei  et  merito  Cbristi,  non  nostris  eperibvs,  qma 
qnatenns  bona  merita  sunt,   Dei  opera  Bnnl,-  nl  Difm 
uiugwtinus  praedicare  solet.  Porro  omnia  opera  aoslrA 
sic  debere  institui,  nt  et  gloriamDei  illnslreal  elinTeal 
proximos;  qnoniam  omnis  lex  et  Prophelae  ia^ditoelim 
Dei  et  proximi  consnmmantnn    Igitnr  in  Iiae  aaaerlbii 
dno  in  primis  considerandi  sunt  Articdli:    Aller^est  di 
remissione  peccatornm:    alter  efst  de  dignilate  hoMnB 
opemm  in  iis  qni  iam  reconeiliati  snnt    De  prlore  Artt 
culo  facile  existimamns  eredi  posse,  qnod  in  reHBSiiM 
peccatornm  necessaria  sit  eontritio  et  mnlalio  mqnua^  cl 
tamen   remissioncm   contingere   non  propter  dignilalaa 
nostrae  contritionis  sen  opernm,   sed  tantnm  per  miieri- 
cordiam  Dei  propter  Christnm,  qnae  Fide,  Iioe  enlyfcfiin- 
cia  in  Christum  apprehenditur.    In  hac  sententia  daraa 
non  excludi  bona  opera,  sed  aliam  cansam  remitsioiis 
peccatorum  qnaeri,    certam  et  snfficienlenu      Camtil 
enim  in  Tcris  paToribns  non  posse  opponi  bona  opem 
irae,  nec  indicio  Dei.    Hic  meritnm  non  tollitnry  fliddo- 
cetur,  nnde  sit  certa  repromissio»    Si  enim  penderel  cx 
dignitate  contritionis  nostrae,  fieret  incerta«    AliterAr- 
ticnlns   de  dignitate  bonornm  opernm  in  reconeiliatis, 
etiam  tempore  factns  esl  mollior,  qnia  enm  omaca  iaa 
concedant,  homines  procnl  abesse  a  perfedione  legis,  cl 
qnod  inrhoatio  legis  in  nobis  Deoplaceal,  noa  qnOdia- 
tisfaci.it,    sed  qnod  persona  est  reeonciiiala  Chrisle^ 
omnes  pmdentes  facile  agnoscnnt  reconeiiiatos  praedipw 
plarere  Deo  non  ex  dignitate  opemm ,  sed  Fide  propier 
Christum.    Hoc  si  concedatnr,  postea  facile  eat  indieinB^ 
quale  sit  moritnm  opemm.     Et  quid  prodeBaet  poM^a 
Talde  angore  atqne  ornare  dignitate  bonomm  opemm^  sie- 
nt  Scriptura  Talde  ornat,  modo  et  ille  Bcopna  tenealBr. 
Qnae  reconciliatio  propter  Christnm  contingat  per  Fidcm. 
Item  qnod  haec  opera  placeant,  non  qnia  satisfaciant  legi, 
sed  quia  personae  credant  Christo»     Necesse  esl  enin 
pias  mentes  contra  desperationem  praemnniri  el  doceri, 
qnomodo  placeat  nostra  obedientia.    Caetenim  iater  nef 
lamconTenit,  qnod  institia  bonomm  opemm,  bcv  {nstv- 
tia  bonae  conscientiae  sit  necessaria;  qnod  SpirilnB  saa- 
ctns  detnr  in  ipsa  remissione  pecoatoram  \  qnod  oporteat 
mortificari  teterem  hominem,  et  cresoere  aoTitatem  SpL- 
ritns;    qnod  Spiritns  sanetns  aen  maneal  ia  fisy  qni 


m 


EPISTOLARUM    LIB.  VL    15S4. 


774 


cmuuthurt  nortalia  peoeala,  Imm  «Bt,  coatra  coAocieB^ 
tiam  et  legem  Dei.  Itent  qnod  libemm  lurbitriam  aliqnid 
mgtA  in  canndis  taliboB  delictioi  item  qiiod  tametsi  non 
iMM  iloliio  a  Batvra  ad  beno  agendnm ,  tamen  per  Chri^ 
otnm- libOTOtit*,  et  ad  bonnm  oxcitari  necesoe  baheat. 
Itcai  qnod  a  Spiritn  Sancto  adimrotur,  nt  caToat  dclicta, 
oC  im  bonio  oe  exevceat.  Si  boo  modo  ea  intelligantnr, 
«nae  inter  noo  oonTeninnt,  pancae  snper  koc  Articnlo  re<- 
nfnae  cohtroTeraiae  emnt. 


•  i-"    f 


X. 


/1 


^  Monasi$rut^  d^que  voiti  Monaehorum  ei  Coetibaiu, 

.  -  -  Ifeqne  liic  Articnlna  babet  ank^em  aliqnam  contro- 
▼oniam»  Sed  tota  rea  Pontiiiei  in  mann  est,  Non  enim 
pelnt  boni,  nt  Monaoteria  deleantnr,.  oed  optarent  nt 
.ficliolao,  nienti  fuemnt  qnondam,  et  nt  ingentes 
omisna  et  pKOTontno  Eceleaiastici  ^  quooMaioFca  no- 
E^  tam  liberaliter,  frandatis  eiiam  aaepennmcro  haere- 
d9M,  Gontttlerout,  gloriam  Dei  et  pnblicam  ntilitatem 
•ptoetantesi  in  nsno  meliores  yerterentur,  ut  cx  eis  ale- 
-,  qni  iuTontntom  4>mninm  ordinnm  bonia  artibua  et 
ibu  instiliierottt^  non  nt  passim  hodie  homines  ignari 
oi  otiisoi.  Mmn  etiam  illis  ipais  in  loois  j  nbi  qnidam  to- 
■icfo.  Monasteria  deserta  occnparnnt,  oportcbit  tamen 
^anlo  post  noTa  Collcgia  coustitni,  ubi  alantur  de  pu- 
bVbb  panperes  Studiosi  aacrarnm  literarnm:  Alioqni  de- 
IMhi  outt  Pastores  Bcolesiis ,  nisi  ipsae  Respnblicae  in 
«ivflmiidi:CbIlegiio  alant  literarnm  Stndiosos  panperes, 
auqnibua  Pastoreo  anmi  queant«  DiTitea  enim  iion  fere 
diaount  literas,  et  Ecclesiasiica  ministeria  ut  plurimum 
defnginntj  et  Tideniur  initio  CoUegia  iiia  boc  consilio 
mufitnta  esse,  ne  deessent  Eeclesiis  Fastores,  ,  Nesci- 
amn  qnalio  sit  statns  Mouastcriornm  locuplctnm  in  aliis 
Bcgnis;  in  Germania,  unllac  in  hniusmodi  Monasteriis 
sinit  literae,  nnlla  doctrina;  in  ienuioribns  plus  est  liie- 
rflrte  et  fltudiosorum.  Quod  si  dispensante  Fonti£ce 
Coll^a  illaextarent,  ei  qni  alereninr  in  iis,  non  adi- 
gorentnr  pcrpctuo  ad  ea  Tota,  ad  quae  pncri  uccdnm  ra- 
tionin  compoies  hoc  tcmpore  adiguntnri  ei  deiucepa  inxia 
jKgnlam  VvnAMguHini  ct  omnium  Teienim  dimissis,  qui 
frnatra  in  coenobio  sunt,  permissoque  lis,  quod  idem 
jimguaiinu8j  idem  ei  Cyprianu»  pcrmittit^  rcliqnis  eam 
^ritae  raiionm  commcndaremns,  quam  Tctercs  Sancii  in- 
g4i|iicinat.  Magis  pasaim  florere  honeataei  aancia  Sto- 
Sm  .incipereni.  Nam  hanc  manifcstam  adeo  ei  indissi- 
■nlatam  TiTcudi  neqnitiam ,  aut  certo  hypocrisim  ci  su- 
pcMitionem  cur  non  snbmoTeant  Fastores  Bcclesiae,  ani 
enr  do  TOtio  in  genere  non  dispensent  in  hnnc  modnm:  ut 
M<iqiiio  imritns  in  Monastcrio  ieneatur?  Mon  iaiud  esi 
Oio#  jUnd^ro,  .Tota  coelibaina  ei  sincerioria  Titae  exigere 
el  edorO)  nec  cogitare  quidem  ui  ea  praestemns,  Sauc 
Tota  nt  para  cnlins  Dei  snnt,  ita  contra  Dcum  ncc  suscipi 
nec  praesiari  poasnnt:  Ei  hacc  dispensatiosine  dctri- 
mtnto  ordinnm,  aine  insi^ni  mntatione  pnblicaficret,  ct 
Ecdesiam  liberaret  a  multis  scaudalis  ei  pcccaiis;  ci  ta- 
men  habet  hoc  aequitaiis,  nt  non  dnbitemns,  quin  hic 
nobio  asseniianinr  omnes  boni  ei  pmdenies  Tiri ,  qni  cnm 
obserTaiione  praesentes  morea  coninlerint,  tcI  tantillum 
Intellexerini,  qnam  mi|Itorum  afflictae  conadeniiae  paa- 


w 

X 


aim:  in  Monaotoriio ^  ben  fero: W  ad  peccala  -et  abomina* 
tioMa,.etea,  qnae  Paulnmnominare.eiiam  pudet,  adi-r 
gantnr.  Non  deberet  antem  Totnm  (nii  etiam  rectc  dicu, 
inr  eaoe  Tincnlnm  iniqnitatio^  et  deberent  Monastoria. 
prodeooo  conaciontiacy  non  nocere.  Qnaro  ai  qui  non 
aini  idonei  ad  id  Titao  genna,  hoa  profecto  aaiino  eoael 
dimitiere  liberos.  Caeiernm  illi  qui  in  Monasieriia  ma* 
nerent,  ai  haberent  puram  docirinam,  poaaeni  riiibno  et 
insiiiniia  auis  uii  ianqnam  adiaphoris,  sine  snpersiitioiio, 
sicnt  existimo  Bemardum  ei  aimilea  nsos  eaae,  ct  nnne 
qnoqno  mnltos  Tiroa  pioa  aine  aupersiiiione  sno  Tcstitn 
0  oaeterio  rebns  aimilibus  jDii.  Conatai  enim  ex  Scriptio 
noetria  non  improbari  Monaaiicam  Titam  propter  rernm 
iUarnm  nanm,  8ed...onper8iitionem  et  fidi^ciam  impiam 
damnari. 

XI. 

De  Saterdoium  eontugio, 

De  Sacerdotnm  coniugio  idem  atatui  non  Tidemna 
qnid  impediai.  Nam  in  ianta  Saccrdotnm  ct  Monacho- 
rum  tnrba  rostitni  aliter  Titae  puritas  non  potcrit.  De 
hoe  Ariiculo  snui  Canoncs  Nicacni  Concilii ,  in  quornm 
Traciain  placcbai  aliqnibus  introducere  Icgcm,  ut  Epi- 
scopi,  Presbjtcri,  Diacoui,  ei  Subdiaconi  cum  coningi- 
'  us,  qnas  anic  consccrationem  duxeraui,  non  dormirent. 
[bi  Paphnutiu»  confessus  esi  honorabilcs  auptias  esse  et 
casiiiatem  eese  dicens  concnbitpm^  cam  coningc  propria, 
snasitqnc  Concilio,'  ne  ialem  ponercn  legem  graTcm  ao- 
sereuo  esse  causam,  qnae  aut  ipsis  ant  eornm  conin- 
galibus  occasio  foruicationis  cxisicrei.  Et  in  cpistbla 
Dionysii  Corinthiorum  Episcopi  Icgitur,  nc  Fratribna 
necessitas  sii  compnlsae  castiiatis,  Iib.4«  Euscbii,  cap.28. 
AndiTimua  sane^  ex  plerisquc ,  non  admittere  (qni  nobia 
adTcrsantnr)  Saccrdotum  coniugia,  qnod  ea  parnm  com- 
moda  Tideautur  couscrTaudae  potentiae  ct  opibns.  Sed 
iniri  potcst  ratio,  nt  ad  snmmas  dignitatcs  (ad  quas  nemo 
nisi  matura  lam  aetate  vel  moribus  iusignis  adhibctnr) 
soli  admittantnr  coclibcs.  Cactcrnm  fateamnr  (ct  res 
ipsa  loqnitur)  Icgem  de  coclibatn  non  esse  aptam  tantae 
muliitudiui  Sacerdotnm,  qnauta  in  Parochiis  et  Ministe- 
riis  opna  e3i.  Cousidcraudnm  cst  hoc  qnoqne  Pontifici 
et  Begibus,  an  rcs  digna  sit  coclibaius;  de  qua  debcant 
adeo  pertiuacitcr  dimicare,  ut  concordiom  uolint  consii- 
iuere,  uisi  resiitnto  in  totum  coclibatn.  Sanc  magna  est 
anctoritaa  Erclesiae  ei  Poniificum.  Sed  haec  praecipne 
ad  iranquillitaicm  ei  coneordiam  Talere  debei.  Qnare 
Tota  et  traditipnem  dc  coclibata  hand  dubic  relaxare  po- 
iest.  At  nbi  quid  ad  concordiam  ei  tranqniUitaiem ,  pro- 
ptcrea  etiam  ad  pieiatem  conducit,  certe  esi  Pontifiriae 
lenitaiis  in  eam  partem  poieatate  uii  mallc,  quam  sctc- 
ritate  nimia  invchere  iu  Ecciesiam  pro  emcudatione  mo- 
rnm  couiaminaiionum. 

xn. 

Be  PaureniaiibuSy  Miseis  pro  De/unctis  y  Purgaiorio  ei  iibero 

Arbiirio, 

Snpcrsnnt  ct  aliae  qnaedam  coniroTcrsiae ;  nt  de  Pa- 
rcntalibus  ci  Missis  pro  Defnnctis,    anper  quibna  forte 


m 


etfA9«ltiv  Aimrit)  obuu  dliaiMa  ditpviattoMy 'aAsrfKri 
Tinun^veBiqaej  nt  dani  TiTit,  erogel  paaperibas.    Ilem 
de  PurgaloribM  et  libero  Arbitrio,   de  qoibas  yelieans 
lA  Sekoia  potins  diepalari,-  qoan.  siae  froela  ia  eoacio- 
aibas.    lubel  oaioi  Paalas ,  al  a  qnaeslioaibae  naaqaaai 
jBaiendis  abslineamafly  el  aedifiealioaenDei,  qaae  esl  per 
Fidem,  aeeipiamas;  nbi  fiuis  legis  esl  eharilas  l«Ti- 
motk.  U  Bxtra  kos,  nallom  esse  potamas  Arliealam,  do 
quo  non  ant  iam  conTeniat  nostris  cum  ahera  parle,  aat 
de-  quo  non  faeile  poseil  eonrenire.    Nec-cnim  gravaiim 
oessuri  sumns  aliis  -saniora  moneulibas.    Mollam  autem 
iniercst  Bcclesiaie  Christianae,  nl  hoe  fcrmealalo  seculo, 
qno  tam  maitae  orionlur  sectae  et  mnltifariam  geslinat 
erigere  capnt ,  ai  temporam  iniquitas  oelebrationem  gene* 
ralis  Coucilii  nou  admittit  tam  faciie,  Pro-sjuodas  in- 
lerim  fiat  et  Conveutns ,  nou  tautum  Sacerdotum  et  Thco- 
logorum,  sed  etiam  ex  ordiue-Magistratus,  profani,  cor- 
dati  et  probi  Tiri  adhibeautur^  quibns.est  chara  gloria 
Domini,  publica  honestas  et  pnblica  ntiiitas.     Sic  ali- 
quando  Richardu$  Hlspauiarnm  Bex  etiam  indices  loco- 
rnm  et  anctores  fiscalinm  palrimoniornm  eonsilio  adhi- 
bnit.   'Neqne  hoc  lemere  iudicamus,  ul  qnt  ex  historia 
Bcdesiastica  collegerimas  sauctos  viros,  scilicel  profa- 
nos ,  dissidentibus  Bpiscopis  multa  effecisse  el  saepeno- 
mero  salutaria  fuisse.    Exemplnm  cst  in  CanstantiM  et 
ih  praefecto  t^alentis^  qni  serio  dicebat  Sacerdotibus  ob 
snblimitatem  dogmalum  non  esse  Inrbandam  Bcclesiam. 
Perfaciie  anlem  coalescere  possamus,  si.  quod  initio  sn- 
mus  protestati,   unnm  Cliristnm  et  eins  gloriam  non  pro- 
priam,    quisque  npstrnm,  spectemos*     Optamns  igitur^ 
al  Dominus  noster  lesns  Christas  effidat,  ut  in  llmore 
Dei  et  Tcra  Fide,  el  Tcro  culln,   et  omnibu&  Tirtntibus 
proficiamns  ad  adntem. 


EPES*!  OEAaUM     UB;  VI.  .1554, 


m 


No.  1206.  " 


1.  Aug. 


M.  Bucero. 


f  Eb  duobus  apograpbis ,  altero  a  Bucero  fact0|  qno  J  est  in 
biblioth.  Academiae  Argent.  ^uodque  mibi  descripsit  Qar. 
Strobelius,  altero  in  cod.  Basil.  Vo).  XXVII.  f.  16. ,  quod 
mihi  contulit  &  V.  de  Wettitti. 

Doclissimo  viro  D.  Martino  Bucero^   do^ 
centi  Evangelium  Argentinae^)^  amico  suOy 

S«  D;  Assentior  tibi,  miBucere^  desperandam 
esse  concordiam  cum  Pontifice  Romano,  £go  ta* 
men,  ut  istis  bonis  viris  moremgererem,  qui  pio 
studio  rem  tantam  moliuntur,  scripsi  aliud*) 
quod  exhibebit  tibi  noster  Ulricus.  Si  plus  lar- 
gitus  videbor  adversarib,   cogitabis'),  me  quae- 


1)  Cod.  Bas.  Jrgeniorail 

*)  Fortasse :  aliquid.    Est  iudiciutn  in  Galliam  mitfum  auptr 

coatroTertiis  de  rtligioae. 
^  Cad;  Baa.  Mgiimid. 


dkm  Yohrfsse  hA  afFecltis  illins  gMtls ')  aMoitiBiK)::' 
dare  non  tam  qtii*)  sperem  nobis  placart  posse 
rdy  a(»;|fif  (>/a  xoK^Au/^  ut  istibeni  viri 

intelligerent »  qpibus  de  robua  praecipue  aint:  QD»? 
troversiae.  Certe  mnl  dtxaioavrtig,  mitifivi  K^ 
behter,  et  spero  eam  moderationem  doctis  placi- 
turam  es&e.  Indicavi  quaedam  quasi  procuL  Sed' 
si  aliquando  conveniemus,'  de  omnibus  articuKs 
copiose.  Quod  scribis  ^  annitendum  esse  nobis, 
ut  inter  nos  fiat  concordia,  hoc.profecto  ago^  et 
nuper  ea  de  re  cum  nostro  principe  collocuti')  su^ 
mus/  Sed  expecto  Landgraviumy  brevi,  ut 
spero,  ad  nos  venturum,  et  ut  non  veqeritt  scci^ 
bam  ei  meas  quasdam*)  oogitalibnea,  quaa  tetm 
aliquando  communicabo.  Proffectb  enim  mhil 
magis  cupio  rerum  omnium,  quam  ut  illud  {ngem 
scandalimi  dissensionis  inter  nos  iJiquamlo  anfe-' 
ratur,  quod  quantum  in(ipediat  ^vangelii  eurwm 
non  ignoras.  Vides,  me  ov  /juixBOdm  ifuy,  aed 
spero  caeteros  etiam  futuros  mitiores*  Ghristuf 
respiciat  ecclesiam  suam  et  restituat  sanctam  et 
piam  nobis  concordiaro.  Scripsi  ad  te  copiose 
proximis  nondinia**)*  £as  literas  an,  acceperis 
ignoro.  Rescribe  quaeso  ptozimis  ndndinis.  Bane 
ac  feliciter  vale«  CaL  August.  Saluta  meis  ver- 
bis  Pedrotum  •) ,  a  quo  expecto  literas. 

^iXmnoQ. 


No.  1207. 


8.  Aug. 


loach.  Camerario. 


Epist.  ad  Camerar.  p.  219  sq. 


Viro  optimo  loachimo  Camerario  Bam^ 

bergensi  amico  suo  /« 

S.  D.  Negotium  de  collocanda  pecnnia  distnK 
certo  consilio  ad  reversionem  principis  nostri,  qni 
modo  a  padficatione  domimi  rediit,  incidemnt 
enim  tuae  litterae  in  medias  illas  turbas.  Ba  canua 
fiiit,  cur  non  responderim  citius.  Pontano  post 
reditum  exhibui  tuas  litteras,  qui  negotium  totom 
principi  exposuit     Nec  mihi  dubium  est  optimam 


8)  Cod.  Bas.,/iorrif* 

4)  Cod.  Bas.  ^isod. 

5)  Cod.  Bas.  eoUalurL 

4)  Cod.  Bat.  qmaUwtmtque^  qaod 
**)  Vid.  epist.  d.  15.  Blart.  15fl4. 

6)  Cod.  Bm.  iWroaaafi. 


pncfaraaduni  vidaiar. 


EPISTOLAflUM    LIB.  VI.    1584. 


nB 


erga  te  voluntatem  ei  principis  ei  Pontani, 
eri  mihi  respondit  ex  auLa  rediens,   quae  po- 

cognoscere  de  adiuncta  carta  litteris  meis. 
nunquam  valde  contendendum  putavi:  me- 
^ti  quid  mihi  antea  tiqos  ro  aa^paXig  visum 
tilius,    et  emtiones  reperiri  commodae  pos- 

eaque  in  re  meam  tibi  operam  polliceor,  sic- 
n  his  regionibus  in  emtionem  coUocari  pe- 
im  placuerit.  olxorofua  qualis  fere  sit  vides, 
ud  quidem  Hesiodeum  attenditur,  int  nvS'- 
Quare  d^  tota  re  etiamnum  deliberandum 
censeo,  facile  reperientur,  si  voles,  qui  li- 
!r  usitatis  legibus  pecuniam  istam  recipiant. 
aunen  quid  fieri  velis  mihi  significato,  et  an  in 
oegotio  contendendum  esse  <;enseas«  Nosti 
ia  plerorumque  alienissima  esse  a  nostris 
bus  quaerunt  certum  operae  genus,  hoc  est 
im.  Expecto  tuas  litteras.  rct  MaxB$ovixa 
XBVVvl  o  &e6g,  ut  speravimus,  sed  eius  rei 
a  nondum  peracta  est  tota«  Bene  vale. 
on.  Augusti* 

^Llmnog. 


L208. 


(h.t.) 


/.  lonae. 


Epist.  lib.  V.  p.  117  sqq. 

lusio    lonae 

K  Quod  temis  iam  litteris  me  ad  scriben- 
provocasti ,  agnosco  amorem  erga  me  tuum, 
ae  gratiam  habeo ,  ac  valde  optarim ,  me  tibi 
odi  a  lege  satisfacere  posse,  avrip  r(p  fihQip 
Ajiiov,  quod  profecto  facerem  non  orationis 
i  et  splendore,  quo  tu  \onge  vincis  omnes, 
ssiduitate,  si  certos  haberem  tabellarios,  qui 
!  flagitarent  literas.  Non  enim  scidbo  repo* 
as  domi,  ut  diu  expectent  nuncios.  Etsi  au- 
post  tuum  discessum  nihil  hic  memoratu  di- 
1  accidit:  tamen  cum  sit  nohrixov  ivd^os, 
I  in  vulgaribus  rebus  momenta  maiorum  ne» 
rum  considerare,.scribam  quotidiana. 
Dn.  D.Mariinus*)  nuper  Torgam  profectus 
meque  una  eo  secum  abduxit.  Nec  est,  ,quod 
ris  subituin  iter,  privatum  negotium  fuit. 
lus  enim  a  Doctore  Sneidti^ino^  ut  eum 
:ipi  coram  commendaret ,   iter  illud  suscepit* 

'^id.  Lutberi  epist.  ad  coniugem  suam  d.  S9.  Iu].  1584. 

5TH.  OriR.   VOL.  II. 


EratPrincipi  iucundissimusadventusDoqtoris,  etsi 
non  fuerat  expectatus.  Nec  plus  uno  die  Torgare 
mansimus.  In  mensa  fuit  comitas  summa  Princi- 
pis  erga  nos,  ac  initio  in  Cometae  mentione  multa 
(piXoXoYa  disputata  sunl,  secuti  sunt  sermones 
varii  historici  ac  Theologici, .  adeo  ut  Taubenhe- 
mius  postea  diceret,  nos  eo  die  velut  in  longa  p6« 
regrinatione  multas  terras  peregrinatos  es3e,  ac 
coelum  ipsum  adiisse.  Post  mensam  Dominum 
Doctorem  ipse  Princeps  deduxit  ad  puerperam, 
deinde  roonstravit  novas  aedificationes.  Dn.  D. 
adscendebat  in  altissimum  turris  fastigium,  Haec 
nobis  eo  iucunda  fuerunt,  quia  et  Principi  et  no- 
bis  hanc  hilaritatem  his  temporibus  gratulabar» 
Postquam  huc  reversus  sum,  intellexi  certamen 
de  venditione  aedium  novarum  Academiae,  quod 
erat  exortum  ante  tuum  discessum  muUo  vehe- 
ipentius  inflammari,  deque  eo  negotio  hodie  opi- 
nor  conventurum  Senatum  Academiae.  Mihi  con- 
cordfia  nostra  utilior  visa  fuit  illis  ruderibus  ser- 
vatis.  Sed  quid  futurum  sit,  nondum  scio:  res 
agitur  magis  impetu  animorura  et  odiis,  quam 
studio  publicae  utilitatis. 

Lipsiae  excuditur  Bulla  Pontificia  nova  de 
Synodo  Trientina,  et  audio  scriptammulto  vere» 
cnndius,  quam  fuit  illa  prior:  sed  nondum  vidi. 
De  Caesare  et  Gallo  nihil  habemus  certi,  sed  pa- 
cem  nondum  esse  perfectam ,  ex  multis  signis  ahi- 
madverto,  etiamsi  apud  vos,  opinor,  alii  iam 
agunt  triumphos.  De  negotio  Principum ,  de  quo 
isthuc  litigant,  nihilhabeo,  quodscribaro»  Con- 
ventus  Principum  *)  sitne  processurus,  et  quid  sit 
pariturus,  postea  videbimus.  Nos  commende- 
mus  salutem  Reipubl.  Deo  piis  votis.  Inhibitio- 
nem  scis  allatam  esse^  nomine  Caesaris,  ne  arbi- 
tri  pronuncient,  id,  quo  anima  accipiant  homi- 
nes,  in  hac  parte  facile  potes  divinare.  Libellus, 
quem  scribimus,  nondum  excuditur.  Nam  me 
rixae  de  venditione  illa  adeo  perturbant,  ut  etiam 
studia  omnia  de  roanibus  excutiant  £t  —  prae- 
fationem  his  diebus  institui, 

Negotlum  mulieris,  de  quo  scripsisti,  erit 
mihi  curae,  cum  redibit  praeses.  £st  enim  pro- 
fectus  Torgam :  credo,  ut  adsit  in  ponypa,  cum 
eo  venerit  Landgravius.  Habes  nostra  omnia. 
Nam  ex  Norico  post  tuum  discessum  nihil  litera- 
rum  accepi«     Bene  vale. 

Philippus, 

^  LandgraYii  «t  Ducis  Saz.  Elfclorit,  qui  Torgae  lioe  mense 
conTenerunt. 

50 


779 

No.  im 


EPISTOLARUM     LIB.   VI.     1554. 


780 


8.  Ang. 


Marco  Crodelio, 


Manlii  farr.  p.  S68bsq<' .  Apo^grapha  incpd.  Golh«  401.  p.  80A>k, 
cod.  Mehu.  111.  p.  100.,  cod.  BasiJ,  99«  p,  Sl^. 

Ma rco  Crodelioy  +  gubernanti  Scholam 

Torgae^^ 

S,  D.  Hi  adolescenles ,  qulbus  hanc  ad  te  epi- 
slolam  dedi,  $ch.olastici  sunt  Academiac  nostrae, 
vel  praccipue  studlosi,  et  sunt  honestissimorum 
et  ornatissimorum  honiinum  liberi.  Quare  mihi 
non  minus  quam  mea  vita  cari  sunt.  Cum  autem 
videre  principum  pompam*)  isthic  cuperent,  non 
vaide  cis  repugnavi ,  vcl  ut  expatiantes  relaxarent 
pauiisper  animos  ac  recrearent,  vel  quod  existi- 
mem  aliqua  ex  parte  ad  disciplinam  pertinere, 
adolescentes  videre  principum  crga  se  officia  et 
slgnificationes  mutuae  reverentiae  ^).  Proinde 
valde  te  rogo,  ut  his  adolescentibus  isthic  hospi- 
tium  cures  ipsorum  pecunia,  eosque')  adiuves, 
ut  siue  periculo  spectato^es  carum  rerum  fieri^) 
possint,  quas  videre  cupiunU  Id  officii  dabis  non 
solum  nostrae  amiciti.-ic,  sed  etiamDeo  hospitali, 
qui"*)  profeclo  postulat,  ut  hospites,  bonos  ho-^ 
mines  amauter  complectamur.  Praeterea  hi  ado- 
lescentes  etiam  literarum  communium  ac  studio- 
rum  causa  amore  digni  sunt.  Illud  tibi  persua- 
deto,  me  hoc  beneficinm  roaximi  facturum  esse, 
si  eos  amanter  cxceperis  et  adiuveris.  Sin')  au- 
tem  intellexero  eos  abs  te  desertos  esse,  maxi- 
mam  iniuriam  te  amicitiae  nostrae  fecisse  iudicabo. 
Sed  humanitas  tua  tales  hospites,  ut  spero,  liben- 
ter  (piXrjoerai.  Bcne  vale.  Datum  Yitebergae, 
die  8.  Augusti,  anno  15S4  ^). 


No.  1210.  9.  Aug. 

loachimo  Anhaltino. 

Edita  a  BeckmanDO  in  Acceis.  p.  118. 


*)  Venit  ad  Electorem  Torgae  Philippus  ilassiae  Landgravius 
niense  Aug. 

1)  Cod.  Mehn*.  benevoUntiae. 

2)  Manl.  atque^  codd.  eosque, 

3)  ManL  esse, 

4)  Deo  hospitatiy  qui]  sic  codd. ,  sed  Manl.  iuri  hosp,  quod* 

5)  Manl.  mendose  Si. 

6)  Manl.  mendose:  1539.  —  Etiam  BucLhoIlzer  in  suo  Manl. 
hunc  erroreiii  sua  niauu  emendaTit.  Codd.  omnes  annum 
153i.  habeut. 


loachtmOj  principi  Anhaltino» 

Quod  C  V.  adeo  sollicita  fuit  de  mea  valetudine, 
eximiam  praebet  significationem  summae  humani- 
tatis,  quae  profecto  Principe  viro  dignissima  est. 
Ago  itaque  gratias  C,  V»  ac  libenter  profitebor,  me 
debere  meam  vitam  iis,  quibus  tantae  curae  mea 
vita  fuit.  Atque  ntinam  possim  aliqua  in  re  de- 
clarare  meam  gratitudinem  erga  C.  V.,  ctsi  ego 
quidemspcro,  meC.  V.  ea  in  re  satisfacere,  qui 
ad  publicam  Ecclesiae  utilitafem,  profecto  quid- 
quid  studii  atque  operae  conferre  possum,  summa 
voluntate  conferre  cupio.  Scio  autem  vobis  nihil 
gratius  esse,  quam  publicsm  Ecclesiae  salutem  at- 
que  utilitatem.  Franciscum  •^  C.  V.  devinctissi- 
mum  diligenter  commendo.  Bene  valeat  C.  V, 
pridie  divi  Laurenlii  1534. 


No.  1211. 


9.  Aug. 


Georgio  AnhaMino. 


EpisL  lib.  11.  p.  177.  (Edit.  Londin.  Jib.  11.- ep.  167.) 

lUustrissimo  et  rec>ereh:dis3ifhbPti'ntipi  aeDo- 

minoy    Domino   Georgiq  Principi  in  ^balt 

et  Ascania  etc»  **)  Domino  suo  clementissimo^ 

•  D«  Gratias  ago  Celsitudini  vestfae,  quod  dc 
mea  valetudine  tantopere  {ult  ^olicifca,  yt  Medi- 
cum  etiam  huc  mihi  ipiserit.,. .  Htac  ego  beneyojeii- 
tia  non  tam  mea  cau^a  delector,  'quam  Quocl^gau- 
deo,  C.  V«  publicis  studiis  doctriqa^ .  Christil^fiae 
favere.  Oro  autem  Christum»  ut  Q  V^  ypliaita- 
tem  adiuvet ,  in  fovienda  ac;.  prQy^ henda  ^p^trlna  . 
Ecclesiae  necessaria.  £()qti&4i}! re  sl  qui<^.eg<|  po- 
tero  unquam ,  poIUceor  me  nieas  rationes  r^jm^que 
consilia  omnia  ad  C.  V.  et  siipilium  b<^n0rui;ii;yi- 
rorum  iudicia  accoxnmodaturum  esso.  £ia  {((jQac 
scripsi  ac  raisi  in  Gallias.nondum  sunt  tramcri* 
pta ;  curabo  autem  trai^scribi  et  C.  V.  primQ,  quo- 
que  tempore  mitti.  Bene  yaleat  (1  Y.  .et  .com- 
mendet  me  Principi  lohfmrii  Ppminp,  n^eo  cle- 
mentissimo.     Pridie  Laurentii.    , 

C  V. 

addictiss. 

Philip.  Melanth. 

*)  Vinariensein. 

**)  Peucerus  i^uidem,  quia  baec  epistola  serieni  eArum^  ouae 
Mei.  Georgio  Anballino  inscripfat,  ipcboat,  addit  bic: 
gulttrnanliEcelesiam  Dei  in  Dittecesi  Mersburg\^  %td  im^e 
non  sequitur  banc  epislolam  post  annum  154S.  demum 
scriptam  tsst,    Immo  pertinct  ad  ann.  15S4, 


781 

No.  1212. 


EPISTOLARUM    LIB.   VL    16S4. 


782 


28.  Aug. 


Ferdinandoy  Regi. 


^  Ef  antographo  Melantb.  in  tabul.  Vinar.  Registr.  U.  fol.  88. 
no.  84b  —  Scrt^itrzi  Ferdinandys  j  Aei,  Gacsaris  Vi- 
carius.  epistolam  ad  lo,  Fridericuin  Principem  Electo- 
rem   d.  Pragae  d.  15.  Aug.  1534.,    in  qua  questus  est: 

baf  fic^  on  oideo  fOxUrx  im  ()et(.  ^^i^  unb  oorndoilic^  Ui 
XvoL  6ta1)ten  bie  3n?indUr(f)e  ^ecte  Don  Za^  au  Sag  me()ren 

Olib  er^dgcn  foH,  monuitque  Electorem,  ne  hoc  permit- 
teret^  quum  in  transacttone  Cadensi  (inter  Ferdinandum 
ei  Electorem  de  restilutione  Ulrici)  Ducis  Wiiriemberg.) 
conslitutum  fuerit,  Sacramentarios  non  csse  ferendos, 
ergo  nec  Zwinglianos,  cumque  rogavit,  ai  ipai  scriberet, 
quomodo  jboc  malum,  quominus  ulterius  serpat^  possit 
impediri.  (Autogr.  Ferdinandi  est  in  iisdem  actis.)  De- 
tulerani    videlicei    quidam    Ulricum  Ducem  Wurtemb., 

Suasi  faTerei  Zwinglianorum  opinioni.  Vid.  Epist.  Fer- 
inandi  in  ber  griinblic^en  nnb  ma^r^aftigen  ^ijloria  t>on 
ber  2(ud6».  (Sonfeffton  (Lips.  1584.  fol.)  p.  198.  .-  He- 
sponsum  Ferdinando  scrtbendum  fecit  meianthon  Prin- 
cipi  Electori ,  sed  qui  illud  non  ita ,  ui  Mel.  conceperat, 
descripsitj  terum  non  solum  responsum  verbosius  ct  co- 
piosius  fecil,  sed  etiam  in  multis  id  mutatit,  ei  de  Zwin- 

flianis  multo  duriora  disii^  quam  Melantbon  scripserat. 
[abetur  enim.  praeter  Mel.  scriptum.  etiam  Electoris 
~^  epfst  ad  Ferdmandum,  data  d.  S8.  Augusti  15S4.  ,'fn 
actis.  Dedinins  faic  Mdantbonis  scriptum  ei  passim  ad- 
iecimus,  quid  Princeps  Electnr  mutaTerii  aui  praeter- 
niseriU  Caeterum  Ferdinandus  Rex  in  faoc  EJecioris  re- 
sponso  acquieTii.  —  Narratit  rein  breTissimis  Seckcn- 
'  dorfins  in  liift.  Lutb.  lib.  ilL  p«  75. 

{^Ad  Ferdinandum^  Regem  Roman.) 

Unb  na6)tem  @«  Stin.  ^a].  tn  einer  anbem  &d)x\\t 
melben,  ba^  ft(^  bie  3n)ingltfd)e  @ect  an  Dielen  JDtten 
isnb  t)omdmltd[)  bei  ben  ®tdbten  wn  ZaQ  ju  Xag  mif^ 
ten  fod');  batauS  SSetf&^tung  etfolgen  unb  (Snip6tung 
jttbefij^gen^  unb  bege^ten  2u  wiffen^  waS  n)it  ]()ietin 
bebehfen^  bad  t)bt3unef)men;  fot(()en  @(i)aben  unb  %&^x^ 
lic^f ef t  )u  we^ten ,  unb  fetnet  gu  Y)ev^fitm  offm  ^lnU 
Detgiepen  unb  3etft6mng  beS  §SatetIanbe6 ,  bap  n)tt 
aa^  ffit  unS  fclb^  an  JDtten  unS  gelegen,  ^a  ftc()  etmaS 
bet  IRctj^en  etdugnm  m6d)te/  fleipigen  unb  atbeitm 
xooVten ,  ha^  fot(f)e6  abgefteQt  wetbe :  baoon  wiffm  6. 
jt*  SRa}.,  ^a^  xo\x  un8  jum  oftetnial  auf  ge^altenm 
9(ei(^dtagm  unb  fonfi  ^aben  oetne^en  laffeu;  ia^  xovt 
btttc^  (SotteS  ®nab  Bminglifc^e  Se^t  unb  SBiebettdufet 
tn  unfetm  Sanbe  nie  gebultet,  bap  au(^  bie  unfem  an 
onbem  Dtten  in  tJielen  Stdbtm/  ba^in  fie  etfobbett 
baS  ^ilige  @oangeIium  )u  ))tebigen  /  mit  ^o\)^^m  ^leip 
3n)inglif(^e  unb  anbete  f(l)dbli(^e  Sc^te  ansefo(()ten  unb 


1)  Incipii  epistola  Electoris  sic:  ytHii  C^.  ^.  SK.  nit  9ttabidl[(( 
f(6reiben,  n>ic  fie,  bie  3cit  ()er  be<  Gatantfcben  aufderic^teten 
Scrttagt,  git  cttifften  9Xa(en  n^aj^rt^aftinen  SBeri(^t  empfongen, 
bof  ^(6  an  i^iefcn  £)rren  im  Mtiocn  9td4/  unb  vornamUtb  hn 
b<n6tfibten,  bic  3windlif(fKn  0ecten  oon  Sag  au  Sag  mchi 

tcn  2C.  — ift  mir  jn  vemc^men  nid^t  wcnig  crfc^rccnicp , 

l^aH  atttti  ttndccn  dc^ort." 


gett)e^tet  ^abm,  unb  m6gen  ft(^  @*  &.  9)t.  biefeS  ju 
unS  futof)tn  au^  oetfef)en ,  bap  n)it  leine  dtgetli(^,  tttt? 
(^tiftli(^e  obet  auftul)tif(i)e  Sa^t  f(()fi$en  obet  futbetn, 
fonbetn  t)ielmel()t  mit  \)c\)z^m  (Stnft  ju  t)eti)uten  unb 
ju  n)c^ten  geneigt  ftnb. 

SSaS  abet  an  anbetn  IDttm  jut  2CbfteIIung  Stoin- 
Q\\\i)tx  ia\)x  i)otjuneI)men/  aijttn  xo\x  ani)  fut  gut, 
bafl  ju))ot  ^tiflli(^e  9){ittel  oetfu(^t  metben/  bamit  foU 
^t,  n)iee*£.  S>(.  (S^tiftmelbet,  o()ne  S3Iutoetgiepm 
Qt[i)z\)t.  ^enn  eS  ifi  6ffentli(i),  bap  nid)t  alle  ®tdbte 
bet  3n)tnglif(^en  8al)t  an^dngig;  bajU;  bap  ani)  an 
ben  iDtten,  fo  3n)ingltf(i)  genannt  mctben,  gtope  Un^ 
gleic^^eit,  unb  ju  ^offen,  bap  an  benfelbigen  IDtten 
but(^  ^anblung  ttxoai  ftu(i)tbatli(^8  mti)tt  au8geti(^$ 
tct  metben.  3u  bem ,  fo  o^ne  Untetf(I)ieb  unb  o^ne  @t< 
(mntnif  ttxoai  2:^dtli^8  foUte  Dotgenommen  metben, 
mdte  ju  bcfotgen^  bap  babut(^  mt\)X  ^ef(^n)etung  unb 
3etft6mng ,  benn  S3effetung  angeti(^tet  n)etbe  ^). 

£ien)eil  nun  jum  oftetmal  in  \)iclen  9tei(^6tagen 
but^  Sia\\ix{\i)  SJlajeftdt,  unfetn  aQetgndbigflcn  4>etm, 
unb  ®tdnbe  beS  ^ciligen  9(cid)S  bcmogen  unb  einl)cllig 
bcf(()Ioffm,  bap  bet^cdben  ein  gemetn  ftci  (^rifili(^  Con- 
cillum  ))on  n6ti)cn  fep^  d()tifili(i)m  Sticben  unb  Sinig^ 
(eit  an)utid)ten/  fo  bebenlen  xoix,  bap  ani)  bicfeS  2tt' 
tifelS  \)a\h  gut  fepn  follt,  geba(i()te6  Conciliuni  ju  fott 
betn ,  fonbetlt^)  biemeit  biefet  unb  ))iete  anbete  Sttt^u^ 
men  an  olAtn  £)tten ,  nic^t  aQein  in  Sleutf(I)tanb ,  fom 
bem  au(^  in  ftemben  9iationen  bet^Ibm  einteif en,  baf 
te(|)te  ][)eitfame  (^tifili(|>e  Sclf^te  allba  Dctfolget  n^itb^  unb 
bie  Settt/  fo  fcine  gegtunbete  Sa^t  \)bxzn,  itte  unb  jet^ 
ftteuet  metben,  babut^  fte  benn  Iei(^tti(^  in  Sttt^um 
faHm* 

®o  abet  bcnno(^  ein  Concilitim  ^tifili(i()e  Sinig^ 
fcit  angeti(^tet/  unb  eineSa^t  ein^clligli(^  gcptebiget 
mittbe,  baf  bct  gcmcine  SRann  gtunbli(^  Untetti^t 
^dtte^  xoai  et  glauben  unb  ^alten  follte,  (6nntcn  fte 
[\6)  ))ot  alletlei  Sttt^um  bema^ten. 


2}  Hunc  locum:  ^at  abcr  an  anbcrn  JDrtcn  jur  Hhi 

jlcKung  tc.  multo  aliler  ei  copiosius  eiposuii  Princeps 
iLlector,  et  verba:  iDcnn  ti  i\t  offent(ic()  2C.  prorsuj 
praeiemiisil.  ^ibi  bac  in  re^  inquit,  difficile  tSMt  consilium 
dare,  neque  boc  posse  nisi  audihs  iis  principibus  qui  Irans- 
actioni  (ladanensi  accesserint.  Non  solum  Sacrameniarios 
sed  etiam  Lulberanos  ab  adTersariis  vexari.  Oflendi  ordi* 
nes  evangelicos  eo  catbolicoruni  consilio,  quod,  si  Mona- 
sterium  expugnatuni  fuerit,  non  solum  Anabaptistac,  itd 
etiam  omnes  in  urbe ,  si  vel  vi  coacti  fuisseni  rei  Anabapii- 
siarum  accedere .  delendi  sini.  Zwinglianos  nunquam  per  - 
motum  iri,  ut  Papismum  iterum  recipiaot,  se  vero  ei  Au- 
gustanae  confessioni  addictos  nullo  .modo  probare  poss  e,  ut 
ad  aliam  nisi  evangelicam  doctrinam  profitendam  vi  cogan- 
iur;    adversarios  faac  occasionc  nsuros  esse,    ad  tollendam 

Jiacem ,  Norinbergae  faciam.     Optime  igitur  rei  consnltum 
ore,  si  conciiium  liberum  habeiliQr. 

50  * 


78S 


EPISTOLARUM     LIB.  VL    1584. 


784 


Usib  nad^btta  bet  Sabaii{f(|)e  Sertrog  nic^t  aUein 
bttt^  imd/  fonbem  au4)  bun^  bte  ^oi^gcbotne»  ^iirften 
unfreliebenJD^im/  ^er^og  Ulric^en  ))on  SSirteberg, 
unb  &anbgrat>e  ^  ^  i  1 1 1>  f e  n  wn  ^effen  geoiUtgt ,  xotU 
ten  voit  nid)t  untertajfen/  fo  loir  {ufammen  lommtn,  mit 
i^nen  wn  biefem  2Crtifet  <xad)  ju  reben^  unb  i^r  Seben^ 
fen  ^ierin  l^6ren;  ob  gteic^mo^t  mitStti(^^anbtungen 
TH>r2une^men«  jDenn  tocA  mtr  ®uted  gu  ^berung 
g6ttti(^  6^  unb  d^rifitic^er  Sinigleit  ju  t^n  t)ermd^ 
gen/  baran  Q>otten  toir  burc^  ®otteS  ®Mb  an  uni 
nic^tS  etminben  taffen* 

(Bpistola  Frincipis  ElecCoris  data  est  Torgan  d«  28« 
Aug.  anno  15B4.) 


No.  1213. 


29.  Aug. 


Toach.  Camerario. 


£ptst.  ad  Camerwb  p«  f90  m^ 


i^/ro    oplimo  loachimo  Camerario  Bam^ 

bergensi  amico  s.  s* 

S.  D.  Scripsi  tibi  nuper  qoid  Fesponderit  Pon- 
ianus  de  Principis  sententia,  de  iUo  /(117/urrf otix^ 
negotio.  £tsi  autem  non  dabito,  quin  facile  fe- 
ras,  tamen,  miloachime,  si  ut  debemus  in  hac 
re  nihil  spectamus ,  nisi  Tfjr  olxoyofUief{y  tpikoao^ 
ipiav,  hocest,  ut  Aristoteles  iudicat,  ro  wtpiXt-- 
fioy,  ego  non  fuerim  valde  probaturus  iUam  ta- 
lem  pecuniae  collocationem ,  praesertiro  tali  tem- 
pore.  Non  dubito  quin  vel  emtionem  commo- 
dam  possimus  invenire,  vel  societatem  cum  bonis 
viris»  nosti  contractum,  modo  significes  mihi, 
quid  fieri  maxime  velis. 

De  Anglicis  et  Gallicis  rebus  multa  habemus, 
sed  de  his  tecum  deliberabo  coram^  si  illud,  quod 
suspicor,  acciderit.  Magnae  res  sunt,  mi  loa- 
chime,  quae  in  tanto  veterno  civitatis,  ut  ait  Ci- 
cero,  me  solicitant,  sed  haec  coram. 

Matthiam ')  ornavimus  usitatis  scholae  titu- 
lis ,  nec  ei  in  posterum  mea  officia  defutura  sunt, 
maiora  his  usitatis  rebus,  modo  ut  possim  aliqua 
ei  in  re  prodesse.  £st  enim,  ut  ego  quidem  iu- 
dico,  probis  moribus  et  bene  litteratus,  et  a  te 
mihi  commendatus.  Iii  Belgio  in  coelo  mirae 
Iihagines  conspectae  sunt,  magnae  cuiusdam  urbis 
obsidione  cinctae,   Caesaris,   Leonis  iacentis  in 


tergo,  Cameli.  si  non  habetis,,  mittara.  Boie 
vale«  Non  enim  licuit  plura  scribere.  IIIL  Cal. 
Septemb.        » 

^iXinno^. 


No.  1214. 


(Aug.) 


l^  Eft  MatUiias  Gorliliat  Illjrrictta. 


Petro  Brubachio. 


Edita  10  libro :  D.  Erasmi  Roterod,  de  daplici  cooia  Terbo- 
nim  et  rerum  libri  duo,  cuin  commentariis  m.  Veltklr- 
cbii.  Haganoae  (apud  Petrum  Bnibacbium)  1534*  8. 
(Vid.  Panaer  annal.  typ.  VIU,  118.  no.  874.  coll.  Indice 
Vol.  X.  p.  Ui.)  ^  Idem  liber  prodiil  BasiL  1543.  8. 
Tum :  Dos.  Erasmi  Rot  de  duplici  cop.  yerb.  ac  remm 
commentarii  duo  —  una  cuni  Commentariis  M.  Veltkir^ 
cbii  Oratoriae  Ptofessoris  in  Stfaola  Vifc4>.,  iam  receas 
natis  et  editis,  Lipsiae  1550«  8.  ^  Est  epist.  MeJ.  ad 
Brubacbium,  quam  bic  praefistionis  loco  libro  sup  prae- 
poauit. 

Philipp^us  Melanchthontypographo{Fi' 

tro  Brubachio) 

Qaanqnam  mihi  dubium  non  sit,  stiayissime  P«- 
tre,  quin  iam  intelligas,  quanti  referat,  nt  bptimi 
quique  autores  imprimantur,  neglectis  iis,  ei  qui- 
bus  aut  nulla  aut  perquam  exigua  utilitasad-sta- 
diosos  bonarum  literarum  redit:  tamen  cum  Vu 
tus  fVinshemius  Gommentarium  hunc  de  utra^ 
que  copia ,  utilissimum  illnm  quidera ,  deseribe»* 
dum  datet,  quem"  vir  optimus  ac  doctissittUw 
M«  Veltkirchius  privatim  disdpulis  suis  dicliiVe* 
rat ,  vel  hoc  nomine  praelo  tuo  tradendum  esscf 
existimavimus,  ut  scireS)  quos  potissimum  aiielCK 
res  invulgari  a  te  velim,  Neque  enim  perinde  to> 
fert,  ut  promiscue  quosvis  suscipias,  quum  non 
ex  aequo  studiosis  prosint  omnes.  £t  qniK,  nt 
nunc  sunt  hominum  ing^enia,  plures  mal^  qtttM 
boni  reperiantur ,  atque  inde  accidat ,  ut  mak>Mfli 
auctorum  maior  sit  proventus  quam  bononini? 
danda  erit  opera ,  ut  huiusmodi  scriptis  publie»- 
dis  literariara  iuventotem  tibi  devind^is,  qnibus 
ad  haec  studia  humaniora  discenda  ac  cognosoenda 
non  vulgariter  accendi  queafi  Quanti  autem  hos 
Erasmi  libros  de  duplici  copia  semj[>er  fecerim,  et 
quantopere  studiosis  nunc  quoque  commendatos 
esse  velim ,  minime  poteris  ignorare. 

Cura  igitur,  ut  hunc  commentarium,  ciii 
Veltkirchius  ipse  supremam  manum  propter  im» 
maturam  mortem  addere  non  potuit,  negltgentins 
nonnihil  descriptum ,  diligenter  relegas ,  ac  quam 
emendatissime  excudas.      Neque  enim  hoc  nobis 


7SS 


£PISTOLARUM    LIB.  VL    1584. 


780 


.  prae  negiotionim  muhitadine,  quibos,  ut  scis,  di>- 
irabiiDur,  hoc  praesertim  inquieto  tempore  It- 
cuit.     Bene  vale.     Wittember^ae. 


15.  Sept. 


loack.  Camerario. 


EpUt.  ad  Camerar.  p.  tSl  «q. 


f^iro,  optimo  loaehimo  Cam.erario   amico 

suo  sammo, 
S.  D.  Scripsi  tibi  de  duabus  rebns,  principem 
tibi  deferre  conditionem  Rpud  nos  honorificam, 
modo  ut  de  tua  voluntate  fiat  cerlior.  Deinde  pe- 
caniae  collocationem  mlhi  curae  fisre,  si  voles 
apud  Meicntorcs,  aut  alibi  ut  in  emtionem  fundi 
alicoius  conferatur,  utrunque  facile  posse  pcrfici 
conBdo.  Quare  quid  velis  si^ificabis.  Nam  ego 
quidem  tot  iam  annis  ntQi  x^s  Stno^Tjfi^afOfs  con- 
tendere  nolui  propter.nostra  pericula,  sed  re»  tuae 
libi  optime  notae  sunt. 

Quod  ad  me  attinet,  de  Gallicis  etAnglicts 
rebus  coram  malim  tecum  loqui,  quam  per  litte- 
ras.  Misi  in  Galtiam  rogatus  a  fratre  Episcopi 
Pariaiensis  de  praecipuis  controvcrsiis  quandam 
bueixetav.  Ab  Anglis  bis  vocatns  sum,  sed  ex- 
pect9  terlias  Utteras,  et,  ut  dicam  quod  sentio, 
poenitet  me  meac  fi^adifxiJTog.  £x  Stutf^ardia  ad 
nie  scripserunt  Cancellarius  et  Sneppius  nomioe- 
principis,  ut  mcam  voliintatem  explorarent,  re- 
vocant  me  araantiss»  Ittteris  in  patriam.  Re- 
spondi  civiliter,  nec  duhito,  quin  iterum  sint 
Kriptutt,  sed  me  Tct  B^eravvtx^  vehementer  affi- 
clunL  £t  est  magna  caussa ,  de  qua  tecum  coram, 
nihil  enim  sine  tuo  conMlio  fadam.  Brevi  Ful- 
da£  convenient,  noster  d^j^an',  Afacedot  xal 
6  xtffaa^otfos*)-  Expecto  autem  et  ix  rijgSffs-- 
recvlae  litteras  hoc  Septembri, 

De  equo  non  est  ita  ut  audtsli*  Sillingas 
privato  officio  mnlum  mihi  donavit,  credo  signi- 
ficans,  ^QaSifOB  onEvdetv. 

De  Holsatientibus  sic  se  habet  res:  bellum 
videtur  durabile  fore.  Holsatiensis  dux  cessit 
ultro ,  cum  eo  die  essent  eruptionem  facturi  Lu- 
beccnses.  Ita  siue  dimicatione  Lubeeenses  por- 
tum  recuperanint.     Instilam  regni  Danici  magna 


*i  Das  WuHamb.  (ob  inti^c). 


ex  parte  tenet  Comes  Aidenburgensis,  socius  Lu- 
becansium.  Caeterum  rex  exol  Ckristiernus  non- 
dnm  restitntus  est.  Legati  nostii  principis  xal 
Tov  Maxedovog  lam  fcre  dnos  menses  ibi  sunt, 
acturi  de  pace,  sed  ut  intelligo,  olxivTavQOt  in 
altera  parte,  in  altera  quidam  vehementea  homi- 
nes,  Lnbecenses  cives,  nolnnt  pacem  fieri.  Haee 
■nmma  remm  est  adhnc,  nisi  caussas  etiam  postn- 
las  belli  utrinque,  quae  ingens  voluroen  reqni- 
mnt. 

Haec  scripsissem  diligentins*  si  valetudinc 
fuissem  meliore,  et  fais  diebus  admodum  me  de- 
fatigarunt  negotia  pleraqne  motestiss;  Nihil 
magis  cupio  quam  tecum  colloqui,  et  quidem  ne^ 
T&v  ftsyiaTonf,  Nec  aliquandiu  iam  reraoratA  res 
est  ulla  raeam  profectionem ,  nisi  negotiorum  no- 
strorum,  non  dico  varietas,  sed  plane  (Tvyxvate. 
Nunc  sum  in  KelTols,  nunc  iv  BffsraviHS,  nnnc 
in  his  nostris  aerumnis,  si  meus  cssem,  in  quas- 
libet  solitudines  roe  abdere  mallem,  qnam  in  tanta 
turba  negotiomm  versari. 

Hervagio  scripsi,  Plinio  addendum  esse  ofo- 
futaTixov  reram,  ac  caeterae  quidem  appeilatio- 
nes  utcunque  explicari  possnnt :  in  piscibus  valde 
lafaoramns.  Amabo  te  vide  Mosetlaro  Ausonii, 
ut*)  tamen  aliquid  exculpemus.  Bene  vale.  Id. 
SeptemK  Monasteriensis  nrbs  adhuc  obsidetur, 
sed  periculi  nunc  quidem  nihil  est. 

'PiXmno^. 


No.  U16.  16.  Sept. 

Erh..  Schnepjio, 

Epi.t.  lib.  III.  p.  asa    Ce<Iil.  Lond.  liL.  lU,  ep.  140.) 

Krhardo  Sneppio. 
S.  D.  Nlipcr  scripsi  tibi  dc  mels  privalis  rebus, 
in  qnibus  eam  ct  prudentiam  et  fidem  praestilisti, 
ut  Itbenter  et  fatear  et  praediccm ,  me  ttbi  pcr 
omnem  vitam  dcbere,  daboque  operam,  nt  re  tibi 
gratiam  aliquanrlo  rcferam.  Sed  nunc  depubli- 
cis.  Princeps  Gj/Zorum  significat  nobis,  magno- 
pere  se  optare,  ut  mdderate  tractes  Blarerum, 
Ego  etsi  scio,  tc  non  solum  fideliter,  sed  etiani 
pmdenter  versari  in  ministerio  Evangelii :  tamen 
non  potui  facere,  qntn  ad  tescriberem,  praeser- 
tim  posttilanle   Principe.      Primuro,    mi  caris- 


l)  ul  lcgtndnni  pro  tl,  qflod  ediiam  ctl. 


787 


EPISTOLARUM    LIB.  VL    1684. 


788 


sime  Erharde,  vides  vicinram,  qaae  si  damnari 
suas  Ecclesias  penitus  viderit,  qaanta  est  futura 
coiiscientiarnm  perlnrbatio,  qnaatum  odtam  to- 
ttus  renovatae  doctrinae?  Mihi  illa  fulmina  ana- 
ihematnm  niinquam  placoerunt,  etiamsi  qttid  in 
aliquibus  desiderab;im.  Deiade  cum  spcs  sit  ali- 
qnaforc,  ut  de  coiicordia  agatur  in  illo  ipso  Ar- 
ticulo  Cocnac  Domini,  disputationes  quasdam  in 
illucl  tempus  optarimreiici. 

Uodie  egi  cuin  Luthero  de  furmula  Con- 
cordiac,  quam  scis  proposilam  esse  a  Bucero.  Ait 
SR  eam  probare,  modo  ut  sic  sentiat.  Scis  autein 
qualis  illa  formula  fuerit,  Confitetnr  datis  rebus 
illis  Panc  etVino,  vere  et  suhfttantialiter  adesse 
Christum,  £go  quidem  nihil  requircrcm  amplius, 
Scd  tibi  non  fero  leges.  Tantum  te  oru  propter 
C^hristum,  ul  cogilc»  sananda  potius,  quam  ex- 
.iccrhanda  csse  liaec  dissidia,  Me  non  poenilet 
inei  consitii,  quod  hactenus  ab  his  rixis  fere 
omnino  abstinni ;  ac  de  tota  te  malim  coram  tc- 
cum  loqai.  Spero  autem  fore,  ut  hac  de  re  Prin- 
cipcs  cogant  aliquamSynodom,  idqnebrevi;  et 
scio  hoc  in  dcliberalioaibua  csse.  lam  aditus  ad 
Coiicordiam  patefaclus  est  per  eam  interpretatio- 
nem,  de  qua  cnm  Lulhero  Bucerus  convenit; 
deintle  per  Anibrosii  interpretationem,  de  qua 
'  tecuni  convenit.  His  occasionibus  ntamur  ad 
cimciliaudas  Ecclesias,  ct  sanandas  mentes  ambi- 
gentes.  Magnum  est  fateri  pracsentiam  veram  ct 
substiintialem.  Illa  scis  ignota  fuissc  veteri  Ec- 
clesiae,  quae  de  mutalione  Panis,  de  divisionc 
corporis  et  sanguinis  pleriquc  poslca  disputarunt. 
Hnec  srripsi  optimo  sludio,  idem  spectans  et  sen- 
liens  quod  Ui.  Non  enim  tccum  pngno,  nec  pa- 
(rocinur  adversariis.  Sed  conciliari  Ecclesias 
oiiUriui,  et  viciniae  statu  aflicior,  leqiie  haec  in 
optiinam  partem  inlerpretaturum  esse  spero,  id- 
qiie  ut  facias  le  ctiam  atquc  ctiam  oro.  Bene  et 
felicitcr  vale.     16.  Septemb.  1534. 


No.  1217. 


16.  Sept. 


Philippo  Landgr,  Hass. 

f  Kx  siilogripba  Hel.  in  TtbuliriD  C»kI.  mibi  ileteripla  i 
C1.  Rommelio,  qiii  parlem  huiui  epiit.  cdidil  in  tiI>  Pki- 
lippi  Hittitt  Vol.  II.  p.  915. 

Iiem  ©urdjleudjten,  ^oc^gebotnen  Sfitffen 
unb  ^ettn,   ^ettn  Philipps,    fianbgrov? 


}u  ^effen,  ®ravt  ^u  Sattenelnbogen,  3i(« 
gen^ain  ic.   metnem  gndbigen  ^ettn.     3b 

f.  3.  @.  etgen  ^anbt. 
!^utd)(eud)ter  i)ocI)geborn»  Sut^  utit>  ^urc.  €.  $.  ®. 
fitit)  mdne  arme  S)lenfi  in  Untertbdnifeit  )u  wt,  (Sni: 
blget  Sdrfl  unb  ^err,  i(^  noate  6.  S.  ®.  nU  &eni 
auf^altm  mit  langm  (3d}riftm,  barum  wiK  t^.onfiB 
fAt^ei^,  fo  m6gli^  ift,  antniorten,  unb  bttt,  S.  %,  9, 
moUe  biep  mein  einfdlttg  (Scf>retben  gndbiglic^  aimeb' 
men.  Unb  erfllid)  vom  ^aitptarttM:  3^  ^abt  nc4 
t)eut  mit  iDoctor  fiut^er  gerebt  uoit  bet  C^ncotdia 
^mBuceriy  batouf  mic  Znt^n  geantwott,  ba|  er 
i^m  biefetbige  gefaKen  laffen,  fo  ti  {>eit  Bucerus  olfo 
meinet  mie  feine  SSott  lauten,  ivie  i^  benn  nit  jweifd. 
3)niei(  nu  bem  alfo,  iebenf  id),  baf  ^en;  @t^atb 
&^ntpp  baran  gnug  f)aben  foH,  fo  SBtat<r  ^ 
laut  bet  concordia  Buctri  bectatitt,  unb  baf  nit  not^ 
fe^,  i^n  meiter  ju  bttngen.  9Iu  roiffen  @.  $.  ©.^OTasf 
Buceri  concordia  flet}et.  ^iefe  SSetnung  SDoctor 
2utf)ec  ^abe  id)  $err  Sr^arb  (S^neppcn  juge' 
fcf)rieben ,  benn  ii^  nartif^  nit  fur  gut  anfe^e,  ba^  man 
bie  ^a^barn  ju  bo^  betrube,  bobur^  fte  xaiiifixn  m 
nitlig  mcrben,  unb  bie  ganje  Se^r  beS  @oangetti,  fofte 
angenommm  ^aben ,  niieber  faUen  laffen. 

3c^  toifl  aui^  fur  mein  ^erfon  €.  g.  ®.  nit  ber» 
gen,  baf  ict)  an  bem  unftunbli(l)en ')  igi^eQen  anb 
<Sd)tetbm  auf  unferm  S^it  nie  ©efaOen  ge^t  ^tbt, 
fonbern  atle  Beit  baran  .^erjleib  getragen  ^abe  unb  nnli 
trage.  Sc^  ^dtte  aud)  bie  ®ad)  gern  ju  ^tiflltd)er  (Si: 
niteit  gearbeit,  nie  @.  %  @.  fetb  au$  etti(t)en  Umbflin< 
bcn  abnei)men  mdgen.  9tad)  bem  icf)  abet  fo  gtoff 
^dctifeit  befunben,  batauS  anber  meb<;  SSefi^iverung 
gefolget,  I)ab  i($6  aud)  m&ffen  @ott  befe^ten. 

2d)  ^off  abcr  gtei^  »ot  nod),  eS  foH  einmot  ein 
gndbtge  ®tunb  lommen  burd)  @otte8  @nabe ,  unb  I)al)t 
lange  3ett  furgebabt,  mic^  ju  <£.  %  @.  gu  oerf&gei, 
unb  fo  mici)  6.  §.  @.  ^ren  raollte,  t)on  bicfec  @a4 
munbli(t}mtt@.  $.  ®.  juccbeni  benntg.^.  @.  wiffti, 
ba^  ganjer  (S()ciflen^it  an  biefem  ^fttifet  otel  gel^eo. 
<So  mei^  ic^ ,  bap  alte  frommen  ^^ttflen  in  GaUia  uab 
Anglia  fid)  btefed  ^rtifcle  Ijatb  boi^  befummecn;  ju 
bem  ba^  unfet  Uncinileit  ai^etn  ^riftti^mi  ^afy* 
gro|e  Sierbinberung  bringet.  Dec^atbcn  bitt  ic^,  tt. 
%  @.  niotlen  auf  SQeg  gebenfen,  mie  bie  @a4  oocj» 
ne^en,  ba^  etn  befldnbige  concordia  auf  bicfemS^ 
burcl)au6  in  biefem  3(rtjtet  gemac()t  wetbej  benn  iiOR: 
bern  ^rtilcln  t^  lein  Uneinitett.  3^  ^alt,  bap  (S.  %.9. 


1)  ttomm,  edidil  unfottn(i(6tn. 


789 


EPISTOLARUM     LIB.  VI.    1534. 


790 


infonber^eit  f)ierin  me^r  f^affen  f^nnen  benn  mel 
anber  Seut  ^  bep  beiben  S£^ei(en.  34)  W^  ^^^  /  ®«  9- 
&.  @d)riften  foQen  beit)  )Doctore  Snt^er  mt^t  ange^ 
fe^enjoerbenbennberen/  fo  big  an()er  no^  baoon  mit 
i^  ge^anbelt  ^aben.  2CtIeg  aixd),  baS  mir  m6g(ic^  x% 
n>i({  x6)  oon  ^er^en  gem  t^un,  baf  biefe  ®a(^  ju  d)rijl: 
Ud[)fr  Sinifeit  gebra^^t  n^erbe^  unb  moQt  auf  Srben  nit 
(i^oerS  fe^en;  ®ott  gebe  ®nab  baju«  6§  gibet  au^ 
Buceri  Concordia  bem  ^anbel  ein  guten  2(nfang. 
^efl  nu  etli4)er  ^ap  ^o^nung  ifl^  bap  ein  Sinifeit 
merben  m6ge,  ac^t  id),  ba^  berl;alben  ^err  (Sr^arb 
S7nej)p  beft  gelinber  ju  IfanMn  ^aht. 

Unb  fo  ber  burd^teud)tig  ^o4)gebonie  ^urfl  unb 
4SKtr/  ^rjog  U(rid)  mein  gndbtger\!^err/  mi^  ^in^ 
onS  fobbert/  miemol  x^  mein  Ungefc^icflic^eit  unb  Un< 
vettM^tn  erfenu/  auc^  mi(f)  nit  Qexn  xn  biefen  3anf 
{b(te/  fo(I  eS  bennoci)  an  metnem  S^ienfl  iitt  gebrec^en  in 
oUm,  fo  mir  m6g(i(^  ijt/  unb  ^rbiet  mid^  mit  @v(aub^ 
pi^  meinefi  ^ndbigflen  ^ntn,  ju  jie^en.  ^oQt  ©ott/ 
i(^f  dmit  etn>a6  guted  fc^affem 

•  entttc^  bcfe^(  i(§  mid^  S.  %  ®.  in  atter  Untcrt^d^ 
nffeft/  unb  bitt/  &;^.  ®.  moQen  mein  gndbiger  ^err 
fiilL,  '©ott  btt  2Cflmdd)ti3e  moITe  (g.  g.  ®.  flndbig(i(^ 
fci^en;  bet)uten  unb  (eiten,  unferfi  ^errn  S^rijii  Sob 
nnb  &)x,  unb  ganjer  @t)i:i(}enf)eit  S^Al  unb  ®e(ifeit 
itt'fdtberm  Vmeu/.  Datum  9Ktittn)0(I)fi  ben  16.  ®e^ 
pikmlftii  Anno  13S4. 

../    ■  '    untertl^dniger  SJiener 

Philippiis  Melantho. 


}■  .1 


t* 


-u< 


No;  12fl8. 


24.  Sept. 


Fr.  Myconio. 


■• '  » 


'  Edita  k  'Siiejgassio  ep.  8. 

r 
r 

Di  Fridtrico  Myconio  elc. 

S*  D.  Pul)liGo  nomine  g^atias  tibi,  mi  Fride- 
riee^  4ig;ov  qnoil  tcinto  stndio  cive^  tnos  ad  literas 
r^linendas,  discendas  ac  tuendas  excitas.  Spero 
et  Deo  htinc  erga  Rempub.  animum  probari. 
Nobi^  curae  erunt  adolescentes  huc  missi  a  te.  Et 
iam  Gdravimus  -eis  habitationem.  Praescribam  et 
discendi  rationem.  Lonicerus  eornm  studia  satis 
liberaliter  praedicat.  Novi  nibil  habemus ,  nisi 
Spenglerum,  Noribergae  decus  et  ornamentum, 
extinctam  esse  etc«  Bene  vale.  Pro  caseis  ago 
tibi  gratiam.     24.  Septembris.  1534. 

Philippus. 


No.  1219. 


29.  Sept. 


Pr.  Elector  ad  Melonthonem. 

f  Ex  ^cnptura  prima  (Concept)  in  Tabular.  Vinar.  Re^;.  (). 
foi.  15o.  Lit.  JJJ.  no.  29. 

2Cn  aitasijier  ^i^ilippfett  3)te(an4)ton  ju  SBtt^ 
tth.  ^o()annS  Sriebrtci^/  Q^urfurft  k. 

Unfern  Qndbigen  ®ru§  ju\)or.  Jg)0(j[)9elaf>rter/  lieber 
getreuer.  SBir  loerben  berid)tet/  I)aben  eS  aud)  ber- 
mafett/  baf  noir  eS  bidig  glauben ,  \>ermer!t/  bap  bar^ 
noc^  getra(i)tet  xoxxt,  eu^  \>on  unS  unb  unfrer  Unioer^ 
fttdt  2u  SSittemberg  an  anbere  £)rte  }u  bewegen*). 
jDap  i^r  nun  barein  nvi)t  gemidigt  /  fol^eS  rei^t  ung 
oon  euq)  ju  befonbern  ©efoQen/  t)erfe^en  unS  auc^  gnd^ 
biglic^/  xoo  berg(ei4)en  ®ud)ungen  ))on  Semanb6  noeiter 
bet  eu^  bef4)e^en  /  ii)r  nierbet  euci)  nid)t  bemegen  lajfen/ 
fonbern  Ux  unS  /  unb  in  unfrer  Unioerfttdt  }u  SBittenb. 
ott\}atttn,  unb  hathtx,  xoit  x\)t  biS^er  get^an,  fo  oiet 
i^t  o^ne  S3ef(i^tt)erung  unb  ®4)wdci)uns  eure6  2eibeg 
oerm6get/  ^leip  ()abcn.  Daran  erjeigt  i^r  un&  }u  gnd^ 
bigen®efdllen/  feinb  eS  aud)  gegen  euc^  mit  ©naben 
)u  bebenfen  geneigt.  Datum  SSSe^mar/  ^ienftagg 
VStvfyitM  anno  domini  1534. 

{PageUa  adiecta,) 

SB3o  euc()  aud)  axt  eurer  Unter()altung  unb  fonft 
etmoS  mangelte  /  baS  woOet  i^r  un8  ^u  unfern  «|)anben 
)u  erCennen  geben  /  tooKen  noir  unS  barauf  alfo  er jeigeu/ 
bamit  i^r  unfern  gndbigen  SBiQen  barau6  f))&ren  foUt. 
SSonten  loir  tn6)  gndbiger  SRcinung  auc^  nic^t  unver^ 
^atten  fepn  tajfen.    Datum  ut  s. 


No.  1220. 


(m.  Sept.) 


Gabr.  Zivilling. 

Epist.  lib.  VI.  p.  516. 

Egregia  pieiaie  ei  doctrina  praedilo,   Domino 

Gabrieli   (^Ztvillingy^    Pasiori   Ecclesiae 

Torgensis  y   amico  suo  carissimo. 

S.  D.  Venerabilis  Vir.  De  Siifelio**)  decre- 
vit  hoc  Illustriss.  Princcps,  ut  cuii^tempore  ite- 
nim  ei  aliqua  parochia  commcndetur.  «Quarc  mi- 
sit  eum  istuc  Dominus  Praepositus,  ut  p^tal  paro- 

^  Vid.  ep.  ad  Camerar.  d.  13*  Septb. 

^*)  Praedixeral  diem  ultimum  Tenturum  eue,  eoque  Taticinio 

multos  perturbaTcrat.    Vid«  etiam  Lutheri  ep.  ad  illum  d. 

S6.  luu.  1S93. 


791 


EPISTOLARUM    LIB.  VL    1654.     . 


702 


chiam  pagi  cuiusdaro ,  quem  non  ignoras.  Nunc 
te  oro  per  Chrislum ,  ut  Stiftlium  amanter  exci- 
pias  atqne  adiuves,  tit  ea  parochia  potiatun  Si 
scires  quanta  sit  animi  imbecillitas ,  quantae  an- 
«^ustiae  xai  anoQiai,  haud  dubie  summo  studio 
ei  opitulaturus  esses.  Credes  igitur  et  mihi  et  ce- 
tcris ,  extremam  esse  necessitatem  iuvandi  SiiftliL 
Scio  te  pro  tua  pietate  aerumnis  roiserorum  affici. 
Snscipies  igitur  nobiscum  hoc  negotium,  etiamsi 
aliqni  homines  duri  nostram  lenitatem  reprehen- 
dent:  decet  nos  magis  huius  calamitate  quam  il- 
lis  sermunculis  moveri.  Bene  vale  cum  coniuge 
et  liberis.     Mense  Seplembri ,  1584. 


No.  1221. 


(in.  0*t.) 


Studiosis^ 


£i  Stepb,  Riccii  Miscellaneit  no.  LXXIII.,  adiectis  tibro: 
Pbil.  Mel.  argumenU  s.  dispotilionea  rbeioricae  in  Edog. 
Virgilii.  (Leucop.  1565.  8.) 

Pratfatio  in  Sophoclis  Aniigonem* 

Cras,  hora  prima,  Sophoclis  Aniigontm  inci- 
piam  interpretari.  Adscriberem  etiam  adhorta- 
tioncm,  si  quid  in  tanta  ingeniorum  ferocia  pro- 
fecturum  arbitrarer.  Tantum  ig^tnr  quibusdam 
meltoribus,  qui  hactenus  nos  audierunt,  g^ratias 
agendas  duxi,  quod  suo  officio  omarunt  has  lit- 
teras.  Eaque  in  re  iudico  eos  de  rep.  bcne  et 
praedare  meritos  esse,  cuius  interest,  ut  conser- 
ventur  hae  artes.  Conticescerent  autem  in  hac 
quldem  schola,  et  his  gentibus,  si  nos  prorsns 
tlesereremur.  Itaque  auditoribus  nostris  reip. 
nomine  gratias  hic  publice  agere  volui  etc.  etc. 


No.  1222. 


(in.  Oct.) 


JoacA.  Camerario. 

Epist.  ad  Camerar.  p.  2SS  sq. 

Viro   opt»   loachimo  Camtrario  Bambtr-- 

gtnsi  suo  amico  summo 

S.  D.  Aliquandiu  certi  tabellarii  nuUi  se  mihi 
obtulerunt ,  cum  quidem  de  rebus  plurimis  et  ma- 
«•nis  ad  te  scribere  cuperem,  ne  nunc  quidem 
omnia  litteris  committere  audeo,  quod  mihi  hic 
tabellarius  ignotus  sit,  et  dubitem,  an  ad  te  litte- 
*  rae  nostrae  perventurae  sint. 


Sptngltri  interitu  magnum  coepi  dolorem, 
non  ipsins  caussa ,  quem  spero  feliciter  ex  his  ae- 
rumnis  in  meliorero  vitam  concessisse ,  sed  qnod 
et  Reropub.  illam  tali  cive ,  et  te  aroico  integro  ac 
fido  orbatum  esse  cogitabam,  sed  pareamus,  mi 
loachime,  rf]  ayaysqj.  Nuper  etiam  JBuschium 
amisimtis,  si  nescis.  Mihi  quid^  felices  viden- 
tur,  quibus  excedere  ex  hac  vita  hoc  tempore 
contingit,  et  illis  eripi  malis,  quae  inipendent. 
Quid  enim  iam  dubitemus  m(fl  v^s  /iieJJiovaiji 
nayoJLB^gias ;  Nos  tamen  tractatione  nostronnn 
studiorum  has  aerumnas  mitrgemus. 

Basileae  excudunt  x^y  fieydXr^v  avyxa^iv 
Ptoltmati  graece,  huic  valde  optarim  addi  Qua- 
dripertitum,  et  quidem  cum  tua  seu  versione  seu 
commentario.  Quare  te  etiam  atque  etiam  oro, 
hac  in  re  ut  publicam  studiorum  utilitateiti  adto- 
ves.  Hi  libri  et  excitabtant  luventutem  ad  discen- 
dum ,  et  praestantissimas  artcs  conservabunt«  £st 
et  allud  quod  volo,  saepe  iam  hic  enarratae  sunt 
Thtoricae  Planttarumy  eius  bpusculi  usus  per- 
exiguus  est,  nisi  postea  supputationes  accedatfl, 
quae  sunt  in  tabidis,  quae  vocantur  BefolttUe^ 
mihi  ne  intelligi  quidem  Tbeoricae  sine  illis  posie 
videntur.  Sunt  autem  olim  excusae  ResfduUe 
tabulae  ab  Ambrosio,  qui  Francofordiafrad>Odt- 
ram  docet,  eas  recudi  a  vobis  istic  optarinu  -Bcne 
mer^ri  de  toto  hoc  genere  artium  hoc  of&cio  po- 
teritis.  Intelligo  enim  tabulas  illas  admodum  pro- 
bari,  nec  dubito,  quin  et  tibi  et  Schontro  satis 
notae  sint.  Magis  probo  eiusmodi  libellos»  qoi 
ad  artem  pertinent,  quam  qualia  multa  edunlor 
horologia  *),  in  quibus  plus  est  ostentationis, 
quam  doctrinae.  De  utroque  igitur  libro,  quidet 
tibi  videatur,  et  quid  fieri  possit,  mihi  significa]us. 

£go  valetudine  admodum  tenui  utor,  sive 
quod  rb  (pS-iyontOQoy  (p&iyovai  xaxby  j  sive  qaod 
aliquandiu  paene  confectus  sum  cura.  Dux  ruir^ 
itbtrgtnsis  accersivit  me  ds  v^y  Sbcadtjfuccy  av- 
rov.  Permisi  totam  rem  arbit^o  nostri  princ^if^ 
xay  cv^aifirjy  ts  xal  Siijasi  nore  anoxofQ^aai  fu 
ix  ravrrjs  xov  arinnri^uov  x^as» 

Antigonen  Sophoclis^  abs  te  editam  atqiie 
illustratam,  non  solum  nunc  interpretor,  sed  sgo 
etiam ,  ov  yctQ  ccyiv  xiySvyov  nsQi  fu/iazarr  th 
y&y  nQayfAdrajy  rols  tpilois  fwv  dial^^furoi 
Tvyxdyo}.  etsi  moderatissime  egi,  agamqne  Deo 
volente:  de  his  rebus  coram  aliquando.  sane  nB(ji 

♦Sapcri.  C  W.' 


BPISTOLARUM     LIB.   VL    1554. 


BQetayixdiy  xdxayivmaxwr  fxov  rrfy  fiQodV" 
Xy  sed  haec  Deo  curae  erunt,  ut  spero. 

Si  quid  de  Electione  novi  Pontificis  Romani 
ebis  cerli,  fac  sciam^  Picturae  edjtae  suut 
ligiorum,  quae  inBelgio  conspecta  sunt,  quae 
on  habes,  mittani,  modo  enim  non  erant  ad 
lum.  Sabinus  rediit  ex  Italia.  In  itiiiere 
tsmum  convcnit,  nihil  admodum  affert  novi. 
Sophoch  habeo  tibi  gratiam,  iucrediblii  vo- 
ate  afficior  eius  leclione,  praeserlim  in  hoc 
»  periculo.  Bene  ac  feliciter  vale^  et  tuas  tibi 
bras  gratulare* 

^Lh.n7iog. 


1223. 


22.  Oct. 


lohanni  Anhaltino, 


Edita  in  Beckmanni  Accession.  bisU  Anhalt.  p.  116« 

3Cn  ben  Suvft  So^ann  )u  Xn^ott 

t^Wuc^tiger  ^odjgeborner  gfiril  unb  J^err»  6. 
%  (Snaben  jTnb  meine  arme  ©lenjle  in  Untertfjdnig^^ 
jtiwr,  ©ndbiQfl^r  gfirjl  unb  ^err.  Sd)  \)clht  nod) 
9fat^fd)la9  fiefieHcf,  bamft  ic^  Qetoartet,  ob  \>\tU 
f  e.  %  ©♦  bebd4)ten  xtM)  ju  fobernj  aber  bie  2Cr^ 
''  fo  id)  gefe^en  jinb  SJermeifenS  n>o(  wurbig ,  fo  bie 
t  nid)t  ba\)on  f  lar  abfie^en;  @.  %.  ©♦  woUen  auc^ 
t  barauf  !)aben,  ob  jte  ttxoa  mit  anbern  Anaba- 
ten  Conspiration  l)aben,  baburc^  2Cufru^r  ju  be^ 
;en,  bann  wo  bem  alfo,  n>dre  nit  gut,  ba^  jTe  atfo 
jgelaffen,  fonbern  man  muf te  gr6pern  ernfi  er jeis 
2cf)  beforge  aud),  eS  fledfen  mel)r  Opiniones 
er  il)nen ,  bann  ©ie  !)aben  \>tel  unb  manc^erlep  Hx^ 
funjl,  wiber  £)berf eit ,  ®cric^t;  epb;  bavon  m6^ 
€•  ?[.  ®.  fte  fragen  laffen,  bamit  i^r  unreci)te  Opi- 
nes  mdnniglici)  gemarcft  n^erben,  unb  anbere  Seut 
@(i)euc  (riegen  x>ox  foIci)er  ung6ttlic^en  unb  m6rbe^ 
len  Sect.  SSo  nun  bie  ^Crtifel  il)rer  2ai)r  gnugfam 
tf4)et,  fann  man  bie  ©traff  bamacl)  fd^etfen  ober 
em ,  unb  ftede  folc^ed  aHeg  gu  6.  %.  ® .  SBebenlen. 
\t  ben)ai)r  @.  $.  ®.  aQeaeit  gndbiglici).  Datum  SBSit^ 
tg  ©onnerStag  nad)  Lncac,  1534.*) 

®.  ^.  ®. 

untert^dniger  Diener 

Philippns  Melanchthon. 

fiz  epistola  Lutheri  ad  eundem  Principeniy  scripta  tbUXLi 
fi^^i  nacft  Lucie  (15.  Decb.)  153^  opiniones  Anabaptistarum 
qoi  tum  in  terras  Anhallinas  Tenerant,  uberius  cognoscuo- 

LAHTH.  OpEH.    VoL.  IL 


No.  1224. 


794 

24.  Oct. 


jFV.  Burchardo, 


Epist.  lib.  V.  p.  495  it{. 

J)octissimo   viro^    D»  Francisco  Vinaritnsi 

l^Viitbtrgat^  suo  amico. 

S.  D.  Ilodie  literas  dedi  lacoboy  ministro  Do- 
ctoris  Augusiini,  ad  meum  lohanntm,  et  ad  Alt^ 
sium  Scoilum,  teque  rogavi,  mlhi  ut  significares, 
si  quid  istic  esset,  quod  arbitrare  me  scire  velle. 
Nunc  nactus  Ptirum,  tonsorem,  dedi  ei  hoc  epi- 
stolium  ad  te,  etsi  spero,  me  cras  a  te  iiteras  ha- 
bitumm  essc,  tamen  cliam  atque  etiam  oro,  ut, 
si  quid  habebunt  mei  litcrarum  ad  me  scriptarum,' 
aut  si  quid  incidcrit,  quod  me  scire  operae  pre- 
tiura  cxistimabis ,  nisi  die  Lunae  reversi  fucrimus, 
mihi  significes.  Detinent  nps  Principes  Anhaltini 
diutius  opinione  nostra  *).  Et  tu  scis,  me  roi- 
nimA  meo  vivere  arbitrio.  Novi  nihil  habemus, 
elsi  heri  huc  venit  Medicus  Aurbacchus,  qui  nihil 
praeter  res  Macedonicas  notas  nobis  afferebat. 
Doctori  lonat  dicito  sahitem.  Bene  vale.  Sa-  .- 
luta  meam  et  tuam  familiam. 

Philippus. 


No.  1225. 


27.  Oct. 


Heinz  v.  Luther  ad  Melanthonem. 

t  ^  awtograpbo  ifi  Tabular.  Vinar.  Regtstr.  O.  fol.  156. 
Lit.  JJJ.  no.  S5. 

Dem  J^od)9cIaI)rten  unb  wurbigen  ^rcxn,  ,|)rn.  ^Yu 
Iij)p6  SReland^toni  gu  SBittenberg ^  meincm  gfin^ 

^x^txi  lieben  ^errn. 

®nab  unb  ^riebe  oon  ®ott  bem  SBater  bur^  3efum 
S^rijlum  unfern^^errn  fammt  aOem  fo  id)  liebeS  unb  gu^ 
te6  wmag  ju\)or-  ^o^gela^rter,  tourbiger,  freunb^ 
It^er  lieber  S^nx. 

es  ^at  mir  bcr  ®urd)Ieu4)tt9  Jg)od)9eborne  gurjl 
unb^err/  ^errUlricf),  ^eraog  gu  SBtrtenberg ,  mein 

tur.  Edidit  nuper  illam  epislolam  Uenr.  lAndner  (Lntheri 
Briefe  an  die  FUrslen  von  Anhalt.  Dessau.  1830.  8.  p.  Vk,\ 
sed  in  eo  erravit,  quod  in  epistola  Melanlbonis  dieni  Lucne 
in  diem  Lucie^  mutandum,  pularit  (p.  25.).  Nani  die  Ioyis 
post  Luciae  diem  (d.  17.  J)ecb.)  Melanlbon  non  Tersatiis 
est  Viteb'ergae,  sed  fuit  apud  Pbilippum  Landffr.  Hassiae 
in  colloquio  cum  Hucero  io  oppido  Cassel  babendo. 

*)  Lutbcrus  ad  Viscampium  scribit   d.  24.  Oct.  ^M.  Pbilip- 
pus  abest."  (Vid,  epp.  Lutb.  apud  de  Wett.  T.  iV.  p.  662.) 

51 


m 


EPISTOLARUM    LIB.   VL    15S4. 


Toe 


gndbjgnr^erc,  bei  bem  i^  mtd)  aut^  eine  Scitlang  )u 
frieblic^em  Dienfl  beS  ninrn  (Suangelii  unb  bec  %mmi 
@pitalen  in  ®einec  ®nabm  Sanben  guier  SSotjlmeinung 
utQiglid)  oecfficiK^en,  mit  mic  Suec  iSiilcbcn  l)albm 
gecebt,  becgletdjen  (£c  Sr^acbt  @d}nepf  freunblict) 
gebet^n,  ba|  ic^)  @.  SS.  anjeigen  mHt,  xoit  fid)  bie 
®act)en  beS  (ivanselti  ju  obbemelbtem  ffiictembetgifd^cn 
Canbc  begcbcn/  anlcgrn  unb  ectjalten.  iSitt  beromcgen 
^.  S5.  mit  tjoi^tlem  Slei^ ,  fie  vooUta  in  d)ci{lliii)cm 
3emuti)  nad)  meitbecii^mtec  SQeiSijeit  unb  t>on  njegen 
3I)ceS  iSaterlanbee  (noi^  bem  aui^i  mdnniglid)en  bacin 
auf  (^vo.  ^.  Ijeftig  t[}un  ()offcn)  bci)criigcn  unb  etvo&r 
gen,  maS  t)terju  bienlitt)  catt)en,  orbncn,  fc|en,  an= 
geigen  unb  f6cbem  ^elfen.  iDoS  necbc  oI)n  allcn  SraeU 
fe(  iu  &ottt6  gro^cn  ^t)ccn  unb  mdnniglidjen  ?iu^  be6 
ganjen  iDbccIanbeS  gecat^tn.  Unb  gib  id)  bacauf  mei: 
tec  nun  (ivo.  SS.  gutljecjigcc  3Atinung  in  btefcn  mcincn 
©(^cifCcn  ju  ectennen,  nie  ba^  i^t  jiingjl  oerfc^ienrn 
5£agcn  bie  ^oc^gtlaljrtcn  gu  ^At^ingen  bci  unfecm 
gndbigcn  .^ECR ,  bcm^ecjog,  um  eine  gemeine  dffents 
lic^e  £iS)?utation  angcfud)t,  unb  btneben  anbtcn  untec= 
t^xiniglic^  gtbct^en,  ®.  $ucft.  &n.  moQen  auci)  Sm.  SS., 
aI3  bic  ni{t)t  bifftg  unb  ncibifd),  fonbtcn  fittig  fccunb: 
lici)  unbfcicbfam,  t}ier  bet  unb  an  ju  ftt)n  b(f4)ceiben 
la^en,  mtld^cS  nun  nict)t  adein  fie,  bie  l)oI)e  i5c^ulc, 
fonbcrnaucf)  aHe  Mebte,  ^Jcdilattn,  gctfilict)  unb  voelt- 
tic^,  ja  bag  ganjc  £anb  ^ecjlic^  mit  iljnen  begct)ret*). 
£)cnn  foUttn  fte  bie  f)o^e  ®d}ule  melgtmtlbt,  roel^e  biS 
baf)tc  vor  oieltn  anbtcn  beruljmt,  unb  niit  fo  i^ielcn 
^erclicijCR  ^cisiltgitn  beibe  non  £aiftcn,  Jeinigcn, 
^eccn  unb  Silc^en  btgnabigt,  olfo  balb  unb  Iti^tfccti: 
gec  SSeife  oI)ne  gtljabte  jDifiputation  nnb  ©egcnmt^ce 
bec  ntuen  ungemo^nten  iiifve  gufct)Iagtn,  mdre  iE)nen 
(fol^eg)  nici}t  aHein  an  it)cem  ®tmtffen  befct^meclitl), 
fonbem  aud)  gtgen  bem  ganjtn  Sanbe  unb  cmtc  SBtlt 
f)]ortIici)  unb  bitlig  ga  verac^ten.  9K6gcn  abtc  fS.  3S. 
olS  ein  gut^crjigec  3In^6ccc  unb  fieunblicf^ec  Unttrl)dnb> 
lec  in  btc  @a(^e  ted)t  moI)l  Itiben. 

3(uf  biefe  tt)ce  aJnfucI^ung  unb  ni^t  un^rifllt^t 
95egtf)ctn  I)at  metn  gndbigtt  .^ecc,  bcc^^ftiPS»  ifjnw 
fotc()t  SDigputation  gu  I)alten  gntoiglid)tn  uergiinfligct, 
unb  mir  l;ierauf  btfotfUn,  folc^  aHeS  <S.  S3.  ju  fct)rci: 
ben,  unb  bcgel)ten  ^iccmit  0.  ?.  ®naben  in  befonbcrn 


*)  Qitae  Blaurrrui  tftnbwtf  ialelligilur  ei  epiil.  ciits  (non- 
dum  tAila)  ad  Uenr.  Bullingerum  d.  d.  St.  Ucl,  1S91.,  ubi 
■criLit:  „tiuceri  coDiilium  da  fralrum  conienlu  nosli, 
Multum  niibi  polliceor  de  Philippo,  cuiui  aucloritai  caete- 
roi  item  miligabil,  _  Nunquam  profeelo  tm^t  in  concor- 
diae  ipem  evectut  fui,  praeierlim  cum  nifail  non  tentalurui 
>it  Princeps  [Oui  Ulriciu  WUrlemb,],   unde  pracederc  illa 


®m^cn,  fammt  allcn  nie  oorgcmelbt,  aui^  bet  Stle^ 
ten  %itt<  nad),  ba^tn  aufg  f6rbecU4)i1  ju  oecfi^cn,  uati 
bit  <Sac|)tn ,  fp  vocnemlid)  ®ottefl  tp,  unb  aUec  Stb 
i5eligfeit  belangt,  vcrtidjten,  fd)Iii^ten  unb  gnm  SW 
flcn  ju  titingen  oerf)cIfen.  titm  idj.gdnjltcl}  mUt)  Va« 
ftt)c,  bcf gtticfjcn  {)r.  ISrf^acbt  @(§ne)jf  ouil^,  u» 
if)t  f)inauf  Eommt,  bap  i^t  fold)e  SmitfpaltigEeit  ji» 
fd)tn  bem  SStauetec  unb  i^ntn,  bieneil  fie  ffcf)  fo 
mtit  ats  @.  SB.  mijfen  begeben  tjabtn,  gdAjlii^  &aru:|^ 
ttn  mtrbct, 

SSaS  nun  btmRac^  <£.  tffi.  ®ott  u)ib  bem  9t4d}^a 
t)iecinntn  fd}ulbig,  fann  fie  ftcl)  spn  ®otteS  ®tt£J>n 
of}ne  meine  (Scinnttung  dor  ^1;c  ftibft  wot)I  snb  ont 
aatrbcfltn  btfd)tibtn.  JCenn  @.  2i.  Eann  cin  Slicrtd 
3a[}Cfg,  mcintr  cinfdliigen  3(cl)T  liaci),  nic^t  mDl}1  btf 
ftc  nod)  nuglict)cc  antegtn,  benn  ba|  fte  foh^e  Uvf 
Seit  ju  folc^cn  ^trrlid)tn  (SotteSbfeR^ ,  9tug  unb  S» 
Iig!cit  bcS  ganjen  SbecIanbcS  v(cb:cdd}te.  $iei;iU  ftiit 
©.  JB.  »iet  trcf(id}c,  bcweglitjie,  wJid}tige  .anb  linob» 
fc^Idgige  Ucfoct)cn.  ' '  '    '' 

(Scflli/d^.bap  nun  SEiiittcnb«cg  ,bei  S.  SB3.  betmiipdi 
bucd}$  ^oangelioR  ecbautt  unb  mtt  gelet)i:teii  Sei^  b* 
fe^t,  baf  mati  &.SB.  itt  folc^tr  tutiec  3«tJt»^Is  u^ 
o^ne  mecnicl)f R  S^abcn  cnttatlt)tn  fctnn.  '  ■  ,' 

Sum  KnbetR,  bap  S.  S.  bi;n«E)tn  unferfi  p^^ 
fiin  ^ettn,  beS 'S^ntf^iifltn  Xlien^  3U  SSittenbe^ 
aud)  anbttn  Seuten,  fo  jegt  eutt&.jDien^  b()>ihfifi  wb 
f}tt)lic^  begc(}tfn,.  ju  tatfxn  unb.ju  f}clfcn  au$9>pi^ 
^ti|lli(t}tt  Sitbt  fct)ulbig  i[l 

3um  ^tttR,  bienHil  folc^  nt4)t  aHcin  bec  %i» 
beSfittft  unb  ber  gemeine  SXann,  fo  bafi  (StMqgeliM 
gctne  ItibcR  unb  t}aben  raoltttu,  fonbccn  auc^  bic  oep 
meinttn  gtifltid}tn  TCebte,  ^t}CJ@(|)uIc  unb  anbece,  svt 
(I}e'fonfi  je  nnb  aOenMse  bem'Cetntn  SBSott  (Sottefi  ju-- 
loibtr,  fdmmttic^  unb  ein()dtligli(^  oon@.  SS.  begt^cin 
unb  bitfelbige  liebtt  letben  mJgcn,  benn  bie  3n>ingltantt. 

3um  SBterten  etfocbett  aud}  foIcf)tn  jDjeii^  an  S- 
9B.  \kA  gtmcinc  &.  !S.  SJatcttanb,  niel(^rm.j»M-«Ilen 
anbttn,  mciniS' Seb&nftng/N  6:.  9&i  au5  befonbtnr 
¥flj(i)t  tn  btm  gaU  gu  tatl}en  unb  ju  l^elfen  fi^ulbig  i^ 

3um  Sunften,  bag  bucd}  C  S&.  S)[enfl  wtmit> 
tel^  g6ttticl}ct  ^uCfe  nid}t  oSein  bcm  SBiicteinlvrg,  fonc 
bctR  aud)  bem  ganjen  iSbeclanb  ju  unauSf|}rr(^i^ 
9lu|)  bcc  <£(f}ulen,  unb  bancbrn  tion  gro^rm  t)trberbi 
li^en  Uncat^  bec  €kctcn,  bafdbft  ^in  unb  miebtr  \^tDti 
btnbc,  gcl)o[fen  mecbcn  mag.  33enn  too  bie  ^o^ 
@cf}ule  Xubingtn  ju  6^n|lo  unb  fcintm  @tiangtlii)  be 
ItVtt ,  tvilcbe  ol)ne  atlen  3wciftl  ein  ^ri^Ii(^  Stnbtmn 
bafctbfl  jugertil}ttt  unb  batouS  btm  ganjen  iCbettoiti 


BPISTOLARUM     LIB.   VL    1584. 


798 


ler  9{u6  an  Seib  unb  ©^elen  entfle^n.  -  ^enn 
lei:  teutfc^  unb  n)e(f4)er  9tatton  leine  Itnimfttdt 
^angelto  nd^er  benn  aUein  bie  ju  SSittenberg,  unb 
SBB.  bergeflatt  SSubingen  barju  bringen  unb  beleb' 
6nnte  aDem.  IDberlanb  unb  ganicm  teutf4)en  Sanb 
m  erfpriepUc^en  92u^  fommen  unb  getat^en^  ba^ 
m  beS  £)rt8  au(()  gute  unb  gela^rte  |)rebiger  unb 
laben  f  6nnte. 

ium  ®e(i)6ten  unb  Segten  bap  mein  gndbtger  «^err^ 
mbgraf,  @.  9B.  mit  reblic^er  gndbiger  Subre 
l^rung,  bar^  mit  genugfamen  ©eleit  oerforgen 
cgeleiten  laffen  n>it{  /  gefd^meigen  in  noaS  ® naben 
e ,  meine  gndbigen  «^erreu/  fold^en  6.  SS*  >Dienfl 
n  unb  oerg(et4)en  merben* 
)ag  aUe&  unb  ein  jebeS  infonberI;eit  n)oIIe  @.  SS^ 
melbt ,  eigentli4)  bebenf en ,  unb  mo  {te  bemna4) 
it  (i\)xcn  folcben  Seuten  ju  ^ienfi  unb  bem  ganjen 
inb  )u  S!SolS)Ifa()ren  bi^rin  geneigt/  foId)ft  auf^ 
i4){le  bei  ©egemcodrttgen  [bur4)  gegenn>drtigen 
t]  in  @d)riften  ju  erf ennen  geben ,  bamit  ic^  folc^ 
>a4>tem  «^erjog  Ulrf d)en  unb  bem  @(i)ne|>fio 
^tm  {)abe.  ®o  {le()e  i(i^  in  SSillenfi  je|o  auci) 
)em  mieberum  )u  Sl^agifler  @rbarben/  bem 
epfiO;  ^inauf  3U  }iel)en,  unb  eine  3eitlang  bie« 
interS  bet  i^m  ju  Bletben.  SSo  (&.  as.  mtn  ge^ 
)tnauf  5U  jie^en/  moUte  t4)  @- SS- marten ,  unb 
ir  1)inavLf  3iel>en*  ®oIIt  aud)  in  feiner  ^a\)t  fte^ 
)enn  ic^  @.  SS.  {tcber  ^inauf  unb  mieberum  b^r^ 
bringen  unterfte^en  miD.  Darauf  6.  SB.  Xnt^ 
rmarte^  unb  ti)ue  6.  SS.  bem  2(amdci)tigen  ^ier- 
fel)len.  Datum  Cassel  am  S)ienStag  no^)  Ur- 
sinno  dom.  XXX i III. 

@.  SS. 
miHiger  ^ein^  ))on  2utf)er. 


226. 


S.  Kov. 


Georgio  Anhaltina. 


itl.  lib.  11.  p.  24S.   (edit.  Lond.  lib.  II.  ep.  241.) 

D.  Georgio  Principi  in  Anhalt 

Illustrlssime  Princeps,  Ante  biduum  cuiD 
er  faccrct  lUustrissimus  Dux  Saxoniae  £le- 
multa  honeste  de  £cclesii8  locutus  est,  quae 
I  recitabo ,  quam  primum  C.  V.  in  Dessam 
iL  Karrabat  etiam  sessionem  Synodi ,  cui 
constitutus  dics  duodecimus  Octobris,  pro* 
im  esse  ad  vicesimum  diem  lanuarii.  £t8i  ta- 


lis  erit  decretorum  absurditas,  utautoritas  eorum 
levis  futura  sit:  tamen  facile  patior  talibus  ptpro- 
gationibus  potius  illos  Synodi  gnbematores  ludere, 
quam  decreta  condere,  quae  paritura  essent  plus 
tumultuum.  Sed  faaec  coram.  Hic  adolescens 
IJenricus  Gessingerus^  filius  pastoris  £cclesiae  in 
templo  S.  Barthoiomaei  in  oppido  Cen^estOy  pe- 
tivit  a  Senatu  Ccrvestensi  auxilium  ad  studia,  sic- 
ut  mos  est  ibi  aliquibus  pauperibus  fcrre  opem, 
collatione  stipendiorum  ut  nominaiit.  Habet  ali- 
quid  spci  adolescens,  ut  omnes  quae  volumus  li- 
benter  speramus.  Scd  tamen  si  commendatio  ei 
C.  V.  prodesse  potest,  oro  ut  senatui  de  eo  scribat* 
Bonum  ingenium  est,  et  est  orphanqs,  et  habet 
fratres  quinque  et  sororcs  duas.  Tali  familiae  be- 
nefaccre  pium  est.  Dubitabam  an  C.  V.  legisset 
Menii  scriptum  contra  Anabaptistas.  ludico  esse 
valde  dignum  lectu,  et  erudite  et  recte  scriptum, 
ideo  mitto  C.  V.  Bene  et  feliciter  valeat  C.  V. 
Die  S.  Novembris. 


No.  1227. 


l4.  NoT. 


Studiosis. 


Ex  Riccii  Miscell.  no.  LXXIIII.  deseriput  FoenteiDaiui. 
Eliam  legitur  in  cod.  Basil.  S9.  p.  75». 

Praefatio  in  oratorem  et  dialecticam  P.  M.  •) 

Intellexi  plerosque  flagitare  a  me  .enarrationem  li- 
brorum  Ciceronis  de'  Oratore  ad  Q.  fratrem.  Ego 
vero  propter  Tirones,  qui  recens  advenerunt,  pu- 
tavi  in  publica  schola  aliquam  etiam  partem  tem- 
poris  tribuendam  esse  Dialecticae*  Nam  in  scho* 
lis  artes  ipsae  inculcandae  sunt  praecipue  ac  repe- 
tendae').  Quare  ut  haberem  utrorumque  ratio- 
nem,  decrevi,  quod  faustum  foelixque  sit,  al« 
temis  Dialecticen  et  oratorem  interpretari.  Ita 
coniungemus  duas  artes  cognatas,  Dialecticen  et 
Rhetoricen,  Ac  Cicero  non  solum  nobis  praece- 
pta,  sed  etbm  egregia  exempla  in  hoc  ipso  libro 
utriusque  artis  suppeditat»  Sed  illud  adolescenr- 
tes  admoneo,  ut  saepe  alias,  ut  meminerint  sine 
exercitio  disputandi,  dicendi  ac  scribendi  non  plus 
se  profecturos  esse.  quam  si  audierint')  praecepta 


*)  In  cod.  Basil.  inscribilur :  de  praelegtndo  waiore  Qu^ 
ronis. 

t)  Cod.  Bas.  rtiinendae. 

t)  Ricc.  audireni, 

51  * 


799 


EPISTOLARUM    Lia  M.    1544. 


m 


de  pictura  nec  addiderlnt  ^)  exercitiurn.  Manus, 
inqnii  Anaxagoras  j  est  causa  sapientiae,  hoc  est, 
usus  atque  experientia.  Tribuernus  autem  diem 
LunaeCIceroni,  diemMartlsDialecticae,  quam  cra» 
Deo  volente  auspicabimur.  1534.  d.  14,  rS[ovbr/) 


No.  1228. 


5>  Decb. 


loach.  Camerario. 


Epist*  ad  Camerar.  p.  2S6  sq. 

yiro   oplimo  loachimo  Camerario  Bam" 
bergensi  amico  suo  summoj 

S.  D.  Ex  animo  oro  Christuni,  ut  te  et  hone- 
stlss.  matronam  tuam  coniugem  et  suavlss.  liberos 
tuos  servet  incolumes,  tlbique  gratulor  salva  ma- 
tre  natum  fillum.  Id  eo  mihl  etiam  iucundius 
fult,  qula  tlbl  aliquam  tuarum  curarum  levatlo-* 
*  nem  attullt.  Agnosco  enim  plane  humanltatem 
%at  (fiXoaroQyiay  tuam,  quod  te  scrlbis  natura 
amantem  esse  liberorum:  mlhl  quoque  illud  £u- 
rlpldis  semper  pracuit,  ^ikaiy  ifiaxrrov  TBTCva. 
fiairoifiriy  yaQ  aV. 

De  mels  profcctionibusnesclo  quid  scribam. 
Si  est  horainis  Phliosophi  In  dlem  vlvere,  prae- 
clare  philosophor,  nlbil  enim  de  rebus  fnturls 
constltuo,  sed  hoc  nequaquam  est  Philosophi, 
pendere  ab  allena  voluntate.  Fuldae  respondlt 
noster  princeps ,  me  a  nostra  schola  hoc  tempore 
non  posse  abesse,  sed  postea  iterum  ad  me  scri- 
psit  quispiam  olxeiozaxog  T(p  Maxedori ,  ut  satis 
apparet,  de  domlnl  sententia,  Tubingenses  flagi- 
tare  dlsputatlonem ,  meque  interesse  iill  cupere. 
Ego  Suevicam  profectionem  nunquam  appetivi, 
sed  Tfp  Maxedovi  cupio  morem  gerere.  Nunc  igi- 
tur  nostrl  iterum  deliberant,  et  cur  me  aegre  dl- 
mittant,  non  est  ea  caussa,  quam  ignarl  rerum 
nostrarum  fortasse  susplcantur,  sed  aliud  est, 
quod  litteris  committere  neque  volo  neque  debeo, 
de  quo  quidem  tecum  brevi  coram*).  Omnino 
enimadte,  Deo  volente,  expatiabor,  etiamsl  non 
Ilcebit  In  Suevlam  proficisci.  Mlhi  magis  opus 
est  iila  longlnqua  profectione ,  de  qua  antea  tlbi 


S)  Ricc.  adhiberene, 

4)  annum  et  diem  addit  eod.  Basjl. 

*)  Verehatiir  Elector  Saxoniae ,  ne  PliiL  alibi  eicitaret  sclio- 
lam  Wiltomherfrae  celebriorem,  quac  ita  primatam  anum 
amisisiet.  C.  W« 


scripsi,  ad  eas  res,  quae  mtom  afilmaro  angnnt, 
siquidem  hoc,  quod  decrevi,  mordicus  teBendom 
est,  ne  qnid  faciam  immoderate. 

P&m$ranas  nosler  :aQcerBitos  est  a  dudbus 
\  Pomeraniae  ad  Ecclesias  constiluendas. 

De  Monasieriensium  furore  non  llbet  stri- 
bere,  est  enitn  ace^biss.  mihi  earum  reram  recor- 
datlo.  Vides  enim ,  quantum  odium  bolus  rebus 
pariant  ea  scandala,  aXXa  &e(p  fiikH  rrjg  ixxXrf^ 
aiag,  ut  profecto  non  dubito. 

Quod  tu  scrlbis  ad  nos  consolandos ,  ut  Rei- 
pub,  caussa  hos  labotes  fbrtiter  perferam ,  mi  loa^ 
chime,  sl  quid  boni  possem  facere,  nuUas  diiffi- 
cultates  pertimescerem,  sed  e%  de  his  rebus  coram. 
Interim  colamus  et  omcmus  litternlas  nostras',  et 
studia  iuventutis  pro  virili  excitemus.  De  JRfo/«- 
maeo  te  etlam  atque  etiain  oto, '  ut  edi  eum  cuM, 
describi  etiim  istic  ab  aliqno  stndiosb  posse  ailii^ 
tror.'  De  Tabtilis  Kesolutis  niiKl  vellm  respdiK- 
deas.  ■*'      '■  :':"■■  II'- 

HIc  edidimuS  Theoricas  Purpachii:  pracpo* 
sui,  ut  soleo^  praefationem  ad  Grynaeum»  Sa^ 
binus  narrat  tud^  commentationes  in  Sophoclem 
Romae  ifi  admiratione  esse.  Novi  praeterhlMe 
nihil  habebam.  rov  l'pvv(U(yy  scis  ne  esse  Tnbiilh-' 
gae?     Behe  ac  feliciter  viale/   'Nen.  Decemb. 

4>ili7mos. 


No.  1229. 


ludicium  de  coena  s. 


f  Es  apographo  in  codice  Gothano  243,  fol.  130. ,  ubi  dl»- 
citur  scriptum  in  usum  LandgraTJi  Ilassiae  factum.  Id 
vero  e«  coniectura,  ut  Tidetur.  Hoe  lamen  certum  esf, 
Melauthonem  haec  scripsisse  aote  conTentum  cam  JBtfr 
cero,  per  quem  Melanthon  in  mitiorem  senlentiam  dc 
coena  s,  perducius  est.  Posni  igitur  hoc  scriptnin  in  huc 
locuqi  ante  iler,  quod  Mel.  Casseliam  fecit. 

ludicium  Philippi  Melanch.  t)Ott  bem@a« 

ctament,  bem  Sanbgrafen  }it  ^effen  ge* 

xaa6)t 

(S^nftu6  fpri(i)t:    caro  mea  yerc  est  cibus,   XOt\iijlt 

SSorte;  ob  fte  fc^on  xAd^t  ))om  @actament  gerebet  nxb 
ren^  bennoc^  ben  SSerfianb  fyaben,  baf  ber  S^riffail^ 
ber  wal^rljaftiger  SXenfc^  unb  Sleifc^  i^,  witb  eii» 
®J>eife,  fein  Ceben,  geben,  f>ertfci)en  unb  tegieren  in 
aUen  ^ingen*  2C(fo  biefe  SESorte  beS  ^actamentS: 
nefjmetunbejfet,  bief  iftmeinfieib,  bejeugen^  bafbifi 
fet  Q^riftufi/  ob  et  fc^on  einen  t6b(ici)en  8eib  ^t,  Utm 


601 


EPISTOLARUM    tlB.  Vl.    1534. 


80£ 


iukI)  wUI&rimid  fetjti/  unbgu  nnem  ©fjeugnif,  tft^ 
tt  bei  unf  fe»j,  fptitbt  et,  er  gebe  un6  fetnen  8eib; 
bomit  et  anjfiget;  ba^  et  nid)t  mie  eine  Qteatur  aUein 
ib<rutt<  etbaben,  ^nbem  ivefentlit^  bei  une  fcp  unb 
nirflttf)  war. 

Unb  niad^en  biefe.SBotte:  accipUe,  hoc  cst  cor- 
pas  meuni,  eintn  Untetft^ieb.  !So  6b>^i{lu$  eine 
Gceotut  aUein  unb  nidjt  ($on  todre,  ob  ec  f(^on  rrgie= 
ttt,  wire  er  bennodj  nic()t-  roefcntlidj  bei  und,  JDie» 
iDeil  cc  abet  @ott  i^,  gibt  ec  feinen  Seib  gu  Staqni^, 
t>a$  (t  ncfentlidj  olmeg  bei  uii6  feQ.  iDiefrc  S^ec^anb 
bcS  ©accamentS  ifl  einfdltig  unb  boju  tc6fl(iclj,  fo  wic 
bmen,  tvie  €l}ciftu5  itidjt  aUdn  feinen  Slob,  fonbetn 
du4)  feine  @(ott  unb  (Sottbeit  baitn  fiitgebilbet  ^at. 
Darum  fdjlie^e  ic^,  bap  mafitbaftig  mit  bem  S3cob  unb 
Seiti  bec  Scib  Q^xip  unb  Slut,  baS  tft  mefentli^ 
Qftii^S,  nii^t  fig^itltd),.  fep.  ^itt  foUen  roic  abet  bte 
Sebmlen,  fo  ble  S^cctiunft  icicljtet,  luegmetfen:  ttiie 
Q^ti^fi  auf  unb  nieb;t  fieigt ,  \id)  inS  S3rob  tictbcrge, 
Biib  {bnfl  ninbet  fep.  S^te^  finb  eben  tSebonfen,  tvie 
befilNinatea&scobe  3io(tif4,  ba  et  Gt)n|Ium  in  cinen 
tivpfc-vn^d^io^,  unbbi^tet,  et  muffe  an  einem  Scte 
^e»  taie  eine  (Sreatut.  Secgleicijen  @ebanten  foQ 
■un^tlbcn,  unb  bei  ben  32octen  bleibenr  tottdje  fpres 
ifwn :  bec  itib  fetj  ba ;  -benn  ^fjcifhiS  nitt  uni  bomit  bc^ 
jcugeti;  ,bag",et:  rocfcntlicl)  bei  un8  fcp.  Sofltcn  bicfc 
SBotte:  eccc  hic,  ecce  illic,  don  bcc  SJicfon  Qljri^i 
ftertionben  roecben ,  fo  I)4ttc  ?JauIuS  unb  anbre  ^filiflc, 
bie  @fjtiflum  (ciblicij  gefetjen,  ncic^  bet  3Cuffabct  aui^ 
ni^ltfQll^n  fliiiuben,  bci^  ec  ba  n^dre.  Unb  ob  fie  .fdjon 
eon  bec  ^etfon  gccebct,  tn^gen  fte  bennoi^  ntdjt  baljin 
Bltoeutet  njecbcn,  bog  GtjciPuS  nic^t  foHte  bei  un8  fcon. 
iDenn  mienioljl  man  biefe  Siortr  miH  entgeflenfegen  bc^ 
nm,  hoc  est  corpus  meum,  alfo  mid)un  (le  auc^ 
cn^iesengefrgt  iDecben  biefen  folflenben  @))ci^<fjen:  ubl- 
con({ue  duo  aut  tres  cangregati  sunt  in  nomine 
meo  ,  sum  in  medio  conim ;  item :  Sum  vobiscum 
nsque  ad  consuniroalionen)  seculi;  item:  veuie- 
mus  ad  eum  et  m.msionem  apud  eum  faciemus, 
ffielc^e '®prfidje'  aud)  fagen  oon  wa^tbaftider  @egens 
V&ttigfeit,  ob  fie  f4i>n,  mte  fte  lautcn,  bod  <Sacca: 
ment  nEc^t  betccffen.  @onbecn  raeil  bet  (^cunb  fcfl 
jle^Kt/  baf  (S^cifiuS  nicJjt  an  cincn  iDrt  gebunben,  fon^ 
betrn  b*i  ben  ereaturrn  unb  bci  un9  roefentlicij  ifl,  foU 
get,  bafi  feine  3fbfucbitdt  ifl^  bafi  fein  geib  wabcbaf» 
tigli^J  mit  bein  S^Iute  gegeben  wicb.  Stlidje  bauen  auf 
ben  tSlotiBm  @Dlb ,  <3itbfC,  baS  ifl  iti^ve  oon  tccljtcn 
gutenSSecten,  afS  iiebc  bcft  Stddjfien,  ^eufclj^eit  etc, 
Ctli(^e  bouen  borouf  anbece  Se()te  Qon  getingetn  SBet: 


len,  oort  gcfelten  aSetljen  [fejlgefe^ten  ®eb*t^n]  obee 
betgleic^en  flefe|ten  Uebungcn.  ©otcljce  aUe«  »irb  be» 
md^rt  butcIjS  §euet,  ba9  ifi  b«cd>  ©otteS  Qeric^te, 
roie  fie  ^autuS  Ijicfetbfl  erlctnt,  unb  bie  ©^rift  oft  in- 
diciumignis  nennet.  8Kof*«  fpricljt;  Deus  igni» 
consumens  est;  benn  et  rotK,  baf  ®ott,  fo  ec  «n8  - 
cicfjtet  unb  fcljccdt,  un«  occjctjrt  roie  baS  ^cuec,  unb 
mag  bie  Slatuc  nicijt  bcficfjcn  tJOr  ®otte8  (Sericljte,,  et 
Psalm96.:  ignis  ante  ipsum  praecedet,  unb?)an« 
I«6  fagt  ^icr  (lac,  bec  Slag  bei  ^tttn  mirbS  etddcen} 
baS  ift  ja  ein  liffentlicIjeS  Oecicijt.  3n  bicfem  ©ecii^te 
roirb  beflcben  ficbcc  »on  guten  SEctfen ,  atS  Siebe  beS 
Slddjflen,  Seufdjeit,  Sliicfjtecleit,  etc.  2(bet  ?e^te 
»on  ben  gefclten  Ucbungen  unb  Sctemonien  toirb  nii^t 
befle()cn.  6fi  rotcb  abct  bentioclj  bcc,  fo  auf  ben  ©taus 
bcn  gcbauet,  felig  tverbcn."'  33enn  bet  ©laube  fetig 
ma^t.  Dacneben  bcingcn  rair  wiele  ©unben  tjor  ®ott, 
olS  conrupiscentiam,  faute  ©ottcSfutcfjt,  fauIeSiebe 
bcS  9lddjfien,  faulen  Eicnfl  an  unferm  ^mt,  etc, 
ujclcfje  ®&nbett  burdjS  ^tnet,  baS  ifi  buc^S  ®eci(^t 
®o«eS,  gcflcaft  wecben,  unb  wetben  roit  ®otte8  Socn 
fii{)Ien,  3Cbec  bec  ©loube  er^dtt  bie,  fo  fic^  etfleben 
auf  S^tifhim. 


(Uoo  ■nno.) 


Chph.  Ruellio. 


MaDlii  farrag.  p.  B46  *q, 

Christophoro  Ruellio 
S.  D.  Mlhi  vero  his  turbalentJs  temporibus  non- 
nihil  afTeront  solatii  studia  bonorum  iuvenum, 
quorum  virtnte  atque  industria  (ut  spero)  literae, 
quae  continent  honestas  artes  et  Reipub.  necessa- 
rias,  conservabuntur,  et  ad  posleritatem  propagari 
poterunt.  Itaque  libenter  vldi  profectus  tui  spe- 
cimen,  mi  Christophore:  ac  precor  Christura,  ut 
studiis  tuisfaveat,  eaque  gubcrnet.  Tuum  eliam 
erit,  hunc  cursum  urgere :  quod  ut  facias,  hor- 
tarl  tum  patris  authoritas ,  tum  ipsa  Respublica 
debet,  ad  quam  certe  studia  vestra  pertinent. 
Denique  invitabit  te  etiam  ipsa  doctrinae  suavitas : 
quam  nuUa  ex  re  maiorem  quam  ex  ipsa  doctri- 
na,  animos  percipere  potest.  Quod  ad  me  atti- 
net,  gratum  mihi  feceris,  si  hoc  ofiicii  genere 
amicitiam  inter  nos  constitutam  alere  atque  con- 
firmare  studebis,  Qoare  dabis  operam,  ut  saepe 
ad  me  scribas.     Isocrates  iDqiiit  honestnm  esse, 


808 


EPISTOLARUM    LIB.  VL    1584. 


804 


paternas  amlcitlas  veluti  patrimouii  partem  con- 
servare.  Scis  antem,  quae  mihi  cum  patre  tuo, 
viro  optimo,  amicitia  sit  multis  iam  annis,  quem 
profecto  propter  fidem  et  ingenium,  magis  quam 
propter  fortunae  ornamenta,  amo  et  observo. 
Bene  valc. 


No.  1231. 


(hoc  auTK^.) 


Eidem. 

Manlii  farrag.  p.  817  sq. 

Chrisiophoro  Ruellio. 

S.  D.  Valde  probo  studium  etxiQoatum  tuum  in  fa- 
ciendis  versibus.  Nam  haec  exercitatio  colorabit 
etiam  solutam  orationem  tuam,  idque  brevi  senties 
ipse.  Deinde  ut  aliae  Musicae  partes  suavtssimae 
sunt,  ita  plurimum  YnhtX  hkec  harnlonia  versuum 
voluptatis:  et  est  signum  minime  fallax,  probae  et 
ingenuae  naturae.  Nam  perversae  abKorrent,  ut 
ab  aliis  Musicae  partibus,  ita  a  versibus  faciendis. 
Coles  igitur  hoc  studium  faciendi  versus,  sed  ita, 
ut  saepe  scribas  solutam  orationem,  in  qua  spero 
te  magnam  laudem  consecuturum  esse.  Natura 
enim  placet  mihi.  Quod  si  ars  et  ratio  per  aeta- 
tem  accesserit,  et  Reipub.  et  tibi  et  tuis  orna- 
mento  eris.  Idque  ut  fiat,  oro  Christum.  £go 
quod  possum,  tibi  praest^bo:  et  de  hac  ratione 
dicendi,  quam  maxime  probant  eruditi,  deque 
imitatione,  quam  tibi  uecessariam  esse  iudico, 
scribam  ad  te  quamprimum  aliquid  otii  nactus 
ero.     Bene  vale,  et  saluta  optlmos  tuos.pi^entes. 


No.  1282. 


(boc  anno.) 


lustiruo  Croblero. 


Maalii  farrag.  p.  848  b, 

D,  lustino  GobUrOy  Consiliario  illusiris" 
simi  ducis  Erici  Sra^nsi^icensis  j 

&  D.  Adhuc  sum  in  sententia,  roi  lusiine^  non 
esse  abdicandam  praesentem  conditionem:  sed 
debere  te  xa  noQ^vxa  arsQyay.  Idque  consilium 
tibi  daturus  sim ,  etiamsi  frater  esses.  Non  enim 
ignoro,  quam  difficile  sit,  asperrimis  temporibus 
commodas  conditiones  invenire:    et  quantum  sit 


periculcmi,  vagari  incertis  sedibos.  Habesmem 
consilium:  tibi  tamen  liberom.  relinquo,  quiil 
velis  facere.  Opinor  te  in  hac  conditiuncula  plut 
habere  otii  ad  iucund^i  studia  tractanda , .  qoaYn  li 
esses  cvectus  ad  maiora  negotia  propter  luris  pro- 
fessionem.  Mihi  crede^  haec  tempora  parom  otii 
concedunt  his,  qui  magnis  negotiis  iiHplicanto^ 
£go  tituium  fugi  semperc  -  Qtinam  et  negotia  efiii- 
geire  polui^sem,  • 

Francisci  libeHuS  edilns  »t,  quem  spevo  IsU 
graJtum  e^te :  vel  quia  habet  non  obsttiram  Bigitt- 
ficationetli  nostri  amoris:  vel  qtiia  ip%^HittfMhi 
epistola  nova  nofi  est  prorsuls  illepid^  scri]^ta^  dt 
qua  et  thum  et  aliorum  iiidictum  niihi  Velim  pe^ 
scribas*'  Etsi  cst  brevjor,  quiim  causae  mngok 
tudo  postulat  Sed  td'  fixcu$2iiJPraricis€lis  idfrae- 
fatione.  Addrhi  catisam  tifet  toinikieiido  i-  fti^ 
qdod  facis ,  Addrhiin' txxmtno  studip d^ 
Gratum  tibi  hofai{nehl'obli^bis.'  Bete 


oro  ut, 
fendasj' 
vale. 


(  I 


1 1 


»■■*■  T 


«^^f^i»**-^ 


■*-r 


-N-TT 


•  !      I 


No.  128S. 


G^ .  Spalatifijo. 


Georgio  Spalatino 

S«  D.  Nostri  TtQayfiAtticoi  bbserrant  usilataD 
ius  d^  gradibus  consang^hitatis,  propter  petitio- 
nes  haereditatum  et  similes  causas.     Nam  in  in- 

diciispertditatirarhi;  qtrt eontta nsitata iuTa cim- 

traxerunt  coniugia,  et  nosti  illorum  dtiOidcAfUh 
viay.,  Nos'  quoque  'exempli  causa  dissitaafS^ 
ante  factum  coniifgiji  cpntra  usitatos  gradus.  Scd 
post  factum  in  quarto  gradu ,  interdum  etiam  ia 
tertio,  si  separatio  aliquid  incommodi  babet,  ut 
post  copulam,  quam  vocant,  camalem,  dissimu- 
latione  aliqua  toleramus  ea  coniugia.  Eaque  mo- 
deratione  ^ctA  Inmxilq  mnllum  ac  saepe  nsi  so- 
mns.  De  tuo  casu  responderem,  si  scripassei» 
nn  adhuc  res  sit  integra,  aut  quomodo  se  habest 
Etsi  ex  hoc  nostro  more,  quid  sequendum  tibi  sit, 
facile  poteris  statuere.     Bene  vale.  15S4. 

Pbilippos. 


BPISTOLARUM    LIB.  VL     15 34. 


80« 


1234. 


hoc  anno. 


Matth.  Aalhero. 


■  ■  •  ■     . 

cpdice  Wemtdorfii  p*  269.  nunc  edita.    Danzius  eam  le» 
glt  iQ  I.  06i  Fiieisibgs  Ukb^itnlLRelatioii  ji.  259  sq; 

issimo   ifiro  D..Matthaeo  (^Aalbtro)^ 
\ti  Evangelium  in.  Rtullingen^    i^eieri 

.  amico 

•  Etsi  non  dobito,  quin  in  amicitia  con* 
iam  ac  fidem  dignani'  Yirp  docto  praestare 
I, .  tamen  inte^dam.silentii  tui  tam  diuturni 
m'  mecum  ipse  quaerot...  Nonpunquam.  in 
em  venit,  propter  Aratoremy  qui»  ut  audio, 
e  quaedam  yestra  instituta  reprehendit,  mihi 
ae  V03  parum.  factos  esse  aequos.  Quod  si 
A^  iniuste  plfeotQT  propter  .alienam  culpam. 
ego.disc^dfinte^  diligei^tissime  ejt  adhortatus 
et  oravi ,  ne  quid  turbaret,'  neve  eoclesiae 
ie^statuip.ulla.^n.)re  concuteret..  Quare  te 
I  atque  etiam  rogo,  primum  ne  secus  de  me 
15,  deinde')  ut  aliquando  ad  me  de  tua  vo- 
te-^deqne  tti^ctf^-ttto-  scrtbastf'  -  -Ego  nihil 
om  rerum  magis  opto,  quam  ecclesiarum 
^^iam,  nec  unquam  volui  dissidia  excitari 
er  dissimilitudinera  rituunu  Spero ,  Deum 
urum  esse,  ut  de  d6gtnatibt)s  etiam  aliquando 
us  Ipqui  pcjssimus  et  copstituere  aliquam 
»rdiam.  Hunc  tabellaritim  vobis  commendo 
idum.  Pellityr  enim  patria^  satis  duriter; 
im  est,  '  nol  oimnes  afBci  eius  calamitate. 
vale  et  rescribe»  15S4. 
,      »       '  '       .  .-:.     i  Philippus» 


;    t 


.  . .  '       •         '  • 


i  ■       i 


'.^^f. 


■  hoc  anno. 


.         lodcfumo  Anhaltino. 

■  .  •         ■  I  .  ■■  :    '  I  r       • 

Hmvk  Btekmamii  AoeeMion,  bist  Anlialt*  P«  H^* 

loachimp^  principi  Anhaliind. 

sis  PiincepSw  £tsi  mihi  iam  oota  est  hnma- 
C.  V.,  tamen  non  essem  ausus  C»  V.  inter- 
*t^  nisi  me»  nt  scriberem,  H*  Nicolaus*) 
tua  csset,  qui  nobis  mirifice  praedicavit,  cuin 
s  virtotes  G«  V«,  tum  vero  pietatls  studium, 


'hnym^  ne  etc  praeterniissa  sunt  in  cod. 
lusmannus. 


quo  nihil  in  Pcincipe  existere  melius  aut  pulchrius 
potest.  Ea  res  maximam  voluptatem  mihi  attulit» 
ac  Deum  precor ,  ut  hoc  studium  C.  V.  ad  utilita- 
tem  universae  Ecclesiae  gubernet.  Huc  enim 
spectareconsilia  vcstri  ordihis  debent.  Rogavit 
meDi  NicolaiiS ,  ut  sui^  Verbis  orarem ,  ut  C.  V, 
boni  consulat,  quod  aliquanto  diutius  abfuit» 
Iter  eius  impedienint  aquae,  nonnihil  etiam  vale- 
tudo  D.  Martini  eum  remorata  est  Non  dubium 
mihi  est ,  quin  G  V.  pro  sua  singulari  atque  he^ 
rofca  Itonitate  hocce  in  optimam  partem  acceptura 
sit.  Ego  me  Celsitudini  ve^rae  commendo,  me- 
que  ei  totum  dedo.  Christus  servet  C.  V.  ac  de- 
fendat  et  gubemet  ad  publicam  salutcm  Ecclesiae. 
Anno  1534. 


No.  1236. 


(b.  aDDO.) 


Conr.  Hereshachio. 


'      Epist.  lib.  IL  p.  891.  (ed.  Lond.  lib.  11.  ep.  40S.) 

D.  Conrado  Heresbacchio 

S.  D.  Christus  faciat,  ut  felix,  faustum,  et  tran- 
quillum  sit  coniugium  tunm.  Quid  enim  de  hoc 
vitae  genere  sentiant  quidam  /uady$-gco7T0i ,  non 
moror.  Mihi  profecto  hoc  ipsum  vitae  genus 
Philosophia  quaedam  videtur.  Est  cnim  plenum 
honestissimis  officiis  maximeque  dignis  bono  viro* 
Ad  haec  Sya/xoi  perpauci  ea  sunt  virtuie,  ut  affi- 
ciantur  curis  publicis,  aut  inteUigant  etiam ,  quae 
sint  res  in  vita  praecipuae. 

Quare  tuura  consilium  de  eligendo  vitae  ge- 
nere  valde  laudo,  tibique  et  honestissimae  con- 
iugi  tuae  omnia  fausta  precor.  Mea  oflficia  sane 
rhetorice  laudas,  cum  ego  nihil  praestiterim  un- 
quam,  quod  sine  scelere  praetermittere  potuerim, 
fuit  roihi  taraen  grata  significatio  humanissimi 
animi  tui.  Non  enim  interpretor  esse  elQoireiay, 
quam  decet  a  nobis  yytjaiiog  fpiXoaotpnv  ina/ycJL- 
Xojtuvoig  alienissimam  esse.  De  Repub.  nihil  ha- 
beo  quod  nescire  te  arbitrer.  Nec  aliud  adhnc 
audimus,  nisi  a  Caesare  elGaHo  apparari  bellnm. 
Princeps  Cattorum  iam,  nisi  fallor,  profectus  est 
ad  convenitim  JEslingensem^  nlBavaros  et  TVir^ 
iebergensem  redigat  in  mutuam  gratiam.  Adhuc 
igituir  est  e6(pTifjUa,  et  ut  diu  sit  oro  Christum. 
Bene  et  feliciter  vale,  teque  a  me  amari  propter 
excellentem  virtutem  et  doctrinam  tuam  scito. 


eo7 


Adole^ceiu  ff^esaliensis  erit  mihi  curae.  El 
e  adhuc  probantur  mihi  eiiw  studia  et  mores. 


EPISTOLAHUM    LIB.  VI.    iff»4. 


Leges  Academicae. 

LegeiAcadRinieie  et  ardiiiUTheoloforum  et  PfailoinpWuin, 
quae  PeBtliui  tn  Melanlh.  Coiiiiliit  «tl  aan,  1534.  refrrl, 
□!>□  hocaoao  icriptae  iiinl,  led  toan  IS}6.  prodierunt. 


{Fere  d.  1£.  Decbr.  Melanthoh  pro/i- 
ciscitur  Ca^seliam,  vocptus  a  Philippo 
Landgravio  Hassiae,  ut  colloquatur 
cum  Martino  Bucero  de  concordia  fa- 
cienaa  in  doctrina  de  sacra  coena.) 


No.  1237. 


C« 


loanni  Frideiico  Electori  (?) 


Ediium  cit  hoc  leriptiim  aPeictlo  in  flStCanttioiiSi^riftttt^tn 
Setcnfdl  p.  *;  —   llerum  M  Milo  Argenlontenii  ■Wil- 


W*lchiu>   ibid.    p. 


<pp.  Lulheri  T.  XVU.  p.  2496,  (de  quo  Mila  Tid. 
'bid.  p.  6S.  no.  XXVII.}  —  In  lalinim  lin- 
lilum  legitur  in  Melatillioiiii  comil.  lal.  P.  1. 


^250.  —  Apogriphon  habelur  in  cod.Golfa.  38.  p.  16. 
«nu  Melinlhonii  ipiiui  jcriplum  habetur  in  Tsbular. 
Elecloral.  CaiieL,  unde  mihi  illud  deicripill  Clario. 
Bommtl.  Qiiuni  vero  iiucriplione  carcat  et  nomen  «ub- 
tcriptum  Marlini  Buceri ,  non  Buceri  ipiiui,  led  Melin- 
ihoais  manu  icriplum  lit,  nou  duhito,  quin  exemplum 
Ciiielanum  *il  aposrapfaon  manu  Melaalhouii  raetum  in 
nium  Pfaitippi  Landgraiii,  aulograpbon  autem  miuum 
ciie  vel  )d  PrinciDem  Eteclorem  &ax. ,  vel  eliam  ad  Lu- 
Ihcrum.  Si  fidei  habenda  eil  Peielio,  Walchio  el  Apo- 
Efapho  Golhano,  hoc  icriptuai  niiiium  eil  id  Principem 
Eleclorem.  Apud  Pezelium  enim  inicrihitiir :  „-Xn  ^txs 
ji>fl3oi)onngcUl!(il(6  iueatfefen,  ttljurfiitfttn, 
von  bti  JObtrlantifttien  XbtDlogen  iDltlnuna 
im  eactamintenttlr,"  et  cod.  Golh.  additi  ex  Ilai- 
lia,  IS.  lan.  1SS5.  [al  Melanlhon  i.<m  d.  9.  lan.  ilcrum  ve- 
nil  Witebergani),  el  apud  WBlchium:  ^QrtTatt  tfs 
nti  ec^itlbtnt  9i)IIl|ip{  Oitl.  an  btn  CliUTfiiri 
fttn  jueat^ftn  outCaUtl,  b.  b.  15.  San.  I5S5."  - 
Vii  tamen  putaTCrim,  Melanlhonem ,  ti  Principi  Elcctori 
icrlpiisiel,  tam  pauca  icriuturum  ruisie.  —  Sequulu* 
^riptum  Caiiel. 


(lohanni  Friderico,  Duci Sax.  Pr.  Elect.) 
^ert")  SSuceruS  ifl  ^u  JCuflSbutg  fiinf  iffio^n  ge. 
leflm*)'  WbaQtpvtbiQtt,  un&  betidjt,  bop  6ie  5)t4= 

1)  Walck  >&et  .^tri. 

*}  Ad  manui  mihi  lunl  i^uaedam  epiilolae  noiidum  cditae.,frn- 
broiii  hlattreri,  Innc  rubingae  Teriali,  ei  quibu*  hic  quae- 
dani  adiungere  liceat.  D.  01.  Oct.  1534.  ^crihit  Hentico 
Buiiingero:  ^  Conrcssionem  leilram,  quae  pline  mihi  so- 
-„Uda,  dilucida  absolulaqua  lidetur,  Sc/intpfia  legeodam 
^miii,  &'r/naao  quoque,  quem  in  horai  eipectamui,  ubi 
„pviinum  Teneril  eihibiluru*.     Nam  Pfutippua  ne;  iter  qai- 


Wcanten  ber  Obertdt  jugffagt  ^aben'),  »om  g 
mcnt  unb  anbern  3frtif e (n  bec  Sonfeffion  unb^pj 
gmdf  ju  If^ren,  beg  fie  fit^  auc^  jmior  auf  2fn| 
ber  Oberleit  erbot^  Ijaben^  wie  fie  i^n  betit^ 
ben  0,  unb  bap  lein  SSettug  gefuctjt  ober  ')  at 
werbe. 

S8on  ber  roaljr^jaftigfn  (SegenrofittigFcit  berti 
ba@  fie  befennen,  ba^  bec  Seib  Eljrijli  n?efentli4 
roaljrljaftiglicl)  cmpfangen  roerbe,  fo  wic  baS  S 
ment  empfaljenO,  unb  baf  S5rob  unb  SBein  3 
finb,  sigiia  exhibiiiva,  nwldje  fo  man  *)  rri^je 
emijfatjet,  -YDctbe  jugleidj  gcreidjt  unb  empfange 
8eib')6^ri|li^  unb  Ijaltcnalfo,  bagbaSSrobun 
fieib")  alfo  bei  ein^)  finb,  nicijt  mit  ajcrmifc^ung 
ffitfenS,  fonbern  als  ©otroment,  unb  ba6i«ii| 
fonnjt  bem  @acrammt  gegeben  roitb,  quo  pi^sJto  j 
ponitur.  SDenn  btenjeil  man  ouf  beiben  aijeilcn 
bog  SStob  unb  JBJein  bleiben,  ^altcn  fie  fol^je  s* 
meDtalem  coniuQctionem. 

Marlinus  Rucerus 
Phiiippus  Meiantha 


noitram  d.lreeUrml,   luoprof^^lo  periwl 
urbei  boc  migii  cerle  a  Zwingl 


„dem  ineresiui  adhuc  pulatur.  Otiandtr  et  ioM  a 
„quas  moras  neclit.  au«r.  coniilium  de  fratrunrcoB 
„nosli.  Mullum  mibi  pollieeor  dePlW/>™.  cuius  s 
„ril.»  caeleroi  iiem  miligabii.  Nu-^u.m  ptofccto  ma 
„cancordiae  ipem  eieclui  fui,  praeierlim  cum  nihil 
„ientalurui  lii  Princep*  fUlricus  Wirlemb.],  unde  p 
«dere  illa  queat.  _  Bictru*  esl  Augiiilam  'oh  certi 
„ias  profeciurui.  _  Die  10.  Uecb.  1554.  .eribil  BI 
rus  ad  Hucerum,  tunc  Augujlie  adbiic  haerentem  •  S 
«§?■"■"  cum  Bernalibus  el  Bisileensibu.  omnlno  cei 

„cerial.  Nui  ci  ■ut,ae  uruei 
„quoi  SacramentaHoi  tocsdI 
„lra  li  eandem  nobiicum  coneordiae  raiionen.^H^TiW 
„ctpennt,  luspeciim  illsm  fulurim  credideiim  islit 
„hu»d.m  .uperitilione  Lulher.mi,  adeoquc  Lulhcro 
„qu.  dolo  noi  colludere  ic  *ibi  i.i.pone.e  .cKe  arbli» 
„tur."  —  DemqucincpiiloUadUlricum  Duecm" 
„.e„i  d  d.  Sl.flecb  IS^.  tquae  eliam  ej'i.,  «l'?. 
„lcr,  i;e.lrdgen,  P.  III.  p.  l.S?.)  .cribit: 

,,liem,  tiiftfflortinu«aut«6ii9(n>tfcn,  Ut  onfi 
„»«9«  OTcrstnS  Ijit  ju  aiibinfltn  gtprtMg  ,  romnt  „7 - 

„btt  tfnanStt  gintftn,  unB  nlt  ttm  Buctr  ttS ^cmi 
„balbtr  3«  moJ)l  Btrtragfn  flnb.  mtittt  tt  olfo  Xrt 
„aatft(,  ba61n  bann  jJDHiPPue  aurt)  fomnn.  (05 
„b(ftljtn,  ub  man  clnc  btftBnbigi  Concortit  in  bltfcm  A 
„  ircjTcn  tnaflt.  * 

S)  dafctn  dciideralnr  apud  Pea.  et  Wilcb. 

3)  bcf   fit   fl(6  etc   cicideruDl  ei  leilu    P«    _      i>_ 
bccicfit  Ijabcn,  Walchiu,.  (^„tn  bcttAt;7 

4)  ottt]P«.  unb.  ^ 

5)  Pet.  (0  njaftt  ba«  eSactamcnt  cmpfanac»  »It 

7)  Pe».  el  eod.  Goih.  btr  Btlb  unb  bae  Blur 

8)Pm.  «cl*  C6ripf. 

9)  Walch.  tcteinanbcr. 


I  ' 


1«; 


J.. 


PHILIPPI    IMELANTHONIS 

EPISTOLAWJM,  PRAEFATIONUM,  CONSILIORUM 


^  i  .  '"    ♦  . 


;  » 


LIBER     SEPTIMUS, 


C0MPLECVSII8    BA,     QUAB    MBIiAMTHON    SCRIPSIT    ARNO    1585->1589. 


.   1 


[Qnae  aimlt  lOO— 1&89.  scrfpta  annt,  sequimtar  in  VoL  IIL] 


f  * 


lUnAVTH.  Opie.  Vol.  II. 


52 


^    \ 


■     ;iY.  .'.1 


m 
■"        • 


w      I 


>.         •       tf 


■  I 


N 


I, 


iSBS. 


[o.  1238. 


2*  laHi^  (in  itiiiere.) 


Antonio  Corvino. 


Edita  in  libro :  lo.  Henr.  GeTer*  (Pa«tori«  Scbarftfebientis) 
SeDdschreiben  an  M.  loii.  Frid.  Corviiuim.  Past.  prin* 
zu  Hornbarg  in  Halberst.,  betreflend  die  Leoensbeschrei- 
bung  Anton.  Conrini,  efangelischen  Refomiatorts  und 
ersten  Superint.  im  Herzogthum  Ikaunschwcig  und  Lu- 
neb.  etc.  Gosslar.  FoL  pi.  4»  Inde  transcripta  in  Col- 
lectan.  Ballenst.  Vol.  II.  no.  47.  Eandem  a  satis  recenti 
manu  descriptam  habes  in  cod.  Goth#  188.  ep.  10. 

?hilippus    Melanchton^     suo    Antonio 

Coryino. 

>•  D.  In  itinere  absolvl  utcunque  verstculos ,  de 
mgtlico  carmint  *) ,  quos  tibi  mitto*  Non,  Her- 
le,  quod  genus  ipsum  versuum  mihi  satisfaciat, 
ed  ut  meam  fidem  libeiem.  Memini  enim  me 
liscedentem  promittere.  Contexui  autem  liben- 
ios,  quia  cum  eo  labore  coniuncta  erat  recorda- 
io  tui ,  cuius  ingenium  et  virtutem  maxijne  amo. 
^ontemplabere  autem  te  ipsum  in  hoc  carmine, 
Siam  te  quoque  angelum  talem  ^sse  statuo,  qui 
loc  carmen  codeste  praecinat  populis  et  divina 
lona  proferat  ad  Ecclesiam*  Quare,  cum  leges, 
lon  solum  nostri  memineris,  sed  illius  quoque 
ingelici  coetus,  et  cogitabis,  omnes,  quotquot 
^hristum  praedicamus,  mutuo  inter  nos  amore 
levinctos  esse  debere»  veluti  sunt  angelici  isti 
^piritus.  Sic  enim  fiet,  ut  communi  studio  or- 
lemus  Evangelium,  Bene  et  felicitcr  vale,  et  re- 
(cribe.  Postridie  Calendas  lanuarii  Anno  Doroini 
WDXXXV**). 

Fixa  viatori  triceps  qaod  praestat  imago, 
Pam  peregre  ignotis  feqsas  oberrat  agris. 

Qaod  Pbaros  andigave  confert  e  littore  Cjmbe, 
Laeida  cnm  sapero  cessit  ab  axc  dies. 

^)  Est  carmen :  Quare  ad  pastores  vox  mintia  venit  etc.  * 

^^  U0S9  qui  sequuntur  versus,  Apographon  Ballenst.  non 
hahet,  sed  annexi  sunt  epistolae  incod*  Gothano.  In  epi- 
fraimD*  Blel.  Ron  habentur. 


Filia  quod  Aegidae  ti-ibuerant  Guosiaforti 

Monera,  quo  victor  per  cava  caeca  redit» 
Hoc  tibi  scriptarae  qui  sulcas  aeqaora  sacrae, 

Abdita  qai  rectum  per  loca  quaeris  iter. 
Corvinus  docto  praebet  nitidoqiie  libello, 

Corvimua  studiis  fantor  abiqae  tais. 
Qaa  via  vera  docet  faribus  praelaoet,  et  addit, 

Stamina  quae  posito  tuta  sequare  metu. 

Philipp. 

(Die    9.    lanuarii   Melanthon    rediit 

fVitebergam.) 


No.  12S9. 


(ineunte  anno.) 


Sim.  Grynaeo. 


Praefatio  !n  librum  t  Geors.  Purbachii  Theoricae  noTae 
Planetarum.  15S5.  8.  —  Etiam  edita  in  Melaoth.  decla- 
malt.  T.  II.  p.  114.  (ed.  Argentor.  in  4.  p,  677.)  —  De- 
scnpsit  eam  Lunsius. 

Doctissimo  viro  Simoni  Grynaeo  Philip-^ 

pus  Melanthon 

S»  D.  Cum  Graecia  longo  et  civiii  bello  undique 
arderet  et  malis  vexaretur  omnibus ,  quae  bellum) 
praesertim  civile,  comitari  solent:  Apollo  con- 
sultus  in  Delo ,  quando  tantarum  calamitatum 
finis  futurus  esset»  aut  quibus  modis  Dii,  facti 
placatlores ,  praesentes  aemronas  depulsuri  essent, 
respondit,  tum  demum  Graeciam  tranquillam 
fore,  cumsibiaram,  quae  ibidem  erat,  duplicas- 
sent.  Erat  autem  arae  figura  cubica:  quam  cum. 
Delii  duplicare  instituissent,  alteram  pari  magni- 
tudine  addiderunt,  et  ex  cubica  figura  quadran- 
gulam  effecerunt.  Aliquanto  post ,  cum  publicae 
calamitates  nihilo  fierent  mitiores ,  iterum  inter- 
rogant  ApoIIinem,  ritene  paruissent  oraculo. 
ApoUo  negat»  eos  imperata  fecisse*  Ibi  vero  per- 
ciilsi  Delii  suspicantur,  rero  graviorem  per  am- 
62  ♦ 


816 


EPISTOLARUM    LIB.  VIL    1586. 


816 


bages  significatam  esse,  et  oraculi  interpretem 
quaerendum  esse  censent*  Veniunt  itaque  ad 
Platonem,  qui  docet,  qua  in  re  sit  erratum ,  vi- 
delicct ,  nescisse  eos  cubi  et  quadranguli  discri- 
men;  nec  ex  cubo  fuisse  quadrangulum  facien- 
dum;  monstrat,  qua  ratione  cubus  duplicandus 
sit;  caeterum  admonet,  hanc  oraculi  sententiam 
esse,  ita  demum  Graeciam  futuram  tranquillam, 
si  se  ad  Philosophiam  Graeci  convertissent ,  quia 
haec  studia  animos  ab  ambitione  et  caeteris  cupi- 
ditatibus ,  ex  quibus  bella  et  caetera  mala  existunt, 
ad  amorem  pacis  et  moderationem  in  omnibus  re- 
bus  abducerent. 

Huius  mihi  Platonici  oraculi  saepissime  venit 

in  mentem,    mi  Simonj    cum  horribiles  horum 

temporum  tumultus  considero.    Nec  vero  alienum 

putavi  hoc  loco  recitare,  praesertim  cum  ad  te 

scriberem ,  hominem  cum  in  reliqua  Philosophia, 

tum  in  his  ipsis  artibus  eruditissimunu   Nam  mihi 

quoque  unum  hoc  remedium  videtur  publicarum 

calamitatum  fore,   si  se  nostri  homines  ad  veram 

veterenique  P.hilosophiam  convertant:   qnae  cum 

incendat  animos  amore  ac  studio  veritatis ,  et  ad 

intellectum  alque  admirationem  optimarum  rerum 

exsuscitet,   una  efficit  viros  bonos  ac  moderatos, 

ac  dissimiles  horum ,  qui  nunc  propter  inscitiam 

bellum  veritati  et  rcctae  doctrinae  indixerint,  et 

in    homines    stndiosos    horribilem    crudelitatem 

exerceant ,  publicas  discordias  praecipue  alunt  at- 

que  inflammant*     Etsi  autem  isti  Platonis  oraculo 

nihil  afiiciuntur,    nos  tamen  decet  operam  dare 

omni  contentione,   ut  iuventutem  ad  haec  studia 

revocemus,  et  ut  pulcherrimae  artes  conserventur 

et  ad  posteros  perveniant,   quod  certe  praestare 

ipsi  in  hoc  vitae  genere  debemus,   et  ut  olim  ha- 

beat  respublica  cives  recte  eruditos  Tcal  yrTjaicDS 

ffiXoaotpovrTag,   qui  raederi  publicis  malis  et  ve- 

lint  et  possint.     Neque  vero  uUi  melius  glorio- 

siusque  de  universo  genere  humano  mereri  cen- 

sendi   sunt,    nec  Deo   gratius  facere   quidquam^ 

quam  siqui  hoc  consilio  optimarum  artium  studia 

defendunt  atque  ornant.  Huic  merito  nuUi  trium- 

phi,   nullae  victoriae  iure  anteponi  poterunt.     Ac 

novi  egoquidem  tuos  ad  hanc  laudem  impetus  iam 

olim.     Sed  postquam  nunc  optimos  auctores,  pri- 

mum  Arisiotehm ,  deinde  Euclidem  et  Platonem 

edicurasti,  et,  ut  intelligo,  iam  adomas  editio- 

nem  Magnae  Syntaxeos  Ptolemaeiy    exstant  mi- 

nime  obscura  iudicii  ac  voluntatis  tuae  testimonia. 

Itaque  et  tibi  hu^c  animum  et  reipublicae  gratu- 


lor,  teque  non  desinam ,  tametsi  omi^OKro^  ot 
dicitur,  hortari,  ut  totum  te  ad  hanc  Philoso- 
phiam  illustrandam  conferas.  Habes  huius  hone- 
stissimi  curriculi  socios ,  non  sane  multos ,  sed  la- 
men  aliquos  passim  in  Germaniay  viros  optimos 
et  doctissimos,  qui  et  ipsi  commovere  studia  iu- 
ventutis  hac  in  re  conantur.  Recte  enim  iudicanti 
reliquam  Philosophiam  mancam  et  mutilam  esse, 
nisi  rerum  coelestium  cognitio  accedat* 

Scis  autem  in  scholis  opus  esse  elementiSi 
Nec  alius  libellus  magis  necessarius  est,  quam 
Theoricae ,  ut  vocant ,  seu  picturae  orbium  coe- 
lestium:  quas  cum  hic  ederemus  diligentia  viri 
optimi  ac  veteris  utriusque  nostcum  amici,  /0- 
cobi  Milichii^  omatas,  in  vestibnlo  hanc  ad  te 
epistolam  addidimus,  non  solnm  quod  toi  memo- 
riam  nobis  subinde  renovat  harum  artinm  tracta- 
tio,  sed  magis  eo,  quia  libellum.  sperabam  plm 
hobiturum  gratiae  apud  studiosos  propter  tuum 
nomen ,  quod  proptfer  egregias  virtutes  tuas  apod 
omnes  literatos  admodum  gratiosum  est.  Prae- 
terea  intueri  omnes  in  te  cupio,  ut  tua  «xem^ 
cogitent,  se  has  communes  Uteras  cum  interiore 
Philosophia  coniungere  debere.  Nam  £picureoi 
illos,  qui  neque  pulcherrimos  motus  coelestimn 
corporum  admirantur,  neque  cognitionem  eomiD 
utilem  esse  contendunt,  ne  quidem  appellatione 
hominum  dignos  iudico.  £tenim  non  solum  hA- 
lum  gerunt  cum  humana  natura,  quae  praecipue 
ad  has  divinas  res  adspiciendas  condita  est,  sed 
etiam  StS/LUZxot  snnU  Voluit  enlm  Deus  honm 
mirabilium  cursuum  ac  virium  notitiam,  ducem 
nobis  esse  ad  divinitatis  cognitionem.  Qnam» 
quam  in  hanc  sententiam  alio  in  loco  multa  a  me 
disputata  sunt:  tamen,  quoniam  haec  adolescen* 
tiaemagis,  quam  tibi,  legenda  scribimus,  quae- 
dam  huius  doctrinae  utilitates  colligendae  sont, 

Primum  pecuina  vita  esset,  si  nullam  cer- 
tam  anni  ac  temporum  desctiptionem  baberemnsii 
Scd  illa  utilitas  longe  maior  est,  quod  leges  illae 
motuum  constitutae  ad  omnium  animantium  sa- 
lutem,  deinde  et  vires  coelestium  lumioum  mol- 
tiplices  et  superiorum  atque  inferiorum  corporom 
consensus,  perspicue  testantnr,  hunc  mundum, 
ut  venustissime  inquit  Xenophon^  aotpov  riyos 
drifxiovQyov  xai  ^iXo^wov  zexytj/ia  esse ,  ac  mente 
aliqua  aeterna  et  optima  conservari  atque  gubev- 
nari.  Quantum  autem  refert,  hominum  animos, 
intuentes  in  illa  divinitatis  vestigia ,  firmam  tendre 
persuasionem  de  Dei  praesentia  deque  provideii- 


&PISTOLARUM    LIB.  VIL    1655. 


818 


V  Profecto  in  bonis  mentibus  magnam  hoc 
i  habet  et  ad  religionem  confirmandam  et  ad 
mdos  moreflto  Haec  si  qnis  arroganter  con- 
nit,  naturae  snae  immanitatem  prodit,  non 
er  atqne  Cyclops  apud  Homerum^  qni  negat 
illos  vereri  Deos.  Quin  potius ,  ut  Plato  di- 
Denm  aemper  ymfut^Blv ,   hoc  est,   certis- 

0  motu  omnia  metientem  gubemare  haec  infe- 
A :  ita  nos  vicissim  huius  sumrai  artlficis  lineas 
siderantes  hac  pulcherrima  Geometria  nos  ob- 
emuSy  quae  divinitatem  nobis  ostendit.  Si  ob 
ic  causam  praecipue  condita  est  coelestis  natura, 
terte  est,  utDeum  nobis  monstret,  satis  con- 
9  voluntati  Dei  non  parere  istos ,  ~  qui  haec  di- 
Ltatis  vestigia  non  aspiciunt  neque  inquirunt. 

.  lam  quantum  prodest  ad  omnes  vitae  partes 
EDatrix  illa  pars,  hoc  est  Physicay  quae  dispu- 
quoshabeant  effectus  astra  in  miscendis  cor- 
um.  temperamentis.  In  privata  vita  habet 
m  in  medendo,  ut  summi  auctores  testantur. 
iducit  et  ad  regendos  mores  et  deligenda  stu- 
.  Plniimum  enim  refert  intelligere,  quo  quem- 

1  natura  ducat,  ut  bonos  impetus  industria  iu- 
ras  atque  conformemus,  pravos  cohibeamus. 
Q  ingeniorum  naturae  magna  ex  parte  imitan- 

temperamenta.  Non  dicam  hoc  loco  de  for- 
a,  ne  oatnnes  vitae  casus  ad  astra  referre  videar. 
I  tamen  et  fortuna  saepe  comitatur  mores.  £t 
mqoam  aliae  quoque  causae  sunt  huroanorum 
ntuum:  tamen  res  loquitur  ipsa ,  interdum  in 
is  causam  e^se^  cur,  ui  Hesiodus  inquit,  ipse 
I  quandoque  parens,  quandoque  noverca  sit. 
iras  autem  laedet  fortuna  bene  praeparatum 
mum.  Nec  nihil  conducit  tempestatum  obser- 
io  ad  oeconomiam. 

Porro  hi  proxirai  anni  aliquot  satis  claras 
lificationes  praebuemnt,  sidera  raagnam  vim 
aere  et  rebus  nascentibus  habere.  Idque  pa- 
I  testantur  insignes  siderum  congressus.  Ex- 
int  et  in  rebus  publicis  fatales  tempestates,  in 
bns  admoniti  ab  hac  arte  rauha  providere  pos- 
Lt,  vel  ad  cavenda  vei  ad  raitiganda  pericula. 
>pe  enim  fata  consilio  in  melius  flecti  queunt. 
*pe  fatorum  saevitiam  lenit  Deus,  placatus  pio- 
A  votis.  Quare  haec  quoque  gravis  causa  fue- 
,  rerum  futurarum  significationes  animadver- 
di.  Prodest  enim  commonefieri  horaines  atro- 
oi  siderum  minis,  ut  a  Deo  opem  implorent; 
nde  ut  bonitatem  Dei  magis  agnoscant,  cum 
erint,    aliquam  esse  superiorem  ac  meliorem 


naturain  sideribus ,  quae  tristes  significationes  rai*- 
tigat.  Nec  dubia  est  harura  artium  fides.  Nam 
et  raotuum  ratio  demonstrationes  habet,  quarum 
eo  est  suavissima  cognitio,.  quia  delectat  animos 
certitudo  et  harmonia  seu  consensus  in  tanta  va- 
rietate  argumentorura.  £t  divinatricem  si  quis 
prudenter  ad  Physicen  referet,  intelliget,  eam 
habere  graves  causas.  £t  tuetur  eam  experientia 
peritissimorura  horainura.  Recte  vero  Galenus 
de  hac  ipsa  arte  inquit,  sophisticura  esse  contra 
experientiae  testimoniura  rationes  quaerere.  Nec 
eo  detrahenda  est  arti  fides,  quia  aut  artifices  ali- 
qui  inepti  sunt,  aut  non  oranes  eventus  huraani 
in  arte  raonstrantur.  Sunt  enim  et  aliae  quae- 
dara  praeter  sidera  eventuum  causae.  £tsi  autem 
in  tantis  tenebris  humanae  raentis  muha  prospici 
nequeunt:  taraen  artis  beneficium  non  leve  du- 
cendum  est,  quae  pleraque  interim  et  ad  vitae 
summam  pertinentia  raonet.  Quoties  fallimur  in 
levioribus  artibus,  et  in  iis  rebus,  quae  sunt,  ut 
ita  dicara,  in  raanibus.  Neque  taraen  propter 
huiusraodi  errata  explodendae  sunt  artes.  Sed 
prudentia  est,  ad  vitae  usura  inde,  quantum  pos- 
sumus,  transferre.  Ulud  etiam  recte  institutis 
iudicare  facile  est ,  quis  esse  modus  divinationum 
debeat,  et  quod  religio  approbet  has  divinationes, 
ut  raedicorura  iudida,  aut  caeteras  Physicae  par* 
tes.     Sed  haec  alibi  disputavimus. 

Gum  igitur  praemia  siot  artis  ingentia ,  cum- 
que  rairifica  sit  cognitionis  suavitas:  taraen  vel 
inertia  horainum  fit,  ut  hae  tantae  res  neglectae 
et  spretae  iaceant;  vel  etiam  pravis  iudiciis*  Non 
enim  nulla  scholarum  culpa  est,  in  quibus  rixae 
sophisticae  longe  anteferebantur  his  pulcherrirais 
atque  oplimis  disciplinis.  Homerus  cum  in  dy- 
peo  Achillis  pingeret  sidera ,  et  coeli  verticem  ac 
motum  describeret,  quid  aliud  voluit  significare, 
quam  harum  rerum  incpiisitionem  sumrais  heroi- 
bus  dignam  esse.  Apud  J^irgilium  lopas  in  re- 
gio  convivio  canit  errantem  Lunam  SoKsque  la- 
bores.  Turpe  est  autem ,  in  castris  et  in  convivio 
in  admiratione  fuisse  has  artes,  et  in  scholis  ia- 
cere  spretas  atque  neglectas,  quibus  Philosophiae 
defensionem  atque  conservationem  respublica  com- 
mendavit.  Possem  exempla  commeraorare  vete» 
rum  et  huius  aetatis  regum,  qui  huic  studio  dediti 
fuerunt,  non  solum  voluptatis  causa,  sed  quod 
conducere  arbitrabantur  ad  consilia  rerum  geren- 
darum.  Sed  ipsae  stellamm  appcllationes  satis 
monent,  hanc  fuisse  olim  maximomm  repim  phi^ 


819 


EPISTOLARUM    LIB.   VIL    1685. 


losophlam.  Ideo  enim  plerisque  stellis  heroum 
nomina  indita  sunt,  quia  coelestes  motus  obser- 
varunt  alque  illustrarunt.  Nec  Orphei  chelyn 
aliam  ob  causam  inter  sidera  positam  arbitror, 
quam  quia  hanc  philosophiam  de  sideribus  idocue- 
rit.  Itaque  hortentur  iuventutem  ad  haec  studia 
et  dignitas  harum  rerum ,  et  cognitionis  suavitas, 
et  magnitudo  utilitatum ,  et  honestissima  exempla 
omnium  summorum  ingeniorum  omnis  aetatis. 

Quid?  quod  haec  coelestis  musica  proftitura 
est  etiam  moribus.  Nam  ipsa  consideratio  ma- 
^narum  et  divinarum  rerum  animos,  captos  ad- 
miratione  tantae  pulchritudinis ,  mirabiliter  ad 
virtutem  et  ad  moderationem  flectit.  Quodque 
fertur  Orpheus  cantu  silvas  et  saxa  traxisse ,  hoc 
est,  homines  rudes  et  feros  ad  se  convertisse,  ut 
vivendi  leges  acciperent ,  non  arbitror  eos  magis 
uUius  rei  dulcedine  captos  esse^  quam  monstratis 
rcbus  coelestibus.  Nec  deterreri  se  ab  his  studiis 
recta  ingenia  sinant  indoctorum  ludiciis,  qui  tan- 
tum  quaestuosas  artes  mirantun  Nam  cum  haec 
sint  virtutis  studia ,  fortitudo  etiam  in  eis  colen- 
disrcquiritur,  quae  animos  adversus  stuUas  vulgi 
opihiones  obfirmet,  et  perversa  iudicia  contemnat, 

Atque  hoc  tempore  vel  maxime  pugnandum 
est  eum  indoctorum  persuasionibus.  NuUa  enim 
altas  tam  ferrea  rectis  studiis  fuit,  quam  ista. 
Ciiius  rei  etiamsi  sunt  quaedam  in  astris  causae, 
ut  eclipses  et  cometae  horum  annorum  non  ob- 
scure  significant:  tamen  et  praeter  fatales  causas 
augent  hanc  rabiem  suo  scelere  homines  improbi, 
quorum  animi  ambitione  et  avaritia  occupati  vere 
liona  neque  intelligere  neque  expetere  possunt. 
Proinde  maior  adhibenda  est  contentio  bonis  vi- 
ris,  ne  litcrae  non  tam  fato,  quam  vulgi  furore, 
oppressae  funditus  intereant.  Cumque  artes  Dei 
munus  sint,  non  defuthrus  est  Deus  his,  qui 
ipsius  dona  tucntur  et  conservare  student. 

Fortassis  hic  etiam  adolescentes  monendi. 
erant,  quis  huius  libelli  usus  sit.  Sed  has  partes 
interpretibus  relinquam.  Purbachius  prudentis- 
sime  in  hanc  epitomen  contraxit  Ptolemaei  doctri- 
nam  de  omnium  orbium  coelestium  motibus,  ut 
studiosis  aditum  ad  integras  disputationes  patefa- 
ceret.  Prodest  enim  ad  difficiles  et  longas  con- 
troversias  afFerre  summam  hegotii,  velut  argu- 
mentum.  Itaque  dum  hic  picturas  orbium  insti- 
tuit,  tantum  rb  ozi,  utitadicam,  tradit.  Cau- 
sas  vero,  cur  tot  cuiusque  planetae  orbes  nume- 
rentur,   et  quibus  observationibus  tanta  varictas 


animadversa  sit  motuum»  postea  valt  ex  Plok- 
maeo  peti.  Adhaec  cognitis  his  elementis  plaae* 
tarum  motus  ex  tabulis  ad  id  compositiscompik 
tari  possunt.  Id  quoque  pertinet  ad  t&  oru  Sed 
tamen  haec  primum  tradenda  iudicaveiTint  homi- 
nes  periti,  ut  postea  demonstrationes  de  canas 
facilius  percipi  possent.  £t  interim,  dnm  liaee 
elementa  sunt  in  manibus  etagitantur,  inteidiim 
causac  aliquae  simul  ostenduntur.  Mirabili  enm 
vinculo  inter  se  doctrinae  partes  connexae  noL 
Plato  gravissime  inquit:  aofpmxaroy  &yayxti  tif¥ 
&XTj9^(5g  aatQoyofiov  eJyai.  5fagna  enim  dpctri- 
nae  copia  est  in  hoc  genere,  nec  olla  tam  tkdKs 
pars  est,  quin,  si  penitus  velimus  eam  cognosceie, 
plurima  simul  quaerendiai  sint,  Etsi  autem*noa 
omnes  se  prorsus  huic  studio  addicere  volent^  la» 
men  haec  initia  ignorare  homines  literatos'tiiipe 
est,  etalienum  humanitate.  Quomodo  sini^^bm- 
trarii  motus  orbium,  de  solis  cursu,  quae  sint 
aequinoctiorum  ac  solstitiorum  causae  acnotae, 
cur  in  alia  circuli  parte  tardior  sit  motus,  iti  alii 
velocior,  quomodo  sdlis  cursus,  quoxnb^'  poli 
altitudo  spatia  dierum  mutet,  quae  sint  oibbta- 
rum  di£Ferentiae,  ex  quibus  cum  alia  multa  dquce- 
hensa  sunt »  tum  etiam  solis  et  terrae  magnitodi- 
nes,  qui  sint  regionum  situs,  quare  luna  sijfgolis 
mensibus  occultetur,  et  postea  prodiens  panhiim 
impleat  orbem,  quae  eclipsium  causae  sint :  haec 
atque  alia  multa  in  facillima  parte  huius  libdli 
traduntur :  quae  tamen  ipsa  locupletissimam  quan- 
dam  doctrinam  continent,  ncc  explicari  possont, 
nisi  multa  requiramus  ex  fontibus>  ubi  de  caosit 
disputatur*  Quare  magnum  opcrae  pretium  fa- 
ciunt  studiosi  in  hoc  libello  cognoscendo  omnes* 

Sed  generosae  naturae ,  degustatis  his  imtiis, 
ad  caetera  ingehti  animo  contendere  debent,  ut 
pulcherrimam  et  suavissimam  philosophiae  pair- 
tem  absolutam  ad  vitae  usum  accommodare  possint, 
et  causas  videre,  imde  sint  illi  rerum  drGUitas, 
quos  ita  vocat  P/a/o,  in  naturis  corporum  et  m 
rebus  publicis,  qui  ortus,  incrementa,  indina- 
tiones  et  interitus  continent.  Ad  haec  si  accesse- 
rit  liberalis  aliarum  literarum  doctrina  et  religia- 
nis  scientia,  quid  potest  cogitari  tali  viro,  qoi 
ista  consecutus  est,  beatius?  NuUa  regna,  nut 
lasopes,  nuUas  voloptates  animus  non  monstro- 
sus  his  bonis  anteferet.  Neque  vero  uUa  ex  partc 
fructum  capere  satis  dignum  sine  hac  societate 
doctrinarum  quisquam  poterit«  Sed  nt  in  fidibns 
plurimum   concentus   cSficit  perfectam  sonorain 


asi 


EPISTOLARUM     LIB.   VIL    1585. 


snavitateni :  ita  copnlatlo  uberiores  et  gratiores  in 
singnlis  arlibus  fructus  parit.  Id  non  dif&cile  est 
Hidicare*  Si  quis  enini  per  omnem  vitam  tantum 
iD  Dialectica  aut  Arithmetica  elaboret,  nuUis  aliis 
adhibitis  ar tibus ,  in  quibus  illae  exerccantur,  is 
vdhitJQdo  quodam  delectari  suo  studio  videbitur, 
non  veros  ex  arte  fruclus  poscere.  Quanto  autem 
uberiores  ex  utraque  fructus  percipiemus,  cum 
Arithmeticae  beneficio  siderum  motus  inveniemus, 
dmi.ratiocinando  conferemus  causas  et  efFectus  vel 
in  natnra  vel  in  negotiis,  et  iudicabimus,  quae 
consentiant,  quae  dissideant.  Quare  si  veros  ex 
Mngnlift  artibus  fructus  auferre  cupimus,  totum 
doctrinqrum  orbem  animis  intueamur  atque  ex- 
petamns;  praesertim  si  non  repugnet  natura,  et 
contingant  idonei  duces.  Talis  doctrinae  perfe* 
ttio  non  solum  privatim  beatos  efficit:  nam  et 
praesidium  est  vitae  firmissimum ,  et  complet  anji- 
mos  veris  et  non  periturls  voluptatibus,  sicut  in- 
onit  Aristoteles :  fioxei  yovy  ^  aoipia  &avfiaa%ag 
^ctfitg  tx^LV  xa&aQiorrpci  xal  r(p  fie/3ai(p:  sed 
etiam  praeclare  mereri  de  republica  potest.  Non 
est  enim  obscurum ,  quantum  noceant  rebus  pu- 
Uicis  homines  leviter  docti,  qui  demaximis  rebus 
ialsas  opiniones  serunt. 

Haec  ad  te  de  communibus  studiis  libenter 
tcripsiy  non  quidem  tua  causa  (video  enim  te  re- 
cto  cursu  feliciter  ad  illum  scopum ,  quem  peten- 
dnm  ene  dixi,  contendere,  aut  potius  non  procul 
a  meta  abesse) ,  sed  ut  iuventutem  ad  haec  studia 
adhortaremur:  etsi  arbitror,  nullum  neque  no- 
strae  amicitiae  aptius,  neque  tibi  iuaindius  esse 
quasi  confabulationum  genus,  quam  de  honesta- 
mm  disciplinarum  studlis,  in  quibus  hanc  ipsam 
partem,  de  qua  hlc  locuti  sumus,  omandam  et 
pcopagandam  tibi  sumsisti:  qua  in  re  non  solum 
ingenii  ac  doctrinae  laudem  assequeris,  sed  etiam 
pmdenUae  et  fidei,  quod  quasi  desertam  a  multis 
lioc  tempore  statlonem  occupas,  et  ei  parti  Philo- 
sophiae  opem  ferendam  esse  perspicis ,  quae  ma- 
xime  iacet  neglecta.  Utinam  vero  Deus  rebus  pu- 
blidfs  tranquillitatem  concedat,  ut  bonl  viri  has 
artes  excolere  atque  illustrare  possint,  quibus  nul- 
lum  habet  haec  vlta  ornamentum  praestantius. 
Benevale.   1535*). 


No.  1240. 


49  Scripsit  Mel.  iianc  praefationein  iam  exeunte  Novbr.  1554. 
Tid.  epist*  eius  ad  Camenar.  d.  5.  Decbr.  1584.^  sed  pro- 
dtiMe  Tidetur  liber  dcmum  ineunte  anno  1555.^  quare  typo-  1 
grapiiiM  ipse  bunc  annunn  adscripsisse  videtur.  | 


loach.  Camerario. 


Epist.  ad  Camertr.  p.  257  sqq. 

f^iro  optimo  loachimo  Camerario  Bam^- 
bergensi  amico  suo  summo^ 

Sm  D.  Herl  prlmum ,  hoc  est ,  die  nono  lanuarli 
domum  reversus  sum  ex  Cattls,  quo  me  et  JSiicd- 
rum  vocarat  6  Maxeddh^,  ut  ego  nostrorum,  ille 
suorum  sententias.  afferret  neQl  r^^g  SiallayTJg  in 
illa  pervulgata  caussa.  Meam  sententiam  noli 
nunc  requlrere,  fui  enim  nuncius  alienae,  etsi 
profecto  non  dissimulabo  quld  sentiam,  ubi  au- 
dlero,  quid  respondeant  nostrl.  Ac  de  hac  re 
tota  aut  coram,  aut  cum  liabebo  certiores  tabel* 
larlos.  Ipslus  prlnclpis  Cattorum  summa  fuit  erga 
me.comitas,  famillariss.  mecum  de  multis  graviss. 
rebus  locutus  est ,  quo  in  sermone  nlhil  animad- 
verti,  quod  indignum  esset  aut  bono  viro  aut  ' 
bono  prlncipe. 

Me  absente  huc  allatae  sunt  litterae  tuae, 
quasnondum  vldL  Nam  ut  dlscedens  iusseram, 
Milichio  redditae  sunt,  qui  nunc  abest  Torgae. 
Hodie  alteras  tuas  accepi,  in  quibus  sunt  quaedam 
mQl  Tov  xe^aaipoQOv  *)  mihl  non  ignota. 

De  Simone^)  gaudeo,  eum  renovare  veterem 
scrlbendi  consuetudinem ,  vides  me  quoque  dare 
operam,  ne  fiat  a  nobisalienior,  et  profecto  amo 
eum,  nec  vldeo  cur  complexus  olim  hominem 
doctum  et  bonum  deseram«  Et  publicae  discor- 
diae  ^)  caussam  nuUam  praebuit  ipse.  Etsi  autem 
non  facio  me  iudicem,  tamen  nec  nostros  plane 
libero  culpa. 

Caesaris  apparatus  quo  spectent,  sl  quid  au- 
dieris,  significato  nobis:  multi  putant  Gallicum 
bellum  instaurari.  De  saevitla  Qallorum  adversus 
cos,  qui  profitentur  Evangelium,  audivlmus. 
Vldi  ipsam  pagellam  neQl  deiTivov  Parisiis  prropo- 
sitam.  Quotidle  expeoto  BQ^avixag  litteras,  quas 
cum  accepero,  tecum  dellberandum  mihl  erit. 
Nam  illa,  de  qulbus  scrlpsi,  non  fiunt  mltiora, 
praesertim  quod  ad  ea  attinet  iudicia,  quae  snnt 
plane  ancpfiot  xal  ixO-Qa  rfj  (piXoao(pia  rifiexeQq. 
Christus  te,  mi  loachime,  servet,  et  valetudi- 
nem  praestet  firmiorem.     Opto  ut  hic  annus  tibi 

1)  Dui  Wurtcmb. 

2)  Grynaeo. 

8)  de  coena  domini. 


M 


EPISTOLARUM    LIB.  VH.     1686, 


faustus  ac  felix  sit.  Tuae  uxorl  Xeniolum  nittfco,' 
et  precor  tibi  ac  coniugi  et  liberis  felicem  annuro. 
X.  lanuarii  An.  XXXV.  Placuit  mihi  forma  xe- 
nii  propter  inscriptionem:  lustus  ut  palma  flo- 
rebit. 


No.  1241. 


12.  lan. 


L   Brentio. 


Epist.  lib.  HI.  p.  192  sqq.  (edit.  Lond.  lib.  III.  ep.  IHO*  — 
.Partem  huius  epistolae  dederunt  Peucerus  in  tract.  bist. 
p.  53.  Hospinianus  in  bistor.  sacrament.  II.  p.  282.  et 
Fezelius  in  Mel.  Consil.  lat.  P.  I.  p.  247  sq. 

lohanni   Breniio    docenti   EvangeHum^^in 

Salinis  Sueificif, 

S«  D.  Quod  faustum  foelixque  sit»  Frater  ad  te 
proficiscitur  adolescens,  dighus,  quemnonsolum 
propter  naturae  coniunctionem,  sed  etiam  propter 
suavissimos  mores  diligas.  Quoties  eum  intueor, 
effigiem  animi  atque  oris  tui  videor  mibi  videre. 
Itaque  talem  tibi  fratrem  gratulor,  vobisque  ex 
animo  opto ,  ut  foeliciter  mutua  pietate  frui  pos* 
sitis.  Erit  iam  adhibendus  TiQdg  rct  aroiXHa  ttjq 
^iXoOOipiag,  xaL  xa  /la^TJ/iata ,  quorum  habet 
occasionem  hic  discendorum.  Volo  enim  eum  ad 
Philosophiam  traduci« 

Scripsisti*)  aliquoties  de  Sacramentariis,  et 
Concordiam  dehortaris,  etiamsi  inflexerint  se  ad 
Lutheri  sententiam.  Mi  Brenti^  si  qui  sunt, 
qui  de  Trinitate  aut  aliis  Articulis  a  nobis  dis- 
sentiunt :  cum  iis  nullum  mihi  foedus  erit,  et  exe- 
crandos  iudico.  Spero  autem  nuUos  esse  inter 
eos,  qui  praesunt  Ecclcsiis,  in  iis  civitatibus, 
quae  nostris  coniunctae  sunt.  Tu  si  quid  habes 
exploratum,  significa. 

De  Sebastiano  Franco  f  qui  Ulmae  esty  au- 
divi  gravissime  conquerentem  Bucerum ,  et  affir- 
mabat  eum  displicere  bonis  viris  Ulmae,  maxi- 
meque  Frechlo.  Itaque  promisit  nobis  Land- 
gras^^ius  se  de  eo  coercendo  ad  Ulmenses  scriptu- 

rum  esse« 

Caeterum  de  concordia  nihil  adhuc  est  actum. 
Tantum  sententias  Buceri  huc  pertuli.  Optarim 
autem  me  de  **)  controversia  tecum  coram  posse  lo- 

'*')  Uic  incipit  haec  epist.  in  tract.  bist.  Peuceri ,  item  in  G>d- 

sil.  lat. ,  ubi  post  ScripsUU  additur  mihL 
**)  de\  In  Consil  lat.  additur:  tota. 


qui.  Ego  me  non  facio  iadicem ,  et  libenter  cedo 
vobis,  qui  praeestis  Ecclesiae  *) ,  et  veram  Chzisli 
praesentiam  in  Coena  **)  affirmo.  Non  *)  velim  eiie 
autor  aut  defensor  novi  dogmatis  in  Ecciesia.  o(Mi 
dk  noiXas  TcSr  nahum^  cvyy^axp&w  fux^tvfias 
elyav,  dt  Srev  afiq/ifioUag  iQ/itpfe^avOi.  z6  /w- 
axTiQiov  m^  TV7UW,  xoH  rQomxtSgj  h^artUu  4$ 
/la^VQiai  dalv,  ij  y^okeQoi,  ij  ra&oi.  mcmxi» 
dl  xa^^)  v/uy^  fl  naXmAq  yviD/jur\g  ^juffaanl^m. 
0^6^^  de  Bvxai/^  r^  edaefiij  ixxXfiaiari,  rmi- 
Trfydixrpfducaaai,  icyev  coq>iazixijg  xfd  itym  tth 
Qoyyidog. 

Multi  in  Gallii^  et-  alibi  interficiiuilar  pHh 
pter  hanc  sententiam.  £t  multi  applaadant  tali- 
bus  iudiciis  sine  vera^)  ratione,  et  furorem  Tf- 
rannorum  confirmant,  Ea*  res ,  ut  veram  ^fatMr, 
non  leviter  me  cruciat.  Itaque  tantq^i  baa  te  on, 
ut  hac  de  re  nihil  temere  statuas,  sed  deUbeiti 
etiam  Svv  rfj  nakai^  ixxXfjaiq.  , 

Maxime  velim  concordiam  fieri  sinejHUk£o- 
phistica  *)«  Sed  optarttn  etiam  bbnos  viros  aman- 
ter  inter  se  conferre  posse  de  re  tanta.  Ita  {Diiet 
coire^)  concordia  sine  Sophistica.  Non  enim  dubito, 
quin  libenter  totum  dogma  .e«sent  abiectuxi  adver* 
sarii,  si  existimarent  esse  recens.  ^cis  eoim  mot 
tos  inter  illos ,  viros  optimos  csse. 

Nunc  ipsi  se  ad  Lutherum  inflectaiit.  St 
quidem  moventur  nonnuUis.  testimoniis  Kccieria» 
sticorum  scriptorum.  Hic  quid  censes  faciendom? 
An  vetabis  etiam  coUoqui  nos?  Equide^  opta- 
rim  nos,  et  de  hac  re  et  de  aliis  multis  saepe  coii- 
ferre  una  posse*  i 

Vides  in  caeteris  Articalis  et  ipsos  et  nos 
multa  explicare  dexterius:  postquam  ^igaitivs 
inter  nos  agitari  coeperunt  Sed^)  desino,  et  tc 
oro ,  ut  hanc  E^istolam  ia  op^imam  parteiii,  i^tcr- 
preteris,  et  lectam  statim  c(^cerpaSy  nec  lilli 
ostendas.  Rogo  iten^,  ut  mihi  copiose  rcMcibsSi 
Sed  omnino  hac  de  re  aliquando  tecum  cpUoqoar* 
Bene  vale,     !£.')  lanuarii  16«5. 


^O  Eeclesiae]  Gonsil.  lat. 

^*)  in  Coema  om.  Consil.  latt       • 

1)  Net  Peuc  et  Consll.  lat. 

2}  xal  addunt  Peac.  et  Consil.  lat. 

S)  vera  addunt  Peuc  et  Consil.  lat. 

4)  Meucime  etc.  non  habet  Penc. 

5)  Condl.  lat«  eoiri. 

6)  Sed  et  omnia  seqq.  absunt  a  Consil.  lat. 

7}  Peuc«  habet  d.  21.  lan.    (Item  in  Consil.  ImU  uiaenptio.^ 
Apographon  Argentoratenae  habct  d.  tl,  MartiL 


EPISTOLARUM     LIB.  VIL    1585. 


8£6 


No.  1242. 


(hoo  temp.  ?) 


Studiosis. 


f  E  cod.,BaMl.  S9.  p.  78. 

De  Urlio  Ciceronis  de  Oraiore  libro  legendo 

{Siudiosis). 

Postqaam  duos  llbros  Ciceronis  de  oraiore  enar- 
vayi  addam  Deo  dante  eliam  tertium,  qni  h^ud 
dlAie  omninm  iucundissimus  et  splendidissimus 
est.  Ita  enim  disputat  de  elocutione,  ut  non  tan- 
tnmfiguras,  quae  in  rhetoricis  traduntur,  recen- 
seaty  sed  etiam  doceat  praecipuam  supellectilem 
ornamentorum  esse  theses,  hoc  est,  rerum  scien- 
«tiam  esse  copiam,  sicut  et  Horalius  monuit,  cum 
«it:  scribendi  recie  sapere  ei  principium  ei/ons» 
Inapiam  igitur  enarrationem  tertii,  deo  dante, 
hbdie  hora  nona. 


No.  1243. 


18.  lan. 


Leonh*  Beiero. 


Kputolanif  cui  LoUierus,  lonat  et  Melanthon  subscripse- 
mnty  ad  Leonhardum  Beierum  de  caau  ntatrimoniali, 
(qoam  habet  in  Opp.  Lutheri  Halens.  T.  X.  p.  834.  et  in 
epp.  Luth.  a  de  VVettio  editts  T.  IV.  p,  584.)  quaere  in 
epp.  Lutberi. 


No.  1244. 


21.  lan. 


Hier.  Baumgartnero. 


EpisU  lib.  VL  p.  86  s^.  —    Uic  ex  autographo  MeL  in  cod. 
Monac  L  p.  60.  edita. 

Clarissimo    i^iro    Dom.   Hieronymo   Bom-- 
garinero^  Senaiori  Noriberg.  suo  pairono 

S«  D.  Scio  tibi  optimos  mores  D.  Basilii  Car^ 
ihusiani  notos  esse»  quare  non  dubitavi  eum, 
pnesertim  rogantem  *) ,  tibi  commendare,  in  quo 
imo  et  studiosi  literarum  et  homines  pii  isthic 
plnrimum  sibi  pracsidii  t,%%^  iudicant«  Hanc  opi- 
monem  bonorum  virorum  ego  quidem  non  minus 
honorificam  tibi  esse  statuo ,  quam  uUa  alia  orna- 
menta«  Quacso  igitur  tc ,  ut  Basilium  complecti 
ac  tueri  velis.  Nihil  autem  petit,  nisi  ut  per  oc- 
caslonem  habeatis  rationem  sui,  si  quo  ministro 
in  aliqua  Ecclesiola  opus  habebitis.  Ita  vixit  apud 
nos,  ea  fuit  eius  moderatio  et  gravitas  in  omni- 
bus  rebus,  ut  nemo  non  de  eo  praeclare  hic  sen- 
tiat«  Proebuit  etiam  specimen  et  doctrinae,  et 
studii  erga  Ecdesiam.     Hic  ehim  saepe  conciona- 

^)  Lib.  VL  rogantem  praeserUm. 

MSLAHTH.    OrKR*      YoL.    11. 


tus  est,  et  libenter  iuvit  nostris  diaconos,  quod 
hoc  tempore  in  tanta  hominum  arrogantia  paud 
faciunt.  Bene  igitur  pones  beneficium  apud  bo- 
num  virum. 

De  publicis  negotiis  non  Iiabeo ,  quod  scri- 
baro»  Sunt  enim  vobis  notiora  omnia.  xcu  TcSy 
riixsSanwy  ndvv  &avfia(nal  xai  cdaxQal  oli^cDQiai 
elaly  T(5y  fieyiorary  n{)ayfiara}y  ^  quare  et  ipsi 
pauca  scimus,  et  quid  habeant  consilii  de  illis 
ipsis  rebus,  quae  ad  ipsos  pertincnt,  et  ad  Eccle- 
siam,  ignoro.  Bene  vale,  21.  lanuarii  Anno  ldS5. 
quem  opto  et  tibi  et  tuis  et  universae  Reipublicae 
atque  Ecdesiae  faustum  ac  *)  felicem  esse. 

+  ^ihnnog.'* 


No.  1£45. 


(ex.  lan.) 


/o.  Agricola^. 


Edita  in  Penceri  tractat.  bistor.  p.  55. »  et  repetita  a  Peiel. 
io  Consil.  laL  L  p.  849.  Nnnc  accuratini  edita  ex  auto- 
grapbo  Mel.,  quod  est  in  cod.  Dresdensi,  collato  apogr. 
in  cod.  Gotb.  188.  ep.  8. 

T^iro  optimOy  D.  loanni  Agr icolae^  Isle^ 
biensiy  suo  amico  summo. 

S.  D«  Scis  me  fuisse  in  Cailisy  quo  et  Buce^ 
rus  accersitus  attulit  sententiam  m(fi  tov  deiTvyoH 
xvQiaxov,  cuius  exemplum  tibi  mitto.  Af&rmat 
ex  animo ,  se  et  suos  av/ifivarag  Argentorati  sic 
sentirc  ac  docere.  Et  mihi  persuadet  de  se  ipso. 
Edidit  enim  longam  disputationem  in  eam  senten- 
tiam.  Exposuit  item,  huic  sententiae  subscribere 
Concionatores  Ulmaey  Consianiiaey  Augusiae^ 
etinvicinis  urbibus.  Aditus  est,  ut  mihi  vide- 
tur,  ad  concordiam  patefactus,  qua»  quantum 
opus  sit,  tu  ipse  maxime  iudicare  potes.  NuIIa 
enim  res  aeque  deterret  homines  ab  Evangelio,  ac 
nostra  discordia.  Quae  praeterea  pariat  incom- 
moda,  non  ignoras.  Luiherus  satis  clementer 
respondet,  sed  reiicit  rem  ad  aliorum  etiam  deli- 
berationem  **).  Itaque  iussus  sum,  ab  ipso  Prin- 
cipe  etnostrisDoctoribus,  ad  tescribere,  et  ad  alios 
quosdam.  Etsi  autem  aliquid  adhuc  in  hac  sententia 
fortasse  nonnuIU  desiderare  poterunt,  tamen»  c\im 
spcs  sit  integrae  concordiae ,  illud  tantum  quaeri- 
tur,  an  ita  sentientes  tolerandi  sint,  ne  damnen- 
tur.  Mihi  quidem  re  ipsa  videntur  non  discre- 
pare  a  nostrorum  sententia.     Et  tamen ,  si  quae  ') 

*)  ac\  Lib.  VL  e/.  ^ 

**)  videtur  ette  epittola  Lutberi  ad  Pbilippum  ^  LandgraTium 
d.  80.  lanuarii. 
I       1)  quae  non  babet  Penc. ;  si  omittit  Pez. 

53 


8t7 


EPlSTOLAfiUM  :L]a  m  .  IStS. 


«BB 


reliquae  sunt  quaestlones,  de  illis  agi  pbterit,  si 
quando  colioqui  pluribus  liceret.  Quaeso  tc,  ut 
rescribas.  Magna  occasio  est  ad  constituendas 
concordias  ^),  si  modo  dcxtre  agatiir  negotium. 
jiika  ou  fiekei  rovrcoy  ^)  roTg  rvQarvovaiy.  Sed 
haec  brevi  coram.  Constitui  enim,  tecum  de  ma- 
ximis  rebus  deiibcrare.  Bene  vale,  et  rescribe. 
Nolo  hanc  epistolam  evulgari,  ne  traducantur 
illi  *)  nostri  amici.  Et  ante  rem  perfectam  non 
prodest,  talia  spargi  in  vulgus. 

(Scntentia  Buceri)  *). 

£)b  S3uceru8  unb  anbere  }u  toleriren  ftnb/ 
alfo  bap  (tc  nic^t  damniret  merben*  @o  fie  fi^  erbie^ 
tfU/  ber  Confessio  unb  x\pologia  flemdp  ju  leljren  in 
ber  ganjen  Sf)rijilid)en  2el)re  unb  ttom  Sacrament, 
unb  bamit  ttom  Sacrament  fein  SBetrug  flefud^jt  ober 
gemeinet  werbe  /  declarircn  fti  ftd;|.  alfo  Don  ber  xo(k\)x^ 
Ijaftigen  ©egentpdrt/  bap  |te  befenneu/  bap  ber  fieib 
S()ri^  n)a^r{)afttgli(^  unb  n)efent(i4).em))fanden  merbC/ 
fo  xoxK  baS  Sacramcnt  emf)fai[)em  Unb  ba^  SSrob  unb 
SBein  Scic^en  finb  /  signa  exhibitiva ,  meld^e ,  fo  moin 
reid)et  unb  cmpfaljet/  tt)erbe  juglcid^)  gerei^t  «nb  em^ 
pfangcn  bcr  8eib  S^rifli/  unb  ^alteu/  bap  baS  SBrob 
unb  ber  Seib  /  alfo  bei  ein  ^)  ftnb/  ni4)t  mit  SBarmU 
f^ung  \\)Ui  SScfcn&/  fonbem  ald  Sacrament,  luib 
badjcnigc/  fo  famt  bem  Sacrament  gegeben'  n>irb«. 
Quo  posito  aliud  ponitur.  S)enn  biekDcU  man  avJ^ 
beiben  %\)t\Un  \)bit,  bap  ^rob  unb  SSetii  hUiht,  ^al^ 
tcn  fte  folc^e  sacramentalem  coniunctionem  ^). 

Tantum  igitur  reliqua  est  quaestio  de  phy- 
sica  coniunctione  panis  et  corporis,  qua  quae- 
stionc  quid  opus  est?  £t  certe  Sacrameiitorum 
naturam  tu  sine  bao  quaestione  tractas  pie  et  gra-« 
viter  in  tua  catechesi.     Bene  vale  *). 

Philippus  MeL 


No.  1246. 


(lan.  trt  videttur.) 


Chrst.  Beiero. 

t  E  cod.  Wolf.  UanibaiiK.  [O.] 

Clarissimo  viroJDomino  Christiano  JBeier 

S*  D.     Dedi  literas  huic  iuveni  ad  illustrissimum 
principem.     Petit  cnim  aliquid  auxilii  ad  sua  stu- 

2)  Peuc.  et  Pez.  constituendae  eontordiae, 
S)  Peuc.  el  Pez.  liSy. 

4)  illi  abest  a  teitu  Peuc  et  Pez. 

5)  abcst  baec  Peuceri  inscriptio  ab  autographo. 

6}  bci  cin]  i*  e.  bei  einander;  cod.  Gotb.  beide  eins, 

7)  Ilaec  Germanica  Peuceraa  et  PeEeKua  idederunt  latine. 

8)  Peuc.  et  Pez.  addunt:  aii/iol5S5. ;  cod.  Gotli.  tddll:  anno 
1584. 


dia  tuenda*  Etsi  enim  hactenus  Lipsiae.  vititf 
ubi  liberos  Doctoris  Aiurbachii  docuit:  taiiieii 
natus  est  in  ditione  illustrissimi  Principis  nostri 
in  oppido  Olsnicz.  Ingenio  bono  est  et  apto  ad 
litera^  et  in  doctcina  benie  promovjt.  Nopc  in- 
census  est  quadam  cupidxtate  videndae  Italiae. 
Hanc  ad  cem  aliquid  auxilii  quaerit  in  aula.  Sci^ 
qualia  sint  auilca  iudicia:  tamen  vos  oro,  qoo- 
niam  pro  vestra  humanitate  bonis  ingeniis  ac  sto- 
diis  favetis,  ut  hunc  iuvejiem  habeatis  commei»- 
datum  ct  ilhistrissimo  principi  commendetis»  Ve^ 
stci  liberi  Dci  bcneficio  rectc  valent.     Beoje  valete» 

Philippus  Melanch^m. 


'  No.  1247. 


1.  Febr. 


liex  Galliae  ad  Principes  Protest. 


Epislolam  Fraocisci  I.  Regis  Galliae  latinam  a(L.PHoaui 
Germaniae  d.  d.  Calend.  Felu:,.  15S5«,  latina  lingua^Sdit 
Freherus  in  script^  rerom  germibn.  T.  111»  p.  23&,  de  tflM 
vid.  Sleidani  Conimentar.  p.  j^2.,et  6ec|cendocfii  hi^toria 
Lulberanismi,  III.  p.  104.  — '^  Eandem  eplstolam  Bfelaii- 
thon  y  ut  ipse  profitetur  in  epist,  a^  Hessum  d.  d*  12. 1«> 
nii  h.  a.  y  iussu  Principis  Electorja  in  linguam  Ternkciilaa 
▼ertit  et  edidit  sic  inscripiam  :  ^be^  iti)nig6  v6n  ^9nfr(i4 
@cf)rifr  an  bie  beutfc^cn  €f)urs  unb  Surf^^n  oom  GiDBCftio  mb 
et(td)  anbern  Krti6e(n.''  1585.  4.  hnemit  eam  germaaiet 
Uortlcderus  libro:  t)on  bcn  Urfac^cn  bc^  bcutfc^eiL^rieoi^ 

et  Walchius  (ex  llortledero)  operibus  Lutheri  T.  XVJI. 
p.  570.  —  Libellum  ipsum  nou  Tidiy  ideoque  Mela» 
ihonis  vecsionem  dedi.exUbrtlddecb^ 

©eS^KaniQS   tton  %xanlxt\6)   [gcattj  I.] 
•@^rift  an  bie  beutfc()en  6l)ur»  unD 

Siirftem 


\» 


\Qon  ®otU&  ©naben  ^ranciScuS/  ^onig  ju  %tmk 
xeid)  etc.  an  aUe(S^nx^  unb  ^iirflen  unb  @tdnl>e  beS  l^ 
3tbm.  9?et(^8  ac.  Sc^  noodte,  ia^  Surfien  unb  anbn' 
^o^e  ^tdnbe  SEBaf^tr^eit  Unb  Q^xhaxUit  fo.  lieb  t^dtfrn, 
bdp  jte  biejentgen  nid)t  meuc^Iingeh  ')  mit  8figen'  ji 
fc^mdfjen  (ft^)  unterfWnbcn ,  xotldft  ^e  mit  SSa^t^eif 
i^mtlid)  ni(^t  befc^ulbigen  !dnnen.  SBBo  bem  alfo, 
n^flrbe  man  mic^  nic|^t  alfo  bermof  en  hei  eu6)  an  cSkn 
Srten/  n)o  man  3ufammenfdmmt/  unb/  mte  ic^  ^ixt, 
in  aUen  ^ancfeten  t^erungUmpfeti.  ®o  fte  niih  tev* 
^offen/  baburcf)  ')  Unfreunbf(^aft  ^toifi^en  unS  onjt^ 
xi6)Un  /  bie  mir  mit  einanber  mit  bem  SBIute  unb  tnelen 
SEBo^It^aten  ©erwanbt  finb/  foDten  ffe  foI4>em  fidfiem 
einen  beffem  @cf)ein  maJ^tn,  xomn  fte  (lug  xoixm.  @ie 


1)  Walch.:  mtnd^linQi. 

2)  Walch. :  (offcil ,  ct  praetermisit  r  bablirc(. 


EP15T0LARUM     LIR  VIL    15S5. 


m 


Itff4^ulb{gen  m\6),  hei  Sihfen  tmb  ^einbeS  ber  ^fycu 
SSo^fd)aft  \e\)  bei  bem  aOerd^riftUc^flen  £6mg 
gef^alten/  baf  attc^  ')  bagegen  bte  S)eutfd)en 
ni^t  geaci^tet/  fonbern  \)erfolgt  merben.  Item,  baf 
mdn  Seute  tn  t&rf tfc^er  £(etbung  ftcf)er  unb  frei  auf  aU 
len  ®affen/  unb  an  aQen  £)rten  fe^e  gef^eU;  baQtqm 
bfirfe  ft^  ntemanb  in  beutfci)er  Aleibung  fe^cn  *)  lajfen/ 
bof  auc^  aHe  Deutfci)e  al)ne  Unterfct)ieb  ffir  j^^er  ge^ali: ; 
tm,  befcf)u(biget ;  angegriffen/  gemartert  unb  get6bfet 
iMSten/  unb  fepen  ^)  atle  ^erfer  ood  Deutfcf)en/  n)eld)e 
frfnec  ®nabe  ober  *)  JRettung  ju  gewarten,  rt>o  m6)t 
tnt  teutfcf)e  9lation  gufammenfomme  unb  befc^Iiepe  /  bap 
ein  grop  gen>a(dg  *^rieg8ooI£  in  ^ranfreicf)  gefd)idt 
werbe,  gebad)te  ©cfangene  mit  ®en>alt  3U  rettem  ®ot 
4Kfmb  ja  unoerfci)dmte  fieute/  m(ci)e  bien^eil  ffe  mici) 
mtt  ber  SBa()r^eit  nici)t  6ff entlicf)  t6nnen  angreifen  /  er» 
bi4)ten  fte  foId)e  £ugen  miber  meine  @^re  unb  ®Iim|)f. 
X)od)  follten  fte  ber  @ac^  eine  beffere  ^arbe  anflreic^en/ 
nnb  nic^  mit  folc^n  facilen  ©riffen  umgel;en/  unb  eud; 
ni^  fo  unoerfldnbig  a^Un,  al§  foHtet  ^)  i^r  mit  foId)en 
Idc^tfertigen  Steben  n)iber  mici)  ju  ^e^en  fei)tt  /  ober  ald 
(dmttet  t^r  xd6)t  bebenfett/  burd)  toelc^e  unb  n>arum, 
ober  n>iber  meld^en  ^)  folc^e  &ugen  erbicf)tet  merbeu/  ober 
hoP  i^r,  atd  \)o\fe,  meife  ^urflen  unb  erfat)rne  Seute, 
nid^t  SBa|)r^eic  unb  Sugen  ju  merfen  unb  ju  unterf^ei? 
ben  nriffet  ^). 

Unb/  lieben  greunbe  unb  alte  JBunbeSoermanbte, 
etUcI)e  Xrtifel/  fo  n)af)r  ftnb/  unb  bod)mi6)  ju  t)erun^ 
gfimpfen  angejogen  merben  /  f;aben  biejenige  felbft  ge^ 
t^an,  bte  mi^  bamit  ju  Idflern  befleHen.  25arauf  witt 
id)  anttMrteu/  nicf)t  ber^albeu/  baf  id;  beforg/  bap 
fol4>e  b6fe  (eicf)t|irtige  Scute  mir  bei  eucf)  an  meiner  @f)re 
f4)aben  f6nnten,  fonbern  bamit  id)  ntd)t  burd)  mein 
©tittf^wetgen  Urfa^  gdbe,  baj5  foId)e  fiugen  meiter 
att6gcbreitet  wetben.  Unb  xoimo^l  icf)  woUte/  bap  id) 
t)on  benientgcn  /  oon  n)eld)en  biefe  SScrunglimpfung  ur^ 
fprflnglicl)  I;erf6mmt/  m6d)te  ef)r(id)er  unb  freunblic^er 
tebett/  t>on  roegen  feiner  @ci{)tt)dgerfc^aft  unb  ber  ^O:: 
^it  unb  SDfaiefldt  i^re«  JRei(i)8.  SMemeil  abcr  fo((|e8 
na<|)  ®e(egen^eit  biefer  @nci)en  nicf)t  gcf^ef)en  fanU/ 
benn fie oorndmficf)  f)icr  gemeinet  toerbcrt/  mitt icf^bcns 
noc^  ni(f)t  ju(;art  antioorten;  uub  obgleici)  ttxoa6,  baS 


8)  baf  auc^]  Walcb. :  unb. 

4)  Walch.:  6licfen. 

5)  Walch.:  fe^enb. 

6)  ober]  Walcij.r- unb. 

7)  at6  foCttet]  Walch,:  bof  U^v  - 
«)  Walch.!  »et(6e. 

9)  Walch.:  tt>uf  tet. 


—  fotttet. 


fte  t)erbrief  en  m6d)te,  gemelbet/  fott  eSbo^alfo  gem&^ 
piget  merbett/  bap  }u  fpiiren/  bap  i^)  nici^t  Sufi  gu  fol^ 
c^em  ®4)^'^^t^  gef)abt/  fonbem  baf  eS  bie  <^6)e  ju  meU 
ben  forbert  '^)* 

Unb  tt)itt  erflfic^  fie  fe(bft  fragcn:  gZad)bem  ftc 
fc(bft  oor  ct(ic^  2a()ren  ^um  STurfcn  jum  oftern  3Ra( 
»ot^fd;aftgcfanbt/  unb  bcS  Surfcn  (Befcf)icEtc  bci  fic^ 
gel;abt/  unb  ifti^re SScrbung  nid)t  \c^v  ")  c(;r(id)  ge^ 
n)efen;  ba^u  l)aben  fie  foI^c6  oorgenommcn  of;ne  an^ 
brer  Sffiiffcn  unb  9JatI;,  an  mld)e  man  bittig  fo(c^e8 
fott  ")  ge(angcn  (affcU/  unb  mld)c  bicfcS  mit  bctrifft: 
warum  fottte  ic^  nid)t  Wtat^t  f)abcn  /  gcmciner  S^rijlicn= 
f)cit3u  @^ren  unbSricben/  n)ie  if)r  f;6rcn  tocrbct/  SSotl)^ 
fcf)aft  ju  fcnbcn  unb  anjunc^^men  ?  SJJufj  id)  mii^  bcnn 
fo  ganj  nad)  if)rem  SBittcn  ricf)ten/  bap  ic^)  c^ne  Srfaub^ 
nip  nid)t  barf  fcf)idfcn/  ober  iemanbs  ")  25otI;fd)aft  atts 
nef)men?  £)ber  fottte  idj)  na^  if)rem  ©efallen  toiber  aUe 
Stec^te  unb  gute  ®i(tcn  an  23otf)fcf)aftcn  /  ob  ftc  gleic^ 
t)on  geinben  gefanbt  /  ® emalt  fiben  ?  35ap  id;  nun  bf  n 
5Iurf en  Sotimannum  cincn  ^cinb  nennc/  iflbieUrfad; 
ni^t  attein;  bap  er  unfrcr  Sfeligion/  fonbern  auc^,  bap 
er  eucr  geinb  ift/  ml6)m  i6)  ^ulfc  gu  t^m  gcncigt  biu/ 
unb  f)abc  bcr^alben/  ba  ber  SJiirfe  t)orge(;abt/  ^Deutf^ 
tanb  anjugreifen,  mcin  JJcib  unb  ajerm6gen  ju  eud[) 
fc|en  wotten/  unb  bem  ")  Sfirfen  abgcfagl/  unb  ben 
A6nig  oon  Sngettanb  ju  mir  gejogenju  »!^u(fc  in  biefcm 
itriege:  wie  benn  @ng(anb  unb  16)  pflegen  jufammcn  ju 
()a{ten/  ittfc  fdmmtlid)  unfre  (Sacf)cn  Dornc(;men.  Sc^ 
l^abe  mic^  au^.in  ©(^rift  an  n\it),  bcn  itaifer/  ben 
9>a})ft  unb  anbre,  ml6)e  Sci)rift  auc^  bem  SSurfcn  jus 
fommeU/  erbotl^eU/  miber  ben  itlrf en  juo6rbcrfi  ju  jie* 
^eu/  unb  baju  brei  taufcnb  Aiiriffer ''),  funf^ig  taufenb 
ju  5up  /  unter  toc(d;en  ic^  brcipfg  taufinb  SJcutfdje  un^ 
ter  meinem  SSoIb  l^atten  xooUte,  anjune^mem  ^agc* 
gen  1)ahen  etli^e  x>on  mir  auSgcbnt/  a(S  fotttc  bcr 
SArfe  mit  mir  j)racticirt  })aben,  unb  a(8  ^dtte  16)  ben 
S£urfen  ju  bicfem  3ug  angcreijet/  fo  ic^  bo6)  olle  mcine 
5Kacf)t  mibcr  t^n  ju  fii^rcn ,  eud^  '*')  ©o(b  ju  gebcn  unb 
Seute  totber  ii)n  auf  mcinc  eigen  5;of!en  ju  (;a(ten  mic^ 
crbot^cn  f)abe.  t)a^  aber  bcr  SEiirfe  jc|unb  iBot^fc^afi 
ju  mir  gefanbt  /  ^at  bicfc  ®efla(t.  @o  mir  gemeincn 
9iu§  xed)t  bebenfen  n)oflen/  mcrben  n)ir  bcftnben/  bag 


10)  Walch. :  erforbctt  ^obc. 

11)  fejjr]  Walch.:  fo. 

12)  Walch.:  muf. 
IS)  icmanbd  non  hahcl  Wa!cfa. 

114)  Walch.:  ben. 
15)  Walch.:  .Jtiirafirer. 
16)  euc^:]  WBhdb.:'  auc^. 

55  • 


8S1 


EPISTOLARUM     LIB.   VIL    lff85. 


888 


Domef^Uc^  butct)  ©ottefi  ®nabe,  bamac^  burcf^  meinen 
tteuen  St^if  gef^et^m  tfl/  bap  gemelbte  turftf(^e  Sego^ 
tion  gu  ®ut  gemeiner  S^riftm^eit  }u  unS  gefanbt  i^; 
noie  n>ir  benn  aflejeit  gemeiner  (S^rifienl^eit  Qebei^/ 
3(ufnel^mcn  unb  aSo^(fai^rt  1f6\)(t  ^ea^tet/  benn  unfre 
eigne  ®ad)en.  S)enn  n)ien)0^(  etlici^e  }uoor  bei  bem  SSftr^ 
len  um  Stieben  ongefud^t/  fo  une^rlic^,  ba|  fie  ft^)  auc^ 
jdl)rli(^er  Sribut  gegen  i^n  Derf>flid)tet/  bamit/  fo  fie 
ftd^er  oor  ben  %iitttn  n>&ren  /  (fte)  befio  (eic^er  anbre 
9>otentaten  unterbrutfen/  unb  unter  ffd>  bringen  m6(^ 
teu/  (mie  fte  benn  na^  fo((I)er  tprannifd^^en  ^of^it 
trad[)ten  /)  t^abe  \6)  QU\d)m^l  ben  jegigen  Srieben >  ber 
i>om  S^u^en  fe{bft  mit  guten  SXittetn  angeboten  mirb/ 
abgef(i)(agen  unb  ni6)t  anne^men  woUen  /  eS  n>urbe  benn 
in  fo((^em  aufgeri(i)teten  ^rteben  mitbrad^t/  bap  aUe  an^ 
bre  d[)rifi(i(^e  '')  ®t&nbe  unb  f^otentaten  be&  £&rlen 
unb  feineS  feinb(id[)en  "*)  SBome^menS/  S3ebr&ngnip  unb 
^legeS  foaten  {t(^er  fepn.  66  ^t  au(^  biSf^er '"*)  tt{({)t6 
fo  i>ie(  ge^inbert/  baf  ber  ZikxU  ben  gefonnenen  Srieben 
ni(^t  gar  '"^)  gemiUigt  unb  angenommeu/  benn  ba^  er  ^tv^ 
mer!t/  bap  etii(f)e  fiber  unS  unb  anbre  ^c^l^e^^^^otentaten 
eine  iSRonaxd)U  ju  mad)m  oor^ben :  unb  fo  ber  It&xU 
®tinftattb  unb  ^riebe  xoiHiQU,  m^ten  fte  {nfl^nbm 
Srieben  mittterjeit  ju  einer  fo((^enfDtad()t/  bie  i()m  unb  \ini, 
au(^  anbem  |)otentaten  gefdf)r(i(t)  n>dre/  {ieigen  unb  aufis 
n>ad!)fen.  SSenn  aber  }u  ^be(n  ober  in  einige  SSege  ju 
er^atten  mdre/  bap  \>on  aden  ^i(en  ^tiebe  gef)a(ten/ 
unb  bap  jeber  bamit  begnfigt  mdre/  ba^  er  mit  ^e^t  be^ 
ft^t  unb  betyilttn  moge/  fdnnte  berSEurle  n>ob(  (eiben  unb 
beget)retS  3um  ^^ften  /  bap  er  ^riegS  unb  ^ngriff 8  oon 
un8  unb  anbern  (^rijl(i(f)en  9>otentatm  ftd[)er  fe^n  m6(^ 
te,  unb  aufer^aib  ber  (!^ri{i(i(!()en  £dnigrei(^e  anbere ") 
feine  ^riege  ffti)ren.  S)erba(ben  m6gen  n>ir  mit  SSa^r^ 
^eit  fageu/  bap  ]e|unb  n>ir  (^rifi(i(|)e§)otentaten  g(etdt)^') 
in  ber  ^anb  i)ahm,  ob  n>ir  einen  fo(^  gen>a(tigen 
md(i)tigen  Seinb  hnx6)  einen  aufgeridE)teten  '^)  Sfriebett/ 
o()ne  ^rieg  /  grof  en  Sammer  /  SBerberb  i>ie(er  Sanb  '^) 
unb  ieixt^  unb  S3(utt>erg{ePen/  moUen  fern  t>on  6)x\^lx^ 
(^en  Sanben  unb  £dttigretd[)en  n>eg  n>eifen/  ober/  n>o 
n>tr  um  etned  ober  grnei  ^otentaten  miflen  /  n>e(^e  baS 


17)  (^r{fl(i4e]  Walch.  hic  noo  habet,  sed  posuit  SDle  ^o^ 
tcntaten. 

18)  Walch.:  feinbfetlgem 

19)  Waldi.:  hii  anhcxo. 

20)  g  a  c  Walch«  noo  habel. 
St)  ^o^e  Walch.  non  habet. 
£2)  anbere  non  habet  Walch. 
93)  Walch.:  gleicbfam. 

24)  Walcb.1  angeric^teten. 

25)  Walch.:  ^erberbuns  9ic(cr  8tfBbcr, 


3f)re  fu^ett/  unb  i^reS  e^rgeisenft  '*)  fdn  fRof  nod^ 
(Snbe  n>iffen/  toeld)tx  aud^,  fo  fte  )u  \oiid)tt  Ifo^^JsA 
gen>a(tigen  fRa(i)t  fieigen  foOten/  onbre  4>otentat«i  fH^ 
befabren  mu^ten  /  bie  gemetne  S^riflen^t  in  fc^tKdEt&^ 
^riege  f&^en  (af^ntoonm/  ba  ba«  Gnbe  nn^if  i^, 
unb  ob  n>{r  g(ei(t)  ftegten  /  n^dre  }U  beforgen  /  bie  fSkbo^ 
rie  mflrbe  rei^en  ^')  }u  anbrer  9)otentatett  UsiterbrtMftttig, 
^ai  anbere  f)otentaten  ^(e  f Ar  gut  an^fe^m^  fMkn 
n>ir|ebemin  fejn  SBebenfen.  >  ffia^ie^  Wi  HnBaijfm 
xoixi  baf&x,  baf  aCe/  fo  biefen  attetn>i(t)tigflett  4>anbei, 
mit  bem  Surfen  Vnftanb  ober  auf  iient(ic()e  SBBege  %ti^ 
ju  md)tnf  ()inbem  ober  <ib}ufcb(agen  loenfietoen,  (b^ 
ct)rifUi4)e  9)fli4)t  (^drtere  Sfiorte  monett  ivir  (utf -biefi 
mat  ni(^t  brauc^en)  toenig  bebenfen* 

l>znn  na^  ®e(egen^eit  btefet  f^^uoeren  3eitf&>  ba 
bie  (Si)riflen]^tt  jerf^alten  unter  ftd)  (ift)>  unb  fnib  triei 
irrige  @ecten  eingeriffen  /  ift  f)O^A>onn6t9en/  bap  ttan 
bod)  eine  3ett  (ang  ^riebe  unb  etmdS  Suft  f^be/^  bfft  tef 
ff^  bie  6()rifienf)ett  mieber  iercpiMte/  unb-nfcm  m^lfnAn 
Umt>erfd(conciiio  ftatt(i^  "^)  betat|)f(t)(age  uiA  0rb«e'iR 
biefer  ftreitigen  &|>inion/  baS  ^tStixdfin  S^il  iiA|li^r 
unb  na6)  ® e(egen^eit  ber  iSeit  jUr  ®eden  6d{|(feit^  HNb 
inHnftig '')  ^ti  beftdnbigem  Sneben  bienltd)  f^  tttM|)fe' 
Unb  moUte  ®ott/  ba^  ^ap^t  SiemeitS  VIL  pMt  nO^ 
ttiid)t  3a^r  fo((en  (ebett/  foatet  i^x  txfa^tn  tiilb  gH^ 
^en  f^ben  /  bafl  n>ir  in  ^r je  gu  u^ttx  ^ySin^t^f^ 
teit  xoiAit  n^oQten  fommen  fe^n.  SDenn  ij)?  ^obl?  foi( 
ber  3n>eife{  Mtt  unfern  ®ef(i^tften  9erflanben>  «al^g^ 
ba(i()ter  ^a)>fi:  unb  i(l)  bep^aib  tinS  mit  einanber  xMbm^ 
bet  unb  gc]^nbe(t.  2>ap  aber  bajfuma(/  fobolb  MB  'iBtni> 
ciiium  ni(dt)t  befiinmit  unb  auSgefcf^rieben  /  tfi  bet  SRan* 
gei  gemefen ,  bap  geme(bter  ^ajofl  bem  «^aifer  baS  Qim 
ci(ium  an  rirrem  JDrt  in  Staiiett  }U  ^(tint  }ugefagt "), 
bagegen  i6)  ange^a(ten/  meineS  S5ebiln{en5  anS  segtun? 
beten  unb  guteii  Ux\a6)tn,  bdp  bien>ei( '')  bet  f)d^  inb 
ber  ^aifer  ein  grop  £rieg6t>6({  in  Stoiien  l^tten,  n>&» 
ju  a(^ten/  ffe  n>o((ten  mdnnigit^  mft  ®en>a(t.2n  ^m^ 
nigett/  roai  fte  ba  bef(|)(iepen  mdrbett/  bringen.  Itcht 
baS ,  biemeii  ")  ber  £aifer  \16)  mit  t>ie(en  Mrlmnbci 
bamtt  er  mic^  au$  3ta(ien  be(>ie(te/  lonnte  ic^  miclS^^o^ie 
3Crgn>o^  /  fo  id)  gerujlet  jdge  /  unb  mieberum  o|)ne  @c< 


26)  Walch.:  C^gtdefae^. 

27)  Walch.:  gereic^en. 

58)  ItattUc^  non  habet  Waldk 

59)  Waicb.:  tiinftio. 

50)  Walch.:  in  turiem  |ur  rec^ten. 

51)  Walcb.:  sefagt. 
88)  Walch.  addit:  er^ 

SS)  Walch.:  baf  bie»eil. 


EPISTOLARUM     LIB.  VIL    1655. 


8S4# 


.  iDeim  ic^  underuflet  fdtne,  nic^t  an  t>orgef4)(a^ 
SKolfiabt  begebem    Unb  \>€tmQm  a6)U  id^  beque^ 

bof  va  >Deutf^lanb^  ettt>a  an  ber  @tiaiit,  ba  ftcf) 
( )u  beforgen^  bai  ^oncitium  gelegc  n>iiirbe;  n)e(« 

a(i  n6t^ig  cid  ti  tt>dre  gemeiner  S^rifien{>eit;  xoo 
^  an  bem  mba^ten  ^*)  unb  unftd)em  £>rt  Qti^aU 
tixbe,  alfo  tt>ieberum  tt>dre  eS  Qtf&^^xli^,  ba^  nici^t 
er  3anC  unb  IXnxat^  DarauS  ern>u4)fe/  fo  e§  an 
lerer  SKalftabt  t>orgenommen  n>itrbe  ^'j.  Unb  gebe 
p  bap  mir  bei  bem  neuen  ^apfl  9)auIo  bem  britten 
:en ,  m  '')  bei  itbm  ^apji  eiementiS  nic^t  \)at 
a  t^oOenbet  tt>erben.    ^nn  berfelbe  ^  .tt>ie  i4)  t>on 

biei()ngrunblid)!ennet)/  (;6re,  ifl  aQejeit  unpar:: 
^  gett>efen  /  ifl  ouc^  eintrd4)ti9(i4) ,  o^ne  fein  3ns 
ober  S3ege^ren  /  gen>d^(t  tt>orben ,  a(fo  bap  er  ftci) 
>nd(io  bep^a(ben  nid;tS  }u  beforgen ,  baS  boc^  ben 
n  nid)t  ^t  m6gen  n>tbcrfa{)rat  /  barum  fte  au^) 
:4)t  tt>entger  ^')  £ujl  jum  6onci(io  Qttyibt  ^aben. 
>iefeS  fein  ^Cnfe^en  unb JSugenb  /  aud)  baf  er  ni^t 
Oiifc^ifl/  \ifabt  t4).  bei  mtr  f o  j>od)  geac^t/  bap 
nfwpi)!  bie  6arbind(e  /  fo  mir  i>ertt>anbt  unb  juge^ 
")  dfn>efQt/  einen  meineS  S$ei(d  i)dtten  md^ieu/ 
;rff[>  etn  me^rereS  mac|)en  m6gen  /  fo  icl)  gen^oQt 
:  bo4)  ^e  ic^  aUein  auf  '^)  bap  biefer  ermd^(t 
(/raOen  S(eip  unb  91lfi|)e  angen^enbet/  unb  mag 
ite.SSa^r^eit  fagen/  tt>ie  benn  au^)  fajl  aQer  ^axt 
ndle-toiffen/  bap  id[>  ju96rberfi  na^  ber.SS$a^(.  baS 
4:^e/  bap  ein  ,6onci(ium  an  bequemen  unb 
it;jDrt  auffi  erfle^'')  auSgefc^rieben  tt>urbe/  nnb  bap 
Ene^m(i4)  fuc^e  aUein  (SotteS  S^re  unb  SBSege  /  ba^ 
ite  6^ri^en()eit  n^ieberum  jur  Ginigfeit  gebra4)t 

S)iep  *')  ift  mcine  £ntf4)u(bigung  be(angenb  bie 
(f)e  Segatiom  Unb  biemil  id)  ^iertn  *^)  t>erme(bt 
eftt  6onci(io  unb  gemeinem  %xub  unb  Sintrdcbtig^ 
er  ^ird)en/  bitte  id^  euc^  ganj  (>6ci[)(i4)/  i()r  moUet 
^rebiger  unb  ®e(ebrte  otxma^nm,  bap  fte  auf 
^o((ten  gebenfen  ^^)  /  n>ie  bte  fireitige  ,^dnbe(  ber 
Iton  )u  (inbern ,  unb  tn  (Sinigteit  ju  brtngen  fepn. 
poUet  t(;r  mir  euer  ®emfit()  beS  6onci(ii  i^albm  am 


Walcli. :  Dcvboditigcn. 

To.eS  an  etc.  Walcli.  Don  liabet. 

Walch. :  n>a(. 

Walch. :  fo  n^enig. 

onb  audettjan  noa  habet  Walch. 

Walch.:  barauf. 

Walch.:  eljefle. 

JDleH  Walch.i  Xrfo, 

H^vitt  non  habet  Walch. 

Walch.s  tt>oUen  benCen. 


jeigen.  ^oA  i^r  fdr  gut  ad)tet,  baP  i6)  berf)a(ben  t>or* 
nebmen  fo((t/  toi\L  **)  itS),  fo  ttie(  an  mir  ifl/  an  **)  fei^ 
nem  S(ei|  no^  Wufyc  ertt>inben  (affen. 

:  '  SSeker  aber/  n>aS  be(anget  bie  @trafe  etlid^t, 
barum  i^l^  bei  eu^)  i^rung^impft  /  unb  ber  anbere  Hxtifd 
ift  btefeft  Vu6fc^reibeng  /  foOt  i^  tt>iffeii/  bap  ft(|)  bie 
®a(f)e  a(fo  gugetragen.  3m  t>erangenen  ^erbfl  /  na^ 
bem  mein  ®ef^ic(ter  mieber  ^eim  tommen/  unb  mir  t>on 
euem  ^^rebigem  unb  ($eU\)xtm  etticl)e  (2!4>rift  **)  ge^ 
brac^t  ^at/  n)ie  in  biefem  3^iefpa(t  )u  l)anbAn,  babrxt^ 
i6)  in  gute  ^offnung  (ommen '')  /  bie  @ad)en  fo{(ten 
auf  gute  SBege  geric()tet  tt>erben}  aber  ber  S^inb  ber 
SSa^rf>eit  unb  SSater  ber  fiugen  ()at  et(ic^e  nicf)t  aMn 
t()6rict)te/  fonbem  gar  unftnnige  fieute  ermecfet/  bie  ftc^ 
7iufx\xf)ti  unb  anbcrer  unc^rifUic()er  ^anb^ung  *^)  unter« 
ftanben ,  n)e(c^e  neue  2Crtite(  icf)  (ieber  n^iQ  unterbruden/ 
unban  ben  SDxtm,  ba  fte  entfprungen/  ^erb(eibm  (af<: 
feu/  benn  bei  euc()/  a(6  ben  oberflen  @tdnben/  auSbrei^ 
ten.  2>enn  fo  and)  berg^eic^en  bei  md)  gett^efi/  ^abt 
i^r  fonber  3tt>eife(  biefe(bm  tn  @trafe  genommem  '  2)a» 
mit  aber  fo(c^e6  Ud>d ,  baS  ft^  ju  greu(i^em  2Cufru^r 
d^jogm/  nic()t  n^iter  einreipe/  ()abe  ic^  mit  a{(em  S(eip/ 
SKu^e  unb  ^Crbeit  tter^fitet/  aUe  berfe(ben  ^Cn^dnger/  bie 
besriffett/  n>ie  rec^t/  fhrafen  )u  (affm/  unb  ift  ^O  biefk 
fa{(6  niemanb/  tt>ef  @tanbeS  unb  9lation  er  gemeft/ 
i>erfcf)onet  n>orbm.  Unb  fo  auci)  jemanb  beutfci)er  9la« 
tiongemeft/  ^dtte  er  au^)/  gieic^  ben  anbttn,  muffm 
geftraft  tt^erben  /  unb  \)o^t,  eS  foQte  euci)  fo(4)eS  ni6)t 
fe^n  entgegen  gett>efl/  n>e(c^e6  auc^  n^icberum  /  f o  eS  f[d[) 
burc^  bie  ^einen  bei  eu^  iutruge/  unb  i^  tt>o(lte  bef 
S3cfcj)n9erung  \)abtn,  ^anbe(te  ic^  nid)t  a(6  einem  mit 
cuc^  oermanbten  ober  c^rifl(ici)en  £6nig  gufiunbe  unb  ge^ 
bu|)rte» .  2Cber  \tbo6)  e6  ifi  teiner  beutfci)er  dlation  un« 
ter  fo((^m  SKip^nbJern  begriffm  ober  tterbac^t  tt>orben/ 
bep  ic^  bmn  \)oi)  erfreuet  \  unb  tt>o{(te  ®ott  eS  tt>dre  oon 
ben  9teinen  an6)  oerbiieben  '°).  Derba(ben  ift  eS  etir 
gent(i<^  xoa\)X,  bap  feinS)mtfc^er  umbra^t/  man  moUe 
benn  aUt  £e|er  fur  ^eutf^e  ai)ttn,  xoit  benn  fo{d;e6 
meine  SXipgunflige  beutem  %\x6)  ifl  {ein.>Dmtfc^er/  fo 
mir  untt>iffent(icf)  gefdng(id^  ober  einge^ogen  entba(tm 
morben  ")•     @6  ftnb  auc^  X)eutfc|)e  6f  ent(id)  bei  mir 


44)  Walch.:   weit. 

45)  Walch.s  ed  an. 

46)  Walch.:  6<()riften* 

47)  Walch.:  ic^  gute  ^offnnnd  (efommen. 

48)  Walch.:  ^anblnnden. 

49)  i  ft  non  habet  Walcb. 

50)  Walcb.:  SRetniden  auc^  unterblieben. 

51)  Walch.:  fein  2)eutf((er,  fo  t>te(  mit  loiffentli^ 
ift,  9effitt9tic^  9e(a(ten  ober  tixt^t^^^tn  morben. 


\ 


m 


BPISTOLARUM     LIB.  VIL    15»5, 


Xbd/  itnb  ftnb  in  Stdbten  unb  Sle^en  oUI  Stubenten, 
JCauf'  unb  ^anbrDCtlAIeute,  roeli^e  aQe  glei^  anbetn 
meinen  Untert^anen,  \a  aUmeinc  dgne^inbet,  ft^c 
ftn  xm  leben  unb  wanbeln. 

£)ert)a(ben,  lie&rn  %temit  unb  alte  S3unbe«t)et= 
OMttbte,  I^bt  ii;»;  aug  biefem  Slacen  S3eric^t  gnugfom 
gu  vecnietfen ,  auf  waS  Sug  fotd)e  gugtnit^igte/  ungc:: 
gcftnbete  SSemngtimpfung  auf  mic^  g^ningen  wicb 
bucd)  biejenigen ,  bie  eud)  unb  ganjem  beutfc^en  ?tamrn 
feinbec  ftnb  benn  mti;.  jDenn  ftc  mecfen,  ba$  fie  bncc^ 
nnfre  SBecmanbtni^  unb  Sccunbfi^aft  becma^en  sefd)n)&(i)t 
wecben,  ba^  fte  un&  betbe,  mit^  unb  eud),  nic^t  mi- 
gcn  ")  unterbrutf en  i  becmegen  fie  ouct)  ^eftig  bacauf  ") 
acbeiten ,  um&  Unfrieben  ")  gu  mac^en  unb  )ufammcn 
gut)egen,  unba^ten,  eS  foIIt«  il)c  ®ebei^n  fet)n,  votU 
(^ent  ^act  e6  iibel  gingc ,  unb  bamit  fte  befio  leid)tli= 
4)ec,  fo  nit  bucc^  einanbet  unS  fetb^  gcfc{)m^et,  ft^) 
t^fien ,  nnb  un&  alfo  mit  meniger  9RAf)e  occbcrben  mbd)' 
ten.  3Iber  unfre  SSecmanbtni^ ,  bte  i^  ")  als  etne  for.^ 
beclic^c  @otCe&gabe  unb  !£So^Itl)at  jugut  beutfc^ec  unb 
fcQnfceid)ifd)ec  9latiott  ad)te,  ifl  fo  fiarf  ringennirielt, 
ba^  gu  E)offen ,  fte  nxrbe  bnc^  fol^ie  ^i^  nici)t  jcccei: 
^en,  ba^  i^i:  euc^  auct)  nt^t  nKcbet  bewegen  laffen  tni: 
bcc  einen  Sinig,  bec  euec  gceunb  ift,  beccud)  nie  letn 
S«bgeCf}an,  fonbern,  nie  feine  S^QC&Itcrn,  eud)  S6c: 
benmg  gu  (Et)cen  unb  9Iu|  ecjciget,  ben  auc^  niemanb 
ffir  einm  fd)n}acE)en  ^teunb  ober  Seinb  I)alten  m6ge. 

@Dtt  bttoa\)t  f&ro.  .^oI)eit  unb  @i)c.  Datum  ^0= 
riSb.  l.Sebr.  3Cnno  1635. 


Philippo  Landgr.  Hass, 

Edila  in  Kucbenbeckeri  analeclis  llauiacii  T.  IX.  p,  4t9. 
lleruin  ei  apograpbo  Turicenti  In  b(n  ItnMuIMgeo  SRatfii 
Ti,&t(n  1T56.  p.  449. 

3>etn  buc^leu^tigcn,  l)o^fl(botncn  gftcflen  unb  Jgjeccn, 
j^errn  ^J^IippS,  aanbgranen  ju  ^effcn, 
®raocn  ju  ^a^enelnbogen  ic.  ^einem  gnibigen  ^errn. 

2)urd)(cuti)ter ,  .^od)geborner  giicfi  unb  .^erc. 
@.  %  ®.  finb  meine  acme  Sienfi  tn  Untert^nifeit 
juoor.    ©ndbigec  girfi  unb  .^crt.    1b<4  i(%  %  %.  ®. 

5S)  Walcli.r  Dtrmootn  iu. 
58)  VVakh.:  liaran. 
.  S4)  Uortl.:  jum.gtittit. 
»}.i4]  Horll.!  (i(*. 


nit  bolb  miebecttu  Xntwoct  jugeft^ctebcB,  ^  bect)aH«i 
gefc^^en,  t^Xioe.tatMariinusTeii\Antt%vtmott^ 
oergogen,  bis metn ®ndb. .^eet  bete^tttj^&cfr  in^cA^ 
fen  an^et  gcn  SSitebetg  bnmnen,  unb  bitt,  ^%.%. 
mollen  an  meinem  iBecsng  lein  ungndbigS  fRiffallett  ^ 
ben.  9tu  i)aben  g.  #•  ®.  ot)ne  3meifiel  oufi  $ot()^ 
boc^ten  SReineS  @ndbigcn  ^ietten  S^tifften  vrmo» 
men,  maS  Doctoria  Afort/>i*  Sebcirien  ifi  ♦•):  boi^ 
[)ab  ict)  nit  unCecIaffen  moUen,  €.  $.  ®.  mic!>  Serii!^ 
baoon  gn  ii)un  ju  €rjeigung  meineS  ®eI)orfamS. 

Unb  fuge  e.  g.  ®.  3u  wiffcn,  ba^  Doctor  Mar- 
iinus ,  wiemol  er  ber  gad)en  cin  ajeciug  mo4)et  niib 
nod)  nit  entlict)  fd)Iie^en  mtQ,  bennod)  ffcf)  feme^mtB 
Id^t,  bap  fc  bic  ConcordiH  gn  fdrbcrn  auc^  genetfit  fep, 
unb  fiit  fein  ^etfon  ben  geflalten  ,3fctiEeI  obec  SRcinung 
ber  Concordie  nod)  nit  damnirt.  (Sc  fie^et  obec  fe 
gut  an,  baft  man  mtt  bem  ^anbel  nit  eile ,  unb  jvnot 
bec  Unfern,  olSOsiandri,  Bi-onli;,  UrbaniRcgiielfc 
auct)  bc8  anbetn  SE^eilS  in  ©tibten  ***),  ©cmfttti  » 
gentlici)  erfunben  woHe,  e^c  man  fi^licfe,  bomtt  nit 
nad)malS  roeitec  Berriittung  barouS  folge.  jDoS  t^  In 
Sutnma  fcine  QXeinung.  Db  nu  biefec  SJcrjag  ctnwp 
Serljinberung  bringenttcrbe,  fieHe  ic^  ju  (5ott  S^ 
ac|)t  obec,  ec  fct)  bem  anbecn  3:§eil  me^^c  it4|Ii(^,  b» 
mit  in  il)cen  ^ircl)cn  nit  tlnru^e  "unb  Unfttebe  n«A(^ 
alS  fonten  fie  iibereilet,  unb  ju  tfiel  na^ge&en,  ttnb 
mage  berl)atben  mol  leiben,  bag  mon  gema^  t^uet,  int 
au^  in3Ba^rt)eit  bte<3ac^  grop  unb  mic^tig,  unb  ait 
bamit  gu  cilen  ifi ,  unb  id)  immer  ^offe ,  eS  foUe  mit  ba 
3rit  flottUi^er  unb  mit  xtdjttm  <5I)ripIid)en  ernfi  boMi 
gcljanbeitroerben,  babep  idj  ouclj  munfd),  bopig.g.ia 
}}ecf6nlict)  fei;n  mollten.  @Ieid)moI  bienet  bicfec  Xnfong 
b(^u ,  bag  boS  unfriinblicf)  unb  dcgerlic^  S^icepn  of 
beiben  %\)t\\tn  gemdpiget  merbe ,  unb  mfigen  bie  ©ttlt 
gel)alten  metben  aI6  Sfn^dnger  bet  Confession  eif. 
SCaS  nu  S.  %.  ®.  meiter  bebenlen  mctben,  baS  ic^  t^ 
foaunbfann,  roitlicf)mi^  ge^orfamlicl)  ^alten,  ben^ 
(Sottmei^,  t6nntic|)etrooS®iite6  fdjaffen,  baS^uSot 
teS  gobe ,  unb  j»  Sinif eit  bfenet ,  id)  rooHt  t5  mit  go» 
aem  .^etjen  t^un ,  fo  rooHte  ict)  aucl)  nit  gcrn  ttcifff 
Sertiittung  onrictjtcn. 

@ott  ber  ^irmd4)ttgc  nolle  gndbigli^  ju  6^c# 
(^et  einifeit  I)(Ifen,  unb  6.  g.®.  ofleaeit  f<^ii^  flob 
t>fn)oI)ren,  unb  e.g.  ®.  befel)!  ic^  mitj)  in  Untert^ 


*)  Dalum  «1  Lulbtri  reiponium  d,  SOi-ho. 

♦^  ludicjuni  Lnlb.  ,id.   «p.  W.lt(».  T.  XVII.    p.  «96.  d 

Wetiium  T.  IV.  p.  sas.  «^        "^ 

•♦*)  i.  e.  In  ttn  Ctiibttn  C6irt«tf(^Iaiib«. 


£»tdTG-LA.RUM    LIR  VIL     1585. 


it  att  meinem  gndtrigm  ^rn^  ttnb  bitt  6«.SL  ®« 
te  metn  ^dbtger  <!^rr  fein.  Dahim  SBiteberg  auf 
Vbenb  PurilicaUonis  1535. 

e.  S-  ©• 

untert^dniger  Diener 

Philippus  Melanthon. 


1249. 


1 .  Febr. 


M.  Bucero. 


Ez  GiQturM  epistolar.  theologicar.  ad  loanneni  Sdiwebe- 
liUTn  p.  278. 

Philippus-  Melanihon  Mariino 

Bucero 

D.  Hodie  cum  Luihero  coUocutus  sum  de 
mula  Concordiae,  de  qua  inter  vos  convenit. 
pondit,  se  eam  probare,  addens,  (nihil  enini 
iinulabo  apud  amicum)  modo  ut  hoc  sentia- 
\m  Itaque  dedimus  consilium  Schnepfio^  ut 
:dntentus  ea  Formula  Concordiae  ac  sententia, 
pa  cum  Luihero  tu  convenisti.  Ac  scripsimus 
Q  Principi  Hessorum  *).  Ego,  si  queam  mea 
*te  redimere  Concordiam,  libcnter  efFundam 
c  meam  animam.  Sed  vides  quae  multorum 
ingenia.  Me  nemo  perpellet  unquam  fiax^- 
u  vfuv.  Landgras?ium  hortatus  sum ,  ut  det 
ram,  ut  suscipiat  njegotium  faciendae  Concor- 
u  Fortasse  aliquid  confici  poterit  rebus  agi- 
\^^  qnanquam  aditus  est  ad  Concordiam  non 
srnandus,  nec  difficilis  tua  Formula.  ,j4mbro^ 
H  Blaurerum  non  minus  amo ,  quam  tu  y  et 
eb  fortasse  necessitudinis  plures  causas.  Sum- 
ixuhl  cum  ipso  fuit  familiaritas ,  cum  fratre 
ima  coniunctio  et  suavissima;  ac  profecto, 
imque  non  minus  quam  fratrem  meum  germa- 
]  amo,  qui  mihi  carissimus  est.  De  Gallico 
pto,  vides,  me  de  Missis  nihil,  nisi  Dlsputa- 
es,  movisse;  quid  enim  adhnc  aliud  illis  pro- 
eremus?  Nos  demus  operam,  ut  inter  nos 
itituamus  piam  et  solidam  Cohcordiam.  Bene 
.     Saluta  amicos. 

^ilmnoQ. 


Lotberi  epist.  ad  Prioc.  Hefsorum  data  eit  d.  80.  lao., 
tfelantboDij  d,  1.  Febr.  b.  a.  Epistola  ad  Scbnepfiom  non 
labetur. 


806 

(h.  t.) 


No.  1250. 

StudUosis. 

f  E  eod.  Batari  Vol.  II.  p.  796. 

^lniimaiio  de  Junere  Amani  deducendoJ"^ ^) 

Decessit  e  vivis  nobitis  adolescens  e  Polouia^ 
AmanuSj  qui  et  ingenio  fuit  excellenti,  et  ad 
optimas  artes  aptissimus,  ct  magna  doctrina  prae- 
ditus.  Sed  plus  etiam  laudis  mores  ipsius  mere-- 
bantur.  Erat  enim  in  co  mirifica  quaedam  in 
omni  officii  genere  diligentia,  christiana  pietas, 
fides^  modestia,  pacis  studium,  summa  sudvitas^ 
Ideoque  et  iis  ^  quibuscum  vixit,  fuit  carissimuSy 
et  reipublicae  magno  ornamenlo  futurus  esset,  si 
vita  ei  longior  contigis&et.  Quare  eius  interitu 
magnum  dolorem  omnes  eius  amici  merito  acce» 
perunt,  et  caeteris  etiam  propter  humanitatem» 
tiuD  reipublicae  causa  dolendus  est*  Quis  enira 
non  doleat,  tale  ingenium.in  ip^o  flore  extiuctum 
esse?  Sepelietar  hora  quarta.  Hoc  igitur  offi- 
cinm  optimo  ac  innocentissimo  iuveni  praestari 
volmnus.  a  Schdlasticis,  ut  ad  funus  deducendum 
conveniant« 


No.  1251. 


2.  Febr. 


loh.  a  Lasco. 


£pist.  lib.  III.  p.  67.  (edit.  Lond.  lib.  IIL  ep.  81.)  — >  Apo- 
grajpba  in  cod.  Bav.  If.  p.  795.  ^  cod.  Goth.  191.  p.  to.^ 
eoft.  Lips.  ep.  100.  et  cod.  Bionac.  89.  no.  VI.  p.  27. 

Magnanimo  ei  nobili viro,  B.Iohanni  a  La^ 
sco^),  pairono  ac  domino  suo  obsen^ando. 

Cum  te  propter  excellentem  virlutem  ct  doctri- 
nam  valde  amem  et  suspiciam ,  meque  iudicem  vi* 
eissim  a  te  diligi,  non  facile  dixerim,  quam  mihi 
sit  acerbum ,  non  posse  uti  genere  liter.nnim  nisi 
tristissimo.  Quo  enim  fato  ^)  hoc  acciderit  dicara, 
ut  iam  alteras  "j-tibi"^)  literas  cogar  scribere  *), 
plenas  mei  et  tui  luctus  et  doloris? 

Amanum  ita  amplexus  eram,   ut  non  minus 
quam  filium  propter  ipsius  optimam  indolem  et 

*)  Scripta,  ut  ^idetur,  a  Melanthone.    Vid.  ep.  itq. 

1)  Cod.  191.  et  cod.  Lips.  Laceo^  cod.  Monac.  Laetio,  Pro 
Moq,  patrono  m  * » o&servando  Pes.  babet:  eie,  Ed«  Lond. 
addit :  S.  D. 

2)  fmeoy  cod.  Lips. 

8)  libi  addunt  cod.  Lips.  et  cod.  Bat. 
4)  miiiere^  cod.  Lipst  et  cod»  BtT» 


699 


EPISTOLARUM    LIB«  VIL    1995. 


840 


virlutem  eum  amaverim.  Itaque  eo ')  nemo  mihi 
fuit  famillarior,  quoad  eo  frui  contigit*  Erat 
communis  mensa  et  domus ,  et  perpetua  de  studiis 
et  sacramm  literarum  et  philosophiae  i^in  omni 
genere"®)  collatio^).  Cum  igitur  sub  hyemem*) 
in  Hassiam  proficiscerer,  a  principe  accersilus,  et 
illum  intelligerem  cupere  videre  aulas  Germaniae 
principuro ,  praeterea  ipsum  etiaro  Landgrai^iurn^ 
cuius  virtutem  mirabatur,  facile  passus  sum,  eum 
una  proficisci.  ^)  Reversi  sumus  salvi  et  inco- 
lumes. 

Cum  Lipsiam  ventum  esset,  mihique  pro- 
pter  multas  causas  domum  properandtftn  esset, 
Amanus^^)  aliquot  dies  manere  cupiebat;  habebat 
enim  nonnihll  negotii  de  pecunia ,  et  ibi  libenter 
apud  Sarmatas  erat  Nolui  igitur  eius  voluntati 
repugnare.  Post  paucos  dies  ibi  sen  in  febrim, 
*eu,  ut  mihi  videtur,  in  pleuritida**)  incidit,  quae 
extlnxit ")  optimum  iuvenem.  Non  defuit  ei  me- 
dicotum  opera;  sed  hi  mihi  scribuht,  ita  fuisse 
prostratam  naturam,  ut  nuUis  remediis  erigi  et 
foveri  potuerit  Quae  morbi  causa  fuerit,  ne 
divinare  quidem ")  possum.  Nam  me  dlscedente 
e  Lipsia  commode  et  recte  valebat,-  etsi  catarro 
levi")  nonnihll  vexabatur.  Sequuta  est  inflam- 
matio,  nescio  unde. 

Non  instituam' autem  consolationero.  Nam 
ipse  tantum  accepi  dolorem,  ut  vere  hoc  affirmare 
possim ,  roe  roea  roorte  illius  vitam  redimere  cu- 
jpere,  si  hoc  slnat  Deus.  Eteniro  ut  non  dicaro, 
quantam  iacturaro  res  literaria  et  christiana  res- 
publica  fecerit  interltu  talis  Ingenil,  quod  non  so- 
lura**)  optiroaruro  artiuro  capax  erat,  sed  +et"  **) 
mirifico  religionis  studio  flagpabat,  ut  denique 
omnes  caeteras  doloris  causas  omittaro,  huroani- 
tatis  certe  causa  ita  doleo,  ut  in  morte  filil  fuerim 
aequiore  animo»     Nam  €t  ipse  roe  sic  amabat,  ut 


5)  eo  auctoritate  codd.  fcripsi  pro  et, 

6)  Addunt  cod.  Monac. ,  Lipi •  ct  cod.  Bav. 

7)  coUalio  edidi  e  cod.  Gotb«491.  pro  eoUoquia* 
nac.  €oUoquio, 

8)  Cod.  Lips,  brumam. 

9)  \  Fuit  itaque  iUius  ilineris  eomes,  cod.  Lipt. 

10)  "^Lipsiae^  cod.  Lips. 

11)  Cod.  Bav.  pleuritiden, 
VSL)  ^nobis  cod.  Lipi. 

IS}  quidem  cum  codd.  pro  satis  edidi. 

14)  levi  cod.  Lips. ;  Pezel.  leviter. 

15)  j^omnium  cod«  Lips. 

16)  et  addunt  cod,  Bst.  et  cpd.  Lipt. 


Cod.  Mo- 


et ")  patris  loco  haberet  Tanta  in  eo  erat  fna- 
vitas,  tantuspudor,  tanta  in  omni  genere  officii 
diiigentia,  ut,  cum  ista  cogitOy  paene  exanimer. 

Ac  fortassis  mortuus  i-etiam'*  inecam  csm 
voluit.  Lipsia  enim  ei  *)  propter  meam  contaetu- 
dlnem  negavit  sepulturam.  O  inauditam  et  har- 
baram  crudelitatem !  Quare  mihi'^  amici,  com 
noUent  eum  sepeliri  in  loco  prophano,  huc  eum**) 
remiserunt.  Conditus  est  Igitur  in  templo  apod 
nos,  ubi  multi  principes  conditi  sunt,  et  univer- 
sae  scholae  nostrae  reliquit  sui  roemoriam  acerbis- 
siroaro.  Lipsiae  etiaro  multi  honesti  viri  eius  io- 
teritum  deploraverunt. 

Quanquam  autero  scio  te  ea  sapientia  et  for- 
titudine  esse,  ut  non  snccurobendum  esse  fortn^ 
nae  statuas,  et  scias,  unde  rpmedia  tanti  doloris 
petenda  sint:  tamen  +et''  *®)  ego  id  significo  "), 
quod  ad  consolanduro  bonuro  virum**)  debetessc 
efficacissimuro.  Audio  eum^')  extremo  tempoic 
ardentissimis  votls  et  precibus  suam*')  aalutem 
Deo  comroendasse,  et  recitasse  psalmmn:  rnisi- 
rere  mei  Deus^  donec  euro  vox  et  ratio  defioe- 
ret**)«  Christus  inquit:  ne  passeres  qoidem  sine 
voluntate  Dei  in  terram  cadere*  Quare  mnlto 
magis  et  vita  et  roors  ploruro  iHi  curae  sunt*.*  Ego 
nullam  habeo  firmiorem  consolationem  hac  ipia, 
quod  voluntati  Dei  parendum  e&se  statuoy  et  per- 
iisse  nobis  optiroum  amicuro  et  fratrem*^  non 
casu,  sed'^  consilio  Dei  arbitror.  His  me  co(i- 
tationibus  utcunque  sustento,  quas  opto  et  too 
dolori  aliquantuluro  mederi« 

Haec,  ut  vides,  non  tam  scripsi,  quam  cC- 
fadi  lacryroans  *') ,  et  interiro  tum/^izii/mottan, 
turo  mearo  infelicitatero  deplorans,  sollicitiif  etiim, 
quo  tu  aniroo  haec  sis  lectunis. '  De  ^iufc  sopiel- 
lectile  scribit,  ut  opinor,  Pelrus.  Nos  omma, 
quae  mortuo  praestari  possunt,  summa  fidf^  dPjj^c^ 
tate  praestablrous.     Utinam  vlvo  *^*)  pbtiiisinKQi 


17}  et  oinittunt  cod.  Lipi*  et  cocL  191« 
^)  Pes.  ei  tranip*  pof t  nef^viU 

18)  Cod.  BiT.nostrC 

19)  f  itoMr  eod.  Lvpi.      > 

20)  et  addit  cod.  Lipf. 

21)  signi/ieabo  cod«*Lips.  et  omitlit  uL 
**)  bonum  virum}  Pcz«  unum, 

22)  eum  codd.  pro  enim^ 

23)  suam  cod.  Gotb.  191.  pro  suis, 

24)  pro  et  ratio  defieeret  codd.  (ezcepto  Monac) :  desersrtt, 

25)  Cod.  Lips.  soeium, 

26)  Cod.  Bav»  non  sine  pro  sed, 

27)  laer/mtMS^  cod.  Lipi.  et  cod.  Bay. 
♦♦♦)  vivol  Pe«.  ipso. 


«41 


EPISTOLARUM    LtB.   VII.    1685. 


84S 


frui,  et^'^  illi  contigisset,  mea  oflicia  perspicere 
d  tludium**)  in  hac  vitae  coiinietudine,  qunm 
instituetamiis.  *tSic  mihi  crede",  mihi  res  pri- 
▼aU  nulla  potuit  accidere  acerbior  (morte  i  psius) '"). 
Si  qaid  igitur  ad  te  consolandnm  societas  doloris 
valnepotest"),  hoc  tibi  coniirmo,  me  memoriain 
Amani  nunqiiam  ex  aninio  remissumin  esse.  Tu 
▼ate  foeticins,  vir  amptissime,  et  ignosce  tugabri 
scripto.     t.  Februar.  1535  *). 

Ph.  M. 


No.  195S. 


Mart,  Bucero. 


Cpiat.  ltb.lII.p.l47.>(H].  (eiKl.LcMidiR.in.  n>.7S.). —  llcm 
i«  C<H>*il-  Mel.  Utin.  P.  I.  p.  tSO.  Peuuri  Iracl.  kiM. 
p.  S7.  ct  in  HoipiaiRnt  bitlor.  laccatnenL  P.  II.  p.  255. 


fim  optimo  D,   Mnrlino  Bucero   docenti 

■'■  Evangtliam  Argenlorati,  suo  amico. 
S>D.  Exhibui  nostris  formuliim  (Concordiae) 
«criptani  a  te,  ut  meministi:  dedi  etJam  XuMero 
tau.  literai  .et  reliqua  tua  scripla.  Primum  au- 
.tan  hoc  tibi  plnne  conlirmo,  Luthtrum  ntinc 
jUDanter  de  te  et  de  tuis  coUegis  scntire  ac  toqui, 
DaniJe  formiilam  seu  sententi;im  illum  non  da- 
innat  ille  quidera ,  sed  tamen  pacisci  nondum  vult, 
sed  agendum  ccnspt  cum  Osiandro  et  Brentio 
aliisque,  iit  idcm  illis  ptaccat.  Praeterea  censet 
cxplorandas  esse  voluntates  concionatorum  in  ve- 
•tria  urbibus,   elsi  cgo  quidem  exposui  nostris  ca, 

Sae  mihi  de  Suevicis  concionaloribus  narrasti. 
l  igitur  mitior:  scd  tamcn  negolium  dilFerri 
vialt*  quod  mihi  multis  de  causis  optatissimum  csU 
T^axa  et  vobis  maxime  utite  est  tempns  adhibere  in 
.  confiiliuiii ,  tum  ad  dctiberandum ,  tum  ad  mol- 
liendam  causam.  £t  sunt  iam  futuri  conventus 
nayyegftcivixdi ,  qui  praebebunt  occasionem  hac 
.  de  re  diligentius  deliberandi. 

Nunc  meum  crit  scribere  adXu/Aer/a/toy^- 
q>ovs.  Ncc  tibi  intcrim  opos  cst  aliquidcum  tuis 
agere,  donec  cgo  dc  nostronim  sententiis  rescri- 
psero.     Hiicc  mora  nihit  habebit  incommodi,   ut 


38}  Sic  umIiI.  omnei,  led  Priel.t   C/tiaam  ip40  pol. /rui  diu- 
liutf  ut.    Cod.  Monac.;  Utiaam  ipto  fiotuiuemui  frui,  ul. 
39)  Cod.  Lipi.:   el  tladiit  pnlili.  El  in  hae. 
80)  morte  ipeiut  codd.  omno  non  iMbent. 
Sl)  vaiere  poleti]  Cod.  Lipi.  coil.  Mook.  et  cod.  hir.  a_fferl, 
•)  Cod.  Monu.  bibeti   15S6. 
HsLASTa.  Or».  Voi-  II. 


spero.  De  meo  animo  velim  tibi  persnadeas,  te  et 
caeteros  bonos  vlros  avfifivaras  *)  a  me  ex  animo 
amari.  Quo  spectarlnt  mea  consilia  a  principio,. 
facite  animadverti  polest,  nempe  ut,  rc")  detibe- 
rata  communiter,  ct  verilas  patefieret,  el  concordia 
constitucretnr.  Nec  iudico  utile  esse  Ecclesiae, 
singulos,  contempto  frairum  iudicio,  vto)T£oi^fiy, 
ct  adliuc  omnibus  votis  opto,  tit  tandem  aliqnando 
amanter  et  liberc  pii  ac  docti  viri  inter  se  coUoqui 
possint.  Non  velim  scicns  offnndere  caliginem 
veritati,  nec  dispersas  Ecclesias  magis  etiam  per- 
turbare.  Sed  si  possim  couciliare  Ecclesias,  et 
coQscientlis  ambigenlibus  consulere,  maxirae  opta- 
rim.  Mca  scripta  testtnlur,  quam  multa  indog- 
matibusexplicarim,  quae  antea  confuse  a  nostris 
disputabantur.  Uttnam  el  in  hoc  negotio  aliqnid 
opis  Ecclcsiae  adfcrrc  posseoi.  CoUegi  omnia  te- 
stimonia,  quae  reperire  potui  utriusque  partis, 
ut  de  iis  coUoqui  posscmus,  Mira  est  dissimili- 
tudo.  In  Epipnanio  nihil  reperl ,  nisi  haec  verba 
de  baptbmate  et  Coena  Domini  ^:  Vere  homo 
factus,  iMptizatus  cst  Christus,  ut  etiam  ipsi  ve- 
nientes  acciperent  condescensus  ipsius  virtutem, 
et  iUuminareutur  ab  ipsius  illuminatione ,  ut  hic 
impleatur  prophetae  dictum,  in  transinutationem 
virtutis,  in  exhibilionem  satutis,  virlutis  panis 
a  Hierusalem  accepti,  ct  furtiludiois  aquac.  Ita- 
qoe  in  Christo  hic  fortes  reddimur  virliite  panis, 
ct  fortitudine  aqoae,  sic  tamen  ut  non  panis  no- 
bis  sit  virtns ,  scd  virtus  ipsius  panis.  Nam  cibus 
quidem  est  P.-inis,  virtus  autem  in  ipso  ad  vivili- 
cationcm  esL  Nec  aqua  nos  mundatsolura,  scd 
fortitudo  aquae  per  fidem  et  efRcaciam  ac  spem 
et  mysteriorum  perfeclioncm  et  sanctilicallonis 
nomenclaturam  fit  nobis  ad  perfcctionem  satutis. 
Bene  vate.     8.  Febr.  15S5. 


Ch.t) 


Urbano  Regio. 


Edita  ■  Petelio  in  Mel.  Coniil.  bt.  P.  I.  p.  «2.  Peuceri 
Inclitu  hiit.  p.  56.  et  Hoipioiani  hlitor.  Sacnmcnl.  II. 
p.  »5. 


*)  Pez.  in  CoDti).  Ut. :  S/mmitlat  iuot. 

»*)  re]  Coniil.  lal.:   de  re. 

<*)  Epiph.  c.  haerei.  lib,  lEI.  MeUnlboa  potiuj  «eniuin  quiu 
verba  Epipbaaii  reddidil,  Pezeliui  in  Coniil.  pro  Melan- 
ihonianii  dedit  Comarii  Tcriianem  loci  Epipbanii,  Uoipi- 
nianui  *erha  Graeca  Epiphsaii. 

34 


m. 


EPISTOLARUM    LIB.  m  .15«5. 


844 


Urbano  Regio. 

Cassellis  mmBucero  coUocutus  sum  de  contro- 
versia  coenae  Dornini,  et  retuli  exemplum  senten- 
tiae  ipsius,  quod  ad  te  mittb.  AfBrmat  se  et 
suos  Symmistas  Argentorati  ex  animo  sic  sentire 
et  docere*  Exposuit  et  concionatores  urbium  su- 
periorum,  XJlmae^  Augusiae^  Consiantiae^  et  vi- 
cinarum  subScribere  huic  sententiac.  Petit  igitur, 
tit  fiat  inter  nos  concordia,  ita  ut,  si  quid  forte  ad- 
huc  nostri  desiderent,  tamen  inteHm  non  da- 
mnent  eos,  sic  moderantes  suam  sententiam,  do- 
nec  aliquando  tota  res  magis  etiam  in  aliquo  con- 
gressu  componatur,  Luikerus  satis  clementer  re- 
spondit,  sed  reiicit  rem  ad  caetcros  Evangelii  Do- 
ctores,  vult  te  et  plerosque  alios  etiam  audiri,  ut 
communis  concordia  fiat.  Misi  igitur  tibi  exem- 
plum  sententiae,  tequeoro,  utmihi  significes,  an 
hoc  modo  docentes  tolerandi  sint,  ac  non  da- 
mnandi,  cum  quidem  integrae  concordiae  ali- 
quando  spes  siL  Ego  plane  iudico  eos  non  pro- 
Cttl  abesse  a  rwsirorum  senteniia^  imo  reipsa 
convenire^  nec  damno  eos^  eic. 


No.  1254. 


(h.  t.) 


/.  Brentio. 


.EdiU  aPeselio  lih.111.  eo^st  p.  195.  (edit.Lond.  III.  ep.  115.), 
in  Consil.  Mel.  lat.  P.  I.  p.  248.  et  in  Uospiniaoi  bist. 
Sacrament.  P.  II.  n.  SS4.  —  Hic  ex  autograpbo  MeL  in 
cod.  Monac  1«  p.  S56. 

y^iro    optimo^     lohanni    Brentio    docenii 
Ei^angelium  in  Salinis  Suevorum ,  suo  amico. 

S.  D.  Mitto  tibi  formulam  sententiae  Buceri^ 
quam  nunc  in  publicis  scriptis  non  obscure  profi- 
tetur.  Lutherus  etsi  non  plane  damnat,  tamen 
nondum  voluit  pronunciare.  Facit*),  uttibi  quo- 
que  visum  est  expedire,  ut  tempus  in  consUium 
adhibcamus.  lussus  sum  autern  ad  te  et  alioS 
multos  scrihere,  et  vestras  sententias  explorare: 
An  tolerandos  esse  iudicetis  sic  sentientes  ac  do- 
centes. 

Qua  de  re  volo  ut  mihi  respondeas^  xal  firi 
uyoiv  (po()Tixa)g.  Nam  ego  non  pugno  cura  eis. 
EKistimo  autem,  ut  ad  Phoenicem  suum  inquit 
Achilles:  xaXor  roi  avy  ifiol  xbv  XTjSeir^  oaxs  fie 
xijSrj.     Libet  enim  tecum  iocari.     Sed  extra  io- 


*)  FacU]  Consll.  lat. :  Putat. 


cum  consulamus  in  comroune,  Irdnqnillitati  £e* 
clesiarum.  De  nmltis  magnis  rebu^  teeiUD  ali- 
quando  coram  loquar.  Bene  vale.  Fcater  &et 
beneficio  rediit  salvns  et  incolumis,  erilqiie 
curae  *). 

PliilippQS. 


No.  1255. 


i.  Febr. 


Erasmus  ad  Melanthonem. 

£dit9  in  Manlii  farrag.  p.  469.  et  in  terlio  libello  €ptflolf 
rum  £ob.  Uessi.   Apograpbon  in  cod.  Golb.  40L  p^^^. 

Erasmus  Roterodamus  Philippo  Mt- 

lanihoni 

S.  D.  Venerunt  huc  articuli  quidam  •^) ,  sed 
omissis  aliquot  in  libello ,  quos  tamen  polliceba- 
tur  catalogus,  id  quo')  casn  factnm  sit  mmr. 
Utinam  pari  ^lnAio  JLutherus  vilasaei  seditionum 
occasiones,  et  ad  bonos  mpres^proyocaasety  ntfbit 
in  defensione  dogroatum  vehemena*  £go,  qno- 
niam  his  tumultibus  nullum  video  Mroediiniii  ftob- 
venio  quantnm  licet  bonis  lileris,  qnanim  IjWkeA 
exitium  mibi  videor  praesagire.  Hac  in  partff  ta 
plus  vales,  el^)  iuvenis,  el  doclioF  et  fcli^ori 
quanquam  promovimus  et  nos  nonnihiL 

Qui  has  tibi  reddet^)  literas,  iuveniaeatcaa* 
didissimi  pectorisy  summo  apud  6^oa,loco  iiatiM^ 
cum  eniditorum  omnium  lum  tui  amaaliMuwii 
quem  plane.beabis^)i,  si  dignaberis  luo  coUoqoia. 
Nomen  illi  Franciscus  Dolsus^  mihi  domesftifw 
convictu  probatus  spectatusque.  ,  Nihil  eo  inla* 
grius.  Bene  vale.  Datae  Basileae,  nonit:')  Fe: 
bruarii  anno  1535. 


No.  1256.  i9.VAf. 

Gustavo  Ri^i  SueciaJe. 


Manlii  iarrag.  p.  170  «qf.: ; 


%  « 


^)  An.  1585.,  qiiod  habet  Pez.|  non  legitar  in  aatograpira. 

**)  Articuli  a  Melanthone  in  Galliam  mitsi. 

1)  Maol.  id  an, 

2}  "Maol.  pro  €i  habct  qtda. 

3)  Manl.  reddU. 

4)  Manl.  bearis. 

5}  Nonis  scripsi  ex  conieclun ;  Manl.  enim  babet :  19.  Feh.^ 
et  codex :  d,  9«  Febr*  Puto  utrumqne  fioito  pro  fHNtia  la- 
gitse. 


M 


EPISTOLARUM     LIB.  VIL     15S5. 


846 


Inttylo  et  pQienlissimo'  'Principi  ac  Domino 
D.  Gostai^o  regi  Suetide  et  Gotthorum^  do- 
%       mino  suo  clementissimo^  PhiL  Mel. 

S.  D.  Inclyte  et  potentissime  rex.  Ciira  sclam 
imperta  et  politias  in  terris  raunus  esseDei,  ae- 
terni  conditoris  nostri:  non  fucatis  of&ciis,  sed 
▼era  reverentia  Kegiura  nomen  et  summos  vitae 
gradus  veneror;  et  sicut  multi  norunt,  hortator 
ftom  iuventuti,  ut  ad  hanc  virtutem  animos  adsue- 
faciant.  Nam  ordo  pulcherrimus  et  a  Deo  insti- 
tutus  accendere  animos,  et  studium  communis 
tranquillitatis  nos  movere  debet,  ut  suum  cuiquc 
gtadum  in  hac  societate  reverenter  tribuamus. 
Hanc  vero  doctrinam,  quae  de  omnibus  honestis 
officiis  docet  homines,  tueri,  maxime  ad  regium 
manus  pertinere,  R.  M.  V.  optime  intelligit. 
Ideo  reverenter  oro,  ut  me  et  similiter  mei  or- 
diais  homines  clementer  audiaL 

Quod  ctnn  sperarem,  dedi  huic  adolescenti 
Mbili  Henrico  de  JLuss ,  nato  in  famiiia  equestri 
^genlis  Pomeraniae,  literas  ad  R.  IVL  V.  Cnpie- 
bai  eniid'  afferre  testimonimn  de  suis  studiis  et 
iliMibus.  Scio  autem  hunc  Henricum  adeo  ho- 
nesttf  in'  Academia  nostra  vixisse ,  ut  eius  placidi 
el  modesti  mores  reliquae  iuventuti  bono  exemplo 
essent  et  cum  in  civili  doctrina ,  tum  in  Eccle- 
tiaatica  plurimum  profecit:  qua  eruditione  se  in- 
stnttit,  ut  et  privatim  mores  suos  rcgere  et  uti- 
liter  Reipnblicae  servire  possit.  His  virtutibus 
Uitwt  R.  M.  \^  non  dubito.  Quare  ut  hunc 
Menrieum  dementer  in  aulam  suam  admittat  oro : 
eC  hominem  in  familia  honesta  natnm ,  ad  virtu- 
tem  incitatum,  exctiltum  doctrina,  et  omatum 
facundia,  non  negligat.  Nam  maxime  salutare 
est  generi  humano,  et  in  regibus  pars  iustitiae  dis- 
Iributivae  praecipua,  quam  Plato  inquit  pluri- 
mmtt  boni  impertire  universae  hominum  vitae: 
bonas',  honestas,  moderatas,  rectas,  ingenuas 
natnfas,  et  doctrina  honesta  confirmatas,  deli- 
gere  ad  rerum  administrationem.  Taiium  mode- 
ratio,  quia  non  privatae  cupiditati  serviat,  sed 
dirigat  ad  rerum  bonarum  conservationcm ,  in 
tantis  vitae  tumultibus  multa  mitigat  aulae  R.  M.  V. 
Opto  igitur  toto  anirao,  utDeus  aetemus,  quidat 
salutera  Regibus,  ut  inquit  Psalmns,  et  aulae 
R.  M«  V.  et  aliis  det  tales  ac  foelices  ministros. 
Gerte  ingenium  bonum  in  Henrico  esse,  R.  M*  V. 
comperict. 


Postremo  reverenter  me  et  haec  nostra  stu- 
dia  literarum  R.  M.  V.  commendo.  Nam  cum 
imperia  ad  agnitioncm  Dei  illustrandam  referenda 
sint:  certe  inter  munera  regia  est,  doctrinae  stu- 
diosos  tueri,  eisque  benefacere.  Deus  aeternus 
pater  Domini  nostri  lesu  Christi ,  gubernct  et  ser- 
vet  R.  M.  V.  incolumem  ac  florentem.  Datae 
18.  die  Februarii:  quo  ante  annos  1705.  Macha- 
baeus  magnopraelio  vicitNicanorem,  qui  templo 
Dei  excidium  minatus  fuerat.  Ut  igitur  tunc  mi- 
rabiliter  defendit  Ecclesiam  suam  Deus  aetemus 
pater  Domini  nostri  lesuChristi,  ita  et  ni:ac  re- 
liquias  suas  ut  protegat  oremus. 


No.  1257. 


1 5.  Febr. 


Hier.  Baumgartnero. 


Epist.  lib.  VI.  p.  87  «q.  —    Uie  ei  ■utograpbo  Mcl.  in  cod. 
Monac  i.  p.  61. 

Clarissimo  viro^    D.   Hieronymo  Baum- 
gartnero^  Senaiori  Noriberg.^  suo  pairono 

o.  D.  Rogavit  me  hic  adolescens  loannes  Ha^ 
berbergius  civis  vester,  ut  se  tibi  comraendarem; 
proficiscitur  enim  isthuc  ad  stipendii  petitionem, 
ad  quam  sibi  opus  esse  praeceptomm  testimonio 
iudicabat.  Quare  te  oro,  ut  meas  literas  boni 
consulas.  Vides  enim  me  neque  ambitione,  ne- 
que  TtolvTiQay/LLoavvrj,  sed  officio  ad  scribendum 
adduci.  Hic  iuvenis  patre  orbatus  matrem  solum 
habet  inopem,  quae  ei  non  potest  suppeditare  stu- 
diorum  sumptus;  praebuit  itaque*)  clarum  speci- 
men  et  modestiac  et  araoris  erga  literas.  Hic  enim 
servivit  quibusdam  scholasticis  magna  aequitate 
animi,  ne  cogeretur  deserere  literas.  Talis  ani- 
raus  profecto  dignus  est  publica  liberalitate.  Quan^ 
tura  inliterisprofecerit,  poteris  ex  eius  oratione 
iudicare.  loqiiitur  proprie  ac  pure.  Oro  igitur 
te,  ut  et  propter  orbitatera,  et  propter  eius  rao- 
destiam  et  doctrinam,  ipsius  rationem  habeatis  in 
conferendo  stipendio.  Videtur  bene  poni  bene- 
ficium  in  tili  ingenio :  postremo  etiam  mea  causa 
volo  eum  tibi  comraendatiorem  esse.  Amo  enim 
eum  propter  singularem  modestiam  ipsius.  Sum 
brevior,  ne  tibi  alioqui  occupato  addat  aliquid 
moiestiae  iongior  epistola ,   et  scio  te  ea  humani- 


^  Spanb.  edidil  ereo, 

54  • 


847 


EPISTOLARUM    LIB.  VIL    1685. 


m 


taie  ac  *)  pnidcatia  praedilum  esse,  nt  maxime 
tuendos  tibi  studiosos  esse  ducas,  qua  in  re  pro- 
fecto  de  Republica  optime  mereris. 

De  rep.  nihil  novi  habeo«  Conventus  nay-- 
yBQfiavLaSy  ut  scis,  est  in  expectatione.  Deus 
gubernet  Principum  raentes  ad  pietatem  et  pacem. 
Nuper  mihi  Princeps  quidam  narrabat  Caesarem 
ita  flagitare  Synodum,  ut,  si  Papa  non  esset  indi- 
cturus^),  ipse  palam  affirmetse  nationalem  Syno- 
dum  habilurum;  quam  quidem  magis  optarim,  si 
tamen  id  vellent  agere  Principes,  ut  veritas  illu- 
straretur.     Bene  vale,  15«  Februarii  15S5. 

f  Philippus  Melanthon.'* 


No.  1258. 


24.  Febr. 


Ge.  Spalatino. 


f  £x  apogr.  in  cod.  Dresd.  C.  140.   p.  44 b.   ep.  60.  mibi 
descnpta  a  Cl.  Gersdorfio. 

Georgio  Spalaiino 

S«  D.  Bucerus  Cassellam  attulerat  sententiam 
mQl  Tov  /LivarrjQiov  xov  dnnvov  xvQiaxov  eorum, 
ffui  cum  ipsis  scntiunt  in  urbibus  imperii,  sane 
moderatissimam.  Hanc  mittam  cum  habebo  ta- 
bellarium  certiorem,  ex  qua  quidem  iudicabis 
ipse,  animos  eorum  non  abhorrere  a  concordia. 
Ac  de  meo  iudicio  quo  minus  nunc  plura  scribamj 
eofit,  qtiod  nolebam  incertis  hominibus  res  tan- 
tas  committere.  Comicus  testis  est  subornatus, 
allegatus  qui  nihil  autoritatis  habet.  Multae  sunt 
similcs  formne  a  comoediis  ductae.  Lucianus 
deos  dicit  csse  xcjd/lldcov  doQVipoQrifia*),  sntelli- 
tiiimcomicum,  hoc  est,  otiosum  ad  inanem  spe- 
eiem  productum.  Est  apud  nos  sacerdos  quis- 
piam,  vir  probus  et  facundus,  Christophorus 
Strobel**)  vom  Seebergj  ut  arbitror  tibi  non 
ignotus,  vnlctudine  suorum  cogitur  quaerere  con- 
ditionem  in  vestra  vicinia.  Quaeso  te  propter 
Christum^  ut  eius  rationem  habeas,  si  qua  erit 
occasio,  cumque  adiuves.  Bene  collocabis  bene- 
ticium  tuum.  Est  enim  homo  ingeniosus  et  tra- 
ctabilis,  et  scrvaveris  non  solum  ipsum,  9ed  etiam 

1)  ac\  Spanh.  f/. 

S)  Spanh.  non  mdieiuruM  esset. 

*)  lcaromenipp.  c.  9.  ed.  Hemsterbuis.  el  Rciti.Toni.  9.  p.760. 

(Nola  Gersdorf.) 

**)  Eundcm  Spalalino  commeDdatLuthenis  io  epist.  d.  S4.  Fehr. 
1535.  ^ 


eius  liberos.  Bene  vale,  roeque  ama,  qood  b- 
cies  cum  paucis,  sed  scio  te  officio  amicitias  metiri, 
non  popularibus  iudiciis.  Tuam  coniugem  meis 
verbis  reverenter  saluta,  et  filiabus  meo  nomiae 
suaviolum ,  'imo  et  matri  (da)  *).  Die  fiaialiimp. 
CaroH  V.  1555. 

PhiUMel. 


»T« 


•nr 


No.  1269. 


Febr. 


Sim.  Grynaeo. 


£dila  in  Ciipb.  Goill.  von  Murr  AxxtatMu  ikbcr  Semi  Lt»' 
sings  Laokoon.  nebst  einigen  Nacbricbten  die  deulaclif 
Literatur  belreftend.  (Erlang.  1769.  8.)  p.  6S.  -»-  Iteili  is 
Eiutd.  MemorabiL  bii>i.  Norinb.  P.  11.  p.  167«  -  • 

Doctissimo  atque  optimo  i^iro D.  Simoni  Gry- 
naeoj  amico  summo.  Tubingae. 

o*  D.  Gratulor  patriae  nostrae,  doctifs»  caris- 
simeque  Simo^^ie  ad  emendationf^ip. .pahlicorom 
studiorum  istuc  accersitum  ess^,  et  oco  fChristnn^ 
ut  consilia  tua  ^bemet  et  iuvet 

Nostra  aula  noluit  mihi  coromeatuiiaL  4are 
istuc,  itaque  hic  haereo  tantum  quadam  ^Uig^tuti 
officii  specie,  etsi  multas  graves  et  iustas  causas. 
habeo,  cur  optem  ex  his  vinculis  cvplacei  et,  jiA 
spero,  aliquando  Deus  hinc  me  educet. 

Magno  lahore  Milichius  et  ego  communia 
studia  tuemur;  Christus  faveat  nostris  et  voti^tf 
conatibus* 

Theoricae  hic  editae  sunt,  quihus  a  me  pr^e- 

podta  epistola  in 'vestibulo  ^) mei  aippn^ 

ac  iudicii  de  te,  ..........  et  amemus  inter  nia$ 

propter •••«•••  remp.  mea  consilia ••••••  a  tui^  De 

•  ••  adhuc  est  integra,  nec  mea  consilia  ep  specta- 
runt,  ut  o£Funderetur  ^)  caligo  purae  doctrinae, 
sed  ut  communiter  docti  et  pii  inler  se  colloque- 
rentur  et  in  medium  consulerent*  Nam  res  loqui- 
tur  ipsa,  quantum  in  eo  mali  sit,  quod  in  singo- 
lis  angulis  audcnt  contempto  eccles^ae,  h.  e.  (fra- 
tres)  ^)  doctorum  iudicio,  homines  indocti  *)  ct 
petulautes  xaivortofiHV  ^).  Caetera  alias.  Bene 
vale  ei  rescribe.  Mense  Febr.  1535. 
__^ Philippus» 

^  da  desideratur  in  apograpfao. 

1)  Fortasse :  sigmutn  esi. 

f  )  Murr.  mendote :  spetiani  ui  offendereiftr» 

$) /rairee  edidiiMurr,  sed  omnino  meodoae.    NUi  proi 
delendum  esl ,  ibrlasse  legendum :  hominum. 

4)  Murr.  mendose:  eidem, 

5)  Murr.  meQdofc:  non  yvrgfnTy, 


84B 


EPISTOLARUM    LIB.  VIL    16«5. 


850 


No.1260. 


Febr. 


Am.  Burenio^ 


Frae&tio  in  libnim :  Enarratio  aliquot  Hbromin  Ethicomin 
Ariftoteliiy  aucl.  Phil.  Mel.  Witeb.  epud  lo.  Qug.  158S. 
8.  —  Descripsit  eam  Lunzius  ez  editionef  quae  prodiit 
Argent.  apud  Cratonem  Mylium  1546.  8.  (coIL  ep.  d« 
18.  Mart.  b.  a.) 

Clarissimo  i^iro  eruditione.  et  virtute  praestanti 
Domino  Arnoldo  Burenio    Philipp. 

Melanth. 

S.  D.  Mulli  famam  ingenii  et  sapientiae  omni- 
bus  aetatibus  vitupcratione  artium  aucupati  sunt, 
ut  Aristophanes  exagitat  non  Socratem  tantum, 
contemplantem  nubes,  sed  etiam  Jl/is/o/i^/ii ,  qui 
anni  rationem  Atheniensibus  emendavit,  ac  ae- 
tate  aliquantulum  antecesslt  Socratem.  Postea 
▼ero  Arcesilas  et  alii  multi  impudenter  etiam  ma- 
thematum  initia,  quae  vocantur  xoiy(u  ewoiaij 
labefactare  coi\:iti  sunt.  Sed  multo  plausibilior 
fuit  iiemper  vituperatio  huius  partis  Philosophiae, 
qaam  vocant  Ethicen.  Hanc  enim  multi  com- 
menticiam  esse  dixerunt,  et  errorum  pleham,  quia 
ntiUae  sint  de  moribus  firmae  demonstrationes. 
Namsi  qiiid  certi  invcniri  potest,  unde  sunt  tam 
mnlta  dissidia  sectarum?  Cur  Plato  ipse  dicit, 
cerm  summnm  bonam ,  ut  simulacra  vultuum  no- 
strorotn  in  aquis  non  satis  expressa  aut  firma,  sed 
motis  aquis  assidue  fiigicntia?  Deinde  etiam,  si 
est  aliqua  doctrina,  quid  prodest  vitae,  cum  fere 
omnes  homines  magis  naturae  suae  impetu,  quam 
doCtrina  et  sapientia  rcgantur?  Placidi  sunt  Lae- 
lins,  Atticus  et  similes,  quia  minus  habent  bilis 
adastae;  Torvi,  immitcs,  inquieti  Cleon,  Cato 
et  alii,  qufa  abundant  et  atra  et  adnsta  bile.  Pisca- 
tor  apud  Plautum  queritur ,  non  flecti  hominum 
mores  ad  virtutem  bonis  sententiis,  quae  in  scena 
recitantur,  inquicns: 

,,  Spectavi  ego  pridem ,  Comicos  ad  isinm  modum 
,,Sapientcr  dieta  dicere,  atqne  lis  plaudier, 
^.Cnm*  lUos  sapientes'  mores  moBStrabant  popnlo, 
,,Sed  cnm  inde  snam  qnisqne  ibaat  diversi  domnm, 
,,Nnllu8  erat  illo  pacto,  ut  illi  iusserant." 

Si  non  raovent  animos  illae  mirificae  imagines  vi- 
tae,.  quae  tum  in  Comoediis,  tum  in  Tragoediis 
proponnntur;  imo  si  non  frenant  hominam  foro- 
res  atrocissimae  legum  publicarum  minne-  et  sup- 
pHcia,  et  ingentes  aerumnac,  quae  scelcra  fatali, 
hoc  est,  certa  et  divina  lege  comitantur:  quid 
proficerent  hae  dalces  et  venustae  disputationes 


Philosophorum  ?  Si  Catilinam  moventem  seditio- 
nem  non  moverunt  exempla  tatn  multa  alioram, 
qui  uTotis  scditionibus  in  mclioribus  causis  tragi-^ 
cos  exitus  habuerunt,  ut  Gracchorum,  Fulvii, 
Satumini ,  Marii :  quid  quaeso  apud  eum  hic  no- 
ster  libellus  proficeret,  disputans  suavitcr,  non 
contorbandam  esse  proportioncm  geomctricam  in- 
ter  civcs,  dandum  scnatui  et  consulibns  suum  \o^ 
cum :  huius  proportionis  conservationcm  et  iusti- 
tiam  esse,  et  nervum  humanae  societatis  et  pacis. 
Quid?  si  etiam  accederet  incnrvus  et  squalidus 
senex,  Iro  similis,  ac  in  mcnsa  aut  pariete  dispo- 
sitos  ordine  numeros  pingeret,  ut  fit  in  scholis? 
Num  magis  expavcscerct  Catilina  conspcctis  his 
figuris,  quam  cum  vidit  consulis  vigilantiam,  et 
legionibus  quinque  munitam  Italiam,  quarum  du- 
ces  firmissimierant,  ct  adiuncti  Ciccroni  consuli  ? 
Haec  et  similia  multa  contra  hanc  Philoso- 
phiam  de  moribus  saepe  dicuntur  ab  iis ,  qui  li- 
bcnter  frenos  hominum  cupidilatibus  laxant.  Ad 
quae,  etsivera,  rcsponderc,  nobis  pracsertim  in 
Ecclcsia  facilc  est:  tamen  in  hoc  argumcnto  mala 
causa,  et  pemiciosa  oratio,  multo  plausibilior  est: 
quod  eo  fit,  quia  magnum  dissidium  est  in  ho- 
mine  mentis  et  cupiditatum ,  quae  vincula  et  car- 
cerem  aegre  patiuntur,  et  mcntis  iudicio  audacis- 
sime  reclamant.  Id  dissidium  unde  ortum  sit, 
non  ignoranthi,  qui  Ecclcsiae  doctrinam  et  au- 
diverunt  et  amplectuntur.  Deplorarc  autem 
magnitudinem  eius  mali  bonae  mentcs  solcnt,  in- 
tucntcs  ct  iram  Dei  et  horrcndas  horainum  cala- 
mitatcs,  quae  ab  illa  domestica  discordia  naturae 
hominis  oriuntur.  Nec  ullius  tanta  est  eloquen- 
tia,  ut  hunc  dolorem  oratione  exhaurirc  ct  satis' 
exprimcre  possit.  Lachrymans  igitur  fateor,  nec- 
his  blandissimis  disputationibus  Ethiccs,  nec  se- 
vera  Icgum  vocc,  ncc  atrocium  suppliciorum  spe- 
ctaculis,  errantes  cupiditatcs  semper  intra  metas 
retrahi.  Quid  igitur?  Estne  doctrina  commen- 
ticia?  Deinde  si  qua  est  vera  doctrina,  cstne  in- 
utilis?  Imo  contumelia  est  adversus  Deum ,  lu- 
cem,  discementem  honesta  et  turpia,  inditam 
mentibus  nostris  divinitus,  seu  principia  practica, 
et  dcmonstrationespracticas  velle  delerc,  sublata 
certitudine.  Non  dicas  falsum  tcstimonium,  in- 
quil  vox  divina.  Non  delcctemur  corruplelis  ve- 
ritatis,  nec  quaeraraus  praestigias  ad  eam  eluden- 
dam.  Est  omnino  vera  aliqua  doctrina  et  certa  de 
moribus,  exstracta  ex  illa  luce,  divinitus  insita 
humanis  mentibus,    seu  ex  legibus  naturae.     Ut 


9fit 


EPISTOLARUM     LIB.  VIL    1596. 


S» 


mens  ipsa  sua  luce  cerait  hanc  propositionem  ve^ 
^am»  certam  et  immotam  esse :  Bis  quatuor  sunt 
octo:  sic  vera,  certa  et  immota  est  haec  sententia: 
Adulterium  est  turpe  et  vitandum.  Ac  de  fonte 
et  certitudioe  doctrinae,  et  de  sectanim  diiudlca- 
tlone,  saepe  in  his  commentariis  dicitur. 

Nunc  vero  ct  de  utilitate  brcviter  dicam. 
Scimus  Deum  velle  genus  humanum*  disciplina 
domestica  et  civili,  legibus  et  suppliciorum  metu 
cegi »  ut  multa  dicta  coelestia  tesUintur.  Cum 
igitur  cousilium  Dei  non  sit  prorsus  inutile,  fa- 
tendum  est,  aliquid  valere  hanc  doctrinam,  quae 
disciplinac  pars  est,  et  fons  honestarum  legum. 
Non  sit  autcm  natura  distorta,  cui  proponitur, 
et  vivat  non  Cyclopico  more  sine  freno,  sioe  le- 
gum,  religionum  et  hominum  reverentia,  sed  ver- 
setur  inter  homines  civilia  officia  colentes,  invitet* 
cxemplis  honestis,  metuat  poenas,  adsuefiat  ad 
dvilem  vitac  consuetudinem.  Etsi  autem  saepe 
propter  naturae  imbecillitatem  cupiditatum  flam- 
mae  vincunt,  saepe  diabolus  impellit  animos,  ne 
recto  iudicio  obtemperent:  tamen  aliquid  in  vita. 
communi  loci  est  disciplinae,  ac  addam  amplius^ 
plurimum  valere  diligentiam  et  hanc  ipsam  doclri- 
iiam  adfirmo,  cum  accedunt  agnitio  et  invocatio 
Filii  Dei.  Hic  vero  gcnera  doctrinae  recte  dis- 
cernenda  sunt,  Legis  disciplina,  et  Evangeliuro, 
qua  dc  re  saepe  alias  dictum  est.  Nec  raro  mihi 
111  mentem  vcnit,  cum  de  Legis  utilitate  dicitur, 
imaginis,  quae  in  Evangclica  historia  exstat  de 
Sycomoro.  Significat  enim  Sycomorus  populum 
Legis.  Eius  autem  arboris  fructus  non  mature- 
scunt,  nisi  ferro  scalpantur,  et  oleum  infundatur; 
id  est,  Legis  doctriiia  ita  prodest  auditoribus,  si 
castigcntur,  ct  tamen  oleo,  id  est,  Evangclio  con- 
spergantur,  id  est,  si  accedant  aguitio  et  invo- 
catio  Christi.  Cum  legimus  in  mentibus  nostris 
seutcntias  a  Deo  inscriptas  de  moribus,  cum  vo- 
cem  Dei  conclonantis  de  Sina  audimus,  ipsum 
Legis  auctorem  prlmum  intueamur,  et  cogitanleS 
irabecillitatcm  nostram,  et  Diaboli  insidias,  pe- 
tamus,  ut  Deus  aetcruus  Pater  Domini  no^tri  lesu 
Chrlsti,  propter  Filium  mediatorem.  nos  recipiat 
et  adiuvet,  sicut  Filius  promisit  inquiens :  „Quanto 
magis  Pater  vester  coelestis  dabit  Spiritum  san- 
ctum  petentibus."  Et  quidem  scvere  praecipit, 
ut  hoc  tantummunus  petamus,  cum  ait:  „Petite 
ct  accipietis."  Haec  de  utilitate  breviter  visum 
6St  dicere.  Nam  deunivcrsa  disciplina  saepe  alias 
a  Dobis  dictum  est. 


Quod  vero  studiis  et  ad  forroandum  ii 
prosit  inspexisse  has  Aristotelicas  dispufationes 
inde  animadverti  potest,  quod  necesse  est  in  £c- 
clesia  perspicue  discerni  Philosophiam  et  Evange- 
lium*  At  noa  poterant  discrimen  illastrafe  hi, 
qui  non  didicerunt  ntmmque  doctrinae  genus. 
Proptcrea  saepe  non  modo  in  foro,  sed  etiam  in 
Ecclesia  dicendum  est  de  ahqua  Legis  parte,  d^ 
virtutum  civilium  definitibnibus  ant  membru; 
Hinc  autem  exemphim  methodi  sumi  potest,  cum 
talis  materia  cxplicanda  est. 

Proptet  has  utilitates  Aristotelis  Ethica  iH 
manibus  Scholasticoram  versari  prodest ,  quae  nt 
a  rudioribus  et  tyronibus  facilius  intelligantur, 
annotationes  alicubi  ad  textum  in  libris  praecipuif 
adieci,  quae  et  ipsae  interd^m  ostendent  usom 
harum  tenuium  disputationum.  Ideo  autem  Lai» 
tinam  versionem  nullam  addidi,  qqod  maliia 
Graacos  fontes  lcffi ,  propter  multas  causas.  Nam 
et  nativa.  sententia  facilius  cognosci  pofest  ab  iis, 
quibas  Graeca  lectio  fit  familiaris,  et  qui  non  te- 
nent  nativam  sententiam,  ipsi  sibi  novum  et  di* 
lutum  Philosophiae  genus  fingunt,  ac  miscent  ab- 
surdas  sententias  et  abhorrentes  a  sanis  iadidis  tn 
hac  communi  vita. 

Ut  autem  magnum  omamentum  est  et  vitiit 
humanae  et  Ecclesiae  Philosophia,  cum  rtete^ 
erudite,  sobrie  et  moderate  traditur:  itapestiseit 
et  corruptela  iudiciorum ,  cum  pro  Philosoplni 
instillatur  animis  confusio  opinionum  Teraram  et 
falsarum^  et  accersitur  studium  absnrda  defen^ 
dendi  verbornm  praestigiis;  ut  alii  Epicaraeoa  fth 
rores,  alii  Stoica  deliramenta,  alii  alias  potlento- 
sas  opiniones  tueri  conantur.  Talis  consuetado 
parit  Sycophantas,  artium  et  vitae  conturbatoiest 
Delectus  adhibeatur  opinionum ,  ;et  cum  vera  de* 
prehensa  sunt,  modus  sit  disputationum.  In  omni 
vita  praeceptum  illud  gravissimum  aroemus,  qaod 
apud  Plautum  recitat  meretricula ,  quae  ei  ipsa 
AristotelicQ  more  mediocritatem  optimam  esse  sta- 
tuit,  inquiens.:  j^Hoc  satius  estx  Satis  est^  quod 
salis  est/'  Usus  atitetn  vitae  multis  rfisputatio- 
nibus  addet  lucem. 

Scio,  has  operas  sch^lasticas ,  et  hoc  genoi 
enarrationum  fastidiri  a  multis.  Sed  reveta'hace 
puerilis  doctrina  utilis  est ,  ut  ita  dicam  xapayah 
yia  ad*  maxiroarnm  remm  explicationem.  Ideo 
sum  hortator  omnibus  bonis  ingeniis,  iit  hacc 
Aristotelica  legant,  amcnt,  propius  considerent: 
epque  tibi ,   Arnolde  eruditissime,  hanc  lacobn- 


I 


I 


MS 


BPISTOLARUM    LIB.  VII.    1588. 


m 


lionem  dedioindani  esse  censai,  qaof),  oiim  sciam, 
te  his  Atisletelicis  libris  delectari,  exemplo  tno 
maltos  ad  horum  libroram  lectionem  invitari 
capio. 

£toi  antem  in  boc  commentariolo  mnlta  sunt, 
qoae  faAidiosus  lector  aspemabitur:  tamen  iudico 
bonani  operam  navatam  esse  in  ennrratione  quinti 
libri  de  IustiLia.  Me  adolescentem  ipsum  lusti- 
tiae  nomen  laepe  invitavit,  ut  quid  de  virtute  pul- 
eherrima  et  reclrice  vJtae  dixisset  Aristoteles ,  co- 
pioscere  cuperem.  Et  ingredienti  vestibnlnni 
operis  primae  partitiones,  qu.ie  res  magnas  pro- 
poauBta  mediocriter  blandiuntur.  Hae  cnpidi- 
tatem  meam  incendebanl,  Sed  pnuluLum  prog;res- 
auB  haerebam  veluti  in  luto.  Fontes  nesciebam, 
unde  hw  proportionum  accommodationes  snmsit 
Axistnteles,  qui  sunt  apnd  Platonem:  ideo  et 
consiliam  et  sententiam  aon  sntis  perspicere  po- 
teraip.  Necinterpretes  habebamus,  qui  ant  Plfr* 
tonifl  libroa  attigissent,  aut  ita  excnlti  frrissent 
literis,  etvitae  communis  consideratione,  n^Ari- 
ttotelis  consilium  Bobis  exponere  possent  Saepe 
igitar  stoihachabar  ipse  mecnm,  ac  dolebam,  non 
poMe  noB  in  hanc  praecipuam  partem  libri  Aristo- 
telici,  tanquam  vetustate  spinis  iam  obsitam ,  pe- 
nietrate.-  Sed  postea  animadverti ,  accommoda- 
tionem  illam  proportionum  ex  sexto  libro  Platonis 
de  legibos  exstructam  essc,  qno  in  loco  Plato 
qoari.  di^t»  intento  in  hanc  Aristotelis  narratio- 
nem  momtrat,  et  consilium,  et  eius  sententiam, 
at  in  C9mneatario  recensui,  Nanc  discusaa  cali- 
§inc,  qaantum  possumus,  bona  ingenia  ad  hanc 
leetjji^tni  invitemus.  Neminem  opinor  tam  fe- 
rai^  fsse,  qnin  degnstata  dulcedine  h^trum  dispu- 
tationnm  initio,  postea  totas  exhaurire  capiat 
Sed' polliceoT  Sludiosls,  non  tantum  iucnndam 
fore  hanc  lectionem,  sed  etiam  utilem  in  cxplica- 
tione  maltaram  controversiarum  theologicamm  et 
forensium.  Hac  tanta  utilitate  si  qui  non  moven- 
tar,  rigidiores  sunt  asperrimis,  et  nolto  aevo 
motis  Kopulis  in  mari  Gtantibus,  quinnquaai  assi- 
duis  fluctibus  timdimtur.  Etsi  Astream  poetae 
dicant  terris  expulsam  essc,  tamen  sciamus,  Dei 
Tocem  de  iustitia  concionantem  nec  deleri  nec  op- 
primi  posse,  Et  hanc  etsi  multi  furenter  con- 
temnunt,  tamen  semper  audlet  Ecclesia.  Qno  in 
coetu  si  volumus  esse,  ut  debemus,  discamns  ea, 
qoae  vox  divina  de  institia  sonat,  et  conferamas 
genera  doctriaarum.  Te  qaidem,  Amolde,  ado, 
non  aolam  doclrinae,    sed  etiam  iostitiae,    amore 


has  quasi  pictoras  pulcherrnnae  vlttotis  Kbenter 
consideraTc.  Et  quia  de  iustitia  disseto,  dedi 
operam,  iit  iusta,  vera  et  discentibus  uliKa  dice-  - 
rem.  Si  quid  vcro  alicubi  desideratur,  faciamus 
haec  iustitiae  ofBcia  intec  nos  honcstissima,  amici 
monenat  errantem:  ego  admonilus  libenter  errata 
corrigam,  Nec  vcro  sycophantias  iniustoTum  mo- 
ror,  qul  vera  et  rccte  dicta,  livorc  et  morbo  animi, 
calumniis  depravant,  nec  docent  meliora.  Bene 
vale,  carissime  Amolde.  Mense  Febmario,  [An- 
no  1545.]  •). 


No.  1261.  (fenFebr.) 

Benedicto  et  Valdensibus. 

Edila  in  Confew.  FrtlrQD)  Bobemoruro,   unde  InniKripU 
Ml  in  cwd.  Golh.  188.  ep.  11. 

fenerabili  V^iro  in  ChrisUs  D,  Senedicio  ce~ 

terisqae  fratribus  faldensibus  in  Bokemta. 
Ejxistimo,  vir  ezimie,  fratres  tuos,  inhoCnostro 
congcessu ,  in  multis  rebns  melius  meam  senteil- 
tiam  cognovisse  et  perspexisse,  quam  oliro,  Ego 
quoque  videor  mihi  res  vestras  percepisse,  Qaare, 
cum  de  praecipuis  arttculis  doctrinae  Christianae 
inter  nos  constet,  complectamur  nos  mutuo  amore. 
Neqae  dissimilitudo  et  varictaS  rituum  et  ceremo- 
niamm  disiungere  debet  mentes  nostras.  Saepe 
Paulus  concionatur  de  ccremoniis,  ct  prohibet 
Christianos  dissidere  propter  varictatem  ritnum  et 
cercmoniamm,  quamvis  mundas  propter  ceremo^ 
nias  vehemenler  pugnet.  Severius  exercitinm, 
sen  disdplina,  in  Ecclesiis  vestris  profecto  non 
male  mihi  placeL  Utinam  in  Ecclesils  nostrix 
quoque  paullo  severior  possit  obtincri !  De  mM 
animo  erga  vos  ita  sentiatis,  me  vehementer 
optare,  uthi,  qoi  Evangelinm  amant,  et  nomen 
Christi  glorificari  cupiunt,  rontua  charitate  8es« 
prosequantur,  atqoe  ita  doctrinam  suam,  com- 
munibns  studib,  ad  gloriam  Christi  referant,  ne 
se  ipsos  mntois  et  domesticis  odiis  seu  discordii*'' 
perdant;  praesertim  propter  illas  rea,  de  qaibof 


*)  ScripU  eil  «nno  I5S5.  Vid.  Uler.  Blall.  VoT.  V..  p.  UNX 
Prodiil  Tero  libcr  dcDuo  1&4S.,  iibi  bdnd  annuin  praefa- 
lioni  adiKil  vel  Hci*nlbon  vel  libr*riai ;  foiiaue  etiu) 
men«cm  Ftbnitrinm.  —  Vid.  eliam  epfit.  aA  Buremmn, 
d,  IS.  Mirlii  anno  1535.  Edilh)  recognile,  quee  prodUl 
■nno  ISSO.  eltam  BuTenio  dieile  qnidem  ctl,  eed  praelitio 
ert  alia  el  oota.    Vid.  1,  Ocb  J5Sft 


856 


EPISTOLARUM    LIB.  VIL    15«5. 


tomultaari  non  est  necesse*    Bene  valete.    Orate 
pro  me  et  pro  gloria  Christi.     Datae  Vuitebcrgae 

A.  1536. 

Philippus  Melanthon. 


No.  1262. 


4.  Mart. 


Sturmius  ad  Melanthonem. 

E  codice  Bavari  Vol.  II.  p.  511.  nunc  cdita.  Habetur  po-  < 
sterior  buius  epistolae  pars  in  cod.  Lipiiensi  ep.  108« 
Prior  pars  epistolae  usque  ad  verba:  ^ad  suum  prinei- 
pem  remUtiintur*\  edita  est  iam  in  Sculteti  annal.  et  in 
Herm.  von  der  Hardt  bist.  rcform.  litcr.  P.  IV.  p.  194. 
Totam  edidit  e  Msto,  nod  dixit  quo,  StrobeL  in  append. 
ad  Camerarii  Vitam  Melanth.  p.  416.,  cuius  lectiones 
hic  adscripsimus.  —  De  statu  et  rebus  Galli<ie  tum  tem- 
poris  yid.  Camerar.  in  Vita  Mclanth.  et  ca,  quae  Strobel. 
(Neue  Beitrage  sur  Lit.  V.  p,  7.)  ei  libro:  Actiones  et 
monimenta  martyrum  (GencT.  1560.)  attulit.  —  Respon- 
sum  ad  hanc  epist.  tide  infra  d.  12.  Mart. 

loannes   Sturmius    Phiiippo    Melan- 

thoni. 

Si  >in  amicorum  negotiis  tibi  aliquando  literae 
meae  fuerunt  gratae,  si  unquam  bonorum  viro- 
rum  res  salvas  t^e  cupivisti,  eo  maiori  curae 
hae  ^)  tibi  esse  debent,  quo  magis  in  communi  sa- 
lute  et  in  tranquillitate  retinenda  versamur^).  Ut 
jcnim  in  turbulentissimis  maximeque  periculosis^) 
tempestatibus ,  ita  iactamur  ex  optimo  et  pulcher- 
rimo  statu,  cuius  nobis  viri  prudentes  auctores 
fuerunt,  in  maximas  calamitates,  et  in  summas 
aerumnas  ineptissimorum  hominum  consiliis  de- 
lapsi  fuimus  ^).  Scripsi  tibi  superiori  anno  ^), 
quam  pulchre  staremus,  quam  bene  dc  Regis  ae- 
quitate  sperandum  esset;  gratulabamur  tum  no- 
bisinvicem:  scd  eam  occasionem  homines  furiosi 
prope  nobis^)  abstulerunt.  Per  mensem  enim 
Octobrem,  (quod  iion  satis  esse  putarunt,  laeta 
fieri  principia,  quod  raetuerunt,  parum  multps 
fore  suarum  partium  nisi  astutis,  ut  ipsis  videba- 
tur,  sed,  ut  res  indicant,  stultissimis  et  seditio- 
sissimis  rationibus  regna  et  gentes  perturbareut^),) 
libellos  uno  temp6rc,  de  ordinibus  ecclesiasticis, 
de  Missa,  de  Eucharistia,  per  universam  fere 
Galliam  nocte    in  omnibus^)   angub's   affixcrunt 

1)  hae  non  habet  Strob. 
.  2)  Strob.  et  tranq,  rei,  versantur. 

5)  Strob.  perniciosis, 

4)  Strob.  et  summas,  • .  sumus. 

5}  Sic  Slrob.  pro  ante  omniaj  ut  habet  cod.  Bav. 

6)  Strob.  omnem  pro  nobis, 

7)  Strob.  res  indicat ,  stull. . .  •  perturbassent. 

8)  omnibus  non  babet  Strob. 


manibus^,  et  tragicis  exclamatioiiiBiii  aoteRfgis 
cttam  concla ve  agglutinarunt ,  quo  certiora  et  ma- 
gis  quoque  *)  pemiciosa  pericula  crearentar.  Mam 
perturbatus  hac  re  populus,  territae  imiltonBB 
cogitationes,  concitati  Magistrattis,  inflartMnahw 
Bex,  gravissima  iudicia  institoqnint-^y,  4iec  im- 
merito,  si  tamen  in")  re  modus  servari  pdMcL 
£x  consciis  quidam  deprehensi  poenas  dederaoti 
quidam  mature  sibi  consulentea  aafdgemnt;  qni 
ad  se  ea  pericula  spectare  npn  potabant,  qai  noii 
contamiiiati  eranteo  scelere,  hi  etiam  in  parlem 
poenarum  veniunL  Delatores  et  Quadraplaloves 
publice  comparantur;  cuilibet  simul  eftesti  et  ae» 
cusatori  in  hac  causa  '^)  esse  licetto  Mon  vana  Rmti 
quaescribo,  (etsi")  habeto,  me  nec.omnia  scr^ 
bere,  nec  ita  scriberc,  ut  ipsarum  remm  lactuo- 
sissima  conditio  reqairit*  Octodecim  nslalati 
sunt,  plures  idem  periculum'*)  expectant;)  scr- 
punt  quotidie  latius  pericula,  neqne  qius^acii 
est,  qui  bonus  sit,  qui  neqne  extimescat  cabh 
ninias  et**)  iudicia,  neque  dolore  indignissiniotiiiii 
spectaculorum  conficiatur.  Regnant  adveraarii 
nostri,  et  eo  roagis,  quod **^  iustis  de  causisobti* 
nuisse'*)  videantur,  ut  in  pacandis  seditiose^oon- 
citatis  rebus  regnent.  In  tot  tantisqoe  nalb'^ 
solum  hae  spes  nos  iam  reficiant'^,  si  immanis 
ista  severitas  populo  displicere  incipiat,  si  rex  io- 
telligat,  nimium  sitire  calamitosoram  hominnm 
sanguinem,  a  quibns  alienissima  esse  deberetm- 
dictae  cupiditas.  Odio  enimmagno,  non  aeqoi- 
tate,  agere  videntur.  Si  videat  fucu^aya^  ho- 
rum*")  mentes,  inclinabit, -nt  speramns,  eias 
animus,  et  meliora  capiet  consilia*  Eist  hoc  cxi- 
guum  solatium ,  sed  tamen  non  diffidimas,  .Dcom 
esse,  qui  moderaturus  sit  has  tempestates^,  ct 


9)  Strob.  immanibus. 
*)  quoque  non  babet  Strob. 

10)  Strob.  constitueruni» 

11)  Strob.  addit:  e&. 
li)  Strob.  simul  et  aemtMOti  ei  Usti  in  eadem 

13)  Strob.  et  sic. 

14)  Strob.  plures  eapii  idem  suppUcium. 
♦*)  ei}  Strob.  ae, 

***)  quod  abest  a  cod.  BaT. 

15)  Cod.  iimuisse. 

16)  Cod.  rebus. 

17)  Strob.  haec  spes  nos  refieii* 

18)  Cod.  Rav.  ptatffot^ovs^  el  «ic  ctiajo  SlrobcL    Pio  konm 
Strob.  hominum, 

19)  Pro  has  tempestales^    ut  Strob.  edidif,  cod.  BaV.  babft 
t»s  tempore  siaius. 


mr 


EPISTOLARUM     LIB.   VIL    1585. 


858 


portum  aliquem  profQgiumqae  ostendat ,  qiii  no- 
bis  viros  bonos  reservet  '^),  qui  g^atia  et  auctorit^ite 
phirimmn  valent^'),  qui  aliquando  lil^ere  ^^)  quod 
eogitaht  audebunt  dicerc«  Huius  rei  est  istud  no- 
bit  iadidum.  Per  Langeos  ^^)^  quonim  farailiam 
tibi  notam  esse  credo,  obtinuimns,  quo  in  nos, 
qaiGermani'*)  nominis  sumus,  minus  odiose  ani- 
madverteretur.  Edixit  rex,  ut  quicunque  ex  Ger- 
manis  cohercerentur  in  re  capitali,  una  cum  causa 
flt  actis  in  Germaniam  quisque  ad  suum  principem 
vemittatur^^).  Praeter  haec  istud  eliara^^)  rae  re- 
cceat,  quod  fore  existimem,  ut  tu  ad  nos  venias, 
ut  aliquando  in  tuo  complexu  conquiescamus. 
Barnabas  V^orraeus^  quem  nosti,  qui  has  tibi 
lileras  reddidit,  quem  ego  tanti  facio,  quanli  eum 
cui  vitam  debeo,  cum,  collcctis  meis  rebus,  istuc^^) 
oogitarem,  soius  ut  manerem  persuasit.  Cum  rege 
dio  de  te  locutus  est,  multa  de  tua  intcgritate, 
moditione,  modestia  ^^)  praedicavit ,  atque  ita,  ut 
M  '*)  omnibus,  qui  nostris  temporibus  docti  et  ha- 
faKDlar  et  sunt,  praetulerit  ^°).  Non  rogatus  se 
discipulum  tuum  esse  dixit.  Exposuit  omnem 
Teslrae^')  vitae  et  religionis  rationem.  Libenter  ea 
vtk>  andivit ,  et ,  quasi  non  tam  ^^)  solum  tuas  lau- 
de<*facile  admisisset,  ita  constituit,  ut,  si '^)  vi- 
deretur,  si  quo  modo  venire  velis,  ut^^)  te  praesen- 
tem  audiat.  Inter  nos  cum  paucis  aliis  constitu- 
tus  ^*),  qua  ratione  hi  tumultiis  componi  pos- 
uat^'),  ut  aliquando  fiuis  aliquis  sit  SoUicitudi- 
mun  et  flammarum.  Non  haec  scriberem ,  si  non 
it»  esse  putarem ,  neque  qnisquam  me  cogcret  his 
temporibus,  ut  aliquid  de  tuis  rebus  scribercm, 
nisi  viderem  fnnestissimam  earum  renim  faciem 
corrigi  posse.  Cum  cnim  flammas  et  incendia  re- 
spicio'^),  cum  considero  multorum  et^^  honeslis- 
simorum  miserabiles  exitus,  non  possum  commu- 
nibus  aemmnls  atque  publico  dolpri  lacrymas  non 

SO)  Streb.  adhut  reservni, 
f  1)  vaieni}  Strob.  possuni, 

25)  iibere  non  babet  cod.  Bav. 

29)  »Slrob.  Langios,  84)  Strob.  Germanici, 

S$)  Hic  finilur  epiAt.  apud  Scuhclttio. 

26)  Strob.  haee  eiiam  illud, 

27)  Videlur  eicidisse:  proficisci^  vel  abire  ^  vcl  simile  quid. 

28)  Strob.  jei  modegiia,  29;  Slrob.  mcDdoje  de. 
80)  Strob.  mendose  praedicavii, 

S\)  vesirae  excidit  apud  Strob. 

82)  Strob.  iunc  pro  iam, 

89)  M  et  sq.  ui  non  babel  Strob. 

M)  Meodosus  est  bic  Idcus.  Strobelius :  audiai  inier  vot  eum 

paucis  .wiiis  eonsiiiuaiis,     Fortasse   post '  eonsiiiuius  eici- 

derunt:  quaerendum  iibieriiy  yel  similia. 
95)  Incipit  bic  cod.  Lips. 
86}  Cod.  Bav.  conspicio ,  Strob.  inspieio, 
87)  «4  Strob*  ac* 

SIblavth.  Ofbh.  Vol.  II. 


praebere.  Cum  vero  regis  dubitationem  atqae 
animi  ^^)  incliuationcm  animadverto  in  ista  rara  et 
singulari  serenitatc^''),  sentio  rcspicl  aDeo  calami- 
tatibus  affectas  et  afOictas  hominum  conditiones» 
Cuius  rei  quod  potest  esse  maius  argnmentum, 
quam  tuam  prudentiam  hoc  tempore  requiri, 
quum  *^)  nunquam  magis  quam  nunc  nostra  *') 
causa  oppugnetur.  Crcdo  ego,  bonum  natura  et 
ingenio  principem  virum  non  posse  resistere  con- 
siliis  multoruminiquorum*'),  ct  comraoveri*^)  eo- 
rum  quotidianis  scrmonibus,  et  tamen  dolere  mul- 
titudine**)  et  roagnitudine  suppliciorum,  cupere 
etiam  remedium  adhibere,  si  quo  modo  possit, 
huic  malo.  Ut  enim  irascatur,  iustissimas  causas 
habet;  ut  vero  angatur  lanta  nece,  ratio  ei  et  mo- 
tuum  dictat  *^).  Videt  in  altera  causa ,  quae  ve- 
tusta  est,  tamen  multa  esse  vitia  **),  in  altera, 
quae  veritate  nititur,  plurimum  periculi  a  cupi- 
dissimis  et  seditiosissimis  hominibus.  (Jt  igitur 
haec  corrigantur,  vult  doctissimorum  esse  *^  con- 
siiia  et  iudicia ;  qua  in  re  ita  erga  te  affectus  est, 
ut  sine  te  ista*')  negotia  proponi,  deligi,  constitui 
firmarique  non  posse  existimet.  Itaque  nunc  lu 
attentaris,  et  si  modo  *^)  ad  nos  venire  velis,  rex 
tibi  prospiciet  **)  praesidiis  et  pignoribus,  ut  tuto 
istinc  abeas,  et  secure  tranquilleque  ac  honori- 
fice  ad  tuos,  rebus  maximis  et  salutaribus  con- 
fectis,  redeas.  Itaque  si  te  praesentem  viderimus, 
simul  salutem  nostram  conspiciemus  ")•  Si  in 
his  iactationibus  ac  turbnlentissimis  tempestatibus 
te  advolantem  audiverimus  "),  non  dubitabi- 
mus"),  nobis  stationem  et  portum**)  ostendi.  Sed 
si  negligas  et  contemnas  regis  postulata,  eadem 
spes,  quae  nos  hic  retinuit,  in  ipsis  ustrinis  vin^ 
ctos  ")  suspensosque  detinebit.  K^eioatov  yikQ  /9a- 

88)  animi  abest  a  texlu  Strob.  et  cod.  Bjt. 

89)  Strob.  severiiaie, 

40)  Strob.  quoniam  (el  postea  oppugnaiur) ;  cod.  BaT.  quando, 

41)  Slrob.  et  cud.  Bav.  vesira, 

42)  Slrob.  impiorum, 

43)  Cod.  Lips.  eommoneri 

44)  Strob.  muiiiiudine  rerum, 

45)  Ui  enim  —  diciat^  non  leguntur  in  cod.  Bar.  Pro  iania 
neee  Slrob.  babel  ianiopere ,  et  pro  moiuum  legil  mendose 
iudicium, 

46)  Cod.  Raf:  vera, 

47)  Pro  esse  cod.  BaT.  dociissima, 

48)  ista  oin.  Strob.  sed  ante  sq.  constiiui  addit  et, 

49)  ei  si  modo\  Strob.  ui  si  quo  modo, 

50)  Strob.  prospiciai. 

51)  videremus  —  conspieeremus  cod.  Lips. 

52)  advoi,  aiiiliv.]  Cod.  Lips.  advenianiem  emimadverlerunus 
Slrob.  advenianiem  audiverimus*  * 

58)  Slrob.  dubiiamus, 

54)  portam  cod.  Lips. 

55)  mncios  cod.  Bav, 

55 


w 


EPISTOLARCM     LIB.  VII.    1685. 


cikevg,  et  tu  alioqiii  nostiregum  animos.  Qnar« 
cogita,  tc  iam  non  a  roe  rogari,  sed  ab  omnibos 
hominibus,  non  solum  ab  illis  qui  gravissima  sup^ 
plicia  perpessi  sunt,  neque  tantum ,  qui  eundem 
ijddignlssimum  finem  metuunt ,  tuam  praesentiam 
^xpectari  '^),  sed  advocari  ")  te  Dei  Christique 
voce.  Itaque  depone  Caesarum  ^^*)  Reguraque  no-* 
mea !  Ne  ^^)  respice  utriusque  gentis  aut  amorem 
aut  .ilienationem.  Cogita  eorum  causam  agi,  qui 
in  flamma  perniciosissima ,  in  incendio  luctuosis^ 
simo  iactantur  pro  Christi  gloria,  quos  etiamsi  mors 
ista  ^°)lnon  territat  flagrantes  divino  isto  ^*)  igni, 
tamen  nos  iUud  movere  ^')  debet,  posse  nos  ^^) 
hfiec  sine  summa  cura,  sollicitudine  et  lacrymis 
respicere,  qui  in  eadem  navi  snmus,  qui  ^*)  au- 
ctoribus  harum  rerum  favcmus,  qui  eandem  cau- 
sam  suscipimus.  Quid  a  te  reqiiiratnr  aut^^)  quo- 
modo  agendura  sit*,  ex  Vorrato  cognosces ,  quem 
ob  eomrounem  salutem  eomplecli  debes  ^^)«  Nam 
nisi  hic  csset,  nisi  episcopus  ParisieBsis,  nisi 
Langeus  ^^) ,  huius  frater ,  vir  pmdentissimus  at- 
que  optirous,  nisi  taies  viri  resisterent^^),  videres 
repleri  Germaniam  exulibus.  Itaque  caetera  ex 
hoc  cognosces.  Ego  rei  magnitodinem,  varieta- 
iem,  pericula  et  indignitatem  ^^)  explicare  non 
possum.  Vale/°)  LutetiaepridieNonasMartias^'). 

(De  statu  renim  in  Gsllia  eodem  temporie  Barnaha§ 
yoraeiu  ad  N.  N.  3cripsit  cpistoiain  y  quam  dedil  Strobel. 
in  append.  ad  Vitam  Afelanth.  p.  4l=(sqq[.  ^  quamque  hic 
jubiuDgere  placet)t 

yf  Quum  superioribus  annis  in  Gallia  tt§  nostrae  estent 
„in  pulcberrimo  statu,  b*  e«  in  diea  ain^ulos  eYangeiica  vc- 
,,  ritas  illuslraretur ,  ecce  daemon  aliquis  fanaticos  quosdam 
^homines  ezcitaTil,  qui  non  salis  ^tw  putaraBt-  Meta  fieri 
,,principia,  nisi  astutis,  ut  ipsis  videbatur,  sed,  ut  resjndical^ 
„seditiosissimiset  stultissimisratinnibus  regna  et  gentes  per- 
„turbarent.  Per  men^em  enim  Octobrem  libellos  nno  tem« 
^poredeordinibus  ecclesbsticisy.de  missa^  de  eucbaristia,  no- 
„cte  per  universam  fere  Galliaro  in  omnibus  angulis  et  pla- 


56)  Strob.  exopiariw 

57)  Cod.  Bar.  ae  avocarL 

58)  Strob.  Caesarii» 

59)  Strob.  nec, 

60)  ^sa  Strob.  et  cod.  Lips. 

61)  Strob.  illo. 

62)  monere  Strob. 

6S)  Cod.  Lips.  /tec,  Strob.  vos, 

64)  Strob.  nave  /uimuSf  qui\  cod.  Lip4«addit:  autorte  fuU 
mus^  qui, 

65)  Strob.  requirani  ei, 

66)  Strob.  debes  amplecU. 

67)  Strob.  Longius, 

68)  exisiereni  cod.Lips.,  exiiiiiseni  Siroh, 

69)  Cod.  BaiW,  mogniiudinem  y  varieiaiis  perieula^  ei  indi' 
gnitaiis;  cod.  Lips.  magnii. ,  varieiiUem,  pericuia  ei  indi- 
gniia,    Strob.  ut  edidinius. 

70)  P^aie  om.  Strob. 

71)  Mariias}  Strob.  Ifar/iil585. 


„teanim  diTerliculis  afiixeruntSmiliaiMbusrt  tragieic  cicImm 
yy  tionibus  libertatem  praedicantes ,  ante  rvgis  etiani  cnoclaTt 
^agglutiuarunt.  Qua  re  coticilatua  iiiagistralat ,  kiflMndla» 
i,tus  Rcsy  gravissima  iudici»  consti^iierunl.  cl  ^uift  kifiaa 
y,seditionis  authores  Luihero  accedere  ▼idebantur^  omms 
,,  culpa  in  Lutheranos^  nt  roeanl,  reiieiebatvr.  ^nltt  MIK 
„ iecli  sunt  in  carceres,  plnrcM  auCu^nint,  px  denffhfab 
„XVlil  poenas  dederunl , '  in  quos  ut  animacTrerterctv 
yjChristianissimoRegi  fnit  omniito  n^esie.  Aliler  enim  Mc 
„po(»ulo  jatisGeri,  necprope  nascent^  iam  aodiliioiii'  occwri 
^^resistique  potuisset.  Maior  tamen  modua  in  tanta  pertai^ 
,,batione  et  aniniadversione  adbibilBs  esl,  qubni  m  Tobn 
„renunciari  audio.  AmpLius  enim  oetodecim  ii^lati  no«i 
,,9unt,  neque  eorum  quisquam  fuit,  qui  harum  scfacdanuB 
,,conscius  particepsqoe  non  fuerit,  Neqne  Tero  poitbacc 
„  Chrietianissiiiius  nex- rem  fsrro  aiit  armis  geri  cxqpttt^M 
,,et  suapte  aatura  adductus  et  bonorum  irirorum  consiEo 
^^persuasus  eniditos  ac  pios  homines  coram  andire  dccretik 
,,Quumque  Pfiilippi  Meiancfdiwnie  exnvi^  enidiliO|  tia|^ 
,,laris  prudentia  et  integriias  ab  omnibus  pnedicaretur«  d 
^ad  componeudam  hanc  in  religione  controTersiam^Tiifm- 
y,tnr  idoneus,  me  cuin  iitoria  ad  eum  dimiait,  at,  ti  ^v 
^modo  fieri  posset,  in  Gi^lliam  Tenirel. 

„0e  iiidicendo   cefebrandoque  Concilio    td  nniVertos 
iGermaniae  ordinct  literv  tnisil»    nl  de  loco  cl'1cnviM 


,,conTenialis;  ac  de  loco  qufdem  laciliu^  >°^V  oot.^ntizts 
^ipsa  brevi  per  se  loculura  est),  cjoani  ut  niuliia  ett  pcrM* 
„sum,  convenietur.  Ttntum  enim  ek  gralia  cl  rtikoMt 
,,apud  eundem  Cbristianissimum  Principem  TaletU,  nt  a|fi 
„muUis  aliis  in  rebus,  tum  praecipue  in  hac  iustt  tadd^ 
^que  causa  se  ad  ▼oUntatat  vnttrat^l  tceooimodaluNail^ 


No.  1268. 


W,  WMKn, 


loach.  Camerario. 


Epist.  ad  Camerar.  p.  289  sq. 

Viro  opiimo  loachimo  Camerario  Bawh 

ber.  arhico  suo  summo^ 

S.  D.  Scripsi  ^d  te  post  reditum  meuni  ex  Cat- 
tis.  Cuni  autem  abs  te  nihll  postea  litteraram  faa- 
buerim ,  interdum  dubito  an  meas  acceperls :  de^ 
deram  eniin  cuidam  Viii  huucio»  interdum  miroi; 
quae  tui  lam  longi  silentii  caussa  sit.  Facies  igir 
tur  mibi  pergratum,  siad  tuam  in  scribendb  coa- 
suetudinem  redieris,  quantum  quidem'  poTes. 
Nam  me  luctus  etiam  hactenus  impedivit,  ut  de 
caetcris  miseriis  non  dicam,  quo  minus  scripse- 
rim.  Amisimus  enim  dptimum  luveuem  et  iiK 
signiter  doctum ,  comtnendatnm  nobis  ab  optiiDis 
viris  in  Sarmatia  *).  De  tua  valetudine  valde  «o- 
licitus  sum,  sed  spem  mihi  roediocrem  facit, 
quod  audio  te  cditionem  adpmarc  ncscio  quomin 

operum. 

Novi  nihil  habemus  praeter  famam  de  Cae- 
sari»  adventu  in  ItaUaro,   quem  affimnant  io  ex- 


♦)  AmaDum,    Vid,  ep.  d.  2.  Febr. 


SP.ISTOLARUM     LI&   VIL     i6S5. 


Mi 


Btione  esse ,  et  nnaciatur  ingens  apparatns  co- 
um:  multi  putant  arma  contra  Turcas  parari, 
inspicantnr  ojiXi^ead-ai  avxov  xara  rov  B(f€- 
wv  (SaaiJJtog,  xal  xaxa  rdiy  ov  miaoyroxy  tfi 
ydff*  Cattorum  princeps,  nt  audio^  profi- 
lat  Sid  J^erdinandum  y  quodfausium  felixque 
putant  ducem  fiiturum  adversus  P^nnonias. 
De  Anglia  fortasse  istic  multa  feruntur,  pa- 
eam  doctrinae  puriori  rejigionis.  jjl&e  Si 
;  fjfiag  S^QS  tIq  *)  nBfi(p&Hg  ix  rfjg  iBifBTa- 
',  fjLovov  Sialayo/uvos  tibqI  rov  SevreQov  yd- 
xov  fiaaiXiwg,  riSy  d$  v^g  ixxXtjaiag  Ttgay- 
toy  ov  fiekeiy  Sg  g>rjaiy  rriJ  (iaaiXBi.  sed  hoc 
i  habet ,  saevitia  nunc  nuUa  ibi  exercetur  con- 
studiosos  melioris  doctrinae.  Tovg  Kikxag  de 
v  fiaivead^ai  axovu).  Plane  haec  vaticiniis  re- 
ident,  sed  quicquid  erit,  hac  mc  consolatione 
ento ,  quod  scio :  oTi  del  t^v  ixscXijaiav  fii- 
i&ai  Tov  (fBanoTOV  &U\pBig.  Haec  mihi  vel 
satis  magna  consolatio  est,  nec  tam  me  per- 
fiintilla  pericula,  quam  nostra  vitia»  Quan- 
enim,  bone  Deus,  reprehendendi  sumus, 
d  non  damus  operam,  ut  sanentur  ambigentes 
icientiae,  ut  doctrina  pure,  simpliciter,  xal 
\j\  aocpiOTix^g  explicata  extet,  haec  mcum  ani- 
n  maxime  angunt.  Recudo  Apologiam  et 
\Sy  et  certe  cupio  simpliciter  explicare  praeci- 
s  locos,  scd  ad  rem  tantum  opus  crat  qiiadam 
jqiunicatione  xot  SvvofuXiaig.  Rogo  te,  ut 
icum  Epigramma  mibi  componas  praefigendum 
ilogiac,  et,  silihet,  allerum  locis.  Bene  vale. 
Mart 

^iXinnog. 


1264.  1  S^fthrt. 

HenricOy    Regi  AngL 

Ifanlii  (arrag.  p.  16sqq.  Iterum  •  Peucero  ed.  in  Mel.  epi- 
ftoHs  seiect.  j^.  69.  et  in  Jib.  I.  epist.  p.43.  (edit.  Lond.  lib.  1, 
cp.  t6.)  y  dcnique  apud  Scblttsselburgum  p.  02.  —  Apo- 
grapbon  in  cod.  fiav*  !!•  p^  758. 

trenissimo  Regi  Angliae   Philippus 

Melanihon 

D.  Serenissime  rex,  et  domine  clementissime. 
i  me  quacdam  gravissimae  causae  hortabantur^ 
iteras  ad  R.  M.  T,  darem ,   et  nota  mihi  esset 


publica  omnium  doctomm  optnio  de  tiia  l>onitate 
atque  clementia:  tamen  me  a  scribendo  pudor 
meus  deterruissct ,  nisi  me  confintiasset  D.  Ant6- 
nius  doctor,  amicns  meus:  qui  me  etsi  antea  so- 
spicientem  ')  heroicas  virtutes  tuas,  tamen  ita 
nunc  accendit  commemoratione  laudum  tuarnm; 
ut  in  spem  venircm  ^),  R.  M.  T.  pro  excellenti  sa- 
pientia  atquc  humanitate  tua  literas^)  boni  consul-* 
tuf^am  esse,  praeserlim  in  quibus  non  solum  dt 
meo  officio,  sed  nonnihii  i-etiam''  de  Republica 
scripturus  essem.  At  de  me  quidem  dicam  bre- 
vius.  Quid  -^-  enim'*  in  hac  mea  et  ingenii  tenui<* 
tate  et  fortima  pr.iestare  possum ,  quo  nieum  stu^ 
dium  erga  R.  M.  T.  declarare  queam?  Caeterum 
ita  semper  iudicavi:  Cum  bono  et  salutari  prin- 
cipe  nihil  sit  amabilius,  nihil  divinius^):  R.M«T. 
ab  omnibus  bonis  viris  propter  excellentem  iu 
summa  potestate  moderationem  ac  lustitiam  me- 
rito  amandam  esse.  Piurimunr  vero  deberi  R.  M.  T« 
a  nostro  ordine,  et  a  literarum  studiosis,  quod  in 
omandis  excitandisque  honestis  disciplinisR.M.  T. 
longe  omniilm  regum  ^)  ac  principum  huius  aeta- 
tis  stndium  viccrit.  Qua  in  re  et  facilitatem  et 
sapientiam  tuam  admirari  solco.  Quod  enim. 
R*  M.  T.  iudicavit  curam  iiteraram  dignam  esse 
magno  Principe:  vidit  profecto,  quantum  Reipu* 
blicae  decus  sint*),  quantum  ailerant  momenti  ad 
socictatis  hinnanae  conservationem  recta  lite- 
raram,  legum,  religionum  studia  ^).  Felicitas 
vero  magna  fuit,  quod  eodem  tcmpore  tam  multa 
egregia  lumina  ingenioram  tulit  Anglia  tua:  ut 
numerare  in  his  multos  possimus,  conferendos 
cum  summis  viris,  qui  unquam  doctrinae  laude 
floruerant. 

Ac  sacpe  cogitanti  mihi  de  R.  M.  T.  venit  in 
mentem ,  tale  nunc  aureum  seculum  esse  tuae  Bri- 
tanniae,  quale  fiiit  olim  Aegypti,  regnante  Pto- 
lemaeo  Philadelpho:  qni  etsi  opibus  antecelluit 
omnes  non  solum  suae  actatis  reges,  et  res  gessit 
bello  egregias,  tamen  omnium  gcntium  ac  poste- 
ritatis  etiam  amorem  hoc  nomine  praecipue  me- 


Antonius  Barnes,  Anglus. 


I 


J)  eisi  uupieunUm  Manl,  et  Peuc. 
2)  VMnerim  ManL  et  Peuc, 
8)  f  meas  cod.  Bav. 

4)  nihil  divinius  non  leguntur  in  cud.  Ba^. 

5)  longe  Regum  aliorum  Manl.  ct  Peuc. 
^)  Manl.  mendose  iiV« 

6)  ad  soeieialie  —  siudia\  sic  edidi  e  cod.  Bar.  et  SchlSsseih., 
sed  Manlius:  ad  socieiaies  reiigionum^  studia.  P«ucerDis 
siudid  ad  consoeiationem  generis  humqni.  et  eonsensum 
de  religione\  ez  eniendatione ,  opinor,  a  Peucero  facta. 

65  ♦ 


M5. 


EPISTOLARUM     LIB.  VII.     iS56. 


ruii,  qnod  literaram  studia  fovit  ac  provexit.  Ita- 
que  ^)  ut  Ptolemaeo  et  caeteris  rcgibus,  quorum 
beneficio  conservatae  sunt  honestae  attes:  ita 
IL  M.  T.  hoc  nomine  plurimum  debebit  univer- 
sum  genus  huroanum.  Haec  sunt  eruditorum 
omnium  in  Germania  de  tua  virtute  ^)  iudicia. 

Cum  igitur  erga  -^  literarum "  studiosos  sit 
tanta  benevolentia  R.  M.  T.  non  dubitavi  ad 
R.  M.  T.  scribere ,  ut  ostenderem ,  quantum  cu- 
piam  tali  regi  commendatus  essc.  Scio  R.  M.  T. 
fide  ac  studiis  homines  raetiri,  noa  fortuna  ^). 
Ideo  me  commendo  R.  M.  T.  tanquam  praecipuo 
nc  paene  unico  literarum  patrono :  et  omne  meum 
studiumatqueoperam,  quantum  quidem  in  hac  In- 
genii  mediocritate  praestare  possum ,  ad  R.  M.  T. 
dcfero. 

Sed  non  tam  meam  causam  agere  institui, 
quam  publicam  literanim:  quarum  ut  hoc  tem- 
pore  periculum  R.  M.  T.  consideret,  vehemenier 
oro.  Non  solum  enim  in  caeteris  regnis,  sed 
etiam  in  ipsa  Gcrmania  literae  contemptae  sunt 
iniquis  hominum  iudiciis,  et  vocantur  in  odium 
proptcr  religionis  controversias*  Erit  igitur  s«i- 
pientiae  tuae,  eo  maiore  benignitate  istic  '^)  rccta 
studia  excitare,  et  pulsis  Musis  hospitium  prae- 
bere.  Scimus,  ct  olim  cum  propter  arma  Got- 
thica  paene  extinctae  essent  in  Europa  literae,  ex 
insula  tua  rursus  in  totum  orbem  propagatas  esse« 
Hac  dc  re,  de  universa  posteritate,  de  '')  Eccle- 
sia  ")  mereri  R.  M.  T.  poterit. 

Nec  vero  dubilo,  quln  et  ipsae  rellgionum 
controversiae  mitigarentur,  si  R.  M.  T.  authori- 
tatem  suam  conferret  cum  ad  Reges  caeteros  ad 
moderationem  flectendos,  tum  vero  cum  doctis 
hominibus  de  genere  doctrinae  deliberaret.  Nam 
et  illud  minime  obscurum  est,  InEccIesiam  abusus 
quosdam  non  dissimulandos  irrepsisse  ^):  neque 
tamen  operara  dare  '*)  Reges ,  ut  extet  aliqua  sira- 


7)  Cod.  Bav.  Sie. 

8)  de  tua  virlute  addunt  cod.  Bav.  et  Scbliisselb. 

9)  Scio  —  foriuna]  Cod.  Bav. :  Scio  R,  M,  2\  homints  non 
metiri  ex  fortuna^  Schliisselb.t  Scio  Reg.  M.  T»  non  mo~ 
veri  hominis  fortuna^ 

10)  istis  addit  Manl.,  m/m  SchlQsselb. ;  utrumque  abest  a  Peu- 
cero  et  cod.  Bav* 

11)  de\  Cod.  Bav.  et  Schfiisselb.  addunt  omni. 

12)  Ecelesia]  Peuc.  addit  6ene. 

15)  t  ei  nune  eum  Monaehorum  doeirina  fatiidiiur^  cod.BaT. 
14}  dani  cod.  Bav.  et  Schiajseib» 


plex  et  certa  doctrlnae  forma.  Discordia  pnUica 
praebet  locum  interdum  etiam  indoctis  et  mali^ 
qui  regum  iracundiam  acccndunt.  -  Sed  tameu 
erat  adhibenda  *^)  diligentia,  ne  interim  simul 
bonac  3ces  et  utiles  Ecclesiae  opprimerentnr: 
neve  in  bonos  exerceretur  cradelitas.  Gravis- 
sime  Poeta  inquit,  cura  de  sedandis  populi  moti» 
bus  loquitur: 

Tum  pietate  gravem^  acmeritis  $%  fortc  virmm 

queni 
Conspexere^  silent^  arrectisque  auribus  euUMi 
lUe  regit  dictis  animon,  acpectora  mulcci. 

Virura  enira  pietate  grayem,  ac  meritis,  ad 
componei^da  dissidia  vult  accedere:  qualls  esl 
R.  M.  T«  quae  cum  aelate,  sapientla,  doctrioa 
•antecellat  caeteris  regibus:  tantum  adferet  ad  hanc 
causam  authorltatis,  quantum  allusnemo* 

lila  autcm  oratlone  apud  R.  M«  T.  nbri  &i 
opus,  quara  gloriosum  sit  regl,  de  unlversa  IS/ci 
clcsia,  d.e  toto  gencre  huraano  l>'ene  mereri.  Ih- 
teHiglt  cnlra  K.  M.  T.  pro  sna  excell^nti  sapienlia, 
et  hnnc  curara  divinltus  essc  regibus  nianda^ani^ 
quodqueaeternaraac'^)  verara  gloriam  apudoiinnes 
gentes  hoc  bcneficiura  paritunun  slt  ")•  Qtiaie 
R.  M.  T.  prppter  Chrlstura  oro,  ut  hanc  cogiti- 
tionera  susclpere  velit,  ct  curara  de  regum  vqlim- 
tatlbus  flectendis  ad  modcrationera,  ne  pariter 
boni  et  raali  sine  discriraine  trucidentur:  et  fle 
Dei  glpria  ornanda.  Postremo  oro,  ut  R.  M.  t. 
raeashasce  literas,  slraplici  ianlmo  ac  bono  stuJfib 
scriptas,  boni  consulat* 

D.  AnioniuSj  sumraa  fide  et  diligentia,.  de  , 
certis  articulls  nobiscura  dlsputavlt,  de  qnibns 
raeum  iudicinra  ipsi  perscriptura  dedi.  De  quD 
hoc  testatum  volo ,  me  non  ita  araare  meum  indi- 
cinm,  quin  si  quid  reprehenderent  aliquot  '^  boni 
virl  et  doctl  >  re  comraunitcr  deliberata ,  ipsorani 
senten>:ara  raeae  .'inteferre  velira.  Christus  servet 
R.M.T.  Incoluracra,  ad  sakitera  plurimarum  gen- 
tiura.  Ex  nostra  Acaderaia  Vitebergensl ,  dic 
13.  Martii ,  Anno  1535. 


15)  tura  erat  adhibenda  ei  cod.  Bay. 

16)  Pro  quodque  aeiernam  accod.  Bav.  ct  Schlttftelb.  ttqua/h 
iam  ei  quani, 

17)  Cod.  Bav.  et  Scblusselb.  esset, 

18)  si  id  reprehenderini  aliqui  cod.  Bar. 


fiP.lSTOI.ARUM     LIB.  YIL    1555. 


m 


1265. 


13.  Uarl. 


Arn.  Burenio. 


IdiU  iaMaolii  farrag.  p«467sa«,  6t  inStrobelii  Melancbtbo- 

«o/?     —    Apr '    "--  "  -  "'^*  — 

p.  «51) 
Moiiac«  88.  noa  IV.  p.  27 1>. 


nianis  p.  136.  —  "Anograpba  in  cocl.  Bav.  II.  p.76d  s<}C|., 
cod.  Golb.  191.  p.  B5t>.,  cod.  Monac.  87.  no.  lil.  et  tod. 


Arnoldo  Burenio^)* 

id  felix  faustumque')  sit,  redit  ad  nos*)D.  /4/>- 
js  *)■,  quocum  *)  milii  propter  ingenii  ipsius 
orem  vetus  iam  amicitia  est,  qui^)  cum  studia 
tua,  virtutem,  humanitatem  et  of&cia  ^)  erga 
iraedicasset,  adiecit  etiam^),  te  mirum  in  mo- 
e^se  <'\mautem  mei.  Ego,  ctsi  mihi  ipsi  non 
*  placco,  tnmen  talis  viri  amicitiam  vehe- 
ler  mihi  gratulatus  sum®).  Quanquam  cnim  et 
•a  studia  et  controversiae  illae,  in  quas  fato 
quodam  ihcidi,  a  populari  laude  abhorrent; 
n  hoc  mihi  semper  praecipue '®)  fuit  in  votis, 
*obarer  bonis  et  doctis  viris.  Horum  si  can- 
I  habere  calculos  potero"),  indoctorum  iudi- 
lagno  animo  despiciam'^). .  Duxi  itaque  ad  te 
^ndum  esse,  ut  tibi  pro  hoc  animo  gralias 
sm,  ac  ")  ostenderem,  me  amicitiam  tuam  plu- 
f^cere,  teque  vicissim  toto  animo  complecti. 
im  cum  amicitia  sit,  ut  philosophi  disputant, 
:ia  quaedam,  mutuam  esse  benevolentiam.de- 
Utinam  vero  praestare  aliquid  hoc  amore 
im  possem.  Libclii  aliquot  mihi  exciderunt 
jOTs'*)  informes  adhuc.  Non  enim  contigit") 
1  aut  tempus  ad  perpoliendum.  Si  quid  igi- 
orum  legendum  putabis,  pleraque  boni  con- 
vclim,  quia'^)  sunt  iiichoata  verius  quam  ab- 
a. 

Nunc  recudo    enarrationem   quinli  Elhico^ 
^),  qui  liber,  ut  scis,  iustitiae  imaginem  pul- 

ie  recte  Strobtrlius.     Sed  Manl.  Ad  amicum   quendam  \ 

)d.  Bav.  et  cod.  Monac  87. :  amito  cuidam.    Cod.  Gotb. 

U.  et  cod.  Monac.  88.  inscriptionc  carent. 

lanl.  /ausium  foelixque. 

•os]  Manl.,  Slrob.  et  cod.  Monac.  88. :  vos\  sed  male;  vid» 

».  ad  Camer.  d.  d.  ll.Mart. 

Ist  Antonius  Bames,  Anglus. 

lrob.t  cod.  Gotb.  et  cod.  ilh^*  guieum, ;  MaiA  .9um  quQ» 

ug\  Strob.  et, 

lanl.  qui  cum  et  humunitatem  et  officia  iua^ 

tiam  escidit  ap.  Manl. 

igOy  etsi —  sum}  Manl.  JS§o  sane  talis  viri  amiciiiae  valde 

'aiu/atus  mihi  sum^ 

Mani.  praecipuum.  U)  Strob.  haberem  ealculos, 

Cod.  Gotb.  despicercm^  Manl.  in  doetorum'^  rcspieiam, 

ttc]  Strob.  ei, 

haetenus  adduntStrob.,  cod.  Gotb.  191.  et  cod.  Bit.  ;  in  re- 

iiiis  de&ideratur. 

^lanl.  contingil»  16)  quia]  Manl.  quae* 

Videlicet  Aristotelis.    Prodierat  primum  anno  15S2. 


cherrimam  ac'^)  verissimam  pingit,  planeque'^).ta- 
lem,  qualis  Apeliis  est  color  in  tabulis.  Memini  au- 
tem  rectius  dedicavero^**)  quam  tibi,  iustitiae  et") 
iuris  Professori.  Itaque  curabo  ^*),  ut  extet  il- 
lud  testiinonium  mei  eiiga  te  animi.  Multos'')  in  eo 
libro  erui  atque  ^  - )  explicavi  locosinpriorieditione 
omissos^*).  Sed  omnia  perpurgare  semel '*)  non 
potui.  £rit  igitur  auspicium  nostrae  amicitiae 
iustitia,  quae,  ut  universae  societatis  humanae, 
ita  maxime  vinculum  esse  debet  ^^)  nostrae  con- 
iunctionis ,  quia  ^^)  amicitiam  virtutis  causa  colere 
debemus.  Postremo  ita  me^?)  tibi  commendo ,  ut 
tibi  simul  ^**)  et  patrocinium  *')  honestissimorum 
studiorum  ^^)  et  literarnm  commendem ,  quae,  si 
quando  unquam,  nunc  m<')xime  a  bonis  viris  opem 
et^^)  defensionem  implorant.  In  Galiia  immanis 
saevitia  exercettir  iu  homines  doctos  et  pios.  Gau- 
deo  vestrorum  animosmitiores.factos  esse.  Scis, 
nihil  esse  menti^*)  hominis  ac  iustitiac  iaimicius^^) 
quam  vim  et  crudelitatem.  Quantum  igitur  po- 
tes ,  hortaberis  principcs  ad  clementiam  et  ad  glo- 
riam  Christi.  Bene  vale.  D.  13.  Martii  ^^)  anno 
1535. "). 

18)  ac]  Strob.  ei,  19)  Strob.  plane, 

SO)  Strob.  dedieamus,  21)  et)  Manl.  ou/. 

Si)  Strob.  lia  curabo,-^  Hoc  eurabo  iodicat,  eodie,  quoMeU 
scripsit,  videl.  d.  13.  Mart.  epistolam  nuncupatoriam  non- 
dum  ab  eo  fuisse  scriptam.  Illa  tamen,  (quam  supra  ex.  Febr. 
dedimus,)  in  fine  bauet:  mense  Februario,  An  editio  anni 
15.S5.  vere  baec  verba  (mense  Februario)  babeat,  nescio, 
^um  eam  videre  mibi  non  eontigerit.  Fortasse  mensb 
•miul  cum  anno  ibi  adscripto  (1545)  repetita  est  ei  seriori 
edilione,  quae  prodiit  anuo  1545. 

25)  Manl.  Multa. 

24)  erui  atque  non  babet  Strob. 
25}  Manl.  in  priore  omissos» 

26)  semel  non  babet  Manl. 

27)  debet}  Cod.  Gotb.  191.:  duciiur, 

28)  ^iiiVs  cod.  Bav.  recle.   Beliqui:  quam, 

29)  Mani.  addit  simuL 

80)  simui  Don  babent  Strob.  (apud  quem  item  sq.  et  eiccidit) 
et  cod.  Bar.  -^  Cod.Gotb.  191.  et  cod.  Monac  88.:  si~ 
mul  ui  tibi, 

81)  patrociniuml  Strob.  et  cod.  Gotb.  191. :  patrpnum  civium. 
82i  Cod.  Monac.  88. :  studiosorum,   (Pro  sq.  ei  Strob.  ac) 
8S)  et]  Strob.  ac,     (Item  ap.  Strob.  sq.  immanis  excidit.) 

84)  Manl.  et  cod.  Bav.  naiurae, 

85)  Manl.  inimiciiius, 

56)  Strob.  Maiiy  cod.  Gotb.  191.:  lunu.  (Manl.  et  Strob. 
omittunt:   D.). 

57)  Sic  recteManl.,  cod.  Bar.  et  cod.Monac.  88.  SedStrob.  et 
cod.  Gotb.  191.  babent  aunum  1545.,  haud  dubie,  quia  banc 
epistolam  retulerunt  ad  editiouem  seriorem,  quae  anno 
1545  prodiit,  ubi  dedicatio  ez  editione  anni  1555.  est  repe- 
tita,  sed  annus  15S5.  aut  a  Melantbone  aut  a  Typograpbo 
inutatus  est  in  annum  1545.  Praeterea  monendum,  Anto- 
nium  Bamesiuni  fuisse  apud  Melantboneni  anno  1535.,  non 
a.  1545.,  .quum  iste  miser  combusfus  fuerit  d.  80.  lol. 
1540.  in  Anglia.  Equldem  puto.  Melantbonem,  ut  solebat, 
nullum  adscripsisse  annum,  sea  Manlium.  Slrobelium  et 
auclores  apograpborum  illum  addidisse  suo  ludicio.  In  cod. 
Monac  87.  adjcriptus  cst  annus  15S7. 


BPISTOLARUM     Lia  VII.    1585. 


Ko.  1266. 


Stratio. 


Ilanl.  rar^e.  p.  477  iq.  Apoarapfia  \a  cod.  B>t.  II.  p.  6S6_ 
c»d.  Golb.  !9.  p.  S4.  ,  cod.  Golb,  401b,  ».  lOlb  cod. 
Meba.  III.  p.  70l  «l  cod.  Honac  89.  no.  VI,  p.  2K  (Le- 
(itur  cliim  lo  cod.  Viodeboii.  59.  II.  p.  19S3.,  ^uod  apo- 
grapbon  coDferrc  non  potuimuj.), 

i%.  Mel.  ad  Slratium  Polonum  '), 
Utinam  amtcitia  tiia  frui  potsem ,  optime  Stratl '). 
Aaimadverti  enim  ad  caeteras  animi  pulchenimae 
dotes  et  ad  doctrinam  egregiam  te  addiditse  ^) 
Ktmmam  humanitatem.  Quid  antem  Sngi  aut 
perfectius  *)  aut  amabilius  hac  coniunctione  et  so- 
rietate  potest?  Quare  velim  tibi  persuadeas,  te  a 
mc  valde  a*iari ,  et  lieri  plurimi.  Hudc  aoimura 
ti  possera  officio  aliquo  declarare,  profecto  ei^ce- 
rem,  ut  eximium  *)  et  studium  et  amorem  erga  te 
meam  cognosceres.  Mihi  quoque  persuasi,  me 
tibi  carisstmum  esse.  Quare  te  rogo,  at  araici- 
tiae  nostrae  memoriam  conserves,  ubicunque  *) 
gentiam  eris.  Fortassis  et  literae  nostrae  ^ ,  si 
erunt  tempora  nobis  aequiora,  testabnntur,  me 
praeclare  de  tua  virtute  sensisse.  Scripsit  ad  me 
tuus  *)  Hitronymus  Paplensis  de  itioere  Italico. 
Hunc  ut*)  comitem  adiungas,  etiam  atque  etiam  ") 
rogo.  Scis  illud  Cyri  apudXenopliontem");  cum 
bonis  viris  lutiorem  esse  navigalionem.  Ita  et 
ille  te  expetit  comitem,  et  fausti  ominis  dncem; 
ta  ")  quoque  taiis  viri  eximia  pxobitate,  fide,  pru- 
denlia  et  doctrina  praediti  consuetudinem  expe- 
tas  ").  Habet  Patavii  amicum  Damianum  ") ,  ad 
quem  proficJsci  decrevtL  Hnne  tatem  viriim  esse 
tcito ,   ut  neminem  utiquam  ")  ei  praelaturus  sis. 


I)  Sic  inscnbitTir  in  cod.Gnib.2S.  In  coil.  BsT.  «I  cod.Mebn. 
eiUt  simpliciter:  aiFSiralium.  Std  m  cod.  Golli.401.  el  in 
cod.  Monac.  inicriptioDc  carel.  Apud  MidIiddi  inicribitun 
Amico  cuidam  y.  P/.  S. 

t)  opliine  Siralii  Maol.  mi  amier.     Cod.  Monic  oplim»  vfr. 
8)  Cod,  Ba<.  adiunxiiMe;   cod.  Monac.  aeetui$tt,     praeter- 

m!»o  U. 
4}  Manl.  el  cod.  Golb.  401.  qni  Manlinm  fere  *eqD!tur:  per- 

tptcliut. 
5)  Manl.  mendoie:  exigvum. 
Q  Manl.  ubique. 

7)  Manl.  meae. 

8)  Cod.  Bav.  meut. 

S)  Cod.  Ba*.  addll  tibi. 

10)  tt  addiint  cod.  Bar.  el  cod.  Golh.  S!L 

II)  Cod.  BaT.  addit :  ^ui  tolebal  ^itere, 

12]  Cod.  Bt\.  eum;  cod.  Gotb.  29.  et  cod.  Mebn.  tam;  cod. 
MoDac.  taa. 

13)  exptlas  noa  habetnr  in  cod.  BeT.  tl  c«d.  Hclin.  Cod. 
Monac.  babel :  eantuttudo  tuta  til, 

14)  Cfid.  Bav.  Ritauiaaum. 
li)  Manl.  ut<iuarn. 


Nee  tibi  Hieronymus  oneri  eriu     Quaeso  ut  m- 
spondeas.    Bene  vale '').    DiePalmarum,  S5."). 
Phil.  Mel. 


\  S.  Ap; 


Na^lg67. 

loach.  Camerario. 

Epiat  ad  Cuierar.  p.  ttO  iq. 

Viro  oplimo  loaehimo  Camerario  Bam- 

ber.  amico  suo  summoy 
O*  D.  Cum  uuncius  iam  in  procinctn  esset  ad* 
monnit  me  io-  eo  artlculo  Matlhias  de  iittcrii 
mittendis.  Itaque  scribo  brevias.  De  Ratisl)o> 
nensi  negotio  iam  respondi  Hillnero,  et  pollidtu 
sum  de  homine  satis  idoneo ,  fratre  lohannis  jV«- 
vH,  quem  olim  Erfordiae  familiariter  nosli,  it 
postLipsicas  nondmas  profectnrus  estR.ntisboaam, 

Tuos  versus  accepinms,  et  m.igna  cum  :f». 
luptate  I^imas,  et  ego  et  plerique  alii  yUAl)^ 
vee-  hic  etiam  quosdam  composuimus,  sed  fcac 
Dostra  agrosti  Musa. 

De  Repub.  nihll  habeo.  Maeeda  didttiE 
domum  redisse.  Quid  Viennae  coastHpe^ 
nondam  aadio, 

Hicpostridifl  Palmarum  conspectum  ett'(m 
in  occasu  solstitiali  ailag  in  coelo  spirae  incent» 
figura.  Audio  Bambergae  ingentem  flanmbatn,  ct 
infra  hastamnsam^ssB,  nescio  an  vos  qiwifueti* 
deritis.  Per  totam  Ttiringiam  et  ^f  isiahi  cc^i^ 
ctam  audio.  et,  at  ractuo,  his  lerris  prae^iiB 
minatur.  ita  tumulluantur  ^jtedam».  xeci  S  tar 
aXdJy  Stanorijg*),  ut  pax  diutuma  vlx  esse  potait, 
ac  plane  in  iis  desidero  k^ovoicev,  ot  icvev  TtecfB^ 
axsvrjg  Toiavrag  rajfaxas  fiTjxavdjyTcu  ted  £i- 
tum  nec  ferrei  muri  .nrcere  possunt.  Caetera  aliai. 
De  Mdcrobio  ago  tibi  gratias.  Opto  ut  felicita 
convalescatis  ta  et  coniunx  tna  honestissima  foe- 
mina,  et  ut  valeatisfeliciss.     Id.  April. 


No.  1268.  J- 


(28.Apr.) 


lo.  Bellaio. 


^P"';?|-">'".-,P,«»qq.Hil.Lond,Kb.Ill.  np.«».    II. 

mMel.CoDJiI.  lat  P.l,  p,Si9         ' '■'^-         ■ -■ 

ep.  lor.  et  io  cod.  Monac  66. 


-  Apognplik  in  C4d.l4i. 
17)Cod.  B.V.:   153tf.      Cod.  Golh.  25.  «t  Mm.1.     In  w^m 


BPISTOLAlltJM     LIB.  ML    15»5. 


870 


-nhanmi  BeJinio  Langaeo  Episcopo  jRqt*- 

risiensiy 

'•  D.  Etsi  multomm  literis  et  pr<aedicatione 
ignovi,  te  et  rectls  studiis  magnopere  favere,  et 
ipere,  Ecclesiae  tranquillitati  vera  ratibile  co^n- 
ilereptamen  cer(p  Consilio  nihil  ad  te  literarum 
edi  bactenus. '  Nunc  autem  in  tanto  communi 
ericulo  non  solius  Galliae,  sed  universae  Eccle- 
M  totiosorbis  terrarumy  non  potui  tne  conti- 
ere  diutius,  quin  apud  te,  si  nihil  aliud,  ta- 
len  deplorarem  Ecdesiae  calamitates.  Nam  cum 
sgnum  Gallicum  longe  florentissimum  sit  ct,  si 
c^  dicere,-  caput  Christiani  orbis,  magnam  vim 
abet  exeraplum  pracstantissimae  nationis.  Si  igi- 
icsemel  apud  vos  decretum  fuerit,  non  solnm 
tnatlcos  spiritus  aut  sedidosos  cohcrcere;,  sed 
rorsus  nullam  admittere  emendationem  doctrinae 
cdeMasticae,  et  praesentia  vitia  Ecclesiae  snmma 
l  ^efendere,  magna  de  spe  boni  viri  nbique  gcn- 
qjpi  deiicientur,  qui  quanta  sit  autboritas  Galliae 
m  ignorant.  Sequentur  enim  excmplum  Gal* 
qe  ,  G^etexae  nationes.  Qua  ex  re,  xjuantum 
^riculi^ii  Ecclesiae,  quae  caedes  secuturae  sint, 
aae  doctrinae  dissipatio,  quac  coiifusio  rerum^ 
ilpl  opus  est  apud  te  virum  sapientissimum  dis- 
ifture. 

ftaque  tc  propter  gloriam  Cbristi  rogo ,  nt, 
lod  f^cis,  mitigare  animos  Principum  studeas, 
:  hortator  sis ,  ut  rationem  ineant,  qua  sanari 
cclesia  possit ,  nou  magis  magisque  lacerari*  lu- 
lco  et  ipse  cobercendos  esse^  et  fanaticos  spiritua, 
npemiciosas  opiniones  habent,  et  bomines  se- 
itipsos.  Sed  quoniam  abiisus  quidam  reprebensi 
mt ,  multi  pii  et  docti  viri  quaerunt  purum  do- 
rinae  genus,  non  cupiditate  ulla,  sed  studio  ve- 
le  pietatis.  Ac  praesertim  Gallica  natio  ex- 
siom  babet  pietatis  studium.  Scio  fatum  esse 
cclesiae ,  ut  in  eam  ^)  saeviant  indocti  et  impii : 
d  tamen ')  prudentes  viri  mitigare  bos  impetus 
sbent.  Vides  de  maximis  rebus  exortas  esse 
introvcrsias,  quae  vix  potenmt  armis  opprimi. 
c  mibi  neque  ad  tranquillitatem  Ecclesiae  ne- 
le  ad  autboritatem  eorum^  qui  praesunt,  utilis  vi- 
»tuf  iniusta  saevitia.  Cumque  maxime  sit  optan- 
nn,  ut  Episcoporum  autboritas  magna  sit,  non 
ia  radone  -f-  magis''  id  effici  posse  videtur,  quam 
dent  operam ,  ut  genus  doctrinae  extet  certum, 

I   r  ■ 

1)  Cod.  Lips.  taiei* 
I)  Co«l«  Iips*.liMi. 


quod  sanet  ambigentes  animos.  ita  potemni  ob- 
sisiere  fanaticis  spiritibus,  si  studia  bonoram  et 
doctorum  retineant  ipsi.  In  quam  sententiampiiura 
dicerem,  nisi  scirem  te  baec  omnia,  pro  tua  sa^ 
pientia ,  longe  melius  perspicere ,  quam  a  rae  dici 
queant.  Tantum  orandum  te  duxi,  ut  com- 
plcctare  animo  Ecclesiam,  quandoquidem  in  ea 
urbe  gubcrnas  Ecclesiam ,  quae  principem  Scbo- 
lam  babet  totius  Cbristianae  Reipub. 

Nec  dubito,  quin  in  tanto  doctissimorum  bo- 
minum  coetu  permulli  sint,  qui  et  optime  consul- 
tum  velint  Ecdesiae  Cbristi,  et  intelligant  qui- 
bus  rationibus  concordia  recte  constitui  possit. 
Horum  omnium  oculi  atque  animi  in  tc  non  so- 
lum  tacitis  votis  intuenturv  sed  etiam  lacrimis  pe-i* 
tunt,  ul  autboritate  tna  borteris  Principea  viros, 
ne  iniusta  crudelitate  laceretnr  Ecclesia,  ne  op- 
primantnr  vera  studia ,  ne  obruatur  gloria  Cbri* 
sti,  ne  dissipentur  Respubl. 

Nec  vero  tantum  Gallia  hoc  te  orat,  sed 
etiam  omnes  boni  et  docti  in  umversa  Germanist 
qui  et  authoritatem  tui  muneris  intelligunt,  et  no- 
runt  te  propter  excellentem  doctrinam  et  pietatem 
maxime  dignum  esse ,  cni  in  illa  celeberrima  urbe 
Ecdesiae  gubematio  commendata  sit.  Ego  qui-r 
dem  et  mollire  controversias  semper  conatus  sum^ 
idemque  adhuc  ago,  meamque  sententiam  semper 
cum  Ecclesiae,  hoc  est,  doctoram  et  bonortmi 
ac  tui  similinm ,  iudido  coniungara.  Vale.  Annc 
ldS6.  +  mense  Aprilii" 


No.  1269. 


25.  Apr. 


Erh.  Schnepjio. 


EpMl.  ]Ib.  III.  p.  240.   (edit.  Lond.  lib.  III.  ep.  150.) 

Erhardo  Sneppio 

S.  D.  Si  fieri  posset,  mallem  tibi  nuUos  com- 
mendare,  ne  quid  molestiac  tibi  afferrem,  sed 
interdum  haec  officia  extorquet  mihi  necessitaS. 
Illud  autem  cavebo,  ne  tibi  bomines  malos  aut 
improbos  commendem.  Hic  tabellarius  est  Lauf^ 
fensis.  Diu  fuit  Scholasticus  Academiae  nostrae, 
;  postea  quaesivit  victum  labore  cbalcograpbico,  qtiem 
proptcr  oculoram  debilitatem  sustinere  diutius 
nonpotest:  homo  probus  ac  modestns  est  Quae^ 
rit  in  patria  ah'quam  condiliunculam  sibi  et  libp- 
ris  suis»     Ducitur  communi  homioum  natura ,  ut 


871 


EPISTOLARUM     LIB.  VII.    16»6. 


871 


domi  apud  suos  vlvere  malit,  quod  mihi  video 
non  contingerc  posse  unquam,  etsi  id  promise- 
runt  Astrologi :  sed  ego  negotiis  involvor  et  ob- 
ruor*  Commendo  tibi  hunc  tabellarium,  ut,  qiian- 
tum  potes,  eum  iuves.  Bene"  vale.  Dominica 
Cantate.  1535. 


No.  1270. 


26.  Apr. 


/o.  Lachmanno. 

Ediia  a  Strobelio  in  Miscellan.  T.  111.  p,  164. 


JD.  io.  Lachmanno 

S.  D.  Etsi  scribam  tibi  huoc  Baldasarum  et 
notiim  ct  satis  commendatum  esse,  tamen  dedi  ei 
has  literas,  ut  mea  causa  adderes  ei^a  euin  ali- 
quid  studii  atque  officii.  Est  enim  homo  ^probus 
et  poHicetuT  se  diligenitiam  adhibiturum  esse,  si 
quam  condltiunculam  nactus  fuerit.  Nam  hic  ne- 
gat  se  valetudinis  causa  manere  posse.  Et  ^haU 
cographici  labores,  quibus  hactenus  sustentavit  se 
ei  familiam  suam,  ita.hcbetant  suos  oculos,  ut 
non  possit  eos  perferre  dlutius.  Commcndo  igi- 
tur  tibi  iuvandum  hominem,  quantum  recte  et 
honeste  potcris.  Ego  nunc  recudo  et  locqs^  com- 
munes  et  Apologiam^  et  spero  me  plerisque  dis- 
putationibus  phis  luminis  allaturum  essem  Bene 
vale  et  saluta  mels  verbis  meum  affinem  et  &oro- 
rcm  meam.     Dominica  Cantate  15S5. 

Philippus  Melanthon. 


No.  1271. 


(ex.  Apir.) 


Fr.  Myconio. 

Edita  a  SnegaMio  ei).  6. 


Viro  optimo D.  Fr iderico  My conio  pastori 
Ecclesiae  GotthanaCy  suo  amico» 

S.  D.  Etsi  facllc  patior,  vos  uti  vestro  consilio 
de  Schola  vestra;  tamen  optarim  in  praeficiendis 
Hypodidascalis  vos  etlam  ac.latis  ratlonem  ha* 
here.  Hunc  iuvcncm  tibi  coramcndo,  nbn  solum 
tuendum,  scd  ctiam  regendum,  siquidem  cius 
opera  iu  Scholls  uti  volueritis.  Hortaberls  eum, 
ut  adiicere  quotidi<ino  usu  et  dlh'gentia  aliquid  co- 
netUT  ad  ea,  quae  haclenus  dldiclt*  Videtur  mihi 
satis  modcsto  et  pLicido  ingenio  esse.     Mltto  tibi 


orqiiunculam  *)  nuper  habitam ,  in  qna  etiani 
estquiddam  de  Aulica  Sapientiay  de  qua  miper 
tuae  literae  philosophabantur :  dixi  enim  deSo- 
phistica.  S^d  iitinam  non  etiam  vos  Ecdesiastici 
viri  irtiik^retls'  eam '  Byarigeilio.  ' '  Dp '  fncfs  r^biia, 
lioc  esi,  de  Anglicis  et  Oalficis  fiT6feci^otShii% 
tecum  brevi  coram  loquar.  !Ndh  eniirfi  possoni 
nunc  aliquid  certi  scribere.  Apolo^iamTecxiAo  et 
fere  totam  novam  facio ,  ut  habeat  ininns  Sopbi- 
stices.  Eduntur  et  Loci  communes»  Utinam  Deui 
nostra  studia  fortunet.     Bene  valc. 

^iXiTiTlOS, 


No.  1272.  (inpiuite  Maio.) 

Ge.    ISpalatino. 

f  Ei  aposr.  in  co^.  Dretd.  G/ 140;  f;  45  b.  ep.  61.  deicn(»la 
mihi  a  Q.  Gersdorfio. 

Gtorgiq   Spalaiino. 
S.  D.     Scripsi  tibi  nuppr  sane  ridlcule  de  flanuna 
hic  consnect^  in  aere  **]| :  nam  cum'  hic  hon  'valdc 

■  .'    ••«^*'' ..•."■ ''-^       •■  r   1  •/"  %'■••  I"--   ■"  •  iJ  ■l;">    •■•"     »•■• 

magna  iuissei.non  arbilrabar  procuT  conspectam 
esse.  Interim  audivi  in  bona  Gcrmaniae  j^rte 
vjsam  esse.  Bambcrj^ae  diu  arsit  illud  aAac.  Sk 
enim  hocjuexfcujpov  Graccl  yocant.  '  Addi]i^'ibi 
etiam  hastas  iii  media  flamma  vlsas  ^sse.  ^Ptmfm 
co)ligit  exenipia  ^ventuufn,  unclc  couiecturd  fieri 
potest ,  portendi  liovos  motus.  Effo  pliysicuin  va- 
ticinium  addam.  oiccitatcm  peruiciosam  afferet. 
Sed  oremus,  ut  haec  mala  Christus  mitiiret.  Dc 
Alexandri  Alesii  Scotii  pecunia,  dc  qna  IiteraJ 
priuclpis  tibi  mislmus,  quaeso.  ^q  etinui  atque 
etiam  ut  respondeas,    Beoe  V4^le.  1535.,.  .  .  .' 


i 


No.  1278.  (fer«  h.^) 

lusto  Menio»  . 

f  £x  aulographo.MeKvl.cod.  Gofh.^a.  884ii  iofol. 

Venerabili  viro  J).  lusio  Jtfenioy   Pastori 

Ecclesiat  Isena.censisy    suo  amico 
S.  D.     Tuas  literas  accepi,    ac  saiie  miror,   te 
fuisse  tantopere  perculsum  in  re  non  maxiroi  mo- 

*)  de  odio  Sophuiieeg  orMio^  cam  dccemerelar  gndm  Mr 
gislr.  Andreae  Windero.  15S5.  8. 

**)  Vid.  episL  ad  Camerar.  18.  ApriJ.  k  ■..  MTiptMi, 


679 


EPISTOLARUM    LIB.  VIL    1&S5. 


874 


menti:  Eiianisi  qaid  iil  illo  negotio  pronunci^sftea 
coQtiH  Molsen ,  meminis^e  le  oportuit,  haec  ne- 
goli;»  .politica  esse,  in  qtiibiis  magistratiis  suuiii  ius 
lialiet,  uec  est  alligatus  Moisi ;  etsi  nos  *)  libcnler 
aequiniur  gradus  Moisi,  qnia  iurisr  naluriilis  de^ 
9criplio  quaedam  esit,  quod  docet,  .qnandam  oppr« 
Xere  reverentiam  sanguinis  habcre.  Mea  apologia 
xenjita  est,  et  raelior  facta  in  loco  Instificationisp 
quam.  lege,  et  scr^be  taum  mihi  iiulicium  cum  le- 
getii.     Bene  vale« 

Pbilippiis. 


No.  1274. 


9.3r 


aii. 


Mart.  Bucero. 


•f  Et  apograpboy  nianu  Buceri  acriptOf  qiiod  bahrtur  in  bibL 
Ac^denii^e  Argealorat ,   detcriptum  oHiii  a  Cl.  Sirodeiio, 

f^iro  optimo  D.  Mariino  BucerOj   docenti 

Evangelium  Augustat 

&.  D.  Christus  gufaernet  ministerium  tuum  feli- 
dler  ad  salutem  ecclesiae.  De  Amsdorfii  ingenio 
foniecluram  facere  poteris  ex  libello  edito  contra 
Erasntum^  in  quo  homo  insanus  et  tetricus  quo* 
cimqoe  modo  stomacliatur ,  itaque  de  ista  causa 
lM>ndiun  quicqnam  egi  cuin  eo.  £gi  cum  Urbafko 
tUugio^  is  est  placatissirnus.  Uitro  ad  me  ^txU 
psit  aroantisslme  de  te  Osiander,  .  Video  tiobiB 
'mAg  &uovaovg  xal  anai^ijirovg  interdum  patien- 
tia  et  dissimulatione  nostra  placandos  eB$e,  qtium 
irritati  magis  fiunt  incpti. 

Tuae  propositiones  mihi  placent ,  nec  video 
cur  non  sint  edendae ;  sed  tamen  perraitla  tibi  ar* 
bitrium  eius  rei.  De  Gallicis  rebus  nondiun  sa- 
tls  intelligo  quid  veliut.  Si  meus  congressus  cx- 
petitur  non  ut  obruatur  veritas,  non  recuso  ve- 
nire.  Sin  autem  illud  agitor,  ut  aliquo  praetextu 
haec  negotia  opprimantur,  quid  mihi  faciendum 
sit  non  difficile  est  diiodicare.  Itaque  rcicci  deli- 
berationem  ad  ipsos,  ac  facile  patiar»  telegere 
epistolam  Slurmio  scriptam;  non  enim  obsignavi. 
De  tuis  propositionibus  mihi  venit  in  mentem,  ve- 
reri  me ,  ne  qui  ex  tuis  amiicis  vehementins  offen- 


*)  lo  autographo  jtcriptum  est;  Moiti.  E*  si  vo4,  quod,  ut 
patel ,  error  scribeDtis  est.  Festinante  eniin  niaay  oacc  epi- 
■tola  e^arala  esl. 

BlnAHTH.  Opia.    VoL.  II. 


dantnr*  Benevale.  Die  diviGregorii*).  Habebis 
a  me  longiorem  epistolam  cras. 


No.  1275. 


(9.  ttWi.) 


lo.  Sturmio. 


Edita  primain  in  Consil.  latin.  P.  I.  p.  221  sqq...  undt  illam  re- 
patiit  isy  qui  loach.  Camerarii  Viiam  IVIrlantbonitHjteaeCo- 
milum  lo34.  S.  cdidit,  et  Strobelius  in  appmd,  ad  Vium 
Mel.  aCauierario  scriplam  p.  44e!0  sqq.  (x>iitulinius  apogra- 
ption  iii.  Cod.  Bavar.  Vol.  II.  p.  462.  in  Cod  Mrhn.  111. 
p.  81.  ct  apograpJion  nianu  Buceri  scriptum  quod  asser* 
valur  in  bihl.  Acad.  Ar|{enloral. ,  cuius  Jecliones  nobis 
dedit  Cl.  Slrobelius.  —  I>e  tocaliofcie  Melautbonis  in 
GaJliam  uberius  et  docte  cgit  ^lrobeJ.  in  d«  Mcu..Bcitriig. 
xur  Litter.  T.  V«  \u  5  sqq. 

jjEpistola  Philippi  Melanth.  tid  lohan- 

nem  Siurmium  missa Luteiiam.  AnnoChri- 

sti  1535.     (Mens.  Aprilf '). 

(Responsum  ad  SCurmii  epiat.  d.  4.  Mart.) 

S.  D*  Cum  de  Gallicis  rebus  undique  ad  me  lite- 
rae  mitterentur ,  multis  de  cansis  ingentein  animo 
dolorem  accepi ').  Videbam  eaim,  qoanturovul- 
nus  acciperct  ^)  caiisa  nostra,  quae  certe  ad  eccle* 
siam-  pertinet,'praciudicio  tanti  regis.  Dolebam, 
eum  temeritate  hominum  imprudentum  irritatiiin 
esse*):  cogitabam,  sine  modo  grassaturam  essc 
iracundiam^  postquam  indoctis  semel  oblata  essct 
cogitatio  **),  quam  cupidissime  ezpectarunt.  In  hia 
curis ,  mihi  crede  mi  Sturmi^  valde  de  tua  salute 
etiam  soliicitus  fui,  quera  etsi  scio  maxime  ahlior- 
rere  ab  omnibus  absurdis  opinionibus  et  seditiosis 


*)  Dioa  Gregorii  Papaa  est  d.  If.  Mart.  —  Neado  rero »  api 
MclantboB  ^luruni  cpislolam  d.  4.  Mart.  acriplam,  iam  d.  it» 
ciusdem  accipere  potuerit.  Potiua  cst  dics  Gregorii  N»ian« 
seni  inteHigcndus ,  id  esl  d.  9.  Maii.  Non  dubilaW  faanc  el 
aecjhcntcm  cpiatelam  ad  Sturtuiuni  ad  faunc  dicm,  9.  Maii^ 
relerrc  partim  quod  in  episfolis  mensc  ]Vf arlio  ct  Aprili  scri* 
plM  altum  ailentinm  ast  dc  cpiatolis  gallicia  acceplis ,  carimi- 
quc  primum,  et  quideni  ut  rcccna  acccptarum^  ia  CpUtotU 
ad  Camcrar.  d.  fS.ct  J?4.  Maii  mentio  fil,  pariini  quod  m  cpi* 
atola  ad  loann.  ReHaiuin'  d.  tf .  Apr,  darla  nolla  prortiia  ratio 
babita  est  eorum,  quae  Slurmiua  d.  4.  Martii  ad  Melanlbo* 
nem  scripseral. 

1)  llaec  esl  inscriplio  apud  Peael.  Non.vcro%mcDae.Ap^.y  aed 
die  Gregorii  scripla  est ,  ut  etiam  adscripluiii  baVet  apoM- 
pbon  Argentoralcnsc.  Vid.  quac  ad  antc^cdentcm  cpialMam 
adfcr^psinius. 

S)  Cod.  Hav.  eoneepi;, 

8)  aeeef^riif  cod.  Mehn.- 

4)  Vid  Slurmii  epist.  d.  4.Marl.  De  pocnis  afroeiuSrnii^  qoae 
ialia  faomknbna  iiiflietae  aunl,  vid.  Sirobel.  NcMfiWlr.  T.*A'. 
p.  SS  sqq. 

••)  ciffitatio]  Pei  oeeoaEi^ 

56 


EPISTOLARUM    LIB.  VIL     iaS5. 


876 


cOiisUlU,  tamcn  in  communi  odio  literarum  no- 
strarum  tibi  quoquc  nonnihil  pericnli  esse  verebar. 

Itaquectim^uc^ruegi,  -f  »t"')  darct  joperam, 
ut  Aagastant  ^ut Tilbingfitm  accefsererisJ ' Nunc  qu-' 
tem  hoc  ,noi][)inc  mirabiliter  mc  recreartiiit' iilerafc 
tuae,  qubd  ^t  dcclarant,  te  salvuni  essc,  et  spera 
quandtHn  ostendunt,  fore  mitiorem  regls  animnm; 
Quod  vero  me  gravlsiima  uditiunc  hortiiris  adjitec; 
de  quo  scrlbis,  snscipHMiilum,  imlUi  mibi"^nn- 
quam"  in  vita  incidittltfRctlior  dclibcratio.  Ac  no- 
Hmcxistimes,  me  retinerl  dAitesticisiafiiteutis^iaut 
pericwta  dcfygefy.*).  ^Nji^ya,(ui|(i  nps  l^i^nf;^)^^ 
poni  tanta  PQij^st,  cui  itup,  antrJTcram  gloriam 
Christi,  salutciii  tut  piorum  ~}~ct"  traiiquillltateni  ec- 
ctesiae.  Sed  unacura  me  non  tiintum  exercct,'sed 
plane  excruciiit^:  dubito  entin,  aa  aliqutd  pro-; 
fictre  possim.  ''Ha^' me  yel  diibitano^ybl  despe- 
ratio'*)  deterrck'i'' Mara  .f'„n?"Vi;»«i'^ 
lihienter  istiic  'st^tim 'adVulano,  liec  me  lerrores 
iilli,  nec  ullu  vinci|la  rcihtirabuntur,  Et  quoniain 
scribo  ad  amicurn  eVilc  re'maxlm.i,';i(j;iin  a[)cric, 
ut  decel  et  daiisd  posiiilat,  teque  ro;^i>,  iit 'cii'rii 
amicij  ipse  ^tiam'^cliherej,  hbii  quid  inilii  expe- 
diat,  serf  quid'  GaTliae,  quiit'ecclesi;tc  prQsil.  Hos: 
caput  est  del!Iicral'i6rtts, 

£xistimo^  maghaihesse  *)  varietatem  opliilo- 
num  +  in  Gauia"  '*),  et  mullos  esse  £»nailco&  siil- 
ritas,  qni  senmt  ")  'ahsurdas  et  permciosas  mil- 
niones.  rt^im  Iiic  quoqpe  nuper  expuUmus  G;il- 
lum  "),  qui'd'e"iliviiiitalfe  Chrisli  scelerate  dispii- 
tabat.  Siinfet  alii  setJifiosPi^qui  st'oIitle"lnniu!- 
tiiantur  uhi'  nih!I'opiis  esU^-f  Utrosque'i;i  iose  lu- 
dico  severe  coercendos  esse,"  et  facile  est,  ide  his 
dare  consilium.  Scd.siint  alii  quidam,  trai  nc^ 
que  impias  opiniones  babcMt  nequie  sediiiosi  siihl, 
sed,  diciftm'  enirii  phine',.  "quT 'modestc,  proha'iil 
ea,  quae  a  hostris  pie  piitefac^  snnL  t^an^  sl  id 
agatur,  ut,  eliainsi 'jevlores 'qiiidam  airticuii"  no- 
bis  donentnr,  tamen  'Eeliqui  graviores,obruainlur 
et  deleantur, '  ego  iieqne  cnusac  publicae  uequc 
ecclesiae")  profuero.     Quid  quod  ea  coniilLi  noii 

5)  itfadduntcoild.  oniDBi.  . 

e^  Cod.  Bat.  mefugtr*. 

7)  Cmi.  Bar.  diatrittlat. 

8)  Co'd.  BiT.  et  cod.  Mckn.  Unlum 

9)  P«i.  pattlni ,  tti  codd.  oiBtiet 
U)  M  Galiia  addyst  codd.  «ridm. 
11)  /erunl  cod.  Hrbo. 
U)  Gallum  c«dd.oinnei;  ledPu. 

^umdam  (el  Mlca  hint  prd  hit), 
U)  tteletitt  cod.  Sav.  ct  cod.  Ueka. 


m*  dtAiWio  Jttirrii, 


txpalimut  t^enamUttnc 


reddcnt  tranqDillaroGaniam?  Fac,  nic  impe- 
trassc,  nt  neipo  afficiatur  suppliciu  qui  exuit  ai- 
cullum,  (juid  &et  in  Ciieteri^  durioTlbns  '*)  arlicii- 
lis?  .'NumiubeDo,  inlerticicos.:  trpi  nijn  propaut 
manireMos 'aljflsus  Ttw| ittToy^  cnUiu  ji- 

varpmi?  '',£;^'hae 'res 'quaiita^.;ekc^l,ent'  ^ragp^iai, 
nbri  tgnbras.  lam^  inhis  ubi  nihirnnpelravem, 
tamcn  plfrt^i^tiw  tmni  ^x.  ggn  .videboc  snfTrairatfiT 
eta_pprobalor  taliuni  «upplicioriim  ");  dicejit,  me 
coMmadius  scntirc,  fulsse  me  contentuidj^Je^ 
vionim  articutoruiii  (]niasi.jnunusculo,  Iii  rellquls 
omnibus  cimi  ipsls^cssfe  o^iotpy^^ov.  V^uod  si  qiiae- 
dam  hic  pro  tempore  largiw,  .sd  *)  praeindicium  af- 
ferent  in  Synodum.  Nam  huiusmodi  multa  saepe 
idib  B&ilii ^ccidenint.  ■'"" 

Habeaargttmentoni-fniejie  delilM^tiDnis,  quod 
praecipne  jAei4etiSRnt4j}  jtinorcbv  ilnmicajgitqiillat 
phataitff»siiwinaclKalHri!i  4tMt3,>  qti/mjbriiit-ma^ 
■^qiaviHi,  et  qiAibu8iartig«iA4  t#Hwnti&aciAatok'V»- 
biUuH»  Aninwt*;.  i9ed..haefirittctli((in  i^iijitKDrciifa 
lUud  unum,  (]UDd:diA),  rddtsrrci.inck^quod  voleort 
uL  impetrari  lea,  pgasiiH.,  «fuae  ad  ^^ritHniQbriiti 
tA**>trAtK|utlU^emCM)Jli4e^e^QtcI^ACiiie«fi|iftt 
cfiH  dHQojiniAc:  (tlnnfe'  feniti' Jtii  eain\«^«ad9tfaiifi; 
mgfefnv  '>1  c|uidem<vQlit  ejonsttine  et- glfri-iae-CbfBlM 
eti4ancf4iUketi4ci(fltsia*>t«itmmo  Bludio  adboitait 
dwn  es«^.  «t  ediwt  nJaMmHn  ^liodunij  wha  rcAnmm- 
niier  petcEJti  Jbiri  ir«tii>.««^a»itiiei^ate  ")s:ecch«i»a 
QaeteVaconaUavdlAttiifL^itvereltain.ifwnu^ttu*^ 
laibi^yMeiitw.Ar     ,:-.-:i .,-,  ■.!  )i;.  MiriiM..  ,'(iii!r"i 

Haecitia-tiinpHa^iltifaito  iMtt^idarilraiti  non 
lergiversandi:ca«is.-)j:«e(lntyMy<|lub[i»'6aliia\ilAd 
ert,  cpgitBti*,  ■*«■  e.ipediirt,  mt  ")'iMkii*»i»l«i 
.QuQd-siit<t'.'r)  exittt4w})iliAg  libenti^rijrarClio  «on- 
sMiaietvoluAUt-i[Vt!ftfael[  ^ws^ne.tamw-^dt^  reip 
nw  «d^priwM^eni  iftett:te'*°)inr^p«t;  quiiTft.re  tanU 
non  dcfuturus  ust  ")  plfljUQWJ  uitUt»lJ_i.iDi«pid!ft 
bilis-  hi>c  quoque,  j^n  Flii„)»4l  npn  pbseint  ".)  "l"'*- 
n«ri  ea,'  quae  v,olufflu^,.pno^t ")  ialu  '*)  mta  eaa* 


14)  graOioriiut  cbiL  Bw. 
my-Cum  c«il.-B»».  J 


inrtttMt*tS^tihi,,Mtin-'ii'>'V-    '-•■--    -"■'-'J         i'-- 


^»f, •■;.?'«£:'■' 

19^  b  «»«.  Bkr«.  el'«MkM*hi. 


tO)  antta  cod.  BiT. 
Zl)  Siccodd.;   led  fei.,  qu 
«pondJMet,   edidil:    ^utm 

tS)  potuerimiu  cod.  Bav. 

19)  pn/uerit  cod,  Uit, 

Hj  tdmeA  cod.  Bav,  ei  cod,  Mebn. 

i: 


eKcnlui  opinioiii  Mcl.  Don  rt- 
rt  tmmk  iMk  dffilk&mm  tat 


8T7 


EPISTOLARCM    Lia   VII.     15S5. 


878 


grefcH)  nudsi  prae^oltin  aauniiin  ^regi»'  'iidco- 
gniUuiicp|,'ifi' Synii^t).'    T.iiirmn  esl  ciilm  odiuin 
noWlinVs^usli-i  jinuiVactvursniins,  ut,  nlsi  iiUqna"),  | 
«t^inl'.kiUli'a"ii;ibueriiiins,    iLf   rdj^niUn   (iniilcm 


m  sLtulia  'ii;ibucniiins,  iie  rd^niitin  (iihiIciii 
ffM^' uokis^.^^^^^iperaniia  sil.  Si-il  Jotam  rerii 
natf  tit  priiucntiab  'cummi>iido.'  ,T  Vale,  lOoO. 

/|,M)-il["n  [   .i'ir  1,1    l       llll.l       ..■■   Ti.ir\r   f[,.c 


riro   optimo  loaektmo  C^^^efariQ  Sam~ 

,.',.■:  ^ffg<nfJ:.amitp,fiUQ.sumnfo»  '.'. 
&IIDi>i  Ulinad)  v«r«v  Ut Elgo>eilRi officio luo,  ttiiq 
g4QSce-liUeni»i)ra[tti8i:«m  dEtlii£i6r^'ii*te  vicistiiq 
eB£vr^-tiS',u^(Ujj  vemtiReF^ri^l^osnm',  et,  ut  bc^- 
Uiy«shiti!tciueroieelein'««io-tihi  gcAtameeae^  Wil 
nv^ciBmportfnMhBh^MdSioHyftvs- 
i.<:ijilQuoil!Cfa9em  ile>aptoK  Mn(teBtia«^  qnam  de 
OTi|*iie>:ciiflviv 'lacbs:'t«JlM>in  fi^^htttflovqaeM 
^fniffhtmgitmi.iiidh^ •  > ''Voluniiti» 'sunfnsii  tam 
iMiiiqileh^>:dtspHt«tr0n>^tfi"«ftiath  'jttsiptet  hiauriiiin 
Boi9lMfUstinm-<lignn'!l«:liK  i  ;)9<ftlta  Tti^ri;  ■q*»^ 
adiamfciuitMivet^lfctenemihilnihriihi  Modnm  cov^ 

i%iiS'idIqufliidp^ 'flrde'E^ttlie«io  «At^*,;»!-  riKtt* 
meniiiit,  aliquid  ad  te  scripsi.  JifatthiaS^sKho^ 
tion  hfe-haibetishtfs^fHliekoir' Instituta^,  cUdo  ei 
CA»/(itfi  filiniri=!fe8tect«rfiftends«i''p6Me, "irat  si 
nalvtSTA^//(il/^.'  figo,  'nt'sas,  assiduitAteni,  quam 
MtmiiHaMteqtliritli!  Bnn^jiVMtto,'  faciimi  t^eti, 
qwhiiifiosiieeftstierttis,-'  nnc*'resprtni(l«ti  ffd' qn«W- 
'tlami  'tn»ni><>teten>«i>  epjslitiami'  'nut^am' enim-de 
CAo//i(2ii1iA'TtMteiilcm'^il]f.:  ■''        ■■:.;'i;  !■■'■    ■■ 

'  !■  £t  tlt^iniuam  .nliquid  ^  :quoi)'deloct«t'eti(Mn, 
ecc«  litteras  ad  mc  e  Giillia  n)is«.i9,  ex  quihnssta- 
lum  rcrnni  Gnllirarum  aliqiia  ex  parie  co^oscere 
poteris,  sinc  tuo  consilio  nthiE  faciani,,  si  fuero 
evocatus.  £udl0«^fn  ahinfndmodnm  seqvnm  egse 
nobis,  quod  saiie  optarimsKdpifK  caHvat  Scri- 
psi  diligenier  ad  P^irisiensem  Episcopiim  et  qilOs- 
dam  alios  ').     Exempla  liUeranun  aUcrcnt  'Se$a/- 


dus.  ct  Cruci^er^  hic  epim  a^del  se  comitem  Se~ 
hatdo.,  nt  luclum  lev^,  vp\i\\  «fiiira.Gi:ucfger\M\o- 
tem.     n^bul^  ;^i|i,te|^  j^i/i^^ifff^..   3ej?e  vaj?.  X. 

..,;.  t  :.,      .,,  ,  ,.,-■   T   .  'r- ■■•■;!  ■    .Philippns, 


SS)  aUquat  coiL  Ht^. 
f6)  adduiil  hue  cod.  Bar.  et  cod.  Hehn. 
S)  MitlbM*  CarbUiu*  IWyncat. 

S)  GuiliElmum  I^n{(anim  A  Slurminn ;  led  epiitoU  ad  I«n- 
(Mum  icripla  periiu     Ae*pon*ionem  Lang*ei  ti<l.;d.  16.  lul. 


No|JJ27-''''  "24.Maii, 

'!  ■../  ..,;i.T..'i:  i.£(rfcm;.:  i-:.  ^;.-.-    ." 

-.■.E(iiiir*l^t«ittmh^if*'«i».i-!' ^■■'■!  ••■  ' 
P^irb'jiptiM6  lOdthi^n/Camyf^driotram. 

'tkf^geiiiii  amico' iuo  iuihi^oj, 
S.  D.  Quod  fqustum  felixquG  sit,.  proJEiciscuntur 
istuc  veter^s  litriusque  hostnim  amici,  qttus  spero 
tibi  ^01^1)1311  foxe,  utinam  me  qtfoquc  ijjsls  aditm- 
gsre  coihitcin'. 'pohussein ,  sed  tam  muliisabesse 
noi)  Iic.fct>at,'  et  hoc t^np^ra  Cv^^arf/n  hac  voln- 
ptale  i'ciii,',qua'm  meipsummafebam.  Heri  dedi 
nuncio  veslrati  litteras  e  Gfillia  ad  me  scriptas, 
quas  an  ille  bona  fide  tihi  rcddideiit,,  velim  mihi 
si^iific^  ;^i/i/5  erat  prof^mruA  cqm  his  amictSt 
qui-hahef  exeihpla  meahiin1ittf;raivin>  seij  is  certa 
de  caussamtitavit  consilittm.prefectipiii*. . 

.  .DeSynodo  htu  allata  cst  fainn^  s^  incata, 
lixheiti  J  rid^entum  fnturath '  eue  ^ynQdi  locum, 
etft  hoQ  est  asioniazov,  tameu,  si  quid  habes,  ve- 
lim  te  nohis  tmpertire.  Plane  conticuisse  iam 
ilcnim  rumores  de  Synodt^  yidentvir,  et  mihi  heri 
ii.irr;^vit  jTuii^tim  niiper  revcrsus  ex  Ilalia,  Roroae 
1iuor;is  fuisse  adornatas  et  exciisaSjlypisde  Syoo- 
dq  indicenda,  sed  statim  iteruh)  occultata^- 

Res  noQ  habebam  nnnc  alins  qnas  stTiberem. 
Quaestiofi^s  habco  multas  Fhysicas,  dc  quibns  uti- 
naiQ  tecum  ^t  chni  Medicfs.veslris  confabulari  li- 
cerct,'  'Pervem  ehim_iam''ad  eam  partem,  quae 
inscctDifur  de  '.ii)!ina,  in  qija  tota  hominis  hatura 
nohis,'  quahtoin  ^iidein' jpossiimus,  exponenda  esl, 
Behe  et  TelFcilerTale  cnm  honestiss.coniugeet  (ola 
familia.  XI.*)  Cal.  hihiL 

Pfailippns. 


No.  1278. 


/o.  jffeno. 


Epulol.l(b.VI.  p.Mt*^.    AalMnpbonHet.fa  ead.R<Ui|. 

Vraliil.  conluui  nobit  5.  V.  Scbultiu*. 


*)  Vidctur  icribinilum  d,  iX.  Calend.,   aam  boK  • 
poit  illam,  d.  X.  Cal.  Imi.  d«Uin,  eiMfcripl^, 


879 


EPISTOLARUM     LIB.  VIL    1585. 


880 


lohanni  Htsso 

Om  D.  Commendavi  tibi  ante  bicnninm  quendam 
typographum,  sed  hominem  infelicem,  qni  pro- 
pler  paupertatcm  adornare  ofiicinam  non  potuit. 
Nuncalium  commendo,  civem  nostrnm,  cui  nomen 
esi  Hans  fVeiss^)^  hominem  roodestom,  tran- 
quilhim  et  probum.  Novi  enim  eius  mores  iam 
multos  annos*  £t  affert  istuc  a  Senatu  nostro  te- 
stimonium  suorum  momm.  Nec  quidquam  pctit 
a  vobis  immoderatum.  Si  potest  impetrare  habi^- 
tationem  gratuitam ,  et  aliquid  vintici  ad  transie* 
rendam  istuc  *)  officinam,  erit  contenhis.  Elconio^ 
synam  bene  locatam  exislimes,  qnidquid  in  Imnc 
contuleris.  Habet  coniugem  ac')  liberos»  et  est  ci« 
vis  non,  nt  ille  Homericus,  fiaQytrrig  plane  iners: 
Habet  usum  pon  contemnendum  bombdrdaram, 
eamque  ob  causam  fuit  hk  cariis  civitatu:  Sed 
cum  tam  multos  typ6graphos  Ivic  habeamus,  exi^ 
stimavit  se  apud  vos  conimodins  fttlurum  csse. 
Quaeso  te,  ut  enm  benigne,  quanlom  sine  tuo 
incommodo  potes,  iuves.  Poterit  enim  scholis  esse 
Qtiiis ,  et  non  erit  onerl  civitiiti. 

Mitto  tibi  Galli  scfiptUm  dd  Principes  A  ntk^ 
bis  transfusum  in  liugoamCrfi^maiiicam,  neeKt;  ArciUj 
Tixoy  *\  ac  *)  plenum  AeXrix^g  tvqfOfiawieDg,  Bene 
vale.  ti.  Amhrosium  Moibanum  kc  Winklerum^ 
meis  verbis  salutato  amanter  et  revereAter*  18. 
lunii,  1595. 

Novi  nihil  fadbebam.  • 


liario  nostro,  quo  ego  praecipne  sum  usus  ad  eam 
rem  administro  ^)  atque  interprete.  Mnnc  vero  ex 
Uteris  ad  eum  tnis,  et  sermone  redeuntis  a  tei7iir« 
nabaeV^wriuiFossae^)  iQtelle&iite  etiam>hociah> 
ris  perlibenti  aiiimo  suscepturoHi,  iikad  nosprimo 
quoque  bempore  te  conferas ,  deque  aoione  doctri^ 
narum  cum  selectis*)  aliquot  noslrattbus  Doctori- 
bus  hic  apud  nos  coram  di^s^rii :  dt^ue  ratidnes 
ineas,  quo  resslrciri  poisit  pulcherrifna  illaEccle- 
siafstioae  politiae  harmbniay  quaona^re^)  oum^go 
mihl  hihil^  tiAquafaqdic^qatn^«Mio9  'cora^^'  st«dio 
et  sollicitudine  aiiimi  cdmplectendumesM^dwe^ 
rim,  committere^^^nolui,  qidh  fattnc  slatim  ¥or^ 
raeum  Foss^m  ad  te  dimitteremcum^)  hisv^ 
publicae  fidei  obsidibus  literis:  pbtestawr^  etuUBi 
abduci  te  ullius  persuasioae  utsf  sinas^  pb  ^qc  pio 
dancloqiTe  in^ltiitbj '  VbnSies  omaiqamihi^gnitilf 
strtiniB/  seu  p^ivat6^  MoJ  seuflifalicavestvovtimiio^ 
miiie  ^dvenerisr:  mequb  rt  ipeaMperitibis,  el-)>j[trU 
vatim  veiitriiie  iirermaniae  idignltatis^'  et^publkie 
in  universum  quietis,  Ju^e  omnia  esse,  tit  adboc 
semp^r  ful^  ^ttidioi^ssirMlai'^.:  •  Vialjeii  «fi  i^pido 
B^ukeo^^y/die^&ihim/AaiM^ld^&n.l  /  .  />!'  ^ 


'  I 


.) 


No.  1279. 


«Slhiii.' 


Franci^cus  Rex  ad  Melanth^menu 

Edita  in  Manlii  iim%.  j^SStq^HM  P«iicero  in Mali fefiittbK» 
•cleciis  p.  94.  Itcf uiq  EpUv  |»b.  L  p»  , .  LUmillf^  f ciit Jib.  .1. 
cp.  t9.).    Rccvsa  ciiaio  in  Oi>p.  Mciantb.  yUthtrju.T.lV^ 

S.StS.,  el  in  BuJid  hiiloria  Unlvcrsil.)  Pans.  VjVI.  p. 
56.  (vid.SirobaUi  N<(ue  Beil^i^  «ur  Ullefat.T.  V.  p.j66. 
et  quae  ibid.  p.  68  sq.  de  nac  epistola  feguntur).  —  Apo* 
grajiba  in  cod.  BSfAri  Vbi.  II.  p.  tSdT)  cod.  OoUi.  4D1; 
p.  78b.  el  cod.  Basii.  59.  p.  85» 


t  ■>>-  ^   \*fi3 


wi 


f     j 


Franciscus  Dei gratia  Francorum  Rex^  di^ 

lecto  nostro  Philippo  Melanchthoni 
S«  D.     Singulare  tuum  ad  sedandas  eas,  qoae  in 
doctrinam  Christianam ')  invectae  sunt  altercafTO- 
nes,  studium  intellexeraih  antea  quidem  cx  Gui- 
leimo  JBeliaio  Langio  9  cubiculario  atque  consi> 


1)  Lib.  VI. :  PTeis. 

5)  lib.  VI. :  ei. 

6)  aa  000  tiabei  Lib.  VI* 


fi 


1)  eceiesiaMiieam  cod.  BaT« 


t)  Lib.  VI. :  isiinc 
^  Lib.  VI  :  mlruin. 
6)  Lib.  VI. :  PTmglerum. 


No.  lasa    ^ :  27.1110. 

Bellaiiis  iid  MeUmtJionem. 

Edila  in  Minlitfnmig.  p.464tqk-et  tn  B»laci  HUtor.^Wffr* 

sitat.  Paris.  T.  VI.  p.  257.  —    Apograuba  in  cod.  Bst.  IL 

1    pv*  SS8.,  cod.  Goth.  189.  p.  85.  et  in  cod,  Gotb.MI;.  p.  UJ& 

Vhilippo  MelancAtJjfoni  salut^fir)^' 
£x  tuis  litcris  et  Wiis^))  ^i%di  tibi  reddit'X 
Fossae^  scrmone  inteIIexi«:c{^o&iSfin  naipjaiili- 
caiu  christianam  aiiimo,  in  iis  praesertim  reLus, 
quae  adcommunem^)  omniuin  *)  quietem»*)  perli- 

S)  Manl.,  cod.  Bas.  et  cod.  G^'M.  adnufw*ir^i^^ 

5)  Maol.  Btwnabae  yoreun^assae  Foradf;' PiiA.-fSiiiuttH 

4)  Manl.  oni.  seieeiis.  . .  \^  .  .i 
6»  re]  M^inl.  e/.  .*  r    j 

6)  idea  remiitere  cod.  Bav. 

7)  a/,  eum  cod.  Gotb.  401.  .        .    "  '    "      '    ^ 

8)  obiesior  cod.  Iky.  .  i  is   .  ■  ' '   :  .^..    . : 

9)  rq  Manl.  «/.  .'»■■. 

10)  ui  privaiim  —  digniiaii publis^^Mm.  H^mrim ,  mH^t-mi' 
hue  seniper  ero  siudiosissirnus*  «od.  ,Goth.  .40Lv 

11)  Peuc  Oulsi.  Cod.Gotii.l401,  ^osw.  Co-|f?teis,  13»^. 
Cod.  BaT.  GrOse.  Idemquc' cod.  sulisci^timi  Jttber  ^hh^ 
eojs  Bajard. 

1)  Manl. :    DUeeio  nosiro  Phiiiftpo  Ui&iund^ihuiii  ^^stio^ 

N,  i\irisifnsis  9  nune  Cardin^ilts  y  S.  D. 
I)  fuiius]  Manl   et  Bul.  eius. 
$)  M»u\.  rediLdii.  ..    ■      u  ..  * 

4;  eommunem\  Mant.  et  AvL  e&nifmtHtmei^.  ■ 

5)  oniniwni]  Manl.,  Bul.  et  ood.Golli.  401.  mddiintt  frmiiitm. 
6}  quieieml  non  baKMnt  Manl.  et  Bui.    Cod.  Goth.  40u  ka^ri 

saiuiem. 


1  • 


881 


EPISTOLARUM     LIB.   VII.    1585. 


882 


nenl,  qood  noslroruin  hominuni  nftmini  non  fuit 
apprime  grainm ,  mihi  vero  eliam  ^)  supra  quam 
dici  potest  iucnndnm.  Mihil  est  enim ,  quod  lam 
vchementer  cupiani',  qoam'^)  utilladiaaidia,.  per 
qnae  iam'  Aia  labefactari  •Chriati  eccleaia  coepit, 
aliquando  recte  ooinponantnr.  In  hanc  pacifica* 
lionem^  mi  Melanchlhon,  per*)  Deum  quantum 
potea  incnmfae.  Habebis  conaentientes  onmea  bo* 
nw;.iii!*)  hi»  anmroae  •auctoritMis  hominem  hunc 
Fr»m€UtcumfTe%enky  cum'  tilulisfac  nofoinovj  lum 
vecoi^:  quod  e^ihiBgetpluffisffaoio,  reipsaO^r/- 
«iMisAfJoiiiim»  cnm^QQei  semel  vesUa")cdnsilia 
matilreicbntulerids''),  quod  boevi  fore  video^  nihil 
ettt^  qaod  de  vesAro  congressu  non  aperem.  Fa- 
ciat")  Dcua,  vuft  quam^fiomae  ihterite,  quo.fiunc 
egq  ';)iprDpero,  npciamico^o^  eandem  ^*)  utrobi* 
q«t  pcaeilare  possim.  vSediion«^^)7deerun("),  qui 
MLjnraneriaf^nawitfaf  ktciac  iideliier'^)  ex^uanlnt. 
RtUqoa^exi-iibc  J*^sm^.  eodem*  tuo-  et  eodem  nio^ 
•tni^^tegisoscaa*  :Gnmbo<,  nl^xqnslm^  me  sentio 
me  i  mdilasse  apnd  te  et  bonos  *^)  expectationem, 
aam|'|feir:benignitate  frctes  <videat^?^)  slistinuisse. 
Vale,  cx  £«n»QiliiiAini '')  ibii¥iA»Midvis?),/  d«! 

S7.  lotti  anno  -1686;  — ) 

'  i    *  r  Tuus  ex  aiMnid  . 

^^    "^^  '.:    ^  Gtrdinalis  BellaiUsT"' 

'  •  '  i     ■  *  .   X       ^ 

*-•  .J.      .  /.  u.|  ■*•♦. 


»*r:  ■■» 


l"!t  ■■ 


<■■  *n 

j^j^inM-.i....:i  ;..;.•     -■■■■;■■  ^      ■ 

i  iii,i,  ^-  r.yff^f^K  CameiQrid, 

i7>jqr4r7iisfaftHtf>i||ai.  Bsn''f:::''  (" 


7.  lul. 


C        I 

t 


^i>i :  I 


ilti.    I f 


■   »  ■  4 


«  •  ■ 


D    y  » 


■  i.i        '       '      ■ 


-.Jl 


10}  Manl.  ^onoff  omnts:  ti  im 
11).  MaDl.  noMtron 
ISB)  Manl.  coniuiens, 
18)^Cod.  Bav.  Faerrei. 

14)  cfo  oon  babent  ManL  et  BiiL 

15)  Cod.  Bav*  eandtinguem 
l6)-MAM]-Mairk*elBiibfii0Mi    ;i>£.-.v-.:, ..  —  ;v...... 

t^^ldci^fidpUitri  dod '^al>cn|  Rtanli. iel  &'iil,  ;   '. 

19)  Mani.  et  Bul.  o|^u<rf  ftf  Aoir/. 

fD).  ManK/crluf  vAltfor.  '  ^ 

21)  Mani.  Querini^  sed  ett  urbt  5.  Qaintin. 

9:1)  in  yiro9nnmiuU\  lantuai  babent  cod.Bav.  et  cod.  Golb.  401. 

fl^  Mantiui  ct  BuUeus :  Die  S7.  men$rt  iulii.  Jinno  posi 
(Uu-igium-miium  16  J6.  (Mant:  15S5.  Suq.  Tuus  —  BeUaius 
om.).  Hectius  cod.  Bavari :  liie  t7,  iun^  annn  15S5,  '  In 
cod.  Gotb.  401  :   16.  iuiii  Hnnuposi  Ciu.  nai,  1536. 


Firo  oplimo  loachimo  Camerario  Bam- 
bergensi  amico  suo  summo^ 

S.  D.  MulU  mecum  de  Tubingensi  negotio  in 
utranque  partem  dispntavi,  sed  illud  capul  erat, 
ut  prius  vidcres  ipse  sUtum  Academiae ,  qnod  te 
iam  fecisae  intelligo:  deinde  nisi  essent  magnae  et 
mihi  ignotae  caus&ae,  repudiandae  conditionis, 
omnino  acdpiendam  esse  conditionem  statui*  Vi- 
vcs  euim  in  Academia  publica,  ubi  et  virtus  tua 
et  ddctrina  tbeairMm  aliqnod  habere  poterit ,  et 
egtegiam  opeiKinl  navare  poteris  Reipub.  Nec  me 
deterrerit  illaj  quae  mffl  xaJy  xiv$vviav  ttjq  x^ff^^ 
disputari  possont;  non  raultum.enim  ad  Acade- 
miam  pertinent  tuqI  doyfiarog  riyog  *)  angi  te 
video,  aed  de  illa  tota  re,  mi  loachime,  tecum 
coram  oonsfeitdi  loqui,  etnon  sine  teste,  hoc  est, 
BOffl  sine  gravissimis  autocibus»  Quae  mea  fuerit 
in  ea^cMSsa  BKHderatfo,  .yides;  ^as  habuerim 
caussas,  cnr  non  conteiulerim  vebementius,  co- 
ram  exponam.,  et  nondum  me  consilii  mci  poeni- 
tet.  Tibiquoqne  totaresfaciliorcst,  quiaminus 
implicitus  es  his  cooiteQtionibus,  quare  libcmm 
erit  tmim  iudieinm^  .  Opto  itaque  ut  Cbrislus  gu- 
bernet  animum  tunro,  tit  atatnasid  qaod  erittibi 
utilissirouro,  deinde  quid  maxime  sit  e  Repub. 
Sed  roihi  vidflur  et  Reipub.  futura  conditio  utilis, 
efc  Aibi^  ei  hoc  tempore  non  aspernanda.  si  hic 
mavis  vivere,  signlfica.  sed  meas  dcd^itationes 
non  ignoras ,  nec  solum  periculis  nostris  moveor^ 
sed  olinmattis^ibusdam  rebus.  Permitlo  tamen 
tibtr-^^^^^^i^  V^  malis:  si  velle  te  nobiscnm 
viver^  intcUexero ,  non  dubito  facile  perfici  posse, 
at4ionesta  conditione  inviteris» 

rNofhiamutm^i  commendo,  de  quo  sacpe 
cbnstitui  ad  te  scribere,  sed  nunc  plus  erit  in  meo 
testlknonid  auteritati^  cnm  ipse  proficiscatur.  cum 
in  rfiis  litteris^  tum  in  studio  luris  fehciter  et 
optima  cnnp  spe  ifersalor.  Assiduitas  eius  etdili- 
genlia  et  modestia  magnam  Undem  habent,  eique 
singularem  benevolentiMn  in  hac  nrbe  praecepto- 
rxxm  conciliaruni,  quaeso  ut  enm  proceribus  civi- 
tatis  coromendes.  oi  ix^9^'  ^^  didaxfig  evaBJioyg 
scripsenmt  ad  kDpecaiorem,  et  postulant,  ut  con^ 
stitnat  tempus,  inlra  quod  velit  movere  ahquid 
contra  nos,  si  non  constituat,  seipsos  esse  motu- 
rosbellum.    Vidcs  quid  paretur.    Bonevale,  lo- 

stridic  Non.  lul. 

^  Philippus. 

^)  de  coeoa  dooi» 


8M  EPISTOLARUM 

Ife;^|M-  (imi^  fort.1».) 

C^turtoTU  midarh.    - 

pfin.    SlrrtaiJj  pur,(,   umcio  gua  de.cauju,  Mtl«n, 

.  cinn.oaiiM^  ■ub(cfip>«rU^«/.rMiAMr;:  nou^iti^kMMa. 
plito,  i[r»m  non  ante  enuunt  (55*.  ■crtbi  poluiiM.  Ouii 
lOe  ceBUtrio,  cul  i&\^iU;  fuuHl,  plMie  tionfinM'.  Vltfe- 
lurpcrlinereidaiut.;lS|l5  ,;       ,      -    :; 

SDtaii  »»Oitfr,S)^»J,(j»»r]t,  ,,StKtnwiiii,s|h(n'. 
gre  ;E»ic..^lui|itmanii.  ,<,iKicao|)l  i4i,in',lt.,£.  ^(^(1 
wtmtrft,  bof  (l.,e.  pt!>  ftltjl  jiemliif)  uitfni^lUn  ilnn, 
^nb  iti)  bocd  e.  (S.  fo  rifl  liie,3tit  bitftnol-dot  Itittn 
noQtn,  nittt  oljnt  3fntnj,Bii  (afltn  w»Utni  ,^,..;  ,    :' 

Itnti  tcftiii^  pnittD  ,£icii^<n:ll«^  &  &  M 
ettmptl  in36ratl  anftljtni  ,l)s.ip.(iii(()jwti|ine'Jila^ 
un»  Siottteoiiie  a'in<f<>>^:i>>i>'0n^,^.llft:tie.'9top|)ir 
ttn  nittt  t>ie,^^«gi.4me  fhiMltfgowflK^rlU^iSliae 
nnb  anbtrt.  ..,  -..,  ,:,,,j;yj" 

9iiin  fyiim  bit .3>tp|)!)tttn..il)ce,'e()i4ltC::9itoi>t,' 
cbet  fit  finb  nt<()t  aleiii  Ji:in^«ti»fea,:fwi)tniiim^ 
ftn  ^auftn;  ^abtn  »i!),Stomm«t,.ii(toWci)tt»,|«(ntlO|. 
8t^6ct,  mic  Bott  jii  «lift.fpcot!):  btint  Silzi)  i|l 
nii^t  baS  &u^trti(^  SSJtftn  unb  Gtctmonien, 
fonbtcn  alliiit,  fo  taia  bioSBiIt  IJtlirt,  l(t  cint  rtdjte 
Sirctjt  filc  unb  fiii,  ba  ISotti»  »oct  i)l,  unb  cetitct 
@lanbe  unb  ©t^otfam.  TOxc  bitft  Xica)t  ift  tinc  3^it 
rcinec  btnn  bit  anbct;  btc  ^A/tt  micb  oft  ifitlmnttlt; 
nnb  lienMi;)  bucil)  Sott  mitbtc  tclloctt,,  unb  till!ira1l$ 
roo()l  bti  ben  ^iUigtn  'eStbctdmi  «rtk  Si^^^n,  mic 
bcnn  bie  a()o|icl  ooc  G^cijli  Xufccjliiiuna  »itl  ti4ti<!)tic 
iSa!)n  ^dtttn.  SBio  nun  (3}otte6  .ffioct  iji,  bn  ^-0^1^, 
wit  @!)nfhl6  fpcit^t:  oves  meiie  vocem  jti^am  i»i- 
diont,  mtint  ^iiiiiaft  !)it>n  neine  i&timmt. 
Sacum  ftnb  alit  ct(!)tgldubigt  unt^  ^ottfiit^ti^t  in  bic 
ctii)ttn  Siti^m,  fit  Hticn  liiitet  biif9)5^'obitT>ci  bcn 
Unfttn.  et  il)  ititi^ iuntit  tm  9a|>fl. gcnitfinv  abif' 
oitl®tu(t  ftnb  fi^mai^  uib  nttbnntttt  gnbcftn.  XMer 
felbigtn  Xttittl  finb  uin  bntd»  ISIottti  Snabt  ttnni  lld;' 
tet.  £agc!)6tcnnunjnbitJiici^aIt,  f<  fol(i)t  iSot. 
trtmott  unb  (9abt  ju  ilitfftcnig  biav^tny  fte  finb  un= 
tet  btm  ^apfl  obtt  .bti  onbtnb  ..iDtt  fBttfblsnl  obti, 
nnb  (bit)  fo  «otttl  Soct  nitbammtn ,  «tlibitn  nid^e  in 
bit^it(!iai,  fte  Onb  n)0,^t  woain,  bti  bem ^p^  obtt 
bei  anbecn. 


'LIR   VII.     1.836. 


m 


*)  Forlaite  MelanlbOB  baec  Sbtrhardo  v,  d,  JDoim,  n^upt' 
tnani  ju  tti|fita4''  acriptil.  iFoerilemann.) 


i?»  ''«"«W.fiKSti.^.winim  (MibeK  itn  ik^  boi 

ilOnii.cBorism  Jiinijrnii;  liJliitntoif  iiiwi*  f^9tt»r'ui» 
ntcdt  ton  b'r,»«i»tn:tt*tm4Sict^m-  3c!|:^I«'iSi, 
ti,ai ,  «xllyn,  JliiiHBfiuo,-  unb  'Jh^ufiinnS  jHci)t(l  ^ 
iKii,  imb  biL- .potigc  jiiKfjp;  i,«.i((  jltj  8)j[,fVircij(i^.iB.' 
lit:  0<in  -J.>a|i|},  it(l)«,-a,ouiii  ju  ®iinr«i»  !*n  tfntfrAkt-' 
btriti  »1(1.11 'ilcHffln  jtja„t,j,f,i,i(^„i(l_  j(,fi,g[^^j;j 
im  «updlictitJi  (Sibiaiiitijnil  «tn  ecreitiiJmrti  niilitjeifli 
ijleicl)  fiiib.  aifo  i|i  unb  ()((iljt  eint  cteljFrrtnfgc  Sit»; 
i)tal»4  bj<i«l(>ii  cint  3itt  tiiiiini.lflstianii^iintin.- 
.,n.i.,f>DS,!l))ir  «btll  btifii8ifH,6ftlniii<l;(;  |j*i^(ftfani^iiif 
!)at  ilttl  (Sntfi^ulbignng.  .etfMi*  «>|.tfoI8«i  fit  bk  ci^l 
BcljK,  nictit  alleiniu  tincm  fonbeiftin  oiHcnatfiWli;' 
niie  i^mm)  ift,  uitb  crainibm,  ble  6!»if)en  birtot.' 
l>™  •).  Siim  anljern  Iwt  bec  aupctli(I;c  (SeOorfli|ifci(i 
SMoiili,  unt>  macden,  S»cnfc!,(nfa|ung"  ni«)(  «Ttdiin 
»4  em  ¥ci<lkr  tliclklj.nfirtiiioiixii  f«nef..8ift^off(fe* 
lj«t^,.tioniit  i|1  ei;  ni((it:pon  btt  t()e(|l[iif,tn  «ittfirti'*'' 
9<fal(en.  @o  finb  ojit  tiMtliig.  aUCieit  (ntn  .8t()titf#" 
II»  |ie  un5  njolliai  a«n[()nim,  tci  (fl,  ®o(te6  ffiortnift 
uerfolijcn,  ,:    .  ,  ,  ;  ^ 

aSeitir  fiojt  mon:  ift  jnMc  Sirdje  gtiriftn,  fr 
tonn  bo6  jBctdol!)  o».  iMitiec  atficilt.  nidjtiinveclit  »« 
■«otnjott:  otjlficS  cicljlt^R^t  Ifli  unb  bleflSe^,  f(l'|-S 
b(uno,0  auit)  etbtoticn  boiia,  tie,,,,  ',»  fTiib»i& 
olIeuibii»ifd)iJlfi,Ditvfinl)<.  ttsflnbati*  tiittit* 
uno  avtult(!)et  (SSebredien  in  bet  «itd^tn  aenjtfeii,  uib 
rattben  no<^  i,ettbi!iMn9tt:|inm!)((t%t3'ri»Jnn  boS  (BiJi 
lioll;  Bon  («ibec  Seftall,  bie  Wif  f,it  Stc  KoMtnjJI-iiSf 
em  guoufamec  m»tnwi);  ilHfi'i'Juim-d7r'Sil|WTon(ii 
auf  eigenc  ttioal;(Hi  (»«tc6»i(»fl(  «(«t-tSiijlttS  a}iftij(j 
ucii,  btt  S»iii(irouc(]  mit  bcr  SS«'<(itt,  btt  .9ittW 
bltnfi,  uiib(mbtr<6,  ba4id,nid)tj5(,(,iiiCTn. '''  "'- 

aSec  nun  beibcc  (S(fio(i:biioild;ta)C()Hidi.,.  btrJHi 
.  mt  oon  btc  olltn  Jtitd;(,  ()atsi,i!(6  bi/olte  SiW 
olfo  BtljaBen,  fonbtimdijt  tiiicn«i(ilitont()  .fii»tii,'Nt' 
in  ber  Jticcije  einoetifftn  ifln  Srt  btii((cn(t  felit  S)W' 
lcauen  fejen  aitf  S()r(ftnm ,  unb  fodit  a(fo  butiti  (SW 
(lum  aSeCijcbuna  fdnet  eiinbt,  nicfit  ooii  nitsen  tiaeMT 
aBiicbtattit,  btt  faUt  oid;t,t.on  bet  tectittn  Jtirckc,  fe»' 
betn  (a(ite(iien,gSipl>taii<(|faaen.  -  ,     :  l." 

:  l5e.S,,mpl(e'ii<!)tnfoci6«tr'«fl)lMI'«*JMBt 
iSm  )>  *it.*\li)'  »0«  tiiillt.iftlW  jii<*«iS«S; 
batnm  t,iinn,,ee  IHamifMtitilflt^i^-^sSt 
mon  foU  «iK^  iuU),8Bett<):'nMi)  l8«ttS«ll)rtitiaj(ji 


*}  VidclDr  in  aninin  blMiaac  Aatliiap'ialai^«a '  MdiMiiM— ^ 
ani  pulahalur  occidiiae  loaDncnt  Scbanaiutii .  auod  ei  la- 
iberoi  obtecti  in  epiat.  icripia  d.  il:  lol.  1535. 

1)  eleni  Forltute'  (l(en,  HHftcbtn. 

*)  i.  o.  unb  l^te  HBttle. 


EPISTOLARUM     LIB.   vn.     1335. 


886 


Summa:  i^  btrt  bnn^  OottfS  Onobe  nt^t  oon 
!»  4^iftU4Kn.  Jtitt^n  gffaKm,  wiH  au(^  buir^ 

mJfitTlfsmtstimthtn!  t»itfi^r^i(^9(  fdittti 


@()tt  n>ill/  tn  fo(cf)em  SaU  ntc^t  anbeird  vatben.  @o  etner 
in  einec  ^facc  ifl/  ba  er  nt4|Mt  beibe  Qefialt  baben  maQ, 
will  i(^  md)t  vat^en,  ba^  ec  oon  SBeib  unb  iCtnbern  (au? 
ft<,  t^nb-^Ne ISretvfltthtttTt^'  m  Ccr^o^ta  Wr.ac^tc; 

bi(|in  i^.;^Kift;,  misertcanatum  m^tgts  l>olo,   tfuam 

}i#^,oect^;«SSaett  itebein«th$etl''8R^ttt4n(^<  1  ^(fi^fJriifrw '•- ®o  mog*''at«^''rtHef 'jufcfeb,en  fepn  niit 
^  Hmy  l»eiinr»M-«oond«tiliiprdtt'(tto(^elf  0  ei9ci;  ©«Sfilt,  ba'Kim  ia  feinec :9>favce  nic||t  beibe  wtrb 
fS^f^Wwftttl^Ji^ttWifBifmr-^pWw*^»»^^^     Qntid^t,  unb  bec  gebl  an  tl^ifltit^  rfl.     ©enh  man 

iffc*ij^w  be»fltiiSi5»ff«9p  il^*et*Wb«rf;iBmuo. 

mf  iis^  \mt^M^fOt^oififfiwif^'i^mitiixm 

Ifiifii^v'  >iifl<  «ttt'Aic<^e<tiw  Bttt'  ceftKir  tfl  «itilii 
ti,pa$ gXipbniwtr fteafefi «ri^^^p  oehl^^ Jtiir^ 

fm-  cift^i^rfi^itlbi^  f#;:  b«il$K"®V{(a¥f 

«JM:'^^''»*^"'"^  •'»<<>^«'®*'<»&  ^^«'«IjTaf^''», 
^'n^^nj|i;rSi>inftm  9(tltnnnrt}blt(bm.i''l0{{ff^>^t(r 

tnmnQ  wirbecum  beutfci)  fiellen ,  boS  t(^'lii't^iitt^ 
tf,M«J(^iW»bif08f  (i^IfccljeniJilfiraOrfifirp-o  n6« 
;i;{j^.)tt(i((feit)iQ«<^;  hemffm^mW^^  Wj 
jr  ^ebuQd;  iRr  4SAfAtW'iM  ^iHm  Mm 
'^(i>  (^laitbvl /  ni4)t tfon.ikgilit%c^'SSifttftlg^ 
(ef^,  «>^,|(^e  ®0!tti9«faQi(n^'4mb'ftaHitmf^ 
^A-'j>b.wic  gk^  m^  ji)rifcilS)"4^  KntfiiVfdmtitm 
k(i.c;:^I(^r3(RtMci.mb^':Ritt-:jel^'-6^ifl  it>1|reti' 

ftjjll^v.^r  .-•;,ji  ;V','r  ,i:^  ,!!!.)';"•   ■■'■■'•  .''';-'•!•■'• 

)tf^e^i^M^,6^a<lie  b(ib«;<S«f(i!^eti  >gedi»t{ct  ^ 
^firfl>(ii»»j%i0  i«t(|ttf ')i^  f«ft(|«»^  drfo-  0eo(tiiirt 


i»«it'^,.n>a|>et(  ni^t  ^fi<'ijfllBerp{|itH|  lihr^tec  e«b*^e; 
ii»iii:,r-^riK!gef¥tfgt  nJilcb,  bafferbamr  0etro]l  antwocte 
nnb<  betmhtf; '  Qtft  rtian  fcagt;  b(icf  moii  TO4)fontn>octm  y 
benn  |>etcu$  flfci^':''pdtimtes  sicunelu/fi  rotimta- 
tei6  3e&  tSmn'm\  liHirv^otrHi  liHi:  leibmy^foQm 
i«((|f4mgifi>»*crtVa|tfIaiifeii-='-''^'"'  ^ '-  • 
W'^i\^vl^mtii1^t'e:  eMt^  kkti  ttnb  'einfdU 

!  tig(d;aNb(nf»rt  m  b'i)t~  Jiic^i^R^itnb^^^dhc^'  bed  ,®dcca; 

'  mmtS.  ©ott  tc6fie  (S.  6.  feltali(i).  @,  @.  riollt  mic 
baira(mb®(^n!b^iR>"gttt'9altiht/  unb  fb  @.  @.  iDeitec 
^i<«on'Uitt^«r'bt^ut{^'Vo(It;'  fiJilTmo  oielii^  fann 
8cd»ifi%(ib^''®olt'b«W9t'®:d;-  '' 

•  •-••  '!-..-r.v   '.i:--.'      ■'■•■'■•'(Qfto.'®)  "     '     •■■■ 

-■.i.'."»,ri':   :••?  ■  ••  ■  ••  "  ■  »i)iffiger 

..'.;;■...'■-  f.      J  •■         '    Phin^inis  Melanthon. 


'rf 


*f. 


K^fef»i»<n5niW^e//i««i^  1i#'««bidittl)oHtbec  "il« 
"  i?^»iir/ai^»iQ''i®'  i|^I«ir'W<m)»i>{:'etf)ai^(eH; 
rib#  aa|?  a»»w8iti.n'lB«r'!J&*rfVf<i^  *)nfl 
an9f;n  9|)#ii6k8^ot^^^i<bV'jeittb^  ^e^iibt 
»%  9^atm/-  \m  bpd):fliu^t  iaBe0  gAot^m/'  bmii 
^^j«;.,a)te,SNf<l  9<Ntra.-  ;!^'nlaf  [mafcT  ec  v\6jt 
ieti,'  bof  ba$  SSeiJlhja»S'¥ttttt'i^!jG^'  b<^b  ii^  grra^ 
^tt;j^%-ti|erbnft9)atlniinb;^bi9i^'blrtbm;  unb 
bf  9|^  ^&()f « (^m  tknii  bfibe  ®efldt.  •Dertit 
oiR  ^^V  ^««IWtJL^iib'  bCIBh  ID^e^,  tRotf^ii  am  9tm.' 
^;^ie^jebim^1]^iiBn!^{nbech  f(^u(btg  getoefi/  bajit 
»tt  mef)r  oerppid^tet  ()at  benn  ju  Seremonien.    3<^ 


'  Ni»;.t£8at 


»■  m    '■.■ 


i .         ••  • 


16.  Iril. 

I^f4^tj^ei^^     :  adiMaletrithonem» 

»■      '   '  '  s 

'  't'  E  CaJ.  Batari 'VoI.  IT.  p.  tH^:  Partem  aliquam  huius  epi- 
•[  .  'f^tfife.^x  Mi^^-yea^in  Odtf.tilHiSt  Seckend.  in  biaf   ■»»>- 

"    IMoiia(n'pc^(ninaretrt  'epist.  cHila  baf)es  in  Manlii 


?.,-J     •.!  •.■■■'.»■ 

•  ■■  .<  ■ 

ImU  S>ilin^^d),  mendost. 

•  ••  i^r  ifl  0cbot(}cn  wortcn  tcn  t)rr  ju  mtafcn. 


bist*  Lulh* 

'o^ru9u$  elc. 

farrag. 

rrprpk^^-  «Om  *p<i|;tirp£Ktf'ia' cdtf.  ^Gotfa.  40i.  p.  105 b. 

- :  •;.l»y(i^;,;,,^&^^^      s.  n.  p,  ♦) 

Sero  Tpiihir  «pjstoki^tCDi  tBdflkAeftt,  qnteim  nono 
Kateudaft^^yrdediali;;  'ScripsiMiim  haec  septinio 
Idps  tutii  t^'*'i)'t'^  oumctHidQcrimt^  tnam  acoepi^cm, 
cuJMB^i  istA  C«t;rc9ti(to; -'  iitJ?JA-NormanniaetPi- 
c;^fjdi^;p9D  hoscjeidies  didteotxiiii  habiiif;  Vorraeus^ 
q^^  fefti|lai^,;CSnfcstinf 'eo  ptofisCtus  estJ,  et  quia 
lirtecac  Iumduoii  ohsfignatfle*  er^Mv^lnetniui  poluit 
tuto  fpmmittere.    Et^e  Tetua  eC  tisu  ecclesiae  cst, 


*)  Accepit  Mel.  hanc  epiat.  d.  4.  Augusti. 

**)  Videtur  Mel.  aliani  etiam  epist.  praeter  illam  d.  1.  Aug. 

1534.  Bellaio  scripsisse.   Inlelligitur  vcrOy  Melanlhonem  co« 

dflm  tmijpore,  quo  Slarmio^  acripsiaso. 
^f**)  Men«Josa  haec  vidtnlur»  nam  in  fine  episloli 

dicilur  d.  16.  lulii. 


scripta  csse 


B87 


EPISTOLARUM    LIB.  VII.    t5«& 


888 


iinle  eas  a  Langaeo  et  Cardioali  fratre  lectas  ^%%t^ 
qiii  tum  cum  rege  erant*  Quare  nec  omnia  scri- 
bere  possnm,  qiuie  vos  requiritis,  nec  tam  pruden- 
ter  deliberare ,  quam  res  ipsa  desiderat*  Dif&cilis 
quidem  deliberalio  cst,  sed  tamen  nccessaria  reli- 
gioni  et  Evangelii  incremcnto,  Itaque  breviter 
tuae  epbtolae  respondeo. 

Caput  tuarum  curarum  id  est,  quod  metuis, 
ut  huic  genti  et  ecclesiae  prodesse  possis,    rebus 
tam  periculose  concitatis.    Primum  enim  hpmines 
p^multos  es&^  proiectae  temeritatis,   qui  aut  re- 
pentinis  aut  periculosis  consiliis  utuntur,  aut  fana- 
lico  spiritu  agitantur;  id  vos  re  ipsa  nuper  in  uno 
Gailo  comperisse ;   deinde ,  fore ,  ut  minora  qui- 
demvobis  condonentur,  graviora  autem  vel  promis- 
sis  meliorura  rerum  vel  importunitate  aliquaoppri- 
mantur;    et  quanquam  isla.snmma   sint,^   tamen 
esse  *)  futurum  te,  si  spes  esset,  posse  regem  prae- 
moUiri  hac  congressione,  ut  aequior  esset  in  ma- 
turanda  et  confirmanda  publica  Synodo.  Exposni 
haec  amicis  meis,  quorum  communis  causa  agitur; 
literas  etiam  tuas  atque  Buceri  dedi ,  ut  legerent. 
Video  enim,  hoc  pericukim  etiam  ad  me  spectare, 
nec  quidquam  velim  accidere ,   quod  te  indignum 
essct ,  et  quod  Evangelii  causam  et  Christi  gloriam 
perturbaret.      Itaque   priores  etiam  illas  literas, 
quas  accepisti ,  Langaeus  vidit ,  antequam  mitte- 
rentur,  iit  ne  quid  scribcrem ,  quod  non  probare- 
tur  et  alienum  esset  a  regis  vohmtate.     Quod  vero 
rci  ixHrov  ov  navv  roig  cjttoi;  avfupioyel '),  tu  ne 
secus  intelligas  atque  ille  scripserit    Scripsi  tamen 
ego  tum  ex  eius  voluntate  et  consensu,  scd  ita  esse 
interpretor,  Langaeum  de  loco  Synodi  scripsisse, 
ut  ostenderet,  regem  ad  caetera  prope  orania  facile 
consensurum,  quae  a  vobis  proponuntur.    De  loco 
autem  concilii  posse  oriri  controversiam  propter 
varietatem  et  loHginquitatem  regionum ,  ui  intel- 
ligeres,  regem  neque  a  te  neque  a  vcstris  dogma- 
tis  magnopere  esse  alienum.      Nam  eadcm  mihi 
ium  Langaeus  constanter  afdrmabat,  sed  iam  cum 
rege  est.     Quare  ad  postremam  illam  partem  pro- 
pter  haec  nitiil  habeo  quod  rcspondeam,   et  sem- 
per  credidi,    secretam  fore  hanc  consultationem, 
ut  rex  suo  regno  consuleret  et  minore  cum  pcriculo 
statum  ecclesiasticum  corrigoret,  et  illa  supplicia 
constituta  fuisse  non  in  pios,   sed  advcrsum  cos, 
quos  etiam  ipse  censes  cocrcendos»     Quos  autem 


1)  rsie  dedi  pro  «t ,  qnod  in  cod.  lcgiliir  et  menduin  ett 
'ti  scripii  pro  avfitpmw^  quod  i 


t)  9vfAipti>yki  scripii 


Iwbct  cod. 


nunc  in  consiliara  mthl  adhibni,   qui  non  nmltt 
sunt,  quornm  fides  sit  explorata,  fai  omnes  mecnin 
sentiunt,  ut  veniasi  idque  necessarium  esse  in  hoc 
rerum  statUi    Nam  quod  dubitatis,  posse  hacn- 
tione  adiumenti  aliquid  adferri,  facitis  id  quidm 
prudenter  ob  diversa  horainum  studia,  mult]]^ 
cem  voluntatemj  et  ad  versariorum  potentiam,  sed 
ut  concederem,  nihil  profici,  quod  non  confidoi 
Rex  tamen  ipse  non  est  exacerbandus,  cuius  Civor, 
ut  fateris,  necessarius  est.     Nam  quod  hucnsqiie 
hanc  causam  soliti  sunt  ante  cognitionem  praeda- 
mnare,  eo  venit,  quod  panci  reges  sunt,  qni  adiu- 
tores  extiterunt     Quam  obrem  recte  iUom  ad  ex- 
tremum  adiecisti,  unde  coniiciam  praemoUienduin 
es&t  regis  animum,  cuius  benivolentia  plurimom 
sit  adiutura.    Veruro  si  nunc  npn  venias  postquam 
aliquo  roodo  consensisti»  postquam  ille  literas  sua 
manu  consignavit,   ad  te  misit,  et  legatos  ad^idit, 
cum  quibus  tuto  venire  liceat,  vehementer  metuo^ 
si  negares ,  ut  id  aequo  animo  ferat.     £go  ita  exi- 
stimo:  si  haec  occasio  ante  annos  decem  oblita  es- 
set,  libenter  arripuisses.     Mnltum  est  enimultro 
vocari,  favere,  adiuvare  quantum  Ucet  wMmiVn 
cognita  causa«     Nam  si  cognovit  minus  est.poi- 
culi.    Quare  obfuturum  est  plurimom ,  si  rex  oe- 
dat,  aut  sibi  fidem  non  haberi,   ant  vos  vestrae 
doctrinae  pariim  fidere.     Nam  in  eam  partem  in- 
terpretaturi  sunt  adversarii,  quanquam  ineaspm 
sententia,  ut  existimera,  et  prope  necessariom  esse 
religioni  et  Galliae,  ut  regia^  expectationi  satisfa- 
cias.     Non  euim  est,  quod  metuas  iniquorum  ho- 
roinum  potentiam,  qui  pro  Christi  gloria  quicquam 
sibi  detrahi  inviti  patientur,     Rex  ingenio  est  pcr 
seacuto  et  prudenti,  et  natura  facilis,  et  llboiter 
admittlt  rationes,   et  hi  ipsi ,   ut  ex  Langaio  an- 
divi,  tuos  articuloSj   qubs  misisti,  prope  magno 
consensu  coroprobanint,  etpauca  quaedam  attexne- 
runt«     Credo  si  adesses,  si  praesens  regi  per  intcr- 
pretem  loquereris,   et  rationes  vestras  exponeres, 
mirabiliter  eum  inflammares.    Multum  valet  bons 
de  aliquo  existimatio,antequam  causa  opiima  cegno- 
scatur,  etmagisad  Christum  intelligatar  pertioe- 
re.     Neque  eiiim  sic  debes  cogitare,  dissiraulanda 
esse  quaedam  in  hoQ  principio»  et  qnaedam  conc^- 
denda.     Imo  rcx  tuara  fortitudinem  in  rebusgra- 
vibus  magis  laudaturus  est,  quam  decUnationem. 
Barnabas  f^orraeus  *)  qui  nunc  ad  te  cum  Hteris 


S)  Bnrnab,  rorr.  et  ^uae  •eqnHmtnr  legnnlur  etim  io  M» 
lii  farr.  1. 1. 


889 


EPISTOLARUM    LIB.  VII.    1686. 


890 


et  mandatis  reg;iis  revertitur ,  sic  *)  est  de  rebus 

oinnibus,  <]uae  ad  stisceptani  abs  te  pacificationeni 

attiide^nt,  stmpli^sime  edpctus ,  mihi  ut  supervaca- 

nfeUin  videatur  scrlbtr'e  *)^'  .'jiritlscttim  eum  prope- 

^i^ ; coiisensuturo  '\[    I tji*qie^' W,-  ^dbbrtdr  atqtie 

"^lJtCnSirislum  bbits^^  rei  gerendae 

*  ijditet  mortales  omnium  pulcberrimae  ne  deseras^, 

'Vale  exjCocceio  oppido,  die  16.  lulii  1535  *)• 

'  Tuuis  tibique  ex  omnino  addictiss.  Guilielmus 

-  Bellaius  Lan^ius. 


_  I  • 

^ .  i  - '  i 


' .  '1 


5ip.  1244;: 


1 6.  bil. 


®o  nun  befldnbigc  SScfferung  mit  cinem  obcr  mcb= 
rcn  ju  l)offcn,  ntJget  il)r  bennoc^  ®nab  erjcigcn,  bcnn 
ba6£atferl{d)c@bict  a\x6)  cinc  ^a^  \)xmn  }ulafTet.  ®ott 
bemdl&r  (S. '®.  dilejeit  gndbtglid^.  Datum  JBittcberg 
%m(dit  'iSd(^DiV?sibhis  Apdstoionim  1635. 

@.  ®. 

wifliger 

Pbilippus  Melantboii. 


-r- 


No.  i2ft5*. 


18.  lul. 


Eberhdrdo  a  Thann. 


•{■  Cx  dutocrapho  Melantli.j   beuevole  mecum  communicato 
a  Dom.^ohiliis.  a  '^rhahn  in  Thann  propc  Fuldam,    (Ko- 
'-t  l»S^'U>^isch«iKilmm<:rer).  I'  / 

^biM  %^^mim  m^  %^  s^on  der 

Tkann ,  HaubtnK)nn  $tt  Isctiacb ,  meincnt  gunfligen 


i/^ 


S^mw 


■flOlclW  toiltige  JiienPe  aut)i>r.    'eJeprenger , ''  ©^renDeftcr 

•  *S^  S^anbtmann.  5d;  "f^ab  non  ber  ffiicbertfiufer  @traf, 
tabon  S.  ®.  gefc^vieben ;  h\ft  Theinem  gftnftigctt  ^crrn 
DWetoi*  Wffrlim/Qt^W,  nnV fftbieguttfer  SBrtenfcn. 

"Si*  rel^tferliofen'^fornc|!V  b&  ni6)t  fdjcittbotlid)  Urfa^ 
'<|fen'fc9ft;  ba^  beffdnbf^c  Seffeifundp  boffeh,  unb  bic 
bWt  S&rebetWuf  ctn{)&ng?n  (iut  befJfirtifcfn  in  fibev^ 
f^cfferi  83cferintriifi,  t^tidtl;  Urtb  recf)t,  bie  ^d)er»)ff 
Ce.Wc]  jut5raud[)en> /au8  Urfai^cri,  bic  (S.  ®.  felb 
bt^mfcnftfnh-  ■  Senri  6.b  fxc  QUiii)tim  anlrre*  Tfrtif el 
^Stftti,  bcnri  ba^  fte  bic  i;inbcrfauf  *  bamtiiren  unbab= 
^tfntriV  f*>  n)dr  bennbjd^)' Plas  [Potestas?]  fc^ulbig,  bems 
"fdbigcn  fd)&b(i^en3rrt^\im  ju  m\)xm\  baju  aber  fjaben 
■fic  o^  tnei)r'b6fer  5Crtffet,..unb  finb  Qcmjiniglicl)  alle  sc- 
■rfitforf.'  $)chn  biefc.TCrtifet  ITnb  sediiiosi,  bap  man  fci» 

•  'ttfit  @ib  (t}un  foO ,  buf  riiah  nicf)t  eigenS  [eigentl)uftt J 
-^dbcnfottac.      ■'       • 

•"'  "  9lun  ifl  beS  ©ellitt  S5efettntnip  feljr  fred)e*  SBic 
bic  |)crfon  ijl,  waS  fein  SScfen  unb  ©itten,  baS  f6nnen 
n>irni(!)t  tt)i(fen,  bdjufirib  bie  itt)een  rciapsl,  ber  brtttc 
fd^efncf ;  ats  fe^'  er  diiB' (Sinf dlt  ttrit^erffil)rung  fcineS 
©AwdbctS  bajii  fotnmcm     '' 

4)  Manl, /ii« ,  mrndosCi    (l'anlo  po^l  a  pro  e/A.t,) 
5}  -  MaoL  <t/i//enfci  iiDnffili»^ 

6)  Sicsatii  diAliiicie  kcripluni  cst  a  Bayaro^secl  pro  eum  scri- 
benduiii  ei,  \ei  eum  eoy  nixi  putea,  fia\arum  aii(|uid  prae- 
teriisse.     Manlius  verba :  praesertim  etc.  uon  liabet. 

7)  Manl.  differas* 

3)  Manl.  VaU  ex  oppido  N.  die  16.  /m/iii  1535.  Sed  Bel. 
laius  ipse  supra  scribil:  sc  septimald.  lulii  scripsisse,  i.  e. 
d.  9.  lul.  -^  Puto  euni  epistoldni  scrihere  coepiss^  d,  9.  lul. 
aed  eam  finivisse  d.  16.  lul. 

BIelasth.  OrcK.  Vol.  II. 


Studiosis. 

f  Ecod.  Bay.  I.  p.  986.  et  cod,  Basil.  S9.  p.  126.  Quani- 
(|uani  Melantbon  auctor  es%t  iion  diserte  dicitur  in  cod., 
tanien  boc  seriptum  bic  praetcrmiltere  noluiinus.  Inio 
.  omDca  .scbed<i8.  Academiae «  lenae  editas ,  bic  dedimus, 
quippe  bacienus  oninino  ignotas,  et  fortasse  plurimas  a 
'  -  Melanthone,  printipc  doctorum  lenae  tum  docentium, 
cpmpositas. 

Reclor  Academiae  f^ilebergensis. 

w 

Domini  Doclores  et  Profeisores  existimaruiit,  ad 
suam  fideiK  pcrlinere,  ut,  quantum  possint,  con- 
sulant  vitae  scholasticortim.  Cum  igitur  intellexe- 
riht,  noh  salis  tutum  esse,  relinquere  adolesccn- 
tes  in  liuius  aeris  contagio  *) ,  delegerunt  locum 
salubrem  renani^  in  quem  bona  pars  Doctoruin 
et  Professorum  scccssura  est,  Etsi  cnim  hic  terro- 
ris  ct  *)  trepidatlotiis  adhuc  quidcm  plus  fuit  quam 
mall,  tamen  periculo  iuventutis  magis  movemur 
quam  jDOStro.  Itaque  si  qui  scholastici  tenentur 
studio  nostri  ^),  his  duximns  significandum  esse  hoc 
consillum  nostrum,  ut  se  qiioqne lenam  conferant. 
Si  quid  videtur  incommodi  csse,  quod  longius  sit 
i!er,  compensent  hoc  alia  oppidi  commoda,  et 
multi  invcnient  gratuilam  habitationem  in  Mona- 
slcrio  ciiis  oppidi.  Studia,  ut  speramus,  mvita- 
bunt  aiiquos,  quosetiam*)  movererespublicadebcl, 
ut  frequentiam  Hteris  ntilem  efGcIcndam  esse  du- 
c*'int.  Non  dcerunt  officia  nostra  studiosis  uUo  in 
genere.  Monemus  itcm,  ut  qui  hlnc  dlscedunl, 
fidei  suac  rationem  habeant ,  ct  creditoribus  satis- 
faciant.  NonnuIU  per  hanc  occasionem  discessus 
in  platels  armali  incedunt, '  el  tumuhuantur.  De- 
cet  autem  studlosos  ^)  hospitalia  officia  raeminissc. 
Ideo  praecipimus,  ut  dlsccssuri  modeste  ®)  se  ge- 
rant    18  lulii  1585  '). 

1)  Cod.  Bas.  contngione,  S)  Cod.  lius.  ctc. 

8)  Cod.  Bav.  nostro, 

4)  quos  etiam]  Cod.  Ras.  ftos  eiiamsi. 

5)  siudiososl  Cod.  Bas.  scfiolasiicos. 

6)  Cod.  Bas.  honesie, 

7)  Diem  et  annum  oon  babet  cod.  Bas. 

57 


8»! 


EPISTOLARUM     LIB.  VIL    1656. 


No.  1286. 


20.  Iul. 


Amico. 


Epislol.  lib.  ir.  p.  548.  (Edit.  Londin.  lib.  II.  ep.  568.)  — 
Forma  loquendi  non  videtur  e$st  Melanthonis.  Si  fero 
eiuj  est  epistola,  anno  1535.  scripta  est.  ** 

Amico  cuidam. 

S.  D.  Senatus  Genensis  rogavit  nos,  nt  pro  eis 
supplicaremus  Illustrissimo  Principi  nostro ,  ut  re- 
stitnatur  eis  ius  venationis  cniusdam,  nec  leves 
causas  habent  cur  hoc  petant.  Nam  et  equltes 
nunc  in  vineas  ipsorum,  cum  damno  publico  ir- 
rumpunt,  et  gramen  certis  locis  usui  fuit  antea  ci- 
vibus  propter  illud  ius  venationis.  Proinde  scripsit 
Universitas  ad  IUustriss.  principem,  et  causam 
iUam  oppidi  de  nobis  bene  meriti  suscepit.  Nos 
jgitur  rogamus,  ut  hanc  causam  pro  vestra  huma- 
nitate  snmraa  adiuvare  velitis.  Scitis,  quale  sit 
oppidum,  et  quantum  referat  hoc  tcmpore  volun- 
tates  talium  hominum  devincire  omni  genere  offi- 
ciorum.  Potest  autem  in  hac  re  Illustriss.  Prin- 
ceps  gratificari  ipsis,  sine  suo  ullo  incommodo. 
Magnum  beneficium  arbitrabimur  nos  accepisse, 
si  diligenter  adiuveritis  Genenses  in  hoc  negotio, 
quos  scimus  magnam  in  vobis  spem  suarum  fortu- 
narum  coUocare  solere.  Nos  ut  erga  Genenses 
grati  videri  studemus,  ita  dabimus  operam,  ut  in- 
telligatis  nos  erga  vos  fuisse  gratissima  voluntate. 
Valete  feliciter.     Die  20.  lulii  ex  Witeberga. 


No.  1287. 


2 1 .  hil. 


Concionatoribus  Augustanis. 

Edidit  Walchius  in  opp.  Lutfa.  t*.XVII.  p.2511.  banc  episfo- 
lam  germanice  versam  e  textu  latino  in  msto  Argentora- 
tensi ,  quod  descriptum  lecilur  in  Seckendorfii  hist.  l^eform* 
Germaniae  ah  Elia  Frickio  p.  1190.  item  a  Walcliio  in 
opp.  Lutb.  T.  ^VIL  p.  68.  no.  27.  Dolendum  vero  est, 
\VaIchium  non  tcxtum  latinuni ,  sed  Tersionem  suam  de* 
disse.  Eandem  vero  epist. ,  sed  etiam  germanice  versam, 
inveni  in  cod.  Goth.  no.  91.  p.  93 1>,  xiin  acta  totius  litis 
de  sacra  coena ,  anno  15S3  et  sq.  Augustae  Viodel.  agita- 
tae  habenlur.  Gum  nohis  non  conligerit  textum  lalinum 
uancisci ,  hanc  e  cod.  Goth.  versionem  hic  dedimus.  — 
Miserat  vero  senatus  Augustanus  Doct.  Gereon  Seylerum 
et  Gasp.  Huberum  (d.  21.  lun.  1555.)  Viiebergam ,  qui 
postquam  comnforati  fuerant  Norinbergae,  mense  lulio 
Vitebergam  venerunt.  Primum^  Melanthonem  adierunt, 
et  is  eos  ad  Lutherum  adduxil,  ipseque  cum  lona  colJo- 
quio  cuni  legatis  interfuit.  Legati  inde  profecti  sunt  ad 
Ernestum^  Ducem  Luneburgensem,  ut  C/rbanuni  Regiumy 
eius  theologum,  Augustam  evocarent.  Redeuntibuj  Au- 
gustam  datae  sunt  literae  Latheriy  Melanthpnis  et  lonae* 
Uabes  hic  ep.  Melanthonis. 


S)en  6^rn>i^rbigen  ]ttnb  xoo%i^ttal)xU%  - 
SKdnnern  unb^irten  ber  £trx^en  }u  Xagli 
burg;   bie  baf  6t)angelinni  6|>riftt  (e^ret, 

feinen  Ueben  Sreunbem 

Unfern  ®ruf  }u))or.  SSfirbige  nnb  Yoof^Igela^rte  aUbb 
ner.  @ure  S3riefe  geben  ni^^t  aQein  eine  TLnyAffox^  fM 
red[)ten  d()riftli(^en  @em&tf)8,  fonbem  ynQm  md^  mtm 
&m^  ')/  ber^atben  mir  eure  SSriefe  ttm  biefer  be^ 
Urfac^en  miUen  fel)r  angene|mt  ftnb  gemefen.  ®o  ^ 
i^r  meineS  Urtl)eilg  unb  aSiOenS  D.  ®ereon  )u  einett 
3eugen.  ^erfetbe  rnirb  euc^  aud[)  S)oct«  UrbanS  ^ 
hzn  toijfen  S3cri4)t  ju  gebem  S)er  ^xiOQ  ^at  ff^)  gegeii 
^oct  eutl)ern  felber  entfc^ulbigt ')/  ^mit  etgner  ^OBBb 
aufS  fleipigfie  gefc^rieben* 

9){ein®emut^  unbUrt^eiloon  ber6oncorbie  imfw 
Sxti^n  t)offe  ic^/  eS  fep  atlen  frommen  SKdnnem  »0^ 
n>ijfenb.  ^Rici)  ben)egt  auc^  n^enig  ber  Ungele^ten  viri) 
beren  Jo  ein  falf(^  Urt()eit  oon  mir  fdtlen ;  benn  n>enn  i^ 
!6nnte  bie  Soncorbie  firbetU/  fo  moUte  i^)  ait^  metn  h^ 
l>en  barob  in®efal)r  fe^en,  unb  i(|)  |)offe,  eS^  fep  ber 
Soncorbie  f4)on  ein  3ugang  bereitet  S^rijiuS  looile 
regieren  unb  leiten  aUer  ^rommen  3(nfc^Idge«  34)  xM 
euc^  auc^  ber^atben  gebett)en  unb  oerma|)nt  ^obeu/  bap 
i^r  toodet  bie  oorgenommene  9Rdf tgung  ^anbf^oben, 
met^  mir  n)o()tgef dltt  ^) ,  unb  -  xoxt  ii)  ^offe  bop  fte 
ber  Aird^e  fet)r  erfpriefilt^  fepn  n)erbe«  Sd)  meif  nt^t 
xok  e8  nun  f ommt  /  bap  man  fo  fdumig  ift  tm  ^im 
menCommen  ber  ®etel)rten  /  unb  freunblic^  ju  reben  aut 
einanbcr  *)\  abcr  xoii  xotMtn  inbep  burc^  S3riefe  nit 
einanber  rebem    ©ott  ht\)\ii  euc^«  d.  21.  lulii  15S5. 

Philippus  Melanthoiu 


No.  1288, 


24.  Inl. 


Lectoribus. 


f  Ex  apographo  yetusloy  quod  habuit  et  nobis  deacopiil 
Veesenmeyerus ,  Ulmensis,  A  Melanthone  vero  conscri- 
ptam  esse  hanc  schedam»   vix  putaverim. 

Rector  Academiae  fViiebergensis  omnibus  lectu- 

ris  has  titeras 

S.  D.     Monstravit  nobis  vir  doctus  et  honestos 
Sigismundus  Masco  Sproiaviensis  pastor  JEiccIe- 


1}  Wa]ch.  (Succ  ^cgteiben  %at  mfr  nlc^t  aUcia  ^otti 

felid,  fonbern  au(6  fe^r  dele^rt  aelautit. 
2)  Vid.  ep.  Luth.  d.  dO.  iul.  1535. 

S)  Walch.  3c6  (itte  eu(^  anc^,  baf  i^t  cud^  tffd^* 
bie  6(f)toa4en  linbe  unb  mdfig  ^attct,  locil  i(( 
f otc^ei  auc^  fiir  gut  ^altc. 

4)  Waichius:  3(^  meif  Vki6)tf  ob  bai  an^  bcn  Jt{r((c> 
in  biefer  Ie|ten  3eit  gut  fc9  [faustum  legendam  p«- 


898 


EPISTOLARUM    LIB,   VIL    i$9S. 


894 


ftiae  Tetensis  in  Mysia ,  machinas  circulorum  coe- 
lestinm,  et  petivit  ut,  si  nobis  probarentur,  oma- 
remiis  eas  testimonio  nostro.  Itaque  iussimus  eas 
diligenter  inspici  a  cfoctissimo  viro  in  Mathemati- 
ea.Magistro  loanne  VolmarOy  et  aliis  quibusdam, 
qoiiudicant,  machinas  illas  utiles  esse  studiis  di* 
acentium  et  recte  fabricatas  et  arte  distributas  esse, 
quantum  in  ista  materia  fieri  pote^t*  Hoc  nostrum 
iodicium  in  his  literis  extare  voluimus ,  et  horta* 
mur  eos,  qui  praesunt  scholis,  ut,  ad  utilitatem 
diaientium,  haec  opera  comparent,  ut  extent  ha- 
rnm  optimarum  disdplinarum  studia.  Invitantur 
enim  adolescentes  cum  descriptiones  alioqui  ob- 
scnrae  in  talibus  instrumentis  monstrantur.  In 
hac  machina ,  quam  vidimus ,  praedare  ostendun- 
tnr  motus  octavae  et  nonae  sphaerae.  Addita  sunt 
ttt  alia  omamenta  in  Horizonte  utiUa  ad  metienda 
qiatia  dieram  et  noctium  ad  notandos  ortus  et 
occasus  signorom.  Haec  multiplicem  habent  uti- 
lilatem  et  conducunt  adolescentibus  ad  intelligenda 
poemata  et  historias.  Quare  gratia  est  habenda 
Iniic  bono  viro ,  qui  industria  sua  optimaram  ar- 
timii  studia  exdtare  conatur.  .  Bene  valete.  Die 
iS4.  lulii.   Anno  15S5. 


No.  1269. 


(m.  Iul.) 


De  casu  matrimon. 


ladicidin  6t  casu  matrlmoni»]! ,  cui  subicripsernnt  Lutht^ 
rns ;  tSruciger,  Maior  et  Melantbon  (opp.  Luth.  Hal,  T.  X. 
p.  882.)  quaere  in  epp.  Lutheri* 


CExeunte  mense  lulii Melanthori  tum 
aliis  dnyctoribus  propter  pestem  TVi~ 
itberga  discessit  et  se  contulit  lenam^ 
ubi  commoratus  est  usguead  d.  ll.Febr. 

i6»6.; 


No.  1290. 


29.  InL  (lenae) 


Luthero,  lonae  et  Maiori. 

Epistolar.  lib.  V.  p.  133  sq.  } 


ta^it  Walchiujpro/ie/iim],  baf  bic  fo  wa^r^aftiacn 
itnb  not^idcn  ^^cobcn  bcr  ficbc  untcr  nn^  fo  (^inti 
andcfc(t  wcrbcn,  unb  man  bcr  (ScU^rtcn  Qktf 
fprtfc^c  ^ttfammcn  glcic^fam  mit  Sficif  ^inbcct. 


Clarissimis  et  optimis  i^iris  D.  Martino  LutherOi 

D.  lusto  lonae^  et  Magistro  Georgio  Dia^ 

cono  Ecclesiae  TVitebergensis  suis  amicis. 

S.  D.  Non  sine  gravissimis  caussis  moleste  tuli, 
nos  istinc  non  tam  discedere ,  quam  errore  quo- 
dam  expelli.  Nunc  in  re  praesenti  plus  incommo- 
dorum  experior,  quam  futurum  putabam.  Domus 
monasterii  non  tam  idonea  est  Scholae,  quae  fuit 
antea.  Multi  errant  sine  domicilio:  omnes  sine 
supellectile ,  sine  libris,  ita  ut  in  castris  degunt. 
Lustravi  omnium  habitationes,  magno  cum  dolore 
vidi  praestantium  hominum  liberos  humi  misere 
cubare.  Adhaec  magni  snmptus  fiunt,  tenuiori- 
bus  intolerabiles :  et  pauci  hic  sumus  Professores. 
Haec  paucitas  etiam  minuit  %6  d^icofiay  in  quo 
scitis  quanta  vis  esse  debeat.  Quare ,  cum  puta- 
bitis ,  illuc  reduci  posse  Scholam,  statim  istuc  ad- 
volabimus.  £go  quidem  raalim  vivere .  in  mediis 
periculis  locorum  pestilentium ,  quam  conflictari 
cum  praesentibus  iholestiis,  sed  tamen  serviam 
tempori.  Christus  nos  giibemet,.  et  servet  vos 
quoque  propter  gloriam  nominis  sui.  Hodie,  Deo 
volente,  quod  faustum  felixque  sit,  auspicabor 
praelectiones,  ut  taedium  nonnullis  prudentiori- 
bus  levem ,  quod  adfert  haec  dissipatio.  Expecto 
literas  a  vobis  de  pestilentiae  saevitia  veras  et  noti 
ex  timidorum  aut  stultorum  sermone  scriptas. 
Bene  vale.    S>onnerflag  post  Festum  D.  lacobi. 

Philippus. 


No.  1291. 


(ex,  lul.) 


/•  Ion4ie. 


Epistol.  nb.  V.  p.  91  sq. 


lusto  lonae. 

S.  D.  Aliquoties  et  tibi'  et  aliis  amicis  dixi,  me 
non  hac  lue  moveri,  sed  multa  mihi  venire  in  men- 
tem,  quae  infinitam  mutatlonem  nostris  rebus  signi-^ 
ficare  videantur.  Itaque  quod  hilariores  literas 
mihi  scribis,  equidem  boni  ominis  loco  duco,  et 
semper  ila  existimavi ,  roijg  dyaS-ovg  avS^ag  ftav- 
TBveaS-cu,  in  quibus  certe  4e  numerp.  Sed  quam 
multa  me  mirabiliter  exerceant,  coram  dicam. 
Habemus  hic  aliquod  scholae  simulacrum,  Dei  be- 
neficio,  sed  temporibus  moveor,  si  erit  diuturna 
dissipatio,  quae  spes  potest  esse?  Nos  hic  pauculi 
sumus.  .  Negligimnr  vel  deridemiur  potius  ab  aula. 
57  • 


895 


EPISTOLARUM    LIB.  VII.   .1686. 


806 


Nec  me  movent  nllae  res  privatae,  sed  Respub* 
Nam  autplane  erramus,  aut  aliqua  Ecclesiae  pars 
sumiis.  Haec  scripsi  cura  ingenti  dolore,  quem 
tamcn  non  significo.  Non  enim  praesentia  sunt 
usque  adeo  tristia.  Ubi  absolvero  Locos  Com- 
munes^  cogitabo  de  illis  argumentis,  de  quibus 
scribis.  Utinam  ille  npster  amicus  potius  nobis 
essetamicus,  quam  suo  vicino.  Sed  si  habebi- 
mus  Remp.  ista  erunt  facilia.  Bene  vale ,  et  ami- 
cum  abstractura  ab  amicis  ama.  Somniavi  enim 
hac  nocte  versum;  Dispersa  in  longam  Italiara 
Gerraanica  pubes.  Iterura  vale.  Salutera  dices 
Dn.  Doct.  et  vestris  coniugibus.  Non  possum  plu- 
ra  scribere. 

Philippus. 


No.  1292. 


(iueunte  Aug.  lenae.) 


Studiosis. 


-{-  £x  apographo  in  cod.  Basil.  S9.  p.  816  b. 

Reclor  Academiae  (Ichnae). 

Quod  faustura  felixque  sit,  cras  usitatis  horis  prae- 
iegere  incipient  professores  in  aula  superiore  ae- 
diura  raonasterii.  Arbitramur  enim  nonnullis  vel 
temporis  iacturakn  molestam  vel  ipsum  otiura  in- 
gratura  esse.  Si  quibusdara  scholasticis  nondura 
sunt  habltationes,  hi  professoribus  hoc  indicent, 
ut,  quantura  fieri  potest,  eis  consulatur.  Satis 
multa  sunt  in  monasteriocubicula,  sednonperinde 
multa  hypocausta.  Verura  si  ante  hieraera  facile 
carere  possuraus,  interira  terapus  aliquid  afferet 
consilii.  Suraptus  mensarura  moderari  poteritis, 
cura  huc  veniet  noster  oeconoraus,  et  honestissi- 
raus  senatus  huius  urbis  pro  sua  huraanitate  erga 
studiosos  curavit,  advehi  cerevisiara  vendcndara 
rainoris  quara  alias  venditun 


No.  1293. 


4.  Aug. 


/.  lonae. 


Epistol.  lib.  V.  p.  86  sq. 

lusio  lonae. 

S.  D.  Et  officio  tuo  delector,  et  literis  plenis 
suavitatis.  Quare  tibi  gratiam  habeo.  De  nostris 
raiseriis  scripsLad  vos«     Nunc  Dei  beneficio  habe- 


mus  aliquod  Scholae  simulacruih ,  Senatus  officia 
nulla  in  re  nobis  desunt.  Qilod  si  hic  hybenuio* 
dura  erit,  Prpfessorura  frequentia  miaiore  opas 
erit.  Sed  spero  eam  et  pestem  istic  et  fabiilam  de 
peste  desiisse,  teque  magnopererogo,  ut,  qmdcon- 
iunctio  proxima  attulerit ,  nobis  significes.  Ton- 
sori  donatam  esse  illara  partcra ,  quam  ex  fenestrt 
exerebat,  accepiraus.  Gaudeo  indices  misertos 
esse  scnis  alioqui  raiserrirai  ct  tamen  de  mullis 
beneraeriti. 

De  Republ.  quod  scribara , .  non  habeo ,  vos 
aulae  propiores  estis.  Dux  PFirtebergensis  pro- 
fectus  cst  ad  Rcgera  Fernandum  com  dncen- 
tis  equitibus.  Gotthae  qu.aedara  pars  aedificii 
raagna  rursus  deraolienda  est,  et  tota  acdificiifor- 
marautanda.  f  Haec  si  ficrent  a  literatis,  qnbs 
plausus,  quos  cachinnos  excitarent!  Nnnc  fiont 
ab  istis,  qui  stoico  raore  perfecti  sunt  sapientes."*) 
Expecto  tuas  litteras.  Bene  vale.  StttlDO^^post 
vincula  Petri. 

Fabula  de  peste  ita  pcrvagata  est  GeiinaQiam 
totara,  ut  etiarasi  non  esset  discessum,  tamen  avo- 
carentur  scholasticia  parentibus.  Undiqueveniant 
ad  nos  literae  hoc  scriptae  arguraento. 

Philippus» 


No.  1294. 


6.  Ang. 


Georsius  Marchio  ad  loamt.  Frid;  Elecl. 

f  Ei  autographo  in  Tabul.  Vinar.  Reg.  H.   fol.  97.  no.  41. 

'Siem  ^od()ficb.  guvflen .3o^ann8.  |fr}bp 

.  ^cn  —  6f)urf.  ju  @d4)fen'zc.         .    ' 

Unfer  freunbtid)  )Dienfl  ^c SBBir  gebfn  Qm.  eiii. 

freunbU^er  SReinung  ju  erfennen ,  baf  je|o  ein  9Um 
fd)e  ^dpftUd^e  S3ot()fc^aft;  unb  ndmlid)  ber  e^rwiri^ige 
S^txx  ^etruS  ^auIuS  SBergeriuS  aUI^ie  bet.usi. 
gen)c{l/  unb  wn  wegen  m^  uor^abenben  Conciiii  iNi 
ung  «^anbtung  unb  SBerbung  ^^pfioQm,  unb  ^-j^^Vm 
fe(b  mit  bir  J^rj  unb  in  suraraa  ju  metben^  ungefd^ 
ti^  aUentf)alben  ba^in  ex\tudt,  baf  er^  ber  ie^at,  m 
jeigt,  tt)ie  ber  je^ige  ^apjl,  ats  befl  ?)erfon  t>on  Su^ 
auf  mit  gutcm  £ob  unb  fRui^m  erfenncn  n>erben,  fo^oi^ 
begierlg  fep ,  ein  gemein  frei  (^riflti^  Concilium  b<dtai 
}u  (affen  unb  }u  t>erfamme(n ,  fn  SSebo^t ,  b<^  f ein  sd^ 


*)  Addit  A.  D. 


EPISTOLARUM    LIB.  VIL    15S5. 


88B 


;  unb  ffigli^  28*g  gu  ^intfgung  bec  wv  TivQtn 
ineUnben  Sme\palt  in  (5ad)cn  ber  SReligion  belongenb 
^  fepn,  nod)  Dorgenommen  roerben  midjte/  mit  ba= 
»B  ajermelbung,  roie  Ijodj  oud)  SR6mifdjer  SaiferU= 
iunb^iniglidjccanajejtdt,  unfetaQerijndbiglle^errn, 
.  ber  eotnefjmften  ^duptcr,  SReigung  unb  ©emfitl)  ba= 
fhinbe ,  baffelbe  fiibern'  ju  l)ilfen.  SSiewoljt  aber 
R  fleipig  b«  S»al)Ifiatt  tjalben  nadjgebad^t  rodre,  I)dttt 
.»  auS  oielen  flattlid)en  Urfad)en  nid)t  werljinbem  f6n= 
I,  baf  baffelbe,  alietleiUngelegenl^eit  nat^,  weber  in 
wts  nod)  Sliebcrlanb  tcutfc^cr  9lotion  fiiglid)  gcl)atteti 
cben  mitfete.  Darum  roiirbc  SSantuo,  ber  3t6mi= 
m  Saif.  SRaj.  auS  Sebnfi^aft  Derwonbt^  bcrroegen  efi 
ni  befio  unoetbdi^tlidjen  unbfonflen  aHertei  S5equcm= 
t-no^)  oUen  Slotionen  nid)t  ungclogen  jrdte,  oorgc: 
logen,  mit  befctjlicf  (id)em  (Srfacljtn ,  in  foldje  SRaf)l= 
tt  ju  bemilligen ,  bamit  ffirber  baS  Concilium  iuin 
^(idjfien  f6nnt  au8sefd)rieben  unb  getjolten  roCtben. 
b  obwol)!  onbcrc  @trcit  unb  Srrung  gu  3Cnfang  unb 
iItnnflgebad)t8Concil!i  Dorfatlen  mA^tm  obcr  ttiur= 
t/  woDt  man  ho6)  biefclticn  aUc  bic^mol  ouf  einen  )Drt 
Ua,  «nb  bcr  SSctfommlung  beS  ConcIIU  cbet  bcn 
Tuf^  olSbonn  gu  fjanbcln  bcfet)tcn. 

Sacauf  ob  roir  R)oI)1  ben  Segotcn  bec  getialtencn 
itljStflfle  ^anblung  unfet  onbern  betSRa^lflott  Ijolben 
tttert/  unb  ouf  etlid)e  fetner  ©egcnnjurfc  oUcclei  2Cb= 
ming  Q«t\)an ,  ifl  et  boii)  auf  feinetit  Srfudjen  unb  2fn= 
gen  gegen  tmS  befionbenj  bogegcn  roic  unS  ober  in 
>tft  begeben  m\Un,  fonberu  beljactlid)  bo!)in  «ecnc^i 
\  laffcn  Ijaben:  roiewo^I  roic  }u  S^cbetung  beS  Con- 
i  geneigt,  bof  unS  bet  3SaI)Iflatt  l)otben  bo^  ou^ec^ 
b  onbter  ©tdnbe,  unb  fonbertid)  e».  Sieb.  unb  onb- 
bctfclbf n  unb  unfret  bcr  Stcligion  2Jetnjanbten  cntlid)e 
htort  jugewniitd)tfuglid)fei)n,  unb,  ot  baS  gteid) 
^^t,  bod)  unfftrtrdglic^  [unnu^]  fepn  wotlt.  jDat= 
baan  bie  .Igianblnng  betu^et,  unbberSegot,  vonunS 
'  Slutmbctg,  fiicbcc  gen  ©ambecg  unb  bann  ju  6. 
>.anceifen,  abgefd;ieben  ifl,  unb  l)atunSenbIi^aufS 
^jle  ecfu(i)t  unb  gebcten ,  ein  gutec  gorbcrec  in  fot 
n^nbct  ju  gemctnec  6f)ri^enl)cit  t)ol)cn  9lot^burft 
J^tif  anf  bap  ni(i)t  ctroo  burd)  SBeljonung  entmcbcr 
Conciliiim  gor  »etl)inbcrt  ober  in  longcn  Sfufjug 
coc^t,  obcc  »ieneid)t  boS  occurfo^e,  bo§,  ctli^ct 
ifad)tet,  cin  Ccmciniim  on  einem  onbecn  Drt  gel)al= 
Wficb*.  ©0  wic  bcnn  bacouf  befianbcn ,  bie  ©od^en 
I  fatbeclic^fien  on  (Sn.  Sieb.  gelangen  ju  taffen,  un= 
^etbop  geba(l)ter  ficgot  2JorIjaben<  ifi,  ft^  in  furj 
*  3«  ero.  gieb.  ju  tjcrfiigcn:  fo  t^un  wic  boffclbe  f)ic= 
,  nnb,  no^bemfot^Seinemcrflicfjegcofe,  wi^tige 


^nblung,  bocan  bct  gangen  @^tifienl)cit  oicl  gelegcn 
ifi,  unb  bcnn  lcibcc  jc|o  in  bec  6^cifienf)cit  viet  Uncicl)> 
tigf citen  unb  SSefcf)»ccungen  »oc  3£ugen  finb ,  bebenfen 
mir,  bof  etn)acinccfiirberlid)en3ufammenfommungober 
@^trfung  t)on  n6tl)en  fcijn  wotte,  bamit  roic  unS  ben: 
noct)  bermagen  ermcifcn,  bo^  eS  un6  unoetweiSlicI)  fcp. 
—  Dat.  bnotjbo^  2)onner6tag  nad)  Vincuh  Petri 
•inno  XXXV. 

ISon  ©otteS  <3nobcn  ©eocge  ^ocggcof  ju 
fficanbenburg,  k.  in©cl)leften  )u  Sdgemborf 
it.  unb  ^crjog ,  ^erc  bcr  S£rfientf)um  fOppela 
unb  dtatibom. 

2f.  0.  Solffiein. 
3.  ©.■&cUcc,  Dr. 
Serd)tolbt. 

(1'agella  iacluia.) 

Unb  noi^bem  un$  geba4)ter  )}&^filid)ecSegot  tn  gc:^ 
feUigm  Untecteben  olleclei  fctgfamec  Untccticl)t  unb  ^n^ 
jcigung  gett)an,  bie  unS,  roo  bcmfclben  olfo,  fcemb  gc: 
ntunen  [bebdnfen] ,  unb  (mic)  bofuc  t)altcn ,  roo  @n>. 
e.  mit  i^m  Qcttcaulicl)  l)anoeIn  unb  frogen,  bof  ec.fi^ 
gegen  becfetben  axttS)  ec6ffncn  »ccbc:  fo  l)abcn  nic 
@m.  Sieb.  fotd)(6  gutcr  unb  »crtcaulid)cr  9)leinung  aud) 
ni(f)t  unangejeigt  loffen  tooaen.  3nfonbecl)eit  obet  m^ 
gen@n).  &  \^n  on  JDoctoc  @cten  ecmat)nen.  66  !}ot 
un8  m6)  gemetbtcr  fiegot  ^ie  geltctl)en,  ero.  2.  )u  fcl)tei= 
ben,  gu  gemctoten  Concilio  ein  gutcr  S6rbcrer  gu  feon; 
bocouf  TOit  if)mgeantwortct,  bo^  wir  6.  2.  oorljin  bc6 
d)tifienlic^en  ®emiitt)e  crfonnt  unb  mii^ten,  bo|  biefctb 
an  allem  bcm,  bo6  juaSefferung  inbecGl)rijienl)eitbien^ 
lici)  fct)n  m6d)te,  nid)t6  erroinben  laffen  mficbc;  wie  wic 
bcnn  fuc  unfce  ^erfon  oucf)  geneigt  rodrcn,  Unb  wonra 
e.  8.  ifjn,  ben  Ocotor,  e.  £.  bcfoI)Ien  fcpn  laffcn.  Dat. 

llt  5. 


(Respondit  loTiannes  Fri^cricns,  Pr.  Eleclor  in  epiHl. 
dala,  Lochan,  SOennaita^  nad)  assumliouis  Mariae  (9. 
Seplb.)  1535.  Georgio  Marehioni,  se  iiihaerere  responsn 
eadLin  iii,re  fcre  anle  Iiieuuiam  iii  canTeiilu  Srhmalk.  da- 
lo,  aeqne  legato  Pontificio  alinii  responsnm  ease  d.atnrnin, 
simiilqne  professas  esl,  sibi  non  necessarinm  Tideri,  nt 
ea  de  canfut  principea  eTangeJici  ant  ipsi  ant  eariim  lcgalt 
conTenirent,  igiiia  aplior  responsio,  qnam  anlca  Impera- 
Inri  hac  iu  rc  tradita  fuisset,  dari  vix  possit.  Eodem 
tempore  antem Princeps  Eleclor  mandaTit/oAaniif  ScAoC- 
(0,  consiliario  sno ,  ut  le^ato  PontlGcio,  nbi  Cobnrgnm 
Tonissct,  siibTenirct,  eiqiie  comites  itineris  darel  eqniteA 
nliqnos,  qni  cnm  dedncerent  Wimariam;  simnlqae  eonsi- 
liom  Gregorii  PontaHi  sibi  expetint ,    an  insietendim 


899 


EPISTOLARUM    LIB.  VIL 


900 


esse  putet  responso  priori  de  concilio ,  Imperatori  exhi- 
bito.) 


No,  1295. 


6.  Aug. 


loach.  Camerario. 


Epist.  ad  Camerar.  p.  246  sq. 

f^iro  bptimo  loachimo   Camtrario  Bam- 

bergensi  amico  summOj 

S«  D.  Quotidie  mihi  facultas  est  ad  te  scribendi, 
hoc  quidem  tempore,  sed  ea  res  adeo  non  ienit  de- 
siderium  tui,  ut  accendat  magis.  Ante  biduum 
scripsi  *),  me  hac  septimana  ad  te  excursurum 
esse.  Heri  allatae  sunt  mihi  ex  Gallia  litterae, 
in  his  sunt  et  ab  ipso  rege  ad  me  **).  Quare  nova 
nunc  obiicitur  mihi  deliberatio,  si  hic  secessus 
non  incidi^set ,  sine  ulia  dubitatione  irem  in  Gal- 
liam.  Nunc  me  quaedam  officii  ratio  hic  alligat, 
nam  professores  hic  pauculi  snmus  xm  avsv  AS^oi- 
fiaxog,  sed  quid  facturus  sim,  scies.  Bene  vale. 
Non.  Augusti.  (lenae.) 

^JUTmog* 


No.  1296. 


6«  Ang. 


Eidem. 


Epist.  ad  Camerar.   p.  245  sq. 


f^iro  optimo  loachimo  Camerario  Bam-- 
bergensi  amico  suo  summo, 

S.  D.  Nuncius  vester  primum  mihi  sexto  die  Au- 
gusti  tuas  litteras  lenae  reddidit,  quas  tu  X.  Cal. 
Sextilium  scripseras.  In  his  hoc  fuit,  quod  mihi 
praecipue  magnam  voluptatem  attulit,  quod  videre 
spem  quandam  habere  fratris  penitus  liberandi, 
quam  Deus  ut  fortunet  et  adiuvet,  ex  animo  opto. 
Migrationem  in  patriam  meam,  tibi  gratulor,  et 
cum  tibi  tum  Reip.  opto  ac  spero  faustam  ac  feli- 
cem  fore.  Scripsi  nuper  Grynaeo^  ac  significavi, 
quam  de  eo  et  honorifice  et  amanter  ad  me  scripse- 
ris.  Quis  status  sit  rerum  vides,  mi  loachime, 
tamen  multa  mihi  cogitanti  expedire  Reip.  vide- 
tur,  ut  nos  mutuo  complectamur  et  amemus.  Nec 
unquam  alio  ulla  mea  consilia  spectarunt,   nisi 


*)  Uaec  epistola  periit 


*)  Uaec  epistola  periit. 

^)  Vide  epif t  d.  28.  ct  27.  laa.  d  d.  16.  lol.  fcriptas. 


ut  status  aliquift  vel  mediocris  coQStitneretar,  et 
non  funditus  interirent  res  bonae  omnes.  Id  fim 
non  poterit,  nisi  nos  quoque  rautuo  complectamur, 
sed  haec.coram:  audio  enim  ex  nuncio  te  nondom 
abire  hac  septimana.  Hoc  tciduo  adhoc  me  detl* 
nent  loci  mei ,  quorum  editio  ante  Francofordia- 
nas  nondinas  apparanda  est,  sed  Deo  volente  evo 
tecum  intra  paucos  dies.»  Quare  non  vehementias 
contenderim  unquam,  ut  ad  nos  commigrarei: 
nolo  exponere  et  res  loquitur ,  quantis  in  miseriii, 
periculis ,  odiis  passim  eortmi  etiam ,  quonim  mi- 
nirae  oportebat,  vivaraus:  sed  haec  coram.  Me 
quoque  Deus  aliquando  ex  his  malis  eripiet*  /00- 
chimus  Marchio  seniorElector  mortuus  est:  filiot 
in  Poloniam  ad  nuptias  proficiscitur.  Hunc  seqoi- 
tur  Franciscus ,  non  velut  unus  de  plebe ,  .sed  mg 
evndgvipog,  sequitur  et  Sabinus.  Bene  et  feli- 
citer  vale.     Prid.  *)  Non.  Augusti. 

^Lhmwg. 


No.  1«97. 


ll.Aog. 


.  Baumgartnero. 


Epist.  lib.  VI.  p.  88  %f\.  »—    Hic  ez  snlographo  MeLiB  eod. 
Monac^  L  p,  62. 

Clarissimo  et  optimo  .nroj    D.  H!ero'nymo 
BomgartnerOy  Senatori Nbrib^rg»^  suo 

patrono. 

3«  D.  lam  eram  in  procinctu ,  cum  hic  adoIesceDi 
Sebastianus  Schufelius  literas  a  me  flagitaiet 
Nam  de  Gallico  itinere  cogor  referre  ad  Principeom 
Scripsit  enim  ad  me  Rex  Galliae,  et  additae  soDt 
literae  Episcopi  Parisiensis ,  et  alicAam ,  quas ,  a 
mihi  co/nmeatura  dederit  Princeps,  videbis. 

Bogavit  autera  hic  adolescens^  ut  se  tibi  coiD- 
raendera:  nihil  petit,  nisi  ut  iter  hoc  saum  eii- 
stiraes  non  cupiditate  aliqua ,  sed  necessitate  sos* 
ceptura*  Sane  placuit  mihi ,  quod  iudicavit  sibi 
praestandum  esse,  ne  iudida  bonorum  ofFendefct 
Coraraendo  igitur  eura  tibi,  teque  rogo  ut  eam 
parentibus  coraraendes»  Videtur  mihi  probnm  in- 
genium  e&%t ,  et  satis  profecit.  De  aliis  rebas  co- 
ram,  ut  spero,  brevL  Bene  et  foeliciter  vak; 
postridie  divi  **)  Laurentii,  1585. 

-{-  Philippas."* 


4^  Imo  postridie  Non*  Aiig.    Scribit  eniin ,  se  'cpiit. 
d.  6.  Aug. 

**)  divil  Ub.  VI. :  diei. 


BPISTOLARUM    LIB.  VIL    1685^ 


0.1298.    ^ 


18.  Aog. 


Plateanus  ad  Spangenberg^ 

Hulii  famg.  p.  44S  »{. 
^rus  Plateanus  D.  loanni  Spangenber~ 

gio  iheologo, 
.  D.  Et  antea  ex  lani  Cornarii,  Viri  erudi- 
knmi,  liletis  existimationem  de  te  concepi  non 
tlpirem:  eam  proxima  tua  epistola  non  confir- 
larit  raodo,  sed  Tehementer  etiam  auxit.  Plena 
tim  erat  elegantiae ,  humanitatis ,  modestiae, 
ficionun :  quae  tanto  mihi  in  te  fuerunt  iucun- 
iora,  qoanto  magis  ea  hodie  in  quibusdam  Theo- 
fpt  desideramus.  Tuam  igituc  mihi  amicitiam 
Xro  delatam  (quam  intelligo  mihi  ambiendam 
iase)  toto  animo  arctissime  complecitor:  meque 
cissim,  ut  tui  gregis  albo  inscribas,  vehementer 
.peto.  Ex  carmine  tuo  hoc  facile  int^llexi,  te 
latratia  stndia  minime  spernere.  Utinara  ad  eum 
odum  muUi  Theologi  essent  occupati,  potius 
lam  pTofanis  negoliis  se  miscerent,  mitius  sane 
alti  de  illorum  ambitione  quererentur.  Cogno- 
en  tntim,  Hassia  te  nostra  oriundmn  declarat: 
»c  iam  aliud  est,  quod  te  mihi  cariorem  reddat. 
lim  enim  diu  apud  Marpurgum  vixi,  et  nuper 
i  Uberali  principis  Phiiippi  stipendio  Rhetori- 
n  publice  docui:  nec  memini  me  usqnam  vixisse 
iqoam  libentius.  Praeterea  Medicinam  anspi- 
tns,  loan.  Megapo,  datissimo  medicoi  cive 
0,  sum  usus  praeceptore.  Haec  ad  emditissi-' 
im  epistolam  tuam  pauca  subito  rescripai,  eram 
iin  occupatissimus :  alias  accuratius.  Vale,  et 
Sciose  meis  verbis  lano  Comario  salotem  dicito. 
rgneae,  Idibys  Augusti ,  1535. 


1. 1209. 


14.  Adg. 


Testimonium. 


t  Ei  apoprsplio  Telutto,  qnod  poiiedit  Vtttenmejftru», 
Ulmeiiii*,  ciiiijut  •dicripiii  SpaldiDua:  1595.  RFclorii 
Witlciilierg«iiti*  genu4B  [i.  e.  -   -      ■ 


,  Unieii  hie  dire  libcnter  *olulmu(,  quum  iliiliim 
Acadcmiie,  quali*  tunc  erat,  illiutret,  ei,  quauta  fueril 
aMlorilite  Hclaiitboii,  doceaL) 

•xior  Academiae  Vuiitenbergerisis  Lecloribus 

Salulem. 
aiit  lenam  bic  Hieronymus  Uirscheyder  Wer- 
osis,    nt  qoom....*)   ob  pcstilitatem   schola 


WitteDber^aus  istac  secessit,  ae  facnltas  theolo- 
gica,  priusquam  ad  ofGcinm  docendi  inEcclesia 
accederit,  examiaaretur.  Quia  autem  D.  Phitip. 
Jl/if/an.  ecclesiarum  visitator  g....,  turo  fortecer- 
torum  negotiorum  causa  profecturus  ad  principem, 
equum  iam  conscenderat ,  cum  hic  Hieronymus 
veniret,  ce...*)  quibusdam  viris  sacrarom  Hte- 
rarUm  studiosia  iudicium  de  hoc  Hieronymo  reli- 
quit,  utexaminatum  in  praesentia  Magnifici  Do- 
mini  Rectoris  nostrae  Academiae  Wittenbergensis 
vel  admitterent  eum  ad  docendum  in  Ecclesia,  si 
aliquo  modo  ad  munus  tuendum  sustineri  possit, 
vel  arcerent  si  minus  esset  idoneus.  Quia  autem 
in  praecipuis  doctrinae  christianae  articulis  rite 
examinatus,  recte  d....**)  sentire,  et  feticiter 
in  Ecclesia  docere  posse  est  visiis,  voluimos  ei 
nostro  testimonio  non  deesse,  ut  scirent  ii,  qui 
eius  opera  in  sacris  utivolenl,  recte  ei  ecclesiae  ca- 
ramdemandari  posse.  Quod  autem  pelivit  a  no- 
bis,  utvocant,  ordinari,  si  quidem  episcopi  no- 
stros  non  admittunt  ad  docendum,  et  tamen  ne- 
cesse  est  propter  ordinem  in  Ecclesia  hunc  ritum 
retineTi:  secuti  sumus  D,  PhiHppi  IHelan,  sen- 
tentiam,  qui  existimavit,  id  commodius  Witten- 
bergae  fieri  posse,  quod  ex  illustrissimi  Principis 
noatri  Toluntattf  idem  iam  antea  istic  saepius  sit 
factum.  Ad  extremum  igitur  hunc  Hieronymum 
commendamus  omnibus  bonia,  tam  verae  pietatis 
studiosnm ,  ut  de  qoo  non  dubitemns ,  si  pergat 
mod....***)  studiaaacra  nrgere,  ct  modestiam 
auam  in  moribus  ac  vila  retiuere,  quin  ecclesiae 
possit  esse  usui.  Bene  valete.  Datae  lenae  sub 
sig... . .  (sigillo)  Recloralus  nostri.  XHII.  Augusti 
anno  domini  M.D.XXXV, 


No.  1300,  17.  Aug. 

iV.  Elector  ad  Melantkonem. 

t  Ei  AclM  in  Tibul.  Vinar.  Regiilr.  H.  fol.  97.  no.  «2. 

3Cn  ^f){It))|>fen  SXelancton. 
SoljannS  Sriebtid)  tc 
Unfern  ®rup  atroot.    ^odjgelol^rtet,  Ifetnr  flrtreaet. 
aSirWren  n>ot)[^(neist  gerce^,  gejliiger  oi^)  mtinS 


*)  puto:  iOe  (?]. 

**)  doUtqutl  AuLt  OMfide, 

***i  pdto:  mtdiotrtUr  (?). 


90S 


EPISTOLARUM     LIB.  VIL    1683. 


904 


,  b^^^emt  Sectr^flung  nac^ ,  bie  @d)irift  an  ben  £6ms 
ju  Scanlreiil)  *}  gu  anfecttgen,  unb  eu(^  auf  (Kute.da- 
utm  gegen  Sittenbecg  ju  gefd)iden.  @o  ffat  bod^  \oU 
(^6  in  biefei:  @il  nid)t  befcl^ei^en  m6gen. 

iSic  rooUen  abet  biefelbige  fucbecli^fi  oecfectigen/ 
unb  cud)  bie  g^flen  Sena  bei  eigenec  SotI)fd)aft  no^- 
f(I)iif en  laffen. 

^ud)  ti)un  mic  eu<f)  tjiemit  Zbft^cift  ettit^ec  3ei> 
tungen  Saif.  SRajefl.,  unferS  aUccgndbigiien^enrn  glud» 
Ud)eu  fDbftegung  tjalber,  foung  geflecn  fpdt  gufommen 
feinb,  \}imit  auc^  aufd)i£en.  ^ie  rooQet  uerlefen  unb 
£3octor  SRartin  aud)  jutleQen  unb  uorlefen  laffen. 
SSoUten  ivii:  eu^  gn&biger  ^einung'nid)t  oer^alten, 
unb  tt)ut  un6  bacan  ju  gefaUen.  Daium  auf  aBaibe= 
berg  (?)  JDienfiag6  nai^  Assumptioni»  Mariae  1535. 


No.  1301. 


18.  Aug. 


/.  lonae. 

epiit.  lib.  V.  p.  85  iq. 

lusto  lonae, 
S.  D.  Witebergae  fasciculum  literarum  tuarum 
mihi  exliibuit  lacobus  tuus,  qui  milii  in  his  curis, 
in  quibns  iam  versor,  velut  Homertcum  vfjney- 
&igimt.  Excurri  ex  Turingta  in  aulam,  ut  pe- 
terem  commeatum  profeclurus  in  Galliam.  Sed 
Princeps  adhuc  quidem  conccdere  noluit.  Aulica 
quaedam  fivat^Qia  vel  potius  odia  sunt,  de  qui- 
bus  coram.  Ego  iter  Gallicum  non  expeto,  sed 
scis ,  quanti  fieri  vetint  Kcges  suas  literas.  Puta- 
bit  se  dclDdi,  si  non  veniam,  Erunt  et  hi  nostci 
amici ,  qiii  pulliciti  sunt  de  meo  adventu  in  aliqub 
periculo.  Haec  me  monent,  sed  coram  brevi 
omnia,  si  non  iero  in  Galliam.  Convenlemus 
cnim  ad  Doctoralem  pompam.  Festis  videlur  mihi 
desaeviissc  ■  Fui  enim  biduo  "Wilebergae,  et  ex- 
'ploravl,  quantum  potui,  diligenler  urbis  stalum. 
Benevale,  el  rescrihe,  Witebergae  SRitWOd)  posl 
Assitmptionis. 

Philippus. 

No^l302.  Oa^AugO 

loanni  Friderico  Elect. 

:nb.  V[.  p.i4a6.     Li|.,.XXt. 


I!dlt«  In  opp.  Lnlbei 
HaleDi.Tani.XVil.  p.3H4, 
40^.  p.  442. 


638. 
olfa, 

In.Gilliam  Melanlboni  non  ptr- 


3(n  3ot).  Sciebricf),  S^ucfiitfi  ju  SSoi^ftit. 

^uc4)Iau4)tigf!ec  .l^o^ebomtc  %h^  ■  .unb  ^cn. 
@.  G.  @.  ftnb  meine  arme  2!)ienfle  tn  Untert^&i^ttett 
iuoor.  ©ndbigfiec  gfirfi  unb  .^err.  '9la(t)bnn  tm  wi= 
gangenett3at)C  etlid)e,  oI8  nemlicl)  18in'8can?rri4i'i« 
^ariS  *)  Bon  reegen  ber  SRetigion  wcbtannt  finb,  «nb 
»iel  gefangen  unb  cntmi^en ,  unb  fii^  beS  85if(^ojfi8  jo 
9)ariS  iSrubec  neben  etlif^en  onbecn  befHffen,  ben  Si^ 
nig  jur  SinbigEeit  3«  wenben/  Oot  gcba(|)tet  be«  »1= 
fc^ofS  Scuber  an  mid)  gef(J)rieben,  unb  fct^roben  loffiai, 
bag  ber  ,ft6ntg  Don  biefer  sieHgionSfad)e  ntit  nnS  jh.c^ 
ben  geneigt ,  unb  wdre  berof^alben  ber  jSerfolgnng  ein 
©tiOllanb  gemad)t,  lout  berfetbigen  ©cljrifteB, '  bie 
bennmeine  giinfligen,^ecren,  S).  <9tactinu8  unbS. 
SBcficf,  gelefen:  barauf  gebac^jter  beS  ©ift^  »1» 
bev:  gebeten,  ici)  moUte  einen  Stttt  in  Sfanfreti^  ti}m. 
25cm  id)  olfo  geantrooctet  l)abe  ouf  i^c  ^eftigeS  fiSc^ 
ben,  bap  id)  au6  Btelen  Urfad)fn  befocgte,  ob  ii^gltiff) 
;u  biefen  @ad)en  geforbert  wiirbe,  fo  TOire  b«^  ber 
@egentt}ei[  fo  mddjtig  unb  geroaltig,  ba^  ic^  ventg  aai' 
rid)ten  niittt.  3ebo<$  I)abeid]  ettblid)  befdjloffen,  p^ 
id)  g[eid)moI)[  mid)  erboten  moQte  ^oben,  fo  fie  efi  ba< 
fur  l)alten  rourben,  bap  eS  frud)fbar  fe^n  foffte^  bem 
^ia\Q  unb  il)nen  ju  S&iHen  ju  fepn,  bo^)  mit  Q.  6.  @. 
^claubnif ,  unb  fo  tc^  beg  £6nig6  @eteit  f)dtte.  34 
l)abe  oud)  neulic^  gefctjrieben,  baft  id)  ai&  fut;  meine  $et= 
fon  fo(d)eS  tl)un  moQte,  unb  ^abt  6. 6.  ®.  ober  anbe« 
@t&nbe  nt(t)t  bamit  befd)meren  woflen.  S>aranf  fiat 
nun  bec  Sinig  mic  feiu  ©eteit  jugefd^ictt  unb  begiliit, 
ba^  ict)  Commen  foK. 

2iBiemoI  tcf)  nun  oon  ben  SSciefen  aHecIeij  bifputirm 
f^tmte,  glei^mot)!,  biemeil  e8  bod  3(nfe^en  ^ac,  baS 
ict)  mid)  gum  Z^nl  evboten  (benn  fo  i^&  audfd)[ugt, 
motlte  angefe^en  merben,  atS  fi^r  eine  SSeco^tung,  ober 
a[§  I)dtte  id)  ber  @9^en  ®d)eu;  item  bap  ed  oom  gr 
bat^ten  bem  SBifc^jof  ju  9>ari8  unb  feinem  Scubec  jn 
Sinbecung  protticicet  ifl)  moUte  ict)  .biefen  Stitt  tm  ^- 
men  @otte6  tlmn,  fo  mic  (S.  @.  ®.  gndbig  er[aubti, 
f&r  meine  ^erfon  aI6  privata  persona.  £enn  iaua^i 
i|l,  ba^  man  bicfen  gro^mid)tigen  .^onbe(  bec  9leligioQ 
ben  gtopen  ^otentaten  unb  fcemben  Slotioncn  fo  wl 
m6glid)  einbilben  mup,  bo^  fte  bo^  anfoften,  biefc 
fiet)re  ju  t)6ren ,  ui^  nid)t  guglei^  necbammen  Xnob» 
pttflen  unb  unS:  loie  unS  benn  unfere  Seinbe  aUcgin^ 
^lten,  unb  ben  fcemben  Slationen  wcmaleit.  2^ 
aflein  ifl  mein  SBebenfen ,  unb  fud)e  i)iecinn  nit^tfi  m 
bec8.     Unb  miemol  meinec  ^ecfon  gectngeS  Vnfe^, 


*)  Walcbrtls  lanliini  babel :  at(  Daitlill^  tn  fiatU. 


MA 


EPISTOIiARUM    LIB.  VIL     1635; 


006 


(rn^  Ungefc^UEUc^teit  xool  ttltnnt,  fo  btxotQt  int<^  boc^^ 
baf  bie  Seinbe^  fo  ic^  ni4)t  tt\i)eint,  fo(4K6  beuten 
mecben/  alft  ^dtte  vi)  \>tt  ^6)tn  @4ku,  unb  oieQeid^t 
ben  huttn,  fo  fot4)eS  getrieben  ^ben  3ur  Sinberung 
bet  SSerfblgung^  auc^  gegen  ben  £6nig  oern)eiS(id> 
fi^  m&dftc  SSie  benn  bereitS  ein  anberer  ©efc^ictter 
ft^  fyit  Dernel^meH  (affen/  er  moKte  ni4)t  in  Srantrei^) 
toieber  !ommen/  fo  i^  nt4)t  mitgdgt 

SHep  aQeS  htxotQtt  mi^)/  n)ien)o(  ic^  aa6)  ^lttin 
t>tel  SBefcbmerung  unb  @orge  ^bt,  bap  ic^  g(ei(^n)o( 
bte  @a^e  an  6.  6.  (&,  untert^dnig^ic^  getangen  (affe; 
tmb  hittt,  @.  6«  @.  n^oQte  bem4>anbe(  gndbigii^)  nac^ 
benlen,  itnb  fo  ed  fdr  unf(i)db(i(^  geac^^tet  n)iirbe,  mir 
f&c  metne  9>erfon  gndbig(i(^  jmep  ober  brep  SRonate 
ertauben  aufd  (dngfte. 

Sc^  ^be  mit  S).  (Safpar  Sreu^igern  gere^ 
bet/  bet  toirb  bitxotd  ju  Sena  befio  mt\)t  S(eif  unb  2Cr^ 
beit  f)aben.  S^aju  ^abe  tc^  auc^  burc^  anbere  bie  Se^ 
ction  fur  bie Sugenb,  auc^  bie  Section  9)t.  ^rancif ci 
befieaet/  unb  ^eOe  fo((^eS  aQed')  }u  6.6.  ®.  gndbi^ 
'0em  83ebenf en«  (^tt  btroa\)tt  <S.  6.  ®.  gndbig(i(^  oU 
lejett 

S>atum  Xorgau  '^)  IdSd. 

e.  6.  ®. 

untert^dnigfier 
9>^i(i})))uS  !Re(antl)on. 


No.  1303- 


18.  Aug. 


lo.  Fridericus  ad  Francisciim  Reg.  Gall. 

f  Ex  autoi^rapfao  a  lusto  lona  scripto  in  Aclis  in  Tabul.  Vi- 
nar.  Rrgistr.  H.  foL  99.  no.  42.  Etiam  ex  iisdem  trans- 
scripta  est  in  cod.  Gotban.  45?.  p.  884.  —  Eadem  epist. 
ffermanice  soripta  babetnr  in  Tabul.  Vinar.  Registr.  H. 
iol.  97.  no.  42.  In  latinam  linguam  epistolam  luslus  lo- 
nas,  iussu  Electoris,  vertil.  Vid.  ep.  Electoris  ad  Pon- 
tanum  d.  d.  19.  Aug.  b.  a. 

Ad  Franci^cum  Regem  Galliae. 

Serenissime  et  clarissime  Rex.  Vestrae  Regiae 
SeEeniiaii  nostra  stuilia  ct  officia  ofFerinius.  Cba- 
rissinie  Dn.  el  consan^iinee.  V.  R.  S.  significan- 
dam  literis  essc  duximus,  quod  nuper  doctissimus 
viv  .Philippu^  Melanchtjkon  a  nobis  petierit  ex- 
ponens,  quomodo  in  quibusdam  negotiis  V.  R.  S. 
ad  ipsum  literas  dedisset,  qnihus  hoc  pctitur,  ut 
15  se  ad  V.  D.  S.  in  regnum  Galiiae  ad  aliquod 
tempus    conferat.      Quamvis    autem    Philippus 

i)  aiXti  eicidit  apud  Walcb. 
^  d.  17.  Aug. 

HIelahth.  Oj»r.  Vol.  II. 


(qupd  ad  ipsum  attinct)  hoc  facere  non  gravetur» 
tamen,  ut  scholac  nostrae  addictus  Professor  et 
noster  minister,  in  liac  re  primum  nostrum  nu- 
tum  obedienter  requirendum  duxit  ct  consensuni* 
Et  nos  quidem,  ad  gratificandum  amice  et  ofKciose 
V.  R.  S.  prompti  ac  propensi ,  cssemus  permissuri 
Philippo  hanc  profcctionem  in  Galliam ,  praeser- 
tim  }n  his  maximis  rcligionis  negotiis,  ad  laudcm, 
honorcm  et  ^loriam  Dci ,  ad  insignem  propagatio- 
nem,  uberrimum  et  amplissimum  fructum  evan- 
gelii  pcrtinentibus.  Verum  hac  actate  ciusmodi 
varius  est  cursus  rerum,  ntque  ea  aspcritas  ac 
difficultas  temporum,  quotidic  ciliis  atque  aliis  in- 
cidcntibus  sollicitudinibns  et  pericuh's,  ut  cx  mul* 
tis,  magnis,  gravibus  ct  urgcntibus  causis,  dein 
etiam  aliqua  considerationc  damnorum  et  sermo- 
num,  qui  hinc  nobis  excitari  aut  cxoriri  possint, 
in  variam  et  gravem  huius  rci  occasione  vcneri- 
mus  delibcrationem.  Ad  hacc  pracsens  quaedam 
et  subita  accessit  neccssitas,  quod  Philippi  opera 
non  nisi  magno  incommodo  et  dissipatione  publi- 
corum  studiorum  in  nostro  Gymnasio  carerc  nunc 
possimns,  cum  nostra  schola  iam  propter  pestis 
luem  ct  pcriculum  dispersa  sit,  et  ad  tempus  in 
alium  locnm  nostro  permissu  ct  auctoritate  trans- 
lata.  Deindc  non  certe  meminisse  possumus, 
quod  R.  V«  S.  ad  nos  de  Philippo  aliquid  scripsc- 
rit  aut  litcris  significaverit. 

Rogamus  ergo  V.R.  S.  non  acgrc  ferat,  ne- 
que  (quod  ad  Philippum  attinet)  parum  clemcn- 
ter  accipiat,  ipsum  pro  hoc  temporc  ex  his  nostris 
ducatibus  et  terris  non  potuisse  dimitti,  scd  nos 
amice,  illum  vero  clementcr  excusatum  habere 
dignetur.  Nam  si  V.  R.  S.  praefatum  Philippum 
aiio  fnturo  tempore,  ut  se  obtulerit  occasio,  vo- 
cavcrit,  et  fidc  publica,  illi  sigillatis  literis  data, 
saluti  incolnmitatique  eius  prospexcrit,  et  ad  nos 
eo  nomine  literas  dederit,  nos  etiara  suis  re- 
giis  literis  obligatoriis  et  dignis  in  re  tali  ccr- 
tos  reddiderit,  Philippum  semotis  omnibus  im- 
pedimentis  et  gravaminibus  cito  remittendum  no- 
bis  esse:  tunc  illo  (Deo  dante)  futuro  temporc, 
si  ullo  modo  Philippi  opera  carere  potuerimus  et 
praescntes  difiicultates  rerum  ac  sollicitudines  ces- 
sarint,  profcctionem  ei  hanc  Gallicam  pcrmitte- 
mus.  Nam  quidquid  per  ipsum  Philippum  mi- 
nistnim  nostrum,  dein  ct  nos  ipsi  nostra  opcra  ei 
diligentia  facere  possimus,  quod  ad  quam  latis- 
sime  plantandum  et  propagandum  verbum  saluti*. 
femm  evangelii  Clirisii ,  deinde  etiam  ad  honorem 
58 


907 


EPISTOLARUM    LIB.   VII.    1585. 


908 


R.  V.  S.  ad  comnioclum  temporariuin  et  aetemum 
V.  R.  S.  regni  et  ecclesiarum  Galliae,  ad  salutem 
totius  reipubl.  christinnae  pertinere  possit,  in  his 
omnibiis  pfferimus  nostram  paratam  voluntatem. 
Haec  V.  R.  S.  rion  esse  nixxtt  celanda  amico  animo 
duximus ,  non  dubltantes  quin  V«  R.  S.  non  aliter 
haec  noslra  scripta  accipiat,  quara  quod  V.  R.  S« 
ut  Domino  carissimo  et  consang^ineo  nostro,  ad 
omne  genus  officii  et  bencvolentiae  semper  parati 
promtique  futuri  simus.  Datae  in  arce  nostra 
Torgae  d.  18.  Aug.*)  1535. 

Dei  gratia  loh»  Friderichus  dux  St^^^oniae, 
S.  R.  Imp.  Archimarsch.  et  Princeps  Elector 
etc. 


No.  1304. 


19.  Au2. 


lo.  Fridericus  Elect.  ad  Pontanum. 

t  Ek  TabQlar.  Vinar.  Reg.  U.  foL  99.  no.  42. 

Zn  ^octor  SStficCen. 

SoI)annd  ffnebrtd^)  ic 

Unfem  ©rup  }ut>or.  «^od)ge(a|)rter  Iteber  fRatf)  unb 
getreuer.  Qixd)  moUen  mir  gndbiger  fReinung  nt^t  &er^ 
gen,  baf  SSagifler  9>^ittppu8  SReland^ton  am 
ndd){l  oergangenen  BonntaQ  [b.  15. 2Cug.]  ju  3^orgau 
bei  unS  Qtm\en,  unb  unS  bajumal  eine  &6)x\ft,  ^Uu 
bci  mit  A  gemerft,  juaejleUt. 

IDarauf  baben  mir  i^m  burcf)  etli^e  unfre  SRdt^e 
munbli^e  2(njeige  t^un  laffen  unb  ungefdi)rlt4)  folgen^ 
ber  fKeinung. 

SBeil  bief  ein  n)icf)tiger^anbel  mdre,  n)el^er  nid)t 
n)ol)t  b&tte  leiben  f6nnen/  bap  er  ftcf)  ol}m  unfer 
SJormiffen  fo  weit  eingelajten ;  unb  [nun]  aber  foU 
d)e8  befd)e^en/  unb  xok  e8  bafdr  ^ielten,  bap  e8 
oon  ii)m  too^I  gemeint,  fo  liefen  n)ier  e8  biemalS 
a\x6)  barbei  n>enben«  Sap  xoit  if)m  aber  ftcf)  in  bie^ 
fen  gefct)n)inben ,  fdf)rltcf)en  uhb  forgfdltigen  [beforg^ 
Iici)en]  Sduften  in  %tanhei6)  ju  begeben  erlauben 


*)  In  versione  germanica ,  quae  est  in  labul.  Vinar.,  data  legi* 
tur  epistola :  zwr  Lociiau  den  X Vlll.  Tag  dei  Monats  Au* 
gusti.  In  epislola  latina  primum  fuit  scnptum  ;  in  arce  no* 
stra  Locbau  XVIIH.  Augusli ;  sed  Lodiau  deletum  et  so- 
perscriptum  est  Torga^  et  numero  romano  V  lineola  addila 
est,  ut  essetX.  —  Ex  epistola  Electoris  ad  Bruckiuui  d. 
19.  Aug.  intellig^tur,  scriptam  fuisse  epistolam  d.  18.  Aug. 
sed  serius  descriptam  a  scriba  et  missam,  videlicet  d.  2o. 
Aug.  y  quare  dies  niutatus  est  in  autographo  lonae.  Noi  de- 
dinius  eam  eo  die  quo  acripta  est. 


foOten  /  bartnnen  ^dtten  n>tr  nic^t  aHdn  feinec  ^ 
fon,  fonbem  audj)  biefer  Urfac^en  ^otbtn,  roeil  a 
ie|t  auf  bem  fUnbe,  baf  &ini^U  S)urc^L  ju  i|>uns 
gam  unb  S3ef)em  unb  mir  etli^er  @a4)en  ^lben, 
baoon  bie  Sfeligion  auc{)  ge^ogen  xoutbe  merben/  ju» 
fammen  fommen  n)i&rben  ^  aQerlet  S3eben!en.  2)am 
'  foHte  er  ftc()  wv,  unb  mittler  Beit  foId)ec  Svfamnf» 
funft;  in  Sranfreicl)  begeben/  fo  ni6c^te  eS  bet  Ad^ 
9Sta\.  unb  ift6nigL  jDurcl)L/  auc^  anbecit  ^tdnben 
bafur  Qca(i)ttt  rooUm  merben,  unb  biefen  jSerba4^ 
geben  unb  t)erurfa(|)ett  /  ald  n>&re  er  oielbuf)!  anbecer 
^racti!en  balben  bdS)\n  moxbntt  3tt  bem,  baf 
-  \l)m  unmborgen,  n)a&  £aif.  SHal  ber  ouSmdrtgen 
S3otf)fc^aften  bctlben  doc  bec  3eit  on  bte  (S^ucfiirjien, 
%iix\ten  unb  ®tdnbe  beutf(f)er  9l«tion  gndbtg(i4)  ge» 
fci)rieben,  unb  bege^rt,  mdf  xoa&  au  Vntmoct  bar^ 
auf  gefallen.  Unb  m&re  alfo  n)o^I  mdgfic^ ,  bap  ba^ 
burd^  bem  gonjen  ^anbel  ixoi\^tn  &&iu  ^c4^L  unb 
und  eine  3erc&t&ing  unb  unmieberlicii^gjKi^c  9la^ 
t^il ,  fi3ef(^n)ecun9  urib^ ®d)Oiot'in  erfoIg.en ,  Urfa^e 
m6d()te  gegeben  n^ecben,  S)emna^  foI^Kd  imb  m 
bereS  ju  oorfommen^  n^dre  unfer  gndbigd  Sege^, 
bap  er  felbfi  auf  SESege  gebenfen  loolle, .  n>te  nnb  xoAf 
6)ex  ©eftalt  er  biefe  0teife  ju  biefem  SXo!  fugttc^  ak 
fd[)Iagen  unb  xotnbiQ  mad)m  m6c^te$  nritbem  gndbi? 
Qtn  Srbiet^en,  n)o  er  fuc^en  n)drbe,  bafl  mir  bem 
^6nig  ju  Sranfreic^  oon  feinetn^egen  fd[)reiben,  unb 
\\)n  feineS  2(upenbIeibenS  entfc^ulbigen  l^elfen  tDoQteit. 

2(n xoel6)em unbanberm,  fo i^m bajumal burcf) gebo^ite 
unfre  Stdtbe  xoax  angejeigt  morben^  xoie  tDit  t)on  t^ 
S3eric^t  em})fangen,  er  jufrieben  gemeft,  bataufioir 
auci)  bie  9ioteI  an  ben  Jt6mg  \)ahen  (lenen,  unb  f&cbec 
® octor  Sujien  3onaS  in  baS  Satein  ju  bctngen  ffl^ 
fectigen  laffen,  bie  xoix  euci)  Ifnemit  dberfenben  tf)un. 
9lac^bem  aber  Doctor  SKartinud  bei  un3  gu  Sorgao 
an6)  Qexoc\t,  fo  ^aben  n)ir  ibm  folc^ft  ungefd^cli^)  in 
gemein  au6)  oermelbet,  unb  oon  i^m  ntc^t  anberS  oec» 
merf en  m6gen  benn  ba^  er  ti  i()me  aucb  nic^t  fyit  m^ 
faden  unb  entgegen  fepn  laffen.  S^ittett  eS  auc^  gdig> 
Ivd)  baf&r  gebalten ,  mir  foUten  ber^alben  weiter  nnoib 
gelangt  geblieben  fepn. 

SBaS  aber  baruber  e^enamttec  2)octoc  !Ractif 
nuS'*'),  an6)^aQ\ftex91s)xlxppni  felbfl  anunSge^ 
fc|)rieben ,  werbet  i^r  ^ierbet  bepfnben» 

9lun  l)ahtn  n)ir  barauf  eine  ungefd^rltci^  Stotd 
fteHen  laffen ,  xoa6  unferS  @rac^ten8  ^ag.  |>  ^  1 1  i ))))  o 
auf  foIcf)e  feine  fernere  ®uc^ung  unfrer  ^otl^bucft  uob 


*)  Vid.  eput.  Lutheri  ad  £lector.  d.  17.  Aug, 


909 


EPISTOLARUM    LIB.  VIL     1685. 


910 


<3e(egen^t  na^  ju  2(ntn>0Tt  gu  gcbrn  fepn  foQt^  bte  roir 
euc^  l)xmxt  aud)  iiberfenbcn.  9ta(^bem  benn  biep  etne 
&a6)e  unb  ^nbel;  baran  unS,  unfem  Sanben  unb 
Seuten ,  aud)  bcr  oanjcn  S?c(tgion  teutfc^cr  Statton  unb 
aQen  unfern  9}titoer\ioanbten  nid)t  xomQ  getegcnv  n^ir 
au6)  euc^  glei(^n>oI)(  Sltagiflro  9>^i(i|>po  burd)  unfere 
Vntwort  unb  SEBegerung  me^r  benn  eS  not^  ju  Qiemiu 
t^  )u  f&f)ren  nid^t  gern  Urfad;  geben  n^oQtcn ;  unb  unS 
bod)  unferS  SrmeffenS  au5  oorgenanntcn  unb  anbcm 
me^r  ben)egenben  Urfad)en  il^m  bicp  9Ka(  ju  crlaubcn 
[Ur(aub  ju  geben]  in  fcinent  SBege  gebfi^ren  n^iS:  fo 
tfi  unfer  gndbtgeS  S3ege()rcn  ^  i^r  moUet  biefe  @ad)e  bei 
m^  na^  9loti)burft  ermdgen^  unb  unS  neben  SSieber^ 
fcnbung  betliegenbcr  @d)riften^  ob  biefe  3Cnttt)ort  bem 
9^xlippo  i\x  gcben/  ober  maS  fonf}  ^icrin  ju  t{;un 
fep^  euern  Statf)  unb  S3cbenfen  anjeigen  unb  mitt{)ei(en« 
SBurbet  i^r  e8  auc^  fur  gut  unb  itit^(i4)  anfe^en ,  ba^ 
t^r  t>orgeme(btcn  ^^((ippum  unb  S)octor  Wtaxtu 
num  }u  md)  erforbert,  eu6)  mxt  i^nen  baoon  ferner  gu 
iintcrreben ,  ob  (ie  fur  ftc^  ju  bewegen ,  t)on  biefer  iljrcr 
@u(^ung  abjuflef^en  /  baS  (affen  mir  «nd  auci)  gefaaen, 
tinb  werbet  und  auf  bicfcn  %a\l,  n>a8  euci)  ^ierin  be^ 
gegnen  xouvbe,  \ancpt  eucrn  SSebenten  gu  berid)ten  mif^ 
feiL  —  So^au^  ^onnerStag  nac^  Assnmptionis 
Mariae  1535« 

(Sua  manu  adseripsit  Princeps  Elecior  haec :) 

jDenn  toit  tragen  nicf)t  menig  ®orge,  fo  ^1)X' 
(ipp8  in  granfreici)  reifen  merbe,  er  mecbe  mit  feiner 
gtofen  aSeigi;cit  unb  %Ui^,  ben  er  ^aben  mirb,  ben 
^6nig  icgenb  auf  eine  ^Keinung  ju  bringen,  t>ie(  nac^^ 
laffen,  baS  ^ernad[)  D.  9){artinuS  unb  bie  anbern 
S£()eo(ogi  nici)t  n>crben  einrdumcn  f6nnen;  unb  foUtC/ 
loie  n>ir  forgeu/  auc^  mo^l  mcitilduftig  t>om  Soctor 
(Sut^r)  oermerft/  jwifcben  xi)mn  fc(bft  baruber  Swics 
fpait  oorfaQcn;  bag  oie(  £eute  drgern  n>urbe/  unb  bcm 
(SDange(io  merfiic^  @4)aben  t^nxx.  3u  bem  tft  nicf)t  ju 
Dermutben/  bap  bcn  Sranjofen  Srnfi  fcp  bcS  6oange^ 
tiumS  I)a(ben/  fonbcrn  meil  jte  bie  SSSante^mutl^igCeit  bci 
6emf)^l(ippo  fpuren,  baf  ffe  mcrbcn  anl)a(ten/  x\)n 
xotittx  auSjuIcrncn ,  unb  barnad)  feine  Unbeftanbigfeit 
auSjubreiten ,  unb  i^n  ju  t>crung(impfen«  @o  ifi  aucj) 
100^1  abjunc^meu/  bap  bie  itntt,  6ie  bie  Sac^e  f6r$ 
bent/  mei)r  @ragmifci)  benn  6oange(ifcf)  fepn.  SB3a§ 
unS  au6)  t>on  bcnfelbigcn  Scutcn  oorm  Sa^re  im  Sanbe 
SU  Suli^)  begcgnct,  tt>igt  if)r  eu^  too^I  ju  crinncrn* 
®o(ci)c8  unb  mc^rcrS  mirb  bem  9)^i(i)>po  mit  grofer 
®efdi)r(ici)feit  feineg  ScibeS/  @ee(e  unb  @en>iffen  be^ 
gegnen*  @o  fiirci)ten  n>ir,  ba|  man  t^n  bie  fa(fcl)e 
eng(ifd)e  e()c  t>erfeci)tcn  ju  f)e(fen  auc^  mirb  anl)dngen 


moQen.  XuS  biefen  unb  t>iel  me^r  Urfac^eu  bcge^ren 
mir  gndb{g(tci)  /  i(;r  moQet  f^(eiM^un  /  baf  er  nic^t  in 
Sranfreid()  jie^C/  toie  x1)v  x\)n  mtt  eurer  ^anblung  balb 
baoon  merbet  abjubringen  ti>iffen.  X)enn  n>tr  ftnb  eim 
mal  barauf  cntfc{)loffcn/  unb  mupten n>ir  unS  9^i(ip))i 
g(cid)  ganj  oerjie^en  /  bap  cr  mit  unfrer  Sr(aubnif  nnb 
gutem  SBiUen  nid)t  jieben  foQ^)* 


No,  1305. 


24.  Aug. 


lo.  Fridericus  Elect.  ad  Melanthonem. 

■{-  Ex  apographo,  IMelanthonii  nianu  acripto,  quod  habeliit 
in  cod.  Monac.  U.  p.  69.  et  factuni  esl  a  Melanthone  ut 
initteretur  amico,  verosimillter  (^merario  suo.  —  Man- 
datum  Friucipis  i£Iectorisf  cniid  Melanthoni  responden* 
diim  sity  habetur  in  Tabul.  Vinar. ,  ubi  etiam  Reg.  H. 
ful.  99.  uo.  42.  haec  epistola  babelur,  et  quidem  secun- 
dnm  dclinealionem^  Principis  Electoris  manu  fcriptam. 

(Joann.  Fridericus  Dux  Sax.   Princeps 
Elecior  ad  Phil^  Melanthonem.) 

SBon  ©otteS  ©naben,  So^annS  %xxt\>v\6)  iz. 

Unfern  ®rup  jut>or*  ^od;ge(artcr^  (ieber  getreucr/ 
^(8  ii)r  unS  je^t  aberma(8  eurer  9ieife  (;aibcn  in  Srant^ 
vtii)  gefcf)rieben^  fo(c()S  bctbcn  n>ir  fampt  be6  Q^vxoiiV* 
bigen  unb  ^oc^ge(a^rten/  unfcrS  (ieben  onbdc^tigen 
6rn  SRartin  Sut^erS  ^octor,  barneben  an  unS 
gct^ane  @c^rift  aHeS  3nl)a(t8  \ampt  angei)dngter  S3itt 
ocrnommen»  Unb  ^dtten  unS  biefer  (Suern  n>eitern  2Cn? 
fucf)ung  txber  bie  2Cntn>ort,  fo  noir  euc^  ndct)f2  aVSs)xt  ju 
ZovQfk  bur^  unfre  9?dt(;c  gebcn  (affcn,  bie  x\)v  axxi), 
xoxtxoxv  bur^  jie  berici)t,  foflt  angcnommen  \)ahtn,  xn 
3Cnfe^ung  unfrer  Unge(cgen^eit  unb  SBcfc^mcrung  /  bie 
eu<^  bajuma^  auc^  angejcigt  morben/  nic^t  ocrfci)em 
Denn  ba^  eurer  ^erfon  f)a(ben  etmaS  befct)n>er(i4)8  fepn 
miQ/  biedleife  fiber  euer  get()aneg  @rbiet^en,  n>c(cj)eS 
boc^  o^ne  unfer  SSormiffen  befd;e(;cn,  abjufc^ifagcn, 
f6nncn  )oir  n>o()(  ac^ten«  3()r  moget  abcr  (eid;t(ict)  be< 
benfen,  n>aS  i^r  unS/  a(6  eurcr  oon  ®ott  georbnetcn 
Sbertcit  fc^u(big  fcpbj  barum  unS  nic^t  menig  ht^ 
f4>n>er(ic^/  bag  '\\)v  eu^  o^ne  unfer  ajormiffen  bergcfla(t 
\>erteuft  [tief  einge(affen] ,  unb  cucf)  nicf)t  juuor  bei  unS^ 
ertunbet,  n>aS  unS  barinnen  gc(egm  t)at  fei;n  moKcn/ 
nac^bem  euc^  n>o^(  bcmupt ,  n>ie  %vanlvtxi)  gcgen  ^aif. 


*)  Lutherus  scribit  ad  lonam  d.  19.  Augusti :  Philjppus  voca- 
tus  a  Rege  Franciae  cst,  et  ellam  nie  consule  libens  profi- 
cisceretur.  Nedum  id  a  principe  impetrare  potuit.  Sub- 
indignabundus  fainc  discessil  rursus  aa  lenam.  Quid  futu- 
runi  sit  ignoro. 

58^ 


911 


EPISTOLARUM    LIB.  VIL    15«5. 


OIS 


SX.  unb  £6nigtid)er  S)urd)l.  ju  ^ungarn  unb  93e()em 
fte^et  /  unb  voa^  unS  barin  ^dtte  ju  bebenf en  fepn  m6$ 
gen.  >Denn  n)ir  ungern  l)inbern ,  fonbern  t>iel  mei^r 
f6rbern  woUten,  bap  frembe  Nationcs  ju  bem  @t)an$ 
getio  gebra4)t  murben  /  mie  mir  au^ ,  ® ott  Sob ,  n\d)t 
oiiberS  erf  annt  fepn  worben* 

@g  ijl  aber  mol;!.  ^64)ti^en  ju  bebenFeU/  ml6)e& 
einanber  t)or jujiel^en :  nad)  fremben  Slationen  ju  trad;^ 
ten  biefelbigen  gum  Suangctio  ju  bringen  /  n)e(d)e8  bo^ 
fafi  tx)eit(duftig  unb  jmeifelt^aftig ,  tok  benn  bie  fran}6:: 
\i\6)tn  @d)riften  ju  bem,  bap  gdnjtic^en  ctmaS  ^x\xii}U 
bar§  auSjurid;ten  unb  ju  pflanjen  fcpn  fottt ,  me^r  Um 
trofl  benn  JSvojl  geben ,  obcr  berbatben  9lacf)t^eit  unb 
SSerI)inberung :  gemeineS  SviebenS  teutfc()er  9lation  ju 
t>erurfad)en  /  au(l()  un§  an  unfern  ^ad)en,  ba  n)ir  boci) 
bittiger  gef6rbert,  bcnn  gef)inbert  fotlten  merben/  }u 
»erf)inbern  unb  ju  t^crunru^igen  *)• 

Saneben  xoa6  eurer  ^erfon  ^alb ,  bepgtei4)en  aud) 
in  @acl)en  beS  goangelii  fiir  Zxo\t,  ^W^ffnung  obcr  3u^ 
Der|tcl)t  ju  bcm  ^-anjofen  ju  tyiben,  ifl  n>ol)t  ju  beben^ 
fen;  biemeit  oormatS  xomQ  Ztm  ober  d^laube  oon 
il)m  get)attqn/  mie  fotct)eg  bie  6ffentli4)e  ®ef(|)i(^t  an^: 
jeigen. 

2)enn  mit  maS  ©em&t^  .^6nigtid^e  Shtr^teu^ttgs 
f  eit  ju  4)ttttgern  unb  93el)emen  ^  ju  bem  xoxx  Srieb  unb 
Sreunbfci)aft  aucf)  6inifett  aufjuri^ten  fdmeu/  bafeine 
«6ni9L  2)urd)tau^tifeit  mijfen  fofit/  bap  in  fotc^er  fte^ 
l)enber  ^anbtung  il)r  atS  unfcr  t)ornet)mfkr  sk^eotoguS 
bci  fciner  ^6n.  3Dur4)t.  unb  jut)6rber|l  ^aif*  SKaj*  drg* 
flen  geinb/  bcm  ^^nig  ju  granf reic^,  in  ^anbtung  ftdm 
bet  /  unb  pex\Mid)  bei  i^m  todret/  mit  unS  .|)anbtung 
pflcgen  /  unb  ob  bie  @ad)en  ju  einem  guten  ober  b6fen 
SnbC/  aud)  Sricbe  ober  Untoitlen  taufen  n)&rben/  fo|d)S 
f)abt  if)r  teict)tticl)  ju  ermeffen. 

@o  f  6nnen  mir  auc^  bei  un8  nicf)t  bebenf en  /  noaS 
fot^S  fur  ein  2(nfe^n  bet  ^aif.  ^.  unb  £6mgt.  S)urci)t. 
aucf)  allen  @tdnben  beS  Sie\6)i  I;aben  /  unb  mofih:  eS 
ai-.gifc^en  mcrben  woQt/  ba  e8  rucf)tbar  toerben  fotlt/ 
baf  man  fid;  gcgen  frembe  Slationen  f)6ren  ober  t)ers 
ne^men  tief  /  mie  bie  t)origen  uberfanbten  TixtlUi,  mit 
anbcrer  SBeittduf tigf eit  /  mitbringen  /  baf  mit  @ott  unb 
®ett)iffen  ot)ne  9!aci)tf)eit  be8  @t)angetit  bemitligt  f6nnt 
tt)crbcn,  bap  fein  Sl^eil  ba8  anbere  nid)t  t)erbammen 
burft/  tT>ctd)8  bocf)  t)ormat8  *aif.  SJI.  ju  Untert^dnig^ 
feit  unb  ben  ©tdnben  bc8  9teicl)8  ju  greuttbfcl)aft  mit 
(^en^iffen  nici)t  f)at  bemifligt  unb  eingerdumt  f6nnett 


*)  Verl»a:  „otcc  b«rba!6cn  9Za<bt6cn »ctun« 

XVLki^in",   Melaulhon  lineola  fubnotaTit,  et  marg^ui  ad- 
scripsit:  propier  haec  verba  nolui  proficiici^ 


merbeu/  bar&ber  au4)  bie  ganje^Concordia  ju  Tivnjjk 
burg  i{l  titgenb  btieben.  iDenn  f)dtte  man  ber  ^xm 
munion  I>atben  eine  ©efiatt  nac^gctaffen  unb  nici)t  oers 
bammen  f6nnen/  todre  bie  beibe  ©eflott  ouc^  frei  btii? 
ben^)/  unb  alfo  ganje  Concordia  erfolget,  todij/A 
bo^  au8  bem/  bap  e8  mit  ®ott  unb  ®en)iffen  m^t  ^ 
befd)e^nm6gcn/  unterlaffen.  SSie  auci^  fol4)e  XrtiU 
auf  anbere  SScg  gebeutet  unb  un8  unb  unfem  WSMt^ 
tt)anbten  ju  ^d^moc^  unb  S^erf  leinerung  n)erben  wng^ 
trageu/  aI8  ^dttcn  mir  unfer8  S£f)eiI8  miebemifen/  i^ 
am  Sag  /  unb  befc^mert  unS  nic^t  menig  /.  fo&t  oa^ 
xoo\)\  b(A)\n  gerat^en  /  fo  man  mit  foIci)em  9hi(^Ia(|iai 
in  Sranfretcl[)  umge^en  moflte/  ba^  burc^  fo(c|)  %ntnB^ 
nen  t)iel  c^ri^tid)er  ©emiffen  \)t6)lvi)  gedrgett  /  unb  ba* 
fur  Don  t)ieten  moHt  angefel)en  merben/  ba^  mir  unb 
unfre  ^itt^ermanbten  /  ober  jum  menigften  \^x,  oU 
eine  ?>rit)atj)erfon  /  t)on  t)origer  Confessio  unb  Apo- 
lo<;ia  abfte^en  xJooUtzn,  unb  nun  anbre  Vrtifel  naify 
laffen ,  bie  ^bod)  barinnen  t)ormal8  u)iberfb(i)ten  morbcn/ 
bap  mir  ou\mt\)x  in  fotd)er  ^anblung  ®(^ma^  beifi! 
9ht^en  bem  @t)angeIio  beforgem 

^rl)atben  au8  fot(^em  angejeigten  unb  anbeni 
me^r  flatttic()en/  tapfem  unb  grofmicf^ttgm  VLx\q^ 
unb  SBebenf  en  miffen  xmx  euc^  ju  biefem  9XaI  nic^  gu 
ertauben  [beurlauben]  /  bege^ren  ani)  gridbigli^/  i^ 
motlet  foI(i)e8  t)on  un8  ni^t  anbcr8  noc()  ungndbiglk() 
t)ermerfcn.  (|)altet  ii^r  e8  aber  fibcr  ba8  affe»  bafte**)/ 
bap  tf)r  biefe  JReife  mit  gutem  ©ewiffen  ju  unterlaffhi 
ni^t  umgc^en  f6nntet  *♦*)/  fo  muffen  mir  euc^)  auf  ben 
%aVi  eure8  ®efaOend  gebal)ren  unb  nacf)  euerm  SBiQen 
unb  auf  euer  (Sbentt)euer  walten  taffen,  unb  mdget  be»« 
I;atbm  felbfl  bebenfen/  xoai  euc^  I)ierin  ju  t^un  fr^n 
wifl;  ©old)e8  f)aben  toir  euc^  unfrer  9lotf)burft  nac^ 
gndbiger  SReinung  nic^t  Oit\)a{ttn  moBen.    Datnm  ju 


^)  Margini  adscripsit  bic  Melanthon :  de  utraque  speeie  tan» 
tufti  tit  iiot  ucriptum ,  et  additum  y  quoU  £^pa  priug  dJr- 
l^eret  prohibUivnem  ioiiere, 

^)  Aulograpbon  Pbilippi  Monacense  bic  finilur,  ct  ea  aiiat 
uncis  inclusinius  non  babet,  aed  desinit:  VCtmftrcH. 
Dat.  SorgO,  praelermisso  die  et  anno.  Verba  ultiBM! 
•£)aUct  it)t  c6  abct  elc,  ut  nimis  dura,  consilio PontaBi 
praetermissa  yjdenlur,  $ed  fegiinlur  in  prinia  scriptura  epi- 
stolae ,  Ponfano  niissa  y  quae  etiam  babetur  in  TabuJ.  Viiiar. 

*^^  ilic  in  instructione  Electoris  bal>ebanlilk'  Terba,  a  acriba 
epistoJae  eliani  inserta,  sed  litura  iterum  deleta:   cU(b  au4 

Qnfct  ald  cutct  Obctfcit  SBcfcH  |u  gc^orfanco 
ctttcd  (Kcioiffcnd  I)albcn  nicbt  fc^ultig  a^tcn 
(onntct.  —  Lulberus  de  bac  epist.  scribit  ad  lonam  d. 
27.  Augusti :  ,,  Literas  Principis  ad  Pbilippuni  iegi  [i.  e.  pri* 
mam  scripturam  Lalbero  a  Pontano  monstratam]  ,  aed  pa* 
ruin  laeto  corde,  quod  sciam  Pbilippum  veberaenter  per- 
turbatum  iri  taiii  severis  literis.  Et  co^ito  Taria,  quae  utl- 
nam  non  cogitarem.    Alias  plura,  quia  aubtrislior  fui.** 


018 


EPISTOLARUM    LIB.  VIL     15S5. 


9i4 


Sci:gatt  ^iendtagd  S3art^olom&i  {24.  Aug.]  anno 
^oni.xv.Cxxxv« 

SebbeL 

Unb  tm  %aU,  ba  i](>t  fol^e  enre  Sfeife  in  granf^ 
tei^^^aiif  biefeS  nnfer  @d)reiben,  wie  wir  nn8  terfcljen, 
tmterloffen  werbet,  fo  t^unwir  eud)  l)iermit  eine 
©l^rift  an  ben  RMq  wn  Sranfrei^  uberfenben ,  be^ 
te»  ^ppA  i^r  intiegenb  ju  beffnben  j  bie  werbet  il)r  fftr^^ 
ber  fetner  &6mQl  JDur^L  »ol)l  jujufdjreiben  wijfen» 

Dat*  ut  supra.) 

No^l806.  28^  Aug. 

Francisco,  Regi  Galliae. 

Edita  ftManlio  in  farrag.  p.99s^q.  Iterum  aPcucero  inMel. 
felecUa  cpistolia  p.  95  aqq,  et  iterum  £pift.  lib.  1.  p.71  aqq< 
(edit.  Lond.  I.  ep.  80.)  et  in  opp.  Melantb.  Witeb.  T.  iV, 
p.  824.  Etiam  in  Bulaei  biatbria  Univera,  Paris.  T.  VI. 
p«  S67.  «—  Apograpba  in  cod.  BaT.  Vol.  U.  p*  782.,  cod« 
Mekn*  IL  p.  20o.  et  cod.  Monac.  11.  p.  6,1. 

Christianissimo  et  poientissimo  (JFrancisco) 

Regi  Galliae  P.  M. 

Chri&tianissime  et  potentissime  Aex«  Cum*  aliis 
maUii^  ornamentis  pulcherrimum  ^)  Franciae  re- 
^um  longe  antecellit^)  omnibus  regnis  totius  or-* 
bi8  terrarum ;  tum  haec  laus  inter  praecipuas  du- 
cenda  est,  quod  et  ^)  doctrinae  studiis  caeteras  na- 
tionea  semper  vicit,  et  pro  religionis  Cbristianae  de-- 
fensione  praecipue  velut  in  statione  pe^etuo  fuit* 
Quas  ob  causas  merito  titulum  habet  auspicatissi- 
mum  ^)  Christianissimi  ') ,  quo  nullum  in  terris 
praeconium  maius  aut  augustius  ^)  dici  potest. 
Qoare  gratulor  R.  M.  T.  quod  etiam  hoc  tempore 
soscipit  curam  sanandae  ^  doctrinae  Ecclesiae : 
non  tamen  violentis  remediis,  sed  vera  ratione, 
et  digna  Rege  optimo  et  Christianissimo*  £t  in 
his  dissensionibus  utriusque  partis  impetuS  ita 
moderaristudct,  nt  explicata  doctrina  Christiana, 
et  repnrgata  simul  gloriae  ^  Christi,  dignitati  ordi-^ 
nbEcdeaiastici  et  tranquillitatiReipublicae^)  con- 
snlatur.  Profecto  hac  voluntate  et  his  consiliis 
nihil  gloriesius,  nihil  rege*^)  dignius  excogitari") 
potest.  ItaqueR^M.T.  oro,  nt  non  desinat  in  hanc 

1).  puleherrimis  cod.  Bav.  et  cod.  Mebn. 

SOpp.  Mel*  anieceiiai. 
€i  addunt  Opp.  Mel.  et  cod.  Bav. «  et  babent  docirina  pro 
docirinae  studiis,    Sic  etiam  cod.  Monac*  !!• 

4)  au»p§cai,  abest  a  cod.  Bar. 

5)  Christianissimum  Opp.  Mel.  et  codd.  praeter  Monac* 

6)  Manl.  aeuiius. 

7)  Peuc.  servandae ,  praelermisso  sq,  docirinae, 

8)  Manl.  et  Peuc.  (non  Opp.  Mel.)  gloria  niendose. 

9)  Opp.  Mel.  digniiaiiguc  Eul,  ord,  ei  ir,  pubUcae. 

10)  rege']  Manl.  hac  re.         .11)  Opp.  MeL  cogiiari. 


curam  cogilationemque  incumbere.  Etsl  enim 
publica  dissensio  alicubi  ")  immoderatis  vel  etiam 
malis  doctoribus  locura  tnbuit  ") :  tamen  a  bonis 
viris  pleraque  patefacta  «unt,  quae  extare  in  Ec- 
clesia  plurimum  refert.  Quanquam  igitur  coher- 
cenda  est  in  malis  petulanlia;  tamen  oro  R.  M.  T. 
ne  '*)  asperioribus  iudiciis  aut  scriptis  quorundam 
sinat  se  abduci ") ,  ut  ctiam  res  bonas  et  Ecclesiae 
utiles  deleri  **)  patiatur.  Mihi  quidem  nuUae  immo- 
deratae  opiniones,  aut  quae  labefactarunt  pulcher- 
rimum  et  sanctissimum  Ecclesiae  ordinem,  un- 
quam  placuerunt.  Quo  quidem  nihil  in  terris  ca- 
rius"),  nihil  antiquius  esse")  debet.  Atque  ita 
scio  apud  nos  afFectos  **)  omnes  bonos  viros,  qui 
in  hoc  ipso  doctrinae  genere  versantur,  in  quo  et*) 
ego  vcrsor. 

Itaque  cum  accepissem  literas  R.  M.  T.  Deum 
teslor,  me,  quantum  potui,  conatum  esse  etcon- 
tendisse,  ut  statim  ad  R.M.T.  accurrerem.  Nam 
mihi  nihil  optatius  est ,  quam  ut  pro  mea  tenui- 
tate  aliquid  opis  adferre  possim  Ecclesiae ;  ac  in 
spem  optimam  veni,  postquam  cognovi  cam"pie- 
tatem  ac  moderationem  esse  R.  M.  T.  ut  in  com- 
munc  gloriaeChristi  consultum  cupiat.  Scd  quan- 
tae  me  difficultates  paulisper  adhuc  remorentur, 
intelligetR.  M.  T.  ex/^ora^o'^):  quae  quidem  Hcet 
moram  attulerint  **)  huic  itinerf ,  tamen  animurt 
metim  neque  a  profectione  neque  a  consJIiis  aut 
studio  mitigandarum  '*)  controversiarum  averte- 
runt.  Sed  haec  exponet  omnia  copiosJus  f^oraeus. 

Postremo  me  R.  M.  T.  commendo;  ac  polli- 
ceot  me  iudicium  meum  perpetuo  ad  doctorum  et 
bonerum  virorom  in  Ecclesia  sententiam  aggrega- 
turum  ")  esse.  Christus  servet  R.  M.  T.  florentem 
et  incolumera,  et  gubernet")  ad  communem  ortis 
terrarum  salutem,  .et  illustrandam  ac  ornandam 
gloriam  Dei.  Datae  in  Saxonia ,  V.  Calendas 
Septembris,   anno  Domini  15S5.'0 

12)  alibi  Manl.  l$)prae6uU  Opp.  Mel.  et  codd. 

14)  ManU  oro  Deum,  ne  H, M.T,    (Cod.  Bav.  babet  rogo  pro 
oro,) 

15)  Peuc.  adduci,  16)  Opp.  Mel.  deseri, 

17)  Quo  —  carius']  Manl.  tantum  :  Nihii  clarius, 

18)  essel  Peuc.  addit  omnibus.  19)  f  esse  cod.  Bav. 
*)  ei  non  babent  Opp.  Mel.  et  cod.  Bav. 
ftO)  Opp.  Mel. :  Voceo,    (Siniiliter  paulo  post.) 

21)  Uc€i  morani  atiulerini}  Opp.  Mel. :  etiamsi 
ieruni7\eiiamsi  babet  etiam  cod.  Bav.). 

22)  mitigandarum  codd.  et  Opp.  Mel.  pro  ianiaruih ,   quod 
est  ap.  Manl.  et  Peuc.  in  epp.  select.  et  lib.  I. 

28)  direeiurum  cod.  Bav.,  et  cod.  Meha,  direciurum  esst  ei 
accommodaiurum, 

24)  Opp.  Mel.  add.  eam, 

25)  Opp.  Mel.  add.:  Regiae  Mcdesiai.  T.  addiciisumus 
iippus  Meianihon., 


mortun  aiiu^ 


EPISTOLARUM    LIB.  VIL    168». 


m 


28.  Ang, 


Guil.  Bellaio  Langaeo. 


Edita  in  OpasculU  de  pace  et  concordiaEccIesiae  restituenda, 
edit.  cura  et  sumptiDus  loach.  Laegeri.  Brunsvici  1650.  4« 
•—  Iterum  e  MS.  adiecta  Camerani  vitae  Melanlfa.  ed, 
Strob.  p.  425  sqq. 

Melanthon   ad  Guilielmum   Bellaium 

Langaeum. 

ClarissimeDomine.  Nihil  mihi  possct  accidere  tri- 
stius,  quam  si  de  causis,  quae  meum  iter  reinorantur, 
secus  suspicaretur  Christianissimus  rex ,  aut  etiam 
Celsitudo  tua,    quam  res  habet.     Sed,   ut  spero, 
liberabit  (me)  omni  suspicione  viri  optimi  et  fide- 
lissimi  D.  Voraei  testimonium,  qui  scit,  quan- 
tum  contenderim  apud  Ducem  Saxoniae,  mihi  ut 
potestatem  faceret  suscipiendi  hoc  iter.     Nam  hoc 
tempore ,   cum  schola  secesserit  propter  pestilen- 
tiam,  necesse  mihi  omnino  fuit  rem  ad  Principem 
referre :  ibi  quam  duriter  exceptus  sim  *),  Voraeus 
exponet.     Nunquam  sensi  asperiorem  Principem. 
Nihil  fingam,  sed,  ut  ,in  tantis  rebus  decet,   ve- 
rum  sine  uUa  figura,  sine  uUa  sophistica  dicam. 
Primura   respondet,    opinionem  de  meo  itinere 
offecturam  esse  maximis  suis  utilitatibus,  quod 
ipse  iter  ad  tegem  Ferdinandum  haberet.     Etsi 
autem  disputabkm  me  privatim  meo  nomine  iter 
facere,  tamen  hoc  argumentum  ita  urgebat  et  ex- 
aggerabat ,  ut  cedendum  mihi  duxerim ,  ne  vide- 
rer  raei  Principis  seU  spei  seu  utilitatibus  officere 
cupere.     Sed  raeo  iudicio  altera  causa  verior  fuit, 
cur  rae  non  dimiserit.     Legit  raenm  consilium, 
quod  ad  vos  misi^),  in  quo  nihil  reprehendit  prae- 
ter  unam  quandam  levissimam  sententiolam  de 
utraque  specie,  quod  scripsi :  sublata  prohibitione 
postea  sanciendum  esse,    ne  altera  pars  alteram 
daranet.    Aliae  controversiae  multo  maiores  snnt; 
itaque  de  hoc  negotio  scripsi-  minus  vehementer. 
Id  mihi  velut  criraen  obiicitur.     Nec  profecto  me 
illa  ineruditorum  iudicia  raovent,    et  saepe  iam  ih 
sirailibus  actionibus   d'e  pace  plagas  accepi;   sed 
quia  ipsi  rae  Itirgiorera  aut  tiraidiorem  existimant, 
cavendum  putant,  ne,   si  quid  ego  condonavero, 
praegraventur  praeiudiciis. 

incendit  etiam  animos  ineruditorflin  excer- 
plum  quoJdam  ex  illo  consilio,  quod  nescio  per 
quos  lingua  germanica  sparsura  est,  in  quo,  quia 

1)  Strob.  e  MS.  zdnoiit :  /uerim, 
t)  Cr.  supra  no.  1204. 


de  potestate  eccle^iastica  hpnorificentius  qnaedam 
dicuntur,  inepti  et  indocliinterpretantur,  meto- 
tam  causam  prodidisse. .  Vocor  transfuga ,  deser- 
tor,  cum  quid^m  idem  toties  iam  in  poblicis  li- 
bris  de  ecclesiastico  ordine  scripserim ,  sea  de  ca- 
noiaica  politia.  Hos  damores  putat  Princeps  et 
sibi  et  causae  nocere.  Itaque  non  solaro  diroit- 
tere  me  noluit ,  sed  etiam  contnmeliose  mihi'  re- 
spondit;  non  enim  dissimulo.  Etsi  auteto  consti- 
tui  me  ipsi  purgare,  tamen  hoc  tempote  iter 
suscipere  nolui,  tantum  eam  ob  causam,  ne  ini^ 
qui  homines  calumnientur,  me  vohiis6e  titilititi- 
bns  mei  Principis  officere. 

Vides  quanto  in  discrimine  verset ,  qnaDtom 
exarserit  odium ,  non  aliam  ob.  causams  i^isi  quod 
et  ipsam  religionem  doceri  pie  et  dilncide  expli- 
cari  eupio ,  et  quaedam  moderanda  esse  censni  in 
utraque  parte,  ut  sarciatur  commnnis  Ecciesiae 
concordia.  Nec  pugnant  mecom  erudtti,  sed  tan- 
tnm  indocti  mihi  snccensent.  '  Quid  rn  civililnis 
discordib  omnibus  aetatibus  acciderit  moderatis 
civibus ,  non  ignoras.  Ad  haec  exemplfi  cum  re- 
fero  animnm,  non  recusandaiA  mihi^  esse  foitn- 
nam  illorum  duco ,  qui ,  cum  rooderate  sentiient, 
ab  iratis  civibus  lacerati  sont;  Mihl  hoininiim 
iniquitas  neque  studium  pietalicf  neqM  ftKMteratio^ 
nem  animi  eripiet.  fit  de  itmeite»  polHeittis  snm 
VoraeOy  me  venturum,  Deo  voleifte,  ^iwfoxwio 
vere  Francofordiam ,  unde,  si  tibi  vldebitur ,  ex- 
curram  isthuc 

Tuam  Celsitudinem  vicissim  adfaortor,  nt, 
postquam  semel  hanc  curam  suscepisti,  dignisor 
mam  magno  et  praestanti  viro,  ianandae  Bccle- 
siae,  alteram  partem  etiam  adinodcrationem  ad- 
hortere,  ne  res  bonae  et;Ecclesiae  utileis  oppri- 
mantur,  neve  magis  laceretur  Ecclesia.  Iniusta 
crudelitate  video  Christianissimum  regem  incitari 
scriptis  magnorum  hominum  adversus  nos,  sed  et 
reverendissimi  ac  sapientissimi  viri  Cardinalis  firs- 
tris  tui  et  tuis  consiiiis  spero  Animum  regu  fl^ti 
posse  et  adduci,  ntpotiusdet  operam,  ut  illustre- 
tur  gloria  Christi,  quam  ut  mos  geratur  alienae 
crudelitati.  Neque  enim  dubium  est,  opus  esse 
Ecclesiae  quarundam  rerum  explicatione*  Sed 
haec  fortasse  coram  copiosius.  Bene  valeat  Cel- 
situdo  tua*     Quinto  Calend.  Sept.  anno  1535« 

(Phil.  Mel.) 


MT 


EPISTOLARUM    LIB.  VII.    15S5. 


9i8 


No.  1308. 


(28.  Ang.) 


lo,  Sturmio. 


Ifmlii  fivrag.'  p.  168  *qq.  —   Apograpiia  in  «od.  Gollb  401. 
p.  81.  et  in  cod.  Bav.  VoL  II.  p.  269. 

■ 

lohanni    Slurmio. 

•  D»  .  ybrae^s  ipse  testi^  :^it,  suinniam  me 
cpnteatioaem  adhibuis^e)  ut  roilii  Priaceps  con- 
cederet  abeundi  potestatc^*  .  Verum  impetrare 
*  npn  potui : ,  et  causas  copiose  D»  Langaeo  perscri- 
psL  Praecipua  illa*)  est,  quod  metuunt  praeiu- 
dicia:  et  me  putant  aliquanto  roinus  vehementem 
aut  pertinacerp  e^y  q\iam  sunt  alii.  lEt  pro- 
fecto  sic  est.  ]Son  puto  contendendum  esse,  nisi 
de  magnis  ^t  necessariis  rebus.  Non  volo  tueri 
omnes  aXQi(ioXoyiag.et  xpvxifoloyiaQ^  Utiuam  ii- 
ceat  docUs  libere  loqui ')  d^  niagnis  rebus.  Nunc 
autem  est  democratia  aut  tyrannis  indoctorum  in 
utraque  pai^e  ^, ,  qui  rixantur  d^  noni^uUis  leviculia 
rabus,  et  interdum  suis  affectibus.^xviunt 

,  y idisti  Sadoleii  scriptmn ,  .qui  cum  in  po- 
steciopre  parte  ^) .  e^em  dic^t  quae  nos  defendi- 
mus,  iniuste  facit,  quod  adeo  hostiliter  in  nos  in- 
vehitur*  la  priore  parte  ena,rprationis  mihi  ple^- 
raqu^.satis  p];pbantur(<..sed».  uirfvidi9S»i,currit  in- 
tardum ;  bnog  ^  %^g ,  oHoi}.  Budaei  et|am  Transi- 
tam  vidi.  I>ieque  me.haeodeten;ent?)>  quo  mi» 
nns  istnc  iter  suscipiam.  Imo  incendunt  potius, 
ut  ipsis  aperiam  penitus  animum ') ;  et  vicissim 
audiam,  quid  in  commune  consuiant  ipsi«  £go 
quidem  a  doctis  et  bonis  in  Ecdesia  nunquam  dis- 
sentiam»  Sed  pro  tua  excellenti  doctrina  vides, 
vetera  quaedam  errata  opus  habere  emendatione. 
Nec  dissimulo ,  evectos  ^)  etiam  esse  nostros  in- 
terdum  vneQ  r^  iaxc^/n/iiya ,  et  multa  miUgavi. 
Itaque  si  quid  opis  possumus  adferre  Ecclesiae, 
annitampr^)  omnibus  viribus:  atque  hoc  studium 
nuUa  mihi  eripiet  bominum  iniquitas* 

Magno  ip,  periculo  f  inter  nostros'**)  propter 
hanc  mpderationem  versor:   ut  solent  in  civilibus 


1}  iSla  additor  in  codd» 

2)  toUoqui  cod«  BaT. 

S)  piwie  abest  a  cod.  Goili*  401. 

4)  Sic  codd.  pro  terrent. 

5)  *f  meum  cod.  Goth*  401« 

6)  eiecios  cod,  BaT. 

7)  adnitemur  cod.  Gotfa*  401« 

8)  addant  codd. 


discordiis  moderati  cives  utrinque  male  acclpi. 
Pianeque  fatum  mihi  Theramenis  impendere  vi- 
detur*  Credo  enim  XenophonU ,  hunc  fuisse  bo- 
num  virum:  Lysiae  non  credo,  qui  eura  vitupe-' 
rat.  Sed  me  voluntate  rectaexonscientiae®)  sus- 
tento:  et  intuens  in  vetera  et  honest,a  exempla 
aequlore  anlmo  communem  fortunam  fero.  Cae- 
tera  audies  ex  V^oraeo.     Bene  vale. 


No.  1309. 


S 1 .  Aug. 


loach.  Camerario. 


Epiito  ad  Giinerar.  p.  247  tqq. 

Clarissimo  et  optimo  viro  loachimo  Came^ 
rario  Bambergensi  in  Academia  Tubingensi 

amico  summOj 

S.  D.  Precor  Chrlstum  ex  anlmo,  ut  haec  nii- 
graUo  tlbi  et  Reipub.  fausta  fellxque  sit,  deque 
tuis  rebus  omnibus  et  scholae  auspiclis  expecto 
a  te  litteras,  et  quidem  avidlsslrae.  Ac  profecto 
libentius,  quanquara  alieno  tempore,  perralsi  meo 
ministro,  ut  expatiaretur  in  patriara,  ut  explo- 
ratissima  mihi  commemorare  posset  de  tua  vale- 
tudine,  de  insUtutisstudiis,  deque  unlversa  vitae 
ratlone.  Opto  ut  simplicitas  et  bonitas  nostrae  ') 
geuUssittibi  voluptati,  spero  enim  te  iam  Inge- 
nla  degustasse. 

Nunc  audi  de  meis  rebus.  Hic  annus  fatalis 
est  nostro  ordini,  ut  vldeo;  accipio  enlra  et  Mo^ 
rum  interfectura  esse,  et  allos,  ego  quoque  raa- 
gno  in  periculo  versor,  Scis  rae  tibi  saepe  que- 
stum  esse  de  certls  rebus,  quae  me  angerent  raa- 
xime.  xal  oxiriveg^),  o^s  fjxiara  ixQV^f  ^  navv 
otiifYHV  doxoXey  v^v  rifUTiifav  anloxTfta,  on 
Tol/juorp^  m^t  ivian^  r[txav  oxQipoXoyBia&ai.  Ge- 
nus  illud  horainum  nosti,  quorum,  ut  videtur, 
odium  erupit  aliqua  ex  parte  iara  in  Gallico  nego- 
Uo,  Ejquldem  llbenter  vito  congressus  Gallicos, 
nec  allter  proroisi,  nisi  permittente  prlncipe ;  sed 
princeps  commeatura  negat,  et  ita  respondet,  ut 
vereri  cogar,  aniraura  Hlius  serraonibus  malevo- 
lorura  a  me  reddltum  allenlorem,    etsi  sane  de 


9)  voiunini^meae  eonsctenHa  cod.  Golfa.  401*    voiuniaiit 


tiunia/^n 
)tae  eptmt 


reetae  eSU&tientia  cod.  BaT. 

1)  SueTicae. 

2)  Lulfaerus  incensof  ab  Amsdorfio  et  Osiandro*  G»  W, 


910 


EPISTOLARUM    LIR  VIL    1686. 


fitO 


optiiQO  principe,  ut  mihi  pcrspectus  est,  nupc 
etiani  melius  spero ,  sed  joosti  illod  9  yluiaiia  mii 
noQevii;  Omisi  igityr  GaUicum  itev,  Jie  de  meo 
ofEcioi  uUo  .modo  qfi^vi  pQSSQUt.  ISunc  reliquuia 
est,  ^t  eLiam  pf in{:ipi|..fes{twdeani,.,aejpe  purgem. 
Id  cojpsUtult^^flviteii.f^^erc^^i.ita  u^  siniHl  fde.XBtiiSi 
consiliis  ac.de  iudicip  do^itrinae  ^ribam,  neque 
quicquam  vcl  dissimulabo  Tel  cqlabo  volunUtis  cb 
scntentiae  mcac,  nolo  enim  perpetuo  isUis  plagas 
ferrc.  ISulIus  ferc  annj^ismihi  abiit,  slne  aliquo 
huiusmodi  pcriculo.  Possem  multa  et  mira  com* 
memorarc ,  quae  ego  raea  dissimulatione  et  pa* 
ticntia  sanavi.  £t  nosti  pleraque.  Quod  si  res 
ad  Synodum  deducctur,  ut  non  dubito,  his  dif- 
ficultatibus  remanentibus,  quid  futurum  sit  ne- 
scio.  Nunc  te  oro,  ut  me  consilio  tuo  iuves;  ni- 
hil  enim  constituamy  priusquam  tua$  litteras  ac- 
cepero ,  non  cnim  propero.  Utinam  tecum  mihi 
liceret  csse,  maxime  «nim  tecum  et  in  Academia 
vivere  cupio. 

De  aliis  quibusdam  jebus  habet  ma&dala  mi- 
nister  mcus,  quem  mihi  fidelcm  esse  certo  scio, 
nequc  tu  dubitas.  Deliberabis  igitur  cum  amicis 
nostris,  scd  nihil  te  coutentiouis  aut  periculi  sus- 
cipere  volo. 

Non  ctiam  hoc  praeterire  silentio  possum» 
spargere  quosdam  ^  infensum  mibi  esse  priucipem 
vestrum,  proptcr  Ishbii  caussamf),  quae,  ut 
manlfcstum  est,  nihil  ad  me  attinet»  Itaque  non 
admodum  illis  fabulis  moveor.  Pcrsuasum  enim 
habeo  multo  ^ss^  et  prudentiorem  et  meliorem 
principem,  quam  ut  vel  re  incognita  vel  de.ob- 
trectntionibus  aliorum  innocentem  odio  persequa- 
tur.  riacc  non  tan>  quod  angerent  animum  meum, 
quara  quia  in  mentem  modq  venerc,  scribere  ad 
te  visum ,  ad  qucm  parva  m^^^gnaque  soleo  omnia* 
Proximo  vere  neccsse  mihi  est  Francofordiam  ve- 

■ 

nire,  inde  ad  tc  excurram.     Bene  vale*     Pridle 
CaL  Septemb.  ^Xmnog. 


No.  1310. 


DominOj   Vualliae  et  Cornubiae  principij  Do- 

mino  suo  cle/nentissimo 

S.  D.  Screnisslme  ^t  ihctyte  Re^.  Etai  publi- 
cae  quaedam  causa^  impulerfmt  me^'.  ut  8Cii|^tuin 
quoddam  mcum  Regiae  M.  T.  dedicarem '^'J  lit  ex 
praefution^  intclliget I^.  IMt  T/);  tfimeoi  etiam  mul-. 
tum  mc  privatim  2M}miratio  jl|igenii  tui^)  et  virtptij^ 
tuae  movit,  ut  hac-iiualicuoqun  significatif  ne  iudi- 
cii  mei  studium  meum  R.M.  T.  declararem^  I^^l 
igitur  hninc  Iibellum  huhtib^  Alexandro  Alfsio. 
ScotOj  virb  docto  et  pio^  qui  virtiitem  .et  picjtatfin 
tuam^et^mihi  et  multis  aliis  in  Germania  inaeno 
studio  praedicare  sblitus  est.  '  Is  ^)  pollicitus  est,  se 
meum  scriptum  exhibiturum  esse  R.  M«  l^*  Quod 
ut  aequo  animo  accipiat  R.  M.  l^,  etiam  atqqe 
etiam  oro/)  Equidem  opto^  et  animum  rn^m  et 
scrip  tum  ipsum  ^)  proLari  R.  M«  T.  ^d  ^e  scripio 
permitto  iudicium  R.  M.  T.'')  *])e  mea- vo^untaie 
hoc  affirmare  vere  pbssum,  et  faunc  animum  meain 
R.  M,  T.  addictjssimum  esse,  et  mc  de  doctrinff 
Chrlstiana  libenter  amplecti  ea  ^uae  probaubir 
doctis  et  bonis  viris").  Si  quid  mihi'R«  M.  l^,  dici 
voluerit,  poterit  hiiic  Alexandro  tutb'  commit- 
tere"). 

Christus  serv^t  R.  M.  T.  quam  diutissimeito- 
renteita  et  incolnnieitt,  et  Rerhpub.'*)  Mtiltarthilkea- 
tium,  et  Ecclesiae  Christianae  saTtftehi :  'ad  qaam 
omandam  praecipue  curam  ct  consili^  scia  sutt- 
mosReges  referre  decet,  ^l  hbc  tempdre  maxihie 
necessarium  est.     Mense  Augusto ,  Aklho  1699/ 


No.  1311. 


»% 


UJ 


(AugQ 

Henrico  Regi  ylngl. 

Manlii  farrag.  n.  S49  sq.  RepeliU  a  Pezel.  in  libro  HI.  epi- 
itolarum  Mel.  p.  9;  (edit.  Lond.  Ilf.  ep.  4.)  -—  Apogra'- 
pba  in  cod.  BaT.  Vol.  il.  p.  772.  et  in  cod.  Goib.  401. 
p.  75  b. 

Rei^erendiss.  Principi  ac  Domino j  D.  Henrico 
octui^o  Angliae  et  Francide  Regi^MByberniae 

^)  Offenderat  Iftlebiof  principem   per  Hbrum   dt   proTerbiis. 
Vid.  epist.  d.  17.  et  19.  Apr.  15S6. 


Henrieo  y   Regi  AngUae. 

Epistola    nuncopatoria    pmemiss»  tiOTae  e^tioiri  LoMliito- 

tbeoJofticorum  MelantboniS|,  qua^  prodiit  aniio.lSSS..^ 

Pofleriorem  partem,  quae  rersatur  in  laudando  HenrioD 

Bcge,    Melanlbon  in    eJitioDibaf   feqnentfbvs    rcaecii^ 

quod  Rei,  se  bac  laude  indi^um  fuUse,  fnciia  poatca  de* 

monstraTerat.    Inde  factum  est,  ut  Peuceros  in  AleUntho- 

nis  epp.  selectis  p»  154 fqq.  et  in  Episl.  Mel.  libro  I.  p.  510 

sqq.  (edit.  Londin.  lib.l.  ep^fD9.^  prjorem  t^luai  cpiftolac 

paileniy    de  necessilate  el  utilitate  melnodi  tgenten  (ut 
■■  ■  >         '  I  •  .  « i  ■■•.<' 


*)  Sunt  loci  tbeologiri. 

\)  ut  ex  elc'.  praetermisit  Pce* 

2)  tui  om.  ManK,  et  paulo  poet  tuae  om.  Pei. 

S)  Pro  igitur  babet  Rlanl.  ita(jue\  Pe^.  om«./ii//ic  et  pro 

tio  babet  huie\  Man).  et  cod.  Gotb.  401.  babent  iniiio  pro 

ntmtio  (quod  est  in  cod.  BaT.). 

4)  It  non  nabet  Pez. 

5)  Manl.  rngo, 

6)  Manl.  om.  ipsum, 

7)  Sed  de  etc.  omittuntur  a  ManL  et  cod.  ^oth.  401. 

8)  PeEc  tt  me  eade  m,.  ampieeti  quae  eongruunt  mnm  wri» 
iudiciis  veteris  et  purioris  Ecciesiae,    Godd.  ut  Minliiis. 

9)  Si  quid  etc  om.Pez.      10}  etliempu^  Pex.  ad  ptMiemm^ 


981 


Hi 


inseripAit  ««iii  Pencenu)  direlf  poslcriorem  utem  pftr- 
tcmi  quasi  singularem  epislolam,  ederet  Pezelius  in  li- 
bro  lll.  epist.  Mel.  p.  11  sqq.  (edil.Lond,  lib.  III.  ep.6.).  y- 
^On  integram  epist.|  sed  priorem  tuitum  partem  nabes  in 
opp.  Melanlb.  Basil.  T.  11«  p.  441  sqq.  (sicut  in  ediu  1540. 
Viteb.  utraque).  —  Responsum  Regis  Tid*  infra  d.  1.  Oct. 
b«  annt. 


Serennsimo  Prtncipi^   !)•  Henrico  Octai^Oj 

Angliae  et  Franciae  Regi^  Hiberniae  Dominoj 

fValliae  et  Cornubiae  Principi» ') 

&  D*  Cum  in  docendo  magnopere  prosit,  tenere 
summas  rerum  ordine  et  ratione  distributas  et  in 
methodum  contractas ,  collegi  et^  ego  praecipuos. 
locos  doctriuae  Cbristianae,  eosque  quos  arbi* 
trabar  maxime  ad  pietatem  alendam  conducere ,  et 
in , vita  et  in ')  exercitiis  piorum  usum  habere ,  de- 
nique  qui  extare  in  Ecclesiis  et  in  concionibus  in- 
colcari  maxime  debent*  Ac  non  solum  curiosas 
et  inutiles  quaestiones  praecidi  ac  fugi,  sed  etiam 
in  rieliquis  locis,  quos  explicandos  e^Q  putavi, 
optima  fide  ac  simplicitate  sine  Sopbistica,  res 
ipsas ,  quantum  potui ,  exposuL  Mam  et  ipse  ab- 
horreo,  ut  qui  maxime  a  praestigiis  illis  disputa- 
tioDum ,  quae  cum  multa  colligunt  inextricabilia, 
perplexa,  paradoxa,  absurda,  prodigiosa,  tan- 
tom  perturbant  conscientias,  non  docent. 

Etsi.autem  hoc  unum  fuit  meum  consilium, 
ni  de  rebus  necessariis  coUigerem  doctrinani  ca- 
tholicae  Ecclesiae  Christi,  videlicet,  quae  traditur 
in  Apostolicis  literb  et  receptis  scriptoribus  Eccle- 
uasticis;  tamen  hic  praefandum  duxi,  me  liben- 
ter  Ecdesiae  catholicae,  hoc  est,  piis,  doctis  et 
peritis  omnibus  permittere  iudicium  de  omnibus 
lucubrationibus  meis*  Qoemadmodum  enim  Pau- 
lus  praecipit,  ut  unusquisque  norit  roodum  fidei 
ttbi  datum  a  Deo ;  ita ,  cum  mea  mihi  imbecillitas 
non  plane  sit  ignota,  neque  antea  sine  autoribus 
de  qUo  dogmate  pronunciavi,  neque  Ecdesiae  iu- 
dicium  unquam  aspemabor, 

Nec  vero  novum  est  exemplum,  methodos 
doctrinae  Christianae  informare.  Nam  et  apud 
Graecos  Damascenus  y  et  apud  nostros  Longo- 
bardus  huiusmodi^)  scripta  reliquerunt,  quibus 
gratiam  et  celebritatem  summam  hoc  unum  pe- 
perit,  quod  methodi  magno  studio  expetuntur; 
Itaque  videmus  eos  vcl  primae  classis  scriptoribus 
annumeratos  esse.    Extiterunt  et  ante  hos  huius 


1)  Edit.  locorum  Mel.  Viteb.  1541.  utraque  et  Opp.  Mel.  B»- 
sil.  inscriptum  esbibent:  Phiiipput  BtMianihon  JLeeiori» 

2)  in  escidit  ap«  Peuc. 

8)  huiuscemodi  edit.  locorum  Mel.  Viteb.  1541«  minor. 
UsiiAITH.  OrM.    VOL.  IL 


lib:  vn.  1555. 


generis  libelli,  enarrationes  Cypriani  et  aliomm  ia 
symbolum*  Et  nonnulli  non  incondnne  ^i/^u jf ini 
sententias  collegei^unt  de  slngulis  articqlis*),  in 
libello ,  cui  titulus  est ,  defide  ad  Petrum.  Extat 
et  vetus  scriptum  Origenis  tuqv  dQx^f  cui  hunc 
titulum  fecit,  propterea  quod  praecipuos  locos 
Christianae  doctrinae  ibi  serie  quadam  disponit 
et  explicare  conatur.  Ad  haec  Paulus  quasi  me- 
thodum  quandam  informat  in  iZoma/iiV,  accura- 
tissime  disputans  de  caussa  peccati,  de  usu  legis^ 
et  de  beneficio  Christi ,  quod  sit  proprium  Chri* 
sti  beneficium,  quomodo  consequamur  remissio- 
nempeccatorum'etrecondIiationem.  Sunt  initio 
et  symbola  hoc  consilio  condita  y  ut  extaret  brevis 
quaedam  summa  doctrinae  Christianae,  in  qua 
locos  ad  pietatem  necessarios,  tanquam  simul  in 
una  tabula  propositos,  conspicere  et  complecti 
homines  possent*  Nam  haec  una  est  ratio  utiliter 
docendi.  Quare  non  sum  autor  novi  exempli  in 
Ecdesia. ') 

Sed  illud  valde  angit  animum  meum,  quo 
magis  opus  est  methodo ,  quo  avidius  omnes  stu- 
diosi  omnibus  aetatibus  has  ilgayiDyotg  et  expeti- 
verunt  et  exceperunt ,  eo  maiore  consilio  et  reli- 
gione  scribi  debebant*  Quid  enim  difficilius  est, 
quam  explicare  diludde  gravissimas  religionis 
controversias?  Quid  periculosius,  quam  in  tanta 
iudidorum  varietate  rectissima  deligere?  .  Quid 
prodivius,  quid  tam  homini  proprium,  quam  labi 
et  halludnari,  et  non  raro  specie  recti  decipi? 
Quid  quod  saepe  etiam  recte  sentientes,  tamen  in 
explicando  quasi  sui  obliviscuntur ,  nec  satis  com- 
mode  dicunt  quod  volunt.  Saepe  cedunt^)  oneri, 
nec  possunt  quod  sentiunt  exponere.  Inde  cum 
postea  imperiti  opiniones  parum  commodas  hau- 
riunt,  plurimum  oritur  scandalorum  in  Ecclesia. 
Haec  sciunt  me  non  frustra  queri,  qui  cum  iudi- 
cio  veteres  scriptores  legunt,  quorum  vix  ullus 
est,  in  quo  non  interdum  vel  perspicuitas ,  vel 
diligentia  desideretur.  Quam  multi  occurmnt 
loci,  de  quibus  cum  ipsis  autoribus,  si  liceret» 
colloqui  cuperemus,  et  coram  diserte  sciscitarif 
quid  senserint,  quos  habuerint  autores.  Prae- 
sertim  autem  in  hoc  scripti  genere  in  methodisi 


4)  oriieuliM  eicidit  ap.  Peuc. 

5)  In  ed.  locorum  MeL  Viteb>  1585.  ntrtque  fitem  ed«  Aiigust. 
Vind.  1586.  et  Salin.  Suen  15S9.)  distinguitur  t  Eedesiaf 
eed  . .  •  meum.    Quo  etc 

6)  Pcnc  in  lib.  !•  (non  in  Seltct.  epp.) :  eonoedumL 

59 


m 


EPISTOLA&UM    LIB.  VIL    16A5. 


fi£4 


qaam  nmlta  non  obicnre  taxantuc !  *  Qaoties  iu- 
galatnc  Origmes  in  libco  m(fl  &(fX^\  LongOr, 
ii^rdo  ne  quidem  ipftlas  alumni  peperceront.  £t 
quieitam  iui^  reprenMdQntur, 

Itaque  com  tantum  et  difficultatis  et  pericnli 
sity  tomppnere  methoduit^^  saepe  mihi  venit  in 
mentem,  id  non  unins  faominis  opus  e^^  debere, 
sed  synodi,  in  qna  docUssimi  ct  optiroi  viri,  re 
communlter  deliberata,  de  prqnibus  iis  articulis, 
de  quibus  saepe  oriuntur  cpntroversiae,  et  quaedam 
in  ipsis  veteribus^)  dissimilitudo  est,  diiigenter  iu- 
dicacent,  et  integcam  dpctrinam  reli|[ionis  ederent 

Quod  Plato  inquit ,  Pri^ceps  rerutn  publi- 
carum  praeciput  hoc  efficere  deberey  ut  cives  et 
beali  sint  et  inler  se  qmicij  ad  hunc  (^timun^ 
Eccfesiae  statum  nulla  res  afferret  plu^  momenti, 
quam  si  talis")  aliqua  pia  ac  simplex  extaret  forma 
doctrinae ,  gravi  auto^tate  scripta.  Jlaec  enim  et 
ambigentes  animos  saqace ,  et  {^oncprdiam  ac  tran- 
quiliitatem  Ecclesiae  restituere,  et  in  posterum 
munire  posset  Huins  summi  inter  hopiines  be- 
neficii  autores  non  solum  Episcopos,  sed  etiam 
summos  Principes  esse  ^ecet,  ut  et  g)oriam  Dei 
oment  et  omnium  gentium  saluti  cousulant, 
praesertim  cum  sine  ope  ipsornm  res  tanta  perfici 
nequeat  Nec  vero  dubito,  quip  ut  quisque  Prin-* 
ceps  pmdentissimus  atque  optimus  est»  ita  vehe- 
mentissime  afficiatur  Ecclesiae  cladibus.  Nequc 
enim  sunt  aut  obscurae,  aut  ita  leves,  ut  sine 
summa  acerbitate  doloris  considerari  possint, 

Veteres  quidam  morbi  haerent  in  Ecclesia 
non  dissimulandi.  Constat  enim  oposdam  in- 
signes  articulos  doctrinae  Christianae  diu  iacuisse 
obratos  densissima  caligine.  Ex  qua  postquaro 
evolvi  coeperupt  opera  quorandam  doctorum  et 
bonoram  viroram ,  statim  suscepta  est  passim  in- 
usitata  saevitia,  et  indigna  lenitate  Ecclesiastica. 
Neque  tantum  tracidantur  boni  et  docti  viri,  con- 
firmantur^)  abusus,  sed  omnino  extinguuntur  studi^ 
doctrinae  Christianae.  Hinc  orta  dissensio,  cum  alia 
infinita  parit  incommoda,  tum  hoc  praecipnum*^), 
quod  locum  praebet ,  utfit,  alicubi  indoctis ,  se^ 
ditiosis  ,et  fanaticis  homihibus,  qui  et  nefarias 
&ao/jUtx^^S  spargunt  in  Ecclesia ,  et  de  rebus  civi- 
libus  falsas  serant  opiniones,    et  peraiciosas  re- 


ligioni  ac  civili ")  hominom  aocietati ,    planeqae 


em 


7)  veieridus  excidit  ap.  Peuc 

8)  Pe«€.  ito  Hb.  I.  ({Mh  Londffn.)  mcfn^ie  ieitt  pro  foKlt. 

9)  Peuc'  in  lib.  I.  (ilem  Londtn.)  mendose  confirmaiun 

10)  Peuc  edidit  prqecipue* 


transformant  reiigionem  in  quan^am 
barbariera,  His  tantis  malifli  profecto  decet  ^')  bonos 
et  sapientes  Princip^  idonea  rem^i^  qyiaersrft 
Quid  quod  eHam  posteris  prae^tare  ^c^^esUm^  4^ 
bent?  quae  quidem,  fiisi  .ratio,in^atur^  ^^.  jf^ 
et  certa  dbctrihae  forn]^a'ad  postisro^^propagebir, 
infinitis  modis  dilaceraBilnr.      ' 

Extat  apud  Xenaphohtem  brevis  qjd^edam  ac 
plena  gravitatis  atque  tfniini  Laconici  coniJQ.t^r- 
chidami^  qiii  coliapsam  ac  jpaene  di^pl^ratam .  Spv- 
tam  virtuie  sua  restituit^  Hic  ante^i^  prAieJlfn^ 
quo  maxime  iterum  erexit  pairiam,  cuin  inslrncta 
acie  iam  signa  canere  iul>eret ,  his  verbis  adhorta- 
tur  exercitum :  "Ay^geg  noltraij  vvy  iya^ci  yoro- 
fieyoi,  dyafiUtpiOfiey  dQ9oTg  ofiuaoiv,  AjioSm- 
fieyjtoig  imj^iyyofieyoig  xijv  noTQidtu  O  ^enero- 
sam  vocem,  et  dignam|lcge  $partano  et  ^f^rf- 
/a/ filio,  qua  testatur  magnos  et  fortes  virps  ^ 
bere  maximas  dimicatlones  suscipere^  tit  p^Uh 
ris  salvam  rempub.  tanquam  certam  .sect^  re- 
Knquant!  Quanto  magis  decet  sic  affectps  c^ 
Christianos  et  Principes  et  dqctores,  .u](  ,.cn- 
piant  posteris  relinquere  Ecclesiam  recte  coqsu^ 
tam  ac  tranqnillam*  Nec  vero  uUiijs  rei  i^ura.  pji- 
tior  et  antiquior  e&^  magnis  vlris  debet,  pjfaeier- 
tim  iis,  qui  sedent  ad  gubemacuia,  qui  utioam 
in  tantis  Ecclesiae  calamitatibus  aliquaDdo  silu 
hanc  honestissimam  vocem  subiiciant:  dya^lifsih 
fjLay  d(f^ig  ofifjutoiy,  dnoifdifiey  xoig  imyiyrofii- 
voig  T^y  kxxkffliay.  Id  vero  non  potest  c;ffif^ 
nisi  rite  explicata  doctrina,  Nam,  violenta  consiiia 
nec  sanant  ambigentes  animos,  nec  prosunt  adcoft» 
stituendam  durabilcm  trai^qulllitatem»  ,^t  qpaD- 
quam  cohercenda  est  petulantia,  et  iseveris  fxem- 
plis  puniendi  sunt,  qui  senint  aut  amant  impia 
dogmata,  aut  seditiones  excitant;  tamen  videi^ 
dum  est,  ne  pariter  sine  discrimine .  exerceatBf 
saevitia  in  bonos  et  roalos. 

Sed  ut  redeam  unde  -  digr^ssiis  suni» ,  £<pii« 
dem  maxime  opto,  ut  de  aliqua  integra  meth^do 
synodus  aliqiiando  dcUberet  Sed  qum  hoc  taas* 
pore  viderem  in  t^anta  varietate  djsputationum  afe« 
que  opinionum,  imperitis  quasi  regiones  mon- 
strandas  esse  doctrinae  Christianae ,  eosque  ptas- 
muniendos  esse  contra  perniciosas  atqtie  inipisi 


11)  Londin.  mcndoflc  eivUkimm 

12)  Edd.  locorum  Mel.  Viteb.  15S8.  et  1541.  miiori  deeH, 
ez  mcndo. 


ePISTOLARtJM    LfB.  VIL    1535; 


Md 


opiniones,  coeg^  hos  locos  in  compendium ,  bono 
.fttndid,  et  quantum  potni  dedi  operam»  ut  ordi- 
ftem  et  viam  ad  docenilnm  accommodatam  adhibe- 
mn;  meque  in")  ipsa  methodi  septa  diligenter 
inclnsir  Quod  ut  faciatn  \  etsi  kiam  ingenii  infir- 
mitas  me  cogit,  tamea  habeo  aliquHm  consilii  mei 
ntlonem.  Quanquam-  ehim  sunt  nonnulli  excel- 
lentibus  ingeniis  praediti ,  qui,  velut  l%/£//a5  tri- 
bnit  itatuis  non  solum  apCam  harmoniam  mem- 
Iirbnim,  sed  etiam  dignitatem  et  amplitudinem, 
3ua  A  iJ[Jsi  ad  methodum  adiungunt  splefndorem  et 
hlttlib  Otlatronis,  ad  inuslrandam  remm  magnitu- 
d)Aem ;  tamen  haec  foelifcitas  perpaucorum  est.  Ego 
m^  mepede  metior,  ac  satis  agnosco  me,  divi- 
Bam  illam  i^A/d/ae  forinam  atque  ideam  effingere 
nbn  posse ,  ac  facile  patior  nie  inter  xoQonldd^ovg 
&,  'ihintitorum  operum  l^gulos  numerari;  quare 
flAa^i'^)  ctit^  ac  studioitlaartis  vestigia  consector. 
Scio  'mulios  alios  magis^)  clelectari  liberis  declama- 
liMinkis,  et  ha^anguslias  methodi  fugere.  Sed  pleri- 
^e  dtim  sibi  indulgent,  saepe  a  seopo  deerrant ;  et 
dnm  mtilta  extr^  caussam  magna  voce  sonant,  ma- 
dfikque  tot^,  nihil  certi  lectorem  docent  Illam 
Teto  fictotiam  Academico  more  disputandi  ma- 
xfitoe' 6di ,  quam  sibi  sumunt  nonnnlli,  qui  et 
nicitet^adita  ab  aliis  catumniose  depravant  ac  ever- 
ttiM,  etsine  lege,  sine  dclectu,  sine  autoritate 
Veteri,'  quldquid  libet,  'dicunt  Quod  de  Tantalo 
iAmil  JEuripidiS :  &xoldaroy  eaxs  j^ldiaaar ,  al- 
cg^t^trp^  v6aw ,  profecto  in  theologo  turpissimus 
€M/morbus  linguae  petiilantia.  Meminisse  nos 
deeet,  qvo  in  theatto  versemur;  iudicem  habe- 
nMis^Chrotiim ,  sp^ctatbres  Angelos ,  auditores  in- 
ficDlit^s,  ^orumammi  ^cile  sauciantur. 

'Ideo  et  religiohem  iac  fidem,  quam  debemus 
rebds'  sacris,  praestare  studui;  et  ne  res  alioqui 
intrfcatas  magis  etiam  involverem,  adhibui  pro- 
piSietatem  in  explicando,  quantam'^)  potui.  Eam- 
qoe  ob  caussam  nsitatis  in  XSccIesia  verbis  usus 
sdlli,'  etinterdum  k  scholis  verba  quaedam  mu- 
tdafttis  sum,  quae  sunt  qopdohanda  temporibus. 
GA^tbm  dedi  operani ,  ut  sermo  esset'  perspicuus. 
Ncfln'  admiscui  peregrihas  disputationes,  Etsi  enim 
iU  statno ,  eos  qui  non  snqt  instrhcti  liberali  eru- 


•^ 


IS)  Peoc.  io  lib.  L  (item  Loodio.) :  inira. 

14)  Ed.  locorum  Mel.  Viteb.  15S5.  prior  (iteio  ed.  Argento- 
rat,  1536.  et  Salin.  Suey.  1559.)  maiore, 

15)  magU  eicidit  tp.  Peue. 

16)  Peuc.  quanium. 


t  ■  ■        ■       . 

ditione,  nft)n  satis  idoneos  esse  ad  exponendapi  re* 
ligionis  doctrinam,  et  in  plerisque  locis  quaedam 
ex  aliis  Ilteris  assumenda  sunty  intei^cliim  confe- 
rencl^e  quaedam  sententiae  rfeligronis  cufnlj^ilo- 
sophia;  tamen  ut  in  aliis  rebus,  Ua  hic  quoqiie 
modus  gratissimus  estl  Adiuvemur")  ab  alus  ajrti- 
bus  in  his  ipsb  rebus  illustrandis,  in  instituenda 
oeconomia,  seu,  ut  ita  dicam,  in  ips;^,ae(iificii 
forma  delineanda.  Nam  indocti  ne  ppssunt  qui- 
dem  res  intricatas  apte  distribuere^  sed  saepe  mi* 
scent  non  cohaerentia,  aut  dlvellunt  conitincta; 
nec semper vident,  qnid  sit.in  controve^ia,  ubi 
confligendum  sit,  Ad  haec  plerique  loci  collatione 
Philosophiae  fiunt  illustriores.  Meque  tamen  con* 
fundenda  sunt  artium  genera,  non  obruenda  est 
doctrina  Chrlstbna  alienia  disputationibus,  Ego 
etiam,  ne  prolixior  essem»  patcius,  qUam  licuit, 
delibavi  quaedam  ex  aliis")  literis.  Paulus  vult  eos, 
qui  tradunt  doctrinam  religionis,  esse  Sidaxti" 
xovg,  quod  profecto  nemo  praestare  potest  rudis 
aliarum  literarum«  Itaque  etsi  sunt  aliae  prae- 
stantiores  virtutes ,  pietas,  usus  vitae,  experien- 
tia  certaminum  spiritualium ,  prudentia;  tamen 
impudentessunt  hi  quoque,  quicum  se  interpre- 
tes  doctrlnae  Christianae  esse  prpfiteantur,  non 
dant  operam,  ut  adiungant  liberalem  eruditionem, 
quae  non  solum  ornamento  ^)  est  Bcclesiae  Chri- 
stianae ,  sed  aliquid  ipsi  doctrinae  lucis  addit. 

Ac  plane  dignos  odio  esse  censeo  Anabapti- 
staSy  et  si  qui  similes  sunt,  qni  ineruditam  quan- 
dam  et  barbaricam  theblogiam  in  Ecclesiam  in- 
vehere  conantur ,  etcontendimt  nullis  literis  opus 
esse.  Quare  omnia  confuse  sine  arte  dicunt,  nul- 
lam  adhibent  antiquitatis  notitiam ,  nullam  colla- 
tionem  ex  aliis  disciplinis«  Atque  hi  suura  habent 
theatrum;  vulgus  enim  quia  natura  odit  artes, 
gaudet  earum  dignitatem  elevarL  Verum  haec 
persuasio  non  soluin  officit  studiis  literarum  et 
civili  vitae,  quam  tuentnr  caeterae  artes,  sed 
etiam  nocet  religioni,  Nam  eruditio  non  solum 
hoc  nomine  prodest,  quod  acuit  iudicia,  qiiod  do- 
cendi'^)  formam  monstrat,  sed  conducit  etiam  mo- 
ribus.  Nam  ut  quisque  eruditissimus  est,  ita  dilir- 
gentissime  magnitudinem  rerum  animo  metitur, 
quod  curam  et  soUicitudinem  recte  docendi  auget. 


17)  Peac  ia  lib,  I.  (item  Londia.)  nmdofet  A^iimmmmr* 

18)  aiiii  excidit  ap.  Peuc 

19)  Peuc  ornameniumm 

10)  Peuc.  in  lib.  1«  (item  Londiu.)  t  vivendi  pro  doe$ndL 

69  * 


9£7 


BPISTOLARUM     LIB.  YIL    1685. 


Contra  inscilia  negligeniiam  in  bonis  alit,  confir* 
niat  in  malis  audaciam,  qtiia  nulla  maior  estEc- 
clesiae  pestis,  Multo  enim  confidentius  yociferan- 
tur  et  pronunciant  mali,  ubi  autoritatem  sibi  ar- 
rog^re  sine  doctrina  possunt.  Quare  omni  con- 
tentione  censeo  incitandos  csse  ad  iustam  discemli 
rationem,  et  ad  vera  studia  cum  religionis  tum 
aliarum  optimarum  arlium,  omnes  qui  utiliter 
servire  Ecclesiae  cupiunt*  Invitantur  autem  inge- 
nia  exemplis,  iuxta  iUudHesiodium^'),  TQr]^oX  di 
T^  yeixova  yeixojy^ 

Itaque  etsi  mea  vicripta  non  sunt  perpolita, 
tamen  ut  nihil  aliud  praestem,  certe  methodus 
monere  lectores  potest  ad  res  tantas  exponendaa 
aliis  etiam  literis  atquc  artibus  opus  ts&t»  ^^) 

Ut  autem  ")  hic  commentarius  auspicatius  exiret 
inpublicum,  tuo,nomini,  IncIyteRex,  dedicandum 
esse  censui,  praecipue  ob  hanc  caussam,  qpod  cum 
nonnuUi,  partim  indocti,  partim  iniqui  etiam, 
apud  exteras  nationes  summorum  Regum  animos 
pariter  advcrsus  omnes,  qui  non  probant  omnia 
monachorum  somnia,  miris  artificiis  incendant, 
plurimum  mea  referre  putavi,  ut  tibi  Re^m 
omnium  dpctissimo  exhiberem  hoc  scriptum,  ut 
Maiestas  tua  potius  ex  hoc  scripto,  quam  ex  alio* 
rum  calumniis,  iudicium  de  me  et  toto  hoc  do* 
ctrinae  genere ,  inquo  versor,  faceret, 

Acciplmus  te  cum  in  sacris  literis  praeclare 
doctumesse,  tum  in  reliqua  philosophia ,  ac  prae- 
cipue  in  illa  pulcherrima  parte,.  videlicet  in  con*- 
sideratione  motuum  et  effectuum  coelestium ,  qua 
et  propter  dignitatem  rerum  et  proptqr  maximaj» 
utilitates  in  rebuA  {^erendis  summos  ac  saDientis- 
simos  Reges  omnijbus  aetatibus  maxinie  delectatos 
e&se  legimus,  acerrimo  studlo  et  summa  cum 
prudentia  versari. 

Acceduni  ad  tantam  praestantissimarum  ar- 
tium  doctrinam  et  caeterae  virtqtes  dignae 
roagno  Principe :  iustitia  in  imperio ,  pacis<  tuen- 
dae  cura,  magnkudo  animi,  pietas,  studium  iuvan- 
dae  et  omandae  religjLonis  Christianae^*) ,  clemen- 
tia ,  ac  bonitas  eximia ,  quae  cum  in  aliis  negotiis 


21)  Peiic'  et  Opp.  Mel.  BasiU  Heiiodieum^ 

S2)  Edilio  locorom  Mel.  Viteb.  1541«  otraque,    Opp.  Mel. 
BmiU  el  Peuc  addool :  Faie.    ^t  qoaecunc^ue  hic^  sefjuun- 
tnr.,  abtuot:  cuiiMrei  caiissa  legitur  in  veriibu»  Siigelii : 
• .   Dum  imudamiitu  erai ,  lUgMm  iaudavimus  Angiam  ; 
UMi  milUf  quam  uanum  €Mi  MMfiOuB  ingvmunm 

SS)  auiem  praelermisit  Peiel. 

24)  tiudium  «  Owisiianae  cttUcBnitap.  Pci. 


cernitur^  tum  etiam  in  hac  re  locet,  quod  in  too 
regno  nulla  saevitia  in  homines  bonos,  niodera- 
tos  et  studiosos  purioris  doctrinae  Ecclesiaslicae 
exer^eviiidicitut^i  ciUnL in  aliis  terrisr  Priiicipum 
iEacundiat4^ecmodo  «xarsevit^  >  >  I>e  ifaarum  coasi- 
lio  nihilhoclocoidisfAltalio:      '    '     •    •;    <;  • 

Tantam  iliod  dicam,  >  qood' a»hl-'vid0Ciir« 
Neque  decet  Ecclesiam  iniusta  crudelitasi^-neqiie 
profutura  lest-  at  'resiiuiendimi  i  AranqaiUHateiD. 
Itaque  moderatio  ;itjiia,  digaa.  bono  ae  sapiwte 
Principe,  l^aud  dujbieiDio»  grtatari^t»!  ^Uti  enimi.vi 
quoque  coherc^ri  fanalicos  el  impios  hoini|Ele«Deiiii 
praecipit^  ita  nulluq^  crudelius  eat  parricidinnii 
quam  simul  pios  ac  membra  Christi  trucidare^.la- 
cerare  veram  £cclesiam ,  et  delere  res  bonas  aU 
que  ^^  utile^  Eccle&iae^ ,  . : 

.    Neque  enim  negari  potest,   arhonis  ei  doctis 
\iris  multa  ad.pietAtem.  ntilia  iteEumt  patefatla 

Propheta  Esaias.,  /ciMQiVijticiiDalnr :  pipa  BflglA 
Ecclesiae  NutricioB,  utvocant>*^),  fore,  pbslfdafWiOi 
Reges  tegant  pios  adversus  iniustam  aaevitlam^  pt 
rectam  dpqtruiam  propagari  ciivettl.  QaititolijiqDae 
trophaea  magis  oplandaisunt  magnui:  q^  ai^ieoti^ 
bus  ILegibus».  quam  uttcoelesli :  voce  trihuatiuri^ 
haec  soaviasimaappelUtieglit  p«aedifieaAat^£oQl6f- 
siae  Chcisti  jiutricii?'-'iMagna  :sunl  etfpleM^dir 
gnitatis  piiaeconia,  dici  Africanuni,  Macefloni- 
cum , .  et  hoc  genus  alia*  S/^  mullo.  glpriosu^^i  ffUf 
dici .  p^^triaQ  Palrem^  V eica  auteia  aqhi»  fpt  pefpi^ 
est  patria  Christi  SlccJl^ia.  ;Huii9S.TecaeT.patnae 
pa^rem,  eta  ut  Prophetae  verho  uJLar^  i^u^rjpvun 
esse,  |iaec  yero  est  ingens  gloria',  jpr^eapue.c^xmr 
tenda  Regibus,  fi^ec  oC&cia.Il^es  P$6  cppp;- 
liant,  haec  qffici<^  sunt  hostiae  Deo  gratissimae, . 

Non  siint  autem^clesiaejnutricii,  ^fu  fliwii- 
vis  cxu(|eiitati  siiae  pfraetexuut  i^cclesia/^  ^^'^.i^!'» 
tamen  vera  ^)  Ecclesvie  mepdbra ,  hoc  est^  ]  hfaiit^ 
nes  pios  et  doctos  iniustissime  interficiunt,  et  ^ 
ctrinam ,  in  qua  v$ri  cultus  Dei  inQnstraf|tur  i«.df-. 
lent*  Itaque  hon  solum  moderatio  tua.  eti  clor 
mentiaipsalaudandafsst^  sed  iudicium  potius  41} 
sapientia,  quod  M.  T.  itatuetur  Bcclesiiae  Xtuir 
quillitatem,  ut  tamen  faveat  studiis  pietatis».ct 
intelligat  quosdam  abusus  emendatione  opusba* 
bere. 


25)  Pei«  ae. 

26)  ui  vocantj  cicidemiit  «p.  Pci. 

27)  Pei*  vtrae» 


EFISTOLARUM     Ilfi.  VII.    168S. 


980 


Cum  igitur  et  doctrint  excellere  Maiestatem 
T.  sdiem»  et  intelligerem  te  sin^Iari  modera- 
lioiie  et  clemenlia,  quae  mnKima  decet  erudilio- 
nem»  in  his  di6seoiiDnibas.iUi,  potissimum  Maie- 
stalituaeidui^  BBlttendumesse  hoDe()n^tiuU)>qQad 
etsi  totom  perniitto  iudicio  Maiestatis  tnae,  tamen  nt 
$pm«n  ostendet  ioiuste  «oatra  no*  accendi  Regnm 
irocandiaoiu  >.  >: 

'i''j  Non  duMto  qnin<Mbi*stas  T.  simtjl  et  gloriae 
€faristi  et  paei  Ecctesiae  «ptime  consuhum  CU'- 
piar;'acdeifeniedi(«  hnrastiisMdiisaepe  muHnni'- 
qm^  idelihcrcti  Quam  «d-i^embane  prodc&tnon 
ta&tum  illoTum  videre  seripta,  qui  causam  -no> 
sti^am  'iniustiBStmis  caliimniis  deformant,  quod 
non  solnm  impudentes")  gnidam  et  infimi  snbsel- 
lii  homines  faciunt,  sed  etiam  nonnulli  alii,  qui  in 
hoc  A?atrum  prodeunt  stini[tta'~6ingiilari  gravitatis 
«CsatHtantiacpersonfl.  'Quos^e^nitabtoritiilem  suam 
non  ad  bonorum  perniciem,  et  ad'^)  inflamniBn- 
diiftnndelitAteminiperitcrruBi'"),  Sedpbtiusador- 
nandaffliGhristi  gloriam;  ad  morbosEccteriae  rect« 
carandos,  ad  flect«ndos  ad  Christianam  lenita- 
tmUiPHnbipTrta  animo8;'«onf«rre.  TlirpisBimuiU 
dt'  eninr  magnts-  viriS','  'simntation«'gravitatis  Sy- 
ev^hantieam' excrcen?.  'Qubd''faciont,  qni  aitutii 
d&MafaltfM  receptoft  abusns,'  «t  artitrdepravant  ea, 
qdae^WOritet  'pie  atqne  **)  Wtiliter  monuerunt. 

"'■'■■'EgD'ex  amirao  vencrbrEccIesiyni  Christi  ca- 
tMiIi^Jriii,''eindqAe'Silntentiam  bmiii  stndio  am- 
^lU^t.  ■■  T^^'Velim"-{ifi(^am  a  fndiciis  bohdrum 
^■tfldfcldrttTh' in  Etclisia  rii8sc'iitlre,  " 

Trdinde  hiind  nieam'  commentarium  exliLheq 
5l«esta'ti'nl'hdh  "pX  patrdhirtn  ouhi,  s^  quld  erro, 
siJd  miQ^grnvissim^  cohtroversiis  c£asorem  quae-, 
ranT,'  'ciiiii^  iiiaiciuAi  propter.  doctrinam  rectum,'') 

fl^^r^thstigi^UD^^Hegiae  Maiestatis  itbenini  et 
lilti  fdrc  ^afueVn'.  .Oro  Itaque  M.  T.  ut^ 
nbmine  ndn  gravatim  scrlplum  meum  acci- 
piu,  in'quOj,  iit  spero,  videblt,  mc  et  ics  ad  pie- 
tatpn  tiiiles^^d^mplexuin  essie,  'ct  pacis  cdncordi»e- 
qite*  £cclesiastl«iae  cupidisslmum  esse.  Chrlstus 
M^  ¥yse'rvet  iacdlumem  ac  floreutem,  et")  euber- 

-itl.M  -h.i--!      jf     ■  .  ■  i.  •       ■'       ■.,'  /.^    I    , 


28)  Pet.  imprudtnUt. 

S9)  ed  cicidil  ap.  Pei. 

SO)  PcB.  nicndt 

81)  P«.  tl. 

St)  Editio  loeornm  Blel.  Viitb.  1S38.  *Mili 

S9}  •'  eicidii  ap.  Pn. 


net  ad  Clunsti  **)  gloriam  omandam  et  ad  salntem 
Eccleaiae.   Anno  M.  D.  XXXV.  •) 


Nd'.'1'Slif.'  ' 


A«g. 


77u>mae  Criuunero. 


Wnlii  Ume,  p.  192  mi.  Ilerum  Epi*L  lib.  llL  p.^*q, 
(edil.  Lod3,  lib.  III.  m.  W.)  —  Apagrapba  la  cod.  B»«. 
ypl.  II.  p.  770..  cod,  «olh.  401.  p.  76.  et.  v>A.  Moiyc  66. 


p.  64. 


RevmwiiiiimoDoniinoThomae  AnJtiiptsco- 

■'■'•••  po  Ecelesiae  Caniuarienai. 
S.  t).")  Revcrendissime  Dominc  Praesul.  Et*) 
ex  Alexandro^'),  viro  optlmo  et  mihi  veteri  ainici- 
tia  cdhinncto,  et  ex  multls  nllls  bonis  et  doctis  vi- 
ris  *)  inlellexi ,  te  praeclaram  doctrinac  landem 
cum  eximia  pietate  conlunxlsse.  Itaqoe  saepe  gra^ 
tulor  Britanniae  vestrae  talem  Episcopum  j  qiiales 
sl  haberct  Ecclesia  aliqnanto  plures,  non  difficnl- 
ter  et  concordia  *)  orbls  terrarum  constitui  et  sana- 
ri  '")  Ecclesia  possct.  Cum  autem  non  dubitarem, 
quln  ad  caeteras  virtutes  humanitatera  summam 
adiunxlsses,  duxi  tibi  commendandum  esse  hnnc 
bonum  virum,  Alexandrum  AUsium  Scotum. 
Is')  {JToliciscItur  in  Brltanniam,  nt  exhibeat  Re- 
glacMaiestati*)  quoddam  menmscriptnm.  -1- Inssi 
et  Rev.  Patemitati  Tuae  exemplum  exhiberi ,  ex 
quo  intelHgatR.P.T."),  mc  conatum  esse,  utct'*') 
dntgenter  et  utilitcr  expUcarem  et  quantum  pos- 
seih  mitigarem  plerasque  controvecsias ").  Sed 
iudicium  de  toto  scrlplo  libenter  elR.  P.  T.  et  si- 
miliblis  viris  doctis  et  pils  permitto ,  a  quorum  iu- 
dicio '  liunqUam   in  Ecclesia  Christi   disscntiam. 


Si)  <;Ani'0  Pec.  Dd.  (Ed.  Acgcolonl.  1536,:  ttd.) 
*)  BizfI.  babet  uid.  1536,,  inila.  Vid.  praetcrea  ep.  ad  CaiiM* 
nr.  d.  X4.  Dcck. 

I)  Pei.  e(c.  S.  prii  S,  D. 

f)  Et\  Cod,  Gotb.  401.  Ui.    Mul.  ottu  i»n  ctiwi  prMc.  A>- 

3)  Minl.,  cod.  Goili.  401.  «1  coJ.  Monaci  Otiandro. 

4)  vMr  non  babel  cod.  Goth. 
5]  Cod.  Moaac.  diteordia. 
6)  Maol.  ttroar,: 

7]  Is  abeil  a  cod.  MonaE.      ... 

8)  Pei.  R.  T.  ManL  A.  P.  T.    Utrvaquc  ci  mendo. 

9)  Haec  Ttrba  babenl  cod.  Ba*.  cl  cod.  Mooae.  —  Pw,  In- 
lum  I  11  fuD  H.  P.  T,  mniatadotrUI  mt  tonatum  clc. 
Maitlioi  i  Stripm  ml  H.  P.  T.  me  tonatmm  «lc.  -JtiG  elim 
God.  G«ib.  401.    Sant  aDtm  nratalronai  ei  irbil^ 

10)  tl  eicidil  ap.  Pea.  ' 

II)  God.  Bn,  addRt  mehdar. 


gsi 


BPISTOLARUM     LI&  Va    1685. 


Itaqne  si  vel  studiom  Tneuxn  vel  scriptum  ^')  pro- 
babis,  rogo,  ut  R.  P.  T.  adiuvet  hunc  Alexan^ 
drum^  ut  Regiae  Maiestati  libellum  exhibere  pos- 
sit.  Caeterura  ipsius  Alexandri  taiita  est  doctri- 
na ,  probitas ,  et  in  omni  officii  genere  diligentia, 
ut  nuUam  possit  ad  vinim  sapientem  comnienda- 
tionem  maiorem,  quarin  suam  virtutem,  adferre. 
Proinde  fore  spero,  ut")  pro  tua  prudentia  et  po- 
tentia**)  libenter  complectaris  **)  hominem;  rogo 
tamen ,  si  quid  literae  nostrae  apud  Rr  P,  T.  va- 
leiit,  ut  mea  etiam  causa  aliquid  studii  addas  *^)  ad 
ea  officia»  quae  tua  voluiHaU:  in  eum  cpUocaturu^ 
es").  ludiciam  vero  suum  demeoscriptopolerit") 
mihi  R.  P.  T.  per  hunc  Alexandrum  significare, 
Commendo  me  R.  P.  T.  summo  studio.  Bene  va- 
leat  IL  P.  T.  ad  illustrandam  gloriam  Christi. 
Mense  Augusto  anno  1535. ") 


No.  1313. 


(Aug.) 


lo,  Mareello. 


f  Ex  apognpho  cod.  BasiK  89.  ^,  80  b; 

Doclissimo  virOy  M.Ioanni Marcello  Regio^ 
docenli  liberos  Guilielmi  Reiffenslein^  . 

Non  potuit  impetrari  a  principe  nostro ,  ut  per- 
mitteret,  me  in  Galliam  proficisci,  quod  quideni 
facile  fero.  Scio  enim ,  quid  illi  congressus  peri- 
culi  habcant,  xal  naSvh^  ifiad^ov.  Haereraiis  igi- 
tat  lenaCy  et,  quia  audivimus  Vitebergae  nonni- 
hil  adhuc  contagii  vagari,  hyeniaturos  hos  hic  esse 
atbitror.  Quare,  si  vidcbitur  D.  Guilielmo^  huc 
venias.  Et  ipsi  nostra  officia  ac  vobis  «on:  defii^ 
tura  sunt.  Sed  si  liberos  pater  relinere  domi  viJt, 
meum  filium  et  Frisium  et  Kitianum  una  addu- 
ces.  Nam  nolim  oneri  esse  Guitielmd  diutius. 
Significabis  igitur,  quid  nobis  expeciandum  sit 
Bene  vale. 


12)  Cod.  Monac.    Itaque  si  vet  ChrUti  sludium  meum^  vel 

eiiam  scripium  meum. 
18)  Mtnl.  Proinde  lieei  vere  sperem ,  /«• 

14)  Cod.MonMC.  eiVe^.pietaie,,  M^i^L  poieslaie. 

15)  ManU  atnplexurum ;  cod.  Goth.  401.  et  cod.  Bay.  ample-- 
etaris, 

16)  ManL  vtffeni,  aUqmd  mea  hausa  siudUaddas, 

17)  Cod.  BaT.  eott.  ssses.  MuiL  ct  Fes.  soUaiurus  ss^ 

18)  Manl.  iuum  • ..  poieris. 

19)  Cod.  Monac  Datae  Upsiais  jM^<4firiX|  JLS^, 


(Aag.) 


Now  1814. 

Melanthdni.  lilio. 

'  PH:M:ifnio:;i^ 

Marcello  te  comm^ndivi,.  cm.vide  ot  stmdios«  ob* 
ternperes,  et  n>odestiam  cum  erga  ooiaes  tuin  taa- 
xjine  efTgaj  Powinun^  bpfpi^^*)  et  Doroinamacfai 
tibi  diligeati^^q  p^j^9Staiidai|i  esse..^  Cu»»lif«i 
ut  .x^ane  |)recibus  vi^p  -tuapi  commeBdoi.  v- Bc«e 
vak.  .,, 


»  I  »1  .  ' 


•«« 


^'^      -  ''  ^^- 


No.  1515. 


(GuU.  Reiffenstein^ 


(At») 


t  E  cod.  Buil.  59.  p.  9t. 


Injcnliitiir:.  ^M  Pairem*' ;puio  ad  Gua.  Reiffenste^^&emKh 
tnr  eniin  eputolam  ad /o.  if«rtf/liiiPi,  doctorem  filiorum  A^r. 
/ensienuj  et  fuit  Uiul^abUtei  ep«rtdUe4nelnM,  et  timplidter 

patri  inscripla. 

on  facile  dixerim  quam  mblestum  mihi  tam  diu- 
-tumum  sile^Uunji  tfipp^^fu^itj^  qu  scriho 

non  uttecum^  expostulem,  sunt  enim  n^hl  mea^ 
occupationes  tuae,  sed.  ut  meum  erga  vos  ^Qmtf» 
animum  perspl(;ias.  Aliri^ce  enim  angebar.  4e  ve- 
stra  valetudine;  itaque  me  maximo  beneJScip  aiff&- 
cisti,  (jpiod*  tanderh  respondisti.  ^  |tf isit  eni^  mpu 
literds  tuas  per  projpriiim  niinciujp  lasatius  (tS  ^ 
post  Saturhalia.  Gaudcb,  vos  omnes  JXei' bene- 
ficio  incolumes  esse,  et  precbr,  iit  vos  periletao 
servet  Christus.  Sed  lasoni  (?)  tiibellanus  pec- 
quaih  incSvffis  fiiit;  nbn  enim  condessif  liihiiteni^ 
.pus  ad  scribendam  Ibngiorem  epislolamJ  iCiaete- 
rum  de  €aesareanis  rebus  omnlbus  magniim  feic 
silentium  cst.  Tu,*  si  qiiid  habes,  nobis  velim 
communices;  Patruo  gratlilor  coniugium ,  et  pplo 
ut  sanctum  foeh*xque  stt.  Scriberem*  prolixuis'  nisi 
nuncius  interpelhret    Btne  ac  feliciter  valeT 


I    * 


i^  ■  j»  m  I  ■ 


■4-A. 


*  ■■     \\A 


No.  1316.  (TOdnaiip.) 

lo.  Reiffensiein,  filio. " 


Manlii  farrag«  p.  869. 


...■':.> 


^)  Guil.  ReiffeBstein, 

^  ForUsse  BasHiuSj  \id.  ep.  scq.  ad  IdaicctkiB». 


EPISTOLARCM    LIB.  VIL    1556^ 


984 


loanni  Reifftnstein  (fiU^ 

S»  D.  Gratam  est  milu  ofiGicium,  mi  ToanneSy 
qood  literas  ad  me  dedisti  plenas  amoris  erga  me 
tuL  Neque  vero  de  animb^ud  trfiqftid^^tftibifavi, 
cam  ludicem  te  sij^gulari  ii^turae  feli<^|ate^«ad  hu- 
manit^terA  ef  ha^^viifitites  mitiores,  qiias  ?j6^i;fa$ 
▼oeamusf,  factum  esse.  Sed  d^Iectat  me  taitienhaec 
ftignlficiirtio  beneT6lehtii^fe.  Qaod  properas  ad  noi 
r^re,  laudo  eqnidem  stndiurh  tnum ,  et  tibi  libn 
sfna  defuturus :  sed  tua  cansjl  maidme  Tratres  db- 
nttmi  remiii,  ^c  volo  ^VV^  hid^sdssimsi  et  sanetisr 
sima  matre  oblectes,   ut  fruare  domestico  confiiS- 

mandarum  virium  rgn.5f^     \i\  banr  Tnnit^aTn  Hti>ra- 

rnm  facilius  postea  perferrc  possis.  De  meo  con- 
silio ,  quando  vos  huc  proficisci  velim ,  scribam 
Martello.     Vale. 


Wo.  1817. 


i\  \. 


(eod.  temp.} 


I : 


Alh.  Reiffenstein^ 


Bianlii  iarrag.  p.  864  t^« 


Albtrto  Reiffenstein^ 

S»  i^»  "llecte  iudicas  dq  z^ep^  erga  te  ammo,  mi 
Alherle,^'  yere  enim  te  no^  minore  amore  qoam 
meffs  liberbs  complector :  ac  plane  hoc  tuum  iudi- 
ciom  de  mea  erga  te  benevol^fitia,  Qoaximae  mihi 
votu^tatl  fuit.  \Dcus  faciat,  ut  vestris  studiis  tan- 
tam  yol^ptatis  adferre  poss^n^  quantum  opto  et 
cdpjLO.  £Ui  vos  amo  propter  privatam  inter  pa- 
trem  et  me;araicitiam:  tamen  mihi  crede ,  Reipu- 
bliicke  caiisa  magis  etiam  vobis  devinctus  sum.  Cu- 
pio  iNrppagare  ad  posteros,  qiiantum  ego  quidem 
pOiMHB ,  .has  litcrnlas,  in  quibus  versor:  quas  iu- 
dico  Keiphblicae  utiles  esse.  Quanim  studio  cum 
te  inc^nsum  esse  videam ,  efficiam  ut .  intelligas, 
mea  tibi  officia  tendenti.ad  veram  laudem  non  de- 
esse*  Mitto  tibi  scntentia»  eruditissimi  Luiheri^ 
de  quibus  disputavimus  his  diebus,  Dabis  etiam 
exemplum  D.  D.  Pletnero»    Vale. 

VOs  1318«  (eod.  temp.) 

Guih  Re\ffenstein^  fiUo. 

MaDlii  farng.  p«  865« 


Guiettno Reiffensteinj  Guilhelmi  fili^^ 

S*  D.  Literis  tuis,  mi  Guilhelme^  non  eo  tan- 
tum  delectatus  sum,  quod  habebant  egregiam  amo- 
ris.  erga  me  tui  significationem :  sed  etiam ,  quod 
erant '  diligehter  et  elcganter  scriptae.  Itaque  te 
adhortor,  ut,  quod  facis,  in  hanc  ratioiiem  studio*- 
rum  et  exercendi  styli  incumbas.  Mea  opbra  tibi, 
si  quid  modo  praestare  potero,  non  defutura  est. 
Quid  videatur  mihi  de  adventu  ad  nos  vestro, 
scripsi  Mdrcello.  Et  Lipsiae  animadverti  patris 
tui,  viri  optiml,  sententiam  cum  mea  congruere. 
Non  sbliith  ad  vestra  stndia ,  sed  etiam  ad  Rempu- 
blicam  pertinet,  honestos  adolescentes  frequen» 
tiam  scholae  augere,  xal  TtQimi  fifiiv  rpig  x^y 
yvrialay  q)iloao^iay  iTiajryeXXofiiyoig  Tct  xoiva 
m^l  nXeiatov  nomv.  Vobis  etiam  honestum  est, 
conspici  in  turba  eruditorum  cum  quadam  vir«* 
tutis  opinione.     Vale, 


No.  1810. 


1.  Septb. 


lo.  Marcello. 


f  E  cod.  Basil.  8%  p.  81. 


4>)  liUo  Giiilicliiiit 


loanni  Marcello. 

r  uit  hic  apud  D.  Doctorem  Hieronymum  nun- 
cius  tuus,  utopinor  Northusanus  Basilius.  Huic 
eram  daturus  literas  et  quae  scripseram ,  sed  ipse 
mane  abiit  priusquam  meas  acciperet.  Nunc  idem 
argumentum  retexendum  est,  A  principe  non 
potuit  impetrari,  ut  in  Galliam  iter  susciperem. 
Causas  ex  me  coram  audies.  £l  cgo  non  invitus 
regum  congressus  vito.  Nosti  illud  Sophocleum 
xov  TOi  rvQavvov  eiof/ieiv  oi5  ^qdiov^)»  Die  pro- 
ximo  Septembris  TVitebergam  proficiscar  cum 
Crucigero^  Myconio  et  Menia  ad  theologicam 
disputationem  ').  Nam  Doctoris  titulus  confere* 
tur  Vellero  et  Mechlero.  Inde  statim  Deo  volente 
redibo.  Audio  adhuc  aliquid  contagii  esse  Wite- 
bergae,  ideoque  existimo  nos  hic  hyematuros  esse. 
Sed  si  libet  expectabitis  a  me  literas,  ubi  ex  Wite* 
berga  rediero.  Saliita  meis  verbis  diligenter  do- 
minum  et  dominam  *).  Mitto  tibi  exemplum  dis- 
putationis  agitandae  Wittebergae.     Ego  bis  iara 

1)  Sophocl.  Aiac  T.1850.  lo  apognplio  sneca  xnisere  depni?aia 

SUDl. 

2)  habendam  d.  10.  Sptb. ;  Tid.  Lutlieri  epiat.  d,  S9.  Aug.  ct 
ad  loDam  d.  24.  Aug. 

8}  Gidh  ntifftmi^  doaque  luorem. 


m 


£PISTOLARUM    LlBi  VIL    15^5. 


SS6 


I^nae  dlsputavi   materias  eruditas*     Bene  vale. 
1  Septb.  anno  (1536*)  *) 


No.  1820. 


(h.  t.) 


Bernhardo  FrisiOi 


Manlii  farrag.  p,  S65  sq.  —    Apographa  in  cod.  Mebn;  IIL 
p.  65.  el  ia  cod.  Basil.  89*  p.  o8« 

Oplimae  indolis  adolescenli  Bernhardo 
Frisio^)^  suo  amico^ 

S«  D.  M agnam  mihi  voluptatem  attulenint  tuae 
literac ,  in  quibus  et  amoris  erga  me  lui  significa- 
tio  extat,  et  studiorum  commemoratio*  Sed  multo 
magis  me  delectavit  omatissimi  viri  D^  Guilhelmi 
testimonium,  qui  te,  cum  essemus  i*  una''  Ly psiae, 
honestissimis  laudibus  omavit ;  quas  etiamsi ')  ali- 
qua  ex  parte  ad  me  pertinere  iudicarem,  tamen  tua 
magis  quam  mea  gloria  delectabar.  Itaque  te  ad- 
hortor,  ut  omni  studio  des  operam,  et  honesto- 
ram  hominum  iudicia  de  te  tueare  ^.  .  Quod  ut 
facias,  et  oro  Christum,  et  non.aliter  oplo,  quam 
si  ex  me  natus  esses.  Deo  volente,  hac  hyem.e  in- 
stitutum  opus  Anatomicum  absolvemus,  praeser- 
tim  in  hoc  secessu.  Aliquoties  hic  disputavimus, 
ubi  tuum  ingenium  etiam  requirimus.  Sodales 
tuos  amanter  meis  verbis  saluta.     Vale* 


No.  1821. 


2-  Septb. 


loach.  Camerario. 


Epist.  ad  Camerar.  p.  849  st{. 

Viro  optimo  loachimo  Camerario  Sam^ 
bergensi  in  academia  Tubingensi  amico  s, 

S«  D.  Spero  meum  ministram  loannem  prius  ad 
te  perventuram  esse,  quam  hunc  tabellarium,  dedi 
tamen  huic  quoque  litteras ,  ne  quam  occasionem 
ad  te  scribendi,  praesertim  postquam  longius  dis- 
tracti  sumus ,  praetermitterem.  Meum  negotium, 
de  quo  scripsi  in  litteris  quas  afTert  meus  mi- 
nister,  tbtum  et  pradentiae  et  fidei  tuae  committo. 
Quae  scribi  recte  non  posse  putavi,  ea  iussi  mini- 
strum  meum  tibi  diligenter  exponere,  sunt  eius- 


4)  In  anno  error  ett.    Bst  enim  acripta  epitt.  aqno  ISSS. 
1)  Mendose  Manlins ;  Erieio, 

f)  Manl.  etiam. 

5)  Cod.  Baa.  ut  hotf.  vironan  iudiuo  d$  t€  datisftKimi, 


modi,  ut  tibi  roolestiae  futura  ^s%e  sciam^  sedut 
ego  ^xistimo,  diu  tccta  npnc  dcmum  erampoiiti 
occasione  illa,  de  qua  scrlpsi  proximis  littetisi 
Ego  nihil  agam  xa-i  ifiavioy,  sed  tuas  litteras  Or 
pectabo. 

Mitto  tibl  Lutheri  epistolam  ♦) ,  quam  hcri 
accepi ,  ne  suspicarere  iUum  affinem  ess%  isti  cnl- 
pae.  Vide  autem,  mi  loachime,  quantum  roihi 
periculum,  quantafn  reram  mearam  mutationem 
prodigia  etiain  denunclarint. 

Biduo  aut  triduo  antequam  dlscessimus  Vni- 
teberga  pestem  fugientes ,  flamma  de  coelo  deddit 
vesperi  ante  mcas  aedes,  allera  templi  tectum  lam^ 
bebat.  Movit  me  ea  res,  etsi  quid  significaret  di- 
yinare  non  polui.  Omitto  alias  significationcs^ 
interpellat enim tabellarius.  Illud  scito, meaequis- 
simo  animo  haec  ferre  Dei  beneficio,  et  Deo  vo- 
lente  in  his  rebus  nihil  indignum  nostra  Phildso- 
phia  facturum  esse:  tu  quoque  nihil  contentionis 
suscipies,  si  quid  habet  res  difficultatis. 

Budaei  transitum  Hellenismi  ad  Christianis- 
raum ,  et  Sadoleti  commentarios  in  Romanos  \  i- 
dissc  te  spero :  sane  tragice  invehitur  uterque  in 
nostras,  sed  sinamus  sibi  qnenque  ^anere.  Ego 
nunc  in  meis  locis  multa^mitigavi,  et  de  plenV 
quetecum  coram  loqui  cupio,  sed  desino.  Ea^ 
^anii^  his  diebus  nobiscum  fiiit,  fereomnetem- 
pus  consumsimus  in  sermonibus  de  te  ct  de  com- 
munibus  studiis.  Bene  vale.  Postridie  CaL  Se- 
ptemb.  Hunc  tabellarium  tibi  commendo,  vir  bo- 
nus  est,  Milichii  ho&jfes. 

Philippus» 


No.  1322. 


Q2«  Septb.) 


L  lonae. 


Epistolar.  lib.  V.  p.  8S  •t^* 

luslo  lonae^ 

k>.  D.  Etsi  brevi,  Deo  volente,  una  erlmiis,  ta- 
men,  ut  assiduitati  tuaram  literarum ,  quaemihi 
iucundissiroa  est,  aliqna  ex  parte  respondeain, 
scribam  et  ipse  frequentius.  Gallicum  iter  omisi 
libenter,  ac  fiicile  passus  sum  mihi  non  iSari  cooh 
meatum ,  ^  sed  poterat  Pribceps  iieg^re  sine  conto- 
melia ,  quam  vides  eiusmodi  esse,  ut  ab  ingenuo 
homine  dissimulari  non  debeat.     Itacfue  respon- 

*)  datam  d.  29.  Auf . 


9S7 


EPISTOLARUM     LIB.  VlL    1586, 


0S8 


dere  constiluL  Verani  id  hactenus  distuli,  non 
ftolom»  quod  impeditus  essem  aliis  pccupationibus, 
sed^  ne  inteq^retarenlur,  me  admodum  dolere, 
quod  commeatum  non  dederint,  neve  impotentia 
animi,  si  quid  scriberem  durius,  potius  quara 
consulto  me  dixisse  iudicarenU  Si  quid  erat,  de 
<]Uo  mecum  expostulandum  putabant,  poterant 
sine  contumelia  et  graviter  faccre ,  nunc  istae  lite» 
rac  plcne  tJ/Jpeo;^,  quantum  deceant  eos,  tibi  iudi- 
candum  relinquo.  Quae  mea  fuerit  sedulitas,  qua- 
lis  opera,  nihil  opus  est  commemorare.  Cerle  non 
alio  spectarunt  mea  studia  omnia ,  nisi  ut  pro  vi- 
rili  ornarem  Scholam,  et,  quantum  possem,  pro 
mea  tenuitate  prodessem  Ecclesiae.  Fortassis  Deus 
alium  mihi  nidulum  dabit,  si  istinc  expellor*  Ego 
tamen  et  fidem  et  reverentiam  praestabo  vobis 
perpetuam.     Bcne  vale. 

PhiHppus. 


No^l328.  (2^Septb.) 

Ge.  Spalatino. 

-{*  1&  apogr.  Dresd.  C.  140.   p.  57  b.   ep.  77«  mibi  descrtpta 
•  Gl.  Gerfdorfio. 

Georgio  Spalaiino 

S*  D.    Gaudeo  te  complecti  Thomam  NBt&xofiw* 
Dia.  enim  et  novi  ct  amavi  hominem  propter  eru- 
ditionem  singularem  cum  summa  modestia  con- 
iunctam.     Utinam  tales  pastores  Ecclesiae  ad  po- 
steritatem   relinquere   possimus.      Complectamur 
igitur  tales  viros  omni  studio.     Mea  officia  non 
deemnt  Thomat.    Ubi  primum  erit  occasio,  dabo 
operam,  nt  et  commodiorem  conditionem  habeat, 
et  ipse  eo  sit  loco,  ubi  melius  mereri  de  Ecclesia 
poterit.     Interim,  si  mediocre  stipendium  impe- 
trare  poterit,  censeo  Neoburgensem  conditionem 
xiccipiendam  esse.     De  Aureo  nescio  quid  respon- 
deam,  et  miseret  me  hominis,  et  vides  quod  su- 
perbe  petat.     Postulat  enim  luculentam  conditio- 
nein*     Vellem  tamen  eum  servatum,     Credo.in 
Lusatia  aut  vicinis  illis  locis  posse  ci  conditionem 
inveniri.     Bene  vale.  r  Princeps  Illuslrissimus  re- 
tinet  me,   quominus  in  Galliam  proficiscar»     Et 
quidem  durissimie  mihi  respondit,  elsi  ego  quidem 
libenter  maneo,  nec  ddeclor  Gallicis  congressibus. 
Laceramur  horribiliter  a  Sadolttoei  Budeo^  quo- 
nmi  uterque  ad  Regem  Giilliarum  hostiliter  de 
oostris  scripsit;  nunc  ita  domi  tractamor,  quasi 
Mblavth.  Ofia*    VoL.  IL 


foris  sit  nihil  iniroicorum«     Sed  commendo  haec 
Deo.     Beue  vale. 

Philippus. 


No.  1924. 


(fere  hoc  temp.) 


Chri^t.  Beiero. 


t  Ex  apogr.  in  cod.  Wolf.  Hamb.  (Olsh.) 

Chrisiiano  Beier  Cancellario  Bucis  Sax^ 

Elect. 

S.  D.  Magnifice  Domine  Cancellarie,  de  filio 
placet  mihi  consilium ,  ut  doceatur  a  M.  Ambro- 
sio,  et  agam  cum  eo,  ut  id  faciat  Ambrosius  dili- 
genter  et  fideliter.  Puer  in  meis  aedibus  cubat, 
et  mensam  nobiscum  communem  habet,  hoc  faci-^ 
lius  potero  studia  eius  inspicere.  Dysenteriae, 
etsi  non  est  una  causa,  tamen  pleraeque  ab  his 
male  coctis  et  asperis  vinis  oriuntur.  Ac  mihi 
quoque  iam  aliquot  dies  metuo.  $ed  diligentiam 
et  cautionem  adhibebo.  De  meo  itinere  Gallico 
intelligitis  omnia  ex  Domino  Sebaldo,  Princeps 
non  vult  mihi  potestatem  abeundi  facere.  Bene 
valete. 

Philippus. 


No.  1825. 


(eod.  temp.) 


Eidem. 


f  Ez  apographo  in  cod,  Wolf.  Hainbiirg.  (Olth.) 

Chrisiiano  Beier,   Cancellario  Ducis  Sa^ 

xon.  Eleci. 

S.  D.  Magnifice  Domine  Cancellarie.  Hodie 
scripsi  filium  duabus  noctibus  non  satis  commode 
dormivisse;  sedpostea  a  prandio  iussi  eum  quie» 
sccre,  et  dormivit  bene  horas  aliquot  et  recte  vafet 
Dd  beneficio.  Ac  spero  nihil  esse  periculi.  Mea 
ei  officia  non  deerunt.  Tamen  fortassis  exspatia- 
tio  ei  prodesset.  Haec  duxi  vobis  significanda  esse, 
ut  minus  essetis  solliciti.     Benc  valete. 

Philippus. 


I 


No.  18*6.  is.Septb. 

loaim.  Fridericus  ad  Pontanum. 

■)■  Ex  Ac<is  in  Tabol.  Vinar.  Reg.  II.  fol.  93*  ao.  4t. 

60 


MO 


EPISTOLARUM    LIB.  VIL    16il6. 


940 


%n  ©octor  aScurf. 


3o^annS  griebrid)  ac. 

llnfern  ®rug  jui)or  2C*  —    —    —    —    — 

SSir  \)abm  au6),  t)ap  ein  engldnbcr  Doct.  Jfn^ 
toniuS  ju  SSittenberg  anf ommen,  unb  xoa&  er  eud) 
unb  SDoctor  SKartino  angejeigt,  en6)  ju  ©efallen 
Dermerf t.  SSeil  eS  benn  auf  bem  fle^et ,  bap  er  unS  ju 
befucl)en  unb  etlid)e  SBerbung  an  unS  ju  tf)un  wiHenS*), 
fo  woUen  wir  feiner  ^Cnfunft  unb  SBerbung  gewdrtig 

fepn ,  unb  unS  barinnen  wijfen  ju  erjcigen. 

JBaS  aber  bie  anbre  englifd^e  a3ot^fcl)aft,  bie  auf 
bem  SBegc  fepn  fott ,  unS  aud)  ju  befu4)en  ♦♦) ,  tt)ut  be^ 
lanflen,  wollcn  wir  unfern  SanbDoigt  ju  ©ac^fen,  S^an^^ 
fen  9Jletfcl)cn,  befe{)len,  wenn  folc^e  a3ot^fd)aft  gen 
SBittenberg,  n>ie  n)ir  oermerfen  gefcl)e^en  foQ,  fommen 
TOirb,  bap  xf)x  bafelbft,  aUentl^atben  gute  JCuSric^tung 
get^an  unb  babannen  [wn  bannen]  ju  unS  gen  SBei^ 
mar  gemeifet  werben  fott.  25afetbji  looUen  n>ir  fte  alS^ 
bann  aucl)  ^ixm  unb  fiirber  abfertigen.  9lacf)bem  n>ir 
auc^  auS  euerm  Scl)reiben  fo  oiel  t)erftel)en,  ba^  bic 
25otf)fcl)aft  il)re  SBerbunfl  lateinifcl)  t^un  werben ,  fo 
wotlet  unS  euer  SSebenfen  anjeigen,  ob  ^^ilippuS 
aRetancI)t^on  ober  ©palatinuS  barju  ju  gebrau^ 
6)m  fepn  fotl.  2)er  einen  wotlen  xoiv  alSbann  erforbenu 
—   D;it.  2JiontagS  nacl)  Nativitatis  Mariae 


No.  1827. 


l4.  Septb. 


Erh.  Schn^Jio. 


Epist.  lib.  III.  p.  242tq.  (edit.Lond.  lib.  III.  ep.  154.) 

Erhardo  Sneppio  et  lohanni  Breniio, 

O»  D.  Hic  tabellarius  flagitayit  a  me  litcras  ad 
Tos,  et  coTnmcndatiODem ,  in  qua  rogem,  ut  sua 
opera  utamini  in  aliqua  Parochia.  Senex  est  ho- 
nestus:  nam  diu  apud  nos  vixit.  Nomen  esiGeor- 


^  Litterae  credentiales »  ut  vocantur,  a  Rege  Angliae  Doctori 
Barnes  dalae ,  leguntur  in  TabuL  /  inar.  L  I.  et  datae  lunt 
Wyndsorae  die  vlll.  lulii  1595.  Dicitur  in  iis  Barnes:  y,di<- 
lectus  ac  fidelis  (^pellanus  noster  Doctor  Barnes,  sacrae 
Tbeoiogiae  prolessor.**  —  Scribit  Lutberus  ad  Spalatinum 
d.  6.  Sept.:  ^^bic  est  Doct.  AntoniuSy  ille  niger  Anglicus, 
legatus  sui  Regis  ad  Principem  oostrum  ^  et  ipse  pHeteos  M. 
Pbilippum  in  Angliani  ad  Colloquium  regis.*  Vid.  etiam 
epist.  Tbeologor.  V  ileberg««d  Principem  Elector.  d.  12.  Septb. 

**)  Litterae  credentiales,  utTocantor,  datae  Grenwid  dieVIII. 
Febr.  ISSS*.  leftatia  traditae  ab  Uenrico  Rege,  leguntur  in 
TabuL  Vinar.  I.  I.,  et  in  iisdem  legatns  diciturt  nReTeren- 
dus  doniinus  Episcopus  Uerefordensu  y  primariut  noster 
clcmosiDarios  et  Otator.** 


gio  Torsa  Norinbergensi.  Non  libenler  sum  vo- 
bis  oheri,  sed  tamen  facere  non  possum,  quin  bo- 
mines  calamitosos  ac  bonos  vobis  commeudem. 
Scio  vos  esse  viros  pios  xal  ^tjXovrras  rijy  dya- 
Tirjr,  ij  navxa  azepyBi  *  dei  odv  xat  fifuxi^ag  ^hjohq 
avi^YHV.  G>gor  enim  officio ,  nc  desim  talibus» 
Bene  valete.   14.  SeptemK  Anno  1535, 


No.  18£8. 


1 8-  Septb. 


Pontanus  <id  lo.  Fridericum. 

-^  Ex  autograpbo  Pontani  in  Tabul.  Vinar.  Reg.  U.  fc»L  S9. 
no.  42. 

©em  2)ur4)L S^urf.  3o^ann  Sriebric^ 

i)pn  @ad)fen* 

QPtt>-,ei)f.  ©•  tt>ia  i4>  in  Untert^d^ 

nigleit  nid)t  bergen^  bafl  £)octor  2(  n  t  o  n  i  u  S  au8  Sng^ 
(anb  biefe  (Stunbe  aQ^ier  gegen  Sena  fommen,  unb 
^at  atSbalb  bet  mir  S^rfc^ung  gel^abt^  ob  er  ^iebannen 
n>etter  ju  @«  6t)f.  ®.  ober  ^eut  aU^ie  )u  )>er^arren  foQte. 
2(lfo  ^ab  id)  i^m  (affen  anjeigen^  n>ie  x^  6.  6(;f.  0. 
©emut^  oermerlt,  bap  er  aUl^ie  &  (S^f.  ®.  tt>etter  SSe» 
f4)iebS  auf  mein  ^Cnjeigeu/  bte  \6)  @.  C^)f*  ®.  bat^on  t\)m 
tt>urbe;   fo((te  gen>&rtig  fe^n/    n>e(4)6  er  gu  fonbenn 

Danfe  angenommen. 6d  feinb  auc^  ber  ^^i^ 

(t|>|)ud  unb  bie  anbern/  fo  ^iebannen  ju  SE&ittenbetg  ge^ 

xot%  mit  \\)xa  an\)tt  mieber  fommen. Dat.  gew 

@onnabenb  na^)  Exaltationis,  (18.  Septb.)  anno 
XXXV. 

6.  ^\)l  9. 

untert^dniger 

®regoriu8  S3ru<! 
Doctor, 


No.    1529.  (fere2i:SeptbO 

/o.  Fridericus  ad  Anton.  BameSi 

f  E  tabular.  Vinar.  Reg.  U.  fol.  71.  no.  flO.  —  Qnanqaam 
Seckendorf.  lib.  111.  p.  11 1.,  ubi  de  hoc  reaponao  loqai* 
tur,  non  dicil,  illud  a  Melaotbone  esse  coropositnm ,  ta- 
men  Slelantboni  conTcnit  locQs  responsiy  et  ratio  qua 
ipsius  6t  mentio  in  responso.  Vid.  etiam  ep.  Elecl.  d«  18. 
Septb.  Gieterum  scriptum  in  t^oL  Vioar.  non  Mebntbo» 
nis  sed  scribae  manu  esaratam  est.  R(tferen.dum  est  boc 
scriptum.  ad  epistolara  tbeologorum  Vitebergensiam  ad 
Frincipem  Eiecloremf  d.  12.Septb.  scriptamy  io  opp.Lotk 
Ual.  XVIL  p.  867.  apud  de  Wett.  T.  iV.  p.  681. 

Responsum  JDucis  Saxoniae  lohannis  Fri- 
dericij  Elecioris  etCj  admandata  Serenissi- 
mi  Regis  Angliae^   exposita  per  f^enerabiiem 


041 


EPI5TOLAR13M    LIB.  VIL    1535. 


942 


ei  Doctissimum   virum   Doclorem  Anionium 

Barnes. 

Principio  commeinordtionem  benevolentiae  Sere- 
nissimi  Regis  Angliae,  Domini  et  G)nsanguinei 
nostri,  erga  nos,  et  literas  ipsins  grato  animo  ac* 
cepimus,  etvicissim  nostra  officia  Serenissimo  Regi 
optima  voluntate  deferimus. 

Postquam  autcm  dictus  orator  nobis  exposuit» 
qaod  Serenissimus  Rex  missurus  sit  et  alterum  le- 
gatum  cum  certis  mandatis,  ac  petivit,  ut  mandata 
illi  a  Sereniss.  Rege  tradita  non  diilQculter  audi- 
remus  et  agnosceremus ,  id  libenter  facturi  sumus, 
qnoniam  et  amicitia  nostra  dignum  et  honestum 
e^e  iudicamus.  £t  iam  statim  scribemus  ad  prae- 
sidem  Ducatus  Saxoniae ,  ut ,  cum  legatus  ille  in 
Ducatum  Saxoniae  venerit,  ac  iter  habuerit  ver- 
sns  Wittebergam,  excipiat  eum  nostro  nomine 
fide  publica  et  propter  Sercniss.  Regem  amanter 
et  officiose  tractet.  £t  venturum  illum  legatum 
libenter  sine  uUa  mora  audituri  essemus.  Scd  cum 
non  intellexcrimus  ccrta,  quando  adventurus  sit, 
et  nos  maximis  de  causis  ad  pacem  ac  tranqulllita- 
tem  nostrarum  ditionum  et  ad  alia  pertinentibus, 
brevi  iter  in  alias  qunsdam  regioncs  suscepturi  si- 
mus*),  petimus  ut  dictus  orator  Doct.  Barnes 
exponat  legato  illi,  cum  venerit,  nos  bcnigne  pe- 
tere  propter  illud  nostrum  iter,  ut  non  gravatim 
autWittebergae  aut  invicinis  oppidis  reditum  no- 
strum  expectet,  quem  ut  Deus  nobis  fauslum  ac 
celerem  concedat,  oramus.  Cumque  rcdierimus 
quamprimum  significabimus  legato  illi,  quo  in 
loco  ipsum  certo  audituri  simus. 

£t  quoniam  D.  j&ar/)^^  inter  caeteramanda* 
ta  nobis  exposuit,  Sereniss.  Regem  venturo  legato 
commisisse,  ut  de  certis  articulis  cum  Rev.  D. 
Mariino  Luthero  et  aliis  doctoribus  nostrae  scho- 
laeplacidc  colloquatur,  ea  in  re  gratificaturi  Sere- 
nissimo  Regi ,  libenter  id  colloquium  concedlmus 
etiam  in  absentia  nostra,  ne  legato  in  mora  simus, 
nut  tempus  interea  frustra  consumatur.  £t  docto- 
ribus  nostrae  scholae  mandabimus,  ut  conveniant 
ad  legatum  illum ,  eiusque  disputationcm  deligen- 
ter  audiant ,  et  cum  eo  amanter  colloquantur. 

Quod  etiam  petitum  est  de  Philippo  Melan- 
thone\  ut  ei  permittamus,  ut  iter  ad  Sereniss.  Re- 
gem  Angliae  suscipiat,  libenter  iam  statim  respon- 
dissemus  Doctori  Barnes.  Sed  ipse  Doctor  Bar- 
nes  vidit ,  iam  professorcs  scholae  nostrae  propter 


^  Viemiain  ad  Ferdinanduin  rlegem. 


metum  pestilentiae ,  quae  Wittebergae  grassari 
coeperat,  dispersos  esse.  Quare  cum  absiut  non- 
nulli  a  schola,  hic  retinendus  adhuc  fuit,  etsi 
speramus  Dei  beneficio  brevi  rursus  conventuros 
esse  et  caeteros  professores.  £t  iam  apparamus 
iter  nostrum,  in  qiio  nos  quoquc  aliquos  nobis- 
cum  ducturi  sumus  Deo  volente*  Cum  autem  spe- 
remus,  legatum  iilum  et  Doctorem  Barnes  noh 
gravatim  reditum  nostrum  cxpectaturos.esse,  pe- 
tiinus  clcmenter,  ut  D.  Barnes  aequo  animo  ferat, 
differri  responsum  de  hoc  articulo,  de  Philippo 
Melanthone^  usque  ad  reditum  nostrum.  Nam 
-postquam  Dei  beneficio  rcversi  fuerimus,  etiam  de 
hocarticulo,  qucmadmodumdccebitnos,  respon- 
dcbimus. 

Postremo  quod  exposuitDoctor  J?ar/»^^,  quod 
Sereniss.  Rex  Angliae  non  recuset  se  adiungere  ad 
societatem  foederis,  quodhabcmus  cum  quibusdam 
Principibus  Germaniae  ac  statibus  propter  defen- 
sionem  piae  et  purae  doctrinae  £vangelii,  si  Re- 
giae  Serenitati  tribuatur  lodus  dignus,  sed  ita  ut 
Rcgiac  Sereiiitali  prius  pcr  legatos  homines  erudi- 
tos  certo  significemus,  quos  articulos  in  concilio 
defendere  cogitemus,  et  ne  nos  et  nostri  confoede- 
rati  consentiamus  in  concilio  nisi  re  communicata 
cum  Regia  Serenitate,  et  communi  consensu  Re- 
giae  Sereuitatis:  ad  hnec  respondemus,  nos  qui- 
dem  et  hanc  Sereniss.  Regis  bcncvolentiam  pluri- 
mi  facere,  et  vicissim  omnl  studio  Sercnissimo 
Regi  gratificaturos  esse.  Sed  hacc  deliberatlo  de 
foedere  non  ad  nos  solos  pertinet.  Quare  noir 
possumus  respondere  re  nondum  communicata 
cum  caeteris  confoederatis.  Cum  autem  Deo  vo- 
lente  post  paucas  septimanas  omnes  confocderati 
conventuri  sunt,  exponemus  cis  voluntatcm  Sere- 
nissimi  Rcgis,  et  de  tota  re  cum  eis  deliberabimus, 
efficiemusque,  ut  Serenissimus  Rex  intelligat,  non 
defuisse  nobis  studium  ac  voluntatem  et  gratifican* 
di  Regiae  Serenitati,  et  propagandae  piae  et  salu* 
taris  doctrinae  ad  gloriam  Dei  et  salutem  ecclesiae 
X^hristi.  Nunquam  enim  abiiciemus  rectam  ac  pn- 
ram  doctrinam  £vangelii  et  ecclesiae  utilem,  quam 
et  Illustrissimus  Pater  noster ,  et  nos  cum  reliquis 
coniunctis  coram  Invict.  Caesare,  domino  nostro 
clementissimo,  et  caeteris  Romani  Imperii  princi- 
pibus  ac  statibus  in  conventu  Augustano  confessi 
sumus.  Nec  dubitamus,  quin  eodem  animo  sint 
et  caeteri  confoederati  nostri,  ac  rogamus  Deum, 
ut  propter  gloriam  Christi  et  salutem  nostram  et 
ecclesiae  hunc  animum  nostrum  confirmet. 

60  • 


948 


EPISTOLARGM    Lia  VIL    iAM. 


044 


Postremo  qnacnnque  in  re  graiificatfiri  Sere^ 
nissimo  Regi  Angliae  possumiis,  defer]mu&  ad  Se* 
reniss.  Regem  omnia  nostra  ofiicia  pro  vetustissi^ 
ma  necessitudine ,  quae  inter  Serenissimos  Reges 
Angliae  et  Duces  Saxoniae  Electores  fuit.  Haec 
duximus  respondenda  esse  ad  mandata  exposita 
per  oratorem  Doctorem  JBarnes,  quem  et  ipsnm 
singulari  clementia  complectimur,  Datum  lenae. 
[18,  Sept  1535.]  ♦♦). 


No.  1330. 


28-  Septb. 


/o.  Fridericus  ad  Henricum  Reg.  Angl. 

^  Ez  atitograpbo  Me).  in  Tabul.  Vintr.  Reg.  H.  fol.  71. 
oo.  50.  —  Uuius  epittolae  Regi  Angliae  missat  nuilam 
mentionem  fecit  Seclcend.  in  hist.  Lulb.  III.  p.  ilO  sqc^.» 
sed  facile  intelligilur  earm  noinine  Principis  Electons 
conscriptam  esse  a  Melanthone*  Eadem  manu  Melantho* 
nis  habetur  germanicc  in  iisdem  Actis.  Germanice  eam 
misit  Principi  Electori ,  latine  autem  scripla  ett^  rect  An» 
ffliae.  Uabetur  eiusdt m  «pittolae  apograplion  in  Tabul. 
Yinar.  Reg.  H.  fol.  99.  no.  47. ,  t  MelanUiont  sut  mtnu 
mutatum  et  inscriptione  oraatnm. 

Sertnissimo  Principi  2>.  Henrico  octavo  Regi 
Angliae  et  Franciae^   Hlberniae  dominOy    suo 

domino  cariss. 

• 

S.  D.  Serenissime  Rex  ac  Domine.  Cnm  ex  li- 
teris  Regiae  SerenitaCs  Vestrae  et  ex  oratione  Ve- 
nerabilis  Viri  Doctoris  Barnes  singularem  erga  nos 
benivolentiam  atque  animi  inductionem  *)  R.  S. 
V.  intellexerimus ,  quae  quidem  nobis  pergrata 
fuit,  non  voluimus  sinc  nostris  literis  Doct.  Bar-- 
nes  dimiltere,  non  solum  ut  illi  testimonium  dili- 
gentiae,  quam  in  obeunda  legatione  eximiam  ad- 
hibuit,  impertiremus,  sed  multo  magis  ut  vicis- 
sim  Reg.  Ser.  V.  ex  nostris  literis  amorem  et  stu- 
dium  nostrum  erga  R.  S.  V.  cognosceret.  Nam  et 
propter  veterem  nccessitudinem ,  quae  est  inter 
Serenissimos  Angliae  Reges  et  Duces  Saxoniae 
Electores,  et  propter  laudes  Regiae  S.  V.  semper 
honorifice  et  amanter  de  R.  S.  V.  sensimus.  Nec 
studium  nobis  deest  voluntatis  nostraedeclarandae. 

Magna  autem  accessio  facta  est  ad  honc  amo- 
rem  erga  R.  S.  V.  postquam  nunc  intelleximus,  R. 


**)  Haec  alia  manu  tdscriptt  sunt.  Sed  epistolt  serina  acriptt 
est,  quum  Antonius  Barnes  d.  18.  Septo.  cum  Melanthone 
lenam  Tenerit. 

*)  in  texto  germ.  f(cttnb({(|cn  OiUen  «jtb  dteigttno.  | 


S.  V.  magno  studio  teaeri  doctrinaereligionisemeii» 
dandae.  Nam  haec  cura  profecto  summis  regibus 
praecipue  digna  est  Nec  cultum  alium  Deo  gm- 
tiorem  praestare  hi  possunt,  qui  respublicas  ga* 
bernant,  quam  ut  dentoperam,  ntChristi  glom 
latissime  propagetur ;  sicut  Spiritus  8anctti&  noni- 
natim  in  Psalmo  reges  hortatnr,  ut  honc  cultDin 
Deo  praestent,  ciimrinquit:  in  com^eniendo  popu^ 
los  in  unum  et,  reges  ul  senfiant  domino»  Nec 
vero  dissimulari  potest,  /multa  irrepsisae  in  Ecde» 
siaro  vitia  ante  multa  secula  propter  negligeiftiam 
et  cupiditates  Romanorum  Pontificum,  quae  emen* 
datione  opus  habent.  Itaque  si  Reg.  S.  Y.  adio- 
vabit  studium  repurgandae  doctrinae  et  con^gen* 
dorum  abusuum  ecclesiasticoruro ,  primum  Deo 
gratissimum  sacrificium  faciet,  deinde  praedare 
de  universa  ecdesia  et  omni  posterita^^  roerebitnr. 

Nos  quidem  per  Dei  gratiam  hanc  doctrinam, 
quam  confitemur  ac  iudicamus  piam  ac  necessa- 
riam  esse  Ecclesiae  Christi ,  nunquam  abiiciemuSt 
Hanc  voluntatem  ac  sententiam  nostram  dnximus 
^  R.  S.  V.  significandam  e&sey  et  officia  nostra  oronia 
ad  R.  S.  V.  optima  vohmtate  deferimus.^  Caetera 
intelligct  R.  S.  V«  ex  D.  Sames,  qui  nos  de  ple- 
risque  negotiis  ad  dignitatem  R.  S.  V.  pertinenti- 
bus  ita  informavit,  ut  iudiciuro  ac  studinm  no- 
strura  erga  R.  S.  V.  confirmaverit  Bene  et  felici- 
ter  valeat  R.  S.  Vestra.  Datac  lenae ,  IV  Kalend. 
Octobr.  1535. 


No.  1831. 


(Septb.) 


Studiosis. 


f  E  cod.  Basil.  S9.  p.  62  b. 

(Scholasticis,) 

Ut  in  aliis  disciplinis  maxime  prodest,  eos  libros 
tenere,  qui  artes  tradunt  ipsas  et  sunt  T£/vfxoi, 
quam  ob  causam  ut  in  scholis  eius  generis  libelli 
subinde  releguntur,  ita  in  sacris  literis  magno- 
pere  conducit^  plurimum  operae  et  stiidii  ponere 
in  iis  scriptis,  quae  praecipuos  doctrinae  christia- 
nae  locos  tradunt,  et  sunt  tanquam  methodi.  Ta- 
lis  est  Pauli  epistola  adRomanos\  quare  decre- 
vi,  eam  iterum  enarrare,  et  Christum  oro,  ut 
mentes  nostras  spiritu  sancto  gubemet ,  ut  vera  et 
utilia  ad  pietatem  perspiciamiis  et  discamus»    Re- 


BPISTOLARUM     LIB.   VIL    1585. 


4M 


edidit  commenUria  SaddUus  *),  qui  an  ln~ 
attnlerit  Pauli  sententiae,  pradens  lector  non 
nilter  iudicare  potest.  In  poslciiori  parte  de 
itionibns  sentit  eadem,  quae  nosdocemus,  et 
•d  inclementer  fiaaTiym  nostros  in  posteriori 
edefide,  denxoribns,  miscet  legera  fidei  in~ 
aiode.  Sed  quid  probemns,  sno  loeo  dicturi 
ns.  Certe  operam  dabimus,  ut  sine  sophistica 
3de  res  illas  max.imas  explicemus.  Velim 
0  adolescentes  niediocriter  Uberatos  pietatit 
a  andire. ' 


1982.  (ferft  lioo  temp.) 

/,  lonae. 

pul.l>l>.  V.  p.  !U«ii. 

lusio  lonae, 
,  AntoniumAnglum**)  Princeps  honorifice 
avil,  dedit  et  lantitia  veterimore,  pnlcherri- 
Vt]fi6avva ,  qnae  hiabent  significationem  sin- 
is  benevolentiae.  lustlni  literas  affert  qai- 
scholasticus,  qnas  ego  cnr  resignarim ,  ex  li- 
intelliges,  qnas  ad  me  dedit.  Peto,  ncaegre 
,  meaeque  curiosttati  veniam  des.  I^orste- 
**)  conditionem/4u^u5/a«honestam  habet,  et 
!siae  formam  satis  probat>  quod  profeclo  valde 
eo. 

De  meb  rebus  scilo  me  facere ,  qnod  in  gra- 
nis  morbis  Medici  praecipinnt»  ut  quiete  et 
aentia  mitigentnr.  Hanc  rationem  ego  quo- 
eqnor,  et  tuli  fructum  meae  contationis.  Prin- 
enim  satis  amanler  mecnm  locutus  est.    Bene 

Philippns. 


338. 


Ch.t.?) 


/o.  Riemanno. 


Ei  «pompbo  in  coil,  Honae.  17.   no.  III.  p.  84.  collila 
spognpiio  io  coil.  Wcriwdorf.  p.  St9. 


id.  Epid.  tA  Camerar.  i,  i.  Smth.  1535.  —  Melanllio- 
Bi  kMC  ■eripMi.M  lenH.  iiitellist(nr  ei  aiio  Kriplo  d.  14. 
ptb.1986.    '^  "  ' 

SKiA.  tHiit  Fonleniut,  mendoie.  AbicralForttenu  Vile.  1 
•g*  Angnitim  ^DilelicoraDi  nicn«e  lalio.  I 


yenerabili  Domino    loanni  Rimanno  '), 

Pastori  in  Ff^rda*),  amico  suoy 
S.  p.  Benc  facis,  quod  pecuniam  ante  debitam 
mittis.  Ego  uLmmque  ')  nomisma  mittam  deco- 
riae  scribarum,  et  scribam,  ut,  si  amplins  quid  de- 
beas,  significent.  Nam  Iffusinus  *)  dixit  miht, 
se  pro  praesentatioce  tres  aureos  solvisse.  Ta  *) 
fortassis  sesqni<turco  liberaberis.  Nam  ego  quod 
mihi  miseras  non  accepi.  I^olo  eoira  te  gravare. 
£o  *)  potius  mitteodum  duxi,  ubi  debcbas.  Porro 
neutiqnam  snm  tibi  auctor  deserta  ecclesia  tua  in 
scholam*)  proficiscendi ,  praesertim  hl$  tempori- 
bus  tam  tumultuosis.    Nusquam  latere  commodins 

quam  io  illa  toa ^)  potes.      Vale  foeliciter. 

Ex  Wimaria  '). 

PhU.  Mel. 


.  1834.  (fiarfl  hoe  temp.) 

Oehmler  ad  Spangenherg. 

Manlii  farng.  p.  442.  —    Melanlbon  Oemlero  •.  Aemilia, 
duclpulo  «110,  fauc  prMacripiiHe  epiitolain  videlnr. 

£^t  pio  ei  doclo  viro,  domino  loanni  Span~ 
genbergioy  amico  suoveteriy  Georgius  Ae- 

mylius 
S*  D.     Ciim  mihi  Magister  Oeta  mam  opexara  in 
perferendis  meis  ad  te  literis  ultro  obtulisset,  non 


1]  Cod,  Weroid.  Rtniano,    mendoic 

S)  Pytrda^  cod.WeTTitd.  Blankenfiatit,  (pigni  prope  Wer- 
d«m).  In  epiilola  Spilalini  (Dondam  editi)  bh.  1SS9.  •cript* 
RicmaDDU*.  Paitor  fferdtrtaU,  commemoralur  ia  nnmero 
eorum,  quibui  Spalalinui  maiorem  paroctiiam  tradendam  ««« 
pnlabal.    Nactui  eilHienMnnui  (.1540.  perochiani  inoppiito 

S)  utrumque\  DOn  babel  cod.Wernid. 
4}   God.  Wernad.  iblMulia. 

5)  2^]  Cod.  Wemid.  ted. 

6)  &>]  Cod.  Wenud.  Ego. 
*)  i.  e.  iD  Academiam. 

7)  Saxfit^  icriptum  eil  in  cod.Monic.,  qaod  auid  «il,  neicio. 
Uaud  dnbie  mendnm  eil  rina  qui  qristolam  deieripnt. 

8}  Vcriiai  Airro  nrn/iviMun  etc  ia  cod.  Wemid.  non  legnn- 
tur,  ted  pro  iii  baeci  ,,^a/c,  et  tum  suiteptrU  para- 
ehiam,  quaeta  le,  ut  doeeat  moderal»  el  uliiiltr,  eint 
conaieii*  at  *ine  lumultiAut.  Vait  Uerum.  PhUippue" 
Quodii  boc  poilicriptam  ad  banc  cpiilol>mi  oeqiie  idaliam, 

cbiam ,  neque  Bliaekenhemicniein  nequa  Wardeniem  ba- 
buiiic  eooiequeretur,et  ^tetletia^'  quam  RJemannua  dcierere 
noD  debebat,  iDlelligeDda  CMet  ttkola  pDcrorum  fel  publica 
lel  privata,  qnam  Mcbuitbon  etiam  paaun  eccleiiaai  appel- 
lat.  Quod  II  ila  lit,  pulaierim,  banc  cpiil.  non  anno  1^^, 
led  antea ,  acriplam  caac    Nolo  Bntem  definin  aliquid. 


947 


EPISTOLARUM     LIB.  VIL     1585. 


M9 


^otui  praelermlttere ,  quin  eo  proficiscente  aliqnld 
ad  te  Hterarum  darem.  lam  diu  enlm  optavi  mihi 
occasionem  aliquam  dari  ad  te  scribendi,  cum  pro- 
pter  amicitiam  nostram,  tum  vero  ut  ea  ratione 
Yicissim  a  te  aliquid  litcrarum  extorquerem.  Porro 
cum  mihi  proxime  promiseris  tuos  versiculos,  avi- 
de  eos  paene  singulis  horis  expccto.  Quare  te  ro- 
go,  ut  praestes  id  quod  promisisli,  et  tuis  pro- 
missis  salisfacias.  Decet  enim,  praesertim  illos 
qui  sacra  Pieridum  nocte  dieque  colunt,  promis- 
»am  servare  fidem ,  nec  fallere  quenquam.  Sed 
spero  tc  facile  facturum  esse  hoc,  quod  recepisti 
facturum.  Bene  valc.  Mitto  ad  te  carmen  meum, 
scriptum  cuidam  Magdeburgensi,.  quod  quidem 
principio  ad  te  scribere  constitueram :  sed  postea 
4roaclus  inopia  tabellariorum  *),  alteri  misi.  Carmen 
ilhid  flagitabis  a  Christophoro  Ruellio:  nam  eius 
literis  inclusum  est.  Rescribemihi,  vir  optirae,  et 
brevitatem  boni  consule.     Vale,  lenae  1535. 


No.  1335. 


1.  Oct. 


Henricus  VIII.  ad  Melanthonem. 

• 

Eclita  a  Gcrdcsio  in  Hist.  Reforin.  T.  IV.  p.  851.  et  «  eo 
repelita  aStrobetlo  in  dem  Versucb  einer  Lilterargeschicbte 
von  Pbil.  iVItfi.  tocis  tbeologicis  p.  75. ,  qui  et  apograpbon 
tatis  vetustuni  contulit.  Nos  eam  invenimus  dcscriptam 
in  cod.  Bavari  Vol.  H.  p.  252.,  ex  quo  banc  epist.  edidit 
Seckendorf.  in  bist.  Lutber.  III.  p.  111.,  et  in  cod. Gotb. 
19.  p.  3Sb.^  qui  cum  Mst.  Strobelii  ubique  fere  conTenit. 

He nricus^  Dei  gratia  Angliae  et  Franciae 
ReXy  Jidei  defensor  et  domirius  Hiberniae  ac 
supremum  ecclesiae  Anglicanae  in  terris  sub  Chri- 
slo  caputy  Philippo  Melanchthoni^  sa- 
crae  l^heologiaePro/essori  eximio^  amico  nostro 

plurimum  dilecto  S. 

Quod  Christianae  religionis  ipsiusque  veritatis 
propugnandae  *)  studiosissimum  te  percepimus  *), 
sic  eo  nomine  sincerissimi  istius  tui  auimi  ')  in- 
^tituto  iam  prldem  afficimur,  ut  nihil  aeque  in 
TOtis  habeamus,  ac  aliquam  nobis  *)  sese  offer- 
re  *)  occasionem,  sanctissimos  istos  tui  pecto- 
ris  conatus  quacunque  nostra  opera  iuvandi  atque 
promovendi.     Ad  htiius  vcro  nostrae  non  vulgaris 

^  Manl.  edidit  menjlose :  iabeOiorum» 

1)  Cod.BaT.>  cod.  Gotb.  et  nwt.  Strob.  propogandae. 

2>  Cod.  Gotb.  et  nut.  Strob.  perspieimuM. 

9)  Mst.  Strob.  ct  cod.  Goth.  sineerissmw  isli  iuo. 

4)  nobis  abest  a  textu  Gerdet. ,  Seclr. ,  Strob.  eiusdemqot  mst. 

5)  Mst.  Suob.  et  cod.  Gotb.  aiiquando  offjerri. 


in  te  dilectionis  cumulum^)  quam  maxime^  nupei  ll 
accessit  ex  literis  Tibs  te  per  Alexandrum  Alesim 
ad  nos  datis ,  quae  etsi  tui  candoris  et  anncissiim 
erga  nos  studii  indices  essent  satis  locupletes^  id^ 
tamen  non  obscuro  egregii  ^)  destinati  muneriliesti- 
monio  pulcherrimo  ^)  tcstari  voluisti;  monas  cnle 
ex  ^°)  sui  ipsius  excellentia  dignum ,  quod  bom 
omnes  complectantur ,  et  quod  nostro  nomini  di> 
catum  est  nobls  omnium  quam  maxime  atmm  d 
acceptum,  Ob  igitur  istam  tuam  bene  **)  erganoi 
affectae  voluntatis  significatlonem  ingentes  H 
quantas  '^)  possumus  ex  animo  gratias  libi  habt- 
mus,  persuasumque  esse  volumus,  nos  certissE- 
me  ")  istjs  tuis  et  cum  Deo  coniunctis  studiis  ") 
nullo  unquam»  tempore  aut  loco  defuturos  esie. 
Caetera  ex  fidellsslmi  atque  intimi  consiliarit  |m- 
marlique  secretarii  nostri  Thomae  Croms^elli  li. 
terls  uberius  cognosces,  quibus  rogaraus,  ut  cQn- 
ctam  ")  fidem  habere  velis.  Et  bene  ac  diu  valeaib 
Ex  regia  nostra  Vintoniensi,  die  prima  Octobris 
M.  D.  XXXV. 

Vester  amicus  Henricus  Rex  VIIL  *^ 


No.  1836. 


4.0A 


lo.   Schwehelio, 


Ex  Centuria   epistolar.  tbeologicar.  ad  loaniiein  Scbwcb*- 
liuro   p.  81. 


6)  Cod.  Bav.  annulum ;  Gerdes.  et  Seck.  anirnum «  sed  cod. 
Gotb.  et  mst.  Strob.  eumulum ,  quod  vera  est  lectio* 

7)  maxime  cod.  BaT.,  sed  Gerdes.,  Seck.  et  Strob.  maxima, 

8)  id  et  egregii  non  babent  cod.  Gotb.  et  mst*  Strob. 

9)  Mst.  Str.  et  cod.  Gotb.  puicherrime^  - 
10}  Mst  Strob.  et  cod.  Gotb.  ei, 

11)  Cod.  Bav.  donae» 

12)  Cod.  BaT.  quam^  cod.  Gotb*  quas. 

13)  Gerd.,  cod.  Gotb.  et  Strob.,  eiusdemque  mst.  retiissmut', 
Seck.  reeiissime, 

14)  Mst.  Strob.  et  cod.  Gotb.  aciionibuM. 

15)  Mst.  Strob.  et  cod.  Gotb.  eeriam, 

10)  Sic  subscriplio  legitur  in  cod.  Bav.y  sed  cod.  Gotb.  et  msL 
Strob. :  Vesier  amicus  Henrieus  /tngliikt  Hex  propria  mam 
sc  Gerdesiusnullambabetsubscriptionem.  •—  Oebacepistob 
Georg.  Spatatin.  in  suis  annalibus  baec  babet : 

„2(ntio  1535  ^ot  ilonig  4>(int{(b  |u  ClnQ<tanb,  Ui  9^ 
^mini  tcc  Z^i^tt,  ^ecrn  Pbilipp.  tXctand)tboa  aud^  foai 
v9n<i^{0(i4  9e(%ic(cn,  mit  dndtigec  Dantfafiiing ,  bofcr 
9,il)m  ttc  2(a«(c9nnd  itbcc  e.  9>attU  <MM  gttm  9tcmmi|v 
)9  gcfd)cicbcn  (^fittc ,  unb  baf  cr  i^m  mit  aOoi  trnroMUbct 
9,t8{(lcn  ecncigt,  mii  cc  octmcrft,  baf  er  fo  (o4  orcflfit 
„n>orc,  bic  i^iiL  cf)cifl(ic()c  StcUgion  unb  fBoi^^Mt  |n  Mi^ 
99  (cn  su  t)crfcd)tcn  unb  ^u  t)crtrctcti.  ttkt^VbtSi9wi§  Ifsi  m 
^atti^la5uma(0cr(f)r{cicn:  2)cm  9iilipp\tu  meland^i 
^t^oti  unfccn  (ic&ficn  Sccanb;   «n^  in  tcc  ttitm 


19 


ftMSTOLARUM     LIB.  VIL    1555. 


^O 


hilippus  Meianthonj    i^iro  optimdy    loanni 
ehm^ebelioy    doctnti  Ei^angetium  in  Zwey^ 
brucky  amico  i^eteri  et  carissimo. 

.  D.  Et  ego ,  mi  loannes ,  (me)  *)  non  solum 
lopter  iuvenilem  consuetudinem,  sed  mullo  ma- 
I  B-^ipublicae  causa  te  amo ;  video  enim,  te  sum- 

0  ftudio  anniti ,  ut  pro  virili  Ecclesiam  Christi 
ves  et  ornes.     Li  hoc  cursu ,  ut  strenue  pergas^ 

etlam  atque  etiam  adhortor,  nec  tc  iniquitate 
^minqm  ab  optimis  consiliis  depelli  sinas.  £go, 
30  volente,  ea,  quae  iudico  prodesse  Ecclcsiae, 
»11  abijiciam. 

Jjoci  communes  edili  sunt,  in  quibus  cerle 
natus  sum  complecti  res  utiies  ad  pietatem.  Cir- 
mferuntur  articuli  quidam  sub  nostro  nomine, 
ti  in  Gallia,  ac  decerpti  ex  quodam  meo  consi- 
►t  verum  mutilati  et  deprava.ti  ').     Hos  articu- 

1  scito  me  non  agnoscere,  sed  pro  adulterinis 
notis  faabendos  essc. 

De  quaestionibus  illis,  quas  multo  ante  ad 
t  misisU,  qoid  rescribam?  certe  gloria  Dei  an- 
crri  debet  omnibus  huraanis  pactionibus,  et 
icta  Cfmiitiorum,  si  voliunus  prudenter  iudicare, 
n  impediunt,  quo  minus  privati  homines  suae 
IHciehtiae  consulant.  Hoc  rectissimum  et  ve- 
simum  est.  Si  Princeps  non  vult  vi  defendere 
Dsas,  boni  et  pii  non  impediuntur  edictis  Comi- 
rmn,  quo  minus  abiiciant  abusus.  j^t  Princeps 
ninem  contra  rectam  conscientiam  cogere  debet 
ne  et  felicicer  vale ,  et  me  ama.  4.  Octobris. 

^ikmneg. 

Deo  volente  Concordiam  aliquando  solidam 
inter  nostros  videbimus.  Sed  de  his  brevi 
coram. 


f^iro  optimo  D.  Friderico  Myconio^    Pa^ 
stori  Ecclesiae  GotthanaCy  suo  amico» 

S»  D.  Agnosco  candorem  animi  tui,  mi  Frideri- 
ce,  quod  de  nobis  tantopere  solicitus  es;  sed  ita 
scito,  iam  me  deposuisse  hanc  offensionem,  ortam 
^x  illarmn  literarum  acerbitate  *).  Nam  princeps 
satis  amanter  et  familiariter  hic  mecum  locutus 
est.  Ego  autem  amo  illud  vetus  historici  dictum : 
amicitias  debere  immortales  esse,  inimicitias  mor- 
tales.  Itaque  te  quoque  iubeo  abiicere  solicitudi- 
nem  de  meis  rebus  conceptam,  tibique  gratiam 
habeo,  quod  in  amici  periculo  fidem  praestiteris.' 
Ego  niea  consilp,  Deo  volente,  semper  ad  publi- 
cam  utilitatem,  non  ad  privatos  affectus  accommo- 
dabo.  Princeps  in  mensa  de  te  et  lusto  amantis- 
sime  loquebatur*  D.  Pomeranus  mihi  scripsit 
ante  paucos  dies,  ac  mirifice  probat  literas  Augu- 
stanorum  et  Ulmensium.  Deus  faciat,  ut  fiat 
vera  et  solida  concordia.  Certe  hoc  seroper  opta- 
vi.     Bene  et  feliciter  vale.  4.  Octob. 

Philippus. 


No.  1388. 


5.  Oct. 


J.  lonae. 


15«7. 

Fr.  Myconio. 

Bdila  •  Soegatsio  ep.  45. 


4.  Oct. 


„T(WftaIfo!  Ctict  Stcttnb^eintlci  Jt5ni0.  jDle* 
n]n  ^ttia  Don  Qndclattb  hat  0tt4  forgcnb  bcm  |>crttt  Pbi- 
i^lippo  VUiau^t^on  Amci^uttbctf  Ottlbctt  att  9o(bc  m  f&ct^ 
«d^ttd  (affctt  gcbcn." 

Boe  nw  •upenrtcaneiixn  est. 

■rt  raMilinm  (^lifl  lactainy  unde  inielligitur  hanc  episto- 
wm  ttdaaiuim  1555.  referendam  esse,  non  ad  ennum  1628,, 
Mjnem  retiilerunt  editorei  epistoUrum  Sdmebelio  fcri- 


Kpist.  lib.  V.  p.  82  sq. 

lusto  lonae. 

o.  D.  Etsi  eram  valde  defatigatus,  non  solumla- 
bore  scrihendi,  sed  etiam  aliis  cogitationibus, 
tamen  addidi  epistolam  ad  te ,  quod  te  sciebam  af- 
fici  amanter  cura  roearum  et  communium  rerum. 
Scito  igitur,  Principem  hic  fuisse,  et  mecum  veteri 
more  amanter  locutum  e&se.  Quare  et  ipse  ofFen- 
sionem  animidepono.  Amo  enim  illud:  Amici- 
tias  immortales  esse  debere,  inimicitias  mortales. 
Libenter  privatum  dolorem  publicae  tranquillitati 
condono.  Nec  decet  nos  in  tantis  miseriis  publi* 
cis  privatis  affectibus  exacerbare  mala  publica. 
Itaque  memini  illud  Atticum,  /Lirj  /irtjatxaxelyB 
Anglus  est  liberaliss.  exceptus  a  Principe.  Novi 
hic  nihil  est  praeter  famam  de  capto  sene  Tf^alter. 
Sane  miseret  rae  hominis.  Caesar  dicitur  in  Ita- 
liam  certo  venire,  et  acturus  quamprimuro  de  Sy n- 
odo,  ad  quam  utinam  et  paratL  et  concordes  ac- 
cedamus.     Suspicor  Gallum  eo  nihil  concessurum 


4()  Lofttilar  de  lilieris  Electoris  d.  19.  Aog. 


Ml 


EPISTOLARUM     LIB.  VIL    1585. 


e§se  nobis,  et  simulaturom  esse  stadinm  defen- 
dendae  pontificiae  autoTitatis,  tantum  ut  pacera 
irapediat,  etCaesarem  bellis  germanicis  impliceU 
Qaantum  igitur  concordia  nobis  opus  sit,  non  ^st 
difficile  iudicare.  Bene  vale,  et  oria  pro  nobis  et 
pro  Ecclesia.  Quaeso,  ut  interdum  nobis  scribas. 
De  consilio  redUus  expecto  literas  a  Dn.  Doctore. 
Iterum  vale*  5.  Octobris. 


No.  1»39. 


6.  Oct. 


loach.  Camerarib. 


EpiiL  ftd  Ctnienr.  p.  251  s q. 

p^iro  opiimo  loachimo  Camerario  Pabe- 

bergensij)rofessori  optimarum  artium  in  Acade- 

mia  Tubingensi  suo  amico  summo, 

S*  D.  Maximam  tibi  gratiam  habeo  et  mea  et 
Reipub,  caussa ,  quod  Ptolemaeum  nobis  edidisti. 
Etsi  enim  nos  huic  studio  non  sumus  prorsus  de- 
diti ,  tamen  erit  mihi  curae ,  ut  commoveam  et  ac* 
cendam  luvennm  studia.  Itaque  praelegam  quae- 
dam  ut  grammaticus,  tantum  ut  plures  in  xnanibus 
habeant  aureum  libelium,  et  spero  his,  quiPhi- 
losophiam  amant,  etiara  graecas  litteras  propterea' 
gratiores  fore.  Nostra  qjvoixSt  etiam  satis  pulcre 
procedunt,  nunc  enim  pervenimus  ad  Anatomen 
corporis  humani.  Milichii  in  secundum  Plinii 
enarrationem  iam  te  vidissc  putp. 

Meum    ministrum    nondum    redisse    miron 
Quod  de  meis  rebus  scripsi,  nec  dubito  quinvehe- 
menter  sis  solicitus,   non  tam  me  iniuria  praesens 
movit,  quam  quod  mihi  interdum  obstrcplt  ^  (pi- 
loaoq>ia  '^fierepa  /u/iyjtfioi()a)g  ^x^vaa  ngog  riva  *), 
de  quibus  coram  brevi ,  ut  spero.     Itaque  iam  de 
meis  rebus  omnia  consilia  di£Perre  te  volo  usque 
ad  meum  adventum«    Constitui  enim  te  visere  pro- 
ximo  vere ,   postquam  non  statim  ad  illas  litteras 
respondi;  nam  consulto  distuli,  et  ra  cofia  xiveiy 
medici  prohibent.     Ecce  ipsi  antevertunt,  meque 
placant,   scis  me  minime  esse  difficilem,   sed  aiia 
sunt  vnovXa ,   de  quibus  coram  tecum  loquar ,  ut 
saepe  tibi  poiicitus  sum.     Nec  vero  in  meis  deli- 
berationibus  quicquam  nfiihi  antiquius  erit,  quam 
RespubL:  ad  hanc  vides  me  etiam  oportere  accom- 


modare  mea  consilia,  nt  nunc  quidem  funt  U^ 
pora.  Hactenus  igitur  de  meis  rebos,  deqdhi 
iubeo  te  bono  animo  es&Cy  nam  ego  quoque  aeq» 
animo  feram,  quicquid  acciderit.  Illud  fuitinilii 
suramae  voluptati,  quod  fratrem  tuum  signifidi 
esse  apud  Philippum  Palatinum.  Gaudeo  pnh 
fecto  ex  animo ,  Deum  et  tuas  et  ipsius  preces  m- 
disse.  Itaque  Deo  agamus  gratias,  et  ipsius  fido- 
cia  nos  sustentemus  raagis  deinceps. 

Quod  me  ad  assiduitalem  in  mitteiidis  litlerii 
hortaris,  gaudeo  te  hoc  raeo  officio  delectari,  scd 
scito  me  muito  avidius  tuas  et  flagitare  et  expecta- 
re,  serveraus  igitur  illud  Hesiodium,  ai^^Ttpfd- 

TQ(p. 

De  Repub.  hoc  tempore  nihil  admodum  hi- 
bebam.  Ex  aula  Regis  Ferdinandi  scribitur  id 
nostrum  principem,  rebus  Africanis  constitolii 
Caesarem  tenere  cursum  in  Siciliam,  nt  yetSHt 
Neapolim^  nec  quicquam  prius  esse  acturqn, 
quam  de  Synodo,  in  qua  metuo,  ne  Galli  ommi 
turbaturi  sint ,  ut  implicent  Caes.  Germanicis  bel- 
lis.     Viennae  expedatur  nova  Turcica  legatio.  ' 

Ego  rutsus  Anglicis,  non  solnm  litteris,  ttd 
etiam  legationibus*,  et  vocor  et  exerceor.  VneOh 
plum  mei  consilii  missi  in  Gallias  tibi  mittaiB, 
nunc  enim  non  habebam  nisi  unicum,  et  Bon  edo^ 
ne  novae  inde  disputationes  oriantur.  Bene  ac  fe- 
liciter  vale,  tuas  litteras  expecto.  f^iio  detuBr 
mus  hic  quoque  conditionem ,  sed  cupiebat  videie 
Acaderaiam  Vestram.      Iterum:  vale.     III.    Non. 

Octobr. 

Philippus. 


No.  1840. 


(hoo  ten^.) 


Studiosis. 


♦)  Lulhcrum.  C.  W. 


f  E  cod.  Basil.  89.    p.  127. 

Recior  AeademJae.   (lenae.J 

Humanissime  praeceptum  est  et  nnaxiine  digiiiJiD 
piis  et  eruditis  non  violare  hospitii  iuta.  VidcA 
autem  cum  ab  universa  civitate ,  tum  praecipae  a 
Senatu  omnia  nobis  officia  in  hoc  aecessa  pbbficc 
et  privatim  praestari,  quae  requiri  posfoat 
Quare  decet  nos  vicissim  cavere ,  ne  in  nolii  4^ 
siderentar  hnmanitas  et  graUtado,  MandUDS 
igitur,  ut  cum  in  caeteris  rebus  omnibiia,  tmiriie 
vineas  depopulemini  hoc  tempore  matomccDti- 


i 


fiPISTOLARUM    LIB«   VIL    15S5. 


054 


uvis.     Si  quis  autem  -in  vineas  irruperit  con- 
ipto  iure  hospitiiji    sciat,    se  ppenas  daturum 


1341. 


IJ.  Oct. 


/.  Jonae, 


Epist.  lib.V.  p.  44  5q. 

lusio  lonae. 

[X  Spero  vobis  voluptati  fuisse  Chrisiopho- 
1,  nuncium  Anglicum*  Mam  mihi  quidem  vi<- 
est  non  solum  humano  ipg^enio  ts$^^  sed  etiam 
lUto  llteris  et  peregrinatlonibus,  in  quibus  non 
im  noXX(5y  av&ifmTWV  iiev  aatea ,  sed  degu- 
rit  etiam  setisus.  Nam  scls  illud  addidlssc  sa- 
ntiss.  poetam.  Mltto  tibi  Bomgartneri  episto- 
\^  ia  qua  apparet,  non  dlssimulare  nostros  bv- 
roipovg,  quam  hostili  erga  nos  animo  sint.  Ego 
0  iam  olim  animum  praeparavi  ad  haec  perfe- 
da  *)•  Sed  Relpub.^  et  Eccleslae  me  miseret, 
te»  si  esset  ipsis  curae,  profecto  uteremur  eis 
Qiorlbus.  Bene  vale  SXontagS  post  Dionysii. 
Salutat  te  Franciscus  q)ik6aoq)os  ovx  evna^ 
^(pog. 

Philippus. 


"II  ' }  ■■ 


tm^mmi^mmmmt^^tmt^^m^ 


1342. 


14.  Oot. 


Studiosis. 

Edita  in  Riccii  MiscelL  no.  XXXV.  descrjpsit  Foersieniaon. 

imaiio  P.M,  in  primum  librum  Ptolemaei  de 

ludiciisn 

i  prudenter  dictum  est  illud,  Quam  quisque 
un  didicit,  eam  exerceat;  tamen  praeceptores 
iberare  aliquld  interdum  coguntur  tx  alils  arti* 
,  quibus  non  sunt  prorsus  dedlti  ut  excitent  stu* 
luventutis*  ^ld  facio  non  raro,  profecto  non  ad 
ptam  et  rldiculam  ingenii  ostentatlonem*  Meo 
ki  me  pede  metior.  Sed  praemonsttator  esse 
iq  9 .  ut  sciant  adolescentes^  pleraque  quae  olim 
lerunt  in  scholis  expectanda  esse  sibi  ingenti 
dab  et  ut  occaslones  habeant ,  authores  jpropo- 


-  A.  D.  <*ii  perftrmdam  fuun  jv^mfiitu 
>AVTM.  Orijn.  VoL.  n. 


nere-optlmos  studeo.  Hoc  consllio  et  animo  insti- 
tul  interpretarl  Ptohmaei  lihrum  de  ludiciis ,  in 
quo  nlhll  nlsl  grammaticam  interpretationem  pol- 
Ilceor ,  culus  certe  non  sum  plane  rudls.  Id  au- 
tem  eo  facio,  ut  optlmus  author  fiat  notior  ac  fa- 
ralllarlor  adolescentlbus,  et  ut  allqui  foellciorl- 
bus  ingenils  praediti  accendantnr  ad  studium  illa- 
rum  praestantlssimarum  artium*  Et  multa  sunt 
Physica  in  his  quae  assequi  omnes  studiosi  facilt 
possunt,  et  sunt  utilia  iu  vlta*  Incipiam  autem. 
hodie  Deo  iuvante  hora  prima,  lenae  14*  Octobris 
1535. 


.^p^ 


■^^ 


^m^ 


^•^ 


No.  154S. 


1 7.  Oct. 


Mart.  Jjuthero. 


f  £s  autographo  Pliil.  Mel.  in  cod.  aebdi^  VraiUL   Yol.  V* 
descripta  a  S.  V.  6cliu|zio. 

Res^erendo  D.    Mqriino   Luiheroy    dociori 
T^heologiae^  patri  suo  cariss,. 

S.  D.  Post  principis  discessum  nlhil  hic  quldem 
novi  accepimus,  nec  rediit  ad  nos  Chrisiophorus 
ille  Anglicus  nunclus.  Itaque  tantum  de  privatis 
rebus  scrlbnm.  £a  est  plurimarum  rerum  difficui- 
tas  hic,  ut,  quantum  ego  iudlcare  ac  prospicere 
possum,  existimem,  nos  oeconomiam  hyeme  hic 
tueri  non  possci  Quare  ubi  primum  conveneri- 
mus,  referamad  consilium  de  redltu.  Nam  modo 
et  Cruciger  abest ,  et  absunt  lurisconsulti.  Satis 
graves  poenas  stultitiae  nostrae  luimus ,  et  ego  in- 
primis,  quod  istinc^  secuti  magis  alienum  quam 
nostrum  iudicium,  discessimus. 

De  tuo  stipendlo  admonurt  principem  Ponia^ 
nus.  Quod  si  non  accepisti,  fac  ut  sciam.  Mi- 
rifice  enim  negliguntur  mandata  principis.  Plun^ 
cus  nobis  non  solvit  Ijlec  caeteri,  a  quibus  scbar 
lastici  pecuniam  accipiunt,  mittunt  quidquaro: 
Hinc  facile  potes  ratloclnari ,  quo  in  statu  res  sint 
nostrae.  Qoid  qnod  princeps  ipse  ab  Academia 
abdiULtt  personas,  quarum  absentia  ^tudlls  non 
nlhll  %icommodI  adfert.  Sed  deslno.  Bene  et 
feUciter  va)e  et  saluta  reverenter  meis  verbis  con- 
iugtei  tuam  hon^stissiiwiiu    Pjndie  Lucae. 

Pbilippus. 


^  m 


61 


965 

No.  1344. 


EPISTOLARUM     LIB.  VIL     1535. 


18.  Oci. 


Mart.  Frechtio. 


t  E  cod.  Bayari  Vol.  11.   p.  247  sq. 

f^lro  optimoD.  Martino  Frechtio^  Pastori 

ecchsiae  Ulmensisy  suo  amico  veteri et  caris- 

simo  S.  D.  4>ili7i7iog  MeXavx&o^v, 

vjraudeo  inter  nos  officionira  consuetudinem  reno- 
vari,  mi  Martine.  Nam  mutuam  benivolentiam 
in  neutro  extinctam  esse  arbitror.  De  me  quidem 
affirmare  possum ,  me  semper  de  te  amanter  et  ho- 
norifice  scnsisse.  Sed  certo  quodam  minimeque 
hostili  consilio  aliquamdiu  tacui,  dum  remedia 
fanestp  illi  dissidio  quaero,  ov  alriav  ovx  inKpk- 
(10)  001,  sed  spero,  moderationem  vestram  utrin- 
que  ad  concordiam  profuturum  esse;  certe  ad  mi- 
tigandos  animos  dissentientium  prodest.  Si  impe- 
rator  indicet  synodum,  ut  non  dubito,  oportebit 
et  nos  prius  colloqui.  Quod  si  fiet,  de  multis 
rebus  xal  mQlrov  Sdnvov  etiam  coram  agendum 
erit.     Itaque  adhibeamus  tempus  in  consilium, 

De  Schwenckfeldio  et  Franco^.  chronicorum 
scriptore,  placet  mihi  iudicium  tuum.  Nam  et 
ego  utrumque  spvere  coercendum  esse  iudico,  etsi 
Schwenckfeldium  stultum  magis  quam  improbum 
esse  arbitror;  sed  tamen  hypocrisis  apud  vulgus 
nocet,  et  habet  hoc,  ut  ex  Oecolampadio  audire 
mcmini,  nullam  ecclesiaeformam,  hoc  est,  nulla 
ministeria  probat,  £t  delectatur  vulgus  crlmina- 
tione  ministrorum  ecclesiae.  Ego  vero  omnes, 
qui  in  nostris  ecclesiis  de  ministeriis  publicis  pa- 
rum  honorifice  sentiunt,    dignos  odlo  esse  censeo. 

De  Franco  quid  dicam?  Veneni  et  virulen- 
tiae  plenus  est.  Quantum  venenum  illevit  illis 
miseris  chartis,  ubi  odio  suo  morem  gerit  adver- 
sus  imperia,  reges,  homines  doctos!  Quam  mul- 
tum  seditiosarum  vocum,  quam  multa  fanatica 
scribit,  de  illuminationibus  Anabaptisticis,  xcu 
ififiaxEvev  in  his,  quae  non  vidit!  Quare  recle 
facis,  quod  das  operam,  ut  coherceatur.  Nos  anno 
superiore  rogabamus  principem  Hessoram,  ut  scri- 
beret  ad  senatum  vestrum  de  cohercendo  illo 
Franco.  '^ 

Haec  effudi  verius  quam  scripsi ,  teque  rogo, 
ut  has  literas  boni  consulas  teque  a  me  ex  animo 
amari  iudices.  Gratum  mihi  facies,  si  ad  me  quam 
saepissime  de  republica  et  de  tuis  rebus  scribes, 
Bene  et  feliciter  vale.     Die  Lucae  1535. 


No.  1345. 


Leonh.  Eccio. 


Manlii  farrag.  p.lSSsqq.  (satis  mendoae),  Mel.  lelect.  epiit.  * 

p.  294  sqq.     et   Mel.    epist.   lib.   I.      p.  401  sqq.    (cdiL 

-Lond.   lib.  1.   cp.  116.).  —    Apograplia  in  cod.  Ba?.  VoL 

II.  p.  773. ,    in  cod.  Lips.  ep.  So.  et  in  cod.  Golli»  401. 

p.  105; ,   ubi  vero  mendis  plena  est. 

Ad     Leonhardum    JSccium   CanceJlarium 

Bavaricum. 

o.  D.  Elsi  non  dubitabani,  vir  clariss.,  quin  cum 
ad  excellentem  sapientiam  et  doctrinam  adiuaxis- 
ses  summam  humanitatem,  meas  literas  non  gw- 
valim  accepturus  esses ;  tamen  in  tantis  occupatio- 
nibus  tuis  non  existimabam  teipsum  rescripturnm 
esse,  praesertim  cum  meae  literae  verecimdiores 
fuissent,  quam  ut  id  of&cium  flagitare  auderent 
Gum  igitur  opinionem  meam  viceris,  facile  per- 
spicio  non  solum  humanitatem  tuam  di^am  viio 
praestanti  *) ,  sed  etiam  singularena  quandam  eiga 
me  benevolentiam.  Itaque  literae  mihi  tuac  gra- 
tissimae  fuerunt ,  in  quibus  cum  amore  nostri  io- 
dicium  tuum  *  de  studiis  Philosophiae  et  opd- 
mam  "")  voluntatem  de  mitigandis  dissidiis  Ecxle- 
siasticis  coniunxisti ;  quibus  de  rebus*  ad  me  non 
solum  pro  tua  excellenii  prudentia  ^avissime,  sed 
etiam  ornate  scripsisti.  Dicam  enim  yere  qood 
sentio.  Fuit  hoc  nomine  mihi  iucundior ')  episto- 
la  tua,  quod  animadverti  literas  abs  te  ex  umbia 
et  palaestra  in  mediamReipub.  lucem  educi*),  eas- 
que  ad  administrationem  Reipub.  adhiberi ,  qood 
non  solum  tibi,  sed  ipsis  literis  gloriosum  est.  Be- 
sponderem  autem  cum  ad  reliquas  epistolae  tuae 
partes  copiosius,  tum  vero  praecipue  de  Aristoielej 
nisi  habenda  mihi  esset  ratio  tuarum  occupatio- 
num.  £t  erit  huic  argumento  aptior  locus  in  pu- 
blico  scripto.  Vere  enim  iudicas  plurimum  intfr- 
esse  Reipub.  ut  Aristoieles  conservetur ,  et  cxtcl 
in  scholis,  ac  versetur  in  manibus  discentimn. 
Nam  profecto  5^ine  hoc  autore  non  solum  non  re^ 
tineri  pura  Philosophia,  sed  ne  quidem  iusta  ifh 
cendi  aut  discendi  ratio  ulla  poterit  *).  Pertinel 
autem  etiam  ad  vestrum  ordinem  providere,  ot 

1)  dignam  viropraesi.  omittmit  IVfftnl.,  cod.  Gotli.  401.  d  co4 
Bar. 

2)  Manl.  in  quibus  eum  iudiciumde  Miuiik  Phiioiophiaef  tm 
opiimam, 

S)  f  toia  cod*  Bav. 

4)  educi  Peuc  Manl.  cod.  BaT*  addud  cod.  Lipa.  redad  co^ 

Gotb.  401. 

*)  Manl.  quidem  dicendi  aui  dtUendiraOo  iusia  pmterH. 


057 


•implex  et  utilis  ratio  docendi  *)  conservelur.  Quod 
~  ▼cro  non  desinis  me  ad  illustrandum  AristoteUm 
hortari,  elsi  antea  scripsi,  me  non  satis  ad  rem 
tantam  instructum  esse,  et  quosdam  molientes  hoc 
opus  impediri  perturbatione  temporum,  tamen  ut 
intelligas  me  voluntate  atque  animo  non  abliorrere 
ab  hoc  stndlo ,  edam  auspicio  Jionlinis  tui  repur- 
gatum  Quintum  Eihicorum^  in  quo  videbis  quan- 
tum  habitura  res  sit  difficultatis,  si  quis  velit  lu- 
men  adfcrre  exilibus  ®)  Arisioielis  sententiis,  eas- 
quc  ad  usum  in  vita  in  ^)  Repub.  transferre.  Audi 
enim  quid  mihi  acciderit.  Gonsilium  Arisloielis 
de  distributiva  iustitia  nunquam  intellexi,  ac  mul- 
ta  mihi  obstrepebant,  donec  totum  illum  locum 
animadverti  ex  Quinto  de  legibus  Plaionis  sum- 
ptum  esse.  Hic  primum  vidi  quid  spectaverit  Ari- 
sloieieSy  qui  quidem  solet  leclissimas  sententias  ex 
Platone  decerpere,  et  in  melhodum  conferre.  Nam 
cam  alii  ineple  hunc  locum  in  Aristoiele  de  poe- 
-  nis  intellexerint,  hic  longe  aliud  agit  Omnia 
"  personanim  discrimina  in  vita  publica  et  privata,  in 
imperiis,  in  magistratibus  legendis,  in  famiiiis, 
eonstitui  vult  Geometrica  proportione,  ut  efficia- 
tur  intcr  Tyrannidem  et  Democratiam  salutaris 
generi  humano  mediocritas,  hoc  est,  ut  plurimum 
valeat  optimorum  autoritas.  Hanc  mediocritatem 
-  utinam  Synodus  etiam  in  Ecclesia  efficere  posset, 
ul  videlicet  sapientum  et  bonorum  consilio  et  vul- 
gi  temeritas  et  aliorum  crudelitas  coherceretur. 

Sed  quo  delabor  velut  oblitus  institutae  bre- 
vitatis,  etsi  haec  adscripsi  libere,  ac  tanquam  )  fa- 
miliariter  tecum  confabulans,  quod  statuebam  tibi 
;.  homini  doctissimo  non  ingratam  esse  hanc  ex  Scho- 
■  la  sumptam  orationem.  Cum  autem  intelligas,  ho- 
rum  studiorum  conservationem  eos,  qui  ad  gu- 
bernacula  sedent  in  Repub.,  cura  sua  complecti 
debere,  te  oro  et  propter  ipsum  decus  literarum, 
et  propter  Reipub.  salutem,  ut  tua  consilia,  tuam- 
que  autoritatem  ad  hoc  conferas ,  ut  studiis  tran- 
quillitas  moderatis  consiliis  restituatur,  qua  in  re 
praeclare  de  universa  Ecclesia  deque  omni  poste- 
ritate  merebcris.  Est  etiam  magno  viro  digna  vir- 
tus,  homines  doctos  pcriculo  liberare,  qui  cum 
coelestia  dona  conservent  in  terris ,  sintque,  ut  ait 
Plaio ,  rwr  &ediy  iQ/irjyetrtal ,  recte  existimantur 


EPISTOLARUM     Llft  VII.    1555.  958 

Deo  curae  esse.     Me  quidem  inteliiges  a  studio   - 
pacis  nequaquam  abhorrere.     Bene  et  feliciter  va- 
le.     Die  Lucae.  1535  ').      . 

PhU.  Melanth.  ^*^). 


5)  Sic  codd.  pro  diseendij    quod  Manl.  et  Peuc.  tuentur. 

6)  God.  Lips.  ex  libris  pro  exHidus. 

7)  Manl.  ad  usum  in  una*  Cod.  BaT.  ad  uium  in  vila  «/. 

8)  God.  Bav.  ae  ianiun^» 


No.  1346. 


28.  Oct. 


/.  lonae. 

Epist.  lib.  V.  f>.  127  sa(|.  —    Autographon  in  biblioth.  No* 
rinberg.  nobis  coniulit  Glar.  Ranner. 

D.  lodoco  lonae,   Praeposito  Pf^itebergensiy 

suo  amico  summo. 

o.  D.  Quod  de  tua  profectione  ad  nos  meum  con- 
silium  requiris,  facile  intelligo,  tibi  magnae  curae 
Scholam  esse^  cuius  statum,  cum  mihi  notiorem 
esse  putesquam  tibi,  vidcris  scire  cupere,  quan- 
tum  illius  referat ,  te  quoquc  adesse.  Ego  ad  ce- 
lebritatem  Scholae  tuam  praesentiam  multum  coq* 
ducere  posse  arbitror.  Itaque,  si  in  discessu  no- 
strorum  domi  fuissem :  magnopere  fuissem  tibi  ao^ 
tor  huc  concedendi.  Nunc  autem  ex  tanto  inter- 
vallo  te  istinc  attrahere  cum  maximis  sumptibus, 
non  videtur  esse  necessarium.  Adhaec'),  quod 
de  supellectile  tu  existimas ,  ac  de  lectis ,  longe 
secus  habet.  Omnes  enim  non  tantum  Patresfa- 
miiias,  sed  etiam  scholastici  coacti  sunt  doma 
suos  lectos  huc  advehere.  Itaque  vix  existirao  in- 
veniri  hic  posse ,  qui  lectos  velint  locare.  Domi 
fortassis  ')  inveniremus.  Neque  enim  tibi  tall  vi- 
ro  Senatus  defuturus  esset ,  sed  tamen  propter  op- 
pidi  et  quidem  frequentis  ^)  angustiam  ne  ea  qui- 
dem  res  sine  aliquo  negotio  confici  posset.  Quod 
ad  scholam  ipsam  attinet^  hi  Professores,  qui  ad- 
sunt,  assiduitatem  ]  et  diligentiam  eam  praestant, 
quantum  equidera  iudicare  po«sum ,  ut  nemo  queri 
possit,  eorum  negligentia  aliquid  detriraenti  Scho- 
lam  accipere.  Et  est  hic,  ut  ex  tuo  ministro  ac- 
cipies,  mediocris  numerus  Auditorum,  ut  tali 
tempore  non  illibenter  sumptus  magnos  facimus* 
Ego  enim  plus  quam  septuaginta  aureos  insumpsi, 
et  quota  pars  hyemis  est  confecta  ?  Sed  no^ti  meam 
olxoyofiiav.     Est  et  Sebaldus  domi  meae. 

Caeterum  *)  oraniura  ordinum  atque  civium 
benevolentia  erga  universum  nostrum  sodalitium 

9)  Me  quidem  —  1535.]  Manl.  tantum :  Bene  vaie. 

10)  Subscr.  addit  Peuc.  in  Select.  epp. 

1)  At  haec ,  scripsit  Rannerus. 

2)  foriasse  Rann. 

S)  Saub.  mendose  /requeniiae, 
4)  Saub.  mendose  Caeierorum* 

61  • 


EPISTOLARUM    LIB.  VIL    1635. 


sutnnia  est,  et,  Dei  beneficib^  crescere  quotidie 
yidetaf.  Initio  enim,  quia  vetus  illa  opinio  de 
scholasticorum  ferocitate  haerebat  in  animis,  vi- 
debantur  nonnihil  abhorrere  a  nobis ,  aegre  ad  se 
recipiebant«  Nunc  incredibile  est,  quantum  suos 
qui^que  hospites  praedicet,  quam  amanter  com- 
plectantur,  cum  vident  tantam  esse  tranquillita- 
tem ,  comitatem ,  verecundiam ,  denique  in  omni 
officii  genere  diligentiam  iuventutis  optime  mora- 
tae.  Haec,  ut  diuturna  sint,  faciat  Christus. 
Tanta  virtutis  vis  est,  ut  agrestes  etiam  homines 
eius  pulchritudo  moveat.  Talis  fere  status  est  re- 
rum  nostrarum. 

Nunc  quid  tibi  faciendum  sit,  facile  statuere 
poteris*  Ego  i>ihil  praescribo  tibi  homini  pru- 
denti.  Soleo  enim  verecunde  amicis  utL  Tua 
ptaesentia  faceret  ad  celebritatem  Scholae ,  verum 
id  Hon  videtur  tanli ,  ut  propterea  cum  tuo  incoib- 
modo  nnnc  demum  huc  proficisci  deheas«  Quanti 
stlttiptus  faciendl  non  modo  in  itinere:  quod  sane 
lotigunri  audio  esse ,  sed  etiam  istic  discedenti  ')  ex 
more  ab  amiciset  hic  novam  domum  instruenti: 
et  nunc  hyems  etiam  retardat  itinera.  Quod  si  vi- 
derem  aliquam  necessariam  causam  tuae  ad  nos 
,pt6fectionis ,  scriberem  eam  tibi,  teque  plane  pro 
nostra  amicitia  iuberem  huc  statim  accurrere.  Sed 
"tom  nullam  videam  ^)  canssam  necessariam  susci- 
piendi  itineris,  permitto  tibi,  ut,  quod  tibi  vide- 
bitut)  facias.  JSTat  ravra^^  /isy  rctvta.  Si  de- 
creveris  huc  proficisci,  nos,  quae  voles,  pro  nostra 
fide  diligenter  tibi  curabimus,  sed  ut  est  in  luris- 
cdtisultorum  formulis,  quae  poterimus. 

Heri  sero  admodum  venit  huc  quispiam  Ul^ 
rici  Pindari ')  comes  rediens  ")  ex  Hispania.  No- 
sti ,  tit  opitior ,  hominem.  Habitabat  ^)  in  Bels, 
M  faiYiiliaris  est  admodum  tuo  vicino  *^)  Musma'- 
no.  Nomen  est  Matihiae ,  cognomen  ignoro :  is 
ptandebit  hodie  apud  Hitronymumy  voluimus 
Mim  '*)  retinere  euTti,  ut  aliquam  histotiae  suae 
^attem  tiobis  enarratet«  A  prandio  cum  tedieto  '^, 
•ctlbatn  tibi  capita ,  quorum  hoc  gratissimum  ac 
(Ucundissimum  tibi  fote  scip ,  quod  heri  narratum 


i.hXi 


$)  Saikb.  dkeendeniL 
i)  Saub.  vidttem. 

7)  Rann.  scripsit  Pinteri» 

8)  Saub.  tedttx. 

9)  Rann.  habiiat. 

10)  Saub.  Vino. 

tl)  Rann.  non  habet  erdm» 
12)  Saub.  mendose:   audi€r99 


est,  ipsum  Caesatem  andisse  nostros  Legpatos*  'fil 
signum  esse  benevolentiae  erga  nostntm  Prindpev 
interpretor.  De  summa  etiam  negotii  tolerabilii 
responsa  dicuntur  adferri;  denique  laeta  osmb 
aildio*  Rediens  a  prandio,  quanquam  nihilaiii' 
divi  praeter  vulgares  fabulas,  tamen  faaec  adscri» 
psi.  Narrat  Matthias  tantam  esse  inopiam  aufi- 
cam  in  Hisp^nia ,  ut  quidam  ex  regiis  satellitiboi 
coacti  sint  de  magnis  illis  pileis  sarqire  caligM, 
Gallorum  Rex  dicitur  tenere  Genuam,.  ac  prorsns 
sibi  promittere  Italiae  imperlum.  In  Hispania 
Grermani  sunt  in  maximo  odio  propter  captam  Ro- 
mam.  Nam  Pontifices  eius  gentis  omnibus  viri- 
bus  cupiunt  Romanam  TVQawida  defendere.  xb¥ 
'^uereQiov  &€ok6yoy  *)  ne  quidem  nominare  £» 
est.  in  Caesare  nihil  crudele,  nihil  alienum  a 
natura  Austriacorum  esse  fertun  Ea  una  spes  e«l, 
nt  inter  humana ,  pacis.  Sed  nobis  magis  optan» 
dum  est,  ut  Christus  nobis  pacem  donet,  et  inge- 
niumCaesaris  flectat  ad  utilitatis  publicae  stndiom. 
Interrogavi  ipsum  Matthiam  de  responso  Caesa- 
ris;  ait,  ea  concessisse,  quae  postulata  sunt,  sciie 
te,  qualia  sint,  opinor. 

Ulricus  decumbit ")  4t  febri  Parisiis.  Ibi  aeu 
grotans  ab  hoc  relictus  est ,  properante  ad  Princi- 
pem.  f  Ad  scribam  iterum  dedi  literas.  Exscot- 
psi  aliquid  fxiXa  ^o^iseorS'  Multa  habeo  ^a, 
quae  coram  effundam  in  tnum  sinum ,  si  quando 
Deus  nos  iterum  coniunxerit :  miseresceret  temei, 
si  scires,  quae  ^*)  aerumnae  mihi  perferendae  sint; 
dk^  (Aorioy  xai  ikmarioy. 

Comes  a  Nassau  humanissime  excepit  ac  tra- 
ctavit  Legatos  nostros.  Caesarem ,  nulla  omninD 
fama  est ,  parare  reditum  in  Germaniam.  Mitto 
tibi  Eobani  hymnos  aliquot.  Vale.  Die  Siroonil 
et  ludae.  Ego,  si  quotidie  nuncios  ad  te  haberem, 
nihil  hercle ,  gravarer  quotidie  scribere.  ItennD 
vale.    Christus  custodiat  totam  tuam  fatniliam. 

Philippus. 


No.  1347. 

F.  Myconio. 

Edita  a  Saegass,  ep.  42. 


SO.  Oct 


*)  Lutberum. 

15)  Saiib.  ttleiidoM  detuiiU 

14)  Rann.  legit  quot. 


•61 


EPISTOLARUM    LIB.  VIL    1656. 


f^irooptimo^  D.  Friderico  Myconio^  T?a- 
stori  Jacdesiae  Grothanae ,   amico  suo  praecipuo. 

S«  !)•  Magister  Caspar  Bomerus ,  qui  nos  conii- 
tebatUT  e  Lipsia  TViitbergam  *),  vir  excellenti 
doctrina,  gravitate  etpietate  eximiapraeditus,  mit- 
tit  tibi  historlam  rerum  Italicarum ,  cuius  mentio 
obit^r  in  curru  inciderat,  vultque  extare  id  apud 
te  finjfioavroy  sui  erga  te  amoris.  Et  vicissim 
petit  xenion,  historiam  Mjonasteriani  furoris^ 
qtiam  ordine  integram,  quantum  potes,  pcrscribi- 
to»  £go  literas  resignavi,  tibique  idem  iuris  in 
ineas  concedo.     Koiva  yotQ  rd  (piXioy» 

Hodie  tuas  literas  accepi  de  pecunia.  Tuum 
(rfficium  laudo,  quod  lacobo  prospcxisti*  Dele- 
ctemur  enim  nostra  Philosophia,  et  inopiam  no- 
•tram  boni  consulamus.  Ego  tamen  lacobo  suc- 
censeo,  quod,  cum  multis  maximis  nostris  benefi- 
cii^  usus  sit,  iam  in  discessu  suo  non  fuerit  civilior, 
sed  expilarit  amicum. 

Quae  nuper  questus  sum  de  calumniis  qui- 
bvndam,  sanabo  mea  moderatione.  Itaque  te  iu- 
beo  bono  animo  esse.  Dabit  Deus  his  quoque 
finem.  Ac  pudeat  nos  adeo  esse  molliculos,  ut 
perferre  leves  iniurias  nolimus^  cum  Christus  tam 
liorribiles  aerumnas  nostta  causa  pertulerit«  Audi 
Stnecam  dicentem:  ^^Dum  inter  homines  sumusy 
€olamus  humanitatem.  Non  timori  cuiquam^ 
non  periculo  simus.  Dttrimentay  iniurias^  con- 
^iciaj  i^ellicationes  contemnamuSy  et  magno 
animo  feramus  breuia  incommoda.  Dum  respi- 
eimuSy  quodaiunt^  i^ersamusque  nos ,  immorta^ 
Mtas  aderit.^  Doctorem  Christianum  Bair  audi- 
tli,  opinor,  decessisse  ex  vivis**).  Dei  beneficio 
Pontanus  sic  satis  valet*  De  repub.  scribam  alias. 
Bcnevale,  etscribe,  dumbicsumus,  creberr.  ©onns 

4>iXv7tnog. 


No.  1648. 


(fere  h«  t.) 


Georg.  Sturz. 


Ipist*  lib.  VI.  p.  fBX  «—    llic  4x  autograpbo 
•iHic.  !•  p.  S12. 


#)  quo  Tidelicet  Mel.  iter  fecit  mense  Sept*  1535«  ut  iotertMtt 
•olemni  di&putationi. 

^)  Decestit  d.  Sl.  Oct.  15S5.  Melantboneoi  omciam  de  eios 
morte  Vilebergam  misisse  intaliigitur  ea  epiatoJa  LutJieri  ad 
lonam  d»  S8.  Oct.  scripla.  ^  ) 


Clarissimo  inroy  D.  Georgio  Sturciadae^ 

Doct.  Medicinae,  et  yrtjaiwg  q)iloooq>ovvti,  suo 

amico  praecipuo  Erfordiae. 

S«  D.  Optime  et  doctissiroe  vir.  Opus  est  mibi 
prognostico  venturi  anni  1586.  Quaeso  si  vos  aut 
Hasfurdi  SLVt  alterius  cuiuspiam  scriptum  de  1596. 
anno  babetis,  ut  mihi  mittatis  per  bunc  tabella- 
rium,  valde  gratum  mihi  officium  fore  putate. 
Statim  autem  remittam  vobis  integrum,  quidquid 
miseritis,  aut  certe  afferam  ipse.  Et  coram  expo- 
nam  ad  quem'  usum  requiram  prognosticon.  /on- 
chimus  praeclare  meritus  est  de  communibus  stu- 
diis  editione  quadripartiti.  puto  vos  vidisse.  Bene 
valete. 

+  Philippus  Melanthon." 


No.  1349. 


4.No 


V. 


Fergerius  ad  loann.  Fridericum. 

Epistolam,  qoam  Vergerius  baud  dubie  latine  scripsit,  6#« 
Spalatinus  m  Electoris  gratiam  germanice  vert  jt.  bal^eturqiie 
epistola  germanice  Spalaiini  manu  «cripfa  in  Tabul.  Vinar* 
Reg.  U.  fol.  97.  no.  72.  Inde  iUa  cdita  est  iam  antea  ab 
Aurifabro  in  opp.  Lulb.  Eisleb.  P.  II.  p.  851^ ;  denuo  ia 
opp.  Lutb.  Aitenb.  T.Vl.  p.491.  Lipsiens.  T.XXL  p.  I8a 
eV  Ualens.  T.  XVI.  p.  2^.  _  Nunc  ei  Spalalini  mst. 
iterum  accurate  descripta. 

{Pa ulus  Ve rgerius^  Legatus  PbntificiuSy  ad 
loannem  Fridericum  Ducem  Saxoniae, 

Pr.  JElectorem.) 

®ur(i)teu4)tig{ler  CS^urf&rfl  unb  S^m.  Sbtt  9op^  1)at 
imc^  t)on  megen  be6  SoncittumS  ')  gu  ten  S&r{len  ttnb 
®tdnben  beS  9teic^8  abgefertigt  /  unb  unter  anbern  ')  )ii 
@)0.  (S^urf.  ©ttaben.  2>enn  er  ^lt*S  eigentli^)  bofibr, 
t>a^  @.  6^f.  ® n.  be£  (Semiit^  unb  SSiaenft  fe^  /  baf  fte 
gerne  woQt/  baf  bie  f d^rliii^  3n)iefpatt  tn  ^^beC 
®tauben«  ^ingelegt  unb  bie  2)ing  ju  guter  (Sinifeit  gft^ 
t^en  unb  gebei^en  mi^tm.  3)erf)atben  ic^  morgen  Mii 
^aH  abreifen  mitl  /  unb  gen  SSittenberg  (ommen. 

S)a  16)  nun  (Sn).Dur(^tau(i)t{8{ie.^^'t*)  bofiOit 
xA6)t  antreffen  merbe/  (benn  baS  ®ef4^i  ge^K,  bi^l 
biefetbe  ni^t  ein()eimifc^  fei);)  fo  moHte  i^  )m>or  gn  bte 
6()urfurften  ju  S3ranbenburg  reifen,  unb  wn  bamien 
mi^t  icj)  in  meinpxi  SSiebermege  mit  dxo.  ^offdt  wn 
ben  &ad^n  fyinbtln,  mnn  ^eUti6)t  biefetbiae  ttm  bie 


1)  Aurir.  ConeitiL 

2)  Aurif.  addit  aud^. 

*)  Spalatinua  ubiquefcripsit:   ^Oif^^fit* 


06S 


EPISTOLARUM    LIB.  VIL    1586. 


964 


3ett  n>teber  an^eim  mb6)t  fommen  fepn,  bie  i^^  in  S3e$ 
fel(^l  ^abe. 

2)ert>alben  ic^  je^t  bitte,  dxo.  6^f.  ®n.  wotte  ben 
Sfjcen  bef eljlen ,  fobalb  \6)  i^r  gur|lentljttm  berutjre  unb 
erreid),  mir  baburd),  fo  lang  ic^  in  bemfelben  meine 
Steife  t^ue,  fidjer  ®eteit  ju  geben,  ml^e  dvo.  ^otjeit 
meineS  3Cd)ten8  mir  nx^t  abfd)(aenn)erben,  in  TCnfe^ung 
bap  16)  mit  JBerwiaiQung  unb  @d)u|  beibe ') ,  «aiferli^ 
4)er  unb  «iniglid^e,  SKaiefldt  fotd)e  SBerbung  unb  ©a^ 
(|)en  bringe,  bie  ®ott  unb  aUen  frommen  Seuten  gefdaig. 
Unb  fomme  *),  n)ie  id)  oben  oermelbt,  ben  nd^flen  oon 
^innen  auS  ^aU  nac^  SBittenberg»  JDermegen  ©m. 
©urd^laud^tiQfte  S^m\6)aft  lei^ttic^  ermejfen  m6gen,  an 
n)e(d)en  6nben  biep  ©eleit  mic  oerfd)a{ft  foU  toerben. 
@egeben  ju  ^atl  am  oierten  ZaQ  beS  9looemberS  anno 

dominl  xvCxxxv. 

( „  unb  biefer  erfle  aSrief  ^at  f eine  Unterfc^rift, 
a\x6)  beS  ?>d|)P(icf)en  OratorS  Slamen  ni(l)t/')  — 

[yerba  Spalatini]. 


No.  1350. 


6.  Nov. 


Vito  Theodoro. 


Edita  a  Sauberlo  in  Mel.  Epist.  Hb.  IV.  p.  1  sq.  —    Hic  ez 
autograpbo  in  cod.  Monac.  1.   p.  420. 

Doctissimo  s^iro ,  M.VitoTheodorico  Nori- 
bergensij  suo  Amico  praecipuOy 

S.  D.  lam  eram  itnrus  Erfordiam  ad  Eobanum^ 
cnm  quodam  Antwerpiensi  iuvene  erndito  et  hu- 
manissimo,  ideo  scribam  brevius.  £t  hodie  to* 
tum  diem  consumpsi  in  scriptionibus  ad  Franco- 
fordienses,  denegotio,  utscis,  periculosissimo. 

Mi  Vile^  simplicitCF  respondebo,  de  ea  re, 
de  qua  nos  consulis.  Gratum  est  mihi ,  quod  Aca- 
demiam  nosiram  tanti  facis.  Deinde  scis,  quid 
tibi  dixerim  discedenti,  placere  mihi,  ut  videas 
Tubingam;  sed[me  rogare,  ut  Reip.  causa  etiam 
fauius  nostrae  Academiae  memineris,  cui  videris 
debere  &Q€7m^Qia,  Sed  si  ipsa  nihil  cerli  osten- 
dit  *) ,  nolo  tua  commoda  impedire. 


8)  Aurif.  inale:.bclbc  *el;  in  msto  hti  non  legitur. 

4)  Auriiaber,  qui  pro  fommcmale  legit  fonnte,  haec  es  ar- 
bitrio  sic  muUvit :  Sffirtbund  unb  &ad)tn ,  bfe  (Sott  unb  aHen 
fr.  8.  gefaflid  au6ri(f)ten  foK  unb  tonne;  eadem  de 
causa  idem  suo  arbitrio  post  Terba:  nac^  tKBittenberg 
addidit:    ^U  ^iC^Cn. 

1)  Sanb.  osiendti,^ 


Et  ut  plane  scribam,  Franciscus  secatns  esl 
Aulam  in  Austriam.  Sed  adhuc  valde  deliberat, 
an  velit  accipere  aulicam  conditionera?  £t  mor- 
tuo  Doctore  Christiano  *)  aliqna  consilionim 
commutatio  futura  videtur.  Adhaec  in  nostris 
aulicis  ita  sunt  obscurae  voluntates  et  hostiles,  nt 
mira  dTioyrwdei^  nostrarum  rerum  tenear,  Ideo 
si  erit  tibi  commoda  Tubingensis  conditio ,  nolo 
eam  dissuadere.  Et  tamen  tibi  apud  nos,  si 
quam  habebimus  Remp.  omnia  mea  ofBcia  polli- 
ceor ;  si  non  placebit  conditio  Tubingensis.  Scribo 
et  loachimo  iisdem  de  rebus.  Si  consilia  diffe- 
res  ad  reditum  Francisci^  certiora  scribam.  Cum 
autem  nostra  consilia  slnt  incerta,  non  dehortor, 
quo  minus  utare  occasione.  Bene  vale.  5.  No- 
vembris.     Rescribe  OTi  rdxiOra,  an  literas  acce- 


peris 


Philippus. 


No.  1351. 


6.  NoT. 


Vergerius  ad  lo.  Frid^ericum. 

Germanice  edita  ab  Aurilabro  in  opp.  Lutb.  Eisleb.  T.  If. 
p.  S52.  Iterum  in  opp.  Luth.  Altenb.  Tom.  VL  LipsieBf. 
T.  XXI.  et  Halens.  T.  XVL  p.  S295.  —  EdiU  aulaa 
est  ei  yersione  ^  Spalatini  manu  scripta ,  quam  inTeni  io 
Tabular.  Vinar.  Re^ist.  U.  fol.  97.  no.  42.,  e  qiu  bic  4k- 
nuo  accurate  descripta  esL 

(Petrus  Paulus  Vergerius^  Legalus Pon- 
tif.j   ad  loannem  Fridericum^  Ducem 
Saxon.  Princ.  JElectorem.)  i 

^nx^Und^Q^et  $&r{l  unb  S^m.  S)er  ^apft,  {b 
mic^  in  @ad)en  baS  f&nftige  Sonciltum  belongmb  }tt 
ben  bur(^Iatt4>tig{len  ^iix^n  betttf4>er  9iatton  Qt\^\dt, 
ad)Ut6  gemiplic^  baf&t/  baf  @n>.  ^o^zit  biefen  ^gei 
^anbel  in  oietfdltige  SSege  f6rbern  (6nne  unb  mige. 
^mnad)  i)at  mir  ber  9)a)){l  S3efe^l  get^an,  mite»* 
^o^eit  oiel  ju  ^anbeln ,  fo  jtt  biefer  Sac^e ')  loontidt^ 
S)ien)eil  abet  Sm.  .^o][)eit  je^t  in  i^ren  ianbtn  nxdjit  \% 
fo  tyib  i^  mir  t)orgenommen  /  berfelben  ttntenoegen  » 
ter  3(ugen  }n  fommeu/  xomn  biefelbige  auS  SDe]^md4i 
n)ieber{ommt/  nnb  i^r  xnan^txln  anjtt^igen,  boftfk 
meineS  S3ebunfen8  geme  ^ren  tt)irb.  2>fr|Kt(bm  i4 
auc^  je^t  au8  SBittennberg  f4>reibe/  on  rotl^^  £)rt  i^ 
oon  ®r.  SQofyeit  S)ienern  mit  })b6)^n  e^ren  btn  ang^ 


^  Qiristiano  Beicro. 

I      1)  Aurif.  fotc^cn  6ai^en. 


965 


EPISTOLARUM     LIB.  VIL    1585. 


966 


nommen  morben^  bemegen  i^  @n>..!^o^ett  grofeDan^ 
fddttngt^ue/  mtt  ollem  Sleip  bittenb ,  fobalb  6n).  «^o^ 
^it  biefemeine  ®6)iift  itti6mmt,  fte  moUe  mir  anjeigen 
onboermelben/  n)eI(^enSBeg  unb  burc^  melc^e  ®tdbte 
btefelbige  i()ren  SBiebern)eg  in  ®a(^fen  ne()men  n^erbe, 
bamit  id)  xaid)  iu  dxo.  ^o^eit  t)erfugen  /  unb  \\)t ,  xok 
bemelbt/  unter  megen'')  unter  2Cugen  fommen  m6ge. 
Iteb  biefelbige  e.  6^f.  ^oJSjeit  ®d)rifl  foaen^ju  bem 
bur4)Iaud)tigften  ,|)erjOgen  ©eorgen  gu  ®acf)fen  .ge:s 
fertigt  unb  bejlellt  merben*  S)enn  bafelbfl  xoiU  16)  @m. 
^o^eit  @cl)vift  ermarten.  Snbef  befel[)I  id;  micl)  €m* 
bttr4)Iaucf)tig{len  ^errfcf)aft  ganj  ^erilicf)em  ©egeben 
)u  SSittemberg  am  fec^Sten  ZaQ  beS  SlooemberS  anno 
Domini  XV  C,  xxxv. 

Petrus  Paulus  Vergerius 
pdpftlic^er  Orator. 


No.1352. 


10.  Nov. 


loach.  Camei^ario. 

Episl.  ad  Camerar.  p.  253. 

f^iro  oplimo  loachimo   Camerario  Pabe- 

hcrg.  amico  s» 

Si  D.  Utinam  recte  et  feliciter  valeas,  de  me, 
mi  lo^chirae, .  yideo  te  valde  solicitum  e%%e.  £tsi 
autem  officio  tuo  delector,  tamen  nolim  te  angi 
animo,  aut  nimium  contendere. 

Scripseriint  ad  me  ambo  "^ysfioyeg,  6  rifiB- 
•  danog  zs  xat  o  rdjy  XaTXtay  agx^^f  ^t  litterae 
sunt  plenae  humanitatls ,  o  xdiv  XarTOOV  fiyafidfy 
etiam  avroyQacpoy  misit ,  et  respondi  el ,  me  co- 
ram  cum  eo  de  summa  negotli  locuturum  esse: 
vobis  etiam  pollicitus  sum,  me  istuc  in  vcre  ven- 
tttram  esse. 

/^i/wm  commendo  tibi*),  videtur  mihi  ido- 
nens  ad  Remp.  nos  cupimus  eum  retinere,  non 
lamen  dissuadeo,  quo  minus  promittat  vobis: 
vellem  utranque  scholam  posse  conservari  et  or- 
nari,  sed  mihi  crede,  miloachime,  per  nostram 
amicitiam,  nondum  susplcari  possum,  qnld  qui- 
dam  vellnt.  Cupio  te  videre ,  tantum  nt  habeam 
aliquem ,  quem  his  querells  affici  putem« 

Gallicum  scriptum  Doleti**)  vidi^  et  cogito 
de  aliquo  instruendo,  qni  respondeat,  xSy  6  '£^ix- 

1* 

2>  Aurif.  male:  fn  aiibre  80cd. 

*)  Vid.  ep»ad  Baomgarin.  d.  17.  Not.  . 

4b^  Contn  Eraamum.   C  W. 


Ofiog  ovx  lx(pevy€i  rrjy^AdQaprHov,  sed  displicet 
mihi  petulantla  in  illo  luvene.  Gaudeo  cxcudi 
rriy  fieydXrjy  avyra^iv,  sed  cum  Grynaeo' ages^ 
ut  curent  peti  a  Schonero  axoha  rov  Regiomon^ 
iani»  In  locis  meis  spero  me  utilla  scrlpsisse,  et 
volui  certe  prodesse  Eccleslae,  vldcs  esse  opus 
Methodls.  Bene  vale.  IIII.  Id.  Novemb.  lam 
eo  ad  Eobanum.  De  Ptolemaei  rerQalii(ikq)  ma- 
ximas  tibi  gratlas  ago,  accendet  studia  multorum, 

Phllippus. 


No.  135S. 


lO.Nov. 


Erh.  Schnepfio. 


Epift.  lib.  ill.  p.  m  (edlt.  Lond.  lib.  III.  ep.  148.) 

Erhardo    Sneppio. 

S.  D.  Gratulor  et  lUuslrlssimo  Prlncipl  et  vobis 
omnlbus  reditum  ex  Austrla  In  patriam,  de  quo 
quod  me  certlorem  reddidlstl  valde  delectatus  suni 
et  officlo  tuo,  et  llterls,  quae  quidem  plenae  erant 
amorls  erga  me  tui.  Rogo  Itaque  te,  ut  beneyor- 
lentlam  erga  me  tuam  conscrves.  Nam  ego  pro- 
fecto  ad  iTtllltatem  Ptelp.  summa  cura  refero 
et  studla  omnla  mea  et  consilia.  Deo  volente, 
proxlmo  vere  vlsere  amlcos  istlc  constltui.  Hunc 
Sacerdotem  hominem  probum  tlbi  commehdo, 
pollicetur  mihi  se  ex  tua  voluntate  facturum  esse 
omnla.  Nec  habet  aliam  migratlonis  cansam,  nisi 
valetudinem.  Novi  nihll  habebam.  De  Synodo 
non  dubito,  quin  Caesar  in  Italiam  praeclpuc 
hanc  ob  causam  venerit,  ut  Synodum  Indici  curct. 
Magnae  deliberatlonis  res  erlt,  nostrls  prlnclpi- 
bus  cogitare,  quld  et  quomodo  acluri  slmus?  tc- 
que  adhortor  in  hanc  cogllationem  ut  incumbas, 
etsi  nllill  aequi  spero  posse  impetrari  a  Pontlfici- 
bus.  Et ,  ut  vereor ,  aliqui  slmulabunt  studlum 
Pontificis,  ut  perturbent  Germaniam.  Sed  haec 
alias.  Bene  vale.  Pridle  divi  Martinl.  Anno 
1535. 


No.  1854. 


(ptalo  post.) 


Eidem. 


Epist.  lib.  III.  p.  S87  tq.  (edit.  Lond.  lib.  III.  cp.  147.) 


m 


EPISTOLARUM    Lia  VIL    16S5. 


Erhardo  Smppio 
S.  D.  Opto,  ut  Christus  gubernet  mmisteriuin 
tnum,  ac  provehat  ad  gloriam  Dei  e(  sahitena 
Ecclesiai!.  Profecto  enimnulla  iri  terris  difficilior 
est  administratio ,  qiiam  EccleSiarUm  hoc  prae- 
sertim  tempate,  intertot  Scaridald, 'in  tanta  vulgi 
licentia,  in  tanta  irigfeniohim  petulanti,-i.  Sed 
haec  pericolavincet  Chcistus.  Has  Hteras  teddet 
tibi  vir  optimus  Stgismundus  Purus'  Austriactis 
Sacerdos,  qni  nos  audivit  multos  annos,  et  do- 
ctcina,  gravitate,  pietate  et  moderatione  eximia 
praedttus  est.  Discedit  ex  bis  re^onibus  propter 
valetudinem,  alioqui  libenter  eius  opera  hic  usi 
essemus.  Commendo  igitur  eum  tibi :  est  enim 
idoneas  ad  docendam  Ecdesiam.  Quare  ut  eius 
ratioaem  habeas ,  te  etiarii  atque  etiam  oro.  Ilhi- 
atriss.  Prindpi  me  ut  commendes  rogo.  De- 
cet  nos  propter  pnblicam  £cclesiae  concordiam, 
nt  mutuo  nos  amore  complectamur ,  et  ornemus 
Evangelium  etiam  Concordia  nostra.     B.  V. 


No.  1355.  15.  Not. 

Pontanus  ad  lo,  Fridericum. 


^ann  Sriebtii^. 


3(^  ^  oud)  mttS)oct  ^(ntonius  gerebt,  unb  gcc 
fragt,  woB  ba  S3tfet}I  beS  Coclei  \)albta  an  ^iOQ 
Geotgen  xnmif^ie;  barauf  et  mit  in  SBeifepn  beS 
y^ilt)}pi  angejeiat,  bag  beS  na^folgenben  ^egaten 
anb  [ein  beS  3!)octoi;8  fSftbung  an  ^rjogen  @eotg 
batauf  lltinbe,  feine  SurftU  l^n.  gu  bitten/  btaCocleum 
offentlid)  uotiu^ellen,  fo  noQten  fie  beS  SSudjIeinS  i)aU 
htn,  toeld)eS  Codeus  mibec  i^ten  Stdn\Q  auSgeben  laf^ 
ftn,  mit  i^m  bifputiten  unb  teben  ju  Stettung  ll}teft 
Stim^  S^re  unb  ©limpf ,  unb  im  SaU  ot>  iljnen  bai 
nictjt  oetfiattet,  obet  bet  Cochus  fu^  bef  mesetn 
miitbe,  fo  Ijdtten  |ie  ettidje  SSfidjet,  bie  (le  »ib«t  ben 
Cocieum,  unb  rote  gemelbt  gu  fKettuns  i^ceS  ^etcn 
®Iim)}ffi  f)inwiebet  im  S^tftent^um  (lublicicen  tinb  auft> 
Qef)en  laffen  moQten, 

(Sm.  6I)f.  ®.  fibecfenbe  i^  oui^  etne  Slotel,  wie 
bcm  JEdnlge  }u  Snslanti  foHt  ^u  ft^ccAm  fepik^   bie 


9)^IIil}t>n&  in»  Sotcin  htoiSn*),  unb  f^tlbaitMat 
3CfitontuS,  V^tltppue  unb  {e^  gc^n  Itatcn^ 
gd^t,  uieeSmit^|:;%tHbm0berfi^U^cten,  fitMt 
na4>folgtnbe  SSot^fi^aft  luif&mcr  m^c^ge^altcB,  nb 
onnel^^  Qct  bi^elb*  ^Qt  lootjune^men  ftQR;  bo| 
6.  6t>f-  3-  ben  (S^^cten.  I}Att»4affen  fc^teibni,  «if 
oligebac^teg  Segatcn  Xv^scmnm  ;ft4)  degcn  ifm  }»  ^ 
viatgec  Untecrrbe  nab  (Sanoccfotiea  unbef<[^wcct  fu^ 
)u  Iaf^n,;.uHb  mit  ^xa  gafamnMn  yt  tnmntn  30  Sit< 
tcnbecg  obec  )ii  ^gau,  n>o  eS  bem  Se^atcn  on  g» 
lcgnflen.    -   ;     . 

3fui$  ^d.  ic^^ietbei  S.  S^f.  @.  etne  xeiM.C» 
)wi  btc  Kotel  bec  Xntmoct;  fo  (K.  (S^.  @.  jDoctoci  Xi> 
tonio  aQ^ie  ju  3ei^  geseben,  bic  bet  ¥{}tlii»|)i< 
alfo  umfc^teiben  loffen,  unb  mei^  @.  6^f.  @.  ni^ft  jb 
bctgen,  ba^  genonitfet  Doct.  3(ntoniufi  ^eut  all^ 
unb  oon  {)innen  nact)  SBittenbetg  abgeteifet. 

Dat.  2ena/  SRontagS  na^)  Mactini  anno  XXXV. 
e.  GI)f.  (». 

unteit^&nigec 

®tegociug  tBnidL 


No.  1356. 


(fere  IT-Nor.) 


lo,  Fridericu»  ad  legatos  yinglicos. 

t  Ei  tcriplo  in  TaltuL  Viiur.  Rtg.  U.  fol.  99.  no.  «, 
quod  Franeucui  BnrclMrdiii,  VicccaDcellairii»  Aa  m™ 


Responsuin  dandum  legoiis  Regis  Angliat 
1535. 
Primum  gratisslmum  est  Illustr.  Principibos  et 
reliquis  amplissimis  ordinibus  Imperii  in  causa  !»■ 
ligionis  confoederatis ,  Sereniss.  Regis  Angliac 
salutatio  ac  commemoratio  benevo}entiae  et  vno- 
ris ,  Regiaeque  Diniitati  tum  hanc  ob  'caosan^ 
tum  et  quod  hanc  honorificentiss.  ct  reverenditt. 
do;  vest.  legationem  ad  se  mittendam  duxerit,  ma- 
ximas  hahent  gcatias. 

Qnod  antem  et  amplexi  suntPrincipes  etSta- 
tus  conroederatl  pnram  evangelii  doctrinam,  d 
quantum  possnnt  retinere  et  propagare  stadenl, 
iudicant  se  hoc  officium  et  deo  et  ecdesiae  Cbritti 
debere ,   cum  in  hac  tota  causa  nihil  aliud  quae- 


*}  N»U  ia  mirginet  mtifiput  {iat  C<  ttO^  iif^t  til  tv 
ttfn  ixa^t,  bainin  foHfolitfC  (fnna^  ftMMti. 


EPISTOLARUM    LIB.  VIL  .  153& 


svd 


ntor,  quam  ut  Christi  gliMria  illastretur,  et  pia 
iac  sana  doclrina  divinis  literia  consentanea  toti 
-orbi  restitnatur.  Et  quaoqnam  hactenus  graves 
iniurias ,  raaximas  ruinas  et  varias  ad versitates  si^ 
'iia,  qui  Evangelii  doctrinam  oderunt,  experti  et 
ptrpessi  sunt,  tamen  dei  beneiicio  eo  semper 
'•nimo  fuerunt,  ut  veram  religionis  doctrinam 
nnllo  modo  abiiciendam  sed  potius  pro  sua  virili 
defendendam  et  propagandam  duxerint,  confisi 
Ghristi  beni^itate,  quod  huic  causae  fidei  ac 
evangelii  non  defuturus  esset.  Ad  hoc  noverunt, 
se  nemini  ad  tales  iniurias  et  contumelias  occasio- 
nem  aut  causam  uUam  praebuisse,  nisi  hoc  ipso, 
qaod  impios  cultus  et  impias  opiniones,  pemicio- 
sasecdesiae,  quas  Rom.  Pontifex  defendit,  im- 
prohari,  et  verae  pietatis  doctrinam  instaurari 
passi  sunt  *). 

Nec  dubitet  Sereniss.  Rex  Angliae,  quin  II- 
lustriss,  Principes  ac4katus  confoederati  ea  mente 
ac  voluntate  sint,  ut,  quemadmodum  dei  bene- 
ficio  veritatem  evangelii  semel  agnoverunt,  ita 
etiam  in  hac  sancta  et  pia  doctrina  defendenda  ac 
propaganda  omnem  operam ,  curam  ac  diligentiam 
per  omuem  vitam  adhihituri,  et  a  verltale  agnita, 
deo  adiutore ,  nullo  modo  discessuri  sint* 

Ac  iucundum  fuit  auditu  Illustriss.  Principi* 
bus  et  reliquis  confoederatis  statibus,  quod  Sere- 
.  niss.  Rex  ea  voluntate  sit ,  quod  ipse  quoque  hanc 
sinceram  doctrinam  atque  negotium  religionis 
summa  diligentia  iuvare  yclit,  ac  etiam  ut  Ro- 
mani  Pontificis  iurisdictionem  et  tyrannidem  tan- 
quam  paput  omnis  impietatis  et  idololatiiae  e  suo 
regno  exstirparet;  utque  in  hac  sententla  Sereniss. 
Rexperduret,  precantur  et  optant« 

Et  quod  Regia  Dignltas  hortatur  Prlucipes  et 
alios  coufocderatos  ad  concordlam  solldam  et  sin- 
ceram  in  causa  rellglonls  constltuendam,  ne  ex 
dissensione  dogmatum  vel  scandalls  causa  prae- 
beatur,  vel  adversariis  occasio  detur  contra  do- 
ictrinam  evangelli  aliquid  moliendi,  hoc  quoque 
Illustriss*  Principes  et  alii  ordlnes  confoederati 
optimo  ac  fidelisslmo  animo  a  Regia  Dignitate 
fieri  nlhil  dubltant.  Neque  vero  ipsl,  qui  in  hac 
confoederatione  comprehenduntur,  inter  se  no- 
verunt  uUum  esse  doctrinae  aut  opinionum  in 
causa  fidci  dissldium,  ac  sperant,  deo  adiutore, 
se  unanimes  atque  concordefs-in  ea  doctrina  per- 


*)  Verba :  quad  impios  eullus  etc.  mann  Melanthonis  adscri- 
pta  snnt. 

MXLAVTH.  OfXR.    VoL.  II, 


severaUiros,  quam  ui  comitiis  Augnstanis  coiteth 
Invictiss.  et  Qementiss.  Gaesareet  tota  imperib 
romano  conatanter  adsememnt  el  Mnfessi  suiiL 

Ac  licet  in  Germania,  impulsore  haud  dubfe 
malo  aliquo  daemone,  impia  Anabaptistamin 
factio  suborta  fuerit,  tamen  hanc  Principes  et  aiii 
confoederati  in  suis  ducatibus  atque  dominiis  ndn* 
quam  ferendam  censuemnt, .  sed  iustis  et  severiil 
poenis  adversus  eos ,  qui  a,  suo  fufore  discedere 
noluenmt,  usi  sunt  Imo  haec  ipsa  factio  in  iis 
locis  primum  erupit^  ubi  sincera  Evangelli  do- 
ctrina  prohibita  fuit ,  et  ea  potissimum  loca  Ger- 
maniae ,  in  quibus  nullus  est  locus  saniori  dodri* 
nae,  pervagata  est  *). 

Quod  vero  de  concilio  Sereniss.  Regia  Oigni- 
tas  Principes  et  Confoederatos  amanter  monendos 
censuit,  ne  ea  in  re  insidiis  Ro.  Pontificis,  qui 
aliud  simularet  et  aliud  ageret,  se  circumveniri 
paterentur;  nam  hoc  maxime  eum  agere ,  utprae- 
textu  concilii  Reges  et  Principes  inter  se  commit<*- 
teret,  ac  i>elium  inter  christianos  plusquam  in- 
testinum  excitaret:  id  quoque  Principes  et  Gon<w 
foederatl  in  optimam  partem  accipiunt.  Ac  no- 
lunt  legatos  regis  Angliae  celare,  quod'  Pontifex 
Rom.  Paulus  III.  ad  Romanorum  regem  et  Ger- 
manlae  principes  sunm  oratorem  miserit,  t)lii  de 
concilio  cum  ipsis  ageret,  ut  id  Mantuae  in  Italia 
celebraretur;  qui  quidem  orator  Saxoniae  £lecto- 
rem  quoque  convenit,  et  pontificis  voliintatem  de 
habendo  concilio  eius  Celsitudini  exppsult,  atque: 
promisit  generale,  christianum  et  liberum  cond^ 
llum  futurum.  Cui  Elector  Saxoniae  hoc  Ulntum 
respondlt ,  quod  re  deliberata  cum  suis  confoede- 
ratis  in  causa  religlonis  de  sua  et  confoederatoram 
sententia  ipsum  quam  primum  certiorem  redditU'- 
rus  esset  Et,  ut  legati  Regiae  Dignitati  indicare 
clare  possint,  quid  orator  Pontificius  de  concilio 
proposuerit,  et  quid  Eleclor  Saxon.  ac  alii  Prin- 
cipes  et  statu§  confoederati  hac  de  re  deliberave- 
rint,  atque  oratori  Rom.  Pontificis ,  cuius  dolum 
et  insidias  praetextu  concilii  haud  obscure  ani- 
madverterant,  respondendum  iudicaverint,  vo- 
luisse  ipsos  exemplum  ad  Reg.  Dignit.  transmit- 
tere,  ac  potunt,  ut  legati  id  secum  accipiant,  ac 
Regiae  Dlgn.  reddendum  curent  Ex  hoc  enim 
Sereniss.  rex  intelliget,  quld  principes  et  confoe- 
derati  de  tali  concillo  sentiant.     Quod  enim  ora- 


^)  Verba :    hno  haee  ipsa  faUio  etc  alia  cuiosdam ,    aeaci^ 
ouius,  manu  adscripta  sunt. 

62 


911 


EPISTOLARUM    LLB.  VIL    i6$6. 


m 


tor  Roid*  Poatificlft  exposnit ,  totum  ias  iodicen- 
dae  et  habendae  synodi  ad  Rom.  Poutificem  per- 
tiaei^e,  e&istimaiit  Illastrisa.  Principes,  neqae  se*- 
renissimos  reges  coi^cessuros  esse  Romano  Ponti- 
^ci ,  oC ,  non  Communicato  cum  ipsis  consilio,  in- 
^cat  sy nodum  aut  habeat  proprio  arbitrio ,  prae- 
sertim  in  faac  fidei  causa,  in  qua  maxime  ad  Sere- 
niss.  Reges  pertinet,  ut  curent  ipsi,  ut  legitima 
fiat  cognitio.  Et  proFuturum  arbitrantur  reipubli- 
cae  IUustriss.  Principes,  si  Sereniss.  Angliae  rex 
ea.  de  re  ce^eros  reges  admoneat  *). 

;  £t  quod  Prihcipes  atque  status  confoederati 
e)i  orationeRev.  legati  intellexerunt,  eo  esse  animo 
et  voluntate  Ser.  regem  Angliae,  quod  in  causa 
religionis  et  doctrinae  evangelicae  cum  ipsis  con- 
sentire  velit ,  suamque  benevolentiam  ac  studium, 
quacunque  occasione  possit,  in  hoc  sanctissimo 
negotio,  ut  regem  christianae  atque  evangelicae 
doc^riaae  deceret,  declaraturus,  omniaque  ea 
sumiaa  diligentia,  cura  ac  stodio,  communica- 
tis  consiliis  et  totius  regni  sui  facultatibus  et 
opibus,  praestaturus,  quae  ad  causam  evan- 
gelli  promovendam  pertinebunt:  haec  omnia 
priacipibus  et  G)nfoederatis  auditu  fuerunt 
iucundissima  et  gratissima,  regiaeque  digni- 
tati^ro  tsira  benevola,  amicaac  propensa  volun- 
tate  maximas  habent  et  agunt  gratias ,  ac  vicissim 
Seren|ssirtio  regi  omnem  operam,  studium  ac  dili- 
gentiam  et  obsequium  deferunt ,  seque  in  hoc  san- 
.Gtissimo  negotio  nullo  officii  genere  Sereniss.  regi 
defuturos  esse  pollicentur,  et  persuasum  cnpiunt 
Ser.  regi,  quod,  sicut  hactenus  nullis  laboribus 
ac  sumptibus  pepercerunt,  nulla  etiam  pericula 
ad  sustinendam  hanc  piam  et  salutarem  causiam 
refugerunt,  ila  in  posterum  etiara  se  idem  factu- 
ros,  omnesque  fortunae  procellas  constanti  animo 
auxilianle  deo  subituros  pro  defensione  veritatis 
ac  verbi  divini  decreveront,  nihil  dubitantes, 
deum  hulc  negotio,  ut  quod  ad  ^loriam  et  hono- 
jrem  nominisipsius  praecipue  pertineret,  pro  sua 
bonitate  et  clementia  contra  omnium  adversario- 
rum  et  hostium  Evangelii  spem  et  existimationem 
sedulo  adfuturum. 

Et  quia  reverendiss.  legatus  in  fine  suae  ora- 
tionis  petlit,  ut  daretur  sibi  facultas  commoda 
nempe**)  cum  quibusdam  latius  colloquendi,  ea- 


*)  Verba :  Quod  enim  orator  etc  Melanthonii  manu  scnpta 
sunt. 

**   De  foc  nernpe  incertuj  sum  an  reda  legarim. 


que  de  causa  paulo  post  ciunmustriaai  Principi- 
bu3,  Electore  Sax.  et  Laildgravio  parlim  coram 
partim  cum  ipsonun  cousiliariis  familiariler  sev- 
inones  contulerit,  duxerunt  principes  boc  ipsi 
significandum,  quod  de  iis  rebus,  quae  in  fanii» 
liari  colloquio  propositae  sunt,  vetuit  snos  coi^ 
siliarios  ad  legatos  in  diversortum  mittere,  (jpii  de 
illis  etiam  negotiis  porro  cum  ipsis^  deliberenL 

Postremo  petunt  ac  aummopcre  flagitant  H- 
lustriss.  Principes  et  alii  status  confoederati ,  ut 
hoe  responsum  suura  Regiae  Dignitati  q[ua  possit 
fieri  commodissima  via  ac  ratione  referant  alque 
expbnant,  ac  Sereniss»  regis,  cognati,  amid  ac 
domini  sui  observandi  ac  clementissimi,  beoevo* 
lentiam,  amicitiam  et  favorem  erga  ipsos  confoe^ 
deratos  confirment  atque  augeant,  atque  toiam 
hanc  causam  ipsosque  confoederatos  priiicipes  et 
amplissirai  Irapcrii  ordines  regiae  digiiitati  araan- 
ter  ac  fideliter  commendent;  hoc  addito,  quod 
Sereniss*  Regi  cum  omnibus,  quos  caros  habet, 
perpetuam  felicitatem  exoptent  ac  precentur,  sua- 
que  officia,  studium,  observantiam  et  obsequiom 
prolixe  ipsius  regiae  dign.  polliceantur  atque  o(- 
ferant« 


No.  1357. 


17-N«T. 


Hier.  Baumgartnero. 


Epist.  Hb.  VI.  p.  90  9f^  —  Hic  ex  autograpbo  Mel.  in  cod. 
Moitac.  I.  p.  64.  Adscriptum  est:  „pcr  Vitum  d.  SO.R0V* 
15S5. "  (fidel.  accepi). 

Kiro  opiimo,    D.  Hitronymo    JBomgart" 
nerOj  Senatori  Noriberg.  suo  patrono 

S.  D«  Ego  vero,  Vir  optime,  cum  officio  loo, 
tum  ipso  genere  literarum,  quarum  sununa  eit 
elegantia  et  venustas,  mirifice  delector.  Qoare 
illa  excusatione  assiduitatis  tibi  non  erat  utendim^ 
cum  ingens  beneficium  mihi  praestari  iudiceaii 
Illud  autem  oro,  ut,  cum  et  occupationes  etinge* 
niiimbecillitas  vetent,  quominus  aiUTtpT^fik^ 
respondeam ,  non  aspemere  tamen  huuc  animafliib 
profecto  praeclare  de  tuo  ingenio  ac  virtute  sen* 
tientem. 

Gaudeo  te  Vitum  compl^ti»  spero  enin, 
eum  et  urbi  vestrae  et  Ecclesiae  Christi  magno 
pmamento  futurum  tsse,  De  negotio  ipso  ita  io- 
dico ,  recte  vos  consulere  patriae ,  quod  eum  re- 


sra 


EPISTOLARUM    LIB.  VII.    t««<. 


9^4 


tinere  cupitis;  et  ipie  potias  debet  operam  pa- 
tiiae.  Fortassis  hoc  quidem  tempore  in  Acade- 
miisTiveret  snavius;  sed  tamen  co^tare  eom  de- 
cet,  quid  patriae  debeat,  et  in  vabe  vestra  tan- 
tom  ingeniomni  ac  literamm  ett,  nt  cum  qnali- 
iiet  celebri  Academia  certare  possit.  Habes  menm 
ludiciuin ;  non  enim  libnit  scribere  prolixins. 

Nnncius  Pootificius  *) ,  profecturua  ia  Mar- 
^am,  Witeber^ae  Aiit;  exceptus  est  honorifice 
a  Praerccto.  f  £l"  vocatua  ad  eum  Lulhems  li- 
bere  dicitnr  de  Komana  Tyrannide  cum  nuncio 
locutus.  Scribam  totum  colloquium,  ubi  inte- 
gram  historiam  audiero.  Vidistine  Doieti  petn- 
lantisstTnum  scriptum  contra  Erasmum?  Curavi 
ut  respondeatur.  Beue  vale,  SXttlODcf)  **)  post 
Martiiii  **•). 

f  Philippus." 


No.  1858. 


Ch.  t.) 


Spalatinus  ad  Electoris  Consiliarios* 

■)■  Ei  ■utograpfao  Sp*1(tini  in  Ttfaul.  Vinar.  Reg,  H.  fol.  97. 
no.  41.  Scriptura  prima  pigina  ptMim  dclela  «1.  Miic- 
runt  faoc  icnplnin  Spelilinui  ct  AgricoU  VienDam,  nbi 
4uio  friocep*  Elcelor  icrMfaatnr. 

^xrrn  jDoctor  93(tdj)arbt  iSpnbrttiger  u.  (u  ri^ 
gen.$anben,  1535.  (iiucriptio  in  tergo.) 

SBini.  1535. 

@o  viet  boS  CunfHde  Concilium  gcnerale  belangt, 
bebcnlen  mtr  untect^dniglid),  bo^  auf  jebecmdnnig= 
lii^  SBerbefferung ,  bfooc  unferfi  gn4big|len  ^errn 
be8  G^utfiicfien  ju  ©oi^fen  ic,  ob  btefe  folgenbe 
obec  becgleid)en  3(ntU)0Ct  in  bec  Jtirje/  roie  in  nte^rern 
jRati)  fikc  baS  befte  bejiinben  loicb,  biba^t  St&m.  Stin. 
SKajefiat  jii  gefaen. 

)Dec  GljurfutP  3u  ©a^fen,  unfet  gnibigflec  ^Jierc, 
fleHe  in  feinen  Smeifrl/  9{5m.  St.  SRajefl&t  unfer  aHer: 
gn^igfiec  ^nv,  wiffen  |id}  gndbigltd)  ju  ertnnecn,  nai 
feinec  Qijf.  ®.  .^eccn  Skter  feligec  unb  Ijo^lftliBec  ®e^ 
b&dt)tni^  •&erjog  3oI}ann6  ju  ®acf}fen,  Sljucfur: 
^en  ic.  oud)  unfer  gn&big(lec  ^tiii....  auf  etli^en 
^e^Itenen  dtetc^fitogen,  beooc  bei  ben  ^u  ^pt^n  im 


*}  Ftrftriui,  colloqaulut  cam  Lnlbcro  i.  7.  Mor. 
rcrn  ofcvriui  Damiil  Seclceadorfi  ia  biet.  Lnlb.  I 
p.  M  .qq. 

*«)  Ub.  VI.;  tfn  9Kln}0(b. 

***)  Ali«  nanui  adieripiit  ann.  1S35. 


XXVL bnXXIX.,  bc^leic^m  otif  beA  ffpnvdrt 

hi  StegmSbucg;  ndotlitt)....  Stirm.  fiaif.  SRoIeft  btm^ 
tmfent  gemelbtffl  gndbigfles  ^ena  om  <in  fcri  gemeh 
(^fili^  Concilium,  bie  Dot^efaOene  Bwiefpolt  hn 
(Stlaubm  treulit^  ju  f^tta,  neben  anbem  aufs  ftei^tig^ 
gebet^n,  bepgteid)en  mtd)  auf  bem  Steii^jStafl  gu  7fug»« 
bucg  im  XXXtra  3aI)C  befd)e^m.  3Cuf  roe(d)em  m^ 
©c.  6i)urf.  ®n.  ^ecc  SBotec  iu  Ueberreid)unfl  l^ret 
eonfeffion  fit^  neben  i^cen  aSitoecioanbten  wmebmm 
laffen,  ba^  fie  bec  ^^peaation  juvor  berfMlben  an  e(n 
foit^efi  Conciiinm  bifl  ju  wblid^em  3fu6tcage  berfi()rtec 
Bwiefpaft  an1)dngig  fepn  tsolltm/  mie  bcnn  otelec9{ei^9< 
toge  Zbfcf)iebe  ouf  bemelbt  fiei  d^rifiltcb  (Soncilium  b(> 
fct)Io(Ten;  baju  fic^  bann  feine  Sburfifiill.  (®n.)  nebm 
anbecn  giicfien  ^ecrfd^aftm  unb  @tdnben,  i()nm  »ec« 
nanbt,  beoor  auf  bem  geoot^ten  Stet^tog  ju  Kttg«s- 
bucg  bojumal  unterfci}ctebm. 

3u  bem  fo  bittm  feine  d)ucf.  ®n.  im  BecgaHgmra 
XXXIIItm  3al)ce  erflltd)  ffic  fid)  munblid),  fblgmb 
au^  fdjciftlic^  nebm  etti(^n  Sarftm,  nnb  giJiilli^ 
unb  ber  @t&nb<,  i()rec  6f)ucf.  @n.  t^ecnanbt,  @ef(t)itf< 
ten  ju  <SSd)maI(aIben  in  ii}cec  Vntnoct  gegm  St6m.  Aaif. 
SKajefidt  unb  beS  ^apfi^  Cratocm  untec  anbem  ttm  ein 
fcei  ^rifHi(^8  geneiol  Conciiium  anjufUIIen  ju  be» 
fd)teibm  unbfju  f)alten  aaSbri^Alc^  gebetf)m,  borin  au6 
®otte§  Soct  unb  bec  ^eiligen  i5ct)cift  red)tf4iaffm  unb 
ocbmtIi(I)  bra  ©emiffen  ju  cat^  unb  b^Iftn  gebanbelt, 
ecfmnet  unb  befc^loffm  ntficbe,  unb  @otted  SSott  felbt 
Slit^tet  wdre. 

Dacurn  aud)  feiue  6^  ®n.  noc^lS  aufS  tceu; 
lii^fl  bitten,  oui^  noc^  jegt  loie  oor  [juooc]  be8  ®illen6 
unb  @emiitl)fl  rohxm,  io.^  ein  foIi|e$  Concilium  gfc^ 
battm  werbe,  borin  @brilii/  unfcc6  liebm  .^ecrn  unb 
.|>eilanb&,  ej)ce  unb  ^xti^,  unb  ein  (^ri)ilii^r  befldn> 
bigec  gtieb  unb  einigleit  bec  6()rijim^eit  oufgeritlH 
merbe,  unb  bemfelbigen  Concilium  mlt  nntect^dnig» 
fiem  gleig  ®ebocfom  (eifien  tooCten.  ■  ■ 

3(uS  toeId)em  otlem  (I&clic()  ju  oecmerfm,  ba| 
feine  G^ucf.  ®n.  feineSmegS  be6  SSillenS,  boS  Conci- 
Uum  3uoerI)inbern  obecjunxbten*),  bec  nntertbdnii 
gen  3uBecft(^,  8l6m.  Stb.  SXojefidt  Qtenfttl)  unb  aitei= 
nung  ttecb  au4)  nt(f)t  fetjn ,  txsl^  feine  Oburf-  @n.  ffjl) 
arbecS  unb  ferner  mibec  ®otteS  2Bort  unb  6^5«  i  cu^ 
jn  Bcfd)n»ecung  bec  ©eioiffen  unb  G^rifien^eit  begebrti 
foHtm,  in  Vflretning  bog  jenjeber  fetne  C^ucf.  ®n.  noil^ 


^  In  pigelU  incIuM  «crifiluin  eili  ebft  atfo  lOD  bffft  KBBrt, 
|u  BcrMntKTii  unb  ju  wt^rtv,  ju Ijart  fcQit  obti  laui 
tcn  fontcn;  „aul  nicldicm  nllcn  fliirll'!)  ju  ntnnctfcn,  bap  fclM 
S^urf.  Q>n.  cin  folcbct,  nlc  btrii^ct.,  frd  (faciltlli^  uarral 
Concitium  trculi^  jU  nrilKgcn  unb  iufHtbt«  ouft  acilftair.'' 
6«  ♦ 


975 


EPISTOLAIIUM    LIB.  Vlb    1595. 


976 


frin  S^tiflen  bep  mit  gutem  ®en)i{fen  wt  ®ott  ju  tfym 
SXa4)t  ^dtten*  2>aP  outE)  nic^t  aUein  aHe  (Steaturen 
nntiT  ®otted  SBort  wdren/  fonbevn  an(^  bap  ®otteS 
JBort  ber  9itd)ter  mdre,  ber  tnblx6)  hie  ganje  9Be(t  tic^)^ 
ten  n>erbe.  SBie  benn  S^rifhtS  felbs  gefagt  ^at  3ol()am 
niS  am  jn)6(ften:  non  i^eni  ui  iudicem  mundum, 
sed  ut  sahificem. .  Qui  spernii  me  ei  non  accipii 
meaverba^  habei  ifui  iuaicei  eums  Sermo  quem 
locutus  sum^  ille  iudicabit  eum  in  novissimo  die. 

3ci)  h\n  ni4)t  lommn,  bie  SSe(t  ju  Tv6)tza,  fonbem 
fe(ig  }u  mac^en.  SSer  mtc^  t>era(|)tet  unb  meine  SBBorte 
nic^t  annimmt,  ber  ^t  einen  ber  i^n  ric()tet»  ^ie 
Stebe/  bie  i^)  gerebt  ^abe/  mirb  t^n  ric^ten  am  jitngs 
ften  $iage. 

2>emna^  bet^en  feine  S^urf*  @.  aufS  untert^d^ 
nidfi/  915.  £6.  aXajefldt  moaten  biefe  fein  S^urf.  ®. 
tintxooxt  \n  S3etrad)tung  /  baf  biefe  ®a4)en  bie  cHXtt 
i)ropn)i4)tig|len  in  ber  SBe(t/  ni^t  anberS  benn  in  ©na^ 
beu/  3u  feiner  S^urf.  @.  (|)rifi(id)en  unoermeiMic^en 
9iot^burft/  n)ie  benn  feine  (S^fl«  ®.  fi^)  iu2^ter  ^dn. 
9Ra|«  a(S  i^rer  oon  ®ott  Derorbneten  sDberleit/  i^ren 
aUergndbigfien  ^errn  /  gan^  unterti^dnigli^)  oertr6|(en, 
oevfte^en  unb  oermerfem 

Georgiu^  Spalatlnus 
lohan  Agricola  Eifslebcn,  *) 


No.  1859. 


19.  Nov. 


jFV.  Myconio. 


Edita  a  SaegaMio  ep.  48* 

Viro  optimo  D.  Friderico  Mycoriio,  Pa^ 
stori  Ecclesiae  Gotthensis ,  suo  amico  praecipuo. 

S.  D.  Etsi  saepe  graviter  sauciant  animiim  memn 
scandala,  quae  a  nostris  oriuntur:  tamen,  cum 
manifestam  impudentiamatqueimpietatem,  deinde 
infinitam  crudelitatem  Adversariorum  video,  non* 
nihil  erigor,  et  gaudeo  me  non  esse  suffragato- 
rem  illorum  Tyrannidis.  Vide  enim  isioram  Hy- 
pocritarum  Pharisaicam  religionem.  Ne  coniu- 
gium  SacerdoHum  approbent,  lenodnia  et.infinita 
adulteria  confirmant.  O  piom  Patrem ,  qui  ma- 
luit  esse  leno  filiae ,  eamque  multis  vnlgo  prosti- 
tuere,  quani  in  coniugio  Sacerdotis  relinquere. 
Hanc  impudentiam  profecto  puniet  Christus,  et 
ut  puniat  oro«     Casus  Arnstadiensis  viri  lohan- 


nis  N.  nihil  habet  obscurL  Si,  ut  scribis  ct 
narratipse,  resactaest,  quod  mulier  eum,  se- 
ducta  ab  impio  patre,  deseruit,  nec  voluit  redlre 
in  gratiam,  iure  potest  petere,  ut  fiat  divortiuni. 
Commendabis  igitor  eum  cpmiti.  Sed  divortium 
fieri  velim  te  iudice,  et  servata  usitata  forma  iu- 
dicli ,  publice  citata  rea.  Vellern  etiam  te  ad 
patrem  mulieris  scribero  et  graviter  accasare  eius 
impietatem.  Id  exempli  causa  prodesset,  ut  vi*. 
deant  homines  affici  indignitate  rei.  Mitto  tibi 
exemplum  meae  disputationis.  Cum  FPlmariam 
veneris,  tantum  mihi  significes:  statim  enim  eo 
accurram*  Bene  et  feliciter  vale,  Die  divae  £li- 
sabethae. 

Philippus. 


No.  1360. 


20.N0T. 


Conr.  Heresbachio. 


*)  Biantt  soa  Agricola  liaec  scripsal. 


Epiftt.  lib.  li.  p.  889  sq.  (edit.  LondiQ.  lib.  II.  ep.  401.) 

jD.  Conrado  Heresbacchio. 

S.  D.  .  Mihi  vero  lilerae  tuae  iucundissimae  sunt, 
amo  enim  ingenium  tuummnltis  de  caussis,  quare 
inter  nos  agamiis  Attica  lege  avBV  TiQOoifiiwv^ 
certe  illa  excusatione  interpellationis  minime  ad 
me  opus  est,  cum  et  literis  et  amore  erga  roe  liio 
vehemcntcr  delecter.  Ac  meum  erga  te  amoretn 
clarius  perspexisses,  si,  ut  scribis,  ad  nos  de- 
flexisses.  Nam  et  de  studiis  et  de  nostra  amicitia 
et  de  Repub.  copiosius  colloqui  potuissemQSt 
quam  utrique  nostruin  scribere  licet.  Etsi  auteni 
existimo  te  perspicere  quod  sit  meum  iudicium, 
quae  voluntas  in  his  dissensionibns :  tamen  coram 
magis  declarassem  tibi  meum  animum.  Arliculi 
illi  qui  circumferuntur  non  sunt  yn^atoi,  sed  um- 
tilati  et  excerpti  ex  quodam  meo  longiusculo  con- 
silio,  scripto  ad  Langeiim  fratrem  Episcopi  Pa- 
risiensis.  Rogaverat  enim  Langeus ,  ut  rationen 
aliquam  componendarum  haruih  disaensfoniim 
perscriberem ,  ac  simul  ostenderat  Regem  Gallo- 
rum  apud  Pontificem  de  pace  et .  initigatione  taiH 
tarum  rerum  acturum  esse.  Scripsi  igitur  qnid 
mihi  videretur.  Nec  me  valde  poenitet  mei  iudi- 
ciL  Scripsi  de  politia  Ecclesiastica  conservanda, 
deinde  quid  relaxari  aequum  esh^  censerem,  qoi- 
bus  de  rebus  doctos  colloqui  diligentius  prodesset 
Inde  sunt  illi  articuli,    sed  mala  fide  decerpti. 


LIB.   VlL' 


976 


iltis  dedi  describendum  *)  meom  cotisiimm» 
I  edere  nondum  voldi ,  quod  iu  ianta  perversi- 
eindiciorura  vereor,  ne  magis  irritentur  non- 
lli«  Rex  Galliac  non  obscure  significavit,  sibi 
•am  consiliam  probarL  Mtsit  Romara ,  meqne 
:avit  ut  de  iisdem  rebus  me  andiret,  sed  Dux 
coniae  noluit  me  dimittere«  Molunt  privatum 
enquam  pacisci  cum  illo  de  Repub*  Sic  enim 
[uuntur:  (ioxeX  (fi  xaivri  rig  j(5y  dnaidsvzajy 
fayvlg  xaOiarajiityt]  ovStv  /Luzffioy,  xat  xovyo)- 
\by,  xctt  noXnixoy  <p(foyovyv(jiry.  Cedamus  igi- 
'  fatis.  Nunc  Anglus  mc  vocaL  Scd  aliis  de 
ms.  iy(o  f^aXXoy  &iloii.u  elyai  avfiuaxog  T(Sy 
ov9al^6yT(oy  xoiyt^y  ofxovoiay  nouly  xfjg  ixxhf- 
ig.  Adolescentenr  filium  Consulis  TVeseliensis 
locavi  apud  doctum  contubemalem.  Nunc  in 
z  secessu  meus  etiam  conviva  erit,  quam  diu 
ieU  Benc  vale,  meque  ama.  Nam  amicitiam 
km,  propter  egregiam  virtutem  tuam,  et  doctri- 
[n  ac  prudentiam ,  facio  plurimi.  £x  Tyrigetis 
nse  Novemb. 


.  1361.  C^^Nov.) 

Mart.  SchaUingo. 

Edita  exMstu  ArgenCorateiui  a  Walcliio,  et  ab  eodcm  ger» 
nianice  versa  in  opp.Lutlieri  T.XVJI.  p.  25i5.  —  Eodem 
tempore  baud  dubie  scripta ,  quo  epistola  Lutberi  eius- 
deni  argumenti  scriuta  est  ad  Scballingium  et  ad  Areen- 
toratenses,  videl.  a.  28.  et  27.  NoV.  1595.  ViJ.  Lulberi 
cpp.  Bpud  de  Wett.  T.  IV.  p.  651  sqq. 

m  e^rwurbisen  /  unb  t)ortreff(tcf)en  sele(;rten  {)errn/ 
artin  ®cf)a(nng/   @Dange(ifcf)en  Se()rer  in  ber 
S\xi)i  ju  @trapburg  /  @einem  Sreunbe. 

ifem  Q^ruf.  6uer  S3rtef  tfl  mir  fel^r  angene^m  ge^ 
fen ;  benn  ic^  ^abe  baroud  nt^t  aOein  eure  Stebe  ge^ 
i  mic^  **)  /  fonbern  aucf)  ein  ^er)(ic^  gut  (S^emut^  ge« 
i  bie  £ir^e  (Sf)ri{K  gefe^en.  2)arum  g6nne  tc^  euc^ 
wteber  oie(  (Suteft/  unb  n>finfc|)e/  bap  G^rtftuS  euern 
mfi  ium  «|)ei(  ber  ^trc^en  regiere. 

D.  Sat^er  tpeigert  ftc^  {einer Unterrebung ;  benn 
lounfc^t  wiii  t)<rilic^/  baf  boc^  bte  (Stntra4)t  ber 
rc^en  angeric^tet  n>&rbe.  Saffet  uni  mtt  einanber  ndfi 
4  bemi^)et  fe^n  /  bie  6()re6^rtflt  ouSjubreiten  /  unb 
et  unS  in  du(kr(i4)en  £irc^enbrduc()en  tnbeffen  fur? 
ne^meu/  bi&  bic.  Seiten  gefiatteu/  bap  eine  beffere 
-  * 

)  £d«JLond.  mendose:  scribtndum. 

*)  ahiorem  meum  erga   te,    aoftatt  tuum  erga  me.    (Not. 
Wtidi.) 


3u(f)t  oufgf tid|)tet  n>erbe.  Senn  bie^rc^  ^t  ft^  xA^t 
i&^(tng  aujf  etnmol  unb  ol[)ne  grofkn  9tac^tf)ei(  au6  einet 
fo  gtofen  Sinflemip  mie  ber  9{6nd)e  i^re  gemefen/  fo 
Aber  bie  ganje  iRircbe  ging/  ^erauSffnben  (6nnen.  Stan . 
muf  aber  fttV&6i  6l)rifhim  anrufen  /  bap  er  und  fon)o^( 
in  ber  Se^re  a{S  im  i^irci)enregiment  I)e{fe.  3^  ^iH 
mic^  nacl)  ber  ®e(e^rten  unb  Srommen  Urt^eil  oon  ^er^ 
}en  gerne  ric|)ten  unb  fo(ci)eS  anne^meu/  unb  xoWL  avA 
ailem  jBermigen  baju  rat^en  /  bap  mir  mit  einem  @tnn 
fotoo^i  bie  gottfe(ige  ge^re  immer  me^r  tteiben/  a(8 
auci)  bie  @intracl()t  ju  er^a(ten  unS  befleipigen.  34)  bitte 
auc^  euc^  /  bap  i^r  mit  einem  unb  bem  anbem  ®ebu(b 
()abt  /  xoAi^h  tixoa  bei  unfrer  Bufammenfunft  einmal 
gefcl)tic^tet  unb  in  9ti(|)tig(eit  gefegt  merben  f ann. .  ®e$ 
^abt  eu4)  xoo\)\.     Anno  1535. 

9>^i(.  9}le(ant^on. 


No.  1 862. 


(Nov.) 


Vito  Theodoro. 


Epist.  lib.  IV.  p.  S  sqq.  *   Uic  es  autograplio  Mel.  in  cod. 
Monac  I.  in  fine. 

Dociissimo  viro^  D.  Vito  TheodorOj  Nori- 
bergensi^  suo  amico  praecipuo. 

S.  D.  Oro  Chrislnm ,  ut  G)niiigium  tuum  for- 
tunet,  acfaciat,  ut  felix  ac  faustum  sit«  De  ne- 
gotio  tuo  multa  cogltavi  in  utramque  partem.  Sed 
est  una  ratio  praecipua ,  quae  valere  del)et  pluri- 
mum.  Si  non  volent  te  dimittere  Cives  tni,  scis, 
te  praecipue  operam  debere  patriae.  Mihi  autem 
videntur  utiliter  consulere  Cives  tui  Ecclesiis  suis, 
quod  te  retinere  cupiunt.  £t  certe  decei  Resp» 
maxime  dare  operamy  ut  Ecclesiae  habeant  ido- 
neos  Gubernaiores.  Tu  autem  tot  iam  annos 
versaris  in  Schola  naqaxoXovSriaag  naaaig  re 
diaUSeai  xai  avfifiovkiaig  fi€yiar(oy  nQay/juxrcjy; 
xoi  Sidaxfj  axQifie^nigtf*  Fortasse  magis  inclina-* 
remin  alteram  partem,  si  alibi  ad  docendas  Sa- 
cras  literas  accersitus  esses.  Rursus  cogito  acces- 
suro  aliqnando  ad  dioixijaiy  non  leviter  pcodesse 
tyrocinium  in  tali  Rep.  qualis  est  vestra. 

Haec  ita  scribo,  non  ut  leges  tibi  feram ,  non 
ehim  esl  nota  penitus  Conditio :  sed  hortandum 
te  duxi,  ut  propter  gloriam  Dei  toto  animo  te 
dedicares  Ecclesiae. 

Hodie  legi  Psalmum',  Iiavabo  inter  innocen- 
tes  manus  meas^  ei  circumdabo  Altare  tuum^ 
Domine^  ut  audiam  (^ocem  laudis  iuae    et  enar- 


979 


EPISTOLARUM    Lia  VIL    15S5. 


run  universa  mirabilia  tua»  Ad  hanc  curam 
nos  praeparenms.  Bene  vale.  Non  licnit  plura 
Bcribere.  Bene  vale,  rescribe.  Salnta  Michae^ 
lemj  H.  Osiandrum  ^  D.  JVenceslaum. 

Philippus* 


No.  1568. 


(fortasse  25.NoT.) 


/o.  Fridericus  ad  Consiliarios  suos. 

f  Ex  actu  in  Tabul.  Vinar,  Reg.  H.  foL  97.  no.  41.  —  Spa- 
latinus  in  annal.  p.  308.  narrat,  Principem  Electorem,  qui 
tum  Viennae  erat,  misisse  Pragam  Cbrislopbornm  Grau 
et  Franciscum  Burthardj  ut  cam  legato  pontificio  age- 
rent. 

6op-e9  ein^r  Snflruction/  maS  be6  S^urf. 
3U  @ad)fen  dt&tj^e  mtt  bem  ^dpfllic^en  ®e$ 
fanbtcn  beS  ConcilH  ^alben  ju  |>ra0  wer* 

ben  follen. 

3nilrttction,  n>a8  t)on  ® otfe*  ®naben  unfre ,  3o^annS 
griebrid)S;  ^eriogen  ju  ©a^jfen  unb  S()urfarflen  w. 
StM)z  unb  Ueben  getreuen  91.  unb  91.  an  beti  f)dpfUtc^en 
Cratoren  N.  oon  unfernmegen  werben. 

(SrfiUcf)  foUen  fte  i^m  unfern  gndbigen  (Srup  fo» 
geu/  barna^  biep  anjeigen:  unfer  fianbtooiat  )u  ©ac^)^ 
fen  .|>an8  SRetf^)  l^dtte  unS  fcin  (Sc^reiben,  beffen 
S)atum  flunbe  ju  SSittemberg  ben  fec^flen  Sag  Novem- 
bris,  fein  2Cnfuc^en  unb  SBitte  augeft^iclt.  2)aS  ^dtten 
mir  em|)fangen  unb  barauS  oernommen/  n>e(d()er  gefialt 
er  oon  bem  9)a))ft  abgef ertigt  mdre  /  an  bie  S^urfurften 
unb  @tdnbe  beS  Steid^S  eineS  Concilii  ^alben  SBerbung 
)u  t^uu/  aud)  bap  er  bebac^t  gemefi/  meil  mir  tn  unfern 
eanbcn  nic^t  antroffen/  unS  auf  unfrer  SSieberreife  auS 
jDeflerrei^)  Sag  unb  SRa^Ifiatt/  mie  mir  i^m  foIc^eS 
bur^  unfre  ^Cntmort ,  ber  er  bei  unfern  SScttcrn  /  ^tu 
jog  ®  eorgen  ju  @ac^fen  iz.  ju  2)reSben  moUt  gemdr^ 
tjg  fepu/  miirben  )>erfidnbigen  /  unter  SCSegen  ju  (om>: 
mett/  unbfeinenS3efei)I/  ben  i^m  ber  9>a))fl  tnfonberf)eit 
gegebeu/  bei  unS  auSjuric^ten. 

£)ap  nun  bcr  ^apfl  ein  Concilium  {u  f6rbern  unb 
anaufteUen  miUenS/  foI4)S  ^tten  wir  gerne  ^t^ti,  jmei^ 
fclten  auci)  nic^t/  e^genannter  ^pfl  merbe  auS  unf- 
rer  unb  unfrer  beS  (SlaubenS  unb  Stcligion  9Xitt)cr^ 
manbtcn  Jfntwort/  fo  mir  8i6m.  Saif.  SWoiefldt/  mis 
f^&aHcrSgndbigfren  ^errn/  SSot^fc^aft  unb  bcS  |>a|)flS 
(Slcmcntcn  Oratorcn  auf  i^re  ^ieoor  eineS  Conci- 
nii^a(bcnget|)aneSScrbttng/  dcgeben/  Dctmelbt  |)aben/ 
baf  mir  unb  unfre  SRitDcrmanbtc  baffelbC/  ba  eS  ein 
gemrtn  frci  unb  c^)*iflenlic|)  Concilinm  fcpn/  CiXt^  m^ 


m6de  unb  3n^S  Mriger  Stei^abfc^icbe  in  bctttft^ 
9lation  de|)alten  m&rbe  /  aum  ^6cf)flAt  iu  fdttcm  ^ifiB 
b^etig  mtb  geneigt/  ^tten  eS  mi^  mit  tHelen  fro» 
men  unb  dut^jlsen  S^riflen  (ange  Seit  bcgc^rt/  iMe 
mtr  bemt/  ba  fo((|)eS  noct)ma(S  berma{lte  befc^ 
m6c|)te  /  ^64)(tcl[)  crfreuet 

Unb  miemo^I  mtt  cS  ddnjUcf)  baf&t  dc^oltat;  er 
mfitbc  unfre  ^Cntmort  auf  bcrd^rt  fein  @($tdbca/  fek 
nem  JCnjeigcn  na^)/  }u  >DreSben  crmattct,  unb,  int 
»orberfcIben  unterJfugcn  ju  loxmtti,  untctta^en^ 
bcu/  mie  mtr  benn  miUcnS  gcmefl/  i^m  bicfclbc  unfre 
^Cntmort  in  n)enigen  Sagen  bet  eigener  unfct  SSot^fcbaft 
ba^iU/  gen  DreSben/  juiufcf)i*en  /  bama^)  ct  ft^  ph^ 
ber  iu  ric{)ten  gemupt  ^dtte:  fo  mdren  mit  bo^  gloubi 
Uc^  beric^tet  n)orbcn  /  a(S  foUt  cr  ftcf)  fibct  c^gcmelM 
fein  ©^reiben  unb  unermartet  unfrcr  Hntxwxt  ct|)obai/ 
unb  gen  ^Jrag  t^erfflgt  ^abcu/  in  Slfcinung  /  un^  ^u 
funft  bafelbfl  ju  ermarten/  unb  olSbann  fctncn  oon  bcm 
|)a))fl  cmpfangenen  S3cfe|)(  bet  unS  auSautid^tcn.  2)c» 
^dbcu/  ba  mir  fo{c|)eS  tn  Srfa^rung  !ommcn,  \6itai 
mir  ftC/  unfre  9idt^C/  oor  unfrer  2Cnfunft  )u  ^fyoL  got 
l>tag  abgefertigt/  t|)m  oon  unfetnmegen  fo(geiibc  Xn* 
jcige  5u  t^un. 

SBtctt)o^(  mit  feinc  S3ef(^noerung  ge^abt,  ne^ 
^dtteu/  i^n  auf  fctn  @k|)rcibctt  ju  unS  untcr  TCugcn  je 
bcfc^)cibcn/  auc^  mctl  et  gen  ?>raga  fommcn  t^  fetner 
ZSerbung^  unb  S3efe^(S  bafeU^f}  ju  ^6ren^  unb  alSbomt 
miiberum  abgufertigen }  fo  mdrc  cS  bocf)  wit  imfrer 
SSieberrcifebermatengc(cgen/  bop  fo(4)c8/  nnb  imbti 
berfi  ber  ei(c  ^a(ben/  nitt)t  ^dtte  bef(i)c^  m^it 
noc^)  f 6nnte  [noc^  gcf^K^cn  f6nntc].  ©cnn  wit  »oIt 
ten  t^  n\d)t  bcrgeU/  ob  mir  »o^(  ju  |>taga  ctncn  S(^ 
mms  ®ott/  m&rben  fiiKe  liegen/  baf  mtr  bcnnod^)  allers 
Ici  unb  oiel  unfrer  0acl)en  abaufcrtigen  ^iitm,  unb  bie» 
felben  nic^t  Idnger  oerfdS)teben  f 6nntta.  3»  btm,  fo  ^ 
tcn  mir  unb  obgeDac|)te  unfrc  beS  ®(aubenS  unbStcitgioB 
9titnermanbte  unS  ct(ic^  unftct  ®ac^  ^albcn  mtf 
Nicolai  fc^ierfi  [i.  e.  ndcl)flen  STag  Nicolail  tn  We 
@tabt  @c^ma(fa(bcn  aufommen  betngt/  ba^tmr 
auci)  ungcfd^r(ici)  f unf  ober  fp4)S  SSag  nodj)  Nicolai  }«^ 
f6n(ic^  f ommen  »ilrben.  jDarum  ibir  dfb  ttnfet  eilenft 
Stcifcn  Don  giotl)burft  mcgen  x}yin  mu^tcn/  nnb  bomtt 
mci)t  t>eraic^en  f6nnten/  xoixxttn  «u^  ba^ntc^  ver^ 
bett/  t^n  au  ?)t»iga  in  clgnet  ^i^,  mit  mir  bo^ 
o^nc  baS  au  t^un  geneigt  /  an  \)hm.  Un»>  im  %tSi,  ba 
wit  i^n  gteicJ^/  mo  angeaeigte  «er()inbetung  ntd^  tw^ 
^anbcu/  in  ^^raga  \)bxitix,  fo  moUt  unS  bcH^  ntcit  fi^ 
(cgen  fcpU/  unS  barauf  l)intcr  unb  ol^nc  JBorroifffn 
unfrer  bcS  ®IaubcnS  unb  SRcIlgion  SKitoetmanbtnr; 


SPISTOLARUM:    Lia  VU.    15S6. 


e  foli^  nit  belaiigct,  nit  entli(f}cc  3(nt»ort  oec» 
m  iu  laffe». 

{itnumroice  unfet  gndtngtftSegcfjren,  bef  auf 
elbten  etjctjaften  ser^inbecIit^B  Urfo^ien  feine  S9e> 
Tung  ja  trogen ,  »te  raii:  unS  benn  gndbigli^»  wc: 
,  au^  bofiir  ^alten  t^dteny  ba^  fein  )Befet)t  «► 
\e,  unS  in  nnfecn  Sanben  unb  nefentfii^en  .^ofla: 
u  ecfudjen  unb  feine  SBecbung  auSjuri^ten ,  unb 
utf  folctjec  unfcec  eilenben  Sleife  nld)t  ju  vtcljinbent 
aufiubalten,  al$  tc  benn  fific  feine  f^fcfon  fonbec 
fel  nid)t  tljun  roiirbe. 

9larf)bem  n>ir  aber  auS  Dorberibrt  ftiner  Sdjrift 
uiben,  baf  er  mebc  Sucflen  unb  SStinbe  be4  9tei^$ 
tlben  3U  befud>en  f6efeb[  I)&tte,  unb  btnn  berfetbi' 
eine  gute  3(njab(  nebtn  unS  ju  i^malfalben  ouc^ 
inen  m&cben:  fo  beb&cfjten  mn,  baf  tr  ftd)  auf 
be  3eit  batjin  gen  @(^malfalben  oeifiigen  t1)&t«. 
onn  rooQttn  nir  ifjn  fetnec  SQerbung  ()6ren,  imma^ 
«nn  bie  anbtm  unfce  SKitvtnsanbte,  an  neldje  er 
{)l^&tte,  ol)ne3»eifeIaud)t^unmiirben/  unb  nnS 
if  famt  ibnen  mit  gebii^cli^ec  unb  unocrmeiW^ 
)ort  oecnt^mtn  laffen. 

SS&cbe  er  ober  oieUeidjt  sen  ®c^malfatben  ja  foms 
Sefd)werung  fjaben,  fo  follten  unfre  dt&t^t  auf  ben 
beiit)mfud)en,  ba^  er  ibnen  bieSecbung,  fb  er 
nS  jutbun  I)&tte,  fdjcifUicf)  gufteQen  unb  untnge: 
oolle.  ^ttenfte  oon  unSSefebl/  btefelbe  anju: 
ten,  unb  fucbec  ju  uberantmorttn.  @o  tvdrcn  wic 
geneigt,  mi  mtt  unfem  befi  @laubenS  unb  8ttti: 
SRitvermanbten  einec  einbeQigen  unb  unocrmtiSIis 
3Cntniort  barauf  ju  vcrg(eid}en  unb  ju  cntffblic^en, 
ifjm  atsbann  bitfelbe  an  einen  JDct,  bco  tx  unfem 
)en  benennen  milicbe,  }u  fd}i<fen. 
£)enn  xoa&  mv  unfecS  XlKilS  3U  obangejeigten 
3  c^rij}Ii(^n  @onciIio,  angefeijen  bap  bec  ganjen 
llenbeit  unb  juvdcberfl  brai  fR6mif(f}cn  3leici)c  beS 
ibenS  unb  ber  fReligion  ^alben  mettli^  unb  viel  bar^ 
degen,  nod]maI8  f6tbern  bdfcn  finnttn  unb  m6^> 
bamit  bafjelbe  einften  einen  ct)rifllid)en  Sottgang 
igte,  moQten  tvir  un8  t)iemit  abetmatS  ctbotben 
n;  ber  3uverftd)t,  unfte  befi  ©laubenS  unb  9{e(i: 
!Ritvetnanbte  wtirbcn  eft  an  if^nen  ou^  ni4>t  m 
en  laffen. 

Unb  »aS  unfcm  Stitbcn  ^iecauf  von  bem  Orator 
ntmoct  begcgm  miltbc,  baS  fotUn-fic  anS  }u  unfrec 
tnft  betictiten ,.  unb  t^n  bacon  unfte  !Reinung. 
im  *). 


No.  1864.  SO.  Nor. 

Spalatini  scriptum. 

4-  GcnMDica  hoc  icriptam  cdidil  lo.  Aurifiber  in  oppa  Lu- 
ilUrifiiikb.T.II.  p.3S9.  (Haleni. XVI.  SS96.),  at  canTCDil 
dm  {fcnioneaermanica  qDae  legitur  in  Tabular.  Vigw. 
Hcg.  H.  fol.  97.  no.  4!^  et  racla  lidelur  in  graliim  Duci« 
Siioniae  KleclorU.  Videlur  if^lur  hanc  rersionent  Auri> 
faher  habuiaie,  ut  etiani  veroiimile  lil  ei  •ignii  lypogra- 
phi  (  in  boc  njito  pauim  conipieui*.     Non  ubique  iccu- 

,.rafe  coiiTemt  cum  teilu  latino.  Parlrni  huiui  Kripli  frlo- 
rem  ,  id  eit  ea  ,  quae  legalu*  Ponlificiut  nomina  Ponlificii 
pralulit  (ha(  Xntiagnt),  eliim  edidil  Uortled.  lili.  I.  cap.  19. 
p.  8S.  Non  germaaico  Unien  led  lalino  lernione  actum 
eiia  eum  Verfjerio  quiique  facile  Tidel,  et  bahelur  in  iii- 
dem  aelii  cadem  nwrallo  lalioe,  minu  Spalatini  uriiita, 
qui,  ul  lidetur,  iuierpre*  colloquii  fuit  el  eiuidcm  icnba. 
Teitui  lalinui,  qui  e*t  aulhenlicui,  nondum  prodiil,  et 
bic  prilnuiu  Ijpii  eiiciiptui  cit.  Apographan  parlii  prio- 
rii,  i.  e.  oraiioaii  legall,  laveni  ellam  iu  cod,  Galli  L 
p.  lOi.  —  Dlei  huiui  colloqaii  in  Aclii  Vinar.  noa  ad- 
icriplus  eit,  led  in  lofcriplionc  Aurifabri  dicilur,  baee  acla 
eue  Pragac,  am  Dienilag  Andrlae  (30.  Not.)  15S5.  — 
Caclerum  cam  bac  narralione  conferenda  *udI  ea,  qtiae 
Lcgalu*  Pontiiic.  ipee  lia  actionc  eum  Principa  EJecl.  ca- 
poiuil  ia  epiil.  icnpta  d.  1.  Occb. 

y,Oratoris  Pontijicti  Petri  Pault  Vergerti 

acta   cum'  Prtncipe  nostro   Electore  Saxoniat 

PragaCy  el  responsa  Prinetpis,  brevisstme  ex- 

eepta.  M.D.XXXV."  (iBiniptio  SpaUtini.) 

Ptimo  omntnm  dixit  orator  PoritificiDS  m  hanc 
fcre  sentenliam.  Cum  non  contigerit  invenire 
Principem  in  Saxonia ,  sed  in  Boemia ,  quod  gra- 
tum  sit  tandem  conligisse,  eo  se  brevius  mandata 
a  PontJfice  Romano  accepta  expostturum,  qnod 
inteltigRt,  principcm  occnpatiorem  esse,  quam  nt 
diu  et  muUis  retinendus  esset '). 

lamadesse  tempus  optatum,  et  esse  ad  ocn- 
los,  habendl  Concilinm,  et  quidem  tale  conci- 
liura,  quod  sil  generale,  liberum  et  chrislianum 
el  candidura  sive  sincerum. 

lam  esse  nos ')  et  Pontificem  et  Caesarem  et 
Regem  et  Principes  cupidissimos  coDctlii,  Ha- 
bere  enim  ')  Pontificem  omnes  Principes  suis  con- 
siliis  dehahendo  concilio  conseatientes.  Ad  haec 
Pontificem  nihil  aliud  habere  in  animo,  nihil 
aliud  sequi  quam  ad  *)  commodum  ecdesiae  et 
glorlam  Christi  lesu.  Nunc  igitur  a  Pontifice 
mitti  oratorem  non  in  speciem  tanlum ,  et  tamen 
interim  serlo  concilium  non  cogitantem,  sed  nt 


1)  Cod,  GaUi:  til. 

t)  Cod.  Galli:    RO*,    qnod   pnefereadDm    tidelur;    Spalal, 

iwUt. 
8)  tniini  tie  cod,  Galli,  led  Spalal,  tliam, 
4)  od]  tic  cod,  Galli ;  S|>alatiiiDB  minua  recta  tl. 


-'i 


^«'«^^'"•"fSricSjU»-      .,.  „,„f6t(>etnnnl! 
"S*.».  '""ttt&^^^^^^^lCtn^BW'  *""; 


a.tU>.9<^'"",„,    t4tt««< 

'S?.»«»Sttr.:t  - 

"„„f?6aMt(li»«f|S^il,.' 
'W» '»«'«'*'»«' 

,1,4«»,  '■'"""i' ,ii  tt  «m 
5B„b»»8»*»^4„.   50 

■';».Jfrr« 


088 


EPISTOLAHUM    LIR  VIL    1685. 


084 


homines  in  officio  contineat.  Nam  qaom  prior 
Pontifex  antea  sic  cgisset ,  ex  eo  aniraos  hominum 
vehementer  alienatos.  Hunc  autem  Pontificem 
Paulurh  tertium  nihil  magis,  nihil  diligentius 
quam  concilium  cogitare.  '  Itaque  se  proprie  ad 
rem  accessurum,  id  quod  Principi  quoque  iudi- 
candum  relinquat. 

Porro  Pontificem  habitutum  concilium  libe- 
rura,  generale,  christianum  etsincerum.*  Quod 
si  de  loco  quaeratur  habitunim  Papam  id  Man- 
tuat^  neque  alibi,  idque  propter  multas  causas. 
IdeoquePontificemhortari,  requirere,  nonman- 
dare ,  ad  causam  concilii  iuv^ndam  et  ad  gloriam 
Christi  illustrandam.  Interrogatum  vero  causas 
dicturum,  quare  alio  in  loco  condlium  quam 
Mantuae  haberi  non  possit«  Praeterea  designato 
loco  non  esse  cur  de  modo  habendi  concilii  iam 
multa  disputentur.  IUic  enim  coactos,  conve- 
nientes  et  congregatos  sub  spiritu  sancto  omnia  ea 
de  re  tractaturos. 

Hactenus  vero  petitum  tale  concilium,  ut  ha- 
beant  irapressi.Principis  et  coniunctorum  articuli. 
Qui  etiam  placeant,  Principem  et  suos  nolle  astrin- 

gi  conditionibus ,  et  tali  concilio  in  cuius  va  (ver- 
ba)  obligentur.     Tale  concilium  nunc  ofFerri  ^). 

lam  vero  Pontificem  ®)  et  Caesarem  et  Regem 
Rom.  et  oranes  Principes  concilio  huic  non  defu- 
turos.  Quod  si  Princeps  noster  Elector  Saxoniae 
solus  tale  concilium  sit  detrectaturus,  futurura  ut 
videatur,  nuUum  unquam  sive  liberum  sive  con- 
ditionale  concilium  araplexurus. 

Ad  haec  priorem  Papam  octo  proposuisse  ar- 
ticulos.  Hnnc  vero  Pontificem  Paulum  nuUos 
proponere  articulos,  neque  pro  se,  neque  contra 
se.  Itaque  hoc  rainus  detrectari  posse  conciliura. 
lara  posse  Principem  videre  concilium  ob  ocu- 
los  positura.  Vidisse  se  oranes  Principes:  scire 
oraniura  Principura  aniraos.  Esse  Pontificem  in 
eo,  ut  existimet  infelicem  et  insuavem  sibi  futu- 
rara  viara^),  nisi  cogat  et  habeat  conciliura.    Ideo 


5)  Magis  perspicue  in  yersione  germanica  sic:  h\i%tt  (otteman 
atlewedeum  ein  fref  c^cifttic^  unb  ceine6(5ond({um  geibet^en,  mie 
bcnn  be6  G^urfiirften  au  6a(f)fen  2C.  unb  feiner  aXitoenoanbtcn 
oebrucfte  HMd,  bie  if)m,  bem  pSpftUc^en  £)rator,  auc^  gefles 
len ,  oermetbet.  iDenn  fie  ^atten  in  Cein  Derbinblicfii  Goncilium 
wiaiaen  n)otIen.  SHwn  ein  fotc^  Gondtium  kPtirbe  ie(ft  bnrcQ  ben 
9ap^  angebotl^ett. 

6)  Cod.  Galli:  Poniifteem;  recte  pro  Pontifidy  qvod  habet 
Spalat. 

7)  Spalat.  vilam ;  rectins  cod.  Galli :  vum. 


Principi  qnoque  dandam  opetiim ,  nt  otttndai  at- 
que  probct  hac  in  causa  pietatera  et  atndium  sqiibi 
in  gloriam  Christi  lesii.  Nam  si  Princeps  Elector 
S^xoniae  in  consilium  consenserit,  eo  maiore  soc- 
cessu  atque  felicitate  processurum*  Qaod  si  etiaii 
detrectet,  nihil  taraen  secius  futurum  conciliiiiB, 
neque  ullis  bonis  operibus,  ulla  vita,  ulia  poem- 
tentia  compensaturum  atque  resarturum,  si  con- 
cilium  irapediat  Et  ne  sic  quidem  concilio  delii- 
turura  Christuin.  Addidit  Principi  TequisitniD 
piura  responsurum  ^). 

Princeps  noster  Elector  Saxoniae  clementisa.  resp^i- 

dendiim  sic  cnrayit. 

Adhuc  tara  esse  in  votis  principi  quam  seo- 
pei^  fuerit,  nerape  ut  tale  concilium  habeatnz, 
quale  tot  coraitiis  iraperialibus  perpetno  sit  petitnin, 
hoc  est,  libenim,  generale,  christianum,  et  in 
quo  auctoritate  verbi  Dei  iudicetur.  Caeterum  iu 
multis  Imperialibus  Comitiis  deliberatum  esse,  id- 
que  a  Caesarea  Maiestate  approbatum,  nusqnam 
nisi  inGemiania  conciliura  habendum  esse.  Ideo 
nihil  in  ea  re  a  se  novari  posse  sine  reliquomm  et 
ordinum  et  Principura  consensu.  Suam  vero  to- 
luntatem  et  sententiam  hac  in  parte  sese  nuper  ser 
renissirao  Roraanorura  Regi  Viennae  declarasse'). 

lara  vero  adConciliura  venturis  opus  essefa- 
turum  assecuratione  et  6de  publica ,  ne  quid  sit 
venientibus  periculi.  Principera  enim  ex  animo 
optare  conciliura  liberura  et  christianum  ,  in  quo 
contcoversiae  ex  verbo  divino  explicentur  atqnc 
iudicentur.  * 

Ibi  Ponti&cins  Orator  sie  respondil: 

De  loco  concilii  non  esse  decretum  in  comi- 
tiis  Iraperialibus.  NuIIura  enira  unquara  tist 
lectura  decretura ,  in  quo  vel  haec  vel  similia  es- 
sent  verba :  „  statuimus  et  volumus,  ut  vel  hic  vel 


8}  Hic  desinit  texlus  gennanicus  apud  HortlederniD ,  et  teitos 
latinus  in  cod.  Galli. 

9)  Habelur  in  iisdero  Actis  Vinar.  apngraphon  epistolie  Fvdif 
nandi^  Hegis  Hom.|  ad  PhSippum  Liamigravium  Hauiaty 
quae  data  est  Viennaed.S?.  NoTenibr.  15S5.,  in  quaReiLaiu)- 
graTium  valde  hortatnr,  ut  in  proxinie  instante  coavcila 
5chinalcaldico  non  solum  ipse  concederef,  ut  CoodliMD 
Mantuae  haberetur,  sed  eliam  aliis  principibus  suadcret,  ut 
idem  concederenl.  Quum  epislola  post  abitum  OncisSa- 
xon.  Elect.  scripta  sit,  intelligitur,  Klectorem  illuin  locon 
concilii  habendi  non  probasse,  Ferdinandum  igilnr  eias  vo- 
luntatcni  per  Philippum  Uassiae  mutari  poaae  exislianssri 
ideoque  huic  ea  de  re  scripsisse. 


98d 


.  EPISTOLARUM    LIB.  VU.    1686. 


986 


illic  in  Germaiiia  coDcilium  habeatut. "  Sed  ea- 
tenw  tantum  rem  progressam,  nt  Caesarea  Ms^ 
iestas  spero  dedcrit,  se  daturam  apud  PQntificep 
llom.  pperam ,  ut  concilium  in  Germania  cogatiir. 
Hoc  yero  Ro.  Pontificem  a  reliquarum  gent^um 
Pontentatibus  impetrare  non  potuisse,  .lit  conci- 
lium  in  Germania  haberetur.  Imo  se  haberePo^-* 
tificis  liomapi  literas,  Caesaream  Malestatem  con- 
sensisse,  concilium  in  Italia  esse  habendnm  Maa- 
tuae'^). 

.  DeindePrincipibus  nostrisetConiunctis  ipso- 
rnm  Mantuam  ad  Concilium  profecturis  nuUa 
pVorsu^  assecuratione  et  fide  publica  opus  esse  fu- 
turum,  siquidem  Mantuam  parere  Caesarij  esse 
Caesaris  feudum  Mediolanum,  non  longe  abesse 
comitatum  Tirolensem,  Ipsumque  Caesarianum, 
£rgo  nihiliesse,  ut  quicquam  metuant  periculi» 

Ad  haec  Pontifici  Romano  tutum  non  fore 
slne  magno  exercitu  ingredi  Germaneam ;  sed  ne 
€rermanis  quidem  ")•  Credere  tamen  sese,  nos 
facile  hoc  a  Ro.  Pontifice  assccuturos,  ut  apud 
Caesaream  Maiestatem  sollicitet.  Flagrare  igitur, 
nt  ipsi  Oratori  via,  modaset  ratio  assecurationis, 
quam  nobis  datam  postulemus,  exhiberetur.  Hoc 
enim  certiorem  factum  suum  quoque  facturum 
officium  "). 

Ad  Iiaee  Princepa  noster  Eiector  Saxoniae  clementiss. 

ita  mandarit  respondendnm: 

Primo  omnium  curavit  se  purgandum  atque 
excusandum  Oratori,  quod  ipse  non  adesset,  ut 
aliis  impeditus  negotiis ,  in  cubiculo  sno  triclinio 
contiguo  interim  subsistens  atque  manens,  ut  alia 
actunis.     Fuit  enim  coenae  hora  "). 

Principem  adhuc  in  priore  persistere  senten- 
tia  et  responsione,  quippc  non  esse  in  sua  pote- 
state  mutarc  concilii  locum  absentibus  reliquis  sa- 
cri  Rom.  Imperii  Electoribus,  Principibus,  Or- 
dinibus,  et  coniunctis  in  causa  religionis.     Quod 


10)  IdeAi  tcribit  Ferdinaodos  Rez  in  epislola  ad  Lartdgnvinm, 
de  qtia  modo  diiimiu,  Tidelicet:  baf  {Rom.  itaff.  aRaieftat, 
unfctd  licbcn  Srubcr^  unb  ^crm  SScdc^rcn  ftcbc  —  ^u  gcbac^s 
tcm  Goncilium  bfc  aXa^Iftatt  SKantua  oer^unc^ni. 

'  11)  Versio  fj^manica:  taffclbtse  koiicbc  bcutf^et  t)>2ation  auc^ 
nlcfct  Qctcficn  fcijn.  ^  ;  . 

12)  Verba :  hoc  enim  eertior  etc.  non  Tertil  germanice  ihter- 
pref ,  neque.latina  sant  sine  niendo. 

15)  Pro  his  in  textii  germanico  tantnm  haec  legunliir:  ^cinc 
Cf)urf.  @)n.  bCQcbrtcn  gnatidHc^ ,  bicwcit  i()r  folrbc  @a(bcn  unb 
®cf(^iiftc  oordcfaUcn,  la^  ftc  in  dgcncr  ^crfon  nid^t  mcitcr 
(ybrcn  fbnnten/  feine  G^f.  ^.  entfcpulbist  |tt  ^abcn. 

SlELAlfTH.  OpER.    VoL.  II. 


enim  a^  se:  pertineat»  nuper  Reg^  Romanornm 
colloquentem  significasse*  Vcrum  fidem  publicam 
et  assecurationem  summopere,  praesertim  sibi, 
Coniunctis  et  eruditis  ipsomm.necessariam  essefu- 
turam  ad  .Concilium  vel  euntibus  vel  mittendis. 
Satis  enim  Iiquere,  quid  antea  saepe  acciderit 
quanivis  sub  fidc  publica  ct  assecuratione  ad  Con- 
cilia  profectis.  Itaque  postulaturos  nostros  fidem 
publicam,.non  solum  scripto  et  literis  scd  etiam 
obsidibus  datis  firmandam  atque  sanciendam. 

Fontlficii  oratoris  responsnm. 

Hic  Pontificius  Orator  audita  nostri  Electoris 
Saxoniae  voluntate  pollicitus  est ,  sese  nobis  cura- 
turum  talem  fidem  publicam  et  assecurationem 
qualemcunque  peteremus  atque  vellemus,  idque 
primo  quoque  tempore ,  magnopere  obtestatu»  vel 
paucissimis  verbis  babendum  cum  Principe  collo^ 
quium  remotis  arbitris,  Vix  enim  tria  verbaPrin- 
cipi  dictumm  in  aurem  et  dexteram  dliturura. 
Quo  facto  se  discessurum  '^). 

Reverso  igitur  Illustrissimo  Principe  nostro 
Electore  Saxoniae  eius  Illustrissimam  Celsitudi- 
nem  Orator  Pontificius  solum ,  adstante  tantum  et 
una  audiente  Magistro  Francisco  Vinariensh 
iterum  allocutus  est  satis  prolixa  oratione  Princi- 
pem  detincns,  ita  exorsus. 

Quae  dictums  cssct  lUustrissimae  Celsitudini 
eius  cuperc  secreto  dicta  non  tam  propter  princi- 
pis  Consiliarios,  quam  propter  suos,  quos  noUet 
audire  quae  Principi  tum  indicare  constituisset. 
Primura  igitur  coepit  narrare ,  se  a  Pontifice  Ro- 
mano  literas  accepisse,  quibus  significet,  regem 
Gallorara,  qui  prius  alium  locum  pro  Concilio, 
scilicet  Tumnum,  postulasset,  nuper  quoquc  in 
Mautuam  consensisse.  Itaque  cum  tantus  Rex 
approbarit  Pontificis  consilium  de  loco  Synodi, 
spernndura  esse,  omnia  melius  successura,  raa- 
xime  quod  rex  Galloram  raultos  secum  Praelatos 
etc.  traheret, 

Deinde  Screnissiraos  et  Invictissiraos  Roraa- 
norara  Iraperatorera  et  Regera  Pontifici  scripsisse 
suara  raaiestatera,    et  Iraperatoriam  et  Regiam, 


14)  Text.  german.  sic: mit  angc^anstcr  fteifidcr  Sitt, 

ta^crmbc^tc  mcincm  gnabigflcn  i^tttn,  bcn  (Eburtiirflcn  ^u 
Gad^fen  !C.  nur  noc^  trci  SQ^orte  Ottfpred^en ,  unb  fdncr  (S^nrf* 
® nabcn  bie  <f)anb  aebcn ,  babci  aUein  aTZagtflcr  3ranci<fu6 
t)on  fScimar  fct>n  foHt,  bcnn  cr  ^iitt  fciner  S^f.  ®.  ctmatf  in 
9ef)cim  anjusciecn;  ba#  mollt  er  auf^  fiirscf!  tf^un,  unb  fefne 
(£hf.  ^n.  nic()t  auff)alten. 

63 


987 


EPISTOLARUM    LIB.  VII.     1585. 


988 


cpiantum  ad  locum  concilii  attineret,  libenter 
Pontifici  subscribere,  si  ipse  hoc  ab  Electoribus  et 
reliquis  Imperii  Principibus  Germaniae  obtinuis- 
set,  quemadmodum  ab  omnibus  id  impetrasset* 
Habere  enim  eorum  voluntates  exploratas,'  ex- 
cepto  uno  ipso  Electore  Saxoniae* 

Porro  in  hoc  toto  negotio  tum  Imperatoriam 
tum  Regiam  Maiestatem  sese  plane  patemo  affectu 
ut  Parentes  erga  Rom.  Pontificem  gerere,  ut  cui 
de  concilio  indicendo  atque  habendo  per  omnia 
subscripsissent,  atque  eam  rem  Pontificis  arbitrio 
subiecissent*' 

Tertio  nolle  se  cclare  ipsius  IUustrissimam 
Celsitudinem  se  Wittembergae  fuisse,  ubi  a  Prae- 
side  comiter  exceptus  atque  tractatus  esset,  pro 
cpio  ipsius  Cclsitudini  gratias  haberet  maximas* 
Invitatum  autem  illic  suo  rogatu  fulsse  ad  coenam 
Lulherum^  cum  quo  multis  de  rebus  sermonem 
contullsset,  ac  inter  caetera  incidisse  concilii 
mcntionem.  De  quo  ita  dixisset  Ijuiherus:  ,,'ego 
existimo  concilium  generale,  liberum,  christia- 
num,  quale  Pontifex  pollicetur,  orrinibus  modls 
utile  ac  necessarium  fore,  idque  unice  opto  et  ex- 
petOi  non  quidem  propter  nostros,  quibus  Dei 
gratia  non  opus  est  Concilio,  cum  habeamus  pu- 
ram  ct  sinceram  doctrinam  ac  ecclesias  cerimoniis 
cum  scripluris  divinis  consentientibiis  constitutas, 
sed  proptcr  exteras  nationes,  ut  ea  occasione  ad 
eos  quoque  nostra  perveniat  doctrina.  '* 

IIoc  ubi  dixisset  LulheruSy  se,  ut  Pontificis 
Oratorem  non  potuisse  continere,  sicut  etlam  ta- 
cere  non  debuerit,   ac  dixisse:   ^'^Marlinty   quid 
dicis  nunc?     Vide  ne  nimiura  tibi  sumas;   homo 
es,  errare  potes.     Visne  e^^  sapientior,  doctior, 
sanctior  tot  Conciliis  ac  sanctis  patrlbus ,  tot  do- 
ctissimis  viris  per  totnm  orbcm ,   qui  Christi  no- 
men  ac  rcligionem  profitentur,  spersis?''    Et  pro- 
fecto,  inquit,  Serenissime  Princeps,  vestra  Cel- 
situdo  rem  bene  perpendat,  ac  non  nimium  tri- 
buendum  putet  uni  viro,  qui  quantacunque  pos- 
sit  esse  doctrina  praeditus ,  de  qua  non  est  meum 
pronunciare,  humanusest,  ^c  labi  et  seduci  po- 
test.     Idque  Celsitudo  vestra  pro  sua  singulari  sa-  i 
pientia  ct  amore  erga  christianam  religionem  et! 
concordiam  ecclesiasticam  haud  dubie  behe  consi-  . 
derabit ;  nam  ego  pro  meo  erga  Celsltudihem  ve-  . 
stram  stndio  et  benevolentia  praetermittere  non 
potui,    quin  Celsitudinl  vestrae  colloquium   hoc 
meum  cum  Luthero  indicarem. 


Postremo  Celsitudini  Vestrae  nie  eommendo, 
et  cum  apud  Serenissimum  Rom.  Regem  nomine 
Pontificis  Legatum  per  aliquod  tempus  egerim ,  et 
fortassis  etiam  in  posterum  aliquamdiu  acturos 
sim,  defero  Celsitudini  Vestrae  mea  officia,  non 
tam  pro  Celsitudinis  vestrae  persona,  quae  noR 
habet  opus  mea  commendatione  apud  RegiamMa- 
iestatem,  sed  pro  Celsitudinis  Vestrae  ministris^ 
quibus  quantum  in  me  erit ,  nuUa  in  re  defutoros 
sum  unqnam. 

Ad  haeo  PrincepB  illiistriss.  respondere  iiissit; 
Primum  IHustrissiraae  Celsitudini  ipsius  (ipsi?) 
gratum  csse,  quod  et  Regis  Gallorum  yoluntatem 
de  loco  concilii ,  et  Invictissimorum  tum  Impera- 
toris  tum  RegisRomanorum  sententiam  de  synodo 
habenda  exposuisset,  neque  dubitareCelsitudinem 
suam ,  quin  et  Imperator  et  Rex  Romanorum  in 
hoc  toto  negotio  pro  sua  clementia  et  amore  erga 
sacrum  Rom.  Imperium ,  et  inprimis  ei^a  univer- 
sam  nationem  Germanicam ,  suo  officio  non  defu- 
turi  slnt,  et  ab  ea  sentcntia,  quae  in  comitiis  Im- 
perialibus  ab  Illustriss.  Electoribus  et  aliis  Princi- 
pibus  et  ordinibus  Imperii  de  concilio  habendo 
decreta,  et  ab  ipsa  Imperatoria  et  Regia  Maiestate 
approbata  sit,  sine  gravissimis,  necessariis  et  ur- 
gentibus  causis  in  gratiam  Rora.  Pontificis  non 
discessuri  sint. 

Deinde  quod  Wittembergac  ab  Illustr.  Celsi- 
tudinis  suae  praeside  benigne  ct  comiter  exceptns 
esset,  libenter  Celsitudinem  suam  audivisse,  et 
placere  sibi  eximie ,  ita  ab  eo  tractatum  esse. 

Quantnm  v^ro  ad  colloquium  et  disputatio- 
nem  ipsius  cum  Domino  Doctore  Mariino  Lu- 
ihero  de  celebranda  synodo  attineret,  id  quoque 
Celsitudinem  suam  libenter  percepisse,  atque  ex- 
btimare ,  D.  Martinum  Luihtrum  praeclare  hac 
de  re  locutum  atque  iudicasse.  Nam  licet  Celsi- 
tudo  sua  atque  reliqui  Principes  ac  Statas  Imperii 
cum  sua  Ceisitudine  in  causa  reiigionis  coniuncti, 
adeoque  etiam  ipse  D.  Martinus  Luiherus  censn- 
ram  ac  iudicium  doctorum  et  piorum  ▼irorum  se- 
cundum  sacram  scripturam  de  doctrina,  qdam  in 
causa  fidei  profitentur,  nunquam  reformidassent 
neque  subterfugisseot,  ut  ex  responsione  de  boc 
negotio  Imperatoriae  Maiestati  et  Rom«  Pontifids 
oratoribus  data  et  postea  publice  edita,  satis  ma- 
nifeste  constaret,  nec  etiam  hodie  reformidarent 
aut  snbterfugcrent  fidei  suae,  quibus  deberent, 
rationem  reddere,  cum  expetant  concilium  gene- 
rale,  christianum,  liberum,  ut  el  pridie  el  eo  die 


EPISTOLARUM    Llfi.  VIL    168& 


m 


oratori  Pontificio  .dictnm  sit;  tamen  Gelsitudini 
snae  persnasum  esse  ^  taie  concilium  christianum 
etc.  non  tam  propter  nostros  qnam  alios  et  maxime 
exteras  nationes  necessariam  et  ntile  fore,  nt  ea 
occasione  ad  illos  qnoque ,  quibus  evangelica  ye- 
ritas  nondum  esset  patefacta,  sincerior  doctrina 
perveniret,  atque  quam  latissime  propagaretur, 
ut  quae  non  humanae  sapientiae  ant  persuasioni, 
quae  errare  potest ,  innitatur,  sed  super  firmisisi- 
roam  petram  verbi  divini  in  aeternum  permanen- 
tisfundata  sit,  adversus  quam  ne  portae  quidem 
inferomm  unquam  praevalKurae  sint. 

Postremo  gratura  fuisse  Illnstriss.  Principi, 
quod  orator  Pontificis  officia  sua  detulisset  Nam 
lUnstr.  Principem  eadem  vicissim  esse  propensione 
crga  Oratorem ,  ut  heque  studio  neque  benevolen- 
tia  defutums  sit  ipse. 

His  dictis  digressi  sunt,  salute  atque  dextera 
vicissim  data. 


No.  1865. 


80.  Nov. 


loach.  Camerario. 


Eput*  ad  CiBierar.  p«  254  «qq. 

f^iro  opiimo  loachimo  Ca m erario  JBam- 

bergensi  Professori  optimariim  disciplinarum  in 

Acaaemia  Tubingensi  suo  amico^ 

S*  D,  Hanc  epistolam  reddet  tibi  adolescens 
Lipsici  civis  filius,  ingenio  praeditus,  ut  mihi 
quidem  videtur,  pleno  humanitatis  ac  suavitatis, 
et  ad  litteras  apto.  Nomen  familiae  nosse  te  puto, 
liabet  enim  patrem  JSi/cAtfram,  honestum  homi- 
nem  ac  looupletem ,  et  de  studiis  litterarum  bene 
existimantem,  deniquc  in  omni  officio  diligentem. 
Magna  eifamiliaritas  et,  utaudio,  etiam  amicitia 
est  cum  viro  optimo  tuo  afi&ni  Sigemundo  Fure- 
rio  cive  Norico,  qui  nos  quoque  admod^nm  aman- 
ier  complectebatur*  Cnm  autem  filium  flagran- 
tem  amore  litterarum  pater  reete  institui  cuperet, 
meque  in  consilium  adhiberet,  suasi  ut  eum  ad  te 
mitteret,  eique  poUicitus  sum,  tua  officia  nulla  in 
re  defutura  esse  adolescenti^  qnod  et  Reipub. 
caussa  sumfna  fide  studia  huius  aetatis  iuvare  so- 
leres,  et  libenter  operam  daturus  es%ts  huic  ado- 
lescenti  bonae  spei.  Probavit  meum  consilium 
pater,  et  filium  ad  te  mittit.  Qnare,  si  fieri  po- 
test,  te  rogo,  ut  ad  te  in  aedes  eum  tnns  rocipias, 


ant  certe  ita  coUoces ,  ut  tamen  famiiiae  tuae  pars 
sit,  teque  habeat  studiomm  ac  momm  guberna-    ' 
torem.     Id  non  solum  pater  rogat,  sed  ipse-etiam 
adolescens,  qui  admiratione  doctrinae  et  virtutis 
tuae    incensns    familiaritatem    atque    amicitiam 
tuam  valde  expetit.     Alii  fuerant  autores,  ut  sta- 
tim  inltaliam  mitteretur,   sed  id  dissuasi,   quod 
sciam  in  hoc  genere  litterarnm  deesse  ibi  huic  ae- 
tati  magistros.     Tibi  igitur  commeiidandum  duxi- 
mus,  ut  eum  pro  tna  pmdentia  regas,  et  ad  eas 
artes  traducas,  quas  tu  maxime  et  amas  et  ornas* 
Tirocinium  vcpnA  Amerbacchium  fecit,    sed  tan- 
tum  semestre,    revocabatur  enim  dia  %a  (iiaia 
nQogrdy/iaTa.     Coepit  tamen  versus  facere,   et 
nondum  constituit  accedere  TTQog  za  rwy  dixayi" 
xdSy  iBTiroXopiuara ,  sed  iis  se  artibus  dedcre  cn-' 
pit,  in  quibus  te  duce  sperat  se  feliciter  promo- 
turam  esse«     Cbristus  faveat  et  consiliis  et  stndiis 
eius.     Pater  liberalitate  sua  ingenium   filii  non 
gravatim  fovet.     Spero  te  et  Reipnb.  et  ipsius  ado- 
lescentis  caussa  nobis  gratificatumm  esse,   tamen 
te  oro ,  nt ,  quantum  tua  valetndo  tuaeque  res  si- 
nunt,  efiicias,   nt  hanc  commendationem  intelli- 
.gat  patcr  profuisse  filio.     £go  quidem  patri  de  tua 
humanitate  largiter  poUicitus  snm. 

De  valetudine  tua  vehementer  angor  animo, 
quam  ut  omni  ratione  cures,  si  qnld  opis  vel  in 
ratione  victns ,  vet  in  reraediis ,  vel  in  therrais 
esse  animadverteris ,  te  valde  oro.  De  rebus  raeis 
quod  scribara,  nihil  admodura  habeo.  Consu- 
raor  quotidianis  et  plus  quara  raolestis  operis,  sed 
corara,  Deo  volente,  hoc  vere  omnia. 

Dax  Saxoniae  nondura  rediit  a  Rege  Ferdi- 
nando.  Nuncius  Pontificins*)  nihil  nisi  raeras 
nugas  circnmfert,  de  Concilio  nihil  certi  habet. 
Caesarem  ainnt  in  Sicilia  hyematnram  esse.  Ve- 
ncti  et  Pontifex  dicuntnr  avfiTtvevaai  xara  rov 
avroXQaropog y  sed  nihil  habeo  certi.  Quaeso, 
ut  primo  quoque  terapore  raihi  et  de  caeteris  re- 
bus  et  de  hoc  adolescente  rescribas.  Bene  vale. 
lenae  in  Tyrigetis  Pridie  Cal.  Decemb.  Mitto 
tuae  coniugi  Xenion ,  et  precor  ut  hic  veniens  an- 
nus  tibi  et  tnae  coniugi  et  Iiberis  veslris  feUx  et 
faustns  sit.  Christus  servet  tc  et  coniugera  el  li- 
beros. 


4>ilinnog. 


\ 


*)  Vergeriiu  C.  W. 

68  • 


991 


EPISTOLARUM    LIB.  YIL    llSfil 


m 


JSo,  1366. 


(Nov.  ?) 


August.  Sckurjio. 


Epist.  lib.  II.  p.  468  sq.   (ediU  Lond.  lib.  il.  ep.  495.) 

D.   Auguslino  Schurffio. 

S.  D.  Semper  vos  propter  •  singularern  pruden- 
tiain,  doctrinam  et  fidem  feci  plurimi:  ideoque 
amicitia  vestra  mihi  iucundissima  est,  potuitque 
animadverti  nos  voluntate  et  senteutiis  de  multis 
ma^nis  rebus  congruere.  Accesserunt  etiam  multa 
yestra  erga  me  et  meos  beneficia.  Quare  agnosco 
mc  vobis  debere  gratiam.  Animo  etiam  vestro 
delector,  quod  Architectonicam  snscepistis  in  ae- 
dibus  extruendis  in  mea  area,  mea  causa.  Etsi 
ego  quidcm  mallem  principem  non  fecisse  hos 
sumptus  *),  nec  oneraturus  fueram  vos  hac  mo- 
lestia:  sed  tamcn  et  vpluntatem  vestram  et  be^ 
neficium  ipsum  magni  aestimo.  Quare  mitto  exi- 
guam  significationem  grati  animi,  quam  vehe- 
menter  et  serio  rogo  ut  accipiatis  et  boni  consu- 
latis,  mihi  peracerbum  esset  si  non  acciperetis. 
Quaeso  etiam  ut  non  oneretis  ampliussumptu  hu- 
jus  aeJiricationis  principem.  Me  et  meos  vobis 
commendo«  Christus  servet  vos  incolumes,  cum 
honestiss.  coniuge  et  suaviss.  liberis. 


No.  1367. 


1.  Decb. 


Vevgerius  ad  lo.  Fi:idericum. 

f  Germanice  banc  epistoiam  edidit  Aurifaber  ia  opp.Lutbcri 
Eisleb.  T.  II.  p.  S56.  unde  Tenit  in  opp.  Lulhen  Alteobv 
VI.  Lipsiens.  T.  XXI.  et  Halens.  Tom.  XVI.  p.  2305.  -- 
Sed  Vergerium,  Legalum  Poatif.  latine  scripsisse  dubio 
caret.  Apograpbon  lalinum  babetur  in  Acti^  in  Tabular. 
Vinar.  Reg.  U.  fol.  97.  no.  42.,  unde  nunc  primum  latine 
edita  est  epislola.  Ibidem  babelur  versio  germanica  manu 
Spaiatini  scripta,  baud  dubie  El^ctori  factd)  eaque  ipsa 
est,  quam  Aurifaber  edidit.  —    Coiiferenda  vero  est  cum 

.  bac  epi&tola  narratio,  quam  supra  dediaius  d.  50.  Not.  — 
RespoDsum  vide  d.  21«  Decb.  15S5. 


*)  Ex  epistola  Principis  Electoris  ad  Augustin.  Scburfium  ct 
Hieron.  Krappium  in  Tabular.  Vjnar.  neg.  O.  fol.  156.  Lit. 
JJJ.  d.  d.  7.  lun.  15S5. ,  intelligitur,  Electorem  decnevisse 
ampliorem  aedem  Melantboni  suo  suniptu  aedificare,  cui  et 
bortut  adiiciendus  eral ,  aedificationeoi  autem  incboari  vo- 
luisse  „  Quf  funftige  ^aflen.  **  Quum  aedificationem  absente 
Melantbone  factam  tsse.  intelligatur,  verosimile  est,  in  au- 
ctumno  anni  1535.  aedificatum,  ideoque  banc  epist.  fereNoT. 
aon,  1535.  scriptam  ^%se.  V   '    * 


ii   |>dt>iiU4)eni   Oratoris   Sleinitiid    %tt 
\^tithtn  attS  ^xa^a  an  meineii  gndbigftei 
^errn  ben  G^nrf&tften  }ir  @a((>fett''^V. 

Illustrlssime  Princeps  Elector  ac  Domine. 

Sciibam  hic  capita  rerum ,  quas  iu  materia  conci* 
lii  coram  dixi  vestrae  Celsitudiai,  quae  scilicet 
petiit,  ut  hoc  facerem,  quanquam  plane  non  eiat 
opus»  Mea  enim  legatio  siocera  et  brevis  est  nul- 
lisque  onerata  articulis,  quae  est  Pontificis  Ma- 
ximi  Pauli  Uriii  sinceritas,  et  fidei  lesu  Christi 
instauiandae  cupiditas»  Di&i  itaque  suam  Sancti- 
tatem  prorsus  constituisse  universale  concilium 
celebrare  ad  toUendas  dissensiones,  quae  sunt  in 
fide  nostra ,  et  pericula ,  cpiae  iam  dudum  ex  iilis 
imminent«  Quo  in  loco  addidi  multa  verba  de 
eius  sin^lari  fide  et  constantia,  et  de  perpetus 
animi  moderatione  ct  sapientia,  ut  intelligere 
omnes  possint,  illum  gravissime  ^t  sanctissiroe 
praestiturum  quae  modo  prorsus  sua  sponte  polli- 
ceretur. 

Existimare  Manluae  civitatem  futuram  ad 
eam  rem  multis  de  causis  vchementer  aocommo- 
datam ,  et  ad  eam  non  multo  jpost  emissuram  ts^ 
indictionera, 

Praeterea  nullos  voluisse  articulos  neque  ad 
ampiissimos  Germauiae  neque  ad  aliarum  natio- 
num  priiicipes  circummittere,  quod  in  hac  causa 
aliquando  factum  est,  sed  existiraasse,  commo- 
dius  esse  futurura ,  si  dehis  rebus,  quae  ad  con- 
cilium  rite  perficiendnm  attinerent,  (modo  enim 
agimus  dc  indicendo  et  cogendo,)  tunc  denmm  tra- 
ctaretur ,  cum  ipsum  concilium  fuerit  ad  indictio-r 
nem  suae  Sanctitatis  in  spiritu  sancto  legitime 
congregatum.  Destinasse  in  hac  sanctbsima  causa 
statira  ab  initio  pontlficatus  sui  nuncios  atqae 
otatores  ad  omnes  christianos  principes,  maxime 
ad  Serenissimum  Roraanorum  Ungariae  et  fiobe- 
miae  Regem,  adque  omnes  lUustrissimos  sacri 
Rora,  Imperii  Electores  et  reliquos  Principes  et 
Status ,  qui  scllicet  ferrent  ea  ipsa ,  quae  roodo  at- 
tigi ,  atque  haec  praeterea.  Ipsum  summumPoii- 
tificera  iubere  quidem  totum  hoc  sna  auctoritate, 
et  agere  in  hac  materia,  quae  tota  semper  ad  pon- 
tificatnm  pertinuit  et  pertiuet,  suo  iure  potuisse» 
absque  eo,  quod  mentem  et  consilium  sinun 
omnibus  prindpibus  perproprium  oratorem  m«Jo 


*)  Est  haec  inscriptio  in  tergo  apographi ,  mann  Spalatini  ad- 
scripla. 


BVrSTOI/ARUM   «ilft;  Mh    iM6} 


994 


mmunicasset;  voluisse  tamen  patenie  com 
mibus  agere,  praecipue  cum  inclyta  Germaniae 
tione ,  quam  ex  animo  4iligit ,  requirere ,  hor* 
ri,  ut,  audita  fatura  indictione,  libenter  et 
ncordibus  animis  ad  eam  civitatem  aecedant  pro 
ustranda  et  amplificanda  fide  et  gloria  lesuChri-^ 
•  Siquos  in^enissem,  qui  aliquam  ob  causam 
rte  resisterent  et  rcclamarent,  illis  aperirem, 
tare  alibi  quam  Mantuae  aut  in  aliqua  simili  Ita- 
le  civitate,  et  praesertim  quare  in  Gerraania, 
Lod  nonnulli  optassent,  fieri  modo  conciliun^ 
in  possit;  quas  causas  coram  vestrae  Gelsitudini 
tefeci ,  heque  attinet  rorsus  commemorare. 

Addidi,  me  cum  his  mandatis  ad  Sereniss. 
3manonim  ctc*  Regem  profectum '  fuisse ,  deinde 
amplissimos  omnes  sacri  Imperii  Electorcs,  re- 
[uosque  Principes;  denique  cum  illis  ipsis  ad 
stram  Celsltudinem  venisse,  Suam  Regiam 
aiestatem  pro  incomparabili  suia  pietate  et  rell- 
3ne  non  esse  ulla  in  re  huic  causae,  qiiantum 
erarem,  defuturum,  neque  exteros  quidem  Ger- 
miaePrincipes,  quos  adivissem  (quamquam  nno 
tui  tunc  apcrire,  quid  a  slngulis  acccpissem). 

De  sacratissimo  Caesare  quid  in  responsione, 
lae  primo  mihi  fuerat  data,  locus  poscebat,  aper- 
is  dixi  quam  de  rellquis,  suam  Cacsaream  et 
itholicam  Maiestatem,  quantum  ex  Iltcris  summi 
mtificis  intellexissem ,  consensisse,  ut  prorsus 
antuae  fieret,  quod  tamen  nunlme  novum  est; 
em  enim  fecerat  abhinc  ferme  trieanlura,  et 
atore  suo  ad  Germaniara  raisso  atque  leg^Uioni 
lis  apostolicae  adiuncto  palam  testatus  fuerat: 
illam  vero  causara  esse^  quare  constantissimus 
ixiraeque  catholicus  Iraperator  non  idera  modo 
itiret,  irao  raultas  esse  occasiones,.  quarnobrem 
[itire  hoc  terapore  id  posset,  si  nuuquam  sen- 
«et  prius,  praecipue  vero  ob  tam  diversas  nefa- 
isque  sacramentarlorura ,  Anabaptistarura ,  et 
!as  sectas,  quae  Germaniae  multorum  populo- 
m  animos  Infeliciter  occuparunt,  a  quorura  sane 
ipetu  et  furore  (quis  enim  non  videt  plerosque 
rura  hac  terapestate  omnino  furere)  diflScilli- 
im.csset  tueri  uUum  conventum  inermiqm  ad- 
narum  proborum  hominura,  qui  vehissent,  ut 
rura  ineptias  et  impietates  iure  condemnarent. 

Praeterea  addidi  vestram  Celsitudinem  pie 
le  facturum  et  cum  raagna  sua  gloria ,  si  se  huic 
nsae  potius  adiunxisset;  irao  facere  secus  non 
ssey  quin  se  adiungat*     Cum  enim'aIiquot  arti- 

■ 


cqK  vobis  it  stkmm^  Pontifice  Clemente  stptimo 
fiiissent  aliquando  propositl,  respondistis,  since- 
rum  concilrum  vehementissime  cupere,  sed  dis- 
sentire  ab  eo,-  quod  proponeretur  cum  articulis, 
qui  principes  obligare  ulto  modo  viderentut  (ita 
enim  vestrates  eos  brticulos  interpretabantur), 
quod  responsum  in  manibus  omiiium  passim  ver- 
satur.  At  ecce  nunc  (dicebam)  plane  sincerum, 
quod  optastisj  et  sine  ullis  omnino  articulis  pro- 
ponitur;  itaque  si  vestra  Celsitudo  etiam  nunc  ve- 
lit  dissidere  plahe  ^ignificabit  toti  *)  orbi,  conci- 
tium  et  iudicium  prorsus  refugere,  qui  neque  tunc 
volueritis  assentiri  cum  aliqui  proponebnntur, 
neque  nunc  cum  tiulli  ^  proponuntur.  Quo  in  looo 
etiam  dixi,  frustra  eos  expectare  (si  qui  sunt,  qui 
rem  adeo  inhonestam  aliquando  expectent)  ut 
summus  pontifex  non  modo  ante  cognitionem,  sed 
ant^  indictionem  concilii  contra  se  ipsum  et  sedem 
apostolicam  resque  dudum  certa  ratione  firmatas 
incipiat  aliquot  articulos  circummittere;  et  magis 
etiam  frustra  eos,  qui  forte  sperant  futurum,  ut 
CarolusV.,  Augustissimus  Iraperator,  catholicae- 
que  fidei  acerriraus  defensor,  aut  reclaraante  aut 
prbtsus  neglecto  pontifice  vobis  concilium  ipse  in 
Germania  indicat',  quod  plurimi  vestrates  anxie 
appetere  saepe  palam  testati  sunt. 

Postremo  omnium  addidi,  concilium  omnino 
futurura  esse  aliquanto  magis  pacatura  et  raaiore 
cumfructu,  vestraque  maiore  cum  laude,  si  Ve- 
stra  Ccjsitudo  voluerit  Mantuam  proficisci  inyitata 
ante  ipsara  indlctionem,  et  etiam  rogata  a  summo 
Pontifice  patemp,  affectu,  ut  id.faciat  pro  com- 
muni  christianae  reipublicae  quiete;  sed,  si  forte 
recusaverit  venire,  suam  Sanctitatem  non  esse 
propterea  tam  sanctum  opus  ullo  modo  interrais- 
surura,  .confisam  scilicet  ope  dorami  nostri  lesu 
Christi,  cuius  causam  agit,  tum  etiam  consensu 
et  auxilio  eonim,  quos  iam  novit  sibi  esse  in 
tam  sancto  opere  perficiendo  constantissirae  con- 
iunctos, 

Hacc  Suiit  prorsus  reram  capita ,  quae  dicta 
a  me  fuerunt.  £t  quia  vestra  Screnitas  poUieita 
est,  se  missurum  esse  ad  me  responsum  postea- 
quam  egerit  de  tota  hac  causa  cum  illis,  quibus 
est  in  negotio  religiouis  coniuncta ,  oro ,  ut  id  fa- 
ciat  ocius  quam  poterit, '  illudque  ad  me  mittat. 


*)  Mtt.  toto. 


995 

qal  apod  Serenissimam  Romanoram  Regom  hanc 
ob  caasam  expectabo  *)• 

Denique  quoniamCelsitado  Vestra  in  tractatu 
huias  causae  a  me  quaesierat,  qualero  securitatem, 
et  a  quo  esset  habitura,  si  in  Itaiiam  concilli  causa 
descenderet,  etverbum  etiam  fecerat,  quod  non 
modo  llteris  sed  obsldibus  securitatem  essct  forte 
petltura,  addam  hlc  id,  quod  ego  responderam. 
Nempesi  Mantuaefieret,  quae  clvltas  feudum  est 
sacri  Rom.  Imperii ,  ferme  in  confinio  Germaniae, 
cutus  etiam  finitimae  Itallae  urbes  aut  ipslus  Cae- 
sarls  sunt  aut  inclyti  Senatus  Veneti ,  qui  iusti- 
liam  et  pietatcm  fortlter  tuetur,  praeterea  cum 
Caesare  vehementer  coniunctus  est,  nuUum  illls 
futuram  esse  periculum  metuendum,  nuUum  opus 
securltate,  Caesareamque  Maiestatem  eam  esse 
daturam,  si  qui  eam  peterent;  quod  vero  ad  Pon- 
tificem  attlnet,  ipsum  non  ncgaturum  eam  securl- 
tatem,  quae  in  usu  et  necessaria  esset,  et  quam 
posset  praestare  sua  auctoritatc. 

Faciat  modo  miserlcors  deus,  ut  Serenitas 
vestra  concillum  optet  ex  animo ,  quemadmodum 
sperare  multls  de  causis  debemus;  nam  confectum 
quldero  erlt  negotium  propediem,  et  securilatis 
causa  nlhll  morabitur.  Datum  Pragae  Calendls 
DecembrisM.D.XXXV. 

Pelrus  Paulus  Vergerlus 
Orator  summi  Pontificis  Paull  IIL 


LIB.  VIL    1655. 


090 


No.  1868. 


1.  Decb. 


Henrico  Regi  Angliae. 


Manlii  farrafti  p.  SO  s^.  Repelita  in  MeK  •electit  epp.  p.  75 
sqq.  et  io  Tibro  I.  epistolar.  p.  49  sqq.  («iit.  Londin.  lib.  L 
ep.  27.)—  Apographa  contuli  in  cod.  oav*  Vol.  IL  p.254. 
et  in  cod.  Gotb,  401.  p.  8SlH  E  select.  epp»  repttiit  Stro- 
belius  in  eittfrSt  s  9rf((i4tc  oon  96«  ^^I*  Locis  theol. 
p.  76  tq.  coU.  p.  74. 

Henrico  Vlll.  Regi  Angliat. 

Inclyte  et  clementlsslme  Rex.     Quod  Regia  Maie- 
stas  tua  non  solum  amplisslmo  munere ,  sed  ctiam 


literls ,  in  quibus  illustre  testimoniam  est  benevo- 
lentiae  R.  M.  T.  erga  me,  dedarat,  sibi  officiQm 
meum  in  dedicando  f  scripto''  *)  placnisse :  niultis  de 
causis  laetor.  Primum  enim,  quid  mihi  privatin ') 
accidere  potest  honorificentius ,  quam  quod  gra- 
vissimo  iudicio  sapientissimi  regis  omatus  sum ')  ? 
Delnde  hoc  nomine  gaudeo ,  R«  M.  T.  non  abhor- 
rere  a  raeb  scriptis:  quod  spero,  postquam  intel- 
lexerlt,  ea,  quae  docemus,  £k:clesiae  necessarla 
esse,  magnum  momentum  allatum  *)  esse  ad  or- 
nandam  gloriam  ChFlsti :  et  allectandos  ^)  adroode- 
rationem  caeteros  reges,  quorum  iracundia  sine 
modo  adversus  studiosos  purae  doctrinae  exarsit* 

Atque  hanc  spem  meam  valde  confirmarunt 
litcrae  R.  M.  T. ,   in  quibus  plane  testatur  R.  M. 
T.  se  nunquam  defuturam  iis  consiliis,   quae^)  ad 
gloriam  Chrlstl  illustrandam  suscipimus.       Qaae 
verba  cum  legeremus  ego  et  plerlque  alii,    hunc 
animum  R.M.T.  maximisde  causis  -^valde^'^  gra- 
tulati  sumus  unlversae  Ecclesiae  Christi.     Sclo  R. 
M*  T.  pro  sua  excellenti  sapientia  iutelligere,  quam 
gloriosum  sit,  et  dignumsuinmisheroibus,  veraro 
religionem  propagare,    et  publicis  vitiis   mederi. 
Ideo  nonputo^hacin  remeaadhortatione  opusesse. 
Tantum  agam  gratias  R.  M.  T.  et  quod  meum  offi- 
cium  probat,  ct^)  signlficatlonem  ostendit  minime 
obscuram  singularis  benevolentiae  erga  me :   quam 
tanti  facio ,  ut  libenter  profitear  me  vicissim  R.  M. 
T.  debere  omnia  studla  mea ,   ct  (sl  quae  snnt)  in- 
genii  vires.  omnes.     Utinam  vero  mlhi  tantum  in- 
genli  et  doctrinae  esset,  ut  allquo  officio  amorem 
erga  R.  M.  T.  et  gratltudlnem  meam  declarare  pos- 
sem.     Ilhid  certe  efficlam^  ut  intelligi  possit,  non 
deesse  mihi  voluntatem  ac  studium  gratificandi  ^ 
R.  M.  T.    f  Itaque  me  et  studia  mea  commendo 
R.  M.  T."  ") ,  tanquam  optimo  principi ,  el  copido 
iuvandae  universae  Ecclesiae. 


*)  Habetur  in  Actis  Vinar.  epislole  ad  Ducem  Saxoniae  Ele- 
ctorem .  data  XV.  Calend.  lan.  15S5. ,  in  qua  Oihoneiius 
Vida^  luris  utr.  Doct.  et  Rever.  D.  Nuncii  auditor,  scribit, 
Legatum  Pontificium  per  literas  Pontificis  Maximi  Romam« 
propterea  quod  Caesar  Romam  propediem  sit  Tentnrus,  ac* 
cersitum  esse.  nec^ue  iffitur  ezpectare  potnisse  nsque  dum 
responsum  a  Principe  Electore  accepisset;  reliquisse  autem 
se,  Fidam^  ut^  si  quas  literas  ■  Principe  accepisset,  Ro-  . 
mam  eas  transroittcndas  curarel. 


I)  seripio  habent  codd. ;  excidil  ap.  ManL  indeque  ap.  Pcsc.  io 
select.  epp.,  qui  tamen  in  lib.  I.  edidit  in  d^dmando  (ilen 
Londin.). 

8)  Pro  mihi  privaiim  cod.  Ba^.  in  privaium. 
8)  Cod.  BaT.  sim* 

4)  Cod.  Gotb.  401.  aUaluram^  cod.  BaT.  aUaiunm, 

5)  aiieeiandos]  Cod.  Golb.  401.  adhoriandoSf  cod.  Bar./r- 
eisndos** 

6)  consiiiis^  guae]  Cod.  Ba?.  eonsHiis  aiqusacUonibuSt  ^ 

7)  addit  cod.  Bav» 

8)  Cod.  Bav.  opinor, 

9)  Cod.  Bar.  ei  guod, 

10)  graiifieandi}  Sic  codd.  pro  deciarandat  grniiiudims. 

II)  add.  ntcrque  cod,  .i  . 


997 


EPISTOLARUM     LIB.  VIL    1555. 


99iS 


De  caeteris  rebus  scripsi  ad  clarissimnm  D. 
secretariom  suprcmum*  Alexandrum  Alesium 
R.  M.  T.  propter  egre^am  ipsius  iidem  et  doctri- 
nam  et  in  omni  officio  diligentiam  commendo* 
Bene  et  fideliter  valeat  R.  IVL  T.  Ex  secessu  scbo- 
laeVuitebergcnsis,  Calend.  Decembris,  Anno  1SS5. 

i"  R.  M.  T.  addictissimus 
Ph.  Mel. " 


No.  1869. 


1«  Decb» 


Narratio  de  Anahaptistis. 


t  Ex  iabular.  Vinar.  Registr.  N.  Lit.  Q.Q.  fol.  49S.  — 
Melantbon  boc  scriptum  passim  sua  niauu  mutavit.  — 
Est  protocollum  (ut  dicunt)  de  interrogatione  Anabapti- 
starum,  qui  lenae  in  carcere  tenebantur^  ad  Oucem  Sa- 
xoniae  Pr.  Electorera ,  niissum.  Literae  Senatus  lenensis» 
qnibus  baec  narratio  adiuncta  fuit,  babentur  in  iisdem 
Actis  et  datae  sunt  Mondtag  nach  dem  Neuen  Jabreslage 
(d.  8.  lan.)  1536.,  ex  quibus  intelligitur,  bos  bomines  ca- 
ptos  esse  in  praefectura  Leucbtenburg,  et  inde  lenam  mis* 
sos  y  ut  ibi  per  Crucigerum  et  Melani/tonem  (ienae  pro- 
pter  pestein  vVltenbergae  grassantem  tum  versatos)  et  per 
Antoniurn  Musam ,  paslorem  lenensem,  de  erroHbus  suis 
interrogarentur  et  ab  iisdem  ad  sanani  doctrinam  revoca- 
renlur.  Attigit  banc  rem  Seckendorfius  in  bist.  Lutberan. 
iib.  III.  p.  llo.  —  Vid.  de  eadem  re  scriptum  seq.,  episl. 
ad  Lutb.  d*  6.  Decb.  et  scriptum  d.  19.  lan»  1556. 

aXittwo^^  na(!^2Cnbred  [d.  l.Decb.]  ^aben  ftd)  bte  S^x^ 
ren  t)on  bet  Umoerfttdt/  ndmltd)  Soctor  SaSpar 
Sreugtnger,  SRagtftcr  9}^iUp))u8  ^iiani)^ 
ton,  ber  ?)farr^err  [2Cnton.  SRufa];  fampt  ben  Sur^ 
germei{lem  unb  etHc^en  beS  9?at^8  ju  3ena  mit  ben  ^t^ 
f ongenen  SSiebertdufern  unterrebet ,  uvb  befraget.  ^'e 
^aben  2Cntn)ort  ^tUn  n)te  \)tmi6)  folget. 

i^einl  ftraut^,  bererfle,  faget/  erfepioonmem 
2)orfe  SSperftebt  genannt ,  n^t  n>eit  Don ^anf en^ 
tKntfen  gelegen,  geboren^  ^  eine  SBeil  unter  bem®ra^ 
fen  oon  ^xoox^m^  gemo^net,  unb  fe^  einmal  getauft 
t)on  ememSXenfcl^en/  t)on  ®ott  gefannt/  ^Cleicanber 
genonnt^  mekf^  man  t)or  jweien  Sa^ren  ben£ot)f  |)abe 
jtt  Stonfen^anfen  abgefc^agen*  SBon  ber  Saufe/  bie 
tn  ber  Ainb^eit  gegeben/  bat)on  miffe  er  nicf^te/  ^(t 
<uuA)  nid^tS  hoxwxu 

S)er  anbere/  3obfl9)toIler/bet  SioidEau  in  etnem 
jDorfe/  @4)dnegenannt/  geboreu/  faget/ er  fe^  jegun^ 
ber  oon  (Sott  ^ier  gef&get  2)en  fyat  ber  ob^enannte 
^in^Arautgetatift. 

^anS  9)eipfert)on  AleinenterSborf/  U)ei(anb 
bafelbjl  ein  SStrt^  ober  fRfitter/  faget/  er  fep  getouft 
morben  t)on  mm,  SXe(d)erdtinf  genannt/  ooretli^ 
4^n  Sa^ren.    jDenfelbtgen  9)te(4)ior  9tin{/  mie  Stagt^ 


ftetr  ?>^ilippuS  anjeigt/  ben  ^b  ber  ganbgraf  oon  ^ef^ 
fen  gejfangen  /  etn)ftn  im  S3anern!rieg* 

®ie  fagen  aber  fdmmtli(!()  /  ffe  fepen  gen  SR&nfter 
nie  fommeu/  miffen  meber  ®utS  noc^  SS6feS  ))on  benfet^ 
bigen  ju  fagen. 

9)ta9ifter9>f)iIi))))uS9ReIanc(>ton^atften)ets 
ter  gefragt/  warum  fte  ftd)  alfo  nid)t  aHein  t)on  ber  ?>as 
piflifi^en/  Sut^erifd)en/  SmingUfc^  k.  n)ie  matr  fte 
nennet/  fonbem  auc^  t)on  ber  ganjen  (S^rtften^it  unb  ba* 
alten  .Kird()en/  fo  toeit  man  gur&de  lefen  obcr  ftnben 
famt/  abfonbent/  unb  eine  eigne  @ect  anfat^en  ?  bcnn 
moiXi  nie,  bap  bie  ^ird)e  biefe  ©ect  bcr  aBiebertdufcr  ge? 
^abt  ^abc/  in  einigcr  ^i^orien  ober  G5cfd)id[)t  finbe. 
2)arauf  ^zinii  ^raut^  gcantwortct /  bie  Sauf  ber 
£irct)en/  @]()eftanb/  e^elid)  £eben  unb  aUe  ®acrament/ 
toie  fte  )c|unb  get)aften  werbcn  ^) >  mdrc  adeS  t)om  3^ 
fel  wiber  ®ott  angcfangen»  aSdrcn  felb^  (SEccten.  25aS 
f)aben  bie  anhttn  imeene  ^elfen  befldtigen. 
SBefraget  t)on  ber  Dreifaltigfeit  (Sotteft 
antmorten  fte:  ®ott  ber  SSater  mdffe  in  bcr  3((Imdd)tig:: 
feit/  ber  ®o\)n  in  bcr  ®ercd)ttgfeit  unb  ber  @cifl  in  ber 
®&tfgfeit  erfannt  n^crbcn.  jDergIcid)cn  bcfennen  fte  bte 
cn)ige  @ott^eit  in  S^riflo  fammt  bcr  angcnommenen 
Q)tenfcf)l)eit/  barin  er  gelitten  \)oht,  fagen  nid;t  unrcc|)t 
t)on  beiben  9laturen  tn  S^riflo;  bodj)  fagen  ftC/  fte  fepen 
tA6)t  gela^/  unb  f  6nnen  t>on  bicfen  ^o^en  ^rttf eln  nt(i[)t 
t)iel  rcben  ^). 
SSefragt/   wie  fie  SBergebung  ber  ©unben 

.  erlangteu/ 
3Cnttt)ort:  fte  mfif  ten  bie  SBcrgebung  J)erjlic^  t)crlangen/ 
unb  mfipten  barauf  mit  bcr®ercc^tigfeit  fortfa^reu/  ®ot^ 
teS  SSort  glauben  unb  t>ertrauen/  nnb  S^rifio  fblgen/ 
beS  SBatcrS  SBiHen  tf)un  /  ba  n)dre  SBergebung  ber  ^ixofi 
ben.  la  samma  man  foHt  SBSaf)r^it  unb  Qerec^tigf eit 
fiben*). 
Silrber  befragt/  ob  ben  G^rifien  aOe  ®&ter 

gemein  fepn  follen? 
©arouf  pe  geantwbrtet/  ein  6|)rifl  mfiffe  allet  feinet 
®uter  fret  unb  gelaffen  fte|)en,  feinem  SBruber/  mo  erS 

1)  VerU:  i»icf{f  ic(uiib ac ^altcn kocrbcn,  MdantlioniB 

'inana  adscripta  sunt. 
t)  Sic  Mel.  suamanu  prot  loiffetl  DOtl  (cibctl  SHatttrcH 

in  Gl^tiflo  nic^t  oicl  hu  fagcn,  ctfc^cinct  au4 
au«  i^rcr  TCntwort,  baf  fic  c«  nic^t  oct|tc^cn. 

8)  Iterum  deleta  sunt»  liaud  dubie  a  Melantbone,  yerba  baeci 

unb  ISiiefen  9)Mtippum  famt  bcn  anbcrn  •&ctrcii 
ttoliglic^  ^u.  unbfptac^en:  jDu  fcnnefl  ben  fBas 
tct  ttnb  ben  CSo^n  nic^t,  bu  bifl  cin  «cntet.  2>ar« 
aiif  ibnen  bic  ^crtn  geahtw^rtct:  man  untcrrcbc 
fi<b  frcunbticftttnbGbrifttictfmit  itncn.  bic£)»cr* 
eeit  mirb  mo^t  miffcn,  mae  man  mit  i(»ncn  ^an^ 
betnfott.  Ci  ia,  faflten  fie,  bu  wiafl  bic  ♦Bnbc 
wafc^cn  mie  9itatu6. 


EPISTOliARUM     LIB.   VIL    1$85. 


lOOD 


iKbacf ;  mitt(reilen,  unb  fo  eintt  bie  @tui))Cn  ooQ  (SelbeS 
obei:  (Sfilben  ^ttt,  fo  f &nnt  ec  ni4»t  fagm,  baf  «inei: 
fein  ndre.  £}acu)n  fep  bec  @utec  @eineinf<^a^  oonnds 
t^m,  n>ie  eS  aud)  t>ie  ^Cpoftet  geljalten  ^dtten. 

Item  man  foQ  gac  nid)t  fd)rc6[en ,  benn  e$  eittem 
G^ften  oecbott}enjuf(t)n>6cen/  n>ebec  bei  bem  ^Jimmel 
nod)  ber  iScben. 

5Bon'0bet(ett 
Item  ein  @I)(ifl  bficfe  fefnec  l&becfeit    ®o  finnten  unb 
m6^ten  fte  aud)  f  ein  Stegiment  I)aben  ober  tcagen  /  menn 
ffe  glet^)  eine  ISommun  ^dtten;  benn  fte  mdcen  aHe 
Sriibec. 

S$on  bem  @accament  bec'2aufe 
fagen  fte  bec  SivbtK  ^aufe  fe^  nid)t  befoI)Ien,  unb  mec^^ 
ben  dle  ^inbec  fetig/  fi^  f^^en  bec  S^ciften,  ^'0>m  obec 
STilicten.  @ott  fet)  nfc^t  ein  fpld)ec  ®ott,  bec  ein  £inb: 
lein  um  ein  tDentg  S^affetg  miOen  iHcbamme;  benn  aHe 
fetne  ®cfd)ipf  fe^en  gat.  Unb  oecldugnen  in  bm  SAxt' 
bem  bie  &:bfunbe/  benn  fie  ^dtten  ni<^t ,  fagen  fie,  bo^ 
nin  getoiUigt/  fonbem  roenn.bec  3Xenfi:^  ttmd^\€,,w^ 
in  bie  @unbe  niUige/  alfibatfn  fKtbe  bie  @cbfdnbc  ecfi 
«caft. 

£)acauf  faget  S)Iagifiei:  $  ^  i  I  i  )>  p  ud  unb  bi^  anbecn 
^ccn:  £)a&ib  faget/  id)  bin.in  Siinben  empfangenic. 
Item  ^aufuS:  mic  neuben  aQe  £inbec  beS  3ocnS  gebo: 
ten.  JDarauf  fte  geantrooctet:  ffe  motlen  nid)t  einen 
^Cft-  um  afle  ©<^cift  gebeu/  bie  ip  becJBSelt  roivt,  unb 
aQegicten  bo^  al6batb®d)nft:  ba3  ^immelreicf)  mdre 
bec  £inbeC/  unb  bie  Srbfdnbe  mdce  im  Sleifcf)/  bag 
tdme  nid)t  in  ^immet/  benn  Sleifd)  unb  S31ut  f^nnten 
hai  ^immetreicf)  nii^t  ecertHq.  Item  jum  S3efc^Iiep/ 
roec  getauft  fotl  metben/  ber  mixfte  BotI)in  gtauben. 

iDacauf  fic  fiuf  baft  ^at  )u  Seffecung  «ecma^nt 
iDOcben.  Unb  ireit  biefe  9lei5c  lange  gerodi)cet,  ^ai  man 
auf  einen  anbecn  jSag  roeitei:  mit- if^nen  ju  ^nbeln  Dot: 
genomihen. 

^tlaciuS^egfi^/ bec  Diecte,  ifi  um  ©angec^ 
^ufeu  ba^eim,  faget/  ec  fep  neulic^  ju  btefet  ®efeafct)aft 
lommen,  unb  \)ab  fici)  nod)  nid)t  taufen  loffen,  begc^c 
Untetci(i)ti  ^ab  er  gtitct/  roiU  er  fi(^  gern  weffcn  taf= 
fen  -,  bitt  oudj  um  ®nabe  unb  SSecjei^ung.  Dacouf  ifl 
ec  Don  ben  anbecn  abgefbnbett  roocben. 

Iiem,  fie  I)el)drren  Furj  bacauf/  bap  niemanb, 
bennfie/  bie  ©djti^  Bet|le()e. 

9Aonbtag6  9ticoIai  [d.  6.  Decb.}  anno  95.  ^ben  bie 

otibenaitnten  ^ma  obccmatS  mit  benSSiebectdufent  eine 

Untercebe  8ef)obf/   angefangen  um  rinfl  nod)  SRittage, 

unb  t)at  gerod^ret  btS  um  viet  U^r. 


Scftlf^  ^t  bet  oc^tboce  unb  ^o4)gelatte  SKo^^tt 
^^ilippn^  SRelan^ton  bie  armea  £eut  ouf^  tcen:. 
It(^fle»ecmal)nt/  t>on  i^rem  3rrtl)um  abjuf2et)«t/  tmb 
einen  jebm  in  fonbec^eit  oocgenommen/  unb  ^  i^ua 
barauf  Dorge^olten,  roie  fte  am  ttdd)flen  gefagt  i)dtt(it, 
bte  ^inbet  ^dtten  ni(!)t  iSunbe. ,  J&oS  rodre  roibec  bit 
€d)cift/  bie  ba  faget,  ba^  t>on  eineS  SXenfc^en  @ijnbt 
roegcn  aCe  a)fenfd)en  ®unbet  nocben  ndren.  Item, 
bap  nir  alte  £inbec  befi  3ocnS  geboren  roiirbffi. 

Sacauf  ^ein^  ficautf)/  ber  erfte,  geantnwr 
tet:  ti  mfiptm  aH^ie  bie  Sinbet  beS  Unoerflonbed  t»i' 
notnmen  xonbtn,  bie  tm  Unoerflanb  blitbtn,  unb  ba£ 
g6ttlic^e  ffiort  nt^t  oetneffmen  rooUten,  bie  JCinbec  bt» 
UnglaubtnS,  bie  ju  bec  @c[euc^tung  md)t  f ommen ;  be 
ftel)e  barauf ,  baf  bie  ^inber  in  bie  ®dnbe  noc^  niiit  gC' 
niilfget/  unb  ob  fte  gleid)  @iinbe  ^aben,  fo  f^K^  ftt 
it)nen  boc^  nicfjt,  benn  fie  verfltf)ffl  nic^t ,  toai  b6fe  oba 
guf  fei). 

QSagifler  9)^iti}>pn$  fraget,  ob  bie  ^nber  ani^ 
bnc(i() 6I)ctflum  mdffm  fetig  netbtn?  3(nttiwttet  .^ein^ 
iCrautI)t  ja.  SJatouf  fagt  9lag.  9^itI|>|>>iS:  irenn 
fie  (eine  @iinbe  ^abm,  fo  b&tfm  fteSbi^if^  Setben  ni(f)f; 
unb  fotbett  @d)tift  iwn  i^.  SDotauf  er  gcantwoctet: 
eS  flet)e  in  feinem  <&erjen  gefd)riebra/  roie  eS  i^  bemi 
@ott  getemt  I)abe ;  bec  Sleufet  f 6nne  aad)  fd)reiben. 

9Rag.  $(}iIippuS  fcaget  i^,  ob  ec  ou4>  bift 
Sfleigung  bei  fid)  fi^t^Iet,  unb  ob  biefelbfgen  au^  ®i!lnbt 
rodten?  S^arju  faget  et:  \a.  9^ti)>}>uS  SK.:  bitft 
B<i)XOttd)ii)dt  nttbeje  mit  mi  gtboten,  unb  frp  in  bes 
Sinbecn;  borauf  ecgeantroottet:  er  n>otIe  e$  fo  tief  ntt^ 
fu(f)en. 

iBon  bet  &berleit 
neitec  befcagt,  fagt  ec,  bap  ec  bei  ficf)  befinb«/  baf  Q^ 
^S  bie  ©eiaen  aUe  ^aU  ftei  gemac^t   S&^nn  abec  feiu 
£)betfcit/  untec  becec  genobnet/  it)u  fy&tXt  bei  feincB 
®Iauben  bleiben  taffen,  fo  noKt  er  gegcben  itabm,  iwl 
man  geforbert  [)dt.te.    ^Cbec  numalfi  [nunnufitr]  b&rfe  n 
feinec  £ibecfcit.    iDod)  et  unb  fcine  ifirilbjtc  tno^  {tit 
nem  {ein.!lSerotffen,  bie  untec  ben  ^erm  rao^nciL    St 
bucfe  teincS  ^tcn ;  ec  ^abe  einm^ccn/  beniwOcer 
btl)attrn ,  @i>tt  aUein.    @o  f  dnne  et  bci  flc^  atti^  m^ 
finbm,  ba^  cc  obcr  feine  S3ciibec  tdnnten  obet  n^tei 
im  9icgiment  fe^n.    Bec  abtc  fm  Stegtment  tec^t  tfitit 
mit  ®traf  btt  ^^fen,  ben  nolle  cc  nid)t  oerbctmmtiL    , 
Siarauf  iff  it)m  bieiS^rift  oorgeMtm,  onfwettet  er:    ; 
ec  noQe  oon  feinm  3(ttifeln  ni(f)t  abftc^ctt  twnn  man    | 
glei(^  taufenb  3al)t  mit  ifyax  f)anbele.    9tan  mot^  iat    j 
aUcn  X)ingen  3Cbg6ttttei/  man  [afft  ft^  ^erre  bci^    ' 
jie^  bie  SSatett  vot  ben  Smten  abt,  unb  gt^rct  bot^ 


1001 


EPISTOLARUM     LIB,  VIL    1555. 


1002 


bte  e^re  @ott  aHfeine.  8Kadiflec  |>^i(i^p  tdbtet  mtt 
feinet  tobten  @^ttft  mt\)x  Seute,  benn  ode  ^enfer. 
®(|)fiep(id|)  faget  et/  er  n)o(Ie  duf  er(i(i)  gerne  geben  @e^ 
f(^op/  unb  waS  man  Don  i1)m  forbere,  menn  man  i()n 
aOein  bietbin  (iep. 

De  iure  iur.nndo. 

2)a  antwortet  er:  ein  G^riji  foU  nic^t  \6)to6ven,  unb  ob 
®t.  ^au(u§  g(eic^  gef(^n)oren  /  ^be  er  fo(d)S  au8  ®e< 
bre(^li^f eit  get^an.  Unb  a($  i^m  ber^dben  auci)  ®d)rift 
Dorge^a^ten  /  antn>ortet  er:  ed  fep  nid)t  a((e8  red()t/  maS 
bie  ^rift  fage«  Itcm,  bie  @(f)rift  n^eife  dUm  ben 
SESeg/  man  muffe  aber  fitrber  gel)em  Item  t)om  ®acra^ 
ment  be§  SeibeS  unb  SBiuteS  6()rifti  fagt  er:  man  ^abe 
mi  ber  Signr  bedS5rob8  eine  (auter  2Cbgi6tterei  gema^t. 

(£r  ifi  befragt  n>orben ;  ob  baS  alte  unb  neue  Zt^ 
ilament®otte8SSort  fe^,  n)ie  baS  in  bie  S3u(i()er  gef4)rie^ 
ben?  S)arauf  feine  2Cntn>ort:  er  ^a(t8  baf &r  ^  n>a6au8 
bem  ®eifl  gef(^rieben  fet),  ba8  fep  ®otte8  Sfiort^  ^at 
bO(|)  {e|(i(()  Sa  gefagt  SBefraget;  ob  er  au(^  bemmuffe 
ge^orfam  fepn ,  ober  ©e^orfam  }u  (eiflen  fc^uibig?  fagt 
So.  Item :  ob  man  etxoa&  bamiber  t^un  bfirfe  ?  fagt  er 
91  e  i  m  ^enoieber  f agten  bie  4>erren :  bie  @^rift  faget^ 
n)ir  foOen  aQe  untertban  fepn  ni(^t  t)onn)egen  in^uxd^t, 
fonbem  ani)  vm  be8  ®  en)iften8  n)i((en,  antn>ortet  ^  e  i  n  j 
£r  a  u  t  ][) :  mnn  i^m  bie  iDbeif  eit  n>iU  ben  ®(auben  ml^ 
meB;  fo  foQ  er  ni(|)t  ge^orfam  fepn;  bie  lDber{eit  ^ah 
Hfm  iit.fein  ©en^iffen  gegriffen/  barum  fep  er  numa(8 
in  bie  d^rifl(i(^e  ^rei^eit  {ommen ;  unb  niemanbS  me^r 
itntert]|)an  benn  ®ott. 

Sft  meiter  gefragt  n>orben 

n>arum  er  unb  feine  ®ect  in  SSinfe(n  prebigen  unb  nid^t 
dfentiii^  auf  bie  ^anjei  ober  Dor  bie  Seute  trdten  ?  Hnt^ 
tDort:  ba8  gdtt(i(^e  SBort  fep  oerfo(gt  auf8  S^i6)^t,  unb 
birfen  ni(^t  t>rebigen  i  barum  mAffen  fte  jufammen  {om^ 
nien;  ba8  t^dten  fte  i^entlid)  unb  ni6)t  l^eimiidj).  Unb 
biefoeil  i^nen  ba8  23ort  ju  t>rebigen^)>er^opft  unb  t>er« 
^tiibert  murbe;  n>pUtman  i^nen  bar ju  n^e^ren ,  baPfte 
au^  ni(i^t  iS^dter  beS  SSort8  fepn  foUten.  ^efraget;  mer 
i^n  bo(^  ju  prebi^en  berufen?  ^ntmort :  er  feJD  t>on®ott 
bentfen  bur(j()  Srlenntnip  feine8  SSort8  unb  bitrfe  feiner 
SDberfeit  bargu ;  fonbem  S3en>iatgung  feiner  S3rfiber/  unb 
berer;  bie  ba8  SBBort  anne^mem 

SSom  S^eflanbe 

befraget :  fo  er  ein  ^cib  i)ahe,  bie  ni(i()t  feine8  ®(auben8 
fep ;  ob  er8  au^  fur  eine  @^e  })oite  ?  3(ntn>ort :  mann 
fte  im  SBort  ni(^t  einig  fepeu;  fo  fep  feine  (S^e  me^r 
in)if(|)en  il)ntn ;  aber  er  rnoQt  eine  3eit  mit  i^r  ®ebtt(t 

MlLAVTR.    OfKR.      YoL.    II. 


tra^en  /  unb  ®ott  f ur  fte  bitten ,  ob  fte  ft(^  a\x6)  jum 
SBort  begeben  roioUt 

S!)m  ifl  ^ierauf  .@t  ?>au(u8  @|)ru(^  1  Cor.  7. 
t)orge|)a(ten:  fo  e8  bem  ung^dubigen  SSetbe  gefdUt  bei 
bem  aXonne  ju  too^neu;  fo  foU  er  fi^  ni(^t  f(f)eiben. 
2Cber  ift  auf  fetnem  SSor^aben  be^axxt)  unb  (f)at)  ba6 
SESort  gefaUen  ba^ingebeutet/  n>enn  fie  an  be8  fStan^ 
ne8  ©(auben  einen  ©efaUen  f)abe,  unb  mtt  berBeit  au^ 
|)er3uf ommen  n^oUe  ii{  feinen  ©(auben. 

Sobfl9)t6Uer  be^arret  aud)  auf  aUem  fetnen  ^Sox^ 
nel)men;  unbfaget/  er  f dnne  n>eber  f4)reiben  no^  (efen. 
S)ann  toa8  ibm  @ott  in8  ^erj  3ef(i)rieben,  bef  fep  er 
t>on  einem  ^en\6)en,  oon  ©ott  gefanbt/  unterrid^tet, 
unb  ^ab  baxnad)  ®ott  Qebefl)en,  ber  ^be  e8  i|)m  in8 
S^exi  gegebem  S3(eibet  auf  bem ,  bap  bie  .Sltnber  ber 
sEaufe  nidf)t  beburfen.  Item  er  b&rfe  feiner  iDberfeit. 
68  f  6nne  bie  iDberf eit  nitl^t  gdttli(i)  fepm  @o  ge^en  fie 
bie  jenigeu;  bie  braupen  fepn/  ni4)t8  an«  Unfem  6^ 
fianb  ^eift  er  einen  4)nrenfianb  n>iber@ott;  mit  Sref^ 
fen  unb  @aufen  angef angen.  ®a^t ,  er  ^obe  au(i)  ein 
SSeib  in  feinem  (Siauben  getauft/  unb  je^unber  mit  Qt* 
fangeu/  bie  ^eijpt  er  feine  @(i)n>efier«  SBBann  i^m  aber 
fein  SSeib  im  ©(auben  n\6)t  fo(gen  n>ont;  fo  n>dre  fte 
nimmer  fein  SSSeib ;  n>dr  aud^)  an  fte  ni(^t  gebunben  un^ 
Qea^tet  ®t.  9au(u8  Se^re;  unb  n>iU  ft(^  auf  btefen  Tix^ 
titel  jerreipen  (affen. 

Item,  er  fagt  and),  er  g(aube  n\d)t  an  unfem 
aSrobs^i&errQOtt*). 

.^anS  |)eupfer;  ber  britte,  befle^et  an^bat^ 
auf,  unb  ifi  furber  befragt;  n>ei(  er  a^^te,  bap  bie  £in« 
ber  f eine  @unbe  l^aben ;  ob  benn  au(i)  6b^ifitt8  fur  fte 
gefiorben  fep  ?  barauf  n>oUt  er  ni4)t8  antmorten. 

SSon  ber  JDberteit  (ift)  feine  2Cntn)ort:  er  fep  in 
feinem  2Cmt5  er  n>oUe  au(()  in  feinem  fepnj  bie  dtad)t 
fe^  ®otte8;  unb  fonften  niemanb  befobien.  Unter  ben 
S^riflen  fep  f ein  ^ieb  itod^)  9R6rber/  barum  btirfen  fte 
feiner  iDberfeit;  unb  aUegirt  bie  @(()rift:  xit^tet  xoai 
unter  end)  i^,  n>a8  ge^en  en6)  bie  an,  bie  brauflen  ffnb? 
S3ef(^(eupt:  tper  ein  £)ieb  ober  9)l6rber  fep;  ber  n^erbe 
feinen  Sti^ter  n>ol^(  ftnben. 

S3efraget;  ob  exand)  einSSeib  ^be?  fagt  (er): 
ja.  Item,  ob  fte  feine8  ®(auben8  fep?  2Cntn>ort:  ®ott 
meip  e8;  t>eri)off;  i^r  ^erj  fie^e  ou^  gu  ®ott. 

Item ,  n>enn  ba8  SSSeib  bem  SRanne  ni^t  im®(au^ 
ben  fo(ge  ober  feine8  ®(auben8  fep;  fo  fe^  f eine  Q^e  me\)x 
iXoi\6)en  i\)nen,  Unne  aud^)  n\6)t  giauben;  bap  eine  &)e 
fep.  (So  fep  unfer  S^fianb  atK^  feine  (S^e,  n>erbe  mit 
Sreffen  unb  @aufen  angefangen. 

4)  Tidel.  in  coena  tacra. 

€4 


lOOS 


EPISTDLARUM    LIB.  m    1585. 


1004 


Item,  be{(t)lni0tf<^  trogig:  miv 
Icin  3Rmf^  fott  i^n  ni^t  ont^etS  twiftn. 


I  i^m  foge, 


(1.  Decb.) 


De  Anabaptistis. 


SBecjeidjni^  von  ben  SSiebertdufern;  fo  ju 

3ena  gefangen  fi|en.  (ann.  1535.) 
3°  3«ia  finb  im  (Sef&ngnip  brei  SBtebettdtifer  mit  Uofi 
nen^einj  Jiraut/  3o{l  Sl^batcunb^anS  ^eif: 
ler  vott  JileineutetSborf.  SKit  biefen  ift  einer  eingejogen 
9lamen$  ^itariuS^egf^)/  ber  roo^t  etma  M€Sans 
gec^ufen,  unb  ifi  neulit^  ju  biefen  Slottengeiflem  !om: 
men,  abec  nod)  nid)t  getouft.  @r  fc^  anc^,  er  moQe 
gecttbavon  abjlel)en,  unb  fi($  mttenoeifen  lafen ,  benn 
cc  an  iDrten  gerao^nef,  ba  man  boS  &}angelinm  nii^ 
inxbige,  bannn  et  ftinenUnterrit^t  gel^abt/  unb  ^abe 
p^  nic^t  geroipt  ju  ^ten  »oc  biefec  nnre^jtn»  ffiiAet» 
tduferferte.  Unb  ift  Bwfjr ,  biefec  Hilarius  meif  »e« 
nig  oonedrifiticl^tcet^,  baf  ni^t  fflunbee  iff,  bag 
ec  fid)  Ijot  Oftfu^ttn  lafftn. 

i]iul}aben  D.  €aS|)ar  Sruciger,  bec^^ig^ 
aQf}te  '),  unb  SSas.  ¥^{li^t>u5  mit  gebo^rten  fflie^ 
bertdufecn  fleipige  Untercebe  gefjabt}  jnKen  Xage  ^tdKn 
fie  ge^agt  »on  bcn  «ome^mften  3(rttfe(n  ber  ^ciflli^jen 
Sa^t.  Unb  toiemoi)!  ftc.  aI6  nnsela^rte  Stute  t>on  sielen 
Xrtifeln  nidjt  ft^c  guten  Beri^t  fljon,  ^ben  nrir  fte 
gItid)n}of)I  nidjt  moSen  in  anbera  fubttfen  ^Ccttfeln  ge^ 
fd^tlid)  eramittiren ,  obec  jibtteilen,  fonbtctt  Ijaben  bie 
gcoben  ^cfitel  oocgenotmnen,  bacauf  befonbtcS  i^re 
neue  @ecte  unb  .^iligfeit  gegrilnbet  ift  JCenn  fo  ber 
8CicI)tec  fpte^n  foH,  ift  gut,  \><x^  man  eigent[id|)  nnb 
gcihtblid)  mei^,  »aS  i^e t>ome^mfien  ^ncteftnb,  mel: 
i^t  i^ntn  nid)f  mit  ®e^  aufgelegt  roetbtn ,  fonbera 
baf  fie  im  <Scunbe  nnb  etitfHt^  alfo  ^alttn.  Item,  btefe 
i^ce  JCrtifel  finb  au^iiljcifi:^,  bero^alben  bera  Wid)tec 
au4)  bef  Iti^er  bacubec  ju  fptec^en.  3(uc^  ^aben  wic 
«ei^offt,  fie  foHten  in  ben  gcoben  2CttiftIn  fic^  Ijabtn 
mtifen  laffirR.  9iun  benf)en  biebcei:  ^cinj  £caut, 
Soft  StuIIec  unb  ^anS  ^eff  fec  auf  biefenXctifeln. 
SSon  bec  S^aufe. 
1)  3n  JCinbcctt  fc^  ni^  @6nbc,  Hvm  bcbihfen  fw 
bec  Soufc  nic^c. 

1)  l«n«e,  Jalon&u  Uuta. 


2)  Tk  ange^onic  ^iijmv^^t  ^  nfcf)t  <Sftnbe}  «bti 
bann,  fo  ein  9tenf<l}  in  oecnfin^igni  So^ccn  miatgi  ] 
tn  fol^ie  ®4)macf)^eit,  fci)  ecfl  ®j!inbe  am  9tn/^fy% 

9)  SSecbammen  alfo  gat  nnb  gan;  bfe  Xtnbectaufe. 

4)  @iefagen,  aQe^inbtc,  aud) btt Siicf cn ,  Subeiif 
.^eiben  etc. ,  mecben  juglet^  felig  o^e  3auf ;  bein 
moft  ®ott  gefd)ai|fen  ^abe,  baftfe))gut. 

S5on  n>eltlt^em  9{eginient. 

1)  Gitt  S^rifi  f6nne  nic^t  £)beiJeit,  g&rft  ober8teg(« 
fepn,  bec  mtt  bem  ®d)mttt  flrafete. 

2)  @t)rifinifoQenfetne!Dbetfeit  I)aben,  bcnnbiciDi» 
ner  be&  ffloctS. 

8)  Sin  €^rifi  foll  ni^  €tbe  f^m6c(hv 

4)  ISin  (S^tlfl  fbH  nid)t  Stgenefl  ^aben,  fonbcro,  M 
man  cinc  fBcilibecfd^aft  ^at,  ftine  @utec  in  gemtinn 
Oebcau^geben,  lofe  bie  3())opeI  eine  ©emeinf^wft 
ge^olten,  baoon  gefi^rteben  ^ef^et  in  bec  31pofltI  9» 
fd)icf)t,  unb  bop  foIcf)C  Semeinfc^afc  voan6tt}en  fep. 

5)  Bmif^KR  bec  gldubigen^tfon  unb  ber  nngUubigfi 
f ann  f eine  Sf)e  fevn.  l)«um  fo  cin  !&}tebcct&afec  cti 
e^elic^  SSeib  ^t,  bte  bec  3aiebertdiifer.@ecfe  ni^t 
atme^en  mill,  unb  barwibec  ifl,  mag  bcc  !83icbet« 
tdufec  fie  vcclaffen,  unb  eine  attbtce  ne^men.  ISc 
finiie  au^  tetn  e|Klid;>  ^i"»  ("i  t^c  ^obm^  foabcnt 
biefc  SSei»of)miBg  fe^  ;|>uceret. 

2Bfc  ^abm  mit  Sliif  i^re  aXeinutig  «nb  Oemi^ 
etfocfii)t,  ba^  ttic  gcAnblic^  unb  sr»ifIi^n>ii^ten,-oi 
fie  btefe  gemelbte  Vrttfel  ccnfhic^  unb  im  Ocunbe  alf» 
j)alten,  unb  ^nben,  baf  biefeS  eigent(i4>  anb  scmi^ 
i^t  @em&ft)  ift.  S)agegen  ()aben  »ic  t^ncn  bie  H- 
®4rip  unb  Unteccic^t  nad)  aflet  9Iot^butfC  angejeigt 
®ic  fagen  abet,  man  muf  bie  ®d)ri^  geiftltc^  wcfte' 
I)ettic,  unb  ftnb  idmmerli^  oeriraet,  fc^tltcn  nnb  fv> 
ben  fefjc,  fte^en  doII  3om  unb  ^^.  SBtr  ^ben  fw 
^reunblic^  unb  cfjrifHicf)  gebet^  wi>  Mcma^net,  ftcf»S' 
tenft^)  lorifen  laffen,  follttn  bo^f  bte  ®|>cac^e,  fomtc 
i^nen  angejeigt  I)abttt,  bttracfiteH;  mit  bec  3eit  roiiit)e 
fie  ®ott  ecleuci)ten ,  fb  fte  frin  SSwt  t(Oc  ft^  ne^men  rab 
mtt  gWJ  bebenfen  mikrben.  3fbcc  pe  fagm,  ^c  moDtn 
bei  bemientgen  bteiben,  baS  fte  ®ott  gele^cet  ^abe. 

3cf)  ^be  aud)  ooc,  no^  raettec  mit  i^ncn  j»  Tcben, 
unb  i^nen  auf  feben  XrtiEcI  bie  natm  ®ptu^t  wrgof 
f4)reitien,  bof  fie  btefelbigen  btfra^ttctt  *). 

Philippiis  Melan.  *) 


Z)  LegituT  ib!d.    p,  34.  lenlnilja  iudicDin  ^ubTieiii  nnJ  voll- 
■ogea  «nfHillwoclt  Bich(^BV«r*iaDiiPinli  ^tJ,  [ui.}  159^i 

S|ua  hi  niiferi  tt  f*ii>liei,   quie  opinioncs^  aHM  duertrc  b^ 
Dcrunti    luoiiii  poena  adfccli  lunt. 
t)  UltinMe  Jiltene  pcrieniut. 


N0.1S71. 
GuiL 


EPISTOLARUM     LIB.  VIL    158^ 


1006 


2.Decb. 


ad  lo.  Fridericum. 


f  Ez  autograplio  Bellaii  in  Tabal.  Vinar.  Reg.  U.    fol.  97. 
no.  4C. 

Mei^erendissimis  f  lUustriss.^  generosisj  magni- 

ficis el  spectabilibus  inclytae  Germaniae  or^ 

dinibus  in  oppido  Smalkald  congrega-- 

tiSj  dominis  suis  semper  observandis» 

Reverendissimi,  Illustriss.,  generosi,  magnifici 
et  spectabiles  domini,  domini  mihi  semper  obser- 
vandi.  Quum  intellexisset  cfaristianissimus  Rex, 
dominus  roeus,  conventum  a  vobis  celebrari  in 
oppidb  Smaikald  de  magnis  et  arduis  rebus,  et 
non  parum  ad  publicamChristianae  reipublicae  pa- 
cem  et  tranquillitatem  spectantibus ,  cuius  semper 
ex  animo  fuit  studiosissimus ,  ad  eundem  me  con- 
ventum  dimisit  cum  litcris  ad  singulos  amplissimae 
veslxae  societatis  ordines ,  et  mandatis  ad  univer- 
sos  amplissimis,  quae  ut  priusquam  dissolvatur 
conventus  intelligatis  magnopere  interesse  puto. 
Itaque  quum  hic  a  Q.  FP^alleio ,  viro  clarissimo, 
intdlexerim ,  futurum  hunc  vestrnm  conventum 
dierum  duntaxat  sex  aut  septem,  significandum 
▼obis  advehtum  meum  duxi ,  vosqoe  etiam  atque 
eUam  obsecrandos ,  comitia  ut  in  aliquot  dies  pro- 
trahatis,  dum  ego  et  fValleius  ad  vos  propera- 
nms. 

Reverendissimi,  Illustriss.,  generosi,  magni- 
fici  et  spectabiles  domini,  domini  mihi  semper  ob- 
servandi,  Deus  opt.  max.  fortunas  et  dignitates 
aingulorum  etuniversorum  tueatur  atque  etiam  au- 
geat.  Ex  Walleii  aedibus  in  finibus  Lotharingiae^ 
die  II.  decembris  M.  D.  XXXV.  Raptim. 

Amplissimae  ac  sanctae  societatis  vestrae 
studiosissimus  et  ad  humillima  omnia 
obsequia  paratissimus 

Gulielmus  Bellaius 
Langius. 


No.  1872. 


6«  Deob. 


Mart.  Luthero. 


t  E  co4.  Mebn.  III.  p.  94  b. 

Doct.  Martino  Luthero. 

Feliciter  confecta  es&^  negotia  Principis  cum  Rege 
Ferdinando  speramus.     Nam  Franciscus  in  po- 


strcmis  literis  scripsit  laetiora.  Scripsit  eadem 
Princeps  ad  Pbntanurn.  Yidi  autem  Fabri  syco- 
phantias;  sed  audiam  exJPra/i(;i!^o^;  hodicenim 
speramus  adventum  principis.  Antonius  Anglus 
huc  venit ,  sed  nondum  salntavi  eum.  lam  enim 
redeo  ex  Anabaptistarum  examine*  Disputavimus 
de  quinque  articulis.  Sentiunt  enim  nullum  in 
infantibus  peccatum  esse;  non  licere  christianis  ge- 
rere  magistratum,  aut  iosiurandum  dare;  affir- 
mant  rerum  communionem;  negant  coniugiura 
esse  inter  Anabaptistam  et  Non  -  Anabaptistam. 
Haec  crassa  expuli ,  ut  coargui  possent.  Bene  va- 
le.  Salutem  dices  meis  verbis  honestissimae  con- 
iugi  tuae,  D.  lonae^  D.  Pomerano.  lenae  die 
Niccdai  15S$. 

lonae  scribam  proxime  de  negotio  Antonii 
Musae, 

No.  1878.  (h.  t.) 

Jo.  Marcello. 

f  Ei  apographo  in  cod.  Monac  88.  no.  IV.  p.  S44b. 

JDoctrina  et  virtute praestardi ^  JD.  MarcellOf 

amico  suo  cariss» 

S«  D.  Etsi  conscius  mihi  sum  imbecillitatis  roeae, 
meque  agnosco  roulto  verius  bn^io/ia  esse  quam 
erat  Paulus,  tamen,  angi  cnra  me  salutis  Ecclesiae 
et  harum  politiarum,  constare  opinor.  Et  hoc 
anno  non  solom  minantur  nobis  eclipses»  sed 
etiam  jiolvnQayfioavyai  variae  nostromm**).  Con- 
iungamus  ergo  vota »  et  precemur ,  ut  Deus  aeter- 
nus  pater  Domini  nostri  L  G  faciat ,  ut  et  hic  ve-  . 
niens  annus  faustns  et  foelix  sit  Ecdesiis  Christi, 
et  earum  hospitiis,  ethis  nostrb  Academiolis,  in 
quibus  sonat  vox  omniom  honestarum  artium  et 
doctrinae  coelestis.  Tibi  etiam  et  tuae  domesti- 
caeEccIesiae  annum  faustum  etfoelicem  opto.  Pro 
xenio  tibi  gratias  ago,  sednoUem  tam  splendidum 
munus  a  te  mitti,  teque  malim  habere  tuae  oeco- 
nomiae  rationem.  Quod  vero  de  meis  lucubra- 
tionibus  scribis,  iudicii  testimonium  esse  statuo; 
certe  res  pias  et  necessarias  volui  proponere.  Nec 
lividomm  iudicia  moror,  sed  illud  Calimachi  eis 
dicamus:  bds/ifo/iog  %Va  6  (pS-^ffog  ev&a  rioiro***). 


*)  Excidute  hic  qaaedam  Tidentur.    Frandscna  est  Fr.  Bur- 

chardy  Yinariensis. 
4^  Pro  nosirorum  emendaTit  aliquis ,   sed  inepte,  asirorum, 
**^  Videtur  a  Melanthone  icripta  anno  1555.  lenae,  ineunt 

mense  Decb. 

64  • 


EPl^TOLARUM    LIB.   VIL    1535. 


1007 

No:  tS74.  6.  Dech. 

lo.  Fridericus  ad  Lutfierum. 

t  £i  TabuUr.  Vioar.  R«g.  a  foL  99.  no.  42. 

(3(n  D.  SWattin  2ut£)er.) 
SotwnnS  gtiebrii^  w. 
Unfem  @tu@  juoor.  @ljtn>6tbi3er  unb  ()o(I)g(Ia!}tt(t, 
(iebet,3Cnbd(^tiger,  9tac^bem  JC^nigl.  SS&rbe  ju  @ngeU 
lanb  je^o  it^re  S3otbf<i)aften  gu  un£  gefanbt,  n>e(d)e  aud) 
Dot  nenigen  SAigen  gu  @tfuct  anlommen,  bie  ntt  futber 
ju  unS  gen  ^eimot  befdjieben/  ®a^en  tjolben,  bic  it)t 
o^ne  Rmeifel  uon  Doctot  3Cntoni  o,  bet  numne^t  eine 
3eit(ang  gu  SBittenbetg  gewell,  wtnommen,  unb  mies 
mo^(  eg  auf  bem  geflanben ,  bafi  gebacf)te  S$otf)fd)aften 
ju  SBSittenberg  ev^liH)  ^abcn  anfommen  unb  mit  @ud) 
unb  anbetn  unfetn  2:f)eo(ogen  btvii^xtev  ®ac!]ett  I)a(ben, 
batum  ^ii  al!gefettigt,  Unterrebe  boltenfbQen;  meit  eS 
abet  nit  befd)ef)en,  unb  fie  unfer  Stabt  Sena,  bef  DrtS 
biefi>c  3eit  SSagifler  ^^Hippii&  3Reland)t^on  unb 
unfere  Univerfttdt  iil,  fo  nal)en  !dnnen;  gu  bem  beben:' 
len  mir,  ba^  folc^e  Untetrebe  biefer  3eit  an  leinem  ptt 
beffer  unb  bequemet ,  unb  juv^rberft  mei[  mir  bei  ber 
4)anb,  alS  gu  Sena  votgenommen  metben  mag:  fo  ifl 
bemnad)  unfer  gndbigefl  ^egef)ten,  jf)r  moKet  eucf)  f6f* 
berdd)  erbeben  unb  gen  2!ena  oerfftgen,  unb  neben  SBtaQ. 
Vifiiippo  unb  anbecn  unfetn  Sl^cologen  obgemelbtct 
Sot^ftI)aften  Untercebe  gemdrt^  feijn  ♦).  @o  ^abtn 
roir  aucf)  33octot  3(ntoniu8  ingteic^en  ju  betfelben  Un« 
tettebe.gen  Sena  erforbett,  t^un  aud)  bietbei  unferm 
2anb»oigt  ju  ®ad)fcn,  ^«nfen  9Retfd)en,  fc^tei- 
ben,  »ucf)  gu  folc^  t!tn\e  SSagen  unb  ^fecbe,  aud)  3c^< 
tung  gu  ecrorbnen,  bamit  ibt  of)ne  aJccbinbctung  »on 
©totten  (ommen  m6get.  33em  merbrt  if)r  «nfem  SSrief 
rooljl  ju  uberantmorten  laffen  TOtffen ,  unb  tf)ut  unS  ba^ 
ton  gu  gefaDen.  Datain  oufn  ©djneebecge  3)lcntag| 
Nicolai  1595. 


lOM 


Proficiscitur  M elanthon  tn  Conven- 

ttim  Schmalcaidicum^  unde   exeunle 

anno  rediit  lenam.) 


'  No.  1375. 


Actacum  legati»  Anglicis^ 

Ei  aulogrnpbo  Fnnciici  Burcfaardi  in  Taliul.  Vin 
H.  fol.  99.  no.  42.    ' 


*)  Lutherui  non  renil,  led  IfRali  R<Jii  Ancliic  iininl  cum 
Principi  Eleclore  et  Melanlhone  ScbmalEaldidn  profecli 
lunt  aJ  con\ealuin. 


(Narratio  de  eo ,  quid  hgati  rtgis  Anglktt  cum 
Pbntano  et  Fr,  Burchardo  Smalcaldiae  egerint, 
scripta  a  Fr.  Burchardo,  ut  Duci  Sax.  Pr. 
Electori  traderetur.) 
^finiglic^ec  SBfitbe  3U  Gngtonb  SBot^f^fften  ^ot  bera 
^ectn  (Sanjler  unb  Doct.  S3rudett,  unb  IVlagislco 
Francisco  in  elnem  ()eimlicl)en  unb  fceunblic^en  ®fr 
f))tdd}  biefc  QHelnung  nnb  3fcti(el  ungefdf)rltcl>  angl^igt, 
unferm  gndbigflen  ^ecm  fetnct  Dorjuttogen. 

@tfllit^,  na(I)bem  fte  oermetEt  unb  gemip  roi< 
ren,  bop  i^r^err,  bec^inigju  ISnglanb,  bcm  6000; 
gelio  unb  ®DtteS  ©ort  »on  .^erjem  geneigt,  a(f)ten  fic 
^v  gut,  bequem  unb  n6tf)ig,  bamit  JCdnigl.  SQurtK 
gtiiiiblii^  unb  eigent(icf)  beti4)tet,  ber  !Religion  I>o(ben, 
bap  Don  G^ur  =  unb  i^utpen ,  ouci)  onbern  ^tdnben  bn 
cf)ti(ilid)en  SBcrroonbtnif  cine  et)rli(^e  unb  flattfidje  Sot|)* 
fdjoft  unb  mit  ber  cin  »ortreffIic()  geleticter  iKonn  jii 
S6nigl.  Sutbe  ouS  [no^]  englanbt  abgefertigt ,  bnrc^ 
meldjen  Sitn.  SESurbe  in  bec  9{cligionfad)en  genugfom 
untevrid)tet,  unb  feinen  Statlj,  rooS  ju  reformiren  unO  ju 
con^ituiren  im  ganjen  .^nigreid)  ben  ©lauben  unb  dl(« 
ligion  belongenb,  bvoui^en  m5^te. 

3um  71  n  b  e  r  n ,  baf  S6n.  2Burbe  ju  Gngtanb  nw^ 
ungeneigt  fe?  ju  einem  ci)cijllic^en  «nb  fceien  Concilio, 
roieroobl  baffelbige  biefec  3eit  fdjroerlicj)  ju  yecI)offen, 
unb  roo  iS^ur»  unb  gurften  \mpl  ben  anbern  ©innngS* 
Bevroanbten  aui^  olfo  gefinnt  mdren,  rootlt  fi^  Six^ 
Sfflfirbe  ju  ©ngtanb  rait  tbnen  oergIeicl)en ,  ccfllid)  ber 
9RaIjiatt  bolben,  bomit  biefclbige  geroif ,  gclegen  unb 
jid)cr  fei) ;  jura  onbcrn  ba^  eS  ein  fcei  unb  c^cifllic^  Con- 
ciliuTn  fe^;  jumbritten,  ba^  nod)  @otte5  fSort  geup 
t^eilt  roerbe ,  unbtti^tnad)benCanonibiis;  sumoie^ 
ten,  ^a^  ber§)ap(l,  Gorbindle,  Sifcf)6ffe  unbif^rKn* 
^ang  niiit  follen  Oli^tec  fonbern  ^oxi  fe^ui  jum  fiinf= 
ten  unb  legten,  bap  man  fit^  bec  Tlrtitel,  bie  roit  fHr 
d)ri(itid) ,  tcc^t  uiib  fltolid)  a^ten ,  ju»oc  aacnt^wlbeii 
ueceinige  unb  »ecg(eid)e,  unb  int  Concilio  baoon  gonj 
unb  got  ni(f)tS  abmeid)e. 

SumjDrittcn,  roenn einConciliuni  anbetS  benn 
bcrmo|en,  roie  erjdf)!t,  »orgenommen  mctben  foUte, 
roie  mon  fT^  olSbann  barinnen  ^alten  roor^c,  unb  rooB 
ju  ttjun  rodte,  bomit  baffclbigc  abgeroenbet  roctben  miiib' 
te,  bicrofil  nid)tS  guteS  boro^S  ju  ^offen.  Wudj  baf  auf 
beS  PopftS  ollein  iSc()veiben  nid)t  ju  compariren. 

Bum  SJictten,  bop  itdn.  ^iitbe  ju  €nglaiib 
nid)t  ungencigf,-  fid)  in  baS  djrifilict)e  SBerbinbnif  bei 
Sl)ur:  unb  Siitpen  le.  einiulaffen;  bod)  ba^  aufCondir 
liones  gebcc^t,  bie  Sitvi.  SQfirbe  ef)rlici)  unb  annebmli^ 
foQte  eS  an  Sib.  SSiicbe  on  nict)tS  etroinbcn. 


1609 


EPISTOLARUM     LIB.  VIL     1686. 


iGiO 


3vm  Sunften^  bap  bet^6ni8  t>on  Snglonb  bef 
iijim  bef(^(offen,  bem  V^p^  feine  ©ewatt  unb  Prima- 
tuni,  n>ie  manS  nennet  ^  in  f einem  SSeg  mieberum  ein^ 
5ur^mem 

Zt1jl\6),  baP  eine  ftatt(id()e  S3ot^f4)aft/  n)ie  ob^ 
gemelbt/  ju  £6m  SBArbe  i)on  G^ur^  unb  Surflen  unb 
anbern  SSenoanbten  in  ber  !Re(igton  @ac^en  abgefertigt^ 
Don  biefem  aHen  fid)  mit  &iniQl.  SSurbe  }u  Snglanb  ju 
unterreben* 

Pcrmlttunt  haec  omnia  consillo  IlIustriss.EIc- 
ctoris  Saxon. 

Actum  Smalcaldiac ,  ^\tt006)  X\a6)  Luciae, 
anno  dora.  35. 


No.  1S76.  (16.  Dccb.) 

BeUaii  oratio  ad  lo.  Frider. 

*{*  Ez  antognipho  Spalatini  io  Tabular.  Vioar,  Reg.U»  fol.97. 
00.  42. 

Schmalcaldiae  suh  fintm  Dtctmhr.  1585« 

Capila  Oraiionis  Guilitlmi  Btllaii  Lan^ 
giiy  oraioris  Rtgis  Gallorum  ad  Ductm  lo- 
hanntm  Fridericum   Saxoniat  Eltciortm^ 

priifaiim» 

Dixit,  ubi  Sereniss.  Rex  ipsius  intellexisset,  Prin- 
cipem  nostrum  et  coniunctos  in  causa  rcligionis 
hic  Schmalcaldiae  conventum  de  concordia  eccle- 
siae  conslituenda,  item  de  foedere  habituros ,  ra- 
tum  sibi  non  committetidum ,  quin  et  ipse  suos 
huc  mitteret  gratulalum.    In  hoc  ipsum  misisse. 

Scire  enim  regem  ipsius  esse  partira  qui  insi- 
diantur  ipsorum  conatibus,  partim  qui  perniciem 
moliantur.  Gratulari  igitur  regem  primo  foederi, 
deinde  conventui.  Ad  haec  rogem  scse  ultro  quoque 
offerre  foederi,  habiturumque  societatem  atque  foe- 
dus  et  cum  univcrsis  et  cum  singulis,  praeter  eam 
qnam  haberet  iam  pridem  cum  Germanis  amici- 
tiam  atque  benevolentiam.  Expectire  igitur,  hanc 
quoque  socictatcm  quam  cupidissime. 

lam  vero  petere  regem  suum  ctiam  pro  con- 
sanguineo  ct  amico  suo  Rcge  Anglorum,  ut  eum 
quoque  suo  foedere  dignentur.  Itemque  pro  eo- 
riim  oratoribus,  in  quos  hic  incidisset.  Sed  et 
pro  Duce  Carolo  Geldriae.  Sc  cnim  fidem  datu- 
rum  pro  eo  omnia  fidelis  et  veri  socii  ofBcia  atque 
•  .v. . . .  .ia  facturum.  Praeterea  regcm  suum  habere 
et  ipsum  in  votis,  ut  concilium  verum  cogatur  et 


habcatur.  Idque  egisse  iam  dudum  cum  Pontifice 
AdrianOy  cum  'Poniif.  Clemenit  j  cum  hoc  etiam^ 
qui  nunc  sedeat  Pont.  Rom.  Paulo»  De  loco  au- 
tem  hactenus  constitui  non  potuisse.  Esse  enim 
opus  loco  libero,  tuto  et  securo.  Quam  ob  rem 
summopere  regem,  ut  et  Principes  et  ordincs  huius 
societatis,  non  prius  in  Concilium  consenlient,  nisi 
aliis  quoquc  prius  consullis ,  quo  tandem  eo  mc- 
lius  ecclesiae  concordia  inlri  atquc  constitui  posset. 
Hacc  locutus  reddldit  Prlnclpi  litcras,  quas 
vocant  crcdentiales ,  tlcgis  Gallorum  membran^ 
scriptas'). 

Ad  baec  Princeps  noster  Elector  Saxoniae  sic  rcspondit! 

Egit  gratias  de  gratulatlone  lum  foedcri  tum 
conventul  facta.     Foedus  inter  ipsos  non  esse  ere- 


!>■ 


»< 


1)  Sunl  isUe  litterae,  inscriptae  cbartae  Permiinenae  in  Tabul« 
Vioar.  Reg.  IL  ibl.  97.  no.  42.,  et  qaidcm  hae :  ..FraDciscns, 
„(iei  gralia  Francorum  Rcx  IJlmo  el  potenlis»imo  principi, 
„Io,  Federico  ^  Saxoniae  duci,  Sacri  nom.  Imperii  electort 
„etc  amico  et  consanguineo  carissimo,  saluteni.  Quo  ani- 
„mo  et  quo  ai£ectu  antea  suscepimus  ampleiatique  sumus 
a,paciricationem  ecclesiae  cbristianae^  in  eodem  etiamnuin 
,,persistentes  atque  eius  pacificalionis  ^iersequendae  ffrati«i 
„isto  nunc  mittimus  Guiielmum  Bellaium^  Langii  domi* 
,,num,  consiliarium  cubiculariumquc  nostrum  intimum,  cut 
„nostram  omnem  tuper  ea  re  cogitationem ^  sensum  el  sla- 
„tnm  aperuimus»  inaiimopere  eliam  atque  eliam  Evcellen* 
„tiani  veslram  rogantes  et  obtestanles,  ut  pro  ▼irili  Teitra 
^una  nobiscum  incumbatis  in  tam  pium  sanctumque  opus, 
„sic(iue  babeatis ,  nulla  tos  alia  in  re  de  nbbts  mereri  posse 
,,mehuS9  quam  in  eo  studio,  quod  vos  in  eam  rem  praesti- 
y^teritis.  Reliaua  ez  eodem  Langio,  cui  tos  aliis  etiam  in 
nrebus,  quas  iile  singulariter  excellentiae  yestrae  nostris  Ter- 
«bis  espositurus  est,  tantumdem  fidei  babebitis,  quantum 
„nobis  praesentibus  baberetis.  Illustrissime  et  Excenentisti- 
,mc  pnncepa,  amice  ct  contanguinee  carissime,  Dcus  opL 
,max.  dignitatem  vestram  cl  ornamenta  tueatur  atque  etiam 
,augeat«    Divione,  die  XIX.  NoTembris  M.  D.  XXXV. 

Fraocoyt. 

Bayard. 

Eodem  loco  $ei  d.  XX.  Not.  illius  anni  datae  sunt  litte- 
rae  Francisci  ad  „ReTerendisa.,  lllustrits.  Magnificos  et  spe- 
ctabilei  Ordines  Germaniae,  iu  oppido  Scbmalcald  congre- 
galos,**  (Tabul.Vin.Reg.  U.fol.97.  no.42.),  in  quibus  legato 
•uo,  Beliaio^  fidem  facit,  ubidicitrez:  uQuum  el  mul- 
,,torum  ad  nos  riteiis  et  quorundam  etiam  &ermone  perla- 
„tum  sil ,  vos  proximo  Decembri  mense  convenluros  auper 
„ineundo  vel  firmando  inter  vos  foedere,  cum  ad  propriani 
„?estrae  Germaniaci  tum  ad  communein  imperii  cbnstiani 
„tuitionem  el  tranquillitatem :  milteremus  autem  istuc  ad 
„vos  Guiieimum  Beiiaium  —  raliones  una  Tobiscum  initu- 
„t*uni  de  sarcienda  et  constituenda  ecclesiaslicae  rcipublicae 
„concordia,  visum  esl  nobis,  et  boc  in  mandatis  e$$e  adii- 
„ciendum^  ul  qnae  Tetus  inlernos,  ▼estram  dico  et  galli- 
„cam  gentem  ,  interctdit  aniicitia ,  quantum  eain  ego  esse 
„cupiam  sacrosanctam  el  stabilem ,  qui  sjt  noster  r rga  vos 
„animuS|  quae  voluntas,  quam  amica  scilicet ,  quamoene- 
„Tola,  quam  conslans,  eodcm  vestro  in  conventu  verbis 
„nostris  declararel ,  at^ue  eandem  etiam  velerem  amicitiam 
„vobiscum  una  peculiariter  foederatis ,  (quibus  illi  condttiO-> 
„nibus  exposuiinus)  coniirmaret  denuo,  atque  in  tabulas  (si 
;,res  ita  poscere  videatur)  ul  referrel:  cui  vos  legato  et  ora- 
lori  noslro  tanturodem  fidei  babeatis  velim,  quanlinn  no- 
bis  ipsis,  si  rem  Tobiscura  una  tractaremus^  baberetis.*' 


» 


tOil 


EPISTOLARUM    LIB.  VIL    1656. 


cUnn  ob  alia,  nisi  pro  puro  Dei  verbo  et  sana  fidei 
doctrina  conservanda  atque  propaganda.  Augu- 
stinis  oratoribus  commendaturum,  quoad  eius  fieri 
posset.  De  tota  hac  causa  conferendum  cum  reli-  , 
quis,  ubi  regis  mandata  convenlui  vicissim  expo- 
suerit« 

Ibi  snbiecit  orator  GaUiens: 

Rogavit  mittendos  qui  sub  fide  publica  regis 
proficiscerentur  in  Galllam  ad  regem,  qui  cnm 
eius  Regia  Maiestate  coram  colloquerentur  de  ra- 
tionibus  ineundae  atque  constituendae  pacis  et 
concordiae  ecclesiarum.  Elsi  enim  rex  ipsius  ar- 
ticulos  accepisset  ^) ,  habentes  aliquid  eiusmodi, 
tamen  Regiae  Maiestati  non  esse  adhuc  satisfa- 
ctum.  Ergo  mittendos  esse  vel  in  Galliam  erudi- 
tos  aliquos  vel  illuc  ad  nostros,  qui  his  de  rebus 
colloquerentur» 

£t  ut  concilium  nullum  coiret,  interim  ta- 
men  constituendum  locum ,  ubi  utrorumque  eru- 
diti  convenientes  de  his  rebus  agerent  atque  tra- 
ctarent.  Et  ut  liceret  sibi  cum  Principe  eorum  et 
reliquorum  principum  et  ordinum  creditis,  quos 
hic  haberent ,  de  certis  rebus  coUoqui* 

Fecit  et  Ducis  Geldriae  mentionem  veritus 
fortasse  principem  eius  oblitum* 

Hie  Frinceps  cnraTit  siibiiGieiidum: 

Dubium  summum  sibi  esse^  an  Duj^  Geldriae 
sciret  et  instructus  esset,  quid  huius  foederis,  quid 
societatis  esset.  Huc  enim  tantum,  ut  prius  com- 
memoralum  esset,  spectare  societatem  hanc  Evan- 
gelicorum,  ut  verbum  Dei  et  doctrina  fidei  sana  et 
incolumis  nobis  et  nostris  coniunctis  sic  maneat, 
ut  per  eos  etiam  ad  reliquos,  Deo  autore,  ad  ipsius 
gloriam  et  salutem  publicam  promanare  possit« 
Caeterum  et  de  hoc  et  dc  mittendis  eruditis  et  ha- 
bendo  colloquio  cum  eruditis  responsurum  univer- 
sim  auditis  eius  quae  haberet  a  regia  dignitate 
Gallorum  mandatis, 

His  auditis  orator  Gallicus  abiturus  egit  gra- 
tias  principi  pro  officio  audientiae,  repetens  ut 
« •  •  •  •  esset  nt  dominica  proxime  futura,  quae  quarta 
cst  Adventus  Domini,  si  principibus  et  ordinibus 
huius  foederis  liceret,  audiretur.  Interim  enim 
sese  praeparaturum. 

Id  quod  princeps  noster  Elector  pro  sua  be- 
nignitate  et  dementia  se  reliquis  significaturum  pol- 
licitus  diraisit  oratorem. 


Nd.  1577. 


lOif 

ig.Decb. 


Bellaii  ad  Principes  oratio. 


SecretanoiD  It- 
in  Actifl  TaboL 


f)  a  BftUallione  uido  1584.  in  GalliaiD  miMOf. 


f  &  autographo  Spalatini  manu  scripta  (qni 
ciaie  Yidetnr  in  actifl  cam  leffato  Galfico) 
rinar.  Reg*  H.  foU  97«  ao.  vL 

Schmaicaldiae  15Sd. 

Capita  orationis  yHhelmi  Sellaii  Orato- 

ris  Regis  Gallorum  ad  Conventum  Smalcaldien- 

sem  j  Dominica  quarta  Adventus  Homini. 

liegationis  meae  causas  et  testlmontum  lUostriss. 
et  Excellentiss.  Principes  ex  christisouss.  Regis  li- 
teris  habebitis. 

Causas  autem  doas^^mnino,  4jiias'^  fidelajsc 
et  breviter  exponam;  primo  christianiss.  Regem 
purgaturus;  cupere  enim  Regem  omnia  saa  con- 
sitia  et  facta  ipsis  probari ;  <]|einde  gratulaturi  ipas 
conventum  hunc  et  propositum  eormn  tam  ergs 
religionem  quaQi  de  tuenda  dignitate  ipsorunu 

Ad  primum  venienti  duo  invidiae  capita  esse 
ab  ipso  repellenda  in  regem  suum  detorta«  Doo 
enim  esse  quibus  Regem  in  invidiam  adductom 
adversarii  cupiant. 

Primo  clainitare ,  adversarios  regem  animad- 
vertere  in  Germanos  ob  religionem,   et  ita  tanla 
condemnatione  reprehendere  doctrinam  nostram. 
Qui  autem  ideo  raptos  ad  snpplicium  putent,  toto 
quod  dicitor  coelo  errare*     Communi  enim  coosi- 
Uo  ad  suppUcium  raptos  nonnuUos,  at  qni  seditio- 
nem  excitatre  voloerint  apud  plebem«    An  non  po^ 
niendos  eios  modi  censeant?   •  Scire  enim  se  ea  et 
humanitate  et  dementia  praeditos,    ut  aediUoso- 
rum,  agrestium  et  Anabapdstarum  insaniam  sta- 
tuerent  puniendam.     An  non  deceat  etiam  regem 
eadem  uti  contra  meritos  severitate?  JNescire  eoim 
nisi  gestantem  ubi  calcens  premat*     Cogitandom 
potius  principibus  personam  severi  ad  tempos  regi 
susUnendam  fiiisse.     Verum  ut  maturius  promis- 
sum  non  sit  •  •  •  •  •  •  tem  t^e  potuisse.    Ab  omnibos 

etiam  causas  sciri  non  expedire,  sed  ne  silM  qoi- 
dem  ipsi ,  cor  facta  sint  omnia« 

Alterum  invidiae  capot  es»e^  inventos  esst^ 
qui  admonerent  Prindpes  et  ordines  Imperii  sibi 
cavendiun  a  legaUonibus  exterorum  regum  et  prin- 
dpum ,  ut  aUud  agentibus  et  aUud  significanUbos. 
Quamvis  enim  gaUicam  nationcm  nominatim  000 
dixerint,  sic  tamen  notatos  ut  digito  signatos  dice- 
res  GaUos.  Caesarem  enim  InvicUasimum  suis 
Uteris  et  lUustrium  ore  nomine  suo  abusos  [esni^ 


1018 


EPISTOLARUM    LIB.  VU.     1656. 


1014 


ernentltae  legationis  tttulo.  Haec  autem  omnia  et 
principes  et  ordines  pro  sua  prudentia  intelligere 
et  prospicere  posse.  Nisi  autem  brevius  dicendum 
ipsi  esset,  eomm  amenliam  esse  ostensurum ,  qui 
in  Germania  regnum  constituere  et  servitutem  in- 
ducere  molirentur.  £sse  enim  vete  servitutera  eo 
propellere  ut  cogaris  repudiare,  quos  velis  conci- 
liatos,  et  conciliare  quos  cupias  submotos.  Unum 
hoe  breve  adducturum,  nuUius  vires  et  opes  esse 
tantas,  ut  dititius  sine  amicitia  consistere  possit* 
Legationibus  itaque  ut  ali  veteres  amicilias,  ita 
novas  allici.  In  nnllum  vero  minus  quam  Gallo- 
nun  regem  convenire,  ut  amicitiam  panim  sancte 
babeaL  Neminem  enim  im^uam  pro  Germanis 
alacriorem  et  promptiorem  se  obtulisse  in  discri- 
men  quam  regem  Gallorum.  Nullos  quam  Ger- 
nianos  cum  Gallis  et  GaUos  cura  Gecmanis  fuisse 
coniunctiores. 

Itaqoe  cum  inteUigat  rex  ia  eomm  concordia 
et  virium  confirmatorum  et  magnum  esse  futurum 
momentiim,  regem  vehenienter  conturbatuni,  quo- 
ties  viderit  aliquid  inter  ipsos  dissensionis  csse 
subottum:  ideoque  nibil  habuisse  perpetuo  prius, 
luhil  antiquius,  quara  ut  sic  dissidentes  de  reU- 
gjone  reconciliaret. 

Regem  videre,  remorari  conciliura  caput  de 
loco  Goocilii,  ubi  sententiam  libere  dicere  liceaL 
Id  quod  praecipuum  sit,  Kegemigitur,  veritnm 
ex .  dissimilitudine  ceremoniarum  dissensionem 
quoque  animorum  et  bellum  intestinum  nascitu- 
ram,  misisse  suos  ad  ipsos. 

Secundam  legatioois  suae  parlem  hanc  esse. 
Quum  rex  inteUexisset ,  eos  omnes  vias  dissensio- 
nis  interclusuros,  statuisse  ipsis  studium  soum 
poIUccri.  Fromittere  igitur  regem,  si  in  ipsorura 
societatem  suscipiatur,  assumptum  fidelem  sociura 
et  amicnm  futurum.  £t  fore ,  ut  quos  diversitas 
opioionum  seiunxerlt,  simiHtudo  doctrlnae  con- 
iuDgat.  Kegem  enim  habituros  et  socium  fidissi- 
mam  et  autorem  *}  in  omnibus  vigilantissimum. 

lam  vero  Paulum  III.  Pontificem  Rom,  sacpe 
regi  poUicitnm,  se  mnlta  temporibas,  malta  paci 
publicae  datunun.  Regem  quoque  polliceri ,  se 
nanqnam  ipsorum  ntilitati  atque  necessitati  defu- 
tnnun,  sive  ad  ipsnm  mittaatur  sive  ab  ipso  ad 
nostros  his  de  rebus  coUocutari  mittantur  selecti 
aiiqiioti  Intertm  hortari  regemj  nt  qnam  inie- 
nnt  societatem  sancte  colant,  memores,  haec  prae- 


■  i»  boc  Tocabnto. 


sidia  esse  pacis  externae.  Nam  qni.singulosado-' 
riri  nitantur,  universis  parsuros.  Et  nC  rex  eam' 
suam  voluntatem  testatam  faciat,  palam  profiteri, 
nuUius  qui  huius  societatis  sit  adversarius  consilia 
ant  conatus  sese  adiuturum.  Modo  parem  ipse 
etiam  ab  ipsis  in  se  prospectare  possit  propensam 
voluntatem,  Rogare  etiam  regem  GaUorum  ve- 
hementer,  ut  hanc  societatem  Hceat  consanguineo 
quoque  Ipsius,  Regi  Anglorum,  impetrare.  Venim 
cnra  ipsius  oratores  hic  repererit,  eam  ipsls  provin- 
ciam  relinquere. 

lam  vero  eos  Rcgi  Gallontm  rem  gratissi- 
mam  facturos,  si  Ducem  Carolam  Geldriorum, 
sunra  socium  et  confoederatum,  et  Ipsum  in  eam 
societatera  adsciscant.  Si  enim  hoc  fecerint,  regem 
GaUoram  habitnros  amlcissimum. 


No^  1378.  SODeofc. 

Actio  Bellaii  cum  Pontano. 

QuM  legatui  Fnneifci ,  Rc);»  Gallii*,  Bellaini  in  coa*«iilii 
FroteitHiliuRi ,  qui  fuit  Scbmalluldiaa  exeuDle  anno  1585, 
egerit  cum  Duce  Siiooiie  Electore  el  Coedersti*  princlpi- 
fcus,    ei  fere  Dnui  5p>bt!ous  Jilerii  maDdnil,  «uiui  leri- 

5lk  nuDc  lunt  in  Tabulir.  Vinar,  BeB.  H.  fol.  97.  (■ccuB- 
utn  SeckendorBum  fol.  99.)  no.  4!.  Ibi  eliam  babelur 
hoc  Spalalint  iCTiptnin  de  eolloqnio,  quod  fuit  BtlUio 
eum  Panlino,  ouodque  SeckendorfHii  iam  liiilDriae  Lu- 
iherkDijmi  (lib.  9.  lecl.  IS.  p.  lOS  iq.)  instruit,  (Idem  » 
vertioae  oprrii  Seckendorliani  eetmanio,  «uctore  Frickio 
,  fiola,Walcbiu(  ioMsnil  operibiui  Lnlheri  T.XVII.p.S?!!.} 

„Quid  Regis  Gallorum  Oralor  Guilielmus 
Bellaius,  Langaei  dominuSy  cum  JD.  Pon- 
iano  Canceliario  £iect.  Sax.  el  reliquis ,  /eria 
secunda  post  Domin.  IV.  Adveni.  \i.  e.  a.  £0, 
DecembrA  Smalkaldlae  sub   dilucuiutA   egerit. 

M.D.  XKXV."  (In.criptio  SpiOotiiii.) 
Primum  de  primatu  Romanl  Fontificls  sive  Papae 
sentire  regem  GaUorum  nobbcum,  lure  tantttm 
bumano,  non  dlvino  cum  habere,  regem  vero  An- 
glorum  ne  humano  quidem  enm')  Ipsi  tribtier», 
Hactenus  enira  hocRomanuraPontificem  conatuni 
perpetuo,  ut  poneret  ct  eiiceret  quos  veUet  reges 
regnla:  sicut  etiam  nunc  contra  regem  Anglonim 
moliatur,  quamlibet  deprecante  rege  GaUororo, 
deprecantibus  etiam  et  dlssuadentibus  Cardinati- 
bns  ipsis,  quamvis  neqne  Romanom  Ponlificem, 
neque  suos  omnes  metnentem. 

Secundot  sententlam  nostram  de  sacramenle 
Eucharistiae  regi  placere,  ipsins  autem  iheologis 


1)  $«ck. I 


1015 


EPISTOLARUM    LIB.  VII.    1655. 


1016 


non  item,  ut  qoi  transsubstantiationem  velint  mo- 
dis  omnifafus  servatam.  Regem  igitur  quaerere 
certa»  ut  habeat  quod  sequatur;  csse  enim  solum» 
qui  in  regno  suo  imperet. 

Tertio  de  Missis,  (in  hunc  articulum  orator 
regis  etiam  traxit  orationem ,  invocationem  et  in- 
tercessionem  Sanctorum)^)  magnam  esse  alterca- 
tionem.  Hic  igitur  regcm  sicsentire:  condonan- 
dum  esse  a  nostris  aliquid ,  imo  nostris  suam  Mis- 
sam  esse  permittendam ,  deinde  modum  adhiben- 
dum :  neque  plures  quotidie  in  parochialibus  tem- 
plis,  quam  tres,  habendas:  unam  eamque  primam 
horis  antelucanis  pro  operariis  et  ministeriis,  reli- 
quas  vero  duas  pro  aliis.  Regem  etiam  esse  in  eo, 
ut  putet,  orationes  et  legendas  multas,  utineptas 
et  impias,  abrogandas,  aut  saltem  emendandas: 
multa  enim  esse  in  his  absurda,  multa  ridicula,  ut 
deCarolo  Magno,  ordinanda  igitur  et  redigenda 
in  priorem  formam.  Regem  enim  dixisse,  se  ha- 
bere  orarium  ante  multos  annos  scriptum,  in  quibus 
de  intercessione  Sanctorum  nullaprorsus  sit  mentio. 
Sic  audivisse,  Bessarionem  aliquando  dixisse,  sibi 
muho  plusfacere  negotii  noi^os,  quam  veteres  di- 
vos»  Regem  igitur  de  invocatione  et  oratione  no- 
biscum  sentire;  et  tamen  arbitrari,  posse  sic  in 
oratione  Sanctorum  mentionem  fieri,  ut,  si  merao- 
ria  fiat  Petri,  Pauli  etc.  naufragantium,  oremus 
et  credamus,  nos  quoque  periculo  et  discrimine 
liberandos:  pro  memoria,  non  pro  intercessione* 

QuarlOj  regem  quoque  probare  nostram  de 
imaginibus  divorum  sententiam,  ita  ut  plebs  do- 
ceatur,  non  adorandas  esse,  ^ed  utpromemoria 
habere  possint 

Quinlo,  de  meritis  Sanctorum  theologos  Gal- 
licos  scntentiam  suam  raordims  retinere;  dicere 
enim,  sic  mereri,  ut  pro  nobis  exaudiantur.  Tan- 
timiHhoc  annitendum,  ut  rex  veritatem  intelligat. 

SexlOy  Regi  etiam  nostram  de  libero  arbitrio 
sententiam  placere.  Nam,  quamvis  primo  theo- 
logis  displicuisset,  inspectis  tamen  locis  Philippi 
communibus  y  et  eos  quoque  in  hanc  .nostram 
iniisse  sententiam. 

SeptimOy  depurgatorio  sententiam  suam  theo- 
logos  pertinacissime  tueri,  ut  ex  quopendeantMis- 
sae,  indulgentiae,  legata  ad  pias  causas,  nundina- 
tiones  Missarum,  et  breviter  omnia.  Videre  enim 
eos,  alioqui  sibi  toUi  omnes  occasiones  acquiren- 
di  opes,  honores  et  omnia.  £os  igitur,  quanquam 


S)  Uncis  inclusa  margini  adicriptit  Spalatinus , 


datis  et  acceptis  aliquot  mensibus ,  regi  responsam 
nullum  dedisse,  quamvis  pollicitos,  ex  Scripturis 
se  pui^atorium  probaturos.  Tandem  argente 
rege  dixisse,  hosti  non  conferenda  arma.  Adhaec, 
si  quicquam  scripto  responderent ,  nostros  ea  con- 
futaturos*  Itaque  Oratori  comrnodnm  videri,  ut 
aliquis  nostrum  de  purgatorio  scribat  regi  ofFe- 
rendum* 

OctavOj  de  bonis  operibu;  theologos  vehe- 
menter  tenere  suam  sententiam,  nempe  bona  opera 
esse  necessaria;  Oratorem"  vero  respondisse,  nos 
quoque  dicere  necessaria ,  non  tamen  ita,  ut  per 
ea  vel  iustificemur  vel  salvemur.  Subiecit  hic 
Orator:  fidei  et  haereticae  pravitatis  inquisitorem 
melius  sentire  quam  theologos;  fateri  enim,  se 
ex  lectibne  locorum  communium  [[Melanthonis] 
hoc  assecutum,  ut  Augustinum  et  Ambrosium 
melius  quam  antea  intelligat.  De  fide  quoque  in- 
quisitorem  fidei  recte  sentire.  Credere  igitur, 
hac  in  parte  concordiam  fieri  posse. 

Nono ,  de  votis  monastlcis  dixit,  sperare  re- 
gem,  hoc  ise  impetraturum  a  Pontifice  Kpmano, 
ut  pueri  inidentur  docendi,  sed  ne  ante  annum 
trigesimum  vel  quadragesimura  ad  vota  monastica 
cogantur,  sed  ut  liberum  sit  ipsis  deserere,  si  ne- 
cessitas  tulerit,  monasteria,  et  uxores  ducere.  Id 
enim  regi  videri  esse  ex  re  non  solum  Ecclesiae  sed 
etiam  politiae ,  ut  sint  viri  idonei ,  qui  minisle- 
riis  et  functionibus  admoveantur.  Probare  igi- 
tur  regem,  non  monasteria  destrui,  sed  ne  ad 
vota  adigantur:  nam  paullatim  esse  ad  concor- 
diam  veniendum,  sicut  etiam  cauda  equina  non 
statim  et  commode  tota  evelli  possit.  Ergo  mo- 
nasteria  sic  instituenda,  ut  sedes  postea  sint  stn- 
diorum,  ut  sint  illic  eruditi,  qui  iuventntem  do- 
ceant  et  qui  ab  ipsis  discant.  Caeterum  utile  et 
necessarium  t^s^ ,  ut  modus  adhibeatur.  Sperare 
autem  regem,  hoc  se  a  Pontifice  Romano  impe- 
traturum ,  ut  etiam  Romanus  Pontifex  sic  sentiat. 

Decimo ,  dixit  Orator ,  a  theologis  Gallids 
coniugium  sacerdotale  non  probari,  sed  regi  hoc 
medium  placere ,  ut  nostris  coniugibus  sac^rdoti- 
bus  coniugium  eorum  relinquatur,  reliqui  autein 
et  futuri  in  coelibatu  maneant:  qui  autera  duxe- 
rint  uxores,  ut  abstineant  ministerio  sacro  ct  pa- 
storali  cura.  Quod  enim  nostri  de  Abbatis  Pla- 
phnulii  sententia  producant,  huc  non  perlinere 
thcologorum  iudicio ;  eos  enim  affirmare,  hoc  di- 
I  cere  concilium  de  his,   qui  ante  sacerdotium  dn- 


lOlt 


EPISTOLARUM    LIB    VIL    158«. 


!t618 


xerint  tnores;  millos  enim  lititpiain  mTentos^  qni 
doxerint  ctoin^es  in  sacevdotio. 

UndecimOf  de  utraque  specie,  ait  Orator, 
hoe  regem  apud  Clementem  Romanum  Pontificem 
diligenter  egisse,  et  spem  ipsi  .esse,  fore,  ut  hoc 
a  Romano  Pontifice  iropetret,  ut  sanciat,  et  sta- 
tuat,  utrun(^'que  cuique  secundum  conscientiae 
suae  modum  esse  liberum,  sive  alteram  tantuni 
siye  ntramque  speciem  accipiendL  Porro  regem 
quoque  affirmare ,  se  ex  valde  senibus  et  gran- 
daevis  audivisse,  ante  annos  centum  et  viginti 
Oalios  etiam  Laicos  utraque  specie  Eucharistiae 
tisos ,  sed  per  fistulam ,  et  in  sacello  seu  privato, 
non  in  aede  ppblica;  sic  etiam  hodieque  reges 
Gallomm  communicar^  sub  utraque  specie.  Re- 
gem  itaque  Gallorum  aliquid  obiicientem  theolo- 
gis,  coactum  audire,  ipsis  regibus  hoc  licere ,  sed 
non  etiam  Laicis.  De  regibus  enim  et  ad  reges 
dictum  esse:  i^os  esiis  gens  sancta^  regale  sacer-- 
dotium. 

Praeterea  expeditis  prioribus  arliculis  ad^ 
itcit  eliam  Oraior  sequentes ,  nobis  iam  abituris» 

Clementem ,  Pontificem  Romanum ,  dedisse 
provinciam  Cardinali  Hispano  S.  Crucis  emen- 
dandi  orarium^  sic  et  de  hymnb  id  praestitisse, 
ut  pro  impiis  et  ineptis  bymnis  posuerit  Psalmos. 
Verum  Cardinalera  Hispanum  eo  nomine  damna- 
tum  a  Gallicis  tfaeologis*  Adeo  enim  summum 
sibi  vendicare  magistratum  Sorbonicos  Theologos, 
ut  non  solum  nos  pro  haereticis,  ut  vocant,  sed 
etiam  Cardinales,  Papam  quoque  ipsumy  con- 
demnare  non  dubitent« 

Pixit  etiam  Orator  Grallicus,  Ibcum  de  iusti- 
ficatione ,  ut  a  nostris  tractetur ,  probare  regem. 

Porro  quum  haec  res  ampla  sit  et  sancta,  re* 
gem  boc  conari,  lit  fiat  concordla  ecclesiae*  Ita- 
que  Oratorem  aliquando  egisse  hoc  nomine  cum 
Docibus  Bavariae;  verum  eos  multo  morosiores 
Sorbonicis  etiam  theologis  inventos,  quamvis  nu- 
per  sic  fractos,  xxiBohdccursius  meliorem  respon- 
&i6netn  daturos  poUiceatur.  Meliora  etiam  pro- 
mittere  IHlugium  de  suq  principe^  Duce  Georgio^ 
et  de  Archiepiscopo  Moguntino. 

Praeterea  gratissimnm  regi  futurum,  si  duo 
vel  tres  ex  nostris  eruditis  in  Galliam  mitterentur 
ail  ijpsum,  coram  eo  his  de  rebus  coIlocuturi« 
Regem  enim  adhibiturum  coUoquio  eruditorum 
et  Sorbonicos  morosissimos ,  et  qui  nobiscum  sen- 
tiant,  ad  eruendam  veritatem  evangeUcam. 
DIiibAVTH.  QpxR»  VoL.  n. 


Caeterum  de  Ibco  pro  habendo  conciUd  t^ 
gem  sic  sentire:  non  consentiendum  a  .nostris 
Princrpibus  et  ordinibus,  nisi  consultis  ipsisre- 
gibus  Gallorum  et  AngIorum«  Idem  vicissim 
ipsos  quoque  regcs  facturos.  Adhaec  non  esse 
consultum,  etiamsi  omnino  opus  sit  conciUo,  ut 
nunc  habeatur:  si  enim  nunc  fiat,  futurum,  ut 
melior  et  sanior  pars  a  maiore  vincdtur  et  oppri- 
matur,  Olim  quoque  a  Pontifice  Romano  regcm 
Gallorum  et  regem  Navarrae  regnis  privatos,  quod 
sensissent,  non  solum  a  Romano  Pontifice,  sed 
etiam  ab  Imperatore  et  regibus  concilium  tss^  in- 
dicendum.  Hodicque  tantum  faoc  nomine  occu- 
pari  a  Caesare  regnum  Navarrae,  quod  olim  sic 
privatum  Rex  Ferdinandus  Hi^paniarum  regem 
Nayarrae  eo  regno  excussisset 

In  summa ,  regem  optime  animatum  es%^  ad 
hanc  causam,  atque  placere  sibi  locum  concilii 
securum  et  tutum ,  ubi  tuto  cuivis  liceret  senten- 
tiam  dicere.  Adhaec  rcgem  arbitfari ,  valde  pro- 
futurum ,  si  Principes  et  Ordines  UteHs  orent  ex 
hoc  conventu  regem  Gallorum  pro  exulibus  no- 
miiie  religionis-,  ut  eos  restituat,  ne  quid  fraudi 
sit,  quod  quisque  senserit,  dixerit,  egerit. 


No.  1879. 


21*  becb. 


Ptincipes  Protest.  ad  Vergeriuin. 

^  Respontum  Prineipum  ProtesUntium  Schmalkaldiae  ei* 
eunte  anno  1535.  congregatorum  ad  Paulum  Vergeriua^ 
Leffatum  Pontificium,  eiusque  episto|am,  quam  supra  (£ 
1.  Decb.  h.  a.)  dedimus.  concepit  PhUippus  MelcuUhom. 
Habetur  in  Actis  Tabul.  Vinar.  Regist  H.  fol.  97.  no«  42. 
hoc  scriptum  et  latine  et  germanice.  Latine  scriptum 
tMse  sponte  intelligitur,  et  versio  germanica  videtur  facta 
esse  in  gratiam  Principis  Electoris.  Germanicum  testoai 
ez  bts  Actis  descripsit  et  edidit  Aurifaber  in  opp.  Lutb. 
£isleb.  T«  II.  p.  857  b,  •  idemque  legitur  in  opp.  Lutb*  Al- 
tenb.  VL  p.  506.,  Lipsiens.  XXL  p.  137.  et  Halens.  XVL 

£.2510.  et  apud  Hortlederum  lib.  L  cap.  20.  p.  8S.  -* 
atine  vero  hoc  scriptum  nunc  primum  prodiit  ez  apo^ 
grapho  in  Actis  Vinar.  manu  dntifauissima ,  cuiua  serir 
plura  est  satis  bona.  quodque  Seckendorfius  noii  Tidit. 
(Gf.  ei.  Jiist.  Lutb.  III.  p.  99.) 


Responsum  com^entus  Smalcaldiensis  ad  Pdn^ 
tificiumOralorem  Paulum  Kergerium. 

S.  D.  Exposuit  nobis  Dnx  Saxoniae  Elector, 
cognatus  amicus  et  dominus  noster  ea,  quae  in 
urbe  Praga  cum  in  ipsum  casu  in  itinere  incidis- 
ses  de  concilio  indicendo  significasti.  Exhibuit 
etiam  illius  tnae  orationis  capita  tua  manu  signata, 
in  quibus  ostendis,  Rom.  Pontificem  poUiceri 
65 


1019 


EPISTOLARUM     LIB.  VIL    15S5. 


1020 


synodam,  sed  placere  ei  locum  concilii  habendi 
in  Italiai  et  commemoras  de  ordine  et  forma  co- 
gnitionis  nullam  nunc  mcntionem  faciendam  e^e, 
eamque  rem  totam  r^vocas  ad  auctoritatem  solius 
Rom.  Pontificis* 

Elsi  autem  nonnulli,  qui  in  hoc  conventu 
fuerant,  mandata  non  habuerunt  de  synodo  pro- 
pterea  quod  admoneri  antea  de  tua  legatione  non 
potuissent,  tamen  nos  infra  scripti  duximus  tibi 
esse  respondendum ;  et  quanquam  opus  erat  nobis 
uberiore  responsione,  quia  ita  denuncias  cpnci- 
lium,  ut  simul  significes  quaedam,  de  quibus  iure 
queri  possuraus  et  nostro  et  universae  Ecdesiae 
nomine,  tamen,  quoniam  petivisti,  ut  primo 
quoque  temporc  tibi  responsum  mitteremus,  bre- 
viter  et  plane  tibi  exponemus  nostram  sententiam. 

Saepe  autem  voluntatem  nostram  de  concilio 
antea  declaravimus  in  convcntibus  imperialibus, 
et  in  responsionc  quam  ante  biennium  dedimus 
certis ')  oratoribus  ea  de  re  mlssis.  Nam  nos  pro- 
pter  communem  ecciesiae  salutem  et  emendatio- 
nem  omnibus  votis  expetimus  generalem  piam 
christianam  et  liberam  synodum,  qualem  ab  In- 
victissimo  Imperatore  nos  et  caeteri  principes  et 
ordines  in  imperio  flagitaviraus,  quod  eiusraodi 
synodo  opus  esse  oranes  iudicarent«  Nec  dubita- 
mus,  quin  omnes  boni  viri  apud  omnes  gentes 
ex  animo  talem  synodum  optent,  quae  tandem 
incipiat  ecclesiae  morbis  medicinam  faccre.  Nam 
bonivlri  magno  cum  dolore  vident,  diu  iam  in- 
iusta  crudelitate  multis  in  locis  opprimi  veram  do- 
ctrinam  et  ecclesiae  utilem,  confirmari  irapios  ab- 
usus,  indignissirae  lacerari  membra  Christi.  At- 
que  haec  saevitia  non  solum  indigna  est  iis^),  qui 
gubemare  ecclesiam  debent ,  sed  etiam  pariet  in- 
finitam^)  dissipationem  et  vastitatem  ecciesiarura, 
si  non  cohercebitur  pietate  et  auctoritate  synodi. 
Quare,  si  ullo  unquam  terapore  in  ecclesia  opus 
fuit  synodo,  nunc  raaxime  opus  est,  cura  et  vcte- 
res  abusus  eraendationcra  flagitant,  et  in  praescnr- 
tia  crudelltas  iniusta  cohercenda  est,  et  prospl- 
clendum  ad  posteritatcra  salutl  et  tranqulllltati 
ecclesiae  veris  et  honestis  rationibus. 

Non  igltur  defuturl  suraus  corarauni  utilitati, 
sed  polilceraur,    nos  summa  voluntate  affuturos 


1)  -TexU  germ.  brn  ^aircrlic^cfi  unb  ^apftiiditn  ^Drotorcn. 

t)  Text  germ.  mendoie:  ge^^ort  gani  nic^t  bcnienl0fn» 

B)  Germ.  eine  en)ise. 


esse  in  synodo  libera  et  pia ,  quali  opus  esse  iolies 
iara  in  conventlbus  imperii  indioatum  .  est;  £t 
oramus  Deura ,  ut  ciusmodi  synodus^  pia  et.  pro- 
futura  ad  Christi  gloriam  et  ecciesiae  salutem  ha- 
bcatun 

Quod  vero  ad  locum  attinet,  de  quo  expo* 
suisti  Mantuam  placere  Rom.  Pontifici,  confidi- 
mus ,  Invictlss.  Imperatorem  non  discessurum  esse 
ab  iis  dellberatlonibus  conventuum  imperii,  in 
quibus  iam  antcja  ludlcatum  est,  exjpedire,^  ut  in 
Germanla  habeatur  synodus^  et  speranius  Invi- 
ctlss«  Imperatbrem  cleraenter  perfecturum  tsse ,  ut 
id  fiat,  queraadniodum  spem'  nobis  ostendit 
Quod  enlm  apud  Ducem  Saxoniae  Electorem  com- 
memorasti  de  periculis  inGermania,  et  disputastl, 
non  posse  libere  decerni,  exUtimamus,  hanc 
ipsara  ob  causam  praecipue  loctim  lu  Germania 
expetitum  esse,  ut  rite  et  ordine  cognosci  CQiitro- 
versiae  ct  libere  decemi  possent,  nec  factione  ali- 
qua  aut  cognltio  impediretur,  aut  in  decernmdo 
boni  viri  deterrerentur,  quo  mlnus  quod  sentirent 
de  rebus  maxlmis  pronunclarent.  In  Germania 
autem  quid  potest  esse  periculi,'  u^bi  nunclmpe- 
ratori  oranes  prlncipes  oranes  civitates  ac  respubll- 
cae  fidellter  et  constanter  obedlunt?  £t  sunt  In 
civltatibus  iusta  et  moderat^  iraperia,  et  ia  defcn- 
dendis  hospitibus  surama  est  intcgritas.  Ad  haec 
oratio  tua  securltatem  a  Rom.  Pontifice  promittit 
usitatam  tantura ,  et  quara  auctoritate  sua  Pontifex 
praestare  potest*  Haec  quo  animo  accipi  debeant, 
superiorum  synodorum  exerapla  commonent. 

Deinde  opus  est  eccleslae  llbera  synodo*), 
et  ad  talem  nos  provocavlmus.  At  oratio  tua  ne- 
gat,  raentionera  faciendam  esse  de  ordine  et  forma 
cognitionis,  earaque  rera  totam  revocat  ad  arbi- 
trlum  Rom«  Pontificis.  Id  non  est  Itberam  syno- 
dum  proralttere*  Ante  blennium  promittebatar 
synodus,  sed  cum  certis  artlculis  insidiose  addi^ 
tis;  nunc  lilud  idem  quod  est  praecipunm,  vide- 
Ilcet  de  Ilbertate  synodi,  hoc  est  de  ordlne  et 
modo  cognltlonis,  tnra  insidiose  dlssimulaturj  tnm 
In  voluntatem  Hora.  Pontificis  confertur.  Addi- 
distl  enim  in  orationc  tua  ius  indicendae  et  ha- 
bcndac  synodl  totuni  pertlnere  ad  Rom*  Pontl- 
ficem. 

Cum  autem  tot  praeiudiclis  causam  iiostrani 
Rora,  Pontlfex  toties  iraprobaverit,  palam  est  ad- 


4)  G«r;n.  ein  dcroein,  frei  (SonciCiam. 


lOtl 


EPISTOLARUM    LIB.  VU.     1585. 


fm  i 


l(tt£ 


Tersarios.  Porro  neqne  libera  synodus  neqne  le* 
gitima  erit ,  si,  adversariis  permittetur  cognitio  •  et 
indicinm ,  eamque  ob  causam  fla^tata  et  promissa 
est  libera  synodus ,  hoc  est,  in  qua  communi  iu- 
diciolmperatoris,  Regum,  Potentatuum,  Princi- 
pum  ac  Statunm  dcligantur  ex  omnibus  ordinibus 
homines  idoiiei  non  partiales  ad  cognosceodas  et 
diiudicandas  has  controversias  iuxta  verbum  Dei* 
Primum  enim  synodi  debent  esse  iudicia  non  tan- 
tnnkPoiitificum  sed  etiam  reliquae  ecclesiae,  sicnt 
et  sacrae  lit^r&e  et  vetera  ecclesiastica  exempia  db- 
cent,  quae  testantur,  pios  principes')  interfuisse 
cognitioni  in  synodis.  Estque  impudentia  et  ty- 
rannis  Rom.  Pontificis  auctoritatem  in  iudiciis 
dogmatum  religionis  anteferre  auctoritati  univer- 
sae  ecclefiae.  Quale  valere  in  synodis  auctoritas 
Regum^  Principum,  Pbtentaluum,  ac  Statuum^) 
debet,  praesertim  in  causis  fidei ,  cum  accusantur 
Pontificum  vitia  et  errores,  videlicet  impii  cultus, 
prava  dogroata  cum  evangelio  pugnantia» 

Hae  causae  praecipue  communes  sunt ,  et  ad 
nntversam  ecclesiam  pertinent.  Et  in  his  provi- 
dere  debent  Reges  ac  Principes,  nt  legitima  fiat 
rognitio ,  sicut  et  plerique  alii  episcopi  propter  er- 
cores  saepe  iudiciis  ecclesiamm  suamm  et  non- 
nuUi  Rom.  Pontifices  auctoritate  imperatorum  et 
ecdesiae  damnati  sunt.  Constat  autem,  hoc  tem- 
pore  motas  esse  controversias  de  rebus  maximis,  de 
opinionibus,  cultibus  impiis,  quos  Rom.  Ponti- 
fex  non  solum  sententiis  sed  etiam  accrbissimis 
edictis  defendit.  Exercetur  pontificia  auctorltate 
mira  cmdelitas  in  eos ,  qui  non  probant  illos  ab- 
nsus.  Ideo'  satis  apparet ,  Rom.  Pontificem  par-  • 
tialem  et  adversarium  esse,  et  in  hoc  casu  opus 
esse  auctoritate  ecclesiae,  Imperatoris,  R^^m, 
et  caeterorum  Principum  ac  Statuum  ad  guber- 
nandam  cognitionem. 

Nos  igitur,  ut  antea  petivimns,  ita  nunc 
quoque  petimus,  ut  generalis  et  pia^)  et  libera 
9ynodos.habeatnr,  hocest  in  qua  deligantur  ex 
omnibus  ordinibus  homines  idonei,  non  partiales, 
qui  gravissimas  controversias  iuxta  verbum  Dei 
diiudicent.  Qnid  potest  aeqniuS  peti?  Et  haec 
forraa  cognitionis  consentanea  est  evangelio  et  ec- 


5)  Germ.  addit :  unb  anbtc  tf)vhaxt  8eutr. 

6)  Germ.  text.  addit :  auc^  frommet,  (^tiftnd^et  uub 
fftrbatct  SXenfc^en,  unb  follen  tiic9ti0f  (eute  |ut 
fBet^b't  txtoH^Ut  metben* 

7)  generalis  ei  pia  noa  habet  text.  germ. 


clesiasticis  exemplis.  Quod  si  hac  legitiraa  via 
non  tyrannica  intellexerimus  rem  agendam  esse, 
non  defuturi  sumus  nostro  officio,  ac  speranm4, 
fore,  in  tali  cognitione  ut  veritas  patefiat,  gloria 
Christi  illustretur,  et  tranquillitas  ecclesiae  resti- 
tuatur.  Sed  si  non  habebitur  libera")  synodus, 
hic  testatum  volumus,  nos  et  leghima  petere  et  ea, 
quae  in  comraune  expediant  universae  ecclesiae, 
ct  quae  non  obscnre  omncs  boni  viri  apud  omnes 
gentes  optant  et  flagitant.  Sed  providendum  ex- 
istlmamus,  ne,  si  controversiae  non  cognoscan- 
tur  rite  et  ordine  luxta  verbum  Dei ,  maior  in  ec- 
clesia  dissipatio^  maiores  motus  oriantnr.  Nos 
quidem  non  sumns  defuturi  communi  utilitati, 
tranquillitati  et  concordiae.  Et,  ut  doctrinam, 
quae  ad  gloriam  Dei  pertinet,  abiicere  non  possu- 
mus,  (Christus  enim  inquit,  Qui  confitebitur  me 
coram  hominibus,  confitebor  et  ego  eum  coram 
patre  meo  Coelesti) :  ita  in  caeteris  rebus  ea  aequi- 
tate  uti  sexAper  decrevimus,  ut  intelligi  possit, 
nos  concordiae  publicae  maxime  cupidos  esse« 

{iaec  tibi  ad  orationem  tuam  et  nostra  cansa 
et  propter  communem  ecclesiae  utilitatem  neces- 
sario  duximus  esse  respondehda.     Bene  vale. 

Datum  Smalcaldiae  sub  nostris  Dncis  Electo. 
ris  Saxoniae  etc. ,   Francisci  Ducis  Lnnebnrgensig 
et  Brunsvicensis ,    Philippi  Landgrai?ii  Hessia 
annulis  signatoriis^,  die  mensis  DecembrisSl. 
anho  domini  M.D.XXXy.  ' 

Dei  gratla  lohannes  Fridericus ,  Dux  Saxoniae 
sacri  Rom»  Imperii  Archimarschalus  et  prin- 
ceps  Elector  etc* 

Franciscus  Diuc  Bmnsvicensis  et  Luneburgensls. 

Philippus  Landgravius  Hessiac  etc«  una  cum 
caeteris  principibus  comitibus ,  baronibus  et 
civitatibus  in  hac  responsione  coniunctis. 


No.  1S80. 


22.  De€b. 


Responsum  BeUaio  datum. 

£dituin  est  hoc  responsum  in  Melanth.  Consil.  latin.  P.  I. 
p.  214  tmi{.  a  Pesaio.  Apognphon  «ed  Talde  mendosuai 
habetur  lo  cod.  Basil.  89.  p.  112.  ,1  u)ii  adscripta  l^gantur : 
y^FrarmseuM  rinaHentis  duit,  22.  Decb.  1585.^  —  &  Actis 
inTabular.  Vinar.Reg.  H.  fol.  97.  no.  42,  inteiligitnry  Ble^ 


8)  genn.  cin  scmeiti  ftft  Sonctt. 

9)  Verba:    tub  notiris  Dueis  etc.  non  legontur  in  Tersione 
germ.  * 

65  ♦ 


1015 


EPiPTQtARUM  HB.  VIL    Ifiad, 


tm 


feBtbontm  |ioe  responium  conscripsUsej  ct  Franciscmn 
urdiardiim  lllod  publice  recitasst.  Habetur  enim  ibi 
1)  autograpboB  Met.f  i.  e.  prima  buius  responst  delinea- 
tio,  ii\  qua  multa  MeL,  ut  solebat,  iterum  deleyit  et 
emendarit.  h)  dpograjpbon  a  sciriba  faclum,  in  quo  quae- 
dam  sva:maou  autaYit  tt  quaedam  addidit  Barcbardus* 
—  Dedimus  bic  teztum  accurate  descriptum  ex  autocra- 
pho,  cui  tamen  inseruimus  ea,  qUae  Burcbardus  addidit, 
qtiaeque  signis  ^ — **  nolaTiBius.  Dedit  baec  additamtnta 
ftiam  Pei^elius,  sed,  ut  facile  inteiiigitur,  ex  alio  nuto, 
et  ighoravit,  ea  non  a  Meh  eue  profecta.  — 

15S5. 

Responsio  publict  data  in  Conventu  Smalcal" 
diae  Oratori  Gallico  (Guil.  Bellaio)*) 

Oenerose  et  magnifice  domine.  lUustrissirni  prin« 
cipes  et  reliqui  ordines  confoederati  in.  causa  reli- 
gionb  iusserunt  me  ad  orationem  vestram  liaec 
respondere,  ac  principio  petunt,  ut  moram  con- 
donetis  caeteris  ipsorura  negotiis. 

Quod  autem  Potentissimus  Rex  Franciae  roi- 
sit  ad  ipsos  Magnificentiam  vestram  cum  virtute 
florentcm  tum  praestantem  dignitate,  et  maxima- 
rum  rerum  curam  se  suscipere  significat,  grata  est 
eis  voluntas  Potentissimi  Regb  erga  ipsos,  et  pro- 
bant  studium  erga  religionem  christianam,  di- 
gnissimum  tanto  priJQcipe* 

£rat  autem  in  orationis  vestrae  principio 
purgatio,  in  qua  commeinoiastis,  .quibus  de  causia 
suppiiciuin  in  Galliis  sumptttm  sit  de  quibusdamy 
qui  existimantnr  propter  religionem  rapti  ad  sup- 
plicia ,  et  cxposuislis  eos  longe  alia  sensisse,  quam 
nostri  sentiunt,  ac  praeterea  conspiratione  qua- 
dam  seditiose  rem  egisse.  Etsl  autem  de  suppli- 
ciis  illis  sparsi  sunt  varii  rumores,  tamen  Illu- 
strissimi  Principes  et  foederati  reliqui  non  sumunt 
sibi  iudicium  de  potentissimi  Regis  consiiio*  Nam 
et  ipsi  sentiunt,  vi  cohercendos  t$&t  fanaticos  spi- 
ritus,  qui  impia  dogmata  serunt,  aut  qui  seditio- 
nes  excitaht,  et  vi  invadunt  alios.  Postquam 
enim  motae  sunt  controversiae  de  religione ,  prae- 
bet  publica  discordla,  ut  fit,  locum  etlam  inter- 
dum  Tnalls.  Sed  quoniam  dlssimilitudb  magna 
est  eorum,  qui  dissentlunt  ab  usltatis  oplnionibiis, 
orant  Illustris^iml  Principes  et  reliqui  foederatl, 
ne  potentissimus  Rex  morem  gerat  indoctocum 
quorundam  crlidelitA(i>  qni  sine-discrimlne  in  bo- 
nos  et  malos  saeviunt,  sed  pjarcat  iis,  qui  veteres 
abilsus  recte  reprehendunt,  el  amplecluntitf  pu- 
ram  Evangelli  doctrinam,  quam  et  ipsi.  in  comi- 


I  11 

^  Inscriptio  manu  Spalatlni  adKripta. 


tiis.  Augustanis  confessi  sufit«  CoasHt  enim  ine» 
psisse  in  ecclesiam  impias  opiniones'^  qoae  babenl 
opus  emendatione,  quas  tamen  indocti  et  mali 
mordlcus  tenent  propteravaritiam  et  ambitionem^ 
Quare  cum  acerbissimls  odiis  persequantur  pios 
recte  sentientes»  student  eos  opprijmere  circum* 
ventos  falsls  crlminibus,'  et  variis  artificiis  Rc^imi 
anlmos  incendunt  atque  armant  adversus  eos. 
Cum  autem  praecipue  summos  Reges  deceat  cura 
omandae  gloriae  dei,  repurgandae  ecciesiae,  et 
prohibendae  inlustae  saevitiae,  maxime  orant  Ur 
lustrissimi  Prlncipes  et  foederati  reliqui,  ut  po* 
tentissimus  Rex  annitatur,  .ut  veiris  modis  ecde-^ 
siae  Christi  consulat,  et  gloriam  dei  omet,  et  In- 
iustam  saevltiam  prohlbeat,  quod  cnm  faciet,  io* 
dicabunt  Illustrlssimi  Princlpes  et  reliqui  foede* 
rati ,  erga  Ipsos  etiam  m^ius  ^ffectura  e%st  poten- 
tissimum  Regem,  cmus  amlcitiam  prae^dip  esse 
ipsis  et  ecclesiae  Christi  optant. 

Rellqua  pars  orationis  de  veteri  utriusque  na* 
tlonls  coniunctlone  ac  necessitudixie  ^ac  mutuis^ 
^officiis  Serenissimi  Regis  Galliae*)  et  Princi^ 
j^pum  Germaniae^\  fuit  iucundissima  Itlustrissirois 
Principibus  et  foederatis.  Agunt  itaque  gratias 
potentissimoRegl,  quod  ^  hanc  necessitudinem 
conservaturum  esse  ostendlt,  ac  vicissim  poUicen"* 
tur,  se  omnibqs  officiis  eam  velle  toeri. 

„£/  quod  magnificentia  vestra  Serenissi- 
y^mum^) Regem  excusai^it^)  de  quihasdam  insi- 
^mulationibus ^  quibus  ab  adversariis  sua  Re^ 
ngia  Dignitas^)  grai^areturj  Illustrissimi  Prin^ 
ncipes  et  Foederati  facile^)  habenl  excusatam 
.^Reg.  Dignitatem,j  et  oplanty  ui  Deus  optUnus 
^^mdximus  cum  concoraiam  et  amicitiam  inter 
>>  omnes  christianos  principes  piam  et  sinceram 
^praestet  ^),  tum  j-etiam''  libertatem  Principum  it 
nPbtentatuum'')  Germaniae^  ipsornm  ^anguine 
rypartam:pro  sua  bonit^te  conser^eit.'^'^*) 

Cafetern,    quae.  dicta  sunt  de  disMnsionlbns 
In  religione,  haberent  opus  long^oratione;  sed 


1)  Pez»  mendose  tt  mullis. 
*)  Vtz.  Gailiarum, 

2)  Pez.  polehtissimttm, 
8)  Pez.  purgavit, 

4)  Pez.  Regiae  suae  dignitatis  immerito, 

5)  grav*  —^/aeiie]  Pez.  tantumi  grav,,  de  usfa^iU* 

6)  prineip^s.'^  praestet ^  non  Babet  Pei* 

7)  et  Potent,  absunt  ap.  Pex.  ^ ' 

**)  llic  totus  locus  non  Frai^sisciy  ni  SpaUdiiU  mmsk  ^dicri* 
ptus  esL 


iOtf 


EPI5T0I/ARUM    OEiIB.  YII.    1695; 


lOM 


lUastriisiroi  Principea  et  Foede^ati  spetmt^  por 
tentissimtim  Regem  pio  sua  excellenti  sapientia 
satis  intelligere,  qnod  iniusta  adversarioram  pei^ 
tinacia  har«im  discordiamm  causa  sit.  Debebant 
enim  cedere  verbo  dei. 

Deinde  ut  posset  restitui  concordiai»  saepe 
iam  petiyerunt  foederati ,  ut  haec  doctrina ,  cjuam 
adversarli  obstinatis  anirois  damnant,  legitime  in 
libera  et  pia  synodo  ex  verbo  Dei  diiudicaretur. 
Sed  arobitio  atque  avaritia  turo  Pontificum  tum 
aliorum  hactenUs  prohibuit,  quo  minus  pia  et  li- 
bera  synodus  haberi  potuerit*  Pontifex  C/^m^/l5 
miserat  articulos  de  conciiio^  quibus  palam  osten- 
debat,  se  libersim  synodum  non  posse  ferre.  Nunc 
Pontifex  Paulus^  etsi  proroittit  synodum,  tamen 
sig^ificat,  de  forma  cognitionis  non  esse  hunc 
agetidum,  et  decrevit,  eam  in  Italia  habere.  Sa- 
tis  atitem  intetligi  poEest,  nihil  nisi  insidias  ^^9ty 
et  hoc  agi,  ut  per  speciem  synddi  vera  doctrina 
opprimafur. 

Curo  autem  praesertiro  in  causis  fidei  non  ad 
soluro  Pontificem  Romaiium  pertineat-  indicere 
synodum,  et  habere  suo  arbitpio,  sed  consensus 
etiam  requirafur  tlegum  et  Principum,  magno- 
pere  orant  lliustrissimi  Principes,  ut  potentissi- 
mus  Rex  Franciac  pro  sua  auctoritate  contendat, 
ne  loco  iniquo  et  periculoso,  ne  violenta  synodus 
habeatur,  sed  ut  res  maximae,  ad  salutem  et 
tranquiilitafem  ecclesiae  pertinentes,  libere  et  le- 
^time  cognoscantur,  et  ex  verbo  Dei  diiudicen- 
tur.  lllud  ^  erit  christianissimi  Re^is  officium,^ 
quo  praeclare  de  universa  ecclesia  et  de  tota  po- 
steicit^te  xner^i  ppterit»  .Xalem  sy^odup^  A^opper 
flagitamnt  Illustriss*  Principei  et  foederati,  et 
ostenderunt ,  se  non  def uturps  esse  comm^Yii  uti- 
litati  ecclesiae ,  concordiae  et  tranquiiiitati;  quare 
satis  idtelligi  potest,  adver^riprum  pertifftficiaro 
caosam  essc  publicae  disGordiae« 

Quod  autero  potentissirous  Rex  t^ranciae  of- 
fert  soaro  operam  ad '  restituendam  concordiam, 
collaudant  Ulustriss.  Prjncipes  et  Fpederati  volun- 
tatem  potentissimi  r^gis«.  .  J^  qiio.niam  m^tip  -fa- 
cta  est,  consultum  videri,.  ut  aut  mittahtur  eru- 
diti  homincs  in  Galliam,  c^m^uibqs  de  doctriijf^ 
et  de  modo  concordiae  dejiheretuf ,  aut  ut  con- 
ventus  indicatnr  in  Germania,  in  quem  ex  Gallja 
mittantur  eam  ad  rem  viri  docti :  hac'  tanta  de  re 
hoc  iusserunt  responderi.  Haec  deliberatio  gra- 
vissima  est,  ideoqae  non  potoit  esae  subita»    Mec 


habeBt  roandata  nimcii')  foeder^torum^hac  tanta 
de  le  ilisperata.  Quare  ita  decretum  est,  ut  de 
hac  legatione  vestra  singuli  donoinos  sups  reddant 
certiores  cum  domuro  redierint,  et  ad  Illusfriss.' 
Principes  suas  deiiberationes  perscribant,  quo 
dieinde  comrounes  literas  ad  pofentissimum  Regem 
Franciae  daturi  sunt,  quas  ad  Magnificentiam  ve- 
straro  mitti  curabunf.  Nihil  enim  opf^tius  acci- 
.dere  potest  nostris  hominibus®)^  quam  ut  latis- 
sime  propagetur  pia  doctrina  ct  multarum  gen- 
tium  concordia  veris  et  honestis  rafionibus  ita 
cpnsfituatur,  ne  obruatur  vera  doctrina,  aut  ca- 
ligo  aliqua  rebus  necessariis ,  quas  extare  oportet, 
inducafur  praetextu  aliquo.  Nam  consensus  na- 
tionum  praecipue  spectare  debet  ad  illustrandam 
gloriaro  dei,  (ut  Psalmus  inquit:  in  conveniendo 
reges  et  populos  in  unum,  ut  serviant  domino;  et 
quidem  adroonet  reges,  ut  huius  consensus  et  stu- 
dii  duces  et  autores  sint)  ^^). 

Postremo  quod  pofentissimus  rex  iussit  di^, 
se  nemini  contra  Illusfrissimos  Principes  et  reli^ 
quos  foederafos  in  causa  religionis  ^^auxilium  aul 
opem  ullam  laturum ''  ") ,  id  gratissimum  est  11« 
lustriss.  Principibus  et  foederatis,  qui  quidem  vi- 
cissim  sua  officia  omnia  deferunt  potenfissiroo  Regi 
Franciae,  et  poUicentur,  se  neroini  opilulaturos 
^ssit  contra  eum  in  iis  rebus ,  quae  non  pertinent 
ad  ^lnpiciissimum Imperatorem  ac'  Roroan.  Im-» 
perumu 

Serenissimi  Regis  Angliae  legatis  responder 
mnt  Ulusfriss.  Principes,  cui  efiaro  officia  sua  de- 
tttleruiit  „  Etsi  autem  nullo  officii  genere  sua 
ijSponte  Serenissimo  Regi  Angliae^  ui  cognaio^ 
namico^^)  ei  domino  suo  observando  e/")  chr 
n  meniissimo  defuturi  sunt ,  tamen  hac  commenr 
t,  daiipne  poteniissimi  Megis  Franciae  ad  illam 
nipsorum^*)  benevoleniiamj  amiciliamj  obsenr 
iyifdnt^am^^)  et  obsequium  magnus  accedii  Citr 
nmuiusX'\ 


B)r  Nuneii  delcTit  •Francisdus  «t  margiai  adscripsit  'oraiortk 
-   .  ;it  eliam  babel  Pes. 

;  fi))  Francia^ui  prQ,^Mirii  hotp^ud»  pofuils  prfacipihuM  tifof'^ 
deraiis^  ut  etiam  habet  Pea. 

10)  Verba  nnbis  finclusa,  Pmnciscus  deletit. 

14}  'Haep,   quite  Mel.  addere  oblltut  crat,    adscn|>sit  Wttm^ 
cjscus. 

12)  amieo  non  babet  Pez. 

1$)  ob^ervando  ei  non  babet  Pez* 

14)  Pez*  ad  iUorum, 

15)  amieii*  observani,^  non  babet  Pei* 


Cum  IllQStri  Principe  Giro/o,  Duce  Greltrensi, 
intercedunt  Illustrissimis  Principibus  affinitates  et 
alia  vincula  amicitiae,  quam  libenter  tuebuntur 
in  omnibus  rebus,    quas  salvo  officio  praestare 

possunt. 

Haec  ad  orationem  tuam  iussus  sum  Magni- 
ficentiae  tuae  respondere,  et  rogo,  ut  Magnifi- 
centiatua,  quod  ad  meam  personam  attinet,  ora- 
tionem  meam  boni  consulat* 


LIB.  Vn.     15«6. 


1028 


No.  1981. 


24.  Decbu 


loach.  Camerario. 


Epbt.  ad  Camenr*  p.  256  iq. 

Viro  optimo  loachimo  Camerario  JBam-' 
bergensi  amico  suo  ^ummo^ 

S«  D.  Has  litteras  dedi  nuncio  urbis  Eslingia-' 
cae  in  com^entu  Smalcaldiensi^  eoque  scripsi  bre- 
vius,  quia  verebar,  ut  satis  diligenter  redderen- 
tur.  Tuam  longiusculam  epistolam  accepi,  in 
qua  hoc  fuit  iucundiss.  quod  significas  convalescere 
fatrem,  quod  faciat  Christus:  audieram  enim  an- 
tea  de  illo  casu,  simul  iUud  etiam  gandeo,  quod 
erigis  animum  caelestibus  consolationibus:  scis 
scriptum  esse :  luxta  est  Dominus  his  qui  tribu- 
lato  sunt  corde :  sed  de  tua  valetudine  valde  sum 
splicitus* 

Miratus  sum  acumen  illorum,  qui  suspican- 
tur  Luiherum  offendi  dedicatione  Anglicana  pro- 
pter  numerum  Sacramentorum ,  ut  vocant.  £go 
vero  nondum  animadverti  Lutherum  alieniore 
esse  animo,  nec  ego  quicquam  immoderate  feci 
aiit  scripsi,  cur  desiderari  meum  officium  possit, 
nec  velim  sciens  autor  ^ss^  scandalir  Totum  il- 
lud  genus  suspicionum  nascitur,  ut  ego  quidem 
ratiocinor ,  apud  indoctos  et  iniinicos  litteris  no- 
stris,  haec  apertius  coram. 

De  altera  quaestione*)  et  ipsa  coram  agam. 
ne  ego  quidem  xcuyoto/i(S,  sed  quam  multa  mi- 
sceant  homines  indocti  in  iila  disputatione,  lon- 
gum  esset  enumerare.  In  locis  meis  etiam  sicubi 
videor  haberc  (fevziQag  q^QoyriSas,  vides  me  hoc 
agere,  ut  rebus  obscuris  et  intricatis  aliquid  ad- 
dam  lucis,    ISam  tu  ne  malles  obsecro  me  augere 


tag  d^cvQoXoyiag ,  SgjpBg  atwltxot  rira  ^  nlatOH 
vi^orra;  cum  summas  rerum  videas  me  retinere. 
Neque  tamen  valde  recuso,  etiam  si  qua  pbga 
mihi  accipienda  aliquando  erit,  habeo  enim  r»- 
tionem  mei  cbnsiiii.  £t  meministi  illud  Sopho^ 
clis  tui:  eXxoi  yo/jU^eig  xz^/ia  Tr[y  av&adiav  «I- 
vai  Ti,  xov  vov  x^Q^S  t  odx  oQ&iSg  tpQweig.  Sed 
haec  omnia,  Deo  yolente,  brevi  coram. 

Fuerunt  hic  Anglorum  et  Gallorum  legati. 
Gallus  molitur  diaXXa^yfp^  dogmatum ,  quam  ipsa 
etiara  accipiat  G^Ilia.  Angli  ostendunt  se  genus 
doctrinae  purioris  nostrorum  exemplo  recepturos 
esse.  Fuit  hic  Petrus  Suqvenius^  qui  in  his  la- 
boribus  aliquam  mihi  levationera  molestiamm  aU 
tuht:  TOt^  iiia/e Joi^o^  etiam  fuit  Suroma  erga  me 
comitas,  et  videntur  ol  aQxoi^eg  ojuovoovrreg 
plane  cqncordare,  Dei  beneficio,  quod  utinam  sit 
perpetuum.  Mitto  tibi  litteras  Anglo  cuidam  in- 
scriptas,  quas,  si  illeapudvos  est,  reddi  eicu- 
res ,  teqUe  etiam  atque  etiam  rogo,  horteris  illuin, 
ut  quam  primum  resppndeat,  easque  litteras  roihi 
mitti  cures.  Mori*)  casu  afficior,  nec  me  ne- 
gotiis  illis  admiscebo.  In  dedicatione  nondum 
illa  audieramus,.  et  ego  amico  cuidam  volui  con- 
sulere.  Bene  vale,  IX.  Calend.  lanua.  Smalcal- 
diae,  Anno  XXXVL '  • 

Philippus. 


No.1882. 


(24.  Decb.) 


^  d<  coena  dom. 


■  ■ 

Oraiio  legatorum .  AngUae. 

f  Ez  anto^pbo  Spalatini.  qai  acta  cam  leoito  ABglico 
peraeripait,  in  Tabalar.  Vinar.  Reg.  H.  fol.  99.  no.  42.  — 
Seckendor&uf  in  kist.  LulJi*  UL  p.  111.  de  ^ac  oratioae 
liihil  babet,  sed 'commemorat ,  legatos  Regia  Angliae,  ti- 
delicet  Eduwndum  F^humy  episcopnm  Uerfordiensem,  ct 
Nicolanm  Heyth^  Archidiaconumi  qaibna  Barnttmsnt 
ionxisset)  mense  Oecb.  b.  a.  adTenisse*  Argnmentom 
buius  orationis  oommemorat  Slctdanus  io  commenlar. 
p.  263  sq. 

Smalcaldiae  subfinem  Decembris  1535. 

Capita  orationis  Episcopi  Herevordensis  Oralo- 
ris  Anglici  ad  totum  Cons^entum  Smalcal- 

diensem» 

Regis  Anglorum  orator,  D.  Eduardus^  Episco- 
pusHervordensis,  inCuriam  Smalcaldiae  adductus 
Cacta  dicendi  potestate  haec  dixiu 


*)  TboB.  Mori  Canceilarii  Angk  C  W. 


1Q29 


EPIlSTOLARUM    Lia   VIL    1585. 


108Q 


Se  et  collegas  a  Serenitsimo  D.  Henrico  VI IL 
Regi  Aogliae  et  Franciae,  Hiberpiae  domino,  De- 
fensore  fidei  et  snpremo  snb  Chrislo  in  terris 
Anglicanae  ecclesiae  capite ,  missos  ad  ipsos  tum 
Principes  ct  Proceres,  tum  Ordines  foederis  evan- 
gelici  in  causa  ut  omnium  maxima ,  ita  ad  salu- 
tem  suramopere  necessaria;  nempe  in  causa  pacis 
publicae  iet  concordiae,  non  humanae,  qtiae  fluxa 
et  incerta  sit,  sed  einsmodi,  quae  verbo  Pei  et 
veritati  sit  consentanea.  Itaque  ipsi  maxime  ne- 
cessarium  fore  ut  ea  fide,  studio  et  diligentia  mu- 
nus  suum  praestaret,  ut  nihil  in  ipso  desiderari 
possit. 

Ut  igitur  et  ordine  et  quam  posset  brevissime 
Regis  sui  mandata  commemoraret,  primo  eos 
omnes  sui  regis  nomine  quam  amantissime  salu- 
tare/ 

Deinde  exposuit,  se  in  mandatis  habere  a 
rege  suo  commemorandi  Principibus  et  ordinibus^ 
quod  praeter  arctam  et  veterem  sanguinis  necessi- 
tudinem,  quae  regi  Anglorum  cum  ipso  Electore 
Saxoniae  intcrcederet ,  accedere  etiam  amicitiam, 
hoc  etiam  nomine  auctiorem  nuper  factam,  quod 
incredibili  amore  et  stndio  in  religionem  accensus 
tantopere  pro  tuenda  religione  laboraret,  una  cum 
reliquis  et  Principibus  et  Ordjnibus  huius  focderis 
evangelici,  omnibus  summopere  sudantibus,  ut 
puraDei  cognitio  quam  latissime  propagetur  atquc 
proferatur. 

Neque  etiam  regem  suum  moveri  variis  con- 
viciis  et  contumeliis,  quibus  eorum  nomen  fanta 
et  dignitas  ab  adversariis  proscindatur,  laceretur 
et  flagelletur;  eosque  a  rege  suo  non  sccus  haberi 
quam  pro  evangelicis  viris,  et  qui  niliil  se,  ut  con- 
fessoribus  Evangelii,  indignum  sint  designaturi 
atque  commissuri*  Imo  vero  sibi  persuasissimum 
habere,  summam  daturos  operam,  ut  Dei  gloria 
verbo  eius  latius  producetur  atque  divulgetur. 
Quod  si  nnquam  ulla  occasio  extet,  hanc  causam 
provehendi,  nihil  vel  operae  vel  studii  regem 
omissurum. 

Essc  autcm  regem  ipsomm  sic  afTcctum,  te- 
stari  palam  abrogationem  improbonim  et  abusunm 
et  crrorum  in  suo  regno  Angliae*  Et  quod  summo 
totius  rcgni  Angliae  consensu  episcopi  Romani  ut 
potcstatem  et  iurisdictionem  ita  venias  vel  potius 
Nenias  prorsns  antiquarit ,  aboleverit,  sustulerit; 
quemadmodum  etiam  ipse  IUnstrissimns  Dux  Sa- 
xoniae  Elector  et  reliqui  in  causa  religionis  con- 
iuncti  fecissent.     £t  quia  rexAngliae  et  ipsi  hac 


\ii  re  similes  esseht,  eam  similitudinem  volunta- 
tum  et  animorum  incredibiles  amoris  ignicnlos  ia 
rege  erga  eos  accendisse. 

Qiiam  ob  rem  ipsorum  regem  summopere 
petere,  ut  sic  pergerent,  ut  modis  omnibus  lau- 
dem  aporis  et  studii  tum  iustitiae  tum  religionis 
et  verbi  Dei  conservarent*  £t  nt  omnia  eo  con- 
vertant,  nt  in  doctrina  christiana  inter  ipsos  con- 
veniret.  Hoc  enim  unum  et  firmum  et  solidum 
verae  certae  et  duraturae  pacis  et  concordiae  con- 
stitnendae  esse.  Neque  enim  regem  clam  ejsse, 
quantum^incommodorum,  quantum  motnum  et 
tumultuum  extanta  varietate,  diversitate  et  dissi- 
militudine  doctrinae  ct  opinione  (opinionum)  na- 
tum  esset.  Sicut  etiam  miseri  Anabaptistae  ep 
amentiae  rapti  esscnt,  ut  peculiarem  sectam  in  ec- 
clesia  invcherent. 

Polliceri  quidem  Rom.  Pontificem  concilium 
ct  synodum.  Ceterum  ubi  habenda  sit  synodus^ 
primo  omnium  certam  et  veram  pacem  publicam 
atque  concordiam  esse  constituendam.  Alioqui 
enim  non  unum  genus  malomm  ct  incommodo- 
rum  esse  metuendum  nobis;  quamvis  id  ipsum 
nostris  eruditis  non  vertat  crimini  aut  vitio ,  tan- 
q\iam  eiusmodi  impiarum  sectarum  auctoribus. 
Nunquam  enim  tam  puram,  tam  sanctam  fuisse 
ecclesiam ,  quin  in  ea  intcrdum  dissensiones  inci- 
derint.  Ita  etiam  dissidium  natum  ut  inter  Pe-. 
tmm  et  Paulum  et  Bamabam* 

Itaque  de  tali  pace  atque  concordia  cogitan- 
dum,  conandum  et  connitendum,  quae  verbo  Dei 
respondeat. 

At  vero  Pontificem  Rom.  iam  pridem  hoc 
agerc,  ut  eiusmodi  pax  impediatur,  et  ut  ea  non 
sanciatur  atque  perficiatur.  Regem  enim  ipsoram, 
spiritu  Sancto  commonitum,  sibi  certo  persua* 
dere,  talem  pacem  christianam  nulla  unquam  ra- 
tione  nunquam  sanciri  posse,  durante  Ro.Pon- 
tificis  rcgno,  imo  potius  regno  babylonico  et  ty- 
rannide.  Pontificem  igiturRoroanum,  imo  vero 
antichristum  videntem  neque  animadvertentem, 
hoc  sequi  hoc  moliri  regem  Angliae,  ut  abrogaret 
in  regno  suo  papisticam  tyrannidem  una  cum 
omnibus  iropiis  eius  abusibus,  tantopcrc  ofl^en- 
sum,  imo  tanto  accensum,  tanto  raptum  furore, 
ut  cum  iure  et  lege  non  posset  id  assequi,  conatns 
sit  technis,  dolis,  iropudentissimis  mcndaciis  re- 
geminvadere,  ct  apud  reliquos  regcs  et  principes 
in  invidiam  adducere. 


mi 


SPlSTOLAHtM    LIB.   VIL    iSSlk 


lA» 


£t  quamins  Rom»  PonHrex  hoc  eolniB  in  «ai- 
tno  haberet,  nieditaretaT,  cogitaret,  ut  •oam  tfnn- 
nidera,  avaritiara,  ambitionem  iDcoroparabilem 
tuerelur,  hoc  tamen  interim  moliri  et  homam 
aangoinis  sitientissimam ,  nt  reges  et  prihcipea  ar- 
mia  commilteTet. 

Haec  etiam  omnia  regem  >uum  uba  ideo  cu- 
rasse  commemoTanda  apud  ipsos,  quod  romanum 
Pontificem  metueret;  Regis  euim  ipsorum -^res  et 
opes  sic  £rmatas  esse,  ut  neque  Ro.  Pontificeni, 
neque  Ponti^cios  et  qui  cum  Ho.  Pontifice  senti- 
rent  omnes  et  universos  timeat,  ne  si  coniunctis 
quidam  viribus  opibus  et  armis  «um  omnes  inva- 
dant:  sed  ntElector  Saxaniae  et  ceteri  eius  con- 
iuncti  ex  hac  causa  et  proposito  Rom.  Pont.  cona- 
tus,  technae,  fraudes  et  inudiae  contra  regem  An- 
gliae  intelllgerentur*).  Potissimum  autem  ex  hoc, 
quod  Rom.  Pontifex  tantopere  simulet,  hoc  serio 
se  velle,  conariatqne  agere,-ut  Synodus  habeatur, 
cum  tamen  certo  Hom.  Pontificis  sentehtia  et  mens 
.  secos  habeat ,  et  lopge  aliud  meditetur  quam  ver- 
bis  poUiceatur. 

Quamvis  enim  Hex  Angliae  sic  sentiat,  mo- 
dis  omnibus  concilium  pium  esse  necessarium  et 
salutare,  et  habendam  eiusmodi  synodum,  quae 
libera  et  christiana  sit,  et  in  qua  ex  auctoritate 
verbi  divini  cognosca'ntuT  atque  iudicentur  con- 
troversiac,  nihil  tamen  miserius,  infelicius,  cala- 
mitosius  esse,  quam  si  concilium  eo  ceciderit,  ut 
ia  eo  nihil  nisi  quod  ad  stabiliendam  Rom.  Pon- 
tii^  amhitionem  faciat. 

Quapropter  regem  Angliae  summopere  pe- 
tere,  ut  Principes,  Ordines  et  eorum  coniuncti 
sibi  sic  prospidant,  ne  prius  in  concilium  con- 
sentiant,  quam  pax  et  concordia  doctrinae  chri- 
stianae  sit  constituta,  iaita  atqne  firmata.  Id 
enim  convenire  Principibuset  ordinibuB,  id  regi 
maxime  in  votis  esse,  ut  modis  omnibos  verus 
Dei  cultus  constituatuT ,  et  nt  vera,  certa  et  sta- 
bilis  pax  atque  concordia  constituator. 

Hanc  esse  snmmam  suae  lejgatioais.  Nnnc 
hoc  se  Togare,  ut  alias  meliore  otio  et  occasione 
«ndiant  ipsos.  Nam  de  his  rebus  cnmulalius, 
datA  facultate  ipsis,  dicturos.  Inlerim  poUiceri 
T^m  quam  sanctissime,  se  non  defnturum  piis 
ipsorum  conatibns,  et  actuTum  qnae  '\-ere'Evan- 
gelico  principe  sint  digna,  neqne  solum  opes  et 


dignitatem  saam  ipria,  Md  atadimn,  >ed  se  ipsnin, 
sed  Dei  spiritom}  qai  utTosqnd  conglutinet,  de- 
fette,  et  sincerlBsimam,  candidiuimam ,  poten- 
tissimam,  amiciasimam  amidtiam. 


Jiesponsum  ad  legatoa  AngUcos, 

f  Ex  Ablit  in  TabnUr.  ViDir.  Beg.  B.  rol.  99.  ao.  tt.   — 

Arltcoli  iegalii  Begii  An^lue  Iradili  babcntur  ibi  daplici 
fomia  tcripii ,   aileri ,  cur  SpalatiDUj  lua  maDu  inscriatil: 

„XniL  ArlicuU  15S5. "  ^ 

et  in  (]ua  multa  mniu  turo  5{nlalini  Inin  rttaan  Fnncitd 
Burcfairdi.innt  cmendati  et  adfcripta; —  altcrs,  Tideli- 
cet  idem  icriptnm  ,  iam  a  icriba  deicriptum,  nbi  etian 
adicriptnm  Mt  re*poiiniia  a  legatij  Anclicii  ad  bw  propo. 
■ilioaei  dalnm.  qaod  vid.  infra  d.  IZ.  Mart,  ]n6.  — 
Commemorat  ba*  propoiilioDu  Sleidanus  io  comucDt 
p.  S86. 

Petilio  lUuslrissimoram  Principum,  JD.  /o. 
Friderici  EUctoris  Saxoniae  elc.  et  Z>.  Phi- 
iippi  Lahdgravii  Hassiae  eic.  ad Sereniss* 
Regem  Angliae  elc.  data  Reverendiss.  Epi- 
scopo  Hereforden,  etD.  Archivo  \Archi- 
diacono\  dJj,  doctori  Antonio,  legatis St- 
reniss,  Regiae  Dignitatis,  Smalkaldiae  ipso  die 
Naiivilaiis  Christi  anno  domini  M.D.  XXXFJ, 
[*.  e.  15S5.] 

(I)  Q*^*^  serenissimus  Rcx  promoveat  Evange- 
lium  Cbristi,  et  sinceram  fidei  doctrinam  ad' 
eum  videlicet  modum,  quo  principes  et  statos 
confoedeTati  eam  in  Comitib  Augustanis  con- 
fessi,  et  inxta  Apologiam  editam  tutati  sont, 
nisi  foTtasse  quaedam  iaterim  ex  iis  commooi 
dicti  Serenissimi  R^s  et  ipsornm  Principum 
consensn  ex  verbo  Dei  merilo  corrigenda  ant 
mutanda  videbnntur. 

(II)  Ilem,  quod  Sereniss.  Hex  dictam  Evangelii 
doctrinam  et  ccremonias  Evangelio  conformes 
una  cum  Principibus  et  Statibus  confoederatis 
in  futuro  concilio  generali,  si  pium,  catholicom, 
liberum  et  vere  christianum  faerit,-  tueator  et 
defendat. 

(III)  Item  qnod  neque  Sereniat,  Hex  absqne  ex- 
presso   consensu  dictommPriacipnm  et  Sta. 

'  tuom  confoederatocum,  neque  dicti  Prindpes 
aut  Statns  coilfoederati  absqoe  expresso  con- 
seasu  dicd  Sereniss.  Regis  conMntiant ,  vel  as- 
«entiant  in  aliquem  indictionem  geneialis  con- 


EPISTOLARUM     LIB.   VII.    1585. 


lOM 


cilu,-  quem  Ponttfes  Komaniis,  modemus  ant 
futurus,  aut  aliua  qnispiam  qaaciinque  antori- 
tate  practensa  faclt  aut  fncict,  sed  nec  in  locum 
aliquem  faturi  Concilii,  antinipsum  etiam 
Concilium  consenLiant,  verum  liaec  omnia  mu- 
tuo  ipsorum  Regis  etPrincipnm  consilio  ct  con- 
sensu  gerantur  et  fiant;  proviso  tamen,  quod 
si  cerlo  instisque  argumentis  et  ralionibus  con- 
stitcrit,  tflle  christianum  libcrum  ct  generale 
Concilium  indictum  esse,  quale  foederati  in  re- 
sponsione  ad  oxatorem  Rom.  Pontificis  Petrum 
Paulum  f^ergerium  fl»gitant,  quod  tale  Con- 
cilium  non  sit  tecusandum. 
(IV)  Item  si  contingat  j  quod  non  consentientibus 
dicto  Screniss.  Rege  et  Principibus.ac  Statibus 
confoederatis  super  loco  Concilii  aut  ipsa  etiam 
indiclione,  Rom.  tamen  Episcopns,  ac  alii 
Principes  cnm  eo  in  ea  causa  coniuncti  vohie- 
rint  nihilo  minus  procedere  ad  Concilii  seu  po- 
tius  conciliabuli  celebrationem ,  et  quidem  in 
loco,  super  quo  non  consenserint  dicti  Sere- 
niss.  Rex,  Principes  et  Status  confoederati, 
quod  tunc  et  in  eo  casu  tam  dictns  Sereniss. 
Rex,  quam  dictl  Illustr.  Princlpes  et  Status 
cottfoederati  primum  pro  viribus  curabuut,  et 
efBcient,  ut  hulusmodi  iodictio  omnino  impe- 
diatnr  et  evacuetur,  nullumque  prorsus  sortia- 
tut  effectum. 

(X)  Belnde,  quod  protestationes  suas  publlcas  et 
solennes  facient,  ac  similiter  a  suo  clero  fieri 
procurabunt,  quibus  et  fidel  suae  sinceritatem 
testabuntur,  et  ab  huiusmodi  convocatione  et 
indictione  prorsus  et  omnino  se  dissentire,  ne- 
que  Illlus  concilii,  si  quod  inde  conciLium  de 
facto  sequatur,  decretis  aut  constitutionlbus, 
se  velle  allcgari,  aut  lisdem  quovis  modo  pa- 
rere  ant  obedlre  in  futurum. 

(VI)  Ad  haec  quod  non  parebunt  nnquam  ant  obe- 
dient,  aut  a  suis  parerl  aut  obedirl  sinent,  aut 
permittent  nllis  decretis,  mandatis,  seu  sen- 
tentiis,  bullis,  literis,  aut  brevibus,  quo  ab 
huiasmodl  ConcILio  sic  indicto  et  ceLcbrato,  aut 
etiam  ipsius  Episcopi  Romanl  aut  aLterius  cu- 
iuscunque  potestatia  nomine  procedent  aut 
emanabunt,  sed  qnod  scripta  omnia  huius- 
modi  pariter  et  decreta  ac  bullas  et  brevia  pro 
nuUis,  irritis,  inanibus  et  inefBcacibus  habe- 
bunt  et  reputabunt,  proque  hulusmodi  haberi 
et  reputari  del>ere  declarabunt,  et  a  snls  deni- 

!t]EI,AITH.  Or».    VOL.  II. 


que  Episcopis  et  Concionatoribos  populo  ad 
omue  scandalam  removendum  declarari  procn* 
rabunt  realiter  et  cum  eflFectu. 

(VII)  Item  quod  Ser.  Rcx  quemadmodam  et  in 
iloclrlna  christiana  et  eius  eonfesslone  associatos 
est,  per  gratiam  Dei  princlpibus  et  stattlms 
confoederalis,  Iti  etiam  dignetur  honorificls 
conditionibus  foederi  etiam  ipsomm  associari, 
ita,  quod  dicli  foederis  sua  Sereniss.  Maiestas 
obtineat  locum  et  nomcn  defensoris  et  prote- 
clotis, 

(VIII)  Item,  quod  nec  dictus  Ser.  Rex  nec  dicti 
Itl.  Principes  aut  Status  confoederati  nnqnam  in 
posterum  «gnoscent  tuebuntur  aut  defendent, 
quod  primatus  sive  Monarchia  ilLa  Rom.  Epi- 
scopo  hodic  obtineat ,  aut  unquam  obtlnuerit  de 
iure  divino,  sed  nec  in  iUam  senteutiam  un- 
quam  consenlient,  et-etiam  concedent,  qnod 
utile  sit,  aut  etiam  expediat  reipublicae  chri- 
stlanae,  ot  Rom.  Episcopus  caeteris  omnibus- 
episcopis  praesit,  aut  uLlam  omnino  iurisdictio-  ' 
nem  in  dlctorum  Regls  et  Principnm  regnis, 
dominiis  aut  ditionlbus  quovis  modo  exerceat  in 
fulurum. 

(IX)  Item,  si  contiugat,  quod  hellum  aut  aliqua 
aLia  contentio  sive  ob  causam  reLigionis,  sive 
eliam  extra  hanc  causam,  ob  aliam  quamcun- 
que  causam,  rem  aut  materiam,  a  quocanque 
Ptincipe,  statu  aut  populo  moveatur  aut  infe- 
ratur  contra  dictum  Sereniss.Regem,  eius  re- 
g|ia,  duminia  aut  subditos,  aut  etlam  contra 
dictos  Illustriss.  Principes  aut  Status  confoede- 
TSktai,  quod  neutra  partlum  praedictarum  feret 
auxilia,  praesidia  aut  suppetias  cnntra  aLteram 
partem,  sed  nec  consilio  aut  favore,  directe 
aut  indirecte,  palam  aut  occnlte,  Principi  aut 
popiilo  sic  invadenti  aut  inferenti  bellum  ad- 
eruot  aut  aderit. 

(X)  Item,  quodS.Rex  dignetur  ad  luitionem  foe- 
deris  et  causae  ILLIus  honestlsslmac  et  sanctbsi- 
mae  conferre,  ac  apud  hos  illustriss.  prlncipes, 
praestitis  caulionibus,  ut  infra  additur,  depo- 
nere  summamCentum  milllumCoronarum,  qua 
peconla  Liceblt  uti  confoederalis,  nbl  opus  fue- 
rit  in  causa  defensionis,  pro  parte  dlmidiata. 
Reliquam  vero  partem  dimidiam  sumant  foe- 
derati  de  ea  pecania,  quam  ipai  ad  eandem 
summam  contulerunt  ac  deposuerant. 

66 


10S5 


EPISTOLARUM     LIB.  VIL    1585. 


10S6 


(XI)  Quod  si  aiitein  opus  fuerit  diutuma  defen-^ 
sione  propter  contiuuationem  belli  seu  invasio- 
nis  adversariorum ,  hoc  casu,  cuip  principes  et 
foederati  obligati  sint  non  tantum  ad  ulteriorem 
coUationem  pecuniae,  verum  etiam  ad  mutuam 

"  defensionem,  ciim  corporibus  et  omnibus  fa- 
cultatibus  et  bonis  suis ,  Sereniss.  Rex  non  gra- 
velur  in  hoc  casu,  urgente  necessitate,  etiam 
aroplius  conferre,  videlicet  alia  ducenta  mi]lia 
Coronarum.  Qua  tamen  pecunia  pro  parte  di- 
midia  una  cum  sua  pccunia  foederati  utantur* 
Et  si  contingat,  citius  finiri  bellum,  tunc  quod 
reliquum  fuerit,  bona  fide  reservetur,  et  finito 
tempore  confoederationis  Ser*  Regi  restituatur. 

(XII)  Quod  si  Ser.  Rex  facere  voluerit,  poUicen- 
tur  Principes,  sese  cum  suis  coniunctis  suffi- 
cientibus  cautionibus  assecuraturos  non  sokim, 
quod  huiusmodi  pecuniam  non  convertent  in 
alium  usum ,  quam  ad  defensionem  faederis  et 
causam  religionis  una  cum  sua  pecunia,  quam 
ipsi  in  tali  confoederatione  conferunt,  verum 
etiam  quod  integre  et  fideiiter  eklem  Ser.^egi 
eandem  summam,  quae  vel  ubi  non  fuerit  opus 
defensione  vel  post  defensionem  reliqna  erit, 
pcrsolvent  et  restituent  casu,~  quo  non  fuerit  in 
eum  usum  coUocata* 


(XIV)  Item,  cumReverendiss.  legatiSeveniss.Re- 
gis  sint  ad  tempus  in  Germania  permansuri ,  et 
cum  viris  doctis,  in  sacris  literis  de  quibusdam 
articulis  coilocuturi,  precantur  Priacipes,  ut 
quam  primum  animum  et.sententiam  Sereniss. 
Regis  sui  de  praedictis  in  foedere  conditionibus, 
loco  et  statu  ineondis,  sdscitentur  et  inquirant, 
et,  cum  de  iis  certiores  facti  fuerint,  nobis, 
Electori  Saxoniae  et  Landgravio  Hassiae  signi- 
ficent.  Quod  simul  atque  fecerint,  mittent 
Prindpes  su6  et  Statuuni  confoederatorum  no- 
mme  statim  Legatos  ad  Sereniss.  Regem ,  et  in- 
ter  eos  unum  excellenter  doctum,  non  solom  ut 
cum  Sereniss.  Regia  Maiestate  diligenter  super 
articulis  christianae  doctrinae  conferant ,  et  de 
cererooniis  aliisque  in  ecdesia  mulandis,  sta- 
tuendis  et  ordinandis  fideliter  deJiberent,  ve- 
rum  etiam  de  omnibus  iis  articulis,  de  quibus 
diximus,  cum  Sereniss.  Regia  dignitate  noraine 
foederatorum  conveniant  et  concludant. 


Edwardus  Herefordens. 
Nicolaua  Heytfa. 
Antontus  Bams. 

2o*  %tkbn6)  6^urfutjl* 


Vf)\l\p&  &  ju  ^ffetu 


10$7 


COERIGEKDA    IH    VOL.    tL 


Pag.    lin. 

9  8    ab  iof.  scribe :  FJisUdii 

12        11  ab  inf.  «cribe:  cmriMS. 

17  5    ab  tnf.   addei     td.  de  ITette. 

(Sic  etiam  p.  ^.  lin.  1.  ab  inf.) 

18  7    pro  se  scribe  seu 

•»  9  ab  inf.  pro :  n  Sneg*  maoifesto  ** 
scribe ;  hahenl  rnanifestel  Sae* 
gass. :  tamen  articmoe  habent 
manifesto. 

19  19  pro  tum  scrib.  tamen 
SO        15  ab  inf.  scrib.  inspexerit 

—  24  ab  inf.  pro^.  scribe:  SM»  (?) 
24        2    ab  inf.  pro  m.  scrib.  //?• 

— •        5    ante  m.  addet  Bononiae 
27        4    ante  n){t,   adde:   mi< 

53  17  pro  Mct  scrib.Jbiittet 
S5        27  pro  DeUfidi  scr.  Uavidis 

—  28  pro  i/em  1.  Idem 

—  89  pro  ^&fvc  I.  fcf^iet 

86  88  pro  inteiiiga  1.  inielUget 
41        1     pro  /i/nitf  1.  sitimus 

—  15  pro  Lutiurorum  1.  Liutheriorum 

—  85  pro  witnf^te  I.  n)inf(6f 

44        2    ab  inf.  pro  MetOtt  1.  piCDOt 

46        7    «cribe:  fle'' 

48        2    pro  d,  8.  scribe :  <!.  5. 

54  1    pro  Codex  I.  Coetest. 

57       2    ante  erfennen  eicidit:  ^a 
60        1    pro  iiio   scrib.  iOa     (Sic  recte 
est  in  Select.  epp.  y  itlo  eoim 
male  babet  lib.  1.  epp.) 

—  4    pro  quantum  scrib.  quarum 

64       1    post  ^farretunb  adde:  9)tebi$ 
get 

—  82  pro2(enberundenI.  TCenbetuttd 

70  12  ab  inf.  pro  teurtaubt  1.  gcttt^ 

Uubt 

71  10  ab  inf.  pro  nomini  1.  nomine 
74         12  post  soti  adde :  detur 

78       12  pro  &f)m  I.  ®  0 1)  n  e 

—  26  pro  fefl  1.  fafl 

—  81  profetnt  1.  ^eint 

82  28  pro  ae  scrib.  et 

88  4    ab  inf.  pro  ba$  scribe:  be^ 

—  18 pro  20  scribe :  24* 

84  26  pro  aU  scr.  b  a  6 

87  10  ab  inf.  pro  58.  scribe:  88. 

88  8    ab  inf.  scr.  attdeteit 

89  20  projDa^scr.  flBit  tetne^men, 

baf 

—  27  pro  anfii^tt  scr.  ottfo^et 

90  7  pro  58.  scribe;  88. 

91  13  pro  (Softni^  scr.  6  o  ft  n  i  | 

—  6    ab  i  nf.  pro  |)offan>  scp.  9  o  f  f  0  O 
93  9    ab  iof.  pro  €$pt(id|)C  scr.  G  (^  »  0  $ 

(ie  ^ 

95  1     dele ;  17} ,  idque  transpooe  post 

fc^utbio  lin.^2. 

96  24  pro  /9.  SQ.  s^rib^  p.  89.  \ 

^       29  procinfiiMcn  scr.  eiiiifii^r^» 
104      8    ab  inf.  pro  lunhis  I.  tunii 

—  10 pro  Lutherum  1.  Luthe» 

ranos 
106     , !»  pro  S^«  «cribe :  59. 

—  '    88  pro  bereft  scr.  j^eteit 

—  40  postS^^eit,  add^:  be6    . 

111  18  pro  (atte  scr.  ( o (t c 

—  21  pdst  fet^en  adde;  n.ic^t' 

112  4  '  propafrli.  ptarti  •  •        * 
114      5    ab  inf.  pro  Item  I.  Idem 


Pac.    lio* 


] 


rji 


119 

121 
123 
124 


1S5 

lir 


1S9 
190 


138 
136 


139 

142 
148 


145 
153 
154 


155 


156 

157 

158 


159 


160 


162 


164 

166^ 
166 
169 


15  ser.  p,pro  ep.  (Item  p,  140.  /.  30. 

p.  145.  i.i8.p.  178. L 30.  p.  197. 

/.  8.  p.  229.  L  29.  p.  258.  /.  25.) 
7    post  res  iuiiie  est  (es  epp.  sel.) 

etenim  lib.  I.  eicidil.) 
21  pro  Spiritms  scr.  Spiritu  S. 

7  pro  taffen  —  scribe:  laffen; 
18  pro   feine   (Ujutf.   scr.    feinet 

(Sftutf. 
26  pro  nut  scr.  mit 

I  pro  eivitite  scr.  eiviliter 

21  scribe :  fratrAas 

4    post  6ttobet  adde :  in  Miscellao. 
20  post  a>2ittn>0(t^  adde:  na(^  SRits 
t09 

18  dele  «erben 

4    pro  aflbcreit  scr.  oSgeteit,  et 
sic  aliquoties. 

18  pro  SBcfcbpetb  scr.  bef(6n>ett 

18  pro  aonsitio  scr.  eoncitio 

9'   pro  ben  scr.  benit 
10  pro  bemfeiben  scr.  bemfelbi» 
dcn 

I I  pro :  doben,  bem  tcribe :  (  0 1  b  e  tt, 

ben 

16  scribei  Sttungen,  3n>iefpa(tett 

23  pro  lUter  scr.  tibro 
82  pro  bed  scr.  bet 
18  post  Miseell.  adde :  II. 
4    pro  bebenft  scr.  bebottft 
6    pro  bcf(6u(ben  —  scr.  bef^^nt* 
bcn; 

9  pro  et^obenen  scr.  e^tboten 

8  ab  inf.  pro:  «/"  scr.  +r/" 

14  ante :  jSx  actis  adde :  •i* 

23  pro  Baptistae  scribe:    ■f-Bapti- 
stae" 

1  ab  inf.  pro  Coel.  scribe:   Cod. 

BdUf. 

22  pro  a  nostris  scribe:    •}-  a  no» 

stris** 

23  post  senatm  adde :  etiam  . 
31  pro  false  scr.  salse 

8    ab  inf.  pro  Cod.  scr.  Coei. 

2  ab  inf.  pro  28.  scribe:  25. 

10  pro /7«r  scribe :  fper" 

24  pro  271.  scr.  72U 

4    ab  inf.  scribe :  euihartatoriis 

15  pro  tum  scr.  tuum 

18  pro  etc.  scribe :  f  ete, " 

27  transponc:  12)  ante:  et 

28  scribe :  f  patrem  " 

29  scribe :  f  lUis  ** 

2    ab  inf.   post  noster  adde:    pro 
igUur 

1  scribe';  f  Anen.*' 

44  post  woHcii  adde:  (eiben 

45  ante  H^oaett  adde:  ni^t 

2  ante:  Signifieqy  adde:  S.  Ih 

28  bominiten^«er.  bomniten 

1    ab  inft-^ftl  Ak;  sct.  ed.  Lond. 

10  scribe :  esdeo'*., 

i%  >ser.  Lmenbdrg  .  . 
^^S^fro^^jinbm  tcr*  ^onbettt 

55  pr*  verje  scr«  fere 

1    ab(  inH  post  c  168.  adde  t  et  Mm^ 
Hus 
'*5    aW  inf.  verbiia  ^•^Manlius   non 
babetrelrfibnii"  delendasunt. 

66  * 


169 

171 

172 
175 
181 
183 

188 

189 

194 

196 


201 
202 
206 
209 


210 


214 


215 

217 


220 
221 


-^•«   ■<.  H.<k   .^t       r.-    ^  II M. 


227 
228 

290 

234 
235 
236 

240 
241 
243 
245 
249 

252 
258 

I  254 


261 

265 

268. 

272 

274 


lin. 

9  ab  inf.  scribe:  et  in  hoc\  Mant. 

in. 
8    post    servandos    adde:     quam 
perdendos 

5  ante  a6  ipsa  excidit  vei 

10  scribe:  f  fheUeiter'* 

17  pro  eorum  scr.  ipsorum 

2    pro  f(()fibti(^fn  ser.  f(bfib(i((et 
15  a  fine  pro  est  lege  sit 
26  pro  arbitramur  scr.  arbitraba^ 
mur 

8  ab  itif.  pro  deeideretur  scr.  ac'- 

eederetur 
Nota  *  pro  Coelest.  scribe :  Man^ 
lius  et  Coelest. 

6  ab  inf»  pro  mHtit  scr.  mittet 

13  ab  inf.  post  respondeat  adde: 
mihi 

9  pro  n)O0en  scr.  »o(tten 
30  pro  bur(f)  scr.  b  n  t  (^  i 

1     pro  11.  lul.  I.  17.  lut. 

1  pro  homines  scr.  Itominis 

8  ab  inf.  pro  reprehendere^  noltdt 
srribe:  reprehendere^  nom 
voluit 

17  pro  vetit  scr.  volet 

2  ab  inf.  pro  universas  scr.  i/m- 

versos 
37  pro  vetit  scr.  volet 
46  let  scj.  scribe :  exercendiim  et  ex- 

citandc/m 
4    pro  Atterum  scr.  Alteram 

18  pro  Scio  scr.  Spero 

4  ab  inf.  libri  editi  delendnm  et 
scribendum:  Ptx. 

10  pro  dietis  scr.  dietis 

17  pro  Coelest.  scr.  Chjrtr. 

84  post  artieuhSj  adde:  nl  magls 
irritet  ad^ersus  nos  omnes 
rhy  abioxfmro^a. 

6  ab  inf.  post  Codd,  adde :  et  Coe^ 

lest. 

18  scr.  arrideat 

ft    ab  inf.  post  Calend.  adde :  Coe- 

lest  3.  Cal. 
18  post  sentiens  adde :  «f# 
20  scr.  yindeliea 
16  pro  o^0  scr.  ore 
8'    scr.  perdendam 
1    ab  inf.  pro  Chjrlr,  scribe :  Coelest, 
39  dele  signum  f  ante  /uom 
8    eb  inf.  pro  Pbz.  lege :  ed.  Lond. 
16  pro  Ai0  scr.  hue 
1     pro  nobis  scr.  nobisque 

7  «b  inf.  pro  Cod.  nostra  scr.  Cor/. 

nos/ra 

11  pott  ^u^.  adde:  III. 
13  ecr.  firmiore 

27  pro  /».  27.  scr.  p.  25. 

4  et  8  ab  inf.  scribe :  1)  Mst. ,  Se^ 
lect.  epp;  et  Coelesl.  debs^ 
re.  2)  iilis  mendose  excidit 
Lib.  I.  (Habent  Epp.  iel.| 
Mst.  et  Coelest.f  itaquefn 
contextis  dele  f  ")« 

8  ante  Philippus  adde :  T. 
25  pro  einem  scribe :  mfiren 

.4    ab  inf.  pro  fe^Ien  scr.  fc^lHI 
8    pro  P^tlOj  einenda ;  videor 
20  scribe:  Obturans 


tf».. 


lin. 

1    ab  inf.  tcr.  Prm.  »1  Cotlttl. 

5  ^inf.  ie.T.PriM.tlCoeletl.,tl 

'pott  pirlalii  adilt  I  (Epp,  le- 
lect.  pitlali,)  .   _ 

6  ab  iiir,  jcr.  Auc,  Cael.  et 

15  icrilie;  (/cllK..iilur 
S5  icr.  colldu.lii»iV 

B     ab  itif.  i)ro  i04.  icliht:  240. 
S    pro  lliinbcil  Mnbe:  funbcn 

16  pro  eoneiontm  Kribo    caulio- 


5    icribei  tbrMo 

5  ab  iiit  icrlbe    ^ilt^^itlKt 

4  ,.ro«Bomcn  «r.  iSolUn 

7  ■binf.  progtflattlticr.  gt|taltit 

6  pro  onbm  *cr.  anbtrt 

16  pone  iiuiiuni  i  >ut«:   d  aulo- 

Sl  icr, /J.  lyjifl^.  prop.ta. 
98  ior.  iiruiisfijtiun  (S\c  Epp.  ■«- 
leci.;  Ub.l.:  BruatTigus.) 

8  tb  inf.  5cr.  Loquunlur 

12  prci  Sil.  v^uff.  icribei  99.  Aug, 

5  sli  inr.  scribr:  Quoriur» 
19  »cr.  fflutttnfl  ( i  ftccrt 
4    «biLif.  jiruJStftljlic 


SiO      IX  «cr.  f (i  I 


-.  «(t^cl 


SO  pro 

11  ab  inf.   icr.  Qiuibcn 

I  ab  iuf.  Itge:  maqei: 

10  ■biDtproDaltcbtQ  L  eeifc^cn 

II  eb   inf.   delc  blB    ■nle   Simos 

ttKum 
21  pTO  octiaetcn  jcr,  iiftjaartn 
1     ab  iiif.  pro  fV.  •cribe:  C.  fJ'. 

11  abinf,  pr 


4  ab  inf,  Kr.,-    Peuc.  in  lib.  1.: 

Deuni.     Select.  epp.  om. 

5  ■b  inf.  pro:  uL,  scril»e:  „ut^  cl 

inoi  pottim. " 
88  «cr,  profeuiona 
19  KT.  pottint    (nc  euim  Enp,  le- 

lecl,,  noDlili.1.),  etlin.iij. 

Peuc  eihibel  iargila  pro  tar- 

giti 
9     pro   ajfeclionuni    icr.   Mtttrlio- 

25  pro  potna  icr.  poenae 

1     ab  iuf.  pro  tperamuf  acr.  tpe- 


S51        11  pro  ipta  ttr- 


>b  inf.  icribei  parmillit 
1    sb  iof.  lejte:  confeml    ' 
.     pro  quos  icr.  qua$ 
,3  poil  priuatat  adde:  uicittim 
i     ab  inf.  pro  tt  I.  oc 
i    ab  inf,  KT.  peritraal  («lc  enjm 
cpp.  lelecl.;    lib.  1.:   fitrit- 

10  ab  iaf.  pre  tpartil  acr.  apargit 
.2  ab inf.  jito  vobistum  1. nobitcum 
9  ab  iof.  jcribe:  dilif^MilAtf 
!S  pro  otTlanflt  «cr.  eTlanet 
!1  prc  HuUig  >cj-.     (fitcbllil) 

8  pro  ignorare  jcP   ignorari 

1    pro  iinSvtn  4cr.  Seben 

I    ab  int  pro  deripiant  «cr.  du-j- 

I     pro  mitlit  jcr.  milltt. 

■    pro  scilanstc  icr.  ertaBttt 

0  pro  bataa  icr.  bnBon    ' 


P'g- 

lio. 

mt 

51  pro  anfjnncqntB  »er.  asjrikqi 

mcn 

403 

404 

19  ab   iuf.   pro  VCT{)ama  Kr.  ((> 

bniicn 

4iM 

29  pro  lutrninca  acribe:  jutctm 

■  tD 

411 

5    ab  inf.  pro  UDb  btc  icr.  iinb  ias 

ju  btc 

412 

96  ur.  tSutcm 

419 

6   proau*XnjttsKr.  atitKn}t{g 

414 

26  pro  iti(l){n  nc.  a^cld}'» 

416 

11  icr.  (_»    nuiiib 

417 

17  pro  tLnifdben  *cr.  bCDfcIbtn 

419 

9    abial^prolauttctcr.  lautctC 

431 

4    pTolii(4cr.  bci: 

425 

7    icr.  btm 

426 

26  prti  pti>cctir.n  scr.  itt  pcOtcUcCD 

S2  pro  ri"nWn«cr.  fnnbcn 

«8 

4    aUiiif.  probit  oiccKr.  bccnltr 

496 

12  pto  Bariinicr.  tuDOn 

437 

2    abinf.  pi>il2ltf(i)irta<idei  niitlt 

499 

15  .erib.^     t-livi" 

440 

10  *b  iot  pro  ep.  57.  «cr.  ep.  54. 

443 

4    pro  nioria  ti  btna   icr.  mo  tt 

bann 

19  icr.  ecrtljcibinscn 

447 

18  «b  inf.  «cr.  dalae 

448 

IS  pro  Oiiio  icr.  O   t^o 

449 

1     abinf.proti.  JcriU:  5. 

19  ■biol.po.lrturruiinlJeiCno.95B.) 

4» 

5    abinf.icrlbe    GutlsUin 

454 

S6  icr.  OileuJwoC 

455 

7     scribe:  p   594. 

456 

28  pro  epitlolce  tcr.epittola 

458 

S4  antefocojadde:  i/to» 

34  pro  C/rano  ler,  L/rano 

459 

2    icr.  Origwe. 

8    icr.  Eseehioe 

460 

4     per  idem  «r.  itent 

dtnda 

461 

S     icrlbi!    earatn 

6    Mcr.  numad 

20  pro  ett  lincer»  icr.  «C  siQCera 
9    Sb  inf.  «cribe:  in  ^oa 

4G9 

471 

473 

11  .b  inf.  adde  aiUem  poil  Jhtlta- 

479 

tfuam 
12  iDle  maiiirlbiit  »idez  a 

481 

8-  pro^iKio^-icr.  naxoy 

17  «1.  >/ui  ytraquia                    _    _  _ 

462 

6    ab  iiif.  pro  diein.u»  «cr,  dalicf 

mul 

488 

4    ab  inf.  poJl  tatHuimi  aJdej   el 

489 

21  «crihe:    +»m"      ■ 

492 

S3  icribe:  d.  pifdt 

49S 

tticT.le  prO  m    . 

494 

17    icrib,:!    i.&.I,-,: 

SS  icr.  s.iliifiictflrflWt 

495 

8     ablTif.  deU  J.  .    ...                   .     ; 

496 

2    ab  inf,  ?dJB,(wiifiule''e"en' 

497 

aO  scr.  ei,uiple,fm  prv/nplexui:. 

498 

12  pi)sl/-ogo,.aiMe!  i,t.ile*  iip/raut 

Wl 

14  pro  A^oigja.  ioiiM:iV«,!'84.,., 

4     ab    inf,    prn  ^tuaUil  itr.    lualit 

SO^  8     Kribe:  i-lanii.  pr.  ipiilnjifoii" 

505  30  pro  e«iu*  jcr.  cuia« 

506  SS  pasl/iVeraJM,  adJei    el/atmi- 

510  4    pro  Car&f^o  jcr,  CfaWMima 

—  94  pro  Edo  scr,  Ego 

511  8    ab  inf.  in  teilu,  icrihe  ^uia  pru 

515  12  pro  toH  SioC  scr.  ifoS  &toC 

—  ull.  icr.  polerit  j.ro  /-"'■■■'' 
Sl7  29  pro  iucundistimt 

—  27  pro  tli  Kr.  elti 

—  4    >b  inf.  poit/i/e  adde:  eC 
520  8    pro'/..  «6.  ler.  p.  188*flq. 

—  10  pro  qui  tti.  quae 

—  28  pro  27.  «cr.  SS. 

529  1     pro  Saiii  Kr.  Talis 
99  icr.  libcrorum 

528  16  JeFe  tt  aiile  10. 

530  25'  Kr.  tltinenia 

534  14  ab  inf.  |iro  iuditio  scr.  iudieo 

535  14  icr.  anirrii  pro  animo 
541  10  pro  tO.  jcr.  86. 

543  6    «cr.  Aoilotpbi 

544  l6  pro  tt  icr.  ae 

547  8    ab  inf.  pro  eui  tcr.  lui 

548  S    ab  !nr.  >ule  tunt  adde  l^ 
519  4    ab  inf.  pro  tfalhemalit  Kr.Ko- 

Ihemuiicit 

550  2    ab  inf.  pro  vilaque  icr.  vialipu 

551  5    po»l  /iraeceploruin  adde:  prue- 


S4  i 


.  i>uri 


,     ab  inf.  i^ 

51  «|S5  icrilic    nu»-  T«eij'*(i»». 

3  pra  d    icr.  />. 

9  .cribfi:    -h£. 

12  pro  et  tilua  icr.  ut  plat 

7     ab  iaf.  dele  D. 

12  pro  sr<"'iisimum  lege  gralisu- 

7  pro  palutril  wr.  poierU 

16  pro  autographo  scr,  apogrty^ 
96  problc  »cr.  tlcft 

25  anleni^t  adds  SAI 

48  icr.  ^uoffl 

1    pro  oicttt  icr.  brlttc 

10  pro  cinc  ntut  icr.  nuc  cinc 
83  pro  177.  ler.  117. 

23  ■DteoctMcn  adde:  tion  nnt 

8  ab  inf.  pro  firmam  L  fimam 
ullt  «nle  roga  adJe  i  (* 

18  ab  inf.  pro  ia  cod.  Kr.  C 
27  icr.  gralum 

9  pro  vere  i«.   u«r»  (T  c  Seled. 

epp.) 
'    25  Monicn  Pbilippus  Melant.  mb- 
Kribe  e  Selecl.  epp. 

17  prop.  172;  «cr.  p.  193  iq. 

16  ab  inf.  pro  o.  d.  icr.  a/J 
ult.  pro  retutor  Kr.  reeasOy 
17.  fen.  Plaatut 

;J5  laifaei  E  cod.  Gue^pherb.  edila 
'    ■  '     in  Wwcheideri  programm. 
"^        •     H.  i^p.4. 

4  ab  iaf.  .adde:   V)J,  eliam   epiiL 

Mcriinth.  ad  ^atitin.  nieni* 
■     liJ.lSM.    -• 
3     ■ntq  dacripla  ndde:  ep.  6i, 
90  aroianm'  iti.lalem 

17  »b  infcjifl*!^  fddcf  70  .(,. 


1040 


£  M  E  IS  D  A  N  D  A    IN    VOLUMINE 

■GXXODICE    F.    BASILEBNSI. 


V""f  Codex  Qaiil.  F.  uu.  101.,  qiiem  ilescripsi  Vol.  1. 
p.  XCVIlisi],,  iater  primaB  fiicrit,  t[uoa  inapexi,  in  quo 
dncribeudo  igitiir  error  a  me  facilius  commiUi  potiierit, 
et  noQ  solum  Clarias.  Foerstemanniis  pasaiin  quasilam 
sonieclnraB  addiilerit  de  lectionc  emcuilanda,  sed  ego 
Sltom  in  qnibusilam  locis  dubius  fuerim,  au  rcclo  legc- 
rim:  denuo  cadic«m  coululi,  quum  itcr  nuper  facercm  per 
Baailcam. 

lureni  autum  primnm,  hiiiic  codiccm  nunc  non  si^u 
habere:  F.  uo.  101.,  scd :  „Cod.  no.  32.  G"^-  32."  — 

Fag.42.  Nota"*")  Clarias.Foerslcmaunns  conilcil  scri- 
bendum  esse;  „Frimiim  cHtM  uan*  au  stalii«  rcrum 
Lipsiae  ^ott  non  eunt."  Sed  clare  et  distincle  scri- 
ptnm  est;  Primiun  ex  ttau  ac  atatu  rerum  Llpaiae. 
TnHLipiiae  antem  noD  una  tox  nunc  dcleta  cat  in  nu- 
tograplio,  sed  dnae  toccs  snnt  exlinclac  ita,  ul  legi 
uon  posBint,  Prior  rox  legi  quidem  non  polest,  scd 
certe  grati  non  potult  cssc  scriptum,  qiiia  nibil  dc 
liltcris^  et  f  in  chartaconspicitnr  supra  vel  infra  li- 
neolaro.  lu  altera  aulcm  Toce  vidcbar  mihi  ccrte  di- 
stiuf  nerc  possc  litteras  sta ;  fortasse  ista. 

Pag.  45.  Nota  «»•«)  dariss.  Foerstemaunus  pntat,  lo- 
cnm  aliter  distinguendnm  esse.     Addam  isilnr  Tcrba, 

nl  in  antogrupho  scripla  siiul : „  Veitut  War- 

heci  lohannei  Misiieru».  ct  Hutdenrich  Nr.  Mu- 
earumDecm,  Lindenun.  Eirvxti  ty"  elc. 

Pai.  104.  Noia  *)  d.  Foprst.  pirtal  scribeudum  esse 
volo  pro  fto/o,     Sed  distiurle  srripsit  Mcl.  nola. 

Pag.  103.  Nola  *)  rl.  Focrst.  putat,  coidpendiHm  scri- 
bendj  iu  aulographo  :  an.  »0"  cm«»»  Ipgrudnra  essc, 
sed  ante,  Niiuqiiain  autcm  iuveui  iu  Melanlhonis  au- 
tngrnphis  ante  cnmpcndio  acriplum,  sed  annum  saepe 
ita  srripsit. 

Pag.  263.  Nota  **)  reele  Tidit  Foerst.  tum^  legeiidum 
essf  pro  cum, 

Pag.  272.  Nota  *)  nliqnc  pro  cnm  cai  scribcudum  eum. 


Pag.272.  Nota****)  autographun  aeque  rctiv  habet,  nl 

edidi,  neque  id,   ut  Goniicil  Foeratemanuns ^  aed  Tor. 
lliid.  cpist.  95.  dixi,    antographon  ease  „fragmentnm 

epistolae."    Id  antem  non  est,  sed  polius,  ul  germa- 

iiico  dieam:  (in  ft^maltr  $apier|lnjfffl,  tiett  IStelant^on 

in  tinm  f&rtef  ttngtf(^o6en  ^at. 
Paz,  282.  Nola^ff )  Focrstem,  putat  sint  case  legendnm 

f  10  fuit,    In  antographo  Ita  acriplnm  esl  Tcrbiuiif  nt 

ntroqne  modo  legi  possil. 
Pog.  361.  Nota*)  aon  Mellerstadio ,  «t  vull  Foerste- 

mannns,  sed  disliucte  McUeitardio,   ut  edidi,  scri- 

ptnm  est. 
Ibid.  Nota**)  ulique  pro  examit  legendiim  cst  ex- 

ussit, 
rag.362.  Nota***)  Auiographo  deuno  collato  Tidi  lin,2. 

et  3,  Bcriptnm  csscnon:  ,,continuaa,    diligenlcrqne  - 

reqiiiras,  aut",  —  nt  editum  est,  seif:  „conteMnas, 

diligeulcrque  reqairfts,  num". 
Pag.  364,  Nota  **)  Foersl.  coniicit,  legendum  esse  oc- 

ccperis,  pro  inceperis,  sed  uliqne  Brriptnm  est:  in- 

coperia. 
Pag,  393,  Nota  *)  Foerst.  snspicatnr,    nou  adularia, 

scd  aduUcria   scriplum    esse;    at    le|^tur  distiucte 

adularia, 
Pag.  397.  Nola'f')  Foersl.  putat  autograpbon  habQisse 

qno,  i.  c.  qnomodoj  aed  habet:  Quo,  i.  e.  Quom. 
P.i)^,  417.  Nola  1.  auto^r.aphon  uliqne  habel,   ut  edidi: 

PaaUerii,  posteriora,  non:  rsalterii  postcriora. 
Ibid,  Nota  ^)  recle  monnit  Clar.  FoersU  non  n 

sed  iram  csse  legendum. 


Praclerea : 
Pag.  451.  lin.  22.  pro  expectum  lege 
Pag.  451.  lin.  11  ab  inf.  pro :  Sed  ic/aa 
Sedfacias  tu. 


.  Irje: 


H  A  L  I  9 


TYPlft      KXPRBSBVM      OBBAUERll», 


C^ 


/< 


i«,«-.j*r  ••'■••'< 


•  >   .  •    -  •■• 


, .«.?  .-5*«  ••■ 


THK  NHW  YOKK   PIHMC  LIBKAK^ 
RKFF.RhNCI'    DKPAK TMK.NT 


Thift  book  is  undcr  n<»  circumstanceH  C<»  be 
takcn  from  the  Buildinj( 


f         •'.    4!»