Google
This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project
to make the world's books discoverable online.
It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover.
Marks, notations and other maiginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the
publisher to a library and finally to you.
Usage guidelines
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing tliis resource, we liave taken steps to
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.
We also ask that you:
+ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for
personal, non-commercial purposes.
+ Refrain fivm automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attributionTht GoogXt "watermark" you see on each file is essential for in forming people about this project and helping them find
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liabili^ can be quite severe.
About Google Book Search
Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web
at|http: //books .google .com/I
D.oiliz.oB,GoOglc
D.oiliz.oB,GoOglc
D.oiliz.oB,GoOglc
D.oiliz.oB,GoOglc
COUNCILS
ECCLESIASTICAL DOCUMENTS
RELATING TO
GREAT BRITAIN AND IRELAND.
^<IC
D.oiliz.oB,GoOglc
lontron
HENRY FROWDE
OZPO&D UNIVnSSITY FBE8S WABBBOtJBE
1 PATERNOSTER ROW
D.gitizect>yG00glc
COUNCILS
ECCLESIASTICAL DOCUMENTS
RELATING TO
GREAT BRITAIN AND IRELAND:
Edited, after Spelhan and Wilkins,
ARTHUR WEST HADDAN. B. D.
WILLIAM STUBBS, M. A.
Jtvlw Pr^fiuor ^ Uadm Milan,
AT THE CLARENDON PRESS
M DCCC LXIX
[AU rigbli rcurwiJ]
D.oiiiz.oB,Google
itGooi^lc
I. Bkitisk Church during the Romak Prriod: A.D. 300-450.
II. British Church ovking the Pbbiod or Saxon Conquest :
A.D. 450-681.
III. Church op Wales: AJ>. 681-1995.
IV. Church of Corhwall: A.D. 681-1071.
D.gitizect>yG00glc
D.gitizecbyGoOt^lc
PREFACE.
The [vesent volume contains the first portion of a work, based
upon the ComdUa Maptm Britammitf tt Hiitmite of Wiildns, and aimii^
at a reproduction of that great work, in accordance with the present
state of our knowledge and materials. The extent however of the
undertaking is at present limited to the period antecedent to the
Reformation. And as the book will thus cover less ground than
that of Wiikins, so it has seemed expedient to depart in it also from
the arrangement adopted by him, as well as of course (and very con-
siderably) from the contents themselves of his book. Acknowledging
fiilly our obligations to him, as having alone rendered a work like
the present possible at all, we have not felt bound to retain
everything which he admitted, any more than we have tied ourselves
-to the limits of the materials which were accessible to him. We
have acted upon our own judgment, and to an extent that renders
our work almost a new work, both in omitting and in adding j
save that in the former, we design to omit nothing except upon
the grounds of proved spuriousness, or as substituting a better and
earlier authority for a later, or as displacing documents wrongly
attributed to our own Church but really translations of c.g.
Prankish or other foreign documents.
In point of arrangement, it has seemed more convenient to
keep tc^ether the documents relating to each period and division
of the several national or local branches of the Churches Of these
islands, placing them chronologically under each of those several
periods and divisions. We shall thus have the older British, the
Welsh, the Cornish, the Scottish (in the modern sense of the tcipi),
the Irish, the Anglo-Saxon documents, besides those of minor or of
D.gitizect>yG00glc
viii PREFACE.
later divisions, grouped together so as to illustrate one another:
and this, at the o>st of a very triflii^ amount of rather cross-
reference than repetition. Wilkins's single and purely chronolo-
gical arrangement results in the scattering of the fiew Welsh, Scot-
tish, or Irish documents within bis reach, here and there, among
contemporary Anglo-Saxon or Norman documents, otherwise for
the most part wholly unconnected with them.
In respect to contents the present work varies even far more
widely from its predecessor and prototype. For the year 1737,
the ComcilU of Wilkins was a monument of gigantic labour and
learning, and worthily claimed both to rival and to supplant
the work, for its date equally wonderfhl^ of Wilkios's own
forerunner Spclman. But it is no imputation either upon that
indefatigable scholar's industry, or upon his critical skill, to tay,
that for our present needs, and with our present materials^ and
according to the sounder canons of present historical and philo-
logical knowledge, his work is inadequate, exceedingly defEctivc
and incomplete, and (especially in its earlier portions) uncritical:
to say nothing of the not few blemishes which disfigure it, of
incorrect readings and inaccurate Anglo-Saxon translations. The
complete revolution effected in Anglo-Saxon scholarship by the
labours of such men as Rask, Grioun, Bosworth, Kemble, Thorpe
etc., and the labours of the last-named upcn the s^iedal class of
Anglo-Saxon documents with which we are concerned, supply ample
materials for the remedy of the last-named defect. And the aid
in this department kindly promised to us by the Rev, John Baron,
M.A., erf Queen's College, Oxford, the careful and learned editor of
Johnson's English Ctmtnt^ will enable us we trust, notwithstanding
our own very imperfect knowledge of Anglo-Saxon, to make ade-
quate use of them.
In respect to the collection of additional materials and their criti-
cal use, it is obvious that abundant helps have become accessible since
the days of Wilkins, although until now no atten^ has been made
to employ them in one great and complete work. Not only are addi-
tional collections of MSS., as every one knows, now open, but both
their contents and those of other collections have been very largely
searched, and catalogued, and published In print. Of printed works.
D.gitizect>yG00glc
PREFACE. is
the An^o-Seixon Charters collected by Kemble, or in Thorpe's Diplo-
mMt^riamy — the laborious editions of Fenitentials, and of Anglo-Saxon
laws, due to Kuiistmann*,Wasserschlebcn'>, Thorpe, and Schmidt, —
the publications of the Record Commission, and especially (as bringing
tc^ther critically and thoroughly the entire series of historical sources
for the ante-Normaa history of Church as well as State) the JUnn-
mtmta Histprica Britamucay and Mr. Hardy's Descriptive Catalogue af
MSS. rtlatmg to the Histmj vf Great Britasm and Ireland (so far as it
is yet published), — with other scattered sources of information too
numerous to specify, — not only supply additional documents, many
of them previously buried in MSS. and unlcnown, but fiimish also
copious critical help in their selection and arrangement. And the
^)ecially ecclesiastical volume of the AMetent Ltrat and Institvtes
tf England (Rec. Comm. 1840)^ although singularly unfortunate in
its choice of documents to be published, adds to our store never,
thelcss so^e that are both important and previously not in
print, in addition to the improved Anglo-Saxon text and English
version of Anglo-Saxon documents already referred to. Liverani *
also, and above ail Theiner', have so iar disclosed the secrets
of the Vatican, as to furnish very much of additional material,
the latter principally for early mediaeval Irish and Scottish Church
history ; while they increase our ciu'iosity to learn something more
still of the untold wealth of like docimients, still waiting (we sup«
pose) for the kingdom of Italy to make them entirely accessible to
European scholars. Kunstmann, and with a more than German
thoroughness, Wasseischleben, as above mentiooed, prosecuting enqui-
ries and investigations started by Knust, Mane, Hildenbrand, and
others, have critically and almost thorou^y exhausted the store
of Continental MSS. of Irish or Anglo-Saxon Fenitentials, and have
left to us in that particular department the task only of using the
> p. Knnttnunn, Die Latdniiclien PSmteo- Dod Tomehrte AuAage : Leipzig iSjB.
tlilbnditT det Angd-Saduen, mil godiichl- * Fnoc Ltircnni, Spdkcgiani Libniinam :
fidieeiiiteilBDg: Miim 1S44. Fkvent. 1S64.
* F. W, H. WnKTSchlebeD. Die BuHordnna- • Velen Monumenta Uibemonim et Scotonmi
gen det Abendlindiichea Kiidie. nebM eioet HiKoriatn ilkMniitia. qns ex Vaticuii, Ncqiolk,
'' pdakfatlidica dnkinrng;: Halle 185 1. k PlormtiK TabuUriii deprampdt et ocdine
.dnbofd Scfamid, Die Octette der Angel- cbmniJogKii dbpcauit Aug. Thehier, Pretb.
der Unpnlie mil IJbnietBuiE mid Cony- OnWrii ele. Ab Honoiio PP. lU.
i^ henngegeben, etc Enler fheU: «»q?' «> ^vivta PP. III., 1316-1147; Ronut
831. Z«^ voUig un^eubeiteta 1^4-
D.gitizect>yG00glc
X PREFACE.
additional but important MSS. (unknown to them) in the Bodleian
Library and in that of C. C. C. Cambridge. There still remain,
among the valuable MSS. at S. Gall, some Irish Canons and frag-
ments of liturgies, etc. yet unpublished, which will enrich our
collection of early Irish documents.
All the works, however, above named are either restricted to
special departments of Wilkins's comprehensive subject, or include
also foreign documents of the class they treat of, or simply help to
elucidate the Church history of the period. The task is still lefl to
be done, which we now hope to do, of combining and employing
all these various classes of information, in the [H'eparation of a
single and complete series of the documentary evidence of the Church
history of these islands prior to the Reformation.
To specify a few particulars in a little more detail. — i. The
"Origines" of the British Chiirch were added by Wilkins as an
appendix at the end of his work, by an afterthought. And he
has merely reprinted there Spelman's long since obsolete specu-
lations upon the subject. The few documents relating to it at
the beginning of his first volume, like the mythical council held
by Ine A.D. 712, are almost all pure fable. For the period then
antecedent to the Saxon invasion, which has left behind no docu-
mentary evidence whatever of its own, we have thought it best to
collect and arrange every Patristic or Continental allusion to the
British Church that can be found. The period which follows, that
of S. David and the settlement of the Welsh Church, is somewhat
better provided from its own stores, although (with the exception
of Gildas) the preservation of sudi fragmentary remains as it has left,
is due either to Brittany or to Irish Churchmen. The former source
supplies some Penitential Canons (published first by Martene and
Durand) ; interesting besides their curious contrast with the legen-
dary conception of the British Church of that time, as throwing
back the beginning of the great development of the Penitential
system in the West, which is usually attributed to Theodore, to the
Celtic Churches which he found in these islands. The latter have
preserved fragments of what seems like a second Epistola of Gildas
(hitherto, in part, unpublished). The non-historical portion of Gildas'
well-known first Epistola is also here reprinted, as bearing upon the
D.gitizect>yG00glc
PREFACE. xi
probable hypothesis of a special British Old Latin Version of the
Bible : a su[^)osition confirmed by the discovery also of a tew frag-
ments of (apparently) such a version, here published for the first
time. TTie series, which follows, of the documents of the Welsh
Church down to the time of its absorption into the English, is one
now for the first time made, and has been collected (as will be
seen) from various sources, as e.g. from Peckham's Register, from
the Vatican Transcripts in the Briti^ Museum, etc., etc, but in
particular from the original MS., now again come to light, erf" the
Uttr L^MJfvemsisj and from the extracts from the Red Book of
S. Asa[^ preserved amoi^ the Peniarth (formerly Hengwrt) MSS. :
for the courteous loan of which two MSS. we desire to record our
obligations, respectively, to P. Davies Cooke, Esq., of Owston, co.
York, and W. W. E. Wynne, Esq., of Peniarth. It need hardly be
added, that we have taken our eitracts from Howel Dda's Laws
frwm Mr. Aoeurin Owen, not from Dr. Wotton.
a. The late lamented Mr. Robertson's unwearied research and his-
torical skill have anticipated a Urge portion of our l^xmrs in respect
to the Northern Churches of the island. His volumes of Scottish Coun-
cils (in the modern sense of the word Scottish) have already digested
and arranged the greater part of the mass of material relating to
the subject accumulated in various antiquarian publications or else-
where, and have advanced largely upon Father Innes's brief outline
prefixed to WiUdns. The task still remains for ourselves of working
up also the fragmentary information relating to the period before
King David, where Mr. Robertson begins; a task largely fricilitated
by such publications as Mr. Skene's Early ** ChrtmUUs" of Scotland
(Edinb. 1867).
3. The labours of Dr. Reeves, Dr. Todd, Mr. King, and of the
other and non-ecclesiastical members of that great band of Irish
scholars who have recently converted Irish early history and archx-
ology out of an almost proverbial chaos of wild and uncertified
fable into ^mething approaching to coherent and critically digested
knowledge, render it now possible, almost for the fiist time, to pro-
duce a similarly sifted and critically arranged and edited series of
Iridi Church documents of the ' ante-Norman period. The S. Gall
MSS. enable us to add the interesting collection of Irish Canons,
D.gitizect>yG00glc
xii PREFACE.
which was made apparently for Irish continental monasteries and
missions in the early part of the 8th century, and of whidi hitherto
only a few extracts have appeared in print (viz. in lyAchery, and
in Martene and Durand). The same source, and other Swiss
libraries, supply also some Irish liturgical fragments, published for
the first time (with the exception of one, iriiich is also in a printed
but unpublished report of the Record Commission) in Bishop Forbes's
\ Preface to the jirhithtua Mitial. A Penitential of Vinniaus (S. Finian),
and other Irish Penitential Canons, collected by Wassersdileben, repre-
sent in our collection that class of Irish early documents. The work
of the kind attributed to Cummian, and which lai^ly coincides with
the genuine Theodore, contains also so much that comes &om later
sources, as to make it plain, either (if the well-known Cummian, who
wrote upon the Easter controversy about A.D. $54, be the author
of it) that we have only in our MSS> a work founded upon his, <»
(if the work as it stands is to be assigned to some other Cummian)
that its compiler lived as late as the tith century, when there cer-
tainly was a Bishop Cummian at Bobbio, viz, about A.D. 711-744
(see Wasserschlcben's Einleitun^ pp. 64, 65). The latter seems the
more likely guess. And the document, so lar as it is not mere
repetition, will be placed by us according to that date. All these
departments of our work are in eficct additional to Wilkins, who
was acquainted very scantily with their subjects.
But there remains very much to be done in even, 4. the Amglo-
Smx9» period, upon which Wilkins bestowed especial pains, and
which Mr. Thorpe has handled subsequently. Mr. Kemble's char-
ters have disclosed a number of additional councils, although none
of much importance; besides throwing a great -deal of light upon
questions of date or of genuineness. And Mr. Thorpe's ecclesias-
tical volume of Ancient Lawt adds as we have said some valuable
documents, such e. g. as that which be entitles tmstitutts of Paiity,
Civil dnd EaUtiMticslj and again JEMnt^s Pmstorml EfittUy and that
entitled ^jumdt DivitiM Cbrisma^ besides some minor additions. In
the department however both of codes or digests of canons gene-
rally, and of penitential canons, both Wilkins and Thorpe are
unfortunate. The Uitr Zjegnm EaUtsMtiennimy which is one of the
two representatives of the former class in Wilkins, and is rejwo-
D.gitizect>yG00glc
PREFACE. jtiii
duced as '^ EctUtiMstUMl SirtMtt" by Thorpe, is (as Wilkiis himself
tcUs us, from Johnson) a transiation of a work of Bishc^ Theodulf
of Orleans, who flourished c. A.D. 797.
Penitentiab are in still worse pl^t. Wilkins, oiAitting all
Irish or other Celtic documents of the kind, exhibits only one
spedioen of those of Anglo-Saxon times, viz. the Peniteiftial attri-
buted by hiiD (as by others) to Egbert, which is in lai^e part a
mere translation into Anglo-Saxon of three books of Hali^ar of
Cambray, who flourished abo«t AJ>. S25. Mr. Thorpe, reprinting
a better text and translation of this, but still as Egbert's, has
added, under the pseudonym of Theodore's Penitential, the first
half, arbitrarily severed &om the remainder, of what is really a
Prankish Penitential trf Uie 9th century ^ of which Spelman, know-
ii^ nothing but its table of contents, had guessed that it was
the lost work of Theodore. And Kunstmann, noticing the diffi-
culty of the case, has followed Thorpe. Tlw £nglish editor indeed
has published only a part of the document in question, which
stands as a single whole in the MS. (C C C. C 190, marked O by
hini)j omitting withoiA notice six chapters at its commencement,
and twenty-two at its close, and the whole story of Fuiscus (as found
in Baeda) at the end of c. 45 j while he severs the last two chapters
of the -portioa which he does print (putting them in di£Ferent type
&om the rest) as plainly later than Theodore, and leaves the reader
to suppose that the MS. ended with them. The very title and
contents of the first chapter of the portion thus gioundlessly cut
away from &e rest for publication, sufflciently prove, that a work
written when the ** OrinuUs frovmaie Gtrmamte et Saxemie" con-
tained settled Christian Churches, and by a writer who had " learned
by experience" the oistoms of those Churches, could not possibly
be the work of one, in whose days those parts of Germany were sunk
in heathenism, and of whose life we know enough Irom Baeda to
know certainly that be never could have been in Germany at all. The
first paragraphs also of c 30 are from a Roman Council of A.O. 721.
And other portions are from still later sources, as from Charle-
magne's Capitulart Ecclttiarticum of A.D. 789, and from Halitgar in
829 (see Wasserschlebcn, Einl. p. 18). And the entire Penitential
belongs to the Frankish family of such documents. Moreover, there
D.gitizect>yG00glc
xW PREFACE.
is literally no ground for assigning it to Theodore beyond the guess
of Spelman, who had never seen it. The genuine Penitential of the
great Archbishop (so to call it, — for it is in truth a general collec-
tion of canons not exclusively penitential, and it was not composed
by Theodore at all, which accounts for Baeda's omitting to mention
it, but was compiled by a disciple as a record of Theodore's de-
cisions), lies after all side by side with that which has thus figured
under its name, in the library of Corpus College at Cambridge. It is
in C. G C. C. 320 (designated N by Mr. Thorpe, and by some unac-
countable oversight described by him as Cott. Tib. A 3, although
he gives its locality correctly in his Preface) j the MS., at the end
of which are the verses addressed to Bishop Haeddi, printed by
Mr. Thorpe, and which contains also the various readings (if those
can be so called, which are taken from one work and applied to
another and totally different one) printed also by Mr. Thorpe as
from N. Internal evidence led ourselves to pronounce this to be
the genuine Theodore. And the identical document has we find been
printed as Theodore's by Wasserschleben from ten foreign MSS., one
of them professedly a copy from the Cambridge MS. itself, while
another contains an express statement that the work was compiled
from the mouth of Theodore, and ** consiliante venerabili Theodoro
Archiepiscopo," and by a "discipulus Umbrensium" for the benefit
of the ** Angli," the greater part of it having been communicated
by Theodore first to one Eoda a presbyter. Obligation also to a
" libellus Scotonim," but to no other preceding work, is specially
acknowledged. The existence in the work of all the quotations
professing to come from Theodore's Penitential, — a fact for which
we must here refer ourselves to Wasserschleben, — and the parenthe-
tical remark of the scribe (twice, viz. in I. v. 2, and 6), that he
could hardly believe such and such a canon to have come from
Theodore, — with other arguments for which we must here refer to
Wasserschleben, — confirm the inference from suitability of contents,
and render it certain that here at length we have the genuine work.
The genuine Penitential of Bseda has also been discovered and
published from foreign MSS. by the same Wasserschleben. It had
previously lain hid in numerous works of the kind, founded upon it,
but (as is usually the case with such compositions) enlarged and
D.gitizect>yG00glc
PREFACE. XV
altered by subsequent Church authorities ad libitum: e.g. in the
works, one with Bseda's name and another without it, commonly
styled De lUmtdHs Ptctatonmi both of which appear to have been
all but entirely made up of the shorter and genuine document
found by Wasserschlebea and of a similar document belonging to
Egbert.
Tbe last-named Archbishop has suffered even more in the same
way, viz. by the assigning to him of later compilations', founded upon
his, but with much the same latitude with which our own work, is
** founded" upon that of Wilkins. We have first a short Peniten-
tial, found by Wasseischleben in a Vienna MS. and elsewhere, and
especially also in one at S. Gall ; which is attributed by its title to
Egbert, is independent of other documents in its contents, refers
to nothing subsequent to his date, and generally is suitable to
him as its compiler. And at tbe end of this are added in the
Vienna MS. two chapters, the second professing to be made np
"^ Mail lameti Bcmifaeii Arehitptseopi" or, as it Stands in another
entirely different compilation which happens to quote the same-
chapter, "eteaio tancti Bomfaciii" while the MS. at S.Gall (which
Wasserschleben apparently had not himself seen) adds at the end,
but without these additional chapters, the words "eJitio Bomfam
Efiseopi." The constant interchange of MSS. between Egbert and
Boniface is known from Boniface's own letters j and those who
used in Germany the Penitential of the former, might naturally
add to their copy some further rules made by the latter. Here
then we believe we have the genuine and original work of the
York Archbishop. For we have, next, two works, as above said,
Ve RemeiSit Peamtormn, one with Bseda's name, the other without it,
sometimes assigned to Baeda and sometimes to Egbert, but really
made up almost wholly of the two shorter and (as here assumed)
genuine works of both. And then, thirdly, we find in Bodl. MSS.
718 (a loth century MS., and one of Bishop Leofric's valuable gifts
' Tlul wbkli WiDdra am) Tboipc caD Egbot'i the smiUeit pouiblc cxccptioii, oT enncti Aom
Ptohcntial, ii, as above aid, rtallj 1 put of the gqiuine Theodore mi ^bert ll
lUitgif'i. and doo not appeal even to piofeu MS. S. Gall 143, which contaias the Iriih
to be Egbert'L Hit ■■ Confewoul," alto in Canont. ii nykd Egbert'i Penilential b; minake
Wilkini and Tboipe, daiou onlf to be. and na.y in the S. Gall Catalogue, became id aoibe't name
wdl be, a tmulation merely by Egbert from happen to have been Eadberct.
Ijtia into Saion; and a raaUy made up, with
D.oiliz.oB,GoOglc
xvi PREFACE.
to his cathedral, unknown to Wasserschleben) a very long and elabo*
rate treatise, described (in a title placed after the contmts cH its
first Book) as Excerftio df Canomiku tU. ftmttutialit liiri ^ remeMmm
SMimMrtm Etgttrhti Anhiefiietpi Ebitratg C'miiPtttis i but with this title
limited eiqx'cssly (by the closing words di that book) to the first
book of the treatise, while the other three are " excerpts" from
Fathers, Can(His, etc., and contain a systematically arranged trea-
tise, compiled by a men^r of a religious house at the bidding of his
rector, but without the slightest reference to Egbert. And the first
book of this compilatioa contains the identical genuine work of
Egbert as already assumed; but i. prefixes to it 21 c^tuUy mani-
festly belonging to time aad country of Frank Emperors, the 7th
of them directing prayers to be made ''pro vita et in^>crio domioi
Imperatoris et filiorum ac fiiiarxun salute^" and a. inserts after it,
but apparently as £^>ert^ forms of prayer and litanies etc. for con-
fession, which are certainly (juc^ng by the invocations) Anglo-Saxon.
Lastly, we have, in Cott. MSS. Nero A. i, and in C. C C. C. K. 3
(a Worcester MS.), these same 21 csfkuUy followed by two com-
paratively short scries of excerpts, agreeing ku^ely but by no means
entirely both with each other and with the much longer scries in the
Bodl, MS. Bk. IV., and both attributed to .^jbcrt j the first of them
printed as Egbert's ExetrftioMes by Wilkios and Thorpe, the second
abstracted and in part translated by Johnson, and both of them ob-
taining extracts frcun the capillaries of Charles the Great. And
we have also a further statement of Leiand and Bale, that ** Hucarus
Levita," a Comishman of probably the i ith century, prefixed to some
homilies of iiis own, now lost, certain ** Excttftiana Egitrti." The
inference seems naturally to follow upon the case thus stated, that
the shorter work first named ts the only genuine one, — that Bodl.
MSS. 718 is only Egbert's as r^ards this portion of its first Book,
and perhaps the confessional appended to that portion, — and that
the various compilers of the several sets of Excerpt'ttmts took the
whole of the four Bodleian books to be Egbert's, and put tc^ethcr
accordingly, under Egbert's name, what had really become (wrongly)
-associated with him through the combining of such ExctrftiMet with
•Egbert's genuine work by the compiler of the Bodleian MS.
We shall have, then, in our Anglo-Saxon period the three genuine
D.gitizect>yG00glc
PREFACE. itvii
works of respectively Theodore, Bseda, and Egbert, now for the first
time published in England. Of worke founded upon theirs, or of
translations from foreign documents, only those will claim admis-
sion at their respective dates, which i. are not mere repetitions,
and 2. obtained authority in our own Churches as being adopted by
Saxon Archbishops or in any simil&rKvay.
Passing from Penitentials to the Easter controversy, we shall
have to add to Wilkins here also, as under the Irish Church the
letter of Cummian, so under the Anglo-Saxon that of Aldhelm.
That of Ceolfrid stands at present in Wilkins as the sole docu-
ment of the kind. The interesting tract among the Holkham
MSS. upon the Roman law, hitherto unpublished, which Palgrave
attributed to Aldhelm, is certainly not his, and belongs to a date
not fer from the Conquest.
What has been said will we hope shew abundantly, both that
oar proposed work brings tt^ther important documents hitherto
scattered or inaccessible, and that it adds also a ^r amount of
material now for tiie first time published at all. For further detail
wc must refer to the notes and explanations attached to each docu-
ment in its place.
We have found considerable difficulty in defining precisely and
(insistently the classes of documents to be respectively omitted or
inserted in a collection like that of Wilkins or our own. A rigid
exclusion of everything except literal canons of formal councils
would be a wide departure from Wilkins's practice (not to say,
also, from his tttle>page), would be very far from producing an
adequate modem representation of his work, would not fomish
anything like a complete collection of authoritative Church docu-
ments or laws, and would indeed leave a very small skeleton of
Church documents of any kind for any, and none at all for some
of the earlier, periods or divisions of our insular Churches. On
the other hand, the inclusion of every document relating to
ecclesiastical things or persons at all, would issue in a work too
unwieldy for use, in lai^e part of very narrow interest, needlessly
repeating the contents of collections already existing, and above
all, far too heavy for the already over-tasked power of editors.
A general as opposed to a local or individual interest appears to
VOL. r. b
D.gitizect>yG00glc
Kviii PREFACE.
b^ roughly speaking^ the qualification that should alone obtain
admission for a document. And all grants of lands, e.g. to parti-
ticular ecclesiastical bodies, may stand as a specimen of those which
certainly fall as sudi outside the line. Everything partaking of the
nature of a law or canon, every record of the existence of a synod
even if its acts are lost, every document relating to the discipline
of the Church or to its relations to the State or to the method of
appointment to Bishoprics, or in any way illustrating the rules of
procedure or the ecclesiastical practice or principles of the times,
seems to fall within that line. Liturgies are the only large class
of authoritative Church documents which seem to constitute a
distinct and extensive department of their own^ far too much so
to allow of their being properly treated as a mere portion of a
larger and more general work. And these therefore are omitted
from our pages, with the small exception of certain ancient frag-
ments, interesting historically as much as liturgically, and which
also take up very little space. We have thoi^ht it best, in
short, to aim at a collection of what the French call Pi^es fustifi-
catk/tr, save that there is of course in our work no precedent history
which the documents are alleged to sustain. And we have rather
looked to the interest attaching to each case, than sought to draw
a hard line to which it might be often inconvenient and almost
out of our power to adhere.
It has been impossible to collate every document with the original
MS. We have done so wherever we could ^ and in such cases cite
the MS. as our authority, and if the document have been already
printed elsewhere, add the words — "^ and in" such and such a book. If
we have depended wholly on a printed authority, we have quoted cither
that authority simply, or the MS, as " in " such and such a book.
In conclusion, we venture to express a hope, that although the
arrangement of the subject has limited the contents of the present
and first volume to Churches so far from our present times, or so
narrow in extent, as to be largely of antiquarian perhaps more than
historical interest, yet even here we shall have thrown light upon many
questions still practically important. The groundlessness of the so
often alleged "Orientalism" of the early British Church, — oriental
in no other sense than that its Christianity originated like all
D.gitizect>yG00glc
PREFACE. xix
Christianity in Asia, and found its way to Britain through (most
I»obabIy) Lyons, and not through the then equally Greek Church
of Rome, but without imprinting one single trace upon the British
Church itself of any one thing in a peculiar sense Greek or
Oriental, — the sweeping away of fictitious personages like King
Lucius, or of gratuitous assumptions like ttiat of S. Paul's personal
preaching in these islands, — the placing the British Easter contro-
versy upon its right footing, once more, of a mere confusion of
cycles, — these and the like results, whatever ingenious partizans
on either side may make of them, are certainly interesting to our
patriotism, and may perhaps be made remotely practical for present
polemics. Much again among the specially Welsh documents is
chieHy interesting, except to the inhabitants of the Principality itself,
in the way of illustrating national character as impressed vividly upon
a national Church, rather than in any larger sense. But other points
emerge in the volume of still living interest. The futility, injustice,
and utter mischief to discipline, of Papal appeals, considered solely
in their practical aspect, and as exhibited in the cases of Bishop
Urban and of Giraldus in the beginnings respectively of the i3th
and 1 3th centuries, — the contest between Chapter, Crown, and Pope,
for the right <^ nomination to Bishoprics, a contest complicated in
Wales by questions of race, and of English domination,— the well-
known Archiepiscopal summons to a synod in 1 1 35, mentioning
** permission " given to the Papal legate to hold it, — ^the repeated
mention of diocesan synods, — the freedom and self-government
accorded to the native Welsh Church of almost all dates, and
diminished gradually as Henry III. and Edward L brought English
law to bear upon the subject, fori fastu with their gradual and
attempted Anglicizing of Wales, — the feaifiil abuse of spiritual
powers and the exceeding worldliness of the Church, exhibited in
all the relations of England to Wales during the same period, and
especially in the monstrous wickedness with which excommunica-
tions and interdicts were scattered about at random, while the darker
shades of the picture are relieved by the unselfish charity and
[ricty, however oddly expressed, of such as Archbishop Peckham,
and by the obviously sincere religion of Edward himself, — the
commencement of that bane of the Welsh Church, the imposing
b2
D.gitizect>yG00glc
Jtx PREFACR
upon it of a clergy that could not speak Welsh, and the treating its
sees as mere pieces of preferment, — all these are surely subjects whidi
have a living interest, and belong to questions of which the moving
forces are active in the present day. And our next volume will
include a subject of certainly very pressing interest, namely, the
early documents of the Church of Ireland.
For the present volume, Mr. Haddan is responsible. The second,
whidi will contain the early Scottish and Irish documents, besides
some minor divisions, also falls to Mr. Haddan. And Professor
Stubbs will complete the Saxon period in vob. III. and IV. The
second and third volumes will it is hoped appear by the end of 1869
or shortly after.
We have finally the agreeable task of tendering our thanks for
much and courteous help, to the Librarians and Staff of the Bodleian
Library, — thanks none the less heartily due, because their courtesy
IS alike extended to all who need it, — to Professor Wcstwood, — to
the Rev. Dr. Reeves, — to the Rev. Geoi^e Williams of King's, and
to Mr. Bradshaw the Librarian of Cambridge University Library, — to
the Master and Fellows of Corpus College, Cambridge, and espe-
cially to the Rev. W. M. Snell, for ready access to their invaluable
MSS.,— to the Rt. Rev. Bishop Forbes of Brechin,— to the Rt. Hon.
the Earl of Leicester, for courteously permitting access to his library
at Holkham, and to the Rev. Canon Collyer, for kind help in making
that permission available, — to Mr. Hardy for the loan of some of the
unpublished Reports of the Record Commission,— to the Rt. Rev.
Bishop Greith of S.Gall, and to Herr F. E. Buche^er, the Librarian
of the S. Gall Library,— to Mr. C. H. E. Carmichael of Trinity
College, Oxford, and of the British Museum, — to the Rev.'^wis Gil-
bertson. Fellow of Jesus College, Oxford, and to Mr. Alfred Stowe,
Fellow of Wadham College, for much Welsh information; and to
many others for special assistance, to whom severally we have
expressed our thanks at the particular passage to which that assist-
ance referred.
ARTHUR W. HADDAN.
WILLIAM STUBBS.
Oxford,
Ctrittmat, 1868.
D.gitizect>yG00glc
CONTENTS.
300 — 450. I. Bunm Chduch duuko thb Rouah Period
»oo — 300. Christiins in Britain throughout the Century
300 osd onwards. A Christian Church in Britain
304. DiodeUan Persecution. S. Alban. Aaron. Julias
314. British Bishops at the Council of Aries
333. British Church assents to the Coandl of Nice respecting Arianism and
Easter
$47. British Bishops pos^bly at the Council ofjSaidica. but certainly join
that Council in acqoilting S. Athanasius S
359. British Bishops at the Council of Ariminom . - 9
363. British ChoTcbes adhere to the Nicene Faith 10
386 — 400. A settled Church in Britain with churches, altars. Scriptures, etc. • 10
395 (^- ^' Patridi's Urth near Aldwyd 11
400—433. General references during this period lo British Church, etc . . 11
400 — 461. Intercourse of British and Gallic Churches 13
400. 433. Pilgriinages of British ChristiaDS lo the Holy Land and to Syria . 14
After 401. Ninios. Bishop of Candida Ca», coaverta the Southern Picts 14
413, 410, 439. Pelagianism in Britain ' . . 15
439. GenoaDOs and Lupos at Vertilamiiun 16
After 431. Falladius' mission to Ireland : he goes from Ireland lo Britain . 18
440 X 460. S. Patrick's mission to Ireland from Britain 18
447. Second visit of Gemuuius (with SevcTus) to Britain . . . . iS
Britisb L^ends about Gennanus in Britain . ig
Appendix A. Dale of Introduction of Christianity into Britain . 33
B. Ancient Martyrologies and Calendars respecting
British Saints 17
Lq;endary Lives of Britisb Saints A.D. 300-450 . 35
C. Honmnental Remains of the British Church during
the Roman Period 37
450 — 6Sj. IL BHTitH CmjacH mTkura tbe Pbuod of Sudh CoHoyBtr 41
547or550. Epistola Oildee 1 . 44
S^ii X £7^ ^ Ejnslola Gilds altera 108
BeforegTO. Prafatio Gilda de Pcniteotia 113
544x565- Misdon of British Church to Ireland under S.David, S.Gildas, and
S.Cadoc 115
563. Mission of S. Columba " de Scotia in Brilaoniam," i, e. from Ireland
into Scotland 116
Before 569. Synod of Llanddewi-Brdi 116
D.gitizect>yG00glc
xxii CONTENTS.
569. Synod of Lucus Victoria ill
;5ox6oo. ExcerptB Qu^om de Libro Davidit ■ ~ uS
589. Conversio Conslanlini iio
500 — 600. Brilish Monastery at Candida Casa fi«qacDted by Irish . . tjo
Latter part of 6th or b^innjiig of Jlh centuiy. Fnvil^es of the men of Arvon unda
protection of North Welsh mooasleries iii
6ai. Synod of Caerleon on Usk - . . iii
6ai or 60}. Conferences at S. Augustine's Oak (Dinolh) 11)
604 X 610, Letter of laurentius of Canterbury to the British Bishopa . i)i
613. SLau(^ter of British Monks of Ban£or-ys-coed at Caerleon (Chester) 111
616x617. Asserted Baptism of Edwin of Norlhumbria by a British Priest .113
664. British Bishops join Wini the Saioa Bishop of Wessei in consecrating
Ceadda lo York 114
670. British Cburcli cndoHQicnls claimed by the Saxon Church . - IM
671 or 673. Maelmba. at Abercrossan II5
Earlier part of 7th century. Synodical acts of discipline in TJlllll^aff diocese over
Welsh Princes IJ5
Later part of 7th century. Irish Canons condemn the Britons for their separation
from the Western Church n6
Appendix A. Cjtnones Wallid (?) 117
/ B. Documents relating to the British Litu^y ■ ,138
C. The British, and in patticuUr the Welsh, Episco-
. D. Schism -between the British and Roman Churches 15)
E. Legendary Lives of British Saints A.D. 450-700 . 156
F. Sepulchral Christian Inscriptions in (Celtic) Bri-
tain A.D, 450-700 16]
G. Latin Version of the Holy Scriptures in use in the
Scoto-Britannic Churches 170
Extracts from Old Latin British Vermon of Old
Testament ig]
Fragment of Old Latin (British or Irish) Version
of S. John's Gospel 19T
6R1 — 1195. Ill, CHVBCB of WaUI nuKIHO THE SaIOH AMD NoKIIAK PtUDM I99
6gl — S09. Piriod lit Pint. To ibi tnd oflbt Sebian 101
68i(?). Death of the last British (titular) King of Britain .101
705 — 731. Schism between British, but especially Welsh, and Saxon Churches,
717. Churches in Wales first dedicated to others than their founders . 103
739. Pope Gregory 111. denounces BHton mis^onaries .... 103
768 (or 755)— S09. The Welsh adopt the Roman Eaiter 103
809—1 100. Ptriod ih* SteoHd. From ibt md of iht Scbitm lo Iht Claim ofjvudit-
tioH by ibt Sit of CimUrbary 305
Early in the 9th century. Gift of MS. Gospels to LlandafT Cathedral . .105
Similar date. Giant of Freedom lo a Slave, in presence of Laity and Clergy of
liandall 906
S54. Cyngen King of Powys dies on pilgrimage at Rome .... 106
D.gitizect>yG00glc
CONTENTS. xxiii
ASt. HACB
871. A Saxon Kshop >l S. David's, etc 107
9th and heffomog of 10th centwies. Synodkal acts of disdpline towards Welsh
Princes b LlandafT ao7
SinailaTdale [870—919?]. South Welsh Bishops said to have been conseciated by
Archbishops oT Canterbury 108
giS(7). Account of Laws of Howel Dda 109
918. Ecclesiastical portions of the Laws of Howel Dda .111
958 or 959. Limits of (the diocese of Uaadafr and) kingdom of Morgani^ settled
bf Eadgar as Suzerain 1B4
961. Marriage of Priests still allowed in South Wales 3S5
loth and b^inning of iilh centuries [919—1013 ?]. Synodical Acts of Discipline
towards Welsh Princes in LlandafF 186
Similar date. Bishops of Llandaff from 971, and some Bishops of S. David's from
995, allied to have been consecrated by Archbishops of Canter-
bury 387
toi 1. Church Schools in LlandaR diocese iSS
loiix 1031. Charter of Rhydderch to Joseph Bishop of Uandaff .... 1S9
103a. Of Suttdays and Holydayi 191
1013x1043. Synodical EicoinmunicatioDS of Meuiig King of Glamorgan by Jose[di
Kshop of Llandaff 191
■043 — 1055. Bishop of S. David's vicar for Saxon Bishop of Herefonl . .191
1046. Of Saints' Days 391
1056. Herwald Bishop of Llandaff consecrated by Bishop of S.David's(?)
and confirmed by Archbishop of York (7) 391
1056 X 1063 or 1064. Privilegium of Gryflydd King of Wales to the Bishop of
LJandaff ........... 194
1056 X 10S7. Synodical Excommunication of Cadwgan of Glamorgan by the Bishop
ofLlandaif 195
1071— 1096 or 1098. School at S: David's in connection with Ireland, under the last
Welsh Bishops 197
1085. Extract from Domesday Book (Herefordshire) 199
1091. Herv^us (a Breton) forced into the See of Bangor by the Norman
King and Church 399
1093 X 1104. Herwald of H'l^-^aff placed under an interdict by Anselm (Anselra's
Letters) 399
1095. Wilfrid (orGT7%dd7) Bishop of S.David's restored after suspension
by Anselm (Anselm's Letters) 300
1100 — 1188. Ptriod tbt Tbird. From O* Claim qf yuritduHoa bf tbi Se* 0/ Canur-
bury to lit Vitilalioiii of ATcbhithop Baldma ai Ligal* . . 303
1107. Urban consecrated at Canterbury to Llandaff professes obedience to
Canterbury 301
1107 X nil. Dispute first raised respecting boundaries of Llandaff and S. David's . 303
1 109. Herv^s of Bangor driven from his See and translated to Ely (Letters
ofPaichal IL and Ansehn) 303
■ 115. Bernard of S. David's the first Norman prelate in Wales . . 306
1114X 1 113. Wales (and Ireland) claimed as within the Province of Canterbury . 308
1115 X 1 14S. Canons (but without a Dean) established at S. David's . 308
1119. First Appeal of Urban of Uandaff to the Pope against the Bishops of
S. David's and Hereford 309
D.gitizect>yG00glc
CONTENTS.
A.D.
Welsh Bishop of Bangor profeues obedience to Otntertmiy . 314
1 1 10. Indulgence ol Archbishop of Canlerbury on behalf of restoration of
Llandaff Cathedral 31$
I113. Priyil^umof Pope Cali»tus II, to the See of S.David's . . . 3>5
1115. Proposed tiaosfer of S.Asaph and Bangor (with Chester) from pro- ■
vince of Canterbtuy to that of York 3^^
1115X1130. MetropoUtmship said to have been claimed (by the Chapter^ for
S.David's 317
1 1 15. SuQUnons of Archbishop of Canlertnuy to Urban of XJandaff to a
Cotmdl at London 317
1115. Brief of L^ale, John ofCrenia, on behalf of LUndafT CKthednJ . 318
1 1 16. Agreement between the Lord of Glamorgnn (Robert Earl of Glouces-
ter) and the Bishop of Uandaff 318
iitS. Second Appeal of Urban of Llandaff to the Pope . - 3"
■ 119. Third Appeal of Bishop Urban to the Pope 31S
1 1 30 — 1 1 33. Fmal Appeal of Bishop Urban to the Pope 336
itgj. Hshop of S. David's applies to the Pope for a Pall .... 344
1140. Welsh Bishop forced upon Bangor bf the Archbishop of Canter-
Iwiry 34S
1143. Jurisdiction of Canterbury over IJandafr(FoIiot's Letters) 346
1 1 43. Bishop of S. Asaph consecrated by the Archlnshop of Canterbury . 347
1143. Cisterdans first introduced intOjWales 34S
1144. Lucius II. to Bishop of S.David's respecting the Metropobtanship . 34S
1145. Chapter of S. David's to Eugentus III. on the sama subject . . 348
1 r4S. Appeal of Kshop of S. David's to the Pope on the same subject . 351
1 148. Subjection of S. David's to Canterbury under Bishop Bernard's suc-
cessor 36S
1148KI161. Jurisdiction of Canterbury over LJandaff(Foliot's Letters) . . , 356
1148x1161. Episcopal acts of Bishop of IJandaff in the diocese of Bath . 357
1148 X 1163. Roiewal of disputes between Sees of S. David's and Llandaff . 358
1150. Sanctuary restored in XJandaff diocese 35S
1 151. Consecration of Geoffrey of Morunouth to S, Asaph by the Archbishop
of Canterbury 360
Iij£. Dedications of Churches to the Blessed Virgin 361
1169. Last mention of descendants of the last Welsh Bishops of S. David's ■ 361
1164. Foundation ofStratB Florida 361
1164 — 1167. Bishop of S.Asaph driven from his diocese (Beckct's Letters, etc) . 361
1165 — Ii6g. Becket lails to force a Norman Bishop upon Bangor (Becket's Let-
t's) 364
I l6g. Ordinance of Henry U. against Welsh supporters of Becket . 375
1170. Bishops of S.Asaph and Llandaff and Archdeacon of Llandaif sus-
pended for joining in the Coronation of Prince Henry (Letters
of Alexander III.) 376
1171.1171. Henry II. at S. David's 377
1175. Godfrey of S. Asapb resigns his «ee 377
1175. DiiectionsofC^raldus Archdeacon of Brecknock to his officials, rtinl
deans, etc 378
117;. Llanbadara adjudged to bdong to the (Nonnnn) abbey of Glou-
cester 381
''75(')- Canon of Richard of Canterbury reqiectiDg the Welsh . 381
D.gitizecbyGoOt^lc
CONTENT S. XXV
A.D. rACB
I176. tteneiralofcl>imi>fMetiopolitBaEli]pfoi'5.DaTid's(by tbeChapter) 3S1
1176. Dispute between S. Asi.ph &nd S. David's respecting boundaries,
especially the parish of Kerry 383
1 1 76. Norman Bishop forced upon S. David's 3S4
1 1 77- Norman Kshop consecrated to Bangor 385
1177. Bishop of IJandafT suspended by the Archtushop of Canterbury . 3S5
1179. Claim of S. David's renewed at the third (G«nend) Lateran Coondl . 38$
118$. Bishop of UandafT chosen by the Chapter 3li7
1187. Archbishop Baldwin visits Wales as Legate 387
iiSS. Aichlnsbop Baldwin preaches the Cmsade throughout Wales ta Le-
■18S — 1195. Piriad Ibt Faurlb. fnm On Vitilalioiu of AnbH^p Baidaiii at Ltgalt,
to ibal of FttlAam at Artbbitiop t^ CoKUriuy, and lo it* Fkdl Ah-
torplioiHifai WOib Church {and Slau)iiUolht BngUtb ... 389
1189. Dispensation granted by the Papal Legale from gtMOg to the Crusade 39a
1190^1103. Dispute and Appeal to the Pope about the See of Bangor . . . 391
1193x1118. Chapter of Uaitdafl organized 393
■197. Synodical Excommunication (and Absolution) of King of South Wales
by Bishop of S. David's 393
1198, 1100. Abbeys of Kemmer and Valle Cruds founded 394
1198 — 1304. Fruicless efforts of Giraldns to obtain Metropolitanship and freedom
of election for S. David's 394
L 1198. SqX.-ii99. June; Giraldus elected, bat rqected by
King John 394
iL 1199. June-end of 1100. Appeal to the Pope and first
jonmey to Rome 399
iii. itoi, Jan.-December. Second jonmey to Rome . 413
iv. noi. Dec-tioi, Oct Cansc tried ^ Commissioners in
Eaglaiid 419
V. iioi. OcL-1103. Aug. Third journey to Rome. Both
elections quashed 430
vL 1103. ADg.-li04. January. Final defeat of Giraldus 446
1107. BuH of Innocent m., rnling (inddentally) that Wales is subject to
Canlerbuiy . . ' 45a
1)11. Welsh Bishops to eiecDte the Papal Envoy's soitence <^ interdict in
Wales 4S3
■311. Welsh released from interdict 453
ijig. English nominee consecmted to Bangor 454
1115. Free dection to the See of S. David's (King John's Letters) . 4S5
ijiS, Temporalties of S. David's, " sede vacante," in the Crown . . . 457
IiilS. CouncU of Bristol 457
1319. Bipal Provision to the See of Llandaff 4S7
IIM. Canon of Striken of Canterbury respecting Welsh ^^cars ■ ■ 458
133^ Sarum Use partially introduced into 5. David's 459
111}. Honorins III. to the Archbishop of York, etc to exconununicate
IJfwelyn 459
1114. No other Writs than the King's to run in S. David's .... 461
1114. Irish Monasl«ry of Whitland founded from Wales .... 461
1 119. Coundl of Westminster 46*
D.oilizHB,GoOglC
CONTENTS.
Hemy III. to Roger Bishop of London coQccraiDg excommniucaiing
liywdyn 461
CoDstitution of Ednmnd of Cacterbui? tespecdng baptizing in the
Welsh loDgne ■ . . . . 463
Resignation, and ^profesdon as a monk, of Cadwgan Bishop of
Bangor 4(14
Gregory IX. to Bishop etc of Worcester retpccting boundaries of
Welsh Sees and Heicfoid 464
Convents of LUnvaes and IJanlliigan founded 465
Edmnnd of Canlerbui? to Convent of Canterbury respecting con-
secrating the Bishiqi of S. Asaph elsewhere than at Canter-
bury 465
Legate and Bishops etc guarantee treaty between Henry IIL and
Prince David 466
Tenpondties of Uandaif, " sede vacante," in the Crown, not in the
L*>rds of Glamorgan . . - 466
ExoHnmunicatioa of Prince David by the Bishop of Bangor . . 468
Bishops of Bangor and S. Asaph guarantees for Prince David to
Henry lU 46S
Intrigue of David of Wales to bold his principality of the Pope
(Letters of Innocent IV. etc.) 469
Hemy III. to Walter Bishop of Worcester to excommunicate Prince
David 471
Bull of Iimaceiit IV. excusing various (English and) Welsh Prelates
lima the Council of Lyons 473
Advowsoos in Wales transfetred by conquest from Wdsh Prince to
English King 473
Privilege of Innocent IV. to the Bishop of 5. David's . . 473
Poverty of Welsh Bishops — Bishop of S. Asaph a refugee at
S.Alb«n's 474. HZS
Right of (English) Crown to license, and to consent to. the election
of a Bishop, recognised by the Bishop aod Chapter of S. Asaph . 475
Indulgence gnuiled by Bishop of S. Asaph at Brueme in Oxfordshire 476
Suits respecting Advowsons claimed for the Kill's Court as against
the Kshop's 476
Bishop to signily the lacts to the Crown in a case of liastardy . . 478
Innocent IV. to Henry III. on behalf of the Bishops of S.David's
respecting jurisdiction in questions about Advowsons . 479
Tenths for Holy Land cdlected in Wales 481
Vicars in LlandafT diocese to pay ordinary charges of thdr Churches ■ 481
Consecration of Richard Kshop of S. David's by Alexander IV. inde-
pendently of the Crovin (Letters of Alexander IV. etc.) , .481
Bishop of l.ljTulaff elected by the Chapter in defiance of the Crown . 484
Tenths etc. collected in Wales, how to be transmitted to Rome . 4S5
King's Bailifb to protect the Church of S. David's .... 486
Bull of Alexander IV. endowing a Treasurersbip at S. David's . . 486
Archbishop of Canterbury (o the Welsh Kshops to excommooicate
liywelyn 487
Agreement between Bishop of Bangor and Liywelyn, settled by Auian
of S. Asaph and others as arbiters 489
D.gitizect>yG00glc
CONTENTS. xxvU
AJ). rAc«
1265. Richard Biihop of S.David's to HemyllL 493
■>6s. Heniy HI. to Richard Bishop of Bangor 494
1 166. Tenths gianted to the King in England, Wales, etc .... 494
1166. Agreement between Guardian of Tempoialties of S. Asaph (sede
noute) and the Chapter 495
1167. Richard of Bangor to Ctemenl IV. imploring permission lo resign bis
S«e 496
I »SS. Writ to Kshop of S. David's to collect in his diocese the Tenths
granted b; the Pope to Henry III. ....... 497
1169. Gnmt of Liberties to the See of S. Asapb bf liywdyn ... . 497
117]. Suspension of a cleric in S.Aiaph diocese for receiving orders " ab
£4>i5copo ultra montano" 49S
1174. Welsh Cistercian Abbats to Gregory X. on behalf of Uywelyn . . 498
1174. Writ to arrest Vagabond Cbdods of LUntOQy 499
1174. Gr^ory X. to Robert of Canterbury on behalf of liywelyn . goo
1*74. Gregory X. to Liywelyn 6*'
1174. Diocesan Assembly at S. Asaph respecting the Liberties of the Dio-
cese SO"
1175. liywelyn to Robert Archbishop of Canterbury 503
1175. Welsh Bishops absent themselves from Consecration of Kshop of
Hereford 506
I»75. Liywelyn to Gregory X 1,06
1 175. liywelyn to Robert of Canterbury, Walter of Vorii, and their Suffra-
gans in Conitcil in London 508
1175. Writ to collect a Fifteenth from Honour of Abet^venny, to pay the
King's debts in the Holy Land , £09
i»76. Confirmation by Edward I. of liberties of 8. Asaph Diocese . 6°9
1176. English Bishops to liywelyn 510
1176. Grievances of Bishop and Chapter of g. Asaph as agaiitit liywelyn . 511
1177. Temporary safe-conduct for property of the Bishop of S.Asaph,
dnring the war 516
1177. like document for the Bishop of Bangor 517
1177. Robert of Canterbuiy to Waller of VoHc, about excommunicating
Liywelyn 6'7
1177. libertie! granted by Liywelyn to Bishop and Chapter of S. Asaph . 519
1177. Letters of Protection for Friars Preachers of Bangor .... 531
1177. Robert of Canterbury to W. de Beanchamp Earl of Warwick, etc in
command of Edward's army at Chester 511
IJ77. Robert of Canterbury to Clergy and Laity of Sees of Coventry, etc.,
Hereford, and Wales, in behalf of S. Asaph Clergy itinerating with
tbeS. Asaph Gospels 513
1177. Anian of S.Asaph to the (English) Provincial of Friars Preachers,
asking prayers lor the diocese of S. Asaph 5>3
1178. Edward I. to Anian of Bangor 514
1178. Edward L 10 IJywdyn on Church matters, etc 515
1178. Grant of Liberties by Edvrard L to the See of Bangor .516
Ilia. ArchlMshop Pediham to Llywdyn on Church matters , . $16
i»8o. Profesaon of Bishop Beck consecrated to S. David's .... siS
ti8i. Proposed removal of S.Asaph Cathedral to Rhnddlan (Letters of
Anion and Edward I,) 519
D.gitizect>yG00glc
[xviii CONTENTS.
A.D. "O"
iSt. Sight of Patiooage in S. Aiaph diocese to b« tried in Chnich Court
(PeckluuD's Letters) S3i
iSi. Mediation of Ardbishop Pecklum between EdwanI I. >nd liywelyn
(PecUisin'E Letters) S33
iSi. Edwaid I. to Archlwhop Peckham about putting down the Welsh
War once for all 546
iSi. Letten of Archbishop FecUum about Llywelyn's death . . ■ 547
»8i. Archbishop Peckham to Robert Bishop of Bath and WeUs. on behalf
of Welsh-Clergy S48
183. Priviltj^ to the finders of the " Crossoieych" 549
aSj. Grant of Edward I. to the Bishop of Bangor and the "Ofiej'iiat
Teolu" jointly 550
iSj. Dispute about boundaries of S. AM.ph and Hereford . . . . 550
aSj. Martin IV. to Thomas Bishop of S. David's (dispensation for a mar-
riage) SSI
3S4. Visitation of Welsh dioceses by Archlnshop Peckham as Archbishop
of Canterbury (letters of Peckham, Martin IV.. Edwudl.). . 551
1S4. Protest of Bishop Beck of S. David's S77
)B4. Grant of Patronage of Rhuddlan bj Edward I. to Bishops of
S. Asaph 579
184. Privilege of Edward I. to Kshop of Bangor jSo
1S4. Receipts for Compensation for Injury, paid by Edward L to vxrions
Welsh Sees, Abbeys, etc 581,581
184. Edward I. and Queen Eleanor at S. David's 583
384 (?). Prohibition of the Ordination of Welshmen s^3
185. Articles of the Bishops against Edward 1. (with the Answers^ as far
as they relate to Wales 583
liceitc« to the Bishop of Bangor to nuke a Will .... ^S^
Indnlgence of Bishop of Bangor on behalf of the Convenl of Bedd-
gelfflt S84
Quota of soldiers to be supplied for Welsh war by the Bishop of
S. David's 585
Letters of Edward 1. and Robert Bishop of Bath and WelU about an
election to the See of I JanHiiff 58^
Statute of Bishop of S. David's respecting Diocesan Synods . . s88
Commission of Archbishop of Caotcrbuiy respecting Spirittialties of
Uandaff, " sede vacante" 588
Nicholas IV. to Abbat and Convent of Aberconway respecting their
removal to Maynan 588
Writ to enquire into condition of liywelyn'a daughters and nieces.
Nuns of the Order of Sempringham 589
Boll of Nicholas IV., granting Tenths to Edward I., includes Wales . 590
Temporalties of LlandalT, " sede vacante," in the Crown . . 590
Two Bolls of Nicholas IV. similar to that of Oct. 1 9S9 . .597
Diocesan Synod of Bangor 597
Taxation of Nicholas IV. includes Welsh dioceses .... 597
Temporalties of S. Asaph. '• sede vacante," in the Crown . 598
Licence from the Crown to administer to the goods and chatlels of a
deceased Ksbop of S. Asaph 600
Temporalties of S. David's, " sede vacante," in the Crown 600
D.gitizect>yG00glc
CONTENTS. xxix
Writ to seize the Temporal(t«s of S. Asaph, " sede vacante." into the
mug's hand 601
Coniumatioii of Bishop-elect of S. Asajdi, " sede Archiep. vacante,"
bf Prior, etc. of CanterbniT 601
Commissioii of the same for consecration of the same Bishop . 601
Licoice to the Prioiy of Beddgelert to elect a Prior before the Justi-
daiy of North Wales 603
Edward I. to (among others) the Welsh Bishops, asking prayers for
. the King about to pass over into France 604
Licence hotn the Croira to Bidiop of S. Asaph to make a vm . 604
Letters of Frotection to the Cnstos of the Spiritualties of LlandafF . 604
Bishops of S. Asaph entitled to goods and cbattris of persons dying
intestate wittiin their demesne 604
Robert of Canterbury to Uywel^ of S.Asaph, to eztommunicate
Madoc 606
Commission of Robert of Canterbury to absoWe Madoc, etc upon
snbroission 608
Llywdyn of S. Asaph to Robert of Canterbury, respecting the said
excommuDication 609
Bishop of TJandiff appointed bj Papal Provision — Custody of its
Tempondties, " sede vacante," in the Crown (Letters of Archbishop
Robert, John of MonmonCb, Edward L) 610
Robert of Canterbury to Anian of Bangor, directing Masses, etc for
Ibe Holy Land, and for the King and kingdom .... 614
Collation by Archlrishop Robert to a Canonry of Uandaff, " sede
vacantia" by Papal authority 616
Edward I. to Boni&ce VIII. on behalf of David, elect of S. David's . 617
Tempondties of LlandafT, " sede vacaote," in the Crown (Letters of
Edward I., Close Rolls) 617
Welsh Bishops (among others) enjoined by Pope and Archbishop to
refiise payment of tai or subsidy to the Crown .... 6m
Constitutions of Llywelyn of S. Asaph 6io
Llywelyn of S. Asaph renews the excommnnication of Madoc] . . 610
Appendix A. Andent Wdsh liturgies 611
B. Sepulchral Christian Inscriptioiis in Wales A.D.
700-1100 615
C. Anomalous Welsh (Ecclesiastical) Laws . 634
D. Carmen de Vita et Familia Sulgeni Episc Menev.,
Anctore Jeuan blio 663
E. Independent North-Welsh Bishops during the reign
ofOwenGlyndwT, A.D. 1400-1415 . . 668
IV. Cauaca of Cohhwiux bvuko the Saxoh Pimod . . 671
The Roman Easter, etc adopted by the Britons subject to Wessex,
i. e. by the " Weala^ oQSomerset and Devon .... 673
Profcswin of Kenstec Bishop of Dinnurrin in Cornwall to the Arch-
bishop of Canterbury 674
Dyvnerth or Douierth. Christian King o( Cornwall .... 675
First Organiiation of a Saxon See out of (now Saxon) Devonshire . 675
D.gitizect>yG00glc
XXX CONTENTS.
A.D. PACE
891. Three Irish Pilgrims land in Comwill A75
909. Saxon See of Crediton constituted out of Devon and three parishes in
Cormrall 676
931. British Cornish Bishop EufliBgan to Cuiterborj .... 676
941 X 1043. Manomissioni at the Allar of S. Petroc 67$
c. 950. Fint S«on Bi^op <rf Connrall 683
981. S. Petroc's-Stowe or Bodmin ravaged by N<»thmen . .683
994. Charter of i£thelred to Bitbop Ealdred, granting liberties to the See
of Cornwall 6S3
1018. CharterofCnut to Bishop Bnrhwold 686
1016 X 1043, Comish See merged in that of Ciediton 688
1050 X 1071. Mannmissirais recorded at Exeter Cathedral 688
1050. See of Crediton tiansferred to Eieter (Leofric, Pope Leo IX., Eadward
the Cwifessor) 691
Appendix A. Comish liturgical Fragments .... 696
B. Sepulchral Christian Inscriptions in Cornwall A.D.
700-1000 699
C. Of L^endary Lives of Scunts in Cornwall A.D.
700-ioao; and of Comish MooBSicries , 700
D. Place of original Comish See or Sees . .701
D.gitizect>yG00glc
ADDENDA ET CORRIGENDA.
p. 8, note Mine 1. AiU.btB>n"SMea"^'' TheodanulMta;ip.ili)reai,Bil)i.3^. Grcrt.elLtt.
3 a J iq. ; Ebt^jttu SdbentU, CeOai. Canon. Sgnod. Trait. I. V., ap. Mai. Serifpt. VM. Nona
GoOeeL X. 37 iq.'—Bol dlue additioml iBli laTe the ititnDeiit o[ ±e note itKlf ddiKctbL
It ihoDld hire been aatiati ib>, that S.Pankk. in the panage oT hii Ccufi—io whidi ndta
tu* Ci«bI. doa Dot iuert the teim 'O/mniffHw.
p. 16, line 11. Theeeioior Lodut (u calhd) probably belonged to a Giuliih King: tee Itlitl.
iyp< Omiloit, Plate IX., not. 37, j8 ; Bnix. 1840 : dtei by Mr. Beale Potte.
p. 39, DDte >, line i. For " EneDi,'' read " ATnucbei.''
p. 39, line 10. Mi," See aka Tie BatOiea and the BaiOiean Ctmrek if Briaoerlh, by tht Ktv.
C. F. Witkini (Ririoglou, 1867).
p. 55, linci 11, 1). The woidi bom SI to DombU m from Micah iiL 8, but in a trandition
pecnlUr to Gildai, See aho p. 89, linei a6, 17.
p. 101, iK>te °. Foi " a tUDituv Domiiu ooilii Jen Chriiti," read " Jen Chriiti ei ■nortmi."
p. 109, Udc 5. " Mon intiit pa reDotrain" i* from Jereti. ix. it, io^ tnuiilatioa hvad alto in
PohMmu, ZjM. XLV.
p. 141, line 6. For " pp. 153, 154,' and Una 18, »l, for " p. 153," read " p. 155."
p. 143, line 14. For "ilmeM exactly," lead" pretty genenl^." S. Ataph, " cm et Powyita nbett"
(£Hr. Cani., Dtteript. ConK^c IF.), was itidf in Perftddwbd, which was diniDct indeed
ficm Gwynedd, but bdooged (o it and not to Powyi. And Lhodaff, wfaidi itood in Mot-
gmirg, incbded (at least, at time went on) tereral imall ttatei withia it* lee, irtiicfa were at
one tiiDe indipeadeni of One 'another. It ■< howeret in the main due, that dke Slata and the
Biihopiici bote a direct tdatiDn 10 each other. It it ■ tonptjog; theoiy indeed, that S. Aiaph,
of which DO Iranwoithr record of a fitdiap eiiitt prior to A.D. 91S, came into exitleDce ai *
lee with the Htlle DenUghthire {nndpality of Stiathdwyd, (bimded by a colony bom Kenti-
gem't nonhem Sirathdwyd A.D. 890.
^ 144, line J. For •' 1 154," read " 1 145."
p. 144, line 13. The leaxm of H. Hnntingdon'i omitting S. Aiaph, wai becauM dkat tee, at the
time he wat writing, wit both want and neiriy deitroyed : tee p. 316.
p. 155, note •, Ene aS. For " 1. 347." read " II. 347."
p. 167, Utte lo. Dde " near the tame fba.' Detract itone it in BtecknocUiire, and it pro-
baUy not Chrittian. It it Egmni in Jonet'i SredimiAin.
f. M5, line «8. For " W. Wiiliamt," read " ed. Williami."
p. 371, line 13. For " XTV.. XV," read " XV, XVI."
pp. 389, 390, For '■ Llewdlyn," tJuoo^ioiit, read " Urwelyn."
p.390, Une ai. The plan for Iianifcning S. Anph to Rhnddlin ihodd haTe been dated in
A.D. laSi.
[h 413, hue 4 from bottom. For " July 31-36," res^ " Jnly 13-17 :" and tine 3 ftom' bottom,
hr •• Jnly »8," read " July 39,"
p.415, line 15. For "July 33,"n3d"jDly 33,"
p. 4J3, line 1 7, tnai|;in. For " l^te'i," lead " Papal enroy's."
p. 539, line 18, note *, and ool. For " July 18," read " Ai^Dst 38."
p. 547, lioei 1, 18. For "Pembroke," read " Pembridge" (in Herefndihite).
p. 603, line 9. Fo* " Prior," read " Prierj)."
D.gitizect>yG00glc
D.oiliz.oB,GoOglc
COUNCILS
GREAT BRITAIN AND IRELAND.
BRITISH CHURCH DURING THE ROMAN PERIOD,
A. D. 3OO-4S0,
D.oiliz.owGoOgle
Ilia tamen profeire conabor in medium quEe temporibus Imperatorum
Romanonim passa est [Britannia] ; ...quantum tamen potuero, . . . non tarn
ex scripturis patriae scriptorumve monumentis, quippe quse, vel si qua
fuerint, aut ignibus hostium * exusta aut civium ezilii classe longjus
deportata non compareant, quam transmarina relatione, quie crebris iirupta
intercapedinibus non satis claret. — Oildas, Hist. II.
D.gitizecbyG00glc
BRITISH CHURCH
DURING THE ROMAN PERIOD,
c A D. :mi. Eariksl record of Chnniaiii in Britain.
Bridib Church roUowi the ccune of ihal of Gaul, —
I. A.D 304, in compafative liedkiin lioni the Diocletian PerKcution.
a. A.D. 314. in oiwlemning Donatiiti at ihe Coundl of Aitet.
3. A.D 315-381, in frcoloai, ahbough wilh ■ tempoiaiy hoitation, from Aniniim.
A.D. 401. Exieaiion of iheChtmh 10 Dorthem Briiain bryood the Foitb, under S.Niniat
of Whiihera. ia connection with the Gallic Birfiop, S. Martin.
A.D. 419-447. Petagianiim inIit>doced, but cnabeiby the aid of Gallic Biibopi.
c A.D. 440. Mtmoo of S.ftlridi to Irehnd, in sonnectioD abo with OauL
Altec c A.D. 450. Britith Cfaurdi ftactkaUy cutoff for about a cenluiyfrom Churchet of
■otuhein Europe.
A. D. 2CX)-300. Christiam in Britain througbMt the Century K
Tertullian, ^dv. Jud. vii. [c. A.D. 208.] — In quern enim alium
universse gentes credidenint nisi in Christum, Qui jam venit? CHi
enim ec alix gentes crediderunt ? Parthi [et cei., as in Acts ii. 9, io]|,
...Gxtulorum varietates,et Maumrum multi fines, Hispanianim omnes
termini, ct Gallianim diversse nationcs, ec Britannonim inaccessa
' Romanis 1ocat>, Christo veto subdita,. . in quibus omnibus locis Cliristi
somen Qui jam venit regnac ;. , utpote in quibus omnibus locis populus
nominis Christi inhabitet....Christi autem regnum et nomen ubique
porrigitur, ubique creditur, ab omnibus gcntibus supra enumeratis
colitur, etc. {Page 189, Feji. 1744.)
Origen, Homil. IV. in Ezei. Hieron. interpr. [A.D. 439.] — Quando
eoim terra Bricanoix ante adventum Christi in Unius Dei consensit
religionem? Quando terra Maurorum? QiJando totus semel orbis?
Nunc vero propter ficclesias, qu^e mundi limites tenent, universa terra
cum IsEtitia clamat ad Domlnum Israel, &c. . (III. 370, Delartie.)
Id., Homi/. VI. in Luc. i. 34. eodem interpr. [Anno incerto.] — Virtus
B 4
D.gitizecbyGoOt^lc
4 BRITISH CHURCH [a. D.
Domini Salvatoris et cum his est qui ab orbe nostro in Britannia
liividuntur, et cum his qui in Mauritania, et cum universis qui sub
sole in nomine Ejus crediderunt. Vide ergo magnitudinem Salvatoris,
quomodo in toto orbe diffusa sit. (III. 939, Delarue.)
0» the other hand, —
Origen, HomiL XXHII. in Malt, xxiv, see. frt. Interpr. [A. D. 246.] —
Non enim fertur pnedicatum esse Evangeiium apud omnes ^hiopas,
...quid autem dicamus de Britannis aut Germanis qui sunt circa
Oceanum, vel apud Barbaros, Dacos, et Sarmatas, et Scythas, quorum
plurimi nondum audivenint Evangelii verbum, audituri sunt autem in
ipsa sxculi consummatione ? (III. 858, Delarue.)
• Mdlo, 1 Briton, it laid lo bin been Bishop *• Then in reroh igaimt Srvmu. — Dio CsB.
of Rouen A.D. If6-.1I4.— Jo. Tinm. andCap- Ixxri pp. 865, 866. ed. 1606; Herodian. 111.
gnve, in Vil. S. Melion., and we Gill. Chr. li, 6. p. 536. Fianmf. IS90.
A.D. 300, and onwards. -* Chrhtian Church i» Britain.
SoZoMEN, Hist. Eed, I, 6. [c. A. D. 443.];— ituKo/i^piui' yhp rSi'
4fi rtjp &KKriD olKoi'fM'i^i)'EKKAi]<r(wv", ftiiiuos Kmntrrdimos i J^avaTavrCifmf
TTOT^p ahfUs 6pi}<rtfViiv (rvirtxtipiiiTt rots XpiirriavoU- ifU\fi rotopbi ri
BaviMTTim Kai miyypa^r\v &iiov lyi'uu tipyA(T0ai air^- boufi^at $(Xuv
r(p«s T&v iv Tots ^anKtioif*' Xpumavup ivbpes ttal nakol raJ aya$oi,
ovyKoXia-as vilrrai, itporiyopfvatv, *l fiiv cAotiro Ovftv xot 8pr)/rKtvtiv
Sftodas, Affp' virTdf flvat, koI M r^j avr^t fu'vfti' i((as' tl li mxpatrij-
tTMiTo, l(Uvat rav fiatriKtluv, x^P^" '^xovra^ Sn fi^ koI rtiMtplas trpoT-.
tii)>\T}irav. iT!*l ii tls iKixtpov litupiBitaai', ol /til' r^v dprivKtiav iipoi6vTfi,
ol fti T&v Tia(i6vmv ra 6fux ispmmriaavTfs, lyptt ^lXoi; ko) mjfi/SoAoic
XpfiaOai TO(s ircpl to xptirmp iturroU Sio^c^'atrt' rov$ bi ws avdi/bpovi koI
jto^dAouv &imrrpA<t>i], koi riji -npoi aiTov 6p,iKUK ivtiiiraTo' Xoyiirafittms
f(^ TTurc llT(9Ba^ vepl patriXia fSi^otj;, roiis &it iroiftotK npofidras <i^ov
ytyfKVTitiipovs. '^VTfvSfv tlKirws, irt KtavaraiTlov ittpiSiTOs, ovK iboKti
vapAiropov XpurTiavl^fiv tovs^ItoXuv iviKtara, FoXiiraitrf Koi BpcrrtuKHS^,
KOt 0(70( TO Hvptjraiap ofios ohcown, M^XP' '^"^ itpii iav4pav 'Slxfaimv.
(407, 408, f«/w. The anecdote is also in Euseb. yit. Const. I. xvi. 415,
Vales. \Sox.. H. E. II. 6. 1, does not allude to Britain.])
Id., iHJ. I. 5. — FoAiirat; koI BpirravoXs xal rois rpftt Koromovtri, vap'
olt oviniiiio\6yi)Tai r^j t&p HpuTTUwAv Bpyjantiai pcrooxfu' KwcoTawu^c,
■npo) ivl Ma^vTtov <rrp«r<SffOi nol vaptkOtlv i-n\ 'Vdfofv kiH 'IroXo^s' "ol
IMprvpts v6XiP rovTov ol XP<^'"'^ "''i o' i-dfiot trfs iitip t^s Bp^aKfCas
I6€n. (406, ^«/«.)
I roAiToi Tc ni B^TTVD^. — Huuey in nnUt, r eayttl.
D.gitizect>yG00glc
200-45O.] DURING THE ROMAS PERIOD. 5
EusEBius, Drm. Evang. HI. 5. [c. A.D. 315.] — Tiww M ^ fTfii-
fM9ijTi»v] Kol iv aura rqs oUovniitjs i\6fw rd &iipa,...K(u Mpovs VJiip
T&ir 'Q.Kta»ov vaptX$tiv ivl ras KoAou^cvas Bptrravutis iniaovs, ravra
«£k fr tytoyf ijyovfuu car' 6i>9piiiiiov itvai. (il2, Ptn-h 1638.)
Ie^, yit. ComstMtimi .II. 28. [A. D. 337 x 340.] — T^ 'f^" innpf-
odxv upht T^v 'Eavrov ^avkrfmv litinfifiav i^^rrjai re (o Kp<frru>f) Koi
fKpivtP' As i.vi T^t irp^f Bptrroiratc CK(fin)c BaXdmnjt ipl^ufvoi, koI tuv
lupmir lv6a Sijcirffat rdv iJAiop dpiiyKD uvt riraKtoi, Kptlrroiii rtt-t huv&fiti
OTuBuvfUVOS Koi iiatTKfiavvvs rd KarixpiTa -n&irTa Sctvii' fv 2^ fttf
inaicakoiTo rd iv0ptiinpov yivos tit tt^v iifpl tov vffuiiraTov v6ttoii Otpa- '
vtiaif, TJj -Kitp iiiov iia;d(Wf*«vov ivovpyiif &tM 8' ij fiaicapiirT^ ir^is
ovfotro iWrd xttpayuy^ ry KptfrroM. (457 C, F»les.)
Id^ /A^. 7^. 9. — Tavrou Tov Qfov t^c hivofuv i\ti»> (rvpiia.\oii, i* i&v
Hfpiriop ToS 'HKtafov ipidp.tvoi, Trairair ji^cf^s ttjv oinoWfi/iTji' pt^ltm
trmrrfploK* iKnlai bi^tipa, (531 j*. Valet.)
Hilar. Pictav., Tract, in xiv Psalm. § 3. [A. D. 364 x 367.] — Dein-
ceps Apostoli plurima tabernacula condidenint, ec per omnes orbis
terranini panes, quxcumquc adirt possunt, quinetiam in Oceani
insulis, habitationes Deo plurimas paraverunt. (I. 70, Bned.)
-, Ignoto auclore, ■□ nn. ADHniu. MaruM.
_S. 657, V«k».), in 306, tbortly before hii
Vil(». — Eumip. iL 1,' Havercanp), where Cod- du(b(seeClialan F.R ). BuliheuKcdoleprotH
'h died 10306. Ralber JQ Fnuce, wtwR Ibe OEineooe of Cbnftiiiu in CoocUDtiw'i court.
A. D. 304. Diocletian Persecution^. — S. Alban, Aaron, Julius..
CoNyrANTius, Vit. Gertiuni I. 25. [A. D. 473x492.] — Compressa
iiaque perversitate daninabili3,...sacerdotes ad B. Albanum martyrem,
authcMi Deo per ipsum gracias acturi, properabant ; ubi Germanus,
omnium Apostolorum dlversonimque martynim reliquias secum habens,
ticta oratione jussit revelli sepulchmm, pretiosa ibidem munera con-
dirurus. . . . Quibus depositis honorifice, atque sociaris, de loco ipso, ubi
beati martyris cffiisus fuerat sanguis, massam pulverJs secum portatunis
abstulit; in qua apparebat, cruore servato, rubere martynim caedem,
persecuiore paltente. (Sur.III. Jul. 31./, 364, Col.Agripp. 161 8.)
GiLDAS, Hist. yill. [A. D. 560]. — Supradicto ut cc^oscimus [*/.
conjicimus] persecutionis tempore... clai'issimas lampades sanctorum
martymiti nobis accendit [Deus], quorum nunc corporum sepulturae
et passionum loca, si non lugubri divortione barbarprum, quamplurima
3 nrriipln. — Vales, in HotU, ' tmjret. .1 .'J* of the Peb^ini in Biitain. *.d. ^7g.
D.gitizect>yG00glc
6 BRITISH CHURCH [a. D.
ob seders nostra, civibus adimerentur, non minimum intuentium
mentibus ardorem DivinK charitatis incuterent, sanctum Albanum
Verolamiensem, Aaron et Julium Legionum urbis elves, ct caeceros
utriusque sexfls diversis in locis summa magnanimitate in acie Chrisci
perstantes dico. {Mom. Hist. Bril. 8.)
VENAhfT. FoRTUNATUs, Ptfm. Fill. iv. 155 [c. A. D. 580.] :
Egregium Albanum fbecunda Britannia profert.
(190, BrBwer.)
0» tiie otter hanJ^ —
EuSEBlUS, Hht.Eeel.yjII. xiii. 12. [c. A. D. 325.] — Kuvoriiprior. . .toC
_M avrho BtoiTtptii a^Ka^fXi koI ivnnipe&VTOvi tftvKi^ai, koi li^f tup
^kk\>)it(uv rov; oIkovs Ka6f\an', fj-^d' ■ irtpov n koS' fifiae Kaivovpy^as.
(II. 574, Burton.)
lo., De Mart. PalMt. xiii.iOjll. [c. A.D. 325.] — "Va yap joi MKuva
ruf h*hr\>LattUvaiv, IroAta itaaa koI 'S.iKtKia, FoAAui rt km oira Kara Sfo-
p-tvop ^Atoi' hiX Snavuii' Maupirorfaf rt xai 'A<f:p(K^i', ovft' (CAots frco't duirl
Toif np<uro(s roii huoytixm rot/ -niKtiiov tntop.ttvcLVTa, Ta\Cim]i ^(ui6/jaai>
iituTKOiiifs T( 0eov K<d flpriinj^ EtpTJin]s &i diroAaifOU<rii> al ci> Bariptf
nipft r^ irpoSf6)]A(iijMi^ KoroiKovirrfs &hf\<f>ol. {II. 639, 640, Burtm.)
SoxoMEN, Hist. Eecl. I. 6. [as quoted above.]
Lactantius, De Mart. Persecut. XV, XVI. [c. A.D. 313.]— Con-
stantius, ne dissentire a majonmi' prxceptis videretur, convemicula,
id est, pari etes, qui restitui poterant, dinii passus est; verum autem
Dei templum, quod est in hominibus, incolumc servavit. Vexabatur
ci^ universa terra, ct pneter Gailias ab oriente usque ad occasum
tres acerbissimx bestise sseviebant, {864, Ox. 1684.)
• Gildu'i jfrvraltutemtntropcciingthiiper- although ihtlancrilitl attfibuta iito Ihit peneoi-
Kcuiion, rsB (u mual wilh him) upon an uniu- lion, dale il in 186. (S«c AUcnIi Ch. Hiu.
Ihi>fiied uajuferrnoe 10 the paniculai cue of on the one side, am) on the other, Smith ad Bad.
Btilaio, of language of l^uKbim (H. E. VHI. ii.) App. IV.) All that mtta certain, i>, that widiin
relating In the persecution iugenaal; and is con- 195 yearaiFterthe iait persecution, a belief uiited
cujirely conlradicted by Eunbiw hinuelf, and by al Veiolamiuiti i)ul a nuttyr lumed Aibanu by
Soioinea and Liciantiut. The indiciduuj case buned near that town. Respecting Jnbui and
of AlbaniB howevei rem opaii a local iradition, Aaioa there i> no liniiUr local iraditioa lecotded
traceable apparently up to 479, the date of S. {unlos in Gildai) earlier than perhaps the ninlh
Gcnmnus'i first visit to Brtrajn; and perhaps the ceniun- (chaner, of that date i?|. in Lib. Landar.
genual assertion] of Eusebius and the others may p. )IS)l repeated and ampKlied by Girald. Cam-
leave loom Ibr it, and for one of two other mat- breiuis (Itin. Cambc. I. 5) and GeoRrey of Mon-
tyrdonts. That S. Alban'i maityrdoni, however, mouth (V. 5, UC. 1 1) in Ihe twelfth.
tuppeoed in the Diodetian peisecution, tests only If the pettecution was that of Diodclian. the
upon the knowledge, or (according 10 another dale miist have been 304, thai penecMKNi begin-
reading) the guess, of Gildis himsdf. And the nitigwiih the fim edict of Diodelian in February
Anglo-Sajron Chronicje, and the Ub. Landavensis, 50J, but extending to laymen ^nKh as Albann
I Sc. Auga^omm, i. e, Diodetian and Maximian ; who, with Galcrius, ate the ■• tret bestjz '* men-
D.gitizect>yG00glc
2O0-450-] DURING THE ROMAN PERIOD. 7
i> wpttMDted )D bavc bcco) only widi tui fourth diem auuki ia6inionun et fteqnenthn opentio
•did ID 304, lod cOBOg itUgethcr in Briuin rirtutum crlebnri ooii dennil :" — illbough the
upcn hkrennnlimi m 305. localilia had, it ihould KCm, been fbrgmtBi befcn
Bcde (H. E. L 6. 7), writing ia 731, teitifia OI& tnih hii mouuloy, c. A. D. 71)3. (Hut.
Ib« in Uk drarch of S. AQbd, " usque ad banc l^uit, Vit Off„ Wm 9.)
A. D. 3 14. British Biibepi at the Cotmeil of Arlts.
Nomha Episcepanmij cum clerlcis suis, quinam et ex quibus provtnciis
ad Arelatenscm Synodum conveaerunt". (LdM. 1, 1430, * Cod. CorM-
e»si: MoMsi II. 466, 467.)
[Towanb the hUer put of die rignitura, and utdnded among tbow of the Biifaof* of Oaul,] —
Eboriiis Episcopus de civlcate Eboraceusi provincia Britannia.
Restitutus Episcopus de civitate Londinensi provincia supra-
scripta.
Adelfiusb Episcopus de civitate Colonia Londinensiume.
Eunde Sacerdos presbyter j Arminius diaconu$<l.
• Thoe namci (tud ihia in Uidonn Mero- Briliih tn- Itiih Bbbopi <n later tinia, tee loin
toe, — MSS. 5I4, $39 ; aad Ann. Cambr. ind Amu
Ei pmiDcia Britinia Ebmliii EptKopm; a TigeRudi. in an. jot.
ciriiate Oifaua AdelfiDk ' Read, pcobab^, L<|;io>tenaDm ^ Caetleoa-
Id Cnbbc dun, — on-UiJc
Em ptonndi Bcitwniz, dvitate LondloeiBi ' The Britidi Bubopt mart hire comeated to
ReflitMin EpiicopiB. the fbllowing onont amrau othen. — Cone Aid.
Ex pKniada Bysneoa, civiule Tnbenuceni, Can. I. (Minn II. 47i>-^ino looa de obier-
Ebona EpocnpiB. ntioae Padue Dominld, nt una die ei uno lem-
E> taiaa pnmndi, dritite Cohntana, Add- pon per oinnem ortiein * nobii obterretut, et
phina. juita {ODSuetudinem lilenc ad omoa tu [Eplico-
The Coibejf MS., bcfidet <Aa iniemil evi- put Romiimil diiigai.
dence <d n^Knoiiiy, hannooini wich the drcvlar Ib.'Can. X. (ib. 471) — De hii qui conjugea
of Conitanrine (Eowb.H. E.X.*) in adding two nu in adulterio dcprebenduni, el iidem not
of the inServx dcigy, agna with ibe probible idoleioentei fiddei. et profaibeatni oubere, pta.
■djatment of Bntitb buhopnci 10 the Roman oiii in quanlum powt connHum eii detnr, ne
proriDoa in Brinin and their capilali, and with liventibut uxotibnt nib, licet adoherii, aliai acd-
the i|»da] period of Coutantine in placing Voik piant,
GiO. Ib. Can. XX. (ib. 473) — De hii qui uaurpant
■• Adetfim joiiii in the Synodal LettB to Pope tibi qnwl Bli dcbeini Epimpoi ordinare, plicuit
!^*ater (Mann II. 469) hot without mention nt nulk> hoc nbi pmonut niii anamplia teajm
of hit tee. Hibenuu in the lame letter b coo- iliii icptem E^piicopu; li non poluerit Kptem,
jectnral^ identified by TiUemonl with Ebornu. in6i tiei non audeat ordinare.
And ior the name of Ebur, Ibun, or Ywor, a> of
A. D. 325. British Church assents^ to the Couneii of Nice rtsfeeting
Ariatiiim^ and Easter".
Athauasws, Ad. Jifviaii. Imjr. [Synod. Epist, ofCh. of Alexandiia in
A. D. 363.] — TauTTji' bi (itCtmv) ol iv NtKO^ <rui't\96vTff btya\6yrfaav
wardptf Kol Twirr] irvfuyfrqipoi rvy\dvov<Tt vaaai ai navraxnv xarct rdvov
'RKKkrfffCat' airt KarhTTtfS.Tfavlav KaiBptT<u>iavKairaXXlas,...KoX oI Korit
ianroKas 'EKKAi)irf(u, itapti 6k[yaiv rui> rh 'Ap((ov ^povovvTwp. 'AititTiov
D.gitizect>yG00glc
8 BRITISH CHURCH [a. D.
yip T&o vpottpijuivav ital -ntlp^ iyvvKOfttv r^f yvifi-qv koI ypintfiara
IXOfifv. (QPf. /. 781, Parti. 1698.)
CoNSTANTINUS, Epi'ft. ad Eccles, ap. Eiuei. Vit. Conit. III. xvii.
[A. D. 325.3 — 'AAA' Ittfi^ nvT ovx "Uv r« ijp (IkAii^ koI fitPaCav t6(w
Xafifiv, <t iii) fh rajrrd irtit^tai' d^iov, $ rui' yoSf itKfi6vt*p iitiaK6wp <nip-
(AtfiJiTwi), . . . ro^oti tv€Kfir vXeCartitv Smap avvaBpourQivTiav, K.r.A. (491
D, Ttf /«.)
Id., /^ *wt. — KoAws ^x*"" fiiaiiTM i7)i^a»T0j. . Xo S-ntp 8' ip xarh t^v
Twv 'PufMuup VffAif T<, Kol 'A^pu^v, 'IroAfov re Svatrov, Alj^irTOV, Xmi-
i>^, FoAA^s, BptTTav(ai,...iu^ koI avitf^vnf ^Aiirrcrai yiifil, aaiiffets
toSto Kol ^ vfifTepa vpoaRf(r]Tai oivfaK' . . .tva ti to K€<f>a\aitiii4<rrfpo»
ft(^ Koi r^ avrp ^fi^pf trviTcAcur^. (493 ^> 494 -^O
■ Existiag lim of Buhopt pitMnl at Niou are SozooMa, icpeatcdir aaertiu the goxnl onbo-
ioamplae and iuittuitwaithy(Seldai adEutjdi., doxy of tbe Wot wiib qKoficd incl niflidg ex-
Mann toni. II., Pim in Spidl. Solom. [I. 516, cqnioai <ia MQaa and Pinnonu) ftota 315 to
S19, B. H. Cowpet in Anal. Niczn.). One jSi (H. E. 111. rii. 1, nii. 1, V. xiii. 7, 8, VI.
BiitiDp (mai Gaol ii menlioncd in tome of them. li. 4, xii. 3, nii. 4, ndii. 3, VII. it. 4) ; and
And ihu in Cowpn ftom tbe Sytiac, conniaii^ laitljtbe Sfnod ofAquildain 381, — "Etquideni
aolr iio nunei □□( of the tndiuonai)' ^iS, per ocddeUalei paitei dinbnt in angdii tantuni,
dplaini the defidcDcy by itating ihii " the Duna hoc tit in latere Dacix Ripemit ac Minii!. fiilei
<rfibeWaieni Biihoptwere not wiinea." Con- obiliepi ridebilui ; peiomns auiem HBdui alqoe
itantine^ hlnuelf coiutected witti Britain, invited legiona, a SuecDnim daistris luque ad Oceamim,
'' awarraxiStr To&T Irumirtut ypitifian ti>«i- manel intimerata fidelium atque ona cvnunuaio"
Timii, and paid eipeniei (Euieb., V. C, III. vi, (Maori III. 6>i), — condiuirdf native the aiiei^
vii),andd(sr«libcpreKnccoraI[ttieBithop>or lion of Giklai, Hilt, ix (M. H. B. 9), founded tn
the Cburcb. Biiliih Biihc^ aho were at Ariel, an uoaathoriicd mitappliciiioQ of geitcnl wordi )
and ArimiDum, aod poadbly at Saidica. On (he of Emebiui, laptcUog tbe preralencc of Atianiim i
olher hand, the decreei of the Council are uid to in Britain. *
hare been lent to the Weit {including Biitiin) e 'Etg{( . . oltTti] tytir kbI Toiit ItiX^evi
by Huiu) through Vito (or Victor) aod ViDceotiia. rtbt tr rp ArarsAp, in Jtysum 'Fotfuun rul
the Roman ptobyien (Getai. Cyzic. II. 17, 36, 'AXifuiptrt ical ai \tlwat tiintt, rpki tit
ap. Mans II. SSi.gaS) : aodEowbiuc (loc. a\.\ wirrat 'r/uf 4m'f9 iimpAnis ira-wifirtii -rkt
ipealdng of r^r KujHiirtif irairai- AiBirqr it Kai ttix^' ''D°>')''f "f'pf Tsi>Ilitaxa(Decret.Nics!n.
-H)* 'Ao-fu, ipeciiiei Spain atthewcfiem citreriK, de Patch, ap. Pitra, Spidl. Soletm, IV. >|4i, sq ).
I and mentioni neither G^ul not Britain It ii That Aleundiia wat to delennine the day aud
I pOHible therefore that Britiih Biihopt were at the to aigni^ it to the Weu thtough Rome, as well
I Council, but there ii no eridence niflkieat dlbet ai to ihe Eait, lee tbe Festal Bpinlct of S, Atha-
, to prove or 10 negatire their prt*cncB there. naiiui (Syr. ed Cuteton, Latin, ap. Mai PP. Nor.
■> S. Aihanaau, ipealdng of Britain by name, BiU. VI, Engl. Oxf. 1854), and e^edally Epiit.
with reelect to tbe yean 335. 347, and 363, XVIII. p. 110. Engl. See abo Leon. M. Epiit.
S. Hilary wiib lopect to 358, and S. Chiysatom CIX. 0pp. I. pp. 6J9. 64io. Qiiemel, dated
and S. Jerome with leipect to tbe latter part of July 38, 454, and filing EaMr 455 to April 14,
tbe centiu]' (aU quoted here under their datei) ; for Qaul and Spain.
A. D. 347. British Bishops possiily present at the Coaneil of Sartliea^
hut certainly join that Council in acquitting S. Atkanasiut ■.
Athanasius, Apol. Cent. Arian. [c. A. D. 3,50.] — Kat \pitov io t%
ixtyikji avfdbtf rj iv Sof^Ur) mmixOtiTti Kara -npoaTa^iv rwi tf<o(^«rT<ir(iiv
D.gitizect>yG00glc
zoo-^y,.] DURING THE ROMAN PERIOD. 9
KoBifpiiriaav &s mtnOtp^vrtu, rois fH tfHBAriv ivip iifMv avvc^rfi^ltraino piv
tviaKonM vkelous rpuuoffltiv, i£ iinvx*^*" AiyiJirroii, roAAiwc, Bptr-
Topwp. {Off. I. 123.)
AtHANasius, Hist. Arian. ad Mmtah. [A. D. 358-] — E7»a fikhoPTtt
TTfv vp6s 'ABaviviov r&f ivurit&ttwp trvfufMvlap t( xai «i^nji^i>, vKtCovs K
jjoav i, hv^Tt riji itryi\tp 'P(if»>)s,...Toi}s r« djio raAAifiv, xol Bptrraplat,
. . .To£Ta ^Kivovris intvoi ^86wf koI i^^ awt<r\iBr\aav. (W. 3*^')
• Tbe Ik of Buhopi it tliii Oonncil ia S. Hi- induda BbhOfK not pracal, bat wba teat in their
iK. Pldn. (U. 631}, ttuUfaiiDg 51
D Mami ftixa 1 MS. M Vooni. crotaioing 07, A Refli
md thu is 3. AthaoHiiit hioacirfApal. I. iM), by Mans, but wiibou bii ite, ii coDjectundly
' f 1S4, ipecify DOQc irom Briuia. And idendfied by Seldeo (id Eutycb.) with ihc Rotl-
« tofcU, of" over joo." or "400,' of tut™ of London 10314. "^ Oime howe?er wii
A. D. 358. British BJshofs orthaJox*^ although hesitating about the
term 'O^o^ior.
Hilar. PiCTAv.'', i)?J^«AV, Prolog, et § 2. [A.D. 358, while in exile yjp .(!^^..
in Phrygia.] — Dilectissimis ec beatissimis'fratribus et co-eplscopis pro- A'"'"" * J
vinciic Germanix Prima, et ex Narbonensi plebibus et clericis
Tolosaais, et provinciarum Britanniamm Episcopis, Hilarius servus /, ,t,7„^,,
Christi in Deo et Domino nostro xternam salutem Beatx fidei
vestne Uteris sumptis (quorum lentitudlnem ac raritatem de exsilii mei
et longitudine et secreto intelligo constitisse), gratulatus sum in
DtHniao incontaminatos vos et illaesos ab omm contagio detestandx - t -'- ■
hzreseos perstitisse. {II. 457, 459. Bened.)
* The ■ heatattan' apftm (torn S. Hibiy'i liotu, fl^ti % ir^T)) tirrsff (Stnom. H.E. IV.
Inct iiwir. — Tba« u no t*idencc boide Ihe ii. )). condtmocd tbe jwnon ol S. AthiawiM.
mnnba of Bubofs procnl tbnc (ibore joo), ^ Vcnintiui Fonaninit, Poem. VI. •ii. »\^ ^
ibit uijBriliib Biihopt took part in Ihe Wcttera tta, and VIII. L 15-18 (^ 151, iSj.&owei),
CouDcil of Milan in 355, which, with fire mxp- qiealang of S. HiU^, —
Cujiia dona Sacs. Pena, BriUnnui habeL
A. D. 359. British Bishofs {of whom three acceft the Imferial ailowaiKe)
are at the Cotmcit of Arifiiimmj tuhieh loas deceived and terrified into
giving uf the terms Oiaia and 'U^iootlcrioE.
SuLPicrus Severus, Hist. Sae. II. 41. [c. A.D, 400.]— Igitur apud
Ariminum, urbem Italix, synodum congregari jubct (Constantius) ;
D.Q<tizect>yG00glc
lO BRITISH CHURCH ];*. D.
idque Tauro praefecto impcrat, ut coUectos in unutn non ante dimit-
teret quam in unam fidem consentirent : promisso eidem consulatu,
si rem ef^ctui cradidisset. Ita missis per Itlyricum, Italiam, AA'icam,
Hispanias, Galliasquc, nugistris officialibus, acciti aut macti' quad-
ringcnti et aliquanro amplius occidentales Episcopi, Ariminum con-
venere ; quibus omnibus annonas et ccllaria dare imperator prse-
* ceperat : sed id nostris (id est, Aquitanis), Gallis, ac Britannis, inde-
cens visum j repudiatis fiscalibus, propriis sumtibus viverc maluerunt.
Tres tantum ex Britannia, inopia proprii, publico usi sunt, cum
oblacam a cxtcris coUationem respuissent ; sanctius putantes fiscum
gravare, quam singulos. Hoc ego Gavidium Episcopum nostrum, quasi
obtrectantem, referrc solicum audivi : sed longe alitcr scnscrim, laudi-
que attribuo Episcopis tarn pauperes fiiisse, ut nihil proprium haberent,
neque ab aliis pocius quam tisco sumerent, ubi neminem gravabant;
ita in utrisque cgregium cxemplum. {Galland. VIU. 388.)
* ** Galliz " boc, u [a LadutiDi ibore quoted (p. 6), Uidoda BrituD'
/ Not later than A.D.363. British Chitrebei signify ky letter to S.Athd-
tKuius their adhesion to the Nicene Faith,
Athanasius, as quoted under A. D. 335.
A. D. 386-400. ji settled Church in Britain, vtith fhttrches, altart, Serif-
turts, discipline^ ho/Jing the Catholic Faith, and having intercourse ioth
■with Rome and Palestine,
h . , Chrvsostom, Cont. Jud^s. [c. A. D. 387.] — Kai yip al Bpfiravucol
' 'ri); hwofitias rov 'P^fiaTot ■QuSavro' koI yap xiKfi iKuX'qaiai, Kot Ovatoffr^-
pta weir^yturic. (Off. I. 575, MontfaMc.)
Id., Sem, de VtH. Led, Script. [A. D. 386x398.] — KSi- th ri>v
'HKfavoe knikOiji, kKv Ttphi rik; Bpcrravtfcaf i^truur JKcfi'ai, k&i' tU riiv
EiifeifOV nXtva^s -Boinov, eSv iipos to I'rfrio avih&^i ^/"?, Tt&vrtau ^Koiiaji
t / / J waiToxoC TO djTO TTJs Vpatfiijs <pikotro<f>oveTtiiii, ipauiji fiiv irlpq, vlarti 8i
J " oiix itfpif, Kal yXwiT.TT) pie Sia^(!p(f), &iavo(<f hi miri^v^. {li. HI. 71.)
Id., /* Efift. U, ad Cor, xii, Homil, xxviii, [A. D. 386 x 39B.}—
"Onoti istp &» ftir4K9jis tk iKKKrirriav, k&v tv r^ Maupuf, k&j' iv T^ Xliptmv,
K&v irpof airrhi ras BptrraviKas ir^aovs, irovtis /^owfros liiiiviiov, Ovk
ilttrrl aoi ^(if t^i* yvwMico ^iXCirnov rov dScX^oS ow. (M. X, 638.)
Id., In Matth. Homil. Ixxx. [A. D. 390 x 398.] — Kal 17 /iwj/iij rov
D.gitizect>yG00glc
200-450.] DURING THE ROMAN PERIOD. ii
ycpoft^twu* ovK iitap&vSj)' iXKh. xai Ilipatu, Kot 'li^, koX J-kHBm, aoI
&p^W, Kol SavpOfub-iu, koi to ruv Ma^fMuv y^voi, koI ol rac Bpcrrwucav
ir^ouf olKoSmts, TO in 'lovSaff ycfijficiioi' \d9pa iv oUiif napa yviiaitos
■nfKopvfVfUvTii iifpupipown, {VII. 7^7* ^ottf^m^
Chrysostom, Stm.l. In Fentreast. [A. D. 395 x 407, inter spuria.] —
'Chrov S' iai dirA^;, tli '\vbow, fU Matfpovs, fh Bperravov;, ctf r^v
olKoufxivtftt, (vp^atis, 'Ev apx^i ^v 6 A6yos, koI ^(ov ivApfTov. — And iiiJ.
[a little further on, in the old Latin translation-:] — Ante hoc autctn
tluotics in Britannia humanis vescebantur carnlbus, nunc jejunits
rcficiunt animam suam. (16. Ill, 791.)
HtERONYMUS, Orthod. et Laaf. Dialtg. [A, D. 378.] — Si Ecclesiam
non babet Chrisms, aut si in Sardinia tantum habet, niniiuni pauper
Actus est. Et si Briiannias, GalUas, Oricntem, Indorum populos,
barbaras nationes, et lotum semel mundum, possidet Saianasj quomodo
ad anguluni universe terrae Crucis trophxa collata sunt ? [O^. ly.
a. 298, Bemed.)
Id^ Epist, xliv. ad Paulam. [After A. D. 388.] — Divisus ab orbe
nostro Britannus, si in religione processerit, occiduo sole dimisso,
quxrit locum 3, fama sibi tantum et Scripturarum relatione cognitum.
(!''■"■ S51-)
Id., £^»rf. xlix, ad PauUnum. [A. D, 395.] — Cseterum qui dicunt^
Templum Domini, Templum Domini, audiant ab apostolo, Vos estis
Templum Domini, et Spiritus Sanctus habitat in vobis. Et de Jero- 1
solymis et de Britannia sequaliter patet aula celestis^ regnum enim I
Dei intra vos est. {IV. ii. 564.)
Id., Efist. XXXV. ad Heliodorum. [A. D. 396-] — Adde quod ante resur-
rectionem Christi notus tantum in Ju<iea erat Deus Ubi tunc
totius orbis homines ab India usque ad Britanniam? Piscium ritu
ac locustarum, et velut muscse et culices, conterebantur Nunc
passionem Christi et resurrectionem Ejus cunctarum gentium et Voces
et literx sonant. {IV. ii. 367, a68.)
Id., Epiit. Ixxxiv. ad Oceanum. [A. D. 400,] — Xenodochium in portu
Romano situm* totus pariter mundus audivit. Sub una sestace di-
dicit Britannia, quod Mgypms et Parthus noverant vere. (Jf, ii. 661.)
Id., Epist. ei. ad Evangel, [anno incerto.] — Ncc altera Romanx
urbis Ecclesia, altera totius orbis existimanda est. Et Galliae et
Britannise et Africa et Persis et Oriens et India, et omnes barbarx
nationes, UDum Christum adorant, unam observant regulam veritatis. /
(/*'. ii. 803.)
2 S. Mitl. xxri, 6-13, and panNd jauigct. 3 Sc. Jmuakm.
4 Fcunded there by ibc ChiiaiaD dbaiiiy of Punnucluiu and Fabiola.
D.oiliz.oB,GoOglc
^2 BRITISH CHURCH [a.d.
^- SoMMEN, ffirf. Ef(/. WI. 13. [c.A.D.443.] — 'Ev Toi^M M' MififUM
6fi6poni roAorui' ko! KcArwv koI tuv Tpbe tdvatv^ tiH Tt)v 'IroAW ^ti'
vpotftanv niv, w; o£k ivefc^ooE Pdirtpdu u ytvitrOtu, ircpl r^v irdrfiiai'
irfffTti', Kol r^p iKKkr}ffuxirrwTtv rdlfm- to 8i dAij^r, Tvp&vpov W^s iavrii"
•Krfoipwp. (721, *'*/«.)
. A- D- 395 (?)*• *■ P'triei's Mrth near Altltoyd (Dumiartcm).
y, Patrjcius, Cmfessit. [some time before A.D. 493 (?).] — ^o Pairicius
pecc^tor, msticissimus et minimus omnium lidelium, et contcmptibi-
liseiqjus ftpud plurimos, patrem habui Calpornium Diaconuifi, filium
quoadam Potiti presbyteri, qui fiiit in vicoBanavanTabcrnix^ villulam
cniin pTope habuit, ubi capturam dedi. Annonim erun tum fere xvi,
etc. And again,— In Britanniis eram cum parentibus meis. {CfConor^
Rer. JtEi'k &r»>«. /. tvii, cxi.)
, ,. ' ^ ■ Thai S. Pinkk wu probibljr bora ^>out thU 0'Conor,lf.78: iDdUslKr,Priinonl.c»ii:iDiI.
i' ' " -> y ycu, or a Utd* liter, aad id Ib« ^luh ptincipilitr foi ihe rat of S. Purid^t historj', bdow, uoder the
of Strathdwyd. and curial ciHin fhmi AimotHa, triihChurdi. HumiaiiDnto [idaadms joyean
Me Todd'i Lile of S. Pitiidi, 35 j tq. ; lee aim afta hit boyhood (Confen. >p.O'Coooi.ib.ciii.)
A. D. 400—433. General rtferentes to the British Chtirth or to
j/i i/ii* c^fJ . Christiant m Britain,
Prudentius, n*pl ST((f)(ii'(Di', srw. 103. [c. A.D. 405.] {S. Cyprian,
by his writings) — Gallos fovct, imbuit Britannos. (Ga/ZamJ. VIU. 467.)
Orosius, Hist. vii. 40^ [c. A.D. 417.] — Adversus bos Constantinus'
Constantcm iilium suum, proh dolor ! ex monacho Cxsarem factum,
misit. (577, Z*^. a.M738.)
Socrates, Hist. Ecel. vii. 12. [c. A. D. 440.] — \piaav9oi Ka6ttXK6<jBy\
fU T^f ^iTiiT'Koir^i' '^, ^tK&ptoi rwi) Bptrtavut&v p^aiap Karaarii.
(348, yaUs.)
PoRPHYRlUs, ap. HiERONYMUM, Ad Ctesijrh. adv. Pelag. xliii. [c. A.D.
41 5.3 — Nequc enim Britannia fertilis provincia tyrannorum, et Stotticx
gentes, omnesque usque ad Oceanum per circuitum barbarse nariones,
Moysen prophctasquc cognovcrant. {Hieron. Opp. IF. il. 481.)
AuGUSTiNUS, Enarr. in Psalm, xcvi. [c. A.D. 415.] — Est quidem,
quia verbum Dei non in sola continenti terra pnedicatum est, scd
etiam in insulis qux constitute sunt in medio mari; et ipsac plenx
Christianis, plenic sunt servis Dei. {0pp. If. 1043. A^Bened.)
la, Epist. excix. Ad Hesychium. [c. A.D. 419.] — Hinc ostendens
quam nulla relinquitur terrarum, ubi non sit Ecclesia, quando nulla
D. 407.
D.gitizecbyGoOt^lc
aoo-450.] DURING THE ROMAN PERIOD. 13
relinquicur insulanim, quanim nonnullx etiam tn Oceano siihi con-
stitute, ec quasdam earum EvangcHum jam suscepissc dtdictmus.
Atquc ita et in insulis singulis quibusque impletur quod dictum est,
" Dominabitur a mari usque ad mate," quo unaquieque insula cii^itur ;
sicut in universo orbc terrarum, quae tamquam omnium quodammodo
maxima est insula, quia et ipsam cingit Oceanus: ad cujus litora in
occidentalibus panibus Ecclesiam pervenisse jam novimus; et quo-
cunque litonim nondum pervenit, perventura est utique fhictificando
et crescendo. {//. 758. £, F, Bened.)
Theodoret., Gtm. Affect. Citrat, IX. [c. A. D. 423.] — 01 8i fifiirtfioi
itXifls Ktu ol Ttkmvai icoJ 6 vKWoTtSfios * ivatrui itiffpavoK rovs tiayytKi-
Kovr vpovcmi vox airt »"if""'t. ""^^ ov fi-ipov 'PufMiiov; km Toiir into roifrots
TtAouirrar, oAAa koI r^ ^Kv^txa ko! r& 'S.avpofuiTiKh, l6itj,...Kal Bpcrravoi^,
. . .Ktu AxafanXwf irav idvot km yiroi ivOpiivton, Sf fairffot roi! Sravp^O^iiTos
Toiii foiious avevtiaav. {0pp. ly. 928, 929* ScMt,.)
A. D. 400-461. Intercourse of Brithb and Gallic Ckurekes '.
Venantius Fortuhatus, ?oem. X. X. 8. [c. A. p. 580, but writing
(at Poitiers) of S. Martin of Touts % ob. A. D. 397x401]:
Quern Hispanus, Maurus, Persa, Britannus amat.
(248, Bromer.)
Aldhelm, Efht, ad GeruMtium. [after A, D. 706*^.] — POrro isti
[Britones] secundum decennem novennemque Anatotii computatum,
aut potius juxta Sulpicii Severi rcgulam, qui boxiv annorum curium
descripsit, decima quarta luna cum Judaeis poschale sacramentum
celebrant. (Opf. 90, Migne.)
Patricius, Comfetsio, [some time before A. D. 493 P), but writing of
about the middle of the century.} — Unde autem ctsi voluero amittere
illas^, et ut pei^ens in Britannias, et libentissime paratus eram, quasi
ad patriam et parences^ non id solum, sed eram usque Gallias visitare
fratres, et ut viderem faciem sanctorum Domini mei. Scit Deus quod
ego valde optabam, sed alligatus Spiritu, etc. {(yCeiw, I, exiv; and
so also " Gallic} fratres " ii. ex j and the " Comsuetudo Gallonm Christia-
n«nim" is referred to, Epist. ad Corottam, ii.cxvii.
Anok., De Septem Ordin. Eccl.^ [c. A. 0:450.] — Haec scribo,...ut
presbyteri hoc in ccclcsiis suis faciant, quod Romae, sive quod in
Orienie, quod in Italia,.,. quod in Britannia, quod etiam ex parte
per Gallias. . .fit. {Hierem. 0pp. V. 105, Bened.)
Arnobius Junior, In Fialm. cxlvii." [c. A. D. 461.] — Tam velociter
4 St. S. Pnd. S St. Iriih Cfariniin rirgioi. hb contnti.
D.oiliz.oB,GoOglc
J4 BRITISH CHURCH [a. D.
currit sermo Ejus, ut cum per tot millia annorum in sola Judxa notus
fueric Deus, nunc intra paucos annos nee ipsos Indos lateat a parte
OricDtis, nee ipsos Britoncs a parte occidcntis. Ubique cueurrit
velociter scrmo Ejus. (f. Hi, 316. E, BM. PP. 1618.}
* For Brittan;, we belov in iti plicc. S. Mutin'idiiciplc, whidi the Britom rdlowcd. wu
■■ For the ooniicclioo of S. Mattin wiih Britiin, drawn up iaOiul ibout a. 0.410. ThalofVicto-
leeBaed. H.E.I. 16, HI. 4; NcDDiiu xiii ; Gteg. lim AqailiDui, abo GiUic. with whidi the^ were
Tur.,DeMinc.S.ManiTuIV.46; Sulpic. Serenu, umcijnunted.jite! framjbout A.D.4J7. See.be-
V. Martin niii.. ind Dialog. II. 7: Ailred. Rie**L, >idei Budisini aud Usher, Van der HageD.Obnr.
Vit. S.Ninian.; and with Ireland. Colxan in Vitis in Proip. Chron. ]g3,a36(Ainitelod. 1733), and
PMridi : Ann. Uhon. an. d^t ; Ann. Budl. p. I : De RosH, Injct. CbriilianiE. I. txxxr, txxni.
Jonai, Vit. S. Coiumbani ; and other rdeienca in '' Addrcucd to Riutioa, biihop of Nubonne,
O'CoDOT. I. 95. 141, tjt; 11. III. ForS.Gu- a.d. 449'4J4<?),
nunnt. lee bdov. • AddreiBd to At laine RoltiCDi, and to
' The Paichal Cyde of Sulpidu Senrnt, Leontiia, biihop of Ma.
A.D. 400, 423. Pilgrimages af British Christians to the Haly Land
and to Syria.
Palladius, Hist. Lausiac. cxviii. [A.D. 420, but writing of the
years before 410.] — ToCro ii otic tfidv ion biTfY^trairOai, aXA4 Ka£ twp
ri/v TltpffCba Kai Bpcrravt'as koI rat itiaas otKovirrttv v^ffovv ruv yhp
fimoiMV Kai i-mioaanv rtjs iBai/Aiov ratirtjj •, ov Suirts, ofiic di'aroA^, ov«
ApKToy, otJr* ^(tnj/x^pfa ^ar6xW- (l35> Mevrs.)
Theodoret., Fhiloth. xxvi. [c. A. D. 440, but speaking pn^abiy
of A.D, 423.] — "AiJifKOOTo* 8^ no.Woi rdr T^r iaitipas oUovvrtt Juxarfar,
SWiwi Tc Kol Bpciravot, xol FoXiiTai ol to jtiaop roiiraif Kar^;(fiin'cs.
(/«. 1372.)
After A.D. 401 (?)». Ninias, Bishop ofCamtGda Casa in Valentia*'^ converts
the Southern Picts, d-uei/ing tefwet* the Grampians and the Forth.
B^DA, Hist. Eccl. HI. 4. [A. D. 73].] — Ipsi aostrales Picti,,..multo
ante tempore*, ut perhibent, relicto errore idolatrix fidem veritatis
aeeeperant, prxdieante eis verbiim Nynia Episcopo reverentissimo et
sanctissimo viro de natione Britionum, qui erat Romx regulariter
Jidem et mysteria veritatis edoctust cujus sedem episcopalcm sancti
Martini Episcopi nomine et ecclesia insignem, ubi ipse etiam oorpore
una cum pluribus Sanctis requiescit, jam nunc Anglorum gens obtinet.
Qm locus ad provinciam Bemieionim pertinens vulgo voeatur Ad
Caadidam Casam, eo quod ibi ecelesia de lapide insolito firirtonibus
more fccerit. {M.H.B. 175, 176.)
t So. Mdinia the ddo-, in ber haqritabty to pilgrims at Jennalem.
> 6e. to TeliDimu near Andoch, lo riiit Symeoa Stylita.
a Be. long betjce a. d. 563.
D.gitizecbyGoO'^lc
200-450-] DURING THE ROMAN PERIOD. 15
VH. S. Nin. in FioLcitoa'i Vilz Sinclor. Scotue), bUiadetiDg lUt of ibe five nicuopolitan lew of
■flbnl the ontj indicationt for the date. S.Mutin the five Biitiih pioTincci ia Giialdui Cunbreiuit
died eitber b 397 at 40a (TiUcnunt. M^. (De Jure et Statu Menev. Ea:!., A. S. II. 541),
E(d. X.) ot 401 (tee O'Ctmcc, Ret. Hibcm. conlViuiided by Giraldu with S. Aodrew'i, moa
ScriptL II. 8j). protably lefcn to Caodidi Can («, Graft Ch.
<> Alba in Vileniia. tbe lU^ed meiropolitaa HiiL <A Scothod, 1. al.)
tt of that fHotiiKe ia the Daditionary and
A. D. 413, 420, 439. Peiagiiir tbe Briton first ttachts hit herety at Rame.
— Fmsti£uiy a Sem-Ptlapan British Bishof. — Fehgianism htroduted
imto BritatH itself by Areola.
O9.0SJVS, De Ar^t. Ui. [c.A.D.415.] — Britannicus noster[Pelagius] ,
etc. (598, Lugii. Bat. 1738.)
AUCUSTINUS, Efist. tlxxxvi. ad PauUn. [A. D. 417.] — Pelagium,
qucm credimus, ut ab illo distingucretur qui Pclagius Tarenti dtcirur^
Britonem fiiisse cognominatum. {II, 663. F, Bened.)
Marius Mercator, Adv. Pe/ag. [c. A. D. 418.]— Hanc ineptam et
non minus inimicam rectx fidci quxstionem sub sanctx recordationis
Anastasio Romans EcclesiiC summo pontificc*, Rufinus quondam
natione Syrus Romam primus invcxit; «...pcr se proferre non ausus,
Pelagium gente Briitanum monachum tunc decepit, eumque ad prse-
dictam apprime imbuit acquc instituit impiam vanicatem. {Gallamd.
nil. 615.)
Prosper Aquitan., Cbrm. [after A. D. 455.] — Luciano viro claris-
simo consule^^... hac tempestate Pelagius Brito dogma nominis sui
contra gratiam Chrisci, Caelestio et Juliano adjutoribus, exeniit. (ppp.
I. 399, Basiamiy 1782.)
Id,, (i. — Floreniio et Dionysio Coss.*; ... Agricola Pelagianus%
Severiaoi Pelagiani Episcopi &lius, Ecclesias BriianniaE dogmatis sui
insinuatione comipit. (li. 400, 401.)
Id., /* Oitrect. August, [c. A. D. 430] :
Aut hunc [Pelagium] ftuge sua zquorei pavere Britanoi.
(W.I 1 1.)
Id., De iM^atis IK i, 2. [c. A. D. 430] :
Dogma quod aniiqui satiatum felle draconis
Pestifero vomuit osluber sermoive Britannus, etc.
{U. 69, 70.)
Id., i^d, w. 692, 693 :
I procul, iosana impietas, artesque malignas
Aufer, et auctorem comitare exclusa Britannum.
(«. 9«-)
4 A. D. 399-401. fiA.D.41]. « A. 0.419.
D.(jitiz<;cb/G00'^lc
i6 BRITISH CHURCH [a. D.
Gennadius, De Illutlr. Firis. ' [c. A.D. 458.] — Pelagius Britto hacre-
siarchis etc. {Hieron. Oj>j>. V. 57, BtMni.)
Id., riid. — Fast id Jos'* Britannianim Episcopus scripsit ad Facalem
9uendam de Vita Christiana libnim unum, et atium de viduitate set-
vaoda, sana et Deo digna doctrina. {Hiiron. Opf. V, 59, Bened^
GiLDAs, HUi. IX. [A. D. 36c.'] — Ac sic quasi via &aa trans Ocea-
num, omnes omnino bestix ferse, morttfcrum cujuslibet haresios virus
horrido ore vibraiites, letalia dentium vulnera patriae, novi semper
aliquid audire volenti et nihil certe stabiliter obtinenti, infigebantf.
{M. H. B. 9.)
• PcMtiblj btniibcd (nm Otul. under the law ^ <> That Fattidin wu pombl]' not a Buhop, —
ofVikntiaiao of ld. 415. (Cod. Tbeod. Append, wrote one book, not two,— «id to a widow Fati-
p 16. Pam l6j1.) ai a Ptlagiin, Briliia being tb. — and that he indined to Scmi-pefagiiniini, —
no lopgei undei Roman aiuborily (tee Baron, to. Me TiUanoat, hUm. Eai. art. S. Oeinuin, and
419. 1 10) 1 but thai be wu a Bnton by binh. the book iadf a£ Futidin in the BiU. PP.
it rendcnd probable by Pnapet, Cjml. CtBat., n ' The omlut refen thii lo Pebgianimi.
i)iK>(ed below.
A. D. 429'. Gtrma»%s &shep of Auxtrre^ and Ljipus Bishop efTrtyes^
efmfute the Pelapmn at Vmrulamium.
Prosper Aquitan., Comt. CoUat. xxi. [c. A. D. 432-] — Ncc veto seg-
niorc cura [pontifcx Cxlescinus] ab hoc eodem morbo Britannias liber-
avit, quando quosdam inimicos gratiz solum sux originis occupantes
etiam ab illo secreto exclusit Occani; et ordinaro Scotis Episcopo*,
dum Komanam insulam studct scrvare Catholicam, fecit etiam bar-
baram Chrlstianam. {Opp. 1. 197.)
Id., Chrcn. [after A, D. 455.] — Florentio et Dionysio Coss.>i...ad
actionem Palladii diaconi Papa Cxlestinus Germanum Antisiodoren-
sem* Episcopum vice sua mittit, et deturbatis hxreticis^ Britatinos ad
Catholicam fidem dirigit. {16. 401.)
CoNsTANTius, I>» f^/^ G*r«iMJw' J. 19, 23. [A.D. 473 X 493.] — Eodem
tempore ex Britanniis directa Icgatio Gallicanis Episcopis nunciavit^
Pelagianam perversitatem in locis suts late pc^los occupasse, et
quamprimum fidei catholicx debere succurri. Ob quam causam
synodus ^ numerosa collects est ; omniumque judicio duo praeclara
religionis lumioa universorum precibus ambiuntur, Germanus et
Lupus, apostolici sacerdotes, tcrram corporibus, coelum meritis possi-
dentes. .Britannorum jnsulam qu« inter omnes est vel prima vel
maxima, sacerdotes apostolici raptim opinione^ prscdicatione, virtu-
tibus implevenint. Et cum quotidic irruente ftequentia stiparentur.
D.gitizect>yG00glc
100-450.] DURING THE ROMAN PERIOD. 17
divinus sermo non solum in ccclesiis venim etiam per trivia, per ruia,
per devia diffimdebatuT ; ut passim et fide Catholici firmarencur, et
depravaci viam correctionis agnoscerent. Erat in illis apostolorum
instar gloria, et autboritas per conscicntiam, doctrina per liceras, vir-
tutcs ex meritis; accedebat prsecerca tantis authoribus assertio veri-
tatis. Itaque r^onis universicas in corum senteatiam prompta trans-
ierat. Latebant abditi sinistnc persuasionis auchores, et more maligni
^iritus gemebanc perire sibi populos evadentes. Ad extremum diu-
turna meditatione concepta prxsumunt inire condictum. Procedunt
coQspicui divitiis, veste fulgentes, circumdati assentatione multorum j
concentionisque subire aleam maluerunt, quam in populo, quern sub-
vcrterant, pudorem tacitumitatis incurrere : ne viderentur se ipsi
silentio damnavisse. Iltic plane immensz multitudinis numerositas
etiam cum conjugibus ac liberis excita convenerat. Aderat populus
spectator ftitums et judex. Adstabant partes, dispari conditione dis-
similes. Hinc divina authoritas, inde humana przsumptio ^ bine fides,
inde per&dia; hinc Christus, inde Pelagius author. Primo in loco
beatissimi sacerdotes prxbuerunt adversariis copiam disputandi, qux
sola verborum nuditate diu inaniter et aures occupavit et tempora.
Deinde antistites venerandi torrentes eloquii sui cum apostolicis et
evangelicis lonitruis proftiderunt. Miscebatur sermo proprius cum
divino, et assertiones violentissimas lectionum testimonia sequebantur.
Convincitur vanitas, perfidia confutatur ; ita ut ad singulas verborum
objectiones reos se, dum respondere nequeunt, faterentur. Populus
arbiter vix manus coniinetj judicium cum clamore testahir^. {Sur.
III. Jul. 31, ff. 363, 364, Col. Agri^f. 1618.)
Mart\roi- 'Rsnja, IV. Kal. (August,). . .Eodem die depositio S. Lupi
Episcopi de Trecas : qui cum Gcrmano venit Britanniam. (ff. 399,
400, Smith.)
(See also the Vitii Ltifi, c. Hi. ap. Sur. III. Jul. 29, p. 348 j and the
Fifa S. Gmovev^ \ cc. i. ii. i ap. Sur. I. Jan. 3, p. 55.)
■ Pmqier. ■ pcofesed cfanmidR giiiog ■ deli- L]roiii.)niliconespood«iiaf Sldoiiiui ApoKoui'i,
oiw dale. ■ lutiie of AquibtiM, himieinn Rome iddrsiing bis Lifeof G«iii3nustoCtiiMirii»(died
A. D. 431 on a ouHion to Pope CzlcMioe. tub- A D. 500 — Le Cointe). 1 uuxcstot of GtnDUitu
Mqwmlr Moelaiy to Pope Leo the Gieit, and (wbo dled^fS, accordiiigloTiilemonl)iaIhe mc
, vrin'i^ ifaonlj after 455. ti ceilainly Ibe bal ofAuxnre (Heiiic. in V Geriuani). wbo bad not
endenct foe the date. 439, of GermaDui' first jet written hiiwork in +70 — 4731 butwai at that
Tuit Id Briiam. Thai giieii by Matt. Wenci. time " giaiidit ctale, infinuiiue fiagilU" (Sid.
aAn Sigebeit.ind adopted brWilkiiu, 446. laii Apoll. Ep. lit. I), and who tberdbre mml have
upon ConnaDnis and Bede« giiiog a Tigoe and been a coinrmpofary of Germanu man)' years.
gEOetal dare, aod upon an infeienix groundleuly and haie wrilien hit life not moie thin ftoni 15
drawn Ihm the mention of Saxoni ai well Is Picii to 50 yean after hit death, is quite as good eiideiicc
(in Caoaantiu' account of the Hallehijib battle for what happened in Gaul on the inbject, u
fcn^t in Britain onder the leading iJ Ocrmanui. Piotper it lor wh>l ht[fiened in Rome. E^
On tbe olfaet huid, CoDttanthit, a prediyleT of indeed appears to repteMnt the case from bit own
VOL. I. C
D.gitizect>yG00glc
i8 BRITISH CHURCH [a.d.
point or new cxdDBTdjr. And Proper, u be Ifae end oT thb Sat lisk u juu ifter the nbae-
evideatly in bii Coot. Collil. eJoggenlQ the qiient Euih.
teiaporal, K> il may fairij' be Kippmed in hii ■' Natbing elie ii known irf' thii cmndl : r.
Chronide exaggerates the ^ritual, power of the Sinnoiul. Cone Gilik.
Popei at diat timi in Britain. ' Genninui' rait, immediitetf after thii euo-
Accordiog (o the V. Lupi, the two bithopt fonce, id the relia of S. Alban, indicate! Vetob-
croued into England in (he winter. And the miumuthepbcewheRitwuhdd. Seeabovcp.J.
legend of the HaRdujah battle (which alio repie- ' Proicoed at i Tirgin b; S. Gennaaw at
tenli a large portion of the Brituh army a» aa> Nulerre, nett Paris, oo hn mj to Britain.
baptized UDtit imoiediateif prenooi lo ii) data
Shortly afier A. D. 431. Falla£ut, the Reman rtussionarj'ta Irelamd^ comer
from Ireland to Britain^ and dies in the emtntrj of the PictsK
Vita Prima S. Patricii >> (Before 1 ith century). — Non fUit [Palladius]
bene ab illis [Hibernis] exceprus, sed coactus circuire oras Hibemiic
versus aquilonem, donee tandem, tempestate magna pulsus, vcnerit ad
eictremam partem Modhaidh versus auscnim; ubi fijndavit ecclesiam
Fordun"; ct Pledi est nomen ejus ibi. {Co/goH^TyiasTh.p.^, So also
the Irish Nennius,p.io6.)
Nennius, Hist. Brit. (9th century), Caf. Lf. — Profcctus est ille Pal-
ladius de Hibernia, pervenitque ad Britanniam, et ibi defiinctus est ia
terra Pictorum. (M.H.B.yi.)
• These, and the otber (both earlier and later) undertook the mis«on on learning PaUadioi' death.
Irish traditional erideace, with ihe Aberdeen ami whidi miHt plautly have occurred more than one
other Scottish cnditiont. are eotlected and discuiKd year after 431.
in Todd't S. Patrick, pp. aB7-304. S. Patrick ■> SdL Vet. Sdioliastz Sdiot. in Hymn. S. Fied.
A. D. 440 X 460. S. Patrick's mission to Ireland from Britain.
[v. Todd's S. Patrick, 391 sq.]
A.D. 447°- Second visit ofGermanus to Briton, accompanied hj Sevens
Bishop of Treves, for the purpose of repressing Pelagianism.
CoNSTANTius, De V. Germans^ II, 1—4. — Interea ex Britanniis nun-
ctatur Pelagianam perversitaiem iterato, paucis authoribus, dilatari.
Rursumque ad beatissimum Germinum preces omnium deferuntur, ut
causam Dei, quam prius obtinuerat, tutaretur. Quorum petitioni
fesrinus occurrit; dum et laboribus delectatur, et Christo se gratanter
impendit. Cessii tandem inimici invidia, viaa virtutibus ; nee
tentare ausus est, quem Dei amicum esse jam senserat. Adjuncto
igittir Severe Episcopo,...qui tunc Treviris ordinatus Episcopus geo-
tibus Prim^ Germania: verbum vitac prEcdicabat, mare, Christo
authore, conscendit. Ad itineris tranquillitatem elements conscn-
tiunt ; navigium venti, ductus acra prosequuntur. Interea sinistri
spiritus, pervolantes per totam insulam, Germanum venire invitis
vaticinationibus nunciabant ^ in tantum ut Elaphius quidam regionis
" Se. at Fordun in the Meamt, in (modem) Scotland.
D.gitizect>yG00glc
a00-45O.] DURING THE ROMAN PERIOD. 19
illius primus in occursum sanctorum sine ulla manifest! nuncii relatione
properaverit, eidiibens secum filium, quern in ipso Rtire adolescentix
debilitas dolenda dunniiverat ^ erat enim arescentibus nervis contracto
poplite, cui per siccitatem cruris usus negabatur vestigii. Hunc E]a-
[4uuni provincia rota subsequitur. Veniunt sacerdotes, occurrit Inscia
multitudo. Confestim bcnedictio et sermonis divini doctrina pro-
funditur. Rccognoscit populum in ea quam reliquerat credulitate
durantem ^ intelligunt culpam esse paucorum ; inquirunt authores,
invcotosque condcmnant : cum subito Elaphius manibus advolvitur
sacerdotum, offerens filium, cujus necessitacem letas et debilitas etiam
sine precibus allegabanr. Fit communis omnium dolor, pnccipue
sacerdotum, qui conceptam misericordiam ad divinam clementiam
conculenint. Statimque adoiescentem beams Germanus sedere com-
pulit^ attreaat poplitem debilitate curvatum, et per tota iniirmiratis
spatia medicabiUs dextra percurrit. Salubrem tactum sanitas festina
subsequitur ; aridiias succum, nervi ofBcia receperunt ; et in conspectu
omnium filio incolumitas, patri filius refbrmacur. Implentur populi
stupore miraculi, et in pectoribus omnium fides Catholica firmabatur.
Praedicatio deinde ad plebem de praevaricationis emendatione con-
veititur; omniumque sententia pravitatis authores expuisi ab insula,
sacerdoiibus adducuntur, ad mediterranea deferendi**; ut et regio
absolutione et illi emendatione fnierentur. QuckI in tantum satubriter
^urtum est, ut in illis locis etiam nunc fides intemerata perduret.
Itaque compositis omnibus bea'tissimi sacerdotes, ea qua veneruni
prospericatc, rcversi sunt. (Sur. III. "Jul, 31, p, 366.)
Martyrou Badx. Ktf/. (-*»if»rt.)...Altissiodoro Germani Episcopi,
qui multis vimitibus doctrina et continentia clarus, etiam Britonum
fidem per duas vices a Pekgiana hxresi defendit. (^.401, Smith.)
■ The death of Gcmiuiui. probably in 448 to Aetim in 446. — Aetto tec OMiiiili genital
(TiUenuot), and ver; thonly after bi) letum fioni Britonum (Gildai. xvii.)
Britain (Coonanl. V. Gsnuai), fixa Ibii dale. ■> See the (Rcmun) law quoted ibore, p. j6,
(Stt alu CConoc, Rer. Bibera. Soiptt. II. 91.) note *.
Compan the cdefanled toAiatiaa of the Biilani
Ritisi Legends of the N'mth and later Centuries connect Germanus with
ydrtigerny and -witb Whales, and prolong his stay in Britain. They are
imeaniittent, however, loith the contemporary statements of Constantius,
and are mixed up -with evident fiction.
Nbnnius, Hist. Brit. (9th century). — Cap. XXX. In tempore illius'*
veoit & Gennanus, Autisiodorensium urbis Episcopus, ad prxdicandum
* .?«. GtK^gemi.
D.oiliz.oB,GoOglc
%0 BRITISH CHURCH [a.D.
in Britannia: ct claruit apud tUos in multis viitutibusj et multi per
eum salvi facti suntj increduU perienint. Aliquanta miracula, quae
per ilium Dominus fecit, scribenda decrevi. (Jtf Jf3. f. 63.)
Cap. XXXI. Primum mirsLculum de miraculis ejus. Erat quidam
rex valde iniquus etc. etc. {M.H,B. p. 63.)
Cap. XXXIX. Et super hsec omnia mala adjidens, Guorthigemus
accepic Eliam suam propriam in uxorem sibi, quae peperit ei filium.
Hoc autem cum compertum esset a S. Gcrmano, venit compere regcm
cum omni clero Britonum. £t dum conventa essct magna s^odus
clcricorum ac latcorum in uno consilio, ipse rex praemonuit filiam
Guam, ut exiret ad conventum, ct ut daret filium suum in sinu Ger-
man!, diceretque quod ipse crat pater ejus. Ac ipsa fecit sicut cdocia
erat. S. Gcrmanus eum benignc accepit ; ct diccrc cccpit : ' Pater
libi ero; nee te permittam, nisi mihi novacula cum forpice pec-
lineque detur, et ad pattern tuum carnalem tibi dare liccat.* Mox
ut audivit puer, obedivii verbo senioris sancti, ct ad avum suum pa-
tremque camalem Guonhigernum perrexit, et dixit illi : ' Pater raeus
es tu, caput meum tonde, et tximam capitis mci pcctc' Ille autem
siluit, et puero respondere noluic; scd surrexit, iratusque est vehe-
mentcr, et ui a facie S. Germani ftigcret quserebat : et maledictus est,
et damnatus, a B. Germano et omni consilio Britonum^?. {M.H.B.
p. 66.)
Cap. XLVI. Istc Guorthemir filius Guorthigimi, in synodo habita
apud Guarthcmiaun^", postquam ncfandus rex, ob incesium quern cum
filia commiscrat, a fade Germani ct clcricorum Britannix in fiigam
iret, patris nequitix consentirc noluit : scd redtens ad S. Germanum,
ad pedes ejus cccidit veniam postulans, atquc pro illata a patre suo ct
sorore S. Germane calumnia, terram ipsam, in qua prauiictus £pi-
scopus obprobriiun tale sustJnuit, in sternum suam fieri sanxivit.
Unde ct in memoriam S. Germani Guarenniaun nomcn accepit,
quod Latiae sonat, * calumnia juste retortaj' quoniam cum Episcopum
vitupcrare putaverat, scmct ipsum vituperio afficit, {M.H.B.p. 68.)
Cap. LV. Beams vero Gcrmanus reversus est post mortem Guor-
thigimi ad patriam suam. {M.H.B.p. 71.)
Gildas knows nothii^ of S. Gcrmanus.
A Cornish Miisa S.Germam^^ (probably 9th century) claims S.Ger-
" The " pttcr idopti*nt lite qniituitii," it ttam, beonne lo. " Mxepdt poeri crinicdii, ■ genilon
nun alwdnicadii :' v. Aiuitu. in Boiedicto 11. Xuratori, III. i. 146.— M.H.B. in loc
■ Neu Buitlh io Radnoithire.— M.H.B.
" Pngment.— Ptinud from MS. Bodl. 571, in Hudy't Dwiipt Ctol. &c 1.48,49; mi fnr-
tbcr on, in in plm, in thit woik.
D.oiiiz.oB,Google
200-45°.] DURING THE ROM^N PERIOD. 21
nuQus' preaching and relics for Cornwall, and attributes his mission
to Pope Gregory. It contains also a reference to the " vesania" etc.
of Vortigem.
A Gallican Misra S. GtrmanS, viz. of Auxerre {ap. MaH//. De
Utwrg. Gallic. III. 330), affirms that "Germanus Episcopus...per totas
Gallias, Roma, inectalia <><*, in Brettania, annis triginta corpore ad-
flictus, Januis ", jugiter in Tuo (Christi) nomine prsedicavit, hsereses
abstulit, adduxit populum ad plenam et int^ram fidem, ejecil dac-
mones, etc."
Larer Welsh tradition (e. g. Ui. LanJ^v.^ fp. 66y 81 ; 1 2th century)
lengthens the life of Dubricius (ob. 612, j4mm. Cami., and so also the
LiA. Lumdav. itself) in order to make him consecrated by S. Ger-
manus".
■ Fof the cqiallj unhiilarical legend comiect- («. j
iug S. GeimuBit iHtb the colleges of Llmamii " '
ind LhnilltTd, lee Res, Wekh Siinti, pp. lai-
1 34. And lot tbe pMnge fbiMed into Aaer,
cDnnediog tiim whh OtSaA, Kc M.H.B. p. 490, lilcnt upoo the ubjact. Dr. Todd (S. Patrick, pp.
iod ooto. 314-317) ei|daiiu b; Rippotiog a confiiaoD be-
Reqiedilig fitnrgia aid (but witfaoot ground) tween S. Piliick aod Pailadiin, the latter of wbom
to hare been introdaccd by S. Genuanm into wh cxrlaial j anuiect«d with S. OemuniK. Pooiblj'
Britain, lee the &igme[iti:y docmneat of the Sth the ititaneDt nuy be merdy a way of (tatiiig Iha
reonuy, tnuoiting eridendy from ■ Scoto-Iiiih almoct certain iiii^ diat S. I^trick drew hit teidi- 1
monk on Ihs continent, printed in Spebnin, 1. 1 76 ing aod hii ofdination itara ihe OalHc Cbureb. '
iq., and Wilklni,IV. App. 741, 741^ and fiother Chuidiei dedicated to S. Gemunui are in Qan- '
on in ttiii work, in il> place. wall and Walct; and two in QtamoTganihire to
Tbe Hymn of S. Fiacc (Colgan, Triu Thaum. S. Bkaddian = S. Lopu (Heel, Wcbh Sainli, pp.
p. iVbesdei later tradition, boUi Iriih and Britiih I16, 131).
* Leg. «i floUa. " i. e. Qtma.
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX A.
DATE OF INTRODUCTION OF CHRISTIANITY INTO BRITAIN.
I. Statements respecting — (a) British Christians at Rome, (fl) British
Christians in Britain, (y) Apostles or Apostolic men preaching in
Britain, in the First Century ; — rest upon either guess, mistake, or
fiible.
a. I. Claudia, mentioned in the same verse with Pudens, 2 Tim. iv. at
(c. A. D. 68), as Christians, is conjectured to be the same with Claudia
("peregrina," and " edita Britannis"), the newly married wife of Pudens,
mentioned by Martial, IV. 13, XI. 53 (c. A.D. 90^100). And the same
Pudens has been identified with the (imperfect)' name of the giver of a
site for a heathen temple in an inscription found at Chichester {Gate, ap.
Horsle}', Brit. Rum. 336.) Martial IV. 13, however, may have been written,
although not published, as early as A. D. 68.
2. Pomponia Gmcina, accused and acquitted, A.D. 57, before her hoa-
band, Aulus Plautius, " qui ovans se de Britanniis retulit," of an " externa
superslitio" {Tacit. A. Kill. 32), is assumeil to have been both a Christian
and a Briton.
&. Bran, the father of Caradc^ or Caractacus (followed by others down
to the time assigned to Lucius), is alleged by the Triads and olher stiD later
Welsh documents, to have been converted to Christianity when captive at
Rome, A.D. 51 1158, and to have introduced the Gospel into his native
countrj' on his return. The story is inconsistent wilh Tacit., A. XII. 17, 35,
^b, H. III. 45 ; and Dio Cass., lib. LX. 20 ; and the earliest witness to it is
posterior in date by probably a thousand years {Stephens, Liter. ofCymty,
III- a).
y. I. S. Paul is swd by S. Clem. Rom, {Ep. ad Cor. i. 5.) to have preached
iv Tfl avoToK^ ml «• ij Bwrti, and to have taught oXw TiK nAvfuiw *di iVl r4 rV^ipa
r^c diKTraf. Similarly vague statements are in S. Basil. Seleuc. {Oral. XXXIX.
p.2l8, Paris 1621), saying of S. Paul, that namxin t^e tlitmiiurtir ri/pi^at, —
and in S.Jerome {Comm. in Amos V. 0pp. HI. 1412), that " usque ad His-
panias tenderct (Paulus), et mari rubro, imo ab Oceano usque ad Oceanum,
currerct," — and in S. Chrysoslom {Horn, in Rom. I. 2. IX. 432. Alont/auf.; and
' tnU are all Ihe letien nmiining.
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX A. 2$
see also Hmn. de Capio Entrap. 14, ib. Ill, 399), that from lllyricun) S. Paul
went As ovrds t^t -fyi iaxarias — and in Eusebius {Demontl. Evang. HI. 5, quoted
above under A. D, 300) — and in Theodore/ (Grirc. Affect. Curat. IX., quoted
above under A. D. 400-423) : the two latter however specifying Britain, but
only as Christianized before their own time by some disciples unspecified.
Theodoret in another passage {in Psalm, cxvi. 1 ; 0pp. I. 1425) is more pre-
<ase; — 'Y<rTfpoti nivTOi mi r^r '[raXiac tnifff) (6 naCXoc) ical «« rat STTQCint difiltiTo,
"oi rnt *» rp irfXayo iuuatniyats v^aoic tt/v i>(pr\iiai' irpoir^nyin. But the islands
here arc sua|H}' Crete, the authorities for the statement being expressly Rom.
XV, 34 and Tiius i. 5, and nothing more. See also Theodoret, ad II Tim. IV.
1 7 '• — Kal fir Sinu^r lutrfKa^, aii «if tripa Ww) Ipaii^v, ttiv t^f BiAwJcoXiat Xo/i-
naia vpwnfrtyM {Ofp. III. 696). — Vmaniius Forlunalus in 580 ( V. S. Martini,
III. 491—494,^. 321, ed. Brmver.) asserts that i\\K teaching oi S. Paul {" stylus
ille"), passing north and south and everywhere.
Transit et oceanum vel qua facit insula poitum,
Quasque Britannus habet terras atque ultima Thyle.
The same Fortunatus limits S. Paul's personal travels in distant regions to
niyricum {Episl. ad Martin. Gallic. Episc. Poem. V.i.T. ib.p. 119). Lastly,
AjftSrowiM, Patriarch of Jerusalem (A. D. 629-636), 5crw, de Natal. SS.Pilri
el Pauli, is quoted by the Magdeburg Centuriators and others, as bringing
S. Paul in person to Britain, but there is nothing to that effect in the printed
fragments of Sophronius himself. And his authority is worthless, if there
were. There is, in short, no authority earlier than the Welsh Triads, some
of which are headed with S. Paul's nsixat {Williams, Antig. 0/ Cjmry, p. 66),
for special respect felt towards S. Paul in Britain, and none whatever for his
personal preaching in this island.
a. S. Peter is brought to Britain by the anon. Comment, de SS. Pet. et Paul.,
attributed to Simeon Metaphrastes, c. A, D. 900 {ap. Act. SS. aqjun. F.416).
/fwMera//. (A. 0.402-417, ^<>/.ai/ 7?ccf«/.) merely affirms (and that untruly),
that Italy, Gaul, Spain, Africa, Sicily, " insulasque interjacentes," were con-
verted by missionaries from S. Peter, or from the see of Rome ; — a state-
ment, neither referring to S. Peter personally, nor including Britain.
3. S. Simon Zelotes is taken to Britain by the (spurious) Synops. Dorothei
(6th century), and by Niceph. Callist. II. 40, and by the Greek Menologies
{p. 380. ed. Pinell. Ventt. 1621 ; et ap. Canis., Antiq. Lectl. HI. 419, Damage)
ad Mai. X. The Roman Martyrology, and Bede's, make him a martyr in
Persia.
4. S. Philip the Apostle, came to Gaul, and thence sent missionaries to
the barbarous nations, bordering on the ocean, according to Isidorus {Be
PP. Utriusque Tutammti, A,D, 593 x 636), from whom the statement is
copied by Freculphus I.exoviensis (gth century), and from him by Will.
Malm. {Antiq. Gtatton., lath century), who adds the history of a mission
to Britain.
D.gitizect>yG00glc
24 APPENDIX ^.
5- S.James the Great, is brought lo Britain by the (forged) Chron. rf
Flavius Dexttr,p. 77. Ltigd. 1627.
6. S.John, asserted (erroneously) by Bishop Colman at Whitby in 664 (B<Ed.
H. E. III. 25) to have originated the British practice respecting Easter, is
supposed to have converted certain Britons at Rome, by the Rev. Mr. Ro-
berts, Chron. of Kings of Britain, App. p. 294, Lond. 181 1. And the
certain " island" {Tertull. Praser. Har. XXXVI. Ofp. 215 B) to which S.
John himself was banished, is identified by the same antiquary ( VisU. Ser-
mon, 1812, as quoted in Chron. of Anc. Bril. Ch. p. 15, Lond. 1815) with
Britain itself.
7. Arislobulus in Rom. xw. 10, is said to have been ordained by S.Paul
a Bishop and sent by him into Britain, in the (spurious) Sytu^s. Dorothei, and
the Greek Menohgtes (March 15, ^. j^j. td. Pimll.). The tradition seems
lo have filtered into the Welsh Triads, where one Arwystli Hen appears tn
connection with Bran, etc. There is no real evidence lo shew that S. Paul's
Aristobulus was a Christian at all, although probably he was of Herod's
family, and therefore a Jew (Tac. A. XIII. 7 ; Joseph. Antiq. XX. 5). The
ArisEobuIus in the Menotogies is called " brother of the Apostle Barnabas."
8. Joseph of Arimathaa, as a disciple of S. Philip, and with others, fills a
large space in legends of Glastonbury Abbey, which are of post-Norman
date {Ussher) and first saw light in Will. Maim. {Aniiq. Glaslon., 12th cen-
tury).
^ The general statement made by Gildas {Hisi. VI. M.B.H. 8) is equally
groundless with the above. He simply transfers to the particular case of
Britain, with which {as used by his sole authority) it has no connection what-
ever, language of Eusebius {Hist. II. 2, 3, inlerpr. Ruffin., and Chron.) respect-
ing the general spread of the Gospel in the reign of Tiberius (v. Scholl, De
\ Eccl. Brit, et Scot. Hisi. Fontibus; and see also Ussher).
II. Evidence alleged for the existence of a Christian Church in
Britain during the Second Century is similarly unbistorical.
1. There are no other general statements on the subject than that of
Nmnius ; who, however, knows of no British Christianity at this time or
earUer, except as connected with Lucius, of whom below. Justin Martyr
(Dial. c. Tryph. 117) merely speaks in a vague and rhetorical tone of the
universal spread of the Gospel ^
On the other hand, —
S. Iren^us, Adv. Har. I. 3. [c. A.D. 176.], enumerating all Churches,
nti.il- i. ^jjj those in the West one by one, knows of none in Britain, — Knl oft-* ol <*
Ttpitaulaa Itpu/iirai 'EncX^o-tai uXAui vtwitrrniaitrir fj oXXwt vapaliMaair, oSr* ir
■ Btoi AinobiiB, c A, D. 30J {Mc. Gent. II. p. JO, t^. Bit. \6^\). in a like paBige. ipeilii
oa\y of" omnct intulst."
D.oiliz.oB,GoOglc
U4PPENDIX A.
25
rait "iQrifiiais, oSrt iv }Ltkriut 3, oSrt Kara rit iraroXat, oifrt iir AlyiWu, ofhi iy
fiifivB, a0rt al mrd fiiVa ToS xSiritini iSpviiivai. (46, Gri^e).
And SuiPiciUB Skvebus, HtsL Sac. II. 3a. [c. A.D. 400], — Sub Aurelio
deinde Antonini filio persecutio quinta agitata •*, ac turn primum intra Gallias
martyria visa, serius trans Alpes Dei religione suscepta (Galland. VIII,
386).-
and the Acta Satuhioni {t^. Ruinarl), quoted by Greg. Turm. {Hist.
I. 28), — Raras in aliquibus civitatibus Gallic Ecclesias ante Decii el Grati
consulatum, —
postpone the general conversion of Gaul {and therefore a/orhori of Britain)
to the third century ; a few scattered Churches being planted in Gaul, c. A. D.
150 — 1705, of which Lyons was the chief, while the Christianizing of the
country as a whole dated only from a great missionary effort in the time of
Decius, c. A. D. 350 (v. Massutl, ad Irenattm, p. 71).
2, The story of Lucius rests solely upon the later form * of the Calalogvs
Pontificum Romanorum {ap. Actt. SS. April 1, 1, xxiii.) which was written c
A.D, 530, and which adds to the Vila Eleuiier i (A.D. 171-186 or l^9~l9^.)^
in the earlier Catalogue, among other things, that —
Hie (Eleutherus) accepit epistolam a Lucio Britannix Rege ut Christianus
efficeretur per ejus mandatum.
Bat, i. These words are not in the original Calahgus, written shortly after
A.D. 353 {ap. Actt. SS. ii.), which merely states the name and length of
Pontificate.
ii. They were manifestly written in the time and tone of Prosper, with the
spirit of whose notices of the missitms of Germanus and Palladius in 439 and
431 they precisely tally.
Bada copies theRomanaccount(/^.£., /. 4, V.34, Mid CArm.m an. 180),
giving however two differing dates, and adding the names of the Emperors,
whom be csills Marcus Antotiinus Venis and Ludus Aurelius Commodus.
Gildas (A.D. 560)-, bis usual authority for British Church history, knows
nothing of Lucius.
The earliest British testimony to the story is that of Nmnius (ninth century,
c xviii). — Atmo Dominicae Incamationis cixiv.^ Lucius Britanicus Rex cum
nniversis regulis totius Britannix baptismum susceperunt, missa legatione ab
imperatoribus Romanis et a Papa Romano Euaristo : Lucius agnomine Ueuer
Mattr, id est, Magni-Splendoris, propter fidem qus in ejus tempore venit.
{MJI.B. 60)
The Roman story is copied— with fewer blunders, but equal exaggeration,
I ■ 5e. Oollia LBgdnaenn. Iienzm' DWD locilit]'. ' 5a. A.D. 166-177.
' Compare the detaib of the penccutian of 166-177, ^ vliidi We TiUcmcmt, md which ^esikof
DO Cbradi fmther noith 61x0 Laugrei,
■ V. Scfaebnu, Di»- it Amiq. Pontif. Cilalog. prefund to Anutuiiic in Munlori III. I.
' A.D. 171 — iSj. Oiinon, • dnii., and cxli»., in other MSS,
D.gitizect>yG00glc
26 APPENDIX j4.
and fresh details — by ihc Liber Lattdavensit (lath century, p. 65). — Anno «b
Incamatione Domini clvju' Lucius Britaiuiorum Rex ad Eleutherium duo-
decimum apostolic^ sedis Papam legates suos^ misit, implorantes juxta ejus
admonitionem ut Christianus fieret, quod ab eo impetravii, etc. etc, — I'o
which Will. Malm. (Aniiq. Glatbn) adds, that " venenint ergo. Eleutherio
mittente, praedicatores Britanniam duo viri sanctissimi, Phaganus sciUcet
aique Deruvianus (prout carta Sancti Patricii gestaque Britonum testantur) :"
whom also be brings to Glastonbury. And Geoffrey of Mtmtnouih adds
many still more circumstandal details. — And, thirdly, the Triads coimect the
story directly with Llandaff, where " Lleirwg made the first church, which was
the first in the Isle of Britain," and " first gave lands and civil privileges to
such as first embraced the faith in Christ " ( WiUiatiu, AnHq. of Cymry, p. 69).
There are also churches in the see of Llandaff dedicated to Lleirwg, Ddyfon,
Ffagan, and Medwy {Rtes, Welsh Saints).
Finally, the fictitious tetter of Eleutherus {ap. Spelman, I. 31, and Wilkitu,
I IV, App. 703) occurs among other plainly fabulous legends relating to Wales
in certain spurious additions to the laws of Edward the Confessor, in the Liber
Cusfumarum (pp. 633, 633, ed. Rilry, i860) beloi^ing to the GuildhidI of
Londoti, a compilation (accordii^ to Mr. Riley) of the latter part of the reign
I of Edward IL, from which it was first made public by Harrison and Stow,
and then by Lambard, 'Kpxaavn^. pp. 143, 143 (Caniai. 1644). And some
person has thought it worth while also to forge two coins of Lucius, gold
and silver respectively <see Ussher), of which the former is still preserved in
the British Museum.
It would seem, therefore, that the bare story of the conversion of a British
prince temp. Eleutheri originated in Rome during the fifth or sixth centuries,
/ almost 300 or more years after the date assigned to the story itself ; — that Bede,
\ in the eighth century, introduced it into England, and that by the ninth cen-
tury it had grown into the conversion of the whole of Britain ; — while the full-
' fledged fiction, connecting it specially with Wales and with Glastonbury, and
entering into details, grew up between centuries nine and twelve.
Another legend, of foreign growth, represents Lucius as baptized by one
Marcellus, bishop either of Tongrea or of Treves, c. A. D. 286 or later {Gesta
Treverorum, ap. Lappenb. Hist, of Anglo-Saxon Kings, I. 175, tr. Ttmfe,
and see Ussher, Primord. c. iv.) : and another, that one Timodieus was sent
by Eleutherus to baptize him (so e, g. Notker., Marlyrol,, as quoted below,
p, 3J ; and see Vsshtr, tU.)
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX B.
ANCIENT MARTYROLOaiES AND CALENDARS ATTRIBUTP, THE FOLLOWING
SAINTS TO BRITALM, INSULAR OR CONTINENTAL'.
Ex Marfyrohg. (Pseudo) Hieronym (a^. ffAehety, Spicil. IT. td. BaUa. tk.
Parii. 1733.)
Vllldus. Febt. — In Britannijs, civicate Augusta, natalis Auguli Episcopi,
Anatolij, Andrew, Ammonis, Statiani, Nepotiani, Satumini, Lucij,
Saturns.
XIV. Kal. Matt. — In Britannijs, nataiis sanctorum Faustini, Joventias.
XVI,. Kcd. April. — ^Depositio Patridi Episcopi et Confessoris*.
XII. Kal.Jun. — In Britannia, nataiis Timothei diaconL
X. Kal. Jul. — In Britannia, Albani martyris, cum alijs nongentis sep-i
tuaginta et octo.
XVII. Kal. Dtctmb. — Depositio sancti Machuti episcopi".
% Itafidud by D'Adior ■> ^''■""'r '*''' *''"> ^ Mioibmii (Baron. Mirtyt. Ram, id XII.
S. JcTMue. Of ihe Mhen, Aaitafiu, and ihe ounn Kal. J<m.). Omitting SS. Patrick aod Madnnm,
fclknriDg hii, bin m onDKlion with Britain: the edit, of the MartyroJ. Pi. Hicrcm. by F. M.
Fanimt aod JoTODtn belong 10 Bima (t. BaroD. FloreotiDDt (Luoc 1668) diffen bam ihe abotc
HutjT. Rod. ad XIV. Kal. Man., and App. ad onlf in ■Tg"'"g to S. Alban
AdoD.MaitrT.ib. p. 97): md Timotbeu bdonp
Ex Marfyr<4^. {Pstudo) Hieron. (ap. Martate tt Duratid. Thaattr. III. 1547
sq. Parit. 1717)-
VII. Id$ts Februarii. Aguli martyris. Ammonia, Luci, Satumini.
XIV. Calendar Martii. In Britannia Fausti, Jubentiae.
XII. Calendas Junii. Timothei.
X. Calmdat Juiii. In Britamiia Albini manyris cum aliis DCCCIX.
Ex Mar/ynkig. Soda, eitm Atitka-io Flori, tk. (ap. Btsd. Oj^. ed. Smith).
II. Noa, {Febr.) Vocal Bada.
[A, FonaM>exFlon>,.,..lFndiepiM»S.Li[duidi>tniityrit CtDtob^ AidiMpiioaiii.]
a(..«lcn
D.gitizect>yG00glc
38 APPENDIX B.
VII. Idas {Febr.) Britanniis in Augusta naUle August! Episcopi et
martyris.
[Addimt V. el C., intopodto coamutc, — tt nunjrtii AoitoUi. A.T. L. — et Boctonun StaliaDi
XVI. Kal. {April) — In Scotia S, Patricii coDfessoris.
XVI Kal. (Mail.) Va^ai Bmda.
(T. L. — In pogo CooKanliatai depoBdo S. Patemi * Cpiioiipi et cooleaoni.]
IV. Kal. (Mali.)
[A. Eoikm die depaitiD S. Wiuwaloei conieBorii. B. ComubJB ml, S. Guiugaloei amtatont.'}
[B. COTMibtB nUile S. Caanatinj ' eonfij«iri> atque ponlifidi. Et Bcicu EjuKopJ.]
XII Kal (Junii) Vaeai Baida.
[B. In Bribniiu Utile Timothei' dbconi.]
VIII Idia {Junii.) Vacai Bada.
[T. L. — GiudiTS depoiirio S. Oudinli Epiicopi et oonlantu.]
X. Kal. iJulii) In Britannia S. Albani martyris. Addifw in A, — cum
aliis octingentis octoginta octo. Qui tempiore Diocletian! Imperatoris
in Verolamio dvitate post verbera et tormenta acerba c^!te {riexus
est ; sed illo in terram cadente, ocuii ejus qui eum percussit, pariter
cecidenint. Hactemu A. Passus est cum illo etiam unus de militibus,
eo quod eum ferire jussus noluerit; divino utique p>eTtenitus mira-
culo, quia viderat beatum martyrem sibi, dum ad coronam maityri!
properaret, alveum amnis interpositi orando Iransmeabilem reddi-
disse.
{MSntH V. A C— Et oun eo alii ounKro octingniti octo^nti norem potiti ia Cathalacum,
quonim oomina icripta nnt in libra nis. iat f.jinWtUI.]
Vin. Kal. {Ai^utti)
V. Ifto die depnitia beati Judoc
nultitudiue dinumemi non pomi
V. Kal. {Augus/i.) Vacai Bada.
\nini$ 4»A.. T.....Biiluuiia muiaiterio Doto d^odl
F. C. Id Briuiuiii S. SampHioii EpiicDpi et conteMorit.]
XV. Kal. (ArA'^m.)... In Britanniis [natalis dies] Socratis et Stephan!.
VIII. Idtu {Novmhr) Vacai Bada.
[A. Dqwdbo S. WiniKwi ibbitil. T. In celli Wonnhaltroom obinu Wiuod coofeaorii Chriiii.]
X VII. Kal {Decembr) Vacai Bada.
[A. Eodem die Smcti Michati.]
Idibus {DecemSr.)
IT. Eodem die deporiiio S. Judod conleworii.]
li idctJpulatur inter cstoit nrtuts, qiue
D.oiliz.oB,GoOglc
AFfENDlX B. 29
■ HmHall; Luidhud : *. BbL H. E. I. ig. Conndl of Parii in 556.
The IcgcDifaij lilt of " Lictpbardn," in [he Aoi. <= Sc. ConnliDui, Epitc Codiopitcuu (Quim-
SS. Feb. 4, md in Capgnve p. 318, nuka him pet) in Annoric*.
jaanKy to Rome -■ aim Cadniek Glio [^ii Bri- ' Timothy bekngol to Mmiaiua piobibl; :
tumiie,' Old be nnudeied acu C^mbraj on hii t. Buod. MirtyroL — Tbe Timolh)' in Sigcbeit
ntann: oliBice M(ifainii(ip. not. Smith, ad loc) (Chnn. ad in. 418) belonged to Bttbyoii, not
oonjecnifa groondlad; a Biidih biibop m Wilei (u in tbe old editirau of Sigebol) 10 Britain.
pniidtDg OKt fbgitim Eentiih Brilom. The MSS. laed by Smith afta HenKheniiv are
0 Se. tbe btAop of ETran, wbo wa u tbe maikcd b; the letten A, B, C, D, L, T, V.
£x Jioman. MarfyroU^. Velere (edd. Rosweyde el Dom. Georgms, Paris 1745).
VII. Idus.{Febr^ — Feb. 7, — Sancti Moysetis*, qui, petente Mauvia Sara-
cenonim regina, Episcopus genti illius factus est.
XVI. Kal. {April.)— ^3it. 17. — Sancti Patritii Episcopi, qui primus
apud Scotos pnedicavit.
X. Kal. {Jtiii') — ^Jun. 32. — Albani martyris.
■ Moei bdonged (o Sjiii or Arabia, c A.D.
375 : r. Rnfin. U. E. H. 6, SooaL IV. 36, So-
mn. VI. 38. "Die jonqiotitioii of hii name
Ex Martyrol. Rhabam {ap. Cattis. Antiq. Ltctt. torn, ii, P. ii. (d. Basnagi^
A.D. 855.
Feb., VII. Iduum. In Britannis in civitate Augusta, nativitas Auguli
Episcopi et martyris.
Marl., XVI. Cal. (April) In Scotia natalis Patricu Episcopi, qui in
Hybernia insula Scotis primum pnedicavit nomen Domini nostri Jesu
Chrisd.
Jux., X. Cal. (Jul). . In Britannia S. Albani martyris, qui tempore Dior
cletiani in Verolamio civitate post verbera et tormenta acerba capita
plexus est : sed illo in terram cadente, oculi ejus qui eum percussit,
pariter ceciderunt : passus est cum illo etiam unus de militibus, eo
quod eum ferire noluerit jussus, divino utique perterritus miraculo,
quia vjdcrat beatum martyrem sibi, dum ad coronam martj-rii prope-
raret, alveum amnis interpositi orando transmeabJlem reddidisse.
Sept., XV. Cal. {Ocloir.) In Britannia Sociaiis et Stephani.
£x Marfyrolag. Adonis Archiepisc. Vietm. (edd. Rosw^de tt Dom. Georgim,
Paris 1745). A.D.858.
VII. Id. Fehr. In Briianniis civitate Augusta nataljs sancti Auguli.
Episcopi et manyris. Item S. Moysetis* venerabilis Episcopi, qui
primo quidem in eremo vitam solitariam ducens, mentis ac virtutibus
et signis quae faciebat per illimi Deus, magnifice innotuerat. Qui
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX B.
postremo, dum, petente Mauvia Saracenorura regina Episcopus gentis
illius factua, fidei catholics costodivit intemerata consortia, ct g«ntem
cui datus Aierat Episcopus, ex grandi parte ad fidem Christi con-
vertit Sicque perfectus in virtutibus in pace quievit.
XVI. Xai. April, In Scotia natale Sancti FatriciJ, Episcopi et confes-
soris, qui primus ibidem Christum evangelizavit.
X. Kal. Jitlii. In Britannia natale S. Albini martyris, qui tempore
Diocleliani in Verelamio civitate post verbera et tormenta acerba
capite plexus est, sed illo in terram cadente, oculi ejus qui eum
percuBsit, pariter in terram ceciderunt. Passus est cum eo etiam
unus de militibua, eo quod eum ferire jussus noluerit; divino utique
pertenituB miraculo, quia viderat beatum martyrem sibi, dum ad
coronam martyrii properaret, alveum amnis interpositi orando trans-
meabilem reddidisse. Quo in tempore p)ersecutio crudelis, Oceani
Urobum transgressa, etiam Aaron et Julium Britannise, cum aliis
pluribus viiis ac feminis, felici cruore damnavit.
XV. Kal. Oclobris. In Britanniis, sanctorum Socratis et StephanL
XVII. Kal. Dcccmhr. [Ipso die apud Britanniam Aletis urbem, natalis
beati Machudi, Episcopi et confessoris; qui a primsvo letatis su3e
tyrocinio innumerabilibus miraculis splendide enituit, uno scilicet
eodemque die vitreum de lapide calicem, valde coruscum vinum de
aqua, hominemque vivum de morte mirabiliter redintegrans.]
Ex Marfyrolt^. Usuardi (ed. Molanus, Anto. 1583.) A.D. 875,
[Id. Jan. In Scotia sancti Kentigemi, Episcopi Glasco€nsis, et confes-
soris (add. Molan.).]
\IV. Cal. Febr. In Britannia, Gilds abbatis et confessoris (add.
Molan.).)
VII. Id. Febr. In Britanniis, civitate Augusta, natalis beati Auguli
Episcopi, qui cursum temporis per martyrium esplens, Eetema meruit
susdpere pnemia. Item, sancti Moysetis Episcopi*: hie primum in
heremo vitam soHtariam ducens, signis ac virtutibus magnifice inno-
tuerat, post vero gentem Saracenonim, cui Episcopus fuerat factus,
grandi ex parte ad fidem Christi convertit, sicque gloriosus meritis
quievit in pace.
[Cal. Marl. In Britannia, beat! David, Menevensis Archiepiscopi et
confessoris (add. Molan.).]
X VI. Cal. April. In Scotia, natalis sancti Patridi, ^isco[n et confes-
soris, qui primus ibidem Christum evangelizavit.
D.gitizect>yG00glc
AfPENDlX B. 31
[XVI. Cal. Mail, Colonise, tnmslatio sancti Albini maityris. Hujus
Deo digni maitj-ris reliquis de Britannia per beatum Gennanum
.Kpiscopum Antissiodorensem primo Romam, deinde per augustam
Tbeophaniam, Otkionis Secundi uxorem, Coloniam translate, posiUe
sunt in monasterio sanctissimi Pantaleonis maityris ; uU cunctis pie
qiuerentibus opem confenmt aalutai-em (add. Molan.).]
[Cal. Mail. Id Britannia, sancti Chorentini, Episcopi dvitads Aquilae.
In minori Britannia, sanclissimi Brioci Episcopi et confessoris (add.
Molan.).]
\XIV. Cai.Jun. In BriUnnia minori, Trecorensi diocesi, sancti Ivonis,
presbyteri et confessoris*', qui pro Cliristi amore causas pupillo-
rum, viduanim, ac paupmim, defendere non desistebat (add.
Molan.).]
[VIII. Id. fun. In Blandinio Sancti Gudevali, Archiepiscopi et confes-
soris (add. Molan.).]
A'. Cal.Julii. In Britannia sancti All>ani martyris, qui tempore Diocli-
tiani in Verolamio civitate post verbera et tormenta acerba capite
plexus est. Passus est etiam cum illo unus de militibus, eo quod
eum jussus ferire noluerit [Quo in tempore persecutio cnidelis
Oceani littus transgressa, etiam Aaron et Julium Brytannise cum aliis
pluribus viris ac feminis felici morte damnavit (add. Molan.).]
///. Id./ulii. In Britannia minori, sancti Turiani, Episcopi et confes*
soris, mine simplicitatis et innocentise viri.
V. Cal. August. In Britannia minori, Dolo monasterio, sancti Samsonis,
Episcopi et confessoris.
[XVI. Cal Octobr. In Scotia, Niniani, Episcopi Candida Casse el con-
fessoris (add. Molan.).]
A' V. Cal. Octobr. In Brilanniis, sanctorum Socratis et Stephani.
[IX. Cal. Nov. Ipso die, in Britannia, transitus beati Maglorii, Episcopi
et confessoris, cujus corpus iionoratur et colitur in ccenobio divi
Magloni civitate Pariaiis (add. Molan.).]
[X VII. Cat. Dec. Ipso die, Santonas civitate, depositio sancti Madoui>
Episcopi et confessoris, in Britannia, urbe Aletliis; qui a primsvo
xtatis tirodnio innumerabilibus miraculis sptendide emicuit (add.
Molan.).]
[Idus Decembr. In p^o Pontino, sancti Judoci confessoris, filii regis
firitonum, peregrini (add. Molan.).]
■ SeemitE'oap. ig. 526]. The duqitnof the Hiitoni Rnnaisna
* [Tbe 7ra of Briuin propa- ti mothn per- (c Ixiriu, Oik JI. 4] 1 \ hadol *■ Quomodo MOc-
■00. aod indeed it a pure fictioo. " Anoo DC tui Ivo lii iDTcntiu," ibewi ib« IlthceDtmyorigia
Hector ipoHolicus et rere ozli ountiiii Ivo. prietti] of tUt In>. See ibo dw legeadaiT FAa InMrii,
taUba, mignril ad Dooiiniim. Qpi in Penide. in Mi S8. Jun. 10. IL 188. Ktd C>{ign>B. bU
tN orienale lidot, ortm. fiaibui cxxiduii Brilaa- 199 iq.]
His I Domim (M iadatOt' (Fin. Wig., M.H.B.
D.gitizecbyG00glc
33 APPENDIX B.
£x Marfyrolog. Nolkeri {ap. Cams. Antiq. Leclt. torn. II. P. »»', «d. Bastiage).
A.D. 894.
VII. Id. Febr. In Britanniis sancti Moyseia vel Moysis veneratnlis
Episcopi*; qui primo quidem in eremo vitam solitariun ducens,
mentis et virtutibus ac signis qus faciebat per ilium Dominus, mag-
nifice iimotuerat : quique postea, p)etente Mauvia Sajacenorum regina,
Episcopus illius gends factus, fidei Catholic^e custodivit intemerata
consortia, et gentem cui datus fiierat Episcopus, ex grandi pane ad
fidera Christ! convertil. Sicque in pace pcrfectus in virtutibus
quievit.
XVI. Cat. April. In Scotia nativitas sancti Palricii Episcopi natione
Britanni, qui in Hybemia insula ScoUs primum evangelizavit nomen
Domini nostri Jesu Christi, et eos per miraculorum ostensionem ad
fidem veram convertit.
XII. Cal.Junii. In Britannia Timothei diaconi''.
VIII. Cal.Jtmit. Item Romae Eleutherii papae, qui ... accepit epistolas
a Lucio Britannorum rege, ut per ejus mandacum fieret Christianus.
' Quod et factum refertur per Timothcum vinim sanctum, ita ut idem
Lucius, spreCis omnibus mundiallbus rebus, nudus et expeditus pere-
grinatione suscepta, partem Bajoariorum et totam Rhetiam inter Alpes
sitam miracuUs et praedicationibus ad fidem Christi convertisse cre-
datuT. Cujus sepulchrum, id est, qui in Rhetia requiescit, sive Rex
quondam ille, sive quicunque servus Dei fuerit, creberrimis virtutibus
illustratur.
X. Cal. Jidii. In Britannia sancti Albani martyris : qui tempore Diocle-
tiani in Verolamio civitate post verbera et tormenta acerba capite
plexus est, Sed illo in terram cadente, oculi ejus, qui eum percussit,
pariter cecidenint. Passus est cum illo ettam unus de mililibus, eo
quod eum ferire jussus nottierit; divino utique perterritus miraculo,
quia viderat beatum martyrem sibi, dum ad coronam maityrii prope-
raret, alveum amnis interpositi orando transmeabilem reddidisse.
Quo in tempore persecutio crudelissima Oceani limbum in Britannia
transgressa, etiam Aaron et Julium cum aliis octingentis octoginta
novem felici cniore damnavit.
XV. Cal. Octohr. In Britanniis Socratis el Siephani.
Ex Marfyrolog. Gallie. Antiq. [ap. Marloie, Ampl. CoUeel. VI 658 sq) c.
A. D. 1000.
F^., VII. Idus Febr., in Britannis, natale Aguli episcopi, Anatholi,
Atnonis*.
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX B. 33
Feir., XIV. Cal. Mait., in Britaniuis, Faustini, Viventise'.
yta., X. Cal. Julii, in Britanniis, Albint martyris, cum aliis
DCCCLXXXVII.
Ex Caiaidmio AngUcaiK {ap. Marletu, AtnpL CoU. VI. 651 sq.)c.K.J>. looo.
Mart., XVI. Kal. (April.), sancti Patridi Episcopi. *
fun., II. Nonas, sancti Petroci confessoris. *
Jim., X. Kal. (Julii), sancti Albani martyris.
Jui., VI. Kal. (Ai^.), sancti Samsonis Episcopi;
Dec,, Idus, sancti Judoci confessoris.
£x Martyrohg. Rotium. ed. Baromus (Paris, 1645).
VII. Id. Feb. Augusts in Britannia natalis beati Auguli Episcopi, qui aeta-
tis cuTsum per mariyrium esplens, stema pnemia suscipere meruit.
XVI. Kal. April. ... In Hibemia natalis sancti Patricii, Episcopi et
confessoris, qui primus ibidem Christimi evang;elizavit, et maximis
miraculis et virtutibus claniit.
XVI. Kai. Mali. Eodem die sancti Paterai Episcopi Abricensis.
XIV. Kal. Jum'i. In Britannia minori sancti Ivonis presbyteri et
confessoris, qui pro Christ! amore causas pupillonim, viduamm, ac
pauperum defendebat'.
X. Kal. Julii. Verolamii in Britannia sancti Albani martyris, qui tempore
Diocletiani pro clerico hospite quern susccperat, sejpsum tradens,
post verbera et acerba tormenta capite plexus est. Passus est etiam
cum illo unus de militJbus, qui eum ducebat ad supplicium, qui in
via convenius ad Christiun sanguine meruit baptizari.
Kal. Julii. In Britannia sanctorum martyrum Julii et Aaron, qui post
sanctum Albanum in persecutione Diocletiani passi sunt : quo
tempore ibidem quam plurimi, diversis craciatibus torti, et ssevissitne
kcerati, ad supemae civitatis gaudia consununato agone pervenerunt.
///. Id.JuHi. In Britannia minori sancti Turiani Episcopi et confes-
soris, mine simplicitatis et innocentice viri.
V. Kai. August. In Britannia minori sancti Sampsonis Episcopi et
XVI. Kid. Oclobr. In Scotia sancti Niniani Episcopi et confessoris.
XV. Kai. Oclobr. In Britannia sanctorum martyrum Socratis et
Stephani.
IX. Kal. Nffoembr. In Britannia minori transitus sancti Maglorii Epi-
saqn, cujus corpus Lutetis Farisiomm requiescit.
D.gitizecbyGoOt^lc
APPENDIX B.
XVII. Kal. Dtcemhr. In Britannia natalis aancti Machuti Episcopi,
qui a primxvo aetatis suae tyrodnio miracuUs emicuit.
///. Non. Decembr. Curix in Germania sancti Ludi Britannonim regis,
qui primus ex iis regibus Christi fickm suscepit, tempore Eleutherii
Papx.
Idus Dectmbr. In pago Pontino'' sancti Judoci confessoris.
• Sm note ^ 00 p. 31. *• Ponliio, k. PandiieD.
Of Other and minor Marttboixwies, the M. Gellotunse {ap. D'Achery,
Sptcil. II. 25. Baluz.) c. A.D. 804, and the M. WancUlherH (ib. 39) A.D. 842,
and of those in the Aelt. SS. Jun. tom. VII., the MM. Richenc^ierui, Augtis-
tanum, Zaiietmum, and Heg. Suecite, commemorate Augulus (Agulus M. G.,
Augulius M. Aug., Agabus M. L.) VII. Id. Febr., S. Patrick XVI. Kal. April.,
and S. Alban (AlpinK, M. R.") X. Kal. JaL The MM. Gallon, and Lah6.
also add Samson on V. Kal. August And the M. Rich., " XII. KaL Jun., in
Brittania Timothei diacom." The M. Corbatnst (Aclt. SS. as above), and
the M. Corieiense and M. Morbacense in Martene and Durand (Thtsaur.
III. 1563 sq.), commemorate Augulus (Aygulus M. M.) and S. Patrick on
the usual days; but the first tito add also Faustinus XIV. KaL Mart., and
Timotheus diaconus XII. Kal. Jun., both as in Britain; and the M. Mori.
adds, " V. (CaL Aifg.) Britannia Sansonis." Of the Martyrologies printed
by Georgjus in his edit, of Ado (Paris 1 74.S), the M. Fuldeme and the M.
Ollobonianum, — and the KaUnd. MonasticO'Necrologicum ex MS. Muremi,
\ ith century, in Gerbert {Monum. Vtl. Lit. Alemamt. II. 491), — commemo-
rate Augulus, S, Patrick, and S. Alban, on the usual days ; but M. Otlob. adds,
" V. Kal. Aug., in Britannia nat. sancti Samson," and, " XV. KaL Oct., in
Britannia Socratis et Stephani ;" and M. Fuld. has also Moyses VII. Id.
Feb., in addition to Augulus. The M. Auiissiodorerue (Martene et Ihirand.
Ampl. Coll. VI. 685), c. lath century, has Augulus, S. Alban, S. Samson, and
Socrates and Stephanus, on the usual days, S. Patrick XIV. Cal, April., and
" III. Id. Julii, in Britannia minori natale S. Thuriavi Episcopi et confessoris."
The Martyrol. Rhenaug. " suppleJ. ex SanGalletui sec. X. circ." (Gerbert, as
above, p. 455), and the KaUndaria (sis in fin. Adon. ed. Georg., and K.
Verdineme in Martene et Durand. Atnpl. Coll. VI. 679, one from Corbey in
D'Achery, Spicii. II. 64. c. A.D. 826, and a Kalmdarium of the 9th century
in Gerbert as above, p. 4*^), mention generally SS. Patrick or Alban only,
but the K. Palatim-Vaiic. (in fin. Adon) has also Ai^ulus; while both of the
documents in Gerbert, and four of the other sis which mention him, assign
S. Alban to XI. Kal. Jul. instead of X. Kal. Jul, and one of the Kalendars
also antedates S. Patrick to XVII. Kal. April. The Kalend. Lyrtme (Mart.
et Durand. Tkesaur. III. 1605) has S. "Augulius" on the usual day, and " XL
■obyGoot^lc
APPENDIX B. 35
KaL (Julii) S. Albani i> martyris, X. Kal. (Juiii) S. Albini confessoris." S. Alban
(Albinns) is commemorated X. KaL Jul. in the fragment of the Jtf. Turo-
naue (Mart et Durand. Thaaw. ib. 1587) ; and S. Patrick, XVI. Kal. April.,
is in both the entire and the fr^mentary Kalendars of the abbey of Corbey
in the aame collection (12.1593,1597); the former of which has also S.Winoc,
VIII. Id. Nov. Lastly, the LibeUus Atmalis Dom, Beda Preset. {Mart- et
Durand. Ampl. Coll. W.637) has, "Feb., VII. Idua, Natale S. Auguli Epi-
scopi et maityris," " Mart., XVI. Cal. (April.), Natale S. Patridi Episcopi,"
" Jnn., XI. CaL (Jul.), Natale S. Albini Martyris," and, " X. Cal. (Jul.) S.Albani
Vtajtym."
Of Saxon Calendars, one, c. A.D. 940 {Bodl. Jun. a;), contains Patrick
ami (last day of January, apparently) Gildas; another, nth cent (Bodl.Ju»,
^9), has Patrick, Petroc, Alban, and Judoc ; two copies of the first of the three
in Hampton's Med. Mvi Ktdtnd. {I. 398. Lond. 1841), loth or nth cent,
have Patrick only, and the third also Gildas, the latter on Jan. 39 ; the second
Calendar of the three iib. 421) has Patrick, Petroc, and Alban; the third (ib.
434)> Alban only : all on tbe usual days.
■ " Cmn DCCCCLXXZVm.' U. Aag^ U added in M. Rtg. Saeeia.
"Cm Ddiiigentii octoginta ado." U.OtB^M. *> S.Alboa of McnB; Ke I'Htcr, V. iTq.
lM.,taiM.A«iiMiod. Buf'DCCCLXXlX," EliiDglon.
W. WoikI. And tbc usol account uT hii death
Lbqbkdabt Lives are extant of the following British saints A. D. 300^
450'-
A.D. aoo — 300. Vita S. MeSom's, Episcopi et confessoris [Bishop of
Rouen] : Capgrave, iViwj Leg. Angl. fol. aag. See Ordertc Vital., Hist.
Eeel. V. 8, 9. //. 334—336. ed. Le Prevost.
A.D. 300 — 400, Vita S. Albani, martyris, aucl. Gulielmo Monacho Alba-
nensi (end of lath century); Actl. SS. Jun. aa. IV. 149, abbrev. in Capgr.,
NX~A., fol, 6 :~founded upon Bsda, whose authorities are i. Gildas, ii. cer-
tain Acta otherwise unknown. The story in Matt. Paris. ( Vitts Abbot. S.
Alban., in Vita Eadmar., p.994. Wats) of a British Life of S. Alban, discovered
at S. Alban's, and decyphered by a monk Unwona, refers itself to the 10th
century, but will not bear examination. Other Lives, later than that by
Wlliaip of S. Alban's, are catalogued by Hardy, Dacript. Calal. I. 4 — 34,
Vita S.Amphihali, martyris: Capgr., N.L.A., fol. 13. The Acts of
S. Amphibalus, who owes his name to Geoffrey of Monmouth, are usually
mixed ap with those of S. Alban. He has been supposed to have been
invented out of S. Alban's cloak (amphibalus).
A.D. 400—450. CoMBEiA. Vita S. Ninia vel Niniani, Episcopi, auct.
D.gitizect>yG00glc
36 APPENDIX B.
Ailred. Rfeval. (nth century): ap. Pinkerton, W. SS.Sco/ia, t ; abridged
in CapgT. N.L.A. fol. 241.
Vitse ^. Pairkii (ap. Colgan, Trias Tkaumal. etc., and see Todd's S.
Patrick, Hardy's Dtscripl. Calal. I. 61 — 84, and below under the Irish
Church) : containing also the legendary atxounts of S. PaUadtm.
Dakkonia. Vita S. Meliori vel Melori, martyris (among already ChristiaD
Cornish, A.D. 411): Capgr. iVX.^., fol. 239; .^ctf. ^5. Jan. 3. I. 136,— an
Ambresbury legend of the nth century, "incertum" even to Will. Mahn.
{G. P. II,).
Acta 5'. Fiitgaris vel Gut'giuri, S. Piakt virginis, et Sociorum, martynim
in Britannia, anct. S. Ansehn. Cantuar. (spurious): Irish disciples of S. Patrick,
martyred in still Pagan Cornwall, A.D. 450 Bolland., 460 Ussher: AcH.
SS. Mart. 23. III. 456 ; Migne, Patrol. cUx. 316.
WauES. Vita S. Carantoci (Carannog or Cemach), confessoris (hermit 'in
Ceredigion, who followed S.Patrick to Ireland): Capgr., iVlZ..^., fol. 56;
Adt. SS. Mai. 16. III. 585; Catnhro-Brit. SS. 97.
Vita S. Clilaua, regis et martyris (c. A.D. 450): Ca.pgT.,IfJ,.A., fol. 59;
Ac/t. SS. Aug. 19. III. 733. See also Zii. Zandav. 183-188.
■ He Enqma Bilnu (Liie by Jocdia o( erer eu«il, to tha 7th or Sth centmy. The
Fumen, uid uiotber id Ctpgr,, N.L.A., H. Iible of L'mila and the Ii.ooo Virgini (C^igt.,
173) wu Dot a Briton. S. K% bclongi to the K.L.A., fed. 316) hardJy deserves notice. It is
6tb centuiy, his connectioD with S. HU117 beiiw referred bj Sigebeit to A.D. 453.
■ aunifat gction. S. ffiMJvai {AM. SS. Juo. 6. The MSS, anlhcdtiet for all (he abore l^eo-
I. 718, and Caper., ti.L.A., fol. 167). altiibnted dary Lires are ciukwued by Hafdy, DttcrifUvt
■ometima 10 the middle of the 4.th (Smith ad Caiat. So:. Load. 1S63.
Martgni. Bad.), mim hare bekmged, if he had
D.oiliz.oB,GoOglc
APPENDIX C.
MONUMENTAL REMAINS OF THE BRITISH CHURCH DURING THE
ROMAN PERIOD.
I. Churoheg. — [GUdtu XVlll. — Renovant(Britones)eccledas' ad solum
tisqoe destrnctas ; basilicas sanctorum martyrum fundant, constniunt, perfl-
chmt, ac velnt victricia signa passim propalant : — a passage borrowed from
Eusebins, but testif)'iug at least to the general existence of churches in later
Rranan Britain. On the other hand, these churches were commonly of a
perishable kind'. — Ecclesiam,,..moreScottorum, nondelapide sed derobore
secto totam composuit i (Bmd. H. E. III. 35). And, Ecclesiam de lapide,
insolito Bnttonibus more, fecerit Nynia4 {Id. ib. 4 ; and see lb. II. 14, and
///. 33). And so also the traditional account of the original 'church at Glas-
tonboiy, — Quandam capellam, inferius per circuitum virgis torquatjs muros
perfidentes, consummaverunt {Will. Maim., Aniiq. G/atAm.).]
n. Churches recorded to have existed.
' i. At Canterbury, — S. Martin's — Erat autem propw ipsam civitatem ad
orientem ecclesia in honorem Sancti Martini antiquitus facta, dum adhuc
Homani Brittanlam incolerent (BtBii. H. E. I. 26, — writing of A. D. 597). '
Tbe chnrch may have been dedicated to S. Maitin if built after A. D. 400. J
ii. AJso at Canterbury. — S. Saviour"^ (now the Cathedral) — Recuperavit
(Augustinus) in ea (regia civitate Doruvemi) ecclesiam, quam inibi andquo
Romanorum fidelinm opere factam fuiase didicerat, et eam in nomine Sancti
Salvatoris Dei et Domini nostri Jesu Christi sacravit (Bcsd. If. E. I. 33).
iii. Near Verulam, over S. Alban's grave, destroyed before the time of
Bede. — Postea redeunte temponun Chcistianorum serenitate ecclesia est
mirandt operis atque ejus martyris condigna esstructa (Sard. H. E. I. 7).
iv. At Caerlem, two, dedicated respectively to JuUus and Aaron, and a
tliird, tbe " metropolitana totius Cambriae" {Girald. Cambr., Itin. Cambr. 1. 5).
The last is identified by Geoffrey of Monmouth (IX. 1 2) with that dedicated
to Aaron. Their existence is extremely questionable ; but the Lib. Landav.
p. 215 seems to indicate that there was a " territorium martyrum Jvdii et
Aron " at Caerteon during the ninth century.
V. At Bangor Yscoed, near Chester. — Simt certe adhuc (lath cent.) ibi tot
seminiti parietes ecclesiarum, tantae turb^e ruinarum, quantse vix alibi (WiU.
Maim., G. P. IV. ; and similarly, G. R. I. 3) r confounding however, pos-
'%i.ifla tbe Diodetiaii PcnecdtioD. * See however Petrie, Bound Toaat, I. 13S-157.
The Briton dwtch at Landennnec mi "lignni" (Vila UdaS. Winmiod, in JtO. SS. Man. 3.
1 15s). ' Bt. Aldnw in 651. ' t A.D. 401.
D.gitizecbyGoOt^lc
38 j^PPENDIX C.
sibly, the ruins of a Romaji town (Bovimn — so Smith, ad loe. B<pd.) with
those of a Britanno-Roman monastery, and certainly Bangor near Chester
with Bangor the Bishop's see, Leiand {liin. V. 3 2) testifies that the rains of
Bangor Yscoed were partially visible in his time.
vi. At Glaslonhury. — The story of the " vetusta ecclesia," at first " vergea ;"
then covered by Paulinus of Rochester " ligneo tabulatu" and " plumbo a
summo usque deorsum," and finally supplanted by the " major ecclesia " of
King Ina {Will. Malm., Antiq. Glaslon.), is sufficient evidence that the
Saxons found a British church there when refounding the monastery. The
West Saxons conquered the district A.D. 653x658 {Attgh-Sax. Chrm.),
being already Christians ; and the monastery apparently was never de-
stroyed.
vii. At WhUhertu in GaUaw<^. — See above, under A.D, 401, S.Ninias.
viii. Kear Evakam. — Tradition, in the time of bishop Ecgwin (beginning
of the 8th century), described the site of his monastery as " ecclesiolam ab
antiquo habentem ex opere forutan Britannorum" ( WUl. Mabn., G. P. IV.)
S. Churches of which traces still exist.
ix. AX Dover, m the Castle, probably of fourth or fifth century (see /'w^'*
Church <md Fortress of Dover Cattle, 1864).
X. At RichboTough, in Kent, in the Roman camp, a ruin in the fonn of a
cross on a platform of Roman work {Gough's Camden, I. 342 ; Roach Smith,
AnHq. of Richborough, Reeuher, and Lymnt, pp. 43 sq. 1 850), possibly the
base of a chapel.
xi. At Recuiver, in Kent, an old chapel with Roman bricks {Nichols,
Bibl. Topogr. Brit., 1. 170); a Christian church in very early Sason times,
and probably also under the Britons (see Roach Smith, ib. p. 199).
xii. At Lyminge in Kent, between Doruvemum (Canterbury) and Portos
Lemanis (Lymne). — " There is great probability that a Christian church
existed on the site of the present building (the church) in the Roman period.
The Roman foundations discoverable at the south-east angle of the chancel,
and under that part of the wall of the churchyard corresponding with it, and
which, together with the remarkable half arch that intervenes, mark the site of
the aqidlonalis porticus, — the title ot Basilica already given to it in the seventh
century, — and the fact that a Roman legion was regularly stationed at
Lympne, — give weight to this probabiKty." And again, — " The Roman
wall which was discovered while these sheets were in the press, has since been
exposed, BO far as it can be traced ; disclosing the foundations of an apsidal
building having an outer and iimer wall, the (modem) church resting upon
a portion of the former: remains of Roman work abound in the present
church." Jenkins, Hist, of Ch. of Lyminge, 1659.
xiii. At Brixioorth in Northamptonshire. — " There seems little doubt that
this church was cdginally a Roman basilica, probably of the fourth or fifth
D.gitizecbyG00glc
J4PPENDIX C. 39
t:entnTy, tA which the outer walls have been destroyed, and the arches walled
Dp.. ..The aisles are divided by cross walls, as if they had been wiginally
divided into small chambers or chapels. The western porch has Roman
arches or doorways on the north, sooth, and west sides ; the Anglo-Saxon
belfry has been bniH upon tlus Roman porch, probably in the nth century.
...The original Roman ^)se at the east end has been destroyed in order to
carry out a longer church." iRukman's Architect, in England, ed. Parker,
p. 74, Oxf. i86a). There was a Saxon church at Brixworth before the end
of the 7th century {Hugo Candidta, p. 9, ed. Sparkes). And see Arch. Assoc.
Jtmmalfor 1863, pp. 285 sq.
2. Sepulobbal UoNUMEFTBf. imf- tnuj- 1 ■ f^^AT.
i. An inscription in Latin, obscure but plainly Christian, is carved upon V //
the upper pan of a Roman pagan monument, now let into the (Nonnan)
tower of the church of S. Mary U Wigford, Lincoln {Stuieley, Itin. II. PI.
Ixiv; Nicholt, BiMioth. Topogr. Brit. III. 70, PI. iii. fig. iz), which appears
to have been once headed with the symbol of the cross {Troltcpe, in Archaol. im-j-
Jtmrn. March, i86o). ^^ j ^ JfilTi^ti.
■L At Caerleon, a sepulchral stone, upon which remains part of a " rough
scoring" resembling " the rude representation of a palm branch, v^ch
generally denotes the tomb of a Christian Roman'' {Lee, Isca Stlurum, p. 3).
The pagan D. M., wluch appears to have been also on the sKme, was, as is |
well known, retained for several centuries, irrespective of its meaning. I
iiL A Britanno-Roman sarcophagus, supposed to be Christian, found at
Barming in Kent {Roach Smith, Collectanea Antigua, 1. 184). But see Mr,
Smith's remark, ib. p. 204,
iv, A stone found at Bath {Hartley, Brit. Rom., Somerset, no. iv. and p-jay),
with some figures conjectured to represent Christian symbols {M'^Caul, Brit.
Rom. Inscriptions, pp. 181, i8a. Lend. 1 863), but combined with an inscrip-
^on beginning with the P^an D. M. -^
3. MiSCELLAHKOUS.
J I Pieces of pottery stamped with parts of a cross and the monogram,
fonnd at Padstow in Cornwall {Hastatn, Archaol. Journal, vol. iv. p-go?. 1847).
J U. A fragment of Samian ware marked with Christian symbols, found at
Catterick in Yorkshire {Archaol. Journal, vol. vi. p. 81. 1849).
■ iii. A silver cup found on the right bank of the Tyne, near Corbridge in
Northtunberland, in 1736, with six different compartments, in each of which
' is the monogram {Hodgson's Northumb. III. ii. 346).
iv. A cross on a Roman pavement found at Harpole, Nordiamptonshire
(figured in Archaol. Association Journal Jbr 1850, p. 136).
^ For poit-RDOun iiiicri|«ioiu in WiUei, CofnwaU, Sic, ice bdow, noda the ropcctive cborcbei
oTWalo, Cocnw»n, to:. It b poHible th»t o - - -■ - -. - -■- _=.v_._
« to tbe doM of the B "
hu r.
D.oiliz.oB,GoOglc
40 APPENDIX C.
V. A pavement in a Roman villa at Frampton in Dorsetshire, with the
monogram, intennized however with pagan figures and symbols (figured in
Lysons' Reliq. Brilanmco-Rom., No. III. Plate 5, Ij^nd. 1801).
vi. A pavement in a Roman villa at Horkstow in Lincolnshire, with Greek
^ crosses at each angle, but similarly intermixed with pagan symbols (figured
in Lysms, ib. No. I, Plate 6).
vii. Two tiles with the monogram, found in 1864 in a Roman viUa at
!Uv-.l'r. U-i) . Chedworth in Gloucestershire ifiev. S. Lysomjmi., Archaol.Joum.for 1864).
viii. A brass coin of Decentius, brother of Magnentius, A. D. 350-353, on
the reverse of which is the monogram between the letters a and w^ (Buehnan
\) and Newmarch, lUustr. 0/ Roman Arl in Cirmetsttr, 1850, p. 153). So also
some of Magnentius' own coins. See Bandurt, //. 400, 411; and Eekhtl,
VIII. lit.
iz. A stamped brick, supposed to represent Samson and the foxes, found
0 in Mark Lane, London, about A.D. 1675 (figured in Liland, ColUcl. I. Pre/.
Ixxi.).
X. Pina in bronze used in fastening the dress, some of them with oma-
^ mented heads, two of which are cruciform ; and on a third is a medal with a
I figure looking at a cross {Roach SmUh, CtOaloguc of Mtu. o/Londtm Anti-
qmtits, p. 63. 1854).
xi. At Ilkley in Yorksfiire, a human figure with a glory round the head
{Richardson, in Hiam^s Leland's Itimrary, I. 144).
xii. Two metal stamps with the monogram, and the name " Syagrius," and
on the one the word " Spes," on the other the a and a, found in the Thames
{Proceed, of Antiq. Soc., vol. ii. pp. 235, 336. and Series, March 16, 1863).
[An altar found at Rutchester on Hadrian's wall (Hodgsotis Northumb., as
above, 178) has been alleged to bear Christian marks; but the supposed
monograrn is merely an obliterated letter {Bruce, Roman Wall, p. 405, ed.
I 1858). There is no Christian monument among the hundreds of heathen
, ones found along the wall {Bruce, ib. p. 404). Neither did Horsley at his
earlier date know of any in any part of England : see a striking passage
from a sermon of his, ap. Bruce, ib. There are, however, montunents along
the wall with no distinctive pagan symbols. On the other hand, the cross,
and still less a garland, are not necessarily Christian symbols : see Roath
Smith, Antiq. of Richborovgh, etc. And such monoments, therefore, as e, g.
the two in Horsley, nos. xjv. xv. of Scotland, supposed by Whiiaker {Ane.
Cfirfftfr.^Cwweaff,/. 87, 88) to be Christian, have no claim to be such 7.]
* Thn it ^reo here u ihowing that die brMber of Magnentiui, ti h irarpbt iiir -rtyinrro
\ BpiTTonS (Zmar., Ami., XIII. 6 ; lom. II. p. lo, in Cvrp. Byint.), wa a ChrUtim.
J ' A gold BatOidlui talteman, vith an iDniptioo, pattlf in Greek letten, pntlr in tttnl « mj^cal
diaracten, die Ibmiet potlioa cootaming the wotdi AAHNAI, EAflAI, EAAION. lAQ, fbnod AortSy
beioR A.D. iBiS, at Llanbdilic, in CaonaiToaibire, about twenty jaiib from the old Roman wall of
Strontium (PofpraM, in Quart. Btnimi for t8i8,p.488: Watnaod, iti JriA. Cambr. III. 362),
Iprma that Mmi-ChnHian hoesei had found tbcic way into Roman Britain, postiblf as ariy at the
Kcoai oeutuiy, at which date they appueoll]' exined in Oaol (Jrm., Adr. llirr.).
D.gitizect>yG00glc
COUNCILS
GREAT BRITAIN AND IRELAND.
BRITISH CHURCH DURING THE PERIOD OF
SAXON CONQUEST,
A. D. 450-681.
D.oiliz.oB,GoOglc
tnsnlani, quasi extra orbem positi, emei^entibus paganonim mfesUtio-
nibus, canonum erant igiuri— Vii. S. Kent^erni, atici. JosctUno. \Pinker-
tm's Vila Antique SS. ScotuE,p. aaj.]
D.gitizect>yG00glc
BRITISH CHURCH
DURING THE PERIOD OF SAXON CONQUEST,
A.D. 450-68 1.
\ThtfillovAwg (froiaiU) dates mark tht graduai k'eaking up of the
British Church hy S»x<m eanquest.
I. A.D. 450-st6. JXaaa. totOh ef Ok Tktmm and if Oit f oral <f Aadttida, tnA m*-
waAfiom Saa to Oe Aeon m At bordtn <f WOi* and SonA, becomci gndnillj
Sura: kO. Eni(, 4SO-473 ; Suki, 477-490; ITokz. 495-516 or 51a (^(,
SoE. OirOit.,Am.Ciaii^GV^M; tad Ovtiet Eaif EngL BMcmmU, in ArA. Int.
1849, 1859). Bat Ihe Bdluh -rkbitj at the Mont B«kak» (AJ>. Jl6 or 510)
nopt Suoa progna in thh qouter for tome fi% yeui. — Innooiv only, of eutem
ooMt, DDfth of die Hnmbet or Wuh before 4J0 (Xomieni. &<m i'nutiiM), « &r u
SBmlod (Hn. Hint. IJ.) ; and A.D. 500 x 5 iti, on river aieD(?) in Liocdnhire
ocLeTeD(7)iaCiimbeibi>il(ir4mAu). Aboabovt the Utter due, 00 the Douglu(?)
in Luioiliini utd itC>etleoaorCliatet,>adail>er north-wEttem ktaiiiia {Nenaiai),
*. AH. 516-577. SnUam »idt 0/ Britain Sanxiized: KiL EiM AngUa, before 519
(^Wa. Malm. a. B., and lee FtJfftme), or dmt 517 (Hen. Funl.), iadudiDg
S. AlbuM before 560 (_Oilda$, HiiL), but not u fiu wen t> Bedford in $71 (Angl.
Baa. Ckrm.) ; utd NtrUmaiMa, 547 ind onmrdi, from Humber to Forth ; bat
Ekaet, Ladk, and Cmnbriui Britooi fiom Lamaihirc Id die Qydc, ¥fBt of "the
Dent," Mill iodqiendeot (Iftmivt, Amt. Comb. a. 6i(i, Bcida S.E. IV.ti; and
•e« BubtrUm, SeaO. undtr Earig Sbigt. 1. 4).
3. A.D. 577-635. Watx ihmM on Io lAe Sewra (577, 584, in^I. Sax. Oavn., and
Omti, M) W to t^aralt Welth ptincqnliliei fimn DyAiaixt aDd.Onua (DumHwia),
i. c. Somenet, Dcnu, Ccxmrali. — Mmla, foouded from Nonhnmbiu in 584 (Sen.
HimL), bat not exteoding over Tlie centie of Britain until 6a6 (Flor. Wig. — Btitoiu
at Wanborongh near Swindon 59a and at Bampton 614, AngL Bae, Ckron. and
GbmI), indreiKtiingiiEniiWeHejt (iiCiinicean)on1yin6i8 (Angl, Sase. CliTon.) :
and the final boonduy between A^a and Welih, OBi't D^u, dating a> lue at 784
(Jmit, Sntf y Tfwjftog.) at 777(Fa{irraM). — SorAttmbrta, conqaering it Caerleon oc
CbeMer in 613 [Ann. On^ Aim. TIgem. a. 607. Angl. Sdz. CKron.}, and Buwkk
in Hmet In 616 (SoihAm, Ann. Canib.), and thu tiyani8ug Walmfnm Oumbria
(WcMmm, Cambabnd, Stratftdwjd).
4. A.D. 635-681. Deidi of CeHlwalla at the battle of Hefonfohh (A.D. 635) doaei the
ccoteff for Northnnbria, and die battle on the Wimnd (A.D. 656) for Merda
(Bada, a. E. III. I, 3, 6, 14; Iftnalut, p.'76, M.H.B. ; Angl. Sax. Cflrtnt. a.
655 ; ftor. Wif. a. 634 ; Jtm. Tigtm. a. 650 j .dm. UUen. a. 649 ; Ann. Camh.
>• 631. 656). But the WeUi daim to the lorereigoty of Britain liogen on ID Ihe
{tapfotaS) death oF Cadwaladet in 68I (BrV g Tgiegicg.).']
D.gitizect>yG00glc
BRITISH CHURCH DURING THE
[a. d.
A. D. 450-547. (No records'.)
Not later than A. D. 547 or 550. ' Epistola Gilds' t-
*lti hac Epistola', quicquid ddlcndo potius quam declamando, vili
licet stylo, tamen benigno, fiicro prosecutus, ne quis me, ai&ectu
cunctos spernentis, omnibusve mclioris, quippc qui commune bono-
" diwAl B. ' la hoc libio (?ait.
■ It u impcsiblc k> diitiuguiih tiuth bom Gc-
tion in the lira of coundU and of biibopi an.
Mcnted to miou ita. wiib which thii period
(450-600) is £Ucd by OeollRy of Moamooth.
Tbe geneni tenoi of bii namtire (obfiout &ble
apul) it in accordmce with pnibibilily, lo hi ti
regutli the fbttiina and acu of the Diiliih Chorafa.
lb detail) ve wholly unDiBtwofthy. Sikheffet,
Windicnei. Cinnixtter. York. Aldwyd, CaerlKio.
Did Llindat^ ue the locilidci to which thoe
alleged onndli uid bishops bdong. And the
cororuiion of Briliih kiagi and coitteaatioa of
British bUhopt fonii tha business of the coundli.
A lin alia of British sainQ has been carutiuctcd
by Mt. Ren (£Mavtm K'sbik Sainta, Lond. 1 836),
by combining (he (fairiy cenaui) evidence of the
dedicilioDi of WcUh cbareha lo Ihe real exiic-
ence of those Bints, and the (very uiicenaiu) eiri.
dence of the Wcbh geneilogiei lo their appnjn-
niite datet The period of nitiTc Wekh h«gi-
olc^ thiK obtained is limited to A. D, 400-^00;
and Ihe laree majority of the lilt of name) to
A.D. 450-600. Some of them, belonging to the
limhcennuy. e.g. Pauhnia, Cad&n,Sadwni,A&n,
ing ; Ibc irtiicli Me bekm in Append. F. Othetl,
of a similar dale, e. g. Dy^g, Darid, Padani, were
fooDden of bislu^ci. No biography of any of
them eiiits of certainly eiiliei date than ibe
derenth century (see below in Append. E).
And nothing reliable letpecring them rvnmnt,
•are the documcnli la the text and the scanty
nolicei gJTcn in Ihe annallsti, beyortd the ge-
neral Inicrence of the gradual eslaUishnienl of
churche* by their meam throughout the whole of
Walea, mainly in the sixth centiity.
Notices of British Christians also, ai dwelling
in Ireland, Annorka, or Coniwall. and of IriiJi
Chrisliam a dwelling in Wales, during the pe-
riod A.D. 450-550, may be Ibund in 1, Irish,
I. Welsh, .S.Breton, atKl 4. Coinish hafpology.
E. g, I. the father, mother, brother, and listen
of S. Patrick iSdtol. in Ifymn. S. Fite. ap. Cd-
gaa, TViot ISisui*., and see Colgan') Apf/end. V.
c. 4, ib. p. 114). connected likewise with Christian
Britoni bath of Straihdwyd and of " Lelha on the
in of Ichl," i. e. Brittany {id. ib.), — S. Lomman
of Trim, S. Patridc'i nephew, with his brnlhen,
Manis and others (" Lummanui Britto," Bk. of
Mrmoffh. fbl. i6.a,b. and teer«riran.'l<(1.5£. id
Feb.6).— S.Doocut("Quies Docd EpJHXfN sancd.
abbalii BritoDum," ^nn. Mian. A.D. 471). — S.
Mochla of Louth (AAamnan., V.^Xi^'ah, ?nd.
II. p
19. "D
6J4, -1nn.CUim.el
(£e fint monk iriio died ■
Briio," Adannan^ ib. III. 6. p. 101),— S. Md.
S. Patridc't negihcw, died A.D.487 (ins. (.Tloa.).
and S. Meldiu, " duo sancti E^nscopi ex Brilaniiia
teoientet" (S. VHani F. 8. BHgid. ap. Colgam,
Trial Thaum., p. 5 17 ; and see Id. AdI. SS. ad
Feb.6), — RIoch ud others, brothen of S. Md
{('olgan. AM. .S.S. ad Feb. 6.), — and Q>lgan
{AM. SS.) will iqiply other inctancet.— And to
the ratal. SS. Hibim. actributed to Tlrechanut
(ip. ['niber. VI. 478, I':iriugtoD} dacribet the
Bishops who constitute Its nttt orda of Saints,
idl. from S. Patrick to A.D. 544. a "de Ro-
nianii et Pnncu et BribmSmt et Sculii eufti.''
—5. Caranloc or Cemadi (Lift in OnibrihBrU.
SS. 97-99) ; and as Irish Chriidani in Wilea,
S. BiynKh (Cambro-Biil. SS. 5-11. Cagn'Mi
Braelum Sec lb. I71, and see Ufa. WOth SS.
156), S.Talheui (l.tambrshBrtf. AS. 155-164).
Both Brytudi and Tatheiti, bowcfer. rest iqxn
very quBtionable authority. — j. Gildai in Brit-
tany {v. imdn aaet. Monaeho Buj/aui. tp.
Mata.. Am. VFKAitt. ac I. p. 13S) before
A.D. 560 (see Grrg. Tvr. IV. 10). S. Samnn
and S. Teihi (U6. ZaruJar. 11, 107), and eariier
Hill, S. Btioc {AcU. SS. Mai 1 ), S. Winwak>c(.Jell.
SS. Mart. 3).— 4- S. PetfDc (■■ nationc Cumber,"
V. S. Fdroe., Capgr. A'otf. I*g. Aanl. ij6). Sec
Sec Coraticus also, to whom S. Patikk addrcBed
hit Epinle, nipposed to be Ceredig of Caidigai), ton
of Contdda Wledig, was nominally a Chiutiao.
i" This work has been diridcd dnce die time
of Gale into two, the Hiiloria and the EpIiMa :
the former occurring aloiic in one of tbe two still
existing MSS. (Ft. I. 37. PubL Libt. Camb.).
They form boweier only one worit in Ihe odtet
of thcte two MSS.. mntilated however at Ihe be-
ginning (Dd. 1. 17. lb.); norwai Ihe cue othet-
wise, apparently, in the (lost) Cottonian MS.
whkJi Polydore Vergil, Jooetin, and Gale tned.
And internal evidence shews them to have been
paiti of the same work ; although It it Hue, that
in what it oiled the Hitioria, Gildai speaks of
himself as writing il fbrty-fbnr yean after tbe
Brittih victory at the Mont Badonkns, and there-
fore A.D. 560 (564. Guest), while in that which
it oiled the EpiiMa, he inveight agalial Mad-
gwn, king of GwyrKdd, who died, according to
tbe .-Inn. Camb., A.D. 547, aanrding'lo tbe
Ann. Tigtm., A.D. 550. But then dalet.
D.gitizect>yG00glc
450-681.] PERIOD OF SAXON CONGEST. 45
[GiLi..Emr.,.A.n.s<7.]
mm dispendtum malorumque cumulum lachrymosis quxreUs defleam,
sed condolentis patrix incommoditatibus miseriisquc ejiis,'ac rcmediis
coodelectantis, edicturum putet: quia 'non tarn fbrtissimomm mili-
tum enunciare tnicis belli pericula * mihi statutum est, quam dcsidio-
sonim: silul, feteor, cum inunenso 'cordis dolore [*et animi com-
puDctione cordisque contritione, et attonito sensu sapius hxc omnia
in animo revolvere, ef ,3 ut mihi' *renum scrutator testis est Dominus,
spatio bilustri [temporis] vcl eo amplius prxtercuntis, impcritia, sicut
et nunc, 'una cum vilibus me mentis inhibcntibus, ne qualemcunque
admonitiunculam scriberem. Legebam nihllominusbj admirandum
I^islatorem ob uoius verbi dubitationem tetram desiderabilem non
introiisse : filios'^ sacerdotis alienum admovendo altar! ignem cito
ezitu periisse : populum vcrborum Dei pKcvaricatorem 'sexcento-
nim'l milium', duobus' exceptis veracibus, et quidem Deo charissi-
mum, quippe *cui iter' levissime' stratum profimdi glarea Maris
Rubri, cibus s ccelestis panis, potus i* novus ex rupe " viator,
acics> invicta manuum sola tntensa "erectio flierit, bestiis^, ferro',
ignii", per Arablx deserta sparsim" cecidisse: post ingressum ignotse
"acsi Jordanis" "portac, "urbisqueP adversa' maenia solisq tubarum
clangoribus jussu Dei subruta, pallidum' aurique parum de anathemate
animiVkc to ictglrcre et
urbii advemquc I'.
o of lh« then
Bntiih Clmrdi. and opcdiU^ of ia pcculiu vci-
yoo of Holr Scripture.
The cdhkuof Jciae)iD(l568) ha been ttken
M the taa, colbtcd bowera thm^bout, and oca-
rioDiBj eotmaed. by flwl of Oale, aod tometiiiie*
b]P that of Poljire Vogil, u the only anilable
wijcfufpaaanutiDg to the text of (he Cottcmiin
M&, wbkh all thice profeii to Uknr. P. VergU
hoareret take* b> peat libenio with hii text u
to mtke bk ie>diii|;> worth ootice onlj hae tad
tfacte. The rariom readiiip ve taken from Ff,
1. 1J. (A) B iD^tecti the piologat, iKta Dd. 1,
■7' (B. I^di centoiy), and from the fra^mt in
tbe Life of OildM in tbe BOUolluea IJorUamit
(Ben.), ■ r^ardl die f^iutala, omitliag boweret
-v _.. ---iiin Dd, 1. 17, whithaie
mod (7 Oildai, kc the iiatei lo the text, anil
beknn in Appendix O. to lliii period.
HW. Gild. xj>.i. {M.H.B. 15.}— Ad aaaum
□bKMionit Badonid niontii...,qui jam et mez
nativilatii at. — i.e. A.D. 51G (£10, Guett).
^n, t'om*.{M.H.B.83i.) cni, annul.— Na-
Tigatio Oilde in Hybemia. — i.e. A.D. £6j.
lb. cmi. annul.— Oildai [Britomim lapientit-
limnt, add. MS. B. apud JH.H.B.J obiit— i. e,
A.D. 5JO. So alio Am. Tigemadi. CO'Conor.
ii. 151); butA.D. 569, according to Arm. UUm,
'i. 64,6s-
« Lev. I,
' Eiod. J
( Exod. ni. 14. '' Exod. xrii. 1
" Enod. irii. li-13. ' Num. >
ay. 41-45. ™ lb. li.
■ 64- - j«i" 'f
Foribe pecnliai
softhevenian of Sciipiiite
■ Panaga marked [ ] :
p joTi^. I.
' J«. vii. 11.
e omitted by Pol.
■2^.
D.gitizect>yG00glc
46 BRITISH CHURCH DURING THE [a. d.
{Ooji. EntT. 1. A.D. 547.]
prxsumptum, multos stravisse: G^xioDiUnim* Irritum foedus, calli-
ditate licet extortum, dodouIUs " intulisse exitium : ob peccata homi-
niim querulas sanctorum Prophetanim voces, et mazime Jeremix,
ruinam civitatis sax quadniplici' plaogeotis alphabeto. '*Videbain-
que etiam nostro tempore, ut Ule defleverat, * Solamo scdissc urbem
viduam,' antca * populis plenam, gentium dominam, principcm pro-
vinciarum, sub tributo tiiisse lactam,' id est, Ecclesiam : ' obscuratum^
aiuiim, coloremque optimum mutatum,' quod est, Verbi Dei splendcK
rem : ' filiosy Sion," id est, sanctie matris Ecclesise, * inclytos, et
amictos auro primo,' *amplexatos' fuisse stercora.' Et quod illi
intollerabibtcr utpote prxcipuo, mihi quoque licet abjecto, utcunque
ad cumulum doloris crescebat, dum ita eosdem stotu prospero viventes
egr^ios luxerat, ut diceret : * Candidiores' Nazarsci ejus nive,' ' nibi-
cundiores ebore antiquo, sapphiro pulchriores.' Ista **ego et multa alia
velut speculum quoddam vitfe nostra in Scripturis Veteribus intuens,
convertebar etiam ad Novas, et ibi l^ebam clarius, qux mibi forsitan
antea obscura fiierant, cessante umbra, ac veritate firmius iUuccscente.
Lcgebam, inquam, Dominum dixisse : • Non* veni nisi ad oves pcr-
ditas domus Israel.' Et e contrario: 'Filii* autem r^ni' hujus
* ejicientur in tenebras exteriores j ibi erit Actus et stridor dcntium/
Et iterum : * Non'' est bonum toliere panem filiomm, et mittere cani-
bus.' "Itemque : ' Vsee vobis scribse et Pharisasi, hypocritse.' Audie-
bam : ' Multi' ab oriente et occidente venient, et recumbent cum
Abraham, Isaac, et Jacob, in regno ccelorum.' Et e diverso: *Et8
tunc dicam eis, Discedite a Me operarii iniquitatis.' L^ebam :
' Beatach sterilcs,' * et ubera qux non lactavenint.' Et e contrario :
' Qi^' paratx erant, intraverunt cum Eo ad nuptias ;' postea ' vene-
runt et reljquse virgines, diccntes, Domine, Domine, aperi nobis.'
Quibus responsum (uerat; 'Non^ novi vos.' Audiebam sane: *Quil
crediderit et baptizatus ftierit, salvus erit; qui autem non crediderit,
condemnabitur.' L^ebam Apostoli voce, ' Oleastri" ramum* bonz
olive * inscrtum fuisse ;' sed a < societate radicis pinguedinis' ejusdem,
si non 'timuisset, "sed alta saperet, excidendum.' Sciebam miseri-
" innlioct r. " videbam V. \" enim V. " Item F. " « F.
• Jm. ii. ; 1 Sim. ni. i. Dp., ib. VI. i8» c.
« »ea.Jer.Thren.i-iv. " Tbren. L l.Vulgite. • Mm. xxiii. 13, &c l.V.
■ Thieii.iv.1. V. ilb.j.V. ' MutTiii. II. I.V. « lb. Tii. JJ.
• Thien.iv. j. V. • lb. 7. V. * Luc ixiii. 39. V. ' MatLxzv. lo.ti. V.
■■ Matt. X.6, XT. 14. l. = Vtn. ADliq. Lil. ' MitL m. ii. O. (peculiar to OiUn.)
" MMLriii. I). V. 1 Mare. mi. 16. V. ■■ qui wro ooo.-
' MatLi[T.l6;Marcni.37.I.— S.An>.Q!]. n Rom. xi. 17, 10, it. I. on. ndkii:
37. in Jud., Opp. III. i. 606 c, and De Ful. et V. ■■ rnJicU « pinpitdini*."
D.gitize<)t>yG00glc
450-68I.] PERIOD OF S^XON CON^JJEST. 47
{OOB. ECKT. I. A. v. $47.]
ojrdiani Domini, sed et judicium timebam. Laudabam gratiam, sed
^redditionetn" imicuique secundum opera sua' verebar. Oves unius
oritis dissimiles cemens, merito beatissimum dicebam Petnim" ob
Christi int^ram confessionem, at JudamP infcelicissimum propter
cupiditatis amorcm : Stcphanum<i gloriosum ob martyrii palmam, sed
Nicolaum' miserum propter Immundx "hxresios notam. Lcgebam
certe : ' Eiant* illis omnia commuiiia :' sed et quod dictum est :
tQuare' convenit vobis tentare Spiritiun Dei?* Videbam e regione
quantum securitatis hominibus nostri temporis, acsi non esset quod
ttmeretur, increverat Haec igitur et multo plura, qax brevitatis
causa omittenda decrevimus^ cum qualicunqiie cordis compunctione,
attonita mente sa^ius vplvens : si, inquam, ' peculiari" ex omnibus
naticmibus populo, semlni r^ali, geatique sanctae,' ad quam dixerat :
* Primogenitus* Meus Israel,' ejusque sacerdotibus, prophetis, r^ibus,
per tot secula, Apostoloy ministro, "membrisque* illius primitivje
Ecclesiae, Dominus non "pepercit cum a recto tramite deviarinti
quid tali hujus atramento setatis factunis est P cui pneter ilia " nefanda
inunaniaque peccata, qu£ commuaiter cum omnibus mundi sceleratis
agit, accidit etiam iUud veluti ingenitum quid et indelebile insipien-
tia pondus et levitatis ineluctabile. Quid? mihimet " aione miser,
tibi veluti' conspicuo' ac summo doctori talis cura committitur ut
obstes ictibus tam violenti torrentis, et contra hunc "inolidorum sce-
lerum fiincm, per tot annorum spatia interrupte lateque protractum,
serves 'dcpositum*' tibi creditum? Et: Taceas, alioquin hoc est
dixisse pcdi, Speculare ^ et *• manui, Fatere. Habet Britannia recto-
res, habet speculatores. Qiud tu nugando mutire disponis ? Habet,
inquam, habet, si non ultra, non citra oumenim. Sed quia inclinati
tanto pondere sunt pressi, idcirco spatium respirandi non habent.
Pneoccupabant igitur sc mutuo talibus objectionibus, vel multo his
mordatiOTibus, veluti condebjtores, sensus mel. HI non parvo, ut dixi,
tempore, ami legerim * tempusi*' esse ' loquendi et tacendi,* * et in
quadam acsi angusta timoris porticu luctabantur. Obtinult, vicitque
tandem aliquando Creditor: Si non es, inquiens, talis audaclae, ut
o V.O. pqwrbt /om^ onil neptumda V. Jou,
■iotibincmiMrTdiRj V.
" ioBiXtanm 0.
=»f:o..
lanu JoM. " «.
■ MittlTi. J7; Roin.ii.6.
' MitLiri. 16-19.
■ Matt jocTi. 14. IS. Ac-
1 Aa. Tii. sJ-60.
Aari-s; Apoc.ii.G.
An. iv. 31. V.
I.V. t.
' Act. T. 9.
"Erod-xix.
"■?Wzx^
■ Act y. i-l
» E<d. iii. ;.
I.V."Qsidiitiq«
5.6; Dent TO. 6.)
■ Eiod. iv.
i. e; AcLi. iS.
0. • I Tim.
I.V.
D.oiliz.oB,GoOglc
48 BRITISH CHURCH DURING THE [a.D.
[Giu. Entr. a. a. c. 547.]
[inter veridicas rationalis secundx a nuntiis dcrivationis creaturas]
non pertimescas libertatis aurcx deceati nota inuri, aflcctum saltern
intelligibilis asin%c eatenus elinguis non refiigito Spiritu Dei afflatae,
nolentis se vehiculum fore tiarati magi devoturi populum Dei, quae in
angusto macerix vineanun resolutum ejus attrivit pedem, ob id licet
verbera hostiliter senserit, cuique Angelum codestem ensetn vacuum
vagina habentem, atque contrarium, quern ille cnida stoliditate coeca-
tus QOQ viderat, digito quodammodo, quanquam ingrato ac fiuibundo,
et innoxia ejus latera contra jus fasque ** csedenti demonstravit. " In
zelod igitur domus Domini, sacrx legis, seu cogitatuum rationibus, vel
fratnim religiosis precibus "coactus, nunc persolvo debitum, multo
tempore antea exactum, vile quidem, "sed fidele, ut puto, et "ami-
cale quibusque ^cgiis Christi tyronibus ; grave vero et importabile
apostatis insipientibus : quonun priores, ni ^lor, cum lachrymis forte
quae ex Dei cbaritate profluunt, alii " cum tristitia, sed quae de indig-
natione et pusillanimitate dcprchensx conscientix cxtorquetur, illud
■ excipient*.
incrcpatio in ** ^^^ hiJjet Britannia', sed tyrannos ; judices habet,
R^ BriuD- sed impios : siepe prxduites et concutientcs, sed inno-
"""■ ccntes; vindicantes et patrocinantes, sed reos et latro-
nes^ quam plurimas conjuges babentes, sed "scortas et adulierantes ^
crebro jurances, "sed peijurantcs j voventes, et "continue propemodum
mentientes ^ belligcrantes, sed civilia et injusta bclla agentes j per
"patriam quidem fiires*magnopere insenantes, "et eos qui secum' ad
mensam sedent "latrones, non solum amantes, sed *et munerantes'i
eleemosynas largiter dantes, " sed e regione immensum montem
scelenmi exaggerantes : in sede *• arbitraturi scdentes, sed raro recti
judicii regulam quaerentes ^ innoxios humilesque dcspicientes ; san-
guinarios, superbos, parricidas, *• commanipularcs et' adulteros Dei
inimicos, si sors, ut didcur, tulerit, ""qui cum ipso nomine " ceitatim
1. "to V.a. comUiK Jen. " ttylo oiU. O.
oum add. V. "* Habet eteoim Britmnia nga Bote.
F. (hit om. et adult.) O. iCDfta £., M Hia afttal Utr
tt Bow. V. " OMKiniie B. " Kgiooem Bom.
Bote. » AM. 0. BoK. d«d B. Jom. V. * edun
irbitri r. ubMriUn Bom. *' danml Boic ** hot
■* Pnbn. box. g Qicriii. 10); John it 17.
1 ire in MS. A., the ulc authoritiu now cdi
Uflin, and 0>tt x the latt placing it, txixpl 6
at the foot of the page u qiurious, Wc have bete (Knitted the (to aUed) niilona.
' Enept the fint and Im Tew line*, which ire ia MS. A., theule aulhoritiei now exiftiiu fcslliii
piDlOFue are the printed editiocD of Ve^l, Jouelin, and Gate ; the latt placing it, except the few linei
ill MS. A,, at the foot o( the pave as niurious, Wc have bete (Knitted the (to ailed) Jliilona.
D.gitizecbyGoOt^lc
450-68I.] PERIOD OF SAXON CON^JJBST. 49
[OiLD. EntT. a. A. a. ^J.]
delendi cntnt, ad sydera prouc possunt efferentes; vinctos plures in
carceribus habeotes, quos *dolo sui' potius quam merito proterunt,
catenis onerantes; inter *'altaria *jurando demorantes, et haec eadem p/j^i. ^2.
*acsi lutulenta pauIo post' saxa despidentes.
iDCRpniDm Cujus tarn nc&ndi piaculi non ignanis est immundx
*^°°'°°'*™°- lexna: " Dannoniic tyrannicus catulus Constantinus. Hoc
anno, post honibile "juramemi sacramcntum', quo se devinxit ne-
quaquam doles civibus, Deo primum jureque jurando, sanaonun
dcmum cboris et genitrice comitantibus ^etis, facturum, in duanim
Tcnerandis matrum " sinibus, Ecclesix " carnalisque, sub ** sancti ab-
batis arophibalo', latera regiorum teneninia pueronim vel pnecordia
crodelitcr "duum, totidemque nutritonun, quorum brachia nequa-
quam armis, qvx nullus pcnc bominum foitius hoc eis tempore
tractabat, eed Deo altarique protenta, in die judicii, ad Tuse civi-
tatis poitas, Christe, veneranda patientix ac fidei suae vexilla suspen-
dentj inter ipsa, ut dixi, sacrosancta altaria ncfando ense hastaque,
**pro dentibus', iaceravit, ita ut sacrifidi ccelestis sedem purpurea
acsi oMgulati craoris pallia " attingerent. Et hoc ne post lau-
danda quidem merita ^it. Nam mullis ante annis, crcbris altem^
tisque fbetoribus adulterionun victus, legitima uxore, contra Christi
Magiscrique gentium interdictum, '"dq)ulsa, dicentium : • »Quod Deus
coDJutixit, bomo non separet :' et, <>>Vin, diligite uxores vestras,'
"Amarissimum enim quoddam de *°vite Sodomonun in cordis sui
infructuosa bono semini gleba, surculamen incredulitatis et insi-
pientiae plantavcrat, ** quod vulgaris domesticisque impietatibus velut
quibusdam venenatis imbribus irrigatum, et ad Dei c^ensam avidius
sc erigens, parriddii sacrilegiique crimen produxit in medium. Sed
nee adhuc "priorum retibus malorum expeditus, priscis recentia
auget maliE. Age jam, quasi prxsentem aipio, quern adhuc supercsse
non oescio. Qwd stupes animse camifez proprisc? Quid tibi flam-
mas infemi voluntarie "accendis nequaquam defccturas ? Quid,
inimicorum vice, propriis te conibdis sponte ensibus, bastis? Anne
*'ipsa quidem virulenta scelcrum acsi pocula pectus tuum "satiare
quiverunt? Respice, quxso, et <:veDi ad Christum, siquidem laboras,
rt immenso pondere curvaris: et Ipse te, ut dixit, 'requiescere fedet.*
* Dramooe fl. DimnociB F.G. •■' wi. jur. B. -MbmB. " ramalli H.
wanolkF. H* nncto abbatc AmpbibalD F. "AanB. x" pfudmtn»i A.
"tpaB. "priotB. "icctDdaiiS. " ipmn S. "MlUirtJB.
>^>lM>.*.>5; OLiilig. I.V.
• Mut xu aS. 0.-S. C}iir, TtMim. 1. 13,
ni. 119; a4,9i. FdU
VOL. I.
£
D.oiliz.oB,GoOglc
50 BRITISH CHURCH DURING THE [a. d.
[Oils. Erm. *. &.D. 547.]
Veni ad Eum Q^ * ^ noa vult ** peccatorU moncni, sed ut cod-
vertacur et vivit.* ' "Diisolve," secundum Profrfieum, ' vincuU colli
tui fili Syon.' f Redi, rc^, e looginquis licet pcccatonim reccssibus
ad piiesimum Patrem, Qui *dcspicienti porcorum "(ordidos dbos'
ac pertimescenti dirae funis mortem, et revcrtenti Sibi laetus ocd-
dere consuevit "vitulum filio saginatum, ct profcrre primam erranti
uolam et regium aonulum : '* et turn' spei ccelestis acsi saporem pnc-
gustans, " senties quam * 'suavis est EXmiinus.' Nam si bxc coa-
tempserls, scias te inextricabilibus ceaebrosisquc ignium torrentibus
jamjamque " rotandum urendumque.
iDcnpuia in C^d m quoque, ut Pro[^eta &it, t> catule '* leonine
AnretiuiD. AureU "Canine agis? Noime eodem quo supradictus,
si non exiciabiliore, parriddionun, ibrnicationum, adulteriorumquc
occao, velut quibusdam marinis imicntibus tibi '*voraris feraJiter
undisp Nonne pacem patriz, mortifenim '*ceu serpentem odiens,
civiliaque bella et crebrat iojuste prxdas sitiens, aninut tuz
oodestis poitas pads ac refrigerii pnedudis? Relictus, quseso, jam
solus, acsi arbor in medio campo arescens, recordare patnim frar
tnunque nionim supervacuam " phantasiam, juvenilem immaturam-
que mortem. " Num " ccntenis tu ob religiosa merita, vel cocvus
Mathusale exceptus "pene omni prole servaberis? Ncquaquam.
Sed, nisi dtius, uc Fsalmieta ait, iconversus ftieris ad Dominum,
ensem " in te vibrabit in brcvi Suum Rex ille, "Qui per Pro[4)etaiii,
' ''Ego,' inquit, 'occidam, et "Ego vivcre fidam: percutiam, et Ego
sanabo, et non est qui de manu * Mea possit eruere.' Quamobrem
* 1 excutere de' fixtido ' pulvere' tuo, et convcrtere ad Eum toto corde.
Qui creavit te, "ut '""cum exarserit in brevi ira Ejus, beatus" sis
' sperans in Eum :' sin alias, aetcmz te manebunt pcenc conterendum
sxva continue et nequaquam absumendum Tartari " fiiuce.
innpitio ia Qutd tu quoque, pardo similis moribus, et nequitiii
VoropOTiiun. discolor, cancscente jam capite, in throno dolis pleno,
et ab imis vertice tenus diversis parricidiis et adulteriis constu-
prato, boni regis nequam fili, ut Ezechlas Manasses, Demetftnim
■ mattem pacratoiuin B. " dupidcnti B. "* db. iMd. B. " ntnlo B,
"Coiuner.G. "vonriitB. "kq B. " intajum 7 J. And i
^ Uode fl. " ccntomii OJi. " tx V. ■ rite B. " ihM B. *> dKit B.
-etB. " &lce r.
' Eidc. xmii. II. V, •'iaifS ..impiia a ra '' Geo. xIlx. 9.
m M." > Pnlm. rii. 1 1, 13. I. V.
• EmL Hi. I. V. " Sdn . . cftira Gin.' ^ Dent xxxii. 39. V. ■ Eni. liL 1. V.
I Luc n. 11, 13.1. V. ■" PnliD.jL 11.(13.} I. -V. Bnl *< ^eniit id
■ Fialm. xxxir. 8. (nxiii. 9.) I, V. Eom," G.
D.gitizect>yG00glc
450-68i.J PERIOD OF S^XON CON§iJJEST. 51
[GnB. Iwii. a. A, D. S47,]
tyrtnne "Vortipori scupidc "riges? Quid te "tun violenti peccatoruin
gurgites, quoG ut vinum optimum sorbes, imo tu ab eis voiuris,
** appropinquance seosim vitie limite, non satiani? Quid quasi cul-
minis malonun omnium stupro, propria ma amota conjuge, ejus-
demque bonesta morte "impudentis filise, "quodam Ineluctabili "pon-
dere miseram animam "oneras? **Ne consumas, quaeso, dienim quod
reliqumn e« in Dei ofitensam : quia * " nunc tempus accq>tabile et
dies salutis* vultibus pOEnitcndum " lucet, in quo bene operari potes,
* "ne Gat ftiga tua hycmc vel sabbato:' <Pdiverte/ secundum Psal-
misoun, * a malo, et luc bonum : inquire pacem " bonam ct scquere
cam, quia oculi Domini Guper* te bona agentem, ' et aurcs Ejus enint
in preoes" mas, et non * perdet de terra viventium memoriam* mam.
* 4 Clamabis et exaudiet te, et ex omnibus tribulationibus mis eruet
te.' ''Ok' siquidcm 'contritum et humiliatum' tlmore Ejus nusquam
Qiristus 'spemit.' Alioquin ■vermis tortionis tux 'non moriemr,' et
ignis uitionis mie ' non cztinguemr.'
Ut quid in nequitiae tu^e volveris vetusta f«ce, et tu,
ab adolescentise annis, urse mulnwum sessor, aurigaquc
cunus receptaculi ursi, Dei contempior, "sortisque Ejus depressor,
Cuo^ase, Romana lingua Lanio-fitlve? Quare tantum certamen
tam "bominibus quam Deo' prxstas ^ bominibus, civibus sdlicet, armis
"specialibus; Deo infinttis sceleribus? Quid pneter innumerabiles
casus, [HY^ia uxore pulsa, fUrciferam germanam ejus, perpemam
Deo viduitatis castimoniam promittentem, ut poeta ait, summam
'seu tenerimdinem ccelicolanun, tota animi vcncratione vel potius
bdietudine, nympbatum, contra interdicmm Apostoli, "denegantis
posse 'achilteros regni cnclestis esse municipes, suspicis ? Quid
gemitus atque suspiria sanctorum, propter le corporaliter 'versan-
rium, vice immanis 'lexnsc dentium ossa ma quandoque 'fracturscj
crebris instigas injuriis? **Defiine,' quaeso, ut Propheta ait, *ab
ira, ct derelinque' *cxitialcm, ac temetipsum maceramrum, quern
coelo ac terrse, hoc est, Deo grcgique Ejus spiras, ' fiirorem :* fac eos
'Vcctepori, MiaonaraMdj&ulIctKr, fi. " rega B. " anm B. » ^jpropuiTitt B.
■ - ■ - I fl. ■ qnedim B. " pondai B. " poodmt B. " Non B. " licet B.
" fotiape B. " Deo q, hom. B. " «o B. Jmt. V. exitiilibui 0. ' era F.
■ " ■ '• ' - y jf^_ g_ • exllUbaem T.
Cor.*i.a. V. ' P««Jni. H, 17.(1. 19.) V. but "ipemit,"fioin
'-" — ^ K.I. and V. Cod. Amiil. l.-S.Aiu. Id Pidm. 1. 19. Opp.IV.473f.
it. 14-16. (miu. 15-17.) I- ■ EDi.liri. 141 V. oni."toiiioo>i tiiz,"aDd
bM cmittiDg " bomm," and " TiTcniiiim." And "uKkmuliue.'' — Mirc ix. 44 (4 j), 46 (45). I.
- lapenr H fiom I. = /5.1 - ~.
* Pnbi. BtxiT. 17. (aam. 18.) I. V. " Ube-
D.gitizect>yG00glc
5a BRITISH CHURCH OVRING THE [a.d.
[Ons. Epiit. 4. A-D. S47.J
'pocius mutatis pro te orare moribus', quibus suppetit 'supnt nuindum
alligandi cum in mun^o reos alligaveriot, et solvendi cum poenitentes
'potestas solverinf. Noli, ut ait Apostolus, '^superbe saperc, vel
aperarc in incerto divitiamm, sed in Deo Qui pnestat tibi muln
abundc,' ut per emendationem morum * *the»auriies tibi fimdamentum
bonum in fiituium,' et ** habeas * " veram vitam',' " pereanem piofecto,
non dcdduam. ' Alioquin ' scies, et vidcbis* etiam in hoc sseculo,
quam * malum et amanun est reliquisse le Domtnum "Deum tuum,
et non esse timorcm Ejus apud tej* et in fiituro, tetro igmtmi globo
setemorum te exuri, nee tamen ullo modo mori. Siquidem tam scele-
ratomm sint "perpetim immortales igni animsc, quam sanaorum
Ixiitiie.
laaqntio in Q^d tu edam, " iMularis draco, multonun tyrannorum
Migiocnnqin. jepulsor tam regno quam eciam vita j supradicionun
noviflsime '* stylo, prime in malo, major multis potentia simulque
malitia, largior in dando, profusior in peccato, robuste armis, scd
aninue fbrtior excidiis, Maglocune, in tam vetusto scelerum atra-
mento, veluti * > madidus vino' de Sodomitana " vite expresso stolide
volutaris? Quare tantas peccaminum regiae ccrvici spoote, uc
ita dicam, ineluctabiles, celsorum "seu montium, inneais moles?
Qtyd te non £i regum omnium Regi, quern cunctis pene Bri-
tannix ducibus tam regno fecit quam status Itneamento edidorem,
exhibes ceteris monbus meliorem, sed versa vice dcteriorem ?
quorum indubitatam sequanimiter omvitiorum auscultato parumper
adstipulationem, omissis domesdcis levimibusque, si tamen aliqua
sunt levia, "palata solum' looge lateque per auras admissa "testa-
turam. Nonne in jHimis adolescentix tua annis avunculum regem
cum fbrtissimis propemodum militibus, quorum vulcus non catulonun
leonis in acie magnopere dispares ** visebantur, acerrime ense, faasta,
igni oppressisti ? parum cogitans propheticum dictum: '^Viri,*
inquiens, * sanguinum et "doli non dimidiabunt dies suos.* Quid pro
hoc solo retributionis a justo Judice sperares, ctsi non talia seque-
rentur quae secuta sunt, itidem dicente per Prophetam: *dVx tibi
* mntitii potim ntofiba B. ' ulM B. *" ulnriui potcttu Q. * dienDri tn et B.
"tmrantnmtn.bi/umevrylaithaKd.mB. "' vitam Ttram Teram B, " id 7.0. peimj-
oem Jem. " dial B. " ao O. i>eq)eti F. Jam. B. In V. alio mat. " intolm B.
« in odd O. in 00*0 oili 7. "mV.6. ritRjom. diatB. "ceoF. "'pwpdMsF.
Tiiii.ri.ir. V. "SiWmieMpere:" I. hat • Pnlm. h. jg. (Ut. 14.) V."doW."
-jdante," i EnLnaiii.i."Vff — i-K-i-u
Jo. ii.19. V. • K xxiii.9. V. qd ....aitt,"a.
D.gitizect>yG00glc
450-68I.] PERIOD OP SAXON C0NSIVE5T. 53
[Oiui. Efht. a. ^d. 547.]
qui prxdaris, " noane et ipse prscdaberis ? ei qui ocddis', no&ne et ipse
ocdderis? et cum desiveris pnedari, tunc cades.' Nonne postquam
tibi ez voto violenti r^ni phantasiaccssit,cupidicatc"iQJectus ad viom
revertendi rectam, diebusque ac aoctibus, id temports, ** conscientia
forte peccaminum remordente^ de deiiico tcnore monacbominque
decretis, sub dente primum multa ruminans, deinde popularis aurx
' cognitioni " proferens, monachum sine ullo ' infidelitatis, uc aiebas',
rcspectu, coram "omnipotente Deo, sngclicis vultibus humanisque^
ruptis, ut putabatur, capacissimis illis, quibus prxdpitanter involvi
soleot pingues tauri *' moduli tui retibus; omnis regni, auri'^ ' aigenti-
que, et quod ** majus est, propria voluntatis'distentionibus niptis, per-
pctuo vovisti, et tete, acsi stridulo ** cavum Ispsu aerem valide secan-
tem, saevosque rapidi harpagones " acdpitris sinuosis flcxibus vitantem,
ad sanctorum tibi magoopere fidas speluncas refrigeriaque " salubriter
rapuisti ex corvo coEumbam ? O quanta Ecclesix matri IseCitia, si non
te cunctorum mortalium faostis de sinu quodammodo ejus lugubriter
abstiaxisset, foret ? O quam protiisus spei oxlestis fomcs desperatorum
cordibus, te in bonis permanente, inardesceret i O qualia quantaque
animam tuam regni Cbristi praemia in die judidi manerent, si non
lupus callidus ille agnum ex lupo factum te "* ab ovili Dominico, non
vehementer invitum, iacturus lupum ex ^no, sibi stmilem rapuisset }
O quantam exultationem pio omnium Patri Deo sanctorum tua salus
servanda pnestaret, si non te cunctorum pcrditonim iniaustus pater^
*'veluti magnarum aquila alarum unguiumque dxmon, infoelici filiorum
suorum agmioi contra jus fasque rapuisset ? Ne multa, tantum gaudii
ac suavitatis tum cccio terncquc tua ad bonam fhigem conversioi,
quantum nunc mceroris ac luctus ministravit ad honibilem, more
"molcesi segn^ ^vomitum nefanda reversio. Qua peracta, ' ^ exhibentur
**men)bra arma' iniquitatis peccato* ac diabolo, qux oportucrat salvo
sensu avide *exhU>eri arma justitiae Deo.' Arrecto aurium auscultantur
capcu, non Dei taudes, canora Christi tyronum voce suaviter modu-
lante, pneumaque ecclesiasticx melodise, sed proprise, quae nihil sunt,
.^ furdferotum referto meadaciis simulque spumanti " flcgmate, proxi-
mos quosque "tniddaturc^ **praeconum ore, ritu "bachandum, "con-
crepate ; ita ut vas, Dei quondam * in ministerio prxparatum, vertatur
*" iamt B. " iakam G. invccb V.
* hia KB. add. " ouunn O. '^ acdpitridt £
' molon B, "' anna meiDtn B. " M V.O.B. tbcjfetotma Jim.
mJem. itmaiiitnnBaB. GBdatoioF. "pncooiB.
ixCaoJem
D.oiliz.oB,GoOglc
54 BRITISH CHVRCH DURING THE [a.d.
(OiLD-Ennr. a. A.i>. 5470
in zabuli orgaiiuni,"quodque hooorc coelesti putabatur dignum, merito
projiciatur in Tartan baratrum. Nee tamen tantis maloruin offeo-
diculis tuus hebetatus insiptentix cumulo sentus, vehit quodam obice
tardatur, sed fervidus, acsi pullus, amcena "qiurqux impcragrata puians,
per extensos scelerum campos " irrevocabili farorc raptatur, augendo
priscis nova piaculis. Sperauntur namque jHimx, post moaachi votum
irritum, illicitx licet, tamen propriz conjugis [nxsumptivx napdx,
alia viri viventis, non extemi, sed fratris filii adamata. Ob quod dura
cervix itla multis jam peccamiaum l^scibus "cmerata, blno pturicidiati
"atisu, occidendo sufvadictum, uxoremque mam, aliquamdiu "a te
habitam, veluc summo sacrilegii rui culmine, de imis ad inferion
curratur. Dehinc illam, cujus dudum coUudio ac su^estione tantx
sunt peccatorum subitsc moles, publico ec, ut fallaces * parasittmun
linguae tuorum conclamant, summis tamen labiis, non ex intimo
cordis, legitime, utpote viduatam, "thoro; nostra veto' sceleratis-
simo adscivisti connubio, Cujus igitur sancti viscera tali stimulatm
historia non statim in fletus singulnisque prorumpant? Quis sacerdos,
cujuG cor rectum Deo patet, non statim hxc audiens magno cum
ululatu illud propheticum dicat: 'fQuis dabit capiti meo aquam, et
oculis meis foncem * lachrymanim, et plorabo in die et nocte ioter^
fectos populi mei?' Hcu! siquidem paium auribus captasti pro-
I^eticam objurgationem ita dicentem : ' 5 V« vobis, viri impii, "qui
dereliquistis legem Dei altissimi. £c si nati Aierids, in **ii)ale-
dictione nascemini, et si mortui fiieritis in' maledictionem erit pars
vestra. Omnia qux de terra sunt, in terram ibunt : sic impii a male-
dictione in perditionem j' subaudiiur, si non revertantur ad " Domt-
num, exaudin saltem tali admonitione, *''Fili, peccasti? ne "adjictas
ultra, sed et de pristinis tuis deprecare :' et iterum : ' ' Non tardes
convert! ad Dominum, neque difieras de die in diem. Subito enim
venit ira Ejus.' Quia, ut Scriptura ait: *iRege audieme veibum
iniquum, omnes qui sub illo sunt, scelesti sunt.' Nimirum '^rex,'
ut Prophen dixit, * Justus suscitat regionem.' Sed monita tibi pro-
fecto non desunt, cum habueris " prseceptorem pene totius Britannix
magistrum elegantem. Caveio igitur ne tibi, quod a Sabmone
** qooqiri B, " qoacque O.B. * inievoc, B. " hononta B. " ain B. " ignd B.
" pujodnom B. " tbon T. tfaom at noMne vero St. noRrB rera B.
"ietttQ. '^' atuMQ.Jim.aM.V3.; but in F, malcdkikMem
" Dcmn B. " kdidn B. idijdn F. ** prBCepumim Q.
* j0.ix.l.V.«FliinbodicK..£tiKpcipuU." <> Ecdu. xd. i. LXX. &n = V
> EcdoLxli. 11-13. v., bat " maledictiDiiaii ' EocIu(.t. 8,g. V., 7. LXX. "
..ibiiitt..a mabdktione," from tbe Greek: J Pmv.ixix.ii. LXX. O.
8-10. LXX. k PiOT. xxix. 4. LXX. G.
D.gitizecbyGoOt^lc
450-*8i.] PERIOD OF SAXON CONgtJJEST. 55
[OOD. Erm. a. a.d. 547.]
notatur, acddzt : * ' Quasi "qui excitat dormientem de gravi somno,*
sic * qui enamt stulto ** sapieniiam ; in fine enim * natrationis dicet :
Quid [ninium dixeras ?' c » Lava a malitia " cor mum,' sicut dictum
etty ' Hieruaalem, ut salvus sis.' Ne contemnas, quaeso, iiieffabilem
miseriowdiam Dei, hoc modo per Prophetam a peccatis impios "pro-
Tocantis: *«>Repente loquar ad gentem et ad regnum, ut evellam, et
"disiipetn, et destruam', et disperdam.' Peccatorem hoc "vehemcntcr
ad poenitentiam' hortatur: £t 'osi pcenitentiam ^erit gens ilia a
peccato suo,' * pcenitentiam et Egp agam super malo quod locutus sum
ut facerem ei,' Et iterum : ' P Quis dabit ** eis tale cor ut audiant Me,
et custodiant pnecepta Mea, et bene sit eis omnibus diebus vice
suxi* "Icemque in cantico Deuteronomii : ^qPopulus,* inquic,
< absque ccmsilio et prudentia, utinam sapercnt et intelligerent, ac
nomsima providerent : quomodo ** persequatur unus mille, et duo"!!!-
gent decon millia.' Et iterum in Evangelio Dominus : <^' Venice ad
Me omnec qui laboratis ec oneraci estis et Egp vos requiescere faciam.
T(dlite jugum Meum super vos, et "discite a Me quia micis sum et
humilis corde, et invenietis requiem animabus vescris.' Nam si hsec
surdis auiibus audias, Propfaetas contemnas, Chriscum despicias, nos-
que, licec vilissimae qualitatis simus, nullius mc»nenti ducas, " pn^e-
ticnin illud sincera animi **piecate servantes, utcunque si non^ego
imfrfevefo^fortitudinem in spiritu ec virtute Domini ut **enunciem
**domui "Jacob peccata eonun, et dcnnui Israel scelera eonun,' ne
•imos '^caoet "muti non valences latrare.' Et iUud Satomonis ita
dicentis : * <■ Qui didt impium juscum esse, malediaus eric populis ec
odibilis gentibus, nam qui aipiunt meliora sperabunt.' £t icenim :
^ > Non reverearis proximum in casum suum : nee retioeas verbum
in tempore sahitis.' Tceoique : * J Enie eos qui " ducuncur ad iDorcem,
mdan O.B. r. " Jaood B. " milU B.
' EcdoLEdL 7,8. LSC, 8,9. V. Bofet ' Matt xi. aS, 19. G. Sec p. 49, note c.
n Co. didt," iDd for "qoid .. ..dimwT' tI • EmI. Inii. i. V. bw, "populo Mk^^.do-
Wi; aDd-Qskathic}'^ mui Jxab." • Eai.lri.io. V.
" Je. ti. 14. V, but, " sJra fix," » Pror. ni». n. a$. fen-LXX. Q.^Linf.
Tii. 7. V. bst, ■adramu, ..tdttmK Ol, PiD S. AOaa. I. ; BiM. PP. IV. 133 Lei.
1618.
■ EcdoL JT. 17, iS. v.; cicqN "ma,'' and
■■ cuDm,' wbicb IK in MSS. Corti. I . a S. OcDO.
15. of I. q). Eibatiei>-*rficnv, LXX.
r ProT. xdT. 11. LXX. Q. = C^uan., CtAat.
11. 13. p. 341 b. cd. Oaz.
D.gitizect>yG00glc
36 BRITISH CHURCH DURING THE [a. &
[Otm. Efht. *. a.d. 547.]
et^redimere eo6 qui iaterficiuntur, ne parcas:' quia*'noa "prode-
nmt,* ut idem Propheta ait, * divitix in die irae, " juscicia a motte
liberat/ *»Si Justus quidem vix salvm eit, impius et peccator ubi
parebitP' Ille profecto te tenebrosus Taitari torrens ferali rotatu
undisque acsi acenimis iovolvet semper cnictaninis et nunquam cod-
Eumpturus, cui tunc "erit sera inutilisque poense oculata cc^nitio ac
mali pceoitudo, a quo, in hoc * ■ tempore accepto et die salutis,* ad
rectum vitx iter difiertur conversla
Hie sane vcl antea condudenda erat, uti ne amplius loqueretur
OS nostrum opera hominum, tam flebilis haec ^* quxrulaque malo-
rum sevi hujui historia. Sed ne formidolosos cos aut lassos puteot,
quwninus illud " Isaianum infatigabUiter caveamus, < ^ Vse,' inquicns,
* qui dicit bonum malum, et malum bonum j ponetites tenebras in
lucem, et lucem in tenebrasj amarum in dulce, et dulce in ama-
rum;' qui 'cjvldentes noa vident, et audientes non audiuntj' quo-
nun cor crassa obtegitur quadam "vitiorum oube', libet quid quan-
tumque jliis supradiccis lascivientlbus insanisque satelUtum Pharaonis,
quibus " ejus peritunis Man provocatur exercitus strenue Rubra, eorum-
que similibus quinque equis,] minanun prophetica inclamJtent strictim
edicere oraculaj quibus veluti pulchro tegmine opusculi nostri "moli-
men, iu ut ne certatim '*imiituTis invidorum' "ymbribus extet pene-
trabile, " fidissime contegatur. Respondeant itaque pro nobis sancti
vates nunc ut ante, qui os quodanunodo Dei oi^anumque Spiritus
Sancti, mortalibus "prohibentcs mala, bonis ^ventes extitere, con-
tumacibus superbisque hujus setatis priiicipibus, ne dicant nos pro-
pria adinventione et loquaci tantum Icmcritate tales minas eis tan-
tosque terrorcs incutere. Nulli namque sapientium "dubtum est',
in quantis graviora sunt peccata hujus temporis "quam primi, AptK
stolo dicente: '<> Legem quis transgrediens duobus medlis vel trlbus
testlbus "morietur; quanto putatis dcteriora mereri supplicia, qui
Filium^Dei " conculcaverit ?* £n primus occunit nobis ^muel jussu
Dei legitimi regnl stabiliror, Deo antequam nasceretur dedicatus, a.
Dan usque "Barsabeae omni populo Israel veridicus propheta signis
" lediroe S, " pcodidaunt S. " jnrtitui 0. V. " «ia B. " quenilu)iie V.O.B.
"■"'■"'•' ' "" Bobe TiHonHn B. "MB.
aV.03. "fidinej. ■• pro-
I Pro*, xi. 4. LXX. a, bol ibe T. 11 wanthig '' EnL t. 30. V. " didtii .... UnebrB loctm
inlbeV»tic.MS.(tfLXX. « L l" • Mitt. xiii. 13. V.
• Pro*. XL 31; I PcLiT. 18. 0.°:3. Aug. In ' Hib. x. tS, 19. T. " Irritun qoit &ia» le-
Ron. L lo. 0pp. III. ii. gja f, g. gaa . . iaobm vd tribm . . moiElnr . . qowto
• aCoT. n. ». V. nugii."
D.gitizect>yG00glc
450-68I.] PERIOD OF SAXON CONGEST. 57
[OiLD. Efut. a. a. d. 547.]
indubitanter adminndis " notus, ex cujus ore Spiriius Sanctus cunctis
muodi potesuiibus intonuir, dcnunliaodo primo regi apud Hebrseos,
diintzxat Sauli, pro eo quod quxdam "de "mandatis Domini' non
compleverat, dicens : < c Stulte ^sti, oec custodisti mandata Do-
mini Dei tui, quae pneceptt tibi. Quod si oon fecisses^ jam nunc
pararet Deus regnum mum super Israel Id sempiteraumi sed ne-
quaquam regnum tuum ultra coneurget.' Quid ei^ simile hujus
temporis sceleribus adulteriumne vel parricidium fedt ? NuUo
modoj "sed jussionis' ex parte mutationcm: quia, ut bene quidam
** nostrum ait : * Non agitur de qualitace peccati, sed de transgressione
mandati,' **Itemque ilium' objecta, velut putatut, purgantem, el apo-
logias, ut generi humano moris est, sagaciter hoc modo **adnectentem :
* 'Imo audivi vocem Domini, et unbulavi in via per quam misit
me,' tali animadversione multavit: <sNunquid vult,' "inquit, 'Do-
minus ** holocausta aut victimas, et non potius ut obediatur voci *' Do-
mini ? MeliOT est enim obedientia quam victimse, et audire " magis
quam oflerre adipem arietum; "quoniam sicut peccatum ariolandi est
repugnare, ' et quasi scelus idolatriae nolle acquiescere. Pro eo ei^
quod abjedsti sermonem Domini, abjecit et te ne sis rex.' £t post
pauca : "> ' Scidit,* inquit, * Deus regnum Israel a te hodie, et dedit
illud proximo tuo meliori te. Porro triumphator in Israel non parcet,
et pceoitudine non fleccetur; neque enim homo est ut agat pomiten-
tiam^* subaudicur, super durts malorum pnecordiis. Notandum ergo
est, quod dixit scelus idolatrix esse nolle Deo acquiescere. Non sibi
scelerati isti, dum non gentium diis perspicue litant, * subpkudant,
siquidem conculcantes, porcorum more, pretiosissimas Christi marga-
ritas, *idolatria^ Sed licet 'hoc unum exemplum, acsi invictus adstipu-
lator, ad corrigendos iniquos abunde sufficeret : tamen, * ut in ore
multorum testium omae comprt4>etur Britaoniae malum, transeamus
ad cxtera. Quid David numerando populum evenit ? dicenie ad eum
Propbeu'Gad: ''Hxc didiDominus': Trium tibi optio datur : elige
unum, quod volueris ex his, ut faciam tibi.' ' Aut septem annis veniet
tibi ^unes j' ' aut tribus mensibus fiigies adversarios tuos et illi te per-
sequentiu- j aut certe tribus diebus erit pestilentia in terra tua.' Nam
n B. bujae iUmn V. ** -*~**""*™ V^. " iinqDid B. " hokxaO B. " 1MB.
mffa B. * quo B. quia V. * ita F. * Kunlit B, ' nbplniduDt 0- ' idolitiz 0.
Itfrie B. idolabiz niit V. * bomm B. ' daMl B. ' Dcia mdd. B.
I Sm. xiii. 13,14. T. "ptBiBnaet Domi- » Domlma" on, aAcr "te," in O. widi Cod.
' I Snn. IT. M. T. Amiat of V.
I DU- l> I Sam. XT. 18, 19. V. but "tndidit" Ibr
"and "dedh." < 1 Sun. xbt. 11,13. T.
D.gitizecbyG00glc
58 BRITISH CHURCH DURING THE [a.d.
[Gtui. Em. t. A.D. S47.]
'' arctatus tali condiiione, et votens magis ' incidere in manus miwri-
cordii Dei quam hominutn,' lzz. millium p(^li sui strage humiliatur,
et, 'ni *pro contribulibus, apostolicse charintis affecni, ut illos plaga non
tangerei mori optasset, diccndo : ' ^ Ego sum qui peccavi, ego pastor
inique egi : ini qui oves * sunt, quid " peccamnt ? Veitatur obsecro
manus Tua contra me, et contra domum patris mei,' inconsideratam
cordis " elacionem propia mortc piaret. Nam quid Scriptura in con-
sequentibus de iiiio ejus narrat : * ' Fecit,' " ioquiens, ' Salomon quod
non placuerat coram Domino, et non adimplerit ut sequeretur Do-
minum sicut pater ejus.' ' » Dixit Dominus ad cum : Qs^a habuisti
hoc apud te, et non custodisti pactum Meum et praecepta Mea qux
mandavi tibi, disnimpens scindam regnum tuum et dabo illud servo
tuo.' Quid duobus " sacrilegis, aeque ut isli sunt, Israel r^bus Hiero-
boae et **Baasz accidit, audits, quibus sententia Dc»nini dirigitur per
Prophetam tta " dicentis : * " Propter quod "• magnificavi te principem
super Israel,' 'quia exacerbavcnint Me in vanis eorum: ecce Ego
" suscito post " Baasam et post domum ejus, et tradam domum ejus
sicut domum Jeroboz Nabath. Q^ mortuus fuertc de suis in " ct-
vitate comedeni eum canes, "et momium' corpus illius "in campo
comedent' volatilia coeli.' Quid illi quoque scelerato regi Israel
tstorum commanipulari, "cujus colludio et uxoris dolo Naboth in-
nocens propter "patemam vineam' oppressus est, sancto we illius
Helix aique ignifero Domini alloquio instructo minatur, ita di->
cente : * " Occidisti insuper et possedisti ? et post hxc addes, Hxc
dicit Dominus : In loco hoc in quo ** linxerunt canes sanguinem
Naboth, lambent quoque tuum sanguinem.' Quod ita fiactum fuitse
"certissima ratione ct^itum est. Sed ne forte secundum supra-
dictum Achab Pspiritus mendax loquens "vana in ore prof^etarum
vestromm seducat vos, ne sermones Michex Prophetse audiatis,
• q Ecce permisit Deus spiritum " mendacii in ore omnium pro-
phctarum tuorum qui hie sunt, et Dominus locutus est amtra te
malum.' Nam et nunc certum est aliquos esse doctores contrario
spiritu repletos, et magis pravam voluptatem quam veritatem asse-
^ ntitDi B. ' dtat T. n S. ' itmt B. " iecaimt T. " claionan O^.V.
" inqskeot B. " ncril^it B, " Bus B. ^ dicc» B. " initiTi aid. B.
" nc&ibo V. " Baon B. " dvitaton B. '^ et rootlmim Ut B. "* cooitd. in ompo 8.
"ifmB. "Tin. pH. £. " fliuagal £. > catiMme £. " n^ B. ' neitdi B.
* 1 Sun. xxir. 17. V. bntO. adik "ftOa," ' i Reg. nl 19. T. In Cod. Amnt, "toDin
and bu " peoanmt" (or " Eeccnm." qooque nogmDon ;" T. foa. text, 9. 1. 1
> iReg.xi.6. T. But O. sat. " Dsnd" bdne » iRt^xriLsi. T.
"paKr," with Cod. AmiaLof V. 1 I Reg. xxii. 13. T. but " dcdil" for " ptf-
°> iR^. xi. II. V. iDiBL"
" I Reg, xri. >, 3, 4. hXX. G. (I. atrtl.)
D.gitizect>yG00glc
450-681.3 PERIOD OF SAXON CON§lJJEST. 59
[QlLD. EpDT. t.A.0. 547.1
rentes : ' quonim verba ' tuper " olaun molliunmr, et ipca sunt jacula ;'
•qui dicunc pax, pu, et oon erit in peccatis ** pennaaemtbu& pax, ut
»\JiA Profdieta dicit: 'tNon e«t gaudcre impiis, dicit Domtnug.'
Azarias quoque filiut ■'Obed Asscf reveiteati dc csede decies cemenum
millitim exerdtus .^thiopum locutus ** est, dicens : * ' Dominus vo-
biicum esc dum estis cum Ipso, et si exquisierilis Eum, Invenietur 2
vobis: et si **dereliquistis Eum, derelioquet tos.' Nam "si Josaphat
fercns presidium iniquo regi, ita ab "Jebu Propheta "Ananix filio in-
crepacur, diceote: *'Si peccatorem tu adjuvas, aut quern Dominus
odit, tu diligis ? prt^erea ira Dei est super te ;* quid illis, qui propriis
scelcTum suorum "criniculis compediuntur, fiet ? Quorum "noe necesse
est, si in acie dominica volumus dimicare, peccata "odisse non aoimas,
dicente Fsalmisca: *'Qui diligitis Dominum, odite malum.' Quid ad
supradicti JosajAat filium, currus « auriga Iwael Prq)heta Helias,
Joram ** scilicet parricidam, qui egregioe fratres sues, ut pro ipsis reg-
naret, qxiriui tnicidavit, effanis est? * 'Sic dicit,' ioquit, * Dominin
Deus patris tui David. £0 quod ncm ambulavcris in via** Josaphat
"patri«nu',et in **Tiis Asserts Juda,etambulasti in viis regum Israel,
et * itnproK,' * ut gessit domus "Achab, et fratres tuos filios Josaphat
Dieliores te interfedsti, ecce Dominus percutiet plaga magna te, et
filios tuos.' [Et pose pauca: ''Et tu eris in magna valetudine in
bmgucre veotris tui, donee exeat venter tuus cum ipsa infirmitate
<te die ex die.*] Et ad Joam regem Israel, ut vos, derelinquentem
Dominum, quid Zachariaa filius " Joiadx vatis minatus sit, anendite ;
qui *b salens ••populo dixit: Hoc dicit Dominus: Qiure pneteritis
prxcepca Domini et non * prosperamini ? Quia *" dereliquistis Do-
ruAihaiiiiiu ™>nunij " derelinquet vos.' Qmd de audiore ProjAe-
TMDpcMn. tamm " Esaiae dicam ? " qui proocmium " proj^etix sux vel
visionem ita exonus est, dicens : ' <' Audite cceli " et
anribiu^ "percipite terra, qucMiiam Dominus locutus est. Filios enu-
" oGvi B. <• mBuwDtibut B. " teV. Obed ad m Jtm. 0. ObcE ad m H. ■■ (fonf G.
"dadiqiiciitii r^. " tic B. ' }m
" pttrii ndil. B.
••jotadaS.
3. V.G£. " iftoi B. " [icci|4ieta B. "" auribm et O.
• iClitxiz.i.LXX.6.-S.Ane.ContPu-
mta-U. Ofp. IX. St a.
I ndm. icriL 10. (xcri. 10.) V, biil = LaDif.
■ JCT.TL14; ™i. II. V. CiL,PiD&AaaiLLp.i33c
• Eial. drnL si ; lyii. st. I. - Lodf. CU., ' a Chr. ad. 11-14. I-^^^ G. but " et fiUos
ftoi-Athm. t p. 137 h., and S-Aiig. G*. Dei, tDoa," liomHebr.
XIV.8.0Fp.'VlL356t,357b,ftc » aChna.ni. Ig. LXX. G.
■ tCbr.rr. 3. LXX. O. 1<BK-S. Aug. De » 1 Chroa. xxrr. 10. LXX. O.
OnL 0pp. X. 7 J3 (. ' Etai. i. i, 3. V. " perdpe."
D.gitizect>yG00glc
6o BRITISH CHURCH DURING THE [a. D.
[Out. Erar. a. A.D. 947.]
trivi et cxiluvi, ipsi autem sprevenint Me. Cognovit bos pos-
scEsorem suum, et asiniu praesepe domioi sui, Israel autem Me non
cognovit, et populus Meus non intellexit.' [Et post pauca minas
meritas tantse insiptentix aptans; * ^ Derelinqueiur,' inquit, *61ia
Syon ut tabemaculum in vinea, et slcut tugurtum in cucumerario^
sicut civitas qux " vastatur.' Et principcs specialiter conveniens
ait : * « Audite verbum Domini, prindpes Sodomonim j percipite
l^em Domini, populus Gomoirhae.' Notandum sane, quod iniqui
reges prindpes Sodomonim vocentur. Prohibens namque Domi-
nus sacrifida et doai "Sibi a talibus' oflferri, — et noe inhiantes susd-
pimus qu9B Deo ab omni natione sunt non pladta, eademque egenis
et pene nihil habentibus distribui in pemidem nostnun non sinimus,
— cum latis "divitiis oneratis, sordibus peccatoram intentis ait: ^'Ne
afferatis ultra sacrifidum fhistra j incensum abominado est Mihi.'
Itemque denunciat : * s Et cum estenderitis manus vestras, avertam
oculos Meos a vobiSy et cum multipUcaveritis oratiooem, non ex-
audiam.' Et hoc quare ftdt ostendit : * Manus,' inquiens, * vestrx
** sanguine plenae' sunt.' Simulque ostendens quomodo placaretur ait :
' ^ Lavamini, mundi estote, aufcrtc malum cogitationum vestranim ab
oculis Mcis, quicsdte agere perverse, disdte bendacer^ quserite
judicium, subvenite oppresso, judicate pupillo.' Quasi "placoris vicissi-
tudincm adjungens ait : ' ' Si fiierint peccata vestra ut cocdnum, quasi
nix dcalbabuntur ; et si fiierint rubra quasi vermiculus, velut lana alb«
erunt. Si volueritis et audieritis Me, bona terrsc manducabitis. Qwxl
si "nolueritis et Me provocavcritis ad iracundiam, gladius devorabic
vos.' Acdpite vcracem publicumque adstipulatorem, boni malique
vestri °^ retributionem absque uUo adulationis fuco, non ut parasitorum
venerata vestrorum venena in aures sibilant ora, testantem. Itemque
ad rapaces judices sententiam dirigens ita afiatur: 'kPrincipes tui
infideles, sodi fiirum, omnes diligunt munera, sectantur retributiones,
pupillo non judicant, causa vidux nou it^editur ad eoe. Propter " hoc
ait Dominus czercituum fortis Israel : Heu consolabor super hostibus
Meis, et vindicabor de inimicis Meis :' * Et " contereatur eceterati et
peccatores simul, et omnes qui dereliquenmt Dominum consumentur.'
■ aUbuntnA <*dkaiB. m* plen. mg. S. "pfcbUriiB.
* Esu, i.S. V. but " nmbnaihim" be "la- ^ Eni. i. iG.iy, V.
benncnhun," ind, " et BcM dvim." ' Etai.i. 18-10. T.but>'iiiaiidDcibJiti''&aaiL
• Eai. i. to. T. " luiibui legem Dei nwbi." * Eai. L 13, 14, a8. V. but " k
< EbL L13. V. but "afitntirsl. taun ..DomioDiDeui ..ix ~
» Eni. i. 15. T, mul, et qoi."
D.gitizect>yG00glc
450-681.] PERIOD OP S^XON CON§lJJEST. 6i
lOlu>.'Erm.*.A.D.i4j.]
Et infra: 'lOculi "sublimis hominis humlUabuntur, ct "incurvavit
altitudo virorum.' Et icenim: ^^Vse impio in malum, retributio
enim manuum ejus fiet ci.' £t post pauca : * ° Vae qui consui^tis
mane ad ebrietatem ** seaandam, et ad potaadum usque ad vcsperam ut
vino sncuetis. Citbara^ et lyra, et tympanum, et tibia, et vinum in
conviviis vestris; et opus Domini non respicitis, ct opera manuum
Ejus non consideratis. Pn^erea captivits * ductus est populus Meus,
quia non babuit sdentiam, et nobiles ejus interierunt Jame, et multi-
tudo ejus "siti exaniit. Fropterea dilatavit infernus animam suam, et
apcruit os suum absque ullo termino, et "descendent fortes ejus, et "po-
pulus ejus, ct sublimes gloriosique ejus ad eum.' Et infra : * " Va qui
potentes estis ad bibendum vinum, ct viri fortes ad miscendam ebrieta-
tem, qui justificatis Impium pro muneribus, et justittam justi aufcrtis ab
CO. Propter hoc sicut devorat stipulam lingua ignis, et calor flammx
exurit; "sic radix eorimi quasi favilla erit,et germen eorum **ut pulvis
ascendet. Abjeccrunt enim legem Domini exercituum, et eloquium
Sancti Israel despexerunt.' * In omnibus his non est ** avcrsus fiiror
Domini, sed adbuc manus Ejus extenta.* Et post aliquanta, de die
judidi et peccatorum ineffiibili metu disceptans ait: * p Ululate quia
int>pe est dies Domini :* si tunc prope erat, quid nunc putabitur ?
< quia ^ vastitas a Deo veniet'. Propter hoc omncs manus dissolventur,
et amne ax hominis tabescet et contcretur, tortiones et dolorcs
tenebunt, quasi parturiens dolebunt. Unusquisque ad proximum
suum stupebit ; facies combustse vultus " illorum. Ecce dies Domini
veniet crudelis et indignationis plenus, et ine furorisque, ad ponen-
dam^terram in solitudinem, et peccatores ejus " conterendos deea;
^'quoniam stellse cceli et splendor eanim non expandent lumen
suum, obtenebrabitur "sol in onu suo, et luna non splendebit in
tempore suoj et visitabo super orbis mala, et contra impios ini-
quitatem ipsorum, ct quiescere fadam superbiam infidelimn, et arro-
gantiam fiMtium humiliabo.' Et^iterum: 'lEcce Dominus dissi-
pabit terram, et nudabit earn, et affligct iadem ejus, et dispergct
habitatorcs ejus, et erit sicut populus sic saccrdos, et sicut servus
sic dominus ejus, siCut ancilla sic domina ejus, sicut emens sic iUe
' Eni.iiii.fi-tt. v. but " quid nttitu 1 Do-
• EoLt. 11-14. V. "et pataDdaii..[wc tm M . . ^Itodebit in himme t
open m. E. cDuiiinuu.'' eoram."
' Eni.t.ti-ts. V. '• Iirad Maybumvenint." « Eoi. xiif. 1-6. V. " ii qui mntDun.
D.gitizect>yG00glc
62 BRITISH CHURCH DURING THE [a. d.
[Gn*. EK«r. a. a. e. 547.]
qui vendit, sicut fisncram sic ille qui "muruum accipit', slcut qui
repeiic sic qui debet. Dissipatione dissipabitur lem, et direp-
tione pnedabitur. Dominus enim locutus est verbum boc: Luxit
et defluxit terra,' *defliuut orbit, infinnata esc* *ab habicatotibus
suis, quia transgress! sunt l^es, mutaverunt jus, dissipavenint faodus
sempitemum. Propter boc maledictio vorabit terrain.' Et infra :
* r T Ingemiscent omnes qui Ixtaqtur corde, " cessavit gaudium tym-
panonun, quiescet sonitus IsetaDtium, ^' conticescet dulcedo citharz,
cum cantico non bibent vinum, anutra erit potio bibentibus illam.
Attrita est civitas vanitatis, clausa est omnis domus nullo intro-:
euntc. Clamor erit super vino in plateis, deserta est omnis Ixti-
tia, translatum est gaudium terrae, relicta est in urbc solitude, et
calamitas opprimet pcntas^ quia haec erunt in medio terrse et in
medio populorum.* Et post pauca ; * » Praevaricantes prxvaricati
'" sunt, et prxvaricatione transgressorum pnevaricati' sunt. Formido,
et fbveae, et laqueus super tc qui habitator cs teme. Et erit, qui
ftigerit a voce formidinis, cadet in foveam, ct qui se explicuerit dc
fijvca, tcncbitur laqueo ; quia cataractac dc " excelsis apertae erunt, et
" concutientur tundamenta terrae, Confractione confiingctur terra,'
'commotione commovebitur,' < agttatione agitabitur* * sicut cbriu^ et
auferctur quasi tabemaculum unius noctis, et gravabit eam iniquitas
"sua, ct corruet, et non "adjiciet ut resurgat. Et erit, in die ilia
visitabit Dominus super militiam coeli in cxcelso, et super reges terrsc
qui sunt super terrain, ct " congregabuntur in' congregatioaem unius
^scis in lacum, et claudentur ibi in carcerem, et post multos dies visi-
tabuntur. Et erubescet luna, et coniundetur sol, cum regnaverit Dc»ni-
nus citercituum in monte "Syon et in Jerusalem, et "in conspecni'
senum Suorum ftierit glori&catus.' Et poet aliquanta, rationem reddens
quamobrem talia" minareiur, ita ait : < ' Ecce non est abbreviata manus
Domini ut salvarc nequcat, neque a^ravata est auris Ejus ut non
exaudiat. Sed iniquitates vestrx diviserunt inter vos et Deum
vcstnim, et peccata vestra absconderunt faciem Ejus a vobis ne
exaudiret. Manus enim vestra poUutx sunt sanguine, ct digit! vestri
iniquitate : labia vestra locuta sunt mendacium, et lingua vestra
" » 0. ingcmiaeQt Jen. B. " m /dm. G,B.
' Eau. zxiT. 7-13. V, bat, " ii^anuaunt .. pUavcrit, . . «pata nml . . ia
bctabmtor ■ .qoierit .. contknit ■ . hitse in." * Eni. lix. 1-4. V. buT, '
■ Eiti. Dciv. i6-»3, V. but, " et fovea, , , t
D.gitizect>yG00glc
450-681.] PERIOD OF SAXON CONGEST- 63
[OiLD. EniT. a. 4. D. J47.]
iniquitatem facur. Noq est qui vocet jiutitiam, oeque esc qui judicet
Tcre, sed coofidunc in nihil, et loquuntur vamiCateE, ec concepeninr
dolorem, et *• peperenmt iniquitatem.' " Et infra' ; * " Opera eorum
inutilia, eC opus iniquitatis in manibus eorum. " Pedes eorum in ma-
lum comiat, et fesCinant ut efiimdant sanguinem innocentem. Co-
gitationes eorum cogitationes inutiles, vasticas et contritio in viis
coram,' et * viam pads non oogDOvenint, et non esc judicium in gres-
■ibus eonun. Semitx *' eomm incurvacae sunt cis ; omnis qui calcaf in
eis, ignorat pacem. Propter hoc elongatum est judicium a vobis, et
non apjvehendic vos justitia.' Et post pauca : < ' Et conversum est
retrorsum judicium, et juetiua longe stetit, quia corruit in pkiea Veri-
tas, ec aequicas non potutt ii^redi. Et facta est Veritas in oblivione,
et qui recessit a malo, pnedae patuit. Ec vidit Dominus et non placuit
in oculis Ejus, quia oon est judicium.' Hucusque Esaise Proj^etx
pauca de muitis dixisse 8u£Eciat.] Nunc vero ilium, qui j^usquam
"formaretur in utero prxscicus, et priusquam exiret de vulva sancci-
ji !■ ficatuB et in cunctis gentibus Profdieta posicus esc, Jere-
miam scilicet, quid de populo insipiente rigidieque r^bus pronuncia-
verit, parumper attendemes audite, hoc modo leniter verba iniciantem :
*TEt (actum est *'verbuin Domini ad me dicensj Vadc et clama in
auribus Jerusalem,' et dices : ' Audite verbum Domini domus Jacob, et
omnes cognationes domus Israel. Hxc dtcit Dominus : Quid invene-
runt ** in Me patres vescri ** iniquicatis, qui elongati sunt a Mc, et am-
bulavenmt post vaniutem, et vani lacti sunt, et non dixeruoc, Ubi
est Qui ascendcre nos fecit de terra jCgypti ?' [Et post pauca : * ^ A
seculo confregisci jugum Meum, nipisci vincula Mea, dixisti non
•erviam.' 'Ego plantavi te vineam electam, omne semen verum.
**Qupmodo e^ conversa es in pravum vinea aliena? St laveris te
oitro et multiplicaveris tibi herbam borith, maculaca es iniquicate tua
coram Me, dicit Dominus.' Et infra : ' ^Quid " vulcis Mecum' judicio
contendere ? Onmes Me dereliquistis, didt Dominus. Fruscra per-
cuss) filios vescros, disdpUnam non receperunt.' 'Audite veibum
Domini: Nunquid solitudo fiu:tus sum Israel, aut cerra serotina?
Qjme ergo dixit populus Meus, Recessimus, non veniemus ultra ad
■ pcpemot B. " 4mmt B. "etadd-B. ■ igitur B.
" ^teil B, " deal B. " iniqdtarei 0. " Qoo B. * Meaan ti
■ Eni. Hi. 6-9. V. but, " ad mahmi ., p>di nmt . . ubi ett Dominu."
nabaimt ..aDoliii ..tpprtb/mdetva." ' Jei. ii. to-ia. V. but, "rt dixitt
> Eni. Ui. 14. 15. V. but," ia oblmoaeni . . ma a Hihi .. in iniquilitB.'
M tnabaa ^lpanit in scdn." ■ Jcr. il. 19-31. V. bat, " VIdcw w
' Jcr. ii. I. 1. 4-4. v. but, " c|oia tlongiTC- Imdi .. oblin'Ketai . . oblitus eitM«'."
D.oiliz.oB,GoOglc
64 BRITISH CHURCH DURING THE [a.D.
[aiu.EmT.a. A.D.547.]
Te? Nuoquid t^liviscitur vii^ oroamenti sui, aut sponsa "fiuciae
pectorolis suse ? Populus vero Meus obliius est Me diebus innumeris.'
< bQuiit stultuE est populus Meus, Me non cognovit : ** filii Inslpienies
sunt, et vecordes : sapientes sunt ut fiunant nula, bene autcm faccre
nesciemnt.' Turn Propheta ex sua persona loquitur dicens: *eDc»nine
oculi Tui respidunt &dein ^ percussisti eos et non doluenint, attrlvlstl
COB et renuenint accipcre disdplinam j induraverunt fiwdes suas super
petsam, et noluerunt revcrtl.' Itemque Dominus: '^Annunciate hoc
domui Jacob, ct audltum fadte In Juda dicemes : Audi popule stulte
qui non babes cor, qui babentes oculoc non videtis, et aures et non
auditis. Me ' ei^ non timebltis, ait Dominus, et a facie Mea noa
dolebitls. Qui posul * arenam terminum marl, pncceptum * sempitemum
quod non prxteribitj et commovebuntur et non *poterunt, incu-
mescent ductus ejus, et non transibunt lllud. Populo autem bulc factum
est cor incredulum et exasperans, recessenmt et ablerunt, et non dix-
enmt In corde suo, Metuamus Dominum Deum nostnim.* Et Itenim :
**Quia inventi sunt in populo Meo impii insldlantes quasi aucupes,
laqueos ponentcs ct pedicas ad capiendos viros. Sicut decipula plena
avibus, sic domus corum plense dolo: Ideo magnificat! sunt et ditatl,
'incrassati sunt et impinguati*, ct pnetcrienint sermones Meos pessime,*
* causam pupilli non dixenint, et judicium pauperum non judicavcrunt.
Nunquid super his non ^visitabo? dicit Dominus: auc super gcntem
hujusmodi non ulciscetur anlma Mea?* Sed absit ut vobis 'eveniat
quod ' sequitur : * f Loqucrc ad eos omnia verba bsec et non audient te,
et vocabis cos et non respondebunt tibi, et dices ad eos: Hasc est
gens, quae non audivit vocem Domini Dei sui, nee recipit discipli-
nam; periit fides, et "ablaca est de ore eorum.' Et post aliquanta:
'(Nunquid qui cadlt non rcsui^t,et qui "aversus est non rcvertenir?
Q^e etgo aversus est populus Iste in Jerusalem avcrsione conten-
tiosa? Apprehenderunt ** mendatium, et noluerunt revcrtl. Attend!
et " ausculcavi : nemo quod bonum est loquitur ; " nullus est qui agat
poenitentiam " super peccato suo, dicens,Quid fed? "Omnes conversi
sunt ad cursum suum, quasi equus impetu vadens in prxUum. Milvus
■fiadiG. "fflifl. 'inlBBB. ■trraoiiiB. >dtalB. • *. B. poto-
enmt Jott. 0. 'el cnsBii B. ' nmt odd. B. ' tudiaba B. • ereniel B,
' mliMquinir B. " obUcio B. " adramt B. " ncodadum O.B. " Hcultin B
- DOira B. " iBun add. B. >• pecxari add. B.
» Jer.ir. M. V.-itBltmpopita." ' J"- »u.»7.*8. V. -Loquait.. rrapif ■
• Jm. y.3. V. "iqn." I Jer. liu. 4-7. V. « nwrget . . ad pidom
° Jet. T. 10-14. ^' " " intoincaxoL' . , autcni Mem . . Doouni.'
• Jer. T. >e-l9. V. " pupaii non dirennint."
D.gitizect>yG00glc
450-68I.] PERIOD OF S^XON CONGEST. 65
[Odd. Erm. a. a. d. 547.]
io coelo cognovit tempus suum, turtur et hirundo et ciconia cusio-
dienint "tempus adventus sui', populus Meus non cc^novit "judicium
Dei.' Et ^' tarn vebemeoci sacrilegiorum csecitate et inefiabili cbrietate
Pro[riieta " coDterritus, et deflens eos qui seipsos 000 defiebant, ut ct
nunc inftdices tyramii agunt, optat sibi auctionem fletuum a Etomino
concedi, hoc modo dicens: ' tiSupcr contritione filix populi mei con-
tritus sum:* 'stupor obtinuit me. *'Nunquid reeina non est in Galaad,
aut medicos non est ibi ? Quare ei^ non obducta est cicatrix filix
populi meiP >Quis dabit "capiti meo aquam, et oculis meis fbntem
lachrymarum, et plorabo die et nocte interfectos populi mei ? Qms
dabit' mibi in soUtudine " diversorium viatorum, et derelinquam popu-
lum meum, ei recedam ab eis, " quia omnes adulteri sunt, coetus pras*
varicatotumP Et extenderunt •'linguam suam quasi arcum' mendacii
et non veritatis: conftntati simt in terra, quia de malo ad malum
^essi .sunt, et Me non cc^overunt dicit Dominus.' Et iterum:
*^Et dixit Dominus: Quia dereliquerunt legem Meam quam dedi
eis, et non zudierunt vocem Meam, et non ambulavenmt in ea; ct
abierunt post pravitatem rordis sui :* * idcirco haec dicit Dominus exer-
dtuum Deus Israel': ** Ecce £^ cibabo populum istum absynthio, et
potum dabo eis aquam fellis.' Et post pauca, quod etiam crebrius
stylo Propheta adjunxit, dicens ex persona Dei: *'Tu''ergo noli'orare
f^o populo hoc, et ne assumas pro eis laudem et orationem, quia non
exaudiam in tempore damoris eorum ad Me, et aiBictionis eorum/
Qmd ergo nunc infausti duces facient ? Illi pauci " invenientes viitm
angustam, amota spaciosa, prohibiti a Deo ne preces pro vobls fimdant
perseverantibus in malis, et tantopere incitantibus ; " qucis c contrario
ex oorde ad Deum repedantibus, Deo nolente animatn hominis inter-
ire, sed retractante, ne penitus pereat qui abjectus est, vindictam non
potuissent indiKere, quia nee Jonas, et quidem cum multum concupi-
verit, *Ninivitis Propheta. Sed omissis interim nostris, audiamus
potius quid prophetica tuba persultet: ""Quod si dixeris,' inquiecs,
' in corde tuo, Quarc vencnint mala hiec ? Propter multttucflnem
ixiiquitatis tux.* 'Si mutare potest iSthiops pellem suam, aut pardus
varietates suas, et vos poteritis benefocere, cum "didiceritis malum ;'
"' idr. Mi leai|iiii B, " deal B. _ " cum B. " ooolriBB B. " mm irtuid in B.
"' dttumi B. " diTeno B. ■ qo B. "■ «eiim uum B. " Ego B. * noli
ago B. " Thmte B. * qnii B. " Niaevetii B. 'tic OS. didiiDeridi Jon.
•■ J«i. yiii. *l, ii. V. " cput igihu." * Jer. it 13-15. V.
I Jer. iz. 1-3. V. •' K noac . . filie populi 1 )a. n. I4. V. " Me in tempoK ifflict"
md .. dibit He." " Jer. liii. 11, 13. V. ■■ veneiunc mihi hMc."
D.gitizect>yG00glc
66 BRITISH CHURCH DURING THE [a. D.
[Gtu). Ewn. i. A.D. 547.]
subauditur, quia non vultis. Et infra: ' "Hxc dicit Dominus populo
huic : qui dilexit movere pedes suos et non quievit, et Domino " non
placuit: nunc recordabitur iniquitacum eonim, et visitabit peccati
eonim. Et disit Dominus ** ad me : Noli orarc pro populo isto in
bonum. Cum jejunaverint, non exaudiam preces coram : et si obtu-
lerint holocausta et victimas, non suscipiam ea.' Et iterum: '"Et
dixit Dominus' ad me: Si steterit Moyses et Samuel coram Me, non
est anima Mea ad populum istum: "ejice illos a fiacie Mea et egre-
diantur.* Et post pauca : ' pQuis " miserebitur tui Jerusalem, aut quis
contristabitur pro te, aut quis ibit ad rogandum pro pace tua ? Tu
reliquisti Me, dicit Dominus, et retroisum "abiisti; et eWendam
manum Meam super te,et interficiam te.' Et post aliquanta: 'iHaec
dicit Dominus: Ecce Ego lingo contra vos' 'cogitationem: rcvertatur
unusquisque a via sua mala, et dirigite vias vestras et studia vestra.
Qm dixerunt : Desperamus; post cogitationes nostras ibimus, et imus-
quisque pravitatem cordis sui mali ^iemus. Ideo luec dicit Domi-
nus : Interrelate gentes, quis audivit talta horribtlia qute fecit nimis
virgo Israel ? Nunquid de&ciet de petra agri nix " Libant, aut velli
possunt aquae erumpentes frigidse defluentes? quia oblitus est Mc
populus Mens.' Et post aliquanta, optioiie proposita loquitur dicens :
"HsEC dicit Dominus: Facite judicium etiustitiam,et "liberate vi^op-
pressum de manu' ** calumniatoris, et advenam et pupillum et viduam
nolite contristare, neque opprimatis inique, et sanguinem innocentem
ne effiuidatis.' 'Si cnim lacientes feceritis verbum istud, ingredientur
per portas domus hujus rcges sedentes de genere David super " thn>
num ejus.' ' Qj_od si non audieritis verba haec, *in Memctipso juravi,
dicit Dominus, quia in solitudincm erit domus haec.' Et iterum, de rege
enim scelesto loquebatur: *>Vivo Ego dicit Dominus, quia si fiierit
Jcchonias' ^ annulus in manu dextra Mea, inde evellam eum et dabo in
AbacDc. manu quaerentium animam ejus.*] Sanctus quoque ** Abacuc
proclamat dicens : * 'Vac qui xdiiicant civitatem in sanguine, et prse-
parant civitatem •* In iniquitatibus, dicentes : Nonnc hacc sunt a
Domino omnipotente ? Et defeccrunt populi multi in igne, et gentes
i-3-S. V.
i.»4.55- V.
ii. I J . LXX. ( = ndthrr V«iic. oof
Alex. MS.) a.
D.gitizect>yG00glc
450-681.] PERIOD OP SAXON CON§lJJEST. 67
[On*. Snrt. a. ». o. 547.]
multsE minoratae sunt' Et ita prophetiam quaerulus incipit : * "Usque-
quo clamabo et oon exaudies ? vociferabor ad Te.' < Ut quid mihi dedtsti
labores et dolores inspicerc, miseriam et impietatem ? [» Contra
et factum est judicium, ct judex acccplt. Propter hoc dissipata est
lex, et non perducitur ad finem judicium : quia impius per potentiam
deprimit justum. Propter hoc cuiit judicium pcrversum."] Sed et beatus
Okc Osee Propheta, attendite quid loquatur de phncipibus,
dicens: 'tPto eo quod "tran^essi sunt' pactum Meum, et adversus
l^cm Meam tulerunt, et exclamabant : Cc^novimus Tc, quia adversum
sis Israel. Bonum ut iaiquum persecuti sunt. 'Sibi regnavenint, et
non per Me : tenuerunt principatum, " nee Me agnovenint'.' Sed ct
Annt. sanctum 'Amos Prophetam hoc modo minantem "audite;
* 'In tribus impietatibus filiorum Juda, et in quatuor non avertam eos,
propter quod repuierunt l^em Domini, et prxcepta non custodienint,
sed seduxenmt "eos vana eorum.' ' Et emittam ignem super Judam, et
comedet fundamenta Jerusalem. ^Hjec dicrt Dominus: In tribus
impietatibus Israel, et in quatuor non avertam eos, propter quod
tradidenmt "pecunia "justum, et pauperem pro calciamentis, qux cal-
dant super pulverem terrac, ct colaphis caedebant capita paupenim,
et viam humilium declinaverunt.' [Et post pauca : ' <=Qi^rtte Domi-
num et "vivetis, ut non reluceat sicut ignis domus Joseph, et comedat
earn, nee erit qui extinguat domus Israel' 'dOdio habueruttt in portis
redai^entem, et verbum justum abominati sunt.' Qui Amos pro-
faibitus ne prophetaret in Israel, absque adulationis *' tepore respon-
dcns : * eNon eram,' inquit, * ego Propheta nee filius Prophetse, sed
eram pastor caprarius velUcans sycomoros, et susceptt me Dominus
ab ovibus, et dixit Dominus ad me : Vade et prophetiza in plebem
Meam Israel, et nunc audi verbum Domini,' regem namque alloque-
batur : * Tu dicis, noli prophetare in Israel, et non congreges turbas
in domum fafxiy. Propter quod hsec dicit Dominus : Uxor tua in
dvitate mcretricabitur, et filii tui et &lix tuse gladio cadent, et terra
tua fiiniculo metietur, et tu in terra inununda morieris ; Israel autem
X Me cognora
a: WDomunt B
''iaadd.B.
■ AlMcac 1.1,3. LXX.O. * Ames ii. 4, 5. LXX. Q. MS. Vatic, b
■ Abacuc i. 3, 4. LXX. G. p*nim • Lncif. " arenam tot," MS. Aloe.
Cal., Pro S. Atbao. I. p. 135 e, « Amoi il. 6. J. LXX. G.
' OM.Tiii.l-3. 0.a«ief>oncUnffwith neither ° Amoi v. 6. LXX. O. MS. Vatic
Bet... LXX.. nor Vuig. * Amo. t. 10. LXX. G.
■ Ote. riH. 4. LXX. Q. • Amoi rii. 14-17. LXX. G.
F ?
D.gitizect>yG00glc
68 BRITISH CHURCH DURING THE [a.d.
[OiLD. Efut. 1. &.O. nj.]
captivus ducctur a tena sua.' Et infra; ''Audite itaque hxc, qui
contribulatis "immane pauperem, et dominationem escrcetis in inopes
super terram; qui dicitis, Qyando transibit mensis ut acquiramus, et
sabbata ut "aperiamus thcsauros.' Et post pauca ; * 'Jurat Dominus
•* contra superbtam Jacob, si " obliviscetur in contemptione opera ves-
tra, et in his non conturbabitur terra, et lugebit omnis qui commorabi-
tur in ea, et ascendet sicut flumcn consummatio :* "■ et convertam dies
festos vestros in luctum,* < it **injiciam in omnem lumbuin cilicium, et
in omne caput decalvatiooem, et ponam eum sicut luctum dtlecti, et
"cos, qui cum eosunt, sicut diem mceroris.' Etiterum: *'Gladiomori-
entur omnes peccatorcs populi Mci, qui dicunt : Non appropinquabunt
Kicbeai. neque venient super " nos mala.'] Sed et sanctus Micheas
vates, attendite quid sit efiatus: 'JAudi,' inquiens, * tribus. Et quid
cxomabit civitatcm ? nunquid ignis, et domus iniquorum thesaurizans
in thesauros iniquos, et cum injuria injustitiam ? Si justificabitur in
statera iniquus, et in " sacello pondera dolosa, ex quibus divitias suas
Sapboniu. in impietate repleverunt.' Sed et Sophonias Propheta
clams, "quas minas exaggcrat, audite: ' iiPrope est,' inquit, 'dies
X)omini magnus, prope et vclox valde. Vox " diei Domini amara con-
stituta est et potens, dies irae dies ille, dies tribulationis ct necessi-
tatis, dies nubis et nebulz, dies tubse et clamoris, dies miseriae et
exterminationis, dies tenebrarum et caliginis, super civitates firmas
[et super angulos excelsos. Et contribulabo homines, et ibunt sicut
nrr\y quia Domino peccavenmt, et efiundam sanguinem sicut pulve-
rem, et cames eorum sicut fimum * boum, rt argentum eonun et aurtim
non poterit eximere eos in die inc Domini. £t in ignc zeli Ejus
consimietur omnis terra, quando consummationem et " solitudinem
lactet Dominus super omnes commorantcs "in tcrram. 'Convenite
et conjungimini gens indisciplinata, priusquam efficiamini sicut
flos prsEteriens, priusquam veniat super vos ira Domini.'] £t quid
Aggcn. Aggxus sanctus Propheta dicat, attendite : ' "Haec dicit
Dominus : Semel Ego movebo co^um, et tcrram, et "mare, et' "aridiim,'
" nqier B. " obtacetut B. - inimiddacn B.
' Amc* viiu4,s. LXX. MS. Alex. G. " im- ^ S. Hieroa. ia k
naae" = tU Ti rput. ' Zcph.i.i^^
■ Ama Tiii. J, S, lO. LXX. O. " in amteinp- teeatly imaged ; and in ver. i
toot" = lit runt. and " toliiudiDcm," LXX. hu
i> =S.Cfpr.,Taliin.U.i3.p.46:>DdHni. Sjjr," and Vulg. " quia . . mm
Hunt. M. H. B. 75}. 1 Zaph. li. 1. 1. LXX. O.
> Aniot \x. 10. LXX. G. m Agg. ii. 6 (7). LXX. G.
I Midi. vi. Q-ij. LXX. a. : MS. Alex, iat
D.gitizecbyG00glc
450—681.] PERIOD OP SAXON CONSIJJEST. 69
[OiLD. Erar. 1. A. D. 547.]
*«>et avertam "regnum, et extenniiiabo virtutem regmn gentium, et
ZaduiiM. avertam quadrigas et asceosores.' Nunc quoque quid Zacha-
rias filius Addo *' Propheta electus dixerit, intucmmi, hoc modo pro
phetiam suam exordiens : * "Revertlmini ad Me, et revertar ad vos,
dicit Dominus -. et nolite talcs esse sicut patres vestri, quibus impu-
tavenmt Prophetx {H-iores dicentes : Hxc didt Dominus omnipo-
tens; Avertite vos a viis vestrisf 'et non intenderuiit ufobaudi-
rent Me.' [Et infra : * ^Et dixit ad me' Angelus : ' Quid tu vides ? Et
dixi : Falcem ** ego video volantem longitudinis cubitOTum vtgioti.'
* Maledictio quz procedit super faciem totius teme: quoniam omnis
fill ex ea usque ad mortem punietur,* ' et projiciam eum '" dicit Domi*
nus omnipotens, et intrabit in domum ^<)fiiroris, et in domum' ''juratio
MxbdDM. nis in nomine Meo mendacium.*] Sanctus quoque Mala-
chias Propbeta didt : ' >£cce dies Domini veniet succensa quasi cami-
nus, et enmt omnes superbi, et omnes fecientes iniquitatem '" ut sti-
pula, et inflammabit eos dies adveniens," Dominus exerdtuum, qux non
Job. rclinquet ex eis radicem et germen.' Sed et sanctus Job,
attendite quid de ''principio impiorum' et fine disceptaverit, dicens:
* 'Propter "quid impii vivunt, et senuenint " " inhoneste : et semen eo-
rum secundum desiderium eonim, et filii eomm ante conspectum eorum,
et domus eorum fructuosje " sunt, et timor nunquam, nee plaga Domini
est super eos. Vacca eorum non abortivit, et przgnans eorum per-
tulit partum, et non erravit, sed " permanet sicut oves xtemsE. Et
pueri eorum gaudent, et psalterium sumentes et ^ cytharam,' ' linierunt
in bonis vitam suam, in requiem inferorum dormlerunt.* <*Nunquid
Deus facta impiorum non respidt? Non ergo: sed lucema im-
piorum extinguetur, et superreniet eis eversto, et dolores tanquam
parturientis eos ab ita tenebunt. Et erunt sicut. paleae a vent(^ et
sicut pulvis, quern abstulit turbo. [T)eficiant filiis ejus bona.* * Videant
oculi ejus "oaasionem suam, nee a Domino resajvetur.' Et post ali-
quanta de "eisdem : * "Qui gr^em,' inquit, ' cum pastore rapuerunt, et
" Mda ngom V. _ _" Zadkuu B. " obaodiKt B, " dtat B. " ut B.
V. "* priDdpionun B. impiorum daat V.
" ooB pennaocDl B. " crUunun B.
• Job.x3d.7-i3-LXX.{pirt.MB.V.lit.pirt.
MS. Alex.) 0. but "paaaau." = iiiniuat.
K inhoDestatc? ir nXair^LSX,
• Job.™. 16-10. LXX. G.
- Job. nciv. l-^, 6, 7. LXX. MS. Vilie. G.
feie.MS. Maj. Mon. of I. but " via Daxaitatii-'
— Ucu liHoJat, and " pcrtmrium'*— dfftjSfir.
(bi.).3"r«g.
a (13). LXX G. but '■ =
iTtrtam"
^Hebr,
LXX,™»Vag.
•Ztdat.L
3, 4. LXX. G.
► Zadur.y.
2. LXX. G. MS. V.tic
i tv-fin.
'IV-Jumitu.
•,Mibd>. ii
M. V. hot. "dia wniet.-im-
D.oiliz.oB,GoOglc
7© BRITISH CHURCH DURING THE [a.D.
[Oiu). Efht. 1. A. D. 547.]
jumentum orphanonim abduxenint, et bovem viduz " pignoravemot,
"et declinaverunt uimponentes a via' necessitatis.' ''Agnim ante tem-
pus non suum demessi sunt, pauperes potentium vineas sine mercede
et sine dbo operati sunt, nudos multos doimire fcccnint sine vesti-
mentis, tegmcn animse eonim abstulcrunt.' £t post pauca, ' ^Cmn ergo
sciret eonim opera, tradidit cos in tenebras :' * nuledicatur et^ pais
ejus a terra, " pariant plantationes ejus aridx.' * iRetribuatur ergo illi
sicut ^it, contribuletur omnis iniquus sicut lignum sine sanitate'
* yln iracundia enim surgens impotcntem evertit. Propterca enim non
credet de vita sua ; cum infirmari cccperit, non sperct sanitatem, sed
cadet in languorem. Multos enim Izsit superbia ejus, ct marddus
fkctus est sicut malva in xstu, vclut spica cum dc "stipula sua **de-
cidit.' Et infra: 'iQuod si multi "fuerint filii ejus, in occislonem
erunt.' *Qupd et si "coUexerit ut terram argentum, et similiter
ut lutum " pracparaverit aurum : hicc omnia justi consequuntur.*]
1 Erint Quid practerea beatus Esdras Propheta ille bibliotheca
Icgis minatus sit attendlte, hoc modo disceptans : ' 'Haec dicit Do-
minus meus: Non "parcet dextera Mea super peccantes, nee ces-
sabit romphiea super efltundentes sanguinem innocuum super ter-
ram, Exibit ignis ab ira Mea, et devorabit fiindamenta terrx et
peccatores quasi stramen incensum. V« eis qui peccant, et non
observant mandata Mea, dicit Dominus, non parcam iliis. Discc-
ditc fitii t^apostata-, et nolite contaminare sanctificationem Mcam.
Novit Deus qui " peccant in Eum, propterea tradet eos in mortem,
ct in occisionem. Jam enim venerunt super orbem terrarum mala'
multa. 'cimmissus est gladius vc^is ignis, et quis est qui rccutict
ea? [Nunquid recutiet aliquis leonem esuricntem in silva? aut
nunquid extinguct ignem cum stramen incensum fuerit?' * Do-
minus Deus mittet mala, et quis est qui recutiet ea? et "exibit
ignis ex iracundia Ejus, et quis "extinguet eum? Coruscabit, et
quis non tlmebit? tonabit, et quis non horrebit? Deus cuncta mina-
bitur, et quis non terrebitur ? A facie Ejus tremet terra, et fiindamenta
■• plgnenTainit B. *" daunt B. * pueaot B. " qiiaili B. " ccddit B.
" fuenuu B. " ooUegntt V.O. " to O. niawrit Jet. B. " puott B. " ptaarit B.
** diet B. " iju add. B.
< by. impoteota. Uin^sut LXX. air-" ind I., " oonKquattnr."
• Job. !cdv. 14, 18, 19. LXX. O. but "pi- ■ 1 E«dt. iv, 51-37. Vet IM. *p. Volg.,
ti»iii" = "ica^iiHJii.'' wiih trifling viiiiliooi.
■ Job. nri». 10. LXX. G. •■ Irp. » poieiUIe.
1 Job. niv. 31-14. LXX.G. ' lEtdr. ni. 3-6,8-11. Vm. Lit ip. Vu^.,
' Job. larii. 14, lA, 17. LXX. MS. Alex. C widi comidenUe TariatioD.
But foi " enacquuntur," LXX. bivc " KoBJiev
D.oilizHB,GoOglC
450— <58i.] PERIOD OP SAXON CONGEST. 71
[Q[LD.Epm.».iLD. S47-]
EndiieL maris fluctuantuT tie "profiindo.'] Ezcchiel quoque Pro-
pheta cgr^us, ^quatuorque evangelicorum "animalium mirandus "in-
spector, quid de sceleratis edixerit, attenditc, cui primum Dominus
miserabilitcr plagam Israel deAenti ait: ''Iniquitas domus Israel et
Juda invaluit nimis, quia impleta est terra iniquitate et immunditia.
£cce ^o sum. 'Non parcet ocutus Meus neque miserebor.' Et
infra: 'sQuoniam terra plena populis, et civitas plena iniquitate
est : et avertam impctum virtutis corum, et poUuentur sanct^ eonun.
Exoratio veniet, et quxret paccm, et non erit.' Et post aliquanta :
< h Factus est,' inquit, ' senno Domini ad mc dicens : Fili bominis,
terra quz peccaverit Mihi ut delinquat delictum, extendam manum
" in earn', et conteram ejus "' firmamentum panis, et emittam in cam
famem, et tollam de ea hominem, et pecora. Et si sint ties viri isti
in medio ejus " Noe, Daniel, et Job, non liberabunt eam, sed ipsi in
sua justitia salvi enmt, didt Dominus. Qjiod si etiam bestias malas
inducam super terram et puniam illam, et erit in extermlnium, et
non erit qui iter laciat a facie bcstianun j et tres viri isti in medio
ejus ' sint, vivo ^o dicit Dominus, si * filii et filix ejus libcrabuntur,
sed ipsi soli salvi erant, terra autem erit ' in interitum'.' Et iterum :
* i Fitius non accipiet injustitiam patris, neque pater * acclpiet injusti-
tiam filii. Justitia justi super ' ipsum erit.' * Et iniquus si avertat
se ab ' omnibus iniquitatibus quas fecit^ et custodiat omnia mandata
Mea, et facial justitiam et misericordiam multam, vita vivet et non
morietur. Omnia delicta ejus, quzcunque fecit, non enint : in sua
justitia, quam fecit, vita vivet. Nunquid voluntate volo mortem
injusti, didt Dominus, quam ut avertat se a via ' sua mala et vivat ?
Cum se autem converterit Justus a justitia sua, et fecerit iniquitatem
secundum omnes iniquitates quas fedt iniquus, omnes justitix, quas
fedt, non erunt in memoria. In delicto suo, quo exddit, et in
peccatis suis, quibus peccavit, morietur.' (|Et post aliquanta: 'JEt
sdent omnes gentes, quia propter peccata sua captivi ducti sunt domus
Israel ; eo quod reliquerunt Me. Et averti ^iem Meam ab eis, et
"tUHftoS.
"malmmB. "
inqwcta B. "' Mem F.B.
-NocTb.
mot B. ' £lie B.
V
'dealB.
•ifKm bit B.
•bomimboiB.
'ifcolB.
* Eiek. i. 5.
put. MS. AtM.) G., bU G.
^it, "DOD Ubn-
• Ent ii. 9.
10. LXX. 0. Mid in T
bunt earn Kd.'
-EaeEBOiuiD.-
Ijom
> Ewk. iriii
i. 10-14. LXX
;.( = fbeMS.V«tic.)
Akx-LXX.
0., Are-Juli)
0.. ip. Aug.,
Op.Imperf.m.38.
' AboioEid.
*.ll. LXX.aiKtV.
Opp. X. 1068
,C.D.;bot G. «^d.'■lnIlltlII..-
« EMfc.ni.13-
.»5. LXX. MS. Vatic. G.
Mdotniti-iD
■I>tmoIU-iD<
'.91 after- erant."
^E«k.ih.u
1-16. LXX, (part. MS. V
»tic..
1 Eidcxu
ii. 13. »4. LXX. G.
D.gitizecbyGoOt^lc
72 BRITISH CHURCH DURING THE [a.d.
[OiLD. ElOT.a. A.D.54;.]
' tradidi cos- in manus inimiconim ejus, et omnes gladio ceddenint. Se-
cundum immundicias suas, et secdndum iniquitates suas feci illis, ct
averti faciem Meam ab eis."] Haec de sanctorum Prc^hetarum minis
Sapiouu dixisse sufficiat : pauca tantum de Sapientia Salomoois, quae
^'*'°™™- 'ad hortationera' vel dcountiationem "exprimant regibus,
non minus quam mJnas huic opuaculo inserere necessarium duxi, ne
dicant me * ' gravia et importabilia in humeros hominum' verborum
'onera vclle imponere, digito autem meo "ea,' id "est consolatoho
afiatu, ' nolle movere.' Audiamus itaque quid Propheta dixit. 'JDili-
gite,' inquit, * justitiam, qui judicatis terram.' Hoc unum testimonium,
si toto corde servarctur, abunde ad "corrigendos patrix duces' sufficeret.
Nam si dilexissent justitiam, diligerent utique ibntem quodanunodo
et originem totius justitix, Deum. ' ^Servite Domino in bonitate, et
in simplicitate cordis quxrite Bum.' Heu quis victvnis est, ut qui-
dam ante nos alt, quando ista a civibus pcrficiantur, si tamen usquani
perfici possunt; 'iQuoniam invenitur ab his qui non tentant Ilium,
apparet autem "eis qui fidem habent in £um.' Nam isti sine respectu
* tentanf Deum, Cujus prsecepta contumacl despectlone contemnunt,
nec'fidem servant Illi,' Cujus oraculis blandis vel aliquantulum sevens
dorsum versant et non iaciem. * >" Perversse enim ccgitationes sepa-
rant a Deo.' Et hoc in tyrannis nostri temporis perspicue deprehen-
ditur. Sed quid nostra mediocritas huic tarn aperto sensui miscetur ?
Loquatur namque pro nobis, ut diximus, Qui solus verax est, Spiritus
scilicet Sanctus, de Quo nunc dicitur : ' ^Spiritus autem Sanctus disci-
pline effugiet fictum.' Et " iterum : ' » Qupniam spiritus Dei replevit
orbem terrarum.' Et infra, 6inem malorum bonorumque oculato judi-
cio prxtendens, ait : * f Quomodo spes impii tanquam lanugo est quae
a vento tolUtur, et tanquam fimius qui a vento di£Fusus est, et tan>
quam "spuma gracilis, quae a procelia dispergitur, et tanquam '^memo-
ria hospitis unius diei praetereuntis. Justi autem in perpetuum vivent.
Et apud Deum est " merces illorum', ct cc^itatio eonun apud Altissi-
mum. [deo acdpient regnum deoMis, et diadema speciei de manu
Domini. Qupniam dextera Sua protect eos, et brachio sancto Suo
' tratir B. " cum honatianan V. adhortationan Q. id exbonuioaeiii B. " enrimil B,
" toB. " dtat B. "' ootrigoidufn duca patiiz B. " illit B. " iton B.
" obot B. " memon B. "' menct connn B.
> MitL xxiii, 4. I. V. I Sapl i. i. Vet U«. Su.
I S^iL i. ». Vet. Lit. xp. Vnlg. - SapL i. 3. Vet. Lu. &c.
' Sap. i. I. Vet. Lit. ip. V3g. but, ■• lentiu " Sap. i. 5. Vet. Lat Su.
At Doiiuio:'' and in. the Ofcek, "^por^ctnt ° Sapi. i. 7. Vet. Lat. &c
wtfl.' ' Sipi. y. IS-17- Vet L»L ftc " teget eofc"
D.gitizect>yG00glc
450—681.] PERIOD OF SAXON CONGEST. 73
[Osj). Emr. ■.*.&. 547.]
defiendet "illos.' Dlssimiles etcnim, "qualitate sunt valde justi et
impii, niminun, ut dixit Dominus : < q Eos, qui honoraat,' inquiens,
' Mc, bonorabo : et, qui Me spcmunt, crunt ignobiles.' [^Sed tians-
eamus ad cetera : * ' Audite,' inquit, ' omnes r^es et intelligite,
" djdte judices finium terrac, prsebete aures vos qui continetis multi-
tudiocs, et placetis vobis in turbis natioaum. Quomam data est a
Deo potestas vobis, et virtus ab Altissimo, Qu ** intem^abit opera
vestra, et cc^tationes scnitabitur. Qjiomam cum essetis ministri
regni Illlus, non recte judicastis, neque custodistis legem justitiae,
ncque secundum voluntatem Ejus ambulastis: hoirende et cclcriter
apparebit vobis, quoniam judicium dnrisstmum Ms qui pnesunt fiet.
Ryigiiig enim "conceditur misericordia, potentes *'autem potenter tor-
menta patientur. Non enim personas subtraliet. Qui est omniam
dominator : nee reverebitur ** magmtudioem cujusquam', quoniam
pusillum et magnum Ipse fecit, et xqualiter cura est Illi pro omni-
bus. Fortioribus •• autem fortior instat crudatio.] Ad vos ergo, reges,
hi sunt sennones mei, ut discatis sapientiam, et non decidatis. Qui
enim custodierint justa, justificabuntur, et qui "didicerint sancta,*
sanctificabuntur.
Hactenus cum regibus patrix non minus Prophetarum oraculis
quam nostris sermonibus disceptavimus, volentes eos scire qua:
Propheta dixerat : * » Quasi,' tnquiens, * a fecie colubri fiige peccata :
si accesseris ad ilia, suscipient te dentes leonis, denies ecx^mi in-
tcrficientes animas bominum.' Et iterum : * * Quam magna miseri-
OMrdia Domini, et propitiatio Ejus convertentibus ad Se.' Et si
non habemus in nobis illud apostolicum, ut dicamus ; < ■< Optabam
enim anathema esse a Christo pro fratribus meis,* tamen illud pro-
I^eticum toto c»rde possimus dicerei *»Heu quia anima perit!' Et
iterum : * ' Scnitemur vias nostras, et quxramus, et revertamur ad
Dominum: levemus corda nostra cum manibus ad Deum in coelo.*
Scd et illud " ApostoU : < rCupimus unumquemque vestrum in visceri-
bus Christi esse.' Quam enim Ubenter hoc in loco, acsi marinis
■ «• B. " Bint add. B. " dudte 0. " intemjibil B, ■* dtat B.
** eniin B. * nagDitudiDC cnjuMjoe B. " enim B. '' dicEiint B. ** ApcK
1 t Sun. ii. 30. LXX. O. but " mutt ignobi- ' Eoda. mii. 18. VcL Ut. ftc {ig. LXX.)
1^-HdM.udT. > Roni.ii.5. 1. V.
' Sipi. ri. l-iLVeLLH. Ac bat "dadte" • Mid. tu. 1, l. LXX. O.
for "dicitc," tad oonectal frMU the Oreck io ■ Thcc. Uj.40, 41. V. " Doaunani in axka."
Kf. 8, " Qni at omninm Domtnaiac.'' r Fhfl. i. S.
• EcdDL xu. 3, 3. Vet. Ut. ap. Vulg. (1. . . Jen Ctmni
LXX.)
D.gitizect>yG00glc
74 BRITISH CHURCH DURING THE [a. D.
[Gild, Epht. a, a.d. J47.]
fluctibus jactatus, et in *optato evectus portu remis, si non tantos
tal«sque maliti* Episcoponim vel caeteronim sacerdotum aut clcri-
comm in nostro quoque ordine erigi adversus Deum vidtssem monies j
quos me, secundum legem, ceu testes, primimi duris verbonim *°cauti-
bus, dein populum, si tamen sanctionibus inhacret, non ut corporaliter
interficiantur, sed mortui " viciis, vivaat Deo, ne personanim ai^uar
exceptionis, totis necesse est viribus lapidare, verecundia interveniente
quJescerem. Sed mihi quxso, ut jam in superioribus dixi, ab his
veniam impertiri, quorum vitam non soliun laudq, verumctiam cunctis
mundi opibus prxfero, cujusque me, si fieri possit, ante mortis esse
aliquamdiu paiticipem opto et sitio, ** nostris jam nunc "obvallatis
sanctorum duobus clipeis [lateribus, invictis, dorso adversitatis mo^
nia stabilito, capite pro galea adjutorio Domini fidissime contecto,
crebro veracium volatu, ve! alitent conviviorum "cautes.]
incnpaiioiD Sacerdotes habet Britannia, sed insipientesi quam plu-
^"*'***'- rimos ministros, sed impudentes j dericos, sed raptores sub-
dolos; pastores, ut dicuntur, sed occisioni animarum lupos paratos,
quippe non commoda p\tbi providentes, sed proprii plenitudinem ven-
tris quaerentes ; Ecclesiae domus habentes, sed turpis lucri gratia eas
adeuntes ; populos docentes, sed pncbendo pessima exempla, vitia, ma-
losquc mores ; raro sacrificantcs, et nunquam puro corde inter altaria
stantes ; plcbcm cb peccata non corripientes, nimirum eadem agentes ;
prsEcepta Christi spcmentes, et suas libidines votis omnibus implere
curantes; sedem Petri Apostoli immundis pedlbus usurpantes, sed
merito "cupiditatis in Judae traditoris pestilentem cathedram deci-
dentes j "veritatem pro inimico odientes, et mendaciis acsi charissimis
fratribus faventes ; justos inopes "immanes quasi "angues torvis vulti-
bus conspicantes, et sceleratos divites absque ullo verecundiae respectu
sjcut ccclestes angelos venerantes ; cgenis eleemosynam esse dandam
sununis e labiis praedicantes, "sed ipsi "vel obolum non dantes; ne-
landa populi scelera tacentes, et suas injurias quasi Christo irrcgatas
amplificantes ; religiosam foTte matrem, sen sorores, domo pellentes,
et externas veluti sccretiori ministerio femiliares indecenter " levigan-
t^ vet potius, ut vera dicam licet inepta non tarn mihi quam talia
agentibus, humillantes; ecclesiasticos post haec gradus propensius
■quam r^na codorum ambientes, et tyrannic© ritu "acceptos defen-
■ ofitat B. opWum . . poctum V. " cutibui B. " vidii Y.O.B. " ratiit B.
" » V.O.B. ob nUuii Jo—. " culet B. The wbote panage ii corrupt. " cnrnditU B.
' izpiiH denahcnts et mo ven dicenla add. V. " aaoa V.B. " (gua B. " nee S.
■" ~ eiiinte* G. " accepto B.
D.gitizect>yG00glc
450 — 68i.] PERIOD OF SjtXON CON^iJJEST. 75
[Chut. Erar. 1. jld. J47.]
dentes, Dec tamen le^timis moribus illustrantcs ; ad prxcepta sancto-
nim, si aliquando duntazat " audierint <\ux ab illis sxpissime audicnda
erant, oscitaatcs ac stupidos, et ad ludicra et incptas secularium ho-
minum febulas, ac si ** iter * viae, " qax mortis', pandunt, strenuos et
intentos^ pinguedinis gratia tauronun "more raucos', et ad tllicita
infixlidter promptoe; vultus arroganter in altum habentcs, et sensus,
coosdentia remtxdcntc, ad ima vel " Tartamm demersos' ; uno sane
perdito deoario miTBt-nSj et ad imum ioquisitum Ixtos; in apostolicis
saoctionibus, ob " insdtlam vel peccatonun pondus, era etiam scien-
tium obturantes, bebetes ac mutos, et in flexibus muodtalium nego-
tiorum mendadbus doctissimos; quorum de scelerata conversatione
multos sacerdotio imientes, potius vel illud '°pene omni pecunia redi-
mentcs, quam tractos, et in eodcm veteri infaustoque intolerabilium
piaculonun cceno, post sacerdotalem episcopatus vel pre^ytehi sedem,
qui nee ibidem "usquam sederunt, utpote indigne, porcorum more
Tolutantes, rapto tantum sacerdotali nomine nee tamen ** tenore vel
apostolica dignitate accepta ; sed qui nondum ad int^r^m fidem sunt
vel malonim poenitentia idonei : quomodo ad quemlibet ccclesiasticum,
ut non dicam summum, convenientes et adepti gradum, quem non
nisi saocti atque petfecti, et Apostolonim imitatores, et, ut Magistri
gentium * verbis loquar, * " irreprehensibiles,' l^time et absque magno
sacril^ii crimine susdpiunt ? Qmd cnim tam impium " tamque sceles-
tum est, quam ad similitudinem ■Simonis Magi, non intervenientibus
licet interea promiscuis criminibus, Episcopatus offidum vel " presby-
terii terreno pretio, quod sanctitate rectisque moribus decentius " ac-
quirituT, quempiam velle mercari ? Sed in eo isti propensius vel despe-
ratius errant, "quo non ab Apostolis vel Apostolorum successoribus,
sed a tyrannis et a patre eorum diabolo, fticata et nunquam profii-
tura emunt sacerdotia : " quin potius velut culmen tectumque malo-
nan omnium quoddam, "quo non fadle eis improperentur a quoquam
**adniissa prisca vel nova, et cupiditatis gulxque desideria, [utpote
propositi multorum fadlius rapiant,^ " scelestx vitx structurx super
ponunt. Nam si talis profccto coemptionis conditio ab impuden-
tibus istis, non dicam Apostolo ** Fetro, sed cuilibet sancto sacerdoti
' aiiUenuit S. " iMet B. ** nbe VM. " mo(tiM|<w V. ^ men pmcoi B.
" TartBimm divcno* B. • iadaitiain B. •* ittA B. <* aaqoun B. npc 7. " tenerc B.
■ repTEhasibila B. " tam B. " pfafcjnnJ B. . " idquirilur fl. ■ qood V.e.
" qntii M B. * AeaA B. * amun B. " m V.Q. nelenx viiz Jot*, cdnte viz B.
■\ D.gitizect>yG00glc
V^
/
76 : BRITISH CHVRCH DURING THE [a.d.
[Qnji. Efbt. i. a.d. 547,]
pioque vep. * ingesta fuisset', eadcm rcsponsa accepisseDt, qiut ab Apcv
stolo author eonindem •* Magus Simon', dicente Petro : • ''Pecunia tua
tecum sit in perditiotiem.' Seti forte beu, "qui ambitores istos ordi-
nant, imo potius humiliant, atque pro benedictioae maledicunt, dum
ex peccatoribus non pcemtentes, quod rectius fuerat, sed sacrileges et
desperates fadunt, et Judam quodammodo iu Petri cathedra Domini
traditorem, ac Nicolaum in loco Stephani martyris "statuunt =im-
mundx " haeresios adinventorem, eodem modo sacerdotio adsciti sunt :
"et ideo non magnopere dctestantur' in filiis, quinimo venerantur,
quod similiter ut patribus subindc venisse certissimum est. Etenim
eos, " si in parochiam, resistentibus sibi et tarn pretiosum qufcstum
denegantibus severe commessoribus, "hujusmodi maigaritam invenire
"non possint, pmnissis aate solicite nuntiis, transnavigare maria,
terrasque spatiosas " traosmeare non " tarn piget quam delectat, ut
omnino talis ^ledes inxquipar^ilisque pulchritudo, et, ut "verius
dicam, "zabolica illusio, vel venditis omnibus copiis, comparetur.
Dein cum magno apparatu magnaque phaotasia, vel potius insania,
repedantes ad patriam, ex erecto erectiorem incessum pingunt, et
dudum summitates montium conspicantes, nunc recte ad aethera vel
ad summa nubium vellera, luminum '* semidormitantes acies " librant,
ac sese, nova quaedam plasmata, imo diabolica organa, ut quondam
^Novatus Romx, Dominicz amulctator margaritx porcus niger, patriz
ingenmt, violenter manus non tam venerabilibus aris quam '" flammis
iofemi ultricibus dignas, in tali "schema positi, sacrosanctis Christi
sacriiiciis estensuri. Quid tu, infcelix populc, a talibus, ut dixit Apo-
stolus, 'bestiis ventris prscstolaris? His ne corrigeris, qui seipsos
non modo ad bona non " invitant, sed secundum Prophetx exprobra-
tiouem, 's laborant ut inique agant?* Talibus ne ocuUs iUustraberis,
qui hxc tantum avide speculantur, quae procltve vitiis, id est, Tartari
portis, ducant ? Vel certe secundum Salvatoris dictum, si non istos
b rapacissimos ut Arabise tupos, 'acsi Loth ad montem, igneum
Sodomorum ymbrem prxpropere fiigeritis, i oeci educti a caecis pariter
in infemi < fbveam' cadetis. Sed fbrsitan aliquis dicat, non ita omnes
"■ ingMz liujait B. "" SuDoa Magot B. "quia B.
* daarU B. ■ diat B. " haiiBCcmodi V.B. " irml B
D.gitizect>yG00glc
450-— 68i.] PERIOD OP SAXON CQN$J3EST. 77
[OiLD. Emr. k. A.D. 547.]
Episcopi "veJ prcsbyteri ut superius comprehensi, quia non "sdsmatis,
□oa superbix, non immunditix infamia maculantur, mail sunt j quod
nee vehementcr et nos diffit^nur. Sed licet sdamus eoe castos
Eumpli ex esse ct bonos, brcviter tamen respondebimus. ^ Quid
^*"""- profuit Hell sacerdoti, quod solus non "violaverit pne-
cepta Domini, rapiendo in fuscinuUs antequam adeps Domino
c^erretur «t ollis caraes, 'dum "eadem mortis ira, qua filii sunt,
mulctatur? n>Quis rc^ eonim, **ob invidiam melioris hostix "ae-
Icstique igni' in ccelis evectaE, ut Abel, occisus? qui ctiam mcdio-
cris verbi aspemantur convitium. » Qjus ' pcrosus* est consilium
< malignantium, et cum impiis non scdit^' " ita ut dc eo vcridice
quasi dc Enoch dicerctur: '"Ambulavit Enoch cum Deo et non
inveniebatur,' in mundi scilicet vanitate omius post idola pro-
clive id temporis daudicarc, relicto Deo, insipieOtis? Quis eorum,
salutari in area, hoc est, nunc Ecclcsia, nullum Deo adversantem, P ut
Noe diluvii tempore, non admisit, ut perspicue monstraretur non nisi
innoxios ve) pcenitentes " ^^os in D<Hninica domo esse debere ?
q Quis victoribus solum, et in tricentenario numero, hoc est Trinitatis
Sacramento, Uberato justo, r^um quinque, victridumque tumiarum
exercitus ferales vincentibus, et nequaquam aliena cupienttbus sacri-
fidum offerens, ut Melchisedech, benedixit? rQuis sponte proprium
in altari capite czdendum, ut " Abraham Deo jubente, obtulit filium,
ut simile quodd^m huic impleret Christi mandatum, diccntis toculum
dextrum scandalizantem evelli debere, et Prophetae przcaveret, t*°se
maledictum esse gladium " et sanguinem' prdiibentem } <■ Quis memo-
nam male&cti dc c»rde radidtus, ut Joseph, evulsit } ' Quis in monte
cum Domino locutus, et nequaquam concrepantibus tubis exinde
perterritus, rduas tabulas *comutanique ^iem' aspectu "incredulis
inhabilem ct horrendam tropico sensu, ut "Moyses, advexit? Qtns
eonim, pro peccatis populi exorans, imo de pectore damavit, ut ipse.
■hiB. " HiluiBlU (7. "TioliTCwB. "ddeniB. "dequommi
ahim B. » *Ml B. "' . Bnguioe T. " incneda B. " Motmi. B.
« iSan.ii.n.»3; Hi. i*. 13.
' iS«n.W....i8.
m 0«,. ■„. 4-8.
• Pnbo. xxTi. s. (xxv. 5.) L " odjvi tait-
•0«D.r;»^.p«t.V.pMtLXX.
f Gen. vii. j.
' Geo. x*B. I-IO.
• Mm. 1. 19.
• }a. llTiii. 10. V. but ™. ■' It,
"iKUlguioe."
" Geo. 1.15-11.
• Eiod. nil. 16-JS.
' Engd. atxir. 59. 30. 35- V. (1.
D.oiliz.oB,GoOglc
78 BRITISH CHURCH DURING THE [a.d.
[Qui. Etot. a. a. d. £47-]
* * Domioe,' inquiens, * peccavit populus iste peccatum grande, quod
si dimittis eis, dimitte: alioquin dele me de libra Tuo?' [^'Quis
zelo Dei accensus mirabili, ad ultionem fbmicationis sine dilatioDe,
sanando paeaiteDtix "medicamine stupri affectum, nc ira populo inar-
desceret, sicut Phinees sacerdos, ut per hoc b in xvo reputaretur illi
"justitia, strenue consurrexit ? Q^ "vero eonim, vel in extiipa-
ttonem usque ad intemecionem de terra " repromissionis septem gen-
tium morali intelligentia, vel ad constabilitionem spiritualis Israel,
pro eis Jesum Naue imitatus est ? o Quis coram, populo Dei finales
terminos trans Jordanem, ut sciretur quid ''cuique tribui conveniat,
sicut supradicti Phinees scilicet et Jesus sagaciter divisere, ostendit ?
•* Qws, ut adversariorum plebi Dei innumera " prosterneret gentium
millia, '= unlearn* filiam, que propria voluptas intelltgitur, imitans et
in hoc Apostolum dicentem: ' 'Non quxrens quod mihi utile est,
sed quod multls, ut salvi fiant,' obviantem victoribus < scum tympanis
et choris,' id est, camalibus "desideriis, in sacrificium votivac placa-
tionis, ut ' Jepthe, mactavtt ? Quis eorum, ad conturbanda, ^fiiganda,
' stemendaque '■superbaxum gentium castra, 'mysterii Trinltatis, ut
supradiximus, 'cum lagenas viris tenentibus egregias in manibus
sonantesque tubas, id est propheticos et apostolicos sensus, — ut dixit
Dominus Prophetse : ' ^ Exalta quasi tuba vocem tuam :' et Psalmista
de ApostoUs : * ' In omnem terram exivit sonus eorum,' — et '°lagenas
' splendidissimo ignis lumine noctu coruscantes, qux accipiuntur in
sanctoram corporibus bonis operibus annexis, et Sanctl Spiritus igni
ardentibus, ut Apostolus, °Habentes, inquit, 'thesaurum *istum in
vasis fictilibus,' post <>idolatriae luci, quod moraliter interpretatum ',
'condense et fascx cupiditatis, succistonem silvae, et pevidentia signa
Judaici velleris, ymbris ccelestis expertis, et gcntilis, rore Sancti
Spiritus madefacti, fide non dubia, ut *l Gedeon, * processit ? Quis
eorum, ' mori exoptans mundo et vivere Christo^ ■ luxuriosos gen-
« Jod. ri. 34. V. ^ Jod. YU. 9.
Fell." * Nom. ijcv. 7.' ' " ' Eni. Wu. i . I. V.
► Pulm. CTi. 30, 3i.(cr. 31, 3),) ' Palm. 111.4. (xviii.s.) I.V.
• Ja. xiv. 11 111.51. Elsuur, not Phiaefaai. ■> Jud. vu. 16, 10. ' tOx.n.J.V.
' Jnd. x\. 19-33. ' Jod. Ti. 13-17.
• jod. li. 34-40. " Unici,'' dtnyt io S. Aog. ^ Jud. ii. 37, 39.
<T. Sabaliec) ; bat LXX. > Vulg., " imigeniti." 1 Jud. vii. i. r phil. i. 13.
' I Cor. 1.33. 1. V. • Jiid.m. »3.
D.gitizect>yG00glc
450—681.] PERIOD OF SjiXON CONQUEST. 79
[Gild. Efut. b. a.d. 547.]
tiiim convivas, laudantes 'Deos suos, id est, sensus, extollcntes divi-
tias, ut Apostolus, * ■ Et avaritia,' inquit, ' qua est simulachrorum ser-
vitus,' iconcussis duabus virtute brachiomm columnis, quae intelli-
guntur is voluptatibus nequam animz camisque,' quibus domus
humanz omnis nequitix quodammodo pangitur ac "> fiilcimentatur,
tam innumcrabiles, ut Sampson, prostravit ? Qms orationibus, ' yholo-
caustoque lactantis agni' Fhilistinorum metum depellens, * insperatas
tonitniorum voces nubiumque ymbrcs concitans, « absque adulatione
"r^em constitucns, '•eundem Deo non placentem "abjidens, =uncto
pro illo meliore in " regno, ut Samuel, valedicturus populo astabit hoc
modo dicens : ' * Ecce praesto sum, loquimini coram Domino et
Christo Ejus, utrum bovem cujusquam tulcrim, ao astnum, si quem-
piam calumniatus sum, si op^n-essi aliquem, st de manu cujusquam
munus atxepi ?' Cui " a populo responsum est dicente : * « Non es
calumniatus nos, " neque oppressisti, neque " tulisti de manu " altcujus
"quippiam/ Quis eorum, 'igne coelesti centum superbos exurens,
s quinquaginta humiles servans, l>et "absque adulationis fiico, non
Deum per Pr(^hetas sed ' idolum Accaron con'sule'nti, mortem immi-
nentem ioiquo regi annuncians, ^ omnes "prophetas simulachri "Baal,
qui intetpretati accipiuntur sensus bumani, invidix, avaritise, ut jam
diximus, semper intenti, mucrone corusco, hoc est verbo Dei, ut He-
lias egregius vatcs, prostravit? et lelo Dei commotus, iniquomm
teme lymbres adimens "setherales, ac si fortissimo penurii clustello
°>tribus annis sexque mensibus obseratos, fame, siti moribundus in
dcserto conquestus est : * " Domine,' inquiens, • Prophetas Tuos occi-
dcrunt, et altaria "Tua suffoderunt, et ego relictus sum solus, et qux-
runt animam meam?' Qms eorum, ocharissimum discipulum terrenis
extra soUtum ponderibus oneratum, Pqux ante ea a se magnopere
licet n^ato ut acdperet despecta fiiissent, etsi non q perpetua lepra,
ut Helisseus, saltim expulsione mulctavit? Et quis ex itlis, 'puero in
0. •ta'iacBt Jon. ibidem B. " regaum B.
« S. " qne B. " opisti B.
" dKt B. " cujupiun B. '^ dnmti B.
« B. » EdBl B. - « boak* B.
"dealB.
od.x»i»4. • Col. ni-S-V.
' 1 Rtg. i. 9-ii.
-J. «ri. s:
« jReg. 1.13-15.
; S»n. ™. 9. V. - beuntai."
*.R^.i.,6. '»R^.i.r
Sii11.jtH.17. ■ ISUD. Jt l-*s-
' I Rn. TTiti. 40. ■ I Reg. xni. 1.
iSun. liiL 14; xr.aS.
~J«.T. ,7.
Sam. xvi. 13.
■ iR«.xix.io.LXX.G.-S.ADg.av.Dei.
1 Sam. Id. t, 3. V. -de mc coram. .>ut
XVn. M. 0pp. VII. 486 c.
n.- Bofm-inCod. AmiM.
' iReg. ¥. 10-J4. f iR^. r. 16.
Sam. lii. 4. V.
1 1 Reg. ». 17. ' a Rej. »i. 15.
D.oiliz.oB,GoOglc
8o BRITISH CHURCH DURING THE [a.q.
[QlLD. EpiiT. 1. A.B. S47.]
vita desperatione sestuanti, " atque improviso super bellico hostium
apparatu civitatem, in qua erant, obsidenttum * tremcfacto, inter ncs,
C ut iUx') »aiiini3e visus, ferventi cxoratione ad Deum facta, ita ut in-
tueri "poterit auxiUarium ccelestis exercitus, armatonini cumiuni, ceu
equitum ignito vultu fiilgentiuni, montem plenum, patefccit, et * cre-
dere quin fortior essct ad salvandum quam inimid ad pugnandum ?
■ Et quis eorum, corporis tactu, mortui scilicet mundo, vivcntis autem
Deo, ' alii diverse liinerc "occubanti, proculdubio "mortuo "Deo, vitiis
vero viventi, quasi supradictus, proficiet, ita ut statim prositiens
Cbristo grates pro sanitate agat cunctorum pene mortalium ore des-
perata? Cujus eorum, rcartx>ne ignito de altari fbrcipe chetubin
advccto, ut peccata sua delerentur humilitate confcssionis, ' labia, ut
Esaiz, mundata suntj et ■efScaci orationc '>sibi adjuncta pii regis
Ezechix, supptantationc <> centum octoginta quinque millia exercitus
Assyriorum, nullo apparcnte vulncris vestigio, dangeli manu, ut
supradicti, " prostrata sunt ? Qais eonun, « ob prsecepta Dei, et minas
ccelitus datas, veritatcmque *" vel non audientibus profcrendam, ' squa-
lores paedoresque carcerum, E ut •> momentaneas mortes, ut beatus Jerc-
mias excepit ? Etae multa : Quis eonun, ut Magistcr gentium dixit,
^errare in montibus, et in speluncis, ct in cavemis tetrae, Jlapidari,
secari, totius mortis gcnere pro nomine Domini attcntari, sicut sancti
Prophetas, "perpessus est ?* Sed quid immoramur in exemplis veteribus,
acsi non cssent in " novo ulla P Audiant itaquc nos, qui absque ullo
hibore angustum hoc iter Christians religionis, prxtcnto "tantum
sacerdotali nomine, intrare se putant, carpentes paucos florcs, veluti
summos de "extcnto sanctorum Novi' Tcstamenti tyronum amoenoque
prato.] Quis vestrum, qui " torpetis potius quam sedetis legitime in
sacerdotali scde, ejectus de consilio impiorum, lipost diversanun
plagas virgarum, ut sancti ApostoU, >quod dignus habitus est pro
Christo vero Deo • contumeliam pati,' [toto corde Trinitati gratias
egit ? Quis, ob testimonium verum Deo ferendum, "• fiillonis vecte
"icB. " taimtbao B. "" ut iOc V.B. " poKn'at fl. ■ occumbaiti B.
" mortai B. " dteit B. " proMnti B. " tjetd B. '^ papoo lofil B. ** aim B.
*) onKi B. " NoTJ CXI. onct. B. " torpeni B.
• 1 R«g. Ti. ij. ' 1 R^. li. 16. • }a. i, 8-19.
" 3Rcg.iT..{4. ■ iR^.ir.io. ■ Jer. xx.i ; zxxii.i; xxxrii. ij ; ix»iii.6.
I Eni. vi. 6. : but. " Seraphim." « et? ' Jer. xctL. 8-is. 14.
• E«. Ti. 7. V. 1 Hd*. a. 38.
■ 1 R^. lii. 14-101 Esu. Kximi. 14-to. 1 Hebt. li. 37.
' iR«g. xix. 10-34; Eni. xxirii. 41-J5. » Act. t. 40: and ac i^i.^j.
• t Reg. xix. 35 ! E»L iniriL 36. ' Act t. 41. V.
• 1 Vji%. lilt. 3SJ E»i. iiami. 36. ■ Enseb, H. E., II. 13.
D.gitizect>yG00glc
450-68I.] PERIOD OF SAXON CONQUEST. 8i
[Gill. EPWf.i. A. 0,547.]
cerebro percussus, ut Jao^iis primus in Novo duntaxat Episcopus
Testamento, corporaliter interiit ? Qms * gladio' vestrum, ab iaiquo
principe, ut ■■ Jacobus "Joannis frater, capite caesus est? "Qujs, ut
prothominister martyrqiie cvangclicus, hoc solum criminis habens,
quod P viderit Deum Quern pcrfidi videre nequiverant, nefaodis mani-
bus tapidatus est ? Quis, inversis pedibus cruds afiixus pro reverentia
Christi patibulo, Quern non minus morle quam vita honoraturus, ut
clavicularius ille ccclonun "regni idoneus, extremum "halitum fiidit?}
Quis ex vobis, gladii ictu ^ veridicantis, pro confiessione Christi, l post
vincuia carceris, naufragia, ''amarum virganim cxdem, post fluminum,
latroDum, gentium, Judaeonim, pseudoapostolorum continua pericula ;
post famis, jejunli, vigiiiarum l^x>res ; post perpetem * solicitudinem
omnium Ecclesiarum ;' post a»tum pro scandalizantibus ; post infir-
mitatem pro infirmisj post admiraWlem prxdicando Christi Evange-
lium **orbis pene circuitum, ut vas eiectionis Magisterque gentium
s. igiBiiu. eiectus, capite plexus est ? Quis vestrum, ut sanctus martyr
Ignatius Antiodiiae urbis Episcopus, post admirabiies in Christo actus,
ob testimonium Ejus leonum molis Romx confractus est? "cujus
verba cum ad passionem duceretur audientes, si aliquando vultus vestri
rubore ** suffusi sunt, non solum in comparatione " ejus vos non ^ puta-
bitis sacerdotes, sed ne mediocres quidem Christianos esse. Ait cnim
in Epistola quam ad Romanam Ecclesiam misit : ^ '" A Syria usque
Romam cum bestiis terra marique depugno, die ac nocte connexus et
*colligatus decern "leopardis, militibus dico, ad custodiam datis, qui ex
beneficiis nostris sjcviores fiu&t. Sed ego eonmi nequitiis magis eru-
dior : nee tamen in hoc justificatus sum. O salutares bestias, quse
pneparantur mihi, quando venient? quando emittentur? quando eis
frui licebit canubus meis? quas "ego exopto acriores parari, et invitabo
ad devorationem mei, et deprecabor ne forte, ut in nonnullis free-
runt, timeant atUi^re corpus meum : quinimo, et si cunctabuntur,
ego vim ^iam, ego me ingeram. Date, quxso, veniam j ego novi
■*quid cxpediat mihi : " nunc incipio esse Christi discipulus : facessat
invidia vel human! a£Fectus, vel nequitiz spiritualts, ut in Jesum
Christum adipisci merear ignes, cruces, bestias, dispcrsiones ossium,
" Jotanni* B. '* regaa B. " lUtum B. " vcridjamto B. Jaett V. ** nnrii V.
" Domii B. " qomB. " confua B. •* ci B. " peasbiln B. • dad B.
■ SpBa B. >° icofanbi B, *> diat B. " qood B. " tuDC B.
• Aa. xii. 9. • Act Tii. 57. ' Euwb., H.E., III.jiS; from Rufiuw' Luin,
' Act Tii- 5 J. inexact]}' quoted. The origiiul ii in Jtcotnoo'i
f iC0r.1d.n-t9- PP, Apatol. P..157.
VOL. I. G
D.gitizect>yG00glc
82 BRITISH CHURCH DURING THE [a. d.
[Gun, Emw. 1. A. o. 547-]
discerpsiooeeque membrtniim j ac totius corporis poenz et txnnia in
me uaum supplida diaboli arte quzsita complentur, dummodo Jesum
Christum mercar adipisci.' Qi^d ad haec dormitantibus animx oculis
aspicitis? Quid talia surdis sensuum auribus "auscultatis? Disaitite,
qusso, tenebrosam atramque cordis vestri caliginem " teptvis, ut veri-
tatis et humilitatis praEfiilgidum lumen vitiere possitis. Christiaaus
son mediochs sed perfectus, sacerdos non vilis sed summus, [nart]rr
non scgnis sed prxcipuus dicit : ' Nunc incipio esse Christi disd-
pulus.' £t Tos, "acsi ' Lucifer ille de coclo projectus', verbis non po-
testate erigimini, et quodammodo sub dente nuninatis et gestibus fvx-
tenditis, que antea " actor vester depinxerat : "In ccelum,' inquiens,
* conscendam,' et • ero similis Altissimo.' Et itenim : ' " Ego fodi, et
bibi aquam, et "exiccavi " vestigio pedum meorum omnes rivos agge-
rum.' Mutto rectius oportebat vos tmitari Ilium et audire, Qui totius
bonitatis et humilitatis vere invictum exemplar est, dicentem per
Profdietam: oEgo atitem sum vermis et non homo, opprobrium
hcminum et abjectio plebis.* O mirabile quoddam, dizisse Eum
* opprobrium hominum,' cum omnia mundi c^robria deleverit ; [et
iterum in Evangelio : ' J Non poesimi E^ a Me ipso bcere quicquam,'
cum Ipse cosevus Patri ac Spiritui Sancto, communis ejusdemque sut>-
stantisc, ccelum et terram cum omnt eorum inxstimabili omamento
fecerit, non alterius sed propria potestate : et vos arroganter verba
ezaltasse, Propheta dicente : ' > ""Quid superbit terra et cinis ? *] Sed ad
s. PatjcsHp. propositum " revcrtar. Quis inquam ex vobis, ut Smymen-
sis Ecclesix pastor egregius Polycarpus Christi testis, ■ mensam humane
hospltibus ad ignem eum avide trahentibus apposuit, et objectus flam-
mis pro Christi charitate, dixit : ' Qui dedit mihi ignis ferre supplidum,
dabit, ut sine cLavorum conBxione flanunas immobiltter perfeiam.'
Uoum adhuc, pneter magnam verbis volans sanctorum silvam, ex-
empli gratia ponam Basilium, scilicet Cesariensem Episcopum, qui
cum "ab iniquo principe minx hujuscemodi intentarentur, quod, nisi
in crastinum Arriano omo, ut caeteri, macularetur, esset omnino
tnoritunis, disisse fertur: '^EgQ sane ero eras qui hodie sum, tu te
• Eoi. xii. II. ■ EuKb.. H. K,IV. ij. { lo, 13. Rutin, in-
> Eai, UT. 13, 14. V. teipr. And ice alio the £od. Smym. EpU. de
• Eni. ncCTii. 75. V. S.Polycaipi Martyr., { 7, 13. Jneota. PP.ApCBt.
• Pnlm. IBL 6. (ixi. 7.) 1. V. 556. 576-
I Join. V. 3/0. 1, ind Cod. Amiit. of V. » Rnfin.. H. E., XI. i).
■ Ecd». X. 9. VeL Lrt. ip. Vulg.
D.gitizect>yG00glc
.450-681.] PERIOD OF S^IXON COS^JJEST. 83
[Oiu>. Emr. t. *.D. 547.]
utinam non mutares.' Et iterum : * Utinam haberem aliquid digm
jnuoeris, quod oficirem hulc, qui maturius Basitium de nodo follis
hujns absolreret.' Quis ex vobis apostollci sermonis regulam, qusc
sJb omnibus semper Sanctis sacerdotibus quibusque tcmpoiibus extan-
tibuSj bumanam st^estioncm pKeapitantei ad ** ncquitiani festinan-
iem recutientibus servata est, in concussione tyrannonim indinipte
e " custodiunt, hoc modo dicens : * ^ Cfcedire " oportet magis' Deo quam
ivybikian booiinibus f Ig^tur coniiigientcs solito mote ad Do
***™*"^ mini nusericordiam sanctorumque Pro[*etarum Ejus
voces, ut illi pro nobis oraculorum sutmim jacula imperfectis pas-
Itwibus, ut antea tyninnis, quels compuncti sanentur, " librent, vi-
deamns quid Dominus ''per Prophetas' ad desides et inhonestos
sacerdotes, et non bene populum tarn exempla quam verba docen-
tes, minarum loquattu-. Nam et HeU ille "sacerdoe in *'Slo pro eo
quod non d^o Deo lelo ™ severe in filtos '" contemnentes Deum ultus'
fiierat, sed molliter et clcmenter, "utpote patemo afiectu, admo-
Duerat, tali '* animadversionc damnatur, dicente ad eum Propheta:
* « HiEC didt DcHninus : Manifi^e "ostendi "Me ad domum patris tui,
01m cssent in jEgypto servientes Fharaonis, et " elegi domum patris
tui ex omnibus " tributxis Israel Mihi in sacerdotio.* Et post pauca :
* f Quare respexistj in inoensum Meum, et in saoificiuin Meum, im-
piobo oculo? et bonoriiicasti filios tuos plusquam Me, ut benediceres
COS a primordio in omnibus sacrificiis coram Me ? i Et ™ nunc '* sic
dicit DcMninus : quoniam qui honorificanf " Me, honorabo eos : et qui
pro nihik> hatieat Mc, ad nihitum rcdigentur. l> Ecce dies venient,
et di^rdam nomen tuum, et semen domus patris tui. ■ £t hoc tibi
ngnum sit, quod veniet super duos filios tuos "' Ophni et Pbinces ; in
uno die nxHientur ambo in gladio virorum.' " Si haec itaque patiuntur,
i^ui verbis *" tantum subjectos et non coodigna ultione emendant, quid
ipsis **fiet, qui ad mala bortantur peccandu et trabnnt? [Qidd ilU
quoque, persptcuum est, vero vati, post expletionem signt ab eodem
praedicti, et restitutionem aridse manus impio regi, misso a Judca
''' cooteptn Domini Tuhn B,
tJB. " tligi B. " «j
■ (e) a<U. B. " Ofiii S.
• by. cuKo^rit ^ Act. t. 10. V. * i Sam. ii. 30. LXX. O.^Ludf. 0).
• iSuiLii. 17, tS. LXX. Q. -Hieroa, id ' l Sam. iLji.LXX a. = LiK3r. ib.
ancdl. Opp. II. till b. ■ I Sam. u. 34. LXX. G. bat=Lgd£ ib.
' iSam. ii. 19. Q. = Ijidr. Cal. PioS.Athan. p. 116 a.
BU. PP. IV. p. i>5b.
D.gitizect>yG00glc
84 BRITISH CHURCH DURING THE [a.d.
[GiLD.E«n. ..*.D.547-]
prophetare in Bethel, " prohibitoque nc "quid ibidem dbi gustaret, ac
(Jecepto ab alio, ut " dicebatur, propheta, ut panim quid panis et aquae
sumeret, obtigtt, dicentc ad eum suo hospite : ' i Hasc dicit Dominus
Deus : Quia inobediens ftiisti " ori Domini', et non custodisti nianda-
tum quod prxceptt Dominus Deus tuus, et reversus es, et comedisti
panem et bibisti aquam in hoc loct), in quo mandaveram tibi, ne
manducares panem nee blberes aquam j non ponetur corpus tuum in
sepulchro patrum tuorum. Et factum est,* inquit, *postquam mandu-
cavit panem et bibit aquam, stravit sibi asinam suam et abiit; et
Eaiu. "inveniteum leo in via, et occidit eum?*] Esaiam quoque
•"sanctum Prophetamdesacerdotibus hoc modoloquentemaudite: *''Vac
impio in malum, retributioenim*'manuum ejus fietei. PopulumMeum
exactores sui spoliaverunt, et mulieres dominatx sunt ejus. Popule
Meus, qui beatum te dicunt, ipsi te decipiunt, " et viam gressuum tuo-
rum dissipant. Stat ad judicandum Dominus, et stat ad judicandos
populos. Dominus ad judicium veniet cum senibus populi Sui et
principibus ejue. Vos depasti estis vineam Meam, rapina pauperis in
domo vestra. Quare atteritis populum Meum, et ^cics pauperum
commolitis, "dicit Dominus exercituum?' Et item: "Vic qui con-
dunt leges iniquas, et scribentes injustitiam scripserunt, ut opprime-
rent in judicio pauperes, et vim facerent "causjc humilium populi "Mci,
ut essent viduse praeda eonim, et pupillos diriperent. Quid facictis
in die visitationis et calamitatis de longe venientis?' £t infra;
< m Verum hi quoque prae vino nescienint, *'et prae ebrietate erravc-
runt, sacerdotes nescierunt prae ebrietate, " absorpti sunt a vino, ena-
verunt in ebrietate, nescierunt videntem, ignoraveruilt judicium.
Omnes enim mcnsx repletae sunt vomitu sordium, ita ut non esset
ultra locus.' * » Proptcrea audite vcrbum Domini viri " itlusorcs, qui
dominamini super populum Meum, qui est in Jerusalem. " DiKistis
cnim : Percussimus fixdus cum morte, et "cum inferno fedmus pactum.
Flagellum inundans cum transient non veniet super ' nos, quia posui-
mus mendacium spem nostram, et mendacio protect! sumus.' Et post
1 I Reg. xUi. ti, 11. V. but, "DOD obedient vot enim . , ec lapim ..Domiaoi Dm.*
.. b loco . . pneopit tibi .. comederei .. ooo ' Etai. x, 1-3. V.
inferetnt . .adntt.' And n. ij, i4. = Liicir, ■■ Eiv. iiviii. 7, 8. V. "ncenlta et ptupt
De Non Coaireii. coin HiEret. p. IJ9 b. ncKtenmt pne ebrietate."
> Euj. iii. I [-rj. V. "dominalK nint cii .. . « Eaj. xxnii. 14, ij. V. " Propter hoc."
D.oiliz.oB,GoOglc
450-681.] FERIOJD OF S^XON CONSljJEST. 85
[OiLD. Etot.»,*.i>,S47.]
aliquanta: '"Et subvertet grando spem mendacir, et protectionem
aquae inundabunt, et delebitiu: ftaius vestram cum morte, et pactum
vestrum 'cum inferao non stabit: flagellum inundans cum transient,
eritis *et in concutcationem : quandocunque pertransierit, toilet vos.'
£t iterum : * p Et dixit Dominus : £0 quod appropinquat populus iste
ore suo, et labiis glorificant Me, cor autem eorum longe est a Me :'
'■lideo ecce *£go addam' ut ' admiratiooem &ciam populo huic mira-
culo grandi et stupendo. Peribit eoim sapientia a sapientibus ejus,
et intellectus pnidentium ejus abscondctur. [Vx qui profundi estis
corde, ut a Domino abscondatis consilium, quorum sunt in tenebris
opera, et dicunt: Quis videt nos? et quis novit nos? Perversa enim
hxc vcstra cogitatia' Et post aliquaota : ' ' Hxc dicit Dominus :
Ccclum sedes Mea, et terra scabellum pedum Meorum est. Quae ista
est domus quam sedificabitis Mihi, et quis erit locus quietis * Mex ?
Omnia hxc manus Mea fecit, et facta sunt universa ista, dicit
Dominus. Ad quem autem aspiciam, nisi ad pauperculum et con-
tritum spiritu et trementem sermones Meos? Qui immolat bovem,
quasi qui interficiat virum: qui mactat pecus, quasi qui 'excerebret
cancm : qui offert oblationem, quasi qui sanguinem soillum ofiFerat :
qui recordatur thuds, quasi qui benedicat 'idolo. Hxc omnia 'elege-
runt in viis suis, et in abominationibus suis anima eorum delectata
Jcnmiii. "est/] Jeremias quoque vii^o Prophetaque quid insipienti-
bus loquatur pastcaibus, attendite : ' ■ Hxc dicit Dominus : Quid in-
venenint patres vestri in Me iniquitatis, quia " elongavenint a Me, et
ambulaverunt post vanitatem, et vani facti sunt?' Et paulo post:
* ' Et ingressi contaminastis terram Meam, et hasreditatem Meam
posuistis in abominatdonem, Sacerdotes ncm dixerunt, Ubi est Do-
minus? Et tenentes legem nescienmt Me, et paatores pnevaricati
sunt in Me.' * " Propterea adhuc judicio contendam vobiscum, ait
IXiminus, et cum filiis vestris disceptabo.* Item post aliquanta:
f ' Stupor et mirabilia facta sunt in terra : Prophets pntdicabant
mcndadum, et sacerdotes applaudcbant manibus suis, et populus
1 Bni. xiix. I4~l6. V. "Perrersa at hoc.'
' Emi. Un- 1-3. V. " lem lutem . . quii at
t btm ■■ ad qoem auten) [C^dam."
«ti«
JB.
•Mz
iJ.
'KOdd
''■
£■
i. 5. V.
.7,8.V
J«.
.9-V.
JCT.
JO. 3'
V.
pn
D.oiliz.oB,GoOglc
8tf BRITISH CHURCH DURING THE [a.d.
[OiLD. Em. 1. ^D. 547.]
Meus dileicit talia. Quid igitur get in Dorissunis ejus?' 'rCui
lo^uar et contestabor, (it audiat? £0% indrcumdsx aures ecnun,
et audire noo possunt. Ecce verbum Domini iactum est illts in
opprobrium, et non susdpjunt illnd :' * 'quia extendun mamiOi Meam
super habitaotes terrain, dicit Dominus. A minorc quippe usque ad
majorem omnes avaritis student, et a Propheta usque ad sacerdotem
cuncti faciunt dolum. [Et curabant contritioDcm filie pc^li Mei
cum ignominia, dicentes, pax, pax, et non erit pax. Confusi sunt, qui
abcMninationem fecenmt. Quin poUus confusione noo sqnt confusi,
et erubescere nesdenint. Quamobrem cadent inter ruentcs, in tem-
pore visitationis eorum coinient, didt Dominus.' £t iterum : ' >Oinn«s
isti prindpes dedinantium, ambulantes fraudulenter, ses et femim,
univcrsi corrupti sunt, defeat sufliatorium in igne, frusOa " cooflavit
conflator, maiitie autem eorum noo sunt consumptx, argentum repro-
bum "vocate cos, quia Dominus projedt illos.' Et post pauca : * i> Ego
sum. Ego sum : Ego vidi, didt Dominus. " Ite ad locum Meum in
" Silo, ubi habitavit nomen Meum a priadpio : et videte quae fecerim
ei propter malitiam pqnili Mei Israel Et nunc quia fecistis omnia
opera htec, didt Dominus : et locutus sum ad vos mane "consui^ens et
kx^uens et " non audistis, et vocavi vos et non respondistis ; fadam
domui huic in qua invocatum est nomen Meum, et in qua vos babetis
iidudain, et " loco q^em dedi vobis et patribus vestris, sicut fed Silo :
et projiciam vos a fade Mea.' Et iterum : < ^ Filii Mei exienint a Me,
et non subsistunt: et non est qui eztendat ultra tentorium Meum, et
" erigat pcUcs Meas : quia stulte ^runt pastoies, et Dominum DOn
quxsicrunt. Proptcrea non intcllexerunt, et grex eorum dispereus est.'
Et poet aliquanta: ■^■'Qjud est "quod dilectus Metis in domo Mea
&dt scelera multa f Nunquid cames "sanctz aufeient a te malitias
tuas, in qitibus gJoriata es ? ** OJivam " uberem, pukhiam, fmctiferam,
spedoeam vocabit E)c«mnus nomen tnum. Ad vocem loquebE, gran-
dis exaisit ignis in ea, et oombusta sunt (ruteta ejus.' Et iteiwn :
* ■ Vcnite, congr^amini, omnes bestic terrae, " prc^rate ad devoran-
" conflinl B. " Tocat B. "ittt S. " Icapl>*' '^■^- " ■"'g™' -A-
D.gitizect>yG00glc
450-68i.] PERIOD OF SAXON CONglJJEST. 87
[ami. Erur. ■.&.!>. 54;^.]
dum. Pasbxes multi demoliti sunt Tioeam ** Meant, " conculcavcniat
partem Meam', dederunt portioneiD Meant desiderabilem ia dcsertum
solitudiois.' Iteniqae loquitur: ^'Hxc didt Domious populo huic,
qfn dilexit movere pedes suos, et non quievit, et Dohubo nan placuit.
Nunc recocdj^tur iniquitatum eonim, et visitabit peccata ** illonim.'
* s Wopheoe dkunt eis : Non videbitis gladium, et femes non erit io
Tobis, sed pocem veram dabit' Dominus < " vobis in loco iato. £t dixit
Dominus ad me : Falso prophetic vatidnantur in ncmine Meo, noo
misi cosset non prvccepi <*eis,'*visionem mendacem et divinationem
et "fiauduientiam et scductioncm cordis sui proi^ietaot vobis. Ideo
hxc didt Domimis :* '' In gladio et &me consumentur projAietac iUi :
ct populi, quibus " prc^)hetarenint, projecti erunt in viis Jerusalem prae
&me et gladio, et non erit qui sepeliat.' Et ttenun : ' >> Vk pasto-
ribiis, qui disperdunt et dilaoerant gregem pascux Meae, didt Doniinii&
Ideo tuec didt Dominus Deus Israel ad pastotes qui pascunt populum
Meom : Vos dispersistis gregem Meum, et ejecistis eos, et non visi-
tastis iUos. £cce. Ego visitabo super tdc malitiam studiorum vcstro-
nun, didt Dotniniis.' ''Prqifaeta namque et sacerdos poliuti sunt, et
in "domo Mea inveni malum eorum, didt Dominus:' et 'idcirco via.
eorum erit quasi hibncum in tenebris, impellentur enim et corruent
in ea ^ aSeram enim super eos mala, annum visitationis eoium, didt
Dominus. Et in pn^hetis Samaiix vidi Muitatem,' et * pn^etabant
in Baal, et dedpiebant pi^lum Meum IsraeL Et in prtqihetis joM-
salem vidi simiiitudinem, adulterium, et iter meodadi : et conibrta-
verunt manus pessimorum, ut non " converteretur unnsquisqne a malitU
"sua: &cti sunt Mihi omnes Sodoma, et babitatoes ejus quasi Gomor-
ifaa. ^opterea baec didt Dominus ad prc^dietas : Ecce Ego cib^)o
eOB absintbio, et pcrtabo eos feUe. A prophetit enim Jerusalem est
^^ressa poUutio super omnem terrain. Hcc didt Dominus exerci-
tuum : Nolite audire verba prophetarum, qui ptx^etaat vobis, et
liedpiimt voi : viaonem enim cordis sui loquurAir, non de ore
Domini. Dicunt enim bis, qui Me blaspbemant, tocabm est IXuni*
nus. Pax erit vobis: et "omnibus, qui ambulant in pravitate cordis
sui, dixerunt j N(hi veniet super " eos mtlum. Qws enim a£Riit in
13-16. V. "iddioo . ■ qubui pro- teamium et..iit Soduaia. . Doc
. . ooiai qui imtKUat . . mpec v
ii. 1, ). V. " ah DominiK." and om. " enim" bit.
D.oiliz.oB,GoOglc
88 BRITISH CHURCH DURING THE [a.d.
[OiLD. Efitt. a. A.D. 547.]
coosilio Domini, et vidit et siudivit sertnonem Ejus ? C^ijs conside-
ravit verbum Illius et audivit ? Eccc, turbo Dominicx indignaiioiiis
egrediniTy et tempestas erumpcm super caput impionim veniet : non
revertetur furor Domini usque dum fadat, et usque dum compleat
cogitationem cordis Sui. In novissimis diebus intelligetis consilium
Ejus.' Panim namque ct^tatis vel ^citis, quod] sanctus quoque
Jod. Joel, '•monens inertcs sacerdotes ac deflens detrimentum
populi pro iniquitatibus eorum, cdixic: * it Expeipscimini qui "estis
ebrii a vino vestro, et plorate et lamentamini omnes qui "bibitis
vinum in ebrietatem, quia abkia est ab ore vestro jucunditas et
gaudium.* * ' Lugetc sacerdotes, qui descrvitis " altari, quia miseri
facti sunt campi.' '""Lugeat terra, quia miserum facttun "est
frumentum, et siccatum' est vinum, diminutum est oleum, "arue-
runt agricolx. [Lugcte possessiones pro tritico et hordeo, quia
•*periit vindemia ex agro, vitis areiacta est, ficus diminute sunt:
granata, et patma, et malum, et omnia ligna agri arefacta sunt,
*quoniam confiidenint "gaudium filii hominum.' Q«e omnia "spi-
ritualiter intelligenda •*erunt vobis, ne tam pesttlenti fame vertii
Dei aninue vestrse aresccrent.] Et iterum : *"Flete sacerdotes, qui
deservitis "Domino, dicentes: Parce Domine populo Tuo, et ne des
hxreditatem Tuam in opprobrium, " et ne dominentur' eorum gentes,
uti ne dicant gentes, Ubi est Deus eorum." Sed hscc vos nequa-
quam "atiditis, sed omnia, quibus propensius divini fiiroris indig-
Owu natio inardescat, " admittitis. Quid etiam sanctus Osee
Propheta sacerdotibus vestn moduli dixerit, signanter attendite :
'oAudite hate sacerdotes, et incendat domus Israel et domus regis,
" infigite auribus vestris, quoniam ad vos est judicium, quia la-
queus fecti estis speculationi, et velut " retiaculum extensum [super
P^retaberium quod °* indicatores venationis " confmxerunty Vobis
*• etiam a Domino alienatio hujuscemodi Intendatur per ftof^etam
Ainot. Amos dicentem : ' q Odio habui et repuli dies fcstos ve-
stros,. et "' non accipiam odorem in solennibus conveotionibus vestris,
"inoiKinB, "eaB. 'bibi»li»^V, ■ iltario B. <*" dmaU B. "aaddB.
BTuere V. " peril B. " qm B. not qm. " gL^uin B. " q>irit>lita B. * «unt B.
" Deo B, ■*' et dominelur B, a daminentur V. ** audietu B. " admilletk B.
° inlugilc B. " Kdiculum 8. rece V. letkulum O. " Itaburium 0. " ind^raa O.
' Joei. i. £. LXX. G. = MS. Vrfc • Cm. t. 1. >. LXX. G.
■ Jod. i. 9. 10. LXX. O.-MS. Alex. * K. Tabor.
" Jod. i. 10-11. LXX. G. 1 Amos. y. Jl-lj LXX. G.-MS. Ala.
■ Jod. ii. 17. LXX. G.-MS. Vatic.
D.gitizect>yG00glc
450-681.] PERIOD OF S^XON CONSiJJEST. 89
[Gild. Eput. ». a. d. 547.]
quia, etsi obtulehtis " holocaustomata et hostias vestras, non acci-
piam ea. [£t salutare declaratioais vcstrx non " aspiciam. Trans-
fer a Me soDum caationum tuaniin, et psalmum " organfim tuorum
non "uidiani.' Fatnis "etenim cvangelici cibi, culina ipsa vestrsE
animse viscera eiccomedens, grassatur in vobis, sicut supradictus
ProjAeta praedixiL "Ecce," "inquiens, 'dies veniunt, dicit Domi-
nus, et "emittam famem in teiram, non famem panis, neque sitim
aquae, sed famem in ai^diendo verbum Dei ^ et ** movebnatur ** aquae
a maii usque ad mare, et ab Aquilone usque ad Orieatem percuirent
Miduat. quxrentes verbum Domini, et non invenient.'] Auribus
quoque perdpitc sanctum Micheam, acsi ccelestem quimdam cubam ad-
versus subdolos populi principes concisius personantem: ''Audite nunc,'
inquiens, * priocipeS' d(Mnus Jacob,' • nonne vobis est ut o^oscatis
judicium odientibus bona, et quaerentibus maligna, rapientibus pellet
eonim ab eis, et caraes eonim ab ossibus eonim? C^emadmodum
o»nedenmt caraes plebis Meae, et pelles eonim "ab eis exroriaverunt,
ossa eorum confregerunt, et laniaverunt quasi caraes in olla;' *3uccla-
mabunt ad Deum et non ezaudiet eos, et avertet faciem Suam ab eis
in illo tempore, prc^tter quod malitiose gesserunt in " adinvenciombus
suis super ipsos. [Hxc dicit Dominus super prophetas qui seducunt
populum meum, qui mordent dentibus suis, et prxdicant in eum
pacem, et non est data in os eorum : excitavi in eum bellum. Prop*
terea nox erit vobis ex visione, et tencbne vobis erunt ex divinatione,
et occidet ** sol super prophetas,, et contenebrescet super eos dies, ec
confimdentur videntes somnia, et " deridebuntur divini, et obtrectabunt
adversus omnes ^ ipsi : quoniam non erit qui exaudiat eo^ si noa ego
iroplcvero fbrtitudinem in "spiritu Domini' et judicio et potestate,, ut
annunticm domui ,^cob impietates suas,et ^Israel peccata sua. Audite
haec itaque "duces domus- Jacob, et residui domus Israel,, qui abomi-
namini judicium, et omnia recta perverticis^ qui aulificatis Sion in
sanguine, et Jerusalem " in iniquitatibus ; duces ejus cum muneribus
judicant, et sacerdotes ejus cum mercede respondebant, et prophets
ejus cum pecunia divinabant ; et in Domino requiescebant, dicentes :
' holocHHta B. '* oodpUiD tM. B. " o^anoram Q. " acdpuni B. * ot ibi £.
otniL II, 11. LXX. G. "pini*,'' with Hebe., LXX., nor Vulg.)> "ti "idremv omnci
l; -a man," with MS. Vatic i
]. iii. i~ia. LXX. G. MS. Vadc. but ■
i" lot "fyipa*" (igrcdng witb ocithcc
D.oiliz.oB,GoOglc
9© BRITISH CHURCH DURING THE [a.d.
[Oui. Efut. l a. d. 547.]
Nonne Dominus "in nobis ect? Non venient super not mala. Ideo
prefer vos Sion sicut ager aratHtur,et Jenisaiem sicut specula pomarii
erit, et mons domus sicut locus sflvx.* Et poet aliquaata: '^Heu
me, quia Jactus sum sicut qui colitgit stipulam io " messe, et sicut
** racemus in viademia, cum non sit botrus ad muiducaDdum printitiTa.
Heu me, anima quia "pcriit terreais operibus, semper peccatoium reve-
rencia exoritur reverens a terra, et qui conigat inter homines, bod
est. Omnes io suiguinem judicio conteodunt, et unusquisqae prozi-
mum sunm tribulatione *° tribuiat^ in malum manus " suas pTzpaiat'.*}
Sofbaniu. Quid Sofdionias ctiam Propheta egregiui de vestris olim
" commeseorUius disceptaverit,attendite^ dejeni^lem naoiqae ioque<
batur, que " spiritualiter Ecclesia vel anima intclligttur : *• ■> O,'
inquicns, *quse **erat splendida et "libeiata civitas, confideos co-
(umba, Hon obsuidivit vocem, oec percepit disciplinam, in Domino
noa confita est, et ad Denm suum non accessit.' Et id quarc,
"ostendit; ''Principes ejus "sicut leo' n^ientes, judicca sicut
lupi Arabix, noa relinquebant in manej pro^ietse ejus spirinim
portantes viri ** contemptoris, sacerdotes ejus pro[fainabant sancta,
et im[ne ^bant in lege : DMnintu autem Justus in medio ejus,
et non iadet "injostum: mane, mane dabit judicium Suum.' Sed
Zadndu. et bcatum Zachariam Prophetam mooentero to6 in
verbo Dei audite : * ■ Hax enim dicit ** Domimis oomipotcns' : Ju-
dicium justum judicate, et misericordiam et miserationem &cite
uousquisque ad " (hitrem suum, et viduam et urphaoum et adve-
nam et pauperem per potentiam nolite "nocere, et malitiam "unus-
quisque fiaths sui' non remintscatur io oarde auo: et contumaocs
^erunt oe (diservarent, et dcdenmt dorsum stultitic, ct aures suas
degravavenmt ut non audirent, et cor suum statuenmt insuadibile
ne audirent legem Meam, et verba, quae misit Dominus omnipo-
tens [in spiritu '*Siio in manibus Pnqdietanmi priomm: et facta est
ira magna a Domino omnipotcnte.' £t iterom : * J Quoniam qui
" ivM B. " mcne 8. " tmn B. " pait B. " tribi^Tk B. "' timat
pnpiiint W. " eomeuoriluB G.B.V. " ipuiudiler K "enB. " libera P.
t Midi. Tii. r-3. LXX. G. but, -' tnienii ope- ' Zqdi. iii. 3-5. LXX O. but read " coa
ribus, leatptt pKialDnim rentEotia cxoritiu" tcmpfoiei," — " xaraippofjini," LXX.
CMiapondi to iK^iing >o ctlher Hebi., UUL, ' ZmA. Tii. 9-IS. LXX. O.-MS. VMic
orVutg. > ZKb.i.i,3.LXX. Q. but R>d,-exni
" Zeph.iii. t,a. LXX. G. buiO. iddfaw bMa."
D.gitizect>yG00glc
450-681.] PERIOD OF SAXON CON§lUBST. 91
\GwM. Enn. 1, a.b. 547.]
kx^bantar, locuti sunt molestias, et divini visa iaUa et somnia
(aJGa, loquebantur, et vana "omsolabanfiir: pn^Jter ••hoc aridi focti
sunt dcut ovcs, et afiUcti sunt quoniam non erat sanitas.] Super
postores exaoervata est iracundia Mea, et super agnos visitabo.' [Et
post pauca: **Vox lamentantium pastomin, quia misera (acta est
mi^nitudo eonrni. Vox n^enttum leooiun, quoniam miser factus
est deovsus Jordanis. Haec elicit Dominus onmipotens : Qui possidc-
bent inteffidebant, et non pcenituit eos : et qui vendebant eas dice-
bant : Benedtctos Dominus^ et ditati sumus : et pastores eanim nihil
passi sunt in eis. Propter quod non parcam jam super inhabitaiites '*ter-
MahcWM. ram, didt Dominus.'] Quid prteterea sanctus Malachias
Pn^^teta voWs •" denundaverit, audite : * ■ Vos,' inquiens, * sacerdotes
qiri spernitis noiHen Metun, "et dizistis: In quo speniimus nomen'
TiRim ? <Mferendo ad altare Mcum panes poUutos : et dixistis. In quo
ptdluimus eos ? [n eo quod dixistis : Meosa Domini pro nihilo est, et
(fix supeqxisita sunt Gpreristis. Quoniam a adducatis caecum ad victl-
mam, * nonne * malum ? si admoveatis daudum aut languidum, nonoe^
mahim? O0er itaque illud prxposito tuo si 'susd[»et illud, a accipiet
personam tuam, didt Domimis omnipotens. £t nunc excvate fadem
Dei vestri, et deprecamini Eum : in manibus vestris lacta sunt hec,
si acdpiam ex robis * personas vestnts*.' Et iterum : ' >> Et intulistis
de Tapina claudum et languidum, et intulistis munus. Nunquid susd-
pijun iliud de manu restra, didt Dominus? Maledictus dolosus, qui
habet in grege suo mascutum, et votum fadens immolat debile
Domino^ quia rex ma^us Ego sum, didt Dominus exetdtuum, et
nomen Meum honibile in gentibus.' |^* ^ £t nunc ad vos mandatum
hoc, 'O sacerdotes. Si n<dnetitis audire et ponere super cor ut detis
gk}riam nomini Meo, ait Dominus exerdtiium, mittam in vos eges-
tatcm, ct maledicam *benedictionibus vestris, qucmiam non posuistis
super COT. Ecce Ego projidam vobis bradiium, et dispergam super
vulbim vestnim stercus solennitatum vcstranim.' Sed interea ut
avidius organa nequitiae pneparetis ad bona, quid de sancto sacerdote
dicat, si quantulumcunque adhuc intemi auditus in vobis remanet.
' ZadL xi. 3-6. LXX. O. but LXX. {mA <> Malicb. i. 13, 14. V. bW "npinii . . Ek,
Valf.) add. liter the Hcbc., before -Qui parnl- didl.'
Mb«," "DaimiwrT* ri wfi$vm d)t a^ ■ Mtbdi. ii. 1-3. V. b« aiUt, ■■ et nuhAcun
■rtt, £" illii" bdbre " tj) '
> Mabdi. i. 6-g. LXX. G. LXX.
D.gitizect>yG00glc
9» BRITISH CHURCH DURING THE [a. d.
[Qiui. Efitt. >. a.i>. 547.]
auscultate : * "l 'Pactum Meum," inquiens, * fiiit cum eo,' — de Levi nam*
que vel Moysc secundum historiam loquebatur,^ — ' vitse et pads, dedi
ci timorem, et timuit Me, a facie nominis Mei ' pavebat, lex veritatis
fiiit in ore ejus, et iniquitas non est inventa in labiis ejus, in pace et
in xquitate ambulavit Mecum, et multos avertit ab iniquitatc. Labia
enim sacerdotis custodient scientiam, et legem requirent ex ' ore ejus,
quia angelus Domini exercituum est.' Nunc item mutavit sensum,
et malos increpare non desinit ; ' ■ Vos,' inquiens, ' recessistis de via,
et "descandalizastis plutimos "in lege', et irritum fccistis pactum cum
Levi, dicit Dominus exercituum. Propter quod et Ego dedi vos con-
temptibiles et humiles in omnibus populis, "sicut non servastis vias
Meas, et accepistis faciem in lege. Nunquid non Pater unus om-
nium "nostrum: nunquid non Deas unus creavit "nos? Quare
ergo despidt unusquisque fratrem suum^ £t iterum: * ^Ecce veniet
Dominus exerdtuum, et quis poterit cogitare diem adventus Ejus?
et quis stabit ad videndum Eum ? Ipse enim ^redietur quasi ignis
ardens, et quasi "poa lavantium', et sedebit conflans et emundans
argentum, et purgabit filios Levi, et colabtt eos quasi aurum et
"quasi ai^entum.' Et post pauca: ' B Invaluerunt super Me verba
vestra, didt Dominus, et dixistis:* *Vanus est qui servit Deo, et
quod "emolumentum, quia custodivimus pntcepta Ejus, et quia am-
bulavimus coram Domino exercituum trtstes? Er^ nunc beatos
dicemus arrt^antes, siquidem aedlficati sunt fecientes iniquitatem,
Eachid. " temptaverunt Deum, et salvi facti sunt."] Quid vero
Ezechiel Propheta dixerit, attendite ; ""Va,* inquiens, '"super vse
veniet', et nuntius super nuntium "erit, et "quxretur visio a pro-
pheta, et lex peribit a sacerdote et consilium de senioribus.' £t
iterum : ' ' Hxc dicit Dominus : Eo quod sermones vestri sunt
mendaces, et divinationes vestrsc vanx, propter hoc ecce Ego ad
vos, didt Dominus: extendam manum Meam super prophetas qui
vident mendada, et eos qui loquuntur vana: in disdplina populi
- Mrfadi. ii. 5-7- v.: but neulj = LXX.
AndV. hw.
didn.iu..impiel»i™ tt Imnre-
• Milich. ii. 8-jo. V. bul"icmd»U2i»lu..
niDl."
pusum Levi . . huinilo omnibus." V. neatly =
" Eick-vi
. j6. LXX. G.
LXX. MS, Al«.
> Ezek. xi
. 8-10. LXX. MS. Vnic. 0. bat
' MaUch. -m. I-3. V. oc^ "IpK «Lm ..
for -tdetit-'
(which = both H«br. «Kl Vulg.),
LXX. have
venisC which >t from I. (»p. Hieron. in \oc.)
ad loc.) ■' Kie
uu"
« Miiliidi. iii. 13-15. V. but n«ily = LXX.
D.oiliz.oB,GoOglc
450-68I.] PERIOD OF SAXON CONSIJJEST. 93
[OiLB. EniT. 1. A. D, S47-]
Mci non erunt, "et in scriptura domus Israel "non scribentur, et in
terrain Israel non intrabunt, et scietis^quia %o Dominus. Propterea
populum Meum seduxenint dicentes, pas Domini, et non est pax
Domini. Hie " stniit parietem, et ipsi nngunt eum, et cadet.' Et
post aliquaata: '*Vae his qui coocinnant cervicalia subtus omnem
cubitum manus, et feciunt velamina super omne caput universae wtatis,
ad subvertendas animas. [Animseque siibversx sunt populi Mei, et
animas po5sidebant,.et contaminabant ''Me ad' populum Meum propter
manum plenam hordei, et propter &agmentum panis, ad occidendas
animas quas non oportebat mori, et ad liberandas animas quas non
oportebat vivere, dum loquimini "populo exaudienti vana eloquia.'
Et infra ; < 1 "• Fili hominis die, Tu es terra quae non compluitur, neque
pluvia facta est super tc in die irx, in qua principes in medio ejus,
sicut leones rugientes, rapientes rapinas, animas devorantes in poten-
tia, et pretia accipientes, et vidux tuse multiplicatx sunt in medio
tui, et saccrdotcs ejus despexerunt legem Meam, ct '^ polluebant sancta
Mca : inter sanctum et pollutum non distinguebant, et inter medium
immundi et mundi non dividebant, et a " sabbathis Meis t^velabant
oculos suos, et " polluebant in medio corum.' Et iterum : * m Et qujc-
rebam ex eis virum recte oinversantem, et stantem ante &ciem Meam
omnino in "tempore irsc, nc' in fine delerem eam, et non inveni. Et
cffudi in eam animum Meum in igne irx Mcx ad consumendum eos :
vias eorum in caput eorum dcdi, dicit Dominus.' Et post aliquanta :
* n Et factus est sermo Domini ad me dicens : " Fili hominis loquere
filiis populi Mei, et dices ad eos : Terra in quam %o gladium super-
inducam, et acceperit populus terrse hominem unum ex ipsis, et
dederit eum sibi in speculatorem, et viderit gladium venientem super
terram, et tuba "cednerit, et significaverit populo: et aUdierit qui
audit vocem tutxe et non obscrvaverit : et venerit gladius et com-
prehenderit eum : sanguis ejus super caput ejus erit. Quia, cum vocem
tubs audisset, non obscrvavit, sanguis ejus in ipso " erit : et hie, quia
custodivit, animam suam liberavit. Et " speculator si vident gladium
- EMk. ictii. 30, 31. LXX. G, MS. Valii:.
(bnl Kidi - «»■■ with MS. Alw.)
■ Ezek. xxuii. l-g. LXX. G. MS. Vane.;
bol (bt " populi Mei" LXX. (agreeing with both
H<br. and Vnlg.) bm " toO Amu awi."
D.»iz.oB,GoOglc
94 BRITISH CHURCH DURING THE [a.d.
[Qiu. ErUT. a. A.*. 547.]
venientem et non significaverit tuba, et populus non observaverit : et
venieos gladius acceperit ex ** eis anioiam' : et ipsa propter iniquitatem
suam capta est; et sanguinem de nana " qieculatoris requiram. £t tu
fill hominis " specuIattM-cm tc dedi domui Israel^ et audies ex ore Meo
verbum : cum dicam peccatori, Morte tnorieris, et □(» " loqueris ut
avertat se a via sua impius; et ipse iniquus **in ioiquitate sua morie-
tur, sanguioem autem ejus de maou tua rcquiram. Tu vero si prz-
diieris impio viatn ejus, ut avertat se ab ea, et noa se averterit a via
sua : bic sui impietate morietur, et tu animam tuam **eripuisti.'] Sed
sufficiant hiec pauca de [^uribus Propbetarum testimonia, ^'qocis retun-
ditur superbia vel ignavia sacerdotutn contumadum, ne patent nos
propria potius adinveutioae quam legis "sanctorum vel' aactoritate eis
I talia denuntiare. Videamus igitur quid evangelica tuba
mundo personalis inordinatis sacerdotibus eloquatur ;
noa enim de illis, ut jam diximus, qui apoetdicam sc-
dem legitime obtiaent, quique bene norunt ° largiri " spiritualia coo-
servis suis ' in tempore cibaria,' " si qui tamen multi in praesentiorum
sunti sed de pastoribus imperitis, "qui derelinquuat ovcs, et pa&-
cunt vana, et non habent verba pastoris periti, *" nobis sermo est.
Evideos " ergo indicium est, non esse eum legitimum pastorem, sed
* mediocrem quidem Cbristianum, qui haec non tarn nostra, qui valdc
esigui sumus, quam Veteris Novique Testamenti decreta ' recusant
vel in£datus flierit ; sicut bene quidam '° noetronim ait : ' Opta-
biliter cupimus, ut hostes Ecclesix sint noEtri quoque absque ullo
fcedere hcstes ; et amici ac defensores nostri non solum feoderati, sed
etiam patres ac domini habeantur.' Conveniant oamque singuli vero
examine conscientiam suam, et ita depreheodeat *'an secundum rectam
ratiooem sacerdotali cathedrae "tnsideant. Videamus, ioquam, quid
Salvator mundi Factorque dicat. ' P Vos estis,' inquit, * sal terrae j quod
si sal evanuerit, in quo salletur ? ad nibilum valet ultra, nisi ut "prqi-
ciatur fbras "ut conculcetur ab hominibus.' Hoc unum testimomum
ad conflitandos impudentes quoeque abundc sufficere posset, sed ut
'" c> amnu B. " ^liculitarii B. ' t^ricuIatoniD B. " loqaua B. * tbot B.
d».^6.L««
1,1. I. V. but "<i cnncuketDi.'
not" (for " mimtuT^-Cod. Bene,
D.gitizect>yG00glc
450-681.] PERIOD OF S^XON CONGEST. 95
[aiLD.EM«...A.D.HrO
evklentioribus a<Uu)c astipulaUontbus, qiuntis semetipsos tBtolerabi-
libus scelenun Btsdbus fiUi hi sacerdotes opprimant, vcfbis Christi
"comi^Qbetur, aliqua annectenda sunt. Sequitur enim: *<) Vos estis
lux mundi. Non potest civitas abscondi supra montem poeita, neque
accendunt luccmam et ponunt cam sub modio^ scd ** super candcla-
bmm, ut luceat omoibiB qui in domo sunC' Quis ei^ sacerdotum
hujus temporis ita ignorantiae " caeatzte possessus, ut' lux clarissinMC
luccmz io "aliqua domo' cunctis Doctu rcsidentibus, scicntiae simul et
boDonim opemin lampade "lucct ? C^s "ita universis Ecclesiz fiUts
** tutum, publicum, con^icuumque rcfi^um, "ut sit' ci vibus "firmissima
fcMte xditi' mcmtis civitas vertice constituta, habetur t Sed ** et quod
sequitur , "^ Sic luceat lux vestra coram hominibus, ut videant * opera
vestra' bona, et magnificent Patrem vestnim Qui ** io coelis est :* quia
eoruni uno saltern die potest implere? Qiun potius deosissima quae-
dam eorum ndxila, atraque peccaminum omni insulx ita incumbit
Box,*'ut omnes pene a via recta avertat, ac per invios "impcditosque
scclcTum calles errare facial ^ quonim non modo Pater ** ccdcstis noa
Uudatur per opera, sed etiam intoleral»liter blasphematur. " Velim
quidem baec Scripturx " Sacne testimonia huic e[»stol« tnserta vel in-
serenda, sicut nostra mediocritas posset, omnia utcunque liistc»ico vel
morali sensu interpretari. Sed, ne " in immensum' modum opusculum
hoc, his qui n<» tam nostra quam Dei despiciuat, (astidtunt, aver-
tunt, ™ proteletur, simpliciter et absque ullo verbonim '* circuttione con-
gesta vel coogerenda sunt. Et post pauca : ' ■ Qui enim solverit tmum
de mandatis istis minimi^ et docuerit sic bomioes, minimtis vocabitur
in r^no ccelorum.' £t iterum : * * NoUte judicar^ ut noa judicemini :
in quo enim judido judicaveritis, judicabitur de vobis.' Quis rogo
vestrum " respiciet id' quod sequitur. * " Qiid autetn " vtdes,' inquit',
' festucam in oculo fratris tui, et trabem in oculo tuo non consideras ?
aut quomodo dicis fiatri tuo. Sine "cjiciam festucam de oculo tuo, ct
• compnlMtar S. " mpni B.V. '' aBciatan depeDit ui ten r. " ■llquun dcMnum P.
" Imat i^ * iuqoe B. " inoun B. "" ax ea B. at at V. " Simsaaa lone editi 0. 6nax
brte in siKti F. Gnnunmi Ibrte ut nliB B. ** <bral B. *' tea. op. B. ** ct add. B. but
tmti prima imuk. " ila add. B. " impediloqae B. " icdatit B. " rdkm B. V.
" bcttc B. " io nKnnm B. '" pRMoUatnt V. " drcnitio B. " rapidet illnd B.
icqNdl id V. *** ioq. vid. B. "to Q.V. eijdani Jou. eciim («oiilrael«d) B.
< Mmi.*. 14, IS- V. C*a^'
B.-I.
' Mm. w. 16. I. V. ! h
(in 1. ittl V. "glorilionit") - HSS. VoccIL and
Vboo. (AAianI, S.Gain. 1, Cknim, Hij.
MotL, S. Hiku; ia P>. Ixi. Ac (Itila). ind the
D.gitizect>yG00glc
96 BRITISH CHURCH DURING THE [a. D.
[OtLD. Entr.L A.D. 547.]
ccce " trabes in oculo tuo est.* Vel quod scquitur ; ' ' Nolitc dare
sanctum canibiis, neque miseritis margahtas vcstras ante porcos, ne
forte conculcent eas pedibus suis, et conversi "disrumpant vos:* quod
ssepissime vobis evenit. Et populum monens, ne a dolosis doctoribus,
ut estis vos, seduceretur, dixit : * y Attendite vobis a fabis prophctis,
qui vcniunt ad vos in '*vestitu ovitun, intrinsecus autem sunt lupi
rapaccs. A fructibus eomm cognoscetis eos. Nunquid colHgunt de
spinis uvas, aut de tribulis ficus? "^Sic omnis arbor bona bonos fhictus
fecit, et mala malos.' Et intra: *»Non omnis qui didt Mihi,
Domine, Domine, intrabit in r^num " cotlorum : sed qui fecit volun-
tatem Patris Mei Qm in calis est, ipse intrabit in r^num' cwiorum.'
Quid sane vobis fiet, "qui, ut Propheta » dixit, labiis tantum et non
corde "Deo creditis'? Qiyliter autem •'impletis quod sequitur: 'bEcce,'
inquiens, ' Ego mitto vos siait oves in medio luporum,' qui versa vice,
ut lupi in gregem ovium, proceditis ; vel quod ait : " Estote pruden-
tes sicut serpentes, et simplices siait columbse?' Pnidentes quidem
estis ut aliquem ore "cxitiabili mordeatis, non ut Caput vestnim, quod
est Christus, objectu " quodammodo corporis defendatis, Quem totis
operum malorum a>natibus '^ conculcatis. Nee enim simplicitatem
columbanim habetis, quin potius <icorvino "assimilati nigrori, ac semel
de area, id est Ecclesia, "evolitantes, **inventis carnalium voluptatum
fixtoribus, nusquam ad earn puro corde revolastis. Sed videamus et
cartera : ' • Nolite,' ait, * timere eos qui occidunt corpus, animam
autem non possunt occidcre, sed timete Eum Qui potest " et animam
et corpus' perdere in gehennam.' Qmdnam horum feceritia, recc^i-
tate. Quem vcro vestrum sequens testimonium non in "profiindo
cordis "arcano "vulneret, quod de pravis "antistitibus Salvator ad Apo-
stolos loquitur? '^Sinite illos, cteci ''sunt duces' caecorum: csecus
autem si cxco ducatum prxstet, ambo in foveam cadent.' Egent
" ptoAunU S.
*^ duoa snni B
V. ■ to B. "' dMuil B. •* qd' ».
B, " atimbili B. " quodim B.
OBla B. cmluita V. " iaraitc) ft.
" ta Q. iicuu /dm. B.V. *' ruluncl B,
• Mitt, rii. 6. 1. >■ MMI. z. 16. I. V.
r Mitl. *ii. IS-17- I' but " intrimcnu"!! ° Mitt. x. 16. 1. V. bat "Male ergo."
Votg_ "0 ih>ctibat"-Cod. Vercell. et Veron, * Gen. viii. 7,
ind Vulg., ind the lut v. b piobablj abiidged. • Mitt. x. 38. V. (nol Cod. Anuit.) Enit —
0.>Luc Cil. Pro S.Alhin. 1. Bibl. PP. IV. ilto Ccd. Brix. oT 1. ; ind G. om. "poiiu*," be-
140 a. in V. ij. fore " timew."
> Mitt.riltl. V. biH-aboCod. Vei(io.,and ' MitL xr. i^.-Cod. Veictll., ind Cod.
Cotb. of I. Amiit. of V, : boi " odcnt," for ■' ndool,'* a
• Eiii. uix. 13 : Mitt. IT. 8 ; MiR. ni. 6. peodiar to O. inth S. C^. Ipbt. 43. p. 84.
D.gitizect>yG00glc
45>— <S8l.] PERIOD OP SAXON CON^lUEST. 97
[OiLD. EniT. *. 1. D. S47.]
sane populi, "quibos pncestis, vel potius quos " decepistis, audirt
Attendite verba Domini ad Apoetolos et tmbas loqucntis, quae et
" nos, ut audio, in medium crebro proferre non pudet. * B Super cathe-
dram Moysi sederunt Scrib* et Pharisaei. Omnia e^ qusecunque
dixerint vobis, servate et fecite : secundum vcro opera eorum oolite
focere. Dicunt enim et ipsi non faciunl.' Periculosa certe ac super-
vacua sacerdotibus doctrlna est, quae pravis operibus obfiiscatur. ' ^ Vx
vobis hypocritae, qui clauditis r^num ccelonun ante homines, vos
autem non inttatis nee 'introeuntes sinitis intrare.' Non solum enim
prsE tantis malonim criminibus qusc geritis in fiituro, sed etiam pro
his, 'qui vestro quotidie excmplo pereunt, pcenali poena 'plectemini:
quonim gangnig in die judidi de vestris manibus requirctur. Sed
quid mali quod servi parabola ' prsEtenderit inspidte, dicentis * i in
axde suo, Moram iadt Dominus meus venire.' Qui 'pro hoc forsltaa
* J incoeperat' percutere conserves suos, manducans et bibens cum ebrils.
Venief ei^, tnquit, ' Dominus servi illius in die * qua non sperat, et
hotA qua ignorat, et dividet eum,' a Sanctis sdlicet sacerdotibus, * par-
temque ejus ponet cum hypocritis,' cum eis certe, qui sub sacerdo-
tali t^mine nuiltum obumbrant nequitiic. < ^ lUic,' iaquiens, ' erit
fietus et stridor dentium ^' quibus in bac vita 'non crebro evenit cb quo-
tidianas Ecdesia: matris ruinas filicHiun, vel *desyderia r^ni coelorum.
^pjMalaS.Puii. Sed videamus quid Christi venis disdpulus, Magister
gentium Paulus, qui omni ecclesiastio) 'doctor! imitanduscst^<'°lsicut
et ^o Christi',' in tali n^otio prseloquatur in prima epistola dicens,
* inQuia "quum o^noverunt' Deum, non sicut D^um magnificaverunt,
aut gratias ^crunt : sed evanuerunt in cogitationibus sui^ et "occx-
catum est "insipiens cor eorum j dicentes se esse sapientes, stulti facti
sunt.' Licet hoc gentibus did videatur, intuemini tamen quia com-
petenter istius asvi sacerdotibus cum " populis coaptabitur. Et post
"* dtmal B. dart et ego nun diMapahu Chritti V. "' Dm tagaomvat If. qaam
V. ■* obMcatmu B. obmcaliiiii T. " deal B. ** qicMiiUt B.
* Matt niii. I, 3. V. but " nro open" ii J Man. hit. 49-51. L *od Cod. Amiu. of V.
pecdiu to a. with the Rmbwonb and Uetdivd For ■■ miia ergo," I. hn " noiet unem,' md
Qo^A, and " ipB" ii baa I. V. on. the word.
* MML iziii. 13. I. v.! but a. hai "qd" ^ Mitt, dJt. 51. 1. V.
widi Ode MS. of V. (Ifas TiUkdl.), and " n> ' I Cor. xi. 1. 1 V.
■itfwi." iriifa dw Rudnrottli ud Hndaid Ooi- >*KMii.i.)l,it.-MS.R(!g.afI.biil"aiiiD"
pek. om. betofe " k," tod " occacHuiii eM," O.
■ Hitt nil'. 48. L V.
VOL. I. H
D.gitizect>yG00glc
98 BRITISH CHURCH DVRthlG THE [a.D.
[QlLD. EfXT. I.A.D. 547-]
pauca ; * " Qui "* commutaverunt,' inquit, * vcritatem Dei in menda-
ciiim, et coiuenint ct servieniat creatune potius quam Creatori, Q^
est beocdictus in saecula : propterea tradidit illos Deus in passiones
ignominix.' Et iterum: '"Et sicut non probaverunt Deum habere
in '*notitia, tradidit illos Deus in reprobum sensum, ut fadant qiw
non conveniunt, repletos omni ioiquitate, malitia, impudicitia, fomi-
catione, avaritia, nequttia, plenos invidia, homicidic^' [scilicet anima-
nim popuii,] ' contentione, dolo, malignitate, susurrones, detractores,
Deo odibiles, contumelioeos, superbos, elatos, inventores malonim:
parentibus inobedieates, insensatos, incompositos, sine misericordia,
sine aflectione^ qui cum justitiam Dei " cc^ovissent, non intellex-
erunt, quoniam qui talia agunt, digni sunt morte.' Quisnam supta-
dictonun his omnibus in veritate caruit ? Si enim esset, forte cape-
retur subjecto scnsu in quo' ait: 'pNon solum qui (aciunt ca, sed
ctiam qui consentiunt facientibus,' nullo scilicet hoc male eorum "ex-
stante " immuni. £t infra : ' 1 Tu autem secundum duritiam tuam, et
cor impceoitens, thesaurizas tibi iram in die irsc, et revelationis justi
judidi Dei, Qui reddet unicuique secundum opera sua.' £t iterum :
' ' Non est enim acceptio personanim apud Deum. Quicuaque enim
sine lege *° peccaverunt, sine lege *'et "peribunt: quicunque in lege
"peccaverunt, per legem judicabuntui^. Non enim auditores legis justi
sunt ** apud Deum', sed " factorcs legis justificabuntur.' Quid ei^ se-
veritatis ii^ruit his qui non solum implenda non fadunt, et "prohibita
non declinant, sed etiam ipsam verborum Dei lectionem, vel tenuitcr
auribus ingestam, pro stevissimo "angue refiigiunt ? Sed transcamus ad
sequentia. ' 'Quid "ergo,' inquit, ' dicemus ? Pennanebimus in peccato
ut gratia abuudet P absit. Qui enim mortui sumus peccato, " quomodo
iterum vivemus in iJIo ?* Et post aliquanta : *»Qius"'no8,'ait, 'sepa-
" pecciverit B. peocavedat V. " deat B. ■ peribil B. " pecaToit, nne
uidUtur B. pcccmtint, pcrlttem judictbontur r. **' jtinl_.B- " fbcoorB £.
ti (f.&piophctica) B. '^igai B. 'igitvB. * qm (f.c. qaooiini) Deo B,
x Rom. L 95,46.V. but G. on. "amen." Boo. PitKfi(.,pp. 76,111: utd ia t. 5, Loc CU.
Aod both I. and Cod. Amiat. of V. i»l " mco- De R^. ApoN. BibL PP. IV. 159 b. knA-aoT
dRdo." <fbr " «)ui') = S. Cjpi. ib., S. At^. (oooe), S. Hie-
• Rom. i. «B-3i. V. But O. addi " impn- ion. (once), Scdoliui Scotni is be, &c SEc.
didtU" (widi Luc. Cil. Pro S. Alhin. II. BiU. ' Rom. ii. 11-13. Cod. AmUL of V., md L
PP. IV. I4lf.>, h» " iQabediaitct, inmuatot" but with " enim" added {>iMS.Reg. ofL), md
(br V. " Doa obsdicDtei, imipienlei"), and om. " et" om. after " peribunt.''
" ea" after " fataant," and " abtque fcedere." • Rum. ri. I, 3. V. bat, "qnoaKMb adhuc"
' Rom. i. 31. V. " Itenun" pecul. to G.
4 Rom. ii.5,<.sS.C;^. TeMi1n.III.3s, De * Rom. viil. 35. 1, and C»d. AmiaL of T.
D.gitizect>yG00glc
450— *8i.] PERIOD OP SAXON COK^JJEST. 99
[OOP, Emr, jl a. d. 547.]
rabit a dmitate Otnsti t tiibuktio i an angustia, an ** persecutio, an'
femes, an nuditas, an periculiun, an gladius ?* Quem vestnun, " quacso,
talis intixno corde occupabtt afiectus, qui oon modo pro pietate non
laboratis, sed ctiam ut inique agatis et Christum oSendatis, multa
patimini? Vel quod sequiturj ">Nox precessit, dies autem appro*
pinquavit. Afajicdamus ergo opera tenebrarum, et induamus arma
lucis. Sicut in die honeste ambulemus, non in commessatiombus
et ebrietatibus, non in cubiltbus et impudicitiis, non in contentione
et xmulatione: sed induite Dominum Jesum Christum, et camis
auam ne feceritis in concupiscentiis.' Et iterum ad Corinthios in
prima Epistola : < ' Ut sapiens,' inquit, * architectus fimdamentum
posui, "alter superxdificaf . Unusquisque autem videat quomodo super-
zdificet Fundamentum enim aliud nemo potest ponere pneter id quod
"estJfSUSCHRlSTUS. Si quis autem "superaedificet "super hoc
ancum ec argentum, "l^des pretiosos, Ugna, fixnum, sciputam, "unum-
quodqtie opus manifestum erit; dies eoim Domini declarable illud,
"quia in igne revelabitur, et uniuscujusque opus, quale sit, ignis pro-
babit. Si cujus opus manserit, — omnia per ignem judicabuntur, — [qui
supcmMcaverit, mercedem accipiet. *° Si cujus opus arserit, detrimcn-
tum patietur.' * » ** Nescitis quia templum ■ Dei estts, et Spiritus Dei
habitat in vobis ? Si quis autem templum Dei violaverit, disperdet
ilUim Deus.' £t iterum : ' 7 Si quis videtur i^nid vos sapiens esse in
hoc scculo, stultus fiat, ut sit 'sapiens. Sapientia enim hujus mundi,
stuhitia est apud Deum.' Et post aliquanta : < > " Non bona' gloriatio
restra. Nescitis, quia modicum fcnnentum totam massam comun-
piti* Expuigate igitur vetus fcrmentum, ut sitis nova consperslo.'
Qucmodo ezpurgabitur vetus fermentum, id est peccatum, quod **a
dicbos indies cunctis conatibus cumulatur ? £t iterum : < ' Scripsi
*" iamU B. " queio B.
" ert DfMniiiiji B. poihiim at quod at
■neoUm r. "« add. B.
" MKii B. " Dommi B. "" mo B. ** dial B.
(cicqit"MiniXTit,' ID Iilln). SoaboLocCiL ting fnodunentnin), "umnn H, snutoqnudqiie
De Motion l»D Dei FiL BibL PP. IV. iB* d, (for imiuKnjtaqae), dedarabit aiui," and ia is-
S.Jui^ Sec &C (Btmg " nmiu per ignen jadicabuntor qui,"
• Rem. zHL 1 1, 1 3. V. : but, " indaniin." omittiDg " quod."
widiMS.R^.cifI..udS.Cn*-D«ZdoetLiT. > i Cot.iii. 16.1;. I. T.
{iL]t4. " iuduite" with L, ud " raacnpitcxDiui'' i i Cor. iii. i8, 19. V. tnt, " inter toi."
with MS. Reg. of I. lod AmbnaM. ad lo& -I Cor. t. 6, 7. V. but Q. omitt ■ at" after
{•■ iadiBmBr. indoiniiii, daidaiiit' io V.) *■ Non," with I. and Cod. AmiaL of V, and addi
' I Cor. ilL 10-15. '- ^ BOfieded in vt. 10, "igitur."
13. frcm V. And Q. it pccnliai in omittiiig^ • I Cor. t. o-ti. V. but " eadn* in O. tiv
» „-. ..» ■. .__. j.i j:__ 'e,^^' ^[£ s. Aug. Dc Fid. et Op. Opp.
VI.i66<l: >iidfbr'-iKG0imiiiMridqiiii''(O.>,
D.gitizect>yG00glc
lOO BRITISH CHURCH DURING THE [a. D.
[Out. Erm. >. a.d. 547.}
vobis in epistola, ne conunisccamini fomicanisj non utique fomi-
cariis bujus mundi, aut avaris, aut rapadbus, aut idolis scrvientibus :
alioquin debucratis de hoc miindo exire. Nunc autem scrips! vobis
ne conunisceri, si quis nominatur frater, et est fbmicatcM-, aut avarus^
aut -idolis serviens, aut maledicus, aut ebriosus, aut rapax, cum hujus-
modi nee "cibum quidem' sumere.' Sed latro nequaquam pro fiuto vel
latrocinio furem alium danmat, qucm potius optat, tuetur, amat, ut-
pote sui scclcris consortem.] Item in Epistola ad Corinthios seamda :
* t> Ideo/ inquit, ' habcntes banc administrationem, juxta quod mise-
ricordiam consecuti sumus, non deficiamm: sed "abjidamus occulta
dedecoris, non ambukntes in astutia aeque adulterantes verbum Dei,*
per malum exemplum sdlicet, "et per adulationem. In subsequentibus
autem ita de malis doctoribus didt : * <=Nani **ejusmodi pseudoapostoli
"sunt, operarii' subdoli, trans^urantes se in Apostolos Chrisd. Et non
mtrum : ipse enim Sathanas transfigurat se in angelum lucis. Non
est magnum ""igitur, si ministri ejus "transfigurentur ut angeli justitisc,
quorum finis crit secundum opera ecnum.' Attcndite quoque quid
ad E{diesios dicat. An nesdtis vos pro hoc in aliquo rcos tcoeri ?
' ' Hoc,' inquiens, * dico et tcstificor in Domino, ut jam aoa ambuletis
sicut gentes ambulant in vanitate sensus sui, tenebris obscuratum
habentes intellectum, alienati a via Dei per ignorantiam, quz est
in illis, propter cxdtatem cordis eorum, qui desperantes sonetipsos
tradidenmt impudidtiae in'operationem omnis immunditise et ava-
ritisc.' £t quis vestnim s^nte expleverit * id quod sequitur : ' « Prop-
terea nolite fieri "imprudentes, sed intelligcntes quae sit voluntas Dei,
et nolite inebriari vino, in quo est luxuria: sed replemini Spiritu
Sancto f Sed " et quod ad Thessalonicoe didt : * ' Neque ** enim fui-
mus apud vos aliquando in scrmone adulationis, sicut " sdtis, neque
**" quid. db.B. " te 0£.V. ibijdumi J<m. " ittH B. * trnfomudi V.
" lie openrii nc B. "itMB.V. *> tmufigonnntui F. " iDud £. " impudoila B.
'*i»MB. "teO.V. atiiJ<m.B.
V. bat, " noo CDtnintKeri ri ii qui," and ma. "eC hu aba " » vita Da, andii ^tonm," md " im-
bdbfe-at.'O.-.Padui. Eptitiii. BibLPP.IV. muoditlB oamit in miilum.- •• 1 lia' - S. Al«.
941 c Aim I. md V. biTG ■■ t^umodi," and in Pl cniii. Senn. xviiL 3. 0pp. IV. 1314 c
om. ■■quidaa.'' • Ephn. t. 17, tS. V. b« Q. bu "reple-
K 3 Coc. iT. t, 1. V. bat O. iddi " hawf with mini" foe " implaniiii," with Onl Brix. Sam.
I. md Cod. Amiat of V, nadi " a<bniiii«nlio- ii. Bib). PP. IV. SiSb.
ami'' witb Ambmattt. idbcAicudV, md 'i Tbo. ii. 5-8. V. but O. >dd( "ipal tq^
hu " dcficMnnt'' (with Ambronul. ib.) umI (with S.Aog. Epiit dxri. Opp. II. 371 d). om.
"ibjidmrni" (bt abdicuDiu) with S.ADg, De ■• Dan tatii t«" >Aet " ■nridic,'' md hu "^
Spii. ct Lit 0pp. Z. 101 c riui' for " gioiimi,'' " pammin . . QiriMi'* foe
' i Ca. xi, 13-15. V. but, " ergo mignmn " pcmama robu ooai an nl CluiHi ^KMoIi,'
B..Teli]t miiiitfrijiBtiliB..apai ipivnm." "punlw'' fot "filin," iddi •■ nl' bdbie " t»-
* Ephet. JT. 17-19. I. T. but O. om. "et" qaun," md om. " Dej' aftet " ETai^diiDii.''
afta ■• amT whh Cod. AniiL of V. And V.
D.gitizect>yG00glc
450— 68i.] PERIOD OP S^XON CONgJJEST. loi
[OlLD. EpITr.4.<l.I>. S47.]
•* in occasione avaritiic, nee' quxrentes ab hominibus " gloriari, oeque
a vobis^ neque ab aliis ; cum "possimus honori' esse, ut KEteri ApostoU
ChristL Sed fecti sumus sicut parvuli in medio vestnun, vcl tan-
quam si nutrix fbveat parvulos suos, ita "desyderaiites vos cupid^ volc-
bamus vobis tradere non solum Evangelium, sed etiam animas
nostras.' **Si hunc vos Apostoli rctinetis in omnibus alfectum, ejus
quoque cathedne legitime " insidere noscatis. Vel etiam quod sequi-
tur : * sScitis,' inqui^ * quas pnecepta dederim vobis. Hac est ""voluntas
Dei', sanctificatio vestra, ut abstineatis vos a fomicatione, et sciat
unusquisque vestnun vas suum possidere in honore et sanctificatione,
noa in passione desiderii, sicut et gentes quas ignorant Deum. [Et
DC quis supci^rediatur neque circumveniat in negotio fratrem suum j
quoniam vindex est Dominus de bis omnibus. Non enim vocavit
DOS Deus in immunditiam, sed ** in sanctificationem. Itaque qui hscc
q>enitt, non bominem spemit sed Deum.' Quis etiam vestnun cir-
cumspecte cauteque custodivit id quod sequitur : * *■ Mortificate ago
membra vestra qux sunt super terram, fomicationem, immunditiam,
libidinem, et concupiscentiam malam,' ' propter qux venit ira Dei in
filios diffidentix ? Videtis enim pro **queis peccatis ira Dei potissimum
consurgat.] Audite itaque quid de vobis pro[dietico spiritu sanctus
idem Apostolus vestrisque consimilibus pncdixerit, ad Timotheum
aperte scribens : * ' Hoc enim •■ scitote, quod in novissimis diebus in-
Etabunt tempora periculosa. Enmt enim homines semetipscs amantes,
cupidi, elati, superbi, blasphemi, parentibus inobedientes, ingrati,
scelesti, sine affectione, incontinentes, immites, sine benignitate,
proditores, protervi, "tumidi, "voluptatum amatores magis quam Dei,
habentes quidem speciem pietatis, virtutem autcm ejus abnegantes.
Etjbos "devita,' sicut et Propheta dicit: *JOdivi coi^egationem
malignorum, et cum impiis non sedebo.' [Et post aliquanta, quod
oostro tempore videmus pullulare, ait • ; * ^ Semper discentes, et nun-
■ iThea.iT.l-S. v. but "at Hut" And O. with Cod. Amlat. of V. : and i1k> om. ■' doe
m. - aum' iftst " Kitu," and afta " bxc at," pm, aimimtora," bcfbie " incontiDeDta ;" ind
■ pa Daninimi Jaum" ifts " Tobs," and " a- iddi " miiD" lAa " etuat" (with S. Hioon. in
It [xadiiimia Tobu et tcAifinti nDma," ifter Midi. VII. 0pp. in. 1548 d).
•eainSbat.' > Pmbn. xxri. j. (nv. 5). I. Cod. Saaga-
* CoL iiL g. v., 6. 1. nun., bat " malignonm,'* O. for " miligiuii.
1 t Tim. iJL i-j. V. but, " Hoc nto . . idp- tUun."
i»f miQ. hm~ taobedieotei," cm. " M" be- ^ * Tim. iii. 7-9. V. ■> iiiKiiiidiiiodiiiii anlem
D.gitizect>yG00glc
I02 BRITISH CHURCH DURING THE [a.d.
[QiLD. Eror. *. *.i>. 547.]
quam ad sdentiam vehtatis pervenientes : quemadmodum enim
Jannes et Mambres restiterunt Moysi, ita •* et isti " resistant veritati' :
homines comipti meate, reprobi circa fidem, sed ultra non proficient.
Insipientia enim eonun manifesta erit omnibus sicut et iUorum fiiit.']
Etenim evidenter ostendit qualiter se exhibeant suo officio sacerdotes,
ita ad Titum scribens : * l Te ipsum pnebe exemplum bonorum ope-
■rum, in doctrina, in integritate, in gravitate verbura sanum habens,
irreprehensibile ; iit " is qui ex adverso est vereatur, nullum malum
habens dicere de "nobis." Et iterum ad Timotheum: '«Labora,'
inquit, ' sicut bonus miles Christi Jesu. Nemo militans Deo, impli-
cat se n^otiis secularibus, ut placeat Ei cui "se probarit. Nam et
qui contendit in agone, non coronatur nisi legitime certaverit.' Hsec
quidem bonorum adhortatia [Quod vero item comprehendit, malo-
nun hominum, ut vos quibusque intelligentibus apparetts, denuntiatio
est : ' n Si quis,' inquiens, * aliter docet, et non aoquiescit sermonibus
sanis Domini nostri Jcsu Christi, et ei "quae secundum pietatem est
doctrina;, superbus "est, nihil ^'sciens, sed languescens erga questiones
et pugnas verborum, ex quibus oriuntur invidiae, contentiones, blas-
phemiae, suspiciones malse, conflictationes "hominum mente comipto-
rum, qui veritate privati sun^ extstimantium quaestum esse pietatem.']
Sed quid sparslm positis amplius utentes testimoniis, sensuum ac
diversorum " undis, in despecta " ii^enii nostri " c^bula fluctuahi-
Uttioaa in ^^ ^ " RecuTTere tandem aliquando usque ad lectitmes
^^"^"^^.^ ilias, quae ad hoc non solum ut "redtentur, sed etiam ad-
Biitanniam stipulcntuf benediction], qua initiantur sacerdotum vet
kginliu. ministrorum manus, eoeque perpetuo doceant, uti ne a
mandatis, qux fideliter continentur in eis, sacerdotal! dignitate de-
generantes recedant, ex omni pene sanctarum Scripturarum textu
merito excerpt* sunt, necessarium duximus; ut apertius cunctis
pateat setema supplicia mansura eos, et non esse sacerdotes vel Dei
ministros, "qui earum' doctrinas atque mandata opere, secundum vires
suas, non ** adimpleverint. Audiamus e;^ quid princeps Apostolonim
" beatus Petrus de tali negotio signaverit : * ■ Benedictus,' inquiens,
•utB.' "vet-retB. " hiji B. hn 7. •ij a »«iio F. " vobii B, " hec B.
" qui B. " datil B. " axa B. " mile add. B. " modU B. * el genii B.
" dbaU B. 1 recDire 5. " ndlamiir B. "' qidi cmm B. " adiiiqilenmt B.
imi^eTermt V. " dwrt B.
I Titii. 7,8. V. bafuM bibeM mihim,'' f(w"Iiiuaaii"withSediil,Sa>ni>dk>c&c*Dd
■Dd O. vldi " habeu" after " unam.'' om. " tr' bdbce " qui."
«> aTiro. U. J-S- V. "ttrtatiolgooe." " i Pet. i. 3-5. V. in pmt, but V, tM " »-
■ iTim.TL3-5. V.bnt a.lu«**UiigDeKem' cnodnm DuwricordiuB Suam QMgnun ..^moi
D.gitizect>yG00glc
450-*8i.] PERIOD OP SjiXON CON^JJEST. 103
[Out. E?iir. 1. A. p. 547.]
* Deus et pater Domini nostri Jesu •* Christi, Qm per magnam miseri-
cordiam Suam "regeneravit nos in spem vitse xtemx, per resurrectio-
nem a mortuis Domini no6trt Jesu Christi, in bxreditatem incomip-
tibileoi, immarcessibilem, incontaminatam, conservatam in coelis in
"vos^ qui in virtirte Dei custodimini.* Quare enim insipienter a vobis
violatur talis hacreditas, quae non siait terrena "decidua, sed immar-
ces»biUs atque xtema' est ? £t post aliquanta : ' P Propter quod suc-
dncti cstote iumbos mentis vestrx, sobrii, pcrfecte sperantes in earn,
qux ofirrtur vobis, gratiam in revelatione "Jesu Christi.' Rimamini
namque pectoris vestri profunda, an sobrii sitis, et perfecte sacerdo-
talem gratiam examinandam in Domini revelatione oinscrvetis. Et
iterum didt : * 1 Quasi filit benedictionis, non configurantes vos itlis
prioribus ignorantix vestne " desyderiis, sed secundum Eum Qui vos
Tocavit sanctos, et vos sancti in omni conversatione estotc. Propter
quod scriptum est ; Sancti cstote, "quia "^o sum sanctus*.' Qiys rc^o
vestr\im ita sanctitatem "toto animi ardore "sectatus est, ut hoc* quan-
tum in se est avide festinaret implere? Sed videamus ""quid in ejus-
dem secunda Icctione contineatur: ' ' Charissimi,' inquit, ^animas
vestras *^ca5tificate ad c^>ediendum tidei per spiritum in charitate, "in
ftatemitate, ex corde vero invicem diligentes " perseveranter, quasi
rcnaci non ex semine comiptibili, sed incomiptibili ' verbo Dei vivi,
et permasentis in artemum.' Haec quidem ab Apostolo mandata, et
in die* vestne ordioationis' lecta, ut ea indirupte ' custodiretis, sed
nequaquam a vobis in judido impleta, sed nee multum cogitata vel
intellecta sint. Et infra: *»Deponentes igitur omnem malitiam, et
(Hna«n dolum, et * stmulationem, et invidiam, et detractiones, sicut
modo geniti iniantes, * rationabiles, et sine dolo lac concupiscite, ut
CO crescatis in salutem, quoniam dulds esc Dominus.' RcoDgitate an
hxc quoque surdis auribus a vobis audita crebrius conculcentur. Et
" nncti&atc V. ** et B. " iiniocm add. B.
^ T»nuiait 5,
"ooiB.
Timn • • ■ mDrtnk Domini nottri Jtta ChriMi Smcti eiitii qnonam."
. . el iocoDt. el imnmc ■ ■ innbii' ' 1 Pet. i. 11, a.|. I.
F I PeL L tj. V. but O. *ddi " eMote," md «Dd hsi " CMtif." (oMiGcaDtef, V.) hr " laactiG-
hn " ^JcnnM" fix " ipenie," and " renbtjooe" ate,' " dfligeoKi" for " diligite," md " Ribo"
fat " melttkiaeci f ibe lot widi 1. tni Cod. for " pa mtaa."
AmnLofV. • i Pet u. 1-3. V. 1
4 I Peci. t4-i6, aam V.: but V. bn, din et iidioe>..ntknabile, tii
" Slii obedientix . . ooaligmatl prionbiit . . roetnt tunea goAitii qDomam."
m BDctnm, et ipd In o. c t. lidi, qaoaum . .
D.oiliz.oB,GoOglc
104 BRITISH CHURCH DURING THE [a.D.
[Oan. Erar. >. a. d. 547.]
itenim : ' * Vos autem genus electum, r^ale sacerdotium, gens saocta,
'pc^julus in adoptionem', uc 'virtutes annundetis Ejus Qui de tenebris
vos vcx^avit in illud tarn admirabilc * lumen Suum/ Non solum enim
per vos virtutes Dei non annuntiantur '°vcl meliorantur', sed etiam
pravissimis vestris apud incredulos quoeque despiciuatur excmplis. Au-
distis forte in eodem die, quod in lectione Actus Apostolomm ledum
"est, — "Petro ' in medio' discipulorum sui^ente, qui dixit : * Viri ftatres*
oportet scripturam impleri, quam prsedixit Spiritus Sanctus per os'
David de Juda.' Et paulo post: "Hie itaque "acquisivit agrum de
mcrcede iniquitatis." Hoc, securo '*vel potius hebeti corde', "quasi non
de vobis " lectum fiiisset', audistis. Quis, quaeso, vestnim non quaerit
' agrum de mercede iniquitatis ? Judas oamque loculos compilabat, vos
EccIesitE donaria fiUorutnque animas ejus vastatls. lUe adiit Judaeos
ut '*Deum venderet, vos tyrannos et patrem vestrum diabolum ut
Christum despiciatis. Ille triginta " argentcis venalem habuit omnium
Salvatorem, vos vel uno "obolo. Quid plura ? Fertur vobis in medium
» Matthias in confiisionem vestram exemplum, sanctorum quoque Apo-
stolomm electione vel judido Christi non propria voluntate sortiti,
"ad quod csed efiicd non vidctis "quam longe a mentis ejus distetis',
dam in ""amorem et af&ctum Judse tradJtoris sponte cormistis'. Appa-
ret ergo eum qui vos sacerdotes, sdens, ex corde didt, non esse
eximium Christianum. Sane quod " sentio, proferam. Posset quidem
lenior fieri increpatio, sed quid " prodest vulnus manu tantum palpare
unguentove tmgere, 'quod tumore' jam vel ibetorc sibi hoirescens, cau-
tcrio ** et publico ignis medicamine eget, si tamen uUo modo sanari
possit, xgro nequaquam medelam quaerente, et *ab hoc medico longius
recedenteP O intmid Dei et non sacerdotes, *'veterani nulonun et
non pontificcs, traditores et non sanctorum Apostolomm successores,
" et non Christi " ministri. * Auscultastis quidem secundx lectionis
Apostoti Pauli verbomm sonum, sed in nullo modo monita virtutem-
que servastis, et simulachrorum modo, qiue non vident neque audlunt,
'' papain uqubhiaDii V,
* I Pel. ii. 9. T. but for " In idoptiaacm'' Ihe Briliih Rdbvl.
(-S. Ang. Coot SecuDd. irii. Opp. VUI. 518 c, - Act L 15. 1, 16. V.
S.AmbrDL Sk.), "■oqniiilioiui," and (]m."iliud •Acti.tS.I.; "pate
tarn." I. addi " iUsd." It muct be notioed dm 1 Act i. 13-16.
ill Hate qiiMitioot (mn S. Peter in taken fiom
D.oiliz.oB,GoOglc
450-68I.] PERIOD OP SAXOH CONGEST. 105
[aiui.EnK.L A.D.S47.]
eodem die '°altari astitistds, tunc et quotidic vobis intooantis: rFra-.
trcs, inquit, ' " fidelis sermo est, et omni acceptione dignus.' Ille dixit
fidelem et dignum, vos ut infidelem et indignum sprevistis. < > ** Si quis
Episcopatum cupit, bonum (^his * desiderat.' Vos Episa>patum magno-
pere avaritix gratia, non "spihtualis profectus "obtentu cupitis, et
bonum ** opus illi coodignum aequaquam ** habetts. < ■ Oportet ergo
hujusmodi irreprehensibilem esse.' In hoc namque sermone lachry-
mis m!^ quam verbis opus est, acsi dixisset Apostolus eum esse
omnibus iireprdieDsibiUorem debere. ' *> UnJus uxoris virum.' Quid
ita apud *'nos quoque contemnitur quasi non audiretur vel idem dicere
*et vinim uxonun' ? "> Sobrium, pnidentem.' Qms etiam ex vobis hoc
aliquando tnesse sibi ** saltern optavif ? ' ■> Hospitalem.' *° Id si fbrte^
casu eveoerit, popularis aurx potius quam prxcepti gratia factum, non
prodest. Domino Salvatore ita dicente : * c Amen dico vobis, receperunt
mercedem suam.* * tlOrnatuni,' * non " vinolentum, non perciBSorem,
sed modestum, non litigiosum, non cupidum.' O feralis immutatio, O
hoirenda pneceptorum ctelestium conculcatio ! Nonne infatigabiliter
ad hxc expi^nanda, ve) potius "obnienda, actuum verbonimque arma
corripitis, pfo " queis conservandis atque firmandis, si necesse fiiisset,
et poena ultro **subeunda, et vita ponenda erat? Sed vidcamus et
sequentia. ' " Domum,' inquit, * suam bene r^entem, filios habentem
subditos, ** cum omnj castitateV Eigo imperfecta "est patrum castitas,
si "eidem non' "et filiorum accumuletur. Sed quid erit, ubi nee pater,
nee filius mali genitoris ezemplo pravatus, coospicitur castus? '^Si
quis autem domui "suae praeesse nesdt, quomodo Ecctesix Dei diligea-
tiam adhibebit 7* Hxc sunt verba quae indubitatis *° effectibus appro-
bantur. 'eDiaoonos similiter pudicos, non biUngues, non vino "mul-
tum deditos, non turpe lucrum sectantes, habentes " mysterium " fidei
>* ihsn B. ihai F. " fidda B. > Kt B.
" obttntum G. " dwri B. "votB.
f iGqniukptimt B. **' id ett >i fctte B. id fccte F. " vioiaumn B
{met obMrnndi}. " qnibai B. " nbdaidi B. "* am otnni oritile B. in ocum aMj.
Me F. "iealB. ''micmaoaB. aoaitaaV. '<tkB.Lt.tMiA. <* ad B.
'dtttlB. itbailmr. "mdtoF. " naiuttaiam B.V. '^alB.
' tTiDl.i. 15. Iq*ad[nitlriaiU.I. TTiae dodbaem(L)-dactoteni(V.).
^r***"^ nc iko fom die adiiuL * 1 Tub. iiL 4. fint dnne • I., but lot duM
• I Tini. iH. 1. 1. -V.
.1. L v. bat ••Kmcopm' fai * i Tim. UL £■ L V. bmO. bn •• adhibebit"
' I TiBL BL a. 1. V. fcr'-tubebiL"
1. ri. a, 5, 16. V. • I Tim. iii. 8-10. V. but " noo mnlio tojo,"
* 1 Tim. iiL 1, 3. L V. O. on. " pa&nm" ind "tt hi Kitetn." The reading of B, " mini*.
«Mi L Hid Cod. Afflin of V., bat am. iko lerinn," ti In SeduL Scctet ia Rem. II.
D.gitizect>yG00glc
io6 BRITISH CHURCH DURING THE [a.d.
[OiLD. Efvt. a. A.II. 547.]
io conscientia pura. " Hi autem probentur priniiun, et sic ministrent,
nullum crimen habentcs.' His nimirum horrcscens diu immorari,
unum veridice possum dicere, quin hxc omnia in contrarios actus
mutentUT, ita ut clerici, quod non absque dolore cordis titeor, impu-
dici, bilingues, cbrii, turpis lucri cupidi, habentes fidem et, ut verius
dicam, infidelitatem in conscicntia impura, non prcA>ati in bono, sed in
"malo opere' pnesciti ministrantes, "et iruiumera' ctimina '^habentes,
sacro ministerio "* adsciscantur. Audistis etiam illo die, quo multo
dignius multoque rectius erat, ut ad carcercm vel catastam poenalem
quam ad sacerdotium traberemini. Domino sciscitanti. Quern Se esse
putarent discipuli, Petrum respondisse: 'sTu es Christus Mius Dei
vivi i' eique Dominum pro tali confessione dixisse : ' >> Beatus es Simon
Bariona, quia caro et sanguis non revelavit tibi, sed Pater Metis Qui
in ccelis est.' Ergo Petrus a Deo patre doctus, recte " Christum con-
fitetur' :* vos autem moniti a patre vestro diaboto, inique Salvatorem
malis actibus dcnegatis. Veto sacerdoti dicitur: ''Tu es Petrus, et
super banc petram sedificabo Ecclesiam Meam f vos quidem assimila-
mini * J viro stulto, qui iedificavit domum suam super arenam.* No-
tandum ""vero est, quod insipientibus in iedificanda domo arenarum
pendula: mobilitati Dominus non "cooperetur, secundum illud : ' ^Fece-
runt sibi reges, et non per Me.' Itidemque quod sequitur eadem sonat
dicendo : * ' Et port* infemi non pnevalebunt,' ejusque "pcccata intel-
liguntur. De vestra •'quid exitiabiU structura pronuntiatur'P *"Vene-
nmt flumina, "et flavenmt venti, et imp^erunt in domum illam, et
cecidit, et ftiit ruina ejus m^na.' Fetro " ejusque successoribus dicit
Dominus ; * ■ Et tibi dabo claves regni coclorum f vobis vero : ' ' Non
novi vos, "discedite a Me (qwrarii iniquitatis,' ut separati sinistrae
•'partis cum bcedis, eatis * in ignem "artemum.' Itemque omni "sancto
sacerdoti promittitur : * p Et quxcunque " solveris super terram, erunt
soluta et in ccelis : et quxcunque' ligaveris super terram, erunt 1
"KicB. "■ milapere B. »" in nniaetn B. " hsbente B.
■* caof. Chiiitiuii B. * ergo B, " aia^iiretiir B. axipaatiii T. '
"I qnid cxtiaabili t. p. B. quidem eiitialnU bOsa. pcoaoDtiiator Y. * <lanl F.
demqiisB. " diKite £. " patrii 0. •■ eterai B. (?) 'ieatB. *~ '
( Matt. ITJ. l6. 1. V. nKniD(..niiiit iUioir bnl Cod. AmUt. "qut."
i" Kan. mi. 17. L V. ■ MatL itL 19. 1. V.
> Matt iTi. 18. 1. V. <• Matt rii. ij.-Cod. VetcdL at I. fere =
I Matt. ni. j6. 1. V. MS. Colbert.
■> Ok^ Tiii. 4. O. from B^. Aim! tee abare, p MitL rri. ig.— Cod Teioa., Cod. Biii.,
p. 07, note'. ind Cod. Coibd. of I., bul the damn in mete
> Mitt xti. 18. I. v. bst " inlcninini'' t,; order; and ligarerii and nlvetii (for Ugaroilii,
"bfioTT. nlreritu. ofMS. Colbert.) are aba iaV.
m Matt Tii. V}. Cod. Brix. of I. ; V. hai " it-
D.gitizect>yG00glc
450— 68i.] PERIOD OF SAXON CONGEST. lo?
[Gup. Epdt. a. a. d. 547,]
et in ccelis.' Sed quomodo vos aliquid solvetis ut sit solutum et in
coelis,acodo''obscelera''adenipti,et immanium peccatorum "fiinibus
cooipediti, ut Salomon quoque "ait : ' 1 ^Criniculis peccatomm suonim
unusquisque constringitur ?" Quaque ratione aliquid in terra ligabitis
quod "supra ^modum etiam Ugetur, "prseter vosmetipsos, qui ita ligati
iniquitatibus in hoc mundo tenemioi, ut in cxelis nequaquam ascen-
datis, * sed in infausta Tartaii eigastula', non conversi in hac vita ad
Dominum, decidatis? Nee sibi quisquam sacerdotum de corporis
mundi solum conscientia supplaudat, cum eorum ""quels prxest, si " qui
propter ejus imperitiam vel desidiam seu adulationem " perierlnt, in
die judjcii de ejusdem manibus, veluti interfectoris, animx exqui-
raotur. Quia nee duleior mors, "qux infi^tur a bono quoque hotnine
quam male'. Alioquin non dixisset Apostolus, velut patemum l^atum
suis successoribus derelinqiiens : * ^Mundus ^o sum ab " omnium san-
guine. Non enim subterfiigi quo minus annuntiarem vobis omne
"mysterium Dei.' Multumque nam usu ac (requentia peecatorum
inebriati, et ineessanter irruentibus vobis scelerum eumulatorum
acsi undis quassati, unam'veluti post naufragium, in qua ad vivoium
terram evadatis, pcenitentiae t^nilam toto animi nisu "exquirite, ut
avertatur fiirw Domini a vobis misericorditcr dicentis : * »Nolo " mor-
tem pcccatoris, sed ut convertatur et vivat." Ipse omnipotens Deus
totius consolationis et miserieordiic paucissimcs bonos pastores con-
servet ab omni raalo, et munidpes feciat, [subacto communi hoste,]
civitatis Jerusalem eoelestis, hoc est, sanctorum omnium congrega-
tionis. Pater et Filius, et Spiritus Sanctus, Cui sit honor, et gloria in
secula seculoTum. Amen ".
" ab (Ok add. B.
"nkniB.
haB.
« Ptot. *. 13. LXX.-S.A>9. la Tt. xzxit. ' Ad. kx. 16,17. V. bat both I. md V.
aod triL Opp. TV. 1^4 f, 544 1 : but dnwfacn " omne CDQiiliani.'' And O. n pecnlbi in
S. Ai^ hii " fimienlit," a ak> Pulgeatha De o. t." £«"■.■. o."
Rem. Pecc c. xiri. Jn V, " fuoibw," • Ezck. xzxJii. It. LXX. O. fere-V.
D.gitizect>yG00glc
BRITISH CHURCH DURING THE [a. a
A. D. 565 X 570. (?) Ex EfistoU GiU^ Altera •.
' Dt ExcommomcMtimu Sat Gilda^ . — Non ■ Noe Cham Alium suum
magice artis scribam, 'aut 'area aut mense' commonione uoluit
arcerc. Non b Abraham *Necl et 'Ezcol in' dcbellatione V. Regum
eiomiit. Non <=Loth * Sodomttarum conuiuia 'execratur. Non
<) Isaac mensae participationem Abimelech et *C)cazat et *Picus "duel
militum negat, sed post cibum et potum iurauerunt sibi motuo. Noo
e lacob eztimuit " communicari fiUts " suis, quos nouit uenerari idola.
Kon f Joseph reonuit Faraoni mensa; et "scipha partidpari. Non
Aaron sacerdotis idolonim Madian mensam reppulit. "Nee sMoyses
simul cum "Ethor "hostias et conuiuium padficum "init. Non
fDominus Noster Jesus' Christus " publicanonim conuiuia diui-
tabat, ut omnes pcccatores et meretrices saluarct f.
* Gil. die. dt aistinentia eitonm^. — Abstincntia corporalium dborum
"absque caritatcinutilis est. Melioressunt cigo,qui Doamagnoopere
• From vs. 179. C. C. C. CaaJb. glh oc 10& Iiuh laugmge, bat hnmg onlf 38 of ibe mU-
cait. (0). Pun of the Bine pango, from the 11117 66 (or ^5) booki. And Uaba iBCd in-
nine fkit) ikA {tff. an Epiiik} of Qildu, ut otbo-, of die whole odlection, uMog the Cottoo
embodied (onder hii mme) in aCoUectJon ofCt- MSS., whidi hu been nnce bomed.
ami inGf or 66 booka, macfa ued bji Soot»4oa- The ttyle of the eilncti here prioletl u veiy
tiuedtal mooutena. and cUdag inthe fint lulf like dut of Gildu : bat the inin'on to the ton-
of the 8th ocfuury, ofwhicha HS^gdietat, it nire jo Ibe brt pa^a^ (which it not in the
>t S.Oall, no. 143 ((?), tnnKTibeJ by ■ Sexnl Carpat MS.) bdm^ tgfncaij to ■ latex due
Eidbeitt From Che mQecolleaioii,wH-* — -'— '-'-- -"•"- — ^ -- --- — -- - -i - - ■
• - ■ • ■ r, (.)fr
Irish doauncntt, ind the espfM of the Cunbridge
Coibey(0)>I. Parfi.'3i8i, oKinBip^S!),iith MS. ii nnmiitakeibly bnh) ; uid thetdoe, two-
oc tith oeot.) and to S. Gennain-i (Corf. Farit.
8.atrm.I*i,climiJt CorM. 8lb cenL). Gkj
iOatal.dt.dallSa.<klaBffi.d>Cambni.i3i.
by Older of Alberic. Bp. of C«nb» and Ami
ectmJlr. about A.D. 565 ji JTo. WiDdni, Cooc.
I. 4. h^ printed tbe°£« li^ fragment, from
.heC.mb.MS. ^
+ C.C.C.C, i?9.p.48; S.QJLH3. P'
IS9, l6o;D-Ach.irsoi7wilk.L4.
■• Oflda. ait 0 J}. >a>D.
MnnbcxiDf?. HescbdmS.
• Irr. Ahnzath. Odaa 0J>.
"am-QJ). "KjrphoOJ).
" inirit OJ). ""^ QJ). "
" nee ant meikte fi. ' Aner QJ).
•KiicolGJ). '•dnd.OJ). "00
" Neoun GJ). >* redo (?. Jethio D.
pagiiwram 0J>. "' Oiktai ait QJ). «
"HcKolta
•lecntia CM D.
" hoqiithni i).
iiatQ.D.
■ Oen. tii. 13.
» Gen. nv. 14-
• Oen, III. IJ. 14.
' Gen. ixri. t6, 30.
• Gen. dii. 1
' Gen. xli. 40
■ ElOd. ITiii.
> Matt U. 10
riTi. «, ;.
dr. 8.
xn.3i,&c.
D.oiiiz.oB,Google
450-68I.] FERIOD OP S^XON CON§JJEST, 109
[Oiui. Entr. o. a. d. 565 x 570.]
ieiunant, oec supra modum a 'aeatura Dei se abstinent, >icor "in-
trinsecus "nititum coram "Deo sollicite seruantes, a Quo sciunt
ezitum uitse j quam illi qui caroem non edunt, nee ** dbis szculari-
bus dilcctantur, neque uchiculis equisque uechuntur, **et pro his quasi
supcriores ceteris se putantesj quibus 'mors "intrat per fenestram
eleuationis' *.
"Hr ^ Nvassims Dttiut, — *»Instabunt tempora pessima; et eruot
homines sui amatores, auaii, adrogantes, superbi, blasf^emi, parcn-
tibus inoboedientes, ingrati, inpuri, sine adfcctione, sine pace, accus-
satores, intempcrantes, cnidiles, odio habentes bonum, proditorcs,
temerari; inflati uoluntatum amatores magis quam Deij habentes
formam pietatis et uirtutem eius abnegantes.' Multi peri bunt
agentes mala, ut ait "Apostolum, '""habentes zelum Dei sed non
secundum sdentiam; ignorantcs Dei lustltiam, et suam querentes
statuere, iustitix Dei non sunt subiecti.' Omnes fratres culpantes
sunt, qui suas secum P adinuentioncs et presumptiones non fecerunt.
" Hii " autem pane ad mensuram utuntur', pro hoc *° sine mensura
gltMiantur: dum aqua utuntur, simul odii "potantur: dum ''siccis
ferculis, simul et detractationibus, fruuntur': dum "uigilias exten-
dunf , aliquos somuo " dimersos notant' : * pedibus et membris dicen-
tes cxteris. Si non caput fiieris ut ego sum, ad nihili te omputabo:
quod non ** tarn pro dilectionis causa promitt[it3ur quam dispectus,
dum prindpalibus decretis meditantur. Seruos dominis, uulgus r^-
bus, auro plumbum, aigento femim, "ulnum prefenmt Ita tetunium
caritati, uigilias tustitias, propriam adinuentionem concordix, clau-
sulam "cell*, "humilitati, postremo hominem Deo ** anteponant :
*■ non intendentes quod Euangelium, sed quod uoluntas iubet ; quid
Apostolum, sed qui[d] superbia doceat j non intendentes 1 statum side-
rum in caelo inaequalem esse et angelorum t^da insequalia'. Hii
• C.C. 0.0.379,^.49,50; 0.a43.P-3o; D'Adi.I.494: wak.1.
• Tim. IT. 4. L V, k plLii. • Rqiii.x.t,3.G.
' J(r.U. Ji. I. ■ *Tliii.iB.I.V. I. * PtJnii.(xcriU.)8;e»L(CT.)»9.3j.
■ a Tim, iii. 1-5. Q.: quoted ftamV.abova •> iCoi.ti,\\.
D.gitizect>yG00glc
no BRITISH CHURCH DURING THE [a. D.
[Gild. EiMT. n. A. D. j6j X 570.]
ieiunant, qnod nisi " propter aJias* uirtutes *' adsectantur, nihil pto-
dest. **Illi caritatem, quae sumina * 'plenitudo legis* est, intcntione
perficiunf; **a Deo docti', cum Spiritus Sancti dthare dicimt,
'■Quasi pannus menstruate cnnnes iustitiac nostrx.' "Hii autem
fblles diaboli dioint, forsitan mclioribus tquonim 'uident angeli
fadem Patris,' ' " Residite a nc^is quia inunundi cstis,' Qik) respon-
dit Dominus, ' » Isti fiimus erunt in furore Meo, et ignis ardens co-
tidie.' rNon spernentes &atres, dicit Dominus^ *pauperes beatoe'
esse, sed pauperes non ^ animosus sed * ' mittes,* neque " inuidiosus
sed ' ■ lugentes* uel propria uel aliorum peccata j * ■> qui esuriunt et
sitiunt,' non qui aquam cum ceteronim dispcctu, sed * iustitiam ;' nee
pro nihilo alios ducentes, sed *<niisericordes}* non qui superbo sed
* <l mundo] corde,' noa alls seueri sed *»pacificii* aoa qui inferunt
bella, sed * ' qui persecutionem patiuntur pn^icer iustitiam,' " habitari
videlicet * s r^num cselonun *.'
*******
[" GiUas £ei^ ^ — * De monachis' qui ueniunt " de loco uiliore ad
*' perfectiorem, quorum abbas ita degenerauit ab opere Dei, ut mer-
eatur ad mensam sanctorum non recipi, ** sed et fbmicationis crimine
non suspectionis sed " mall euidentis bononui', — susdpite ** sine uUo
scripulo " monachus tales ad vos " de flamma infemi coniugientesi,
nequaquam "e(»um consulto abbate. Illos uero, quonun abbatem de
mensa sanctorum propter infamiam non arcemusi, non dri>emus iUo
nolente suscipere. Quanto magis uenientes " a Sanctis abbatibus, et
nuUo alio modo suspectis, nisi quod " habent peconu et uehicula, uel
pro consuetudine patrix uel *" sua infirmitate, qux minus ledunt ha-
bedtes, si cum humiUtate et patientia, "quam aratra trahentes et
"soflbsoria figentes terra cum pnesumptione et superbia. Qiicquld
**' per aLiqm* D. ^
" Belig., tujiM ad oelonun
•■ on. 0J>. " ad «• add. O.D.
S.LV.
MUL r. 6. L V.
Matt. Y. 7. 1. V.
Mitt. T. 8. 1. V.
I a." • Man. T, g. I. V.
I EoL IzT. 5. V. " tot* dk.' ' Mjtt. 1. 10. L V.
> Matt T. 3. 1. V. 1 MML t. io. 1. V.
■ Mitt V. 4. I. V.
D.gitizecbyGoOt^lc
450-681.] PERIOD OF SjfXON COK^JJEST. iii
[Ons. Epst. d. a. d. 565 x 570.]
*autem monacho de rebus secuUribus ** supeiiiabundat, ad lumiias et
diuitias debet refierri: et quod necessitate "et aon uoluntate habere
compeUituTj ut non "penuaria cadat, aon ilb ad malum "^ reputabitur.
"Capitibus namque praedpua corporis ornamenta dilata non debent
inferiora dispicere, et nunfim cotidiana conimoda superbire superio-
hbus fas aon est. Noone base nee ille possunt sibi motuo dicere j
' ■> Operam uestnun non necesse habemus,' quae ad commonem eiusdem
corporis pertinent utilitatem. H%c diximus, ut sciant sunimi sicer-
dotes, quod, sicut non debent inferiores clerici cos dispicere, ita et illi
nee ciericos, sicut nee caput quidem caetera membra *.
*******
[** GiUas Mtf" ■] — "^ Abas districtioris regulz non ^ amittat mona-
chum alterius abbatis paulo remissions : " et qui remissic»' est', non
rcteneat monacbum suum ad "districtiora "tcndcntem. Habent
quippe sacerdotes et^Episcopi terribilcm ludicem, Cui pertinet, " non
nobis, de illis " in utroque saeculo iudicare f.
[" Gf'/dCu W :] — "" ' Maledictus qui transflert terminos . . . uel {»x>simi
sui'.
* kUausquisque permaneat in eo in quo vocatus est "apud Deum",
ut " nc primarius nisi uoluntate motetur " subiecto, neque subiectus
"sine "scnioris consilio locum prioris obttneat.
< •* I Quse sunt honcsta nostra, bis bonorcm habui^dan]tiorem cir-
cumdamus.'
Iudicare ei^ satis salubre est subiectos Episcopis abbatibusque,
quorum * " sanguinem,' si cos non bene r^nant, ' de manibus requi-
ret Dominus.'
Inoboedientes uero patribus sint "sicut Gentiles et publicMu: et
omnibus hominibus tam bonis quam malis pnetcr suos subiectos illud
Apostolt, * oExistimantes omnes bomiaes,' rel.
rit QJ). •• cm. D. " penoria OJ). ■ d^bbiWt O.
nUq. W91M ad membn im,GJ>. ^ adi. 0. OOdai didt D. "Abba . . lannriora ■>«. It.
admittat O. ^ Abbs nmbn> C. ^ diibictionan Q. ""^KaM-D. '^»aM. OJ).
om. OJ). ^' add. Q. QUdat D. *»" <m. OJ). ^ em. 0J>. " Qoc OJ). " nb-
aonaa QJ). ** nni OJ). " taaania Q. " nliq. vtq»» ad ttandatnm am Q.D.
k tCQ>.xii.ai.O. m Ewch, iiriii.6.8. 1.V,
> Dent ixrii. 17. L V. ■ Matt. xniL t;.-!. MS. Oat.
» I Cat. ™. »4. V. " in hoc." ■■ PWL u. 3. (?)
I I Cot. lu. J}. V. " bUwdMH."
D.gitizect>yG00glc
113 BRITISH CHURCH DURING THE [a.d.
[God, Sun. a. 4,d. 565 x 570.]
Pcruenit illud iudicium pro incerto exitu vitse, legentes in Scriptura
P Apostolum perditum cupiditate, et q latronem confessione in Para-
disum transUtum *.
*******
["/rfw.J — Conepiscopos autem et conabbates "et non subiectos'
Don iudicare melius est : " foctentes uero alicuius nequam fama
pucare nulb modo ad intignun arguant, sed lenicer incrcpant cum
pattentia: quos pro conscientia, ut possict, debent quad "susceptos
uitare, nee tamen ut reos ueros excommunicare et mensa uel pace
arcere, cum ratio aliqua necessitatis aut conuentus uel locutionis
exigent : sed illis dcnunticCur, quod non recte agant : quia non pos-
sumus eos pro hoc damnare. Dum rcommonicont illi *indigne/ forte
DOS per cogitationes malas ■daunonibus o>mmunicamus. Quos uero
sdmus sine ulla dubitatione esse fbmicatores, nisi ligitimo online
peniteant, a pace et mensa, cuiuscunque ordinis ligitiine fuerunt,
arcemus. Ut est illud, <t Si quis fiater nominatur,et est " fomicatur,'
rei. Et propter prindpalium uitionim causas euidenter probatas,
nulla alia rationc, debemus fratres a commonicatione altaris et mense,
cum tempus poposcerit, arcere f.
*******
GiLUs : — Ucritas sapienti nitct, (** Tet. " In ueritate mcndacium
numquam est,) cuiuscunque ore fiierit prolata %.
*******
§ GiUas: — ^*En » adsentiente' Aaron in culpando "Moisi propter
uxorem Ethiopissam, lepra Maria damnatur : quod nobis timendum,
qui " bonis principibus detrahimus propter mediocres culpas ||.
*#■»***»
Item : — Navi fracta, qui potest natar^ natet f .
*******
GiUss ait : — Britones toti mundo ccmtrarii, moribus Romanis ini-
mid, non solum in missa, sed "in tonsura etiam': cum Judseis
* C.C,aC.»79,p,57,j8i 0.343,p.i4i, D'Adi. 1. 496.
141; Q'Adi. 1.500. i TheextiicnirtiidifbDQwwt fjuai 0.143,
t C.C.C.C.iTg, p. 58,59: O. 343. p.4; odUtedwilbD. Tbcyire QoliDC.C.CC.179.
D'Acli.1.493. II Q.»43,p.iJ4! D-Adi.1.499.
J C, C.C.C. J79, p. 34; Q. 343, p. 65; 1 0.^43. P->66i D'Adi-Lsoo.
" uid. D, "' ncoKin comubjcdo* OJ). ' nUq. vpe ad inei* ml OJ). 'tie In C.
' om. O.D. (ugui ad at. Pro Pet. Iqr. Jean. (?) ^ om. D. " Mopt D. - Mbb D.
"" etiim in tonaira D.
r Matt ixri. 14, 15, &C
« Lac xxiiL 40-43.
' T Cor. li. 19. ■ t Cot. X. to.
* I Cof. r. 1 1. V. " u qui," for " qnii," »od ■ Nurii, lii. i
D.gitizecbyGoO'^lc
450— «Si.] PERIOD OP SAXON CON^JJEST. 113
[OiLD. Epwt, n. A.D. s6s K S7*]
^umbrae "magis futuronim seruientes "quam ucritati. Romani
dicuat, ''Britonum tonsiua a Symone Mago sumpsisse exordium
traditur, cuius tonsuia omnem capitis anteriorem partem ab aure'
ad aurem tantum cootingebat, pro "excellentia ipsa Magorum ton-
sura, qua sola froos anterior tegi solcbat, " priomm. Auctorem vero'
huius tonsurse in Hibemia subulcum Regis Loigairi filii "Neil exti-
tisse Patricii sermo testatur j ex quo Hibernenses pcnc omnes hanc
tonsunun sumserunt *.
• 0. 143, p. 114 ; D'Adi. 1. 505.
[jinte A.D. 570.] — * Inclfit prtfatio Gilda it fenttentia.
I. Presbiter aut diaconus faciens tbmicationem naturalem sive
sodomitam, 'prelato ante monachi voto. III. annis peniteatj
veniam omni hora n^et, superpositionem faciat in unaquaque
ebdomada, ezceptis L. diebus post Passioncm ; pane sine men-
sura, et ferculo aliquatenus butiro * inpingato, die Dominico,
ceteris vero diebus ' paxmati panis mensura, et ' miso parvum
inpinguato, horti holeribus, ovis paucis, Britannico formello
utatur, himina Romana lactis pro fragilitate corporis istius
evi, tenuclse vero vel balthutx lactis sextario Romano sitis
gratia, et 'aqua: talimpulo', si operarius est. Ledum non multo
feno instructum habeat. Per tres quadragesimas superaddat
aliquid, prout virtus admiserit Semper ex intimo corde defteat
culpam suam^ oboedientiam *pre omnibus libcntissime exci-
piat J poet annum et dimedium Eucbaristiam sumat, et ad
pacem veniat, psalmos cum (ratribus canat, ne poenitus anima
tanto tempore cslistis medicinae 'intereat
II. Si quis inferiore gradu positus monachus. III. annis peniteat,
sed mensura *gravetur panis. Si operarius, sextarium de lacte
Romanum, et alium de tenucia, et aquam quantum sufficiat
pro sitis ardor^ sumat.
■ From MS. Pirii. 31S1 (alin Bimt. S9), npeated in ibe PcniKatbl iltribuWd to Cui
pp. 180, iSl ; ooit. XI. or Xll., u printed by meiaus. ia the Roman Ptnilential. in Bscd
Waencfalebcn, Jtuwnln. do- jUouK. Kireh, Pcnilcnlial, ind in du[ in XXXV. dia[>n
pp. 105-10S, Iblle, 1851 j previouly printed (TViuwrtcAlrft. ft. £05 »].), alio attributed (rri
fiom the Bine MS. by Mutene aod Dunnd, neouily) to Cummcaniu.
Thn. X&v. IF. 7, 8. Minj of in anoni ire
D.gitizect>yG00glc
114 BRITISH CHURCH DURING THE [a. D.
[PkIF. GlUl. UJE PlHIT. a. A.D. J70j
III. Si vero sine monachi voto presbiter aut diaconus peccaverit,
sicut monachus sine gradu sic peoiteat *.
IV. 'Si autem peccatum voluerit monachus fecere', anno ct dime-
dio. Habet tamen abas huius rei moderandse ^ultatcm, si
oboedientia ejus pladta fiierit Deo et abati suo.
V. Antiqui patres XII. presbitero, et VII. diacono penitentix statu-
enint.
VI. Monachus furatus vestem vel aUquam rem, II. annis ut supra
peniteat, si junior *sit; si senior, anno int^ro. Si vero
monachus non tiierit, eque anno, et maxime ' III XLmis.
VII. Si monachus exundante ventre "evomerit sacrificium in die,
cenam suam non prcsumat j et si non inJirmitatis causa, VII.
superpositionibus j si infirmitatis et non voracitatis causa, IV.
superpositionibus, delcat culpam.
VIII. Si autem non sacrifidum, diei superpositione et multa in-
crepatione plectatur.
IX. Si casu negligens quis sacrificium aliquod perdat, per III.
XLmas peniteat, relinquens illud feris et alitibus devoran-
dum.
X. Si quis autem ebrietatis causa psallere non potest stupens " e
Unguis, cena privatur'.
XI. "Peccans cum pecode, anno^ si ipse solus, III. quadragesimas
diluat culpam.
XII. Qui communicaverit a suo abate excommunicato, XL.
XUI. " Manducans mortidnam insciens', XL.
XIV. Sciendum est tamen, quod quanto quis tempore moratur in
"peccatis, tanto ei augenda penitentia est.
XV. Si cui inponitur opus aliquod, et contcmptus gratia illud non
fecerit, cena careat j si vero oblivione, demedium cotidiani
victus.
XVI. Si autem sumat alterius opus, illud notum feciat abati
cum verecundia, excepto eo nullo audicnte; et sic peragat,
si jubetur.
XVII. Nam qui iram corde multo tempore retinet, in morte est.
Si autem conHtetur peccatum, XL. jejunetj et si ultra in
peccato persista^ duas XLmas. Et si idem fecerit, abscida-
< et pacta tcdpial gndni nut add. Cimm. II. 15. '' S inteoi pntbitcr Mt diaconu port Mk
pecatmn ndnerit monachDi fieri, in diitriOo propoiito exnii Ctmim. II. 16. ' ttt M. ' ia
XUnb St. " CTomiwit M. "' in lingnu, lupetpooat Oamm. I. 9. dingaii c p. M.
" n<Fd. FmU. III. 75, "" M. m. iiudui lU. Cf. Throdm. Piaiit. I. vii. 6. " pecato M.
D.gitizect>yG00glc
45&— 68l.] PERIOD OF S^XON CONQUEST. 115
[Prep. Gild, db PjmiT. a. a. d. 570.]
tur a corpore sicut membrutn putredum, quia furor homicidium
nutrit.
XVIII. OSensus quis ab aliquo, debet hoc "indicere abati, non
tamen accusantis sed medentis ailcctii, et abas decernat.
XIX. Qui non "occurrit ad " consummationem, canat VIII. in
ordine psalmosj si excitatus veniat post misam, quidquid
cantavenint, replicet ex ordine, fratres; si vero ad secundam
venerit, cena careat.
XX. Si quis errans commotaverit aliquid de verbis sacris ubi peri-
culum adnotatur, triduanum aut III. superpositiones feciat.
XXI. Si '^sacnun teiratenus negligendo ceciderit, cena careat.-
XXII. Qju voluntate obsceno liquore maculatus fuerit dormiendo,
si cervisa et came habundat coenubium," III. noctis horis stando
vigilet, si sane virtutis est. Si vero pauperem victum habet,
XXVIU. aut XXX. psalmos canet stando suplex, '* aut opere
extraordinario pendat.
XXIII. Pro bonis "r^ibus sacra debemus offerre, pro mails nequa-
quam.
XXIV. Presbiteri vero pro " suis Episcopis non prohibentur ofiferre.
XXV. Qui ai^uitur pro aliquo delicto, et quasi inconsultans refre-
natur, cena careat.
XXVI. Qui sarculum perfrangit, et ante fracturam non habuit, aut
iliud extraordinario opere restituat, aut superponat.
XXVII. Qui viderit aliquem ex fratribus abatis transgredi pre-
cepta, debet abatem non celare, sed ante admoneat peccantem,
ut solus quod male agit confiteatur abatt, "non tam delator
quam veritatis regulx exsecutor inveniatur.
Hue usque Gildas.
" indkan M. " ocouRrit M. " iccundi t^ahni add. Peat. XJXV. Capp. e. XSXI.
" aarifidam Otwnii. XIII. 5. "at add. M. " cam if. " Kbw fan. Btm.
IX.4:Ctmm.XIlI.I. "om-M. •• Fonan addtfd. M
C. A. D, 544 X 5*55, or shortly after. Missiim of British Church to
Ireland.^ to restore the Faithj under the auspices of S. DaviiJj
S. Gildas, and S. Cadoc".
dinind ma- occnpicd by Gildu in Imb oollectioni of canoni
ouk of Ruyt, of the 6ih cr 7th cennirio, which ii iccont
tlul De mm to iretami to "mtore ccdeuai- only to that of S.Paiiick: {3) by ihe itateni«Dt
tial nda," bttaue ibe Iritb bad " loM the of Tiroliaatii in the Caial. SB. Hibrrn. (kc bc-
CathoUc bith," >t the lequcal of King Ain. low, Dnder the Iiisfa Church), c. A. D. 75a. that
mire (A.D. (68-571), "■FPO'ted bj the qic the loond order of Itiih ointi, beginning A. D.
dal DOlke* in the Iifah annalislt i^A.D. 5(1.1;, 544, received their Order of mast ftom I>iTid.
570) of Qiktu' jouniey thither and death Cadoc, and Gildai; and (3) by the legends of
(xe abore, p. 45, notef). and by the place Irish tainu of the lanie peiiod. which lake thcni
D.oiliz.oB,GoOglc
BRITISH CHURCH DURINQ THE [a.d.
[Bftcr. Ch. in KELAnoH to lum.]
to the thies Biitiih lainU abore luitied, and
aboTG all to S. David. E, g. S. Fionian cf Clonard,
— " Coin i^ud ctTiutem Kilcnimeiuem in Britaa- Doc" (oL Doctim). " leginjoe apud cum wdule et
nil appJicuiBCnt, ibi Ho vim nnctoi S. David, bom mam dididl" ( V. S. Cann. p. 3, Dab).
S.Calhnuelnm[ = S.Cadoc]c!tS.GiLdamiQ»aiit" l8s3. ai quoted by Dr. TbU, S.Palriei, p.loo).
(^Vilaap.Colg.,AMJiS.ig3). S.Moiagga « Mo- S« iko the cndcnce quoted belov, itui othd
lac, who lunived the |dagae of A.D. 604, weut to Iriih taina of the nme period (ought edncatioo
Briuin to S. David {Id. lb. 1 47). So ak> S. Bu at Wbitbenie ; k. the other Finniiut (of Magh-
of Cork (filonn., V. S. Dmid.. in Cambn-Btil. bile), S. Eoiia, S. Tigenuch, S. Eogenioi or Eog-
SS. 131), and S. Aidui or Mwloc or Moedhog, hau. On ihe other b^nd. S. ModoniMc, a diidpla
"qui et AiduMa' (Id. ft. ijj, tod Calg. A. of S.David, iinid tohavegonetci IidaDd(B«nB.
tog), the Biihop of Femi; and "pens tertia F. S. Doriii., a> above, 1 33, 1 34). — ForAeTOO-
pan vet quarts Hibernie MTvit Darid," tccofdipg nexion of S. David and of Gildu with Briltaoji, tee
to the nme antboritj (Sietm. A.). Sec abo below in it) plan muter ibe Briua Cburdi.
A. D. 563. Misfiom efS. Columia from Ireland to Nerthent Britain (<*de
Scotia in Britanaiam''=ftt)m Ireland into Scotland) -■ see Adamnan.,
V. S. Celitmi^, and Mow umder the Scotch Chtrch >.
■ S. Colnmbi'i mi onlj one, but ttie ntttm, Britaruiiam navigavil, voleiu qnotdun niKtoi ibi
of Iriih attempO at Ihii period to Chiutiaoize viiitaie et ibi manere ad tempot, et cooitituil ibi
NonhemBrilaia. See belowutider A.D. 500-600, moouierium [d qvotdim villa in regiooe Meth"
p. IiI,note°. for thoK of S. Moluag (ob. A.D. (7.S. CbiifalU, op. JeU.SS.ifat. 10, IJ. 585).
£91) and S. Donoan (ob. A.D. 617), and Doder S. Comgal died A.D. 60I (ilnn. IV. Mag., and
A.D.ti^iibrthat ofS.Maeliuba; letpeclivel}' to lee Lonipo'i.Eoel. Hiil.II.68). Hetb-Ethka
Argyte, Egg, and ApfJecRH. Othei attempK of -Tjne (Rtma ad Aiaim. V. S. Col. p. 4^).
the kind were lew laOing : e. g. that of S. Comgii A liu of Iriih miniouariet, whoae alteropti toero-
of (the Iriih) Bangor, who icvea jtatt after iti bledS.Caaigal'i,ii iaBeeitt,ib.Appaid.toPnf.
fouDdatioa, and itaenibre A.D. $59 or 566, "in pp. Ixxir, tcrr.
Shortly before A. D. 569, ■ ^nod of Uarndde^-Brefi. And A. D. 569,
" Syiud efLoKus fieteriie.
[The second of these Synods is recorded in A»m, Cami. (in their
later form).— CXXV. Annus. Synodus Victori* apud Britones con-
gregatur. {A.D. 569, MJI.B. 831.)
The common account of both is from Rhyddm4trcb'i V. S. DaviJ.
(nth century, in Camiro-Brit. SS, 136, sq,), copied from him by
Girald. Cami. (F. S. Da-nd., in H^artm^ A. S. II. 638, 639) j but it is
purely = f^Hilous, and is directed to the establishment of the apocry-
phal supremacy of S. David and his see over the entire Brtti^
Church. It also attributes to them the crushing of Pelagianism in
Britain, whence the name of the second as given in Ait». Comb, and
Hhyddmarchy viz, Victorix (without the "luci"). The following docu-
ments, preserved in the north of France, obviously through Brittany,
surest a different character and purpose for them.]
■ Tha dale of the tecond Syikod ii rom the thing to do with pottiiig dotni Pebgiinian), and
inn. Comb. The fint il implied by Rhydd- with the date of S. Darid'i death, A.D. 601. by
march to hare not Img preceded i( ; ■ nippoa- whom both Synodi wen held, and iriioee Epiioo*
tion agreeing with Gildai' itaioneat of the parity pate of S. Divid'i, according to the l^end, b^an
of the Britich Church c A.D. 516, and in nb- with diem. Pdagianinu wai (till impaled to dt*
sequent UUng off (if the Synodi really had lay Iriih ChurdiA.D.640 (&ed..ff. £. 17. 19).
D.gitizect>yG00glc
450-681.] PERIOD OF SAXON CON^lyEST. 117
[Stnom or S. Datid, 1. A-D-gfi^.]
k Hk locifi^ of dw Gnt Syood, Lboddewi widi Iom lo die Ronuu. Gnu U dangcd aow
■ " ■ -. . imo Gmw. ot ' roDi^.'
>> Rhitkinuidi apratlr ftate* tbit all reoordi
of eillier Sjtood *t S.DiTid'i were lort in hit
time, through the inauuoni of NDrttamoi ; ibc
led to die iftenhoQ^t of the comniaii explana- which uc abundant eridence it: -Inn. Camb.,
tion of the name. Then ii a wooded ipot hux BrM g TytPfng^ and the .inn. ilm'r. in Whv-
mila ftom LUnddewi Brefi, and tbcRbn dcae Ion, il S. II. 649. Thai the StivUi were oon-
■ko to Lovedtiiuii, and to a Roman tmnnkia finned " Rcoana aDOoriDte," icsu Iherefore
Hill editing, oDed hoverer Lbfj/tt Oaru ( = Lu- upon Rhyddnuidi in the nth ceniuij : and
cut Amoiu) ; which majr peihapt be the place, the asemoa ii oMoo^y ■brard aa applied to
AbatdewHpR>b^7fbi^tthcte,andappMei]d7 the WeUi Church of the 6th.
* Imcipit numc Simodus A.qmloMalii Sritanm^.
]. Cum mulicrc vel cum vitx> peccaos quis expellatur, ut alterius
patrtx coenubio vivat, et peaiteat confessus III. annis clausus,
et postea frater illius altari subjcctus, anno uno diaconus,
III. presbyter, IV. Episcopus et abasj suo quisque ordine pri-
vatus doctoris judicio penitcat.
II. Qui se ipsum " inquinauerit, annum clausus peniteat j puer XII.
annonun XL. aut III. XLmis. "I. dlaconus anno clausus, et
ctun fratribus peniteat demedjo. Sacerdos uno anno clausus,
et cum fratribus altera
III. Monachus coosectata furatus exillo anno ** uno, et altera cum
fratribus peniteat. Si autem " iteravcrit, exilium patietur.
IV. Furatus cybum, XL. ; si itcrato, tres XLmas ; si tcrtio, anno ^
si quarto, jugi exilio sub alio abate peniteat.
V. Dilatus et dilator "consimili persona judicentur'. Si dilatus
negaverit, anno "simili peniteat, "in septimana' II. diebus
pane aquaque, et *°biduano in fine cujusque mensis, omnibus
fratribus subponentibus, et Deum eis judicem "contestan-
tibus.
VI. Permanentes autem in obstinatione, anno "emenso^** alterius
communioni' sub judice flamma ** sotiantur, et Dei judicio re-
linquantur.
VII. Si quando alter fiierit confessus,' quantum laboris alteri " intu-
lit, tantum sibi multiplicetur.
* csiDqidiiaTerit Morttne. " om, WoiitttM. " am. WantnM. * intniTerit M.
*' flomimile poione CiuiHt. ZI. 9. ' Bmd Oumn. 9>. '*' in unaqnaqne ebdomada
Camm-a. " Uduana Oumil <£. " km add. Cumm. H. " en^m Oumm. XL lO.
" attnit ammmuooe Qmm. ib. " ndeotiii Camn. Ik. ; todaatur M. " intnlerit Cumm.
a.;M.
■ From MS. Paril. 3181 (oL BigoL SgVp. Dunnd, Tie*. Sae. IV.g. Some of the cmow
tSt : at ptinled bf WaoencUebeD, Stuaord- are repeated in the (lo-caUcd) PcDhenlial of
mmg. dar JbauDiind. Kfrdba, pfi. 103, 104 - Ciunnwanui.
piiMed abo bom tlie nme MS. bj Maitene aad
D.oiiiz.oB,Google
Ii8 BRITISH CHURCH DURING THE [a. d.
[Sykom of S, David, a.d. 569.]
t Inelpit Altera Slnodus Luci yictmit.
I. Faciens furtum semel, anno I. ; si plura, II. annis.
If. Qui occidit fratrem suum non ex odii meditatione, si iracundia
subita, triennio pen it eat.
III. Adulter quoque et ipse triannio.
IV. Qui prebent ducatum barbaris, "XIII. annis; tamen, si non
accident stragis Christianoruni, et sanguinis eflfusio, et dira
captivitas. "Si autem cvenerit, agant residue vita peniteo-
tiam, relJctis armis'. Si autem voluerit, et non ad vota sibi
barbaros ad Christianos educere, residue vite sue peniteat.
V. Qui perjurium jurat, IV. " annos. Qui deducit alium in perju-
rium ignorantera, VII. " annos. Qui deductus est ignorans et
" post scit, anno uno. Qui vero suspicatur, quod in perjurium
deducitur, tamen jurat, pro consensu II. annis.
VI. Qui mechatur matris est, III. annis, cum peregrinatione per-
enni.
VII. Qui cum cane vel "quocunque peccaverit animali, II. annis
et dimedio.
VIII. Qm facit scelus virile ut sodomite, IV. annis. Qm vero
in femoribus, III. annis. Manu autem sive alterius sive sua,
11. annis.
IX. Totum hoc quod diximus, si post votum perfectionis fecerit
homo. Si autem ante votum, annus diminuitur de omnibus*' ;
de retiquis vero, ut debet, minuitur, dum non vovit.
* XIIII. M. III. Rom. Pan. IX. 6, Caam. VI. aS. '^ Sin vero, icjectit uiiiis, uiqoe ad
nionoD miimki mortui vivant C^nnm. ib, * uioii M. '•' pone* Jf . " aim add. if.
" hii inbiB add. M.
-t* From the lame MS., p. 189 : u ptiatcd by peaMd in ihe Ronuu Pcnitoiliil, lod in the
Wiaenchlebai, ib. 104 : ■!» in M. utd D. (lo-aUed) CumnKaiiut.
Thtt. Sor. I V. 9- Some of itt caoooi uc ic-
J iMcipiimt Exeerfta ^jfjidam dt Ubro Davidii.
I. Sacerdotcs in templo Dei mlnistraturi gule gratia vinum aut
"ciceram per negligentiam et non ignorantiam bibcntes, "II!.
diebus peniteant. Si autem per contemptum arguentium, XL.
II. Inebriati autem per ignorantiam, XV. diebus; si per n^Ii-
gentiam, XL. ; si per contemptum. III. XLmis.
« lireram M. " IV. M.
t Fiom the ume MS., pp. iSl, 183 ; u ■■ quz ok fiimavcnt, lolm ipu Episcopts [David]
printed by Waoendileben, ib. loi, 101 : dIeo sua uncta nnoo liteiii mandavil" (I'. .''. Daridn
inM. and D., TV«. iVor. 71'. 10. Rbyddmardi p. 139).
io!onns u>, thai the decrees of Ihe two SjTioib,
D.oiliz.oB,GoOglc
450-681.] PERIOD OF SAXON CONSIJJEST. I19
[EicoPT. Di Ln. S. DjLvn.]
III. Qui cogit aliquem humaoitatis gratia ut "ebrietur, similiter
ut ebrius peniteat
IV. Qui vero efltectu hodii seu luxurisc, ut turpiter conftindat vel
inideat, ad ebrietatem alios ct^t, si non satis penltuerit, sic
peniteat ut bomicida anlmanim,
V. Cum muliere disponsata Christo maritove, sive cum jumcnto vet
cum masculo fbrmcantcs, de reliquo mortui mundo Deo vivant.
VI. Qm autem ami virgine vel vidua necdum disponsata pecca-
verit, dotem det parentlbus ejus, et anno uno peniteat. "Si
non habuerit dotem. III. annis peniteat'.
VII. Episcopus homicidium voluntate faciens, vel quamllbet fbmi-
cationem dolumvc, XIII. annis peniteat; presbyter autem
VII. cum pane et aqua, et ferculo in die Dominico vel 5^>-
bati; diaconus VI.; sine gradu monachus, IV.; nisi infirmi-
tas impediat illos.
VIII. Qui in sompnis cum voluntate poUutus est, surgat canatque
VII. psalmos; et in die ilk) in pane et aqua vivat. Sin autem,
XXX. psalmos canat ■.
IX. Volens autem in sompnis peccary sed non potuit, XV.
psalmos; si autem peccaverit, sed non pollutus est, **XXIII.;
si sine voluntate pollutus, XV.
X. Antiqui decrevere sancti, ut Episcopus pro capitalibus peccatis
** XXIII. annis peniteat, presbiter XII., diaconus VII.: sic
virgo, lectorque, et religiosus : ebibatus autem IV.
XI. Nunc autem presbiteri mentis penitentia est, diaconique et
subdiaa)ni, vii^;inisque et "cujusque hominis, tiominem ad
mortem tradentis, et cum paeo>dibus vel cum sua sorore vel
cum mariti uxore fomicantis, et venenis hominem occidere
volentis, tiiennium. Primo anno super terram, secundo lapidi
caput imponendum, tertio super axem jaceat, *solo pane et
aqua et sale et l^uminis talimpulo vescatur. Ceterique malint
XXX. triduanos vel cum superpositiombus, cum cybo lectoque
supradicto, annona ad nonam usque ad alteram. Alia est
penitentia III. annis, sed himina de cervissa vel lacte, cum
pane saleque; altera e duabus noctibus cum prandii ratione, et
ordine XII. horis noctium dierumque Deum suplicare debcnt.
XII. Hinc autem presbitero offerre sacrificium, vel diacono tenere
calicem, non licet ; aut in subllmiorem gradum ascendere.
" inebiirtnr W . " om. WauatM. " XXHII. Jf. • njudibw *. "toloqueiK.
' RqiciKd in PmU. XSXV. Cajf. c x. { 4, u " Scoloiiim Judidnm."
D.gitizecbyG00glc «
lao BRITISH CHURCH DURING THE [a.q.
[EiciKPT. DB Ld. S. David.]
XIII. Usuram accipiens perdat ea quae accipit.
XIV. Preda vel fraiide vescit, " scmiannis.
XV. Virgin! oficulum in secrcto prebcns, triduanum peniteat.
XVI. In ecclesia mendactum jurans, quadruplum pro quo juraverat,
reddat ''.
>' Otba QDon, ippucnilf Wdih lod of ibe wlueh then k loiDa doubt, will be fimid id
pcfiod of S. Daiid, but of ihe Wdib oripo of Appeodiz A.
A. D. 589. *^Mn. Cami. — CXLV. Annus. Conversio Constaotini ad
Dominum. (MM.B. 831.)
' A.D. 1,89, An. Tfgtm. (ff Omar, II. I il); Daeid.. Cambn-Brit- SS. p. 139), gpiagtheDee
A.D. 5S7, Ann. tttni. (ffCiitnt, I V. 30). Coo- " in alum loogiiMgaim patrisun," wfaoe he fbooded
Kanline wu King of Duonaaia (lee abare. p. 49 a roonaneiy {Id. A.). See beknr JD Append. E.
in GUdai' 6m Eput.). aod left hit Idngdom to Hii legend takei him on to Ireland, aod then to
enler S. David'i monatteiy (RiMmorcA., V. 8. Soodand (Jitnbm Bnm. Uorcft II).
A, D. "500-600. ^British MmMtery at CtrnJiiU Cat* {iVi»tbemt\
frtqutnttd hy Iriih for inifnctioM.
Acta S. TigernMth. — Puer (Tigemachus) S.MoneQni disciplinis
et monitis in Rosnatensi monasteries quod alio nomine Alba vocatur,
diligenter instructus, etc. {Colgan, Am. SS. 438.)
Aetd S. Eugenii. — Quos duos viros sanctos (Eugcnium et Tigerna-
chum) sanctus et sapiens Nennio, qui Mancennus dicitur, de Rosna-
censi monasterio, a rege Britannix petens libcros accepitj apud quern
sub ecclesiastica disciplina nutriti deciles legenint. {id. ih., and so
also further on in the same Life.)
Acta S. Endei. — Dixit soror sua ei (Endeo), ... Vade ad Britanniam
ad Rosnatum monasterium, et esto humilis discipulus Manseni ma-
gistri illius monasterii. {Id. ii.)
Acta S, Finami. — Pontifex nomine Nennio, cum suis, de Bri-
tannia venientcs, etc. ... Cum eodem (Nennio) repatriante, navigavit
(Finanus), et in ejus sede, qus Magnum vocatur Monasterium, r^ulas
et institutiones monasticse vitse aliquot annis probus monacbus di-
dicit. {Id. a.) '
» FnumltiU FortumHni, c A.D. 580. trrtifiei V. S. Martini III. in fin. :
to tbe Ihen exinence and onhodoxy of ibe Biiluh Quid tacer ille limul Paulm nba gendboi
Chuidi. ampla ?
i'oem. VJIl. V. 389-191 : Per mare, per Kma. Cbiiiti pneoonia foD.
.£th»ope>, Thrace*, Arabea, Daois, Indiu, deni,
Alaiuu, Euioparo, atque Asiam, Libyan, nle, dog-
Auron et Voper. Persa, Biiiannui, adeil : mate cooipleni :
InMats in legoa Dei. petate redcmpQ, Et qua wl radlii toidit, t^lu Ule cncnr-
Gaudia tiwri R^ in arce poll. ril ;
(Bnnwr,, pp. io4,sos.) Arrtot, iiieridies,hinc pleni»Tt«peretortni:
DigitizecfyGoOglc
450-fi8l.] PERIOD OF SAXON CON^JJEST.
Tnnal et Oceanom, Td qg& bat ionih
Qguqoe BriUoniB babM term, atqne nltinii
ThTle. (BniwM-.,p.3ll.)
^ AMlin. JiMjor. lay. <b. 1
Reddite Tota Deo, qnmiini nan pinpim.
■iGdd pia Umb geiitei>
or Ecfhui of Acdnih, ill bdong to the nme w-
cood oidn of Stinti in the Catal. of TiRdunm,
and therefore flamUhed A.D. 544-599 ; ind Fio-
num ii dated b; hit Life in die rdgoi of Tuuhal
nut Diumit, i. e. AJ). 533-5651 and died A.D.
$S8(Am.Tij/tm.). The Tigeniicfa here meant
died A.D. 548 (Am. JV. Maff.), or 550 (.dm,
UUonJ.
" Two iniMioaai7 efibrti from Iidand to Scot-
laid belong to ifaii period — that of S. Molaag or
Logaidh, tu (the Scoldi) Liimore [Aim. Tigtm.
L 591. " Obitua Logida Liamoer, i. e. Moluoc,"
— i.e. of Liwbatdh~Liia = Luag~M^uag, at
Lisntore in (tbe nibacqoent dioceae of) Aigytt.
See Samt, Add. Natm to Adamn. V. 8. Co-
Iamb, p. 371} — and that of S.DonoiD to the
iilandof Egg, Diai^ied AD.di; [Jno. Tt(fm.
a.6i7! and ace Bamn, A. pp. 304. 373]
For Welih Biiboptio, (bunded duiisg tfak ceo-
tniy, Me below in ^ipeiidiz C
cn. p. 348.)
See ak) tbe end of the laM-qnoted poem, A.
p. 350.
■> See Cclffim, AM. SS. p. 439 ; and (/Conor,
Br. BA. 111. 169. who apply the paaagB to
Bangor in Walet. Bat laiigan. Sad. HM. <4
IraL, 1.414,437, II. 15, rt&n diem with more
teaiDO to Caulida Caa. They are aQ of late dale.
S. ruMDm or Fioaian of Maj^trile (ool (^ Cla-
naid), S. Eodeui ocEuiiaof AiBa,aiidS.EiigeniDi
Latter fart of 6th or iepHMtitg ef ph Ctntwry.
= Privi/ega of Arvom.
I. [Fourteen dvil privil^es granted to the men of bArvon.]
II. Ac obyt a amheuho vn or II. And if there be who shall
breynhcu bene, clas °Bancor arey doubt one of these privileges, the
■ Breirnniau Arvon
^ Beuno ac keydu.
community at ^ Bangor and that
of d Beuno shall uphold them.
A.D. ;75-6io acoording to the Axn. Mourn.
(up. Wlarton, A. S. II. nni.).
■> The didiict of Caen
Bangor and Qynnog.
■ Til. tlie Biihopi' ita.
■ From (he Venedotian Ibnn of the Lawi of
Howd Dda {Aae. Lout of Wala, 1. 104-107),
bnt datiDg in the latter half of dK 6th or bc^n-
oing of tBe 7th ocouay, tbe prinkga pmportJDg
to be granted by Ron, ton of tbe Maetgvn ^Aa
died A.D. 547 King of Owynedd, to the men
of Armi. The l^cod howeret of Beuno con-
oecti him with King Cad&n, who ii uoally aid gned
A.D. 601. *Synod at CaerUo»-iipM-Vti, ttnder S.Daviti.
Ann. Camt. — CLVH. Annus. Sinodus Urbis L^ion . . . David Epi-
scopus Moni Judeorum b. (M.H.B. 831.)
Ann. Menev. — Synodus Urbis L^ionum ordinata a S. David Mene-
vensi Archiepiscopo. (ff^arto»j A.S.II.64^.)<'
■ PiobaUy toDoected with, ponUy tbe nme
H, the OnArencei widi S. Auguoin, AJD. 601
* *iz. hu death. Mooi Jodvomm — O-
mnDe, ibe Iriita name for Hen MencD, Vetiv
Rabu, or S. Dand'i.
0 Tbe foOowing, frtun Will. Malm. (Anlig.
OlattoH.), i* 00 doubt due to a Saxon monk of
(Haitaiilniiy (ome oentutie) (ubaequeat to die dale
it bean ; but it may peihapi iicord or refer to a
bet: — "Anno Domlnioe Incamalioiiit lexcenleai-
mo prima, ten Domnoniz toiam, qnz ^ipellatiit
Ynenitrio, id ecdeuam Tetustam toraxaut qan
ibi Bta eit, ob petitionem Worgret abbatii, in
qninqoe cuiatii. — ' Ego Miwron ^iicopaa hanc
cbanim icripii : ego Woigrel ejmdem lod abbai
subimpa.' " The British were tiot driven from
die neighboiahood of Qlaitonbuiy much belbie
A.D. 651-65S (ibvL Sax, Chvn.).
D.gitizect>yG00glc
132 BRITISH CHURCH DURING THE [a.d.
\Bin. Ca. DT MunoM to Saioh.]
A.D. 602 or 603. "Cawftrentes tet-ween the British Bishopt mnd S. Auptst'nu
gt S. Aufjtstin^s Oaky at lahich the British Church refuses suhmssioH to
the Papal appaimlment of S. jiugustime as her JUetropo/itaw b.
• See bdow under die Suoa Cburdl; and 1 MS. <n the poaesioa oT Mr. Peter MtKtyn,
for the groundi of the tdiiini which began fbnnallf whtdi be dioa^t Id be locknt, or 1 oofi; of to
from thew Conference!, below in Appendix D. iDdeot MS. Two topiei of 11 exttt — in CcU.
» The auwet ittribulcd to Dinoih (^<rfn. I. MSS. Cieap. E. I. j6, iik9 Claud. A. VIU. 76.
loS, 109 ; WilUm, 1. 16, 17) a here gireo on It u gifea here from the fanna, with (be nriMS
■ccouat of 'at notoriet;. It wu copied in the nadingi of Ihe litter. Sec SmiA ad ArL
be^DDing of tbe 1 7th cedtmy by Spehnin, from App. X. The Latin it Spelman't.
Bid ' i)pii 1 diogel i chwi ya, bod in holl Tn k Notom A et abtqoe dnbitiliotK lobit, quod
■»n»i, 'jm widd' ac *)fnn oftingedig' i »
Duw ac ir Paab o Runiu ic i boob "l
Giiadioo dwyuol, 'y g»ni pawb yn i ridd m _
kiriid 'pet&ith, ac i helpio * paub o hooauDC. ' ai unuiiiqueiniiiie in mo gndn in perfeaa dmi-
air* a " pieitbrBd i md jnn bhnt " y Duw' : ,
uDgenacta "myddod do hwo njdidwen i *o
it Deb "ir yddicfa' diwi yn henwi yn Bu
rcxldi K yv dala iddo ef, ac i pob Kriidion yn lumut puali dare et lolrere ei et aaqae Chrii-
"dfagwiddoi. " Herid ii ydym in dan "lywo- tiano coniinuo. Prztera noi nimui wb gnbet-
dralh Eigob Kiollion ar Wyic. yr hwn yiydd natioae EpUcopi Caerlegionii laper Oica, qui
yn " oligwr dan ** Duw aroooi in, y wueuthud e« ad Bipcrndeaduai tub Deo mper oobii. ad
i In "^wT flordd yibiydcil, &nendam not leirare nan ipirituleiiL
' Jtpp ' arall ' ynurydd '' ynooityngedig ' kyur ' i ' perfBitb • pawb
** a gaii " gwciihred "' i Dduw " ru^ddod " ir yddydi "oTydddod " yddyro
" in " buod " diagwyddol ■• Herjd " tywodtaelh " olygwi " Ddow
A.D. 604x610. Letter ^ Laurentius AnhMsb^ of Canterhury to tbe
British Bishops.
B*4a, H, E, II, 4. [A.D. 731.] — Misit idem Laurentius, cum co-
episcopis suis, •etiam Brittonum sacertkAibus literas suo gradui
condignas, quibus eos in imitate catbolica cotifirmare satagit. Sed
quantum hjec agendo profecerit, adhuc •> pnesentia tempora declarant.
(M.H.B.153.)
' &. u weD as to tboSe of Ireland.— At (hit ad Adamn. V. S. Cdanib., Adda. Koitt, pp. J7J,
period abo, rii AJ). C05-613, " Fergna Bcil" 373.
(Le.the BiitoD)wH abbocof Hy. See Benva 0A.D.731.
A. D. ■ 6 1 3. Slaughter of the British Mmkt of Banger Xsntd at CaerUm
{Chester) hy Ethelfrid ef Northumiria.
B^da, H. E. II. 2. [A.D. 731.] — Siquidem post hsec ipse de quo
diximus rex Anglorum fortissimus /Edilfrid, collecto grandi exercitu,
D.gitizect>yG00glc
450-681.] PERIOD OF S^XON CON^iyEST. 143
{But. Cb. in mlatioh to Sazoh.]
ad civitatem Legionum, quas a gente Ai^lonim Legaciestir, a Britto-
nibus autem rectiiis Carlegion appellatur, maxiniam gcntis perfidae
stragetn dedtt Ciunque belliim acturus videret sacerdotes eorum, qui
ad exorandum Deum pro milite bellum agente coaveneratit, scorsum
in tutiore loco consistere, sdscitabatur qui essent hi, quidve acturi
illo convenissent. Eratit autem plurimi corum de monasterio Bancor,
in quo tantus i«rtur fiiisse nutnerus monachonun, ut cum in scptem
portioncs esset cum pnepositis sibi rectoribus monasterium divisum,
nulla hanim portio minus quam treccntos homines haberet, qui omnes
de labore manuum suarum vivere solebant. Honuri ergo plurimi ad
memoratam aciem, peracto jejunio triduanc^ cum aliis orandi causa
convenerant, habcntes defcnsorem nomine Brocmailum, qui cos in-
tentos precibus a barbarorum gladiis protegeret. Quorum causam
adventus cum intellexisset rex j£dilfnd, ait : Ei^o si adversum nos
ad Deum suum clamant, profecto et ipsi quamvis arma non ferant,
contra nos pugnaat, qui adversis nos imprecationibus persequuniur.
Itaque in hos primum arma verti jubet, et sic ceteras nefandsc militiie
copias non sine magno exercitus sui damno detevit. Extinctos in ea
pugna ferunt, de his qui ad orandum vcnerant, viros circiter mille
ducentos, et solum quinquaginta htga esse lapsos. Brocmail ad pri~
mum hostium adventum cum suis tei^ vertens, eos quos defendere
debuerat, incrmes ac nudoe ferientibus gladiis reliquiL Sicque com-
plenun e$t przsagium sancti pontificis Augustini, quamvis ipso jam
multo ante tempore ad ctxlestia regna sublato, ut etiam temporalis
interitus ultionc sentirent perfidi, quod oblata sibi perpctuse salutis
consilia sprevcrant. {JUM^. 150, 151.)
Ann. Cami. — ^ CLXIX. Annus. Gueith (sc. bellum) Cair Legion, et
ibi cecidit Selim Hii Cinan. (Jtf.H.B. 833.)
jfnn. TSgemaeh. A.D. 613. — Prxlium Carleonense ubi sancti occisi
sunt, et cecidit Solon &lius Conani rex Britonum, et Cetula rex
cecidit. j£thelfridus victor erat, qui postea statim obiit. (OTmor, //.
1S2 : and to the same cficct, Ann. UUon., a. 612, ii. IK 39.)
> In mt MS. of the Anglo-Sax. Chnm. the moilianed by hjm ii the date of llui battle aito.
due h A.D. 605, in another A.D. 60J ; [and <> A.D. 613. M.HA. And 1 " omndenUc
tbc Ann. InnB&ll. han A.D. 606 (O'Cmkt, II. tinw" ifter AugnMin'i death, omld not have been
11)1] bin eilher date b metely an infeience mudi eatUer. — Elbellrid wa> ao( a Chnitian.
Com Bicda, on the auumption thai the liit date
A.D. 616x637. '^Atterltd Baptism tf Ed-wn of Northumirria iy «
British Priesf.
Neitnius, Apptnd. [9th century].— •> Ec^in filius Alii ... occupavit
D.gitizect>yG00glc
124 BRITISH CHURCH DURING THE [a. a
[But. Ch. m Bzunmi to Sum.]
' Elmct et expulit Certtc regcm illius regionis. EaMed fiUa illius
duodecimo die <■ post Pentecosten baptismum accepit cum universis
hominibus suis de viris et muUeribus cum ea. Eadguin vero Bin
sequeoti Fascha baptismum suscepit, et XII. millia hominum bapti-
zati sunt cum eo. Si quis scire voluerit quis eos biptizavit, fRum
map Urt^en baptizavit eos, et per XL. dies non cessavit baptizare
omne genus Ambronum, et per pnedicationem illius multi crediderunt
in Christo. {M.H.B. 76.)
^tm. Cami. — bCLXXXII. Annus. Etguin baptizatus est, et Run
filius Urt^en baptizavit cum. {M.H^. 832.)
■ Thii knfa Kke u cnct tofj of Bcda'i RocbeMa A.D. 614-637 (Sad. B. B. 11. 8,
■omnt {B. E. II. o. I4), oolf niMiluluw Rno ao) i uxl Vioma 1 Scot, and RomioDi a Keol-
foT I^uliuis, the Bnbn t^ the Italun. Edwin, iih probTtet, took die RmuD nde io thePxcfaal
irtio WH cipdled bota hit Idagdcm whea onl; coatnncnf dedded m Wbitbf AJ). 66] {Id. ib.
three jtaa old (Hot. Wig. Affend. M.H.B. IJI.ii). Ponibly [he uniluitjr oT thcM innMf,
639), WB larodgfat iqi in * Chciftiui oxitt io or one oF ihou, to thit of the BritDO Ron oc
Walei {Rtm, JOJ, from the Batitdd y Saint in Rnm 1017 hi*e he^ to caiue the coofuiioa.
the Myvgr, ArAaoL II. 40 : coDBiIent alu widi *■ Be. Eadwio of Nortbiitiibria.
B>Ed.ff.£.ir.ii). lQODeMS.ofNeimiQiitii • A.D. 616. See Bad. H. S. IT. »i. Am.
added, ihii " ucmiiu Raodiidn E[nKiipui et Elbo- (7am&. L 616.
deui Ejnicoponiin unctiHinmi tndidenuu : Rud ' A.D. 6)6. ■ A.D. 617. .
□up ut Beglieo : id eO, Puiliniu." Bat lh« Run ' Rao, toa of tliien, wu a Crnnbriui chief
•ctualiy wa Piulium {Hodgtan Hinde, BM. tf cdebrated by TiHoud. He may pombly bare
ffBTUMatvL), a a mere guea. Then n> a Ro- become a ptietf ubaequendy.
mmu nba pteceded Pulunit ia Ihe Saaa «e of a A.D. 616.
A.D.631 (632). Ann.Ultim. — Combustio "Bennchoir Moer in Bri-
tannia. {(fCimor, IV. 45.)
' Baosor Mani : i. e. Baogoc on the Meoai, S. Foneiia, A.D. G30 X 640, " paoda am fis-
dittiagiiiihed fma die Iriih Bangor at being " in tribw per BHtbmtt in pionnciaiii An^omm
Britannia," and from Biugor Yeoied (Ihe inoDki deveni^' {Bad. H. E. Ill, 19), OMUtng from
of which vere ilaogbtcred in 61 j) by the epithet Irdand to (Anglian and juct conrefted) Sulblk.
of ■< Maut."
A. D. 664. British Bithcff [froiaify ^Comiih) joim Wtm^ the Saxon ^shof
af WtsseXy in ceHtecrating Ctadda to Tori.
B^ia, H. E. III. 28. (A.D. 731.]— Ab iUo (Vini) est vir praefetus
(Ceadda) consecratus antistes, adsumtis in societatem ordinationis
duobus de Brittonum gente Episcopis, qui Dominicum paschx diem . . .
secus morem canonicum a quarta decima usque ad vicesimam lunam
celebrant. {M.H.B. 206.)
■ The tetmt upon which the Chord] of Wet- A.D. 705). teem to detemuae tboe Diihopt 10
tex itood leqcctirely Io thcce of ComwaU and of have been Coiaiih.
Wala in the time of Aldheim (J^iitl. od Anmt
A. D. 670. British Ckitreb Endowments daimed hy the Saxon Church.
Eddiys, y. mifridi XVII. [A. D. 709 x 720, writing of A. D. 670,
and possibly referring to times before A.D. 616.] — "Stans itaque
D.gitizect>yG00glc
450-68T.] PERIOD OF SAXON CON§JJEST. 135
[Bmt. Ch. in riution to Saxon.]
sanctus WilFridus Episcopus ante attare conversus ad populum, coram
r^ibus enumerans regiones quas ante reges . . . illi dcderunt, lucide
enimtiavit: oecnon et ea loca sancta in diversis r^ionlbus, quae
>> clems Britonum adem glulii hostilis manu gentis ncstne fiigiens
descmit. (G«/f, I. 60.)
• At the ooDMoaticni of RipDo dnndi. AJ). IJ. 14), and A.D. 65; (Id. A. III. 14). And
670. then hid poiiU)' bcoi brdka Saxon ooaqnati
^ The Brituh were dilrea out of Elmet in CnmbrU befbn A.D. 670 (« Sim. Dun. in
A.D. 616 (SmL E. E. IV. 13 ; NamiUM, Af- V. B. Cvthbert.'). If iheiefote Wilfrid refetied
jwhI.; Jan. CSowl. ■■ 6l6>. And Loidii hid to Biititb cburch-Undi remid Ripcai, bii wordi
bcoDOK StxoD lantaf7A.D. 617 {Bad, E.S. tnch back to before A.D. 616.
A,D. 671. *Ann. TJ^m.— Maelniba in firitanniam navigat: tnd^
A. D. 673. — Maelcoba fundavit ecclesiam de Abercrossan {(fCouery II.
ao?, ao8: adding his death also, as MaelnAa, A.D. 722, '*. p-37i)-
• SJoiihilr .fall. VUm. A.D. 670, 671, umI Chordi. foi tbk IbrAa great eflott fiom Inlmd,
yu (a. IV. 58, (9, 77): and the Jtn. IV. heuled bf in Abbot oT (the Iiiib) Bangor (k>
Ifag. (0.111.1)6, 3JI) and Jwl (TtotnuM. Am. IV. Mag.), to bUov t? S. Colmubi'i and
o^pfJecroa wai in Rowihiie, bat Kill uid to oihei misionf of the izntiuy pceriou, by * mora
be in " Britain." See bdow, onder the Scottiib norflieni aettlemcat.
A. D. 672. Amn. Tigem. — ■Combustlo Bennchoriae Brittonum. {&Co-
Mor, II. 208.) — A. D. 671. Ann. Uitom. — Combustio Bennchari Brito-
num. (tfCwMT, ly. 59).
• The Am. IV. ISag. date thii event A.D. 670 (O'Conor, III. 115).
A. D. 677. Antt. 77£ff«.— Beccanus Riumcan quievit in "insula Bri-
tannia. {(yCoMm; II. 210.)
■ nobablj in SoMtand. Tbs npenajptum himb^ etc etc, Beccanoqoe uJitario, dura
of CandDeinD^ Xpkl. ad Stgitimm (op. Uiier, came et quitn fiatri, cum nil npientibiit,'
^ptol.ffa.;^EI.,IF.43i, ed. EMngtoD, writ- etc — The Jjm. IV. Mag. date Beccaa'*
ICD c AJ>. 634). mm thw— ** DcmiDii bucib (B. Romiudeiuii} death m 675, XVII. Martii
et b Ouiito raDenndit, Scgieoo Abbati Co- (O'Cpmit, IJI. j>7).
Earlier part of the ph century. » Acts ef Church Diseiptine towards Welsh
Primes^ attributed to early Bishops of L.landaff'.
■ Hw Libei LaDdirmu itcotlt die eicom- Tewdwr king of Dyfed, by Biihop Oviwan
oKMaaAoD, 1. of Menrig (L. L. 139, 140), and (about the lame date, L. L. i;S-i6o) ; 3. tS
a. of Morgan (L- L. 143-145), Kingt of Qli- Clydri, and 6. of Qwrgan, kingi of Eigyng (or
morgan, bolb irf diem tor miiFder after nreaiiag Archenfidd), bj Biibop Berthgwjn, nxxeuoi of
imii)' upon idici in the Bithop'i prcKnce. aai Ondocea (L. L. iGS, 169, i9a, t8i), the
3. of Gwmfaiath king of Gwent fee fratricide ibnuer two for a like crime to that of Meurig,
(L. L. 17a, 173), by Oodoceni Bithop of Llan- the lait far incest with hii itepmother. Owaed-
d>ff (pn^ably begiiming of 7th centuij)j 4. of neith wa> alu lenlenced to ■ year'i pilgrimage to
DrgitizeflfyGoOglc
126 BRITISH CHURCH ^.D. 450-681.
[BSIT. CB. in MELAXKH to IftOB.}
BiittiD]'. And in etdi cue lindi wne giren to libl}' in ume aiet the gib. Tfaey ire oniitteil
thi Me of Lliodiff by the culprit whca ttcon- iberrfore beie, i> not being comcmporiiy 01
died, of wbidi gifti the rtcotd ot tbe &cti wu genuine iccordi. (And Ihe; ate printed it lengtb
dnwQ np to Krve u i title-deed. The book >lto in Ifae Lib. Igniltu. itidf, and in Wilkin. I,
howcro in which these record! occur ii i com- 17, iS, 196, 197.) But the bue fiicti iUcged
ptlatioi] of the nth centurj. Nor on any of the by Ihem may probably be tdmitted iqioa Iheir
documenti fiotD whlrb it vat affipinnily a>m- eridence, and are Itkelj io thtmtelvei.
piled daim earlier date than ihe toih, or po*-
Latter fart of the "jth Century. ' Irish laxens condemH the Britons for
their separation from the rest of the Western Church.
Ex CoHectione Canenitm Hihemensium : lib. XX. C. 6. — Institutio Ro-
mana dicitj — Cavendum ne ad alias provincias aut Ecclesias rcfe-
raotiir causae, qua: alio more et alia religione utuntur: sive ad
Judxos, qui umbrae magis quam veritati deserviuntj aut ad Britones,
qui omnibus contrarii sunt et a Romano more et ab unitate Ecclesia
se absdduot; aut haereticos, quamvis in ecclesiasticis caiisis docti et
studtosi (ueriat.
attributed, bat witfi cioeoioDable Mxuracy, to Peiulentlal, A.D. 668 x 690, bdow in iti place
Gilda>(iee above, pp. in. 113}; but ai a "Ro- in Ihii work.
mana inttinitio." ii mutt date after Auguitine, Tlie canon attributed to 5. Patridi, which
A.D, 600 ; and ai adopted by ibe Iriih Gbgrdi provide! that '^ CUricui qui de BiitanoJE ad ooi"
or by any pan of it, after A.D. 630. On (Scotoi in Hibemiij " tenit tine epUioU. etii
Ihe Other hind. Ihe ooDectioD of onoiu io habitct in pMic, noa liiituni miniitiue" ( n'llt.
wfakh it oscon ww Icdowd and io uK wnong I. 3), belongi to a let of canoot plainly nibae-
fbrdgn Irith nwnki in the earlier half of the 8th queat to the adoFtioa by the Iriih of the Ronun
ceatniy, i.e. before A.D. 763 at lilen. (See tomore, i.e. not eiilier than the middle of the
■bore, p. loS, note*.) Alto in A.D. 768 tbe ^ih century, aod probat4y coatcDiporaTy irilh
Briliih Church coafbmied, M began to cucfbim, that given above in the text. It will be (band
to (be Roman EaNer. bdow in in flatx under tbe iri)h Cfaonli.
D.oiliz.oB,GoOglc
APPENDIX A.
SEVENTH CENTURY (7). CANONES WAIXICI(?).
* Iwfifit JuMehm Culparun/ *.
C. I.
Si quis homicidium ex ' intentione commiserit, ancillas III. et servos IIL
reddu ' et securitaCem accjpiat'.
C. 2*. [Big. 3.-]
{Ltgg. Wallica, lib, II. c. XLIX. § 3, 4 ; Anaeni Lotos of Waia, II 875.)
ft Si quis judicto fuerit compedtus' ' et prsestando veruin dunis esse volu-
erif 'et ipsam intentionem fuerit interfectus', ancillas *1I. et servos 'II.
■Oreddi "debere prsecipimns. nQuodsi manum aut pedem vel queinlibet
membrum perdident, similiter duas partes pnetu se noverit accepturum'.
miuoiutii et Fnuaxum BigtiL Excopta de Litnu Roaunn ct
: Blgal. * Kcarm fiat Big. Itvi. ' BiQoL iMndxcm htn
ia honuddlaiu lecerit, andUu IV. totiddnqne lerm reddit, ct in
n'babcbii. (!>»'. H'oJIte. lib. II. c. XLIX. } 3. in intiaH Lom ^ Walm, ,Loodaa. 1841,
ToL II. p. 875.) ** Si q. tbcrit bomidda in judido mnpulKB S^. Si q. f. in j. aanpabia IfalL
** ct pcMaodi ntioaci dint ooiuerii Bif. et diiidi lUicioa duru t. t. H'oU. '' et infi-
dUB iberil Big. et infilu fuerit tVoU. * V. Big. Hull. ' lOAAem Big. WaSL " icd-
<krc WaB. " diat Big. K'sO. "* Mmuum et quamUbet membTOndn debilitBtecn bdcoi,
•ccipiel in jodkio Big. Mamim, ocohnn, ct qnodamiqiie mcmbnan ddjilitUnm bcril, idem aDd[xct in
jddioo, A Don k rcdimeret WaB.
*Fi«llHS-Pnii.S.Oenituii(otimCarbeieni.) docDmcnIi of > like dale widi their own, (3)lR)a
No. lai.tBC VUL: in Waaenddcben, BamorA- the recnrraiee, ilmoct I'eibatiin, of aCTsal ononi
—■pew dtr AbmSSnti. EirAt, pp. 114 >q. : of the cvUectiai in ifae Latin abtidgment of the
widi nrntioat from an almoM ideatkal ooUeo Liwi of Howej Dda, lodi oentDf7, whidi Kemt
tioaof canoDi from MS. Parii. No. 31B3 (olim to iinpt; Ibem to Ima been imoog the olda
Bigot. 89), sea XI. ot XU., in Mutene and Du- lawa vhicfa were worked vp into Uovel'i code,
nnd, Tim, Nrm. lY. 13 iq. The latter appeui On the othei hand, two of ihe three MSS. awgn
lo be abo in a MS. in the libtai; at Ltodi, No. them to " Roman* utd Fimb." Wancndilt^Nn
303. ibi. 9 ■]. ; Ma the Strapttm. Pt III. nnheiitatin^)' ptononncet them Webb, from the
p.Iia, qoMedbrWaMencUebeD. Tbeir WeUi internal eridence, and from their leaurence in
origin it probable, (1) betanw of the lutm of tlie totet Welih code ; bat It ibould be obsnrcd.
die penahia (audllii til. reddat &X.), and from that the bto MS, {Bigot.) agreei moic doKljr
can. 19, (1) from tbeir coonactioa in tbe MS. with Howel'i code than the fiat (8tb ocntuiy)
Bigot- whh the doenmenli ptinled ab«« (die MS. ioa. On tbe whole, ther may be pro-
Penitential of Oildat, and the ododi of Uan- oouDoed probablj Welih 1 and if 10 , belong to
■• Ldcu Vietoti*," and die that period (c.A.D. 550-650) during which both
D.gitizect>yG00glc
128 APPENDIX A.
[Camohii WiLLici. Sbvsmtb Cmtuiis,]
C. 3. [4.]
{Lfgg. Wall. ib. § 5.)
13 Si quis bomicidii causa fuerit suapicatus' et non i^ei titulus compro-
bandt, XL. et VIII. '*viris nominatis', ex quibus XXIV. in ecclesia jurent
eum I* esse veracem', '^sk sine causa discedat'. wQuodsi non I'juravCTit,
ancillas ^III. et servos " III. reddat et z^ securitatem accipiaf.
C. 4. [5.]
{Ltgg. Wail. a. § 6.)
Si servus ingenuum Occident et » culpa Mingenui fiierit hoc', de fuste
aut M dextrali aut di^io' aut de cultetio Aierit ^ interemptus, ^^ ipse homictda
parentibus *tradatur, *€t qiudquid faciendi voluerint habeant potestalem'.
C 5. [9.]
(I^g. WaU. ib. % 7.)
*o Si quis donunus servum' arma pottare »< permisserit et ingenuum horoi-
nem Occident, ipsum ^ et alium juxta se noverit rediturum'.
C. 6. [7.]
(Ligg. WaU. ih. % 8.)
Si quis ingennus servum alterius sine >* culpa Occident, servos duos
domino**. Quod ^si culpa fuerit send alius, alius servus domino refor-
metui'.
C7.C8.]
{Ltgg. WaU. ih. § II, 13. p. 876.)
■* Si quis rixa mactaverit hominem sive manum sive pedem sive ocnlum
excusserit', ancilkm '^ sive servum' se ** rediturum cc^oscaL Quodsi pol-
Ucem "manus ^excusserit, *'ancille medium, id est dimidium pretii sive servi
medium reddaf .
■*' S alkdi hooindinm impaoilni "WeiL Si q. h. c n^atoi Hig. " tA add. Big.
WaU. "' homioM Domiimei congrcgtbit Big. >'""'■'""' nonuiuuoiuni junmenlo k pm^pbil
WalL »' CM ab bmiiadio immonaa WoS. "' one culpa ocedat Bif. doiM H'alL
" a B^. » joriTerint WaO. " V. Big. WaU. » VU, Big. *' »ecurw
fin Big. ■ecnm nt WaS. " pbga Big. *" >"g*""™ ant Big. " de Mcori
bidubjoqae JHg. " interfectut Big. et ca^ . . interei^itui dinnt IToB. "dad Big. WaO.
* Uaditiii Big. WaU. "" et hibeni libatitcm hc,,<faod Tdneiinl Big. habeant poteMatem &c
de eo q. T. IVoJI. •" Si aotem dom. lerro Big. WaU. " tommiserit Big. " el iliiim
temiin te am. redditnnun Big. WalL " eaua WdO. " rei6tu>t (bU. Big. occ, KmuD
pro terro ™Uat WaB. Qood . . .. refornutnr daaat H'ofl. *" ri pro qua ailpii fcceiil loyi, tavat
pro lervo Big. " ti qoii in tiia nunnm vel p. uit oculnm bominii maculiiwiit Big. WaO.
bonunb deM WaO. "' sovurnqoe Walt. ■ redditunim Big. WaU. " a nunu WaU.
" exdderil Big. WaB, "' medium damjii poni pnedpimiu Big. modiuni manua in prediun
mldece pred[«niui WaU.
D.oiliz.oB,GoOglc
,APPENJ>IX A. »29
[Cahokh Wallici. Sevcs-tii Crntuu.]
C. 8. [lO.]
(Zf^y. HW/.ii.§I3.)
Si quis hominem « lancea aui gladio' ** ferierit, « sic ut interiora inspiciat',
«argenii libras tres noverit se rediturum'.
C9.[ii.]
{Ltgg. Wall. ib. % 14.)
Si qius ^alterius caput percusserit ** sic ut cerebri cutem inspiciat', argenti
** libras VI. cogatur exsolvere'.
C. 10. [14.]
{Ltgg. mil., -6.^7)
**Si quis alium lancea ferierit et brachium aut pedem foraverit', '■ sic ut
membniro non noceat', argenti *'■' libras III. se daturum cognoscat'.
C. II. [18.]
(Legg. Wall. ib. c. Ivii. § i. p. 879.)
Si quis Hinvillam suam' caballum aut bovem aut Mquod sibi libet furtum'
ligatum **aut occissum','*invenerii, *'dare idoneos juratores pnecipimus', ^'et
. nihil damni ** habeat ; ^ quodsi non ^' juraverint, reddat'.
C12.C15.]
{Legg. Wall. ib. c. xlix. § 9. p. 876.)
Si quis homicidium fecerit et fugam petierit, parentes ipsius ^ habeant
spacium intra dies XV'., ^ ut aut partem restituant et securi insedeant, aut
ipsi de [latria vadant* ; post hoc ^ si ipse interemtor' venire voluerit, '^ reddat
medium quod restaf *et vivat secunis', "Quodsi interim occisus fuerit',
•"mancipium et quK acceperint faciant restaurari'.
^ Bine gladiove Big. g. >ut 1. Wall. " pncoooil Wall. "' et int. imp. Bi<i. ili ut
int. ippaiant H'oil. '" trg. 1. 1 exwlnt Big. dui lituu pcnolnl W»U. " tticujus
Wall. ^ laqne ad ceiebti pampas Big. luque ad ccirbium Wall. "" libr. UT. reddat
Si). WaO. *" Si quii lancea aui in biachio aul ia luna alieriui (cinmen iixerii Big. Si quit
io bnduo vd ton laooea foramen IwHit WidL "' tamen membn) n. n. Big. Varaa memtniini
non debilitaverit WaH. '*' libt. II. reddere tognOKat Big. II. libi. reddat Wait. '■" dminf Big.
"' quamJibet peaxkn (uni Big, ^ vel quod occ. Iiimt Big. " inrencril in villain Big.
"' detii juruncnto III. idoDHM Big. '•' quod Big. "* habent Big. ** ii quit Big,
"' janietic, wlnl Big. "' jura reddant (intra dia puca Big.) Big. H'oil. •" ant
patriain RHnqnaul vd dimidium piecii reddant TFoU. pottea paienio patrite leMinunlur et aut ipil
de palm radant vd pcidam dimidimn teddant et lic Kcmi in ledibm ledeanl Big. "' li rm
Big. Wall. '" redd, quod restat ptetU Big. dirnidiom quod reaat de prrao lolrat WaU.
* dounl IToS. "' Si int. a cogDatii ocdB dcc S. Big. qui li int. occ. f. cauu ejiodem homi-
ddii H'aS. *' nundpia, andliz vel lervi, qiue acceperant debitorn, parentibui mtiniandir Big.
vnam gdanaf. quod pro eo ante redditiun fuent, retio reddimr WnU.
VOL. I. K
D.(jitizecbyG00<^lc
130 J4PPENDIX A.
[Canosd Waiaici, Sivbhth Cshtuht,]
C. 13. [16.]
{Ltgg. Wall. ib. S 10.)
Si quis <e&d alteram lanceam miserit, ^ inlesso homine', argent! libram
70 cogatur exsolvere'.
C 14. [ai.:
" Si segetem alterius present, quantum juraverit dominus mesais' cum
alio idoneo, quidquid damni pertullerit, sine dubio restauretur.
C 15. [22.]
'^ Si porci alterius super annonam noctu manserint' per partem majorem,
?> quadrisextarium reddat'.
C 16. [23.]
'*Si quis causa fomicationis suspicionem habuerit.et non est ei titulus ad-
probandi, in tribus bassilicis cum propinquis suis a minoribus usque ad
majorem omnibus juret, et nullara habeal causam. Quodsi non juraverint,
ancellam reddaf .
C. I7.[24.]
?* Si quis aetiam aut vaccam aut quam sibi libet pecus perdiderit, cum
quo earn invenire potuerit et cum illo III. mensibus fuerit conprobatum,
pneci|:rimus triplum accipiendum'.
C 18. [26.]
n Si quis parvulus usque ad annos XV. quodlibet dilectum commisserit,
nihil sub judice reputatur', nbi disdplinam accipiat ; post hanc vera suam
xtaCem, ^' et quod furabitur, restituaf .
C 19. [2j.]
78 Si porci alterius glandes ingressi fuerint capti, porcastnun se daturam
cognoscat'. '"Quodsi spontaneus eos minaverit', porcum majorem ^se
daturum non dubitet'.
C 20.
Si quis furtum servus fecerit vel dilectum, fragiUis csedatur et quod fura-
bitur restituat
* Saaat Big, WaU. "' ct honw iolEtot «ril Bi'ir- M iode bonio Ichb (bait IToB.
"* exulrat Big, nddcre clebet WaO. li plagt Atait. luibiu le norcril reddimnim add. Big.
adfiik. "' Si in meee qoiat. jur. d. de mate Big, " Si potcui per loo. ooctDam nuniait Big.
'*' noctU. qDMDOT Mitaria leddit : li *tio per minaiEin noctu piitem, Kituium leddil Big.
"* Si q. ana loni. ipgmibatu]', li noa jnraT, anc. redd. Big eat-ra dituiU. "' Si qnii lonn-
lerit de bomine cquum aul Vicaia tui ipundibct pccodem, et qnodcuocpe cgm npetierili dctntor ■
reddat aun mumnaiio mo. QDodouiqiie ptobalum fuerit. recipieodum pracdfimat Big. '" P*r>
Tului migne ad lonam Xll. pro dilecto nihil Big. "' quidquid ddinquit rei flirab., retribuat Big.
"* SI p. in gliDde ingr., quotieni c^ poicatoi tcddat Big. "' Si ipM ipontc eat ntioaTent Big,
^niiuBig,
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX A. 131
[CaNONM WAtMCU Sbvzhth Cewttoi.]
C. 21. [27.]
Si quis ingenuus furtum 'fecerit et ^' in ipso commisso' morielur, nullus
"^a suis habeat qusesCionem'.
Q. aa. [27, b., see note 82.]
Si quia ingenuus aut servus faciens furtum noctu et in ipso commisso
lancea fuerit feritus et mortuus fuerit, qui eum Occident, nullam habeat
causam reddendi.
C «3. [j8.]
Si quis ftirti causa suspicionem habuerit et non ^ est ei titulus ^ conpro-
bandi, ** res ipsius intra dies aliquot signalur', *° usque aut mendacium ejus
aut venim pervenerit in lucem'.
C »4- [»9-]
8<Si quis judicium conpetitus fuerit ef venire noluerit, 8?hoc testibus
adprobatui', argenti Ubram unam cogatur exsolvere, et quicquid ad eum
fuerit repetitum, sine 8*delatione restituat**.
Si quis agrum conparaverit, si culpam non fecerit, heres heredi heredi-
tatem relinquat.
C.26.
Si quis sponte reliquit, nullam habeat vim repetenti, lesus secundum pla-
gam se noverit reditunim.
C. 27. [17.]
** Si quis causa fomicadonis alterius uxorem infecerit, capti morte mori-
antur', " et qui eos interfecerit', nullam se timeat habere causam.
C. a8. [19.]
Si quis servum ''aut ancellam, aut quemlibet pecus', aut aliquem rem con-
paraverit, et cum ipso fuerit consignatum, "^nisi auctorem prjestiteric, aut
fidejussores habuerit', ** furem se noverit conponendum.
"' cqrtui fberit, ipK B<f. **' ib eii accipial qn^diooem. Hoc uqae onm Td poromi. Quodu
mipa, tiiphini lotinut. For per noaem occtdi Ikxt, pa diem noa licet ; qui ocdderit in aocu,
nolLun cmmn habeit Big. " deal Big. "' td ipt. iam d. XX, conurnctur Big.
"" uque quo Tottu probetcn Big. "" Si q. ad judic coDpediits Big, "' hoc ul io
tettibiu puibeoa Big. " diliUooe Big. ' Big. iaODdiicei hen mother chipCer (jO),
wtiidi ii wautjng in Smiginnait. : Si quiu ribBlnni am opponmiE ted ad iudicon a tribnlano compuUus
faai\, li loamt ante pitcdicto oeglexcrit, pignut det, etii neglexeiii meme sccnndo, dnpliim ratituet.
"* Si quit bniicatiB fiiait cum iltsioi nxise nit Kmre aut Blii, mone moiiatur Big. "' qui
■dtem ocddeiit Big. "^ Mmmque fd quamlibet pecorem Big. "' li auctcs. aut
fidcjiBKinm noa babunil Big. " de (uita Big.
K a
D.gitizect>yG00glc
133 APPENDIX A.
[Canokki Waujoi, Skvehts Cbktury.]
C 29- [20.]
Si quis iM calfaicum aut Saxonicum' caballun^ conparaverit ■> aut quemlibet
speciem, hoc testibus •• conprobetur, "et cmn ipso' consigfnatum fuerit,
osjnvicetn sibi testes adequant'; si ita >*equa]es, dividant.
C 50. [20.]
' Quodsi quis repetit testes et non habuerit, sed' mendacium conatur
inqulrcre, triplum se noverit * redditunim.
C. 31- [»■•]
Si scujus animalia in herba vicini sui intacta ^manserint, *stagni libras
VIII. reddat*. Quodsi in pastu fuerint capta, stagni libras IV. reddat.
. C. 33. [31.:
Si quis ancillam aut servum perdiderit et 'alium suspectum' habuerit,
XXIV, 'viris nominatis' ^et XII. ex eis jurenf euro esse veracem; "quodsi
non juraverint, absque jure reddaf.
C IZ- [32-]
Si quis caballum perdiderit, "invocatis viris " VI., ex quibus III. jurent,
et nihil damni consequetur'.
C.34-
Quodsi vaocam aut bovem perdiderit, invocatis ex omnibus IV., ex quibus
duo jurent, et nihil damni consequentur.
C.35-
Si quis percusserit alterum sic ut os suum superius fregerit, vaccas III.
reddat.
C.36.[i3.]
(Ltgs. Wall.ib.% 16.)
■^ Si quis alterum in faciem alapa ferierit sic ut sanguis aut livido appareat,
argenti libram unam reddat'.
"' de Oallii kI de Saiodilm td dc qnilibet geote Big. " in Big- " cmipnibet B^.
V amiaaWg. "' et JDncem toMt (dcqaavmol B^. "cqnalifi^. '' Si tot.
Don b>b. et B^. * rcMilulDnun tfa conatui Big. * qnii Big. * commimil et msu.
in ea Big. " propter uumiJia U. unum tcnpalom Tcddat, li in ftitigiDm herbs Aicrinl capl>.
pfopur uiinnlit IV. unum loipultim rediht. Si ii " "' ~ ' " ' — ' " ' ~ ~
lUo idoneo, quicquid damni periulEiit, Doe dubio ceiiauretur K^. (SeeaboTe.C.14, note 71.) ** m-
paaoeaiBig. ' viri oominilitn legieeentur £<;. ** ex qniboi Xll. jmcat B^.
*' (i HOD, nddit qui idpRibitur Big. "' invoondii Big. "' VIIU. jmnt, nihil
■equittir Big, " Si q. aliojui in (x. lUpun pncunetil, ut i. a. lir. app., k udllun norerit
redditoram Big. Si quii lutem in ftde alicni alipani dcderit, ita ut liror lut onguli inde muuretit
Td appareat. andllam reddat Hotf.
D.oiliz.oB,GoOglc
APPENDIX A. 13J
[CahonB) WALUa. Seventh Cihturt.J
C-37-
Si quis intercedendo litem feritus fuerit, secundum plagam mediam con-
positionem pnecipimus accipere.
C.38-[33-]
Si quis servus servum <3alteriu5 Occident, vivus ucommonis dominorum
exsistat
C. 39- [34- 35-]
i^Cujus animal sive bos sive vacca alium ex comu' Occident, vivus I'et
mortuus '^commones ejus erunf. Quodsi tauras vacam aut bovem Occi-
dent, '^dominus nullam habeat causam reddendi'.
C. 40..[37.]
"Si laicus clericum qualibet causa ^conpetere voluerit', Episcopi "veniant
arbitho'.
C.4i.[37-]
Si clericus laicum " conpetere voluerit', ad judicis ^ pCBnitentiam debent
^* venire.
C. 42- [38-]
Si quis in ^ monem hereditatem dimiserit, quicquid coram testibus ^ de-
mandaverit, omnia ^'manerc prjecipimus ^ nee removcri'.
C. 43- [4>0
Si qua contentio circa finem territorii fuerit exorta, ^testes requirantur', •
et finis, qui prius fuerat, ipse permaneat
C. 44. [43.]
Qericus vero si *• causa fuerit conpetitus et *' nulla in eum fama fuit
cognita', *^ipsius jure causa definialui'.
" fIffiiC Th'ip. '* commnais Sig. "' K boa vd vacca atium hig. " ac Hig,
ff in oonuuonc domioofum cxiitanr Big. ^^ oJpa prima hod ""■f*"' babeat, olten '^i*p"<
componat Big. Big. iddi it Ihc cod of ibn another diapta (36): Si qdi juraodi caoa rooit
judtdo idftuctiB I judict vel majcnibus Dam et nihil aygaotat w n voluefit devilaie, hoc pizdpjnuB
jure pennaooe. " QjioiUi Big, *' repelierii Big, "' judicani inter illot Big.
" ampetit Big. " adilantiam Big. " peivenire Big, '' morte Big, " com-
rncwlareiit Big. ^^ pcnnancrc Big. '*' nisi tint iniqna Big, There tbUow here irt Big,
three dtaptm (3g. 40, 41}. wanting in Sangemm. C. 39: Si quit lerrum vd anciUani vel TEma-
cnhim na Toluniate ct iibertate donaTcrit^ nultm rcpetoc pcnnittatur. C 40 : Si quit tpoaic ma
quamhtet rem alteii dooarciit, lioc piinte pricdpimtis potiidFre. C. 41 : Si qna cauta ante judicata,
a nollo pcnniitamiB dijudicari. ^ testibui reqiiiralDr Bi'f . " <pi:k add. Big. "' ntil-
bm jam iafamiam anlea portavcrat Big. "' in iptjns junmento causa finialur Big.
D.oiliz.oB,GoOglc
134 APPENDIX A.
[CANOHEI WaIUO. SeVTHTH CKITUKt.]
C 45- [43-]
Quodsi antea Mfamaro portaveraC, indictia juratoribus, «]aico more
causa definiatur'.
C. 46. [370
Si quis commisso dilecto ** cxportare voluntale' confessionem venerit *" ad
sacerdotem', a nuUo eum damnari praecipimus.
C. 47- [37-]
^Quodsi negare voluerit et ab alio fuerit conprobatum', et ^si in rebelli
tempore hoc fecissc cognoscetur", pretium *'suuni in judicio' reddat et
triplura se *• daturura cognoscaf.
C. 48. [44.]
Si quis ^' Deum invocaverit *i in fidejussorem et contemserit *' Eum, ""a
judici condictione' dampnetur.
C. 49- [45-]
Si quis agrum aut villam conparaverit et ipse *' capitulas furtum fecerit,
morte morietur et ** tetram quam emerat ** in fisco revertetur'.
C. 5"- [45-]
Quodsi filius aut filia **aut frater furtum fecerit et fugam petierit', ancil-
1am ^'aut servum' reddat et ** agrum possideat. Quodsi **inocentes per-
manserint, heres ''^heredibus derelinquat'.
C.5i.[i3.]
{Ltgg. Wall. ib. 5 15.)
Si quis *' alapa alium ocdderit', '^ sic ut' nee sanguis nee livido *^appa-
reat, " solidos V. exsolvaf.
C. 5a. [46.]
Si quis **ante ecclesiam litem fecerit', argenti Ubram unam '•cogitur
exsolvere, et hoc cgentibus welemosina feneretur',
" infiuniim pottavit Biq. "' xA liico online cawam libret BiJ, ** qmnte id
Siq. Tor expoitaie in Ihc text, nod ex tponlanei. '*' wcenloti Big. ^ " Id CM. San-
geim. the wotd« mun obviouly be bete uipplicd : Si quit ilicDO aliqiud sbdnlerit, reddit." Sa KiuBt
(the copyitl of the MS.), ip. Waoendilebai. — Si quod iliii ibtiuloit, reddai. Si ab alio funit cooi-
pnibaLiu Bif. " rebeUii fiietil Big. '•" rd aboricue Big. '" DOtetit
conponendnm Big. " dent ^g. "' judidi andtdoDe Big. " eapitale Biq. ** tern fiiir-
**' titoo revcttitui Big. " ex dono furtum pariiet et liigain lecerit £i0. "' et scmuD
fisco Big. " ex agto eml Big. '*' ioaooait pennaoserit Big. '•' beiediuti rdio-
quatui Big. "' aJapam alicii inipejetit Big. alicui dedetil alipuu TToU. " deiunl Big. WaU.
" inde add. Wall. *■ 11. lol. inde pcrK^vil WolL *^ ad ecdesiim aimi ponarerit et lilem
commiKiit Big. " ecdesiz cogiiur Big. "' ia elemtniDain meretut et soilut Big., which
heie inseiti another chapter (47), warning in Sanjmnati. .- Si quit fiiiam marito dadideiit, legiliinani
dotem acdpiat. Quodsi citu monii ilium emiteril el ifu allcti Tiio Dubcrc volueril, filii douio •«<]•
piint. Quodii hot oon hibueiit, pabi dari jubeiur.
D.oiliz.oB,GoOglc
APPENDIX A. ]35
[CAMOHtl WaLLICI. f^TEIfTB CBHTUKT.]
C. 53.
Si quia alteram flagilto percosserit, argenti Itbram essolvat unam; si ante
ecclesiam, ecclesise elemosina deputetur.
C. 54. [48.]
Si quis ancellam aut servura emerit et ante imidebun annum vitium in
M eum apparaerit, priori domino '» reddi jubemus.
C.55.C48-]
Quodsi annus transient, quicquid in *<'mancipium vitii fuerif, nullam
*i venditor liabeat ^^causam.
C. 56. [49.]
Si quis caballum conparaverit, "in mense uno si vitium non apparuerit',
nullo modo •* revertetur.
C.57.
Si^uis caballum ante latronem excusserit, si in una patria, VI. scripulos
acdpiat ; si in alia, flumine transmisso, teitiam partem pretii ejus accipiat.
C. 58. [5°.]
Si quis alteram *^fuste ferierit et sanguinem ■■ discunerit, vaccam reddat;
<^ quodsi majorem fecerit', secundum *" conponendi prsecipimus aliam'.
Si ancillam aut servum in fugam present parte qua poterunt evadere per
dno milia sive in tertiam partem pretii eomm merito accipiat Aliler si
ancella fuit, libras II. merito accipiat, qui capit earn ; si servus, III. stagni
libra unam accipiat.
C. 60. [53.]
Si quis caballum '"indicaverit et " eum capere potuerit, ^■^ merito tertiam
pretii ejus accipiat sive unam unciam'.
C. Si. [530
n Nullus villse capitalis alterii silvam deteneat, nee humidan nee siccam,
nee algam maris, nisi per boves, per herba def .
* CO Big. ' nio add. Big. " mancipio rit Tidctui S^. " ifarfl Stg. ** njidendi
aid. Big. *" et mqoe ad mnuon liliain taa haboeril Big. ** ccjiciatUT Big. " diM Big.
** effiideiit Big. "' lAii nuj. pjagam ice Big. "' jmliciiuii componi pri«ci[riinu> Big.,
wbifdi hen imeiD mother chaptei (5 1 ), wuiliog in BoBgemm. : Si quit tabillum ■ Jiuone ibdulciit,
<a nlooit vgemi libram, acdpiit upoam 1 dn minis, dimidium uhw accipiat. *£ip.C.5l: Si
qnii andUam allenu] appiehewlcnt fugidHem et a domino mo poluent enderc. Rigiiiim fcEmm mnito
accipiM. " aJieriw aoB add. Big. ■" ip»e Big. ^^ nneUra dare debuil Big. " NuUnt
alloiiB Hlvam, leaam, et tigam devcnt Big.
D.oiliz.oB,GoOglc
13^ APPENDIX A.
[Canohei Wallici. SsviNTa Cehturv.]
C-6j.[53-]
'"* Si quis fecerit aliud, reprobatur'.
C. 63. [54.]
7* Si quis cabailum alterius inpastoriaverit, et suum pastoriavenC, si pasto-
riam agnoverit, sine dubio cum caballo non dubitet invadere, et snum pro-
prium eum esse prBecipimus'.
C-64-te]
Si quis ^'capitalis vicinum minaverit, etiamsi voluntarius ire' voluerit, sive
domum sive hortum "vendendi '"habet poiestatem, "praster sepes ^qui
circumit mescs et herbas'.
C- 65- [57-]
Si laicus dericum *' ferierit, et dictis *"^ manum redimat et ^ ad pccniten-
C. 66. [56.]
Si quis ** vero clericus laicum rericrit, ** secundum plagam *• laico ordine
sine dubio reddat.
C. 67. [58.]
Si quis ^ litem intercederit et a mendace feritus fuerit', secundum plagam
*81egibus se noverit *< conponendum. *'Quodsi verace fuerit feritus', *'me-
diam a verace et mediam a mendace conpositionem jubemus accipere'.
*^Hoc et de morte simili modo dictmus',
[Here ends the collection in Cod. S. Germani ; in Cod. Bigot, are four
additional chapters, as follows: — }
C-59-
Si quis legitimes legis voluntate patrum nuptam filio junxerit et juxta hoc
concubinam ancillam sibj habere prsesumserit, ipse ab Ecclesia Dei et omni
Christianonim mensa sit extraneus, nisi ad pioenitentiam revocetur.
"' Quod gnritei lbcni^ et if« cflBCtiODem nddB« przdpimui Bif. '*' Si quii oballnni
ilteriiu nilerii eL in pcdiam rueril, ad muni protmom nddere pncdpimiB ^g. "" riBam
vtniae Catalan vjdno minaDii aut iponte Big. " dettt Big. " hibot Big.
** ct Big. " quK gignunt mcaa et bertwin Big. " pocuHoil Big. ' legibiB
m. (uam Big. ^ pon. igat Big. " daat Big. " led Big, " Uid Big.
"" iacerddcado litem (iligaliu fuerit a meotlu eom poouKrit Big. " dtilBig. * red-
jubemiu medi«taiem solvere Big. '^' Simili modo et de morte tie uoiimin Big.
D.gitizect>yG00glc
' APPENDIX A. 137
[Canohu Wallxcl Sbtxkth Cehtuki.]
C. 60.
Si quis ancillain suam sibi in matrimonio habere voluerit eC de rebus suis
habet potestatem, si voluerit postea venundare earn, non conceditur. Quodsi
earn venundare voluerit, cum damnari jubemus et ancillam illam in sacerdotis
ponimus voluntatem.
C. 61.
Si quis Catholicus capiUos promiserit more barbaronun, ab Ecclesia Dei
alienus habeatur et ab omni Christianonim mensa, donee dertctum emendat.
C. 69.
Si canis quidlibet nianducet, prima culpa nihil reddatur pro illo, nisi
scmetipse. Quodsi itenun peccaverit, domlnus canis quod comederit iQe
reddaL
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX B.
■DOCUMENTS RELATING TO THE BRITISH LITURGY.
1. t Account of the Origin of the Scottish Liturgy, and of the British (after
A.D. 429), assumed to be the same, tracing it through Germanus and Luptis to
S.Mark, and distinguishing it from the Galliean: drawn up by some foreign
Scoto-Irish Monk, probahlji in the %tk century,
I [Si sedulo inspiciamus cursua au*] tores, in exordium repperimus decan-
tatum fuisse, non sicut aliqui imperiti fuisse vel varias objectioni' ' protulenmt,
s et adhuc multi conantur * f[acere] .
CuTttu Beatus Trosimus, Episcopus Arelatensis, et Sanctus Photinus
Uoitumiu. martir et Episcopus Lugdunensis, discipulus S.Petri', sicut et
refert Joscphus et Eusebius CEesariensis Episcopus, cursum Romanum in
Galeis tradiderunt.
Cumu I"*^* postea relatione beni Photini martyris, cum quadraginta
Gallonim. e( Qcto martiribus retrusi "in ergastulum, relatione ad beatum
Clementem IV. loci 'successorem beati Petri Apostoli deportaverunt, et beatum
Irenxum Episcopum beatus Clemens ordinavit. Hoc in Ubro sancti ipsius
Iren:ei Episcopi et martins reperies. Edoctus a beato Policarpo ^ Hismer-
niorum Episcopum' et ®muraayre, qui fuit discipulus Johannis Apostoli, sicut
refert historiographus Josephus et Irenaeus '" Episcopus in suo Ubro.
" ad-t Sj..-«n, ™i <# .'n CUog. E. 1.
It Sp. ' Ap«toli aM. Sp. • on. 1
^. ' iUCTawrii S^ -lU, both in Onyfi. E.
adinSp. lig. Soiynueonini Epucopo.
• nunyrtm Sp. kg. rnulyr.. " Epucopi -S,^
■ No relict of my Biitith Liturgy prior 10 the b]' the BaMdictine, and thenTorc Karccl; liter
8ih ceniui7 ue known to exiit. Fragmealiofa than ihe tlh ceMmy; yet tome [ime iliet
Cofniih Liturgy of (probably) a ccntuiy later, and the death of AUala of Bobbio, A.D. 617, Xa--
of a S. DaTid'i Mina of a ceniury later Kill, lod bill. AM. SS. B-«. It u here piiated ttrta-
of Liturgls eiihet liiih at Mid to liith, oftiini- tint from Clcop. E. i, wilh SpeliDau'i variatioiii
lar datei, will be fbuod below in thdt topedite in the mugio. It hu reafly nothiDg whateret
places. todowilh ilie Briliih Liniigy. Iti eTidcnce, lO Eu
t Printed by Sp^mait, I. 176 >q. (and from u ii ii worth inyihing. luati Ihe original Ir<ik
him by Wgiciat, Cone. IV. A}<p. 741, 741), Linirgy. lucd by S. Parrick, to have been oeilhcr
from a MS. r»w known lo eiitt only in Spelnun'i Roman nor Galliean, but Alexandrian ; but it ig-
and in another copy, viz. Cleop. E. i. but which nara the nibiequent introdudion of Britiih, md
Spelmin took from a " coiat MS. veluitisiniu!, ihoie diilerent Liturgies into Irelaod by Gildu,
chaiacteie qujdem non pbue Suonico ted in- S. D.irid, and Cadoc: while it Byi DOthiog at
lueto magis, et Latinitaie atlca rrull Hpe et all of the Bridih Li.urgy inelf piioi to 419, and
male cohzrente," &c.. which he aaignt 10 the blunderingly ucutncs the imrcxtDaion of Gei-
9ih cinluiy. From iniemal evidence ihe paper mania' or the Aleiandrim yiuigy into Britain
must have been writltn before the Rule of u well as Irdand by S. Paltidc, as Aichbiihop of
Columbinus wa* luperieded on the continent both Churche*.
D.oiiiz.oB,Google
APPENDIX B. 139
Johannes Evangelista primum cursum Gallomm decantavit ; inde postea
beatus Policarpus discipulus sancti Johannis; inde postea Irenaeus qui fait
Episcopus Lugdunensis Galiei, tertius 'ipse, '*ipsum cursum Udecantave-
nint in '* Galleis. Inde is per diversorum prudentium virorum' et modulatio-
nibus, series scripturarum Novi ac Veleris Tescamenti 1* diversoram pru-
dentium virorum' paginis, non de propriis sed de sacris Scripturis, i^reci-
proca, " anathephonas, et I'responsus seu sonus, et aieluyas composuerunt ;
et '*per universum mundum pcragravit, atque' per universum orbem terra-
rum '> EcclesisB ordo cursus *> Gallorum diffusus' est. ^i Quern beatus Hie-
TonimuS presbiter et Gennanus et Lupus Episcopi, Pelagianam hseresim' —
(non sicut multi opinantur, ^ et Gallicanus quidam clericua Britto modulatione
dediCus, quod ipsum edidisset, quod non ** fecit) — quod beatus Hieronimus
presbiter, Germanus, et Lupus, Pelagianam hEeresim vel Gallianam (quse
Bomen ipsius titulatur) ex Britannis et Scotiis provinciis espulenmt
Carmu Unde ^ et alium cursum, qui dicitur " prsesenti tempore Scot-
s'"*'''™"- torum, ^ qujB sit opinione, jactatur. Sed beatus Marcus Evan-
gelista, sicut refert Josephus et Eusebius in quarto libro, ^ totum ^giptum
vel Italiam taliter prsedicaverunt sicut unam Ecclesiam, ut omnis sanctus,
vel Gloria in Excelsis Deo, vel Oratione Dominica, et Amen, universi tarn
viri quam fceminse decantarent. Tanta fuit sua prKdicatio unita. Et postea
jSjn lulia' Evangelium ex ore Petri Apostoli edidit
Beatus Hieronimus affirmat, ipsum cursum, qui dicitur ^ prsesenti tempore
Scotorum, beatus Marcus decantavit, et post ipsum Gregorius !» Nanzianze-
nus, quern Hieronimus suum magistrum esse affirmat. Et beatus Basilius
frater ipsius sancti Gregorii, Antonius, Paulus, Macarius, vel Johannes, et
Makhus, secundum ordinem patrum decantaverunt,
Inde postea bcatissimus Cassiauus, qui '■"Linerensi monasterio beatum
Honorium habuJt comparem. Et post ipsum beatus Honoratus ' primus
31 abba, et S. Cxsaiius Episcopus qui full in Arelata, et beatus Porcarius
abbas qui in ipso monasterio fuit, ipsum cursum decantaverunt ; qui beatum
*^Lopum ['''et] beatum Germanum **monachos in eorum monasterio habu-
erunt. Et ipsi sub normam ^reguli ipsum cursum ibidem decantaverunt, et
postea in *" Episcopatus cathedra summi honoris a? perseverandi sanctitatis
eorum sunt adepli. Et postea in Brittannib vel Scotiis prasdicavenmt, quae
Vita Germani Episcopi ""Autisiodorensis et Vita beati Lupi "" adfirmant. Qui
beatum Patricium ** spiritaliter litteras sacras docuerunt atque "" innutrierunt,
* tic In Bp., blank in Cleop. E. I. " ifa in CUop. E. i. anil in Sp. " decuitaril ^.
" lie in Claip. E. i. and in Sp. "' «n. Bp. "' thete uordt are reptatcil ai aAnv. Ot
Clcoji. S. I. " icdpencl S^. " uitipfaonui Sj). Iqj. antiphoiui. " nqioiuorit <^
'^ iim.Bp. "(m-Sp. "om.Sp. "' am. Bp. " ul Sp. » ladt %i.
" om. ^. " pixieate Sp. "" que ,.a Bp. " todm Sip. ■' om. 8p. '•* N»B-
ttxaxaiaSp. -■ LirarcDie 5p. te.lAnnsaa. " abbu Sfi. " »(e,lo&iK Cieop.E. \.md
(a Sp. " add. Sp. " moaachus Bp. '^ tic, bvA n CUop. E. i. and in Sp.
" EfHtcopilu athtdnm eoKJ, I'nher. ^ pro nvetentia Bp. " ADdiiodarcniU ^.
' adiiniul Sp. * aic in Sp. — lalitcr in CUop. E. i. *- enuUicnint Sji.
D.oiliz.oB,GoOglc
I40 u4PPENDlX B.
et ipsum Episcopum pro eoram praedicatione Archiepiscopum in Scotiis et
Brittaimiis posuenint; qui vixit annos cenlum quinquaginta *>ei tres, et
ipsum cursum ibidem decantavit.
Et post ipsum beatus Wandilochus senex et beatus *' Gomc^;illus, qui
habuerunt in eonim monasterio " monachos circiter tria millia'.
Inde beatus Wandilochus in pnedicationis ministerium *a beato' Gomogillo
missus est, et beatus Columbanus, partibus Gallianim ; destinati sunt
«Luxogilum monasteriuni, et ibidem ipsum cursum decantaverant.
Et inde postea percrebuit ** fonna sanctitatis eorum per universum orbem
terranim, et multa coenobia ex eonim doctrina tarn virorum quam pueLarura
sunt congregata.
Et postea inde sumpsit exordium sub beato Columbano, quod ante beatus
Marcus Evangelista decantaviL Et si nos non creditis, inquirite in Vita
beati Columbani et beati *«Eustacii abbatis: ptenius invenietis; et dicta
bead ^^Athleti abbatia Edbovensis'.
Curiui aiiui i^t alius cuTEUs orientalis a sancto Cromacio, et Eliodoro,
Oriaualit. gt beato Paulino, seu *'Athanasio Episcopo, editus, ^^qui in
Gallorum " consuetudine non habetur ; quem sanctus Maccarius decantavit,
hoc est, per duodenas, hoc est, unaquaeque *' ora".
Cumu Est et alius cursus, quem refert beatus Ai^ustinus Episcopus,
S.A<abn$ii. quem beatus Ambrosius ''papa propter hereticorum ordinem
dissimilem composuit, ^ qui in Italia aniea decantabatur.
Cwnit Est et alius cursus beati Benedict! qui ipsum singulariter
S.Dtnidicii. pauco discordante a "cursu Romano**; in sua regula ^'reppe-
Tics scriptum. Sed tamen beatus Gregorius, urbis Romse pontifex, quasi
prtviledgium monachis, ipsum sua authoritate in Vita S. Benedicti in libro
Dialogonun affinnavit ; ubi dixit, ' Non aliter sanctus vir docere *' polerat,
nisi sicuc ipse beatus Benedictus vixit.'
** on. Bp. *' (c. Comgallui. '*' moaichiu cerdter tna milia 8p. * ' ibtjilo Sp,
" u, Luxovium en LnneuiL " fbmum Sp. " Eatcui Sp. "' Attheleli abbatit Ebo-
vemis Sp. H. Allala, abbot of Bobbio. • et add. Sp. ** qoe Sp. " wmsoeludintm Sp.
" i.e. oratio, oaSp. "on.Sp. '*ipii:mSp, " onto Sp. '■ qaeiaadd.Sp.
" lejipait Sp. " ma. Sp.
II, Maskell, *Mon. Ritual, vol. HI,, mentions several rites peculiar at first
to the early Anglo-Saxon Church, and apparently to the Northumbrian branch
of it, and subsequently (for a time) borrowed thence by the Churches of
northern France ; of which one certainly, viz. the anointing of the hands at
ordination (see Gildas, Epist. I. as above, p. loz), and therefore possibly the
others, were borrowed from the British Church. The close connection of
97, i6i, i6S. See alig Greeowell'i edition
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX B. 141
the Scottish and Northumbrian Churches strongly increases the probabilities
of such an origin for them. They are —
1 . Anointing of hands of deacons at ordination.
2. Anointing of hands as well as head of Priests, and of Bishops, at
ordination; and of the head twice, in the case of Bishops. So
Maskell; but see the passage quoted below on pp. 153, 154, from
the VHa S. Kentigcrni. %
3. Prayer at the giving of the stole to Deacons at ordination.
4. Rite of delivering the Gospels to Deacons at ordination.
5. Rite of investing Priests with the stole at ordination.
III. A statement respecting British Liturgies, differing from S. Patrick's,
and introduced into Ireland in the latter half of the 6th century by S. David,
S, Cadoc, and Gildas, is made in the Caial. Sanctorum attributed to Tire-
chanus, c. A.D. 750, for which see the document itself in its place under the
Irish Church. That the British Liturgy was one peculiar to Britain, is also
asserted by some one under the name of Gildas (above, p. iia), but cer-
tainly Irish, and of later date than Gildas, probably of the 7th century. See
also below, p. 153.
IV. The Lessons of Scripture used at ordination by the British Church
appear to be peculiar to the British Ordinal, and to be taken from a Latin
version peculiar to the British Church. See Gildas, Episl. I., as above,
pp. 102-107, and notes; and in Appendix G. below. See also below,
P- 153-
D.gitizect>yG00glc
A*PPENDIX C;
THE BRITISH. AND IN PARTICULAR THE WELSH, EPISCOPATE.
RoMM The signatures to the Council of Aries (above, under A.D,
^'^^^ 314) are conclusive evidence to the existence of diocesan
Bishops in the British Church from the beginning. And the language of
Sulpicius Severus respecting the Council of Ariminum (above, under A.D,
359) shews that the number of sees was not limited to the three whose
occupants were at Aries : while that of S, Athanasius and S. Hilary tends in
the same direction (above, pp. 8, 9). The circumstances which led elsewhere
to the establishment of Archbishoprics, existed also in Roman Britain. But
there is no reliable evidence * that Archbishoprics ever came into existence
there prior to S. Augustin, however probable it may seem that the Bishops
of the Roman cities which were the capitals of the several Roman provinces
(whether the three, also— but simply as Bishops — at Aries, who presided at
York, London, and conjecturally Caerleon, or the five, made up by the addi-
tion of tAlba, i.e. Candida Casa, for Valentia, and that [absolutely apocry-
phal] of Canterbury for Cantia or Britannia Secunda), may possibly have
risen to some sort of Archicpiscopate over their brethren. The system
however of diocesan Episcopacy is conclusively proved to have existed.
LaierJkaUh The Same system, without Archbishops, is found in the
C*"^"*- later BriUsh Church,
I. In Walet, Bishops not diocesan, but presiding over monastic or educa-
tional institutions, are perhaps faintly traceable about the 6th century. £. g.
Paulinus, who was simply Abbot of his own monastery at Ty-Gwyn, is called
• The Bwfojprte of Caerleon dependi npOD upoa CTidence, but npon Ihe aaerlion th»t Au-
the cDDJedunil ioterpreation of tbe iigruituret to g;uitin wai the Bnt who bad a pall, and upon ibe
theCouacil of Aries; itiAiehbuJtoprie'Xptm larer abtcnce of Arcbbithopi in the Insh Church prior
tmlfch-centuir tndiiiDni, opon ihe apooyphil an- to ibe ticae of the Engliih Coaquett. LlandalT
iwer of Dinolh to S. Augutlia, and upon the pro- tradition until Ihe beginning of the IVh century
bibi]iti(Joftbecm:,MKh as theyare. Geof&ey of (tA. Laadair.), and S. Dand't nadition [K
Monmouth and Giraldua Cunbrenui are the liist S. Dand. by Rhyddmuch), knew DDlhiag oT
wrilenthiUptemaiiallyinyenl British and Welsh any Archbiiboprie of Caerleon.
Archbisbc^Kica lespectively. Will, of Newburgh t See above.p. 15, nDtei',andGirald.Cainb.,
{HM.AnsHf. I. 7, Lood. 1856). writing how- iJalnwrf. IJ. i. nj. IlL p.45 — Appendix VU.
ercr uqiressly in coDfutation of GeOfbey, denia to Stubtu't Btgitlmm Saet, Arttlit, ointains >
that there had erer been Aidibishops in Britain lummaTy of the legendary lifts of aitdcnl Britiih
at all prior to Augustin : bnt rests hit <atc, tiol Bishops,
D.oiiiz.owGoogle
APPENDIX C. 143
a Bishop by Ricemarch ( V. S. David.), writing however in the i ith century :
while S. David, S. Teilo, S. Fadaro, and S. Samson, although subsequently
Bishops (and the first three also founders) ci definite sees, are said in their
respective Lives (written in the nth or 12th centuries) to have been con-
secrated without reference to any sees at all (and the first three at Jerusalem)
as a kind of honorary dignity — a statement of course entirely legendary, but
proving the idea of an honorary Episcopate not to have been unfamiliar to
Welshmen of even the i ith century. On the other hand, as soon as ever
the history of Wales emerges from the darkness that conceals it fof a century
after the departure of the Romans, a diocesan Episcopate is found established
there, with a monastic establishment indeed as the centre of each see, but
with the Bishop as such as its head : apparently however newly mtdtiplied
and arranged, so as to present a series of Bishoprics (in Keu perhaps o( the
one Bishop of Caerleon*) tallying almost exactly with the principalities which
came into existence at the same period, and without any Archiepiscopate.
There is no trace at any time in that country of any system resembling the
Irish and Scotch (viz. of government by Abbots, with Bishops as subordi-
nate officers, discharging Episcopal functions, but' without jurisdiction), or
indeed of any other system whatever than that of a diocesan Episcopate t.
And about A. D. 550, Gildas speaks familiariy of " parochiae" as the esta-
blished rule in Wales, and as endowed.
The several sees were as follows : —
i. Banoob, for the principality of Gwyntdd (Venedotia); of which
Deiniol or Daniel is the first recorded Bishop and reputed founder
{Ricemarch, V. S. David. 1 37, Lib. Landav. 5, 68), who died AD. 58+
(Ann. Comb., " CXL. Annus, Dispositio Danielis Bancorum"). No
records of the see for Webh times exist ; but Welsh Bishops holding
it are mentioned A.D. 768-809 {Ann. Comb., a. 768, 809 — " Elbodg,
* The tnositioii from Cmleon to the btet gtutm in A.D. 601 ; but &t number ii not
Biihoprici ii one fiom Roman to Britiih.not nata dun cu be iccaiuited Coi bf the Ke>
Ifom one menopolium lee to another : from the uea knowD, <x reuorabtf believed, lo hate
Biihop iciidiDg in the ofittl of the Roman been in existence. The unmanageible number
piOTincc, to the Biihopi of the meni Welih of Kemingly CDntemporaiy Buhopt of Uandtff
piindpaliliei, vrbo brrUcja were in no cue in the tJDie oTOwkiceui (lA. IJnulae,), and the
located in the lame tpot With the rendence* llSBithf^ at Uanddewi Brefi uodet S. Dirid
of the levenl Welih princes, but in theii own (Kicnn. V. S. Diaid.), depend vpoD unhistorical
■epvate mmastic cstiblisbmenls. eridcncc. And the nme acccpuni must appA-
t Rea (FteM 8S. iSi, 166) loeRi that it lently be ginn of the" Kreotcoie crcaien," who
Wat costetnaiy in the earlier Wdih Chnich to lie laid to have asenibled Is pass Howel Dda't
make the Abbon of the greater coUega Biihopi; Laws A.D.9a8, although ibese indaded" teadiei*
but PauKoua and Cybi an his sole inKancea and abboti aod piion," ai well as ■' archbiihopi
in pmnf. Add however S. Saouoo at I,antwit and biibi^." PoMibly the tee (rf Weeg at
(Z^. Lmiiav. 19). II ii juM poaible that Heidlan (lee in the text farther on) may have
the-ieven Biihop-Houus" of Dyfed, in Howet been conneeled.if itever enited.inih the college
Dda't Laws, may iodicale the prerioui enitt- of Dobncius at that place. The few inlances of
cnoe of lome Biihop-Abbols. Ttte nnmben Biihopi, not abbots, mentioned wilhiiai tea {Bttt,
of Bidii^ mentioned it laiioni perjodi prove W^ASS. 100, 1,13,144,307), ratupoaetidence
iKiditng. There it no ambentic Hit of the leven that cannot be lelicd upon to prove ihe exislenc*
4 by Bcde ai in conlerence with S. An- of nich a dan in Wales at undiocoai Bithopt.
D.gitizect>yG00glc
i APPENDIX C.
Archiepiscopus Guenedoiiae," — and Brut y Tyioyst^. a. 766 or 770,
809), A.D. 918 {Pre/, to Laws of Hmmi Ddd), and A.D. 943 or 945
{Ann. Camb., Brut y Jjmysog.). And "Revedun," "Morgleis," and
" Duvan," Bishops of Bangor, are asserted by the Chapter of S. David's
in A.D. I r 54, but in 3 letter of more than questionable veracity {afiu4i
Gir. Comb., De Invect. I. 6, 0pp. III. 57, Brewer), to have been con-
secrated, the first by " Julie nus," i.e. Sulgen or Sulien, Bishop of
S.David's A.D. 1071-1088, the two others by Joseph, Bishop of
S..David's, who died A.D. 1064 {Ann. Camb.).
ii. Llanblwt or S. Asaph, for the principality of Pouiys, assigned by
the Vila S- KtnHgtrni (by Jocel. of Furness, i Jth century) to S. Ken-
tigem or Cyndeym as its founder, and said to have been left by
him to his disciple S, Asaph on his own return to Glasgow and
Strathclwyd. Kentigern died A.D. 61 a {Ann. Ca»iA.— " CLXVIIl.
Annus, Conthigimi obitus"). No records of the see prior to Nor-
man times exist, but a Bishop of S. Asaph is mentioned A.D. 928
{Pref. to Hmvet Dda's Laws). " Renchidus Episcopus," mentioned
without a see, but in conjunction with Elbod of Bangor, by one MS.
of Nennius, may have been Bishop of S. Asaph. And the Chapter
of S. David's, in the letter quoted above, claim for " Bedwd," appa-
rently Bleiddud, Bishop of S.David's (who died AD. loyi.Ann.
Camb.), the consecration of one " Melanus Lanelvensis." Henr}' of
Huntingdon {//is/. Angl. I. MM B. 693} omits the see of S. Asaph
in his hst of Welsh Bishoprics c. A.D. 1135; but this must have
arisen either from inadvertency or from the * poverty of the see, or
possibly because it was not then confessedly subject to Canterbury,
being the last Welsh see to hold out.
iii. S. David's, for the principality of I>yfed (Dimelia), including how-
ever also from the beginning the southern half of Cardiganshire, and
subsequently the whole of it (apparently in accordance with the
varying extent of the principality itself), and parts also, at different
times (for a like reason), of Glamorgan, Brecknock, and Radnor :
referred to S. David as its fotmder by Bishop Rhyddmarch or Rice-
march (Bishop of S.David's, AD. 1090x1098, Vila S.David, in
Cambr. Brit. SS., and partly in WAarlon A. S. IL), although with a
legendary hint of a Bishop in the same region before David. S. David
died A.D. 6or {Atm. Camb. — " CLVII. Annus, David £pisc(^us
Moni Judseonim"). Of this see also no documents have been pre-
served in Wales itself earlier than Rhyddmarch's Life of S. David
above mentioned, and leuan's metrical Life of his father. Bishop
- pH^iercuU," Gir. Cimln.. Itin. Cambr. 11. To, and Caniir. P(«cri/K. 4, pp. Up, 884, ed.
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX C. 145
Sulien,A.D.io7i-io88(ofwhich the remaining fragments were printed
by Bishop Burgess, Dnrbam, iSia). And ravages by Northmen and
Saxons are expressly assigned by Bishop Rhyddmarch as the cause
of their (confessed) non-existenoe, such ravages being also repeatedly
mentioned in the Ann. Comb, (a S. David's Chronicle) and the Ann.
Menev. (in Wharton, A. S. I/.). The lists of Bishops, respectively in
Giraldus (/An. Cdffij. //. i,pp.856,856,ed.Camd. 1603), and Godwin
(as " ex archiv. Menev."), are manifestly late compilations, and un-
trustworthy. But the Ami. Comb., Ann. Menev., Bruly Tywysog., the
Prif. to Hawel Dda's Laws, Atser, the XtJ. Landav., and other
sources*, collected and sifted in Jones and Freeman's Hist, of
S. David's, supply occasional, though not always consistent, notices
of successive Bishops ; sufficient, however, fairly to prove the con-
tinuous existence of the see from S. David's time. They specify
Bishops in A.D. 831, 840, 873, 928, 944, 946, 961, 999, 1025, 1040,
i055< ■'^^•li ^°7i> io7^< 1078, 1088, 1096, iit5, etc.: besides the
legendary succession to S. David, as second and third " Archbishops,"
of Cynog and Teilo. The documents printed above, pp. 117-120,
appear to be transcripts of documents belonging to the see, pre-
served in Fruice throi^h (no doubt) Brittany. For the apocryphal
metropolitanship of S. David's, see further on.
iv. Llakbasarn, for the principality of Keredigion (Cardigan), including
however only the northern half of modem Cardiganshire, but together
widi Brecknockshire north of the Irfon, and the western portion of
Radnorshire, and perhaps also one or two parishes in Montgo-
meryshire, as marked by a boundary-line of churches dedicated on
the one dde to S. Padam or S. Afan (see below), or to some one
of S. Padam's companions ; on the other, upon the S. David's side,
to S. David (J?«M, Welsh SS. ig8,ai6). The + dale of S. Padam is
fixed by the connection between him, S. David, and S. Teilo, as the
three contemporary founders of the three South Welsh sees {Lives
0/ S. Padam, S. David, and S. Teilo, in Cambro-Brit. SS. pp. r35,
193, Lib. Landav. 98--100, Wharton, A. S. IL). A Bishopric at
* Sk ImIow, rnidCT ihe Wdih Church ia th« Ireland and letoiKd. and iheo wait back to
jtan A.D. S70, 995. BriOuiy, lud btcamc Biibop of VuuM, and
t Of the tiro Bubop of Vumaiumeil Filer- finally went to " the Fnnki," among wbocn be
ma, one (aeoidii^ to Trinmx, Bgl. da Bri- died: whereat Venaniini Fortnnilm, who wiou ■
lagii*. Pan. 1839) died A.D. 44S, and the life of the ATnndia Paienna, being hil oontein-
olbei wu aMuemted A.D. 465 (lee alio Sir- potuy, knowi ooibing of tbia Patetnoa goiog to
mond, Cdim. OoBie. X. 137, 140). It ti more Walei, or indeed anywhere cnKpt to the mo-
tanfMJng to ideiitil7 ibe Webb S. Pacfam vrith naatery of S. Pair in the dioceK of Coutan<sa,
Patenma. Biihop of Anuidia (Abiiiicenni). rnitil he wat •event]' yean old, when he wu am-
who wai 11 the ommdl of Paiii A.D. 517 (01 leaated Biibop of Amndua. He wu maoifeitty
665. Ma-ui). But the Webb & Padam, ac- thereftire not tbe Wdtb Ptdatn ; wfaoie lee of
cording to hit undoubted legend (Oaaibro-Bril, Vannct ilaa ii piobablj a confiuion belwecn
Bfi.), wai a Bi^too, who came to Wals with hinuelf and bit niliet namenkei.
a mio of dtic^riea, bunded LJanI
VOU I.
D.gitizecbyGoOt^lc
146 APPENDIX C.
Llanbadam is implied A.D. 730 in the Bruiy ^wywy. {Myvyr. Arch.
II. 47»). And Kenauc or Cynog (according to Geojfr^ ofMmm.
XI, 3, and Gtrald. Comb., Hin. Camh. II. i), was tnuisferred from
the Bishopric of Llanbadam to become S. David's saccessor at
S. David's. Kenauc died AJ). 606 {Atm. Comb.). * The Bishopric
was merged in that of S. David's, probably not long after A.D. 7 ao,
one Bishop Idnerth being it is s^d kiUed there by his people (A'raji/.,
Itin. Camh. II. 4, p. 863 ; and Camden, Brilatm. II. ga^, ed. Gough).
V. Llakataitvauk, in Brecknock, appears by an inscription to S. Afan
(given bek>w in Append. F.), and by dedications of churches, to
have been the centre of a see for a short period, either coincident
with Lbuibadam (the seat of the Episcopate being transferred for the
time from Llanbadam to Llanafanvaur), or taken out of it {Rtes,
Welsh SS. 308, 309). Nothing is known of the history of such a see ;
but S. Afan, being one of S. Padam's companions, must have fol-
lowed him closely in date, and the see must have been speedily
merged again in that of Llanbadam, and then both in that of
S. David's.
vi. Li.Ain>AFF, for the principality of Gwent (Monmouthshire), and
ultimately also (bc^des other smaller principalities) of Morgamog
(Glamorgan), founded (according to their Lives in the Lib. Lan-
dav.) by Dubricius and in some way more especially by Teilo : of
whom the former died A.D. 6ia {Am. Cami.—" CLXVllt An-
nus, obitns .... Dibric Episcopi," and so also Lid. Landav. 81),
after resigning the see t (Lib. Landav. 80) ; while the Lives of the
latter, and of his successor Oudoceus, by speaking respectively of
Picdsh and of Saxon invasion, and the second of the two also (toge-
ther with some, not however authentic, charters in the same Lid.
Landav.) by identifying the Episcopate of Oudoceus with the reigns
of Tewdryg (slain by Saxons near Chepstow, and therefore not far
from A.D. 600) and his grandson Athrwys or Judruis (died A.D. 633,
AnM. Camb., or 633, Ann. Tigernatk. m (/Conor, II. 191), refer these
two Bishops, consistently with the date of Dubricius, to the end of
the sixth and beginning of the seventh centuries respectively. Teilo
is also coimected by his legend with the " YeUow Plague," which
raged in Wales apparently about A.D. 547 {Ann. Comb.) or A.D. 550
{Ann. Tigernack.). Of this see there are copious records J, compiled
* One Curig Lwjd, ■ Biihc^ wbc«e crozier bridut. uid Ibe rot of sodi kgokifa, hid dm
«u pmond in S. Hinnon't church ia the lime onoie into beins il the dale of the LOi. landau.,
of OinldiB, n pOBiblf Biihop of Lliubadam m doe to Geot&cjr of MoDmoulh, and ue found
{Bm, WtIA as. 30^). Kcordingly >i length in the bter Life of Dnbri-
t The ciuucaation of Dubiidui by S. Oct- dui by Benedict of Glaucenn (in WItarlem, A. S.
aaam a t LbndafF legend, demollihed bf the II.).
cbroDokiiy of Dubriciui' death in the Lib. Low- i rii. the Libtr Laadactiali, prinled ia ■>-
due. it*^. The coroniliaa of Arthur by Du- tauo by Mi. Rcei, Uandorety, 1840. That
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX C.
•47
however in the lath century (not after nor much before A.D. 1133),
and with the object of supporting the claims of the see at that time
to the district between the rivers Neath and Towy and to a part of
Brecknock from the see of S. David's, and to the district of Archen-
field in Herefordshire from that of Hereford. These records how-
ever are nothing better or worse than an uncritical compilation by
interested and unhistorical compilers, who had no scruple, if a title-
deed was wanting, in composing one according to their own view of
the ^ts ; and they undoubtedly contain in their later period genuine
documents ; although, even down to the time shortly preceding their
compilation, they are proved inaccurate, wherever independent evi-
dence exists to test them. It is impossible to make out a consistent
list of successive Bishops from them ; and the attempt to do so, or
to escape difficulties by imagining a whole band of suffragans to
Oudoceus who disappear altogether afterwards, falls to the ground
with the unte^able assumption upon which it rests, of the historical
accuracy of the charters. But enough exists, when taken together
with other evidence, which will be found further on under its respec-
tive years, to establish amply the continued existence of the Bishopric
from the time of Dubricius. And the documents which have any claim
red materiab tiMtd Sot the oompQatioa of thii
book (which wu the work i^ipuently of " Miner
Oeolbej, brotha M UiNn BUhcjp of Lluidifi;"
— lec beknr in Appendii E.^^nd iram inlenul
eridence must hare ban compleled about A.D.
■ I3.l)> >< reDdercd probable hj the exitleiice of
the mtmoraiiiU of probably the 9tb aataij on
ifae margui of the Book of S. Chad, now it
LicfafieU. but itidf once ihe property of LlindiB'
oubednl (whidi lie ptinted it the end of Res'
edilioii of the LA. Ijmiae., mi ue held genoiDe
by Winlej, Lhujd. and Villenurqu^]. The
book i1k> pleaded Oeoffiej of Moomoulb, ukl ii
whoDy Iree {nun the Icgeodi ibout king Anhui,
with wbkh 1 lew jtan blei it would inerinbly
hire been filled; u it ii ilio (nitimlly) fiom
the S. DiTid'i fioioni about " Arthbiihop" Sim-
KO, wfaicfa octal fiiM in Ginldut. Btit the
inteiiial erideace of the bodl it aiffident to
prore tbit all the tailiei diarteti contaiaed in
H wee not cootemporary with Aetr pra&ued
dita, but were drawn up 11 a much liter period,
probably not long befoie Ihe aimpilitioa of ihe
mhime ittdf, md ire nmply itiiemenu, founded
npoa Tuyitig imounti of infomialion ind cut
into the form of chiiten, of (be dictimstaacet
poocMed at diimed by the lee of Llaodiff in
Iba 1 1th oeonny, it the time of m angiy lad
pntmatd omteit between that tee ind tboK of
S. Dind'i md Herdbfd foi ■ bige poiliaa of
(boM dmnhcf and landi. The pmUd Breton
dmlBi, and the itia atait (JMcly paiaOel diaiten
The
5-9J).,a
a in the VOaS.CailMi
ilircfai-
CBiei granted by the nme pcnoni. snd for the
ume expreited leuoni, to Lliodiff in the Lib.
Landm. (pp. 173. 101) ind to Llincaivan in
Ihe V. B. Cadoe. (Cambra-BHl, SS, 390, 391).
Wilkim bit printed fifteen " Synodt of Llan-
dilf" from thit Tolume, exlending from the
ElHiai|)ite of Ondoceu to that of Herwild.
But thete lynodt, to called, were idnply meet-
ing! of the Bishop, hit three ibboti, and tut
dergy, to ejoommuniialc nme grtil olicndn, or
to reconcile him at Ihe price of cotaiii gift] of
them a ooolemponry record., Atthemnelimetbe
iDuitnic the chincter of the Welsh, both ni-
tional and eodetiutical, and the poulion of the
Cbnrcfa imODg them. The earlier (aiet ac-
cordingly bare been mentioned above on p. 135.
And an account will be given in their proper
ditet under the Welih period, of ihe occuioiu ind
alleged ditei uf the oihen ; while the one or two
liteit ind ponibly genuine documenti will teive
at a ipedmen of their biin. But they were of
counc not lynodi for nuking cinont, but indiTi-
dual iiutincet of the cicrcite of Church ditdpline.
A Biibop of Olunorgan, by name Cyieilach, oc-
ean in the MfTtT. Arch. (II.473) at ktUed A.D.
756, who it QM menrioned it ill in the Lib.
D.oiiiz.owGoogle
148 APPENDIX C.
to be substantially genuine will be found also further on in their
respective places.
vit. vtii A * traditional Ust of th^ British Bishops present at the con-
ferences with 5. Augustin A.D. 601 {lolo MSS. 143, S48), contains
a " Bishop of Morganwg" as distinct from Uandaff; who is conjec-
tured to have been Bishop of Margah in Glamorganshire, which is
said to have been a Bishop's see for a little while about the 6th cen-
tury (ib. 361): and a Bishop of "Wig," conjecturally identified with
Weeo in Archenfield on the Wye in Herefordshire, which is sup-
posed to be the same place as Henllan the place of Dubricius' col-
lege. There is no fairly historical evidence of the existence of either
see. But Bishoprics appear to have coincided with principalities in
Wales, as in Saxon England; and Welsh principalities, like Saxon
ones, went through many changes before they settled down into their
ultimate form and extent ; and it is probable, therefore, that sees like
Margam or Weeg may have existed temporarily in different parts
of what afterwards became the one principality (for a while) of Mor-
ganwg and so the one Bishopric of LlandafT ; just as Llanbadam and
Llanafan existed for a time apart from S. David's.
There is no real evidence of the existence of any Archiepiscopate at all in
Wales during the Welsh period, if the term is held to imply jurisdiction ad-
mitted or even claimed (until the izth century) by one see over another.
And the political condition of the country would have seriously hindered, if
it did not altogether preclude, the existence of such a real Archiepiscopate :
although no doubt the Bishops of the several sees, probably a single Bishop
in each case, consecrated to the other sees on a vacancy. The S. David's
monk Asser (A.D. 884), and the Dimedan form of Howel Dda's Laws
(A.D. 928), style the Bishop of S. David's " Archbishop." And the latter
claims for him ^idnd of TTooTkcy {Anc. Laws of Wales, II. 790, 791,869,879).
And Rhyddmarch, in his Life of S.David (A.D. 1090 ■ 1098), claims for
David and his successors jurisdiction over the whole, not of Wales only, but
of Britain. But the Ann. Comb., and the Brut y Tywysogion, and Netmius,
bestow the same title upon the Bishop of Bangor, A.D. 768-809 ; and the
change to the Roman Easter, the one really important revoludon in the
Welsh Church from the 5th century to the lath, was introduced into Wales,
and ultimately established there, through this " Archbishop" of Bangor. And
■ " Ltyma'r Etgotrioa ■ fbanl yn duOd ag mnlienl Wdih intiqniTy. Otheiwiw it might
Awidn E)gob j Si»n a Lui Hafrm yn r be pOKible id account fee Ihe omatiaii of
Dciuu Did wngCD : Eigob CaafinrjAi 1 elwii S. Dirid'i from it. by the licl ct S. Darid'i
HinffbnU [Kciefotd}; 1. Etgob Teilaw | Llan- deiih id A.D. 601. And Hmlbrd may Tcry
daff]i 3. Eigob t^un; 4. Exob Bangor; well bin bcm 1 Britiib lee bdorc u wai 1
;. Eicob Elwy [S.Aiaph]; 6. Efgob y Wig; Siiioii one. All that can be sud boweTa- it.
7. Etrob Morginnrg" (from the Book oT Llan- that dii> ii ihc HKKt probable dT all dw liMt
gjnna). The litt ii the conjediire of some that have been oonjectured.
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX C.
149
the Bishops of Llandaff, in the Lii. Landau., vaguely claJm Archiepiscopal
jurisdiction for Dubricius and his successors, i, e. Llandaff, and know nothing
of S. David, except as one of the equal trio — Tello, David, and Padam.
The legends also of S. Teilo and S. Padam place these Bishops, the fonner
above, the latter upon a level with, S. David. And LIunwerth, Bishop of
S. David's about A.D. 871, is mentioned incidentally in the Lib. Landav.
(128), as simply a brother Bishop to the Bishop of Llandaff. The very
arguments of Giraldus and of the Chapter of S. David's on behalf of
the metropolitical power of that see, raked together with difficulty in the
end of the 12th century, shew that no such power had existed within the
memory of men at that time, and that no real evidence was to be foimd
to indicate its having ever existed at all; the 'fiction about S. Samson, the
assertion (probable but irrelevant) that some Bishops of Lliuidaff, Bangor,
and S.Asaph had been consecrated during the i ith century by the contempo-
rary Bbhops Of S. David's, and the exaggerated language of Bishop Rhydd-
march, constituting t the sole producible support for the claims first formally
advanced by Bernard, Bishop of S.David's in KJ>. iit5-ii48. And the
claim of Bishop Bernard, and in sequence to him of Giraldus, was ad-
vanced with the object of gaining, not rule over Wales, but freedom from
* The LiTU of S. Sanmn, wbetbei foreign
(tee bdow in Append. E.) ot Wdib (Id. Lan-
<lar.), kncnr bim only u AidibUhc^ of Do)
(■ men ngtte title in udi 1 ia>e), bot with no
oonikHiion at lU with S. Darid't, nill lev with
Yori^ isd u Uriog in [he e*rlj pan oT the 6tb
\, isd u hnoB in
117. But in the
3th centuij. the a
bbhopric of Toon, and of Oinldtu Cambrasii
wahing lo pmve the nKtropolitamfaip or S. Di-
vid'i agiiiut the Me of Caiitntmi;. led to the
iBotkin bf botht ihil Sanuon had been an
Atchbiihop (in the later and pndie leue), and
(added GiraUix) hid taken bii paJ with him
to D6I. and 10 left S. Dand'i deititine of that
maik of nketropolitanihip. Bnt the (dog]' of
Tom, Bccurding lo Pope Innortiit HI. (lib. II.
EpMt. Si), nuide him Ardibiihop of Yotk.
And Qto&ej of Monnunth (VIII. ii, IX. S,
15) alto hat an ArdibUbop Samion of York
■ad of DoU ^ipoteatlf one and the Bme per-
too. but dated in the end of the Jth rentuiy.
Oiialdui, on the oUiei band, makei him Anh-
bithop of S. Darid't, 15th in niccatioD liam
S. Difid himtelf, and iheiefore necemiil]' in
the 9lh ccniury at the cailieii. Indeed he
e ktAf
S40 and B73. And be iweiti him, with ix
otben. between ttre, Novia and Llnnwenh, who
in the Asm. Coat, apptai in immediate (occo-
tion to on* another. Moreorer the dergy of
D0I thenudm, in tbeii own pleadings, s; dc^
(hiog of Yotk, nOI lea of S. Darid't, oi of the
pall ; hot limply rejer to die " legend of S. Pa-
temw" (aee the V. S. Viiiern in (.'onfrro-Brfl.
8S. 104) at lhe>T etidence that Samaon waa
" Arefabiihop" of Dol ^ JHariflu and Dvnmd.,
77k>. A'oc. 111. 9}4): ahbough Giraldna {Dt
Jmre H Statu Bcc. vd. III. p. 167) qnolei amie
Unet of a metrical hymn ai in uie at Dol, whidi
idend^ him with S. Darid't. The whole sloiy
it an otmooi ficlioa, of which the one onderiying
tnith it, that there wat a Welth Samton who
beome Biihap of Dol in the middle of the 6th
ceDtny. At Biihop of Dol probably, be wat al
the Council of Patii in A.D. 557 (555, Manii),
but lignt merely aa " Samion Epitcopui."
t The cdebraled antwer of Dininh it oianl-
fealy a [tatement, drawn up by lome medieral
Webb antiquary, of the aniwei iradilioDally attti-
baled to hUn, and wu probably enough nggeiled
by Bede'i acconnt of the matter, [t certainly
annot be taken ai biilorical eridence of the
metiDpolilanih^ of Caerleoo, howerer poBit4e
that metropolilanship may be. The very meo-
tioa of racb a meliopolilanihip, indeed, prorei
the documcul to be of later dace than Ocof&ey
of Monmouth and Qiraldui; Webb liaditian
until the early part of the laih century, at
repretented by Rhyddmanii and by the Lib,
Zandov-, knowing nothing of auch a rclatioii
between Caetieon and the Welsh Chnieh. That
it truly repcesenta the lixling of the then
Britiih Chnrdi towardt Rooie it nbviODi fioin
Bede himtdf.
D.gitizecbyG00glc
ijO APPENDIX C.
Canteibuiy, and (in the latter case) from English nominees to Welsh
Bishoprics.
II, In Dyfitaint, or Damnonia, there is sufficient presumptive evidence of
the existence of Bishops apparently from the 6ih century*. And two " British
Bishops," probably Comish or from Devon, are mentioned by Bede (see
above, p. 114) in A.D. 664. But the first distinct proof of a Cornish see is
the episcopate of Kenstec, in the time of Archbishop Ceolnoth, A.D. 833-870
(for which see below under the Church of Cornwall).
The see of Congresbury rests upon exceedingly questionable evidence.
The Ckron. Glaslon. (written A.D. 1259), t after asserting the foundation of
the see A.D. 167, asserts that in the time of king Ina, " DC. annos vel
amplius" from its foundation, i. e. AJD. 767 or later, Daniel, " in eodem
EpiscopaCu ulcimus Episcopus Britonum," transferred it to Wells. Ussher
rectifies this date to A.D. 721. See also the Hist, dt Episc. Bath, it WtU.
ap. Wharton, A, S. I. 553, and the legend of S. Cungar in Capgrave. The
first known Sason Bishop of Wells was consecrated probably A.D. 909,
The see of Silchester in Hants is still more questionable, having no better
authority than Geoffrey of Monmouth (IX. 14.) giving us Bishops of that
see and of Winchester in the time of king Arthur and of Dubricius, whom
he makes to be contempoiaries.
III. Strathckiyd and Cumin'a present a little more definite and historical
testimony to the origination of their Episcopate, but are involved in absolute
darkness respecting its continuance thenceforward.
i. The Bishopric of Candida Casa or Whilherne indisputably was founded
by S. Ninian, and within a few years subsequent to A.D. 400 (see
above, p. 14). But nothing is known of its histoiy or of S. Ninian's
successors X until Saxon conquest brought thither a Saxon Bishop,
A.D. 661, whose successors held it as a Saxon see until at least
A.D. 796 (Flor. Wig!). Its subsequent history will be found, so far
as it is known, in its proper place and date further on.
ii. The Bishopric of Glaigma was also indisputably founded at the later
date of the middle or end of the 6th century, by Kentigem or Cyn-
deym (died A.D. 612), — so far the 12th century Life of S. Kentigem
* WiUiiiD of WoKdleT, A.D. 147S {lUntr. that " CDrDubieiuium one ponlilicnni (ucddoniD
pp. 105-115, CiDub. T77S), reconh the burial- OTdiacni DCCido ncc ippono."
|jlacs of icreral (apparently) Coniiih Biibop* of t The legend of Cungit, the eponjmoai
British dale. And John of GIulonbury.p.449, btuider of Congresbor}', dacet hiiii abo in thi
cd. Heame. »dds one more, S. Conoglai. See reign of king loi (lee below in Append. E.).
Whilaker'iOiniinill.i/. ig+iq. Oneoflheie, " * '"
S. Rumonui, is mentioned alio bj William tif
Malm. {Be Gat. Pont. II.), with the Dooiment 488).
that nothing was eren then Imowa of him, 01 t See however the en'denee odlecled abon.
of othen like hirn, but the bare namei, " et n p. no, rcqwcting the condnuid exigence of
quz modo pneteitdDiU tniiacala sdri;" adding, S. Niniui'i monaslei]' during the 7th century.
D.oiiiz.owGoogle
APPENDIX C. 151
by Joscelin of Fumess (see below in Append. E.) may be trusted.
Nothing further* however is known of the see or of S. Kentigem's
successors, until the Episcopates of Magsuem and Johnf in the time
of Archbishop Kinsy of York, A.D. 1051-1060 (S/uiis ap. Tuysdm,
1700). And the certain history of the see begins with the Bishop
John, who was appointed to it by David of Scotland, probably A.D.
1115 {Tnquisilio, etc. in Reg. Episc. Glasg. p. 4, and WUk. I. 39a).
But the Inquisilio just quoted, and which is dated about A.D. 1 1 16,
establishes two facts, — (i)that Kentigem was then known to have
had " plures successores," although the see bad been recendy and
for some time vacant and plundered; and (3) that certain consider-
able estates, then searched out and restored to it, were known to
have been " anciently possessed" by that see.
■ aMf>aryjf<>Ma<>Ha(lXi4)li»*Bidiap + Then «l»,whh a third of th« like kiad
of Ald«7d ID the time of king Aitfaur lod of (MichMl, A.D. 1109}, red raly upon 1 Yoik
Dubiidot. And oae Conwal u meatioDed in the tnulitioD, ind ue prodinxd bom thai impick>u
" -■■ ' --■ - '" >9, M ■ diadplg of Kenti- qoanei in otdit to ftove that Qli^;a«ivii >
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX D.
SCHISM BETWEEN BRITISH AND ROMAN CHURCHES.
THE forma] schism between the British and the Saxon (and Roman)
Churches was rested by Augustin upon two points • {Btxd. If. E. II. i).
I. Easteb — Up to the Council of Nice the piactice of the British har-
monized with that of the entire Western Church, i. e. with the Roman
(Counc. of Aries, A.D. 314). The most ancient Roman table for
Easter (in Bucherius, Comment, in Victor. Can. Pasch. 152 sq.) tallies
precisely with the British Easter (Van der Hagen, Obserw. in Prosper.
Chron. 336-354 ; De Rossi, Inscriptt. Christian. Proleg. Ixxxvi.).
From the Council of Nice, to which they gave express assent, up to the
middle of the 5th century, the Britons followed the Western Church
in its gradual practical divergence from that of Alexandria and
the East, ori^g mamly from the use of different lunar cycles: i.e.
they agreed with Rome in the practical difference but professed
agreement of that Church with the Ea^emf.
But when S. Augustin and the Saxon Church came in contact with
them in the 6th century, it appeared (besides other minor points)
that the Britons still acted upon the cycle which the Church of Rome
had used with some changes up to 458, but had then changed, and
stiU retained what had (it should seem) been the original Roman
rule, of keeping the 14th day of the moon (so determined), if a
t Sunday, (i) They determined the moon by the 84 years' cycle,
1 attributed to, hut really far earlier than, Sulpicius Severus, A.D. 410,
which had been supplanted successively at Rome itself by the 532
years' cycle of Victor. Aquitan., A.D. 457, and by that of 19 years
of Dionysius Exiguus, A.D. 525, these changes being designed
■ The oauKioD by him of nch poinu u Ibe unlea indHd we aie lo inler, that io real Gut it
diflctcncA of lihir^a. Of tbc tootarfl, tf iccounted wu broughf Ibrward. and was the rock Dpoa
lor bj the directiDn) gicen hj Pope Qttgaij la which the conference wu wrecked, an iiileq>ie-
S.AdguitiD 00 tbe lubiect of Utivlia {Bad. taiion of Bcde'i nairatiTe not lulikrly, and ac-
H. B. 1. 17) ; tbe two fmtM to wfaiiii ihe latter nuUy adopted by die tiaditiou leprcKatod in
reilfkted hinuelf, being probably regaidcd by him, Dinoth'i alleged Aniwer.
■he one (Eatter) u abtolntdy aeccttaiy 10 any t E-rai (o late ai A.D. 4,>;5 diey followed the
fuion of Britiih and Saxon Chnicbei. tbe other directioni of Pope Leo the Great — " A.D. 453,
(IF it were really trine immcxuDD) ai cnential IX. Aimot. Paica coounutatur (upei diem Domi-
in inelf. The abiolule grant of juritdiction over nicum cum papa Leone Epiicopo Rchqz" (Ann.
tbe Bhiiih ChuTcbei to S. Augndin and hii luc- Comb. op. M, B, B. S30) — in 1 caie wherein
ceMon by tbe Pope {Bad. ib.), wat alio sup- Rome and Alexandria temponrily dilfeied (lee
pniud, if Bcde'i namtiTe ouy be tnuted, aod Op. Leon. M. I. \Oli, ed. FF. Balleno.; and
(it nmt be nppoKd) Irom Icm wotthy moliTa; Vtiva.DatAUi H'olea, p. 115, Bonti. 1859).
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX D. 153
to bring the Romaa reckoning into harmony with the Alexan-
drian. (2) They counted as Easter Day the Sunday which Tell,
next after the equinox, between the 14th and the aoth (not, as it
had come to be at Rome, the 15th and the 21st) days inclusive of
the moon. — " Non, ut quidam folso opinantur, quarta decima luna
in qualibet feria euro Judsis sed die Dominica semper (pascham)
agebat (Aidanus) ;" only, " a feria quaita decima usque ad vice-
simam" {Bad. H. E. III. 17). And, "Non paschee Dominiciun
diem suo tempore sed a quarta decima usque ad vicesimaro
lunam observabant (Brittones), qus computatio octoginta qua-
tuor annorum circulo continetur" {Id. ii. II. 2). — And, " Porro isti
secundum decennem novennemque Anatohi computatum aut potius
juzta Sulpicii Seven regulam, qui Izxziv. annonim cursum descripsit,
decima quarta luna cum Judzcis paschale sacramentum celebrant;
cum neutrum Ecclesiee Ronianx pontifices ad perfectam calculi
rationem sequantur ; sed nee Victorii paschalis laterculi cumculum,
qui DXXXII. annorum circulis continetur, posceris seetandum decre-
verunt" ( Aldhebn, Episf. ad Geruni., whose imfair insinuation, that
they were Quartodecimans, must be corrected by Bede). See also
Bad. H. E. U. 19; ///. 3, 18, 19, as, 28; IV. 4; V. 16, ao, 21,
33, 23, 24 ; Cohaabanus, Episl. ad Gregorium Papam ; Cwnmeanus,
Epitt. ad Segim. : and for a more minute account, Ussher, Stlig. of
Am. Irish, IX. X. ; and Smith's Bada, App. IX. a. ; and above all.
Van der Hagm and De Rosa as above quoted. The facts of the
case prove the Western, not the Eastern, origin of the British Church.
And the difference arose in that Church, as Bede testifies of the Scots
at Hii, — " utpote quibus longe ultra orbem positis nemo synodalia
paschalis observantiae decreta porrexerat" {H. E. III. 4) •.
,y- a. Baptisk {Bmd. H. E. II. 2). — " Ut ministerium baptizandi, quo Deo
renascimur, juxta morem sanctae Romanse et Apostolicse Ecclesis
oimpleatis." — The precise defect intended is left to conjecture.
Single immersion seems most probable {Kims/mann, Ponitmt. BUchtr
der Angthaehs., p. 3). It was the custom " in tota diocesi Maclo-
viensi," in Brittany, up to A.D. i6ao {Marltnt, De Bapt. 1. 8). It pre-
vailed in the ^tb century in Spain {Cone. Tohi. IV. A.D, 633, can. vi.
Calal. III. 367 : S. Greg. Episf. ad Leandr. Hispal. 0pp. II. 53a),
where there was probably a British Bishopric at that date (see below).
Of the three ancient Gallican Ordints Bapiismi in Martene, it is left
optional, by the omission of the prohibicoiy rubric, in that one of
• Anmibi diiexgrace from like aaaa tx- lod Cont. TolH. IV. K.D.6li, c V.,i^. Cala-
iMed fix a iborler dme in Ihe Guudiei of Gml [on. III. 105. 106, 367. And KC Lt Ceitiia,
ind Spain U the tuae period. Ortg. Tw., H. E. Anaat. ad am. 339. num. 15, uti 497. bwb. 3.
r.i7,X»3: Cow. Bmcor.A-D. j7a,c.IX.,
D.gitizect>yG00glc
154 APPENDIX D.
them which came from Bobbio. One of the earliest Anglo-Saxon
decrees (see below under Augustin) provides for the invocation of
each Person of the Holy Trinity in Baptism : and the Pseudo-Theo-
dore (afi. Thorpe, xlviii. 20), which is however a Prankish document,
not a Saxon one, repeats and enforces the Apostolic canon com-
manding trine immersion. Lastly, GregMy I. left the question an
open one {EjMt. adLeandr. Hispat.); and except en this one occa-
sion, by S. Ai^nstin, no stress is laid upon any question respecting
baptism in the British controversy. That it was the omission of
chrism (true of the IfUer Irish, Lan/ranf, Episl. ad Terditvae., A.D.
1074, O^. p. 330, ed. Ben.) or of confirmation, is negatived by the
mention of both in S. Patrick's Episi. ad CoroHcum. And the strange
customs about Baptism mentioned by Brompton in relation to the
Council of Cashel in 117 a belong also to the later Irish*.
The schism subsequent to Augustin, and the parallel controversy in
France, turned wholly upon two points— the one, Easter, the other, —
3. Tub ToNBinia : — the Scottish, with which the British was no doubt
identical, differing both from the Roman and the Greek (Bada, H. E.
/F.I, F, 31; AIdhtlm,AdGervnt.; (rilKa^, as above, pp. 113,1 13: and /"
B^SmitkadB(Ed.App.IX.\i; Hmse)/,adBted. IV.i; Mabia.,Am.
Bened.I.$28, aad Acf. SS.Ord. Ben. St^. /I. pp. 11^, 120). A ton-
sure tike the British is condemned by Cone. Tolet. IV. AJ>. 633, |
can. nil {Kunslmann, p. 5, as above). The colony of Saxons them-
selves, at Bayeuz, had, before AJ). 590, copied the British tonsure
from the Bretons {Greg. Tur., Hist. Franc. X. 9 : and see also Sidon.
ApoU., Episl. Vlll. 9).
To these may be added otho' points of difference, all, however, both
natural results of the isolated condition of the Celtic Churches, and non-
essential, via. —
4. PEtTCLiAB BITTAL » THK Mabb : —See Gtldos (so c^ed), above, p. 1 1 a ;
and (y Conor, BibUolk. Stowens., vol. L Append. A multiplicity of col-
. I, I tects is the only t point specified (vit. by Agrestins against Eustasius
• The thiid penal mgcd by S. AuguftiD, oa- of Nonhnmbria (NamiM). The one nouHc
c^enttn in preachins to the baoot, was a mat- applia >1h) to the Aimotican BritOQi. A Biitoii
Kr of pnctiex odIj, in which the Brili^ (nam- bowerawaiainongS.Oall'iconipaiiioia. Piuioii
nHjt under the ciFCuniKtaacct) rcfbied to joio- niaj be dted u ta ^"ThT* of otit who, hitnidf
It u howeTei remarkible, tbil while Scott were 1 Scot from Ireland, ome neveithelcti "per
ihe miaioniiiet. par enclknae, of Mariy all Brittonet in prorindini Anglonun," A.D. $31
Europe ruinh of Ihe Alpa, and in paiticnhr of X 636 {Bird. S. E. III. 19).
■11 Suon England nonb of tbe Thanes, not one t The use of a^Tni by the British Chnrdi
Cuiabiian, Welsh, or Coniiih mioiDniry to injt (BoOtngeT). Ihe Churdi of Rome ming at that
non.Cehic nation ii mentioDed anywhere ; «- time leavened bread, appean to be a meie (on-
cepi in the RBpiciout substimtioa of Rhoo the ion jectuie, (bunded on the undoubted prevalence of
of Uiien for Paulinus in the conienioa of Edwin thil cuiloin ia tbe Wett, indnding Ei^Iaixl, at a
D.oilizHB,GoOglC
APPENDIX D. 155
at the Council of Ma^sn, A.D. 614 or 617); but this refers directly
to the Scottish or Columban Uturgy, which however was probably
the British, or one closely akin to it.
5. Pecuuab eitual at Ohdinatiou: — See above, pp. loa, 140.
6. CONSBOBATIOtf OF BlBHOPS BY A SIHOLB BiBHOP'. — " Rex et clCTUS
regionis Cambrensis (Id Glasguo), . . . accito de Hibemia uno Episcopo,
more Britonum et Scottorum, in EpJscopum ipsum (Kentigemum)
consecran fecerunt Mos enim in Britannia inoleverat in consccra-
tioDe pontificmn tantummodo capita eorum sacri cbrismatis infusione
penuigere, cum invocatione Sancti Spiritus et benedlctione et manus
impositione. Insulani enim, quasi extra orbem positi, emergentibus
paganonun infestationibus, canonum erant ignari" (V. S. KenHgem,
ap. Capgraoe, N. L. A. 209), — The " custom" intended is probably
that relating to unction only, but the single Bishop at consecration
is recognized as well, and such is the practice recorded in the
legendary lives of Dubricius, Teilo, etc. It was the practice of the
later Irish also {Lartfranc, Episi. ad Terdehxu. AJ). 1074, and An-
selm, £pist. ad Muriardaeh. c. A.D. 1 1 00; in Ussher, SyUog. Episll.
Hibern.) *
7. Peculiab hode or Conskckatinq Churches and MoNifiTBRiBS :—
fSee Bad H. E. III. 23; and Rm, Wthh SS. 57-61.
htcr time (vUniit, SpU, 69, aiJF. Lugd.; — cutiuti coatmia' idai nlelr to EuMr iDd ibe
<r. Marlent, Se Ant. EctL BiL 1. 1 13). tonnire. — (z) That tu bli—ingvti mcd by die
* Other pojnti of diflcraice hifc beta em- Biitiih Chinch on marriage b ■ gTOTiKUai im-
(MDial)' ftMed. (l) Maniagi if Clergf appean potuiaii, tnulaTed from the JDvecdvei of Qinld.
to haTE ilocxl in the Brituh Chordi (tinn the 6th Cambr. {Tepogr. Hibem. diM. III. c 19), of
<eDtni7 mocfa i>, at the laine dale, in the le- Lan&anc (qi. CnAcr, Vtt. SpiM. H&. SyD.
■niiudei of tbe Wetten Charchj — vii. u a oam- 490, 491), and of S. Beminl (7. 9. Jfolndt.),
IDOD practice, but with a giairiiig feeling igainit agaitul the Iiiih of the ijib oaOaiy. — (3) Jfor-
It. The ottly (jngnlatiiy of the Britoni wa> that rinjH ({AfdinirM, and dicDm/ornryJVtiwtmu
the pndicB hdd iti paoai among them rooie catm, are pemiitted \>y the Lawi of Howd Ddi,
cfieaualy diaii dtewheie in fbllomng centnria (aid to have been anctioned both hj the Britiih
down to die I Mfa. See far the practice die Con- Cburcfa and br the Pope. Oildas howeTer(£^jM.
Jtefoof S.PaDiciE, 'imSjnod. PativM * Aiaa. hO., above, pp.49. 51) lererely ooodemni both,
d fiMni. {Wiik. I. 1), GUdai (Epitt fin- And ihoogh ODe canon attributed to S.Patdck
tbore, p. 105), Setmfiu (Fermi, m jm. Hid., (can. a6, fftft. I. 6) ipealo of pennitting a le-
M.B£. p. 81], nflwmiuJvm on maigin of the cood roaniage ifter divi^ce tor adnltay, yet ao-
Book of S.Chad mrntioning one " CuEelm filial olhei in the Cod. Canon. HStem. above dociibed
EpiKopi" {J^paid. to Lib. Laadat. p- 173), (p.ioB.iiote*).al»anributedtoS.Patikk,foiiiiiIl
taeBniit Tj/ofiog.A.D.gil (Mfvfr.ArA II. cveD tfaii {ap. WHk. I. &, aul bdnr nulei the
491), Am.ilfMiw. (ap. H'lflrtDB, J. S.I J. 649), Irish Chnreh). That great laiity aboot rach Bib-
■odthehiitofjofBiiboptSulgeauidRhyddinardi jecta pievailed in Itelaod in the nth antarj, ie«
of S. David's, 1071-1096 {Frtcn. and Jona): Oiraldm, Lanfianc, uiil Bemari, at above.
and bt the comitci feeling, GSdai, EjM. (itxm, i* The chief noticeable point ii. that cburdiei 1
p. 74}, the Lam of Hawd Dda (bdiiw in theit woe not dedicated to any gaiot already dead,
phce]k and the denuDciatioai of Oinld. Cambr. alUr Ibe fiuhion ihcn b^intiing to be common, '
(Danlpl. Cambr. XI., and ZHoI. it End. Me- but were called by the name of theii living
■MT. ditl. I.), It i> one of the thini^ " cvntipting fbonder ; obvioudy the lact throughout Walei.
^ woild, but wfaidi will ent remun in it, and The chorcho dedicued to S. Maitin, e. g. at
it can new be ddiveied of them" (Ane. Laa* <f Caoteibniy and at Wbitheme, were eiceptfom
Walm, I. 347). In Bad. V. 19, " ecdeaaMica to the Biitiib pncdce.
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX E.
LEQENDARV LIVES EXIST OF THE FOLLOWING -BRITISH SAINTS,
A.D. 450-700.
I, Cumiria and Slr(Uhclwyd\
Died A.D. 534— 1 . Vita S. MockUei, Episcopi : (a Briton who became
Bishop of Louth in the time of S. Patrick, his connection with whom,
and the mention of him by Adamnan in connection with S. Columba
[" proselytus Brito," and " S. Patricii discipulus," V. S. Columi., Praef.
II. p. 6 Reeves], refer him perhaps to this part of Britain :) in Acil.
SS. Aug. 19. ///. 743, and Co^ait, Acff. SS. Hib. I. 729. He died
A.D. 634 {Ann. Ullon, and TigernacA.). " Dormitatio Mocta disci-
puli Patricii: ... sic ipse scripsit in Epistola sua, 'Macutenus pcc-
cator presbiter S. Patricii discipulus in Dno. salutem.'" Ann. Ult.
a. 534 {aConor, TV. 15).
Died A.D. 570. -2. Viu S. Gilda: (bom at Alchvyd [Arecluta] A.D.
5iti, taught by S. Illtyd, restored the Catholic faith in Ireland, was
in Brittany in the time of Count " Conomeras" [died A.D. 560, Grtg,
Tur. IV. 20], and died A.D. 570, — see above, p. 45), — one by a
Monk of Ruys (which monastery claimed his relics), loth or nth
century, in Du Base, BibUolh. Floriac. 439-463, and Actt. SS. Jan.
3g. II. 958, and MahilL, Actt. SS. Bened. I. 138 sq., which makes
him die at Ruys: a second by Caradoc of Liancarvan, lath cen-
tury, in Stevenson's ed. of Gildas, Lond. 1838, and see also Cap-
grave, N. L. A. 156, which places his death at Glastonbury; the
former free from the fictions about king Arthur and Glastonbury
with which the latter is overlaid, although itself written in the interest
of the Breton monastery. Both must be corrected by the Annals (as
above, p. 45, which seem to place his death in Ireland), by the Irish
Caial. Sanctorum of Tirechanus, c. A.D. 750 (see above, p. 115,
aught iDd died a little lAei A.D. 431 ; S. Serf
» exiiud being tUto the leicher of S. Kenligem. whkh the
u ui. duooology rmdcn just pooibie. Thfy too,
<• The legendi of S. Serraaia (S. Seif) tni therefore, may be perhipi added to the aboTc
S. TetDiDDi, AUrittn Brtnaty, July i and list, u linkt tielWMD Palladlu and Kentigero.
June II, reproent them u Bitbi^ and diiciplei See Unher (VI. 111 EMngloni, Lanigan {Ecd.
of PaUHJiiu, rapectively at Cnltos and al Baa- Hitt. II. 1G7), Todd (S. Pmridc, 30a, Dole),
chor7-Teniaa in the Mearu, precisely in thai and Biihop Forbei's Pief. to the Mimaie dt is-
district of the Picti " in Briuia" where Palladiui (alAnoU (Biimtitland 1864), pp. Ixxii. tq.
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX E. 157
note»), by the internal evidence of Gildaa' own writings, and by the
fact (e. g. see the Cm/. Can. Hib. cited above, p. 108, note *) that the
Celtic Irish Church of the 7th century heltf him only second to
S. Patrick.
Died A.D, 61a. — 3. Vita S. Kmfigerni (or Kynd^rn, called also
Mungo), Episcopi: (disciple of S. Serf, founded the sees succes-
sively of Glasgow and of S.Asaph, died A.D. 612, Amt. Cami.:)
one, a fragment, by a monk unnamed, addressed to Herbert Bishop
of Glasgow, A.D. 1147-1164, in Glasgow Charlulary, vol.1, pp.
Ixxviii-lxxxvi ; a second by Joscelin o/Furruss, written probably A.D.
1180, and addressed to Joscelin Bishop of Glasgow A.D. 1 175-1 199
(founded upon an earlier Glasgow legend and upon a document
written in Irish), in Pinkertons VittB SS. Scot. pp. 195 sq. ; a third,
based upon Joscelin's, in Capgrave, N.L.A. 307, and AtU. SS.Jan.
13. /. 815-
II. Damnonia or Dy/nainl'.
A. Cornwall.
••A.D. 450-500. — I. Vita .?. Airaiw' (or AjIstiuh), Episcopi : (Bishop of
Saighir in Ireland, contemporary with S. Patrick, migrated to Corn-
wall and died at Padstow :) two in Colgan, AM. SS. Hib. 1. 458, 467,
and Actt. SS. March 5, /. 389 sq. ; another in Caf^ave, N. L. A.
267.
A.D. goo-600. — 3. Vila S. Ptiroci, abbatis et confessoris : (" natione
Cumber," died at Bodmin in Cornwall, uncle of S. Cadoc and
younger brother of Gwynnlyw — Cambro-Brit. SS. 22,— and accord-
ing to his own Life, bom in Wales, and connected with S, Samson :)
in Actl. SS.Jum 4. /. 400, and Capgrave, N. L. A. 266. His name
seems to be Irish.
3. Vita S. ConsUmimi: (son of Patemus or Padam king of Cornwall,
died, according to his legend, A.D. 576 ; but he is nevertheless plainly
idendcal with the Constantine mentioned above, p. 1 20, who turned
monk in A.D. 589 : the legend is specially fabulous :) in the Aber-
deen £reviary : see the commentary upon it iaAcll. SS. March 11.
//. 64-
B. Somerset.
A.D. 500-550. — ■4, Vita S. Keyna (or Cene^, eremitae : (daughter of
a king of Brecknock, aunt of S. Cadoc, a recluse at Keynsham :) '
in Capgrave, N. L. A. 204, and Aclt.SS. Oct. 8. /F. 275.
* Tbe Comiih ninti who mignlcd to Brit- ^ Thoe and the fuDowing dato »n of ooaat
luij will be meniioiMil PiuleT tfut Cbofcb i e. g. mm appnnimationi to ihe Duth, which may
SS. Biioc, Winwik>c, MMhntra. Vmim Lconemt, ttnt to mark Ihc oider in which tbe KYenI
Magloriut. And S. Cjbi ocoin onda Walo. lubjecti of the legend) qiparentlj lived.
D.oiliz.oB,GoOglc
158 APPENDIX E.
A.D. 550-600. — *6. Vita S. Cwgari {Cyngar, also caDed Doamimt),
eTenaits : (at Congresbury, fotmder of Docwinni monastery— but see
Rea, WiUh SS. 183, — in Glamorganshire, contemporary with Dubri-
ctus and with king Iva {m'c)i) in Cafigrave, N. L. A. 80. See also
above, p. 1 5a
A.D. 500-550. — I. Vitik S. Bernaci or Brymck: (said in the Triads
to be an Irishman, — Rta, Welsh SS. 156, — contemporary with MaeU
gwn :) in Cambro-Brit. SS. 5-1 1, and abridged in Capgrave, N. L. A.
36-
a. Vita J. TalheioT Taihan : (an Irishman who settled in Wales, alleged
to have been a brother of, but certainly older than, S. Samson, — Sees,
Welsh SS. 356, — connected with Illtyd, and contemporaiy with
Gwynllyw, but older than Cadoc:) in Camtro-Brt'i. SS. 255-26^,
and abridged in Capgrave, N. L. A. 379.
3. Vita S. Gundlei or Gu^UyiJo: (prince of Gwynllwg in Glamoi^an-
shire, father of Cadoc, contemporary with, but older than, Dubri-
cius:) in Cambro-Brti. SS. 145-157, and abridged in Cafgravt,
N. L. A. 168.
A.D. 550-600. — 4. Vita i", TJa^rihl' or i>i/>7jf , Episcopi : (first Bishop
of LlandalT, died, after resigning his see, at BardseyA.D. 6ia, — Ann.
Comb, and Lib. Landav.,—\inoi, even according to the earlier legends,
to the names which follow in this list, but only antedated to the 5th
century by the fictions that connected him with Arthur and with S. Ger-
manusr) one in Lib. Landav. 75-83, compiled A.D. 1120x1133,
which knows nothing of King Arthur ; another based upon the first
by Benedict of Gloucester, in Wharton, A. S. II. 654-661, written
later in the century, and full of King Arthur; a brief abridgment in
Capgravt,N. L.A. 87.
5. Vita S. Cadoci or Cattwg, or Sophia, Episcopi : (son of Gwynllyw,
living at the time of the synod of Llandewi-Brefi, founder of »Llan-
carfan college in Llandafl" diocese, afterwards Bishop of Beneventum
in Italy:) in Cambro-Bril. SS. 22-96; another in Capgrave, N. L.A.
53, and Acll. SS. Jan. 24. //. 602.
6. Vita S.Illuii OT Illtyd: (bom in Brittany, founder of »Caerworgem
college in LlandaJf diocese, where David, Samson, Paulinus, and
Gildas are said to have been educated:) in Cambro-Bril. SS. 158-
192, and abridged in Ca^ravt, N. L. A. 187.
7. Vita S. Samsonis, Episcopi : (Bishop of Dol in Brittany, but
D.gitizect>yG00glc
jiPPENDlX E. 159
consecrated at S. Illtyd's college io Glamor§;anshlre by Dubricius,
was at the Council of Paris A.D. ggg or 557; his fictitious Archi-
episcopates at York and at S. David's appear first in the pages
Tespectively of Geoffrey of Monmouth, and of Giraldus Cambrensis,
the fiction about his pall being also due to the latter :) one by a
writer unnamed in Maiili., AM SS.Smed I. 165, and Act/. SS.
/uiy 38. VI. g68, claiming to be written almost immediately after
S. Samson's death ; a second, mainly ^p^eing with this, in Lii. Lan-
dav. 8-35; a third In Du Bote, BibUoih. Fioriac. 464-484; also in
Suriut, Jiify 38. ///, 338 ; a fourth, apparendy never printed, — see
Har^y, Deter, Calal. 141, note, — by Balderic Bishop of Dol; another
in Capgrave, N. L. A. 376. See above, p. 149, note ".
8. Vita S, Ktbii (or Cybi), Episcopi : (a Comishnmn who settled in
Anglesey in the time of Maelgwn, yet in the same generation with
S. David, falsely connected by a blunder of names — sec Rea, WeUh
SS. 367— with S. Hilary of Poitiers;) m Cambro-Bril. SS. 183-187,
and abridged in Capgrave, N. L. A. 203.
9. Vita S. Davidis (or Dean), Episcopi '. (first Bishop of 5. David's ; held
Councils before, and in, A.D. 569 ; died A.D. 601 — Ann. Cami. :)
by Ricemarch, Bishop of S.David's A.D. 1088-1096, in Cambro-
BriL SS. 117-144, and partly in WAar^, A. S. II. 645-647; also
in Acll. SS, Marck i. /. 41 ; and with variations in Colgan, Actt. SS.
ffii. I. 435-439; rewritten by Girald. Camb., C^. III. 377-404,
and abridged in Capgraee, N. L. A. 8a ; another in Welsh, in Cam-
bro-Brit.SS. 102-116; and for others, all founded on Ricemarch,
^c Hardy, Descr. Catal. laj, and Jones and Freeman, Hist, of
S. David's Cai/udr.
10. Vita .S. Teliaui (or Teilo), Episcopi : (second Bishop of LlandafT,
contemporary with S. David, passed some time at the period of the
Great Yellow Plague in Brittany with S. Samson :) in Lib. Landav. 93-
114, compiled, according to MS. Cott. Vesp. A. xiv., — see Hardy, Descr.
Catal. 130, — " a magistro Galfrido fratre Urbani Landav. Eccl. Epi-
scopi," and therefore shortly before A.D. 1133; partly in Wharton,
A. S. II. 662 sq.; and abridged in Capgrave, N. L. A. 280, and
Acti. SS. Feb. 9. //. 308.
11. Vita S.Palemi (or Padarn), Episcopi: (a Breton, contemporary
with David and Teilo, who came to Wales in the time of Maelgwn,
became the first Bishop of Llanbadam-Vawr, returned to Brittany
after visiting Ireland, and then went to France and became Bishop
of Vannes. See above, p. 145, notef. He was not the Bishop of
Avranches who was at the Council of Paris A.D. 557, and whose
Dfe, written by Venandus Fortunatus, his contemporary, is in Ma-
bili., Ac/I. SS. Bened. II. 1100-1104, and another in MabiU., ibid.
D.gitizect>yG00glc
) APPENDIX E.
/. 153. See aho Surius, Aprii 16. II. iSo.) Of the Welsh Patemus,
a Life is extant in Cambro-Bril. SS. 189-197, AcU. SS. April 15.
//- 378 sq., and Ca^aae, N. L. A. 858.
!both bom in Brittany, and came
to Wales m the time of S. David :
in Capgraiie, N. Z. A, aor and
»o5.
A church dedicated to Justinian near S. David's seems to make his
existence probable.
14. Vita S. Finiani: (an Irishman who came to Wales, but returned to
Ireland to restore the faith there after S. Patrick's death :) in Colgan,
Acts. SS. Hib. I. 393-407.
15. Vita^.^iA'(or^3j'(/ort\Episcopi: (BishopofFems, came to Wales
in the time of S. David :) in Colgan, Actt. SS. Hib. I. 3o8 ; and Acll.
SS./an. 31. II. Ill J ; and Camiro-Brii. SS. 232-250; and abridged
in Caf^ave, N. L.A.2: died A.D. 615 {Ann. Tigern., OComr, II.
188).
16. Vita S. Brmdani: (an Irishman who came to Wales as S. Gildas'
disciple, returned to Ireland and died at £nach-dune ; celebrated for
his voyage over the ocean to the Isle of the Blessed :) one, in nume-
rous MSS., printed by M. Achille Jubinal, Paris, 1836 ; and in small
part in Cambro-Brii. SS. 251-254; another in Capgravi, N. L. A.
43 : another, in English verse, said to be by Robert'jof Gloucester,
and another in English prose, both ed. by T. Wright for Percy
Society, 1844; and for others, see M. Jubinal's Preface, and Hardy,
Dtscr. Catal. 161-164.
*i7. Vita S.Goheni, Episcopi Leonensis: (a Briton who went to
Brittany and became Bishop of Leon :) in Actt. SS. July \.
I. HJ.
*i8. Vita S.Leonorii: (a Briton, disciple of S. Illtyd, who went to
France in the time of King Childebert, A.D. 575-596 :) in Actt. SS.
/ulj>i. I 118.
A.D. 600-650. — 19. Vita S. Bmrw: (founder of Clynnc^ Vawr in the
time of Cadfan king of Gwynedd, who is said to have reigned A.D.
616-630; but A.D. 575-610, Am. Menev. in Wharlon, A. S. II.
xszii. ; bom in Powys:) in Camhro-Brit. SS. 13-31.
30. Vita S. Oudflcei, Episcopi : (nephew of Teilo, and third Bishop of
LlandaJf, contemporary with Tewdryg who died not far from A.D.
600, and Athrwys who died A.D. 632 :) in Li&. Landao. 133-133;
a brief abridgment in Capgrave, N. L. A. 358 ; and Actl. SS. July 2.
/.318; and an extract in Wharlon, A. S. II. 66^.
*2i. Wxa S. Egbmi (oT Ethbini) : (a Briton who went to Brittany, and
was pupil to S. Samson and S. Winwaloc, died in Ireland :) in Actt.
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX E.
i6i
SS. Oct. 19. VIII. 474, and Ca^rme, N. L. A. 122 : apd see Su-
rius, Oci. 19. IV. 307,
A.D, 650-700. — 22. Vita S. Condidi: (a Briton who went to France
after A.D. 667, became a monk at Fontanelle, and died A.D. 685 :)
in MabiU., Actl. SS. Setud. II. 862, supposed to be written by Jonas,
a monk of Fontanelle, after A.D. 1050.
*33. Vita S. Dicumani: (a Welshman who became a hermit at S.De-
cuman's, near Watchet in Somersetshire, said to have died A.D. 706 :)
in Capgraoe, N. L. A. 85, and AcU. SS. Aug. aj. VI. 24".
No purely Welsh or Comtsh saint of this (the great) period of Welsh
)^giol(^ found admittance into the ancient Martyrologies or Calendars of
the Western Church, until S. David's canonization in A.D. 1 1 20 ; who is still
the one Welsh saint formally enrolled in the Western Calendars. But
S. Samson, and the Cornish saints who (tike S. Samson) were connected
with Brittany (S. Winwaloc, S. Machutus, S. Maclovius, etc.), were recognized
in them, no doubt on this account (see above, p. 34). And Gildas and Petroc
occur in Saxon Calendars (above, p. 35). Except S. Cybi and S. Beuno, all
the above Welsh saints that can be certainly located, and probably all, come
from, or are connected with, Sou/A Wales.
■ No LiTa imDng the aboie on diim to
■ppttMcli to hifloiy. Thai of S. David by Rice-
maidi. that of Oildnt by the Monk of Ruyi, and
tbote [q the Lib. LaodiTcnui, were wiittra
■bout four 01 Eve, the leit (except pstupi the
eailiot one of S. Samioii, and that of S. Conde-
doi) En or ax, centuia after the dealhi of theii
letptain (ubjecU ; aad they are all limplj imhit-
traicai l^endt, but of penoni who for the moit
|Bit taHy exiited ; although then ii but blot
evidence even of the ejiitteoce of ihote majked
with ao acteriik. The lut would not be complete,
ot leave a coned iin|iicsiion of the vahie of Bich
litenCnre, without adding the MlovAag tupplement
of Xf^eikiarv Uca of penoni who ihuoU ceitainly
never eiiited at all, — i. TitaS. H anyVedte, viigi-
nii et manTTit : (a disdpleof S. Beuno, aod then-
fote living about A.D. 600-650;) in Comtre-Bril.
BS. 198-309: porpoTtiiig 10 be wtitten "pet
Elerium Biifeuiam nHuiachnm an'. 660 aul Ro-
botnm SalopienKn an". 1140:" aba ja Ci^
grave,ff,L.A, 196. and Surtiu, JVob. 3. IF. ao:
but Donieidiy Book knonri no^iiog of S. Wine-
fred, nor of ber chinch, dtapel, 01 well, and the
kgoid probably came into eiiitence between A.D.
I070 and 1140 (tee Shm, WtUh SS. 197).—
— 1. VicaS. OiuiiraU,EpiKDpi: (alleged to be a
BritoD : not known until hit itiia were dug up,
c A-D. 954 or 959, at Montreuil-toi-Mci, and
removed to Bhndinberg, near Ghent ;) in AcU.
S3. /WW 6. I, 718, and Cafgnm, N. L. A.
167, and MC Sarim, June 6. il. I03, written
p(cJ>aUy AJ}. 1 140 (kc Hardf, Doer. CataL
I. 37>}- — 3- Vita S. £eM^«(E.- (a Britith
VOL. I.
Oiriniaa in Soskx ia the time of Ardibithop
Theodore. A.D. 668-690, who wai Gnt heard
of when her retia were nolen from S.Aodrew**
monaiteiy, near Scaford. by a monk of Bergne
S. Winoi, in Belgium, A.D. 1058 :) by Dr^o,
a monk of Betgue S. Winox, in AM. SS. Ju^
34. V. 608, and Maba., Actt. SS. Batd. YI.
ii. III (and lee B}aaa.a, in SatKcc AnAceel.
CoUiet. I. 46).— 4. Viu S. Indnuti tt Soda-
rum, maityrvm : (Britoos ilain by Saxona near
Gkulonjiuiy, A.D.689:) by Will, of Milmes-
buiy, abridged in Co(.aMHw, N. L. A. 188. —
f. Tita S. Ivfi, in Capgrm*. K.L.A.201:*
BiitoD, buiied at WiIioD. The caiet of S, Ivo
(jee above, p. 31, note i>), S. Uiiula, S. Meknn,
S. Amphibalm, an of a like kind. Add alio 8.
fljiar, whoK LJic it iaL3>.Laiica. 3-7: a Utile
earlier than S. Caiadoc (ob. III4); aod vkaB
teelh were Iianilated from Bardtej bland to Uan-
dstff, with the lelia of Dubridut, A.D. I no.
For the (vain) attempt to canoaiie S. Caiadoc,
>ce below under A.D. iioo. In addition lo him.
Reel diiGoven(B'eItiSaM<.3oj)onlyibur other
native lainM of ■ dale porterior to the above liO ;
although he leckou lome fi:inr htmdied othen,
vibae names and parentage only (or little more)
are recorded, prior to A.D. 700, The liiti and
genealogiei on which he dependi ( H'eW Snintt,
74) are the work of Welsh medit^ aoltquuiei.
What amount 01 kind of tnditioo may be em-
bodied in Ihem, it it impoiiibie to ay. The
Triadi aie aho too modem in iheii preient fdoD
to claim notice here. Stt Slephatt, lAtatitn tf
Spnry, and AtA. CttwA. Jrd Serin.VIII. 6j.
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX F.
SEPULCHRAL CHRISriAN INSCRIPTIONS IK [CELTICI BRITAIN,
A.D. 450-700.
I. In CnxBRiA and Strathclvtd no Christian inscribed monuments of
this the debased Roman period remain ■.
II. Dtfhaiht or DAJtMOKiA {Devon and Cornwall).
A. In Devonshire.
There have been fomid in sonth-west Devonshire, round the south and
west of Dartmoor, at least six inscribed tombstones of this period, — viz. al
Tavistock, Buckland Monachorum, Yeabnpton, Ivybridge (the Fardel-stone),
,StOwford, and Lustleigh (Lysons, Devonsh. Jntrod, cccix.; Archaol. Journ.
VIII. 424; Areh. Comb., yd Series, VIII. 134; Smirke in Proc. 0/ Riyal
Inst, of Comuiail, i86i), — agreeing with the Welsh and Cornish contem-
porary inscriptions in the character of the letters, the contents and form of
the inscriptions, in their grammar, and tn one instance (Ivybridge) in the
accompanying of the Latin w<mx1s by an (apparent) equivalent in Ogham
characters, and probably Christian because the Welsh and Cornish parallel
class are in many cases demonstrably so. There are however no decisive
Christian marks on any of those in Devonshire. There are however crosses,
not inscribed, at Coplestone in the parish of Colebrookc near Crediton, at
Lustleigh, and at East Worlington (Lysons, as above, cccix. cccx.).
B. In Cornwall.
I. Upon one side of a thick slab found in the church of £/w/tM
Pena/i/A, in Roman characters.
SILIUS IC UCET
Upon its face an incised cross, thus, 9 : the same name
possibly as Selyf, ap Geraint [Edmonds in Arch. Cami., 3rd
Series, IV. iSo; BulUr's St.Just.'p.io; Haslam m Arch. Journ.
IV. 303; and information communicated by Rev, S. Lysons,
Jun.)
Kriptkmbein exccptjoa (Ciimdm,Sril(mii.IIl.
D.gitizect>yG00glc
J4PFENDIX F. 163
3. Upon an upright stone at Menabilfy near Fowey, in similar cha-
racters.
CIRUSIVS HIC lAaT CUNOMORI FILIUS
Upon the other side an incised Greek cross in the form of a
T. [Siulam, id. 3oy ; Sorlase.Anitg. of Cornw., 11,392 ; Blight,
Anc. Crosses in Cornwall, II. 127.]
3. Upon an upright stone at S. Clemmfs near TVuro, in similar
characters.
ISNIOC VITAL— FILI TORRICI.
Under an incised Greek wheel cross. [HasUan, ib. II. 78,
IV. 309; Borlase, ib. p. 391 ; Bligkl.ib. II. 125; Arch. Comb,,
yd Series, IX. 388.]
4. Upon a tall upright stone at Carnstw near Hi^U, in similar
characters.
IC CEN— REQUIEVIT— CU NAT DO-HIC ^UMULO lACIT
VIXIi; ANNOS XXXUI.
The interpretation given of the first and third divisions of
this inscription is exceedingly questionable, but it is apparendy
Christian, and of a time when Roman influence sdll operated.
\Areh. Comb., yd Series, IV. 178.]
There are also inscribed tombstones of the character and form of these
inscriptions, and of like date, but without decisive Christian marks, at
Lmyon in Madron parish (the M^n Scryffen or Scryfa), between Gulwal and
Madron, at Mauigan, at 5'. Cubtrts, at TregOMy, at S. Columb Minor, at
Camelford, at Padstow, and a crossed stone with an inscription, illegible
except the word FILIUS, at Welllown near Cardynham. [Borlase, ib. fp.
393-396; Blight,ib,I.l2, II. 126; Arch.Journ. II. IT, Lysons, Cornwall,
p. ccsziii. ; Arch. Camb., 3rd Series, IV. 182, 183, IX. 286-290, XII.
417-428; EccUsiologist, X. 217, XII. 332.3b
b A Mill n^licr intotpiioD of Oiriitiiii Bo- 181); 3. Font ttone aema, three of diem whh
Mone, in ibdf conjectmel to have beea a mile- a figure like a cnidiii carved upoo one ude, at
■tooe, ii on ■ Mone, putlj de&ad, wjijdl B. Barym'i (Hotloni, BorloM, and BUght, at
farmed pnt of ibe wall of S. Hiluy'i church above) : 4. A nmilai ilone with a amikr li^iim
neat Pemanoe: P— FLJV.CONSTANT bm the cm of a Oitek fbim, M Smerted [H<u-
PIO AfVQ]. CffS. DIVI [qONSTANTipjq lttm.to:.<S.). And (includnig that) Blight mu-
PIl AVG. FILIO. Ureh. Camb. srd Stria, IV. mentaandpaiUjaguniiiinvudiof I37 najnde
176 ; Btifht, I. 73.) Caaitaidine (he Oreal't Rone crottea, man; with fignia like cnidlixa. —
anood >oa, FIitiiv Jnlitu Comtaaliniii, wai 34 of Latin Ibnn, 81 of Oteek, and the lemain.
Oebt A.D. 316. gonriMi of the Ganli, Britain, - ing 11 of a tiamitioD kind, (b«idei many olheti
&c A.D. 335, and killed A.D. 340. of 1 dittiodly later period,) — of whtdi ths date.
There are, beside the above, aod of like pro- jodgLOg by the ityle of their raoameatatioD,
bable dace (i. e. A.D. 450-700), monumeati kodi to range within the limiti here laid down;
plainly Cbiiitiaa hot wrlhont imaiptioni : e. g. live that Suon letten, ponibl]' added at a later !
I. A Ilone in the ihape of a Latin CRMwith (he time, occur at the toot irf' one of them.
I, mppeted to have been a Of the Bden( chapek mentioned in Horfom't
phle aim, feond at B.HAn'i cbmcfa on C^ Ptrnnt-ZiAaUit, pp. Si-86, aui of whidi (beie
Comuali in 8. Jbit pariih (ffoalan in Areh. it a longer lid (containing leTend certainly poct-
Jaurm., IV. 304) : a. A itooe with the mono- Bijtiih Riuctnrei) in BUgM, I. vii., >t must niffice
pam at fMUoet (JreL Gmb., Nat Seria, IV. to ay here that their Britiih date it at bert only
D.gitizecbyGopt^lc
i64 APPENDIX F.
III. Wales.
i. Inscriptions to the memory of persons to whose history and date
there exists independent testimony.
A.D. 500-600.
I. On a stone in Tjiuryn churchyard, Merionelhskire.
PASCENT.
Pascent son of Vortigem, and another Pascent his descendant in the 8th
generation, appear as princes of Builth in Radnorshire, respectively in the 5th
and 8th centuries {Ntnnius, M.H. B. 70, 71). But the locality of the Stone
connects it with Fascent or Pasgen, who occurs as a saint among the
(legendary) sons of Brychan, and with a sister also connected with Tywyn
{Rus, Welsh SS. 143). For the stone, see Camden's Brilann., II. 541. ed.
1789.
a. On a stope found at Partly Polion, Caio, near Llatiddaai-Brefi,
Cardigamhirt.
SERUATUR FIDAEI
PATRIEQUE SEMPER
AMATOR HIC PAULIN
US lACIT CULTOR PIENTI
SIMUS AEQUI.
Arch. Camb., %rd Series, II. 349-251. Now at Dolau Cothi, the house
of J. Johnes, Esq. Paulinus, conunemorated in these two rugged hexame-
ters, was at the synod of Llanddewi-Breli, some time before A.D. 569 (Rieem.
V. S. David, in Cambro-Brit. SS. 137), and was also instructor of S.David
iH. 132) and S. Teilo (LiA. Landav. 94) at his college of Ty-Gwyn ar Dif
(Whitland in Caermarthenshire) ; possibly also of Maelgwn (see above,
p. 54, last two lines). He is called a Bishop {Ricem., as above, 137), but
had no see. The churches dedicated to him are near Llanddewi-Brefi or
elsewhere in S.David's diocese {Rees, Welsh SS. 189). See also below,
under Glamorganshire No. 1, and Caermarthenshire No. 4. Strange to say,
there is no legend of his life extant.
3. On a rude pillar inscribed on its four sides, at Tywyn in Meriih-
nelhshire.
, _, . , , -\ = (in modem Welsh) Tan grug yma
* Tengraspmlcdgu | eel Cadfan-marc. (Beneath this
I. \ mound is the body of Cadfan —
J the mark.)
probable. And ihc viiit oT S. Pinui hinudf (>p. Col^), is pcobablfas wpoay^tai u are tbe
to bomwiU. resling M ir dos iqKn CipgnTc, pmlkl viatt to the suae countiy of S. Gonuoii*
and ignored by the eariier liith legeodaf)' LJvet and of S. Paokk.
D.gitizecbyGoOt^lc
APPENDIX F. 165
. „. . , "^ = (in modem Welsh) Cyngen eel yn
>i« Cingiencelen X ^ „ , , ......
, — . moU — clodau daear — tngodd nid
molt Tncet - ,„ . u j ■ j
_ . , > anaf. (Cyno'en s body is covered
Clode nitanam | u ^u ■ r .u
_ I over — he was the praise of the
J earth — and led a blameless life.)
'^ = (in modem Welsh) Ar tu rhwng
Artemncubutmarciau |- y bydd marciau. (On the inter-
3 vening space there will be marks.)
This is the only remaning inscription of the kind in the Welsh lai^fuage
(except a few words in that of Eliseg). It is probably in honour of Cadfan
the saint (for the king of that name, see below), — who came from Armorica
with 5. Padam, and therefore about the middle of the tith century, and
founded Tywyn church among others {Rets, Wehh SS. a 1 3- 3 1 5),— and of
Cyngen king of Powys, — about the end of the same century. The reading
and interpretation given above are those of Messrs. Westwood and Williams ;
subsequently, however, slightly altered by them. See Areh. Comb., Old
Stria, IJJ. 364, Ntw Stria, I. 90, 96, 205-2 1 z, //. 58.
4. On a stone at Llamadmm in Anglaty.
HIC BEATU..
SATURNINUS SE..
lACIT . ET SUA SA. .
CONIUX . PA....
Figured in Arch. Comb., Old Stries, II. 360. S. Sadwm, brother of
S.Illtyd, accompanied S. Cadfan from Armorica; see Xtes, Wtlsh SS. 222.
A.D, 600-650.
5. On a stone at Llangadwaladr or Eglivys All in Anglesty.
CATAMANUS REX
SAPIENTISIMUS OPI-
NATISIMUS OMNIUM
REGXM.
King Cadwallader, who died A.D. 664 {Ntimiut), or 679 (Afm.Mtruv. op.
Wharton, A. S. II. xsxii.), or 681 {Bruty Ijfwysog.), is supposed to have
erected ttus tomb to hia grandfather king Cadfan. (Rowlands, Mona Aniiq.
157; Gi6so*^s Camden, II. Bii ; Arch. Camb., Old Series, 1x^5-16^.)
The following are added on account of the persons commemorated in
them, but the stones themselves are too modem to claim admission into the
list given above.
I. On a stone with a figure carved upon it, at Llanbabo, Anglesey.
HTC lAClT PABO POST PRUD—CORPORS—TE— PRIMA.
Pabo, the ".pillar of Britsun" (post Prydain), probably lived about the end
D.gitizect>yG00glc
l66 APPENDIX F.
of the 5th or beginning of the 6th century. " Dunauut filius Pabo obiit,"
A.D. 595 {Am. Cami., MS. B. in M. H. J.). His name occurs in the
Myvyr. Areh., XI. 49, in the Boneddy Saint {Rtes, Welsh SS. 167). But the
Stone is <rf the i 3th or 14th century; see Camden, Brr/ann. II, 573. ed. 1789,
and Arch. Cami., ^rd Stria, VII. 300. See also Rowlands, Mona Antiqua,
158, and edition. The account given by Rowlands of another stone ((1*.
155) at Llanengan Frenhin, is hardly tnistworthy (see Areh. Cami., O.S.
Ill 219).
2. On a stone at Llanavan/awr in Brecknockshire.
HIC lACET SANCTUS AVANUS EPISCOPUS.
fonts, Brtckn. II. 339, 140. On the top stone of a large altar tomb in
black letter characters (Westwoo^, but (Uke No, i) of the 134 or 14th cen-
tury. For S. Avan's own date and see, vide App. E. above.
ii. Christian inscriptions belonging to the debased Roman period, A.D.
500-700, but to persons otherwise unknown.
a. Angles^. I. tti PenrhSs Llugvoy.
HIC lAaT MACCUDECCETI
Rowlands, Mona Antiqua, 156 ; Arch. Cam6., ^rd Series, VII. 396, X. log.
The stone is probably Christian. The name occurs as a witness to a grant
in the V. S. Cadoci (Cam6ro-Bril. SS. 91). And Maccus, " plurimanim Rex
insularum," was King of the Isles A.D. 973 {Flor. Wig. in an.). But the
name may be " Macutus." Several other stones in different parts of Wajes,
with the same fonn of words but no more plainly Christian marks, are
here omitted.
p. Caernarvonshire, I. At Llangian, on an upright stone in the
churchyard.
MELI MEDICI FILI MARTINI lACIT.
Arch. Cami., Old Series, III. log. It is of very early date, possibly 5U1
century. The name of Martin seems to indicate its Christian character.
2. At Penmackno,
t CAfeAUSIUS
HIC lACIT
IN HOC CON
GERIES LA
PIDOM.
Arch. Camb., ^rd Series, IX. 3B5~*57-
3. At Llannor.
ICVENALI FILI ETERNI HIC lACIT
Arch. Camb., Old Series, II. 303, yd Series, VI. aafi. The name Eter-
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX F. 167
mts seems to indicate Christianity. Another inscription {Areh. Cami., Old
Series, ib.) at the same place, beginning with VEND- (rest illegible), is pos-
sibly Christian : see under Brecknockshire, No. 5. below.
y. Denbighshire, i. At Owyihetynaexc Ptnire Voelas.
VINNEMAGLI ny
SENEMAGLI
Upon one of four upright stones placed in a row in Gwytheryn chorch-
yard : supposed date, 6th century, and conjectured to belong to Finian Mac
Moil, one of S. Madoc's companions {Westw. in Arch. Comb., yd Series, IV.
406). Dervac's stone, the Maen Madoc, near the game place {Wesha., ib.),
may possibly be Christian.
8. Merionethshire, i. Near Trawsfymydd ?X Bedd Porta.
PORIUS
HIC IN TUMULO lACIT
HOMO XPIANUS FUIT.
, Wesiw. in ^rcA. Comb., Old Series, I. 434, New Series, 1. 316; and Gib-
son's Camden, II. 791.
t. Brecknockshire. i. At Vaenor.
INOMINE DI SUMI TILUS.
Upon a stone cross, now destroyed {Jones, Breckn. II. 633, 624; Arch.
Comb., Old Scries, II. 39, New Series, IV. 333, yd Series, IV. 161).
3. At Tralhmg.
CUNOCENNI FILIUS
CTJNOCENI HIC lACIT.
Upon a stone bearing a Greek cross within a circle, accompanied by a
long stem running down the centre of the stone, and with an equivalent (?)
inscription in Ogham characters {Arch. Camb., yd Series, VIII. 51-56).
3. At Llanfihangil Cum Su, near Tretower or Tretwr.
CATACUS HIC lACIT FILIUS TEGERNACUS.
Jonts, Breckn. II. 499 ; Westw. in Arch. Camb., New Series, I. 93, ///.
' 27a, IV. 333; CamSr. Quarterly Magaxipe, V. 519. The stone of Teger-
bacus himself occurs at Capel Brithdir in Glamorganshire {Arch. Camb., yd
Series, VIII. 130).
Another stone in the same place, inscribed with a Latin cross, has a
defaced inscription in early letters, beginning IC lACET ( Westw. in A rch.
Camb., New Series, III. 21 a, IV. 333). The stone inscribed CATUC,
which once formed the threshold of the church of Llandevailog, is said
to be now at Llanfihangel {/ones, Breckn. II. 174 ; Westw. in Arch. Camb.,
New Series, IV. 333).
K.Goo'^lc
lA8 APPENDIX^ F.
4. Between Brecon and Mtrlhyr.
TIR... FILIUS CATAl.
On part of a stone cross, 1 1 miles from Brecon on the road to Merthyr
{Jones, Breckn. II. 624).
5. At. Dezynock.
PUGNIACIO [FI]LI VENDONI ^ ij*
•Arch. Comb., yd Series, IV. 164, VL sag.
i. Glamorganshire. 1. Ki Port Talbot.
HIC lACIT CANTUSUS PATER PAULINUS.
On a stone which once stood upon the road from Nedutn {Neaih) to the
sovtitiemBovium{oTBomiwn = e\\imBovertonoT Ev)enny). The name seems
to be that of a Christian. On the other side of the stone is — Imp. Maximino
Inoicto Aug. — {Westw. in Areh. Camb., yd Series, II. 351, 330), It is (or
was lately) preserved in the Harbour Master's Office at Port Talbot.
3. At Llangrallo or Cqychureh.
EBISAR.
With a cross, of early date (infonnation communicated by Professor
WesiKood).
3. Near Margam, the Maen Llythyr<^.
BODUOC— HIC lA-CIT
•}. FILIUS CATOTISIRNI
PRONEPVS ETERNAU
VEDOMAV—
The name Boduoc (Boduognatus) occurs in Casar, De Bell. Gall. III.
33 : also in an inscription at Nismes (Reines., Syni. Inseripll. 933) : also
upon two coins, a gold and a silver, figured in Ruding (II. 399, and plate
Mix. nos. 3, 4, 3rd edition) as British, but really belonging to Gaul. For the
stone, see Arch. Comb., New Series, IV. 78, yd Series, V. 387-389, VI.
136. It is of very early date.
4. See Brecknockshire, No. 3,
7. Cardiganshire. i. At Llan/echan near Llanwenog.
TRENACATUS IC lACET FIUUS MAGLAGNI.
Arch. Camb., yd Series, VII. 43. On a stone found in the wall of the
ruins of an old chapel called Capel Whyl. Also with Oghams on it.
8. Caermarthenshire. i. Ki Clyddai next Newcastle Emlyn.
A wheel cross with an illegible inscription, appearing to commemorate
one Valens or ValentJus (Arch, Camb., yd Series, VI. 337, 338).
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX F. 169
a. At the same place.
ETERNI FlU VICTOR.
On a stone, in debased Roman capitals, accompanied by Ogham marks
{Arch. Comb., ^r4 Series, VI. 226). The name Eternus seems to indicate
Christianity.
3. At the same place.
SOLINI PILIVS VENDONI.
Here also the name alone, and that uncertainly, appears to indicate
Christianity : see under Breckn., No. 5 (Arch. Comb., yd Series, VJ. 235,
4. At Llan^ssilio (near Narberlh in Pembrokeshire).
CLUTORIGI
FILI PAULINI
MARINaATIO.
There is only the name to mark this unintelligible inscription as Christian
(Arch. Cami., yd Series, VI. 24). It is of early date. Another at the
same place (1^. 56), to Euoleaus, is of later date and form, and may be
Christian.
I. Pembrokeshire. i. At S.Nicholas.
TUNC CETACI UX
SOR DAARI HIC lA-
CIT. — h
Of early date, viz. beginning of 6th or end of 5th century (Arch. Camb.,
yd Series, II. 49).
1. At Cilgerran.
TRENEGUSSI FILI
MACUTRENI IC lACIT
Accompanied by C^ham characters, and a rude incised cross (Areh.
Comb., 3rd Series, I. 9).
Numerous inscribed stones also exist {besides those of heathen and prse-
Christian date), agreeing in character, form of letters, grammar, and nature
of inscription, with these, and possibly Christian, but without distinctive
marks to prove them so. More than thir^ of this kind wiU be found
described in the Archaologia Cambr etuis, scattered throughout every part of
Wales, but more numerous in South than in North Wales, and most nume-
rous in Brecknockshire and Glamorganshire^.
° Olher Cbiittiui leauini exiit, of pcal-Ro- nxu null oottct upon i cromlech it Lhnham-
nun but priE-Suta date, and bdbre bitb lech In Brecknoduhire (K., IV. 331): 4. ■
inflDeocc preniled : e. g. i . 1 Bnall metal cma, dab with a Greek tn>u Indied at Nerem ia
apputntly Romui, ibuiul at Rhagitt near Corwen Pembrokeshire (J6.. 3r<i ^!en<i, fl.57): f. an
in 1801 (,AiA. Caaii., Old &na, III. 97): incited crais at UtatpjUji, Biecknoduhiie,
S. a cnidlbrm monnil neu Mirgim in Gboioi- called Brycbin't itone (/&., I V. 164, VII. ioj).
ganihite {lb., tfacStrin, 111. 316) : 3. nume- Not 10 add oihen oSptdbMy later date.
D.gitizecbyG00glc
APPENDIX G.
LATIN VERSION OP THE HOLY SCRIPTURES IN USE IN THE
SCOTO-BRITANNIC CHURCHES.
A. Readings of Latin Version of Scripture, peculiar to British or Irish
writers".
Old Teilamenl.— Genesis.
Immisii Domnus vetitum super terrain, et Mmimtia sunt aqne, viiL i.
[M. with LXX-l
Aquse enim ibant et reverleiantur, viii. 5. [M.]
Nondum replela sunt peccaca Amorrhseorum usque adbuc, xv. 16. [F.
with LXX.]
Clamor Sodomorum et Gomorrhsorum repletus est, et peccata eonim
m^na vekemenier repleta sunt, xviiL 30. [F.]
VisUatiom visitabit vos Deus, et eyerie ossa mea hinc vobiscum, L 24.
[M., but I caret.]
■ Tbe pwigti of Scn'pture ben cotlected in
taken gom Biitiih or Scoitiih [Iiiih] wtiten,
iccocding lo the lift giTco below ; and comprize
all quouiioiu nude by them which agree ndtba
with any other of the known uttc-HiooaynuaD
versioni (unlea with iboR (bund in Btitiih oi
Iriih MSS.) nor with the Fui^ale, and vAidi theie-
Ibrt go to cMiblbh a pntumptiaii ihu a ipedal
Tarietyofthc tbrtaer existed pccnliar to the Btililh '
bio. The Italia maik the peoJiar leadiugi.
I. FASTIDiUS, eaiijr in the flh centuiy, c.
kJ>. 490, known a* i writer lo Gennadiui of
Maneillet c A.D. 495 (Zhi SaiifIL EetL 56%—
Dt Vita (ArMiaiM (in Afp. ad S. A»g. Om.
VI. i83»l,). [F.]
i. S. PATRICK, laltei half of 5lh tcntoj,
Conjemio, and £pW. ad ConHmm (ed. CConoi,
lUr. Sib. BBnfU. I. <Tii._cii.). [P.]
3. GILDAS, latter half of 6th ixaaaj, Hbt.
(iD U. H. B. 3-16), ^m. I. (above, pp. 44-
107), SpitL II. bjoa. (abore, pp. l^-lti).
m
4. COLUMBANUS, Abbot of LoxeiiU, and
llWtwardi of Bobbio, A.D. Bgty-6l^, Btfula,
Fcemil*tit(ak, Stmata, EfiMa (ed. Planing,
ap. GaOand. BOL VM. PP. XII. 311 iq.).
ITukr, Fatt. EpU. H1L Sgll., Werla, IV. 431
sq.). [CUM.]
6. ADAMNANUS, Abbal of Hy A.D. 679-
703, Vila S. Calunba (ed. Reerei, DuU. 1857).
fAD.]
7. ANON., De MinbOOiu Saera Strtptwa,
lOi. III., written in Itelaod al\a A.D. 660 (in
App. ad S. Aug. 0pp. III. 1 iq.). [M.]
8. COD. CAN. HIBERN., coiiipiked in the
beginiung of the 8lh ceoluiy. See abore, pp.
108, note*, and la6. [CAN.]
9. NENNIUS (b called), middle of nth cen-
Imy, fliX. BWt. (in «. B. B. 65). [N.]
10. ASSER. i^ S. David'i, Bithop of Sher-
bonie fn>m ihoitly before A.D. 900 to A.D. 909,
De Ke6u< GalU ^irtli Harm (in M. B. B.
467-«8)- im
Badiianiit ii onutted from ihii fitit lift be-
canN hi* British nationality it exceedingly doubt-
fill: tad Sednlim Sconu, i.e. the authc« of the
ColiaUmta In BpUelai S. Pauli. because he ii 10
Eviepaiated not by dale only (c. A.D. S18) bat
po«ibly by locality alio front ^ British (early)
Chinch and Iilei ai at least to throw doubt upon
tbe value of his evidence to the question here
handled. Bidiiarius usei the OU Latin, but in-
tennixed with the Vulgalt, especially in the N. T,
Sednlim mes the Vvlgaie, but incennixed with
Old Idlfa readings.
D.gitizecbyGoO'^lc"
APPENDIX G. 171
£xotits.
ToUe calceamen/n, iU. 5. [CAN. bis : once, calceameii/ttm.]
Et erit cum dicent vobia filii veBtri, Quae est destrvitio Aied et dicetis,
Inunolatio est, ioc Pascha Domini esl, xii. 36, 37. [CUM.^r«'LXX.
—sim. Aug.]
Advenam non vexabitis nee Irthilabitu enm : fiiistis etmim et vos advens
in terra Mgyp&. Viduovt et orphanos non vexabitis. Quod si vexaveiitis
■ COS, et vociferantes clamaverinl ad Me, esaudiam vociferaiimem eorum, et
irascar animo, et perimam vos gladio, et enint conjuges vestrac vidiue et filii
vestri orphani, xxii. 31-34. ^- — stands for I. in Sabader : fere~ LXX. and
CyprO
Dmtermojny.
Ecce ver6um qnod liii do : tieqtu adjtcias ad iUud, negue auferas ai eo, iv. 3.
[COL. but I caret.]
Quis dabit eis tale cor ut audiani Me et custodiant prirtepta Mea, et bene
sit eis ommhis diehus vita sua, v. 39. [G. above, p. 55.]
Deus magnus Qui non accipit personam, sed nee accipU munera, faaimr .
judicium /fwe/fA', orphano, et vidu»; dare panem e! vesttmentum dUige ; quia
et ipseywitf in terra jEgypti, x. 17-19. [F.— stands for I. in Sabatier.]
Si diver sitas oborta fuerit inter causam et causam, et variaveril judicium
inter lepram et non lepram [with several MSS. of V.], ireni ad locum quern
fAtgit Dominus, xvii. 8. [CUM.]
Si ttulem messus/ueris nussem in agro tuo et oblivisceris manuam, non rever-
teris accipere lUimj : prostlyio et orphano el vidtus eril, ut benedicat te Deus in
opeiiJiu manuum tuarum, xxiv. 19. [F. — stands for I. in Sabatier: = LXX.
XXiV. 31.]
I Samuel.
Si popoici ab aliquo iliorum vel pre/iuat caUeammti met, dicite : dicite adver-
sns me et reddam vobis, xii. 3. [P. — sim. LXX. ; last clause = Vet. Interp.
S. Irentei].
Pcenitet Me ordinasse Saul, xv. 1 1. [CAl^I.]
3 Samuel.
Ozias subleoans arcam bove eadente moritttr, vi. 6, 7. [CAN.]
1 Kingi.
xvi. 3-4. [G. above, p. 58, from £<XX. — stands fof I. in Sabatier.]
a ChromcUs.
XV. 3, xix. 3, XXL 13-14, 15, xxiv. ao. [G. above, p. 59, from LXX.]
Iram animaiionis sues, xxix. 10. [P. — tim. LXX. But I caret.]
D.gitizect>yG00glc
172 APPENDIX G.
Job.
Imemiabilia, ix. lo. [M. = LXX.]
Divitiee quas eongr^aiil injtahu evomentur de ventre ejus : irahtl iliim
angelus mortis. Ira draconum multabitur, jnterficu/ ilium lingua colubri,
XX. ig, i6. [P. part. ««. LXX. and MS. Maj. Mon.]
xxi. 7-13. j6-ao, xxiv. 3-4, 6, 7, 14, 18-30, 33-34, Jt^viL 14, 16, 17. (G.
above, pp. 69, 70, from LXX.] ■
Psalms.
BeattM sis sperans in Eum, ii. i a. [G. above, p. 50. = Hieron. from Hebr.]
Devorante plebem Domini ut ci&um panis, xiv. [xiii. V,] 4. [P. = Hieron.
from Hebr.]
Odivi [ai perosus sum] congregadonem malignorum [at. consilium malig-
nantium] et cum impiis non sedebo, xxvi, [xxv. V.] 5. [G. twice, above,
pp. 77, lOI.]
Ne simul iradas me aaa ptccatoribus [ « Hierort from Hebr.], xxvi. [xxv,
v.] 9. [CAN.]
£sto mibi in Deum protectorem, et in locum muni/um [so also in PsalL
Moz. — Jomum munilam, Hieron. from Hebr.], ut salvum me facias, xxxL
[xxi. v.] 3. [CUM. and CAN.)
Noli detrahere ne tradiceris, xxxvii. [xxxvi. V.] 8, 9. [COL.]
Sperm'/, U. i? [1. 19. V.] [G. above, p. 51, and AD., but their quotations
otherwise differ, G. following the Vulg.]
Susdtans de pulvere tgenum et de stercore erigens pauperem, cxiii.
[cxiL v.] 7. tN. = Hebr.l
Proverbs.
Staiitin poriis sapientitE,\. ai. [COL.]
Totam, vi 31. [CAN. But I caret.]
Omnis sapiens graSias agit arguenti se, ix. 8. [CAN,]
Filius sapiens gloria patris est, x. 1. and xv, ao. [P. But I careL}
Non proderunt divitiae in die ira ; justitia a morte libera/, xL 4. [G.
above, p. 56 ; but I caret : not in LXX. MS. Vatic. : - Hebr.]
Quanio tempore innocenles custodterini justitiam, non cot^undenlur, xiii. 6,
[F.— but I caret: not in LXX. MS. Vatic]
Corde Iceiante vultus floret, xv. 13. [AD. = LXX., but I caret]
Flagellalur shdtus et non sentit, xvii. 10. [G. Hist. = LXX. But I caret]
Meliora sunt vulnera amiei quam fraudulenta oscula tninaci, xxvii. 6.
[COL., part = v., part - Ambr.]
Ferrum ferro anutur: sapiens a sapienle adiflcaiur, xxvil 17. [CAN. But
I caret.]
Rex Justus suseilal regionem, xxix. 4. [G. above, p. 54, but I caret]
R^e audiente verbum iniguum, omnes qui suh illo sunt, scelesli sunt, xxix. 1 2.
[G. above, p. 54, but I caret: = LXX.]
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX G. 173
Servna dunis non emendn/HT verbis, xxix. 19. [G. Hist. c^LXX. and
y<r,A«g.)
Filii line lege, dereliquistis Dominum, et ad tram proDocasti Sanctum Israel
Quid adimc percunetemini [a/, percutiemini] apponenles iniquilalem f i. 4, 5.
1_G. Hist., - LXX. : continuing <he quotation from Vulg. in w. 5, 6.]
i>flnolitis, iii. 15. [CAN., otherwise = V.]
CKlum enim gualielur, et terra movebitur a fundamenlis suis, piopUT/iiro-
rem irx Domini Sabaolh, in die qua superventrit furor Ejus, xiii. 13. [COL.
= LXX.]
In xxii. 13, manducare, manducemus (witti Ambros.] for comedere, comeda-
mus : reL = V. [G. Hist., and so also in Isai. i. 1 9, above, p. 60.]
El qui oceidis, nomte el ipse occideris f et cum desiuerit pradari, Itme cades,
xxiiii. 1. [G. above, p. 53 : last clause - Hebr.]
Posui te lumen in gmlibut, ut sis in salulem usque ad extremum terrse,
xlix. 6. [P.]
Solve conligationes deprimenHs ; omnem nodum injtatilia [oS. Cypr.]
disrumpe, Iviii. 6. [CAN. ; reL = V.J
Ad quern autem respiciam, aul cum guo repiiacam, nisi super humilem et
quietum el trementem sennones Meos, bcvi a. [COL. - LXX., sim. Hil.,
Hieron., Aug., Ambr., Greg. M. — G. quotes the verse from V.]
JeremiaA.
Novate vobis novalia, et nolite seminare super spinas, iv. 3. [COL.]
Mors inlravit per fenestras, ix. ai. [G. above, p. 109; quoted &om him
in CAN. = Hieron., Ambros. — " introivit," Paultnus, Epist. xlv.]
Sine filiis /actus sum : 'perdidi populum Meum propter peccaia eorum,
X. 20. and XV. 7. [F. — possibly a paraphrase.]
Ego sum Deus proximans [ - Fulgent.] et non Deus de longe. Non/tt
caelum et terram Ego impleo, didt Dominus, xxiii. 23, 14. [COL. = LXX.;
last clause = Cypr.]
Esekiel.
vii. 33-26. [G. above, pp. 7 1, 9a, from LXX. And so throughout Ezekiel]
ix. g, 10. [G. above, p. 71.]
xiii. &-10, 18, 19. [G. above, pp. 93, 93 : but, Morlificabanl animas que
non moriuntur, et vivificabant animas qus non vivunt, xiii. 19. CUM. and
CAN., nm. V.]
xiv. 13-16. [G. above, p. 71.]
xviiL 30-34. [G. above, p. 7 1 ; fere = F. = Julian, ap. S. Aug. — For xviii.
33, see under xxxiii. 1 1.]
xiii. 34-36, 30, 31. [G. above, p. 93.]
xxxiii. 1-9. [G. above, pp. 93, 94 ; and w. 6, 8, p. in.]
Nolo mortem peccalorum [al. morientium] sed ut convertantur et viva«t . . .
D.gitizect>yG00glc
174 APPENDIX G.
Iniqwtat tniqui [ = LXX. MS. Ales.] ncm nocebit turn, in qiucumque die
averlerit u a sua iniquitate, xxxiii. ii, 12. [F. — 11. is confused with xviii
33, fttid 13. stands for I. ih Sabatier. — Nolo peeealoris mortem sed ut con-
vertatur et vivat G. above, pp. 50, 107 ; and CAN. and Backiariia.']
uxix. 33, 84- [G. above, p. 71.]
Hotea.
V. 1 , 3. [G. above, p. 88 ; from LXX.]
viii. 1-4. [G. above, pp. 67, and (v. 4) 106; varies from both LXX. and
Hebr, — v. 4, = LXX. p. 67, but = Hebr. p. 106, — w. 3, 4, are almost iden-
tical with Bodl. Auct. F. 4. 3a (see below, p. 190, note >■)].
i. 5, 9~ia ; ii. 17. [G. above, p. 88 ; from LXX.]
ii. 4-7. [G. above, p. 67 ; from LXX.]
v. 6, 10, 31-33. [G. above, pp. 67, 88 ; from LXX.]
vii, 14-17. [G, above, p. 67 ; from LXX.]
viii. 4, J, 7, 8, 10, II, 13. [G. above, pp. 68, 89; from LXX.: /ere-
Cypr. — In 10, Dies feslos verlam in luctum. Hen. Hunt., c. A.D. 1135;
/^. = G.]
ix. 10. [G. above, p. 68 ; from LXX.]
Micah.
iii. I-I3, [G. above, p. 89, and v. 8 also p. 55; from LXX. — i, 2, sim.
Bodl. AucL F. 4. 32.]
vi. 9-13. [G. above, p. 68 ; from LXX.]
*vii, 1-3. [G. above, p. 90: v. 3 corresponds with neither Hebr. nor
LXX.]
Habakkuk.
i. 3-4. [G. above, p. 67 ; from LXX.]
Vae qui repUnl se p/a non sun/ sua, ii. 6. \9.fere = LXX.]
ii. 1 3, 13. [G. above, pp. 66, 67 ; from LXX.]
Pracidit in stupore nuntts, capita potenlium moBeitinlur, mc ad adaperimttt
maxillas suas, qtuui pauper tdms in abseonso, iii, 14, 15. [COL. — bat/ere =
LXX., and sim. MS. S. Germ.,. Hieron., Aug., Psalt Moz., al.]
Z^haniah.
i. 14-18, ii. 1, 3. [G. above, p. 68; from LXX. — 14-16, nearly identical
with BodL Auct. F. 4. 33.]
iii. 1-5. [G. above, p. 90; from LXX.]
D.gitizect>yG00glc
jiPPENDIX G. 175
ii. 7, 13. [G. above, pp. 68, 69 : /ere = LXX.— 7, sim. Bodl. Auct F. 4. 32.]
Zeekariah.
I 3,4. [G. above, p. 69; from LXX. — 4, jim. Bodl. Auct, F. 4. 33.]
Qui vos langil, guati tangit pupiQam oculi Mei, ij. 8. [P. ^ LXX. and/ere
" Ambr., but " M«" = Tertull. and V.— Quoniam qui /. v., piasi qui t p. o.
Iptitts, Bodl. Aua. F. 4. 3a.]
V, 2-4. [G. above, p. 69 ; from LXX.]
vii, ^la, X. a, 3. [G, above, p. 90; from LXX.]
xi. 3-6. [G. above, p. 91 ; from LXX. with a clause omitted.]
Mahchi.
i. 6-9. [G. above, p. 91 ; from LXX.]
Labia sacerdotis custoditmt sapientiam, et l^em exqtiiruni [ = Ambr.] ex
ore ejus, li. 7. [CAN, — Custodiimt ... exquirmt, Bodl. Auct F. 4. 33.]
Nonne unum Deum habetis ! Quid direliquista [ = LXX.] unusquJsque
proximum suum ? ii. 10. [P. — quoted by G. from V.]
Ecce venit Dominus omnipotens : et quis sustinebit diem adventns Ejus ?
aut quis mpporiaUt conspee/um EjusJ' Quia Ipse iugredietur ul ignis confla-
torii, iii. r, 2. [COL. = LXX. stm. Hieron. In a, Ipse enim egredietur qiiasi
ignis ardent, et quasi poa lavantium, G. (above, p. 93) quoting the context
from v.]
iv, I. [COL, = Hieron. exc. "exuret" for "comburet," and "germen"
with V. instead of "ramus." G, (above, p. 69) quotes the verse from V.]
Apocrypha \ — Eedesiasticm.
Per linguaffi djgnoscitur et sensus et scientia et doctrina varietatU, iv. 29
(34 LXX.) [P. = neither LXX. nor V.— forsan leg. verikUis.\
New Teslameni.~S. Mailheuj".
Yiots [Cod. AmiaL, C. C, C. Oxf. ras, Rushw. Gosp., MS, Clarom.]...
^«xepernnt [C C. C. Oxf. laa, MS. Colb., Cod. B«.] absconw [bis,
C. C. C. Oxf. laa, Rushw. Gosp., MS. S.Gat., S.Germ. r], vi. 2,4.
Ita et vos facile illis similiter, vii. 1 2. (F. — ita with Rushw. Gosp., C. C. C.
Oxf. 133, Aug., simiUler with Hieron. — ita et vos facile eis, Bk. of S.Chad,
C. CO. Oxf. 123 (and, except nr, a., y., 1., X., Aug.) — o, has also omnia &»hi/
and A., bona, et ita et vos facite,]
Sic omnis arbor bona honosfrvctus facit, tt mala malos, vii. 17. [G. above,
p. 96; boMs /ructus with Rushw. Gosp., A., and MSS. S.Germ. i, Vercell.,
>_ raUn and Putidiiu Mow die <M £a(ta V.]). But GOdai oiet i fbim of that ranoD
letaincd in Ihe Vvlgatt, id their qooUtions lata corncted oaaiionallf from the Greek,
the ApooTpha (of whuh both quote Wiidom uu) ° Foi Ihe iddirionil refemocei, a., &., >., &c,
Ecdui., and tbe (oaaa lln l Etdiu [4 Esdi, in ttt below, p, 190, note '.
L>.(jitizecbyG00(^lc
176 APPENDIX G.
and VeroR. — fructum bonum, 6., i. — C. C. C. Oxf. 122 omits the last clause
altogether.]
Nunquam vos c<^novi [ = Av^. and Cypr,] ; discedite a Me omnts [ - 6., ».,
Hil., al. — diacedi/e omnes, a.] qui opteramini iniquitatem, viL 33. [F. — JVon
novi vos. COL., and G. above, pp. 46, 106, and MSS. Vercell. and Colb. —
operarii iniquitaA>, G, ib. with MSS. Colb., Vercell., or from Luke xiii. 17.]
Sed timete, s. s8. [G. above, p. 96, omitting >oAiM. Ei corpus el animam
in MS. B. of Gildas, with C. C. C. Oxf. laa, Iren., Tertull.. tK.— corpus el
animam, Rushw. Gosp., Bk. of S. Chad, a., y, (., and MB. S. Germ. 2.]
Inf^rni', xvi. 18. [G. above, p. 106, with Bk. of S.Chad, Rushw. and
Hereford Gospels, C. C. C. Ojcf 1 J2, f., A, .., MSS. Corb. a, S. Germ. 2, Ver-
cell., and 2 MSS. of V. Dees( in 7.]
Jiedtie eis pro Me et te, xvii. 26. [CAN.]
Si vis vitam habere, serva mandata, xis. 17. [F.]
Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo ^ex \^ = Cod. Amiat.]
tota anima tua et ex tola mente tua et ex lolis viribus tuts: ... et ... diliges
proximum tuum sicut te ipsum. In his duobus niandatis ioia lex pendet et
prophets, xxii. 37. 39, 40. [F., but mbced up with Mark xii. 30, Luke i.
27. — ex t. V. I. = MS. S. GaL (an Irish MS.) ; and in Luxeuil Lectionary, ex
t. c. t. et in t. m. t., tota anima tua. Rushw. Gosp. have in t. corde t. (Bk,
of S. Chad, Heref Gosp., y., C 6-, •■< have in throughout), and tola lex. In
X., tola et um'versa. In Cod. Bez., tolum i)erbum.'\
Secundum vera opera, xxiii. 3. [G. above, p. 97, with Rushw. and Here-
ford Gosp.— tf. om. vera."] — et ipsi non faciunt, ib. (G. ib. with Rushw. and
Hereford Gosp., C. C. C. Oxf. iii, a. and 3- (ipsi el non), MS. Colb.]
Vos aulem, xxiii. 13. [G. above, p. 97, with Rushw. and Hereford Gosp.,
Bk. of S. Chad, a., y., t., MSS. Corb. t. Cod. Bez. ; and gut for quia with a.,
.., X., MS. Vallicell. of V., Hi!., al.]
Veniet ergo, xxiv. 50. [G. lb.-— aulem, k. and MS. Colb.]
Non novi vos, xxv. 1 2. [G. above, p. 46, but possibly confused with
vii. 33.]
Discedite a Me maledicti in ignem aetemum qutm praparavil Pater Meus
diabolo et angelis ejus, xxv. 41. [M., and in one place P., with MS.
Corb. 2, Rushw. Gosp., a. — quem paravil, j9. with MS. Colb. etc. — qaodprtr-
paravii. Cod. Bez. In another place F. has — Et dicet eis Rex qui a sinistris
sunt, Discedite a Me maledicti in gehennam etemom quam paranit Pater
Meus diabolo et angelis ejus.]
Hospes /ui et non suscepislis [with a., |3., <., MS. Clarom.] Me ; nudus, et
non veslistis Me ; infirmus, el non visitastts Me; in carcere, et non venistis
[with »., MS. S. Gat. etc.] ad Me, xxv. 43. [F., mixed up however with v. 36
in the last clauses. — Hospes warn [with V., MS. Colb. etc., but] nudus,^'...
carcere yiij, with «., »., and C, C. C. Oxf. 122.)
£ro vobiscum, xsviii. ao. [CAN.]
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX G. 177
S. Mark.
Qui auUm non crediderit, xvi. 16, [G. above, p. 46, with Cod. Bez]
S. Luke.
Quod auiem. altum est hominibus, abominatio est in amspeclu [ = Cod,
Bez.] Domini, xvi. 15. [COL. — coram Deo, o., p. — apud, in marg. y., and
Heref. Gosp., 6., .., «.]
Ne quid [with /3.] tibi detenus evmiat, v. 14. [F.]
Pajanuam [COL., Heref. Gosp., fl., »., X., MS. Colb. etc.] in aula .. per
aliam partem, x. I. [j3.]
Sed ut FiHus Hominis per earn clarificetur, xi. 4. [M. — n'n>. MS. Colb.]
Acls.
Petnis ntrgens ia medio discipulorum, J. 15. [G. above, p. 104, from
British Ordinal, with MS. Laud.]
Hie itaque acquisivil agrum de mercede iniquitatis, i. 18. [G. ^.fere =
MS. Laud.]
Quart convenit vobis tentare Spiritum Deif v. 9. [G. above, p. 47,]
Et sublatus reperlus est mortuus, xx. 9. [M. : and in 10, gut for i^i'tu
with Cod. Bez.]
Mundus ego sum ab omnium sanguine, xx. 26. [G. above, p. 107.]
Jifyslerium [in one MS. minislerium] Dei, xx. 27. [G. ib.]
OcctLctUum est, i, 21. [G. above, p. 97, and Sedul. Scot.]
Non existimaverunt turn habere, i, 28. [y.]
Faciun/ ^ime, i. 18. [om. ea. G. above, p. 98, with y. And, in notitian,
MS. B. of G., also with y.]
Inobedientes, inseiualos, incompositos, sine misericordia, sine affecHone, i. 30,
31. [G. ib. with V. — y. also omits absque fadere^
Va homini per quern nomen Domini blasphematur, ii. 24. [P. = Max.
Taurin., but probably mixmg up the verse with Matt, xviii. 7.]
I Corinthians.
iii. to-14. [G. above, p. 99. In iii. la supm, and in 13 quoniam in igne,
MS, B, of G. with y. But y (otherwise = V.) has in 13, Qui/ecerit hoc opus
nianifes/icf erit mani/eslahii ewa, quoniam etc.]
Apudvoa, iii. 18. [G. ib. — y. has, nemo vos ... ut sit s. apud Deum.']
Ut atiima salva sit, v. 5. [CAN. ; rel. = V. = I.]
Ne commisceri si quis nominatur frater el est fornicator ... cum kujusmodi
* The Book oT KdU (<|.) a>nbin> in R.John crept inlo Ibe text of lome MSS., and wu ihc'n
Hi. fi, the iRD-known addition — quia Deiu Spiii- lapposed (u e. i. by S. Anibioic) to have been
tia eti et ex (or de) Deo oatw at {Vi'alKoiid, tinKk out by £e Ariant from the othen (kc
Pafesa0r> Slier.) ; — bdng TertuUian'i gloa, which Sniolur &C.)
D.gitizect>yG00glc
178 APPENDIX G.
nee dbum^iifcM sumere, v. 11. [G. above, pp. 100, iis: =y,, r. (excthat
they have, cotnniisceri vos ^ ^. /.n. el — in v., aul) ; > also Paciao in pait —
F. has, Si guis frater cognamitiatur inter vos fornicator, rel. = V.]
PradieanI, ix. 14. [CAN. : rel. = V. = I.]
Operant veslram non necesse iaiemut, xii. ai, [G. above, p. iii : quoted
by CAN. from V. with trifling variations.]
Si dole/ nnnm membnun, condoleani omnia membra, xii. 36. [P.]
a Corinlhians.
Si samem sapimta [- Ambrosiast.], vobis st^mm ; d mente exadimua
[ = ». one rendering], Deo, v. 13, [CUM.]
Non est magnum igilur si m. e. t. ui angtU justitite ; q. f . e. s. opera Avwm,
xi. 15. [G. above, p. 100.]
Non vestra volo sed vos, xii. 14. [CAN,]
GalaiitMS.
Si emm invicem iavidetii, el tmiicem mordeds, invietm ditrahilis, videte ne
ab invicem consumamini, v. 15. [COL. — y. has inausatit for comtditit, but
rel. -v.]
Ephetiaiu,
De ore, iv. 39 [y,, ».] : tarferahtr a vobis, iv. 31 ; et benigni misernr. Do-
nantes rcf, iv. 32. [y.]
Estote auim, v. r. [F. = SeduL Scotus.]
Impudicitia autem, v. 3, [F.]
Hoc enim scitole guod omnis impudicut [ = y. and S. Ambr.] aut non
erii hares [ - S, Ambr.] in regno Christi et Dei, v. 5. [F.]
Corrertione, vi 4. [CAN.]
Philip^nam.
Cupimus vmaaguimque vettrum in visceribus Christi etse, i. S, [G. above,
P- 73-1
Sed per humilitatem spiritta alter aUerum exisHnumles superiorem sibi,
iL 3. [COL. — G. also has existinuaiia omnti kvntitus, above, p. 1 1 1 . existi-
maniei superiors, ». And y., in humilitate meniis alleruinim exisHnuaitei
majores guam tenuf tpsot,']
Factus est et in, ii. 7. [y.]
Ul omnis lingua confiteatur quia Dominus et Sens est Jesus Christus, iL 1 1 .
Colossians.
Fratret, nemo vos seducat ... in parte diei festi aut neomeniu aut sabbaA?,
ii. 16. [CUM., adding 17 from V.]
1 ThesiolMiumi.
ii. 3-8, [G. above, pp. 100, loi : probably however from V.]
D.gitizecbyGoOt^lc
APPENDIX G. 179
t Tmo/Ay.
fraira, fidelis senno esi et o. a. d. Si quis e. cupH ..., i. 15, iii. i. [G.
above, p. 105, from Bridsb OrdinaL — concuj>iscil, »,]
Duel hominem hujtamodi manstulum esse^ non elaium, non superbum, iii. 2,
and Titus i. 7. [CAN., but in another place/w* ^ V.]
Domum suum bene regmiem, iii. 4 [with y., k.] : and (wftiTjebit, iii 5. [G,
above, p. 105, from British Ordinal.]
Non vino mulium deditos, iii. 8. [G. ib. from same. Minislerium in
iij. 9, which i3 the reading of MS. B. of Gildas, = Cod. Wirrib. (ap. Zeuss),
and Sedul. Scotus.]
Languaeens, vi. 4, [G. above, p. 102, = Sedul. Scotus. — langtttscil, first
rendering of ». In vi 5, veritate alimorum, 7.]
Superbe [ - ►.] sapere .,, in Deo Qui pnestat tibi mulla abunde, vi. 17. [G.
above, p. ga : reL = V. In y., tk superbe /aeiant, neque spcretii ...]
3 Timothy.
CotUetidil in agone, ii. 5. [G. above, p. 10a : rel, = V.]
iii. 1-5. [G. above, p. 109; quoted from him by CAN. In p. loi the
same w. are quoted from V,, and iii. 5 from Cod. Amiat In both places
however G. reads inobedienles [vith v.], but the quotations otherwise wholly
differ, y. and v., adding pactum non aatodUnles to 2, have voluntatum (so also
Cod. Wirzib. ap. Zemi) in 4, and >i has et enmt in a ; but in all, ret. ■= V,]
Tiha i. 7, v. j Tim. iii. a.
Hebrews.
Legem quis transgrtdiens duobus mediis vel tribus testibus moivtur:
quanta putalis ..., x. 28,39. [G- above, p. 56: reL = V.]
Postea vero jucundum fnictum placidumqtu mereedis ftnus his gui per earn
exerdta/t' sunt, reddet, xii. 1 1. [COL.]
I Peter.
>■ 3-S< ■ 3- [C above, pp. 102, 103 (from the British Ordinal) : a variation
of the text of v. In 13, y. also adds «/0/«, and has revelatiowwithHieron.]
i. 14-16. [Id., p. 103, but with more marked differences from V. — In
v. 16, Sancti estate quia Ego sanctus sum. COL. = G. : and both = Hieron.
and Cod. Amiat and V. of Lev. xi. 44. y. has also estate (bis) in 15, 16.]
I 32, 33, ii. r-3. [G. ib. like the preceding.— ad olwediendum, L aa, add.
y, {tiA.fere = V.), and et sine dolo, ii. 2, y.J
ii 9. [G. above, p. 104, like the preceding.]
Si Justus quidem vix salvus sit, impius et pteccator ubi pare^'/? iv. 18. [G.
above, p. 56. So also y., but, eril, a^parebit, — Si j. vix s. ertt, p. et i. ubi pare-
bunt (F.). — Ubi j. vix s. e.,/. et impius transgressor legis ubi se reeagnosciti
(P.) — COL. is nearer to V., Si vix Justus sie salvotur, p. et i. ubi pare^iy?]
N a
D.gitizect>yG00glc
i8o APPENDIX G.
I /oh».
Fraires, scimus quoniam de morte ad vitam transtvimus, quia dUigimns
fratres : qui mim non diligit, in morte «/. Si quis attiem odit, homicida est :
scitis auiim quia omnis homicida non habet vitam ietemam in se[ = Cod.
Amiat., y., and Aug.] manentem, iii. 14, 15. [COL.]
RcDelalion.
Memor esto undc crcideris elpriora opera iua fac et age penitentiam : alio-
gutn vmiam tibi et movebo candelabrum tuum de loco suo, ii. 5. [CAN. (j'dr.
Bachiarius)— y^* = Cypr,]
B. Tbe usage of the writers above quoted with respect to (Latin) versions
of Scripture is as follows :—
I. FAflTiDiuB uses the Vulgaie {omittbg Apocrypha and Psahns, and
passives common to both Vulgate and Old Latin) in four places,
all in the N. T. (i Tim. v. 9, 10, Heb. vi. 4-6, Jas. iv. 4, 2 PeL ii.
30-13). Elsewhere, throughout the Bible, he uses a version of the
0/(/Z<i/j'ff, in seventeen places (as above quoted) peculiar to himself
(except that in £zek. xviii. 31-33 ^^^ xxxiii. 11 he agrees with G.,
while in Matth. vii. 33 and i Cor. v. 1 1 be differs from him, and in
Matth. XXV. 4 1 he agrees (once) with the Auet. de Mirah. SS.), and
m sixteen found elsewhere: viz.
Gen. xiii. 13 = {/fre) Ambr. i Tim. ii. 8 = Ambr.
Lev. xix. a = Ambr. 1 Tim. v. 5 = (Jere) Ambrosiast.
Ps.xxxiu. i3-is = MS.S.Genn. Tit. i. i6"MSS. S. Germ, et Cla-
Prov. iii. 9 = LXX., Cassian. rom.
Cantic. v. 16 = Ambr. Jas. iv. 4 = Aug.
Isai. i. 15, 16 = TertuU. t Pet. iv. r8 = Aug.
Jcjem. iii, la = i/ere) Hieron. 3 Pet. iii. 9 - MS. Corb.
Matt, vii, 31 = (plurals) Ambr. 1 Joh. ii. 6 = Aug.
]oh. xiv. 31 ^'Cassiod.
3. S. Patrice, about half a century later, apparendy uses the Vulgate (in
his present text) three times, all in the N. T, (Matth, xii, 30, Con-
gregai [but also in MS. S. Germ. 2, &c,], Mark xvi. 15, 16, Rom.
ix, 23, 26 from Hosea i. 10, ii. 24), possibly also in five other
places, also in the N. T. (Matth. x. 30, a transposition of two
words; Mark viiL 36, but mixed up vi-ith Matth. xvi, 36, where V.
= L ; Acts ii. 1 7, 18 from Joel ii. 28, 29, but merely somniabuni for
iomniabufUur J Rom.vjii. 26, 27, where also Dom. advocatm Nosier
is interpolated from i John ii. i ; and 2 Cor. iii. 3, scripia for in-
D.gitizect>yG00glc
jiPPENDIX G. 181
stripb^; while in Jerem. xvi. 19 txlremis (also in Hieron.), and in
Zech. ii. 8 Met (also in TertulL), are also found in V. Omitting
twenty-three quotations where V, = I,, he uses commonly a form of
the Old LeUin, in fourteen places (as above) peculiar to himself, in
nine traceable elsewhere : viz. —
Ps. V. 7 = MS, S. Germ, raoeruni for possedtrunl, and ex-
Ps. 1. ig = MS. S. Germ., but Uberaho tremti = V, and Hieron,
(with Hieron. from Hebr.) for tri- Mai. iv. a = (/ere) Aug,
piam. Matth. xii. 36 - Bk. of S, Chad, Cod.
Ps, Iv, a3 = Cassiod. Bez,,MS.S.Germ,,andCypr.Test
Ps. cxix. ia6 = MS. S. Germ, and III,— ^0 eo.
Cassiod. Matth. xxviii. 19, zo = C. C. C. Oxf.
Isai. rxsa..^ = (ftre) Hieron., butue- i33,Bk.of S.Chad,Rushw.a^dHe-
i<>CMk^ = V, ref. Gosp,, y., 8., t, ,., X., and MSS.
Jerem. xvi. 19 = Hieron., exc. eompa- GaL and Maj. Mon. — oiservare.
3. GiutAB, a century later still, —
a. Uses the Vuigale, with small variations of text, in the O. T. in-~
Isaiah (loa verses from »i different chapters).
Jeremiah, including Lamentations (111 verses from ao different
chapters).
Maiachi (18 verses from all the 4 chapters).
But quotes also (in Hist.) Isai. i. 4, 5 (consecutively with 5, 6 from
v.), and xxxiii. i , from a form of the Old Latin peculiar to himself
(varying also from V. in sxii. 12, 13), and xlviii. 33, Ivii. 3i (p. 59,
above), from one found in Aug. and Luc. Cal. ; Jerem. ix. ai
(p. 109, above), from Old Latin; and Maiachi i, 6-9 (consecutively
with i. 13, 14 from V.) from a version peculiar to himself, and iii. 2
(also consecutively with iii. i, 3 from V.) from one bearing some
resemblance to that found in Columbanus.
In the N. T, in—
S. Mark^, x. 9, xvi. 16 (but auiem for vera).
S.Luke, XV. 33, 23, xxiii. 29.
S./ohn^, v. 30,
Acts, i. \6,' iv. 33, V. 39, 40, 41, viii. 18, 30 (but Acts i. 15, 18 from
British Ordinal, and v. 9, and xx. 36, 17 [J'ere= V.], are from a
version peculiar to himself, as above Specified).
p. Uses a version prindpally the Vulgate (although with variations from
' The appuenl excqition of (powbl]') Mark And in S. John v. 30, quicqum is in G>d. Amiit
ni 17 ii due 10 Mattta. n. »6, and that of or V. and in 9., 1,, ■-, \„ Sk.
Haik ix. 44, 46 to bu. Ixvi. 14, whcnG.^^V.
D.gitizect>yG00glc
1 83
APPENDIX G.
present text, often = that of Cod. Amiat.), but largely intermixed with a form
(usually traceable elsewhere) of the Old Latin, in the O. T. in—
Tht Pmta/euci.—ELOd. xxxii. 31, 3a (but grmdt with Cypr.), xxziv.
39i 3<>< 35 (but merely cormtta, and I caret), Deut. xxxiL 38-30,
39, from V. But Gen, v. 14, part = V. part = Hieron. from
U£X. ; Deut. v. 39, in a form tallying neither with Hebr,, LXX.,
nor v., but quoted consecutively with xxxii. 38-30 from V.;
and xxix. 18 (in Hisi) not from V. unless as a paraphrase.
1 /"^pei V. 35, viL 16, xi. 34, ivi. 34.
I Sam. ii. 13, 30 (once), vii. 9, xii. 3-4
(Cod. Amiat.), xiii. 13, 14, xv. ao, 33, :
38, 39 (Cod. Amiat.) : 3 Sam. xxiv. 1
Hint. Booh
of 0. T.—
Josh, lo
I Kings
inclusive.
>7-
= V.
I Kirigs XL 6, II (Cod. Amiat.), xiii. 31,
33, xxi. 19 (Cod. Amiat.), xxiL 33, 33.
^\xt/udg. xi. 34, " nnica" with S. Aug.
I Sam. ii. 37-34, from LXX. (27, 38 =■ Hieron., 39-34 = Luc. Cal.).
t A'li^jxiii. 33, 34 = Luc. Cal., and quoted consecutively with 31,
33 V. ; xvi. 3-4, peculiar to Gildas (I caret), xix. 10 = S. Aug.
Psalms, in 13 passages (two in Hitl., 18 verses) from V., but among
themii. 11 last clause peculiar to G., in Ii. 17 spemiV with S.Aug.,
and xcvii. 10 - also Luc. CaL
But xxvi. 5 = MS. S. Genn. (but twice quoted and once sim. V.),
Ixxix. I (in Hisf.) - MS. S. Genn., and cviL 40 (also in Hisl.) =
MS- Corb. and Cassiod.
In the N. T. in—
S.MaSifuw, 34 verses from 13 different chapters (including 31 where
y. cL)°T. (but among them, in v. 15 supra in MS. B. of
Gildas = Rushw. and Heref. Gospels, Bk. of S. Chad, C. C. C.
Oxf. 123, a.. A, A, i„ X., Cod. Bez., — in x. 16 G. omits ergo,—
X. 18 = v., but not Cod. Amiat, and also = MS. Brix., — xxiv. 30,
48, 49 = Cod. Amiat., and the last two verses also =< MS. Colb.)
But in 31 verses (including the ten given already on pp. 175, 176) a
form of Old Latin, viz. —
V. \^, pryiciatur (with MSS. S.Gat., Clarom., Cod. Bez., Hieron.,
Cypr.)
V. j«, magmjicenl (with 3 MSS. of L, MSS. Vercell., Veron.,
Rushw. Gosp., ft, a., Hil., Ambrosiast.).
V. 19, Qui enim (with MS. Colb., Bk. of S-Chad, C. C C Oxf.
133).
vii. 3, judicaAVKr de voiis (with CUM., CAN., a., A., MSa S. Germ.
J. and Colb., and C. C. C. Oxf. 133).
D.gitizect>yG00glc
jiPPENDIX G. 185
vii. 3, fotuideras (with MS. Verccll.)
vii. 4, 10 eeulo tuo at (with MS. Colb., Rushw. Gosp.).
vii. 6, miseriHs (with MSS. Colb., VercelL, Veron.)
vii. 15-17 iLuc Cal. (15. in veslitu, with MS. Colb. — attendite
voba, with MSS. Cotb., Clarom., Veron., Rushw. Gosp., Bk.
of S. Chad, c : and d irnctibus, with MSS. Veicell., Veron., and
Rushw. and Heref. Gosp., as well as V.).
Til 31 - MSS. Corb., S. Gcnn. 2, Veron., S. Gat, as well as V.
vit 37, imptgeruttKyn&i MSS. Colb., Briz.), ejus (with Cod. Amiat,
MS. Colb., Rushw. and Heref. Gosp., Bk. of S. Chad, C. C. C.
Oxf. 133, T, f., A, «., X.).
z. 6 (or XV. 34), NiM vem nisi ad oves perti'tas domus Israd (with
MS. Colb., Cod. Bez., and Ambr.).
xi. 38, rtquiescert faciam (with MS. S. Geim. a, and S. Cypr.).
XV. 14, Csed sunt duea (om. e/) = Cod. Amiat, MSS. Colb.,
VctccU., Rushw. and Heref. Gosp., Bk. of S.Chad, C. C. C.
Oxf. 113, a., C; 6., L, X., Cod. Bez. ; but in y. desurU. — cadmt
with Bk. of S. Chad, X., MS. S. Gerro. i, and S. Cypr.
XV. 36, tollere (with S. Aug.— also in MS. Colb. of S. Mark viL 27).
zvL 19, guacungue (bis), tiunt solu/n, eiutit Uga/a (the first with
Bk. of S. Chad and C. C. C. Oxf. 133, and both with MSS.
Veron., Brix., Colb., Rushw. Gosp., a., p. (exc that fi. has
qujcimque) ; but in xviii. 18, not only V. but MS. Colb. and
Rushw. Gosp. and C. C. C. Oxf. 123 have both plurals).
xviii. 17, sicut gentHts (above, p. in, with Rushw. Gosp. and MS.
S.Gat.)
xxiv. 20, Fuga vcs/ra Ayemt (om, ih, with most MSS. of I., Cod.
Amiat., Heref. Gosp., Bk. of S. Chad, o., $., A — tua A>vme, X.).
xxiv. 45, diaria (widi MS. Corb. 1, Cod. Bez. etc),
xxiv. 49, tMCfEperit (pecul. to G. — incipitt, &. with MS, Colb. etc.), but
ebriis (with Cod. Amiat., MSS. Colb., S. Gat, Maj. Mon., Rushw.
and Heref. Gosp., Bk. of S. Chad, C. C. C. Oxf. 133, y., «., X.).
S. Piattt Epistla, viz. —
Romans, ao verses (including 6 where there is no difference) - V.
(But i. 35, 36 is not Cod. Amiat. ; and I 28 om. ea, and vi. 3 has
iterum, both with y.). But 13 (includit^ two already specified
above) = Old Latin, viz,
i. 31, magmficaveruni (with y., MS. Reg., and Sedul. Scot.),
i. 33, om. tnim (with the Greek),
l 39, impudicitia (add. with y. and Luc. Cal.).
ii. 5, 6, Tuauiem ... cor impanitms (ynAiy.,lMC. Cal., and S. Cypr.),
opera sua (with y., r,, S. Cypr., Sedul. Scotus, etc.),
D.gitizect>yG00glc
18+ j4PPENDIX G.
ii. 1 1-13 = Cod. Amial. and MS. Reg.
™i. 35, an ptrsemlto transposed (with Cod. Amiat., •/., *., Aug., and
Luc. Cal.).
xiii. 13, induamus (with MS. Reg., n., v., and S.Cypr.).
xiii. 14, induite eonatptsctniiis (with y,, »., MS. Reg., and Am-
brosiast, and the first with Sedul. Scot.).
1 Corinthians, 13 verses (including 8 where there is no difference)
- V. (esc. expui^ate igitur, in v. 7 with y., and exire in v. 10
with y., v., and S. Aug.), but 8 verses (as above specified) in a
fonn of Old Latin peculiar to Gildas. Also in v. 6, Non bona
(om. at), with Cod. Anuat., and ft., ►.
2 Corinthians, 6 verses = V, but 3 = Old Latin, viz. iv. i dtficiamus
(with fi., »., and Ambrosiast. — difficiamus, y.), and iv. 2 abjieia-
mui (with v., and S.Aug.), and in si. 15 a peculiar reading as
Ephesians, 6 verses nearly = V., but among them, in iv. 18 a via (with
S. Aug.), in iv. 19 otnnis immund. et avaritia (with y., v. [but y.
om, omnisi, MSS. S.Germ. and Reg., and Sedul. Scotus), and
V. 18 replmini {wilh Gaud. Brix.).
Philippians, only i verses quoted, both of them in a peculiar version
(see above), but one, ii. 3, = COL.
Cotossians, 3 verses - V., but in one of them, iii. 6, in filios diffidetUi(B
(»■., and the last word also with MSS. S. Germ, and Reg.)
I Thessalonians, ii. 5-8, iv. 2-8, eleven verses from V., but in ii. 6
gloriari for gloriam, and in ii. "j possinau honori (with y. and
one rendering of i-.), for possemus vobis oneri, which may how-
ever be mistakes in the MS., and in ii. 5 apud vos (add. with
S.Aug.).
I Timothy, 12 verses (iii. 1-5, 8-10, vi. 3-5, 17), y^' = V., but in 7
of them (as above specified) peculiar readii^s from British
OrdinaL
1 Timothy, 1 1 verses/ere = V., but among them iii. 1-5 twice quoted,
and once in a peculiar rendering as above.
Titus, 2 verses,_^rf == V.
Hebr., 4 verses, two = V., two a peculiar rendering as above.
I S.Peter, 13 verses, based on V,, but with peculiar readings from
British Ordinal as above: a fourteenth, i v. 18, sahim sit (sim.
Bk. of Armagh [y.], and Fastidius and S.Patrick, but the latter
varies widely in the end of the verse).
y. Uses a version peculiar to himself, based on LXX. (partly MS. Ales.,
partly MS. Vatic),
D.gitizect>yG00glc
jiPPENDlX G. 185
In the O. T. in —
2 CkronicUs, 7 verses as above (xv. 2, lix. "i.fere = S. Aug.)-
/oi, 17 verses from three chapters, as above.
Praoerbs, 10 verses, five (as above) not traceable elsewhere; in the
other five, v. aa, crinieulis (with S.Aug.), xxiv. 11 =Cassiao,
24, 35 =feTe Lac. Cal., and in j^vi, 1 1 reversio is sim. V.
Eatkiel, 37 verses from eight chapters, as above (in two passages,
fere - Fastidius), and in addition, iv. 16 {baculum cibi, Hisi.) =
v., but I caret: and in v. 11, and zxxiii 6, S, V. = 1,
Minor Prophets (except, partly, Malachi) : viz.
H&sta, 6 verses; Jotl, 6 verses: Amos, ar verses: Micah, 19
verses : Hdiakkuk, 5 verses (i. 3, 4, ftrt = Luc. CaL) : Zepka-
nmh, I a verses : Haggai, 2 verses : Zechariah, 15 verses : and
Malachi i. 6-9, iii a (quoted consecutively, the Tormer with
i. 13, 14, the latter with iii. i, 3, from V.), as above.
Gildas also quotes Eccksiasles iii. 7 (V, - L), and Wisdom (18 verses),
Ecclus. (14 verses), ^ Esdras (16 verses). In the Old Latin
ret^ned in V. but corrected by the Greek.
4. CoLTTHBANUs, Writing in Gaul or Italy, uses the Vuigale commottly,
but in sixteen quotations (as above) uses a version peculiar to him-
self (esc. as agreeing with Gildas in Matth. vii. 23 \non novi vot],
and Phil. ii. 3 [exislimanies'], and i Pet. i. 16, while diifering from
him in Mai. iii. a), and in eighteen odiers a form of Old Latin
traceable elsewhere; viz.
Job viL I {kntaHo) \ ^ j,g „ ■ f. John vii 37 = MS. Colb.
John X. I J ' ■ Johnxvi. ao = MSS.Veron.,VerceU.
Ps. xlix. 3 - MS. S. Germ. Rom. xUi. 10 = S. Aug.
Cant. iv. 6 -\ i Cor. v. g "\
Isai. IvUi. X L s H' ' ^°^' ^"' ' (■ ' ^®^' ^■*^^™'-
Joel ii 20, (cor- C ' ' Ephes. iv. 10 I and Clarom.
ted from LXX.)-/ 2 Tim. iv. 7, 8 J
IsaL Ixv. 1 4 = Tertult. Phil. i. 23 = Hieron., S. Ambr.
Jcrem. xxiii. 13, %\,ftre = Fulg. Phil. ii. 7, specie = S. Ambr.
Matth. xxvi. 39 = MS. Colb.
. CtTHHiAii, in Ireland, uses the Vulgate in 39 verses, from all parts of
the Bible ; but a form of the Old Latin peculiar to himself in six
D.gitizect>yG00glc
1 86
APPENDIX G.
passages (as above), and amon^ tbem in Ezek. xiij. 19 (not agreeing
with Gildas), and one traceable elsewhere in four passages, viz.
Matth. vii. 3, judi-
cabiiur de voHs
(with a. etc.)
John XX. 19, II,
.MS.Colb.,and
CCCOxf.
133 (^obit in
V. 36).
I Cor. iv. 5 = MSS. S.Germ. and Cla-
rom., and ^mee veniat with v., Aug.,
and Ambr.
Ephes. v. 33, tnyskrium with v., Ircn.,
Hi]., Gaud., etc
36; pax vobis-
m (with 7.)
Also in Exod. xii. 3 initium with Gaud. Briz., in xii. 3 aedpitt with
Cypr. and Ai^., and in xiL 1 7 tmpiUrm : but rel. => V.
6. Adamkanus, in Scotland, nearly a century later, uses the Vulgaie m
N. T. (5 verses), and a version not wholly Vuigait, but apparently
corrected from it, in O. T. (7 verses) : viz.
}=v.
Lev. ixvi. 19, lo'
Prov. xxii. i
But
Josh. i. 9 adds to etm/orlare from V.
age virilUer, which is the version
of Luc Cal.
Ps. xxxiv. 10 (called xxxiii. by AD.,
ace. to Vulgate reckoning) dtfi-
curU (with MS. S. Germ.), changed
to mitmtniur (with V.) in the later
lives of Columba.
Ps. li. 17, spemtV^i MS. S.Germ. and
(in this one word) Gildas (see
above).
Prov. XV. 1 3 - LXX., but I caret (see
above, p. 173).
And
I Cor. vi. 17 ''Book'\
ofAnnagh(7.) t=V.
Ephes. vi. II, 13 J
Lukexxii. 15 l.=v. = L
3 Cor. xii. a J * *
. The Atictor it Mirah. S. Scriphira (M.) relates Scriptnre ^ts com-
monly in his own words ; but in passages which are plainly quo-
tations, uses in at least 39 verses from all parts of the Bible the
VulgaU (but in 5 among them V. = I., and in Exod. ii. as 1 caret,
in Numb, xi. 7 he adds album guasi nix, in 3 Kings ii. 10 [which
is paraphrased] duriler is sim. dure of I., Isai. xiv. 13, 14 is inter-
polated, and Dan. iii. 49, 50 is from Song of the Three Children) ;
in 10 passages (13 verses) a form of the Old Lalin, peculiar to
himself in 7 verses of the ra (as above), exc that in Gen. 1. 34
I caret, Matth. xxv. 41 agrees with Fastidius, and is like MS.
Corb. and the Vet Interp. Ireiuei etc, and John xi. 4 is like MS.
Colb. ; while the remiuning 5 are traceable elsewhere ; viz. Gen.
i. 28 implele with S. Aug. (but in another place M. has repleie
with v.). Gen. il a, 3 - S. Aug. and VeL Interp. Iren., Ps. fiii. 4
= MS. S. Germ., and Acts xx. to = (in part) Cod. Bez.
D.gitizecbyGoOt^lc
jIFPENDIX g. 187
This writer also marits the books of Maccabees as not in the " Divine
Canon" (lii. II. c. 34, col. 26 G,), and some of the apocryphal additions to
Daniel, viz. Bel and the Dragon, as wanting the " auctoritas Divin^e Scrip-
tune" {ib. ja, ib. B.).
8. The Cod. Cam. Hiberm. uses the Vulgate thionghout the Bible and
commonly, but in 39 passages it follows a form of the Old
Latin, peculiar in a a places (as above) to itself (except as
agreeing in two with Cummian. and in three quoting from GUdas),
and in 17 places traceable elsewhere: viz.
Deut xxiv. iti, morietUur = }viL ap. MSS. Colb. and S. Germ, r, Luc.
Aug. Cal, HU., al.
t Kings xl II, la, mainly V, but Matth. viii. aa [and Luke ix. 60],
part = Tichon., and scindens pecu- relinque = Ambr.
liar to CAN. Mark xi. 36, remiseriliB = MS. Colb.
Prov. ix. 8, mu^ = Aug., Facian,
Eccles. X. 16 = Hieron.
Jerem. ix. a i = Hieron., Ambros.
£zek. xviii. 7,8° Jul. ap. Aug.
Jonah L 7 = Hieron.
Matth. iiL 7, ira /ulura (or I i.) =
Rushw. and Heref. Gosp., Bk. of
S.Chad,C.C.COxf. iaa,y.,a.,f.,
,., A, .., A., Cod. Bez., MSS. Corb.,
S. Germ. 1, a, Maj. Mon.
Matth. V. 34, iedes = MS. Clarom.,
Cod. Bez., Hil., Aug.
Matth. vii. a, judica^thtr de voUs^
C, CUM., C. C. C. Oxf. laa, a.,
Rom. xi. 33, inscrutabilia " r. (first
rendering), Iren., Novatian.,
Ambr., etc
I Cor. ix. a7, ierBtluti itd^icio''tt.
(second rendering). Fulgent., and
MSS. S.Germ. and Reg. (rel. = V.)
I Cor. X. 37, ante vos pomtur = Vi&.
Reg. (rel. = V.)
3 Cor. ix. 10, Qui subminulrai semen
seminanti, et IIU panem in escam
ninislrabit = *. (first rendering),
and fere = MSS. S. Genn. and
Reg.
Epbes. iv. a8, indigeniibus = Tertull.
9. Nenriob (so called) has no other quotation but that already given
as peculiar to himself from the Psalms. He also uses or mtends
to use the chronology of the LXX.
10. AssEK, in the begiiming of loth century, follows the Vulgate in
8 verses from both O. and N. T. (exc. Ckrisle for Domine in Luke
xxiii. 43), but in Gen. iv, 7 he has Si reck offeras, rede autem non
dividas, peccas, with LXX. and S. Aug., and in Matth. vi. 33 prasla-
butUur with y., A., and MS. S. Germ, i, for a^teieniur of V.
It is curious to find in a writer so late as Henry of Huntingdon
(c. A.D. 1135), who of course commonly uses the Vulgate, a
D.gitizect>yG00glc
i88 APPENDIX G.
trace, not only of the Old Latin (Matth. xxvi. 53 = MS.
S. Genn.), but of possibly a British variety ai it (Amos viii.
10, nearly agreeing with Gildas, see above). MSS. 1. and ■.,
however, of 12th century (the fonner A.D. 1138 — see Harl.
Catal.), also contain a few Old Latin reading,
r From the above statement it appears to follow —
1. That while the Vidgale was plainly knowTi to (though barely used
by) Fastidius, writing at a time when Britain and South Europe were
in full intercourse, but so early as about A.D. 420, it may possibly be
questionable whether it was known to S. Patrick, writing in Ireland
some half century later, and when such intercourse was gready im-
peded. The few traces of that version to be found in his present
test are far more slight than those in Fastidius, and not more
than may be due to copyists. The question is of some importance
I as bearing upon the intercourse of S. Patrick, and of the whole North
' Western Church of that time, with Rome. Further, that by about a
' century later (c. 560) the Vulgate had so far penetrated into Britain as
to supersede with Gildas the Old Latin altogether in some, and _to
leaven it with abundant alterations in more, of the most used books
of both O. and N. T., while in such books as a Chron., Job^ Pro-
verbs, Ezekiel, and the Minor Prophets, the Old Latin previously
in use still held its ground ; the form of the Vulgate so introduced
resembling but not being throi^hout identical with the Cod. Amia-
tinus*. Lastly, that a gradually increasing use of the Vulgate may
be traced at the successive dates of 634 (Ireland), 700 (Scotland),
end of 7th and begiiming of 8th centuries (Ireland), down to the
period when a few lingering traces and no more of the Old Latin
were still left, as in Nennius and Asser (c. 900), and even so late as
AJ>. 1135 and 1138*1
3. A presumption arises in favour of the existence of a special British
(and Irish) revision of the Old Latin, as the version thus gradually
superseded : a presumption based upon the number, and the singu-
larity, of the readings above collected. This would have been more
visible to the eye, had space allowed the printing of the other forms of
the Old Latin, and of the Vulgate, side by side with the British (and
Irish) quotations of the former. It must suffice to say here, that the
positive evidence of such singularity, and of its amount, will be found
by any one who compares the versions, to be exceedingly strong as
■ PublUhcd howcTCT u jet br O. T., only to
(he end of 1 Kiogi (VertellODe, Rihii. 1 860-4),
bat (s ateiao for N. T. by TuchcDdorf, and the
GMpelt ak> by Tregetlei.
D.gitizecbyG00glc
J4PPENDIX G. l8<jr
regards the books of Chronicles, Job, Proverbs, Ezekiel, and the
Minor Prophets, as above mentioned; and that, once granted in
these cases, there are sufficient peculiarities still traceable in the other
books of Scripture, to establish what would then be of itself more
than probable, viz. the existence of such a revision extending through
the whole Bible. This is to some extent confirmed, so far as the
very scanty evidence to the point reaches, by the agreement of Fasti-
dius, Gildas, and in one of the two places the Cod. Can. Hibern. also,
In the peculiar rendering of the two passages of Ezekiel quoted by
both, and by the like agreement of Cummian and the Cod, Can*
Hibern. in a thhd peculiar reading in Ezekiel and in another passage
m the Psalms (although in the N. T., Matth. vlj. ai, i Cor. v. ii,
I Pet. iv. i8, F. and G. do ml agree), and further by a like agreement
between Columbanus and Gildas in three places out of the four
in the N. T. quoted by both in a peculiar rendering, viz. Matth.
vii. 23 {in part), Phil. ii. 3, r Pet. 1. 16 (in i Pet. iv. 18 they do not
^ree, nor yet in Mai. iii. J from O. T., although there is some
resemblance between them in the latter passage); while on the
other hand, in the one passage quoted by S. Patrick from the
Old Latin (i Pet. iv. 18) in common with Gildas, Fastidius, and
Columbanus, they are all different, and S. Patrick singularly so.
Unfortunately these are the only passages quoted by more than one
of the list, except the four mentioned below", which are irrelevant to
the present purpose. Further, however, the same Inference is slightly
confirmed by the evidence (unfortunately very scanty in its range) of
the few and limited existing Latin MSS., connected with the British
and Irish Churches, whether Old Latin, or (as is the case with most
of tltem) Vulgate but retaining a large leaven of the Old Latin. We
have here, first, special and characteristic readings, of which a list
of a few may be found In Mr. Westcott's note to his article on the
Vulgafe (in Smith's Diet. 0/ Bibl., III. 1694): and secondly, read-
ings common to one or more of such MSS. with one or other
of the writers above cited. Unfortunately the range of the former
is confined to the four Gospels (with the exception of the Book of
Armagh, which contains the whole N. T., and the Codd. Aug. and
Boemerianus, and that of Wurzbuig, containing the Pauline Epistles),
no MSS."" of the kind existing for the O. T. (except the remarkable
■ la P1.Ii.i7, ■P""^! Iro™ S, Aug., i* in frDmihctV^aC'. GilducBemblcsSeduliDsScntu
botb Gildu and Adininui, who olhenriie dillet. in Rom. ii. 6, Eptiei. iv. 19. 1. 1, i Tim. iii. 8,
In Manb. XXV. 41 both Futidiui (once) and vi. 4.
tbc Anct. de Minb. SS. foltov the reading oT ''For MS. Bodl. Anct. F. 4. J], vx the end
MS. Cocb. And lai. liri. j lod Mai. ii. 10, of thii Appendix. There a als:) a Lidn Psaher,
quoted leqiectiveij hj Coiumbanu and bj' S. Pa- wiitleD by John brother of Rbyddmardi. Bishop
Ride bom the (M Lattm, an qooud t? Gjidai orS.David'iA.D. io9O-l096,lbrRhyddnuTch'(
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX G.
fragments mentioned in the note) nor (with the above exceptions) for
any other part of the New ; while the range of the latter, owing to
the -nature of the citationg by the British or Irish writers, is still further
confined, although not wholly, to the one Gospel of S. Matthew. In
that Gospel, of raie readings sdll lingering in Gildas, twelve are found
to have held their ground also in the Rushworth Gospels' and eight
in the Hereford Gospels, five and four respectively being peculiar
readings ; nme are found in the Book of S. Chad, three being pecu-
liar readings; and six occiu* in the MS. at C. C. C. Oxf. laa, one of
DK, DOW it Trio. CeH. Dubim (A. 4. 30), vAicb
IbUowi iTowedty S. Jetooie'i nnkm ooneded
from the Hebrew, vu. ihal which <n* oot «dopled
into the Vulgate. See Wvlmeoi [Fatircigr.
Bacm. tad in Areh. Comb. 0. 3., 1. 1 1 j),UuSa;
StUg </ Jm. IriAI-Cfforfa, IF. J49), md
lUiTdiJiiiaidi'i own Tcna idadied to ttw MS.
(if. VmlKr. ib.). And loatha Puller (in the
Ubniyof S.JohD'iCaUege, Cunbr.)ii proaiwDced
b; ProfcHOt Weawood to be Itiih. Heddiut,
V. WiifHdi, c. ia-, tmo th« Wil&id. " Palmcn
qooi priui KCnndDm Hieroajrau emeoditioiiBii
— quod Puhenum 1 Scottii acoepenl. add* WOL
Jfolm., Q. P. III. — Icgent, mora Ronuuoram
juxM qnintun edhiaoan memoriilitti tnuumu-
ttnt.'' Doei thit moo, thM the " Scoti" bf tbe
bcgioainf of the 7th century hid untentlcd Ihcir
(Italic) ftjJtet itj S.Joome'i lecond conected
Tcnian iiaoi the LXX. (nz. the Otllirin. 10
nlled, nJd to ian been iatroduced inia Gaol bj
Or^oiy of Toun [H'oji^. £lro&^. ob. 595, bot
idllf a little liter, iimnmcfa m dngorj' hiouelf
uwt the Old Latin); and then about the Ilth
centar; are found to be Hudying Jcromc'i fiirthet
vid dun) •enjon direct bom the Hebrew ? and
that Wil&id, c, 651, begin to unend for himadT
tbil former Scotch Laiia (GillKan) IHilter,
learned bj bin U LiodiiTinie juri before u a
bo]', by the bdpofwhat he in that yeu learned
at Cinteibiity baa in imended cajn (for lonie
BOW unknown reuon called tbe "fifth" editioa
ornrae)oflhe>ameaalliianTerson? Oilduind
odien in Ireland leem lo hire known the venioD
from the Hebrew: lee ibovt, pp. 17), iBi.
> TheRuihwonhOfspeli,orM3cregol'i{BoiU.
AocL D. 1, 19, olim 3946), before A.D. Sio, be-
long to the Nortbumbrun (Scoto-Suon) Church ;
the Heteford Ooipeli <al Hereford snce A.D.
joc». tee niektt. Din. EpU. p. 4), Stb or gih
cxntmy, Co the Merdin ; the Boole of S, Chad
(at LkMdd tiotx A.D. looo, aee below, p. ]o6,
once at LlaDdiff— endi with Luke iii. 9), Sth
ceolury (pc«ibly earlier), to the Welih, but it
^)paienllj wai written in Iicland ; tbe Book
of Deer (A., Carabr. Unir. Libt. Ti. 6. Jl— im-
petftct), 8lb to loth century, to Abeideenihire ;
and the Booki of Armagh <r.,TTlo. C6B. Dubl.,
»n the N. T., ab. A.D. 807), of Moling (B., nm.
date, abo Ttin. Coll. Dnbl.), of Dimmi (i.. Trio.
Coll. DuR). of Dnnow (f , Tiio. CoO. EhiW.),
of KelU (n., Tiin. Coll. DnbL, Book of S.Co-
himba), of Macdnnun (B., Lambeth), and that at
C. C. C. Oif. ID, ai« Iridi; all (except the
Book of Armagh) Evangdittiria only, and all
(except the Cotpus MS.) of tbe early part of 9th
century, but the Corpos MS. datiog after Duib-
hinii Biibop of (the Iriib) Bingoc (ob. 951),
and therefiire loth or nth coitury. To ihete
art to be added two MS. (impeifect) Ennge-
liitiha at Trio. CoO. DubL, older Ihin aoy of ttie
abore, here miiked a. and B. (tbe latter, A. 4.
15. in Tria. CoO. Catalogue), whidi art both of
tbe OtdlaUm and two in the Biitiah Miaenm,
Harl. 1801 and lOlJ (nu^ed here 1. and ■.);
whidi are the bteit (iilh century), ai a. and
(above all) fi. are the eailieK, of tbe Irith MSS.
of die Icind ; and wluch, ai well ai all the otlieit
exoept a. and 0-. are mbnantiaDy Valgait, bnt
iclain in nriom d^reei, from muiJi to little,
an admiituie of Old LaUn nadmgt, HaiL
1013 ii defedive, begimung with S. MaUb.
xxiiL 15. See ibo WotcMt ai quoted in die
IeM, pp. 1694, 1695; and Weitwood, F*!!-
laogr. Satnt, Load. 1843-5. Of Iriih MSS.
ibnad, the Cod. WiRJbarg. it deictibed and
pa6j printed in Zeuai, Oraarni. OtB. Fnrf. o.-
xxii. Sec : and the Cod. Sangitl. (hoe maAed
A.), Cod. Aug. (fi.), and Cod. B6erQer. (r.), are
wholly acocMble in print, letpeoiTely in Rettig*!,
SdiTcnet't, and Mitthxi's edilioai. Tbe reading!
atxTe cited from tbe I.aiin tctsoo in the l«t of
the duee (r.) ate almoit ahnyi altEinitirt read-
ings, coneded in tbe MS. by a teeond tiandaiioa
(commfHily— Vnlg.). The coUationi of die Irith
MSS. are due to the kind coorteq' of Dr. Reera ;
of the Book of S.Chad, to thai of tbe Rer. O.
M. Curteii ; and the opportimity of examining
the Hereford Ooqieli.'to the kimhien of the Rer.
F. T. Harergal. Tbeie are also portiom of
S. Luke and S. John in Cotpu) Libt. Cambr.
(197), widi fiapnenli of the other two Goqiek
among tbe Cotton MSS. (Otho C. t.), nid to be
Iriih. For die Cambridge JuTcnoii, lee below,
p. 198. Mr. Weitcotfi enumeratiooi of ipeoal
readiagi include many Ibund alu in nonX^tic
MSS. of the OU Latin. The argument Ibi a
special lenioD mutt depend upon rodingi limited
to tboie found (olefin Briliih or Irith wiiten or
MSS. And the Huller lotdi aboTC giieo are
Umited to dicK.
D.oiliz.oB,GoOglc
APPENDIX G. 191
which is also in the Cod. Can. IfiSern. Twenty-five such readings
are also common to Gildas with the Book of Aimagh in the Epistles
(although in the Gospel of S. Matthew the two do not tally), about
ten of which belong to British or Scotch sources, several of them
being also in the Cod. Boemerianns. And the specially ancient MS,
a. presents the peculiar readings of Gildas in S. Matthew in three or
four places, and of Fastidius in as many more. There are also,
taken togedier, a noticeable number of coincidences between such
readings and those of the other Irish MSS,, and between the peculiar
readings of the several MSS. themselves. Lastly, there is the (cer-
t^nly) strong evidence derivable from the texts printed at the end of
this Appendix. The above totals would be increased by one (or, in
the case of the Book of Armagh, two) if the readings of MS. B. of
Gildas were adopted.
Where the text of Gildas agrees with forms of the Old Lalin elsewhere
used, it is more commonly with those of the African type (MSS. Vercell.,
Veron., Colb., Oarom., Corb.), than with those of the Italic (MS. Brix.) ;
and agm with S. Cyprian, S. Augustin, and (curiously often) with the text
employed by Lucifer of Cagliari. And his special renderings are commonly
corrections made from the LXX. (once or twice apparently from the Hebrew),
and from a text of the LXX. agreeing partly with the MS. Vatic, partly with
the MS. Alex.k
3. The order of the books, especially of the O. T., in Gildas' copy* is
observable. Putting the Pentateuch and Historical Books to the end
of Chronicles in the usual order, he proceeds next (Ezra, Nehemiah,
and Esther not being quoted by him) to—
Isaiah.
Jeremiah (Daniel is not quoted by him).
Minor Prophets (Habakkuk and Joel beii^ placed first, before
Hosea).
Job (Canticles are not quoted, and Eccles. only once, and so as
not to indicate its place),
a Esdras (4 Esdras in V.).
Ezekiel.
Wisdom ") which are the only books quoted by him from our
Ecclesiasticus ) Apocrypha.
All these books, even the 4th Esdras, are quoted withont distinction, as
alike Scripture.
' Sec abo BekcS, Dt Riit. EeA. BriL H cditiaii of the Book of Annixh wiD rapptr in
Bal.F<rMiM,1o wfkooi ii due the finttketcfa of part, TJi. u rapecti the Ituh ^^. Id Inbud.
nch an enqniij u thU prowoitgl ia the praent ' See the capaat lub at the end of Hodj
Appeodix. AooUaciaa thioughoiaof the whde ai above quoted, wlia baseTer ha> omtted
D.gitizecbyGoOt^lc
19a APPENDIX G.
Further, with Sedul. Scot, and " with matiy early English MSS,, and with
S. Aug. de DocEr. Christ. II. 13" (Wesicoi/, in Smilk, p. 1696), Gildas puts
) afier Thessalonians.
4. It may be added that there is no trace anywhere of any Celtic ver-
sion of the Bible or of any part of it. S. Chrysostom's words, quoted
above on p. 10 (the second quotation), have been misunderstood to
support such a supposition, but without ground.
I. ExtTKtifi-om the Old Tettatueta im a» Old Lat'm yertim, British
or aunnted -uuth BritaiHj from JUS. Bodl. -Auct, F. 4. 32^.
I. Genesis i. i-ji, ii. i-i~S. Aug. (as quoted for I. in Sabatier), but with a
few traces of V. ; — e. g. i. a aquv, from 5 onwards, factum est vespCTr,
18 praiint diei etc., 10 ^roducant, 11 omnem animam, iS rrplete: — and
with a few peculiar readings, — e. g. i. 9 aquce quie eraitt lui cteh in coi^rr-
galiomhus tidt, et ^ruit, 1 1 herbain/(»u ifm'maai semen (with, however,
Ambr. &c.), and so also a^fanum srminakm, and lofaamm; and ii. I
consummaitif cceluro et termm et omnem gloriam eonun.
II, Gen. xxii. 1-19= the fragmentary quotations from Aug. and Ambr. whicb
stand for I. in Sabatier, but fills up lacuna;— e.%. 6 et abierunt ambo
«mul, S, 9 euntes ambo simul, venerunt ad locum quero diserat illi
Deus et miifieavit Habracham altare, 19 et reversus est Habraham ad
pueros suos et surrexerunt et abienmt simul ad puteum jurationis et
babitavit Habrabam ad puteum jurationis :— and has a few traces of V. ;
— e.g. 10 glaJium, II cogftmii ;—aii6 one or two peculiar readings; —
■1 The ponjoni of Saiptiire in tlu MS. •«
inndj ImUdiis, Thow bowenr from ibe Mi-
nor Prapheti an ihoit panago, often a angle
rene, taken from >ll pain and from evoj ooe of
the miDor pniphetual boolo, but without appuent
Utu^ial purpose, and lookJug IOk eitncti nude
hy another Gildai to form (he material for another
eihoilatioa. The pauagei ibroughout contiR of
Oreek and Latin in parallel oolnmns, and ue
miltea io ■ hand of tbe flih or 9th centnij.
The other contentt of the MS., exc^ a Saxon
homily whidi does not teem to have originally
bdonged to it, ate a grammatial treatise, a portion
of Orid, a portion of tome Pasdul uNes (A.D. 81 7
to A.D. 8 (3), lod of a tract about Weighd and
Mctturei, the iint two and last with inieilinear
notei partly in andeal Wdtb, and the (KKalled)
Welch alriubet of Nenmiiru (ice B. Ungd,
Arth. Brit. i]6, B'onfcv. p. 6j, Zttitt, Graaai.
CM. Fraf. xxxriii. pp. 1076-1096, and abcn«
an, TiOtaarqiu, Halite dt* MS8. drt andau
£rA(i(u,pp. 13-15). "I^ (inguhr coiocideiKe
of iu SoHptnre text with that of Oildai and of
S. Panick in Ibe four pMaagca of the Minor
Piopheti quoted b7 it in commoa with the
fonner, and the one 10 quoted in amunon with
the latter, hamioniia renuikabij with iti un-
dotdited Britiih origin. In Maladii iv. t, bow-
ever, S. Patrick and diii MS. do not wholly
agree. It b alio reonaikabk that its teit is onn-
nected with the African type of the Old laltH,
and that it bean very Kanty liaco of concctioas
liom the ValgaU. The passagei are ^Tep in
it. not in the oider of tbe Bibw ai above in the
text, but aj follows ; — Dent, (by itself), then (mlh
the Paschal tablet. &c, intervening) Minor Prof^Kti
(Hotea, Amot. Micih. J oel .Obad. , Jonah , Nahum,
Habak., Zephan.. Haggai, Zechar.. Malachi.with
some of the versa however misplaced under the
wrong prophet). Gen, i.ii.,Exodiu,Iniali, Ps.dii.,
Oen. xxiL There i> a shmt mentioD of it in »
nan of Mi. Wettoitt, at before quoted, p. 1691.
D.gitizect>yG00glc
U4PPENDIX G. J93
e.g. 3 adtumftit secum, 6 tuntpiil, i
Sabech, .... lumpiit arietem, 15 itc
III. ExoD. xiv, a4-ji, XV. 1-3 (not found elsewhere, but shn. the few verses
in Sabatier from Aug., Hil., etc.).
xiv. 14. Factum est autem in vigtiia matutina, et inspexit Dominus :n castra
£gyptionun in columna ignis et nubis, et conturbavit castra £gyptionim,
— 15. Et conligavit axitonas cumium eonim, et agebat eos cum vi : et dixerutat
£gyptii, Fugiamus a facie filiorum Israhel, Dominus expugnat pro eis £gyptios.
— 36. Dixit autem Dominus ad Moysen, Exteade manum tuam supra mare, '
et convertatur aqua, et cooperiat £gyptios cum curribus et ascensoribus.
— »7. Extendit autem Moyses manum super mare, et conversa est aqua ad
diem in locum suum; £gyptii autem fugenmt sub aqua, et excussit Dominus
£gyptios in medio mare.
— 16. Et reversa est aqua, cooperuit cumis et ascensores et omnem virtutem
Farao qui introierunt post eos in mare ; et non est relictus ex eis nee unus.
— 29. Filii autem Israhel abierunt per siccum per medium mare. Aqua autem
erat illis murus dextra atque sinistra,
— 30. Et liberavit Dominus Israhel in die illo de manu ^gyptiorum.
— ]i. Et vidit Israhel ^gyptlos mortuos ad litus maris. Vidit autem Israhel
manum magnam quam fecit Dominus £gyptiis; et timere cwpit propter Domi-
num, et crediderunt Deo et Moysi famulo Ejus.
XV. I. Tunc cantavit Moyses et filii Israhel canticum hoc Deo, et dixenmt;
Cantemus Domino, gloriose enim honorificatus est; equm et ascensorem projecit
in mare. ^
— 3. Adjutor et protector factus est mibi in salutem : Hie Deus Meus, et hono-
rificabo Eum ; Deus patris mei, et exaltabo Eum :
— 3. Dominus conterens bella, Dominus nomen est Illi.
IV. Dkut. xxxi. aa-30, xxxii. 1-4 (c. xxxi. not found elsewhere, xxxii.=
Missal. Rom., Brev. Mozar., and MS. S.Michael, which stands for I. in
Sabatier).
xxxi. 33. Etscribsit Moyses hoc canticum in ilia die, et docuit illud fi Mis Israhel.
— z;. Et pracipit Moyses Jesu filio Naue, et dixit, Viriliter age et convalesce:
tu enim introduces filios Israhel in terram quam juravit Dominus eis, et Ipse erit
— 24. Postquam autem consummavit Moyses scribens omnia vertia legis hujus
in Itbro usque in finem,
— 3j. Prvcipit Levitis qui portabant arcam testamenti Domini, dicens,
— 16. Accipientes librum legis hujus et ponetis eum ad tatus arcB testamenti
Domini Dei vestri, et erit vobis in testimonium.
— 37. Quia ego scio contumaciam vestram et cervicem vestram duram : adhuc
enim me tivente vobtscum hodie exasperantes eratis Deum : quomodo non in
novissimo mortis mete i
— li. In (pclesia convocate ad me principes tribuum vestrarum et seniores
vestros et judices vestros et scribas et doctores vestros, ut loquar in aures eorum
omnia verba ha<c, et testabor eis cslum et terram.
— 39. Scio enim quod in novis.'umo mortis me» iniquitatem facietis, et declina-
bitis de via quam mandavi vobis, et oviabuntur vobis mala in novissimis diebus,
VOL. [. O
D.gitizect>yG00glc
194 APPENDIX G.
quia fadtie malnm coram Domino exasperare Eum in opeiibus maauum ves-
tramm.
M«i. 30, Et loqutus est Moyses in avires totius Rclesue Israhel • TCtta cantici
hujus usque in finem.
xxxiL I. Adtende coElum, et loquar; audiat terra verba ex ore meo.
— a. Expectetur sicut pluvia eloquium meum, et disceodant sicut ros verba
mea, sicut imber snper gnmen, et sicut nix super fcenum :
— }. Quia nomen Domini invocavi; date magnltudinem Deo nostro.
— 4. Deus, vera opera Ejus, et omnes Ejus viae judicia ; Deus fidelis, et non est
in Eo iniquitas; Justus et sanctus Dominus".
V. Ps. slii. t-j — MS. S. German, except, t. quemadmodum witli V., and
3. per singulos dies (Jar quotidie) with S. Aug.
VI. ISAi. iv. 1-6, V. 1-7 (iv.-the few quotations in Sabatier from Aug., but
fills up laewia: v.— Brev. Moaar^ which stands for I. in Sabatier).
iv. I. Et adpnechendent vii. mulieres unum hominem, dicentes, Panem nostrum
manducavimus, et vestimentis nostris operiemur, venim tamen nomen tuum invo-
cetur super nos, aufers obproprium nostrum ( = S. Aug.).
— 1. Ilia autem die inluminavit Deus in consilio cum majestate super terrain
ut exaltet et honoret quod derelictum est in Israhel.
— ]. Eritque quod derelictum est in Sion et quod superest in Hirusalem;
sancti vocabuntur onues qui scribti sunt ad vitam in Hirusalem.
— 4. Quoniam abluet Dominus sordes filiorum et filiarum Sion, et sanguinem
purgavit de medio eorum in spiritu judirii et spiritu combustune ;
— 5. Et veniet et erit omnis locus mentis Sion, et omnia in circuitu ejus ob-
umbrabit nub[els diei, et sicut fiimus et lucis ignis ardentis nocte, omni majestate
protegitur.
— 6. Eritque in umbra ab «esto sub tecto et in oculto a duritia et tempestate.
V. 1-7. (-Brev. Mozar., except i.comura, land 4.uva>)>, 5. eci* nwrtwia voMs
iad tuiam).
VII. IsAi. liv. 17, Iv. 1-5. (lim. Hieron.).
liv. 17. Est hereditas crt^ntibus in Domino, et vos eritis Mihi justi, dicit
Dominus.
Iv. 1. Qui sititis ite ad aquam, et quicumque non habetis argentum euntes emite
et bibite sine argento et pr«tio vinum et adipem.
— 1. Utquid appnetiatis argento et laborem vestrum non in satietate i Audite
Me et manducabitis bona, et diiicias habebit in bonis anima vestra.
— 3. Intendite auribus vcstris, et sectamini vias Meas; audite Me, et vivet in
bonis anima vestra, et di^ionam vobjs tcstamentum sternum, sancta David
fidelia.
— 4. Ecce testimonium ilium dedi gentibus, principem et imperantem gen-
° Tbit puug« from Deuleroooniy itiodi by meo paxn commocKO scnplore liiDnl ic migi-
iuelf Id the MS. At ill ckoe are(irrighily dad- tbo." The Iwo unialelligible woidi appcv 10
pJieredl the i^rojt, •' Finil, Amen, Kinil opoi uuid for 'O fl.ii H{-pa>s. The latter vwird ii
in DotniDa olbei : quyii ■ altiHimm [cr, -ma] wiitlea " quyriot " in the Greek putt of the MS.
D.oiliz.oB,GoOglc
APPENDIX G. 195
Iv. 5. Gentes qiue te ignorant invocabunt te; et populi qui te nesciuot, ad te
confugiunt, propter Deum Sanctum Israhel, Qui glorificavit te.
VIII. Minor Prophets.
i. Hos. ii. 18. Et disponam eis in Ulo die testamentum cum bestiis agri et
cum volucribus cjeII .... teme, et cum reppentibus. [lim. Hieron.] —
iv. I-]. Audite verbum Domini, filii Isrstiei, quia judicium Domino
advcrsus eos qui inhabitant terram ; quoniam non est missericordia
neque veritas neque agnitio Dei super terram. Maladictum et men-
fiacium et cede[s] et furtum et adulterium effusa sunt super terram, et
sanguina super sanguina : propterea lugebit terra cum omnibus qui
inhabitant in ea. [lim. Hieron.] — iv. g. Et erit sicut populus sic sacer-
dos. — vi. t, 3. Deluculo vigilabunt ad Me, dicentes, Eamus et rever-
tamur ad Dominum Deum nostrum: quia Ipse eripiet et saoabit nos,
percutiet et miserebltur nostri. 6, Quoniam misericordiam volo et
agnitionem Dei quam holocbaustomata. — viii. 3, 4, Bonum ut iniquum
persecuti sunt ; ipsi sibi reges constituerunt, et aon per Me : principa-
tum obtinuerunt, et non ex Me. Argentum suum et aunun suum
fecerunt sIbi simulacra, ut dispereant. [^rv— Gildas.]~x. la. Serite
vobis ad justitiam, vindimiate thictum vitK, mlimiinate vobis lumen
scientiie. — xii. 6. Misericordiam et judicium observa, et spera in
Deum tuum.
ii. Joel iii. 18. Et erit in illo die distillabunt moDtes dulcidinem, et colics
trachent lac et met.
iii, Amos iii. 8. Leo fremet, et quis non timebitf Dominus Deus loqutus
est, et quis non prophetabit? — v. j, 4, 14. Civitas ex qua procedebant
mille, dirilinquentur centum : et ex qua procedebant centum, dlrilin-
quentur decim : quoniam htec dicit Dominus, Quierite bonuip et non
malum, ut vivatis; et erit vobiscimi Dominus Deus vester omni-
iv. Obadiah 15. Quoniam prope est dies Domini super omnes gentes;
quemadmodum fecisti, sic Aiturum erit tibi : retributio tua retribuetur
tibi in caput tuum.
V. Jonah i. 8, 9. Unde venis? et quo vadis? et ex qua regione es tn? et
ex quo populo es tu r et dixit ad eos, Servus Dei ego sum, et Domi-
num Deum cceli ego timeo. Qui fecit mare et aridam. [part = Hieron.,
pirt-VJ
vi. MiCAH iii. t, 3. Non vobb est scire judicium, odio habentes bona et qua^
rentes mala, [part— V., part tiirt. Gildas.]— iv. i, 1. Et erit in novis-
simo eorum dierum, manifestus ille mons Domini paratus super cacu-
mina montlum, et in sublime extoUentur super coUes, et festinabunt
ad ilium populi, et ibunt gentes multee et dicent, Venite, ascendamus
ad montem Domini et ad domum Dei Jacob, et ostendent nobis viam
Ejus, et ibimus in iteneribus Ejus, quoniam ex Sion exibit lex, et
verbum Domini de Hirusalem. — j. Nos autem ibimus in nomine
Domini Dei nostri.— v. 1. Et tu Bethlem domus illius Effrata cxigua es
ut sis in milia Juda, ex te enim prodeat ut sit in principem Israhel. —
vi; S. Quid Dominus exposcit a te nisi facere judicium et jusUtiam et
O 2
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX C.
diligere mtssencordiam et paratum esse ut vadas cum Domino Deo
tuo.— vii. 6, 7, Quoniam Alius non honorificat patrem, filia insurrenit
super matrem susin, nunis super socrum suam, inimici omnis viri qui
in domo ipsius sunt. Ego auteni in Domino contemplabor, tollerabo in
Domino salviticatare meo.
ii. Nakuu iii. ij. Ecce popuius tuus quasi mulieres in te erunt, inimids
tuis aperiendo aperientur pDrt» teme tuie, comedet isnis serras tuas.
'iii. Habakkuk ii. 4. Justus autem meus ex fide vivet semper. — iii. j. Ope-
ruit cselos virtus ejus . . . . et laudationis ejus plena est terra.
X. ZsPHAN.i. 14-16. Quiaprope est dies Domini dies ille magnus, propc et
velox nimis, vox diei Domini amara et dum est constituta, potens est
ille, dies ir» dies ille, dies tribulationis et necessitatis, dies calamttatis
et exterminil, dies tenebramm et nimbus, dies nubis et nibulo-, dies
tubse et clamoris, super civitates illas munitas et super angulos illos
altos. L^Tf — Gild.] — 18. Argentum eorum et aurum eorum non potent
eripere eos in die ine Domini, et in ignem emulationis ejus consummc-
. Haggai ii. 7, 8. Quoniam hiec dicit Dominus omnipotens, Adhuc semel
Ego movebo cctlum et terram et mare et aridam ["Gild.] : et con-
cutiam omnes gentes, et venient omnia electa gentium, et imptcbo
domum banc ["Aug.].
i. Zech. i. 4. Hsec dicit Dominus omnipotens, Convertimini ad Me et
convertam ad vos.— ii. S. Quoniam qui tangit vos quasi qui tanglt
pupillam oculi Ipsius. [.^rv—S. Patrick.] — viii. 16, 17. Bono animo
estotc, istos sermones facite; loquimini veritatem unusquisque ad
pronimum suum et judicium paciticum et justum judicate in portis
vestris, et imusquisque malitiam proximi sui non reputate in conlibus
vestris, et jusjurandum falsum nolite diligere; quoniam heec omnia
odio habui, dicit Deus omnipotens. 19. Et in dies festos bonos jocun-
damini et pacem et veritatem diligite. — ix. 9. Gaude nimis (ilia Sion,
pnedica filia Hierusalero; ecce Rex tuus venit tibi Justus et salvificans
et Ipse mitis in ascenso jumento et pullo juvene.— itiii. 5. Non sum
propheta ego quoniam homo genuit me a juventute mea. 7, Dicit
Dominus virtutum, Percutiam pastorem et dispergentur oves.
ii. Malachi i. 6. Et si pater sum Ego ubi claritas mea? et si dominus
sum Ego, timor meus? lo, 11. Et sacrilicium non accipiam de ma-
nibus vestris, quoniam ab ortu soils usque clarificatum nomen Meum
in gentibus, et in omni loco incensum admovetur nomini Meo et
sacrilicium mundum; quoniam magnum est nomen Meum, dicit Do-
minus omnipotens.— ii, 7. Quia labia sacerdotis custodiunt scientiam
et lex exquirent ex ore ejus, quia angelus Domini exercituum est. —
iii. I. Exce Ego mitto angelum Meum et inspiciet viam tuam ante
faciem tuam.— iv. 1, j. Orietur in vobis qui timetis nomen Meum sol
justitiie, et medella in alls ejus, et procidetis et luxoriamini quasi
vituli de vinculis laxati, et conculcabitis iniquos, quoniam erunt cine-
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX C. 197
res subtus pedes vestros in die quo Ego facio, dicit Dominus omni-
potens. s, 6. Dicit Dominus omnipotens, Et ecce Ego mitto vobis
Helias Thesbiten, priusquam veniat dies Domini magnus et inlustris,
reconciliabit cor patris ad fitium et cor hominis ad proximiim ejus".
2. Frasment gf S.John's Gctptl^xi. 3, 1 1, 14-29, 31-37, 39-44), '» ««
OU Latin Version, from a leaf of a Scotch [Irish) Mass frr the Dead,
8th or <)th century V.
Te decet, Dne, imnus; Ds in Sion; et Tibi redditur votum Hinisalem; Exaudi
orationem meam; ad Tc omnis caro veniet. [Ps. Ixv, (Ixir.) i, j, V,]
In illis diebus dixit Ihs. ad discipulos Suos, Lazarus amicus noster inRrmatur, et
mantfeste mortuus est; et gaudeo propter vos, ut credatis, quoniam non eram
ibi: sed camus ad eum. Dixit autrm Thomas, quidicitur Didimus, cum discipulb
suis, eamus et uoj moriamor eum illo. Venit Jesus, et invenit eum jam quar/iun
diem in monumento habentem. Erat autem Bethania juxta Hirusolimam quassi
stadiis quindedm. Multi autem a Judxis venerunt * * * ■v/an vniit Ei. Maria
autem doiril sedebat. Dixit ergo Martha ad Jhtfi., Domine u fuisei non fuiset
mortuus frater meus. Sei/ nunc scio quanium qutecumque peturii a Dn5. dabit
Tibi Dns. Ait ei Jhs., Resurget frater tuus. Dicit ei Martlia, Scio quia resurget
in resurrectione in novissimo die. Dixit Jl^., Ego sum resurrectio et vita: qui
credit in Me, etii mortuus fuerit, vivet; et qm vivit et credit in Me, non morietur.
• Credis hoc I Dixit Ei, Utique, Domine; ego credidi qmaiam Tu es Xpr. Filius
Dei, Qui hunc [in] mundum venisti. Et cum hxc dixisset, abiit et vocavit Mariam
soTorem suam si[lentio] dicens, Magister -venit et vocat te. Al ilia • * * * Judxi
autem qui erant cum ea et consolabantur eam, ut vid[<'run(] Mariam quodfeitinanter
surrex««( et exiiiet, juisequuti sun/, dlcentes, Quoniam vadit ad mo[numen]tum
ijt ploret ibi. Maria au[trm cum] venisset ubi erat Jhs., et vid • • pracedit ad
pedes Ejiu. Dak [si fuisjsf/ /rater meus non,^[set mor]tuus. Jhs. autem eum
vidiiiet Jientem et Judxos qui vene[rant cum] ea Jtealei, turiatui tit sp[iritu et]
rammotuj dixit, Ubi posuist; •? Dicunt, Dne. veni et vide. Et [lacri]matus est
Jhs. Diterunt autem, * Ecce quomodo amabat illa[m]. * * nunt quidam ex eii,
Non po«««**«« [toll]itc lapidera. DLrit Ei Martim, i)ne jam fudet,
qua[(n.^a«]Bi enim iaiet. Ait Jesus, Nonne • • • quoniam lic ae di 1
videbf'ris gloriam Dei f Siutulerunt ergo la[pidem]. Jhs aatem elevaiuV ocu/m
sussum et dixit, Pater gr^[tias 3g]o Tibi quoniam audisti Me. [Ego aut]em scie-
bam quoniam semper [Me aud]is, sed propter turbam qfie [circumjstat dixi, ut
credant quoru[a'\m Me misisti. Et cum htec di[xisset], «clamavit voce magna,
[ l,azar]e, /mali foras. Et eonfiitim * • qui mortuus enX, llga/ii pedi^iu [et ma]-
nibuifaiceii, et facies ejus ••■•■.
• There i> no nnicn cxlaDI igtering will
that here f^'ta. It ii aldn to tbii (bunii ii
Auc. lod Hieron., but maikcdly diuiDCt lioni it. -• urg. >i umuciv.
t From MSS. S. Odl, No. 1395. Colled. ' Tbe Italics in tbij puuge mark dilTcnnce)
Fngm. toid. II. Printed ilw by Porbei. Prrf. b<aa the Vidgatt. Of tbeie difieroKo, icTCial
to Arhalknoi JUmat, pp. xlviii-l. In anotber an commoa to it with Cod. Ba. (viz. 11 pc-
S. Gail maw of the 9th century (piiiiled in licris, 17 om. vivi [with Cod. AniiaL], iS venit,
D.gitizect>yG00glc
198 ylFPENDIX G.
J. The few quotations b-om the Gospels, which are writtea on the margins of
(he MS. Juvencus In Cambridge University Library (Ff. 4. ja), are from the Old
Latin, but contain nothing specially British or Irish. They agree occasionally
with the Old Latin used by Gildas (as e. g. S. Matth. v. i ] projeeeatut, vii. a judica-
bitur dt •vobii), and present a few remarkable readings not traceable elsewhere (as
S.John i. 51, Amodo [from the Greek] videbitis ccbW apertw). The MS. b
Welsh, of the gth century, but contains entries relating to Nuadu and Fethgna
Bishops of Armagh, who died respectively A.D. Si i and 874 (see Skene and Brad-
shaw, in Arch. Cam6., ird Seriei, X. 151-156), which shew it to have been carried
to Ireland before the last-named year. That the Irish and Welsh Church
were at this time in close intercourse with each other, see below under A.D.
8S] : where it will be seen that, if the very ptrobable hypothesis of Messrs. Skene
and Bradsbaw is correct, the MS. must have originally belonged to the abbey of
Llancarvan, and be dated about the middle or beginning of the gth century.
39 pDKt, 44 coofeMun, and in v. 10 obWirit) ; nibia ratceii, — ire peculiar to die MS. iudT, in
ud tbe firn two of ttioe ilto with MS. Colb., aommmi OoJ]' (oc^ 33. which oocun DDwbae
iriiich igrea hutber in omittiDg Nf in 16, and in d>e) with ihe cddeil extint Iriib MS., nz, ^. ;
radini: in 53 Benta, Id 39 qiiatiidinm habet, which lut igRtt likcuriK ia rcsuling 11 petierb,
|3 nubam que. Ha«f. Ootp. alio omit 15 eui, 17 qiwntam (and «•. riri), 33 Acnuni,
17. MS.Venti. hu in 11 Aemei, 39 quatriduum eoiin habet, 41 elevaii*
petieru, m as vemt. m 33 flentem, and flentei, ocuks hubuu el, 4a tnibiin qux, qmnuaia,
in 41 lurbam quiE : all of which (siscpl venit) 4^ piodi, 44 coafeitun. And 37 eii. 41 lunu-
an iilccwite in MS, Veraa., widi the addition of lemot, 44 ligatii &c, aie in u. In all its nutlced
43 pudi. 35 etti, it in r„ t., and Oaud. Brix. pccuUintiet, thoefore, nre coe, thii fiagmeat
Bflt the other difiiseticei, e.g. «o obviam Tenit, tallia with the oldoC of the MSS. 11 Trm. ColL
31 aulriD. tideniat, fettinaater, nimxiiKt, tub- Dublin, and in mott of them with thai alooe;
•eqnuti, quoniim, }i procedil [Irp. proddit], while both it and 3. have a general agwement
fijiwet. 33 tuibitui ot fpiritu et oomnjotw, 36 with MSS, VereeU. and Veroo., and with Cod.
man, 37 eii, 43 exdamant, 44 pedAua ct ma- Btz.
D.gitizect>yG00glc
COUNCILS
GREAT BRITAIN AND IRELAND.
CHURCH or WALES DURING THE SAXON AND
NORMAN PERIODS,
D.gitizecbyGoO'^lc
Period i.—To tht end o/lhe Schism, a.d. 681-809.
Quippe cum moris sit Brittonum fidero religionemque Anglorum pro
nihilo habere, neque in aliquo cum eis magis commtmicare quam paganis.
— B^. Jf. £., II. 10. [a.1.. 731.]
Period a, — From the end of the Schism io Ihe claim <^ Jurisdiction by Ihe
See 0/ Canterbury, a.d. 809-1100.
Usque ad ilium [Wilfridum, 0^. 11 11] Episcopi extitere Brittonid. — Siif.
Dtra. ap. Twytd. 336, Flor. Wio. in an. irij.
Period 3, — From the claim of Jurisdiction ly the See of Canterbury to the
Visitations of Archbishop Baldwin, a.d. 1100-1188.
Cantuariensis [Archiepiscopus] babet suae ditioni subjectos
Episcopog Hibemiw et Walanim. — Gdl. Malm. G. R. A. III. § 300 (also
in Apj-end. ad Flor. V/ia. M. H. £. 6i4). [a.d. 1114x1123.]
Period 4. — From the Visitations q/" Archbishop Baldwin to the complete absorp-
tion q/" the fVetsh Church (and Stale) into the English, a..t>. 1188-1195.
Ea namque tempestate quasi regulare in Anglia fuit, quod nemo Walen-
sicus vel etiam in Wallia natus, ...... Episcopus in Wallia pneficiendus. —
Gib. Cambr., De Jure el Statu Meneo. Eccl, Dtst. I.; 0pp. III. 121.
[A.D. iai8.]
Quoties Anglici in terram nostram et nos insurgunt, staCim Archiepiscopi
Cantuarienses totam terram nostram sub interdicto concludunt, et nos
nominatim et gentem nostram in genere sententia excoramunicationis invol-
vun[. — Welsh Prisces to Popb Isnocent III. [a.d. i 20a.] {ap. Gir. Cambr.
ib. Dist. IV. 245.)
D.gitizect>yG00glc
CHURCH OF WALES
DURING THE SAXON AND NORMAN
PERIODS,
A.D. 681-1393.
PERIOD THE FIRST.
TO THE END OF THE SCHISM, x.D.{
[A.D. 68i(?). Death of the bM Britiiti titulir King of Biitain. ddwaladcr.
A.D. 768, the North WeUh, and 777, Ibe Soinh Wdih, adopt the Romia EatUr.
A.D. 777 or 79a. Final bouadai]' fixed between Walei and Mtnia, tit. Of&'i Dyke from
mouth of Dee to mouth of Wye (jIhht, Jbb, Camb. a. 790, Bmt y Tgiegiog.,
Hitdtn op. Oak, I. 194).
A.D. S09. Death of Elbod of Bangoi ; a Ian eflijit taid to have been made to itvctt to (he
Biitnh Eiiter.]
A. D. 68 1 (?)'. Deati>*> of the last Brhiih (titular) Khtg of Britain,
CaJtoalader, (Hit fUgrimage to Rome froiaily a fiction.)
Brut y Tywysoc. : — Ac yny And in that year Cadwalader
vlwydyn hoano y bu uarw Kad- the blessed, son of Cadwallon son
waladyr ueodigeit uab Kadwal- of Cadfan, King of the Britons,
lawn uab Catuan Brenhin y Bry- died at Rome on" the 1 2th day of
tanyeit yn Rufein y deudecuet
dyd o Vei, m^s y proflfwydassei
Vyrdin Ityn no hynny with Wr-
theyrn gwrtheneu : ac o hynny
alian y coiles y Brytanyeit goron y
teyrnas ac yd ennillawd y Saeson \_M. H. B, 841.]
hi. [M.H.B. 841.]
May: as Myrrdin had previously
prophesied to Vortigern of repuls-
ive lips : and thenceforth the Bri-
tons lost the crown of the king-
dom, and the Saxons gained it.
■ Thii date it mecdy ai
a the evidence (>ee r
D.oiliz.oB,GoOglc
aoa CHURCH OF WALES DVRINO [Period 1.
part of the Tdi century) when Biitaiii meged Aniuk howcvouelhcbeltRintborilyoftbetwo
into V/iitt. The mtiinate md (HokDj on- fotchedaie. i. It u quite impoMible that i Wekh
ncxioD of WjIs silh Wenex doriug tbe rejga King in Ate my height of the •duon iboold
of Ine (A.D. 688-7*5), "faich plays n large a hare nude a piJpiniage to Rome, while the
pari in lalei legend (lee Lajqjenbetg), u)d the tnbMqueat comniai pnctkc of nich pUgiimaga.
Coundl which enacted a right of eontmbium beginoing with Cyr^u in A.D. S54, —
between Saion, Briton, and Scot, bund in the add the previout rimilar pnctiix in the 4th and
ipuiiaoi addiiioDi to the Lawi of Edward the 5th cmnuiei (abore, pp. 10, 11, t4). — reoden
ConloKir (c. 3_;, ap. SA. Ctukmarvm, inirr the inTentton of lodi a trailitioa ray probable.
Miinim. A'haaJl.I(M(loa.,Tol.II, pL U.pp.6,18, And 3. there ii diii qiecial mark of fiction in
659, ed. Rileyi md thence in Lambard*i *A^ the particular ftnry. that Cadwalader hat ob-
Xiuw. 148. arid WOUiu, Comcl. 74), ire purely fiodily been conloDtuled with Csdwallt of Wo-
tnydiicd. And Aldhdm, at quoted below under leii in aoooFdaiice with the q>ecial (xmiuiioa of
A.D. 705, provei uniinluiutel]' that the hiitaricil Wekh lod Weaei Kinp and lainei lefened to in
relationt of the two pec^>lei at Ibe puticulu the b^ioning of the laM note. Itot »n of Cadw»-
period weie ptecuely <^ an oppodte Idiid. ladet, coolbuoded with Ine am of Qslwalla in
^ Both date aod place of Cadwalader*! death the additioni to tbe Lawi of Edward refaied to
•re doubtful : uve thai it it pretty cenain he did in the lait note, ii iln lalcen on pitgrinuge to
lut die at RcHoe. i. The Amn. Comb, a, 63i, Rome, A.D. (iqS, by the Bnt y Tjpegtog. in
make him die of Hm plague in Britain ; and two its Gwentian fonn (p. 4 in AtA. Coni^ yd
other Teniont of the tame Annali make him Seritt, X.). Elereoth and twdfth caiiuiT Welih
By from the league in Ebal year (between 674 legendi conunooly take Salnti or Kingi either
and 69j, Gwentian Bnt), hut to Aimoiica or to Rone (ai Benoo, Biyuadi, Cadoc, Oudoceut)
Lester Britain. Nenniui alto (if. H. B. 76) or rather more often to Jennalem (ai Dand,
maket him die of the plague and in Britain, but Padam, Tello, Cybi, Cadoc iguo, and King
islheIimeofOiwyandtbeTefineA.D.6G4. The Arthor in Nenniui).
A.D. 705-731. Stklim ietweem British, hut eifechlly J^elshy and
Saxut Chvnbes still ctwlinutt.
Aldhelm, Epht. ad Gertmtlum {Danmonite R£gtm). [A. D. 705.}--
Illud vero quam valde a fide Catholica discrepat, et ab evangelica
traditione discordat, quod ultra Sabrinx fluminis fretum Deinctarum
saccrdotes, de privata propria* conversationis munditia gloriantes,
nostram conununionem magnopere abominantur ; in tantum, ut nee
in ecclesia nobiscum orationum officia celcbrare, nee ad mensam
ciborum fercula, pro charitatis gratia, pariter pcrcipere dignentur;
quin imo fragmenta ferculorum et reliquias eputarum lurconum canum
rictibus et immundis devorandas pords projiciunt. Vascula quoque
et phialas aut arenosis sablonum glarcis aut ftilvis favillanim cineribus
expianda purgandaque procipiunt. Non salutatio pacifica prjcbetur,
non osculum pix fratcrnitatis ofFertur , dicente Apostoio, Salutate vos
in osculo sanctoj nee manibus lomentum, aut latex cum manutergio,
exhibetur; neque pedibus ad lavacnim pelvis apponitur Ast
vero si quilibet de nostris, id est, Cathollcis, ad eos habitandi gratia
pcrrexerint, non prius ad consortium sodalitatis sux asciscere dignaa-
tur, quam quadraginta dienun spatla In pcenitendo peragere compel-
lanturb. ^ap. Migngy Patrol. Ixxxix. 90.3
BffiDA, H. E. II. 30. [A.U. 731.] — Quippe cum usque hodie mwis
sit Brittonum fidem rciigionemque Anglorum pro nihilo habere, neque
D.gitizecbyGoO'^lc
A.D.681-809.] THE SjiXON PERIOD. 203
in aliquo eis magis communicare quum paganis. — U. H, V. 23. Brit-
tones, quamvis et maxima ei parte domestico sibi odio gentem An-
giorum et totius Catholics Ecclcsix statum Pascha minus recte morl-
busque improbis impugnenc, tamen et Divina sibi ct humana prorsus
resistente virtute, in neutro cupitutn possunt obtinere propositum;
quippe qui, quamvis ex parte sui sint juris, nonnulla tamen ex parte
Anglorum sunt servitio mancipati. [M. H, B. 171, 284.]
■ L/f. pccfHUE. LaurentiiU of Canlcibur7 " Ad im TCnicni,
* Sec howcTer on the Suon tide the canon of noo lolDm dbvm notniaim, Kd nee in codcm
Theodore, repeated A.D. 7,14 X 766 bj Egbat : boipitio qi» Tacelnmiir, BDieie toliui." fB<ed.
and again on ibe Snmiih [liuh], 1 cmtury eir- H. E. II. 4. tpoMag of A.D. 604 X 610.]
licT, tte Scocch BUbop Daganm' uealment of
A. D. 717. ChtfTcbes im Wales prst dtdkated to others than their
founders'.
Brut t Tvwysoo. a. 717. — A year after that, and the church
Blwydyn wedy hynny, ac y kys- of S. Michael was consecrated,
segruwyt eglwys lann Vihagei, \M, H. B. 842.]
{M. H. B. 842.]
See also ^nn. Caml>. a. 718. \M. H. B. 833.]
■ See below, under A.D. I lg5. and IUe$, Itl and eariieit to Ibondeii. the 3iid 10 S. Mi-
Wdtli SS. 67, who (pedGei Ihree niccctuve cbael, the Jid to ibe BleHed Viigin,
periods in tuch (eariy) dedicatiooi in Wilet, the
A.D. 739. Pofe Gregory III. -warns the Bavarian and Allemannii
^shefs against British MJssianaries\
Gregorius Papa III. ad Efiscopos Bajoarite et Allemannia. — [exhorts
them to obey S. Boniface, and further, that^ gcntilitatis ritum et doc-
trinam,vel venientium Brittonum,~veI felsorum sacerdotum et haereti-
conim, aut imdecunque sint, renuentes ac prohlbentes adjiciatis, etc.
[Inter Efistt. S. Bomfaai^ Efist. 45, ed. Wiirdtw.]
■ If S. Bonibce n)ggeit<d the pmhibition, of the " Romana ioslimtio' allitded to in the
" Briltonn," in hit moatb, mot hire meiat (anon quoted aboie on p. 1 16. It ii ringolai
WeUi or Camiihineo, ratherihan Brdtom : and thai thii it almott dK <Hi1y tiace of Britiib (u
coiiiidaing the lelaliont at the time of Com- diitinct liam the numetoui Scolo-liiih) mieioo-
wall and Weaex. ptobaMy Wdshmeo. But the arie*. in AUemanni* or Baraiia. See bowevet
piohibition it more lilcely to be only a repetition above, p. 154, note*.
A. D. 768 (or 755)-8o9. The Welth adopt the Roman EatterK
Ann. Camb.— CCCXXJV. Annus [A.D. 768], Pascha commutatur
apud Brittones [super Dominicam diem*"], emendante. Elbodugo'
D.gitizect>yG00glc
204 ■ CHURCH OF WALES DURING
homine Dei. [«. H. B. 833.]— CCX:LXV. Annus [A.D. 809], Elbodg^
Archiepiscopus Guenedoti regionis migravit ad Dominum. [ii."]
So also the Brut y Tywysoo. [JIf. H. B. 843.]
Britt T TywYsoG. (Gwentian) —
Oeii Crist 755, y symudwyd y A.D. 755. — Easter was changed
Pa^ yng Ngwyncdd o gyngor in Gwynedd by the advice of £1-
Elfod Escob Bangor, end nis vod. Bishop of Bangor ^ but the
caid hynny gan yr Escobion eraill, other Bishops did not concur
ac achaws hynny y daethant y therein j on which account the
Saeson ar y Cymry yn Neheu- Saxons invaded the Cymry in
barth. [p. 6. in ytrch. Cami^ yd South Wales, [p. 7. ii.']
Series, XJ]
Oed Crist 777, y symudwyd y
Pasc yn Neheubarth. [p. 8. /i.3
Oed Crist 809, y bu farw Elibd
A.D. 777. — Easter was altered
n South Wales, [p. 9. «.]
A.D. 809 Elvod, Archbishop
Archescob Gwynedd, ... ac y bu of Gwynedd, died j ...and a great
terfy^ mawr ym mhlith y gwyr tumult [occurred] among the ec-
egtwysig achaws y Pasc; canys clesiastics on account of Easter ^
fynnai Escobion Llandaf a for the Bishops of Llandaff and
Mynyw ymroddi dan Archescob
Gwynedd He yr aeddynt en hu-
nain yn Archescobion hyn o
fraint-t. [/i.]
• All other Chaidies of ihe Briiith rommn.
Dion hid iJicady done u. Nraniiis (lo called),
who njls) himidf "diidpului S. Elbodi," uied
the ig yati cycle: which preiaiird thnefbie in
Gwynedd Ihun Etbod'i time. But it ia am
mcd in the /.i6. Lamlav. under tbe year ton.
and by the Ji™( ( TV"**"*- 'J"- ^- ^'- ^sO
DDder the year tooj, and by both mooeoiuly.
Nerenhelcu, Ihe South Wals diocoa miut have
tonibniKd to the RonuD Eailet if they were in
dole communlDa with the Saxoa Church ; u
appeui to hare been the caic, moie or lev, from
abiwt the end of the pth century.
>• The«e woidi, whidi are wanting in lomo
MS5., are eiridenlly a glott Ibunded oil the mb-
takeo luppoiilion that Ihe Briliih were Quano-
<" Jmm Elbodu, <
He it itykd
Mcnevia would not succumb to
the Archbishop of Gwynedd, being
themselves Archbishops of older
privileged. Qji.]
ElTOdiuui in toDK MSS. of Nennim, and in
oihen Elboiia, or Elbodui.
* The laK echo of the Briliih Easter lontro-
Tersy ii traced (by U»her) in certain KKiipiKoi,
Tuv III avrd ■su Ta tirpa t^i tUotiiUvTit
aluoimu, who A.D. S41 X 847, (afc to the
anon. Vila S. Chrytoil.. written c A.D. 950
[Care]). Srtui Tira> iKKkinriaarucir inpaSd-
tf4«rTtA«iar t« rav OarrxaA^aip ical iutplB^vt
KaTa>.^!^'^at riir SaoiAlSn iriXa (Conitinti-
nopte) «aTa\iflorrt!, t^ roiinji t* rtin-
irnifTa tlrrptipxp rpitaf^tjXv&atTi- MtSASior
a^Ki V ir WOT^.'U- iT,»Hwr V ol wattrrt
KB] rfroi x^" ("'«' /pwnjfltWtr, Tw 'Ok«b-
tmit t^aaar drai iiarpiBwr, K. 1. A., proceed-
ing among other thingi 10 profca ihemidra
diligeal mieti of S. Chryaxtom.
D.oiliz.oB,GoOglc
THE Su4X0N PERIOD.
PERIOD THE SECOND.
FROM THE END OF THE SCHISM TO THE CLAIM OF JURISDICTION BV*
THE SEE OF CANTERBURY. A.D.Sojj-new.
[A.D. 8i6. Waki mbject to tbe nipmnicy of Egbert (Jim. Comb. i. 816, 81S, Brut y
TinoiiKV. >. 817. R19, iii. Anglo-S'ax. Chron, a.it&).
A.D. 870. South Welib Biihofa uid to have hem conucraled in nuny aits hcDcefbnh by
ihe Afchbishopt or Canterbnij. — A.D. 874. A Saxon Blshr^ or S. David'i.
A.D. 884 or 885. South Wdsh Prioco, and. ihortly after, ihe Prince of Gw)Tie<M, under Ibe
protection of Alfred {Alter), and A.D. 911 homagen to Eidwud the Elder {A«glo-
Soji.C*f«n.a.9ii).and A.D.91610 jEihelilan. who fixei the Wye at ih* Wdih
boundaty (Lasm/ Howti Bda, AtmlvSax. Chnm. a. 1)26. KenJ^, C. D. 359, 3j3,
363,364.367. 4'4. 4*4 4S1, 1103. 1107. 1110. Ilil.fW. W'lp.a.gie, It'.
«alm., n.AIi.).
A.D. glB. CodiScatioo of Welih Lam. efdeiiulical and dvil in one. by an Auembly of
Clergy and Laity under Howel Dda,
A.D. 973. Welih Kingt honugen to Eadgit {AjtgloSax. Chron. and Flor. Wi}. a. 973^
and Ke KtmUe, C. D. 5 19).
A.D. 1043-laSS. ABiibopof S.DaTid'tacliasTicartothe(Ssion) Biihop of Hereford.
A.D. 1063,1064. Harold leconquen Walel,in Terolt liiMx I055,lnd reinforcel the boundary
of Ofb's Dyke by penaltiei {AvgloSat. Chron. and Flur. Wig. a. 1064, Oir. Oiini.
dt lOaad. Wallia, Figdfit ap. OaU, J. I94).
A.D. 1071-1096. Revival of learning ai S.David'i in oanaection wiib tbe IrUi Church,
under Biibop Swiien and hii toDi.
A.D. toSl. Williun L " nibjugavit libi Walliam" {Anfflo-Sai. Chton.iaiAim.de WttOm.),
and vUiu S. David's.
A.D. 1090-tioo. Norman oooipitioa of South Watei (Unit y Tj/uytog. Gwnl. 72-76).
—From the death of Rhyt King of South Wales, c. A.D. 1093 (1090 Antt. Mmtv.,
1091 Ann. CatiA. and Brut W. WilUami). " regnare in Walonia (i. e. South Walet)
Regei deuere" (Ftnr. H 1^. IJ. 31). — liKiiiuIion of Lord) Marchen.
A.D. 1094. Attempt to ititnide a non-Welih Bishop on tbe see of Bingor.
A J). 1095 X 1 100. Joriidiction aaeited by AtchbUhop Aiuelm over thcBifhi^of S.David'i
and Uaudaff.]
Early in the ^th Century. Gift of MS. Gospels to Llmdaff
Cathedrals
Book OF S. Chad, ffi^rg- — Ostenditur hie quod emit 4* Gelhi filius
Arihtiud hoc Evangelium de Cingal, et dedit ilU pro illo equm opti-
mum : et dedit pro anima sua istum Evangelium Deo et Sancto Teliaui
super altare.
^ Gelhi ^ filius Arihtiud : et Cincenn ^ Alius Gripiud.
D.gitizect>yG00glc
2o6 CHURCH OF tVALES DURING [Period II.
[/» fnarg. Lii. JUS. S. Chad^ P- H') printed in Hickes, Ditt. Epht. it;
Wanley, Lit. Sept. 289 ; and (with facsimile) in Append to JJ^. Lmi-
dav. 371 i and in facsimile also in Westwood's Falitogr. Sacra.']
* Thii meiDotandum ocoin with nUart (re- dk of its manonnd^ and id ponesuoii by <he
lating moilly u> gifU of land to Llindilf) on the Caibedral ChurdiorMercu,luvcitil]llcloabttul,
nurgin of ihc MS. Gnpels (an Iiiih MS.) nnce what kind of tiaiuaoion. in the OMiipaniivdy
bekHiging to LlandifT, nov to Lichfield Cathe- peaceable loih cenluiy, bid thus tmuTerred the
dial See above, p.. 190, note '. Another me- ownerthip of the documenti of ihf WeUh jee.
morandum mentioo* Biihi^ Nobli (Nywys) of One of Iheie memomida (in Winley, p. 190)
Uandaif. Andthegiftof the MS.thetefaie muit lefen Id Lenfgit. BUiop of Lidiheld (died A. D.
be dated early in the gih century, ai Nywyi, who io»6). Anoiher, ptinted by Reei(p. 17J), coo-
it reckoned ai" i9th9Lihop"intbe IM>. Landaa. taint the nime of MormuFh, who howcvEt cin-
SoS, followed ihonly after Biihop Ceienbii, if that not be ihe cotempotaiy of Diihop Herwald, A.D.
book (106) may be truded. The diiappeannce I056-IIO4, mentioned in the tib. tattiaB.:
of the MS. from LlandafT, obvioudy prior to ilie inasmuch at the S. Chad Ooqieli plainly got to
compilation of the IMt. lawjaf., which makes no Lichlield before 1016.
Similar date. Grant of Freedom to a Serf made in the presence af
Laity and Clergy af Llandoff'*.
1b. — » * * cc €e t * * dencb lit * * ith, iiii ii * * ledri gu * *
agnunn): * * uch. et * ci * arthiud * iunt li[bert]atem Ble * * filio Sul
* et semini [eius] in scmpi[fer]num. Propter. [a]tquc hoc est * e
quod dedit [pro] liberta[te] quatuor * * os et oc[to] * * incias.
[Actum cor'Jam idoneis [t]estibus; de [laic]is Riguo * n filius * * ic,
Guen filius * r, Guoluic [Alius *3edan, Ou * f. •" Guur * aim, Mer *
an {.^ Salus, Arthan f.<i Cimulch, Judri f."* Judnerth; de clericis vero
Nobis Episcopus Teiliau, Saturnguid sacerdos Teiliav, Dubrino*, et
Cuhelm iilius Episcopi, Satumbiu cam ibiav, et Sulgen [scho31a5ticus
qui hanc iideliter scripsit. Qui custodterit hoc decretum libertatis
Bleidiud, et prolis eius, sit benedictus. Qui autem non custodierit, sit
maledictus a Deo, et a Teiliav, in cujus Evangelio scnptum est. Et
[dic]at omnis populus, fiat, fiat. [I» marg. ejuid. MS. p. a 1 8, and printed
in Hickes, Ditt. Epist. ii j Wanley, Ut. Sept, 290; and Append, to
Lii. Landav. 273.]
* SiroQar deed) of nuniunisiioa oooir in Saxon oninttDigible by the cutting of die bocJLbinder "
Engbnd and Cornwall (Fieia, Bitt. Zpirt. ij- (Am. lii. JamtaB. 617).
Ij.KeinMe.C.ZI, VI.»9-aii1. Theaboveii " So IFati/ni .- pene Fijfet.
entaed on Oie maigini of p. 318 of the MS. Got- • $0 ironjey: ngim Viekn.
pdi above mcntianed, and " its former part ii * i.e. filiui.
mncfa damaged, and tendeted tor the greater part • Sn Hfefcn .' Dubnno H'mibjf .
A.D, 854. Ann. Camb. — CCCCX. Annus, Cinnen" rex Poiiis in
Roma obiit. \M. H. B. 835. So also Brut j Tjviytog. a, 8,54 {ih. 845).
He was killed there by his own men, according to the Gwentian Br*/-,
a. 850.]
» MiiUr Cyngen. See hiE monumenul imcriplion lo his ancestor Eliieg, below in App. B.
D.gitizect>yG00glc
A.D.809-I100.] THE S^XON PERIOD.
A.D. 871,
, 894. — Brut y Tttwysoc. Gw«rt.
OeJ Critt 871, bu farw Einion
... Escob Mynyw, ac y gwnaeth-
pwyd Hubert Sais» yn Escob yn
ei le ef. [p. 14. in Arch. Camii.y
yd Series^ X]
' Scemiogly identiad with Llunwoth or Lwm-
berl 01 LuQvod or Lljmrdi or Lambert or Mar-
t*D, CDDKCnied to the See orS. D>vid'i 874 ( Jnn.
Condi, uid .Brut y Tyicytog.) bf thi AnJibiihop
Ib. — Otd Crht 883, . . . y bu farw
Cydifor abad Llanfeithin >>, gwr
doeth a dy^edig oedd efe a mawr
ei dduwioldeb. Efe a ddanibnes
chwech o wyr doetbion ei gor i
ddodi addysc i Wyddelod y Wer-
ddon. [p. 16. /i.3
*■ •■ Lbncamn. — Annigh mt detliofcd by
the Dina'A.D. 850 tod 867, iixl wu leitottd
byiBiihcfi Fethgiu 851-874; 10 whom it it
Ib. — O^Cy>V*894,ybufarwHy-
welc ab Rhys ab Arthfael arglwydd
Morganwg yo ei laws henaint yn
Rhufain ym mhen tridiau wedi ei
fyned yno, sef ei oed chweugein-
mlwydd a phedair. [pp. 18, ao,
A.D. 871. — Einion, ... Bishop
of Menevia, died ; and Hubert
the Saxon" was made Bishop in
his room. [p. 15. »*.]
of CaDlerbutf (R. de THeth). Einioo mim-
NoTH, kaeft Icinimaii I^M. H. B. 488), who
(ace. to Ann, Caab., and »e alia BrM y Tytcy-
•V-, *. 835, 84s) died in 673.
A.D. 883 Cydivor, abbat
of Llanveithin \ died, a wise and
learned man, and of great piety.
He sent six learned men of his
abbey to Ireland to instruct the
Irish, [p. 17. it.']
ooDJeciund that these moala were sent {Arek.
Comi.,3riiS<r*i,Xi54). See .bore on p. 198,
what ii aid about tbe Wdth Juveocui.
A.D.894. — Howelc son of Rhys,
son of Arthvael, lord of Glamor-
gan, died in his fiill old age at
Rome, three days after his arrival,
at the age of a hundred and twenty-
four, [pp. 19, 21. »^.]
low in App. B. Howd died AJD. 885, aca>rduig
9fi omJ kepnning of \Qth centuries, to A.D. 929. Synodkal Acts ef
Disd flint allegtd to have ieen exerciied by &shops of Uandaff over
South Welsh TrincetK
• See iboTcpp.115, la6: and for the Rxm
of thoe docomenli, bdow, undet Bldiop HerwiU,
A.D. 1056 K 1 104. ThoK which are beta
ideticd to aie in alaiio in Ub. Landae. Ig6,
ioi-io6,*ii->i4>i]7-zi9.9nd, eicqn the fint
Mid laH, in WAUni. 1. 197-199 (""d" >h* mi^
Domet of Councils or LlandafT), They relate to—
i. A lyood held merely 10 receiie a gnuit'of
Imd to Biibop TijFchan, and to grant absolution
to Brodunad and hit loni (Z. /.. 196}.
King of Glewynlg, and
iii. Of lli, for muider comniitted afiet tweu-
ing amity upon lelia In the Biihop'i prcMnce,
by Bishop C^nhir {L. L. 101-106).
iv. Scnienieni by a lynod of a disputed title
to a church between Btochinad lUng of Owent
and Bishop Cyfeiliawg, and
T. Exconununicitioa (tjnodical) of ihe lame
Biochnueland his"&niily"bythetaine Bishop,
fnr wrong done to the Bitbop and hit " fuaiy "
{L.L. J3I-J14).
vi. And of Tewdwi King of Breiknodc by
Bishop Libiau for stealing tlie Bishop's dinner
by force fiom the abbey of Uancon (L. L.
117-119).
D.gitizect>yG00glc
2o8 CHURCH OF WALES DURING [Period II.
Hour] (lee alio uoder A.D. S94, above) and 917 (see betow), Libiau'i 917-919.
Brodimae! (cl. $ iv, r.)wcie boih tribuiuia lo Part of the BtuEKIion enjained opon Brocli-
King Alfred about A.D. S84 (dicier). Tirchao, miel in the last case but one.wB tbe payment to
and the Brochmiel of i i., aie placed at aa eiriier tbc Buhop of a plUe of pure gold ibe length and
but uncertain period by Ihe Lib. Landav.. Try. breadlb of the Biifaop'i lice. And Libiao exacted
xhao'i succeaor being colempoiaiy with Howel'i the " prin" of a Buhop, 100 mancui'i of goU,
father (Z. L. iy6). Cyfeihawg'i dits ate 870- levenfold,
£»(/ of ^th and kepnning of iOth centuries [A.D. 870-929?] South
Welsh Bishops said to have ^en consecrated hy the Arehhishofs of
Canterbury K
AsSER, T>e Rebus Gestis Alfreds, — His temporibus'", ego quoqiie
(Asser) a rege (.Alfredo) advocatus, de occiduis et ultimis Britannix
finibus ad Saxoniam adveni, ex consilio et licentia nostromm
omniumc pro utilitate illius sancti loci** et omnium in eo habitan-
tinm ; Regi ut promiseram, ejus servitio me devovi, ea conditione ut
per sex menses onini anno cum eo commanerem. Sperabant enim
nostri minores tribulationes et injurias ex parte Hemeid Regis susti-
nere, qui ssepe deprxdabatur illud monasterium et parochiam Sancti
Degui, aliquando expulsione illonim antistitum qui in eo pra:essent,
sicut et Novis Archiepiscopum propinquum mcum et me expulit ali-
quando sub ipsis: si ego ad notitiam et amicitiam illius R^is quali-
cunque pacto pervenirem. lllo enim tempore et multo ante omnes
regiones dexteralis Britannia: partis ad Alfred Regem pertinebant,
et adhuc pertinent' Anaraut^ quoque filius Rotri cum a
Rege (./Elfredo) honorifice receptus essct, et ad manum Episcopi in
lilium confirmationis acceptus maximisque donis ditatus, [se] Regis
dominio cum omnibus suis eadem conditione subdidit, ut in omni<
bus Regia: voluntati sic obediens esset, sicut .lEthered cum Merciis.
[Jtf. H. B. 487, 488.3
R. DE DiCETO, Aibrev. Chron — A. 872. .^thelredus Dorobernensis
Archiepiscopus. Hie Chevelliauc Episcopum Landaviie, et post Libau
Episcopum Landavix, et post Lunverd Episcopum Sancti David, Caa-
tuariae consecravit. [Tviysd. 451.]
Flor. Wig., Chron. a. 915. — Pagani ... terras septentrionalium Bri-
tonum invadunt, et cuncta quae circa fluminis« ripam reperiunt, pene
diripiunt. Captum quoque in campo Yrcenefcld nuncupato Brito-
num Episcopum Cymelgeac, Isetantes non modicum, ad naves dedu-
cunt secum : quem non multo post XL. libris argenti Rex redemit
Eadwardus. {At. H. B. 570. So also the Anglo-Sax. Chron. a. 918.]
Lib. Landav.— DCCCC^^XX". VII". Cimeilliauc Episcopus mi-
gravit ad Dominum DCCCC"". XX", IX". Libiau Episcopus
D.gitizect>yG00glc
A.D. 809-noo.] THE S^XON PERIOD. " 209
migravit ad Dominum, et ordinattonis sue anno tertio, [I^i. LanJav.
227, 330' So also the Canterimy Rolli^ ap, God-win^ ed. Richardson.]
Ann. Camb.— CCCCXXX. Annus. [A.D. 874.] Llunwerth'' Epi-
scopus consecratur. {M. H. B. 835. — Lwmbert of Myny w, Brut y Ty-
ivyfog. a. 874 J ii. 845.]
■ Spintna] mbjcctioD nmally feUovcd temponl-
And iberelbte. illbough ihe precise ditei ai given
■It inetoiKileible, thefictofcoiueiiaUDnofSouih
WcUh Bishop) illtiis period by the Ardibiihop of
Cantcibuiy (apedallyif oocof ihem wu iSuon
by nation) ii posiiWy nue. The like ilory in ihe
Lib. Landan. of the comccnlioa of Oudocnis il
Cuteibiuy id the begiooiog of the 7lh ccotuiy
n of CDuiie a fiction. At the ume time the con-
flicting (lamnentt of later date (m under A.D.
971), and the evident inclination of the compilei
of the Lib. lAiiKtav. and still moie of Canler-
bury aalhatitiei to make out a connection
between Dandaif and Canlerbury. throv uitpi-
don npon all aeeitioDi of the kind, ^thelrrd
wai Aicbbiihop of Cuitetbuiy A.D. 870-889.
It ii pouible therefore that he might have cou-
MOaled CyfaUtwg. And Uunverth CiUt widiio
hit AfchiepiKDpiIe. Bui libiau' ~ ~
The Northmen waned Glamorgan and Gwent,
and a) lu inland u Biecksock, both in A.D. 89$
and9i!l {Ann. Camb.).
" A.D. 884 ate. 10 Spdman. and PauU.
' Sc. ecdesianiooram S. Divid.
* Se. S. David'..
• Se. the principalitiei of Hemeid King of
Dyfed, Hovel King of Glewyitig, Brodimael
' Pemmul Kings of Gwent, Hcliied King of
' King of Gwynedd.
I S'.. il
Wye.
a by tl
LA.
Wolfbefan, lod 38 yeui after Albebed's iaOi.
If Lumberth. "Episcopos S. David," who in-
tenxdci only (ai an equal) with Libiau of Uan-
d»ff on behalf of Tewdwi King of Btedinodi
(Lib. Lavdan. 1:8), was really a Saxon (see
above, under A.D. 871), bii coiaecraTion ai Cun-
teibuiy (citainly becomes probable. And Atser'i
counecrioD wilh Alfred fall) also in the eaily
ponioa of Lumbenh's Episcopate : which lasted
10 944, if Ihe Ann. Ctmb. nuy be tnaled.
[A.D. 928 (?) — Laws ofHoviel Dda — Brut y Ty-uiyiog. Gtoint. :—
Ofi/ Cwf 926, aeth Hywel Dda A.D. 926. — Howcl the Good,
fab Cadell, Brenin Cymry oil,
Rufain, a chydag ef dri Escob»,
sef oeddynt Martin Escob Mynyw,
a Mordaf Escob Bangor, a Mardi-
Iwys Escob Teilaw, a chyda hwnnw
Blegywryd ab Owain peocyfcis-
tedd Llandaf, brawd Moi^an Bre-
nin Morganwg, a'r achaws eu my-
son of Cadell, King of all Wales,
went to Rome, and three Bishops*
with him, — Martin, Bishop of Mc-
nevia; Mordaf, Bishop of Bangor;
and Marchlwys, Bishop of Teilaw :
and Blegywryd, son of Owain,
chief of the court of Llandaff, bro-
ther to Moi^u, King of GJamor-
ned yno, ymgynghori a doethion gan, accompanied them. The
y modd y gwellheid cyfreithiau reason they went there was, to
gwladGymru,agwybodcyfreithiau consult the wise in what manner
gwledydd a dinasoedd eraill, a'r cy- to improve the laws of Wales, and
freithiau a fiiant gan Amherodron to ascertain the laws of other
Rhufaitt yn ynys Prydain yn am- countries and cities, and the laws
ser eu hunbennaeth hwy, a gwedi in force in Britain during the so-
caffael gwybodaeth o'r pethan vereignty of the Emperors of
hynny, a chyngor doethion, dych- Rome. And after obtaining in-
welyd i Gymni, He y galwes Hy- formation of these things, and the
■ See howewt below, p. 1 19.
VOL. I. P
D.gitizect>yG00glc
ckURCH OF WALES DURING [Period II.
wel attaw holl bcncenedloedd
gwlad au teisbanteuluoedd, a
phob doethion a dysgedigion o
wyr Uen a lleygion yn ddygynnull
gorsedd hyd y Ty Gwynn an
Daf ya Nyfed. A gwedi chwi-
liaw a gaffad o bob gwlad a
dinas y caed yn oreuoa ©"r cyfaa
cyfreithiau Dyfnwal Moelmud, a
thrwy ddysg ac athrawiaethgar
ymgais Blegywryd athraw y trefn-
wyd y rhai hynny, ac au doded
wrth farn y dygynnull, oni chaed
gannynt eglurh&d, a gwelthfid, ac
adlanwad ar y rhai hynny, a
gwedi myned wrth farn a rhaith
gwlad yn y dygynnull y cadarn-
haed y cylreithiau ac lu rhodded
yn ddeddfedigawl ar holl wlad
Gymru, a gwedi hynny myned
i Rufain yr ail waith o Hywel,
a chael barn doethion yno, a
gwybod bod y cyfreithiau hynny
yn gydgerddedogion a chyfraith
Duw ac a chyfreithiau gwledydd a
dinasoedd tirocdd cred a bedydd,
y daeth yn ei ol J Gymru, ac y
dodes ei gyfreithiau wrth farn y
cantrefi, a'r cymmydau, a rhaith
gwlad, ac o hynny ydd aethant
yn gadarn yn holl arglwyddiae-
thau Cymru, ac ym mhob llys
ai^lwydd a chenedl hyd oad oedd
a gaeai yn eu herbyn, ag nad
oeddent o arall yn un llys gwlad
ac ai^lwydd yng Nghymru, ac
achaws daed ci gyfreithiau y ge-
Iwir ef Hywel Dda (pp. 20, 22).]
counsel of the wise, they returned
to Britain, where Howel convoked
all the heads of tribes of the coun-
try and their assistants, and all the
wise and learned, ecclesiastical and
lay, in a combined session at the
White House upon Tav in Dyved.
And after searching what was
procured from every country, the
laws of Dyvnwal Moelmud were
found to be the best ; and by the
learning and doctrinal skill of the
Doctor Blegywryd they were ar-
ranged; and by the judgment of
the assembly they were expound-
ed, improved, and augmented;
and after the laws had passed
the judgment and verdict of the
country in the assembly, they
were authorized and made legal
in all the country of Wales. And
after that Howel went a second
time to Rome, and obtained the
judgment of the wise there, and
ascertained those laws to be in
accordance with the law of God
and the laws of countries and
cities in the receipt of feith and
baptism. He then returned to
Wales, and submitted his laws
to the judgment of the cantrevs,
comots, and verdict of the coun-
try ; and thence they became au-
thorized in all the lordships of
Wales, and in every court of
lord apd tribe, until they became
paramount; and no others were
used in any court of country and
lord in Wales ; and from the
goodness of his laws he was
called Howel the Good (/i. pp.
*'> 23).]
D.gitizect>yG00glc
A.D. 8o9-r lOO.] THE SAXON PERIOD. 2ir
A.D.928— CYVREITHIAU HYWEL DDA,
AR DDULL GWYNEDD:—
AR DDULL DYVED:—
AR DDULL GWENT.
THE LAWS OF HOWEL THE GOOD*
ACCORDING TO THE VENEDOTUN CODE:—
ACCORDING TO THE DtMETLU4 CODE:—
ACCORDING TO THE OWENTIAN CODE.
[The wcMlutieal forttou tmlg tf (tot Lam an hen gjtm.]
A. D. 9a8(?). Asfemily of Clergy and Laity^ representrng all Wales, under
Howel Dda Kimg first af Deheuiarth and ultimately of all Wales, at Whit-
land m Caermarthenskirej -whert the follvming ecclesiastical lavs were sanc-
tioned as p^t of a digest of the laws of the country*.
* Mr. ADOiriD Owen't Picfux to hi> eiitioa A. D. 909, and of North Wain A. D. 91 j (Attn.
of the Wdih Lam (Loud. 184I) will (opply full Cmab., and ue LappaiLerg), tribvliry to £«dwiid
iatbinutioD ropecting tbedigot iccompliihed by of England A.D. ijigand to^thelttan A.D.916
HowcL la coune of time the (icsniQ^y) it Gnt {AngleSra. CArvn., and FJor. Wig.), was at the
riiiglc code became diitiDgniibed into tbttc, my- iatter't cauil A. D.931,931, 933, aad934 {Ktm-
ing widi the three great divi«ioiu of Walei, vit bit, CD. 353, 363.364, 1003. 1007, loio), at
GwTnedd (Veoedotia), Djfved {Dimetia} for De- E»died'i A. D. 949 (ii. 434, 416), went to Roma
henbartb, lod Gwent (i.e. MoDmootb, Sk.) for A.D. giB(Ann,Cani6., but A.D, 910,1. e.betweeo
Motgaowg. The eitncti from the code here 9 lo and 930, Snil y IVicyKV.) In order to get hit
giRU ate diMiDgiiisfaed accordin^y. Sutoequent bwi canGtined bytbe PDpe{Prr/'. (d £a«a,Diinc<.
rerisoni, &om certainly A. D. loSo to the Statute Codi.andta Bk.lII.of Vmeijolian), aoddied A.D.
of Rhtiddlan A.D. 1384 (sdiidi introduced Eogliih 9^0 (Atai. Canb., but 94S, Srul y Tgayieg.), or
law), have alu roideied it impouible to lepartle 951 (6im. DuadK.), Gut the Lawi thrmsdvu
Id the code, according to emitting MSS., the exact (Pn^. le i>HW(. Code) date the journey to Rome
lawi of the oiiginal code from later alleratioiu or A.D. 914. and name Anittuiui, who died A.D,
additioni. It ibuit be borne in mind, therefore, 913. as Pope ai the time. The Gwentiaa fbrm
that the following entactt are from nth aod of the Brut y Tj/iafitBg. (at already quoted) a»-
)3th century transcripts only, of a document, setts two journeys to Rome, one for advite be-
embodying no doubt and modilying dociunents forehand, the other subscquenily for approbation,
eiilier than its own date (of a little after 9O0), and relates both under A.D.916. The Code itself
but itself again, ai undoubtedly, largely modified twice or thrice (sometimes for the purpose of assert-
before these trantciiptt were made. Tlie date of ing a contrary law) mentions the ■' law of Rome,"
the original assembly depends upon the following both (anon and driL
evidence. — Howd Dda became king t^ Smith Wales
a*a [The note*, throoghont the following extracts fiom Howel Dda'i Laws, are Mr. Anenn'ri
Owen's. And the reader it alto referred to Mr.Owen'i edition of the Laws (Sto. 9 vols. 1841). whence
the extractsaretaken,forlheaccount ofthe MSS. designated by the letters -i,JS,C,n,&c. Ac, and
foi the copiout additional rarioot readings given in his edition, but with which it has not been thought
worth while to encumber the pages of the present work. The order of the Venedotian Code has been
followed in arranging [be tedious ; but for their diniion and numbering, and for the arrangement of
their coDtenO, and for those titles to MOiDni which are within brackets, neither Mr. Owen nor the MSS.
aic respoottble. The Latin vatiatioiu and additions are taken Iram two Latm digeiB of the Dimetian
Code, and from a third, a fngment, abridging only one book of the Code, here denoted respectively by
a., 0., y., according to the order in which they are printed (under the title o( Lrga IVellinF) at ibe ei>d
of Mr. Owen's work. The Kcond of them, B., it that already referred to (p. 117, note ') as containing
•ereral laws nearly verbally idenltal with certain canons in an Sih century MS., possibly part of the
origiral materials of Hovel's digest. For tubtet)uent variations in, and additions to, the Laws, see below
in App. C Theextractiin WiUcins, I. io8-]ii, atelakcnfromDr.Wotton's Lma WaUiar.}
D.gitizect>yG00glc
CHURCH OF fT^LES DURING [Period 11.
[<
GWTKEDD«.
HEUEL da uab KadeU
tewysauc Kemiy oil auel-
les e Ketnr; en kam ani-
eru or kefreythyeu ac a
deuaaus atau chue^jr o
pop ' kemut eny tehuysok-
ael' [hyt y Ty Gwfn ar
Taf a hennf or gwjr
doetbaf ^ny kyuoeth] e
peduuar [onadunt] en Ue-
ycyon ar deu en escoleyc-
yon. Sef achaus e uenuyt
er escolycyon rac gossod
or lleycyon dym auey yo
erbyn er escrythur Un.
Sef amser edoythant eno
e Garauuys [a] sef achaus
edoythant e Garauuys urth
delehu opaup bot en yaun
en yr aoiser glan hunnu
ac na guenelhey kam en
[yr] amser gleyndyt. Ac
o kyd keghor akydsyned-
ycaeth edoython a doyt-
ant eno er hen kefreyth-
yeu a esteryasant arey
onadunt aadassant yredec
arey aemendassant ac ere-
yll en kubyl adyleassant
ac ereyll oneuuyt ahoso-
Aguedy honny onadunt
ekefreythyeu auamassant
eu cadu [a] Heuel arodes
■' cantief fg Kemij B.D.
RBAGLITH.
HYWEL da orat Duw
mab Kadell brenhin Kym-
ry oU awelas y Gymry
yghamaruer ogyureitheu
adeuodeu ac with hynny
a derynnawd attaw o bop
kymhwt ^ oe teyranas'
whegwyr aaruerynt o aw-
durdawt ac ygneittaeth a
holl eglwysswyr yteyninas
aaruerynt o teilygdawt
bagleu megys Archescob
Mynyw ac Esgyb ac ab-
adeu aphrioreu byt ylle
aelwir y Ty Gwynn ar
Taf yn Dyuet. Y ty
hwnnw aberis ef y adeilat
o wyeil gwynnyon yn llety
ydaw wrth bely pan deley
y Deuet ac wrth hynny y
gelwit ef y Ty Gwyn.
Ar Brenhin ar gynnu-
Ueittua honno atrigassant
yno trwy yr boll Arawys
ywediay Duw trwy dyr-
west [a gwedi] perffeith
ac y erchi rat a darpar
yr Brenhin y wellau ky-
ureitheu adeodeu [' Kym-
ry]. Ac or gynnuUeit-
tua honno pan tervynnavd
|8.]
GWKNT',
HYWEL da mab Ca-
dell brenhin Kymry aw-
naeth trwy rat Duw a
dyrwest agweddi can oed
eldyaw ef Kymry yny
tbeniyn, [nyt amgen no]
pedwar cantrew *athni-
geint yn Deheubarth, a
deunaw cantref Gwyned,
a thrugein tref tra Cbyr-
ctael) a thrugein tref Buellt,
Ac yn [y] teruyn bynny
nyt geir geir neb 'amadunt
hwy* ageir yw "eu geir
tawy ar pawb.
[E] sef yd oed drwc
dedueu, adryc kyfreitheu
kyn noc ef, [ac] y kym-
yrtb ynteu cbwe gwyr o
bob kymwt yg Kymry ac
yduc hyt y Ty Gwyn ar
Taf, a seith ugein baglawc
yr rwg Esgyb ac Archesgyb,
ac abadeu ac athrawon da
y wneuthur kyureitheu da
ac y diot y rei drwc a oed
kyn noc ef, ac yw cadarn-
hau yny enw ebun.
Ac or niuer bwnnw y
■ Qwjncdd. or Venedotia, contuncd ibe greiUr ii>sticil sapremicy of the set of Meoeru ex-
part of wtut ii now ailed Nonb Wilti. tended.
*> Dyved, or West Walet. in ttrict aicepution, ° Gwent, the appiUition of the diilrict in
«ai the nunc of the diitrjct bounded by the Tywi Wain inhabited by the Khuet, compriwd the
on the S.G. and by the Teiri on the N.W. ; but diocese of LUndaff.
in a widei ttrae the country over which the ecde-
D.oiliz.oB,GoOglc
A.D.8o9-i]OoO THE S^XON PERIOD.
[tBB UWl or EOWIL TBI <K»D. A.D. 918.]
VENEDOTIAN.
HOWEL the good,
the son of Cadell, prince
of all*' Cymru,' seeing the
■'Cymry' perverting the
laws, summoned to him
six men, from each ' 'cym-
wd'^ in the principality,'
the wisest in his dominion,
to the •'White House on
the Tav; four of them
laics, and two clerks. The
clerks were summoned lest
the laics should ordain any
thing contrary to the holy
scripture. The time when
they assembled together
was Lent, and the reason
they assembled in Lent
was, because every one
should be pure at that
holy time, and should do
no wrong at a time of
purity. And with mutual
counsel and deliberation
the wise men there assem-
bled examined the ancient
laws ; some of which they
suffered to continue unal-
tered, some they amend-
ed, others they entirely
abrogated ; and some new
law5 they enacted.
And after promulgating
the laws which they had
decided to establish,Howel
>' ' caotrer ' in Cymrn B.D.
HOWEL the good,
son of Cadell, by the
grace of God, king of all
Cymru, observed the Cym-
ry perverting the laws and
customs ; and therefore he
summoned to him, from
every cymwd ^of his king-
dom,' six men, who were
practised in authority and
jurisprudence ; and all the
clergy of the kingdom pos-
sessed of the dignity of the
crosier, as the Archbbhop
of Menevia, and Bishops,
and abbats, and priors, to
the place called the White
House upon the Tav, in
Dyved. That house he
ordered to be constructed
of white rods, as a lodge
for him in hunting, when
he came to Dyved; and
on that account it was
called the White House.
And the King, with that
assembly, remained there
during the whole of Lent,
to pray to God, through
perfect abstinence, and to
implore grace and dis-
cernment for the King to
amend the laws and *cu5-
toms of Cymru,' And, at
HOWEL the good,
son of CadeU, king of
Cymni, enacted, by the
grace of God and fasting
and prayer, when Cymru
bounds; to wit, *three
score and four ^cantrevs
in South Wales, eighteen
cantrevs of Gwynedd,three
score trevs beyond the
'Cyrchell, and three score
trevs of 'Buallt, And
within that limit the word
of no one went before
•their word, and 'their
word was binding upon
aU.
As bad customs and bad
laws existed before his
time, he summoned six
men fjxim every cymwd
in Cymru, and assembled
them at the White House
upon the Tav, together
with seven score croziers,
between Bishops, and
Archbishops, and abbats,
and good teachers, to form
wholesome laws, and to
abrogate the bad ones be-
fore his time, and to give
them stability in his own
And, out of that nom-
Cjmra If.OJ'.Q. " thoie mstonu L. ' one Z.
° hit X, ' hit S.
■ ' Cjinra ' (ignifiei Waki, and ' Cymiy ' the neat the Inilh. The Te2ding of Z, u probably
Wetih natioii. coned, would bave been iiuerted in the teat, if
* ' Cjmwd ' ii a tenitoriat diTiiion, of ohich k> modem a iranKript conld be piefened before
[WD geamOy form a ' cantrcT,' thangh it lome- five indent MSS.
timei containj more. • Now called CrydicU. a brook in Radnonhire,
' The White Koute stood near the [ite of whidi runs bf Abbey Cwm hir and Mil into the
Whitland Abbey in Caermarthenthire. leithon.
<■ There appean to be an error in thii reading, ' A dittiict in Ihc upper pari of Brecknock-
u there nerei were 10 many canlreM in all Walci 1 shire,
if ■ cymwdi ' be >ub>titutcd, the account would be
D.oiiiz.oB,Google
CHURCH OF WALES DURING
[Period II.
OWYNSDD.
yaudurdaut udunt ac a
orcbemenus ea kadam eu
kadu en craf. A Heuel ar
doythfon auuant f kyd ac
ef aossodassant eu bemea-
dyth ar boa Kemry hoU
ar ynep eg Kemry alecrey
beb eu kadu ekefreythyeu :
ac adodassant eu hemen-
dyth ar er egnat a kemero
dyoftyt braut ac ar er ar-
gluyt ay rodhei ydau ar
ny uypey teyr kolheuen
kefreyth a guerth guellt
adof apop pedh [or a
berth^ amadunt or y
mae] reyt y dynyaul aruer
amau. [I. i.]
Book III. Rhaglitk.
[Hewel da vap Kadell
tewyssavc Kemry a de-
vynnvs attav chwegw^r o
pob kantref eg Kemry oU
hjt e Ty Gwyn ar Daf en
Dyvet a henny or gwyr
doethaf en ekevoeth e
pedwar onadvnt en llee-
gyon ar dev en escolbe-
ygyon, Sef achavs e
dwcpwyt er escolheygyon
rac dod^ or llcegyon pe-
thev a vey en erbyn er
escrethvr glan. Ac e sef
amser e doethant eno
RHAGLITH.
DYVED.
y Garawys y dewissaud y
Brenhin y deudec Ilcyc
doethaf oe wyr ar vn
yscolheic doethaf yr hwnn
aelwit yr athro Vlegywryt
y luneithaw ac y synn-
bwyraw idaw [ef] ac oe
teymoas kyureitbeu ' ac
arueroerf yn perifeith {o
nadunt] ac yn nessaf [ac]
y gellit at [yr] wironed a
iawnder.
Ac y decbreius eu hys-
Sriuenu ynteir rann [ac]
GWKNT.
dewisswyt y deudec ileyc
doethaf ar un yscolheic
kymhenhaf y wneuthur y
kyureitheu bynny. Sef
awnaethant hwy pan da-
ruu uduut wneuthur y
kyureitheu dodi emelldith
Duw ac un y gynnuUeitua
honno ac un Gyrary ben-
baladyr ar y neb a tortiei
y kyureitbeu hynny.
Ar Uyuyr hwn ^herwyd
Morgeneu a »Chyfnerth y
uab adigonet. Ar gwyr
yn gynntaf kyureith y llys hynn/ oed (
pennydyawl ; yr eil ky-
ureith y wlat; y tryded
aruer o bop m onadunt
[wynteu yn berfiaith.]
Guedy hynny yd erchis
[y Brenhin] gwnneuthur
tri llifuyr kyureith : vn
vrth y lys peunydyaul [yn]
pressuyl [uodic] ygyt ac
ef [e bun ;] aral ylys Di-
neuur; y trydyd ylys A-
berfiraw megys ycaffey
teir rann Kymry nyt am-
gen Gwyned Pwys [a]
Deheubarth audurdawt
kyureith yn eu plith vrtb
eu reit yn wastat ac yn
parawt [pop amser].
Ac o gygbor y doethonn
bynny rei or henn gyurei-
theu [hynny] a gynnha-
lawd [ef ] ereill a wellaawd
r cof i
yn eu
[i.6so,
hamser
tbeu[a
[LL. WALLIC^
0/tbt Prefaces to the La-
tin trameripis of tie LmuJ
(tvbub are of the Dimet'uiH
tjpr) tbefalloiuing onfy eotl-
taln nrati matter,
Incipit Prologus in Li-
bro Legum Howel Da
(Howeli Boni),
Brittannie leges rex
Howel, qui cognomina-
batur bonus, id est, da,
regni sui, scilicet, Gwyne-
dotorum, Powyssorum, at-
que Dextraliucn, sapien-
tium, et in uno loco ante
suum tribunal congrega-
torum, uno consensu et
diligenti, quia ex omni
natione, medio, circiter,
L>.(jitizecbyG00(^lc
1.D.809— iioo.] THE SAXON PERIOD.
[m LAWI OP HQWBL THE GOOD. U). 9IS.]
VBNEDOTIAN.
sanctioned them with his
authority, and stiitrtly com-
manded them to be scru-
pulously observed. And
Howel and the wise men
who were with him de>
nounced their malediction,
and tliat <tf all the Cfmry,
upon him who should not
obey the laws: and they
denounced their malediC'
tion upon the judge who
might undertake a judicial
function, and upon the
■lord who might confer it
upon him, without knowing
the ''three columns of law,
and the worth of wild and
tame animals ; and erery-
thii^ pertaining to them
necessary and customary in
a community. [I. j.]
Book III. Pre?acz.
Howel the good, son of
Cadell, prince of Cymni,
summoned to him sis men
from every cantrev in all
Cytnru, to the White
House on the Tav, in
Dyved, and those of the
wisest men in his domi-
nion ; four of them laics,
and two clerks. The cause
for bringing the clerks
was, test the laics should
introduce what might be
contrary to the holy scrip-
ture. And the time of
DIHKTIAN.
the King selected, out of
that assembly, twelve of
the vrisest laics, and the
most learned scholar, who
was called the master Ble-
gywryd, to forni and sys-
temize the laws land
usages', for him and his
kingdom perfectly, and
the nearest possible to
truth and to justice.
And he b^;an to write
them in three parts: the
first, the daily law of the
palace; the second, the
law of the country ; the
third, the perfect admi-
nistration of each of them.
In the nest place, the
King ordered three law
books to be prepared ;
one for the use of the
daily court, to remain con-
tinually with himself; an-
other for the court of
Dinevwr; the third for
the court of Aber&aw: so
that the three divisions of
Cymni, namely, Gwynedd,
Powys, and South Wales,
might have continually a-
mongst them the autho-
rity of the law, ready
for their reference ^ all
And by the advice of
those wise men, the King
retained some of the old
laws ; otheis he amended ;
GWENTIAN.
ber, twelve of the wisest
laics and the best scholar
wereselectedtomake those
laws. And when they had
finished those laws, they
imprecated the maledic-
tion of God, and of that
assembly, and of Cymru
in general, upon whoso-
ever should break those
And this book was ^com-
piled according to Mor-
geneu and ^Cyvnertb his
son. And these men were'
the best in their time for
record and laws and pe-
riods. [L6ii,6ij.}
n by Bltgywiyd ibe detk ; became he vai W-.
D.oiliz.oB,GoOglc
CHURCH OP WALES DURING
[Peri(H> II.
pethevnos a mfs or Ga-
rawys ac esef achavs e
doethant eno e Garawys
vrth na del^ nep na de-
wedwyt kam nay gwnev-
thvr en er amser gleyndyt
Ac ma ' ededrychassant
e kyvreythyev ar bon a
vey re trom y chosp o
nadvnt f hescavynhav ar
hon a vey re eskavyn on-
advnt y hachwanegv : peth
or kyvreythyev a adassant
val edoeydynt peth arell a
vynnassant y emendav er-
eyll a dyleas&ant en kvbyl
ac ereyll o newyd a osso-
dassant,
Ac ena e dodassant
Hewel da a henny o do-
eth^on ev hemendyth ar
nep a kam arverey or
kyvreythyev henny ac ar
er arglwyd ay scmvtej yr
vn onadvnt namyn kan
dwndep kynnvUeytva ky-
meyot ac awu eno. Er
eyl emendyth a dodassant
ar er arglwyd ay rodey ac
ar e dyn ay kymerey ar-
' naw teylygdavt egneyd-
yaeth ar n^ gwypeji tejir
kolovyn kyvreyth a gwerth
gwyllt a dof ac aperthyn
attadvnt.
RHAGLITH.
DYVED.
ereill a dileawd o gwbyl a
gossot kyureitheu newyd
ynn eu He. Ac yna yky-
hoedes (ef ] y gyureith yr
bopyl yn gwbyl ac y ca-
tamnhawd j awdurdawt
vdu nt arygyureith honno ac
y dotet cmelltith Duw ar
eidaw^wynteuacvnGym-
ry oil aryneb nys cattwei
rac Haw megys ygossottet
[yna] onny elHt y gwellaw
o gyuundeb gwlat ac ar-
glwyd.
[Llyma lyfyr ogyfreith
awnacth Hwel da yny Ty
Gwynn ar Daf «yn Yfed,
yr hwnn y' doyth yno o
wys Hwel y chwegwyr
doethaf o bop kymwt
Ynghymry o lygion a
seith vgeint baclawc o
Archesgyp ac Esgyp ac
athrawon da ac abadeu
aphriorieit, o doython
Kymry oil. Ef a wna-
ethbwyt y deudec doythaf
o hyny arneiiltu y wneu-
thur y gyfrcith, ar vn ys-
golheic huotlaf o Gymry
oil y ysgrifenu y gyfreith,
ac y edrych rac gwneythr
dim ynerbyn tyfreith Eg-
Iwys na chyfreith yr Am-
herodyr.
A llyma henwau y gwyr
llygion hynny oil nid am-
[ll. wallicz.]
temperateque constituit.
Acciuit de quolibet pago
per suum regnum sex ui-
ros auctoritate et sden-
tia, et omnes Episcopos,
Archiepiscopos,abbates, et
sacerdotes totius Wallie
pollentes ad locum qui
dicitur Ty Gweyn ar Taf
(Domus Alba super Ta-
vam), et ibi demorati sunt
XL». diebus et XL*, noc-
tibus in pane et aqua, et
tunc temperauerunt redi-
tionem fbrefacti, id est,
eojp (punitionem), super-
flua diinlnuere que erant
in phiribus reditionibns
forefocti: ita fecerunt pre-
tium uniuscuiusque rei et
iuditium congruum de qua-
libet re. Tunc suirese-
runt omnes Archiepiscopi,
Episcopi, abbates, et sacer-
dotes, induenmt uestes
suas, et insteterunt bac-
culis cum crucibus et can-
delis, et ex communi con-
silio excommunicauerunt
transgredientes leges istas,
et similiter obseruantes
benedixerunt : hec iudicia
scriptasunt. (II. 749.}
Jt tie end <ftU Prefaa to
the Dimeiiaa ( Lathi) Code
in MS. Bodl. 180.
" Eiplicii edielui legibiB, liber
■ i dedimiuai K, > ynteu I.MN.O.P.q.S.fi. " byd boed htryi petha* ercDI ynddaw o
ky6eilhi:'V da » wnayth doythioii kyn no hyny K wedi hyny » hyn wriaythbwyd ynghyfiiiih Hood
kyftailh HdwcI a ddylcii i diiedr- a chyd Z.
D.oiliz.oB,GoOglc
A J). 809-^1100.]
THE SAXON PERIOD.
VBNBDOTIAN.
their assembling there was
the six weeks of Lent ; and
the canse for their coming
there in Lent was, that no
one ought to speak or to
do wrong at th^ time
of purity.
And then they 'exa-
mined the laws: such of of ali Cfinni, was pro-
Ihem as might be too se- nonnced upon such as
vere in punishment, to mi- should not thencefbrtb
tigate ; and such as might observe it, in the manner
be too lenient, to render then set forth ; unless al-
more rigorous : some of tered by the concurrence
the laws they suffered to of the country and the
PREFACE.
DUETIAN.
Others he abolished entire-
ly, and established new
laws in their place. And
then he fully promulgated
the law among the people ;
and he supported it with
his authority ; and the
malediction of God, as
well as ^theirs, and that
remain unaltered; others
they willed to amend ;
others they abrogated en-
tirely; and they enacted
some new laws.
And then Howel the
good and those wise men
denounced their maledic-
tion upon such as should
pervert those laws; and
upon the lord who should
change any one of them,
except with the consent
of an assembly as large
as that which met there.
Another malediction they
denounced upon the lord
who should confer, and
upon the person who
should undertake, judicial
authority, without know-
lord.
Here is the book of the
law made by Howel the
good at the White House
upon Tav, *in Dyved, to
which there' came, by the
summons of Howel, six of
the wisest hues from every
cymwd in Cymru, and se^
ven score croziers. Arch-
bishops, and fiisfaops, and
good teachers, and abliats,
and priors, being the wise
men of all Cymru. Twelve
of the wisest of that num-
ber were set apart to form
the law, with one clerk,
the most learned in all
Cymru, to write the law,
and to guard against doing
anything in opposition
[U, WALLICX.]
ing the three columns of the law of the Church,' or
law ; and the worth of the law of the Emperor,
wild and tame animals, Here are the names of
and whatever pertains to all those laymen, tb^ is
them, to say :
' began E. ■ hit IJt.lf.O.P.Q.RS. ■'■Iibaifb ihoe ue UknTiie in it nunf otbtr
good lam made by wiw mea pnv'mmly and aiteiwaids ; and wbal it tniened in tbe law of Howd ii to
be cteditcd ; and tognhtr Z.
D.oiliz.oB,GoOglc
CHURCH OF IVALES DURING
[cTTUirauu amL nu. a. 0.918.]
[Period II.
GWyHEDD.
Agwedy gwneuthur o
hoDunt 7 k^rfreitbeu tul
y tebygynt eu bot yn
deilwg, yd aeth Hovel da
ac Escob Mynyw, ac Escob
Assaf, ac Escob Bangor, ac
y am hynny yny vu ar y
drydyd ardec o athrawoa
adoethon ereill o ttygjoa
ae yd aethaDt hyt yn
Ruuein y gymryt awdur-
dawt Pab Ruuein y gy-
freitheu Howel. Ac yna
y 'darllewyt kyfreitheu
Howel rac bronn Pab
Ruuein, ac y bu uodlawn
y Pab udunt ac y rodes y
awdurdawt udunt; ac j
doetb Howel ae gedym-
deitbon adref. Ac yr
bynny hyt hediw yd ydys
yn daly o gyfreitheu
Howel da. [I. an, ai6.]
RHAGLITH.
DYVKD.
Morgeneu ynat ;
Kyfiierth y yab ;
Gweir vab Rwawn ;
Gronwy vab Moridic ;
Kewyd ynat;
Iddk ynat ;
Gwiberi hen o Iscenetn ;
Gwmerth llwyd j vab;
Meddwon ail Kerisc;
Gwgawn Dyuet ;
Bledrws vab Bleidyd ;
Gwyno vaer y gwr oed
bercbenawc ar Lantafwin
bioed y ty y gwnaetbbwyd
y gyfreith yndaw a Blege-
wryd archdiagawn LUnn-
daf a oed yr ysgolheic »
doctor ynghyfreith yr Am-
berawdyr ac ynghyfreith
yr Eglwys oed ef.
[IX, WALLIC«.]
Howdi tube dgctcr d
Gonierth Iwf d mab Gwy-
beri bach (Gomandus ca-
nus, filius Gwiberi parvi),
erat judex curiw de Dine-
wur in tempore H;hirel da,
ut pdlii est in uersibus."
(h Mr.O<tom's Preface, p.
«xiv.).]
Ac gwedy darfod gwneu-
thur y gyfiraith oU ae hys-
grifeny yn gwbyl ef a aetb
Hoel da a tbeuymedd o
Gymry y gidacef aLambert
Esgob Mynyw, a Mordaf
Esgob Bangor, a Chebur
Esgob Seint Asaph, a Ble-
gewryd archdiagon Llann-
daf, hyd att Anestacius Bab
hyd yn Ryfem y darilein
y gyfreith ac y edrych a
oed dim yn erbyn kyfreith
Dyw o honei hi ac am
' tlo«th Uyfyi K.
D.gitizect>yG00glc
A.D.809— iioo.] THE SAXON PERIOD.
PREFACE.
DtMETIAN. G WEN TUN.
Morgeneu, the judge ;
Cyrnerth, his son ;
Gwair, son of Ruvon ;
Goronwy, son of Mo-
reiddig ;
Cewydd, the judge ;
Iddig, the judge ;
Gwiberi the aged, of
Iscenain ;
Gwraerth the grey, his
son;
Meddwon, son of Ce-
Gwgon of Dyved ;
Bledrws, son of Bleid-
dyd;
Gwyn, the maer, the
man who was the owner
of Glantavwyn, to whom
the house belonged in
which the law was made ;
and Blegewryd, archdea-
con of LlandafT, was the
clerk, and he was a doc-
tor in the law of the Em-
peror and in the law of
the Church.
After the law had been
all made, and completely
written, Howel-the good,
accompanied by princes <rf
Cymru, and 'Lambert,
Bishop of Menevia, and
Mordav, Bishop of Ban-
gor, and Cebur, Bishop of
Saint Asaph, and Blege-
wryd, archdeacon of Llan-
daff, went to Rome, to
Pope Anastasius, to read
the law, and to see if
there were anything con-
'' the book tame of K.
• Thoe lumci m taciously wrilten m the Brnl y Tptf/tof- (.M. E. B. tJ47) ; and diflcT Hilt a
dcly in Ibc Gwcntiui Urvi, tet above, p. W9.
VKHEDOTUN.
And after they had con-
stituted the laws as they
considered to be fitting,
Howel the good, and the
Bishop of Menevia, the
Bidiop of Asaph, and the
Bishop of Bangor, together
with others, making thir-
teen in number, of teach-
ers and of other wise men,
of the laity, went to Rome
to obtain the authority of
the Pope of Rome for the
laws of Howel. And there
I were read* the laws of
Howel in the presence of
the Pope of Rome, and the
Pope was satisfied with
them, and gave them his
authority ; and Howel,
with his companions, re-
turned home. And from
that time until the present
day, the laws of Howel
the good are in force, [i.
a IS, "7-1
D.gitizect>yG00glc
CHURCH OP WALES DURING [PERIOD 11.
[cnastnuD anm bda. aj).9»8.]
RHAOLITH.
I. DTTKD. OWBHT.
■udoed dim yn gwrthneby
idi, hi a deilfngwyd ac a
elwid yn gyfreith Hwel
dda hi o hynny allaim.
Oedran yr Arglwyd Jes-
su Grist yr amser hwniiw
naw kant mlyned a phe-
deir ardec. A Uyma y
gwersseu a wnaeth Blege-
wryt yna yn djrstoliaeth ar
hynny.
Explicit cditoi legibm liber
Qnem r^ lajpcit BUogori-
im et quoque (bit
Hwdi lube (toctar tunc legit
Conuodo OuKi Tunc iudice
Rex dibit id paitem dext^
Sef oed oed Krist pan
aeth Howel da vrenhin
y Ryuem y gadarnhau
y gyfreitheu drwy
aw) vediant Xllll.alX.
G mylyned.
' Oed Crist XL. a IX.
i^ mylyned pan v; varw
Howel da penn a moliant
yr hoU Vrytaniaid.]— (I.
338, 340, ua.]
D.gitizect>yG00glc
A.D.809-IIOO.] THE SAXON PERIOD. %%l
PREFACE.
VENSDOTIAN. DIHETIAN. QWXKTIAN.
traxy to the law of God
in it; and as there was
nothing militating against
it, it was confinned, and
was called the law of
Howel the good from that
time forward.
The year of the Lord
Jesus Christ at that time,
nine hundred and fourteen.
And here are the verses
composed by Blegewryd
thereupon, in testimony of
that event.
E^idt editiu legibu tit>er
bene Gaitui
Quon regi ECiipdt BUmgoii-
dus tt quoque fuit
Hweli turbe doclor tunc legit
infibe
Coraando cano tnnc indke
(Xitidiino
Rex dabii ad partem dcxte-
Tlte year of Cbrist,when
king Howel the good went
to Rome to confirm his
laws by papal authority,
was nine hundred and
fourteen.
1 The year of Christ was
nine hundred and 'forty
when Howel the good
died, the chief and glory
ofaU the Britons'. [I. jjji,
J41. 343-1
■'The TCU <^ Ihe Lwd Jena when Hovel the good, son of Cidell, (on of Rodri, ion of
»Cuiiwri, died, 948. 2.
• The dtaottBDcr in the data ooneeraiog the y Tyuyoff. a. 948 (M. E. B. 847).
dealh of Howel U oaarioned bj Ihe account in the " Thi. woid. which meani ■ oppreajon u m
text being taken 6oin a dironide in which tiieerento e[Mlhet here afiphed to Men7n Ihe bther erf
tS 1 deads were not partiaihiizcd. See the Bnt Rodii.
D.gitizect>yG00glc
GWTNEDD (BK. I. C. i.)
I. Or Uys e fcemyrt de-
uar arugeyn oguasanaeth-
guyr en Uys' [nyt amgen :]
I. Penteulu.
a. Effeiryat [teylu].
C&c. &c.)
II. (Swydogyon y vren-
hines ynt y rei hynn.]
I. Dysteyn eureny-
3. Efeyryat euereny-
(&c. &c.)
III. SSuydhocyon ery-
fassam ny huchof dyuethaf
ar uuyt ynt' •.
IV. Teregueyt ene aul-
uyn e deleant epeduuar-
suydauc amgeyn huchof
kafael hemuyd kefreyth
eu bredhenguysc ykan
ebrenyn ac eu Uyeynguysc
y can eurenynes [nyt am-
gen] e Nodolyc a[r] Pasc
a[r] Sulpiyn,
V. E Brenhin adele roy
ir urenynes trsyan akafo
o enyll o [e] tyr a [e]
dayar ac e uelly "guasa-
naytguyr ebrenyn adeleant
my trayan y guasanaytuyr'
eurenynes. [1. 4, 6,]
CHURCH OP WALES DURING
[cmxmoAV BTwn doa. jtj>. giS,]
I. AM SWVDDOGION Y LLV3.
DVVED(BK. I. C. i.) GW
I. Kynntaf y dechreuis
y Brenhin kyureith yllys
peunydyaul ac or dechreu
y gossodes i>etuar swydawc
arhugeint ynny lys peu-
nydyawl nyt amgen :
[Period II.
I. Pennteulu.
3. Offeirat teulii.
(&c. &c.)
9, Dystein brenhines.
10. Offeirat brenfaines.
(&c. &c.)
II. Dylyetyswydogyonn
hynn yw caftel brethynn-
wisc y gann [y] Brenhin
allieynwysc y gann y vren-
hines teir gwetth ynny ul-
wydynn yn Nadolyc, ar
Pasc, ar Sulgwynn. •
III. Y vrenhines adyly
caffel [y] trayan y gann y
Brenhin or ennill a del
ydaw oetir ac val hynny
y dyly [ant] swydogyonn
yvrenhines [caffel y] tra-
yan (or ennill] y gan swy-
dogyonn y Brenhin. [I,
I. Ac y dechreussant yn
gyntaf kyfreitheu llys can
ynt penhaf canys wrth y
Brenhin ar urenhines y
perthynant, ar pedwar
swydawc arugeiot ae can-
hymdaant [nyt amgen].
I. Penteulu.
1, Effeirat teulu.
(&c. &c.)
9. Distein [y] bren-
10. Effeirat [y] bren-
(.&C. &c.)
II. Dylyet yswydogyon
[oil] yw caffel brethynwisc
yganybrenhin, allieinwisc
ygan yurenhines teir
gweith yny ulwydyn; y
Nadolyc, ar Pasc, ar Sulg-
wyn.
holl
IV. Swydogyon yuren^
bines agaffant trayan
enill swydogyon y Bren-
hin. [1.611,614.]
II. AM BRIODOLION LEOEDD.
(BK-LCli.) (BK.I. C.v. 42.) (BK.l. C.V. 5 6.)
[Petwar cadeyryawc] ar Y le avyd yny neuad [Y] rwg y gwrthrychat
decesyten[y]llyspeduuar amytan ar Brenhin; ac ar colouyn yn nessaf idaw
■' petwar iwjdiwc aragrynt adelj bot yndy B.71.
Jw leji y Uys, ai vjTh dywtthif ^ ley y urtnhines B.
• The text hne afpean b> be cotnipl, ihrovgh or A., which admi
the nmioion of put of the lentcncx and ihe airbi- in E^of wyiix,'
giuiy of the wuid ' uujit' In the ancieot vnhogtaphy
D.oiliz.oB,GoOglc
A.D. 809-1100.] THE SylXON PERIOD.
[tee lawi of uowk. na oood. a.d.9>8.]
I. OF THE OFnCERS OF THE COURT.
DmsTUN (bk. I. c. i.)
I, First, the King insti-
tuted the law of his daily
court ; and at the first be
VEMEDOTIAN (bk. I, C. i.)
I. He began with the
court ; ■ and appointed
tweotf-four servants i^
the court', namely :
I, Chief of the house*
hold.
a. Priest of the house-
bold.
(Fourteen others.)
II. These are the offi-
cers of the queen.
I. Steward to the
>. Priest to the
(Six others.)
III. 'The officers whom
we have enunterated above
arelastatUble'*.
IV. Three times in the
year the above twenty-four and linen clothing from the
officers are entitled to re- queen, three times in the
GWEKTIAK (bk. I. C. i.)
I. And they began with
the laws of the court, as
they are the most import-
established twenty-four ant, since they pertain to
officers in the daily ■■
vice of hb court, that is
to say:
I. Chief of the house-
hold.
3. Priest ofthe house-
hold.
(Six others.)
9. Steward to the
10. Priest to the
queen.
(Fourteen others.)
II. The due of these
officers is to have woollen
the King and queen, and
the twenty-four officers
who accompany them :
namely,
I. Chief of the house-
hold.
3. Priest of the house-
hold.
(Six others.)
9. Steward to the
queen.
10. Priest to the
(Fourteen others.)
II. AU the officers are
year ; at Christmas, at
Easter, and at Whitsun-
tide.
111. The queen is to
have a third from the
,ing of the produi
ceive, according to law,
their woollen garments
from the King, and their
linen garments from the
queen ; namely, at Christ-
mas, Easter, and Whitsun-
tide.
V. The Kmg is to give
the queen a third of the
produce of his landed pro-
perty ; and in like roanner produce of the officers of
sthe servants of the Kbg the King. [I. 34S-]
are to give a third to the
servants' ofthe queen. [I.
5.7.]
clothing from the King, to have woollen clothing
from the King, and linen
clothing from the queen,
three times in the year;
at Christmas, Easter, and
Whitsuntide.
IV. The officers of the
queen have a third of all
cruiDg to him from his the revenue of the officers
land; and in like manner, oftheKuig. [1.613,615.]
the officers of the queen
are to have a third of the
[I.
(BK. I. C. vi.)
There are fourteen j>er-
ions who sit on chairs in
OF APPROPRIATE PLACES.
(BK.LC.v.M)
His (the edling's) place
1 the hall is on the oppo-
(bk. [. c.v. §6.)
Between the heir-appa-
rent and the pillar, next
" Twenly*iit officen «e to b« in it B.D. ' The fbronost office™ we emiinenled ibove ue tbojc
of the awrt, tod the Urt d^t tt Outt of Ibe qoem B. •'the King'i umtM to the ier«im BJ).
D.gitizecbyGoOt^lc
CHURCH OP WALES DURING
[Period II.
[<
GWyXBDD (BK,I.e,VJ.)
onadunt ys coref adec uch
coref. [Yd] kentaf [ew]
ebrenyn [ef] adel« eyste
' ea aessaS yr keluy' : ac
enessaf ydau eateu * ekeg-
hetlaur ; a guedy benny er
^bosb ; ac guedy henny er
eedlyg; ac guedy benny e
pen hebogyt; artroydauc
yam edyskyl ac ef; ar
^medyc emon e kolouen
yam etan ac ef. Enessaf
yr kelluy arall er efeyryat
teylu urtb uendygau yuuyt
akanu e Fader ; ar colouen
ucb ypen [ef] adely er
gostecbur ymaydu; enes-
saf ydau enteu er enat
llys; enessaf ydhau enteu
ebart kadeyryauc ; egof
llys empen eueyg rac deu-
lun er efeyryat. [1. lo.J
AM BRIODOLIOK LEOEDD.
DYVBD (BK. I. C. V. § I.)
ynessaf ydaw y brawdwr
yr rydbaw ar golofyn ac
yn eil nessaf idaw yr offei-
rat teulu ac or partb arall
yr etiig pennkerd y wlat ;
guedy bwnnw nyt ocs le
dylyedus yneb or parth
[I. M8.J
bwnnw.
GWENT (BK.I. e.v. §«.)
yd eteted yr ygnat Qys or
partb arall [idaw] yr efiTei-
rat teulu gwedy ynteu y
peukerd [ac] odyna nyt
oes le dilis y neb [yny
neuad].— [1. 616.]
[Bk.I. c.«v.5..(|S).
Si Episcopus ftierit in tri-
bus principallbus fcstis cum
Rege, ad dexteram Regis
debet sedere, et K^UI-
laur (cancellarius) ad «-
nbtram jn bpuff (ut se-
nes).]-[II.8j..]
(bk. I. c.viii.)
I. Yr eyl eu [er] efey-
ryat teulu.
II. Hunu adele ytyr en
ryt ay guysc teyrgueyt en
euuluydyn [ae uarcb pres-
swel a] ylyeyn [wise] ykan
eurenynes, ay uredhen-
guysc ykan ebrenyn.
III. AM VR OFEIRIAD TEULU.
(BK.I.cvii. §5.)
Naud yr offeirat teulu
yw dwyn ydyn hyt yr
eglwys nessaf idaw. [1.
35..]
(bk. I. c. viii. 4 9.
Y neb asarhao oSeirat
[teulu] neu ae llado go-
deuet gyureitb sened [ar^
naw dy] eitbyr am wely
tauot. [1. 356.]
(BK. I. c.vi, §4.)
Nawd [yr] eRelrat teuln
yw hebrwg [y] dyn hyt yr
eglwys nessaf. [1. 6a8.]
(bk. I. c.vii. ^3-9.)
11. Sef ywiigalanas dis*
tein ygnat llys penkynyd
pengwastrawt [penkerd]
bebogyd gwasystauell "un
■ sarhaet ac un 'ebediw ac
un vreint eu merchet.
■ttcndant on the King when id hii ilutiict.
>> hat = hotpei - gu(*i.
' QaLnut% •= compemation for mnrder.
* taraad — fine due fot injuiy.
' ttudia = I icnda la the [Uture of a
D.oiliz.oB,GoOglc
A.D. 809-1100.] THE SjfXON PERIOD. , 21$
OP APPROPRIATE PLACES.
VIKSOOTUN (BK. I. Cti.) DIHSTUN (BK.L C.T, § a.) 6WXNTIAN (BK.[. C.T.^6.)
the palace ; four of them site side of the fire to the to him, the judge of the
in the lower portion, and King ; and next to him the court sits ; and the priest
ten in the upper portion, judge, between him and of the household on the
The first is the King; he the cohunn; and next to other side of him; next
>• tosh next the 'screen*: him the priest of the bouse- to him the chief of song;
next to him the cang- . hold; and on the other side and after that there is no
hellor'i; then the osb*"; of the edlingi'.the chief of fixed place for any one in
then the edlinit"; then the song of the country; after the halL [I. 6aj.]
chief blconer ; the foot- him, there is no privileged
holder on the side oppo- place for any one, on that
site to the king's dish ; and side. [I. 149.]
the 2 mediciner, at the base
of the pillar opposite to
him, on the other side of
the fire. Next to the
other screen, the priest of
the household, to bless the
food and chaunt the * Pa-
ter;' the silentiary is to
strike the pillar above his
head : next to him the
judge of the court; next
to him the chaired bard;
the nnith of the court on
the end of the bench, be-
fore the priesL [1. 1 1.} •
m. or
(BR. I. c. Tiii.)
I. The second [of the
King's officers] is the
priest of the household.
II. He is to have his
land free ; his clothing
three times in the year;
and his horse in attend-
ance ; and his linen cloth-
ing from the queen, and
his woollen clothing from
the King.
' pillar B. * e
THE PRIEST OF THE
(BK.LC.vii.§s.)
The protection of the
priest of the household is,
to convey the person to the
nearest churciu [1. jsj.]
(BK.i.c.vui.j9.)
Whoever does saraad
to the priest of the house-
bold, or shaU kill him, is
amenable to the laws of
the synod -, but not for
tongue-wound. [I, 557.]
(BK.I. cvi. §4-)
The protection of the
priest of the household is,
to conduct the person to the
nearest church. [1. fiap.]
(BK.i.c.viL§a-i4.)
II. Thegalanas^ofthe
steward, judge of the
court, chief huntsman,
diief groom, chief of song,
fiilconer, and page of the
chamber, «and their sa-
■ The ban. it would ^peat, contuiied si pil- doii. or uppe poftion, the king lod Dine of I
Ian tbr tbe uppott ti tt» loof ; the itre-plBcs occu- officen wen •eued, b the netbec ponioD wc
pied a tpnx between two of thae piUin, and allotted leati for the oths tbni officoi, and plac
tcresu. wfaicfa extended from IbcK nAiii u the for the leM of the bouebokl.
dde walk, divided the ball into two paili
VOL. I
' — priett of dte homehold Z.
daii. or uppe poftion, tbe king and Dine of hb
officen were aealed, b the netber ponioD wsa
»0iliz.0B,GoOglC
■GWYNEDD (BK.i. c.viii.)
111. Yle eo eneuat [yv]
yam eUn ar Brenyn enes-
saf yr keluy luth uendykau
y iiuyt akanu e Pader.
CHURCH OF WALES DURING
icrnmrauL^ Hnm. diu. aj). giS.}
AM YR OFEKIAD TEULU.
DYVBD (bk. I. c, ix. 4 !•)
Llety yr offeirat ar ys-
colheigyonn yw ty [y] cap-
Ian ytref* a lletyofreirat[y]
brenhines y gyt ac wynt.
[I. J58.]
IV. Ylety[yv]enty[yl
clocyd ar escoleygyon y
kyd ac ef.
V. Ysaraet eu heniyd
braut [y] senedguyr.
VI. Ay ankuyn eu
[bwyt] seyc acomeyt [o]
llyn.
VII. Ef adele ofnim
ebrenyn apaup [or] yrodbo
ef ofrum ydau eneteyr guyl
ar bennyc.
VIII. Ef adele trayan
degum e Brenyn.
IX. Ef adele degum
eteulu [ac] ef adele adel
en eu dayret.
X. Ef adele pedeir kei-
nyauc [gabyr] am pop yn-
seyl agoret [or] arodher
am tyr adayar a neghesseu
ereyll maur.
XI. Ef adele ofTrum
ebrenyn peunyt ar [yr]
eferen ac offrum esuyd-
guyr aclan; atrayan [cu]
(BK. I. c. »ii.)
I. Offeirat teulu ageiif
ywiac ypennyttyo y Bren-
bin yndl y Garawys [yn]
erbyn y Pajc ac [y] velly
offeirat brenhines ageiff
ygwisc hitheu.
II. Deudegmu ateiir dros
sarhaet offeirat teulu ar
trayan ageiff ef ar deu-
parth yr Brenhin.
in. Ef ageiff offrwm
ybrenhin ae teulu ynny
teir gwyl arbennJc.
IV. ¥ raiTb ageiff or
ebrann kymeint a rana
deu varcb ac [y] veily pob
swydawc arbennic.
V. Ef yw ytrydyd dyn
ageidw ' breint Uys yn
awssen [y] Brenhin.
VI. Ofleirat [y] bren-
hines ageiff march yn wos-
seb ygann y brenines.
[Period II.
GWSNT (B.r. cviL $ 1-14.)
III. Yn y sarhaet ytetir
iw mu anaw ugeint ary-
ant.
IV. Yn y galanas y teUr
naw mu anaw ugein ma
gan tri dyrcbauel,
V. [Punt ^ebediw pop
TO ohonunt].
VI. Punt yw gobyr" eu
VII. Teir punt yn f
chowyil =.
VIII. Seith punt yn y
hegwedi*'.
IX. Sarhaet pob un or
swydogyon ereill eithyr y
penteulu ar effeirat teulu
[kyn hanfwynt or swydo-
gyon ereill] nyt ynt un
uremt [ynsarhaet pop vn
or] swydogyon ereill [y
telir whe bu a whe ugebit
arrant].
X. Yn y alanas y teltr
chwe bu a chwengein mu
gan tri dyrcbauel.
XI. Yn y bebediw yte-
br chweugeint aryant.
XII. Punt ahanher yw
* Inti ^ a ~Till, a temtorial d
foot ganaeli or 156 enct.
' yobgr or anif^yr — niMcn-
lord oa maniagi.
D.oiliz.oB,GoOglc
A.I>. 809-1100.] THE S^XON PERIOD.
OF THE PRIEST OF THE HOUSfeHOLD.
■ VENKDOTIAN(BK.I.C,viiI,)
III. His pkce in the
hall is opposite to the King,
n the opposite side of the
fire,
. the !
to say grace, and to
chaunt the ' Pater.'
IV. His lodging is in the
house of the 'chaplain, and
the clerks with him.
V. His saraad is accord-
ing to the decision of the
VI. His allowance is 3
mess of meat, with a horn-
Ail of liquor,
VII. HebentlUedtoan
offering from the King, and
from every one to whom
the King shall give an of-
fering at the three prin-
cipal festivals.
VIII. He is to have a
third of the King's tithe.
IX. He is to have the
tithe of the household,
and be is entitled to their
' * daered.'
X. He is to have four
pence fee for every patent
seal that is given respect-
ing landed property, and
other important transac-
tions.
XI. He is entitled to a
daily offering from the
King at mass, and the
offering of all the ser-
DIHZTIAN (BK.I. C.Ik. $ }.)
The lodging of the priest
and the clerks, is to be in
the house of the chaplain
of the trev°; and the
queen's priest is to lodge
with them. [1. 359.]
(Bticm.)
I. The priest of the
household is to have the
garment in which the King
shall do penance during
Lent, against Easter ; and
in like manner the priest
to the queen is also to
have her garment.
II. Twelve kine are to
be paid as the saraad of
the priest of the household ;
and of this he is to have a
third, and the two parts
go to the King.
III. He is to have the
offering of the King and
his household at the three
principal festivals.
IV. His horse is to have
a ration of provender equal
to that of two horses : and
the horse of every princi-
pal officer the Uke.
V. He is the third per-
son, to nuuntain the 'pri-
vilege of the palace m the
absence of the King.
VI. The queen's priest
is to have ^m her his
horse in attendance.
GWENT.(B.I. c.vii.§ 1-14.)
raad*^, and ebediw^, and the
rank c^ their daughters,
are the same. ■
III. For their saraad
nine kine and nine score
of silver are to be paid.
IV. For their galanas
nine score and nine kine,
with three augmentations,
V. One pound is the
ebediw of each of them.
VI. One pound is the
gobyrc of their daugh~
ters.
VII. Three pounds for
their cowyll =.
VIII. Seven pounds for
their agweddi<=.
IX. For the saraad of
each of the other officers,
except the chief of the
household and the priest
of the household, who, al-
though of the number of
the officers, are not of si-
milar privilege, there are
to be paid six kine, and six
score of silrcr,
X. For their galanas,
six score and six kine,
with three augmentations,
are to be paid.
XI. For their ebediw
six score of silver are to
be paid.
XII. The gobyr of
' The mrd ■ dochjnU,' lilcnltr ' beOnun,' at ' domua c
prevai deootc* a pariih ctak: it ii hcfeRndered 'capbn,'
• duplaia,' bciiDie tiro andent Latin MSS. have ' See n
ind lonK Wcbh MSS. tuie
•i Periupt ' mortiufy.'
D.gitizect>yG00glc
CHURCH OF H'ALES DURING [Period II.
[■
GWYNEDD (BK.I. C.Tiii.)
gueyny ar deupatth 'or
lie pan hanfo [ent]. A[c
euell^ am] popet aper-
theno parth ar Uys boll o
denyon ef byeu trayan eu
guasanaeL
Xlt. Ef adely y dyllat
auo am ebrenyn tra uo
en e Garauys.
XIII. Ef adele uod en
guastat ykyd ar Breuyn,
kanys tredyt anhebchoc
eu.
XIV. Ef adde kafael
yuarch ual ytreulyho ykan
ebrenyn.
XV. Ny dele [er] Escop
persony nep ar sapeleu
ebrenyn heb ykaynat (na-
myn er effeyryat teylu
onyt can kygbor e Bren-
byn].— [I.16, iS.]
(BK.1. c.xUJL § I, M.)
I . Try anhebkor Brenyn
eu [e] efeyryat urth uen-
dykau yuuyt akanu eferen
ar egnat llys urth dehos-
part pop ped pednis ay
teulu urth y negesseu.
XIV. Palebennac ed
emkafoent er efeyryat
AM YR OFEIRIAD TEULU.
DiTvED (be. I. c. siL)
VII. > Offelrat teulu ar
hebogyd ar pennkynyd ar
brawdwr llys ar penn~
guastraut, agafiant veb^h
y gaim y Breobin wrth eu
Vni. Ac eu tir agyno-
halyant yn ryd.
IX. Tri ryw wassanaeth
yssyd y offelrat llys yn
[f] dadleuoed [vn yw] di-
leu pob dadyl a darffo
ythervynu ['orol;] eilyw
cadw ynnyscriuennedyc
byt vanm pob dadyl ^byn-
ny teruynner' ; trydyd yw
bot yn barawt ac yn ^di-
uefv vrth reit y Brenhia
y wnneutbur llythyreu ac
[y] eu dariiein. [1. 364.]
OWZNT (B.l.C.vii. 59-14.) .
gobyr [pop vn oc] eu mer*
XIII. [Pont yw ahaner
eu cowyll].
XIV. Teir punt yn y
begweddl. [1. 63J, 634.]
(BtLcriii. 53)
Llety yr effeirat teuhi
ac yscolheigon f llys gan-
taw ujd tj y caplan. [I.
63>.]
(BE. I. C. X.)
I. Y neb asarhaho [neu
a *latho] effeirat teulu dio-
deuet kyfreith sened [yn
gyntaf] ac am y sarbaet
deudeg mu atelir idaw y
trayan ageiff ef ar deuparth
yr Brenbin,
(be. I. c.siv, 510,
[Ac] odyna ydyly [y]
c^lan ybrenhin ydwyn ef
yr e^wys acbyt ac ef y
deudec swydawc arbennic
[y] lysvrtb offeren ac gue-
dyofferen ac ofiwm y gann
baup paret y c^ilan ida w ty '
gu ary creir ac ar yr allawr
ac y wnyeitbcit adotter aryr
allawr na rodho [ef ] cam
II. Effeirat teulu a geiff
ywisc y penytyo ybrenbut
yndi [y Garawys ahynny]
yn erbyn y Pasc.
III. Ef bieu ofirwm y
Brenhin ar teulu ac offrwm
y sawl agymerbo offi'wm
yny teir gwyl arbenbic y
vol; T.
D.gitizect>yG00glc
>. 809-1100.] THE SjiXON PERIOD.
[TBI I.AWI OP HOWVL THB HOOD. «J>. QlS.]
OP THE PRIEST OF THE HOUSEHOLC.
VENEDOTIAW (BK. I. C.viu.)
vants: 'also a third of
their ' gweini,' and the
two parts 1 from the place
whence they originate.
And in every thing per-
taining to the court from
all persons, he is entitled
to a third of their ser-
rice.
XII. He is to have the
dress worn by the King
during Lent
XIII. He is to be con-
stantly with the King, for
be is the third indispens-
able person.
XIV. He is to have a
fresh horse, when neces-
sary, from the King.
XV. The Bishop is not
to present any one to the
King's chapels, without the
permission of the priest of
the household, except t>y
the advice of the King.
tl--7,i9.]
(BE. I. c.sliii. $ 1,14.)
I. The three indispens-
ables to a King are, hb
priest to say grace and
sing mass; the judge of
the court, to elucidate
everything doubtful; and
his household for his coro-
XIV. Wherever the
priest of the household,
DIHETIAN (BK. I. C. xM.)
VII. »The priest of the
household, the falconer,
the chief huntsman, the
judge of the court, and
the chief groom, are to
have horses from the
King, as the; may be
wanted'.
VIII. And they are to
hold their land free.
IX. There are three
duties appertaining to the
priest of the court, in its
proceedings ; one is, to ex-
punge every cause that has
been determined ' from
the rolf; the second is,
to preserve in writing
for judgment every cause,
^ until it be determined';
the third is, to be pre-
pared and ' prompt, when
required by the King, to
write letters, and to read
them. [1. 365.]
(BX.i. csiv.^io,
in part.)
[Ajudgeelect is toserve
a year's apprenticeship,]
and then the King's
chaplain is to take him to
the church, having with
him the twelve principal
officers of the court, to
mass ; and after mass, and
an offering by every one,
let the chaplain reqmre
GWENT. (B.l. C.VTJ, § 1-14.)
each of their daughters
is one pound and a
half.
XIII. One pound and a
half is their cowyll.
XIV. 7'hree pounds for
their agweddi. [I. 653,
655-1
(BK.LC.Viil. 4 J.)
The lodging of the
priest of the household,
having the scholars of the
court with him, is to be in
the chaplain's house. [I.
655.]
(BK.I.C.X.)
I. Whoever shall do sa-
raad to, or shall 'murder
the priest of the house-
hold, let him first submit
to the law of the sy-
nod : and, for his saraad,
twelve kine are to be
paid him : he is to have
a third, and the two re-
maining parts go to the
King.
II. To the priest of
the household belongs the
garment in which the
King shall do penance,
during Lent, against Eas-
ter.
III. To him belongs the
offering of the King, and
of the household, and the
offering of those who shall
D.gitizect>yG00glc
CHURCH OF WALES DURING [Period II.
«WYN. (BK.i.c.xliii.§i,i4.)
[teulu] ar dysteyn ar enat
[il^] ena ebyt breynt
ellys. [1.76,78.]
Et DDA. i.D, 918.]
AM YR OFEIRIAD TEULU.
DTVED (BK. I. C. xiv. § ao.)
vanm vyth hyt ygwyppo
nac yradoIwTii neb nac yr
gwerth nac yr caryat nac
yr cas neb. Gwedy faynny
deuent ygyt at y Brenhin
adywedent yr hynn awnae-
thant ymdanaw ac yna
ydyly y Brenhin rodi y
swyd idaw, o byd bod-
lawnn idaw, Ac [I. }7o,
37».]
(BK.i.c.sv.i7-)
Ef adyly ystynnu pob
march a > rodho y' Bren-
hin ac obop march ykeiff
ef pedeir keinnawc eithyr
o tri [meirch] ymarch
arodher yr oBeirat teulu,
&c. £1.376.]
(BK.n.c.viii.§9,i9,48,
68, 70.)
I X. Tri aahebcor Bren-
hin ynt : y oflfeirat y ganu
y offerenn ac y vendigaw y
vwyt ae lynn ; ae vrawdyr
Uys y vamu brodyeu ac
yrodi kyghoreu; ae teulu
vrth wneutliur negesseu y
Brenhin. [i. 436,438.]
XIX. Teir sarhaet ny
diwygir or keffir trwy ved-
dawt : sarhaet yr offeirat
gwknt(bi.i. c.«.)
gan f Brenhin fbfth hagen
y tymer oflrwm ybrenhin].
IV. Bwytseicaeeiff[yny
ancw^] or Uys achonieit
V. A march [bitwossebj
ageiff y gan ybrenhin.
VI. Athrayan hoU de-
gwm ybrenhin ageilT.
VII. Ar trydydyn an-
hepkor [yr] Brenhin yw
yr offeirat [teulu].
VIII. Ar trydydyn a
gynheil breint Uys yn aws-
sen [y] Brenhin [yw]. (I.
638.1
(bk. I. c. xiv. § 6.)
Ef bleu estyn y meirch
[oil] arodho y Brenhin pe-
deir keinawc a gymer ya-
teu o bob un eith3rr o [r]
tri [meirch hynn] : march
[arother yr] effeirAt [teulu],
&c. [1. 648.]
(bk. I. c. xxxiii. S 3.)
Myny bwynt ygyt yr
effeirat teulu, ar distein,
ar ygnat Uys, breint llys
auyd yno kyn boet awssen
y Brenhin. [1. 670.]
D.gitizect>yG00glc
A.D. 809-1 lOO.] THE SjiXON PERIOD.
(tx lAwt «r BowtL ras oood. aj>. 938.}
OF THE PRIEST OP THE HOUSEHOLD.
VBN. (bK.1. C. sliiL ^ 1,14.) DIMETIAN (SK.LC.liv.Jao.)
the steward, aad the judge him to swear by the relics,
together; and by the altar, and by
of the court
that place has the privilege
of the court. [1-77,79.]
the consecrated elements
placed upon the altar, that
he will never deliver a
wrong judgment know-
ingly, either through the
entreaty of any one, or
for worth, or for love, or
for hatred of any one.
After that, let them repair
together to the King, and always is attendance, ^m
declare what they have the King.
OWENT, (be.i. c.s.)
receive an offering from
the King at the three
principal festivals : he,
however, always re-
ceives the King's offer-
ing.
IV. He has a dish of
meat, as provision from
the palace, and a honiful
of mead.
V. And be has a horse,
done in respect to him;
tbea the King is to confer
upon him his office, if sa-
tisiied with him, &c. [I.
371. J7J-1
CBK.I.C.TV. §7,)
He [the chief groom]
is to deliver every horse
•given hy the King; and
for every horse he is to
have four-pence, except
for three : the horse given
to the priest of the house-
Jiold,&c. II- 377-)
(BK.11. cviii. $9,19,48)
68, 70.)
IX. The three indis-
pensables of the Kmg are :
his priest, to say mass,
VI. And he has a third
of all the King's tithes.
VII. And the priest of
the household is one of
the three indispensable
persons to the King.
VIII. He is one of the
three persons who support
the privilege of the coml
in the King's absence. (I.
619-]
(BK.I.C.«V.5 6.)
The chief groom is to
deliver all the horses which
the king shall give ; he is
to receive four-pence' for
each, except for these
three horses: the hor%
that shall be given to the
a bless his meat and priest of the household,
Jrink; hU judge of the &c. [1.649-]
]>a]ace, to decide
and to give counsel; and
his household, to execute
his commands. [1. 417,
4J9.1
XIX. Three saraadsncft
(BK. 1. c. jutxiii. § 3.)
Where the priest of the
household, the steward,
and the judge of the
court are together, there
is the privilege of the
to be redressed, if received court, although the King
when inebriated: saraad be absent. [1. 671.]
D.gitizect>yG00glc
Ma CHURCH OF WALES DOSING [Period II.
[cTfftBiHuir mm ecu. aj>. 918.]
AM YR OFEHUAD TEULU.
GwnrKTO. orrm. gwekt.
(bk. II. c. viii. $ 9, 19, 48,
68, 70.)
tenlu; ar ygnat Uys; ar
medTC Uys : canny dyly vn
or tri bynny bot yn veddw
byth canny vdant py ams-
ser ybo relt yr Brenbm
vrthunt. [1. 44a, 44*.]
XLVin.Trichy
dir^l [Jssfd] a dyly y
Brenhin y gailel heb y
ygnat : gyt ae wrek ; achyt
ae offeirat ; achyt se vedyc.
[1.448.]
LXVIII. Tridynytelir
gwdytanotTdunt:yr Bren-
hin pan dywetter geir garw
vrthaw ; ac y vnnvdwr
pan wystler yny erbyn am
[y] iawn vanm 05 ef ae
katarnna ; ac y ofieirat
y«y eglwys yny tefr gwyl
arbennic neu rac p>ron]
y brenhin yndarllein lly-
thyreu neu yny yscriu-
enu. {1. 454.]
LXX. Tri dyn ageidw
breint llys yn awssenn [y]
Brenhin: offeint teulu;
adistein ; abntwdwr Uys :
py le bynnac ybwynt [ell
tri] ygyt yno y byd breint
llys. [1.4S4-]
D.gitizect>yG00glc
*.D.8o9-iioa] THE SAXOH PERIOD.
OF THE PRIEST OF THE HOUSEHOLD.
TBNBDOTUN. DIKETIAN. GWENTIAM.
(bk. II. c. Tiii. f 9, 19, 48,
63, 70.)
to the chaplain of the
household^ to the judge
of the palace ; and to the
mediciner of the palace :
because no one of those
three ou^t ever to be
drunk ; as they know not
at what time the King
nuf want their assistance.
■ II. 4+1. 443-]
XLVni, Three private
intercourses which the
King is to have without
the presence of his judge :
with his wife ; with his
priest; and with his me-
diciner. [1. 449.]
LXVIII. Three pereons
to whom tongue-wound is
to be paid: to the King,
when a rough word is
spoken tohim; toajudge,
when a pledge is given
ag^nst him, as to his right
judgment, if he can confirm
it; and to a priest in his
church on the three prin-
cipal festivals, or when he
reads or writes letters
before the King. [I.
4SS.]
LXX. Three persons
who su|^rt the privilege
of the court In the King's
absence : the priest of the
household; the steward;
and the judge of the court :
wheresoever these three
shall be together, there
is the privilege of the
court. [i.4SS-l
D.gitizect>yG00glc
CHURCH OF WALES DURING [Period 11.
IV.
GWYNEDD (BK. I, C. Udv.)
I. Er eyl eu er efeyryat
eurenynes.
II. Ef adely ytyr en
lyd ay lurch [pressvel]
ay lyeyn ay uredyn ykan
eurenyaes ar Brenhyn.
III. Ef [a dele} trayan
deciun eurenynes ac aper-
thyn [o] ar er estauell.
IV. Ef adely pedeyr ke-
ynyauc [kefreith] opop yn-
seyl agoret arodho euren-
V. Ef adely yhofhun
apaub [or] apertheno
VI. Ef adely dyllat eu-
renynes er hun ypenytyo
endau [en hyt e Garaw^]
erbyn e Pasc.
VII. Ef adely bendycau
adel ouuyt allyn yr estauel,
Vm, Y lety [yw] ykyd
ac efeyryat ebrenyn en ty
eciochyd.
IX. Ynaud en [hebrwg
y dyn] hyd er egluys nes-
saf.
X. Ysaraet [^w] beriHit
braut [e] senet
XI. Yguertb [yw] he-
ruuyd breynt ekenede) : ac
euelly [am] pop gnfanr.
[1-5..]
(EK. I. C. iX. § 19.)
Ef adele gossod naudh :
[CTT>BITmMI BTWB NU. A.S.!)l8.]
O EFFEtRf AT E VRENHtHES. EW HtN.
OYVBD (bk. I. c. vii. § 13.)
Naud offieirat > bren-
hines yw hebrwg ydyn
hyt yr eglnys nessaf. [I.
GWXKT (BK.I. C.«. $ 13.)
Nawd efieirat [y] bren-
hines yw dwyn dyn hyt yr
eglwys nessaf. [1. 630.]
(bk. I. c. viii. § 4.)
Llett effeirat y bren-
lines ufd, ty y dochfd.
[I.6J4.]
(BK. I. c. xi.)
I. Effeirat y urenhines
ageiff march byth yn os-
seb y gan y urenhines.
II. [Ae] offrwm [hi] y
sawl aperthyno [wrth] yr
ysUuel) teir gweith yny
nlwydyn ageifT.
III. Ofirwm y urenhines
[hagen] ageiff [yn pres-
swyluodawc].
IV. Ar wise y penytyo
[furenhines] yndi y Gara-
wys ageiff [j heffeirat.
V. Lie yr e^iratyuren-
Iilnes auyd g^uarw^b
ahi].— [1. 6j8.]
/. AM NAWDD EGLWYS.
(BK.I. cvii. §1.) (bk.1. c.nii. 516.)
Or pann safho ydistein Or pan dotto y di;
D.gitizect>yG00glc
AJ>. 8o9-i lOO.] THE SjiXON PERIOD.
rv.
VENEDOT, (bk. I. C. Kdr.)
I. The secood is the
queen's priest.
II. HeistoluTehisland
fi-ee ; and his horse in at-
tendance ; and his linen
and woollen from the
queen and the King.
III. Meistohaveathird
of the queen's tithe ; and
of what may pertain to
the chamber.
IV. He is to have four
legal pence for every pa-
tent seal which the queen
sliall give.
V. He is to have her
offering, and that of every
one pertaining to her.
VI. He is to have the
clothes in which the
queen shall do penance
during Lent, against Eas-
ter.
VII. He is to bless the
meat and drink which are
brought to the chamber.
VIII. His lodging is with
the King's priest, in the
bouse of the chaplain.
IX. His protection is, to
accompany an offender to
the nearest church.
X. His saraad is accord-
ing to the decision of the
XI. His worth b accord-
ing to the privilege of his
kindred : and so of every
graduate. [1. a-}
(BK. I. c. iJt. 5 19.)
He [the steward] is 1
awn. nn mod. aj>. 91S.]
OP THE PRIEST or THE QUEEN. THIS TREATS.
DUET. (flX.I. Cvii. 5 13.)
The protection of the
priest to the ■ queen is,
to accompany the person
as &r as the nearest
church. [1. 35].]
[See also above, c. ix.
{ ], and c. sii. $ 1,
pp. 336, aaS.]
GWXNT. (bk. I. c. vi. § 13.)
The protection of the
priest to the queen is, to
conduct the person to the
nearest church. [1. 631.]
(B..i.e.™i.5,.)
c. ix. The lodging of the
6, on priest to the queen is to
be in the house of the
chaplain. [1. 635.]
(BK. I. c. xi.)
I. The priest to the
queen has a horse always
in attendance from the
II. And he has her offer-
ing, and the offerings of
the persons belonging to
the chamber, three times
in the year.
III. The offering of the
queen, however, he is tp
have at all times.
IV. And the priest also
has the garments b which
she shall do penance during
Lent
V. The place of the
priest to the queen b op-
posite to her. [1. 639.]
OF CHURCH PROTECTION.
(BK.I.cvii.*..)
From the time when
(BK.I.C.xii.§.6.)
From the ■' time the
D.gitizect>yG00glc
236
D(BK.I.C.fx.fl90
... [a] puybenac atorro
enaudh kefredyn ahossod-
ho ef, nydoes j hunna ud
naud. [l.ai.]
(bk. n. ex.)
I. TripeUi ni deleir naud
racdunt kaneubot en ke-
vadeuedic ■goruodogaith a
meicbniaith
II. O deruid j pereoneu
ir egluys deweduyt galln
onadunt hu; rody naud
en erbin [ur] un o [r] tri
peht [henne] bit epen
ebrenliin egur a roes
udunt huy e ncxlua [hon-
no] en [y] deturit pa delo
e rocs ef udunt huy eno-
dua honno ac o roes ev
enierbin euhun katwent
huinteu eren a roho ef
udunt hay.
III. Pop perchenauc tir
llan adeleant deuot ar pop
Brenin newid add ydat-
kanu ydau ef eu breint ac
eudeleet; acessewachaus
edatkanant ydau ef rac
tuyllau ebrennin : ac gue-
dy e datkanont ydau ef
[eu breynt] o guil ebren-
nin bot yn aun eu breynt
estyoet ebrennin udunt eu
nodua ac ev breint.
IV. O deruit ydin gun-
CHURCH OF WALES DURING
[CTTUITEUO ETWD. DDA. AJ>. 918.]
AM NAWDD EGLWYS.
DTVED (SK. I. C. vii. § I.)
yny neuad adodi naud
Duw ar boon j Brenhin
ar vrenhiues ar i>gwyrda ac
eu tagnef [ed] ary Uys ar
nyuer [acj atorro ytagnef
honnO nyt oes ydaw nawd
yn im Ue [yny byt] kannys
y nawd oil p gyffredin
yw bonno ac y ar nawd
paub nawd y Brenhin yn-
lienhaf ac vrth hynny nyt
oe& nawd idaw y gann [un
o honunt nac y gan crey-
rwinacyganjeglwys. [I-
350.]
(bk. II. c-viii. § I J, in part.)
Trydyd petwar yw y
petwar dyn nyt oes nawd
vdunt nac yn Uys nac yn
Uann rac y Brenhin : [vn
yw] dyn atorho nawd [y]
Brenhin yn m or teir gwyl
arbennic yny lys; eil yw
dyn awystler oe vod yr
Brenhin ; trydyd yw y
gwynnossawc yneb adyl-
yho y borthi ynos honno ac
nys portho ; petweryd yw
ygaeth. [1. 438.]
[Bk. III. c. xvii. $ 39.
(fi). Quatuor sunt homi-
nes qui in nuUo loco rcfti-
gium habent : primus est
qui post sitentium assccle
intribusfestisprincTpalibus
[Period II.
GWENT (BK.I.C.XJt. § 16.}
teln nawd Duw ac un
ybrenhin ar urenhines oe
seuyll, [yny Uys ar "guyr
da] atorho y nawd honno
nyt oes nawd idaw nac yo
Uys nac yn Uan onyt gan
sant yny eglwys. [1. 640.]
(bk.ii. c.xxxix. $ 4S, in pL.)
Y trydyd pedwar yssyd
pedwar dyn nyt oes nawd
udunt nac yn Uys nac yn
llan rac Brenhin : un o
honunt dyn atorho y
nawd yn un or teir gwyl
arbenhic yny lys; eil yw
[y] dyn awystler oe uod
yr Brenhin; trydyd yw
cwyoossawc [y] Brenhin
[dyn adylyho y borthi ac
ae gatt ynos honno heb
uwyt;] pedweryd yw [y]
gaeth. [1. 788.]
■ (wruadDoaitt = mKtuhip
I1 garda = a lieeholdet.
D.oiliz.oB,GoOglc
A.D. 809-1100.] THE S^XON PERIOD.
[nm LAW* OP Howsi, the oood. ut. 91S.
OF CHURCH PROTECTION.
VKNZD0T.(BK.I.C.ix.^I9.) DtHET. (bk. I. c.vii, ^ I.)
proclaim protection : . . . . the steward stands in tlie
and whoever shall violate hall, and proclaims the
the protection he shall protection, of God, and
the King and
qoeen and of the * gwrdas,
and their peace, upon the
proclaiin is not entitled to
any protection. [1. sj.]
(bk. II. c. X.)
1. Three things against court and the company;
whkh there is no protec-
tion, if they be acknow-
ledged : ■ gorvodogaeth,
and suretiship, and ' * go-
resgyn,'
II. If the persons of the
church say, that they are
capable of granting pro-
tection against any one
of those three tUngs; it
b the prerogative of the
Khig, who gave them that
sanctuary, to determine in
what manner be gave them
such sanctuary ; and if he
gave it to his own detri-
ment, let them keep what
he may have given them.
the individual who shall
break that peace is to
have no protection any-
where ; because that is the
GWKNT. (bk. I. c. xii. § 16.)
steward, standing up ia
the palace, shall proclaim
the protection of God, and
the protection of the King
and the queen, and of the
' gwrdas ; whoever shall
break that protection is
not to have protection,
either in the court or out
of it, except from a saint
in bis church. [1.641.]
protection of all generally ; (bk.ii. cjutxii, § 45, in pt.)
and especially the protec- The third four are, the
tion of the King ; and, on four persons to whom
that account, there is no there is no protection,
protection for him from either in court, or in
any one of them, neither ghurch, against the King;
by relics, nor by church.
[I. 351.]
(bk. n. c. viii. $ i j, in part)
The third fours are, the
four persons for whom
there is do protection,
either in court or in
church, against the King :
III. All possessors of one is, a person who shall supperer, a person who
church land are to come to violate the King's protec- ought to provide for him,
every new King who sue- tion, in one of the three ■ - - - -
ceeds, to declare to him principal festivals, in the
their privilege and their palace; the second is, a
obligation; and the cause person who is delivered
why they shall declare them with his own consent as
to him is, lest the King be a hostage to the King ;
deceived : and after they the third is, a person to
may have declared to him whom the King is a sup-
tbeir privQege, if the King 'per guest, who ought to
see their privilege to be supply him with food that
right, let the King con- night, and who does not
tinue to them their sane- supply him ; the fourth is,
tuaryand their privilege. the King's bondman. [I.
IV. If a person do an 439, 441.]
■■ of them, a person who
shall violate his protection
at any one of the throe
principal festivals in the
court; the second is, a
pei^on who shall be pledg-
ed wiUmgly to the Kmg;
the third is, the Kmg's
and leaves him that night
without food ; the fourth
is, his bondman. [1. 7 89.]
n iiied Toi liking potsenioD of lind lo which a pcison i> entitled.
D.oiiiz.owGoogle
138
GWTNBDD (BK. II. C. X.)
euthur agkeureyth a ntc
eragkewrith cdo kerchu
naut ac ef ar [y] naut
bonno keuodi haul amau ;
ni dele er abbadeu nar
efeireit yhebrug ef eni
wnel yaun amer ageureyth
kesseuin [honno] : o demit
na kefroho haul amau ef
hepregken vintheu euo hit
en [y] lie edelehcmt yhe-
CHURCH OP WALES DURING
[CTTWtirHUV WTWtL DDA. JU>. QlS.]
AM NAWDD EQLWYS.
DYVED.
pacein Regb fregit ; secun-
dus est, ingnus; terchis,
excommunicatus; quartus,
captivus.] — [II. 890.1
[Period II.
V. O deruit ydin guneu-
thur cam [kewerthyd] ke-
niauc y ar e nodua, a keu-
odi haul amau ef am er ag-
heureyth [honno] redigo-
nes y ar [e] nodua ; nydele
[er abadeu] yamdiffin or
naud e gnayth [e] cam [y]
arnao onis atnewida onaud
arall oy newid en llan
arall.
VI. Pujpennac akemero
naud ef adele emdeyth ene
aenwent ar gorfflan hep
kreireu amau ai escribil
ygit ac escribil e cUs ar
abbaden hit ed eluuint
pellaw ac ed ergeduynt e
buches tracheuen.
VII. O demit ydyn bot
creireu amau aguneythur
cam ohonau a dan ecreireu
ni dele [cafTael naud nac] e
amdyflin or creireu hinni
kanis haydus.
VIII. Messur [^Jcorflan
D.gitizect>yG00glc
A.D. 809-1 lOO.]
THE SjiXON PERIOD.
[m
VENEDOTIAN (BX.II. C.H.)
illegal act, and, od account
of that illegal act, seek pro-
tection, and, while under
that protection, a suit arise
against him; neither the,
abbats nor the priests are
to conduct him until he
do right for that first ille-
gal act : if no suit be com-
menced against him, let
them conduct him to the
pkce to which they ought
to conduct him.
V, If a person do a
wroag, to the value of a
penny, fr(»n out the sanc-
tuary, and a suit arise a-
gainst him for the illegal
act he committed from out
the sanctuary ; he is not to
be defended by the abbats
by the protection under
which he did the wrong,
unleffi he obtain another
protection anew in an-
other church.
VI. Whoerer shall take
protection. Is to walk about
within the church-yard
and the burial-ground,
without relics upon him;
and his cattle are to be
with the cattle of the com-
munity and the abbat's to
the furthest limits they go
and return to their cow-
lair again.
VII. Ifaperson have re-
lics upon him, and does an
illegal act under the relics,
he is not to hare protec-
tion nor defence through
those relics; for be has
not deserved it.
VIII, The measure of
OF CHURCH PROTECTION.
DUIKTUH.
D.gitizect>yG00glc
CHURCH OP a^ALES DURING [Period 11.
GWVNEOD (BK. II. C. X.)
[fw] era keuureithiaul en
[y] hit ay ph«D are uen-
went ahenne ekelch euen-
went e dele bot en cum-
II 9*80
AH NAWDD EOLWYS.
OYVKD.
IX. O deniit bot egluys
adewetho deleu kenhal dyn
ar enodua seythblenet hep
uneythur yaun neu yspeyt
auo huy abot er argluyt
auo areglat en gurtbunebu
ydy [by am] bynny ac [yn]
dereduid nat edyu e can-
thau ef ydy [bi] ebreynt
hunu; reyt blu yregluys
bot akatwo ydy [by] ebre-
ynt bunnu otestoyn [adu-
wyn] deduaul ; ac os keiff
gather ydy endywarawun
ybreint ac onis keiff hitheu
nepregbet eregluys ef mal
e deleo oreu neu entheu
gunayit yaun or agheu-
reytb redigones. [I. 138,
1*0.]
(bx. I. c. xliji. § i$-at.)
XIX. [•Kamluni deu-
deblyc a dele bot en llys
ac en llan a ■ djrwy velly].
XX. Puybenac aguenel
kam [yn] yiiam ecluys talet
[ydy] pedeyr punt ardec,
er hanner yr abat o[r]
byd duyuaul letberur ar-
VI. O YMLADD.
(BK.n. cvii. 5 1-3,6.)
I.Xri ryw dirwy ■ yssyd ;
VD o ymlad; ac arall o
treis ; tryded o letrat.
II. Deudyblyc vyd dir-
wy yn llys ac yn Uann os
mam eglwys ac vchelawg
H nine KOn pence, utd di
I Rot of mdre fcine or thiee
D.oiliz.oB,GoOglc
A.D.809-1IOO.] THE S^XON PERIOD. *
[xm um'op BOWD. to tmao. aa 918.]
OF CHURCH PROTECTION.
VEKEDOTIAN (BK. II. C, S.) DIMETIAK.
the bulging-ground is a le-
gal ' 'erw' in length, with
its end to the chiirch-;ard ;
and tliat, circling the
church-yard, is to be its
compass.
IX. Ifany church should
declare, that it can keep
a person in its sanctuary
for seven yean, without
his doing right, or for a
longer period ; and the
lord of the country op-
pose this dedaration, and
say, that no such privilege
originated from him to it ;
it is necessary for the
church to hare that pri-
vilege secured by respect-
able customary witnesses :
if it can do so, let its pri-
vilege be preserved undis-
turbed; and if it fxA, let
tbe church conduct him
as it best may, or let him
do right fbr the illegal act
which be committed. [I.
"39. ><i-]
VI. OP FIQHTma (VIZ. IN CHURCH OR CHURCHYARD.)
(bx. I. c. KlJii. ^ 19-11.) (BK.II. c.^i. §1-3,6.)
XIX. A double camlw- 1, There are three kinds
rw^ is to be m the palace of dirwy '' : one for figfat-
and in the church, and so ing ; another for violehce ;
s dirwy ^ the third for theft.
XX.Whoevershalldoa II. A dirwy is to be
wrong in a mother church, twofold, arising in court,
let him pay to it fourteen or in church if it be a
pounds: one half to the mother church and para-
abbat, if lie be a divinity mount.
■ The ' <nc' appout to ban contaiDcd about 43M iquut yudi. It was applied exduurdy 10
mUelauk.
' See note on p. 140.
D.gitizect>yG00glc
CHURCH OF WALES DURXWG [Period II.
[•
GWTKEDD.
(be. I. c. iliii. § 19-ai,)
llall enig er ' efefryat ar
clas. OgTieneyr kam en
euenuent seyth punt [a
taler un ford e reiufr e
ref beane] en deulunner
ual elleyll.
XXI. Puybeonac agu-
enel kam emeun ecluys
arall talet seyth punt e
neyll banner yr ' efeyryat
ar Hall yr a person. (l.^S,
80.]
J1.918.]
O YHLADD.
(bb. u. c.vii. 5 i-J,6.)
III. O ymlad awnelher
y mywn [y] mynwent ^pe-
deir punt ardec atelir : os
o vaes [orvynwent] 'ynny
nodua seith punt atelir.
Hanner y punoed hynny
adaw yr abat os kyurei-
tbawl yyd ac eglwyssic [a]
Uythyrawl ar hanner arall
adaw yr ^ ofieireit ar kyn-
nonwyr a Twynt yn gwass-
anaethu Duw yno yiyw
rann honno avyd [y] rwg
yr abbat ar kynnhonwyr
or ymlad awnel y nawd-
wyr a gymerwynt nawd
ygan yr "offeireit ar abat.
Ac [y] velly yrennir pob
peth or a del yr sant o
oflrwm ac nyt y allawr
nac yneb arall.
VI. O ymlad awnelher
y mywn nodua gwaet neu
gleis a self yn tystolyaetb
yr abat ac yr ^offeireit
trwy vremt eglwyssic yr
abbadaeth. [I. 4}!, 414.]
(BE. I. c. xliii. § It.)
XI. Teyr keluydyt ny
dely mab tayauc eu descu
heb kanyat yargluyd aked
[VII. AM VILAINAID. &c.]
(bk. II. c.viii. 5 7i»8,)
VII. Teir keluydyt ny
eill tayawc eu dysgu y vab
heb ganyat y arglwyd : ys-
(bk. 1. c. xlii- i 6, 7.)
VI. Chwech aphedwar
ugeln yw ebediw tayawc
[tiryawc.
D.gitizect>yG00glc
VENBDOTIAN.
(be. I. c.sliii. § 19-11.)
scfaoJar; and the other
half between the 'priest
and the community. If
a wrong be committed
in a churchyard, seven
pounds; to be divided in
two halves like the other.
XXI. Whoever shall do
a wrong in another church,
let him pay seven pounds :
the one half to the ipriest,
and the other to the ^ par-
son. [I.79rSt.]
A.D. 809-1 100.} THE S^XON PERIOD.
[tki law* of nowzL tec hood. »Jt. 91S.]
OF FIGHTING (VIZ. IN CHURCH OR CHURCHYARD).
DIMETIAN. aWENTIAN.
(BK. II. evil. § 1-3,6.)
111. For fighting with-
in the churchyard, ^ four-
teen pounds are to be
paid: if 'out of the
churchyard, in' the sanc-
tuary, seven pounds are
to be paid. The half of
these sums l^elongs to the
abbat, if his privilege be
judicial, ecclesiastical, and
civil ; and the other half
belongs to the > priests
and the canons, who shall
be there serving God : a
similar share shall accrue
to the abbat and the ca-
Dons, for any lighting that
takes place among the per-
sons who take sanctuary
from the ' priests and the
abbat. And in like man-
ner everything b to be
shared, that comes to the
saint, as tiering, and not
to the altar, nor to any
other pereon.
VI. For fighting that
takes place in a sanctuary,
either blood or a bruise is
a sufficient testimony to
the abbat and to the
7 priests, by the eccle-
siastical privilege of the
abbacy. [I.433M35-]
[VII. OP TAEOOS (VILLEINS) AND TAEOG-TREVS (VILLEIN-TOWNSHIPS).]
(BK, I. c. xliii- S II.) (BK. II. c. viii. 47,18.) (bk, I. cxlii. 56,7.)
XI. Three arts which VII. Three arts which VI. Four score and six
the son of a taeog is not a taeog is not to teach to pence is the ebediw of a
to learn, without the per- his son without the per- taeog having land.
' Ibincen J.
It N.P.
' pritti i/J'.<i.B.
D.gitizect>yG00glc
GWTNEDD.
(bk.i. c.sliii. § II.)
asdesko ef adely y duyn
trakeuea ODyt escoleyc
guedy e kemerko urtheu
sef eu [y rty] beanj esco-
lectaut agouanaet abard-
hony. [1, 7S.]
CHURCH OF WHALES DURINO
(cTVMinuv nwEL Dim. a. d. 9)8.]
[AM VCLAINAID. be.]
DYVEB.
(BK.II.C.Tlii. J7,i8.)
colheictawt; agouyanaetli;
abardoniaeth ; canys o dio-
def yr arglwyd hyt pan
rother conin yr yscolbeic
neu yny el y gof ynny
eueil neu varth [ynyel]
with y gerd nydichawn
eu caethau wedy hynny
[vyth].
XXVIII. Try dyn ag-
ynnyd eu breint yn vd
dyd : tayawctref y ky»-
seccrer eglwys yndi gao
gannyat y Brenhin dyn or
tref honoo auei y bore yn
Uyawc ar nos bonno yn
wr ryd ; eil yw y dyn y
rotho ybreohin vn or pe-
deir swyd arhugetnt llys
breinbavl idaw kynn rodi
yswyd idaw yn tayawc
agwedy [y] rodi yn wr
ryd ; trydyd yw yscolheic
ydyd 'kynn caSel' conin
yn vab Uyawc ar nos
honno yn wr ryd. [I.
4J«> 444-]
[Period U.
GWKNT.
(bk. I. c. ilii, ^ 6, 7.)
VII. Or byd eglw^ ar-
ytjr wbeugeint uyd y ebe-
diw].— [1. 686.]
(bk. n. c. xL^ 15.)
XV. Par gymerho Uf-
awe tir y gan y Brenhin
tnigemt adyly f Brenhin
o ptq) ■rantir ^gan f taf-
awc : ac or byd eglw^ ar
tir f tay awe tref wbea-
geint adaw fr Brenhin f-
gan yneb ae kymera [I.
79".]
(BK.II. cxii. Jll.)
XXII. Or byd eglwys
ar tir [y] biiaein Brenhin
wheugeint atal yny ebe-
diw, [1.49"-]
^thut-Euid, contaming ^ tgddj/ni or 16 »
'' y kiSo I.M.N.O.P.Q.BJi.T.
DigitizecfyGoOglc
A.D. 8o9~i loo.] THE S^XON PERIOD.
[TM UW. Ot BQWtL T» OOOD. X.J>. 9,8.]
(OF TAEOGS {VILLE1NS> AND TAEOO-TREVS (VHXEDJ-TOWNSHIPS),
VENXDOTUN. DIHETIAN.
(bk. I. c. xliii. § 1 1.) (BK. a. c. viij. $ 7, iS.)
misskm of bis lord ; scho-
if be should
hemustnoti
except a s
bas taken
these are,
smithcraft,
n.79-]
xliii. $11.)
bis lord; and,
learn tbem,
exerdse them,
bolar, after he
boly orders ;
scholarship,
and bardism.
GWBNTUN.
(bk. I. c. xlU. $ 6, 7.)
VII. If there be a
church on his land, his
ebediw is six score pence.
[I.687.]
(bk.U. c.kl. $ ij.)
XV. Whenataeogshall
take land from the King,
the King has three score
pence for each >randir
from the taeog: and, if
there be a cbun^ upon the
land of the taeog-trev, six
score pence come to the
King from the one wbo
smithcraft
bardism: for if the lord
be passive until the ton-
sure be performed on the
scholar; or until the smith
enter his smithy ; or until
a bard be" graduated in
song ; he cannot after-
wards enslave them.
XXXIIl. Three per-
sons whose privileges in-
crease in one da; : the
first is, where a church
is consecrated in a taeog- shall take it [1. 793,]
trev with the permission
of the King, a man of that
trev, who might be a
taeog In the morning, be-
comes on that night a free
man; the second is, where
the King confers one of
the twenty-four offices of
a privileged court on a
person, who, before the
office was given him, was
a taeog, and, after it was
given, becomes a free
man ; the third is, a clerk,
who, on the day 1 before
be receives' the tonsnre,
being the son of a taeog,
is on that night a free
man- [1-437, 445-1
(bk. II. c- xii- $11.)
XXII. If there be a
church i^n the land of
a King's villain, six score
pence is to be paid for his
ebediw- [1. 49].]
Hjteoop. J44.
e J,MJf,OJ.(i.B£.T.
D.gitizect>yG00glc
24^
CHURCH OF fVAl.ES DURING
[CTTEZITBIAU KtWU. DDA. ^D. 918.]
[AM VILAINAID, ftc.]
[Period II.
(BK. II. C iiii. 5 T-)
Vll. Orgwnneireglwys
ogannyat ybrenbin j mywn
Uyawctrev ac oSeirat ja
oferenu yndi aebot jm-
gorfflan hi ryd vyd ytref
honno ohynoy allann. [I.
(BK.ii.c.i.^i,9, 10, n,
:4,i7,»8,3i.)
I. [Kentaf yw o na-
dunt :] oderuyt egreic
bod rodyeyt ydy adan
ehaguedy edele vod hyd
epen e seith blenet ' ac
o byd* teyr nos [en efs-
syeuj or seyhuet blenet
[allan,] ac escar onadunt
raonent [yn] deu banner
pob pedb [or] auo Tdunt.
IX. [Ac] OS kynesey-
thuet vuUydin edescarant
Uler yhi ehaguedy ae »har-
kefreu ae 'couytl; [ac]os
en voruyn erodyr er hyn
auo ar y cam or pheheu
bene [a geyff;] ac os kin
eseythuet bludyn ededeu
hy egur kubyl ohene akyl)
eythyr ekouyll ae ''hunep-
uurth *am '^egocuyn.
X. Os egur hitheu auyt
VIII. AM WRAGEDD.
(bk. II. c. Kviii. 4 1, 1,4,
21, 21, ^B, 29.)
I. Or kymer gwr wreic
orod kenedyl ac os gat
kynn [lenn yseith inlyned
[y wrthaw] talet idi teir
punt yny hegvedi os
merch ["ibreyr] vyd [a]
punt a banner yny chow-
yll [a] nheugeint yny go-
byr OS merch tayawc vyd
punt ahanner yny hegwedy
awheugeint py chowyll
aphedeir arhugeint yny
gobyr.
II. Os gwedy [y] seith
inlyned ygat [ef hi] bit
nun deuhanner y rydunt
onnyt breJnt adyry ragor
yr gwr deuparth yplant
adaw yrgwr ar trayan yr
vam yr hynaf ar ieuaf yr
tat. Os agheu ae gwa-
hann byt rann deuhanner
yrydunt o bop peth.
CBK.II.C.XWX.§5, 19, ij,
V. Or kymer gwr gw-
reic o rod kenedyl, ac os
gat kyn pen y seith mly-
ned ; talet yhegvedi idi.
XII. Os gvedy pen y
seith miyned y gedir, bit
ran deu hanher y rydunt
onyt breint [ygwr] a dwc
ragor yr gwr.
XIII. Deuparth y plant
adaw yr gwr; nyt amgen
yr hynaf, ar ieiihaf ; ar
trayan yr uam.
XIV. [Os agheu ae gu-
ahaua bit ran deu hanher
yrydunt o p<^ peth].
XXVI. O tri acbaws nf
chyll gureic yheguedi kyt
adawho hi y gwr nyd am-
gen o glau^ri adryc anadyl
ac eisseu kyt.
* i>r^n«u — paiapheinalii,
'' MyiMi-uwtt— face-worth ^ / fine payible
nyacb^nirUmfacc-thame "^ \ for inoilt.
r foiojin = fine due lo the wife rFom the hui-
D.oiliz.oB,GoOglc
A.D. 8o9— 1 loa] THE S^XON PERIOD.
[TBI lAWI OF lOWIL THB OOOD. AJ>. 9)8.]
[OF TAEOOS (VILLEINS) AND TAEOO-TREVS (VILLEIN-TOWNSHIPS).]
TBDEDOTUN. DDISTUN. CWENTIAN.
(BK. II. C. sxii. ^ 7.)
VII. If a cburch be
built, by the pennission
of the King, within a
taeog-trev, and there be
a priest offering mass in it,
and it be a burying-place ;
such a trev is to be free
thencefbrward. [I. 54].]
(BI.iI.c.i.§i,9,io,ia,
14,17,18,31.)
1. The first of [the laws
of the women] is: if a wo-
man be given in marriage,
she is to abide byher'»»g-
weddi ' unto the end of the
seventh year; ' and if there
be' three nights wanthig of
the seventh current year
and they separate, let
them share into two por~
dons everything belong-
ing to tbem.
IX, Aod if they sepa-
rate before the seventh
year, let there be paid to
her her agweddi,her"'ar-
gyvreu,' and her "=cow-
yll ^ ;' and if she was given
when a maid, whatever of
those things remain she
shall have ; and if she
leave her husband before
the seventh year, she loses
all these, except her cow-
yll, and her '•wyneb-werth
» for IMS' '" gowyn.'
X. Should her husband
VIII. OF WOMEN.
(BK,II.C.Xviii. §1, J,4,
31,22,28,39.)
I. If a man take a wife
by gift of kindred, and he
desert her before the end
of the seven years; let
him pay her three pounds,
as her agweddi, if she
be the daughter of a
■ breyr ; and one pound
and a half, as her cowyll ;
and sis score pence, as
hersgobyr: if she be the
daughter of a taeog, one
pound and a half, as her
agweddi ; six score pence,
as her cowytl ; and twenty-
four pence, as her gobyr.
II. If, after the seven
years, he leave her; let all
be shared between them,
unless privilege should give
precedence to the hus-
band : two parts of the
children go to the husband,
and the third to the mo-
ther; the eldest and the
youngest go to the &ther.
If tbey be separated by
(BK. U. C. XXiS. § S, 12,13,
14,36,27,30.)
V. If a man take a wife,
by gift of kindred, and
leave her before the end
of s
let 1
pay her agweddi to her.
XII. If she be left after
the end of seven years,
let there be an equal shai^
ing between them ; unless
the privilege of the bus-
band entitle him to more.
XIII. Two thirds of the
children come to the bus-
band; to wit, the eldest
and the youngest ; and the
third to the mother.
XIV. If they be sepa-
rated by death, everything
is to be equally shared be-
tween them.
XXVI. From three
causes a woman loses not
her agweddi, although she
may leave her husband : to
wit, on account of leprosy ;
bad breath; and default
of
1' and though there be 11.
i" and ha D.IS.
D.gitizect>yG00glc
34S
CHURCH OF WALES DURING [PERIOD II.
D. 918.]
GWYNKDD.
(BK.II. C.i. § 1,9, 10, la,
14, 17, 18, Jl.)
clauur neu anadal dreu-
edyc neu na hallo emreyn
OS oaccaus vn or trifeth
heneyhedeu [hi y gwr] hy
adele cafael kubyl or eyd-
hy.
XII. Ac OS ouani abeu
edes carant raaet eclaf ay
peryglauer ekyt ac ef a
deuysset eryac.
XIV. Os o veuu egua-
hanant triked hy ar eydhy
Dyeu a nautios a guybot
ae fcefreithyaul he guahan
as OS yaun e guahan o pen
e nauuetyt ayt yda hy or
blaen ac ar ol ekenyauc
dyuethaf act [hitheu] he-
XVII. O myn [y] gur
gnieyc arall guedy ed es-
caro ar [wreic] kandaf ryt
vyt ekentaf.
XVIII, Oderuyt egur
escar [ae wreic] ameou
ohono vr arall abod en
cdiuar gan egur cantaf
reescarassey aygreyc a
[e] godyuues ohonau hy
ar neylltroet eoe gueli ar
llall eythir egueli egur can-
taf adele cafael egureic.
XXXI. Puebenacaces-
AM WRAOEDD.
DVVED.
(BK. n, c. (viii, f I, a,
ji,«,a8,J9.)
IV, Gwr a eill ynryd
gadu ywreic os gwnna
hitheu yr gwr arall yn
boonett [ac] nycheiff hi
dim oe hiawn oamyn y
tri pheth ny dygir rac
gwreic ar gorderch atal
y sarhaet yr gwr kyurei-
tbawl.
XXI. [O] tri achaws
nychyll gwreic y hegwedl
kyt adaw [ho] ygwr: vn
yw oglauri, ac o eisseu kyt ;
a dryc annadyl.
XXII. Teir gweith y
keiff gwreic yhwynneb-
wertb: [yn] kynntaf y
[keiff] wheugeint; yr eil
weith punt ; y tryded
weith y dichaun adaw
ygwr a mynet ae holl
dylyet genti ac o diodef
hi dros ytryded weith ny
cheiff [hi] wynnebwerth.
XXVIII. Or gat gwr
y wreic yn^kyureitfaawl
adwyn arall attaw ywreic
vrthot adyly triccyaw yny
thy hyt ympen ynawuet-
tyd ac yna or gellygir hi
ywrth ygwr ynhollawl pob
pcth or eidi hi adyly my-
net yngyntaf or ty a hitheu
GWENT.
(BK. II. c. xxiz. $ 5, la, 13,
14. a6,»7> JO.)
XXVII. Tri phetb ny
djgir rac gureic kyt gatter
hi am y cham y chowyU
ae hargyfreu ae iihw^eb-
werth pan gyttyo y gwr
agureic arall].
XXX. [Teir gueith y
keilf gureic yhwynebwerth
f gan y gwr pan gyttyo ef
agureic arall ' ac os diodef
a dros hynny' ny cheiff
dim],— [1.7+6,748,750.]
*' hi ybcdwucd weith X
D.gitizect>yG00glc
A.D. 809-1 lOO.]
THE SAXON PERIOD.
[m LAHn or howil ihi oood. aj>. 91S.]
CBE.n.C.i.5l,9,lo,ia,
' 14,17,18,51.
be leprous, or have fetid
breath, or be incapable of
marital duties; if on ac-
count of one of these three
things she leave her hus-
band, she is to have the
vhole of her property.
XII. If by dying and
living they separate, let
the »ck, aided by the
confessor, share, and let
the healthy choose.
XIV. If living they se-
parate, let her and her
property remain in the
house to the end of nine
days and nine nights, to
ascertain whether the sepa-
ration be legal ; and if the
separation be right, at the
end of the nmth day, let
her property go before,
and, after the last penny,
let her go herself.
XVII. If the husband
take another wife, after
he shall have parted from
the first wife ; the first is
free.
XVIII. If a man part
from his wife, and she be
muded to take another
husband, and the first hns-
band should repent having
parted ftam his wife, and
overtake her with one foot
in the bed and the other
outside the bed, the prior
husband is to have the
woman.
XXXI. Whoever shaU
OF WOMEN.
DIUETIAN.
(BK. ii. C. XViii. § I, J, 4,
«i, «, a8, 39.)
death, let everything be
equally diared between
them.
IV. A man is free to
forsake his wife, if she
notoriously attach herself
to another man ; and she
b to obtain nothing of her
right, excepting the three
things which are not to be
taken from a woman ; and
the seducer is to pay to
the lawful husband his sa-
raad.
XXI. For three causes,
if a woman desert her hus-
band, she is not to lose her
agweddi: for leprosy; want
of connexion; and bad
breath.
XXII. Three times a
woman is to obtain her
wyneb-werth : the first
time, she is to have six
score pence; the second
time, one pound ; the
third time, she can leave
her husband, and depart
with all her due: but if
she endure beyond the
third time, she is not to
obtain her wyneb-werth.
XXVIII. If a man de-
serts hb wife unlawfully,
and takes another; the
rejected wife is to remain
in her house until the end
of the ninth day; and
then, if she be suffered
to depart entirely from
her husband, everything
t tima X *' Ihc (bgitb til
GWBNTUH.
(BK.U.C.Xxix.55, I», 13,
I+, »6,S7, 30.)
XXVI I. Three things
of which a woman b not
to be deprived, although
she be abandoned for her
crime: her cowyll; her
argyvreu ; and wyneb-
werth, when her husband
shall be connet^d with
another woman.
XXX. Three times a
wife has her wyneb-werth
Arom her husband, when
he shall be connected
with another ' woman ;
and, if she endure ^beyond
that', she has nothing. [I.
747,749.751-]
D.gitizect>yG00glc
CHURCH OF WALES DURING
AJl.^lS.]
[Period II.
GVYHBDD.
(bk. II. c. i. § 1. 9,10, ii>
■ 4,i7,.8,ji.)
ko teymos gsm gureyc or
pan anhuder etan eny da-
danudher tranohet, a[c o
henne allaoj mennu o ho-
nau escar talet ydhy ey-
dyoD atalo ugeynt ac arall
atalo deg ar ugeynt ac arall
atalho ' tnigeynt ac os due
ar ty ac anlloet ae ybod
ekyd ac ef hyt empen [y]
seyth blenet rannu a by [a
dele o henne allao] megis
agureic arodyeyt ydhy.
[I.So,S>, 84,86,88, 90.]
(bk.11. c.f. § iiO
Xlll. Ny dele cclaf
■ kemennu dym namen e
•dacret [yr] ecluys ac
[ebediw yr] argluTt ae de-
leedyon aked askemeno
emab aeyll torry ekemeo
abunu aeluyr [y] mab
anuuar. Puebennac [en-
teu] adorro kemen ky-
freythyaul nyt amgcD ae
daeret ae delehedyon es-
kemun [edyc] vyt, [megys
puplican neu bagan.]— [I.
84.1
(bk. III. c. ii. % 45.)
XLV. t chyureyth Hy-
wel ybu tal am ledrat ar
ejl tal ac [odyna] y symu-
[cTVimTHUir HIWIL DDA. ,
AM WRAQEDD.
DTVBD
(bk. il c. sTiii. S 1, 1, 4,
»i, »,, .8, 29.)
yn diwethaf adyly mynet
or ty yn ol yholl da ac
odyna gan dwyn yllall
yrty ef adyly rodi "dil-
ystawt yr wreic gyntaf
kanny dyly to gwr dwy
wraged o gyfreith.
XXIX. Pwybynnac a-
atto ywreic ac auo ediuar
gantaw ygadu ahitbeu
gwedi y rodi ywr arall
OS gordiwed yg«n- kynn-
taf bi ar neill troet idi y
mywD ygwely ar Uall
ymaes ygwr kynntaf o
gyurelth ae keiff. [I. 5141
5i6,sao, S"4-]
[tX. AM DDAERED.]
(BK. II. c.viii. §62.)
LXII. Tri da nyt reit
macb amunt: da arodho
arglwyd y dyn ; achymyn
a gymero ofTeirat y gan
ymarw; a da a gymero
medyc ygan y neb a ve-
dycctnnaetbo. [t. 452.]
D.gitizect>yG00glc
>. 809—1100.] THE SAXON PERIOD.
VENEDOTIAN.
(BK. II. C. i. § 1,9, 10, 13,
14,17,18,31-)
sleep three nights with a
woman, from the time the
lire is covered until it be
nncovered the following
momiDg, and after tlut
willeth to separate; let
him give her an ox that
shaU be worth twenty
pence, another worth
thirty pence, and another
worth ■ dsty pence ; and
if he take her to house
and home, and she live
with him unto the end of
sevrti yeare ; thencefor-
wards he is to share with
her, as with a betrothed
wife. [I. Bi, 83, 85, 87,
89, 91.]
[DC.
(BK.ii.c.i. 413.)
Xlll. The sick is not
to bequeath aught, except a
■daered to the church, and
an ebediw to the lord, and
his debts : and, should he
bequeath, the son can
break the bequest ; and
such a one is called the
uncourteous son. Who-
ever therefore shall break
a leg^ bequest, whether
daered or debts, shall be
publican or pagan. [1.8;.]
(BK. m. C. ii. 4 45-)
XLV. In the law of
Howel, there was a pay-
ment for theft, and a se-
OF WOMEN.
DIKZTUN.
(BK. II. C. XViii. $ I, a, 4,
belonging to her is to go
in the first place out of
the house ; and then she
is to go last out of the
house, after all her pro-
perty : after that, on
bringing the other into
the house, he is to give
''dilysdawd' to the first
wife ; because no man, by
law, is to have two wives.
XXIX. Whoever shaU
leave his wife, and shall
repent leaving her, she
having been given to an-
other husband ; if the first
husband overtake her with
one foot in the bed, and
the otherout; the first hus-
band, by law, is to have her.
[I. 515,517, 5", S^S-]
OF BEQUESTS TO THE CHURCH.]
(bk. II. c.viii. $ 61.)
LXil. Three kinds of
property 'for which no
surety is necessary : pro-
perty that shall be given
to a person by a lord ; a
testamentary bequest re-
ceived by a priest from
the dead ; and property
received by a medical at-
tendant from a person
whom he attends profes-
sionally. [1. 453.]
D.gitizect>yG00glc
CHURCH OP fVALES DURING [Period II.
[■
(BK. III. C. ii. % 4S.)
dus Bled^n uab Kynufo
[am uot en dygaun] talu y
dyn y goUet urth y dam-
dug, Y da. [enteu] y ford
y cymynno aet ony byd
plant ydau [ac] o byd plant
[ydau enteu] n^ d^l;^ [en-
teu] cymynnw eythyr f
dylyedyon a dayret yr eg-
luys. [I. 353, JS4.J
[AM DDAERED.]
DYVID.
(BK.U.c.h. title and
§ '-JO
Lbka [v] decreu eb-
freythveu egulad.
Kentaf [fa. e] nau
■tauodyauc sef eu erey
I. Argluyd erug ydeu
'pias;
II. SEfeyryat erug ydeu
uanac:
III. Tat erug ydeuuab:
O byd un or rey a deu-
edassam ny huchof ny
menho dody empen etri
tauodyauc ar [laJl cny uen-
hu kefreyt aeyrc y dody
[yneu penn] &c. [I. loS.]
[X. AM V TAVODIAWQ, ftc)
(BK. II. c. iiL $ 16, iS.)
XVI. Or daw lleidyr at
ofieirat yadef ac y ennwi
y getymdeithon amietrat
a thygu hynny ar drws y
vynnwent [ac ar drws yr
eglwysj ac ar drvs y cor
heb erchj eu kelu byth-
bynnac adarSb ymdanaw
wedy hynny cretbdwy vyd
yr ofTeirat amyr hynn ad-
ywawt y lleidyr wrthaw
kySelyb vod ahynny vyd
am dyn a vannacco tieidyr
a lletrat a dyccer or twg
[ef] y vannac maj hynny
yggwyd yr ofTeirat.
(bk. u. c. uxix. § 40
in part.)
XL. O teir ftwd y dygir
mab *y taf un o honunt
gwreic llwyn a pherth or
byd beichawc pan uo ar y
llawuaetb, dyget y hofiei-
rat plwyf attei atbyget
wrthaw [mal hynn ;] es^r
neidyr y mi [y] ar y bei-
chogi hwn OS crewys tat
gan uam tuunyn ygwr hwn
ae enwi ac y uelly kyurei- "
thawl y dwc, &c. [I.784.]
(BK. II. c. xi. $ »5 in part.)
XXV. [Ac] ena e mai XVIU. Managwr dJo-
yaun yr enat gouin yr fredauc or daw y gyt ar
haulur may breint de des- 'coUedic at yr offeirat y
tion dy. Ac ena emay drws yr eglwys archet yr
■ tu BJ). > >bal D. > jigolhaic P.
D.gitizect>yG00glc
A.D.809— iioo.] THE S^XON PERIOD.
[thb L4W) or mwBL imm oood. AJi.gaS.]
(OF BEQUESTS TO THE CHINCH.]
VENCDOTIAH. DlUKTtAN. GWBNTtAN.
(BK. lit C. ii. f 45.)
cond payment; and then
BleddTii, SOD of Cjnvfa,
ahered this rule, because
h suffices to pay a person
for his loss according to ,
his oath. The property
of the crimina] is to go in
tlie way he may bequeath
it, unless he liave children ;
but, if be have children,
then he is to bequeath no-
thing, except his debts,
and doered to the church.
pC. OF THE
(bx. tl. c. iv. title and
i 1-3.)
Here begin the laws
of thk countrt.
First, are the nine
' • tavodiogs :' these are,
I. A lord, between his
two ' servants:
II. A 'priest, between
his two monks ;
III. A father, between
his two sons :
If one of those we have
mentioned above does not
will to submit to the de-
cision of the three tavo-
diogs, satd the other wills
it ; the law requires sub-
mission to their decision,
ftc. [1. 109.}
(bk. II. G. xi. § IS in part.)
XXV. And then it is
right for the judge to ask
the plaintiff: 'What is
the privilege of thy wit-
' men B.D.
PRIVILEGE 0F> PRIESTS AS
(bk. U. c. iii. § ifi, i3.)
XVI. If a thief come to
a priest to confess, and to
name his confederates in
theft, and swear thereto,
at the door of the church-
yard, and at the door of
the church, and at the
door of the chancel, with-
out desiring concealment ;
whatever may happen to
him afterwards, the priest
is to be believed in respect
to what has been told him
by the thief: and it is
similar in regard to a per-
son who shall inform of a
thief and of theft; if he
swear in like manner to
his Information in the pre-
sence of the priesL
XVIIl. If an mfbrmer
under a sacred vow come,
along with the "person
robbed', to the priest, at
• »bb« D. " derk P.
WITNESSES.]
(BK.II.C.w«iK.§40
in part.)
XL. By three ways is a
son to be affiliated ^to a
fether :* one of them, when
a woman of bush and brake
shall be pregnant, upon ar-
rival at her full time, let
her parish priest visit her,
and let her swear before
him, in this manner : ' May
I be delivered of a snake
by this pregnancy, if any
father has begotten it on
a mother, other than that
man ;' and naming him ;
and so she aililiates him
lawfully &c. [1.785,787.]
D.gitizecbyGoOt^lc
254
CHURCH OF U^ALES DURING
[Period II.
[AH y TAVODIAWQ, &c]
DTVM).
(bk. II. c. xi. $ as in put.) (bk. ii. c. iiu $ i6, i8.)
yaunt yr haulur deueduit offeirat idaw yno yr Duw
breint ytestion, ae vintoe
en 'veirri neu [wyntew]
en '' kegbelloron ae mteu
en veneich neu en ahtiaon
ae vnteu en efieriet neu
en escoleicion ae vinteu
en lleecion [breinhawl].
(bs. III. c. ii. § i3.)
XXVin. Puybfnnac a
u^^o gwneutbur dogfn
u^nac aet ar yr argluyd a
dfwedet rf woeuthur lle-
drat o d^ [ac] ny leueys
[ef ] f d^weduyt anuu ay
rac y uonhed ay rac J
nedyant: yna f niae yaun
fr argluyd dyuynnu yr
effejryat atau a dywedet
urthau yr hyn ry dywet~
pu^ urthau ynteu ac ellyg
ir effe^^ryat ^ g;^ ac ew
hyt ar dnis yr egluys
achro^set racdau na tygho
anudon. Ac om^n tygu
tyghet yn gf ntaw ar drus
yr eghiys ar e^l {Ut] ar
[drws] y gagell ar trydyd
ar yr allaur. Ac od yna
doet yr efTeyr^at ar yr
argluyd a d^wedet [ry]
ga^l y cub^l ; ar argluyd
adyiy tyghu ry ga&el do-
g^ u^ac [o honav] pan
holo [ef] f dyn ^n [e]
dadleu ac yn erbyn hynny
n;^ ellyr dym. Ny byd
eneyt uadeu ew fr ' byn-
ny' namyn [y not en] lle^-
na dywetto gelwyd vrthaw
[ac] or twng yno na dy-
weit namyn gwir tynghet
y kyffefyp ar drws ygagel)
artrydyd weitb vch benn
yr allawr [gyssegyr ac] os
gwatta y dyn kylus wedy
hynny kadamnhaet yr of-
feirat aryeir teirgweith ac
OS gwatta ydyn [kylus] yna
tyghet yr oRerat vn weith
gwelet ymannagwr ae gly-
bot ynn cadamnhaw y
vannac trwy twg yny mod
ygwnaeth ac odynna ny
elllr gwat ynn erbynn
hynny a hwnnw yw dog-
ynvanac. [1. 41S.I
(BK.n.c.v.5i,j,6.)
I, Kyntaf yw arglwyd
[y] rwg y deuwr trwy na
bo [ef yn] kyurannawc ar-
ydadyl neu ar yr hynn y
bo ydadyl ymdanaw. Ot
adef pob vn or gwyr ryuot
eu kynnhen yny wyd ef
kynnohynny ac na bwynt
Tn dull, ac or gwatta vn
yn erbyn y Uali dir yw
[idaw] tygu yggwyd yr
arglwyd : yspeit naw oieu
ageiff arglwyd amylw y
'' cal&d f ikigen 1
• iiuier=lhe bailiff in euh cymiird over ihe ihip"
vUleini. leimandto
i> taKgh^loT=1ht oSicxi in each ■' canghdloi-
D.oiliz.oB,GoOglc
A.D.809-IIOO.] THE SAXON PERIOD.
[th« l*wi of howml the qood. AJi.gaS.]
[OF THE PRIVILEGE OF PRIESTS AS WITNESSES.]
DIMKTIAN. CWEMTIAN.
(BK.II. c.'iiL § i6, i8.)
the door of the church,
let the priest there desire
hhn, for the sake of God,
not to tell him a false-
hood; and, if he then
VENKDOTtAK.
(BK.II. cxi. $ 35 inparL)
nesses?' Then it is risht
for the plaintiff to state
the privilege of hb wit-
nesses, whether 'maers,
■canghelloTS, whether
monks, or teachers, whe* swear that he q)eaks 00-
ther priests or scholars, or thing but the truth, let
privileged laymen, [l.iss-] him swear In like muiner
at the door of the chan-
(bk. III. c. ii. ^ iS.) eel ; and the third time
XXVIII. Whoevermay over the sacred altar: if
will to make a fiill infbr- the guilty person deny it
mation, let him go to the after that, let the priest
lord and say, that a per- confirm it, upon his word,
, whom he dare not
mention, either on ac-
count of his rank, or of
his property, has commit-
ted a theft : then it is right
for the lord to summon
the priest to him, and
state to him what had
been imparted to hhn ;
and send the priest along
with the informant to the
church door, and let him
charge him to beware of
bemg guilty of perjury.
Then, if he willeth to
swear, let him swear first
at the church door; se-
condly, in the chancel;
and thirdly, at the altar.
And from thence, let the
three times ; and if the
guilty person shall still
deny it, let the priest
swear once, to have seen
the informer, and heard
him confirm bis informa-
tion by an oath, in the
way it was done by him ;
thenceforwards there can
be no denial made against
that: andthat is a compe-
tent information. [1. 419.]
(BK.n. c.v. 5 1,2,6.)
1. The first [of the nme,
who are to be believed
in giving testimony upon
oath,] is, a lord between
his two men, if not inter-
ested in the suit or in the
matter of the suit. If both
priest return to the lord, parties acknowledge that
and say, that he has had their cause had been pre-
the whole; and the lord
is to swear to having had
full information, when he
shall examine the person.
viousty before him, and
they disagree as to the
mode, and one deny the
statement of the other;
» See aota on p. »J4.
D.gitizect>yG00glc
256
CHURCH OP fFALES DURING [Period II.
GWTNBDD.
(BK. III. C. il. § aS.)
dfr gwerth [ac] onf ejW
[enteu] cafoel f werth
d^hol jer ual llejd^r. Ere-
yll [or keure^yeu] a uyn
gadu gwat f dau yr gyrr Jr
argiuyd ual fr gfrr per-
cbennauc [arall] a himiiw
muyhaw y coyllya gwyr
Gw^net ^dau. [1. 146.]
IL. A.0. 91S.]
[AM Y TAVODIAWG. 4c]
(bk,1I, C.V. ^ I, J, 6.)
vedylyaw py vod ytygho.
Oct yssyd y ofTeirat amy
Iw hyt yr amsser ygallo
[?n] gyntaf.
II. Eil [dyn] yw abbat
[y] rwg y deu vynnach.
VI. Whechet yw offei-
rat y rwg y deu dyo plwyf
amyrhynn atystassant idaw
kynno hyruiy. [I. 4*1,
4»4-J
(BK. II. c. viij. §99.)
XCIi. TrilleidyTgwerth
yssyd lleidyr y cafier dog-
yn vannac aroaw trwy
eglwys achyttleidyr [f]
lleidyr agroccer am tetnit
alleidyr a dalher gwerth
pedeir kelnnawc kyureith
gantaw neu lei o da mar-
wawl ynlletrat. [I. 46a.]
(bk. II. c. vi. $ ] in part.)
III. Ac es sef eu oet
■ereis honno vithnos or
Sul nessaf ac es sef le
eroder erreihis honno yhd-
hauef ene llann eguarran-
daho ef eferen [yndi ;] ac
es sef amser e kemerrir [y
reith honno] er nig [e]
[XE. AM REITHOEDD, AC AM LW GWEILYDD, &c]
(BK. I. c.xzsi. § 1,1.)
I. Kynntaf y gossodes
ybrenhin pumb swydauc
ympob Uys or wlat yg
Gwyned a Phwys nyt am-
gen maer kyghellaur righill
offeirat y yscrivenu dad-
leueu ac vn brawdwr trwy
(br. II.
XXXIV. Tri lie ny
dyly dyn rodi llw gweilyd :
un yw [ar] poot o un pren
heb ganllaw idi; eil yw
ar porth y uynwent canys
canu y Fader adyly [dyn]
yna rac eneideu Cristono-
gyon y byt ar ar drws yr
' ni(tt — rompurgation-jniy, in ihii in
a of denial of furctiihip.
D.oiliz.oB,GoOglc
A.D.809-IIOO.] THE SAXON PERIOD.
[tu lAvn or bowkl thb oood. aj>. 9)8.]
(OF THE PRlVILEaE OF PRIESTS AS WITNISSES.]
VEHIDOTIAN. DIMETIAN. 6W
(BK-ILCT. §1,3,6.)
it is necessary for him to
swear in the presence of
the lord : the lord is to
have the space of nine
days to consider In what
(bk. 111. c. ii. S a8.)
in the courts ; and against
this nothing can be done.
Still, he is not to lose his
life ■ for that', but is to be
a saleable thief; and un-
less he can obtain his
worth, let him be eiiled
as a thief. Other of the
laws allow him a denial
against the prosecution by
the lord, in the same man-
ner as in a prosecution by
the owner : and that form
is mostly preferred by the
menofGwynedd. [1. 147]
The time for a priest to
consider as to his oath, is
during such time as he
can sing mass first.
II. The second person
b, an abbat between his
two monks.
VI. Thesixthis,apriest
between his two parish-
ioners. In respect to what
they had previously testi-
fied to him. [1.433,415.}
(bs. u. c.viii. $93.)
XCn. There are three
thieves liable to be sold :
a thief against whom an
information has been made
through the church ; a fel-
low thief to one who is
hanged for theft; and a
thief upon whom shall be
found, of stolen dead pro-
perty,what is worth four le-
gal pence, or less. [1. 436.]
[XI. OF LEGAL PROCESSES TO TAKE PLACE IN
A PRIEST.]
(BK. I. C. uxl. § 1, 3.)
!. First, the King placed
five officers in earh court
in Gwynedd and Powys;
that is, a maer, a canghel-
lor, an apparitor, a priest
to write pleadings, and one
judge by virtue of office :
(BX. II. c. vi. § ] in part.)
III. The period of that
■ raitb is a week from the
following Sunday ; and the
place where that raitb is
to be given is the church
wherein he shall hear
mass ; and the time for
receiriDK that raitb
'' aMua^ the Rdl injanDilioa it hid
• See note oo p. J56.
CHURCH OR BEFORE
(BK. u. c. xxxix. § J4, 41.)
XXXIV. There are
three places where 3 per-
son is not to give the oath
of an absoNer : one is, on
a bridge of a single tim-
ber, without a hand-rail;
the second is, at the porch
of a churchyard ; fen- the
B.
D.gitizect>yG00glc
GWYNBDD.
(bk. II. c. vi. ^ ] in part.)
Benedicamus a [rodi y]
barra eferen. [1. 1 14,]
CHURCH OP iVALES DURING
[cwnmamnu nwm. m>a. aji. 918.]
[AH REITHOEDD AC All LW OWElLYDb, ftc]
DYTKD,
(BK.l. C.xiii.§i,j.)
II. Aphetwar megys
yrei kyimtaf ympob Uys
yn Deheubarth aDUws o
rrawdwyr nyt amgeu [no]
(BK.11. c.ii. § 10 in part.)
pob percbenn tir megys
X. Esseu ual [hynn] et
yddoedynt kynn Hywel
da 0 vreint tir heb swyd.
eiste or Brenihin ecu or
[i-wO
neb a uo enile ae keuen
ar ereul neu ar e [dryc]
CBK.ii.c.vi.415,10.)
XV. Mach Bwatto y
oyuyneb ef; ar enat llis
vechni gwadet ar y sei-
neu egnat ekemut er hnn
thuet or dynyon nessaf y
henau auo en eiste rac
werth; ac os »hriduwa«'at-
euron ef; ac ar [y] ilau
ti ehun ae tteg uch [pen
assu yhunnu er "egnat
y] seitb allawr kyssegredic
arair auo enemays neu er
neu seitb weitb ar [yr] vn
!'eneid[ereill]ac ar eUau
allawr.
dehau ydau [ef] er efel-
riat 0 bit ene mays neu er
XX. Pwybyanac agy-
efeiryeyt; ac egkell erar-
mero mach ar dylyet
gluid,&c. [I.. 44.]
amarw ymach kynn tslu
(BK.11. cxi. $ ai in part.)
XXI. A guedy esUd-
kano aynt er egneyt allan
ar efFeyryhet [neu yr offei-
rat] ygyt ac vy [nt] a rig-
hyll y gyt aguy [nt] hy eu
kadv rac douot dynyon
[atunt] y warandau ama-
dunt Ac ena guedy
ed eystedont buy [yn eu
brawt le] emay hiaun
yr effeyryat guedya Duy
ydangos o Duy er yaun
udunt akanu onadunt hu-
yntheu eu Pader ac guedy
e Pader emay yaun yr
egnat dadkanu e duyke-
[Period II.
GWKKT.
(BK.II. ClUUdx. $ J4i4I-)
eglwys canys canu y Pader
adyly [dyn] yna rac bron
ygroc.
ydylyet doet ar ved ymach
atbyget ar yseithuet or
dynyon nessaf ywertb y
ryvot hwnnw yn vach
[idaw] arydylyet [bwnnw]
or keitF y lied ac onys
keiff tyget ar yr allawr
gyssegredic agwedy bynny
yr arglwyd bieu kymeil y
uechni dros ymarw. [I.
4JO.]
(bk. III. C.TJ. 5 19.)
XIX. Or deruyd am-
rysson rwg deudyn am-
getssaw creir y damtwg
ac ef, abot vn yn dywe-
>. ' ol!eini( D. ' id»
XLI. O teir ford y di-
wedir mab [o genedyl:]
un yw kymryt or gwr y
mab [y dywetter y uot yn
vab idaw ae dodi y rydaw
ar allawr] a dodi y law
[asseu] ar y pen ar tlaw
arall ar y creireu ar allawr
gysegyr athygu nas crewys
ef [ygan yvam,] ac nat oes
un dauyn oe waet yndaw
ae diwat : eil yw [ony byd
ytat yn vyw,] penkenedyl
aseith law kenedyl gantaw
ae diwat ; trydyd yw ony
byd penkenedyl ^rodi Uw
degwyr adeugeint oe gen~
edyl ae diwat; [ar mab
hynhaf yr gwr yd oed y
mab ar y gwystlwn bieu
tygu ynyblaen]. — [I.7S4,
786.]
D.gitizect>yG00glc
A.D. 809-1100.] THE S^XON PERIOD. 359
[the LAWl OF HOWBL TBI OOOD. AJ). QlS.]
[OF LEGAL PROCESSES TO TAKE PLACE IK CHURCH OR BEFORE A PRIEST.]
VEKBDOTIAN.
(BK.n.c.Ti.§jiDpart.)
between the ' Benedica-
mus' and distributing the
sacramental bread. [I.
(bk.ii. c.xi. 5 10 in part.)
DIHETIAN.
(bk. I. c. xxxi. ^ 1, 3.)
II. And four, like the
preceding, in each court
in South Wales, and manjr
jndges, that is, every owner
of land, as they were be-
X. [In a suit for land,] fore the time of Howel
the legal form of sitting
is as follows : first, the
King, or his representa-
GWENTIAN.
(BS.ii.c.xxxix. ^ ]4,4t.)
' Pater * is to be there
chaunted for the souls
of the Christians of the
worid ; and at the church
door ; for the ' Pater ' is
there to be chaunted be-
tive, with his back
sun or to the weather, lest
the weather incommode
his face ; and the judge of den; it along with
the good, by privilege of fore the rood.
land without office. [I. XH. By three ways is
405.] a SOD disowned by a kin-
(bk.ii. c.vi. ^ 15, 10.) dred: one is, the man is
XV. A surety who shall to take the boy, said to
deny his suretiship, let him be his son, and place him
the court, or the judge of
the cymwd, whoever is the
oldest, b to sit before him ;
and at that person's left
hand, the 'other judge'
that may be in the (ield,
or the 'judges ; and upon
itper-
nearest to himself
worth; and, if he deny
•briduw, he himself Is to
swear upon seven sacred
altars or seven times upon
the same altar.
XX. Whoever shall ac-
his right hand, the priest cept surety for a debt, and
or priests, if there be any the surety die before pay-
in the field ; and next the
lord, &c. [1. 145.]
(bk. u. c. id. $ a I in part.)
XXI. [The pleadings in
such a suit being over,]
after he [the judge] shall
have stated them, let the
judges go out, and the
priests or the priest along
with them, and an appari-
tor with them, to prevent
other persons from coming
to listen tothem. . . . Then,
after they shall be seated
in their judgment-[dace,
it is right for the priest to
prajr to God, that God
may shew them the right,
and for them to chaunt
''priotB.
ment of the debt ; let him
between himself and the
altar ; and put his left
hand upon the boy's head,
and the other hand upon
the relics on the holy
altar; and swear that he
has not begotten him on
his mother, and that there
is not one drop of his
blood in him; and deny
him : the second is, if the
come upon the grave of father be not living, the
the surety, and swear chief of kindred, with the
along with six persons hands of seVen of the kin-
nearest to himself in dred, deny him : the third
worth, that the deceased is, if there be no chief of
was surety to him for that kindred, * the giving' the
debt, if he find the grave ; oaths of fifty r
and if he do not, let him
swear upon the sacred
altar : and, after that, the
lord is to compel the iiil-
filmcnt of the suretiship
for the deceased. [1. 4J1.]
(BK. III. c. vi, § 19.)
XIX. If there should
arise a contention be-
tween two persons as to
the procuring a relic to
' priesti i>. *' lo liii
* See note on p. 158.
kindred deny him ; and
the eldest son of the man,
to whom the child was
pledged, is to swear first.
[1.785,787.1
D.gitizect>yG00glc
CWYNRDD.
(BK. n. c. I). ^ 3 1 in part.)
ghessaith [yr] eytweyth.
II. MS-l
(BK. II. C. X»si, § 3-4, 6.y
II. Pa wre^^c b^nnac a
ofnno dufa mab fa gf-
urefthfaul ual hjn ^ mae
[yam] fdf j dufn [y]
d^uot hy ar mab hyt yr
egluys ^ bo ^ gufdua ynd^
a dyuot hyt [ar] fr allaur
a dody y llau defaeu [fif]
ar yr allaur [ac] ar cnft-
yeu ar llau assu [[di] ar
ben y mab ac y uellf
tjghu y Duw yn^ blaen
ac fr allaur honno ac fr
creyrf eu da J s^d amey
ac y uedyt ^ mab nas ry
creus tat y callon mam y
mab bun ;^man namyn y
gur [hwnn] ar gur erbyn
■f henw ym kallon y, Val
b^nn^ ■jf &f\fa Aapi mab
y Oimro.
CHURCH OP HTALES DURING
[cTVaZITHUU MTWBL !»*. AJ>. 9)8.]
[AM REITHOEDD AC AM LW GWEILYDD, Sw.]
DTTED.
(BK-III. C.vi.§19.)
dut : Tibieu kdssaw [y]
crejr; Titheu bleu keU-
taw [y] creir: y gyureitb
honn adyweit panyw y neb
bieiffb Ulthyaw y llw bieu
keissaw y creir, kanys y-
creir adewisso [ef ] bleu y
dwyn y litbyaw ac ef. [I.
6i4.]
[Period II.
[Lkges Wallica, Bk.
It. c. itlix. i 5. (B.) Si
alicui homlcidium impo-
nitur, et DOQ est ei tHulus
comprobandi, slviii. homj-
num nominatorum jura-
mento se purgabit, ex qui-
bus xxiiii. in ecclesiajurent
eum esse ab homicidio iro-
Tcrint, ancillas v, et tres
servos reddat, et securus
sit. ir. 875. (See above,
on p. laS, Canon. Walllc
C.3.)]
in. Ac y ual hyn j
d^\fiT du^ mab y ^alltud
dyuot [hyt] yr egluys y
cymero [ef e] duuyr suyn
ay uara eferen [yndi] ac
yna y duyn ydau [ynteu]
megys y dywetpuyt uchot.
[Ac] yna y mae yaun fr
tat gwneuthur un o deu-
peth ay k^mryt y mab fa
gyureythyaul ay [ynteu] y
wadu yn gyurej^thyaul.
^ nnda the King or 1 rRcboldcT.
D.oiliz.oB,GoOglc
j,.D.8o9-iIoa] THE S-^XON PERIOD. 261
[TBI I.AWI OP HOWIL TBI OOOD. Ut. 91S.]
i TO TAKE PLACE IN CHURCH OR BEFORE A PRIEST.]
[OF LEGAL PROa
VENIDOTMN.
(BE. u. c. xi. ^ ai in part.)
their Pater; and after
tbeir Pater, it is right for
the judge to state the two
pleadings a second time.
[1. 149.1
(bk. II. c. Kxxi. $ a-4, 6.)
II. AVhatsoever woman
iiia7will lawfully to affiliate
a child, thus it is right for
DIMETIAN.
(bk. m. c.TJ. §19.)
swear by; and one say:
' It is for thee to procure
the relic :' and the other :
' Thou art to procure the
relic:' this Taw] says, that
the person to whom the
procuration of the oath
pertains is to procure the
relic, for he is to bring the
0 come with relic he may choose to be
the child to the church made use of . [1. 615.]
wherein her burying plac(
is, and ai^roach the
altar, and place her right
hand upon the altar and
the relics, and her left
hand upon the bead of
the child, and so swear,
to God firat, and by that
altar, and by the sacred
relics thereon, and by the
baptism of the child, that
no father has formed in
the womb of its mother
this present child, but such
and such a man, naming
him, in her womb. In
this manner is a child to
be afRliated to a Cymro.
III. And thus is a chUd
liated ^
tud : to
[And see above, Bk. i.
c. xiv. i io, Bk. il. c. iii.
§16,18; pp.aj8,a5a,sq.l
the
church in which he shall
take the holy water and
the sacramental bread,
and there affiliate it to
him, like as it has been
said above. And then it
is ri^t for the fother to
do one of two things;
either to receive the child
lawfully, or else to deny
him lawfully.
GWENTUN-.
D.gitize<)t>yG00glc
262 CHURCH OF WALES DURING
[crvmziralAn Htwn. DB*. iJ>. 9*8,]
[AM REITHOEDD AC AM LW OWEaYDD, &c]
GWVNESD. DYVED,
(BK. II. C. SSXi. ^ 3-4i^0
IV. Ob f wddu a uyn
[ydav] yaun ju ydau dyuot
hyt yr egluys ry dywed-
assam ny uchot a [c yna]
dody f lau deheu [idaw]
ar yr allaur [ac] ar creyr-
yeu auo amey ar tiau assw
ar ben y mab ac t uelly tygu
f Duw ynj blaen ac yr al-
laur honno ac yr creyryeu
da ysyd amey ac yr Gur
a^ gwahanws ew o creed-
ygaeth tat a mam nas £re]
creus ew f tnab hunnw yg
kallon [y] gwreic [honno]
eryoet ac nat oes [unj
dauyn oy waet ew yndau
onyt [adaw] o Adaw.
[Period II.
VI. O deruyd JdJ hy-
theu ceyssyau oet y geys-
syau creyryeu ny dyly hy
oet namyn trydyeu cany
dyl^ hy geyssyau creyr-
yeu namyn yny t^mut
hunnw. [I. 3oA, loS.]
(BK.I. cxii. §6 in part.)
VI. Efadelypedeirke-
ynyauc o pop march [or]
arodho ebrenyn, eythyr y
[gan] tridyn sef eu erey
henny er Esgob ar penhe-
bogyt ar croessan : sef
achaus nas dely ykan er
Escob, urth yuod en bery-
glaur yr Brenyn a [dylyu
or Brenin] keuody racdau,
ac eyste enyhol adale ytle-
uystraemolcbo,&c, [I.aS,
[Xn. AM EGLWYSWYR.]
(BK.lI.C.i. 4 J2.)
XXXII. Orbydcaryr
llouryd neu yr Uadedic yn
wr eglwissic rwymedic
Trth vrdeu kyssegredic
neu wrth greuyd neu [yn]
glauur neu [yn] vut neu
[yn] ynvyt nythal [dim]
ac nyt erbynnya dim dros
alanas. Nydylyir gwneu-
thur dial ar vn or rei hyn-
ny dros alanas ac ny dy-
lyant wynteu dial [y] neb
[or] alather ac ny ellir eu
(bx.11. c. xxsix. § 15, ai.)
XV, Tri dyn yssyd ryd
udunt kerdet ford, adiei-
tbyr ford : efieirat y ouwy
claf ygyt ae gennat; e3
yw righyll yn negesseu y
arglwyd; trydyd yw me-
dyc gyt achennat y claf.
XXII. Tri diwyneb
gwlat : arglwyd ; ac offei-
rat; a chyfrelth: ac ny
D.gitizect>yG00glc
A.D. 809-1100.] THE SAXON PERIOD.
[tie UWl or EOWKL TOB OOOD. AJ>. 918.]
[OF LEGAL PROCISSES TO TAKE PLACE IN CHURCH OR BEFORE A PRIEST.
VENEDOTIAN. DIMETIAN.
(BK. II. C. UXJ. § I'4f 6.)
IV. If be win to denr
him, it is right for him to
come to the church we
have already mentioned,
and there place his right
hand upon the altar and
the relics thereon, and his
left hand upon the head
of the boy, and so swear,
to God first, and by that
aitar, and by the sacred
relics upon it, and by the
Being who formed bhn by
the agency of fother and
motlwr, that he never pro-
created that child in the
womb of that woman, and
that there is not one drop
of hb blood in him, except
from Adam.
VI. If the woman seek
time to fetch relics, she
is to be allowed only three
days ; for she is not tn
seek relics except in that
cymwd. [1. 307, 399.]
[And see above, Bk. m.
c. ii. 5 a> ; PP- »S4, aSsO
[HI.
(be. I. c. xii. § 6 in part.)
VI. He [the chief groomj
is to have four pence for
every horse which the King
may give, except from
three persons; these are,
the Bishop, the chief fal-
coner, and the jester. He
receives nothing from the
Bishop, because he is the
King's confessor, to whom
the King is to rise and to
sit down after him, and to
hold his sleeves whilst he
26$
OF ECCLESIASTICAL PERSONS.]
{BK.II.C.i.§3a.)
XXXII. If there be a
relative of the murderer,
or of the murdered, who
is an ecclesiastic in holy
orders, or in an eccle-
siastical community, or
leprous, or dumb, or an
idiot, such neither pays
nor receives any part of
galanas. No vengeance is
to be exercised against any
one of those for galanas;
neither are they to avenge
(BK.u. cxxxix. J 15,".)
XV. There are three
persons free to travel the
road, and out of the road :
a priest, to visit the sick,
along with iiis messenger;
the second is, an appari-
tor, upon hb lord's Com-
mission ; the third is, a
mediciner, along with the
messenger of the sick.
XXII. The three pre-
sentials of a country: a
lord; a priest; and law:
D.gitizect>yG00glc
CHURCH OF WALES DURING [Period II.
(b. II. c. vi. 5 39-)
XXXIX. Llawerote-
uryv dennion ni dele [ant]
menet en vach na rody
mach esser achaus yr tun-
ny kanjdeleant huy guadu
mach ny delleant huy roy
mach nyt amgen na ma-
nach [ac] hermiduir adin
aghe6eih ac scoleic cscol
afop din nihallo deuot bep
cannat arall e guassanaessu
keft^is. [I.118.]
(bk. II. c. xii. S 10.)
X. ' Teyr goreetua' y
syd a allant gwneuthur eu
cabydul [trwydunt ebunein
a tnie eu teureyth] ehun
^pn y Ue na llesteyryhoynt
keureyth y Brenhyn : sew
yu yre^ hynny abat ac
Escop [yny orsed ebun]
ac meystyr] ^hyspyty ;
[pob un yny orsed].-[l.
170.]
(bk. III. c. i. § 14, II.)
XIV. Ny tal gwreyc
c^nn^uc baladyr canyt
oes paladyr ydy natnyn y
cbogeyl ac nys tal yscol-
bcygjon: ac ny thai gwre-
yc galanas o ryd y )lu na
byd meybyon ydy ; ac nys
tal yscolheygyon heuyt ac
n^s tal mab ny uo pedeyr
bluyd ardec.
[AM EGLWYSWYR.]
DYTED-
(BK.n.c.i.§3a.)
kymdl o neb fford ytalu
nac y erbynnyaw dim dros
alanas. [I. 410, 411.I
(BK.II.C.vi.§JJ.)
XXIII. Ny dyly neb
rodi alltut yn vach na neb
[or] a uo kadamnach noc
ef na mynach [na brawt]
heb gannyat y abat nac
yscolheic yscol heb gann-
yat y athro na gwreic onyt
arglwydes y talawdyr vyd
na mab heb gannyat y tat
tra dylyo vot drostaw kyt
el yrei hynny yn veicheu
ny dylyir kymell mechnt
neb o honunt. [[. 433.]
(BI
CWENT.
(BK. It. C. USU. i IS,
ellir bot hebdunt
kynt [1.780,781.]
[Leges Wallicx, Bk.
II. c. viii. § 5S (a), and
Bk. ii. c. dvi. ^ a (d).
Tres homines non sunt
Decidendi ; scilicet. Res,
sacerdos, et Krrdaiir (jo-
culatnr) : et ideo galanas
eis secundum leges non
est constitutum. II. 777,
871.
Bk. II. cxxii. % 11(0),
and 6k. III. c. niv. ^ 25
(0). EieJjm sanctimonia-
lis,xvi. (xii. fl) denarii. 11.
797- 885.]
CXXIV. Tri dyn ny
allant ymwystlaw yn er-
byn brawt trwy gyureith
vn yw Brenhin [y] lie ny
alio herwyd kyureith seu-
yll ymywn dadyl gyr bronn
y brawdwT y holi neu y
atteb trwy vreint anny-
anawl neu trwy vreint y
tir mal 'breyr neu arall;
eil yw dyn eglwyssEc rwy-
medic yn vrdcu kyssegre-
dic; trydyd yw dyn egl-
wyssic rwymedic ygkreued
kanny dichaim neb herwyd
kyureith rodi gwystyl yn
Tiy gonediiK B.D.K. ' opyiwyi I
' brtfr ^aiMr-min, a kind otfreaiun.
D.gitizect>yG00glc
A J>. 809-1100.]
THE SAXON PERIOD.
TRB Lim OF OOwn THK OOWt. AJ>. fflS.]
[OF ECCLESIASTICAL PERSONa]
365
VENEDOTIAN.
(bk. I. c. xii. § 6 b part.)
shall wash himself, ftc. [I.
(B«.n.c.vi.S39.)
XXXIX. Manypersons
are not to become surety,
or to give a surety; and
the cause for that is, since
they are not to deny a
surety they are not to
give a surety; such are,
a monk, an eremite, a
foreigner, a scholar of a
schod, and every person
who cannot come without
the permisGion of another
to attend the courts. [I.
"9-1
(bk. II. c. lii. 5 10.)
X. There are 'three su-
periorities' that can make
their capitular regulations
themselves, and by their
own law, where they shall
DHBTIAM. GWENTIAH,
(bk. 11. c. i. § ja.) (BK. II. c. sutix. $ 15, 33.}
a relative that is killed: and and they cannot be dis-
the law of [1.43}.]
they cannot in any way be
compelled to pay, or re-
ceive, anything on account
ofgalanas. [1.411,413.]
(BK.11. c.vL5 23.)
XX11I. No one is to
give an alltud as surety;
nor such as may be more
powerful than himself; nor
a monk, nor a friar, with-
out the consent of bis
abbat; nor a clerk of a
school, without the con-
sent of his master; nor a
woman, unless she be the
debtor's lady paramount;
nor a son, without the con-
sent of h)5father,whibt un-
der his authority : though
such as these should be-
come surety, their sureti-
sbip is not to be enforced.
the King: these
abbat, a Bishop in his own
jurisdiction, and the mas-
ter of ^an hospital' : each
in his jurisdiction. [1,171.]
(bk. III. C.i. § I4i".)
XIV, A woman does
not pay a spear penny,
for she has not a spear,
but her distaff only; nei-
ther do clerks pay it: and claim or to answer, by
a woman does not pay tue of natural privilege,
galanas, if she make oath
that she shall have no chil-
dren; neither do clerks pay
it : and it is not paid by a
boy under fourteen years
of age.
'' time iupciion B.D.K.
with, as fonnerly.
[1.78.,78j.]
(BK. u. c.viii. ^ 194, lie,
I JO, 13a.)
CXXIV, There are
three persons who cannot
enter into a mutual pledge,
by law, against a judg-
ment : the first is, a King,
for he cannot, according
to law, stand in a suit be-
fore a judge, to prefer a
by the privilege of land,
like a 'breyr or other per-
son ; the second is, an ec-
clesiastical person, bound
in holy orders; the third
ecclesiastical person
.264.
D.gitizect>yG00glc
CHURCH OF WALES DURING [Period II.
(BK.Ill. C.L Jl.
...)
XXI. Nydylyyryscol-
beygyon nar gwraged ran
o[r] alanas canyt ;^t dy-
alw^r u^t adylyant [tu-
gen] y talu dros f plant
neu wynteu :
bo plant udunt uyth.
[I.
[AM EGLWYSWYR.}
(BK. u. c. viii. § 134, iiS,
I JO, 13 a.)
erbyn brawt onyt dan be-
riffyl wertb y tauot ac nyt
oes gwenh gossodedJc
ygkynreith Hywel [dsL]ar
aelawt agvaet asarhaet
dyn eglwyssk ac vrth
bynny ny eill neb obonunt
wy rod! gwystyl yn erbyn
brawt nachyt abra.wt holl
argywed segyrffyc a wnel-
her yr cglwysswyr adylyir
y emendeuhau vdunt yny
sened berwyd kyureith
eglwyssic.
CXXVIII. Tridynys-
syd ny dichaun vn obonunt
bot yn vrawdwr teilwg
trwy gyureith vn yw obo-
nunt dyn anauus megys
bydar neu dall neu ^auur
neu dyn gorfiwyllawc (sef
yw hwnnw] dyn aorffo
yrwymaw vn weith amy
ynvyttrwyd neu dyn ny
alio dywedut yn iawn me-
gys cryc anyanawl ; ell yw
dyn eglwyssic rwymedic
vrth vrdeu kyssegredic
neu wrtb greuyd ; trydyd
yw lleyc heb allu obonaw
vamu ogyureith ovreint
tir Qac ovreint swyd.
CXXX. Nyelllrkymell
D.gitizect>yG00glc
AJ).809-iic».3 THE SAXON PERIOD.
[tbb Lxvt or Hown tw* oood. aji. 91S.]
[OF ECCLESIASTICAL PERSONS.]
VBNEDOTUK. DIHSTtAM.
(BK.II. C.viU.$ 114,118,
267
(BK. III. C.i. 4l'
t-)
XXI. Neither derks
nor women are to have
a share of the galanas,
since they are not aveng-
ers ; however, they are to
pay for their children ; or
make an oath that they
shall never have any. [1.
•JO, 13 a.)
in 3 religious insUtation;
since no one, by law, can
give a [dedge against a
judgment, but under the
penalty of the worth of
his tongue; and there is
no established worth, in
the law of Hywel, for a
limb, the blood, or the
saraad of a clerical per-
son; and therefore not
one of them is able to
give a pledge in opposition
to a judgment, nor m sup-
port of a judgment : every
unworthy injury done to
the clergy is to be re-
paired to them in the
«ynod, according to eccle-
siastical law.
CXXVin. There are
three persons, no one of
whom, by law, can be a
qualified judge: one of
them is, a person having
a defect; as one who is
deaf, or blind, or leprous,
or an insane person, such
b a person whom it has
been necessary once to
bind on account of his
madness, or a person who
is unable to speak perfect-
ly, as one having a natural
impediment; the second
is, an ecclesiastical person,
connected with holy or-
ders, or with religion ; the
third is, a laic, without the
qualification for judging,
by law, from privilege of
land, or privilege of office.
CXXX. An eccle^asti-
D.gitizect>yG00glc
CHURCH OF WALES DURING [Period U.
[crvauTMtAv htwxl dda. aj>, 9)8.]
[AM EGLWYSWYRJ
DVTED. CWEHT.
(BX.U. C.Tiii. § 194, IlS,
I JO, 13a.)
dyn eglwyssic y wrtheb
yneb f>vaes ysened or ka-
meu adywetter arnaw.
CXXXII. Kyn gaUo
gwr eglwyssic bot ymywn
bamn o vreiot [y] tir 7
gyt aJleyccyon hynn; vo
amser y datkanu ny di-
chaun ef datkanu y Tanin
trwy gyureith rwg [y]
kynnhenusson kanyt oes
wertb gossodedic yg ky-
ureith arytauot trwy yi^
hwnn ypoenjr pob braw-
dwr [or] arotho cam varan
OS kadaranha trwy ym-
wystlaw. [1.474,476,478,
480.1
(BK.ii.c.xii.5aj.)
XXIII. Ebediw abbat
I deudec punt. [1. 491.]
(BK. lU. C. iii. i 34-}
XXIV. A oes vn Ue y
dylyir diennydyaw dyn am
letrat [ynn llaw] agwarant
iilaw? Oes: or geilw dyn
warant o ofTeirat, neu o
greuydwr arall a bot
hwnnw yn barawt y
gymryt ylletrat oe law;
ny dylyir y rodi idaw, *ac
ynteu ac wdeu [Duw]
amaw: allyna ylle edylyir
diennydyaw dyn [am le-
drad] agwarant idaw'. [1.
6a 1, 604.]
*' cuiyl oes le kyftiith aiiuw Q.
D.gitizect>yG00glc
).809-iioo.] THE S^XON PERIOD. 269
[m L«n OF mtmn, the good. AJi.giS.]
(OF ECCLESIASTICAL PERSONS.]
VBKIDOTIAM. DIUETUH. CWBHTIAN.
(BK. II. c.viii. f 194,118,
130, IJ».)
cal person cannot be com-
pelled to answer to any one
out of the synodifor misde-
meanors reported of him.
CXXXll. Ahboughan
ecclesiastic can sit in judg*
ment, by privilege of his
land, jointly with laics, tuf
til the time for passing
sentence ; he cannot, by
law, pronounce the judg-
ment between the liti-
gants ; as the worth of his
tongue is not set down in
law, by which every judge
is punished who shall give
a wrong judgment. If he
confirm it by mutually
pledging. [I.47s,477,479t
48..)
(BE.U. C.lii.§13.)
XXIII. Theebediwof
an abbat, ■ twelve pounds.
[I. +93]
(bk. III. c. iii. § 14.)
XXIV. Is there any
case wherein a person is
to be put to death for
theft in hand, although
having a guarantor ? There
is : if a person call a priest,
or any other religious man,
as a guarantor, and he
should be ready to receive
the thing stolen from bis
hand ; it is not to be given
to him, !ihe being invested
with holy orders : and this
is the case wherein a per-
son is to be put to death
for theft, although having
a guarantor'. [1.603,605.]
' ten AT. "for there i> do pbce for [iw igaintt bim Q.
D.gitizect>yG00glc
270
[<
[XIII.
GWYNEDD.
(BK. II. C. vi. § 40.)
XL. O deruit ydio rodi
mach ar deleet [ar oet]
adiguitau er oet en vn or
teirguil arpennic e Pasc ar
SulgiuD ar Nodolic jr e
hol^ ohonau ny kyll [dim]
onyt yannot. Os diu No-
dolyc ekef!r^ f hsu) ni
keyff hi haul ny keif atep
hit tranoeth guedi [duw]
kalan ; os e Pasc vit [duw
Mawrth] tranoes guedi
dihu Pasc beccan [y keiff
atteb]; os e Sulguin vit
[duw Mawrth] tranoes
guedi [e] Sul nessaf ir
Sulguin [y rodir atteb
Waw] ar teir vhvehnos
hinny aeluuir o[c] eu
breint en vndit dethon.
[I. laB, 130.]
CHURCH OF WALES DURING [Period II.
n.DD*. A,!.. 9.8.}
AM OEDAU CyVRAlTHIAWL.]
DYVED,
(bk. u. c. xxiii. § so.)
L. Oet>>arwaessafynvn
gymwt neu yn [un] gao-
tref tridieu os yn arglwy-
diaeth arall ynagos naw
nieu ac ny dodir teruynn
[oac] ar duw Sul na [c ar]
duw Llun. [I. 556.]
GWENT.
(bk.II. cxxxvii. §1.)
I. Ny dyly t?^ ar tir
dyw Sul na dyw Llun
dyw Sul dyd ywediaw ;
dyw Llun dyd y lauuryaw
y keissaw creireu adefneu
ytyguytir. [L77a,774.]
(BK. II. c. vii. J 1,4,)
1. O deruit ydin rod]
■bridiu [i araU] ar peth
talet neu guadet mall e deu-
etho kefreih eseu adeueiht
e kefrehlt ony vrthtug ar-
nauhu hot en digaun ellu
ehun [oe wadu ;] os pirh-
tug auit amau [enteu]
galuuet enteu am braut;
essef a bam e kefreiht
[Idaw] ylu ar iseihuet of
guadu peduuar o parth
etat adeu o parth euam
ac [ef] ehun en eihuet.
Oet ereiht [honno yu
XIV. AM VRV DYW E TRAETHA HYN.
[See above, Bk. 11. c. vL
M5; P-asS-j
D.gitizect>yG00glc
AJ). 809-1100.] THE SjiXON PERIOD.
[tHB lAWl OF HDWn TBI I
271
VEHXDOTIAN. ,
(BK.II. C.vi. § 40.)
XL. If a person give
surety for si debt for a
time, and the time faS
upon one of the three
principal festivals, Easter,
GWKNTIAN.
(BK.lI.C.XXXvii.41.)
I. There is to be no
swearing to land on a
Sunday, or on a Monday;
Sunday is a day for pray-
ing ; Monday b a day for
UIW» OF HDWn THE OOOB. AJ). 9)8.]
[Xlll. OF LAWFUL TIMES.]
DUBTIAN.
(bk. II. c. zxiii. § 50.}
L. The time for an
'arwaesav, in the same
cymwd, or in the same
cantrev, three days; if in
another lordship contigu-
Whitsuntide, or Christ- ous, nine days ; and which labouring, to procure re-
mas, though he claim it, is not to determine on a lies and essentials for
he shall lose nothing but Sunday, nor on a Mon- swearing to land. [1. 77},
his time. If he urge his day. [1. 5S7.] ?75-]
claim on Christmas day,
he shall not obtain an an-
swer until the morning
after the calends; if he
ut^ it upon Easter day,
on the Tuesday next after
little Easter day he shall
have an answer; if on
Whitsunday, on Tuesday
next after the Sunday fol-
lowing Whitsunday there
shall be an answer given
to him : and those three
weefcs, on account of their
privilege, are called blank
days. [1.H9, 1JI-]
XIV. OF BRIDUW THIS TREATS.
(BK.n.c.vii.§ 1,4.)
1. If a person give his [See above, Bk. 11. c. vi,
>briduw to another for ^ 15; p.>59.]
anything, let him either
pay or deny, as the law
shall say: the law says,
unless he be counter-sworn
against, that his own oath
is sufficient to deny it;
bttt, if there be a counter-
oath against him, let him
then call for judgment ;
and the law requires from
him the oaths of seven to
deny it ; four of kin to his
^ther, and two of kin to
D.gitizect>yG00glc
372
CHURCH OF U^ALES DURING [Period II.
[crVMITHUQ MTWH. DDA. AJl.glS.]
AM VRY DYW E TRAETHA HYN.
GWYKEDD. DYVEO.
(BK.n.c.vii.4 1,4.)
I wytliDos] or Sul rac hue-
neb [ac] o keffir ereihit
dogen eu: o deguit en
ereibt 7 camlure yr Bre-
nin ae yr Egluis bit [yny
ol] atahalet e deleet en
IV, Eregluis ar Breniit
adele kemell bridiu kanes
iDiu akemerbuit en lie
macb. Ar Egluis bieu
iguabart am bridiu [na-
thorrer] ar Brenin y ka-
mell : kanes ykan pop din
[or] auedeter edeleir kem-
rit bridiu ac r can gur ac
y .can greic. [Ac] vrth
bene edele agur agurich
roy bridiu het in oet mab
seihisbluit ael a dan lau
[e]periglaur. [I.i3».U4-]
(B«.il.c.xi. 5sj.)
LV, Nyt cayedyc cy-
ureyth am dyr Egluys un
amser y rjgthunt ehun,
cany henyu oc an cyureyth
nf : o bolan huynteu nyn^
neu nynheu wynteu, caf-
edycuyd, [1. 166.]
(BK.11. c.xii. §8,9.)
VIII. NJdylyuntyrbot
fn djurenb^n. O byd
abbat^r, ew adyly udunt
[XV. AM DADYL EGLWYS. &c.J
(flK.ii.c.Tiii.540,iji.)
XL. Tri pbrenn pssyd
ryd eu Had yn Sorest [y]
Brenhin : prenn crip egl'
wys; aphrenn peleidyr a
wnelher reit y Brenhin
ofaonunt; aphrenn elor.
CXXXI. 0» gwr eg^-
wyssic agynheil tir trwy
dylyet dan ybrenhin y
(BI[.II.C.XS1.§1S.)
XXV, Pwybynhac aho-
lo tir eglwysMC nyt erhy
nawuet dyd namyn agoret
uyd gwir idaw pan y gou-
ynho. [1. 758.]
(BK. II. c. zxxi. $ 3.)
VIII. Llys bieu teruynu
[am dir] ac gwedy llys lUn ;
ac gwedy Uan breint; ac
gwedi breint kygwarckadw
D.gitizect>yG00glc
A.D.8o9-iioo.^ THE SAXON PERIOD.
[TH
VBNBDOTIAN.
(BK.II. C.vii.§l,4.)
his mother, and he himself
the seventh. The time for
that raith 'la a ' weeli from
the Sunday fallowing ; snd
if the raJth be obtained, it
is sufficient : if he fail in
his raith, [let him pay] his
camlwrw to the King, and
let the Church proceed
against him, and let him
pay the debt in full.
IV, The Church and
the King are to enforce the
briduw, for ^God has been
taken instead of a surety.
And therefore the Church
is to forbid the briduw
being broken ; and the
King Is to enforce it : be-
cause from every person
who has been baptised the
briduw is to be taken,
as well man as woman.
Therefore both man and
woman are to give bri-
duw, firom a child of the
age of seven years, which
shall go under the hand of
theconfessor. [I-iJ3,t3S.]
[XV.
(B. IL c. xi. § 55.)
LV. The law is not
closed for Church land at
any time among them-
selves ; for it did not
emanate from our law :
if the clergy sue us, or we,
them, it is closed. [1. 167]
(bk. u.c.xii. ^ S, 9.)
VIII. No land is to be
without a King. If it be
abbey land, he is to have,
OF BRIDUW THIS TREATS.
DIIUTIAN.
OF CHURCH SUITS, PROPERTY, Su.]
(BK.U.c.viii.§40,iii.)
XL. There are three
trees which are free to be
cut in the King's forest:
timber for the roof of a
church ; timber for spear
shafts applied to the use
of the King; and timber
CXXXI. If an eccle-
siastic should bold land by
title under the King, for
■ foftnight J.E. ' nun f:
(bk.II. cxsz. 5 as-)
XXV. Whoever shall
claim Church land, is not
to wait for a nmth day;
for justice is to be open .
for him when be shall
ask. [I.759.]
(bk, II, c, x«l. 5 8.)
VIII. It belongs to the
court to meer land; and
after the court, the
Church; and after the
D.gitizect>yG00glc
374 CHUB I
GWYNKDD.
(bk. II. c. xii. § S, 9.)
o bfdant leygyon dyruy
a chainlwni ac unobyr ac
thtdyw a Uwyd a Uedrat
[ef ae dele.] O byd Es-
coptyr ew adyly Uwyd all-
«drat. O b^d yspjtfr ew
a dy\f lledrat [ac Tinlad.]
Ac urth hynny nyt oes un
tyr hepdau.
IX. Fan uo mani jr
Escop j Brenhyn b^eu f
da oil cants dyfeyth Bren-
hya fa pob da heb per-
cbennauc fdau eythyr
gwysgyoed yr elgwys ay
thiysseu ac a bertbyno
aley. [I. 170.]
(BK.U.C.Ivi.§I9.)
XIX. Gwyr auo a dan
abbadeu a gwyr auo a dan
Esgf p wynt a allant pryd-
au eu tyr gan ganhfat
yreyn h^y os mynnant.
[1. 180.]
CH OF WALES DURING
mixnmMi tnrwEL uu. xj).9i8.]
[AM DDADYI. EGLWYS, fcc]
DYVID.
(BK.n.c.riii.S+o,iji.)
perthyno gwnneuthur
[Period II.
gwassannaeth yr BrenhJn
ohonaw ef adyly gwrtheb
ynllys ybrenhin or tir ae
berthyneu kannys [y]
Brenhin bieu tir y teyiH'
nas oil ac onny witbeb or
tir yn vuyd ybrenhin bi-
eiuyd [y tir].— [I. ++8,
476.]
{BK.II.C.M.il,J.)
II. Pann dechreuher
kennhen am tervyneu ti'
red neu trefyd os y rwg
tir y llys atbir ywlat y
dechreuir llys ateniynnha ;
OS yrwg tir Eglwys atbir y
wlat Eglwys ateruynna ;
OS y rwg [dr] kyttetiued
yonn breint atervynna ; os
y rwg tir kyuanned atbir
difieith kynnwirchadw
atervynna: adeil acarad-
wy yw kyuanned.
GWENT.
(bx. II. c, uii. $8.)
ar diffeith ; ty ac odyn ac
ysgubawr yw kygwai^
chadw. [I. 761.]
(bk. u. c. xxux. $ 30, ij.)
XX. Tri cbyflfredin
gwlat [tsst<l:] lluyd; a
dadleu ; ac eglwys : [kan^s
guys auyd ar pawb vdunt].
XXXIII. Tri phret)
ryd yssyd [eu Ilad] yn fo-
rest [y Brenhin : pren]
crib eglwys; agwyd eior;
a pheleidyr a el yn rdt y
Brenhin. [1.760,781,784.]
(bk. u. c. all. § J.)
III. Oet nawuetdyd y»-
syd rwg Uys allan kjn
atteb; ahynnf guedy bawl
pan uo amrysson am tir.
[I. 794-]
III. Pann teniynno llys
maer achyghellawr bieu
dangos y teruynneu drosti
OS Eglwys bagyl ac euegyl
[a teruyna].— [1. 536.]
(BK.II.C.J«ii.M)
VIII, Pwybynnac ahol-
ho tir eglwyssic nyt reit
[idaw] arhos nawuettyd
yrodanaw namyn agoret
vyd gwir idaw pan y
mynbo. [I. 541.]
(bk.ii. cxiz. §4.)
IV. Pop gwystfl ady-
gw^d ym pen f nawuet
dyd eithyr y rei hjn, to.
Arueu eglwyssic ny dylylir
eu gwystlaw achyt gwyst-
ler nf djgwjdant. [I.
7Jtf.]
[Legbs Wjitt-tCM, Bk.
n. c. xlvl. § J (3). In
tribus locis dividit lex :
inter sacerdotem et judi-
cem, inter vivum et mor-
D.gitizect>yG00glc
A.D. 809 — 1 lOO,]
[mi
[OF
(BK. II. c. xi). § S, 9.)
if they be laics, t&nrj,
and camlwrw, and amo-
byr, and ebediw, and
hosts, and theft. If h
be Bishop land, he is to
have hosts and theft. If
' it be hospital land, he is
to have theft and fighting.
And, therefore, there is no
land without him.
IX. When the Bishop
dies, all his property be-
long to the King ; for
every property without an
owner is waif to the King,
except vestments and or-
naments of the chuKh,
and what shall pertain to
it. [I. ,71.]
(bk. II. c. xvi. § 19,)
XIX. Hen who are un-
der abbats, and men who
are under Bishops, may
engage their lands, with
the consent of those per-
sons, if they will. [I. iSi.]
THE S^XON PERIOD. 375
CHimCH SUITS, PROPERTY. &c]
DIKKTIAN. GWENTIAM.
(BK. [I. c.viii. $ 40, i]i.) (BK. 11. c. xsxi. § 8.)
which service is to be Church, privilege ; and
performed to the King, after privilege, prior con-
he is to answer m the servancy on waste ; a
King's court, as to the house, a kiln, and a bam
land and its appurte- constitute prior conser-
nances; for the King is vancy. [I. r^sO
owner of all the land of (bk, ii, c. Kxxix. i to, 3}.)
the kingdom: and unless
XX. There are three
universalities of a coun-
try : armament ; pleas ;
and church ; for every-
body i
he answer obediently for
the land, it shall belong
to the King. [1.449,479.]
(BK. n. c. M. § a, J.)
II. When a dispute shall to them,
be commenced concerning - XXXIII. Hiere
boundaries of lands or
trevs ; if it be commenced
between land of the court
and land of the commu-
nity, the court is to meer ;
if between Church land
and land of the commu-
nity, the Chm\:h is to
meer ; if between the land
of co-inheritors, privilege
is to meer; if between oc-
cupied land and a waste,
pre-conservancy b to
meer : building and tillage
denote occupation.
III. When the court
shall meer, the maer and
the canghellor are to de-
fine the meers; if the
Church, the crozier and
the gospel decide. ^I.
5J7.]
(bk. II. c. xxii. \ S.)
VIII. Whoever shall
claim Church land, it te
not necessary for him to
wait the ninth day con-
cerning it, but justice is
to be open to him when
he shaU will. [1. S4]]
T 2
are
three free timbers m the
forest of the King: the
roof-tree of a church ;
wood for a bier; and
shafts which go for the
use of the King. [I. 781,
78j, 785.]
(bk. II. c. xli. $ 3.)
III. There is a period
to the ninth day between
the court and the Church,
before answering; and that
after a claim, when there
shall be a dispute as to
land. [1. 795.]
(BK. II. C. iXL. § 4.)
IV. Every pledge lapses
at the end of the ninth
day unless, &c. Ecclesi-
astical implements should
not be pledged ; and if
pledged, do not lapse. [I.
!>7.1
D.oiliz.oB,GoOglc
276
CHURCH OP WALES DURING
[AM DDADYL EOLWYS, ftt]
[Period 11.
(bk.u. c. xxiij. fsS,
J7, +6.)
XXVm. Oryinladgwr
Eicob neu wr ^bat a gwr
J Brenhin [ar tir f 8ren-
hin] neu denwr jr Esgi^
neu deuwr jr abbat neu
wr yr Esgob agwr yr abat
Y Brenbin bieu eu dir-
XXXVIl. Or tyrr Uog
ar tir Esgob deubanner
vyd yr enUI rwg f brenhin
ar Esgob os ar tir y Breo*
hia [ebim] y tyrr y Bren-
hin ehun biehiyd yr enill.
[Leges Wallicx.]
tuum, inter gentes termi-
nos suos injuste peijuran-
tes.-(II.87i.)-(lnD.
Bk. II. c. uc. $ 4, 6, and G.
Bk. II. c. xxxi. ^ 9,-1.
S36, 76a, — to tbe tliird
case here given are added
two others, neither of them
relating to the Church.)
iB. «. xxi. in fin. (y).
Tria edifkia nint com-
, munia fratribus ; mJ am-
gtm, tgltdi, aimuntU, a
tortt: id est, ccde^ mo-
lendina, piscina i. cortt. —
(11. 906.)]
XLVI. Rwg llys allann
naw nieu yrodi atteb anaw
yrodi mach anaw yrodi
gwir or hawl delssyuedic.
[I- 5SO, 554-]
[XVI.
(BK. n. c. xvi. 5 a.)
11. *gture#th[Eglwys]
a dyweft e;^ iweyth na dyly
un nub trew tat nam;^n y
mab hynaw fr tat or wre; c
bryaut; k^reyth Hfwet
[hagen] a^ bam yr mab
^euaw megys yr h^naw
ac a nam na doter pe-
chaut [y tat] na^ achf u-
reyth Jn erb^n J mab am
trew y tat. [1. 178.]
KYPREITH BRODYR AH
(BE. u. c. Tiii. § 17.)
XXVll. Tri meib ys-
5yd ny dylyant gyuran otir
y gan eu brodyr vn vam
vn tat ac wynt : [vn yw]
mab agaffer yn liwyn ac
ympertb ac yn anneduawl
agwedy hynny kymryt y
vam [y mab or gwr] orod
kenedyl achaffel [y] mab
arall [o honunt] ny dyty
bwnnw kyuranu tir ar
mab agahat kynoc ef yn
TIR.]
(EK.u.c.xxxi. 54.)
IV. Tri meib yn tri
broderunuam un dat, ac
ny chan ydeu rann otnf
eu tat gan eu brawt un
nam dat acnrynt : un obo-
nunt mab llwyn apherth,
ac gwedy cael y mab
hwnnw kymryt y wretc o
rod kenedyl or gwr achaf-
fel mab or un wreic bon-
ne; ny dyly y mab hwnnw
rannu tir ar mab aga&t
D.gitizect>yG00glc
A.D. 809-1100.]
TENXDOTIAN.
THE SAXON PERIOD.
[nu ijnn of bowil tee hood. aj>. giS.]
[OF CHURCH SUITS, PROPERTY. &c]
DIMETIAN.
(bk. II. c. xxiiL $ aS,
37. +6.)
XXVIII. If there be
6ghting between a Bi-
shop's man, or an abbat's
man, and a man of the
King, upon the King's
land ; or between two of
eWBNTUN.
(B«.n.c.xTi.§a.)
II. The eccle^asticat
law says ^un, that no
son is to have the patri-
mony, but the eldest bom
to the father by the mar-
ried wife : the law of
Howel, however, adjudges
it to the youngest son as
well as to the oldest; and
decides that »n of the
father, or his illegal act, is
pot to be brought against
of an abbat's men ; or be-
tween a Bishop's man, and
an abbat's man ; to the
King belong their dir-
XXXVII. If a ship be
wrecked upon the land of
a Bishop, the proceeds are
to be shared between the
King and the Bishop: if
it should be wrecked upon
the land of the Ring him-
self, the proceeds belong
theKmg.
XLVI. Between court
and Church, nine days to
give an answer, and nine
to give surety, and nine to
render justice, in respect
to the claim demanded.
[I. 551, 555.]
pCVL THE LAW OF BROTHERS FOR
(BK. n. c. vui. i J7.)
XXVII. There are
three sons who are not
to share in land with their
brothers by the same mo-
ther and same father : one
is, a son begotten in grove
and bush and illegitimate,
and after that, the mother
of the son being taken in
marriage by the man by
gift of kindred, another
son is bom to them ; such
LAND.]
(b«, II. c, xxxi. 5 4)
IV. There are three
sons, three brothers, by
the same mother, the same
bther, two of whom have
no share of their Other's
property from their own
brothers : one of them is
a son of bosh and brake,
whose father afterwards
takes the woman, by gift
of kindred, and begets a
son by that same woman ;
D.gitizect>yG00glc
2y9 CHURCH OF WALES DURING
[crvunauir hiwb. ia>«. *a 918.]
[KYPREITH BRODYR AM TIR.)
[Period IL
DYVED.
(bb. H. c. viii. § 37.)
Uwyn ac Tmperth : [yr]
eil yw kymryt oyscolbeic
wreic orod kenedyl achat'
fel nub o bonei ac odyna
kymryt or yscolheic vrdeu
offeiradaetb ac odyna caf-
fel nub or vn wreic or
offeirat ny dyly ymab aga-
hac kynnoc ef kyuranu tir
abwnnw camiys yn erbyn
dedyf y cabat : trydyd yw
mut kany dyly tir neb nyt
atteppo drosUw kany ro-
dir gwlat yrut. [1. 444.]
ewiNT.
(bk. u. c. xsxi. ^ 4.)
kyn noc ef yn'Uwyn ac ym
perth ; e3 ywor byd yscol-
heic achymryt gwreic o
rod kenedyl acbaffel niab
o bonno, ac odyna kymryt
or yscolheic urdeu eSeira-
daeth adiaffel mab acall
or no wreic; ny dyly y
mab agafiat kyn noc ef
kyunn tir abwnnw canys
yn erbyn dedyf y cal&t;
trydyd yw mnt cany dylyir
roddi gwlat yfat. [1. 760.]
(Bk. It. c. vi. ^ a in part.)
II Enaemacyaun
yr egnat kamret ekereir
ene lau adeuedut vrth eke-
nogen naut Duo racgod
anaut Pap Ruuein anaut
de argluit na dos en Uu
cam, &c. [I. ii4>l
(BK.m.c.i. §iS.
XVIIl. t wadu Had
[dyn] o fjrnygruyd Uw
chwechanwr [adav] oy
wadu canyB deudyblyc fu
f alanas ay benyt [ac]
urth hynny y byd deudy-
blyc y wat. [I. i}o.]
pCVll. AM BENYT, ftt]
(bk. II. c. xxiii. $ i;.)
XXV. Pwybynnae aw-
nel brat arglwyd neu awn-
nel kynnllwyn ef agyll tref
ytat ac or keffir crogadwy
vyd onny cheffir [ynteu]
amynnv kymot ohonaw
acbenedyl ac ar arglwyd
tal deudyblyc adaw amaw
odirwy agalanas ac or
kyrch Ilys ypab adyuot
llytbyr gantaw adangosso
yrydhau or Fab tref ytat
ageiff. [I.sjo.]
(be. II. c.xix. §S.)
VIII. Y neb aadawbo
da y [dyn] arall pan del
hwnnw y ouyn os diwat
kyfreith anudon amaw.
Os yn gyhoed y twng
talet tri bubyn camlwrw
yr arglwyd achymeret yn-
teu y penyt am yr anudon
ar Uall ori>yd tyston gan-
taw y da ageiff. [1.718.]
D.gitizect>yG00glc
A.D. 809-1100.] THE SjiXON PERIOD.
[TH> LAW! OF lOWD. THB OOOII. AJt. 918.]
[THE LAW OF BROTHERS FOR LAND.]
VENEDOTIAN.
(B«. II. C.XTi. 5 1.)
the son, as to his patri-
mony. [I. 179.]
DUBTIAN.
(BK. U. c. vUi. ^ 17.)
son b not to share land
with the son hegotten be-
fore him in grove and
bush : the second is, where
a clerk takes a wife by
gift of kindred, and has !
(BB.iLc.vi.5iinpart)
11. [When a debtor de-
nies surety,] tlien it is right
for the judge to take the
relic in his hand, and say
to the debtor ; ' The pro-
tection of God prevent
thee! and the protection
of the Pope of Rome ! and
the protection of thy lord !
do not take a false oath,'
&c. [Las.]
(BK.m. c.i. § iS.)
XVIII.Todeny the kill-
ing of a person with savage
violence, the oaths of six
hondred men are required;
for the galanas and its pe-
nance being double [the
amount in an orduiary case
of murder], so the denial
also is to bedonble. [l.i 3 1 ■]
(bk. II. c. sxxi. S 4.)
such son is not to dure
the land with the son
begotten before hun in
bush and brake : the se-
cond is, if there be a scho-
lar, and he take a
»on by her, and afterwards by gift of kindred, and be-
the clerk takes priest's get a son by such woman,
orders, and subsequently, and then takes priest's
when a priest, has a son orders, and begets another
by the same woman ; the
son previously begotten is
not to share land with
such son, as he was be-
gotten contrary to decree :
the third is a mute; be-
cause no one is entitled to
land who cannot answer
for it: for land b not given
to a mute. [I. 445-]
[XVII. OF PENANCE, At]
(bk. n. c.xxiii. § 15.)
XXV. Whoever shaU
commit treason against
his lord, or vraylay, is to
forfeit his patrimony ; and,
if caught, he is liable to
be hanged ; but, if not
caught, and he will to be
reconciled to the kindred
and to the lord, a twofold
payment of dirwy and ga-
lanas is to be levied upon
him : and if he repair to
the court of the Pope,
and return with a letter
in his possession, showing
that he is absolved by the
Pope, he is to have his
patrimony. [I-SS'-I
by the same woman ;
the son begotten before
him is not to share land
with him ; because he was
begotten contrary to de-
cree : the third is a mute,
since land is not to be
given to a mute. [I. 761.]
(bk. II. c. xuc. ( S.)
VIII. Whoever shaU
promise property to an-
other, when such a per-
son comes to demand it,
if he deny it, the law of
perjury is to be applied to
him. If he swear public-
ly, let him pay three kine
camlwrw to the lord ; and
let him do penance for the
perjury ; and the other, if
he have witnesses for him,
shall have the property.
[I. 7S9.]
[See also above, Leges
Wallicx, Bk.iu. c.xvii.
$ 19 (fl); above on m>.
a 36, 338.]
D.gitizect>yG00glc
28o CHURCH OF WALES DURING [Period II.
[cTTRDTBUtr mrWH. DDA. AJ>. 9)8-]
\pnU. AM GYFREITH MAB, Ax.]
GVTNKDD.
(bk. II. c. xx¥iii. $ 3 in part, 4, and S in part)
II. ... V gyureyth a dfweyt bot yn ^unaw baniu yn ol y peth [penhaf] a bot
galanas gur amau a hynny [hyt] yny uedydyer; allyna yr achaus pob dyn aholer j
alanas a djrlyir f enwj ert>yn f henw na gur uo na gwreyc ac na ellyr enwy nep
erbyn f benw fnf ued^d^er ac urth hynn^ y mae dyr y uot ynteu ar ureynt ' gvr fnf
uedydyer.
IV. O ben y seyth blyned allan ew ehim a dyly > t^ghu dros y weythret if dat
b^eu talu can^ yna yda a dan lau y beryglaur ac y cymer 'gwedeu amau.
VIII. f m pen f petwaret ardec wluydyn y dyly y tat duyn y uab ar yr argluyd
ay orchymyn ^u ac Jna f dyly ynteu gurhau ydau [ef J abot urth ureynt f
arglu^ ac [ef ] ehun b^eu ateb drostau o bop haul [or] a ouynner jdaw ac [ef ] ehun
hfeji medu y da, &c. [I. too, aoi.]
[XIX. AM DYSTON, &c]
DTVED.
(BK. II. c. iv. ^ 4 in part.)
IV. Tystonn aeliir eu gwrthneu, . . . oe bot ynnysgymun geir yenw. [I. 411,]
(bk. ni. c. i. $ 10 in part.)
X. Gwrthneu gwybydyeit yw pann ym dangonont gyntaf yn erbynn [yr] amdif-
fynnwr or achwysson bynn : . . . neu o ysgymyndawt geir y enw. [I, 590.]
(bk. ui. c.ii. title in part, and § 10, 17.)
NyT AMGKN nor DYNNYON HYNK YMA NY DYLY EU TY5T0LYASTH SEUTLL TN
VMN LLB.
X. Ac adycco da kyssegredic, neu da aralt o gyssegyr.
XVII. Ysgymyn geir y enw. [I. 594, 59G.]
XX. SEITH ESCOBTV VSSYD YN DYUET,
DYVED.
(bk.ii. c.xKiv.)
I. Vn yw Mynyw yn eistedua arbennic yg Kymry.
II. Eil yw Eglwys »Ysmael.
III. Tryded yw Llan ODegman.
IV. Pedwared yw Llann "VsyllL
V. Pymhet yw Llann 'Teilaw.
VI. Whechet yw Llann 'Deulydawc.
VII. Seithuet yw Llann 'Geneu.
VIII. Abadeu Teilaw a Theulydawc ac Ysmael a Degman adytyant rot ynlyth-
yrawl vrdolyon.
' y bdchagi D^.CJ. weichogi K. ' win D. » gwed Duw D.B.C/X
•S.U
D.gitizect>yG00glc
A.D.809— iioo.] THE S^XON PERIOD. 281
[tKB LAW! OP BOWBL TBI OOOD. AJ>. 918.]
[XVEII. OF THE LAW OF A SON ABOUT C»MlNa OF AGE.]
VBNKDOTIAN.
(bK. II. c. xitviii. $ 1 in put, 4, and 8 in par^)
II The law says, that it is most rigbt to decide from the higher subject, and
that the galanas of a man is to be upon it [viz. upon a child from the time of concep-
tion] ; and that until it be baptized : and this is the cause ; every penon, whose
galanas is required, is to be named, whether male or female ; and no one can be
called by name until baptized ; and therefore it is conclusive that it should have the
privilege of a ' male until b^>tized.
IV. At the end of seven years, he himself is to 'swear for his acts, and his fatiier
is to pay ; for then he shall come under the hand of his confessor, and shall take
* duties upon himself.
VIII. At the end of the fourteen years, the tither is to bring his son to the lord,
and commend him to his charge ; and then the youth is to become his man, and to
be on the privilege of his lord : and be is himself to answer to every claim that may
be made on him ; and is to possess his own property, &c. [I. lot, aoj.]
[XIX. OF WITNESSES. Ac]
DtHBTlAH.
(bk. II. c. iv. f 4 in part.)
IV. Witnesses may be contravened, . . . from being excommunicated by name.
[I. m-]
(bk. in. c. i. § 10 in part.)
X . Contravening of evidences is when they shall first appear against the defendant
for these causes: ... or, for being escommunicated by name. [I. 591.]
(bk. III. c. ii. title in part, and f 10, 17.)
THS TKSTIHONV of these PKKSONS is of no effect IK ANT CASK.
X. A purloiner of consecrated property, or other property from a consecrated
place-
XVII. A penon excommunicated by name. [I. 595, 597.]
XX. THERE ARE SEVEN BISHOP-HOUSES IN DYVED.
DDIETIAN.
(be. II. c.xxiv.)
I. One is, Meaevia, a principal seat in Cymru.
II. The second Is, the Church of * IsmaeL
III. The third is, ■Llan Ddegeman.
IV. The fourth is, ^Llan UsyUt.
V. The fifth is, *LIan Deilo.
VI. The sixth is, 'LlBn Deulydog.
VII. The seventh is, ■ Llan Genen.
VIII. The abbats of Teilo, Teulydog, Ismael, and Degeman, should be graduated
in literary degrees.
' dietui DS. OJ.K. ' P»J D- ' duly to God D.B C.J.K.
■ See notei on p. 1S0.
D.gitizect>yG00glc
38a CHURCH OF WHALES DURING [Pebiod U.
SEITH ESCOBTY YSSVD YN DYUET.
DTVBD.
(bk. n. c. xxiv.)
IX. Ebediweu yrd hynny yw yai^wfd Dyuet > dec punt ar oeb adel yn eu lie
talet.
X. Mynyw adyly bot yn ryd o bop ryw dylyet.
XI. Llan Geoeu a Llan VsyUt [fn] ryd ynt o ebediweu kannyt oes tir eglwys
XII. Y neb awnnel gwaet ar abat vn or eisteduaeu arbennic racdywededic talet
seith puDt idaw a golcbydes oe genedyl yr gwandwyd yr genedyl ac yr cadw cof
am >tal ysarbaet'. [1. 556, 55B.]
xviii. % t3(<i)> Nemo Mencvensem antistitem sine
iudicare prtesumit. (II. 791.)
Nemo Menevensem, id est, Episcopum, sine ipso et suis
et similiter de Sancto Beuno, et TeriUo [?Teiilo], et
[Leges Wallics, Bk. i
ipso presente vel si
IB. Bk. II. c. tvi. f i (0).
canonicis audeat judica
Tydecho. (II. 879.)
(o. also adds an eighth church, i. e. seven besides S, David's itself, viz, " Egluyss
Hwadeyn," or Llan Huadein; and for "Eglwys Ysmael" in 4 a, has "Lan '^ssan in
Ros." And both a, and ^. (11.790,869), in 4 8, substitute for "graduated in literary
degrees," cierici jii/e oniinati; and in § 9, twelve for ten; and in § ii, six for seven.
See also, upon $ 11, the Anomalous La<wj, Bk. x. c. i. § 3 (II. ]o6), and for the
" Archbishop of Menevia," ii. c. xiii. § i (II. 364), below in Appendix C.)]
> deadtc I.O.<i£.T. *" j iiil I.0£.
[Ip ihe VaudcUoK Code, Vk.n. c xri. } 1 (I. 17S),— above, p. 176,— the "eodoiaitial lav' it
let uidc for ■ cDntniy proviijoa of Howel'i Lnn. The dni law ii treated w" ' ~ ' '
In tbr IXnieiim, Bk, u. c iv. { 5 (I. 43]), —
" In the law of Rome it pRTaih; wbele Ibe
lumber of wjtneaei ii not q>edfied, ifaat two wil-
icaei arc ■nffident : itus law tajri, that tbt teai-
oony of one wiinew is not awaplete, onlea be be
HM or the Dine :" i. e. of tbe nine taniiop {ace
hoTe on p. ȣ2).
uiul for a legal oath : tee tbe TcntJotiam Code,
0, Hit-m. cii. } 18 (1. 114, 134, 154, 141); ihe Dnk^ian, Bk. n. c Tiii.
z.xn. { IS, Bk. m. c. iii. {48 (1. 46a, 46], 480, 510, $60, 610); the
S 10, c M«. S 33 (1. 741, 748) ; and abore, on pp. 3 j6, J38, 358, sfio,
361, 370, 178.
A ctou wat lued ai a boundaiT-nutk— ■■ Croeiuaen tef yw hwnnw niaen Sn," OfuM. Cad*, Bk. tt.
c. xixii. $4 (I. 764), — whidi it belonged to the " cai^helloi " to place m caie of a luit at law (A,
Bk. LcixiT. S 16. 1. 674).otagaintothelofdoribetwoimtofs(Dlnu<. Cade, Bk. m. c. iii. { I),
14, I. 600). See alto the Aionaloiu Ion, and specially Bk. n. c xvii. ; II. 354.
See alto above on p. ill.]
[For the following wordi, tee notet on the paget affixed to than :
AlltDd, p. 160. CangheUot,pp. 3 34.154. Galanai, p. 1I4.
- Ygkynieith RuGdn r\ctSi y Ue nyt ei
^mmn vot yn digiun deu tyiMm ; ygyfteitb boon
a dywdt nat cwbyl tyttolyaeth Tn ^t onyt ro oi
A relic (eref/r) wai, it appeait. eithei neosMry 01
Bk.n.c»ii. i ■ - ' -
S 89. 13s. c. X
Aigyneu, p. 146.
Atwietav, p. 168.
Breyr, pp. 146, 164.
BiJduw, pp. 358, 370.
CamtwTW, p. 340.
Dilytdawd, p. 150.
r'irwy, p. 340.
Ebediw, p. )14.
Edling or Edlyg, p. 114.
Raith, p. 156.
GobytorAmobyr.p.aifi. Rhandyr, p. 344.
GoTYodogaeth, p. 136. " ' - --
Oowyn, p. 3 46.
Owrda, p. 336.
Hotb or Otb, p. 114.
Maet, p. 354.
Oib, aat Hotb.
Saraad. p
Tavodiog,p,is»-
Tre*. p. 116.
Wyneb-wertborWyneb-
watth, p. 346.]
D.gitizect>yG00glc
A.D. 809-1100.] THE S^XON PERIOD. 383
[m L*wi OF aowCL m ooor. ajj. 91S.]
THERE ARE SEVEN BISHOP-HOUSES IK DVVED.
DDtBTUN.
(6K. U. C. Miy.)
IX. Their ebediws, due to the lord of Dy«d, are ' ten pounds ; and those who
succeed them are to pay them.
X. Menevia b to be free from every kind of due.
XI. LlanGeneu and Llan Usyllt are free from ebediws; because there is no
church land belonging to them.
XII. Whoever draws blood from an abbat of any one of those principal seats
before mentioned, let him pay seven pounds; and a female of his kindred to be a
washer-woman, as a disgrace to the kindred, and to serve as a memorial of the
^payment of the saraad'. [I. 557, 559.]
' twel»e 1.0.^JS.T. " nnngt I.0£.
n addilion to Eptphuj, Egricr, Wlutaontide, tod Chrinmii, uid to the Lent &tt.
It without giving (except in the two cues ipecified below) the daji of the month
he feani^ S. fiiUget ot Bride (Feb. l). S. Puridc (Much t7),S.CiiHg (CTiique, an
n > WcUinun, Jane 16], S. Jidm (the BtpUtt, June 14, Midsunmer Diy, but caDed " in
" bj the lipo WalUea), S. Michael (Sept. 49), All Sainti (Nor. i), S. Mania (Nov. 11):
■lao tba "fint iiaat of the Tiigin" (-cihe Pimficition. Vtned. Blc. m. c xir. { 10, and ace OveitL
Bk. n. C X. f 14 : L JlS, 710^ and -' Little EoUct Day " ( = Low Snndar, Vtmtd. Bk.ii.cn. {40,
I. tjo). S.Cuiig ii meoliooed oalj by the ffiMnlJan Ci>dt (Bk. n. c i. ( lo, c. zxiv. { 5; I. 711,
7J4> 736)' and tf the Z«a WaHlea (a. Bk. n. c uiiii. | 11 ; IL 807) ; S. Bridget 01^ by At
VattiaOni (Bk. n. cii. { 7. Bk. m. c ir. $ 9, c; xxv. ( I ; L 143, afii, 311); S.Patrick by the
FaMiiDNiB(Bk.[ii. evil. f6,cxiT. {17; 1. 174, 316) and the AomUon (Bk. IL c. li. J7J L714),
and by The Lrga WaOiea (DimMm. ^. Bk. n. c xxriii. { 11 ; II. S59) ; All Saiou, and S. Martm,
only bf the DimeUan (Bk. n. c iri. { 8. c. nlii. | 56 ; 1. joi, 556], ud by the Uga WdOea (a.
Bk. n. c. liu. I 9, c xiv. 5 1, c i»ii. S 4, c ixriH. f i», 0. Bk. n. c xxni. S «, c. xh. (7, 8,
c Ini. f 14 ; II. 784, 7S8, S07, B6;. 871, 880).
The lata- addition to the iVwi (from die lath ccntniy oowaidi, tee below in Appoidii C.) add to
thoe, I. the da/ of S. Dewi. the Lam ihcnuelvtt in iheii Dinietian fbnn repeatedly iovoldng S.Dewi
of Bieri, and once "S. Dewi of Bnvi of the Bleaed Hill' (Bk. m. c i. J 36; I. 595, Ac.), but oM
mendoning any day act apait fiir him, whstai Bk. zn. c. iv. (II. 45S, 460, 14^1 oeolury) ipedfiea hii
day (which waa March i); a. the day of S. Teilo (Bk. xn. c i. 1 II. 454, Feb. 9); 3. tbe " Feait of the
Crat of the Kalendi of May " (Bk. xii. c i. ; II. 446, apparently tbe laventiDn of tbe Holy Cmai, bat
in that oie it ibonU be Hay 3)1 4. S. Loke'i day (Bk. c cv. { 35; IL 443, Oct. 18); 5. the day
ot S. John the Apoitle (" the fisut of S. John within the Chrittniai wed," riz. Dec a 7, Bk. la. c li. ;
n. 466) ; 6. die day of S. Moc (Mor ap Ceoea, Bk. iz. c xxiii. J 1, Bk. xiv. c iii. $31, c x. J >8 ;
II. 364, 58a, 610). Thej abo ditdngiuili S. John Baplin'i day, June 14, ai " wyl Jcuan y moch "—
" thehiM of S.jtjmof the twine" (Bk. nv. c xi. $ I ; II. G44), at being the day " when tha awioe
golnto the wood" (Bfc-T. c i. {5: II. 40).
The invocalioai of S. Dewi, it ought to be added, irtiidi occur in the i>iiiKllm Codt, bdong appa-
rently to the copyitt, not to the Lawi thcmMlTo : and if 10, to the nth century.]
D.gitizect>yG00glc
384 CHURCH OF ff^LES DURING [Period II.
[muH covxcH m reution to mxoh.]
A.D. 958" or 959. Limits of tht {tStcete ofUtMdaff amt) iimgJem of
JHorganwgy alleged to hmve tte» tettUi iy Eadgar Kixg ofEmgUml m
luxeraim over Owe* Ki»g of Debtuimtb m»d Morgan Kimg af Mor-
gM-Wg *>.
Lib. Landav. — Istud hie scriptum est, pro eo quod charta ilia, in qua
scriptum crat, prsc nimia vetustate feri tabelacta est.
Sciaat omnes Christiani quod septem sunt cantrefc in dominio
Morcannuc, et in Episcopatu suo similiter, Ecclesix scilicet Lan-
daviae. Primus quidem cantrcf est Bican; secundus vero cantref
est Guyr, et C«iwcli, et Carnvaliaun^ tercius vero cantref est
Wurhioitj quutus cantref Penychen; quintus cantref Gunlyuch et
Edelyvon; sextus cantref Wcn-ys-coyt ; Septimus cantref Wcnt-huc-
coyt, et Ystradyw, et Ewyas, qui ambo vocantur semper Den vimr
Imatyt Wtmt-huc-(ojt. De Went-huc-coyt sunt et insupcr hoc Ei^n
et Anergyn, sicut in isto gref Teliau reperitur per totum (inem Mor-
ganouc per circuitum. Insuper autem scitote quod in uno tempore
fucruat Edgar Rex totius Britannia^ et Huwel Da,et ""Morgan Hen;
et isti duo tamen erant subject! Regi Edgaro. Moi^an Hen obtinuit
quoque tunc tcmporis totum Morgannhuc in pace, et quietdj scd
Huwel Da voluit aufcrre huic Ystradiw et Ewyas tunc temporis, si
posset: quo audito, Rex Edgarus advocavit Huwel Da, et Morgan
Hen, ct filium suum Huweyn, ad curiam suam; et ibi in pleno con-
cilio Rex Edgarus tractavit de litigationc amborumj et repertum
est justo judicio curix Regis Edgari, quod Huwel Da nequiter egisset
contra Moi^an Hen, et filium suum Huweyn \ et depulsus est Huwel
Da ab his duabus terris, scilicet Istradiu et Euias, in perpetuum sine
recuperatione. Et postea Rex Edgar dedit et concessit Huweno filio
Morgan Hen illas duas terras, videlicet Istradiw ct Euias, nominatim
in Episcopatu Landaviz constitutas, sicuti suam propriam heredita-
tem J et illas easdem duas terras sibi et hairedibus suis per chartam
suam sine calumnia alicujus terreni hominis coniinnavit. Communi
vero assensu et testimonio omnium Archiepiscoporum, Episcoporum,
et Abbatum, Comitum, et Baronum totius Angliz et Walliz factum
est; et quod maledictus esset a Deo Patre, qui illas duas terras a
dominio Moigannuc ct parochia Landaviae unquam separaret, et quod
itcrum bencdictus fbret a Domino Jesu Christo, qui hoc observaret,
et a cuncto populo Christiano a modo, et usque in scmpitemum.
Amen. Insuper scitote quod charta ilia quae illo die facta ftiit,
et scripta coram Rege Edgaro in pleno concilio suo, in ecclesiam
D.gitizect>yG00glc
A.D.809-1IOO.] THE S^XON PERIOD. 285
[muH cmnci w BiUTioir to uioh.]
Landavensem deposita est. Valete. [pp. 237, 238; and in S^/m,
J. 414; fPiiiJMt ly. 773. See also the Mp^. Arch. II. 613.]
■ So ibe Actnlian Bnil ID in. 958; but pot-
ably A.D. 96], when Eadgu it aid 10 tun come
iaCntAeaaoaMJtiJintt^ Tyieytog.,QinnUiiii,
p. j8, in AtA. Cumin ird Stria, X.)
» Uoml DdidicdA.D.950. Eadgirbeomt
King oi Mcidi A.D. ^^f,. ipd of Eo^aud A.D,
969 (9S^ Aitglo-Saas. CIvim.), bang then u-
Mcn ]nan old. And the QaentifM Brt4l |r Tyv^tog.
(in Jrt*. C^Kb.), A.D. 958, luinei (ameolr)
Owen in lien of Howd, «nd Ewyu and Srgyng
ta dM ditpultd diitiicO, and yet qootei the oii-
giiul of die doomieiii in the text >■ in inthoritr.
VnUn aoothei tnditioii, in the Jala JfSS. (pp.
69, 70, 4sA), uieiti Qoma to have been taken
uny tom Morgan by Eadgac*! jodpnenL The
ecion are in tbe ocigioal MS. of the lA. Ion-
dan. (now at Owitoa ncai Doncattef), M well u
in the cagj fhm which Rea pHnted it. If the
■- - ■■ -" ' ■ ■■ ii Ibe eir-
fiect leavd of the daim to extend tlte di
Uaodaff, niged witboal nicceB in the I itb ceo-
tmy by Blibop Urban. Thii claim lefened to
three diitricti: t. tliat between the Tjwy and
tb« Tawi, liom Oower, Kidvdiy, and Cam-
w^Ikmi, 00 Ibe coatf, at Ear a> to a hoe drawn
fi«m aboTC Uandorery aonbwaida and eatt-
wiidi along die loarcei of th« Uik, and by
the Tawi and the Neath to the Taf near Mer-
diyr Tydril. — one indeed Dot widely diSering
fiom the preient not and K«th boimdane) d[
Bteckoockihire, — iochiding Ibia moit of Can-
tief Bydiaa and all cut of the Tywi in Caer-
maidKiuhiie, and reaching to Canlief Sdyf and
e*cn Bualll in Bitcknodf j 1. that witlun a line
Itoin near Menhyr oonhwanli aooti the Uik near
Lhndetty and below Brecon, and roand to the
nonhenuDon point of Monmoalhihin at the
bead of Uanloay riBey, hiduding both Llantony
itielf and Crickhowd (wbidi wai bnih by Howd
of Morganwg, £uher of Morgan, acconUof to the
IcteMSS^ p. 373), but apparently extended fiii^
thcr oonh nDI by the doonneat in the text and
by Biihcp Urban, to ai 10 incloie all Yitiadyw ai
liir at 10 the Wye near Hay ; 3. Iniin the head
of Llanlony Tatley caitwardi down a itream rilii«
in the Coiop hill to the Dwr and loathwaiM
along ihe Dwi to ili JDuaioa with the Wonn
or Gwonnwj, indoiing the diftrict of Ewyai in
Heiefoidtbire ; and then Inniing iharpiy norlh-
eaitwaidi up the Worm and down anodier unall
rtRam (called in Ibe Lib. Xandov. by the name of
Taiatyr) into the Wye bdow Herefcri, and ihence
by Ihe Wye to the Biiilol Channel, adding Ihni
A.D. 961. Marriage <f Priests ttill allowed im South WaleSy etc.
Brut y Tvwvsog., Gwentiany The same year Padarn Bishop
A.D. 961. — Yr un flw/ddyo y bu of LlandaiF died ; andRhodrison
the dlitiict of Eifjag or Aidienfield betareen the
Mynwy and ihe Wye; all, eicepi E»yng, at-
nglied ulbmately 10 S.Dsiid't, while £rgyng ■•
in both coonty and diocese of Hereford (Ztfr.
LtrndoB. laG, 117, 374-376, with Rea'i ootea).
Qower bowevet ii now made over to Uandaff,
with all MoomoDthihite, betides other changea.
An earlier (titement of boandariei {H. 67, 1 a6,
311) lajua die limit ftom Cmop hill to the Wye
atModiroao[Maccat,thuiiocl<isii]g(ai nodoiU)!
the Wehh diocEM once dtd) all Herefoidihire oa
die Wehh ude of the Wye. " From the month
oftheTarMjTon the Wye to the mouth of the
Tywi," ii the common btief deaoiption of the
diixxte in the Lib, Landae,
■ The diitiica named (which omit the centnl
diitiict round UandalT iBelf ) are in order, Can-
tief Bychan (tic according to Owen'i map
of Ancient Wale*, and according to the placet
ipecified in the Lib. landm. iucif, the diitrict
round Llandovery); Gown. Kidwelly, and Cam-
wyllion, along the ihore from Tawi to Tywy, all
(except Gowei) in Caeimaithenibire ; Gorwen-
nydd (lee lolo MSS. p. 39B) and Penydien, both
cantR& of Qlamoigan^re ; Gwendwg, Edcly.
gion, Gwentiicoed and Gnntuwcbcoed, canlreft
of Gwent,and all in Moimiouihihin, lave ihat the
lait include! Ewyai and Ergyng (and AnergyngJ,
both now in Heicfordihiie : lisily, Yiuadyw in
Brecknock. The latt-named dittiict and Ewyai
are called, in the (italicized) Wehh wordi in die
text, " ihe two real ileerei of Gwentuwchcoed,"
a phiaie fbt which tee lalo MSS. pp. 33, 391 ;
and Owen'i Wdih map. Cantnf Bychan, in the
■ccond litt of Canlreft and Commott in the Myvgr.
Jrch., lis dote to Gowet. Kidwelly, and Ckni-
wyllion on the inland lide; which wou'd be a
mt«e [vobable locality than Ihe other, did not the
boundiriei mentioned in the Ian note reach to
the more northern cantref (o oUed. See bow-
erer ArA. Cainb., 3nl SeHa, II. 1 14.
<i In a previooi document It ii anetted, thai
*• Morcanl Hen, £iint Yogeln, Rex Monumuc,
eonlemporaneu Etgaii R^i Anglonim, red-
didit ^Dtdem admoinlioDe, et Dnnsbni Doio-
bonendt EcdetiB AnhiepiicDpi exhortatknte, et
Gonunendatii liteiii, OuciuDo Epiicopo Landa-
nie omnia teniloria ^ntdem Ecdedc et cum
omni nn dignitate et privil^o Uberu ib
ororu territio per totam Gnilliam" (lA. Lmiat.
130). Eadgai however died 973, and Owgan
according to the lA. Latdav. wat cotuecraled
9B1 (more probably, bowem, 971).
D.oiliz.oB,GoOglc
386
CHURCH OF WALES DURING [Period 11.
raarri, &c.]
of Moi^an the Great was placed
in his room, against the will of
the Pope, on which account he
was poisoned ; and >the priests
iarw Padam Escc^ Llan Daf, ac
y doded Rhodri ab Morgan Mawr
yn ci le, a hynny o anfbdd y Pab,
c achaws hynny ai gwenwynwyd
ef, a doded ar yr oflFeiriaid na were enjoined not to marry with-
phriodynt hcb fyncd yng nghen- out the leave of the Pope, on
nad y Pab, ac o hynny y bu ter- which account a great disturb-
fysc dirfewr ym mhlwyf Teilaw ance took place in the diocese
oni farnwyd yn oreu cennad prio- of Teilaw, so that it was con-
das i'r oifeiriaid. [p. a8, in Arch, sidered best to allow matrimony
Camt.y yd Seriei^ X.] to the priests, [/j. p. 29.]
A.D. 973. Brut v Tywvsog., A.D. 972. Edgar King of the
GweMtiaw. — Oed Crist 972, y bu Saxons '>died. He erected the
farw Edgar Brenin y Saeson, yr monastery at Great Bangor, and
hwn a wnaethai fbnachlog Bangor many other monasteries in Wales
Fawr, a llawer o fbnachli^dd and England, [it. p. 35.}
eraill, yng Nghymni a Llocgr.
[ii. p. 3a.]
A.D. 975. Brut y Ttwysog., A.D. 975. Dunwallon King of
Gviemtitm. — Oed Crist 975. Ydd Strathclydcc went to Rome and
aeth Dunwallawn Brenin Ystrad took the tonsure. [liJ]
Clud<: i Rufain He y cymmerth
gonm. [ii.']
A.D. 975. Ann. Tigernach.— Donaldus filius Hoani, Rex Brito-
num, (obiit) in peregrinatione. [(yc^Mm-j 11. 359.]
• Thii record ii . .
Aichbuhop of Cuilctbiuy 960-98S. There were
" Saioo derlo " in the mcnulery of UuaOtji in
959 (Bnil, OwoiL, io in.).
k Eidgu died A.D. 975 {JagUSax. CVwt.).
e Vii. ihat ia FUdE and Dcobiglufain, let up
A.D. 890 by fugitiva fiom the norlhem Smib-
dwyd, boBi the Doc to the CoDmj'aad the Ehvj;
>ce the firm y T^wyieg. {(Twnitan). in in. S90.
DuamUoa^Dnfaill ia Flgr. W{g. a. 973.
lOth and ttpnning^ lltb Centimes. [A.D. 939-1033!]. Acts of £tdfUme
attriiuttd to Bitbcps ^ LUndaff as exercised upon Welsh PrimeerK
■ Similii iTDodkal ceoiuRi ud ibwlntiow died AJ). 950) becune lii of hk " bnuty," b
^te of the presence of Bl^]rwird(iec iboi«pp.
109,1 1 5, * 1 9), murdered 1 ileKoD before the iku-
(IA.£a<i^ao.loS-«lli R'OUw.1. 119, 333).
iii. Of Aith&el Kiag of Owent bj Biibop
Owgu (A.D. 981 iceoFdiag to Lib. liondaa.
3JS) for ftiUidde (Lib. iMtdta. a33-a3S !
WOUm. I. J64)-
iv. And of Edwin King of Owent by Biihop
Bledri (AD. 9S3-1031, IA. Lcatdae. 141) be-
auw one of hii train wounded the Bidiop in ■
frij {JAb. Landau. 139, 140).
I o(b century.— ^va
liywetth toD of
Cadwgan King of GUmorgan by Biihop Ou]6id
fbr wilting diuith laodi (Lib. Landae. ill,
113; WOiAu,!. 198).
u. Of Nowi King of Owent twice by Biihop
Patei, once for violadng nnctuaiy, Ihs Mcood
time (A.D. 9SS •tcow'ng to •*" docmneat
ibdf, which yet ipaki of Howel u aUre. who
D.gitizect>yG00glc
A.D. 809—1100.] THE S^XON PERIOD. 287
[luBjacTiOH or lourit wzuh mi to cantbrbubt,]
Sec foi Ibe foim oT thoe dcxnmmti, below tably dated in 971, coma Bitbop Pitet, trbo
under Bitbop Mefwatd of LluidifT, A.D. 1056 X died g6t (Brul y Tyayog., OveiH^. And Bi-
1104- ibop Gnlfrid ihereforc muct have iminediatc1]r
Bishop ytnan died in 9)9 (ZA. Lnadati. eitber pieoded or (omitting Rhodri, fbi whom
330). MucUwyi, bowever. who nuist bare lee above under A.D. 961) Joliowed Pater; pio-
uocecded him, wu Biibop in 918 (if that ii bably, from the nune* of the pnncei who were
really the dale of Hovel Dda'c laws), and died letpectivdy their contenipararies, the former.
\a^i{BTVlii T\/vyioQ..6ua<L). Between him But the date* of the lA. Xandov., and (allbcugh
and Biibop Gwgan, v.4io wai conieoaied 9S1 in a lea degree) (bote of tbe GueBlim and
lud died ilmact immediatel]' (JAb. La»dm. 135, other Chiooiclet, canirat be trusted.
141), but trhoie cooMcratioii seem* mon pro-
SnJtfiotb cemtmj tatd ieprnnrng ofwth. Bii/mfs of L.la»daQ from
A.D. 972(?), and some Bishefs if S. David*! from A.D. 995, alleged to
httve hte» cmisecrated by the Archlnibofs of Camterimy.
I. Lib. Landat.
i. Dcccc^.LXXX".!!'.' incarnationis Domini anno, Gucaunus
Episcopus Landavix consecratus a metropolttano Dunstano,
Dorobemensis Ecdesix Archiepiscopo, data sibi virga pasto>
rali in regali curia a summo Rege Anglorum jEtgaro, pne-
sentibus suJiraganeis suis Episcopis Anglise, Biithelmo Epi-
scopo, Alfiiuoldo Episcopo, Adheluuoldo Episcopo, Oswaldo
Uuicornis Episcopo, et prjcsentibus abbatibus, Alfrico Ab-
bate, jEswuicg Abbate, et astantibus Ducibus, Alfere Duce,
Alphea Duce, vEthestan Duce, cum multis aliis clericis et
laicis. Post datam sibi apostolicam dignitatem, migravit
ad Dominum. [pp. 235, 336.]
ii. Dcccc.rjcxxiii". annoi>, electione facta regum Morcannuc,
Ouein videlicet, et Idguallaun, Catell et Cinuin filiorum
Morcant Hen, Rotri et GriJtid filtonun Elised, et totius
deri et popuU Morcannuc intra ostium Taratyr in Guy
et ostium Tyui positi, et dato sibi baculo in regali curia,
a summo Rege Anglorum Adelredo, et a metropolitano
Dorobemensis Eccleslx Albrico Archiepiscopo, Bledri Epi-
scopus Landaviae consecratus est; et millesimo vigesimo
secundo anno incarnationis Domini, ordinationis suae autem
tdgesimo nono anno, migravit ad Dominum. [p. 341.]
iii. Millesimo vigesimo secundo^ anno incarnationis Domini,
consecratus est Joseph Episcopus Landavis, Cantuariz, a
metropolitano Dorobemensis Ecclesise JEXaoA, Archiepi-
scopo, in calendis Octobris, et in primo anno cicli decen-
novennalis; verbo Regis Anglorum Cnut^ et dato sibi
baculo in curia illius, electione populi et cleri Landavia^
D.gitizect>yG00glc
a88 CHURCH OP WALES DURING [Period U.
[■mjicnoH or Miura wntm m ro cAirmaD*i.]
et Regum Britannix, R^is videlicet Riderch regnantis per
totam Gualliam tunc temporis, et Hiuel subr^juU Regis
Morcannuc intra ostium Taratir in Guy ct ostium Tyui
regnantis J et vigesimo quaito ordinationis suz anno, in
via Sancti Petri Apostoli, apud Agustan, migravit ad Domi-
num. [pp. 341, 24a.]
II. Rot. Cantuar. Eccles. [ap. GfJ-wh tJ. RUhm-dsam, im MStit,
■ — These entries are in the above cases identical with the U^.
LmmEkv., with the one omission of .^Ifiic's name in the
second.]
III. R. DE DiCETO*, Akbrtv. Chrom. — AJ). 994. Sirido Doro-
bemix Episcopo mortuo successit Alfricus: hie Bledri
Episcopum Landaviae, et Tramerin Episcopum Sancti David,
et Elvodum Episcopum Sancti David^, Cantuarix consecravit.
[TtttjriJ. 46 1. J
Id. a. — A.D. 1020. Livingus Doroberniae Archiepiscopus obiit ;
cui Ethelnothusf successit. Hie Joseph Episcopum Lan-
davix et Bleduc Episcopum Sancti David Cantuarix conse-
cravit. l^TiojsJ. ,^7.]
' PoMibl J DccccLxzD. EidgiT dkd A.D. 975; ofiheicchul intavenci) launtlng to tbc Ann.
Kihthclm Biibop of WdU, 97 J ; utd JE.\fmM Camtr. Tbe eiintnce of two Buhopi » dioimI
Biibop of ShobonK, 97S. within the jrean 995-1005, it howerer oOttK-
• PamtHj Dixcifjcat>. and (or JEiiic. lod dudcd bjtbe ootiia oFBirtiois of S.Dinil'i in
Sine The ioimd nccecdtd the litter 11 Acch- ^ArnkVamb. and Biulf Tivgtog.; merca
biibop of CuileibiUT in 995, ind died 1005. bf the Un in Girildui ot Oodwia, odkowite
• A.D. 10)1 wu ihe tgth, not the fim, year Ihaa that tbae Hiti girt difiemt nuns.
of a 19 jtan' cyde. And ^thdoolh was at ' Aichbiihop A.D. 1O1O-IO38. ' Bledod
RotDc ID the Teiy week bae ipadfied, rii. on Eftscopa Menefenui" died A.D. 107 1 (Jm.
"the Nona of Ooobet,' toil (Jnplo-Sax. Cawii.). and the hit pfCTiaui moid of the
Ckmt.). And Jowph died at Room (jMLraiii&., death of a BithapofS.DiTid't (Jote)ih) ii A.D.
BnilfTf<iyi>g.)uiiati,atf^ftjin6{ily.). 1064 (S.) or lofi (Bruit '^^'V)- Mor.
Tbe compotation in the text girai t046. P^^S *°^ Eivjn appear u Bithopi of S. Da-
' The UDie duooictec in hit MS. Hilt, of nd'i duriag iEtbelnoth't uchiepiicnpite.
Biihopi (Jr«wMiio), attnbiite>toSiric(A.D. < It will be iccn thai Ibc datei in the abore
990-994) the onuecratiofU hete (appitentlj) itatemBUi (which itand 1* above in tbe original
aitigned to lEIfric (A.D. 995-1005). MS. of the Lib. La*dm. alio) are in hopelea
• Elnidiimcntiaiiedbj'DOOoeelK: ihhowh iocDDBtteacy, cspcsiaBj at rcjraids S.DaTid't:
the name occnn at a nmch earlier date in Oe and both the IJindiS' and the Caateibiu7 d»-
lilt! c£ the Bithopi of S. Dand'i. Tiameiia ticei ue s^adooi. There ii a similat hap of
can hanllj be identified with die Bitbop of eootradktioni both in perioDi (atwie, (f>. 108.
S. Darid'i of that name who died A.D. logj M9) and Bibieqnent (below, pp. 19a, 193)
<>ee below), and between wham and A.D. 1005 yean.
(the date of Alfric'i death) it leut two Biriiop*
AJ>. 1012. Church Sehtfis n* LUwtUff Dhcere.
A.D. 1022. Brut y Tvwvsog., AJ>. 1033' died Bledri
Gwnr. — Oed Crist 1023% bu Bishop of Teilaw, the first scho-
D.gitizecbyG00glc
A.D. 809-1100.] THE SAXON PERIOD. 289
ferw Bledri Escob Tcilaw lar in Wales, on which account
y^olhaig peonaf gwlad Gymni, he was called Bledri the Wise :
achaws hyony y gelwid ef Bledri and so much he loved knowlet^e,
Ddoeth, a chystal y carai wybo- that he required every priest to
dau fal y dodes ar yr offeiriaid support instruction from literary
gynnal addy^ llyfrau Uto bob un works in his church, that every
yn ei ^Iwys, mal y gwypai bawb one might know his duty to God
a ddylynt parth Duw a dyoioo. and man. [ii. p. 47.]
[p. 46. in jireJb. Cami, yd Series,
> If the Lib. Landm. it correct, thU dionld be lOM.
A.D. loaa x 1031. Charter efRhyiderch lox ofjestyn to Jtseph
msbef ofLJatidaff».
Lib. Landav.— Riderch filius lestin. Rex Morcannuc, imo totius
Gualix, ezcepta tantum insula Euoaise, quam Jacob filius Idguall per
sc tenebatj — Riderch dico, uirum pacificum ct mansuetum, omnibus
totius regni tam clericis quam laicis, uiduls et orphanis, jura sua et he-
reditates Diuina l^e et humaoa concedentem, et maxime Ecclesix Dei
et gubematoribus ejus, Episcopis videlicet, et omnibus de inferioribus
gradibus ; in cujus tempore nulla desolatio, in montibus nee in piano,
nisi tantum tribus villis per totam Gualiam in solitario; — Landauix
quidem et Sanctis ejus Dubricio, Teliauo, et Oudoceo, et Joseph
Episcopo ejusdem, concessit ecclesias suas et eanim territoria per
omnia in pace quieta tenenda, et cum sua dignitate et omni privi-
legio consolidata, et libertate tota data incolis et habitaturis, et
communione pervia in campo et in aquis, in [silva**] et in pascuis,
et ob venerationem kathoUcx tidei, jurejurando, et manum mittendi^
presente losepfa Episcopo, et confirmante super quatuor evai^elia,
antepositis sacris reliquiis^ et ita, ut nunquam gtebam unam sciens
ablaturus est aliqua ui laicali, aut ttrannico furore, aut malo ingenio,
aut fraude subdola, de territoriis Landavise, et cum toto privil^o
dato sibi a tempore Sanctorum Du^tricii, Teliaui, Oudocet; hoc est,
sine uUo censu, magno vel modico, ulU homini terreno, nisi tantum
oratione cotidiana et ecclesiastico seruitio dlumo, sine consule,
sine proconsule, sine conventu intra patriam nee extra, sine uigilia
intus nee extra, sine expeditione, et cum omni dignitate curiae sax.
plenaria et (ut sic dieam) in omnibus ut r^a; et vovens Deo, et
Sanctis Dubricio, Teliauo, et Oudoceo, et in manu loseph Episcopi,
vou I. V
D.gitizect>yG00glc
290 CHURCH OF WALES DURING [Period II.
consolidans et promittens omnit}us successoribus suis in perpetuo, ut
ntmquam dominaretur in aliqua re ecclesiastica, caut ejus posses-
sionibus, ncc etiam refugium violatunis, immo conservatunis in omni-
bus J et concesso eodem refugio territoriis omnibus eiusdem, et
confirmato ab eo tali, quale iuit Sancti Dubricii in priori tem-
pore, uidelicet quamdiu uoluerit profugus Laodauix et ^ eonim
omnium ubique ecclcsiarum sibi subditanim maneat tutus, sine pro-
tegente clipeo nisi Diuino, et sanctorum protectione in eius asylo, et
Bine tennino, non tantum per diocesim suam, diuidente Tyugui occi-
dentali plaga, Guy uero in hostio Taratyr in parte orientali scqucs-
trante Angliam, uenim etiam infra Episcopatum Sancti David, per
totam Demeticam r^ionem, et Cantref Maur, et Brecheniauc, ct
Eluail. £t de omnibus subscriptis uestita fuit Ecclcsia Landauiz,
simul et Episcopus loseph, pace quieta et tranquilla, tempore r^-
nantis Riderch per totam Gualiam, et ammonitione j£lnoth Archi-
episcopi eCantuaricnsis, simul cum litteris commendatiis Cnut regnan-
tis Angliam. [pp. 341, 243 j see also Wbartom, A. S., II. 669, 670.]
* Tbii ind tS fbUowinf; atractt iioin the iiid in Pcmbiokeshire, eilendiDg to the icaal
I&. ZoiuIiH. BK printed lioia the ori^nil MS., cmtief (Pybidiog) in which S, David't itieir ii
now in Ibe poBcaion oT P. Divio Cooke. Etq., dtuiled ; a. Five in Breckaodc, but ouuide tbe
of Owttoa, [tear Donciilet. bounduy-Une mentioned above, p. 185 : and 3.
If thii privilege be genuine, or {nippoiiag Two in the deanery of Eltael ia Radnntbire, on
It eennioe) if it ever look effect al all, it the north lide of the Wje opposte the dinrict
coiud only have been for the ftw ycui (loai- of Vjlradyw, By " Demetica regio' in ihe ten
loji) of RbjnUerch'i forciUe rule over South ii meant ill weft of the Tyvi and loutb of tlv
Vfaia. The lijt of ehurchei at the end of Ihe Teivi : and Ciniief Miur ii eilher the rantrtf u
original document (printed in the Lib, Landau,, called which adjoioi Cantref Bydian and indudea
but here omitted} relatta to churchet daimed ai the noilh and wcft of Caennarthenihire, or that
belonging to Ihe Biibopi of Llindaff, but con- of the ume name whidi Ibrmi tbe louthem
feuedly not ia Uandatf diocete but in S. Da- half of Biecknoclc.
vid'^ and all of theoi indeed outiide the m«t The PrJEilr^un Sancti Tetfouf, which muit
enlarged boundaria daimed Ibr Ltandaff; unlea have been drawn up by the Uandaffdeigy dtfaer
upon Ihe bold lubttitulioa of the Teivi for the about tbii penoj or at the laleit during tbe Epi-
Tyvi {Lib. Landau. 116, 373). whidi would Kopale of HerwaU, it a little fuller in iti tetint
indude aU Caermarthenshire, and Pembrokshire {auetted to be oonfinned " Apoitob'ca audoii-
ai well, in the original diocete of Teilo. It con- tale," and condudiDg at leDgdi with the ordiony
Bill of — I. Thirty diurchrs. mostly dedicated to oute (ltd bluoog upon violalen and obsenen
S. Teib, in CaennartheiBhire weit of the Tyri, rapectivdy)— « followi : —
Privilf^om Saocd Teiiaui eit, et Eccledz suz Landaviz, datum obi, et onuiibui snveacdbut vus
in perpetuo, a R^ibut iitii, et Prindpibui Briltauniz. oonlinnatuni ApottoUca auclon'iaie cum ommliK
legibus mis in te [denariii tibi et terfii wix libera abomni regali seniirio; sine cuosole, fine proooonle,
line oonventa intui nee extra, bim expeditione, ace nigUanda regione, et cum omni imtitia ma de
fiire et furto, de lapina, de bomiddio. de araione, de lixa, de langnine, de refugio uioUto ubique m
terra Sancti, de asaltu viirum, et eMra viat ; de fadendo iitdido et patieodo, de omoi popuk) Sanai
Tdiaui in curia Laodaviie ; de conuaonione iqoz et herl», campi et hIuz, populo Ecclesc Sancti
Teiiaui. cum menato et moiKia in I^adatia : cum applicatione navinm ubique per ternu Sancti Ts-
liioi, libera pio rcgibui el omnibui, niii Ecdeiiic Laudauiie, et EpiiCDpis eius ; de opprobrio, el onuu
iniuria quod Rei Moitanhnc et mi homioes fecerint ^nicopo Saudi Teiiaui, el luii homioibot, idcni
Rex Morcanhuc et mi honuaei reonm EidanI Epitcopo el niit honuoibm, el iudidum p-H-ntnf- jq
curia Landauig. Omoii lex qiw fiierit Regali, otaait etiam ct in curia plenaiie EpiKopali LaodiDeiaL.
(L&. Landm,, iii, ii}.)
D.gitizect>yG00glc
A.D. 809-1100.] THE SjSXON period. 091
[op nniDAn ahd aoLOAn.]
In tbeWdih*«nioDarthiiPnp(ltv6nnwtucb Jbkamu, is. 5. A.D. 1105, — Eftieepa Laiidar-
ioQowi (A. 113. 1 14), " BDC coniule, ddb pio- Mni< apud landaniam, Ftria Conema, — ■' iM.
cooiule," u Foidercil hj " beb maii, beb <7- per maanm H. de WeUa ardiid. WeUeiu. apiA
^ieUaur''="aeitlier nuet nor cangbelloc," for Briitoll 9 die ScpKmbru," Bnl. CKirt. cd. Hardy,
wbmn Keiboie, pp. 114,154; and "one con- p. 159, and Br. WOUt, Uand. Aff. pp. ill,
Tcntn innii nee eitn" = "heb gyhoedd ddadi 113)-
nac mewD gwUd ni iyalhi ' « " irilhaut attend- ■> Miiwiitlen " aqua," in ongjnal MS.
nice at courti of jistice dther in the didricl or ' Miswriltni " nt." in original MS.
oat of it." The pririhge of a mailcet at lian- ' So in origioai MS.
daff wai aftowatdi coofinned bj the Normaii ■ Miiwtitlea " Cutmiienii,'' in aripul MS.
Kings {Ex JrclMt in Tuni LomUnaiti Cart. 7.
A.D. 1030. Of Smtdi^i and HoUd^i.
A.D. 1030. Brut y Tvwysog., A.D. 1030 That year Jo-
Gvient. — Oed Crist 1030 y seph. Bishop of Teilaw, ordered
flwyddyn honno y peris Joseb £&- that no work or occupation should
cc^ Teilaw na wnelid na gwatth take place on the Sundays and
na gorchwyl ar y Suliau a'r gwy- holydays, and obliged the priests
liau, ag a wnaeth i'r offeiriaid to »teach to read the Holy Scrip-
ddysgu darllain yr Ysgrythyr Ian ture without payment or gift, and
hcb dal heb ged, ac na wnelynt to abandon controversies, [ii.
ac ymrysonau. [p. 46. in Arch. p. 47.3
Cami^ yd SerieSj X.']
It the coDlezt leeau cooduiiTe for the other rendering,
A.D. 1022 X 1043 (or 1046). ^mo^calExeomrnunieatiims afMewrigySimof
HywelKJKg of GlmmorgoH, (twite) iy fottfh Bishop efUa»daffK
* i. For mordering Edwyn up of GwHad For Ihc form of thoe documeatt, aod of
King of G«enl iKoed, after iweanDg »natf the timOar onei previoudy mentioiKi], whicfa all
vi(h him OD reUn in the Bitbop'a pnaence mulolu maiandlt neuly repeat one another, lee
(la. IdnibD. 145, 146). belov under BUhop Herwald, A.D. I0£6x
ii. For nobting Bnetuiiy at I .l.n^.lT (JJ/,, lai'j, pp. 39J, 196.
Lcmdaa. 14S, 349 ; WOUnt, I. 310).
AJJ. 1033-1064. Mudoc \or Madawe] Mm^ Bitbof afEoHgmrK
• Bbitt t Tnrrfoo., (Tutnl., in >. 1060 men- 1064 Fhr. VIg., 1063 Anglo-Sax. Chrtn. and
tknu a Bidinp of Bangor of thii name, ai hiving idnn. Ca't^.}, the lauer to Huold and the
betnjwd Uevdlyn ap Seiijdlt (A.D. 1013 Ann. Saioac.
Comb.), and afletwardi Oniliidd hii sod (A.D.
A.D. 1043-1055. 7>CTwrwr (Ty-ahaiarM) Bithep rfS. Davitfs acti as Vtcar
to tht SaxoK Bishop (.^tbelstan) of Hereford^.
Flor. Wig., Chron. a. 1055. — Eo tempore religiosus vir Tremerin
Walonicus antistes dccessit. Hie multo tempore vicarius j^thelstani
Herefordensis pnesulis extitit, postquam ipse ministerium Episcopale
per se implere nequivit; erat enim per annos XIII. oculorum lumine
privatus. yU. H. B. 608.]
D.gitizect>yG00glc
392 CHURCH OF WALES DURING [Period II.
• So ibo Angto^ax. Ckran. a. 1055, Mid Ke Etvjn (died 1040) tad Jonph (died 1064).
Stm.DanAm.ip.l^gid.iei, Tnhiiim ippcin JE^dtttn wu Bitbop of Herefecd 6011 Ion (a
in Oinldw' uid Oodwin'i liRi bennen Biibopt 1056.
A.D. 1046. Of Saints' Days.
A.D. 1046. Brot y Tywysoc, The same year Joseph, Bishop
Gvitnt. — OcdCrist 1043" Yr of Teilaw, diedi a very wise,
un flwyddya y bu farw Joseb Escob learned, and godly man. He in-
Teilaw, gwr tra doeth, a duwiawl, stituted good order on the saints'
a dysgedig, efe a wnacth drefh days ; that prayer to God, sbew-
dda ar wyliau mabsaot, sef nas ing good works, alm^ving, pro
caid amgen na gweddiaw Duw, a per remembrance of God, and
dangos daioni, a gwneuthur elu- His saints and their praiseworthy
senau arnynt, a chynoal cof dy- works, should alone take place,
ledus am Dduw ai Saint, au gwei- [ii. p. 53,]
thredoedd molediw. [p. 52. in
Arch. Catnip yd Series, X]
■ Th« Bni (In M.E.B^ pluolf qwdfiei
1043 at the dale of JoMph't death, bM the
OwcDtiaii fccm of ft (abm givm), and the
A.D. 1056. Heraaltiy Bishop ef LUmdt^, elected iy the Welsh primes ,
and cemsecrmted by the "Bishop of S.Davi^sQ) iw AJ>. 1056, hut suise-
quently coi^rmedQ) iy Kimti ArchMshep ofTerk at a Cmmcil at LowdoM
AJ>. 1059".
I. Lib. Landav. — De Co»setraSione Herwatdi Epise^. — Prestante to-
tius creatune uisibilis et inuisibilis Auctore atquc Gubematore, Quem
unum substantialiter trinumque personaliter in Se et per Se subsistere
credimus et confitemur, universis orthodoxx fidei oiltoribus universa-
iera uit« presentis prosperitatem et artemalem immortalitatis fcli-
citatem. Notum sit benevole prudentix legentium hoc dictamen,
ac intelligentium quod cclcstis Pastor ouitis Christus Dominus, Cuius
providentia atque dispensatione totum corpus Eccleslx tcrrestris
regltur ac disponitur, humilem per manus impositionem Joseph £pi-
scopi Landauix consecratum in sacerdotem Herwaldum, et inter
Anglos non modico tempore commorantem, et tam coram ipsis quam
coram sux, id est, Britannicx gentis potestatibus gratia et moribus
prefulgentem, ad sacerdotalem dignitatem feliciter Landauensis
Ecclesie eius largiflua miserattone clementer el^erit. Cuius una-
nimis electio ab iouicto R^e Grifido, monarcha Britonum prepol-
D.gitizect>yG00glc
A.D.809-1100.] THE SjIXON period. 293
lente, et a Mourico filio HoueL, consentientibus presulibus ac sacer>
dotibus atque doctoribus omnibus terrx primoribus ac magnatibus:
et confinnata bonorabititcr illius consecratio a summo Archiepiscopo
Cynisi ; et ab allis Anglix pturimis Episcopls cattonice consummata
est : sub cuius manu atque norma ipse suorum more pre[de]cessorum
Episcopus exstitit, presente Domino glorioso Angli-Saxoaum basilio
Eaduuardo, cunctisquc ponti£cibus et abbatibus, nee non ardudiaco-
□ibus, cum omnibus Ecclesix ordinibus atque sapieatibus, hoc ratum
esse firmiter ac stabiliter adiudtcantibus, pariterque benedicentibus,
in ilia iamosa synodo, qux Lundonix fecta est in cbdomada Pcnte-
costcs amio M™'. L"". ix"o. ab Incamatione Domini nostri Jesu
Christij in quo deinceps omniimi sapientium consilio hiuuscemodi
decretum prolatum atque consolidatum est, ut siquis rex vel dux aut
satrapa siue princeps, uel quicunque prepotens, huic pontifici uel eius
successoribus, aut loco cui preesse et prodesse missus est, succuirendo
ac bencfadendo hoc pactum benedicUonum obseruauerit et adimplc-
uerit, corpore simul et spiritu conseruetur in pace et quiete sancto-
rum omnium in secula seculorum. Amen. [pp. 254, ^SS-']
Ib. — Herwaldus Landauiie Episcopus, miUesimo centesimo quarto In-
camationis Dominica; anno, quadragesimo uero octavo consecrationis
sux aanoy sub Rege Henrico, et Ansebno Cantuariensi Archiepiscopo,
pridie noois Martii, migrauit ad Dominum. [ii. 268.]
Capit. S. David Eugtnio Pafa, A.D. 1145. — ^Joseph Archiepisco-
pus noster Herewaldum Landavensem ad ministcrium pontificale pro-
movit. [ap. Gir. Cami.^De iMveet. U. 6; Off. III. 57.]
n. Rot. Eccles. Cantuar Ereuualdus Landavix Episcopus, dato
sibi baculo in regali curia a summo R^e Aagtorum Willelmo, et
electione deri et populi Landavise, a metropolitano Cantuar. Eccles.
Archiep. Lanfranco consecratus. A.D. vero 1 104, XL VIII. vero con-
secrationis suse anno sub Henrico R^e et Anselmo Cant. Archiep.
pridie Nonas Martii migravit ad Dominum. [ap. GeJ-witiy td. Riehard-
III. R. DB DiCETo, Abirev. Cbnm. — A.D. J071 Lanfrancus Here-
wardum Landavix Episa)pum Cantuarix consecravit. [Tv>ysd, 483.]
■ There b 00 otlMi Rcocd of Ait ommdl. bindt in 1071. after Laofnnc'i apfKoiitmeDI to
KimiintAichbitbopof Y<MkA.D.logt-toC>o; Canteibiirjr. Vet, if to, why dionld AaMbn
bg| *Af Srigidd oT CtDWttnrf u not mmtiODed refiue 10 recognize liim ? Tbc Lhudiir uhI
doei not ippeir. The dalci \a the Caatetboiy S. David'i record! cu; peihipi be fordbly hv-
RoU> thoiMelvc* oootndict die ■tatenMiu there mooized. u abore. But lU rout wiUeuei ue
made, and rqieUed by Dioelo, about Lanliioc. alike untnutwonby.
Poaibly Hcnnld recdnd invetthure at Williaro'i
D.oiiiz.oB,Google
2(j4 CHURCH OF IfTALES DURING [Period II.
[ujUfDAFF CBAKTEIU.]
A.D.' 105(5 X 1063 or 1064. Privilfgium^ grattteJ by Grygydi King if
Wales to Hirwald Bishop of Llandaff*^.
Lib. Landav. — Pater, et Filius, et Spiritus Sanctus, trcs in per-
sonis, unus in Deitatc et essentia, creator ct gubemator totius crea-
turx uisibilis et inuisibilis, ct super omnia formauit bominem ad
imagioem et ad similitudinem Suam, diuidens sii^la prout uult, ct
Cui omnia semiunt inpresentianim, quibusdam tribuens regoa et
potestates, quibusdam modicas paupertates cum septifbrmi dono S3>
picntiae et intellectus, consilii et fortitudinis, scientise ct pietatis et
timoris, inspirauit cor lapideum, ingruente quadam infirmitate cor-
poris, Griflidi Regis Britanniae, et (ut sic dicam) totius Gualiae de
fine ad finem, ct calefactum Sancti Spiritus feruore. Videns igitur
Rex quod potestas eius sicut flos fbeni, ct caro ut cinis, conatus est
pro transitoria substantia conquircre rcgnum floridum sine cassura,
et celeste gaudium sine merore et tristitia, scmota omni penuria,
semetipsum tribuens sub iugo penitentix j et penitens fecisse qux
fecerat contra Diuina precepta, promisit se emendaturum ieiunio et
oratione et elemosina, cum diuersis metallis pretiosis largitis ab
illo Deo, egenis uiduis, et orphanis. Et non degenerans a prede-
cessorum nobilitate, pietate, et largitate, immo imitans, et precel-
tens rigore et fortitudine tum contra barbaros Anglos ex una parte,
semper fugitiuos, uisa facie sua in acie belli, tum contra Hibemien-
ses occideatales et semper ftigaces, tum contra indigenas solito more
bellicoeas, tum contra Danaos marinos, tum contra insularum Orca-
dum h^itatores; et semper uersis dorsis in fiigam, et firmato ftedere
ad libitum suum pacificatos; — clamauit territoria omnia Landauix
Ecclesise Petri Apostoli, et sanctorum confessonim DiAricii, Tcliaui,
et Oudocei, de omni parrochia ciusdem ab hostio Taratir super ripam
Gui usque ad ripam Tiugui, et insupcr terras ciusdem, Lannteliau-
maur uidelicet ct Penualun^ cum multis aliis ecclesiis, ct telluribus
suis omnibus, et cum illis in Brecheniauc pluribus, ut in circ^rafo
demonstratur, qux habentur extra diocesim in Episcopatu Sancti
Deuui, et cum toto priuil^io, ut melius fiiit tempore predeccssorum
suorum, quieta ct tranquilla ab omni r^ali seruitio, nisi tantum
oratione cotidiana pro animabus regum et principum firitannlxj
ct iirmata missis tnanibus super quattuor euangelia, et in manu
Heruualdi Episcopi consolidata, et coram omni populo suo, in die
Natiuitatis Domini apud Ystumguy ^ et (^lata uilla Pennros in manu
Episcopi, et omnibus presulibus Landauix in perpetuo. De clerids
D.gitizect>yG00glc
A»D.8o9-llOO.] THE SAXON PERIOD. 295
testes sunt Heniualdus Episrapus, Mormarch, Merchbui, Tutnerth,
canonici Landauige'', Benedictus lector, louanaul, Nouis, EHnui, Ci-
non, ludhail, presbyteri, Tathiu, Abraham archtdiaconus Guenti ;
de laicig. Rex Grifiid, Margetud liliiis eius, Caratauc filius Riguallauii,
Byrguith, ludhail filius Teudus, Eidniuet Fuedlid, Berdit^ent,
Caratauc (ilius Gulbrit. £t cum data communione omnibus incolis
terranun £cclesix per totum regnum suum, in campo et in siluis, in
aqua et in pascuis. [pp. 257-259; and Wharton^ A. S. 17.670,671.]
• Gry%dd mi ilain in 1064 (JToT. Wig.) or " Lifrii" (or Lifricni), "filius E{ri(copi, aichidia-
1063 {Ann. Camt.). Jariidictioii m Ihe ditputcd coniu Qulit Monanl" (Glimocgiui). " et migiflec
distrieU, Ergyng, Ewiai, Yimdyw. Gower, St, ii SiiicliC»toeideLanne!UVin,''ooainfij»t in » grant
ebbontdy claimed in detail [or Herwatd in the toHcnold hiniidf(LA.Zaniim. 16a). ind 1 te-
tdgnt of Eodwaid Ihe CMileuor, Haidd, ud oHidtlmein ilikegnnt(jCA.XaniJaE.i6i),vrith
William (Ift. ZanAw. 363-J68). Gwent how- the »ddnion of" Abraham AidiidiioonisGoeDti,"
ever ic daimrd fbi Wenez in » lolh or i Ith urbo occun alto (u ibore) in ■ prenoui griot
oaAacj Sum Ordimiice {Tlmrfe, Ajie. Zouf, (IXb. Icmdae. 159). Bat Blegywryd vu Areh-
^^> '- Zi1\ ^'^ GwcDl and Motganwg were deacon of UandaQ' at early ai A.D. giS {.Eowd
«<nibjecttoGtyli^(£nilpIV«trMp., Osvnl., BAt'i Laat, above, p. iig) — " PencTfeiitidd
a. 1060, 1061). Llandaf" [Brut y Tffayiig., Qvent., p. 11 ; in
i> " Caoonid LaodaviB" fint oocm in ■ JrcA. CanA., yd Siria. X^. A " lectoc" oc-
gnnt to Biibop Jnqih. who died 1043 or cun repeatedly in ibs iSi. Laadav. among the
1046 (lA. Landat. 153) ; 10 Dumber 34 (lee dencil witDena (e.g. Lih. Landta. 153, where
beloir, p. 309). " Deoumt LandiiiE " occun oocnn iko " Dcni GUds Clrcan saccrdotii ") ;
ODce, nz. in a grant to Bidtop Bledti, A.D. we hare alio " Maine doctor, Guinbni magnter"
993-1011 (.Lib, Landai. 136). (There wai {Lib. Landav. 133). and " JaKph doctor Ca-
DO Kparate c&ce of Dean at all at S.Dirid'tor tod" {Lib. Landau. 161, and tee alio 313).
at LlandafT until mj recently. At Bangot, and "SamDcl maginer" (Lfh. LandoB, 166);
" lago ap Beli Rex [6tb century] Decanitu and " Dinaith Kriptor" (XA.Xmdoo. 115. 130:
Ecdesam ditiTit" [ex ArMv. Etal. Bailor, in thenmepenoa iialio called a ■■ lector." A. ZI3,
BT.Wilfy,BaRfor 184], whidi on hardly mean ii4,ieealKi J35); and Dewi (abore-mentioned}
theadditioD to the see of the itdaled Deanery ii called " simmiui uoerd«" (£tb. londov. 154),
of Arwystli, ai Willii cmifcetnrti, but it certainly ponbty the tame office u Ihil of the " ardi-cri^
not hittorical eridence to a Deaoeiy In the ucual rat" (of Llanbadam) in A.D. 1 1 36 {Brvl y 7V»V-
lenae from thai early date. The earliest hiito- tog. : compare the " aidiprists" of Haixombe
nal testimony to a Dean at Bangor [Br. WO- &c in Eieter diocete) ; poBibly=Aniipretbyla
Ht, Sangor] it in tl6i, when one Arthur de or Dean. "Princepi'' alio occun ocoiionally fbr
Budiey ii alleged to hare held the office.) "Abbai" {Ub. Lmdm. ij;, I4I. 156).
A.D. 1 056 X 1 087 *• Sytuniical Excommunication of Cadiugan son of
Mettrig King of Glamorgan, fy Henoald Kihof of Llandaff.
Lib. Landav. — Familia Catgucauni R^is Morcannuc, filii Mourici,
in die Natiuitatis Domini, uisitauit Landauiam bono affectu, et (ut
dicitur de uirga Aaron uersa in draconem,) animus illius fomilise tar-
dus ad sperandum bonum, uelox ad faciendum malum; et ditatus
prae nimio gaudio tantie festiuitatis, cepit baccare copia potationis,
sequestrata discretione sobrietatis; in tantum quod imperfecti uiri,
amissa ui scientix et pietatis, deuastauenint unum lamiliarem et
nepotem ^Hergualdi Episcopi, Berthutis nomine, uirum iustum, et
medicum totius patriae. Et facta tarn execrabili inuasione, et sub
D.gitizect>yG00glc
296 CHURCH OP WALES DURING [I^RIOD II.
aU Sanctorum Dubricii, Teliaui, Oudocei, et asilo, misit Episcopus
legatos suos per omnes ecclestas totius suas dioce[se]os obtemperantes
sibi intra hostium Taratir super ripam Gui et ripam Tyui, ut simul
coauenireot clerici maioris dignitatis electi tarn quam inferioris apud
Landauiam'>^ et in plena sinodo, depositis crucibus cum Sanctis reli-
quiis ad terratn, et uersis cimbalis, simul et clauso hostio ecclcsix
cum stipatis spinis, et ita carentis seruitio et pastore, remansit diebus
et noctJbusj facto anathemate (amilix Regis et sequestratx 3 tota
ortodoxe fidei sorte. Et audita tanta submotione et dilatata per
patriam magno strepitu et murmure, cepit Rex lacrimari pro damp-
nationc familiie suae, desiderans potius pacem cum suo pastore, quam
participationem perpetratx iniuria^ Aduocatis omnibus comitibus
suis, requisiuit ueniam apud Landauiam lacrimabili deuotione simul
et familia segregata 3 Christianorum consortio ; et audita eius prece,
et data sibi uenia simul et familix iuncta cum penitentia canonice,
dixit Rex, positis manibus suis super altare Petri Apostoli, et sancto-
rum confessorum, Dubricii, Teliaui, et Oudocei, et coram utroquc
populo, clericali et laicali, " Confirmo hanc elemosinam, tribuens
Deo, cHenriugunua uidelicet, et Sanctis predictis et Episcopo Heruu-
aldo, et omnibus pontificibus Landauix, in sempitema consccra-
tione, liberam ab omni seruitio seculari et r^ali, et cum data com-
munione incolis, in campo et in siluis, in aqua et in pascuis." De
clericis testes sunt Hei^ualdus Episcopus, Momarch et Merchuui
canonici, Gulbrit et Tutnerth et Selif, loseph lector Catod, Aidan
presbyter Catoci, Ca^iret presbyter Sancti Docunnij de laids,
Catgucaun Rex, et frater eius Ris Rotri filius laa^ Caratauc filius
Gulbrit, Cinnhor filius Richrit, Eithia filius Elfin, Guabeith filius Elcu,
Teudus filius Laur. Facto anathemate separaturis hanc elemosinam
ab Ecclcsia Landauix, et a pastoribus eius^ data autem benedictione
seruaturis, et confirmaturis in quieta pace. Amen. [pp. 255-257 i
and in WilUm^ I. 314.]
■ Culwgiii dial in the nign of WIEUam the tynodi. " Dimuil patHam line baptinDO et ooi-
Cooquenir <JA. landat. 167). □uuiiofieCbristiiiii,''iiiddediiitiniofthecailie(t
>> "Omnet deriojc act ib cntio Tanlyr jn ouca (A. 139, l6S,iDd (iniiliriy 339) 10 the de-
Ouy utque id Tjui (or ostium Tyui, and ona icriptkin of the interdict itielf. And the phce —
[148] tipam Tjui), cum ttibui abbatibni ui( ... " apud LuKUviara" — ii mentionoil accuionaUy
abbate Catfaani tiUu, ... abbite Ilduti, ... abbatc (St. 105. liS, IJ4, 130, 345, and abore hi the
DocguiDoi," ii [he euliet fbim (e. g. liSi. Landm. text) ) but onoe under Bithop GoUiid, Uan Oo-
139). And once, "BC«dote). diaconi, et omnei docui (Uaodagof?} neat Moomonlfa. fl. ill,
gndiBecdeii»tici''((i.]iQ). But no archdeacooi. 400,480) ; uid once nndet Biibap Pato', " «iile-
Olherabbita occur 11 wituessei to gnuiu (ai of til Maiiiuoi]"(Trdedi near M<ininaotbi,A. loS);
Modiro>.Bolgtix.UinguoTboc.LIaiidewi,Llandai- the latter cue rdating to ■ Kii^ (^ Gwent.
garth, Uangaithbennt, all appaientlf in Hetefbid- ■ SappOKd by Reel to be neai CioImd (IA.
(hire 01 Monmoulfashiie, as the granu alio aic in laadao. 519).
which the namci occnr, A. 155-157), but not in
D.gitizect>yG00glc
A.D. 809-1100.] THE NORMjiN PERIOD. 29?
A.D. 1071-1096 or 1098. School at S.David'ijin (onneetim imthJrelmmd^
tmder thefamly eftht last Welsh Bishops*— k:Q, 1081 >>. William the
Conqueror visits S. David's.
A.D. io7o[io7i in all the other
Chronicles]. Brut y Tywysog.,
Gvient. — Yr un flwyddyn bu farw
Bleuddyd Escob Dewi, ac ydd
The same year Bleuddyd, Bi-
shop of S. David's^ died j and Su-
llen, called Sullen the Wise, be-
came Bishop in his place. He
daeth Sullen yn Escob yn ei le was a holy and pious man. \ii.
ef, a hwnnw a elwid Sulien p. 63.]
ddoeth, ac yr oedd ef yn wr
duwiaw) a golychwydawl. [p. 62.
Arch. Camh. yd Series, X.']
[A.D.io76inalltheotherChro- About the same time Sulien,
nicies.] Ib. — Ynghylch yr un am- Bishop of S. David's, abdicated his
ser ydd ymwrthodes Sullen Escob see ; and Abraham, a wise and
Dewi ai Escobaeth, a dewiswyd pious man, was chosen in his
yn ei le ef Abram, gwr doeth room. [ti. p. S^."]
golychwydawl. [/i. p. 64.]
A.D. 1079 [ 1 07 8 in all the other Menevia was devastated by the
Oironiclcs]. Ib. — Y di£Feithwyd thievish Saxons j and Abraham,
Mynyw gan Saeson lladronaidd ; Bishop of S. David's, died ; and
ac y bu farw Abram Escob Dewi, the Episcopate was a second time
a gyrru yn Escobaeth yr ail waith imposed upon Sulien the Wise,
ar Sulien ddoeth, canys nid oedd for no one knew so well how to
a wyddai gyngor 1 wlad a chenedl counsel an unsettled country and
aflonydd gystal ag efe. [ii."] nation, [ii.']
[A.D. 1081, Amt. de W$nte».i The same year William the
1080, Brut Gvirmt.) 1079 in the Bastard came on a pilgrimage to
other Welsh Chronicles]. Ib, — Wales, and bestowed gifb upon
Yr un flwyddyn y daeth William the churches, the Bi^ops, priests,
Fastardd i Gymru ym mhererin- the monasteries and the monks.
dawd, ac a ddug roddion
Iwysi, a'r Escyb, ofielriald, ac i'r
monachlogydd a'r mynaich, a my-
ned hyd ym Mynyw : a Sulien
and went as far as Menevia : and
Sulien Archbishop of S. David's
resigned the Episcopate a second
time, and Wilfrid took It In his
Arcbescawb Dewi a ymwrthodes place, {ii. p. 67.]
eilwaith ai Escobawd (A.D. 1083 (According to ^e jImh. Cami.y
jinn. Cami. and Smt ed. Wil- " Sulgenius Episcopatum reliquit,
Ilams), a Gwllffrid ai cymmerth cui frater successlt." For " frater"
yn ei le. [it. p. 66.] read " filius.")
D.gitizect>yG00glc
398 CHURCH OP WALES DURING [Period 11.
A.D. 1088 [1089 jimn. Cami. Sulien, Bishop of S. David's,
and Brut cd. Williams]. Ib. — Bu died, the wisest and most praise-
ferw Sulien EscobDewi,ydocthaf worthy of all the Bishops in
a chlodfbrusaf o'r hoH Escyb yng Wales, and the best for counsel,
Nghymni, gorcu ei gyn^ior, ai learning, religion, and defence of
addysg, ai grefydd, ac amddift- peace and justice, [ii. p. 69.]
ynwr pob heddwch ac iawnder.
[«. p. 68.]
A.D. 1098 [1096 Amm. Menev.,
1097 Bmt ed. Williams, io99^»i«.
Cami.']. Ib. — Yn yr uo flwyddyn
bu farw Rhyddmarch Escob Dewi
(mab oedd ef i Sulien ddoeth, Es-
cob yr un Eglwys, a docthaf o ge-
nedl y Cymry) heb iddaw nac ail
nac eilydd, namyn ei dad, am
ddysg a doethineb a dwyfbldebj
a gwedi Rhyddmarch darfii addy^
y ddisgyblon ym Mynyw. [//. p.
84.:
• The A»H. dt TFinMi. nipply the diu of
loSi Tor WilUim's tUJi. IIm Ann. Maux.
(op. WhatUM, A. S. II. 649), with the other
Pnt (ed. WJJIumi). ind the Am. OaA„ filled
iq> fiom ibe Chttnicle in the lext, eire ihe fol-
lowing irttt lot the tucceuion or ihe Bishopi :
Sulien'i lint ^iiKopale I070 or Io;l-lo76,
Abiahsm's EpiKOpale io;6-io78 ot 1079, Su-
lien'i Kcnod Epiicopte To;8 or 1079 to roSj,
WOfiid't EpIuDpite 1083 until he wai diipbixd
in %oate umumed year by Rhyddmuch un of
SuUen, SvUen dying loSS or 1089, and Rhydil-
mirdi 1096 (tops loxiRling ta the Gwenlian
Brut, 1097 Kcoiding to the other Bral, 1099
acaading to Aim, C•al^, bnl Wilftid u Kud »
have been leMoied 10 the lee by Audm ind
Normin inAuence in 109Si "* however be-
low under A.D. 1095). The otbef Bnt abo
iddi to la toounl which is mach Ihe ume
with that in the text, that Sulien died at the
age oT 80 (the jtan. Comt. and the Aim.
Maits, ay 75), and RhjnJdmudi it that of
43, and that the bBK of the latter extended
' to " Suoa and Piencfa and othei natjooi be-
yond ihe tea." The testimooy of Jeuan or Sulgen,
•00 of Sulgen or SnUen, in an aceonnt of hu
family attd bimidf in Latin hexameten Bjb-
jmned to a MS. wtxk of S. Auguidne (now in
C. C. C. libtary, Cambridge, no. 199). partiallj
The same year Rhyddmarch,
Bishop of S. David's, died (he was
the son of Sulien the Wise, Bi-
shop of the same Church, and the
wisest of the Welsh nation) j one
without an equal or second, ex-
cepting his father, for learning,
wisdom, and piety. And after
Rhyddmarch instruction for scho-
lars ceased at Mcnevia. [ii, p-
85-]
coofinnt and eidargei thoe RatemeDti, by Idliiig
oa, that Salien or Sulgen the bther,
" Eiem[Jo patrum oonuDotui [a}n)ore legcndi,"
"Ivitad Hibenm lophia miiabile darot j"
idumed bome for five yean, and then apin
" Scolorum riiilat irva -." that he wai twice
made Biihop. and twice Tedgiied, bung " bv
levocatui" to the lee: and that he held it
"duodenal an aai,~ which number would &iity
tally with the five or tix yean of hi] fiiM Epi-
scopate added to the lii or five of hit lecond
(ininnndi ai he roigned the second time in
1083), if we inckde both beginuiug and cod-
ing yean in the number. Jeuan fiirtber teSi
n, that hi) father had ftmr ions, Rbyddmatdi
(bit HKaooi in the lee), Aithgen (for vlioK
pneuHe tomb and ituaiption, tee below in Ap-
pendix B.). Daniel (eiected to Ae lee on Wil.
frid's death in QirobablyJ ITIJ, but rejected
by the Nonnin King — see beknr under A.D.
1 1 15, — he died ai udideacon of Powyi, Bmi
a. 1114, pp. I.^ii 154, ed. WiOianu), and
Jetnn, who devribes bTrnself as " Johanna " by
mme. * Biitoo by OHintiy, and " de gcnte Cere-
tica." The itatemcQt about « ■ - ■■
idiolan,'' in the btt of the above q
prompted no donbt in part by regretfiil n
of Ihe lari Wekh Biihopi before N
' by the eri
D.oiliz.oB,GoOglc
A.D. 809-1100.] THE NORMAN PERIOD. 399
I. of the PMha mcoticDed alKiTe, p. 189, of S. Dind, k> oftoi lefencd to ibeady.' See
Btue I*, written b; the nine Jeuan, with renei tiio below under A.D. 113G and 1145, for the
bj Rhy^lnuich prefixed; 1. □( the MS, of deathi of Jeuu hiuuelT and at bit nephew
S, Jug, Di Trinitalt. tbn?t meatiooKt, bj Sulkn loa of Rbjddnunli, and their conncc-
Ihe ume icribc. with hii hexuneten at the end liOD with Uubadani.
of it,pottio[ttirfiiriiicivenei hiTe been printed by <> WiUiun'i viiit wu of coarae that of 1 oon-
Biihc^Burgeu (Dnihun iSli) from ahalf-bumt queror, and in loSt, when he "ubdued WaJB"
I 6th ceotnt; copy of thim in the Cotton MSS. (_Aim. Se Wbibm.). The Am. Maite. (ip.
(Viiett. D. 7} v—^ey are printed ta full in Ap- Wharton), the Jbm. Caml., and the Brut y Ty-
peodii D. below, at being (except Gildai) one uyioj. (p. Jo, «1. Williams) date (tin 1079. The •
of the earliest extant compoiitioiii by a Welih- Owentian Brnt place* it certainly between i oSo
man, bearing on Cburch matten, and of an and 1084, and qipeantoindicate loSi.allhon^
eocJesiailical origin ; — 3. of Rhyddmaich't \Me toSo ii the latt year acnuliy given.
A.D, 1085. Domesday Book, Hertfordtbirt. — In AreentfeUe habct
Rex tres ecclesias. Presbiteri banun ecclesiarum ferunt l^ationes
R^is in Walesj et quisque coram cantat pro Rege II. Missas una
quaque ebdomada. Si quis eorum moritur. Rex habet de eo xx.
solidos per coosuetudinem. [Vol. I. p. 179. col. z.]
A.D. 1086. Ann. Menev. — Scrinium Sancti David de ecclesia sua
furatur, et juxta civitatem ex toto spoUatur. [ap. Whartw, A. S., II.
649. A.D. ]o88 An», Catni. and Brut ed. Williams.]
A.D. 109a. Herveut a BrSttm eottseerated te Bangor ty the Archhishop of
Tork (^KOHte lede Ca/ttuar,), apfarently not appanted by tlecttOH of the
King rf Gwynedd,
Stubbs, Act. Pontif. Eior Thomas Archiepiscopus [Ebor.»] ordtna-
vit Episcopos Herveum Bangorensem. [T-wysd. 1707.]
• LaufiuicofCuuriimydied toSg.andAa- (Ord. VildL, S. E. ^Il.i <rti. IV. p. 312.
(elm wai comeoited 1093. The Profewoiu of ed. Le PreTort iSfia), wai in Emnt with Wil-
iwo other Biibopi coonoited bjr Thomas, in liam Rufis, and becunc oonfeaor to Henry I.
logi, lie on the Cmtetbnry Rolk. That of {B. dt DicOo. Dt FrawJ. .ttvl., MSS. AnuiM
Herren ii not. Herreni wu a Brjion by nilioa »o). See below under A.D. 1109,
A.D. I093X 1104. Hervald {the Wehh) &shop afUand^ placed
under am interdict hy Archhishop Anselm'.
Anseut, Arch. Camt., to Ralph AUat ofSSet, — Dominis et fratribus
carissimis, Reverendo Abbati Sagiensi Rodulfo, et aliis servis Dei
sub illo commanentlbus, Frater Anselmus vocatus Archiepiscopus ; ad
altiora virtutura et monachici propositi semper proficere, et nunquam
deficere. De fratre illo quem dicitis esse ordinatum a. quodam
Episcopo, qui a nobis est interdictus, hoc respondeo; quia si ordi-
natus est ab Episcopo de Walls qui vocatur Herewardus, nee illis
D.gitizect>yG00glc
300 CHURCH OF WALES DURING [Period U.
ordinibus, quos ab illo accepit, nostra concessiooe aliquando utetur,
nee ab ullo Episcopo reordioari debet. * » * ». [j. Amelm. Eptt.
HI. 23 ; Off. p. 374 a. ed. Gerberon.]
■ Vjlfk (bbU of ^ia ia Nonnandj loSg 105(1-1104 (Ut. Laadav. 168; Brui y Tfwf-
(OwWon, id Jot Atadm.) to liog, Buhop of «g., Ovoil., p. 88 : be died at the age of ooe
RodieiteT 1 100, Ardibubop of^ Cuuabtuy hundred, Jim. de Jfargua) ; ind Audni Aith-
1114, vat in En^Uki at Slimnbuiy in iloi bbbop of Canlecbui)' 1093-1109.
(Evimei). Hennld wai fiiibop of Llaodaff
A.D. 1095. ffitfriJ^ (or Gryffyd^ &shcf irf S.D^d's nttored
i^'^ter luTpenaon) ^ Amelm.
Eadmer, iVit. Nov. IL — [A.D. 1095, in quadam ecclcsiolab, Ansel-
mus Archiepiscopiis Cantuar.] Vilfrido Episcopo S. David de Gualis,
qui vulgo Dewi vocatur, ipsa hora reddidit Episcopate officium j a quo,
exigente culpa ejus, jam antea ipsetnet ilium suspenderat. [ed. Sel-
den, p. 34.]
Anielm Areh^shop ef Canterkwrj t» the Egrl ofSbrevjthmj a*d others.
Anselmus Roierte Comti, tt fratri ejus Emulfo Comiti, et Rmdulfo de
Mortuo IHarif et Philip de BrajoMj et Bernardo de Novo Mercalo, et alUs''
[probably A.D. 1095]. — Anselmus Cantuariensis Archiepiscopus, Ro-
berto Comiti, et fratri ejus Emulib Comiti, et Radulfo de Mortuo Mari,
et Philippo de Brajosa, et Bernardo de Novo Mercato, et aliis qui terras
habent in Episcopatu degentibus Vailfridi Episcopi, amicis et filiis in
Deo carissimis ^ salutem et benedictionem Dei. — Quamvis vos ipsi sol-
liciti esse debeatis de salute vestra, ad me tamen pertinct ut vos ad
hoc quod vos decet coram Deo et animabus vestris cxpedit, excitem
arnica exhortatione, et invitem paterna admonitione. Precor itaque
vos ut amicos, et consulendo moneo ut filios dilectos, quatenus dilecto
Wilfrido Episcopo de Sancto David, propter honorem vestrum et
propter religionem Cbristianam, omnem reverentiam et obedieatiam
quae Episcopo in suo Episcopatu debetur cum amore exhibeatis, et
quxcumque Episcopall dtspositione fieri debent, ejus consilio laciatis.
Sic enim vos ipsos ante Deum esaltabitis, si vos religiosa humilitate
Episcopo vestro, sicut Deus ordinavit, subjeceritis. Scd si in aliquo
vestro consilio opus habuerit, promptos vos ut Christianos bonos invc-
niat, quatenus Deus vobis in omnibus necessitatibus vestris subve-
niendo retribuat. Hoc quoque maxime moneo et consulo, quia vobis
valde necessarium est si Deum non vultis c^ndere, ut si terras aut
decimas aut ecclesias, aut aliquid quod ad Ecclcsiam ejus ecclesiastica
D.gitizect>yG00glc
A-D. 809-1100.] THE NORMAN PERIOD. 301
rectitudine pertinet, tcnetis; — ut reddere propter timorem Dei stu-
diose curetis. Nam certum est quoniam qui Deum exhau-edat vel
Ecclesias Ejus in hac vita, si sine pocniteiitia et ecnendattone moritur,
a regno Dei exhaeredatur in fiitura vita. Onmipotens Deus sic vos
det bxc et alia bona in hoc sieculo operari, ut vos faciat de beata
retributione in xtemum gbriari. [S, Anielm. Epist. IV, 23 ; Ofp.
P- 453 a.]
■ Wilftid or QttiSnj or QrSa (protably 1095 ii coonMail with hii ictml reotibliihmeot
QijBjiA, u be wn coniiily 1 WeUuoui, Sim. *1 S. Darid'i itKlf (pbinly by Nmun power)
I>u». ap. Tttyid. 136) toccceded Sulioi u Bi- ather in 1096 or in lOgS, to n^'dierer ytax
•bop I0S3, bm wu lii^bctil \rj Rhyddmarcb we ■ngn Rbjildmaicfa'i death. Wilfrid hiauelf
(mc iboTc, p. 196), omI rfmaincri in that pan- died titi accoiding to both Brvl* (1115 of
toa Doti] Rhyddnuidi'i deadi, iog6 or lOgS, 1116 ■coonhng to the Latin dutxiida), ind
probilily tfae fonna data. It loob ai if he had wai mccaeded bj a Nonnan Biihop outright,
beeo omwcntcd iodepcDdentij of Cantetbuiy, tor See below noder A.D. uij.
yAuii [caioa probablf Amdrn rebied at finl to ^ Od Aniebn'i way from Wiodiot to Canta-
leeogniK him. AccordiDE to Oiialdiu (Ss In- baij, between M*y 10 and June 10.
Md. II. I, Opf. III. 49), " opOMoabat aliot • • The poioni aAinmtd wee die itcent Noi-
Epbnpoa WiUue, et CDnwcntot Mt ab ipu; mm conqnenx and lonti of ■ laige part of
contonbol lyikodot ^•tnopomm, appellibatuT ad Djicd, Ceredigion, and Bitdieinkig, m. Rob.
ipmn, el htkbii phi prefenbat :' ail whidi pnr- de Bdoroe, Eail of Sbrevabaiy, Amnlf of
bably tnemi no OMce than that he acted a> Montgomery, Ra^i Mortimer, Philip Kaioae,
BiilBpa a[ S. Darid'i oxnmonlj had acted tip to Bomrd of Nen&iaTchf, Sec, ; lee Brat y T]/-
hii time (ra, withoat any reference to Canter- uj/teg., Gwmt., in an. 10S8. One of them,
bniy). at any nte during hii £nt tempcnty Ainiiir, paid imall tegatd to Antelm'i retgnat :
EpiiCDpate, imlil RhjddnianJi't party qected, hit mm, tt ippean, inzed Wilfrid and kept him
him, the' " Bspennon " by Antelm being merely pritmcr forty dayi {CigM. 3. David. Eagmilo
a Notman g)o« pat upon the reiy difieioit (adi. I'^fne, AJ). 1 145 ; tp. Qir. Cimfr., D< Ifwnl.
Audm't acceptance of turn ai Biihop in A.D. IJ. 6, 0^. III. 37).
D.gitizect>yG00glc
CHURCH OF WALES DURING [Period iil.
PERIOD THE THIRD.
FROM THE CLAIM OF JURISDICTION BY THE SEE OF CANTERBURY TO THE
VISITATIONS OF ARCHBISHOP BALDWIN AS LEGATE. A.D. iioo-iiSa.
[A.D. nof (BrtK). Ilo6 tnd igiin tiij (finrt Omtf.), Iio; (Jm. (kmb.), Floniagi
CftiblUhed Id Rim in PembrakeshJK.
A.D. 1 107. See of UindaA' filled by a Nomun aaniinee.
A.D, nog. Ttx Biihap of Bangor driTen from hu mi,
A.D. mi. Ltndi in FUnl, Denbigh, snd Angletej (T^eingl, RhjniDiDg, tad Monk) god-
fiimcd to Hugh Eul of Chester by the Prince of Ow]PfKdd(Snil(hiail.).
A J). 1 1 14. Henry I. " lubegit libi Regei Wilensuin " (inn. de Wviltm.).
A.D. 111$. Finl Nonnan Biihop in Wilei, ni. it S.Darid't.
AJ). 1119-1133. Appeil to the Pope to determine the boundirlea of the tee* of Lluuhifi^
S. DiTld'i, ind HereTocd.
A.D. tiao tnd 1 140. Further ittempli by the Archblifaop of C>atabai7 to force a Bitbop
apoa the lee of Bangor (racanl 1109-1110).
A.D. 1135. The Biibop of S. Diirid't Grtt daimt to be an Aidibidlop and Metropolhaa.
A.D. 11^3. Fint Norman BltlK^ impoKd iqnn the tee of S. Aiaph.
A.D. 1157. Hcmy [I. " lubjugavil libi Onaleoiei'' (Am. dt ITinloii.). Homage done (Sir
the Grtt time) by the Prince of Owynedd (Owen) to the King of England
(mu. NtubHg. I. 97 ; and Ke JT. P«H$. 96 Wati— "Apod buuhunm
muhoivm [Walleuiiim] oepit homagia, ic. nobiliorum ").
A.D. I163 CJuIr I< Wooditock). Homige done both by Ova, and by Rhyi of South
Wala, to Henry II. (Jt. <k DitOe, 536 ; V. Porit. 100).
A.D. 1 164-1 169. North Welth in tucccMrul revolt under Owen Gwynedd.
A.D. 1 165-1177. Uiuucceuful attempts (by Archtnihop Becket and hi> nu:ceuoc)to intnde
a Noiman Biihop upon Bangcs (raianl 1161-1177) *"<' *<> "*>■■< <■>* ■!
S.Aspb(dcKftedll64-ii75).
A.D. 1177, Both SoDlh lud North Welih PiiuEi, Rhyi and David, do homage to Henry H.,
respectively al Gloucester and Oxford {Bmtd, JUiat, I. 161; Hotieckn); and
Rhyt again in 1184 (.Boied. Jhbat, I. 314). — Notman Biihapi again at both
S.A»ipb (II7S) and Bangor (1177).
A.D. 1187. Aicfabiihop Baldwin Tint* part of Wales a> Papal l^te.
A.D, itSS. And preadtes the Cratade, alto at legale, throi^oDt the whole of Walts.]
A.D. II07> (Aug. 11). Uriam (jrroiailj a Welskmmi^ hat not elected like
hit fredecestor hy the Welsh princes), eensecrated «t Canterimj to the see
ofUand^, frefestes eamonical ebe^ence to the see of Camterhnry.
Lib. Landav. — Cessavit Episcopatus £of Llanda^ after Herwald's
death] quatuor annis cum quinque mensibus et VII. diebus. £t mil-
lesimo centesimo VU. Incarcationis Dominlcie anno, sub eisdcm
D.gitizect>yG00glc
AJ>. HOO-Ji88.] THE NORMAN PERIOD. 303
[buhop or u.un>ATr affoutbd n thb hokmah una.]
prindpibus [sc. Henry I.], ab eodem metropolitano [sc. Anselm], et
trigesimo secuodo sEtatis suse anno, tertio idus mensis Augusti, Urba-
nus Landaueosis Ea:lesix archidiaconus coosecratus est in Episcopum,
Cantuarixj presentibus Eptscopis AngUse, Girardo Eboraci metro
politano, Mauritio Lunduniensi, Windulfo Rofensi, Radulfo Cices-
trensi, Roberto Linconlensi, Roberto Cestrensi, Herberto Noniiu-
ceosi, Radulib Dunolmensi, Johanni Bathonieosi. [p. idS**.]
P. R. C. A.D. I107. Vn^sm VrktaU Clamorgatensts. Ego Urbanus
electus et a te consecrandus Clamot^tensis Ecclesiae antistes, qux in
Walls sita est, canonicam obedientiam tibi protnitto, et omnibus
successoribus tuis tibi canonice succedentibus, o Ansebne, Sanctae
Dorobemensis Ecclcsix Arcbiepiscope, et totius Britannix Primas.
[Reg. Frier, et Convent. Cant. No. i ; and MSS. Cotton. CUop. E. 1.]
* In A.D. Iioi, S. MagQiv, ion of Eriend aaj mcin Ciunbm or Stnthdwyd.
Eul of Ibe Orkney), having boea piened bj ''So alto, but oroiniDg Maofke of Looddu
Magnut Budbot Gnt into an expcdiiion agiintt and GHnduIT of RocbcatO', Eadm. S. N. I V.
the Isls B fai at Anglwy, and ibca into oiw Robert Cbeda-Roben LiiMdd. And timi-
against Ireland, ocaped from t2ie fleet, on ibe laily Conltn, Ftor. Wig., Sin. Dun. 130, Ger-
voyige,iaU) Scotland to ibe King (Hetniirinfria, nu. i66a, SuUa 1711, Bottdm 1107. See
Satia of Magnat SartfoU. c xxr. III. 3i6 alio Brut y Tyaytog. (1. 1104. p. 80 ed, Wil-
Hafii. 1 7S3, and V. S. Magni, c riii. tp. Pin- liunt — '' Woigan," i. e. Morgan), and Bint
iertmi, W. SS. Scot. pp. 39S, 399) Melhoirui GueiU. (a. II04, p. 88 in Arch. Oai., jnl
(F. S, MagnS), and remiined in hiding, patll; Serin, X. — "Gwtvui'^. If "BiibopGwrgiol,"
in ScotlatKt. [nitiy '■ apud Epixopum quemdam whne ion NiooUc wa> made Biihop of Uandalf
in- Britannia" (ib.), until be became Eul of the in 1150 (Brutj/ Tyvi^Kig. in an. i{47. p. 176
Orkacyi in 1103, MeUcoMii mul be meant ed. WUIiimi), ii identical with Uiban, then Ur-
br Maknlni Canmote, but Edgar wu really ban wai nuined » wdl tt bit predeceuor and
King of Soodand in that year : lec Rruft, EeA mcatutc. He wu appatenlty a Wddunan, but
HitL. qf SMjtianii, I. I49. And " Britiania " not elected lo ibe >ee by the Welifa prtoca.
A.D. 1107X 1 112. JXsfute rdstd hj \3rtan ef Uandaff against Wilfrid
of S. Dawd's respecting the hoimdariet of their dioeesesK
A.D. 1 109. Herveus the {non-Welsh) Bishop of Bangor driven
from his see.
I. RiCARDUS MoNACHUS, Rist. Eliens. — Mittitur a Rege [Henrico] ad
Elyense coenobtum Hervjcus Pangornensis Episcopus a suo Episcopatu
per violentiam ejectuSj'ut'ibi de rebus Ecclcsix ad tempus sustenta-
retur donee Rex plenius deiiberasset quid de eo esset facturus.' Est
autem Pangor mcnasterium in Walliis etc. ,.. Hie cum Episcopatu
fimgcretur Herveus, gentem efferam otmia austeritate tractabatj
videns tantam in moiibus eonim pervetsitatem, quam nemo facile
D.gitizect>yG00glc
304 CHURCH OF WALES DURING [Period III.
[hom-irue BnHoF nuraH ntoM Hurapa.]
posset tolerare. Unde, quod Episcopal! timori nullAtn servabaat
rererentiam, gUdium bis acutum ad eos domandos excrcuit, nunc
crebro anathemate nunc propinquonun et alionun h(»ninum eos
coercens multitudine. Nee minor fiiit eonun contra cum rebellio.
Tanto periculo ei insistebant, ut fiatrem ejus perimerent, simili
modo eum punituri si possent io eum manus injicere. Exparit
Episcopus ingruens infortunium, plurimisque suonim interfectis aut
graviter vulneratis, videns quod anima sua quaereretur, ut congruos
haberet defensores, ad Regis Anglia; confiigit patrocinium^ utile sibi
consecutus exsilium. [ap. Whttrtam^ A. S.^ I. 679. And see also Sim.
Dim. G. R. iyiy R. de Dieete 501, EiUwur. Hist. Nm. W. with Selden's
note, Gul. Malm. G. P. A.^ IV. in fin., and Whmtmj A. J., I. 678.3
' ■ HoT^ " ilrifniciit BuaonieoKin locum, tnmlitBd lo nritnii MB, bn eqndiUy tti Liseiur
nbi inlRiamtiB fbent, pre penorii vicnuihnn," AJ). 1107. Ai Buhop of Buigoc bt wa M
■ccrading to Wta. Maim., 0. B. A^ V. { 44 j ; die Caaadi of Londoa Sept, ig, iioi, be-
md " tp« nujontm diritUruin, oiDiiitui quod ilda otha plicei md tiina donni to tbe on*r-
H'biEtWileniibiaDonaniTeniret''(IfL, ff.P., cnlioa <^Tboaui Aichbithop<^ York, June 17,
IF. tojin.}. He hid might, bat biled, to be 1109.
II. Fasehal H. to Amselm Archhishof of Cantertifry.
tetvaAmdm A.D. II02, Dec. 13, BemtvnUtm. — Paschal. II. ad A»~
be ^!d^^ " "''"'"' -^'■'■** C"**' — * * » Gualensis Episcopi causam
iboot Herrj'i sacris omnino canonibus obviare non nescis. Csctenim
'™™*''°°- quia inter barbaros barbarice et stolide promotus est,
in tU9e Fratemitatis arbitrio ponimus ; sic tamen ut de cxten> in ea
regione hujusmodi non pnesumatur animadversio. * * * Datae
Beneventi IL Id. Decembris. [ap. Eadm. Hist. Nov. III.^ td. Gerken*.
p. 63, mUnns I. 380, Mamsi XX, 1060.]
III. AntfJm Arehhishop of Cattttrbiirj to Henry I. King of England.
RefbM) to uKot A.D. 1 106, Sept. 28 X 1 107, Aug. 1 1 ■. — Anselu. Arch.
^^^^"^"^ Cant, ad Hemricmm AngUntm Regem. — Suo carissimo
Hert* 10 Li- domino Henrico, Dei gratia Anglonun R^ et Duci
"""■ Northmannonun, Anselmus Archiepiscopus fidele servi-
tium cum orationibus. Mandavit mihi Dignatio vestra per electum
Wintoniensem, ut sibi scriberem utnim dominus Hervaeus Episcopus
Bancorensis possit constitui Episcopus in Ecclesia ^'Luxoviensi. Hoc
utique lacile iieri non intelligo. Sicut enim nuUus Episcopus saciari
debet alicui Ecclesix sine assensu et consilio Archiepiscopi et alio-
nun Episcoponim totius provincisE, ita qui sacratus est Episcopus
non potest constitui in alia provincia Episcopus canonice sine con-
silio et assensu Archiepiscopi et Episcoporum ejusdem provincix cum
D.gitizect>yG00glc
A.D. iiOO-ii88.] THE NORMAN PERIOD. 305
[iKiH-wKu> Maaor otmai F»aii bahooil]
auctoritate Apostolica, nee sine absolutione Archiepiscopi et Episco-
porum provincix in qoA sacratus est. Qux absolutio fieri nequit sine
magna et communi consideratione et consilio eonun, sine (juibus
consecrari (ut dixi) non potuit : et quamvis Episcopatus ejus ita
videatur destnictus, ut in eo manere non possit. Omnipotens Deus
dirigat vos in hac et in aliJs actiooibus vestris. Amen. [S. Anselm.
Epist. III. 1 26 ; Opf. p. 4 1 2.]
* Tbb lenaiDDitluTe been wtiuea after Sept. Gifbrd), who brought du mange to Antdm,
aS, 1106, the <late of tbe battle of Toxliebni, Id wfaidi the bttet npUei.
lod beltae Aug. II, 1107, the dq'of die come- ^ Fot ZuBniairi nad XeetnitoMl (k. Liaenx) :
cntknoflhe'*eIecl"ofVriiicbettec(Wimamda v. Pkaid id toe
IV. Patchal II. to Aiueim ArchUskef of Camterbwj.
TniuktBHBT< ^'^' *'0^) ^'^' *^ {BeMtveMttrm), — PaschaLIS Epi-
00 the Gnt op- SCOPUS Sbrvus SeR70RUM Oei^ VeiuraiiU Patri A»seltno
f"*""^- Ctmtumtmsi Efiscopa^ salutem et Apostolicam benedictio-
nem. Novit Fratcmitas tua quod sicut ex Apostolica sententia omnis
pontifex ex hominibus assumptus pro bominibus in his quae ad Deum
sunt consdtuitur. Prater vester iste Herveius, quein vita et scientia
conunendant, ob barbarorum Immanitates quas in fratres ejus et alios
Oiristianos exercucrunt, in Ecclesia, in qua constitutus est, Episcopale
officium adimplere non potuit. Ne igitur officium sibi injunctum in-
Aiictuosum remaneat, DUectioni tuse mandamus, rc^antes ut ei atten>
tius provideas, et si quas vacans Ecclesia eum vocaverit, ex ApostoHoe
sedis authoritate in ea eum constituas, quatenus ibi Deo servire et
Episcopale officium Domino largieute adimplere valeat : ne infructuoso
silentio diu torpeat,qui vitsE ccclestis documenta in scientia et moribus
portat. Interim autem in omnibus eum commendatum habeas, satis
enim strenue et fideliter se apud nos in causis vestris studlosum exhi-
buit. Fraternitatem tuam incolumcm per multa tempora virtus
Divina custodiat Dat. XI. cal. Decembris. [From Hist. Elie»f.j
lit. HI. r. 4^ in Brovme WilStj Bangor, Append, pp. 184, 185.]
V. Patehal II. to Henry I. King of England.
Tnuubte Hen* ^■^' i'o8, Nov. 21, Betuventim. — Paschal. II. ad
to atf naiA Henrutm Anglortan Regem. — Paschalis Episcopus servus
servonmi Dei etc. * * *. Novit prxterea Gloria vestra
doomum Hervzum Episcopum, quem vita et scientia commendat
non modica, nimia barbarorum ferocda et persecutione de scde sua
expulsum, et multa fidelium fratrumque suorum caede fiiisse fugatum.
VOL. I. X
D.gitizect>yG00glc
3,06 CHURCH OF WALES DURING [Period 111.
[rowr muuuM biibo? ih wjum.]
Ciqus ut scientia fructum qui non periit aficrre, et vita bonum valcat
Dei populo exemplum praeberej volumus et rogamus^ si qua eum
apud vos vacans Ecclesia vocaverit, ibi auctoritate Apostolica constt-
tuatur, ac infructuoso diu silentio torpeat qui vitsE coelestis documenta
in scientia et moribus portat .... Dat. XI. kal. Decembris*. [In
SeUtn ad EMdm. H. N. IK p. aio, from Hiit. E/intf.']
• Ducd lloS by Jiffi; aod cctttinir of April (i of tlul jtmr: but ibe latts trnt eoo-
nmt date with the pncedjng lefts. Sec tiwo toted to Ae new K« alllioagh lurdlj to ttie
WIiorUm,A.8.,I.6j9. Herreui wu tnniktcd new Biihafi (Bodin. ffiri, JVdd. 7F. pp. gg, 96,
Id the new Kc of EI7 ifiet Jane 17, I109 I04 ; Anttlm. EpUt. 1 1 1 . iZi).
iEadm. HU. Nm. IV.\ Araelin hanog died
A.D. 1 1 1 1. Ewenny Abbey fbanded by William de Londres {^^»tj
Gtont.j and Dugd. Mm. IV. 523); before iiii, Kidwelly by R(^r
Bishop of Salisbury {DugJ. it. IK 65, No. i ) j and 1 1 1 3, Goldclive by
Robert de Candos (J^. ii. VI. 1031) ; ja-eceded apparently by a few
years by the (also Norman) foundations of Pembroke {or Monktcm),
S.Dogmad'S) and Brecon, respectivrfy by Amulf of Montgomery,
Martin of Tours, and Bernard of Neuf-March^ {Id. ii. in. 359, IV.
138, 320).
A.D. 1 1 15, SepL 19. Btnmrd^ Biih«f of S. Umi^s {fht first Karmmm
prelate m WaUi)^ affoimted by Henry I. and eimsecrmted kj the Arcb-
hisbef ef Camterimy, frvfesset camomtal eiediemce te that tee.
I. Eadm., Hist. Nov. V. — Clerid Meneuwensis Ecclesiic, quae sub
patrocinio beati Andrex et Sancti David in Walts fiindate consistit,
Episcopum sibi defiincto £piscc^ suo Witfrido a R^e Henrico
postulavere : et electus est in' hoc opus Bemardus quidam, capellanus
reginac, vir probus et multorum judicio sacwdotio dignus. Electus
est autem Sabbato jejunii septimi mensis [apparently Sept. 18], et
eodem die ad presbyteratum a Wentano Episcopo Willhehno apud
Suthwercham consecratus. De promotione vero pontilicatus, quam
mos in crastino fieri et Rex et alii plures optabant, cum ubi aptius
fieri posset disquireretur, tntuUt Robertus Comes de Mellento super-
vacue de loco dubitari, dum OMistaret Episcopum tali eventu elec-
turn ex consuetudtne in capella R^s dcbere sacrari, et hoc se
probaturum si opus esset pronuntiat. Quod non aequum bominis
dictum pater Radulftis parato animo fcrrc non valens, dixit eum
hujusmodi allegatione leviter posse cfficere, ut nee ibi nee alitn, nisi
D.gitizect>yG00glc
A.D. iioo— ii88.] THE SORJUAN PERIOD. 307
[pout Moitiuti amor m wikLii.]
Cantuarix, pro quavis causa pontifex idem sacrarctur. Sciret tamen
Conies ipse, quia, postquam de capella tantum Regis dixit, nulla
ratione se ilium inibi consecraturum. Ad quae Rex, ad Comitem
versus. Nihil est, inquit, quod intcndis. Ncc enim ^o aut quillbet
alter potest Episcopom Cantuariensem aliquo modo constriogere ut
Episcopos Brita&aise alibi consecret quam velit ipse. C^apropter
viderit : suum est : consecret Episcopum suum ubi voluerit. Propo-
suit itaque ilium in ecclesla bospitii sui apud Lambetam consecrare j
▼erum quia ipsi officio regina interesse volebat, pcstulatus ab ea
sacravit ipsum in ecclesia beati Petri Westmonasterii XIII. Kal.
Octobris [Sept. 19], accepta ab eo solita professione de subjectione
et obedientia Ecclesis Cantuariensi et Episcopis ejus exhibenda.
Huic consecr^oni interfuenujt et cooperatorcs extiterunt sufira-
ganei Ecclesix Caatuariensis, Episcopi videlicet hii, WiUielmus Win-
toniensis, Robertus LincoUensis, Rogerius Serberiensis [Salisburyl,
Johannes Bathtmiensis, Vrtumus Glamoi^censis, Gilebertus Lum-
niensis [Limerick] de Hibemia. [pp. 116, 117. So also Flor. Wig.
a. 1115, and Gervat. 1660.]
II, P. R. C. A.D. 1 11 ^.~r-FT»fesm BtrnarM Walensis Episcopi. Ego
Bemardus Ecclesise Sancti Andrew et Sancti David, qujc in Guualis
est, electus, et a te, Reverende Pater Radulfe, sancte Cantuariensis
Ecclesie Archiepiscope et totius Britannise primas, antistes conse-
crandus, tibi et omnibus successoribus tuJs tibi canonice succedentibus
debitam et canonicam obedientiam et subjectionem me exhibiturum
fore profiteor. {Reg- Prior, et Comvmt. C*»t. 1 ; and MSS. Cottoit.
cUop. E. t.
III. Brut y Tywysog., Gtoent.^ The same year Grifri, Bishop
A.D. ma. — Yr un flwyddyn y bu of S.David's, died, and the King
farw Gri£hi Escob Dewij ac y made a person called Bernard, a
gwnaeth y Brenio wr a elwid Ber- Norman, Bishop in his room,
ned Norman yn Escob yn ei le heb without the leave of or asking
na chennad na cbyfarch y^Iheig- the Welsh scholars j by which
ion y Cymryj ac yna colics Es- the Bishop of S. David's lost his
cob Dewi ei fraint ac ai dug Escob privilege, which was taken by the
Caint. [p. 96. in Arch. Caui^.^ Bishop of Canterbury, [»i. p. 97.}
yj Striei^ Jf.— 5ee also the Bna^
cd. Williams, in a. 1 1 1 2, p. 1 1 8.]
D.gitizect>yG00glc
308 CHURCH OF WALES DURING [Period HI.
■ " Ptiinia FnaoDrum," aocordiDg to Gir. in aid (Janet attd Vrtemoi, St.DocuTi) to ham
CMt. (JUn. Onad. Ji. I. P.S56), lod " pri- elcctedDuiidbradiaofBiibopRhj'ddaaidi.iiM]
■mil td )aac Mdem R^ia pototale tnmbtui'' loaof Bitfaop Sulicn, to nicceed Wlftid (whodM
(74. Dt Jun a SlalH MmtB. End. DiU. II. appuentljin iiii.BrMlf Tiriqwv. in in.), the
0pp. III. 151), «ud " reciiinuitibia dero Ecde- ante who ippean in ibe Bnil y Tyjtfog. A.D.
ne el populo occ hod « ipw quad Ikmt decio" ii 14 (1130 Brut (Jiccnf.) ■<" arbimloi between
(M. D* IwkH. II. I, Phi, III. 49). -Uique Gwyiwld tnd Powyi," )iiid u "Ardntijeon
■d iUum (WiUridum) EpiiCDpi extilerunt Britton- Fowyi" — " Ardideacon of Vawyx" (jip. 151,154,
Did " (Sim. Dtat., Tttgid. 336 ; auJ Fhr. Wig, ed. Williimi), uid who died ttut year : bat te-
la an. III5). See ibo the Jnxat. Matmi. f. cordiiu to (be Aim, Mann. ap. ttlailBn, and
Wharton, Ji.3. n.bi,^. The " Wdib idiolan " ibe .<<«>. Ouil., A.D. 1117.
A.D. 1 1 14 X II 33^ KPtf/M and Inland el^mtd as inithht the ProvtiKe
if Camtfrhnrjf.
GuL, Malm., G. R. A., III. — Eboracensis Archiepiscopus habebat
omnes trans Humbram Episcopos suae ditiooi subjectos, . . . et omnes
Episcopos Scotix et Orcadum ; sicut Caatuarieosis habet Episcopos
Hibernise et Walarum. [Also in App. ad Flor. Wig. Chm.']
■ The date raojectnnDj iMigocd to Aii woik did lo, and the fint alio ulioie Prafaajoit ippeii
of VTdt. Malm.; lec Haldol Pre&cc to bii tm the Piofenni RoUi of Canicctnij. But the
Woiki. Bat the itition wa> hardI)F more attempt to impoK Buhop Herreua upon Bangor
tnteofWaleathaaofScodaiid. Urtna of Uan- had Med ; the ice of S. Aaph wai n>nt, and
diffiiD7, and Benurd of S. Darid't iiij.appeai hid Dertr been oompied by a Nontum Domioee ;
andtiuaO]' ■> n&agaiu of CanteibuiT both at and Bcrurd hinndf after •ome jeiR ttrarc to
eaoBCTatiaDi and at couDciki (lec e. g. Eadmer throw offtubjectiotL
paom), being the fini Biihapi of Webb aeei who
AD. 1115x1148. &ih^ Bernard estailithtt a My of Conns {iut
imthont a Dean) at S. David's ■.
GiR. Camb., De Jwre et Statu Ecei. Memev.y Ditt. II. — MeDCvensem
enim Ecclesiam nidem hie (Bernardus) prorsus et inordinatam inve-
nit. Clerici namque loci illius, qui Glas-wyr [sEf/wj-wi/jr], id est,
Viri Ecclesiastic!, vocabantur, barbaris ritibus absque online et regula
Ecclesix bonis enormiter incumbebant. Canonicos hie igitur primus
instituit, et canonicas quanquam miseras nitnis et minutas, utpote
plus ^militaris in multis quam elericalis cxistens, ordinavit. \Opp.
in. iS3y 154-]
Ecdci
rriting of A.D. 1100.)
b 'pbe ame Biihop, while " militiribui offi-
sna. El oun nqnndaet Qitaldui quod cib," ioitilateil by him, " X, teme arncitaE. XX.
habebat Eocktia iSa pnaterAichi- *d XXX., lirgirMor," oidowed his ODonria widi
tnoc " etc. (0<r. CaaA., Dt Jura one, two, 01 thitc, except one (given to his
V. EaeL, DM. II. 0pp. III. 1S4, nephew) to which he pre XX. {Gir. CrniA.. Sb.-)
D.gitizecbyG00glc
A,D.iioo-ii88.] THE NOnJUAN PERIOD. 309
[aitul or IMM» or u-uniArr to tbb fo*.]
A.D. 1119. October. Pirn AffeaJ of Uria* of Uantiaff' to tie Pope
agMMst the Bisheft rfS. David's and Hereford'^
« See abon, pp. 1B4, 303.
I. A.D. 1119. Oct. Requisitio Urimi Landavetuis Ecclest^ Ej^ieopi
vertMt Calixtitm Pafam apud Remif.
A[inb to die yeneratili Calixte AfostorieOj et totiut Christianitatit
J^^^^^ ^ tMmmo fatrom, Ubbanus Landauensis Ecclesi^c Episco-
o* Uandiff •- PUS, fidele seruitium et orationes dcbitas. Ecclesia Dei,
^ Herefnd^ nostraque sub Deo et lu^is, uestrx mbericordise et pietati
S. DitU*!. banc dirigit epistolatn ; et suppliciter rogat, ut pro summo
Rege Christo cam precipiatis diligenter uobis recitaji et a uobis mise-
ricorditer exaudiri. A tempore antiquorum patnim, dilectissime pater
et domine, sicut cyrc^rafum sancti patroni nostri Teliaui testatur,
h«c Ecclesia predicta, prius fiindata in honore Sancti Petri Apostoli,
aliarum <»Tiniiini Ecclesiarum Cualise semper magistra extitit in dig-
nitate et io omni priuilegio, donee tandem per seditiones et tot
bellorum flagitia, et inueterato antccessore meo Herwoldo, et inde
debilitato, Ecclesia cepit debilitari, et fere uiduata pastore, et anni^
chitata indigenarum crudelitate, et inuasione superuenientis gentis
Normannicx. Semper tamen reiigiosi uiri ad seruiendum in ca
heserunt, turn propter Anglonim >uiciniam (a quibus in ecclesiastico
quidem ministerio nichil discrepabant, quia apud eosdem fuerant tarn
nutriti quam eruditi j) ttun etiam quod ab antiquis temporibus, id est,
a tempore Etcutherti Papse sedis Romans, Episcopus illius loci, et
post aduentum Augustini in Britaaniam insulam Dorctemensis
Ecclesife MetropoUtani, eiusdem Archiepiscc^, simul et R^i AngIo>
rum, semper fiierat subditus et per omnia obediens. Nouissime
autem, Willebno Rufb Rege regnantc, maxima cleri parte iam deleta,
XXIIII. tamen canooicis Ecclesia fuerat munita, quorum inpre-
senti aulli prstter duos in ca remanent; et in dominio Ecdesise
quattuor carrucxi, et quattuor libnc Nee tantum in territoriis ablatis
nunc Ecclesia desolata et dispoliata, uerum etiam is decimis ablatis
sibi, et omnibus dcrids totius Episcopatus, tarn laicali potestatc quam
monachorum inuasione, quam etiam fratrum nostrorum Episcoporum,
Heiibrdix uidelicet et Sancti Dcui, territorii simul et parrochiae '
grandi inuasione. Nunc prccor uos ut patrem, uelut inermis arma-
-tum, et debilis fortem, quatinus Ecclesise nostra uobis commissx
D.gitizect>yG00glc
3IO CHURCH OF iTALBS DURING [Period III.
succurratis; ut Qui uos fecit, Ipse uos manutcaeat, et post laboiis
terminum pcrducat uos ad perhenne soladum. Amen. [XJi. La*d»v.
83-85-]
* Miiwiiitea " uiciaii,'' iu origiiia] MS.
II. A.D. 1119. Oct. 16. Ssittoms, Priviiegimm of Cmtixlin II. to
Bishop Urhm.
Calixtus Episcopus, servus servorum Dei, newersiiii
pM>«»ion of bit frstri Urbmto, LamJjiMemh Eeclesia Epheopo^ eiusque succcs-
^o™. lod ID soribus canonicc substituendis in perpctuo. Pi« postulatio
tain (hurdiet in uohifitatis cficctu dcbct proscqucntc compleri, quatenus
ofUuS*/"'^ **■ deuotionis siaceritas laudabiliter enitescat, et utilitas
postulata uires iadubitanter assumat. Quia igitur Dilectio
tua, ad sedis Apostolic* portum coniiigiens, eius tuitionetn deuotioae
debita requisiuit; aos supplicationi tu« clementer annuimus, et bcati
Petri, sanctorumque confessorum Dubricii, Teliaui, Oudocei, Landa-
uensem Ecclesiam, cui (Deo auctore) presides, in Apostolicae sedis
tutclam excipimus. Per presentis igitur priuilegii paginam Aposto-
lica auctoritate statuimus, ut Ecclesia uestra cum sua dignitatc ab
omni secularis seruitii grauamine libera maneat et quieta. Que-
cunque uero concessione pootificum, liberatitate prindpum, oblatione
fideliunL, uel aliis iustis modis, ad eandem noscuntur Ecclesiam pcr-
tinere, ei firma inposterum et integra conscnicntur. la quibus hxc
propriis duximus nominibus annotanda ■ : Landauiam sdlicet, cum
tenitorio suo, ecclesiam Elidon, ecclesiam Sancti Ylarii, Sancti
Nisien, Sancti Teliaui de Mcrthir myuor, Sancti Teliaui de Lann-
mei^ualt, Lann Ildut, Lann Petyr, Cula-Lann, Lann Cyngualan, Lann
Tciliau Portulon, Lanteiliau Talypont, Lann Gemci, Lann Dodei,
Cilcyuhinn, Cnichguemen, villam Lann Catgualatyr cum ecclesia.
Sancti Cyuiu, villam Sancti Tyuauc cum ecclesia, villam Henriu cum
ecclesia, villam Merthir Teudiric cum ecclesiis, villam Sancti Oudo-
cei cum ecclesia, villam Sancti Nuuiea cum ecclesia, villam Tynysan
cum ecclesia, villam Lann Cum cum ecclesiis, villam Lann Guem
Cynuc cum ecclesia, villam Merthir Dincat cum ecdesia, Lanngarth,
Sancti Teliaui de Forth Halauc, Sancti Teliaui de Crcssinic, eccle-
siam Sancti Cletaud, ecclesiam Sancti Sulbui, villam Penuei cum
ecclesia, Lan Helicon, Lann Mihacgel maur, villam Cairduidl cum
ecclesia, ecclesiam Sancti Catoci, Lann Coit, Talpont-Escop, Lana.
guonhoill, Ruibreinn, Caircastell, Penniprisc, Trcf-Meibion-Ourde-
uein, Trefmain, Trcf-Meibion-Guichtrit, Tref Rita, Lanndinuul cum
D.gitizect>yG00glc
A.aiIOO-ll88.] THE NORMAN PERIOD. 3U
[*rrut OP niBor or u.uotA» to tke mte.]
ecdesia, et cum decimis, oblationibus, sepulturis, territoriis, refugiis,
et libera conununione eanun. Quxcuaque prxterea in futurum
(krgieote Deo) iuste atque canonice poterit ^ipisci, quieta ei sem-
per et itlibata pennaneaat. Decemimus ergo ut nqlli omnino
hominum liceat predictatn Ecclesiam temcre pertiirbare, aut eius
possessiooes auferre, vel ablatas retinere, minuere, uel tcmerariis
uexationibus &tigare; sed omnia ei, cum parrochiae fiuibus, Integra
coDsenientur tarn tuis quam clericorum et pauperum usibus profu-
tura. Siqua igitur infiiturum ecclesiastica secularisve persona, hanc
nostne omstitutionis paginam sdeos, contra earn temere uenire
temptauerit, secundo tertioue commonita, si non satis^ctione con-
grua ttmendaucrit, potestatis bonorisqw sui dignitate careat, re.
amque se Diuino iudicio existere dc perpetrata iniquitate c(^o>
scat, et a sacratissimo Corpore ac Sanguine Dei ct Domini
Redemptoris nostii Jesu Christi aliena fiat, atque in extreme cxamiae
districtx ultiooi subiaceat. Cunctis autem eidem Ecclesisc justa ser-
uantibua sit pax Domini nostri Jesu Christi, quatenus et hie fructum
bonx acticniis percipiant, et apud dictum ludicem premia artemx
pacis inucniant. Amen.
Ego Calixtus Catholicx Ecclesite Episcopus^. Datum Suessioni per
manum Griac^oni, sanctae Romanz Ecclesiz Diacx>ni Cardinalis ac
Bibliothecarii, XVII. cal. Nouembrifi, indictione XIII., Incamationis
Dominica anno mitlesimo centesimo XVIIII^ pooti£catus autem
domini Calixti Secundi Papz anno "primo. [Lii. LmtJav. 85-88.]
* TIm dnmbs niiiMil eMend froai Umnllo The lul vtU be (aaai fbttbs on twice npeiMd
(S.SdM-upanntlj S.TTHilio) uul Oododc with both niutioni ud idditioiH.
(S. CUtiwg'i} in E«^ to Llanfinrallt ind otha ^ Id the MS. both thii lignatnrc, utd ibc leal
pbca in Oowar. But do natoa ippean vfaj (hera onilted), ire in ftoimike.
ttacj ud Done otben aic named, uulea it be ' Miiwriittu "piiorit," in original MS. —
that lhe7 oooditoud the poMeniona of ihe tee. It look) u if Urban had anridpoled Bemud
There are iqMrate Rootdi al nnont ditet of by gping to the Pope al Scuamt Oct 16, both
the grant of inon of them. They do not dther binudf and Bcmaid bring mmmcnied to the
ccmr dw entiie diocete, 01 maHi iti bomidariei. Cooitcil u Rheimi Oct. 10.
in. A.D. 1119. Oct. 16. SoinoMt, Calixiiu II. to Ralph Arth^ihof
9f CaMttrbwry.
CbMp^ Um 10 Ca[.IXTUS EwSCOPUS, glRUtW SERUORUM Etel, utmtrMMli
F<*« ^f^ fr*f" RaJutfo Cmtiuriensi Areiaepite^, salutem et Apo-
aguMt the othei stoUcam beni{|uolentiam]. Sicut fratrum, quinam plenius
two BuhopL ^j Qouenint, suggestione cogaouimus, Landauensis Eccle-
$ia ita bonis suis et per - Episcopos et per iaicos expoliata est, ut
redacta pene in aichilum videatur. Rogamus itaque solUcitudinem
D.gitizect>yG00glc
312 CHURCH OF WALES DURING [PaRioD III.
[umi. or *mor op ixjunur to nn ron.]
tuam, et precipimus, ut ei super lis qui bona eiua detinent iustitiam
facias, et precipue super Episcopo Sancti Deui, et super Episcopo
Herfordiz, qui injuste terras et parochias eiusdcm dicuntur Ecdesiae
obtinere. Dat. Suessioni, XVII. kal. Nov. [Lii. I^mUov. 88.]
IV. A.D.III9. Oct. 16. Smssomi. Cmlixtus U. t9 Citrgj a»d N»tUs
of JJtmdt§ Mteesi.
Calixtus Episcopus, seruus seruorum Dei, Sleetisfi&Sj
^^•f'T^ "umMini, e»ell<nus. esMmmis. ^Wmltere Fin^-RicmrJi, Bfim$
&c to the Mc of FiBo-Cmmtis, Willelmo Filio-Bsdnm^ R»ttrto de CMMd»Sy
Gefrido de BnUy Pagsno FlUa-yohammit, Bentardo de Nav»
Mereato, Gmmialdo de Btdmlm, Rpgirio de BerktUj GidiUimo viee-eemiti
de Cairti, Gmlieime filio Rogerii de JtnvW, Reiertt Fili^-Rogerii, Reiert^
cum tortis mMuimiy et ceteris per Landmeiuem EpiscefMtum Moiiliimi^ salu-
tem et Apostolicam bemuolentiam. Matris uestrsE Landauensis Eccle-
sia: ad nos querela perveait, pro eo quod per vos bonis suis expoliata
et fere in nichilum redacta sit. Unde nos, afiectione dcbita con-
doleates, presentes ad uos littcras destinamus; monentes ac prcci-
pientes, ut terras, dccimas, oblationcs, sepulturas, et bona cetera, qux
aut eidem Ecclesix aut aliis de ipsius parochia ecclesiis ncquiter
abstulistis et detinctis, seposita dilatione, reddatis. Iniquum est
cnim ut filii matrcm lacercnt et illius bona diripiant, quam omnino
tueri et de suis debuerant facultatibus adiuuarc. Sane si nostris
monitis obedirc et predictam matrem uestram curaveritis adiuvare,
omnipotentis Dei et beati Petri et nostram potcritis gratiam opti-
nere. Alioquin nos ([vestante Deo) in uos, tanquam in contcmp-
torcs et sacril^ii reos, sententiam quam uenerabllis fratcr nostcr
Vrbanus, Episcopus uester, canonica xquitate protulerit, coafirmamus.
Dat. Suessioni, XVII. kal. Nougb. [li*. LMdav. 89.]
• SmiK of ihoe mma of Ncmuo locdi in mitpiintcd " Ludaloi " id Rco, ind Roger de
Gbmotgin can be ideolified: eg. Wilter Fits- Beifajy (Bcrknlla) ii " Roget Beridoi'' m the
RiclunJ,BciiDFJtE-Count,WUIuaiFllz-B>deioa, GMnttnn Bnt. One "Will, de Reigni' wtt-
Robert de Cbandai, Payne Fin-John, Bemanl of otma i deed of A.D. lito (FrmaU, CkarbTv
NeuPMarch6, Wyiwbdd de Baahni. Badalon ii ^ Iftatk).
V. A.D. 1 1 19. Oct. 16. Smsoms. CsUxtut 11. to Clergy amd Lsity
of LUitdaff diocese.
Ciama them to CaLIXTUS EpISCOPUS, SERUUS SERUORUM DeI, dUectis
udtt ibe tea of filUsy deridSy manaehis, et laiciiy im Lmedaueiisit Ecclesi^
parochi* comititntit^ salutem et Apostolicam bemuolen-
tiam. Venientem ad nos uencrabilem fratrem nostrum Vrbanum,
D.gitizect>yG00glc
A.D.I100-I188.] THE NORMAN PERIOD. 3T3
[atful of snHOF or LLUwtrr 10 tu fofi.]
Episcopum uestruRi, benigae suscepimus^ et oppressionem uestne
Ecclesix audientes, debita ei afiectione compass! sumusi siquidem
tnsinuautt nobis matrem uestram Landauensem Ecclesiam usque adeo
monachonim quomndam, clericorum, ncciUMi et laiconim inuasioni-
bus et rapiois attritam, ut ia ea Episcopus manere vix possit. Quod
pro^ecto et nobis graue est, et ad uestranun spectat periculum anima-
rum. Vestram itaque uniuersitatcm litteris presentibus utsitantes,
monemus atque precipimus, ut eundem fratrem nostrum afiectione
debita diligatis, et debitam ei (tanquam patri et pastori uestro) reue-
rentiam et obedientiam impendatis. Porro commissam sibi Eccle-
siam, matrem uestram, sicut boni filii adiuuare, et ablatas ei pos-
sessiones et bona recuperare, secundum datam uobis a Domino
facultatem uiriliter studcatis; aliis quoque ecclesiis Landauensts
parochix debita peisolventes, rcuelationis et restaurationis eis ma-
num apponere procuretis. Per hoc enim, et omnipotentis Dei bene-
dictionem et gratiam, ct remissionem uestrorum consequimini pec-
catorum. Dat. Sucssioni, XVII. kal. Nov. [L/J. Lawdav. 89, 90.]
VI. A.D. iTig. Oct. ao-30. UrSaw preit»t at the Ceuncil tf RAeimr'.
, . « - Millesimo centesimo nooo decimo anno Incarnationis
16th Coomb <*„.._.,, _ _ ,. „
RbeiiTis, iboot Domini, Conalium Kemcnse a Calixto Papa, et pre>
lanaaant. Sec ^^^^^^ Lodguino Franci* R^, cum presentibus centum
baculis quinquies, tam Archiepiscoponun ct Episcoponim quam
etiam Abbatum, cum innumerabili copia clericorum et laiconim,
inceptum est XUI. cal mensis Noucmbris; finitum uero IIII. cal.
eiusdem Nouembris; cut intcrfiiit Urbanus, Landauensis Ecclesiae
Episcopus, et reaouato priuilegio Ecclesiae ipsius cum omni dignitate
sua, datum sibi fiiit priuilegium illud sigillatum, cum litteris aliis
salutatoriis Archiepiscopo, R^, et populo. [Lii. LtmdMi. 85.]
" Directi nnt ab Heniko Hegi Anglanim Rindfbi DnDehneiMB, Boi
3k> ih^Aml, WiUbdnnB ndeticet Exooienni,
VU. A.D. 1 1 19. Oct. aa. RMm. CmUxtut II. to Henry King 0/
EngUnd.
Calixtus Episcopus, seruus seruorum Dei, iaritamo
^S^fe X '"" Cimito fiiif Henrin ilkstri et gUrUio Anglamm
^hdp ud Mc Rep^ salutem ct Apostolicam bemuolcntiam. Venien-
tera ad nos uencrabilem fratrem nostrum Vrbanum,
D.gitizect>yG00glc
314 CHURCH OP WALES DURING [Period HI.
Landaucnsem Epiacopum, uirum (uti acceplmus) honestum ac reli-
giosum, bcnigse suscepimus, et Landaueiuis Ecclesic tribulatioaibus
affectioae dcbita compassi siunus ; cum itaque ad te cum litttris pre>
scQtibus dirigentes, nobilitatem tiuni rogamus, et obseciamus in
Domino, ut cum pro beati Petri reuerentia, et hmore et amore
Dostro, sicut r^iam maiestatem omdecet hoaorare, et ei commissain
Ecclesiam (seamdum datam sibi a Domino facultatem) defcndcre
studeas adiuuare ^ quatenus a Deo et a beato Pctro rctributionem, et
de peccatis tuis remissionem et indulgentiam consequaris. Datum
Remis, XI. kaL Nouembris. [ZJi. LmU»v. 88.]
A.D. I130> April 4. DnU^ a Wthhman frtm tbt Sc^eh AUrf tf
fFMni^g; eUeted ty the Primw afGvtjmttU^ ha cKUfcratii at Wttt-
miMster to tht stt »f Bamgary frofmts camenical oinlitmee te the set ^
Canterhfry.
CoNTiN, Flor. Wig. a. iizo. — Radulfiis Archiepiscopus Caotwa-
riensis^ II. nonas Januarii [Jan. 4], feria prima, Angliam revertitur;
et II. nonas Aprilis, Dominica die, apud Westmonasterium coasecra-
vit in pontificatum Bangomensis Ecclesix quendam cleriaun vene-
randum, David nomine, electum a principc Griffino, clero et pc^lo
Walise; cujus consccrationl interfiierc Ricardus Episcopus Lundo-
nicDsis, Rotbertus Lincolniensis, Rogcnis Szresbyriensis, Urbanus
Glamorgatensis. [II. 74.]
Ann. Eccl. Wicorn. a. 1120. — Radulfiis Cant. Archiepiscopus de-
ricum quendam David nomine Walensem natione apud Westmona-
sterium consecravit ad Episcopatum Bangorensis Ecclesix. [ap.
Wharttm, A. S^ 1. 475-]
P.R.C. A.D. 1120. — Pnfnsio David Pangaremtt Efisttfi. ^o Da-
vid, electus Dei gratia Pangoraensis Episcopus, promitto canonicam,
subjectionem et obedientiam sanctx Cantuariensi Ecclesix et tibi.
Pater Radulfe, et omnibuE successoribus canonioe introductis. [JIf;.
Prior, tt Ctmvmt. Camt. i ; and MSS. Cotttm. Clnf. £, i ,]
• ■■ ltd ilbd ad Romam " (Ibe Empem lot. X. i, niL IV. p. 7.] — " Bmoomcndi Ep-
Hcni]' V.'i cxpedMoa idId Inly llto. •...-...
Pisdial II. aompramiMd ibe quotiaa of ii
tuns with him) . . . " Darid Scotloi ' — ["In
' ' "' " mjing to Or<6™. Vi-
D.oiliz.oB,GoOglc
A.D. IIOO-1I88.] THE NORMAN PERIOD. 315
[nmotu cAHuntATigK of i. datid.]
A.D. 1130. Before April 14>. ttesteratiom rf U^mUff Catht^al
commtnted by Biflbof Vrtsn.
{Imdulgeiue grmmted by RMfh ArchUthep of C/aiteriuiy.)
j^^j^^i^^ ^ Radulphus, Dei gratia Cantuariensis Archiepisco>
iboM wbo coQ. POs, omiihis Eccleiia fiUh^ Franas et Anglis atque Gum-
ftMantioa of '^"^'> " cuiiiiciMque tint nMtio»ii hmrnniius^ salu-
Uwhff Cithe- tern et benedictioncm Dei et suam. Rc^amus kari-
tatem uestram, ut oculis misericordiae respicere vclitis
Indigentiam Landauensis Ecclesix ■ confisi etenim de uestranun
elemosioanun auxilio eandem ecclesiam edificare dispoeuimus, ut
ibidem populus Dei conuenire possit ad audicndum verbum Domini.
Qujcunque igitur ad ediiicatioaem predictx ecclesix allquid de
suo impcrtiri pro karitate Dei uoluerit, sciat se nostrarum oratio-
num atque beaeficionim esse participem j sed et de onere penitentisE
suae, quod sibi a suis confessoribus impositum est, quartam partem
ei, de miserioirdia Dei et potestate nostri ministcrii confisi, relaxa<
mus. [Ui. L^Ktiav. 83.]
* The letler bad been recdnd aad the work aBcnm Dirid BaoooKDiu Ecdois pmUifidi, et
Q proenlu timiil et GriGdi R^ii QuenedocuB
t lotiu deri .et popoli," So., M17 7, and dqio-
iled It Uudaff Mi> 33 (Lib. Landav. 81).
A.D. 1 1 23. May 15. Rome. PriviUgiam gratiteJ iy Peft CsUxtus II.
to Btrn^rd Biihep tf S.David's on iebtlfrfhii See*.
Calixtus £piscc»>us servus sertorum Dei *'ve»eraMde
inp Btxattd at bcrc justisque petitionibus aures accommodare nos cod-
hii^^rmm "^ venit, qui licet iodigni justitix custodes atque praccones
in excelsa Apostolorum Principiun Petri et Pauli spicula
postti Domino disponentc conspicimur. Tuis igitur, frater in Qiristo
revercndissime Barnarde, justis petitionibus annuentcs, Sancti An-
drew Apostoli et Sancti David Ecclesiam cui auctore Deo praesides
sedis Apostolicz auctoritate munimus. Statuimus enim universa,
quz regni nostri Henrici gloriosi Regis donationc sive aliorum fide-
Uum largitione aut alia conquisitione ad eandem Ecclesiam juste
pertinent, libera semper et illibata scrventur; si qua vero ipsius
Ecclcsiae bona vel ipsorum incuria vel quacumque violentia hostilitate
D.gitizect>yG00glc
3i6 CHURCH OF U^ALES DVRING [Period III.
ac vastitate ubilibet amissa noscuntur, omnino restituenda sancimus:
ad hacc adjicicntes decemimus, ut quzcuoque impostenim liberalitate
regiim vel principum vcl c^latione fidelium vestnc Ecclcsiz juste
atque canonice poterit adipisci, firma tibi tuisque succcssoribus et
illibata permaneant } rectores sane vel ministri ejusdem EcclesiaG
personas terras et onrnimodas possessiones et quxlibet jura sua incon-
cussa libertate possideant, sicuc unquam melius quorumlibet regum
tempore possederunt, et sicut in sigiUatis scriptis regiis cnntinetur.
Si quis autem decreto bujus nostri tenore cognito temere contraire
temptaverit, nisi secundo tertiove conunonitus Deo et ejusdem
Ecclesix vestne Episcopo satisfetxrit, sciat se omaipotentis Dei et
bcati Petri Apostolorum priocipis indignatione plecteodum et
mucroDC Sancti Spiritus feriendum.
Ego Calixtus CatboUcae Ecclesiae Episcopus. Dat. Lateraoi per
manum Aimehci sanctae Romanae Ecclesiz Diacoiii Cardioalis ct
Cancellarii, 8 kalend. Jun^ iodictionc prima, Incamationts Dominioc
a". M""". O". XX"n». III""., poQtificatus autem domini Calixti Secundi
Papx ancD quiato. [JUSS. Harl. 1 149, pp. i sf), 1 29.]
* Oodmn it the cuUol tncoble Mithorilr pare ibe IJinHiff CDotsiipcimT ptrnxcdior n-
lor the ioniul cuioaixrtioa of S. David, ptotub^ ipcctiag Dnbridn. Tlw Kotmuind Bi£ii()i,
U thiiiune time; lodif byCilixtuiIl. (uOod- of both mo, added i nor cisticitioii, mentlr of
winu)'!), ihcD cenuDl]' III9K 1114. But it S. Andrew and of S.Peto, to [he mtiTe siinii
ii ttnage, if he wai reany ctDonixcd in fonn, S. Dirid and S. Teilo, at tUi Tcry poiod. So
that DO Bull, ind dM cren an aDuBOD to the alu S. Maiy and S. Daniel at Basgor.
■ubject, iboold oom in the S. Dand't Statutea, ■> ■ Veocrabili ' in tnatgio,
wbetice die docwneiit in the fen b taken. Cont-
A J3. 1 1 15. Fnptsed trmufir of S. Aiafh smd BoMgn-y wth Chester,
to the Prwince of Tort frem that of Ctrnttrburj.
Stubbs, Act. Po»tif. Eiar. — [It was proposed among otber tbings by
the King and others, in the first year of Pope Honorius, that in order
to end lie strife between the Archbishops of Canterbury and York,]
Cantuaricnsis Archieptscopus de provincia sua magna Eboracensi
Archicpiscopo tres Episcopatus concederet, Cestrensem, Bangorensem,
et tercium inter hos duos medium sed pro vastitate et barbarie
Episcopo vacantem*. [Twyid. 1718.]
> There had been a BiAop of Llaodwjt in of the other Wekh Nes, but being a Fleming
918 {Howrl JDda'i JjOKe), and aooibe, called from Rhoa, could haidlj han heal of S. Aa|ib.
" Mdanui." uid to fasTc been conaecraled bj a Hen. Honl.. writing aboot AJ). 1 135, ooiitt the
Biihop of S. Darid'i who died A.D. 107 1 (lee lee in hiiliMofWdihBiilMptki; of wfaidi indeed
aboK, p. 144). William of Brabaol, muniered he bji, in general, dnt the Bidiofa of S. Dnid'i,
in Cardigan 1^ Owen un of Cadwpn in ~ " .- . ™ - . . »7_i t.
(Snt, p. 101, ed. WilSjmi). and called a ...
(hop"byoDeMS.oflhatChronide,wa»ofnone WaDiie" (tf. H.B.693).
D.gitizect>yG00glc
A.D. IIOO-II88.] THE NORMAN PERIOD. 317
[fork of lUHMom ro a covkcil held bt rmt rora't lxmt*.]
A J). 1 1 25 X 1 130. Chsftfr ofS, Dmud's raiJ to httae claimed MetrtpaBtam
Authority^ that SeeK
HoNORio Papa Capitulum Sancti David.— Suo summo Dei gratia
pastori et universali Papx Honorio, Conveotus Ecclesise Sancti
Andrcx Sanctique David, et ejusdem Ecdesiz tota Syaodus, cum
debita vcneratiooe fidelissimam in Christo obedientiam. Auctori-
tatis vestrsE excellentiae. . , [Ut in prsefetis jam epistoUs factum, nar-
ratur historia Archiepiscopatus Menevensis, quando et a quibus
institutus J quomodo a. Sampsone Archiepiscopo Dolensiam ftierit
ablata, nee ex tunc reddita dignitas metropolitana : iindc flagitant
canonid ejusdem Ecclesix ut ea pristinse dignitati suae restttueretur.
— [_Gir. Ctmi^ De Inveet. II. 10 ; Off. III. 59, 60.]
■ Babop Benmd biaHelf bcU hit pace it Epiaoofionm, ippdUbainr id ipnm, ct cmam
■aenu imlil ihc dodi of hk pmaa Htojy I. in nbi pnterebat " {Vt Imtd. II. 1, 0pp. III.
113s {Oir. Cant, 0. 1. p. 49). And the tbon 49) ; but in hii Rnnctitioni (O/y, I. 4)6) he
lattei (^ hii Cbipter wat onlj routed oat of tbe ilio expiaiij idiDiti Iho ill bit ttiMiKiili ibonl
S. Dand'i udurei, " ten depeiditu et oblivion) anyttuDg prior 10 tbe death of Wil&id ind acat~
dua ~ (Iii Ik J. et 8. Mm. Eed. DM. III., nou of Bonud dqiend upon " finnni publiom
0^p~ III- iS^i 188)1 by GinJdus bimiclf about et c^ioionein nugis quun hinodiE cnjuipixm
A.D. 1100. If genuine, it relieret Oinldm' certiaidinem.'' And the nitiinul leeling igaiiut
nuBDetj from die UDpnatioa of hiring inTcoted Cuterboiy ii conibmided thioughout b; Qinldu
the Cctioot iboul Arcbbithop Samtoa and Dol, with the nipicinacj of S. Divld'i o*e( Walei
&CU (riiicfa he dtore M haid lomc Krenly yeui '■ " "" ' " ' ~' '
btei. QinUui Jikewite mem, thM Bitbop
WiUnd (irtio died 1111) not wi)' "coDie-
oibat iUm EpiKopot WUiK. et ooineaaln and fboneeath centuria.
iiiil tb ipnt ;" but aln " ooanicabu ijoodot
A.D. 1 125. Vriam of L/a»dajf nmmtoneii to a CommcH at LoMdon^.
Wdih BidioD ^'^' ^***''*^* — Svmmonitio WilUlmi Cantumenm Ar-
nmmoned to t eUefiscofi. — WiUelmus Cantuariensis Archiepiscopus
S3i Chiud^w Urbano Landaucnsi Episcopo salutem. Littcris istis
be bdd by the tibi notum fecere volumus, quod Jdianncs, Ecclesise Ro-
^^^- ^ tione'' nostraque conniuentia concilium celebrare dis-
posuit Lundonix in Natiuitate beatse semper Uirginis
Mariae [Sept. 8]. Proptcrea precipimus, ut in prefato termino in eodem
loco nobis occurras cum archidiaconibus ct abbatibus et prioribus
tuse dyocesios, ad detiniendum super negotiis ecclesiastids, et ad
inibrniandum seu corrigendum qux inibnnanda vel docenda seu
corrigenda docuerit scntentia conuocationis nostne. [p. 47 j and in
Wilkint, I. 408.]
D.gitizect>yG00glc
3i8 CHURCH OF WALES DURING [Period III.
■ JatiD of Cmu wu *ppnnttd P>|nl L^atc iSim. Dun., u^ tt ITOUb J. 409), ud ImM
10 Eaglind April ij. iiii{Bvll Eimar.U. ap. the LoodoD Coinidl to which (he ibore mnmotii
8im. Dm. in Tiiytd. 15], (TtlUu I. 406), rcfrn, upon Sept. 9, 1115 (McOnite. Flsr. IP^.
hiring becD pmiouilj detiinBd in NonUDity JJ. 80. which cctTCCtt the coniuBCio of dila io
" a long while" wiitiaglix ihe King'i permituoa £Jiii. Dun.).
to eater EogtaiKl (Sbn. Dm.); he «> in Eog- ^ " ma" 11 {ima^) iimted here by BkL
land by Apnl 1 1 {CobUh. FIot. Wig. II. 79), WiOiiu (aln wrao^y) oauu " 1^'
went to bold ■ ScDtdih CoBDcal at Ro^Bgh &M
A.D. 1 1 35. Brief of yoh» ofCrema^ CarS*»l ^ S.Chrjtegtmit^ «•
hthmlf tf the rist«Katiett of LUndaff Cathidr»t.
Coofinn md en- ^^^' ^ANDAV ExhtTtmtie lahmmwit TretUteri Cart&tsiis
lugn tha lodul- et Legati Rmmmm EuUsite^ simul et PtrdoKdtio st to dat*
'^^lii^ of omnibus auxiIiMor[ii]iit Ltmdtmtnstm Eteltstmit, — Frater
Caoietbiur to Johanncs sanctc Roman* Ecclesix Presbiter Cardioalis
io reooring Uaa- ct Legatus, fidelibus omnibus per Angliam et Waliam
daffCatbedni. constitutis^lutem ct benedictioDem. Ad Landauiensem
Ecclesiam ex debito nostnc legationis acccdentes, et paupcrtate oppre&-
sam et bonis suis ac posscssionibus cxpoliatam inuenimus. Vcruntamen
uenerabilis fratcr nosTcr Vrbanus, eiusdem loci Episcopus, ecclesiam
ipsam recdiiicare a fundamcntis incepit: quod sine elemosinarum
uestrarum auxiliis non potent consumarc. Rogamus itaque uniuer-
sitatem ucstram, et remissionem uobis iniungimus peccatomm, ut
locum ipsum beneficiis uestris et elemosinis iuuare et sustentare
uelitis. Nos quoque in beneficium uos, et orationcs matris ncstrx
RomansE Ecclesisc, susdpimus ; indulgentiam, [quam] Cantuarienses
Archiepiscopi fecerunt, Apostolica auctoritate firmantes. Preterea de
habundantia sedis Apostolicsc XlV^iin. uobis dies de uestra remittimus
penitentia. Obedientes uos monitis nostris, gratia Diuina custodial,
[pp. 46, 47.]
A.D. 1 J 26. At Woodstock, Agreeme»l ietvttfM Roifit Em-i of Gloucester
and UrioM Bishop efJJamdt^ rtipoetiwg the la»di amd frvviUgts if the
See of Llomdsffy
Lib. Landav. — Anno ab Incarnatloce Domini
toDdiiDg right. MOXX^VI" ftiit hsec Concordia focta intw Urbanum
\v£i^a be- Episcopum Laodauensem, ct Robcrtum Coosulem Gloe>
•J^** '^ cestrie, de omnibus calumniis quas idem Episcopus
the BUtop of habebat aducrsus predictum Consulem et suos bomines
^^"^ ■ in Walis, et de illis terris quas ab Episcopo sc non cog-
noscebant tcnere. Idem Consul concessit Episcopo unum molen-
D.gitizect>yG00glc
A.D. iicx}-ll88.] THE NORMAN PERIOD. 319
dloum quod WiUclmus de Kardi fedt, ct terriuii eidem molcndino
pertinentcm ; et unam piscariam in Eley per transuersum ipsius flumi-
nis ; et C actas terre in maresco de inter Taf et Eley ad arandum,
ultra ad pratum, et ita quod caput earundcm C acranim indpiat
iuzta dominicam terrain jpsius Episcopi, et c»ntinuatim in loi^Mm
extendantur; et communem pastunim cum hominibus Consulis; et in
nemoribus Consulis, excepto ^Kybor, materiem ad opus ecclesiae de
Landauo, et ipsius Episcopi, et dericonun suorum, et onmium bomi-
num de feudo Ecclesiae, et paissionem, et pasturam, Walenses Epi-
scopi cum Walensibus Consulis, et Normanni et Anglici Episcopi
cum Normannis et Anglids CcHisulis, extra bKybor j et capeUam de
i^Stuntaf, et dcdmam ipsius uill«, et terram quam Comes eidem
capellge donat, unde sacerdos cum dedma poesit vivere j ita quod
parochiani ad Natale Christi et Pasca et Pentecosten uisitent ma-
trem ecclesiam de Landauo, et de eadem uilla corpora defunctorum
ferentur humanda ad eandem macrem ecclesian. Et propter hsec
.predicta qux Consul Episcopo donat ct concedit, remittit ipse £pi-
sa^His et quietas clamat Consuli omnes calumpnias quas habebat
aduersus eum, et aduersus homines suos, de omnibus terris illis quas
ad feudum Consulis aduocabant. Et si aliquis hominum Omsulis sua
spODte, sanus vel infirmus, uoluerit recognoscere se terram Ecdesiae
' tenere et se uelle earn reddere Ecdcsisc et Episcopo, ct hoc coram
Consule, vel coram suo uicecomite vel Prcposito de Kardi, re-
cognoucrit, concedit Consul quod ipsam terram Ecclesisc ct Epi-
scopo reddat. Et Episcopus sic sui moleodini dc subtus ponte
Episcopi exclusam admensurabit, quod iter semper pcruium sit, ni
incremcnto aqux ucl fluctu maris impediatur; et Comes faciet dcstrui
exclusam molendini sui de Eley. Et homines Comitis, et qullibet alii,
uendant et emant dbum et potum apud Landauum, et ibi illos cdant
et bibant, et nil inde portent tempore werrx j et omnes homines dc
feudo Episcopi habeant quxUbet commerda apud Landauum, ad uen-
dendum, et emendum, omnibus temporibus pads. Et iudida ferri
portabuntur apud Landauum; et fossa iudidalis aquae fiet in terra
Episcopi propinquiori castello de Kardi. £t si aliquis hominum
Episcopi calumpniabitur honunem Consulis vel hominem baronum
suorum de aliqua re unde ducUum fieri debeat, ipsorum curiis dabun-
tur uadimonia et tractabuntur iudida; et in castello de Kardi duel-
lum fiat. Et si quisquam homo calumpniabitur hominem Episcopi
de re unde duellum fieri debeat, uadimonia in curia Episcopi dabuntur
D.gitizect>yG00glc
jao CHURCH OP {VjtLES DURING [Perim) III.
ct iudicia fient, et ipsum duelluin in castello de Kairdi <^fiet : et ibi
habeat Episcopus eandem rcctitudincm de illo duello, quam haberet
si hetet apud Landauum. Et si duellum agitur inter solos h<Hnines
Episcopi, in eius curia de Landauo tractetur, et fiat. Et ipse Epi-
scopus habeat sues prepositos Walenses in suo breui scriptos per
uisionem et testimooium Vicecomitis Consulis, ct extramittantur ;
et ipse Vicecomes Consulis habeat suum contrascriptutn de ipsis
Walensibus, et Episcopus habeat contrascriptum de Walensibus Coo-
sulis similiter. Et Consul clamat quietos Episcopo et hominibus de
fcudo suo denarios, ct omnes consuetudincs quas aduersus eos calump-
niabatur. Hec Concordia factn fiiit in presentia R^is Henrici,
hiis testibus, — ^Willelmo Cantuariensi Archiepiscopo, ct Gaufrido
Rotomagensi Archiepiscopo, ct Willclmo Wiotoniensi Episcopo, et
Rc^ro SaresbcriCDsi Episcopo, et Rann. Dunelmensi Episcopo, et
Jobanne <'Luzoniensi Episcopo, et Oino Ebroicensi Episcopo, et GauJr.
Caacellario, et Dauid R^e Sotie, et Rotrocho Comite de Pertico,
et Rogero Comite de Warewic, et Bricnto Filio-Comitis, et Rob.
Doilli, et Milone de Glocestr., et Edwardo de Salesbcriis, ct Waltero
Filio-Ricardi, et Pag. Fillo-Jtdiannis, et Rtdiardo de AquiJa, et Roberto
de Sigillo, et Uchtrcdo Archidiacono de Landauo, et Ysaac capellano
Episcopi, et Rad. Vicecomite dc Kardi, ct Pag, dc Turbertiuilla, et
Rodb. Filio-Rogeri, et Rlc. de Sancto Qui^tiO) ^t Maur. de Lund.,
et Odone Soro, et Gaufr. de Maisi, apud Wodest Et R. Comes huius
cartsc contrascriptum habet; testibus eisdem. [pp. 27-30.]
• Hiii entry ii in Sudd IMtcif. ux) lO Eir
diSen ftom ttw rat oC the MSS. ; but it it ip-
puenlly (u UtDKiibed) pari of ^ ongiul,
Robert Cooml (nid lo hin been utei a hii
tunume, bul like the puiUd cMe of Wiltiun
"Minhil" Earl of Peoibnike, il mint bive
reallf uiMa fiom hU office) vu a butud
■OD of Henry I. by Nen diugbtet of Rhyi King
of Dchrubarth, wu nude EaH of Gloucolcr in
nog, and minied Mabel daugbtet of Roben
Fitthimoa. thereby becoming Lord of Glamor-
gan, and died 1 147. He mi the weU-known
Eul, who WM the grat nippocter of the Em-
preii Mmd, hit liitec.
A Norman-Fieoch entry, iinoDg (dditiom to
the orieinal MS. of the LA. Landav,. espied abo
in Dt. J una iM 88. CcBeHmua in Ifae Bodkiin
Libniy.DO. 34.PP. 117,138. >ute>, diafenle
tent de cei XL. Euokei ouant nomei, en lent
de Sretoni, eo lent ie Engle}^, en tent de
Nomum, ouni les teigniuagei de Gkmiotgan en
la gaide de la temporautb de Laodif meant le
tee : um nule interrupdon put ke U Eglyie de
given in the ZA. lamdaii., ltd tbcD
Gonimning,] " Et le Coote Robert de Glonceatre
ki idonket f^ teignem de Glomorgin dc put
B ftmme ke Iw) la lille Robett le Fnlmm,
aueit la garde de la tonporauii de L
toot cde T
oue de OnDoigm, et
V.meyietVlI.joi]rt."&c Robert Finl
died Id 1 107 (Am. IVoM^ Ffor. Wif.) ; bot
Robert of Qlouceiter did not many hit diughtci
until J 109, and wu Iherdbte Dot Lord of Gla-
morgan until the latter year.
Sec alio bekiw uodei A.D. 1141.
■■ Kybor or Cibwyi it the bimdted of Qla-
mo^in in «4udi Llandaff la ntnated. "Whit-
cbm^,*' in marg. of one MS. fa " Stontaf;" b
doie to Llandaff.
• Hitwiinen "Heal," in original MS.
'I So in original MS. .^Jobn BidiopofLiacDX
D.oiliz.oB,GoOglc
A.D. 1IOO-I188.] THE NORMAN PERIOD. 321
[ncomt tm*x. or auaor or ixtmotrr to tb> popi.]
(LoorinaU). In R«>' cdidoa it Haodi u teaoa of Imda ia Obmorgaoihira (wc ibore,
JohuuMt " RioDiuaiiit,'' not mudi uncodcd by p. 3 1 a. lod the liit in SrsI | TinffVi O""^-'
the "OmnioiM" of another MS. The nama ia at. loSS) : ns. PiTDe deTntboville, Robett
lAidtfoUowthoitorthcArdideHoii tai Chap- Fitz-Roger, Rkhaid de S.QgJotin, Maurice de
lain, and uaio of the weU-known nama alio Loadio. Odo L« Soon.
wfaldl pnoede them, an thoe of Noiman pot-
A.D. 1127. May 13-16. W^lth Smt plttdtd mt a Ceitmdl of fVitt-
mmster uwJtr William Areh^shap af CoMterhmy^.
' Uiban of Ltandaff, pmeat at Ihli Council, ford, bat withom luoccH {LO>. Landar. 50).
I woe abo bii two oppooeou {ConUn. TUrr. See, for ihe council ilKl( below aodet rii«
Vig. in an. II 17, II. VS), teoewed iho* hii Englidi Chnrdi jo iti proper jdaEC.
lit ^ainit the Biibopt of S. Dand'i and Uere-
A.D. 1 1 28. F!eb.-A[Hil. Sectmd Appeal of Uria» of LlanJaff' agmixtt
the Bishops of S.DaviJ'r amd Hereford ; viz. from the Countil of
Westmnster A.D. 1 127 to Homorius II.
I. CoNTiK. Flor. Wig. «• 4*. 1128.— Urbanus Glamorgatensis scu
Landavensis Episcopus, quia de quarundam rerum querelis, quas
anno prxterito in generali concilio super Bernardum Episcopum de
Sancto David promoverat, non juste erga se agi perscnscrat, emensa
festivitate Purificationis Sancbe Manx, mare transiit, Romam ivit,
Apostolico PapSE catisam itioeris certa attestatione suorum intitnavit j
cujus idem Apostolicus voUs ac dictis favit, et Regi Anglorum Hen-
rico et Willelmo Archiepiscopo et omnibus Angliae Episcopis Utteras
direxit, omnibus Apostolica mandans auctoritate ut justx enactioni
illius nemo obstaret in aliquo. [77. 90; and in Wilkims, I. 411.]
II. Lib. Landav. — De prima Itimere iMtdmueims Eftscopi Uritswi post
fsetmn appelUtiomem, MiUesimo centesimo uigesimo octavo Incarna-
tionis Dominicae anno, Vrbanus Landauensis Episcopus Romam
requisiuit cum clericis suis, inuitatis Episcopis Bernardo Minvensi
Episcopo et Ricardo Herfortensi, cum facta ab eo appcllatione in
pleno concilio, ^ta t.undoaix, prcsente Willelmo Cantuariensi
Archiepiscopo. £t audita sua querimonia a beato Honorio Papa, et a
Romano coouentu, rediit saisitus de parrochia Guhir, Cetgueli, Can-
trebican, et Ercycgs; et ita inuestitus per manum ApostoUcam, et
data'i sibi in monumento inuestiturae baculo sue, et cum datis litteris
Archiepisojpo W[illelmo], Regi Henrico, et parrochianis, simul et
priuil^a [p. 50.]
■ See aboK, pp. 184, 185. ^ So in original MS.
VOL. r. V
D.gitizect>yG00glc
CHURCH OF Jf^ALES DURING [Period. HI.
III. Hmmiui II. to CUrgj and PeofU if U4mdt^,
A.D. 1128. Apil 18. Rjmt HoNORius Episcopus
btoM^rirldiS SERUUS SERUORUM DeI, £Uctis filHt cltTO tt fOfuU L^»~
oBc^ and due tU^g^ saJutciTi ct Apostolicam bcncdictionem. Ve-
nientcm ad Apostolicx seais clementiam uenaabilem
fratrem nostrum Vrbaoum Episcoptun uestmm debita caritate reci-
pimus. Ipsutn itaque cum gratia nostra et litterarum nostranun pro-
sequutione ad uos rcmittentcs, uniuersitati iicstne mandamus, qua-
tenus eundem Iratrcm nostrum Vr[banum] Episcopum benigne reci-
platis, et ei tanquam proprio pastori, et animarum uestranim custodi,
obedicntiam et reuerentiam humiiiter defcratis, et uelut Christ!
uicario pareatis. Ad recupcrandas igitur possessiones et bona Lan-
dauensis Ecclesix qu* distracta sunt, unanimitcr, uti boni filii, pne-
beatis consilium et auxilium. Datum Laterani, XIIII. kal. Maii.
[Lii, LahJov. 37, 38.]
IV. Homorius II. to Uriam Bishop ofUstuit^. friviUpum for hii Set.
Decicct poises A.D. iia8. Afrtl 19. Rome. — HoNORius Episco-
lion of oeniin pyj sERUt's SBRUORUM Dei, uemermiiU fratri Vrbsmo Lmt-
landi >nd pa- ' '
Tubs to the ice damtnas EeeUfia Epiieepoy ciusque successonbus cano-
ofLlwidair. jjjj^ promouendis in perpetuum. In cmincnti Aposto-
li«e sedis specula (disponente Domino) constituti, ex ioiuncto nobis
officio fratres nostros Episcopos dcbemus diligere, et Ecclesiis sibi
a Deo commissis suam iustitiam conscruare. Proindc, karissime in
IX>mino fiater Vrbane Episcope, tuis rationabilibus postulatiooibus
annuentes, beati Petri, sanctommque confessonun Dubricii, Teliaui,
Oudocei, Landauenscm Ecclesiam, cui (Deo auctore) presides, in
Apostolicse sedis tutela[m] exciplmus. Per presentis igitur priuil^i
paginam Apostolica auctoritate statuimus, ut Ecclesia uestra cum sua
dignitate ab omni secularis seruitii grauamine libera maneat et
quieta. Quccunque uero concessione pontificum, liberalitate prin-
cipum, oblatione fidelium, uel aliis modis, ad eandem Ecclesiam iustc
et canonice pertinere noscuntur, ei firma inposterum et int^ra con-
seruentur. In quibus hscc propriis nominibus duximus exprimenda : —
■Landauiam, scilicet, cum territorio sue, ecclesiam Elidon, ecclesiam
Sancti Hilarii, Sancti Nisien, Sancti Teliaui de Merthir mimor,
Sancti Teliaui de Lanngeruall, Sancti Petri, Sancti llduti, uillam Lann-
D.gitizect>yG00glc
A.D.IIOO-II88.] THE NORMAN PERIOD. 323
gatgualatir cum ecclcsia Sancti Ciuiu, uillam Sancti Tauauc cum
ecclcsia, uillam Henriu cum ecclesia, uillam Mertyr Teudiric cum
ecclesiis, uillam Sancti Oudocei cum ecclesia, uillam Sancti Nuuien
cum ecclesia, uillam Tanasan cum ecdesla, uillam Lann-cum cum
ecclesiis, uillam Lannguemcinuc cum ecclesia, uillam Merthir-Dincat
cum ecclesia, Lanngarth, Sancti Teliaui de Forth Halauc, Sancti Te-
liaui de Crisinic, ecclesiam Sanctt Cletauci, ecclesiam Sancti Sulbui,
uillam Penniuei cum ecclesia, uillam Sancti Teliaui de Talipont,
Lannhclicon, Lannmiha^el maur, uillam Cair-Duicil cum ecclesia,
ecclesiam Sancti Catoci, Lanncoit, Talpon-Escop, Lanngunhoill, Riu-
brcin, Cair-castell, Penniprisc, Tref-Meibioa-Ourdeuein, Trefmain,
Tref-Meibion-Guichtrit, Tref-rita, Lanndineul cum ecclesia, Istrat
EIci, Trpf-ginhill, Tre-Iaur, Trcf-crintorth, Tref-miluc, Carn-elfin,
Merthir-Onbrit, Inis Marchan cum molendino et maritimis infra
Tif et Elei, Inis-Bratguen, Tref-Gillic, Inis Peithan, Landilull,
Pennonn, Lannsanfreit, Tref-Meibion-Ambnis, ecclesiam Pentirch,
Mcrthir-Cuuliuer, Merthlr-Buceil, duodecim acras quas Willelmus
de ''Cantolo per uim possederat et tandem uestrse reddidit Ecclcsix,
Lanngemei, Lancingualan, Cilciuhin, Porth-tulon, Penniuei, Landotei,
Culalan, Crucguernen, Guocof, Nant-baracn, Gulich, Luinelidon, Tref-
bledgur Mab-achcs, Tref-bledgint, Henriu-gunma, Merthir-Ilan, Lann-
meir Pennros, Lanndipallai, Porthisceuin, Lamimihagel Liclit, Trcf-
iridiouen, Tnoumur, viUam Lann-cinmarch cum prato ct coretibus
suis super Guai, et tenam infra Castell-Guent, Penncelliguenuc, Ces-
till-Dtnan cum silua et prato et maritimis; et<^ Guorund, Penichen,
Guonluuu^ Dui Guent, Euias, Istratour; cum decimis, oblationibus,
sepulturis, territoriis, refijgiis, et libera communione eamm. Qox-
cunque preterea in fiiturum (lai^iente Deo) iustis modis poterit
adipisci, quieta ei semper et illibata permaneant. Decernimus ei^,
ut nuUi omnino hominum liceat prxdictam Ecclesiam temere pertur-
bare, aut cius possessiones auferre, uel ablatas retioere, minuere, uel
temerariis uexationibus fatigare, sed omnia ei cum parrocbix finibus
Integra conseruentur, tarn tuis quam clericorum et paupcrum usibus
profiitura. Siqua igitur in ftiturum ecclesiastica secularisue persona,
banc nostrx constitutionis paginam scien^ contra ea temere ucnire
temptauerit, secundo tertioue commonita, si non satisfactione congrua
emendaucrit, potestatis honorisque sui dignitate careat, reamque se
Diuino iudicio existere de pcrpetrata iniquitate cc^oscat, et a sacra-
tissimo Corpore ac Sanguine Dei et Domini Redcmptoris nostri lesu
D.gitizect>yG00glc
334 CHURCH OP WALES DURING J^Period III.
Christi aliena fiat, atquc in cxtremo examine districtx ultioni sub-
iaceat. Cucctis autem eidcm Ecclesise iusta seniaDtibus sit pax
Domiai nostri Icsu Christi, quatenus et hie fhictum boax actionis
percipiant, et apud districtum ludicem prxmia actenue pads inue-
niant. Amen. Ego Hoaorius Cathoiicae Ecdesia; Episcopus*'.
[Dat.] Xin. kaL Mali, indict. VI., Incamatioais Dominicsc anno
MOXXVIIIo, pontificatus autem domini Honorii Secundi Papx
anno quarto, {tit. I^am^. 51-53.]
• See abore, p. 310. Owcnr, Ewtu, Yitnd-Dwt (itac nik)' of tA
^ William de Cutdupe gf CuidkltaD ikw Dwt ia Ewjtt). See abore, p. 185. DOte'.
MerUiTT Miwr. ' Tbii tigiunire, ud the teil (hen onitied).
° nz. Oacweaydd, Ptnjdien, Gwtntlv^ Dwj are in ficiimile in the MS.
V. Hmorius U. to WtlUMm Archiisbep of Cmnttrkmy amd the EmgSth
&shcft.
„ . ' A.D. 1138. April 19. Rime. — HoNORius Eprsco-
ment. in the th- PUS SEROUS SERUORUM Dei, uenerml^UhiS JTMtribus fVlll-
SX^i^fe^ Www CmtU4a-iensi AnhiepUtopo^ Apostolic^ leJii Ugnts,
of Urtan, but ip- et Eptscopit per AMgliam conttituth^ salutem et Apo-
w hL'torti^! stolicam benedictionem. Prater noeter Vrbanus Lan-
tiei if they »p- dauensis Episcopus, ad sedis ApostoliciE clementiam
ueniens, se in conuentu et ante uestram pncsentiam
super Episcopis Bernardo Sancti Devi et "Ricardo Herfortensi de
parrochia Episcopatus sui ab eis detenta querclam deposuisse asseruit.
Ccterum fratres ipsi, nullum ei de querimonia sua respoosum red-
dentes, ordine transposito, eundem super aliis ceperunt impetere.
Quod tarn sacronun statvtis canonum quam l^aUbus sanctiooibus
obuium esse non eztat ambiguum. In iudicio namque, et unius
disceptatione negotii, reus (nisi per exceptionem) actor effici nequa-
quam potest. Ipse uero ordlnem iudicii postulans, ut prius de his
qux obiecerat sibi rationabiliter responsum daretur, a tua discrctionc,
frater Archiepiscope, qui pro iudice residebas, cxpetiit. Quia uero
quod optabat optinere non potuit, magnum sibi grauamen scntiens
irrogari, Romanam audientiam, quz oppressis commune sufiragium
est, appellauit ; et prxnotatos Episcopos B. R., ut in nostra pnesentia,
mediante quadragesima, suis responderent quaerimoniis, inuitault.
Verum ipse nobiscum aliquandiu moratus est; inuitati uero; pnefixo
termino ncc uenerunt nee responsales miserunt. Nos igitur, ex
communi fratrum nostrorum Eptscoporum et Cardinalium delibcra-
D.gitizect>yG00glc
A.D. noo-Ii88.] THE NORMAN PERIOD. 345
[■RcoirD *mAL OP BUBOP or ujutDAn TO m popi.]
tione, audita super hoc duorum tcstium assertione, eum de parrochia
unde conquestio fiicrat, uidelicet, Ergin, Istratiu, Guhir, Cetgueli,
Cantref-Bichan, salua iustitia ecclesiarum Herfortensis et Sancti
Deuvi, inuestiuitnus. Terminom uero tain Vrbano Landauensi Epi-
scopo, quam B. R. Episcopis, mediantem quadragesimam statutmus;
et tunc utraque pars, expositis suis in nostra pratsentia rationibus,
quod iustitix ratio dictauerit, optiaebit. Interim autem praccipi-
mus, ut frater V. parrochiam illam, de qua disceptatio fticrat, integrc,
quictc, et absque alicuius contradictione optineat. Tu-crgo, frater
Archiepiscope, supradictos Episcopos B. et R. parrochiam ipsam
occupare, aut peruadere, ucl per se uel officiales sues, nullo modo
permittas. Dat. Laterani, XIII. cal. Mail. [Lii. LmJov. 34, 35.]
' Riduid BUhop of Herefbid died Aug. 15, have been awire of hii death. The Ke was
1117 (CnitiM. flor. HV.JJ.88): w thai tir- Tacanl imtil 1131.
ban, Isnng EnglaDd after Feb. 1. tilS, mnlt
VI. Howrius II. to Hemry I. Ki»g of England.
Same with pre- A.D. IiaS. April If). Rcmt. — HONORIUS Episco-
lioDiletiH. puj SERUUS SERUORUM Dei, ioristimo in Ciiriito filio
Henrica, ilUstri Anglonim Regi, salutcm et Apostolicam benedic-
tionem. Frater nostcr Vrbanus, Landaucnsis Episcopus, ad Apo-
stolicx sedis cicmentiam se in conspectu Willehni Kantuaricnsis
Arcbicpiscopi grauatum fiiissc asscruit. Cum enim de pajFOchia sua
ab Episcopis, uidclicet Bernardo Sancti Deuui ct Ricardo Herfor-
tensi, detenta iustitiam quereret, optinere non potuit. Ideoque
Romanam audientiam, qus oppressis commune suffragiiun est, appel-
lauit ; ct terminum eis prseteritam mediantem quadragesimam, ut in
nostra pnesentia de prscdicta parrochia quod ratio dictaret sibi face- ■
rent, indixit. Ipsi uero uenire contempnentes, nee etiam responsales
miserunt. Nos uero, babito fratrum nostrorum consilio, denotatum
Vrbanum Episcopum de parrochia, unde causatio fuerat, salua iustitia
Ecclesiarum Sancti Deuui ct Herfortensis, inucstiuimus; futuram
mediantem quadragesimam utrisquc statucntes, ut tunc utraque pars,
' nostro conspectui praesentata, quod iustum fiierit ualeat optinere. Tua
igitur Nobilitas ipsum fratrem V. Episcopum babeat commendatum ^
nee de parrochia, de qua cum inucstiuimus, nee de aliis, sibi iniuriara
permittas, sed eum pro reuerentia beati Petri ct nostra manute-
neas. Dat. Laterani, XIII. kal. Maii, {Ui. LanJav. 35, 36.]
D.gitizect>yG00glc
336 CHURCH OF IfjiLES DURING [Period III.
[■■coMD jmuL or auaor or uMmtMr to thi pops.]
VII. Huumut II. to Clergy md l^tj of the districts cUimed hj Llttmd^.
Same with two A.D. 1 1 28. jipril 1 9. Rome. — HoNORius Episcopus
pievious lettm. sERUUs sERUORUM Dei, elerms et Lucit fer f»rrectimt JEr-
gky Istrativy Guhir^ Cetgmeii, Ca»treiichMiy cmititutisj salutcm et
Apostolicam benedictionem. Frater nceter Vrbanus Landaueosis
Episcopus Bemardum SancU Dewi et Ricardum Herfortcnsem Epi-
scopos, ut pncterita mediante quadragesima super parrochiis «pneno-
tatis ad nostram rcsponsuri uenirent praaeotiam, inuitault Ipsi uero
nee ucnerunt, ncc respoosales suos miserunt. Nos ergo, ex. deliberato
fratrum nostrorum Episcoporum et Cardinalium consilio, supradic-
tum VR. Landauensem Episcopum de pre&tis parrochiis inuestiui-
mus; tcrminum uero tam B. et R. quam V. Episcopis proximam
mediaatem quadragesimam preiixiinus, ut tunc utraque pais nostro
conspectui pncsentata, quod lustitix ratio dictauerit, ualeat opti-
nere. Idcoque U(d>is mandando pnecipimus, quateaus fratri nostro
V. Landauensi obedientiam et reuerentiam deferatis. Dat. Laterani,
XIII. kal. Maii. [Lii. La*dav. 36.]
* Muwrinm " pemoutii,' in orig.
VIII. Honorius II. to the NorntMi Noiles t* Us»dsg diotese.
Exhtmt diem 10 ^^' "*8' -4?"' '9* ^^"t' HONORIUS EPISCO-
pir all duet to PUS SERUUS sERuoROM Dei, diUctis filHs, mommtMs, empel-
daff; and to >b- ^^'y ca»omcisy 'fFa/tero Fiiio-Rk.y Btsmmo FiHo-Cormtis^
•^^*""« Pagano FiHo-JohMms., MHoni de Gloetceitria^ Batr*» filio
'^' Will.^ Winialdo de 'Badlen^ Ratkerte de Cmdot., Sicm'dv flio
Pimtiif Raierto Vilio-Martim^ Rtterto Filio-Rogierij Mamitio fiUo WtlUlwu
de tjmdriisy et cmteris per LtudMteitsem Efiseefttmn mo^iiMu, salutem
et Apostolicam benedictionem. Fama referente comperimus, quod
matrem uestram Landauensem Ecclesiam, contra honorem et salutcm
animarum uestranun, ausu temerario expolJare et earn adnidulare
pncsumitis. Vnde patemo affectu compatientes, uoiuersitati uestne
per prxsentia scripta mandamus atque prsccipimus, ut quio]iiid in
teiris, decimis, oblationibus, sepulturis, et ceteris bonis, eidem Eccie-
six aut aliis de ipsius parrochia ccclcsiis iniuste tulistis et deti-
netis, absque mora restituatis. Si cnim rcprebendendi sunt fiUi,
qui matrem carnalem inhonorant et ei iniuriam inferuntj multo
D.gitizect>yG00glc
A.D.IIOO-I188.] THE NORMAN PERIOD. 327
[nooHD «mu. OP bimcif or UMisttr 10 toe ron.]
magis qui spiritualem molestant, et bona eius uiolenter deriptunt; et
quod Hagisiosum est et Christiano nominj inimicum, uenientes ad
sanctorum limina et ecclesiarum dedicationes deprxdari, aHIigere, et
die ctiam mcrcationis uenientium et redeuntium bona auferre, et
quoedam interficere, fcrali more non ^erubescetis. Ea propter vtAis
pncdpimus, quateaus a tantis flagitiis omnimodis dcsistatis, et prst-
ceptis uenerabilis fratris nostri Vrbani Episcopi humiliter pareatis.
Quod si contemptores ottiteritis, canonicam quam ipse in uos pro-
mulgabit sentcntiam (auctore Deo) confirmabimus. Dat. Lat^ XIII.
cal, Maii. [IJi, LamUv. 36, 37.]
■ Sec lbriiiutordKttnaiDaitK)tt,pp.3li, Barat^ I. 33;). And Robert FhftMutia,
31a. Hilo or Gloucata' had the kndihip of fonndet of S. Dogriud'i. wh Km oT Mutio oT
BreckDO^ in rif^t of hb vife Sjbi dughlcr of Todr, Lord of Cemui (7<i Slid., I. 719, and
Benutd of Nnifauidid. Riduud de Pwni wv Taamtr, S<A. Moa.).
loid of Cantref Bjrdun and Llandorei; (Dagd. ^ Sam orig.
IX. Htmorius II. to UriMt Bishop of Uandi^.
A couDta-omi- A.D. iiaS. jifril 38. Remt. — HoNORius Episcopus
^'^'^ScS^ SERUUS SERUORUM Dei, voneraMli frari y[riamo] L/m-
coa of s. Dind'i Jouemti BfiscopOy salutem et Apostolicara benedictionem.
■piDit urtan, Veniens ad nostram pnesentiam Vuiilelmus Archidiaconus
Sancti Dauid aduersum in nostro conspectu querelam dcposuit, quia
ecclesiam quandam, quam ei conccsseras, et scripti tui pagina (prout
asserit) confirmaueras, iniustc abstuleris. Vnde Fratemitati tux per
pncsentia scripta mandamus, quatenus ecclesiam ipsi restituas, aut
inde sibi justitiam facias. Dat. Laterani, IVt°. cal. Maii. [Lit. Lam-
Jav. 30.]
[April 18 and 19 were the Wednesday and Thursday before Easter
Day in A.D. 1128. Midlent Sunday in 1128 was April i, in 1129
March 24']
A.D. J128. Oct. 7. Letterr tfHomorwr II. on hthdfofVrbtm
ofLl^dsff.
I. Hmioriut II. to Willism Arebtishof of Cmtterttirj.
Lib. Landav. — Oct. 7. Bmu. — Honorius Episco-
hn jonmey w i^s SERUUS SERUORUM Dei, umermhils fratti W\iUelm«]
V^^ Camtuariaiti Archte^teopOj AfottoUcm seMs UgMto, sa-
lutem et Apostolicam benedictionem. Ex iniuncta nobis
D.gitizect>yG00glc
328 CHURCH OF WALES DURING [Period UL
a Domino Ecclesix Dei cura et prouidentia, singulis suam debemus
institiam conseruare. Ut controversia, qiuc inter fratrem nostnun
Vrbanum Landauensem Episcopum et Ecclesiam Sancti Dewi et
Herfbrtensem agitata est, iuxta rationis et iustitise tramitem tenni-
netur, proximam mediantem quadragesimam tciminum indiiimus. Ne
ergo pnedictus frater noster V. Episcopus aliquid in ueniendo ad
nos aut in aliis rebus incommodum uel detrimentum sustineat,
Frateroitatis tux sollicitudo prouideat. Dat. Laterani, non. Octob.
[P- 38.]
II. Hmuriui II. te Henry I. Khig of ExgimJ.
LtB. Landav. — Oct. 7. Emw. — Honorius Episco-
ooie 10 Rome I^S SERUUS SERUORUM Dei, dtlnta fiHa Henrico^ ilUistri
to pniMcuie bit A»gUr»an Rep^ salutem et Apostolicam benedictionem.
Vt liberius ct sine querela semi Dei ualeant Diuinis ua-
care obsequils, controuersiae inter fratrem nostrum Vrbanum, Landa-
uenscm Episcopum, et Ecclesias Dewi et Herfbrtensem, agitate,
tenninum proximam mediantem quadragesimam indixtmus. Qik)-
circa Nobilitati tux mandamus, quatenus eidem V. Episcopo nullum
in ueniendo ad nos aut rebus suis impedimentum aut incommodum
facias, neque ab aliis infcrri permittas. Dat. Lat., non. Octob.
[PP- 38, 39-]
A J). 1 1 29. Neath Abbey founded by Rich, de Granavilla {Frtmds,
Chmrters 9f Neath ; Bnrr, (rwMtf., in an. 1 1 1 1 ).
A.D. 1139. April. Fm-lher apfeal ofUrlum ofldmtdt^tQ Hommtit II.
mgMMSt the Biih^t ofS.Dtmid's and Hereferd.
I. Lib. Landav. — De seatndo Itmere L.*»dsu. Episcofi Firismiy — la
scquenti anno [1129] predicts memoriz Vri>anus Landauensis Epi-
scopus, summonitus a beato Honorio Apostolicse sedis Apostolico, cum
priuilegiis suis ct antiquissimis kartis, cum clcricis et laicis affirman-
tibus iustam inuestituram de pnedictis contra Ecclesias Herfbrdiac
et Minuensis, iuit Romam contra statutum terminum, mediam qua-
dragesimam uidclicetj et quia Episcopi illarum Ecclesiarum nee
uenerunt nee responsales suos miserunt, iudicio Archiepiscoporum,
Episcoponim, et Cardinalium Romanae Ecclesise, prxdictx quinque
D.gitizecbyG00glc
A.n.iioo-ii88.] THE NORMuiN PERIOD. 339
[thud appeal of BiiHor or LLAmurr to tmb ron.]
plebes adiudicatac sunt Vrbano Episcopo Landaueosi, et omnibus
sucsessoribus suis, habendse in perpetuo; et cum datis sibi litteris
' Archiepisc»po, Regi, et parrochianis infra positis, simulque kaita
disceptionis, et priuilegia, cum gratia, et per misericordiam Apo-
stolicsB dignitatis, praedictus uir reuersus est incolumis cum suis, his
munitus, ad Ecclesiam suam cum gaudio. [pp. 50, 5 1 .]
II. HoHorius II. tt VrtaK Bishop of Uaudag.
Dcoco tt dii ■*'^' ' ' *9* -^f'^ 4- ^w**' — HoNoRius Episcopus
pntcd pohba to SERUUS SERUORUM Dei, VeMtraUli frtttri Vrbmrne La»i»-
(hff*b ihe tt>- """^ EfiittfOy salutem et ApostoUcam benedictionem.
Knee or the Ad hoc in sancta matre catholica et uniuersali Romana
^^' Ecclesia, qux iustitix scdes est, ab auctore omnium bono-
rum Deo cc^oscimus omstitutos, ut suam Ecclesiis omnibus iustitiam
conseruemus; et siquid perperam gestum esse nouerimus, rationis
consilio ad rectitudinis tramitem rcducamus : quatenus et qux cor-
rigenda sunt, ordinc iudidario corriganturj et quae recte statuta
noscuntur, in sui uigoris robore pcrscucrent. Proinde uenerabilis
frater Vrbane, Landauensis Episcopc, anno pnetcrito ad Apostolicx
sedis clementiam ueniens, te aduersus Episcopos Bemardum Sancti
Dewi et Ricardum Herfbrtenscm in pnesentia tratrum nostrorum
Willclmi Cantuaricnsis Archiepiscopi, Apostolicx sedis l^ati, et
Episcoporum Angliae, de parrochia Eptsoipatus tut ab eis detenta
querelam deposuisse asseruisti. Ceterum quia tibi grauamen sen-
tiebas inferri, eos proxima tunc mediante quadragesima ut ad
nostram uenirent praesentiam tuis responsuri querimoniis inut-
tasti. Ipsi uero prgefixo termino nee uenerunt nee responsales mise-
nmt. Vnde communicato tratrum nostrorum consilio, duonim
testium assertione suscepta, te de parrochia unde conquestio fuerat
inuestiuimus j salua tamen iustitia Ecclesiarum Herfortensis et
Sancti Dewi. Terminum uero dedimus, et ilUs proximam tunc
fiituram mediantem quadragesimam statuimus, ut plenius cognita
ueritate atque discussa, suam unicuique iustitiam seruaremus. Forro
ipsi nee etiam illo termino uenerunt, nee personas quae causam
suam agerent ad nostram praesentiam direxenmt. Tu autem, frater
Vrbane, statuto termino, paratus cum testtbus oostro te conspectui
przsentasti. £t noa, inuitatos aliquamdiu expectantes, sex testium
iuramenta susceptmus : quorum duo, uidelicet quidam presbiter
D.gitizect>yG00glc
330 CHURCH OP fV^LES DURING [Period 111.
Sapiens ct Maius laicus, iuraucmnt parrochiam illam de qua ctmtro-
uersia agitabatur, scilicet Guhcr, Cedgueli, Caotrebachan, Estratiu,
Ergin, intra Landauensis Episoopatus terminos contineri (scilicet inter
fluuios T^ ct Gui); et se uidisse Erualdum Episcopum, antecesaorem
tuum, per quadraginta annos eandem parrochiam quicte ct absque
intemiptione canonica tenuisse. Alii uen> quattuor, uldclicet Rober-
tus et Johannes presbiteri, Gulfredus et Adam diaconl, iurauerunt
patres suos, qui propter senium ad sedem Apostolicam ueoire non
poterant, hoc idem iuiasse, et ut in nostra iunirent pnesentia praece-
pisse. Nos igitur, ex communi fiatnun nostrorum EpiscopcHum et
Cardinalium dclibcratione, pnenominatam panochiam, absque inquie-
tatione Ecclesiarum Heribrtensis et Sancti Dewi uel alJcuius altcrius,
tibi et succcssoribus tuis perpetuo iure habendam possidcndamque
censuimus.
Ego Honorius CathoUae Ecclesiz Episcopus. Dat. Latcrani, 11.
non. Aprilis, indict. VII., anno Incamationis Dominicae MCXXVllH".,
pontificatus autem domini Honorii PP. Sccundi anno V°. [Ui.
Lan4tn>. 39, 40.3
III. Homeriiu II. to WillUm ArchUshof of Canttrhury.
Chario him lo ^^' ' ' '9' -^P^^ 4- *""■* HoNORIUS EpISCOPUS
«ciforcetheibcn SERUUS SERUORUM Dei, Vtntrt^U fratfi ff^i/Ulmi] Cmm-
^ tu*ritma Arthit^scopo, Afosto&tm st£t Ug^Oy salutem
et Apostolicam benedictionem. Fratribus nostris, Bernardo Sancti
Dewi et Ricardo Hcrfbrtensi Episcopis, mediantem quadragesimam
terminum statuimus, ut ad nostram uenircnt prxsentiam, ct siquid
aduersus Vrbanum Landauensem Episcopum de parrochia, undc con-
trouersia inter cos agitata fiierat, se habere confidercnt, quod dictarct
iustitia optinerent. Ipsi uero aec uenerunt, ncc qui pro eis agerent
personas miscrunt. Nos ei^, communicato fratrum nostrorum Epi-
scoporum et [Cardinalium] consilio, tcstium, quos frater nostcr Vrba-
nus produxcrat, iuramenta susccpimus : qui, tactls sacro-sanctis Euan-
geliis, firmaucrunt lllas quinque plebes, uidelicct Guoher, Chedueli,
Cantrebachan, Estrateu, Erchin, infra Landauensis Episcopatus ter-
minos contineri, scilicet inter ftuuios Gui et T^i ; et se uidisse
Herwaldum Episcopum, antecessorem Vrbaoi, per XL. annos easdem
plebes qutete absque ulla tnterruptione canomca. tenuisse. Ideoque,
ex canonica censura, nos ei et succcssoribus suis pnenominatam
D.gitizect>yG00glc
A.D. rioo-ii88.] THE NORMAN PERIOD. 331
[tEDU> appeal of BUBOP or LUUCDATT f 0 TIC POPS.]
parrochiam perpetiio habendum adiudicauimus. Vnde Fraternitati
tiue rogando mandamus, quatenus quod iudicatum est a saocta
Romana Ecdcsia facias obseniari, et de prsedicUs quinque plebibus
ttullam ei patiaris iniuriam iirogari. Dat. Laterani, II. non. Aprilis.
[Zii.i^^v. 44,45.]
IV. Hmuriui II. te Henry J. Kmg of England.
Smub wiih pre- A.D. 1129. Afril ^. Rone. — HoNORius Episcopus
"*" '""'■ SERUUS SERUORUM Dei, ymerMiiH Htmrico, AngUnm
Rtgiy salutem ct Apostolicam benedictionem. Fratribus nostris, Ber-
nardo Sanai Dewi et Ricardo Herfortcnsi £piscopis, mediantem
quadragesimam terminum statuimus, ut ad nostram uenirent prsesen-
tiatn, et siquid aduersus Vrbaaum Landauensem Episcopum de
parrochia, unde controuersia inter eos agitata fuerat, se babere confi-
derent, quod dictaret iustitia optinerent. Ipai uero ncc uenerunt,
nee qui pro els agercnt, tnisemnt. Nos ergo, communicate fratrum
nostrorum Episcoponun et Cardinalium consilio, testium quos ftater
noEter Vrbanus produxerat iuramenta susccpimus : qui, tactis sacro-
sanctis Euangeliis, lirmauenmt illas quinque plebes, uidelicct Gutter,
Cetgueli, Cantrcbachan, Estrateu, Ergic^ infra Landauensis Episco-
patus terminos contineri, scilicet Auuios Guy et Tyui; et sc uidisse
Hergualdiun Episcopum, antccessorem V[rbani], per XL. annos easdem
plebes quiete et absque ulla interniptione canonica tenuisse. Id-
eoque, ex canonica censura, nos ci et successoribus suis pntnomt-
natam parrodiiam perpetuo habendam adiudicauimus. Vnde Frater-
nitati tuae rogando mandamus, quatenus quod iudicatum est a
sancta Romana Ecclesia facias obseruari, et de praedictis quinque
plebibus nullam ci patiaris iniuriam irrc^ari. Dat. Laterani, 11.
non. Aprilis. {^Lii. L^mAm. 45, 46.]
V. Honwiut II. to Clergy and Laity of the Mstricts claltned by Uandaff.
CTur them ^^" ^ ^ *9* "^Z"' 4- ^O""- HONORIUS EPISCOPUS
obcjF the iboTc SEKUiis SERUORUM Dei, Slettis fHity cUrOj pepuloy per
^"^'^ fmrochias GtUuTy CetgneSy Cantrttiehan, Trtraten, Er-
tycgy eenititnts, salutem et Apostolicam benedictionem. Nos, ex
canonica censura, uenerabili fratri nostra Vrbano Landauensi Epi-
scopo, et successoribus eius, pnedictas quinque plebes, de quibus inter
D.gitizect>yG00glc
332 CHURCH OF WALES DURING [Period III.
ipsum et Bernardum Sancti Dewi et Ricardum Hcrfortcnsem Episco*
pos a)ntcntio Beret, perpetuo habendas adiudicauimus. Idcoque uiii-
uersitati ucstrz mandando precipimus, quatcnus ei, tanquam proprio
pastori, et animanun uestrarum custodi, obcdicotiam et reuerentiam
humiliter deferatis. Dat. Laterani, II. non. Aprilis. [IJi. LmuUv.
46.]
VI. Hwtrius U. to UrioM Bithop of Umtdsff. Privilepum jvr Mt See.
PriTilcgiam to A-D. II 29. jiprii 5. Rome HoNORIUS EPISCOPUS
ice of Uindaff. sERims SERUORUM Dei, yoMershiB fratri fri»»o LdmJa-
uenn EfiteopOy eiusque successoribus canoiiicc substitueadis in per-
petuum. In eminentt Apostolicse sedis specula (disponente Domino)
constituti, ex intuncto nobis officio fratres nostras Episcopos debemus
diligerc, ct Eccleslis a Deo commissis suam iustitiam consemare.
Proinde, karissime in Domino frater Vrbane Episcope, tuis ratio-
nabilibus postulationibus annuentcs, beati Petri, sanctonintque con-
fessorum Dubricii, Teliawi, Oudocei, Landauensem Ecclesiam, cui
(Deo auctore) praesides^ in Apostolicae sedis tutelam excepimus. Per
pnesentis igitur priutlegii paginam Apoetolica auctoritate statuimus,
ut Ecclesia uestra cum siia dignitate ab omni secularis seruitii gra-
uamine libera maneat et quieta. Qiuecunquc uero concessione poa-
tificum, liberalitate principum, oblatione fidelium, uel aliis modis, ad
eandem Ecclesiam iuste et canonice pertinere noscuntur, ei Anna in
posterum et Integra asnsementur. In quibus hzc propriis nominibus
duximus exprimeada ; >Landauiam scilicet, cum tcrritorio suo et
parrochia, uidelicet, Cantrebachan, Cheducli, Guoher, Estrateu, Er-
cin<^, Guonind, Pcnechenn, Gunluuuc, Diucnt, Euias, Estrateur.
Fines vero Landauensis Episcopatus bi esse dicuntur : ab hostio T^i,
in mare, sursum usque '•Mam^ deinde ad Pen-douluinhdllc, ad Umm
Huisc, ad MfmiJ Zte, ad Omh Turc, usque ^Taui sursum usque Cin-
gleis ; deinde Halungueroen ad ilain Peurdin, deorsum usque Ned, sur-
sum usque Meldon, ad Gauannauc, ad Deri Emreis, ad Cechenclisti,
ad ^/^<^Frutiguidon, usque TafMaur, usque '^chimer, sursum fRiti-
cambren, ad Haldu, sdi iu»t CrafnA»t, mt hit usque Husc, trm Hmsc
£ Chilitrii^ £r Alt Ijut^ dt leeh Biehiit, i Fiitmmarcb, M Qwommi^ £ Rit-
nmtty £ banntr DinmMrchtatt^ di Oligatr, tU Bromm Cateir-Naumy Ji Ikmt
Guenwou, dt Guarthaf Buch'Jir-Jitimaily £r Pridelt, Ji HMtnuu, Jt Mmm-
y-BarJ, NoMt-i-B^rJ^ in hit usque Dour, h hit usque Guormiu, n« hit
D.gitizect>yG00glc
A.D.IIOO-I188.] THE NORMAN PEHIOD. 333
[thuid AprmAi. or biikop or LuiMDirr ro tub kfe.]
usque hitUim f deinde ad Cair-rein ad i/a!n Taratyr, per longitudinem
usque Gu^, et per longitudinem fluminis Gui ad mare Hafrcn, deinde
ad tiostium fluminis T^i, ubi Landauensis Episcopatus parrocbia
incipit. Confirmamus etiam nobis ^ecclesiam Elidon, ecclesiam
Sancti Hilarti, Sancti Tussien, Saocti Teliawi de Merthyr Mymor,
Sancti Teliauui de Languergualt, Sancti Petri, Sancti Ilduti, uillam
Lann-ca^ualatir cum ecclesia Sancti Cyuiu, uillam Sancti Tauauc cum
ecdesia, uillam Henriu cum ecclesia, uillam Merthir Theoderici cum
ecclestis, uillam Sancti Oudocei cum ecclesia, uillam Sancti Nuuien
cum ecclesia, uillam Tanasan cum ecclesia, uillam Lann-gum cum
ecclesiis, villam Lannguernc^nuc cum ecclesia, uillam Merthir Dincat
cum ecclesia, Lanngarth, Sancti Teliawi de Porthalauc, Sancti Teliawi
Ciissinic, ecclesiam Sanctt Clitauci cum pertinentiis suis, ecclesiam
Sancti Sulbui cum pertinentiis suis, uillam Penniuei cum ecclesia sua,
uillam Sancti Teliauui de fralipont,Lann-helicOD, Lannmihaggel Maur,
viUam Cairduicil cum ecclesia, ecclesiam Sancti Catoci, Lanncoit,
Talpon-Escop, Languonhoill, Riubrein, Caircastell, Pcnniprisc, Trcf-
Mcbion Ourdeuein, Treftnain, Tref-Meibion Uchrit, Tref-rita, Tref-
dinncul cum ecclesia, Estrat Elei, Tref-^nhil, Tref-laur, Trcf-cjrin-
tord, Tremiluc, Carn-elfin, Merthir-onbrit, Ynys Marchan cum
molendino et maritimis infra Taf et Elei, Ynys Bratguen, Trcm-
gyllicg, Ynis Peithan, Lantylull, Pennonn, Lann-Sanbregit, Trc-mei-
bion Ambrus, ecclesiam Penntyrch, Merthir CibUver, Merthir Buceil,
duodecim acras quas Willelmus de Cantelou Iiandauensi Ecclcsix
reddidit, Lann-^emei, Lann-clngualan, Cilciubinn, Porth-tulon, Pen-
niuei, Landotei, Culalann, Cruc-Guemen, Guocob, Nantbaraen, Gu-
Uch, Luinelidon, Tref-bledgur-mab-achcs, Tref-bledgint, Henriugunua,
Merthir-Ilan, Lannmeirpennros, Lann-dipallai, Porthisceuin, Lannmi-
hagcl UcUt, Trefiridiouen, Tnoumur, villam Lancinmarc cum prato
super Gui et coretibus suis, et terra infra Castell Guent, Penncelli-
guenbuc, Cestell-Dinan cum silua et prato et maritimis, cum dectmis,
oblationibus, sepulturis, territoriis, refiigiis, et libera communionc
earum. Qusecunque praeterea in fiituro prefata Ecclesia (largiente
Deo) iustis modis poterit adipisd, quieta ei semper et illibata per-
jnaneant. Decemimus ergo, ut nulli omnino hominum liceat ean-
dem Ecclesiam temere pcrturbare, aut eius possessiones auferre, uel
ablatas retinere, minuere, uel temerariis vexationibus fatigare, sed
omnia ei cum parrochix finibus int^ra conscrucntur, tam tuis quam
clericorum et pauperum usibus profiitura. Siqua tgitur inposterum
D.gitizect>yG00glc
334 CHURCH OF JV^LES DURING [Period III.
[nmin imu. or ■mar of Li.unupr to na port.]
ecclesiastica secularisque [persona], banc nostrx constitutioois pagi-
nam sciens, contra cam temere ueaire temptauerit, secundo tertioue
commonita, si non satistactione congnia emendauerit, potestatis ho-
norisue sui dignitate careat^ reamque se Diuino iudicio cxistcre de
perpetrata ioiquitate cognoscat, et a sacratissimo Corpore et Sanguine
Dei et Domini Redemptcwis nostri lesu Christi allena fiat, atquc in
extremo examine districtsc ultioni subiaceat. Cunctis uero eidcm
loco iusta seruantibus, fiat pax Domini noetri lesu Cbristi, quatenus
et hie fructum bonx actionis percipiant, cc apud districtum ludiccm
pnemia xternx pacts inueniant. Amen. Amen. Amen.
Ego Honorius Catholics Ecclesix £piscopus<. Dat. Laterani per
manum Aimerici Sanctx Romanx Ecclesisc Diaconi Card, et Cancell.,
non. Apr., Indict. VII., amio Incamationis Dominic* MCXXVIHI".,
pontificacus autem domni Honorii Papx Secundi anno V. [Zj^.
LamtUv. 41—44.] •
• See iboTC, pp. 310, 313. Tbe dinricti U>k 10 CJIi, ant the ADt LuTiJ, abora Bjdilit,
ben cnmunled m. in order. Cutnf Bjdiao, lo PeDHunU, to Qnatoiioiil, to Rhfdmit, to
KidwcUr, Oowa, Vmijw, Etgjug. Got- the middle oS DJnnarcfalui. to OI-y-Gibt, to
wenj'dd, Fenydien, OfrentlwE, Day Ovent Bron-j-G*dur. npmrdi to the >priag of the
(Hk tm Gwcnb), Ewyu, Ynnd-Dwr (the nik]' Ouetioou. to the top of BwUi-y-FiDgal. u tbe
ofthe Dwr, potoTEwTu). Brydetl, to Hahun*. to Neot-y-Birfd, along
b .ufoiti tonroe." And 10 below, "blMn Nant-y-Baidd 10 ihe Dwr, along it to die
T*fnb''=*'the lODttt oT the Twtdi,' "blaen Owonnwj, aloi^ it to ite uuta." TbeK
Tantyr" = "theiaon«of thcTuitTT," &c botmdariet in repeaird here froiD a radiet
■ Miawritten " Tfwi ' io Reel. liiller aceooot of them io the lA. Laudta. 1 a6.
' &iL " Prml 7 Gvyddon." And aborc, 117; and aretbote wmmiriMd abononp.lSs,
Ncdsthe Neath. Mdd<m-the MeUte. oote'.
• — Cjmier. b See aboire. [1^.310, 311.
' - Rh;d-y-CuDbreo. > TbU tigDaiure, with tbe leal (here omhted),
■ SM. aemrduig to Res'* tranitation. — '■ to omin in tbe original in fkcrimJIe.
the bnnk Craihant, aloog it to Ihe Uilr, thioagb
VII. Homcrins 11. to Uria» Biittf of VUndt^.
Biihop Bernard ^^" *^*9* -^^'' *7' *«»'• — HoNORIUS EpISOOPUS
hai appealed : SERUUS SERUORUM Dei, ' Ve»trahiU fratri Vrta»o LattJs-
be teutT Oct. ***" EpKofo, salutem et ApostoUcam beoedictionem.
t8 of Den year Post tuum 3. nobis discessum, uenerabilis frater noster
Bemardus, Episcopus Sancti Dauid, ad nostram praesen-
tiam ueniens, litteras a frairibus nostris G. Cantuariensi Arduepi-
scopo, et aliis Anglix Episcopis, a Rege, et quibusdam Baronibus, in
quibus continebatur controuersia[m], qux inter tc et Wilfndum prsc-
decessorem eius de terminis parrodiialibus olim agitata est, per qua-
draginta VIII. testes pOCIV". uidclicet de tua parrochta et uiglntt
D.gitizect>yG00glc
AJ>. iioo-uSS.] TUB NORMAN PERIOD. 335
[tBDA ATFKAL OF MOaOe OF LLIUDW TO TMZ FOS.]
quatuor de sua) fliisse dfcisam, pneseatauit. Duo uero de illis
XXIV"., qui se hoc iurasse asserebaot, et alios qui se hoc uidisse
et audisse dicebant^ ante nostrum et fracrum nostronim conspcc-
tum produiit. Vnde ualde mirati sumus. Uerum ne mutarc ali-
quid Icuitcr uidcamus, quod ab cis dictum est diligenter attcndimus ;
et ut ucritatem plenius nosccremus, fratrum nostronim Episcoporum
et Cardinalium coasilio, festiuitatem beati Luce proximi fiituri anni
terminum tibi cc prxfato B. Episcopo prseiiximus. Eapropter tibi
mandando prxcipimus, quatcnus, occasione remota, prsedicto termino
cum iostnimeotis qux 3 nobis habuisti, et rationlbus quas 'babes,
ad nostram presentiam sibi uenias responsurus ; ut, ueritate plene
comperta, sua cuique iustitia consemetur, et pacem utraque Ecclesia
przstante Domino consequatur. Ad hoc de pago Ewias, et terra
Talabont, de quibus inter uos olim ^itabatur contention nichil-
ominus uenias respondere paratus. Dat. Larerani, v. cal. Maii*.
[Irfi. JjMuUv. 51, 53.]
■ Thi), and both copci ot the lener No. 11)9, wen ihe Thunday and Fiuby before
'"" 'a nibnqnendjr but in a Palm Stmdij. Midlcnt Suoday oi tbil year
wu Matdi 14. and April 17 waa the SatDrday
arier Ixnv Sunday.
VIII. HoMmus II. to Uriam Bithtf ^UanJaff.
CoDfirouagnnl ^-D- Hacj. JuKt 16. Rmuf. — HoNORIUS EPISCO-
of land 10 the pus SERUUS SERUORUM Dei, ftMeraiHi fratri Vri. Lirmda-
nioiy of Mon- ,_. , . ,., ...
ucnte in Sumet- ""f Epitcafo^ salutem et Apostolicam benedictionem.
**'*^- Winebaldus de Baeluna terram de Carlione monachis de
Monte Acuto pro animac sue remedio dare dispoeuit. Ideoque
Fratemitati tux mandamus, quatenus ipsam terram prsefatis mona-
diis, saluo tux Ecclesix iure, concedas. Dat. Laterani, XVI. cal.
Julii. [Lii. Lamdav. 30, 5i*.]
■ Repated in the MS. Dated " cal. JnKi ' Oaeileoo itMJf. th^ Mon. V. 7>7 ; founded
by wMke on p. 30. Fat Wraibald de Baalnn. A.D. 1 179, Aral, ed. Williinu, p. ajo.
na abore, p. Jtl. And fbi the monuleiy of
A.D. 1J31. Ann. Menev. — Dedicatio Ecclesix Sancti David, [ap.
Wb»rtmy A. S.y II. 649. So jimm. Cami.y in an. 1131.] — Basingwerk
Abbey founded by Ralph Earl of Chester [Chn». S. Wtri.y ap. Dugd.
M»m.,y. 361.3
D.gitizect>yG00glc
336 CHURCH OF iVALES DURING [Period III .
AJ5. 1130-II33. Ftirtber and Frndi jiffeai of UrioM of LlamtUff
sgainst tht Bishops of S.David's »tul Hereford.
I. InntteMt II, to Clergy Mtd l^ty of the disputed distristi.
Ruewi Hooo- ^■^' "3*' ^*^- *5' '*»«■'<• — Innocentius Episcopus
rial' injunelkBi SERUUS SERUORUM DeI, diUftls fiUis cltre It fofmlo fer
(hop of Liin^ farrotinMS Gthtr^ Chedmeliy CdMtreiMham, Bstrattu^ Eir-
'^- p»y eomstitutity salutem et ApostoUcam benedictionem.
Quemadmodum predecessor noster felicis memorix, PP. Hon., uobis
per scripta sua mandauit, ut uenerabili fratri nostro Vrbano Landa-
uensi Episcopo obediretis, ita et nos quoque uobis mandamus, ut ei
tanquam patri et Episcopo uestro obedientiam et reuerentiam humi-
liter deferatis. Dat apud Palladium', V. caL Martii. [LJh. Limdav.
53»54-]
' i. (. Pikriuin.
11. InMoeent II. to Berxtird Bishop of S. Damd's.
Uibuhu three A.D. II30. MidUntK JI«»* (?). — InNOCENTIUS Epi-
r*^' r^ '*"■ SCOPUS seruus seruorum Dei, VeneraMli fratri Benkirdo
peuing It de Sansto Dmdd^ salutem ct ApostoUcam benedictionem.
Rome. Venerabilis frater nosttr Vrbanus Landauicnsts Episco-
pus, pro obtinenda iusticia Ecclesix suae, bis cum multa fatigatione ad
sedem ApostoUcam penienit. Postmodum uero a pncdecessore nostro
felicis memoriie Papa Honorio, ut proxima festluitate Sancti Luce
ad sedem ApostoUcam de parrochialibus terminis tibi responsunis
ueniat, euocatus est. Verum, sicut ipse per litteras et nuntios signifi-
cauir, ^rttudtne, senectute, et inopia ualde grauatus est, ideoque
pncfato termino se non posse uenire asseniit. Nos igitur ei com-
pass!, inducias ei Romam ucnicndi, ab hac media quadragesima
usque ad tres annos, habito fratrum nostronun consiUo, indulsimus.
Eo igitur termin<^ de t>Lannteliau Maur cum pertinentiis suis, et
de Lannteliau Pimpseint Caircaiau, et de LanntcUau Mainaur cum
pertinentiis suis, et de Laon-toutldauc ig CairmrtSMy et de Lannteliau
Penntuin, et de Lannteliau Pennlitgart, et de Lanteliaui Cil Rctin in
Emblin, et de Lannisann cum pertinentiis suis, et de Brodlann, et de
Lanngurfrit, qua omnia iuris Landauensis Ecclesiae (sicut ipse assent
Episcopus) esse uidentur, ante nostram pnesentiam uenias respondere
paratus. [^Ui. Lmtdav. 54, 59, 60.]
■ MiTch 9, 1 130. Innocent fled froiii Rome Pembndietture, on Ihe S.Darid'i tide ef tbe
in Mi^ or Jnoe 1 1 30. Tyri. Foe Ltandeulydog " ia Cacimiitbeil,' —
^ All tboe phcB uc ID Cieniiaitbeiiihiie or now in Pembrolcnhire, — lee above, p. iSo.
D.oiliz.oB,GoOglc
ii.D.iioo-ii88.] THE NOnJUAN PERIOD. 337
{nnu. Amu. OF biibop or UMtDtrt to rat ron.]
III. Cariimal Johtt gfCrema H Vria» &shof ofLlandt^.
Star*! bcme u A.D. II30. j^r or Jltlfy betiaeen ROTOt and GtnoM{?).
pttMDL — y[ria»o] Feneraii/i LamdMe»ii Efiicefo, FRater Jo-
hannes* SASCTJE RoHAN^G EccLESiA Presbiter Cardinalis, salutem
et orationcm. Quod pro causa uescra dominus Papa Regi Anglonim
nichil scripsit, hoc est, quia fauorem eius ad plenum nondum obci-
nuit. Neque nuntius Episcopi Sanctt Dauid domiao Papse locutus
est, nee de sua causa mentionem aliquatenus fecit. Utile consilium
aostnim est, ut in parrochia uestra remanentes, ad nos Mis diebus
aoa accxdatis, donee certius aliquid de domino Papa et Rege audi-
eritis. [Uk L^idsv. 56.]
at Geoo* Aug. 1 3 with loaocent ( Innoe. EpiiL
XII.), and theacefijitb in hii Freoch piogreu.
a« uRooj], [nu Dcioic jmie ao, 11501 on Thi* letter and the iKXt iecm lo have beea
whkli dif he wu at Kh. And John of writlen iftei the flij^l fiom Rotm. Utoiy I.
Crdu. who wu ODe of hit adheienti, probabi; laxpted Innocent only Jan. 13. 1131 (Me be-
left Ronw at the ume time, and certainly wu low).
IV. Gregorjiy Cart&fai SS. Serpi et Btuchi, ta Urkam Bishop ofLid»Jaf.
Piomitei and n- A.D. 1130. Proiai/y like date amd pUee vjith the
<!"•*» *!«%>■ preeedixg Utter. — Gregorius* SANcr* Romans EccLEsiiE
DiacONUS Cardinalis, V\rba.no\ La*dime%si ueneraMi Dei gratia Epi-
teopOy salutem et bene ualere. Scire ucstram uolumus amicitiam, quam
non minimum pro uobis lam laborutimus ^ ct ucstram sicut boni amici
causam sicut manutenuimus, modis omnibus quibus possumus manu-
tenemus, et inantea &ciemus'>. Vos itaque mihi uti uestro karissimo
amico plurimum indigenti subuenite, ut quando ad ucstras deucne-
rimus partes, uel per uos uel per uestrum legatum sic ncd>is scrviatis,
quatenus nostrum semper retinere seniltium possitis. Vale. [^Lii,
LmuUv. 56.]
- ■ Oregoiini Cardinal SS, Ser^i et Bicdii, 14, 1 130, had bceo Cardiinl Or^oriiu S. An.
one of lunoCEnt'i lapponen, waa alio with him geli.
It Genoa. Innocent himielf, elected Pope Feb. ^ So in orig.
V. iMMocemt JJ. to Henry J. King ofEngUud.
PiMMt Urban. A.D. 1130. jiug. M. Genoa. — Innocentius Episco-
PUS SERUUS SERUOROM Dei, karissimo in Christo filio Henrico Ulustrt
jlngUnnn Regi^ salutem et Apostolicam benedictionem. Honor Dei
D.gitizect>yG00glc
338 CHURCH OP WALES DURING [Period III.
[mu. AFPUi. or lUMOT OP LLunurp to tb> fotb.]
est et salus populi, si principes, quibus sunt lura regni a Deo com-
missa, Ecclesias diligant, et ab iniiiriis ecclcsiasticas pcrsonas defen-
daot. Nobilitatem igitur tuam roganiiis et cxhortamur in Domino,
quatenus venenibilem ftatrem nostrum V[rbanum] Landauensem Epi-
scopum maouteneas, oec ipsi nee Ecclesix sibi cotntnissje iniuriant
aut grauamen inferri permitcas. Dat. Janusc, 11. idus August!. [Ui.
I^^^v. 55, 57, 58.]
VI. iMMDcmt II. to William ArebUthaf' of Ctnteriuty.
Do not conw- A.D. 1130. Aug. 13. Genoa. — Innocentius Epi-
sSo^'^PriOT ^^^^ SERUUS SERUORUM Dei, uemtr^Mli frmtri W{ilUl-
oT LUmoar, to mo} CantiumenH jirthiepiteffOj salutetn et Apostolicatn
fccdtriihOTHUri twnedictionem. Equitati et iusticix conucnirc ci^no-
btn't oonMot. scltuT, ut qd 3 przlatis suis bonorari et benigne trac-
tari dcsiderat, subiectis suis nullum grauamen, nullam iniuriam con-
tra rationem irrc^ari contcndat. Prater siquidem noster V. Landa-
uensis Episcopus aducrsus tc conqucritur, quod quibusdam parrochiaais
suis de Urceneuelde, in quos ipse anathematis sententiam promulga-
uerat, ab Herefordensi Ecclesia communicari permittis. Propterea*
quendam Riorem suum, sibi familiarius adherentem^ qui ad Episco-
patum Heretbrdensem (prout idem Episcopus asserit) impudentcr ~
anhelat, in eadem Ecclesia quae suis excommunicatis communicat,
Episcopum ordinare conaris. Ideoque Fratemitati tuae per praesentia
scripta mandamus, ut nullam ei iniuriam uel molestiam iat«ras, nee
parrochianis suis ab ipso excommunicatis communices, uel absolvas,
nee clericum suum, eo inulto, promoueas. Dat. Januz, II. idus
August!. [Lii. Lamdav. ^,]
■ Lif. PnctGR>.
VII. Inmecemt II. to Urkm Bisliop ofUa»d^.
Do not hinda A.D. 1131. JoMumy 17. Chartnt*. — Innocentius Epi-
R. de BethuM SCOPUS sERUUs sERUORUM Dei, tu»eraMli fratri TrAfW,
th« lee of Here- LMtdaMtiisi Efttcofo, salutem et Apostolicam benedictio-
^'^ nem. Herfbttensis Ecclesia, proprio uiduata pastore, Rot-
[bertum} Priorem de Lantoene, religiosum et Utteratum (prout fcrtur)
uirum, unanimi uoto et communi assensu, uti accepimus, sic in Epi-
scopum et pastorem elegit. Sed quum ad tarn sacrum opus et anima-
rum saluti necessarium idonez personae esquirendse sunt dtligcntius
D.gitizect>yG00glc
A.D. iioo— 1 188.] THE NORMAN PERIOD. 339
[FDIAL appeal op BiraOF OF LUlKDArr TO TBI POPS.]
et trahendge, per Apostolica scripta Fraternitati tux mandando pneci-
pimusj quatenus przfatum R. Herfbrtensi Ecclestx libere ad r^imen
ipsius concedas j et ut idem electoribus suis prxbeat assensum, sibi
iniuDgas. Ad hzc quum, sicut ad aures nostras perlatum est, R. Her-
forteosis Episcopus, aduersus quern de parrochialibus termiois conque-
rebaris, antcquam Romam uenires, rebus humanJs exceptus est ; prx-
cipimus tibi, ut pndatse Herfbrtensi Ecclesiae, quemadmodum uiuente
Ricardo Episcopo tenuerat, parrochiam suam rcstituas, et usque dtun
Episcopus ibidem consccretur, absque iaquictatione tenere permittas.
Postmodum uero controuersia, qux inter uos est, ordine iudiciario
dccidatur. Non est cnim consentaneum rationi, ut si Episcopus ad
iudicium uocatus morte prxuentus est, eius occasione Ecclesia aliquid
sustineat dctrimentum''. Dat. Carnoti, XVI. cal. Februarii. [Ui.
Landav. 61.]
• Hear)' I. " afni CanHXnoi nhio miam de- ViL R. Betan, t. SI. (in W),arUM, A. S., 11.
dit" to lunoceni u agliiut ihe inlipope {W. 305). Robert w» cxnuemied to HercTord June
Malm., B. N^ 1.) JuHiuy 13 (Oriait. VUaL >S. 1131. LUntwiy it would uero wai then
VIIL). daimed for Llaodiff dioccK.
■■ SeeiboTe,p.3l£;iiidaboH'.iItirp«Mat.
VIII. Inntce*t II. t9 WtlUnn ArehMsbop of Canttrhtry.
^ „_^ , A.D. ll^l. Mtmh 14. S. SiueMtm Innocentius
li^ until the Episcopus SERUUS SERUORUM Dei, Heneroitliius fratriiw
""' W\iUttmo\ CoHtuarieMti Arebieftscofo eittfue suffragatuii
Efistefis, salutem et Apostolicam bcnedicttonem. Venerabilis fra-
ter noster Vrbanus Landauensis Episcopus, qui modo ad nostram
deuote venit prxsentiam, studiosi de more pastoris pro utilitate
Ecdesiie sibi commissse, quamvis aetas et cgritudo resisterent, pluri-
mum cognoscitur laborasse^ veniutamen, iospccto eo quod ei de
parrochialibus tcrminis a prxdecessore nostro saoctz recordationis
Papa Honorio iudicatum est, quia utriusque Ecclesiz iustitiam plenius
ct^oscere desideramus, adbibito fratmm nostronun consilio, nichil
innouauimus. Per prssentia igitur scripta Fraternitati uestrse Fogando
mandamus, quatenus ipsum utpote religiosum uirum bonoretis ac
diligatis; et ne interim de parrochia ilia, super quam B. de Sancto
Dauid aduersus eum conqueritur, aliquam immunitionem sustineat,
sed in pace possideat et qutete, prudentia uestrx discretionis efficiat.
Ad hsK nichilominus Dilectionem tuam, fratcr Archiepiscope, depre-
camur, quatenus, pro caritatc bcati Petri et nostra, clericis suis
Vchtredo Archidiacono, et Isaac^ bonam uoluntatem tuam et gratiam
D.gitize<)t>yG00glc
340 CHURCH OF WjSLES DURING [Period III.
[rmu, utSAt or moiof of ujuroArr to "nts tori-l
reddas. Dat. apud Sanctum Quintinum, 11. idus Martii. [^Lii. Lmh-
dmv. 58, 62.]
rX. Innocent II. to Bernard Kshvf of S. David's.
3«Mi to be detei A.D. II31. Afril •}. Conptigne. — InNOCENTIUS Epi-
mUwd bcToTcthe SCOPUS SERUUs sERUORtlM Dziy weneraHii frdtri S{tmardo]
^'ni *^o ^ ^f''">f Smuti Dewij salutem et Apostolicam bcncdic-
mokat UitMD tionem. Ut pax Ecclcsiis tribuatur et sua cuiquc iusti-
™"'"' ' cia conseruetur, proximam bcati Luce festiuitatctn tibi
et uenerabili fratri nostro Vrbano ^Landauensi Episcopo terminum
constituimus, quo, utrisquc conspectui nostro prscscntatis, contro-
uersia, <}ux de parrochialibus tcrminis inter uos agitatur, finiretur.
Uerum postea ipse litteris suis ct nuntiis nobis significauit, archi-
diaconos tuos cum de posscssione parrochianim, de quJbus aduersus
cum questus es, uioleutcr eiccisse. Ne Igitur ei litis extendejidx
occasio prxbeatur, per prsesentia scripta tibi mandamus, quatenus in
possessione parrochiarum absque molestationc rcducas; ut possessor
constitutus, prsefixo termino ualeat tibi iudiciario iure rcspondere.
Dat. Compendii, VII. idus Aprilis. [Lii. Landav. 58, 59.]
X. Innocent 11. to Urbam Kshof of Llamdaff.
S«ne u be|jn- A.D. Uai. May II. ttritrsK — InNOCENTIUS EpISCO-
Ding orpcenain ^ „ ,,,. . . „ ,
letter. PUS SERUUS SERUORUM Dei, utMerobth fratn Vrbame Lam-
dauens! EfticopOj salutem et Apostolicam bcnedictionem. Deside-
rium nostrum est Ecclcsiis Dei pacem tribuerc, et siqua inter eas
controuersia est, ordine iudiciario terminare. Qjua igitur inter te
et fratrcm nostrum B. Episcopum Sancti Dauid dc iure parrochianim
Goher, Chedueli, Cantrcbadian, Istrateu, ct Heuias, controuersia agi-
tatur, Fraternitati tuje mandando prxcipimus, quatenus proxima beati
Luce festiuitate nostro te conspcctui representcs ; eidcm fratri
nostro B. Episcopo, tam de prfcfatis parrochiis quam de uiUa ^Tale-
bont, omni occasione seposita, rcspondere paratus. Dat. Pireriic, V.
idus Mail. \IJi. Landav, 56, 57, 60, 61.]
• Periere on the Aaddy, whicb eoteit the Pemi oo die rirei Saithe { = Pi'mitn in Le
Seine a little ibove Rouen, liei between PrenM'i Index to hit edilioo of Ofdericu Vila~
RoiMD, where Innocent wai May 9 and to (tee lit) ii fu amy tnd out of the quotiaii.
Jifi^), and Beauvais, where he wu Miy ig, ^ Llandeilo Tilybont, tn Oover.
1131 (IiiRoe. Efitt. XLV., XLVI.) Pitrei, • Tbii letter is twice entered in the MSS.
irtud) U near the juaclion of the Andely and In the Kcood copy it ii dated " Pireti.''
ibt Seine, lay out oC Innocenl'i raid. And
D.gitizect>yG00glc
■A.D.IIOO-H88.] THE NORMjiN PERIOD.
[nvjLL AFTKAL or tunor or uAMCArr to tez fofi.]
XI. ImmtHt II. to If^illiam Archbishop o/Camteriitrjf{?).
Pnrtttj urtian ^.D. 1131. Mi^ a6. CflMr/*^^**.— Innocentius Epi-
■nini Ribd SCOPUS SERUUS SERUORUM Dei, funeraUli frotri Friamo*
Landauenti EfiscefOy salutem et Apostolicatn beaedic-
tionem. Quemadmodum tua nouit Dilectio, fratribus nostris Vrbano
Land, ct Bernardo Sancti Dauid Episcopis, pro controuersla quae
inter cos agitatur, proxitnam bcati Luce festiuitatem terminum con-
stituimus. Ceteriim idem frater noster Vrbanus. Episcopus, directis
ad nos nuntiis, aduersus Rabel Camerarium de Tancamilta qucstus
est, quod eum de possessione rnUae ""Sancti Teliawi de Lannerwalt
uiolentcr eiecit. Quocirca soUicitudini uestrx mandamus, quatenus,
inuenta oportunitate, super hoc karissimum filium nostrum H. R^em
adeasi, ut Landaucnsi Ecclcsise non patiatur iniuriam irrogari sed
sua ei fedat iura rcstitui. Dat. Compendii, VIL cal. Junii. [Lit.
LsmJav. 57.]
e pluc meant b Lbnddk) Fcnnllt in
XII. Innscetit II. to Urban Bishop of UawJaff.
Tlw nil to AJD. 1 131. August 12. Auxerre. — INNOCENTIUS Epi-
bc dedded it jcoPUS SERUUS SERUORUM Dei, UtneratiH fratri Vrbmo
dkc Cotmdl of ' -'
lUirimi,Oa.i8, LMtdoMtHSt EpttcopOy salutem et Apostolicam benedictio-
"3'' ncm. Religiosorum animus quietem postulate quoniam,
dum in diuersa rapitur, ad contemplationis requiem pertingere non
ualebit. Expcdit igitur, frater karissime, ut cuius iuris sint parro-
chiales termini, super quibus inter te et Bemardum Episcopum Sancti
D»lid controuersia est, plene o^oscas. Ad concilium itaque, quod
Remis proxima festiuitate beati LiKe (prscstante Domino) celebraturi
sumus, omni occasione seposita uenias, pneiato Episcopo de parro-
chialibus termiois responsurus ; ut quid iuris Ecclesix tua sit, sapien-
tium et religiosorum uironun consilio et iudicio decidatur ; et dcmum,
ueritate comperta, pax et tranquillitas Landauensi Ecciesix (Diuina
sufiragante gratia) tribuatur. Satius enim est eandem litem sine
multa fatigatione in Remensi Concilio dirimi, quam Romx multts
expensis et laboribus terminari. Dat. Altisiodori, II. idus Augusti.
[Ut. Lamdtrv. 63.]
D.gitizect>yG00glc
34* CHURCH OF WALES DURING [Period III.
[nRAL A7FUL Or inHOP or LuuiDJkrr to thi rorl.]
XIII. iMiuctmt II. ta Urtaw Bithtf of U^HUff.
A.D. 1 13 1. November 21. Troyei. — InNOCENTIUs
fluM Aidi^ Episcopus seruus seruorum Dei, uenwahiB frstri I7r-
ibDfK in Ei^. tamo l.amdtMtmsi Efihetrpo, salutcm ct Apostollcam bene-
Uod. Utbin Dot .._^. .r. I- . . '^ . , ,
hating been pre- dictioncm. Ut lis et controueisia, qux inter te ct
TrffS^toT^ fratrem nostrum B. Episcopum Sancti Dauid de parro-
chialibus terminis agitatur, finem acdpei^ et utraque
Ecclesia de cxtero conquiesceret, festiuitatem beati Luce, qua ad
nostram uenires pnesentiam eidem Episcopo de sua querimonia
responsunis, tibi terminum constituimus. Pnedictus autem fiater
noster Bemardus Episcopus, clericorum et laiconim catenia sti-
patus, eodem termino nostro se conspcctui optulit, ^ere przparatus ;
veruatamen corporali egritudinc dctentum non posse [te] venir^ trcs
sacramentales, qui a. tua parte fuerant delegati, tactis sacro-sanctis
euuangeliis firmauerunt. Nos igitur, utriusque Ecclesiae inopiz ct
laboribus prouidentes, negotium hoc uenerabilibus fratribus nostris
W. Cantuariensi, T. Eboracensi, et Hug. Rotomagcnsi, Archiepiscopis,
in regno Angiiae pcrtractandum commisimus. Placet autem nobis,
ut, si fieri potest, inter te et prxiatum Bernardum Episcopum per
eorum consilium et deliberationem pax et concordia refbrmetur.
Prxcipiendo ei^o tibi mandamus, ut, omni occasione seposita ct
absque apellatione, proxima Dominica qua legitur, ''^o sum pastor
bonus," cum littens et priuil^o prsedecessorts nostri (felids memo-
ri«) PP. Honorii, et aliis instrumentis, ac superstitibus testibus,
quos ante ipsius pracsentiam produxisti, eisdcm te ftatribus reprac-
sentes; quatenus ipsi et tuas et prsedicti fratris nostri Beniardi
Episcopi rationes audire, et plenius intelligcre, et quod percepcrint
nobis ualeant intimate. Quod si subterfiigeris, et te jM^csentare et
agere contempseris, cauendum est ne dampnum de absentia tua susti-
neas, illumque possessorcm et te pctitorem constituamus. Dat.
Treds, XI. cal. Decembris. [Ui. L.m4m. 63, 64.]
XIV. Innxent II. to Urian Birhcf of U/auiaff'.
Appe>r befbre A.D. 113a. Pfiru^ I3. &»/«.•. — InNOCENTIUS
the thfte Arch- EpISOOPUS SERUUS SERUORUM DeI, MttUrmiili frMtri Vr^
omd^ndaraRcT *«*" Lamdmnni Efiscffo, salutem et Apostolicam bene-
EjsiCT. dictionem. Quemadmodum per alia tibi scripta man-'
D.gitizect>yG00glc
A.D. Iicx>-ii88.] THE NORMAN PERIOD. 343
[mux Atntj. or •UBor or UMniAn to rwx ron.]
dauimus, ita Fratemitati tux iterate mandamus, quatious in Domi-
nica qua legitur, " ^o sum pastor bonus," ad prsEsentiam ucnerabi-
lium fratnira, W. Cantuariensis, T. Eboracensis, H. Rotomagensis,
Ardiiepiscoporum accedas, et allegationes tuas eis absque trepida-
tione aliqua diligenter exponas. Nos siquldem causam tuam illis
discutiendam comhiissimus, et nobis rescruauimus tenninandam.
Non igitur super hoc Discretto tua moueatur, quin te in Ecclesisr
tux iustitta patemas prouisionis intuitu (auctore Domino) manutenere
curabimus} et iure suo earn priuari nuilatenus permittemus. Dat.
Beliocib^ idibus Februarii. [LJ6. Landav. 60, 55.]
■ loDoceiit «u >l Chmjr PA. 1 — FA. 11, louth of Chmj Vtb. 33 in tbit year (JVonW,
I131 (ImM. Ei>Ut.lXSJJ.-LSJJTl.\ md XJI. 409).
It BeMi)ai (Bd4od) near Miood and a little ^ In oiig. MS., " heliod."
XV. Imiucmt U. to fftUiam Arch^shof of Ctmtertury.
Oirc Uiban't A'^^' *^3*' ^^'f> 7- V'lfnte. — InMOCENTIUS EpI-
d«A. fte« *> SCOPUS sERUire SERUORUM Dei, tuHtrahtB fratn tf^ilUU
Ihe time appoliit- "">] CtrntMaritmsi ^itcofo ApoitoBca sedit legato, salu-
*^ tem et Apostolicam bcnedictionem. Fratrem nostrum
Vriianum Landauensem Episcopum. in causa sua, quae in tua et alio-
nim przsentia debet tractari, tarn suonim clericorum quam et aliorum
amiconim cgere consilio et auxilic^ non "extat ambiguum. Proinde
Dilectioni tux per Apostolica sctipta mandamus, quatenus clericos
cius, donee causa fine debito tcrminetur, in pace dimittas, et ire ad
iudidum non compellas. Dat. Valentix, non. Martii. [Ut. Lmtdav.
* " emtai, in ong. MS.
CoDDdi at Loo- XVI. Ann. Waverlei. a. 1 1 3a. — Anno 32 Hen. Regis
doD on the te- post Pascha fuit magDum pladtum apud Londoniam, ubi
EMer. Apnl 14, de pluribus ct maximc de discordia Episcopi Sancti Davi-
ii3>- dis et Episcopi de Llandaff de finibus parochiarum sua-
rum tractatum. [223 Luard, from He». Himt, FlLy 385 Savile: and
in Wilkms, t. 412-}
^ ^ , XVII. A.D. 1133. Hen. Hunt. VII. — Ad &put
don OD Feb. 8, Jejunii fuit conventus apud Londoniam super Episcopos
"33- Sancti Dauidis et Clamorgensis ^ ct, etc. [385 Savile],
D.gitizect>yG00glc
344 CHURCH OP fVALES DURING [Period HI.
[i.datid'i ran OMta or xcntoroLtTAinair.]
XVIII. Hen. Hunt., VII. a. 1134'- — Obiit Lauendensis Epi-
scopus in via Romac pro causa sua tam diu agitata. [385 Savile.} —
GuL. Malm., Hin. Nov.^ I. 7. — Anno triccsimo primo^ r^ni Hairici
contentio inter Bernardum Episcopum Mcnevensem et Urba-
niim Landavensem de jure parochiarum, quas idem Urbanus ilUcite
usurpaverat', zterno fine sopita est : tot enim ad- curiam Romanam
appellationibus, tot itinenim expensifi, tot causidicorum conflictibus,
multis annis ventilata, tandem aliquando morte Urbani apud Ro-
mam soluta vel potius decisa est : nam et ApostoUcus, xquitate rei
perpensa, religioni et justitiae Menevensis Episcopi qua decebat sen-
tentia satisfecit. [699 Hardy.]
• Matt. Puii ilto (73 Witi) ditci tTibui'i
doth, " ID itinete Ratnun," in 11J4.
'' Retd "Bcundo." The refaence b to
the Douidl of April 14, 11]], aod Hcar;'i
jand Tt*i wu from Ang. 5, 1 131, id Aug. 4,
A.D. I135*. Bemt^efS.DtfuuTstippliHioIniucentll.fm'titMtL
Imiueextio P^fie Bernardus Episcopus. Innoccntio Dei gratia sanctac
Romans et universalis Ecclesisc summo Pontifici, Bemardits Sancti
Andrex Sanctique David vicarius Indignus, humilis subjectionis obse-
quium cum orationibus assiduis. . . . [Apud clementem judicem pallium
expetit a Papa pro Ecclesia sua Menevcnsl.] — [ap. Gh. Cmi^ De
Imvttt. II. 7 i Op^. III. j8.]
■ Benurd mitgd twenty jtan tSta bn ooa-
■ccntiao. tiz. imlO Uouy I.'i deadi, beTore pcr-
•01UU7 ipplying tor mclnipolitan inlhofilj (Gir.
Comb,, a. t; Ojp. III. 49). Hen. Hunt.
(H. A, J-, if. H. B. 693) 10 hi lap to 1
coaduioD, writing in or about this nrf jar
1135, M to ay that " tempore nostro recqiit
EfHKOptn S. Darid pallinin a P^," &c ; Hiding,
A.D. 1 136. Brut y Tywysog*.
— Yny vlwydyo honno y bu
uarw Icuan arch><^eirat Llan Ba-
darn, [p. i6o, ed. Williams.]
• See abott, p. 198, note ■ ; aod below under for WhitUnd, lee
A.D. 114s and 1175. The aitmotganshiit appean to haTC ti
Webb monaitenei dioppeir with the iilh longer. See ilw
centuty (tee below nnder A.D. lljo); and Jeoin.
In that year died leuan'ardi-
priest of Llanbadam.
143. Uanbadam
II Welih chitactei
n Append. D. lot
D.oiliz.oB,GoOglc
A.D. IIOO-II88.] THE NORMAN PERIOD, 345
A.D. 1 1 40. Menrig, tleettd by tht fP'elth, tut cemstcratgd te Baiig*r by the
Archtith9p of Canterhmy, agonist the ■will ef Oiufn GivyntJd and bis
krothtr Kodviallsdery then friruft af G-ugmedd, objects to swear alle.
pamte ttt the Kitsg vfEmglamd.
I. CoNT. Flor. Wig. a. 1139. — Qwjniam vero instabant solennes
dies Dominici Adventus [3 Dcc."^ Rex [Stcphanus] Wjgoraam
rediit; ubi quidam dericus, vir eximix rcligiooisj Mauricius nomine,
electus a clero et a populo Bangornensis Ecclesiac,' comitantibus ilium
prxsulibus Ratberto Herefordensi et Sigefrido Cicestrensi, in castello
R^ praesentatur, attestantibus ilium canonice electum pnesulatu
fore dignimi. Quod et Rex concessit. Persuasus a pontificibus ut
Regi fidelitatem faceret, respondit, hoc se nullatenus posse lacere.
* Vir,* inquit, * magnx religionis apud nos est, quem pro spiritual!
patre teneo, et praedecessoris mei David archidiaconus extitit, qui
hoc juramentum mihi facere inhibuit.' ' Ad hxc illi, ' Qjmd nos ^-
mus, causa rationis exigit ut agas.' At i!le, 'Si vos magnx auctori-
tatis viri hoc ^stis, nulla mora sit mihi id idem laciendi.' Jurat et
iUe fidelitatem R^. [12.121,123.]
II. OvMt a»d KaJwalUdtr Priwfei of North Walts to Btthaf Bernard.
Meal u at Aber- A.D.I 140. Bernardo Episctpo Oeneus EtKaDWALLADERUE
^fote "ite Cm. miNaPEs NoRWALu-E. Bernardo Dei gratia Menevensi
tcrtMBr dunnnt Episcopo Oencus Rex Wallix ct Kawalader salutem
aftheKeofBw ' , », , „
gat. ct omne bomun. Notum sit vcstnc potestati...[Conque-
ritur quendam hominem, Mauricium Episcopum nomine, S. Danielis
Ecdesiam non per ostium sed ut fiir aliunde intrasse; Etemardumque
invitat, ut cum Anaraud' &lio Griiini in festo Omnium Sanctorum
ad ostium Devi se conferat ut deliberationem de istis cum co agat.]
— [ap. Gir. Camb.^ De Imveet. II. 9; Opf>. III. 59.]
■ AnanmdiKmofQiTQFth ap Rbyi, prince of Sontb-Walo, wai uiviD-law to Kidmllida'.
III. P. R. C. — Professio Manrtat Bangomenai. 'Ego Mauricius ad
regimen Ecclesie Bangornensis electus, et a te, rcverende pater Theo-
balde, sancte Cantuariensis Ecclesie Archiepiscope ct totius Britannix
primas, per gratiam Dei, antistes consecrandus, tibi et omnibus suc-
cessoribus tuis tibi canonice succedentibus debitam subjectionem e^
D.gitizect>yG00glc
34'S' CHURCH OF H^ALES DURING [Period III.
[WELIB BtlBOr or KIKDOB comtxiTto >T ^KcmMOEor OF CAHnuomT.}
canonicam obedieotiain per omnia mc exbibitunim fore promitto.
llUg. Prior, rt Cmv. Cmmt. J.j and MSS. Cttt. Cle«f, E. i.]
' MinriceuiilUclitiydof Lbadaffwetecoo- rabalim the ume. The latter wu a nuaiat
tetmtd 1140 {Omitbt. rtar. Wig. II. IJ4> *<>d nanwith ■ riniil]'(Br«tf TVw|«y. in a. 1171,
Oarvoa. 1665). The PiDfaBDOi of both «e p. 311, ed. WOUanu).
A.D. 1 143 ■• JuritMttim extrdsed iy Artbbith»f ThtttmU evtr
Uehtrjd Bithof ^ Utmd^.
1. GiLB. FoLiOT Abbas Glocest. *d TlH^mldmm Camt.
Lh„j^^ ill Archiefiscefum. — Patri suo et domioo Cantuariensi Dei
10 aFfeac May gratia Arducpiscopo et totius Anglix primati T[hco-
Om Prioi7 oT baldo], frater G[ilbertus] Glocestriz dictus abbas, pie
a*ldi« be pni ygijg q„jj i^j gy^^ ^ ^g^y ^f^'pcx implcTt. Sublimitati
vestrsc, domine, pro amids suppiicare compcUimur, qui aec
pro nobis audiri digni satis Jnvenimur. Plus tamen eligimus apud pa-
trem de pietate corripi, quam apud fratres de spreta charitate daninari.
Ad vcstram vocatus audientiam dominus Landaviensis multiplidbus
se causis excusat, hinc difficultatcm itineris, inde suspectas adversan-
tium insidias, et pne cxteris sui corporis tnfirnu pnctendens. Inde
vero nupcr redeuntes fratres nostri, de quorum fide et veritate non
ambigimus, de ipsius infirmitate contestantur. De lecto itaque
segritudiois suse tum etiam per nos suppUcando postulat, ut causae
prsEsentis actio usque ad vestnun reditum difieratur ; sic tamen ut res
ipsa, quae .in controversia est, a fratribus de Goldclive interim incon-
cusse pcssideatur. Qua in re, si ncc majestatem vestram minui nee
fratnun vestronim justitiam impcdiri videritis, petitioni huic annu-
endt^ nos sicut in ceteris omnibus sic et in hoc ipso per omnia
gratix debitores efficeretis. Ctorificetur in vobis Deus, vestrique
corona meriti semper augeatur in Domino Jesu Ou-istc^ dileae pater.
\Ef,tt. JfZ.f7.]
TheAnfablihop H- Ii>. sd UctrtdKm LtmdMwtMsem Episetfum. — Patn suo
'»"'™'*' et dcHnino vencrabili Landaviensi Dei gratia Episcopo,
frater G£ilbertus] Glocestrige dictus abbas, salutcm et dilectionem. De
vestra erga nos benignitate certo renun argumento non dubium, si
gratiam mentis non aequamus, tamen in quo possumus, vobis obsequt
parati sumus. Litteras itaque domini Archiepiscopi vobis mittimus, ut
attendatis ex his, quid vobis factu c^his sit ; et quod agendum videritis.
D.gitizect>yG00glc
A.D. iioo-iiSS.] THE NORMAN PERIOD. 347
[jCTunnCTioH or ciiim>BU>T ovik ixuntAir.]
pnidenti cura adimpleatis. Oportet enim, sicut scripsistis, ut posses-
sionem, de qua conteoditis, monachis dc Goldclive usque ad reditum
domini Arduepiscopi inconcusse demittatis, eisquc pacetn interim de
OEtero observetis. Sicque fadendo, et judicem poteritis habere pro-
pitium, et cum ad causam acdngi oportuerit, melius poterit refbr-
mari negotium. Valete. [2*. XLVII.']
DeaH from jam
III. Id. ad Prurem et Fratret de G^ldelivt. — Frater G[il-
*5t~ oUS" 'the bertus] Glocestrix dictus abbas, dilectis in Christo fratri-
■ bus domino Priori de Golddive carterisque fratribus, salu-
tem et dilectionem. Pad vcstrsE et quicti sollidte
providens, dominus Ardiiepiscopus vobis istud per me denuntiat,
ut prosequendx causx, quam adversus dominum Landavicnsem tiabe-
tts, hac vice operam non detis. Flacuit enim Serenitati ejus, ut adio
ipsa usque ad octavas Epiphanise vel ad reditum ejus deiaceps difie-
ratur ; sic tamcn ut possessio, qux in controversia est, a vobis interim
inconcusse possideatur. Dominus eoim Landaviensis, sicut scripto
suo testatur, hoc idem annuit, et vobis interim paccm sc per omnia
. servatunun (Isai. xxvi.) compromittit. Valete ; et patcmx drca vos
gratias reddentes affectioni, ejus per omnia consiliis acquiesdte. [li.
XLVin.']
* FoliM WM ibbtf of (%iaccita Ii39'ii48, mod part of the ytu. Bat betidet that thk
UditiTdBidiopofLluidiff 1140-1147, nut at would be too late for UditiTd'i Spiicapate, die
AeCouDdlofWiDdMMerii43(Tkoni,iiinq|td. ataeoce in the tEXt leeau to hxn been both i
1803). Several letteti of the tbtnier are ad- yohmtary journey and at a diffoeil time of the
dretaed to Udinyd (Epirtt. VIII. XXI. XLV. year. The atiy other recorded jooniej abtoad
LVI. LVll. LXL LXXI., aod tec I^Hit XVI. ; of AichbutKip Theobald (afia he wcdI lot hit
Epitt. CCXVllI. belongt to Biihop Nicolai bit pallia Iij9)wttin 1 143 " ante Natale" when
mccettoT). Theobald went to the Cnmdl of he fbOowed Heniy of WladKMet to Rome " d«
Rheimi m Maidi 114S, and on hu return wh legatione acturi" (?m. Hml. aaf).
banitbed faxa Englaiid, and wai abteot abroad
A.D. 1 1 43. Gilbert ^ S. As»fb conteerated hy the Anh^shof »f
Canterhwy at LumiethK
Gervas., Chrom. — Hoc anno [1143] sacravit Theodbaldus Cantua-
riensis Ardiiepiscopus Gilcbertum Laneluensis Ecdesiae electum apud
Lambethe, t-accepta prius ab eo professione, astantibus et cooperanti-
bus Roberto Londoniensi Episcopo et Ascelino Rofensi Episcopo.
[Twyid. 1359.]
* If dw letter of the chapter of S.David'i, if theit (my oneiided) ttateneott are at all to be
glTcn beieiAer UDdcr A.D. 114S1 leilly iotendi ttatted, then he hum hare been elected by die
OilbeftbydM"Richaid"lhtieiaiiieDtiaiied,iad ckigy of S.Ataph.to bepicaented to tbeBiibap
D.gitizect>yG00glc
348 CHURCH OF tt^ALES DURING [Period III.
[ran hobjuh lUHor of i.imib.]
oTS-Darid'* for conwcntioo, bol with Ihe con- Mold in Flianhire id A.D. Il44,udaiurt turn
isit,Mt>fdieEiriafChcucr,(oil(oof King Sic- been in foil poMeuioa of S.Ao^ ind al iti
phen; •nboie cipdvity (Feb. i — Nor, 1141) ii udghbonihood both then lod for nme jtan
there iiid (o hire ddajed uch coniecntion utd to prcvioudy.
have giTGD Theobald or Ctnteiburr Ihe oppor- ^ Cilbol'i PiofeBion ii not entend upon the
nmity of airt^iiog it to himaelf. On the uher Cantotmy RoUi, altboogh hit
hand, Oven Gwjniedd captured ihe caiiie of endwied i^mi them.
AJ>. 1 143. Cistenism intreductd imto Wales.
Ann.Menev. — I>ucti sunt monachj ordinis Cislerciensis, qui modo
sunt apud Albam Landam, in West-Walliam per Bemardum Episco-
pum, qui dedit eis locum apud Trefgara in Dcnglcthes". [ap. Whar-
/«, A. 5., 77. 649.3— Chron. S- Werborg — Fundata est Cwmhyre in
Wallia, filia Blanchland. [ap. Du%d. Mom. V. 45S.]
• >• Deugiethff" {^diin. Cawh. in a. 1144). Uod : see BnX, ed. WiDiami, in id. II^, and
Vh. Trefgam io the ctntief of Daogleddni, in l>vgA. Hon. V. i^t. Cvm Hir wai in Rad-
the middle of Pembiokeihire. The n«r-cocnen nonhire. For Kjronici in Merioneth, tee KJ>.
mun faaTC atmoiC immediately moved to WbH- II9S.
A.D. 1 144. May 14. Ijicius II. to BrrwarJefS.D^J't,
^- I __ 1, n Lucius Episcopus servus servorum Dei, veneraUS
Ha legatei tnall '
iaquire into die fratTt Bernardo Epitecpo S. Ddviditj salutem et Aposto-
w metroUiion^ Hcam bencdictionem. Fraternitatis tua Hteras debita
•hip. benignitate susceplmus^ et quod de dignitate Ecclcsix
tuK tarn in ipsis quam in aliis, qux super hoc ad sedem ApostoUcam
missx sunt, diligenter attendimus. Venim quoniaui, peccatis exigen*
tibus tt pravonim hominum superabundante malitia, ejusdem Ecdesiae
dignitas loi^ elapso tempore ab ipsa alienata et ad alias Ecclesias
translate est, certum quid inde statuere ad prxsens consilium noo
habemus. Disponimus quidem per Dei gratiam legates nostros i»o
Ecdesiarum negotiis ad partes illas in proximo dirigere, quibus ean-
dem causam per antiques homines et authcntica Ecdesix tuse scripta
indicare airabisi et nos, per cos veritate plenius ct^ita, quod ad
honorem Dei statuendum fiierit, maturiori habito consilio statuemus.
Datum Laterani, II. id. Maii. [ap. Gir. Ctant.^ De Inveet. II. 3, and
Dt Jitre et Statu Mentv. Ecd., Dist. III. i Clp/- 7/7.53, 53, 187 : and in
Wharton, A. S., II. 549.]
AJ!). 1145. Chapter if S. David's to EHgexius III. respecting the
metropelitanship of S. David'sK
Thejf allege in- Bugenio ?apa Capitulum SaNCTI David Dei giatia
D.gitizect>yG0Cglc
*.D.iioo-ii88.] THE NORMjiN PERIOD. 349
[i.david'i claim or umtoNUTAXniiP.]
■tumof coDMv vice beat! Petri diene sublimato, capitulum S. Andreae
nMlDnofWeUh . ^ ,. ^. ?. ., c ■ .- i.-
Biibois by Bi- Apostoli sanctique David conressons, cum omnibus sibi
jj^ ^ ^ ^^ commissis, ad vitae pascua feliciter pervcnire.
dtcfi Bemud. Magnatn nobis spent, magnumque solamcn instan-
tiiun jam tribulationum, idonea; vestry persotue in Apostolicam
sedem ab £cclesix rcctorlbus provisa sapienter electio contulit.
Nod enim latet nos, pater, etsi magiio tetranim. spatio remotos, qua
sapicntia, quaque industria, quibusque vitam omamentis institueritis,
exemplumque vitx melloris fiieritis. His itaque confisi, ancboram in
portu et non in pelago figentes, quod nos aliquanto jam tempore
momordit decermmus amodo non tacere.
Constat enim pnefatam Ecdesiam esse metropolim totius Walliae,
eaque de causa ipsam propriam maximam provinciam nostram appel-
lari inter cseteras regni Britannise provindas, atque ipsius Walliae
Episcopos sufiraganeos esse nostras Ecdesia;, quippc qui et profes-
sionem, ut stabilitum est a Sanctis patribus, faccre Archiepiscopo
nostro consueverant, et ad Episcopalem gradum eadem ratione ab
eodem omnino promoti sunt. Quos autem novimus in Ecdesia
nostra dignitate prsefata perfhii, vobis manifestari dignum dudmus.
Nostrae siquidem memoriae Joseph hujus sedis Archiepiscopus ad
pontificalem gradum promovit prius Morgleis, et post eum Duvan,
Bangorensemi item Julienus noster ad eundem gradum instituit
Revedun Bangorensem ; Bedwd vero noster ordinavit Melanum
Laneluensem. Item simili modo Joseph Archiepiscopus noster He-
rewaldum Landavensem ad ministerium pontificalc promovit. Sicque
semper a tempore Breviensis syoodi, coUectis ibi totius Britannix
Sanctis patribus, enervata quorumdam hscreticorum Pelagianx haeresis
pravitate per beatum David in eadem synodo, atquc ob hoc concesso
ci privil^o ibidem, universx provinciae totius cleri atque prinripum
consensu, hocque conErmante Romano pontiiice, et ad confimia-
tionem acceptae dignitatis pallium ipsi praesenti David cum duobus
suis suffraganeis Theliao atque Patemo tradente. Quo pallio decorata
est Ecdesia nostra a tempore beati David usque ad tempus beati
Sampsonis, qui nostrx sedis aliquamdiu pontifex, tandem flavam
pestem fugiens, et pallium cum cxteris pontiticalibus ornamentis
secum deferens, ad Armoricos applicuit, et in Dolensi monasterio
honorifice susceptus petmaosit. Ex tum vero nostra Ecdesia, hosti-
litate Saxonum et Aoglorum et post Normannorum oppressa, pallium
recuperare non valuit ; sed tamen, ut diximus, metropolitana digni-
D.gitizect>yG00glc
35© CHURCH OP iVALES DURING [Period IIL
tate et miaisterio non vacavit, seriatim totis temporibus usque ad
annos aliquot regni Henrici Regis Anglonim, Wilfrido turn tem-
poris nostrz scdis Archiepiscopo, qui mutta perpessus a Normamuca
bostilitate, ab hominibus tandem Amulfi de Monte Gomerici captus,
per XL. dies ab eisdem detentus est. Post hunc successit Bcr-
nardus, vir magnx religionis, quern elegimus in metropolitanum
antistitem ad Ecclesiam nostram, quse scdes et caput est primx
ct maximae proviocix totius Britannisc; qui sine ulla coatradic-
tione et calumnia consecratus est. Contra quod Theobaldus, nunc
Cantuariensis, in tres persooas de nostris partibus manus injustc
misit, et ad Episcopi gradus eosdem illictte promovit : Hcnricum
sdl. Landaveosem, pene illiteratum, qui pneter reliqua vitsc snx
detestanda saDcttmoniali palam dicitur* abuti. Item Mauricium
Bangorensem^ qui virgam et annulum furtim ab ecclesia subtraxit,
simili modo promovit. Ricardus vero in Lanelvensi Ecclesia
electus a ministris Ecclcsiac caeteroque clem, cum Uteris Regis- et
Comitis terrat, metropolitano nostro B [ernardo] ad consecrandum est
destinatus. Sed ejus niminim consecrationis termino per captionem
regis Stephani necessario dilate, Cantuariensis eum, sicut et ca^teros,
pnesumptorie promovit.
Pro his ita gestts misericordix vestrx dementiam imploramus,
quatinusi> Ecclesia nostrx ostensx dignitatis jure iini liccat bcnignis-
simejubere dignemini....[Adstruunt in fine se ipsos Romam venturos
si Ecclcsix sua: sxpe oppressa; et spoliatsE pateretur inopia.] — [ap.
Gir. Camt^ D» Imvect. II. 6 ; Off. III. 56-58 : and see also De Jure et
Statu Mtmtv. Ecel.^ Diit. III., it. 187, 188.]
* Eogcniiii III. beaou Pope Fd. iS, 1145, cnud Ihite Wgjifa Biihop) and ihree ooljr,
xtA tba letter wu eridenily wiitten. noI only Muuioe of Baagor lod Udilml d I l.~l.(r,
bcEbre Benurd't appol to the Pope of Miudi both ia 1140, aod QSbert of S, Anpfa m II43 ;
1148, but ■horti]' iftcr Engeniia' icceBioa. lai hii iwit Webb mowcntioni wen not nntil
OinMni therefare. ot wbocTct cof^ed it, man Much 14, 11 48, Nicolu oT UanAaS, and Dec
hue wiitieD " Hauj' by miitike lot " Uch- ig, 1148, Darid of S. Dind'i, Beniud'i ami
trad" of Lludiff (tbere vu • Hemj of LUo- ncceMot. Foi the BLihopa id the eariier put
itSt 1193), and "Richard' for " Qilbcit" of of the letteT,iee ibore, p. 144.
S.Aa[di (theie wu a Ridunl at S.Aaaph 1154 <> Thu KDtence itaadi ^aa in Btcwer't edt-
-1161). Up to Ii4j> Theobeld had oodk- tion.
A.D. 1145. Brut v Tywtsog," The ensuing year died Sulien
— y vlwydyn rac wyneb y bu son of Rhyddmarch, son to S. Pa-
uarw Sulyen vab Richmarcb mab darn, adopted son of the Church,
y Seint Padam mab maeth yr and afterwards an especial teacher,
Eglwys, a gwedy hynny athro a man whose science was mature.
D.gitizecbyG00glc"
A.D.iioo-1188.] THE NORMAN TEtiJOD.
'0
35»
arbcnoic gwr oed ac aeduet y
gcluydyt, ymadrodwr dros y ge-
nedyl, a dadleuwr kymedrodwyr,
heydychwr amryuaelon gencdloed,
adiim o vrodyeu eglwyssolyon ar
rei bydolyoD, y decuct dyd o ^lan
Hydrcf b : gwedy kymryt iacb- dei^ing salutary penance in his
wyawl benyt ar y gyssegrcdigaeth omsccrated body, and taking the
goriF a chymyn Corff Crist ac communion of the Body of Christ,
olew ac aghenn. [pp. i66, 168, and extreme unction, [it. pp.
ed. Williams.3 167, 169.]
a speaker on behalf of his nation,
a pleader among arbitrators, the
peacemaker of several nations, the
omaoient of ecclesiastical and ci-
vil decisions, on the loth day of
the calends of October^ after un-
* So iko ibore, p. 344-
■ ilh ciL NoMmbcr, iccordiag to motha rcHliag.
AJ3. 1 145. Brut y Tywysog.,
Gvxnt.* — ^Ynghylch hynn o amscr
ydd aeth Uawer o Saeson, a nife-
roedd mawrion o'r Cymry ym
mhererindawd i Gaer y Salem oni
weled dif^ yn fewr o fod heb-
ddynt. [Areh. C^mi., yJ Stritty
X. n8.]
> Sec Bnt (p. 166, ed. Wltunu) in aa.
1 143. — Y fAwj^ boimo 7 boda [o Qjmy)
pcnriDroDUTOcQcoec jn mjnet achroet j 0*c-
About this time many of the
English, and great numbers of the
Welsh, went on pilgrimage to
Jerusalem, whose absence was se-
verely felt. [li. 119.]
A.D. 1 147. Chron. in Excheq. Domesday, i» a». — Fundata est ab-
batia de Mai^an a Roberto Comite Gloucestriae. [ap. Dugd. Mom.
y. 741 J printed also in Arch. Cmmi^ yd Series, VIU. 274. And so
also Amn. deJU^gtm, 14 Luard.] — The priories of Caerdiff* and Caer-
marthen were also founded about this year or shortly before; the
former by Robert of Gloucester {DugJ. Mm. IV. 63a, VI. 431).
A.D. 1147. Brut T Tywysog. —
Y vlwydyn rac wyneb y bu uarw
Vchtrut Escob Llan Daf, gwr
mawr y volyant ac amdiffynnwr
yr Eglwysseu, gwrthwynebwr y
elynyon, yny berfeith hcneint.
Ac yny ol ynteu y bu £sa)b
Nicol uab Gwi^ant [EsccJ>]. Vny
The ensuing year died Uch-
iryd Bishop of Llanda^ a man of
high praise, the defender of the
Churches, and the opposer of his
enemies, in the fulness of age.
And after him came Bishop Ni-
chol son of Bishop Gwrgant. In
that year Beman] Bishop of Me-
D.gitizect>yG00glc
352 CHVRCH OF WALES DURING [Period III.
vlwydyn bonno y bu uarw Bcrnart nevia died", in the thirty-third
EscobMynywynydiyded vlwydyn year of his Episcopacy, — a man
ardec ar hugeint oc Escobawt, — of extraordinary praise and piety
gwr enryfed y volyant a dywawl- and holiness, — after extreme ex-
der a santeidrwyd oed, — wcdydir- ertions upon sea and land to-
uawryon lafiiryeu ^ vor a thir, wards proairing for the Church
wrth beri y Eglwys Vynyw y hen of Menevia its ancient liberty,
rydit. Ac yny ol ynteu y dynes- And after him David, son of Ge-
saawd yn Escob Dauyd uab Geralt
archdiagawn Keredigyawn. [p.
176, ed. Williams.]
Brut y TvvnrsoG^ Gvtmt., in
an. 1146. — ^Yr un flwyddyn y bu
&rw Uchtryd Escob Llan Daf,
gwr mawr ei dysg a'i ddwyfoldeb,
raid. Archdeacon of Ceredigion,
succeeded as Bishop, [ii. p. 177.]
The same year Uchtryd Bishop
of Llandaff died, a man of great
learning and piety. He regulated
the Sundays, holidays, and Saints'
efe a wnaetfa drefn ar y Suliau a'r days, and caused them to be ob-
gwyliau, a gwyliau mabsant, a'u
cynnal yn olychwydawl lie nas
gwnelid hynny o fodd ac arfer;
ac yn ei le ef y gwnaed Nicolas
ab Gwi^ant yn Escob yn ei le ef.
lAreb. C«irf., yJ Seriei, X. 1 1 8.]
served with religious services
where that had not been done
willingly and customarily ; and
Nicholas son of Gwrgant was
made Bishop in his room. [ii.
119.]
* Bemud died 1148; (ce bdow, p. 355.
A.D. 1 148. Afftal ef BetfurJ rf S, David's to Emgeniut III. at the
Council of Jtheitns for metrefeUton oMtboritj.
I. Bithop Bernard to Simeon Archdeaeom of Banger.
A.D. 1148. Befm^ March. — Bernardus Episcopus
Salt cndcDce , .,../. ,-t.
forS.Dirid'i «t Stmeont Arebtdiacono Bamgorensi [l^wt titulum eum
"" invitat Papam adire ad concilium, quod] Remis celebra-
turus est in media Quadragesima ad ^L^tare Jerusalem^
ut per te manifesta fiat ibidem Veritas dignitatis Ecclesise nostras,
qu% tibi plenissime et indubitanter est cognita. Dedecorosum erit
enim et prsccipue dolendum, si sublimitas regni Britannici, tantis
temporibus in honore habita, nunc in novissimis ancilletur, et mater
ttia sublato titulo libertatis captivetur, et Cantuariensium ludibrio
sive libidini perpetualiter deputetur. [ap. G/r. Camh.^ De Jnvect. II.
8; Off . III. 59.-]
1148.
* 4lh Sandif in Lent, Mard 3
1.,!.
D.oiliz.oB,GoOglc
A.D.iioo-1188.] .THE NORMAN PERIOD.
[l. DATID't CLAIM
I]. Roiert Bifhof of Bath to Pope E»genius III.
Tetdfin. tiut A.D. 1148. March 21. Rheimr. — Testimonium Ro-
ed obedient to BE.KTI BAtTiOsiziisls confra Bfmordimi Episcofitm tie S.David
Rilpb of Cu>- _^- ^ sMHectiotu Ca»tuar. retilirt vo/uit. Reverend issi mo
taauy who coo- ' ■'
Mcntaibmi,uid Domino ac Patn E[ugemo] Dei gratia summo Pontifici,
JThi^'^S^w Sanctitatis sue servus R. cadem gratia Bathonicnsis
wmiun and to Ecclts'ix humtlis minister, salutem cum debita obe-
amaa. Betow^ dicutia. Cum in omnibus veritati standum sit, ibi
bdiendubeulK
' pnecipue veritatis testimonio inniteodum est ubi ipsa
i«"»°(^rt^ maxime periclitctur. Unde cum nunc de periculo et
'''^- diminutione matris nostnc Cantuariensis Ecclesias agi
audiamus, cui frater noster et coepiscopus Bernardus de S. David
debitam ex professione subjecttonis obedientiam subtrahere velle
dicitur, non sine periculo nostro veritatem tacere posse videmur.
Confidentes igitur et securi in conspectu Majestatis vestr% attesta-
mur, quod retroactis temporibus inconvulsum stetisse audivimus et
nostris dcinceps illibatum stetisse cognovimus. Pnedicta itaque
Metropolis nostra cum in multis et magnis dignitatibus prae caeteris
regni nostri Ecclesiis a temporibus Bcati Augustini Anglonim apo
stoli multipliciter effloruerit, a nobis antehac auditum non est,
quin prsedicti Bernardi pnedecessores prxfotae Metropolitansc sedis
Archiepiscopis suflraganei obedienter exstiterunt et ab eis dentque
consecrati et illis scripto professionis obligati fiienitit. Ut autem
ad tempera moderna et ad hunc ipsum Bernardum redeamus, ipse
per impceitionem manus Radulphi Cantuariensis Archiepiscopi pro-
motus fuisse, et scripta professione qux adbuc in eadem Ecdesia
permanere dicitur obli^tus teneri, dignoscitur. Postmodum vero,
per nostram scilicet promotionem, istum ad vocationem B[eati]
Willelmi Cantuariensis Archiepiscopi frequenter venire, et ejus
canonicis jussionibus tanquam unum ex cseteris sufiraganeis suis
obedienter et sine contradictionc obtemperare, meminlmus et vidi-
mus. Iste denique est, qui a venerabili domino Alberico Hosticnsi
Episcopo, tunc Apostolicx sedis legato, ad patris nostri Theodbaldi,
qui nunc eidem Cantuariensi Ecclesix Deo auctorc prxsidet, con-
secrationem evocatus, tanquam suflraganeus et minister atque co-
operator nobiscum adstitit. Eaproptcr cum eodem et pro eodem
Archiepiscopo nostro Sanctitati vestrae supplicantes exoramus, ne
VOL. I. A a
D.gitizect>yG00glc
354 CHURCH OF WALES WRING [Period III
[i.»ATtD'l CLAIM or MBTmOPOUTAmnP.]
su^estiooi sxpe dicti Bemardi, qux ex Jabulosa antiquitate sive
ex antiqua fabulositate fundamentum et initium sumit, aurem
accommodetis, sed prztaxatam matrem nostram in digoitatum sua-
rum statu incolumem servetis. Bene valeat Pateraitas vestra in
Cbristo, Domioe Pater. [JUSS. Cottam. Cieof. £. i.]
III. Engauiu HI. to TbtvUU Archlnthop of Cmtttrhmj ".
Dcdda i«uiM AJ). 1148. j^MM z8. MtoMx. — Venerabilis &ater Dos-
i^Tto .S^ ^^ Bemardus Episcopus Sancti Davidis ad nostiam
oo. 18, 1 149, praEScntiam vcniens, Ecdesiam S. Davidis olim tnetro-
^ ri^^^f polim fiiisse viva voce asseruit, et eandem digoitatem
•ee of s. DiTid't, sibi a oobis restitui suppliciter postulavit. Cum auteoi
circa petitioaetn istam invigilans diu in curia nostra conunoratus
esset; tu, frater Ardiiepiscope, tandem eo pnesente ex adverse
consurgens, in pnesentia nostra adversus eum querelam deposuisti,
quod debitam tanquam proprio metropolitano obedientiam subtrax-
isset, tibique inobediens et rebellis existeretj cum a prsedecessorc
tuo tanquam a proprio metropolitano consecratus esset, et viva voce
et scripto Cantuariensi Ecclesix professionem fecisset, et in multis
postea, tanquam alii suffiaganei, tibi obedisset et astitissct. lUe
vero consecrationem negare non potuit, sed professionem se fedsse
et obedientiam exhibuisse omnino negavitj quod tu audiens duos
testes in medium produxisti testimonium perhibentcs, quod ipse,
illis videntibus et audientibus, post consecrationem suam et viva
voce et scripto Cantiiariensi Ecclesi* professionem fecisset.
Nos Igitur, auditis utrlusque partis rationibus et diligentius in-
quisitis, et testibus tuis studiose examinatis, communicate frabrum
nostrorum consilio, juramenta eorum recepimus; et ut ipse Episcopus
tibi, tanquam proprio metropolitano, obedientiam et reverentiam exhi-
beat, justitia dictante, pnecepimus. Vemm quoniam singulis Ecclesiis
et ecclesiasticis personis suam dignitatem et justitiam volumus con-
servare, beati Lucsc festivitate proiimi sequentis anni tibi et ipsi
diem prsefiximus, ut tunc pnesentibus partibus de dignitate Ecdesise
Sancti Davidis et libertate sua rei vcritatem o^noscamus; et quod
justum fuerit, auctore Domino, exinde statuamus. Datum Meldis,
3 kalend. Julii. [ap. Gh, Camb^ Ut IwvKt. U. 2; and De furt et
Statu Menev. Efci., Dht. H.i O/^. 7/1.51,52, 180, 181 : as "ex registro
Eugenic PapK :" also in Hevtden^ p. 454.]
D.gitizect>yG00glc
A.D.1IOO-II88.] f^E NORMAN PERIOD. 355
[iinijBcnoH OP •. DAno't to CAHTziniKr.]
• A like BuU, ttmlatit mitandi$, wu tent to 0pp. III. 1S7. JafllS dalts EngCDiu'i letter in
the dngj' and liitf of S.Darid'i: Gir. Camb., II47, piobaUyoa tbe drwieoui suppoutioQ tbit
Ik Jun <t Statu MmBc. EetL, DU. III.; Bcnuid died in tbit jeu.
IV. GiR. Camb^ De Inveet. II. i.-Cum dies partibus super liber-
tatc et dignitate Mcnevensis EcclesiK prscfixus fuisset, morte pra-
ventus » ultimus [Bernardus] non processit. \Opf. III. ,50.]
Bemaid died I14B (^Inn. IVeibA. mid lect. Darid fail niccaior ma conKcnlcd Dec.
Chron. in Bzdiiq. Domrtd. 131A tail, in Areh. 19, I148.
Camb., 3rd Bnia, YIII.), wfaich ii plainly cot-
A.D. 1148. Det. 19. CdMteriary. DavU *eimseerated to the See of
S. Davitfr fy Norma* awthoritj a*d •with special profettioK of siiimstiott
to Ca»tertmy.
I. Gervas., Act. Pomtif. Camtuar. — Theodbaldus . . . hos sacravit Epi-
scopos, David Menevensem. [Tvytd. 1665.]
II. Id., Chrom. in an. 1147.— Quartodecimo kal.Januarii Theodbaldus
Cantuariensis Archiepiscopus sacravit Robertum Lincolniensis Ecde-
sia clectum, ct David Menevensem, ad altare Christi Cantuarix, astan-
tibus et cooperantibus Hilario Cicestrensi, Giieberto Herefordcnsi,
Waltcrio Roffensi, et Patricio Lnniccnsi de Hibcrnia. \ii. 1365.]
III. Vita David. II. Episc Menev.— Cum seniores Ecdesi* et major
et santor pars capituli alium vinim discretum et honestum elegissent,
venientes ad Archiepiscopum Theobaldum paucos de capitulo seduxit
ut ... David eligereat; et tarn ipse quam sui comipti pecunia elec-
tionem canonice factam cassarunt; et eum sub quo secunis posset
[Thcobaldus] carpere somnos, in Episcopatum onsccravit, sumpta
ab eo sufficiente cautione ne qusestionem de dignitate Ecdesix Me-
nevensis in vita sua moveret. [«»/». Gir. Cami., Opp, HZ, 431.]
IV. GiR. Camb., De Jure et Statu Menev. Ectl., Dirt. II. — Successit
Bernardo David, Mcnevensis Ecclesix canonicus et de Eetrdigan
archidiaconus, orto quidem in electiooe schismate grandi ; canonicis
nempe Walensicis modis omnibus purum Walensem et impermix-
tum habere volentibus et talem eiiigentibus, Francis autcm et Anglis
e diverso dictum archidiaconum, Ingenuis de gente utraque natalibus
ortum, per canonicam electionem obtinentibus. [Opp. III. 154.]
V. P. R. C. Prtfeisic David Meneveniis Epitcopi, — Quia per inobc-
A a 3
D.gitizecbyG00glc
Pny> Tbcotwid
356 CHURCH OF WALES DURING [Period III.
[nnjEcrioM of 1. DAvm'i to CAirriammT.}
dientie culpam a Paradisi gaudiis exulamus, per obedientie meritum
et virtutem ad eadem necesse est gaudia rcvertamur. Itaque ego
David, ad r^itnen Menevensis Ecdesie electus, et a te, revercnde
pater Theobalde, sancte Cantuariensis Ecclcsie Archiepiscope et to-
tius Britannic primas, consecrandus ex more Episcopus, quemadmo-
dum obedientie debitum mihi a meis subditis exhiberi volo, ita tibi
tuisque successoribus canonice substituendis, et matri nostre Can-
tuarensi Ecclcsie, in omnibus et per omnia canonice subjectionis
et obedientie reverentiam profiteer, et proprie mantis signo confirmo.
^ ^. [Rtg. Prior, et Convent. C«*t. I. j and MS5. Cottim. Cteop. E. 1 .]
* See abort ondet A.D. 1147.
A.D. 1 148 X 1 161 *. yurii^etioK exertised bj Arehiitbtp Theohmld over
Nkholat Bithop of IJamdt^.
GiLBERTVs Episc Hereford, ad Theoialdum Cantmar.
1 Archiepiscoprnm. — Patri sue et domino T[heobaldo] Cssx-
to^ Biibop of tuariensi Dei gratia Archiepiscope, G[ilbertus] Herefor-
diensis Ecdesix minister, post iram raisericordix remi-
nisci. Si adversus dominum Landaviensem aliquantulum mota est
tranquillitas vestra, tanto sublimitati vestrae humilius supplicaodum
est, quanto adversus praedictum Episcopum justiore causa motam esse
cc^noscimus. Sufficiebat enim ad sublevandam causam suam contra
adversarium suum appellatio, et si vobis per omnia debitam observas-
set reverentiam. Quod si minus factum est, improbitati procul dubio
Landaviensium clcricorum, non ipsius Episcopi malitix aut ingrati-
tudini, imputandum est. Opus cnim manuum vestrarum ipse est, et
plantatio vestra ^ quern si de justa forte causa cnnteritis, opus quidem
manuum vestraium conteretis, et quern plantavit dextera vestra, cvel-
letis. Absit hoc a vestra gloria, ncc tale sortiatur laus vestra dispen-
dium, ut quern semel inter amicos ascripsistis, ab aditu gratis vestrse
eliminatum tarn facile proscribatis. Venit quidem ad vos in humi-
litate et mansuetudine, nil sapiens altum adversum vos, sed quidquid
actum sit a vobis, tantum totum quod bonum dominum, quod pium
patrem dccet, expetens et exspectans. Absit autem ut dies mentis
vestrse sic convertatur in tenebras, ut ira in vobis aut gratix pra^ju-
dicet, aut naturam evacuet; quin in paterno pectore sit intus apud
vos, qui pro filio pulset et exoret et exaudiatur, afFectus. Si quid
tgitur apud vos nostra potest supplicatio, si (quod tristes dicimus) a
D.gitizect>yG00glc
A.D.1IOO-II88.] THE NORMAN PERIOD. 357
[wBLiH BiiHOP Acruro IN dioceh of baih.}
corde vestro propter inanem causam non prorsus exciditnus, Episco-
pum vcstrum suscipiatis in gratia, et paci et honori ejus provideatis,
ne patrem alibi quserere compellatur, sed totum quod pium est, quod
modestum, se ^pud vos repcrisse glorietur. Ad pedes vestros in prece
hac corde prosternimur, quos supplicando libentius ipsi manibus am-
plectimur. Provideat itaque, si placet, vcstra discretio, ne nobis
postulata negando, preces nostras amodo muto claudatis silentio.
Bene valere vos optamus in loi^ tempora, in Christo dilecte Pater.
lEpht. G. Fa/ict. XCI. t v. 17. Giles.] '
A.D. 1148x1161. Episcopal Acts of the &shop ef Jjandag in the
Diecise cf Bath.
I. IndulgOKf to those -who visit the Church of Bath am the Feast of the
Exalt at iim of Holy Cross*.
NicHOLAUs Dei gratia Landauensis Episcopus imiuersis sancta
mains Etclesi^ flits salutem. Eis debet Dominicx Crucis maxime
prodesse misterium, qui sinceriori deuotione Ipsius uenerantur hono-
rem, et in statutis solempnitatibus ad consequendam ueniam pecca-
tonim a Saluatore Crucifixo conueniunt. £a propter, dc Diuina
confisi misericordia, omnibus, qui Exaltatione Sanctac Cnicis Batho*
niensem ecclesiam fidcli deuotione uisitauerint, peccatomm, de quibus
corde contrlto confessi sunt, XX. dierum indulgentiam facimus, et
omnium beneficiorum Landauensis j^cclesix participis eos esse con-
cedimus. Valete. [C. C. C. Cant. MSS. CX/., fol. 54.]
■ On this ocon'oD, Ardibbhop Theobald, ob. 1159, wliote Chritdan name ii Dot ginn;
Robert Bitbop of Bath and Welk (who had poMblr Mamice <£ tvxm, ob. Iljo ; pooibly
jnu dedicated a new oon at Bath), and Maik Mariertadi of ClonnucooiM, abool 1151, ob.
Biihop of CloyDC (poalb^ Bubop ODubety, 11B8), imeduinilar indalgeoccL <A.}
II. InJulgeMte to these -mho visit the Oratory of S. Werhiirgay S. yohtt, and
S. KatheriKt^ near Bath.
Umuersis Sancte Dei .^kclesix fdtUhus Nicholaus Dei gratia
yEccLEsi.£ Landauensis humilis minister, salutem et orationcs. No-
uerit Discretio uestra, pctitione domini Petri Prioris et totius Con-
uentus Bath, j^clesis et aliarum religiosarum personarum, et Archi-
diaconorum eiusdem Episcopatus, me dedicasse Oratorium quiddam
in suburbio prefate ciuitatis in honore Sanctx Werbui^ Uirginis et
D.gitizect>yG00glc
358 CHURCH OF IVALES DURING [Period III.
Sanctorum Johannis Euuangelista et Katerine Uiiginis et Martyris,
quorum altaria ibi habentur. Precibus etiam predictorum uirorum
prouocatus^ et fidelium deuotione ipsum locum cum magna uene-
ratione frequentantium roboratus, de Dei misericordia et Spiritus
Sanctt gratia confidens, ad singula [n^dictomm preciosorum Sanc-
torum solempoia XX. dienim relaxationcm de penitentia sua cod-
fessis indulsimus, ut deuotio fidelium ibi augeatur, et Deus noster ab
omnibus et per omnia bcnedicatur. Ualeat in Domino Dilectio
uestra. [ii.]
A.D. 1 148 X 1 165. Seiuvial of disfuttf^ bttvitrn Sees ofS, Dawd's
and Lt^Mdaff.
Aikt DiTid Bi- GiLBKRTUs Herefordiensis Episcopus ad David Mene-
rid? "to^'n^ ■w*r«»£/>M«/.i(M._G[ilbertus] Dei gratia Herefordiensis
(Nid)oli>;Bi>bop Episcopus vencrabilt fratri et amico David Mencveost
HereftrdtoKtde £piscopo salutcm et dilectionem. Qi^m jucundum, quam
**»{«"«»■ sit utile pads et cono)rdi^ bonum, tacilc dignoscitur, si
ex contentione et discordia quanta damna proveniant, diligentius
attendamus. Nam si motus varios, et quae nos premunt undique
bella, attendimus, patet liqutdo quam sit periculosum Ecdesise onus
super onus assumere, et pneter extera qux premunt, intcstina stbi
prselia commoverc. Inde est, quod si placet vobis consiliis nostris
acquiescere, sollicite daremus operam inter vos et dominum Landa-
viensem pads modum aliquem invenire. Quod quia fadle non est
nisi in locum simul tres conveniremus, precamur locum nobis desig-
nari, quo convenientibus nobis possit inter nos de vestra pace trac-
tari. Qupd si ad hoc Herefordiam del^eritis, die quacunque ad hoc
statuetis, aderimus; nee apud dominum 'Landaviensem cessabunt
preces nostrae, quousque et ipsum adesse faciamus. Noverit autem
Dilectio vestra nos in eumdem hunc modum domino Landaviensi
scripsisse, et placitum utriusque vestrum et rescriptum exspectare.
Valete. [JEp*//. G. FoUot. CXXXIX. ; v. 183.]
■ Pouibly the old dupute tboal boundirio, fm)- AiduniiFlil it mentkiiKd ioddentillj by
A.D. 1 150. Saxctuary restored in Ltandaj Diocese.
Brut v Tvwysog., Gvsent^ an. About the same time Nicholas"
1 150. — Cylch yr un amscr y son of Gwrgan, Bishop of Teilo,
D.gitizect>yG00glc
IIOO-II88.] THE NORMAN PERIOD.
[moHT of UMcrUtfl W tHOCtMt OT lUmUTT.]
359
mynnes Nicolas" ab Gwi^n, Es- was desirous of reestablishing the
cob Teilaw, adgyweiriaw nawdd sanctuary of the churches that had
yr eglwysi a doired er yn amser been n^lectcd since the time ot
lestin ab Gwrgan, ac y doded yn lestin son of Gwi^an ; and their
gywair eu nawdd cyssefin i eg- original sanctuary was restored to
Iwysi Ltan Daf, a Llan Carfen, a the churches of Llan Dav, Llan
Llan Illdud, a Llan Doche, a Uan Carvan, Llan Illtud, Llan Doche,
Fiagan, a Chaer Llioo, a Chaer Llan Fagan, Caer Llion, and Caer
Went, ac i'r eglwysi eraill her- Went, and to the other churches
wydd a fu gyntj ac y deddfwyd as they formerly obtained; and
nawdd a weddai i'r mynachlogydd fitting sanctuary was assigned to
newyddion, hyd onid aeth rhan the new monasteries, so that the
fewr o blwyf Teilaw yn nawdd great part of the see of Tcilo
yr ^wysi, ac y bu achaws hynny acquired the sanctuary of the
lonyddwch ym Morganwg yn am- churches, which occasioned greater
gennacunmannarallyogNghym- quietness in Moi^anwg than in
ru, a gwedi hynny adgyweiriwyd any other part of Wales. After
yr eglwysi a fwriesid i lawr, ac y that, the churches that had been
gwnaed newyddion He nad oedd demolished were reconstructed^
o'r blaen, ac o hynny gwell yn and new ones founded, by which
trin eu tiroedd, ac nid cystal yn the men of Morganwg and Gwcnt
rhyfel, gwyr Moi^anwg a Gwent. became better agriculturists than
[Arch. Cami., yd Series, X. IZ2.] soldiers. \!i. 123-]
AJ>. 1151. Brut y Tywysog. Simon Archdeacon of Cyvciliog,
— Y bu uarw Simon Archdiagon a man of great reputation and
Keueilawc gwr mawr y cnryded worth, died. [ii. 181.]
ae deilygdawt. [p. 180. ed. Wil-
liams.]
AJD. 1151. Brut y Tywysog., About this time Einion Arch-
Gwewt, — ^Ynghylch hynn o amser deacon of Clynog the Great died,
bu farw Einion mcbydd Celynoc the wisest of the scholars of Gwy-
Fawr, doethaf o ysgolheigion nedd. [ik 1 25.]
Gwynedd. [Arch. Cami., yd Se-
rieSy X. 1 34.]
D.gitizect>yG00glc
3.6o
CHURCH OP WALES DURING [Period III.
A.D. I152. Fei. 24. Lamieth. Gei^rty of Mammouth comtterated te the
See of S. Aiaph iy the ArchMtlMf of Ctmterlrury.
Reg. Eccl. Chbisti Cantoar.* — Anno ab Incarnatione Domini
MCLI. Theobaldus, Cant. Archiepiscopus et totius Anglix Primas
etc., VII. cal. Martii sacravit Galefridum clectum Ecclesisc Sancti
Asaph iQ Episcopum apiid Lamhetham, accepta prius ab eodem
secundum consuetudinem scripta de subjectione ct obedientia sibi
exhibcnda professione, pnesentibus et commtnistrantibus sibi suffra-
ganeis Willelmo Norwicensi Episcopo ct Waltero Rofifensi: ordi-
navit autem ad presbytsrum eundem prccedenti Sabbato, i. e. XV.
cal. Martii, apud Westmonasterium. [ap. Wharton, De Efhc. Assav.
305-]
Brut y Tywysog., G»«»r^ in
a. 1 152. — Yn yr un flwyddyn y
gwnaethpwyd Galffrai ab Arthur
(ofleiriad teulu Wiliam ap Rbo-
bert) yn Escob, eithr cyn ei fyned
yn ci ansawdd ef e a fii farw yn ei
dy yn Llan Daf, ac a dadded yn
yr cglwys yno. Gwr ydoedd ni
chaid ei ail am ddysg a gwybodau,
a phob campau dwyfawL Mab
maeth oedd ef i Uchtryd Arch-
escob Llan Daf, a nai mab brawd
iddaw, ac am ci ddysg a'i wybo-
dau y doded amaw febyddiaeth
yn ^Iwys Teilaw yn Llan D^
lie y bu ef yn athraw Uawer
o ysgolheigion a phendefigion.
\Anh. Camh., yd Series, X. 124.]
• The Profession Rolli at Cintnturj (». Bliiif^
tan, u ibon), the Gftnlian Bnit. and the Amu
de WaveTiel, otabUth the correa date n above,
viz. llSl- !nfl«r™». (rBffirf. IJ67) iliilljf. ■
M. Faiit {84) hai merely lift: so alio DierU.
The fotm of Geoffrey'! Profisaion ti the (onunon
one 11 the time, and identical with thole of Ber-
nard. Uchtijd. Scc„ but dilfeieiil from that of Da-
vid of S. David'). Gtoflref '( tuccessor at S. Anph,
In the same year Gaift-id, son of
Arthur (family priest of William
sonof Robeit''), was made Bishopj
but he died in his house at Llan-
daff, before he entered on his
functions, and was buried in the
church there. He was a man
whose like could not be found
tor learnii^ and knowledge and
all divine excellencies. He was
a foster-son of Uchtryd Arch-
bishop of Llandaff, his uncle by
the father's side ; and for his
leamii^ and excellencies an
archdeaconry was conferred upon
him in the church of Teilo at
Llandaff, where he was the in-
structor of many scholars and
chieftains':, [ii. 125.]
Ricbud. wai oontecraled (by Theobald) in 1 154
(Cfemi. ap. THejrad. 1665, and P. B. C.),io that
the " Geof&ey Biibop of Umeb^,' who ified in
that year " at man " (limt y Tyuf/ioff, in an.
IISl. pp. 184, 18s, td. Willianu), wal obri-
oudy Oeolftey of S. Anph, i.e. the wclLknoim
Geofliey (archdeacon) of Monmouth. Bat that
he never went to hii tee. wai probably iroca
other caosei than hii early death, seeiog that we
D.oiliz.oB,GoOglc
A.D. 1IOO-II88.] THE NORMAN PERIOD.
find him wimeomg in 1153 the compia be- rouEhwu dected tot
twcen Stqibai and Heniy (Brm^ton ap. IW|>*d.
1039, On-om. tt. 137s).
b WilKam Eul oT GloaeaWr, wba mcceeded
hit fatbei Robert (GeoSey'i firat patron), in itw
kmUhip of Olamorgin among other thJDgi, in
1 147. For the " ofieiiud teulD," Me above,
pp. a)4-*3>-
361
reofS.Ai
! by QtoSiey but rqected. and that beoce
ame tue vehemeat attack made by him upon
Geofiiey in hit Uiitory, Unfortnnatdj' foi thit
nppoulioo, William, being bom in 1 1 36 (CaTc).
wH only eighteen yein oid at Gcoffrey't death.
Ponibly he may hive doired to till Godtr*)''!
~ 1 75, but there ii no authority faith-
e 0<>dwjn.cotiftaiinga«officywi^Oodfreyof aming for (he aacrtioo beyond Gadiria's 1
^a|A(il6o-ii75),relatai(it doanotappen meat.
Q what anUunity) that WiUiam of Mewbo-
A,D. 1 1 55. Dtdkatiim of Cbvrehtt to the Blested Virpn.
Brut yTywysog. in an. — Ny
bu bell wedy hynny yny gyssc-
grwyt cglwys Vair ymeiuot. [p.
184, ed. WiUiams.]
It was not long after that be-
fore the church of S.-Mary= was
oonseciated at Meivod. [ik. 185.]
A.D. 1 163. DesceniUnts of the last Welsh Bishops.
Brut y Tywysog. in an. — Yn
y ulwyddyn honno y bn uarw
Kediuor uab Daniel archdiagon
Keredigyawn. Ac yna y bu
uarw Henri ab Arthen goruchel
athro ar holl gy^edin yr boll
yscolheigon". [p. 198, ed. Wil-
liams.]
* See ibore, p. 198. Thii appean to be
In that year died Cedivor son
of Daniel, archdeaon of Cardi-
gan. And then died Henry son
of Arthen, the supreme teacher
in general of all the scholars'.
[U. 199.]
in of Kihop Snlgen'i liunily.
A.D. 1163*. M^ 19. Tours. — David of S.David*s "ad Turoncnse
concilium vocatus erat" by Ateitander III. {Gir. C«wi., Dt Jure et
Statu Mentv. Eccl., Dist. IL; Off. III. 155), as one of the suffragans
of Canterbury, all of whom (except the Bishc^ of Winchester, Lin-
coln, and Bath) were present there with Archbishop Becket (R. de
Dieeto^ ap. Taytd. 535).
• A letter of " Fraier R. Sancli Aiaph de R.
Pretbyter," to Aieiander III. on bdialf of the
lanonizatioD of Edwin) the Confetsor, is in ifae
Spiea. LanHamm, II. 7S3, Floient. 1864, of
which the date it there giv<n >a after the totcinn
translation of Oct. 13, 1163. The BoU of Ca.
nonoation of Edoaid ii in WUkin*, I. 434,
dated at Anagnia Feb. 7, 1161 ; to whkh year
the letter obviooily belong!.
D.oiliz.oB,GoOglc
363 CHURCH OF WALES DURING [Period Ul.
A.D. 1 1 64. StTMta FhriJd fnmded.
Brut y Ttwysog^ in an. — In that year, by the permission
Yn y ulwydyn honno, drwy of God and the inspiration of the
gennat Duw ac annac Yspryt Holy Spirit, came a convent of
Glan, y doeth koueint o vyneich monks first to Strata Florida*,
y Ystrat Flur gyntaf. [p. 202, [ik 303.]
ed. Williams.]
■ So iba the Ckrv^ 8. H^riurg. according id Dugd. Mm. V. 63*.
A.D. 1 1 64- 1 1 6y. Gpdfrty of S. Ataph dnv*m from his Dheese.
1. Beeiet ArehUshef of Cmttrhiirj to Godfrey 'Bitk^ of S. Attfb.
Rodm to Tour [c. A.D. 1 165.] Thomas ArchiepiscopusCantuariensis
ueornngnit QeJffn^o tMulvoMsi Efiscofo. — Apostolids sinc contra-
dictione et mora parendum est institutis, ct cum omni celcritate et
diligentia medcri convenit languoribus et periculis animarum. Inde
est quod mandatum Apostolicum exequentes Fratemitati vestrsE man-
damus, quatenus juxta prseceptum domini Papx redeatis ad Ecclesiam
cui vos pncfecit Dominus, aut ipsam resignando curam ejus cedatis
alteri qui auctore Deo prxesse valeat et prodesse. Alioquin Eccle-
siam illam non sustinebimus ulterius pastore proprio viduari, sed
ordinationi illius juxta quod in mandatis accepimus intendemus.
Valete. IS. Thorn. Bpitt. CXXyi.^; IH. 179.]
11. The iamo to the tame.
Keep to jam [c. AJD.1166.] lDEM<u/«nM&m. — ^Vestra Frateinitas ig-
own Bubopnc norare non debet, quod privll^ium meretur amittere, qui
concessa sibi abutitur potestate. Vos autem, sicut accepimus, in alienis
Episcopatibus Ecclesiarum vacantium alienas oves solvere prscsumitis
et ligarej et petitione laiconim, aut aliomm quibus sacramentorum
dispensatio non incumbit, ccclesias dedicatis, et ezercetis alia quo-
rum non accepistis ab Apostolica sede vel matre vestra Cantuariensi
Ecdesia potestatem. Quod tanto oredibilius videtur, quanto certius
constat vos sine spedali maodato Romani pontifids dudum (quod
minime licebat), quantum in v<^is fuit, absolvisse excommunicatos
nostros, non observato tenore literanim domini Papz. An hoc recte
feceritis, vestra Discretio providebit; quoniam oportebit super his
reddere rationem. Nam persistentes in scelere et voluntate peccandi
qui Ecclesiarum bona diripiunt et lis incubant violenter, nee ipse
D.gitizect>yG00glc
A.D.IIOO-1I88.] THE NOBJUAN TESIOD. 363
[sBHor ar i. iufk drivxh nou wilei,]
Petms coram Deo posset absolvere. Ne ergo oijuscumque instinctu
de c^ero similia praesumatis, prohibemus in virtute obedientix, in
periculo dignitatis et ordinis, ne curam pastoralem et Episcopale
nfficium extra proprium Episcopatum ulterius exerceatis ; sed ea
sitis potestate contend, quam vobis Ecclesia contuUt in ordinations
vestra. Hoc autem vobis non interdidmus, quin ad preces coepisco-
ponim vestrorum, quibus communicare licuerit, vices eonim cum
ncccssitas exegerit in rebus Ileitis impleatis ; sed vos ab Ecclesianim
vacantium et Episcoporum qui excommunicati sunt officio prxcipimus
abstinere, et curam pastoralem exercere quatenus iacultas adfiierit in
proprio Episcopatu. \ii. CXXfJI.^i III. 280.]
■ Tboe leUen vere wnoea after Qodfrcy Goiftcy was Abbat (or niher Admioutntor) of
«i( invta from E.Asapb, whkh wa> probably Abingdon Oct. 31,1165 (IfM. Man. ila JUnfr-
II 64. when Oma rerolled: and ihe leconcl of dm.; II. 133 Stevcmoa).
Ihem appvemly after AKcuum Day 1166.
III. Matt. Paris., W. S.Aliam Akiatum^ in an. 1165. — ^Venfira-
bilis Godcfridus Episcopus de Sancto Asapb, petente Abbate Roberto,
in l^silica S. Albani ad majus altare in Ccena Domini cbrisma
confecit, et oleum sanctum quod per beati Albani parochias de more
distributum est, eodem Episcopo nullatenus vices Episcopi Lin-
colnicnsis gerente in aliquo. Idem quoque Episcopus in capella
infirmarix ordines postea fedt generates, et postea multotiens*. [82,
Wats.]
IV. Hist. Mon. de Abingdon., A.D. 1165. — Henricus Rex An-
glic ET Dux NoRMANNIiE ET AqUITANI^ ET CoMES AnDEGAVI^
otftnibut tarn clericis quam laicis tenentihus de Abhatia Aibendimewsi, salu-
tem. Prsecipio quod iiitendatis Godefrido Episcopo, cui commendavi
abbatiam de Abbendona, tanquam abbati, de omnibus qux pertinent
ad ipsum abbatiam, et facialis ei fidelitatem et servitia, ita plenaric
et integre sicut facere solebatis pnedecessoribus suis ; et nisi feceritis,
vicecomites in quorum baillits estis, vos justicient donee (adatis.
Teste Johanne Decano Saresberiensi, apud Wdestocam. |^n. 234,
2350
V. JoANN. Saresber., Epist. CCXXyill. December A.D. 1167. —
Illi autem [sc. a Thoma excommunicati], simulantes se in mortis
periculo constitutes, quia oportebat eos ex mandato domini Rc^is
D.gitizect>yG00glc
364 CHURCH OF fTALES DURING [Period III.
nunc transfretare, nunc in Walliam proficisci, a quodam Episcopo
Wallensi, utriusque juris prorsus aut fere ignaro, Lanaluensi scilicet,
qui monasterium Abendonensem utpote quxstuosius pro Episcopatu
receperat de manu Regis, absolutionem impetraverunt. [//. 90,
Giles.]
VI. R. DE DicETo, De Arclnep^ C«r.— [Rich, de Lucy, Richard
archdeacon of Poitiera, Jocelyn de Bailleul, Alan de Neville, excom-
municated by Becket at Vezelay on Ascension Day 1 1 66,] postmodum
mandato Cardinalium Johamiis Neapolitani et Willelmi Papiensis
absoluti a Godefrido Episcopo S. Asaph. Alanum Loodoniensis absol-
vit Episcopus, etc. [ap. Wkartimj A. S. It. 689°.]
■ See alio Dieeto, ap. Titytd. 359. 540 : and (Bnil f IVvyKy. in no.). The fagato (ilk
bdow under A.D. 1175. Ooddfidut *ni oniM- pointalJuniU7 tt67)wereO(taCin)inildeaaiB
crated and nude prorcuioa Id TbeotnU in 1160 S.Nioabi in cuccre TnlUnia, and WBBud Cu-
(Gemlt. ap. TWfid. i66i, >nd F. R. C.)- Piom dinal Ttabyta S. Petri mI Vmoila (lee J^f^).
1164(0 1169 OvToedd wia in taaifAil revdt PouiUr * pmion ooconiMiaa iodided Oardiittl
UDdei Owen, and S.Asqifaini held I7 the Webh John of N>|ile(.
A.D. 1 1 65—1 1 69. Pniitlets attempts of ArchMshop Betket to impose
a Bishop on the See of Bangor,
I. Ownt Frinte of GviyneJd to Archiishop Becket.
[c. A.D. 1165.] OWENI Wallensis aJ Thomam Cam-
to^be'coDKcnt^ tuoritntem. Religiosissimo Dei gratia sanctie Cantuariea-
•tJ!r"*hli.*'t^ sis Ecclesix Archiepiscopo Thomae, sue patri spiritual!, O.
the AiThbbhop WalUarum Rex, suus spiritualis in Domino filius, debitam
bit "^^ ^ voluntariam inChristo obedientiam.— Vestnc, Pater mi
obedienee to venerandc, discretionis auribus insonuit, quanta sui juris
hOTreTavoTiilre detrimenta post mortem Episcopi nostri Mauritii nostra
no light but otJy passa fuerit Ecclesia'. Unde et magno timorc perculsi
ourfreecoraent. '^ . , . ^. . .."* ., *^
trepidamus, ne, quia nobis incumbit necessitas curam et
sollicitudinem hujus Ecclesiae gerendi, Deus nostrx negligenti^E ista
imputet. Nostis quoque, quantum nos immeritos oderit Rex Anglix,
ita ut nostro honori et in ecclesiasticis et sxcularibus negotiis pro
posse deroget, in quo vestri cxsilit damnosam sentimus absentiam.
Sed quoniam in tali statu non estis, quo super hac re nostrae indi-
gentia: consulere valeatis, vcstram deprecamur obnixe clemcntiam,
quatenus, cum sic amodo esse nequeamus, nostrum alibi Episcopum
ordinandi licentiam tribuatis, tali tamen interveniente conditione,
quod sanctie Cantuariensi Ecclesiz et vobJs exhibeat obedientiam, ac
D.gitizect>yG00glc
A.D.IIOO-II88.] THE NORMAN PERIOD. 365
[dioche op «iuiom BEnini niBKinioH to cahtehbuby.]
si vcstrjE manus impositione consccratus fiiisset. Et bene nostrae
petitioni debetis satisfacere, quia non jus aliquod nos cogit vobis
subjid, sed voluntas, quae semper durabit immobilis, nisi in vobis
remanserit, quo minus perseveret. Quod si nos de obedientia, si hoc
contigerit, suspectos habueritis, securitatem faclemus quam veiitis.
Et sicut archidiaconus noster David vestra in omnibus prsccepta
Sequitiu', sic et nos omnes faciemus. At unum tamen sciatis, quod
amplius sic esse non valemus. Voluntatem itaque vestram super his
mihi litteris vestris renuntietis. [ap. Folht. Epiit.D^ VJ. 392, Giles.]
^ Meurig. Biihop of Bangor, died Attg. il, legate April 34, 1166. Thiileqtr and No. II.
1 161. Bccket Bed, Oct 1164. ind bname appcf tooooM between the two kutditef.
II. Anhhitbop Beckit to Oviett Prince of G-u^gdd,
Refon:irillHnd £c. A.D. I165.] ThOMAS CanTUARIENSIS ArCHIEPI-
' 'W'^P'- SCOPUS Oweno Rep WalVae. Gratias vobis plurimas rcferi-
mus, quod inter bellonim discrimina, et bostilem inimicorum inquie-
tatioaem, Ecclcsix Dei, sicut ex litteris vestris didicimus, curam et
diligentiam impendere non omittitis. Venim non mediocriter insedit
animo illud, quod in litteris vestris legimus; videlicet ubi dictum est,
quod ex jure non debeat nobis subjici Ecclesia de Bangor : licet hoc ob
dilectJonein, qua vobis tenemur, dissimulemus. Quod autem postu-
lastis, ut nostro assensu ct licentia in Ecclesia eadem ab alio quam a
nobis Episcopus consecretur, omnino non acquiescimus nee aliquando
acquiescemus. Mittemus vobis nuntium nostrum, aut certe aliud,
quod litteris modo nolumus commendare, sicut per prKsentium lato-
rem vobis mandamus. Interim autem vobis mandamus, ut per vestram
diligentiam prxdicta Ecclesia honoresque Ecclesix in pace perma-
neaht, nee aliqua fiat electio, vel honorum Ecclesix traasmutatio.
Quod si fieret, nos in irritum ducemus. [5. Tham. Epiit. CLXXXIX. j
in. 388, Giles.]
III. Dtnnd Archdeacon of Bangor to Archlnsbop Becket.
fc. A.D. it6';.1 BANcoRENsrs Archidiaconus = ad
Thanki Bedcet ^ „ • ^ ^ ^- i^ ^■
for giring him Thomom Contuaneniem. Quanta mentis exsultatione,
^ ™^^^ "^ quanta animi jucuaditate nostra privetur Ecclesia, tam
MMia, »ud l». pii patris orbata prasentia, nee stylo notare nee verbis
menti hii eui*, gxprijuere valemus j sic quippe cuncta in vobis relaxabat
misericordia, quod nihil inultum omitteret justitia. Et licet omnes
de vestro damnum patiantur exsilio, nos tamen majori super omnes
D.gitizect>yG00glc
366 CHURCH OF If ALES DURING [Period III.
affligimur incommodo : prxsentes quippe aos pio mentis adectu venc-
rabamini, et inimicorum insidias in absentes illatas fhistrabaminL
Deus autem pro his vos abiinde remuncret, cum nostra imbecillitati
digna retribuendi sit ablata (acultas. Quod nisi locorum distantia
DOS a jucunditate vestne prsesentiie sejungeret, nostri erga vos animi
affectum clarius sentiretis, turn nostri copiam vobis eathibcndo, tum
nostram vobis, ut domino, substantiam ofierendo. De hoc autem,
quod nobis indignis Ecclesiarum regimen dlgnati estis remittere,
Deum super hoc trahimus in testimonium nos omnem, quam potui-
mus, adhibuisse diligentiam, et vestris in omnibus obediisse prsc-
ceptisj quod et de csttero faciemus. Et quod vestne de Ecclesia
regenda sollicitudini visum fiierit, nobis litteris vestris remandate.
[ap. Foliet, Epitt. CCCCXLIV. , VI. 107.]
IV. Archbisbof Beeiet to David Archdeaeim of Bangor.
But DO Bbhop [cA.D. 1165.] Thomas Cantuariensis Archiepi-
without Bccket'i SCOPUS Bamgormst ArctiiJiacimo, Grate suscepimus litteras
(traia A. dc dilectionis tua^ et gratias inde tibi referimus. Sed hxc
<^'0*- esse poterit summa occasio, qua tibi majores et uberiores
gratiarum actiones referre habebimus, si te circa pacem Ecclcsiac Dei
et clericorum discipHnam sollicitum audierimus. De eligendo vero
Episcopo haec tibi et ftatribus tuis mandamus, ne dc aliquo fiat
electio vel nominatio, donee visis litteris nostris et nuncio consilium
nostrum super hoc negotio audieritis. Nos enim, prout Dominus
concesserit, ad pacem Ecclesix Dei et vcstram modts omnibus stu-
dium adhibcre curabimus. Audivimus clericos vestros ad alicnas
provincias ordinationis causa migrarcj quod utrum verum sit scire
cupientes, per fidelitatem, qua nobis teneris, prxcipimus, ut nos inde
certos reddas. De prassentium autem latere, qui ad vos per multa
pericula venit, hxc tibi mandamus et prxcipimus, ut ecclcsiam suam
et decimas plenarias eum in pace habere facias, et ab Injuriis et
violentijs, quas ei decimarum causa infert 'Arthurus de Chargis,
immunem facias, eumque de cKtero ab ejus inquietationc cessare
crompellas. Quod si facere contempscrlt, infra Purificationem beatx
Marise suam nobis prsesentiam satis&cturus eshibeat. [S. Them.
Epht. CXin. i ///. 261.]
See the next letter, nhkb lot " Bnrgj^" liic
D.oiiiz.oB,Google
A.D. 1IOO-II88.] THE NORMAN PERIOD. 367
[DIDCMB or BiUtaOK UPUtM lUBtntUOH to CAHTERnrBI.]
V. Areblnsix^ Beciet t» Arthur [^roiatfy Dear &fBMgor\.
ApparFeb.*.to a[c. A.D. 1165.^ Thomas Cantuariensis Archi-
'^TtMaooo&- EPIscoPus ArthuTO dt Burps et eomfliatus suit. Relatum
""■f ^^"^ *st nobis, Arthure, te in nos pariter et Ecclesiam Caa-
bai7. tuariensem, matrem tuam, gravissime et sine mentis
deliquisse. Tu enim, ut nobis su^estum est, cum tuts complidbus
in Hibemiam ire praesumpsisti ; et ibidem falsa prxdlcatione tuorum
et tua machinatus es, ut clerici et Episcopi Gwallix ordines et
sacramenta reciperent quasi a novo metropolitano sibi in fiibernia
constitute. Veraciter scias, quoniam immoderate deliquisti machi-
nando talia, et veniendo in damnum Cantuariensis Etxlesise, matris
tuic £t idcirco mandando tibi prsecipimus, et in periculo ordinis
tui et beneficiorum tuorum tibi firmiter injungimus, ut tu ami Lau-
rentio et Jacobo et HucteridJo in Purificatione beats Mariae nostro
te conspectui repraesentes, satisfactunis Deo, et nobis, et Ecclesix
Cantuariensi, matri tux, super his et aliis, qux tibi objicientur.
IS. Them. Epist. CLXy. ; III. 347.]
■ The above three lettm obvioutir precede Na. VI. mi VII., uxl Mknr Noi. I. uid IL
VI. Anhhishep Beciet to Pope AleXMmder lU.
Amai t Bi- [A.D. I165.] ThOMAS CaNTUARIEHSIS */ Papom
diopfct the tee AUxandrum. * * * De Wallensibus, et Oweno, qui se
ofBuigDr. principem nominat, Domine, provideatis, quia dominus
Rex super hoc maxime motus est et indignatus. [_S. Thorn. Epist. L. j
JIL ia8.]
VII. Pope AlexMsier III. to the Clergy tf Bangor.
„ „,i AJ>. T161;. Dee. 10. Laterals, — Alexander Episco-
Elect * Biibop ■*
wUua tiKi PUS SERVUS SERvoRUM Dei dilectii fUh universii tlericis hs
"*"^ E^cepatu Bangorensium cossrtitutit^ salutem et Apostolicam
benedictionem. Si quanta detrimenta et incommoda Ecclesiis ex
destitutione pastoris soleant provenire, consideratiunc sollicita pensa-
retis, Ecclesia vestra tanto tempore prselato nullatenus caruisset, quanto
ipsam audivtmus destitutam fiiissc. Unde, quoniam nostrum est de
universis Ecclesiis curam et sollicitudinem gerere et eamm destitu-
tioni paternae considerationis oculo providere : universitati vestne per
D.gitizect>yG00glc
368 CHURCH OF WALES DURING [Period HI.
Apostolica scripta prxcipieado mandamus, et in virtute cdwdieDtiae
vobis injungimus, quatinus juxta mandatum et consilium venerabtlis
fratris oostri Cantuariensis Archiepiscopi aliquam personam idoneam
et honestam vobis in pastorem et Episcopum infra duos menses post
harum susceptionem pari veto eligere studeatisj sub cujus regimine
Ecclesia vestra tam spiritualibus quam temporalibus, cooperante Do-
mjno, proliciat incremcntis. Electum vero jam dicto Archiepiscopo
praesentetis, ut ipse, si cxpedire cognovcrit, electionem ejus coofinnet,
et eandem congnio tempore studeat promovere. Alioquin eiun quem
memoratus Ardiiepiscopus vobis assignaveiit, omni occasione et
appeilatione cessante, in magistrum et Episcopum recipiatis et ei
reverentiam et obedicntiam debitam studeatis humiliter exhibere.
Pneterea quoniam in archidiaconatu memoratfc Ecclesix vestrae
filium patri quasi hiercditario jure successisse audivimus, et eundem
archidiaconatu m sine prxnominati Archiepiscopi auctoritate vel con-
scientia obtinere, nos quod taliter exinde factum est irritum esse
decemimus, et hoc auctoritate Apostolica omnino cassamus*. Dat.
Lat., IV. id. Dec. [S. Thom. Bpist. CCLXXru. ; II. 91, 9a.]
■ Miqiriiitcd Bf QOo, oaamoi.
VIII. Pofe Alexandtr III. to ArcbMsbop Becket.
fcompeliheBin- A.D. I 1 66. Jan. 1(). Lateran. — ALEXANDER £pi-
1^ 'b^*" SCOPUS SERvus SERVORUM Dei veneratili fratrl Tboma
ded one joui- Camtuarimsi Arehiephcope^ salutem et Apostolicam benedic-
^' tionem. Si quanta detrimenta et incommoda Ecclesiis ex
destitutione pastoris soleant provenire, Bangorensis Ecclesix clerici
sollicita consideratione p?nsarent, Ecclesia illonim tanto tempore
prxlato nullatenus caruisset, quanto ipsam audivimus pastore vidua-
tam fiiisse. Unde quoniam nostra interest de univcrsts Ecclesiis
curam et solllcitudinem gerere et eonim destitutioni patemac consi-
derationis oculo providere, fratcmitati tuae per Apostolica scripta
praecipiendo mandamus, quatinus memoratos clericos diligenter con-
venias et instantius studeas commonere, ut in aliquam personam
idoneam et honestam cum consilio tuo pari modo conveniant, ct
eam sibi in pastorem et Episcopum infra duos menses postquam
literas nostras susceperint, cligere non postponant. Quod si ad
mandatum nostrum et commonitionem tuam non fecerint, tu iis
aliquem, qui pontifical! officio idoneus reputetur, infi-a tres menses
D.gitizecbyG00glc
A.D.I10O-I188.] THE NORMAN PERIOD. 369
[diocmb of BuiaoR unrtii tunoMioH to cAimutotT.]
post hanun susceptionem provideas, quem in patrem et pastorem
recipiant, et cui rcvcrcntiam et obedlentiam debitam sine omni
contradictionc, tanquam praclato suo, impendant. Dat Lat, IV.
cai. Feb. [5. Thm. Epitt. CCXXII. ; IF. 2,6.'\
IX. Pope Alexamder III. ta CUrgy and Z^tj of Bangor.
Same wiib No. A.D. 1166. Peh. 9. LateroM. — Alexander Episcopus
^"^ SERVUS SERVORUM Dei £iettis filtit CanoHitis et imiverto
clero et popuU Baxgoremsh Eeeltsi*^ salutem et Apostolicam bcnedictio-
nem. Quia ex defectu pastoris gravia consueverunt animarum pericula
provenire, et ex hoc sacris Dei £cclesiis plurima incommoda ct detri-
menta contingerc, universitatem vestram, sicut per alia scripta mo-
nuimus, ita nunc per iterata scripta monemus atquc mandamus,
quatinus (si nondum convenistis) in aliquam personam bonestam,
idoneam, et litcratam pariter conveniatis, et earn in Episcopum
vestrum communiter eligatis : electum quoque venerabili Iratri nostro
Cantuariensi Arcbiepiscopo consecraodum representare curetis. Nos
enim, si de persona idonea canonicam jam clectionem fecistis, earn
ratam babcmus ; et quicquid inde prxdictus Archiepiscopus statuerit,
ratum curabimus et firmum babcre. Dat. Lat., V. id. Feb. [S. Thorn,
Epht. CCLXXFI. J IF. 90.3
X. ArehUshop Beeiet to tbe Archdeacem and Canons of Bangor.
Appar by Mid- [A.D. 1 166. ^BtfoTt Lent.'] — Thomas Cantuariensis
iSliLKetoSw Archiepiscopus Arekidiaeono et CanonicU Bangorensi^s, sa-
liid;^itA.de lutem quam meruemnt, Perlatum est ad aures nostras, vos
m)flDd[odat i" Deum, et nos, et Ecclesiam Cantuariensem, matrem
* BUiop. vestram, gravlssime et sine mentis deliquisse. Quia,
sicut nobis assertum est, machinamcntis Arthuri et socionim suonim
consilium pariter et assensum vestrum in damnum Cantuariensis
Ecclesiae, quae mater vestra est, unanimitcr pracbuistis. Nee, ut cre-
dimus, tarn detestabile Return, tam nefandum lacinus aliquatenus
factum fuissct, nisi vos consilium ct assensum in eo dedissetis. Sed
tibi, David, loquimur : a memoria tua non debuit ullatenus excidisse,
quod noster juratus es, similiter et Cantuariensis Ecclesizj nee tu
aut canonici Bangomensis Ecclesix debutssent consensisse, ut Epi-
scopus EcclesisE suae, si quis tamen ibi esset, in Hibemiam ivisset,
VOL. I. B b
D.gitizect>yG00glc
370 CHURCH OP IVALES DURING [PERIOD lU.
[diocbb of uHoom mmnn nmoNioH to cAirmtBtisT.]
et ibidem sacrameotum recepisset, quasi a novo metropolitaoo sibi
constitute. £t idcirco mandando tibi pnecipimus, et in periculo
beneiiciomn) et ordinis injungimus, ut tu cum Alio tuo, et tribus aut
quatnor de majoribus et potioribus personis Ecclesix, mediante qua^
dragesima nostro te conspectui repraesentes, responsurus et satis-
factunis dc his ct aliis, qiue tibi objicientur. Niliilominus univer-
sitati vestrx prxsentium significatione praecipiendo mandamus, et in
periculo beneficiorum et ordinis vestri vobis injungimus, quateous
infra prxscriptum terminum vos nobis repraesentetis. Nos enim de
Episcopi vestri electione vobiscum tractabimus. Prohibemus etiam
vobis Apostolica auctoritate et nostra, ne dc electione Episcopi inte-
rim aliquid faciatis, aut quemquam eligatis. [S. Them. E^t,
CXiy.i ///. a6a.]
• Tfacabteoa ofthe tide ofl^Wseenu to refer No. X. XI. to the beginning or A.D. ittf6.
XI. ArchHshof Becket to the Arthdt^t* a»d Caums of BAxger.
YoD are abniTed [A.D. ii66?»] Idem ad totdtm Quja Eccle-
■ram iny oath siam Dei liberam esse decet, et prxsertim in electio-
Domiiiee. Ekct nibus celebrandis obtinere debet unanimitas ftatrum,
am forthwith. noQ violcntia potestatis, vos a juramentc^ quod contta
bonos mores et sacronun caaonum disdplinam Owenus Wallensium
princeps dicitur extorsisse, ut; nullum scilicet vobis in Episcopum
nisi de ipsius eligerctis arbitrio, dominus Papa clementer absolvit \
prxclpiens ut quern vobis assignaverimus, omni appcllatione et con-
tradictione postposita, poatificem recipiatis. Inde est quod univcr-
sitati vestrx in virtute obedientiac prxcipiendo mandamus, quateaus
juxta quod vobis nuntii nostri intimaverint mandatum Apostolicum
cum omni diligentia exscquamini; scituri quod si ncglexcntis, in
personas vestras anathematis, et in Ecclesiam ct loca qua inhabi-
tatis interdicti scntentiam, auctore Domino, proferemus. Valete.
\_S. Thorn. Efht. CXy. ; 111. 263.]
■ See note to preceding letter.
XII. ArchlAthof Becktt te David Archdeacon of Bangor.
Appear within [A.D. II66 Or ll6'j}'} — ^ThOMAS DeI GRATIA CaNT.
e^M Tk^ Irf Archiep. et Apost. SEDis Lecatus Dovid dicto Archi-
Bangor. diacoHO Bangortitsls EccUfU, salutem et COldis ocutos
D.gitizect>yG00glc
A.D.iioo-1188.] THE NORMjtN PERIOD. 371
salubriter apcrire. Mater tua^ Bangorensis Ecclesia, ab annis multifi
luget proprio viduata pastore j et qui earn consolari debuerant, acer-
biorcs inimici iacti sunt inter angustias. Quorum tu prseambulus et
signifer esse diceris ab, his, qui et matris Ecxlesiae miserias inge-
miscunt et bona illius in abusus filiorum et filiarum suarum queruntur
esse cooversa; et quod intolerabiUus est, ordinationem Ecclesiae tuis
machioaitionibus lacrymabiliter asserunt impediri. Unde, quia tantx
przsumptionis excessus ulterius dissimulare aec possumus nee debemus,
tibi in virtute obedientix prxdpicndo tnandamus, quatenus ad nos,
omni excusatioae cessante, juxta mandatum Apostolicum inira quatuor
menses post hanmi susceptionem litterarum accedas, nostris monitis
et praeceptis in Domino pariturus, aut exindc, si n^lexeritis, officio
et beneficio ecclesiastico irreparabiliter privandus, et si nee sic
resipueris, Satanx tradendus in interitum carais. Siquidem Apo-
stolicum nos Oportet implere mandatum, et naufragantis Ecclesia;
periculis maturius subvenire. Te mooitis obtemperantem in bene-
placito suo giatia Dei custodiat. [S, Thorn. Epist. CXIJ, j HI, 360.]
io tbenidaf IiMm
XIII. P^ jiUxMuUr III. » HeMTy II. Kimg efEmglimd.
DetBtfaimkap- A.D. 1168 (?) •■ Oct. 9. Bentvtmtim. — Alexander
in' yma'''^vmi EPISCOPUS SERVU5 5ERVORUM DeI Hemrico lllnstri Alt'
faamb. glontm Regi, salutem et ApostoUcam benedictionem.
* * * * Accepimus quod praiter alia in Lincolniensi, Batbo-
niensi, Herefbrdensi Episcopatibus, quos vacantes et pastomm solatio
destitutes in manibus tuis tenes, necnon in Bangorcnsi ct Lanel-
viensi, liberam electionem, sicut deceret, fieri fastu quodam et ma-
joris potenti* terrore prohibeas, etc. [*. riom* Epist. CCClII.i IK
124, 135.]
■ The tlun, Engliih mm »«c racaM fian The ibore letter leaiu paAtblj written more
Pcbruuj 1167. Oodfrej of S.A*^ hid Sed thut maelf ■ few moothi aftei the Coma tea
from tlut ice in 1164 « 1165, but held it no- Gnt becvne ncant, and if to, then in 1168.
minallj until 1175 (lee bekiw mia that yeu). jtBi <htei it 1167 X 1169.
XIV. Ptfe AUxandtr III. to Arehbhhop Beeiet.
Fn.e«edto>tnng [A.D. 1169'.] Frf. 14. BmWWW««. — ALEXANDER
DMonueiininn Papa Thorns Arehitp. C^itiur. Ad aures nostras per-
Owen and Aich- , ,n iitii.!-
deacon David, vcnisse cognoscss, quod Owen pnnceps Wallix hteras,
Bbz
D.gitizect>yG00glc
372 CHURCH OF WALES DURING [Period III.
quas ei de consobrina sua, quam sicut uxorem tenere didtur,'de-
stinavimus, recipere noluit, nee eaadem consobrinam suam secun-
dum commotiitionem Dostram dimisit. Arcbidiaconus ctiam Bangor
scripta nostra contemsit, nee lis voluit aliquatenus obcdire. Unde
quouiam ad tuum spectat officium illorum in hac parte prsesumptio-
nem ecclesiastica severitate punire, maxime quum eomm facta magis
tibi quam nobis nota et manifcsta existant, quid inde duxeris statuen-
dum arbitrio tux discretionis relinquimus. Nos enim sententiam,
quam in eos pro excessibus suis canonice dederis, ratam et finnam
habebimus, et earn usque ad dignam satisfactionem mandamus iire-
fragabiliter observari. Datum Benevcnti, VI. cal. Martii. [S. Th«m,
Epist. CCXXXin.i IF. 36, 37.]
XV. AnhMsbof Better to Own* Printe o^ Gviynedd.
„ - ■ .J ^ PA-D. ii6q«.1 — -Thomas Dei gratia Archiepisgo-
Do not 7i«ld lo L » J
Ud oMiuel. Ac- PUS Cantuariensis Ouwiw ffalle»ti»m prineipi^ salutem,
^iDce ind^! ^* ^ devotum exhibcrc obsequium, Cui servire regnare
fer our meaea- cst. Cui plura committuotur a Domino, Ei tenetur de
^ pluribus reddere rationem ; Qui sicut fideliter obsequen-
tes felici remuneratione glorificat, sic indevotos potenter horrenda
nimis ultione percelUt, ut cum afferatur degcienti solatium, tamen
et miseriis nou subsistant. Sed inter omnia qux Illi exhibentur
obsequia, nil gratiosius acceptat quam si sponsx, pro qua sanguinem
fiidit, debitus a fidelibus reddatur honor j et eum nil gravius punit,
quam si ilia in conspectu Ejus contumeliosis affidatur injuriis.
Hoc ex te ipso, dilecte fili, potes agnoscere, sciens quanta acer-
bitate mariti vindicent contumelias, si forte sub eorum aspectu
conjugibus infemntur. At Christi Domini tui, quoniam fidelis es,
sponsa est Ecclesia Bangorensis ; quae, sicut nosti, jam fere decen-
nio, proprio viduata pastore, machinationibus eorum, qui ei com-
pati et providere debuerant, super desolatione sua ante Sponsi
oculos lacrymabiliter ingemiscit. Unde quia te sincera charitate
diligimus et honorem tuum in Domino cupimus promoveri, dilcc-
tioni tuie rt^ando, consulcndo, et in remi&sionem peccatonim in-
jungendo suademus, quatenus juxta mandatum domini Papse prat-
fatam Ecclesiam benigne patiaris debita pastoris provisionc a tantis
D.gitizect>yG00glc
A.D. IIOO-II88.] THE NORMAN PERIOD. 373
[iHOCBn OF BAHOOK KBTVUI (UBMBnOH TO CUITBBBtmi.]
miseriis relevari. Nee contra hoc cujuscunque admittas consilium,
ubi taatum periculum vertitur animarum. Si vero te cujuscunque
clcrici sive laici sire viri sive muUeris consilio quod Ecclesiam secun-
dum caoones ordinari impediat obligasti, nos te ab ilia seu promis-
sione seu obligatione Apostolica et nostra auctoritatc absolvimus;
prohibentes in perioilo animx tux, nc illi quicunque sit contra
salutcm tuam de cxtero acquiescas. Praeterea mandamus, quatenus
litteras domini Papx, quas supprimi fecisti, Ecclesise cui nituntur et
nobis restituas j et clcricum qui eas deferebat, quem nos ab obliga-
tione qua ipsum ne rediret arctasti absolvimus, ad nos ut debuit
sine omni impedimento venire patiaris. Detulimus hactenus et
deferimus tibi, et tanquam dilecto filio, ubi secundum Deum poteri-
mus, defcrre disponimus. Sed nisi Apostolicis et nostris mandatis,
prssertim in his quae ad salutem tuam pertinere noscuntur, acqui-
everis, ulterius tibi deferre vel parcere non poterimus^ quin qua;
Deus prxcipit, et Apostolica sedes instanter injungit, soUicitius exse-
quamur. [S. Them. Epht. CXC. ; ///. 389.]
XVI. Arehihhop Becket te Owen Prince ofGwynedd.
Pol «wiy Toot [A.D. 1169.] — ^Thomas Caktuariensis Archiepisco-
Umwoaun aod pus OnvM Wailenshim ftinci^. Novit Inspector cordium
to be coQKcrai^ ^ Judex animarum, quod honorem tuum et salutem,
toBiDgor. sicut filii in Christo charissimi cujus cura nobis adeo
injuncta est, siocera in Domino charitate diligimus ; et tibi desidera^
mus et oramus summum bonum evenire sicut et nobis j et quanto
nobis in te dilectio major est, tapto tibi, quae ad salutem tuam et
honorem pertinent, studiosius intimamus. Recole ergo, fill, quanta
bona fecerit tibi Dominus; et £i de honore [et] de successibus quos
tibi contulit condignas Ipsius prxeuntc dementia gratias age, ut Qui
juventutem tuam et virilem xtatem consolatus est in advcrsis, et
erexit et direxit ad prospera, maturitatem tuam beato fine et exitu
glorioso consummet, et labores tuos quiete remuneret et gloria sem-
piterna. Deus enim est Qui Se glorificantes glorificat et contempto-
rcs Suos reddit ignobiles. Scimus te virum esse discretum, et qui
boni et mali, aequi et iniqui pnemia rationis libramine noveris pon-
dcrare, et qui te crebra meditatione memineris moriturum^ et ut
D.gitizect>yG00glc
374 CHURCH OF WALES DURING [Period III.
[mocuB or bakoob BXFum iDBHnuOH xo cumBBmr.]
renim experientia docet, juvenes cito moriiintur et facile, sed impos-
sibile est ut qui series sunt, diu vivaot. Ponamus autem ut senum
coDtra morem vita diutius protendatur, ccrte vivendo defidimt, et
mors non intellecta sensim per univetsa membra corporis et sensus
hebetatiorcs c^repit. Nam
Singula de nobis anni pnedantur euntes
ct ipsas quibus ante gaudebamus voluptates eripiunt. Sed cum om-
nium tam justorum quam peccatorum gnis sit unus ct communis
intcritus, honim tamen ct illoram gravis in ipsa morte difierentia
est. Si quidem pretiosa est in conspectu Dei mors sanctorum Ejus,
qux de miseria exeuntes ad xternam traducit gloriam j mors, autcm
peccatorum est pessima, que prxvaricatores legis impoenitentes trajicit
in gehennam, ubi subter eos stemetur tinea, opehmentum eruat ver-
mes, et vermes quidem qui non moriuntur, sicut ignis non eistin-
guctur in ssecula. Quid ei^o prodcst, fili, si mundum lucretur quis
univcrsum quern vix ad momentum poterit retinere, et hos crudatus
et prxmia laborum animz sux acquirat? Quia vero te super omnes
coxtaneos tuos in gente tua extulit et honoravit misericots Dominus,
in multa patientia te exspectans, et multis tam bcnefidis quam
periculis provocans, ad pomitentiam Nobilitatem tuam rogamus,
mooemus, et exhortamur in Domino j et in remissionem peccatorum
tibi injungimus, quatenus ApostoUcum mandatum de relinquenda
cognata tua et ordinatione Bangorensis Ecdesix benignius audias
et diligentius exsequaris, ut fructum obedientiae, quam salubriter
exoptas, tibi et semini tuo cumulet et multiplicet Deus et tempo-
raliter et in xtema retributione justorum. AUoquin dimittere non
poterimus quin illud, prout nobis injunctum est, impleamus. Si o^-
natam tuam diligis, abundas opibus, quibus ei poteris utiUter et
bonestc providere : diligas ut cognatam, non ut uxorera, quia satis
esse debet quod te Deus hactcnus et Ecclesia Ejus in tam manifesta
culpa et multo scandalo et pernidoso exemplo sustinuit delinquentem.
Amodo enim tantum scandalum non poterit sustincri, ct necesse est
ut Ecclesia, suo diutius viduata pastore, proprium Episcopum recipiat,
qui, auctore Domino, salutem procuret animanim. Valete. [S. Tbom.
E^sl. CXCI. i 177. 390.]
D.gitizect>yG00glc
XVII. Arehintbop Btcket to Hmnbald Bishop rfOstia.
Coiiip).in.ofuw A.D. ii69». — Thomas Cantuariensis Archiepisco-
Ki»8' PUS Oitiensi Epiictpo Himiatdo^. ****** Ecce jam
quinquennio possedit (Hcnricus) Episcopatum nostrum; item
Landaveosis Ecclesix possessiones fere omnes distribuit militibus
suis; Bangorcnsem, quae jam fere decennio Episcopum non habuit,
non patitw ordinari. 1$. Them. Epist. XLVII. t III. 130.]
• "Pi™ jaa" from Beckcfi exile Nov. o(QmxmtMtj»j,ii';j: the " WlUiun," Ptkic
tl$4, and "ihiiaM ten yatt" from MeoriE'* of S. ADgmdiie't ic Bc^kJ, wfto iiumetimei in-
detfh 1 161, Duket (be daM oT Ihii to be Ilbg. tattd between Meurig and Gny, being merelf
Tbe nunc of the Papal oomiiMe O^ept oat eei-, > conAinoD with William of LlandifFtiS6,tall(d
tainl; b; Owm, banllj by Hony) k not re-' by Benedict Abbu and Horeden (in an, 1184)
corded, and Bangor wai vaiut u rcKaidi ■ William of ** Baogor."
*• Afterward! Pop* Ladni 111.
XVIII. Ordin»Kte fff Henry II. against favourers of ArchHshap
Btcket.
A.D. 1 169. Gervas., Chron. in an. — [A/ltr strict prohibitions resptctit^
{ojootig other things) leaving or eniering the kingdom, introducing Bulls or letters,
Ac. to which all freeholders above fifteen were to swear ^ Si quis Walensis
clericus vel laicus applicuerit, nisi habeat littcras domini Regis de
passagio suo, capiatur et custodiatur ; et omnes Walenses, qui sunt
in scolis in Anglia, eiciantur. [ap. Twysd. 1409.]
XIX. Archlnshop Beektt to his Stiffragans.
A.D. 1 1 69. [Beckefs circular letter to his suffragans, commanding them finally
to issue sentences of interdict and threats of excommunication, throughout their
dioceses, against Henry II., directs each of the English Bishops (with a slight
variation in the case of Rochester) to enforce that interdict, "per totum Episco-
patum vestrum in omnibus ecclesii^' — ] David Mencvensi vero, et Ni-
colao Landavensi, et Godeirido Lavenensi, sic, — per totam terram
ejus [scil. Henrici] qux in Episcopatu vestro est, in omnibus
ecclesiis'. [S. Thorn. Epist. CLVH.) III. 337.]
■ Bangor it ODiilted. " Radulphm Aichidia- Caibel, i> among ihoce excommunicated unlcn
comu LindiTectii," afterwardi in 117] one of (1x7 yield before tbe eOHting Chfiitmu.
Heoiy'i reptcaeatanvei at (he Irish Couodl of
D.oiliz.oB,GoOglc
376 CHURCH OF WALES DURING [Period HI.
{WEUH FKILATKI JOIN [M
A.D. 1 1 70. Bishops ef S. As»ph ami of LUmd^ and Anhdeatem ^
S. Asaph suspended (among others) for jmniug ht the coromatiom of PriMte
I. Pope Alexander III. to ArchUshop Becket.
A.D. 1170. 5c/*. 10. Fentlis [Verolf] — -Alexander Episcopus, etc
Thorns CaMtuarie»ri Arehiepiscefo^ gfc, ***** * G[odefridum] Epi-
scopum S. Asaph, mandati nostri contemptorem, et David Ecclesiae
ejusdcm Archidiaconum, auctoritati et potestati tux rclinquimus ; ut
tu, si durius aliquid in eos ftierit statuendum, de potestatc tibi tradita
rcmoto appellationls obstaculo exequaris. Nos vero, quod dc poena
illorum a te canonice factum fiierit, auctore Domino, ratum et
firmum habebimus. [5. Thorn. Epist. CCXXX. ; ly. 3a, 34.]
11. Popt Alexamder III. to the Bishops ofLomdoM, etc,
A.D. 1 1 70. Sept. 16. 'Peremtinum. — Alexander Papa LoMdomexsi^
Sartshriensij Exomensi^ Cestrensi^ Roffensiy de S.Asaph^ et Lamdavetssi
Episcepis. [Suspends them **ab omni Episcopal] officio," for join-
ing in the coronation of Henry II.'s son (June 16, 1170), "contra
jura Cantuariensia. . . . Datum Ferentini dccimo sexto calendar Oc-
tobris.*']— [5. Thorns Epist. CCLXXII., IV. 82-85: and »7/i., 7.459,
460, ex Reg. Camt. A. fol. 14 a., and MS. Cett. Faust. B. i. 5 b.]
III. Pope Alexander III. to the Bishopi of Chester^ etc.
A.D. 1 1 70. Nov. 24. TuscuUmim. — Alexander Papa Cestremsiy
Rofftnsiy et de S. Asaph, et I^ndavieHsi, et Dunelmenti. [Becket is
empowered to remit their suspension if they malce due satisfaction to
him. '' Datum Tusculani octavo calendas Deccmbris."] — [S. Themm
Epist. CCLXXIII. i jy. 85-87 : and in Wilk., I. 460, 46i^(in part), ex
Reg. Cant. A. fol. 14.]
A.D. 1 1 70. Ystrad Marchell, or Valle Cruds in Montgomery,
founded by the princes of Powys [Dugd. Mon. y. 6^6 : and see Bruty
ed. Williams, in an. 1186J.
D.gitizecbyG00glc
*.D. iicx)-ii88.] TUB NORJUAN PERIOD.
A.D. 1171, 1172. Hewry 11. at S.David't.
Brut y Tvwysoc.— A. 1 171. A
gwedy dyuot hyt y Ty Gwynn, cly-
bot a wnaeth ryvynet y Brenhia
y Vynyw* y bererinaw, ac offry-
maw a wnaeth y Brenhin ym My-
iiyw deu gappann cor o ball ar
vedyr cantotyeit y wassanaethu
Duw a Dewi. Ac offrymaw hefyl
a wnaeth d^rncit o aryant am-
gjlch dec swllt. [pp. ai2, 314,
ed. Williams.]
Ib. a. II 73 A duw Gwener
y Croglith" y doeth hyt ym Pe-
□uro, ac yno y trigyawd y Pasc
hwnnw; a duw Llun Pasc yd
ymdidanawd a Rys yn Talacharn
ar y fiford. Ac odyno yd aeth y
Loeger. [pp. 216, 218, ed. Wil-
liams.]
* Henry mi there both on hli wif to, and
OD liit Ktun] from, Irdud [lee, ibr the litter
Tint. Oir. Comt, IHn. Cam6., Jr. i, p. 857],
where he boded Oct. 17. 117^1 ^^ whence he
ictumed ibout Enter 1 1 7)— (" redcom de Hi-
bemii XV. CaL Midi" [ApiQ 17], Am. Mrnee.
iti m. 1173, ip. Whaiim,A- S.,IZ. 649,' tai
JiBL Canit., p. 54, ed. WjlUamc). He had
anted from Pembroke on the fsut orS.CaliiKit
<Oct. 14), but wai ddifed a day or two Ibc the
weather, and Biled Oct. 17, being Simday. and
16 CaL Dtetwih. (to in the BnU. but read Na-
vmi.), bnC'Sabbato 17 Kal. Nor," according
And having come to the White
House, he (Rhys) heard that the
King (Heniy II.) had gone to
Menevia^ on a pilgiimagej and
in Menevia the King made an
offering of two choral capsi> of
velvet, intended for the singers
in serving God and S. David ; and
he also offered a handful of silver,
about ten shillings. \ti. 213,
And on Good Friday* [Henry,
returning from Ireland,] arrived
at Pembroke: ?tnd there he re-
mained during that Easter j on
Easter Monday he had an inter-
view with Rhys on the road at
Talacharn^ and from thence he
went to England ^ \ii. Zfjy
219.]
to Hoveden (id id.).
^ Rather, copei ; a piEtenl alio inoie initahte
for a toyil donor. £ach caDon of LlandalF wat
required to present nidi a cope, nlue five maiki
(or elie fire maila to the fiUiric of the cathedral),
on admisson to bii canoory {OnKn. 13th Cm-
tury tf BMop and Chapter qf Limdtiff, at end
a otig. MS. of LO). Landau.).
' In 117) Oood Friday wai April 14, ami
Eatter Sunday April iGj anil on tbe 17th, ao-
cording to ^rn. Jlfawc Henry paid tbe irUt to
S. DaTid't mentioDed by Qiraldn.
A.D. I175. May )8. Sunday before Atetns'tim Day. Godfrey of S. Asafh
resigns his See at the Comuii of Westmmster.
Benedict. Abbas, in yita Henrici II. — In ipso autem concilio clerici
Ecclesix Sancti Asaph petierunt a Cantuariensi Archiepiscopo [Ri-
chardo], ut in vi obedientise prseciperet Godcfrido Ecclesix Sancti
Asaph Episcopo ad sedem Ecclesise suk redire, cui prxfuit pontificali
D.gitizect>yG00glc
378 CHURCH OF IVALES DURING [Period III.
potentia, vel ut prjcdictus Archiepiscopus alium Episcopum loco
ipsius Godefridi institueret. Ipse enim Godefridus Episa)patuin
suum deseniit, paupertate et Walcnsium infestationc compulsus.
Veniensque in Angliam, a CSiristJamssimo R^e Henrico bcnignc
et honorifice susccptus est. Et tradidit el Rex abbatiam Abcndonise
vacantcm, in custodia, donee ad sedem pit^riam liberum haberet
regressum. Itaque prxfatus Cantuar. Archiepiscopus in ipso coa-
cilio ad instantiam prxnominatomm clericonim, et admonitione
Alcxandri summi Pontiiids, necnon et consilio venerabillum ccMpi-
scoporum suonun, convenit jam dictum Godefridum, ut in vi obe-
dientisB ad sedem propriam rediret, vel curam pastoralem, qux sibi
. erat commissa, in manu ipsius libere et absolute resignaret. Ipse
vero Godefridus, sperans quod Abbatia de Abbendonia quse tradita
fiierat ei ad custodiendum posset sibi remanere, Episcopatum suum,
nullo ct^ente, resignavit in manum Cant. Archiepiscopi, et tradidit
ei anDuIum suum et baculum pastoralem, et ipse Cantuar. privavit
eum concessi ordinis dignitate et loco, et statuit loco ipsius et con-
secravit Magistrum Adam in Episcopum Sancti Asaph*. [I. 90, 91,
ed. Stubbs ; and Wilk. I. 479 note. The " Episcopus de S. David"
was the only Welsh Bishop present.]
■ Seotio Otnat. iTofd. l6j^) tnd Bait- Oa.ll,ll'j5(E.ieT>iedemiaavat.iDTKirid.
ilmiain. Tbe Lalter iddi, that •- Sic ddceptiB 587, 1431, 1674, and P. B. C); Md Oodefii-
■miiit nmmiquc, aim Rei dedit Efuoopatum dns, who tud beoi praailed ta iiiwiiiiiiifii to
SuKti Aaf nuginra Ada Waloui, tt Abtaliam Abingdoa Abbey Oct. 31, I165, mi tmcd pat
de AbbendoD* cuidam monadio." Adam, who of that alio July 11, 1175 (CirsiL.JiMuian.IJ.
wu a ciaon of Pirii— ParMnuit (i>i'«Io 587, 134, 193— r. TPbvloii). See aborc nndci AJ>.
andMebek>wuDdeiA.D.llSo),waio3Diecratal 1164: and alio onilei AJ>, 1151, Dote".
A.D. 1 1 7 j ■ Dtreetim vf G'lraldas Anbdtaton of Brtckmoek * tt
his Officials^ Rural ChMfters, and Clergy.
Diitttioot to hi. I- Offcialihut suit. — Spedaliter vobis super negotiis meis
offidait. Tre« prjg ceteris scribo, quia specialius vobis earundem prac
W.de Brenie ind * , . . _
hu lady gently, cxteris cufam comimsi. In primis itaque vos obtestor,
Si«bte^^^ et per fidem ac sacramenta mihi a vobis exhibita fir-
con of Wqictner. mitef adjuro, quatinus in his qu» Dei sunt, ct quie ad
officium meum spectant, me fideliter erga Deum adquietetis, null!
justitiam ecclesiasticam denegantes, nihil cuiquam scu clerico seu
laico per injuriam aut cupiditatem extorquentes. Omnia ex caritate
proveniant et ad correctionem, non autem ex cupiditatc ad exactio-
nem. Nihil unquam simoniace, nihil turpiter et illicite ad opus
meum accipiatis. Quod si feceritis, anathematis sententiam in
D.gitizect>yG00glc
. A.D. 1 100-11 88.] THE NORMAN PERIOD. 379
[niBBcnoin op iscHiaACiur or mccMOCK.]
simomacos et Giezitos datam, hoc est in emptores spiritualium et
veoditores, non mihi sed vobis adquiretis. Unde et justitiam qusE
Deus est, ac judicium, propter quae gratis exhibenda fiiDgimur of&cio,
nemini vendatis, nihil omnino quod simoniam redoleat pro talibus
accipientes. Domino tamen Willelmo dc Breusa et domins multum
in 'omnibus deferatis, qui si in aliquo circa Ecclesiam Dei manifests
deiiquerint, juxta fbrmam quam vobis in discessu viva voce pncscrip-
simus, monitionibus utendum crebris ad emendationem, non inter>
dictis generalibus aut seatentiis ad exasperandum. Sed si forte, quod
absit, incorrigibiles extiterint in aliquo, ad dominum Episcopum, ut
manum adhibeat vel correptionis vel coercionis, deferatis.
Singulis aiinis singulas ecclesias vice nostra visitetis, et nunc infra
quadiagesimam incipiatis, inquireates utrum in eis Divina rite cele-
brentur j utrum calices habeact idoceos, libros, vasa, et omamenta,
sicut noetis. Hoe autem defectus ubi inveneritis, quia multotiens
pnemoniti et pnemuniti sunt, acrius vindicare debetis. Similiter et
si inobcdientes fuerint, aut in aliquo crimine seu crimininali notabiles
et incorrigibiles. Nihil enim ob levem causam et negligentiam,
dummodo frequens non fuerJt, in dericos vel laicos vindicetur. Cum
tribus autcm equis vel quatuor solum bospitia sumatis, ut non ad
gravamen alicujus sed ad officii scrutamen ire videamini. Istud
autem, quocumque per capitula ire poteritis, in propriis personis
faciatis. Alias autem decanis locorum et fidelibus personis eis
adjunctis, super eonmdum sacramenta, id faciendum injungatis. Prx-
terea per vos in singulis capitulis |»-esbyteros rc^o, quatinus pro
carissimo socio noetro magistro Petro de Lecbe, archidiacono Wigor-
niecsi, viro bono et benigno nupcr defiincto, quilibet eonun missam
unam [ffo fidelibus, caritatis intuitu 'et precum vestraniin obtentu,
celebrare velit. Mihi quoque missam unam de Spiritu Sancto ore
similiter, ut singuU indulgeant, si placet, et orent ut mihi Deus
sacram suam Scripturam non solum ad tntelligendum, vcrum ettam
ad custodiendum et servandum, aperiat j et in hoc studii statu, usque
ad plenam scientix sux perceptionem, gratia Sua me conservet; nee
ullo me casu, seu propter rerum temporalium et reddituum admissio-
nem*, sive novorum adjectionem per magnam Suam misericordiam,
abduci permittat. Valete; et anachoritis per ardiidiaconatum meum
cc«istitutis, quae vobis alias injunxeram, et ampliora cum opus esse
videritis, inpcndatis. [In Symi. Elect. Epist. XX., Ofp. I. 251, 252.]
D.gitizect>yG00glc
380 CHURCH OF WALES DURING [Period HI. ■
Ciutiom to ">"■ II. Capitulis et eUrids ms. — Sciatisquia dedimus in man-
doks. ' Begt ■ datis ofEcialibus ct decanis nostris, non semcl sed pluries,
fo^Riirfi FotT "* """' a'quoquam vel clerico vcl laico per cupidltatem
■nd for hioBdr. ct extortioneixi aut improbitatem accipiant. Caveatis
igitur ne inobedientes, ne contumaces, ne in criminali quolibet usque
ad scandalum notabiles sitis; ne ccclcsias nostras sine ornatu debito
et obsequio Divino, assiduo et devoto, sicut formam a nobis multo-
tiens acceptstis, relinquatis. Hxc enim ea sunt qux absque dissimu-
latione animadversionem expetunt et correctionem. Siquis autem
ex nostris non ex caritate ad correctionem sed ex cupiditate magis
ad exactionem et gravamen vos molestare pnesumpserit, nostra id
auctoritate aut voluntate minime {actum esse noveritis. Unde si
illata cuiquam per vos injuria ad nos forte relata fiierit, celerem pro
posse correctionem consequatur.
Praeterea dilectus et specialis amicus noster et vicinus Here-
fbrdensis archidiaoonus, Radulphus Foliot vir egr^us, sicut satis
audistis, jam decessit j unde Fratemitatem vestram diligcntcr expo-
stulo, quatinus quilibet sacerdos unam pro anima ipsius missam cele-
brandam caritative concedat. Mei quoque in orationibus vcstris et
missis precor ut in absentia mea memores esse velitis. Hoc etiam
moneo, rogo, et in fide consuto, quatinus quilibet sacerdotum unam
singulis ebdoihadis, quando vacare potent, missam pro fidclibus,
alteram vero pro vivis amids, scilicet beneiactoribus et bcnevoUs
suis, de quorum etiam me numero ex nomine constltuat, cele-
brare non postponat. Sibi enim ipsi congregat quod in alios trans-
ferre caritate largiflua curat. Scriptum est enim: "Qui pro aliis
orat pro se ipso laborat." Et Ambrosius ait 1 " Multi inimici dum
congregantur imanimes fiunt magni." Et; multorum preces cum
devotione porrectx vix evenire potest ut non impctrent. Multum
ei^ multorum in unum oratio valet, prsecipue quidem ubi assidua
ftierit et devota \ [/*. E^st. XXXIh^ ii. 334, 335.]
■ OtraldiB beeuiM ArdideKon of Brcdcnock llut — [Aidiidiicooiiin] " Lmdniem., in taatoni
1 1 75 Hxocding to Wluncn'i dtrooologial table quoad potea, land in in&o qiundo vohierit, po-
of hit life. He hid ihortly bdbte been lent bj k vd nmni dqnilituni ditcrettun et ecde^Kti-
Aidibiiliop Richard, " in William, leguca ic ■ cam TuHue, ic de ciiminibm et exczHibm doi-
legito," in oidei to lefbnn abma (Dt BA, a m oonuu et iummm id eoieuutid fbti cognitio-
Ootii, I. 3 : Opp. I. 14). Dem qiectiniibui ioquirete ; imciuq crimiaotoi
^ At die end of the Omtoa MS. of the Ub. et ia nuDOribui criinuiibiii ddinqoeotei, ja,
Zatuiav. ii the foUowing 14th oentoiy entiy, pro noD repuitione ecdeiiuiun et omimatta-
the Hut linei of which ba-ve been cmed fti^ luni. pro fomicatioQe ic iduheiia. aim hiii
the vdlum to nuke room (at 1 cntlect Ironi 1 nioiLibui, debite conigse et puniie; et iudiic-
Maa of S.TdIo, but which obviously laid down tiones concedere, et fiiceie; tcMammta pnibare.
D.gitizect>yG00glc
A.D.IIOO-II88.] THE NORMAN PERIOD.
tii, et diSunadonu, ptocslae ;
a hnocot, m
ipctnii huiui libii iolia .
ie iolidoi X. .... et quattuoi denuiot.'
The lul ibiet liaet >re putUlly torn oB, and
e ibllowed by a lilt of die dnucbet in the
ocac aod of their re^iectire pajmcDti to t2ie
Arcbdcacon.
A.D. II75. AdjuMcatioimf Llaniadam to S.Ptte^t AUiy at Gltmester'^j
i. c. to Nenum instead of Welsh potstisort,
Cartular. S. Petri GLoucEsTRiit. — David Dei gratia Mene-
TENSIS Episcopus ommiui tarn elerieU fnam iaieh per dymeetim tuam
cmstitutis salutem et benedictiooem.
Causam venerabilium fratnim nostrorum abbatis et moDachorum
Gloucestrise super Ecclesia Saocti Paterai, quam quidam tempore
hostilitatis ipsis abstulenint et aliquantis temporibus injustc deti-
nuemnt occupatam, a domino et patre summo pontifice Alexandra
nobis del^atam suscepimus cognoscendam, et fine debito, appella-
tione non admissa, terminandam. Diligenter itaque vcritatc inqui-
sita et cognita, tam ex autenticJs scriptis eorum nobis per fratrcs
suos Johannem et Philippum transmissis, quam ex unanimi attesta-
tione totius capituli nostri, quoniam eadcm Ecclesia ad monasterium
jam dictorum fratram de jure pertincret, tandem cum omnibus perti-
nentiis suis prxfato monasterio Gloucestrix, capitulo nostro apud
Sanctum David convocato, adjudicavimus. Nos ergo banc adjudica-
tionem memoratis fratribus factam confirmantes sigilli nostri impres-
BJone communimus, ipsosque convocato capitulo nostro apud Sanctum
David in pnescriptam Ecclesiam instituimus. Hxc autem facta sunt
anno ab Incarnatioae Domini millesimo centesimo septuagesimo
quinto. Hiis testibus. Pontic Archidiacono, etc. [//. 76, 77, ed.
Hart.]
■ The ibbeyof CBoocerier daimeda teridof
(viiet donatiotu, the Snt bang witncsed by
Bidtop Benurd.(!iis-ii^T), yet dated in their
awnHitfon>(<6.I. 73, 106) in liil. And id
the Epaoopote of Aiueha, i)30-i}47, a long
bvnnit it laminated by a divinoD of the Chnrch
aod in lauii eqnal^ between the lathcdnl of
S. David'i and the abbey of Qloucetter, (he ianei
honrer obtaining a omfinnalion in the whole
6oniHeniyHl.in 1151 (0.77,79). Bui Oi-
nUn tdk ui (IKh, Cam. II. 4, p. 863) that ipa filiii nul deiidt et cognalis imgnantei.
' Eockna, ticDt el
iliz pa Hibemiam et Walliam plutes, abbUem
laicum babet. Unit cnim inoterit et pnn con-
UKtudo, DC TJii in parochia potentea, prima t*ik-
quam ceamomi leu potim Ecdedarum patroni
et defcmorei a dero conitituti, poitea procani
tempods incta cupidioe totum (ibi jot unnpiient,
et terrai omnet cum eiteriore pouenione sibi
npDdenter i^ipropriarent, ioIudi altaria cnm de-
..... .. ... .... .,._.. . ^,y^
D.gitizect>yG00glc
CHVRCM OF fr^LES DURING [Period III.
[t-DAVID't CUM or HETKOFOUTUIIHIP.]
Tiln ilHiDe defiauoK* wv potin EodMiimm
of the Eo^iik in the rejgn of Stcphoi; lud
JBg to itj, tbtl ArchbiihoF Bakiwip ind hinudf implyiiig that (ia qnte of Biihop Darid'i jndg-
in ii8S ibood a Webb it>b*l o( thii diu in meiil, tbore in the t«it) tbey coatimied idjl
poncuioii, vith hii loiit ai derio, and Ihat the ouMed of thai ligbt il the lime of bit ndt.
mcmla of S'I'cMT't, Oknxotcr, who bad quKt:^ Poatiat - (probably) Dc Pwm ; lee iboire,
pONOKd the chnrdi during the hi* of Hotry 1., p. 3J7.
A.D. ii75(?). Canons of Richard Archbishop of Canterbury •,
Can. XXin. — Wallenses noa vendant ecdesia^ vel dent in dotem j
vel consanguineis adhxreant, vel commutent uxorcs. [ap. Ifili, I.
475, from Cetten M5S. Claud. A. IV.]
■ Asigned by Wilkia to 1173. Riduud copy (witb a few tddttknt) of the omoDi of the
boweret vru dected in that jsr but not eon- council of Weatmimta In I175, in WOt, I,
leoited imti] 1)74. And tbeae caootu, wfaidi 476-479.
tre uodaled, look mudi more like an abridged
A.D. 1176. Mmrth 14. Chtfter if S.D^ft r*nev> tb& eUim of
Metropolittmthif ■•
GiRALD, Cams., De I»vett. II. i.^Anno penuttimo (David Epi-
scopi], cum per XXVII. aonos in Episct^tu durasset, canonid
Menevenscs coram Hugurione, Cardinali et sedis Apostolicas legato,
Londoniis per litis contestationem aut synodalcm proclamationem
contra Archiepiscopum Cantuarienscm Ricardum factam interrupeniDt
pncscriptionem. [Opp. III. 50 : and see also DeJ.etS. Memtv. Eeel.y
fnl. and dist. IL, ik. 109, 155.]
Id., Dt Rehui a st Gestit, I. 8. — Cum drciter clausum Pascha'^ Hu-
gutio, Cardinalis titulo S. Angeli, ftmgens in Anglia l^atione, con-
cilium generate r^ni totius apud Londoniam convocassetj ardii-
diaconi Menevenses et canonic! discretiorcs ad protestandum paritcr
et prosequendum, si Uceret, jus dignitatis Ecclesiae sux, sc, metropo-
liticum, coram .Cardinal! Londonias advcnerunt. Episcopus cnim
ipsonun, quoniam in consecratione sua controversiam illam abjunu
vcrat, centra sacrameutum suum licet cxtortum venire nolcbat.
PriEtemptantes autem primo R^is animum, uttiun Inclinari posset
ad consensum, pecuniamque non modicam tarn ipsi quam consitiariis
suis ad hoc offerentcs, cum plurimum drca luec laborassent, quia Rex
ille, sc. Henricus II., morosus erat !n responsiombus, tandem respon-
sum hoc accepenmt; quod nunquam !d tempore suo Rex permitterct,
nee caput Wallix dando Walensibus Archiepiscopum contra Ai^liam
D.(jitiz<;cb/G00'^lc
A.D. I100-I188.] THE NORMAN PERIOD. 383
[dUTVTB about BOUNDUUn IKTWUH t. DAVID't IMD 1. AUPB.]
erigeret Quo audito, fecenmt quod potueruot j jus Ecclesiae sax et
pfistinam dignitatem coram legato, cujus tamen consilium per con-
tentiones ct pugnas inter Arcbiepiscopos duos, sc Cantuaricnsem
Ricardum et Eboraceosem Rogerum, de prima sede et primatix
dignitate, aborsu fecit c^ in publica audientia sunt protestati. {Off.
7.40,41.]
'Vb.itthewcllJcnownCoiuidlorMiichl4, S4; ind WOk. I. 4jS); at vhich ilw hii
I176, wfakh wu tideatljt cat ihort bj Ibc Cuioni inlcudcd to [raent aa aocantion ^dlt
btBwl between the Arcfabubofa of Caiiterbiir]i him in no le« tbui " XXVIL apitula" to Arch-
and Yo^ See KHudm, B. ^ DMb, ac^ and bidiop Rkhud. reelecting Cbipter righu ami
ma. 1.485. OinldDi ba mMaled h April 11. pnpeil;, had be doi intidpated ths dargehy
Tbe Codiini'i Dime md tide WM Hugo, C*KL jriiUiag iriut tbcf requind (7. David. II.
deaooDS.Ai^.«bowithPeteT,C*id.pre>t7tet ^pfa. Mtntc, la fin. Ofp. Sir. Ctmli. III.
S. dnriogoiii. lud Inrtber inaniMioDi (be Aeit 431, 433, md Wiartoti, A. S. II., written b;
conduct u kntei to Heni; II., Miy »t, 1176. [pnAablj] a Canon of S.DiTJd'i, btn one to;
Dxvid bimeeu was preMnt, m a ta&tpa of C^ bitter igakiM the Biibop). Dand, it tppBut
lerbotT, at die Coimdl of London (i. e. Wot- by the nine Lib, wu mairied and had wu
minitei) held nfoo May iS, 1 175, by Richard aitd dau^ten.
AidiUdiop of Cuitabary (BwriM vUtoi, I. t- So in Bnwtr. • So m llS,
A.D. 1 1 76. Shortly after May 8*. Ditfute hpwitn tht Sees ^ 5. Asafb
and S. Daviits rtsfeeting the Deanery of Elvael and fmrtkularly the
farisb cf Kerry.
GiRALD. Camb., De Reius a te Geitis, I. 6. — [7%e seme bflween
Giraldus, acting as Archdeacon of Brecknock in the vacancy of the ste of
S. David's, and Adam Bishop of S. Asaph, vnU he found at length in this
chapter of Giraldus' autobiography. The claim of the Bishop tDas,'\ Eccle-
siam de Keri, sicut ct omnes ecclesias inter Vagam et Sabrinam, ad
Ecclcsiam suam Laneluensem jure parochial! pertinere; et in ejus
rei testimoniiun libnim produxit antiquum, in cujus id fine contineri
dicebatj quod et legi fecit Archidiaconus autem ad hacc
respondit, Ecclesiam de Keri et alias inter Vagam et Sabrinam, de
Elevein sc et Melenith et Warthrenniaun, nee ad diocesin Lanel-
uensem nee ad Archiepiscopi confirmationem illam [yig. the letters
of the Archbishop of Canterbury at the receni consecratwn of Adam to S.Asaph,
*<qiiibu5 Episcopatum Lanelu[ensejm cimi cunctis peridnentiis suis
ei confirmavit,"] ullatenus pertinerc; puta quas trecentis annis et-
pluribus intra diocesim Menevensem contentas fiiisse dinosdtur ;
in libro autem suo scribcre poterat quod volebat. Scd si cartam
inde haberet cum authentico sigillo vel privilegium, ostenderet.
{9PP- 1- 35-']
D.gitizecbyG00glc
384 CHURCH OF WALES DURING [Period III.
(a ifO)(-<iRua BtiHor fohckd dkw tbi cMArm or i.iune'i.]
> Dnid died MarS, I176 ((?fr. Camb„1b. Aiwjt6i ata the lovcei etWye md Smtn:
9 : 16. p. 41), ind tbe dmcta of S. Darid had now id innililed pin of Bangor dioccic, bw of
been " ocbala partDR," only " paplo ante" tbe wtiich eaainl]' one diitrict <imle« the loalhjr
doinile at Ken (/d. u abore). Peter the neU deagoata Ibe man and not the dmRfa) appeui
Bitbop of S. David'i wai not cowemled until ifaewhtte in Oireldui (Ik J. << S. Mam. EctL,
Not. 7, 1176. The diwia in diipote, irbicb Did. VII., Opp. III. 349) ai ia S. Dnid'i
iodnded tbe mdiera put of MootgaoKiy aod a during Gecftey'tEpuctfute, 1103-1)15. ETen
large put of Radnonhire, wii put of Powti Oiialdu in hit daim ipedGa only duee hnndnd
WenwynKTO, and pK^ablf enoi^ had origi- jvan' preaaiptioD, which Kandy mui b«k to
mly bdooged to ■ North Wala Biihopric. the timei of the Ke of Llanbadara. Keri, and
The daim of S. Ataph however appean to hare the deaiwiy of Etnd, are Hill in S. Dand'i
eitended so lhi> oeauon into the dewoy of dioceu.
A.D. 1 176. Nov. 7. Ptter dt Leiaforctd upon the Chapter af
S. Davids as Bishop.
I. R. DE DiCETO, Ttnag, Histor. — Petnis Prior de Weneloc Mene-
vensis electus, iacta prius professione tarn Ricardo Doroberaensi
Archiepiscopo quam successoribus ejus canonice ^ibstituendis de
canooica subjecUone, Cantuarise consecratus est a Gileberto Lun-
doniensi Episcopo, astantibus sibi Waltero Rofensi, R(^ero Wigor-
niensi Episcopis, VIT. id. Novembris, [ap. Twj'xA*, 595'-]
According to GtraUui Camirensity De Re^t a se Gesth, I. 9-1 1 {Qp^. /.
^1-44), the Chapter, without waiting for the King's Cong^ d'Eslire,
nominated their own four Archdeacons (Glraldus being one), " ita ut
quem illorum Rex vellct assumcret;" Giraldus however repudiated the
nomination as respected himself, " cum in regno Anglicano neque no-
minatio fieri soleat nee elcctio, nisi Rege prius adito vel ejus Justtciario,
et obitu Episcopi ei nunciatc^ suoquc assensu requisite :" the King,
when informed of the election, " statim canonicos omnes terris suis
et redditibus destitui jusstt;" and declared, after consultation with
Archbishop Richard and his suffragans, that in spite of their advice
he would have no relation of Welsh chiefs at S. David's j and, finally,
(c cocstitutis demum coram Rege canonicis apud Wintoniam, nomi-
natus est eis et oblatus ex parte Regis monachus ordinis Quniacensis,
sc. Prior de Wenelac" [Wenlock].
II. P. R. C. b—Pref. Pet. Menev. Epiteopi. Ego Petrus, Menev. Eccl.
id est Sancti Davidis in Gualia etc. antistes. Cant. Ecclcsie et
Ricardo ejusdem Eccles. Archiepiscopo suisque successoribus cano-
nice substituendis canonicam subjcctioncm et obedientiam me per
omnia exhibitunim promitto, et per manum propriam signo crucis
confirmo ^ (Ista professio facta est absente Archiepiscopo).
D.gitizect>yG00glc
A.D.iioo-n88.] THE NORMjiN PERIOD. 385
[nnjEcnoH or muH lU to cAmiuintT.]
Prtf. Pet. MeMtv. Efitcefi. — Eff} Petrus Menev. Episcopus Sancte
Dorobcrnensi Ecclcsie, tibique. Pater reverende Ricarde, tuisque
successohbus canonice substJtuendis me per omnia canonicam obe-
dientiam servaturum promitto^ et propria manu con&rmo ■{) (Ista
facta, est ia ejus prxsentia <=). ^
* So •!«> Oamm. ia nvfji. 1434. 1674, BKnnientan] dcdit" (u ibon,p.44). Sudi >
md P. B. C. He wu emmttnaA by Oflbat dtme doa not appear in the Prof^noo Rclb.
of LoDdon lod Mhen in the *b>eDCB of Arch- Peter bimielf wu elected Ardibiibap of Cantet-
Uihop RJdurd {Gavat., tad Qir. Comb, u bury bj the Canterbur]' monki — "rinimjmtuni
quoted ibore). et boimin, Petrmn MeaereaMHi' — on tbe death
k OinldiB aSnni that in Peter*! Ptofouoa, of ArchbUiop Ricfaud, but wv ki aode (C<r-
at wdl ai Dand't, a dame wu iiuotid eoi. ap. TVyad. 1675).
wbeieby " mper jnie dignitalli Ecdewe Meue- ' Made at the Cotmdl of London, March
ll77{B««i.mJ.i54).
A.D. I177. May ily at Amtsivryy Bisbof Giy consecrattd
Behed. Abb. — Eadem die ibidem [sc. XI. kat. Jun., at Ambresbiri},
per consensum et voluntatem Regis, prxdictus Archiepiscopus [Ri-
cardus] consecravit Vidoaem [0rGuidDnem],.,.electum in antistitem
Pangorensis Ecclesix j qui ante consccrationem suam promisit prx-
dicto Cantuariensi Archiepiscopo et successoribus suis canonicam
obedientiam, et professionem suam ei saiptam tradidit coram prz-
nominatis Episcopis, ministrantibus sibi in illo officio. [/. 165, 166.
— R. dt Dieeto, ap. Twysd. 598, gives the " idiis Maii " as the date.
Sec also Gemas.j ii. 1674; and HeveJtm^ ia an. (and ap. Wilk, I.
485) ••:
> At the CoudcQ of WcMmlotfer, Maitli 13, (called bf Oirald. Cambr. OgUmi) mi idco-
ii77.thiBUiO)i*ofS.Dand'iandBaDgor,uid tual with Wido Riifliu, Dcao of W^thtm, who
•■ Hagittci Ada Bpuc. de S. Ai^ih," woe pre- had been oat of Heniy'i ambmdoa to the
•rot {Btiud. Jit. J. 144, 1541 and Sevidm, Pope agaiDil Betket in 1165, aod who reiigDed
in an. 1177, pp. S<il. 565, ed. Sank). The hli Deukoy Jannarr 13, 1177 (BbmiI. Jib. I.
BUhop of Bangor moM hava been Bnbop 134, Eottdtn p. 496). The ProfcMion of
elect. Pooibly, but not certainly, Qddo " Oiijdo'' it of the ordinary btin.
A.D. 1177. NieaUs Bitiop rfLiamdaff sutpended by the Archihicf if
Canterbury fir mtetfering with tit diocese of Salitbmj,
R[lCARDUs] Archiep. CantuaR. ad Alexandrtm III. Pafam, — Sicut
eminentiam ApostoUcx scdis magistiam omnium Eccleslarum pro-
fitemur j sic ab ipsa consilia in ambiguis, in angustiis solatia, responsa
in judiciis, expectamus. Monasterium Malmisburicnse, quod in Saris-
beriensi dioecesi situm est, nuper sibi abbatem eiegerat. Cumque
Sarisberieosis Episcopus appellasset, atque ex parte vestra constanter
inhibuisset electo, ne aliunde quam a se munus benedictionis acci-
VOL. I. c c
D.gitizect>yG00glc
386 CHURCH OF WALES DURING [Period III.
peretj ille Dihilominus, occulte profectus in Wallias, ab Episcopo
Landavensi claodestinam et furtivam benedictionem adeptus sib!
abbatis officium usurpavit. Nos autem, querela Episcopi et veritate
rei diligentius inquisita, suspendimus Wallensem Episcopum et
abbatem, donee ad excusationem tanti excessus libertatis aut dig-
nitatis privilegium allegarent. Partibus itaque in nostra praesentia
constitutis, et Ecclesiarum privilegiis productis in medium, nihil
inventmus quare Malmisburiense monasterium Episcopo Sarisbc-
riensi subesse non debeat et bumiliter obedirc, etc [Petri BUsnts.
Efitt. LXVIU. R). loi, I02, Paris 1667.]
A.D. I179. JUaret 5 xig. Clmm of S. Daviits renevjed ij the Chtifter
at the third (General) LMeran Cetmal.
GiRALD. Camb^ De Invect. II. 1. — Anno a consecratiooe (Petri)
quasi terti(^ a lite contestata coram Hugutione quasi quinto, in
Lateranensi Concilio a canonicis Ecclesise nostrx, jus Ecclesix sux
coram Papa Alexandra III. constanter in tanta audientia protestan-
tibus, synodalis proclamatio &cta fiiit. Quamquam enim Episcopus
noster in Concilio fiierit, propter sacramentum tamen ab ipso in con-
secratione extortum, de non prosequendo jure Ecclesix suae contra
Cantuariensem Ecdesiam (sicut a decessore suo David similiter extor-
tum fuerat), nee ibi ab illo coram Hugutione, aec hie ab isto, sed
per canonicos suos est proclamatum. [Q^^. III. ^0,51 : and see also
De J. et S. Menev. Ea/^ Prol. and Dht. II.j ih. 109, 165, and De Reh.
a re GettU^ II, 3, »'*. I. 48, 49'.]
■ BecauK the Blihop, there prcMDt (lee aha tionem fcdt, ui^otiuiD time aoa ptaettat"
D'JdhBy, Bplea. I. 6.19— the BUhop of S. (Id^ A.)
Aaph wu then u well), " nullun inde men-
AJD. 1 180. Ann. Menev. — Ecclesia Menevensis diruitur, et novum
opus inchoatur. [ap. H'hartim, A. S. II. 649.]
A.D. I180-I183. See ofS.Atafh again vacant far two or three years.
Brut y Tywysoo. a. ii8o». — And then Adam, Bishop of
Ac yna y bu uarw Adaf Escob Llanelwy, died at Oxford, and
Llanelyw yn Rytychen, ac y clad- was buried in the monastery of
wyt y mywn manachlawc Osnei. Oseney. [it. 131.]
[p. 230, ed. Williams.]
D.gitizect>yG00glc
A.o.lIOO-1188.] THE XORMjiN PERIOD.
387
IIHDF BALDwaCt tttUtVIt
\o Jim. TToMrl, ThtahA., ind
olhen (Wlotion, £■ J^lte. Amu.). 1181. Ilii
nnxtaor Jobn wu dm coatterxad antU July
3, ilSj, at Angen (tee SluU«'t Stputr.). On
hit datb howcrer in 1186 (Jna. Wiaerl.), the
Dcxt Biihop Reincnn wn ippaintcd U once
(OirMt. »p. TuyKl. 167B, P. S. C, &c, >ee
Adam, Hho ii oiled " Angliu
by John or Salubury, wu the
iDgicuQ, AOim do Petii Pont [Hut. LUt. A
Ftaaae, XIV. 190), who defended hii nutter
Peter Lombard it the Jid Laltnn CoundlA.D.
■ 179 {ITAtitry, BpML I. 639; Du Boaiay,
Mid Orena; HM. Vmt. Far.).
A.D. 1186. July. Bruty Ty- In the same year, about the
WYSOG. — ^Yny vlwydyn honno am- month of July, the convent of
gylch mis Gorfienna ydaeth co- Strata Florida removed to Rhed-
feint Ystrat Flur y Redynawc ync^ Velen in Gwynedd*. \ib.
Velen ^wyned •. [p. 332, ed. p. 233^]
Williams.]
(npleted July 34. 1186 (Bty. rk MtreoH. ip.
AJ). 1186. Aug. 10. Lamteth. Williatn of Saltmarsh cimstcrattd to
tbt set of Uamdag » ^ choke of the Chaffer.
Bened. Abbas. — In crastino verb [sc Dec. 3, 1184] ... clerici £pi-
scopatus de Bangor elegerunt sibi in Episcopum Willelmum Priorem
de Bristol, Rege assensum pnebentc spontaneum. [/. 320. — Bishop
NicholasofLlandaff died July 6, 1183.]
Gervas. [in Sept. an. 1185}. — ^W. elccto Landavensi. [ap. Twytd.
14770
R. DE DicETO, Tmag. Wtt. [in a. 1186]^ — Willebnus etiam Prior
ipsa die [sc. festo S. Laurcntii, et apud Lameheith] consecratus est
Episcopus Saweti j4u^h [ap. TwytJ. 630.]
• Tlut wniimwu not of S.An|di, accord-
tog to Diceto'i bhmder, u plain tttia the &ct
that Reina wai nniKcnted to that >ee juit
before in llS6 (F. B. C), and held it antU
1194. Tbat he wM not irf Bangoc, i> Bene-
dict (and ifter him HoTcden) ayt, ii equillj
plun, I
"77. '
xd nntil 1 190. That he wu
. ippean by the tatimimy or
Aim. WattrL and OerBot. and the P. K. C„
and abOTC all by the liit o( Bishcf* in die
Owmud MS. of ibt Lib. lAiidm-;
by Oinddia' mention oT a K^op WlUam there
iniiSS. PcHiiUyitwaiheiriiaoiBttlcetauKd
to be mmioated in vain to Bangor about 1167
(tee aboTC onder A.D. 1165-1169).
All WiUiam'i predeceBon wse certainly
WeUuneu : and two cat of the (bar cenainty,
Tiz. Hnewiid and Udiliyd, and almoct certainly
abo a third, m. Urban, married men with
bmilio, the Ibiirth (Nichobi) being son of
Urban.
A.D. 1187. July*. ArehbUhop Baldvjm wsitt Wales as Legate.
Gervas., Chron. in an. 1 18; Exinde assumpta l^rione (Aichiep.
D.gitizect>yG00glc
38S CHURCH OP WAhBS DURING
[oLcmamor uldwdi'i LsoAmts ntRATiMn.]
Baldwinus) plures occidentales Anglix visitavit Ecclesias, et usque in
fines Wallise clongatus est. ITvifsJ. 1497.]
■ Baldwin vu made Legale Jmuoy ia, ind > few ixji befan Angut II Iw wn at
■ 186. Upon Jaoe 13, 1187, hemniuShRin- Omtetbniy, " redka * le^lknte na' (J^iJNt.
boijcu hii wijto Wika; thotljinei he m- aBilMr^.qgWI.IJJX,££ZIK^iDd2ajI..-
oommonioled two CuOabaj mooki, " cum pp. 67. 61, and 76, ed. Stnbto ; md Me alw the
loage pOBliu legitkne fiingcntiir in Onllii ;" Cilmdar prafiied to die nme Tohme).
A.D. Il88>. Marehy April. Archhishep Baldvm preaches the Crut*Je
tbrtughmt Waltu
Brompton, Chrtm. in an. 1187. — Baldewinus Archicpiscopus (Can-
tuar.), cnicis legatione fungens, Walliam intravit, et in cunctis
Cathedralibus ecclesiis ibidem, quod usque tunc visum non Aierat,
missam indutus pontificalibus celebravit. \T>a)jsi. 1148, 1149.]
GiR. Camb., Itiu. Camir. II. 1. — De nullo veio Cantuaricnsi anti-
stite legitUTj vel post subjcctionem istam [sc. of Welsh Church to
English] vel ante, Cambriac fines intrasse, pneter Baldwinum solum,
monaduim, etc. . . . qui legationis bujus occasione, et salutifenc cruds
obsequio, terram tarn byspidam, tarn inaccessibilem et remotam,
laudabili devotione circumivit, et in singulis Cathedralibus ecclesiis
tanquam investitune cujusdam signum missam celebravit. [p. 855.
ed.Camd.]
Cimd.). Akxmda AidideKon of Bangar tc-
romptnied himu inteipietef {Id. I. 5, p. 836.)
■ Baldwin took the (tom at the Coundl of
OutiDgtoa or Ocddingtoo (aar Northampttn)
Feb. II, IlS8(H<MdM, inan. p.64)j Gtrvat.
in Twffd. 1511). Re enteied Waitt with aitil-
dot Ciunbr. (who ibo wn>t« an accaudt of the
jaaiucf) at Radnor, about Ath WedoeKliy,
Match a, it88 (hm howercr Stnbba'i note,
Prrf. to EpM. OntHor. p. lair.) : pwed (outh-
wud> into Llimdaff diocoe by Haj, LUntoajr,
Abergirauiy, Cacilcoa, Mauiioa& ; throa^
Uandaff itaeir by Matgan orer the Nealb into
S.Dand'c b; Gower and KidweEly to Caer-
maitbeu, Whileland, HaniJbrdwot (niidng the
Fkmiih Kttlen iaRhot bytbewa)i),S.Da*id'i;
by Kemaei to S. Dogmad'i, Lbuldewi Brefi,
Llanbadam 1 ors the Dewi into Bangui diocete,
and by Tywyn. Uin&ir Aidudwy (dote to
Harkedi), to Newyn, Caeraarroa, Baogor ;
whence he made an excunion into AogLesey
and back : then by Conway into S. Aiaph dio-
cete, to RLuddlan and S. Atapb : then acroit
the Dee to Cbefter. by Eulei (Apnl 17);
wheoce he paned throng Oiwettiy. Shrewi-
bw]', Ac to Henfoid, niiting patli of Powyi
by hii way (Gir, Camb., Itin. Cambr., ed.
Aore in Tain to penuade King Rhyi, " nt Ar-
(hlepiaixftam Cantuaiieniem (quooiam inudi*
turn boc hacloiiu Eiietat) ad peoitioret Willia.
capot eat Waliis, acmdere auUaleniB ntdaettt ;
djcenla et auenntei eo ipio, h ptKtacrit,
pnajudicium magnnm, et gnTainen in potle-
mm, anlic|UB dignitati kuc ico^iefaiidc el me-
ttopoUtanit udb bonori pone pDcnldubio pn»«-
niie" (Id. a. J.
ArdiiprEtuIe cdcbrata, ie
tain AidiicpiiCDpi quam alionim pbuium install
tiam, et imponunam niagii quam pennanRaia,
adoucu sitceptioaem a*
lit]ue lub baiban quadam mcirnlioiie otri.
mque lenii haminum lam cUmore qnam moft-
rore" (Id., fh. IJ. 6, p. 966). See alao CHr.
OmiT.. DeBa. at Gim, II. 17-19: Ogm,
I. 73-78.
D.gitizect>yG00glc
THE NORMAN PERIOD. 389
PERIOD THE FOURTH.
A.D. 1188-1395.
PROM THE TISTTATIONS OP ARCHBISHOP BALDWIN AS LEGATE TO THAT OP
ARCHBISHOP PECKHAM AS ARCHBISHOP OF CANTERBURY. AND TO THE
FINAI. ABSORPTION OP THE WELSH CHURCH (AND STATE) INTO THE
ENOLISB.
[A.D. 1197. Qij^dd Piioce of South Wilei on bk tacatiitya doM bcoaige to REchud I.
(J on. Caait.).
AD. 1198-1103. OiraUsi -Cainbiaidf it S-Dand*! contcDdi for — i. freedom of dectioa
mgaiott Nonnan King and Anbbbhop (1 (nnOu oonlot >t Bugot at the
nme time), and a. metropolitan power of S. Darid'l onr Walet.
A.D. taot. July 11, and s^uo A.D. laoi, John recogiuied b; UeweUjn I^ince of Q^rjooU
{Bfnr, 1. 84 ; Sol. FaL 1. 8, ed. Bird}'), and,
AJ>. im8. Oct 8.brOweuwjuwjiiPriiiceofFa»y»(RyBwr, 1. 10l).ntiBetaiD.
AJ). 1109. UorDto, and ("quod anteactii temporibtii foerat iDaudimm*^ Welih nobla, do
bonuge to John at Wooditoac (W. Path. 918).
A.D. 1 21 1. John ioiadet Walet and bnmi Bangor, and Kizet iti Bidiop (firal, ed. WiUiami,
in an. 1110; Jot. dt IFomtL).
A.D. till. Intodict (impoied upoo aO En|^and od aceoiuit of King John) remored fnmi
Wilei (Bnd, ed. V^ami).
A.D.tll5. FreeeleclioDofaWeUiBidwpofS.DaTld'i. LletreUTQ doomnnmicaled { Jmi.
d» Wattrl.).
A.D. tite. Wala again undrr in biUri&t, temoved in 1117 (Brul, ed. WiUiami).
KD. 1118. April 11. UeweUTO, ind TII9, Rhy* Piioce of Soutii Walet, do homage 10
Hefii7 III. (BnU, cd. Williami, in an. iilS ; Oj/mer, I. Ijo).
AJ}. 1II3, and again tijl, LlRreOyn eicommumcated.
A.D. 1 13 J. Hoouge of Llewdlyn to Uenij III. renewed by him at Sbrewtboir in perun
Dee. 7 (^mo'. J. loS), and 1137 hembDiinigiin (H. Porii, 436, 437).
A.D. 1140. Darid Prince of Onrnedd, with the - barooi of Walet," doet hnnige. May 15,
on bU aaxmoa. » doDRMer (Jn. Camt.; Brut, ed. Williamt; Syaur,
J. 139; BraJf, Append.), tal 1141, OcL 6, (gain at London (Jmi. Camb.;
BnU, ed. Williami; M. Parit, 570, 636).
AJ>.ii4I-S.Datid intriguea to mik«liit kingdom a fief of tke Papacy. — 1145, Hanr; IH.
" mhjnganl obi WaUam' (n alio Jim. Cmb.) ' el coiutitmt ibi legei AnglU
canai" (Jmi. WbU. and da ITawrl.).— Miterable lUte of the WetO) Choidi.
A.D. 1147. Conntiy between Dee and Conwaj (PerAddwlad) ceded to Henry IIU wbo
in I1J4 gianti it to Prince Edward (B|nB<r, 1. 167, 197 ; and lecBrvt, ed.
WiUiami, in an 1155).
D.gitizect>yG00glc
C)0 CHVRCH OF WALES DURING [PERIOD IV.
[DUrEHUTion noH thi cruiadb.]
A.D. 1148. Biihopind QuptaofS.AMph atxat^offy rccogniie bj foitaii tAamMffneOl
ihcKing'i right of election to Biibopria; but, ibe ame yeu, afieedectiaait
S.David'(.
A.D. I3s6- Edward itionpti to intiodtict En^iib \*w% into Poftddwlad (.Jim. da Dhh-
ilqpl.) : uid, Kcordiagl]', It57,Welih RToh (ft., and Jni. CiMib., in ID. 1156;
Aim. dt TttAab. I. 158, Luud); aod 1356 at S. David't, 1157 it LhDili£
■ free election of Welib Biihopt; ukl 136a. UeweUrD excoDunnnkated, and
■flerwuds a tnxx made (.iliin. Comt.).
A.D. 1161-5. X^wcUyn }<Hi>> Ot Montfbtt; wbo in 1165 mikn Henry III. oncd the
oUigitiou coDtncled bj the WeUi prince* (Symer, I. 457).
A.D. 1167. LlewdlyndoalNaugeU1Hear7III.it MonIgomei7(Rrul,ed.Willianu;S|niiS'.
1-473)-
A.D. 1173. He tefiiiei homige to Edwird I., bot 1174, Aog.iS, the Pope inhibtti an interdict
<BV»<T, I. SOS, SIS)- So alio A.D. 1375 (Bnrt, ed. WlliMW),
A.D. 1176. Aftei (dmmoDt b; the Aichdocon oT Canteibuiy, he it, Fdi. 17, 1177 (B|n«r,
1. S41), enommunicated, bot No*. II, 1977, ibnlTect at Rbnddbu, when
be doei bonuge {Am. dt WmUn,'), and 1178 at Woccesler it married to
Ekanot de Moinfon (BnO, ed. WiUianu).
A.D. itSi. He lebeb, and notwilbitanding Archbithop Peckham'i mediatioa i> exeomniDni-
cated (inn. dt Waomi.). and Dec. Ii (.Inn. Carni.) IdUed.
A.D. laSj. David captured and executed (Jnn. Cunt.). Plan for tramfcrring S.An^ la
Rhuddlan.
A.D. 1384. Arcbbiihop Pcckham fiuti all the Welih diocxset ai Ardibiihop. Bitbop Bed
of S. David't prolerti. Edmrd I. and Queen Eleanor at S. David'i. Statote
ofRhuddtan.
A.D. 1 194. Madoc tebdt and ii arcominuniGited, arui 1 192 it tliin j the rebellion being pot
down b; Augttil in the litia year (Cant. fW. )1 vO]-
A-D. I189. Decemier 11'. Disfensatton of John of ytuagnia. Papal Le-
gate, for the Bishop of S. David' s, and Giraldus Archdeacon of Breei-
nociffrcm going to the Crusade.
Fxciiwi thdr [A.D. 1189. Decemier 11. Dover.'] — VeneraiiG sm
kT^cwT ^^'^^ f^ Bald-wino Dei gratia Camtuariensi Archiepi-
on the ground scope tt otnniius ad yuos litera prttsentes pervenerint, JoHAH-
ol OTSSon*rf ^^ AnAGNINUS EADEM GRATIA TITULO S. MaRCI PRES-
alnu. BYTER CARDINALIS, APOSTOLICA SEDIS LEGATUS, XtCT-
nam in Domino salutem. Veniens ad nos Giraldus de Sancto E>avid
Archidiaconus ex parte sua et venerabilis fratris nostri Petri Mene~
vensis Episcopi nobis proposuit; quod, cum eis ex parte Henrici
Anglorum Regis spes, si lerosolimam secum vellent adire, in expensis
quas in pnedicta via facerent non modica facta cssct, praedicto siqui-
dem Rege sublato de medv>, votum prxconceptum, cum eis expensx
non suppetant, peragere minime possunt. Nos igitur paupertati tarn
praedictorum Episcopi et Archidiaconi quam aliomm Walensium, qui
D.gitizect>yG00glc
Aj3.il 88-1 2^5-] ^*^ NORMj4N period. 391
ad votum praeconceptum peragendum per se 00a 5u£Eciunt, taliter dux-
Imus consulendum j quod in propriis personis ire uon possiut, de bonis
divinitus sibi collatis lerosolimam cuntibus tribuant, et ad repara^
tionem ecclesix Menevensis opcram impendant et auxilium. Pr»-
fatos quoque Episcopum et Archidiaconum, propter xtatis defectum
vel paupcrtatem, a prsetaxato itinere lerosolimitano, auctoritate nobis
conccssasb, ab eadem dispcnsationc duximus absolvendos, et penitus
denuntiamus absolutos: ista tamen [conditione] quod lerosolimam
accedentibus auxiUum pnebeant et adjutorium. Illud item de populo
sibi commisso iacimus. [Gir. Ctmi. Dt Rih. a se Gestiiy 11, 22 ; <^p,
1. 84, 850
* Jobn of Aoagoli, apptioted Much i>, been aamted oa the pterioiii Sqit. 3. Heni]r
1189 (Jaffi), cune lo Kwland in Norembet tnd died Julf 6. And P«tcr of S. Dind't wit
at legate, but wu not uWcted into the Idag- at the Couodl of PipeweU Sept. 15, 16 (Hem-
iota Dnlil Deoenibet and quitted it Dec 1 1 dm, !□ m.).
(BOMd. Ahb., II. 97, 9S, )oi). Richaid had " Lig. ooncetia.
AJD. 1190-1195, 1196-1203. Renewed ^sputes ahout the See ofBoHgsr.
I. [Biih(^ Guy — Gwiamit, Gnianm, — died 1190 (to iShiUi, fiom Gir. Qmi.: 1191, Bjvl, ed.
Winiaau) ; aod the tee, iriikh wat ofiend to Oinldui (if bit own atKitioii an be trotted), — at wit
abo tbeieeof LlandafT, vacant ia 119I ty the death of WiBiam of Saltmanh ud iwt filled until
1193 (.DeBA. a w OttLlI. la, 34; Opp. I. 85, 87),— wai not filled until the conieeiation of
Alan (10 called hj Gir. Coflib. Da Inveet. V, t^^, Ofp. III. 139; and in hit own Profenion)
April 16, ii9£ {Am. BoaOmBk MB., Omva*. 1681, P. R. C). Bni then it no teoHd of the
came of the ddiy.
IL Biihop Alan died May 19, 1196 (Godidn fiom MBS. CM. Iftn> E. 6, and lee lUo the
Bnrf, ed. WiDiimt), and Kobert of Shrewibui]', hit iDoc«tioT, wat tnUMiated Maith 16, 1197.
■I Watminttet by Aiddridup Hnbcrt iChnm. de Merion). Bnl a Welth oppodtion to Robert,
paiaOd to (he gieat ttrife (almoit coatemponneoni) at S, DaTid't, and only ten known, *' caict qda
Tate ncro" — becaoae it wa not fbrtnnate eooagh to have a Gitaldni to leccsd it, lived on in die
fotm of appeakto the Pope nntilat ieatt A.D. 1103 : at appean b)>] —
Appeal to the HI. GiR. Camb., De J. et S. Menev. EccL, Ditt. III. —
dr ^^"^f Interim autem vicissim et altematim magnac conten-
Bangi^. tiones coram eisdem auditoribus* erant inter R. Ban-
gorensem electum et '>Andreani, qui se ei propter Archiepiscc^i favo-
rem pro Roberto Bangorensi Episcopo totis nisibus opponebat. Hie
autem clectus >= monadius erat ordinis Cisterciensis ct subprior mona-
sterii de Aberconeu in Venedocia, dicens se legitimum electum de
Bangor, et Robertum ab Archiepiscopo supcrintnisum. Hunc autem
et prima vice qua Romx ftierat Archidiaconus [11 99, 1200] et hac
s«:unda[i2oi]Romie inventumj tam in odium Ardiiepiscopi, cujus
D.gitizect>yG00glc
39* CHURCH OP WALES DURING [Period IV
[itSHBWID BUtUTEt ABUUT (HI lEE Or BjUtOCOt.]
factum mooachus etiam impugnabat, quam ctiam quoniam ipse
Walensis ettiterat, et in causa status et dignitatis Sancti Davidis
ei pro posse assisteret, totis juvare viribus intcndebat ^. [Off, III,
193 : see also De Iriveet. /. 2 ; III. 1 1 : M. 19, 66.']
■ viz. tbote ippoioted by Innocml to beu rcoonkiL
Giraldus' cue at Rone. •bcM Jnljr i*ol. ' Robot nt axmetand "out dWic— I
« One of the ckikE cmidcTtid bj Hubert ooiaaD,' if Oil. Cunbc. it to bt Inaled {Dt
igaint Ginldiu. Btb.au AM. III. 14 ; O/p. 1. 1 14).
• i.e. the R. (foftuid, iriwie aunt it net
AddreaoTOinl- IV. lo.^ De Invtct. I. 11. [A.D. I20I, 7*'6'0 Pro BmI'
fa* Ci^'"'^ ffww« e/frt*.— Placeat Sanctitati vestrse, pater et domine,
Bugoi. canonicos bos Bangorenses audire, et nos |»o ipsis simul
et nobis, quia causae nostra: ut nostri sese contingunt, pauca propo-
nentes admittere vctitis et eundem habemus inimicum Ardoi-
episcoptun, qui abbatem unum mihi superintnisit, immo et abbates
duos, primum miiii sanguine propiaquum, ut schisma faccret et in
generc meo, altenim vero, qui canonicus fuerat Ecclcsix nostrse,
plures in cos filios et consanguineos canonicos habcns, ut schisma
^iceret in capituloj quorum utrique fiimam spem dedit, cum tamen
eandem cathedram simul et scmcl obtinere non possintj et sic
altenmi decipjendo vel forsan utnimque. Eadcm arte et ingenio,
huic viro bono, primum elccto et canonice vocato, Angliaim quendam
citra electionem omnem et vocationcm superintrudi et conseciari
procuravit, vagum euodem ac profugum et nullius civitatis Episco-
pum. — [Precatur ut Pontifex eum suae Ecdesix rcstituat.] — His itaque
summatim sic prxlibatis, dicant nunc isti, vel l^;ant factum suum.
[Off. III. 39, 40.]
The Bangot V. Id., De J. tt S. Mtnev. Ectl.^ Hist. V. [AJ3. 1203,
^^T^^ 7««e.]— Pneterea monachus ille, qui se Bangwienscm
iioo. gessit electum, interim peractis n^otiis ut tunc potc-
rant, cum commissione discesserat. \ik. aS;.]
The AidibiJiop VI. lD.,i>r IvvKf. I. ]o. — Sensit quoque [nequitiam Ai-
pefKcuio him. chiepiscopi Cantuariensis] Bangorensis electus, cui post
electionem suam canonicam et appellationem interpositam Anglicum
quendam superintrusit, et nunc etiam ordinis sui consortium per
abbates Anglicos et capitulum Cistercicnse auferri procuravit [i*.
D.oiliz.oB,GoOglc
A.D. ii8fr-i295-3 THE NORMjIN PERIOD. 393
[cHlkPTtK or UANIUTr MUMVIZSD.]
VU. hy.^DeJ.etS.Memev.Ecd^Dist.lV. \K.T>. 120^, January.'}—
Electus autem Bangoriensis >, propter sententiam qua scparatus ab
ordine Ricrat, quoniam id abbas Cisterdensis domino Papx Uteris et
nuncits significaverat, non statim urbem iutrare disposuerat;
donee Archidiaconus, ei vix animum adjiciens et audaciam, secum
eundem ad curiam duxit. \ii. 241''.]
* Ginldu iomd him il Foil, and Ibej (who wat AtAdfcco of Bath u late u Maidi
■lined *t Rome logetfKt. 18, 1 195 [Pet. B\a. Efid. CIX. iddieaed to
* The apptil muM hiTe b«en dedded tgontt Hubert of Canteibiny a legile] and ot>TiotBlj>
Ae Dofcttnmte nbpriar ofAbercrannj, u Ro- later tSS) leaifluoi (EpU. CXLVII.), iimne-
bot CDDtiaDed in patttmaa of b't lee unlil bii diitdj upoD Roben*! comecnlKKi, iat when
death in 1113. He was at the Council of dad oC Bangor he had qeoed a Domniee of
WcRminiter ^t. 19, 1199 (A. Jt Diede), Fetei'i bnD ■ prdmul of WoheriumiiCDa, of
■ridk (Heniy) of LiindaS and R(eiiKr) of wUdi Robot Kemiogij had bcecDean.
S.Aaa[^ (Id-)' Aod in 1197, Peter of Bloii
AJD. 1193X izi8- Chapter af Llandaff organixe J hj Hfmy of
Aiergavtnny 'Bithop of lAa»i^.
Addit. to Lib. Landav, — Iste Henricus de Bergaueny constituit
XIlII"n. prebcndas in sancta Cathed, Landauensi et tot adhuc debe-
rent esse: quarum XHU'". prebendarum secundum statuta nostra
octo dcfiingi debcnt per uicarios sacerdotes, quatuor uero per uicarios
diaconos, et alie due prebende deflingi debent per uicarios subdiaconos :
qui faciunt XHH™. uicarios respondentes XHII™. prebendis seu
■XIUI™. canonibus prebendariis : ut premissum est. \_Mem. of i^h
eemtmjy at the end cfthe Ovittov Ui. LamJav.l
A.D. 1 197. Synovial ExeomtntmieatioK and Absolution of Rhys King of
South Wales hy Peter Bisbef ofS. David's «.
Ann. de Winton., in an, 1197. — [Peter de Leia, Bishop of
S. David's, being personally insulted and ill-treated by King Rhys,]
citatis ardiidiaconibus suis et totius Episcopatus presbyteris, cum
illis pariter Regem et Regis filios cum tota terra sua anathemate
perculit. [Upon Rhys's deatb a few days afterwards, his son Gryf-
fyM made submission, and] Episcopus, vapulato Regis defuncti cor-
pore jam fbetido, vapulatis etiam fiUis, cum mortuo vivis, [eos] eorum-
que terram absolvit, assensu et auctoritate domini Ardiiepiscopi
Cantuariensis. [66 Luard.]
D.gitizecbyG00glc
CHURCH OP WALES DURING [Period IV.
ran ELICTIOH.]
lingular to ny, be ud hii na m aid to be
the onlir Welih princa of thor ncc bmied
(berc, Saab Florida being itwir iinal boinl-
placs (•/oho and Fnanan, 3. Datid't, II4,
A.D. 1198, I200>. Ahitjt ofKemmtr omdofValU Crucit ftumJed.
AJ). 1198. Brut t Tywysoc. And then the convent of Cwm
— Ac yna ydaeth coueint y Cwra Hir removed to settle at Cymmer
Hir y bresswylaw y Gymer [y in Nannau of Meirionydd. \ii,
Nannav y Meirionydd]. — [p. 353, 253-1
ed. Williams.]
A.D. laoo. Ib. — Y ulwydyn The same year, Madoc, son of
honno y grwndwalwyt [Madoc Gryfiydd Maelor, founded the mo-
ap Gruffydd Maelor] manacblawc nastery of Llan^westl near the
Len^westyl [yn ol yr hen groes] old cross in Yale. \ih. 255, ij?.]
ynlal. [/i. 254, 256.]
■ See Dtgd. Mm. V. Jio, 741.
A.D. 1 198-1204. Tmitless efforts ef Giraldus Camhrtnsit f oktam metn-
folitax pevier tnd freeiem of election for S. Dawd't. — Claim of Welsh
Arehlishopric. — NomtMation of&shops by the Crowm,
I. AJ3. 1198. Septemier — A.D. 1199. ^ww. Giraldus^ elected iy the
chaffer of S. David 's -with three others to ie nemtHated to the Croww^ Mftm
the death ijufy 16, ij^S) tfBishof Peter, is rejected iy the King.
\i. Ginldm elected with three othert. in the pmence of Hubett the')
JuitidaTy (probably in Londga), fbi the Cnnrn to choose one ai I Shot^ befcn
Kihop of S.DaTid'i. Hubert refma to reoosniie (he dection oT f SepL 19, lloS.
ii. Chapter mnmoned to Noimandy to elect by Dec. II. . Nor. 9, 1 1^.
iJi. AndagiiD la Watmiiuter by Jan. ao, 1199 .... Dec iS, 1198.
i*. Ridiud I. diei, betsre the Cbi^tB m«w<iigni can reach bim . April 6, 1 199.
T. Applicatioa of Chapter to Jobo at Chinop, abovt April, accepted; ) 5>otdj after
but John, coming to LoDdoQ, finally rejecti Oiraldoi . . ./ May 17, 1199.]
i. GiR. Camb., De Jtei, a se Gestis, III, 4. — Cum igitur Episoopus
Menevensis quasi in principio autumni defunctus fiiisset ; duo Ardii-
diaconi et quatuor canonici Menevenses, panim ante festum S.Mi-
chaelis, ad Archiepiscopum Cantuariensem Hubertum, tunc Angliz
justiciarium, per districtum ejusdem mandatum cum Hteris capituli de
rato ad electionem faciendam accesseniat ; et tres persooas ei nomi-
D.gitizect>yG00glc
Ajj. 1188-10950 r*^ NORMAN PERIOD. 395
[l. DATID'i dJUH ta UITlOFOUTAlttHIF AMD mU ELECTION.]
navenmt [sc first, Giraldus, then Walter Abbat of Dogmael's, and
thirdly Peter Abbat of Whitland, all Welsh] j quartum etiam, ut nu-
merum augerent nominatorum et Anglicos peoitus excludere non
viderentur, Reginaldum Foliot, qui Anglicus fiiit. Archiepiscopus
autem prime nominatum primo recusavit et c»nstaater abnegavit.
£t cum quacrerent canonici quare virum discretum ac literatum,
generosum et l^time natum, rccusaret, respondit, quia Rex nullum
Walcnsem, pnesertim autem illiun qui prindpes Wallix sanguine
contingat, Episcwpum in Wallia habere volebat. [Opp. I. 94, 95.] —
Id^ c. 7. Obtulit autem eis Anglicos duos, monachum sc Cister-
dends ordinis, Alexandnim nomine, . . , et priorem Lantonix Galfri-
dum, [cui] etiam custodia Menevensis Episcopatus dum vacaret
poetea per Archiepiscopum commissa fiierat. {ih. loj".]
DcJZ«ft. aMfloUi. jri,4; %i.J.95); and
nceinng then the arm of Petcf** detdi, rc-
jbKd 10 commiE tbt oalody of Ant diocse to
OinUiu {Id. A.)- He gire up bi> office of
Jutidujr imnuiljalelj' «ftmnnli, lad cniBal to
the King in Nonnmdy before Nor, 9. The
Chattel repreKntilini, theidbre, irtio cuue to
him JDri bdore be nited, pnibabl> went to him
in LondoD. Tbete *ra fooi letto* bom aod to
Ginldua (Angut (o NoKmba 1198), nro writ-
ten beftse die Cbqilei hdd inHobcrt'i pnKoce,
two after it, whidi It will be lulBcieiil to men-
tion: I. O^ildui to Hubert, immediMelf ifler
the Tidoiy Dvet [be Welih ind Hubert'i lefiud
to commit the cuttudy of die ne to Giraldtn,
congntnlatiiij; Yarn oo the ibtHKr, and profeHOg
an earpest wiih for a quiet obscurity (Dc Bdi. a
•e QeH. III. 5 ; Off. 1. 96-101 ; aitd BgiiA.
Elttl.. BpU. XXV. a. 3S9) I 3. Hubert'! itfly,
uicuticaUy tmgntulating him on hii ii«l(i Eft-
KopaH ipirit (ft. IJI. 6. and EpU. JXVII.f
a. tOI, 101,390); 3. Giialdnt to Hubert, after
the Chapter meetiiig belbte Ud>en, it which he
wa* Dot proeat, c:ipresing bit ready coDcntreDce
in any one ai Kihop, m> tbit he wodd not be lot
e>er begging a traiulation to ridier Englidi pie-
fennent, and wai not (a> Pelei had been) a Cb-
niac monk (ft. III. 7, and ^Id. XXVL; O,
loa, 103, 139, 190); 4. Oiraldm In Airtba
Rply to Hnbett, defending himielf from dii^^
laid igainit bim, and ptoleiting agajoit aa Eng-
liih Bitbop of a Webh tee, or at any tale acaiait
an Engliihnun that conid not qieik Wdib (%Mk
BttL,Efitt.SXVIJI.; Off. I. igo-soj).
■ The Uatcment of Oiraldaa' oppooentl iddi
In Oil— that aftiT die nflmiittticm of the fanr
ifn^ "*''*■, "quod noD ooDMabat eil de R%i(
epiacnpum tone ad Rqaa uiodietace paratnm
Tota digeodi oantulerant, d( quem ipK cum
Ktfii aMCOSU TJoe Capituli eligeret, fllnm pro
decW too et paMote tuadperenl" {Oir. Comb.,
DtJ.iS. Mma>. Zed., KM. III. ,- 0pp. III.
191) ; that the Aidibiihop Kcorduigly " apnd
inidim Aodeli in oaniiio EpipluniE pfoiinue
(Jan. 7, 1199) abbatem Sancti Dogniaelit can
MKMti Regit elegit; et param ante Natab
icqneni capilulnm ekctionem ab Architpiaai^
jbclam (olemniiant" (Id. ft.). ComeqacDt^
the abulole dectioa of the Abbal of S. Dog-
mad'i wii lix monthi foict to the (ateolnte)
Section of Oinldut (kc below) upon June 39,
JI99, &e iiinhet election of a link befbie
Chntmai II99 tieing upon tbii ttatement (not
a fDrmal election for the fint time of the Abbat
■foreiiid, but) only a conGmiation of hii elec-
tion in the prenooi Jinnary. The Pope ulti-
mately avoided die princiflei invdved in the
diipote, by accepting thii ttatement at nbrtan-
tilted, ai^ acCDiduigly pronouncing Giiakhu'
decticMi by tbe Chapter in June 1199 to be
Told, that of Walter of S. Dogmael't being aln
void becauw the Canont had no authority boax
die Chapter to authorize die Aidibiibi^ to make
il. Tbe quolion of metiapaiilanihip nem came
to an ime at all. Hubert ai Jtoticiaiy wai In Rad-
Donhire in the end of July I igS, hanng jmt won
a (ktofj tfaeie on> the WeUi {Gir, Comb.,
Send four Canon. ii-A.D. II98. Nov. ^. Raeht d'Andtty. Mandate «f
into Noimandy Richard I. to Chapter of S. David's* Ricardus Dei GRa-
D.gitizect>yG00glc
396 CHURCH OP WALES DURING [Periot) IV.
b7 nett D«e. II, "^^ ^^^ ANGLIJE, DuX NoRMANNI* ET AxaJITANIi, Co-
to elect 1 Biihop. m^j Andegavi>e, JlUetis stU capituU Mtnevtntfs EicUsim,
salutem. Sciatis quod bonum ammum et bonam voluntatem habe-
mus consulendi Ecclesiae vestrae, quat pastore desolata est. Unde ad
petitionem domini Cantuariensis Archicpiscopi ei secundum Deum
providere volumus. Et idco vobis mandamus quod mittatis ad nos
in Normanniam quatuor de discrctioribus capituli vcstri; ita quod
sint ad nos in XV. die post festum S. Andrex cum Ittteris de rato ad
eligendum idoneum pastorem secundum Deum et dignitatem Ecclesiae
vestne. Teste meipso apud Rupem Andelcise, IX. die Novembris.
[Gh. Cmmh.^ De Ret. a si Gttt^ III. Sj Off. I. 105.]
■ lUoeircil bf ibe Cb^ter only on Dec at, with the mmdale next rcllowiag.
Four or rix C*. '"* A.D. 1 198. Dff. 18. T&wer rf LmJm. Mamdmtt 9f
noni to be u J%stmmj Gi^rtj Fitx^Ptter to Chaffer efS.Dawd't. — G.
io"iioo^n «^ FiLIUS-PetRI Jtiteta siU «• Dmmmo Memevewsit EaUsiM
k' "tnJ" 'SS "f''"^^ salutem. Noveritis quod quoniam ad dominum
King to dea a Regem in Noimannia ad statutum terminum propter
^'™l'- eligendum pastorem Ecclesix vestra non transfretastis ;
nobis dedit in mandatis, quod tos citari (aciamus, quatinus ad hoc
faciendum in partes transmarinas ad eum accedatis. Mandamus
itaque vobis, quod omni occasione postposita sitis apud Westmona-
sterium in octavis S. Hilarii, parati transfretare ad dominum Regem,
vel quatuor sive sex de discretiorlbus capituli vestri ad ipsum in
Nonnanniam transmittere. Teste meipso, apud Tunim Londo>
niensem XVIII. die Decembris. [Id.^ '^•9; *^- 106.]
■nieyent^tGi- A.D. 1198. Dec. 18x25. Chofter ef S. David's U
nldutooometo Giraldui jirehdeacom of Brechuci. — Dcmhic et arnUe m
Liuoln. Christo diUcto Gh-aUo AreKMaeoM de Breehetu capitu-
LUM Menevensis Ecclesi-e, salutem in Domino. Hucusquc per
litteras et intemuntioe locuti fiiimus ; amodo autcm nos ui^ neoes-
sitas ut praisentes loquamur ; ut commumcato oinsilio Ecclesiae
nostrx prcrfectui pariter et bonori intendamus. Inde est quod vobis
mandamus et in fide consulimus, quatinus statim visis litteris istis
omni occasione et cxcusationc postposita, ad Ecclesiam vestram
veniatis. Consilium etiam omnium amicorum vestroium est, ut
veniatis. Valete in Domino. [Ii/., ii. 10; i*. 106, 107.]
D.gitizect>yG00glc
A.D. I188-I295] THE NORMAN PERIOD. 397
Meet thite oibcr A.D. II98. Dec. 2^x1 199. 7«. II. Same to tame.—
Omom u Lot- i),7«f, /, Dmihu fratri et ameo GhraUo ArtlnMacono de
doQ before the ■'
junidvyjiatbe- Breckent capitulum Menevensis EcclE5I£, salutem et
^ ]^^J1 amorem caritatis glutino connexum. Noverit Discretio
pRfl youi own °
elecrioo. vcstra, quod XII. cal. Januarii, qua videlicet die litteras
vestras suscepimus, mandatum domini R^s in hac forma susce-
[dmus : ' Ricardus, Dei gratia' etc. ut pauIo ante.
Item litteras Justiciarii Anglix^ circa Natale tales : * G. filius-Petri '
etc ut ante.
Super hujusmodi mandato tarn expresso quid nobis agendum sit
amodo consilium vestrum expeccamus. Consilium nostrum namque
est, si vobis expedire videbitur, ne nimis Walenses aut rebelles
vidcamur, mittere ad dominum Regem tres de discretioribus capituli
vobiscum, ut pro quarto existatis ; tres quidem cum litteris de rato,
qui vos constanter petant et eltgant : si vero domiaus Rex aliquo
modo, quod absit, in hoc non consenserit. Et sciatis pro certo, quod
neque schismata neque dissensiones ort« sunt inter nos j sed omnes
Concordes sumus ct unanimes, quantum in nobis est, ad vos eligen-
dum j nihilque nobis deest, nisi expensarum iacultas. Preces autem
et petitiones slve ad dominum Regem sive ad Justiciarium quales-
cunque idoneas noveritis, ad noe transmittite j et nos easdem sigilla-
btmus. Valete, et faciatis nos habere responsum consilii vestri in
crastino S. Hllarli ; quia tunc, Deo volentc, generale c^itulum habi-
turi sumus. [Id.^ ii. 107.]
Aba ■ fiBitle* iv. GiR. Cambr., De Rei. a se Gest.^ III. ro. [A.D.
mMdng before ,i^g_ Shortfy iefore March 3.]— [GiraldusJ ad diem sta-
dxxdy befon tutum, parum sc. ante Quadragesimam, Londonias acces-
tn'te^'n^ra^ sit. Justiciarius autem canonids, qui ante adventum
«R to RkAiid Archidiaa>ni coram ipso flierant, obtulit instanter duos
'■ illos, abbatem sc. et priorem, quos Archiepiscopus eis
primitus obtulerat, ut utrum illonim vellent in Episcopum suscipc-
rent Alioquin prxcepit eis, quatinus ad Regem quantocius
trans&etarent. Ipsi vero responsum usque ad adventum Archidia-
coni differentes, demum inito cum ipso consilio respondenint ; quod
a suis nominatis discedere, vel alios suscipere, consilium a capitulo
suo non habebant; et quod pauperes crant et de paupere terra ac
remota, sibi ad transfret^ndum expensas non suppetere j nee unqiiam
D.gitizect>yG00glc
398 CHURCH OF WALES DURING [Period IV.
Ecclesiam suam vel aliquam Ecclesiatn Wallix propter electionem
fadendam transmarinas ad partes mittere consuevisse. Obtulerunt
tamen ei, quod duos de clericis suis cum Uteris ipsius si vellet ad Regem
mittereot, propter assensum ipsius de pastore sibi prxficiendo expresse
sciendum, et ut electionem suam eis in Anglia faccre licerct. Qik>
coDcesso, unum ex illis quatuor, Elyodomm nomine, £lium
£lyodori«, cum clerico quodam Ecclesiac suae transmiserunt. Qiu
suscepto negotio t^ansfretantcs, et tam Normanniam quam Andega-
viam et Aquitaniac partem transcurrentes, siiscepto nunore de Regis
obitu in Limovicensi provincia ubi expeditionem agebat interempti \
etc. [Of/. 7. io8.]
■ Aput □rttwlaadtor"Haidinm''todui pel. p. 157b. cd. Hirdy}.
Eliodona b; Buhop Peter of S.Divid'i a om- <■ Riduud mi wounded it Chiho-CIufcn)!, ■
filmed br King John tt Detiui Sept. 11, tioj oHle bdoaging to the ViKoont of Uaaga,
{BdL Ciarlar. 7 Jch. vumb. 7, num. 4, KiL 1. tad died April 6, ii()9 (HoiwIeH 450, Ax.).
They thank him V. A.D. I199. -Eiw/ tf Aprils Chaffer of S, David's
for ftatiag ^ ^ Pr/jwf yoim. — Cariismo ae dtiideratistimg domna nw
elnciion of OinU- Joboum Dmnm9 AngUie et Hyiemi^y Dud NormawmiM
*^ tt jlfKitaMia, Comti AnJegaws, capitulom Menevense,
saiutem et orationes in Christo. Gratias vestras Sublimitati referi-
mus tam cumulatas quam affectuosas, quod petitionem nostiam
necnon et baronum patrise.clerique totius super pastore nobis prsc-
ficiendo tam benigne exaudistis. Noverit igitur Excellentia vestra,
quod magistrum Giraldum Archidiaconum de Sancto David pnecipue
et prae aliis cunctis postulamus, et eum per illos duos vel tres cano-
nicos aostros has litteras nostras vobis pnesentantes eligimus ; et
electionem, quam ipsi pro nobis de eo canonice fecerint, ratam
habebimus et gratam. \Gir. Cambr., De Rei. a st Gett., lit. 12 ; Off,
I. 110.]
■ The iDcMcngen iboTe-meiitioiKd fbmid (ere {Sir. Si. 11; ib. 109). GinidiB receiTe)
John It Chinon in Totmioe, gate their letten, hi> letten at Lincotii April 35, end oams to
obtained bit coneat to dect Ginldni, uid ic- Loodoo by AKcniion Daj (May 17, 1199),
turned with letten to Ginldui end the Chiptec whm John wu cnnmed. The abm ii die
from }<Am, detjiing Qiraldui to ome to him at iqily of the Chapter, wiittto when Joha " Da>»-
oiKC with thiea or hut ouKiia, to be dected ; dom Rex nieiat,' i. e. bdbre hii conoatioa
liia to the Jtatidaiy, denting him Dot to iatei- althon^ «fter RIcfaud's dntb.
John in London *^"** ^AMB., H. III. 13. — [Upon John's coronation]
refines hi* as- cum concanonicis suis ad Regem, sicut mandaverat,
''°'' Archidiaconus accessit. £t audita voluntate ipsius,
D.gitizect>yG00glc
A^. 1 1 88-1 295-] THE NORMjiN PERIOD. 599
[l.DATtD't CLUH OV ■BTKOFOLTHHlHir AKD IXIB ELICVIOH,]
quam tamen printer Archlepiscopi Cantuarieasis dissuasionetn, oijus
ad nutum tunc cuncta fiebant, in publicum propalare nolebat ; Archi-
diaconus curiam et Angliatn post terga relinquens, Walliam reversus
est", p*. 111.]
■ ir John did leillj printdy aoenl to the " dtn Rcgii weiBum omnem, quia requiiitom
dectioa, he mane^twij utd liysdhaciy fctncted ltd aoo bibitDai, immo AidupraenlU iiuliacta
dul latat: for the elecdoo of June 19 by The pranai dm^tom.'' (Id„ Del. A 8, Mmtf.
Chipta, immediatdj ifMrwanlt, wh made £miL, Dul. iJ. ; Ofjp. III. 164.)
IL A.D. I199' ytau^-cnd of A.D. 1200. Chapter »f S.David's elect
m de^ance of the Crvww, aiid send Giraldus to Rome to apply for con-
seeratim and to prosecute their claim of MttropoUtanship. Beth ques-
tion! referred hy Innocent III. to three English Bishops.
fu Hie ChapteT dect Oinldu itoohitelj and nitbout leave of Itxl i„Qg ,„ ,,gA
Crown ........ i ,/■' '* *^
iL Ginkhii fUiti for RomeB.whidi he rcachei b; .... Nov. 30, 119^
iii. The Chapter, tncnmoned to London by Aiur. 11, dect (he Abbat } _, .^_
.rS.Dojn.«r,.M.b*,. . . . . . Clmlm,.l».
Bnt ihe Aichbuhop'i meuengei, beaijog the tidiagi of this, reacfaei | Maidi ig md
Rome between . \ , . | Apiil 9. I aoo.
W. Innocent III. cderi both quedioDi to 1 conuniuioa to iq>on 10 > w . .
him by Mud, 4."°" |Mar5,i«».
(r. HepropMS toounniieS.CuadocalOiraldw'ieqiiea . HayS.lioo.)
•n. Oiraldu made meuiwhile "CHUM et tpiiitualiiun et tempoaUim " | ji-y ,,■ ..aa
nL He letDm to £ngluid before the end of ..... 11OD.]
■ The Kdio[* of the other three WeUi MCl at« mentiooed ai at the Coondl of WcMndniter,
Sept 19, 1199 (B. it DfeUo).
Con^mteGital. i- A.D. J 199. ^^/ >/^ 21. The Chapter of S. Da-
dni, whom we vtd's to Innocent III. — Rtverendissimo patri et danino In-
fitt of the *««•'** ^ gratia stmmo PonStfici capitulum Sancti An-
Crown. drejE Sanctique David, salutem ct debits devotionis
obsequium. Sanctitati vestrx notum ^dmus nos magistrum Giral-
diun Archidiaconum nostrutn post varias postulationes, quibus ipsum
prx aliis tarn ih Anglorum Rege quam ab Aichiepiscopo Cantua-
riensi communi assensu cam cleri patrix quam populi totius postula-
vimus, tandem in ecclesia nostra canonice et concorditer elegisse.
Unde quoniam prxdictus Archiepiscopus cum R^is ofiicialibus nobis
extraneum aliquem, lingux nostne et morum patriae prorsus ignamm,
contra electionem nostram et privilegia nostra violenta intnisione
praeficere volebant ; et quoniam voluntatem Archiepiscopi nobis
omnino contrartum ex recusatis multotiens postulationibus oostris
D.gitizect>yG00glc
400 CHVRCH OF IVALES DURING [Period IV.
cxperti eramus; nee ad ipsum nobis propter insidias undique positas
patebat accessus; praecipue vcro ne illidtum sacnunentum ab elccto
nostro in prxjudiciuRi juris Ecclcsisc nostne, sicut aliquotiens a prz-
tatis nostris factum fiierat, extorqucretur : pnesentiam vestram ^>pel~
laotcSj vobis pncnominatum elcctum nostrum, vinun Uteratum, dis-
cretum, et honcstum, legitime natum et generosum, Ecclesix nostne
tarn in temporalibus quam etiam sptritualibus, sicut pro certo ere-
dimus, pemtilem fiitunim, unanimi consensu con&rmandum transmi-
simus et consecrandum : rc^antes attentius et supplicantes, quatinus
manum ei consecrationis imponere dignantes, his qux tani ipse quam
clerici nostri cum ipso transmissi super pristina dignitate et libertate
Ecclesiae nostne, per laicam potestatem peccatis urgentibus olim
deperdita, vestrse Sanctitati ex parte nostra significaverint, fidem
habeatis et remedia paterna pietatc adhibeatis.
Valeat in Domino per tempera longa Raternitas vcstra. [Go'.
C»mi., De JUi. MteGeit. III. 14 j Ofp. I. 113, 114.]
Tbty ptotat a- Same dmtt. Same to lame, — RevereMJifsimo tUimwe et
StiTn^or^th^ P'*" J»iMf«»/i» Dei gratia sumrno Pomtifiei CAPiTtn-UM
Prior of Uintony Menevense, salutcm et fidelitatis obsequium. Si forte
ihoutd hare am- ^ audieotiam vestram pervenire contigent pnorem de
lecrataihimwitfi- Laotonia Episcopum Ecclesix nostrse a Cantuariensi
. oat wimng fi» . , . , * *
thdidedkn. Arcbiepiscopo coosccratum et prxfectum esse, contra
electionem nostram omnem et voluntatem id proculdubio factum
esse noveritis. Ab initio namque sede nostra vacante magistnim
Giraldum Archidtaconum nostrum, quem in ecclesia nostra cancmicc
jam el^mus et postulavimus, et adhuc a Fateraitate vestra postula-
mus consecrandum^ in nullum alium per Dei gratiam et vestram
conscntire volentes. Ne quid et in prxjudidum Ecclesix nostrx et
electionis hujus communi tarn populi patrix quam deri assensu tam
canonice factsc fieri prxsumeretur, presentiam vestram, sicut ab
initio, sic continue quidcm et constanter appellavimus.
Valeat in Domino toti fidelium orbi protutuia. per sevum Pater-
nitas vcstra. [Ji/., it, 15; Ofp. I. 114, ii5».]
• Oinldn nude hxte. H< wai U S. Dnid't
DtJ.ttS. Mmn. Etd.. DUL II. ; Otp. III.
by all the coon) wu mxle oa ihc 191b (».
164). Oi»ldd> mm to bdml to toa^
U; ft. III). Il wu-inetcloUet non to
fneodi June 30, and letumed to narir ihne
amera. item de unica penoiu pet le qnidem
weela' time {DtBtb.ate Clfl. III. 1$ ; Ofr,
et exprac nominjta. non cum tnrta, item citn
I. Hi): nben the above two letten woe cirea
Regii auenum omaaa. qub reqouitum et Don
to him to CU17 10 Roma: wtiillici be went.
D.oiliz.oB,GoOglc
A.D.ii88-l2y5-] THJS NORMAN PERIOD. 401
I. to be contccnlcd. l. itut "digmtawm Ecde- appeu before the Aicbbiihop and the Jutidaiy,
•iz niz DietTopolitiiam Rome , . . . TCDdicaiei" to elect the Piioc oC Lluitooy, Aug. la {ib.
(Ds BA. a H Qat. c 11 u abo*e). A hud- c 13, p. 1 11), who howerer would be coaie-
date meurartiik had icadied the anou, to cnied n4ielher ihey elected him oi Dot.
a. [Giraldus went to Strata Florida Aug. 1 4, started thence a few days afler,
crossed at Sandwich, and malun^ a detour to the east part of Flanders by
Hainault and the Forest of Ardennes, went by Champagne and Burgundy
across the Alps to Rome, which he reached about Nov. 30, being delayed
fifteen days and more at S. Omer's. De Reb. a u Gestis, 111. 17, i8 ; Opp.
/.H7-119O
„.,,,, . iii. A.D. IIQQ' Autumn. *'HulitTt Archl^thop efCdmter-
Gfnkhu electioo " ' ■'
notL Do not bury to Initecmt III. — Sanetissme tn Chnsto fatrt at dommo
^T^w S^^ '* '^"'' ^" V"*'" ""•"» Pmtifid, H., Divina permis-
Tid'i 60m tin- SIONE CaNTUARIENSIS ECCLESI-C MINISTER HUMILIS, Salu-
tern, et tam dcvotam quam debitam patri ct domino
obedtentiam et reverentiam. Ad hoc Divlnse providentix dispositio
vos super gentes et regna constituit, ut juxta merentium diversitatem
discretio vestrse sollicitudinis evellat, destniat, dissipct et dispcrdat,
xdificet et plantet, ut omDcm plantationcm quam non plantavit
Pater coelestis, per vos, cui vices suas commisit in tcrris Altlssimi
Filius, eradicet et explantet, et disperdat eos qui dispci^nt, eo quod
cum ipso colligere non elaborent. Ideo namque vobis dcsuper data
est plenitudo potestatis, ut quod per nos, qui in partem vocati sumus
sollicitudinis, corr^ non potest, ad r^ulatn redigat et reducat vcstra,
cui resisti non poterit, majestatis amplitude
Non ignorare vos arbitror, pater sanctissime, quod Menevensis
Ecclcsix ct cxterarum Ecclesiarum totius Walliae mater et metropolis
est Ecclesia Cantuariensis, sicut praedecessorum vestrorum pix recor-
dationis Adriani, Eugcnii, Alexandri, et Celestini coofirmationes et
scripta testantur, et nupcr a vobis missa pagina vestrx confirmationis
ostcndit Nuper tamcn, sicut certa relatione didici, quidam Mene-
vensis Ecclesix Ardiidiaconus, Giraldus nomine, natione Wallensis,
plerosque Wallix magnates vel sanguine vel affinitate cootingens,
Bducia forsan sanguinis animatus, cum deceat virtute magis quam
sanguine niti, a tribus tantum canonicis, quos, ut dicitur, aliter quam
decebat vel debebat ad omsensum lUexeratj in Mencvensem se
eligi Episcopum procuravit, aliis concanonicis >> ncquaquam favorem
prscstantibus vet asscnsum. llle tamen tali nominatione suiRtltus,
VOL. I. D d
D.gitizect>yG00glc
402 CHURCH OF WALES DURING [Period IV.
confirmationis a me, ad quem primum recurrere debuerat, munus nee
expetens nee ezpectaos, sed tnox elccti nomen pariter et auctori-
tatcm usurpans, canonicum qui sigillum Menevensis capituli custo-
dicbat, quem<: precibus inflectere non potuit, usque adeo cnientis
detemiit comnunationibus, quod idem sigilU custos sigillum pne-
dictum super altare Episcopalis ecclesix posuit. Prius tamen appet-
laverat, oe quis pnetcr communem capituU asseusum modo toUere
vel asportare przsumeret. I He tamea non magis appeUationem
reverens quam homierat intrusionem, sigillum sustulit et sic abstuUt,
ut quotiens et qualia velit patrocinii vel testificationis possit iostru-
menta conficcre. Novit Dcus, ante Quem sto, et Quem nullum latet
secretum, quod si eum idoneum et ad tantae dignitatis apicem cano-
nica elcctione prxcuntc evocatum credidissem, munus confirmatioius,
sed et ' consecrationis, si a me vel alterum vel utmmque petcre volu-
isset, benigne impendissem. Vcrumtamen ille de electionis qualitate
minime confidens, me minus Ucitc minusque canonice ncglccto, ad
sedem Apostolicam, sicut &ma est, fcstinum iter arripuitj ut vos,
cui necdum de forma electionis suz innotuit, falsis ciFCumveoiat
testimoolis. Sed nostis, pater peritissime, quod testibus non testi-
moniis credi oportct j prxscrtim cum plura efficere possint et soleant,
quod tcstimonlis eorum qui testes nominantur voluntates non con-
sonent : sicut veri sigiiti vel fiirtiva subreptio vel ablatio violenta, vel
impressionis adulterinz cum vero sigillo, sicut plemmque iit, exprcssa
similitudine. Hsec vobis, sanctissime pater, non odio personae, novit
Dcus, sed lelo justitix, castigatius forsan et temperantius quam cxpe-
diret vel rei Veritas exigeret, significanda duxi; oe quoquomodo cir-
cumventi, veritate prius non intellecta, manum ei consccrationis, si
placet Sanctitati vescrx, vel imponatis vel faciatis imponi. Sed et
hsec' vellemus vcstrx Innotcscere Sanctitati, quod sa:pedictus Archi-
diaconus, optento forsan a vobis, quod absit, consecrationis muner^
non foret hoc fine contentus, sed juxta quod spes improbissimas
amplectuntur insperata consccuti, ad altiora et detcriora conatus
extenderet j et exemptionem a jurisdictione Cantuaricnsis Ecclesisc,
quam tamen, Deo volente, et vestra semper prudentia den^ante^
numquam impetrabit, sub prxtextu consecrationis sibi a vobis in-
dultx irreverenter affectaret; et inter Anglicos et Wallenses de
cxtero pro posse suo perpetux dissensionis jaceret seminarium.
Wallenses enim, a prima Britonum prosapia continua sanguinis
succcssione dcducti, totius Britannix dominium sibi de jure deberi
D.gitizecbyG00glc
A.D. U88-1295.] THE NORMAN PERIOD. 403
jactitant; unde si noa eficne gentis et eflretue barbariem distric-
tionis ecclesiasticae censura coercuisset, facta per Cantuariensem,
cui gens ilia lege provinciali hactenus subjecta ftiisse dignoscitur,
a Rege suo vel conticua vel crebra rebellione discessisset, sequeote
necessario totius Anglicans regionis inquietudine. Vitam et incolu-
mitatcm vcstrara conservet Altissimus in tempora longa. [Gir. Cami.^
Dt Uveet. I. i ; C^J>. I//.. 13-15 : and in part in De Rei, a « Gejt. III.
I9J ii. I. I30-II3.''
■ Bcouf^t to Rome by Dec lo, (199. ' " quooinn," A.
•-boa.- a.
A.D. 1200. Jamuary 7, Rime. Giraldut to tht Pofe m
tply. — Pater sancte, canum, ut nostis, proprictas et
a only are protervitas est, quod ubi morderc non possunt, latrare
non cessant, Subjungit etiam et jactat se pri-
vilcgiis Adriani, Alexandri lU^ et Ccclestini munitum. In quo
notandum moneo, quod non a remotis Incipit, sed quasi a modemis
tantum^ quod et Uteris popuH ac cleri Wallix quas suscepistis con-
cordare videtur, qui asserunt tamca ■ tres Episcopos Meaevenses Can-
tuariensi Ecclesise subjectos fiiisse. Sed hoc quoque dignuoi est nota,
quod scripta ilia confirmationes vocat non donationcs. Videat autem
ipse, vidcrint et decessores sui, ne conscientiam sedis ApostoUcx
suppressa veritate drcumvenerint. Sed hoc sua desiderant tempora,
et no6 quod instat agamus. Procedit : ' Qmdam Menevensis Eccle-
siz ArchidiacoQus, Giraldus nomine, natione Wallensis.' Ac si
aperte dicat : ' Quia de Wallia oriundus in Wallia non A€bt\ esse
pnelatusj' ei^ a simiU nee Anglici in Anglia, nee Franci in Fran-
cia, nee Italici in Italia, pneficl debent nee promoveri. Pennis-
ccantur ei^ pastores ignari linguanun et boni invenientur prae-
dicatores. Item : < Plerosque Wallisc magnates vel sanguine vel
affinitate contingens,' etc. Verum dicit j et si omnes fere majores
Wallise totius dixisset dc utraque gente, tam Anglicis scilicet baro-
nibus Regis, qui maritimam Wallix contra Wallenses Regi et regno
egregie militando incastellatam tcnent, ex parte patris, — quod tamen
ex cautcla supprimit ct subticet ille, quia causam nostram juvare
videretur, — quam etiam de prlneipibus Wallix ex sanguine matemo,
non minus vere, sed magis quidem expresse seripsisset,...Prjcterca
si tantum a tribus eanonicis, ut scribit ipse, electus fiiissem, aliis
omnibus invitis et reelamantibus, cum totidem fere Anglieos in
Ecclcsia nostra canonicos habeamus quot Wallcnses, aliquem utique
D d 2
D.gitizect>yG00glc
404 CHURCH OF fF^LES DVRING [Period IV
vel etiam aliquos prece vel pretio altectos ad curiam contra nos
destinasset. Nullum autem destinavit, quia nee unum habere potuit.
Item non minus impudentcr scripsit, * me sigillum capituli nostri
violenter asportasse.* Sed quam sit et istud a vcritate remotum,
sicut et pnemissum, novit quidcm Ecclesia nostra, novit etlam pro-
vincia tota, norunt ct derici nostri, qui oninibus intererant et in
' prxaentia vestra pnesto sunt, novit et cunctis perspicacius Ille Qui
omnia novit, Qui utinam mcndacem in hoc articulo gravi ad corri-
gendum vindicta percellat....Canonicam autem electioncm non banc
reputat quae facta est in ecclesia matre ac matrice, omnium consensu
populique totius applausu. Sed si quatuor canonici vcl sex, cum
Uteris de rate Londonias vel in curiam vocati ad eligendum mona-
chumaut medicum suum,vel alium quemlibct morum'>
virum, vocibus quidem et non votis aut blanditiis^ aut
comminationibus et bononim spoliationibus compcllerentur, hujjis-
modi ut credimus electioncm, quum talibus assucvit, pro quibus
tamen reprimendis decessor suus martyr gloriosus gladiis impiorum
caput exposuit, canonicam ct justam reputarct Ad hzc etiam
(inalem malleum apponens, totumque n^otium quasi sub securi
quadam et securitate concludens, causam suam sub Regis socictate
munire molitur^ dicens, 'Quod nisi Ecclesia Wallise Anglicanx
Ecclcsiae jure provinciali subjecta fuisset, gens ilia ab Anglorum Rege
discedens continuo vel crebro rebeilaret' Sed minus circumspecte,
salva auctoritate sua, in hac parte scripsisse videtur, tanquam non
possit Rex Anglix totis et tantis viribus suis gentem illam modicam
gladio suo domare materiali, nisi et spiritualem sibi in subsidium
mutuetur. Hinc, domine, vestrx Sanctitati Uteris suis communitcr
principcs Walliz communiter conquemntur, quod quotiens in bellico
conflictu contra hostilem populum ob patriae tutelam et libcrtatis
congrediuntur, per Cantuariensis sententiam dtra omnem juris ordi-
nem pro animi sui motu solo minus discrete datam, quicunque ex
parte ipsorum cadunt excommunicati cadunt. Pater sancte, de utia-
que gente, ut diximus, originem traho, et de princlpibus Walligc
ct de baronibus Marchise, qui r^ni fines contra Watlenses con-
tinua rebellione det«ndunt; ct tamen in utraque gente, quod ini-
quum video, detestor. Quid autem iniquius esse potest quam
gentem illam ab antiquo in fide ftindatam et radicatam, — quia
a tempore Eleutherii Papse, qui per Faganum et Duvianum, tem-
pore Lucii R^is Britonum, Cbristi fidem in insula plantavit, longe
D.gitizect>yG00glc
A.i>. 1188-1295] THE NORMAN PERIOD. 405
[i.DA-vni't cum or KBntoFOLiTAHiaip Am nus KUcrioii.]
ante adventum Saxonum, qui in paganismo suo usque ad tem-
pora Gr^orii mauserint, — quid, inquam, iniquius quam gcntem
illam, quia corpora sua, terras, et libertates contra hostilcm popu-
lum vim vi repcllcndo tuentur, statim a corpore Christi, quod est
Ecclesia, separari et Sathanx tradi? Iniquissimum est istud et
hactenus inauditum. ...Sic, domine. Uteris illis respondeo; sic ea
quae vos forte aut fratres in aliquo movere pofisent evacuo. Decreto
capituli Dostri et Uteris testimoniaUbus ac vivis vodbus audiendis
de cxtero, si placet, locum prsebeat ^ ut cunctis ad unguem in audien-
tia vestra discussis, Veritas hodie sole clarius elucescat <:. [De l*vtct.
/.a; Off. in, 16-26.]
• Lrg. " tuUum."
k Btank ID Bcemc'i ed.
<• Uaaj Bitbop of Uuidaff ^peui to tuTC
A.D. 1 aoo. AhoKt Fetruary. Rome. Historical Memorial
Webb ChBiA ^ Gh-aldiit to Inttocent IH.—Ut evidentiora, pater sancte.
Cintobiiiy until qua subscribentUT existant, paulo remotius atque pro-
^"^ Uxius, venia petita, quoniam ab ortu pariter et processu
fidei Christianx in insula Britannica, tarn juxta divisiones Anacleti
Papx et epistolam Gregorii Augustino directam, quam etiam Eccle-
siastics Historic Angllcanx a Beda digestx, seriem ordiemur. Ad
instantiam itaque Lucii Regis Britonum missi sunt ab Eleutherio
Papa, qui quasi quartus decimus tiiit a beato Petro, duo nobiles
prxdicatores in Britanniani majorem, Faganus scilicet et Duvianus,
qui fidem Christi per universam insulam a man usque ad mare plan-
taverunt, et juxta provlnciarum numenim, quas tempore gentilitatis
habuerat insula, quinque metropoles, siagulas XII. urbes (sicut olim
habuerant) et sufiraganeas Ecclesias totidem subjectas habentes, ordine
Five ptoriocH, ^ numero competenti distinxerunt. Juxta tomum enim
^P°jJ|7 : »^ Anacleti Papae, sicut in pontificalibus Romanorum ges-
tis et imperlalibus continetur, directam GalUarum Epi-
scc^is, juxta statum gentilium ante Christi adventum Britannia
habuit provincias numero quinque, Britanniam primam, Britanniam
secundam, Flaviam, Maximiam, Valentiam. Prima dicta est occi-
dentalis pars insulse, quod primum in ilia Britones, Bruto et Corineo
ducibus, applicuerunt ^ caque primo a Corineo et suis occupata est et
inhabitata. Britannia secunda Cantia, quod secundo a Bruto et suis
inhabltata fuerat. Tertia Flavia, hoc est fiava } qusc dicitur et
Mercia, quasi mercHur abundans, caput cujus est Londonia. Quarta
D.gitiz^ct>yG00glc
4o6 CHURCH OF ff^LES DURING [Period IV.
[liuvid'i ctjum or taniorauTumtr un nam Bucncur.]
Mazimia, id est, Eboraca, ab impcratore Maximo dicta. Qtunta
Valentia, ab impcratore Valentc nuucupata, Albania scilicet, quK
nunc abusive Scotia dicitur. Sicque ordinatum a viris Sanctis pne-
dictis duobus fiierat, ut in occidentali Insulae parte, qiuc et nunc
adulterine vocabulo Wallia dicitur, proprie vero Kambria, a Kambro
Bmti Alio dicta, urbs Lcgionum metropolis fiierat, XII. suffraganeos
habens. Dorobemia, qux nunc Cantuaria dicitur, a Jm- Britannico,
quod est «^«, quoniam aquis abundat, sic nuncupata, metropolis ab
australi Thamisix fluvii parte, XII. suffraganeos habens. Londonia
metropolis, XII. suffraganeos habeas. Eboraca, qux nunc dicitur
Eboracum, metropolis, XII. sufl^aganeos habens. £t urbs, quae nunc
S. Andrex fbrsan dicitur, totidem suffraganeos habens, olim Alba
dicta, unde et Albania proi^incia ; vel potius ab Albanacto, Bmti Glio,
nuncupata. Cumque hoc ordine distincta ducentis annis et pluribus
Britaonica Ecclesia florulsset, supervenit gens Saxonica, quae nunc
Anglica dicitur, a Britonibus invitata ut els contra Pictos et Sa>tos,
qui Boreales insulae partes occupaverant, Britonum stipendlis mill-
tarent. Tandem vero cum viribus et numero crevissent, juncto cum
hostibus fcedere, et ipsi quoque pejores hostes effect!, miris proditlo-
nibus incolas usque ad occiduas partes insulx propulerunt^ totamque
terram residuam, quam et Angliam postea vocaverunt, a natali suo
Saxoniae solo, quod lingua eorum Engelont vocabatur, id est, angularis
terra, Britanniam occupatam sic nominantes, necnon et Scotisc
partem non modicam, destnictis ecclesiis, ritu gentilitatis, quoniam
gentiles erant, foedavenint; Britonibus nihilominus Christi fidem
in occiduis insulx tinibus inconcusse servantibus.
His autem usque ad tempera Gregorii magnt doctoris sic se haben-
tibus, missus est ab eo Augustinus monachus in Angliam, qui, Ethel-
berto Rege Cantia ad fidem cum gente Anglorum converse, duas
tantum in Anglia metropoles constituit; Doroberniam scilicet, qux
nunc Cantuaria dicitur, et Eberacum. Dorobcrnisc, quam sibi sedem
elegerat, totam Angliam fere, quia XII. vel XIII. Episcopatus amplos,
subjiciens ; Eboracensem autem Ecclesiam fere monoculam relinquens :
illud ad mcntem, quanqiiam monachus, revocando, * Maledictus, qui
partem suam detcriorcm fecerit.' Scd hxc hactenus. Ad Ecclesiam
autem nestram Walensicam redeamus.
AichbUiopric of Apud urbem Legionum, ut dixtmus, ante adventum
to^JlTu. si^- Sanonum per Faganum et Duvlanum Wallix metropolis
lid't. fucrat; et Archicpiscopo sedis cjusdem Dubricie DavidI
D.gitizect>yG00glc
A.D. JI88-1295-] ^^^ NORMjiN PERIOD. 407
[l.IUTID'l CUUM or KITROrOLIIAniHIF A>D FKU ELaCTlOH.]
honorem cedeotc, et eodem Davide postca procurante, sedes metro-
politica usque Meneviam est translata ^ quod a vatc aostro Merlino
longe fiierat in hunc modum ante prxdictum, ' Menevia pallio urbis
L^onum inductur.* Habuimus autetn apud Meneviam urbis Legio-
num Archiepiscopos successive XXV^ quorum primus fiiit Sanctus
David, ultimus vero Sanctus Sampson, qui iagruente per WalUam
icteritia cladc in Armoricam Gallix Britanniam navigio se transtulit
cum pallio nostro, sicut plene superius dictum est.
BritUi ciurcb Nunc autcm ad Anglicanam historiam a Beda diges-
Rfiaa n^ectioD tam transeamus, et tnde argumeota ad enucleandum
"*'"^™'' quod intendiiAis elidamus. Sciendum igitur imprimis,
quod in dicta Anglorum Historia tota, ab eonindem historico Beda
digesta, nusquam invenitur Walensicam Ecclesiam AngUcanx in
altquo subjeaam; sicut nee Scoticam, qux usque in bodiemum
diem in sua libertate remansit. Eboracensis autem Ecclesia quan-
doque Cantuaria; subjecta Mt, quandoque vero in iibertatem cvasit.
Item l^itur etiam in eadem historia, quod post conversionem R^s
fthelbeiti et quorundam Anglorum, multitudine tamen populi in
sua infidelitate adhuc manente, audiens Augustinus in ocddentali
insulx parte Christianos esse, accedens ad fines iUos, convocatis VII.
Episcopis Britonum, cum de termino Paschali, quern non more
£cclesix Romans: colere videbantur, et aliis quibusdam corrigcndis
diutius dtsputatum esset j tantumque duo peteret Augustinus ab ipsis,
ut in termino Paschali coocordantes, ad prxdicandum gentili Saxo-
num populo ipsum juvarentj id facere omniao renuentes, respon-
denint, quod gentibus sibi commissis juxta gratiam desuper datam
intendere volebant, ipse vero Anglorum instructioni et conversioni,
ad quos missus fuerat, operam darct. Si ergo Augustini reouerunt
esse socii, multo minus sibi vel successoribus suis vellent esse sub-
jecti. Item adjectum est etiam ibidem, quod cum VII. Episcopi venis-
sent, quoniam Augustinus in sella sedens vcnientibus non assurrexic,
cum superbix notantes, sumpto quidem a viro quodam anachorita, de
gente sua sanctissimo a cunctis habito, ezperimenti illius documenio,
tam ipsum quam ejus statuta statim reversi sprevenmt. Nee ipsum
pro Archiepiscopo suo sc habituros publice proclamabant j tesiantes
ad invicem, quod si nunc nobis assut^re noluit, quanto magis, si ei
subdi coeperimus, jam nos pro nihilo contemnet? Quod autem VII.
tunc erant Episcopi Britonum, cum hodie nonnisi IV., baec ratio
assignari potest, quod plures tunc forte flierant in hoc Walliac spatio
D.gitizect>yG00glc
4o8 CHURCH OF fVALBS DURING [Period IV.
quani nunc sunt sedes cathedrales, vel potius se tunc ampliori Wallia
fine, quia usque ad Sabrinx fluvium, dilatabat.
Item successit Augustino Laurentius, qui non solum
Neither did hb ^^ ,■,,■■
niosHon daini sui gregis, sed etiam Bntonum, Hibemiensium, et aco-
or hjTc It. tonim curam gerens, in termini Pasdialis obscrvantia
COS Uteris admoouit, nee profedt. Simili enim mode Hibemid,
Britones, et Scott, a quana decima luna antiquo more servabant.
In eadem autem epistola scribunt Laurentius, MelHtus, et Justus
Episcopi, quod Daganus Episcopus Hibcmiz ad ipsos veniens non
solum dtnmi cum ipsis sumcrc, sed nee In eodem hospitio quo
vescebantur manere, voluit. Ubi notanflum, quod literas commo-
oitorias Britonibus, sicut et Hibemicis vel Scotis, qui nihil ad
cos pertincbant, miserunt. Sententiam autem nunquam in eos
magis quam in alios ullam dcdcrunt, vel sua vel domini Papsc
auctoritatej quod quidem forte fecissent, si eis jure provinciati suE>-
jecti fiiissent.
Laurentio successit Justus, Roffensis Ecclesise Episcopus ; cui scri-
bcns Bonifadus Papa, pallium ci ad missarum solennia tantum et
ordinandi Episcopos potcstatem, ad evangelizandum genti quae noa-
dum fidem susceperat, indulsit. Ecce quod gentem, qux Bdem susce-
perat, excludit.
Theodorus successit Justo, septimus ab Augustino, vir literatus ct
bonus, de Ecclesia Romana missus, et de Sidlia oriundus. Hie
primus Archiepiscoporum Cantuariensium concilium Episcoporum
convocavit. Tenuit autem duo. Et cum nomina singulorum appo-
suerit Episcoporum qui intererant, nuUus omnino Britonum nomi-
natur. Unde constat, quod nee interfuerunt, nee d subjecti fuerunt.
Patet igitur ex his, quod Walensica Ecdesia ncquaquam Cantuaricnsi
subjecta fiierit. Quod quidem si fuisset, non illud Beda, qui Anglicus
fiierat, in Historia sua tacuisset.
Ex r^istro quoque Gregorii et epistola Augustino transmissa, qux
sic indpit. Cum certiim tit, haberi potest; quod si qua Eboracensis
Eeclesiae vel alterius Augustino subjectio concessa fiiit, pcrsooale
bcnefidum et non perpetuum erat. Cum enim Eboraeensi sc pal-
lium daturum Gregorius promiscrit, subjeeit, ' Quem tamcn tux
voluimus Fratemitatis disposition! subjacere;' statimque subnectit,
' Post obitum vero tuum ita Episcopis quos ordinaverit prxsit, ut
Londoniensis Episcopi dtcecesi nullo modo subjaeeat Sit vero inter
Londonix et Eboracae civitatis Episcopos in posterum honoris ista
DigitizecfyGoOglc
A.D. II88-1295-] THE NORMjiN PERIOD. 409
[*.david'i cukm or HcnoroLRAHnnF Aim ran kuctior.]
disticctio, ut ille prior habeatur qui prius &erit ordinatus.' Propo-
suerat enim tunc Augustinus, sed postea forte mutarit, sedem suam
metropoliticam Londoniis, ubi caput est r^ni, ^ere. Walensica
vero Ecclesia nunquam, sicut ncc Scotica, Canttiariensi, praesertitn
vero post Augustini tempora, quetnadmodum ncc Beda tcstatur, sub-
jecta ftierat ^ donee Rex AngUx Henricus L, Walliam in manu fbrti
subjugandc^ apposuit, ut Ecclesiam quoque Walensicam, quam libc
ram invenit, Ecclcsiae regni Sui supponeret, sicut et teiram regno suo
subjecerat. Fotuit igitur esse, sicut ex dicta Gregorii epistola Augus-
tine directa manifeste colligitur, quod omnes totius insulx Britan-
niCE Episcopos Angustino voluerit personaliter esse subjectos. Qupd
autem Augustinus Walensicam Ecclesiam sibi, ut dictum est, rebel-
lem invenit, propter noveliam et tcneram fidei in insula Britannica
plantationem sub dissimulatione transivit.
£x scriptis igitur authentids hiec, pater sancte, constat esse coU
lecta. £t prseter ha»:, etiam senes et valetudioarii extant adhuc in
Wallia plurimi, qui Walensicam Ecclesiam, sicut et Scoticam, Ro-
mans tantum Ecclcsise subjectam immediate videnmt.
Adnntagci 10 Cum autem tot rationibus pristinum jus Eccleslse
^th euoD^ nostrse clarescere possit, hie erlt effectus causae status,
Ubttdiip. si cum eflectu processerit j quod in primis magnus erit
honor Ecclesix Romamc, si Ecclesia Walensica ei immediate sub-
jecta fiierit, sicut est Ecclesia Scotica, et sicut ipsa quoque olim
fiierat, et esse deberet j hoc etlam cmolumentum, quod Wallia parata
est dare Ecclesiae RomansE denarium S. Petri de singulis domibus,
sicut datur in Anglia, quod ascenderet ad summam ducentarum mar-
canim annuatim et plurium. £t prseterea dabit magnam decimam
suam Ecclesia Romanae. Hoc autem vocant mj^nam decimam,
quando decimant omnia animalia sua, tarn pecora quam armenta et
cquitia, omnemque substantiam suam mobilem. Summa vero decinue
istius per Walliam totam ad plus quam tria millia marcarum ascen-
deret.
OmrehofDoi. Hoc etiam non sine pronostico creditur contigissc,
quod eodem anno*, in cujus principio Dolensis Eixlesia per banc
curiam pallium amisit quod a nobis habuerat, et nos illud, ejus
omnino casus ignari, in hac curia ejusdem anni fine petivimus.
Unde cum omnia redire debeant ad sua initia, sicut Ecclesia Do-
lensis ad suum initium jam rediit, scilicet simplicem Episcopatum,
sic et Menevensis Ecclesia ad suum initium, id est sedem metro-
D.gitizect>yG00glc
4io CHURCH OF WALES DURING [Period IV.
[i.DAnD't cljum or HmtorouTAmHn ahb fbu ELacnoB.]
politanam, Deo dante, diebus vcstris redire debet. [Gir. Cmmi., De
J. tt S. Mentv. Ecct.y Ditt, II. j Off. III. 169-176.]
[AX>. 1200. jMt &e/vre April 9.] Gir. Camb., ik Parum ante
Pascha venit ad curiam quidem* nomine Bon-Johannes, Lumbanhis
scilicet et dericus Cantuariensis Archicpiscopi, cum'ezeoiis pulchris,
ut creditur, ab Archicpiscopo more solito PapsE transmissis. Qui
die quodam inteirogatus a Papa in consistories utrum spedalc man-
datum aliquod haberet contra Archidiaconnm Menevensem, qui
diutinam jam in curia moram fecerat, respondit quod nonj hoc
tamen injunxerat ei dominus suus Papz dicendum, ut ait, si Archi-
diaconum ilium in curia forte reperiret, quod quatuor erant nominati
ad Ecclesiam illam, quorum unus erat Archidiaconus iste; sed ipso
statim a Rege recusato, canonici Menevenscs abbatem quendam cum
Regis assensu Londoniis el^erunt. Et cum qusereret Papa, quando
iioc i&ctum fiierat, dixit ille, quod parum ante Natale. Cui Papa :
" Tunc autem erat Archidiaconus in curia ista." \ii. 1 76, 1 77.]
Repon both upon >v- A.D. laoo. [May ^. Remf.'] Comimssiam tf Iinuetwt
dectian rad mc- ///. (9 three Engiish Bishepij IJ»eel», Ditrhamj amJ Ely*.
Much*, iwi/ — Innocentius Episcopus servus servorum Dei, 1WWW«-
^litus fratrihu UncolnSensi^ DunelmtMsi, et Ellenii Episeeph^ satutem et
Apostolicam benedictionem. Cum dllectus fiiius Giraldus Archidia-
conus et quidam clerici Menevenses, etc. sicut in Utro ImvectioMmm
plene continetur. [Id., ii. i8a.]
■ The letter Ei not in the Inwet. a wc now aatt WH Midlent Suodir not (A, DW. III.
hive them: butGinldistclU u> that the Commii- p. tSS). The dale it probably thu of the oen
lion iacladed the " oou itatui ' u nveli u that of letten.
(he deoioii (A.)- ■^■^ ^"* <^ ^T ^"^ ^ ^*
Hecommendtihe A.O. i2oa. May $. Rome. IwMKtMtUI.teUywelym and
tTtf^if'^irt^ fA* other Welsh Fr'mtet. — Innocentius Episcopus servos
tioo. servorum Dei, dilecth filiit neUliius vlris Lewe&u et aSit
prindpitus WalRit^ salutem et Apostolicam benedictionem.
Acced?ntes ad praesentiam nostram dilectum filium* Archidiaconum
et quosdam clericos Menevenses super negotio Menevensis Ecclesiz,
D.gitizect>yG00glc
A.D.I188-1395-]' r"^ NORMAN PERIOD. 411
[i.DAvte't CLAW or MlfKOMLirAinSir amd rsb slictioh.]
quam nobis per litcras vestras commendastis, et consideratione
ipsonim et precum vestramm obtcntu bcnigne reccpimus; et quan-
tum cum Deo potuimus, justis desideriis vestris studuimus favorem
Apostolicum impertiri, cum vos tanquam devotos Ecdcsiz filios
sincera diligamus in Domino caritate. Ut autem in diebus vestris
spiritualiter et temporaliter proficerc valeat jam dicta Ecclesia Mene-
vensis, quam et nos versa vice devotioni vestrx duximus commen-
dandam, Nobilitatem vestram rogamus attcntius et monemus, per
Apostolica scripta mandantcs, quatinus ad utilitatcm ipsius filialem
rcspeftum habentes, ita ejus necessitatibus subvenire curetis ipsi-
usque commodis et profectibus imminere, ut quam diUgere verbis
asseritis vos amare per eKhJbitioncm etiam operum demonstretis ^
pro certo scituri, quod obsequia Ecclesiis et earum ministris impensa
et Altissimus acceptabit, Cujus hxc intuitu conferuntur, et faden-
tibus ad xternum prscmium proficient obtinendum. Datum Laterani^
III. nonai Maii, pontificatus nostri anno III. [W., D» Invett. III. 4 ;
and Df J. et S. Mentv. Eecl.^ Dut. II. i Off. III. 62, 63, and 184,
I85-1
Sunt u the pra- Samt date ami place. Same to the Cisterei/m Aiiati in
now letter, WkUt. — InnocEntius, etc., univeTsit ahiatitus CUteraensis
ortBnh per WulUam comstittithy salutem et Apostolicam benedictio-
nem. Cum vos tanquam devotos" — [Commendat ipsis Ecde-
siam Menevenscm. Dat. ut supra.] — [W., De Inveet. III. 5 ; Si. S^.']
Same M th« pre- ^•"" '^*' ""^ place. Samt to the Clergy and People of
viow letter. Wales. Same to N06U Kinsmen of GtraUtis in Ireltmd,
Same to Meiilerius {Meyler PitxHemry)y Jnstieiary of Ireland, GlR.
Camb., De J. tt S. Menev. Eccl., Dist. II. — Litcras impctravit {GiraJ-
dus) commendationis Menevensis Ecclesite et ad promovenduin com-
monitionis; primo principibus WalliK, Lewelino scilicet ct aliis,
secundo abbatibus Wallise, tertio vero clero et populo Wallix direc-
tas; qux quidem omnes in libello De Invecfioniiur per ordincm
continentur. Similes quoque magnis et nobilibus viris Hibernix,
Meillerio tunc Justiciario, et aliis de gcncre suo, per Giraldi diligen-
tiam directae fiiemnt. [*i. 1 84 j and De Inveet. III. 6 j it. 63.3
D.gitizect>yG00glc
412 CHUItCH OF fVALES DURING [Period IV.
[(.luvni't cum op tamorouTAKnop aks nm Mcnoti.]
Enqui« .i-i n.. V. A.D. I20O. Jtt-f 8. ««W. I»»9Ce»t lU. u Aiioti
port rapectiiig o/ PThitiiOuij Strata Florida^ end $. DogmatFt*. — Inko-
CjjjJoj"^ [^ CENTius Episcopos servus servorum Dei, JiUetit fiSis
ew^aei. atUtiiut Alkm Dfimuy Strata Floridsy tt S. DogmaeSsy
salutetn ct Apostolicam benedlctionem. Multa jamdudum de ho-
nesta convcrsatione viri venerabilis Caxadoci, dum vixit, et de
miraculis qua post ejus obitum dcxtera Domini fecit, ad aud[i]en-
tiam sedis Apostolicst pervenemnt. Unde nupcr a nobis etiam
fiiit suppUciter postulatum, ut quern Deus cxaltavit in coelis nos
curaremus gioriticare in terrls, ipsum sanctorum catalc^ ascribendo.
Veram quoniam in rebus ambiguis non est absolutum judicium pro-
ferendum, et in ipso praesenti articulo, qui plus pertinet ad Divi-
nam inspectioaem quam humanam, inquisitionem hujusmodi vobis
duximus committendum j per Apostolica scripta mandantes, quatenus
qualis fiierit jam dicti viri vita pnecedens, cujusmodi obitus, ct quse
miracula ipsum fuerint subsecuta, diligentius inquirentes, quae super
his inveneritis nobis per literas vestras fideliter intimetisj ut per
vos, veritate comperta, quod statuendum fiierit statuatur : attentius
provisuri, ut ita pure veritatem inquirere studeatis, ne fraus vel
^Isitas valeat admisceri. Quod si omnes his exsequendis interesse *
nequiveritis, duo vestrum ca nihilominus exsequantur. Datum Late-
rani, VIII. id Maii, pontificatus nostri ann. III. [Gir. Cami^ De
iMVKt. in. 7 ; and Z)e J. *t. S, Memev. Eccl.^ Ditt. It. -, C^f. III. 64,
65, 182, ,83.]
■ The propoKd ctoMiiztlioD amc to no- mit; dMin ll]4,>ccordiDglohi*l^aid(0q9r.
Oing, out of ipita 10 Oinldin tcconllng to Um- J^. 1. J. 55,uul JM.SS. Afitt 13, II. 151);
*eir(f6.). Cuidoc (we tlK> Ut. LoKiu. 4, 5) m buried in S. Divid'i calhednl (Gv. OuHt^
wai oHoftbe dagfoC LUndiJT ind S.Divid'i Jtin. Comb. 7. »); and wb i^uded H ■ Siiat
(occoBTdy ; (bai becune 1 Pcmtnokcduie het- tfta ill {Jam and F^ritma», S.DaiAft, p. 106}.
Hu cwnmitwd vi. A.D. 1200. May iz. Rome. InnoeeHt III. to the
b^ r^itif ^"'^'i ^^Sf-> «^ ^^i* of *■ David't.~IirsocESTim
lod tempoiaiitict Eptscopus SERVUS SERVORUM Dei, dilectit filUs^ offidaltimSy
t^'^r^Kt " *"•««*" ''*" " P**?"^ diTcesh Ji/«Mw*w, salutem et
to QinidDL Apostoticam benedictionem. Cum instantia nostra co-
tidiana — [Qinbus Innocentius Giraldo custodiam Menevensis Eccle-
six pastore viduatx in spiritualibus et temporalibus dum vacuerit
committit.] Datum Lateran., IIIL id. Maj. pontific. anno III. \Gir.
Cami.j De Iwuect. III. 1 : and s^ De J. et S. Menfo, Eat^ Ditt. II. t
Off. III. 61, 184.]
D.gitizect>yG00glc
A.D. ii88-ia()5-] 3"H£ NORMAN PERIOD. 413
[i.david'i aj,nt or nxtttofoirtiiiiiMa amd nxB iLiCTioir.]
OCnldia hu not AX>. 1 200. Jlfof, «^er the 1 3/^6. Xonw. f «»» to King
Q«keo u ofAp Joint. — Innocentius servus servorum Dei, di/fCtt
King to lanoceat ■' '
liL fiHo iUnttri Rtgi Angli/e, etc Mencvensis Archidia-
conus cum nupcr ad praeseatiam nostram accessisset — [Quibus
tcstatUT Giralduin nil in audientia sua contra Regem oblocutuin
imquam iiiisse, eumquc regix gratix commendat.} — [Ij/., H, 8 : and
see Dtf.et S. Mtmtv. Ecd.^ Ditt. IVj Off. III. 65, 185.]
Ha nude Qinl- Same date tmd flace. Same to Arehtishof Hiiiert. — Ik-
du -awM" of NOCEN^TIU^S, etc., •ventraiiit fratri H. CoHtMoriensi Archi-
"* ■ '" efiscopo, salutem et Apostolicam benedictionem. Quid
ordinatum a nobis super negotio Ecdesix Menevensis — [Giraldum
laudat, in gratiam Archicpiscopi eum commendat, custodem cundem
proponens Ecclesix Menevensis tarn in spiritualibus quam in tempo-
ralibus.] — \Id.j a. 9; ii. 65.']
vii. A.D. I aoo. Ajier Junt. GlR. Camb., DtJ.etS. Menev. Etcl.y
Ditt. III. — [Giraldus returned] dcmum post longos labores ad Eccle-
siam suam j [and busied himself in searching the muniments of
S. David's J where however he seems to have found nothing to his
purpose earlier than the application of the Oiapter to Honorius II.
A.D. II25X 1130, given above under its date. He stayed theie
until he went] ad judiccs suos in Anglia [sc. the three Bishops^ time
enough to reach Rome, after meeting them, by March 4, 1301.] — [it,
186-188.] '_
[Before A,D. 1300, Priory of Black Canons founded at Haverfiwd
by Robert de Haverford; and the Benedictine Priory of Pille (in
Stainton parish near Haverford), at first a cell of S. Dc^mael's, founded
by Adam de Rupe {Dugd, Mom. VI. 444, and IV. 502).]
UI. A.D. 130I. jMrnvary-Dttemhtr. Ghaldui' seeomi jwmty to ^mt ^
hit eaute after many delay f deferred far fiirtber evidence to h produced
i^ore Nov, 1, raoa- Ghaldus retwmr to 5, David's hy Dee. 13.
p. Writ of King }oha to Chapter of 5. DiTidV sgiinit GinMm .
f flora befon
, ^Mirch 4.10 en
i. Ginldn igain at Rome
J of July I;
E. LettenorinDocEnt III. □□betulTofOtriMm .... Julyi)-i6, i
by Not. i
T. GiraMm letmn
D.gitizect>yG00glc
414 CHURCH OF WALES DURING [Period IV.
Hv »ot oaoiaa- i- AJ3. 120I. ftmrn^ 13. Umnim. MtmdMtt ^ Km%
^SiI^"*w*'GU 7"** '" *^*'*/"'' ^ S.Ximid't.—ymkVKns Dei <»atia
nidw' dcctka. [etc.], CafftuU Mttuvtmru EecUsi^ et tier* per Efifc^jrtwm
Mnuvemam cmstitwtt^ salutem. Mittimus ad tos dilectos et fidelcs
clericos nostroe magistnim Midbaelem Belet et Henriaun de Rol-
vestooe, per ipsos et per has litteras nostras parenfe* vobis man-
dantes et protestantes, quod electioni Archidiaconi de Brekeinou
Geroldi in pastorem Ecclesix Mcnevensis nusquam assensum prae-
buimus neque pnebemus. £t ne quid in pra^udictum dignitatis
nostra; fiat de pastore vobis przfidendo, appeilavimus, et per mcmo-
ratos clericos nostros et per has litteras nostras patentcs appclla-
tionem nostram innovamus. Teste me ipso apud Lincolniam, XIII.
die Januarii. [Charter Rtll 2 J^', memth, 17, mnw. 15, L 100 b. ed.
Hardy ; and in AfptmJix to Gir. Ctmk^ Of p. I, 431.]
CwK head « "' ^'^' '*'^" March if-Jmu ^ Rpme. Gir. Cahb.,
Rome, i^ih tf De y. et S. Memev. Ece/^ Ditt. lU. — His itaquc sic
fi^M«iif " Meneviie gestis et congcstis, ad judiccs sues in Anglia,
Jon'S."**'"^ Walliam post terga relinquens, Giraldus incunctanter
fen it to No*. I, accessit. Sed quooiam Rex Anglise Johannes minis acer-
A.D. iMi. rimis in ipsum intonuit, et Archiepiscopus literas ei
Regis de salvo conductu patentes, sioit promiserat, obtinere vel
' noluit vel non potuit, sumpta relatione judicum iter versus curiam,
et ad diem Dominicam (scilicet qua cantatiu- "Lxtare Jerusalem")
partibus prscBxam, accelcravit. [The Archbishop puts in an appear-
ance to the suit respecting the election oniyj and after two hearings
up to the end of April, upon May ao the answer of the Abbat of
S. Dogmael's is read, stating that,] cum defuncto Petro Mencvensi
Episcopo Archidiaconi et canonici Ecclesise, cum literis capituli sui
de rato propter pastorem eligendum, coram Archicpiscopo Cantua-
riensi circa festum S. Michaelis constituti fiiissent, et quatuor pcr-
sonas ncHninassent, quod non constabat els de R^is assensu qui in
transmarinis agebat, in Archiepiscopum tunc ad Regem transfretarc
paratum vota eligendi contulerunt; ut quern ipse cum Regis assensu
vice capituli eligeret, ilium pro etecto suo et pastore susciperent.
Unde et processu temporis Archiepiscopus apud insulam Andeli in
crastino Epiphaniae proximx abbatem Sancti Di^maelis cum assensu
Regis elegit ; et parum ante Natale scquens Capitulum electionem ab
Archicpiscopo factam soIemniTavit." [The cause is reheard " quasi
XV. diebus post Pentccosten," May 28 i and] super causara status
D.gitizecbyG00glc
A.D. nS8-i395-] TH^ NORMAN PERIOD. 415
Mcneveosis Ecclesix Papa sententiam dedit, Archiepiscopum in
expcnsas Archidiacono condemnando, iterumque diem pcrempto-
rium, scilicet festum Omaium Sanctorum anoi secundi, coram ipso
partibus assignando. [And at length upon June 5,} elapsis autem
post hzc quasi diebus octo, super causa electionis Papa in pleno
con^storio sententiavit. £t quoniam pars adversa ad testes suos
producendum dilationem petiit, diem eundem, quern et in causa
Status, coram ipso partibus dedit. In ^vorem autem Archidiacont
testes contrarios non nisi in curia Romana recipi jussit; sciens
quippe Archiepiscopum in Anglia testium copiam ad quidlibet asse-
rendum habere posse, ex cautela et industria hoc statuendum esse.
£t quoniam ad duas causas vocatus tantum in una defensorem habuit,
in medietatem expcnsanim Archidiac»ni Archiepiscopus est condem-
natus. [0/y. HI. 188-195.]
Apia commiti iii- A.D. ilioi. July 22. Signia. InnoeeMt III. to O^-
*Mof S.D»vid'( j,;^^^ Clirgjy and luaty of S.Daind't. — [InNOCENTIUS Epi-
to GiialduL SCOPUS SERVUS SERVORUM Dei, eUltetis jtUis^ offaaU^t et
univerto tlero tt f^ult Mteceris Me»evensis, salutem et Apostolicam
benedictionem.] Olim ad nos super eiectione Mcncvensis Ecclesise
qusestione — [Custodiam Ecclesix: Menevensis in temporalibus et
spiritualibus Giraldo committit, obedientiam els prsecipit, commi-
nans in rebelles cum excommunicatione.] Datum Signix, X. kal.
August! pent. an. Ill, • [Gir. Cami., De Invtet. III. 2 : and see Dt
J. et S. Mtnev. EccL^ Diit. III.; Ofp. III. 61, 190, 195.]
Sifa condua to ^^"'*'' '''"' **'' p^icf. Same ok behalf of GSralJiis and
Oinldui md la of R. of jiierconvii^ ». — Innocentius, etc., vemerahili^s
tbe toe of Ban- fratrituiy Archiepiscopis^ Epifccfh, et dUectis fil'is, aHh etc.
B°f- Praesentium vobis auctorltate — [Datus Giraldo et R.
monacho de Abberkon. salvus conductus ad per^rinandum Romam
pro justitia sua prosequenda in curia Romana]. Dat. Signix, X.
kal. Aug. pontif. anno IV. [W., it, 11; Ofp. III. 66 : adding, *' Ti-
mebat enim Archidiaconus quod propter regis potestatis offensam
causas Ecclesix suae in propria persona prosequi non posset; ideo-
que superiorem *> de Aberkon., qui se Bangorensem gerebat electum,
procuratorem suum constituere disposuerat."]
• •■ Litera proteclionii pitcntcs." ' L^. " lubpriorem."
D.oiliz.oB,GoOglc
4i6 CHURCH OF WALES DURING [Period IV.
Do not niffet , -^ , , ^ ' ,■*
ddur OinUu CamttrktrjK — IHNOCENTIUS, etc, •vtntrabtU jTOtn H, Arthi-
^inuni 1r^ tpiscopo CantnarieMsi, salutem et Apostolicam benedic-
■noicrtoi in tbeit tionciTi. Quanidiu et quantum dllectus filius Mene-
'°"™'' "■ vensis Archidiaconus super causa sua duxerit laboran-
dum, qualiter nee personse pepercerit nee cxpensts, inclcmentiam
tetnporis, intemperiem aeris, et viarum discrimina, non evitans, tua
Frateraitas plene novit, etc. Quapropter Fraternitati tusc per Apo-
stolica scripta mandamus atque prxcipimus, quatinus nee per te nee
per caiissimum in Christo filium Johannem Regem Aoglorum, aut tuos
vel ejus oflictales, impedias aut permittas ab allis impediri, quominus
tarn super quastiooe status, quam causa eiectionis ipsius, mandatum
Apostolicum impleatur ; clericos etiam et laicos Menevenses in alter-
utro assistentes eidem, nee afficias daninis, nee minis perterreas, nee
blanditiis revoees, quominus et testimonium perhibeant veritati, et
eonim quibus super hoc seripsimus se conspectui repnesentent ; immo
tarn dilccto filio R. monacho de Aberkonewe, quern procuratorem
tnstituit, quam aliis qui pro eo fiierint, securitatem facias plenariam
provideri. Alioquin ejus injuriam, immo nostram potius, non pos-
semus icquanimiter sustinere, sed cogeremur jure, lieet inviti, gra-
viter vindtcare ; quia, sJcut jus tuum nolumus impcdiri, sed intcgre
tibi potius intendimus reservare, sic jus illtus, si quod habet in causa
qux ad nostrum pervenit examen, nolumus deperirc. Dat. Signix, X.
kal. Aug. pont. anno IV. [U^ Dt J. et S. Menev. Ecel^ Ditt. iK., in
part i a., Dist. III., in part j De Imvtet, III. 1 2, in part j Off. III. 341,
343, and 190, 191, and 67.]
■ " LiKna diuuE."
_ Same date and plate. Same to tame. — Innocektius, ete-
Do DM wrong or . » . . . .
biniia GinldiB veneraUli fratrt H. Cantuanenti ArehiepiseopOy salutem et
theMcTr s,l)»- Apostolicam benedictiooem. Olim ad nos super electio-
lid"'- ncm Menevensis Eeclesi« — [Mandat ei, ut elccto a se
Menevensis Eeclesix eustodi, Giraldo scilicet, universa qux de pro-
ventibus episcopalibus ex eo tempore sunt percepta, ex quo idem
Archidiaconus literas ponti&cias super commissa stbi custodia prx-
sentavit, faciat sine qualtbet diminutione rcsignari, nee eum in
custodia Menevensis Ecclesix impediat.] Dat. Signix, X. kaJ. Aug.
pontif. an. IIII. [W., De Jnvect. HI. 13 ; 0pp. III. 67, 68.]
D.gitizect>yG00glc
A.D. 1188-1295-] "^^^ NORMAN PERIOD. 417
Oi>e Ginldu Same date snd plmcf. Same to the AOat of S.Dopnael's.
Tt ^^ib^ — InnocentiUS, etc., diUeto filh Al^hati S. Dogmae/h, etc.
ice of s. Dtirid'i. OHm ad DOS super electione Menevensis £cclesi% — [Ei
mand^ item, ut Giraldo, Ecclesix Menevensis conscituto a se custodi,
tam domos quam terras ad Episcopatuin pertinentes cum ^ctibus
inde perceptis, ex quo super custodia sibi commissa literas Apostolicas
praesentavit, sine diminutione resignet, nee cum in custodia Ecdesise
Menevensis impediat.] Alioquin noveris nos venerabili fratri Epi-
scopo, ct dilectis filiis prxcentori et magistro J. canooico, Hereibr-
densi, per Apostolica scripta mandasse, ut te ad id, moattione prae-
missa, sublaco appellationis obstaculo, ecciesiastica districtione com-
pellant. Dat. Signia^ X. kal. August, pontif. nostri anno IV. [Id.y
a. 14 i a. 68.]
Gi»« OinldB. A.D. 1201. fufy 25. Sigmia. Ssmg to Gira/dK—lmJO-
tbe patronage of CEMTIUS, etc., dilttto fiSo G. Archidtacone Mtmrutnti, salu-
ft^Tdonw the t^™ ^ Apostolicam benedictionem. Olim ad nos super
"^I'y-, clcctionem Menevensis Ecdesix — [^Custodiam ejusdem
Ecclesiie tarn in spirituaiibus quam in temporalibus Giraldo denuo
committit ;] prxbendas autem et cetera ecciesiastica beneficia, si quK
vacant in ipsa, vel ex eo tempore vacavenint quo super commissa
tibi custodia literas nostras Menevensi capitulo praesentasti, tibi
liceat idoneis pcrsonis assignare. Dat. Signlse, VUl. kal. Aug. pont.
ano. IV. [W.,«*. loj »'^. 66.]
Pr««Gi«id« A.D. laoi. July 2-;. Signia. Same to Bisiof^ of Efy,
agthat tbc Ab- Dean of Lomdm, and Arcbdeaco» of&Kks. — Inmocentius
^^ tl^K ^ISCOPUS, etc., ElievH Efhtopo tt Decaxo Lawdom^ et
Foiiot, wd at- Archidiaco*o dt Bukingtham^ salutem et Apostolicam bene-
araiae into ibe ,- .-
iho«r q«»«fia- dictiooem.
lioot of the Significavit nobis dilectus filius Archidiaconus Mene-
vensis, quod Abbas S. Dogmaelis et R. Folliot eum custo-
dia Menevensis Ecclesiae, a nobis ipsi commissx, per violentiam spo-
liarunt j et quia idem R. sacrilegium in ipsius spoliatione commisit,
sententiam excommunicationis incurrit j a qua fiiit postmodum, jura-
mento praestito secundum fbrmam Ecdesise, apud sedem Apostolicam
absolutus. Volentes igitur eidem Archidiacono in jure suo, sicut de-
bemus, adesse, Discretioni vestne per Apostolica scripta mandamus,
VOL. I, EC
D.gitizect>yG00glc
4l8 CHURCH OF ITALBS DVRIKG [Period IV.
[■.DAvni'l CLADf OF MXrKOrOIJTAinHIF AMD FKBS tLCcnON.}
quatinus spoliatores prxdictos, ut debitam ei satisfactionem impen-
dant, monitione prsemissa, per ccclesiasticam censuram, appellatione
postposita, compellatis. Verum quoniam idem Abbas, qui elcctum
se nomioat Menevenseih ct confirmationis postulat beneficium sibi
impertiri, esse dicitur quasi penitus idiota, volumus ct mandamus
ut, omni gratia et timore poetpositis, de literatura et idooeitate
ipsius inquiratis, etc. Dat. Signise, VI. kal. Aug. pontific. anno IV.
[Id.^ii. 15; «. 68, 69.]
C»u« .11 p.rti« '^- A.D. 1201. Jufy 29. S!s»ia. Same to same. * * Ar-
uid wimcoa lo chidiaconus autem coram auditoribus sibi datis quosdam
Romt^No*. 1, testes induxic; ct cum depositiones eorum posceret
aSi'mikLv'"^' P"''1'c^> adversarius ejus ad testes producendos in
piy hjf Giraidiu' patria, tam ad fiindandam intentionem suam quam
co« hithefto. repellendos testes ex adverse productos, dilationem sibi
petiit indulgeri. Licet autem ex multis praesumptionibus videretur
Archidiaconus in quibusdam Aiisse gravatus, volcntes tamen juris ordi-
ncm observare, dilationem duximus concedendam. Ideoque Discretion!
vestre per Apostolica scripta mandamus, quatinus tam Ardiiepiscopo
quam prxdicto Abbati S. Dt^maelis, immo etiam cuilibet qui super
clectione prxdicto Archidiacono se duxerit opponendum, ex parte
nostra per nuncios et Itteras vestras districttus injungatis, ut a fcsto
Omnium Sanctorum proxime venturo usque ad annum, quod pro
peremptorio assignamus, paratus sufficienter et instmctus per se vel
per responsalcm idoneum ad Apostolicam scdem accedere non post-
ponat ■. Quod si venire contempserit, nos extunc in eodem n^otio
procedemus. Verum quoniam Archiepiscopus, tam super electione
quam super qutestione status ad nostram citatus prxsentiam, ad
alteram tantum sufficientem procuratorem direxit, cum idem Archi-
diaconus utramque causam in persona propria fiierit prosccutus;
volumus et mandamus, ut Archiepiscopus ei saltern medietatem
legitimarum restituat cxpensarum. Ad quod cum, auctoritate nostra
suftulti, remote appcllationis obstaculo, compellatis. Datum Signisc,
nil. kal. Aug. pontific. anno IV. [7i/., De J. et S. Menev. EaL, Ditt.
Ill : and (with omissions) in De Invect. III. i6j Off. III. 189, 19c,
and 69, 70.]
■ The CocnmtnioiKn were however allowed atMlalom Menevi
to tike the erideuM of tbe old wd sdt in diusDO utitcHt" (Qir. Comb.,
England opon the metn^iun quotion : Int p. 1 1)4).
that quotiaD «u Ki be ihrired anlen " lotuni
D.oiliz.oB,GoOglc
A.D.II88-1395-] THE NORMAN PERIOD. 419
[l. DATID't ChtJlt OF limtOPOUTAHlHIF Am »■<■ tlXOtlOtl.}
ainidui comet V. GiR. Camb., De f. tt S. Mtutv. Eeel^ Dijt. III. —
ritfib»°Dec.«' [Giraldiisj SIC in Walliam incunctanter accclerans, et ad
i»i. ecclesiam suam in octavis S-Nlcholai veniens, post
luce in Venedociam et Powisiam transiens, a priticipibus par-
tium illanun cum honore maximo susceptus fuit. [Ofp. Ill- 196.]
IV. A.D. 1201, Detemter-AX). I202, Ottober. Caute contlueted m Ewg~
la*d by the Fope's Comrmssiimers advertely to Giraldiu^ afttr many dtl^s^
at S. Albau'ty Sept, 9 (or 16), 1 aoa.
[i. OinldoiKckitlicudoriheWckhpriiiai }?'^.'i"/™''
<■ '^ t Jaa. 10, lioi.
ii. Mudata of King John and of the Justiciar/ aguDit Otnldui • (a_^'i,|
iiL Oinldni attcads the Papal Judgei baidetdy >l Worccxet Jan. 16, | , ,
lod Newpoit Maf 4 j
JT. He holds a Diocoan Synod June lO, 1301.
T. tie aga<D attemb the Papal Judga at Bncklej June 18, Bedford I
Angotl I. S.Alban'tSept 9<oi 16) (
ri. He leta out upon a third joiuiK^ to Rome, probaUy aboal . Oct. 19, 1 aoi.]
the prinea both J. GiR. Camb., Dt J. et S. Meittv. EccL, Dist, in,
&«±v^i^\^ [A.D. 1203. yan. 20].— Principcs quoque Sudwallia,
up the Chapter. Mailgo et Resus iilius Resi, nunciis suis qui prsesentes
erant et literis, quatinus cum Archidiacono Giraldo firmiter starent
pro dignitate Sancti E)avid, commonuerunt j alioquln ipsos cunctos-
que probos terranim suanim viros capitales in perpetuum hostcs
haberent.
Lewelinus quoque Norwallix princeps ad idem ipsos per nuncium
suuni, virum eloquentem, (.aurentium priorem de Insula Sanctorum %
ad hoc destinatum invltavit. Uteris etiam suis patentibus id ipsum
monendo. Si quis canoniconim aut clericomm Ecclesix quicquam ob
hoc per AngUcos amiserit, in duplum ei se redditunim de suo, et
expuls(» ob hoc exilioque datos cum honore in terra sua receptunim
et abundanter exhibitunim, certa sponsione concessit *>. [O^. III.
1 97-]
■ See under A.D. 115^. of roetropolibmihip ; at which meetiagtfae mea-
^ " In odarii S. Hibrii' (Jan. 10), (Xnldoi Kiigeit were pieieat from the Welth prluoea,
uwnibled the Caoont anil Cleric! of S, David'), (Id., Bi. I96).
in fbll q>aod, 10 urge ttiem to nippon the diim
Oiimi the tern- "' ^'^' ^^°^' -D««»^ 17. Rosew, Mtmdatt ef King
ponltia of s. John to CUrff a»d People sf EmgLmd. — ^Johannes, Dei
E e 2
D.gitizect>yG00glc
430 CHURCH OF iVALES DURING [Period IV.
[i.david'i clmm of KBntorouTAMiair un> nu bxctioh.]
DiTid't and pio- QRATIA, ctc, MMu (U/v tt ptfuU Amg^^y etc. Unlvcr-
fi^ in^^ sitatem vestram scimus non latere, quod custodiat Epi-
diing with them, scopatuum ct Abbatiarum vacantium in regno nostm, in
temporalibus, omnibus antecessoribus nostris et nobis hactcnus ex
diuturna et approbata consuetudine regni nostri coosuevenint com-
petere. Verum quia Geraidus, Archidiaconus de Brichunhou, qui se
gerit electum Mencvensem, et cujus electioni non consentimus nee
unquam consensimus, custodiam temporalium Episcopatus Mene-
vensis in damnum ct dispendium dignitatis coronae nostrx pnesumit
usurpare, quod nos nulla ratione salva dignitate nostra sustincre
possumus vel dd>emus i vobis mandamus et firmiter pntdpimus, ne
quis vestrum pnedicto G. in temporalibus, quae ad jam dictam Eccle-
siam spectant, respondere, vel ipsum ad ea optinenda promovere aut
manutenere praesumat; sicut nostram diligit fidelitatem et coronae
nostrae dignitatem. Sciatis cnim, quod, si quisquam vestrum in ooq-
trarium pro eodem G. aliquid attemptaret, pro manifesto habebimus
ipsum dignitati nostrae et coronae inimicari. Teste me ipso apud
Rothomagum, XVII. die Decembris. IPatent Rolls 3 Jtb^ memi. 7,
num. 31 ; ed. Hardy, I. 3 : and in Prymiu, Rteardi^ II. 437; and Affemd.
to Gir. Crnnb.^ Off, I. 433.]
Sub eadem forma scribitur Capitulo Menevensi. [ii.']
DcvM from »id- A.D. laoi. AfttT Christmas. Shrmtiinj*. Mtmdate of
iag QinMu.. Qtt^rty FitzPettr^ Justiciary., to tie AUat of fFtftUmd. —
Galfridus Filius-Petri comes EssEXtA AMati de Aliti I^mdm^ salu-
tcm. Significatum est nobis, quod voe, et domus vestrsE, et Abbatiae
vobis subjcctSE in Wallia, Giraldum Ardiidiaconum, inimicum domini
Regis et hostem, et contra corodac dignitatem manifeste nitentem, et
excitantem Walenses contra fidelitatem domini R^is conjuiarc, ves-
tris consilits et auxiliis manuteneatis. Unde vobis ex parte domini
Regis praecipimus, quatinus nullum cum eo habeatis consilium vel
assensum, sed eum teneatis pro inimico domini Regis ct coronae im-
pugnatore, sicut vestris vultis prospicere pcssessionibus et fidelitatem
domino R^ conscrvare. Alioquin et domus vestras et catalla omnj
occupanti exponcmus, et Anglige vobis universis commeatum inter-
diccmus. Teste meipso apud Slopesberiam, ctc. \Gir. CttfA~, Df f.
tt S. Mentv. Eeel.y Dist. III. p. 301.]
n port Naltic'
D.gitizect>yG00glc
A.D. 1188-1295-] THE NORMAN PERIOD.
Sate an Oital- A.D. 1 202> Jtamary 20. G/tutester. Mtmdatt of samt
J^P"5^^ ft» \JV»H*T M*fi) the Arcbdevtm tf Ojc/W-/.— Galfridus
cnvT. FiLlUS-pETRt COMES EsSEXlf emsnmo aimco mo Areht-
dtMOM Oxomia, salutem. Sciatis, quod Giraldus Archidiaconus de
Brechene inimicus est domini Regis ; et ideo vobis mandamus, qua-
tinus capiatis in manum vestram omnes redditus sues quos habet
in Archidiacooatu vestro. Teste meipso apud Gloveraiam, XX. die
Januarii. [Id^ ii. 200, 201.]
Yoor propaRj A.D. 1 joa. Jamumj 20 X 26, Tht same to Giraldus «. —
wabeMi.ed.nd Galfridus Fiuus-Petri COMES EssEXiA Gifaldo Archi-
joan^ imMed
if yon iniermcd- diaeomo dt Brtchtnt ^uuudam tiH di/eeto^ salutem. Mira-
raliio' of ^^ """' plurimum, quod tu tarn temerarie propria auctoritate
Tid't. contra coronam ct dignitatem domini Regis praraumpsisti
te intrudere in terras ct res pertinentes ad Episcopatum Menevensem.
Unde tibi consulimus et districte preecipimus, quod, sicut teipsum
diligis et omnia tua, ab hac pnesumptione te retrahas, et de aliquibus
ad prgedictum Episcopatum pertinentibus te nullatenus de cxtero
intromittas. Alioquin scias, quod sxvius in te animadvertemus ; et
omnia tua, qiue in potestate domini Regis inventa fiierint, saisiemus
in maou domini Ragisj et corpus tuum, ubicunque inventum fuerit,
in potestate domini Regis capi et salvo custbdiri faciemus. Teste
meipso, etc. [Id., ii. 202, 203.3
Doot bdicTc the A.D. 1202. Sim/ar d^te. Giraidia to the Juttiaarj in
^j^"^ ^"- reply to the frrvlous Utter amd to mthof Roiert't tceuia-
hai mj uuwct. tioMS. — NoMU et magnifico viro G. PUio-Petri, comti Etsexim,
tatimt Amgli^ Justiciario, Giraldus Archidiaconos DE Brechene, tarn
corporis quam animx salutem. Miror valde virum discretum et
sapientem, principalem R^s consiliarium ct r^ni Justiciarium, ver-
bis inimicontm in absentia partis adversae tam facile fidem adhibuisse,
ct in iram aut indignationem motum fiiisse. Non enim ex unius
partis assertione altera parte absente judicium ut nostis fieri solet.
Non igitur tam Sylvetter sum sicut adversarii meotiunturj quia et
cMMpester existere loco ac tempore sciam. Unde de Wallia in
Angliam ad vos Deo dante in brcvi veniam, ea vobis, qux de me
D.gitizect>yG00glc
4M CHURCH OF WALES DURING [Period IV.
falsis suggcstionibus caotata sunt, vcris per Dei gratiam assertionibus
discantare paratus ; et Episcopi verba non omnia fore semper evan-
gelica, sed ubi vericati contraria fiierint potius sacrilega, vobjs osten-
sunis. Utinam diu et bene valerc possitis. [Id., i6. 206.]
Hold no ifDod A.D. 1 203. fautMrj %(t X Ff*. 2*. Tht ytutidary to Gi-
" '?*^^' ratJus im reply. — GalfriDUS Filius-Petri COMEs Essexi*
Archdoconiy. Ghaldo ArtbiMMuw Je Brtehenej salutem. Mandamus
vobis, quod alitcr quam incepistis, vos habeatis erga dominum
Regemj et quod [ncc] synodum ncc capitulum aliquod teneacis in
terra domini Regis, nisi in Arcbidiaconatu vestroj sicut omnia tua
diligis et etiam corpus tuum. Si vero venire volueritis aobiscum
locutuii, secure veniatis. Teste, etc [/</., ii. 305, 206.]
Srat tuck to Oinldui bjr hii own awaeo- duy. whom ht Uutti it Canterbui]' Feb. ]
"■ ■ "" of ihe fn-wiom letlet; wboin --• ~ -'■
Oxford on hii way to the Juti-
|cr, tb« bearer of the prcTJow letta ; wbom (I^ 16. 205, 106).
Do not hdp Gi- A.D. 1202. M^(k 8. Vtrntnil, tatters ofKJug Jab*
'!i!t^''V'"'^ «««/* Ghaldiis.—Rzx. etc., «w*/^/, etc. Audivimus
tonpt to nuUcc * t j j
s. Dand'i aa quod Giraldus Archidiaconus de Bredunou, in grave et
„u^ we'^TC niaaifestum dispendium dignitatis poetrx et Ecciesiac
nrai cDuoned Cantuaricnsis, in Episcopatu Mencvensi Archiepisoopa-
conient tum constitucFC [nititur]; et super hoc faciendo dicit se
nostrum impetrasse assensum. Unum scire vos volumus, quod nun-
quam in hoc assensum prsebuimus^ nee umquam ei consentiemus, sed
ei in hoc penitus deficimus : mandantes vobis, et in fide qua ncAis
tenemini prsecipicntcs, quatinus nullatenus ei in hoc temerario pro-
posito suo assistatis, vel ei in hoc consilium et auulium prasstetis,
sed modis omnibus quibus poteritis processum suum in hoc impe-
diatisj sicut dignitatem nostram diligitis. Teste me ipso apud
Vernolium, VIII. die Marcii. [Patent Rolls 5 fob., mtmi. 4, mum. 10 ;
ed. Hardy, /. 7 : and in PrjmMtj Records, H. 236; and Affend. to Grr.
Canii^ Off. L 431, 432.]
We have not i^ A.D.I 102. April 10. Rocbt ttOrhval . Further Utters
election of Gi- ^f ^'"g Job* agoiMSt Giraldus. — Rex, etc., ommius, etc
'^.J" ?!f ."* Sciatis, quod Giraldus Archidiaconus dc Brechinhou ma-
of >. uand t but ' '
to that of the oifeste operatur contra coronam et dignitatem nostram.
D.gitizect>yG00glc
A.D. 1 188-1295.] "^^^ NORMAN PERIOO. 423
aumus-Dos- qui se gerit electum Menevensem, cum nos in eum
o^udo^iU eligendum ouoquam prsebuimus assensum. Et indc
do*. trahit in causam W. Abbatcm Sancti Dogmaelis, in
cujus electionem consensitnus. Temporalia etiam Episcopatus Me-
nevensis, quic vacante sede debent in nostra manu esse ex diuturna
et appropriata r^ni nostri consuetudine, contra coronam et digni-
tatem nostram sibi committi procuravit^ faiec et alia contra nos
impudeoter pcrquircndo, qualia nullus alius post coronationem
nostram contra nos attemptavit. £t quoniam hec nulla ratione sus-
tincbimus, mandamus vobis, quod, sicut honorem nostrum et dig-
nitatem diligitis, quam sicut fideles nostri fbvere et manutenere
tenemini, pnedicto G. Archidiacono in nuUo ad hoc consilium vel
aujdlium vel assensum prfestetis^ scd pnedictum Abbatem Sancti
Dc^maelis quantum poteritis adjuvando, prxdicto G. Archidiacono in
quantum poteritis resistatis. Quicumque aliter autem feccrit, mani-
festum crit ipsum nobis et dignltati nostrx adversari. Teste meipso
apud Rupem Aurivallis, X. die Aprilis. [Patent Rolls 3 yoh.^ memk. 2,
mmm, 2 j ed. Hardy, /. 9 : and in Prynnty Records^ II. 236, X37 ; and Ap-
fenJ. to Gir. Cami.j Off. I. 431.]
A.D. 120:. Aimit j4pril 31. Mandate of Geoffrey
nU. iDd ihc Fitx.Feter, Justieieryj to the Sheriff of Pemiiroke *. — Galfri-
T'V^^f^^'^ DUS Filius-Petri comes EsSEXliE Radulfhe de Bendevilly
bcrenu at s. i>»- vicecotmtl dt Pentbrothy salutem. Pro certo accepimus,
*' quod Poncius Archidiaconus, et M. fillus suus, et R.
filius Jonae, ct H. filius suus, et Meiler, et Samuel, et Asser, et G.
decanus dc Pembroch, dicti canonJci Menevenses, qui ad dedccus
domini Regis et contra dignitatem coroDX et regni sui Giraldo
Archidiacooo assistunt et adhaerent, et contra dominum Regem ei
sacramenta fecenint, ei stgillum EcctesisE su£ tradi permittentes ad
operandum inde contra dominum Regem prout ejus voluntati placuit,
laica habent tenementa et terras et excbaetas, in quibus publlcas suas
fomicarias contra Deum et ordiaem suum habent et exhibent, et
potius debent dici laici luxuriosi quam clerici ordinati vel canonid;
et quod illi, dum prxfato G. adhaeserint, non minus manifeste hostes
Regis et r^ni sunt quam ipse Giraldus. Tibi mandamus et firmiter
praecipimus, quod, sicut teipsum et omnia tua diligis, omnia laica
tenementa sua et wardas et exchaetas et catalla in ipsis invcnta in
D.gitizect>yG00glc
424 CHURCH OP WALES DURING [Period IV.
[■.DATiD'i cLAu ot MMrttDtoututwir ua ran kicctioh.]
manum domini Regis capias et retineas. Corpora etiam foraica-
riarum suarutn capias et salvo custodiri facias, donee aliud a nobis
inde habueris mandatum. Teste meipso, etc. [_Gir. Cmmt,^ Def.tt
S. Menev. EetL, Dtst. IK ,■ Off. lit. S14, ai5.]
■ " Ciici daumm Puchi, pc literu R^i> tnuwnuinu ArcbiejiiKopo procunntt diieetai" (I((,
WorcatCT. Jul iii. GiR. Camb., Dt J. et S. Memev. EceLy Ditt. III. —
t^ij^u!^ Archidiaconus, ad diem a judidbus datum apud
oTjutgo. Wigomiam in crastino Conversionis S.PauIi tempcstivc
satis advenit. Scd nee principalem judiccm suum Elienscm Episcopum,
qui cum Archicpiscopo ad Regem transfretaverat, nee substitutum ab
ipso Arehidiaconum GloverniK ibi invenit Quoniam nullus
principalium judicum aSlierat, et primus inter alios Eliensis Episco-
pus in transmarinis agebat, amplius ad hunc diem processum oon
fiiit. [ppf. III. ao3, 205.]
s. Diiid't, Mudi ^''■> '^'j ^'^- "'■ — [Giraldus having preached at S. Da-
a,GiiaUuimika vid's on S. Davtd's day, March i,1 in crastino, collectis
ihcChuMetiwor ... ' . . _ , . ,
tohimucuftot cleTios ct canomcis Ecclesiz qui tunc aderant
oftbcMe*. cunctis, sacramenta fidelitatis a singulis, tanquam pro-
curatori Menevensis Ecclesiae a summo Pontifice constituto, suscepit.
[ii. ail, 2i».]
" Meiawhile the Archbiihc^ also bid pn> of Kemaa, Oxbert ArchdiBcoa of Ctmnvtbeo,
cured 1 retcrlpt of the Pope ippoiDting and R. Foliot (Jil., ft. ill), &Din wtiom Gink
judga (the Abbit oC Wigiooce, ibe Piioi of dm forlhwith ippcaled to Che Pi^ hlnucir on ■
Wenlock, uid A. dc BromJeld) to bear certain tedinical grouad (it. I13).
complainu laid agalnit Qlnldni by (he AUiat
NantauMiy A. lii.yib. — Archidlaconus ad diem pnetixum partibus,
CMue again de- scilicet in crastino Inventionis Sanctx Cnicis, apud
laved throiigfa *b- ... -,->».
teoce of t&^ Bi- Niwepoit incunctantcr accessit. [But the ease was
■bop of EI7. put off--] in crastino S. Botulfi apud Bracheleiam fwopter
absentiam judieis principalis, sc Eliensis Episcopi. \ii. 215.]
iv. A.D. 120Z. Jwme 10. At Brecon'. Syned ef the Jutete held hy
Giraldus in defiance ef the Cro-um. Summons ef Giraldus Arehdeactn tf
Brecknock to the AUat of 5. DogmaeFs.
AtlcDd ■ Synod GiRALOUS ARCHIOIACONUS DE BRECMENE W. AMati
D.gitizecbyG00glc
A.D. 1188-1895-] rWE NORMAN PERIOD. 435
[■.DATm'i CLAIM or mntopouumHiF akd fue ilictiok.]
oftbedioccwu SaMtti DepiMtlisy salutcm. Qupiuam propter renim et
^JJ^^^^lJi^ temporum vicissitudines et varietates negotia quoque
■t. nonnunquam variare necesse est, synodum oostram in
octavis Peotecostes solemaiter apud Brechene, Deo opitulante, celc-
brandam vobis denunciamus. Quapropter vobis mandamus et aucto-
ritate domini Papx qua fungimur districte przcipimus, quatinus
tunc, sicut dccet, ibidem in prgesentta nostra comparentes, omnia
percepta de Episcopatu inJra eundem terminum juxta mandatum
domini Papae, quod inde suscepistis, nobis restituatis. Praeterea
sccundae diei sermonem synodalem et verbum exbortationis et in-
structionis tanquam personte magnae et autbenticx, que se Mene-
vensem electum gerit et nominat, vobis icjungimus. Valete. [W.,
H. a 16.]
• OinUu tried 10 boM hii ^nod uxccHiTCl]' iriKKbK probibenUi'' ere (Id. 81. aij, 116) ;
■1 Canmutlun, at Pembroke, and « S. Divid'i iai held it at lut in hit owD Arcbdeacoiu)',
itidf, but vu hindcied " lempcr pet liuru but ■ppumtl]' a diocaao lynod. Certunlx
Rcgii ad juitidiriiim AichiepiicDpo ptminnle S. Dognud'i WM not jn OinUw' Archdeaoxirj.
et pel litem jmticiam ad baillinmi de Pemhrodi
The jircbMihtp tf Ca»trrimy by iis iffici^l to the Ch^ter and Clergji
of S. David's «.
„ . . „. . HuBERTUs Dei gratia Cantuariemsis Archiepisco-
SobiDit lo Oiiil-
dn in ^mat PUS, TOTIUS AnglI£ PRIMAS, dilttUs tit Chnsto fitiis tapt'
^^'^f- tulo et eUro JUemevemris EceUsia, salutem, gratiam, et be-
ncdictionem. Ex conquesttone dilecti nobis in Christo filii Giraldi
Ardiidiaconi de Brechene accepimus, quod qtiidam sscculari potestate
utentes se opponunt et impcdiunt quo minus curam spiritualium a
domino Papa et a nobis sibi ad tempus commissam valeat exercere,
vobis prohibentes ne ei in aliquo intendatis. Hinc est quod, quia
jus ecclesiasticum sxcularibus legibus minime constringi debet, vobis
mandamus, quatinus occasione laicae prohibitionis nullatenus omit-
tatis, quin ei in cura spiritualium secundum tenorem mandati Apo-
stolici et nostri obtemperetis, salvis a{:^llationibus ad nos ve! offi-
ciales nostros rite interpositis sive interponendis. Si autem mandato
nostro in hac parte obedire contempseritis, vos ad boc, sicut justum
flierit, compellemus. Valete. [I^., ii. zifi, ai/O
• Procnred &Mn Shnoa or Southwell, ihe Archbiihqp'i 0£Sdal, dnring bu own abwoce from
EDilawl (<»r. Caab.,S,.ll6).
' Bndcley Jooe ^" '^"*' Camb., De J. et S. Me*tv. EccLy Diit. IF.—kA
18. The Chap- diem partibus datum, scilicet in crastino [S. Botulphi3
D.gitizect>yG00glc
426 CHURCH OP IF^LES DURING [Period IV.
tei of s. DiTid't apud Brakclegam, . . . Giratdus accessit ; et invenicos ibi
^""the d^ judicem principalem, scilicet Eliensem Eplscopum,
oi mettopoiiuD. et alios duos substitutos, processit in medium, etc
. Dd dLxOTf^- [The Chapter representatives however declare, " in causa
raidin' eiMtion. status," thafl tam arduam causam, donee caput habercnt
Trill »dj<Mined Z^. -■ , ^ . . ^ . ,
on June 19. ct Episcopum, susotare, vel suscitanti assistere vei
assentire, nolebant ; [and further,] se nunquam Giraldum Archidia-
Ad'ouraod 10 <^OQuin elcgissc Secundo die soluto litigio datus est
Bedford to Au- dies quartus in octavjs S-Jacobi apud Bedefbrdiam
ta"s'Alb»D''rto Ju*lices autem, testes Archidiaconi super spoliationc ca-
Sept. IS' nonicorum ct violentia facta [produced by him at Bed-
ford] suscipere diflerentes, quintum singulis causis apud Sanctum
Albanum in octavis Nativitatis S. Marix diem dederunt Vcr-
At s. Aibm't, sus itaque S. Albanum Archidiaconus accelerans, in cra-
^°"If '.^; ' stino Nativitatis S. Mariae" coram iudicibus, qui omnes
(Of 16), GiraUui ... , ,- ,
piopoiet lemu. m propnis persoms ibi tunc aderant, conndenter
apparuit: ipse vero'" talem in manus judicumdemum sche-
dulam mislt. [Id., U. 218, 320, 221, 223, 228.]
' Pcobablj tbe word " ocOTatum" hu dropprd
out of die text. If Ki, (Knldui made hii ifpca-
ince in the court Sept. l6.
Id..ik A.D. 1202. Sept. S.Alhan't. — E[iistachi9\ Eliema
Compromuepro- ' ■■
poKd bj QinI- tt M[ausere\ Wigormemst Bpiseepts pro poet laborMitiiifs G.
''^* Archidiaconus. Qupniam Ecclesiam nostram Mene-
venscm constat multo tempore metropolim fuisse, et etiam in plena
potestate metropolitica pra*ter usum pallii usque ad tempora Regis
Anglix Hcnrici primi permansisse, per nijus potestatem ac violentiam
Cantuariensi Ecclesise subjici cccpit cum aliis Ecclesiis Walliae, sicut
ex scripto, quod de divisionibus Anacleti Papx et registro Gr^oril
necnoo et Ecclesiastica Bedae Historia &deliter cxtraximus, ex parte
perpendi potest; iterum, si placet, metropolitica fiat, sed Ecclesiac
Cantuariensi subjecta: sicut una Ecclcsia metropolis alii metropoli
jure primatJK subjici solet; quemadmodum videlicet Burdegalcnsis
metropolis Bituricensi tanquam primatise sedi subjecta est. Primatix
namque proprie sedes, ut nostis, non est nisi quae subditum sibi
archipraesulem tiabet Verum cum Ecclcsia Menevensis temporibus
beati Davidis et XXV. successorum cjusdcm usque ad Samsoncm
Dolensem, qui pallium nostrum asportavit, intra Walli* spatium.
D.gitizect>yG00glc
AJ). Ii88-ia95-] ^^^ NORM^iN PERIOD. 427
lit nunc est, et V. Episcopatuum Anglise, Cestrensis sdticet seu
Covcntrensis, Hercfbrdensis, Wigomiensis, Bathonieosis, et Exo-
niensis, sicut ex antiquis historiis vel ex veterum relatione fideli
et asscrtione colligitur, XII. suffraganeos haberet ; nunc tribus ilUs
taotuDi, qui intra Wallijc fines continentur, contenta fbret. Sic
etenim initium possidendi Cantuariensis Ecclesisc vitiosum, quia
violentum, ex parte pui^ari posset, cum de consensu ejusdem Ecclesia
Menevensis pristine gauderet honore, etsi non pleno. Et quia jam
aliquamdiu in subjectione fiierat, quanquam injuste (temporibus sci-
licet trium Episcoponim nostrorum ultimonim, qui soli de nostris
a Cantuariensibus consecrationem susceperunt), subjecta rcmaneret.
£t sic Cantuariensis Archiepiscopus plus haberet honoris, scilicet
loco simplicis Episcopi sufiraganei Archiepiscopum subjectum ha-
bensj et cum tonge meliori conscientia multoque minus oneris,
terram scilicet tam remotam, quia per XV, fere disetas, et gentem
divisas ab Anglia pnjrsus atque diversas linguam, leges, et consuetu-
dtnes, habentem, qui mores et modos patriae non ignoraret, et qui
' i»opius residens ac diligens existeret, quasi per vicarium regeos.
Cxterum ne videar personse meae banc dignitatem appetiisse vel
appetere^ Archiepiscopus Ecclesix nostrx fieret quicunque, dum
tamen idoneus, juita domini Papae et Regis et Archiepiscopi dispo-
sitionem>>. Sicque perpetuo OTntroversia tanta sopita foret.
Alius concordix modus, si forte domino Papx, in cujus omnia
ponimus dispositione, modus iste non sederit, vel etiam Archiepi-
scopo : quod testes nostros valetudinarios judices suscipiant, et attes-
tationes sub sigillis suis domino Papse transmissx, et ibidem bullatae,
in scriniis ejusdem, ne tractu temporis jus depereat, reserventur; ct
secundx apud Cantuariam bullatx, ct tcrtiae apud Meneviam, rcpo-
nantur; et toto tempore vitx Archiepiscopi istius, quam Deus ad
Iwnorem Ecdesisc suae longam conservet, haec controversia pro bono
pacis sopita quiescat ; nisi forte voluDtate summi Pontificis vel etiam
mandato principis resuscitetur. Et ut liqueat omnibus me propter
cathedram Menevensem mihi obtincndam tantum nullatenus assump-
sisse laborem, electionem de me factam, si qua fiiit, in manu domini
Fapx resigoabo, et ejus providentia Ecclesise nostrae pauperi ac depi-
latae et usque ad exterminium fere dilapidatae pastor vividus ac
validus, qui dispersa revocet et reparet, provideatur.
Sin autcm neutrum concordia: modum vel dominus Papa approba-
verit vel Archiepiscopus admiserit, nihil aliud restat, nisi ut lites suo
D.gitizect>yG00glc
about tbe tkc-
428 CHURCH OP ITALES DURING [Period IV.
Marte deairrant. [Id^ ii. 329-231 : and De Iwvttt. II. 43 ii. 53~55>
And see also If. 1, pp. 75, 76.]
■ The Atchbuhop " ooa (dqaient, isl douce mpnnnim prutmnimrit" ( JJ.. A. 75 and ajl).
(uflngmm wo* aaon npn hoc conileiet, ^ " coiMitotkiDcni" to luBeet 11. 4.
The AicUnhop A.D. 1 202. Sept. S. Allum't. Mmuger Birhtf of Wtr-
^ '°°^^- ""'^ '" Gfr«/Af.— Magister Malgerus msgtttn G. salu-
the Pope. tern. Cum maxima diligcntia et scdula attentionc
utnimque modum concordix ct pads inter Archiepiscopum ct te,
sicut in Uteris vestris continebatm-, ezposui^ et de illis duobus
Anglicis canonlcis, quod pacem nollent sed werram desiderarcnt,
aperte significavi. Ipse autem post secreta consilia et tractatum
cum prudentibus habitum respondit, quod super hoc nihil ad pracsens
certum respondere poteratj quoniam causa non ipsum tantum sed
omncs suffraganeos tangebat. Sed me tibi fidejussorem constituit,
quod illud laceret, si suffraganei sui consenscrint, et dominus Papa
modum approbaverit et coniirmare voluerit. [J^., ii. 2^%.'}
GiR. Camb., ii. — Interim autem super electione lite .
*^l "Se P^"" i'lC'"'!*'" contcstata, producti sunt ei utraque parte
s. oiiiiifi tkrgy testes plurimi. Sed ex parte adversa derici Menevenses,
Oinkkt. A^ ^ cormptela non discedentcs, ad testificandum contra
ill diKJaim the Giraldum certatim accurrenmt. [Evidence taken of
^Ddiip. ' sick, old, and poor : all others to go to Rome to give
evidence. All of them, however,] asserebant, quod Giraldum Archi-
diaconum nunquam elegerunt, nee aliquid quod electio did posset
unquam de ipso fecerunt. Ad Iuec etiam cum in causa status
canonici Menevenses se Archidiacono Giraldo nee assistere velle nee
assentire proponerent, judices nee in causa status,
cum tiuUus ei canoniconim assisteret, processuros, sententialiter pro-
Otnidiu ippeab : nundanint His autem sic completis, [Ardu-
"LT'^'wSI diaconus] ad summum Pontificem appellavit. In fine
en. vero coram judidbus in publica audientia, potestate sibi
a summo Pontifice tradita et auctoritate, spoliatores suos prsedictos
Nicholaum Avenel et Willelmum Filium-Martini, quia pnebendam
suam de Martru spoliaverant, sententia excommunicationis innoda-
vit, et terras ipsonim sub interdicto conclusit. [ii. *33— 335'.]
■ The jndea pmeeeded 10 oondenia Qinldiu, unincd ibt litcirr ptoEoeticf of the Abbat of
whohadleftS.Albtn'iilonce.induD^citothe S. Dognud't, 1^ (oyi Ginldoi, A. 134) ccnld
amoiiBl of " oeotnm mucu et Inr.," ddbriog odthec read the Pope'i CDaununoa to tbe
eieoMkNi unta the Euter or Whitnmtide eo- jodga, nor eren « MiMit " con Nun kffftOi
(oiaj (O. 336, 137). Funtaet Ihe jaifa ex- etgrotn."
D.gitizect>yG00glc
A.D. II88-1395-] THB NORMAN PERIOD. 429
(Knldu Aia Id vl. A.D. J202. Before Oct. 19. NearSa»diuieh». Giral'
^^^r^}^. ^' '" ''^ ^"'"f 'f^h-, '** ^« "/ imwAw, *«J the Arcb-
4, iao3. ^«fp» rf Batks. — Veiterabiliiui viris et in Christo dilectis,
£. Dti gratia £lie»si Efhccfo, Decamo LandoMieiisi^ et ArchiJl4ce»o de
Bt$ltingham^ Giraldus Archidiaconus de Brechene, salutem in
Dommo. Vestrx Discretioni notum facio^ quod apud Santwich, ubi
publicus est transttus omnium, prohibitus flii traosfretare, et die
Veneris proxima post festiun S. Dionysii per singulas domes ejusdem
villae, qux propria est Cantuariensls Ecclcsix, per mtnistros ejusdem
qusesitus ut caperer ; et me non invento, sicut Domino placuit, cum
tamen procul inde non laterem, timens hominum malitiam, publice
proclamatum ftiit Ibi et in insula de Tenetham per Archiepiscopi et
Justidarii prsecones, quatinus me vel meoe nemo transportaret. Sed
ccce quam bene paritum est mandatis domim Papse, qui pnecepit
Archiepiscopo, quod me vel meos aullatenus tmpediat, vel a quoquam
impediri permittat, quo minus utramque causam, tarn electionis
scilicet quam dignitatis £cclesi% nostrx, secure prosequi possimus.
SpolJati sunt autem canonici Menevenses nobis asststere volentcs.
SpoUatt sunt clerici praebendx nostrse, et laici abductt et compedibus
constrict!. Destitutus sum redditibus meis, prsebenda scilicet Here-
fordix et ecclesia de Cestretune. Neque esi qui corrigat; quia qui
deberet esse corrector, pluries ettam requisitus, &ctus est oppressor,
et omnium istorum auctor : sicut suo loco et tempore per Dei gra-
tiam docebitur. Vos autem quod ad vos spectat (aciatis, et istud ad
injuriarum cumulum nunc tam acritcr additum, relationi vestne, si
placet, super vi et metu interserere non postponatis. Valeat in
Domino Patemitas vestra. [W., ih. 237, 238.]
to CbimDi md obtain from Ibe Cttlenuo,
AbbM tbe dcpodttoD of hit foe the ClAercim
Abtnt of WbitUod (Id.. O. 440}.
■ Foe Ginbhu-
w>»laiDR>, Ke IJ, *. J36-
>4i. He got orer to Grarelii
IS with neat
dlOadtj' bj Not.
1. uid to Rome by the fcl-
lowing Jul. 4. not
foigelting on
hi. wiy to go
•D.oiliz.oB,GoOglc
430 CHURCH OP WALES DURING [Period IV.
[t.DAvni'i OMM i» lamorotnimrmr ahd rui lucnoM.]
V. A.D. looa, (kfi>ifr-A.D. 1003, Aupttt. Ghaldui' Third Journey to
Rome. Both eltttiont fimally ^uajhtd by tht Veft^ Mwd a me-w eUttiom
ordertd. Tht suit aieut MetropolltMuhif referred to s Camtmttivm,
[i. Qinlduil Room, ifkB « difficult josmcj, fttwa Octobci l*oi to . Ita. 4,1*0^
(Proceeding! M Rome, ending with ihc Popc't »[inulliDJ both I ._- ,. ,„
i. \ d«ti«r; . . . . . . .{AprtUS.IWS-
(And ordttiDg 1 Ireih deOioo Htj»$ot *6, no}.
iii. King Jobo confiKiKt piDpat; of Oinidv bf gnnn to two of bit l J ,
JT. Suit about the Meltopolilinifaip icfeired to i froh Coouniitioii . June iS, 1 103.
T. Ginldui retonu, vai protciD, Gnt it Rouen, *nd iben at Cuuobni; Aug. 14. IlOJ.j
1 . , rt- i- G"'* Camb., De 7. tt 5. Jtfwwtfc Etei.. Ditt. IK —
fiMu It Ron»e Biduo antc Epiphaniam [Archidiaconos] Romam per-
'^''- venit, [C^/. ///. 041.]
The AnJiMAop "" ^'^- '*°3- Shortly «/i«- Jan. 6. R»me. Meuwisl
bu oonupted or of Ghaldut to Iiuucemt III. — Suppltco Celsitudini vestrx,
^^^ol "s' P'* P*'^'' ^* domiae, quatinus patienter et diligenter
DiTid't. audire velitis paginam prolixiorem pleaam nostra injuria
et nostra jactura. Multoties meote pnesaga malorum vaticinatur
quis qtiod veretur. Sicut anno prseterito, quando placuit Sanctitati
vestrae sic scribere judicibus nostris super inquisitions consensus
capituli nostri in quxstione status, prxsensi statim et in publica
audientia dixi, hoc nihil aliud fore, nisi occasionem dare patcntem
parti adversx malignandi et corrumpendi capttulum nostrum : quod
et antea facile comimpi posse satis compererat tarn blanditiis et
beneficiis quam promissionibus ; et ubi his praficere non poterat, minis
et terroribus ac bononim spoliationibus. Remedium tamen ad hsec
'vestra putavit adhibuisse pmdentia, scribens Archiepiscopo Cantua-
riensi in hunc modum : Quamdiu [etc. as above, p. 416]. Ipse vero
clericos Menevenses mecum in utraque causa stare paratos nihil-
ominus tarn beneficiis et blanditiis alliciens, quam minis et terro-
ribus necnon et bononim spoliationibus absterrens, quam sit obe-
diens mandatis vestris evidenter ostendit; Uteris tamen omnibus
vestne Celsitudini ab ipso destinatis se devotum filium vestnim
vodtare pncsumit. - Sane sincera devotio magis in (actis quam
dictis vel etiam scriptis, magis in opere quam in sermone vel in ore,
consistit. Probatio quippe tam devotionis quam dilectionis exbibitio
est opens.
D.gitize<)t>yG00glc
A.D.II88-I295-] "^^^ NORMjIN PERIOA 431
[t.DATID't CLlUU or lOISOFOMTAHtKir AHD mz BLICTIOH.]
Quod autem hxc vera sint, et quod mandati vestri sic per omnia
contemptor extiterit^ ct coram judicibus nostris in Anglia probare
parati fiiimus, ct hie in pncsentia vcstra per testes exceptione
majores probare parati sumus. Unde quoniam non soluin in nos
et nostros, sed etiam in dmim Anglise fere universum, publica rcgni
potentate, quam ad nutum babet, sic dcsxvire non ccssat j ita rigor
Apostolicus ejus insolentiam atque supcrbiam tantam reprimere curet,
ut poena unius multonim sit metus, et animadversionis hujus ex-
emplo cseteri discant prselati a temerariis ausibus hujusmodi tern-
perare. Quoniam, ut ait Ambrosius, qui uni indulget indigno, ad
proiapsionis contagium provocat universes. Facilitas enim venix
incentivum tribuit delinquendi. [J^., De J. et S. Mtniv. EccL^ Diit.
iK( Off . m. 2^2^ 243.'}
iifji. A.D. I30!t. 'Delivtred at Rome t* January. Welsh
IPjBry to Waih . ^ *' J J
Chmfa thiough rrhuei to Iwnoetnt III, — Keverendtiftme fatrt et domme Inno-
^^tA ^'^m- ''*"*^''P''"'^ «"""'' P«»*V)f«,LEWELINUSFILIUsJORVERT
Ifioa by the Eng- PRINCEPS NoRWALLt*, WeNUNWEN ET MaDOCUS PRINCI-
Aicbbiibop of PESpOWISI/EjGRrFINUS ET MaIUK), ReSUS AC MaREDUCUS
CuKcfbury. FiLir Resi, principes Sutwalli*, salutem et debitam
per omnia subjectionem. Paterniiati vestrse noUficamus, quanta
incommoda et animarum pericula Ecclesia Walensica sustinult,
postquam Anglicx potestati et Cantuarlensi per regiam vioicntiam,
, et non de rations vel Apostolicx sedis auctoritate, subjecta fuit.
Inprimis itaque Cantuarienses Archicpiscopi ex consuctudine nobis
et genti nostrz Episcopos prscfidunt Anglicos, monim patriz et
linguae nostrx prorsus ignaros, qui nee verbum Dei populo pricdicare
sciunt, nee confessiones nisi per interpretem suscipere. lUos etiam
non per electionem canonicam sed per intruslonem potius ct vioicn-
tiam in ecclesiasticis constituunt; vel si electionem quandoque susti-
neant, umbratilem illam et non veram faeiunt, clcricos nostros in
Angliam vocando, et ibi in cameris regum qucmcunque et quantum-
libet vilem in partibus suis abjectum sibi eligere pastorem eompel-
lendo. Prxterea Episcopi nostri sic nobis de Anglia prxfeeti, quia
aec terram nostram ncque nos diligunt, sed sicut innato quodam odio
corpora prosequuntur, ita nee etiam animarum luaa quxrunt. Prx-
esse quidem nobis ct non prodesse cupientes, pastorale officium minime
apud nos exercent; sed quaecunque a teixa nostra, etsi non recte,
quocunque modo rapiunt, in Angliam asportant j ibique in abbatiis
D.gitizect>yG00glc
43 i CHURCH OF WALES DURING [Period IV.
[t. DATlC'l CLAW or UTBOFOUTUinnr AHD rSIE ILCCTIOH.]
et terris, eis a rcgibus Anglix ad hoc concessis, ut quasi Paithids a
tet^ ct a loi^c sagittis secure nos quotiens jubentur excommunicare
possint, cuncta consumunt. Terras etiam ob hoc olim EcclesUs
cathedralibus per Walliam a nostris pncdecessoribus devota largi-
tione coUatas, quia patriam non diligunt, tarn clerids quam laids
veadunt, donant, et alienant. £t nos ob hxc, ex parte nostra,
terras Ecclesiarum, quoniam omnia quasi in direptionem data
videmus, Ecclesiis auferimus et occupamus. Unde ad sununam
miseriam et paupertatem Ecclesise cathedrales in Wallia redactx
sunt ; qua: si bonis et idoneis gauderent prxlatis, nobiles essent
et opims. Ad liaec etiam, quoties Anelici in terram
Unhut fiooDi- ' ^ ' . , . . . ^
mniikitiMki it- nostram et nos losui^uat, statim Archiepiscopi Can-
ned igiimt «. tuarienses totam terram nostram sub interdicto con-
cluduntj et nos, qui pro patria nostra solum et libertate tuenda
pugnamus, nominatim, et gentem nostram in genere, sententia
excommunicatioois involvunt ; et id ipsum Episcopis nostris, quos
ipsi ad libitum suum nobis, ut diximus, g-eant, et qui eis in hoc
libenter obediunt, faciendum injungunt. Unde accidit, ut quoties
in bellicis conflictlbus pro patria tuenda cum gente inimica con-
gredimur, quicunquc ex parte nostra ceciderint, eicommunicatj
cadunt. Contra hzc igitur incommoda et alia multa, quae caoo-
nici Mcnevenses cum electo su(^ Giraldo Archidiaconck, viro vcne-
labili et discrete, vobis viva voce plenius ostendent, a vestra
Sanctitate, ad quam Ecdesiz totius regimen spcctat, cum lacrimis
et singultibus remedia quxrimusj rc^ntes et communiter sup-
plicantcs, quatinus lilios vestros, tantum trium Episcoporum Mene-
vensium tempore ab Anglicana Ecclesia miserabiliter afflictos, ab
indebita servitute paterna pietate relevare velltis. Quooiam ante
illorum trium, qui nunc ultimo fiienint, tempora Ecclesia Mene-
vensis prlmatix WalUse totius sedes fuerat, sicut et antlquitus,
metropolitana, sanctx Romanae scilicet Ecclesia: solum obnosia.
Unde si oculo misericordia; vestrae nos super his respiccre dignum
duxeritis, quodcunquc servitlum, quod ferre possiouis, nobis et tenis
nostris vobis et Ecclesise B. Petri faciendum injunxeritis, prompta et
devota voluntate suscipiemus. Valeat in Domino cara nobis Pater-
nitas vestra. [li. 144-346.]
A.D. 1003. Same time. Reiatio Jmdiam^ [presented to the Pope,
Id^ it. 246, but omitted by Giraldus.]
D.gitizect>yG00glc
.1295-] THB NORMAN PERIOD.
[t. DAVm'i CLAIM OP HtmaKArmwar um frbb bixctioh.]
A.D. 1303. Shortly ttfort March ^O. Rome. StcendMemo-
prioiity of bii n«/0^Gn-«/^r »J»tiM«*f/7I.— Pater sancte, quod Abba-
own ecboa. jjg gjgj^io non fiierit prima, sioit mentitur pars advcrsa,
veris assertionibus et tam pnesumptionibiis plurimis quam etiam
probationibus nonnullis sic astraimus; et figmenta falsissima ccr-
tissimis tam conjecturis quam probationibus exsufilamus.
In primo adveotu nostro statim e vestigio misit Archiepiscopus
Cantuariensis post nos vobis per cursorem quendam literas invcc-
tionis 3UZ, quibus et mandato vestro respondimus, quas et adhuc
in promptu babemus^ in quibus omnia quae exct^itare potuJt nostra:
promotionis impedimenta congessit. Nullam autem in eis men-
tionem fecit de elcctione aliqua ante nostram facta. Qme quidem
si facta fiiisset, przsertim ab ipso, nee immemor fiiisset nee tacu-
isset.
Iterum in Qiudragesima sequente parum ante Pascha venit ad
curiam quidam nomine Bon-Johannes, clericus Cantuariensis Archi-
episcopi et ab ipso transmissus, qui intcrrc^tus a vobis, utrum
speciale mandatum aliquod babcret a domino suo contra me, qui
diutinam jam in curia moram feceram, dixit quod non. Tantum
tamen injunxerat ei dominus suus vobis dicendimi, ut ait, si me
forte in curia reperiret, quod quatuor erant nominati, quorum unus
erat Archidiaconus, sed ipso statim a Rege recusato, canonici Mene-
venses abbatem quendam, cum R^is assensu, Londoniis, ipso prsc-
sente coram domino suo, parum ante Natale tunc proximum elege-
runt. Et cum quaereretis utrum dominus suus electionem illam
confirmasset, quod tunc eram ego in curia ista, ille obmutuit. Et
cum instaretis ut responderet, tantum dixit' quod non erat ei injuiic-
tum ad hoc responderej credebat tamen id domino suo non dispU-
cere. Vos autem illico, si tamen bene recolimus, quicquid actum
fiierat contra electionem meam post iter ad vos arreptum et appcl-
lationem interpositam, in irritum revocastis. Unde, si Archiepisco-
pus immemor fiiisset electionis ante nostram a se factx mittendo
cursorem, non immemor utique fiiisset mittendo clericum.
Item in secundo adventu nnstro ad curiam, cum coram auditortbus
nobis datis, scilicet domino Sufredo et Petro Capuano, narrasset pars
utraque proecepto ipsorum factum suum coram ipsis, per narrationcm
R. Folioti, qui se procuratorem gessit Abbatis S. Dogmaelis, palam
fiiit omnibus Abbatis ejusdem electionem per dimidium annum vel
VOL. I. F f
D.gitizect>yG00glc
434 CHURCH OF H^ALES DURING [Period IV.
amplius post electionem nostram factam fuisse ; sicut noanulU, quos
adhuc pnesentcs vidcmus, si mcmores sunt, audicrunt.
Ad hxc etiam in hebdomada Paschali proxima post obitum Regis
Ricardi reversus est Archiepiscopus in Aogliam, ubi et Comitem
Johannem in die Ascensionis coronavit ^ et postca, Rege statim in
Normanniam reverse, et regno ex toto pacificato, Arduepiscopus
per totam iestatem usque in ipsum autunrnum in Alalia remansit.
Sed quare hoc toto intervallo Abbatem suum, si electus antea fuisset,
non congrmavit aut etiam consecravit, nullo prorsus resistente obsta-
culo, cum nullius adhuc electio pnccessisset >> } Scd nee etiam Abba-
tem ilium toto hoc tempore ad se vocavit, quod quidcm potuisset
per cursorem j nee eum oculis suis interim ^ vidit.
Item consuetudo in Anglia est, licet non approbanda, quod quam
cito aliquis eiigitur de assensu principis, statim administrationem
suscipit temporalium, ettam ante confirmationem. Unde, si Abbas
electus fuisset in Epiphania de Regis assensu, quam cito nuncius
inde redire posset, administrationem proculdubio recepisset. Sed
non ante Natale recepit, quia Prior Lantoniensis earn usque tunc
habuit. Ergo non ante electus fiiit.
Item circa festum S.Michael)s proximum post electionem Giraldi
Archidiaconi Archiepiscopus iterum de Normannia in Angliam
reversus, statim mandavit, ut canonic! Menevenses ad ipsum veni-
rent cum Uteris de rato, ut dicit Osbertus Archidiaconus, pastorale
solatium suscepturi. Ipsi vero tres canonicos miserunt, sed absque
literis de rato. Ad hsec enim verecundabantur et verebantur contra
Return suum tarn recens venire manifeste. Dicit enim <i Osbertus
Ardiidiaconus, quod quia literas de rato non habuenmt, non canta-
verunt TV Dnm Uudsimis in electione Abbatis apud Lambeiam, nee
Archiepiscopus consuluit. Constat autem, quod si Archiepiscopus
Abbatem ante elegisset, vicem in hoc capituli gerens, nee literas de
rato quscsisset, quod nee eis indigeret, nee Tt Deum Uudmms cantari
Item ex literis eapituli nostri missis Arehiepiscopo apud GIou-
cestriam in ilia examinatione presumptuosa ad petendam coofirina-
tionem Abbatis manifeste patet, quod non contulerant vota eligendi
in Archiepiscopum, scd tantum ut super assensu R^is de imo illorum
quatuor inquisito eos certifiearet, ei supplicaverant. Unde, ut dicunt,
intelleeto tandem per literas Archiepiscopi et literas Justiciarii, quod
in Abbatem S. Dt^maelis Rex consensit, ipsum elegerxmt in pastorem.
D.gitizecbyG00glc
A.a 1188-12950 r^^ NORMAN PEJtIOD. 435
Verecundius itaque tunc mcnticbantur quam postea. Nondum enim
excogitata subtilitas ilia fuerat, facieodi scilicet primum novissimum
ct novissimum primum e.
Item in ipsa electione Giraldi Archidiaconi, et etiam post ', Prio-
rem Lantoniensem canonicis Menevensibus ut cligcrent, Archiepisco
pus tam Uteris suis ct nunciis quam ctiam Justiciarii districte man-
davit. Quod si Abbatem ante elegisset, nullatenus Priorem ilium
tam impudcnter eis tunc ingessisset Unde timens capitulum
nostrum, ne citra electionem omnem vel etiam nominationem
Priorem ilium Archiepiscopus ei mitteret cocsecratum, quia prsc-
ceps esse solet in talibus, sicut patet in Bangoriensi, literas suas
contra eundem Priorem ad vos destinavenint. Unde, si aliquod obsta-
culum de Abbate prxscripto vel alio quollbet sc credidissent tunc
habituros contra eundem, absque dubio pro electo suo et Ecclesise
libertate scripsissent.
Item quod totum falsum et confictum fiierit de potestate in Archi-
episcopum coUata, ex hoc quoque patet evidenter; quod nunquam
adco mente capti fiiissenl canonici Menevenses, quod in archiadver-
sarium Ecclesise suae, qui nunquam vellet eos bono et valido pastore
gaudere, potestatem eligendi sibi Episcopum contulerint. Qupd
ctiam ex ipso Abbate, quern elegisse dicitur, sibi ipsi in philosophia
simillimo, clarescere potest. Nee mirum, quoniam, ut ait Flautus,
< Ex insensibili ne credas sensibile nasci.'
Item si Archiepiscopus Abbatem ilium elegisset vice capituli
Mencvensis in Epiphania proxima scqucnte post obitum Episcopi
Petri, sicut mentitur pars adversa, constat quod illam electionem
suam confirmasset F, cum nullum haberet impedimentum ; quia non
nisi per anni^ dimidii spatium et amplius subsequenter elapsum,
festo scilicet Apostolorum Petri et Pauli, Archidiaconi electio facta
fiiit. Sed nee ante Archidiaconi electionem nee post Abbatis elec-
tioncm confirmavit. Ergo nee ipsum elegit.
Sunt igitur argumenta, pater, ut nostis, hxc rhetoriea, conjecturalia
quidem et probabilia, prxsumptiones scilicet magis quam probationes j
quibus revera fides longe major adhiberi debet, quam testium asser-
tionibus viHssimorum.
Venintamen prater prsesumptiones has tam validas tot et tantas,
habemus ad hoc trium testium probationes, duonim scilicet de
nostris et unius de adversis. Sicut enim missi fiicrant sex canonici
nostrt ad Archicpiscopum, contra festum S. Michaelis proximum post
Ffl
D.gitizect>yG00glc
43* CHURCH OF WALES DURING [Period IV.
mortem Episcopi, ad electjonem fociendam j sic mandato Justiciarii,
et hoc per pneceptum Regis et Archtepiscopi, de partibus dsmarinis
missi fuenint quatuor canonici nostri Londooias ad Justidarium
contra Quadragesimam ad electionem faciendam vel ad R^;em et
Archiepiscopum transfretandum : quibus et adhuc Justiciarius Priorem
de Lantonei constanter ofierebat; quern quia recipere aolebant, de
assensu ipsius miserunt unum ex ipsis cum clerico quodam Ecclesix
ad Rcgem Ricardum propter assensum ipsius requirendum de Giraldo
Archidiacono eligendo. Hoc autem probant testes nostri duo, Nicho-
laus major et Hugo serviens, et 0[sbertus] Archidiaconus testis con-
trarius. Dicit enim Nicholaus major, quod in comitatu fuit clcri-
(x>nun Mencvensium, qui missi erant ad Regem Ricardum propter
assensum ejus requirendum de Giraldo Archidiacono eligendo, et
hoc usque in Nomianniam j et inde ipsis Regem scqucntibus, usque
Pictaviam, Ipse in Franciam eundo scbolas petiit; ubi paulo post
audivit, quod Rege Ricardo interempto clerici Menevenses ad fia-
trem suum Comitem Johannem reversi sunt. Hugo vero serviens
dicit, quod cum clericis Menevensibus tunc ivit, ut eis serviret; et
cum ipsis fuit, quando reversi a Rege Ricardo interempto, ad Comi-
tem Johannem apud Chinonense castrum venerunt. Osbertus autem,
qui totum fere de auditu loquitur, dicit se audisse quatuor canonicos
iterum misses ad Justiciarium in Angliam propter electionem iacien-
damj et quod inde miserunt duos clericos ad Regem Ricardum
pamm ante obitum suum. Et licet tempus non exprimatur missionis
istius, quod nee forte interrogatum fiierat per incuriam aliquam,
tamcn ex verbis singulorum testium ipsorum hoc coUigi potest, quod
circa Quadragesimam. Dicunt enim omnes, quod quia Regem Ricar-
dum mortuum invenerunt', et priusquam ad ipsum pcrvenire possent,
interemptum, convcrsi sunt ad fratrem suum Johannem, qui ei suc-
cessit. Rex enim Ricardus quasi XV. diebus>< ante Pascha inter-
fectus fiierat Unde patet, quod si Archiepiscopus Abbatem elcgisset
in Epipbania proxima przcedente, vel etiam potestatem habutssct ei
collatam a canonicis ipsum cligendi, non quidem canonicos de Wallia
in Ai^liam, de Anglia in Normanniam aut Pictaviam, propter eli- '
gendum Episcopum vocari aut vexari procuraretj nee capitulum
Mcnevense clericos suos ad transmarinas et longinquas re^ones
inani labore transmisisset. Sunt autem hx probationcs apertae,
sicut et antea prscsumptiones inductae, valida* satis et manifest^e.
Quicquid igitur amodo in pronunciatione contingat, in quam-
D.gitizect>yG00glc
A.D. 1188-1195-] THE NORMAN PERIOD. 437
[■.DATII>'i CI-lIM or MITIWFOUTANnar AMI rUS BIECTKIM.]
cuoque partem alea sententialis declinctur, propalata tarn evidenter
veritatis scrie, sequaninuter a nobis sufierendum noverit hxc curia
tota. [Id., a. 357-263; and De Imvect. IF. 35 H. 79-83.]
• " aadan didt," in Incut. lY. 3. ' " psuilo poi^" \a iwMt. IV. 3.
^ So in InaK<.ir. 3, " ftooadivr ia DtJ. > "coonmiiuBM,' in ItnaeeLlV. 3.
ta.Mt»a.E<>A^Dtit.IV. ■> ■■«,-uldoliai«wctir. 3.
* Added in JaHrf. 17. 3, 1 " invoiefanl," m ImeBl. IK, 3,
Popenonkbodi A.D. 1003. Afrii 15. Romt. Judgmtrnt pnmvKKtd by
•t***""- Imuctnt III.' retfectmg the Electin. — Duo proponuntor
Ecciesix Menevensis elccti. Abbas S. Dogmaelis, et Giraldus Archi-
diaconus. I^pomnir cnim ex parte Abbatis, quod post obitum
Episcopi Petri missi sunt sex canonici Mcnevenses ad Archiepi-
scopum Cantuariensem cum literis capituU sui de rato ad cligendum
sibi pastOTem. Sed quoniam de Regis assensu, qui in transmarinis
agebat, non constabat, in Archiepiscopum ad R^em transftetaturum
vota eligendi contulenint. Ipse vero in Epiphania sequente apud
insulam de Andeli in Normannia, cum R^is assensu, Abbatem
el^t. Sed quoniam in Uteris de rato continebatur, quod eligere
possent illi sex, non autem quod in alium banc potestatem conferre
possent, nulla (uit electio ab Archiepiscopo sic lacta. Contulerunt
enim in ipsum quod conferre non potuerunt. Unde cassamus elec-
tionem illam tanquam nullam.
Item proponitur ex parte Archidiaconi, quod in fcsto Apostolorum
Petri et Pauli post obitum Episcopi sui convcncrunt canonici Ecdesix
Menevensis apud Meneviam fere cuncti propter electionem faden-
dam; ibique communi et unanimi omnium assensu Giraldum Archi-
diaconum elegerunt, et statim ad nostram audicntiam appellaverunt
Sed quoniam dubium adhuc esse poterat, utrum electio de Abbate
illo ab Archiepiscopo facta teneri deberet; poterat enim de facto
Archiepiscopi sui bene dubitare ; — (his enim verbis ipsis ad coloran-
dum Return suum usus est Papaj) — ct in illo dubio priusquam dis-
cussum esset, ad aliam electionem faciendam processerunt ; cassamus
et illam. [U., De J. et S. Memev. EccL, Dist. IF. j H. 267, 368.] -
D.gitizect>yG00glc
qncace of tcnen litMn King John and the Em-
438 CHURCH OF It^ALES DURING [Period IV.
Otdere a fmb A.D. 1 203. JH/^ 25 or 26 ». Peremtmnm. MimJate of
dedioD. IiMMcent HI. to ^shops of Ely and fforteittr. — Innocentius
Episcopus, etc., veMtraU/iim fratriivt Elienii tt Wigominsi Bpiscofis,
salutem et Apostolicam benedictioncm. Causam qux vertebatur inter
dilectos filios Abbatem S. Dogmaelis et Giraldum Archidiaconum de
Brechenc [Brckenniauc], quorum uterquc se asscrebat clectum in Epi-
scopum Menevensem, coram delegatis a nd}is judicibus aliquamdiu
ventilatam, nos tandem in consistorio nostro examinavimus diligenter.
Auditis ergo et intellectis attestationibus et allegationibus partiiun,
de communi fratrum nostronim consilio electionem cassavimus utri-
usquc. Ne vcro contingat Ecclesiam Menevensem ex iterata dJssen-
sione gravius perturbari, Fratemitati vestne per Ap06tolica scripta
mandamus, quatinus caoonicos Menevenses ad electionem concordem
de persona idonea, infra duos menses canonice celebrandam, monere
ac inducere procuretis. Quae si taliter facta fiierit, per metropoli-
tanum proprium confirmetur. Alioquin vos, auctoritate nostra suf-
fulti, sublato cujuslibel contradictionis el appellationis obstaculo,
prxficiatis eis personam idoneam in pastorem, et facialis eam per
metropolitanum cumdem in Episcopum consecrari i attentius provi-
suri, ne idem Archiepiscopus aliquam ab eo recipiat cautionem, per
quam prosequi nequeat causam status Ecclesix Menevensis. Quod
si non «mbo his exequendis potueritis intercsse, alter vestrum ea
alhilominus exsequatur. Datum Ferentini, VII. [VIII.] kal. Junii,
pontiiicatus anno VI. {Id., ii., Dist. V.j and De Invett. IK 4; »i.
381, aSa, and 84, 85.]
* 7III. Cat. Jtui. in one copy, VII. Col Jvh. in thi otho.
AJ>. 1203. [ywe 4. Fn-mr/mvin ■.] Iniueemt III. to
agaioM the iUegal Bishefi of Ely amd Worcester and Arcbdeaeo* of Btett In-
procaxKngi of nqcentius Episcopus, servus servorum Dei, veferoUSimi
the Abbat of , , .
Wigmora and fratrtuu Elienu et IvigorMensi Efiseopit^ et dileeto filie
othet. Archldiatone de BuHmgetam Uncolnieniit dimeetis, salutem
et Apostolicam benedictionem. Dilectus filius G. Arcbidiaconus Me-
nevensis proposuit coram nobis, quod cum a quibusdam adversariis
suis Menevensis dioecesis, coram del^;atis a nobis judicibus Here-
fordensis dicecesis, super damnis ct injuriis quae sibi ab eo assere-
bant illata, tractus fuisset in causam, et unus judicum commisissct
D.gitizect>yG00glc
A-D. 1188-1295-] ^"^ NORMAN PERIOD. 439
alii vices suas, Archidiaconus ipse, in pluribus atticulis senticns
se gravari, ad nostram duxit audientlam appellandum ; ipsi vero,
appellationi nuilatcaus defercQtes, in ipsius Archidiaconi prsejudi-
cium et gravamen in causa nihilominus processerunt ^ ideoque Dis-
cretion! vestrse per Apoetolica sctipta mandamus, quatinus in irritum
revocantes, siquid, post appellationem ad dob rationabiliter inter-
positam, temere inveneritis attemptatum audiatis'', etc. [IJ., De
IwvKt. III. 19; Ofp. III. 7a, 73.]
Coofinni OinJ- ^*'"' ^* '*"^ flatt. Somt to tame. — iNNOCENXms
dot" excDmoum- EPISCOPUS, CtC, Eliettsi et WigomieKsi Epiteofh tt jfrchl-
ndaodW.Fiti- 'S^oMO ie Buihigebam Uncolnieinit diteeens^ etc. Expo-
***"™- suit nobis dilectus filius G. Archidiaconus Mencven-
sis, in nostra praeseotia constitutus, quod cum N. Avenel, et W.
Filius-Martini, et quidam alii Menevensis dioecesis, suis vobis nomi-
nibus eicprimendi, ecclesiam ipsius de Lanwadaph nequiter fuerint
deprsedati, et bona prxbendse ipsius de Martru rapuerunt violenter,
idem Archidiaconus, propter haec et quiedam alia, in cos et quosdam
alios ejusdem dioecesis, qui quosdam canonicos Menevenses assisten-
tes eidem per violcntiam bonis propriis spoliarant, excommunica-
tionis sententiam auctoritate Apostolica promulgavit. Ideoque Dis-
cretioni vestrx per Apostolica scripta mandamus, quatinus sententiam
illam, sicut rationabiliter lata est, facialis monitionc prxmissa. per
censuram ecclesiasticam usque ad satislactionem congruam inviola-
biliter observari. Data eadem. [/</., it. 20; it. 73.]
See Gtraldnt ^***' ^' *"^ ^^^ ^) *' ^"'^ '* """* — InNOCENT^US,
ii|^)ted aeainrt etc, Elitnti 9t Wigemienti Eptieo^t et ArchitUacmo de
^^Boai of s" Bukmgeiwm. Dilectus filius G. Menevensis Archidiaoo-
D»nd'i. nus— {Ipsis imponit, ut P. et O. Archidiaconos Mene-
venses, et alios, qui Glraldum Romam petiturum in itinerc spo-
liarunt, hortarent ut ei de damnis et injuriis satisfaciant et per
censuras eos coerceant. Datum ut supra.]— [L/., ii. III. 3 ; it. 62.]
> Tlu wordt " ditDin nt npn," taken widi the in the heading of it — " Litme tertiz (lic) tdrtn-
|:JKeoflhiiketteTiaGirald»' book, would like it tut,' the Commiotonen to wbooi it it iddieaed,
bukiottKMOmdjouiiiejofOiraldiUiandtQjulf wd who were thoie of 1903, not iioi, uid the
ai.lioi. BiRlheword"teitiE,''ttaD(ling there onnmim of the letter i a ihe liit in Oiraldm Dt
D.gitizect>yG00glc
CHURCH OF WALES DURING [Period IV.
J.*B.M. E, pp. 190, 191, RTa h tridaitlj
to the due bete giRn. And kc iba the liu of Dirkl'i AichileaeoD, w.
ktten of lUi period ia p. 186. O. ' '
oowie Odwt, A ■ ■
Eiempti Oinl- Same date and place. Same te same. — Innocentius
^*^'"'X Ep'SCOPUS, etc., veneraMlibus fratrihs Elieiui et Wiger-
Cruude. nieMsi Efiscofhy et diletto filie ArchidlacoMo de Bukhigeham
Unee/meMtii dtmctsis, salutem et Apostolicam benedictionem. Dilcc-
tus filius G. Archidiaconus Menevensis proponil coram nobis, quod
cum olim sigaaculum crucis assumpserit ad instantiam clarse memo-
rix Henrici R^is Anglonun, qui spem ei dedcrat super subsidio
expensaram, si cum eo Jerosolimam ire velleti ipso Rege interim
sublato dc medio, idem Archidiaconus spe frustratus votum sutmi,
cum competentes facilitates non haberet, non potuit adimplere : unde
bonse mcmoria; Johannes Episcopus Prxnestinus, tunc titulo S. Marci
presbyter Cardinalis, cum in partibus illis legationis officio fiinge-
retur, ejusdem Archidiaconi compatiens paupcrtati, eum a labors
pcregrinationis absolvit, ita quod cuntibus in Terrae Sanctse subsi-
dium subveniret, et ad reparationem ecclesiz Menevensis impenderet
operam et auxilium opportunum. Cscterum cum postmodum emanarit
a scdc Apostolica mandatum, ut ad recipiendum crucis signaculum
per excommunication is sententiam cc^erentur, quos illud at^ue pro-
sccutione itineris deposuisse constaret, nisi Apostolicae sedis indul-
gentiam specialem haberent^ idem Archidiaconus, ut causam liberius
ageret quam pro Ecclesia Menevensi tractabat, resumere crucis sig-
naculum est coactus. Unde humiliter postulavit a nobis, ut senec-
tuti compatientes ipsius cum ipso misericorditer ageremus. Nos
igitur attcndentes senectutcm ac dcbilltatcm ipsius, et comperientes
per jam dicti literas Cardinalis eum super hoc absolutionis benefi-
cium habuisse, ipsum a tabore peregrinationis denunciavimus abso-
lutumj injungentes eidcm, ut juxta proprias iacultatcs pro expensis,
quas fuisset in per^rinatione factunis, subsidium competens ad sub-
ventionem Terrae Sanctse transmittat. Ideoque Discretioni vestrac
per Apostolica scripta mandamus, quatinus eundem Archidiaconutn
a labore peregrinationis denuntietis penitus absolutumj et pensatis
facultatibus et redditibus ejus, congruam pecuniae quaotitatem facialis
ab eo ad subventionem JerosolimitanaE provinciae destinari ; et eum
ad hoc, si forte prasumerct contraire, per districtionem ecclesiasti-
cam, appellatione postposita, compellatis. Dat Ferentini, II, non.
D.gitizect>yG00glc
A.O. ii88-ia95'] rH£ NORMAN PERIOD. 441
[■.DAVId'i CLiat OP HXTKQPOUTlUnmF AND mU SLECnOH.]
Junii, Pont, anno VI. [U., ik i8j and De J. et S. Memv. Eccl^
Dist. V. f Off. III. 7 1, 72, and 284-286.]
Pcocccti him in Samf dale and place. Same to Philip Camom of S. David's.
hi. prebend girai — Innocentius Episcopus, etc., dileeto filio PhiUppo pres-
' ' iyten^ camomco Metuventi, salutem et Apostolicam bcne-
dictionem. Solct annuere sedes Apostolica piis votis — [Personam
ejus, cum omnibus bonis tarn ecclesiasticis quam mundanis quae
nunc possidct vel in futumm, specialiter autem prxbendam Ecclesias
Menevensis per donationem custodis Ecclesiae Menevensis G, Archi-
diaconi acceptam, sub beati Petri et sua protectione suscipit. Data
eadem.] — [W., De Invett. III. ai ; H. 73, 74.]
Similar b> pre- Same date and place. Same to Ithenard the Deacon. —
»iog> fetter. Innocentius Episcopus, ctc, diUctofilio Ithenordo diacono,
salutem et Apostolicam benedictionem. Cum a nobis petitur —
[Pnebendam Menevensis ecclesix per donationem G. Archidiaconi
Menevensis acceptam auctoritate Apostolica confirmat. Dat. eadem.]
— [W.,»i. 2aj ii. 74.]
Similir 10 pre. ^""^ '^** ""^ place. Same to John the Preiiyter. —
Tious letter. Innocentius £piKX)PUS, Ctc, dfUcto jtUo Joonnt fresiytero,
salutem et Apostolicam benedictionem. Justis petcntium desideriis
dignum est — [Ecdcsiam S. Brigidx, quam per donationem G. Archi-
diaconi Menevensis, administrationem Menevensis dioecesis de con-
cessione Apostolica gerentis, canonlce consecutus sit Joannes, confir-
mat Data eadem.3 — [J^., H. 23 i »*.]
TeRiGa to Oi- A.D. 1203. Jmu. FereHtinum. Cardinal Octavianut
Tildui- chuider. Bsthop of Ostia, etc., to the Biihoft of Ely and tForcetter
and all others. — yeneraiiiiins in Christo fratrilms, Dei gratia Eliensi et
fFigomiensi Epiicapisy et aliis omniiur priesentes literas inspeeturiSy Octa-
VIANUS EADEM GRATIA HoSTlENSIS ET VelLETRENSIS EpISCOPUS, salu-
tem et sinceram in Domino caritatem. Ne contra famam dilecti
filii magistri G. Menevensis Archidiaconi, occasione electionis factae
de ipso in Ecclesia Menevensi, opinio minus honesta possit assumi j
pro eodem, quod scimus loquimur, et quod audivimus protestamur
D.gitizect>yG00glc
443 CHURCH OP ffALES DURING [Period IV.
audacter. Ad notitiam stquidem omnium pnesentibus Uteris volumus
pervenire, clcctionem ipsius, non propter persons vitium vel objec-
ttones ab adversariis factas, sed propter inordinatum eligendi pro-
ccssum, fiiisse cassatam. [M, De Imvect. IV. 7 ; »*. 86.]
Simikr to the Same date a*d plate. SimUr TettUmmml 4f Gmjr Cardtmal
jnerioui lenn. ^ s. Maris Tra»t Ttierim tit. Cmlixti. — Item attestatur
Guido, miseratione Divina Sanctse Marise Traostiberim titulo Calixti
presbyter Cardinalis et domiat Papse vicarius, etc. [I^., »*.]
Appoint I ct«rk Similar flott and date. CarMttal Octawanmt to Bitb^s
^t^rfl'l^ fl/ Ely and frorcttter.—ye»eral^liiiu h Chrtsto fratriims et
nd'i. atmcit earissims E}^ttachio\ Dei gratia ESewsi et JU[amgerf']
tPiger»ien» Efitcofis, Octavianus eadem gratia Hostiensis et Vel^
LETRENsis Episcopus, salutcm et sinceram in Domino caritatem. Cum
super provisionc Menevensis Ecclesise committat vobis summus Ponti-
fex vices suas, credcntes quod nostrum debeatis consilium acceptare,
literas nostras vobis duximus transmittendas. De vestra igitur pro-
videntia confidentes, consutimus et hortamur, quatinus in ^cto
eodem via regia incedentes, timore et favore postpositis, soli Deo
et justitix adbzrere curetis. Et quia exquisiti juris esse dinoscitur,
ut qui prx£ci debet de gremio assumitur Ecclesise, si possit in eo
idoneus inveniri, cum credatur quod in Menevensi Ecdesia persona
reperiri possit idonea j ilium justa mandatum Apostolicum studeatis
prxficere de corpore ipsius Ecclesiz, qui in ea magis idoneus repe-
ritur, et secundum Deum sciat, possit, et velit, in spiritualibus et
temporalibus Ecclesiam gubemare : ut vos ob id possitis apud Deum
et homines commendabiles apparere,
Considerantes Archidiaconi tam eruditionem quam
Nooe better thui --,-,.,. ,
Oinidai him- pcrsonz favorabilem idoneitatem, et canomcorum Me-
''^^ nevensium qui contra eundem missi fuerant per omnia
modicitatem; illoe quoque qui domi tlierunt ex his aestimantcs,
nee enim deteriores et minus babiles ad tantam curiam et contra
personam tantam missos fiiisse credentes: si de gremio Ecdesix
eligeretur, non alium quam Archidiaconum G. credere potcrant
eligendum. Proinde et sic scribebant, tam propter personam Arcfai-
diaconij quam dilectam habcbant et acceptam, ut promovcri pos-
set ; quam propter fhtctum etiam maximum et emolumentum, quod
D.gitizect>yG00glc
A.D.II88-II95.] THE NORMAN PERIOD. 443
curiam Romaaam ex ejus promotione, ct Cantuariensis Ecclesise per
ipsum vexatione, pro certo novcrant consecuturam. Proinde, tan-
quam ambidextri et velut Olivero currente, pecuniam id tanta
quantitate oblatam una manu avide sumebant, et alteram nihilo
minus extendere manum ad lucra fiitura satagebant ■. [/</., ii. 8 j
a. 87, 88.]
' Thii paragnph u evidently not in Ihs Qiraldm
SimiUr to the S'lmilar date atid place. Jehn Sishof 1^ ^Ibamo and l^o
prerioui letter. Coronal S. Crtuir to the same. — Sequitur alia Epistola
Johannis Albanensis Episcopi, ad eosdcm de eodem ^ et alia denique
Lconis, titulo Sanctie Cracis in Jerusalem presbyteri Cardinalis, ad
eosdem, qua ipsis ad elcctionem commendat Giraldumj ut priores.
[W., !k. 87.3
iii. A.D. I203». June I. Pont dt PArche^, Carta Simonh Peitevin. —
Johannes Dei gratia, ejc, omniiiu, etc, Sciatis nos, Divinae pietatis
intuitu, dedisse et concessissc Simoni Peitevin, servienti nostra dc
garderoba, medietatem illius liberationis quam Geraldus Archidia-
conus dc Brechinniho habuit, tcncndam et habendam in puram ct
perpctuam elcmosinam tota vita sua, percipiendam per manus vicc-
comitis Hcrcfbrdix annuatim in suis terminis; et ut hicc nostra
donatio rata permaneat in posterum, cam pnesenti script© et sigilli
nostri testimonio confirmavimiis. Teste, etc., J. Archidiacono Wi-
gomiic, J. capellano nostro, magistro R. de Stokes, magistro Alano de
Creton, Ri^ero capellano, Johanne de Plesseto, Ricardo dc Mida.
Datum per mamim S. praepositi Beverlacensis [et Archidiaconi Wcl-
lensisc], apud Pontem Archa-, primo die Junii, anno etc. quinto.
ICJbarter Rolli 5 Job., mtmi. 25, No. 7, p. 105, ed. Hardyj also in
Prymu ; and in Append, to Gir. Camt.^ Ofp. I. 435.]
» Jone I, l»03, >nd June 1, 1104, were raMn» on Jinuarjr 5, iao<.
boA in Jofao'i jih yeu, owing to the ihifting ' A little higher up dte Seine than Rouen
of Aaxanon Dif whencB that King*! ftsat are and on the oppotite bulk of the rirci,
ledtoacA. But the document here ^ren must ' Added froni ihe next doounent.
have preceded Jdin'i Rcondliation widi Oi-
A.D. 1203. yune I. Pettt J'Arehe. Carta Brieni de Ely. — ^JoHAN>
NEs Dei gratia etc. [" Brietu dt Ely clerico nostra " identical in terms
with tbe preceding grant, mutatii msitandis.'] — [Ciarter Rolls /^^ in
Hardy H.]
D.gitizect>yG00glc
444 CHURCH OP WALES DlfRING {Period IV.
[i. DATm't cLtm or HBntoMurANMir ahd nsc nscnoii.]
iv. A.D. 1303. ymie 18. FerentmuM. Inmceemt III. t»
renew Die en- tht ^thof of Ditrhgm and the Beam end Prwr ofT^i^. — '
fl™^/^^^"« Innocentius Episcopus, servus SERVORtfM Dei, vneraiili
diip uid 10 uke fratri Dtmelmewti Episeopty tt MUetts filiis Deca*9 et Prmi
"**""■ Smut* lyimtmtis Ei«racemsisy salutem et Apostolicam bcne-
dlctioncm. Cum olitn dilectus fiUus Glraldus, ArchidiacoBUS Mene-
vensis, advcrsus vcnerabilem fratrem oostrum Cantuarienscm Archi-
episcopum super statu Mcnevensis Ecdesix proposuisset in nostra et
tratium nostronim audientia quxstionem ; Archiepiscupo ipsi per
literas nostras dedimus in mandatis, ut per se vel procuratorem
idoneum ad praescntiam nostram super hoc accederct rcsponsurus.
Venun cum ipse nee venisset nee misisset propter hoc idoneum
responsalem, volentes Menevensi Ecclesix patema solicitudine pro-
videre, causam super hoc venerabili fratri nostro £piscopo Eliensi, et
dilectis filiis Londoniensi Decano et Archidiacono de Bukingham, sub
certa forma duzimus committendam ; a quibus non Aiit hactcnus
juxta mandatum nostrum in ipsa processum. Ne igitur causa ipsa
rcmaneat indecisa, Dlscretiom vestrae per Apostolica scripta man-
damus, quatinus, nisi pais advcrsa pnedictum Archidiaconum per
enceptionem legitimam repellere valcat ab agendo, portibus (si fieri
poterit) vel procuratoribus earum ad locum idoneum et secunmi per
nuncios vestros et literas convocatis, et lite legitime contestata,
testes quos Archiepiscopus duxerit producendos in Anglia, et Archi-
diaconus producere voluerit contra cum in Wallia, recipere procu-
retis. Verum si Arcbiepiscopus, citatus l^time, coram vobis per se
vel procuratorem idoneum noluerit comparere, aut litem etiam con^
testari, vos nihilominus senes et valetudinarios, quos Arcbidiaconus
per se vel procuratorem suum duxerit producendos, sublato cujuslibet
contradictionis et appellationis obstacult^ admittatis^ et depositiones
eorum conscriptas, et vcstris sigillis inclusas, ad sedem curetis Apo-
stolicam destinare ; statuentcs partibus peremptorium terminum com-
petentem, quo per se vel responsales idoneos vestro se conspectui
repra^entent justiciam reccpturz. Testes autem qui fiierint nomi-
nati, si se gratia, odio, vel tlmore, subtraxerint, per censuram cccle-
siasticam appcllatione cessante ct^atis veritati testimonium pcrhi-
berej nullis literis veritati et justitix prscjudicantibus a sede Apo-
stolica impetratis. Quod si non omnes bis exsequcndis potueritis
intercsse, tu ea, frater Episcope, cum eorum altero nihilominus
D.gitizect>yG00glc
A.D. 1188-1395-] rH£ NORMAN PKRIOD. 445
[liutid'i claim of >ianu>?0UTMnsir uiD nus ■lection.]
exsequaris. Datum Fcrcntini, XTV. caJ. Julii, pontificatus nostri
anno VI. [6^'. Cami., De J. et S. Mtnev. Eeel.y Ditt. V. ; C^. III.
482-284.]
h ^'^' '*°3" T""" *°* Pf'^'f*'*'''''- Sdme to tMte. — In-
Inbop to pijr hu NOCENTIUS £pISCX>PUS, SERVXIS SERTORUM DeI, VtneraMli
^i^ari ™ f^**" ^P''"f^ Dme/mnsi, et £/ettis filUs DecMU et Priori
him. 5. Trinitatis Ehracemsh, satutem et Apostolicam benedic-
tionein. Qtnntum yenerabili fratri nostro Ca&tuariensi Archieptscopo
super cxpensis, quas dilectus filius Arcbidiaconus Menevensis prima et
secunda vice fecisse dinoscitur, deferre curavimus, igaorare non debet
Prudcntia vestra. Nuper enim, cum CCXL. marcas idem Arcbidiaco-
nus sc juraverit expcndisse, ipseque Archiepiscopus ad solutionem me-
dietatis illius pecuniae teneatur j eum nonnisi in LX. marcis duximus
coodemnandum. Propter quod ipsi dedimus in mandatis, moncntes
et bortantes attcntius, ut in hac parte gratiam reci^noscens sine
dilatione quatibet mandatum nostmm super hoc adimplere non
tardet, eidem Archidiacono LX. marcas infra XL. dies post suscep-
tionem pnesentium pro expensis solveos. Ideoque Discretioni Tcstne
per Apostolica scripta mandamus^ quatinus^ dicto Archiepiscopo in
executione mandati nostri cessaate, vos eum ad id per districtionem
ecclesiasticam, appellatione postposita, compellatis. Quod si non
omnes bis exsequendis potueritis interesse, tu, (rater Episcope, cum
conim altero ea nihilominus exsequaris. Datum Ferentini, XIL cal.
Julii, pontificatus nostri anno VI.' \ld.^ it. 284; and De Jwveet. III.
17; i*. 70,71.]
■ Tbii decree wu foaaded on a long memo- DM. T.; 0pp. Ill, 374-177), wfaidi onlunt
riafpramud id the Pope t^ Oinldn* bennai noifalog ibtt need be girai hen.
April i6iod][iiMia(i)aJ. ft S.Jf«w. £(«{..
Appeib igtiDtt V. A.D. 1203. Bepnttrng of August. Rouex. Protett ef
BQdc^kiamide Gft.^/^ ff f/^ Biihep ef Bly». — Audivimus canonicos
by Uk Ardi- ■ ■ .
Uihop and ihe Mencvetises de electione tractasse, et ad nominatio-
i^'l^^pwi "*•" quoquc facicndam, nobis noo expectatis, immo
ieaA». quasi captata absentia nostra, prsepropere nimis et in-
discrete processisse; przsertim etiam cum priores eiectiones cas-
satas Aiisse, priusquam ad novam feciendam prosiltrent, debuisset eis
D.gitizecbyGoOt^lc
446 CHURCH OP IVALES DURING [Period IV.
per literas domini Papte vei saltern Uteras judicum sibi directas con-
stare. Uode, quoniam minus l^itime minusque discrete actum esse
diooscitur, ne juxta nominationem sic factam procedatur ad elcctio-
nem, appellamus. Item hi clcrici, quos hie videmus paratos, ut
dicunt, ad electionem pro capitulo Menevensi ^iendam, canonici
noD sunt. Unus enim filio suo pncbendam cessit; et alter prsEben-
dam, a nobis auctoritate Apostoltca datam, per sxcularem potestatem
violenter invasit. Item est etiam cxcommtmicatus noster uterque.
Quarc electionem, si alia suppeterent, ^are non possent. Item
tantum unus judicum adest, altero se non excusantc nee vices suas
committentc. Item nuilus trium illorum nominatorum est ad eli-
gendum idoneus^ quoniam unus eorum illiteratus, alter illegitime
natus, tertius autem criminum multorum enormitate reprobandus.
Sic ergo, ne vel isti etigant vel illi eligantur, pnedictis ratiooibus
appellamus. [W., Dt J. et S. Memev. Eccl.y Dht. V, ; Off, III. 300,
30"-]
■ Oiralduleft Rome itthecodof JuDc; 41x9 nuiioa by the King of an elcoioa, teceotlj
ahei Tarioui perib by the -my, fouod hiaudr it made by the Archbuhop'i mcuu in E^^d
Room juM in time, by the aid of the Biihop of wilhout miting tot IhoK Commiuiaiwn. U<
Ely (oae of the Conunittioneii for a new elec- proceeded thence in all haile 10 Canleibory, to
tion), to Kelp by the above prolcrt the coraum- be iheie by Ai^uit 17 (Id., Si. 1B9-304).
VI. A.D. 1205, Angutt-AJ). 1204, Jauvary. Final defeat of
G'traldus.
[i. Giraldut lenevi bit piolett, I. at CanteibiDy .... Aag.l4.1103.
1. by letter to Hobert , . .l^'^'C*'^
' J 14111), 1J03.
ii. He Mi bii Welili advcioHa in Wala Sept. 1103.
iiL Proceediogi of King John and the Atchbubop (oudunjt a new! -
eloctira j- Sept. 1103.
ir. Giraldus ippetn wd piotcfts at Waltham Oct. 18, ind at Lambeth I
Nor. 5, 1103, but finally comenli at WeflminKet to the elec- LNot. 10, 1*03.
tioo of Ceoi&ey de Hmebwe J
T. Final comKomiie between the AtchUibop and OiralduL and coote- ) r.
aoto=tO««., . """» ;■ JDK.7.1203.
ii. King John recoDciled to OiraldiB Jan. 5, 1104.
pKneA again in '• GiR. Camb., TU J. et S. Mtmev. Etel.^ Dirt. FI.
^S^^re^ [A.D. iao3. Aug. 24 ■].— Ibidem etiam priusquam ab
ni&igiiu ' of ccclesia discederent, coram Episcopis cunctis et officia-
^"^ iibus Archiepiscopi totoque clero Giraldus Archidiaconus
< of appellationem suam coram Eliensi Episcopo factam in
D.gitizect>yG00glc
A.D.ll8»-ia95-] THE NORMAN PERIOD. 447
[t.DAVm'l CLAM OF MBTSOFOLRAmHJP AMD FKBK ELBCTIOK.]
Liocolii, At Nonnannia renovavit, rationes easdem replicando, et
tbtcaL^ ** singulos tres nominatos singutomm criminum objectione
reprobando. [Opp. III. 305.]
■ " Dominica proxiina poit AMumpdoncm to be at Canleibnrf by tbc day, no doabt Aag.
BtatB Muite," Id., A, ; i. e. Aug. 1 7, thai fetu 1 7, vbta he had heard that the Bithop was " Ai
beiiig in 1103 OD a Friday. Bd( the oomcaa- 6< conieciatcd,"
lion adnally took place Aug. 14 {CAron. Wvto, >• Except the Biihopa of Uandaif and S. Asaph,
lf«ton,«iidP.B. C). Oinldui had made haRc who teal excuies and cooiait.
Renew, hi) pro- A.D. 1 203. -*i(^. (after the 24th). {Proiaify at) Oxford.
^ 'aiI^fw^ G/r«/(&w *» ArehHshof Hubert. — Fi»eraMi dommo tt fatri
bimKir. Huherto Dei ^atia CoMtuarienti ArcUtpmopo GiRaldus
Archidiaconus de Brechene salutem. Notum facimiis vestri Pater-
nitati, quod appellationem, quam in Normannia fecimus coram
domino Eliensi Episcopo judice nostro, et postmodum Cautuari^
coram Episcopis et su^aganeis et officialibus vestris, qui consecra-
tioni domini Lincolniensis intererant, et nunc quoque coram vobis
tarn Uteris his prxsentibus quam etiam viva voce nostrorum palam
ct publice renovamus; prohibentes ct prscsentiam domini Papse con-
stanter appellantes, ne ad aliquam nominatlonem vel electionem
proccdatur, priusquam litene judicum, quibus clectionis faciendx
commissa est provisio juxta fbrmam mandati Apostolici, capitulo
Menevensi traosmisssc fiierint, vcl etiam citra pra:sentiam meam
vel assensum, qui canonicus sum Ecclesix illius et Archidiaconus et
custos etiam a domino Papa constitutus. Pnccipuc quidem appel-
iamus, ne de quoquam illorum trium nunc nominatorum, cum illegi-
tinuE personsE sint ad eligendum, electio fiat. Abbas enim S. Dog-
maelis illiteratus omnino est, sicut tam per judicum relationem quam
per testes etiam suae partis quinque vel sex Rom^ probatum est ; et
ambitiosus, qui post electionem meam, quam non ignoravit necdum
cassatam, se supereligi consensit et superintrudi. Administrationem
etiam Episcopatus laica manu suscepit nondum confirmatus, sicut
etiam testes sux partis plures probaverunt \ et cum, qui ipsam aucto-
ritate domini Papse possedit, inde spoliavit. Abbas autem Albx
Domus illegitime natus et ambitiosissimus, et ad boc domus sux
dilapidator et destructor effectus. R. vero Foliotus, qui pauIo ante
puer impurus, nunc adultus in omnem libidinem pronus ac profluus,
ct teste prole rccente et adhuc in cunis vagiente sexus utriusque
creberrima incontinentissimus ; ad hsec etiam perjurus Ecclesix sux
et hostis publicus; quarc nee in ea promoveri debet ullatenus, ncc
D.gitizect>yG00glc
448 CHURCH OF WALES DURING [Peiiiod IV.
[l. DtVm'i CtAM OF IIITROPOUTAiriKir AHD FSII lUCTIOH.]
etiam in aliquant beneticii ejusdem portioncm dimitti, qui libeitatem
ipsius et dignitatem totis nupcr impugnarc nisibus non enibuit Hsec
autem singula probare parati crimus locis et tctnporibus suis. Unde,
ne aliquis illorum ellgatur, aut si eligi forte pnesumcretur, ae cx>n-
firmatio vestra scquatur, appellamus. Valeat in Domino Patemitas
vestra. [W., it. 305-307.]
WaOuLptooMd '>• A.D. 1303. Seft. Mouitioit of AUat of ^gmore,
'°^^°" "^ '^'^ 'f ^'*'«*) ""^ ^' ^ Srmtfield^ by their deputiet, U
iepi. la in ths Gira/dus K — yhv vfUfTjiii/t Giraldo Archit^evno dt Brt-
church^ "^B^i e*«M, G. DE LaNTHONEI ET I. DE BrECHENE PRIORES,
uodt, uoiea you salutem in Domino. Quia ad diem prscfixum in capella
riff '• ciainube- S. Marisc dc Cruco-hcl eKecutioni faciendsc, a viris ve-
fotii. nerabilibus abbate de Wigemore et priore de Wcncioch
et magistro A. de Bnimfelda nobis commtssae, de centum marcis, in
quibus auctoritate Apostolica abbati de Sancto Domuelc, et dc XL.
marcis O. Archidiacono de Kermertbin, et de XXX. marcis magistro
R. FoUot, vos condemnavemnt, praesentiam vestram exbibere Don
curastisj licet non minus in executione processisse potuisscmus,
tamen de benignitate vos duximus commonerc, quatinus quam cele-
rius pnefatis petitoribus plenius satisfaciatis j scituri, quod nisi fece-
ritis, nos auctoritate prsefatoram judicum in vigilia S. Matthxi Apo-
stoli in ecclesta de Landu, quod nobis ab eis injunctum est, plenius
exsequemur. Valete. [Id.^ it. 308.]
In tima la End dnpt; bum. The nomtkio
■bore givco foUoarcdi but immediately ■fio'.
tbe jnriidictioo of tbe ihrte commisioocn in
c leeoDd, given ibtm, witen he dte miner wu quuhed by receipt of tbe letla-
had ended the intended eucutioa bji i pie- given abore on pp. 43S. 439 (Id., A. 307
laided ale, lometime in the prerion yeii when -309). At S. David'), wfai'ths Gii^lui tfam
be wai uodei a tow of going to tbe Cnuide, went, be ii ahncat entirely dbowned, ind ntirB
of the farm produce which the Abbai and hit to Pembroke, where he bobb a ^iiDd of dagy
coUeignei intended to leiie. The alleged pm- at Carew on Sept. 15 (Jd, a. jog-jis).
duien aold it forthwith, and the officen anind
Oppo«! Oitaldia "'• A.D. 1203. Seft. II. TriMOH{?). Kmgjelm tt his
ai oor enemy. Begg suiJKts in the Bitbefrie ofS. David* t. — Rex, etc, om^
mihut iaromtna et fideiiiut per EpiscofMum Menevenittn eomititutii, etc
Quot et quantis machinationibus nos et jura nostra opprimere, et
dignitatem coroox nostrae expugnare, et regni nostri consuetudines
ab antiquis temporibus in electionibus Episcoponim opteatas G.
Archidtaconus de Brecheino pro posse laboraverit cxtinguere, tarn
D.gitizect>yG00glc
A.D.118S-1295.] THE NORMAN PERIOD. 449
[t. DAriD'i CLAU or HrnuffouiAiiMiF uiD ntXB ■ucnoH.]
in curia Romana quam alibi, satis norunt univcrsi. Per eutn etiam
non stetit, quia pravis suggestionibus ejus et dilationibus malitiosis
et venenosis, non solum pax partium vestranun immo totius regni
nostri tranquillitas turbaretur; maxime cum inimicis nostris aequiter
communicaDdo talia confi[Q]xerit, qux nobis et regno nostro mani-
fcstum importarent dispendium, si iniquitas ejus prxvaleat et pro
voto processisset in actum. Unde non [im]mcrito ipsum inter ini-
micos nostros duximus numerandum; vobis et omnibus nos diligen-
tibus mandantes et districte prohibentcs, nc ejus promotioni aliquo
modo consentiatis, immo ejus promotionem pro posse impediatis.
Non enim justum est, quod ille a fidelibus nostris diligatur vel pro-
moveatur, qui in damnum et dispendium dignitatis regisE et pacis '
regni perturbationem an[h]elat.
Teste me ipso apud Triasnum*, XI. die Septembris. [Patent Rtlls
5 Jeh.y memi. 7, Ne. 3a, I. 34 Hardy; also in Pryntu, Rtcords^ 11. 437 ;
and App. to Gir. Cmmt. Off. I. 434.]
D the data of other documenti of
rA.D.-iao3. Middle of Septemier.'] — Interim autem
Pioceedingi for ■ *- "^
new deaioQ to liter* vcnemot judicum, Eliensis scilicet et \yigomien-
S.Dnid'1. g[g^ capitulo Menevensi directa^ super electionc de novo
focieoda, tam per nuncios Archidiaconi de partibus transmarinis,
quam etiam Archiepiscopi ; qui totis nisibus negotium accelerare con-
tendit, quatinus infra duos menses post literamm susccptionem a
capitulo, quod ex toto comiperat et deceperat, electio fieret; alio-
quin scieos a judicibus juxta mandati formam Apostolici pastorem
Menevensi Ecclesie judicum arbitrio pricficiendum. Proinde et per
literas tam Justidarii quam suas capitulo diem eligendi coram ipsis
in Anglia, brevem admodum et arctum valde, prxfixtt ; et ut ipsos
etiam animaret ad veniendum, per literas deceptorias tam Justidarii
quam suas, promissiones antea factas super electione de quolibet sive
de gremio Ecclesix suae sive aliunde, excepto Giraldo Archidiacono
solo, renovare curavit. [Gir. Camt., De J. et S. Menev. Eccl., Dist.
yi.i q(V.«/.3i5,3i6.]
Renewedprotot iv. [A.D. 1203. Of/. a8*.]— Sic itaque Giraldus, coHtra
yti^^^ " casus adverser tali providentia pncmunitus et armatus,
iUmbetb. de Wallia in Angliam usque Londooias et Exessiam
VOL. 1. eg
D.gitizect>yG00glc
450 CHURCH OF WALES DURING [Period IV.
[«, lunB't CLAIM DP itwrtOKtucuimr am ikbb KLBcrioK.]
longis dietis ct continuis accelerarit; ubi et Ardiic[nscopiiin iuye-
niens apud Waltam, et canonicos Menevenscs illuc convocatos,
audacter intravit; et appellationem toties iiteris et nirndis factam,
ne citra assensum ipsJus ullatenus aut de quoquam trium illonun
Qominatorum electio fieret, in pubtica audlentia renovavit
[Na«. 5.] — Feria itaque quarta ante festum S. Martini mane ad
Archiepiscopum accedens apud Lammeiam, primum appcllatitmes
super electione prxter asseasum ipsius atque prxsentiam non fad-
enda publice renovavit ; postmodum ad Justictarium apud Wcstmo
nasterium ex altera ripse parte transnavigavit. [/</., ik 318, ^ig.']
■ Eight ilaji beftte the piotcH H Limbelh (/d. A.).
He wxiuidctt, rA.D. 130^. Nov. lO'.l — Mane veto feria secunda et
No». 10. in ihe c- \i ^- ■ ■ -i- i ■ ^ - .
ctection of Oeof- S. Martini vigtua cum loco praEscripto convenissent,
fierof Hen«i»we, Justiciariiis iterum priorem Lantoniz nominandum totis
tony. suadere nisibus non cessavit. In nunc etemm promo-
vendum Archiepiscopi simul et Justiciarii tunc vota coDcurrcrant.
Ille namque medioim suum promovere, iste vero prioratiun Lantonix
genero suo Henrico de Bourn vacantem reddere contendebat. Porro
quoniam Archldiaconus ad consensum induci non potuit, cicteri
canonici Menevenses, spe fraudati, ad postulandum vinim prjcdictum
tarn prece quam pretio, praEtniis quoque tarn praemissis quam pro-
missis, sunt allecti. Quo iacto, et a Justiciario, sicut maris est in
Anglia, concesso, quanquam Archidiacono contradiccnte et ^pel-
lante, csteri vocibus altis in canticum laudis eruperunt. [W., it.
321, 322.]
■ Not. 6-9 was eniplo]^!] in &uilleii nego- 319-313)' 1^ date of Qti&ry't I
[JBtioni between the Juiticiaiy ^d the CanoQt ueou to shew Ihil the Ardibahop vas mtqiay
of S. David'i an the ooe hand and QLraldut oa leading Oinidu* blindfold all the wba«. Qtt^fnj
the olhec. Upon the declion of Qeofiref on being clectcil and making hii PiolciiiDn three
the loih, GinliJus at once appealed, but on dayi belbre Nor. 10. unlcH indeed the JVenmiv
leflectian wiihdiew hit ajqieal and gave in (fii. of the Piofeiuoa be a miilike for Dtamitr.
Compombe be- v. [A.D. 1203. Dec. 7. Lendw.'] — Cum ergo ad hoc die
I'T" ''"j*^''" statute, scilicet in crastino sancti Nicholai, Londoniis
bishop and Ui- ' '
ratdus. convenirent, quo tunc non solum prxnominati Episcopi
duo» sed ct cuncti fere sufiiaganei propter electum Menevensem con-
secrandum fiierant convocati, tnprimis ad pacem formandam inter
Archiepiscopum et Archidiaconum pradicti Episcopi duo sunt omi-
versi. Post varias itaque deliberatitmes et consilia multa, demum,
quoniam in quzstionc status solus exstiterat, quia nee Ecclesia sua
D.gitizect>yG00glc
A.D. II88-1295-] rH£ NORJUAN PERIOD. 451
cum ipso stabat, nee airix Romanx, sicut expertus jam fiierat, ioniti
poterat, ad superscdendum huic causx, quamdiu vixerit Archicpisco-
pus iste tarn pecuniosus et tarn potens, Archidiaconum induxenint.
Archiepiscopum autem pnetaxatam a Papa pecuniam expensamm
nomine Archidiacono solvere compuleniat. Ad h^ec etiam, ut obli-
gatior ei foret ArchidiacoDus, et ob hoc ipse de illo securior, LX.
marcarum reditus ecclesiasticxis ut ei conferret, in fide consuluerunt.
Quorum mooitis obtcmperans et consiliis, partem quidem fideliter
absolvit, partem vcro non longe post morte pneventus persolvere non
potuit. [7rf., tf. 333, 334.]
■ Tht two Bbbofa vece Eottice of I3j uid Mi. The Anhbiihop lira coniented to tniufcr
WUIhfD of Loodon, R^wctiTd; aiktd by ibe Oinldiu' ATchdeuonry and Prtbcnd, whidi be
Arcfadocoo utd Ibe Aiditnitu^ to act u ubi- fbctbwitb retigoed, to hii nephev (Id., ib. jaj).
[Ssme Jate and pUte^A — His icitur ita peractis, cum
Nor Bkhop of ,'■ , ' , -" ....
s. DaTid'i not ad consecrandum electum suum Archiepiscopus acce-
M^to^Sd* ^^^^^ primo convocatis suiFr^aneis et Archidiacono
ttxa daiming Gifaldo 3. judicibus super electione dc novo facienda a
netiDpdiuailup. Jqjjjjqq p^p^ constitutis, Eliensi scilicet Eustachio et
Wigoroiensi Matgero, porrectie sunt literse, quae superius inter alias
postremo impetratas potenint inveniri. In clausula quasi pcnultima
per operam Giraldi apposita prxcepit Papa judicibus, quatinus provi-
deant, ne ab elccto Menevensi cautio przstetur, quo minus Ecclestx
jura prosequi possit. Lectis autem Uteris ex parte domini Pap%,
judices prsecepenint tarn Archiepiscopo ne talem cautionem exigeret,
quam etiam electo quod non exhibcret. Quibus ita completis, rite
et absque impedimento celebrata est consecratio. [7i/., ii. 334.]
■ For Iba tomccnitioo. ue alio Gtnat. Tacta at VII. idm Nor. in opelh See Kitaiine
1681, and P. H. C The Jim. Caaii. in one apnd Wcaim. aitanlibui et eooperantibui W[ylU
MS. date it OD S.Nk^olu' day, i. e. Dec 6, dmol Lundon. Ep'o, G[ilbeno] RoHeiiu. W[iU-
I103; bat in mother, hare the right dajt bnt etmo] LiiKD]ii.,H«ir.ExoD,. M^g[ero]Wip*n.,
the wrong year, viz. Dec. 7, 1 104. The ytb «ru Mauiic Dorcaceni" [lig. Coiciteiui'^Coik].
■ Suodiy in 1103, Go^brfi Profcisaa ii in — Not. 7 wai three dayi before that ekctioa of
temu almoct idniikil with that of hii ptedecet- Ceoffity of which GiraldDi wat cognizant ; but
(or Peter, ute that it it not repeated ; and both GeoSiey'i Froreaion ram nevenheleu, " Ego
(like differ bom that of David in 114S, and Galfridut Mener. Ecd. electot." The witneoet
leTcn to the oomnKin ibcm Tor all Bibopf. to it were hit oontecfaton, and it it not imponble
TIk only peculiarity it a itatcmeal appended to that for Norttilia, in that Profoiira, we ibould
Geoffiey'i, to the effect, that " Hbc pioietaio read DaeaiAa.
[A.D. 1 203. Dee.l Letter of thanks from Chapter of S. David's to
Hubert Archbishop of Canterbury for confirmation of Bishop elect, and
petition fi^r consecration (in the Canterbury Archives, described in
Whartvn't JUSS., Lambeth 582, No. 95).
Cg2
D.gitizect>yG00glc
CHUKCH OF WALES DVSING [Period IV.
[>. david'i claim or ■arKOFOUTAmHir am rtai ilictioh.]
The King ii re- vi. A.D. 1204. Jamimj ^. OirforJ. Kjngjohmtokis
dui. '''f< luijtett of the see ofS.D^d'i. — Rex, etc, mnuims
tareni^HS^ etc Memevenshj etc Sctatis venerabSlem [patrem] nostnim
dominum H. Cantuariensem Archiepiscopum recepisse in gratiam et
familiarkatem suam magistnim G., et nos similiter ad instantiam
ejusdem Archiepiscopi ; unde vobis mandamus et pnecipimus, qua-
tinus ilium et suos protegatis et manuteneatis, etc. Nolumus etiam
quod propter iram aliquam, aut inimidtiam pnrteritam, aliquid mali
ei vel suls inferatur. Teste me ipso apud Oxoniam, V. die Januarii.
[PattMt Selh 5 yoh., mtmh. 4, num. 10, 1. 37 Hardy ^ and in Aff. to
Gir. Cami. <^f. I. 434, 435.]
Uitet defeat of Gervas,, j4ett. Pe»tijf. Cant. — Controversiam, quam in
Oiafiia. odium et contemptum Archiepiscopi suscitaverat Giraldus
Menevcnsis Archidiaconus, ipse Arcbiepiscopus prudentissime rede^t
ad nihilum ; ut ipse Giraldus, qui paulo ante Menevensis Ecclesix Ar-
cbiepiscopus esse volebat et Ecclesise Cantuariensi subjectionem debi-
tam septem Episcoponim subtrahcrc moliebatur, ad pedes Archiepiscopi
pronus acccderet, satisfaciens humiliter de tarn iniqua pracsumptionc;
et eidem Archiepiscopo suum resignavit Archidiaconatum. Archiepi-
scojHis autem post temporis intervallum eidem G. dedit ecclesiam XXV.
marcarum, et clericus Archiepiscopi juratus lactus est qui ante fiterat
hostis iniquus. £t quia idem G. Menevensis Ecclesise in curia Ro-
mana se dicebat electum, hoc ipsum cassavit Arcbiepiscopus, et alium
sacravit canonice electum. Dicant alii quod voluerint de operibus
Huberti j ego istud maximum censeo, qiiod Episcopos septem in sub-
jectione retinuit Cantuariensis Ecclesix, et rebellem Girardi contrivit
astutiam. [TaysJ. 1682.]
A.D. 1207. Nov. 19. Some. Bull ef Pope Innocent 71/., deshing the
Biibaps of hondon, Efyy and Worcitter^ to promulgate hit lentenee rf
Interdict in certain Churches,
chonJiei fWiie. Innocentius, ctc. Et quoniam in prioribus Uteris
tubject lo Can- dc Ecclesiis in Watlia constitutis non fecimus mentio-
**""''■ nem; volumus et mandamus, ut similiter in eas aucto-
ritate pnesentium, subtato cujuslibct contradictionis et appellationis
obstaculo, procedatis: cum et ips« Cant metropoli sunt subjectac.
D.gitizect>yG00glc
A.D. 1I88-I295-] T-HB NORMjiN PERIOD. 453
Datum RoDue apud S. Petnim, XIII. cal. Dec, pontif. nostri aono
dccimo ». [fPiH. I. 534 ; and below in its place at length, under
English Church.]
' He preriooi Boll, dated oa the ame dij, lat3> at Nmthampton, to uxn lite iumget
e^tdag obedjeoee to Lingtm a Ardibiihop, p^^'1imf^ by the KrenJ Biihop* duiing the in-
U uMreued " ad Epiicopoi Ad^k et Wallue" todict; which include one ibr tee of LlandafT,
(ft. £13); but ja the eulier Bulb of the lame to ■* Ricardnt Flandmuii de GJimorgan" and
■cria, then it w qKdil mention of Walei. " Waltens de SdItc" and one foe S. Dand'i, to
The iaterdict wai actually impoicd, and )fipa- 'Thomai de Landa"ai>d " WiUettnuideBany,"
RDtly in Waica alio, in A.D. iioS, Maich 13 but doch Cot Bangor or S. Anph {dnea BoQi
(Jm. Comb., p. M, ed. Williamt ; Mardi 30, 15 Jed., P. 17. mBni. 8 dorio. 1. 164 b Hardy :
according to ^e Chionide in Arth. Comb., aboiBBraJj/,Jfp.iiiiBfimB;I,in;PrTirmt,
3rrf Serfct, ¥111. »77). WriH were iwud II. JBO. 181).
to the iberJA of England, dated Aug, 31,
AJ). 1 21 1. A»guit 20. NoTthMmftw. CoMferenct of Pandulfh the
Pafal Envoy with John King of E»glMid.
The legite'i mi- Ann. Waverl., m om. 1312 ■. — [These Annals quote the
edin Wiie^iS account of the conference of Northampton, held " die Martls
Weiih BiihopL proxima. post fcstum S. Bartholomxi," from the Ann. de
Burton, but interpolate in that account as follows—] Et in Scotia Roflfenst
et SaJesbiriensi Episcopis jam nos [Pandulfits] commisimus exequen-
dum, et in Wallia tribus presentibus Episcopis Walcnsibus >>, [270
Luard.]
^ See alto Aim. de Morgan, in an. lalt, ooluit" (Amt. Mtmx., in WluHUm A.B., II.
pp. 30. 31 Luinl; and Wilk., J. fit. ^5°)t "^ raiuonwd for aoo hawlu (Snit y
> The« miM have been S. Dand'i, Llandaff, T^iog, in in. II lO), died in tin {A. in
S. Asph. For Robsi of Bingoc, who had been an.), mi (^jm. EcaL Wigorn. and Aim. At
taken piiiODei It the capture of Bangor by John ntokab.). Uywdyn muteied in iiu ill he
in nil, "in ecdeiia Baogorenn ante allaie had lott in till {Aim. dt Mtagan).
EpiWDpannu indotBin, . . . quod ad enm TCnin
A.D. I2I2. IVolsh Ttlem-ttd from the Interdict, and aitolvedfrom
Oath of AlltpMte to King John.
Ank. Waverl., in an. 1212.— Hoc anno absoluta est Wallia ab
interdicto', et a jugo servitutis domini Jc^nnis R^is Anglic j et
etiam prasceptum tale accepit, ut cum non quasi filium sanctx Eccle-
sias, sed sicut intmicum, constituta pncdecessorum suorum adnihil-
antem, totis viribus oppugnaret. [368 Luard. And so also the Ernt
y Tyiaysog., in an. 1213, p. 273 ed. Williams.]
• The intenlict wh not Rmored liDm &ig- ArA. Camb., yd SeHa, VIII. 177, alia it
land until I114 (Jdy a, Sai. Coggttk, in an.; " intmUctum Kptenne."
June ig, M. PaHt). The Chtooide in
D.gitizect>yG00glc
454 CHVRCH OP iVALES DURING [Pewod IV.
[■NAUH HOKDftc ci»na<aATm ro m* m or bikoor.]
A.D. 1214. Ocr. Excuse of H. Lkndaff Ah- not being present at
the consecration of the Bishops of Worcester and Exeter, "Dominica
post festum B. Michaelis [Oct. j] apud Cantuar., impcditus per visi-
tationem Nic. Tusculan. Episcopi, legati, in dioccsi sua" {Canterbmy
Archives, described in Whsrtei^s MSS,, Lambeth 583, No. too).
A.D. I2I5> fanvary-June. English nemitee cntsecraUd to tht set
efBmngor,
I. Brut y Tywysog., m an. — That year lorwcrth abbat of
Y ulwydyn honno y gwnaethpwyl Tal y Llycheu was made Bishop
lorwoertii abat Tal y Llycheu yn of Menevia, and Cadwgan of
Escob ym Mynyw, a Chadwgawn Llandyfai abbat of Whitlaad ■
Llan Dyfiei abat y Ty Gwynn ■ was made Bishop of Bangor, [it,
ya Escob ymangor. [p. 284 ed. p. 285.]
Williams.]
' hnoAm retdiiig nnka him " ibbal of Llmderid."
IL P. R. C. Fei. 26. — Ego Ca * *' humilis Ecclesie Bangor electus
promitto tibi, revercnde Pater Stcphane, et successoribus tuis, atquc
matri Ecclesix Cantuar., debitam subjectionem atque obedlentiam
secundum instituta sanctorum patrum. ^ Et propria manu sub-
scribo ^. Hxc profcssio facta est apud O^tenefbrdiam IIII. kal.
Marcii in ecclesia Sanctae Marix de Oseneia. [^Rfg. Pritr. et Cmfvtnt,
Cant., mo. /.]
• Minio brvOur at (he Abbit of BUndiland in the Abbicy bdbrr IJ15. " Epucopm Bio-
ii [epeitedly ipoken dT by GiiaU Cambi, about gotcnsU' wu coowcrMed June il, iilji. *t
Ihe ycu UM. There b nMhing unlikely in Stuna (Aim. SoaOmark, CalUm MBS.. Fa^L.
the Bippoiidoa lliat he had niccceded fail bioiha A. VllL).
IIL CoNCE d'Eslir-E. March 1 3. • Rex Jileeto siii Cafituio Bawgoremsis
Ecdtstjt etc Litteras vcstras clausas suscepimus, continentes in pre-
cibus ut licentiam eligendi pastorem vobis concederemus. Et licet
hoc faccre non consueverimus, tamen ad preces vcstras licentiam eli-
gendi quam postulastis vobis concedimus : rogantes, (}uatinus AJsba-
tam de Alba Landa vobis eligatis in pastorem ; et cum eum el^istis,
mittatis n<^is litteras vcstras patcntcs et testiitcantes quod ipsum
elegistis ad petitioncm nostram, et nostram elcctioni vestre petetis
asscnsum adhiberi. Et in hujus etc vobis mittimus. Teste meipso
D.gitizect>yG00glc
A.D. II88-1295-] rH£ NORMAN FERJOD. 455
apud Sutton^ XIII. die Marcii anno regni nostri XVl^". [Jtot. Patent.
16 yoh. memi. 5, »am. 33, 1. 130 b Hardy; and in Prjume, III. 30.]
IV. Royal Consent, jifril 13. Arebitpitcopo CaHtuariensi Rex etc
Sciatis quod canonid de Bangor, invocata Spiritus Sancti gratia, una-
nimiter el^erunt sibi in Episcopum et pastorem laudabilem virum
O. Abbatem de Alba Landa. Nos autem huic electioni regium im-
pendentes fevorem, Paternitati vestrx supplicamus, rogantes ut eidcm
electo mimus consecrationis inpertiri velitis. Teste meipso apud
Oxoniam XIII. die Aprilis. \ii. 131 b; and in Frynne^ III. 30.]
V. Aknal. Eccles. WiGORN., m a». 1215. yit»e 11. — Martlmis*
Abbas Blanch. Land, consccratur in Episcopum Bangorensem XVI. "
die Junii. [ap. JVharttn, A. 5., I. 483.]
' Hcii aDed nMrd]r"Abtai ds Alba Ltndi" niidn the King'i protection D«c, 17, 1114 (ill.,
h the Coog^d'EiHieof King Joba (u ibore). nwaik 8, p. iij b) bat witboot mailioQuig hit
Bat the Rot*! Coniait (u ibon) calb him tume.
" 0. AbbM de Albi Ijuida." He «u tilun * Leg. XXI.
A.D. I»I5. Jamtarj-June, Fret electiom to the See efS.DMwd'i.
I. GiR. CambR., De J. tt S. Menev. EecUi.y Dht. VII. — Pnesule Gau-
frido rebus humanis exempto », cum pluries canonici Menevenses in
ccclesia sua super pastore sibi praeficiendo tractatum habuissent, tan-
dem ex temporis occasione nacti audaciam, quoniam et publi-
catn potestatem tunc plurimum enervatam et ecclesiasticam liber-
tatem per Dei gratiam viderant augmentatam, licet ipsos tarn Uteris
suts^ Rex pro Angiico quodam quam etiam viva vocc^ rogasset,
necnon et Archiepiscopus illis pro Regc in justis suis pctitionibus
exaudicndo scripsisset, tamen in purum Walensem eligendum, abba-
tem scilicet pauperis ccenobii cujusdam in Menevensi diocesi*!, de
ordine Canonico et Prato-monstrato, consenserunt «. \ppp. III. 361 j
see also ii., Dist. I., ii. 121, and Brut y Tywyseg.^ in an. IZ15.]
* " Oilliidtn Menereoui Episcopot obiit,'' in broke the coitodiui, " de ciitibni E[niD^tat
1114 (Jam. Can*., p. 7> ed. WUIiami). He Moienei" in the litter, " ntionibilea expenmi,'
bad jonniejed 10 Rome in the earliei pait of the by the " oiKoda Epltni Menev.," 10 be ac-
jreir, " com omnibui fere Angliz, Scotiz, et counted for to the Eicfaeqner,
Wdiis, HibcRUB, etc BpiicDpti" (ib. 71). * Til ; UydKu <n TiOtj, in Camninhen-
* See Not. II. III. below. (hire. The year o( iti Ibuadation ii not n.
* The Cinou td S. Darid'i attended to elect corded (t. Dugd. Mm. lY. 161).
fai prtKOce of King John at Londoo (WrU/ar • Jobn'i cooienl to die declion of Intwath
llWr Ejfnm*. Jan. 11, 1115, CUt Bollt 16 or OetTwai, tt Windtor, June tS. 1315, ti in
Jch., mtmh. 10 imo, I. 181 b Haidy), and the Falni BoOt 17 JaJL, bkhA. 13 (p. 143 a),
»l^ It Rodietla («MIar Writ, March 15, and he wu couiecnled aaxudingly bf Accb-
1115, A. 191 a); the eipeniei to be paid in biihop Stephen with Biibop Cadwgin of Bin-
tbe fomer caie by W. Minhall Sail of Pern- gar.
D.gitizect>yG00glc
456 CHURCH OF (VALES DURING [Period IV.
[nSK BLICtlOn TO TBI IKB Or t.IlATD'l.]
II. Jolm KtMg of Bwg/dMti to^Giltt Bithof tfHtn^d.
EnBoit dw A.D. 1315. Jmtumj 16. Gwtdftrd.—ViZTii R. Hirw^i
d"^ to°d«a JE/""!?*" rtc. Quoniam ex fidcli magnatum et fideUum
Hugh Fdiot to nostromm didicimus testimonio dilectiun et fidelem
be ibdr Bidiop. Hugonem Foliot Archidiaconum Salop. magiKc hones-
tatis virum esse, scientia etiam et moribus bene ornatum, nec-
non Ecclesix Menevensi, nobis et r^no nostro, utilem ; vos
attentius rogamus, quateniis [»t> amore nostro ad EcclesJam Mene-
vensem cum Uteris nostris, quas Capitulo ejusdem Ecclcsix de me-
morato H. in Ecdesia promovendo destinamus, accedentes, ipsum
Capitulum moneatis et modis omnibus quibus poteritis inducatis,
ut huic petition! me* favorem pncbeant benignum ; ut ob meritum
hujus nostne petitionis ab eisdem exauditis)), tarn in rebus Ecclesisc
sux alienatis rcvocandis adjutores, quam in aliis Ecdesix sux
negotiis suis promovendis benigni, ipsis cxistcre dcbeamus. Placcat
Discrctioni vestne ita dignitatl ct honori nostro in promotione prz-
&ti fidclis nostri insistere, quod diligentia vestra a nobis mcrito
dcbcat commendari. Apud Geudef., dedmo sexto die Januarii.
\Chu Rolls iti Joh,^ witmk, 10 ^tos I. 303 Hardyj and in A^mv,
RKorJt^ n. i^5, 356.]
• The Biihop of Hereford H ibe time wa Oikt de Bnoe. ob. No*. 17, 1*15. ^ So in
III. John Kin$ of Ewg/a»J to the Chaffer of S. David's.
Hecntmbtheni Sstiu date and place. — Rex £leetis sibi m Chritfo Cmfi-
pj- '.'f u.*!^ "^ MemevemU Etclesi^e salutcm. Quoniam ex fideli
Foliol to be iheif ^'^
Biihop. magnatum nostronim didicimus testimonio dilectiun
et fidelem nostrum Hugonem Foliot Archidiaconum Salop, magnx
honcstatis virum esse, scientia etiam et moribus ornatum, necnon
Ecclesisc vestrx et regno nostro utilem ; nullis laboribus et expensis
nostris parcere votentes, univeisitatem vestram attentius rc^amus,
quatenus tarn Ecclesix vestrx quam nostrum et regni nostri bono-
rem pensantes et utilitatem, ipsum H. in pastorem et Episcopum
Ecclesix vestne eligere velitis. Hanc autem petitionem nostram
tam benigne exaudire velitis, ut in jure Ecclesisc vcstrsc confovendo
et negotiis vestris cfficaciter promovendo ob meritum pnesentis peti-
tionis nostra exaudite nos benignos et benevolos invenire debeatis.
Apud Geudcf. \ih., and in Yrynme^ iL 356.]
D.gitizect>yG00glc
A.D. 1188-12950 ^"^ NORMAN PERIOD, 457
[cotmcn. op nturoL.]
A.D. 1215. Jm. II. LmtJoK. ff^ilUam Earl of Ptmiroke to kofoe tht
temfoTMltiet of S. Dtmi's ** side •vatmUt^ ty grant of the Ciwm.
Rex Engelramno de cigoni'n etc. Sciatis quod commisimus dilccto
et fideli aostro WiUelmo Mariscallo Cotniti Penbrochiae custodiam
Episcopatus Menevix, Et ideo tibi mandamus, quod omnes terras
qiuc sunt in ballivo tuo ad prsedictum Episcopatum pertinentes
eidem WiUelmo comiti habere fedatis. Teste ut proximo superius.
(sc. "ap. Nov. Tempi. London., XI. die Jan. A", ifi"." 1315.) — {Rot.
ClMti. 16 Jfl*., J. 18a b. Hardy.]
A.D. 1216. Nro. II*. Ceuntil ef BrittoL tFaUs agatm flseoJ imdtr
am Interact.
Ann. Waverl., m an. 1216. — Nee mutto post Gualo legatus con-
cilium celebravit apud Bristollas in festivitatc Sancti Martini, in quo
cocgit XI. Episcopos Anglix et Wallix, qui prxsentcs erant, et alios
praelatos inferioris ordinis, sed et Comites et Baroncs ac Milites qui
convenerant, Henrico R^ iidelitatem jurare. Walliam totam in-
tcrdixit quia cum Baronibus tenuit. [p. 286 Luard, and Wilk^ J.
546-]
* Heoir III- n oowned ■> (Roomier Oct. 18, iti6.
A.D. 1217. Brut y Tywvsog. And then there was an univer-
— Ac yna y bu kyftrcdyn ellj^- sal remission of the interdiction
dawt o wahardedigaetb yr ^wys- of the churches through the whole
seu drwy holl deymas Loegyr a kingdom of England and Wales
Chymry ac Iwerdon. [p. 30a ed. and Ireland, [ii. 303.]
Williams •.]
■ Hie anw Brat (A.) bat the folbwiag ttttij aada A.D. tiiS, refoili^ fpKtaOj W the
Y ohrydya rac vyoA j rrdhaawd j Oiut-
«fKigacdi J wjt 7 Ddien.
A.D. 1219. July 11. ^Shrewthtry. Papal Provision (iji Pamdn/fib tbt
Legate) for See of LlanJaf.
We hite i^point- Exeillentiltimo Dmmno H. Dei gratia Regf Anglic, Dotmna
OoUdin to die fVitrmSy Dmi Normamiit et A^tamm, tt Comiti AnJega-
D.gitizecbyGoOt^lc
45* CHURCH OF WALES DURING [Period IV.
[monnoH n rss **ni, icoAra to tib m of lluoatt.]
Ma <f Uiadaff. ^'^^ PaNDULPHUS MISERATIONE DiVINA NoRWICENSIS
Aacnt^ ELECTUS, DoMINO PaP£ CaMERARIUS, ApOSTOLICE SeDIS
legatus, salutem. A vcstra memona aon crcdimus excidlssc, qua-
tinii3 dilecti filii canonici Ecclcsic Landavcnsis a vobis et a ndbis
Ecclcsic sue pastorem eligeodi liccntiam impetrarunt. Vcnim quia
Ecclesia iUa diu erat viduata pastore, ncc earn votumus diutias
pastore carere, dilectum filium Willelmum Priorem de Goldclivia,
virum providum et honestum et ut credimus vobis et regno vestro
utilem et fidelem, ilU Ecclesix providimus et concessimus in pasto-
rem. Idcoque Excellentiam vestram rc^ndam duximus et monen-
dain, quatinus electioni ipsius regium pnebentes assensum, jura-
mentum fidclitatis sicut mos est redpiatis ab ipso. Datum Salopisc,
V. idus JuUi. [£x timJtU Brevhnm i» Turr. LamMn. mmm 4 He», UJ.
mtmi. 3, in Brevme Willii^ Ua»tUg'^ Append. 115,114; also iaPrymu,
m.45.]
■ Tb< 4tfa Hen. in. would make Ihu <Ute Domculiy Book), printed in An]t. CaaA., 3ri
llao. But WilUun wii couecnted witb Hugh Serfat, VJIi. ijS.huabo (he jtan 1118, 1119,
orHacfbrdOct.>7,iai9(JiM.n'i|N>nL,nai>- fbt the two craita ittpediTdy. The iddUiiim
lot., utd P. R. 0). Uii predmuor Houy Id Ua OnKm MS. (/ Lib. Lmdm. ilto gin
diedNoT. II, iiiS. And the MS. Chcocidc, itiS 6x Haaj'tiaib.
ijtb centnrr (>t tha end of the Eidiaqsei
A.D. laao. Nov. 9. Ann. Menev, — Nova turris Meaevensis eccle-
six die Lunx ante festum Sancti Martini, nemine mortuo vel Ixso,
statim post vesperas in ruinam improvisam veisa est «. [ap. Whartim^
A. S., II. 650.]
o b*Ye been baih at diia time (Joan and FnamaK,
A.D. J22I. Oct. 15. Foundation of the monastery of Glanoach aL
S.Mary's al. S.Cyriol's al. Penmon, in Anglesey, by Llywelyn ap
lorwerth. [DugJ, Mm., IV. 531. J
A.D. 1 222. Abimt June 1 1. Oxford. Council held iy Stephen Arth^shop
of Canterhury.
WethTicsriMy *^**- ^^' Statuimus, ut pcrpetuo vicario ad
receiTe ie« thin minus quinque marcanim rcditus assignetur, qui scilicet
"^ pro quinque tnards dari possit ad firmam : nisi forte in
illis partibus Walliae sit, in quibus propter Eccleetarum tenuitatem
D.gitizect>yG00glc
A.D. II88-1195-] THE NORM^K PERIOD. 459
mioori stipendio vicarii siot coatenti. [Tf^/it.y I. 587, and below ia
its place under the English Church.]
A.D. 1233". ^cta et Statttta in EecUtia MenevtMSi per Domiutm Ger~
vasium Mntven. Efiseopitm tt Ejutdem EuUsitt Cafitulvmj anno Gratis
Pnaninc and '■''^"'''* CCXXIII. — Imprimis providimus dc prsecentore
Uw of SanuD, et pTSCcentoria imperpetuum habendts in dicta ecclesia.
■t3.Dividi. Servitimn etiam de Sancta Maria et servitiijin pro
defunctis fiat secundum Ordinals Ecclesise Sanim ^. [H«r/. MSS. 1 249,
fol. 3.]
■ II15 (Aim. Jfnwtr. and ^ml CaaA.).
^ It doa not appar ttut aaj other tlun thoe two tiernat wen to foOiMr the Samm Uae.
A.D. 1333. 0(t. 5*. AntgnU. Pvpe Hnmtu til. to Walter de Gtmj
Arthhishof of fork and his Suffrsgans,
EicomnmmcHe HONORIUS EpISCOPUS SERVUS SERVORUM Dei, venermUli-
p^ce^btad^ Aw/ fratrikus Archiepitctpo Eiwacensi et rnffrMgatieit
00 hii landi. efut, salutcm et Apostolicam bcncdictionem.
Frequens, sicut intelleximus, nobilis viri Lewelini dicti principis
Norwallise prsevaricatio nil ei aliud quam damnationem et confiisio-
nem addudt, cum ita levis factus sit fidci, ut credi ei sicut salutis et
famx prodigo jam non possit.
Sane inter alia carissimus in Christo filius noster Hcnricus, illustrts
Rex Anglige, nuper nobis exposuit, quod nobilis ipse, qui ejus homo
ligius esse debet, a primis diebus quibus dominari coepit in terra
priedicta, clarx memorix J[ohaDni] Regi Anglix patri sue non timuit
rebeltare. Qui ad cor tandem reversus, et majores terrac sua jura-
mento firmarunt, quod praedicto Regi tanquam domino obedircnt ">.
Sed dictus nobilis, contra pra^titum venicns juramentum, pnclatum
Regem ct regnum infestavit ipsius. Demum vero, mediante dilecto
filio nostro G[ualone] titolo Sancti Martini presbytero Cardtnali, tunc
in partibus illis Apostolicx sedis legato, i»-senominatus nobilis a tanto
rerocatus excessu, ^tcta prx&to Regi fideUtate et homagio secundo,
juravit se R^em et r^num nullatenus "de cetero turbaturum ^^ j quem
idem Rex ut fortius sibi alUceret, ejus commisit custodise qusedam
castra, qua ille se fideliter servaturum tertio juramento firmavit.
Recepit etiam de manu R^s ipsius castra qua»lam ad heredes cujus-
dam nobilis pcrtinentia, qux se rcdditarum ipsis heiedibus, quarto
D.gitizect>yG00glc
46o CHURCH OF WALES DURING [Period IV.
[xxcoionnnciTioii and nrmDicr ii*vn> Aauxrr urwutv.]
praratito juramento, promisit <l. Cum autem tempore legationis vcnc-
rabilis fratris nostri Pandulfi, nunc Episcopi tunc vera electi Norwi-
cecsis, multa de his nirsus infregeritej ad ultimum, coram eodcm et
omnibus fere pnelatis et principibus Angliae, cum ipso Rcge compo-
nens, quinta vice juravit se deinceps contra fidelitatem eidem Regi
debitam non venturum, et per nos tandem obtinuit compositionem
hujusmodi coniirmari K
Nunc vero idem, tanquam homo prxvaricationis assuetus et fadlis
ad fellendum, se simul et famam et promissa confundens, Regi
obedire recusal ; et castra sibi ab eo commissa diruens, arma contra
ipsum Rcgem erexit, et ei et ejus fidelibus, prxcipuc nobili viro
W[illelmo] comiti Pembroccnsi ballivo r^o, guerram movet : a
quibus et aliis nequitiis suis desistere noluit, licet ab ipso R^e
fiierit, et venerabili Iratre nostro Cantuariensi Archiepiscopo, sanctx
Romanae Ecclesiae. Cardinali, metropolttano loci, et omnibus fere
praelatis et [M'incipibus vicinJs, attente mom[tus] et rogatus.
Quare, tot et tantis exigentibus culpis notoriis et manifestis ejus
offensis, una cum complicibus et iautoribus suis per prxfatum metro-
politanum et quosdam ejus suffraganeos, quibus injutixerimus ut
omnes pcrturbatores praedicti Regis et regni sui spiritualiter et tem-
poraliter coercerent, auctoritate Apostolica denuntiatus exstitit ex-
communicationis sententiae subjacere, ac terrae ipsorum ecclesiastico
fiierunt interdicto conclusae. Unde Rex ipse humiliter postulavit, ut,
juxta supplicationcm ex parte sua nobis exhibitam, obviare tantx
illius iniolentix ac sibi et r^no suo super hoc consulere digna-
rcmur.
Nos igitur. Regis et regni tranquiUitatem lelantes et pacem, et
multipliccm tninsgressionem fidei nobilis supradicti mcrito detestao-
tes, cum in coosuetudinem duxisse coscatur fidem frangere seque ad
fallendum fadlem exhibere, Fratemitati vestrae per Apostolica scripta
praecipiendo mandamus, quateaus sententias, quibus praefatus nobilis
et fautores sui per antedictos metropolitanum et sufiraganeos ejus nun-
ciati sunt auctoritate Apostolica subjicere, per omnes cathedrales et
alias civitatum ac dicecesium vestramm ecclesias, pulsatis campaois
et accensis candelis, singulis diebus Dominicis et festivis, sublato
cujuslibet appellationis et contradictionis objcctu, soUemniter inao>
vantes, terras ipsorum interdicto arctissimo coactudatisj ita quod,
przter baptisma, pccnitcntiam, et viaticum in extremis, omnia ibi
sacramenta ecdesiastica denegentur; ut nee corpora dccedentium
D.gitizect>yG00glc
i.D. 1188-1295-] '^^^ NORMjIN period. 461
[EzcounnocATiOM Am Drrmncr iuubd AOAuin ixtwiltk.]
ecclcsiasticsc scpulturac tradantur. Pnelatos quoque ac clericos qui
easdem sententias non servaverint, ad oostram fadatis prarsentiam,
ofiiciis et bencficiis, cum vestris testimonialibus Uteris venire,
suspenses.
Quod si vexatto adbuc eldem non tribuerit intellectuin, ut Regi
super his satisfectioncm congniam non impendat, vos post sex
menses a tempore talis interdict! et jnnovatione sententiarum ipsa-
rum ab homagio et fidelitate ipsius denuncietis ejus subditos abso-
lutos, exponendis bonis suis et suonim, et tantx iciquitatis auctoribus
non nisi personaliter ad scdcm Apostolicam veniant absolvendis.
Datum Anagnia:, III. nonas Octobris, pontificatus nostri anno oc-
tavo. [Rojiai Letterty Henry UL, No. CXCI. ed. Shirley, from P«fal
Stills m Record Office. Also in Rymer (new edit.), I. 180, misdated
1225.]
» Ujwiya wu esxunmmuatcd, " qnii * St A,D. Jji8, Get. jo, bjr gnnt diled
r^Dum Anglic cootn proUcttooem doinnii it Wotoiiuicr (AyMcr, I. Igl).
Pipz temere ptrturhrh" (Jm. de Dumlapl. • Tm Idttn of LJywdyn lo PiniuK; dcel of
in an. 1113. Laird 83). laij,* Jooe *l, 1 Nonricfa uut legate, and ^erdbfc betwecD No-
nfe-ci»idiKl bad been MDl to Lljrwdjn to ant rember litS and Mi; ig, iiii.eomplaiaing
to Worcener by June 16 (BJ/ma, I, 168): of EnglUh inftiDgemenb oF the ptux agibM
1133, Jidf II, open war had broken out (jb. Umtd^ aie calendared by the Dtpalj Keeper
169); 1113, Oct. S, and again Nor. 8, Llyw- of tte Recordt, jA S^ert, 1S44, p. 78, Not.
d;Ti had yielded (ft, 170). 751, 753.
* Sc AJ). Deo. See abov« on p. 3S9, ' Apparently in A.D. i))t.
• &. AD. illS. See a.
A.D. 1224. Seft.i^and %^. Shrevuiuty. No other Writs than the Kim^s
{Henry III.) to te allowed U run i» the lands <^the see of S. David's.
Rex Bailliiio de Kaermerdin salutem. Datum est nobis intelUgi,
quod temporibus H. R^s avi nostri, R. Regis avunculi nostri, et
domini J. Regis patris nostri, non solebant alia brevia de cursu de
plactto terra: currere in terram venerabilis patris Episcopi Mene-
vensis et aliorum infra bailUam vestram nisi brevia ipsorum R^;um.
£t quia audivimus quod alia brevia de cursu de placito terrse quam
nostra de novo currerunt ibidem, postquam baiUiam illam habuistis,
vobis prohibemus quod non permittatis alia brevia de cursu de
placito terrae currere ibidem quam nostra. Et si quid per bujusmodl
brevia [aliter] quam per nostra ibidem actum fiierit, id stabile esse
non permittatis. T. ut supra [sc. apud Salopian), XV., and repeated
XXV., die Sept.].— [SM. Clats. amm 8 Hem. III., I. 622 a, 647 a
Hardy.]
D.gitizect>yG00glc
46i CHURCH OP WjiLES DURItlG [Period IV.
["■■
AJ). 1224. Brut y Tywvsoc. The ensuing year a convent
— Y vlwydya rac wyneb yd aeth went from the White House to
kofeint or Ty Gwyn y bresswy- dwell on the Hill of Lamentation
lau [yr brynn wylovus] y Gwyn- at Whitland in Ireland*, {ii.
dir yn Iwerdon*. [p. 314, ed. 315.]
WiUiams.]
• Meotianed ia Wui'i lot of " Cmnobia in cD. CEffc, fbooded 11141 wliK^ *PP™n ^"^
Ciitsdntui' in li^ad, aai ia ArMaH, Hon. dwDuneof "AlbliDili'io 1 documcat ofUibio
Hftwu. 79. u Tnoon or " D« Albo Timw." V. Id 1363 (IMwr. p. 316).
A.D. 1229. Afril i^. CeumeilofWtst^Mtter,
Tmihi exacted Matt. Paris., Hitt. Miwcr. — Exigebat [Papa Gregorius
bj tbe Pope. jj^j decimas omnium rerum mobilium de tota Anglia,
Hybemia, et Wallia, ab untversis laicls ct clericis, ad guerram suam
sustinendam quam contra Romanorum Imperatorem susccperat Fre-
thericum. [/I. 315 Madden, and iPilk., I. 622.]
A.D. 1 231. 7«w ao. tPim/str. Hemj III. Kjmg afEmgUnd to Roger
&th«p oflamie*.
Meet me u Ox- Rex Efiicof^ IjB»domt*%i salutem. Cum nupcr perve-
eoniiderllwfpro. oisset ad nos certa relatio de facto Lewclini, qui in
prieij of aaxa. ecclcsias de terra nostra irrcvcrcnter irraere et eas
muDiQUiag LI vw- ■ - 1
djn. spoliare non formidans, per cxdes et mceadia et deprx-
dationes, qux ncquitcr commisit in terra nostra, damna non modica
nobis et nostris irrc^vit ; signavimus magistro W. de Herbaldon,
Arcbidiacono dc Stowe, ofGciario domtni Cantuariensis, et quibus-
dam Episcopis de terra nostra, quod essent in occursum nostrum
apud Londoniam die Dominica proxima ante festum S. Johannis
Baptisbc, ad tractandiun ibidem nobiscum de focto prxdicto, et
providendum qualiter exccssus tarn enormia per censuram cede-
siasticam condigne puniretur. Postea vero advertentes, quod nego-
tium memoratum prsesentiam exigebat singulorum ct universonun
Episcoporum de provincia Cantuariensi, necnon et Landavensis et
Mcnevensis de Episcopis Wallise, et etiam Justictarii nostri, ct
quorundam alionim fidelium nostfonim, qui tunc prxsentes esse aon
possent ad consilium nobis super prsedictis impendendum ; dtcm ilium
suspendimus, ilium prorc^antes usque in tres scptimanas a Domi>
nica pnedicta proxima ante festum S.Jcdiannis Baptistae: ad quern
D.gitizect>yG00glc
4fi3
A.D. Il8»-H95.] THE HORM^N FBRIOD.
[u.TwtLTii lOAiK ttccnannnium.]
diem mandavimus universis ct singulis Episcopis de provincia Can-
tuariensi, et pnedictis Landavcnsi et Menevensl Episcopis, et ofS-
ciario domini Cantuaricnsis, qucxl occuirant nobis apud Oxoniam,
et similiter Justiciario nostro, ct quibusdam aliis iidelibus nostris,
super pntdictis nobiscum tractatun. Pateroitatem igitur vestram
rogamus attentius, quatenus, sicut nos et bonorem n(^mcn diUgitis,
nullo mode omittatis quia ad pnedictum diem apud Oxoniam nobis
occurratis, sudicienter praemuniti qualiter de consilio vestro sit in
prsedictum Lfcwelinum] et complices suos pro prxdictis excessibus
procedendum j ita quod inde Pateraitati vestrx grates referre possi-
mus spedales'. Teste rege apud Windelsoram XX". die Junii.
Eodem modo scribitur aliis Episcopis dc provincia Cantuariensi,
et Mcnevensi et Landavensi Episcopis >>, et officiario Cantuaricnsis
Archiepiscopi, et offidario Wintoniensis Episcopi. [Rot, Clous, 15
Hem. IILf memt. 10 dorso ; in H^tk., 1. 629 ; and SBrhfi Rajml "Letters^
me. CCCXXVIII. pp. 400, 401.]
> "Apod OlODiun ni. id. JnUi \yij 13,
II31] Epiicopi omiiei ct alii EtdtsuDm
przlati in Regit pnoentto ipnim Lfotianm aim
mis fautonbuE, odoiaiiim TioUtoran, lab titt-
tbcuule CDOcluKniDt" {M. Pari*,, Hitt, Minor.,
p. 331. «d. Middm). Ridiard Ardilnthop of
Canieiboiy, wbo died Ai^. 3, 1331, wa at
Rome It tbe time of ihii Coondl it OjJbrd ;
ind Petcf dci Kocho, Bitbop of WiDdwnel,
n* in tbe Molj Land.
■ Thete two BithofK lad been omuscnted jtnt
Won, both bom Wala iticir: Eliai de Rid-
DOi to Llandaff, Dec. t, 1130 {Add. te OiBUm
MS. <i I&, Landt., and Ortm. ai md rf
Ezth. Domad., in Anit. Coat,., yd BtHtt,
VJIJ.tjS.Hxihtytv; ind for tlie day, Jua.
da ThealKit. 77 Loud) ; and Aiuelm le Oik,
I neidlcw of W. Manhil Eail of Pembiokg
(Ann. EaL Wigtr*.). to S. Darid'i, Feb. 9. 1331
{Contin. Oemu.. ip. C. C. C. CanHb. 438).
Aoiebn'i ProfauoD ii of the ordioarj type, and
CODtaiu iKi ipecial dive, Eliaa mi aJmecrated
It Merton, ~ monachii Canluarix [eclimantibDt
et dicmlibia quod apod CtntiBrlam dcbnlt eoo-
Koui" (,Am. dt TItiolKib.). See nidei A.D.
A.D. 1336. Constitutiams of EJm**d Archiishef of Camterhiry^ § XI.
— Cum (laicus) in necessitate baptizaverit puerum, si, diligenti
praecedente inquisition^ (acta sibi fide plena, invencrit (sacerdos)
laicum distincte et in forma ecclcsiastica baptizassc, sive in Latino
sivc in Gallico [sive in Wallico'"] sive in Anglico, approbet factum;
sin autem, baptizet puerum dicendo ut supra. \}ftlk.j I. 636.]
• EdronDd (with, in the Gnt inflaDce, the
Bidiopa of Coventry iod of Rodietter) wu em-
ployed by Heniy III. to oegotiale a trace with
Ujwdyn of Gwynedd, Jnna 30, 1134 (In
Bfmtr, J. 113. and in Braif, App.. pp. 179
*q., and in Append, to Warringtoa'i Wain, 5SD,
587), for two yean from July 15 of that yen-;
■ad ^u'n, at Tewkobivy, a ince lot one yat
6omjDly)5 feUowiDg, opon Jniylllndlt, 1)36
(I^Oert Jr J^mer, 3 19. 130 ; Bnif, it. ; aiid
)r<in*i(fc«.fl., 587, s88).
'> Tboe word! ue added in only one MS.
Latin, Engliih, and Frendi aie alooc raoognind
by W. of filolt Biihop of WMceiter in itia
{WOk., I. 6)7), and by Alenodcr Biiliop of
Coventry and Licbiidd in 11)7 (it. 641).
D.gitizecbyGoOt^lc
464 CHVKCH OF WALES Dt/XING [Period IV.
[umHATicnr or tmi bubot of BuiaciK.]
AJD. 1236. Ann. Camb., in an. — Frater Anianus praedicavit dc
Cmce in West-Wallia. [p. 82, «d. Williams.]
A.D. 1256. Resipnitim ^C^vga» w Martin Bisbi^ of Bangtr.
Brut y Tywysoc., in an. — Y That year Pope Gregory the
ulwydyn honno y gcllygawd y Ninth released Cadwgan the Bi-
nawvet Gregori Bap Gadwgawn shop of Bangor from his diocese,
Escc^ Bangor oe ' Escobawt, ac y and he was honourably received
kymerwyt yn enrydedus yny ere- into the white religious society in
fyd gwyon ymanachlawc Dor, ac the monastery of Dor ; and there
yno y bu varw ac y cladwyt. [p. he died and was buried, [it^ p.
314, ed. Williams.] 3*5-]
Madox, Fermut. — Notum sit omnibus sanctae Matris Ecclesiae filiis
pnesentibus et futuris, quod ego Caducanus Dei gratia Episcopus,
minister quondam Bangomensis, in ultima et libera voluntate mea
professionem meam feci domino Stephano de Wygomia abbati dc
Dora, omni propter Deum reauncians proprietati. Dedi insuper et
bona voluntate mea contuli, pro salute animx mex, dicto monasterio
de Dora omnia quxcunque habui, sive in Hbris sive in equis sive
omnino in aliqua re, sine omni reclamacione aliquomm aliorum, in
perpetuum. In hujus rei testimonium hiis litteris nostris patentibus
sigillum nostrum apposulmus. [pp. 302, 303 j and in Br. WiltiSj
Bangtr, Appmd. IV. pp. 186, 187.]
A.D. 1 236. Murcb ] 5. Vtttrht. Gregory IX. to tbe Bishof, Archdeaemi^
and Dta» •, rf Woreeiter,
^ Venerabilis frater noster Herefbrdensis Episcopus
boDDduis of dK nobis humiliter suppUcavit, ut cum inter eum er parte
thoe oTHere- "°^ ^* venerabiles fratres nostros Menevensem, Lan-
ibrd diocBt. davcnsem, et de Sancto Asaph Episcopos ex altera, super
finibus suorum Episcopatuum, quos certi limites non distinguunt, ali-
quando altercatio sit exorta, remedio super hoc dignaremur occurrerc
salutari, ut hac occasione suboriri de oetero inter eos dissensionis
materiamb contingat. Illius ergo exempio. Qui pads et non afflic-
tionis consilia cogitat, super hoc providere volentes, Discretioni
vestne mandamus, quatinus, prxdictis Episcopis convocatis, et deli-
beratione cum viris providis et discretis pnehabita diligenti, eosdem
D.gitizect>yG00glc
A.D. II88-I295-] ^"^ NORMjIN period. 465
[vnua ncHOF cohibckatkd kuewbcrk iran at cANtEBauftr.]
Episcopatus studeatis auctoritate nostra discretionc praevia limitare.
Quod si DOS omaes, tu frater Episcope, etc. Datum Viterbii, idibus
Martii anno nono. [Vaticam p»pert^ Brit. Mus. AdJit. MSS, 1$^^^,
P- 345-]
■ PDuiblj die mnl Dean, powbly ■ nuinke of CaDterbuj, bidt Ibea mm VrjiiAja (o
of the copjin. TbcTE wu do Dena of Wonxitei keep ibe peaca Dudci pain of exeommimictiioa
It (hu time ia tbe hler Kiue of the word. (owM X SpM. 6a. i.e. betweeq ManJi 1)3$
Aoathet letter in the mne rolume, lioin Qie- md Maidi 1137).
gofj IX. to the Andibiibap utd the AidideacoD ^ So b MS. I^. " DnHo modo oDnttngil."
AJ>. 1337. Brut y Tywysog. And in honour of her", Llyw-
— ^Ac y hemyded hi 'ydadeilawd elyn, son of Jorwerth, built there
Llywelyn ab lorwoerth yno va- a monastery of barefooted monks,
nachlawg troctnocth aelwis Llan which is called Llaavaes in Mona.
Vaes ym Mon. [pp. 334, 316, cd. \ib. 327.]
Williams.]
• Tb. of UyweJrn'i wife Join, dao^tei li ^aifa') "on tbe nde of die itruid, whidi
John of Engluid, who died at Aberiian, and Hoird Bithop of Llinelwy" (the kc of Bangor
" «u bmied in i oew cemetery" (il. " coniecraled being Ticant] had coaiecmid (Brut, &).
Before A.D. 1239* Nunnery of Ltanllugan in Montgomery founded.
[Grant thereto by Hugh or Howel Bishop of S. Asaph, Llanelwy Oct.
10, 1239, in fir, ifillis, S. Asafb, Afptnd. III., from Lit. Rui. Assav. ;
and see Dmgd, Moh, f. 735.]
[A.D. 1240. Bexgrave' or CtPtteritny.] Security pvem iy Edmund Arch-
tishef of Canterbury to the Convent of Camterhtry reifecting the Conse-
cration of Hov/ei 11^ Bishop ofS. Asaph K
_ , _ Vnivtrsit samt/t matrit Ecclttts SBir 4ti «uos prsstnt
Rigk of Chap- , „ _ -^ »
tn of Cmter- sertftum perventnt, kOMUNDUS CantuaRIENSIS ARCHI-
bmy, that id&a- Epijcopus, ctc. Cum per liberUtem Ecclesis Cantua-
gaA HHiopa ' '
OnoU be CDD- riensis sufl^anei ejusdem sine consensu Capital! Can-
t^orr a'od not tu^icnsis alibi quam in ecclesia Cantuariensi nullatenus
ebewhere. not 10 debeant consecTarJ : ne consecratio venerabitis iratris
0,0^1^^ ^ H. de Sancto Assaph Episcopi in ecdesia de Boxgrave a
H, of s. Aajix nobis celebrata dictx Ecclesiae in posterum possit vel
atBoienre. , , , ,. ,' ', ,
debeat prxjudicare, consecrattonem ipsam in eodcm loco
de consensu CapituU Cantuariensis faisse celebratam praesentibus
literis nostris protestamur. [ffharton, De Epitc. Aitav. Append. /.,
and Br. Willis, S. Asaph, Append. IF. ; from Reg. Cant.'\
VOL. I. H h
D.gitizect>yG00glc
4/56- CHURCH OF l^ALES DURING [Period IV.
[Tt>IFOIUI.TIK or ILANDArr " lEDS TACAHTB' nLOMO TO TBI OLOWK.]
• A like "Caulio" Tram Edmund, lot ooo- October 6), dalcd Aug. I, riSo, it., w.gC:
tecn'.iag ihe &ra Howel or Hugo it Rodiiig in ind two to ihe ume rl!ect ind oT A.D. 1 156,
11 ji;. Willi one lo Ihe lune effect fiom that ictpectiTclj fnim Dean and Chaplei of Lbndiff^
HuweI hbiuelf, ue ia the Cuiterbuij uduTcs. thiJilaiig the Cintertxn; Chapter Tor a like
atxoTding to Wltarlon. Dt Epiir. Aiiae. And liixnce ia the caie of William of Radnor, elect
one from Ricbatd of Canterbury A.D. UJO, of Uandaff, comecrated at S. Paul'i JarL 7,
" de coniecrai. El.z Linibv. Epitcopi earn 1)57. and &ani WiUiam of Ridnor binucU^
tcdei. Canruar," (ic Dec i, tijo. at Mer- A., M. 98, 49 ; and uHnher from Oriffin, elect
toci), ii tneationed in Wiarbm'i MSS., lam- of Bangor AJ>. I jo6, contecrated actual); upoa
hiii 581. no. 97: and another fiom John March 16, ijoj.atCarlide.but deaoibed in (fai>
ot Caatetbuiy A.D. 1180 for coiuecraiiDg document ai to be comcctaled in the diurdi oT
Tbomai Beck of S. David'i (at Lincoln upon S-Miry -in pnlo''at Leiceitet, A., iw. 101.
A.D. 1240. JUajr 15. Gloucester. [Treaty of peace and homage be-
tween Henry III. and David " Princepa NorwalUse et dominus de Aberfrau,"
on the Tuesday before S. Dunstan, 24 Henry III., at Gloucester; ■who]
** se submiserunt arbitrio venerabilium patrum O. Sancti Nicholai
in carccrc Tulliano diaconi Cardinalis ApostoliCK scdis legati, Wi-
gorn. et Norwich. Episcoporum, et aobilis viri R. Comitis Pictavi*
et Cornubiae fratris ipsius domini Regis, et Johannis de Monemue,
ex paite ipsius domini Regis; et vcncrabilis patris Episcopi de
Sancto Asaph, Idencnet Vaghan, et Eyi^uan Vaghan, ex parte
praefati David," etc. [R?ww, /. 439, 340; Ifarrmptm, Apf. 588,
589-]
A.D. 1241. claim iy the Crvwn to the Tempa-alHes ef Uamdtff^^ sede
VMonte" at agaimrt the Ijords ef Glamorgan.
I. Abbrev. Placit. — Idem [sc. G. Marcscall Com. Pcnbrok.]
summonitus fiiit eodem die et loco, ad ostcndendum, si quod jus habet
in custodia Laudavensis Ecclesix vacantis*; et ad illud prosequen-
dum si voluerit. Et Comes venit, et dicit quod nichil juris clamat
in przdicta custodia nomine suo, nisi racione terranun Ricardi de
Clare in Glamoi^an; quanim custodiam dominus Rei ei vendidit
usque ad plenam etatem prxdicti Ricardi, undc ipse habet cartam
domini Regis. Et unde dicit, quod prxdictus Ricardus et alii
Barones in provincia ilia, vacante sede illius Episcopatus et cujus-
libct alterius, debcnt singuli ipsonim habere custodiam terranun
qux de ipsis tenentur, salva solummodo domino Regi dignitate
Crocie. Et ideo provisum est, quod rotuli cancellaria: queruntur :
ct si inveniatur quod dominus Rex vendidit Comiti prsedictam
custodiam, habeat earn secundum quod ei lliam vendidit ; et si
Comes plus sibi attraxerit quam doimnus Rex ei vendidit, dominus
D.gitizect>yG00glc
A.D. i]88-ia95-] ^^-^ NORMAN PERIOD. 467
[tbhpokaltiei or llamdatf " secb vacante" bsloko to the cKown.]
Rex perquiret se versus eum. Prsetcrea provisum fiiit, quod, si
domino Regi piacucrtt, fiat inquisicio in partibus Marchix per
vicarios ct ballivos ipius domini Regis, si Barones Marchise, vacan-
tibus sedibus Episoopatuuni, debeant habere custodiam terranim
Episcopatus que de ipsis teneotur, ita quod domiuo Rcgi iiichil
accrescat nisi solununodo dignitas Crocie^ [25 H. 7/7. Rot. 17 rs
Jorje, p. 109 a. cd. 1811.]
■ Buhop Eliu (Ucd Mif 6, 1140 (Jim. n«i>-
ktA), but tm actual tuccatat wu ■»( coDitciated
tmtil 1145. ".Quliclmut de Chridi Etxlaia,''
elected Bithop oF Lbodiilf aTlet the death or Bia
<k Radooi (3 id. Miii 1140), redgiwd tome.
time bcToce 1344; in whicb ^ear a Congb
dTilire btued fix ibe >e« a> maul "per re~ .
Bgnationem Gul. de Chiitti Ecdesia" (Pat.'
aS Hm. III. makb. 3), and hii atoxwor W. de
Biir^ hid vbe Royal Anient July fj. 1)44.
There i* do record of the amecration of WiU.
□fChiiiCChurdi. ThcEidieq.ElomeKbyCbTOD.
(ArA. Canb.. jnf SeHa, VJU. a;g) oouB the
hnpoitaal mrd, bur itats that De Bnigo wi
Bkxtcd, "caaati W. de Chtiiti EcdeHa" [k.
electioiK], aod io DMiitioaing E. de Radim't
death, i4d>, "cni mceMtl Win. de Boigo."
There an three letten of Will, of Chriit Churdi
10 Ralph Bitbop of Chicheder, cakodarad ia the
5IJI Itrpart !•/ the Bti-utf KiepiT o^ Die PuVio
Btcorit. 1844 (p. 79, noi, 77S-777). "hich
ihew him to han beea emplo)^ upoo the
KiDg'i buann m Wale*.
^ In the additioiB to the DwMoa Lib. Lao-
da*., there u an account, in Nonnan Frendl,
of the KKcewTe Loidi or Olamorgao, who held
the tempoialtiei uf Llandiff, ~ lede vacaaie 1"
diaim vp io Ihe Iftb cmtury. and abeady
quoted aboie oo A.D. tii6. It it Iheie
BucTted. liter the passage there qruted. that
Robert of Qloocnler held them between Utbia
and UdiUnl (1134-1140); and W"iUiam hi'i
ton, between Ucbired and Nkolat (II4S), aod
again on the death of Nicolat in 1 183, in which
year WilUim aUo died hiniieif. Ir ii not itated
to whom they then denlred, from 11 S3 to the
CDueaationofWilliainofSiltrrunhiDiigC: but
belveeu William of Sattnunh and Heniy of Abet-
gaTcnny (1191-IJ93), they were hdd by John
"de Morleyn" (i. e. [afterward]], Kiog John),
in right of hii wife Isabella youngsl dangfaler of
William of Gloucester: between Henry (who
"fist la XIIIJ. prouendres." i.e. prebends) and
William of Oolddin (lalS. 1319), and again
on the death ofWilliun in Feb. 1130, b^Gil-
bcTt de Clare Eail of Gloucester, who had in-
herited the Eaildom aod Lordihip throD^ the
lecooddaughlerof William, and who hinuelfdied
in 11 jo: and then by Richard de Clare, Qilben'i
■oo, a minor and ward of Henry IIU imtil the
ouuectaiion of Eliat de Radnor in December
I3jo: by Gilbert le Marcsdul Earl of Pem-
bmlce as guardian of Earl Richard, between Ellas
and William de Iturgo (1140-1145); and by
Rithird de Clare in his own lighr, between W.
de Buigo and John de la Ware (1153, i)54)i
and again between John de la Ware and Wil-
liam de Radnor (1156, 1157): laitty, by Oit
bcrt de Claie, Ridiard'i son and heir, between
Win. de Radnor and WiU. de Sreute (1165,
1366). and between Will, de Breuie ani John
of Monmouth (1187-1)97).
If Ihii stalemenl be cnnect, (he King mini
have CDDoeded, not ordy his paitinlar right of
wardship uld to Gilbert Bail of Pembroke, but
bis geural right But at any rare, Edward I.
certainly chimed and rindttateil the right of the
Crown, in the interval bclbie Bishop John of
below under A.D. 1190,1395,
II. Annal, de Theokesb., i» «*. 1243 — Vacantc sede Landavensi,
et mortuo Mauriclo Archidiacono ejusdem loci, agente etiam domino
Rege in transmarinis, Ricardus de Clare dominus de Glamoi^an
auctoritate dominatlonis sux dedit Archidiaconatum dicti loci Ra.|
dulfb de Novo Castro, quibtisdam canonicis consentientibus, quibus-
dam non ; qui aliquandiu ilium tenuit et proventibus gaudebat. Sed
proccssu temporis per Regios procuratores in Anglia substitutus est
alius et installatus, quod praedictus Radulfus patienter sustinuit,
H h 2
DigitizecbyGoOgle
468 CHURCH OF WALMS DURING [Period IV.
[impoBALTici or iXAmarr " ttot ytcunt" wMuun ro tkc crown.]
nuleos aliquam movere controversiam propter dominum suum dictum
Ricardum de Clare, qui nondum suscepit saisinam teirie sux in
Anglia. Dlctus vcro Archidiaconus ordinavit quemdam vicarium in
Capella Sancti Johannis de Kardif, ob cujus gravamen R. de Derby,
tunc Prior dicti loci, pnesentiam domini Papz appellavit, et ad tui-
tionem appellationis sux Capitulum Caotuarite. £t Heuricus Prior
noster dictum locum adivit, ut dictam tuitionem ad judices impe-
traret, circa festum Sancti Michaelis. [131 Luard.]
A.D. 1341. ExctmHUMuatiom of Dsvid Prince of North Wtiles by SitiMrJ
Biihtf ofBMtgor.
Matt. Paris^ Hist. Amgl. (in an. 1241). — [E>avid broke faitb with
the Bishop by keeping his brother Gryffydd in prison,] propter quod
facinus Episcopus iste recessit a Waltia, ipso David excommunicato'.
[p.569, Wats 1640.}
* DiTid (unoiderad Gtyfiydd lo KJng Hcory III. before Miduebnu 1141 {M. Porii, A.).
A.D. 1 24 1 . -Aug. 29. Biih^t of Bangor and S. Asaph gMorsmtee the
submssien rfDa^d to Henry HI.
I. Matt. Paris., Hist. Angl. (in an. 1244). — [David, Prince of
North Wales, binds himself to set free bis brother Gry^dd, and also
to other terms of submission to Henry III., and that he will render to
Henry ^ omnia homagia quae dominus Johannes Rex pater suus habuit
et quae dominus Rex de jure habere debet, et specialitcr omaium
nobilium Wallensium," etc. etc., " apud Alnetum juxta fluvium
Elvcy de Sancto Asapho in festo Decollationis S. Johannis 'Baptists
anno praedJcti domini Regis Henrici vigesimo quinto.] Et
ad omnia firmiter tencnda ego David juravi super cnicem sanctam
quam coram me feci deportari. Veaerabilis etiam pater Hovrelus>,
Episcopus de Sancto Asapho, ad petitionem meam firmiter pro-
misit, in ordine suo, quod hzc oomia pnedicta faciet et procura-
bit modis quibus poterit observari. Edenevet siquidem Wangan
[Vaughan] per prseceptum meum illud idem juravit super crucem
praedictam. Actum ut supra >>. Pneterea concessi pro me et herc-
dibus meis, quod si ego vel hxredes mei contra pacem domini R^s
vel hau'cdum suorum vel contra articulos praedictos aliquid attenta-
verimus, tota haercditas nostra domino Regi et haeredibus suis incur-
ratur. De quibus omnibus et singulis supposuj me et hzredes meos
D.gitizect>yG00glc
A.D.1I88-1 295-1 rH£ NORMAN PERIOD. 469
[DATID OmW TO HOLD WALEI OP TBI FOn.]
jurisdicciom Archiepiscopi Cantiurleosis et Episcoponim Londincn-
sis*, Herefbrdensis, et Coventrensis, qui pro tempore prseerunt; quod
(Mnnes, tcI unus eorum quern dominus Rex ad hoc elegerit, possit
nos excommunicare, et tenam nostram ioterdicere, si aliquid contra
pnedicta attentaverimus. Et procuravi, quod Episcopi de Bangor et
de Sancto Asaph diartas suas domino Regi fecenmt, per quas coo-
cesserunt quod onones sententias tarn excommunicationis quam in-
terdicti, a prtedictis Archiepiscopo, Episcopis, vel aliquo eorum feren-
das, ad mandatum eomm exequentur ^i." [pp. 625, 626, Wats. See
also p. 570.]
• In Bf/mer " Hugo." Bet both Howeli are .
ktnriwl Euo ■' Hugo." » teogih).
* L e. " >pad Aluctum jnzta fianum Elw^ ' Sf^ "^ " ^^T^"^*^
it 8*Dcto ^Mfb, la fexo DccoDitioiut Smcd * lu documniti vc at length io J^nwr. I-
Johumit BapbaUE, ct cradni die itaortiita 141, m, dited u " Rothelu. in leMorio ip-
apad Rotheho. in tentorio domini Regb, umo am domini Regit," Ang. 31.
i^DJ pnediai doniiu RegU Htniid Tknmo
IL AJ!).i24i. Aug.^i. Rhuddlan. — David filius Lewelini quon-
dam pRiNciPis NoRWALLi^ satutem. Noverint universitas vestra me
spootanea voluntate mea pepigisse domino meo Hearico Dei gratia
Anglix [Regi], quod ego et hjcredes mci eidem domino Regi et
hzredibus suis omnibus diebus vitse nostrse constaater et fideliter
serviemus etc. Hanc autem pactionem ct conccssionem sigilli mci
appositioDC roboravi, et ad majorem hujus rei declarationem vcnera-
biles patres Bangorensem ■ et de S. Asaph Episcopi ad petitionem
meam prxsenti scripto sigllla sua apposuerunt. Actum apud Rothe-
lan. tricesimo primo die Augustih. [Warringtm^ Walesy Aff. p.
594-]
■ So in Wtmi»gtim. R^ Hauici XXV./md nit^ecti^ dicmidni
k The Welih noble* ngned nmilat "dnr- " jmiidictiooi domini UeteAirdeniit EfHicspi et
tat,' pm in IfM. Fori*, pp. 614, 615, daled domini Corentiennt et Lath. \}eg. Udi-j Epi>
either " die Luna ante Aamnptioiiem,'' 01 uopi, rel allerioi ecram," in cue of violatiaD of
" oattiDO Amunptiaiiii beatz HariB, uino regni inice or compact.
A.D. 1244- David Prince of North Walts itttrigmes {unsitectsifiilfy)
vxth Pope Inmetent If. to hold his frimifalitj rfhim.
I. Matt. Paris., Hitt. Angl. — Eorum temporum curriculo David
princeps North-Wallijc, timens vehcmentissime impetus Regis
Anglonim, contra eum merito commotos, misit ad dominum Papam
nuncios solenoes j per quos ei signtiicavit, quod se suamque terram
D.gitizect>yG00glc
47© CHURCH OP W^ALES J>VitING [Pkriod IV.
tutam contra Regis Anglonim jus contucndam Ecdesiae RomaiUE
resignavit, ipsi tamen C^vid teocodam suisquc baeredlbus, redden-
dam inde annuatim quingentas marcas. Kt literas super hoc, nacta
occasione justitix, non sine maximx pccuniz cffiisionc, meniit obti-
nerc, sub hac forma : —
lUmtri -vhv Jmmm» Hewricf Oei grMtiM Rep jimgUrmm ett^ Abbates
HABERCOSMliE ET DE KeMERE CtSTERCIEKSIS ORDINIS, IKQUISITORES
DATi A DOMINO Papa, salutcm in Domino. Mandatum dcHnim Papx
recepimus in hxc verba : —
[A.D. 1 244. Ji$ly 16. GenM.I — Innoceniius Episoopus servus ser-
loRUM Dei MImIs fiUh AU^Hmis tit HstercMm* et da Kemere*j Ciiter-
ciensh Or^mit, Batigtnrm £»cesh^ salutem et Apostolicam beoedictio-
nem. £x parte dilectt lilii nostri, nobilis viri David, Principis
North-Walliz, fiiit propositum coram nobis, quod cum inter ipsum,
quern parentes ejus in alumnum Romanac Ecclesix donaverunt, et
charissimum in Christo filium nostrum Rcgem Anglorum illustrem,
bcllum longo tempore perdurassetj tandem, postquam fiiit in ven;?-
rabilem fratrem nostrum Episcopum de Sancto Asaph et collegas
ipsius de stando hinc inde eorum arbitrio super omnibus querelis,
juramento a partibus prxstito, concorditer bonis viris mediantibus
compromissum, idem Rex, non attendens quod pendente illonim
arbitrio sibi super hoc aliquid attentate non liccbal, in prsedictum
Principem ex inspcrato hostiliter irruiti [et] ad praestandum quod
super pradictis, de quibus compromissum fijit et juratum, ac aliis
ipsius Regis, mandarc per vim compulit, et metum, qui cadere
poterat in constantem. Cum igitur ea, qua vi et metu fiant, carcrc
debcant robore lirmiutis, Discretioni vestra per Apostolica scripta
mandamus, quatenus, inquisita super hoc diljgentius veritate, si rem
inveneritis ita esse, autoritate nostra prgedictum Principem ab obser-
vatione sic extorti juramentj penitus absolventes, sententia, si qua
occasione hujusmodi in ejus personam vel tcrram ab aliquo {brsan
lata fuerit, juxta formam Ecclesiae sine difficultate quaJibet, sicul
justum fuerit, rclaxetis. Testes vcro, etc. Datum Janux, septimo
caknd. Augusti, pontificatus nostri anno sccundo.
Hiijus igitur autoritate muniti, vobis mandamus, quatenus in
Vigilia Sanctx Agnetis Virginisb apud Keynisc in ccclesia ^Gustc-
fend coram nobis compareatis, super contentis in autentico dicto
principi rcsponsuri, si vobis videritis expedire, —
Ha:c cum ad audientiam dotnint Regis et suorum magnatum pervc-
D.gitizect>yG00glc
A.D. n88-iJ95-] THE NORJUAK PERIOD. 471
[david oftsu to hold walbi or ihi pope.]
aenmt et cito post ad notitiam aliomtn principum fama referente
pervolarunt, indignati vehementer, ipsuin Regem non attendere
hujusmodi mandata persuadentes, ad hostile certamen animabantj
et ut ipsum David sine dilatione impcterct, accelerabaat. Quod
cum o^gDovisset dominus Papa, ccmnivcnter haec omnia dissimula-
bat, pncmio tamcn quod acceperat ab ipso David doc restituto'.
[pp.651, 65.', Wats.]
' AboooDwiy and Cyraa. ICCtioDit coadigit, ^lODdcn] le WDoe Williz par-
^ Jm. )o, 1145. urn cum ccmtiT^entnn ab ipio Pap*" (viz at
' CaciwTt, in Hialihin. 500 markt' annual icnt). " Cui faitil Papa "
' MactmyDan oca Catiwjt m the nodeiKe , (Id., A. p. 616). " Dand, deccfit* curia do-
of Owen, Dand'l >aii. The name in the text imni Pipe, Regan Aogliz fiKit ante Soowe-
lathei saggam Llanguitnun. dooe atari, at lic 1 nbjectiooe toa pomt enii "
• " Darid polem coOom nam de nb jogo fide- (Aim, it DvnttapL, \a an. II4J ; ap. Am.
litatii doouai Regii Eicatne, ad thtftpiii pro- Motuat. III. 16S).
II. A.D. 1344. -April 8. I^mx. Imiueeirt If. to the Bishopr efEfy
and CariiiU.
Innocentius Episcopus servus servorum Dei, venera-
' Reraie all that '
The Abbau may ^liiiff fratriitfS [HugOMt] EUen. et {Waltero] Karleelew, Eft-
ham dooe. scopisy salutem et Apostolicam bencdictionem. Exposuit
nobis dilectus filius magister Laurenttus de Sancto Martino, nuncius
carissimi in Christo filii nostri [Henrici,] Anglix Regis illustris, quod
□obtlis vir David, qui se pro prindpe Norwalliae gent, cujusque pn>
genitores vassalli Regum Anglise, prgedecessorum Regis ipsius, a tem-
pore cujus non extat memoha, extiterunt, nobis falso su^erens quod
Romanae Ecclesix a suis parentibus datus fiierat in alumpnum, dic-
tusque Rex cum, quod suis parerct mandatis, jurare compulerat per
vim et metum, qui cadere poterat in constantem, ad de Haber-
connuum et de Kcni', abbates Cisterciensis Ordinis, Bangoren.
diocxsis, nostras obtinuit litteras destinari, ut cum ab hujusmodi
juramcnto penitus absolventes, interdJcti et excommunicationis sen-
tentias, siquse hac occasione in ejus personam vel terram forsitan
cssent latx, absque diflicultate relaxare curarent. Undc, cum ex
hoc ipsi Regi dispendium et eidem regno scandalum possint gravia
gcnetari, petiit idem m^ister super hiis a nobis pateraa sollicitudine
provider!. Volentes igitur tot imminentibus pehculis obviarc, Fra-
ternitati vestra; per Apostolica scripta mandamus, quatinus, quicquid
per praefatos abbates in hujusmodi negotio dictarum auctoritate litte-
ranrni est actum, in irritum revocantcs, siquid ulterius per eosdcm
in negotio ipso attemptari contigerit, denuntictis illud penitus non
D.gitizect>yG00glc
47a CHURCH OF If ALBS DURING [^Pekiod IV.
[dATID OmM TO HOLD WALK! O' TBI rOFK.]
tenere. Siquid vero juris pndatus David super hiis habere se putat,
DOS eidem justitiam son negabimus, cum fiierimus requisiti. Quod
si non ambo liils exequendis potueritis intcrcsse, alter vestnim ea
nichilominus exequatur, Dat. Lugdua., sexto id. Aprilis, pootifi-
catus nostri anno secundo. (fip//» plwmho s fiU emtuihe*,) — [RymtTy
I. ^ss-']
A.D. 1244. Ntv. 29. MtirUtrtugL Henry HI. King tfEngUrndf
Walttr Bishof tf fftnetter.
EuaaoMoatt **-^^» ''S '^'«*«"] fff Vtiu IFigmw. EftKft^
Dnid Piince of salutem. Cum David filius Lewelini quondam Principis
mdiiw to axD^ NorwalUx submlserit sc ct omncs alios Walenses qui
'Tb^' '*"** ^''*' adherent et ecuum terras jurisdictioni venerabiUum
patnim Cantuariensis Ardilepiso^ ct quonindam suf-
fragancorum ipsius, vei aliquorum ex tpsis in solidum, quorum 006
tpsi examen eligcre velletnusj quod, si a ibrma pacis inter nos et
ipsum initx aliquando rcsiliret, licerct cisdem Archiepiscopo ct
Episoipis, vel quibusdam corum, quos nos cligcremus, per sententias
exconununicationis ct interdict! ipsum David et alios Walenses sibi
adhau'eatcs cohercere, donee ad condignam satisfactionem venireot j
et super hoc corporale [ffsestttisset sacramentum : nos, quia prae-
dictus David cum quibusdam complicibus suis terram nostram et
baronum nostronim, spreta sacramenti sui religione, bostilitcr inva-
sit, cohercioncm super hoc invocarimus venerabiUum patrum B[oni-
facii] Cantuar. electi et P[etri] Hereford. EpiscDpi. Qui cum profccti
sunt ad curiam Romanam, suam vobis jurisdictionem in bac parte,
per litteras suas patentes, quas vobis mittimus simul cum transcripto
littcrarum ipsius David, demandaverunt exequendam. Super quo
Patemitatem vestram rogamus, quattnus pnedictum David et com-
plices suos et fautores debita feriatis, auctoritate przdicta, cohcr-
cione; ut super eo, quod contra formam pacis praedtctx inter nos
et nostros attemptavit, dcbitam oon cflfligiat vindictam. Teste apud
Marlebetg., vicesimo nono die Novembris. [Close Rolls 29 Hem. HI.,
memi. 18, mu*. 19 dersoi in Rjmer^ I. 258; and Prywne^ Recwrdsy U.
6a I'.]
D.gitizect>yG00glc
A.D. II88-IZ95-] ^"^ NORMAN PERIOD.
A J). 1245. ^V 20' I^Mi. Buli of Innocent IV. exauing varioni Eng-
lish tmd Wehh Prtlates from attendance at the Cemuil ef Lynn.
Innocentius Episcopus etc. charitsime in Chritti flia Rep Anglemm
ilUutriy salutem ct Apostolicam benedictioaem. Erga personam tuam
etc. Sane per dilectum magistrum Laurentium, auncium tuum apud
sedem Apostolicam constitutum, ct per litteras regias, a nobis bumi-
liter postulasti, ut Carleolensem Episcopum etc., et venerabilem
fratrem nostrum Episcopum Landavenscm > omnibus bonis Episco-
patus sui per inimicos regies denudatum, et dilectos filios etc., ne ad
concilium veniant, quod in instanti festo Nativitatis beati Johanois
Baptistie Deo dante celebrabimus, habcremus benigne ac misericpr-
diter excusatos. Nos itaque Celsitudinis regis regnique tui propen-
sius affectantcs commodum et quietem, dcvotiooi tuse prx-
sentium auctoritate conccdimus benignitate postulata etc. Datum
Li^duni, XIII. cal. Junii, pontilicatus nostri anno secundo. [Jl/awr,
J. 159.]
■ Wffliim it Bdt^ ii4id bccanM bKnd in 1146 (JHa<l. PoHi, S6!i). See i1m below, p.474.
A.D. |24<5' Nw, 15. Marlbomtgh. Advtvtsmt in Wales formerly he-
Umging to the Welsh Printety claimed iy right of coMfutst by the Kings
of England,
Henrtcus de Bretun babet literas de pnesentationc ad ecclesiam
Sancti Michaelis de Kery vacantcm, ct ad donationem Regis spec-
tantem ratione conquestus Regis de terris quae fiicrunt L. quondam
principis Norwailiae in Sutwallia, et diriguntur Episcopo Menevensi.
Teste R^ apud Merleberg, dccimo quinto die Novembris. - \Prynne^
Rnordsy lit. 104; from Rm. Pat, 31 Hen. III. memi. 9 intus.']
AJ>. 1247. y*****? II- J^«»*' Privilege granted iy Innocnt IV. to
the Bishof of S. Dawd 's.
Inhocentius Episcopus servus servorum Dei veneraU/i fratri Efi-
scofo JHenevemsi salutem et Apostolicam benedictionem. Tuae pads
qucrentes commodum et quictis, libcnter ilia tibi conccdimus per
qux materia submota gravaminis tui status tranquillitas procuretur.
Hinc est, quod nos, tuis gravaminibus occurrcre cupicntes remedio
D.gitizect>yG00glc
474 CHURCH OP fFALES DURING [Period IV.
gratise spiritualis, auctoritate tibi pnEsentium indulgemus, ut ultra
duas dietas a civitate Menevensi non possis de csecero per litcras
Apostolicas in causam trahi quae de hac iodulgentia plenam oon
fecerint mentionem. Nulli ergo omnino homini Itceat banc pagi-
nam nostrae concessionis infriogere, vel ei ausu temerario contraire.
Si quis autem hoc attemptare praesumpserit, indignationem omaipo-
tentis Dei et beatorum Petri ct Pauli Apostolonim Ejus se noverit
iocursurum. Dat. Lugdun., tertio idus Januarii, poot nostri aouo
quarto. [Hurl. MSS. 1249, p. 1S7.}
A.D. 1147. Miserable (en£tioK of the Wtlth Church.
Matt. Paris., Hist. Angl. — Arctabatur Wallia eisdem diebus, ces-
sante comm cultura, commercic^ et pecudum custodia pastoral! ; ct
coeperunt coasumi incdia, Anglonim (et inviti) legibus incurvati.
Emarcutt anttqua eorum superba nobilitas, ct cciam virorum eccle-
siasticorum cythara conversa est iu luctum ct laUicnta. Obiit ei^
quasi prx dolore contabescens Episcopus Menevensis, id est, Sancti
David', Episcopus vcro dc X^ndaf, Willelmus'', caecitate pcrcu-
titur. Episcopus de Sancto Asaf", ct Episcopus de Bangor i", dc-
stnictis Episcopatibus csede ac incendio, mendicare ut de alieno
viverent cogebantur. [p. 739.]
■ AmdmiH Ccanii died 1147, " Ubefitctui a 868). He wu onlj couemted Feb. 19, 1*45,
nibulaliciae," elc (Ji<M. Pari*, A. p. 741)- < Howcl mp Ednevel died II47.
<> W. de Buigo died 1153. bniog lofiered ^ Richaid, who daeited hii see ia 1148 : Ke
under k " wptennu atom" {Matt. Farit, ib. below.
A.D. 1247. A Wetsb Bishef agmm at S.DMvid'i.
Matt. Paris., i6. — Elcctus est in eundem [Menevensem] Episco-
patum magister Thomas cognomento Wallcnsis, co quod in Wallia
fuerat oriundus, Lincolniensis Ecclesix Archidiaconus Cui
etiam electioni dominus Rex gratantcr conseusit et electum accep-
tavit, non multum constituens super hoc difficultatis, cum enUs
fuerit Episcopatus". [pp. 739, 740.]
• Wrath only lO miikt uuiuilly in the jear ngiii'' etc (HarL MSS. 1 149, p. 8). Tbo-
1100, ICC. 10 Gir. Comt., tie 3. et S. Mmev. mit't Fiotewon, when ccniecnled in 1 148, ws
Zed., Kit. yJI-: 0,ip. HI. 344. to A.D. of the oidioary fonn, coDtuniDS do umnl
1)£9. the Staluieiof Richard de Cittdd (Rich. claiue. He wu «I WcstDiimter Ma)' 11, 1 151,
de Carcw) appoint, that " omtituatur eliiin when the tdemn lenttnce of eiconunanicalioa
aliquii dicretui procunlor Capituli Menersuii, wai pronDunced agaioK TJolateti of the GieU
ip Hybemiam miltendui pio teCLpeiandii tenii Charier {WUk., I. 703).
CifNtuli Menerens) ibidem alienitis aim arrea-
D.oiliz.oB,GoOglc
A.D. ii88-ia95-!I THJS NORMAN PERIOD.
[coMtnrr or m au
AJ>. 124S. ^e/sh Bithof m rtfrgee im S. Alian't Aiiey.
Matt. Paris., ii. — Eodemque tempore venit ad Sanctum Albanum
dominus Episcopus de Bangor Richardus, uc eidem depauperate sinus
pateret misericordiae ; et ibidem cum domino Abbate, donee Episco-
patus ejus, qui per bcllum destructus erat, aliquantulum rcstauraie-
tur, habitaret*; et ipse cum clericis suis a prcssuris, qux drcumde-
derant cos (sicut quondam Hertfertcnsis Episcopus [John, Bishop of
Ardfert], qui et ibidem per cirdter viginti annos commorans hono-
lifice sustentabatur), respiraret. [p. 743.]
• Richard wii ilill at S. Albui'i in ti$4 (M^ A. p. 94)), but he bad rctnriKd to lui
(JtiVl. I'atU, ib. p. SS4}. He wu at LoDdoD diocae by 1 165 (m below uodec that year).
lai Christmu Day 1157, when Richard the Jofan of Ardlert died in II45 (Matt. Parit).
King') bcoihei wu dcaed King of the Roman The wbole of Perfeddwiad, fitm Dee to Con-
(_Id., ii- p. 940) and a[ S. Aibjn'i again on the way, wu BUTendend absolutely by ibe Webh
octaTe of S.Siephen of the lame yeir (Jan. 3, princa to Henty April 30, 1147 {Rynm; I.
lljS) al the " iaveniio muuooli S. AJbani" 1C7).
A.D. 12^9'. Fit. 19. Ann. Menev. — ^Terrx motus magnus fiiit in
Britannia et Hybcrnia, quo ternc motu magna pars ecclcsix Mene
vensis corniit, ct plura sedificia in patria, et rupes scissx sunt, XI.
cal. Marcii. [Whartom^ A. S. II. 650. And SO also the Bnt y lywy-
S9g. and An*. Catai.']
> Abont the tame time, or juA beloR, the t*j t ma> Id bonoor of Ibe Bleaud Vitgin
fiiM Lady Chipd wu elected in the Catbedial, (Jonn and Fmman, S. Dmid't, 100, IK5,
with a foundition (hy Biihop AdkIdi, who fhun the Uh. Btatvt. [HarL MSS. 1149] of
ded in 1 147) tor a chaplain wbo ihould daily S. DiTid'i Cathedral).
A.D. 1 249. Sept. 1 5. Sihop Amam eltet of S. Asaph > amJ the Deam
ami Chmpter of S. Asaph rttogmt^ the right of the Crovm to lUente^
and to tvmsent tOy the election of a Bishop,
I. Omwiins Christi fideBita ad fuos etc., E[iNiAN] Dei gratia electtus
DE S. Asaph et e^sdem loci Capitulum, salutem in Domino. Con*
suctudini antique et dignitati quas illustris Rex [Anglix] habet et
progenitores sui habuenmt in Ecclesia Anglicana, dc petenda licentJa
eligendi vacantibus Episcopatuum sedibus, ct de requirendo a^ensu
regie post factam elcctionem, obviare nolentes, protestamur et
recc^oscimus, quociens Ecclesia nostra pastore vacaverit, ab illustri
domino Rcgc Anglisc ct hercdibus suis debere reverenter petcre
D.gitizecbyGoOt^lc
47* CHURCH OF ITALES DURING [Period IV.
[anDLOBHCB «j«T>p n m bww op i. M*n di oxroBOMOits.]
licentiam eligendi, et post electioocm factam assensum eonim requi-
rere; et ne super hoc fiituris temporibus dubitetur, presenti scripto
sigilla nostra fecimus apponi. Actum etc. apud S. Asaph, in cras-
tino Exaltatioois Sanctae Cnicis, I349. [CUst Relit 33 Hen. Ill.y
memi. 1 2 J«rso j in Prjmtu^ Rttords^ U. 727 J and Br. fPillis, 5. Ai^b^
App. K]
* He WM cDDMomlHl before Dec. i (mortot, De EfUe. Atnr., &om the Uttr CeA Jma).
II. Tte SMme extcuted by the Dean dmd Chmfter sefmrmttly from the
Bishtp in M diftmtt detJ.—Omrnius etc. Decanus ET CAPinrLUM de
Sancto Asaph [verbatim as the preceding and with same date.] — '
[Fstent Rolls 33 Hen. Ul.^ memi. 3 ; in Pfjm*e, Retards, U. 726, 737.]
A.D. 1250. Jufy 10. Indulgence granted iy the BisAcf »f S. Atsfi,
MaDOX, FormuLy Grants no. DXLII. — Unhersis Chritti fideliins has
iitteras insfectnris vel auditurit^ A[nianus] DtviNA MISERACIONE DE
Sancto Asaph EpiscoPtJs, salutem in Domino sempitemam. Dc
omnipotentis Dei misericordia, et beatx Manx semper Vii^inis et
beatonim Apostoloram Petri et Pauli omniumque Sanctorum meritis,
confidentes, omnibus vcre contritis et bene confessis, qui causa
orandi vel offcrendi devote acccsserint ad altare capellx de Brueria*,
quod io honorem beatae Marise semper Virginis et gloriosissimi
Edmundi Cont'essoris consecravimus, trcsdecim dies de injuncta
sibi pcenitentia misericorditer relaxamus. In cujus rei testimonium
huic scripto sigillum nostrum fecimus apponi, anno Domini M.CC.
quinquagcsimo, die Dominica [H^xima post festum Translationis
Sancti Thomie Martyris. [p. 309.]
A.D, lasa MUhaelmat. Suits respecting Advewions etc. claimed for the
Kin^s Court as against the Bishop's i the Bishop however ieing Judge
eftheptnett of the clerk presented.
Kermerd. — Thomas Episcopus de Sancto David attach, ftiit ad re-
spondendum Mereduk fil. Ros de placito, quare tenuit pladtum in curia
Christianitatis de fiirds levat. in terra ipsius Mereduk in Keytheynoc,
quod spectat ad coronam et dignitatem domini R^is, etc. Et unde
D.gitizect>yG00glc
A.aii88-i295-] THE NORMAN PERIOD. 477
[■Dm BuracnMO advowmki CLUtoti ttsm rut uno'i couxti.]
querituT, quod cum detulissct ci litteras prohibitioms apud Kermerd.,
ubi fecit ordines suos, dictus £pisc(^)us nichilominus tenuit dictum
placitum postea in curia Christiaoitatis ^ unde dampnum habet ad
raleac etc. Et inde producit sectam, etc Et Episcopus venit et
defendit vim, etc Et dicit defend, quod nunquam tenuit placitum
de furcis levatis in curia Christianltatis etc. £t hoc bene defend,
contra ipsum et sectam suam. Et ideo cons, est, quod vad, legem
guam se la manu. Et veniat cum lege die Pasch. in 15 dies; pleg.
de l^e Williclmus Hay et Williclmus de Wilton. Et ad diem
ilium venit dictus Episcopus et sufSden. fecit legem suam. Et
ideo consideratum est, quod Episcopus inde sine die. £t Mereduk
in misericordia.
Ibidem. — Idem Episcopus attach, fuit ad respondend. pnedict. Mere-
due de placito, quare ad pnesent. ipsius Mereduc non admisit idoneam
personam ad ecclesiam de Landeveny, cujus ecclesiae advocatiooem
idem Mereduc disrationavit versus ipsum Episcopum per assisam
ultimx i»-SEsentacionis inter eos captam, coram ballivo de Kermerd.,
sicut ei dominus Rex alias mand. etc. Et unde queritur, quod cum
secutus fuit breve domini Regis ultimx prxsentationis in curia de
Kermerd. versus ipsum Episcopum de advocatione prxdictac ecclesiie,
et dicta assisa ibidem capt. fuit; ita quod per assisam illam recu-
peraverit seisinam suam, et hat»iit breve domini Regis ad ipsum
Episcopum, quod ipse admitteret idoneam personam ad pnesenta-
tionem suam^ dictus Episcopus recusavit idoneam personam admit-
tere, in )»zjudicium et destructioncm coronae et dignitatis domini
R^s, et ad dam^mum ipsius Mereduc C. libr. etc. £t Episcopus
venit et defendit vim etc., et dicit, quod non debet hie in curia
laicali resptmdere. Quia dicit, quod examinatio personae utrum sit
tdonea vel non, mere spirituale est, et ad forum suum spectat j nee
vult, nee debet, iode hic respondere. Prseterea didt, quod pladtum
de advocationibus ecclesiarum in partibus suis est mere spirituale, et
ipse et praedecessores sui semper pladtavcrunt prsedictum placitum j
unde non vult, nee debet, de illo placito hic respondere nee parere
nee fecere inde ad mandatum domini Regis, licet pladtum illud
deducatur in curiam domini Regis, £t quia dominus Rex est in
sciseina de placitis advocationum ecclesiarum in curia sua per totum
r^num suum, ita quod omnes Episcopi postquam loquela inde de-
ducta sit in curia domini Regis debent ad mandatum Regis idoneam
personam admittere ; et dominus Rex non petit quod ipse Episcopus
D.gitizect>yG00glc
478 CHURCH OF WAtES DURING [Period IV.
[lUtTI U(racra«3 ADVOWIOHI CLUMSD FOB TBI CIWl'l COORTI.]
respondeat de examinatione idoneitatisj quia, si unus oon idoacus
pnesentatus sit, admittat atium qui sit idoaeus; set tamen* quod ad
mandatum suum de loquclis deductis in curia sua idoncum clcrioim
admittat, etc. Et ipse Episcopus dicit, quod non vult hie inde
respoadere, nee mandato Regis parere, set dicit, quod ipse vult
habere dictum placitum in curia sua j quod est manifeste contra
coronam et dignitatem domini Regis, et ad exheredatioaem domini
Regis; et Episo^ius non vult aliud dicerc: consideratum est, quod
prxdictus Episcopus est indefensus in curia domini sui j et pncdictus
Mereduc recuperet dampna sua, et Episcopus in misericordia : et
dominus Rex pmvideat sibi de jure suo, etc.
(Postea prxceptum est balUvo de Kermerden,) quod distringat Epi-^
scopum per baroniam, quod admittat idoneam personam, etc Et
dampna taxata sunt ad XX. marc., et mandatum est dicto ballivo
quod fac. denar. levari etc.
Walu §. Idem Mereduc per eundem attum. opt. se 4 die versus
eundem Episcopum de placito, quare tenuit placitum in curia Chris-
tianitatis de fiircis levatis in terra ipsius Mereduc in Keytiieynot,
quod spcctat ad coronam et dignitatem domini Regis, etc Et quare
■tenuit placitum in eadem curia de taico feodo ejusdem Mereduc in
eadem villa, contra prohibitionem, etc Et ipse non venit etc. Et Vic
mand., quod Episcopus attach, fliit per Tankard, de Hosp. et J<^ian-
nem Dumeit. Ideo ponatur per me), pleg. et quod sit ad eundem
terminum. Et primi, etc
Kermerd. ^. Dies datus est Mereduc filio Ros, per attorn, suum
quer., et Episcopo Menevensi, de placito, quare secutus est placi-
tum in curia Christianitatis de advocatione ecclesia: etc, ; et de
placito, quare non admisit, etc.; a die Sancti Michaelis in 15 dies.
Et prohibitum est prxdicto Episcopo, ne sequatur dictum placitum
infra dictum tempus. Et si occasiooe prxdictorum placitorum pro-
mulgavit sententiam in ipsum et homines suos, quod interim absolvet
cos, etc [P/«*r. Term. S. Mich. *. 34 Htti. III. s in P^ww, ///. 106 b,
107 a.]
• Ltg, " tmtnln.'
A.D. 1251. Bishop to signify to the Crevtm in a case of hastardj^ -whether
the person lamt leptimate or not,
"Osatwo of Bw- I. Mandatum est magistro E. de Len. Offic Cantuar.,
iJ^''''iii.'hb^'* w l"*^' *1"'^ ^- " Landavcnsis Episcopus significavit
deininine. Rcgi, quod Mereduc filius Griffini de legitimo matri-
D.gitizect>yG00glc
A.D. 1 188-1295.] rH£ NORMAN PERIOD, 47^
[BUHOF to DICIDI lUntnOHl or BAtTAXDt.]
monio coepit origineni, in causa qute vertitur coram ipso super
bastardia ipsius Mereduc, non procedat ; quia, si ulterius procederet,
hoc esset contra legem terne et ad exh^redationem ipsius Mereduc
Teste etc. [Prymuy RtcorJsj II. 782, from Sot. Clous. 36 Hen. 111.^
memi, 23 Jn'to.']
• So in Fryntie. It ibould b« W^ viz. WiBiim c!e Borgh.
II. A.D. 1 251. Nmi. 14. Hemy III. King rfEng/amJto WilHtm dt
Burgh Bishcf ofUamtUff.
Rex, W, La»Javtnss EfSstopo, salutem. Quod justiciarii nostri de
Banco nomine nostro Patemitati vestrae demandavenint, inquisitio-
ncm facere de Icgitimatione Mereduc filii Griffini, ex nostra con-
scientia non emanavit^ cum alias nobis ad mandatum nostrum
significastis ipsum Icgitimum esse et de Icgitimo matrimonio natum^
unde non est oecesse quod super hoc iteratam facias inquisitionem.
Teste R^ apud Evesham, XIV. die Novembris. [Prynne, »'i^ from
Rot. CloHS. 36 Hen. III., ntemi. 32 Jorto.']
A.D. I a.52. Jufy 9. Perugia. Pope Innocent IF. to Henry HI. King
of England, en behalf of tke Bish^ of S. David's, resfecting jurisdiction
im ^ttiont of Patronage,
Innocentius Episcopus, servx/s servorum Dei, carisiimo
!.«>*« tbc Biihop , --, , ^ , I- Ti - .
of S. David! to in Chnsto filto [Henneo] Rtp Anglic illustri, salutem et
'"r^'tronr"'™ Apostolicam benedictioncm. Late patet, quod ad extol-
hii diocoe in hit lenda justorum prseconia, prospicicns e ccdo, justitia
ova couii. erexit in populis regnantium solia et alionim principum
potestates; nee ettam latet, si diligenter iiispicitur, quod potissime
ad laudem bonorum terrenae jurisdictionis recipiunt gladium regalis
Fortunx fastigio prxsigniti. Quae utique antiqui R^es et principcs
diligcntius attendentes, ac considerantes provide quod viri eccle-
siastici prz aliis sunt pietatis operibus et Divinis obsequiis deputati,
ipsos et Ecclesiam multis libertatum privilegiis munienrntj quam-
quam a Domino, dicente Apostolis et in personis eorum aliis
assumptis in sortem Dominicaffl, Qui vos tangit Me tangit, specialis
privilcgii receperint munimenta.
Sane venerabili fratre nostro Episcopo Menevensi accepimus, con-
querente quod, cum usque ad bacc tempora ipse ac praedccessorcs ejus
D.gitizect>yG00glc
480 CHURCH OF WALES DURING [Period IV.
super ct^noscendis et dirimendis qiuestionibus juris patronatus eccle-
siamm sux civitatis ct dlGccesis, <]ux inter quoscumque pro tempore
vertebantur, plciiam jurisdictiouem habueriat, iuerintque in plena
quasi possessionc junsdictioais bujusmodi a tempcM-e aijus menuHia
noD existit: tu, pnctextu consuetudinis, vel corruptelse poUns, in
Anglia ut didtur obscrvatx, ubi de facto quxstiones bujusmodi in
foro r^io deciduntur, consuetudinem ipsam ad partes Wallisc cxten-
dere volens, causas easdem in diocese Mentvensi de novo subortas
in foro regio decidi et discuti mandavisti ; faciens eidem Episcopo in-
hiberi, ne de hujuscemodi quzstionibus se intromitteret, ac si ad fbnun
ecctesiasticum noa spectarent. Nee tiiis contentus, ipsum coram
tuis justidariis vocari prxcipiens, fecisti eum per terras et maneria
sua cogi, ut ad eorum veniret pnesentiam, responsunis quarc in foro
ecdesiasttco quxstiones pra»dictas auderec discutere contra consuetu-
dinem regni tui. Et licet idem Episcopus, apud Celsitudinem tuam
multiplidter se excusans, protectioni sedis Apostolicae summiserit
se et sua, nichilominus tamen tu, reputans ipsum pro tuo Ubito coo-
tumacem, bona ejus mobilia et immobilia capi et sequestrari, ac famu-
los et servientes ipsius ab eorum administrationibus amoveri, et alios
tuo nomine in locum eorum indud, pro tua voluntate mandasti;
in ipsius Episcopi et Ecclesix Meaevensis injurtam non modicam et
gravamen.
Quodrca Serenitatem Regiam n^amus attcntius et bortamur,
quatinus, considerato clementer quod suam dccet mansuetudiaetn
jura ecdesiastica non elidere, sed potius defensare, bujusmodi grava-
mina revocarc faciens, et ddem Episcopo super prxmissis, quorum
occasione dampna incurrit gravia et expensas, satisfaccionem plena-
riam exhiberi; eum in suis juribus, pro Apostolicx sedis et nostra
reverentia, taliter prosequaris, quod magaificeotiam tuam proinde
dignis in Domino laudibus extollamus.
Dat. Perugii, VII. idus Juiii, pontificatus ooetri anno decimo.
(P/umieo sipl' peMd' afilo canaieo.) — [^^ww, I. 283.]
A.D. 1152. Jtify II. Deed in favour of the Benedictine priory in
Bardsey Island {D»gd. Mom. If. l5j9): but the foundation existed
before AX>. 1 202 (see above, p. 4 1 9).
A.D. 1253. Oct. 10. A Treasurer appointed in the Chapter of
S.David's: see below under A.D, ii6oand 1387,
D.gitizect>yG00glc
A.p. ii88-i395-!l THE NORMAN PERIOD. 481
A.D. 1254. May 17. Whtdser. Letteri fatem ofHemj HI. afpciiUing
CmmaitsioMert t« eelltet Tenths grMited toviMrds rtUef of the Hefy
LMmJ.
[The AUiat of Westminster to collect, beside other dioceses,] per
Menevens., Landavens^ Bangor., et Sancti Asaph civitates et dice-
ceses. [Patent Roils 38 Hem. III. memi. 3; in Prynne, Recerdt^ II.
8.4.]
A J). 1 254* yitne 9- yicars m Llamdaff Dixeie to pay orMnary charges
^ their Churches.
Madox, Formml. Certif, XIII. — Vnrversis Ckristi fideUims ad ftws fr*-
tens serif tuta pervenerit, Frater J[ohannes] miseratioke Ditina Lan-
■ DAVENSts EccLEsiA MINISTER HUMiLis, xternam in Domino salutem.
Novcrit universitas vestra, quod cum essct hxsitatum, an Prior et
Convcntus de Monemuta honera ordinaria consueta, ecdesias quas in
diocesi Landavensi tenent in proprios usus a>ntingentia, sustinere
tenerentur, vel vicarii earundem ecclesianim j tandem nobis constitit
legitime, tam per confessioncm dictorum vicariorum, quam per testi- -
monium fide dignonim, eosdem vicarios et corundem succcssores omnia
honera pncdicta agnoscere debcrc, et pro dictis religiosis omnibus
ordinariis super pnemissis respondere. In cujus rei testimonium
has literas nostras cisdem religiosis fectmus et concessimus patentes :
datas apud Bergaveny die Martis proxima post festum Beatae Trini-
tatis, anno Gratiae M.CCL. quarto, [p. 7.}
A.D. 1 256. Fei. and March. Cmseeration of Richard of Carevi to the
See of S. David's fy 'Pope Alexaitder IV.j independently of the
Prottrt Riduri '• ^^* *'• ■'^w**' J*<y Alexander IF. to the Bishops
Biihop ekct of of London and Worcester and the Dean tf Uneoln. — Alex-
** ANDER etc. Londoniensi et fPigomiemsi Episcopis et Decasu
Uncolniensi. Menevensis* Ecclesia pastoris solatio destituta, Capi-
tulum ipsius dilectum filium Riccardum Menevcn. clectum, tunc
eiusdem Ecdeslse canonicum, in conim Episcopum concorditer postu-
larunt, poetulationcm suam nobis per communes nuncios presen-
tantes. Cum igitur postulationem ipsam duzerimus de fratrum
VOL. I. I i
D.gitizect>yG00glc
48» CHURCH OF WALES DUSING [Pejuod IV.
[owncKAmoK or nraor of t.DAvm'i >t thb roiv.]
nostronim consilio et liberalitate benignitatis Apostolice admittea-
dum, preficiendo emn ipsi Ecclesie in pastwrem; mandamus, qiiatinus
eidem clecto posscssiones, jura, et alia bona Episcopatus Mcnevensis,
faciatis per vos vel aliiun integre assignari sibique de ipsis pLenarie
rcsponderi j detentores hujusmodi bononim, in quorum possessionc
bone memorie T. Episcopus Mcnevcn., ipsius elccti predecessor,
fiiisse dinoscitur, ad id, et contradictores si qui fuerint, per ccnsuram
ecdesiasticam appellatione postpceita compellendo : non obstante
constitutione de duabus dietis edicta in concilio generaii, si causam'
ex aliqua rationabili causa' negocium comode terminari nequiverit
infm illas. Quod si non omnes etc. Datum Laterani, III. idus
Februarij anno gecundo. [FMtieaM MSS^ Brit. Mms. Ad£t. 153581
pp. 259-261.]
■ Soia AeMS.
1 luw come- U. Math 1^. IsMttTM. P^eAhxa»der IF. tt the Chafer
tnicd R-idiud rfs. David's. — Alexander etc. C-»/i'«(/(» jtf*»*w». rtf. Ec-
die He of s. ciesia Mcneven. pastoris solatio dcstituta, vos conveoien-
DiTJd'i. jpg j^ unum, Spiritus Sancti gratia invocata, venerabilcm
iratrem nostrum Riccardum Meneven. Episcopum, tunc canonicum
ejusdem Ecclcsiz, in vcstrum Episcopum concorditer poshilastis ; et
postulationem suam nc^is per communes nuncios prsesentantes, ut
cum eo, qui dc clerico in ordlnibus constitute minoribus, et soluta,
genitus fuerat, misericordlter agere dignaremur, humiliter suppli-
castjs. Nos igitur, attcndentes honestatem monun, vitc meritum,
donum scientiic, famam persone sue a pluribus ai^robate, nee non
ct commune votum vestnim ei ad postulatam gratiam suffragan, et
sperantes ex bonis, que de sue circumspectlonis industria predican-
tur, quod eadem Ecclesia sub ejus r^mine grata suscipiet Deo pro-
pitio in spiritualibus ct temporalibus incrementa, postulationem
predictam de fratrvm nostronim consilio et liberalitate Apostolice
benignitatis admisimus, ipsum preficiendo eidem Ecclesie in pasto-
remj ac demum sibi de nostris manibuG munere consecrationis
impenso, eum ad prefatam Ecdesiam cum gratte nostre plenitudine
duzimus remittendum. Qupdrca universitatem vestram rogamus,
monemus, ct hortamur, attentius maodantes, quateous eundem Epi-
-scopum tamquam patrcm et pastorem animarum vestrarum devote
suscipientes obcdicntiam sibi et reverentiam debitam impendatis,
ipsius salubribus monitis et mandatis humiliter intendendo. Alio-
D.gitizect>yG00glc
A,D, iig8^I2950 ^^JS NORJdjfN PERIOD. 485
[comzdiATioN OF nnop or (.datid') bt m ron.]
quin seotcntiatn (* uf^ut) observaii. Datum Lateraiti, idibus MartU
anno secundo. [li. pp. 385-291.]
if eovne, at d>c npetitioqt, hprc aod b mbMcpmt
Sum u ptoiou III. **»» ''*/»• P'f Ahxamder IV. U tht CUrg-f ^
'"'"- S. David's. — In eumdem modum Clfra Civitftit et Dieceat
Mtnevtm. [Datum ut supra.] — [/^.]
Sameiipmion ^' -^"^ " '** t-taty tf tht umt. — In eumdem modum
itiien. Pofulo Civitatit et JXocetis Mtntvtn. (usque) suscipientes
ejus salubribu3 moniti^ ct o>andatis humiliter intendafis. Datum ut
iupra. [»'*,]
GwM ai (mrinn V. Same date, fopt AUxamdtr IF. M Utmy lit. Kimg
^""^ »fEngla»d. — In eumdem modum Caritsimt in Cbriito flit
Kagi A»glif (usque) rcmittendum. Quocirca Serenitatem tuam roga-
mus, monemus, et hortamur attenie, quatenus prefatum Episcopum
et commissam sibi Ecdeslam habeas pro nostra ct Apostolicx sedis
reverentia propensius commendatosj cum tamquam acceptum nobis
tibique devotum et fidum &vorc r^o in assignationc rcgalium et
aliorum que a tua cxpectantur magnificentia prosequarisj ac ipsum
et predictam Ecclesiam molestari ab aliquibus tue dictionl ■ subjectis,
quantiun in .te fiierit, non penntttas; molestatores, si qui fueriat,
dementi potestate tibi celitus tradita compescendo. Ita quod ipsum
f piscopunj tuo nomine dcvotiorem constituas ex devoto, nosque red-
damur ad tua beneplMita promptiores. Datum ut supra, [jf*J
• So in Ibt MS.
Same M ^rtmau VI, Same date. Pope AUxaitdtr IV. M Jtiehard ^ Cart^y
'*"*^ Bitbop of S. David's. — In eumdem modum RJccardt Epi-
scep9 Menevem. (usque) demum tibi consecrationis munus de nostris
manibus impcndcndum {muttitis mutanJii). Ad eandcm igitur Eccle-
siam, quam Dei et Apostolica tibi conjunxit dispensatio, cum gratie
nostre plenitudine proficiscens, in caritate Christi pasceodum susdpe
gregem Ejus; et sic fideliter et prudenter regere studeas domum
Pci, quod tibi per vite meritum et aliis profidas per exemplum,
111
D.gitizect>yG00glc
484 CHURCH OP WALES DURING [Period IV.
[coimcRATtoM or nmot or i.david'i bt thi Fon.]
nosque devotionis tue studium non immerito commendemus. Da-
tum ut supra ». [M.]
> Ttw iboTC Icttcn, &om l[. to VI., ue ak> printed in Ardi. Can*., Ntie aaia, V. 143, I44.
VII. P. R. C. — Ego Ricardus Meoevensis Episoopus, Pater reve-
rende Bonefaci, Sanctx CanL Eccl. Archiepiscopc ct totius Angliz
primas, tibi et sanctas Cant. Ecclesiae ct successoribus tuis canonice
substitucDdis debitam et canonicam obcdtentiam et subjcctionem
me per omnia exhibitunim pn^teor et promitto secundum decrcta
Romanorum Pontificum, tuonimque et Cant. Ecclesix jurum adjutor
cro ad defendendum et recinendum, salvo ordine meo; sic me Dcus
adjuvet. Et praedicta omnia propria manu subscribendo confinno 4>*
Iste consecratus (iiit in curia Romanaj tunc illam profcssionem fecit
in ecclesia Christi Cantuar. ad majus altare, Magistro W. dc Mor-
tuo Mari tunc vices domini Boae&cii Cant. Archicpiscopi gerente.
{Rtg. Prifr. *t Comv. Camt. I.*]
■ IU171 of Caer Rhivr (Bnl y T^wgteg., \a A. 8., II. 6>;o ; ind P. B. C). betwtea Feb. 1 1
in. llSfii P- 34*) ^^* conteoated 1^ Ibe Pope lod Mudi 15, it u eridtnl bftbe ibmc letten.
U Rome io i3j6(Jiin. HoMe. ip. RtortOM, Uiipredcceaordied Juljit, 1355.
AJ>. 1257. Jan.']. S.Pa»l'syIjB»do»*. WilUtm tf Rddntr eomseerMted
to the see of LUndaff tj Bomfaet Arcbhishep of Camterhnry (vjitJb tie
Bitbeps of Wtreeiter and Norwich) : having teen elected iy the Chapter
in defiance of the Cre-wn.
Certificate of Electim, July 28, 1256. later 4e Certifitaterix Cafit.
Landava Electianit fFillielnti de Radmore in Epiicepum handavtm,—
Excellentisiitae Domino suo H, Dei gratia illustri Regt Angli^^ Dmmna
Hitemi^^ Duci Nomtannia [et~\ Afuitani^^ et Comiti Andegavi^^ Capi-
TULUM EccLESi^c Landavensis, salutem in Domino sempitemam ct
orationes in Christo cum devotione. Defimcto bone memorie Joanne,
quondam Landavensi Episcopo, nobis de solita dementia vestra per
literas vestras patentes liberam vestta gratia concessistis eligendi
facultatem. Nos autem, Deum habentes pne oculis, salubri consilio
literarum vestrarum firmiter (ut decuit) inhcrentes, invocata Spiritus
Sancti gratia, de unanimi assensu et voluntate omnium Jratnun
nostrorum, Magistmm Willielmum de Radnore Thesaurarium nos-
trum, viium discretum et honestum, egregie literatum, Deo et £cdt*
D.gitizecbyGoOt^lc
AJ>. U88-I295-] THE NORMAN PERIOD. 485
[nuts KLXCTION TO THI IIS OF U-UnUkFT.]
six devotmn, Regix Majcstatt vcstre humilitcr inclinatum, ct rei-
publice, per Dei giatiam, valde profiituruni, in temporalibus cautuin,
in patrem elegimus et pastorem; Celsitudini vcstre (quam conser-
vet et augeat Altissimus) humiliter supplicantes et devote, quatinus
dicte electioni oostrc r^um assensum pie prebere dignemini. Nee
moleste feire vclitis, si placet, quod pieces vestias ad prxsens cxau-
dirc nequivimus : cum ille qui ^ nunc instinctu Spiritus Sancti duxi-
mus eligendum a puerili etate sua nobis cc^nitus existit, et inter nos
laudabiliter et continue conversatus fiierit in ecclesia nostra; quae
semper clericos de gremio suo cujuslibet ecclcsix *> (dummodo digni
eztiterint) in clectionibus celebrandis ceteris clericis duxit prefe-
rendos. Propter quod devotissime petimus, ne prcdicto facto nostro,
quod ut speramus a Deo processit, in aliquo [quod Deus avertat)
moveri aut turbari velitis, sed potius si placet processui nostra cano-
nico congratulari dignemini. Valeat et crescat regia potcstas
vestra semper in Domino. Dat. anno Dom. MCCLVI., 5 kal. Aug.
[From BunJefa Petitioitum tt Ctrtif. amto 40 He». III. in Turr. LoKdm. ;
ap. Br. Wtit.^ Uand/^y jipp. 113, 114; and in Prymney ReeordSjIII.
112.]
■ The due of cooKcntioa and the nimci Somh Wala froin BriitoL The deadi of KdMp
ind Ka of mmcaauni are in ihe P. B. C J. le Ware June 39, 1356, "cni noccKit W. da
The Congj if Etlire wai on }^ij 8, ■ 156 : Ridnoc," it ncortfed in the Chronide printed in
die Rojal cooKiu Julj 30 of the ame jra. Anb. C<mb., 3rd Stria, VIII. jSoi md in
Wilci «M in uccenful reroh at the tine. Ibe Add*, to Oialan US. <i Lib. Landag.
Kemy w« to meet hit amy at Chetter Aug. ^ So iii Br. WiUit.
Ill >157> >"<' * Mcood inny wit to imade
A.D. 1257. Jime 34. Windsor. Henry III. to the Collectors of Tenths.
[These letters, directing the mode of transmitting to Rome the
money rollected as " pecunia crucis," and *' dedmjc," will be found
in their place under the English Church. It is mentioned at the foot
of them, that] consimiles literx diriguntur collectoribus in dioc
Landaven., in dioc. de Sancto Asaph, in dioc. Meneven.,
in dioc. Bangor. \fat. Ralls 41 Hen. III.^ metlUr. 6 Intut; in Prymmtj
Ro(ordtyU. 917.]
AJ>. 1257. Jtify 19. Woodstock. Prohiiitio» to EngBsb Bithofs to
attend M CoHvocmtiom Mt LomJon tummoned hj Archbishop BomfieOj
[" cum pro exercitu nostro, cum quo teodimus ad partes Cestrise
D.gitizect>yG00glc
486 cUDKCH or tr^Lts DOmna [^hiodIV,
[EIHCI'i BAIUm TO mORCT TBk It! OF 1. DATID'i.]
contra WaJIeascs inimicos aostros, vos ct omnes alioe przlatos ei
magnates regni nostri fccerimus sutnmonen, ad eundum nobiscum
cum toto scrvitio suo nobis dcbito pro defensione teme nostrx contra
pnedictos Wallenscs" (Letter of Henry III. in tF!/i.y L 724, and belo*
under the English Church at its date).]
A.D. 1257 {Oct, 38) X 1266 (Oct. 27). Ki»i't SMOjfs tt ffotict the
Cbkrci 9fS. Dxvid'i.
[R&X !C. Hen. IIL] umheriii hallivh et fiJtUtut tuts per P^mI^mIb comtti'
tutis, salutem. Ex relatione venerabilis p&triE R[icardi] Menev. Epi-
scopi et insinuationc cleri siue dioc. accepimiu, quod tanta est hostili'
tas hiis diebus in dioc. Menev., quod intmunitates Ecclcsix violantur j
manus violentc injiciuntur, ac quidam intcrficiuntur ; domus Religion
sorum distniuntur, domus dericorum in ccemeteriis coostmctx et etiam
ips* ecdesisE incenduntur j Episcopo^ ArchidiaconiSj et catteris viria
ecclesiasticis, transeundi per praedictam dioc. securitatis via pncclu'
ditur; ecclesiasticx libertatis titulus penitus conculcatur; viri etiam
ecclesiastic! dicti* dioc. tot dampnie ct injuriis modo ab AngHda
modo a Wallensibus affliguntur, quod, nisi pnedictis remedium appo^
natur, necesse habent eccleeiis suis relictis exularei Notentes igitur
quod sacrosancta Ecdesia sub nostra protectionc constituta tot adver>
sitacibus opprimatur, mandamus vobis firmiter injungentes, quod in
singulis lods in prxdicta dioc, per quae transitum feceritis^ publice
voce prxconia prohiberi fadatis, ne aliquis de pace nostra immuni->
tates ecclesiasticas violarc seu etiam viris ecclesiasticis dampnum
vel injuriam inferre aut contra libertates Ecclesix in aliquo de prx-
missis venire pnesumat: scituri, quod disslmulare non poterimus
quin advcrsus violatores immunitatis Ecdesia, id cujus tuitionem
tenemur, manus ultionis eztendamus. In cujus etc. {hymne, lUcm-Jt^
11. 996, 997 ; from C*rt. Pat. CUai.^ Mi m. ^2 tJ **. 50 Mm. III.']
, • So ID Prjnu*.
A.D. 1260. ^pri/ 24. Anagnie. Suit of Pope AUxamder If. e»tU»i*g
the Trtasurershtp at S.David's. [Harl. JifSS. 1349, PP* 161-163.]
> The Ad of dK Ch^iter MtiUidimK ibe Ridunl to du nme eOect, Nov. 11, AJ>. 1159
ofGce ii dated Oct. 10, i i£i (HarL MSS. (<5. pp. 5, 165) : mc «1w Dodei Nor. 19, AJ).
11^ pp. 163, 164), md I MitDte of Bnbop 14S7.
D.gitizect>yG00glc
I.D. 1188-1495-] ^^^ NORMAN PERIOD. 487
[■xcMonnnunoK akd nmftMcf atoto aoahir uiwclth.]
A.D. 1260. Aug, I. I^mieth. ArchUthaf Bemfaa to ff^ilStm {of R^
war) Biih«f of Llandaff' [limltrly to tht Bishtpi of S. Dttutd"!, BsMgor,
mJ 5. Asi^hy
Excomimuikite B[oNlPACIUs] PERMISSIONE DlVINA CaNTUARIENSIS AR-
^^r>"*yo- cHiEPisooPus, Tonus Angli* primas, veHeraUli in Chritto
fratri \WilUlmo\ Dei gratis Landavensi Ejnieepo, salutem et sincerjc fra-
tcroitatis in Domioo semper augmeotuin. Ad □ostram noveritis audi-
entiam perveoisse, quod cum inter sercnissimuin dominum Henricum
Dei gratia Regem Anglix iltustrem et suos ex una parte, et Leweli-
num filium Griffini et complices suos ex altera, usque ad certum tem-
pus treugee initge ct juramcnto ab utraque parte interposito firmatx
fiiissent, nuper quidam complices et feutores Lewelini praedicti, non-
dum finitis treugis memoratis, maligao spiritu concitati, terram prae-
dicti Regis Anglise et suorum hostiliter invadentes, ecclcsias et mona-
steria cnideli incendio destnixemnt, et homicidiis atque rapinis, ausu
sacrilege, in eis violata immunitate ccclesiastica nequiter perpetratis,
pacem Regni Ai^lix et prxdictanim conventionem treuganim pertur-
bare et frangere prsesumpsenmt ; contra ca, quae pro observatione pads
Regni Anglise in Oxoniensi concilio provide sunt statuta, temere ve-
niendo. Quia vero tantorum facinonim perpctratores, ac illi quorum
mandato ope vel consilio preedicta maleficia sunt commissa, ipso facto
sunt excommunicationis vinculo innodati, Fratemitati vestr« in
virtute obedientiae firmiter priccipiendo mandamus, quatinus in dvi-
tate vestra et diocesi prxdictoe sacril^os, et illos qui eis in prxdictis
sceleribus pcrpetrandis opem vel consilium impendcnint, publice vel
occultc, singulis diebus Dominlcis et festivis, pulsatis campanis,
accensis candelis, tamdiu excommunicates nuncietis, et nunciari
solempniter facialis, donee de prasmJssis satis&ctionem impenderint
et absolutionem merucrint obtinere. Ad hxc, cum prxfatus Leweli-
nus et complices sui terras villas et loca nobilis viri Ricaidi de Clare
Comitis Gloucestrisc in diocxsi vestra, durantibus treugis memoratis
juramento fiimatis, occupaverint violenter, et adhuc detineant occu-
pata ; et postmodum, cum venerabiliS frater [Ricardus] Dei gratia Ban-
gorensis Episcopus pro pace inter dominum R^em et dictum Leweli-
Dum tractanda apud London, venisset personalitcr : quidam Walenses,
non sine conniventia dicti Lewelini vel mandato ut creditur, castnim
dicti domini Regis de Buelt ceperunt proditionaliter, et homines
ejusdcm castri, quod adhuc sic detinent occupatum, furore diabolico
D.gitizect>yG00glc
488 CHURCH OF WALES DURING [Period IV.
contra continentiam occidenmt treugarum. Quia igitur verisimile
manifeste videtur occupationem dicti castri et alianun terrarum ac
pracdictorum perpetrationem iiacinorum de mandato vel voluatate
ejusdem Lewelioi ptocessisse, vel cum rata habuisse pnemissa qui-
bus non obviavit cum posset : Fraternitati vcstrx de fratrum et coepi-
scoporum vestrorum consilio mandamus, in virtute obedientiz firmittr
injuDgentes, quatenus ad pnedictum Lewclinum personaliter acce-
dentes, ipsum moneatis sub testimonio competent!, et efficaci:er
inducerc studeatis, ut infra octabas instantis Assiunptionis beatx
Marise post monitionem vestram (quam, si sui copiam den^averit, in
ecclesia Landaveosi publke proponatis), domino Rcgi, et suis, dic-
tum castrum, terras, villas, et loca, contra treugas per ipsum et suos
taliter occupata, sine difficultate restituat ct rcstitui faciat, et de
dampnis et injuriis illatis eis satislaciat competenter. Quod ^
monitis vestris parere contempserit, cum malum cui non resistitur
approbetur, nee carcat scnipulo societatis occultx qui manifesto (aci-
nori desinit obviare, vos extunc in poenam ipsius, qui culpa se osten-
deret non carere, omnes terras villas ct loca ditioni et potestati suae
supposita, nccnon omnes terras villas et loca quas vel quae per se
vel complices suos durantibus treugis supradictis occupavit in diocaesi
vestra, interdicto ecclesiastico supponentes, faciatis illud usque ad
condignam prxmissorum satisfactionem ei:ccs5uum inviolabUiter
observari : inhibentcs districtius, ne in cisdem terris villis et lod^
ditioni et potestati sux suppositis, seu per ipsum et complices suos
durantibus treugis praedJctis contra fbrmam eanmdem occupati%
sacramenta ecclesiastica praeterquam necessaria ministrentur. Quid
autem super hiis feceritis, nobis per vestras patentes literas rescri-
batis. Data apud Lamehyth in festo beati Petri ad Vincula anno
I>>mini 1260.
(Literx Archiepiscopi Cantuariensis directx Landavensi et Mene-
vensi Episcopis traditx fiierunt Comiti Gloucestrix transmittendx
cisdem Episcopis i et literx ejusdem Archiepiscopi directx Bangorensi
et de Sancto Assapho Episcopis liberatae fiienmt Nicholao Walen. et
Guydoni, nunciis Regis, deferendx R. de Mortuo Mari, ut eas mitti
facial eisdem Episcopis.) — [It^Mwr, 7. 399, 400; and Prymwe, Rtttrds^
II. 976, 977 : from Rot. Pat. 44 Hen. III. mtmh. 6 dorto: also in Rr.
■ In dwCalaiduoftbeBD<.Palmt.44flaL Aidie{Mcopaiii Cuunu., miu. Epocopo Laod*-
III. • Icr^, thii it dacribcd aa, "Dc cnxim- Tens, in qua auUa meatia de Pupa ut ejoi poMs-
muoiiaada WaUou. ut Tiolame itra^unni per tale, in ftMo S. Petri li Tioadi I afe" (p. 31 *).
D.oiliz.oB,GoOglc
A.D. 1188-1295.] THE NORMAN PERIOD. 489
AJD. lafil. April i^, Riydp-arui. Form of Agreement made iepween
Richard Bitbep of Baxgor amd ZJjnueljm Prime of tfaleiy iy Anion
Bishop of S. Asaph and others as orMters,
AiUmiionDude Nouerint tam presentes qtiam futuri, quod nos Ania-
Aprii)8.aiidi9. nus Episcopus de Sancto Assaph, Frater * *, Prior Pnt-
■hop of Bmgot dicatorum Bangor., Frater Jewaf eiusdem loci conuent.
■od LlywciTn presbyter, * fratrum * * dc Llanvaes, Frater Johannes
rapccting di>- R-ufus elusdem loci conuentus, Gorono ct Tudur filii It-
potcddni lighu, ncuct, Enncr paruus, Enncr filius Keirad, ad diffimendas
totbe-BUb^ querelas motas inter dominum Ricardum Bangorcnsem
""^ Episcopum et suum Capitulum cs una parte, et domi-
num Lewelinum filium GrifRni et suos magnates ex altera, electi ex
utriusque partis consensu arbitrij, anno Domini MCCLXI^ apud
Rydyrarw, die Jouis proxima post festum Paschsc, ct utriusque partis
querelas audientes, eas unanimiter diffiniuimus in hunc modum.
Q(-^ . . Inprimis, cum clericus fbrefecerit ubicunque, qua-
gyi ind tnonn- tcnus personam suam tanquam oSensa in foro eccle-
siastico rendatur. Sed si mulierem rapuerit, quo regimen
et sacerdotium oSendit, ibidem satisfaciet secundum utramque l^cm.
Si autem ei imponatur thesaurum inuenisse, ibidem dominio laicali
satisfaciat, si ftierit conuictus : de tenemento autem laicali et similium
transgressione sattslaciat in foro seculari. De Edu filio Howel,
cui imponebatur inuenisse thesaurum, et de sigillo Capituli de * *»
apposito litteris testimonialibus manumissionis cuiusdam semi, no-
bis uidetur, quod talis causa in curia Episcopi debet uentilari: et
si quid occasione illius thesauri pnedicto Edneuet literit ablatum,
eidem restituatur : et si pobetur ipsum thesaurum inuenisse, in curia
Episcopi domino Lewelino satisfaciat secundum l^em patris. De
sigillo autem nobis uidetur, quod si occasione prxdicte appositionis
Canonicis aliquid abstulit, eisdem resdtui debet, et causa in curia
Episcopi uentilari et determinari, et cui iniuriatum est satisfieri. Si
autem conscientiam habeat dominus Lewelinus, quod predictis occa-
sionibus predictis Edneuet et Canonicis aliquid abstulit, restituatur
tempore a domino Assauensi assignato.
Of diipwrecked Quod res de naufragio detinct possessoribus existcn-
v>°^- ttbus sanis et res suas instanter petentibus, recolimus
dominum Lewelinum, [quod] bone mcmorie quondam princeps Wal-
lix sic fecisse, sine juste sine iniuste, [et] tandem nullo pnelato
D.gitizect>yG00glc
490 CHURCH OF WALES DURING [Period I V-
[eoHcouiAr ■eihum nmot or baxoom and LLnrnTx.]
compellAite sed ductus timore Diuino talia dimisisse [dicitur] ; quod
et domino Lewelino bona fide laudamus. Quod res proiectas in ter-
ram Exclesivt occupat similiter, et tfaesauros inuentos in tern Eccle-
six; non recolimus alium talia recepisse pneter solum principem
Lewelinum et suos successores.
oTtteuore-tioR. SI imponituT homini Episcopi laico inuenisse thesau-
rum, in curia seculari respondeat ; et si desit contra eum probatio,
nullo modo ei denegetur l^ttima purgacio.
t__j -Bi QiKxi bcHnines Episcopi inhabiles ad arma [compellnn-
urr or other tuf}, Dobis uidetuT, quod dc prius pnetaXatis ante I^tti-
•''™*' mam xtatem sc. XIIIJi anaorum non debet cxigi cxpe-
dido, ncquc expcdidonis redemption seniores uero uel in cxpcdldo-
nem eant uel componant. Si qui seniicntes domini Lewelini ucl
suorum balli[u]orum uel aliorum iumenta hominum Episcopi sine ipso-
nim assensu ad sua n^otia fecienda rapiunt, nobis uidctur, si corum
qucrimooia ad balliuum domini Lewelini uenerit, et eis non satisfe-
cerit, raptores rigide puniendo ut alii tcrrcantur, quod dominus Lew-
elinus debet multare balliuum suum in XX. solidis ad minus,
or violition of Dc capto in die dedicationis in refiigio ecclesia: (ut
iinetiai7. dicitur), nobis uidctur, quod mittantur fide digni, tam
ex [parte] domini Lewelini quam Episcopi, qui uideant locum in quo
captus fiiit; et si possit probari in ipsorum preseotia locum reiiigii
esse, per omnia satisfaciat ; sin autem, domious Lcwelinus suo iocar-
ccrato gaudcat. Nomina autem ad hoc assignatorum sunt hxcj-^
dominus Ed., Archidiaconus Bangorensis, et eiusdem loci Decanus, et
Archidiaconus Monie, ex parte Episcopi ; et dominus G. filius
Ednevct, et Enner paruus, et lorwerth, ex parte Lewelini ; et
assumpto in conciliarium fratre lewaf Voel, in festo Sancti TeriUo
apud Bangor: et si contingerit aliquem uel aliquos abesse, loco
abseotis uel absencium alius uel alii cum assensu presencium sub-
stituantur.
Eumimanuate De nominatim excommunicatis nobis uidetur, quod si,
^^^i h- the prscmissa monitione canonica, aliquis fticrit sententia
diil power. excommunicationis innodatus, — quod ad mandatum Epi-
scopi tenetur dominus ipsum capere sine dilatione, cum ad hxc
fuerit requl situs.
ofaoiiege. De hijs qui fr^erint ecdesiam Llangor, et pi^oanti-
bus in ecclesia de Rosvyr^ et apud ecclesiam de Taleboleon^, rc-
spondemus ut continctur in litteris de Llan-Tcrillo j quod talium.
D.gitizect>yG00glc
A.D. il8«-i2950 "^^^ ttORMjiN PERtOi>, 49!
[OOHCOUUT BBTWBXH BIlHar OP lAltttOk ADII LLnni.TN.]
sicut ommum sacril^prum, tantUm emeoda pertioet ad Episcopum ;
tinde, si predict! Episcopo non sitisfccenint, plcnarie satisfadant.
.. . , , ^ De clerio) lucorato Fcceptante puplice forbanizatuhl
Muned deriy- / .■■■■.
nun bubooRDg sacnteT^ et possit contra tpsum proban, Qobis uidetur,
■noutiiw. qyj^ tenetur respondcre ta foro ecclesiasticOk Si uero
&ciat residcntiam in terra Prindpis, et contingat ifSum mtiltari,
tota multa sua Principi d&bitur: si uero residentiam in terra Epi'
soDpi fadat, multa diuidatur inter Episcopum ct Principem. Si uero
uxor alicuius taletn sdenter uel uolenter in eius atsentia recepta*-
uerit, mulier in foro ecclestiastico respondeat, et clericus ratione Bui
facti non puniatur, nee pro ea nisi uelit reepondere cogatur,
„, , , De fiirto in aliquorum clericoniih domibus uel homi-
Of Holm gotdt . I ■ ■ , , „. ,
ibiuid jD 1 dn- num EpiScopi, nobis uidetur, quod nullius bona debent
K™^''»*«- auferri nisi pro fiirto inuento in domibus ubi fuerit
eonun habitatio, i. Ktyvitmrntdd i quia talis domus erit(?) tantiun
HaiaiKty <>. Hoc audiuimus a senioiibuB.
Id nubdictioD ^' balliui domini Lewelini seu Episci^i in suis curijs
of layti ud qn- allquos mulcteot, iM debet mulcta dimidiari inter Epi-
■copdbvb^ scopum et Priiidpcin> Nobis uidetur, quod balliuus
Principis debet secum habere aliquem ex parte Episcopi, in cuius
presentia mulctam fadat et factam dimidiat; et balliuus Episcopi
in sua curia similiter &ciat.
Partes aero supradicta; ad ista inuiolabiliter seruanda teneantur;
et ad ea seruanda sub-obligatsc sub eadem pena sint, qua in Utteris
inter ipsas confectis apud Llanderillo fiierint obligatse.
In cuius rd testimonium nostra sigilla hijs patentitnis Utteris fed-
mus apponi. Datum R]rdyrarw anno Domini M.CC.IJQ^ die Vene-
ris proxima post Pasch.
Hij Sunt articuli de quibus dominium seculare preamiit Ecdesiam
fatigare contra institucioncs Wallorum prindpum.
i. Primus articulus est de fiuto, — quunl aliquis de territorio Episcopi
puniatur ratione ftirti, Episcopus et Canonici debent redpere medieta-
tem emendationis cuiuscunque furti ab tK>mine coram perpetrati usque
ad vi). libtasj prout fuerunt in plena posscssione a tempore quo noa
cxtat ad memoriam usque ad tempus bodiernum. Verb! gratia, in bal-
liua de Rudlan apud Kenlewein de emenda Meilig carpentarii j item
de emenda filii Kewrjt Uoel, et aliorum pluriumj item de balliua
de Dinorben de emenda filii Heilin ab Yago, et a Johanne Segur, et
a Richert Coec, et a phiribus aliis j item in balliua dc Dinbych db
emenda Madauc ap W. ap Kefhcrtb, et aliorum plurium.
D.gitizect>yG00glc
493 CHURCH OF WALES DURING [Period IV.
[cOHCokluT smnaK biuof or uhook im u.twlLTii.]
ii. Secuodus articulus est; quod ubtcunque in tcrritorio Episcopi
inueniatur HaUuety^ Episcopus et Canonid debent perdpere ipedie-
tatem omnium qux inueniantur in domo ilia : v. g. etc.
iii. Tertius estj — si aliquis homo Episcopi ductus ad patibulum,
certus de suspendio, confiteatur suos conlatroncs, ct illi conlatrones
propter dictum suspensi mulctentur prout est consuetudo patrie, me-
dietatem illius mulcte, quantccunque quactitatls sit, debet Capi-
tulum recipere, dummodo dicti conlatrooes sint de territorio Epi-
scopi : V. g. etc
iv. Quartus est j — si duo homines, videlicet IMncipis et Episcopi,
ad inuices in territorio Principis iniuriantur, et homo Episcopi sit
ibidem captus et obligatus iuri parere seculari; Capitulum debet
redpere medietatem emendsc homini eorum pro sue ftirto taxato:
V. g. etc. Si autem* in territorio Episcopi talcs ad inuicem iniu-
riantur, Episcopus debet recipere totam emendam et Jbrislactuiam
sui hominis, et domini Principis sit emenda fbrefacturc homiois
ipsius : V. g. etc.
V. Qmntus estj — quod contra conuentionem inter dominos Prin-
dpes et antecessores nostros Episcopos, qux quidem (iiit talis, quod
quando homines Principis et Episcopi haberent hcreditatem ad inui'
cem in utroque dominio, in optione utriusquc cssct ubi rcsidere vel-
let, aut in terra Principis aut in territorio Episcopi, — contra quam
conuentionem proponit seculare dominium resistere, prcsumendo
compellere homines Episcopi ad residendum in territorio Principis
ratione domiciliorum quae tenent ibi : v. g. etc.
vi. Scxtus articulus est, de fbrestarijs et udwardis, quorum instJtu-
tioncs ftiit" semper in posscssione Episcopi et Canonicorum, et
ponere quemcunquc uellcnt ad custodiendum siluas eonmdem,
vii. Septimus est, de uiolenta uirgiaum defloractone in territorio
Episcopi, cuius emende medietatem debet Episcopus cum suis Cano-
nids recipere.
viii. Octavus articulus est, de homicidio in territorio Episcopi
perpetrato : res homiddae remanebunt domino Episcopo propter
homicidium in territorio sue perpetratum, emenda uero homicidij
domino Principi.
ix. Nonus est, de iocendio in terra Eptso^i perpetrato, cuius
emendx medietas pertinet ad Episcopum.
X. Item si contingat hominem Episcopi capi forefaciendo in silua
Principis, in curia eius debet respondere pro sua forefactura, me-
dietatem tamen emende sue debet Episcopus redpere.
D.gitizect>yG00glc
A.D. 1188-12950 THE NORMjIN PERIOD. 493
[concordat BBTWIIN BBHO? dp BAKQOB AMD IXTWILIH.]
xi. Item si obiciatur alicut homini Episcopi de questione ftirti,
non debet minister Principis eum ex amipto adire ; sed premunitis
et assumptis secum ministris Episcopi, simul forefactum adire ^ et
si conuincatur communj consensu, recipiatur ab eo securitas que pro
&cto suo dari debeat: et si pro facto sue debeat mitti ad curiam
Principis, medietatem emende sue debet Episcopus cum suis Cano-
nicis rccipere.
xii. Item de expedicione : si contingat homines Episcopi ad expe-
dicionem uocati remancre contra prohibitionem domini, et propter
dictam ncgligentiam multari, medietatem illius mulcte debet Epi-
Scopus cum suis Canonicis recipere. Si autem iiomines Episcopi
uolunt concordare de suts rebus cum ministris Principis de sua
expedicione, de tali redemptione nichil recipiet Capitulum.
xiii. Item, si contingat dubitare de terminis villariim Episcopi
tcrritorio Principis quasi coniunctim adiacentibus, baculus et euan-
gelium f debcnt ibidem terminare.
Sede quidem uacante, rccepit dominium seculars potestatem termi-
nandi in territorio Epi«copi contra iura canooica et similia manu
uiolenta, et hoc apud LlaogemywE, etc [PwH^r/A JUSS. a6, pp. 35-
42 ; from Ut. Rai. Astav. •>]
lo.'" ' See ibovc, p. J74.
^ Ncwbotongh. ■ In Deabighihiie.
• The DOfth-wcstcolDot of Angkicy. ^ A oieaiocvidum in the MS. lUta ibat
' Hotarf-^ — poOntcd luMae : the tetog- duee more artidei were iddeij in the eoff of
led letm for the hooe of 1 poion im|]lkited the original doinmenc In the Red Book, tut
1 nUiciy: r. GbMary (o Own'* inc. WdA wen " bkiCted in Coch Anph," md " ue to b«
met. fOBod in lAro Ybidi, foL 90."
AJ). 1365. Ptt. 16. S.David's. Richard Bishap of S.David's ta
Htnry UL King rf EMgJamd.
Pemut your tni- Exctlltntisslmo tU. H. Rtgi ylMgiiit etc. R. MISERATIONE
liff of Ciomar- DiVINA MeNEVEN. EcCLESIA MINISTER HLTMILIS, Salutem
woiimot^^ ^^^ Pro dilectisfiliis canonicis S.JohannisdeKarmclxlyn
AbtBttobeeimt- ycstrsE Manijficentix quanta dccet devotionc duximus
edbvtheCaiioni ,. , ^ ^. - - .
of Caeimutbea supplicandum, quatenus memoratis canonicis ad vos pro
^"T. "j^" negotio electionis suae vcnicntibus, quibus iterate ad vos
KcoDdjoDinq'tD veniendi tutus propter hostilitatcm non patet accessus,
joor preKDoe. quibm etiam propter destructionem domus susc ad viatica
et sumptus non su£Eciunt sice magno incommodo &cultates, conce-
D.gitizect>yG00glc
494 CHURCH OP JVALBS DURING [Period IV.
dere relitis, quod post electioneiQ cclebratatn elecUoni ipsorum ac
clecto baiUvus vester de Kennerdyn vice vestry pncbeat assensum.
VaJeat, etc. [P>7«», HI. 1J2 b, from BmtUtL Cmif. rt Petit. 49
Hen. in. etc. : aod sec Pifib Psfrnt of Hef^ty Keeper efSftardfy 1844,
p. 80, num. 781.]
Ad eundem cfFcctum ad Regem mittuntur liters Canonicoruii)
Prioratus dc Kaermerdyn : dat. die Lume prox. post festum $. Valeo>
tini anno Domini 1265, [M, «>.]
AJ>. 1165. May 15. Glmtetttr. Hemry IH. Kimg of Eng/amJ t»
RJcbard Bithof of Bangor.
Withdraw j>m ^^^ [Henricus III.] Bangortnsi E^icifo [BJeard*]
interdict _ upoo salutem. Ex parte I^cwelini] filii GrifHni nobis est
p<ot"ii icHt ostensum, quod, cum ipse pro se et bominibus suis vobis
•?**^ ""^ cautionem sufEdentcm frequenter obtulerit de parendo
the nnt Piria- • . .... "^
meat, dreuir Hiandatts EcclesisE m forma juris, ai in auquo contra
•''™™'*^* vos in praeiudicium ecclesiasticoe libertatis deliqueiint,
vos cautionem hujusmodi hactenus admtttere recuSastJs ; Qihilominiis
pro causis non ad fonun ecclesiasticum immo ad curiam laicalem mere
pertinentibus, ut de laicalibus feodis, capellam suam interdicto suj^-
posuitis. Et quia hoc sustinerc nolumus sicut ncc debemus, maxune
cum placita de laicis feodis in regno nostro ad coronam et dignitatem
noscram pertinent ; vobis mandamus rogantes, quod prsEfatum inter-
dictum sine morx dispcndio revocetis, vel saltern ponatls in respec
tum usque ad instans Parliamentum nostrum quod habituri sumus
apud Westm., ubi voe una cum cxteris prxlatis regni nostri jiizta
mandatum nostrum intereritis, ut tunc habito tractatu super prz-
missis inde fiat utrique parti quod de jure Aierit Sciendum. Teste
R^ apud Glouc^ XV. die Maii. \Clott Rolh 49 Hon. JII.^ memi, 6
dorse i in Prymu, Records, II, 1009.3
A.D. 1 266. Tenth granted to the King in EngUndy WaleSy tte,
Ann. de Winton., iman.i %66. — Hoc anno concessa est domino
Regi decima omnium bonorum religiosonim et ecdcsiasticamm per-
sonarum Angliae, WalUas, etc., exceptis Templariis, Hoepitalariis, et
reiigiosis de ordine Cystcrciensi, per trcs annos. [pp. 104, 105.
Am». Monast. II. Luard.]
D.gitizect>yG00glc
A.D.I188-I2950 rH£ NORMAN PBKIOD. 495
[TEUrOMI-TIW or t.AMM " UM TACAMTt.'^
AS}. 1 z66. £^. 29. Abetment hetviien Meurig guerJif* *f the tm-
fora/tift rfS. Asafh [stdt vaeante) and tht Chaffer of S. Asmfh.
Comput rcqwct- VntvtrsU CMsti fidtUlmt hat litteras utsuris tt anJifntf
tag paDooa^ Mauricius custos AssAiTEHsis, salutcm in Domino sem-
■,gDod> pitcruam. Nouerit veetra uaiuersitas, quod nos gratia
iie£ced'*^KT, concofdije ct unitatis hos articulos Capitulo Assauensi
nlie^ et eiusdem £pi5Copatus earlesiarum rectoribus conccs-
simus, [et3 liiis Utteris apeitis nostro sigillo firmatis dos firmiter obli-
gauiniue: prime, quod nos aianucenebimus Capitulum Assauense et
eiusdem Episcopatus ecclesianun rectores in omnibus eorum liber-
tatibus secuadum uires nostras et posse nostrum^ secundo, quod nos
prebendam aliquam in quacumque parte illius dyoc. vacantem, abs-
que consilio ct consensu Archidiaconi et Decani ad minus de Saocto
Assai^, nuUatenus conferemusj et si contiogat aliquem decedere uel
discedcrc uel se ad aliqua uota transferrer quod illius canonia[m] abs-
que totius Capituli consilio aiicui alteri minime conferemus ; iterato,
si aliquem canonicum diabolica si^estione in aliquo delicto inddere
contingat, ipsiuE correctio ad Capituli Decanum spcctat ; ita tamen
quod Custos quemcunque voluerit ipsius correctioni libere potent
interesse: deinde, quod nos, tamdiu in custode existamus, aliquas
^ectmas de terrie persons ecclesiastice dectmatis et postea a personis
ecclesJasticis cultis, siue sint a>nduct9e siue fuerint hereditarie pos-
fiessa:, nuUatenus exigamus, prasterquam de sanctuariis : item reclusis,
monialibue, et leprosts, in suls domibus residentibus, si posse soluendi
habeant, eonim mortuaria ecclcsiis in quarum parochiis sunt primo
soluant, et quidquid supersit Custodi remanebit; si autem minus
sufficientes sint ad soluendum, omnia bona eorum secto tramite per
medium diuidantur, quorum medietas ecclesiis permancbit ; si autem,
ad Custodem, ut dictum est, declinabitur : item, si contingat aliquem
redorem ecclesiic in debitis obligatum disccdcre, si in bones usus
ilia bona in quibus tenetur conscripsit, et bona propria non habe^
vaide reddat, secundum proborum vironim consilia sua debita per-
sbluat. E>e releuio autem sacerdotum aliquorum rcctorum ecclesia-
nim, quisquis discedat et equum habeat, cquum Custodi persoluat. Si
autem equum non habeat, et alia bona habeat, Custos proborum viro-
nim consilio in ualorem equi acdpiendo adhacrebit. Datum anno
Domini M.CC. sexagesimo sexto in festo Sancti MicHaelis Ardi-
angeli ■• IPeiuarth MSS,. 26, pp. 28-30 j from U6. Rui. AtsavJ]
D.gitizect>yG00glc
496 CHURCH OP IVALES DURING [Period IV.
[uaaBATtoii or rsc niBOf of bahook.]
* A oooEinutloD bj the mat " M., CnitM 1166), nabo in the Book ofS. Ai^h (ToUc^
AtfiT.," of gnaa by Reioer, Abraham, ind Omfmtt, in Pentoft JfSS. t6, ind A^iiJMt.
Howd, Biibc^ oT S. Aupb. lod of > confinni- CaHcet. Topegr. 11, >S5 *4') : <'»^ Jiimaijr
tioo thereof by Byiop Aniia I. (who died in 4, 1167.
A.D. 1 357. Richard Biihof ef Bam^or to Pope Clememt IV.
Inwlom otrm' Sanctinimo fatri et detmno C\JemeMtt^ Divin« prowJentia
■ioQ M raign hit SMTOSancte Ramane Eeelesie Summo Pmniffici^ RiCARDUS Ban-
***' coRENSis Episcopus, [devota] oscula beatorum. In de-
soUtione positus et circimdatus undique laqucis, levo ad pastorem
omniuin occulos meos, unde mihi aiixilium veaiat et eruatur a trtbu-
latiooibus anima tnea, expectans ut salvum me faciat a facte tem-
pestatis. Sane, pater sanctissime, consumpsit a>r* meum ct cbihit
labores cure)> pastoralis officii^ in quo licet invitus et insufficiens plus-
quam trigtnta annis iam pncteritis pnefui Eeelesie Bangorcnsi; quam,
dum pietas celestis aonuit, cxpositis corporis et animx uiribus, com-
misso mihi gubernaculo, [quam. xquc] tenere oovissem studui guber-
nare. Nunc autem me possideDt' dies afflictiooisj et dcficieotlbus
prx senectute corporis uiribus, adiacentis quoque infiraiitatis debi-
litas comittatur. Intcrcuntibus autem inter me que ipsa natura
permiserat, accedit malicia plebis i que tot et tantis sedicionum
et insolcntianun turbinibus agitatur, ut etiam potens quisque com-
pescendis uix sufficiat sponte comientibus in proftindum. Proptcrca,
iam non pastor sed ouis, utinam minus morbida uel mutiia, a summo
pastore pntsidium flagitoj compadcnsque alumpne^, cujus pondus
ferre non possum, cui neque [alius] debitum prxbere solatium [potest],
Sanctitatis Apostolicse pcdibus provolutus, eoque spiritu prsEScns quo
adhuc Servator meus sinit nostrum habitaculum vegetari, clamo, ciulo,
vociferor, et pulso ad fores, patrone, vestras j ut sacnmi illud coniu-
gium, quo me prefate Eeelesie fide media eopulaui, iam eonversum
in vincula et compedcs ergastuli carceralis, soluere dignemini, digito
quo elementiam vestram prouidentia Divina eonstituit In plenitudine
potestatis : et non tam persone quam Eeelesie misericorditer proui-
dcntes, ex predictis tam sufficientibus quam veris causis mihi pom-
gat beata dextra munus utilis et iuste[?] cessionis, tam eidem Ecclesix
de pastore, quam michi de breuis utte residue susteutacione, iuxta
dispositionem uestre clementissime ^nctitatis misericorditer pn3ui>
dendo. Receptionem autem mee cessionis et prouisionem de mee
vite sustentadone, ac etiam de prouisione Ecclesix de pastore, vene-
rabili patri domino 0[ttobono] sancti Adiiani diacono Cardinali,
D.gitizect>yG00glc
a:d. II88-I295-] THE NORMAN PERIOD. 497
Apostolicsc sedis legato, supplico pro dementia vestra litteras
demandari. Dat.« [From the Ui. Rut. Attav. in the
Ftnitrtb MSS. a6, pp. 31, 3a: also in Br. fPiiiis, Bamgerf Ajf, V,
pp. 187, 188, from 5fr J. SeMghft MSS.\ no. 10a.]
■ PcoAri)' tba MS. iqnuenli "cmpw." Onobnne di Fiaco. Cudiiul daconofS.Adilaii.
* So in Penunh MS. WiUii mdi mpec- oune to Eo^and -at lepM in 1367: and, Sept.
tfrdr, "hboi et am,' and ' attaapam." 39, 1 367. at Mdh^odki^ , nnctioQcd the lolemn
* Biihop Rkhan) «u conaeaited in 1137, tnaty betwan Heniy III. indUyweljn (Kymn',
bad beU Ibe k« thiit7 Teati when be wrote the I. 474). (□ wkich reference ii ccotuinai!]' nude
abo*e letter, and died bdcira Not. S, 1 167, id ndiKqunit tnnnctioai.
wlHD hit toDBtmx'i CoDgi d'Eilire wai ivned. ' I^tably tbii w» from a copr nude bf
Titt bradeled WDidi are CDnfectgni, to Gil up Edv, Lhuyd fioai the Red Book Ittek But, u
Uankt in the espy ; ofaich aiUr all ii obacure. primed by Br.WillU, it it ncecdiDgly inaccuntc.
A.D. 1268. MtPf to. Wettmnster. Writ issued to the Bishop ef
S. David' t to eollett i* Ins £»cest the Tenths g^trnted to Henry III.
iy the P^.
[Of the same form with the English writs a, but ending thus,] Ita
quod diligcntiam vestram merito debeamus commcndare. Teste
Rege apud Westm. X. die Mail. ^at. Rails 52 Hen. III. memt, 25
intMS i in Prynney Retords, II, 1 034.]
• Which an dated at Clanndoo, Dec. 13, lally at London Oct. 14, 1169, procton of
1 167. No writi arc mniiioDed be Ibe other Uuidaff u well o S. Dayid't, and the Biibop of
Wafah dioeeMt ; but S. Aaph mu ncant ; and S. Darid't, vers preKnt ( WUk., J J. lo>.
*t the gnnmen and appeal ot the dagf gene-
A.D. 1269. M/^ J. Moid. Grsnt of iiierties iy Uyweiyn Prince
of Wkies to Bishop Anims of 5. Asafh *.
Vmiversis s»mte mstris Eaiesie fiHit mJ juorum ttotitimm Uttr* fr^sentet
pfTMenerinty frater A[nianus] Christi sekvus ac permissione Diuina
AssAUENSis £cx:lesi£ minister humilis, salutem in salutis Auctore.
Nouerit uestra uniuersitas nos impecrasse ac recepisse litents domini
Lewelini Principis in hec uerba,— Leweunus Princeps Walli^e
DOMiNus Snaudonie, idlUms sail de Bernepwlmd^, salutem. Mandamus
uobis predpientes, quatinus obseruare studeatis cum fratre Aniano
Episcopo de Sancto Assapb omnes consuetudines meliores, quas pre-
decessorcs nostri cum suis antecessoribus Episcopis obseruauerunt,
seu nos fcdmus obseruarij et hoc quoad feodum kycalcm: et si
COOtigerit super aliqua consuetudinc, per nos siue per predecessores
nostroe suis antecessoribus Episcopis concessa, dubitari j ex tunc infra
quindenam per XII. probes et fide dignos homines, de patria in qua
VOL. I. K k
D.gitizect>yG00glc
498 CHURCH OF IVALES DURING [Period IV.
[UMKTtU OKjUITHI TO TBI m OF •. UAHt n UTWaLn.}
super hijfi dubitatur, ac iuratos tactis sacrosanctis, diligenter dis-
cutiatis; atquc quod inde ioucncritis, fideliter obseruetisj cautio-
oem super hoc^fadentes, quod pro deffectu ucstro in exsequcndo pre-
sens nostrum mandatum Don audiamus atnplius predict! Episcopi
quereiam. Dat. apud Montem Altum, anno Domini M.CC.LX0.
nono, in die Apostoloram Plulippi et Jacobi : — N06 ergo consuctu-
dines uniuersas per totum dominium nostrum et feodum laycalem
volumus et precipimus firmiter obseniari, ratum et gratum habituri
quicquid predicti XIJ. juraturi in animas suas et super nomen (?) Do-
mini duxerint super bijs deponcndum. In cuius rei testimonium has
litcras nostras fieri fedmus patentes. Dat. apud eundcm locum, anno
eodem, pontificatus nostri anno prime. [From Lii. Rui. Asttnt.i
in Peniartb MSS. 26, pp. 69, 7c.]
CvMAmj (Julf 18, tiTo-Fcb. )$, 1173X
In ihe tuae anlcsa u mcotiDotd ■ "dttlio
ereTocc lud EpI EicD. id intBCncad. amKntiooi Aniani
:, when be dedi kwa. E^ in ecdoH Bcita Marie in
txame Biibop (Dogd. Mm. VI. 1500). An Siubwctke die Domioioo pot fatom Bcitj Luce
" waommunicnio bM in lioLUon* prinlegiotutD Eauigel" ■<> Did 1168, Lonhni]:" i.c. OcLiI.
p<t A.AMtv. EpKopUB-petcoaKDMnnEpitoapl 1168,
HborKtat." mentioned in Ibe cmtenli of the ^ PsMdwhd, the middle lind, mi tbit pan
Lib. Bvt. Amm. (SiAcIt, CUM. Tcpegr. JL, ol Uywdyo'i axatry wbkh wn (ahnoM cotifdy)
and Pmlarl* MSB. ii), ia A.D. 117a, nuut in S. Aiaph diocoe.
lia*e been during tbe ncany of the lee of
A.D. 1372. SatffmtioM tfm CUrk m S.Atafh ^aettt for rtcehnng
ardtrs from am " Ultramemttmt Bisbof"
Testimonium Aniani Episcopi Assauensis, dat aimo 1272, testi-
ficans quod ipse, secundum tenorem littcrarum PP. domini recita*
tarum, queodam dericum ab executione officii suspcnderit, quod
ordincs ab Episcopo quodam ultra montano acccperit; et tempore
suspensionis elapso, ad ordines restituerit. [Entry in CtMtmtt tfUi,
RMi. Att*v^ in Peniarth MSS. a5, p. 4^ printed in Niebels* C»lUct»w.
Tcfogr. H. 2S5 sq.]
A.D. 1174. Mtmh 7. StrmU FUrida. Welth Citteram AUats to
Pcfe Gregory X.
The Bid™ of TRANSCRIPTUM LITTERS AbBATUM CONTRA EPISCOPUM.
H fibdr — Samctissmo patri ac domifu Grigmo Sitmmo PomtSfidy sui
uMria.af Jku" P""*">A, DE CwMHYR, DE StRAT-MaRCHELTH, DE AbER-
»er Older. CONWEV, DE KeMER, DE VaLLE CbUCIS, CISTERcrE^BTS
D.gitizect>yG00glc
A.D. I188-I395] rH£ NORMAN PERIOD. 499
[Lrms or wumi arrutcuH u»*t> to tbb ran.}
Ordinis in Wallia, salutem et deuotissima pedum oscula beatonim
cum assiduis orationibus deuotonun. Sanctissime patenutatis vestre
literae nobili viro Lewelioo Priacipi Wallix directse ad su^estiooem
veoerabilis paths Episcopi Assauensis inter cetera coDiinebant, quod
oon null! laid de terra dicti Prindpis et subiecti nonounquam in
domibus monasteriorum et ecclesiamm Assauensis dyoccsis, pcrsonis
in eisdem monasteriis et ecclesiis degentibus contradicentibus et
inuitiSj hospitiiun sicut ex debito vendicant minus iuste ^ ac ab
eisdem monastcriis et ecclesiis procurationes tanquam sibi debitas
exigimt iadebite et extorquent. Qupdsi eedem procurationes a dictis
personis non exhibeaatur eisdem, bona dictorum monasteriorum et
ccdcsiarum auferunt et asportant exinde uiolenter. Et quod grauius
est, personas ipsas uariis conbtmeliis et iniuriis alGcere non ucrentur,
casque Dei timore postpceito uerberaodo acriter sen etiam uuincrando
et interdum ipsariim aliquas nequiter occidendo. Set quia non minus
meritorium est innocentium &mam purgare quam noccntium trans-
gressiones et fabitatcs cascigare, idco przsentium tcnorc uestre
Sanctissime Patemitati notum facinus, quod nulli nostrum seu ex
mandate nostro uel interpellatione querclam alicui deposuerunt de
dicto Prindpe aut suis super grauaminibus, dampnis, et ioiuriis,
nobis aut personis aliquibus nostrx religionis ab eis illatis. £t qui
uobis hoc su^essit, apertissime falsum dixit. Immo tutor strenuus
ac przdpuus ordinis nostri, singulorumque ordinum et ecclesiastica-
rum in Wallia personanun, extitit dictus Princcps, tarn pacis quam
guerre temporibus retroactis. Unde uestre Sanctissime Patemitati
flexis genibus humiliter supplicamus, quod Diuine caritatis intuitu
non credatis alias predicto Episcopo Assauensi de prefato Principe
talia refierenti, uel consimilia, que eius famam ualeant denigrare.
£t ad maiorem buius nostre depositionis declarationem [vesentes
litcras nostris sigillis fecimus consignari. Dat. apud Stratam Flori-
dam, anno Domini M'>.CX^°.LXXi>inj''. sepUmo die Martii. [From
Lii. Ruh. Assttv. i in Ptwrth MSS. 26, pp. 64, (S j.]
A.D. 1274. Mitf 3. Wtttmntter. Writ to trrest Vagtihoni Canvmt
Rex tmmhu imUhm^ etc., salutem. Cum Nich. de Fekenbam,
Leonardus de I^ntonay, et Jcdianacs de Roe^ canonid de LanbMiay
Prima, sine licentia sui Prioris, et. spreta regular! disciplina, domum
K k z
D.gitizect>yG00glc
50O CHURCH OP WALES DURING [Period IV.
[ueoiannncATiaH iw Li.Twn.T> uimJsiiui n m ror(.]
Stum Dequiter exienmt, et tanquam profiigi ct vi^abundi dc loco ad
locum discurraiit, ia scandahun Ecclesiz, per quod scntentia excoin-
muQicatdonJs menienmt insodari ; sicut per litcras venerabilis patris
J. Hereford Episcopi accepimus: nos, insolentiam praedictorum cano-
nicorum sic vagantium quantum in Qobis est rcprimi volentes, ad
requisitioncm dicti Episcopi, necnon et Prioris Prioratus prxdicti,
vobis mandamus, quod cum prsedictt canonid per vos transitum
fecerint, ipsos arrestari et eidem Priori liberari fadatis, secundum
exigcntiam sui ordinis castigandos. In cujus, etc Dat apud Westm.
III. die Mail. [In Ptymwe, Rteords^ HI. 153, from P^. 2 Edm. I.
memi. 18.]
A.D. 1274. August 18. Lfomt. GregtiyX. » R0hrt ArchMtliuf rf
CaMterhmj,
GREGORtUS EPISCOPUS SERV17S SERVCAUM Dci, vemtruiiS
nmnkaic of in- fi-^trt [JUcsr^] Archttpiseope Cawtiisriewa, salutem et Apo-
J^^^T^ stolicam benedictionem. Sua nobis dilectus filius no-
if th^ uc vou bilis vir Lewelinus Princeps Walliae petitione monstravit,
Manyo^^^^ quod propter gucrras et dissensiones continuas in illis
n™™" in partibus ingrucntcs plurics evcnit, quod eidem Principi,
suisque ministerialibus, familiaribus, atque subditis, adi-
tus in r^num Anglix non est tutus; ct nichilominus contingit eos
illuc per sedem Cantuaricnscm ad judidum evocari j et interdum in
ipsos, occasione hujusmodi, sententias czcommunicationis proferri,
et terram ipsius Principis supponi ecdesiastico intcrdicto: ex quo
personarum et rerum noscuntur eis pericula imminere. Quarc prac-
fatus Princeps nobis humiliter supplicavit, ut providere in hac parte
sibi dictisque ministerialtbus, tamiliaribus, et subditis, hujusmodi
obviando periculis, paterna solidtudine curarcmus. Nos itaque,
prxfati Principis supplicationibus incUnati, Fratemitatem tuam roga-
mus et hortamur attente, per Apostolica tibi scripta mandantes,
quatinus przdictos Principem, ministcriales, familiare^ et subditos
ejus, dummodo parati sint coram commissariis tuis in Wallia depu-
tatis, ad quorum pra^sentiam secure accedere valeant, de sc conque-
rentibus justitiam cxbibere, in Angliam, si quando ex hujusmodi
causis pcriculum imminet, ad judicium non evoces; ncc ad przdictas
excommunicationis et interdict! scntentias hac de causa procedas;
neque contra eos propter hoc ad sententias praedictas procedi aliqua-
tenus patiaris : preces et mandatum nostrum in bac parte taliter
D.gitizect>yG00glc
A.D.II8S-I295-] THE NORMAN PERIOD. 501
[coxmuUTiaw n thb rcn or mkhmww wtwiwi u-twiltk ud cavd.]
impletuius, quod idem Princeps exinde comodum se gaudcat repor-
tassc, nosquc devotlonem tuam possimus in Domino mcrito com^
mcndare. Dat Lugdun^ XV. Ital. SeptenJj^ pontificatus nostri anno
A.D. 1374- Aug. 18. Lyns. Grtgtry X. t» Uyvitlym Primtt of
CovSana the GrEOORIUS EpISCOPUS SERVUS SESVOR.UM DEI, £{Ktt
■gKcmoit be- jf/fo nMtt iwfl Z^eweimo frinapi fTalU^, salutem et Apo*
uT\it b!^2^ stolicam benedictionem. Cum a nobis pctitur quod
^"r!^* ^ justum est et honestum, tarn vigor iequitatis quam ordo
Bmgor ud s. czigit ratioms, ut id per sollicitudinem officii nostri
*'^- ad debitum penducatur effectiun. Sane petitio tua, nobis
exhibita, contiaebat, quod duduin inter te, et nobilem vinun Oavid
fratrem tuum, super quibusdam terris, posscssionibus, et rebus aliis,
materia qusestionis exorta, tandem, mediantibus venerabilibus fra-
tribus nostris [Aniano] Bangoren. et [Aniano] Assaphen. Episcopis,
amicabilis super his inter partes compositio intervenit, de observanda
compositione tuijusmodi hinc inde corporali pnestito juramento. Et
nichilomtnus jurisdictioni eorundem Episcoporum super hoc co modo
vos submittcre curavisUs: videlicet, ut dicti Episcopi io partem
contra compositionem prxdictam vcnientcm possent censuram eccle-'
siasticam exercere j ac obscuritates ipsius compositionis, si fbrtassis
emei^erent, intcrprctari et etiam declarare, prout (secundum Deum)
vidercnt qualitati negotii et quieti carundem partium expedire.
Postmodum vero super quibusdam articulis in compositione ipsa con-
tentis, qui in aliqua parte sui dubiiun et obscuritatcm habebant, inter
prsedictas partes quxstione suborta, iidem Episcopi, prout ex forma
hujusmodi submissionis poterant, in przfatis articulis circa dubium
et obscuritatem praedicta quandam interpretationem et declaratio-
nem feccrunt providam et salubrem : prout in litteris inde confectis,
eorumdum Episcoporum sigillis munitis, plenius dicitur contineri.
Nofi itaque,tuis suppHcatlonibus inclinati, interpretationem et decla-
rationcm pnedictas, sicut [mjvide ^ctx sunt, ratas et gratas habentes,
illas auctoritate Apostolica confirmamus et pracsentis scripti [^ina
communimus. NulU ergo omnino hominum liceat banc paginam
nostrz confirmationis infringere vel ei ausu tcmerario contraire. Si
quis autem hoc attemptare praesumpserit, indtgnationem omnipotentis
D.gitizect>yG00glc
502 CHURCH OF J9^ALBS DURING [Period IV.
["*"—"" moD or 1. Aun.]
Dei et beatonun Petri et Pauli Apostolomm Ejus se noverit incur-
sunun. Dat. Lugdun^ XV. kal. Septemb^ pontificatus nostii anoo
tertio. [Smifilii teridifism nM^ut (0imis.'\ — [Rymtr^ I, j i j.]
■ The Apeouenl rdcticd (o ii cntend u
Ici^ m the M. SiA. Amu. iPtulartk
A.D. 1274. Oct. 19. DiMefMt Asirmily mt S. At^b rfsptttrng
the iihrtitt ^tbt IXtctie.
EridcaccHkniD- In n<%iine Domini, Amek. Cum dudum super iuribus
ii^m^xniDg ^ libertatibus Ecclesie Assaueoeis inter dominum
the rriuhe rigbta Lewelinum Principem Walliai ex una parte et fiaLrem
of Pnnce tod . . .,,.-,, . , .
Bidiop. Anianum eiusdem loa Episcopum ex altera niisset con-
trouersia orta, volens idem Episcopus expressiuE inuestigare, tam per
clericos quam per laicos antiquiores et iide digniwes, qui super hijs
picnarie nouerint ueritatem, qux eseent iura eadem, et diligcnti
examinacionc in lucem proferre; ne per ambicionis ardorem, quo
quis minus iuste aliena appetit, alterutra partium contingeret in
postemm -quod alterius esse nosdtur sibi usurpare : anno Incama-
tionis Dominicx MCCLXXIIIJ^ feria VI<*., crastino bcati Xmck
Euangeliste, conuocatis in unum apud ecclesiam majorem de Sancto
Assai:^ eiusdem loci Capitulo ac alijs clcricis ac laicis fide dignis,
qui circa premissa luculente erant instmcti, presertim cum non tam
de auditu sed de scientia uisus omnes cssent instructi, descendit
super prxmissis ad inquirendum de officio suo; eo quod Irequentes
clamores et iniurie nianifeste ad eum jam deuenerint.
In qua inquisitione ordine subscrtpto processit : videlicet, premi£SO
sub petia excommunicatlonis edicto, ne quis eonun quicquam celaret
super prsemissis quod facere uidebantur tam pro Principe quam pro
Episoopo, datoque a singulis ad euangelia iuramento.
Compertum est, quod, retroactis temporibus, Episcopi Assauenses
qui pro tempore fiierant, rt Capitulum Assauense, per suos ballluofi
omnia iudicia, tam et sanguinis quam alia omnia que in curia
seculari sclent agitari, exercebantj et flircas suas ad malelactores
extenninandos proprias habuemnt : sed, crescente postea hcnninum
mallei^ ac metuentibus Episcopis et Capitulo ne propter suspendia
suorum bominum, qux tunc per suoe balliuos fiebant, irregularitatis
incurrerent notam; jnhabita> cum seculari dominio conuentione, ei
concessenint mulcte l> pro hirto mediocri (quando scilicet citra
D.gitizect>yG00glc
A.D. 1 188-1 295-] rH£ NORMAN PERIOD. 503
[nocmur ithod of i. uub.]
iudidum moitis fieri contingeret furtum per homines Episcopi et
C^ituli): ad hoc^ quod ipsa secularis potestas dampnandos homi-
nes £cclesie iudicarent, et morti tradercnt. Tea tamen quod bal-
liui dominii secularis, et ministri, in bominem Episcopi et Capituli
difiamatum super fiirto manum non inicercnt, nisi prius uocatis
iconomo Ecclesix et suis coministris communi assensu habito
talem caperent, et si fiirtum essct euidens, cum incarceratum ad
aliquem locum car<%ralem dominii secularis ducercnt; ubi postca,
si talis a morte redimeretur, medietas prccii Episcopo et Capitulo
erat ass^nanda, et alia medietas domino sen eius balliuo loci ipsius
ubi talis esset incarceratus. Quod autem Ecclesia fiiit in padfica
possessione et diutina amerciamenti talis fiirti, multis exemplis fiiit
probatum ut sequitur. leuaf fiUus Caducani, Canonicus Assauensis,
iuratus et requlsitus dixit, quod temporibus retroactis, uidelicct tem-
pore patris sui, aui, et attaui, secundum quod ab eis audierat, coa-
sueuit mulcta hominis Episcopi et Capituli pro fartOf dum tale
non esset furtum quod exinde indicium mortis sequeretur, equaliter
diuidi inter Ecclesiam ct dominium seculare : si uero talis iudicaretur
ad mortem et pioptcrea iuxta patrie consuetudinem a suspendio se
redimere^ tunc, quod prccium sanguinis est, nihil Episcopo rcsenia-
batuT, sed totum domino seculari deuolucbatur tale predum etc. etc. '
(^From U^. Rui. Auav. -, in Pe»i£rth MSS. zfi, pp. 45 sq.]
■ Jbr«. kg. " iaiu." TCdui liter in die bode in Welib. Hm out
* Fm. lig. " molctu." do not lo bade beyond dio lime of Llywelrn
< Serenl ptga or cue* follow, wheidn the loii of Jonretth, Piince c^ Wila A.D. 1194-
Cbnrdi't light bvl (■) it wu aUeged) been 1440, ind of Bithopi Reiner A.D. I186, iDd
nndted or dlowed ; the whole docnmeat AbnhunA.D. ll*s,aDdtbe HitmIiA.D. 1135
Ixing ngardcd n of (udi impoitaiKe, dut it tad 1 340.
A.D. 1174. Ank. Cams. — Inceptum fuit feretmm beati Dauid in
ecdesia Menevensi. [p. 104 ed. Williams.]
A.D. 1275. Mdjf 25. Atythn ■. Uyuitlytt Prinee •/ ^«/» r# Rtitrt
ArehMshop of C^nterhury.
The BUbop of yenermUli m Chritto P*tri domino R»^to Dei pMtta Arthi-
A^ hi» m«. tplifgp^ CaxlKtmmfi. mius AneiiM Priumti. deuotus SUUs
ifi. Be hat not LtWELINUS PrINCEPS WaLLENS., [DOMINUSJ SHOUDON.,
rfl^^^or"" tfie salutem ct summam in Domino cum Dei honore reue-
Cbiud, ind » rentiam. Literas vestras nuper recepimus, ex quarum
D.gitizecbyG00glc
504 CHURCH OF JTALES DURING [Period IV.
taiy to Kcept t^nore Uquide perpcadi potait Episcopum Assauensem
■a; reuooabic quxdam de nobis et subditis nostris vobis insiauassc,
*^^ m bo«md quK noD deCCTct tantum vinim prelato suo su^erere,
to (dnare tbtm. ujpote contrarium ucritati continendie. Coatinebatur
enim in literis supradicUs, quod noe moti sumus erga predictum Epi-
scopum, pro eo quod ipse Ecclesie sue jura, libertates, et consuetudines,
vendicat^ prsesertim illas, in quarum possessione uel quasi a icm-
pOFc cuius non extat memoria fuit Ecclesia memorata: quanim liber-
tatum et consuetudimim possessione satis inauitur in literis uestris
supradictis oos predtctam Ecclesiam spoliasse. Utpote dc cmendts
pro transgressionibus vassallorum ipsius Ecclesiae, et hiis similibus.
Super quibus si uobis de rei uentate constaret, eidem Episcc^
super multis, que de nobis et subditis nostris vobis insinuate dcne-
garetis audienciam. Unde Pateroitati uestre presentibus innolcsccre
volumus, quod tarn predecessores nostri quam nos, temporibus prede-
cessorum suorum, ac diu retroactis temporibus usque ad bee tcmpora,
fiiimus in possessione uel quasi pacifica Ubertatum et consuetudinum
predictarum quas sibi uendicat. Et si per cartas predecessorum
nostrorum super coilacione predictarum libertatum et consuetudinum
ab eisdem ^ctas^ Ecclesie Assauensi docere potent predictas liber-
tates et consuetudines ad Ecclesiam predictam pertinere de jure;
parati erimus Ecclesiae libertates et consuetudines sine contencione
prefate Ecclesie concedere. Sin autem, licet in possessione pre-
dictarum libertatum et consuetudinum nos et predecessores nostri
Aierimus, prout superius continetur. Concedimus tamen, quod rei
ueritas inquiratur in partibus ubi vendicat libertates et consuetudines
supradictas, per viros fide dignos, exceptis pcrsonis nobis suspectis;
et secundum ueritatem inquisitionis contcncio supradlcta decidatur.
Et cum alias inter ipsum Episcopum et balUuos ncetros super prc-
dictis libertatibus et consuetudinibus orta essct materia contencionis,
dc communi ipsius et nostro consensu conquieuit ilia contencio in
forma, que in literis ipsius Episcopi sigillo suo signatis continetur^
quarum cenorem dc uerbo ad uerbum ad maiorem huius ret euiden-
ciam vestre transmittimus Paternitati. Quarum fbrmam semper
fiiimus et adhuc parati sumus obseruare, si prefato Episcopo placu-
crit. FrsEterea quia explanatione fide dignorum intelleximus, quod
idem Episcopus asseruic in presentia vestra se nobis obtuUsse quas*
dam formas, per quas contencionem super predictis libertatibus et
consuetudinibus concessit fore decidendam ; videlicet, quod ipse
D.gitizect>yG00glc
A.D. 1188-1195] ri/£ NORMAN PERIOD. 505
[unnLTK >o 11 incHBiMor or curmmiT.]
et nos staremus arbitrio siue dictis Tudur lilii Ythneued sencscalli
nostri, et Eyiuuin filU Keyradauc, super dedsione eiusdem conten-
donis; uel quod nos secundum conscientiam nostram in periculo
anime nostre predictam contencionem dccideremus : ne uidea-
mus mensuram recusarc, vestram Patemitatem uolumus non latere^
quod nos parati sumus aliquam de formis supradictis, quam idem
Episcopus eligerit, acceptarej dummodo ad obsequcndum eandem
idem Episcopus et Capitulum Ecclcsix Assauensis se satis idonee
(d>ligauerint. Ad hoc, quod absurdum est audirc, ex Uteris uestris
premissis satis elid potuit, quod nos tallias, collectas, seu exac-
ciones, personis imponimus ecclcsiastids ad libitum, Ecdesie con-
tradicente prelate; quantum ad hoc, ecclesias ipsas nobis fadentes
censuales: qux quidem omnino n^amus. Immo parati sumus et
erimus ecclesias et viros ecdesiasticos contra molestatores eorundem
tueri et fouere. Si uero aliquis de nobis uel de subditis nostris con-
quers uoluerit, nos in premissis uel in aliqoibus eommdem ipsos gra-
uasse; tanquam Deo et Ecdesie obedientes, faciemus dcbitam emen-
dam super hoc fieri, cum omni quam poterimus celeritatc. Hsec omnia
prefato Episcopo in presentia Paternitatis vestre, tanquam filius obe-
dientix, offerimusi et adhuc eidem Episcopo in presentia sua pro-
pria ofi«rimus. Et parati erimus eadem ad eflectum perducere.
Patemitatem eigo vestram omni qua possumus deuodone rogamus,
quatinus, babita consideratione ad ea quae uobts supcrius significa-
mus, nos per eundem Episcopum de cetero fatigari, si placet, non
permittatis; cum parati' simus ea qusc offerimus ad eflectum per-
ducere. Nee uos, si placet, eidem Episcopo aliqua sinistra de nobis
et subditis nostris uobis suggerenti credere debetis, nee propter
dicta sua turbari ; cum nichil atiud querat, prout nobis uidetur,
nisi quod possit £amam nostram apud bonos et graues dcnigrare.
Voluntatem vestram super hijs et omnibus aliis nobis, ad bent,
placita uestra paratis, si- uestrae sederit uoluntati, significare uelitis.
Valeat Paternitas uestia domini': in Domino. Dat. apud Abython,
VIIJ, kal. Junii anno Domini i275' [From Lii, Rai. Asimv.^ id
^tmtrth MSS. a6, pp. ^\■-^A'\
■ A nunm bdnnging to Ihc Princa oTNonh Wal«i. <> " ftcue," in MS.
D.gitizect>yG00glc
5o6 CHURCH OP IVALZS DURING [Period IV.
A.D. 1375. Seft. 8. C^Mttrhury, IVehb Bithofs sisemt tbemttlvet frsm
the Cantttrativ* of the Bishop vfHtreford,
PoLiSTOiRE, in *». — Le ail de grace 1275, en I'eglise de Caunter-
biurc, le jur de la Nativite nostre Dame, Robert Arcevesque de
Caunterbyre al govemcment de I'Eglisc de Hereford sacra mestre
Thomas Caunteloj professiun primes de li pris, sclum la custiune,
de dewe obedience : preseas et ministrauns en eel office, des suffra-
gans de Cauntbyre, soulement dcus Eveskcs, de Lundrcs et de Rou-
cestre, et les autres tous absens j dent sc ennouya trop I'Arceveske ;
et ke plus chai^ les veysins de eel elit^ Eveskes de Gates, ne venir
ne voloyent, ne eus duement cxcuser. {UmtI. MSS. 636.]
A.D. ii75> Stft. II. Hvstb-fu, Uyvulym Sri»t* af WsUt %• Pf*
GregiryX.
Smwetitwin im Cbrittt fstri Jomiw* Gregrra, DivimM fn-
brokea Uupace, Vldewttm StamiU Ptmtlficij HUMILIS SUVS KT DEVOTVS L.,
taw^'.™^^^ PRiNCEPS WALLiiE, DOMiNUs Snoudon., devota pcdum
betwten Hour oscula bcatonun. Non sine magna necessitate vestne
im. The wdA Sanctitati compellimur intimare, quod, cum oUm habitx
PrioK ii rtaij fiiissent contentiones et discordise, ex quibus guerra orta
^Nun 10 Ed- ^it et diu etiam habita inter excellentem vtrum domi-
^™^ kJ^ num H. boax memoriz R^cm Anglix illustrem, ex
Do not bdiete parte Una, et nos ex altera, tandem, auctoritate sedis
S" diudnoiJe Apostolioe ittterveniente, per venerabilem patrem domi-
wiOoiu lijt a>- num Ottobonum Sancti Adrian! diaconum Cardinalem,
'^^ tunc ejusdem sedis in Anglia legatum, guena, contentio-
nes, et discordix sufvadictx sopitx ftierunt in quadam forma pads,
initx inter prxfatum dominum Regem et successorcs suos ex parte una,
et nos et successores nostros ex altera, jununento tarn ipsius domioi
Regis et domtni Edwardi primogeniti sui, qui postea eidem successit
in regno AngUse et adhuc idem regnum optinet, quam etiam nostro
vallata : quse qutdem forma pads per eundem dominum l^tum ia
scriptis est redacta, et tam sigillo ipsius quam sigillis pncdictonun
domini Regis et domini Edwardi quam etiam nostro roborata >. In
qua quidem forma inter alia conttnentur, quod nos et successores
nostri tenere debemus de ipso domino R^e et successoribus suis
D.gitizect>yG00glc
A.D. Ii88-ia95-] THE NORMAN PERIOD. 507
Wallise principatum : ita quod omnes baroncs Wallijt, Wallenses, a
nobis et hwedibus nostris terras suas in capite teneant, et hinnagia
ac fidelitatem nobis et successoribus nostris faciant, unico barone
excepto i ^ quibus nos ct succcssores nostri tenemur fecere homa-
gium et fidelitatem prsdato domino Rcgi et successoribus suis. Con-
tinetur etiam ibidem, quod idem dominus Rex et successores sui
noo recipient in terris suis aliquem adrersariuin seu inimicum vel
fiigitivum nostrum seu succcssorum nostrorum, nee eoG contra nos
et successores nostros manutenebunt seu juvabunt. Qute omnia in
fbnna pacts pnedicta, cujus tenorem lator pneseatium Sanctitati
vestne exhibere potent, plene ointinentur. £cce, pater sancte,
pnefotus dominus Edwardus, Rex Anglise ad praesens illustris, quo-
rundam baronum Wallensium terras, ad dominium nostrum spec-
tantes, in quarum pacifica possessione fiiimus loogo tempore post
dictam formam pads, sub dominio suo jam detinet. Qucmdam etiam
baronum nostrum, qui per formam pacis supradictz cum terris suis
ad nos de jure spectare deberet, adhuc nobis non restituit, set in par-
tem suam adhuc rctinet. Alios etiam barones, de terra nostra fugi-
tives ac felones, qui macHinati fiierunt in mortem nostram, in terra
sua rcceptat, juvat, et manutenet, contra formam pacis supradictam ;
non obstante, quod prxdas in terris nostris ceperint; homicidia,
incendia, commiserunt j et adhuc non ccssant facere consimilia. £t
licet litteras Sanctitatis vestrx supplicatorias recepit, quod formam
pads supradictam observct, quarum littcrarum tenorem idem lator
praesentium Sanctitati vestne potcrit exhibere, tamen ob reverentiam
earumdem usque adhuc tempora nichil l^ere curavit. Item, quod
nobis periculosius est, vocat nos ad locum nobis minus tutum, inter
capitales nostros inimicos et maxime fiigitivos et felones supradictos,
ad iadcndum sibi homagium et fidelitatem^; ad quem locum nullo
modo accedere possemus sine corporis nostri periculo. Et licet in
praesentia sua biax propositse fiiissent excusationes super pnemissis,
tamen easdem admittere seu locum tutum ad fedendum sibi homa-
gium et fidelitatem nobis assignare recusavit: quie quidem parati
sumus ^cere in omni loco tuto, per ipsum nobis assignando; dum
ipse aiticulos in pnemissa forma pads oMtentos observct, et quod
transgressum foerit contra articulos memiMatos corrigat, et si quae de
tills quae ad nos spectare dcbcnt defoerint, adimplcat. Et quia non
placuit eidem domino Regi accedere ad locum ad quem nobis patcrct
tutus accessus, ut homagium sibi faceremusj suppltcavtmus ddem
D.gitizect>yG00glc
5o8 CHURCH OF WALES DURING [Period IV.
quod mitterct ad nos aliquos de suis, qui fidclitatem a nobis red-
perent, quousque provideretur nobis de loco tuto in quo peisonaliter
pnefato domino R^ facere possemus homagium ; quod pcnitus
facere denegavit. £t quia timemus, quod idem dominos Rex pne-
missa facit, ut occasioncm quaerat divertcndi a forma pads supra-
dictz; in totum non plus intclligcntcs expcdire occuircre quam post
negotium vulnerantis remedium, ad pedes Sanctitatis vestne provo-
lutt, Excellentiz vestne omni qua possumus devotione supplicamus,
quatinus remedium quod secundum Dcum expcdire viderctur, si
vestrse sederit voluntati, pncdicto negotio apponi faciatis; partem
a forma pacis supradictx resilire volentcm ad observationem ejusdem
compellendo: attendentes, si vcstrse sederit Sanctitati, quanta peri-
cula rebus et pcrsonis populomm Walensium et Anglorum imminere
poterunt, si, occasione forauc pacis supradictz non observatx, guena
et discordix (quod Deus avertat) ortse fiienint de novo. Et quia
constituti sumus in partibus a curia vestra adeo remoUs^ quod non
patet nobis accessus ad curiam vestram nisi per capitalcs inimicos
nostros, qui etiam mahtima custodiunt ne transitus per eadcm nobis
pateat ad curiam supradictam, quantacumque nobis gravaminis
inferatur; Sanctitati vestrse placeat, quod nuUus, pnedicans de nobis
sinistra seu contra dictam formam pacis aliquid nos egisse, exaudia-
tur : nee aliquid contra nos exaudiatur, quousque per aliqucm dis-
cretum et fidclcm, ci^nitione pntmissa, partibus ad locum tutum
vocatis, vobis ad plenum constiterit de negotio memorato. Con-
servet vos Altissimus Ecclesiae Sux per tempora longa. Dat. apud
Treschyn, tertio idus Septembris anno Domini Nt'CC^LXX". quinto.
IRymtr, I. 518.]
• At Moolgomoj, Sept. 19, A.D. I tij : in 'For Llywelyn't proflrnd honugt, lec Kv-
Bfmtr, 1. 474. mtr, I. 498, 499. 5 19. j )8 (A.D. 1 j7»-i »76>.
A.D. 1275. Ott.6. Tmfyhomt. LfyweljM Trinct pf Walts to Saitrt
AnbUshop cf C/mterinryy Waiter Arcbhtshop of Terk^ amd their Siiffra~
goMSj atttmileJ m Camcil im ZmoJom.
[This letter is almost verbatim the same with the preceding one.
Mutatis matandin except that it names the Abbats of Strata Florida
and Conway as bearers of Llywelyn's letter, and David ap Gruffydd
and Grufl^dd ap Gwenwynwyn as Llywelyn's "fugitives." It is
translated in Append, to Warriwpen's Wales, pp. 569-571.]
D.gitizect>yG00glc
A.D. 1188-1395-] THE NORMAN PERIOD. 509
[UBBBTm COirpiUUD TO TKI tBt OF ).MAF> IV EDWABO I.]
A.D. i27j- ^'iro. 34. riKivr of Lo»Jim. Writ to Collect « Fifteenth
from the Honour of Ahergavenny {among others)^ to fey the Tht^s
Dibtt im the Holy Land.
Rex Aiiatiiut, Frioriiui, Baroniiui, MiUtiintj Hheris hommiuSy et
ommins sliii tenentihis dt Honore de Bergaveny^ salutem. Cum Archi-
episcopi, Episcopi, Abbates, Priores, Barones, Militcs, et omnes alii
de regno nostro, quintam decimam de bonis suis, quibusdam tanien
ezceptis, nobis liberaliter conccssenmt et benignc, ad exooeracionem
debitonim, in quibus diversis mercatoribus de tempore quo moram in
Terra Sancta fecimus, obligamur: nos, de affectione et dilectione
quas erga nos credimus vos habere, gerentes fiduciam pleniorem, vos
aflcctuose requirimus et rc^mus, quatinus statum nostrum quoad
prxmissa plenius intuentes, quintam decimam de bonis vestris, juxta
formam quam dilecti et fideles nostri Grimbaldus Pauncefbt et
Magister Henr. de Bray, quos ad quintamdccimam in partibus vestris
colligendam deputavimus, vobis ex parte nostra exponent, nobis
favorabiliter conccdatis; ita quod a nobis pro hoc grates iavorabilius
rcportare debeatis temporibus oportunis. Et prsedictis Grimbaldo et
Hear, in pnemissis intendentes sitis et respondentes. In cujus, etc.
Teste Rege ^ud Turrim London., XXIIII. die Novembris. [In
Frynnty Rtcerdi^ HI, 179, fix)m Fat. 4 Edvi. I. menU, 36 intm.l
A.D. 1276. Jan. 20. Wimheiter. Confirmation ^Liberties of S.Asaph
hy Edward I, to Bsihef Aniam.
Edwardus Dei gratia Rex ANCLiiE, Dominus Hiberni*, et
Dux AquitanI'^ emniimt ad fuot prmstntet liter* pimenerinty salutem.
Volentes venerabili patri Aniano Episcopo de Sancto Assf^h, opteatu
dilectionis quam penes personam suam gerimus, gratiam Bicere spe?-
cialem; conccssimus pro nobis et heredibus nostris, quantum in n<:^is
est, eidem Episcopo et successoribus suis Ecclesie sue de Sancto
Assaph, quod ipsi de cetero, eisdem iuribus, libertatibus, posses-
sionibus, et consuetudinibus, diu optentis, utantur et gaudeant paci-
fice et quiete, quibus idem Episcopus et predecessores sui Episcopi
eiusdem loci usi et gauisi fiierunt, melius tempore bone memorie
domini Henrici Regis patris noetri. In cujus rei testimonium has
literas nostras fieri fecimus patentes. Teste R^e- apud Winton.
D.gitizect>yG00glc
510 CHURCH OF WALES DURING [Period IV.
XX. die Jaauarii >. [P^t. 4 Edw. I. memt. 34 mtut j in Vrymne^ Reetrdsy
HI. i;8; and (as dated at Rhuddlan Nov. 10, 1177) fromZi^. Av^.
Aisav.y in Er. WilHt, S, Ataph^ Append. VI., and PemMrtb MSS. 26,
pp. 60 and 134.]
■ Rcpnted trtb^M, il Rhoddtui No*. lo, £A. BJi, Amaa.), and by Hemj IV. Jd; *o,
1177 (P<ii<wtt USS, 16, p. J, ftom lA. Bak 1401, and by Hanrj' V. F^. 4, 141) (A. pp.
jtan.), lod igtio Not. 10, iiSg (RtortM, ijj, 136): ud ntiCed b; Edmud L turn-
C« £pb«. .iUmii., ftom Bol. (Tott. 17 Kiu. I. kIT, in 1 writ to the JnukUir of ChtMcc ind
pu. ii. mcmb. lo; nid PryiiM. Bupnk, III. Howtl an el UywOr^ No*. iS, 1*78 (■).
38S) ; wd ijpin, by Edwud It., at Stunford pp. 97, i)B).
Aug.5,i3i>9(Pmi»aifSS.i6,p.i35i Adoi
A.D. I37fi. ApriJiS. BM»gcr. Dts» Mid ChMpttr »f BM»g»r t» Rtitrt
ArtkHslMp tf Cmtttrtmy : [iofbrmiog him of a conspiracy of David,
aided by Gniffydd son of Gwenwynwyn and by Owen son of GniH^dd,
to kill Llywelyn— in Rpmtr, I. 53a.]
A.D. 1276. Nevemier 13. tVestmmittr. Tiv E»gUtb Bifiept U XJfoit-
ly»y mdmtmtbmg him to desirt from distwrU»g tit Temlm if&$gltmd.
,1-™™ FbaTER RoBERTUS PERMISSIONE DIVINA CANTUARIiE Ar-
him exconunuiii- CHIEPISOOPUS, TOTItlS AnCLIaPrIMAS, J. LONIX^H. ElTEN.,
^2^°""^^ W.Bath. etWellen.,Thom.Hebeforo^W.Roff.,etalii
tioD within a EpiSCOFI m FRASEKTTUM CONPECnONEPRj£SENTES,]*0Mfillrr»
""^ dmuma Leveiiiu Prhni^ Wtltim drnmno Snmtdomtt^ Spiritiun
consitii sanioris. Cum in Concilio Oxoniensi sub sanctac recordation
nis Stephano Cantuarix Archiepiscopo, et in sententia lata in Aula
Westmooasteriensi per bonx memoriae Bonifacium Cantuariensem
Ardiiepiscopum et quamplures Cantuariensis provindx suffraganeos,
de consensu etiam et voluntate pix oiemoriz W. Eborum Archi-
episa^, sub prxsentia et assensu H. recordatioois egrcgiae Regis
Anglix, domini R. Comitis Comubix fratris sui, et alionim Comi-
tum ac optimatum Ai^Hae, per sedem ApostoHcam confinnata, in-
spexerimus contineri omnes illos, qui pacem et tranquiUitatem domini
R^s et regni injuriose perturbare pisesumunt, et qui jura domini
Regis injuste detinere cootendunt, esse cxcommunicationis sententia
innodatos, ipsoque fecto in majoris ezcommunlcationis sententiam
incidisse; prout ipuus condlli et scntentise przdictz tenores, jam
dudum sollempniter pi^Iicati, ac pluribus vicibus quoad praemissos
articulos iterata publicatiofie multorum auribus inculcati, luculenter
D.gitizect>yG00glc
A.a 1 188-1295-3 THE NORMAN PERIOD. 511
ostendunt : ac vos, detinendo jus fati Regis, homagium et fideli-
tatem sibi notarie debita, vanis quibusdam et frustratoriis ut liquet
obfectis, licet ex babundanti sxpius requtsiti, cum illud ofierre spon-
tanee ddieatis, nuUatcnus facicntes, quod quidem homagtum prxstari
dtHiUQO cuicunque Ctuistiano, in pace Ecclcsix existenti, nulla
extrinseca conditio seu cujuscunque deUti exactio debet impcdire,
seu etiam retardare, — ac insuper pacem ipsius Regis pacifici et sui
regni per vos et vestros, maxime in confinio Anglix et Wailite, ne-
quiter perturbando, quod utique per natoriam stragem multonim, rapi-
nam, et innumerabilia dampnonun gravia et dispendia, plcne liquet,
— sitis ipsanim excommunieationum sententiis Involuti, quod non
sine cordis angustia vobis scribentes nunciamus, vestio statui merito
miseraodo, paterno ut convenit compatientes afiectu : vobis tamcn,
auctoritate concilii supradicti, quam promulgationis sententix me-
moratx, monedtes, distiicte mandamus, quatimis infra quindenam
a receptioae pnesentium de pnemissis satisfaciatis ad plenum, ab
inceptie perturbationis Regis et r^ni molestia penitus desistentes,
ac vestroa ab Wis cum effectu de caetero compescentes. AUoquin
contra vos et vestros perturbatores praedictaE pads, ut exigit vestnim
et eorum cxcessus, ad alia licet Inviti quodammodo ratione pnevia
procedemus. Datum apud Wcstmonasterium die Veneris proxinu
post Festum Sancti Martini Yemalis, anno Domini miUesimo
ducentesimo septuagesimo sexto". [Rjmiery I, 536, 537.]
' Edwud'i dedantion of wv, dated No*. 1 3, detnlera from LiTwdjm, Hor, l6, 1176, &,;
1176, it in R|mv, I. {.IS1 i3<i: hi* ippoiot- tui lucomoni to Bironi, BUk^ Abbati, etc,
meat of R(vo de Mortima' u C^MiiD againil to (Rid thdr quotit of men (o Krre in the war
■beWeUi,^^. 15, 1176, a.5jS; hli anllurity to WoRHler b; Jul]' i, 1177, dxted Dec It,'
to Will. Bendnmp Enl of Wuvick, anunaixi- 1376, at Wiodnc, A. J37-S39.
ing in the onmtj of Chettet, to recdre Webb
A.D. 1 276. Dn. 7. S. jlstfb. Bishop and Chapter rf S, Ataph %
Deelaratie* of Grievanees against Llyuitly* Prinet of PfaUs.
IlLATA m MAJOKI ECCLESIA DE SaNCTO AsSAPHO, in CRASTINO BliATI
nlcholai anno douin! m.oc.lxx. sexto, coram uenerabili patre
Domino A[niano] Dei gratia eiusdem loci Episcopo et suo Capi-
TULo AssAUEHsi. Videlicet, quod cum dudum inter praedictos Epi-
scopum et Ca^dtulum ex parte una, et nobilem virum dominum
Lewelinum Principem Walliae ex altera, super quibusdam iuribus,
libertatibus, et consuetudtnibus Ecclcsiic suse Assauensis exorta
D.gitizect>yG00glc
512 CHURCH OF l^ALES DURING [Period IV.
fuerit materia qucstioaisj quas libertates, iura, et consuetudincs, in
quanun posscssioQC velut quasi a tempore cuius ood extat memoria
extitit Ecclesia antedicta, idem Princeps in sue salutis periculum et
contra iustitiam usurpabat et adhuc detinebat occupatas ; super qui-
bus, licet siunmus Pontifcx dominus Gregorius PP. X*. ad instantiam
predictonim Episcopi et Capituli eidem nobili dudum direxerit
scripta sua, prxscrtim super certis quibusdam articulis quibus maai-
festum erat dictum nobilem ecclesiasticam ledere libertatem, ut ab
eommdem occupacione omnino desisterel cum c£fectu, exequtoribus
insuper dcputatis ab eodem ad dictum nobilem si necesse essct per ceo-
suram ecclesiasticam compescend[um] in articulis supradictis^ quo-
rum insuper cxequtorum Uteras monitnrias scmel et secundo reccpit
idem Princeps ; ncc eo minus occupata detinebat iura Ecclcsix ante-
dicta, in sue salutis periculum et ecclesiastice libcrtatis non modi-
cam lesionem. Propter quod praedicti Episcopus et Gapitulum dictis
die et loco conuenientes in unum, euocatis ad boc specialiter clcro et
populo^ super dictis gravaminibus et aliis iniurijs pnedicte Ecclesie
iuri[bu]s ccclesiasticis et vassallis per dictum principem ct suos illatis,
diligentcr inquirebant j eadem grauamina in scriptis hijs rcdigcntes,
et reuerendo Patrl domino R[oberto] Dei gratia Cantuariae Arcbi-
episcopo aignlBcantes, ut etiam ipse correctionis remedium apponat
in eisdem.
Qu3E grauamina specificare duxerunt mode subscripto.
[i.] Episcopoe lociciusdcm non permittit idem princeps condcre
testamenta ; et si condiderint, eorum testamenta vires
habere non sinit : quia eis decedentibus omnia bona mobi-
lia, que eorum fiierant dum vivebant, occupat et distrahit
pro libito sue voluntatis.
[2.] Similiter bona aliorum inventa inter bona decedentium hu-
iusmodi occupat et dctinet occupata.
[3.] Insuper si Episcopus in ^tudine constitutus seu alias ante
mortem, non longe tamcn ante obitum suum, suis minjstris
de rebus suis allqua donauerit, siuc aliis, ut equos uel alia
huiusmodi, idem princeps post obitum Episcopi talia bona
reuocat tanquam sua inluste alicnata.
[4.] Item tempore vacationis sedis eiusdem maneria Episcopalia
suis balliuis non custodienda sed potius destrueoda com-
mittit.
[5.] Item scde ipsa vacante non sinit canonicos diem electionis
D.gitizect>yG00glc
A.t». 1188-1395-] ^^^ NORMAN PERIOD. 513
[OKAVAMIMA OP tBB OP (. AIAPK AOUNIT LLTWBLrN.]
fiituri pontificis statuere, nee personam eligere, nisi ad con-
cessionem suam : alioquin canonicos ipsos punit pro libito
sue voluntatis.
[6.] Item, dampnatos pro suis sccleribus iudicio seculari sacer-
dotibus confiteri non permittit nisi suis ministris audien-
tibus, ut et ipsi sic confitentes inter cetera sues cooiatroncs
publice recognosca[n]t i qui postea tali testimonio pcrditi,
tanquam l^ttima probacione huiusmodi damnati, uel bonis
omnibus mulctantur uel uita priuantur.
[7.] Item, testamenta non admittit aliquorum, nisi in egritudine
condita, ct ex qua egritudine decedat testator: alioquin
deccdentium onuiia bona tanquam sua propria occupat et
distrahit ad libitum.
[8.] Item, balliui sui indicia sua exercent ct placita tcncnt
diebus Domioicis et festiuis in cimiterijs et aliis locis Deo
dedicatis, et nonnunquam in ecclesijs; licet per Ecclcsiam
sepius moniti iiierint super hijs ct prohibiti sub pena cano-
nica eis Infligenda.
[9.] Item, amerciameata vasallorum Ecclcsie pro fiuto ab eis
commisso, uel pro receptacione furti perpetrati ab alio
quocunque inuenti in domibus uassallonun, danda; uel
si prodantur confessione dampnatonim iudicio seculari
et mulctantur ^ in hijs casibus tribus Ecclesie debita
Princeps integre sibi usurpat : cum ex antiqua et appro-
bata hactenus consuetudine patrie eiusdem, non nisi me-
dietas huiusmodi emende ad ipsum principem spectare
dinoscatur.
[10.] Item, medictatem emende uassalli Ecclesie pugnantis cum
uassallo principis in terra principis, totam autem si in terra
Ecclesie Episcopo et Capitulo debita[m], idem princeps
totam sibi usurpat in utroque casu.
[11.] Item, uassallos habentes domicilia in utroque dominio,
Ecclesie uidelicet et principis, compellit in feodo laicali
residere, cum ab antiquo in optione talium extiterit in quo
maluerint tcrritorio habitare.
[13.] Forestarios insuper in siluis spectantibus ad Ecclcsiam
minatur suo motu statuere; quod Episcopus cum Capitulo
hactenus facere consuevit, principis seu alterius cuiuslibet
consilio minime requisite.
VOL. I. L 1
D.gitizect>yG00glc
CHURCH OF WALES DURING [PERIMJ IV.
[13.] Item, medietatem emende pro uiolenta uirginis defloracione
(acta in territorio Ecciesie, Episcopo et Capitulo debitam,
princeps retinct totam.
[14.] Item, cum ex antiquo res uassalli Ecclesie in territorio
ipsius bomicidiiim committeiitis int^e pertineant ad £pi-
scopum et Capitulum, et persona ad principem pro com-
misso^ princeps res occup>are non ueretur. Similiter occu-
pat medietatem emende Episcopo et Capitulo debitam, pro
incendio tacto in dominio eorundem, et medietatem emende
eiusdem Episcopo et Capitulo debitam pro forc&ctura homi-
nis corum in siluis prindpis.
[15.] Item, medietatem emende hominis eorum contempncntis
edictum principis quo eum sequi tenetur iussus *****
personaliter profectus fiierit, eis debitam.
[ 1 6,] Item, cum ex antiquo expectet ad ipsam limites villarum
Ecclesie terminare, quando super eisdem contigerit dubium
exoririj idem princeps, sede Assauensi uacante, huiusmodi
terminacionem limitum uillanim Ecclesie eiusdcm sibi usur-
pabat, et eas pro sua uoluntate limitabat.
[17.] Item, uassallos Ecclesie cum sibi placucrit per ministros
suos capi &cit et incarcerari in preiudicium Ecclesie; cum
hoc retroactis temporibus nuUatenus £eri consueuerat, nisi
demum orta contra cos suspidone enormi criminis : et tunc,
auctoritate Episcopi et ministris suis presentibus.
[18.] Item, nolentes ui compcUit hereditatem adbire, [et] here-
ditatem illegitime natis indistincte concedit. Mulieribus,
et si alij heredes deficiant, ius successionis hcreditarie
immo denegat. Set hoc consuetudo patrie est.
[19.] Item, uassallos Ecdcsic tam ipse princeps quam sui balliui
compellunt, tanquam proprios suos, res suas de loco ad
locum suis deferre stipendiis et iumentis.
[20.] Item, cum uassalli Ecclesie se ad dominium Anglicorum
transfenint propter suum demeritum, eorundem idem prin-
ceps hereditatem talium, quam sub Ecdesia optinent,
statim occupat et detinet, non obstante quod feudum sit
Ecclesie.
[21.] Item, punidonem scelerum commiss(»^m in cimiteriis et
aliis lods sacris sibi ucndicat; et emendam talium, qui ibi-
dem deliquerint, integre sibi reseruat
D.gitizect>yG00glc
A.D.II88-I295-] THE NORMAN PERIOD. 515
[32.] Item, errores factos contra legem coniugij nititur ad uindi-
• dam sibi reseniare.
[13.] Item, sacerdotes et clericos compelUt subire cxamen tune
sue contra suos uassallos de tllis conquerentibus, et suo stare
iudicio uclint noUnt
[24.] Item, penam appositam in sponsalibus de fiituro, et super
usuranim solucione, si fide iussores interaenerint, ratione
fidciussionis huiusmodi compellit ad pene solucionem huius-
modj contrahcntes.
[25.] Item, accepta magna pecunie gumma a quibusdam suis
uassallis, pennisit eos auferre monasterio de Basingwerk
plures carucatas tcrrej prout Episcopo conquesti sunt Abbas
et conuentus monasterij memorati. Consimilem inluriam
aliis clcricis inferri permisit hactenus et scienter. Quosdam
insuper clericos paterna hereditate priuauit, legibus patrie
non seniatis.
[26.] Item, quod sine dolore dici non potest, homines principis
assiduc dessendunt in domibus clericorum et uassalloram
Ecclesie, et procurationes ab cis e^tigunt tanquam sibi debi-
tas^ que si non exhibeantur eisdem, diuersis contumclijs
cos afficiunt j quosdam uert>erando, alios uulnerando, et
diuersis crudatibus puniendf^ quaiia dicere hoiribile est,
et res eorum nonnunquam asportando.
[27.] Item, optinentem hereditatcm sub ipso compellit indift'e-
renter sue curie stare tudido contra quemcunque laiaim de
ipso cozelantem, uel extunc manum suam hereditatcm suam
ponere j et hoc, ut creditur, in odium clericorum ; alijs
oihilominus grauaminibus et angaiijs diuersis afHciendo
eisdem, et talUas cum sibi placuerit et exactiones indebitas
ab eis extorquendo; ad ea quod non pi;rmittit uiros eccle*
siasticos suos seruicntes castigare et mlnistros, nisi iudicto
fori sccularis, ut sibi penam applicct tatium mtnistrorum :
et si in aliquo restiterint dominio seculari siue displicuerint,
statim possessiones eorundem laicales tanquam in elusionem
ecdesiastice libertaiis in manu sua capit, et detinet acceptas
quousquc sibi satisfecerint ad uotum^ eos insuper multo
plus grauando, si hujusmodi sua grauamina Ecclesie .osten-
derint, uel remedium sibi quesierint aliunde.
[28.] Communitatis nemorum insuper, pascuorum, ct focallum,
lU
D.gitizect>yG00glc
Si6 CHURCH OF WALES DURING [Period IV.
et aliorum huiusmodi, rcctoribus ecclesiarum et sacerdotibus
etiam in suis parochijs ali<]uando denegauit
[29.] Item, uillam de Lanerost cum omnibus suis iuribus ad
Ecclcsiam Assauensem spcctantem, in cuius possessione
plenaria in tempore domini Henrici illustris Regis Anglie,
Lewclini ap Jorwerth et Dd. ab Lewelino principum Wallie,
et etiam a tempore cuius apud homines non extat memoria
extitit pacifice Ecclesia memorata; idem nobilis Ecclesie
aufcrre non expauit iniuste, et adhuc detinet ablatam;
saluo quod Ecclesie V. solidos pro eadem annuos pcr-
soluit.
Alia insuper grauamina Ecclesie et suis ministris atque uassallis per
dictum nobilem et sues multipliciter Inueniunt fiiisse illata, que
presentibus insercrc non sine causa distulenint; eadem dicto domino
Archiepiscopo et summo Ponti£ct Romane sedis transmlssuri, cum
sibi super hijs tempora perpenderint fauente Domino opportuna. Dc
premissis tamen minutis iuribus ad Episcopum et Capitulum suum
spectantibus, idem nobilis quedam eisdem Episcopo et Capltulo nuper
rclaxauit, sub protestatione tali, quod ea uidelicet Ecclesie supra-
dicte tanquam sibi debita non concessit, sed tanquam ex gratia,
reuersurus ad eadem cum sibi ci^ouerit expedire. In cuius eui-
deotiam pleniorem tarn dictus Episcopus quum Capitulum sigilla sua
presentibus duxeruot apponenda. Dat apud Sanctum Assaph. in
crastino Sancti Nicholai Confessoris anno Incamationis Dominice
1 276. [Pettiartb MSS. 26, pp. 98-105.]
A.D. 1 276. A Dominican House at Bangor Vaur, before this date.
[Bf. Willis, BangoTy Apptnd. XI. pp. 21 1, 212, citing an In^msiHt md
^uod damtuim of May 9, 1300, respecting a grant thereto by Bishop
Anian of Bangor.]
A.D. 1277. ¥eb, 22. "-Haho" Saft-ctmduet ftr Amam the Bishof of
S. Atmplfs fr^trty »« traxsit from E»gla»d to Wales or vict 'oeria.
Rex, ornmbut tallivis et fidelilrus suit ad fnos^ etc., salutem. Sciatis,
quod roncessimus vencrabili patri Episcopo de Sancto Asaph, quod
ducere possit blada et alia bona sua, tarn victualia quam alia, a
partibus Angtix usque ad partes Walliz et a partibus Wallise usque
in Angtiam, prout ad commodum suum magis viderit expedire. Et
D.gitizect>yG00glc
A.D. Ii88^ia95-] THE NORMAN PERIOD. 517
[UTWH-TK AOtm KXCOHUVmCATED.]
iam vobis mandamus, quod prefatum Episcopum, aut homines suos,
blada, et alia bona sua, ut predictum est, ducentes, contra banc con-
cessionem noGtram oon molestetis In aliquo sen gravetis. In cujus,
etc. Dur. usque ad diem Dominicam in Ramis Palmanim prox.
fiitur. Teste Rcge apud Halso, XXII. die Febniarii. [ftyww,
Utetrdtf HI. 191, from P«(. 5 BJm. I. mtmi, 15,]
£m» date. Similar Letttrs of Preteetion fw Amitm Bitbaf 0|
A[nianus] Bangorensis Episcopus habet literas de protectione sim-
plices sine clausula unum annum duraturas. T. ut supra. £t dupli-
cantur. [J^., 16,']
AJ>. 1277' Pti' 27. North Stoke. Rahert Arehiishof of Ca»terkwry
to Walter ArchUshof ofTork.
CwK UTwdTD Vetttr^U m Chrtsta Patri Domw tV[altero]^ Dei gratia
to be excommu- Eioraeewsi ArchiePiseepo. SUUS IN EODEM ChrisTO FRATER
out 70UI yuf ROBERTUS CaNTUARIENSIS ArCH I EPISCOPUS, TOTIUS An-
Tjl^ " ^ GLiiE PRiMAS, quicquid sibi gratiae et salutis. Paterni-
ttwi of Cantei- tati vestrx tenore prsesentium notum facimus, quod,
*'^- cum dudum in provinciali concilio Cantuar. (pracsidente
tunc feiicis recordationis Stephano, quondam Cantuariensi Archi-
episcopo) apud Oxoniam celebrato, provida deltberatione et communi
assensu sanctorum patrum Episcoporum, suffiaganeorum suorum, et
clcri provincix Cantuariensis, statuto super hoc edito, lata fiierit
majoris excommunicationis sententia in omnes illos, qui jura domini
Regis Angliz injuste detinere contendunt, ac pacem et tranquilli-
tatem ejusdcm domini Regis et regni sui injurlose pcrturbare prsesu-
munt ; ac eadem sententia per bonae memorix Bonifacium prxdeces-
sorem nostrum et sufiraganeos suos, concilio postea apud Lambeth
convocato et iterum in.Aula Westmonasteriensi, pluries solemniter
innovata fiierit; necnon et authoritate sedis Apostolic* spedaliter
confirmata; — nos, cum quibusdam sudraganeis nostris tunc ibidem
personalitcr existentibus, et aliorum absentium procuratoribus, citra
proximum prseteritum festum Sancti Martini Yemale,— quia ipsa
Qotoria rci Veritas in auribus singulorum acclamabat, quod nobilis
vir Lewelinus filius Griffini Princeps Walliae, tanquam famsc sux
prodigus et salutis, sententiam bujusmodi parvi pendens, hpmagium
D.gitizect>yG00glc
5i8 CHURCH OP fVALES DURING [Period IV.
[lLTWIXIH UMIir ■ICOtUluKIC^TO.]
et fidelitatem, quae praedecessores sui Principcs Walliae Angliae Regi-
bus facere consueverunt, et ipsemet egregi* memori* domino Hen-
rico Regi Anglias prius fecerat, ac domino nostra Edwardo nunc
Rcgi Anglix illustri facere debuit et debet in praesenti, exqiiisitis
occasionibus facere dctrectat, ad hoc diebus et locis conipetentibus,
oblato sibi ad cautelam salvo et securo conductu, plurtes legitime
munitus et citatus, in hoc jus ipsius Regis temere retinerc conten-
dens; paccm insuper et tranquillitatem ipsius domini Regis et rcgni
sui p;r sc et suos perturbare pnesumpsit, sicut notoria strages pluri-
morum, deprxdationes rerum, incendia dbmonim, et innumcra dam-
nonim genera, testantur apertc y per quse ipsum in scntentias hujus-
modi non ambigitur damnabiliter incidissc: — habito tractatu dili-
gent!, et de salute ipsius principis sollicite cogitantes, de consilio
eorundem suffraganconim nostrorum et cum eisdem, pnefatum Lew-
eltnum litteris pantcr et nuntiis solemnibus ad ipsum propter hoc
specialiter destinatis in pnefatas excommunicationis sententias tali-
ter incidisse decernentes, ipsum nichilominus monuimus, quod infra
quindecim dies a tempore monitionis hujusmodi de pricmissis satis-
faceret, et ab incepta perturbatione pacis domini nostri Regis et
regni sui molestia desistendo, suos ab hujusmodi prxsumptionibus
pariter refrscnaret ; alioquin ex tunc contra ipsos asperius procedere-
mus, prout notorii excessus eorundem exposcunt. — Porro nunciis ipsis
apud Lammas, ubi princeps iile cum suis proceribus curiam suam
tunc tcnebat, accedentibus, et sui adventus causam ipsius principis
familiaribus et ministris serio exponentibus, idem princeps, ofFensam
superaddens ofFensis, nuncios ipsos, non sine nostro contemptu, ad
sc aditum habere non permisit -, et monita nostra salubria, per suos
sibi plene nunciata, animo contemnens indurato, hactenus ad satis-
factionem venire non curavit, per sex septimanas et amplius favore
bcnivolo patienter expectatusj sed semper pejora prioribus addens,
de die in diem quantum potest manus aggravat ad delicta: — propter
qux convocatis iterum sufiraganeis nostris, et habito supra hujusmodi
contemptu et notoriis et multiplicatis ipsius principis et suonim
excessibus et of^nsis tractatu pleniori, quia, crescente ipsonim con-
tumacia pariter et oiFensa, crescere debet et poena; de eorundem
suiFraganeorum nostrorum unanimi consilio et asscnsu extitit pro-
visum ct ordinatum, quod unusquisque suffraganeorum prxdictorum,
in cathedralibus et aliis collegiatis et parnchialibus ecclesiis sux
civitatis et diocasis, dictum Lcwclinum Principcm Walliae in prK-
D.gitizect>yG00glc
A.D. ii88-ia95*] THE NORMjfN PERIOD. 519
[llTmLTV AUn HCOHMimiCATtD.]
fatas exconunuolcationum incidisse sententias et notniDatim taliter
excommunicatum esse denunciaret, pulsatis campanis et accensis
candelis; oinciUarios insuper siios et feutores, ac omnes consilium
vel auxiliutn eidem principi in sua rebellione perseveranu scienter
impendentes in pnemissis, nisi infta mensem imum rcsipuerint, ct
ab ipsius consilio, consensu, et auxilio, se subtraxerint, pari sententia
et cum eadem solemnitate publice innodatos denunciaret ; et ipsos,
quos contra monitioicm hujusmodi extunc sibi adhaererc, et consi-
lium, conscnsum, Tcl auxilium, sibi impendere constiterit in prae-
missis, publice et solemnitcr excommunicates denuntiaret nomina-
tim: quam quidem sententisE denunciationem in diocsesi nostra
nuper per nostros fieri mandavimus cum efiectu. Unde, cum per
prxfatum dominum Edwardum Regcm nostrum serenissimum simus
per suas Literas nobis nuper directas specialiter rogati, ut in istius
negotii execuUone vestrum impioremus auxilium et juvamen; ac vos
et nos, quibus Ecciesianun et animanim cura incimbit, ibi fortius
voluntarios labores suscipere tenemur, ubi ipsius Lewclinl rebellio
periculosius ezardescit, et in prsedicti domini R.eps injuriam in
posterum arrc^antcr insurget, nisi eam cxuigens justitia pneveniat
et subvertat, ut sic pax et quies ceteris pneparetur; Patemitatem
vestram rogamus et tequirimus, quatenus obtentu precum dicti
domini Regis illustrissimi, vobis in hac parte porrcctanun, ac
nostrarum, praefatum Lewelinum per totam vestram diocsesim et
pFovinciam in prxdictas excommunicationis sententias incidisse, et
nominatim taliter excommunicatum esse, si placet, denuncietis
et denunciari fadatis in forma memorataj pnesens negotium taliter
impleturi, qualiter a nobis in casu consimili vobis fieri velletis. Dat.
apud Northstok, tertio kal. Maitii anno Domini milleslmo ducen-
tesimo septuagesimo sexto. [Sjmery J. 541.]
A.D. 1277». Charttr of Uttrties grafted iy LlpfelyM VrinttofWaUs
W tbt "Bishop and Chmpter of S. Aiaph.
UmhifTjis Christi fiJelitms presentes Ihterat uisurts ael auiUtitriSy Lew-
ELiNUs FiLius Gruffud Princeps Walli* Dominus Snaudon., saiu-
tem in Domino sempiternam. Vobis omnibus et singulis notum
factmus per presentes, quod nos, Diuine caritatis intuitu, et in
noetrorum remissionem peccaminum, ntcnon et intuitu seruiciorum
uenerabilis patris domini A[niani] Dei gratia Episcopi Assauensis,
D.gitizect>yG00glc
520 CHURCH OP WALES DURING [Period IV.
» » # # * eiusdcm lod Decani, et Capituli, nobis impensonim,
Caa tdtunoi- ^temiir et rea^osdmus onmes causas testameata-
tur. nutrimo- rj^s^ matrimoiualcs, usurarias, dccimanun, ct sacrilegii,
ti^" ooiitgc! necaon et hijs annezas, per totam diocesim Assauensem
beioog wtiody gpectare ad fbnim Ecdesie plcno iure.
lo ihi Cboidi * '
tatrt. Volumus iosupcT salubfibus ApostoUce scdis monitis
parere paritcr ct mandatis, que circa refbrmacionem status Assauensis
Hcclesie memiiiinius recepisse dudum, in articuiis ioAascriptis.
Mattabioaftbe Dcccdcnte itaquc Episcopo qui pro tempore fiierit ia
minus debitum sorttatur officium salubris de iatento
dccedentcs •>.
Not wiib ioto- Testamenta insupcr nostronun vassallonun decedeo-
rercd wiih. tium ciusdem diocesis, quandocunque condita, non im-
pedicmus, quamdiu durauerint noa mutata. Nee occupabimus bona
alicuius Ecclesie vassalli, quamquam ipse decesserit iotcstatus.
Procmuiom dm 0^1^ ^1 laici Dobis subditi in domibus monastcriorum
lo tc kried on Ct ccclesiarum diocesis Assauensis indebitas czigant
'™°' "■ procuratioDcs, psrsoms in eisdem locis dcgentibus con-
tradicentibus et inuitis ; aut propter hoc per subditos ipsos pcrsoais
eisdem in corporc ucl in bonis molestias inferri contingat aut tac-
turas; — quod fieri prohibemus^ — plenam correctionem pro transgres-
sionibus his concedimus ad Ecclesiam pertiaere.
Nor anfcakni CohibiUonem quoque consimilem Ecclesie pcrmittimus
biudcRii. Assaucnsi in ministros nostros, qui non penniserint a
nostra curia coadempnatos, ni ipsis ministris prescntibus et audicn-
tibus, sua peccata sacerdotibus confiteri; nee ipsos tran^ressorcs
manutenere uolumus, quominus in tales Ecclesia discipline scucrita-
tem ualcat exercere.
Rigbn K^iectiag Dc cetero etiam, tallias, collectas, scu exacciones ali-
chutch vuBk. quas, personis non imponcns ecclesiasticts uel Ecclesie
vassallis, ni feodum a nobis in capitc teneantj uel saltem supra
tali impositione prelati consensum uel licentiam obtinuimus spiri-
tualcm. Ad hoc in vassallis Ecclesie Assauensis illam eisdem
Episcopo et Capltulo concedimus iurisdictioncm habere, quod,
accusato ipsius Ecdesie vassallo aliquo super fiirto, medietatem
amerciamenti recipiant qualitercunque condempnatorum ; quousque
dictata fucrit condempnacionis summa in persona. Ad ipsos etiam
D.gitizect>yG00glc
A.D.II88-I395-] THE NORMAN PERIOD. ^ti
lamAxi OF mwtm it u-nmn ro tbb m or t.MArB.]
uolumus et concedimus mcdietatcm Hmlauett <= in Ecdesie territorio
pcrtinere. Si quis insuper ejusdem Ecclcsie subditus per nostram
bannitus potcstatem aut quoquo modo ooster Aierit fiigitiuus, plcnam
possessionem bonorum tam mobilium qtiam immobilium ingrediantur
ipsius, ac de hijs disponant pro sue libito uoluntatis: ncc dc hijs
bonis uolumus, quod nostri balliui sc aliquatcaus iDtromittant, ni
forte in talium occupacione bohomm prelati aut eomm officiates
n^ligentes fuissent aut remissi. Prcterea honio(?) vassallus Ecdesie
pro forisfacto aliquo, inrequisitis Episcopi balliuis, per nostros ser-
vientes in persona nullatcnus capiatur, ni periculum sit in mora ; et
tunc foris&ctOT, ad curiam Episcopi primo dcductus, hominibus
Ecdesie captum rcquircntibus ad pl^os nuUatenus denegetur.
TransgrcssioDcs insupcr in curiis Episcopi perpetratas, nisi solum
in casu homiddii, eidem Episa^ facilitatem plenariam concedi-
mus corr^endi. Insuper si duo homines, noster videlicet et Ecde-
sie, in territorio nostro uulnera, conuicia, uel iniurias alias infe-
rant, pro transgressione sui bominis ad Episcopum et Capitulum
medietas spectet emendx: uerum si in territorio Ecclesix, ipsa
totalis emenda in usum Episcopi et Capituli deuoluatur.
Hxc et hijs similia, in quorum possessione uel quasi a longe rctro-
actis teroporibus Ecctesia extitit Assauensis, sepe dictis Ecclcsie,
Episcopo, et Capitulo, suisque successoribus, pro salute aoime nostrc
et nostrorum predecessorum Prindpum Wallix, in puram ac perpe-
tuam etemosinam concedimus possidenda in perpctuum padfice et
quicte. Et nos pro nobis, beredibus, aut successoribus nostris, sibi et
successoribus suis, contra omncs bomines inperpetuum warrantiza-
mus ipsa iura, libertates, et consuetudines, supradictas. Et ut bxc
nostra concessio et liberaiis donado robur optineat &rmitatis, ipsas
presenti carta nostra roborata sigilli nostri appensione confirmamus.
Hijs testibus etc. Dat. etc. [From Ub. Rui. Attm/^ in Pe»txTth
JUSS. 26, pp. 74-77.]
■ Thedale n coDJedural. Llywdro probably in the Spring of 1)77.
nude lh« Rant wbile noder feu of Engliih * So in MS.
King and Ctntahiaj cxcommimkalJoiu ; i.e. <> See ibore, p. 493. note '.
A.D. 1277. Jtify 21. Chttter. Lettert tf PratectioH fer the Fritrrs
Preachers of Bangor.
Rex, Baromihu ^lumque Portitum, et omitihis imllivit et fideUius snii ad
fuoi, etc. Quia Religioeos et maxime Fratres dc ordine Pnedicato-
D.gitizecbyGoOt^lc
523. CHURCH OP WALES DURING [Pcriod IV.
mm, quos quadam dilectionis pnerogativa commmdatos babeamus,
cum tranquillitate et mansuetudme, qaa statiii suo convenit, manu-
tcncrc volumus et tueri : dilectos nobis in Quisto Fratrcs Pncdica-
tores dc Bangra* in protectiooem et defenstooem nostram susccpimus
spedalem. Et ideo vobis mandamus, quod Fratres prxxlictos, homi-
nes, res, ct bona in domo eorundem Fratnmi esistentia, manute-
ncatis, protc^atis, et defendatis ; non iniiereatcs eis, etc^ si cos ■ per
partes illas transitum facere continent, injuriam, mc^estiam, damp-
num, aut gravamciL Et si quid eis, etc In aijus etc Teste R^
apud Ccstr., XXI. die Juiii. [Prymmej Rtctrdtj m. 191, bom fmt.
5 Ed%a. I. memt. 15.]
A.D. 1 277. yulj 25. Ann. Camb. n» «• — Eadmundus [Earl of Lan-
caster] frater [Eadwardi] venit in West-Walliam, ct incepit con-
struere castnim apud Lanpadamvaur [at Aberystwyth, Bnt y lymj-
»;■], et venit apud Sanctum David causa pcr^rinationis.
[p. 105 ed. Williams.]
A.D. 1 277. Btftrt Novtmitr [?] >. R»itrt ArchUshvf 0f Cmiterhmj U
Willism de BttuKhamf Esri tf W^raitk mU tht tthtr Caftmms if
Ed-ward I't armj at Cbtiter,
Rao^ j,„ Frater Robertus, permissione Dixiina Cantuarie
"'^''^^^^^^Jl^ Archiepiscopus, totids Anglie primas, ntiiUims vhii et
cbordiaetcuid diUet'ii tM Chritto fiSii, demint Cnmti de JfrMwlt [WV-
nor^Ac Bii^ ^ei] ft ctttrit Cafitmeis exerdtut demwi Reps aftid Ces-
of s.Anph. triam retidtntitutj salutem in Domino sempitemam. Cum
non modica cordis displic[eDt]ia intelleximus ex rclatu fideli, quod
homines exercitus vestri, postposito Dei timorc, ccclesiis, cimiteriis,
aut ecclesiasticis possessionibus ct rebus, non parcunt; loca et res
huiusmodi hostiliter inuadentes. Quorum aliqui dudum quoddam
manerium domini Assavensis Episcopi combusserunt, interficientes
unum dc hominibus suis ibidem, [et] cotnmittendo diuersimodo in
locis aliis sacrilegia et rapinas. Cum igitur facta huiusmodi sint
omnino contraria expedicioni uotiue [et] vestri ncgodi inchoatis;
uos, quos reputavimus Deo dcuotos, rogamus, moaemus, et in Domino
exortamur patientc \ quatinus, si ita est, homines sub uestro refi-
mine constitutes a factis [s]celeratis de cetero cohibeatis omnino;
D.gitize<)t>yG00glc
A.D. I188-I295] ^^^ NORM-^N PERIOD. 523
pro dampnis dicto Episcopo fratri nostro illatis et aliunde commissis
cum ceteritate congntam fieri facientes emendam. Alioquin iuste
timere poteritis et debetis, quod Deus iustus, fortts, et patiens. Cuius
directione plurimum indigetis^ (<l>"xl ^it) subito dexteram Suam
auertet<=, Suisque persecutoribus digoam rctribuat ultionem, quod
ncMi in gueiris habitis in Aaglla uestris tcmporibus satis potuistis
vidisse. [From Ui. RMi. Ass4tv.y in Ptnita-th MSS. 26^ V- 55'i ^"'^ '**
Br. Willis, S. Asmfh, AfftnJ. X.]
• TUi letter ii dated by Br. Wmii in 1178, and pntaUy it to be dated in (bat year, betice
and man of amnc hm pnceded Archbiihop '' '"
Kilwardby'i appointment u Cudioal in 1)78.
It belongi tbcnbce to Uywelyn'i war of 1177,
A.D. l^X^^. Before Navemier\T\. Roiert ArcbhUh^ of Canttrhury to
the Clergy snd haitj of the ^oteiet of Coventry tatd Uebfeld^ of
Herrford, mnd of Wales K
Aid and protect FRATER RoBERTUS PERMISSIONE DiVINA CaHT. ARCHI-
ihe defgy of s. gpiscopus, TOTius Anglie primas, tmiversis t*M clerieis
round the SjinfA jiMM l«ich per CouentreM. et Ucch.y Hereford^ ae Walli^
S^T'fi^ "tSi! ''^«"" constitutit, salutem in Domino. Librum seu tex-
cburch. turn Euangeliorum de Ecclesia Assaph., vulgo " Ereue-
giltbes" appellatum, qui ut didicimus in magna ueneratione habetur
in partibus Wallie et Marchie apud onrncs, et propter casus uarios a
quibusdam clerieis preiatc Ecclesie quandoque per patriam tanquam
san[c]tuarium honorifice circumfertur ; unde uniuersitati ucstre una
cum pcrsonis textum huiusmodi deferentibus recomendandis duximus
per prcscntes, rogantes, quatinus ob reuerentiam Christi, Qui Euan-
geliorum est Auctor, clericos memoratos cum textu predicto per uos
transittun facientes, in eundo, morando, et redeundo, securitatis ct
pads beneficio permittatis gaudere. Dat. * * *. [P«w«rtA MSS. 26,
p. 55, from U6. Rui. Assav.']
■ TtobOitf about tb« lanu dale with the denon of Chetta (PmiaiA MBS. 16, p. 43.
preceding. A Kke docnment i> iddiaisl bj riom Lib. Bab. Atiav.) ; aitd tee anodlet of
Biihop Leoline BiomGdd (i293-i3i4)toMai- Arcbbithop Peclcham't, bebtw, May 19, A.D.
t<i Roben de FiotaKam, officul of ifae Aich- 1184.
A.D. 1277. Before Novemier{?']'. Anion Bishop of S. Ataph to the
Provincial of the Friars Preachers i» England.
^iki the prajen FrateR AniaNUs, etc., Priori Provinciali et Capitulo
D.gitizect>yG00glc
524 CHURCH OF WALES DURING [Period IV.
[bxcohkdxic&tiom of lltwbltn uhotid.]
of ihe Frian PreJicMtonnn AneUe, obcdientiam, reoerentiam, cum ho-
VntAm (ct the vr ._- ■ i a ^ 7- i ■
(3iuich of 3. oore. Nostram naviculam, more fluctuantis pelagi,
**^ undJs tcgentibus, tempestatum ct uentis persecutionum
inualesccntibus agitatam, nc nauigantium culpis exigcntibus ad
cautes conquassaretUT incaute, aut persecutionum furia succrcsccnte
fiigata deucniat in Caribdim ; ad uos, patres conscripti, quibus cordi
esse non ambigitur causa Dei, confiigimus a tantanim facie turbatio-
nuin, humiliter supplicantes, quatinus Assaueosem Ecclesiam, soUi-
citudioi nostre commissam, que tot aduersitates patitur hljs dicbus,
deuotis fratnim orationibus conunendetis : cum tanto ad jx^sens
orationum presidiis apud Dominum plus indigeat, quanto persecuUo
contra ipsatn de die in diem cnidelior inualescit ; et iam remcdium
appooere non uideatur esse in bomine, scd in Deo. Dat. etc
[Pemmrth MSS. 26, pp. 8 1, 82, from Ui. Rifi. Assmv. t also in Br.
mi/ii, S.Asafb^ AfptMd. XI.-]
* PfObtbly of smllii date viih Ibe two pncedidc lettsi.
A.D. 1377. Nov. lOx i8". Ahn. de Winton. im am. — Lewelinus
beneBcium absolutionis obtinuit et interdictum teirae susc relaxabatur.
[135 Luard.]
■ Not. 10,1177, 1 treaty wai made between ii». Cami.. p. 105 ed. VTiHunu; - qd the
CommuBooen <^ Edwud and Llrwdjm at alendi of Winter," Brut y Tfagtef^ p. 368
Coawar (^wr, I. 54$. J46). lijrwdyii to ed. WilUaau), LlTwelyii came to Rbnddhn,
come in peraon lo Edwud at Rhodi^ m ud "oxKocda &>cti mat Rex et FrinccfK"
MOD at be it abtolTcd &oin Chiutli centum. (J»L Cawb., A.). See ako CaattnU of Peni-
No*. lS("iDOCtavi(beitJM>itiiiibyeni>lib<n," aitli MSS. 16, in JS^uikala, CaUed. Tupogr.ll.
A.D. I2j8. yMUMj 4. Tevier of LtmdoM. Edaard I. Kmg af Emgltmd
U Ania* &shop ef Battgor.
Remove the Rex, vtweraUii i» Cbritto fatri A[mMi«] BoMgonmn
aim whidi ba* Epiieopo, salutem. Quia ex quertmonia David ap Evnun
been aifixed to '^ f ' , >-, ^ '^ '
the com of David accepimus, quod quidam de partibus illis, assereotes
ipEinioo. quedam biada, que idem David a WilHelmo Bumeli
ct hominibus suis emit in Anglesey vestre diocesis, dum ftienint
ibidem in servicio nostro, sua esse, quandam cnicem super blada
predicta (prout moris est in partibus illis) apponi fecerant j occasione
cujus crucis predlctus David aliquam administracionem de bladis
illis habere non potest : vobis mandamus rt^antes, quatinus crucem
predictam amoveri et eidem de bladis predictis liberam admioistia-
D.gitizecb/GoO'^lc
A.D. 1183-14950 ^"^ NORMAN PERIOD. 525
tionem habere ladatis. £t si quid inde captum fiierit, id eidem
restitui faciatis. Teste Rege apud Turrim London^ IV. die Jan.
[Pryrnne^ Retordsj III. 219, horn Rat. Wall. 6 Edtu. I. mrmb. 12 dwsv^
AJ3. 1 278 '. July 14. Wrndttr. EJ-umrJ I. King ef EngUnd to
Ufweljn Pmee of Wales.
D«ire. only fcir ^^> dilnto et jideli suo Levulimo flit Gri0»i Primaft .
tnaunoit for the WalU*. £a qua! de n^otiis vcnciabilis patris A[Diaiii]
nrud dM Ab^ BangOTcn. Episcopi vobis nuper mandavimus, non ob id
bM of Buing- quod libertatcs vestras in aliquo diminui seu juribus
deprive UywiyD vestris ali<]uatenus derogari vellemus, vobis significavi-
^'"^ 21 mils J set ut inter vos et ipsum Episcopum, prout honori
Mudica ind in vestTO congruit, pacem et concordiam fbveremus, ne ipse
^'^^ de aliquo, quod libertates aut jura Ecclesix sujc Iscdere
posset, de vobis justam materiam habere posset cooquerendi. Propter
quod vos rogamus, quod, quoad jun spintualia et temporalia ipslus
Episcopi, tarn curialiter et modeste sicut priQcipem decet vos geratis
erga ipsuxi, quod ex hoc honor vobis accrescat, et a Deo retribu-
tionem condigoam mereanuni reportare. Oeterum nobis non dis-
plicct, quod vos de Abbate de Basingwerk exigitis ea quae vos et
predecessores vestri semper hactenus juste et pacifice perdpere con-
suevistis; set intentionis nostrae fuerat^ cum pro ipso vobis scrip-
simus, vobis ea potius suadere quae ad honorem vestrum spectare
noscuntur, quam eidem Abbati aliquam immunitatem pnestari ad id
faciendum, quod ipse et praedecessores sui vobis et pr<^enitoribtis
vestris semper hactenus juste et debite facere consuevenint. Vemmp-
tamen vos rc^amus, quod ab ipso alia non petatis, quam ea quae
juste et debite petere debctis, et hactenus percipere solebatts: et
ipsum adeo humanitcr tractetis, quod ad justam querimoniam suam,
cui (sicut nee cxtcris dc regno nostro) in justitia deesse non possu-
mus, DOS noa oportcat justiciariis nostris ibidem dcmandare, quod
auditis suis querimoniis sibi fieri faciant justitix complementum.
Articulum autem pads inter nos et vos initfc, de quo vestne literae
mentionem faciebant, videlicet, de placitis et controversiis in Marchia
et Wallia audiendis et terminandis, aliter non intelligimus, nee
intelligi potest, quam tcmporibus prxdecessorum nostrorum Rcgum
AngliK et tcmporibus nostris semper hactenus usitatum extitit et
consuetum. Nee etiam illud ex verbo pads obict potest, nisi quod
D.gitizect>yG00glc
5i6 CHURCH OP {VALES DURING [Period IV.
[uBNlTm OKANTID BV EDWAKD I. TO TH( tSM OF aUIOOR.]
tontroversiac et contentiones motx in Marchia secundum leges
Marchix, et illx qax in Wallia oriuntur, secundum leges Wallen-
sium, audiri et terminari debent ad ccrtos dies et loca, quo? nos
ibidem partibus duxerimus praefigendos. Et idcirco coram justiciariis
nostris, in partibus illis, ad dies et loca quos ipsi vobis scire fadant,
coram ipsis venictis ad faciendum et recipiendum quod juetitia
dictaverit secundum leges supradictas. Alia autem vera illius arti-
culi interpretatio fieri non potest, nee aliud umquam intelleximus
aut intelligimus in hac parte. Sinistra siquidem ad aticujus falsam
suggestioncm de vobis non credemusj set potius spcramus, quod
facta dictis compensabitis, et erga nos et nostros semper fideliter
vos gcretis. Teste Rege apud Windsor^ dectmo quarto die Julii.
[Rjmer, I. 559,560; also in Prywme, III, 218: from the Rrt. Wall.
6 Edv. I. mtmb. 10 d.]
■ A letter Erom LlywelTD lo Robert Arch- imty lod to oblige ibe Mudmi to do the
Utbop oT Cintoburir, ditcd it RyloiIcQ, (pro- nme, u cdeodued id the fit ficjiort of Keepa
tubly) in 137S, WedDodiy before S. Mai? of Public Reoordi, 1846, p. )S7, no. 1981.
Mi^. (vmI if 10, July 10). compliining of And 1 ijmilw letter, dated Jnne 14 (probtblj
iolnngementi of the peace, and rcqneiting the 1 179), St., 6tk Beport, 1S45, p. loi, do. 133I-
Aidibubop to Kilicil ihe King to obuive the
A.D. 127S. Nov. 18. Rhuddlm. Grmtt ^Uiertits to the £octst
ofBamscr.
Confimamiatia EdwARDUS DeI GRATIA ReX AnGLIA CtC. VPIMthtS sd
^ ^'^^^ ?*** t^*'"'*" /i«*r^ pervtMtriMtj salutem [etc In terms
gor. identical with those of the like grant to Anian of
S.Asaph>.] Teste Rcge Novemb. i8, apud Rothelan, anno regni
sexto l>. [From Br. Willit, Btaigor, Jifpend. XII. pp. a 1 2, 313.]
« Ab0Te,p.5O9. [A-D, 131 j]: ia Br. Wmit,Si.; tkobyUeary
° From an In^nmiii and Cmfinnatioa b; Vl„ 11 Wouniniter Jnlj 15, A.D. I4IJ (Id.,
Edward II., "appd Toikoe; 21 die AprilU' Afpend. XX.).
A.D. 1 280. yufy 8. Grant to Anian Bishop of Bangor, of Bangor
House, «in Shoe Lane in the parish of S. Andrew's, Holborn" (in Br.
Wtlliiy Bawgor, Append. VI. p. 189).
A.D. laSo. July 10. (^hvmtngT}. Arthlnihep 'Beckham to Lfywefyn
Pritice if North Walet.
Congnndaiet Prikcipi WallIE.— Jtfa^iwjfw Prnlc'ips ae Dmdiu Lew-
meat with die «^w Principi tfallie Frater I[ohannes] etc. Exccllea-
D.gitizect>yG00glc
A.D. 1I88-I295-] THE NORMAN PERIOD. '537
Kibop <rf Ban- tiam vcstram, quam pridem sincero aflectu cordi Qostro
Sfal inole boH- astrictam tenuimus, Ictanti animo si fujsset possibile
no of bii two vidissemus ; cuius e^ctum desiderii subtraxit nobis
Se A^dorai prcsentium duonim> malltia, quia quidquid pene ^imus
ofBuigoi. detractione pcrvertitur emulonim. Tamea, quantum
secundum Deum possumus, honori vestro parati semper erimus obse-
quium impendere et fauorcm. De compositione autem inter vos et
dominum Episcopum Bangorcnsem >> amicablliter deducenda gaude-
mus plurimum, Altissimum deprccantcs ut dignetur illi tractatui
vestro Sui spiritum consilit destinare ; hoc certissime scicntes, quod
quamvis pcrsone ecclesiastics ut plurimum sint fragiles et infinne,
multum tamen displicet Aitissimo, quando occasione quarumcunque«
fragilium ministromm Icduntur aut violantur Ecclesie Sue iibcr-
tates: cui lesioni excommunicationis sententia est annexa. Con-
sulimus igitur vobis bona fide, ut quantum iustitia requirit, Ecclesie
deferatis. Quod faciendo, Deum semper vobiscum habebitis; et hoc
supposito, non oportebit a facie aduersarii formidare. C^od si im-
pediente human! generis inimico tractatus vester in pace minime
concludatur, cum impedimenta nobis sigoificata fuerint, remedium
ut poterimus efficax proponimus adhibere. Et nos ipsi, si angustia
temporis sustinuisset, Assauensem et Bangorensem dioceses nostri
laboris ministerio lustrassemus. Petitiones autem pro duobus cle-
ricis vestris, Madoco scilicet filio Magistri et Willelmo filio Danielis^
quantum possumus volumus exaudire. Sed licet ad ordines ascendere
minime compellantur, currit eis tamea tempus, nisi infra annum
ascendant ad saccrdotium; et vacant eorum beneficia ipso iurc.
Cuius dispcndii vobis tale remedium indulgemus, ut hac vice tantum
presentetis ipsos ad eadem beneficia iterator et nisi Episcopus eos
admiserit, oos ob vestram reuerentiam admittemus. Miramur autem
plurimum de * * * ArchidJacono Bangorensi, qui se de laico feodo
intromittit, ad vestnim dominium pertinentc : de quo Episcopo scri-
bimus, ut de talibus se nullatenus intromittat, nisi ad hoc tus habeat ;
quod nescimus. Regratiamur vobis de leporarii[5] nobis missis,
quibus frequenter iadigemus pro exercenda Ecclesie nostre in talibus
libertatc. Valeat Excellentia vestra per tempora tongiora. Datum
apud Tomen., VI. idus lulii [consecrationis nostre II.*'] [^Rfg-
Peckh. fol. 1 70 b.]
• 7 " umporum." the lererencc it protnUjr 10 khik matt rnml
ii See ^rave under A.D. 1161, April 19. But Innuctiaa.
D.oiliz.oB,GoOglc
528 CHURCH OF WALES DURING [Period IV.
(t.PiinD't nnjUTT to CAtmuunni.]
< So in MS. cue of « Buhop (dddudbI) " hibtnton quiniue
* A.D. 1979. after Ihe Coondl of RtuUng, ""'' " ""- '' '-- " *■—'-'-- ■- "—
WOliaiD Biihop oF Lbodaff. hid M^rd n inOior
Id Ardibiihi^ Peckhim io m cnqub]' into ihe
A.D. I z8o. Off. 6. Uneotn. Thomat Beci eimsetrateJ tothe iee«f
S. David's K
P. R. C— In nomine Domini, Amen. E^ Thomas Eccl. Menev.
elecdis, et a te, ven. Pater, Prater Johannes Cant. Archiepiscope,
totius Anglix primas, consecrandus antistcs, tibi, et sanctx Cant.
Eccl. mctropoliticse, et successoribus tuis in dicta Eccl. Cant, cano-
nicc substituendis, debitam et canonicam obedientiam, revercntiatn,
et subjectioncm, me per omnia exhibitunim profiteer et promitto,
secundum decreta Romanonun Ponti£cumj vestrorumque jurium et
predictx Cant. Eccl. adjutor ero ad defendendum et retincodum,
salvo ordine meo : sic me Deus adjuvet, et sancta Dei Evangetia.
Et prxdicta omnia subscribendo propria manu confirmo ifi* [Rtg'
Prior, et Co»v. Cmi/, /.]
• Sec StaUa, and ifMoriJfDn on Gohem, fbr I1B4, JuIyiS. Bedc nog bu Gnt SUB in tbc
die dXHccralioi] and itt date: and for the tub- dioccM al Strat* Ftorida FA. i or 1, IlSl. and
tcquent prolen of Bedi igunit Ihc jimiditliDii wu cDlhionFd ai S. Darid'i on S. DiTid'i Day,
of Cantetbvry. — which wu iJie latt eipiiing te- Much 1, ol thit jeu (JBnd, ed. WiUJaini, I'tt
nKNUtnsoe on behalf of the andeut indcpaid- on. iiSo).
enCB of Ihe Welfh Qwdi,— bekiw under A.D.
A.D. 1280. <kt. 26. Anitm Bishop tf S.AsAfh to King Kivari I.
[requests the release of William a brother of the Cisterdan order,
confined in the castle of Montgomery {Sixth Refort of Dtfttty KHftr
offmilie RoeorJSy 1845, p. lOl, no. 1335).]
A.D. is8i. Mmjt II. Catmuathttt. — R. de Haverford Subprior, and
Canons of Caermarthen, Menev. dioc^ pray the King's assent to
their election of John Edrych as their Abbat in the room of W. de
Wycumb translated to Hartland Abbey, Exon. dioc — And M^ 27,
Westtmnster^ Thomas Bishop of S. David's states to the King, that he
has confirmed John Edrych as Abbat. \Seve»th Rtfort of Defwty
Kttftr of Roils, 1S46: CaUnJar rf Lettersj p. 257, nos. 1989, 1990.]
D.gitizect>yG00glc
A.D.1I88-I295-] rH£ NORMAN PERIOD.
[fBOPOIBO nUIULUIOH OF t.AIAPH TO KEDSDUH.]
Pnfgted Removal of the CmtheJrml of S. Asaph to Rkuddlan,
I. A.D. 1 28 1 . [M^ or Jmte. S. Asafh • ?] Aman Kthep of S. Asaph
to Pope Martin IF,
Pennit S.Aaph SoMttUsimo i» Christo fatri et domino JH^artimo] dispoti-
cuhednl to be tione Divina saerosantte Romant Ecdesii summo Fontifei^
RhuddUn. u » DEUOTUS FILIUS SUUS FRATER AnIANUS, MINISTER Ec-
urger ind afer cLEsiE AssAUENSis, cum recommendatioiic humili dc-
pUce, and It the , ' , „
nqoett of Kbg uota pedum oscuta beatomm. Postquam auribus mcis
Edwud I. jg uestra sublimacione benedicta exultationis uox inso-
nuit, nouo solacio et spc refectus, tirmissime ad pedes vestre Sancti-
tatis deuote confiigio^ statum Ecclesie mee Assauensis (immo vcrius
uestre) re£Fereos, ac supplicans ut eidem £cclcsie patemo (ximpatien-
tes affectu dignemiai misericorditer subucnirc. Ecclesia siquidem
ipsa cathedralis licet Diuino et humano turc ^ndari debuit in loco
celcbri ct soUempni, sita tamen est et confecta in uico campestri ;
ubt rams est accessus homitium, et frequenter insui^entes in r^one
ilia turbadonis et gueiraruin procelle ; et meis canonicis ad ecclesiaui
illam accedere tutum non est, aut inibi commorari. Quod aduerteos,
screnissimus princeps dominus Edwardus, Dei gratia Anglie Rex
illustris, qui in uicino locum celebrem et solempnem ediiicauit de
nouo uallatum tunibus et fossatls, transferri desiderat sedcm ipsam
ad locum supradictum j off'erens aream sufiidentem, et ad cdificatio-
nem ecclesie mille marcas. Supplico igitur Sanctitati uestre, ut
ipsius Regis predbus annuentes, translacionem huiusmodi fieri con-
cedatisj prouiso tamen expresse in litera concessionis uestre, quod
libertatcs dictc Ecclesie et consuetudines diu optente et approbate
dictam transladonem uel aduentancium diuersitatem in nouo loco
nulla. [Peniarth MSS. 26, pp. 114, 115; also in Br. Willity
S. Aiaph, Append. XX. : from Lii. Rut. Assav. — " The rest perished."]
■ Thii dooiincDt ii dated \tj Br. Willit ia Bithop Anian therenpDa ouoing, i. e. bdbra
11S3. But itwu writtcD, l.ihortljaftn Mai- Jane tiSa; and aloual certuoly belbre the
tinlV.'i elentioi] to the PoDtificaie, elected Feb. ictuaJ (and Gnil) Welsh wuofiiSi bioke out.
31, cooKciaMd Hudi 33, l»8i: aod 1. cei- Le. before Match ii, iiSa. Iti pn^aUe date
uinly bcfofc S.A»^ cathedral wat burned, theielbre ii the middle of A.D. laSl. See alio
ind before the quutd betweeu Edward and the next letter.
D.oiliz.oB,GoOglc
CHURCH OF WALES DURING [Period IV.
11. A.D. 1281. {M^jorjmt. RhuiUia*\-\ Edward I. KJwg »f EmsUnd
to Cardimal * *.
Suggoti tbe Rex Cariii»ali salutem etc. Licet preccs nostras
An^'i^tl^ili P"^ omnibus, quae nostris occurrunt dcsideriis, vcbis
toRhuddian. fiducialitcr dirigcre pnesumamus ; illas tamen confidea-
tius vobis poirigimus, in quibus, qux Deo placent et populo, postu-
lamus. Sane sicut aliis vobis scripsisse recolimus, in dioecesi Assa-
vcnsi noviter constmi, xdiAcari, populari, et inhabitari fecimus
quandam villam in loco spatioso tutissimo et insigni, qui vocatur
vulgariter Rodelan ; ad quem non solum dioecesis Assavensis verum
dioecestum vicinanim populus^ necnon et Anglicani multitudo populi,
jam confluut: a quo cathedralis ecclesia Assavensis distat fere per
duas leucas Anglicanas, quae sita est in quodam loco soUtario et
campestri. Qux^etiam vel ejusdem canonici sunt nee moenium
aliquonim dcfcnsione protecti, ncc fbssatorum munimiae circum-
cincti, ncc alicujus vicini populi solatio consolati j scd tanquam ilia
quae in nullius bonis sunt, prxdonum incursibus et latronum insidiis,
una cum corpora sancti Assaptii gloiiosissimi confessoris, subjacent
periculis infinitis:'unde si de die vel nocte hos insultari contingeret
vel invadi, qulcquid babent, posscnt amittere, antequam inde ad
vicinos rumor aliquis pervcniretj et tunc nimis tarde venirent ele-
phantum barritus, qui cormcntcs socios relevant voce sua : et propter
alias incommoditates et pericula, quibus subjicitur locus ipse. Haec
est causa, quod canonici dictx ecclesia;, non solum in ferialtbus,
venun etiam in magnis et solennlbus festivitatlbus, Divina coguntur
ipsis solis et lapidibus celcbrare, si in eadem ecclesia celcbrcntur,
cum propter loci distaotiam nullos habeant auditores. Pensatis ita-
que praedictis incommoditatibus et periculis, et etiam aliis quae non
insenmtur prxsentibus, nccnon commoditatibus quae ex ipsius eccle-
sise, et sedis Eplscopalis^ et etiam sancti confessoris translatione,
primo ecclesix et personis ejusdem et subsequenter toti populo
dicccesis Assavensis poterant evenire ; et attendentes quod in insig-
niori loco totius dicecesis cathedralem decet constmi domum Dei,
ubi semper devotio fidelium per exemplum bonorum operum, quK a
mlnistris ipsius sperantur fieri frequentius, excitetur ad cc^itandum
de prscmiis sempiternis: ad translationcm pnedictonun sedis cccle-
siae, confessoris, et personanim ecclesix memoratx, usque ad villam
D.gitizect>yG00glc
A.D. II88-I295-] THE NORMAN PERIOD. 531
[bmrt of eaaaea MnunuoB to n nuD ik thz csukch couxt.]
Rodelan, quae longe et iocomparabiliter insignior locus est hujusmodi
totius dioecesis Assavensia, annucnte Domino, daic proponimus opcm
et operam efHcacem. Quia igitur ad complendum nostrum laudabile
propositum et saiubrc consensus Romani Pontifids neccssarius esse
dignoGcitur, sinceritatem vestram, de qua indubitatam tiduciam obti-
nemus, atteote requirimiis et rogamus, quatenus prsedicti nostri pro-
positi partidpes existentes "erga summum Pontificem eflfcctualiter
Instare velitis, quod translationi priedictx fevorem praebeat Aposto-
licum et consensum^ ut a Deo meritum, et a nobis grates specialis-
simas, reportetJs: pro certo tenentes, quod de damno ecdesix, vel
personanim ejusdem, in hoc facto non expedit vos timere ; nam de
indcmnitate jam prospeximus pTxfsix ecdesix ac personis. Sdmus
etcnim, quod si summus Pontifex commoditates et incommoditates
loci cc^osceret utriusque, nos ad faciendum quod pctimus, allectivis
predbus invitaret, etiamsi nollemus. [Rjmer, I. 629; Wilk., II, 100,
101.3
■ Tlui ilio ii dated by Rymer aod Willii ia md the quanel of Edwaid with Kihop Anim in
1383. Bnl it Kcmt ^ialy to hire beea written 1181, not nude iq> ontil the Oct. of 11S4
■bout the tame time with the previovt letter. (when we End the King leemirgly compio-
And u Edward wii at Rhaddian in the moothi miriiu the bDdiKM by granting the uirowiiM)
of May and June llSi, that wu prc^nbly iu of Rhuddlan to the Bi£aja of S. Atapb), may
ml dale. The war of laSa and in expeoiei, accoootfot the ginng if of die plan.
A.D. 1281. Right ef FatroMage (i» Mxtse of S. Ataph) to it tried
m the Church Court,
I. A.D. 1281*. Nov. Z4- S. Denyt. Arehiishof Petkham to
Roger de Mortimer.
Make yont FnATER J. etc., diletto fiUo MoUtt WTO dotmno Rogero de
b^'^Mcadot Mortuomtrriy salutcm, gratiam, et benedictioDem. Non
a mil of ChDi^ ging dolore cordis accepimus, quod, uestro ioterveniente
^^^loit. patrocinio et consensu, dilecta fUia nobilis mulier domina
Isabella filia uestra vcnerabili fratri nostro domino A[mano} Del
gratia Episcc^ Assaven. super iure patronatus mouet in curia R^ia
questionem; quod inauditum est, ex quo fides Christiana in Wallie
partibus inoleuit. Quamuis igitur honorcm uestrum intJme diliga-
mus, et amicitiam, de qua speramus adhuc in Domino plurimum
opitulari^} dissimulare tamen non possumus, quin, cum necessitas
ingnierit, nos pro conseruandts Ecclesie nostre libertatibus murum
et pugilem opponamus. Hlnc est, quod cum uexatlo dicti fratris et
u m 2
D.gitizect>yG00glc
532 CHURCH OF WALES DURING [Period IV.
[UOHT OF CBtntCa rATKOHAOI *0 BR T*ICD a TU CaDCOl COVBI.]
coepiscopi nostri illicita in Dei iniuriam et libcrtatis ecdesiastice
turbationem manifeste redundat, dilectionem uestram, quam semper
in Domino uolumus prosperari, it^amus affectionc qua possumus
ampliori^ pariter et monemus, cum sine prevaricatione iuramcnti
nostri aliter facere nequeamus, quatenus a ucxatione dicti fratris
nostri facialis desisti ; inducentes filiam uestram, ut alia tua cano-
cica, secundum quod in Wallie partibus est hactenus usitatiun, ius
suum adquirat : sctentes pro certo, quod si in subucrsionem libertatis
ccclcsiastice dictam causam in curia Regia ulterius prosequatur,
iocidet in excommunicationis sententiam latam in libertatis ecde-
siastice turbatoresj nee potcrimus dictum ^trem nostnmi in sua
iustitia relinquere desolatum. Valeatis. Datum apud Sanctum Oio-
nysium, VIII. cal. Decemb. [Rtg. Pecib. fbl. 178 a; and in fHU.y
H. 90.]
* Placed by Wilkint A,D. 13S1. But Ihc boat Atuim ^iax^ Atar, qood nan idmitbt
hading of the pifei of the R^jins uagiu idooeim paioaim id ccdeum de LIutiiw-
it la the third yai of Peckham'i coDXcnlioD. ntidi, ad pittaitadaoem IiabellB niorii Job.
i.e. iiSi. And beadet. 1. Pcdchim wm it Fi. AUni, quam contn dioum EpJKiopam re-
RbiuldUii Not. 14 of A.D. 118), and 1. Roga oqwniTit in csrii R^ii. dit nun regni toiX.'*
de MoKimei died Oct 17, I181. Peckham (iiSa),— aiid, hsOy, 1 letter of labelli de
WB at Lambeth No*. 1, i iSi ; but might ha*e MoitiniB' to A4uaii of S. Aiaph, compliining
been at S. Daiy% on Not. 14 of thjt year, that the Ardibiihop of Cinterbnir ti»d auxxa-
PottiUy S. Denyi wai the mooaiteij to oiled minuoued tome of her men, and Atuan't n^lj.
An " Appellido ei parte are mentiooed in the " Conttott" of the Liikr
EpiKopi ad Papanf in cauia qtue Tcrtebatni iotet Sultr Attm. (Peniaith tSSS. 16), but not co-
cum et UibeUam de Monuomari, quondam uio- pied at length : nor it the date of the Gnt and
rem Johaonii FiJii-Alarvi, de jure patraoatui ttiitd of thou giren.
ecdeiiz de Llaaymeneidi.''— a " Breve Re^i ^ *-eiioIlamiis''in Wilbinij lAich iioertaiolj
Edwirdi ad Vicecomitem Salop,, quod diitringat wroog. But the woid ia the MS. it iwt flain.
11. A.D. 1 28 1, {^ame date and place ivith fretedhtg Utter.) ArehHsbof
Peckham to Isaiella de Mortimer.
Same with pre- Frater J. etc., dilectt i» Christo fiGe at xoM/i domne
ceding letter. ijaielle de Mortuemari^ salutem, gratiam, et benedictio-
nem. Cupientes honorcm uestnim semper in Domino prosperari, et
ad ea prxcipue actus uestros et uoluntatem extendi^ que solius Dei
honorem respiciunt et anime uestre salutem ^ non sine vchementi
admirationc et dolore cordis intelleximus, quod uos venerabilcm fra-
trem nostrum dominum A. Episcopum Assaven. trahitis coram lusti-
tiariis domini Regis in causa super iure patronatus, quod dc Wallia
inaudltum est ab exordio nasccntis ibidem fidei Christiane: ex cuius
cause prosecutione timemus valde, ne in excommunicationis senten-
tiam latam in turbatores ecdesiastice libertatis inddere possitis, si
D.gitizect>yG00glc
A.D. 1188-1295.] rH£ NORMAN PERIOD. 533
ista impFobitas perseueraret ; de quo plurimum dolcrcmus, Quocirca
dilectionem uestram rogamus affcctu, quo possumus, ampliori, mone-
mus etiam suB debito quo tenemur libertates ecclesiasticas defcn-
sare, quatenus prouidentes vobis dc sanioris ct melioris uie prc^ressu
a diet) fratris ct cncpiscopi nostri uexatione penitus desistatis, et
iustitiam uestram secundum consuetudinem Wallie hactenus optentam
paci£ce ab Ecclesiis partium carundem licite adquiratis: scientes
quod, quia processum vestnim in hac parte manifeste uidemus eccle-
siasticis libettatibus repugnare, sana conscientia dissimulare non
possumus, quin pro Ecclesia iuvemus fratrem nostrum Episcopum
Assavcn. Tantum igitur exbortationis nostre gratia circa premissa
facerc studeatis, ut per aliam uiam, quam iocepistis, ius ucstrum,
quod uos habere dicitis, quod mere ad cognitionem Ecclesie pertinet,
euincatis; et dos etiam contra vos, quod nollemus, in hac causa
procedere minime compeliamur. Valete. Datum apud Sanctum
Dionysium, VIII. cai. Decemb. [Reg- Peekh. fol. 178 a; and in
Wilk.^ II. 90'.]
■ See ilaa, npoo May 15, AD. iiSl.Wot- bet«vealbeCrowD,>ndllieBithop<W.ileBRnie)
miDita ; reconl of plei nqitcting Ibe ririit of and Chapter of UtudaSf, detennlned in &*oai of
ptaemalioa (o ihe dinidi of " Lantebowe Pnrtb- the Biihop and Ctuptd, in Prywu, Bscordt.
dok" (UanMilo Poctb-Haboc, nm Perthi^), III. 370, 171.
AJ). 1283. Archbishop Peekhan^s MediatioM iet-wte* Edward and
Ujnoelym Prince of North IVales, and on hthalf of the Chureh of
North fPaler.
I. A.D. 1282. March 28. Devix^iK Edward I. King of England to
jirehHthef Peckham.
-Ejmnatmmia!» ReX, Arehiefitcofc CantMorienfi, totiut Anglia prtmati^
the WAb lebeb. salutem. Cum nonnulli malefactores Wallenscs, et alii
complices et fautores sui, tranqutllitati et paci rcgni nostri invi-
dentcs, turbacionem quandam in terra nostra Wallix suscitantes
pariter et movcntes, ibidem deprsedationes, homicidia, incendia, et
alia enormia quamplurima perpetrarint, contra pacem nostram ; et de
die in diem cailidis machinationibus studeant nobis, et hominibus
fidei Qostrae adhxrcnlibus, majora damoa et pericula pro viribus per- -
petrare : nos, maliciam et rebelltonem hujusmodi malefactorum, quos
in canonem latse sentcncJx ipso facto intendimus incidisse, volentes
D.gitizect>yG00glc
534 CHURCH OP WALES DURING [Period IV.
reprimi, ut tenemur, Patemitatem vestram, quam in punitione bujus-
modi malefactorum per claves ecclesiasticas fectcnda esse novimus
pturimum ctrcumspectam, a£Pectuose requirimus et n^amus, ad mali-
ciam et rebelUoaem ipeonun celcriter reprimendam, si placet, [quod]
curam et solicitudioem, prout otnnes prscdecessores vestri (ecenint
retrolapsis temporibus, favorabiliter adhibentes, universis et singulis
suffragancis vestris detis, nostri intuitu, secundum quod vestra dis-
cretio tranquillitati et paci incolarum r^ni nostri magis expcdire
vidcrit, iu mandatis, ut ipsi omnes hujusmodi perturbatores pacis,
et eorum oonspiratores, complices, et feutores, ac omnes assensum,
consensum, consilium, vel auxilium, clam vel palam, eisdem pne-
bentes in pnemissis, per singulas dioeceses suas pubUce et solemniter
dcnunciari faciant cxcommunicatos. Spcramus cnlm, quod rebellio
et malicia ipsorum, mediante juvaminc gladtl spiritualis, qui in
hujusmodi casu juvarc dinoscitur biachium seculare, facilius rcpri-
mentur. Teste Rege apud Devises, XXVUI. die Martii, anno etc.
dccimo. [RymeTy I. 603, from the Rot. Wall. 10 Edvj. I. mcmb. 10 d:
also in PrpwM, Rtcordt^ III. 285.]
■ The war bnJie out br (ba ttormiog of to bare andeitikal ■ yuaaej into Wilec to
HiwardcD cutle by Darid on the eTccing of featoAe UytnVgn V> labmiBtoci, before hit
Palm Soodar Maich 91. £<Inrd wai keeping joaney thitber in Odabci and hii fmitlea
Eaiter at Derizn. And the nmunoiu to bti negaiiatioDi with hLm ia Nonmbei (kc
ana; to meet at Wonxiler hy WhibuDdaj May JPwuI'i ITdtk (Aron., id. ty Wyiam, p. 186,
17. ii dated Derizia April 6, ia8i (Bgmir, I. tA. 1701). Fcdcbam wu cettainly at WoIto-
603), and that to the Archbithop. Biifaopt, and batnpton July 37, and may ponbiy haie tben
Abbati. ID Kod their men to RhuddUa by Son- gone on inio Walea. He «u bowerer at Ot&nl
day Aoguit 1, at WorceRcr May 10, 11S9 io Kent npoa Angurt ig. And the itoiy it pio-
(Rgmer, I. 6o-f). Aidibiihop Peckham it laid bably a coofiuitn with hit later joomey.
II. A.D. 1282. April I. Clyst near Extter. Arch^shaf PetJtham
to his Si^agtm Bifhopt.
EuoDuwrnicaie Frater J. etc. Jomintt R, Dei gratia LamJoM. EpiteafOj
l^^y^ salutem, et sinceram in Domino caritatcm. Cum con-
stet omnes pacis domini Regis et r^ni temerarios turbatores inddcre
in sententiam excommunicationis, late in Oxoniensi concilio, ipso
facto j et nobis ctiam Sdelibus relatibus innotescat, quosdam proprie
salutis tmmemores Walenses, et alios eorum fauctores et complices,
turbationcm quandam gravem, depredationes, faomiddia, incendia,
et alia quamplurima enormia, que nos ex uidnitate lod latere non
possunt, contra pacem dlcti domini Regis de nouo aequiter perpe-
trasse, ac de die in diem in aequiora grassari ; oos non solum reue-
D.gitizect>yG00glc
A.D.I188-1295-] THE NORMAN PERIOD. 535
rentie regie, sed et tocius rei puplice traaquillitati et commodis, ac
Diutno honori, qiutntum in nobis est, prouidere precipue intendentes,
mandamus vobis in uirtute obedieotie, qua sancte Cant. Ecclesie
dignoscitis vos astrictos, quatinus per omnia loca iurisdictioni uestie
subiecta, infra dioK. vestrc limites et extra, omnes hmusmodi pads
regie turbatores, et eis quacunque conspiratione, feuore, consilio, uel
auzilio, clam uel palam, qupmodolibet adherentcs, omnibus diebus
Dominicis ac festiuis denuncietis et denunclari iadatis puplice ac
sollempniter, pulsatis campanis, et extinctis candelis, in excommuni-
cationis predicte sententiam inddissc: monentes insuper canonice
uestros, cuiuscunque sint eminentie, subditos universos, ne pretextu
cuiuscunque obligatioois iuramenti^ seu fidei prestite corporalis, uel
quouis alio modo, que omnia in preiudicium predicte iustitic decer-
nimus non tener^ predicts quocunque modo adhercant aut faueant
fectioni, sub pcna predicta, in quam decemimus eoe incidere, si
contrarium qualitercunque prcsumpserint attemptare. Qualiter autem
presens mandatum nostrum fiieritis executi, in proxima congr^atione
fi-atrum London, secundum prefizionem ultimo factam apud Vetus
Templum nos certificare curetis. Dat apud Clyst Exon, dicec., cat.
' Aprilis, A.D. 1282, consecrationis nostre IV. [R'i- Peckh. fbl. 78 b;
and in Wilk., U. 82.]
Sub ibrma consimili scriptum Aiit cuilibet Episcopo prouinc. Cant,
de uerbo ad ueibum : preterquam Hereford., ubi scriptum friit Decano
eiusdem lod. {Reg. Peckh. /*.]
in. AJ>. 1282. Mty 2. MortUke. Archhitbtf Peckhtm te the Bithcf
of ZMiJen and his ether St^ragans.
Rcpattbepibli- FrateR J. etc, venerahili fratri Jomiwo R. Dei gratia
wf enomm^ LimdoH. Efitctpe^ salutem, et fraterne caritatis conti-
taoDioa. nuum incfcmentum. Cum nuper nostris insonuisset
auribus incoosideratum populum Walensium, Dei timore postposito,
in sacro tempore Dominice Passionis, a pace ct subiectione illustris-
simi principis ac domini Eadwardi, Dei gratia Regis Anglie, rebel-
lione temeraria recessissej mandauimus uobis ac ceteris coepiscopis
nostris, ut omnes huiusmodi tranquillltatis rcgni et Ecclesie turba-
tores denunciaretis, et denundari faceretis, in sententiam exa>nunu-
nicationis late in Oxen, concilto inddisse; monentes insuper uni-
uersos cure vestre commissos, cuiuscunque existant eminentie, ne
pretextu cuiuscunque obligationis, iuramenti, seu fidd prestite corpo-
D.gitizecbyGoOt^lc
53*5 CHURCH OF WALES DURING [Period IV.
rails, scu coospiratioats quacunque astutia federate, illi aut simiU
lactioni prestent auxilium, consilium, uel fauorctn, sub pena pre-
dictaj in quam, si monitioni canonice non panierint, incident ipso
facto. Vemmptamen iide digno rclatu intelligentes mandatum nos-
tnun non fiiissc hactcnus cum debita diligentia publicatum, ac Wa-
lenses ipsos in sua tetneritate persistcre, quonmdam alionun, ut
crcditur, occultis l^oribus animates ; vobis mandando predpimus
iterato, ac per vos nostre prouincie suffraganeis uniuersis, quatenus
predictos malefactores per omnia loca iurisdictioiii vestre subiccta,
infra dioeces. vestre limites et extra, et omnes huiusmodi pads regie
turbatores, et eis quacunque conspimtione, fauorc, consilio, uel auzi-
lio, clam uel palam, quomodolibet adberentes, omnibus diebus Domi-
nicis ac festivis denuncietis, et denundari faciatis, publice ac solemp-
niter, pulsatis campanis, et csctinctis candelis, in excommunicationis
predicte sententiam Incidisse. Qualiter autem hoc nostrum manda-
tum fiieritis executi, nobis constare ^iatis infra octab. S. Trinitatis
per literas vestras patentcs, harum seriem contineates. Dat apud
Mortelake, VI. non. Mali, A.D. 1382, consecrat. nostre IV. [Rfg.
Peckb. fol. 79 a; and in »7/i., II. 83, 83.]
IV. A.D. 1283. Junt6. Sljndtm. jinhHihaf Peckhim t9 AnUm
Bitkop ofS. Asaph,
Do not too FratER Iohaknes CtC- 'ueneraMli fratri Jmano A[miamd\
nic3ietlieEDglith Dti gratia Bpisccpo Aisavemi^ salutem et sinceram in
who We buraed Domino caritatem Ignorantia feUlt peritis-
the cathcdnl of or
S.A«ph. Rcgrett simos; et incaute presumptionis est temeritas in ractis
niau"ftoiii'"wi ^^^ osnsilium, quorum aggrauantes et alleuiantes cir-
•e«. cumstantie ignorantur. Proindc, frater ac pater caris-
sime, quamuis de combustione sancte vestre Cathedralis ecclesie
satis constet, de modo tamen combustionis ad nos transgressionis
qualitas non pcrvenit; quibusdam astrtientibus, quod iusto prelio,
secundum modum precipue preliandi in partibus WalUe, ciuitas
uestra, utpote eflfligium et subterfiigtum hostium publicorum, qui
castra domioi Regis inuaserant, homicidia, spolia, incendia, quanta
poterant adiungendo, extitit concremata ; et pretcr intentionem
illorum, bosces publicos rcprimere intendentium secundum modum
in patria consuetum, ignis inhcsit ecclesie cum dispendio subsecutoj
quod est proculdubio lamcntandum, et dedccus Ecclesie universe.
Hanc autem narrationis seriem uidetur probabiliter confirmare, quod
D.gitizect>yG00glc
A.D.I188-1I950 THE NORMAN PERIOD. 537
nobis scripsistis dc illis Sanctis Fratribus Predicatoribus, qui coram
illis incendiariis, ipsius incendii noo ignari, diuina postea cclebni-
nint i quod nulla ratione fecissent, ut creditnus, nisi sduissent ipsos
inccndiarios, in tanto, licet non in toto, per istam uiam uel aliam
cxcusatos. QjK>d si aliqui fiUi Diaboli ex intentione istam ecclesiam
incendenintj vos, habita huiusmodi diligenti indagine secundum
modum canonicum et formam a patribus traditam, scitis qualiter
uos habetis procedere, et malefactores huiusmodi castigarcj nee ad
hoc in aliquo nostra auctoritate uel consiHo indigetis; nee nos
posscmus in hac parte uia ordinaria procedere, nisi per uos cer-
tificati primitus; qui tamen petitis, ut pn^ediamur in n^otio,
quasi nichil per uos nobis fiierit instillatum; quod^, salua reuerentia
uestra, nee fecere possumus nee debcmus. Plangitis igitur lauda-
biliter tarn aepharia tempore uestri regiminis accidisse^ sic et nos
facimus ex conlis iutimo, nouit Deus. Sed nobis eo incumbtt maior
plangendi ratio, quo populum uestrum simplicem ac sine consilio
in tantis pericuUs reliquistls ; quod fbtsitan non licere Epistola Au-
gustini ad Onoratum uidetur efiicaciter suadere. Intcndimus autem,
recepto nuncio quem nuper ad dominum R^em dcstinauimus, et
super hoc facto iterato specialem nuncium destinare; supplicaturus
ei cum omni quam poterimus instantia, non tacendo Norwicense
negotium, ut iure remedium festinatum dignetur apponere, iuxta.
quod congruit regie Maiestati. Sed si concurrat ccnsura eccle-
siastica contra suos (si tamen sui fiierunt, qui maleficium perpe-
tramnt) cum supplicatione quam ei facimus, turbabitur fbrsitan,
minus annuens postulatis. Quod si preces nostras repulerit, quod
eum non credimus esse facturum, uel ipsum (actum reiecerit ut ad
se impertinensj ex tunc indubitanter nostrum erit contra malefac-
tores illos quod erit canonicum exercere, et uobis culpam non
scribere sine pena, qui uobis iuxta quod nostro incumbit officio
intendimus assistere uiriliter, Domino concedente. Hec est ei^
summa nostri cx>nsilil ; et si aliud nobis aut nostro consilio occur-
rerit, parati erimus vos aliter consolari. In calce subtungimus, ut
ad memoriam reducatis, qualiter se babuerit circa Norwicense in-
cendium tunc temporis monachus llle, qui pontificali officio bone'
memorie fungebatur. Valeat in Christo et Virgine gloriosa. Dat.
apud Slindone, VIII. idus Junii, amio M.CCLXXXII. [Rtg. Peckb.
fol. 79 b, 80 a; also in fVhartmy Dt Ephe. Attav.^ Append. II.
PP- 373-374-]
D.gitizect>yG00glc
538 CHURCH OP IFALES DURING [Period IV.
V. AJ>. 1282. Auput 16. l^mbeth. Areblntbo} Tiekhmn to Retfrt
Birhcf of Bath and Wellt.
FrateR I-, PERMissioNE DlUiNA ctc^ veiuraMli fratri
to ataolre thou domt»o £[0^«rra] Dn patta Bath, tt Wtll. Efitcopa, salu-
^^j^*^ p^ '^"^ ^^ sinceram in Domino caritatem. Ad absoluendum
iriih the King of luxta formam Ecclesie omnes illos in paitibus Wallie, qui
'^^' ad pacem domini R^is de sua salute solliciti se conucr-
tunt, ab eicommuDicationis sententia lata nuper per saacte metnorie
S[tephanuin] predecessorem nostrum io Oxon. Coac^ qua iuxta ipsius
Cone tenorem omnes iniustc turbatores pads domini Regis ac regni,
necnon et iura elusdem indebite subtrahentcs, ex Oxon. Concilio
declaramus exigente iustitia innodatos, — excepto casu illo incendia-
riorum, ct aliis quorum absolutionem in detestacionem criminum et
odium transgressorum sedes Apostolica sibi specialiter reseniauit, —
Fraternitati vestre auctoritate presentium plenam committimus facul-
tatem. In cuius rei etc Dat. apud Lameth, XVII. kal. Septemb.
anno Domini 1283, consecrationis nostrc IIIJ'.
Forma consimili scriptum fiiit &atri Willielmo de Fendesham de
Ordine Prcdicatonun, pro eisdem, Wallensibus ad pacem domini
Regis uenieatibus absoluendis. \^Z' Peckh. fol. 80 b.]
VI. A.D. 1282. OetoierK Sugwas. Commissi^* of Artbiisbop Peekbam to
the J>ea» of Hereferdj to txcomtrnmicate Da-ad, trotber of Llyvxlyn^
and bir aceomfHeei.
Excomnranlcite Frater I. etc., di/Kto fiilo Dotano Hereford.^ salutem,
^Ueniftri^ gratiam, et beoedictionem. Cum pro certo intelligimus,
CMC. quod Dauid filius Griffini, quondam principis Wallie, et
eius complices, quos non est dubium pro turbatione notoria pacis
domini R^is et regni excommuntcationis seatentiam latam in Oxon.
Concilio incurrissc, reiecto sue salutis amore, semper in deterius
prolabuntur, nonnullos sua vcrsutia ad turbationem similem esci-
tantes j Discretioni vestre committimus, et firmiter sub uirtute
obedientie iniungendo mandamus, quatinus prcfetos I>auid, ct
omnes sue ftaudis complices, auxilium, consilium, vel fauorem sibi
qualitercunque procurantes, per totam iurisdictioncm ucstram in sin-
gulis ecdesiis diebus Dominicis et festivis publice et solempniter
D.gitizect>yG00glc
A.D.ii88-ia95-] ^'HE NORMAN PERIOD. 539
[AicmiBor ncERu'i uDuipoa on uxalt of tbx wuh.]
sic denuncietis excommunicates, et denimciari ab aliis fadatisj
inhibeotes districtius sub pena sententie supradict^ ne quis, dam
uel palam^ cum eis aliquatenus communicare presumat, slue eis
arma uendendo seu uictualia, siuc quocunque alio communionis
genere, per quod animosiores diiciaiitur scu potentiores, traoquil-
litatem pacts et status domiai Regis et rcgoi Anglie aliqualiter
perturbandi. In cuius rei testimonium sigtllum nostrum presentibus
est appensum. Valctc. Dat. apud Sugwas, AX). laSi, consecrationis
nostre quarto. IReg. Peeii. fol. 15a a^ and in Wsii.y II. 87, 88.]
> Tbomii dc Cantd^K BUrop oT Henfonl (IFOL, II. 87) Pentium wu it CaroMater
mi exaaunanualed by Pcdchuo, went to on hk w»y to RhoAUui, which be rocbed
Rome to appal, aod died on the load in Italy before Oct. 31. He wti ptobiU]t tberejoe M
Aug. 15, laSa. The diocete wat dedaiai SugwM, n4ik}i ti on Ibe Wy« ■ Ihde ibon
wcint only upon Oct 8 (Pal. lo Edit. I, in Herdbid, ahortiy after Oa 9.
SiAardton'i Oodwi/n). And upon OcL g
VII. A.D. 1282. Oeteitr 21. {Wrexham}). Areb^shof Ptckham to
Ama» Bishof of S. AtafhK
kgttu by the FrateR I. etc, venrraii/i Jratri Jemtnt A[Miamo] Dei
^ hkff'e^'to P'"''* BfiseofQ Astmensi, salutem et sinceritatis conti-
wawei for im nuam memoriam. Meminimus nos alias dudum uobis
Hro^lf ^ ct ceteris fratribus et coepiscopis Cant. Ecclesie suflra-
"*''^°™h^wui E^"^*^ nostris dedisse litteris in mandatis, ut quosdam
retell. Walcnscs, stmgem et guerram de nouo mouentes, do-
mini Regis et regni pacis et tranquillitatis turbatores, quos non est
dubium propter hoc in excommunicationis sententiam dudum in
Oxon. Cone promulgatam dampnabiliter incidisse, sic excommuni-
catos in genere denunciaretis, et faccretis dcnundari, publice et
sollcmpniter in ecclesiis cunctarum diocesium ucstrarum singulis
dicbus Dominicis et festiuis. Set vos solum^ domine Assaucns., ut
intelleximus, in eonindem Wallensium fauorem obedientie bonum
plus debito postponentes, huiusmodi mandatum nostrum, non sine
nostri contemptu, hactenus minime exequi curastis. Noleotes itaque
tantc presumptionis audaciam conniucntibus oculis pertransire, uos
tenore presentium citamus peremptorie, quod per uos, uel procura-
torem idoneum sufficienter instructum, compareatis coram nobis,
ubicumque fuertmus in nostra dioccsi uel prouincia CanL, die iuri-
dica prox. post festum Sancti l^eonardi Abbatis, nobis super con-
temptum et inobedientiam responsuri, audituri, facturi, et recepturi,
quod dictauit opus(?) iuris. Cuius etc. Dat. apud Werexham'*,
D.gitizecbyGoO'^lc
540 CHURCH OF WALES DURING [PERIOD IV.
XII. kaJ. Nouemb. A.D. 1282, conseaationis nostre quarto. [Reg.
Peckb. fbl. 81 b.]
• Sm alio bdow, No. XI., Not. 9. iiSi. * The wotd lo^ like " Weteilum," bat Tuydoobtfany,
Vfll. AD. 1282. Oct. 27. De*Mgh. Ed-ward J. to Raiert Bishop of
Bath and Wellt.
^^ Edwardus De[ gratia Rex Anglis, Dominus Hiber-
cemeMiy ibi Ni.£, ET Dux AqvitanIiG, vnerolili in Chritto fnOri R.
"'"'"'"■ eatUm gratia Batboninfij et WeHeuti Efiscofo^ CtoKelUrio
sue, salutem. Quia vcnerabilis frater J. Caotuariensis Archiepiscopus ■
nobis significavit, quod dmiterium ecclesix de Rothelan non est
competens aut sufficiens pro scpultura mortuonim ibidem; vobis
mandamus, quod aliquem locum competentem juxta Hospitale extra
Rotbelanum assignare faciatis pro sepultura, et cam ad boc dedicari
faciatis; prout dictus Archiepiscopus et vos videbitis fore faciendum.
£t certificatis nos, quando dictus Archiepiscopus veniet ad nos
apud Dinby. £t quia quidam qui ituri sunt ad Angleseye, sunt
adhuc apud Rotbelanum; vc^is mandamus, quod significatis quot
et qui, et de numero peditum et equitum, et de eoram oominibus
pro viribus nos ceitiorare non omittatis. Dat. sub privato sigiUo
nostro apud Dinby, 47 die Octobris anno regni nostri dedmo.
[PrpviH, 171. 1240, 12^1; from the BundeU Bnvium a. 10 Eim, I.
h Turn Lb*^^
IX. A.D. 1282. Oct. ^i'. Rhuddlm. Cemmitsiim to Rotert Burmt/l
Bishop of Bath and fVetls to act as Teckbaitft Viear should he himself
he dttmntd among the Welsh as a prisoner.
We coDrttnie FrATER I. MISERATIONE DlUINA, etC, Veneroiili in
tT "' ^J^ Christo fratri Domino R. Dei gratia Bathon. et Wtllen.
abKnix among Epitcopo, salutem et sinceram in Domino caritatem.
^hi^dl^ft^ Intendentes pro salute populi Walleos. ipsos adite, ac
letuiiiing. prout nobis DeuB inspirauerit, ipsonim malitiam salubri
consilio dcclinare, eosque ad unitatcm reuocare catholicam; nolentes
etiam dictam nostram Cantuar. £cclesiam tanquam acephalam et
pastoris solatio destitutam manere diutius, si nostrum r^essum
uiolenter et malitiose contigerit impediri : de uestre circumspec-
tionis confidentes industria, uos, nobis absentibus, officii nostri
D.gitizect>yG00glc
A.D.ii88-ia95-] "^^^ NORMAN PERIOD. 541
uicaiium constituimus per presentes ; quam constitutionem effectum
habere uolumus, cum certuin (uerit de nostri itnpedimento regressus.
Vobis autem banc nostram commissionem in uirtute obedientie
admittere iniui^imus et mandamus, quousque aliud a nobis super
hoc fiicrit ordinatum. Valete. Dat. apud Rothelan, II. cal. No-
vembr., consecrationis nostre anno quarto. [Reg. Peckh. fol. 82 a j
and in Wtlk^ 11. 89, 90.]
• Edmrd. wbo hu) come to Rhnddlin iboat qouten alio during ihs intcrral. pBdcham'i
JnBf, morcd fbiwanb about Not. i [o Cooway, Degodatiaai Kem to han been carried on be-
KiiiDg ibo Angletcy ; bill being npoUcd ia an tween that data : Llyweljm being at Aber, and
attenipl to <niu the Maiai Strain bota Angloc; Peckham janmcying to aod fto between ttol ptaoa
la the mainlaQd, leBeated to Rhuddlaa again and RhuddlaD.
by Nor. 14. It muM hare been hii bead-
X. AJ[>. 1281. Protaily Oct. 31. RhuddUn. Commitlm to Roitrt
Btmell Bishop of B^rh and Wells ta take charge of S, Asaph dioeese
during Xshof Aniai^s enforced ahstnte.
Fratbr I. etc., ventr. fratri Jomno R. De! gratia Bathon. et iVelle».
Episcefo, salutcm, etc Cum vener. frater noster Episcopus Assaven.
abscns sit a sua dioec, nee ei tutum existat ad presens ibidem suam
prcsentiam exhiberej nee nos, variis et arduis Ecclesie nostre
n^otiis et utiUtatibus alibi occupati, possumus ibidem presentialiter
remanere^ volentes in predicti fiatris nostri defectum seu impoten-
tiam, prout ex commisso nobis officio, eiusdem dioec. cleri et pc^Htli
prouideFC solatiis medio tempore, Fraternitati vcstre, de qua plenam
in Domino fiduciam reportamus, ad faciend. et exercend. omnia
que nos facere et exercere possemus, si in prefata dioc. personali-
ter presentes essemus, loci diocesano absente, committimus uices
nostras J absoluendi nihilominus iuxta fbrmam Ecclesie omnes ad
pacem domini Regis uenientes, a sententia excommunicationis
dudum in Oxon. Concilio lata contra iniuste turbantes pacem domini
Regis et regni, at malefactores alios quoscunque, illis dumtaxat
exceptis quonmi absolutio sedi Apostolice specialiter reseniatur,
Tobis plenam potestatem auctoritate presentium concedentes. In
cuius rei testimonium, etc. Dat. apud Rothelan. [Reg. Peckh. fol.
8a a; and in »^/i., H. 90.]
D.gitizect>yG00glc
CHURCH OF WALES DURING [Period IV.
XI. A.D. I282. Nov. 9. Rhuddltm. Suimiimtt to Anutn Bishof of
S. Aiaph to apftar by the third legal tUrf after Dec. 6 to axrmer to
charget laid agaiiut him,
Mem. de domime Efiseopo Assauensi uocato. — Memorandum, qiKtd
dominus Assauensis citatus est ad tertium diem iuridicum post fes-
tum SaDcti Ntcholai, ubicunque dominus ftierit in prouinda, super
sibj obitciendis et qujbusdam de se conquercntibus responsunis : ct
emanauit littera apud Rotelao, V">. idus Novembris anno ut supra
[i. e. 128a].— [fiff. Feekh. fol. 190.]
XII. AJ). 1383. November, before the nth. Rhuddla». CoHsideratiems
laid before Llfuieljm Prinee of Wales by Archbishop PeeJtham.
Isti sunt articuli intimati domino I^ewelino] principi Wallie, et
populo eiusdem loci, ex parte domini Archiepiscopi supradicti.
Primo, quod propter salutem eonim spiritualem et temporalem ad
partes istas uenimusj quos semper dileximus usque modo, sicut
plures eorum nouerunt. Secuudo, quod uenimus contra domini Regis
uoluntatem, cui etlam aduentus coster dicitur plurimum displicere.
Tertio, quod r<^ainus eos, et supplicamus eis pro sanguine Jesu
Christi, quatenus uenire uelint ad unitatem cum gente Anglonmi,
et ad pacem domini Regis ^ quam eis intendimus, quanto melius
poterimus, procurare. Quarto, uolumus eos scire, quod in his par-
tibus diu non poterimus remanere. Quinto, uolumus eos attendere,
quod post recessum nostrum non inuenient fbrsttan aliquem, qui ita
uelit sua amplectl a^;otia promouendaj cum uellemus, si placeret
Altissimo, uita nostra temporali ipsonim pacem honestam et stabi-
lem perpetuo procurasse. Sexto, quod si nostras partes spreuerint
et lalwres, statim intendimus eorum pertinaciam scribere summo
Pontifici et curie Romanes propter peccata mortalia, que multi-
plicantur occasione discordie omni die. Septimo, nouerint, quod,
nisi citius ad pacem uenerint, a^auabitur eis bellum; quod noa
poterunt sustinere, quia crescit regia potentia omni die. Octavo,
nouerint, quod regnum Anglie est sub speciali protectione sedis
Apostolice, et quod Romana curia plus inter rcgna cetera diligere
consueuit. Nono, quod eadem curia nullo modo uolet permittere
statum regni Anglie uacillare, quod sibi specialibus obsequiis est
D.gitizect>yG00glc
A.D.II88-I295-1 ^^^ NORMAN PERIOD. 543
deuotum. Dedmo, amarissime pkngimus hoc, quod dicitur Wa-
lenscs crudeliores existere Sanacenis: quia, cum Sarraceni capiunt
Quistianos, eos seruant pecunia redimendos ; quos Walenscs captos
dicuntur illlco iugulare, quia solo sanguine delectentur^ into, quod
est deterius, quos permittunt redimi, tradunt, ut dicitur, accepta
pecunia iugulandos. Undecimo, quod cum consueuerint Deum et
personas ecclesiasticas revereri, a deuotione huiusmodi videntur mul-
tipliciter recessisse, qui in tempore sanctissimo in Redemptoris
iniuriam mouemnt seditionem, homicidta et incendia perpetrantes ;
in quo eos nullus poterit excusare. Duodecimo, petimus, ut tan-
quam ueri Christiani ad cor rcdeant penitentes, quia cxxptam dis-
cordiam noo possent diu continuare, etiam si iurassent. Tertio-
dedmo, petimus, ut nobis significent, qutbus modis uelint et ualeant
turbationem pads regie, lesionem reipublice, et mala alia, emen-
dare. Quartodecimo, ut significent nobis, qualiter ualeat ipsa Con-
cordia stabiliri ^ fnistra enim pax firmari uidebitur, que tarn assidue
uiolatur. Quintodecimo, ut, si dicunt leges »ias uel federa ex pacto
inita ntw seniari, nobis significent que sint ilia. Sextodecimo,
nouerint, quod, etiam pcsito quod eis derogatum fuisset, ut aiunt,
— quod ncscimus, — nullo modo Ucebit eis, quia essent iudices in
causa sua, taliter Maiestatem regiam impugnare. Septimodecimo,
quod, nisi modo pax fiat, procedetur contra eoe forsitan ex decreto
Militie, Sacerdotum, et populi conuocati. [Reg. Peeih. fol. 442 a j and
in »7tf., II. 73.]
XIII. A.D. 1283. Nov. II. Garth Cely»* {at Ahtr near Bangor).
LlyvKlyn Prince of Walet to ArehUtbof Peekbam in reply.
Raterenththno patri in Chriito Jcminn J. Dei gratia Cantuarienti
Arebiefiscofo, tetiut AngSe frimati, SUUS HUMILIS ET DEUOTUs FILIUS
Lewelinus prikceps Wallie, Dominus Snaudonie, salutem et
filialem dilectionem, cum omnimoda reuerentia, sdiiectione, et
honore. Sancte Patemitati uestre pro laborc uobls quasi intolera-
bile, quem assumpsistis ad presens pro dilectione quam ei^a nos et
nostram nationem geritis, omni qua possumus deuocione regraciantes
vobis assurgimus j et eo amplius, quod contra domini Regis uolun-
tatem uenistis, prout nobis intimastis. Cetemm quod nos rt^astis,
ut ad pacem domini Regis ueniamus j scire debet uestra Sanctitas,
quod ad hoc prompti sumus, dummodo idem dominus Rex pacem
D.gitizect>yG00glc
544 CHURCH OF WALES DURING [Period.IV.
debitam et ueiam nobis et nostris velit obseruare. Ad bee, licet
gauderemus de mora vcstia ^icnda in Wallia, tameo per nos non
eritis itnpediti, quin pax fiat, quantum in nobis est ; quam optamus
per vcstram industriam, magis quam alicuius alterius, roborari, et spe-
ramus. Nee per Dei gratiam erit oportunum, propter nostram perti-
naciam, aliquid scribere domino Pape. Nee vestras patemas preces
ac graucs labores spememus, sed eas amplectimur omni cordis
affectu, ut tenemur. Nee erit opus, quod dominus Rex aggrauet
contra nos manum, cum prompti simus ei obedire, iuribus no6tris
et l^ibus nobis, ut premittitur, reseruatis. Et licet regnimt Anglie
sit curie Romane specialiter subiectum et dilectum, tamen, cum
dominus Papa necnon et curia Romana audierint, quanta nobis per
Anglicos mala sunt iUata, — uidelicet, quod pas prius formata non
fiiit nobis seruata, nee pactaj deindc, ecclesianim deuastationes,
combustiones, et ecclesiasticarum personarwn intcrfectioncs, sacer-
dotum uidelicet, et inclusonun, et inclusanim, et aliarum religiosa-
rum personarum passim, muliemm, et infantium suggentium ubera,
et in utcro positarumj combustiones etiam hospitalium, et alianun
d(»norum reiigiosarum ^ iiomicidiorum <> in cimctcriis, ecdesiis, et
super altaria, et aliorum sacrilegiorum, et flagitiorum auditu etiam
facdribilium auditui paganorum b ; stcut expressius eadem in aliis rotulis
conscripta vobis transmittimus inspicienda; — speramus inprimis,
quod uestra pta et sancta Patemitas clementer nobis compatietur,
necnon et curia supradicta. Nee per nos regnum Angtie uacillabit,
dum, ut premissum est, pax debita nobis fiat et seruetur. Qui vero
sanguinis effusione delectantur, manifestum est ex factisj nam
Anglici hactenus nulli sexui vel etati seu langori peperccrunt, nulli
ecclesie uel loco sacro detulerunt; qualia, uel consimilia, Walenses
non fecerunt. Super eo autem quod unus redemptus fiiit interfcctus,
multum dolemus, nee occisorcm manutenemus, sed in siluis uti latro
uagatur. De eo uero quod inccpcrunt guerram aliqui in tempore
indebito, illud ignorauimus usque post factum j et tamen ipsi asse-
nint, quod nisi eo tempore hoc fecissent, mortes et captiones eis
imminebant, oec audebant in domibus resldere, nee nisi armati
incederej et sic pre timore tali tempore id fecerunt De eis vcro
que feclmus contra Deum, ut ueri Cbristiani per Dei gratiam peni-
tebimusj nee erit ex parte nostra quod bellum continuetur, dum
simus Indempnes, ut debemus: nc tamen exheredemur, et passim
occidamur, oportet nos defendere, ut ualemus. Qim uero inlurix et
D.gitizecbyG00glc
A.D. I188-I395'] THE NORMAN PERIOD. 545
dampna hinc inde considerentur et ponderentur, parati sumus emen-
dare pro iiiribus, que ex parte nostra sunt conunissa, dum de pre-
dictis injuriis et dampnis nobis factis et aliis emcnda nobis fiat. £t
ad pacem finnandam et stabtliendam similiter sumus prompti debltis
modis. Quoniam tamen r^ales charte et pacta inita nobis non ser-
uabantur, sicut nee hucusque sunt obseniata, non potest pax stabiUri ;
nee quando noue exacciones et inaudite contra nos et nostros omni
die adinueniuntur : uobis autcm transmittlmus in rotulis dampna
illata ct federa non seruata secundum formam pacis prius factam.
Quod vero guerravimus, quasi necessitas nos cc^cbat. Nam nos, et
omnes Walenses, eramus adeo oppressi et subpeditati et spoliati et
in seniitutem redacti per regales iusticiarios et balliuos, contta fbr-
mam pacis et omnem iustitiam, ampHus quam si Sarraceni essemus
uel ludei; sicut credimus et sepe denunciauimus domino Regi,
Nee aliquam emendam habere potuimus, scd semper mittebantur
iusticiarii et balliui ferociores et cnideliores; et quando ill! crant
saturati per suas iniustas exacciones, alii de nouo mittebantur ad
populum excoriandum, in tantum quod populus mallebat mori quam
uiuere. Nee oportet militiam ampliorem eonuoeare, uel contra nos
moueri saeerdotium, dum nobis fiat pax et seruetur modis debitis j ut
superius est expressum. Nee debetis, sancte pater, omnibus uerbis
credere nostrorum aduersariorum j sicut entm ncG factis opprcsserunt
et opprimunt, ita et uerbis difl&mant, nobis imponentes quod uolunt.
Ipst cnim sepe uobis sunt prcsentes, et nos absentesj ipsi oppri-
mentes, nos oppressi ; et ideo propter Deum fidem eis in omnibus
non exhlbeatis, sed facta potius examinetis. Valeat Sanetitas vestra
ad regimen Ecclesie per tempora longa. [_Reg, Peekk. fol. 442 ; and
m»7«,H.74.]
* TTie d»te of ibit ii ei«n by Wartioflim one " FiUer Johannei WiDewij," u the borer
(Wain, p. S70, fram Pe<i£ain'i Register), u il of Edwnd'i uHinutuin, tod ia addition of >
Oinh Ccljm on the Fctat of S. Mutin. Tbe printe maagt to Uyvdyn, md of uoiliet to
long roll of "Onmmim'Yfbidl follow! thltletta Prince Dayid, fiom the Ei#jh noblet, and of
(pp. 598-613 (Tarniiirlon, iTom Pediham'i Re- an nigent meaage IromPeckham himHtf{n'ar-
riitei, to «4iich ibcy in snbjained it the end of rington, p. 614). The reph' of Uywelyn (and
the Tohime), and which hai DO relitioD to Churdi of Dirid) follows (A. pp. 615-617), dated at
nutten, it foUovcd by 1 ititemeat of huillea Oitlfa Celjn iko. To whidi the Aidibiihop
Jonniej'i of the Aichbiihop fioDi Prince to King finally icplia (A. 617-6)0), from Rhoddlan
and King to Prince (obriootly between Nov. ti No*. 14. laSl, "ibhii pirtibui recedento.^'
and Not, 14), eodiif with a final mtwon of ' So In MS.
D.gitizect>yG00glc
546 ' CHURCH OP WALES DURING [Period IV.
AJ>. 1x82. Nov. 24. RbuddlMx. Edward I. King vf Engltmd to
J^m ArchMfbop of Canterkttry.
Rex, vtneralnli In Christa patri f. tadtm gratia Cantua-
NortlumpioDji- riens! Archiefiscopo, tocius AngUie primati, salutem. Quiz
"^ ISn^ Lewelinus filius Griffini et Walenses complices sui, ini-
uyi (Kben, to mid ct rebellos nostri, tociens temporibus nostris et
I^g'd™*^ prt^enitoram nostrorum R^um Anglix pacem regni
wdth oDce for turbarunt, ct rebellionem siiam et maliciam jam resump-
tam conttnuare non destnunt animo indurato^ propter
quod, negocium quod ad ipsorum versuciam rcprimcndum jam inci-
pimus de consilio prselatonim, procerum, et magnatum regni nostri,
necnon et tocius communiutis ejusdem, ad prxsens proponimus ad
nostram et tocius regni paccm et tranquillitatem perpetuam Domino
conccdente finalitcr terminarej commodius eciam et decencius esse
perpendimus, quod nos et incolae terne nostnc ad ipsius maliciam
totaliter destruendam pro communi utilitate laboribus et expensis
fatigemur hac vice, licet onus difficile videatur, quam hujusmodi
turbatlone per Walenses ipsos nunc habita pro votuntate sua futuris
temporibus cruciari, prout tempore nostro et prc^enitorum nostrorum
contigit manifeste : vobis mandamus rogantes, quatinus suffraganeos
vcstros, eciam Abbates, Priores, ac alios singulos domibus religiosis
prxfectos, necnon et procuratores Decanorum et Capituloram ecclc-
siarum CoUegiatarum vestrz et suftraganeorum vestrorum diocesium,
venire faciatis coram nobis apud Northampt. in octabis Sancti Hil-
larii, vei coram fidelibus nostris quos ad hoc duxerimus deputandos ; ct
vos cisdem die et loco intersitisj ad audlendum et faciendum ea qux
pro rcpublica vobis et sibi ostendi super hiis faciemus, et ad prxstan-
dum nobis consilium et juvamen ; prxsertim cum vestra sicut aliorum
intersit, per quod negocium jam inceptum ad laudem et honorcm Dei,
et magnificenciam nostrae* sane ac tocius regni nostri et popult pacem
et tranquillitatem perpetuam, valeamus hac vice, ut intendimus, feli-
citer consummare. Teste Rege apud Rothelan., 24 die Novembris.
Consimiles literx et de eadem data diriguntur Archiepiscopo Ebo-
rum, quod sudraganeos etc. venire faciat coram Rege apud Eborum
in octavis pnedictis vel coram fidclibus Regis quos, etc. [In Prytttte^
Rteords^ HI. 301, 3025 from Rtt. Wall. 11 Edw, I, memi. 4, num. %
dorso.'\
* 5d In PtTone.
D.oiliz.oB,GoOglc
A.D. II88-IS95-] r^^ NOBJtf-tfN PERIOD. 54?
[WBBTKIK UrmiTH tBAU. ■■ ABULTSC AfTKB HU DEATH,]
AJ). 1382. (DfCfmier, irfere tie lyth. PmhakeK) Arch^sbop
Peciiam to the Laify Maud Lmpu-EtpSe.
Fbere Tan par la suffraunce Deu Erceoeske de
He cannol th- ■'
folre Llywdyn CaNTERBIRE, PriMAT DE TUT EnGLETERE, a Damt dt
l^n^^iW P''**"' I"*'*'" Mahaud Lmgeifeyt, salut e la benejcun Ihu
of hu repennnce Crist. Ma- dame, vostrc preyere saacorde bin a piete
beiDR da ^ re^im. Mes sachcz ke Lewelyn, q'csteyt prince de
Gales, ne poet estre asouz, se il ne mustra signe de repentaunce en
sa mort, de sey amender e lesser ses folies. Dunt, si ceo est cer-
teyne chose ke il fust repentaunt en sa mort, e aparayllet taunt come
en luy esteyt de fere la aset a Seynt Eglyse, p see seyt proue devaunt
nus ; nus ly fymes ce ke dro^ serra en tur ce. Kar autrement saunt
tort fere ne puet estre asous. Dunt nus vumes, ke vus e ses autres amys
travayllez en tur co, ke aucuns de tous ke fiiyent a sa mort ueygnent
per tens deuaunt nus a mustrer les signes avaunt diz. Kar en autre
maniere non pussums riens fere. \Rig- Pecih. fbl, 192 a.]
■ The date of lliii U infeiTed from that of [be ibilowing Icttn.
A.D, 1282. Dee. 17. Ptmiroke, jirthUshop Peckhtm to Ed-wtrrd 1.
King of England.
Lettcn found A trtcbyr sejmur Edward^ Deu grace Roy d'Engieterre^
Doubb about S^ Stjmur ttlrlonde. Due d'ji^ultainjFKEBiS. Jak, par la souf-
ioMiighim.Pro- pRAUNCE DeU ErCEVESQUE de CaNTERBIR, PrIMAT DE
tect, or do not _ ^- ' „
■i>tileM,thcWcUi TUT Engleterre, saluz en graunt reverence. Sire,
^S^'in^'^i!'^ sachcz ke ceus, ke furent a la mort Lewelin, truvcrent
doo. au plus prive lu de sun cors meime chose ke nos avones
veues; entre les autres choses illi ont une lettre deguisec par faus
nuns de traysun. £ pur co ke vus seyez garni, nus enveyum le trans-
crit de la lettre a le Evesk de Ba[thon.] ; e la lettre meymes ticnt
Eadmund de Mortemor : o le prive seel Lewellin a ses choses vus
purrex aver a vostrc pleysir. E co nus maundum par vus gamir, e
nun pas pur ce ke nul en seyst greve ; e vus priums ke nul ne sente
mort ne mahayn pur nostre mandement, e ke see ke nus vus moun-
dums seyt fete. Ovekes co, sire, sachez ke dame Mahaud Lui^es-
peye nus pria par lettres, ke nos vosissums asoudre Lewelin, ke it
peust estre enseveli en lu dedie; e nus li maundames ke nus ne
fhuns riens si len ne poet prover ke il mustra seigne de verrays
Kn 2
D.gitizect>yG00glc
548 CHURCH OP fVjtLES DURING [Period IV.
rqKiitaunce avaunt sa mort. £ si me dist Edmund de Mortemer
ke il aveyt entendu par ses valles, ke Airent a la mort, ke il avet
demaunde le prestre devaunt sa mort. Mes sauntz dreyte certaynete
nous ncus friims riens. ' Ovec co, sachez ke le jur meymes ke il fii
ocis, un muygne blaunc It chaunta messe, ct misire Rt^r de Mor>
temer ad le vestemens. Ovec co, sire, nus vus requcmuns ke piete
vus prenge de cleis, kc vus nc sufirez pas ke Icn les ode, ne ke leu
lur face mau de cors. £ sachez, sire, Dicus vus defende de mal, st
vus ne le desturbez a vostre poerj vus cheez en sentence, kar suflrir
ce ke len peut desturber vaut consentcment. £ pur ce, sire, vus
priums ke il vus pleyse, ke U clers, qui sunt en Snaudone, sen puissent
issir et quereler mieuz oue lur bions en Fraunce, ou ayllurs; kar par
CO ke nus creums ke Snaudone scrra vostre, se il avient ke en cunque-
raunt, ou apres, len face mal as clers, Dieus le rettera a vus, e vostre
bon renun en sera blesmi, e nus en semims tenuz pur lasches. £ de
ces choses, sire, se il vust plest, maundet nus vostre pleysirj kar nus i
mettrum le conseyl ke nus pumuns, ou par aler la, ou par autre voye,
E sachez, sire, ke si vug ne fetes nostre priere, vus nus mettrcz
en tristur, dunt vus instnim ja en ccste vie mortelc. Sire, Dieus
gard vus, e kaunt a vus apcnt. (Ceste lettre fii cscrite a Pembnigg,
le Jeodi apres la Seynte Lucie*.) [Rjmer, I. 619, from Reg. Feckh.
fol. 100 b.]
* At Ibc end of Peckhun'i ncord of fait feHiun S. Luc[i]c. viddicct 3 id. D«oaid>r. nb
negotiitioni with Llyvdyn, it ■ memonndam anno Dmnini |}8i," K. Dec tl ; whidi igRCS
of Lljirelyii'i uneipccUd deilb. \a battle, near with the Am. Caaii. Pakhun wu al Hereford
Bnetll (" ID panibui Moodi Oomend," acoml- Dec lo.
log to Fedcham). " die Venerit proiiino ante
A.D. 1282. {trebahly same date and flace as the prettdiMg.) Arcbhtsbop
Peckham to Rciert ^sbop of Bath a*d Wellt.
Pratectlhedem FraTER J. PERMISSIONE DiVINA CaNTUARIENSIS EcCLE-
U Rhuddlui and SIA MIKISTER HUMILIS, TOTIUS AnGLIA PRIMAS, Vtneraiili
^ 'if°^^ '* Chritto fotri domino R. Dei gratia Batbomensi et Wtliewsi
audinibeWdih Epiuepa^ salutem ct fratcriKc dilectionis in Domino coo-
tinuum incrementum. Quia qua: in Domini etc.*
Ad hsec intelleximus, quod nonnulli clerici apud Rothelan, in oppro-
brium cleri ct Ecclcsiae contemptum, inter prsedones et malefactores
alios cotidie capitali sententia puniunturj quod ne de cxtero fiat,
vestrge soUlcitudinis studium a^^natis. Et certe dolemus valde dc
clericis illis, qui maneant in Soaudonia desolati ; quos libentcr
D.gitizect>yG00glc
A.D. II 88-13950 THE NORMAN PERIOD. 549
nobiscum adduxissemus ad propria, dum in partibus illis extititnus,
si hoc clemcntiK regiae placuisset : nee poteric se dominus Rex
excusare saltern de fevore, si de eis (quod avertat Deus) male con-
tingat : unde, si quid pro eis scivcritis, aut obtinere poteritis, quod
ad corum libertatem et securitatem possit nostro ministerio expediri,
scribatis nobis, et nos parati erimus pro eis ab instantibus pericuUs
eruendis, ad honorem Dei, quantum poterimus, etiam corporaliter
laborare. Prseterea sunt quidam Dei et Ecclesiae inimicij quos nupcr
in Exon. dice, visitantes, etc (Dors. Domino R. Bathon. et
Wcllen. Episcopo). — [Rjmer, I. 619.]
A.D. 1383. Jmt2^. Rhuidlan. PrtviUge to the findert of the
" Cnssentyeh '."
Privily to the Kex umutus ad ^s, etc salutcm. Cum jam sedatis
^°^" j'^j, ^ (benedictus Altissimus!) quibusdam iiirbationibus ia
mMooBbeimg- Wallia habitis, nos Summi Regis dementia taliter
IJ^ "D^'wrftn visitaverit ab excelso, quod nobis nuper, apud Aber-
tcnding it to ihe conewey existentibusj Avianus filius Ynor, Lewelinus,
"'■ David, Meylerus, et Goronow, filii sui, Goronow fil,
David, Avyanus, David, Dayhoc, et Tegnaret, filii sui, Walenses,
partem illam pretiosissimi ligni Crucis, quae a Walensibus Cross-
eneyht vocatur, et quam Lewelinus fiUus Griffini, nuper princeps
WallijE, et antecessores sui principes Wallise, babuenmt,' per manum
dilecti et fidelis nostri R^inaldi de Grey, Justiciarii Cestr., reddi-
derunt; nos, ob Ipsius reverentiam Qui pro redemptionc generis
humani in eodem ligno mortem subiit temporalem, et ob ejusdem
sancta> Crucis honorem, prxfatis Aviano, Lewelino, David, Meylero,
Goronow, Aviano, David, Dayhoc, et Tegnarct, gratiam facere
volentes specialem, concedimus eis pro nobis et hxredibus nostris
banc libertatem: viz. quod ipsi, seu hseredes sui imperpetuimi, in
aliquo ezercitu seu expeditione nostra extra Quatuor Cantreda nos
sequi minime tencantur, nisi hoc de eorum processerit voluntate^ et
tunc sumptibus nostris, et non suis. In cujus etc. Teste Rege apud
Rothel., XXV. die Junii \ [Rymer, I. 630.]
• See j4nL 8e Wantti. m aa.
*> ImroedUtelf ifter the ophite of Divid.
JimcaiDrii. iiS3(ilHn.ibI>iM«taj)I.). The
D.gitizect>yG00glc
550 CHURCH OF WALES DURING [Period IV.
[of TSB Iin>OWIfEHT OF THB " OmiKUT TEOLa."]
A.D. 1283. 5eft. 9, Ann. Camb. — Ecclesia de Langadauc fecta
est collegiata •. [p. 108 cd. Williams.]
> Sc by Biihop Bak of S. Dirtd'i. A grant the lamc dite. by Ednrd I. of BiJiop Bcdi't
of the advowuia of thirtyeigbt cburcbn in Chiila(iUtt(] at Make>teldSe{«.9, A.D. liSj)
S.David'tdiocMt, foiftiledlolheCioWQbythiii founding ih« latltr <». 336. 317). It WM
omen, to Biibop Beck, to be appropnitcil to the ihortJy lemored to Aberjirili {Digd. Mt*. VI.
PtebendtofS.David'iilselfandofLlingadocit 1331: Jontt and FWman, S. Davittt, 399-
in Prfone (Knvnb, III. 335, 336}. dated June 30a).
10, A.D. I>S4. Ai it ijto 3, GODdiiiiation, of
A.D. 1283. Nov. j. Bw*". Grmt ef Edward I. to Bishef Anittn
of Bangor and tht *' Ofejrriat Teulu ^ " jointly.
Rex, etc., ommhit ad ijuos etc. Sciatis, quod ctun vencrabilis patar
Anianus Bangorensis Episcopus et Offtyriat Teulu decimas dominico-
rum nostrorum de Karnwylys et Penmynydd etc. dilectis nobis in
Christo Abbati et Conventui de Aberconway ad nostri instan-
tiam dederint, nos in compensationem decimanim pnedictarum
dedimus prafato Episcopo villatas nostras de Trefaynan, Aby-
don, et Bodychain, etc. : ita tamen quod idem Episcopus, et succes-
sores sui, prefoto Offeyriat Teulu Wail., et successoribus suis, de por-
tione ipsum Offtyriat Teulu de dictis decimis contlngente, pro nobis
et hteredibus nostris et prscfatis Abbate et Conventu et eorum suc-
cessoribus, respondeant et satistaciant in fiiturum. In cujus etc. Teste
Rege apud Bere, V'". die Novembris. {Rot. Wall. 12 Ed-w. I., in Br.
Wsllii, Bangor, Append. 189, 190.]
A.D. 1283. Decemier. Litterae Dunelm. Episcopi ad Anianum
Episcopum Assavensem de translacione beati Willielmi quondam
Episcopi Eboracens,* ficnda. Dat. a" 1283 mense Decembr. [C«»-
tents ofUh. Rill,. Assav. in Veniarth MSS. 26, and in Nichols.']
AD, 1 283 ». Dispute aiout boundaries of Dioceses of S. Asaph
and Hereford.
Lib. Rub. Assav. — Arbitrium Episcopi London, super causam qux
vertebatur inter Thomam Herefordensem Episcopum et Anianum
Episcopum Assavensem coram delegatis Papse (in qua causa ad Apo-
stolicam sedem a dicto Thoma appellatum fuit) de jurisdictions
D.gitizect>yG00glc
A.D. ii8»-i395-] TH£ NORMAN PERIOD. 551
Episcopal! in territorio de Gordor (dicto Thoma mortuo, successit
Ricardus Herefbrdcns. Episcopus) : ct utroquc in 40 li. obl^to, ordi-
natum fltit ut jurisdictio manerct in statu quo tunc, protcstante
Episcopo Assavensi de non 6cndo ecctesiis suis prxjudicio per hanc
concordiam. [Comtents ofZJk Riti. Astmf. in ftiuarth MSS. 3<5, and
A.D. 1283. Dee. 10. Orvieto. Pope Martin IK tt Thomat Kshap ef
S.Daviifi (received fune 26, I3t{4].
Papal diipenM- Vnivertit tanctit matrii Eccietiit film ad juoi pr^tenttt
tjon fee the mat- Utter* fervt»eri»t, Thomas permissione Divina Mek.
Mmduc ai^ of Episcopus, saluteoi ID Domino sempiternam. Litteras
?^^"K^¥^ venerabilis patris domini Martini, Divina providentia
pnilubited dc- sunuTii Pontificis, apud Land^oe die Sanctorum Mar-
^""^ tinim Johannis et Pauli anno Domini 1384 recepimus
sub hac forma. —
Martinus Episcopus servus servorum Dei, veneraiili fratri {Tho-
rn^'] Episcsfo Mtn.j salutem et Apostolicam benedictionem. Quantum
cum Deo possimus hijs libenter amiuimus, per quae dissidentes ad
pacis solatium reducantur. Ex parte siquidem nobilis viri Resi
Mereduci et nobilis mulieris Audae de Hastinges tu« dyocesis fiiit
propositum coram nobis, quod ex inimicitiis ct guerris, dudum inter
ejusdem R. ex parte una et ipsius A. progenitores ex altera suscitatis,
et rerum et personarum pericula plurima sunt secuta, ct adhuc durant
odia inter supersUtes eonindem; unde diet! R. et A., sperantes per
mafrimonialem communicationem ipsorum posse super prxmissis
picne reconciliationis conunoda provenire, desiderant invicem prop-
ter hoc matrimomaliter copulari. Sed quia dicti Resus et Auda
tertio ex una parte et quarto ex altera consanguinitatis gradu ad
invicem se contingunt, non possunt Ijcitc suum in hac parte dest-
derium adimplerc. Quare pnetati R. ct A. nobis humiliter suppli-
canmt, ut providere sibi super hoc de oportunx dispensationis
remedio curaremus : super quo etiam karissimxs in Christo Alius
noster. Rex Anglix illustris, per suas litteras Apostolic^ sedis gra-
tiam imploravit. Nos igitur, eorundem R. et A. supplicationlbus
inctinati, Fratemitati tuse per Apostollca scripta mandamus, quati-
D.gitizect>yG00glc
55a CHURCH OF WALES DURING [Period IV.
nu^ si tibi per testes ydoneos et juratos de prsedictis inimicitiis, ct
quod per bujusmodi conjugalem copulam possit super eis, ut praemit-
titur, reconciliationis commoda procurari, constiterit (super quo tuam
intendimus coascientiam onerare), cum prxfatis Reso et Auda, quod,
impedimento hujusmodi non obstante, libere ad invicem matrimo-
nium contrahere ac in contracto postmodum licite remanere valeant,
auctoritate nostra dispenses. Dat. apud Urt>em Vetercm, IV. idus
Decembris, pontificatus nostri anno tertio.
In cujus rei testimonium prxsentibus litteris sigillum nostrum
duximus apponendura. Dat. die et loco supradictis, et consecratioois
nostrx anno quarto. [Jljww, I. 635.3
A.D. 1284. Fetnunjt-Nwemier. Vishatim of the Welsh Dieeetet hy
Arthiiik^ Teekham «j ATehiishop of Cmmttrlmrj: *nd Measuret ef
Edmmrd I. and of the ArchUihop om ieha/fofthe Welsh Church.
\. A.D. 1384 >. Fei. 16. South MalUng. Arthl^shop Peckhsm to
Anism Biihof rf S. Atafh.
1 tcndi ■ t I^llATER I. etc. veneraiili fratri domino A[ni£no'] Dei
Amta'% dioone grdtiji Efiscopo Assauensi^ salutem et sinceram in Domino
wfli sj^^^m *^3ritatem. Pro certo vos tcnere uolumus, quod hac
diw DMke wboi estate prox. instanti Walliam uisitare proponimus : sicut
alias fedsscmus, ni fiiisset ilia sedicio Wallie partibus.
Set ante Penthecosten illuc non credimus aduenire. Et quoniam
multa possunt interim impedimenta contingerc, et in Dei uoluntate
consistit pcrficere quod optamus; uos certiorare non possumus, quo
die ucstram uisitabimus ecclesiam, uel quando debeatis nobis uestram
presenciam exhibere. Set, adueniente tempore, satis eritis canonice
premuniti, quando oporteat uos nobis occurrere, et quo die velimus
apud uos uisitadonem nostram metropoliticam inchoare: sicut hoc
idem consueuimus hucusque ceteris coniratribus nostris, suas uisi-
taturi dioc., nostris litteris intimare. Quod autem debeatis nos pro
recondliandis ecclesiis uestre dioc peruenire, expedire non credimus,
quod ibidem ante aduentum nostrum vestram pesentiam publicetis.
Expedit autem, quod post Pasch. scribatis nobis ubi debeatis tunc
tempcwis inueniri. Dat. apud Suth Mailing, XIIII. kaL Martii.
\Reg.Feckh.io\.^b.']
■ "Sinh jarofcoDMaadoaiDlbe heidbg jott pbcelhii letter in 11B5. It mnt from in
of the pign of the Retina. Bnt PecUum't cbnlenK bdoog to 1*84. Enter Di; in 1 1S4
(onecntion m Feb. 19, 1179: wtiidi wooM wu Apri] 9, and Whilundi; M17 2S.
D.gitizect>yG00glc
A.D. 1188-1195.] THE NORMAN PERIOD. 553
IL AX). 1284. Afrit ig. WingbMm. Same te Etiwartl I.
King ofBnglamd.
Exctltenthsimo primcipi etc. Quia volente Domino iuxta
Pmnit fikhop _. . . . , , , . .,^- .,,
Aniio to return ofncii nostri debitum intendimiis partes Wallie uisitare,
*° ^ i«^ ^ Serenitati r<^ie supplicamus, quatenus de vestre bonitatis
iqKMtMowbo are dementia liceat venerabili fratri nostro domino Episcopo
^"mitu ^the Assauensi nobis, cum ad ecdesiam suam uenerimus, suam
chorchhtijndg- exhibcrc prcsentiam: prescrtim cum ab ipso debeat
uisitatio nostra incipi, et de persona sua uel factis nihil
possumus inquirere modo debito uel etiam divinare, nisi ipso pre-
sentialiter inibi existeatej ncc aiiquid ipsum tangere credimus,
propter quod debeat a progressu nostre uisitationis exdudi. Pre-
tcrea super eo quod scripsistis nuper de liberatione apostatarum que
de vestro mandato Londonie detinentur, nouerit Excellentia regia^
quod, licet in dvilibus criminibus que solum ad iudices seculares
pertinent purgatio huiusmodi juxta regni consuetudinem locum
habcat, salva tameo reuerentia vestra, non est ita in criminibus
quorum cognitio ad Ecdesiam pertinere dinosdtur^ et predpue in
crimine heresis, quod omne aliud iniquitate sua transcendlt. Quan-
tumcunque enim huiusmodi criminibus inretiti alias sc purgauerint,
et iterate de eadem contra eos suspicio oriatur, semper debent eccle-
siastid iudices ad cognitionem facti huiusmodi et correctionem proce-
dere, quoties animarum saluti viderint cxpedire. Supplicamus igitur
regie Maiestati, ut apostatas ipsas que crimine heresis detinentur
non permittatis quacunque su^esUone perfida liberari, donee de
facti ueriute in forma dcbita cognoscatur. Et de hoc, per Dei
gratiam, cito uobiscum tractabimus oraculo uiue uods. Dat. apud
Wengeham, XIIII. kal. Maii. [^««o f^.«}_[fog. p«iA. fol. 43 a;
and partly in Whartm, De Efiic. Assttu., Append. Ill, p. 374.]
no." aod iatcnul nideiicc irnni to Gx thit tettei to
\\\. h.Ti. 12^^ Before May j^. Os-wettry*. Visitation of the dio-
cese of S. Asaph commenced by Archbishop Peckham.
■ See [br the place, below isNo.SX., p. 576. there idn Jnne li, oa wfaicb daf he writa u if
Vhitttn {Dt I^e. Amob. p- 336) wnmglj he hid Ihea aireadj ridtcd the diooae. fiiihop
Rten to ttnt docmnent fix the dale abo, w(udi Anian met him at Otwaoj, but ^poBi to t»>«
it doei not give. And Jnoe la, wtiidi ii the been ctill Ibfbidden bf the King to come to
date he gim, ii oertainlj an error. For Pedc- S. Anph.
D.oiliz.oB,GoOglc
554 CHURCH OF IVALES DURING [Period IV*
IV. A.D. 1384. Jtf«y 19. RkuddUn. AnhUshop Pteihtm sm kthalf ^
tht Canmi ofS.Aiafh itimerattng for almiK
Hdp ibe borai FrateR Iohannes, CtC, un'suersh tam eUrieii qumn !ayeiij
in ihdi miaioa. p„ Coventrenstm et Ucife/deniemj Herefordt*sem^ et W*l-
latset dmcetes ewititittit, salutem et pacem in Domino sempitemam.
Librum seu textum Etiangeliomm de ccclesia Assavensi, vulgo Euag-
gulthcub appcllatum, qui, ut didicimus, in magna veneratione habetur
in partibus Wallie et Marchie apud omnes, ct propter causas uarias
a quibusdam dericis prefate ecclcsie quandoque per patriam tan-
quam sanctuarium hooorifice circumfertur, univereitati vestre una
cum personis textum huiusmodi defcrentibus recommendandum duxi<
mus per presentes : rt^antes, quatenus ob reuerentiam Christi, Qui
Euangeliorum est auctor, clericos memoratos cum textu predicto per
vos transitum facientes, in eundo, morando, et rcdeundo, securitatis
et pacis beneficio permittatls gaudere. Datum apud Rodelan, XIV.
cal. Junii, anno Dom. 1284. [_Rtg- Peeik. fol. ao8; and in Wi<*r*«,
De Ephc, Assdv. mum. 8, p. 39a ; and »7/i., II. 104.]
• See abore. p. 513. * -ETcnegfUtbea" in CoDteali of Z«^ £■£. Jmot.
V. A.D. 1284. May 26. Orvieto. Bull of Marti* IV. granting a
Genernl Ahsolution to all eoncemtd in the ■mars of Simon de Montfort
or in the recent Welsh viart.
Martinus Episcopus servus servorum Dei, venerahilibus fratrihit
[Godfredo'] Wygomiens. et \Auiant\ Bangorien. Episeopis, salutem et
Apostolicam benedictionem. Ex parte carissimi in Christo filii
nostri Edwardi, Regis Ai^lix illustri^ fuit proposttum coram nobis,
quod dim inter clarae memorix Hcnricum R^em Angliie iUustrem,
patrem suum, et ipsum Eduardum, ac eorum in hac parte sequaces,
ex parte una, et quendam Symonem de Monteforti et alios adhs-
rentes eidem ex altera, ct postmodum inter eundem Regem Eduar-
dum, et quendam Lculinum qui pro prindpe Waliise se gerebat, ac
David fratrem ipsius Leulini, et comm complices, guerramm discri-
mine fluctuantc diutius, ex variis conoirsibus multa homiddia reli-
giosorum et secularium, clcricomm et laicorum, etiam sacrtlegia
insuper, fiirta, rapinx, et incendia ecclesiarum, monasteriorum, et
aliorum locorum ccclesiasticonim, injectiones quoque manuum in
religiosos ct clericos scculares, in sacris et in minoribus ordinibus
D.gitizect>yG00glc
A.D. Ii88-ia95'!l "^^^ NORMAN PERIOD. 55$
[TurrATioii or wsua diocbiei bt ibckbubof fbcemam.]
consiitutos, fuenint ia iltis partibus tarn per cos quajn per alios de
mandato sue, non sine nota sacrilega, perpetrata ; propter quod tales
sacrilegi et excommunicati, ac illi ex eis clerid vel religiosl qui se
postmodum fbrsan tmmiscuere Divinis, irr^ularcs esse noscimtur.
Quare dictus £. Reic, dc sua et alionim prsdictonim salute soUicite
cogitans, nobis humUiter supplicavit, ut, cum in culpa hujusmodi
esse credatur quamplurima muIUtudo^ providere super hoc de bcnig-
nitate sedis ApostoHcae curaremus. Nos autem, non mortem pecca-
tomm, sed ut convertantur et vivaot, potlus aSFectantes, et ne tanta
multitudo, si est ut pnedicitur, subjaceat discrimjni animanim,
misericorditer praecavere volentes, Fratemitati vestrx per Apostolica
scripta mandamus, quatinus, de pnemissis diligentius inquirentes,
si tantam in pnemissis inventritis multitudinem, et singulares per-
sonas aliquas deliqulsse, quibus, consideratis earum conditionibus et
meritis, sit in hac parte merito consulendum, vos vel alter vestrum
illi vel illis ex hujusmodi sacrilegis et excommunicatis, qui ad vos
propter hoc humili spiritu duxerint recurrendum, postquam ecclesiis
vel monasteriis aut aliis locis ecclesiasticis, et passis injuriam, de
illatis dampois et injuriis satisfecemnt competenter, auctoritate
nostra juxta fbrmam Ecclesise absolutionis beneficium Impendatis.
Cum clericis vero, si qui fuerint, tarn religiosis quam sccularibus,
qui facti immemores, vel juris ignari, nee in contcmptu clavium, sic
ligati Divina officia celebraverunt, injuncta eis pro modo culpx
penitentia salutari, auctoritate simili dlspensctis hac vice, prout
secundum Deum eorum saluti vide/itis expedire. Proviso attcntius
quod, si alicujus vel aliquorum ex praedictis sacrilegis et excommuni-
catis, ex qualitate, quantitate, vel modo confhiissi facinoris, perso-
narum, vel locorum, seu aliis ponderatis circumstantiis, adeo fiterit
gravis et enormts excessus, quod super hoc sit ipsa Sedes merito
consulenda, ilium vel illos ad Sedem mittatis eandem, absolutionis
vel dispensationis beneficium petituros. Dat apud Urbem Veterem,
VII. kal. Junii, pontificatus nostri anoo quarta (Sigil/o avaIio.)~-~
[Rjww, /. 641.]
VI. AX). 1284. Junt II. Rbuddlan. ^rch^shop Peekham to Edward I.
King of Emg/amd.
Send 1 coDunb- ExcelUntitilmo frmcipi ac domno Edwardo^ etc. PRATER
^ '"pimdmd loHANNES, ctc. salutciH, cum omui reuerentia et honore.
•Dd doened Pietas propositi regit, quo intenditis ecclesiis prouidere
D.gitizect>yG00glc
556 CHURCH OF WALES DURING [Period IV.
duiRha vithio et earum dispendia relevare, poterit fieri sine scrupulo
tt^ A^i^w ct cum tranquiilitatc omoiinoda r^alis conscientie in
letuni b> hi* dio- tutuTum, si dignenuQ) procedcre ia hunc modum. Ut,
"^ " ' ^' uidelicet, duos uiros probates de ordine fratnun Predi-
catoram, et duos de ordine Minorum, et unum uel duos clericos
seculares, qui ab omni munere didicerint excutere manus suas, de
fratrum electione, prioris ac ministri, quos penes uos habetis, con-
scientias exonerantes, per singulas ecclesias et desolata loca sacra
alia destinetis, inquisituros per iuramenta paroctiianorum et lUd-
nonim de dispendio et auctoribus ipsorum et quantitate. Impossibile
est enim, quod istortun sciatur ueritas, nisi per illos, qui ipsa fide
didicerint oculata. Hec idcirco scribimus vestre Maiestati, quia,
nos licet de hac materia cceperimus iaquirerc, nostra tamen in hoc
negotio parum prodest [inquisitio] ; qui loca desolata per nos et
nostros non sufficimus circutre, et plures inuenimus nimis forte
fauorabiles proprtis lucris suis. Noueritis insupcr, clementissime
domine, quod populus ille, quem uidimus in his partibus, periit ex
defectu regiminis et doctrine. Et si liceat nobis Sublimitatem
uestram humilibus exhortationibus indinare, scribimus uobis in
uerbo ueridico sacerdotis, quod nisi permiseritis Episcopum Assa-
uensem superintendere gregi suo, saltern donee retroactorum suorum
processuum ueritas declaretur, cotidie corruet populus in peiora,
dum subtrahitur ei soUtus cultus Dei j pro eo quod non est, qui
reconclliet ecclesias prophanatas, nee simpUces illos dirigat in
salutem. Obsecramus igitur, clementissime domine, uincat uos
dementia in hac parte, quos benignitatis titulus in aduersarios
penitentes pre ceteris*mundi prlndplbus hactcnus decorauit. Nee
tamen, Deo teste, adhuc aliquo testimonio fide digno potuimus
inuenire, exaetissime perscrutante^ predictum Episcopum unquam
fiiisse honoris uestri excdlentic aduersatum. In his autem et in
aliis iubeat regia Dominatio nobis per latorem presentium sua bene-
placita nunciari. Datum apud Rothelan., III. idus Junii, 1384. ^R^.
Peeih. fol. 207 i and in TPhartim^ De Epiic. Astav. Apftnd.iy. pp.375—
377 i and Wilk.^ II. 103.]
VII. A.D. 1384. 7ww 15. BaladeiKlyn. Writ ef Ed-ward I. to restore
Chmnh goods spoiled in the Welsh toiir.
Spoiien etc oT Cum pfincipibus liceat justam gwerram exercere.
D.gitizect>yG00glc
A.D. 1188-12950 "^^^ NORMAN PERIOD. 557
[ntlTATIOII OP mUH DIOCEIEl BT AXCHEUHOr rECEBAH.P
1 the prout canonicx permittunt sanctioDCS (aijiis occasione
^*^"' ?*■ in Wallia contra suos noccntcs, necessitate urgente, ct
to make it gaS. pro juris sui defeosione^ dudum bellum aggressus fiicrit,
nude tD the Pom 1^^ merito juxta communem hominum opinionem jus-
bt abuihition tum debet reputari), ad serenitatem conscientix domini
BKMti^"^^. Regis pnEdicti, et ut indempnitati ecclesianun, locorum
"^[lJ"' "* rcligiosonim, et personarum ecclesiasticanun, salubriter
prospidatur, per Consilium pneiati domini R^s, et
alios ad lioc specialitcr convocatos sub modo subscripto extitit ordi-
natum, Inprimis, quod de bonis ab ecclesiis ablatis, per fide dignos
per eundem dominum Regem et pnclatos deputandos et juratos^ fiat
inquisitio specialis : et si compertum fiierit, quod bona mere eccle-
siastica, utpote libri, calices, et cxtera oraamenta ecclcsiastica, ab
ecclesiis sint ablata, si deprsedantes solvendo fuerint,' per eos tiat
restitutio plenaria ecclesiis taliter spoliatis, et per dominum Regem
ad restitutionem eorumdem districte compcllantur : quod si solvendo
non fiierint, per dominum Regem inde plenaria fiat restitutio. Et
quia plerique viri ecclesiastici arma contra dominum R^em detu-
lerunt et tanquam hostes inimicos contra ipsum se gesserunt, stqua
bona eis ablata fuerint, nulla eis fiat restitutio in hac parte j cseteris
autem personis ecclesiasticis, innocentibus nee opem vel auxilium
inimicis dicti domini Regis prxstantibus, fiat restitutio dc ^latis j
et de talibus, innocentibus vcl nocentibus, specialitcr inquiratur.
Laicis vero de bonis suis ablatis omnis restitutio dcnegetur, nisi
pauperibus, debilibus, et miscrabilibus personis j quibus idem domi-
nus Rex pros[ricere voluerit intuitu pictatis. De incendiis autem,
siqua facta sunt, et in quibus locis, et si ex pnecepto domini Regis
processemnt, indago fiat specialise et si ecclesix vel capellx scu
domus religiossc prxtextu guerrse combustie fiierint, de bonis regiis
rcparentur : et idem de domibus przlatorum, et eontm qui ej[ parte
domini Regis fiierint, est censendum. De incendiis autem eccle-
sianun, siqua ex prxcepto dicti domini Regis seu ipsius ratthibitione
fecta fiierint; si hujus incendiarii solvendo non fiiertnt, vel alias
nequcant inveniri, sumptibus ipsius domini Regis reparentur de sua
munificcntia gratiosa. De homicidils vero volimtariis in ecclesiis,
cimitcriis, seu locis sacris, perpetratis, quae certum est ea de volun-
tate ipsius domini R^s nullatenus processisse; — nee incendiaries
ecclcsianim seu locorum [sacrorum], post denunciationem factam.
D.gitizect>yG00glc
558 CHURCH OF WHILES DURING [Period IV.
[raiTATIOK or WXUB MOCIiet IT AKCHBUBor nCKBUI.]
per alium quam per summum Pontificem seu alium ipsius auctoritate
posse absolvi ; — quod placeat dicto domino Rcgi sununo Ponti6ci scri-
bere», supplicando quod aliquibus praelatis vices suas committat, qui
eos a sententia cxcommunicationis, quam sic incurrerunt, absolvere
valeant de exccssibus memoratisj dominus etiam Archicpiscopus et
alii prxlati interim rc^eutur a'denunciatione illorum, qui sic sentcn-
tiam excommunicationis incurrerunt, totatiter supeisedeant, quo-
usque remedium circa escommunicatos tale absolvendos ftierint con-
secuti. Ad haec de cimitcrio de Aberconewaye diligentcr inquiratur,
si illud per Episcopum aliqucm fuerit consecratumj quod si fiierit,ad
alios usus quam sacratos nullatenus potent deputari absque scdis
Apostolic* licentia speciali. Expediens videtur, quod incendiarii,
sic excommunicati, ante denunciatiooem contra eos faciendam ei^a
przlatos suos laborent pro absolutionis beneficio, sub celeritate prae-
cipua eisdem impendendo. In cujus rei testimonium sigilla venera-
bilium patrum dominonim Bathonensls et Weliensis, Menevensisque,
ac Norwicensis Episcoporum, et religiosorum virorum Prioris provin-
cialis Fratrum Prsdicatorum et Ministri Ordinis Minorum, prxsen-
tibus sunt appcnsa. Dat apud Baladeuclyn, decimo septimo kal.
Julii anno Domino millesimo ducentesimo octuagesimo quarto.
[Rymer^ I, 64a.]
■ No other enptioatkn of Ihii M«ms pooiUe, 15. Conpire ibore, p. J51, tfac ditn in the
thin thu the Boll of MutJD IV. (No. V. iborc), heading of tbe Bull of Dec. to, 1 1S3.
dated May 36, had not urivcd ia Wiles by June
VIII. A.D. 1284. ytmt 25. Banger. Writ of the Arehihh<^ of Caxttr-
bury to the Prior of Rhuddlan, the Warden of UamvaeSj and R. de
Brockto», to enquire into damages infieted upon Welsh churches.
Enquire into d»- FraTER J. PERMISSIONE DiVINA CaNTUARIENSIS EcCLE-
raige done 10 3,^ MINISTER HUMILIS, TOTIOS AnGLI* PRIMAS, di/eftis in
by the war, ind Chnsto fins Prtori Fratrum Pr^dieatorian Roth/an^ Gar-
K^totm^C '*'""' Pratrum Mtmonm de Lammeys, ac magistro Radmlpho
by Nor. 1, 1184. de BroctoM c/erico, salutem, gratiam, et benedictionem.
Quia jujcta clamorem qui venit ad nos, dum nupcr in Assaven. ct
Bangoren. dioces. visitationis fungeremur officio, super dampnis et
injuriis illatis ecclesiis, non valemus pro cc^noscenda super hoc
veritate pcrsonaliter ad loca singula declinare, dc vestrae fidelitatis
puritatc fidei plenitudinem optinentcs, vobis in hac parte praesen-
tium tcnore vices nostras committimus, cum cohertionis canonicse
D.gitizect>yG00glc
A.D. ii88-i295-] rH£ NORMAN PERIOD. 559
[VURATION OP WSUB WOCEtBI BT UtCBSITOOP nCIRAH.]
potestate ; ut per loca singula sic gravata de hujus[modi] dampnis et
injuriis sollicite perscrutantes, domino Regi et nobis, qoam citius
fieri poterit, omnem veritatem, quam cite hoc inveniritis, fideliter
i&timetis. In cujus rei testimonium prsEsentes litteras sigilli nostri
fecimus appensione muniri, post festum Omnium Sanctorum proxime
sequeos minime valituras, Dat. Bang^ VII. kal. Julii, ordinationis
DOstrfe anno sexto. [Rymw, /. 644, from the Tkesaiir. Cur. Recept.
IX. A.D. 1284. Ju*e 25. Banger. Archbishop Ttekham to Edward I.
King of England.
. ^^ - Exetllentissimo printifi at domino Edviardo Dei gratia
tlw iiDpoveruhed Rep Angli^e, Domino Hiiemi^y et DtKi Aquitaniity FrateR
Webfadagr. j_ PERMISSIONE DlUINA CaMTOAR. EcCLESIE MINISTER
HUMiLis, Tonus Anglie primas, salutem illam, quam uerum tribuit
salutare, cum omni feuerentia et honore. Quamuis nuper contra
Gwalensium indomitam proteniiam coegerit publica necessitas inno-
centiam cordis uestri uexilla erigere, et agones uictoriosi certaminis
attentarej quia tamen iuxta preliantium eventus uarios plurima sunt
commissa, que preter uestri iussiones imperii lesisse uidentur in
rerum dispendiis et personarum grauaminibus ecclesiasticam pluri-
mum libertatem ; uos, ad ea que Dei sunt paratum gerentes animumj
uoluistis, ut nos, qui in spiritualibus habemus Maiestati regie famu-
iari, prouideremus solicite, ne in hac parte quisquam remaneat con-
scientie vestre scrupulus in fliturum ex illts, que preter intentionem
uestram ut plurimum in predict! progressu prelii contigenint. Quia
igitur ueritatem querit regia Celsitudo, nee decet gradum uestmm
uobis palpando su^erere falsitatem, inprimis Dominationi uestrc
scribimus, quod in biis ^ctis, que contra legem Altissimi perpetran-
tur, intentio boni, licet reatum attenuet, dampnationis tamen peri-
culum non excludit : sicut nee est immunis a scelere, qui fiiratur ut
elemosinam lai^iatur; nee recte Incedit, qui ad finem intentum
callem eligit tortuosum. Secundo adiicimus, quod licet contra vel
preter uoluntatem uestram expressam, et ratihabitionem, multe
fuerint iniurie Ecclesiis et ecclesiasticis personis ac innocentibus
aliis irr<^te, non tamen potest se Maicstas regia excusare in his,
que sub dissimulationis uestre pallio prouencrunt. X^oniam, si a
l^ncipio guerre seueritatis regie terroribus Aiissent malcfactores
huiusmodi penalibus iudiciis reA'eoati, non accidissent ex parte
D.gitizect>yG00glc
56o CHURCH OF WALES OPSINS [PhuodIV.
[ratTATIOH or WEUH DIOCUU BT UtCHBIlHOF FUZUM.]
maxima Ecclesiarum grauamina, que postea sunt scquuta. Obligatur
igitur in talibus ucstra Dominatio ex fauore : faucre eaim didtur,
qui, cum possit, et cui ex officio incumbit, manifestc imminentl
iacinori deest obuiare. Tertio, quia, per partes Wallic uisitationis
freti officio transeuntes, persooas ecclesiasticas et monasticas audi-
uimus conquerentes de ecclesiis et sacris edibus spoliatis et pariter
concrematis; laicos etiam de rebus suis ab ecclesiis et cimeteriis,
in quibus recondite tuerant, sacrilege asportatis: ipsorum querelis
cupientes satisfacere, de consensu conquerentiiim ordinamus, ut de
assensu Regio persone eiigantur tcstimonio fide digne, que per loca'
omnia Waliie circueant desolata^ et, uocatis qui tuennt euocandi,
inquirant cum omni diligentia per iuratos et fide dignos de huiusmodi
male&ctis, et personis illorum, qui talia perpetranmt. Et si com-
pertum fiierit, quod bona ecclesiasticis officiis deputata, utpote librr,
calices, campane, uasa quecunque, uestimenta, uel omamenta que-
libet, de ecclesiis sublata Rierint, uel alias undecunque j ad restitu-
tlonem integram eorundem, et ad interesse super iniuriis, raptores
huiusmodi, si persone note fiierint et soluendt habeaot potestatem,
per censuram ecclesiasticam, et si ilia non sufficiat, per seueritatem
regiam, compellantur. Quod si personarum notitia non ualeat inda-
gari, vel note non sufficiant satisfacere de predictis, credimus Maies-
tatem regiam pro ratione pretacta ad satis&ctionem huiusmodi
obligari ^ ita tamen quod raptores ad solutionem impotentes, sicut
excommunicati, gravi pena canonlca percellantur. Clericos uero,
qui contra iura regie Maiestatis arma hosUliter detulenmt, uel alios
ad huiusmodi iniurias excitarunt, cuiuscunque gradus fuerint aut
honoris, cum hoc fiierit in forma canonica declaratum, per suos ordi-
naries compelli precipimus, ut tarn sufficicnter satisiaciant regie Ma-
jestati, ne nos ad hoc manus extendere cogamur duriores. Si uero
clertcis huiusmodi nichil habeotibus, nisi de bonis ecclesiasticis, quic-
quam ablatum fiierit de eisdem, restituendum illud credimus Ecclesie,
non materiali fabrice, sed congregationibus paupcrum fidelium, qui-
bus prcsunt, per supcriorum vel bonorum uirortun industriam ad hoc
specialiter elcctorumj et restitutionem laciant spoliatores, si suffi-
ciant et noti fuerint J et his deficientibus, per clementiam Tegizm
esse credimus providendum. Ceteris autem personis ecclesiasticis
et religiosis, que nullatenus ope uel opera, consilio uel &uore,
maiestati et pad regiK derogarunt, de damnis et interesse fiat satis-
factio plenaria in forma superius annotata. Laicarum vero tres
D.gitizecbyG00glc
A.D. 1188-12950 THE liORM^N PERIOD. 561
[vUtTATION OF WSUH DIOCUBl BI AMCBBOBOt FBCKHAM.]
fiienint in his partibus dlffcrentie personarum: quedam enim fue-
runt, licet pauce, penitus innocentes; et istis debet in fonna pre-
dicta fieri plenarie restitutio spoUaiis: alie uero fuenint clam uel
palam regiis luribus aducrsantes; ct istis, cum Ucite constiterit de'
eisdem, nullam esse restitutionem credimus faciendam, etiamsi bona
ipsorum fueiunt auctoritate r^a in ecclesiis occupataj quia propter
inimicitiarum nephas ius rcmm huiusmodi, quod habuenmt, pcrdtde'
runt : pro uiolentia tamen illata Ecclesie, si que fuerit, in forma
debita satisfiat. Fuerunt insuper tertii generis persone, que metu
tirannidis pristine honori r^o restiterunt ; et in istis, cum de
animi innocentia constiterit, releuandis, r^alis se, ut putamus,
misericordia declarabtt. In occupatione autem bonorum seu cleri-
calium seu laycaJium, triplex circumstantia excusat uel partialiter
uel totaliter occupantes. Verbi gratia : si manifesta necessitate
coacti manus ad huiusmodi extendenint, siue in ecclesiis, siue extra.
In tali enim necessitate omnia creduntur esse principis rempublicam
defensantis, dum tamen modum teneat occupando. Item, si propter
hec occupentur bona huiusmodi, ut ipsorum possessoribus inualidis
conscruentur. Item, si idcirco occupentur, ne ad manus hostium
casu aliquo deducantur. De incendiis autem ecclesiarum, et sacra-
nim edium religlosorum uel secularium, clericorum seu et laicorum,
idem intelligimus, quod de rebus eonindem superius est notatum;
hoc excepto, quod ecclesiarum et sacrarum edium consumptiones et
incendia, nuUo obstante delicto hominis, sunt, restitutione debita
plenarie compensanda. Incendiarios autem illos, qui ex certa malitia
ecclesias incenderunt, uel ausu illicito edes alias ex quibus accensis
ignis consumens hesit ecclesiis, postquam nominattm per Ecclesiam
scntentia canonis contra personas carum fuerit publicata, dumtaxat
absolutione Apostolica credimus indigere, £t licet nullum noue- ,
rimus huiusmodi scelere irretltum -y tamen non nocet, si Apostolica
dementia imploretur, ut si qui sic denunciati occurrerint, possint
per locorum ordinaries absolui ex gratia speciali. Ad absoluendos
uero illos, qui in casu illicito clericos interfecerint, uel leserint enor-
miter, non consueuit Apostolica auctoritas alicui absenti concedere
potestatem, Et quia illi, qui huiusmodi incendia perpetrarunt, ad
gremium sancte matris Ecclesie pro absolutionis gratia confiigerunt,
non decet prelates ad denunciationem excommunicationis uel alia
grauamina procedere contra eos; presertim quia pietas uestra pro
ipsis satisfacere est parata, modo superius annotato. Licet autem
VOL. I. 00
D.gitizect>yG00glc
$62 CHURCH OP IVALES DURING [Period IV.
nulla lex ciuilis uel caaonlca uos uideatur aliquatenus obligare ad
faciendum pro dampnis ecclesiis uel ecclesiasticis personis per Lewe-
linum quondam Prindpem WalHe trn^tis, quamuU ad dominium
uestrum non hereditario sed iure regie penienerint bona sua; quia
tamen Imperatori summo. Qui essentialiter est Dominus, omnes Sue
seniiunt creature, deccre credimiu Maiestatem uestram, que a
summo Rcge r^ni terreai obtinet baiulatum, de bonis Eius uestre
di^pensatiooi creditis honcHis Sui resarcire iniurias, per dispensa-
torem uel uerius dissipatorem pristinum perpetratas. Hec, illustris-
stme principum, nobis scribimus sine preiudicio sententie mclioris,
sigilli munimine rc^rata. De loco autem Abcrconewcye, seu dedi-
catione Episcopali seu scpultura Christianorum corponim religioso
effccto, ct consimilibus, iuxta canonicas sanctiones, idem sentimus,
quod uobis per prudentcs alios est consultum. Valcat ct uigcat
regia Celsitudo ad Diuini nominis gloriam, quamdiu ccli sidcra
rotabuntur. Dat. apud Bangor, in crastino Nativitatis S-Johannis
beat! Baptistae, anno Domini j 284, ordinationis .nostrc VI. [Rtg.
Ptckk. fol. 43 b; and in Wilk^ II. loi, 103 (and in X/mwt, I. 643,
from the Thtsmnr. Cur, Rtctft, ScMec,).']
X. A J?. 1284. Jimf 38. B^wgor. Anhbishof Pttkhtu^s Imjiimttiems ftr
tht Dioetrt *fS. Atafh.
Frater Johannes permissione Diuina Cant. Ecclesie uiNin^R
NUMiLis, Tonus Akglie primas, vtmtrsaii fratri dummt A. Dei gratim
E^Kopo AiSMuenii^ salutem et sinceram in Domino caritatem. Sal-
uatoris pietatcm ad mcmoriam reuocantes. Qui inconsiderate ciui-
tatis Jerusalem matcrialis quondam pericula deploravit, pro eo quod,
uisitationis Sue gratiam effiKtualiter non agnoscens, exterminari
meruit ac everti; gregi uestro, quem uisitantes nichil aliud intcn-
dimus nisi Dominice uisitationis affectum in ipsum nostre scruitutis
officio pr(q»gare, compatimur vehementer. £t aSUgit mentem
nostram miserioirdie cruciatus, pro eo quod ipse, miseriam satis
propriam non agnosce'ns, ad suorimi grauaminum querenda remedia
modo debito non assurgit ; sed armis querens resui^re gens inermis,
indc potius deiicitur et subuertitur coram Deo et seculo universo,
unde supra uircs suas in magnis nititur ambulare.
aerial dfCM and i- Viam igitur uere sibi non uane comparande glorie
paraturi, a cleri sanctuario decreuimus inchoandum ;
D.gitizect>yG00glc
A.D. 1188-1195-] "^l^S NOMM^N PERIOD. 563
ordinantes, ut de cetera clertci vestre dicecesis In habitu et ornatu,
gestu ct a£&tu, ceteris per orbem dericis se confbrment ; ut unius cum
aliis apparcant honestatis ; ct ut ncc minor sobrietas, nee temporis
in potando fieda consumptio, nee a)ma proUxior, nee strictior corona,
nee locutionis impetus, nee lingue Uteralis inopia, nee radiate cla-
midis aut uestis insoDencia, nee eapitis aut pedum aut tibiarum
nuditas, ipsos signaculo uel nota derisibili Jaciat ab aliis discrepare.
Sacerdotes insuper gerant de cetero capas clausae. £t si qui sacer-
dotum uel clerieorum in his appareant reprebensibiles in fiiturum,
nisi per decanos uel archidiaeonale officium uel officiales modo debito
eorrigantur, uos eos puniatis grauiter, et negligentes grauius correc-
torcs. Alioquin Judex districtissimus nostre solicitudinis laborem,
et Ecclesic in hae parte dispendia, in tremendo iudicio a uobis
exiget, ut putamus.
Owwity. ii. Et quia incnntinentie uitium clenim uestrum ab
antique maculasse dignoecitur enoimiter ultra modum, quod est neg-
Ugentie prelatorum euidens argumentum; uobis in ulrtute obedien-
tie districte prccipimus, quatenus statuta canonica ad animum reuo-
cantes, que uos iurasse nouimus seruatiuos, incontinentes clericos
beneficiatos de cetera puniatis secundum statuta sanctissima domi-
norum Otbonts et Ottoboni, sedis ApostoUce legatorum : ut, uide-
licet, quicunque ultra mensem tenuissc repertus fuerit concubinam,
nisi extunc monitus penitus abstineat in fiiturum, ncc habitam nee
aliam ulterius recepturus, ipso Jacto omni ecclesiastico beneficio sit
priuatusj nihllominus, si post monitionem se correxerit, pro pre-
teritis arbitrarie puniendus. Clericos autem nondum beneficium
ecdesiasticum assecutos ab huiusmodi beneficiis repellatis, donee
tarn probate fiiertnt castitatis, et postremc in eis turpitudinis infamia
sit extiocta. Et tarn huiusmodi clericos, quam laicos, incontinen-
tie uitio labtxantes, in forma canonica puniatis; non imponentes
eis penam iuxta sue desideria uoluntatis, sed illam potius impo-
nentes, sc. pecuniariam uel corporalem, quam cos ccrto experimento
perpendere poteritis amplius abborrerc.
Kriiw Setvice. iij. Horas autem canonicas beneficiati, et missam
ordinariam sacerdotes curam animanim habcntes, cum cantu et rcuc-
rentia debita celebrent omni die, quando impedimentum canonicum
non obsistit. £t quottes in hoc extiterint negligentes, uel pena cor-
porali, uel pena pceuniaria, si magis earn ttmeant, puniantur; et
pecunia sic coUecta per pauperes parochie penitus erogetur.
002
D.gitizecbyG00glc
564 CHURCH OP WALES DURING [Period IV.
[vmrATioii or whjh macnu bt akchbuhof tickbui.]
RoHTition of 'V. Corporis uero Domtnici sacramentum cum reue-
'*°*' rentia debita a)nseruetur, prout statutum est in ultinxt
concilio de Lameth; et reuerenter cum tintinn^nilo preuio, ct
accenso cerco uel candela, ad egrotos in cuppa uel deccnti Rfxide
in tnanibus sacerdotalibus solerapniter cum omai diligcntia depor-
tetur.
Aboliih pMtiati- ^* P''^*''^ cultum Dei, et ecclesiastica oflScia, cru-
Hti, and piondc ditionem iuniorum in grammatica disciplina, informa-
T^OT^l^re tbe tionem laicorum in fide et moribus, ex magna parte in
R^n u« 000- uestra diecesi credimus defecisse ; quia diuisa sunt bona
ecclesiarum per exiles adeo portiones, ut nee portionarii
ualeant residere, nee habeant uicarii unde possint nnera paroctualia
supportare. Nimirum, iuxta Saluatoris senteatiam, ** Omne regnum
in seipso diuisum desolabitur." Ubicunque igitur ecclesic per
diuisioncs huiusmodi debitis obsequiis defiaudantur, et cura uel
perit uel matiifeste lediiur animanim ^ ipsas diuisioncs, tanquam
euangelio et inn contrarias, quantumcunque facte fuerint ab antiquo,
ipsis, qui huiusmodi sectlones obtinent, ccdentibus uel decedentibus,
decemttnus perpetuo aboleqdas, in tisdem ecclesiis per uestram pm-
dentiam prouideri iubentcs. Ac ubicunque rectores non fadant
continuam residcntiam pcrsonalem, ecclesiarum uicariis prouJdeatur
de idonea portionc, qua possint parochialia onera et hospitalitatis
gratiam sustinere, et cultum Dei in ecclesiis condigna ministrorum
assistentta celebrarc. Et quicunque uos malitiose in hac parte prc-
sumpserit impedire, fbrmidande maledictioni Divine se nouerit sub-
iacere.
Tithei of Dower vi. Decimas autcm bonorura dotalium, sicut ab anti-
MidMoitiurie^ quo prcstite ftierant, et mortuaria in uestibus et aliis,
apprnbamusj ita tamen quod coniuges ratione coniugii ad alias pre-
standas de novo decimas non ct^antur.
.. , vii. Decanos uero nirales uel officiates locales uolu-
Rnni Deuu and mus a rcctoribus et uicariis procurari, nisi forte ab iis-
*' dcm pro necessitate aliqua inuitentur. Nee officialeni
Episcopi, ubt codcm anno Episcopus Ajerit procuratus uel procu-
randus ; ncc officialem Archidiaconi, ubi eodcm anno Archidiaconus
Rierit procuratus uel ordinaric procurandus: nisi forte ex special!
causa a rectorc fuerit inuitatus. Si quis autem ofHcialis metu uel
concussione huiusmodi procurationem extorscrit, ab officio sit sus-
pensus, donee duplum rectpri uel uicario restituerit sic grauato.
D.gitizect>yG00glc
A-D. 1 188-1195.] THE NORMjtN PERIOD. 565
viii. £t quia Assaucnsis ecclcsia cathedralis est toti
dnd, tad the dioEccsi posita in cxcmplutn, sacris canombus adherentcs
Daa and Chap- statuimus, ut domus Decani et Canoniconun, quatenus
fieri poterit, prope et drca ecdesiam constniantur. Et
ut Canonici in claustri ambitu et ecclesie capas et almutia dcferant
canonice honestatis, iuxta quod in aliis ecdesiis cathedralibus per
pnxiindam fieri consueuit. Ipsa etiam ecdesia officietur celebritate
condigna, tarn in missa, quam in horis amonicis omni die.
Andent Gbcni '^ Libertatem autem, quam in temporibus dominii
10 b« loiidrcd retroacti uestca habere Ecdesia consueuit, sicut ex
fiom ihe King. uggjjQ tencmini iuramento, supplicando, si oportet,
super boc humilitcr et instanter regie Maiestati, et constanter satel-
littbus eandem libertatem in^ingentlbus in forma canonica resis-
tendo, tutamini toto posse. Et si secus feceritis, non pastoris glo-
riam, sed mercenarii ignominiam, in hac parte dtcemini promereri.
p^^ X. Quia uero Saluator, per passionem a discipulis
betweea wdih recessuTus, eis rcGommendavit pre ceteris studium uni-
uxi Eoginb. j^jig , obsccramus per miscricordiam Jesu Christi, ut ad
unitatis studium cum dominio et populo Anglicano uelitis per uos
et alios uestros subdiios inibrmare; ne rancore contra eos in cordibus
reseruaco, in se prouocent iram Dei, et frustra conentur ad impos-
sibile, ad obtentum sc. regni Anglte supcruacue aspirantes : atten-
dentes, quod si illustris Rex Anglie cum sua prole, cum omnibus
Anglic magnatibus, quod auertat Altissimus, deccssisset, succederent
eis hereditario lure Reges plurimi maiores mundi et magnates per
orbcm alii j et his defidcntibus, Romana Ecdesia, crucis si oporteret
exercitu inuocatoj contra quos uires WalHe nihil possent. Quiescat
igitur de cetero rancor inutilis, et pacis studio pro utta corporis et
anime, et successionis sue perseuerantia, sint intenti j sitque in eis
cum Anglicis cor unum, et anima una, ut nulla inter eos extranietas
nominetur, sed pereat nomen extraheorum per famiUare consortium
caritatis.
Stckenofdiami "' P""**^"^ doleotes intellexlmus, quod p(^lus uester
and aiwurio to ulmiis sompnis et fantasticis vtsionibus est intentus,
'^^'^ Bruti sequens uestigia, qui de Troiano opprobrio ueniens
fugitiuus, perpetrate scelere idololatrie, per Diane uel diaboli potius
susurnun recepto consiUo, sompniando insulam Britanniam introiuit ;
que prius babitata a gente Germanica Albyon dicebatur, de quorum
genere Saxones esse creduntur. Ipsum igitur populum uestnim totis
D.gitizect>yG00glc
566 CHURCH OP WALES DURING [Period IV.
[irUiriTIOH □>• WELIH MOCBIEl BT ASCEIWIOF TICKXAM.]
uiribus doceatis, ut, spretis sompniis et auguriis, adhcreant euaogeliis,
et non de Troianis deuictis ct fiigatis, scd de inuicta cruce Domini
Jesu Christi de cetero glorientur, Qui in Sue s&nguine omne genus
hominum fecit unum.
Aiw idiere. xij. Preterca est et malum alitid ex superbia ducens
originem, otium sc corporale, quod populum uestrum maculat supra
modum, quod quidem est fbmentum omnium uitionim. Quia igtUu'
duplex est uita saluandorum, actiua sc. et contcmplatiua, quarum
neutra est otiosa; omnes utriusque sexus nobis subditos infonnetis,
ut omni die studcant aliquo exercitii genere lidti redimere panem
suum. Presertim quia Dominus Ade pro tota sua prosperitate labo-
rem impoeuit post peccatum^ et Paulus etiam diclt, *'Si quis non
vult operari, non manducet," Vita igitur est latronum, et non
Christianorum, panem comedere otiosum. Vitam igitur otiosam
contumaciter agentibus, nisi moniti rcsipiscant, subtrahi predpimus
ecdesiastica sacramenta, et in morte ecclesiasticam sepulturam, nisi
signis probabilibus sc ostenderint penitentes.
xiii. Et quia popuius uester salutari doctrina indiget
FiUn pKuhcn , ' . , .
lod Minon not supra modum, ct sicut popuius, sic sacerdos; quia tarn
• illiteratos sacerdotcs et clcricos nusquam meminimus
nos uidissej non sine magno merore cordis audtuimus,
quod Fratres Predicatores et Minores, apud quos pcne solos in his
partibus doctrina residet ueritatis, non redpiuntur nee procurantur
a rectoribus et sacerdotibus, cum prcdicantes circumeunt verbum
Dei. Quocirca uobis districte predpimus, quatenus in hac parte,
secundum quod cautum est in concilio apud Lamethe ultimo cele-
brate, o^tis clerum uobis subiectum per censuram ecclesiasticam,
si oportet, ipsos recipere ucrbi Dei gratia uenientes. Certum est
cnim ipsos non esse pastores ouium, sed lupos potius, qui cum docere
populum nesciant, non procurant ipsum populum edoceri per uiros
sanctos ad hoc per mundum a summo Pontificc destinatos. Cum
autem iidem fratres drcumeunt pro elemosina postulanda, qui sine
prouisione uiuere non possunt in his partibus, ut deceret, illi prius
redpiuntur cum effectu, qui peiiis ueniunt elcmosinam petituri y
tanquam gemelU sponse hinnuli, et ubera ad cundem finem iactan-
dos, sc. Ecclesie paruulos, pariter sunt uocati.
PnblBh thoe in- Hanc igitur informationis nostre paginam rogamus
et obsecramus, Uobis nichilominus in uirtute obedientie
D.gitizect>yG00glc
A.D. 1 188-1295-] THE NORMjfN PERIOD. 567
[TUtTAnOM or WCUH DfOCUn IT AKCMBtnOr PICEBAK.]
firmiter iniimgentes, ut iaciatb annis singulis in sinodis publican j
et per archidiaconale offidum in decanatifous, et nichilominus in
parochiis omnibus; et per uos, cum huiustnodi parochias uisitatis;
dc quo uestram couscientiam in tremeodo iudicio oneramus. £t
quid iode feceritis, nos in proxima congregatione fratnim curetis
reddere certiores.
Dat. Bangore, IV. kal. Julii, anno Domini j 384, ordinationis nostre
sexta [lUg. Pecih. fol. 233 j and in WhartoMj De Episc. Att*v.
Afftnd, V. pp. 377-386; and »?/*., II. 104-106.J
XL A.D. 1284. Pntaity samt dajy eerttdnly b*f»t July 3> Bs»g9r.
Arehtithsf Pttkham to Aitian Bishop efS. Atafh.
Yield to the FrATER IoHANNES, CtC A[mMM\ AtsautMti Efitctpt^
Kii^iboDttruB. etc. Super reconciliatione uestra et pace domini R^s
inMeiy of Abs^ obtincnda una cum domino Bathoniensi instituimus apud
tomtj tp Mm- Regcm cum tanta sollicitudine, ut uix cum eo de alio
negotio loqueremur. Sed ut uellemus, non potuimus
ipsum n^otium expedire : sicut idem Episcopus uobis potent alias,
cum secum babueritis colloquium, plcnius intimare. Illud autem a
Regis bencuolentia vos credimus plurimum elongasse, quod constnic-
tioni noui Monasterii apud Meynam non penitus assensistis. Ut igi-
tur animum domini R^s in uestre rcconciliationis gnitiam facilius
inclinetis; consulimus, si uobis uidebitur expedire, ut de consensu
uestro de dicto Monasterio extruendo nobis per ucstras patcntes
literas transmittatis ; significantes nichilominus literis uestris dc
dampnis, que uobis et Ecclesic uestre nee non rectori eiusdem
loci exinde contingent; quos ad idem cum omni diligentia inducatis,
sicut uultis ipsam Ecclesiam his temporibus pFOsperari. Scribatis
autem diluddc et apcrte, sine alicuius uelaminis fictione. Per hoc
enim spcramus, uolente Domino, quod gr^am et pacem, quam que*
litis, i^dle adqutretis ; et tanto fadlius, quanto libentius Regiis
benepladtis annueritis in hac parte: pro certo scientes, quod, sicut
intelleximus, sedes Apostoltca super omnes mundi principes ipsum
special! &uore prosequitur in presenti ; quod breui luddius, ut
audiuimus, a[^>arebit. Ad hec, quanto effectu possumus, uos rc^a-
mus, ut nobis mittatis, secundum formam cedule presentibus inter-
cluse, literas uestras patentes. Quod licet nos ex nostro faccre
possemus offido, quia tJinen t^rtamus uos R^ie beneuoleotie
D.gitizect>yG00glc
568 CHURCH OF WALES DURING [Period IV.
proximare, rogamus, ut eidem super hoc uestras iiteras concedatis;
quas ipsi credimus placlturas, cum tamen tpsum non nouerimus
huiustnodi literis tndigere. Preterea mirari ood debctis, si nos
jnanum apposuimus ad corrigendum illud, quod uoe decern et sep-
tcm annis seu toto prelatioois uestre tempore o^lesistis : de ecde-
sia, viz. parochtali, cuius tertiam partem monadu Strate Martellc
iniuste post tempora predecessoris uestri tenuisse noscuntur. Cuius
tertie partis dimidium uicario assignaiiimus ad suam uicariam
augmentandam J reliquam uero mcdietatem uestro reltquimus arbitrio
ordinandam: in quo non credimus nos uobis in aliquo den^asse.
Dat. apud Bangor. [Rtg. Peekh. fol. 91 ; and in Whttrtm^ De Epise.
Astav. Afpeni. VI. ppw 387-389.]
XII. A.D. 1284. July 3. Tyviyn. Anhhishop Feckham to Edward 1.
King of England.
,_ . . Exctlltnthslmo prhtdpi, etc., salutem, etc, cum reue-
ii innoomt in the fcntia et bonore. Quia piissimum esse credimus inno-
w^Uhwiri. Su^ ccntie ueridicum testimonium perhiberc, et Sublimitatis
r^gie offensam sine ueritatis iniuria mitigarej Pietati
ucstre notum facimus per presentes, quod nos, diceceses
Assauensem et Bangorensem in uisitationis officio laborioso clrcuitu
perlustrantcs, inquisitione facta solicite de seditiosis illis^qui nupcr
excitande contra pacem Regie guerre per Leweltnum quondam Prin-
cipem Wallie et complices suos, consilium, opem, et operam quomo-
dolibet impenderunt -y de venerabili fratre nostro domino A. Dei
gratia Episcopo Assauensi nicbil inuenimus in forma canonica coram
Deo, propter quod deceat uestre S^rcnitatis oculos turbari aliqualiter
contra ipsam. Propter quod clementiam uestram, que se consueuit
piis supplicationibus fauorabiliter inclinare, humiliter imploramus,
quatenus predictum Episcopum ad gregis sui custodiam redire &uo-
rabiliter permittatis; quia nunquam uidimus gregem aliquem magis
pastoris sui presentia indigere. Teneatque pro ccrto regia Circum-
spectio, quod, sicut pastoris est damnatio oues suas deserere inter
lupos, sic est principis immane pcriculum pastorem a gr^is sui
custodia prcpcdire. Unde plus timemus, ne er hoc facto scue-
ritatcm Altissimi in uos excitetis, quam de temporalibus dispendiis
uel grauaminibus Episcopi exulantis. In cuius ueritatis testimo-
nium sub sigillo nostro sccreto Iiteras robis prescntes duximits
D.gitizect>yG00glc
A-D. II88-I295-] rH£ NORMjIN PERIOD. 569
destinandas. Custodiat Deus Excellenttam regiam per tempora
loDgiora. Datum apud Tewy, V. non. JiUii, anno Domini 1284^
[JUg. Ptckh. fol. 44 J and in Wh^tuty H. Afptnd. VII. pp. 390, 391^
and mik., II. 104.]
XIII. £fmr« 4iate Mm4 flaa. Same te same.
Piaerre ibc in- ExcelU»tistimo primary etc. Ad honorem et gloriam
°r"ih "wS* P^T^tu^i" regni uestri, Illo ordinantc, Qm est Rex
ehorch, rcgum et Dominus dominorum, uictoriosa manu gentem
Wallie indomitam uestri nutibus imperii, Deo gratias, subiecistis.
Sed esse non potent sine injuria et o£Fensa tpsius Dominice Maics-
tatis, si ab Ipso data uictoria in Ecclesie Sue dedecus convertatur.
Et ticet quedam ecclesiastice pcrsone uobis In hoc gratioso triumpho
fucrint, ut dicitur, tndeuote ; alie tamen dominationi uestre totis
tiirlbus astltemnt. Et preterea sancte matris Ecclesie honor et
reuerentia nunquam debet propter quosdam fiiios degeneres minui
uel turbari j presertim quia turbacores et uiolatores ecclesiastice
libertatis, tarn generis p^r orbis latitudinem, quam specialis que
in locis innuRieris per consuetudinem et priuilcgia uariatur, sunt
proculdubio excommunicationis sententia innodati. Quocirca Excel-
lentie uestre humilitate et affectu, quanto possumus, suppUcamus,
quatenus Ecclesiam Wallie, que in uestnim immediatum dominium
felicitcr est translata, uelitis in pristinis libertatibus et iuribus con-
foverej ne de celo uobis data prosperitas in celestes iniurias con-
uertatur. Una enim est Dei ciuitas gloriosa; cuius pars in terris
peregrinatur, et alia pars concivium in celis imperat coronata.
'Quod idcirco scribimus regie Maiestati, quia tarn domini nouelli,
quam baiuU, qiiibus gubernacula Wallie commisistis, pnidentes car-
naliter, et spiritualiter impiudentes, sic premissam diuidunt libcr-
tatem, ut quicquid pro ipsorum uidetur esse commodo contra con-
suetudinem Aaglicanam, illud sibi arrogent toto posse j quicquid
utiro ad releuatioaem Ecclesie dtscrepat ab usibus Anglicanis, iUud
destruunt et euertunt, non sine animanim suanim periculis, et
anathcmatis uinculo, quo ipso facto irretiunt semetipsos. Tantum
igitur dignetur in hac parte Facere Pietas r^alis, ne sui honoris
incrcmenta, que Deus adaugeat, in ecclestastica suspiria conuer-
tantur ; pro certo scitura, quantum amaritatus clems posset faciliter
processu temporis populum (quod auertat Altissimus) in amaritu-
dinem concitarc. Custodiat Dominus Excellentiam uestram regiam
D.gitizect>yG00glc
570 CHURCH OF WALES DURING [Period IV.
in prosperitate et felid gaxidio per tempora longiora. Dat. apud
Te^^ V. non. JuUi, anno Domini 1284. [JUg, Ptekh. foL. 44 b; and
mii., II. 103.]
XIV. Same dsU-imifUtt. ItijMeti4KS ef ArtbUsk^ Peekbsmftr
B^mgtr dmeft.
[Consimilis Uteia (sc to No. X.) emanavit domino Episoqw
Bangorensi apud Tewyn sub data V. non Jutii anno codem. — Reg.
Retkb. fol. 233, and Wbm^m, ik p. 386.}
XV. A.D. 1284. July 9. Newpert. Archttthop Reckbsm te Edtum-A l.
King ef Emglmmti.
„ ^ A tret beiimrakle Prime Seygmitr Ed-wsrd^ Dtm grate Rij
of dnlmng die de EngUttre, Seygmwr tPlrUuitdi^ dmc iFA^tmu, Frers
rndtt* them lin J*** ''*'* ''* SUFFRANCE DiKU PrKSTRK DS CaKTERBTRE^
ugBdiaintowRt, pRiMAT DS TUTE Engletere, saluz en graunt reverence
ddt duldien'to Sire, il me semble ke li poeple de Gales est trop sau-
^ '"<''* ■" vages et maliaus durement quant a plusurs, e pou sa-
chaunt de lejr, e uoe gent perdue saunz profit au munde.'
£ si il vos plest, vos i poez mettre conseil l^erement en cestc
mancre, si len ne troeve meiUur. Primerement, Sire, lur sauagine
oue autres maus surt mut de co^ ke il ne habitent pas en semble,
mes menit cbescun loinz de autre. £ pur co. Sire, si vos volez ke
len Ics puist enfiirmer sulum Dieu et sulum le munde, e oster lur
sauuagine, comaundez ke il meynent en semble en viles. Assi le '
fist uns Empereres auvenement as Burgyonians qui esteynt lamins
c murdrieres, e habitayot similiter (!) seuerez e loinz cheskuo de
autre. Kar it les fist en sembler e habiter en burgs ^ e de co
sunt il apcle borgoyniuns. Queke 00, Sire, la malice de Galeys surt
mut de leur oysuse; ker il sont oysus, e pur co pcnsent il tutc
malices. £ pur co, Sire, comaundcz ke cbeskun segue sun estat
face chascun ad sun vivrc. £ io ay comaunde d'autre part, ke len
sustreye les sacramens de Seynte £glise as oysus ; pur co ke nul n'est
en estat de salu qui aukun profit nc fet au munde. £ pur co. Sire,
pur Dieu la maoere de vivre de Wysshanbigban ■ comaundez oster de
tute. Queke co. Sire, iames le pec^le ken ne saua ne bon ne scrta,
d'eske a taunt ke il eyent genz qui les sacbent enseygncr : e ce no
D.gitizect>yG00glc
A.D. 1188-1295*] ^^^ NORMAN PERIOD. 571
poent estre si len no les destreynt de enuoyer lur enlauntz en Engle-
tere pur aprendre deigie e maniere : kar ly clerc du pa;^ ne sauent
gere plus de lettre ke ly la^ : pur la queu chose. Sire, a vos, qui en
estes sires, io deliuere ma conscience, en la fby ke io res doy, ke
iames cele gent ne serra en estat de valur, et de resseurc, ne profi-
table au munde, d'eske il meynent ensemble, et ke il oeurent slcut
aucuae autre genz, e ke il eyent enseygnement de gens qui les
sachent e voysstent aprendre. Oueske co. Sire, sc il les semble ke
mun seygaur Seynt Tbomas deyne estre plaunte en nostre noueau
conquest : si, come uous auez premys, que nos genz souient fetes ent
vostre pleysyr, nun pas par moy. Kar tres ben me sufEsunt les tres
graunts honeurs que vol genz unt fetes a moy e a miens par tute la
tere par vostre comaundement. Sire, Dieu les nos * * *>> ^t yos gard
a tux ans. Ceste lettre fii escrite a Neuport, len de moyn de la
Translacioun Seint Thomas AJD. 1284. [Rtg- Petih. fbl. 446.]
'. A. Owea't Qbmary to Mi WMi Loot, nb toe.
XVI. A.D. 1284. Jufy 10. S.David's. yititatiM ef the Jiaetse iy
Auhtishof Petkbam >.
Ann. Caub. m am. — Visitavit Johannes de Pecham Arcbiepiscopus
Cant, dioceses Menevensem, Landavensem, Bangorensem, Asaphen-
sem. Incepit autem visitare in Ecdesia Menevensi VI. idus Julii.
[p. 108 ed. Williams; fmd so also Amm. Mtmev. In Wbartew^ A.S.^ II.
> Befbn M*y I9S.A)J^ Juoe 15X Jul; 3 jurcd up by Olnldn* of ■ S. Dand'i Aidl-
Buigor, Jul/ lo S.Diiri<l't, Jvif 13 (Ke end of Miht^iric ind Meuopotitmih^ On JdIj 13
thu DOte) X Aug. £ LUndiff. Sea bcknr in No. Peckbim jbiih! - Ordlnatlimm fatbi in iV<D-
XX. Ibr Kibop Bcck'i protat a S. Darid't, Ibe roM dt Hamford Mmam. djoa., doi. o^aJ
littulUnnceofWcUliadaUnkiliadqKadeora Banrford [EIav«ribrdw<R] 3 id, MU /tJ>,
at igiiiut CMUcrbui]', and of ihE phaaiom con- ] 184" (_Btg. PmUl fbl. 134 b).
XVII. AJ>. 1 284. Aug. 5. LlantmyK Artbtithaf Peekhanfs Injume-
tie»i for S.David's ditcese.
Frater Iohannes, P£RMissi(»fE DiuiNA Cant. Ecclesib minister
HUMILI3, TOTius Angue primas, vtmraHU its Christe fratri dmmo T.
Dei gratia B^stcfe Menewe»si^ salutem et sinceram in Domino cari-
tatem. Nupcr dioeccsin uestrara auctoritate metropolitica uisitantes.
D.gitizect>yG00glc
572 CHURCH OF WALES DURING [Period IV*
qucdam inuenimus tam in ecdesia ucstra Cathedral!, quam in dice-
cesi, que iuxta leges euangelicas et canonicas decreuimus rcfortnanda,
secundum fbrmam infierius annotatam.
CanoDj lo rende, •• Inprimis siquidcm ordinantes, ut ecclesie vestre
■ndraideDuodr Caoonici, quos paucos numero esse constat, ct paucis-
piymenii for re- simofi in ecclesia residere, melius quam bactenus fece-
adence. jjj,j^ ^ Diuina otficia conueniant in eadem. Et quia
diumus denarius debetur tantum in uinea laborantibus, et, sicut
dignus est operarius cibo suo, sic qui non laborat, a cibis laboran-
tium est iuxta Fault sententiam excludendus ; ex his et aliis £uaji-
gelicis fuadamentis perpetua definitione sancimus, ut ill! soli fructus
residentie participent, qui presentes se exhibent ecclesiasticis offi-
ciis nocturnis pariter et diumis, pretcr illos quos corporis inequa-
litas uel alia ratio canonica ibi uel alibi detinet occupatos. Illos
Igitur, qiu in ciuitatis uestre ambitu aut in uidnia sunt presentes,
pro diebus illis, qutbus ecclesiam diu noctuque in Diuinis laudibus
non frcquentant, a fructibus residentie decemimus excludendos; et
portioncs cis debitas pro tanti rata temporis ipsius ecclesie f^ricis
perenniter assignamus; nisi, ut premisimus, rationabiliter ezcu-
sentur.
ii. Preterea dolentes intelleximus, quod correctiones
^^*^ » ""be '" uestra diocccsi, ut dicitur, per mulctam pecuniariam
puaubed. not by passlm tiant j et hoc uel clericonim delinqueotiuin, et sua
^%^'iiOT. flagitia uel facinora prolongata redimentium per annos
singulos, ut eis quasi uideatur uendi licentia delinquendi
(et hoc etiam interdum in tam notabili quantitate, ut sic mulctati
nee sufficiant fabrlcts nee paupertbus prouidere, nee hospitalitatis
sustinere gratiam, ut tenentur secundum canonicas sanctiones), ue!
etiam laicorum ; imposita eis primitus pena tanti horroris eorporea,
ut earn per pecuniam redimere compellantur. In clericis igitur
puniendis pro lubricitatis uitio tenert predpimus regulas reuerendo*
rum patmm bone memorie Othonis et Ottoboni, sedis Apostolice
legatonim j ut, uidelicet, quicunque per mensis spatium tenuisse
repertus fuerit eoncubinam, si monitus non uitet perpetuo reeidiuum
cum habita uel quacunque alia, extunc omni ecclesiastieo beneficio
sit priuatus. Quando uero pro contumacia uel alterius generis cri-
mine rectnres ecclesiarum pcna sint pecuniaria puniendi, puniantur
adeo moderate, quod non redundet ipsorum pena in dampnum paupe-
rum, quibus tenentur ex suscepto regimine prouidere; uel potius
D.gitizect>yG00glc
A.D. 1188-1395-] TH^ NORMAN PERIOD. 573
pena ab eis eirtorta, in utilitatem subditorum eis paupenim, uel in
fabricas, conuertatur.
Ujmea by cor- lu. In laicis etiam punicndis hoc esse credtmus obser-
„ liJTjnS"^ uandum, ut illo magis genere puniantur, cuius timor
i^ipiaasct, magis eos retrahit a peccato. Huic autem rcgule cano-
nice directe faciunt contrarium, qui penam corporalem in sue
fbmentum auaritie presumunt in pecuniariam transmutare. Dum
enjm puniendt penam pecuniariam preeligunt, corporalem procul
dubio magis borrent. Esset igitur talibus horror pene corporee
mitigandus, ne uidcantur ministerialcs ucstri auaritie stimulis
agitari. Laici igitur illi, quibus (iistigatioaes publice non conue-
niunt, uel qui ieiuniorum non possunt tolerare rigores, sunt peregri-
nationibus fatigandi, et onerandi elcmoslnis non suspectis. Iddrco
enim Salvator discipulis ad predicandum missis inhibuit, ne portarent
pecuniam uel haberentj ut, uidelicet, non suspectos de questu se
toti scculo exhiberent.
Rdigina to ob- iv. Preterea rcligiosos omnes vestre iurisdictioni sub-
MrTethdtRnia. jg^^Qg ad obseniantiam regularem inducatis solicitc in
uestronim remissionem omnium peccatoramj monachos specialiter
iuxta B. fienedicti Regulam et statuta maiomm nostrorum ab esu
camium retrahentes; nuUius uerbis fidem adhibentes, asserentis
secum uel cum monasterio suo fuisse per sedcm Apostolicam de
edendis camibus dispensatum.
Thdr reraiuea V. Cuiuscuoque autem professionis religiosi uel reli-
taed* br tm^- POSC cxistant, non permittatis Priorem aut Priorissam,
•««"- Abbatem uel Abbatissam, bona monastcrii pro sue uo-
luntatis arbitrio contrectare. Sed inquolibet monasterio duo uel due
discretiores ceteris eligantur, qui thesaurarii uel thesaurarie appel-
lentur; quorum custodie tota domus pccunia commcndetur; ter ia
anno de receptis et expensis ratiocinium fideliter reddituri. Et tarn
Prior quam Priorlssa, Abbas uel Abbatissa, quam quelibet persone
monastcrii, de thesaurarioriun ipsomm manibus expensas suas red-
plant, et nullatenus aliunde. Et quicunquc contrarium fecerit, tan>
quam proprietarius puniatur.
Him to be pu- vi. Prctcrca, quia otiosttas est mater et alumna om-
ouhed. nium uitiorum, obsecramus amore Domini lesu Christi,
quatcnus populares vestre dicecesis ab otio totis uirlbus retrahatisj
illis qui pertinaciter fiierint otiosi subtrahentes, dum tales fuerint.
D.gitizect>yG00glc
574 CHURCH OF IF^LES DURING [Period IV.
ecclesiastica sacrameata. Quod aim hmnaao geoeri post peccatum
sit preceptorie labor impositus corporalis, qui non solum in agris
excolendis intelligitur, uenim etiam in quolibet artificio uel studio
licito et honesto; cum etiam Salvador Ipse precisam de hoc supra-
tactam ediderit sententiam, dicens, ** quod dignus est operarius cibo
suo :" cum etiam Apostolus, eodem spiritu predicK^ dccreto statuit
n^atiuo, ^ ut si quis operari rcnuit, non manducct ;" constat certis-
sime in statu damnationis cxistcre quemlibet otiosum, qui sc. pro
Ioo> et tempore contemnit diebus singulis utiliter occupari.
And amy, yii. £st etiam malum summe contrarium pietati, ma-
lum sc. usurarie prauitatis, quod de cupiditatis sulphurca radice inci-
pit apud multos fiiictus producere ucnenatOG, et per ramos plurimos
se dilatat ; dum passim carius uenduntur uictualia mutuanti, quam in
promptu pecuniam in prctio numeranti ; dum Insuper nonnuUi pre-
tium rerum uenalium metiuntur, non a ueaditionis uel alio detcr-
minato tempore, scd in toto anni periodo, quando fiierint huiusmodi
cariora. Hec igitur et similia scandala, que inuenimus non paucos
in vestra dicccesi per iuris ignorantiam maculasse, per hoc etiam
quod non inuenerunt aliquos, qui huiusmodi criminum eis laqueos
explicarentj studeatis solertius et solicitius extirpare j cum non igno-
retis, quod ignorantia subditorum esc damnatio negligentium prela-
tonim.
Quatiter autem presentis ordinationis nostre seriem tiieritis exc-
cuti, nobis in fratrum congregatione proxima fideliter intimetis^
scientes quod multum moleste feremus, si circa hec ,vos aut vestros
inuenerimus negttgentes. Valeat, etc Dat. apud Lanthoniam Pri-
mam, nonis Augusti, A.D. 1384, ordinationis nostre sexto. [Rtg,
Peeit. fol. 399 i and in mik., 11. 106, 107.]
• Upoa Aug. 6 Pedchun iaued " Onlura- 8 id. Aug. A.D. 1184" (Brg. PtM. fd.
tlimm ftUt Ptiari tt Comcmtui d> aMtmt 135 t).
Landae. dioe., doL apud ZontonuMi Priaan
XVHI. A.D. 1384. ^ig. 7. LhmtmyK Archiiibcp Ftckhmm om Malf
•/ If^illiam {dt Brevyt) Bishef of LJandag and the stt »f Uandmff.
[Of like purport to No. XIX. below : mentioned but not entered
at length in No. XX.]
• Dite and omtenti ire meon'oned below in gham' (Mugan) " suiticiaaem Rum iocboaic''
No. XX PtckhamhadpntioialjrwiltlciilfDai {Eeg. PttH. tbl. gi b). He qipein to hue
S. DognudV July S, 11B4, " Efiaopo Land)- commoKcd it aoully at angdier fixe an
aemi, ut liccat domino Canuiariaiii apud Mor- -* " — ~-~
D.oiliz.oB,GoOglc
A.D.ii8ft-i295-3 ^^^ normjIn period.
XIX. A.D. 1284. Aug. 12. Hmmftam «. Arehiifhtf Pecttam m hthalf
of Thvmas Piskof of S. Xitnn^t am4 the tet of S. DaviXs.
{IJtttra pTttest^oms Dmnhti, fMcJ nam imtatdit frtiuMcare Mtne-
Mtmn Efifcofe ntl Ecchtie per hoc p»J mUM iiuifit metropelitUe visitare
fuam in ecclesi* cntbtdraS.)
Chtnch of S.IH> Vmversh Christ! fiJeUiut Frater I. FERMISSIONE DiUlNA
wj^ Cant. Archiepiscopos, totius Amglib Frimas, salutem
r^ Aidi- in Domino sempiteraam. Ad noticiam omnium Deum
T^Soo^of iS timentium uolumns peruenire, quod nuper, Mcneuensem
diooete at Uui- diocesim authoritate metropolitica uisitantcs, de uotun-
■t 3. Darilrf it. **** ** assensu venerabilis fratris ct suflfraganci nostri
■'I''- domini Thome Dei gratia eiusdcm Episcopi diocesis
eandem uisitacionem incboauimus in presentia ipsius Episcopi apud
Lampaderc, propter uianrni prolixa discrimina ct artationem temporis,
priusquam Mcncuiam ueniremus^ deinde ciuitatem et diocesin uisi-
tationis metropoliticc ministerio perlustrantes. Vemm quia sic ius
nostrum exequi uolumus, ut nullis aliis iniurias tnferamus; tenore
prescntium profitemur, quod oon intendimus ncc uolumus occasione
uisitationis nostre taliter inchoate, que et alias in ecclesia cathe-
dral! secundum canonicas sanctiones cxstiterat incboanda, luribus
uel libertatibus ipsius Episcopi uel Ecclesie in hoc uet in aliis
aliquatenus derogare. In anus rei testimonium sigillum nostrum
duzimus presentibus apponendum. Datum apud L. Hampton. Wy-
gomiensis diocesis, 11. idus >>Augusti, anno Domini M°CO, octo-
gesimo quarto, ordinationis nostre anno sexto. {Rtg, Ptekh. fbU
209 a.]
> TboearetwoHMnpttwinWoTCertenbin. copied thii letter (imoug Whirtoa'i MSS. in
bodi io Woccoter Hoene, one near DroJtwidi Lonbeth Libnry), iniertuig *> MM' bj' mii-
(Himpioo Lomt), ibe othci dene to Evaham.
*> Wbntoo Mid hi> ■minuenrii hare bolh
D.oiliz.oB,GoOglc
J7IS CHURCH OF WALES DVniNG [Period JV.
[vmrATIOK OP WIUH DIOCnil BT AKCHBUHOI FKXMIM.]
XX. A.D. 1284. [jtugwtf-'} 2fi. Mertlake, Aretbtskef Peckhanft Reterd
of his Welih yisitatioms amd efttt rtjtft'tm of&shof Beck's Protest,
{Relatio Prim tt CMfitule Ecclesiit Christ's CMMt. fer Jahammem Areki-
episeofum facta super visitatione Mtnevensis Eeciess/t atimt MCCLXXXty.^
et de quadam fertttrbatioist siU facta ibidem. Et de ^uadam titera fmam
Mtnevewsi Capituh fecit.)
Frater Johannes permissione Diviha Cant. Archiepi5Cx>pus,
TOTius Anglic primas, tUUctis im Christt fliis Priori et Capitulo Eccle-
ssM Ckristi Carnt.^ salutem et gratiam et benedictioaem. Pneteritomm
expertentia scriptune custodise commendata sui directione fit fre-
quenter r^ula futuronim. Hinc est, charissimi, quod prc^essum
nostrz mctropoliticx visitationis, quam nupcr in Wallia fecimus,
scripturx fidet diucimus in prxscnti pagina sununarie committen.
duiDj ut vobis omnibus pro nobis in oflido successuris processus
nostri Veritas eluccscat.
Bmn h' Ati Nuper itaque partes Wallia: visitationis metropolitioe
lion at OmcM'j. gratia ingrcssuri, primo ad diocesim acccssimus Assa-
not It 1*. ygjjgpjji . gj In ipsius ingrcssu dioccsis, in villa quse
vulgariter dicitur Oswaldcstre, a venerabili tratre nostro Episcopo
cleroque et populo ejusdcm loci honeste et revcrenter admissi fiii-
mus^ ut decebat. £t licet secundum formam canonicam in Assa-
vensi ecclesia fiiisset visitatio inchoanda, tamen propter vianun
prolijiitatcm et pericula, qusc non fiiisset facile propter artationcm
tcmporis iterarc, cztcris secundum consuetudinem nostram rite per
ordinem expeditis, de voluntate et assensu dicti Episcopi ct cleri
tunc prsesentis vtsitationem nostram in sua dtocesi exercendum
ibidem inchoavimus, forma canonica in omnibus aliis observata:
deinde octera loca diocesis ipfamque dvttatem et ecclesiam cathe-
dratem metropoliticx visitationis ministerio pacitice perlustrantes.
In aliis quoque diocesibus omnibus et singulis par-
whet 'liocwn tium earxmdem simili modo post ingressum nostrum in
■cnxdiiig 10 con- Jiocesln in locis se nobis commodius offerentibus, prius-
""" ■ quam ad ecclcsias cathedrales veniremus, de voluntate
Episcoporum, ipsis etiam prscsentibus, nostra; visitationis officium
propter causas consimtles duximus inchoandum : extunc ad ecclesias
cathedrales ct alia loca diocesium, prout dedit opportunitas, sub visi-
tationis examine procedentes ; admissi reverenter, ut decut^, in locis
D.gitizect>yG00glc
A.D. II88-I295-] THE NORMAN FERIOD. 577
[VUtUTlOH OF WEI4H nOCEIBi BT UtCHBBHOF FBCEBAM.]
singulis, et ea qux ad nos ratione visitatioois bujusmodi de jure vel
consuetudine pertinere noscuntur, Domino dispooente, libere et quiete
percipientcs ubique.
Veruntamen cum ad Menevenscm ecdesiam venire-
him u Arch- mus, ct ab Episcopo et capitulo loci ejusdem deroque
j!^^ " ^■'**' populoque devote et revercnter admissi, jam magna
parte ejusdem diocesis visitata, prjcsentes csscmus in-
eorum capitulo, accessus nostri causam et vtsitationis proposituri
negotiumj dum essemus in proponendo, verba nostra quodammodo
interrumpens dominus Thomas ejusdem ecclesise Episcopus, allegans
ipsam Ecclesiam Menevensem multis et variis olim privilegiis Aposto-
licis insiguitam, tanquam videlicet metropoliticam illarum partium ab
antique, quadam protestatione dicebat pro se et capitulo suo; quod,
salvis privilegiis suis antiquis, quibus per admissionem hujusmodi
prxjudicare minime tntendebat, parati erat nos ut pnmatem suum,
non ut Archiepiscopum, ad ofBcium visitationis admittere in ipsa
ecclesia et diocesi exercendam : adjiciens et subjungens, quod ,de
hoc et aliis EcclesiK suae juribus, a tempore bonae memorise domini
Huberti praedecessoris nostri (cui quidam archidiaconus Menevensis
in ejusdem Ecclcsise EpiscOpum electus movit qusestionem, nolens
a dicto Cantuaricnsi Archiepiscopo consecrari), inter Menevensem
et Cantuariensem Ecclesias in Romana curia lis pendebat, et adhuc
pcndet (ut asseruit) indectsa : dicens praeterea alibi postea, quod
Menevensis Episcopus consueverat aliter professionem facere quam
caeteri Episcopi Cantuariensis provinciae, facientes scilicet in sua
professionc specialem de renunciatione hujusmodi litigii mentionem*i j
licet ipse dudum a nobis consecrandus antistes, professionem suam
fecerit eo modo et eadem forma qua alii comprovinciales Episcopi
Cantuariensi Archiepiscopo ct Ecclesiae profitenturj propter quod
dicebat licitum esse sibi, si vellet, litem resumere sic pendentem.
Pc^lum'i reply. Nos autem dicto Episcopo et capitulo suo, pncsente
alia clericorum multitudinc copiosa, provida*^ respondimus in hunc
modum : — Domine Episcope, satis debetis memoriter retinere, qua-
liter nuper, vacante Ecclesia vestra per mortem bonae memoria:
Ricardi pnedecessoris vestrt, omncm jurisdictionem spiritualem tarn
in ipsa Ecclesia et personis ejusdem quam ctiam tota diocesi, tan-
quam Metropolitanus, ct scde vacante Episcopus jure diocesano, per
ofliciales nostros ad hoc specialitcr destinatos libere et plene exercui-
musj nostrique praedecessorcs suis temporibus in similibus casibus
VOL. I. p p
D.gitizect>yG00glc
578 CHURCH OF fP'ALES DURING [Period IV.
hoc fecerunt: — qualiter postmodum personam vestram, electam in
Menevensem Episcopum, confirmavimus et consecravimus confir-
matain, facta plus nobis in scriptis professioae vestra nobis et suc-
cessoribus nostris et Cantuariensi Ecclesiar, prout ab aliis nostris
sufiraganeis fieri consuevit, in quo etiam vos manu propria subscrip-
sistis : — qualiter quoque nos sic consecratum Episcopum per Archi-
diaconum nostrum Cantuariensem, ad quern officium hujiismodi perti-
Dcre dinoscitur, in sede vestra intronizari fecimus, ct in ipsam et
Ecclesiam introduci. Eodem igitur jure, quod" hxc fecimus, in prac-
senti visitare volumus. Domino concedentej nee isti distincUoni
inter Primatem et Archiepiscopum ad pnesens aliqualiter assentimus.
Debetis igitur attendere, quod tam vestris quam przdecessorum ves-
trorum temporibus in possessions fiiimus et existimus; przdecessores-
que oostri fiienint rescribendi ad appellationes et querelas subdi-
tonim vestrorumj sicut in aliis facimus, quando nobis expedire
videtur, nostne provinciz diocesibus, juxta antiquas approbatas Can-
tuariensis Ecclesiae libertates : ex quibus liquide potest omnibus a]^-
rere, Ecclesiam Menevensem tanquam Cantuariensis Ecclesisc suffra-
ganeam nobis in his, quae ad Archiepiscopum et Metropolitanum lod
de jure et consuctudine pertinent, plena subjectione teneri.
Protert reiecKd, ^^ itaque sic expletis, prxfatos Episcopum et Capi-
oo penally of ex- tulum monuimus, et injunximus eisdem destrictius in
virtute obediently sub poena excommunicationis majoris,
quam ibidem in scriptis, sicut in aliis feceramus diocesibus visitandis,
tulimus in omncs nostrx mctropoliticx jurisdiction is officium injuste
quomodolibet perturbantes ^ ne nobis, quominus libere possemus in
ipsa ecclesia, civitate, et dlocesi, tam in clero quam in populo,
incboatae visitationis ofGcium exercere, quoquomodo resisterent j
quia sic protestabamur in hac parte nos uti velle jure nostro, ut
cujuscunque jura alterius minime laederemus. Recepta igitur ab
Episcopo litera sua certificatoria, quod mandatum nostrum sibi direc-
tum super visitatione nostra metropoiitica denuncianda per suam
diocesin in omnibus suis articulis plene fiierat executus, omnibus
rite peractis, ad visitationis officium processimus, tam in ecclesia
quam in aliis locis diocesis, libere et quiete per omnia officii nostri
debitum exequentes.
CertiGcate gnnt- Vcriim pro pacc dicti Episcopi, — qui nunquam ut credi-
ed 00^ nic ,j,yg super hoc intendit litem Cantuariensi Ecdesis sus-
pant of the viu- r
tuko beingcnn- otare ; sed hoc dixisse se postea asseruit, ne a tempore
D.gitizect>y Google
A.D. 1I88-I295-] THE NORMAN PERIOD. 579
mcoced >( Lion- dicti doiiuni Hubcfti conttnuata pnescriptio " finem im-
Sr^DaJa'i'rt^ ponere videretur, et ne super n^Iigentia posset argui
«eif. quoquomodo, — quasdam Hteras nostras eidem conccssi-
mus (quas idcirco pnesenti pagina de verbo ad verbum duximus in-
serendas)} ["t*"] si futuris temporibus de pramissis aliqua mentio
habeatur, [n]ullam aliam literam a oobis nuaquam de hoc lacto con-
cessam fiitsse, vel de nostra conscientta aliquatenus processisse,
certissime c(^noscatis. Tenqr autem ejusdem liters talis est: —
Universis Christi fidelibus e * * * anno sexto.
SbniUiiyioLlaD- Coosimilem quoque literam dedimus Episcopo Landa-
^^ vensi de inchoatione nostne visitationis in sua diocesi
apud Keneset, sub dat., Apud Lanthoniam Primam, VII. id. Augusti,
anao prscdicto '.
Profoiioo of Bi- Qu'^ 'git'"', filii charissimi, vita nostra vapor est
ibop of s. Da- parens ad modicum, sed auctoritas nostra in vobis
to be iiuied H>- perheontter victura j rogamus, ut quoties vacare con-
cordingiy, tingct in postcnim Ecdesiam Menevcnsem, in profes-
sione consecrandi antistitis banc contcntionis materiam verbis
expressis perpetuo abnmcari [faciatis]B. In quorum omnium testi-
monium prgesentcm scripturam sigilli nostri appensione fecimus
muniri. Valete in Christo semper et Vii^ine gloriosa. Dat. apud
Mortlak., V. cal. tAugusti, anno Domini MCCLXXXIV., ordina-
tionis nostra VI., Indictionc XII. [From fPhart^f' JUSS. in Lam-
beth Library, 586, foL 4 and 542.]
' Tbe date of the MS. matt be ut error; ' See ■bore uada Aog. 7, 1184, No. XVIII.
probaUy for Aagut 18 (V. caL StpltiiA.). Tbe ■ Tbe Profenoa of tbe oeit Biihop to Bedc,
leltetineiriefen tolettenXVIIt.,XlX.,wiilteu viz. of Dind Maitiii. cooMcnled at Rocne in
Aug. 7 md 1 1, at Llanlonj' and Hampton le- December 1 996, dorjag Wiachebe/i Arcbiepi-
ipeclively, and the Archbithop had leached icopate, u howevet in no reqwct dtfierent frinn
Mortlake when he diew up iha preaent minute. thai of Bedi himtdf, art ibat tboe is appended
• So in Ms! ' ' ' Rome.
* •• a,' in MS. 1" See note •.
I Who adds, " Aotographum n'di in aiduvii
EcdoiE Canluar. et connilL"
XXI. A.D. 1284. Ott. 10. AhtTtowway, Grant of the Vatrexagt of
RkuddloH iy King Edward I. to Atuan Bitibi^ of S. Asaph and his
AdvawKn of R.EX ommhn ad fiiot^ etc., salutem. Sciatis, quod,
ri^'thf^ cum venerabilis pater Anianus, Assavensis Episcopus,
ibofKofS-Atapfa, pro se et succcssoribus sui$, ad instantiam nostram,
pp 3
D.gitizect>yG00glc
580 CHURCH OP fFALES DURING [Period IV.
in lieu of ihM dcderit et concesserit dilectis nobis in Christo Abbati
VichrFuiied by ^t CoQventui monasterii de Abcrconwey et eonim suc-
tbem M the cessofibus (quod Quidcm monastehum nunc est situm
Abbey of Mic . ,, , , , ■ w , .
nan. apiid Maynan) advocationem ccclesie Eglwys-y-vacn,
quae ad pnefatum Episcopum pertinuit, prout in scripto dictis Abbati
et Conventui inde confecto plenius continentur; nos, dicto Episcopo
donationem illam compensare volenles, dcdimus et concessimus
cidem Episcopo advocationem ecciesie de Ruthlan, habendam sibi
et successoribus suis in perpctuum, absque redamatione no6tri vel
heredum aut successonim quonimcunque : ita tamen quod, si con-
tingat ipsum Episcopum aut succcssores suos quoscunque advoca-
tionem ecciesie predicte de Eglwys-y-vach casu aliquo rctractare,
liceat nobis et heredibus nostris ab ipso Episcopo et successoribus
suis advocationem ecciesie predicte de Ruddlan, ct donationem
quam et inde fecimus, totaliter revocare. Teste Rege apud Abcr-
conwey, Octob. 10, 1384. \_^Br. WtlUs^ S. Asafh^ Afpeni. XIX., from
lib. Rui. AttM/.']
XXII. A.D. 1384. Oct.ii. Caemarvcm. Pri'uiUge of Ediaard 1. to tbt
BisJffff of Btaigor.
Edwardus, Dei gratia Rex Angli*, dominus Hi-
Oril priTikm i. . .,...-,..
wTihin their own BERNI-K, ET UUX ACQUIETANI*, ArchtefrueflS, EpiSCopiSy
El^«^ '•^ AUatiius, Primhii^ Comitiiwi, BarowHui, Justidarih, Fice-
Bitbi^ of Bui- cotuitiins^ pr^poihis, mnistris, tt ornniim ia/Gvis et fdelihis
*"■ ««, salutem. Sciatis nos pro salute animsc nostra et
animarum antecessorum et bxredum nostronim dedissc, conccdissc,
et hac carta nostra confirmasse, Dct^ beate Marie, et Ecclesix Cathc-
dralis SanctJ Danielis Bangoren., et venerabiU patri Aniano Episcopo
ejusdem loci, quod idem Episcopus, et successores sui Episcopi Ban-
gor., habeant in perpetuum retornum Brevium nostronim in terris
suis ejusdem Episcopatus; ita quod nuUus vicecomes, balliuus, seu
minister noster, terras illas ingrediatur ad officium aliquod in lis
exercendum, nisi in defectum balliuorum Episcopatus prxdictij ct
quod habeant visum frandplegii, et catalla hominum suorum damp-
natorum et fiigivitorum, et etiam fines et amerciamenta eorum homi-
num, in quibuscunque curiis nostris amerciati fiierint vel convicti ;
et insuper quod prxfatus Episcopus et successores sui, ac ec»mn
familtares, tarn per terraio quam per mare, infra potestatem nostram.
D.gitizect>yG00glc
A.D. I188-1I95-] THE NORMAN PERIOD. 581
de propriis bonis ipsorum Episcopomm de theoloneo sint quleti
imperpetuum. Quare volumus, etc. [repeating the grant verbatim] j
sioit predictum est. Hiis testibus, venerabili patre Roberto Bathon.
et Wellens. Episoipo Cancellario nostro, Richardo de Burgo Comitc
UltonijE, Johanne de Vesey, Ottone de Grandisono, Roberto de
Tybetot, Ricardo de Brus, Roberto Filio-Johannis, Johanne de
Weston, Roberto de Giflard, et aliis. Dat. per manum nostram,
apud Caernarvon, XXI. die Octobris anno regni nostri duodecimo".
\tnsfexinmsy in the Record of Cagmarvim^ p. 133 Eliisj and in Br,
Jftllh, Bangor, Append, fill. 190, 191, from Rot. Wall. 13 Edv. I.
memk, 1.]
' A conGifiutiaa of ■ third put of ihe dthet Br. WSBU, Si. JX. I91, 19a). Awl a petiliaa
of the King'i demeoe]. milli, and liad minet, of Biifaop Aniin, " Domini Regit C^ieUaaui id
in " Engtoend," ii gnnted to Ibe Biitaop of Ban- WaUia.'' to Edmuud Earl of Coniwal], iclitig
gor ind his lucscBon ai part of their righti in in the King'i fitee in England, to.cnlbrce rib-
pat timei, Dtc 10, 1)86 (Writ of Edwaid I, Mmooe of tbii grant upon R. de Gtey, Jofli-
to Ranald de Grey, Jntttciarj of Chester, from ciaiy of Choter, dated ia A.D. 1988, ii in
Rol. WaO. 14 iDd IS Edu.J. memb.g and 10; in Prymt (Bteotdt, III. 1194).
XXIII. A.D. 1 284. [Octoier}]. Receiftfor money, faU ty Edward I, in
commentation for injury to the see of Ban^tr.
Univertij quorum interest, Anianus PERMissiONE Divina Banoorensis
Episcopus, salutem xtemam in Domino. Noveritis nos recepisse
ducentas libras et quinquagiata libras per manus Prioris de Rothlan,
Roberti Gardiani de Lamas *, et domini Radulphi de Brocton., inqui-
sitorum dampnorum ex parte illustris Edwaidi Regis AngUz et
suorum Ecclesiis Wallix et personis ecclesiasticis illatontm, et hoc
pro dampnis nobis iUatis in ultima guerra. In cujus rei testimonium
sigillum nostrum pnesentibus duximus apponendum. [Rytner, 1. 648.]
XXIV. A.D. 1284. Nov. 2. Chester. Similar Receipt from Arebdeacony
Dean, and Chapter, ef S. Asaph.
Unrversii Christi fdeUhus prtsentes Uteras inspeauris, Archidiacokus,
Decanus, et Capitulum AssAVEN., salutem in Domino, Quoniam
princeps magnificus et dominus noster, dominus Edwardus, Dei
gratia Rex Angiise illustris, pro dampnis et oppressionibus Ecclesix
nostne Assaven. tempore guerrx pneteribe illatis, sua lai^flua bont-
tate, centum libr. sterlingorum nobis de etemosina sua contulit per
D.gitizect>yG00glc
58a CHURCH OF JfTALES DURING [Period IV.
manus inquisitorum, S. Prioris Rudlan., ct Gardian. de Laninays, et
domini R. de Brothton, ; prsedictum domiaum Regcm super pncfatis
ccDtum libr. pro dampnis Ecdesiac nostne omnibus qiiietum clamamus
imperpetuum per presentes. In cujiis rei testimonium oos Archidia-
conus ct Decanus pnedicti sigilla nostra jM^esentibus apposuimus.
Dat. apud Cestriam in die Animanun, anno r^ni Regis £. duode-
cimo. [Rjmer, I. 650.3
XXV. A.D. 1384. Niw. 3. Chetter. Similar Receipt fivm Convent
of Strata Florida.
Onmiiuj ad ^os prtesentet lilene pervenerint^ pratres G. ET J. PRocu-
RATOBES DOMINI AbBATIS ET CONVENTUS DE STRATA FLORIDA, Salutcm
in Domino. Quum magnificus princeps dominus noster Edwardus,
Dei gratia illustris Rex Angliae, pro dampnis et oppressionibus
nostrx domui tempore guerrse prseteritae illatis, sua lajgiflua boni-
tate, septuaginta octo tibras sterlingorum nobis de elemosina sua
contutit per manus inquisitonim, scilicet, Prioris Radolam, et Gar-
diani de Lanmaes, et domini R. de Brochton. j prxdictum autem
dominum Regem super prxdictis septuaginta octo libris, pro omnibus
dampnis nobis et domui nostrae illatis, quietum clamamus imper-
petuum per pnesentes. £t quia sigillum proprii Abbatis tunc tem-
poris aon habuimus, sigilla vcnerabilium de Est Marschell et de
Lyn Egwestel Abbatum in testimonium pncsentibus procuravimus
apponi. Dat. in Abbatia Cestrix, in crastino Animarum, anno
r^ni Regis Edwardi duodecimo. \RymtTj I. 650 ".]
* An icluovledgmciit in idcntial tcmu 117 At Abtut in penon bllom in Bymer (a.), dttcd
XXVI. A.D. 1284. Nov. 5. Chester. Similar Receipt from the Black
Friars of Rhuddlan.
Omnihis Christi fideliims prMenfes Uteras imtpettm-tt. Prior FratRUU
Prxdicatorum Rodolan., salutem in Domino. Quum princeps mag-
nificus et dominus noster, dominus Edwardus, Dei gratia Rex Anglix
illustris, pro omnibus dampnis conventui nostro per ultimam guerram
illatis, sua largiflua bonitate, per manus inquisitonim XVII. libras
sterlingorum et X. solid, nobis de elemosina sua contulit; praedictum
dominum Regem super pracfatis XVII. libr. et X. solid, pro omnibus
dampnis nobis illatis quietum clamamus imperpetuum per prseseotes.
D.gitizect>yG00glc
A.D. 1188-1395-] rH£ NORMAN PERIOD. 583
In cujus rei testimonium sigillum ncstnim apposuimus. Dat. apud
Ostriam, Dominica proxima post festum Omnium Sanctorum, anno
rcgni R^is Edwardi duodecima [Rymer, I. 650.]
A.D. 1 284. Nov. 26. Ed-uiarJ I. and ^jften Eieanar at
S. David'i.
Ann. Cams, in an. — Eodem anno Rex Edwardus venit causa pere-
grinationis apud Sanctum David una cum domina Regina Anglisc
nomine Elianora die Dominica in crastino B. Katerinae Virginis.
[p. 108 ed. Williams; and see also Ann. Menev. in Wbartcn^ A. 5.,
n. 65 T.]
A.D. 1 284 \y\. PivbiiiticM of tbt Ordination of Welibmen ».
Item nullus Wallensis atiquem filium suum ad aliquos ordincs pro-
movebit nisi unum ; ct hos ad primam tonsuram tantum. {Rteord.
North~WaU.^ in Sooli of Caernarvon^ p. 131, from Harl. MSS. 696.]
■ Thii ^ipean to belong to the poiodof the IV. Archbiihop Reynoldi in 1311 lejedi Iriih,
Statute of Rhuddlan. Powbly it wii done with Welih, and Scotch deigy, nnleu upoa "gicu
Peddum'i Biiclion{iechiileueribofe,pp.570i neceuily," and after qiedal enqnuy into the
571). It may however pa«rib!y belong to the indindiul cue (IVill., II. 511),
tims of Owen Qlyndwi and the reign cd Heory
A.D. 1285. Articles of the Bitbeft agaimt the King {Edtvard I.),
loitii tie Antwers thereto \
XIII. Item quod Ecciesiae Walliie sue libertati pristinx dimit-
tanturb.
Resp. ad XIII. Rex intelligit, quod sunt plus libene quam fiierint
ab initio.
Replies to the Kin^s Answers,
**********
Item in resp. ad XIII. art. de libertate Ecdesiarum Walltse : utU
nam ita esset, ut responsum est; sed prxlati eanim p^tium allud
asscverantK [H7/*., 71. ii6, 117: from Reg. of Bishop Gifard of
Wor(ester.'\
M u length uoder tb
D.gitizect>yG00glc
584 CHURCH OF WALES DURING [Period IV.
A.D. 1285. Jlfrfj" 10. Werttm'mster. Ucenet to the Kthop ef Bangor
te make a mil.
Rex etc. omnihus ad quoi etc. salutetn. Sciatis, quod conccssimus
pro ntrfiis et hxredibus nostris vener^ili patri Aviano Bangorenai
Episcopo, quod, licet Episcopi Waleo. ex antiqua consuetudine tes-
tamcntum aliquod condere non possent temporibus retroactis, idem
tamen Episcopus de omnibus bonis et catallis suis libere condere
possit tcstamentum suum, et executores ejusdem testamentj consti-
tucre pro voluntate sua^ et quod executores predicti Episcopi post
decessum suum de omnibus bonis et catallis illis plenam et liberam
administracionem habeant ad execucionem testament! predicti inde
faciendam, sine occasione vel impedimento nostri vel heredum
nostrorum, justic, ballivonim, et ministrorum nostromm quonim-
cumque. In cujus etc. T. R. apud Westm., X. die Mali. {Rjmer^
1. 654.]
A.D. 1286. April 3. MaesylUn. Grant pf Inthlgenee Iry ^shaf Aniam
^Bangor cm ieialfoftie Convent ^BeddgtlertK
Imptiimua of Vnivertii CMsti jidelitmt has literal visuris vel auditnris,
Chartm of the AnIANUS PERMISSIONE DlVINA BaNGORENSIS EcCLESIA
Conrenl, »di1 . r, - -11
gnoi of Indul- MtNisTER HUMiLis, salutcm scternam m Domino. No-
^iiTw it''b° ^^'''^^ "'^ vidisse cartas varias diversonim principutn
tiira. Priori et Conventui de Valle beatje Manx de Snaudo-
nia : videlicet, chartam Lewelini magni super totam terram Kynde-
wewic. de Rennaut j et chartam Lewelini filii GriiHni super omnes
terras filionim Ithael de Penard; et chartam Lewelini filii Griffini
super totam terrain hominum dc Treban apud Kenynbeind et Le-
cheitaur; et chartam domini Oweni super totam villam qujc vocatur
Tref Ybeyrds apud Kynind Me'ney j et chartam domini Lewelini filii
GrifGni super totam terram illam et locum de Beckellers; et chartam
domini David super totam terram, quam habuerunt Jerberd vab Yer-
feint et Frcraul apud Epennant. Et super dictis terris vidimus
lltteras Papales confirmatorias, bullatas, non cancellatas, non abo-
Iita% nee in aliqua parte vitiatas. Ad hsec sciant univeisi, quod
dicta domus beatx Marix senior domus religiosa est de tota Wallia,
excepta insula Sanctorum Bardigeye ; et melioris hospitalitatis et
D.gitizect>yG00glc
A.D.] 188-1295'] rH£ NORMAN PERIOD. 585
[COHVSNT OF BtDDOELIRr OH THB KIMLD FROH DtZLAHD.]
communioris indigentibus et transeuntibus Anglids et Walensibus,
de Anglia et West-Wallia transeuoUbus ad Norwalliam, et de
Ybemia et Norwallia euntibus ad Angliam \ Sed in damnum non
modicum et defectum communem omnium, dicta domus incendio
casuali penitus destracta, licet hospitalitatis tempore maximam
pateretur niinam, per tamen Regem pium, catholicum, liberalem,
Dei gratia, dominum Edwardum ad plenum fiiisset restorata. Et
quia pium est oppressis et afflictis subvenire : nos, de Dei miseri-
cordia et de intercessione Ejusdem Genetricis et omnium Sanctorum
confide ntes, omnibus bencfactoribus dictse domus undicunque sub-
venientibus, qui de bonis a Deo collatis pias elemosynas vel ^vores
contulenint, XL. dies de injuncta sibi pocnitentia misericorditer
relaxamus, dum sint vere convict! et confcssi. In cujus etc Dat.
apud Maesyllan, in octabis Annunciationis bcatx Maris, anno Domini
MCCLXXXVI. [fipw, I. 664.]
* Foi the AugoMiaian Priofy of Blaci CaDooi Irdukd U thu lime mi do loDgei exdi]DKl]i bj
" ■ ■ ■ - " rA Men. VI. 100. - ■
le tnnnl from Ei^jland lo
A.D. 1 187. July 23. Hereford. MantUti of Edward I. King of
England to call out soldiers agaimst the Welsh Reiellion of Rhys af
Meredith. — [Among others, — ^ Item mandatum est Episcopo Mene-
vensi vel ejus senescallo, quod totum posse quod perquirere potest
[ita quod illud contra adventum comitis Comubix, locum Regis in
Alalia tenentis, promptum habeat] apud Kermerdyn, armis compe-
teotibus bene munitum, ad proficiscendum etc ut supra. [Rymfr,
I. 676.-]
Philip de Staunton elected iut never eensecrated to the See of Uandaff.
I. A.D. 1287. Seft.y. Dax. EdtvarJ I. King of England to Edmtmd
Earl of Comvall,
Eltaion of Phi- EdWARDUS DeI GRATIA ReX AnGLI*, DoMINUS HIBER-
lip de StamKon jjj^ g^. £)ux AquitanIjE, dilecto consonguineo et fideli sno
Llaodaff inbr- Edmundo Comiti Comuii^, tenenti locum suim in eodem
w*" die "^"^ '■'f*"- *-"™ magister Philippus de Stounton, Precentor
B*oho«e»er»p- Wcllcnsis, ad nos venerit, et nobis presentaverit quas-
D.gitizect>yG00glc
586 CHURCH OP WALES DURING [Period IV.
prora the dec- dam literas ex parte Archidiaconl et Capituli Ecdesix
^'™ ™T Landavensis super electione de ipso facta in EpiscMpura
iiifythiiin>roni ejusdem loci, sigilUs Archidiaconi memorati, Preceo-
rf Cmaw? to"s, €t quonindajn aliorum canonicomm ejusdem Eccle-
■nd lo loiore the sisE sigillatas (sicut per inspcctionem literanim illanim,
temporaltia of ,. . . ' , ■ ■ ■ . ■, ,.. ■
Liindiff to (he V^^ voDis mittimus, plenc poteritis mtuen) ; nos, utens
afoieuid Philip, jnig jnspectis, pro eo quod commuae sigillum CapituU
non titit appensum eisdem, licet bene personam acceptemus elec-
tam, et ipsum regimioi prefatx Ecclesix idoneum reputemus, [et]
pro ipso eciajn faceremus Ubenter quicquid sine prxjudicio nostri
et libertatum nostrarum optentanim hucusque (acere bono mode
possemus, eiectiooi de ipso factse noluimus assentire, nee eidcm
pro consuetudine qua usi sumus concedere literas de consensu.
Set quia idem magister Phllippus nobis dedit inteltigi, quod ipsi
et alii Canonici electorcs sui non potuemnt sigiillum illud habere
commune, impedieote Bogone de Clare Cancellario predicte Eccle-
si*, qui idem sigillum in custodia sua habuit, et electioni pnc-
dictz se opposuit minus juste; et noluimus, quod prefata Ecclesia
per fraudem aut maliciam diu destltuatur pastore et r^mine quam
decerct : vobis mandamus, quod, visls prxsentibus, vocatis et assump-
tis vobiscum vener^ili patri J, Eliensi Eplscopo Thesaurario nostio,
oil super hoc scribimus, et aliis de Consilio nostro quos contigerit
esse prosentes, literas supradictas qua ex parte dictorum Archidia-
coni et Capituli nobis missx fiienint quasque vobis mittimus, [pro-
feratis«]i et intellecta de processu electlonis predicts et tocius facti
plenius veritate, gratiam, quam prefato clecto quo[a]d assensuui elcc-
tionis ejusdem possemus vel deberemus de consilio vestro facere, in
hoc casu vice nostra faciatis eidem : ita quod per machinationem aut
maliciam alicujus ipstus electio non turbetur aut contra justiciam
differatur. Cum autem Archtepiscopus electionem confirmaveiit
supradictam, volumus et mandamus, quod electum ipsum taliter
coniirmatum ad sacramentum fidelitatis nobis debite admittatis, et
temporalia Episcopatus predicti restitui laciatis eidem; ad quod non
oporteat ipsum pro negocio electionis ejusdem ad nos iterato revcrti.
In tantum etiam fcstinetis negocium, quod electus ipse de cursu
temporis vel de alio quocumque dampnum aliquod non incurrat seu
periculum in hac parte. Teste meipso, Aquis, septimo die Scptem-
bris, anno regni nostri quintodccimo. [Br. ffi/lls, Uandaff, 123-124,
from the BundeU Brevium 15 Edw. I.; also in Prjmiu, III. laSS''.]
D.gitizect>yG00glc
A.D.ii88-ia95-] ^■f^ NOKJtf^N PERIOD. 587
[biihof elected edt hot cohiickated to llandatf.]
■ Smie mcfa word tecint to hate dropped Nov. 3 ; A.D. 1195, March g. eK. ProbaUj
out of the MS. the Clara hiodcrcd it And bcfon Mif 17,
^ After (U hit joarDey to Bordeaux lod the Ii95< Philip died : Ke below ooder that date.
Ring't £iRiut, Philip wai not comecnted. See W. de Brevyi died Much 19, 1187.
beloiT undft A.D. 118S, Julfg; A.D. 1190,
II. A.D. 1287. Sept. 12, Batrdeaux. Robert Bishop of Bath and Wells to
Edmmd Ear/ of Cominall.
B ._ NoiiS viro domino et amco sua carissimo dorrano Edmundo
Same 10 teoor
with be pre- Comti Cornuhia^ tenenti locum dotmmi nostri Regii in An-
"^ ""' gB*, R. PERMISSIONS DiviNA Bathoniensis et Wellensis
EcclesijE minister, salutem et paratam ad beoeplacita voluntatem.
Ex tenore litterarum vestraruin (quas vobis remittimus) perpendimus
evidenter, qualiter vir providus et discretus, magister Phili[^us de
Staunton, Precentor Wellensis, clericus noster et socius perdilectus,
clectus extiterit in Episcopum Landavensem^ Domino Begone de Clare
nullatinus pcrtnittente litteras, domino R^ mittendas super elcctione
hujusmodi, communi sigillo Capituli consignari. Scd electores magistri
Philippi pra-dicti praemissas litteras, domino nostro Regi (ut prjcmisi-
mus) transmittendas, suis sigilljs propriis consignarant. Quibus eidem ,
domino nostro porrectis, personam electam protinus acceptavit j set
licet eidem literas vestras pnetactas vobis transmissas facti seriem
continentes miscrimus (eo quod procui ad invicem distabamus), quia
tamen sibi directe non fiierunt nominatim, et quia slglUum com-
mune Capituli appositum non extitit Uteris sibi missis, nee ei con-
stitit de impedimento per dominum Bogonem opposito, nisi per
literas non sibi sed nobis transmissas, consensum suum electioni
predicts distulit adhibere, eum vobis committens qui habetis noti-
ciam et experientiam hujus facti. Cum igitur assensus ille totaliter
in manibus vestris existat, sicut in Uteris regUs poteritis intueri,
sinceritatem vestram quantumcumque valemus fervencius exoramus,
quatinus memoratum magistrum Pbilippum, quoad regii consensus
articulum et literas Regis super illo domino Cantuariensi Archiepi-
scopo dirigendas, necnon, confirmationis munerc assecuto, quoad
restitutionem temporalium, juxta mandatum regium vt^is inde direc-
tum, celeriter absque dilacionis incommodo expcdire veUtis^ eo
libendus et Uberius, quod de {H«missis omnibus vobis constat, ac
DOtoria et manifesta existunt, quasi in auribus singulorum. Si
autem dictus magister PbiUppus personaliter ad presenciam vestram
non venerit, quesumus ut ipsius nuncium ad vos sue nomine vcni--
D.gitizect>yG00glc
588 CHURCH OP WALES DURING [Period IV.
[dioceiah itvodi tbucb a teas IK i.datid'i.]
entem expediatis, celeriter ct benigne literas necessarias sibi fieri
facientes. Ex quo enim dominus noster approbavit suam personam,
non est necessaria ipsius personalis pracscntia coram vobis. Bene et
diu valete. Dat. Burdegalie, II. idus Septembris. [Br. Willis^ Llan-
daffy 120-I22, from BuntUU Bre-wum 15 Edw. I.j also in Prpmt, III,
1286.]
A.D. 1287. Nov. 19. Endowment of Treasurer at S. David's, by
Bishop Beck. [Hart. MSS. 1249, P- ^^5-]
A.D. 1287. Statute ofBithof Beck of S. David's rtrpecting DitxttoM
Synods.
S. David's Statutes — Et cum synodi hactcnus in diocesi Mene-
vensi non fiierint ceiebratae, scd ut frcquentius celebratio synodi
habeatur ; statuit (dominus Episcopus), quod synodus in tribus
solcmpnioribus capitulis, scil. post festum Sancti Michaelis, [post
festum] Nativitatis Domini, et post octavas Pasch., solempniter
celebretur; eisque quilibet Archidiaconus intersit; et in loco solemp-
niori totius Archidiaconatus dicta synodus cum missa de Sancto
Spirltu cum devotione et qua decet reverentia celebretur. [ffiw/.
IHSS. 1349, P* 1*5".]
• In A.D. 1387 a ooll^«te choreh wii it LUwardTn (Uin-tiiuddn ?)— (fd., A. Tl.
foondcd at Lhnddnn Bicfi {Dug. Mm. VI. 78J) ; all b; ^ibop Bcik. S«c abo Jtma and
1475) ; Lluigidoc wu inmfciTcd to AbergwUi FntmaiCt S. Daxid'i.
(Id, a,. VI. 1376) ; lod ■ Hotpjtal «rai fbuodsd
A.D. 1 288. July 9. See efhlandag still VMcamt.
Revocavit dominus (Jo. Arch. Cant.) commissionem factam mag.
Tho. de Sancto Audomaro, Canonico Hereford., super officio officia-
litatis Landaven. sede vacants, et commisit idem officium mag.
Aniano Galen., Canonico Assavensi. [R*j. Ftckh. fol. 133 a.]
A.D. 1289. Aug. 21. Reate. Pofe Nkholms IV. to the Aiiat and
Convent of Akenon-waj.
NrcHoLAus Episcopus servus servorum Dei, dilecth
ttatuiaiion of fi^"' -^W.**/ et Convtntul Monasterii de Ahereontutte m
, Cirterciemit ordinis, Bamgorensis dlftuslSy salutem
et Apostolicam benedictionem. Ex parte carissimi in
D.gitizect>yG00glc
A.D.1188-I295-] rH£ NORMAN PERIOD. 589
[bull of a fofb Kucr coMPiftUBD n A nfcCEmoio ton.]
Christo £lii nostri Etjwardi Regis Angllx Utustiis fiiit propositum
coram nobis, quod felicis recordationis Honorius Papa, pnedecessor
noster, ante consecrationem et benedictionem suam, intellecto quod
monasterium vcstrum ob ccrtas causas rationabiles in loco ubi tunc
erat non poterat commode remanerc, pTxhtus pnedecessor, nondum
benedictus et consecratus, ad devotam ipsius Regis supplicationis
instantiam, transferendi prxfetum monasterium de praemisso loco ad
locum in quo nunc situm esse dinoscitur, per litteras suas bultatas
bulla sua, qux nomen suum nondum exprimebat, vobis concessit
liberam facultatem : sicque vos litterarum ipsarum anctoritate, sicut
asseritis, de priori loco pracfatum monasterium transtulistis. Licet
igitur quoad hujusmodi actum seu ^atiam cjedem litterse sic bullatx
plenam immo plenissimam in se babcant potestatemj maxime cum
sedes Apostolica, ante consecrationem et' benedictionem electi in
summum Pontificem, cum defectiva bulla electi nomen nullatenus
exprimenfc bullare litteras suas consueverit ab antique: — ut tamen
de mentibus nidium error omnis totaliter evellatur, vestris ct ipsius
Regis devotis supplicationibus inclinati, quod per easdcm litteras
super hoc factum est ratum et firmum habentes, id (prout tenemur)
auctoritate Apostolica approbamus et praesentis scripti patrocinio
commuuimus^ nidiilominus declarantes seu dcceraentes hujusmodi
translationem dicti monasterii eandem vim eundemque vigorem
habere, ac si per litteras dicti pnedecessoris, Integra bulla buUata,
alias tamen legitime ^cta esset. Null! ergo etc. Dat. Reatx, XII.
kal. Septembris, pontiticatus nostri anno secundo. {P/umito tigiiU sui
jilif serich fiavi ruiei^ue celoris.) — [Dugd. Mon. Fl. 1627 j and in
Ryww, II. 71a.]
A.D. 1289. Stft, a. Raltigh. Writ to enquire into cmtMtimt and
giiarManship of the daughters of Uyvjelyn and David^ nuns of the
Ord^ of Stmpringham ■.
Rex, dilecto etfideli suo Thome de Normanwlly salutem. Volentes super
statu et custodia filiarum LeuUni filii Griffini et David fratris ejus
(sub habitu monialium in ordine de Sempringeham commorantium)
per vos certiorari ad plenum j vobis mandamus, quod ad loca, in
quibus predicte filie commorantur, personaliter accedentes, ipsas
videatis : et iacto tarn super statu quam custodia earumdcm diligenti
examine, nos inde in proximo parliamento nostro distincte et apcrte
D.gitizect>yG00glc
590 CHURCH OF WALES DURING [Period IV.
[moht or nowM to tbi tehfokaltibi of LUMDArr, " m« vacahtb."]
reddatis in omnibus ccrtiores. £t hoc omnibus quonun interest
scire volumus per presentes. In cujus etc Teste Rege apud Ra-
legh., II. die Septembris. [Bjww, I. 713.]
■ They were >eat to AJnugbim in Lincoloihire, bj maiulite dated Nor. 1 1 , 1 183, at Ludlow
(_Dufd. Mm. VI. 949).
A.D. 1289. Oct. y. Bt$ll efPept NieheUt IK to Zdiaardl. rttptctin^
bis gnng to the Crusadt.
[The tithes and obventions granted to the King in relation to his
promised Crusade, include Wales by name. See the entire document
under the Ei^lish Church: and in "Rymer^ I. 714, 715.]
A.D. J 289. Nov. 10. Cenfrmtitiim of Privileges to S.Aiapb*.
» See above, pp. 509, (]lo.
Custody of Temfvra/ries of Uandaff, " sede vacantt^ is Im the CroviM.
I. A.D- 1390. Nov. 2. Clipsto». Agreement tefu>een Ed-ward I. King
of England and GHhert de Clare Earl of Gloueester and Hertford.^
respecting the right of the Crovm to the Temporalties of Uandaff ,
diocese, " sede vacante."
Gnnh a life m- Untversis Christi fdeUbus etc. Edwardus Dei gratia
terot to GiibHt j^j.^ Anglia ctc. salutem. Memorie hominum labili
de Clare in the ^^
■aid lemponitio, adco fellax insidiatuT obltvio, ut ea que modernis tem-
^wii^'^ poribus plana sint et aperta, tractu temporis obscura
of the Kiog"! erunt et incerta, nisi scripture testimonio futciantur.
"^ '" Et ob hoc proinde decrevit legum auctoritas sentcntias
difiinitivas in scriptis proferri^ ne ea, que juris tramite ordinata
sunt et recte deposita, processu temporis in recidive contencionis
scmpulum relabantur. Suborta siquidem inter nos ex parte una,
et Gilbertum de Clare Comitem Gloucestrijc et Hertfordia- ex altera,
super advocacione cathedralis Ecclesie Landavensis, et custodia tcm-
poralium predicte Ecclesie, ac colladonibus dignitatum et preben-
darum in eadem, sede Landarensi vacante, materia questionis ; anno
Domini MCC. nonagesimo, in crastino Animarum, apud Clipstoa,
pro nobis proponi fccimus contra Comitem predictum, quod prefata
D.gitizect>yG00glc
A.D. 1188-1295-] THE NORJUyfN PERIOD. 591
[Kan OF CKowM TO lai maoRMjat of luuomff, " uem vuiahti."]
advocado Ecclesie Landavensis, custodta temporalium, et colla-
ciones dignitatum et prebendarum in eadem Ecctesia, sedc Landa-
vensi vacante, non ad dictum Comitem set ad nos et corone nostre
dignitatem, sicut in ceteris Ecclesiis cathedralibus regni nostri
Anglic, de jure et regni consuetudine pertinebant. Et quod pro-
genitores nostri Reges Anglie, qui pro tempore fiiemnt, premissis
uti consueverant pleno jure. Et quod pie memorie H[cnricus] pro-
genitor noster, qui proxime regnavit ante nos, in vacacionc predicte
Landavensis Ecclesie per mortem Helye, quondam loci illius Epi-
scopi, commisit custodiam temporalium Walerando Teutonico Mi-
liti ; qui, finita administracione, ad scaccarium prefati patris nostri
reddidit raciocinia. Et in eadem vacacione contulit unam preben-
dam vacantem magistro Willielmo de Bui^ tunc Thesaurario War-
derobs sua, et aliam prebeodam Albredo de Fescampo tunc subthe-
saurario ejusdem Warderobae, et Archidiaconatum Laadavensem
cuidam Thome tunc Capellano pie memorie Alienore matris nostre.
Adjectumquc fiierat ex parte nostra, et quod Episcopi Landavenses,
qui pro tempore fiierunt, tenuerunt baroniam suam et terras et
possessiones a progenitoribus nostris Anglix Regibus, et a nobis,
nichilque a dicto Comite sen ipsius progenitoribus: et quod, Ecclesia
Landavensi vacante, Canonici ejusdem non a Comitibus set a
Regibus petunt licendam eligendt. Unde pro nobis propositum
extitit, quod idem G. Comes Gloucestrie et Hertfordie in present!
vacatione ejusdem Ecclesie, per mortem bone memorie W. de Brewes
nuper Landavensis Episcopi, premissas custodiam temporalium et
cotlactones dignitatum et prebendarum, nuUo jure suo utens de
facto, cum de jure non posset, in injuriam et derogacionem corone
nostre sibi usurpavit. Et quia idem Comes, habita super hoc delibe-
racione pleniori, confitebatur premissa, que opposita fuerant ex parte
nostra, vera esse, advocadonemque dicte Ecclesie Landavensis, cus-
todiam temporalium, et collaciones dignitatum et prebendarum, ad nos
et corone nostre dignitatem pleno jure pertinere; ut idem Comes
premissis custodia temporalium et collacionibus dignitatum et pre-
bendarum utatur, scde Landavensi vacante, ad vitam suam 'dum-
taxat, sibi concessimus gradose : ita plane, quod per factum hujus-
modi nobis aut nostris heredibus per heredcs seu successores prefati
Comitis super premissis nullum penitus prejudicium generetur. Dat.
etc [Jlj«wr, I. 7^3; and in Br. WilUi, LUwJaffy 131-134, from
Patent. 28 Edw. I. mtmb. 3.3
D.gitizect>yG00glc
CHURCH OP WALES DURING [Period IV.
[UOBI or CBOWN TO THI TEHFOKALTIH Of UMIOtrr, " BDB V&CUITI.']
II. A.D. 1 290. Nov. 1. Clipstcm. Grant of TemforaltUt of Llamdaff
£ecist^ ^seit MMonte" to Gilbert <U Clare and bis wife Joanna^
Same leoM with R-EJC, ctc. Archtepiscopis etc. salutcm. Sciatis, quod,
prcviow docu- cuHi DOS cxigercRius ct vendicaremus versus dilectum
""■ et fidclem nostram Gilbertum de Clare, Comitem GIou-
cestriae et Hertfordiae, advocationem et custodiam Episcopatus Laa-
davensis cum pertinentiis, una cum collationibus prebcndanim et
dignitatum ejusdem, tempore vacationis Episcopatus illius ^ et idem
Comes, oobiscum super hoc placitare nolens, id quod ad ipsum per--
tinet de advocatione et custodia Episcopatus predicti, una cum col-
lacionibus prebendarum et dignitatum ejusdem tempore vacationis
Episcopatus illius, nobis reddidit ut jus nostrum; prout in scripto
ejusdem Comitis nobis inde confecto plcnius continetur : nos, eidem
Comiti et charissimx filix nostrae Johanna: uxori suae gratiam facere
volentes specialem in hac parte, dedimus et conccssimus pro nobis
et heredibus nostris eidcm Comiti et Johann* advocationem ct cus-
todiam Episcopatus predicti cum pertinentiis, habendam et tcnendam
de nobis et heredibus nostris eisdem Comiti et Johanns in perpe-
tuum. Quare volumus et firmiter praccipimus pro nobis ct heredibus
nostris, quod predicti Comes ct Johanna habeant et teneant de nobis
et heredibus nostris advocationem et custodiam Episcopatus praedicti,
cum pertinentiis, una cum collacionibus praebendarum et dignitatum
Episcopatus illius singulis temporibus vacationum ejusdem, ad totam
vitam utriusque ipsorum Comitis et Johanne ; ita quod post decessum
eorumdem Comitis et Johanne advocatio et custodia Episcopatus pre-
dicti, una cum collationibus prebendarum ct dignitatum ejusdem tem-
poribus vacationum Episcopatus illius, ad nos vcl hxredes nostras in-
tegre rcvcrtantur, quiete de hxredlbus eonimdem Comitis ct Johanne,
imperpctuum: sicut predictum est. Hijs testibus, venerabili patre
Rfoberto] Bathoniensi et Wellensi Episcopo, Willielmo de Valencia
avunculo nostro, Henrico de Lacy Comitc Lincolnix, Johanne dc
Warenna Comite Surriae, Roberto Tibetot, Reginaldo de Grey, Wal-
ter© de Bello-Campo, Petro de Chaumprent, Ricardo de Bosco, et
aliis. Dat. per manum nostram apud Kingcs-Oipston, secundo die
Novembris. [Br. fTtliii, th. 134, 135; ex Rot. Cart. 4". 18 Edw. I.
No. 8.]
D.gitizect>yG00glc
A.D.ii88-ii95-!l r*-^ NORMAN PERIOD.
[simn o? CBOWM to ths ■tmroaia.TiEt op iuhdaft, • a
III. A J). 1293. Afitr Nov. i. RKord of Suit ietween Edvsrd 1. King
of Bsglatuly TtfTtttnttd hy Malcolm dt Harltgh his Eicheater, agmntt
GiUrtrt de Clare Earl of Gloattster and Htrtfitrd a»d others^ touching
the tuitodj of tht Ttmporalties of the See of lllandag " stde vatante."
Placita Parliam. 18" Edw. Primi. — Ma[l]colomus de Harl^ mon-
stravit Consilio Domini Regis per quandam petitionem, quod, cum
post morteiQ Willi, de Brcwose quoadam Landavensis Episcopl cus-
todia pred. Episcopatus nomine domini R^is sibi esset commissa,
et idem Malcolomus maneria quae fuenint pred. Episcopi ratione
custodie sibi commisse in manum domini Regis seisire voluisset,
Gilbertus de Clare Comes Glouc et Hertford, manerium de Landath
cum omnibus pertinentiis suis et eciam manerium de Lankadcrwader
et omnia que fuenint pred. Episcopi infra dominium ipsius Com. de
Clamargan seisire fecit in manum suam, et seisinam illam adhuc
occupatj et arcbldiaconatum de Landath et prebendas a tempore
mortis pred. Episcopi vacantes in Ecclesia pred. pro voluntate sua
contulit, et adhuc coofert, cum illas vacare contigerit j in prejudicium
corone domini Regis et exheredationem suam manifestam : cum idem
comes per ipsum Malcolomum ex parte domini Regis sepius fiiisset
requisitus, quod seisinam pred. maneriorum ratione custodie sibi
commisse eidem liberaret, et quod dominum Regem archidiaconatum
pred. et prebendas pred. conferre pcrmitteret. Dicit eciam, quod
Comes Hereford qui nunc est, fecit seisire post mortem pred. Epi-
scopi in manum suam villam de Donestowe ; et eciam quod Willielmus
de Brewt^e senior post mortem pred. Episcopi seisire fecit in manum
suam villam de Bishopeston in Gower, et adhuc detinet, in preju-
dicium corone j ut predictum est, etc. Dicit eciam, quod Edmundus
frater domini R^is, post mortem pred. Episcopi, cepit de tcnentibus
maneril de Loncylis Cressemy, quod fiiit pred. Episcopi, LXXV.
solidos, qui ad ipsum dominum Regem pertiuebant ratione custodie
pred. ; et quod Comes Norfolc. et Marcschall. domini Regis Auglie
qui nunc est, post mortem pred. Episcopi seisire fecit in manum suam
manerium de Macherne in Netherwente, et proficua ejusdem ma-
neril et exitus cepit : set cum idem tam frater domini Regis quam
Comes Notff. per ipsum Malcolomum requisiti fuerint, pred. Comes
Norff. seisinam ejusdem manerii ipsi Ma[l]colomo Uberare fecit
cum omnibus inde perceptis tempore seisioe sue etc. £t eciam
VOL. I. Q^q
D.gitizect>yG00glc
594 CHURCH OF WALES DURING [Pixiod IV.
pred. Edmundus frater domim Rc^ pred. LXXV. solidos ipsi
Ma[l]colomo fecit liberare, etc.
Et Comes Gkxic. et alii veniunt. Et Comes Hereford, bene
cognoscit, quod i«-ed. villa de Donestowe post mortem pred. Epi-
scopi seisita fiiit ia manum suam per ballivos suos, ipso igocHaiite.
Et dicit, quod pest seislnam illam Decaous et Capitulum Ecdesie
Landauens. protulenint coram ipso Comite quandam cartam sub
nomine cujusdam Humfridi de Boua antecesswis sui quondam
Comitis Hereford, lactam, qui testabatur, ''quod idem Humfridus
quondam Comes etc. concessit, dedit, et carta sua pred. confirmavit,
Dccano et Capitulo Ecdesie Landaveosis predictam viUam de
Donestowe, tenend. sibi et successoribus suis ia liberam puram et
perpetuam elemcsinam tmperpetuum." Propter quod ipse liberare
fecit seisinam pred. ville pred. Decano et Capitulo juxta formam
carte predicte. Et dicit, quod ipse nichil clamat in predicta villa
ratione custodie tempore vacacionis pred. Episcopatus. Immo totum
jus suum, si quod habcat vel tcmporibus futuris habere contigerit,
hoc totum domino R^ et hcredibus suis pro se et beredibus suis
concedit, reJaxat, et quietum clamat imperpetuum. Ideo [»«dictus
Mapjcolomus custos habeat breve, quod seisire fadat predictam villam
in manum domini Regis, nomine custodie predict! Episcopatus ; et
quod domino R^ de exitibus et proficuis inde provenicntibus
respondeat etc. Et Comes Korfblc bene cognosdt, quod balliui
sui ipso ignorante et sine precepto suo post mortem predicti Epi-
scopi seisiverunt in manum suam predictum manerium de Macheme,
et seisinam suam predictam inde per aliquod tcmpus continuavenmt j
set dicit, quod statim postquam predictus Malcolomus pctiit seisinam
ejusdem manerii nomine domini Regis sibi liberari, quod scisina ilia
liberata fiiit cum omnibus exitibus et prolicuis per ipsum Comitcm
aut suos tempore scisine sue inde perceptis. Preterca didt, quod
ipse nichil clamat in predicto manerio; nee aliquid habere clamat
tempore vacadonis predicti Episcopatus vel alio. Ideo pvdictum
manerium remaneat in custodia domini R^is ratione vacacionis
Episcopatus predicti, etc. Et similiter predictus Edmundus frater
domini Regis didt, quod ipse nichil clamat de cetero in predicto
manerio de Londlio Cressemy nomine custodie tempore vacadonis
predicti Episcopatus ; ideo custodia ejusdem manerii remaneat domino
Regi tempore vacacionis de cetero, etc. Et WiUielmus de Brcwose
quoad villam de Bishopston dicit, quod revera balliui sui in partibus
D.gitizect>yG00glc
A.D.II88-I395-] ^^£ NORMAN PERIOD. 595
[BJoHr or csDWH to rta raMPOBALnai of UAiiDArr, " mns i'acahtb.']
illic, ipso fgnorante, predtctam nllam post mortem predict! Episcopi
setsivcnmt in manum siunn^ et per aliquod tempus seisioam illam
continuaveruot : ita quod postea Robertus Typetot veniens in par-
tibus illis intellexit^ quod predicta villa esse deberet in manu domini
Regis nomine custodie ratione vacacionis sedis Episcopatus predict! j
ct fecit seisire yillam illam in manum domini R^s, ct homines ipsius
Willielmi inde amovit, et tradidit villam illam Willielmo de Brewose
juniori tenend., ita quod responderet domino Regi de exitibus et pro-
ficuis inde provenicntibus. Qui quidem Willielmus junior sic tenet
adhuc predictam viliam. Preterea dicit, quod antecessores sui tem-
poribus duarum vacationum predict! Episcopatus prox. precedentium
fuenmt in seisina predictc ville nomine custodie sede racante etc.
£t hoc paratus est verificare etc. £t ideo Willielmus senior, quesitus
si clamet jus in custodia predicte ville sede predict! Episcopatus
vacante, dtdt, quod de jure illius custodie etg3i dominum R^em
non vult contendere ; set petit, quod, si domino Regi et ejus Consilio
visum sit quod ipse Willielmus habcat jus in custodia predicte ville
predicta sede vacante, quod dominus Rex ut bonus dominus sibi
fadat inde quod sibi placuerit. Ideo expectet et sequatur gratiam
domini Regis, cum nichil dicat vel ostendat quare predicta custodia
de jure sib! pertineat, etc.; et sCet interim predicta commissio, etc.
Et Comes Glouc. didt, quod omncs terre et tcnementa infra patriam
de Glamorgan existentia sunt de dominio suo : Ita quod tarn custodia
terrarum et tenementorum predictorum ad predictum Episcopatum
Spectantium cum predictam sedcm vacare contigerit, quam aliarum
terranmi quarumcunque in patria ilia, cum custodia contigerit earun-
dem, ad ipsum pertinet ratione dominii sui in partibus illis, et ad
nullum alium. Et didt, quod omnes antecessores sui a tempore quo
non extat memoria semper liabuerunt custodiam predictarum terra-
fimi, et prebendas predicte Ecclesie de Landath sede vacante o)ntu-
lerunt ; absque hoc quod dominus Rex vel ejus pn^nitores unquam
aliquam custodiam predictarum terrarum habuerunt, seu prebendas
Ecdesie predicte contulenmt : nisi casualiter sic evcnissct temporibus
retroactis, quod sedes predict! Episcopatus vacassct tempore quo ipse
vel aliquis antecessorum suorum Comitum ftiit infra etatem et in cus-
todia progcnitorum domini Regis j ita quod ipsi prt^enitores habue-
runt inde custodiam, ut custodiam de custodia, ratione minoris etatis
ejus seu alicujus antecessorum suorum. Dicit ctiam, quod quidam
Ricardus de Clare quondam Comes Glouc. pater suus, cujus heres
q^qa
D.gitizect>yG00glc
596 CHURCH OF If ALBS DURING [Period IV.
ipse est, Aiit in seisina de predicta custodia predictonim mancriorum
tempore vacacioois predicte sedis ouper preterite ^ et quod ipse poet
mortem suam, in instanti vacadone predicte sedis, intravit in custo-
dia predictorum maneriorum ut in jure et hereditate sua j et de quo
jure predictus pater suus obiit seisitus, et non per aliquam occupa-
tioncm domino Regi factam. Postea apud Kingeschipton, die Lune
prox. post festum Sancti Luce £vangctiste anno decimo octavo pre-
dicto*, Comes Glouc et Hertford reddidit domino Regi id quod ad
ipsum pertinuit de advoattione et custodia Episcopatus predict!, anz
cum collationibus prebendarum et dignitatum ejusdem tempcne vaca-
cionis Episcopatus illius, ut jus ipsius domini Regis; prout scriptum
ipsius Comitis, quod domino Regi inde fecit, plenius testatur, etc
Et idem domiuus Rex postea >■ de gratia sua spcciali dcdit et concessit
pro se et heredibus suis eidem Comiti et lohanne uxori sue karis-
sime filie ipsius domini Regis advocacioncm et custodiam Episco-
patus predicti cum pertinentiis, habcnd. et tenend. de se et heredibus
suis eisdem Comiti et Johanne, cum collationibus prd^endarum et
dignitatum Episcopatus illius, singulis temporibus vacationum ejus-
dem ad totam vitam utriusque eorum Comitis et Johanne; ita quod
post decessum ipsorum Comitis et Johanne advocatio et custodia
Episcopatus predicti una cum collationibus prebendarum et digni-
tatum ejusdem temporibus vacacionis Episcopatus illius ad ipsum
R^m et heredes sues intcgrc rcvertentur, quieta de heredibus
eorundem Comitis et Johanne impcrpetuum ; salva domino R^i et
heredibus suis in singulis vacationibus Episcopatus predicti fideli^
tate ipsius [quem] in Episcopum ejusdem loci contigerit confirmari :
prout carta ipsius domini R^is eisdem Comiti et Johanne inde facia.
plenius testatur, etc. [Ry/efs Plaeit^ PP- 59-^2} and in Br. WilSs^
UAmdaff^ 124-130.]
■ Oct. 3J, 1190. *A EiHKOpatum Lmdarai. patinenthun ton-
*• Sc. Not. 1, HOOT ibon,p.591. Seealio poribut Taiationum ejimleiii per siactaras mo
■ gnDt of Edir. 11., Woimimta, Much 4, dioi cwtodci Epimpatui ittjot prMer aottnm
1311 (ia Dr. /aiwv'f CWi«(. No 14. pp- 133. cl liEitdiun ncntioniin identum ct voluntiieiil
134. Bull. lAr., JTom a book belonging to pati posiel, in rutnium proiideaia. awceuimm
Lbndaff Cathcdnl oUled Tedui Eedetia ; and Epitoipo et Capitulo piiEdktiE EcdoiiE cnsto-
Ke alB Br. WSUt, liandaff, 153-IJ9), which, diam Efnioipalui illhn et tempariliinii quotiet
after redtiDg the wit of Edward I. againit Gil- Tacare omiigent (salrii nobit et btCTEdibai ncs-
bert de Clare the Eail of OlouoAer and Hen- ttit Teodis milhnm (?) >i quz tmeanCnr de Epi-
ford aforeuid. and the grant mcDIioned above icopitu pizdicto ct adTOcaiionibui ecdeiarnin
in the text (viz. that of Nor. 3, 1 390), and et ctcaelii). reddendo nobii et hstedibos noitib
adding, that " predicti Comet et JtAaiuu, Jun- pro (jualibel ncatione EpiKopalm iUin B pa
diu en, diet nw clanKninl extnniu ;" proceed! nnum imegnun inniim dunnrit qoater vigiaii
to declare, that " tfot, iltendentci qjOB dunpoi et ueKledin hlmi noran lolidoi et octo dem-
Ecdesa LtndaTemii pnedloa per nutam et do rio, ad quae Epitct^nns lod iUiin Unit aiuiua-
D.oiliz.oB,GoOglc
A.D.ii8»-iZ95'] THE NORMAN PERIOD. 597
AX). 1291. The college of Holyhead or Caer Gybi was (bunded
before this year {DugA. Mom. VI. I475).
A.D. 1291. M^ch 15, OrvietOj and Marcb 17, Orvuto. Two Bulls
of Pope Nicholas IV. upon the same subject with that of Oct. 7,
1389, also include Wales {Jljw*r, 1. 746, 747).
A.D. 1191. yuly 14. Bmi^K a Diocatn Synod heU iy Bithop
Anion.
Constitutiones domini Aniani Episcopi Bangoriensis in sinodo sua
celebrata in ecclesia bcatz Maris de Garthbranan apud Bangoriam,
in crastino Sanctx Mai^aretz Virginis, anno millcsimo ducentesimo
nonagesimo primo, sub continuatione et proit^tionc dienun tunc
sequentium, toco clero diocesis Bangorensis ad hoc convocato. [|On
the fly-leaf of the Banger Pontifeal, and printed in Br. WilUs^ Bangor,
199.]
■ The Ccottitutiom tbcnudTC) in not en- the PootiEal. giien to the otbednl of Elu^or
tend. The document whidi preceda the ibora bj Biibop Ednun io 148), and rcMored to it
eatij B an IndnlseDCe granted bf Aniu May (after beii^ minjr 7011 lest) by Bahop Hnm-
»^, 1170. S. Muy'i oir Oanhbnoin wu at phrcTi in 1701, but vhicfa originally bdooged
<Sai time the patidi thmcfa of Baogor, but hii to Biibop Anjui, tee Maikdl, Mon. JUl. &d.
been deffrajed dnce Uie Refbrauitioa. For Aat^.. I. Diwit. CXV. (q.
A.D. 1291. Annua/h Valor ornmnm et timgu/anan Pestesuonnm et
Rtvtnttonnmy tarn SphituaSiim juam TeinforaBmnj ornmutn et thtgnlomm
Arcbiepiseopontm et Ephcofemm, Ahbatum et Prionimj ammo 18 Edw. L*
{eomaonly called the Taxation of Pope Nicholas IV.) — [Pnilished by Record
Commissiom 1802.]
Ecclesia Assavensis^ pp. 285-290 (and in fir. WiiUt, S.Ast^h,
Append, xxm:).
Ecclesia Bangorensis, pp. 290-294 (and id., Bangor, Append, IX.),
Ecclesia Landavensis, pp. 278-285.
Ecclesia Menevensis, pp. 272-277.
■ Thia tide ii 60m Biifaop Moote'i MS. TOtia At tilh ij •• TaraUB EeeltMaMM JngSa
oopj in Cambridge UoJTenity Libmy, u quoted « WaOia, avtUiritalt P. ffldulai IV. c A.D.
by Browne WHlii ; vbo bowerer prinn the re- 119I." Ittppein by the Contena of the tiH.
nnu of only two of the Wdtb diocetes, S. Aoph Bull, Auav., that the preriow lo-cilled Norwich
and Bangor, lie Record Commiwon printi die Tintioa of A.D. 1154 included ceitainly the
whole i» ataue, lai bon the origital MS.; diocCK of S, An|di.
D.oiiiz.oB,Google
CHURCH OF ff^ALES DURING [Period IV.
A.D. 1293. Pei. ^hJUmj/ 17. TenferMlties ofS.Astfh iehmgU tht
Crvwm " teJe vacamtt"
Placit. Parliam. 21 Edw. I. — Johannes de Warenn. Comes Siir& et
Sussex supplicavit domino R^^ quod, pun idem dominus Rex terras^
de Bromesfeld cum omnibus suis pertinenciis eidem Comiti cxmccssis-
set et dedisset tenendas stbi et heredibus suis cum omnibus juribus et
libertatibus ad easdem terras pertinentibus adeo libere et quiete sicut
domini terrarum illarum terras illas antequam conqiiestebantur per
ipsum Regem tenuerunt^ et cum domini illi ante conquestum illa-
rum terrarum omni tempore yacationis Episcopatus de Sancto Ass^ph
custodiam omnium terrariim et tenementorum infra dominium de
Bromesfeld existentium et ad predictum Episixqatipi pertinentiuni
habuerunt et habere consueverunt ; et cum sedes dicti Episcopatus jam
sit vacans, propter quod custodia terrarum et tenementorum in&a.
dominium de Bromesfeld existenti^m et ad Episcopatum predictum
spcctantium, durante vacatione predicta, ad ipsum Comitem pertinet,
prout ad alios dominos de Bromesfeld hactcnus pcrtinuit; — quod
dominus Rex custodiam earundem terrarum et tenementonmi infi-a
dominium suum predictum existentium et ad Episcopatum predictum
spectantium, et que terre et tenementa per mortem ultimi Episcopl
loci predicti seisita fiierunt in manum dcHnini R^is, slbi velit reddere,
etc. Ad quam supplicatiooem per ipsum donunum Regem et Con-
silium suum unanimiter est concordatum. et respoosum, quod custodie
omnium terrarum et tenementorum ubicumque existentium ad Episco-
patus allquos [pertinentium et^ infra regnum suum existentium tem-
pore vacationis eorundem Episcopatuum ad ipsum dominum R^em
ratione corone et dignitatis sue pertinent, ut de jure corone sue, et noa
ad alium; licet terre aut tenementa aliqua eisdem Episcopatibus petti-
nentia infia libertatem seu dominium aliorum fiierint sen extra. Et
licet domini terrarum de Bromesfeld aliquo tempore vacationis Epi-
scopatus predicti custodiam terrarum et tenementorum, ad predictum
Episcopatum pertinentium et infra dominium suum existentium usur-
paverunt et attraxerunt temporibus aliquorum prindpum Wallise
super ipsos principes, dominus Rex nunc per conquestum suum
terras de Bromesfeld, simul cum aliis terris ct tenementis que Dei
auxilio conquestus est in partibus predictis et que principes Wal-
lix tenuenint, reperquisivit, et corone sue annexitj adeo intcgre et
D.gitizect>yG00glc
A.D. 1*88-12950 THE NORMAN PERIOD. 599
[UOBT or CBOWN TO Tn TUmiRALTiai or 1. AUra, ■ IBM TACjWTB.']
plenarie cum omnibus suis juribus et liSertatibus, sicut terre et tene-
menta ilk coiaoe: Anglic annexa fiierunt antequam in manus prin-
cipiun Wallix devenenint, et sioit cetera tenementa in regno
ubicumque ad quoscumque Episcopatus pertiacntia dc eadem corona
tcncntur. Et de jure corooe et eciam de communi consuctudine regni
custodie omnium terranun et tcnementonun quonimcumque Episco-
patuum in r^;no existentium, tempore vacationis eorundem Episcopa-
tuum, ad ipsum domiaum Rcgem ct non ad alium in regno pertinent.
Et licet dominus Rex concederet et daret prefato Comiti terras de
Brommesfeld com omnibus suis pertinendis, non tamen per hoc intel-
ligendum est, quod dominus Rex dedit et tibertates et jura ad coro-
nam et dignitatem suam pertinentia, et que de corona non potenmt
sepcrari ; veluti custodlam Episcopatuum seu tenarum et tcnemento-
rum ad Episcopatus pertinentium. £t similiter, quia Comiti GIou-
cestrisc ct aliis clamantibus nuper custodiam quarundam terranun
ad Episcopatum Landaf. existentium ■ et infta dominium suum exis-
tcntium tempore vacationis ejusdcm E^oscopatus ad se pertinere, de
conununi consilio responsum fuit, quod in custodia Episcopatuum tem-
pore vacationis eorundem seu terranim aut tenementorum aliquorum
ad eosdem Episcopatus pertinentium, licet infra dominium suum cxti-
terint, nicbil clamare potucrunt, propter privilegium regium et corone
dignitatem, ad quam spedalitcr pertinet Episcopatuum vacantium
custodia J dictum est prefato Comiti Warenn^ quod ad istam suam
petitionem nichil sibi fiat plus quam aliis fiebat ; quia de similibus
simile est judicium etc *> [ttylty^ FtMita^ 21 Ed-m, 7. pp. 1 19, 120.]
• 1^. » qwctaathun,'' 01 " pcnutentimn.' mdlom, ricnl de iliii ^MKOpii ProviaeiE Co-
* In 136a Edwud the Bbd Prince duoMd narioiiii ddbnclk"
Ac axtoif of tbe tonpanhia of S. Aufdi, lede The fbdoiriDg ippeui to bare pceoeded ud
ncuite, " qoB *d CiuitiiuuaKm metiopcJini pe^Kf* earned the diim eT the Piincc oT Wilet
lonp GoaDetDdtDB acqnUti tptOm, eamhnn in 136*: —
^JT '^^^TIU'!^.^^'^"^ ""ii '^J^ *-D- '357- Oct. to. JmpMMm oMtar O,
am Pma^ oortaKi™ pob«it. <»-u>qpc ^ ^ *«*;7™S7«. l>mpcnJii«, ,r
°^:^ ^^^' "i JJ" ^"^-^ "^ ^ ^ Pri»««TV«ta a. OuATTttTSpa.
if*?^"' ^^"t^^P- ^"'' ^ "^ ™«- cfOeBM, •*«;» a^M (To.
4<m of^ n^n of the Arth bishop^ n^- ^le.) i» »*« P««Stop. ^ (fa BU^p.
tan RAiguKoram nonm" (CoMoh. MSS. / i t~ v r
FAtS. E. 17, ip. Whvien, A. S., I. 88, ind Anhi^Kopoi mioit id inqmnndam de De-
Br. Wmii, 8. Att^ JjipmA XEF.), it U omta AvaTemi 13 olend. N<wemb. 1357.
g other tee^ " Itan de ^)l- Inqubiloiet dkont, qnod DcMData Aantaik
■•■■■• e in qnindeni Michidk lit'
AidiiqibDopM lede plein, ei Prior CuUDuieniii teit* pofi coueouioDein domini Lewdiai de
•ede ncMUe, debet haboe peleAidoe am com Midoc in EpiKopum AmTcoiem; et qvd
btaa et HKr el apm plonilein cam capeBo, Decanatw ilte non si dirautu electivi ted
ct nnililcT '■wni* riglllt et anmdoi noi MCimda datiTi ; et quod |no*ina imBi digoitatit bac
D.gitizeceyGoO'^lc
CHURCH OF WALES DURING [Period IV.
yicc peninet ad Priodptm, ntioDC tanponlimn dcOed to the KC bj ite Cb^iter, bat Jdj IQt
Epucopi AiMVCDiu ia paaarioDc cju uittm- iJS^.prnndedbylhePopetotlwBeitATigaao,
tHim, vd ad Epacopum AHaTcmoa Tatume idb and conteoated alio by Ihe Pope and at Angooo.
coiuccniloai), IkxT ipsonim lempmlium a dicto He receirnl the ipiiiluiUia fintn the Aidibithiy
Principe [reiiilulionem] noD habeat : led ad of Cantetuiy Oct. 13. 1357. And the quo-
quan illonim ill> proviiio pertinel, peoiu igno- linn then ai oie, uriieiher he u Biihtip, nuMctraMcl
rani. Edwudm Pruuxpi WiQIie pncxntal do- bat not yet having tetcived hit lonponltia, ot
iDinum Rabamm de WaUium ad Deanatnm the Prioce of Walei at Custoi of the tempoiahiei
AHaveueni. Octobru T.ti;7 (^. H'lUii.S. Jiopi, until ratMcd, wu lt> prtient to the ytcma
Affod. XXXIII.. ffom Btg. liKp). Deuier]>.
UfMlyn f Muloc. Dna of S. Aaapb, wM
A.D. 1293' Fei. 33. IDeriy?]. Iktmt fnm tie CrevM to theExetwtvrt
of the Will of Aiuan Bishop ofS.Asafh to adtmnisfr to his goods tmd
ehatteli '.
Cum Rex per literas suas patentes coocessisset hoaan memoriz
A. nuper Assavensi Episcopo defuncto, quod ipse cum sibi liberet
libere posset suum coadere testamentum, et quod cxecutorcs testa-
menti ejusdem Episcopi testamentum hujusmodi debits exccudoai
valerent demandare, prout in Hteris nostris prsedictis plenius conti-
aetur j mandat Rcginaldo de Gray Justiciario Ccstrix, quod cxecutorcs
testamenti ejusdem Episcopi de bonis et catallis, qux fiierunt ipsius
Episcopi in balliva sua die quo obiit, liberam administrationem
habere permittat, juxta tenorcm Itteraram pnedictarum : accepta
tamen sufiiciente securitate ab executoribus testamenti illius, dc
dcbitis (si qux idem Episcopus R^i debuit) Regi reddendis. Teste
Rege apud Derleye, 33 die Februarii,
Eodem modo mandatum est Roberto de Staundon Justic. Regis
North-Walliic. Teste ut supra. [In Prynne, Records^ III. 572, from
Finfs 21 Edw. I. memi. 33.]
• See below imdec Oct. 19, 1104.
A.D. 1 293. Afier April 30. Custody of Temporaltitt of S. DaWiTs,
" sedt vacoMtty" helongs to tie Crovm.
Placit. Parliam. 21 Edw. Primi. — Humfridus de Bohun Comes
Heref. et Essex supplicavit domino Regi, quod cum bone memorie
Thomas Episcopus Menevensis ultimo defimctus quedam maneria de
eodem Comite et infra libertatem suam de Breghenowgh tempore sue
tcneret, quorum custodia ad ipsum Comitem durante vacatiooe sedis
Episcopatus predict! ratione tenure pred. infra dominium suum per-
tineat ct quorum custodiam ballivi ipsius domini Regis in partibus
D.gitizect>yG00glc
Aj).ii88-I495-] ^"^ NORMAN PERIOD. 6oi
[tiMtt or csomi ro m TnsoaALnn o* (.DAnD**, "ibiib v&CAvra.']
illis in manum suam seisiverunt et teneat in exheredationem ipsius
Comitis, quod domious Rex custodiam eonindem maneriorum sibi
reddere veliL Propter quod dominus Rex, habito super hoc tractatu
diligent! cum Consilio suo, per testimonium fide dignorum tarn de
Consilio suo quam alionim intelleiit, quod pred. Episcopus dum vixit
omnino deadvocavit, tarn maneria que sunt dc Episcopatu pred.
infra, pred. libertatem, quam alibi ubicumque, de alio quocumque
tenere preterquam de domino Regis et her. suis ut de corona. £t si
dominus Rex custodiam maneriorum iUoium que sunt in&a liber-
tatem pred. Comicis pred. ei modo liberaret, sic Ecclesiam pred.^
quam idem dominus Rex sede vacante in omnibus tenetur conser-
vare illesam et jura et libertates suas contra quoscumque defender^
in servitutem redigeretj maxime cum prefatus Episcopus dum vixit
maneria ilia de eodem Comite tenere deadvocavtt. Et similiter,
cum custodia Episcopatuum manerionun et terrarum et aliorum quo-
rumcumque ad Episcopatus spectantium est de jure corone et ratione
prerogative et dignitatis sue ad ipsum dominum Regem et non ad
alium pertinet, concordatum est quod pred. Comes quoad istam
suam supplicationem nichil capiat, etc.' [Jiylty^ Fituittiy p. iz8.]
• Ai in ibc one of Ltu>da% the coitody For Bugor, thoc ij i irrft of Edw III., dated
of the irmpmlliei of S. Daiid'i. teUt msonlfl. it New Sanim, Oct. 16, 1317, to enqnire Into
mi DltiDUtd}' loaed bj the Crown to the iba rigbt dumed by the Dein ind Chipter of
Cbiptet of S. Darid't at an annual rent {Grant Bingot 10 half the profiu of the tee dorii^ ■
toFrttmlor mi ChapUr tjf 8. Dtaid^t <^ Itm ncwcy, and if that eight it eMibliihed. to de-
1/ ItofeniUi^ ^arinf vatanq/, PiL 51 Edw. Mtct todi half lo tbem ; addreaed (o Joho de
HI. p. I. memb. 17. A.D. 1377, and la Ric.II. Chererdon. the Kiog't Eachealor in North Wala
p 1. mtrob. 16. A.D. 13S9). (.Bat. Ctaai. 1 Edw. ni. BMiid. 3. ia Br. WOb,
For Lbodiff. lee above, p. 196; for S.Auph Btnger, Afftad, XlF.pp. 114, 315).
(■hoe the case wai diSbeDt}, above, p. J99.
A.D. 1 293. May 8. Wistmntter. Mtmdate to Juttidary of North WsUt
to seizt the TemforMlties of 5. Attfh into the Khtf^t htmd, *' sede
•uatamti"
Rex etc. Multum miratur, nee immerito movetur, de eo quod
Robertus de Staundon Justiciarius suus Northwall., poet mortem
bonae memorix Aniani super Eptscopi de Sancto Assaph., temporalia
Episcopatus ejusdem tam infra terram Henrici de Lascy Com. Lin-
coln, dc Dynbegh, quam alibi infra ballivam suam existencia, in
manum Regis non cepit ; maxime cum ex hoc coronas et r^ix
dignitati futuris temporibus pnejudicium manifestum per hujusmodi
negligentiam et incuriam de focili poterit imminere. Rex igitur,
D.gitizecbyG00glc
6oa CHURCH OP WALES DURING [Period IV.
bujusmodi pnejudictnm et pcriculiiin vitue volens, pnedicto Justi-
ciario mEndavit, firmiter injiuigens, qood statim visis litteris snis
omnia temporalia Episcopatus przdicti, tarn infra tenam pixScd
Comitis quam alibi infra ballivam suam existenda, sine diiadoae
capiat in manum Regis ; ita quod de exitibus inde proveoientibus a
die mortis pnedicti Episcopi usque ad diem ad quern breve Regis
yenerit et liberatum iiierit, de prxdictis temporalibus elccto lod
prxdicti libcrandis, ad scaccarium Regis plenaric Fcsponderc poedt.
Et hoc, sicut grave dampnum vitare voluerit, oullo mode omittat.
Teste Rc^e apud Westm., 8 die Maii ». [In Frymu, RttorJsj UI,
571, from Er'Mf 21 Edw. I. memh. [6.]
• LMlioede BnoKfeld m* SDOHcnted to the wc oT S. AnphHij 17, 1193.
AJ). 1393. M^ 9. Catterhtry. Canfrmjtimt tfUyvxlym Xsb^ elect
^ S. AtAph kj the Frier and Chapter ef Ctmterhiryy '* tede Ardriepitt.
lUKonte"
H&NRicus, PERUtssiONE DiviNA, etc^ vtntrsmdtK Mteretiamt vir*
mMgistro Levxline de Bren^eld Atswven, eUcto^ salutem, et prospere
procedere in jugo Domini. Cum electionem nuper factam in
Ecclesia Assaven. de persona vestra in ejusdem ecclesix Episcopum
et pastorem, pnesentatam nobis ex parte capituU ejusdem Ecclesise,
quam diligenter examinatam invcnimus per omnia rite et canonice
celebratam, auctoritate Ecclcsix nostne Cantuar. metropoliticz duxi-
mus confirmandam ; vobis plenam spirituaiium totius Assaven. dioec
administrationem concedimus per prxsentcs, sperantcs, Deo pro-
pitio, quod sub regimine vestro pax prospera et tranquillitas tarn in
clero quam pepulo vobis subdito vigebunt jugtter circumquaque.
Dat. in capitulo nostro^ 7 idus Maii, anno Dom. M.CC.XCIII.
[IFili.f II. 195, from Reg. H. Prior, Ca»t. fol. 45 a; and also in
Lib, Rui. AstMV.y and in Prjmmey III.']
A.D. U93' ^'•7 16. CoHterhiry, CoTomissiom rfPrior and Chapter of
Canterbury for the ceniecratiom of Uymelyn ef S. Ataph^ and ef the
Bith^ of Bath and Welts.
yentrahili in Chritte patri demimt R. IM gratia London. Episeapt,
Henricus permissione Ejusdem Prior Ecclesia Christi Cantuar.
D.gitizect>yG00glc
A.D. iiBft-iagrf TH£ NORMAN PERIOD. 603
Iccmanm or m uia coutib to coraaun.]
ET EjusDEM UKH CAPiTtJLUM, salutcm in Ec^ Qii est omnium salus
vera. Ut venerandis viris magistxis W. de Marchia Bathon. et,
Wellen., et Lewelino de Bromleld Assaren. Ecclesianun electis, ia
Ecclesia nostra Cantuar. die Dominico in.fcsto Pentecostes, anno
Dom. M.CCXCIII^ vice et auctoritate nostra et Ecclesix nostnt
Cantuar. mctropoUtics, sede Cantuar. vacante, munus consecrationi$
canonicc possitis impenderej specialem v<Ais coocedimus et com-
mittimus tcnore praeseotimn potestatem. In cujus rel testimonium
prasentitxis Uteris sigitlum capituU nostri duximus apponendum.
Dat in ca[«tulo nostro^ 17 cal. Junii, anno Domini supradicto.
\Wilk.y II. 195, from the same; also in Lii. Itui. Atxuv.']
A.D. 1393. Nw. I. Wettmhster. Utemte from Ctwm to the Frim-
efBeddgelgft to elttt « fWor **/w» tht Jutttamj of North Wales im
place of the King in perte».
Rex, jide^ et MUete tiu Roierto Je StMndom Jut^cimio suo North Wall^
salutem. Accedens ad ncs dilectus nobis in Christo frater Hugo, cano
nicus Prioratus VaJJis beabc Mariz de Bethkelerd, nobis a, parte
Supprioris et Conventus ejusdem Prioratus supplicayit, quod, cum
Ecclesia sua prxdicta per cessioncm fratris I^lippi nuper prioris.
ejusdem loci pastoris sit solacio destituta, alium sibi eligendi in
Priorem et pastorem eis licenciam concedere dignaremur. Nos, pro
eo quod praefatus canomcus literas patentes sigillo Capituli Prioratus
illius signatas et vacationem dictae domus testifit^otes nobis non
detulit, ut moris est, petition! sux nullatenus annuentes, set pauper-
tati ejusdem domus compacientes et eis gratiam volcntes fecere
specialem, vobis dedimus potestatem, quod, cum praefatus Hugo seu
alius canonicus dictae domus ad vos accesserit ez parte pnEdictonim-
Supprioris et Conventus cum Uteris patentibus sigiUo CapituU sui
signatis, juxta fbrmam transcripti quod vobis mittimus sub pqde
sigilli nostri conceptis, hujusmodi licentiam petitunis, eisdem Sup-
[niori et Conventui licentiam illam iu>stro nomine concedetisj ita.
quod, cum electus iUe in forma debita vobis postqiodum fiierit prae-
seatatus, electioni de ipso factae assensum regium vice nostia pree-
beatis, signjficantes loci diocesano, quod id quod suum est in hac,
parte exequatur. Volumus eciam et vobis tenore praesencium damus
potestatem, quod, si contingat electionem bujusmodi per loci dioce-
sanum canonice confirmari, tunc accepta ab ipso electo fidelitate in
D.gitizect>yG00glc
6o4 CHURCH OF fFALES DURING [Period IV.
casu isto nobis debita in hac parte restituatis temporalia, etc. In
cujus, etc. Teste Rege apud Westm., primo die Novembris. [In
PryniUj Reecfdt, HI. 572, fix>m Pat. 21 Edm. t. memi, 3.]
A.D. 1394. F«*. 14. S, Alhm^s. "Lmtr efEdvjgrd I. U tbt Arththh^
tf Tori amd ether BiiiitfSy re^tting thnr pr^rrs and these of their
flecks for the King ahna to ftus ever into Framte.
[For the document, see uader the English Church, and in Rymery I.
796. "Consimiles litterac diriguntur Assaven. Episcopo,
^ngor. Episcopo, custodi Episcopatus L,andaveDsis sede vacaate,
M. Meneven. electo." See also below under A.D. 1295, May 4. A
letter to the like effect, but referring not to France but to the troubles
of the kingdom generally, sent to the General of the Order of Fran-
ciscans, Nov. 23, 1294, Worcester, is in Rjmtr^ I. 815. And similar
letters occur rontinually during the reign of Edward I.]
A.D. 1294. Oct. 13. Licentia per Edw. R^em concessa Leolino
Episcopo Assav. ad condendum testamentum, dat. 12 Oct anno n^
sui 22. [Contents of Lii. It»i, Atstn>.^ in Femarth MSS. 26, and in
AJ>. 1294. Dec. 8. Letters of Protection to Antan, custos of the
spiritualties of Llandaff*. \Fat. 23 Edv). L]
A.D. 1294, The '&shept efS.Asafb etstttled to the Goods amd Chattels
^persons dying intestate "withi* their demesne,
Lewelinus Episcopus Assavensis attachiatus fiut ad respondendum
domino Regi, quanta bona et catalla quorumcunque intestatorum
decedentium in Cantred de Englefield domino R^i pertinentia
occupet. Idem Episcopus bona et catalla cujusdam Madoci ap
Philip, qui obiit intestatus, ad valentiam IIIJ. librarum in Cantredo
predict, inventa, et domino Regi pertinentia, cepit absque aUquo
warranb^ in contemptum domini R^s. Tandem per sacramen-
tum VII. virorum, etc., compertum fiiit, quod predictus Lewelinus
Episcopus, a tempore quo in Episcopatu Ecclesix Assavensi ordi-
D.gitizect>yG00glc
A.aii88-I395-] THB NORMAN PERIOD. 605
[HfHon or t.utra ektitimd to oood* or mMom Drma nrniTAn, nc]
lUtus exstitit, omnia bona et catalla quonuncunque decedentium
intest. infra terras et dominium Episcopattis inventa semper huc-
nsque habere consuevit; et inde invenit Ecclesiam suam seisitam^
etc. : et omnes antecessores sui £a:lesi% praedictx, ut de jure, etc.,
bona et catalla infra terras et dominium Episcop.itus inventa, ex
tempore quo non exstat memoria, tam temporibus Prindpum quam
Regum, habuenmt absque alicujus calumpnia^ quousque PauliDus
Poynere, nuper Constabularius Castri de Rudlan, — re Tibbotius*
nuper Justiciarius Cestrix, bona et catalla predicti Madoci in terra
Comitis Lincoln., etc. Ideo concessum est, quod Episcopus pre-
dictus habcat bona predict! Madoci et allorum intestatorum infra
dominium Episcopi, etc, salvo jure domini Regis ^,
yitratomm nomina.
David ap Richard Blethyn ap Itbael ap Madoc Keowrdwy.
Jor. Vychan ap Jervase ap David.
Heylin ap Jor. ap Gwallanks.
Jor. Vychin ap Jor. ap Ithael.
Ken Vychan de Halkyn Tydor ap Heilyn.
Griffith ap Gorou.
Eynon Lloyd ap Heilyn.
Robert Goch Gorou ap Pledui. [Br. milis^ S. Asafh^ Apft*J.
XXV1II.J from the FUtita ^w WVrmW 22 Ed-w. I.e]
> Appuenllr mam for ■■ Robemn di Tibe-
toL" Bt. WiUii ii nspontible, both for Itui,
>nd ibr the Wdth amia bdow.
* Sec ibore, p. lilli { i.
• Bitbop AniiQ of Bwgor in 1 398 prefbred
the cDOipUiat following : — " Montlnt Epiicopui
Buigor. BID iUuitiuuniD donuDo, domino Ed-
wacdo Dei graiii Kegi Angtiie, quod ipie lentii
>B «t hlwrt^em EcdaiE gnvatmQ in irticoHt
Hibicnptii. Piimo, quod non cndilur iiterii niii
de tolimcDiLi probiitis conm ipto tea officialiii
nil. Secuodo, de monuuiit et TenJtns et
pdetHdii dectdenlium ah inteitato, tun deri-
CDruni qmm laicoram ; de qniboi habere con-
nm;! temporibw remactis. Tenio, de exoom-
miiaic3tis capiendii, vis. quod cxcommunicati
Qointo, quod Viceannei de Cacnuivon pi
hibnil, quod homiuci tuDt reoiicDt ad iDcn
BiDgof ad TeadeDdmn j
tefiigion
mit, Dec habet ad iliod ti
et ad tot, petit de t
hiii et inicnlu aliii per reitram bcnignam
dominatianem mnedium idhibeii. Petit edim,
quod homiuo tiki habeant a
in lenis remii ; tlcot lutwre o:
poribni prindpum. Item petit, qood offidalei
Mii Qon impediiDtni bcere mmcnaaci in Tillia
' I norii apod Conwey, Caemarran. et Bdlum
t aiiii viliit j (icui bacteniB fecenmt,
idbuc Eident. licet aliqui niiniitri vettri
inhir eiidem" (Bt. Wittii, Bangor Appmd^
ibui prindpum mixime WaUemium, Qnano, X. ilO,1ti i tod Prymi, BaeordM, III. Sit:
•d (jDidam mioittri mtri male obiervant car- a BuiuUa PttUieimin in Turri Laadhi. it
libertatnm qua* Tcttra magni£a benerolen- mmit »6 d 17 EdK. J.).
D.oiliz.oB,GoOglc
6o6 CHVRCH OF WALES DURING [Period IV.
[■zoownnncMKni of iumc.]
A.D. 1395. Pei. 6. AhtTcawmsj. TMert ArehUthvp ffCMiterhnj to
L/jnoefym Btthtf efS. Atapb.
FurYnnwiUHVB RoBERTUS PERMISSIONK DiVIHA CaNT. ArCHIEPISCOPUS,
Madoc tsi fail Tcnus Anclia prikas, veMeraUli n* Chrirto frstri L, Dti
fcOwci), md in- . , ^ . , t^
tcrdict hk hid, p'"*" Attavtn. Eps(9f», salutcm, et sinceraxn in Dommo
\^f^ ^ charitatem. AppUcantes nupcr in Angliam, Deo ducc,
within dghi vehementis admirationis spiritu conturbati clamosa in>
^*' sinuatione intellexitnus, qualiter Maddocus, filius Lewe-
lini, principatum Walliae obripere satagens, et innumeri sui com-
plices et_ fautores, natione Walleoses^ sese in angelos Satanae trans-
fbnnantes, fiiroris audacia debacchati, adversus magnificum principem
dominum E. Dei gratia illustrem regem AogUx r^numque ipsius,
lallaci dolos ingenio continuantes, conspirationes inierunt, seditiones
danculo condtavenint, et esddia gentis Anglorum jugiter procuni-
runt. Nos igitur, ob qiuedam n^otia oos et Ecclcsiam nostram
coDtingentia, ad pnefatum dominum R^m accessimus in paxtibus
Wallicanis, ubi nefanda dictonim giassantium vironim scelera note-
rie in prxmissis didicimus esse vera, et quotidianis deliramentis
fiinestas manus suas extendere satagunt ad pejora. Aliena siquidcm
occupant et invadunt, vastant praedia, possessiones diripiunt, villas et
castra atque domos demoliunbir et inoindunt ; in christos Domini,
jHwsertim natione Anglos, inhumamter irmunt, et ipsos passim et
absque delectu conditionis, sexus, aut xtatis, tempomm etiam, aut
locoram, variis gencribus flagitionim tnicidant pariter et affligunt, et
ultimo supplido addicunt insontes; in insidiosis nemonun abditls
nunc latitando, nunc velut depopulatorcs agronim hac et iliac
vagando, nunc hostilibus aggressibus, tanquam stratores seu stratil-
lites publici, strages, ut praemittitur, perpetrando : et ut compcndioso
stylo illud quod dolentes referimus perstringamus, nihil salubrius
nihilque jucundius ipsos arbitrari constanter asseritur in hac vita,
quam, Dei timore postposito, contra naturalem iequitatem Anglonim
saluti instdiari, et eonim sanguinem e£Fundere machinari ; sicut
patrati scclcris modemis temporibus evidentia manifestat, et ipsa
occisorum per eos cadavera certa praetendunt indicia, quae, slcut
nostris conspeximus oculis, per loca diversa putrcscunt etiam iose-
pulta, et co^ volatilibus et terrae reptilibus exponuntur dilaceranda,
et absque debita humano generi reverentia miserabiliter dcvoranda.
D.gitizect>yG00glc
A.D.ll8&-ia950 THJE NORMAN PERIOD. 607
{naomtmaoaitm or nadoc.]
Noleotes igitur, sicut nee debemus, tanta Dei et bonunum offea-
diaila sub dissimulatioius et coimiventia: dilamyde pertransire, quin
pastonlis officii nostri debitum cfficadtcr prosequamur, cum mul-
tia gtassantibus opus pene sit ezemplo, nc oberrantium in devils,
quos ad viam revocare tenemur, sanguis a nobis in tremeodo judicio
per districtum Judicem requiratur^ vobis In virtute sanctz obedi-
entisc et sub poena districtionis canonicae firmiter injungimus et
mandamus, quatenus prsefatos Maddocum nomioatim, et cseteros
SU06 complices et fautorcs, viroe utique sceleratissimos, degeneres,
et deliros, quos non est dubium ratione pnemissonun ipso facto in
majoris excommunicatioms senteatiam damoabiliter incidisse, sic
excommunicates esse publice et solenniter nuncietis, et denimciari
laciatis, adhibita cautela, si qua vos teireant, competente. Moneatls
insuper seu moneri iaciatis infra octo dies a tempore receptlonis
pnesentium dictos Maddoomi nominatim et caeteros complices et
fautores in genere, secunda et tertia monitione (ec [id] pro termino
peremptorio assignamus, et per vos rolumus assignari), ut a seditio-
nibus, conspirationibus, oiachinationibus, homicidiis, incendiis, demo-
litionibus, et rapinis, przfati R^;is et regni inquietatiooibus, pads et
tranquilUtatis ejusdem perturbaiionibus, omnino desistant j fidem et
fidelitacem, quam quandoque pndato domino Rcgi promiserant, prae-
stito juramento, inviolabiliter observare studeant in fitturum j de com-
missis omnibus et singulis, quae ut praunisimus in se censentur gravis-
sima, quatenus facti et naturx impossibilitas non repugnant, satisfacere
studeant competenter; et ut excessus suos tam notorios tamque mani-
festos humiliter agnoscendo, pacem atque veoiam [consequantur*!^ ma-
xime cum quorundam per eosdem patratonim scelerum dispendia in
hac rita nequeant totatiter resarciri : sub poena excommunicationis
majoris, quam nominatim in pne^tum Maddocum, ac cxteros com-
plices et fautores in genere, necnon interdicti, quod in personas
eorundem eodem modo proferimus, et cui interdicto totam terram
WallitE sibi adhaerentem ex nunc ut ex tunc supponimus in his
scriptis; si monitionibus vcstris, necnon nostris in omnibus suis
articulis, quantum est possibile, non panierint, seu si eas In&a
tempus pnedictum contradixerint, aut neglexerint totaliter adim-
plere. Si vero infra prsEdictum tempus non parendo, sententias
excommunicationis et interdicti incurrerint memoratas, sxpe dictum
Maddocum nominatim, et omnes suos complices et fkutores in
genere auctoritate nostra excommunicates et interdictos, necnon
D.QitizecbyGoOt^lc
6o8 CHVRCH OF WALES DURING [Period IV.
[coumnoH to AaaoLn iudoc, rc, vtom nmamair.]
totam terrain Wallis sibi adluerentem suppositam esse ecdesiastioo
iaterdicto, baptismo parvulonun et pceoitetitiis morientium duntazat
exceptis, publice et solenaiter denuncietis, et denunciari fadati%
locis et temporibus coDSuetis ^ i ut homines, qui variis Bagitiorum
generibus in Deum deltnquunt, variis pcenamm acrimoniis percet-
lantur: ut sic, quos Dei timor a malo non revocat, saltern eccle-
siasticae et condignae oxrceant disciplitue. De die vero receptionis
prxsentium, et moaitionis per voe ^cta^ et quid feceritis in pnt-
missis, no6 per literas vestras patentes, hatum seriem continentes,
ubicunque fiierimus in dvitate, dicec, vel provincia Cantuar., absque
more dispendio aperte et distincte curetis reddere certiores. Valetc.
Dat. apud Aberkunwey, 8 idus Febr. AJ). M.CCXCIV.« consecrat
nostne primo. [IPili^ 11. 302, from Reg. IFimfMstyy fol. 159 a.]
• SaneradnvOfd molt ban dnppd oul ia ' i.e. 1395. Wilkin hiu bcai milled iolo
the MS. uucditiug die docamciil bj a jat.
0 -mDBKtii.'iiappamitlj'iddtdbjWilkiaL
A.D.1295. [Pnitify iM Ff^ruMrjrtr JUnrch.'] Commtsie» of Roiert Artb-
tishof ef Cmmttrbttry to stselve Mmdoc or his sJttrents if they tmimit to
the King.
Caauninioo to ROBERTUS, PERMISSIONE DiVINA, etc., taS salu-
am* WitUd '*™> gratiam, et bencdictionem. Cum nos auper, ex
opaa abmiMJon. officii nostri dcbtto procedentes, Maddocum filium
Lewelini nominatim, et in genere sues complices, tanquam pads
et tranquillitatis domini no6tri Edwardi, Dei gratia itlustris R^is,
et r^ni Anglise, injurioscs et notorios (ut nulla tei^versatione celan
poterit) perturbatores et principatus Wallisc illicitos usurpatores scu
invasores, majoris excommunicationis sententia involutos (uisse,
nostris Uteris, in Wallia et eitra Walliam fecerimus nimdari ; ncc-
non canonica monitione prxmissa sub certa forma, si monitionibus
nostris non paruerint, e<»dem Maddocum nominatim, et caeteros
suos complices in genere, excommunicavimus et interdiximus, atque
sic cxcommunicatos ct interdlctos denundari fecimus, justitia exi-
gente j totamque terram Wallia:, praefato Maddoco adhxrentem, eccle-
siastico supposuimus interdtcto: attendentes quod Ecclesia sancta Dei
nulli claudit gremium redeunti, ut» prxfatos Maddocum et carteros
suos complices fautores in pracmissis, postquam ad pacem pnafati
domini Edward:, illustris R^is Anglise, venerint, et ad earn plcnc
per cum et ex certa scientia admissi fuerint, a sententiis excommu*
nicationum prscdictarum absolvendi ; necnon interdictum, quantum
D.gitizect>yG00glc
A.D. 1188-I395-] THE NORMAN PERIOD. 609
[coiaoinoN TO tatot/n kacoc, ktc. imm luaiirtnoH.]
ad personas eomm attinet, in forma juris relaxandi ; vobis tenore
prieseatiutn committimus vices nostras. Proviso tamen, quod excom-
municacionum prxdictaruin absolutionem vcl tnterdicti relaxationem
hujusmodi ad personas alias, quam ut praemissum est, nullatenus
eztendatis. Qaoii si secus ^urtum fiierit, prout est, et erit, rt ex
abundanti irritum decernimus et inane. £t nihilominus intcrdicti,
in ipsam terram Walli% auctoritate nostra positi, relaxationem
nobis adhuc specialiter rescrvamus. Commissionibus vero alii vel
aliis per nos in przmissis factis communiter aut divisim non inten-
dimus per pnesentem commissionem aliqualiter den^are ; [et] si quid
auctoritate nostra per quemcunque seu quoscunque conjuoctim vel
divisim Return t\ient, in hac parte ratum habcmus et habebimus, et
inviolabiliter volumus observari. Datum, etc. [ffiii., II. 003, from
Reg. Winctatliiyy fol. 159 b.]
• " ut," it >ecm>, ihould be omitted.
A.D. 1295. Martb ^, {Leekfy Uyvitlj» &sh^ of S. As^ph to Roiert
ArchMsbof af Camttrtury.
We hiTB pro- ytnerahlli in Christe fatri, et domino tuo rtverenJoy
dnoxi yoat domino R. Dei gratia Cant. AnhiepiicoPo. totlnt Anrli^e
mandate accord- . , _, ■, r-
ing to yoot let- frtmatt^ SUUS, SI PLACET, CaPELLANUS L. EjUSDEM PER-
"'■ MISSIONE ASSAVEN. EcCLESIA MINISTER HUMILIS, Salutem
et omnimodam obcdientiam cum reverentia et honore. Domina-
tionis vestTJc literas Dominica in Quinquagesima« recepimus, sub eo,
qui sequitur, tenore: Robertus, permissione Divina Cant. Abchi-
EPiscoPus, TOTIUS Angli* PRimas, venerailti in Chritto fratri L. Dei
gratia Attoven. EfitcofOy salutem et sinceram in Domino charitatem.
Applicantes nuper in Angliam, etc. ut supra. Quoniam igitur prop-
ter dicti Maddoci potentiam ad ipsius pracsentiam, vel in terras sibi
adhaerentes, nobis aut nostris nullus patebat accessusj pnesens man-
datum veetrum cum omni diligentia secundum sui formam et teno-
rem in lods vicinis, viz. apud Oswatdestr., Bolam, Wrichesham,
Mdiant, et Kayrws \ diebus solennibus, astante fidelium multitudine
copiosa, sumus personaliter executi. Dat. apud La Lec^, V. non.
Martii, A.D. superius annotated [ff^/i., 11. 203, from Reg. ffin-
eheltey, fbU 159 b; and in Br. ffl/iis, S. Atafb^ Append. XXIV.-\
» Feb. 13. i»9S.
» 3c. Oiwotty. Wekbpool ("Polim" in i
WiaUi, Wndiun, Mold, and Caeiw^
VOL. I,
D.gitizect>yG00glc
CHVRCH OF WALES DURING [Period IV.
[fujU. ntovwoif TO m m or u.juida».]
Affmrntment of Bithop of Ua*iag hy Papal ProvisioM. Cuitody of
Tfmporaltiety ** sede vaeante" telomgt to the Cro-um.
I. A.D. 1295. March 5. Croyihm. Rotert Archihhep of Camterinrj' ta
Edward I. King of England,
Magmtfico prmdpi dommo Edtoardoy Dei gratia illustri
Pi[^ ptoTuion Rtgi Angliit, Domno HOemi^e, et Dud AfrntaMia^ R.
Oct' *iiO*°w* PER'^'SSIONE DiVINA CaNTUARIENSIS ArCHIEPISCOPUS,
hut 'ippoiDicd Tonus Ancli* primas, salutem in Eo per Quern Reges
moBih to tb* ice '"Pg'iant et principes domioantur. Cum nuper essemus
of Limdrf, ml apud sedem Apostolicam personaliter coDStituti, et ejus-
Rntote him the ^^^ sedis auctoritatc confirmati ac etiam consecrati ac
MivonitMi of palleati, sanctissimus pater nostcr Caelestinus Papa quin-
tus, audito et intellecto quod cathcdralU Ecclesia Lan-
davensis metropolitico nobis jure subjccta diutumo tempore per-
mansit pastoris regimine destituta, ita quod ejus provisio secundum
Generalis statuta Concilii ad dictam sedem extitit legitime devoluta,
volens eandem Ecclesiam, qua ex hujusmodi vacatione diutina gravia
sustinuit in spiritualibus et tcmporalibus detrimenta, a dispendiis a
prolixiore vacatione imminentibus prescrvare, ordinationem ipsius
Ecclesiae Landavcnsls hac vice nobis duxerat committendam ; con-
cedendo nobis potestatcm proficiendi eidcm EcctesiK personam ido-
neam, quae tanto congruat oncri et honori, in Episcopum et pastorem.
Tcnorcm autem mandati Apostolici in hac parte de verbo in verbum
prsEScntibus duximus inserendum: —
CjELESTINUS Episcopos servus servorum Dei, vemerahiU R, Arehi-
episcope Camtuarienti, salutem et Apostolicam benedictionem. Mili-
tanti Ecclesiae disponente Domino licet immeriti presidentes, circa
curam omnium Ecclesiarum solertia reddimur indefessa solicit!, ut
juxta pastoralis officii debitum commissi nobis gr^is DominicI curam
utilitcr gerere (Divina cooperante dementia) studeamusj et quan-
quam assidue circa singulanim commoda vigilemus, tamcn erga ilia
qux dcplorant viduitatis incommoda propensiori cura et majori pro-
pulsamur instantia, ut eis preficiamus viros et secundum cor nostnim
idoneos in pastores. Sane ad audieatiam Apostolatus nostri pervenit,
quod cathcdralis Ecclesia Landavensis, metropolitico tibi jure sub-
jecta, per septcnnium jam permansit et adhuc permanet pastoris
regimine destituta; propter quod ejus provisio ad sedem Apostolicam
D.gitizect>yG00glc
A.D. 1 188-1295.] ^^^ NORMAN PERIOD. 61 1
[tUAL ntomiOH ro thb m or lumurr.]
est secundum Generalis statuta Concilii legitime devoluta. Nos igi-
tur, volentes eandem Ecciesiam, quae gravia ex hujusmodi vacatione
sustiouisse dicitur in spiritualibus et tcmporalibus detrimenta, per
nostrx providentisE stadium a dispendiis sibi ex prolixiori vaca>
tione imminentibus preservare, ac cupieotes itlum eidem Ecclesix
prseesse poatificem per quem [in'] utrisque (Deo auctore) valeat
salubriter gubemari, gerentes quoque de [tuxi>] circumspectioois
industria fiduciam in Domino pleniorem, Fraternitati tux ordinatio-
nem ipsius Ecclesix hac vice tenore prsesentium duximus commit-
tendamj concedentes tibi preficiendi eidcm Ecclesix personam ido-
neam, qux tanto congniat oneri ct honoi;i, in Episcopum et pastorem,
ac laciendi eidem personsc a capttulo tpsius Ecclesix et clero et
populo ctvitatis et dioecesis Landavensts altisque suis subditis humi-
liter obedire, necnon et contradictoree super lioc (si qui iiierint) vel
rebelles per censuram ecclesiasticam, appellatione postposita, com-
pescendi, plenam et libetam authoritate Apostolica potestatcm. Dat,
Aquile, 6 non. Octobris pontificatus nostri anno primo.
Nos igitur, cupientes debito devotionis obsequio mandatis Apo-
scolicis obedirc et ea executioni debitx mancipare, ad magistrum
Johannem de Monemuta, Canonicum Lincolnix, doctorem in Theo-
logia, multiplicibus virtutum prxmiis insignitum, in spiritualibus et
temporalibus drcumspectuin, nostrx considerationis acicm conver-
tentes, de ipso licet tunc absente, eidem Ecclesix Landavensi, deli-
beratione previa diligenti, ut prxmittitur, diutius per mortem bonx
memorix Wi]lielmi de Brewes ultimi Episcopi in eadem vacant!,
authoritate Apostolica providimus ; et ipsum in eadem Ecclesia
Landavensi prxfeci[inus] in Episcopum et pastorem : sperantes quod
eadem Landavensis Ecclesia per ipsius Johannis industrix et circum-
spectionis studium pnescrvabitur a noxiis ct adversis, et spiritualibus
et temporalibus proficiet incrementis. Cumque postmodum nostra
provisio et ordinatio supradicta prefato magistro Johanni fuisset
notificata loco et tempore oportunis, nolens Divinx resistere volun-
tatis qiiin potius jugo Domini satagens subjicere collum suum,
provisioni et ordination i dictx Ecclesix de se factx pure et
expresse consensit, coram nobis personaliter constitutus. Cum
itaque (sicut novit Majestatis vestre celsitudo) sit virtutis opus
Ecclesias et personas ecclesiasticas, presertim ponttficali preditas
dignitate, bcnignis prosequi gratia et favorc; Serenitatem regiam
rogamus attente, quatenus eidem magistro Johanni, quern pro electo
R r 2
D.gitizect>yG00glc
6i2 , CHURCH OP iVALES DURING [Period IV.
et confirmato hinc coovenit r^iam MajesUtem [tencre^, regalia seu
tcmporalia cjusdem Ecclesic Landavensis, quae per vos vacationis
e)us tempore teoeri dicuntur, liberare dignemini; ac Ipsum et Eccle-
siam predictam sibi commissam sic vobis placcat habere in suis
o[^[tunitatibus commendatos, ut vestrx Celsitudiais fultus auxilioy
io cunc pastoralis officio sibi commisso possit, Deo propitio, ulterius
prosperari j et vobis eiiade a Deo perhennis vite premium pervenire.
Dat. apud Croyndon, 3 non. Martii, anno Domini 1194S coosecra-
tionis nostrc prime. — Dorso; Johanni de Langeton Cancellar. suo;
per Regem. [Br. tVitlit, Uimdi^^ 1 36-1 40 j and Prjww*, Rtttrit^
lil. 575,^76; Mr BwfdtU ^revhm et Bptitclmtm in Tune Ijtm£m.
aid -Etbii. L]
II. A.D. 1295. About Mtnh ^. Ctmttut of Jshm tf Memwuuth f
ttceme Bitbof ofLlamdaff*.
In Dei nomine. Amen. Ego Job, dt Momemtta^ Caivmiais ZJmeaiw.y
nolens Divinx resistere voluntati, neque mandatis seu praeceptis
superiorum mconim Ileitis et honestis aliqualiter refiagari (cum
durum sit contra stimulum calcitare) sed iisdem pro fragilitatis mex
viribus humiliter obedirc, ad honorem Dei et beatx Manx Virginis
et omnium Sanctorum, provisioni dc me quamvis minus digno in
Episcopum Landav., per venerabilem patrem Rob. Dei gratia Can-
tuar. Arch, ac auctoritate sedis Apostolicz nuper facts, in hiis
scriptis nolens volens consentio; et coUum meum suavi jugo ac
servitutl Domini in hac parte submittere non formido. [Rog, fPim-
tMitj',(o].i6o; in AtteriurfsHitt. tfComvecdtiomy p. 60S i and in Sr.
»?//«, UndmS, p. 14a.]
■ Ai referred to in tbt pracofiiig leacr.
III. A.D. 1295. April ^ AktrcoHtaay. Bdviard I. King of EmglamJ to
Gilbert de Cl*re Barl of Gloucetttr a*d Hertford,
Dciira die lem- ^^^ £lecto et fdeli SMO Gilierte de Clmre, Com. Glomees-
potdiiei of tbe triie et Hertford.^ salutem. Cum vobis et diarissinue filiit
D.gitizect>yG00glc
A.D.ii88-i395'!l "^^^ NORMAN PERIOD. 613
[rsxroBALTO* or llakdatf, "isdk tacakti,'' ulohq to the oown.]
«• of Lhodaff nostrx Johannse consorti vestrae concesserimus custo-
hinib. *» t^ diam Episcopatus Landaven., necnon ct omnium domini-
of MooowDtb, conim et tenemcntorum ad Episcopatum illuin spectan-
^^brtixAa^ tium, et in dominico seu feodo vestro existentium,
[■i^wy of c»D- tempore vacatioais Episcopatus ejusdem j habendum
^""iwDfn fealtr ^obis ct prsEfatx filiae nostrx ad totam vitam vestram
*" '^ tempore illo, salva nobis &delitate ipsius quern in ejus-
dem loci Episcopum contigerit confirmarij prout in literis nostris
patentibus vobis et prxfatx consorti vestne inde confectis plenius
continetur : ac vcnerabilis pater R. Caotuariens. Archicpiscopus,
totius Anglix primas, cathedral! Ecclesix Landaven. de vcnerabili
viro magistro Johanne de Monemuth authoritate Apostolica provi-
derit, et ipsum in ejusdem loci pratfrcerit Episcopum et pastorem ;
sicut per litcras ejusdem Archicpiscopi patentes ndiis constat: nos,
bujusmodi [»Dvisioaem et prefectionem acceptantes, cepimus fideli-
tatem ipsius magistri Johannis, ct temporalia Episcopatus prxdicti in
many nostra existentia, prout moris est, restituimus eidcm. Et
ideo vobis mandamus, quod temporalia Episcopatus predict! in
dominico scu fcodo vestro ex concessione nostra eidstentia, sicut
prxdictum est, eidcm magistro JoHanni sine dilatione liberatis.
Teste Rege apud Aberconewcy, quarto die Aprilis. [Ptjwim, 77.
559; and Br. fFlIlisj LiMJaf, 140, 141 : from Pat. 23 EJw. I. no.
'5'-]
* See lUo Hot. (Totu. t3 Eda. I., maak. 6 oi dona.
IV. A.D. 1395. Afrit 4, Aktnawuiaj. Edvjord I. King if Emghmd
to Malcolm de Harlty. Alto to the Kmigbts, etc. imthm the See of
Uimdaff.
DeHm lonpo- Rex, dilecto elerico sm Maleulmo de Harley Ercaetori nw
raWa of kc of „'^^ Trentam. salutem. Cum venerabitis pater R. Can-
Uindafftojohn . . , . . - . i- ■ i
of Moomouth, tuariensis Archiepiscopus, totius Angux pnmas, cathe-
f^Vl'i"*^^J^ drali Ecclesia Landavensi de venerabili viro magistro
nabof ct Can- Johanne de Monemuth providcrit, et ipsum in ejusdem
hw iwom fcaltf '*'" prefccerit Episcopum et pastorem ; sicut per litcras
w o*. ejusdem Archicpiscopi patentes Regi constat : Rex, hu-
jusmodi provisionem et prefectionem acccptans, cepit fidelitatem
ipsius magistri Johannis, et temporalia Episcopatus prgedicti, prout
moris est, restituit eidem. £t ideo mandatum est prefato Maleulmo,
quod eidem magbtro Jdianni temporalia Episcopatus predicti liberet;
D.gitizect>yG00glc
6l4 CHURCH OP iVALES DURING lP^*"*"* 1^-
sicut predictum est. Teste Rege apud Aberconewcy, 4 die Aprilis.
— Rex, Militiint etc, de EfiscopatM Ldnt/aven. etc. In cujus rei etc.
Teste ut supra- [Br. tVillis, LlamUffy 143; and PrjmMt, Rtcordsy IH,
635, 636 J fix)m Pat. 33 Ed%o. I. memi. IJ*.]
■ Pope Cctatine abdicaltd Dec 13, 119^ liQS) > confirmation of the PapJ pronrion for
And Robert did not pRXXcd to saowaUi John Jobo (Oy. (V^tcUfry, ip. Blebntnn) ; whom
of MoamouUi. until he bad obtained frani the he cootantcd at leiigUi Feb. 10, 1196.
new Pope BoniEKe VIII. (bj letter Oct. 10,
AJ). 1 295. May 4. Sljndm. Rtiert ArthUthof of Camttrbmrj to Amtm
Biskop of Bamgor.
Ciiae Mwetand RoBERTUS, PCRMtSSIOKB DiVINA CaHTUAR. AKCHIEPI-
^d°'^*'di'°th* ^^"""^ Tonus Anglic primas, vemeraiili fratri dnmu9
diuTcbei and pa- [AmUmo'] Dei gratia Batigorenii Efiieopo, salutem ct fhtter-
dio^e'^'lhe °^™ '" Domino charitatem. Nostra: solidtudinis aciem
Hoij Land, and ad expcditiva pcramplius, ut oportet, undique dirieentes,
for the gc»d . .."^ ,. ^ '^ ' " -/l-i., Z. Z
ettaie of the King anaii remcdio congnium et inevitabihter opportunum
and UngdouL ^556 conspicimus, ut iram Dei, per humana demerita
frequenter accensam, mitigari placabilibus hostiis vigilant! studio
proairemus; ad quod Dlvinae clementix promptitudo nos excitat,
et instantis temporis indubitata necessitas admonet et tnduclt; dum,
regnis ct populis (idei Christianx per eorum discordtas et stragem
innumeram mutua prosecutione coacussis, pKcsidium Terrae Sancta^
in aiigmentum fidei nostne a populari potentia, Divino juvamine
succedente, speratum, in magna parte minuitur, et animarum peri-
culum indubitatis indiciis creditur imminere. Viam itaque ad
remedia super his procuranda pensantes, praecipuum et primum esse
debere perpendimus, ut, delictorum nibigine vigilanter excussa,
populus habilitatus ad gratiam devotion! debitx firmius applicetur^
et, meritoriis actitxis subsecutis, charitatem algentem et fere jam
exutem rcvocari tantaque cessare pcricula faciat summus Judex : ad
quod populus ipse per pnelatorum suorum debitx sanctitatis et devo-
t!on!s exemplum efficacius inducetur. Ut igitur tantx necessitatis
negotium morosa dissimulatione non pcreat, sed Ecclesia super his
manum, ut convenit, diligenter apponat, viam salubris obsequii in
nobis primitus iochoantes, ut convenit, placere Deo virtutum operi-
bus ardenti conamine studeamus. Eoque in nobis affectuose prz-
misso, Fraternitatt vestrx committimus et mandamus, quateous
vestris subditis^ tarn clero qimm populo, diebus et locis, quae ad id
D.gitizect>yG00glc
A.D. 1188-12950 THE NORMAN PERIOD. 615
[■unit lUiD utAHiM roB «aK aove land, arc]
opportuna videritis, celeriter convocatis, proposito verbo Dei, et
expositis qua prxmictuntur periculis in Ecclesia, necessitate urgente,
quse ad remedia super his imploraoda jam imminent, tam clems quam
populus ad expiationem excessivam et dcvotionem congruam excite-
tur ; cxponendo eisdem, qux citra ea, ut inferius tangitur, sunt provisa.
In vestra siquidem cathedrati ecclesia, et singulis coil^iatis et
parochialibus ecclesiis vestrae dtoecesis, missam peculiarem pro Terr*
Sanctx subsidio, necnon et pro statu Regis et regni Anglise, cum
officio " Salus populi," et orationibus propriis, ad prxmissa faciatis
in hebdomada, — quarta viz. et sexta ftria, si a festo cum regimioe
.chori vacaverit et aliud impedimentum rationabile non subsistat,
alioquin aliis feriis ad hoc aptis, — solenniter celebrari; et tam in
ipsis quam aliis feriis, missis de die, festorum dupiicium solennita-
tibus duntaxat exceptis, immediate ante « Pax Domini," presbyteri
taliter celebrantes, flexis a clero et populo gcnubus, psalmos, " Deus
venerunt. Dens misereatur, Ad Te levavi," cum precibus et oratio-
nibus interclusis, rotunde pronuncient sine nota. In civitatibus
etiam et vilUs mercatis, ac aliis in quibus populi partter habitantes
de facili poterunt convenire, per vicos ejusdem, si id aeris patiatur
sereoitas, alioquin in ipsis ecclesiis, qualibet sexta feria fiat solennis
cum pulsatione campanarum procession et decantatione solita leta-
nix, missa solenni in ecclesia ad id congrua, ut superius tangitur,
postea subsecuta. In vilUs vero campestribus, ubi populus distanter
inhabitat, processio similis cum presbytero et ministris ejusdem ac
etiam comitiva pnesenti, circa ccemeterium, si id tempus patiatur,
alioquin in ipsa ecclesia, cum missa sequent!, ut prsctangitur, cele-
bretur ; et parochiani, qui propter locorum distantiam eidem proces-
sion! interesse non poterunt, quarta et sexta feria dicant quinquies,
« Pater noster," et " Ave Maria," Presbyteri etiam, diaconi, et sub-
diaconi, manentes in ipsa parochia non curat!, eisdem feriis, si pro-
cessioni predict* interesse noa valeant, septem psalmos pccniten-
tiales, cum letania, aliisque orationibus, quas eorum voluntati relin-
quimus, dicant humiliter et devote. In vestris etiam oratoriis seu
capellis, ut a vobis incipiat devotionis occasio, [cum*] missis et cseteris
quae fieri convenit in eis, prxmissa fieri faciatis. Religiosos autem
exemptos, cujuscunque status vel conditionis existant, ut prxmissa
in suis ecclesiis similiter faciant, modo, quo convenit, inducatis.
Omnibus vero catholicis vere contritis et coofessis dictas proces-
siones sequentibus, quadraginta, — psalmos vero poenitentiales, ut
D.gitizect>yG00glc
6i6 CHURCH OF tV^LES DURING [Period IV.
(kaNM U<D UTANm KK TBI MOM LAITD, BTC]
supra, dicentibus, viginti, — orationes autcm Dominicas, cum saJuta-
tioaibus Virginis gloriossc pr^dictis dicentibus, decern, — dies indul-
getitla:, singulis vicibus quibus ea sic fecerint, dc Dei pietatc, et Suk
sanctissimx matris, et S. Thomse Martyris alionimque sanctorum
mentis confidentes, conccdimus gratiosc. Memoratam quoque indul-
gentlani, ad devotionem fidelium excitandam, favorabiltter amplietis,
prout vobis Dlvinitus ftierit inspiratum ; pro vestris etiam parodiianis
ratificantes indulgentias, super hts per quoscunque ad id potcstatem
habentes concessas, ac etiam in posterum concedendas; quas indul-
gentias, et ratilicationem ipsamm, faciatis temporibus et locis con-
gruis publicari : ea omnia tarn ditigenti conamlne et modo laudabili
prosequi facientes, ut exinde fmctuosus Divina dementia speretur
effectus, et vobis cedere valeat ad incomparabile commodum et
cumulum meritorum. Presbyteris veto parocbialibus schedulae, prse-
missonim substantiam, quatenus ad eos et eorum subditos pertinent,
continentes, tradantur, prout vestra circumspecta discretio duxerit
ordinandum. Valete. Datum apud Slyndon, IV. non. Mail, anno
Domini M.CC.XCV. et consecrationis nostrx primo. [From Reg'
tFiiKMity, fol 167a; in W7/i., IJ. pp. 213, 214.]
■ SiNiK ludi word Kcnu to bave dropped out
A J>. 1 395. May if. Oxford. ColUtioM of a Catumrj at LlamiUff^ ij
Robert ArchUshop of Canterinrj', hy Papal authority^ the See of LUnJ^ff
being voimnt.
RoBERTUS, PERMissiONE DiviNA, etc, Metto fiRo mapstro Simomi dt
Mtphtm^ salutem, gratiam, et benedictionem. Cum nobis sit ab
Apostolica sede gratiose concessa potestas faciendi recipi in singulis
ecclesiis nostrx provincix cathedralibus et coUegiatls singulos cle>
rices in canonicos et in fratres, et providendi eorum cuilibet de
prxbenda, si vacet, vel quam cito vacaverit, dummodo ex hoc juri
alii in eisdem ecclesiis competenti nullum prxjudicium generetur;
volentes hujusmodi concessionis obtentu tuam honorare personam,
canonicatum in Landavensi ecclesia, et pracbendam de N. in ea per
mortem magistri Phllippi de Stanton, nuper canonid et pnebendarii
pncbendse praedictse, vacantem, cum plenitudine juris canonici in dicta
ecdesia Landavensi, et omnibus ad canoniam et pnebendam ipsam
spectantibus, tibi etiam auctoritate praedicta conferimus per praesea-
tes. In cujus ret testimonium has literas tibi patentes concedimus.
D.gitizect>yG00glc
A.D. 1188-I295-] "^^^ NORMAN PERIOD. 617
sigilli oostri ipumnuDC roboratas. Datum apud Ottefbrd, VI. calend,
Jonii, anno Domini M.CC.XCV. [From R^g. Winchehey, fol. 1 79 ; in
Wilk.^ II, 214.]
A.Z>. 12^5. J^ugyst i6. Westimtuttr. BJ-warJ I. Kjug of Eag/md to
Pope Bonifact Fill.
lie totiliu 10 SaMttiiiiuM Patri in Chritto B. Dnnna providentia saert^
the dBi^w of fa,Kt^ Eedtsia Romans at univerialit Eulesi* tummo Pm-
Dand Mania, . _ , , , ,
elect of s. D>- tifia, Edwardus etc, devota pedum oscula beatonim.
"^ fc'p™ ^^ personam vel statum dilccti nobis in Christo ma-
10 friRjur him. gistri David Martini MenevenBis clecti, pro n^otio
electionis sux apud scdem Apostolicam constituti, penes dominatio-
ncm vestram obtenebraverit alicujus sinistra suggestit^ ad serena-
tionem vestrae conscientix in hac parte vestnc cupimus innotcscere
Sanctitati, quod prxdictus etectus, qui de nobili prosapia duxit
originem, semper iiiit (ut veraciter datum est nobis intelligi) bonae
conversationis et vitae; cujus progenitores hucusque progenitoribus
nostris et nobis laudabiliter servierunt, et ergo nos fideliter se gcsse-
runt. Nos igitur, prxiatum electum favore benivolo prosequentes,
vestne clementisE suppUcamus instanter, quatenus eundem electum
in ncgotiis suis hujusmodi nostri contempiatione rc^atus habere
dignemini lavorabiliter ojmmcndatum. Conscrvct vos Dominus ad
regimen Ecclesix Suae sanctx per tempora prospera et longacva.
Dat. apud Westm., XVI. die August! ». [In Prjmme, Rteordi^ III.
635, from Ra. CUiu. 33 Ediit. I. memi. 7 Jorto.']
* Da*id Maitin ou coomnted at Rome in «bo «u abo elected and con&med to the Me
Deconbei 1196 He hid been deded [7 Id 1193 (CAnin. Omtieai.). And DiTid Mu-
Congj d'Eilire of May 18. 1193, and hu trm- tin wn Gniny ekdcd onfy npon Jimiair i,
ponltia wen reooKd to him Oct. ii, 1 193 1 195 {Bj/mrr.tai KC Stdborrfin). Hii lem-
{WHt tf Sdm. I. to BnlfA it Btcagilat. in ponMei were again reftored to him }umuj 14,
P(y»K.in. 571. fiomPat. liEdtf. r.). Bat iigj (WtO /f EitB. I. le BiAeH Dgmmak.
an appeal wu catered igaiot hii election, on Prynne 769, Pal. 15 Edi. I^ telting Tonh
bdialf appaientlj of one David de S. Edmnndo, that the Pope had prorided him to the tee).
, A.D. 1295. Jlug, 24. Ifeftmiwsttr. Edward I. Ki»g of England
to Gilbert de Clare Earl of GlmKtster amd Her^d.
Sunends the Rex, Mlecto et fideli S»o Gilitrto de Clare Comiti Glou-
iSrfto'ioh'^ ffrtrirf et Hertfordis^ salutem. Cum nuper versus vos
-' " -\ erigeremus et vcndicaremus advocationem et custodtam
D.gitizecbyGoOt^lc
6i8 CHURCH OF IVALES DURING [Period IV.
[■mmKALtrnt w lumotST, ">»■ TACum," nuMO to ths oowk.]
"HW ddif, Episcopatus Landavensts cum pertineatiis, una cum ool-
t^oTApriif. lationibus prebendarum et dignitatum Episcopatus pre-
dicti tempore vacationis ejusdem ; ac vos postmodum Id quod ad vos
pertiDuit de advocatione et custodia et collationibus prsedlctis nobis
reddideritis per vestras patentes literas, ut jus noetnim: nos, <jui
postmodum vobis et charissimae filiac nostrae Johanaae consorti vestras
concessimus custodiam Episcopatus pnedicti necnoa omnium terramm
et tenementomm ad £pisa)patum ilium in dominio et feodo vestro
existentium, habendam vobis et eidem filiae ncetne ad totam vitam
vestram tempore vacationis pnedictse, salva nobis fidelitate elecd
quem in ejusdem loci Episcopum contigerit confirmari (prout in
Uteris nostris patentibus vobis et dicte consorti vestne inde coofcctis
plenius continetur) ; cumque venerabilis pater R. Cantuariensis
Archiepiscopus predictx Ecclesiac Landavensi dc vener^ili viro
Johanne de Monemuth authoritate Apostolica providerit, ct ipsum
in ejusdem loci praefecerit in Episcopum et pastorcm (sicut per
literas patentes ejusdem Aichiepiscopi nobis inde directas DC^is
constat); per quod cepimus fidelitatem ipsius magistri, et terapo-
ralia Episcopatus przdicti in manu nostra existentia (prout moris
est) restituimus eidem; ct vobis mandavjmus, quod temporalia Epi-
scopatus pnedicti in manu vestra infra dominium et feodum vestrum
ex concessione nostra existentia, sicut pradictum est, eidem ma-
gistro Johanni sine dilatione libcraretis; quod ad mandatum nostrum
hactenus lacere distulistis, sicut idem electus nobis su^essit, de quo
non modicum miramur; pracscrtim cum, postquam fidelitatem suam
ceperimus, et temporalia illlus Episcopatus sibi restltuerimus, ut
dictum est, nichil in temporalibus predictis ratiooe concessionis
nostrae predictx ultra mandatum nostrum prxdictum, quod inde
recepisris, vendicare possitis quomodolibct vel habere : vobis itetato
mandamus, firmiter injungentes, quod temporalia Episcopatus praedicti,
in manu vestra ex concessione nostra in forma pracdtcta existentia,
praefato maglstro Johanni, prout alias vobis mandavimus, sine ultc-
riore dilatione restituatts; taliter vos babentes in hac parte, ne in
defectum vestrl manum ad hoc aliter apponere debeamus. Teste
Rege apud Westm^ XXIV. die Augusti. [Br. mtiity Ua»J4^, 144,
145, from Rot. Clans. 23 Ed-w. I. memi. 6 dortoJ]
D.gitizect>yG00glc
A.D.ii88-ia950 THB NORMjiN PERIOD. 619
[TUffOBUnU O
II. A.D. 1295. jiugutt ^o. ffestmntter. RetorJ of SttnenJer and
Ackntmledgment tm the fart sf Gi/Sert de Clare, retpeet'mg bit right
f» the temperalties efUamd^, " sede vacante"
Ollbcrt de Cbie Cum clectus Landavensis domino Rcgi sxpius sup-
^|J|^^*j^ "^ plicaverat, quod seisinam terranim et tenementorum
UiBiUfi' \o johD que sunt tcmporalitate £piscopatus predicti sibi reddere
ud Sd^°iSi facerec, ex quo fidclitatcm suam ceperat; et dominus
be ind hit wife Rex super hoc Gilbcrto de Oare Comiti Gloucestria et
inwett i'thaii Hertfoniije, cui et Johannae uxor! su« filias ipsius Regis
Mfe nooniL custodiam predicti Episcopatus tempore vacationis ejus-
dem concessit ad terminum vitx eorundem Comitis et Johannx,
tarn viva voce injunxerat quam per literas suas eidem postea man-
daverat, quod seisinam predictarum terrarum et tenementorum cum
pertinentiis eidem electo redderet: tandem coram .ipso domino Regi
in Consilio suo apud Westm. in crastino Decollationis Sancti Johan-
nis Baptistse, anno regni ipsius domini Regis vicesimo tcrtio, prx-
fatus Comes, — audito scripto suo, per quod prefeto domino Regi id
quod habuit in advocatione et custodia predicti Episcopatus tempore
vacationis ejusdem reddidit [ut] jus suum, et etiam audito tenore
scripti, per quod idem dominus Rex postea de gratia sua special!
concessit praedictis Comiti et Johannx advocationem et custodiam
predicti Episcopatus ad totam vitam utriusque ipsorum Comitis et
Johannte, tiabcndum et tenendum de ipso R^e et hxredibus suis, ita
quod post deccssum eorumdem Comitis ct Johannx [ad dominum
Regem et hercdes integre revcrtantur quiete de heredibus eorundem
Comitis et Johannse'^ ^° perpetuum, ct salva ipsi domino Regi et
heredibus suis in singulis vacationibus predicti Episcopatus, fidelitate
ipsius quem in Episcopum ejusdem loci contigerit confirmari (prout
in predicto scripto ipsius Regis eisdem Comiti et Johannx inde con-
fccto plenius continetur),~conccssit, quod seisinam teirarum et tene-
meotonim que sunt temporalitatis predicti Episcopatus, et que id
custodia sua fuerunt per conccssionem domini R^s predictam,
plenarie et tntegre predicto electo reddet, et liabere fadat, ad man-
datum ipsius domini Regis >>. [£r. Willis, Uawdaff, 146, 147; and
in PryMne, Retards, III. 636 : from Rst. Clous. 23 Edvt. I. metni. 6 dorse.'}
D.gitizect>yG00glc
6ao CHURCH OF tr^l-ES, etc.
A.D. ligy- Jtmuarj ii. Testimoniale Uteramm Papx una cum is-
juDctionc per Rob. Cant. Arch. dat. IIL idus Jan. a<*. 1 296 '. Quanim
literarum tenor est intubitio totius cleri Angliae, Wallix, et Sootisc,
ne ullutn tribuant sive tributum sive subsidium sive ullam aliam
solucionem laicis priocipibus; una cum excommuaicatioae omnium
laicorum qui talcs soluciones vel ullas pecuniarum summas Icvare vel
recipere prxsumpserint, a°. 1 296. \Cnt€%u »f Lit. Kmi. Aif*v^ in
PtmMth MSS. 26, and Nieholt.J
• See die " ContitDtio Bcni&cii VIIL Pint to that reb
de Dao niTtndB coOectu.' at tet fbrtb in the haoioa Jiu
\eaa oT Aichbithop Vrio±dtej (of like tenor
A.D. 1 397. Seft. Comttituthms ef Uyvelym Bishop of S. Asafb* {Cm
tntt tf Lit. ftnt. Assam, in Wharta»^ De Efist. Assav.).
■ Nodonbt in 1 diooMn (Tood.
AJ). 1305. FetnmyK [Llywdya, Bishop of S. Asaph, repeats the
excommunication of Madoc, at that time a prisoner in London (Reg.
Whcheisty^ ap. WAjrtflw, De Efisc. Atsav.).']
h indtpcnkoce, u bij doniig the Chunb
D.gitizecbyGoOt^lc
APPENDIX A.
ANCIENT WELSH LITURGIES.
I. From a Miaa de Santio David, i ilh century.
Dens Qui beatum confessorem Tunm David atque pontificem,
angelo nundante, Patricio prophetante, triginta annos antequam
nasceretur predUisti; quesumus, ut cujus memoriam recolemus,
ejus inlercessione ad etema gaudia perveniamus, per secula
seculonun.
Hostias laudis et preces devotionis, quaa Tibi in honore beati con-
fesaoris Tui David atque pondficis, Omnipotens Deus, dererimus,
placatus intende; et quod nostnim non optinet meritum, Tua
dementia et illius pro nobis frequens intercessio efficiant.
Post Commummem.
Repleti, Domine, sacramenti participadone, quesumus ut sancti
David confessoris Tui atque pontificis mentis, cujus gloriosam
celebramus festivitatem, ineffabJIis misericordie Tue patrocinia
sentiamus.
[In fin. V. S. David, aucL Ricemarch {Cambro-Brit. SS. 144, from
MSS. Cott. Vesp. A. XIV.), written A.D. 1088 x 1096 •.]
■ At ihc end aUo of Oinldiu CunbrcDiii' re- QlotuMe prcwl Cbritd David, BBdpe nu
written ediliim or Rhyddmaidi'i Life, c A.D. lOTCinim tuonim, et pro Dobii iDtercede ad
liao,irtudi H dirided inM " LeaioiKi " 10 be DoauDum nuHnim.
read in dmith, i< Ibe Mlowing Knpmilo, pud]' Deo Qfi Eoderie Tue bettum DiTJd poo-
ujdnNcd diracti]' to S. Dtnd hiiofeir (who u tificem Tnim miiabilcai tribuiid dactortm,
camraoal]' nid to biTC been canonized in ihs coocBde piopltiiii. oi hunc tpud Te Kinpct
intenrd betoeoi the eulier fngnitnl and pnm nwreamut intnceMorem per Dcouium
ihii) : — nottnim loum Chrifliun. Amen.
II. From a Miaa de Satulo TeilaoK
Omnipotens sempiterae Deus, virtutum omnium fons et origo. Qui
per beatum Theilauro gloriostsstmom confessorem Tuum atque
pontificem ingentis vipere seuisiam in mare demersisd ; da que-
sumus, ut antiqui hostis nequicia superata, Diuini amoris igne
succensi, pie pedcionis consequamur effectual.
D.gitizect>yG00glc
yiPPENDIX A.
Beati Theliai confessoris Tui atque pontificis supplicacione, mnnas
oblatum, Domlne, quesumus fiat notus imperpetumn salatare, per
Christiun Dominum.
Postcom.
Quesumus, omnipotens Deus, ut mends reparati sanctissimi con-
fessoris Tui atque pontiiicis Theilai, pro quo Tue geatis belligere
munitiua tria funera mirlfice prodidisti, triplici seueritate hostium
superata, mereamur Indiuidue Trinitatis percipere visionem, per
Dominum.
AHolfur/orm of tkt Pottcommunio^.
Omnipotens sempiteme Deus, Qui de beato corpore sancti Thely^
confessoris Tui atque pontificis tria corpora consecrasti, et per
illud miraculum pacem et concordiam inter inimicos reformasd;
concede propitius per eius suffragia pietatis Tue ueniam conse-
quamuT, per Dominum nostrum. Amen.
■ Writirn in ■ Ijlh eaoarj huid apoo i left hiod comer il the top of a fly-tear at At
btiok leaf at the enl of a MS. Sanim Mtoi] in end of the origini] MS. irf Ac EA. Laniatrmm
the pottenioD of H. Bfidthtw, Etq., of King'i now at Ovnlon, oo. York. For the alloaoiis in
Coll. Camb.. which bcloagcd in that (xtMaj \a boih caUaU, (ee ibc legotd of S. Tdlo in the
the Huneerfon] bmilj. JJb. LaMdas. pp. tof, no.
* Wntlen in a I4tb centut; hand CD the
III. A Sequence, (probably) Welsh and of the loth or i ith century ■
Arbe ' tema Diua summ^,
Apostolorum pectora
Sonans summa
Cteli regna,
Bi ' bis bina proclamata,
Tripoda tentrix fidei mensa,
Orientalis Reginal
Trinis linguis resultet iubila I
Probet maxima federa,
Erectos nae experi ■ atque uoluens sidera !
Maier una Ecclesja, quatema, singula.
Ad corporis instar uirtute act! trina,
Sensu, intellectu uiget, et memoria,
Solimandio, Alexandria, Roma.
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX A. 623
£0 4 his at caput Chrisd recolentes,
Arectos, et aromaiD, manus, pedes,
Tangamus Cnicis pipum.
Plagis gesta difaea
Mistice relegiunt nona neteia.
Bis senos intima,
Prosper Patraarcha ',
Israelitica fabilj prosapia,
Sena profluxerat sensiEes < milia.
Tandem derelicta
Mater fugitiua,
Q[uae] peperit et deflens pignora.
Audita denique uox est irama '
Flaminis uetustati lactis ubera :
Q[ua] f{r]eti, presentemur absque macula
Regis btrando uita.
' So in MS. ' So in MS. * Pcrtupi for " ergo." The
rmpt And ihe ditinooi of lias ire dm mulcnl, down to tbe m>Fd "milia."
Mr. Bfidihaw of King") Cdl. Camb.) it mitic gnndiloquence wlul vouM piobibl]' h
written on 1 flj-leif at Ihe eod oF the WeUi been the lured conqmiiioni of tbe codnlifn
Jovraau. now in Cambr. Univ. Ubniy, Ff. of Tilieaia. And » the MS. certunly fonod
4, 31: for Ibe bntory of whidi tee above 00 wijbidc to Wales after iti 91b century u
IV. A Sequence ■, from Taliessin's " Elegy of the Thousaad Sons," xvii,
(in Sktnt^s Four Books <^ Ancient Walts, vol. ii. p. 113).
Qui venenmt angli
In Natali D/ii,
Media i[n] nocte, In laudem,
Cum pastoribus in Bethleem ; —
Nivem h angli de celo,
Cum Michaele archanglo.
Qui precedunt precelio "
Erga animas in mundo ; —
Am nivem d angeli,
Precedunt confirmati,
Unistrati «, baptizati,
Usque in diem Judicii; —
D.gitizecbyG00glc
Chratum rideDtci.
634 APPENDIX A.
[amcuht miH un>«aiai.]
Qoando fait Christus crucifixus, ut Sibi
Ipsi placubset, venissent ibi in auziUum
Flusquam duodecim legiones angelorum
Toto orbe teiranun,
Jesus Christus videntem f in ag^onia in mundo,
Ut sints nostri auxilioro,
Duodecim milia, mili[t]antein.
Ante tribunal stantem : —
Qui laudantie ^ laudantiani
Tues< mores, Rex Regum.
■ EmtM^ed in TiliOBo'i poem, uid kindlj
pointed out bjr Biihap Porbei of Bredun. It
it u coanlit and unintelligible u ihU pre-
ceding ft.
» f noitm. Or ptMiUr the Wehh «oid
" nifa'^noinbet. whicli bcgiu at»Af «ll tlw
■hon pocnu of the CDlkctioD of which ihit
[A Latin version of S. Matthew's Gospel is prefixed to the original MS.
of the Liher Landavemis (at Owgton, co. York), which is almost wholly
Yulgale, but retains a few faint traces of the Old Latin : e. g. in III, 7
(fulura interlined), V. ig (supra), VII. 23 (amna interlined), VII. 17 (9*u),
XXIV. 30 (om. in). It is of A.D. iioo or thereabouts.
The 13th century Bangor Pontifical (see above, p. 597) does not appear,
judging by Mr. Masketl's notes to his Monttmenia Eccl. Anglic., to differ
(speaking generally) from the Sanun family of Offices, more than in small
variations, not sufficient to constitute it a peculiar Use ». It omits however
the white vestment at Baptism {Maskell, I. 34). It has a special form fw
Communion of the Sick (ib. 66, 67). It differs very slightly in the form of
Espousals {Id., Pre/, to Anc. Lit. 0/ Ch. o/Etig.); and also in the service
for Burial {Id., Man. Ecd.AngL, I. 115, 117, 12a). In the Ordination Ser-
vices there appear to be more nimierous but not important variations {lb.,
III. 154 sq.). Neither can the Oswestry Missal '', judging by Mr. Maskell's
own text of the Ordinarium Missa and Canon, printed from it by him {Anc
Lit., etc.), claim to be anything more than a variation of the Sanun form.
Nor has it, even apart from this, the slightest chum to any connection
with Bangor, but rather (if with any Welsh diocese) with S. As!q>h. For
S. David's, see above, p. 459.]
■ A aumiatiM poitioa of it hu aba been lenlt (o that noted above. It contaiiu > lemce
ncenll)' and caiHutly coUat«l with the cone- for S. Thnnu Bccket.
gpondiog fbinmlariei of m Eiettr Pontifical hy 'See Mailcdt, Jlia. LUMrg. <^ Ck. ^ £v«
Mr. Sto«« of Wadbun Collie, with t, linulit Pref. bauc.-luni.
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX B.
SEPULCHRAL CHRJSTIAN INSCRIPTIONS IN WALES.
A.D. 700-1100.
I. To the memoi; of persons to whose date and hbtoiy there exists
independent testimony.
I. c. A.D. ;oo X 750. At Llanddewi Srevi in Cardigatahirt.
•{• HIC lACIT IDNERT HUUS I[ACOBI]
QUI OCCESUS FUIT PROPTER P[REDAM]
SANCTI.
Gibson's Camden, II. 769, 770 : supposed to belong to the last Bishop
of Llanbadam : see Gir. Camd., Itia. Comb. II. 4, p. 863 ; and above,
p. 146. The identity however of Idnerth with the murdered Bishop of
Uanbadam seems to be a conjecture, although a not improbable one.
a. C. A.D. 750-800. At DoUrtbeddw near Ptnirevoelas
in Deniighskire.
BROHEMAGLI
lAM IC lAeiT
ET UXOR ElUS CAUNE.
Arch. Comb., Old Series, II. 30. See the genealogy of Cyngen King of
Powys in Eliseg's inscription below : whence it may be inferred that Broch:
mael died about the latter part of the 8th century. The locality seems to
render his identity with the Brochmael of the inscription probable.
Cyngen's grandfather is mentioned as " Brochwel Ysgythrog" in the
Gwentian Brut (in an. 814).
3. A.D. 808-854. Near ValU Cruets, Llangollen, in Denbighshire,
upon a large upright stone.
CONCENN FILIUS CATTELI, CATTELI
FILIUS BROHCMAIL, BROHMAIL FILIUS
EUSEG, EUSEG FILIUS GUOILLAUC.
. CONCENN ITAQUE PRONEPOS ELISEG
EDinCAUIT HUNG LAPIDEM PROAVO
D.gitizect>yG00glc
S APPENDIX B.
SUO ELISEG: IPSE EST EUSEG QUI NECR . .
.. AT HEREDITATEM POVOS • • IPC . . MORT.
CAUTEM PER VISSI • • EP. O. T. ESTATE AKGLO
• ' • IN GLADIO SUO PARTA IN lONE
• • • IMQUE REaTUERIT MANESC P.
" • • MDET BENEDICTIONEM SUPE . .
■ • • EUSEG * •!/ IPSE EST CONCENN
' • * TUS . C . EMEIUNGE . MANU
' • E AD REGNUM SUUM POVOS
►**••• BANI * * * QUOD
AIS . NCAVESMEC
'•••••. EIN«' MONTEM
' IL . E . • • • • • MONARCHIAM
• AIL MAXIMUS BRITANNIAE.
• • NN • PASCEN ♦ • • MAVI » ANNAN
• BRITUA T • M FILIUS GUARTHI
• QUE EENED: ... QUE BENED: ... GERMANUSQUE
• PEPERIT EI SE • IRA FILIA MAXIMI
• CIS QUI OCCIDIT REGI ROMANO
RVM it CONMARCH PINXIT HOC
CHIROGRAFUM REGE SUO POSCENTE
CONCENN •!• BENEDICTIO DNI IN CON
CENN • IN TOTA FAMILIA EIUS
ET IN TOTA REGIONE POVOIS
USQUE IN
" Catell" or CadeU King of Powys died in So8 (Atm. Cami. and Snl
y 7}!W)tag.) or 8io {Aim. Mtntv, ap. Wharim, 11. xxxi.); and CjDgco
(Concenn) his son (see Aim. Cami. and Srui A.T). 814 and 816) in 850 or
S54 (see atxive, p. ao6). Eliseg tlierefore must liave lived alraut AJ>. 700
-75a For Pascent son of Gwnlienau - Vortigero, see ^enniiu, and abov^
p. 1154, And for tlie stone and inscription, ArcA. Cami., Old Stria, 1. 31,
New Stria, II. 195. Parts of it are not decipherable ; and much of tlnl
which is supposed to be deciphered, is very uncertain.
4. c. A.D. 8go-885 (or 8J14). At Ltantuiit in Gtamorganshirt.
IN NOMINE DI PATRIS ET ...
SPERETUS SANTDI ANC
CRUCEM HOVELT PROPE
RABIT PRO ANIMA RES PA
TRES EIUS.
D.oiliz.oB,GoOglc
At the foot of a richly carved wheel cross: figured in frontispiece to Mo
JUSS. (Llandovery 1848). Howel King of Glamorgan was reigning A.D.
884 {Asser, M. J/.B. ^BS), and died (in Rome) A.D. 885 (Am. Carni. and
Bruljr lywysog.) or 894 (BrtiJ, GteenI). Asser calls his principality Glewys-
sig, bm the genealogies in the Tola MSS. spea^ of it as Glamorgan. See
also Wakeman in Arch. Cami., Old Series, IV. 18 : and above, p. 307,
5. Same date and place.
IN NOM
INE DI SU
MMI INCI ■
PIT- CRU
X- SAL
VATO
RIS QUA
E PREPA
RAUIT
SAMSO
NI- APA
TI PRO
ANIMA
SUA ET P
RO ANI
MA lU
THAHE
LO REX .-.
ET ART
MALI
TECA
it IN
On an upright stone : figured in lob MSS. p. 364. The last line must
be read backwards. Jnthael King of Gwent was killed A.D. 848 (Ami.
Cami. and Bruty T^wysog.). But Arthmael or Arthfael was probably (&om
bis office) not the King of that name who was Howel's grandfather, nor yet
the King (probably of Gwent) who was contemporary with Bishop Cyfeiliawg
of Llandaff, 873-937, and therefore with Howel {Zii. Lattdav. 337). Neither
was Samson of course the Bishop of Dol, who preceded his namesake in the
text in the abbey of Llantwit by some 300 years, and who died in Brittany.
Both names are not unusual. See however Wakeman in Arei. Cami., Old
Stria, IV. 30, 31 ; and the loh MSS. as above. The oflice of " Decanos,"
however, caimot have been that of a Cathedral Dean, there being no such
8 s 2
D.oiliz.oB,GoOglc
6a8 jfPFENDIX B.
[nm-cnuu. csuirux nncupTKan n wiui.]
office at all in the old S. David's, nor at Llandaff (apparently) until the lotfa
century (see above, p. 395).
6. Same date and place : three inscriptions on a cross.
>{• ILTET: SAMSON: RETISl ^ j r 1.
SAMUEL * EGISOR * j"" **= "^^ ''^' ''"^' ^^-
) on the
SAMSON POSUIT HANC CRUCEM PRO ANMIA« EIUS Vreveree
) side.
RETIS ought possibly to be REGIS : possibly it means son of Rhys.
The stone is figured in the frontispiece to Cambro-Brit. SS. (Llandovery
1853). Egitor conjecturally - exator - engraver.
• («>.
7. c. A.D. 850-900. At Uamatin in Anglesey.
HIC lACET SANCTUS YESTINUS CUT
GWENLLUN FILIA MADOC ET GRYFFYT AP
GWILYM, OPTUUT IN OBLACOEM
ISTAM IMAGINEM P: SALUTE ANIMARUM S.
At the comers of a stone, in the middle of which is an effigy {SaadanJs,
Mona Antig. 155; ArcA. Cami., O. S. IL 334). S. Yestin is supposed by
Rees {Welsh SS. 331), being son of Geraint of Cornwall, to have lived in
the 6th century ; but he more probably belongs to the 9th.
The inaiiptiaa it Uuifihiiigd j Tnedun in MaioMthihin it to the mcmoiy of Gwladji
motbcT of Ohm id tba time of Owen Gwrnedd, A.D. 1137-1169 {Wakaman, in JrA. Ommk,
O. 8. III. 116, IV. at); and ii of the 15th <sntui7 (Pn/cnor WstWDod).
II. Inscriptions to the memory of persons otherwise unknown, but
belonging (like the forgoing) to the period of Saxon and of Irish influence,
c. A.D. 700-rioo.
i. In Anglesey.
I. At Hen Eghtys.
FIUUS AU * * * [A]NIMA REQUIES.
On a stone much defaced (Arch. Camb., \sl Series, I. 67),
3. At Bronweg near Newhorough.
N
I
FILIUS
CUUR
QNI
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX B. 6a9
L CHUITIAN ItllCiUmOKI IN WiLU.']
ERE
XIT
HUNC
LAPI
DEM
{ArcA. Comb., O. S. I. 439.)
ii. In Caemarvoruhirt.
I. At Ce/n Amwlck.
SENACUS
PRSB
HIC lACIT
CUM MULTITU
DINEM
, FRATRtJM
And on the lower part of the stone
. . FRE ET . .
Probably lolh or nth century (Arch. Camb., yd Sir us, V. 54),
a. At the same place.
MERACIUS
PBR
HIC
lACIT.
Probably ofaniilaT date with the foregoing {Arch. Camh., id.).
iii. In FiinirAire.
At Catrwys (now at Downing, Whil/orJ).
HIC lACIT MULI
ER BONA NOBILI . . .
(Arch. Camb., yd Series, I. 153.)
iv. In Meriofulkshire.
At Abertno near Barmouih {now in Lianaber Church).
COELEXTUS MONEDO REGI . .
{Arch. Camb., New Series, IV. atg : mentioned also by Pennant.)
V. In Cardigaitskire.
At Llanllear.
A broken half of an inscribed stone, illegible, with a wheel-cross (Areh.
Camb.. 3rd Series, IX. 258, 359).
D.gitizect>yGpOglc
630 APPENDIX B.
[nroLcnui. cHutruM nncMimcan w wun.]
vi. In Brecktiockshire,
I. At VstraclgyfUait.
Two imperfect inscriptions, HIC lACTT ... and .. A DIUNE . . . (Arch.
Camh., 3rd Series, T. 7, 8),
a. Ki Llandevaekg ntm BrtcoK.
4< BRIAMAIL FLOU
Under the figure of a warrior, sculptured on a stone sunnounted by an
ornamental Latili cross, and with interlaced ribband patterns on its udes,
in the clinichyard, in Hibemo-Sazon letters, 8th or 9th century {Arch.
Comb., 3rd Series, IV. 306).
3. At Lianfrymich,
lOHIS . .
In Anglo-Saxon letters, on a stone bearing a figure as in prayer with
Greek crosses and ribband work incbed; loth century at the earliest
(Wesiw. in Arch Camb., New Series, III. 174, ajg; 3rd Series, II. 51,
.40).
4. At UankammUeh.
lOHANNIS MORIDIC SUREXTT HUNC LAPIDEM.
On a stone with patterns incised, including a cross : built into the waQ
of the parsonage: loth or nth or possibly nth century { IFmAo. in Arch.
Cami., New Series, III. 1J4, ^75; IV. 334).
5. At Goer near Brecon.
ALANCINA CIVIS ET
CONIUNX EIUS H EST
On a stone (called the Maeny Morwynion) bearing two human figures
in relief, the upper part of the inscription effaced {Jones, Brecht. II. 103 ;
Arch. Cami., New Series, IV. 31 1).
vii. In Glamorganshire.
1. At Brynkeffruilhan,
PROP
ARAVI
T GAIC
At the foot of a wheel-cross; 8th or 9th century {Arch. Camt., yd
Series, XL 6g).
DigitizeceyGoOglc
-APPENDIX B. 631
1. At Margaa.
INOMI
NEDIS
UMI
CRUX
CRITDI
PROP
ARABIT
GRUTNE
PRO ANMA
AHEST
At foot of a wheel-cross ; 8th or 9th centmy (AreA. Cami., Ntw Stria,
II. .47).
3. At Merthyr t^ifil.
•{• ARTBEU
8th or 9th centuiy, according to Arch. Comb., yd Stria, IV. 163. Artgen
occurs among the legendary sons of Biychan. Artgen prince of Ceredigion
died A.D, 807 {Atm. Cami. and Brvt y lywysog.). And Arthgen, son of
Snlien Bishop of S. David's (see above, pp. 397, 298, 361), must have died a
few years before or after A.D. rioo. Date seems to exclude the first (sup-
posing him to have existed), and locality the second. And the assumed date
of the monument is inconsistent with the third. Siilien's other sons appear
to have left S. David's on their brother Rhyddmarch's death (see above,
pp. 398, 350, 361), BO that Arthgen may weU have died in Glamorgan.
4. At Baglan near Neaik.
it BRANCUF.
On a stone ornamented with an interlaced cross, now in the churchyard
wall; 9th or loth century {Waiw. in Arch. Comb., Nov Series, II. 145).
viiL Id Caermarthmshire.
I. At LlanJ^nydd near Llandeih Vawr.
ElUdOn.
On a highly ornamented stone (Arch. Camb., New Series, V. 303, 3rd
Series, I. 64).
2. At Llantfyitilu near Narbertk.
EUOLENUS
FIL.
DtgitizecbyGoOglc
63% APPENDIX B.
[•ntficmui. cxkXTUK hocuftiohi ih walk.]
LITOGENI
HIC lACIT.
(Arch. Comb., yd Series, VI. 53).
ix. In Prmirokahire.
1. On Caiify Itland.
•{< ET SINGNO CR
UCIS IN ILLAM
FINGSI ROGO
OMNIBUS AM
MULANTIBUS
IBl EXORENT
PRO ANIMA
CATUOCONI
At the foot of a large ornamented Latin cross ; 8th or 9lh century {Arch.
Cam&., 2rd Stria, I. 258).
1. At Ptn Arthur near 5'. David's.
XPS. [Beneath this, a lai^e ornamented Greek cross within a circle, and
beneath the cross, in Anglo-Saxon letters] GURMARC
' 9th century {Westw. in Arch. Cami., yd Series, II. 51; and /ones aod
freeman, S. David's, 134).
3. At Nevern.
VM E3
Initial letters, unintelligible, on a richly carved cross, of a date fnmi
(possibly) 7th to nth centuries {Arch. Camb., yd Series, VI. 47).
4. At Caraif. ^
An inscription, undecipherable, on both sides of a richly carved cross, of
like date widi the foregoing {Arch. Comb., ib. ; and Neui Series, II. 319).
5. At Penally near Tenby.
HEC EST CRUX
QUAM .^DIFICA
VIT MAIL DOMNC *
At the foot of a richly incised stone possibly as late as the i jtb centniy
(Arch. Cami., yd Series, X. gaS) «.
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX B, 633
[urULCHRU CHUrrUH IMICUFTKXTI IH WJkLBI.]
• In iddidoD to that imcribed mooiinnnli, (A^ III. s6-6l)- * ^' deliQCaiicn or the cm-
there ire abo Chiiitiin momuneali of thii psiod dfixioo on 1 Mone at Uangan, aod the cioa of
without inKfiptioiu ; 10 whid) bah roench ii S. Eioinm (wilb olhen) u Margam (the two
coDtimnllr adding otben 10 tboK ilnuly lin oommimkateil by Piofewx Wertwaod), all
known : e g. in Olanergaiuhira.
i. A aim ai Vont jUkuvV*"* '"*' NoBmuT- n. A ttooe wilb iociKd croci (ionned of five
kl in ninltUrt (.Int. Cmh., yd SeHtt, V. arda cmwue mthin ■ nitb) at VandvuaUi
47 ; ZI. 364). {lb., 3rd Sirirt, VJ. J7), an inieriKcd odb at
ii. An indted oou at FMroifAQlg on Pen y LtandtOo Fnaer (A., T. I36}, a ooa at IJait-
Myiydd, and onumented noocs (jjih and loth gfndvn, ill in CaermarlliaiMn.
cmtmy) at Lbavt/*, UDvamiuroA, and Pen- t, Indied cro«ei at Patpritk, CaptI Cobun
mJarlk, all in Brahvxli^ike {&., ffnii Stritt, (loth oentuij). PontAifli (of later date), at
fV- 334)- BortrrHm. of 14th OTitury (*.. VIJ. joS-JIJ),
iii. A fignre a> in fttytj, at OnoD CaMt neai and at £r>dA (probably howerer of an eariis
ShM {0., ird Strtf, XI. 6z). lomt ttooa dale, ft.. PI. 314), all in P ' ' "
with qoaa (on one, TOME) at Port TaOat
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX C.
ANOMALOUS WELSH (ECCLESIASTICAL) LAWS.
[The following additions, variations, and explanations, of the ecclesiastical
poitioD of Howel Dda's Code, are taken from the second vohime of
Mr. Aneurin Owen's Ancimi Laws of WaUs (8va edition), the contents
of which are airai^ed by him in Books, as here cited, under the title
of Anomalodb L&wb. They are of later, and some of them much ]a3xx,
date than the Code itself, and are extracted from Welsh supplements to,
and comments upon, that Code. Mere repetitions are omitted. For the
MSS., see Mr. Owen's Prefiice, and above, p. an, note.]
I. From MSS. of which one is dated early in the iith century.
(BK. IT. C i.
XI. Hyn odenyon adyeyc rac lu
g:ueylyd Escob ac ai^luyd a mud
abedar adyn ageuyeyt a greyc ueyc-
yauc [IL 4.]
XXIV. Teyr gorset breynyaoc'
adele bod gorsed er ai^lnyd agorset
Escob agorsed abat pop un onadunt
a dele dale y orset truydan ehun ■.
XXV. O deniyd yhur un onadunt
gueneuthur cam y gur ellall ne dele
neb onadunt gneuEhur yaun namyn
eghorset yargluyt ehon.
XXVI. 0 derayt y hur er argluyt
gneutur cam ygorset er Escob nac
aet o honey heb gueneutur yaun ; ac
eueUe gur er Escob eghorset yr ar-
Sii,34-»9-)
XI. These persons are exempt
from the oath of an absolver: a
Bishop, a lord, one who is dumb,
one who is deaf, a person of a dif-
ferent language, and a pregnant
woman. [11. 5.]
XXIV. There are to be three pi-
vileged ' courts : the court of a lord ;
the court of a Bishop ; and the court
of an abbat : each is to hold his own
court independently of the others ■.
XXV. If a man subject to one of
them do a wrong to a man of d>e
other, no one of them is bound to
make satisfaction, except in the
court of bis own lord.
XXVI. If a man subject to the
lord commit an offence in the court
of the Bishop, let him not depart
from it without making satisfaction ;
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX C.
635
w.]
^vjt ac enelle gur er [abat yn y
gorsedeu ereiU.]
XXVII, Er argluyt pan uo maru
er Escob adele yda [oU,] eytyr guysc'
er egluys ' ay lleuereu [ae chare^eu]
ay thyr: ac essef scaus eu henne
aiul, in like manner, a man subject
to the Bishop, in the court of the
lord; and, in like manner, a. man
subject to the abbat, in the other
courts.
XXVn. When a Bishop dies, the '
lord is to have his property, except
the dress* of the church*, its books,
its chalices, and its land: because
pop da [auo] heb perchennaoc [ido] every property without an owner is
dyfeyt brenyn eu''. I abat haken ny
deleyr [arg;lwyd] namen yebedyu";
kanys keuoet maru er abat eclaa ar
kanonguyr adele yda ef.
XXVni. Pop dadel [or] auo ereg-
thut ehun eneyt or clas adele bamu
udunt.
XXIX. Pop dadel [or] auo enig
abat ac argluyd egneyt erargluyt
adele bamu hykyd ac huy. [II. 8,
■»■]
a waif to the King''. From an abbat,
however, the lord is to have only his
ebediw " ; for, when an abbat dies, the
community and the canons ue to
have his property.
XXVIII. Every dispute that may
arise among themselves, is to be
decided by judges from the com*
munity.
XXIX. Every dispute that may
take place between an abbat and
a lord, is to be decided by the
judges of the lord in conjunction
vrith them. [II. 9, 11.]
' brenhiBnri— Idngl)' B.Q.
■ See tbofc, p. *76.
* See ibme, p. 174.
X »boit, p. 114.
(BK. IV. C. iv.
XVni. O deniSt y ifa ufnet fo
uach achjn teruynu #r Haul f ufnet
[ef] tn clauur neu ^ u^nach neu fn
d^wyll ' nf tybyco ef d#l#u o hanau
atep [ygl^reith] nfaf adfwednn djl-
tn o hanau [ef] k^wyrau aedew^s
trauo b^u : ac nn or lleoed [yw hwn]
nf dflf f roab bot tn lie ; tat ; sew
achaus nas Afif cantt edew^s dfm
of da ydau namtn [y] ewellys n^
d^l^ tnten seu^fll trostau odihn nam-
tn f ewyllts'. [II. 30, 33.]
§ 18, 30-33.)
XVIIL If a person become a
surely, and, before the termination
of the suit, he should become le-
prous, or a monk, or blind*; and
should suppose that he is no longer
responuble in law : we say, that he
must Ailfil his promise whilst be
lives : and this is one of those cases
where a eon is not to stand in lieu
of his father; because he has led •
none of his property to him, but his
will only; therefore the son is not
D.gitizect>yG00glc
636
APPENDIX C.
bal kt at Omreti
to be responsible as to anything,
excepting his will'. [H. 31, 33-]
( 30 meili Ihii, with ihe lul dame dunged in
■ JT E^«T<-ltw Cbiud) U.
' Set abof c, pp. 164, 166.
XXX. Whoever shaU bring reUcs«
into court, and the party opposed to
him seek the use of the relics so
brought by him ; we say, that he is
not to have those relics, until the
pleadings be finished : afterwards,
the relics are common to eveiy one
in the Geld.
XXXI. Relics are not necessaiy
in causes catried on in the church-
yard, or m the church; because it is
the place of the relics.
XXXII. If there be a conrt assem-
bled, and no relics in the field ; we
say, that no further time is to be
granted for procuring them, than
during the continuance of the judge '
in the judgment seat; and that is
at his option'. |_II. 35, 37.]
> jndtcn-jwlgct F. ' oitil = their f.
■ See tbon, pp. 158, 160, *6i.
II. From MSS. dated ai the Old o/ikt ttihcr begitmiHgo/ the
13M caiiury,
(bk. VII. c. i. \ 40.)
Nyt oes llys ar egnat nac ar There is no objecting to a judge,
kyghaus o ttfre^th en herwyd eu nor to a pleader, by law, in r^;ard
buched; cany dele He;^g$on bamu to their moral conduct; for laics are
ar pechoden ' neb ac na dele den not to judge the sins * of any body ;
a uo Bet i urdeu noc effetr^t bamu neither is a person of less degree
ar pechodea * nac eu yachau. than a priest to judge of sins ', or to
absolve them.
XXX. Pu?btnnac a dyco cref rfeu»
y dadlew ac eu ceyss^au or pleft
arall a oed fcii erb^ i creyryeu a
doeth canthau cw; nyny adywedun
na dylj ew ? creMc" hynny yny
darfo f dadleu o h^nny allan c^fred-
yn uyd y creyryeu # baub fnf maes.
XXXI. N#t reyt creyryeu yn dad-
leu a wnelher i meun mfnwent [nac
yn eglwys] can yw plas y crejryeu.
XXXII. O deruyd bot kyureyth
yn dadleu ac na bo creyrteu fnf
maes ; n#ny adjwedun na dylyr oel
y ge^^u y creyryeu nam^n tra
gatwo yr ynat' y uraudle a hynn^
Jn ewjlljs yr ynat'. [II. 34, 36.]
D.gitizecbyGoOt^lc
jiPPENDIX C.
637
"■]
lU. From a MS. daied in Iht
(BK.V. 0. i. 1 19,
XIX. Pwy bynnac a gaffo nawd
gwedy gwnel brat arghvyd, amynnu
o honaw ymdiuwyn ma) y dywetto
kyfreith y hwnnw y bam kyfreitb
colli tref y dat, kyt dihango y eneit
herwyd y nawd agaTas.
XX. Oderuyd bot creir ardyn, ac
arueu yny law, acheiasaw o honaw
aniot ac wynt, ny dyly y greir ; os
y greir adewis ynteu, gwahaner y
ameu ac ef, achattwer yn lie ny
chollont '.
XXVI. O deruyd y radwr wneu-
thuT kam y dyn arall, kymerer iawn
y ganthaw mal y gan dyn arall : [a
gvnaet yi eglvys a uynho ac ef].
XXVII. 0 deruyd y radwr kaffel
cam y gan leyc, diwyckcr idaw wrth
vrawt yr eglwys ; onyt y agbeu adaw
or cam : os hyiiny aderuyd, diwycker
yr eglwya y gwarthrud ae sarhaet ^ ;
athaler yr genedyl y alanas'. [II.
46, 48.]
middle oflhe \^th ctnhiry.
20, 36, 37.)
XIX. Whoever shall obtain sanc-
tuary afler committing treason against
the lord, and seek to reconcile him-
self in the way the law may direct ;
to such the law adjudges the for-
feiture of his patrimony, although
he shall escape with life, by the
sanctuary he has obtained.
XX, If a person bear a rdic, and
have arms in his hand, and he seek
to make use of them, he is not en-
tided to his relic ; but, if he trust to
his relic, let his arms be taken ftom
him, and let them be kept where
they shall not be lost ".
XXVI. If a graduate do a wroi^
to another person, let reparation be
accepted from him, as from another
person : and let the Church do as it
may will with him,
XXVII. If a graduate receive a
wrong from a laic, let reparation be
made to him according to the deci-
sion of the Church ; unless his death
be the consequence of the wrong:
if that happen, let reparation be
made to the Church, for its reproach
and its saraad''; and let the gala-
nas' be paid to the kindred. [II.
47. 49]
' 7 onfl'iTaiettaboilyaDdlile T.
^ Foe "galanM** and "finuKl." see above, p. 114.
(bk. V. c. ii. § 37, 60,69, 70)9°~-9^>9T<9^i "4< i^'-)
XXXVII. Tri lie y dyly arglwyd XXXVII. Three places wherein
erlit gweli tanawt kynny chaflb y the lord is to pursue for tongue-
neb y dywetter withaw iawn : vn o wound, although the person spoken
D.gitizecbyG00glc
638
jiPPENDIX C.
WEUH (■CCLIUAITICAl) I
honunt yw pwybynnac a yrageiobo to obt^ no saUsfaction : one of
oe gilyd yndadleu nen ym mynwent them is, whoever shall wrangle with
neu yn eglwys neu yn Uys ef adyly another in court, or in a churchyard
camlwTW kyn ny chaffo y neb yd or church, or in a palace, be is
ymgciner ac ef lawn '. liable to a cainlwrw, although he
who is wrangled with obtain no
satisfaction ".
LX. [Rei adyweit na dylyir dam- LX. Some say that the relics and
dvg creiren eglvys ae boffer : nini fumituie of the church are not to be
adywedvn y dylyir, sef ae damdvg, sworn to : we say they are, and that
y claswyr ar personeit; kanys vynt die community and the parsons are
yssyd berchenogyon ar yr eglvys to swear to them; for, as they are
vynteu adylyant damdvg ychreireu the owners of the church, they a
kyn bvynt ygkadv Ileygyon pan gol-
ler.]
LXIX. 0 deruyd y vn o awydo-
gyon y Uys gwadu mach, neu y wr
or teulu a vo ar vwrd y Brenhin
ygkapel y Brenhin y dyly y wadu
to swear to the relics, although tbey
might have been in the possession
of laics when lost.
LXIX. If one of the ofiBcers of
the court deny a surety, or a man
of the household who shall be at the
King's taUe; in the King's chapel
kanys yno ydyly ef y dwfyr swyn ae be is to deny it; because it is there
vara ofiereni>. he receives his holy water and sacra-
mental bread ^.
LXX. O deruyd y wi diatlam LXX. If a man without a resi-
namyn kylch idaw, neu y nonhedic dence, only upon progress, or an
canhwynawl" gwadn mach; kyfreith innate boneddig<^, deny a surety; the
adyweit panyw ynyr eglwys y gordi- law says, that it is in the church where
wedir kyfreith amaw yn phlwyfog- the law establishes him as a parish-
aeth, ydyly y wadu; kannyt mwy y ioner, he is to deny it; ance he has
dyly y dwfyr swyn ae vara ofleren no more claim to his holy water and
yn un eglwys noegilyd. sacramental bread in one church than
in another.
XC. Oderuyd yalltutd kymiyt or- XC. If an alltud^ assume orders,
deu neu yapydwryaelh neu diwhyll or hospitalry, or other function, witb-
arall heb ganhat y arglwyd, ny rydha out the permission of his lord, that
hynny ef y wrth y geichiwet kyt dylyo will not release him from his boad-
Eglwys vot yn ol y amharch. age ; and the Church should proceed
for its disrespect
XCI. Oderuyd yagymunaw dyn XCI. If a person be excommuiti-
py achaws bynnac yd ysgymuner, [a cated, whatever the cause for which
hot yr arglvyd yn mynnu y anreith be may be excotnmunicated, and the
:::G00'^|C
APPENDIX C.
ef bot yn anreith odef, yny vo ysgy-
mon vn dyd
639
[ANOlULOin WKUB (KCLXHAITICAL) LAW!.]
ef yny Qe ;] kyfrelth adyweit nadyly lord willeth his spoil on the spot ;
the law says, that he is not to suffer
spoliation, until he shall have been
excommunicated a month and a
day.
XCII. If a scholar commit a. theft,
and it be adjudged to degrade him
according to the law of the synod ;
the kw adjudges, that ' his life is not
to be forfeited' on account of that
deed; since there ov^ht not to be
two punishments for one cause.
XCVII. What church land soever
XCtl. 0 deruyd y yscolheic wneu-
thur lledrat, a Inmu y diurdaw her-
wyd kyfreith sened ; kyfreith a vam
na byd ' eneit vadeu ef am / gwei-
thret h«nnw ; kanny dylyir deu boen
am yr vn achaws.
XCVII. Py dir eglwys bynnac
awarchattwer ynoes tat, a hendat, shall have been occupied during the
agorhendat, ac ynteu ehun yn ped- life of a father, and grandfather, and
wyryd, athdu twng= ac ebediwf yr great-grandfather, the fourth being
abat, heb dwryf heb eniwet ygan in possession, and paying tunc * and
yneb ae bolo, tref tad^wc vyd ar ebediw^ to the abbat, without dis-
y tir hwnnw : sef vyd twryf ac turbance, without injury by him who
eniwet, tlosgi tei neu lad kelein: o may claim of him, becomes an in-
byd priodawT ae gwna, ny chyll dim heritor of that land : disturbance and
yrdaw, kyfoet ampriodawr ae gwat- injury is, the burning of houses, or
chattwo. Namyn vn peth agychwyn the killing of a person: if done by
pawb a llys a llan ; diaspat uch an- a proprietor he loses nothing by this,
nwfyn yr neb a dehor, ae o wyst-
yloryaeth ae o alanas y alltuded:
honno hagen y kychwynnir racdi ae
y ar bcth ae y ar gwbyL
XCVIII. Ryd vyd teruynu bop
amaer na chaet vo kyfreith nac ago-
ret 0 ny byd rodi randirs yndaw.
Ar llann bieu teniynu, ar llys ; ar llys
ar y kyuoeth, sef ae twg drostunt,
maer *' y llys. Os abat aderuyna, tir
y lys ehun, segenuab ae twng dros-
although the occupier be a non-pro-
prietor. But one thing causes the
removal of every body, court as well
as church : a cry over the abyss, in
behalf of him who is lapsmg, either
while a hostage, or for murder, to a
state of alienism : that causes a re-
movd, either from part, or from the
whole.
XCVIII. Determining boundary
is free at any time, whether the law
be shut or open, unless there be the
yielding of a randir* therein. And
to the Church belongs to fix boun-
dary to the court ; and the court to
the country, and the maer'' of the
taw, Os deu dir ogymreint gyhyt a court is to swear for them. If an
D.(jitiz<;cb/G00'^lc
640 APPENDIX C.
vyd dywpi, henhafgwyr kyfiredin y abbat is to meer the land of his
dwyn y deruyn; ac onys medrant, own court, a habited monk is to
nuinu eu hamTysson yndeu banner, swear for him. If it be two lands
Os gogymreUit vyd y deudir, abot coequal in privil^e, coequal in ex-
ynhwy gwarchadw y nei]) rtA nor rei tent, the oldest men in common are
ereill amaw, temynet yr hwyaf y
warchzdwl.
to assign its boundary ; and, if they
cannot effect it, the matter in con-
tention is to be equally shared. If
the two lands be of coequal privi-
lege, and the conservancy of the one
party be longer than tiiat of the
other thereon, let the loi^est in con-
servancy fix the boundary '.
CXIV. O deruyd ymderuynu y CXIV. If there be joint meering
rwg perchen dwy vagyl, ae wynt yn between two possessors of croders,
abadeu, ae wynteu yn Esgyb ; yr whether they be abbats, or Bishops ;
uchaf y vreint bieu teniynu : os the highest in privilege has the r^t
gogyfuch vydant, yr hwn a vo kyn- of meeting: if they be coequal, he
warchadw onadunt bieu teniynu gan who has prior occupancy has the
: vagyl ae euegyl, ac eu bot right of meering, by his oath upon
his crozier and his gospel, which are
to be at the place when they shall
be sworn upon K
CXXI. If theft be found in the
hand of a person, and when he shaD
be caught, he find his arwaesav',
whether a priest, or other graduate,
or any religious person, and sudi
one come to take it from his hand ;
the law says, that it is not to be
given to him, since he is not to
suneuder himself to the law of tbe
lord, he having relics upon him:
that is, relics to the one are his de-
grees; and to the other, his sacred
vestments ; and on that account they
dylyir dwyn kyfreith ledrat o orsed camiot assume the character of a
arglwyd y gabidwl Eacobm. [11,58, thief; and, therefore, it is, that the
66,68,74,76,83,84.] law will not allow them to be ar-
waesavs for theft; since tbe law of
theft is not to be removed from the
yny lie pan dygher udunt \
CXXI. O deruyd daly lledrat yn
Uaw dyn,aphan dalyer, daly y arwaess-
af I o honaw ynteu, o ofieiryat neu
o radwr arall, neu o greuyddyn, ad-
yuot hwnnw oe gymr)t oe law ; ky-
freith adywcit na dylir y rodi attaw,
kannydyly ef ymrodi ygky&oth ar-
glwyd, ac ynteu a chreireu amaw:
sef ynt y grwreu, y vrdeu ; ae dillat
crcuyd y arall; ac wrth hynny ny
allant wynteu vynet ymreint lleidyr;
ac wrth hynny ny at kyfreith udcnt
wy bot yn arwessaf y ledrat ; kanny
D.gitizect>yG00glc
'' yn anreith odef or = he
■ See ibDTF, p. 140.
*> See abure, p. ig6.
° ~imaleiomddia"m''» fnc WcUinan oT
indigmcHB docmt" (Owen't Olo—ary)
APPENDIX C. 641
mUK ^KcamAITICAL) LAW).}
court of a lord to the chapter of a
Bishop™. [11. 59, 67, 69, 75, 77,
83, 85.1
■ Dot 10 nSa ipoliation F,
iDioor in lin of nipplia in kind (Ouvn't Gloi-
' See above, p. 114.
rV. From MSS. daiei about A.D. 1400.
(bk. vr. c. i. § 32. 59, fio, 73, 74.)
XXII. Ny eiU priodawr rodi tir y XXII, A proprietor cannot give
sant nac y eglwys hep ganyat yr land to a saint, nor to a church,
arglwyd : os ryd ny dyly yr Escob without the lord's consent : if he
y gyssegni yn tir kyssegredic ef nae give it, the Bishop is not to con-
aindifiynnv yn ardelw ■ Eglwys.
LIX. Pwy bynnac a ymgynhenno
yn dadlcu neu yn eglwys neu ymyn-
secrate it, nor defend it by arddelw *
of the Church.
LIX. Whoever shall brawl in a
suit, in church, or in churchyard,
nwent, neu yn llys, yr arglwyd a dyly or in court, the lord is to have a
camlwrw ^ o pob vn or tri Ue hynny, camlwrw t> for each of those three
kynny chaffo y dyn y dywetter
wrthaw dim; ac arglwyd bieu erlit
y camtyryeu hynny.
LX. O deruyd dodi geir k}ruarch
places, although the person spoken
to shall have nothing; and to the
lord belongs the exaction of those
camlwrws.
LX. If interrogation be made be-
duw Gwener kyn banner dyd, ef a fore midday on Friday, the hiw can
elUr dodi y gyfreitb ar y Sul, ac ar y be appomted for the Sunday, and
Llun ; 03 gwedi banner dyd duw for the Monday ; if after midday on
Gwener y daw y geh kyuarch, ny Friday the interrogation be made,
ellir dodi oet y gyfreith nac ar Sul the time of the law cannot be ap-
nac ar Lun, a hynny o aniyded y pointed on Sunday, doc Monday,
Sul : sef yw geir kyfarch, pan o vyno and that from the honour of the
yr ygnat pa le y bu yr arwaessaf neu Sunday: interrogation is, when the
judge shaU ask, where was the ar-
waesav, or the aid.
LXXIII. If a person a[^raise a
thing, which has & legal worth there-
on, and the appraisement be more
y bortfa.
LXXIII. O deruyd ydyn damtwg
peth agwerth kyfreith amaw [a bot
yn uwy y damtwng nor gwerth ky-
VOL. I.
Tt
D.gitizect>yG00glc
642 jiPPEN
[amohalooi wkub (i
freith;] ygneit adylyant edrych ae
cam y damtygwyt, ac oa cam gwne-
ler amaw kyfreith anudon, sef yw
hynny, [naw] vgeint camlwrw, ar
Eglwys yny ol.
LXXIV. 0 deniyd y dyn wneu-
thur cam vn keinavc weith ac ef
arnawd, achreir arnaw ; ef adyly
colli cwbyl oe anreith yr achos y
nawd hwnnw, ony cheiff nawd [arall]
O newyd ; sef achos yw hynny y
nawd awnaethosti amreint yndi ny
dyly vn nawd gan honno. [II. 103,
H4, 118.]
"1
(be. VIII. c.
1. Pwybynhac a diholer o urawt
kyfreiih un weith ae not yn flemhawT
ac yn diaberwr a iawn adiebryt
arglwyd gantaw gwedy lygu kyuoeth
yr arglwyd o honaw ; or keflir gwedy
hynny dros yr oet auamawd kyfreith
idaw, gwedy kerdet drachefyn naw
cam y kyuoeth yr arglwyd ytyg y
tir, bit eneit uadeu kyn katTer ar tir
Eglwys neu nodna amynwent na
chreireu nyt ryd idaw ony bei y caffel
ar hyt ford y Brenin yn dyfot y
ymdiuwyn ac ef, am y gweithret j
diholel ymdanaw aryd oed yr Brenin
kymryt iawn gantaw am y cam awn-
aeth idaw. Ac am uynet ac diebryt
gantaw ny dyly eglwys na chreiFen
ynodi ef sef achos nas dyly, tygn
kyuoeth yr ar^wyd awnaeth ef y
Duw ar creireu, ahynny yn dadyloa
yn kyhoedawc, awneuthur yn tiwyt
wahard yn llys ac yn llan ; ac gwedy
hynny y deuth y kyuoeth yr arglwyd
than the legal worth ; judges arc (o
see whether it be wrongly appraised,
and if it be wrongly done, be is to
pay the penalty of perjury, that is, a
camlwrw of nine score pence, and
the Church after him.
LXXIV. If a man do wrong to
die worth of one penny while in
sanctuary, and a relic upon him ; he
is to lose the whole of his property
on accotmt of that sanctuary, unless
he obtain a new sanctuary ; because,
the sanctuary whose privilege he
broke is not to renew it. [II. 103,
115,119.]
mtif}. ^ See (bom, p. 140.
XI. 4 r, 18.)
I. Whoever shall be once banish-
ed by sentence of law, and become
a fugitive and a vagabond with de-
tention of the lord's right, having
forsworn the lord's territory; if he
be afterwards found, beyond the
time adjudged to him by law, hav-
ing walked nine paces into the ter-
ritory of the lord whose land he
forswore, let him be executed, al-
though he shall b« foimd upon
Church land, or sanctuary and
churchyard, or with relics: he is
not free tmkss found upon the
King's way coming to reconcilia-
tion with him for the deed for wfaidi
he was banished ; and it is free for
the King to take right from him for
the wrong he did to him. And as
to the detention, neither church nw
reUcs are to protect him, because be
forswore the lord's territory by God
and the relics, and that in public
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX C. 643
[ilMOIULOin WIUM (BCCLaUAmCU.) LAWI.]
hebganyatarglwydnacEglwysachan court, and was food -forbidden in
dcuth anudon kyhoedawc atygawd court and in church ; and afterwards
ar neb alygho anudon kyhoedawc he entered the lord's territory with-
un weith ny dyly yr eglwys nar out the leave of lord, or Church;
creireu y amdifiyn o godiwedir kyu and, by so doing, he perjured him-
ymdiuwyn agwy. Ac with hynny y self; and whoever shall once pub-
dj-wedir: ny rypeirch ny ryparcher licly perjure himself, is not to be
cany pherchis ef y creireu ny dylyir protected by church or relics, if
perchi y creireu vnbaw ynteu •. overtaken before reconciliadon with
them. And thence it is said: he
shall not be respected who does not
respect: as he respected not the
relics, the relics are not to be re-
spected on him ^
XVIII. Ac yn ol yr bawl ar attep b XVUl. And after the claim and
y kyuyt yr ygnat trwy kanyat yr answer *> the judge rises, by the per-
arglwyd, ac y geilw ar y kedymdei- mission of the lord, and calls upon
thon hynny, yr effeirat adeuwr neu those companions, the priest and
tri ygyt ac ef, ac y dechreuant yn two or three men with him, and they
kyntaf canu Pater uosterSac ydyt yr commence with chatmting the Pa-
effeirat gwedi y erchi y Duw rodi temoster", and the priest puts up a
synwyr adosparth yr ynat ae gedym- prayer to implore God to grant
deithon y uarnu brawt iawn amy sense and discretion to the judge
dadyl honno, ae dianc rac bamu uid his companions to judge right
cam. [11, [96, 198, 3oa.] judgment in that suit, and to escape
wrong judgment [H. 197, 199,
203.]
V. From MSS. of the 15/A century.
(bk. IX. c. i. § 16.)
Agaer yn y maes o arddelw* ha- Any arddelw", that shall be found
gen mwynhaer eithir naaiU vod yn in the field, ia to be allowed; only,
arddelw [y] neb ni alio vyned y no arddelwis to be allowed that
mhenyd dros y weithret sef yw y cannot perform penance for his
rai hynny dynion ac vrdde Eclwys deed; that is to say, men who are
amyn a dynion heb oed attep in Church orders, and men without
amvn. [II. 216.] appointed time to answer. [II. 217.]
* mditbt — vouch«.
D.oiliz.oB,GoOglc
644
APPENDIX C.
m (■ccuKuxncu.) l
-..]
(be. iz. c.
Niddleir gwat yn erbyn dogyn
vanac. Sef yw di^yn vanac ky-
freithawl llw kreddywr vwch ben
pen raich athygv [i] gwelet lliw dyd
{golav] gwedy kyvodi havl arlladrat
gantho. Sef yw j kreddyvwr efei-
riat a hyny rwg iddevddyn blwyf ■
kans vn or naw tavodioc yw >. [II.
9l6.]
There is to be no denial against
a competent declaration. A legal
competent declaration is, the oath
of a devotee, over a relic, swearing
to seeing the ihief, in open daylight,
the sun being risen, with the theft
in his possession. A devotee is s
priest; and that in a case between
two persons of his parish : for he is
one of the nine tavodiogs*. [II.
387.]
• SeaiboTe,p[i.«ji,ij3,i56.
(bk. U. C.
Val hyn ydyleir gyrv kroes ay
gwadv kymiyt krayr [yn y law]
athygv yr krayr hyny deirgwaitb
amaw tony y groes a gwadet y
Hall yr krayr a gwedy hyny roet y llw
ar y drydyd or gwyr nessaf ev
gwerth wythnos or Sul nessaf jm
yr eglwys ybo y vara efferen ay
dwfyr swyn. [II. 354.]
xvU. § 5.)
Id this manner is a cross to be
sued, and to be denied : a relic is to
be taken by the party in hb hand,
and to swear on that relic thrice, to
the breaking of the cross; and let
the other deny upon the relic ; and
after that, let him give his oath, with
the oath of two men nearest to him-
self in worth, a week fiom the next
Sunday, in the church wherein shall
be his sacramental brea4 and his
holy water. [II. 355.]
(bk. IX. c. xviii. § 4.)
Effeiriat rwg y dav dyn blwyf o
byd ym rysson [y] rygthvnt an^-
mynv da vdvnt y my gymynwyL Y
mynev y kymynwyt. Yna yreffeiriat
a ddyly dosbarth y rygthvnt os wrtho
y kymynwyt'. [II. 354.]
A priest, between two persons of
his parish, if there be a dispute be-
tween them, as to the bequest of
property to them : ' To me it was
bequeathed.' 'To me it was be-
queathed.' Then the priest is to
settle t>etween them, if the beqoest
was through him ■. [U. 355.]
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX C.
IB (iccututriciu.) lAwi.]
{bk. X. 0. i. § 3.)
"545
Galanas propost Llann Isroael*
Llonnyo*" Dymbycho Uann Riein^
hwebu athri geint mu a davad a
hwch rwg pob dwy vn o honynt ; a
tnaenor a golchydes achymeint abyn-
ny yw g;alanas pob propost ynn yr
hoUvyd". [II. 306.]
■ S.Iimad'i? apon Mitfen) Hanih
* LiDion? neu Pcmbtoke.
• Tenby in
(bk. z. c.
[Am Greoyddwyr.')
I. 0 deruyd bot kwyneu vnic rac
rei ogreuydwyr abat yn Hys kyinwt
neu cantref athremygu yr orsed oho-
nunt heb dyuot y ymdrycholi ac ar
y tremic hwnnw bamu gauel achym-
Tyt da o vanachty neu oysgubawr
idaw o swydawc; deuet yr orsed
geyr bron y swydawc adywedet y
vot yn berchenawc yr da hwnnw
dnvy briodolder diwahan o vreint
pennadnryaeth y vanacbloc ac oa
dylyir gauaeln' y da ef y Ue ny
wneler drwy gwyn y gytbleit ar am-
diffynnwr aphrofi y tremyc amaw
yswydawc adyly herwyd kyfreith
lywyaw idaw y amdifiyim a rydhau
y aueL
II. Os yswydawc a dyweit na
rydhaa yr auel onyt y llys ae bam ;
dywedet yr abat nadyly y llys honno
vamu dim amaw ef ac nat ydiw
The galanas of the propositus of
Llan Ismael", Llonio'', Dinbych", and
Llan Rijun'', each three score and
six kine, with a sheep and a sow
between each two kine ; and a mae-
nor ; and a washerwoman : and that
is the amount of the galanas of every
prsepositus". (11. 307.]
V. k 1-6.)
\Pf RtUgimt Persons.}
I. If there be plsunts individually
against some of the communis of
an abbat in the court of a cymwd,
or cantrev, and they should contemn
the court, by not coming to present
themselves; and, upon that con-
tempt, distress should be adjudged,
and property taken from the mo-
nastery, or from its bam, by an
officer; let the abbat come before
the officer to the court, and say that
he is the owner of that property, by
an inseparable propriety from the
privilege of the supremacy of the
monastery; and that no distress*
should be made upon his property,
where not made through a plaint
by a co-party with the defendant,
and proving the contempt against
him; the officer, according to law,
is to allow his defence, and release
his distress.
II. If the officer say, that he will
not release the distress, unless the
court shall so decide ; let the abbat
say, that that court is not to decide
D.gitizecbyG00glc
646
APPENDIX C.
dan y medyant o vn dadyl : sef fford
yw hynny bot tri ryw vrawtwr her-
wyd kyfreith achyntaf ohonunt braw-
twr llys benatur y Brenhin, ac na
dyly vn brawtwr o dieithyr hwnnw
bamu ar abat herwyd breint nac ar
[t] gynhcnen trwy gyfreilh.
III. Os y kwyn a vyd yn gys-
sylltedic rac yr abat ay broCTessawl
deuent y gyt yr llys yn amserawl
agwedy gwarandawer hawl a gofyn,
gwithebet yr abat trwy amdiffyn
trwy ymdibleidaw y wrth y plas
hwnnw. Canys,
IV, Tri ryw ymdibleidaw yssyd
herwyd kyfreith kyntaf yw ywrth y
plas yr orssed; eil yw yny mod;
tiydyd yw yny defnyd.
r..]
anything in respect to him, and
that he is not under its jurisdiction
as to any suit: the way of that is,
there are three kinds of judges, ac-
cording to law; and the first of
them, the judge of the supreme
court of the King, and no judge
but him, is to judge an abbal ac-
cording to privilege, or his litiga-
tions, by law.
III. If the plaint be conjointly
against the abbat and his professed,
let them come together timely into
court; and, after claim and demand
shall be heard, let the abbat reply
in his defence, by appealing as a
pany from that jurisdiction. For,
IV. There are three kinds of
withdrawal, according to law : the
first is, from the court to the ses-
sion; the second is, as to the
mode; the third is, as to the mat-
V. Sef val y mae hynny y neb
aossotter idaw yn Uys abrawtwr
Bwydawc pennatur geir bron hwnnw
y dyly seuyll trwy wir achyfreith;
ac ny dyly brawtwr is y vreint noc
ef temynu amaw nac arygreuydwr
val ygossodet yr abat atteb geir
brOD brawtwr Uys pennadur y Bren-
hin o ryw achwysson, ac ymdi-
bleitaw o ryw achwyssou ereill y
rei abwyssonl y deilyngdawt y bro-
ffes ar creuyd; canys trwy vam y
brawtwr hwnnw y rydheit y rei pro-
ffessawl o gyfreith y byt y gyfreith y
creuyd dan lowodraeth eu habat.
V. That is, whoever shall be as-
signed to preside in a court having
a supreme judicial officer, before
such he is to appear, through truth
and law; and a judge of inferior
privilege is not to decide upon him,
nor upon his [M'ofessing associate:
as it has been established for the
abbat to answer before a judge of
the King's supreme court in certain
cases, and to withdraw in certain
other cases, the which may press
upon the integrity of his leUgions
profession ; for through the judg-
ment of that judge the professed
were released from the law of the
world to the law of the faith, under
the government of their abbat.
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX C.
647
[ahomaioui WKUH (I
VI. Or byd rei adebycker eu
perthynu y abat neu yrei oy bro-
ffesswylyon ef gfwneuthur galwedi-
gaeth am gam vam arodo brawdwr
llys kymwl nev gantref mywn collet wrong judgment pronounced by the
yny erbyn nys dylyan o gyfreith. judge of a cymwd, or (
VI. If there be some who sup-
pose it to pertain to an abbat, or 10
some of his professing community,
to apply for the revocation of
Sef fford yw hynny nyt oed vreint
yr llyssoed hynny y teraynu dim
amadunt hwy na rydit nacbosp yn
vn ryw aphei datkanei lye heb vreint
idaw o tir nac o swyd vamn ogoUet
jrn erbyn dyn nyt oed berthynnawl
[idaw] nac ymwystlaw ac ef am y
vam honno [herwyd kyfraith] namyn
y chynnal yn bwngk ogamdosparth
a dvyn cosp amdanei, a gomot ar
y brawtwr brenhinawl rodi teruyn
volving damages against them ; they
are not by law. The way of that is,
those courts had not the privilege
to determine anything respecting
them, either of release, or punish-
ment; as if a laic, without having
privilege, either from land, or from
office, were to pronounce judgment
of forfeiture against a person; it
would not be pertinent for him to
enter into mutual ple(%e, as to such
o newyd at y dadyl. Ac yn [vn] judgment, according to law, but to
ryw gyffelyp ahynny ny dyly yr
abat nae greuydwyr galw bam
brawdwr llys kymwt neu gantref
canyt oes breint vdunt y teruynu
amadunt o rydit nac o gollet Ac
or damweina y rei hynny rodi dos-
parth o gollet yn erbyn yrei creu-
ydus hynny, y swydawc a dyly ony
wna wrth rymder yn erbyn kyireith,
kynn gwnel du athal yr bleit gwybot
trwy vam brawtwr llys pennadur yr
arglwyd ae kyfreithawl yny dadyl.
Canys Howel da a gennattawd her- And, if such courts give a decision
wyd y gyfreith ef y pop pennaeth for damage against those religious,
or auei idaw gymwt neu chwanec, the ofiicer is to know, before he
kynnal pennydyawl lys oriuedi swy- assist the par^, unless he commit
dogyon megys idaw ehun trwy oppression against law, through the
vreint brenhinawl o vreint anoduaeu, judgment of the judge of the su-
achynnal Hys beunydyawl bennatur preme court of the lord, whether the
herwyd swyd; achynnal dadleu ar cause be lawful. For Howet the
y vchelwyr yny wlat trwy gyfreith good, according to his law, per-
gylfredin Gymry. Aphei damchwei* mitted every chief, who should have
nei yr brawtwr hwnnw rodi camuam one cymwd, or more, to hold a
it to be a point of wrong
decision, and require pimishment for
it, and the royal judge be obliged
to give a new decision upon the
suit. And, in a manner similar
therewith, neither the abbac, nor
his religious, can be required to
call for the judgment of the judge
of the court of a cymwd, or cantrev ;
since such courts possess not the
privilege of determining upon them,
either for release, or for damage.
D.gitizect>yG00glc
648
yn erbyn yr abat neu y greuydwyr
mywn collet, y vam honno adylyit y
galw ae chanlyo y enill bam ygfan
yr arglwyd ehirn canny dylyir dwyn
yawyd rac y brawdwr hynny ordi-
weder trwy gyfreidi yscrivenedic
abam : allyna yr vn lie y gomyd
ar yr arglwyd ehun rodi bam o
gyfreith. [II. 318-3112.]
APPENDIX C.
(bk. X. c. vii. $
X. Tri dyn y degemir ununt:
oAeirat; etc offeirat adyly
degwm Crist.
XIX. Tri meib ny dylyant tref
tat: nyt amgen, mab offeirat; etc.
a mab a gaffo offeirat wedy
ydel yn videu offeiradaeth.
XXI. Teir gorssed gyfreithawl
yssyd: gorssed arglwyd; gorssed
Escob ; gorssed abbat : a teir hyn-
ny adylyant gwr<^aeth gwyr, ac ny
dyly gwr yr vn o honunt gwneuthur
yawn namyn yny orssed ehun ; ony
bei damweinav y wr yr Escob neu
wr yr abat yn vn or dwy ereill, neu
vn or dwy ereill yggorsaed yr abat,
ptop vn or rei hynny gwnaet yawn
yny lie y gwne! y cam.
,) t»w».]
d^ly court, with competent number
of officers, the same as himself, by
regal prerogative, with privilege, and
sanctuaries, and to hold a supreme
daily court, in right of office; and
to hold pleas among his nchelwrs
in his country, by the universal law
of Cymni. And should it happen
for that judge to pronounce a wrong
judgment against the abbat, or his
religious, to their damage, such
judgment is to be moved and pur-
sued to obtain judgment from the
lord himself; for his office is not
to be taken from the judge, ontil
he shall be convicted by written
law and judgment : and there is the
sin^ case wherein the lord himsdf
is compelled, by law, to give judg-
ment. [II. 3'9-333l
10,19, Ji, 35.)
X. Three persons who are to
have tithe: a priest; etc a
priest is to have Christ's tithe.
XIX. Three sons who are not to
have patrimony : the son of a priest ;
etc. a son a priest diaO
have after taking priestly orders.
XXI. There are three lawful ses-
sions: the session of a lord; the
session of a Bishop; and the sea-
son of an abbat : and to those three
homage is due, and the man of no
one of them is to do right but in his
own session; unless a man of the
Bishop's, or a man of the abbat's,
in either of the other two, or either
of the other two in the session of
the abbat, let eveiy one of those
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX C. 649
[aNOMMOU* WEUU (ECCLEtUmCtl.) LAWt.]
do right in the place be does the
wrong.
XXXV. Tri dyn a dieinc rac di- XXXV. Three men, who escape
henyd 'kjrfader : yBcoIheicconinawc; from execution, ^although gnil^: a
j'scolbeic corunawc ny dylyii tonsored clerk ; etc atonsored
amaw na dirwy na dihenyd am j clerk is not liable to dirwy, or ex-
Uetrat kyntaf, namyn 'y diurdaw ae' eculion,foT the first theft, only 'to be
adaw ar vreint lleyc. [II. 318, 330, degraded, and lefl to' the privilege of
33a. 338, 340-] a laic- Pl- 3^9. 33i. 333. 339. 34i-]
■' imlcdcaTkyuifywsfcrthcfk: the Got ii S.
** dinay — dirwy CG
(bk. X. C. ix. title and § 4, 8.)
[T&IDRC] PETH TSSYI> TIT LLUGBU ThEBX ABB [tHIBTEBh] THnrOB OOB-
T BYT ABTTH Y BTDANT YKDAW J KUPTINO THB WORLD, AMD WHICH
AC NY KUJB BYTB Y OWABET WILL EVBB BBILAIN IN IT; AND
: 8EF TW Y BEI HYNNY, IT CAN NEVER BE DEUVSBSD OF
them; WHICH ABB,
IV. Ac offeirat gwreigawc;
IV. A married priest ;
VIII. Ac Escob hep wybot. [II. VIII. A Bishop without know-
346-] ledge. [11.347-]
(bk. X. c.
I. Pan symudawd Hwel da [Bren-
hin Kymry] gyfreitheu Kymry amiy-
faelyon vreineu y amryvaelyon dyn-
yon ^cnatawd. Ac yn gyntaf y
kenatawd y pob arglwyd eglwysic
megys Archescob Mynyw, neu Es-
cyb ereill, ac abbadeu breint brenin-
awl y gynal dadleuoed ar y Heygyon
hwy trwy gyfreith gyfredin Gymry.
II. Pedwar peth a ganalod y Bren-
hin yny law ehun : vn yw, gwneuthur
bath ; eil yw gwneuthur kyfreith ;
trydyd yw kynal breint bagylogyon
y deymas ; pedwryd yw ' cospi yneb
xiii. § I, a.)
I. When Howel the good. King
of Cymru, modified the laws of
Cymru, he permitted various privi-
leges to various persons of his king-
dom. And, in the first place, he
permitted every ecclesiastical lord,
such as the Archbishop of Menevia,
or other Bishops and abbats, royal
privilege for holding pleas among
their laics, by the common law of
Cymru. etc.
II. Pour things the King reserved
in his own hand: one is, making
coin; the second is, making law;
the third is, maintaining the privi-
lege of the croziers of the kingdom ;
D.gitizect>yG00glc
6y>
awnel aghyfreith ar y prifyrd'.
364-]
jIPPENDIX c.
the fourth is, ' ptmishment of the per-
son who commits illegality on the
highways'. [11. 365.]
(bx. X.
[Am dadyl Lfyt ac Egbt^s^
I. O deruyd y wr olys holi gwr
or Eglwys ; holet ynyr Eglwys.
II. O deruyd ywr o Eglwys hoU
gwr olys ; holet yny lys.
III. (Wrlh hynny ni dyly gwr o
lys heprwg y hawl yr Eglwya mwy
no gwr or Eglwys yr llys : sef achaws
nas dyly amgymell or kledyf iawn
yr vagyl]
IV. Ijssioes ef awnaethpwyt seith
ragor yr Eglwys rac llys y hot y
pennaf: sef ynt y seith hynny
degwm, ac offrwm, a daeret, a
'chymyn marV, ac yspeil allawr, a
sarhaet gradwr, a threis gole ar wr
eglwyssic : am pop vn or rei hynny
y dyly gwr olys hebrwng iawn ywr
o I^lwys hyt y Eglwys.
V. Vn ragor yssyd y Egl*ys rac
llys vieinawl teruynu yny blaen, o
byd bagyl ac euengil : am tir adayar
y mae hyn yr Eglwys. [II. 366.]
c. xiv.)
[0/ Sm'/s of Court and Church^
I. If a man of a court sue a roan
of a Church; let him sue in the
Church.
II. If a man of a Church sue a
man of a court ; let him sue In the
court
III. Hence a roan of a court is
not to carry his suit to the Church,
more than a man of the Church to
the court: because the sword en-
forces the rights of the crozier.
IV. However there have been
sCven precedences established for
the Church as the chief, against the
court : those seven are, tithe ; offer-
ing; daered; 'communion of the
dead'; altar spoil; saraad to a gra-
duate ; open violence against a cler-
gyman: for each of those, a man
of a court is to make amends to a
man of a Church at his Church.
V. There is one precedence to a
Church, in opposition to a privileged
court ; priority^ of meering, if it have
A. crozier and gospel; for land and
soil this precedence is for the
Church. [II. 367.]
{BK.x.axv. §3.)
Trydyd orsed dygunull yw lie y The third conventional session
damweino ymiysson kyfrwng awdur- is, where there shall be a dispute
D.gitizect>yG00glc
jiPPENDIX C. 651
[utOUALOUl WBU> (tCCLMUtnCjU.) LAW*.]
wyr am dyaU dwy gyfreith erbyn yn amongBt men of authority, concem-
erbyn y dosparth yr vn pwnwc heb ing the import of two laws, opposed
not vn obonunt yn C07I0 dyall y to each other, deciding the same
gilyd Den na wypynt pwy ddlygaf thing, withoot any one giving credit
or dwy gyfreith hynny. Yna y
dylyii o bleit y Brenhin kyroell o
wys rybydyawl kanhonwyr na gwyr
o greuyd vwynt nac eglwyswyr ereill
y • deroynv y gynnen [honnw] trwy
to the explanation given by another ;
or that they know not which of
those two laws is the most prefer-
able: then it is incombent, on be-
half of the King, by a warning cita-
dyall canon diled]^ gan gatarnhau don, to urge the canonists, whether
y dull drwy dwng, or byd ay typpyo ; men under religious vows, or other
ac yna y dyly brawtwr opleit y Bren- ecclesiastics, to 'determine that cause
hin rodi bam herwyd dull y canon-
wyr. [Dewi Brefi I]— [II. 370.]
of dispute by the sense of unbiassed
canon, and confirmed by oath, if
there be who shall doubt ; and then
it is incumbent on the judge, on
behalf of the King, to pronounce
judgment, according to the form of
the canonists. Dewi of Brevi I III.
371.]
at grcUei length !l JD c. xi. f tS.]
(be. X. c.
Eil yw> dyn y damwheino ido
gwneuthur gweithreit ar ny alio
caffel kymhediwe Eglwys Duw hyt
pan gaffei y lydhau gan y Pab OS
gwedi y darSTei idaw gymiyt y fford
yi bererindawt honno y kyffroit hawl
amaw ny dlyir gwrandaw yr hawlwr
hwnnw na chynnwys y deissyf y
gweithret bam hyt pan vei Uthredic
vn dyd ablwydyn or dyd y hadnepit
kychwyn y pererin or gyghelloryaeth
bono; cany dlyir herwyd kyfreith
symmvt ansawd neb a vei vedyant
a orffei amaw geissaw rydit 'deduaid
o achaws gweithret *a wnelei o vywn
xvii. § 16.)
The second* is, a person who
might chance to commit some act,
so as not to be able to obtain the
communion of the Church of God,
until he obtained absolution from
the Pope : if, after setting out upon
his pilgrimage, a claim should be
preferred against him, the plaintiiT
is not to be heard, nor is his appU-
cation for proceedings at law to be
countenanced, until a year and a
day shall have elapsed, from the
day it was ascertained that the pil-
grim had departed from that can-
ghellor-ship; since it is not right.
D.gitizect>yG00glc
651 APPENDIX C.
yi' amser y gallei dyuot trachefTD. according to law, to disturb the
[II. 384.] condition, or possession, of a per-
son who might be constrained to
seek 'customaiy remission of a deed,
'committed within' the period when
he might return. [II. 385.]
' dnwiiri = godly S. ** an duwivl hyt u ac nngodlj imtil S.
> i.e, oTpertona apuut whom no pIuDt it to be lecuted oi fataid al taw.
(bK. XI.
Tri dyn a gyneul tir ac ae her-
byn o vewn Uys kymwd neu gantref
ac ny dylyant vod ynn bleidieu y
' atteb y neb oe tired yn llwrw kwneu
na bod yn vrawdwyr ygneid o vreint
tir megis brehyiyon* nid amgen dyn
eglwysic y rodo y Brenhin dir idaw
drwy weithred aliynny oe dir dilis
eu hyn ; eil yw llyc y rodo y Brenhin
idaw ae yghyfarws ae ynn rybychet
arall ynny kefylypyon vod; trydyd
yw dyn agynhalo perchnogaeth o
dauawgdir^ dan y Brenhin y kyntaf
areil rac bron y brawdwr penaf y
dylan atteb or byd ae gofynno ac
nid y Uys brenhuryawl; y trydyd
ynn llys y dauawcdref y dylu atleb
ac nid y Uys ychod. [II. 396.]
a See aboye, pp. I46, 164.
o.i.S..)
Three persons who hold land,
and receive it in the court of a
cymwd, or canlrov, and who are
not to be parties to answer to any
one for their lands upon any plaints,
nor to be judicial judges, by privi-
lege of land, like breyrs^: to wit, a
clergyman, to whom the King shall
grant land by deed, being his own
undisputed property; the second is,
a laic, to whom the King shall give
land, whether as a gift, or as any
other favour, in a similar manner;
the third is, a person who shaU hold
the possession of taeog-land ^ under
the King: the first and ihe second
are to answer before the chief judge,
if there be any to question them, and
not in the baronial court ; the third
b to answer m the court of the
taeog-trev, and not in the court
above. [II. 397.]
^ See abora, p. 141.
(BK. ZI. C. ij. § 3.)
Or dervyd yr arglwyd keissaw If the lord seek to compel laics
kymell lleicion yr abad v lyd yrha belonging to the abbat to join the
ni boynt ystynolyon o dir o vewn army, who have not investiture of
y gyfoeth ef neu yny deylu rwyme- land within his dominion, nor be-
dic idaw ar wasanaeth neu vn o long to his household by service.
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX C. 653
Bwydopon brenhinawl a swydeu Uys nor one of the royal offlcera, in
beynydyawl ni dylyir llyd udynt o offices of the daily court; they are
gyfreith. Sef fiord yw hynny bod exempt from military service, by
tir yr abad yn gardawd tir lyd ac law. The way of that is, the land
na dyliyr llyd o honaw o vreint tir of the abbat is frank-almoign land,
ae bod hwynteu yn wyr amodawl and is not liable to military service
kargychwyn or tir hwnnw ar dervyn by privilege of land ; and they being
amseroed. [II. 403.] also conventional car-flitting men
from that land upon the expiration
of terms. [II. 403.]
(bk. XI. c. iii. ^ I, a, 3, 5, 8, 15, aa, a8, 29.)
Rac Liaw Ydakltkeib
Gy- Ik ths Siqubl is to be exflainsd
PPBBITH Y KkBFVDWYE Y ReI A
Ah&odykt y BfiorFOES £u Har*
OLWiD Abas.
I. O bob aghyfreith krefydwyr
flaw athroed or a wnelynt or a
berthyno eu bod ynn eneid vathaea
oe achaws, neu gwerth neu yn dir-
wys neu yn gamlyrys » oe blegjd ; yr
abad adylu eu dwyn herwyd kyfreith
o orssed yr arglwyd y gabidwl ehyn.
Kans kabidwl yr abad yssyd drydyd
kabidwl kyfreithawl kans kyfreith a
deweid na ellir kymell vn dyn egl-
wyssic rwymedjc wrth vrdeu kysy-
gredic neu wrth grefyd ai^ y atteb
y neb o vaes oe sened or dwedir
dryc weithred amaw.
II. Oymar gwahan yssyd herwyd
kyfreith rwg gwr krefydys proffessawl
a gwr araU eglwissic : gwr proffessawl
ny dychawn gwranty vn dadl dros
arall nabwrw y dillad krefydys odi-
WTthaw nac ymrodi y gyfreith Uys
kans ny dychawn dynny dati O
orssed yr arglwyd y gabidwl yr
THE Law ooncbbmino those Re-
U010D8 Mei> who devote them-
selves TO THE DlSCIFLUTB OF
THUS LOBD AbBAT.
I. For every breach of law, which
religious men shall, by hand and
foot, commit, for which they are
liable to forfeiture of life, or to be
sold, or to a dirwy, or to a camlwrw*;
the abbat has a right, according to
law, to remove them from the court
of the lord to his own chapter. For
the chapter of the abbat is the third
lawful chapter; for the law says,
that no ecclesiastical person, gra-
duated in consecrated orders, or in
other religious community, can be
compelled to answer to any one
out of his synod, if charged with
any bad act.
II. This is the distinction, ac-
cording to law, between a man who
is a professed religious, and another
ecclesiastic : a professed man can-
not warrant in any suit for another ;
nor divest himself of hie religious
garments; nor resign himself to the
law of the secular court ; for he
D.gitizect>yG00glc
654 jIPPEN
abad. Kans dwy vanvolaeth yssyd,
marwolaeth j gyfreith a marwolaeth
anyanawl : marwolaeth y gyfreith yw
megis y dwedir am y rei a darffei
ydynt ymrodi y broffea abat ac a
gyssyHdid ar krefyd yn di amadaw
yrhei hynny a diffyd ac a dreingk
y breint yny gyfreith leiciawl hyd
nadyly amreint ar nadynt; marwo-
laeth anianawl yw pan wahaner y
eneid ae goriT.
r..]
III. Or byd kwyneu aholyon ar
y ryw wyr hynny o blegid dlyddon,
ny ellir kymell neb o nodynt y atteb
geir bron brawdwyr o blegid rwym
perssonawt megis mectuiiaeth nea
amod neu wybydyeid neu lunyaetb
arall o edeid perssonawl, Kans ryw
dynyon yssyd ar rydheir or ryw
rwymedigaetheu hynny : sef ynt
dynyon avoynt rwymedic kyssegre-
dic ynn anian duwolder a braint ; a
dyn a dylyo herwyd kyfreith braint
penadyryaeth ac awahano kyfreith
abreint dyn agysylltier ac ef byd
na atto rwym ymbleid y gymell o
vn mod y dadl rwym nac edwid
personawl val y dwesbwyd ychod
ynny U€ ni aller herwyd kyfreith
gwneuthur penadyr yn pleid yr def-
nyd. Sef yw yrheii hynny gwyr
proffessawl neu ganon wyr yim
rwym krefyd kans breint penadyry-
aeth yr abad a diryma y breint
hwynt hyd na allant vod ynn blaid
yr dadyl.
cannot remove a suit from the ses-
sion of the lord to the chapter of
the abbat For there are two
deaths, death in law, and a natural
death : death in law is, as it is said
of those who shall have devoted
themselves to. the discipline of the
abbat, and are indissolubly united
to religion; their privilege is extin-
guished and perished in the secular
law, so that no want of privilege
can affect than ; a natural death is,
when the soul shall be separated
from the body.
III. If there be plaints and claims
against such men for any dues,
none of them can be compelled to
answer, before judges, on account
of any personal eng^ement; such
as a suretiship, or a contract, or as
evidences, or other adjustment of
personal due. For there are cer-
tain persons who are exonerated
from such obligations : such per-
sons as are bound and consecrated,
in the nature of piety and privilege ;
and a person who is entitled, ac-
cording to law, to the privilege of
sovereignty ; and those the law shaQ
separate from the privilege of per-
son that is connected with them, so
that the bond of self-participation
shall suffer them in no way to be
compelled to abide a suit of pter-
sonal obligation, or promise, as it
has been said above, in the case
where, according to law, a sovereign
cannot be made a party to the
matter. Those are, professed men,
or canonists, under the obligation
of religion; for the privilege of the
D.gitizect>yG00glc
ATTEHDIX C.
655
V. Tri dyn ni ellir kanlyn kwynea
vnic rac dynt : manadi bep y abad ;
a. gwreic hep y gwr priod: a mab
dioedran hep y dad neu geidwad
tra dylyo vod drosta
VIII. Tri dyn a gyneil tir ynn
llys y firenhin ac ae herbyn gan y
Brenhin os henvyd iawn ettifedJaeth
y disgyn ydynt y tir ac ny dylyant
wneuthur yr arglwyd vn or tri ryw
vassanaeth yseyd ar dir euthyr talu
y rent ae westva'' idaw: gwreic
wedw; a mab dioedran; ac ysgol-
heic rwymedic wrth yrdeu kysegre-
dic: sef achaws y wr wreic ar mab
o eiaaeu awdyrdawd synwyr a pher-
sondawd ; ac ysgolheic amna does
werth ar y dafawd yghyfreith ac na
dychawn neb varau euthur dan perigl
gwerth y dalawd.
XV. Pwy bynac dyn a doro y
broSes o grefyd na manach na
brawd nac agkar na meudwy na
neb ryw greiyd or avo rwymedic
yg«asaneuth Duw nac offeiriad a
gymero gwreic gwedy rwym offei-
riadaeth; ny dyUr kredy eu tysto-
lyaeth yn vn Ue euthur y gadel y
maes o gyfrath onysvynnant gan y
Pab neur Eegob drw benyd kyho-
edawc.
abbat's supremacy abrogates th«r
privilege, so that they cannot be a
par^ todtesnit.
V. Three persons against whom
singly no plaints can be prosecuted :
a monk without his abbat; a wife
without her husband; and a son
under age without his father, or
guardian, whilst answerable for
VIII, Three persons who hold
land in the King's court, and who
receive it from the King, if the land
descend to them according to right
of inheritance, and who are not re-
quired to perform any of the three
kinds of service to the lord, that
are attached to land, except paying
his rent and his gwestva** : a widow;
a youth under age; and a scholar
graduated in consecrated orders:
because it is requisite for a man to
have a wife ; and the youth requu-es
the authority of discretion and su-
pervision ; and the scholar has no
worth set on his tongue, in law, and
no one b qualified to judge, except
under the penalty of the worth of
his tongue.
XV. Whatever person shall break
his vow of religion, whether a monk,
or a friar, or an anchorite, or a her-
mit, or any kind of religious person
bound in the service of God ; or a
priest who shall take a wife alter
the bond of priesthood; their testi-
mony is not to be credited in any
place, and they are excluded from
the law, unless they seek a pardon
from the Pope, or the Bishop,
through a public penance.
D.gitizect>yG00glc
656
APPENDIX C.
[arokalodi WSUH (KCCUIUtncAL) L
n.}
XXII. Bei Uadei dyn wr eglwyssic
neu wr rwymedic with yr deu or
kymer benyd ny chyll y dir euthur
talu yr genedl yr alanas •= ac yr argl-
wyd ; ae dir a geiff ynu ryd.
XXVIII. Tri dyn nid gcir y geir
ar neb krefydwr gwedy tori brofies ;
a thyst a dyko kam dystolyaeth; a
lleidir kyhoededic.
XXIX. Tri pheth nid atteb ky-
freith dilys drostynt : vd yw bamu
yn drygarawc; eil yw ysgymuno
dynkynatteb; [11.403,404,
406, 408, 410.]
XXII. If a person should kill a
clergyman, or a. man graduated in
orders, if be perfonn penance, be
loses not his land, bat is Co pay
the galanas*: to the kindred and tbe
lord ; and he is to have bis land
XXVIII. Three persons whose
words are not to be taken ag^nst
any one : a professed religious after
breaking his vow; a witness who
shall bear false testimony; and a
proclaimed thief.
XKIX. Three dungs for which
sound law is not answerable: one
is, judging mercifully; the second
is, excommunicating a person before
answerii^;;. [11-403,405,407,
409,411.]
II fndioldcn, in kind o
oiiejr (OiKn'i
(bk. zi, c.
VIII. Tri dyn a saif tafodyawc"
absen drosdynt vn yw dyn a vo
mewn pererindawd ty a Ryfein neu
abed Krist;
XIV. Fob adnen adylir y dalu
ond adneu eglwys Ue glendid ywr
eglwys amam bop dyn agwahardedic
yw kadw adneu ynn di kans ty gwe-
die yw ac nid ty ladron kans gwa-
bardadwy yw kadw adneu ydi ni
dylir talu adneu a dyker ynn Uedrad
o heni. [II. 420.]
iv. 5 8, 14.)
VIII. Three persons for wbora
when absent a tavodiog' is to stand :
one is, a person who shall be on a
pilgrimage to Rome, or to the grave
of Christ;
XIV. Every deposit ou^it to be
paid for, except a deposit in a
church : the church is a holy place,
and the mother of all men, and it
is forbidden to keep a deposit in it ;
for it is a house of prayer, and not
the house of thieves : and ^nce it is
forbidden to keep a deposit in it,
any deposit stolen from it is not to
be paid for. [II. 42 r.]
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX C.
657
VI. fran ike Triads of Dyvmval Modmud, dated by Mr. Owen m
thdr prexent form in the i6lh cenlttry.
(bk. XIII. 0. ij. %
CXCni. Tri rhyw briodorion y
sydd: cynnwynolion anianawl ; gwyr
llys; a gwyr Uen: sev y cyntav o'r
tri a elwir tkygjon, ac iddycit y mae
braint Ue ar dir, a chyvarwys; ac
i'r ail y bydd braint swydd, berwydd
a ddyweto cyvraith; ac i'r trydyd-
dion, sev y gwyr lien, y mae braint
athravon, sev dogn iddo o bob arad
o vewn y awydd y bo ynddi yn wa-
rantedig yn athraw ; a'i dir braint yn
rhydd iddo ; a'i dntydded yn mmnt
ei vybodaa.
CXCV. Tair swydd y sydd ar
athrawon gwlad a chenedl, o vyr
lien : dodi addysg i'r Ueygion, yn ea
teolnoedd, ac yn ngolychwyd, ac yn
Uysoedd y cyvoeth, ac yn ngoraedd-
an gwarantedig o le ac amser; x&,
cadw cov gwarantedig ar vieintau,
a devodau, a gwclygorddau, ac
achau bonedd, gan briodasaa teil-
yngion, ac ar wcithredoedd anrhyd-
eddus, ac ar bob goreuau gwlad
a chenedl, ac ar a wneler yn Hys,
ac yn llan, ac yn heddwch, ac yn
rhyvel ; trydydd, dylynt vod yn bar-
od bob lie ac amser gwarantedig
with rud gwlad a chenedl, ac a
wasanaethont, tan obr a thrwydded,
t ddodi adffysg a chynghor a gwybod
VOL. I.
CXCIII. There are three sorts of
proprietors : those naturally bom
free ; men of the court ; and clergy :
the first of the three are called laics,
and to them pertains the privil^e
(^ location upon land, and grants;
and to the second there is the pri-
vilege of ofGce, according as the
law shall set forth ; and to the
third class, or the clergy, there per-
tains the privilege of teachers, with
an allowance to each from every
plough within the district where he
shall ofSciate as an authorized
teacher; and his land of privilege
free to him ; and his maintenance
secured to him under the privilege
of his sciences.
CXCV. There are three functions
pertaming to the teachers of the
country and kindred, as being cler-
gymen : imparting instruction to the
laity in their households, and at
worship, and in the courts of the
temtoiy, and in sessions authorized
as to time and place ; second, keep-
ing authentic record of privileges,
and customs, and tribe-stocks, and
genealogy of descents, with legiti-
mate marriages, and of honourable
actions, and of all excellencies of a
country and kindred, and of what
shall be done in court, and in as-
sembly, and in peace, and In war ;
thirdly, they are to be ready at every"
authorized place and time at the
D.gitizect>yG00glc
658
APPENDIX C.
1 (1
«.]
ar geinmygedau, ac i ddatgan cov
gwftrantedig, ac i ddangos cyvai-
wyddyd, ac i yni cyvarwyddyd ar
a vo rhaid a govyn gan achaws
gwlad a chenedl ; megis y bydd
negyddiaethau gwlad a gorwlad, a
llys a Uan; ac i drevnu gostegau
a rhybuddiau, yn warantedig o gyv-
raith ac awdurdawd, a'u dodi yn
mhen gwaedd gwlad ; ac i lyvraw
a ddoter gan vara a devawd ar gov
llyvr a llythyr : ac amgen no hyn o
Bwyddau nis dylit eu gym ar
athrawon gwlad, o wyr lien a
Uythyr a gwybodau ceudawd a
doethineb, rhag nas gellynt en gwa-
sanaethu, a gwneuthur a ddylynt
parth eu swyddau o athrawon gwa-
rantedig.
CCXIX. Tri chrair twng y sydd :
brysyll golychwydwr ; enw Duw ; a
llaw yn llaw a dynger iddo : a Uaw-
greiriau a'u gelwir. Tri thwng arall
y sydd : nid amgen, gair ar gydwy-
bod; gair yn wyneb haul; a cha-
damau yn nawdd Duw a'i wirion-
edd. Gwedi hyny doded: y den-
gair deddv; ac evengyl leuan; a'r
groes vendigaid. [11. 546, 548, 556.]
need of the country and kindred,
and they shall minister, for fee and
nuuntenance, to impart instruction
and advice and infonnation in re-
spect to great events, and to pro-
claim authentic record, and to de-
monstrate skill, and to urge skill
in what shall be necessary and in
demand for the cause of a countiy
and kindred; such as in regard to
the negotiations of country and
border countiy, and court and as-
sembly; and to arrange proclama-
tions and notices, as warranted by
law and authority, and to put them
on the cry of country ; and to enter
what may be promulgated of judg-
ment and custom upon record of
book and writing : and other than
these functions ought not to be im-
posed upon the teachers of the
country, as men of learning and
literattU'e and intellectual sciences
and wisdom, lest they should not
be able to serve them, and to ac-
complish what may be incumbent
on them in their fiinctions of au-
thorized teachers,
CCXIX. There are three relics to
swear by : the staff of a priest ; the
name of God; and hand-in-hand
with the one sworn to : and these
are called hand-relics. There are
three other modes of swearing: to
wit, averment upon conscience;
averment in the face of the sun;
and confirming under the protectiw
of God and his truth. After that
were introduced: the ten wwds ol
the law; the gospel of John; and
the blessed cross. [II. 347. 549. 557-1
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX C.
"0
659
VII. From a MS.
(bk. zit. c.
Tri uighyfarch addefedic ni
ddlyir cu difwyn: dwyn cassec y
gorffaw daly e hebawf yn Uygni yt ;
a dwyn march neu gassec y lybyddiaw
gwlat rhach cyrch a llu gorwiad ; a
dwyn march neu gassec y geyssyaw
effeiryat y ddyn ymperygyl, neu fed-
dic rbac y goUi heb gymyn, neu
eissieu meddic. [11. 583.]
(bk. XIV. 0.
Teir poen oedd o gyfreith Dyfyn-
wal, am Uadrat, neu alanas, neu firat
arghvydd : y hayam twymyn; eil y
dwfyi brwt rhoi yr aelawt awnelo yr
anghyfreith ynthaw; trydydd oedd
gomest ac ae gyrro yn gyfreithiawl ;
ac ny fyddei yna yr ygr
V neb a orfyddei yn yr omest,
hwnnw oedd yn lie prawf ac felly
yn Hywel dda ae yneit
a weles nat cyfyawn hynny ; sef
gvnaethont praw o ddynyon a
ac ayt canmawl praw o
weithret a fynnassant yn lie perthy-
nei hynny, a rheithieu* am weithredo-
edd cyswyn, a. gadu y bawb y wat
yny ballei iddaw, a cheitweit ac
arddclw*> am weithredoedd yn llaw;
na phan baUynt pallu y amddiffyn
yr dyn a chyt a hynny gwir gwlat
yn Ueu ereill; ac am hoUon afgl-
wydd yn benn ddiatnot ; cany chyn-
gein y arglwydd na thwng y greir
ya gymi, na thwng y greir yn
o//Ae 16/A Century.
iii. k so)
Three acknowledged snrrep-
tions, for which no amends are
due: taking a mare, to be enalded
to catch her colt that is doing da-
mage to com; and taking a horse,
or mare, to warn a country of an
inroad, and of the host of a border-
country ; and taking a horse, or
mare, to procure a priest for a per-
son in danger, or a medlciner, lest
he be lost without the sacrament, or
for want of a medlciner. [II. 583.]
There were three ordeals by the
law of Dyvnwal, for theft, or galanas,
or treason to a lord : the hot iron ;
second, the boiling water, by putting
the limb that did the deed therein;
the third was, combat to such as
should demand it lawfully ; and
there would be [no punishment for]
the one who might overcome in the
combat, that was instead of proof;
and so, in [amending the laws,]
Howel the good and his judges ob-
served that that was not just ; so they
established proof by men, for [com-
bat] they did not commend, and
proof of deed willed, where that
might be appropriate, and raiths* for
reputed acts, and conceded to every
body his denial, until it should fail
him, and guardians, and arddelwb for
thefts in hand ; nor, when they
might fail, that his defence should
fail to the person ; and, in addition
to that, the justice of the country
uu 2
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX C.
damdwng y da, na thwng yn frofi fiUightening others ; and as to
I flaen gwybyddyeyt Y tri pheth claims of a lord, in pardcular ; dnce
hynny ny ellir gwbyl bebddynt
rhwng hawlwT ac amddiffynwr. [II.
633.]
X iboTc, p. ij6.
it is not pertinent for a lord either
to swear on a relic in prosecuting,
or to swear on a relic in swearing
to property, or to swear in provii^
before evidences. Those three
things cannot, in all things, be
omitted between claimant and de-
fendant. [11. 6*3.]
*■ ■rtUalu— Toucher (OiMm. GItmarf).
(bk. XIV. c. xiv. §6».)
Tri dyn ny ddylir y ladd, cyt Three persons who arc not to be
boen llofniddieit : Brenhin ac effei- put to death, althoi^h they may be
riat a cherddawr ac am hynny ny murderers : a King ; a priest ; and
chafiant wynteu ran eithyr Brenhin a minstrel : and, therefore, [hey also
ehun. [II. 616.J shall not have a share, excepting the
King. [II. 627.]
■ Sec the Laiia of thii, above, p. 164.
(bk. xiv. c.
Tri echos y bu da gwneuthyr o
Ladio : cyntaf yw datcanu yr Pab
rhac y bot yn erbyn cyfieith Eglwys
mal y dallei hi ; eil un ymoglyt rhac
ddyall o bawb hi canys Ilawer peth
a fydd mcwn Ilythyr ny pherthyn eu
clybot y fo rheit wrthynt; trydydd
yw y beri yr ae gwyppo o Ladin
ragor anrhydedd rhac Deyc; canys
am hynny y dywelpwyt yn y Hyfyr
y neb a wyppo O ynat teir colofyn
cyfreith, ar petheu ereill a elwir
cgwyddawr ygnyddyaeth nat eistedd
Heyc yn y erbyn fyth. [II. 656.]
«i. § H)
Three caused which render it ad-
vantageous to use Latin: first, that
the law might be explained to the
Pope, lest it should be in opposition
to the law of the Church, so as to
obscure it; the second one is, to
guard against its being understood
by every body ; because many (hitags
may be in writing which it may not
be proper should be heard, and yet
they may be necessary ; the third is,
to procure for such as shall under-
stand it in latin, superior respect,
compared with a laic; because it
has been, on that account, said in
the book, whatever judge is ac-
quainted with the three columns of
law, and the other particulars, called
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX C. 66i
[ANOUAUnra WHJI (■CCkUUtnCAL) LAW!,]
the rudiments of judicature, shall
never give place to a laic. [II.
«57.]
(be. XIV, c. xlv. § 35.)
Ny ddicfaawn cerddyfwr a ym- A religions person that shall be
roddo y broffes ac ymadawo ar byt bound by vow and shall have left the
fot, na graddwr Eglwys mal effeiryat world cannot be [a pleader], nor a
onys llyssa y bleit wynt, ef a eill clerical graduate, as a priest ; if the
ynat y Uyssu. O mynnir en llyssu, party do not object to bim, the judge
llysser pan fydder yn cadeiiyaw y may. If it be minded to object to
pteidieu ^n ofynno ynat pwy dy them, let it be done when they shall
gyngaws. [II. 734-] be arranging the parties, and the
judge shall ask : ' Who is thy plead-
err [XI. 735-]
GiRALDUs Cahbb., Combr. Descriplio, c. XVIII. — De ChristianHatis
atnoTt tt dtBoHone [apud WatletKes\. — De quohbet pane apposito primum
fractionis angulum [Wallenaes] pauperibus donant. Temi quoque in
Trinitatis memoriam ad prandium sedent. Viro cuiUbet reUgioso, monacho
vel clerico, vel cuicunque religionis habitum pneTerenti, statim projectis
annis cemuo capite benedictionem petunt. Episcopalem vero Confinna-
tionem et Chrismatis (qua gratia Spiritus datur) Inunctionem prae alia
gente totus populus magnopere pedt. Omnium quoque rerum quas possi-
dent, animalium, pecorum, et pecudum, interduin decimas donant; quando
videlicet vet uxores sibi maritali copula jungunt, vel peregrinationis iter
ampiunt, ant qucmlibet vit» sum, Ecclesis' consiUo, correctionem assumunt.
Hanc autem renun suanun partitionem decimam magnam vocant, cujus duas
partes Ecclesise suae baptismati, tertiam vero Episcopo diocesano, dare
Solent. Pr» omnia autem peregrino labore, Romam peregre libentius
eimdo, devotis mentibus Apostolonwn limina propensius adorant. Ecde-
siis autem et ecclesiasticis viris, Sanctorum quoque reliqujis, et campania
bajulis, libris textis, et cnici, devotam reverentiam exhibere, longeque magis
quam ullam gentem bis omnibus honorem deferre, videmus : unde et
ecclesis istomm longe majorem quam alibi pacem habent Non etenim
in coemeteriis solum, verum etiam extra procul per melas et Fossas ulteriores
ab Episcopis causa pacis impositas et constitutas animalibus ad pascua, pax
servatur. Ecclesise vero majores, quibus majorem antiquitas reverentiam
exhibuit, quatenus armenta mane ad pascua exlre et vesperi redire possunt,
pacem pnebent. Unde, si cum principe capitales quis inimidtias incurrerit.
D.gitizect>yG00glc
662 APPENDIX C.
[akomalou* wiuh (wcLnutncAL) um.]
si ecclesis Tefugium qiuesierit, eadem sibi et suis pace gaodetnt ; adeo m
hac immunitads indeii^nitate, longe canonum indulgentiam excedente (qui
corpori solum et membris tali in casu salntem pnestant), multi abutenles,
audacius ob hanc impunitatem hostiUter excedunt ; et ab his edam refiigii
locis, tarn patriam undique totam, quam principem ipsum, graviter infes-
tando molestant Heremitas et Anadioritas abstinentix majoris magisque
spirituales alibi non videas. Gens enim bee oroni vehemens est inten-
tione. [p. 891 Camden.']
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX D.
[CARMEN DE VITA ET FAMILIA SULQENI EPISC HENEV., AUCTORE ]EUAN
FILIO', c. A.D. iioo.]
Arbiter Altithrone nutu Qui cuncta gubemas,
Ut nunquam valeant modulum Iransire repostum;
Qui cursu propero sustentas iure potentes
Stelliferi centri vergentia culmina circum,
Mon cassura solo, cursum retinentibus astris,
Flammantemque globum Phoebi, lunamque bicomein,
Flezibus ambiguis reptantum more draconum,
Celatum lustrare polum, glebamque patentem;
Solem dans luci clarum, nocdque sororem,
Sidera concedis necnon splendescere summa;
Qnique manens semper iam sununa sede coniscus,
TeUuris molem circundans lequore tanto,
Lymbo consimile, clari ceu tegminis oram,
Occianum prohibes minitantem munnure multo
Undisono freinitu ruinpat ne proxima terne:
Tu mihi poscenti sophiam concede supemam,
Votivas grates ualeam tibi pendere, Christe;
Qui me scriptorem libri uenerabilis astatis^;
Nomine Quern quino uocitant te iure" fideles;
Optatum fessus'fecisd carpere Snem. —
Nam ceu cum nauue iam iam minitante procella
Contractis loris alnura mediante carina
Consurgunt, uelis tense sinuamine pan^s,
Uiribus arreptis temptant sua brachia remis;
Fupi iam cetsa sedens auriga benignus
Tramite directo librat trans sequora tanta:
At tunc turgescunt flabris rumpentibus euri;
Imbribus borrendis insoltans peruenit aura;
Multiuago fremitu sattant ad sidera fluctos ;
Atque patente sinu declarat tartara tellus:
At titubante genu fr^escunt corda pauore;
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX D.
[C«BHni DB TtTA lUUBin.]
Desperant naaue uita: tunc ora precantum
UocibuB altisonis proclamaat iure Tonantem.
lam tandem, miBerente pio uotisqae fanente,
Optatum lasd portum Ubramine recto
Tangunt, ymnidicis referentes cantica votis.
Haul aliCer scriptor, tangens extiema libeQi,
Bidpitis rogtro gaudet concludere finetn. —
De Nomirtt Seriplorit.
Sciiptoris nomen quisqnis cognoscere curat,
Obtonsie mentis corparem trudat inonnem^;
Scnitando minium" nitens pertingere vernm,
Ii^enio claro verauE iam perlegat istos.
Nomm.
Ymprimis nona texendi cutmina cce^nt;
Ordine quart-decima ' considit rite secundo ;
Has octaua nanet, post tenia iure locanda;
Atque petit prima meonim tunc ordine quarto;
Nulli tresdecima dubium sit quinta putetui;
Numine tresdecima repetendi sexta locatur;
Excipit et quintam fonnandi Septimus ordo;
Sortibus oct-decima perdngit ultima finis.—
De Gentt Patriaque et Nomine Pairit Seriptoris.
Et gentem patriamque simul nomenque parentis
Qui uelit, nt nota aint, [atqnes] ordine noscere concta,
Intendat versus post istos iure sequentes. —
Primo de Genie.
Atqui famosa natus sum gente Britonum.
Romante quondam clans cum viribus obstat,
lulius cum Cxssar refugus post terga recessit.—
Dt Patria.
Quod mihi Ceretica tellus sit patria certe,
Confiteor cunctis coram; ditissima quondam,
Hostibus exossa, peregrinis atque benigna,
Hospitio cunctos excellens iure Britannos. —
Exprimit hEec tabttls formam iam quattuor oris.
D.gitizecbyG00glc
APPENDIX D. 665
Nam raons ezcelsus'> consurgit solis ad ortam,
Proficuus maids pecorum iam partibui apte;
Imnensus flunius' deictrales iirigat oras;
Ac latus ocddnniD latom mare ^ fffoloit inde ;
At borete partes flnmtn' discrimmat ingeos.
Per mare sic monternqne simiil tnnosque per amoes
FertiUs hec regio disceniituT utidiqne versns. —
Huius ad arctoas locns est metropolis "» alt»,
Antestes sanctos quo duzit iare Patemus
Egregiam uitam septenos terque per amios,
Votiuns caslo quot mer^" quotque diebos.
Nam quiddam seclo rationis nouit in isto,
Omnia qtue mnndi smit, uana ac lubrica cemens,
Intendens animo cselestia nmnine toto,
Deuouit Christo Uttam seruire per mama. —
Ac se iam sacrum mactans cradamine corpus.
Semper inexhausto pemstens ualde labore,
Orans, ieionaoB, uigilans, lacrimansqne, gemensque,
Essmis alimenta simu), uezisque leuamen,
Hospitibus pandens aditam, utientibus haustum,
Egrotis cnram, oudis miseratus amictum,
Prudens qoaeqiie gerens, perfecit cuncu potenter.
Ac sic lucifluum meruit conscendere regnum,
Ctmcti quo sancd miro splendore beantui. —
Se Nomita Parentis.
Ortns hinc Snlgenus adest iam germtne claro
Nobilium semper sapientum iure parentum :
Qui postquam primo nablam tener edidit infans,
Perlustrat scolas studio florente Britamias;
At crescente simul ardore, ac tempore multo,
Exemplo patrum commotus more" legendi,
Itiit ad Hibemos sophia mirabile claros.
Sed ami iam cimba uoluisset adire reuectas
Famosam gentem scripturis atque magistris,
Appulit ad patiiam, ventonmi flatibus actuSf
Nomine quam noto perhibent Albania longe.
Ac remoratus ibi certe turn quinque per annos,
Indefessus agit votum. Ceu fertile pratum
Inueniens, caltis candens ardensque rosetis,
Dulciferoque thimo flagians campestre per omne;
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX D.
[CAKION DI VITA IVLOtKL]
Cum Sol flamtniuomo Cancrum iam splendidus asUo
Transcurrit scandens summi laquearia centri,
Caumate turn tanto siluas camposque nitentes,
ConuaUes montesqne simd, maria altaque ciicom,
Coroburens totum pariter terramque polumque;
Ac claiU3 molli boreus cum aibelat aura;
Imbribus asaiduis udus cum deficit anBter;
lam subtilis ap«a degustat flore aiq>ores : —
Haut secus assiduo persiiitens nocte dieque
Exsugit puTO septeni gurgids amne
Focula melliiluo flatu fiagiantia longe.
Nam simul iomcnso diacens scribensque IsUKire,
Quicquid pernoctans scrutatur mente relenta,
Solem per clanim surg;eas scribebat acute.—
His ita degestis, Scotorum visitat ania;
Ac mos Scriptuias multo meditamine aacras
L^gis Diuin« scrutamr sepe retractans.
Ast ibi per denos triceiisi> iam placidus amios
Congregat imnensam pretioso pondere massam,
Protinus argnta thesaurum mente recondens.—
Post bsc ad patriam remeans iam dogmate clams
Ucnit, et inuentum multis iam diuidit aunmi,
Proficiens cuncds discentibus undique circum;
Reges quern, populi, deri, cunctique coloni,
Omnes unanimes uenerantur meote serena.
Quattuor ac proprio nutriuit sanguine natos,
QuoB simul edocuit duld libaminis amne,
Ingenio claros; iam sunt hsec nomina quonun, —
R^cymarch sapiens, Arthgen, Danielque, lohannes.
Qui quoque post tantam populorum famine famam,
Cunctorum precibus superatus, summus ut esset,
Uallis iam Rosinte presul deducitur, ecce!
Uilam quo puram Dauid perfecit ouanter. —
En igituT Solgenus adest, mihi iam pater almus.
Pontificts Dauid cathednim qui resit amcenam:
Bis reuocatus ibi, duodenos egerat annos;
Soli nam Christo secretam ducere uilam
Deuouens, totum pompossam liquerat illam.
In senio cuius h^ec tanta uolumina scripsi,
Iam complere uolens genitoris uota benigne ;
Ex cuius Sophia nutritua qualiter haussi, —
D.gitizect>yG00glc
jiPPBNDIX D.
[CAKMIH DK nTA nn-oun.]
Merces beec mea semper erit benediclio cujus.—
667
Quid referam plura? U08 deprecor ccce legentes,
Cora qnibus sollers scrutandi sepe subinfert,
Pnesulia escebi clanim cognomine libnim,
Augustinus; ouans clerus quern personal orbis
Unanimes uotis. Laetanter adeste precantes
Pro ineis commissis, uocitor quern rite Johannes,
Htec qui diclaui, scribendo qnique peregi,
Ut Genitor clemens solita pietate remittal
Factis aut dictis quse gessi conk nefando,
Froficuum dum tempus adest, certeque saluUs;
Dum mihi uita manet, dum flendi flmnina pros&nt:
Nam cum tartareis nulUus cnia subintrat
Ac mihi, post tandem finid Saminis boram,
Pure peipetuam concedat scandere sedem
Arbiter, ex solio moderans jam s»cula suDimo;
Sanctorum coetus quo clamant ccelitos omnes
Alleluia, pro cantu sine fine per suuin.
Amen.
' From MSS. C. C. C. Cunb. 199. See
aborc, p. 198. On (be lop of (me of the ptga
(fbl. II ■) of thii MS. itKlT of S. Augwin't
trotue De Triit., u >D iarootion in Lalin to
S. Pitennu : the MS. bans ptobaiiy wiina M
LItnbadaiD Viwr (nc abo abora, pp. 108,344.
350, 361). On the lop of ihe oppotilc page
an a few woTdt in old Webb. A few lino of
thii poem hare beea printed by ArchbUwp
VtOia {BtUg. (^ Aiu. Iriili, c 3 eai; xadVM.
EflM. HOerFi. SsU., PreC) trom a l6th centny
copj tbeu in the CoOon MSS. And 60m the
ftagmenli of the onie copy, half burned, whid)
ate DOW ID the Bridih Miuenin, Biihop Burgen
printed a oooiideiibJy larger poitioa in iBu.
The original MS., which coatiini S. Aug. de
IMl, £e poem being written on Rj-lea*ea
at the end of it, ii deaciibed by Profewof
WeMwood. Some yatet ain of Jeuan'i brother
Rhjrddmaidi, prefixed to the Padto- meMiofMd
abore on p. 199, are printed by U^her (Bdlg,
<f Am. IriA, c ■).
» So in MS. ? " aMBi."
• - le dure" in MS.
' So m HS.; and amitai
a Some ndi word appcan to be omilted.
^ iSe. Plinlimmon.
> Be. the Teifi.
' &. the bay of Cardigan.
1 at. the Dyfi.
■n Se. Uanbmam Vawi.
■ So in MS.
-LiB."
■> So in MS., endcntjy for "
D.oiliz.oB,GoOglc
APPENDIX E.
INDEPENDENT NORTH-WELSH BISHOPS DURING THE REION OF OWEN
GLVNDWR, A.D. 1400-1415.
I. Baitoob. Llywelyn or Ludavictu Bi/orl, 1404-1408.
In 1406, "Lewelinus Bifoit, vocat Episcopus Bangorensis" {MS.
List of Fina imposed upon rebels in Anglesey, quoted by Br.
Willis, Bangor) : who was, it is said, provided to the see by Pope
Innocent VII. in 1404 {Richardson on Godwin) at the request of
Owen, and upon the translation of Bishop Young to Rochester*
Nov. 1 1 , 1 404 ; and who was plainly also consecrated to the see,
probably by the Pope.
1408, Feb. 19. " Pontifez Bangorensis" (evidently Llywelyn), t^oi
prisoner at the battle of " Heselwode" or Bnunham Moor vith
the Earl of Northumberland and Lord Bardolf, " donari vita
meruit, eo quod inennis captus fiiit" {Walsingh., II. 37S).
1408, April 18. Lewis of Bangor is "translated" by Pope Gregory
XII. at Lucca, and Benedict Nicolls Rector of Staplebridge pro-
vided to Bangor {Reg. Arundet}, who had temporalties July la,
1408 {Rymer, VIII. 544; " nuper vacante Eccles. Cathedr. Ban-
gor.," but no reason given for the vacancy), spiritualties Aug. 10,
1408 {R'g. Arvndit), and was consecrated Aug. la, 1408, by
Archbishop Arundel (liS.). But, nevertheless, in 1416, " Ludovicus
Bangorensis" signed as such at the Council of Constance {La^.,
XII. 184).
* Ridiud YouDg, prorided uid oomecnted to
Bangoi at Rone b; Boni&ce IX, (Bqf. Arvndd,
Uvf 9, 1400), turing temporallici in cuitodj
Oct. 11, 1399. >°d ^1; Miy 10, 1400 (i'ol.
I Hen. IV.p.S.memb. 17, p. 7. utmb. iS), ttti
being Htarj IV.'i imlaiudot to Homy and
Sw^en in 1399 (H'oWivA., TI. 141), and 10-
coidinglj at Rc»ke)d June 16, I40I, aldiough
in England again July 5 af thai fear (Ro^
and J/iK. Lettm lenip. Hen. IV., I. '-'
ejun
In Wmiaia MtBhagh Archdeaeon of Chaler 1
ccRi^niniH ofptcidicn of lebellion in Bangor
and S. Atipti diocaa). bdng indeed in Nofway
July ISof that jcar(BoyaI Uteri (to. J.6S),«id
■UoNo*. 1 md 35, 1401 (ib. 119, lal, Ijo) s—
WM on the Kiog't buiiaela " in paitibm Dadac "
January ij, 1403 {LMtrt on hii behalf di
geiirali ottomatd, to tan fcv one year, Bfwm,
VIII. 187) ; wbile Feb. 16, I404, an ad-
miniitratar ii qipointed by the Arcfabidiop sf
Canterboiy lot Bangor, "ob n^geiitiam Epi-
BopI in remotii agentii' {Etg. Anmdtl) ; — bat
Anguit a of the lante yac Bitbop Rid^ it
again in London (Aijral LeUen cte.) ; and Nov.
II of the saii» year. Innocent VII. trandaU
hioi to Rochester, of which see however he ii
not in posesion until May 1. 1407. Probably
he quilted Ban^T belbce the outbreak of tlie
rebellion (PrDcIam. luper RMl. WaHaunm,
SepL 19, 1400, Bfmtt, VIII. 159) and oenr
relumed. That he was ever Owen'a preooa i>
merely a guot, and probably a
(of ^lAardtM on OodKin).
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX E. 669
[WB«. xnion p, «« «« « oww «««««.]
11. S. Abapb. /o^ TrmoroT Trevaur, 1395-1410.
Bishop Trevor prononnced sentence of deposition on Richard II.,
and was ambassador of Hemy IV. to Spain, in 1399 (WaltmgA.,
II. 343), was also Cbamberkin of Chester 1399-1405 (Wharton,
De Episc. Astav.), and received confinnations from Henry of
Papal grants (to hold the livings of " Meyvot," etc., in conunen-
dam with his see in consequence of his losses by the Welsh war)
August 33, 1401 {Ryitur, VIII. 333) and March 14, 1401^ i}b.
346); but he was "factua transfuga ad Howenura" in 1404
{Wabmgh., II. 363), and was probably one of the two Bishops
(Lewis of Bangor probably being the other) who in 1407, with the
£ail of Northumberland, vainly sought an interview with the
supposed Richard II. at Stirhng {Fordun, II. 441), In 1408
the spiritualties of his see were given by the Archbishop of Can-
terbury to Thomas abbat of Shrewsbuiy {Reg- Arundel). May
iti, 1409, Owen, aod "Johannes qui se pnetendit Episcopum
Assavensem, proditores et rebelles nostri," were together and in
rebellion against Henry (De Rebellibut tk. in parlous WallitB
reprimmdis, Rymer, VIII. 5S8), and so also in 1410 (I'f. 611).
But April 10, 1410, Friday'', " Johannes Episcopus Herefordensis
in Wallia" died in Paris and was buried in the Infirmary Chapel
of S.Victor's Abbey (Br. WiUit, S.AsapA), who is obviously
meant for Bishop Trevor. And accordingly, Oct 8, 1410, the
see of S. Asaph is declared vacant (Pat. 1 3 Sen. IV.}, and
Robert of Lancaster is consecrated to it June aS, 141 1 (R^.
Arundel).
• Tbe DiTJd, wbMn Wbaiton 'uuem (Dt xa Cnour urilb Henir IV. ; wtule he ind Doaa
Epiia. Amae.) u Biihop 1402-141I, ii nmptr otha wu " Ddpa ^Kopni'' in 1415. No
> btnada. Hit edftencc rati toldy on id doabt the initUl letter ooly of tbe name wat
fiii|Niiiin hj Itdiij " Feb. 4, 1415 (1 Hea. trwKribed bj tbe copyiit, « at die moft " Dd.,'
V.}, of ■ grant of prifUega by Ucn. IV. Joty and he ought to bare written " JohaooeL"
M, I401 (3 Hen. IV.), to " Dand" of S, Anph Here, (ben, then wu no Welih intmnoa of ■
(" nnper Episxipn," in I415). fxnn (be XA. Biihop, n there wu it Bangor, but the Cin-
Bul. .Jam. (id PsWarttlfSS. 16; and printed terbui? Biihop joined the Wdih. Aod while il
in SicliM CoOta. Topagr., II. 177, but with Bangor the lee wai Rlied during the lifetime of
a miidate of 3 Hen. IV. for ] Hen. TV.). In- the rebel Biihop. at S. A»pb the King waited
diipotiMy, in Jul; 140} (and ilill more in 1401) for the Kthop'i death.
Jobn Treror wat botb Biibc^ of S.As^ tod ■> April 10, 1410. wm bowerer ■ Tiaaixj.
A.D. 1402. Ordinalumes Wallia 4 Hen. IV.
* * * Item ordenez est et eslablez, que nulle homme Galois soit fsut
Jus^ce, etc., n'autre office quelconque, en nuUe partie de Gales, etc. :
D.gitizect>yG00glc
670 APPENDIX £.
[wKUHim, actrr u mmom, hot ro bold opficb m wun.]
for^ris kz Evesques en Gales; et de ceuz et dez autrez, quex le Vioy
nostre Seigneur ad trovez sez bonez et loiaJs lieges, il voet estre avisez par
scan ConseiL — [Item ordinatum et statutum est, quod duUus homo Wal-
lensis Justiciarius, etc, nee in ullo alio officio constitnatar, in aliqua
parte Wallise, etc. ; ezceptJs Episcopis in WalHa, de quibns, ut et de aliis,
qnos Rex dominus noster bonos et fideles sibi subdltos comperit, secimdum
Concilii sui suffragia BUtuet] — [Slal.\IitH.lV. 0.33"; Stc. o/Caernamon,
p. 146; WoiUm.L^g. WaU. Append. P//. P.S49.]
D.gitizect>yG00glc
COUNCILS
GREAT BRITAIN AND IRELAND.
CHURCH OF CORNWALL DURING THE SAXON
PERIOD,
D.oiliz.oB,GoOglc
Anditam namque et diversis nimoribus relativig comperttmi nobis est,
quod aacerdotes VMtri a Catholicae fidei regula secnndom Scriptone pne-
ceptum mmime concordent. — Aldhblm, Epitt. ad Genmt. R^. Danmoiaa.
[AJ). jog.]
Addidenmt [Eadulfo Episcopo Cridiensi, c A.D. 909], tres villu in
Comnbia, ut inde singulis annis visitaret gentem CoroubienaeiD ad
ezpriroendos eorum eirores. — Memor. in Ltofri^s MUsal, fol. 2. \MSS.
Bodi. 579, AJ). 1050 X io7>.]
KGoot^lc
CHURCH OF CORNWALL
DURING THE SAXON PERIOD,
A.D. 681-IO7J.
[A.D. «8i. - Wot VrOA diiTCD to the «" bjr Kentwia of Weaei (^Ar^to^m. Chreu..
Ror. iP^.— dn boiiiid«7 Ind been attt Bradford in V^hi 651, it the Parret
658 ; Jngfe^da. Chnm.). Bai,
A.D. 683. A oooDter rktorr daimed fin the Comith, giriag them tuck u far u QUitixi.
blur (Bral, Oitmd.)
A.D. 700. SaxoQt in Exetei (ITiUIutd, C S. Booff, I. 6>, bat duulas it widi Bfltou
{W. Malm., 0. S. A.. 11. lu)-
A^. 705. Aldhdm penoadci the Briton nbjeet to Waaax to adopt the Romaii Eiuet
(BiBiL, E. S., r. iS).
A.D. 711. The Comiih claim a rktoty orer the Suont (BnU y I)n<y*V-*)-
A.D. S13. Egbert oranuu all Cornwall iAnglo-Sac. Chnm.); and, 813, the batfie of
GaTeirofd, and, 835, ■ Kcoad Tictof; of Egbert OTCi Conidi and Danea, glrea
the Saioni Dnombire (A.).
A.D. 833-900. Connnll itai a Kpante prindialltr, but nit^Fct ecdeiiaiticallj' (Fnf. qf
Bf. KdUlw), and avillf (Al&«d at S. NeoCi, ilwer), to the Saxon Chuidi and
King.
A.D. 900. Enter, whh all the " prnddi' bdooging to Alfred la " Sanmia " (Derondiire)
•■ et in ConMbia," gina to Ami (of S. Darid'i) in 8S4, fima to (he lee of
Sbertxvne oa AMCt*! tucceeding to that kc (Jaaar).
A.D. 909. See of Crediton ennHJlulBd out of Deroa ami ihiee piiiibei in Cornwall,
tba (Briddi) Coraiih lee Mill eDntlDiiidg (la^He'a iflMoI, iol. »).
A.D. 9*6. Oitiiiih [?] i^ncca do hixnage to Athdrtan {Aiifia-Sax. CVim,), who ii at
EietcrhiE*rter9iS(EMn&ti,(7.i>.iioi):tbeBritoiHdriTenftoni Eietc and
CQaBaBitt>tt«VMoftbcrua»tlW.lltatm„a.S.A^II.i3S,a.P.A^Il.):
and Ibc Britiah Bithop of Cornml a lecogiuzed niTragan of Canterbury (Xni-
He, 0. D., from A.D. 931).
c. A.D. 950. Pint Sunn Kdiop of ComwaU.
A.D. 1016 or I031 X lOJJ Of 1043. Comiih Ke nuiged in that of Crediton (Dnon).
A.D. 1050. The imited ace trandmed to Eieter.
A.D. io;a. Flnl Nonnan Biihop of Exeter.}
a See aba BodL MSS. 57a, fol. 46 a, u quoted in YiOimatipti, Naitt da MSS. da Ane.
Bribmt, pp. 17, 18.
A.D. 705. The Ronum Easter, etc, aJofteJ fy the Btitoni subject to
Wessex^ i. e. ty the " WeaUt" af Somerset and Devon ».
B*D., H. E., V. 18 [A.D. 731].— Denique Aldhelm, cum adhuc csset
presbyter et abbas monasterii quod Maildufi urbem nuncupant, scrip-
VOL. I. XX
D.gitizect>yG00glc
674 CHURCH OP CORNIVALL DURING {a.d.
sitjjubente synodo sua: gcntisi", librum egregium adverais errorem
Brittonum, quo vel Pascha non suo tempore celebrant vel alia pcr^
plura ecclesiastics castitati et pact contraria gemot; multosqae
eonim, qui Occidentalibus Saxonibus subditi erant Brittones, ad
Cathuitcam Dominici Pascha; cclebratiuncm hujus lectione perduxit.
IM. H. B. 268.]
■ That AUhdm fulcd la mnrrn the Britoni >> See thii 171101, md AldMoi'i Efdikla i^
wA Hilifecl to Watex. i.e. the Coninh. ii botfa (nnuitHUn Si»jfm KamwHi*. beknr gnla' the
implied by Bxdi hinudf, and «ipR»Iy appein Sanaa Oiuich, A.D. 705. liie ijnwd WH Tei;
irora ihe entry in Leofric't Miml idaiing ta posjbly that ill wbidi S. BoniBKe «> pceseiU ■•
A.D. 909, whidi HK uiuler A.D. 909. a jaong prabyier ( K'iUitaU, F. S. Bamifac).
A.D. 833x870. Ktnstec' Bisbtp ef Dhnurrin^ («« Cmmwal/) pnfrim
canomical vieMence to Ceofiuth Arehblthep vf Canttrh^rj,
[Professio Kemitte Episc. Cornut.'] — In nomine Dei Summi et
Domini nostri Jesu Christi. ^o Kenstec, humilis licet et= indig-
nus, [ad] Episcopalem sedem in gente Cornubia in monasterio quod
lingua Brcttonum appellatur DimutrrtH electus^ in primis confiteor
tibi, sanctissime pater Ceolnode Archtcpiscope, quod absque onuii
dubietate credo in Deum Patrem omnipotentem, cocli et teme ^-
torem, et in Jesum Christum Filium Ejus, Qui natus est de casta et
intemerata virgine atque inviolata matre Maria, passusque pro
humaoi generis redemptione et salute ; similiter et in Spiritum
Sanctum, procedente[m] de Patre et Filio, co-adorandum ac glorifi-
candum: illam Sanctam Trinitatcm et veram Unitatem ore et corde
et omnibus adoro et glorifico atque etiam*' laudo omnibus diebus
vitae mex. Fateor etiam cum omni humilitate et sincera dcvotione,
piissime et prudentissime pnesul, quod in omnibus' sancta sede'
Dorovemensis Ecclesix et tibi tuisque successoribus obocdibilis scr-
vunculus supplexque clientulus usque ad terminum transeuntis vitz
sine uUo falsitatis frivoix cc^itationis scnipulo tieii paracus sum.
Ego Kenstec mea propria manu confirmando subscribo signaculo
Crucis Christi. [Ex Regist. Prior, et Cimvtnt. Cant.']
• irihudocDinenldiitettDinfdilhelalter end people lang afta die Biihopa gaie them of.
o( Ceolnoih'i archiepiicopiie, i. e. not long be- The eailieu Saxon gnat of bud in DevoodiiK
(ore 870. the occurreace in it of the Double iqiiwanRibeoneaf£thelinilfA.D.S54(E.,CJ).
Proceuian prnenti no difRoiiiy. It ii harder to 371), <blh>wed bf ^.dielitan's Ifiintt to EnMt
nodenUnJ ho* the Comuh " enon" (odd have moiiaitcry A.D. 937,938. g39(e 369,371,373,
lasted until 909 (lee under Ihai year), if the 1 1 10), and Ciiut't A.D. loig (ib. 719). F<K
Coiniib Biihop submitted to Cantetbiay half a Comwall, lec bebw 00 p. 6gS.
century before ; save Indeed lh»l iheie " etrots " * *' Dingetein" (i.e. the oMle of Geninl)
may well hive held their ground among die urai ihe Comiih '*baiboar"at whidi S. Teilo
D.oiliz.oB,GoOglc
THE SAXON PERIOD.
PART OF CORNWALL.]
681-1072.]
[*
hDded (Ub. limdm. 108) wbea be ooNcd eier, h leiTa the qoation stOI donbHiit I
ban Armofia to nut King OcreniuDi on bii S. Qtxama't >nd Bodmin, both being
dotbbed. Cooqiue " Diiuol,'' Ihe Cocoiih woriiof W. Malm., Q. P. A.. 11.) " tof
Dune for 8. Midnd'i Mouni in die Life ol junta Hninni:' although S. Gennaia'i n
S.Cidoc({i7. aitiibro-Brli.SS.6ii). And ii on ihe lide of tbe CNinli? towaidi
it loolci ■ my pteuuble conjecture, tint the nio»> ' " ad," in ibe MS.
protnbljmitWTJttenZtfiMWTinortbeCantefbDry ' The word i> doobtfiil in the MS.
•cribe m hneoded for Dingerdn. IT u, bow- *" So id the MS.
675
A.D. 875. Ann. Camb.— CCCCXXXI. Annus. Dumgarth » Rex
Cerniu mcrsus est. [ilf. H. B. 836. So also Brut y ly-uyseg.^ th. 845,
« Dwmgarth."]
■ See the tqivlchnl isKiiptiDD t^ King Donierth 01 Dymefth, bdow in Ajfoid. B.
A.D. 884. First Orgamiiuitlm of a Saxon See out of [>
Devonshire.
AssER, De Ret. Gest. ^^^wtf.— Dedit mibi [i. e. ^Ifredus Asserio »]
Exanceastre cum omni parochia qux ad se pertinebat in Saxonia ct
in Cornubia. [M. H. B. 489.]
■ On the death of Biifaop Wnlbige, A.D.
89] X 900, Amct became Biibop of Sbeibonie,
the then Wtatem Weuei lee, cODipriiing Betki,
DoiKt, Wilb, Somenet (ilur. Wig. Affmd.;
and (ce SiaiU, Ay. Sae. Anel.); to *hich
mud have been added, on Aaer'i ancuion to
Ihe see, Devonibire and unie imall part of
CcsnwalJ. "EaXDnii"=DcvuuihiR.
A.D. 891. Ahoui-Saz. Chson.,
in an. — ^nb jipie Bcotraj' cuomon
to jElpjiebe Cyninje. on anum bace
bucan eekum jepeVpum. op pibep-
nia. ponon hi hi bejxslon' Fop)>on
^ hi polbon pop Lobef luFan on
el^obijnep^ beon' hi ne pohcon
hpsp. Sebacrsef ;epophcoF^pibban
heatfpe hf be |w hi on popon' anb hi
namon mib hitn \«c hi hie):bon
CO j-cofon nihcnm metre* anb )»
comoD hie ymb vii nihc co lonbe on
Cojinpalum* anb popon ^ fona co
.filppebe C^ninje. Duf hie psepon
jenembe- Dubflane, anb CTaccbeSu,
anb (Dadinmum *. [M. H. B. 36:,
363.]
> According 10 Ethdweard (if. H, ». f 1 7). tl
And three Scots came to King
jElfred, in a boat without any oars,
from Ireland, whence they had stolen
away, because they desired for the
love of God to be in a state of pil-
grimage, they recked not where.
The boat (coracle) in which they
came was made of two hides and
a half; and they took with them
provisions sufficient for seven days;
and then about the seventh day they
came on shore in Cornwall, and soon
after went to King jElfred.^ Thus
they were named ; Dubslane, and
Macbeth, and Maclinmum*. \Jb.\
a Rome and tbence to
X X 2
D.gitizect>yG00glc
«7IS CHURCH OF CORNWALI. DURING [«.
[BRITItH CQKMBK BIIHOF IVBJECT TO CAKTEIIBUBI.]
A.D. 909. Saxoit Set of CreJiton cimttitiited out of Dtvom and three
farishes in ContinalL
Leofric's Missal, /o/. 3', — Plegmundus ordinavit ... Eadulfiim ad
Ecclcsiam Cridtensem: cui ctiam addiderunt tres uillas in Cornubia,
quarum nomina sunt ha:c, •'Polltun, Codling, Landuuithanj ut indc
singulis annis uisitaretgcntemCornubiensem ad exprimendosc eorum
errores. Nam antea in quantum potuenint, veritati resistebant, et
non dccretis Apostolicis oboediebant. \MSS. Bodl. 579.]
■ A1» in AtMw. OmL A. M. 3 b, whoice Churdi, under Pt^mund't uchMfMcopate.
Wilkint hu prinled K, I. loo. Bui Lcofric't " S6. Pimoa in S. Breoc. CiilingtDD, ind
CDtiy team M be the origin*], h k iba in Lawhinon. See Pcdicr, Angla-Sax. Ei^mc y
put io IV. ifaliii.. a.B. X, U. 134: tnd in CbrmaO, p, 87.
nor. Wig. For tlie dale u ibovc given, lot ° " extiiijaadcii,'' in JrA. Cant, n priaud
the CDtirc doaimeal, and fot the pn^ible &cD by H'ilWiu.
of tb* whole OK, lec bdow under the Saioo
A.D. 93 1 ". British Cornish Bishop^ swffraga* to CanSerimj.
Leland, Collect. I. 71.— Ex charta donat. i^thclstani. Erexit in
Ecclesiam S. Germani quemdam Conanum Episcopum anno Dni.
936 nonis Decembris.
Kemble, Cod. Diflom. Anglo-Saxon. — (Conan^ Cunan, Cuman, Cay-
nan, or Cayman h, " Episcopus," signs charters, as one of .<£thelstan's
court, at Colchester March 23, at Worthy July 21, and at Lewton in
Wilts N0V.12, A.D. 931; atMiddlcton (in Hants?) Aug. 30, A.D.932;
and at Winchester May 28, A.D. 934. And his name is sidiscribed
also to doubtful charters, of June 1 7, A.D. 930, at Nottin^am, of
Dec. 21, A.D. 935, and of April 23, A.D. 939, at Dorchester, [Nos.
3535 3'^4» i'02> "03. "07i and 352, 367, 375, 1 119.])
■ For tbe Witenagemoi under ^tbdcun it ■> A Bitbop '* Mancaiit,' witbonl an; tae
Exeter in Eaiter9i8,ii>d ia "judicia," we below named, ligni the duitei of Ang. 30. A.D. gja
undet the SaJton ChiMdi. And fai Alhehtui'i (SmUc, C. D. 1IO7) U MiddlAm, M wlikh
conquBt of the whole of Cornwall cither then or Conan't name i> ako attached. PoiAlj be too
ingifi.Giil. Afolm., G.B.A.,1I. 134: aod Ktm- wu 1 Cotniih Bbhop. Hii aunt ouy be nu-
Ue.CJ).Jiai. Leland (11 above) wiTBi between written far MoiCBi[. Potsblj' bowerer u db;
93Gaad 916. The carlieu agnanue of a Comiih be meant for Mardilwyd Bistiop of Lhndaffftee
Biihop to a Suon gtanl ii d^ed A.D. 931 . abore, p. 109).
A.D. 94t X 102'? or 1043. Manumissions at the AUrnr of
S. Petrec.
(I.) •{< Haec sunt nomina illonim hominum Huna ct soror illius
Dolo, quos liberauit Byiiitflaed pro redemptione animx suae super
D.gitizect>yG00glc
eSi-loyz.'] THE S^XON PERIOD, 677
altare Sancti Petroci coram istis testibus: Leofric prespiter, Budda
prespiter, Morhay|>o prespiter, Deui prespiter, Hresmen diaconus,
Custcntin laicus, Wurlowen laycos : ut libcrtatcm habeant cum
semine ^o sine fine. £t maledictus sit qui fregcrit banc liber-
tatem.
(II.) Rutnun liberauit Haluiu super altare Sancti Petroci coram
istis testibus: clerici Sancti Petroci.
(III.) Budic, GlowmxS, quos liberauit Uulfsie Episcopus super
altare Saacti Petroci.
(IV.) Hec est nomen qui liberauit Duihon super altare Sancti
Petroci Sancti: Leofetan, coram istis testibus: Byrhsic presbiter,
Morhatio diaconus, Britail, lohann.
(V.) ^ Hsec sunt nomina illarum feminarum quas liberauit. Rum,
Addalturg, et Ogurcen, coram istis, Wulsige, Cemoyre, testibus
uidenftibus} : Osian pr^ Cantgethen diaconus, Leucum clericus.
(VI.) Wulfeige Episcopus liberauit Inaprost cum fiUb eius pro
anima Eadgar Rex et pro anima sua coram istis testibus : Byrhsige
presbitcr, Electus presbiter, Abel presbiter, MorhaBo diaconus, Can-
re*co diaconus, Riol diaconus.
(VII.) Hxc sunt nomina illorum hominum quos liberabit £lfsie
super altare Sancti Petroci pro redemtione animx su^ Onwen,
Ewsannec, lesu, coram istis testibus: Byrhtsie [»r.. Mermen pt>r.,
Agustinus lector, Morhai)K> diaconus, Riol diaconus.
(VIII.) Hoc est nomen ilUus feminc Gluiucen, quern liberauit
Ordulf pro anima j^lfsie super altare Sancti Petroci coram istis testi-
bus : MorhaSo diacono, Tithert clerico.
(IX.) pes ys'Jiies manes nama 5e Byrhsie gefreade et Petrocys
stowe, Byhstan Hate Bluntan sunu, on ^{wlhide gewitnyse hys
agen wif, and on Byrhisi ys mxsepredstes, and on [Rio]I, and Myr-
men, and Wunsie, MorhKjiJ>o, and Cynsic predst.
(X.) Hec sunt nomina mulierum, Medhuil, Adlgun, quas liberauit
Eadmunt Rex super altare Sancti Petroci palam istis testibus : Can-
gueden diaconus, Ryt clericus, Anaoc, Tithert.
(XI.) Hec sunt nomina hominum quas liberauit Eadmund Rex
pro anima sua super altare Sancti Petroci, Tancwoystel, WcnerieS,
coram istis testibus: Wulfeie presbiter, Adoyre Milian clericus.
Atque in eadem die mandauit banc teminam Arganteilin eisdem
testibus.
(XII.) Hicc sunt nomina hominum quas liberauerunt clerici Pe-
D.gitizect>yG00glc
678 CHURCH OF CORNWALL DURING [«. D.
[lUHViiinioNi AT 1. prntoc'i.]
troci, Sulleisoc, Ourduy)>a), pro anima Eadgari R^s super altare
Sancti Petroci in festiuitate Sancti Micaelis coram . istis testibus :
Byrhsie presbiter, Osian presbiter, Austius lector, Riol diaoonus.
(XIII, ) Hoc est [nomjen mulieris Meonre, quam liberauit Ullfiit
pro anima sua super altare Sancti Petroci coram istis testibus: Mer-
men presbiter, Morhai'So diaconus, Guai?rit clericus.
PCIV.) 4< Hec sunt nomina mulienim quas liberauit Wul^e
Episcopus et clerici Sancti Petroci, Prosccn, Wuencen, Onncum,
Illcum, super altare Sancti Petroci coram istis testibus: Byrhsie
presbiter, Riol diaconus, MorhalSo diaconus, WuaSrit clericus.
(XV.) i]4 Hoc est nomen illius mulieris, WenceneSel, quam libe-
rauit Ordgar dux pro anima sua super altare Petroci Sancti coram
istis testibus: Wulfeige Episcopus, Leumarh presbiter, Grifiu^ pres-
biter, Morhai%) diaconus.
(XVI.) i}4 Hoc est nomen illius hominis, Iliu)), cum semine suo,
quern liberauit j^^lrscd Rex super altare Sancti [Petroci] coram
istis testibus : JEpelvierd dux testis, Osolf prepositus testis. Mermen
prespiter, Riol prcspitcr. Ret clericus, Lecem clericus, Ble)>ra6
clericus.
(XVII.) i]^ Hoc est nomen istius hominis Madfap, quern liberauit
lofa pro redemtione animx sux super altare Sancti Petroci, a»am.
istis testibus uidentibus: Tittberd presbiter, A)>alber|> presbiter,
Budda presbiter, Brytthael presbiter, Cenmyn presbiter; hii sunt
laici, Te)>ion fiUus Wasso et Ungust Cilifri. Et quicumque fregerit
banc libertatem, anathema sit j et quicumque custodierit, benedic-
tus sit.
(XVIII.) Haec sunt nomina illarum feminarum quas liberauit
Ermen pro, anima matris illius, Guenguiu et Etisaued, super altare
Sancti Petroci coram istis testibus uidentibus : Osian presbyter, Leu-
cum clericus. Ret clericus.
(XIX.) ^ Hoc est nomen istius hominis, Teri|jian, cum semine
suo, quern liberauit Ordulf filius Brun super altare Sancti Petroci pro
redemtione anime sux, ut libertatem habeat ab eo et a semine suo
perpetual iter, coram istis idoncis testibus : Leofric presbiter, IMidens
presbiter, Adalberd p., Titthcrd p., Budda p., Boia diaconus, Morayjio
diaconus, Quicumque fregerit banc libertatem, anathema sit; et
quisquis custodierit, benedictus sit.
(XX.) ■{* Hoc est nomen illius mulieris, j^Elfgy)>, quam liberauit
Myx\63cd pro anima sua et pro anima domini sui JE^xlveid dux.
D.gitizect>yG00glc
681-1072.] THE SAXON PERIOD. 679
[hANUHIMION* at I. FBTKOU'I.]
super cimbalum Sancti Petroct in uilla quae nominatur Lyscerruyt,
coram istis testibus uidcntibus : vE)>alstan prcsbiter, Wine presbiter,
Dunstan pb., Goda minister, j^lfwerd Scirlocc, ^)>3elwine Muf,
Ealdred fratrd* eius, Eadsige scriptor; et hii sunt testes ex cle-
ricis Sancti Petroci, Pmdens presbiter, Boia diaoinus, Wulfsige
diaconus, Bryhsige clericus: ut libertatem * * * * . Et postea
ucnit j£)nelwxrd dux ad monasterium Sancti Petroci et liberauit
earn pro anima sua super altare Sancti Petroci coram istis testibus
uidentibus: Buruhwold Bisceop, Germanus abbas, Tittherd presbiter,
Wulftige diaconus, Wui^ent filius Samuel, YlciEr)K)n ppositus,
Tejjion consul, * * * filius Mor. Et ipse adfirmauit, ut quicum-
que custodierit banc libertatem benedictus sit, et quicumque fregerit
anathema sit a Domino Deo cocli et ab angclis Eius. Amen.
(XXI.) Hoc est nomcn illius hominis quern liberauit * * » »
(XXII.) Hoc est nomen illius hominis quem liberauit Cenmenoc
pro anima sua super altare Sancti Petroci, Benedic, coram istis
testibus uidentibus : Osian presbiter, Morhaitbu diaconus.
(XXIII.) Hoc est nomen illius AnaguistI, quem Eadgar Rex libe-
rauit pro anima sua super altare Sancti Petroci, coram istis testibus
uidentibus: Wuifeige presbiter, et GrifiuiS presbiter, et Conredeu
diaconus, et Byrehtsige cleric[us, et] Elie laicus.
(XXIV.) Wuenumon and hire team, Moruiw hire swuster and hire
team, and Wurgustel and his team, wuarun gefreod h£r on tune
for Efidryde Cynigc and for £'Selgea[rd] Biscop an ^as hirydes
gewitnesse $e h£r on tiine syndun.
(XXV.) Hoc est nomen illius hominis quem liberauit Perem pro
anima sua, Gurient, super altare Sancti Petroci coram istis testibus :
Adelces presbiter, Morhaedo diaconus, Guaedret clericus. Ualc !
Uiue in Xpo!
(XXVI.) 41 Wunstan, BleSros, Hincomhal, Bcnedic, Wurcant,
Otcer, Onnwuen, Argantmoet, Telent.
(XXVII.) 4i Marh gefreode LeSelt and ealle hire te^m for Edd-
wig Cyningc on his segen reliquias and he hie het Icdan hider to
mynstere and Mr gefre^lan on Petrocys reliquias on ■Sses hirydes
gewitnesse.
(XXVIII.) Hfir ky« on «issere bee Saet ^ilsig bohte anne wif-
mann Oi^neiSel hdtte and hire sunu GySiccael «t purcilde mid
hcalfe punde set )KEre cirican dura on Bodmine, and sealdc j^ilsige
D.gitizect>yG00glc
68o CHURCH OF CORNHTALL DURING [a.D.
[lUMmnDoin IT i.mrnoc'i.]
portgereua and Maccosse hundiedesmann lUL pengas to tolle. )la
ferde ^Isig t6 [w )>a menn bdite and nam hig and fre6de ilppan
Petrocys wcofede sCfre sacles, on gewittnesse )>issa godera mauna;
Daet Wffis, Isaac messepredst, and BleScuf fli.p., and Wimning m.p^
and Wull^ &.% and Grifiiri! ffi.p^ and Noe fii.p^ and WurSici%
£i.p., and j£ils^' diacon, and Maccos, and Te^ion Modredis siuui, and
Kynilm, and Bedrlif, and Dirling, and Gratcaot, and Talan. And
gif hwi ^is freest ^brece, hebbe him wi% Criste gcmtfne. Amen.
PCXIX.) Hoc est nomen illius mulieris, Codgiuo, quam liberata
fiiit pro anima Maccosi centurionis super altare Sancti Petrod in
uigilia AduentuB Domini^ istis testibus uidentibus : Boia decanus,
Godricus pr., Sewinus pr., Eli diaconiB, Wulgaius diaconus, Godricus
diaconus, Elwine diaconus, Eadricus dericus, Elwinus, Elwerdus, Sic-
teiois, Waso, Wulwerdus, et alii quamplurimi de bonis bominibos.
Si quis tarn temerarius sit qui banc libcrtatem fr^rit, anathema
sit a Deo et ab angelis Eius. Amen, fiat.
(XXX.) ^ Hec sunt nomina illonun quas liberauit pro anima
Etgar Rex super altare Sancti Petroci, Guene, Cen, A^anbri, et
iunitor dedit unum {ho aoima Etgar Rex, id est nomen Brcthoc,
coram istis testibus : Grigud, Loumarcb presbiter, Gaudreit clericus.
(XXXI.) H£r V.f6 on )>issere b£c f .^Ifirfc j£lfwiacs sunu wolde
|>e6wian Putraele him td-nyd^wetlinge; «a [com] Putrael ti5 Boia
and bed his fbrespece td j£lfHce his br£%cre ; )ra sette Boia |^ spcce
wia ^Ifrfce, f wes f Putrael sealdc jtlfricc VIII. oxa ;rt ytrc drican
dura ct Bodmine, and gef Boia sixtig penga for ^erc forspzcc, and
dide hine sylfhe and his ofspreng ^in freols and sacdes fram ))am
dxge wis jElfWce and wi^S Boia and with ealle iElfwincs cyld and
heora ofspreng, on {rissere gewittnissc : Isaac messcprefist, and Wun-
ning pr., and Sevulf pr^, and Godrfc diacon, and Cufiirc prauost, and
Wincuf, and Wulfwerd, and Gestin, J>cs Bisceopes stiwcrd, and
Artaca, and Kinilm, and Godric Map, and WuUg^r, and mi g6dra
manna.
(XXXII.) •]< Haec sunt nomina illorum hominum quos liberauit
jElfisie pro anima Eadgari Regis et pro anima sua super altare Sancti
Petroci, Guenttinet, CenbuiSel, Dauid, Anau Prost^ coram istis
testibus: Byrhtsie presbiter, Riol diae., Anaoc clericus, Tidfaerd de-
ricus, Beniamen clericus.
(XXXIII.) ■{< Hec est nomen illius mulieris quam liberauit Oral-
cant, Ourdylyc et filio suo Wurci, super altare Sancti Petrod coram
D.gitizecbyGoOt^lc
681-1073.3 THE SAXON PERIOD. 681
[uunnaHioNi At (.ramoc'i.]
istis testibus : Hedyn presbiter, Lowenan diaconus, Leucum derico^
Ble}>ros dericos, Boia disctpulus, Cenmya dericos, Beniammen
dericos.
(XXXIV.) •{• Hoc est nomen illius mulieris, id est Mcdguistyl,
cum progenie sua, id est, Bleidiud, Ylcerthon, Byrditylym, quos
liberauerunt clcri[ci] Saacti Petroci super altare illius Petrod pro
rcmedio Eadrjrd Rex et pro animabus illonim coiam istis testibus :
Comuyre prespiter, Grifiud prespiter, Oysian prcspiter, Loumardi
diacoous, Wudryt clericus, Loucum deiicus, Tlthcrt ckricus.
{XXXV.) Hier c^ on ypan b€c f M\vo\d gcfreCdc Hwatu far
hys sawle a[t] Petrocys stow i. degyc and sfter d^yc. An[d] ^Ig^r
ys gewytuisse, and Gotric, and WalloiS, and Gryfyi'S, and Bley^Scuf,
and Salaman. And hebbe he Godes curs and SSs Petrocus and xaile
Welkynes sanctas fe f brece Sx ydon ys. Amen.
(XXXVI.) Custentin liberauit Prosccn pro anima sua super altare
Sancti Petrod coram istis testibus : Mermen presbiter, Riol diaco-
nus, Cantgueitben diaconus, Tithert clericus, et aliis multis.
(XXXVII.) ^ Wulisie Episcopus liberauit Aedoc iiliam Catgustel
pro anima sua et Eadgari Regis, super altare Sancti Petrod, Cyi^elt,
et Magnus, et Sulmea)>, et Justus, et Rumun, et Wengor, et Luncen,
et Fuandrec, et Wendeem, et WurSylic, et Cengor, et Inisian, et
Brend, et Onwean, et Rinduran, et Lywci. Hxc sunt nomina illo-
nim hominum, illarumque [feminarum]^ quos liberauit Wulfeigc Epi-
scopus super altare Sancti Petrod pro anima sua et pro anima
Eadgseri Regis.
(XXXVIII.) •{• Haec sunt nomina illarum feminarum quas libe-
rauit Ermcn pro anima matris illius, id est Guenguiu et Elisaued,
coram istis testibus : Freoc prs., et Osian prs., et Leucum monachus. ,
(XXXIX.) i{< Hoc est nomen illius hominis qui liberauit Osferd
pro anima Eatgari Regis, Gurheter, super altare Sancti Petrod,
coram istis testibus: Comoere Episcopus, Agustinus lector, &irfasie
sacerdos.
(XL.) «{< Hec est nomen [illius hominis] qui liberauit Eusebi pro
anima sua, Ceenguled, super altare Sancti Petroci coram istis testi-
bus: Grifiud, Leumarh, Riol.
(XLI.) •{■ Hec sunt nomina illorum hominum quos liberauit Anaoc
pro anima sua; Otcer, Rannoeu, Muelpatrec^ losep; super altare
Sancti Petroci, coram istis testibus uidentibus: Cemoere Episcopus,
Osian sacerdos, Leucum dericus, Guadret clericus.
D.gitizect>yG00glc
682 CHVRCH OP COHtlWALL DURING [a. D.
(XLII.) Hitc sunt oomina illonim hominum, Agustin, ^Ichon,
SulcxQ, Loi, Milcenoc, Guenneret, Gurcencor, Riol, Anatidat, JEal-
cen, Gurcant, Cest, Mtaucly Oncenetll, Lucco, ludhent * * » ,
(XLIII.) •!< pes sint })a menn ]>c Wiilftige Byscop frttide for
Eadg^T Cinig and for hyne sy[lfhe] xt Pctrocys wefodc, Leuhelec,
Welct, * * nwalt, Bcli, losep, Dengel, Proswite, Tancwucstel ; an
fas gewitnesc, Byrhsigc cuesseprbst. Mermen masscprdst. Mar,
Catuutic, Wcnwiu, Pucr, MeSwuistel, losep.
(XLIV.) iji pys syndun ^ara manna naman 'Se Wulfsige Byscop
gefreddct xt Pctrocys wdbdc for E^dgir and for byne silfne: and
Byrhsi ys gewitnesc massei»6st, and Mermen masscprbst, and
Morhi : i|t Diuset and ealle here team.
(XLV.) ({) Dys sindun ^ara manna naman Sc Wunsie, Ommo-
noc, gcfre(5dc at Petrocys stowe, [for] Eadgfir Cinig, on ealle ^xs
hircdys gewJtnesse; lamwallon, and Wenwxr))lon, and Mxiloc.
(XLVI.) ^ Hiec sunt nomina fillontm, Wurcon, AeSan, luncrS,
WurfolSu, Guruaret, quorum filii et nepotes poeteritasque omnis
defonderunt se per iuramentum, Eadgari Regis pcrmisu, quoniam
accussatione malorum diccbantur patres eorum fiiisse coloni R^[s] :
Comoere Episcopo teste, ^feie prscsidc teste, Dofagan teste, March
teste, vElfnoHS teste, Byrhtsie prespiter teste, Mitcuu'S prespiter
teste, Abel prespiter teste.
(XLVII.) Hex: est nomen illtus uiri quem liberauit Byrhtgyuo,
Salenn, pro anima sua super altare Sancti Petroci coram istis testi-
bus: Leof presbiter, Osian presbiter, Morcant. IBrt't. Jtfw. ^jU.
JUSS. 9381 ■ ; also in Tkoife^ Diplom. 623-631, and Kemtlt, C. D^ IK
308-317.]
1. Eidnd A.D. 946-955 (Not. xxIt^
. . 3- Eidwj A.D. 9S.'!-9S9 (No. toH.).
dompticm or the MS. in Oliircr't MonatL 4. ^^^ A.D. 959-^75 (Not. ri., itii.
Bam.), u mppMti to have been wiiiten in the iiiii.. xu^ xxni, lunji., xixut,
olh centBTf, ind certaialy belonged to Bodmin ■t&i., xli*.. ^r.. xlti.).
Tnorj. The? do not follow one luothci duo- 5. ^tbelml A.D. 978-1016 (No. xiL).
Dolwicall]'. Tbe Diibops menlTonnl in them m —
llw earlicit DunumiKKiiii entoed, whidi cm I. ^tbdee.[nl] (No. uiT.)-~(» filled up
be dated wiihin limiU, kc Not. x, li . iu tbe by Kemble, ihe oime being impeifal,
rei^ oT Eadmuad A.D. 941'946 ; the lalen, of but only ai here maikrd, in Ibe MS.)
wbidi Ihe date cia be ipproiimilely readied, ii — contemporary with King Eadrei],wd
one (No. xx.) witneued by Biihop Buihwrald, ponibly ideniiol with the Bisbop of
who died A.D. 1016 X IO43. Ctediton of that name 934-953.
The Kingi meadoned in them ire — a. Comoere oc Ccmuere (Not. :ixxix.,
I. Ea^nnd the Elder A.D. 941<946 xli., xlvi.), conieoiponry with King
(Not. X., xi.). £adgv, and piobably tbe lame with
D.oiiiz.owGoogle
«8i-ic72.]
THE SjIXON period.
[n.
the Ccaiayn who wm a fn^bjUi Id
(he reigii of Eadred (No. xniv.).
3. Wol&ige (NoL iii., n, IJT., xr.,
xxjiviL, diii., jJiv., xtv,,and prabablf
v.\ilia CDaionpomy with Kin; Bad-
gar, and piobabi]' dgniug a duito
rdating to lukli in Coniwall in 067
(Cmfifc, S34)-
4. BuchiraU or Barnbiroid (No. xx.), wboie
date B fixed by chartof of A.D. loiG.
lolSf 1019 (ShbM*. yi.i, 71,1, 730).
For the end a( In Bp«cop>te. ne be-
low uodcT A.D. 1016 X lojf ct
1043.
To thoe UihafK mmt be added from ihe dai-
len, between Wul^ge and Bdihwoh^ I.iBiifaop
Ealdred (OonmblmtU Eaktia SpUapiu, in
dunen of A.D. 99.1, 994, 99J, 007, KenUs,
6S4. 686. 688, 699), and l. a Biibop ^thel-
led {CenmUault Eeelttia EplKapiit, if the tig-
oatnra ue genuine, in a diaiter of A.D. loot,
J
£tmHt,7o6). FaitlKr.DnceCamoereviiBidiop
in the lime of Eadgai 959 x 975 (hanng been
apparently 1 pnAiyta only, in that of Eadred),
while Wul&ige (if the diarler of thai year be DM
dgned, u many othen of the period, by Wulf.
dge of Sherboroe) wu Biihop in 967, having
been apparently a Piieff idl into Eadgar't reign,
it Meroi protnble, although by no mcuu certain,
that Comoeie preeeded Wnl&ige. Further, Duke
Oidgar (who died in 971) it meniioiied at
contemponiy widi Bkbop WulSge ; and Dake
Ethehraud.atiTc until loto {AnghSasc CUmrn.),
£tbeklan,tbe aUegcd « ^pUeo/mtCorwMrm-
tit" at A.D. 966, i> Uxad only in the forged
diaita of that date (one of the Croyland tb^-
riej) in SaMt $18.
See Oata. Mona^kmt Pedler, AmfktSar.
Bpitasfolt >f ConuaUl; and Caine, Tie Bi-
OuprU 4 OuTutatt (Jaum. ^ It^. IntUt. ^
ComKali, 1B&7].
c. A.D. 950. Tie first Saxon Bishop of Corn-wall (froiaify) '.
■ See the note to the HanmniBloai abore
printed. If the imperftd name SIM.... it
offiiSy filled up inio Elhelgeard, either diere
wat a SaiDa Bidiiifi of Cornwall dnrinv Eadied'i
reign A.D. 946-955, or the Sunn Biibop of
Crediion, named Elheigii, 934-95J, had dii^
of the Covniih aee in iddidon to hit own.
Tbcncefbrth, anIcM Comoeie be an exception,
the Comiih Biibofi* (leparate from Cicdiion)
wen certainly Sbjou.
A.D. 981. Anolo-Sax. Chkoh.,
in an.' — )jep* on ffy ;eape- psej- SCe
Peqiocer ycoy paphejijob. anb |)y
ilcan jeape psef micel heafim jebon
%ehpKp be Jiain pe-piman. se^p je
on De|;enum. je on pealxaa. [Jlf.
Jfy-B- 399-1
■ To thU (tatetnent, whidi ii repeated by
Fkirenee of Worcerter, Wynne and Powd h
their Wehh hiitoiy add, pnrfeaedly Crom Welih
Chnmidea, that at thii time, and in ameqneiKe
of thii dcunictioa of PetiDcuowe or BodmiD, the
In this year St. Petroc's-Stowe was
ravaged; and that same year was
much haim done everywhere, by the
sear^:oast, as well among the men of
Devon as among the Welsh. {Ii.'}
Me of ConrniO w« Kmored fiom that place to
8. Germaio't. Bat thii fiuther itatemenl doci
not occur in any of the Bnilt in [he Myryiian
AidiBokigy or the Hon. Hitt. iliil., ur in the
Oweotian SnO, nor in the Jmalit Camhria.
A.D. 994. charter of King ^tkelred to Bisbof Ealdred^ gramting
Uiertiet to tie See of Comviall.
4« Bis b sc freols 5c >E])elred Cynincg het gesettan to yam Bis-
Ceoprice in to Wielcynne«- Ealdrcde Bisceope. [Endorsement in
Tiorfe, Dtflom. .Anglic, etc. p. 285.]
> That the Comiih were Mia called "Wealai," tee p. eSi, DO. XXXV., Bd p. 695.
D.gitizect>yG00glc
684 CHURCH OF CORKW^LI. DURING [a. D.
[STHEIJIED'I (nLAMT OP UlUlTtll TO TW lU OT CORIfWAU.]
tSf Rector altipolorum culminis, atque Architector summx fabricsc
xthercae aulas, ex nibilo quidem cuncta creauitj coelum, scilicet, et
terrain, et omnia qux in cis sunt, Candida quidem angelica agmina,
solem, lunam, lucidaque astra, et cxtera quae super firmainento sunt;
mundi autem fabricam inenarrabili disponens ordine, ut Genesis
tcstatur, " Et homlnem sexto die fbimauit ad similitudincm Suam,"
Adam uidelicet quadriformi plasmatum materia, unde nunc constat
genus humanum, qux in terris moratur, et ima terra larvarica lati-
bula, ubi et Lucifer cum decimo ordine per superbiam de ccclo niit.
Sed et hoc inuidet pestifer dielidrus protoplastum a Deo conditum,
intcllexerat ut hoc impleret, a quo ipse miser et satelliti illius de
ctelo proiecti sunt. Heu ! quidem boni creati sunt, sed miscrabiliter
decepti. Ideoque inuldus zabulus totis uiribus homini inuidet, suadet
mulieri, muUer uiro, per suasionem atque per inobedientiam ambo
decepti sunt fraudulenter per gustum pomi ligni vctiti, atque amccni-
tate paradisi dejecti sunt in hoc zrumnoso saeculo, et lethum sibi ac
posteris suis promeruerunt, atque in tetrum abyssi demersi sunt.
Sed hoc misericors ct piissimus Pater indoluit perirc tamdiu nobilem
creaturam Sui imaginemj misertus est generi humano; mistt nobis
in tempore, id est, post quinque millia annorum, propritun Filium
Suum, ut mundum pcrditum iterum renouaret : ut sicut mulier genuit
mortem in mundo, ita per mulierem enixa est nobis vita in mundoj
et sicut per delictum Adx omnes comiimus, ita per obedteDtiam
Christi omnes surreximus: et sicut mors per lignum intrauit, ita
et uita per lignum sanctz Crucis uenit, ct antiquum inimicum
superauit : ct Fortis fortem alligauit, et in imo baratro retrusit Juste
periit qui iniuste decepit, atque omnes antiquas turmas a fauce
pcssimi Iconis cripuit, et ouem perditam in humeris posuit, et ad
antiquam patriam reduxit, et dccimum ordinem im[Heuit. Unde
^o jEthelredus, compunctus Dei mlsericordia, totius Albionis carte-
ranimque gentium triuiatim persistentium Basileus, dum pleiumque
cc^itarem de huius sasculi caduci rebus transitoriis, quomodo supemt
Arbicris examine, cuncta quae uideotur nana sunt, et qux non uiden-
tur xterna, et cum transitoriis rebus perpetua prxmia adquirantur.
Qia de re nunc patefecio omnibus Catholtcis, quod cum consilio rt
liccntia £piscoponun ac Principum, et omnium Optimatum mconun,
pro amore Domini nostri Jhesu Ctiristi, atque Sancti Confcssoris
Germani, necnon et Beati Eximii Petroci, pro redemptionc animz
mcx, et pro absolutione criminum meonim, donaui Episcupium
D.gitizect>yG00glc
681-1073.] THE S^XON PERIOD. 685
[aranani'i oiant or umnKi to tbb at or oaurwux.}
Ealdrcdi Episcopi, id est, in Prouincia ■ Coraubiae, ut libera sit,
cique subiccta omnibusque posteris eius, ut ipse gubernet atque
r^at suam parocbiam slcuti alii Episcopi qui sunt iu mea ditione,
locusque atque r^imen Sancti Petroci semper ic potcstate eius sit
successonimque ilHus. Itaque omnium Kegalium tributomm libera
sit, atque laxata ui exactorum operam, pcenaliumque causarum, nec-
non et ftirum comprehensione, cunctaquc sxculi gravcdine, absque
sola expeditione, atque libera perpetualiter pcrmaneat. Quicuaque
ergo hoc augere atque multiplicare uoluerit, ampliAcct Deus bona
illius in regione uiuentium, paceque nostra conglutinata uigens et
florens, atque inter agmina beatitudinis tripudia succedat qui nostrx
donationis muneri consentiat. Si quis vero tarn cpilemticus philar*
gurix scductus amentia, quod non optamus, banc nostrae eleemosynx
dapeilitatem ausu temerario infringere temptauerit, sit ipse alicnatus
a consoitio Sanctx Dei jEcclesijc, necnon et a participatione Sacro-
sanct! Corporis et Sanguinis Ihesu Christi Filii Dei, per Quern totus
terrarum orbis ab antiquo humani generis inimico libcratus est, et
cum Juda Christi proditore sinistra in parte deputatus, ni prius hie
digna satisfactione humUis poenituerit, quod contra Sanctam Dei
JEcclesiam rebellis agere prsesumpsit, nee in uita hac practica
ueniam nee in theorica requiem apostata obtineat ullam, sed
xtemis barathrt inceadiis trusus iugiter miserrimus crudetur. Anno
Dominicz Incamationis DCCCCXCIIIL, Indictione VII., scripta
est haec cartula a vener^ilt Arcbiepisojpo Sigerico Dorobernensis
i£cclesix hujus munilicentiae chirographa: hiis testibus consentten-
tibus, quorum inferius nomina decusatim Domino disponente carax-
antur.
>!> ^o j£thelredus, Britanniae totius Anglorum Monarehus, hoc
Agix Crueis taumate roboraui.
41 Ego Sigeric, Dorobernensis .^cclesiae Archiepiscopus, praefati
Regis bcnevolentiae Ixtus consensi. [Canterbury.]
■{« %o ^fheah Prsesul, canonica subseriptione, manu propria,
hilaris et triumphans subscripsi. [Winton.]
i{i ^o Ealdred, plebis Dei famulus, iubentc Rege, signum sanctx
Cnids plaudcns impress!. [Cornwall.]
■{« Ego jEIfwold Pontifex, Agix Crueis testudine intepidus hoc
donum Icpidissime roboraui. [Crediton.]
)|i ^o Ordbricht, l^s Del Catascopus, hoc eulc^um propria
chira deuotus consolidaui. [Selsey.]
D.gitizect>yG00glc
686 CHURCH OF CORNWALL DURING [a.D.
iff Ego j^lfrich, Episcopus Wiltanae ciuitatis, coDseosi ct sub-
scripst. [Wilton.]
iff Ego Wulisycj Episcopus Shyrcbumensis /Ecclesias, consensi ct
subscripsi. [Sherborne.]
)}• Ego i£thclwerd Dux. [Duke of the Western Provinces.]
•{i Ego JEWtic Dux.
)}• Ego Leofric Dux.
■{> Ego Leofwyne Dux.
4i Ego Leofric Abbas.
•ii Ego iElfred Abbas.
■!< ^;o i£lfric Abbas.
i{i Ego Brichtelm Abbas.
iff Ego jEthclmar Minister.
iff EgjO OrdulF Minister.
iff Ego Beorhtwold Minister.
iff Ego jCtheiinar Minister.
Hi Ego iSJfric Minister.
•{■ Ego jElfwine Minister.
4« Ego Leofwyne Minister.
>i< Ego Osulf Minister. [T*«y*, Dipiom. pp. aSs-jR;, ftxim MSS.
Harl. 358, fol. 31 : also in KtmiUj C. D. 686.]
A.D. 1018. GrMtvfKhg Cnut te Burhiuold Bifief of
S.GtmuM's.
In Nomine Sanctx Triaitatis ! Cum mundl cursus uario, ut
cotidie cemimus, incertoque discrimine tendac ad calcem, cuique
mortalium opus est, ut sic caducam pcragat uitam, ut quandoque
possit Dei adiutus [bencficio] possidere perpctuam, et quamdiu uiUc
istius utitur aura cuncta quae iusto statuuntur examine ceitis apicum
lineis inserere, ne forte subsequentibus ueniant in obliuiooem, ct sic
a iuaiortbus paruipendatur institutio seniorum. Quaproptcr ego
Cnut, Rex subtbronizatus Angligenum, cuidam meo fidelissimo Epi-
scopo, qui note uocitamine nuncupatur Burhwold, condono in xtcmx
ius haereditatis quandam telluris partlculam, cassatas scilicet quatuw,
in duobus locis divisas, ubi ab incolis dicitur Landcrhtun ■, et terra
altudTinieltun*: ut habeat quamdiu uitalis spiritus in hac xmmnosa
uita fragile corpus aluerit : et post obitum ejus terram Landerhtun
D.gitizect>yG00glc
681-1073.] THE SAXON PERIOD. 687
commeiidat pro anima eius et R^s Sancto Germano in p^rpetuam
libertatcm; et Tinieltun faciat Episcopus quod sibi uisum fiierit.
Maneatque, prout tarn prxdixeram, donum istud ab omni sxculari
senijtio exinanitum, cum omnibus ad se rite pertioentibus, campis,
si litis, pascuis, pratis, excepta expedttioae tantum si nccessitas
coegerit, et captio fiirum, libertatem tencat ut supcrius titulatur.
Hanc uero meam docationem, quod opto absit a tidelium mentibus,
minuentibus atque frangentibus, fiat pars illomm cum illis de quibus
e coQtra latur, * Discedite a Me maledicti in igncm xternum/ et
cxtcra i nisi hie prius satisfaciant ante mortem. Istis terminis ista
terra hinc inde gyratur, etc. Anno Dominicae Incamationis Mille-
simo Octodecimo scripta est hujus muniticentiae syngrapha, his testi-
bus conscnticntibus quorum nomina inferius caraxata esse videntur.
^ Ego Cnut, totius Britanniz Monarchus, meae largitatis donum
Agiae Crucis taumate roboraui.
4i Ego Livingus, Dorobemensis iCcdesiae Episcopus, consensi et
subscrtpsi. [Canterbury.]
•|i Ego Wlfetan, 0ioracensis ^cclesix Archiepiscopus, signo
Sanctx Crucis subscripsi. [York.]
tff Ego JElfgyfA Regina humillima adiuui.
tjf Ego iElfsinus Episcopus non renui. [Winton.]
)}• ^o Brihtwold Episcopus adquieui. [Wilton.]
)|i ^o j£thelwine Episcopus confirmaui. [Wells.]
)|i Ego Brihtwine Episcopus consilium dcdi.' [Sherborne.]
■}• Ego Eadnoth Episcopus consolidaui. [Crediton.]
*lf Ego Burhwold Episcopus conclusi. [Cornwall.]
>£• ThuTcil Dux.
■}• Yrric Dux.
>i< EgiUafDux.
■}• Ranig Dux.
tff jEthclweard Dux. [Duke of the Western Provinces.]
tjf Godwinc Dux.
tjf Brihtrig Abbas.
■}■ ^thelsige Abbas.
4< Brihtmaer Abbas.
•}• ^Ifsige Abbas.
iff ^uere Abbas.
>{• iEthelwold Abbas. [Exeter.]
^ Thored Minister.
D.gitizect>yG00glc
688 CHURCH OF COKNWjILL DURING [A.n.
■{■ AsUc MioistCT.
4i Tobi Minister.
i{i ^Ugar Minister.
iff Odda Minister.
4> .£lfgar Minister. {KtmiU^ C. D. 728 *■.]
■ Coiqectmd bf Mr. Cine (BUs/ir. o< ConnnA ippon la be ock oT Eadwvd die
ConmM, p.t6) V> be ropotiTdj Undnkn MntTi to Duke ElhciirfM A.D. 977 (tee
■ml Tioid in Limfcilph, bodi in ConmlL PmHet, p. 165).
^ Tbe odietf cuiat Smud p^nl of Imd in
AX). loafi or 1031 x 1035 or I043«. Tht Ctmiib See merged
im ttst tf CrtStm,
I. GUL. Malm., G. P. A^ 11. De Episeofis CritBensiiuSy Exfmewfii»r,
Conm^tMiihu. — Eo apud cum [Cnutonem R^em] gratiae prD<^ssit
[Livingus Episcopus Cridiensis], ut defiincto avunculo suo Brith-
woldo, qui erat Comubicnsis Episcopus, ambos arbitratu suo uniret
Episcopatus.
II. Fu>it. Wig., Afpemd. — Hie [Livingus^ deAmcto Brihtwaldo
suo avunculo, Cornubicnsem praesulatum, R^o Eadwardo permit-
tente, Domnamensi coaduoavit Episcopatui. \M. H. B. 621.]
■ The dile et iaAwtU or Brilitmlil'i dcidi Cmit died in 1035. Uring't adftkod prem-
ii ooljr krwwB br diuten to hire been altei Mtioa 10 Woioerter vu in 1038 {Attjlo-Sxi.
totgiK'MtU.C.D.Jio). But LiTiag (abbtf finm.). If hoKcm wc tike the tutaneni of
of TinriDck) did DM becone Biihop of Cie- Florence d Worcctta, tbea Binlirc4d loaa
diioD DotiJ 1016 {Ktmtlt, C. D. 74], if Ibe hate uniMd nudl it loct 1043, the due of
duner b geoaoe) or 1031 (Rsr. Wig.), sd Eadii
A.D. IO50-IO71. Mamumstiomt recorded St Exeter CstbedrsL
I. Halwon Hoce on £zec[e]stre i. Halwyn Hoce in Exeter has
freode HagelfUede hire wiman Jri freed Hagelflsd, ber woman, whom
hy bocte' '] tilde for hire sawuale. she bought and fostered for her
Crisf T See Peter- "^^ialle Cristes soul. May Christ and S. Peter, and
halga- hi wur«e vraH \e hi hxfre all Christ's saints be wroth with
gejiywie. Amen. those who shaU ever reduce ber to
servitude. Amen.
3. Her ky% on )nsse bee f ^il- ^. Here is made known, in this
gyuu Code alysde Hig and Dunna book, that jClfgifu Code has re-
and heora ofspring Eel Mangode to deemed Hig and Dunna and their
D.gitizect>yG00glc
681-1072.]
THE 5j4XON period.
[KAKimitnOHl AT IXBTER.)
XIII. mancson- -j jEignulf port- offspring from Mangod for XIII.
gerera and Godric Gupa nanion tnancuses; and ^gnulf portreeve,
Sset toll' on Manlefes gewittnesse* and Godric Gupa took the toll, in
and on Leowerdes Healta' and on witness of Manlef, and of Leowerd
Leowines bis broSor and on ^Ifri- Healta, and of Leofwine his brother,
ces Maphappes' and on Sweignes and of jElfric Maphap, and of Sweiga
scyldwirhta.' aitd hsbbe he Godes shieldwrighL And have he God's
curs t« )H3 aefre undo a on ecnysse.
Amen.
3. Her kfS on Syssere bee f God-
vine Blaca bohte hJne sylfne "j his
curse who shall ever this undo to all
etemity. Amen.
3. Here is made known, in this
book, that God wine Black has
wyf "J his ofspring st Willelme Ho- bought himself and his wife and
' sethe mid XV. scitt. on Edmsres
gewittnise- '} on jElwies' "} on Dun-
ninges' "J on Sttrnxres' "j on JSX-
mseres' ^ on ealles ^xa hundredes
on Cuiclande. ^ j^3fric HasI nil
|i3et toll for )>Ees Kynges band, "j
hsebbe he Godes curse )« hit sefre
uiido. Amen.
4. Her kfS on ?ysse bee f Edwy
Beomeges sunu lysde hine and his
wif and his cild' on Edwerdes diege
Cynges' set Himewine Hega suna
ut of Toppeshamm lande' a Kin-
stanes gewittnisse pf. and a Leof-
suna gewittnisse a Wunforda' and
on jElMces Hwita* and on Wydn-
ges batswegenes' T on Sxwines
Lufa sunu- and on Leofsies* and
on .£Ifsies.
5, Her ky* on ^ssere bee [jtet
Ediuuu Ssuugeles laf bohte Gladu
set Colewine wy* healfe punde" to
cepe T to tollc "] Mlviord port-
gerefa nit f toll, "j )>»rto was ge-
witniss Leowine Leowordes bro^or'
VOL. I.
bis offspring from William Hoseth,
for XV. shillings, in witness of £d-
msr, and of jElwie, and of Dun-
ning, and of Ssem^er, and of .£Ini3^,
and of all the hundred of Quick.
And iElfric Hasl took the toll for
the King's account. And have he
God's curse who ever shall undo it
Amen.
4. Here is made known, in this
book, that Edwy Bcomege's son has
redeemed himself and his wife and
his child, in the day of King Ed-
ward, from Hunewine Hega's son,
out of Topsham, in witness of Kin-
EtSn priest, and of Leofsunu at Win-
ford, and of jElfric While, and of
Wyking boatswain, and of Swwine
Lufa's son, and of Leofsie, and of
g. Here is made known, in this
book, that Ediwu Ssefugl's relict has
bought Gladn from Colewine for
half a pound, as price and toll ; and
^word portreeve took the toll And
thereto were witness : Leowine Leo-
Y y
D.gitizect>yG00glc
690
CHURCH OP CORNff^LL DURING
[A.
"J jfHwi Blaca- "] jfilwine se cyng' T
Landbyrihf ~i AIca* 7 Saswerd. "j
haebbe he Godes curs |>e |>is aefre
undo on ecnisse. Amen.
6. Her kj* on l>isse bee f Briht-
word's brother, and jGlwi Black, and
jfllwine the king, and Landbyriht,
and AIca, and Ssewerd. And have
he God's curse, to eternity, who
shall ever undo this. Amen,
6. Here is made known, in this
msr aet Holacumbe her% geboht book, that Brihtmaer at Holcombe
hine -J j£lfgifu his wif -j hira did' "J
bira ofspring fet Rocgere Derindig'
to twa pundum' efre to Freolse*
on Dudemannes gewitnisse preostses
on Ezancestre' 3 on Leofwines pr.
on Hwitastane' "J on vElfgseres port-
gerefa- ■] .^Ifwerdes portgerefa- |>e
f toll namon for j^ss Cynges hand*
"J Leofwserdes his broker ^ Edwi-
nes Leofede suna* "J Oteres Dyrlin-
ges suna* "j ^Ifgseres j^lfrices suna*
7 Blakemanes' *] Leofrices SEBwjnes
suna* ';} Dunstanca Saswines suna'
•J Randolfes- ■] Alboldes' -j Sme-
wines on Holacumbe- -} ^gil-
wserdes iEUsies suna' "J M]Imxr
has bought himself and jEUgifu his
wife and their offspring of Roger
Derindig, for two pounds, in per-
petual freedom. In witness of Dud-
man priest at Exeter, and Leofwine
pr. at Whitston, and .^Elfgar port-
reeve, and jElfwerd portreeve, who
took the toll on the King's account,
and Leofrsd his brother, and Ed-
wine Leofed's aoa, and Oter Djfr-
ling's son, and jElfgar .£lfric's son,
and Blakeman, and Leofric Stewine's
son, and DunstSn Sxwine's son, and
Randolf, and Albold, and Smewine
at Holcombe, and J^ilward .£lfsie's
son, and ^Elfmer King's son, and
Cynges suna- -j ^Elfsigea mid ^ jElfsige with the beard, and Edwine
Leofric's son, and Edwine Edmxr's
son, and Edric at Renridge ; and in
witness of alt the hundred of H(rf-
combe. And have he Christ's curse,
and S. Mary's, and S. Peter's, who
shall ever this undo : and in witness
of all the hundred at Exeter.
berdc- "J Edwine Leofrices suna- -}
Edwine Edmseres suna- -j Edric on
Hrenahtiicge- "J on ealles ^xs hund-
redes gewitnisse on Holacumbe. "}
hsebbe he Cristes curs T Sea Marian-
■J Scs Petnis ^e Jris sefre undo- ~f on
ealles |>3es hundredes gewitnisse on
Exancestre,
[MSS. Bodl. 579"; also in TAor/v, Diplom. 638-640, and Hicket, JHs-
ftrl. Epistol. pfi. 12, 13.]
■ Thtte nunumitsioni aie witltcn at the PijJomaiarivm. Topthim «u giicn by ^UmI-
bcginaing Ind llie end of Leofrk't tiaui. and ilan lo Eielec moimleir A.D. 937 {KtrnUt,
piobably d>i< witbiD hii Epucnpitei one o( (7. /). 369). HnlUoimbe beknged to S. PeOuc'i
Ikein cetlainly during the leign of Edward the at Bodmin (Hamad. Bli.\ but land there it gi*ai
Coofeaor. The icamlatiiH] ii rrom Thoipe't bf Lcoliic A.D. lojo to Eieter (^KamhU, C. D.
D.gitizect>yG00glc
681-1072.] THE S^XON PERIOD. 691
940). Some other manumuaom. and other on A)>dwolilK nidermannei gnritnov' 1 Dinlcl
documeati, belonging la Exeter, but nf 1 dale biic' ^ Ryrhnica pmrMtes- ^ on Wulfrices
bter Ihan Leofric. an ibo in lliekn. A., pp. 14 cyrceweu-des- ■] Eadwi Ciiig hel hil biyga
-19: ind Tkorji^. Oiptum. 6il-6iS. And * [?br)>Dga]i] Bryhtric her binnon Oina bee."
yd earlier manumiDioa ihere it in ThBrjg, Daniel'i lee it unknown, save Uut he wis not
p. f>ti : " Eidwi Cing hei gcrreoo Abonet M\f- Bishop of either Ccedilon or Cofnwall.
no8 eyrceweard aii Eunceaslre fiyo ■) fierewyitie
A.D. 1030. Stt of Crediton {including Corwwa//) trantferrtd by Wshap
Leofric (104^-1071) and Edward the ConfrssoTj •with Tafal semction^
to Exeter.
I. Leofric's Missal', ft>l. 3-5. — Anno vcro Dominicc Incarna-
tionis milK XLIII., loco XI. p^t"*! Eduuardum predictum, filiutn
scilicet Alfridi Regis, iinp[eriu]m totius Anglorum regni suscepit
Eduuardus filius Athelredi Regis die Dominico Pasce, i[d est], III",
nofi- Ap[ri]l[i]s, cum tnagno gaudio totius gentis Anglice, in Uuinn-
tonia ciuitate consecratus. Tertio autem anno iinpfer]ii sui, i[d est],
anno MXLVl. Dominicc Iccarnationis, dedit Episcopatum Cridio-
nensis Ecclesie atque Comubicnsis prouincie capellaao suo Leofrico,
uita moribusque modesto''. Qui uir uenerabllis, accepto pontificatus
honore, diocesim suam perlustransque, populo sibi commisso verbum
Dei studiose predicabat, clericos doctrina informabat, ecclestas non
paucas construebat, ct cetera que officii sui erant strenuc ammi-
nistrabat. Cerncns uero uttamque proulnciam diocesis sue, i[d est],
Deuenoniam et Cornubiam, piratamm barbarica infestatlone sepius
deuastari, cepit Diuina (ut credimus) inspiratione diligcnter meditari,
qualiter Episcopalem Cathedram Cridionensis loci ad urbem Exoni-
cam transfeire posset. Et q£ui]a s^^aci animo p[ro]spei:it hoc abs-
que Romane i£cclesie auctoritatc fieri non posse, misso illuc idonco
legati^ i[d est], Landb[er]to presbytcro suo, ad sanctissimum Papam
Leonem, bumiliter postulauit, qu[a]tinus directis Patcrnitatis sue
litteris R^em Eduuardum n^arct, ut de Cridionensi uilJa ad urbem
Exoniensem Episcopalem sedem transmigrare concederet; ubi ab
hostilitatis incuTSU liber tutius ecclesiastica otiicia disponere posset.
Apostolicus uero pontifcx libenter rationabili eius petitioni annuens
huiusmodi litteras Regi Eduuardo direxit. —
[Poft Leo IX. to Edward tke Confrftor. A.D. IO49 or 10_50-]
Leo Episcopus seruus sf.ruorum Dei Eduuardo Anglorum Regi salu-
tem k[ari5si]mam cum benedictione Apostolica. Si bene habes et
bene ualcs, inde non modicas Domino Ihcsu Xpo refcrimus gratias,
vy 3
D.gitizect>yG00glc
6y2 CHURCH OF CORNffALL DURING [a. D.
[itE OF CKBDITOII, IHCLUffNO COKNWALL, THAKimUUni TO RZtKk.]
Et hoc optamus, ut ita luculenter possideas regni gubemacula ut
in etcrna maneas tabernacuta. Et q[uia] audiuimus te circa Dei
ecclesias et ecclesiasticos uiros studiosum et religiosum esse, inde
multum gaudemus. Et hoc ammonemus atque benigne rc^mus, ut ita
in Dei opere perseuerare studeas, quatinus Regi Regum Deo placcrc
ualeas atque cum lUo in celesti regno permaneas. Notum itaque
est nostre Pietati, qualiter Leofriais Episcopus sine ciuitate sedcm
pontificalem tenet. Unde multum miramur, non de illo solo, sed
et de omnibus illis Episcopis qui talia agunt. Cum uero ad uos
nostrum miserimus legatum, de aliis diccmus: n[un]c autem de
nostro fr[atr]e iam dicto Leofrico precipimus atque rogamus, ut
p^ro]pter Deum et nostri amoris causam adiutorium pncbeas, ut a
Cridionensi viUula ad ciuitatem Exoniam sedcm Episcopalem possit
mutate. Hec et alia bona opera ita agere studeas, ut a Xpo
Domino et[er]num rcgnum adquirere ualeas. Uale k[]arissi]mc
semper in Domino.
His Rex litteris cum magna deuotione assensum prasbens, ilico
dedit predicto Episcopo" monasterium Sancte Marie et Sancti Petri
Apostoli in ciuitate Exonia, ut ibi Episcopate solium constmeret. Et
post aliquot menses illuc ueniens Rex ipse gl[ori]osus, per bracluum
dextnim Episcopum ducens, et nobilissima regina Edgitha per sinis-
trum, in cathedram pontificalem in prefato monasterio constituunt,
prcsentibus ducibus multisque Anglisc proceribus. Sicque uenerabilis
uir Leofric anno Dominice Incarnationis milK L., indict. III., cum
magna gI[ori3a inthronizatus, primus Episcopus factus e[st] Exoniensis
Ecclesie, iussuque Regis canonicos ibi constituit. Et quia locus Ule
terris, libris, omnibusque ornamentis ecclesiasticis pene despoliatus
erat (nam ex XXVI. terris q[ua]s Rex religiosus j^thclstaous iUuc
dedit, uix una uilissima remansit, et tres codices, feretrumque reliqui-
anim), presul ipse de suis p[^ro3p[ri]is multo tempore congregationem
pauit, et cum maximo studio quantum potuit locum ilium restaurauit
et cm[en3dauit, datisque illuc tribus p[ro]p[ri]etatis sue terris
augmentauit ^.
Anno autem Dominice Incarnationis MLXXI". Episcopatus uero
sui anno XXVI., die IV. id. Febr., ex hac erumnosa uita subtractus,
sepultus [est] in cripta eidem ecclesie per[tinen]ti. Pro cuius anime
requie, pie lector, non omittas orare. [MSS. Bcdl. 579 : and Leo's
letter also in fin. MSS. Bodl. 718; printed also in Pedler's Anglp-Ssx.
Ephcepate of Corn-wall, Append^ and in the MomaitJccn,']
D.gitizect>yG00glc
68i-i07a.] THE SAXON PERIOD. 693
[UI OP CftUKTDN, IHCLUDINO COIIHWALL, TKANITEIUtED TO BXETER.]
■ "Hooc oiiiplem Lcolriaii Epuci^ioi d>t Lothariugonim uno tridiiiia comederent, uiio
EcdeuB Smcti Petri Apottoli ia Exonia, id cutwuro cubitmni: inTumiiB ai hujuHXniodi
Dtiliiaun] mcocBonun (uumm. Si quit inde regnli id poftcnx, quamTii pnt hm tcmpanuu
abnuleiit, ztenue wbiaeeM nuledicliooi. Fiat. nonmilU jun ci pane deiHdcrit ; hibentqkw
Coiifimu hoc, Deui. quod operanu e* in detid rxconomum ib Epucopo coiulitutum. qui
Dobu." (Enliyat tbe begioniuj; of the Miital,
Rpeated in Ssuton.) The MS, ii nerertheleti ooaunodi niggCTil ' {W. Malm„ th.)
DOW in the Bodleiao Ubaiy. ' See the graot io KaiMt, C. D. 94O, fron
* ■■ A|wd lotbariDgot alna et doctiB," accord- the Exelet (iotpefa of LeoMc, Bod]. Aucl. D.
ing 10 Will. Milm. (fi. P. A.lI„Dt Epiir. Cri- II. 16. The ume MS. reooidt ibe lbunda:ion
dier<.tic.),"BnVMicat"[F1.Wig..iniB I046)> of the iiKiiuner7 of S.Mar; and S.Pelet at
' " Leiiicw, ejectit HuctimoDUlibni > Sancti Exeler bf ^thelflan (apparemly about A.D,
Petti DXmaiierio EpiKiipatum el ODoaicrit ita- 918), and addt a lilt ol' lelici which he gare
tuii, qoi coutta [noian Anglonim id rormam to il ^iuted in Dugd. Mm., II. S'T-Si^)-
II, A.D. 1050. ChMTter of Eadwmrd the Canfeiter trantlating the
Cathedral Seat of Creditom to Exeter.
>|t Igitur cum uniucrsa in sapiencia a Deo bene condita sint,
uidelicet, celum, aruum, et quae in eis continenturj dignum quippe
equumque dinoscitur fore, quamquam impossibllitas egre humani-
tatis humanos actus plurts calamitatibus conturbet, quod nos, qui
rectores hominum a Deo constituti dicimur, instinctu superoe cte-
mencie, iuxta modulum nostre censure prudentcr equitatem ciuilis
exquirere studeamus sciencie, et prsecipue res ecclesiasticc denique
dtscutiendo tractare ea quz cernuntur nostris non equa optutibus
rectius constituere, sicque sancita ad profectum innocencie siuc
utriusque uice corroborando gubemare. Equidem gloriosum est
nimiumque laudabile dcstmctas edes sanctorom locorum ad Diui-
Qum adminiculum exposcendum reedificare, sacraque altaria ucnustts
uclis cum nitorc pii cordis uelarc, et unamquamque nucturnam siue
diumam sinaxim armoniacis modulis resonare. Quapropter ego
Eadwardus, Dei gratia Anglonim Rex, consilio imbutus bone uolun-
tatis, quoniam prouisum est michi, secundum quod pnccipitur in
Diuinis decretis, Cathedram Pontilicalem consolidare Exontx ciui-
tatis in monasterio Beati Petri Apostolorum Principis, quod est
situm Infra menia eiusdem urbis, auctoritate superni Regis, meaque,
meeque ' coniugis Eadgyde, ac uniuersorum Episcoporum Ducumque
meorum, per hoc priuileglum testamenti atque cauttonem cyrographi
in perpstuo tempore constitutor presulem Leofricum, ut sit ibi Pon-
tifex, et post ilium ceteri afHituri, ad laudem et gloriam Sanctz et
Indiuidue Trinitatis, Patris, et Filii, et Spiritus Sancti, et ad honorem
Sancti Petri Apostoli. Dono etiam pcssessiones omaes ad eundcm
locum pertinentcs quecumque sint, tarn in ruribus, quam in pascuis,
pratis, siluis, aquis, liberis, seruis, ancillis, legibus, censu, pagis, Deo
D.gitizect>yG00glc
fi94 CHURCH OF CORNU^ALL DURING [a. D.
&inctoque Petro, fratrtbusquc canonicis ibi famulantibus, ut habcant
iugiter subsidium hubesum corporis^ quo ualeant Christo militare
sine ulla molestia animi. Hoc tamen notum I^pae domino inprimis
Leoni facie, ipsiusque attestatione confirmo, dcinccpsquc cunctis
Anglorum magnatibus, quod Comubicnsem diocesim, quae olim in
Beati Germani memoria atque Pctroci ucncratione Episcopali soiio
assignata ftierat, ipsam cum omnibus sibi adiacentibus parocbiis,
terris, uillis, opibus, beneficiis, Sancto Petro in Exonla ciuitate tiado ^
scilicet, ut una sit sedes Episcopalis, unumque pontificium, et una
xcciesiastica regula, propter paucitatem atque deuastationem bono-
rum et populorum, quoniam piratici Comubiensem ac Ciyditonen-
sem sEcdesias deuastare potcrant: ac per hoc in duitatc Exonis
tuciorem munitioaem aduersus hoetes habere uisum est, ct idee ibi
scdem esse uolo. Hoc est, ut Cornubia cum suis ecclesiis et Devo-
□ia cum suis simul in uno Episcopatu sint et ab uno Episoopo
rcgantur. Itaque hoc priuilegium ego Eadwardus Rex manu mca
super altare Sancti Petri pono, et Prsesulem Leofricum per dextemm
bracbium ducens, meaque rcgina Eadgyda per sinistnim, in Cathedra
Episcopali consisto, prxsentibus meis Ducibus ct consanguineis, nobi-
libus necnon [et] capellanis, et aSirmantibus laudantibusque Arducpi-
scopis Eadsino et Alerrico, cum cxteris aliis, quorum nomina descri-
bentur in meta huius cautioois. Enimucro si quis hoc testamentum
priuilcgii afiirmare post meum uitae transitum, ct bona Ecdesie
augere tuendo uoluerlt, adaugeat Omnipotcns Deus dies uitse eius,
atque centupiicato ftuctu nono decimo coronet eum seterao pnemio in
gaudio xthereo. Si autem, quod absit, aliquis compilator firaudis,
uel cauillator fautoris, nxuo fbmitatis inique cupidinis, lianc cau-
tionem seu decretum huius Episcopi destltuere aut permutare con-
tempnendo presumpserit, uel eiusdem minuere et subtrahere substan-
ciam temptauerit, etemis mancipatus tiabenis cum diabolo eiusque
ministris, sit separatus a Christo Ipsiusque Sanctis dissegr^atione
perpetue anathcmatis. Fiat. Anno igitur Incamationis Domimcx
ML™"., Indictione tertia, Epacteque XXV,, et Concurrentes VII.,
hxc cautio scripta est edictione solida karccterata karecteribus tes-
tium, iubente pitssimo R^e Anglorum Eadwardo gubernante eodem
feliciter tocius monarchiam Maiuris Britannie.
>{• Ego Eadwardus Rex hoc donum cautione hac affirmo.
>I« Ego Eadsiniis Archiepiscopus Cbristi Ecclesic manu mea sub-
scripsi.
D.gitizect>yG00glc
681-1072.] THE SAXON PERIOD. 695
{U* or CBMDnON, IHCLUIUHI] COttHWAll, TRANIFBRRXD TO UETER.]
ijf Ego Elericus Archiepiscopus Eboracensis Ecclesie coniirmaui.
•ii Ego Stigandus Episcopus dignum duxi [Winton].
4" Ego Herimanus Episcopus corroboraui [Wilton],
>i< Ego Rodbertus Episcopus testis fui [London].
^ Ego Ealdredus Episcopus cnnsolidaui [Worcester].
4i ^o Doduca Episcopus consensi [Wells],
1^ Ego Godwinus Dux.
^ %o Leofricus Dux.
•!■ Ego Siwerdus Dux.
>{< %o Haraldus Ehix.
>}i Ego Radulius Dux.
^ Ego Tosti Nobilis.
■}■ Ego vEgclwerdus Abbas adiuui.
){< Ego jduuinus Abbas consensi.
4i Ego Rxinbaldus Presbiter commendaui.
^ Ego Godwinus Presbiter aspiraui.
^ Ego Godmannus Presbiter interfui,
i|i Ego Petrus Presbiter laudaui,
i/ff Ego Odda NobiJis.
4i Ego Rymhtnicus Nobilis.
^ ^o Ordsanus Minister.
iff E^o Celericus Minister.
■{> Ego Touinus Minister.
>{■ 'Ego Radulphus Minister.
■{> ^o Dodda Minister.
iff Ego Eadulhis Minister.
)}• Ego Ordulfus Minister.
){i ^o Ecgulfus Minister.
)}• ^o Eabpisus Minister.
i|i Ego Celfpcndus Minister.
Im dorso. — Dis is se freols to J»am t>.rice on Defenanscire- -^ on
Wealan iSe Eadweard Cyningc dihte ^ gesette mid his witena rxde-
for his sawle alysednisse- into [tani Bisceopstolc on Exanceastre
Leofrice t>e *] his zftei^engean on ace yrfe. [Tborptj Diplom. pp. 365
-368; from MSS. C. C. C G 59, no. 36 : also in KfMi/*,C.2>. 791'-.]
• I*ff. " eomtiluo." (m above). It
* Sec iko Hitka, Dintri. EpiM. pp. l6, 17, NofnuD. Aod ibe date oT bit deith ii
Dole ; whow obieaiDln bowern to ib genuine- fiimed by lh»t of hii wccoror'i OMitccntion,
oeii wiAoui exception break down upun exuui- and by a Chion. of Exelcc in Rkhacdion, which
Datkn. Lcofric'i dcMh, Feb. id, 1071, N. S. gin* 1073.
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX A.
CORNISH LITURGICAL FRAGMENTS.
I. Missa Propria Germam Eptsc(^\
Deu9, Qui fainulantibus Tibi mentis et corporis subsidia misericorditer
largiris, presta quesumus, ut hi, qui pro amore supenue patris ardenter
coelestia pnemia per fidem et spem caritatemque adipisct cupiunt, interce-
dente bealo archimandrita confessore tuo Germano, ab omnibus iniqui-
tadbus Uberentm-: per Dominum.
Itek Alia. — Propitiare, Domine Deus, omni populo ChrisdaDO ex
diuersis partibus linguarum conuementi in unum; ut hi, qui locum prK-
clanim atque notum ubique Lannaledensem t*, ubi reljquix Germani Epi-
Bcopi conduntur, quanto ardensius tanto cicius lusitare cupiunt, ab omnibus
infinnitatibus anime et corporis fideliter Uberentur : per —
Secreta. — Concede nobis, omnipotens et misericors Deus, ut hsec
n[obis sit]« saluttfera oblatio; et, intercedertte beato Germano confessorae^
tuo atque Episcopo, a nostris reatibus Uberet, et a cunctis tueatur aduersita-
tibus : per Dominum —
ID.', ETERNE Deus, ct Te laudare mirabilem Dominum in sancds Tuis, quos
ante constitutionem mundi in aetemam Tibi gloriam preparasti, ut per eos
huic mundo ueritatis tue lumen ostenderes : de quonun collegio iste Ger-
manus Episcopus, a sancto Gregorio Romane urbis Apostolico ad nos
missus, lucema et columna Comubise et prseco ueritatis efulsit; qui in
Lannaledensis sclesiie Tus prato sicut tosx et lUia floruit, et tenebras
infidelitatis quee obcecabant corda et sensus nostros detersit^. Propterea
Eupliciter atque lacrimabiliter deprecamur totis uiribus cismentiam Tuam,
ut licet meritis non exsigentibus misereri tamen nostri semper digneris;
quia priscis temporibus legimus Te irasci m^s quam misereri propter
uesaniam dementiamque imp[ii] et crudelis Regis Guorthemi. Idcirco
petimus, obsecramus, deprecamur, in his ultimts diebns, indulgentiam
pietatis Tiue ; ut per Te ueniam peccatonmi nostrorum mereamur acdpere,
et post finem hiuus seculi, Te interpellante, cum Deo et Sanctis Eius imma-
culati conregnare possimus. £i ideo —
Post Com.— Sumptis, Domine, sacramentis in honore sancti confessoris
D.gitizect>yG00glc
J4PFEND1X A. 697
[COBNIIK UTintaiciu. nuoUHTi.]
Tui Germani j£piscopi, cuius uenerandam hodisB ceekbramus fesduitatem,
nos claementer exaudi ; Tuam misericordiam obsecranles, ut ab hac h * «
* From MSS. Bodl. 571, fbU i : pdnMd b; ^ Of coonc S. Gonuin'i, but whr called
RarAv, JhKtif^ OOai. ttc, raL I . P. L pp. the Church of Aladh nr Aledh doct nol ^ipcu.
4S, 49 1 — ilio in Biihop Foibet*! pre&oe to the Kill-Akdb wb the <M In'ih namr of the tee of
Ariiaiiaii* Mimil edited by the rer. O. H. Foiba Killila in Wett Comuueht in Irehnd.
(Bmntitlaad. 1864). MS. Bodl. 571 (olira ' A Uink in the MS., niiidi the KOM
zaib, and NE. B. j. 9) ii desiibed ty Wanley Mcmi to require to be filled iq> ai abote^
p. 83. by Lbuyd {ArOi. Brit., I. 216), and hf >< So in MS.
Villemanjiii {Nctiee da MSS. da Atieieat Bti- • i. e. " Few HfwimjU.'
la^t, pp. 16 »).). WeUi ioteiUneaiy gk«ui ' Ot, "-delmuL"— dettit id MS.
occur in the plainly Breton icfaool-nct crai- « So in MS-
tained in it, whidi iitdeed hai (ai iu object to >■ The fiagment ii oo two ddei of one Iblio,
teach the Latin equiratcnti of ihcK wocdj to wbich bicala off with dm word at the end of
boya. the page.
II. Bemdictiom (i.) of Alms /or the Dead, (ii.) of Manummions,
{m.)o/ Crops \
(i.) Creator et Sanctificator eUmentonim, Pater et Filius et Spiritus Sanc-
tus. Qui es vera Triniias et Unitas, precamur Te, Domine clementissime
Pater, ut elemosina ista fiat in misericordia Tua, ut accepta sit ciba isttl ^
pro aiuma famuli Tui it., ut sit benedictio Tua super omnia dona
ista : per —
(ii) Per ° libertatem bominis istius quern liberemur in terris, Ubertatem
Euonim donad consequi percipere mereatar' peccatorum: per —
(iil) Benedictio Tua'', Domine, copiosa super has segetes adveniat,
petimus, faciatque in eis salubrem fractum ad copiosam inaptams gibl
confuntie •> tempore perferre : per —
AuA. — Alme Deus clemens omntpotens, sanctificationis Tu» virtute
semina hie aapersa in fertilem messem, adacomodi umaie victum ', concede,
quesumus, oportuno tempore pervenire. fienedicere et sanctificare dig-
neris, Domine, segetes nostras per banc creaturam aque et benedictionem
qua benedicimus, ut abiciantur demones ac uolucres ceH et uennes terre
ab ea per inuocationem nominis Tui, Patris et FiUi et Spiritus Sancti.
Amen''.
• Fram the ume MS. {<A. 4«. a. It il only from Mud) 11 to April 15, both iodmivo,
a eonjectare tlui these fonndK are Britkh and miiicfa ii therefore only Biiliih if dated alter
Conmh. Th(7 are found in the ame MS. with the Briioni had adopted Ihe relonned Roniui
the Mima S. tiemani above given, and on (he reikoaing. yet tliii it followed (liter a page
next page to a tract (on Puigaioiy) of n^iidi one nearly blank) by a tchool-lract written (ai ap-
Bledian a manirett ^too wa the Kribe ; and in pean by intemal evidence — tec Villemarqui at
a handwriting resembling hia (although inime- quoted bdow) about the middle of the Sth cen-
diately at Ihe end of the tract, on fol. 39, b, are tuiy by an (appareut) Camiihnian who had
imened alio lome tnudi more modein Unngical (certainly) migrated to Brittany. AI the oom-
Couplcli}! and while m the back of the page, mencenieni 1^ the Bencdictioai it 1 rubric in
fbl. 40. b, it a tabic foi Eattn-day, ranging Saxon — " CpeC |nj- OF«p Cone meet ttcnin"
D.gitizect>yG00glc
698 J4PPENDIX
(i.e. Net m«]il"|:opt>ett(uie|e(>«lee," The ' So in MS. TomHf - iaaoor.''
likelihood Kena to be thai ihe ftigmaiti bdoag ' " menaUtr," it inloiined.
to Cumwill vAiea tinda Suoa infiocnce. uj, ' In margin, Coune man >pe]^ ace . ■ .
about tbe 9th or lOth ceDnif;. A rngmenl of • So in MS.
1 MiB on (iiJ. 90 b. ha> DO ^)|i>rRit ODnnectioa <> So in MS. Povbly ■■ codluaite.'
It d\ with the Briiidi Qmrdi ; occDtiing, w it ■ So in MS. Pcolblj ■■ ■booonuDodau hu-
doo, imong documenn bek>nf[ing to the Sucu mumm nctan." .
Cbuidi, whidi m bound op in the ToJnme. k At the eod an thiec liiMi of An^o-Suon
• So in HS. •TP'^-
' In mugin, )iEp maa ffttHS ma . . .
[Tbe Bodmin Gospels (Brit. Mus. Add. MSS. 9381, see above, p. 190,
note <, and pp. 634, fiSi) are mainly Vtdgait, bat contain several tnces of
the Old Latin, e. g. in S. Matthew, v. 1 3 projiciaiur foras (but marked in
the MS. as an error), 15 supm candelabrum, 16 magnificfnt Patrem,
vii. 13 omnia bona ... ila et vos facite, 33 omnes qui. 37 niina efta, xii. 36 pro
eo, zv. 14 csci sunt [om. et] duces, xvi. i3 tnferni, ssii. 37 ex tola anima,
40 lota lex, zxiii. 3 vero opera, ... ipsi &. non, r3 vos autem non, xxiv. 30
vestra \pm. in] hieme. — That they belonged to the monastery of Petrock-
stowe or Bodmin during the earlier half of the loth century, and were
therefore probably written while that monastery was still British but in fiill
intercourse (times of war excepted) with the Saxon Church, is evident from
the manumisnons on the maigins as above printed, pp. 676-683.]
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX B.
SEPULCHRAL CHRISTIAN INSCRIPTIONS IN CORNWALL, A.D. 7i»-IO«».
I. Ai S. Cltre, in the chnrchyard, upon one of three stones, and sur-
rounded by a rectangular tulcus.
DONIERTH ROGAVIT PRO ANIMA.
See for King Dumgarth or Dyvnerth, drowned A.D. 875, above, p. 675 :
and for the stone, Borltue, pp< 396, 397, and Slight. There is or was a
cruciform chamber underground be)ow the stones, and interlaced knotwork
upon them.
3. At S. Bltaty, upon a slender upright stone ■.
•i* ABRORON {on one dde).— VILUCI •}• FILIUS (on the other).
' Id letMt of SuoQ duiader; tee SorloM, pp.399-40i.
3. Near Miciei\
RVANI HIC lACIT.
> Upoo 1 ttoDC La IcUcnof Ucedatcto tbelai: SorluK, p.401.
4. At CamiomeK
LEUIUT lUSIT HEC ALTARE PRO ANIMA SVA.
• Upon > flu >liw.MOQe ia Icttcn of like danaa u No. a : Berbue.
5. At Ltut/tglot near Camel/ordK
* As illegitk imcriptioD io Sixon duiacten : Bligld.
[A bhxk of tin, fcunKl at Tmcife and tnv id Pomnce Mumim. hai upoa it a (nippcaed)
DMrouitSc DUik, nuiU up of 1 cms witb niina aAii^oa*, and of thiec Oi«k kHov viz. tii
iArAmi. Jmmd bi Dec 1866, XXIU. 184-186).]
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX C.
OF LEGENDARY LIVES OF CORPJISH SAINTS A.D. 700-looOi
ALSO OF CORNISH MONASTERIES.
Of Legendary Lives of Cornish Saints of this period there are none
extant. Even in the time of William of Malraesbury (G. P. A. II., speak-
ing of S, Rumon the tutelary saint of Tavistock), there was the evidence
in Rumon's case of a splendid tomb, but " nulla scriptonim fides assistit
opinioni ;" in that, " non solum ibi, sed in multis locis AngliiB, invenies
violentia hostilitatis abolitam omnem gestorum notitiam, nuda sanctorum
nomina, et *si quae prsetendunt miracula sciri."
I. Of British Cornish Saints (setting aside those who went to Brittany)
there are only, —
I. Lives quoted by Leland, but not now extant, as of S. la, V.
{Letand, IHn. III. 1 1 ), of S. Brtaca, V., S. Wymerus, and S. El-
wiims (Id., a. p. 5), of 5. Maw (Id., ib. p. 19), of S. SaHvola
(Id., ib. p. 49) ; and, —
a. Articles of purely modem compilation, on S. Burima, V., in the
A<ll. SS. (May, vol. VII. p. 37), and on S. Columba, V. tl M.
(Ib., March, vol. II, p. 4*7)'.
II. Of Saxon Cornish Saints there are Ijves of S. Ntoi, who died it
ia said A.D. 877, at S. Neot's in Cornwall, "in qua S. Gueryr
requiescit ct nunc etiam S, Neotus ibidem pausat" (Asser, M.H.B_
484), which are of nth to 13th centuries (see Hardy, 539-548),
the passage from the Vita S. Neoti quoted in Asser's present text
being an interpolation (Petrie upon Aaer, M.H.B. 480). See also
Gorham's Hist, and Antiq. of Eytushury and S. Neot.
■ Foe Udi of " nudi SaDctonun nomiiu,'' by WiUdni or Ihit tbttrafled bj Johnion (sec in
bcloi^ing to Cornwall, tec H'iUfam if H'or- ttie PicAte to Ihc prciciit Talumc) wfaidi coo-
oMr. etc u quoted aborc p. Ijo, oole*, I«- lain nmc of the Frank Capitoluia (ice Ra*-
buuf I CWhetawo, and the litt of dedicaCioiu oT imMAen, BuHordn. etc, Gmehklile etc p. 45),
Coiaub chiudut at the end of OUbb'i StimaU. or lome limilai ampilaiion, aod wtm lher^s«
Emn. muit be dated not eaiiier than the gib aatiaj,
" Hncami Leriia," who ii alleged by Lrland ' ipeila of hiuuelf ai oaming " ex uliiimi Como-
ID have conpoied a volume of homilies, and to gilliie prnibut" (I>laiuf, I>e Seript. htil. 16S,
have prefixed to them Egbcit*! ExtfrjUoaa, i. e. 169) 1 to wbkh I^ bnd addt that he bekioged
dtha the let of extnctt ptinled unda that title to S. GoiDain'i. Bale dalei him in 1040.
D.oiliz.oB,GoOglc
APPENDIX C. 701
[of LkOENDA*! LIVE* OP COKKUH UDTn : AMB OP CtHUntH HOKAiraSIBi.]
There is no record of the foundation of Cornish British Monasteries.
S. Germain's, and Petrockstowe », both in due time Augustinian, were clearly
of early British origin (see also Leland, Coll. I. jg; Dugd., Mm. II. 461,
468; Olivti't Monast. Exott. pp. 1 sq., 15 sq-). And (the Devonshire)
Tavistock, Benedictine, was as clearly Saxon, founded by Duke Ordgar
who died A.D. 971 {Id., ib. pp. 89 sq., Flor. Wig. in an. 971). S. Burian's
Collegiate Church is assigned to Athelstan c. A.D. 936 {Id., ib. pp. 6 sq. ;
KembU, CD. 1143; Exeter Domad. fol. ui). Of the others, there appa-
rently existed before the Norman Conquest, but whether of British date or
not does not appear, the (Augustinian) monastery of Launceston {Exeter
Domtsd. fol. 93; Leland, Coll. I. 76, liin. II. 79; Dugd., Mm. IV. aio),
the Collegiate Churches of S. Carantoc and Perranzabuloe {Exeter Domexd,
fol. 187, 188-190), and the Prebendal Church of S. Probus {Exeter Domesi.
fol. 187: and see Oliver, as above quoted, pp. ai sq., 54 sq., 59 sq., 71 sq.)i
To which Eadward the Confessor added a Benedictine monastery on S. Mi*
chael's Mount {Charier from S. Michael's Mount in France, in Dugd. Mon^
VI. 989; and Oliver, as above, pp. 38 sq.).
• K<ne Eidred'i grant to S. Fetroc'i, of New- Bta. III. m. 9, printed in OHver't MauMrOB),
Ion, CO. Deroo, A.D. 946 x 055, ii rcdnd lud .SthdiDn'i gnnt of the ume tend to the ama
confinned b; Ilcni7 111. A.D. 1171 (Cbrt. 57 moiustnT (tee Ftdltr, p. 167), i> fiaitiou.
D.gitizect>yG00glc
APPENDIX D.
PLACE OP ORiaiNAL CORNISH SEE OR SEES.
In A.D. 664, and until Saxon encroachment had absorbed, first, Somer-
set, and then Devon, and shut up die Comiah west of the Tamar, there were,
almost certainly, more Bishops than one in Cornwall, or at least in Dyfnaint
or DamnoDia (see above, p. 134). Nor is il impossible, that a Bishopric
of Congresbury should have once existed is British hands, although cer-
tainly not 80 late as the middle of the 8th century (see above, p. 1 50). See
also the conjecture hazarded above on p. 676 respecting Bishop " Mancant,"
as late as A.D. 93a. The historical evidence to the locality of this see (or
sees) is as follows : —
I. A.D. 833-870, there was a Cornish see at "Dinnurrin," in a
monastery there, " in gente Comubla" (Kenstec's Profession,
above on p. 674)1 conjecturally = " Dingerein," and in that case
the seat of the residence of the (British and Christian) King of
Cornwall, but of which nothing more definite is known (assuming
this identity) than that it was a sea'port : a descripdon applicable
in the same degree, and actually alike applied, to both S. Ger-
main's and Petrockstowe or Bodmin (see above, p. 674, note ■>).
3. During the 9th century at the latest (Saxon ecclesiastical neighbour-
hood having so hi influenced the docimient as to introduce into
it the name of Gregory the Great, but leaving still S. Germanus
as the patron saint, and the remembrance of Vortigem as the
predominant historical feeling), and possibly even in the 8th
century (the undoubted date of documents and tracts boimd up
in the same MS.), the fragment of the Mista S- Germam, printed
above (p. 696), supplies us with a British name for (certainly)
S. Germain's, viz. Llanaledh (of which no explanation suggests
itself, unless that the name indicates a connection with Ire-
land); and this name is different from Dinnurrin or Dingerein,
although it may of course have been only the (so to say) ecde-
^astical name for that place. Nor does the fragment necessarily
even imply that there was then a Bishop at S. Germain's.
3. Upon the conquest of Cornwall by £thelstan, Leland quotes, " ex
charta donat. jEthelstani," that the Saxon King " erexit in Eccle-
D.gitizect>yG00glc
^PFENDIX D. 705
[PIJM;I of OSldDIAL COKNUH »t Ok MBl.]
siam S. Germanj Conanum Episcopum Anno Domini 936," or
" 916 :" which would be conclusive for S. Germain's, were it not pos-
sible that Leiand merely meant the see of Cornwall, and called it by
the designation which really and certainly bdonged to it during the
last centuiy of the Saxon period. The original charter, which
would have determined the question, b unfortunately not extant.
4. The Bodmin manumissions of A.D. 941-1043 (above, pp. 676-683)
do not prove the assumption, that the see was at Fetrockstowe
(distinctly identified by them with Bodmin and nol Padstow) down
to Bishop Burhwold inclusive (A.D. 1016-1035 or 1043), inas-
much as the choice of Bodmin for these manumissions does
not exclude the possibility of other manumissions contempora-
neously at S. Germain's, and was not necessarily determined to
the Episcopal cathedral or monastery, nor does the presence of the
Bishop's steward at Bodmin (p. 68d, no. XXXI.) in any way prove
that place to have been the Bishop's see. Both circumstances
however do make it likely that the see was in some sense at Bod-
min during these manumissions (viz. from at least about A.D. 94 1 ).
But under Bishop Burhwold, A.D. 1016, whose see was certairdy
at S. GermEun's, the circumstance that he did not — although Duke
Ethelweard, on the same occasion, did — come from " Lyskerruyt,"
i.e. Liskeud, to Bodmin to confirm a manumission (p. 6;9, na
XX.), destroys any special evidence for Bodmin, altogether.
5. The Welsh Chronicles however (above, p. 683) are said to add to
the statement of the Danish destruction of Petrockstowe A.D. 981,
as given by the Anglo-Sax. Chrm. and Flor. Wig., an express
assertion that the Cornish see was on that account and then
removed from Petrockstowe to S. Germain's : — which would be
conclusive, if it could be trusted.
6. The Charter of Ethehed to Bishop Ealdred A.D. 994 (above, p. 684)
expressly subjects S. Petroc's to S. Germain's, and is supposed to
imply that it had once not been subject to it, but was so in 994.
7. The Charter of Cnut to Bishop Burhwold in AJ). 1018 (above,
p. 686) distincdy implies that the see was then at S. Germain's.
8. The Charter of Eadwaid the Confessor to Bishop Leolric A.D. logo,
transferring the united sees from Crediton to Exeter (above,
p. 691), describes the Cornish see as having been " olim in beati
Germani memoria atque Petroci veneratione."
9. William of Malmesbury (ff. P. A. II. De Episc. Cridimt. etc.),— by
whose time the question had become uncertain, — tells us, that
D.gitizect>yG00glc
7Q4 APPENDIX D.
" Comubiensium 3ane pontificum succiduam ordinem nee scio
nee appono, nisi quod apud Sanctum Petrocuth canfessorem
fuerit Episcopatus sedes; locus est apud aquflonales .Britones
supra mare juxta flumen quod didtur Hegelmlthe : quidam
dicunt fuisse ad Sanctum Germanum juxta flumen Liner supra
mare in australi parte." — While, however,
10. Florence of Worcester or his continuator {Attend, ad Chron.,
M. H. B, 643). mentions S. Gennain's only — " In Domnania,
qux Devenesclre dicitur, et in Comubia, quae nunc Comugallia
dicitur, erantque tunc" (in Saxon times) " duo Episcopatus, unus
in Cridetuna, et alter apud Sanctum GermaQum ; nunc est unus,
et est sedes ejus Exonix."
11. And lastly, an Inquisilio of 3»nd Edw. III., Oct. 8 (A.D. 1358),
recited in a Patent of Richard II. (Nov. loth 7 Ric. II. i. e. 1383),
expressly affirms that " tunc," viz. in the time of Cnut and of
Bishop Burhwold, " fuit ibdem" (i. e. *■ in Ecctesia Sancti Ger-
mani") " sedes Episcopalis Comubise."
It would seem lo follow from these documents, 1. that the see was cer-
t^nly but one see, and that at S. Germiun's, yet with a kind of second
cathedral at Bodmin, from Bishop Ealdred, or more precisely (if the Welsh
statement is trustworthy) A.D. 981, to the year (ioa6 y 1035 or 1043) '"
which it was united to Crediton in the person of Bishop Living, a. That
it had possibly been at Fetrockstowe, i. e. Bodmin, in a more decisive
sense, prior to 981, upon the same Welsh evidence; perhaps, if at all,
from the time of King Eadmund, perhaps from that of the Saxon Con-
quest of ^thelstan (although possibly indeed merged for a few years, under
Bishop Ethelgar, in the see of Crediton), being during this period also
a single see, 3. That in the year 936, Leland's language certainly inclines
to fix it at S. Germain's, but not conclusively. 4. That up to the 7th
century there may possibly have been two sees or more; but that Ken-
stec's Profession is worded as if there were only one at that time, viz. in
the middle of the 9th century. And if only one, then that before 926
h was at a place called Dinnurrin (or Dingerein) certainly, and if Dinnur-
rin be identified with S. Germain's, then of course at S. Germain's, which
was at that time, however, certainly called Llanaledh. But the question
must remain still undetermined, although probabilities incline towards
S. Germain's, in default of evidence to fix with certainty the locality of
" Dinnurrin"."
* See abo Ptdltr ind Came, at quolcd abort, p. 6S3, note.
4
D.oiliz.oB,GoOglc
sttGoo'^le
D.oiliz.oB,GoOglc
D.oiliz.oB,GoOglc
D.oiliz.oB,GoOglc