Skip to main content

Full text of "C. Plini Secundi Naturalis historiae libri XXXVII"

See other formats 


Google 


This  is  a  digital  copy  of  a  book  that  was  preserved  for  generations  on  Hbrary  shelves  before  it  was  carefully  scanned  by  Google  as  part  of  a  project 

to  make  the  world's  books  discoverable  online. 

It  has  survived  long  enough  for  the  copyright  to  expire  and  the  book  to  enter  the  public  domain.  A  public  domain  book  is  one  that  was  never  subject 

to  copyright  or  whose  legal  copyright  term  has  expired.  Whether  a  book  is  in  the  public  domain  may  vary  country  to  country.  Public  domain  books 

are  our  gateways  to  the  past,  representing  a  wealth  of  history,  culture  and  knowledge  that's  often  difficult  to  discover. 

Marks,  notations  and  other  maiginalia  present  in  the  original  volume  will  appear  in  this  file  -  a  reminder  of  this  book's  long  journey  from  the 

publisher  to  a  library  and  finally  to  you. 

Usage  guidelines 

Google  is  proud  to  partner  with  libraries  to  digitize  public  domain  materials  and  make  them  widely  accessible.  Public  domain  books  belong  to  the 
public  and  we  are  merely  their  custodians.  Nevertheless,  this  work  is  expensive,  so  in  order  to  keep  providing  this  resource,  we  liave  taken  steps  to 
prevent  abuse  by  commercial  parties,  including  placing  technical  restrictions  on  automated  querying. 
We  also  ask  that  you: 

+  Make  non-commercial  use  of  the  files  We  designed  Google  Book  Search  for  use  by  individuals,  and  we  request  that  you  use  these  files  for 
personal,  non-commercial  purposes. 

+  Refrain  fivm  automated  querying  Do  not  send  automated  queries  of  any  sort  to  Google's  system:  If  you  are  conducting  research  on  machine 
translation,  optical  character  recognition  or  other  areas  where  access  to  a  large  amount  of  text  is  helpful,  please  contact  us.  We  encourage  the 
use  of  public  domain  materials  for  these  purposes  and  may  be  able  to  help. 

+  Maintain  attributionTht  GoogXt  "watermark"  you  see  on  each  file  is  essential  for  informing  people  about  this  project  and  helping  them  find 
additional  materials  through  Google  Book  Search.  Please  do  not  remove  it. 

+  Keep  it  legal  Whatever  your  use,  remember  that  you  are  responsible  for  ensuring  that  what  you  are  doing  is  legal.  Do  not  assume  that  just 
because  we  believe  a  book  is  in  the  public  domain  for  users  in  the  United  States,  that  the  work  is  also  in  the  public  domain  for  users  in  other 
countries.  Whether  a  book  is  still  in  copyright  varies  from  country  to  country,  and  we  can't  offer  guidance  on  whether  any  specific  use  of 
any  specific  book  is  allowed.  Please  do  not  assume  that  a  book's  appearance  in  Google  Book  Search  means  it  can  be  used  in  any  manner 
anywhere  in  the  world.  Copyright  infringement  liabili^  can  be  quite  severe. 

About  Google  Book  Search 

Google's  mission  is  to  organize  the  world's  information  and  to  make  it  universally  accessible  and  useful.   Google  Book  Search  helps  readers 
discover  the  world's  books  while  helping  authors  and  publishers  reach  new  audiences.  You  can  search  through  the  full  text  of  this  book  on  the  web 

at|http  :  //books  .  google  .  com/| 


t/^£ii^^t,^ 


C.  PLINI  SEC 


NATURALIS  HISTOEIAE 


LiBRi  xxxvn. 


POST  LUDOVTCI  lANI  OBITUM 

BE008N0VIT   ET    SCBIPTURAE    DISCBEPAKTIA   ADIECTA 

EOIDIT 

CAROLUS  MAYHOFP. 


VOL.  IV.    LIBRI  XXin— XXX. 


LIPSIAE 

IN  AEDIBUS  B.  G.  TEUBNERI 

HDCCCLZZXXVII. 


LIP8IAB,   TYPI8    B.  O.  TXUBNXBI. 


In  quarto  hoc  voiumine  ita  recess!  a  recentiorum  edi-  ■! 
lorum  institute,  ut  librum  XXXI  ex  eo  separatum  tribuerem' 
Tolumini  quinto,  cum  argument!  turn  aequabilitatis  ratione 
habita,  ne  qiiarti  amplitudo  supra  modum  incresceret  inde 
tie  duobus  libris  fraudentur  qui  totam  editionem  empturi 
sint,  eo  cavetur,  quod  prislinum  volumen  quiiitum  diven- 
ditis  exemplaribus  omnibus  nunc  deficit  in  mercatui'a  libra-  m 
ria.  est  aulem  id  quuque  iam  sub  prelo  paucisque  men-'l 
aibus  rcnovata  forma  in  publicum  edetur.  M 

Ad    teitus   emendation  em,    ardui   illam   operia   in  hi$>l 
praecipue  libris  medicis,  si  mibi  contigit  aliquid  conferre^'l 
magna   es    parte   id   factum   est   adsidue   tractatis   eorum  " 
auctorum  libris,  qui  ante  Pliniuni  easdem  res  hauserunt 
ex  iisdem  fontibus  et  qui  post  eum  ipsius  libros  compila- 
verunt,  in  Ills  eliam  Harcelli,  quem  vocant  Empiricum,  et 
Sereni  Sammonici  poetae,  quos  perpetuo  consului.    honim 
omnium  testimonta  non  soliun  efTecerunt,   ut  baud  raro 
Tindicaretur  codicum  scriptura  rectiusque  verba  distingue- 
rentur,  verum  etiam,  ubi  falsa  corrigenda  erant,  conicienli 
viam  monstraveruut.     coniectura  autem  persaepe  et  olim 
opus   fuisse   Tele  res    intellexerunt   et   nunc   quoque    opus 
est,  quoniam  in  hoc  rolumioe  nullius  fere  vetusti  codicis 
utimur  praesidio.    recentiorum  quidem  codicum  novos  non 
adhibui;  acquiescendum  fuit  in  ils,  qui  adbuc  collati  sunt, 
eonimque  scripturae  recte  perpensae  fundamento  nitendum. 
sed  quo  certius  ei  conlldi  posset,  excussi  collationes  eas, 
quae  in  bibliolheca  regia  Dresdensi  adservantur  in  usuca 
Silligii  a  lano  quondam  faclae.    necessarium  \vtit^  v^'^^^  n«)'(v 
e  indignatione  sero  co^novl    nam  cum  in  Wbrv^  N\\ — -"iN 

381345       '•     J 


eanadis  inveniBsein,  eiceplis  paiicis  minutiis  lani  adnoi 
&atu  recte  transcripta  eistare  in  editione  Silligiana,  licere! 
milii  pulaTeram  in  posterum  iilo  negolio  sine  aliquo  veit 
delrimento  gupersedere.  plagulis  demum  corrigendis  in-' 
teuUiK  cum  ob  Kuspiciosos  aliquot  locos  constituissem  ipsius 
iaDi  t»clii:da$  inspicere,  iimllos  in  his  posterioribus  libri» 
errorcs  vidi  a  Silligio  commisaos  esse,  partim  lani  ad" . 
noUta,  (juamvis  perBpicue  scripta,  non  recte  interpretante - 
aut  ad  aliena  verba  refcrenle,  partim  sua  vel  typolhetae 
errata  non  corrigente;  interdum  eliani  quae  ipse  scripserat 
confudiatie  Ille  vldelur,  siquldem  iectiones  qitasdam  pro- 
tullt,  quanim  apud  lanum  ne  vestigium  quidem  reperitaTT 
qui  errores  quamquam  pautis  locis  eius  modi  erant,  u^ 
ad  mutandam  teilus  forniam  valerent,  totam  tamen  script 
turae  diecrepantiam  accurate  percensendam  esse  ratuff 
correii  in  commentario  quiiecumque  apud  Silligium  falsHj 
sunt;  eiscriplis  vero  iani  decern  plagulis  eo  confugieiidum, 
fuit,  ut  barum  genuinae  lecliones  in  appendice  collecta«: 
propouerentur.  hoc  ut  veritati  adiumento,  ila  lano  sero- 
tandem  honori  esse  gaudeo;  gratia  vero  debetur  otliciosafj 
voluQlali  amici,  qui  bibliothecae  regiae  praeest,  Francisd 
Schnorr  de  Carolsfeld.  celerum  multo  plm 
dicibua  vitiose  scripta  sunt  quam  quae  adnotavi,  et  horuB 
quoque  omitti  nonnulla  puterant,  sed  non  omitti  util 
visum  est,  ne  fallaci  codicum  imagine  Grmaretur  nimij 
ilia  ac  timida  litterae  scriptae  veneratio,  qua  mulli  tenea 
tur  humanae  librariorum  inflrmitatis  inmemores,  ilei 
editorum  siglas  plcnius  apponendi  lab  ore  m  non  defiig 
etsi  non  ignore,  ne  sic  quidem  posse  inpediri,  quin  a 
hominibus  parum  attentis  mihi  velut  auctori  obiciantu 
interpunctiones  lectionesve  prideni  ah  omnibus  cditoribq 
receptae. 

Scribebam  Dresdae  id.  Nov.  MDCCCLXXXXVI. 


CONSPEOTnS  CODICUM 


De  codicum  maun  Bcriptorum,  quorum  lectiones  diacre- 
pontes  in  hoc  volomiiie  adiiotatae  sunt,  nrigiae  et  auctori* 
tatfl  aberrime  diaputavit  Detlefsenua  a.  1869  in  phUolo^ 
Tol.  XXVm  p.  284  —  337;  qua*  scripserat  partim  retractavit 
a,  1870  in  praef.  edit.  vol.  IV  p.  V  Bqii,  et,  postquam  de  cor- 
rectiooibas  ab  altera  mauu  factia  in  nov.  lucuW.  p.  64sqq. 
contradid,  in  dium.  litt,  lenena.  1874  n.  26  p.  395  sqq.  confi- 
dentinB  de  pluiibua  rebus  contradixit  Carolua  Welzhofer  in 
progr.  gjnm.  Ludov.  Monao.  a.  1878,  quod  inscribitur  'Ein  Bei- 
tiug  zur  Handflohriftenkunde  der  nat.  hist,  des  Plinius'.  cfr. 
etiam  quae  eiposuit  Urlicha  in  Bursiani  aiuial,  litt,  antiqu. 
1878  n   p.  267—272. 

I.  Ac  vetuatiorea  qnidem  codices  in  quarto  hoc  volumine 
habemua  Dulloa  praeter  pauca  fragraenta 

K;  codicis  rescripti  Nonantulani  saeculi  V  vel  VI,  nunc 
Romae  in  bioliotheca  Seaaoriana  adaervati,  quern  post 
Bethmaimuni  et  Detlefsenum  dcnuo  descripait  contn- 
litque  E.  Hauler  in  cotmnentatibnibus  Woelffliniania 
(Lipa.  1891)  p.  306  —  314.  continet  14  paginis  XSIH 
51—56.  82—87.  XXV  11— 14.  17-25.  30—34.  41—46. 
non  omnia  legi  poaaunt,  ut  aaepiua  evanidue  litterae 
fuerint  punctiB  indicandac. 

n.  Eecentiores  autem  codicea,  qui  totum  opua  Plinia- 
itum  plua  minusve  integrum  continent  et  toti  aut  maximam 
partem  perpetuo  coUati  sunt,  varila  gradibua,  qui  certo  definiri 
ni  poaae  ridentur,  redeunt  omnea  ad  archetjpOB  daoa,  at  duae 
sint  familiae  discemendae. 


Prioria  familis 


nt 


J)  V;  codex  Leidefisis  Vossianits  fol.  n.  LXI,  saeculo  51  in 
Gallia  septentrionali  maioribus  litteris  Gothicia  acrip- 
„tuB.    contmet  libroa  XXHI  —  XXX  exoeptia  duabua  la- 
,  quae  sunt  XTTTT  27—30  et  X5V  38  — ^V.    ijo'''^ 
Kantam  denuo  contulit  BetlefaenMB. 


VI  CONSPBCTDS  CODICUM  I 

2)  B;  codtx  i'lorentiniis Biccardianns,  acriptus  a  compluribns 

honiinibna  Italis  circa  a,.  1100  binis  colmnnis  Utterie 
minnap.niia  multiB  locis  mutiluB.  continet  XSV  30^37. 
42— XXVI  33.  58  —  132.  XXVn  19— XXX.  collatna 
est  a  lano. 

3)  d:  codex  Fariainug  latinus  G797  (Harduino  Regius  11), 

aaeculo  XTTT  btnis  columnig  acriptus,   coatinenfi  libros 

XXm  —  XXX,   lacunis  iisdem,  quae  sunt  in  V.     con- 

tulit  lanus. 

Quae  in  hia  oodicibua  ab  altera  manu  factae  sunt  cor- 

rectionea    eiigui    vel   nullina    momenti    aunt ,    interpolatoris 

manum   plerumque   aperte  osteudentes,   uno  escepto  codice  B, 

cuius  eat  alia  condicio  (cfr.  infra  r). 

Eiuadem   familiae   sunt   codices   hi,    <j^uorum  lectionea  ita 

tantum  adnotatae  sunt,  ut  e  silentio  nihil  concludendum  dt: 

Or  codids  Parisini  latini  6796  (Silligio  et  lano  o)  folia 

eitrema,  aaeculo  fere  XI  scripta,  quae  continent  XXX 

1 — 77.    eollata  sunt  a  Detlefseno. 

T:   codex  Leideasis  [Lipaii]  n.  VII,   saecidi  XI,   continena 

jntettros  fere  libros  XxTlT — XXX.     diu  oblitteratam 

DetlefsenuB   iuveoit   et  eontulit;   superiorum   librorunt' 

variaa  lectionea  usui  critico  patefecit,  homm  nisi  spBJV 

sim  et  nbi  de  V  aon  aatis  constaret  non  adnotant, 

cum  F  ex  V  nondum  ab  altera  manu  correcto  trans-' 

scriptum  esse  cognovisset.    eundem  autem  atatuit  eai 

Leidenaem  hunc  codicem  atque 

f;    codicem  Chiffletianum,  cuius  lectionea  exstant  in  ma 

gtne  editionie  Dalecampii,   qui,   cum  promiscue  aigl 

Ch.  et  Ghiff.  vel  CJiiffl.  uteretur,  eonieeturaa  quoqi 

ipsiuB    Chiffletii    admiscuiaae    videtur,    non    accura 

custinctaa  a  codicia  lectionibus. 

T:   codex  TokianuRf  aaeculo  XEH  binia  columnis  scriptns 

qni  continet  integros  libroa  XXTTI — XXX  ct  a  Pinfiaai 

quondam,  diligenter  inspectus,  in  Silligii  uaum  toti 

collatus   eat  a  duobua  preabyteria  Hispania   (cfr,  edi 

Sill.  vol.  I  praef.  p.  X), 

i:   codicis  Luxentlurgeiisis   (quern   totum  notavi   aigla  3 

Eartea  eae,  quae  suppletae  aunt  ex  exemplar!  pricn 
uic  familiae  cqgnato.  acripturae  discrepantiam  d 
XXm  37—54.  XXIV  1—7.  XXV  117-141.  XXH 
64  —  84.  XXVm  73  extr  — 79.  118— 182.  XXX  iq 
—119  publici  iuris  fecit  Matthaeua  Michel  p.  22  — 
aingnlaria  libelli  ('Le  manuacrit  de  Pline  le  naturaliE 
I  '  conaervd  k  la  bibl.  de  I'Ath^n^e  de  Luxembourg'),  (ff 
^^    1      a.  1865  codicem  accutat«  deacripsit. 


CONSPECTtTS  CODrcCM  TH 

2.   Alterius  familiae  aunt 
«odices  ii,  qni  pturimnm  valuerunt  ad  constihiendam  lectio- 
sem  inde  a  Tetuatissimis  cditoribni  vulgatam.     in  his  prin- 
«ipem  loenm  tenet 

1)  E;  codex  Parisinue  latinus  6795  (SiUigio  et  lano  a,  Har- 

duino  BegiuB  1),  saeculo  X  vel  XI  litteria  Gothicia 
binie  columnia  exaratus,  qui  continet  XXHI  1 — 37, 
54  —  166.  SXrV  7  — XXV  117.  141— XXVI  64.  84  — 
XXVII  113.  124  — XXVm  39.  61  —  73.  182  — XXS  107. 
119  — 149.  correctionibns  E'  nihil  fere  tribuendnm 
eaae  expoaui  nov.  luc.  p.  Sd  sqq.  contulerunt  lihroa 
XXTTI— XXY  lanua,  5XVI  et  XXVH  DQbner,  XXVin 
—XXX  Detlefeenna, 
Communem  cum  hoc  habet  origin  em. 

2)  r:    codes  incognitus,   quem   repraeaentant  correcfiouea  in 

Itiecardiano  B  vel  inter  ipsOB  veraua  vel  ad  marginem 
a  seriore  manu  adacriptae  iude  ab  initio  libri  XXVI. 
correxit  autem  aatia  accurata  oollatione  XXVI  1— 3S. 
66-132,  XXVII19— lis.  124  — XXVm  39.  61  — XXX 
Buppleritque  es  eodem  fonto  XXVI  33 — 58,  ubi  in  B 
invenerat  lacunam  (ofr.  aupra).  lacunar  maiorea  ha- 
buit  is  codes  eaadem  fere  quas  E;  pleniorem.  autem 
quibuadam    locia    eum    fuisae    docet    esempli    gratia 

incx  70. 
Praeterea  aubsidii  causa  et  dclectu  lectioniun  habito  es 
;  «adem  familia  adliibiti  aunt 

s:  cod^x  Vindobonenms  CCXXXIV  {SiUigio  et  lano  m), 
acriptua  saeculo  ^TT  de  esemplari  minua  mutilato 
quam  E.  itaque  ex  eo  Detlefsenua  piaeter  XXTTT 
27 — 30  eas  potisaimum  partes  excerpsit,  quae  in  E 
aut  deaunt  aut,  ut  in  libro  XXX,  ob  aitum  et  squa- 
lorem  in  infimis  cuiusque  paginae  veraibua  legi  lam 
non  poaaunt,  cetemm  baud  pauca  habet  menda  nee 
vacat  intcrpolationibuB, 

X;  codieis  Luxewburgenaia  partea  genuinae  at  principaiea, 
quoad  non  auppletae  aunt  (z)  es  esemplari  prioris 
familiae.  ex  hia  Matthaeus  Michel  p,  24 — 38  contiilit 
XXIV  7—188,  habet  quidem  X  easdem  fere  lacimaa 
maiorea  minoreaque  c^uaa  E  eandemque  perturbation  em 
(traiectia  duobua  foliiB  ortam,  de  qua  Silligiua  tacuit), 
qua  post  XXIV  98  appellator  gemen  ett  aequuntur  100 
'bMiginei  et  quae  —  110  aawtni  igtiem  sacrum  vleera, 
deinceps  93  Imias  frnticis  —  100  faritta  purgat  etiam, 
turn  vero  110  quae  serpunt  et  umida  vUia  e.  q.  a.  non  . 
tamen  putandum  eat  eum  ex  ipao  B  tranwvroft\.-Qs 
ease,  nam  XXIV 164  batact  vlnxm  in  f<UM,  t$KW»-^«^ 


vm 


CONSPECTUS  CODICUM 


E  omiait,  et  ea  lacuna,  qnae  est  in  E  XXVm  39—61, 

videtur  carere. 
ntan.Sal.:  codex  a  Dalecampio  in  editionis  margine  aigla, 

M  Tel   Man.   notatus,    de   quo   cfr.  Urlicha   in   Eo   E 

(1866)   p.  359,   Detlefsenus   philol.   vol.  XXVIIl   (1869) 

p.  301,  Welzhofer  1. 1.  p.  36. 
Ubicumque  codicia  alicuius  aiglae  interrogatioiiis  signum(?) 
appouui,  legeutea  sciant  dubitasse  me  de  coUationis  veritate. 
dubitavi  autem  fere  ibi  tantnm,  ubi  lanua,  qui  codices  cooiulit 
cum  editione  Eroteriana,  nibii  euotaiit,  ut  e  silentio  conclu- 
dendua  esaet  codicia  cum  editione  coiueiisus.  erat  igitur  auapi- 
cio  ilium  aut  non  vidisse  aat  omjaisse  adnotare  discrepant! am. 
profectiO  fnim  hiiina.iiiim  est  fiigere  aliqua  animum  oculoaque 
opere  tarn  laborioao  fatigatoa,  neque  omniuo  ulla  videtur  col- 
latio  ease,  in  qua  uon  praetermittendo  aut  confundeudo  aliova 
modo  nonaumquam  peccatnjn  ait;  certe  ne  Detlefaeni  quidem, 
qui  priorum  coUationea  aumma  cum  cura  lecognovit  et  cor- 
rexit,  aduotationea,  quat«aa3  in  i^sius  editione  tj^is  eipressae 
sunt,  otrmi  vitio  carent.  accedit  quod  laoius,  cujn  omnium 
primue  codices  conferret,  qnadam  rerum  iniquitate  premebatur, 
de  qua  ipae  narravit  in  actda  auad.  litt.  Bavar.  a.  1862  p.  237. 

fraeclare  Fero  a^tur,  ai  qui  ex  bominibus  doctis,  quibus 
loreutiae  et  Fariaiia  babitare  contingat,  illia  dubitandi  aignia 
incitentuT,  ut  ipaia  codicibua  faciliore  opera  denuo  inapectia 
quaecumque  falao  aut  panim  accurate  adnotata  aunt  publice 
corrigant. 


1 


i 


NOTARUM  EXPLICATIO                        1 

a.  =  ante. 

B  ^  Hermolat  Barbari  caati- 

add.  =  addit,  addant,  addito. 

eoni.  =  cboiecit,  coniectura. 

1492.  U93, 

corr.  =  corresit,  oorrectnra. 

Boa.     =-     Baaileenaia      editio     ■ 

dd,  =  dtJeyi,  delevit,  deleto- 

(Erasmi)  1625. 
Brot  =  Broterii  editio  Pari- 

dist.  ^=  distiiui|  distinxit. 

aina  1779. 

11.  =  libri  manu  scripti  VB{r) 

C  -=  lo.  Ca«sarii  editio  Colo- 

dB,    cinotquot  quoque  loco 
collati  et  uninsemuaque  pa- 

nienaia  1524. 

D  =  Detlefaeni  editionia  Be- 

ginae  in  margine  Baperiore 

rolinenaia  vol.  IV.  1871. 

wglis  indicati  sunt. 

om.  =  omisit,  omisso. 

dunenais  (1587)  ie06. 
G  =  Gelenii  editio  Baaileen- 

proem.  =  praemiaso. 

T  —  reliqoi  codices    praeter 

eis  1554.     (Eiusdem  casti- 

eos,   qui  ad  eandem  lectio- 

gationea    aiie   annotationes 

nem  adnotati  sunt. 

1535). 

Gron.  ~  Gronorii  (I.  F.)  in  ali- 

* =.  veteres  editorea  vel  lectio 

quot  libroa  C,  Plinii  Secnndi 

Tul^ata  iade  a  yetuatiaHimia 

notae   (1669).     v.   SiU.  edit. 

vol.  VI. 

aut  ad  earn,   quae  una  ad- 

3  =  Harduini  editio  Parisina 

notata  est,  yelut  v.a.G.  = 

(1686)  1741. 

yetcrea  ante  Gelenium;  v.a. 

Hade.    =     Hackiana     editio. 

G(fl)  =  vulgata  ante  Gele- 

Lugd,  Bat.   1668, 
J  =  lani  editionia  Teubneria- 

nium,  revocata  ab  Harduino. 

nae  vol,  IV,    Lipsiae  186B. 

codd.deU.  =  coiiceB  deteriorea 

Lugd.  =  Lagdunensis   editio 
(I.  N.  Victorii)  15S8. 

(plerumqne  neglecti). 

cod.  Mwbae.  =  codex  Murba- 

P  =  PintiflM  in  C.  Plinii  nat. 

censia  Coniarii. 

hist,  libroa  onmea  obaerra- 

uet.  Bat.  —  coniectura  incerti 

tiouea.    (Salmantacae  1514) 

hominia   docti   vel  vetaatio- 

Lugduni  1598. 

ria   aKouiua   editionia  lectio 

S  =  SiUigii  editionia  vol,  IV. 

a  Dalecampio  ad  marginem 

Hamburgi  et  Gothae  1865. 

enotata. 

S(dm.   =    Salmaaii   PlvcKso.'iJb 

exeic,\.Va,t\o^v%a  ^ti  ^^im-  -^'j- 

1 

J 

KOTARUM  EXPLlCAllO 


Tiimefi.^Tumebi  adveraario- 
rumlibriXXS.  Parisiisl580. 

TJ  cum  numero  =  Urliehsii  vin- 
dicianun  Plinianarum  vol,  II, 
Erlaagae  lS6e.  TJ  sine  na- 
mero  =^  chrestomathia  Pli- 
niana,     Berolini  1857. 

lP'en,=Veneta  editio  (I.  B.  Pal- 
:ii)l-- 


FeU  (Alb.):  de  codioum  anti- 
quorum,  in  quibuK  Plini  aat. 
DJit.  propagata  est,  fatia, 
fide  atque  auctoritate.  Got- 
tingae  1861. 

Froheenl_G):  quaeetioaum  Pli- 
nianarum apecimen.  Kegio- 
montani  188S. 

CFWMmier:  Kritische  Ee- 
merkungen  zu  Plinius'  nat. 
hist.     Brealau  1S8S. 

GFWMiilUr  grat.:  Festsclirit't 
zum  50 j.  Doctoijubilaeum 
Ladw.  Friedl^der  darge- 
bracht  von  seinen  SchUIem 
Leipzig  1895.    (p.  643— 554). 

MiaJeT{io):  Emendationen  znr 
nat.  Hat.  des  Plinius,  W.  V. 
Wien 

—  Der  Stil  des  alteren  Plinius. 
Innsbruck  1883. 

Pliniana  (meal;  v,  PMlologi- 
eche  AbhaDdluDgen  (Martin 
Hertz  dargebracht).  Berlin 
--'"■■.  (p.  28—43). 

Th.  H.  =  Theophrasti  histo- 
riae  plantanim  libri  IX  (ed. 
Wimmer), 


Th.  C.  =  Theophraati  de  ci 

sis  plantarum  libri  VI  (ed. 

Wimmer). 
Diosc.  =  DioBcoridis   de   ma- 
teria   medioa    libri  V    (ed. 

C.  Sprengel    1829     vol.  I). 

—   Diosc.  eupor.  ^=   COito- 

ptctiuv     libri    n     (eiuBdem 

edit.  vol.  E). 
Geop.  =  Geoponicorum    sive 

de  re  ruatica  libri  XX  (ed. 

J.  N.  Niclaa  1781). 
Cato  =  M.  Porci   Catonis   de 

agri  cultnra  liber  (ed.  H.  Keil 

1882). 
Varro  =  M.  Terenti  Tarronia 

rernm   ruaticarum.   libri    III 

(ed.  H.  Keil  1S81). 
Col.  ^  L.  lunii  Moderati  Colu- 

mellae  de   re  ruatica  libri 

Xn    et   liber    de    arboribus 

(ed.  J.  G.  Schneider  1794). 
Pall.  =  Palladii  Rutilii  de  re 

ruBtiea   libri  XIV  (ed.  J.  G. 

Schneider  1796). 
Cela.  ^  A.  Comelii  Celsi  de 

medicina  libri  VIE  (ed.  C. 

Daremberg.     Lipeiao  1869). 
Plin.  inn.  Gargil,  =  Plinii  Se- 

cuudi  <juae   fertur  una  cam 

Gargilii  MartiaUs   medicina 

edita  a  Valentino  K«ae.  Lip- 

aiae  1875. 
Scribon.    ^    Scribonii    Largi 

conpositionea  (ed.  G.  Helm- 

reicb  1887). 
Seren.  =  Q.  Sereni  Sammonici 

liber  medicinalia  (ed.  Aem. 

Baebrena  in  poet.  Lat.  min. 

vol.  m,    Lipsiae  1881). 
Marc.   Bmp.    =    Marcelli    de 

medicamentis  liber  (ed.  G. 

Helmreicb  1889). 


C.  PLINI  SECUNDI 


NATURALIS  HISTORIAE 


LIBRI  XXni— XXX 


C.  PLINI  SECUNDI 
NATURALIS  HISTORIAE 

LIBER  XYTTT 


(1)  Peracta  cerealium  in  medendo  ifuoque  nalura  est 
omnium  que,  quae  ciborum  aul  Qorum  odorumve  gratia 
proTeniuDt  supina  tellure.  nou  cessit  »s  Pomona  partes- 
que  mpdicas  et  pendentibus  dedit,  nOn  contenta  protegere 
arborumque  umbia  alere  quae  diximus,  immo  velut  indigaata 
plus  auiili  inesse  his,  quae  longius  a  caelo  abessent  quae- 
que  postea  coepissent;  primum  enim  homini  cibum  fuisse 
inde,  et  sic  inducto  caelum  spectare,  pascique  et  nuuc  ex 
ae  posse  sine  frugibus.  (2)  ergo,  Hercule,  artes  in  primis  2 
dedit  vitibus,  non  contenta  delicias  etiam  et  odores  atque 
unguenta  omphacio  et  oenantbe  ac  massari,  quae  suis  locis 
diximus,  nobiliter  instruxisse.  'Plurimum,  inquit,  homini  ^^^ 
Toluptatis  ex  me  est.  ego  sucum  vini,  liquorem  olei 
gigno,  ego  palmas  et  poma  totque  varietates,  neque,  ut 
Tellus,  omnia  per  labores,  aranda  tauris,  terenda  areis, 
deinde  saxis,  ut  quando  quantove  opere  cibi  fianl?   at  ex 


3  —  6:  Dioac.  V  1. 


T.  I  quae  o 


3.  4  an  artesque?  cfr.  §  3  (v.  9).  4  medicaBBet  per- 

identibus  V,  6  ueluti  TdS.  6  iis  v.a.C.  8  an  aio 

et?  (efr.  Mailer  de  stilo  p.  IS}.   \  indactos  Sv.a.S.        9  artes 
il,  V  (Bro(.).  cfr.  XXI  la.    has  6.   has  partes  men.  Dal  S. 
10  delicta  sed  etiam  d.         11  masuan  E.         12  hominie  Td. 
13  uolnptati  E.  14.  15  ut  teUus  du.    uttaVVMs  "^ .   "^ 

ubis  B.        16  aranda  tauria  E«.     atant  Aata.  CMna  t. 


■2  C.  FLINT  SECUNDI 

me  parala  omnia  nee  cura  laborantla,  sed  sese  porrigentia 
ultro  ei,  si  pigeat  altiiigere,  etiam  cadentia'.  certavit  ip83 
secuin  plusqiii!  ulliitalis  causa  genuit  etiam  quam  voluptatis. 

3  (3)  Folia  milium  et  pampini  capitis  dolores  infiamma- 
tiODCsque  corporuoi  mitigsBt  cum  polenta,  Tolia  pei* 
ardores  atomachi  ex  aqua  Trigida,  cum  farina  rero  hordei 
articularios  morbos.  pampini  triti  et  in'positi  tumorem 
omnem  siccanl,  siicus  eorum  dysiutericis  infusus  medetur, 
lacrima  Titimn,  quae  reluti  cummU  est,  lepras  et  lichenas 
et  psoras  nitro  ante  praeparatas  saiial.  eadem  cum  oleo 
saepius  pilis  inlitis  psilolri  eU'ectiim  habet,  maximeque 
quam  virides  accensae  viles  exudani,  qua  et  verrucae  tol- 

4  luntur.  pampini  sanguinem  eicreautibus  et  mulierum  a 
conceptu  defection!  diluti  polu  prosunt.  cortex  vitium  ^ 
folia  arida  vulnerum  sanguinem  sistunt  ipsumque  vulnus 
coDglutinant.  vitis  albae,  viridis  tusae,  suco  inpetigines 
tolluntur.  cinis  sarmentorum  vitium  et  vinareorum  con- 
dylomatis  et  sedis  vitiis  medetur  ex  aceto,  item  luxatlr 
et  ambustis  et  lienis  lumori  cum  rosaceo  et  ruta  et  aceto. 
item  igai  sacro  ex  vino   citra  oleum  aspergllur  et  inter-^ 

Ti  trigini.  et  pilos  absumit.  dant  et  bibendum  ciuerem  sar- 
mentorum ad  lienis  remedia  aceto  conspersum  ita,  ut  bini 
cyathi  in  tepida  aqua  bibanlur  ulque  qui  biberit  in  lienem 
iaceat.     claviculae  ipsae,    quiLus   repunt  vites,   tritae   ex 


§  3:  PI.  iun.  73,  5—7.  —  53,  5,  —  g  4:  PI,  iun.  73,  5—7. 
—  (cfr.  Marc.  81,  53.   33,  46).  —  g  5:  PI.  "        -  ■    -      ■ 

I  cura  laboranda  VitS.  curuo  aboranda  E.  curuo  labo^ 
H  coU.  Yerg.  Buc.  Ill  43.  curuo  adoranda  (adoma-  G)  arartr 
nee  cura  laboranda  v.  i  pampina  E.  7  trita  V.  {  a 

nmorem?  cfr.  XX  33.  XXI172.  de  mendo  XXrV  11.  16. 
8  medetur  iafuaua  d.         0  cummis  S.    gunimifi  YBrot.(I)).  -H 
TV.       II  masimeque  iTZS.    -me  quae  V.    -meqae  aqua  v. 
13  cum   {pro  quam)   dT.  IS   inpetiginia   VD.  17  uitim 

{V?)D  cum   U  493.    uitiumque  dEw.    |    uina  eorum  V. 
17. 18  condylomati  d.  -dilimatiV.       20.  SI  intertrigineBEp.a.I^^ 
'    22  aarmento  E'.    -ti  E'.         22  lienis  ad  i.   |   conapW 

{.  comprCBBum  E.  I  uini  Vii.n.ff,  23  liene  ~' 

"^  et  ei  iv.a.S 


V.IE]  NAT.  HIST.  XXm  1  (2-5)  ; 

aqtia  potae  sistuiit  vamitionum  consuetudinem.  I'inis  vitium  a 
cum  axungia  vetere  coDtra  tumores  proficit,  listulas  purgaE, 
mox  et  persanat,  uervorum  dolores  frigore  ortos  coatraclio- 
nesque,  contusas  vero  partes  vel  cum  oleo,  cariies  excre- 
B  scentes  in  ossibus  cum  aceto  el  nitro,  scorpioniim  et  canum 
plagas  cum  oleo.   corticis  per  se  ciDis  conbusUs  pilos  reddtt. 

(4)  Omphacium  qua  Ceret  ratione  incipientis  uvae  7 
pubertate,  in  ungiieutorum  loco  docuimus.  nunc  ad  n,  i: 
medicinam  de  eo  pertinentia  iudicabimus,     sanat  ea  quae 

as  in  umote  sint  ulcera,  ut  oris,  tooaitlarum,  genitalium,   ocu- 

lorum  daritati  plurimum  confert,  scabritiae  genarum  ulce- 

rihusque  angulorum,    nubeculis,  ulceribus  quacumque  in 

parte  mauantibus,  cicalricibus  marcidis,   ossibus  puruleute 

mitigalur  vebementia  eius  metle  aut  passo.    prodest 

i  et  dysintericis,  sanguinem  excreantibus,  anginis. 

(5)  Ompiiacio  cohaeret  oeaantbe,  quam  vites  ailvestres  8 
ferunt,  dicta  nobis   in  unguenti  ratione.     laudatissima  is,  i: 

I      iu  Syria,  maxime  circa  ADtiochiae  et  Laodiceae  monies  el 

ex  alba  vite.     refrigerat,  astringit,  vulnerihus  inspergitur, 

so  stomacho  inlinitur,  utilis  urinae,  iocineris,  capitis  doloribus, 

dysintericis,  coeliacis,  cliolericis,  contra  Tastidia  obolo  ex 

T  aceto  pota.  siccat  manant^s  capitis  eruptiones,  efiica- 
cissima  ad  vitia,  quae  sint  in  umidis,  ideo  et  oris  ulceribus 

i,  8.  83, 


3  et  Bu.    ei  r.  J  item  neniornm  (?.  |  ortuB  V.         4  uel  am. 
i.S.  6  combuBti   piloa   radit   FrShneT   mus.  Bhen.  47 

p.  294,  at  cfr.  p.  3  v.  19  et  PI.  iun.        7  omfactum  V.        9  de  eo 
B.    deo  V.  10  numero  E'.    -ra  E'.    humido  s.a.S.    -dis 

w.  Dal.  \  sunt  dip. o.S.  |  tonaellarmn  T.         12  qaacnmqne 
.    quamc-  T.  13  oasibua  (uss-  V)  ll.v.    auribua  S  cum  S 

t  Diosc,  sed  Plimum  bcTS.  pro  <bia  legisse  coni.  J.  14  fati- 
gfttnr  E.  fra,ngitut  v.a.H.  15  at  om.  Ev.a.£ag.  [  sanguinis 
~  17  renmt  V.  |  a.  nobis  iv.tt.S.  18  laoditiae  T.  -iciue 
aOinatomachoVd.  |  iocineri  Eo.a.  J.  lfifr.XXVIlI197).\ 
doloii  Yf.  21  coeliacis  cholericis  Ti!(S).  om.  dE  vtan.  Dal.  H. 
32  miinantea  v.    -tia  U.  (?)  S.  cfr.  XXII  54.  64.         2a  avaA. 

mv.a.a. 


4  C.  PLINI  BBCUNDI 

9  el  vereutlis  ac  sedi  cum  nielle  el  crofo.  ahum  sislil,  ge- 
nai'um  scabriViem  eniendal  oculorumque  lacrimationes,  ex 
vino  stomachi  diBsolutionem,  ex  aqua  frigida  pola  sanguinis 
ezcreatioDes.  cinis  eius  aJ  collyria  et  ad  ulcera  purganda 
et  paronychia  et  pterygia  probatur.  oritur  in  furnoj, 
donee  panis  percoquatur.  —  Massaris  odoribus  tantuiQ 
gignitur,  omniaque  ea  aviditas  liumaai  ingeni  nobilitavt^ 
rapere  festinaDdo. 

10  1.  (6)  Maturescentium  autem  uvae  vehementiores  nigraa 
—  ideo  rinum  ei  his  minus  iucundum  — ,  suaviores  albae^ 
quoniam  e  tralucido  Tacilius  accipitur  aer.  lecentes  sb 
machum  et  spiritu!,'  inQatione  aWum  turbant.  itaque  : 
febri  daninaatur,  utlque  largiores;  gravedinem  enim  capiti 
inorbuin(|ue  lethargum  faciunt.  innocentiores  quae  dft* 
cerptae  diu  pependere,  qua  ventilatione  etiam  utiles  huOl 
stomacho  aegrisque,  nam  et  refrigerant  leviter  et  I'astidiiul 
auferunt. 

11  (7)  *  Proximae  a  pensilibus  in  palea  servalae;  nam  e 
in  vinaceis  servatae  et  caput  et  vesicam  et  stomacbUBi 
infestant,  sislunt  tamen  alvum,  sangulnem  excreantibsH 
lUilissimae.  '''quae  in  vino  ant  in  duici  conditae  fuer; 
caput  temptant*;  quae  vero  in  mualo  fuere,  peiorem  i' 
etianinum   habent   qnam   quae   in  vinaceis.     sapa   quoqi 

]3  inutUes  stomacho  Tacit,    saluberrimas  pulant  medici  in  caQ 


]sc.  V  s,  —  §  i: 
PI.  ■      -    -     .      ^  .  ™„ -   ™. 


1  uede  VdJ.  1. 2  germannm  d.  S  scabritiem  S 
Bal.  Bcatiem  U.v.  cfr.  §  7.  (133).  XXXJ  116.  130. 
153.  XX239,demendaXXriIia.  3  potae  Td.  *.  t 
gauda  et  Vv.  -da  r.  5  fomo  V.  6  percoquitut  iS.  \ 
satis  Vi  11  e  Vdu.  et  r.  |  lucido  E.  translu-  v.a.i 
la  apiritus  Srot.  -turn  (orfitm^e  -tuuf)  ll.Tv.  \  inflant 
aluum  U.TI  Brot.  aluiunque  v.  et  aluum  (priore 
U  494.  13  gtauidinem  T.  18  a  VdTTS.  ea  E.  aunt  « 
paleaa  V.  18. 19  et  in  ego.  etVe.  e  rS.  in  G.  cfr.  CFWMi~ 
p.  35  et  XIX  115.  81  quae  —  temptent  hua  tranapotM 
U.  18,  uhi  ante  proximae  hc&ent  II.  «.  |  quae  autem  in  Ee.a.1 
aut  in  Td.  Mwh.  S.  aut  E.  del.  v.  \  condita,  Td.  23  et^ 
nunc  Vd.         S J  stomacho  inutiles  Sv.a.S.   \   saluberritmim' 


V.1E]  NAT.  mST.  TCTtTTT  i  (5—12)  5 

lesti  aqua  servatas,  eliamsi  minime  iucundas,  aed  voluplalem 
earum  Id  stomacht  ardore  sentiri  et  Id  amaritudine  iecoris 
fellisque  vomitionif'us  et  in  choleris,  hydropicis  cum  ar- 
dore febrium  aegrotanlibus.  at  in  ollis  servalae  et  os  et 
b  stomachum  et  avidilatem  excitant,  paulo  tamen  graviores 
existimantur  fieri  vinaceorum  halitu.  —  U^ae  florem  in 
cibo  si  edere  gallinacei,  uvas  non  altinguiit,  — 

(8)  Sarmenta  earum,  in  quibus  acini  fiiere,  adstringendi  13 
Tim  habeut,  efilcaciora  ex  ollis. 

(9)  Nuclei  acinorum  eandem  vim  optinent.  hi  aunt 
qui  in  vino  capiti  dolorem  Taciaat.  tosti  tritique  stumacho 
utiles  sunt,  inspergitur  farina  eorum  polentae  raoilo  polioni 
et  dysintericis  et  coeliacis  et  dissoluto  stomacbo.  decocto 
etiam  eorum  fovere  psoras  et  pruritum  utile  est. 

(10)  Vinacei  per  se  mintis  capiti  aut  vesicae  nocent  11 
quam   nuclei,   mammarum   inftammationi  utiles   cum  sale 
trilL     decoctum  eorum   veteres   djsintericos   et   coeliacos 
iuvat  et  potione  et  folu. 

(11)  Uva  theriace,  de  qua  suo  loco  diximus,  contrail, 
10  serpeulium    ictus    estur.    pampinos  quoque   eius   edendos 

censent  inponeudosque.  et  vinum  et  acetum  ex  his  factum 
auxiliarem  contra  eadeni  vim  habet. 

(13)   Uva  passa,   quam  astaphida  vocant,   stomachum,  15 
ventrem  et  interanea  lemptaret,  utsi  pro  remedio  in  ipsis 
acinis  nuclei  essent.    iis  exemplis  vesicae  utilis  habetur 

il8:Pl.  iun.  62,  3— 4.  —  §§13.  I4t  Diosc.  V  3.  —  §Ueitr,: 
Qeop,  IV  8.  —  §§  15.  16:  Dioac.  V  4. 

2  ardore  iv,  -res  r.  \  sentient (-ent  etw) in  ^v.a.Bas.  | 
iecoriB  Ell.    cons  V.    cordia  dT.  3    uomitionibua  J.     -nia 

n.T.    -ne  V.    I    et  lis.  del.  v.    \    hydropi  V.    -pe  T.  4  febri 

VT.  I  et  OB  Eu.  et  in  os  r.  T  cibo  si  ego.  -boa  ai  V.  -boa  d. 
-bis  si  Ev.  aliler  §147.  XXlVwliS.  148.  XXVIIl  348  al  \ 
dere  V.        8  acinis  V.        8.  9  adetringendi  nim  Be.   -dum  r. 

11  capiti  VdTfg.  -tifl  EtJ.J  faciunt  dTit.a.S.  12.  13  po- 

tioni  et  S.  -nia  et  VTf.  -ni  rH.  -nia  v.  16.  17  triti  cum  aa,le 
ntilea  Ev.a.B.         IT  eanun  Yd.  |  et  (ac  ES)  fotu  Ed.  et  potu  r. 

19  lneo  V.         2t  et  aiaum  ED.  om.  r.    oinumque  r. 
84  et  B.TfH.  del.  v.   cfr.  S  30.  \  temptarent  V4.        ^^  vis, 
•)>ia  f  J>.  I  uqq.  tdtt.  ego  ^l.  Diote. 


6  C.  PLINI  SECUNDI 

et  tuasi  —  allia  utilior  — ,  iitilis  et  arteriae  et  renibus, 
sicut  en  his  passum   privatim   e   scrpenlihus  contra  hae^ 

16  morrboida  potens.  testium  inDammationi  cum  farina  cumiai 
aut  coriandri  inponuntur,  item  rarbunculis,  articulariis 
morbis  siae  nucleis  tritae  cum  ruta.  fovere  ante  vino 
ulcera  oportet.  sanant  epiayctidas  et  cena  et  dysinteriam 
€um  suis  nucleis.  et  in  oleo  coctae  gangraenis  inliuuntur 
cum  cortice  raphani  et  melle,  podagris  et  unguium  mobi- 
libus  cum  pauace.  et  per  se  ad  purgandum  os  raputque 
cum  pipere  eonmanducantiir. 

IT  (13)  Astaphis  agria  sive  staphis,  quam  uvam  taminiam 
aliqut  vocant  falso  —  suum  euim  genus  habet  — ,  cauliculiB 
nigria,  rectia,  foliis  labniacae,  fert  folliculos  TCiius  quam 
acinoB,  virides,  similes  ciceri,  in  his  nucleum  triangulum. 
maturescit  cum  viudemia  aigrescitque,  cum  taminiae  ru- 
beotes  norimus  acinos  sciamusque  illam  in  apricis  nascl, 
banc  non  nisi  in  opacis.  bis  uucleis  ad  purgationem 
oon   censuerim  propler  antipitem  strangulationem,  neque 

16  ad  pituitam  oris  sircandam,  quia  faucea  laedunt.  phtbiriasi 
caput  et  reUquum  corpus  triti  tiberanl,  facilius  admixta 
sandaraca,  item  pruritu  et  psoris.  ad  dentium  dolores' 
decocuDtur  in  aceto,  ad  aurium  vitia,  rheumatismos  cica- 
tricom,  ulcerum  mananlia.  tlos  trilus  in  vino  contra  ser- 
pentes  bibitur;  semen  enim  abdicaverim  propter  nimiam 
vim  ardoris.  quidam  cam  pituitariam  vocant.  plagis  ser- 
pentium  utique  inlinunt. 

g  10:  Gargil.  196,  11—13.  cfr.  Diosc.  m  64.  —  §g  17.  ISi 
Diosc.  IT  153.  —  g  17:  cfr.  Cels.  IH  21.  —  @  18:  cfr.  Plin, 
XXVI  18S. 


2.  3   haemorroidam  T.  6   si   nucleis   V.  G   ceria 

cum  P.  teria  dTE.  theria  V.  del.  v.  9  has  V.  10  com-' 
mauducatuT  V.  11  asta&a>V.  |  statis  V,  13  rectia  dBe. 

erectis  VTi>.  cfr.  XXV 110  et  129.  14  cineri  V.  15  ma- 
tureacitque  E.  I  cum  om.  T.  J  tamiaia  d.  16  illam  Vdv.  nxll'^. 
lam  E.  18  an  Buaserim?  cfr.  XXII 106  et  XXI  153.  XXlV^i 
18.  XXIX  142.  XXXIII 334.   \  nee  Ey.a.S.  19  adorn,  d.  ^ 

quia  J.    quae  ll.t.    quod  TS.  om.  v.  \   faucea  enim  v.a.S. 
"■0  relicum  VS.        22  decoquatur  V.  ]  rhenmatismuni  Bo.a.ffi 

S3  mflnantium  d,         26  et  plagis  Er.n.i?. 


d 


TdE]  NAT.  HIST.  TCXm  1  fl2^1G)  7 

(14)  LaLrusca   quoque    oenanthen   Tert   satis  dictam.  19 
quae,  a  Craecis  ampelos  agria  appellata,  spissis  et  candi- 
c^Dtibus  foliis,   geniculata,  rimoso  corlice,  fert  uvas  rii- 
bentes  cocci  modo,  quae  cutem  in  facie  raulierum  purgaut 

5  et  varos,  coxendicum  et  lumborum  vitiis  liisae  cum  foliis 
et  SMCO  prosuQt.  radix  decocta  io  aqua  pota  in  vini  Coi 
cyathis  n  umorem  alvi  riet  et  ideo  bydropicis  dalur.  banc 
potius  creiliderim  esse  quam  vulgtis  uvam  taminiam  vocat. 
utuntur  ea  pro  amuleto  et  ad  expuitioncm  sauguinis  quoque  20 
10  adbibeut,  non  ultra  gargarizationes  et  ne  quid  devoretur, 
addito  sale,  Ihymo,  ateto  mulso.  ideo  et  purgalionibus 
ancipitem  putaiit. 

(15)  Est  buic  similis,  sed  in  salictis  nascens;  ideo 
distiuguitur   nomine,   cum   eosdcm  usus   habeat,   et  sali- 

u  castrum  vocatur,  scabiem  et  pruriginem  homiuum  quadri- 
pedumque  ace  to  mulso  trita  liaec  efficacius  toll  it. 

(16)  Vitis  alba  est  quam  Graeci  ampelon  leucen,  alii  at 
slaphylen,  alii  melothron,  alii  psilotrum,  alii  arcliezostim, 
alii  cedrostin,  alii  madon  appellant,  buius  sarmenta  longis 

!0  et  eiilibus  internodiis  geaiculata  scandunt.  folia  panipi- 
itosa  ad  magnitudinem  hederae  dividuotur  ul  vitium.  radix 
alba,  grandis,  rapbano  similis  initio,   ex  ea  caules  asparagi 

§  19:  (cfr.  Plin.  yxm  8.  XXVU  44).  Diosc.  IV  180.  cfr. 
CelB.  m  21.  —  g  20  ejitr.:  cfr.  Scribon.  243.  —  §§  21  — 20: 
Dioac.  IV  181. 

2  a.  Dm.  £.   I  tLppelUtur  (V?)  v.a.S.         8  aoaa  dXv.  quas  T. 

5   uaros   EM.    -rios  V.    -riia  iv.   \   dist.  S.  6  coi  Ec. 

om.  r.  7  duobaa  II.  v.  \  et  VT.  om.  ro.  cfr.  §  77.  86.  XXIV 
39.  68.  105.  XXV  lU.  XXYI  86.  XXVII  7Si.  74.  XXVIII 
51.  146.  14$.  XXJ  138.  166.  XVI  113.  209.  XII  73.  XIII 
S6al.  9  expuitionem  B  e  codd.  Bom.  (G).     expiatlonem  U. 

T  V.  lae.  stdfutl  J,  ad  eiaoreationam  etccidisse  ratw.  sed  cfr. 
XXVJ34.  XXVIII194.  XXXV 191.  10  diat.  ego.  11  cjmo 
T,  I  idem  Tu.a.B.  ]  et  om.  d.  13  ancipiti  d.  |  putant  TEG. 
temptant   du.     -peraut  £.  13   Et  buic  d.  14.  15  aalis- 

castrom  E.  16  an  ei  {vel  in)  aceto?         17  ampelon  leucen 

(-chen  E)  dEJ.    -loleucen  Vw.    |    alii  Tdn.    afi  E.  18  eta- 

phylen  v[S).    stafllen  II.    opiioataphjlon  B.  \  melotrum  d. 
19  cedrostin  B     -ain  VE«.    eedniain  d.     agrostin   T.         22  a^ 
■  eo  TE.  I  asparagia  d. 


C.  PLTNI  SECUNDI 


1 


siiuilitudine   exeunt,     hi   decocii    iii    cibo    alvum   et  i 

S2  nam  cient.     I'olia   et  caules  esulcerant  corpus,  jitique  ul-/ 
cerum  pliagedaenis  et  gangraenis  tibiarumque  taedio  cuid' 
sale  inlinuntur.   semen  iu  uva  raris  acinis  dependet,  sato 
rubeute,  postea  crocinu.     novere   id  qui  coria  perliciiut;  i 
illo  enim  utuntur.     psoris  et  iepris  iiUinitur,  lactis  abun- 

ss  dantiam  Tacit  coctum  cum  tritico  potuiuqiie.  radix,  nime- 
rosis  utilitatibus  nobilis,  contra  serpentium  ictus  trita 
drachmis  ii  bibitur.  vilia  cutis  in  facie  varosque  et  len- 
tigiues  et  suggiliata  emendat  et  cicatrices,  eademqae  prae-  n 
Stat  in  oleo  decocta.  datur  et  comitiallfaus  polus,  item  ■ 
mente  conmotis  aut  ^erligine  laborantibus,  drachmae  pon- 
dere  cotidie   anno  toto.     et   ipsa  autem  largior  aliquando 

Si  sensus  taibal.     ilia  vis  praeclara,  quod  ossa  infracta  ex- 
trahit  in  aqua  inposita  ut   bryonla;   quare  quidam   banc  i 
albam  bryoniam  vocant,  aliam  vero  nigram.     efGcacior  to 
eodem  usu  cum  melle  et  ture.    suppuratioues  incipientes 
discutit,  Teteres  maturat  et  purgat.     ciet  menses  et  uri- 

35  nam.   ecligma  ex  ea  fit  suspiriosis  et  contra  laleris  dolo- 
res,   ruptis,   convulsis.     splenem  ternis  obolis   pota   xxx  sg 
diebus  consumit.     inlinitur   eadem  cum   lico  et  pterygiis 
digitorum.  ex  vino  secundas  Teminarum  adposita  trahit  et 

S6  pituitam  drachma  pota  in  aqua  mulsa.    sucus  radicis  col- 


§  32;  Th.  H.  IS  20,  3.  —  §  23:  cfr.  Pliu.  X5VI  113. 

1  idecocti  V.    idem  cocti  (decocU  dT)fdT.        2  cient  Vdo. 
gignit  E.  3  taedio  *i.    -ioque  E.    -iumque  (ted-  T)  r.    efr. 

XXVI  3.  (138).    XXir  76.  i  raaia  E.         6  crocino  TTS. 

-oi  TV.        9  duabus  fl.  u.  [  in  facie  om.  TdT.  |  uajiaque  (-riis- 
V")  V.  11  decocta  in  oleo.    decoctae  (add.  G)v.a.3.    \    et 

Td  Sas.  in  E.    et  in  ii.    |   an  potui?    cfr.  tiota  ad  XXIV  148. 
12  aut  VittS.    et  Bo.  14  turbat  J  cum  Comario  e 

BioBC.    purgat  U.v.  |  li-acta  Xv.a.B.        16  inpota  £.   |  ut  B. 
aut  va.    om.  Er.    |    bryonia   Il.C.    brjenia   B.    brie-   v. 
16  aliam  VD.    -ia  re.   I   nigram  YD.    -ra  rv.         18  messea  Y. 

19  ecligma  EC.   elig-  {vel  eleg-  v)  rv.  20  ruptia  con- 

unlaia  ctmi.  J,     uulaia   corruptia  VdTf.     eunlais  (uul-  t)  ruptis 
Be.    de  mmdo  cfr.  XXI 160.   XXII  73  extr.,  praeten      "  '~ 
-^VIl  21.  XXX  71.    XXXII  103.         21  flcu  d. 
ad  praecedd.  retulit  H  cum  Dal.  coll.  Dioec. 


V)  ruptia 
'"sSJIi    I 


ra)H(»i!7-ao)]    NAT.  mST.SSnil  (16— 18)  0 

ligi  debet  ante  seminis  maturitatem.  qui  inlitus  per  se 
et  cum  ervo  laetiore  quodam  colore  et  cutis  teneritate 
mangonicat  corpora,  serpentes  fugat.  tundilur  ipsa  radix 
cum  Geo  pingui  erugatque  corpus,  si  I  statim  bina  stadiu 
ambuleiilur,  alias  uret  et  nisi  frigida  ablualur.  iucundius 
boc  idem  praestat  nigra  vitis,  quouiam  alba  pmritum 
adfert. 

(17)  Est  ergo  et  nigra,  quam  proprie  bryoniam  va-  ar 
cant,  aili  Chirouiam,  alii  gynaecanthen  aut  aproniam,  si- 
milem  priori,  praeterquam  colore;  huius  euim  nigrum  esse 
disimus.  asparagos  eius  Diodes  praetullt  veris  asparagis  in  ^^ 
cibo  urinae  ciendae  lieniquc  minuendo.  in  frutectis  et  harun-  2 
dinetis  maxume   nascitur.     radix  foris  nigra,  intus  buxeo 
colore,     ossa  infracta  vel  eHicacius   extrabtt  qtiaoi  supra 
dicta,  cetera  eadem.  peculiare  quod  iumeutorum  cervicibus  -i 
unice  medetur.     aiunt,  si  quis  vLllam  ea  dnierit,  fugere 
accipitres  tutasque  fieri  villarfs  alite?.    eadem  in  inmento 
booiiQeque  flemina  aut  sanguinem,  qui  se  ad  tales  deieceril, 
circumligata  sanat.     et  bactenus  de  vitium  genertbus. 

(18)  Musta  tlifferentias  habent  naturaies  has,  quod  sunt  -29 


I  illitua  dEu.  inlinitos  (illi-T)  VTS.  -tae  D.  3  mango- 
nicat (-izat  v.a.S.)  corpora  (-re  E)  serpenteB  fugat  Eir.  mango- 
nigat  TdT.  (aerpentea  fiigat  del.  H).  i  ficu  d.  (pingui  fino 
Ee.a.S).  6  uret  et  dE.  uitiefc  VS.  urit  i\  iiret  D  euin 
U  495.   I   ablnatiir  Ev.    Btatim  abl-  tTS.  6  uitio  Vd. 

8  est  ergo  —  p.  10  u,  13  adferat  om.  Vd.  |  bryenia  v.a.C. 

10  colore  v.    -rem  En.  |  enim  Ba(r.    ecim  colorem  S.   aemen  v. 

II  dizimus.  cuius  B.  \  asparagos  (-go  Ea)  eius  Ea6.  -gos 
similes  S.  -go  simile  v.  13  buseo  air.  om.  E.  14  colore 
E*.  om.  a.  I  uel  am.  v.a.ff.  15  cetera  aD.  -rum  Eo.  cfr. 
Diogc.  I  diet.  D.  \  eidem  peculiare  est  v.a.Ii.  16  in  uilla. 
t>.  a.  G.  I  ea  Q.  es  E  a.  earn  v.  \  ciuierit  8  cvm  aium.  up. 
Sal.    tinxerit  aG.    -rint  E,    extruierit  v.    pniecinxerit  H. 

IT  fieri  B.  aues  fieri  E.  fieri  uuee  ati,  [  uillares  ego.  cfr.  X 
US.  -aticaa  B.  -arum  Eau.  del.  D.  \  alitea  B.  -ter  Eau.  altilee 
J>  {cfr.  XXIV  71).  18  flemiDa  ^E.    -ne  a.    ptlegma  r    ' 

Banguioe  a,  |  se  ad  £a6!.   st^reatur  v.  \  talo  v.a.B.  \  &!S'Sf: 


10  C.  PLINl  SECUNDI  [vdE 

Candida  aut  nigra  aut  inter  utnimque,  alia  ex  quibus  ti- 
num  tiat,  alia  ex  <juibus  passum.     cura  diJTerentias  innu- 
merabiies  facit;    in  plenum   ergo  haec  dixisse  conveniat: 
mustum  omne  stomacho  inutile,  venis  iucundum.   a  balneis 
raptiiD  et  sine  ioterspiralione  potum  necat.     c;anlliaridara 
naturae  adversatur,  item  serpentibus,  masime  haemorrhoidi 
30  et  salamandrae.    .capitis  dolores    facit   et   gutluri  inutile, 
prodest  renibus,   iocineri   et  interaneis,  resicae;    conlevat 
enim  ea.     privalim  contra  Luprestim  valet,   contra  meco-' 
nium,  laclis  coagulatioDem,  ciculam,  toxica,  dorycnium,  ex^ 
oleo  potiim  redditumque  vomilionibus,   ad  omnia  iuflrmius- 
album,  iucundius  passi  mustum  et  quod  minorpm  capitis 
dolorem  adferat. 
81        (19)    Vini  genera   dlGTereDtiasque  perqiiam  multas  ex- 
"'S*  posuimiis  et  lere  cuiusque  proprietates.    ueque  est  ulla 
pars  difficilior  tractatu  aut  uumerosior,  quippe  cum  stt 
arduum  dictu,  plurifaus  prosit  an  noceat.   praeterea  quam 
ancipiti   eveotu   potum   statim  ausilium  fit  aut  veneuum! 
etenim  de  natura  ad  remedia  tantum  pertinente  nunc  lo- 
ss quiniur.     uuum  de  dando  eo  volumen  Asclepiades  con- 
didit,  ab  eo  cognominatis  qui  postea  uno  de  volumine  illo 
disseruere   innumera.     nos   isla  Romaua  gravitate  arltum- 
que  liberalium  adpetentia   non  ut  medici,  sed  ut  indices 
salulis  humanae  diligenter  distinguemus. 

De  generibus  singulis  disserere  iumensum  et  inexpli- 

33  cabtle  est,   discordibus  medicorum  sentenliis.      (20)  Sur- 

rentinum  veteres  maxime  probavere,  sequens  aetas  Alba- 

Dum  aut  Falemum,  et  deindo  alia  alii  iniquissimo  genere 

§  30:  DioBC.  V  9.  —  S  32:  (cfr.  Cela.  Ill  11), 

1  alia  ex  D.   aliaque  ex  G.    alia  ex  alia  ^-iis  v)  ex  Ear.  | 

quibuB  uinum.  (unum  a)  flat  a.v.  crm.  E.  6  sine  v.   simul  Ba. 

9  ea  IT.  e&B  E  a.        10  toxica  om.  a.        15  eat  Vdii(£).  om.  XH. 

17  arduum  D  e  coni.  R.    iardum.  U.  v.  18  potu  Ec.o.S, 

21  cogDomiaatis  T.    -tus  rS.    -turn  it.    |   postea  vtuo  em. 

pOBtea  uero  VdS.  uero  postea  E«(B).         22  innumera  fi.  ©(J).;- 

"'-   XXXV  85.    -ri  Tc(S).        23  medicis  T.  I  indicea  fS.  iod- 

^^^^^^^  24  distingoimus  E.         38  et  om. EiT.a.S.  ^^t 


\AKi  NAT.  HIST,  XStH  1  (lB-21)  11 

decreti,  quod  cuique  gratissimum,  ceteris  nmnibus  pro- 
DUQtiando.  quod  ut  constarertt  sententiae,  quota  porlio 
tameD  mortalium  bis  generibus  posset  uli?  iam  vero  oec 
proueres  usquam  sinceris.  eo  venere  mores,  ut  nomina 
B  modo  cellanim  veneant,  alatini  in  lacilius  vindemiae  adul- 
terentur.  ergo,  Hercules,  miruui  dictu,  innocentius  iam  34 
est  quodcumque  et  ignohilius.  haec  tamen  fere  coustan- 
tissimse  Tidentur  seiilentiae,  quorum  mentionem  fecimus. 
si  quis  boc  quoque  dlscrimea   eiiget,   Falernum   nee  in 

It  novitate  nee  in  nimia  vetustate  cor|iori  salubre  est;  media 
eius  aetas  a  xv  aonis  incipit.  /rigido  potu  slomacho  utile,  35 
non  item  in  (;alida.  diutinae  tussi  sorbetur  merum  utili- 
ter  a  ieiunis,  item  in  quananis.  nullo  aeque  venae  exci- 
tantur.  alvum  sistit,  corpus  alit.  creditum  est  obscuri- 
tatem  visus  facere  nee  prodesse  nervis  aui  vesicae.  Al- 
bana  nervis  utiliora;  stomacho  minus  quae  sunt  dulcia; 
austei'a  ve)  Falemo  utiliora.  concoctionem  minus  adiuvant, 
stomacbum  modice  inplent;  at  Surrentina  nuUo  modo,  nee 
caput   temptant,    stomachi    ct  intestinorum  rheumatigmos 

In  cobibent.     Caecuba    iam    non    gignunlur.     (21)    et,  quae  36 
supersunt,    Setina    concoqui   cibos    cogunt;    virium   plus 


i  35:  Diosc.  V  10.   Plin. 


1.   2  pronuntianda  E.  2  quod   U.S  colt.  XVIII  19i. 

quot  D.   quiu  v.  \  constant  d.         S  mortalibus  E.   {   ne  T. 

iuTquam  tj[S).  nuTq-Vd.  unq- BjEf(Dj.  |uemreVd.       6  ueniant 

~"     '  .statimque   i{?)v.a.S.    \    Iflcubus   v.a.S.  6  hercle  E 

7  hae  VS{D).  |  fere  D.   fecere  T.   facere  rv. 
S  conatantisBimae  D.    -me  11.  v.         8  eententiae  YitS{D). 

nictoriae  E,    -iam  H.  del.  J.    seatentiae  nictoriam  c.  |  quonua 

"        quoniam  r.     qTianim  J)   cum   Gron.  9  discrimuu  T '. 

nioeius  V*.  an  discriminis?  |  exiget  ego.  exegit  B.  exigit 
',    -gat  i:     I     altemum  E.  10  minia  V.  ll  a-xuannit 

I  frigido  ego  (cfT.  XXXVII 30-  aliter  XIV  57).  ne  (oi  T. 
I  T)  rigido  ll.T.  in  frigido  S.  hoc  non  rigido  u.  an  in  fri- 
a?    I    potua  Vd.  12  idem  Td.    |    calido.    Et  in   diatina 

,S.   I  iusiit  orbe  uerberum  Vd.  14  aliter  V.  15  nee 

non  Vf.     I    prodeat  v.a.G.     \     ant  —  16  nemis  om.  Vd. 

17  nstera  V,  |  falernnm  d.  -na  r.a.O.         18  modo  dowac  4.. 
'  at  quae  v.a.8.        91  oiboa  concoqiu  v.a.B.  \  tiospBiavt "^ 

—^ ^ 


12  C.  PLINI  SECmJDI  [Vd  (., 

Surrentino,  austeritatis  Albano,  vehementiae  minus  Faleroo 
habent.  ab  bis  Statana  oon  longo  intervallo  ariierint.  alvo 
citae  Signinum  maximt;  conducere  indubitalum  est.  re- 
liqua  in  cooinmne  diccnlur. 

87  (23)  Vino  aluDtur  vires,  sanguis  colosque  hominuiiL 
hoc  distat  orbis  medius  et  mitior  plaga  circumi'ectis.  q 
turn  illis  feritas  facit  roboris,  tantum  nobis  hie  sacoB. 
lactis  potus  ossa  alit,  frugum  nervos,  aqua  carnes;  ideo 
minus   ruboris   est   in   corporibus   illis   et  minus   roborit 

B8  contraque  labores  patientiae.  vino  modico  nervi  iuvantnr^ 
copiosiore  laeduntur;  sic  et  ocuU.  stomacbus  recreatur  et 
adpetentia  ciborum  invitatur;  Iristitia,  cura  hebetalur,  urii 
et  algor  expellitur,  somnus  conciliatur.  praeterea  vom 
tiones  sistit,  coUecliones  extra  lanis  umidis  inpositis  m 
tigat.  Asclepiades  utilitatem  vini  aequari  vix  deoniiq 
potentia  posse  pronuntiavit.  vetua  copiosiore  aqua  m" 
tur;  quo  magis  urinam  espellit,  minus  siti  resistit.  dulce 
minus  inebriat,  sed   sLomacho    innatat;   auslerum  facUiut 

S9  concoquitur.  levissimum  est  quod  celerrime  inveteratur. 
minus  infestat  nervos  quod  vetustate  dulcescit.  stomacho 
minus  utile  est  pingue,  nigrum,  sed  corpora  magis  alit. 
tenue  et  austerum  minus  alit,  magis  stomacbum  nntrit, 
celerius  per  urinam  transit;   tanto  magis  capita  temptaC 


§  88:  cfr.  DiOBC.  V  11  (Martial.  V  78,  17).  —    Seren.  681, 
—  g  39:  cfr.  DioBC.  V  11,  9.     Cels.  11  2i. 

1  Suneutina,  . . .  Albany  . . .  Faleroa  H  cum  Gron.  {  Fa- 
lema  S.  2  habent  II. B.  del.  «,    |    abfaerint  dEff.    -runt 

3  aigniiii]Tn  v,  -gnium  Td.  -gnam  S  Fen.  5  lUDO  Hrlv 
tur  —  g  54  extT.  aaluber[rimuin]  rfesuMf  wi  E.  |  coloaqoe 
-orque  ft.  dolosque  T.  -lusc^uft  Ai.  6  circumiectia 
U.  7  illi  di.  9  lactia  a.v.    -tua  T'f.    -teuB  >  -o.    l 

dTi.  I  aquae  d(?)v.a.JD.         11  recreantnr  z.   |   et  om.  dzv.i 

1!  inuitAtur  e.    -antur  II.    \    tristitia  et  T(7.    -iae  v.  | 
beiAtor  V.  14  extrabit  a.    {    iopositus  T.         16  poase  om. 

i{T)B.  17  quo  magis  e.D.    magis  ouo   (otio  dT.    nouo  T*' 

nomirn  v)  rtv.    magiaque  G.         18  auatenim  dxav.    ueter- T, 

19  a  celerritno  V.         21  nigmm  Tdiii.  cfr.  Uiosc.    m 
aj3.         23  an  exeiderttnt  aliqua  ante  eeleriua?  cfr.  Dituc. 

H  I 


F 

I    hoc   et  in  omni  alio  suco  semtl  diclum  sit.     vinum  rfiu-  40 

I    tino  fumo  inveteratum  insaluberrimum.    mangones  ita  in 

apolhenis  excogitavere,  iam  et  patresramilias,  aetatem  addi. 

atqui   per  se  cariem   traxere.     quo  certe  Tocabulo    satis 

coDsilii  dedere  prisci,   quoniam  et  in  materiis  cariem  fu- 

mus  erodit;  at  nos  e  diverse  fumi  amaritudine  Tetustatem 

iodui  persuasum  habemus.    quae  BUDt  admodum  esalbida, 

I    haec  velustale  iasalubria  fiunt.    quo  generosius  vinum  est, 

■    hoc  magis  velustate  crassescit  et  in  amariludineoi  corpori 

HO  minime  utilem  coit.  condire  eo  aliud  minus   annosum  in- 

saluhre  est;  sua  cuique  vino  saliva  innocentissima  est,  sua 

cuique  aetas  gratissiina,  hoc  est  media. 

(23)  Corpus  augere  volenLibus  aul  mollire  alvum  coo-  41 
ducit  inter  cibos  bibere,  coutra  minuentibus  alvumque  co- 
hibentibus  sitii-e  in  edendo,  postea  panim  bibere.  vinum 
ieiunos  bibere  novicio  invento  inutilissimum  est  curiosis 
vigoremqiie  animi  ad  procinctuni  tendentibiis;  somno  vero 
ac  securitatibus  iamdudiun  hoc  fuit,  quod  Homerica  ilia 
Helena  ante  cibum  ministravit.  sic  quoque  in  proverbium 
cessil   sapientiam    vino    vbumbrart.     vino    demus  4S 

§  40:  cfr.  Col.  I  6,  20.     Martial.  5  36.  1.  —  DioBC.  V  11. 

—  cfr.  Plin,  XIT  66.  XXIII  46.   Col.  XH  19,  2.    Diosc.  V  7.  11. 

—  §  41;  cfr.  Plin.  XIV  143.  ~   Homer,  b  20     —    §§  43—44: 
Dioao,  V  11,  —  g  42:  Ce)s.  I  praef. 


NAT.  HIST.  XSXHI'  1  (21—23) 


1.  2   diutino  ego.     ait  uinu  U.I,     Bituiniini  tlT.     si  ait  t. 
dtl.   J.     situ  nou   Muller    emend.   TV  18.  2   ui   aaliiberri- 

mum.  I.    sal-  mZ).  |  ita  ego.    ista  d«e.   iatat  Ta.    istut  U. 
8  addi  tt.ljiH.    addnnt  tS.    ademere  v.  4  atqui  ego.    cfr. 

II  163.  XVII  SO.  atque  ff.i.  aliis  qaae  Z>.  his  quae  {Tf?)iJ. 
an  antequam?  nisi  vero  lacima  Matuenda  est.  |  tiahimt  iS.  ] 
qao  dv.  quod  r.  6  erodii  ad  V,  |  uetnetatem  dsf.  -ate 
VaZ».  8  inaalubria  ll.Txtv(H)D.    sal-  G(S).    cfr.  Diosc.   I 

Amt  dx.  I  eat  dzati.  cum  T.  9  et  iia.v.  eat  T.  10  mutile 
v.  iau-  v.  10. 11  salubre  U  XIV  55,  11  cnique  Tw.  quo- 
que r.  I  uino  — 13  cuique  ot»,  Vf,  12  quoque  dx.  13. 14  con- 
decet  v.  IG.  curioaia  ego.  cum  suis  a.,  curia  riJl.  euras  «. 
17  animi  impedit  ad  t/.a.H.  19  aic  quoque  ll.v.  cfr. 

MUOer  de  gtilo  p.  15,  3.  SO  uino  ll.Bas.  cum  B'.  uitio  B'. 
I  demua  TfaC(D).  damus  dTxB*(,BTot.^.  &*iwis™ 
i'(S).  dicimua 


14  C.  PLINI  SECUNDl  [Vd. 

bomines,  quod  soli  animalium  non  sitientes  bibimus.    aquae 
potiuD   ioterpooere  utilissimum  itemque  iugi  superbibere. 

43  ebrietatem  quidem  frigidae  potus  extempio  disciitil.  me- 
racis  potionlbus  per  xx  dies  ante  canis  ortum  totidemque 
poslea  suadet  Uesiodus  uli.  merum  quidem  remedio  est 
cODlra  cicutaSj  coriandruni,  acoaita,  viscum,  meconium,  ar- 
geDtum  vivuin,  apes,  vespas,  crabrones,  phalangia,  serpen- 
tium  scorpionumque  ictus  cootraque  omnia,  quae  refrige- 
raudo  nocent,  privatim  coDtra  haemorrboidas,  presteras, 
fungos,  item  contra  inflationes  rosionesque  praecordiomm 
et  quorum  stomachus  in  votnitiones  elfunditur,  et  si  ven- 
ter aut  interanea  rheumatismum  sentiant,  djsintericis,  au- 

44  datoribus  e  longa  tussi,  la  epipboris  mcracum.  cardiacis 
in  mamma  laeva  merum  id  spongea  inponi  prodest,  ad 
omnia  autem  masime  album  inveterascens.  utililer  et  fo- 
vetur  vino  calido  virilitas.  iumentis  infuswm  cornu  lassi- 
tudiuem  auferf.  simias  quadrlpedesque,  quibus  digiti  sunt, 
negant  creacere  adsuetas  meri  potu. 

46  (24)  Nunc  circa  aegritudines  sermo  de  ^inis  erit 
saluberrimum  liberaliter  genitis  Campaniae  quodcumque 
tenuissimum,  vulgo  vero  quod  quemque  maxime  iuverit 
validum.  utilissimum  omnibus  sacco  viribus  fractis.  me- 
minerimus  sucum  esse,  qui  fervendo  vires  e  musto  sibi 
fecerit.    misceri  plura  genera  omnibus  inutile,    saluberri- 

§  43:  Heaiod.  lp^a  690.  696.  Scribon.  179.  185.  Cels.  V  27, 12. 
Dioec.  eupor.  n  137.  PI.  ian.  109,  13.  110,  16  Seren.  870.  — 
§  44:  PI,  iun.  92,  20.  Dioac.  V  11.  8.  cfr.  Mare.  33,  13.  14. 
—  Col.  VI  30,  3.  —  g  45:  Col.  XII  19,  2.   Dioac,  V  9. 


1  homini  B'.  2  iugi  li.v(J).  -ge  t  -gem  S  cum  Gron.. 

e  ingi  U  e  eoni.  H.    an  iugis  (sc.  aquae  potura)?  |  superbire  T. 

3  ebrieta,ti  a.    -ti  qnam  i>.  a.  II.  9  necant  coni.  H  e 

Diosc.  QoU.  CeUo   V  37,  S  extr.  \  contra  e.  v.    cum  r.         10  ia- 
flammationeB  a  v.  a.  B,  13  in  longa  v.a.S.  \  dist.  S.  \  mo- 

racum  T.    mora  con  dx.  |  cordiacia  Tdz,    at  uero  card-  v.a.8. 

14  an  mammam  laeuam?    efr.  XXII 155.  XX  50.  XI M. 

16  inuetereacens  dTfi.  16  diit.   U  496.   \   infaaum  D. 

-aam  a.  -aa  rTfx  U.    -so  J.  'Sum  autem  3.  quo  etiRim  infuao 
cornua  t.   -nu  iia  S.         17  aufert  S{D).   -rri  dxa/ 
V.  -runt  lU.  autperi  V,         22  nalidam  T. 


NAT.  HIST.  XTTTT  1  (23-24)  15 


I     mum  cui  nihil  in  musta  additum  esL,  meliusque,   si  nee 
|r     vasis  piE  adfuit.     marmore  enim  et  gypso  auC  calce  con- 
I      dita  quis  non  et  validus  expaverit?    in  primis  igitur  vi-  48 
'      num   marina   aqua    factum   inutile   est  stomacho,   neiris, 
5  vesicae.    lesina    condita   Trigidis   stomachis   utilia    existi- 

imautur,  non  expedire  vomitiooibus,  sicut  neque  mustiun 
Deque  sapa  neque  passum.  novicium  resinatum  uuUi  con- 
ducit;  capitis  doloiem  et  yertigines  facil.  ab  hoc  dicta 
crapula  est.  tussientibus  et  in  rheumatismo  nominata  pro- 
Stosunt,  item  coeliacis  et  dysintericis,  muiierum  menaibus. 
in  lioc  genere  rubrum  uigrumve  magis  constringit  magis- 
que  calefacit.  innocentins  pice  sola  condlLum.  sed  et  picem 
meminisse  deiiemus  non  aliud  esse  quam  conbustae  resinac 
fluxiun.  hoc  genus  viniexcalfacit,  concoquit,  purgat.  pectori,  47 
^aventri  utile,  item  vuharum  dolori,  si  sine  febri  sint,  ve- 
teri  rheumatismo,  ex  ulceration!,  ruplis,  convulsis,  vomicis, 
nervorum  infirmitati,  inflationlbus,  tussi,  anhelationihus, 
lusatis  in  sucida  lana  inpositum.  ad  omnia  haec  utilius 
id,  quod  sponte  naturae  suae  picem  resipil  picalumque 
appeUatur  Helvico  m  pa^o,  quo  tamen  nimio  caput  temptari 
convenit.  quod  ad  febrium  vaLitudines  attinet,  certum  est,  4a 
non  dandum  in  Tebri  nisi  veterlbus  aegris  nee  nisi  decli- 
nante  morbo;  in  acutis  vero  periculis  nullis  nisi  qui  mani- 


§  46:    (cfr.  Diosc.  V  27).     Cels.  n  2*.     Dioflc.  V  43. 
§  47  r  DioBC.  V  48.  —  cfr.  PUn.  XIV  18.  26.  B7. 


1.  2  si  nee  (in  «)  uasis  aB.  sine  causis  r.  2  ens  {pro 
enim)  V.  3  non  et  ixa.S.  non  sit  V.  non  etiam  v.  \  es- 
pauerat  V.  4  fractum  com.  Frobeen  p.  91.  eed  cfr.  XIV  78. 
100.    Diosc.  V  27.        6  uomitoribus  ftfi.        8  uertiginem  di. 

11  ma^s  comtriugit  om.  T.         15  dolori  si  dzsv.   -res  T. 

16  reumatiamo  T  («(  fere  semper).  17  infirmitantiuia 

Td,  -mantium  x.  \  inflanunationibus  di.  |  hanelatjonibua  V. 
19  picem  d(?)B(J).  cfr.  XIV  18.  -eum  rTfxe(S)-  20  hel- 
nico  in  ego  (e  codd.  Horn.  B).  cfr.  lU  36.  XIV  43.  46.  (IS), 
heluencj  Tdi.  eluen  &.  heluenco  D.  -uetico  in  J  coll.  IV  306. 
XIV  18,  heiuenaco  {vel  -ennaeo)  B.  cfr.  XIV  33.  84.  -enico 
U  497.  Jielleniatro  v.  \  pago  quo  I),  pacro  (-chro  i)  quo  (co 
T)Vdi.    Bpi:uc  concoqui  a,    agro  quo  J.    quoc^ae  v.   de\.  S.   , 


16  C,  PLINI  SECUNDI 

festas  remissiones  Labeant,  et  has  noctu  potius  - —  dimi^ 
pars  periculi  est  noctn,  hoc  est  spe  somni,  bibentibua  - 
nee  a  partu  abortuve  nee  a  libidine  aegrotantibus,  nee  ll 
capitis  doloribus,  nee  quorum  accessiones  cum  frigore  e 
tremitatum  flent,  nee  in  febrt  LussiealJbuSj  nee  ia  tremor 
nervorunive  doloribus  vel  faucium  aut  si  vis  morbi  cip 
ilia  intellegatiir,  nee  in  duritia  prapcordionun,  ' 
veliementia,  neque  in  opisthotono,  telano,  nee  singultiei 

49  tibus  nee  si  cum  febri  dyspnoea  sit;  minime  vero  ocnl' 
rigenlibus,  e  genis  stantibus  aut  defectis,  gravibus  □« 
quorum  coniventlum  periucehunt  oculi  palpebrisve  n& 
coeuntifaus  vel  si  dormienttbus  hoc  idem  eveniet  aut  t 
cruore  sufTundentiir  oculi  vel  si  lemae  in  oculis  < 
minime  lingua  fungosa  vel  gravi  et  subinde  inperfect 
ioquentibus;  nee  si  nrina  dinicile  reddetur,  neque  ei 
pavescentibus  repente,  nee  spasticis  aut  rursus  toi-pentibid 
nee  si  per  somnos  genitura  ed'undetur. 

60  (25)  Cardiaconun  morho  unieam  spem  banc  . 
esse  certum  est.  sed  id  dandum  non  iiist  in  accessiodt 
censentj  atii  in  remissione,  illi,  ul  sudoreni  coerceant,  hii 
quia   tutius   putant   minuente    se    morbo,    qiiam   pluriua 


§  50:  Seneca  ep.  n  i 


1  an  his?  2  spes  omnibus  V'dxa.  3  nee  —  a,egrotanr 
tibua  t.v.  om.  rx.  6  neruorumue  .»  cfr  XXIV  40.  -nun  i 
rtS.  -ramque  v{D).  |  uel  del,  S.  7  ilia  .S  cum  cet  Dal.  J 
Vdxe.  illam  a.  8  tetaao  nee  t  non  itaet-  d)  et  Vdx.  i 
tetajio  aec  aD.  cfr.  dels.  IV  3.  9  bl  cam  om  a.  |  febridi 
Vd».  10  e  genia  ego.  egentis  It  et  geais  i  dd.  U  498. 
atantia  a.  |  aut  Tdiu,  uel  a.  |  granibua  nee  (ne  V)  VixS.  -' 
que  a.  -bnaque  nee  ii(D).  |  disi  ego  de  ockIis  gravibvs 
XI  145.  Cek.  Ill  6  {p.  86,  IS).  13  eoPniet  a«.  -nit  rtx. 
aut  dxu.  at  a.  ad  T.  13  cruores  T  |  aaffondentur  ego.  -do 
tur  U.v.    I    laeme  V.    leme  x.    iacmnae  v  a  B  14  nel  t-, 

i>a(.   nee  Vdi  p.   et  a,         17  effcindetur  Tw(yi    -daturrTfiff 

18  hauc  e  ego.    banc  ll.tiJ.    banc  m   Verc.  m  v{D). 

18.  19  ease  uino  a.   esse  J.  uini  ease  17  498.        19  certum 

(WL  a  ]  id  del  J.  I  dandum  quidam  non  a(?)v,a.D.  20  _ 

aent  V.  |  alii  Vdfi«(J).    alii  non  nisi  aO(Z»).  |  coheroeant  : 

^^    21  plurinm  di  Verc.    -imnm  rv. 


senteatiaDi  esse  video,  dari  utique  non  nisi  in  cibo  debet 
nee  a  somno  nee  praecedente  alio  potu,  hoc  est  utique  51 
sitienti,  nee  nisi  in  desperatione  supreDia,  et  viro  faciliiis 
quam  feminae,  seni  qiiam  iuveni,  iuveni  quam  puero, 
tiieme  quam  aestate,  adsuetis  potius  quam  expertibus.  modus 
dandi  pro  vehemenlia  vini,  item  mixtura  aquae,  vulgo 
satis  putant  unum  cpthum  n  aquae  miscerij  si  dissolutio 
sit  stomachij  dandum;  si  cibus  non  descendat,  iterum. 

(26)  Vini  genera,  quae  fingi  docuimua,  nee  fieri  iam  62 
10  arbitror  et  supervacuwm  eorum  usum,  cum  ipsis  rebus,   ^  ** 

ex  quibus  finguntur,  doceamus  uli.    et  alias  modum  ex- 
I    cesserat  medicorum  in  bis  ostentatio,  veluti  e  napis  vinum 
utile    esse    ab    armorum   equitandive   lassitudine    praeci- 
pieutium  alque,   ut  reliqua  omiltamus,  etiam  e  iunipiro. 
et  quis  satius  censeat  apsinthite  vino  utendum  potius  quam 
apsinlhio  ipso?    in  reliquis  omittatur  et  palmeum,  capiti 
nosium  ventrique  tantum  molliendo  et  sauguinem  escrean- 
tibus  non  inutile.    Qcticium  uon  potest  videri  quod  bion  G3 
appellaTimus,  cum  sit  in  eo  sola  pro  arte  festiuatio.  prod-  ii,  t; 
est  stomacho  dissoluto  aut  cibos  non  perficienti,  praegnan- 

§  61  extr.:  Cek.  HI  19.  - 
fcoU.  Plin.  XX  21).  Marc,  20,  S 
j&ioBC.  V  12. 

3  Bitiente  dK.  6  aquae  V'TxS.    eaque  n.    adque  T'. 

atque  d{?)p.  7  unnm  uini  eyatimm  v.a.J     |    duobiu  H.e. 

8  largins  dandum  S  cum  vet.  Dal.     \    et  si  cibua  v.a.J.  | 
desceitdit  a.  |  iterum  U  499  coll.  Celso.    inter  dxa«?  {ad  seqq. 

relatum).    miTv.  in H.        9.  10  dist.  U  499.        9  fingi 

non  docuimuB  a.  10  et  Vdxf?.  nt  a,  est  et  «.  |  superuaoaum 
H.  -acuni  H.  -acnae  T*.  -aeu  V*.  -acne  a.  -acaneum  G.  -ub  v. 
superbire  d.  -ia  z.  |  est  eorum  S  eum  vft.  Dal.  \  ubqb  v.a.Q-. 
loamn  docere  S  fwa  vet.  Dal.  11  fingitur  Vdzu.a.ff. 

•12  napis  B.  ex  ap.  .  K.  mapia  a.,  in  apis  (-iia  «)  rv.  13  equi- 
itfindi  uel  V.  14  e  aG,  et  n.  in  v.  \  innipino  Vd.  16  et 
m  quia  ixv.a.  G.  \  absentite  Tx.  16  absintio  x.  -aentio  V.  ] 
omittatnr  dxu,     .  .  .  itta  .  .  .  H.    -ttetur  a.    om.  V.  17  mo- 

Kando  OoTTWriiM  e  Diosc.  18  facticium  V*.  19  festiuato 

20  perficienti  d(?)0.    -te  TV.   per. 

cum  H  eon.  §  i  et  IHoie. 


NAT.  HIST.  TTHT  1  (24- 


18  C.  PLINI  SECtlNDI  [ 

tibus  defectis,  paralyticis,  tremulis,  vertigiiii,  tormiiiibuey' 
iscAiadicU.    in  pestitentia  quoque  ac  peregriuationibus 
magnam  auxiliandi  habere  dicUur. 

Si  (37)  Vini  etiam  vitium  transit  in  remedia  aceto.  sumnn' 
vis  ej  in  rerrigerando,  non  tamen  minor  in  discutiendo: 
ita  fit,  ut  inruso  terra  spumel.  dictum  est  saepius  dicetur- 
que,  quotieiis  cum  aliis  prosit,  per  se  haustum  faBtidi£t 
discutit,  siagullus  i^ohitiet,  sternumeata  oiractatum.  in  b^* 
lineis  aestus  arcet,  si  contiiieatur  ore.  quin  et  cum  aqua 
bibitur  multorum  stomacho  utiliter,  gargarizatur  cum  eadem 
convalescentium,  et  a  soils   ardoribus  ofulis   quoque   illo' 

6S  modo  saluberrimum  Totu.  medetur  pota  hirudine,  item 
lepris,  furruribus,  ulceribus  maoautibus,  cauis  morsibus, 
scorpionum  ictibus,  scolopendrariim,  muris  aranei  contra- 
que  omnium  aculeatorum  venena  et  pruritus,  item  contra 
niultipedae  morsum  caliduui  in  spongea  adiecto  aut  sul- 
phuris  sextante  sextariis  ui  aut  hysopi  lasciculo.  medetur 
et  sedis  vitiis,  in  sanguinis  fluclione  post  excisos  calculos 
et  omni  alia  forts  in  spongea  inposilum,  intus  potum  cyathis 

§§  54.  65:  DioBC.  V  31.  Cels.  V  E7,  4.  —  §  55;  Cels.  V 
a:,  12.    Scribon,  199.    PI.  iun.  86,  9.    109,  14—16.    Diosc.  V  S8. 

2  ischiadicia  v.  scia-  Vd.  -aticis  x.  scyaticii  ».  i  ditt. 
ego.  5  ei  ego,  et  H.Hi.  eat  {d?)if.  |  maior  T.  6  infiuo 
Vdiu(S).  -aa  a.  -Hum  Verc.  \  ten-a  S  cum  vet-  Dal.  eo}l  OsUo. 
terrae  (-rre  la)  U.v(J)  {fixturn  ex  terra  espumet).  7  cum 

Sv.    cumque  M.  fz.  {  aliia  v.    alis  "SU.    alii  dz.    alia  7.  -ias  f. 
-icui  a.         8  prohibet  T'f.  |  oUactatnm  5.    -ctat  (-eta  a)  uini 
(tiim  a)  H.  r.   -ctu  uim  e.  |  in  dm.  om.  r.        9.  10  dist.  J. 
11   diit.   ego.     (an  cam   vet.   Dal.   lacwna  ante   et   a    eoKb  etor- 

(uendra  estf)  13 rimum  E.    Baluberrimum  plurimi 

n,  a.  U^  fotu  dTEo.   potu  Tf.  |  dist.  P.  |  pota  ego.   post  U. 
potae  H.    -tia  I),  post  jtotas  J.    \    hirndine  ego.    -nea  (im- 
Tl    -ni  H.    -nibua  B.   Mrundinea  dT.    erud-  E.    ured-  *. 
14  aranei  contraque  Eit.  -neique  (quae  V)  contra  cT.        15  ai 
ieatorum  Murhac.  v.   -leor  .  .  .  H.    -leorum  dTE.   ooulorum  Vf. 
16.  17  diit.  ego  e  PI.  iun.         16  calidnm  in  v.    in  oal-  U.  | 
adiecto  aut  ego.    aut  adiecto  VATD.    adiecto  Eif.    appOEitum 
ant  (del.  (?)  adi-  Mufbac.  v.  17  tribna  aceti  aut  v.a.S.  ' 

fasciculi  V.        IS  et  tedis  V  Murbac.  S.   sedis  rv.        18  onm 
alia  G.    omnia  (-nes  df )  alias  (alas  Td)  U.  v  (add.  roeione*). 
^HKngea  S.    -geaa  E.   -gia  C.    -giaa  iv.   spotigeaa  V.        y^— 


TdEj  NAT.  HIST.  XXm  1  (26—27)  19 

binis  quam  acerrimiun.  conglobatum  utiquc  sanguinem  66 
disculit.  coDtra  licAeiiem  et  bibitur  et  iopoDitur.  sistit 
alvum  et  rheumatismos  iateraneorum  infusum,  item  pro- 
cidentias sedis  vuivaeque.  tussim  vet«rem  inhibet  et  gut- 
turis  rheumatismos,  orthopnoeam,  dciitium  labefactationem. 
vesicae  nocet  Dervorumque  infirmitatilius.  oesciere  medici, 
quaatum  lontra  aspidas  poUeret.  nuper  ab  agpide  calcata 
percussus  utrem  aceti  ferens,  quotieus  Ueposuisset,  sen- 
Uebat  ictam,  alias  inlaeso  aimilis.  intellectam  ibi  reme- 
diiim  est  potuque  succursum.  neque  aliter  os  conluuDt  57 
veucna  exsugentes.  in  totum  (^omitrix  vis  haec  non  ciborum 
modo  est,  verum  et  rerum  plurimarum.  sasa  rumpit  in- 
fusum,  quae  non  ruperit  ignis  antecedens.  cibos  quidem 
et  sap  ores  non  alius  magis  sucus  commendat  ant  escitat, 
in  quo  usu  mitigatur  usto  pane  aut  cumino  vel  accenditur 
pipere  ac  lasere,  utique  sale  coiipescitur.  non  est  prae-  58 
tereundum  in  eo  exeoiplum  ingens,  siqiiidem  M.  Agrippa 
supremis  suis  annis  conflictatus  gravi  morbo  pedum,  cum 
dolorem  eiun  perpeti  nequiret,  unius  medicorum  porten- 
tosa  scientia  igiioraule  diyo  Augusto  tanli  putavit  usu  pe- 
dum sensuque  omni  carere,  dummodo  et  dolore  illo  ca- 
reret,  demersis  in  acetum  calidum  crurihus  in  acerrimo 
impelu  morbi. 

§  56:  Di08C.  V  23-  21.  PI.  iun.  47,  20.  —  Seren.  845.  PL 
iun.  113,  12—20.  (Cela.  Y  37,  4).  —  §  57:  cfr.  Plin.  XTYm  71, 
Liv.  SXI  37,  2.  —  §  58:  cfr.  Dioac.  V  21  med. 

2  discatit  contra   licLienem  [ego.    -uae  v.    ligcem  S)  Ev. 
om.  T.    efr.  §  113.    XXVI  21.   XXTIII 187.    XXIX  93. 
S.  i  proeidentiaa   ego.    -tia   H.  v.    cfr.  XXIII  161.   XX  VI  90. 
XXXIV  169.  XSIY  99.         4  unlne  E.        6  ortbopneum  d. 
6  nescire  neqne  dici  Vd,  8  percnaaos  V.  9  aimiliter  d. 

10  aliter  ViTtS.  altero  Ev.  \  os  om.  E.  |  couluunt  S.  coll- 
P.  col-  VD.  colunt  E.  culant  d.  11  domitrix  C.  iiom-  II.  v.  \ 
uii  V,  12  saianim  potu  fmvun  d.  16  usto  YiTtH.  tosto 
-Be.  I  cumino  Murhae.  enm  uino  VATtH.  uiao  Etr.  (e/r.  XX 
160.  218.    XIX  153.    Seren.  59S).  16  laaere  Ev.    -sari  d. 

-flar  V.  I  utique  noa  aale  Vd.  |  conspescitur  V.  18  aappreniia 
T.  I  jwdnm  morbo  d,  19  nniua  II.  v.  usub  D.  ^Q  ain.  **»-- 
|eiitia(Beieiitia)7        23 morbi  El.  O.  mOI\n.B^BAS.^.v.'UlA-eftaA^v<X&  . 


20  C.  PLINI  SECCNDI 

9         2.  (28)  Acetum  scillinum  inveteratuoi  niagis  probatiir,j 

'^.38  prodest  super  ea,  quae  diximus,  acesceatibus  cibis, 
statu  enini  discutit  poenam  earn;  item  lis  qui  ieiuoi  ▼» 
maot,  callum  enim  Jaudum  facit  ac  stomachl  odoreia 
oris  tollitj  giugivas  adstringit,  deutes  tirmat,  colorem  mer 
liorem  praestat,  tarditatem  quoque  aurium  gai'garizatioos 
purgat  et  transitum  auditus  aperit.  oculoruni  aciem  obitei 
esacuit,  comitialibus,  melancholicis,  vertigiui,  vulvarv 
strangulatiouibus,  percussis  aut  praecipitatis  et  ob  id  s 
guine  conglobate,  nenis  infirmis,  renium  vitiis  perquai 
utile,  cavendum  exulceratis. 

a  (29)  Oxymeli  anliqui,  ut  Dieuches  tradit,  hoc  mod4 
temperabaot:  mellis  miuas  x,  aceti  veteris  heminas  ^ 
saJis  marini  pondo  iibram  quadrantem,  aquae  sextarios  ' 
pariter  coquehant  decieus  defervescente   cortiua  atque  if 

1  difTundebant  inveterabantque.  sustulit  totuni  id  AsclQ 
piades  coarguilque  —  nam  etiam  in  febribus  databant  - 
profuisse  tamea  fatetur  contra  serpeutes,  quas  sepas  Ttj 
cant,  et  contra  mecooiiun  ac  viscum,  et  anginis  calidiu 
gargarizatum  et  aurihus,  oris  giitturisque  desideriis. 
nunc  omnia  oxyalme  contlngunt,  id  est  sale  et  aceto  i 
cente,  eflicaciua. 


.    Ma.rc.  12,  27.    P!.  iuu.  26,  19.  17,  31,  ■ 
2.  (23).  —  8  SO:  cfr.  Plin.  XIV  114. 


I 


2  eibis  Ev.    ubi  r.  |  2.  3  gustata  Tdf  J^^    -atum  Ec(D). 

^7.3.  107.  XXVII  7.  138.   X  185.   XV  132.    XXI 139;  pt 

terea  XXVII 23.  S  item  ego.  et  in  TdT.  et  Ec.  efr.  XXVI 
24.  XXVIII  71.  an  etiam,  ut  XXXVI  156.  XXXVII  gSt 
iia  V.  hifl  ll.C.  3.  4  uomant  VS.  -munt  rv.  4  odorem  St 
dolor-  rTt.  7  aditoH  T.  8  uertigini  T5.  -gi  U.  -ginoBiB  t 
11   esulcerandis  TdT,  12   die   uehea  V.     dioclea   dT. 

13  uiiiias  B  e  Siosc.  eminas  E.  hem-  re.  \  X  —  beminaa  on 
Vd.  14  Iibram  ILsS.  -am  et  H.  liberam  f,  tbymbrae  t). 
aquae  J.    -ae  marinae  U.  v.   -ae  pluuiae  S.  15  deferaent 

dT.  16  difPundebat  T.  17  in  om.  E.  |  dotabanfc  dT.  da 
bant  v.a.S.  18  fatetiir  /  e  coni.  8.    -eiitur  U.v.  SO  < 

oria  E(?)  v.a.S.  31  osjalme  EJ.    oxjha-  (-mae  Fere.)  1 

oxia-  d.  oia-  C  e  Diosc.  |  id  eat  V  J.   idem  dTS.   id  Bo.  |  ' 
f.        22  efficaciue  eat  v.a.k'. 


TdEj  SAT.  HIST,  xxnr  a  (ss— 31)  21 

(30)  Vino  cognata  res  aapa  est  musto  decocto,  donee  62 
tertia  pars  supersit.  ex  albo  hoc  melius,  usiis  contra 
cantharidas,  bupreatim,  pinorum  erucas,  quas  pityocampas 
vocautj  salamandras,  contra  mordeotia  venenata,  secundas 
partusque  emortuos  trahit  eum  bnlbis  potum,  Fabianus 
auctor  egt  venenum  esse,  si  quis  ieiunus  a  balineis  id  bibaL 

(31)  Consequeos  horum  est  faex,  sui  cuiusque  generis.  63 
ergo  vini  faecibus  taota  vis  eat,  ut  descendentes  iu  cupas 
enecet.    eiperimentum  demtssa  praebet  liicerna,   quamdiu 

lu  extinguatur,  periculum  denuntians.    inlota  miscetur  medi- 
camentis,  cum  iridis  vero  pari  pondere  eniptiouibus  pituitae 
iniinJtur,  et  sicca  vet  madida  contra  phalangia  et  testium 
mammarumque  mflammatioQi  ve)  in  quacumque  parte  cor- 
poris, item  cum  hordeacla  farina  et  turis  polliue  in  vino 
;  15  cocta.    crematur   et  siccata.     experimentum    est  legitime  6i 
|f      coctae,  ut  refrigerata  linguam   tactu  videatur  urere.     ce- 
lerrime  exanimatur  doh  inclusa  condita.    crematio  ei  mul- 
tum  virium  adicit,  utilissimae   ad   conpescendos  lichenas, 
furrures  cum  fico  decocta.    sic  et  lepris  et  iiiceribus  ma- 
ni  nantibus  inponitur.    j'ungorum  naturae  contraria  est  pota,  65 
sed  Diagis  cmda.     oculorum  medicamentis   cocta   et   Iota 
I      miscetur.    medetur  inlita  et  testibus  et  genitalibus,  in  vino 


§  62:  cfr.  PUn.  XTV  80.  —  §  63:  PL  iun.  63,  21.  Diosc. 
eupor.  I  141.  135.  —  §§  64.  65:  Dioac.  V  131.  —  §  66:  Dioec. 
eupor.  II  160. 


1  gnata  V.  |  decocta  Y'.        3  bupraestim.  pinorum  T.    -re- 
stinorum  E.    |    urucaa  S,  4  aalamandraa  quaa  pityooampas 

uocant  V.   I   et  contra  Sv.a.S.         5  mortuos  Vf.a.C.   |    potu  f. 
6  a  balneis  Zv.a.G.    ab  alimentis  dT.  T  fei  TT,   add. 

li  v.a.S.   I   sui  TdTu(g).    nini  E.    del.  H.  8  faeeibua  J. 

fee-  VTf.  feci  (vel  faeoi)  v.        9  dimissa  E,  |  an  qnaado? 
10  denuntians   dv.     dent-  T.     dentioiiis   E.  r2  inlinitui  v. 

-niuitar  II.  IS  inflammationi  S.  -ues  v.  iu&atioui  il.  -nea 
Brot  I  uel  ia  quacumque  inflatione  uel  (eeu  dl)  in  qua^ninqne 
parte  TdT.  IB  eoctg  £,    decocta  v.a.S.  \  in  perimentum  E. 

mdeqne  exper-t'.a.G.  17  non  Vfti(S).  loco  nou  {AS?)C{D\[ 
incluaa  Tf  Verc.  (S).  -so  rv(D).  |  ei  Eu.  et  r.  1%  4vsl.  »^.\ 
ntilicrimae  V.   -me  i.   -ma  est  Eo.  \  coiiip&tce&&aA  ^v-a-'B.. 


22  C.  PLINI  SECUNDI 

autem  adversus  strangurias  liibitur.    cum  espiiavit  quoque, 
laFandis  corporibus  el  vestlbus  utilis,  tunc  usiim  acaciae  ^ 
hafaet. 

6G  (32)  Faex  aceti  pro  maleria  arrior  sit  nccesse 
multoque  magis  exulceret.  resistit  snppurationum  incree 
meatis;  stomachum,  ioteranea,  venlrem  ialita  adiuvat.  sistil 
rAeumatlsinos  carum  partium  et  mulierum  meuses.  panoi 
discutit  nondum  exulceratos  et  angiaas,  ignes  sacros  ciut 

67  cera.  mammas  lactis  sui  inpatienles  eadem  eitiiigiiil| 
ungues  scabros  aufert.  e  serpentibus  contra  cerastas  vaJfc 
dissima  cum  polenta,  cum  melanthio  autem  contra 
dili  morsus  et  canis.  et  haec  cremata  ampliat  vires,  tunc 
addito  lentiscino  oico  inlita  ima  nocte  ruTat  capiUum. 
eadem  ei  aqua  in  iinteolo  adposita  vulvas  purgat. 

es         (33)    Sapae   faece    ambusta   sanantur,    melius    addits' 
lanugine   harundinis,  eadem  faece  decocta  potaque 
vetereB.    decoquitur  in  patinis  cum   sale  et  adipe  ad  tib- 
morem  quoque  maxiUarum  et  cervicium. 

69  3.  (34)  OlearuD)  proxima  auctorilas  intellegitur.  folia 
earum  vehementissime  adRtringuut,  purgant,  sistunt.  itaqae 
commanducata  inposita  ulceribus  medeuLur  et  capitis  do- 
loribus  inlila  cum  oleo,  decoctum  eorum  cum  melle 
quae  medici  usserint,  gingivarum  inflammationibus  et  pa- 
ronychiis  sordidisque  ulcerilma  et  putrescentibus.  cuia 
melle    sanguinis   profluvium    e  nervosis  partibus  cohibet. 

70  sucus    eorum   carbunculantibus   circa   oculos  ulceiibus 


§§  60  67:  Dioac.  V  131.  —  §  67:  Dioac.  eup  I  135.  Seren 
347.  —  PI-  iuQ.  86,  16.  —  Seren.  53.  —  §  68:  PI,  inn.  88,  24. 
—  gg  69—71:  Dioac.  I  136-  —  §  69:  PI.  iutt.  76,  21—23.  Maro. 
4,48. 


1.  2,  lauandia  quoqua  T.         2  tuncqne  v.a.S.  4  tex  T, 

5  exnlcsrat  d.  7  rhenmatianiOB  (ren-  Vd)Vdii.  otn.  X.  j 
mesea  V.  8  ignes  om.  E.  10  scabras  E.  11  pulenta  T.  j 
melantdo  T.  II.  12  crocodlUi  V.  12  haecmata  K. 

13  adito  T.        15  sapae  dE  VeTC.  (E).  -pe  TT.  sacpe  f{i)al.).\ 
faece  flu.   feci  r.  \  ambustaa  E.         16  earn  faece  £,  |  tusaiaTJX 
22  hia  dEC.         as  iuaserint  V.  |  et  VtS.  om.  TV.        ^^ 


VdBi  NAT.  mST.  XSin  2—3  [31—38)  23 

pusiilis  procidentique  pupillae  cfBcax,  quapropter  in  col- 
lyria  additur.  nam  et  veteres  lacriniatiooes  sanat  el  ge- 
narum  erosioDes.  exprimitur  autem  kucus  tunsis  adfuso 
vino  et  aqua  caeleeti  siccatnsque  in  pastillos  digeritiir. 
5  sistit  menses  in  lana  admotus  vulvae,  utilis  et  sanie  ma- 
nantibus,  item  condylomatis,  ignibus  sacria  T|uaeque  serpunt 
ulcera,  epinyctidi. 

(35)  Eosdem  efTectus  el   flos  earum  hahet.    iiruntur  7 
cauliculi  e/llorescentes,  iit  cLuis  spodi  vicem  praeslet,  vino- 

10  que  inruso  iterum  iiritur.  suppuraliones  et  panos  inlinunl 
cinere  eo  vel  foliis  lusis  cum  melle,  oculos  vero  cum  po- 
le ala.  sucus  fruticis  recentts  acceasi  destillans  sanat 
Uchenas,  furfures,  manantia  ulcera.  nam  lacrima,  quae  ex 
arbore   ipsa    destillal,   Aethiopicae   maxime   oleae,    mirari  7% 

iG  saliB  non  est  reperlos,  qui  dentium  dolores  inlinendos 
censerent,  venenum  esse  praedicanles  atque  etiam  in  oleastro 
quaereudum.  e  radice  oleae  quam  tenerrimae  cortex  de- 
rasus  in  mel  crcbro  guslatu  medelur  sunguinem  reicien- 
tibus  et  supjiurata  extussientihus.    ipsius  oleae  cinis  cum 

su  axungia  tumorcs  sanat  extrahitque  fistulis  vitia  et  ipsas 
sanal. 

(36)  Olivae    alljae   stomacho  utiliores,    venlri  minus.  7S 
praeclarum   hahent  usum,  antequam  condiantur,   recentes 
per  se   clhi   modo  devoralae.     medenlur  enim    harenosae 

§  73: 


1  pupillae  Eu(D).    pupulae  (pop-  f)  dTf.S.    -llae  V. 
3  tuDBia  5.    tuBiB  Eu[Z)).    tonsis  V.    -»us  d.  5  saniem  ema- 

nantibas  iv.a.H.  6  condylematis  V.    |    an  seipant? 

7  iilcerae  pinratidi  V.         8  iiruntur  v.    utun-  dE.    utuntun-  T. 

9  caulicuHa  i.  |  efflorescentes  S.    et  flor-  d.    (an  eoflor-?). 
exflor-  VD.    flor-  Ec.  12  diatillane  et  14  diatillat  iEv.a.S. 

14  mirari  oleae  dE.         16  iUinieudos  d,         IT  quaerendam 
v.a.S.  I  tenerrimae  Be.    -erum  e  r.  |  cortioe  dT.  17.  18  de- 

rasua  v.    -sum  H.  T.  18  melle  iTv.a.S.    |   gustatnm  dT.  cf. 

19  et  tusaientibus  K.    tusa-  v.a.Bas.         20  ipsa  Td, 
isuin  om-  Sv.a.S.  |  usum  recentea  v.a.S.  44=  HuS. 

Td.  I  dfluonita  T. 


24  C,  PLmi  SECtJNDl  [Tdi 

uriiiae,  item  dentilms  came  mandentla  adtrilis  aut  con- 
volsis.  nigra  oliva  stomaclio  inutilior,  ventri  facilior;  capiti, 
ocuiis  non  convenit.  utraque  ambustts  prodest,  trita  el 
inlita  ilia,  sed  aigra  commanducatur  et  prolinus  es  ore 
inposita  pusulas  gigni  prohibet.  colyrobailes  sordida  ulcera 
purgant,  inutUes  difticultatibus  iirinae. 
74  (37)   De   amurca  poteramus  videri  satis  disisse  Ca- 

is^HSaqq.  tonem  seculi,  sed  reddenda  medicinae  quoque  est. 
gingivis  et  oris  ulceribus,  deotium  stabilitati  efGcacissiiae 
subveait,  item  igiiiijus  sacris  intusa  et  (is,  quae  aerpOTit. 
perniontbus  nigrae  olivae  amurca  utilior,  item  infantibua 
fovendis,  albae  vero  mulierum  vulvae  iu  lana  admovetar. 
multo  aulem  omnis  amurca  decocta  efTicacior.  coquitur 
in  Cyprio  vase  ad  rrassitudinem  mellis.  usus  eius  cum 
Bceto  aut  vino  velere  aut  mulso,  ut  quaeque  causa  esigat, 
in  curatiouem  oris,  deiitium,  aurium,  ulcerum  manantiumj 
^B  genitalium,  rhagadum.  vuineribus  iu  linteolis  inponitur, 
luxatis  in  lana.  ingens  liic  iisus  utique  inveterate  medi- 
camento;  tale  enim  fistulas  sanat.  infunditur  sedis,  geni- 
talium,  vulvae  exulcerationi,  inlinitur  vero  podagria  inci- 
pientibus,  item  articulariis  morbis.  si  vero  cum  ompbacio 
recoquatur  ad  mellis  crassitiidinem,  causarios  dentes  ex- 
trabit;  item  iumentorum  scabiem  cum  decocto  lupinorum 
et  cbamaeleoDte  herba  mire  sanat.  cruda  amurca  podagras 
foveri  utilissimum. 


1  came  mandenda  T,  -nem  audenda  Vdf,  carmen  aude- 
bani  E.  uamem  mandenda  H.  aut  v.  4  il]a  {sc.  alba)  ego, 
om.  II.  V.  I  sed  dStr.  ad  V.  |  an  commanducata?  8  medicina 
4T.    I   ratio  eat  v.a.G.  10  iis  v.   his  U.  C.    |    serpant  ego, 

-punt  ll.v.  cfr.  Frobeen  p.  41.  14  cyprio  'EH.  -pro  T.  qui  pro 
r.  cnpreo  v.  15  ut  Eti,  aut  r.  \  exigat  VSv.  -git  iS.  an 
exiget?  16  curatiouem  TdTfiS.  -one  Ev.  IT  £agadum  T. 
ag-  a.  IS  oTas  Zv.  fucus  r.  22  caeuros  v.a.S.  24  ctia- 
maeleone  H.  cfr.  not.  ad  XXII 45.  \  podagras  S.  -ros  U.TtD. 
-nav.  awpodagricoB?  cfr.SlZS.  XXfeo.  XXVIISS.  XXVUI 
■^"116.  UO.  XXXVI 133.  XXI 174.  {XXIV  UT)  al. 


r 


NAT.  mST.  •XTCm  3—4  (36—39)  25 


t.  (38)  Oleastri  folioi'um  eadem  natura.  spodium  e  76 
cauliculis  fehementiua  inhibet  rheum atismos.  sedat  et  ia- 
tlammationes  oculorum,  purgat  ulcera  altenata  et  eiplet, 
escrescentia  knUer  erodit  siccatque  et  ad  cicatricem  per- 
il ducit.  cetera  ut  in  dels,  peculiare  autem,  quod  folia  de- 
cocuntur  ex  melle  et  dantur  cocleariijus  ni  contra  sauguinis 
escreationes.  oleum  tantum  acrius  eflicaciusqne,  et  idco  tt 
OS  quocjue  colluitur  illo  ad  Grmitatem  dentium.  ioponuntur 
folia  et  paronychiis  et  carbuuculis  et  contra  omuem  col- 

10  lectionem  cum  vino,   ils  vero,  quae   purganda  sint,  cum 
melle.    miscentur  orulorum  medicameutis  decoctum  folio- 
rum  et  sucus  oleastri.    utiliter  et  auribus  instillatur  cum 
melle   vel  si   pus   eltluat    llore  oleastri  condylomata  inli-  7B 
I      nunlur  et  epinyctides,  item   ciun  farina  hordeacia  venter 

13  in  rbeumatismo,  cum  oleo  capitis  dolores.  cutem  in  ca- 
pile  ab  dssiIjus  recedentem  cauticuli  dccocti  et  cum  melle 
inpositl  conprimunt.  ex  oleastro  maturi  in  cibo  sumpti 
sistunt  alvum,  tosti  autem  et  cum  melle  triti  nomas  re- 
purgant,  carbunculos  rumpunt. 

lo        (39)  Olei  uaturam  causasque  abunde  diximus.    ad  me-  79 
dicinam  ex  olei  generibus  haec  pertinent,  utilissimum  is,  n 
esse  omphacium,  proxtme  viride,  praeterea  quam  maxime 
recens  —  nisi  cum  vetustissimum   quaeritur  — ,  tenue, 
odoratum    quodque    non    mordeat,    e   diverso  quam  cibis 


5§  76—78:  Diosc.  I  138.  —  §  76:  PI.  inn.  88,  32.  —  S 
Diosc.  I  189,  Seren.  226.  PI.  iun.  77,  1—*.  —  g  78:  PI.  iun. 
23—77,  1.    Marc.  4,  49.  —  §  79:  DioHC.  I  39. 


1  Bpondium  Td.  {  e  Vdu.  a  E.  3  dist.  ego.  \  et  Td.  om. 
Ev.  4  erodit  v.  et  ero-  £.  odit  rT.  5  otEf.  aut  dT.  antem 
T.  et  V.  S  ei  melle  etVdff.  et  {es  v)  mel]eE«.  |  dantur- 
que  v.a.H.     \    III  ego.    tribus   Val.  Boae  e  PI.  iun.  om.  ll.v. 

7  tamen  o.a.H.    \    et  ideo  tgo.   cfr.  nota  ad  §  19.    et  de 
eo  TdTH(Z)).    et  de  E.    ideo  S  cum  P.    eat  de  eo  J.    et  v. 
8  coluitur  VD.    |    ilia  E.    del.  H.  9  paronjcis  T.    -chis  D. 

10  his  7.  I  purganda  Vdw.    curanda  E.  |  sunt  v.a.S. 

11  decoctum  ego.  et  coct-  ll.v.    et  decoct-  (r.        15  doloribua 

ysv.a.G.    I    cute  Td.  IS  nonms  i>.    nomanaa  T.    manas  r. 

18.  19  se  purgant  Vd.        22  ease  V(Eif.  est  d«.    -   ^'i.is.'ot- 

rdflM  V,  I  cibis  dffo.   efr.  XXI79.   eibusTiS-  va  li&iwtTi-  "« 


26  C,  FLINT  SECUNDI 

eligitur,    ompliaciuai  prodest  gingivis,  si  conlineatur  in  ora 
et  colorem   denlium   ruslodit   moiu&que  slabiVit.     sudort 

80  cohibet.  (40)  Denanthino  idem  effeutus  qui  rosaceo. 
autem  oleo  mollitur  corpus,  vigoreni  et  robiir  accipil 
stomacho  conlrarium,  auget  et  ulceriun  iDcrementa.  fauc« 
exasperat  et  veaeiia  omnia  hebetat,  praecipue  psimithi  i 
gypsi,  in  aqua  mulsa  aut  ficorum  siccarum  ilecocto  potQ 
contia  meconium,  ex  aqua  contra  caatbaridas,  buprestiii^ 
salamandras,  pityocampas,  per  se  /jotum  redditunique  vo- 
mitionibus  contra  omnia  supra  dicta,   lassitudinum  et  p 

81  frictionum  refectio  est.  tormina  calidum  potum  cyathii 
VI  magisque  ruta  simul  decocta  pellit,  item  ventris  aoi- 
malia.  solvit  alvum  heminae  mensura  cum  vino  et  calidj 
aqua  potum  aut  tisanae  suco,  vukierariis  emplastris  i 
faciem  purgat.    bubus  infusum  per  nares,  donee  ructe    ^^ 

82  ioQationem  sedat.  vetus  aulem  magis  excairacit  corpor^ 
magisque  discntit  sudores,  duritias  magis  dltTundit,  leUuo 
gicis  auiiliare  et  inclinato  morbo.  oculorum  claritati  coaferl 
allquid  cnm  pari  portione  mellis  acapni.  capitis  dolorib«Nl 
remedinm  est,  item  ardoribus  in  febri  cum  aqua.  "'  ~" 
tuBti  non  sit  occasio,  decoquitur,  ut  vetustalem  repraesentet^ 

g§  80—82:  Dioac.  1  30.  —  §  80;  cfr.  Plin.  XV  29.  Dioaci. 
I  56.  —  Cels.  IV  7.  —  DioBC.  de  venen.  I.  2.  3.  4.  —  8  81. 
Pl.  iun.  60,  4—6.  ~  §  82:  cfr.  Cels-  in  20  mcA.  IV  2,  1.  PL 
ivin.  8,  1  —  3. 


cibos  V.  2  et  colorem.  em.   dol-  E  v.   col-  rB.  |  motnaquo 

Btabilit  ego  e  Diosc.  et  coil.  I^Ji.16.  magis  quaro  alibi  ll-IJ; 
magia  quam.  aliud.  (albat  P)  v.  magia  quHim  atabilit  com. 
Mailer  emend.  IV 19.  3  oume  E.  fi  auget  et  VSS.  an^ 
iv.  6  dist.  ego.  de  v.  exaeperat  cfr.  not.  ad  §  143.  \  psinv 
mjthii  (dB?)  v.a.S.    cfr.  XXI J  42.  7  —  9  dist.  ego. 

T  decoctam  Viv.a.C.  8  bapraestim  T.  9  salamandraB 

r.  cfr.  §  G3.  -ra  II.  -ram  S.  \  potum  B.  lotum  U.  n. 
10  dicta.  ll.H{J).  dicta  laudatissimuni  v(S).  \  lassitudiuem  Td( 
10.  11  perfrictionem  Z'.  12  sex  U.  v.  14  auiti  aanae 
V.  I  nulneraria  V  D.  -atis  i.  15  ructent  i;.  rictent  T.  -et  Td. 
ruptat  B.  19  cum  dv.  con  V.  in  E,  |  pari  portione  'J(S). 
parti  partionem  V.  partioipatione  d.  portione  EH{J).  \  "  " 
--'-'   -     --  opii  v.a.G.  20  idem  V.         21  ut  dEKr. 


Ta-E]  NAT.  HIST.  XXIH  4'  (39—43)  27 

(41)  Oleum  cicinum  bibitur  ad  purgaliones  ventris  83 
cum  pari  caldae  mcDsura.  privatim  dicitur  purgare  prae- 
cordia.  prodest  et  arliculorum  morbis,  duritiis  omnibus, 
vulvis,  auribus,  ambustis,  cum  cinere  vero  muricum  sedis 
inflammationibus,  item  psorae.  colorem  cutis  commendat 
caplllumque  fertili  natura  evocat.  semen,  ex  quo  fit,  nulla 
animans  attingit.  ellychuia  ex  uva  Sunt  claritatis  praeci-  84 
puae,  ex  oleo  lumen  obscurum  propter  nimiam  pinguitu- 
diuem    folia  igni  sacro  inlinuntur  ex  aceto,  per  se  autem 

^  recentia  mammis  et  e]}ipboris,  eadem  decocta  in  vino  in- 
flammationibus  cum  polenta,  croco;  per  se  autem  triduo 
inposita  faciem  purgant. 

(42)  Oleum  amjgdaliuum  purgat,  mollit  corpora,  cutem  86 
erugat,  nitorem  commendat,  varos  cum  melle  toliit  e  facie. 

»  prodest  et  auribus  cum  rosacea  aut  melle  et  mali  punici 
fegmine  decoctum  Termiculosque  in  his  necat  et  gravi- 
tatem  auditus  discutit,  sonos  iDcertos  et  tinnitus,  obiter 
capitis  dolores  et  oculorum.  medetur  furunculis  et  a  sole 
ustis  cum   cera.     ulcera  manantia  et  furfures   cum  vino 

po  expurgat,  condylomata  cum  melilolo;  per  se  vero  capiti 
InUtum  somnum  adlicit. 

(43)  Oleum  lauriuum  utilius,   quo  recentius  quoque  86 
Tiridius  colore,    vis  eius  excairaitoria,  et  ideo  paralyticis, 
spasticis,  ischiadicis,  suggillalis,  capitis  doloribus,  invete- 


%  88:  efr.  Plin.  XV  S5.  —  Dioac.  I  38.  —  Marc.  G,  33 
§  86:  ofr,  Plin.  XV  26.  —  Dioac,  I  39.  —  PI.  iim,  101,  5 
Ma,rc.  1,  62.  PI.  iuo.  13,  19.  77,  4.  Marc.  4,  12,  PI.  iun.  1 
Marc,  1 ,  77.  —  §  86  r  cfr.  Plin.  XV  26.  —  Diosc.  I  49.  Marc.  S 


aE£.   cfT.XV35.  cyc-V.   coc- r.  cnic- P. 

S  calidae  d.      5  psorae  Yiv ae  If.  ipsumE.      7  el7cluiia 

T.         11  com.  T.  I  et  croco  v.a.S.  13  cor  ....  a  H.    cor- 

pornm  E,  14  &  fa,cie  ^v.a.Bas.  15  roaacio  VD.  {    ant 

XD.    et  It.  v.        16  tegmine  S  cam  vet.  Dal.  genuine  (jietum 
e  getmine)  ll.viD).    cfr.  XXII  90.  103.  17  audituus  D. 

ftud .  t  .  .  .  K.  I  innitus  E t .  ub  H.  {-tuna  J}).         IB  ul- 

-cera  om.  i.  20  et  pnrgat  Vd.  22  quo  dHr.    tiuod  t,  | 

,  noqne  S.    quodque  E.  23  et  ideo  ll.v.    id  ...  H,   viea  TJ, 

•efr.  nota  ad  §  19.        24  pasticia  T&.  \  ecva.&i'^'ia  ^^ 


28  C-  PLINI  8ECUNDI  cv-JB 

ratis   destillalionibue,  auribus   in  catyre   punici  cairactum 
inlinitur. 

87  (44)  Similis  el  myrtci  olei  ratio.  adstriDgit,  indurat, 
medetur  gingivis,  deDtium  dolori,  dysiuteriae,  volvae  ex- 
ulceratae,  resicis,  ulceribus  retustis  vel  maaaDtibus  cum 
squama  aeris  et  cera,  item  eruptiouibus,  ambustis. 
trita  sanat  et  Turfures,  rhagadas,  condylomata,  articulog 
luiatos,  odorem  gravem  corporis,  advcrsatur  cantharidi^ 
bupresti  aliisque  mails  mediramentis,  quae  exulcerando 
Decent. 

88  (45)  Chamaemyrsinae  sive  oxymyrsiuae  eadem  natura. 
—  Cupressinum  oleum  eosdem  elTectus  habet  quos  myiv 

15,  !8  teum,  item  citreum.  —  E  nuce  vero  iuglande,  quod 
cary/num  appellavimus,  alopeciis  utile  eat  et  tarditati  auriura 
infusum,  item  capitis  dolori  inlitum,  cetero  iners  et  graft 
sapore.    enimvero  si  quid  in  nucleo  putridi  fuerit,  totiui 

S9  modius  deperit.  —  Ex  Cnidio  grano  Tactum  eandem  vim 
habet  quam  cicinum.  —  E  lentisco  factum  utilisBimum 
acopo  est  idemque  proflceret  quod  roaaceum,  ni  durius 
paulo  inteUegeretur.  utuntur  eo  et  contra  nUnios  sudores  » 
papulasque  sudorum.  scabtem  iumentonun  efllcacissime 
sanat.  —  Balaninum  oleum  repur^^at  varos,  funinculoa,  len- 
tigines,  gingivas. 

§  87:  cfr.  PUn.  XV  -27,  —  Diosc.  I  18.  —  §§  88.  89:  cfr. 
Plin.  XV  27.  28.  —  §  88:  IHobc.  I  41,  Marc,  9,  118,  1,  61.  — 
§  89:  DiOBC.  I  43.    (cfr.  Scribon,  268).  50.  40. 

S  inlinifur  Jl,  t>.    tnc N,         6  ajnbnstia  ego.   'Stio- 

nibua  ll.v  {contra  constantem  Flinii  usum).  an  adaationibus? 
efr.  XVII 116.  XX  CI-  XXVin  65.  XXX  135.  7  ragadas 
i.  hag-  V.  8  lasatoa  T.  an  recUt  Kixakacyiiva  Diosc.  |  eu- 
dorem  Diosc.  9  a,iiBque  Ti>.  13  uero  om.  E.  14  ca- 
ryinnm  ff,  -jtiium  i'.  -ynum  Vdf  ifer.  cajenum  B.  15  dolor 
inlilum  T,  \  cet«nim  Zv.a.S.  \  inera  et  dE«.  ineaset  V. 
16  enimuero  ll.v.  partiewla  Flinio  fere  alietia  {praefer  XVI 349). 
an  non  raro  vel  quin  immo?  ]  patidi  VS.  17  modiua  S  own 
vet.  Dal.  modiia  V.  -dus  re.  del.  P.  |  perifc  dT.  18  cnicinum 
P,  19  proficeret  dii.  -ret  et  VSD.  \  quod  iS.  qua  d  V.  que 
B.   aeqne  ut  v.    an  quod  et?    cfr.  §  91  extr.  22  balaninum 

'.    'anium  E.    balinium  T. 


TdE]  NAT.  HIST.  XSm  4  (43—48)  29 

(46)  Cypres  qualis  esset  et  quemadmodum  es  ea  fieret  90 
oleum  docuimus.    natura  eius  excalfacil,  emoUit  aervos.  la.uw 
folia  atomaclio  inlinuntur  et  vulvae  coDcitatae,  sucus  quo- 
que  eoniQi  adponitur.  folia  receatia  commanducata  ulceribus 

in  capite  maDsntibus,  ilem  oris  medentur  et  collection ibus, 
condyloma tis.  decoctum  foliorum  ambusUs  et  luxatis  prod- 
eat,  ipsa  rufaiit  capillum  tusa  adtecto  struthei  mali  suco.  91 
iloB  capitis  dolores  sedat  cum  aceto  inlituSj  item  com- 
bustus  in  cruda  olla  nomas  sanat  et  putrescentia  ulcera 
jD  per  se  vel  cum  melle.  odor  floris  oleique  somnmn  Tacit. 
—  Adstringit  gileucinum  et  refrigerat  eadcm  ratione  qua 
oeuanthinum. 

(47)  Balsaminmn  longe  pretiosissimum  omnium,  ut  in  92 
unguentis  diximus,  contra  omnes  aerpentes  efficax,  ocu-i*,iu 

u  lorum  claritati  plurimum  confert,  caliginem  discutit,  ilem 
dyspnoeas,  collectiones  omnes  duriliasque  lenit.  sanguinem 
d^sari  prohihet,  ulcera  purgat,  auribus,  capitis  doioribus, 
tremulis,  spasticis,  ruptis  perquam  utile,  adversatur  aconito 
ex  lacte  polum,  febres  cum  horrore  venientcs  penmctis 
leviores  facit.  utendum  tamen  modico,  quoniam  adurit 
augetque  vitia  uon  servato  temperamento. 

(48)  Malobathri  quoque  naturam  et  genera  exposuimus.  93 
urinam  ciet,  oculorum  epipboris  in  vino  expressum  iiti-  is.  iss 
lissime  inponitur,  item  fronlibus  dormire  volentibus,  efii- 
cacius,  si  et  iiares  inlinantur  aut  si  ex  aqua  bibatur.   oris 

et  halilus  suavitatem  commendat  linguae  subditum  folium, 
sicut  et  vestium  odorem  interpositum. 

§§  90.  91:  DioBC,  I  (66).  124,  cfr,  Plin,  XXIV  74.  —  §  91 
extr.r  cir.  Plin.  XV  29.  Diofic,  I  67.  —  §  92:  Diosc.  I  18,  — 
Seren.  11.  28.  —  §  93:  Diosc.  I  11. 

3  folia  a,  S.  \  coucitat  Td.  6  maris  V.  7  atrntei  V 
v.a.C.  8.  9  combufltis  V.  10  oleique  D  cmm  U  500. 

olet  qui  U.  v.    qui  olet  J.        11  leucinum  E.  |  qua  V3.  et  qua 
r.   qua  et  v.        14  efficax  (serpantes?)  —  16  omneH  om.  E. 
SO  modice  v.a.H.    cfr.  XXI 155.    XXVI  13S.  32  malo- 

bathri B.  -athi  (mol-  E)  11.  28  in  nino  ego.  cfr.  §  133.  uino 
Yiv.  -num  Z.  {an  potiiis  uino  excoctnin?  dvoZecBiv  tv  olvui 
Diosc.  cfr.  XXXII  38.  XXXVII  19i.  XXVIIl  206\. 
:Xi  an  nolentium?       "'    '"     ~ 


30  C.  PLINI  SECTJNDI 

94  (49)  Hyascyaminum  emollieado  utile  esl,  nervis  ioi 
utile,  potuni  quidem  cerebri  motus  facit.  —  TtiermiDui 
e  lupinis  emollit,  proximum  rosaceo  efleclu.  —  Narcisd 

ai,iienurD  dictum  est  cum  suo  llore.  —  Raphauinuin  phthiriasii 
loQga  Taliludine  contractas  tollit  scaljritiasque  cutis  iii  f 

95  emendat,  —  Sesaminum  aurium  dolores  sanal  et  ulcen 
quae  serpunt,  et  quae  cacoetbe  vocant.  —  Lilinum,  quw 

»,is7et  syrium  vocavimus,  reuibus  utilissimum  est  sudoribus 
que  evocandis,  vulvae   molliendae  concoquendisque  intuft 

iB,ai  —  Selgiticum  nervis  utile  esse  disimus,  sicut  herbaciuO) 
quoque,  quod  Iguvini  circa  Fiaminiam  viam  veudimt. 

86        (50)    Elaeomeli,  quod  in  Syria  ex  ipsis  oleis  i 

i«,si  diximus,  sapore  melleo,  uon  sine  nausea  alvum  solvi^ 
bileni  praecipue  detrahit  n  cyalbis  in  hemina  aquae  datlsi 
qui  biberej  torpescuut  excitanturque  crebro.  potores  cer< 
taturi  praesumuot  ex  eo  cyathum  unum.  —  Pissino  oleo 
usus  ad  tussim  et  quadripedum  scabiem  est. 

97  (51)  A  vitibus  oleisijue  proxima  nobllitas  palmis. 
ebriaut  recentes,  capitis  dolorem  adferunt  minus  stcca^ 
ueCj  quantum  videtur,  utiles  stomaclto.  tussim  exasperaii^ 
corpus  alunt.  sucum  decoctanim  antiqui  pro  bydromelite 
dabaot  aegris  ad  vires  recreandas,  sitim  sedandani,  in  quo 

§  94:  cfr.  Plin.  XXV  S7.  —  Dioac.  I  42.  45.   —  §  95:  Dioac 
I  41.    (cfr.  Plin.  XXI  127).    m  106.   —   §  96:  Diose.  I  37.  1 
(ooU.  94).   efr.  Plin.  XV  Bl.  SSIV  40  eitr.  —  §  97:  Dioae. 
148.  149,    PI.  iun.  38,  24.   60,  16.    Diosc.  I  148.  14B. 

1  emoUiendo  djt.    emoli-  Vf.    molli-  E.  3  effectu  d 

-turn  r.    -tum  habens  v.         6  emendauit  V.         T  quae  om.  S.  I 
uocant  nlcera  Vdc.a.C     |     lilinum  H,fi'(J).    lirinon  C.    -nt 
S.   cfr.  XXT  22.        8  ayrium  11.  D.    Phaselinum  (C.  phjUijn 
v)  et  Sjrium  V  (eoU.  XXI  34).         9  concoquendisque  U.TtS, 
-doque  Ev.  10  aelgiticnm   Ek(G).    cfr.  XV  31.    -itium  rf. 

selgium  S  e  Strab.  XII  7,  3  p.  571.   aeleacicum  B.  \  herbaceum 
"Ev.a.S.  11  ignuini  Eif.    igni-  G.    egooi-  rf,     engubi-  n 

engni-   v.  13   aluum  emollit  v.a.H.  14  daobue  U.  v. 

aqnae  S  e  Diosc.  om.  II.  v.  15  crebro  potores  (pugnat- 

dEG.    ore  probotorCB  V.  IS  pisino  V.  17  ad  tuasim  « 

TdTfif.  et  (eat  v)  paaaim  ad  E(?,        19  dist.  e.a.H.        i~ 
.  arrant  =  TpaxilniTa  Idjvrai  (Diosc.).  cfr.  not.  ad  §  143. 


r 


XAT.  mST.  XXm  4— S  (i9-54)  31 

usii  praererebant  Thebaicas,  saoguinem  quoque  exrreaatibus 
utQes,  in  cibo  maxime.  inlinunlur  caryolae  stomactio,  ve- 
sicae, ventri,  ioteiitiais  cum  cotoneis  et  cera  el  croco. 
fiuggillata  emenJaut.  Duclei  patmarum  cremati  in  flctUi 
novo  cinere  loto  spodi  vicem  eflicinnt  miscenturque  col- 
lyriis  et  caliiblephara  faciunt  aildito  nardo. 

5.  (52)   Palma,  quae  fert  myrobalaniini,  probatissima  98 
in  Aegfpto,  ossa  nou  habet  reliquarum  mojo  in  balanis. 
alTura  et  menses  ciet  in  vino  anstern  et  valnera  conglutinat. 

(53)  Palma  elate  sive  scathe  medicinae  confert  ger-  99 
mina,  folia,  corticem.  folia  inponuntur  praecordiis,  sto- 
maclio,  iocineri,  ulcei-ibus,  quae  serpunl  cicatrici  re- 
pugnantia.  psoras  cortex  eius  tener  cum  resina  et  cera 
sanat  diebus  xx.  decoquitur  et  ad  testium  vitia.  capiUum 
denigrat.  suflitu  partus  extrahit.  datuv  bibendus  renium 
vitiis  et  vesicae  et  praecordiorum,  capiti  et  nervis  inimicus. 
vulvae  ac  venlris  fluctiones  sistit  decoctum  eius;  item 
ciois  et  tormina,  potus  in  vino  albo  in  vulvai-um  vitiis 
ellicacissimus. 

6.  (54)  Proxime  varietates  generum  medicinarumquc  lo 
mala   babent.     ex   his  verna   acerba  et  stomacho   inutilia 
sunt,  alvum,  vesicam  circumagunt,  nervos  laedunt.    cocta 

§  98:  Diosc.  I  148.  PI,  iun.  4G,  15—17.  74,  6.  —  g  39: 
Koac.  I  150.  —  §§  100—103:  DioKC.  I  159.  160.  —  §  100:  PI. 
inn.  88,  24.  53,  6.  Ma.rc.  16,  76.  PI.  inn.  49,  9.  Marc  30,  tlo. 
Gargil.  186,  3—6.  137,  21.  1S8,  18. 


4  suggillant  E.         5  epfici  uni  T.         7  refert  cani.  H  coll. 

Dioec.  et  XII 103.   prae  ee  fert  Seinesius.        8  in  om.  d. 

g  ciet  U.  TtH.    eit  v.  Hftit  B  e  Diosc.        10  palma  dTfEu(if). 

iSre  T.   -ma  et  Sdlm.  *ina  aine  C.  |  elatae  f.  |  apathe  S.  stathe 

state  TO.  I  conferet  T.         12  anlceribos  V.         13  psoras  v. 

a,  Vd.   ipaora  E.    |    tener  cam  v.    -rum  II.         15  dist.  ego  e 

J>toec.  16  et  capiti  KG.  17   fluotionem  Zv.a.B. 

18  et  It.D  CUM  U  501.  ad  o.  \  dist.  V.        30  proxime  V.  cfr. 

fl5S.    XXV  94.    XXVUI  107.     -mae  ri'.  [  medieinanunqne 
A.    -rum  quae  S.    -tmnque  quae  v.    maceraromque  E. 
'ai  malas  V.  |  acerua  V.  |  et  ViSS.    om.  Ep(D).    (wum  propter 
§  1047).        22  ueaicam  dEw.  -ciasam  V,  -caasaro,  Cawero,  iicrvt*^i 


32  C.  PLINI  SECTJNDI  iVdB 

ineliora.  —  Colonea  cocta  suaviora,  cruda  Umeu,  dum- 
laxat  DiatuTB,  prosunt  sanguinem  excreantibus  el  dysiote- 
ricis,  cholericis,  coellacis.  non  idem  possunt  decocla,  quo- 
niam  amittunt  cnnstriDgentem  illam  vim  suci,  *et  tamen 
decDcuntur  in  aqua  caelesti  ad  eartem,  quae  supra  scripta  f 

101  sunt.  *iQponuntur  et  pectori  in  feliris  ardorihus*,  ad 
stomarhi  autem  dolores  cruda  decoctave  cerali  modo  in- 
pODuntur.    lanugo  eoruiu  carbunculos  sanat    cocta  in  vino 

102  et  inlila  cum  cera  alopeciis  capillum  reddunt.  quae  ex  ils 
cruda  in  melle  conduntur,  alvum  movent;  mellis  atitem  lu 
suavitati  multum  adiciimt  stomachoque  utilius  id  faciunt 
quae  vera  in  melle  cocta  conduntur,  quidam  ad  stomachi 
vitia  trita  cum  rosae  foliis  decoctis  dant  pro  cibo,  sucns 
crudorum  lienibus,  orthopnoicis,  hydiopicis  prodest,  item 
mammis,  condylomatis,  varicibus;  llos  et  viridis  et  siccus  u 
inflammation ibus  oculorum,  excreationibus  sanguinis,  men- 

103  sibus  mulierum.  fit  et  sucus  ex  Iiris  mitis  cum  vino  duici 
tusis,  utilis  coeliacis  et  iocineri.  decocto  quoque  eorum 
foventur,  si  procidant,  vulvae   et  interanea.    fit  et  oleum 

IS,  ti  ex  lis,  quod  melinum  vocavimus,  quotiens non  Tuerint  w 

in  umidis  nata.    ideo  utilissima  tjuae   ex  Sicilia  veniunt, 
minus  utilia  struthia,  quaoivis  cognata.    radix  eorum  cir-_ 
cumscripta  terra  maiiu  sinistra  capitur  ita,  ut  qui  id  faciei 


2  et  Il.B.    ac  V.         S  prosunt  tH.         6  inpojiantnr 
ardoribna  hue  transpoeiti  coll.  Diosc;  pott  Buci  (i'.  4)  habent  I 
V.  I  pectoris  E.         9.  9  dist.  H.         9  qua  T.  |  iis  ego.   hia  tl.  i 

10  condiuntuT  v.a.J.  11  multum  U,  v,   an  grauita^ 

(vel  ansteritatis)  multam?    cfr.   Diosc.  12  condiuntur  d(fl 

v.a.J.  12.  13  atomacinia  atrita  T,  13  pro  buco  ciboB  |^ 

14  in  orthopnoicis  E.  17  et  mn.  VdS.  |  ex  illiB  S.  t 
iliis  V.  exiljs  d.  ei  his  (lis  v)EC.  \  mitis  II.  v.  an  malia? 
18  tuasis  V.  tusua  d  Yen.  20  lis  v.  his  II.  C.  20  lac.  e, 
indicavi  e  HioBc.  sic  fere  explendam:  aliquid  adatringi  opus  si 
uaus  magni.  eliguntur  parua.  et  rotunda  odorataque  et  qua 
Icfr.   yyf  38).  23   manu   terra   Biniatra  E.     manu  simsti 

ad.  I  quiidfcum  Dal.  quidVfE.  qui  d(?)  v.  \  (kcito.a.l 


flEi  NAT.  HI8T.  XXTTT  6  (54-57)  33 

dicat,  quare  capiat  et  cuius  causa,  sic  adalligata  strumis 
medetur. 

(55)  Melimela  ct  rdiqua  Julcia  stomarhum  et  veiitrem  loi 
solvunt,   siticuiosa,  aestuosa,  sed  nervos  non  laedunt.  — 

B  Orbiculata  sistunt  alvum  et  romitiones,  urinas  cient,  — 
Silvestria  mala  similia  sunt  vernis  acerbis  atvumqiie  sistunl; 
sane  in  huoc  usum  inmatura  opus  sunt. 

(56)  Citrea  contra  venenum  in  vino  bibuntur  ve!  ipsa  105 
vel  semen,    faciuut  oris  suavitatem  decocto  eorum  rolluti 

0  aut  suco  expresso.  horum  semen  edendum  praecipiunt  in 
malacia  praegnatibus,  ipsa  vero  rontra  inlirmitalem  sto- 
machi,  sed  non  nisi  ex  aceto  facile  manduntur. 

(57)  Punici  mali  novem  genera   nunc  iterari  super-  lOG 
vacunm.    ex  iis  dulcia,  quae  apyrena  alio  nomine  appel-  is,  ii* 

II  lavimus,    stomacho   inutilia  babentur;   inflationes   pariimt, 
denies   gingivasque   laedunt.    quae  vero  ab  bis  sapore  is,  its 
proxima  vinosa  diiimus,  parvum  nucleum  liabentiaj  utiliora 
paulo  intelleguntur;  alvum  sistunt  el  stomacfamn,  dumtaxat 
pauca,  u/traque  satietatem  et  haec  minime  daoda,  quam- 

0  quam  omnino  nulla  in  febri,  nee  came  acinorum  utili  uec 
suco.  caventur  aeque  vomitioaibus  ac  bilem  reicieotibus. 
uvam  in  bis  ac  ne  mustum  quidem,  sed  protinus  linum  107 

§  104:  Dioac.  I  161.  16'i.  1G3,  Diphilus  ap.  Attienaeum  m 
0  p,  80'.  PI,  iim.  47,  31.  —  §  103:  Dioec.  I  IBS.  —  lejdor. 
XVn  7,  B.  Til.  H.  rV  4,  2.  Atiien.  m  28  p.  84  '.  (cfr.  Plin. 
Xn  16).  Gtargil.  191,  25.  190,  3.  Verg.  Georg.  U  126.  —  §  106: 
Diosc.  I  151.  Gtftrgil.  180,  I.  2.  3.  —  g  107:  (cfr.  Plin.  XIH  113). 
Gargil.  180,  7.  CelB.  U  33,  VI  9.  Diosc.  I  168  (coll.  152).  Gargil. 
"3,  15.   180,  16—18. 

1  quare  VdTS,   quae  Er.  |  sic  Sv.    sicoat  V.  -ata  dT. 

1  $  dnloiB  V.  4  sticuloBa  V.  6.  7  acerbia  —  sane  in  E  v. 
Ota.  T.  7  hae  T.  9  earum  Vd.  |  oolluti  dTEif.  -to  c, 
coliri  V.         10  espraessu  V.    ]   praecipium  in  malieia  T. 

11  contrita  Td.  12  sed  Vdflws.  et  Eti.  |  facile  EG.  -llime 
Tv{B).  I  mandantur  E,  ISiteratiE,  -are  v.a.S.  18.  14  su- 
.pemaeuum  e,    -cuum  cum  U.  14  iia  v.    Ilia  II.  C.   \    apjrena 

S.  -rina  dEr.  apirina  V.  cfr.  XJII 112.  14.  15  appeliatnuB 
Tf.  16  dentea  rm.  V.  19  ultraque  ego.  cfr.  §  SO.    citr- 

11.V.  I  et  VdS.    Bed  Ev.  IB.  20  disl.  ego.  20  utile  T  V«m.. 

21  ac  bilem  reicientibns  Otn.  E, 


34  C.  PLINI  SECUNDI  rv< 

aperuit  oatura.  utriunque  asperiore  cortice;  liic  acerftift 
iD  magno  usu.  vulgus  coria  masume  perflcl  illo  novltj 
ob  id  malic orinm  appellaot  mediri.  urinam  cieri  eodem 
monstraDt  mtxtaque  galla  in  aceto  detoctum  mobiles  denies 
stabilire.  expetilur  gravidarum  malaciac,  quoaiam  gustatn 
moveat  iDfantem.  Jividitur  malimi  caeleslique  aqua  madesclt 
ternis  fere  diebus;  haec  bibitur  Irigida  coeliacis  el  saDgiu<^ 
nem  excreantibus. 
}8  (58)  Ex  acerbo  fit  medicanientum  quod  stomatice  yo-^ 
catur,  ulilissimum  oris  vitiiSj  narium,  aurtum,  oculoruis 
caligini,  pterygiis,  genitalibus  et  lis,  quas  nomas  rocaul 
et  quae  in  ulceribus  escrescunt,  contra  leporem  marinui  ^^ 
hoc  modo:  aciDis  detracto  cortice  tuDsis  sucoque  decocts 
ad  tertias  cum  (Toci  et  aluminis  scissi,  murrae,  mellitf 
109Attici  selibris.  alii  et  hot-  modo  faciunt:  puiiica  ; 
multa  tunduntur,  sui'us  in  i^acabo  novo  ccquitur  melUn 
crassitudine  ad  virilitatis  et  sedis  vitia  et  omnia,  quatt 
lycio  curantur,  aures  puruientas,  epiphoras  incipiente^ 
rubras  maculas  in  maiiibus.  rami  punicorum  serpentea 
fugant.  cortices  punici  ex  vino  cocti  et  iupositi  pernioneg 
sanant.  contusum  malum  ex  m  heminis  viui  decoctuia 
ad  heminam  tormina   et  taenias  pellit.    punicum  in   oUa 

§  108:  Gargil.  183,  1—10.  DioBC.  I  151  extr.  eup.  II  15fi. 
(Scribon,  186).  —  §  109  extr.:  Cato  126.  PI.  iun.  60,  6.  (Marc. 
38,  2i).  55,  8—10.  60,  8—10,  Gargil.  IBO,  18— 21.  Marc.  27,  lift. 

1  an  utraque?  rfr.  XVIII  M7.  XXII  75.  XXXIV  7 
S3.  XXXr  94.  XXXri  in.  II  22.  \  acerbia  S.  ei  ac-  j 
aceruis  VE.  -ruoa  d.  -rbus  v.  2  magno  uau  Ev.  •gnisV.  -gu 
d.  I  perfici  ego.  -cit  II.  S.  -cere  v.  \  illo  H,  v.  an  eo  (menito 
nfdo  e  dittogr.  perficicieo)?  |  nonit  del.  VS.  S  ob  id  T'Eb, 
obiri  r.         4  decocto  Zv.a.H.         6  diuiditur  Ev.    uidetnr  r, 

9  aceruo  V.  11  iia  v.  hia  U.  C.  12  aw  exereaoant?! 
dist.  ego.     contra  —  marinum  del.  voluit  U.  IS  decocta  V^ 

14  t«nia8  Vf.  I  cum  SO{D}.  de  cum  V.  dein  cum  dTB(g).l, 
croco  VT.  15  sex  libris  dT.    |    acida  multa  om.  S(VBO^.'. 

acida  mixta  coni.  S.  (aw  acida  mala?),       17  eraaaitudo  Vd. 
19  dist  SeV.        30  eortices  MvUer  emend.  IV  19.   -ce  II.  ». 
decocti   Su.a.S.    -to   [et  inposito]  ami.  Dal.  21  sanant 

Miller  I.  I.    -tur  U.  v.  \  tribns  U.v.  |  decoctus  V.        22  tineas' 


TflE]  NAT.  mST.  XXIII  6  (57—60)  35 

nova,  roperriilo  inlittJ,  Id  furno  exustum  et  contritum  p<i- 
ti]ini|ue  in  vino  sistit  alvum,  discutit  tormina. 

(59)  Primus  pomi  huius  partus  Uorere  inctplentis  cyTlld 
linus  vocatur  a  Ciaecis,  mJrae  observationis  multorum  ex- 
perimento.  si  quis  unum  ex  bis,  solutus  vinculo  onini 
cinchis  et  calciatus  at({ue  etiani  anuU,  decerpserit  n  digitis, 
pollice  et  quarto,  sinistrae  manus  atque  ita  lustratis  lev! 
tactu  oculis  in  os  additum  devoraverit,  tie  dente  L-onlingal, 
adfirmatur  nullam  oculorum  inbecillilatem  passunis  eoileiii 
anno,  iidem  cytini  siccati  trititjue  larnes  esnescenteslil 
rohihent,  gingivis  et  dentibus  medentur,  vel  si  mobiles 
sint,  decocto  suco.  ipsa  rorpuscuEa  trita  uluei'ibus,  quae 
serpunt  putrescuntve,  inlinuntur,  item  ocuiorum  inflamma- 
tioni  intestinorumque  et  fere  ad  omnia  quae  lortkes  ma- 
lorum.    adversantur  scorpionibus. 

(60)  Non  est  satis  mirari  curam  diligent!  am  que  pri-  il 
scorum,  qui  omnia  scmtati  nihil  intemptalum  reliqucrunt. 
in  hoc  ipso  cytino  Qosculi  sunt,  antequam  scilicet  mahim 
ipsum  prodeat,  erumpentes,  guos  balaustium  vocari  dixi- 

30  mus.    hos    quoque    ergo   expeili  invenere   scorpionibus  la.ii 
adversai'i.    sistunt  potu  menses  I'eminarum,  sanaut  ulcera 
oris,   tonsillas,  uvam,   sanguinis   excreationes,    ventris   et 
stomachi  solutiones,  genitalia,  ulcera  quacumque  in  parte 
manantia.    siccavere   etiain,    ut  sic  quoque  experirenlur,  lis 

IS  inveneruntque  tusonim  farina   dysintericos  a  morte  revo- 


gg  110.  Ill:  Diosi:.  I  152.  enpor.  I  35.  Gargil.  181,  6—10. 
10—12.  —  S  112:  Diosc.  I  164.  Qargil.  181,  13—15.  (cfr.  183, 
19—24).  18J,  15—30.  Isidor.  SVH  7,  6.  —  §  113:  DioBC.  I  151. 
(cfr.  Scribon.  Ua.  85).    I  153,    (cfr.  Marc,  28,  10), 


1  operculo  E  PI.  M(w.  e.a.H.  \  inlito  lilt  Gargil.  H. 
indi-  1!.  addi-  PI  vun.  4  a  VdTfii(S).  om.  %G.  5.  S  vin- 
culo —  calciatna  am.  E.        6  etiani  Tdt'.   ita  E.  {  duobne  II,  r. 

8  tractu  d.  I  coutiuguat  V.        9  eodem  TTfjS.    eo  (d?)E«. 

10  item  d.  I  iritique  V.  17  reliquere  iv.a.S.  19  quod 
d,  I  balaustium  iv.    -antinm  E.    -atium  T.  21.  23,  oris  ul- 

cere J^v.a.S.  22  et  tODsillaB  EH,  23.  -28  escreationis 

et  eolntionie  VD.        24  ut  fie  *«e.   ut  fiT  T>.  taC&C'^''. 


36  C,  PLWI  SECTTNDI 


1  ex-fl 
o  auti 


cari.  aiviun  sislunt.  quin  et  nur.leoit  ipsos  acinorum 
periri  non  piguil.  tosti  tiisique  stomarbitm  iuvant  cibo 
potionilius.  per  se  i*ibuntur  ei  a<{aa  caelesti  ad  .«istendam 
alvum.  radix  decocta  sucum  remittil,  qui  taeoias  necat 
Tintoriati  pondere.  eadem  Jisrocla  in  aqua  (|uas  lycium 
praestat  utilitates. 

11  (61)  Est  el  sUvestre  punicum  a  similitudine  agipellatum. 
eins  radioes  ruI»ro  lortice  denari  pondere  ei  vino  poUe 
Bonmos  faciunt  semioe  poto  aqua,  quae  subierit  cutem,, 
siccatur.    mali  punici  corticis  Tumo  cuiices  lug^utur. 

15  7.  (62)  Pirorum  omuium  cibus,  etiam  valentibus  one- 
rosus,  aegris  vial  quoqne  modo  negatur.  decocta  eadem 
mire  saluhria  et  grata,  praecipue  Crustomina ;  quaecum- 
que  Tero  com  melle  decocta  stomachum  adiuvant.  (iunt 
cataplasmata  e  pirts  ad  discutienda  corporum  vitia,  et  de-i 
cocto  eorum  ad  duritias  utuntur.  ipsa  adversantur  boletis 
atque  fuugis  peliuntque  poudere  el  pugnante  suco.  ^ 
IKiPinim  silvestre  tardissime  maturescit.  conriditur  suspeii' 
sumcpie  sii'catur  ad  sislendam  alvum,  quod  et  decoctum 
eius  potu  praestat.  decocuntur  et  folia  cum  porno  adi 
eoHdem  usus.  pirorum  iigui  cinis  contra  I'ungos  etiamnum 
efFicacius  proFirit.  —  Mala  piraque  iumentis  portatu  mire 


§  115:  DioHC.  I  167.  cfr,  Plin.  XXII  99.  —  i 
I  168  (167).  PI:  iun.  47,  22.  Diosc.  eupor.  II  ]i 
XXIV  2).    laidor.  XVn  7,  15. 


1  eistunt  U.  niati  v.  dist.  ego.  {an  siBtendo?),  |  quiu  et  dEi), 
quin  ei  T'.  pinei  T'.  |  ipeos  v.  et  ipsoa  II.  2  in  atomachum 
E.  3  potionibus  TdTfS.  -oni  E(?)ff.  -one  li.  |  per  se  II.  B 
atni  U503,  gut  dist.  inBperai  v.  I  aistendam  Verc.  -dum  II.  v.{C). 
cfr.  §_116.  XXVII 27.  CFWiiHUeT  p.  20.  4  remittit  fl.  G. 
efr.  XXXI  12i.  XXXVI 140.  157.  IX 134.  em-  v(a).  \  timeaa 
v.a.R  («(  semper).  |  nee  ad  V.  6  utjlitatia  VD.  9  pota 
aqua  (-am  v)  quae  EG,    pota  qnaque  r.  \  subterit  T.  |  cute  4. 

10  siccat  r.a.G.  \  corticea  T.  12  dein  cocfa  E. 

14  flunut  Td.  16  catftplasmate  piria  Td.  I&.  IS  decocta 
Vdf.  17  adque  V.  |  an  pollentciae?  lac.  statuit  J:  ponders 
^draclimae  veuenum^  repugnante.  21  fungas  dBti.  -go  sed 
V.  I  etiamnunc  d.        32  portatu///  d.   -tvim  V. 


vaB]  NAT.  BIST.  XXm  e— 7  (60— 63)  37 

gravia  sunt  vel  pauca.  remedio  aiunt  esse,  si  pvius  edenila 
dentur  aliqua  aut  utiqiie  ostendantur. 

(63)  Fici  sucus  lacteus  aceti  naturam  liabet,  itaqueiiT 
coaguli  modo  lac  contraliit.  eKcipitur  ante  maturitatem 
pomi  et  in  umbra  siccatur  ad  aperienda  uUera,  cienda 
menstrua  adpositu  cum  luteo  ovi  aut  potu  cum  amylo. 
podagris  inlinitur  cum  Carina  Graeci  Teni  et  areto.  pilos 
quo({ue  delrahit  palpebrarum  que  scabiem  emendat,  item 
licheoas  et  psoras,  alvum  solvit,  lactis  ficului  natura  ad-ns 
TCrsatur  crabronum  vesparumque  et  similium  Tencnis,  pri- 
vatim  scorpionum.  idem  cum  asungia  verntcas  tollit.  folia 
et  quae  uon  maturuere  lici  strumis  intinuntur  omniliusqiie^ 
quae  emollienda  sint  discutiendave;  praestant  hoc  et  per 
se  Tolia.  et  alius  usus  eorum  in  fricando  licliene  et  alo- 
peciis  et  quaecumque  exukerari  opns  sit.  et  adversusiiit 
canis  morsus  ramorum  teneri  cauliculi  cuti  inponuntur. 
iidem  cum  melle  ulceribus,  quae  ceria  Tocautur,  inlinuu- 
tiir.  extrahunt  infracta  ossa  cum  papaveris  silveslria  foliis; 
canum  rabiosorum  morsus  folio  trito  ex  aceto  restingunt. 
e  nigra  fico  candidi  cauliculi  inlinuntur  furunculis,  niuris 
aranei  morsibus  cum  cera.  cinis  earum  e  loliis  gangrae- 
nis   consumendisque   quae  excrescnrnt.     lici  maturae  uri- 120 

S  117:  DJoae.  I  183  poat  med,  Colum,  VII  B,  1.  —  §  118: 
DioBC.  I  183.  PI.  inn.  101,  13.  80,  16.  35,  3.  —  §  119:  PI.  jun. 
96,  9.  77,  6—7.  Diciee.  I  186.  PI  iim.  U,  26.  86,  1.  DioBcIlBB. 
—  Sg  120—128:  Dioae.  1  183,  —  §  120:  Demetr.  ScepsiuB  ap. 
Athen.  in  19  p.  aO'3.    cfr.  m  15  p.  78^.    Isidor.  XVII  7,  17. 

1  paca  V.  I  aiunt  v.    aiuuent  T.  adiungent  £.        2  alia  E. 

4  ante  iSv.  antem  V.  autem  ajit«  V*.  6  adpoaituTi^. 
-turn  Vit.    -ta  E.    -to  (?.    -tus   ii.  7  feci  E.    (foeni  Graeci 

v.a.B.  eed  cfr.  g  128).  0.  10  adsectatur  E.  11  uenica  et 
tollit  V.  12  et  om.  dT,  I  maturuere  fici  dEc  -turae  effiticiT. 
taaiueie  et  &ci  T.  12.  13  omnibvB  quaeque  Yd,  13  emo- 
lienda  V.  |  siut  VfEif.  sunt  ii>,  11  aliua  usna  eormn  ATJ. 
alius  usus  et  aliua  eorura  YIS.    alii  usus  eorum  tamquom  Ec. 

14.  15  olopeciia  V.        15  et  ow.  d,  |  sint  VE.        17  eaeria 
Tt).a.C.          19  ceatingunt  S  coll.  XXIV  45.  154.  XXIX  62. 
reatri-  II. v.         20  fieu   dKu.a.S.         21  morsibue  E«.    -aoa  t\>M. 
V.    -en  seuo  d.  |  ceracinia  d.         23  consuToeivSva  t^iiftCia.B  "^  *.-  ' 
j|»ffltwcant  tgo.  -aenat  g.g,  |  ficne  *. J 


C.  PLINI  SECUNDI 


mm 


nam  cient,  alvum  solvunt,  sadorem  movent  papulasqi 
ob  id  autumao  insalubres,  quoniam  suilaDtia  huius  ' 
opera  corpora  perfrigescuiit.  nee  stomacho  utiles,  set  i 
breve  tempuSj  et  voci  contrariae  intelleguntur.  novissim 
salubriores  quam  primae,  medicatae  vero  numqiiaoi. 
niim  vires  augent,  senihus  meliorem  valitudinem  facini 
minusque  ruganim.  sitim  sedant,  calorem  refrigerant,  o^ 
id  non  negandae  in  febribus  constrictiSj  quas  stegnas  vo>| 

lai  cant,  siccae  fici  stomacbum  laedunt,  gutluri  et  faucibuf 
magnifice  utiles,  natura  his  exeat raciendi.  sitim  adferunt 
alvum  raolliunt,  rUeumatismis  eius  et  stomacho  contrariac 
vesicae  semper  utiles  et  anlielatoribus  ac  suspiriosis,  itei 
iocinerum,  renium,  lienum  vitiis.  corpus  et  vires  adiuvai 
ob  id  antea  athletae  hoc  cibo  pascebantur  —  Pftbagoril 

122  exercitator  primus  ad  caraes  eos  transtulit  — ;  recoUitj 
gentes  se  a  longa  valitudine  utilissime.  item  comitialibusl 
et  hydropicis  omnibusque,  quae  maturanda  aut  discutiem* 
sint,  inponuntur,  efQcacius  calce  aut  nitro  aut  ;Vi  admixta.l 
coctae  cum  hysopo  pectus  purgant,  pituitam,  tussim  Tete-I 
rem^  cum  vino  autem  sedem  et  tumores  maxUlarum. 
fumnculos,  panes,  parotides  decoctae  inlinuntur.    utile  etl 

§  lai;  Cela.  Ill  21.  24.  Seren,  416,  Gargil.  194,  14- 
Iridor.  XVn  7,  17.  Diog.  Laert,  Vffl  13.  —  §  132:  Gargil.  194i, 
17.  195, 1,  2.  3.  19,  PI.  inn.  37,  4—7,  cfr.  Cels.  IV  4,  4.  Gai^ 
195,  3.  4.   PI.  iun.  82,  14,  79,  6,   (Marc.  32,  17),  20,  10.    Gargil.  j 


1  papulasque  quae  VT.        2  iasalubri  V.  -ria  dT  .  --  , 

triceBCOnt  T.  |  ntUes  sed  r.  cfr.  §  133.   -les  et  dEjD.   -le  est  T.I 

4  contraria  S.        6  agent  T.        9  ficua  d.        12  anhela- j 
toribas  dp.    -tioribus  V.    anellationibus  E.        13 — 16.  dist.  i 

14  antea TU.  dant  ea  d.  ante  Ee.  (antea  (vpudFlm.n 
aedefr.XXT77.  XXXVI 62.  63.  XVI S-  VII9G).  15eod. 
15. 16  recolligentea  H.  -ti  H  cwia  Gron.  sed  cfr.  XX  35.  XXVSt 
139.  -tibus  II.  16  utiliBBime  (se.  adiuuant  »ei  pascuntmr)  effL.,, 
-mae  U.v.  I  item  in  Vf,  |  conmiitialibus  V.  17  omnibua  Td.  fl 
autom.  d.  18  sint  VS.  suntri'.  |  ant  in  J.  cfr.  XXII  f  9.  Dtose.! 
Gargil.  ant  fi  ZI.Tf.  del.  r.  aut  iridis  radice  P.  ]  admiita  (P).K'J 
rte  £.  -to  T'Stt(D).  19  coactae  (ojh,  cuml  i.  30  ad  sadeir  * 
■■mS.  j  turaorem  Vr.a.H.  |  ad  ViH.  et  Er.        -Jl  et 


TdEj  HAT.  HIST,  XXm  7  (,ti3)  39 

(Iccoclo  fovere  earum,  fern  masque  decocto  eodem  cum 
faeno  Graeco.  utiles  sunt  et  pleuriticis  ac  peripneumo-  !3S 
nicis,  cum  ruta  coctae  tormiuihus.  prosunt  fibiarum  ul- 
ceribus  cum  aeris  flore,  et  parotidi,  pterygiis  cum  puuico 
malo,  ambustis,  pernionibus  cum  cera,  bydropicis  coctae 
in  viuo  et  cum  absinthio  et  farina  bordeacia.  nitro  addito 
manducatae  alvum  solvuat.  scorpionum  ictibus  cum  sale 
tritae  inlinunlur.  carbunculos  extrahunt  in  vino  coctae 
et  iqpositae.  carcinomati,  si  sine  ulcere  s/t,  quam  pin- 
to guissimam  ficum  inpoai  paene  singulare  remedium  est, 
item  phagedaenae.  cinis  noo  ex  alia  arbore  acrior.  pur- 1 
gat,  conglutioat,  replet,  adstringit  bibitur  et  ad  dlscu- 
tiecdum  sanguinem  concretum,  item  percussis,  praecipi- 
tatis,  niptis,  convulsis  cineris  cyathus  in  singulis  aquae  et 
IS  olei.  datur  tetanicis  et  spasficis,  item  potus  vel  infusus 
coeliacis  et  dysintericis.  et  si  quis  eo  cum  oleo  penm- 
guatur,  eicairacit.  idem  cum  cera  et  rosaceo  subactus 
ambustis    cicatrice  m   tenuissimam   obducit.     lusciosos    ex 

§  123;  Gargil.  195,  6  —  9.  PI, 
G«rgiL  106,  1—3.  196,  10.  11  PI  i 
11.  12.  —  §  124:  Dioac.  I  186. 


1  diet.  J  coU.  Diosc.  Gargil.  et  XXX  130.  XXXI 6S.  (adde 
XXm  13.  103.  I  femiuaBqne  ego-  -nas  quoque  U.J.  -naii  v(i}).  | 
decocto  (J.  -ta  Tel.  -tae  E)  eodem  ll.J,  decoctae  qooque  eae- 
dem  V.  eodem  quoque  decoctae  D.  \  cum  St.  om.  r.  2  faeno 
V.  feno  rS.  foeno  v  (ut  semper).  |  pleuritis  V.  |  ac  dlfED.  et 
Tf.  2.  3  plerimomcis  T.  pleum- T.  periplenm- J.  3  dist. 
e^o.  I  coctae  tormimbaa  S0)  e  DioBc.  cocta  {-tae  J)  et  om- 
nibus ll.v.(J).  i  et  parotidi  VTtS.  et  parate  dy  Z,  et  apa- 
sticia  i".  om.  a(?)C  |  pterjgiia  ATtv.  pttygis  V.  pterieis  E. 
6  et  cum  r.  cum  et  II.  cnm  IS.  |  absentio  T.  |  farinae  T.  |  diet. 
S  cum  P  e  Diosc.  7  scorpionia  B.  |  cum  om.  E.  9  caroi- 
nomati  V.  -tae  Vd,  -tas  E.  |  sit  ego.  est  11.  v.  II  acrior  pnr- 
gai  ViT3.  aciem  purgat  non  E.  aciem  pnrgat  acrior  v. 
12  conglutinant  replent  V.  |  adatriugitur  Vd.  14  conuulaia 
rnptifl  BC.B.S.  cfr.  iw(.  ad  §  25.  \  cineria  «.  v.{S).  -reia  Far.  del 
C  nernis  Miiller  emend.  V35.  lac.  indie.  Sip)  {suppletis  drachma 
Bumpta  e).  |  cyathna  in  ego.  ciatnsV'.  quiatuaT'.  cyathia  rTfc. 
-thus  com  cjatliiB  cons.  J coU.  XIVSS.  16  a^afJsAcia  v.  -^iaaix- 
pari-  r.        17  item  Bc.g.H.         IB  ftiyBi  aaotaMaaB'S^. 


40  l:.  PLINI  SECUNDI 

oleo  inlitus  erne  ad  at  dentiumque  vitia  crebro  fricatn, 
1S6  produnt  etiam,  si  quis  incliaata  arbore  supino  ore  aliquent' 
nod  urn  eius  morsu  abstulerit  n»llo  vidente  atque  cum 
aluta  inligatum  licio  e  collo  suspenderit,  strumas  et  paro- 
tidae  discuti.  cortex  tritus  cum  oleo  veutris  ulcera  santX. 
crudae  grossi  verrucas,  thymos  nilro,  farina  additU  tollunt,. 
spodi  vicem  exhibet  fruticum  a  radice  exeuntium  cinis. 
bis  /olus  adiecto  psimithio  digeritur  in  pastillos  ad  ulcenii 
oculorum  et  scabritiam. 
1S6       (64)  Caprificus  etiamnum  multo  efCcat 

culo  quoque  eius  lacte  coagulatur  in  caseo.  ^lactis  i 
habet^;  esceptum  id  coactumque  in  duritiaoi  suavitate 
carnibus  adfert  fricatu.  dilutitm  aceto  miscetur  exulcerft-^ 
toriis  medicamentis.  alvum  solvit,  vulvam  cum  aayliF 
aperit,  menses  ciet  cum  luteo  ovi.  podagricis  cUm  far^ia-' 
Graeci  feni  iulinitur.  lepras,  psoras,  lichenas,  leDtiginet; 
127expurgat,  item  venenatonim  ictus  et  canis  morsus.  den-' 
tium  quoque  dolori  liic  sucus  adpositus  in  lana  prodest' 
ant  in  cava  eorum  additus.  cauliculi  et  folia  admixto  ervo' 
contra  marinorum  venena  prosunt;  adicitur  et  vinum.  bn- 
iiulas  carnes  addili  caules  magno   ligni  conpendio  perco-- 

§  12S;  DioBc.  I  1 
8,  2.  —  Seren.  527.  - 
183  eitr.  I  185. 

1  iliitus  ti.  iUinitus  d.  -natus  V"E.  inlinituaV'S.  efr.  XXV- 
61.  175.         3  nondum  T  Ven.  \  cum  ifEH.  eum  VT,  in  e. 
4  lido  e  £u.  ilicio  T.  ilico  dT.        5  diecutit  'Ze.a.C  \  ulcar&i 
(V?)('.    uulnera  rttD.  6  orudae  '".    -da  T.   erudi  d.  ok     ~ 

crudi  a.  \  uerrucaB  dv(iS).  -cae  et  B.  uerucae  T.  fenracat 
thymoa  BB.  -mo  r».         S  Zotus  J  coU.  §  07.  XXXII 97.  totuio," 
E.    toetus  V.    cootus  rlt  (an  recfe?   cfr.  XXXIV  133.  17&).  [^ 
psimmjihio  iSv.a.S.    |    dirigitur  E.  9  scabritia  Td. 

10  etiajiuum  T.         10.  II  aarculo  V.         11  lac  iEv.a.S.  \  oa 
U.  0.  -earn  Verc.        11.  12  lactia  —  habet  ftiic  transposui  e  e. 
uhi  post  flco  habent  II  v.  cfr.  §  117.        12  ideo  actnmqiie  T. 
IS  diet.  ego.  |   fricatu.  dilutum  ego.    -atur  dilute  ex  fl.u.    cfi", 
§  134  es^T.  XIU  99  et  XIX  153.  XXVIII  333.  XXIX  134 

16  menses  TfS.    pota  menaea  r(f)ii.        19  in  caua  ^-uis  a^ 
IH.  cauomm  /, 


W    quuQt.    grossi  inliUe  slrumas  et  omDem  colleclionem  emol- 

r    lluDt  et  iliscutiuntj  aliquateaus  el  folia,     quae  mollissima 

I     sunt  ex   lis,   cum  aceto  ulcera   maaantia   et   epioyclidas, 

I      furfures  sanant.     cum  melle  foliis   ceria  sanant  et  ranb  1-23 

5  morsus  recentes,    cum  vino  pbagedaenas;    cum  papaveris 

foliis  ossa  exLraliunt.     grossi  caprifici  inflammationes  dis- 

cutiunt  sufTitu  —   rcsistunt   et  sauguini  taurino  poto   et 

psimitbio   et  lacti   coagulato   poLae  — ,  item  in  aqua  (le- 

Goctae  atque  inlitae  parotidas.     cauliculi  aut  grossi  eius 

quam  minutissimae  ad  scorpionum  ictus  e  vino  bibuntur. 

lac   qiioque   instillatur   plagae    et   folia   iaponunttir,  item  129 

adversus  murem  araneum.     cauUculonim  cinis  uvam  fau- 

cium  sedat,  arboris  ipsius  cinls  ex  melle  rhagadla,  radix 

defervefacta  in  vino  dentium  dolores.     hiberna  caprificus 

^in  aceto  cocta  et  trita   iupeligines   tollit.     iniinimtur  ra- 

menta   e  ramo   sine  cortice  qiiam  minutissima  ad  scobis 

modum.      capriflco    quoque   medicinae    unius   miraculum  mo 

additur:  corticem  eius  in/umescentem  puer  impubis  si  de- 

fraclo  ramo  detrabat  dcntibus,  medullam  ipsam  adalligalam 

ante    sol  is    ortum   pro  bib  ere    slrumas.      caprificus    tauros 

tjuamlibet  feroces  collo  eorum  circiundata  in  tantnm  mira- 

bili  natura  conpescit,  ut  inmobiles  praestet. 


NAT.  mST.  XXm  7  (S3- 


§  128:  Diosc.  I  185,  Nicand.  alei.  319.  —  §  ISB:  I 
834.  —  cfr.  Marc.  14,  31.  —  PI,  iun,  26,  23,  Marc.  13,  1 
g  180:  PI.  iun.  80,  7—10.    eft.  Isidor.  XVH  7,  17. 


1  craiBi  T.  [  illatae  d.  |  omiiiam  iv.a-H.  3  lis  ^!-  his 
Jl.C.  I  et  Bf,  (*m.  rS.  i  cerea  Vdu.o.B,  |  aanant  v.  -natur 
Td,    -nantur  TKJ,  |  dist.  J.  5  phagidenaa  V.    -gedaenae  J. 

6  grossi  V.  -asae  II.  |  inflamniationea  Er.  cfi:  XXI  13T. 
iXXri  127.  128).    inflat-  rltH.  8  pBitimithyo  V.    |    pots. 

eidem  d,  7.  3  ditt.  J.         !)  parotidae  II.  J.    -das  Hauaut  i;, 

18  ragadia  T.  IL  capriScia  V.  15.  16  ramenta  e 

'lamo  J.  -ta  ramo  {-mi  v)  tv.  -terimo  Vd'.  -terimoa  d",  -ta  ra- 
''tnorum  S  cum  vet.  lial.  18  cortice  TT.  |  intumeaaentem  PL 
.'iun.  S  e  coni.  H.  inpubeac-  \l,v.  \  puer  impubis  ai  E  PI.  i»n.  v. 

Sierie  id  Td.    puer  ai  T.           18.   19  de&aeto  ramo  Sv  (detra- 
e  PI.  iun.).  defracturam  T,  effractu  rama  V,  -turam  r. 
119  detrabat  dentibus  VdTc.  -ahentibus  E.        ai.  -1^  -ctiivKvt. 
f^ua  (naturam)  c.g.B. 


42  C.  PLiN!  SECUNDl 

1^1  (65)  Herbam  ijuoque  Graeci  erinon  vocant,  reddendaid 
ID  bor  loco  propter  gen tilita tern.  |iabniim  alta  est,  caul" 
culis  qiiinis  fere,  ocimi  simililudine ;  flos  candidus,  semei 
nigrum,  parvum.  tritum  cum  Attico  melle  oculorum  epl 
phoris  medetur.  saci  insliihtio  —  decerpta  eitim  man; 
lacte  multo  duici  herba  —  perquam  utilis  auriiim  dolon 
nitri  exiguo  addito.    Tolia  resistuDt  venenis. 

132       (66)  Pnini  folia  decocta  lonsitlis,  gingivis,  uvae  pr« 
sunt,  in  vino  decocta  et  vehementius,  Bubinde  conlulo  t 
ipsa  pruDa  alvum  molliunt,   stomacho  non  utilissima,  i 
brevi  momento. 

(67)  Utiliora  persica  sucusque  eorura,  etiam  in  tIoi 
aut  in  aceto  expressus.  neque  alius  eis  pomis  innocent 
tior  cibus;   nusquam  minus  odoris,  suci  plus,   qui  tam^ 

sitim  stimulet folia  eius  trita  inlita  baemorrbagial 

sistunt.    nuclei  persicorum  cum  oleo  et  aceto  capitis  Aw 
lortbus  iiilinuntur. 

§  131;  Dioac.  IV  29.    Moand.  ther.  47.  —  § 
174.    Marc.  15,  14.  14,  9.    cfr.  Gargil.   192,  10—1! 
517.    P!.  iun.  46,  19.    Garga,   191,  6  —  8,    Martial.  Xltl  39. 
(DioBC.  I  lei).    PI.  iun.  73,  7.  piosc.  I  187).  11,  6,  Gargil.  18( 
17.  (189,  19,  20).    cfr.  Marc.  I  77. 

1  quoque  quam  v.a.S,  \  erinon  ego  e  Dwse.   -neonB.   - 
B.  her-  r.  erin  v.  \  reddenda.  Viv.a.S.         3  Bimilitudinein,  i 
candiduin  T.         5  suci  iiiBtillatio  ego  coll.  Diosc.  et  XXIKt^S^ 
nt  cum  ciati  (cjathi  v)  ut  Es.a.  £  {aut  del.),    cum  at  lati  r 
n  drachmis  cum  cjatbis  Attici  quattuor  GiJ)  eum  JB  e  Dime, 
utcumque  autero  G.    cum  cTathia  add.  lacwywie  signo  S.  |  dfli 
cerpta  enim  ego.  -ptammd.  decreptarom  V.  decept-B.  deoer  '" 
mmo  J.  -pta  G.  del.  B.  carptorum  v.        B  et  dulci  v.a.S.  \  d 
ego.         8  pmnis  V.  |  decocta  del.  S.         9  di«t.  ego  coll.  GwrgU,  H 
decocta  (-tae  VE)  et  U.v.!_S).    -to  eo  H  cum  Gron.  |  uehemen? 
tins  ego  t  Gargil.  efr.  XXIV  63.  XXI137.  om.  II.  v.  |  coiilnli| 
ore  iS.    coluere  11.    ore  coUuto  v.    ore  conluendo  Gargil. 
10  non  n.T!i(H).    uero   Vrrc.  12  eorum  iv.    et  eor-  ■» 

ear-  E.  |  etiamanm  iv.a.S.        13  aut  aceto  dT.  [  neque  J)  c 
U  505.    que  II.   qui  (interro^.)  S.  nee  est  ».  |  eis  Sv(J)     - 
rtS.        15  lac.  ego  indicavi.  Mercidfntnt  ntmnulla  de  1 
arboris  ?ia(iMY»  aliena  (mde  eios):  cfr.  Diosc.  1187  et  Flin.  XB 
AS.   I   haemorrliagiam  G.     -orrogiam  d.     -orroiam  t        -        ■   ■' 
(emoro-  V)r,        16  nuclei  Ei-.    -eo  V.    -eus  d. 


VAK]  NAT.  HIST,  SXIII  T  (65-71)  43 

(68)  Silvestrium  quidem  prunorum  bacae,  \el  e  radice  13 
cortex,  in  vino  austero  si  decoquantur  ita,  ut  triens  ex 
hemiaa  supersit,  alvuni  sistunt  et  tormiaa.  satis  est  sin- 
gulos  cyathos  decocti  sumi.  —  (69)  Et  in  his  et  sativis 
prunis  eat  limus  arborum,  quern  Graeci  licheoa  appellant, 
rAagadiis  et  condylomatis  mire  utilis. 

(70)  Mora,  in  Aegypto  et  Cypro  sui  generis,  nt  diii- 134 
mus,   largo  sueo  abundant  summo  cortice  desquamate;  '^'^^ 
altior  plaga  sicca  est  mtrabili  Datura,    sucus  adrersatur  is.  u 
Tenenis   serpentium,   prodest  dysintericis,    discuttt   panos 
omnesqne  collectiones,  vulnera  conglutinat,  capitis  dolores 
Bedat,  item  aurium.     spleaicis  bibitur  atque   inlinitur  et 
contra  perfrictiones.     celerrime  teredinem  sentit.     neque  135 
apud  nos  suco  minor  usas:  adTersatm*  aconite  et  araneis 

in  vino  potus;  alvum  solvit,  piluitas  taeniasque  et  similia 
ventris  animalia  extrahit.  hoc  idem  praestat  et  cortex 
tritus.  folia  tingunt  capillum  cum  fici  nigrae  et  vitis  cor- 
ticecc  simul  coctis  aqua  caelesti.  pomi  ipsius  sueus  al- 
vum solvit  protinus.  ipsa  poma  ad  praesens  slomacho 
atilia,  refrigerant,  sitim  faoiunt;  si  non  superveniat  alius 
cibus,  intumescunt.  ex  inmaturis  sucus  sistit  alvum,  veluti 
animalis  alicuius  in  hac  arboie  observandis  miraculis, 
quae  in  natura  eius  diximus.  ib.i' 

(71)  Fit  ex  pomo  panchrestos  slomatice,  eadem  ar-i36 

§  133:  (DioBC.  I  174).  PI.  iim.  47,  23  —  48,  2.  cfr.  Gargil, 
192,  6.  7.  Marc.  27,  92.  —  §  134:  cfr.  Diosc.  I  181,  180.  182. 
PI.  iim.  74,  9.  —  g  135:  Diosc,  I  180.  PI  iim.  46,  30.  Marc. 
30,  11.  GargQ.  196,  14.  16-  PI.  iun.  48,  2.  —  §  136:  cfr.  Diosc. 
I  180.  Mare.  14,  38.  47,  PI  inn.  25,  26  —  26,  4.  Gftrgil.  196,  16 
—20.   PI.  iun.  26,  4—7. 

2  decoquatur  T.  4  fumi  T.  |  iis  Sv.a.S.  6  rhagadiis 
V.  -dieD.  ragadis  Td.  tragodisE.  9  aitiore  Sv.a.J,  \  sicca 

est  J.  -ccae  si  II.  -ccae  S.  -ccnatar  C.  -cca  r.  12  splene- 
nicis  V\     -neticia  V'(7.  13  nee   Sv.a.H.  14  auersatur 

ft  cognito  T.        15  tiaeasque  T',  ac  tineas  t'.a.H.        17  fie'  d. 

17.  IS  corticeue  ego.  -cem  V.  -cibus  (dB?)ii(J).  -ce  8  c\a» 
'■Bwn.  Bal.  (pOXXoic  Bioac.  de  etlipei  e.  foliis  cfr.  nata  ad  XXV 
""  jwtiiM  foliis  corticeue?        20  inutilva  cwrii,,  B..  viA.fS^- 

21  inacescunt  Gargil  sed  cfr.  "SXH  IM.       ^^J 


44  C,  PLjm  SECUKDI 

teriace  appellats,  hoc  modo:  sexlarii  III  suci  e  porno  lent' 
vapore  ad  crassitudineni  tneltis  rediguntur;  post  additur 
omphacii  arid!  pondus  ^  Ii  aut  murrae  X  i,  croci  K  t}i 
haec  simul  trita  miscentur  decocto.  neque  est  aliud  ori^ 
arteriae,  uvae,  stomachi  iucundiiis  remedium.  tit  el  ali« 
modo:  suci  sextarii  ii^  mellis  Attici  sextarius  decoquuntBV 
ut  supra  dbtimus. 

137  Hira  sunt  praeterea  quae  produutur:  /iruna  germina^ 
tione,  priusquam  la  folia  exeanl,  sinistra  decerpi  futurs 
poma.  I'iciQos  Graeci  vocant.  hi  (erram  si  noa  attigere, 
sanguinem  sistuot  adalligati,  si»e  ex  mlnere  fluat  sive  o 
sive  naribus  sive  haemorrhoidis.     ad  hoc  servantnr  rep(H 

138  siti.  idem  praestare  et  ramus  dicitur  (una  plena  defract 
incipiens  fructum  habere,  si  terram  non  adligerit,  priTatj] 
mulieribus  adalligatus  lacerto  contra  abundantiam  mensumi 
hoc  et  quocumque  tempore  ah  ipsis  decerptum  ita, 
terram  non  adtingat,  adalligatumque  csisLimant  praestare; 
folia  mori  trita  aut  arida  decocta  serpentium  Ictibus  in' 
poDuntur;  aeque  potn  proflcitur.  scorpionibus  adversatiuF 
e  radice   corticis   sucus   ex  vino   aut  posca  potus.     nSA 

I39denda  est  et  antiquorum   conpositio.     sucum   ex 

pomi  maturi  iomaturique  mistum  coquebant  vase  aereo' 
ad  mellis  crassUudinem.  aliqui  murra  adiecta  et  cupresso 
praeduratum  in  vaso   sole  torrebant,  permlscentes  spath* 


I  e  Ed.  et  Vd.  ex  B.  2  post  additur  Ey,  poBtea  rlf. 
S  ompliacii  iltv.    -tAa  r.         4  decocta  d.        6  una  V. 

6  and  om.  E.  |  dno  U.v.         S  prima  ego  cfr.  XX  354.  XY  34: 
mira  U.J.  del  D.  mori  G.  mora  c.  de  mendo  efr.  XIX  70. 
9  in  J(.B.  om,  tB.  sed  cfr.  XTIJI 130.  |  decerpi  iubentur  tj. 

9.  10  futari  pomi  Td.         10  cytinos  coni.  B.  |  atthingere  V. 

II  adalligati  d'Ev.    et  all-  V.  om.  d'.         12  liaemoroide^i 
Td.        13  praestari  £.        14  non  om.  £.        15  adaUigatoa  T. 
mensum  "VS.  -sium  v.  meaum  r.        17  adlinguat  V.        19  aeqw 
ego.  aliqne  (alii-  E)  II.  ad  ideraque  v.   aliquidqae  D.    {an  aJiqi^ 
potu  proficiimt?),        20  eortici  V.        21  conpositi  uan  oi      ~ 

24  duratum  dT.  [  in  uaso  sole  ego.    efr.  XVIII  lU. 

30.  XI  GO.  uas  sole  ll.v.  ad  solem  H  ettxi  P  «  T.  (on  ae 

^I  acri  sole?    cfr-  XXVIII  143  et  XIV  77).    \   apnta  T 


VaE]  NAT,  HIST.  XXm  7-8  (71-741  45 

ter  die.  haec  erat  stomatire,  ([ua  et  vuliiera  ad  cicalri- 
cem  perducebaDt.  alia  ratio  suci:  siccato  exprimebant 
poino,  miiltum  sapori  opsoniorum  coDferente^n,  in  medi- 
cilia  vero  contra  nomas  et  pectoris  pituitas  et  ubicumque 

6  opus  esset  adstringi  viscera,     denies   quoque  conluebant 

tertium  genus  suci  foliis  et  radice  decoctis  ad  am- 140 
busta  ex  oleo  inlinenda.    ioponuntur  et  folia  per  se.   ra- 
dix per  messes  incisa  sucum  dat  aptissimum  dentium  do- 
lori   collectionibusqiie   el  suppurationibus.    alvum  purgat. 

S  folia  mori  in  urina  madefacta  jiilum  coriis  detrahunt. 

(72)  Cerasia  alvum  molllunt,  stomacho  inutilia;   ea- 14 
dem  siccata  alvum   si^tunt,  urinam  cient.     invenio  apud 
auctores,  si  quis  matutino  roscida  cum  suis  nucleis  devo- 
ret,  in  lantnm  levari  alvum,  ut  pedes  morbo  liberentur. 

(73)  Mespila  exceptis  setaniis,  quae  malo  propiorem 
n  habent,  reliqna  adstringuat  stomacbum  sistuntque  al- 
vum. item  sorbs  sicca,  nam  recentia  stomacho  et  alvo 
cltae  pro  sunt. 

8.  (74)  Nuces  pioeae,  quae  resinam  habent,  contu- 142 
H  sae  leviter,  additis  in  singulis  sextariis  aquae  ad  dimidium 
decoctae,  sanguinis  excreationi  medentur  ita,  ut  cyathi 
bini  ba)antur  ex  eo.  corticia  e  pinu  in  vino  decoctum 
contra  tormina  datur.  nuclei  nucis  pineae  sitim  sedant 
et  acrimoniam  stomachi  rosioneaque  et  contrarios  umores 
s  consistentes  ibi.  et  inlirmitatem  virium  roborant,  renibus, 
vesicae  utiles,   fauces  videntur  exasperare  ettussim.  bilemilS 

§  141:  DioBC.  I  157.  Gargii.  198,  1—7.  Dioac.  I  169  (170). 
c£r.  Plin,  ST  84.  Gargii.  193,  4—6.  20,  Diosc.  1 173.  cfr.  Plin. 
XV  85.  Gargii.  196, 7,  8.  197, 1.  Martial.  XIH  26.  —  §  142:  Gargii. 
20S,  2  —  7,  205,  2,  —  Dioao.  I  88.  cir.  Soribon.  143.  —  §  143: 
DioBC.  I  88.  Marc.  30,  35.  Gels.  IV  17.  Gargii.  205,  3. 


1  qua  G,   quae  ll.v.        2  perdiiceba,t  f.a.G.    \    suci  TdS. 

imBi'(I>)  ad  seqq.  referentes.  eed  cfr.v.  6'.        3  obBonmiorom 

(  coniereiitein  S.  -te  H,«,       4  priita  et  om.  d,      3  meBBea  do. 

ssea  et  r.    \    dat  am.  Sv.a.Bas.  10  madefactata  B. 

.  IS  inaenio  uuctore  E.         15  meepilia  d.  -pellis  V.  |  proprio- 

lam  Td.      17  receutia  in  E.      19  sinam  d.      20  aingutas  H  ewn 

Gron.  -litU.v.  aiiifrulB,B  iingtxlia  S  earn  vet.  Sat  |  aquaeXv.  <\aaA 

wr.      33  bini  Sii.  uini  r.      33  piniae  V.      26  sitjiia"^  B.  \  "A  ■ua»». 


46  C.  PLINI  SECDNDI 

pellunt  poli  ex  aijua  aut  vino   aut  passo   aul  balanorun 
(lecocto.     miscetur  his  contra  vehementiores  stomachi  i 
siones  cucumeris  semen  et  sucus  porcilacae,  item  ad  ' 
sicae  ulcera  et  renes,  i|uaniam  et  uruiain  cient. 

144  (75)  Amygdalae  amarae  radicum  decoctum  cutem  hi 
facie  corrigit  coloremque  hilariovem  facit.  Duces 
somnum  faciunt  et  aviditatem,  urinam  et  menses  ciea] 
capitis  dolori  inlimmtm-  maximeque  in  febri;  si  ab  ebriei 
tate,  in  aceto  et  rosacco  et  aquae  sextario.  se 
sistunt  cum  amjlo  et  menta,  lethargicis  et  romitialibas 
prosunt  capite  peruncto,  epinyctidas  sanant  e  vino  yeter^ 
ulcera  putrescentia,  canuni  morsus  cum  melie  et  farfupes 
ex  facie  ante  fotu  pracparata,  item  iocineris  et  renian) 
dolores  ex  aqua  potae,  set  saepe  ct  edigmale  cum  resin^ 

146  terebinthina.    caiculosis  et  difUcili  urinae  io  passo  et  i' 
purgandam    cutem    in    aqua    mulsa   tritae    sunt   eOicaGea: 
prosunt  ecligmate   cum  lade  iociueri,  tussi  et  colo  ( 
elelisphaco  modice  addito  e  melle;  sumitur  nucis  abellanaQ 

§§  144.  145:  Dioac.  I  176.  —  §  144:  Gai^I.  199,  14.  15. 
inn.  11,  7.    cfr.  Marc.  1,  14.   PI.  iun    38,  S5.    Gargil.  300,  1.  2, 
Marc.  16,  84.   PI.  iun.  86,  10    Gatgil.  200,  S— 6.  5—9.  Serea. 
469-  —  §  146:  Gargil.  200,  10.  11.  199,  10.  11.  12—14.  201,  17. 
199,  6.  (201,  12). 


Vd.  tuesini  et  (ad  seq^.  relatum)  D  c-ma  U  506.  sed  evaeperarQ 
Plinio  idtm  est  ae  liberare  asperitate:  cfr.  §§  80.  97,  »t 
bendum  sit  XXII  100  aut  eiasperandis  {vel  asperatiB:  _,.. 
XXIX  106)  avi  poUus  esuleeratis  (cfr.  XXII  136.  XXVIH 
189.  CeU.  IV 11)  et  XXXI 67  exnlceret  (c/r.  XXIII 22). 

4  renes  VfEJf,  -jiia  S.  -nium  d.  -aam  v-  6  faciem  B.  |  col- 
ligit  E.  7  somnium  E.  (  ariditatem  Frohner  mus.  Wien.  Alj, 
394.  led  cfr.  Gargil.  {an  excidit  ueneream  ante  urinam?). 

5  dolores  d.  9  et  aangaiaeiaZv.a.D.  |  dist.  S.  10  lethaTgia 
Vf.        11.  12  dist.  U507  e  Diosc.  cfr.  GargQ.        11  uetera  fS: 

l4Hetaaepe  e.tego.  et  saepe  et(esE!i)H.-u.  (ex  in  hoc  dictUmi 
non  usitatum.  an  vera  scribe^idwn  aut  aumptaa?  cfr.  XXVI55. 
ecligmate  v.  eligmata  II.  16  terebentina  T.  |  jwnctum  tola. 
V(Amt  Vai.  Rose  cum  Gargil.,  ied  cfr.  Diosc.  \  cauculosia  E. 
17  eligmate  Vi.  |  cum  lacte  ego  e  Diosc.  om.  U.v.  \  ioeineri 

18  eleliapaco  Vd.  |  e  ego.    cfr.  §  153.  et  VdT.  in  Eb,  |  digt- 
ego  e  Diotc.  et  Gargil.  |  auellasae  dSv.a.iS. 


Diagnlludo.  aiunt  quinis  fere  praesumptis  ebrietatem  noii 
senllre  polores,  vulpesqiie,  si  ederint  eas  uec  contiagat  e 
Ticiao   aquam  lambere,  mori.     minus   valeat  in  remediis 

^  dulces.     et   liae   tameu  purgant,   urinam   cient,     recentes 
f  stomachum  implent. 

(76)    Nucibus  Graecis  cum  abainthi  semioe  ex  aceto  14S 
'  gumptis  morbus  regius  sanari  dicitur,  isdem  inlitis  per  se 
Titia  sedis  et  privalini  londylomata,  item  tussis,  sanguinis 
reiecUo. 

1  (77)  Nuces  iuglandes  Graeci  a  capitis  gravedine  ap-  U7 
pellavere.  etenim  arborum  ipsarum  foliorumque  virus  in 
cerebrum  penetrat.  hoc  minore  tormento,  sed  in  cibis, 
nuclei  faciunt.  sunt  autem  recentes  iucundiores;  siccae 
un^inosioies  et  stomacbo  inutiles,  difliciles  concoctu,  ca- 
pitis dolorem  inferentes,  lussientibus  inimicae,  vomituris 
ieiunis  aptae  in  tenesmo  solo,  trabunt  enim  pituitam. 
eaedem  praesumptae  venena  hebetanlj  item  *  adveraanlur 
cepis  leniuntque  earum  saporem.  aurium  iaDammationi  148 
iuponuntur,  cum  mellis  exiguo  et  ruta  mammis  et  lusatis, 
so*anginae  cum  ruta  et  oleo*,  rum  cepa  autem  et  sale  et 
melte  tauls  hominisque  morsui.   putamine  nucis  iuglandis 

I     dens   ravuR  inuritur.     putamen   i-ombustum  tritumque   in 


NAT.  mST.  infTTI  8  (74—77)  47 


§  146:  Pi.  iun.  97,  7—9.  cfr.  Cela.  ID  24.  IV  10.  —  §§  147. 
148:  Diosc.  1 178.  —  §  147  extr.:  Seren.  1056,  PI.  iun.  31,  10. 
Marc.  15,  32.  —  §  148:  Mare.  6,  3,  i,  51.  PL  iun,  8ti,  11.  77,  9 
—11.  83,  5.    Gai^il.  905,  14.  15.   cfr.  Marc.  S,  89. 


d.  I  e  VEv. 

tua  V,  I  iedem  ED,  iiad-  S.  item  rv.  |  per  se  si  V,        8  tussi 

v.a.H.        9  reiectio  EJf.   -oni  B.    relictdo  {reel-  djVd,   -to  T, 

-tioni  u  {add.  prodest).  10  a  om.  V,   |   grauedinem  d. 

11  nirua  VdTf5.   -res  Eiv         13  penetrant  E«,a.5.  (  minorem 

%.  I  tomento  V,   nom-  E.  mom-  v.a.H.  \  sed  lit:   et  if(D), 

- 1  inuinoaioreB  V.  uino-  iTr.a.B.        15  dolotes  E.        16  dial. 

:(J).   cfr.  Bioec.  |  in  ieiunis  a,  |  in  B.  om.  iZ.c(S),  |  oolo  JD. 

r  eadem  V.        18  aliis  Biosc.  \  eorum  i.        20  anginae  {ego. 

lem  T.  -nam  dc)  cum  rata  (-tae  V)  et  oleo  hue  transposui  ea; 
17,  iihi  past  item  habent  Tdc,  om.  B.       21  moraus  Vd,    (an 

!mm  ea  morsiuuB  pro  motnibuaf). 


48  C.  PLINI  SECUNDI 

oleo  aul  vino  infantium  capite  pcrunclo  outrit  capillum 
rdeo  ad  alopecias  sic  utuntur.  quo  plures  nuces  _ 
ederit,  hoc  facilius  taenias  pellit.  quae  perveteres  sui  _^^ 
uui-es  gangraenis  et  carbunrulis  medentur,  Ham  aiigglllai 
tis;  cortex  iuglandium  lichenuin  vitto  et  dysiDtericis,  FoUi 

I4gtrita  cum  aceto  aurium  dolori.  ia  saocttiariis  MUhridatis 
maximi  regis,  devitti  Cn.  Pompeius  inveQit  in  pecuUtf 
commentario  ipsius  manu  conpasitioitem  antidoti  e  ii  n» 
cibus  siccis,  item  licis  totidem  et  rutae  foliis  xx  simul  tritit 
addito  salis  grano:  ei,  qui  hoc  ieinnus  sumat,  nullum  ve^ 
nenum  nociturum  illo  die.  contra  rabiusi  quoque  cai 
morsum  nuclei  a  ieiuno  homiue  commaDducati  iDlitiqu 
praesenti  remedio  esse  dicunlar. 

160  (78)  Nucis  abellauae  capitis  doloreui  fariuut  et  infla- 
tionem  stomachi,  corpori  et  pinguitudini;;  confenint  plot 
quam  sit  verisimile.  sel  tostae  et  destillationi  medentur 
tussique  veteri  tritae  in  aqua  mulsa  potae;  quidam  ad^ 
iciimt  grana  piperis,  alii  e  passo  bihunt.  —  Pistacta  eos- 
dcm  UEUs  babeut,  quos  nuclei  pinei,  praetcrque  ad  seP- 
pentium  ictus,  sive  edautur  sive  bibantur.  —  Castanea^: 
Tehementer  sistunt  stomachi  et  ventris  fluctiones,  alvuiff 
cient,  sanguinem  excreautibus  prosunt,  carnes  alunt. 

§  148:  PI.  inn.  107,  1—8.  Gargil  204,  4—7.  (205,  11—13) 
Seren,  1061  sqq.  —  PI.  iun,  86,  12-14.  —  §  150:  Dioso.  I  179: 
Gargil.  201,  6  —  202,  4.  (202,  16— IS).  Diosc.  1 177.  QargiL  80a! 
2.  (cfr.  203,  4  stiq.).    Marc.  16,  99.  (cfr.  DioBC.  I  145). 

2  ideo  ego.  efc  eo  U.S.   et  v.  \  ad  i:  om.  II.  |  eo  si     

5  taenias  5  CMWi  vet.  Dai.  tineas  U.  v.  \  peniemeterea  T': 
uet-  T'.  4  cancrenia  T.  |  item.  snggiUatis  am.  E.  5  dya- 
int«ricia  prodeafc  d'v.a,  H.  7  in  om.  VAS.  \  peeuliario  Ta& 

6  manu  acripto  Ph  iun.  |  duabuB  11  v.  10  additia  aliur 
V.  I  ei  B.  et  llv.  12  raorana  iv.a.H.  |  ie  (hi  V»S)  noclei' 
VS.  nucleos  d.  j  a  om.  VdS.  ]  commanducet  Td,  16  corporis' 
i'.n.S,(2)).  I  et  dTfEi".  et  in  VGron.  etiam  B.  |  pinguitudinia; 
ego.  -ni  U.v.  -nem  Gron.  16  sit  die.  sunt  V.  om.  "SB.  \  eet; 
ago.  ea  T,  est  Ji  cum  U  508.  liaee  d.  hae  T.9.  om.  E  d.  \  tortad' 
V.  I  et  Ota.  d.  17  tuaajque  ego.  -sai  quoque  If.v.  \  tritae  Tdg. 
-tae  et  v.  aomitae  E.  19  naua  et  effectus  v.a.B.  |  ad  dlt 
a  V.        20  castanea  V. 


VdB]  NAT,  mST.  TyiTT  3  (77-80)  49 

(79)  Silifjuae  recenles,  stomacho  inutiles,  alvum  sol-  li 
vunt.  eaedem  sircatae  sistunt  aloroachoqiie  utiliores  flunt, 
urinam  dent.  Syriacas  in  dolore  stomachi  ternas  in  aquae 
sextariis  decoquiint  quidam  ad  dimidium  eumqiie  sucum 
B  bibunt.  —  Sudor  virgae  comi  arborls,  lamna  candeiite 
Terrea  eiceptus  non  contingenle  tigno,  inUtaque  inde  fer- 
rugo  incipientes  lichenas  sanat  — ■  Arbutus  sive  unedo 
friictum   fert  difTicilem  concoctioni  et  stomacho  inutllem. 

(SO)  Lauriis  eicalfactoriam  naturain  babet  et  tbliis  et  i&2 
cortice  et  bacis;  it/rque  decoctum  ex  bis  maxiineque  fo- 
liis,  prodesse  volvis  et  vesicis  convenit.  inlita  veto  vespa- 
rum  crabronumque  et  apium,  item  serpentium  renenis 
resistunt,  niaxime  sepos,  dipsadis  et  viperae.  prosunt  et 
mensibus  femiuarum  cum  oleo  cocta,  cum  polenta  autem, 
quae  tenera  sunt,  trita  ad  inflammationes  oculorum,  cum 
ruta  testium,  cum  rosaceo  capitis  dolores  aut  cum  irino. 
quin  et  commanducata  atque  devorata  per  triduum  terna 
liberant  tussi,  eadem  suspiriis  trita  cum  melle.  cortex  153 
radicis  cavendus  gravidis.  ipsa  radix  calculos  rumpit,  io- 
ciaeri  prodest  m  obolis  in  viuo  odorato  pota.  folia  potu 
Tomitiones  movent,  bacae  menses  trabunl  adpositae  tritae 
Tel  potae.  tussim  veterem  el  orthopnoean  sanant  binae 
detracto  cortice  in  vino  potae,   si  et  febris  sit,  ex  aqua 


2  eadem  T.  3  aqua  Vd.  i  sextarioa  d.  |  decoquant 
V.  I  {aucum)  per  diea  quinque  continuoe  Qargil.  \  6  comi  Bi'. 
et  (e  T)  comu  rT.  |  lamiDa  i'&v.a.S.  6.  7  peirngo  V. 
7  miflde  T.  -done  d.  10  itaqne  v.  cfr.  Diose.  (fiSev).  item- 
que  U.S.  10.  II  moxiineque  foliis  ego.  -me  foliiaque  Td.  -me 
(-me  B  v)  foliia  ES.  (an  exeidit  cortice  ante  foliisque?),  II  no- 
ItuBBe  aesicifi  V,    |    iltita  v.   inlata  T.   -tia  d,  IS  persistuut 

Td.  I  sepoa  (-pis  i')  dipsadis  ilH.   sepo  id  ips-  V.   ae  poat  ips- 
X.  I  uiprae  V,         15  ad  TEG.  om.  do.  |  iaBationes  ^v.a.B. 
16  ad  capitis  vet.  Bat.  \  an  dolori?  |  cuinino  dT.        I»  cauendie 
Td'.  20  tribua  heminia  d.  \  pota  c.    -tu  }ID.  \  potu  TKD, 

-tae  i.  -ta  c.        2'i  ortiopHoeam  ABas.  ortonoeaat  ■^.  -o^m.^swa.-oi. 
e.         23  detractae  T,  |  ait  ei  dEu.    Biles.  N. 


50  C.  PLINI  SECUNDI 


Giant  eciigmate  ex  passo  aut  aqiia  mulsa  decoctae.  prosuDt 
et  pblhistcis  eodem  modo  et  omnibus  thoracis  riieumatifi- 
mis;  nam  et  concoquunl  pituitam  et  extrahunt.  adversus 
scorpionea  quaternae  ex  vino  bibuutur.  epinyctidas  ex 
oleo  inlitae  et  lentigines  et  ulccra  manantia  et  iilcera  oris  ^ 
et  furfures,  cutis  porriginem  suciis  bacanim  emeDdat  et 
phthiriasim ;   auriuni  dolori  aut   gravitati   instillatur    cum 

)56Tiiio  vetere  et  rosaceo.  perunclos  eo  fugiunt  Tenenala 
omnia;  prodest  contra  ictus  et  potns. 

Maximo  autem   valet  laurus,    quae    tenuissima   habet  lo 
folia,    bacae  cum  vino  serpentibns  et  scorpionibus  et  ara- 
neis  resistunt;  ex  oleo  et  aceto  inlinuntur  et  lieni,  ioci- 
neri,  gangraenis  cum  melle.     et  in  fatigalionc  etiam  aut 

ilB6  perfriclione  suco  eo  pernngul  nitro  adiecto  pnidest.  sunt 
qui  celeritati  partus  conferre  multum  putent  raUicem  ace-  is 
tabuli  mensura  in  aqua  potam,  efficacius  recentem  quam 
aridam.  quidam  adversus  scarpionum  ictus  x  bacas  darl 
iubent  potui,  item  et  in  remedio  uvae  iaceatis  quadran- 
tem  pondo  bacarum  foliorumve  decoqui  in  aquae  sextariis 
in  ad  tertias,  earn  calidam  gargarizare  et  in  capitis  do-  to 
lore  inpari  numero  bacas  cum  oleo  ctinterere  et  calfacere. 

167—  Laurus  Delpbicae  folia  trita  olfactaque  subinde  pesti- 
lentiae  contagia  prohibent,  tanto  magis  si  et  urantur. 
oleum  ex  Delphica  ad  cerata  acopunique,  ad  perfricliones 

I,  S— 10.    Marc.  1,  50.  (78).  —  §  157 


1  pa:BBO   aat   aqua  mulsa  YdS.     aqua   (mulsa  add.  v)  aut 
ex  paaso  En,  8   concoquiint   Bas.     eoncuiint  V,     coqount 

iSSrot.{D).  excoq-  v.  concnciunt  V*.  -ntiont  S.  i  quatema 
d.  6  ulcera  oris  et  om.  Vdf.  G  porriginem  VfS,  perorti- 
E.  pmri-  dc.  7  thiriasim  V.  |  aut  11. D.  et  v.  9.  10  dist.  ego. 
10.  ualet  ego.  cfr.  §  158.  etVd.  eaBS.  eius  v(D).  \  quae  om. 
Vd.  I  tanuifise  E.  -iora  v.a.S.  13.  13  iocineris  E.  14  pric- 
tionea  V'.  M- V*.  |  prodes  V.  prosuntT'.  15  multum  conferri 
(-rre  v)  Bw.o.S.  |  railicem  dff.  -ce  r«.  16  aqua  de.  -uam  r.  | 
pota  v.a.G.  17  quideui  T.   |    decem  ll.v.         18  potui  dE«. 

-to  YD.  \  an  in  remediu?  cfi:  XXV 146.        20  tribus  U.v. 
22  delficae  V.  |  olfactaque  Ed.  quae  r.        23  si  et  VEw.  si  hae 
^.        24  delbica  T.  |  certa  V.  |  peri'ectioneB  V. 


\ 


NAT,  mST.  XXm  8—9  (80—81)  51 


T  ilisculiendas,  nervos  lasandos,  lateris  dolores,  febres  frigi- 
(tas  iiliie  est,  item  ad  aurium  dolorem  in  mali  piuiici 
cortice  tepefactum.  I'olia  decocta  nd  terlias  partes  aquae 
iivam  cohibent  gargarizalione,  potii  alvi  dolores  intestino- 
5  rumqiie,  tenerriuia  ex  /is  trita  in  viuo  papulas  pruritus- 
que  inlita  no<;libus.  —  Proxime  vaJcnt  cetera  laiirus  ge-i5 
nera.  iaurus  Alexandrina  sive  Idaea  partus  celeres  Tacit 
radice  pota  ni  denarionun  pondere  in  vini  dukis  cyathis 
III,  secundas  etiam  pellit  mensesque.  eodem  modo  pota 
0  daphaoides  sive  lis  nomiiiibus,  quae  diximus,  silvestrisi&.ni 
Iaurus  prodcst,  ulvum  solvit  vel  recenti  folio  vel  arido 
drachmis  iii  cum  sale  in  bydromelile.  manducata  pituUas 
extrahit,  folium  et  vomitus,  stomacbo  inutile,  sic  et  bacae 
quinae  denae  purgalionis  causa  sumuntur. 

9,  (SI)  Myrlus  sativa  Candida  minus  uLilis  medicinae  159 
quam  nigra,  semen  eius  medetur  sanguinem  excreantibus, 
item  contra  fungos  in  vino  potum.  odorem  oris  commendat 
vel  pridie  commandncatum;  ita  apud  Menaildrum  Synari- 
stosac  hoc  edunt.  datur  et  dysintericis  idem  denarii  pon- 
i;  dere  in  vino,  ulcera  difBciiia  in  extremitatibus  corporis 
ganat  cum  vino  subferve factum,   inponitur  lippitudini  cum  IGO 

"  polenta  el  cardiacis  In  mamma  sinistra  et  contra  scorpio- 
nis  ictum  in  mero  et  ad  vesicae  vitia,  capitis  dolores, 
aegilopas,  antequam  suppurent,  item  tumoribus,  exemptis- 

J5  que   nucleis   in  ,vino  vetere  tritum  eruptionibus  pituitae. 

■  g  158:  Diosc.  rV  146.  146.    eupor.  I  6.    —    §§  159  —  162: 

■  Diosc.  1 155.  —  §159:  PI,  iun.  38,27.  Seren.  S33,  Menander:  frg. 
K  com.  Gr.  IV  p.  204.  PI.  iun.  62,  7.  —  §  160:  Pi,  iun.  92,  21.  iH,  3. 

K  1  febria  TS.  4  dolores  et  T.  5  iis  o.  his  U.C. 

■tfi  noctibnaque  V.  |  Iaurus  ES.  -nieque  V.  -roriun  iT Srot.  -ri  n. 
■-       7  ideaeV,  -ee  d.  I  partiiuaVI*.       3  trium  Il.v.  {item  infra). 

■  9.  10  diet.  H  e  Diosc.        10  dapnoidea  V.  |  lis  u.  Iiis  U.  G. 

■  .  IS  dkt.  8.  14  qninae  dina^  T.    qui  in  edine  dT. 
H^5  utilia  tS.    -le  E.    -lis  est  v.     tfr.  Diosc  inutilis  Td. 
K46  nigre  d.        18  ita  ego.    He  ll.v.  del.  D  cum  vet.  Dal.    idea 
^MOnt.  iS'.        19  aeduut  T.  edant  d.  {  item  dl.  am.  Sv.a.S. 
VSO  uel  cera  T.         23  meto  et  ad  T.  meteta  d,  {  uuae  siccae  d.  | 
HMolare  Vd.      24  et  aegilopas  Sv.a.S.  \  supurent  T.      '14.'!.^  vi-s.- 
^Efsmtieque  Td.        25  etuptionibaa  Ev.  -mfi  r.  -'ca.  B. 


52  C-  PLINI  SECUNDI 

sueus  scminis  hIvued   sistit,  uriDam   ciet.     »d   eruptiones 
pusularum  pitiiiUeqne  cum  rerato  inliuiUir  el  conlra  phi 

leilangia;  capUlum  deiiigrat.  lenius  suco  oleum  est  ex  ei 
deal  myrto,  lenius  el  viDUni,  quo  numquam  inebriantur. 
inTeteratum  sistit  alvum  et  slDmachiim,  tormina  sanat, 
fastidium  abiglt.  foliorum  arentiam  fariua  sudores  cohibet 
inspersa  vel  in  febri,  utilis  et  coeliacis,  procideutiae  vul- 
varum,  sedis  vitiis,  ulceribiis  manantibus,  ignl  sacro  foti^ 
capilUs  lluentibus,  furfuribus,  item  aliis  eruptionibus,  i 

iu2bustis.  additnr  in  misdio amenta,  quae  liparas  vocant, 
dem  de  causa,  qua  oleum  ex  /is,  elticacifisimum  ad 
quae  in  umote  sunt,  tamrpiaui  in  ore  et  vulva,  folia 
fungis  adversantur  trita  es  vino,  cum  cera  vero  articola^ 
riis  morbis  et  rollectionibus.  eadem  in  vino  decocta 
interkis    et   bydiopicis   potui   dantur.     siccantur  in  fart 

IGSnam,  quae  Inspergitur  ulceribus  aut  haemorrhagiae. 
gant  et  lentigines,  pterygia  et  paronvL-Aia  et  epinycUdi 
condylomata,  testes,  tetra  ub^era,   item  ambusta  cum  c 
rato.     ad   aures  purulentas   et  foliis  crematis  utuntur 
suco  et  decocto.    comburuntur  et  in  antidota;  item  can 
culi  in  flore  decerpti  et  in  lictili  novo  operto  cremati  h 
Turno,  dein  triti  ex  vino,    et  ambustis  foliorum  cinis  me^ 
detur.    inguen  ne  intumescat  ex  ulL^e^e,  satis  est  surculi 
tanlum  myrti  habere  serum  nec  ferro  nee  terra  conlactum^ 

§  161:  cfr.  Diosc.  V  36.    Cato  136.    Colum.  Xn  38.    Cola. 
m  19.  —  §  162:  Cels.  V  19,  36.    PI  iun.  63,  8.  95,  20— 2H.  ■ 
§  163:  Diosc.  1 156.  —  PI.  iun.  84,  2.  64, 16—18.  cfr.  Marc.  38,  B 

I  feminiB  S  (operarum  vUio,  ul  videtar).  |  inBistit  Td. 
2.  a  6aiigia  T.         5  sistnut  E.         6  fciBtigiam  Vv.a.Rxr.  |  a 
gentium  Td.      7  et  prouidentiae  (proci-  c)  lu.o.S.      7.  6  ut 
nerum  V.        10  medicainentaTdTf6',  -to  Er,  |  quae  dTS.  qu« 
Xiv  ad  quod  T.  |  Hpaxas  B.   lepras  TdT.   lephras  E.  alepliaH  « 

II  iis  i:  his  11. C.  12  an  sint?  IS.  14  axticMilaria  YE 
-ribus  v.a.S.  16  inspergiturque  E.  17  paronychia  Vere.(i.^ 
-njcia  dE  V.   -nscia  T,   -nychias  H  citm  Dal.  |  epiayctida  E  Fen 

18  tera  V.        19  crementia  T,        SO  suco  decocto  VTc.o.ffi 
efr.  DiOEc.   \  in  om.  T,         20.   21  caHculis  T.  |  in  GFWMiOlet 
p.  S3,  om.  ri.r .  |  flore  —  et  in  om.  E.  |  et  YTtS.  om.  d 
23  ia^en  ne  i'.  -uem  et  V.   -uine  E.    in  ungue  et  d.    i 
^^^'J>.  j  es  ulcere  Ev.  -cerare  r.  |  estont.  i.       24mjrti  - 


ri  -NAT.  mST.  XXHI  9  (SI— 531,  53 

(82)  MyrtiJanum  dixitnus  quomodo  fieret.  vulvae  it 
prodest  adpositu,  fotu  et  iolitii,  myrto  erficacius  et  cor-i4,io* 
tice  et  folio  et  semine.  exprimitur  et  foliis  sucus,  mol- 
lissimis  in  pita  ttisis,  adruso  paulfitim  vino  austero,  alias 
aqua  caelesti,  atque  etiani  espresso  utuntur  ad  oris,  sedis 
ulcera,  vulvae  et  ventris,  capillomm  nigiitiam,  alarum  per- 
fusiones,  purgationes  leDttginum  et  ubi  (.'onstringendiim 
aliquid  est. 

(83)  Myrtus  silveslris  sive  oxymyi'siue  sive  i-liamae-ics 
myrsine  bacis  rubentibus  et  brevitate  a  aativa  distat,  ra- 
dix eius  in  honove  est,  decocia  vino  ad  renium  dolores 
pota  et  difiicLli  uiinae  praecipiieque  erassae  et  graveolenti, 
morbo  regio  et  vulvarum  purgationi  trita  cum  vino;  raiili- 
culi  quoque  incipientes  asparagorum  modo  in  cibo  sumpti 

et  in  cinere  cocti,     semen  cum  vino  potum  aul  oleo  et  168 
aceto  caiculos  frangit,   item  in  at'eto   et   rosaeeo   tritum 
capitis  dotores  sedat  et  potum  morbnm  regium.     Castor 
oxymyrsinen  myrli ....  foliisque  acutis,  ex  qua  liunt  ruri 
Bcopae,  niacum  voravit,  ad  eosdem  usus. 

Et  bactenus  habeut  se  medicinae  urhanarum  arborum; 
transeamus  ad  siivesties. 

;  l(i5,   16(>:    DioBC.   rV   144. 


tactum  om.  E.  2  appoBitum  v.a.H.    an  -itu  at?    [    inlito 

T.  I  mjtto  ego  e  Diosc.    malto  (orttan  e  murto)  dBw.  -tu  T. 
Q  an  statim?  cfr.  Dime.  \  sedia  TdS.  -isque  Eb(-D).        6  alarum 
VS  colt.  Diosc.  mal-  Eo.  mamiU-  dX.  8  on  sit?  10  a, 

om.  VS.         12  potn  TAB.  |  graue  olentiim  V.         J4  aumptia 
Td.         16  in  om.  d.  {  coctU  d.         17  dolorem  d.  |  pofit  morbnm 
cetera  agque  ad  XXIV  7  uel  sucus  decocti  desunt  in  E. 
18  lac.  eoo  indicavi;  excidit  rajaiilis  eel  cauliculis.    |    foliiaque 
Vdsa.    -IHb  v.  I  cutis  n.         18.  19  ruri  seopae  »«.    ruria  (tn-  i) 


C,  PLINl  SECDNDl 

C.  PLINI  SECUNDI 
NATURALIS  HTSTORIAE 

LIBER  XXIV 


1  !■   (1)    ^'s  silvae  quidein  horridiorqiie  iialui'ae  fecU 
inedicinis  rarent,   sacra  ilia  parenle  ruruni  omnium 
<|uam  non  remedia  disponenle  liomini,  ut  medicioa  flej 
I'tiam  solitude  ipsa,  el  ad  singula  illius  discoi'diae  al 
c'oncordiae  miraculis  occursaulibus.     quercus  el  olea 
[lertinacl  odio  dissident,  ill  altera  in  alterius  Ecrobe 
pacta  emoriantur,  quercus  lero  el  iuxta  nuceoi  iuglandi 
peroicialia    et   brassicse  cum  vite  udia;    ipsum  olus,   quo|1 

2  rilis  fugalur,  adversum  cyclamino  et  origano  arescit.  qmS] 
et  annosas  iam  el  quae  sleruanlur  arbores  difDrilius  caedi, 
celerius  marcesccrc  tradunt,  si  prius  manu  quam  ferro 
attinganlur.  pomormn  onera  a  iumeotis  statim  senliri,  ac, 
nisi  prius  ostendanliir  lis,  quamvis  pauca  portent,  sudare 
ilico.  ferulae  asinis  gralissimo  sunt  in  pabulo,  ceteris 
vero  iumentis  praesentaneo  veneno,  qua  de  causa  id  ani-  is 

3  mal  Libero  patri  adsignatur,  cui  et  ferula,  surdis  etiam 
rerum  sua  cuique  sunt  veoena  ac  minimis  quoque.  plii- 
Ij-ra   coct   et  polline  nimium  salem  cibis  eximuat;   prae- 


§  1:  cfr.  Plin.  XX  1.3.  XVU  180,  Colum.  art.  17,3.  V8,  7. 
—  cfr.  Plin.  XVU  91.  XX  92,  Geop,  V  II,  S.  XH  17,  ao.  — 
S2:  cfr.  XXm  lie,  —  Colum. X  118.  —  §  3:  cfr,  Plin,  XXXI 36. 


1  Qarratae  d.  namr-  x,  3  medicina  Tdzr,  -ne  a,  -nae 
i),  1  Holido  di,  I  et  ego.  sed  If.r.  \  ad  V'dTiti.  at  a,  et  V.  | 
Hingulaa  a.  stgula  V',  est  gulo  V,  |  illis  VTi,  5  occurreu- 
tibus  dTx.  6.  7  depacta  omoriantuc  D.  -tae  (-te  x)  morian- 
tnr  71. v.  11  marceacere  Vfa.   matureac-  Ti.   inareac-  d{?)tp. 

cfr.  nota  ad  XXV  SO.         12   a  iumentis  VditJ.  iumenta  aZ).  | 
sentiri  Vdic,    -re  afl,  |  ac  om.  %.  13  Us  «,  Ilia  H.C. 

■  t.  illico  Bn?,      IT.  18  phylira  VB.      18  piUine  V.  |  cibid(?)If. 


Td»:  NAT.  HIST.  XXIV  1—2  (1—2)  55 

dulcium  fastiilium  sal  Icmperat;  nitrosae  aul  amarac  aquae 
])olenla  addita  mltigantur,  ut  intra  duas  boras  bibi  pos- 
sint,  qua  de  causa  \a  saccos  vinarios  additur  polenta, 
simtlis  vis  Rhodiae  cretae  et  argillae  nostrali.     concordia 

a  valentj  cum  pix  oleo  cxtrahitur,  quando  utrumque  pinguis 
naturae  est.  oleum  solum  caEci  miscetui*,  quando  utrum- 
que aquas  odit.  cuuimis  aceto  facilius  eluitur,  atramentum 
aqua,  innumera  praeterea  alia,  quae  suis  locis  dlcentur 
adsidue. 

i  Hinc  nata  medicina.  haec  sola  naturae  placuerat  esse  4 
remedia,  parata  vulgo,  inveDtu  facilia  ac  sine  inpcndio  e 
qnibus  vivimus.  postea  fraudes  hominum  et  ingeniorum 
capturae  officinas  invenere  istas,  in  quibus  sua  cuique 
homini  venalis  promittitur  vita,  statim  composiliones  et 
mixturae  inexplicabiles  decaulantur,  Arabia  atque  India  6 
remedia  aestimantur,  ulcerique  parvo  medicina  a  Itubro 
marl  luputatur,  cum  remedia  vera  ootid ie  paupci-rimus 
quisque  cenet.  nam  si  ex  horto  petantur  aul  herba  vel 
frutex  quaeratur,  nulla  artitun  vilior  fiat,  ita  est  profecto, 
niagnitudine  populuji'  R.  perdidlt  rllus,  vincendoque  victl 
sumus.  paremus  externis,  et  una  artium  Impcratoribus 
quoque  Imperavcrunt.    verum  de  his  alias  plura. 

2.   (2)   Loton  herbam  itemque  Aegyptiam  eodem  no-  6 
mine,   alias   et   Syrticam   arborem,    dlximus   auls  locis.  ^^^^ 

§  6:  Dioec.  1  171,  —  cfr.  Marc.  27,  112. 

2  mitigaretur  V.         4  uis  di-«.  auis  r.  |  aofitratia  S  {pwicto 
»itblato).         6  ualeiitium  tc.a.G.  \  pia  T.  7  cuniinia  (a?)S. 

gu-  VH.  gumis  z.   -mmi  iv.  ]  utrainento  a,         S  alia  praeteiea 
Vi.   (-reo  cotii.  Gron.).         10  hie  Vdi,  |  medicinae  Vdx.  |  pla- 
cuit  ft.         II  facile  sine  dispeadio  a.  |  e  a.  et  Vdx//.  ex  v. 
12  bibimuB  di.       13  aitas  V.        14  uita  promittitur  dTi.  jto- 
mititor  uitia  T.   |   cum  poaitiones  T.  15  decantatur  T. 

16  leniedia  ego.  in  rem-  coni.  H.  in  media  VdTfx.  -dio  at', 
de  mendo  efr.  XXVI 10.  (an  uel  Media?)  17  inportatur  I). 

18  cenet  S.   coenet  d[?)tj,   tauot  la,   cente  T.  I  ortu  V, 
19  quaeratur  om.  i.  |  £et  dTzti.a.  Yerc.       20  magnitude  v, a,  J3.  | 
popnl;  effo.    -li  II.  v.    \    R,  aZ).    om.  r.    Romajii  v.   \   perditit  z. 
periit  D.  I  uicendo  a.         32  ueram  om.  Yr.  (imperat,  uerum 
V.a-B).  I  S8  lotfaon  Vz.  {  herba  T.  l  aegTptie.  ^. 


oG  C.  PLIOT  SECiraDI  [ 

liaec  lotos,  quae  faba  Graeca  appellatur  a  noslris,  alvuiU' 
bacis  sistit.  rameota  ligni  decocta  id  vino  prosunt  dysinV 
tericis,  measlniis,  vertigiui,  comitialibus,  coLibeot  et  ca* 
pilliim.  mirum  his  rameotis  aibil  esse  amarius  fructuque 
duiciu9.  fit  et  e  scobe  eius  medicamentum  ex  aqua  myrti^ 
decocta  subacta  et  divisa  in  pastiilos,  dysinlericis  utilit 
mum  poDilere  victoriati  cum  aquae  cyatbis  m. 

1  3,  (3)  Clans  intrila  duritias,  quas  cacoethe  vocaot^ 
cum  salsa  axuagia  sanal.  vebemenliores  /ligna  et  iu 
nibus  cortex  ipse  corticique  tunica  subiecta.  haec  decocta. 
iuvat  coeliacog.  dysinteiicis  et  inlinitur  vel  ipsa  glani 
eadem  resistit  serpentium  ictibus,  rbeumatismis,  suppan 
tionibus.  folia  et  bacae  vel  cortex  vel  sucus  decocti  pre 
sunt  contra  toxica,  cortex  inlinitur  decoctus  lacte  vaccint^ 
serpentis  plagae;  dalur  et  ex  vino  dysintericis.  eadem  et 
ilici  vis. 

i  4.  (4)  Coccum  ilicis  ruineribus  recentibus  ex  aceto 
inponituTj  epiphoris  ex  aqua,  oculis  subfusis  sanguine  ia- 
stUlatur.  est  autem  genus  ex  eo  in  Africa  fere  et  Asia 
nascens,  celerrime  in  vermicnlum  id  se  mutans,  quod  ideo 

i,  SB  scolecium  vocant  inprobantque.  principalia  eius  genera 
diximus. 

t        (5)  Nee  pauciora  gallae  genera  fecimus,  sotidam  per- 

§  7:  DioBC.  I  143.  142.  PL  iun.  77,  11—13.  Marc,  4  C2. 
27,  12.  Dioac.  I  143.  (144).  —  g  8;  DioBt.  IV  48.  —  §  9:  Duno, 
I  146.  Marc.  14,  10.  PI,  iun.  53,  9  —  11.  Marc.  27,  73.  ~  — 
8,  33,  33. 

1  aluo  V.        0  e  acobe  d  Verc.  ei  co-  Va.  e  scro- 1 
7  tribua  II.  v.         8  an  inlita  trita?   efr.  Diosc.  \  cacoethe  «.v{S). 
-thes  O.    cachoete  T.    cacocte  i.    choete  d.  9  Talaa  d:     " 

fa-  V.  folia  V,  |  uehementioreB  U.J.    -reaquo  v.    -or  est  S.     

Biiat  G.  I  iligiia  S  e  Dime,  -nae  D.  ligna  VaG.  lichenaa  dxt7.  | 
et  om.  iiv.a.G.        10  corticisque  dx.  j  anbtecta  T,        11  ooe- 
liacoa  AB.  eel-  x,  cil-  b.  il-  v.   elia  eos  Y.        13.  14  a  v.  pro-. 
sunt  TUTSUS  indpU  E.         13.  19  inatillatur  (X?)c.  -turn  U.S. 
IS  aSnoa.  J  coll.  Xri  33.  XXII  3.    attica  i?.u.    |    aiia  EX' 
aiiia  r.  20  uenmculam  id  ego.    -lum  EX  v.    uermis  oltim: 

(BTibtilifl  S)  rTS,   I  remutans  V,        21  acolecion  B.  -licinon  Z; 
-leohilum  E.    -lethylon  v.   stnitiluni  rT. 


m. 


iE]  NAT.  mST.  XXIV  2-1  (8-6)  57 

foratam,  ilem  albam  nigram,  maiorem  minoretn.    vis  om-  ie,» 
fiium  siinUls;  optima  Commageoa.    excrescentia  ia  corpora 
tollunt,  prosuDt  gingivts,  uvae,  oris  exulcerationi.    crema- 

tae  et  vino  extiuclae coeliacis,   dysintericis  inlinun- 

itur,  paronycbiis  ex  melle  et  unguibus  scabria,  pterygiis, 
^eribus  tnaoaatibus,  condylomatis,  ulceribus  quae  phage- 
daenica  vocantur.  ia  vino  autem  decoctae  auribus  inatil- 
lantur,  oculis  inliniinlur,  adiersus  eruptiooes,  panos  cum 
aceto.  nucleus  commanducatus  deDtium  dolorem  sedat,  lO 
item  intertrigines  et  ambusla,  inmaturae  ex  (is  ex  aceto 
^potae  lienem  consumunl;  eaedem  eremalae  et  aceto  salso 
extinrtae  menses  sistunt  vulvasque  procidentes  fotu.  omnis 
:apillos  deaigrat. 

(6)    Viscum  e   rohore   praecipuum   haberi  diximus  et  11 
quo  conficerelur  modo.     quidam  contusum  in  aqua  de-  g^^vj"*" 
eocuDt,    donee    uibil  innate t,  quidam   commanducantes 
acinos  expuunt  cortices,    optimum  quod  sine  cortice  quof/- 
que  lerissimum,  extra  I'ulvum,  intus  porraceuni.    nihil  est 
^utinoaius.    emoUit,  diacutit  /umorea,  alccat  strumas;  cum 

et  cera  panos   mitigat  omnis  generis,     quidam  et  12: 


§  10:  PI.  inn.  27,  3.  Mbjc.  IS,  58.  32,  34.  DiOBC,  I  146.  — 
}  11.  IS:  Dioac.  m  93.  —  §  11  extr.:  Seren.  746,  PI.  iun.  79,  7. 
-  §  12:  cfr.  Plin,  XVI  350.  251.    Marc.  34,  77. 


1  ni  S.  2  Bimili  VS.  i  et  aTEX.ff.  ex  V.  et  in  i:  | 
e^  indieavi;  eaxiderunt  fere  sanguinem  aisinnt;  ei  aqua 
umo  tritae.    cfr.  Diosc.  S  alceribus   quae  S  euin  man. 

itei.  nnlneribuBqua,e«.K(J).  cfr.  U 510  et  XXVI 110.  XXYIII 
^3)43.  XXXV  189.    Cels.   V  2S,  3.    VI 18,  4,  de  mendo  XXVI 
7.  8  instillatur  V.         8  illimuntnr  X  (ut  fere  semper). 
nucleus  —  10  aceto  om.  Vi.  \  dolorem  dentium  X. 
'10  immatura  X.  |  iia  n,    his  EXC.  |  ex  t'.  om.  BX.  11  pota 

~  '  aalae  Y,  12  procedentea  X.  (  fotu  £(?)£  e  Diosc.  potu 
■.  -ta  X.  I  omnis  YEXH.  -nea  dTw,  13  capiUum  dTl  I 
denigrat  VXILII.  -ant  iTf{I>).  14  habere  Td.  |  diiijnnB  d. 
om.  rX.  (diximuB  haberi  v).  15  conferetur  EX.  16  nihil 
7ATtB{S}.  om.  EXf(G).  |  innatat  B,  |  conunanducantB  V.  -ant 
T'S,  17  cortice  est  X,  17.  IS  quodque  v.  quoque  H.X. 
18  intna  d'TEr.  ia  hia  Vd'X.  19  glutiao  aiue  ae  moUit 
!-,  I  ttunores  &.  um-  VS.  hnmores  dTX.  -ro  n.        ^(i  <nuta.'^. 


58  C.  PLINI  8ECUNDI 

galbanum  ailiciunt  pari  ponilere   sisgulorum  eoqiie  mods' 
et  ad  Tiilnera  utuntur.    uDguium  scabritias  i^\polit,  si  sep- 
tents   diebus    iTIinaDtur  nitioque   roDluantur.     quidam 
religioac    efllcacius    fieri   putaDt  prima   luna   coLlectum  « 
robore   sine  ferro,   si  terram  dod   altigeril;    comitialibi 
mederi,  Lonceptum  feminarum  adiuvare,  si  omniuo  seci 
habeant;    ulcera    commanducato   inposiloqiie    efiicacissL 
sanari. 

3        (7)   Roboris  pilulae  ex  adipe  ursino  alopecias  capi 
replent.  —  Cerri  folia  et  cortex  et  glaos  sicca!  col' 
nes  suppurationeaque,  (luctiones  sistit.    torpeotes  membri 
rum  partes  coaroborat  decoctum  eius  fotu,  cul  et  iasidei 
expedit  aiccandis   adstriogendisque   partibus,     radix   cerr 
adversatur  scorpionlbue. 

(8)    Suberis  cortex  trltus  ex  aqua  calida  potus 
guinem  fluentem  ex  utrdlLbet  parte  sistit.    eiusdem  cii^: 
ex  vino  calido  sanguinem  excreanttbus  magnopere  laudatun 

i  5.  (9)  Fagi  folia  mapducantur  in  gingiTarum  labro-^ 
rumque  vitiis.  calculis  gland  is  fagineae  ciois  inlinitur,' 
item  cum  nielle  alo pedis. 

S  13:  Seren.  109    PI.  iiin.  16.  4.  Maro.  6,  17,  —  Seren.  641 
—048.  874.  —  §  14:  PI.  inn.  25,  2—4,   Marc.  11,  9.  ™    ' 
6    Marc,  6,  18.  —  §§  15.  IC:  Dioac.  I  102. 


1  eo  modo  quo  X.  2  in  gaium  V.  |  expellit  T'Tjj.a.B.  f 
li  EZii.  oin.  r.  3  iUinantur  ego.  folna-  ll.v.  cfr.  Dtoie.  et  XX 
311.  93.  101.  103.  XXI  U3.  XXVJ  US-  XXVIH  233.  5«j 
XXX  108.  5  attigerit  3.B.  cfr.  XXIII  13S.  XI  203. 
IG[D).  attijigat  V'dTfS.  -guat  V.  an  polius  aic  nt  . 
attJDgat?  cfr.  XTI  310.  XVII 154.  XYIU 149  et  XXIV 
172.171.  XXVIII41.  XXIX42.  XXX53.  9  nraiiio  V.  uero 
ursino  ll.tXii  (Jac.  ante  ex  indicata).  uere  uraino  D  cum  Strackioi 
sed  cfr.  Fl  iim.  |  capiUo  Xp.  -oh  H,  10  replet  Td.  |  aiccant 
X.  12  fucum  V  {pro  fotu  eni).  |  insedere  Vd'.  sed-  d'. 
15  Biiberi  V'd.    Bib-  V.  16  utralibet  BXi\    -bus  ex  (et 

T'df,  uteralibuB  V.    |   parte  EXfit.    -tea  V'd.    -tibus  V*. 
18,  19  labronuuque  VED.   -brumque  X'.    -bormuque  dZ'Fefk 
-biorumque  v.  cfr.  XXVIII1S8.  XXIX46-  XXX37.  XXXIT 
115.   {XI  159.  XXV  171).  19  cauculie  d.    caolic-  X. 

20  idem  dT.  |  alopicetia  T. 


rVdE  NAT.  HIST:  XXIV  4—5  (6—11)  59 

(10)  Cupressi  folia  trita  serpentibus  ulcer/bus  inpo-  ib 
nuntur,  et  capiti  cum  polenta,  si  a  sole  doleat,  item  ra- 
micij   qua  de  causa  et  bibuntur.    testium  quoque  tumori 

cera  inlinuntur,  capillum  denigrant  ex  aceto,  eadem 
trita  cum  ii  partibus  pania  mollis  e  vino  Ammineo  sub- 
acta  pedum  ac  nervorum  dolores  sedant.  pilulae  adversus 
serpentium  ictus  bibimtur  aut  si  eiciatur  sanguis;  eoUec- 
tionibus  inlinimtur.  ramie i  quoque  tenerae  tusae  cum 
asungia  et  loniento  prostuit.  bibuntur  ex  eadem  causa, 
parotidi  et  alrumae  cum  farina  iDponuntur,     exprimitur  IB 

Ls  tuais  cum  semine.  qui  jnixtus  oleo  caliginem  ocu- 
lonmi  aul'ert;  item  victoriati  pondere  in  vino  potus  in- 
litusve  cum  fico  sicca  pingui  exemptis  granis  vitia  testium 
sanat,  tumores  discutit  et  cum  fermento  strumas,  radix 
cum  foliis  trita  pota  vesicae  et  stranguriac  mcdclur  et 
contra  phalangia.  ramenta  pota  menses  clent,  scorpionum 
ictibus  adversantur. 

(11)  Cedrus  magna,  quam  cedrGlaten  vocaut,  dat  pi-  n 
cem,  quae  cedria  vocatur,  deutium  doloribus  utUissimam. 
frangit  enim  eos  et  estrabit,   dolores  sedat.     cedri  sucus 

§  15:  cfr.  PI.  iun.  74,  7.  —  PI.  inn.  11,  10,  Mare.  1,  C2.  Be- 
len,  683.  PI.  iun.  63,  22.  64,  1.  Marc.  33,  24.  Seren.  46.  PI.  iun. 
16,  14.  Marc.  7,  9.  36,  33.  Seren.  778.  Nicand.  tlier.  686.  (Marc. 
16,  26).  PI.  iun.  64,  1—3.  Mare.  S3,  24.  —  §  IS:  PI.  inn.  64, 
"  -5.  (Marc.  33,  1),  80,  16,  Seren.  591.  Marc.  17,  16.  —  g§  17 
■19;  DioBC.  I  106.  —  §  17:  cfr.  Scribon.  58.  Marc.  12,  5.  36. 
VitruT.  II  9,  13,  Plin.  XYl  197. 


1  serpentibus  ll.T.  -tis  X.  -tium  V.  |  ulceribua  ego  e  Dioac. 
H.  ictibus  iXt}v.  cfr-  §  30  126.  XXX  113.  {an  potijis  re- 
eentibns  unlneribua  e  Fl  tun.  74,  71).        2  si  a,  dEXv.  aua  Y. 
2.  3  ramiti  TXJ.    cfr.  noUt  ad  XXVI  78.  4  cerato 

STiv.a.Bas.         5  duabus  ll.v.  \  amineg  Y{l)tv.a.J)al.    cfr.  not. 
ad  XX  153  et  XXXIV  103.        6  dolomm  neruores  V.  |  sedat 
dX.         8  ramiti  TXJ.  |  tenere  X.         9  profunt  EXo.  ponunt  r. 
10  poaantur  V.  11  tusis  EXr,    tuasi  r,  {  qui  om.  d.  { 

jnixas  V.  |  caligini  V,  la.  13  inlitusue  ego  eoll.  PI.  iun.  -us- 
que Jl.V.  13  flco  Viv.  uino  EX,  14  tumorem  T.  nmores 
E,  hu-  X,         l.'j  medentnr  Td,  17  adner  uensantur  T, 

la  cedros  VX,  |  cedroelaten  TdX.  19  cedria  EXij,    dtne.*.- 

deoreta  T.  |  uocantnr  T.        20  et  om.  'Vi.  \  ioXoxeoi.  «.T. 


60  t.  PLINI  SECUNDI 


i«,&a  ex  ea  quomotlo  ricret  diiiraus.  ma^i  ad  volumiaa  usus, 
ni  capiti  dolorem  inferrel,  liefuncla  corpora  incorrnpta 
aevis  serval,  ^iventia  rornimpit,  mira  dilTerentia,  cum  »i- 

IB  tarn  auferat  spiraDtihus  defunctisque  pro  vila  sit.  vestes 
quoque  rorrumpit  et  animalia  nerat.  ob  baec  Doa  ceti' 
seam  id  aDgiois  Loc  remedio  uleadtim  neque  in  cnidiUh 
tlbus,  quod  suasere  aliqui,  gustatu.  denies  quoque  con- 
luere  ex  aceto  in  dolore  limuerim  vel  gravitati  aat  ver- 
mibus  aurium  inslillare.  portentum  est,  quod  tradunt, 
abortivum  Qeii  in  venere  ante  perfusa  virilitate.  pAtAt-  4I 
riasU  perungucre  eo  nou  dubitaveriiu,  item  porrigine&  " 
Buadent  et  ronlra  veueuum  leporis  marini  bibere  in  pasi 

19  facilius  in  elepbaiitiasi  inlinaol.  el  ulcera  sordida  et  ei- 
crescentia  in  iis  aurtores  quidam  et  ocuiorum  albu{^n< 
caligiuesque  inunxere  eo  et  rontra  pulmouis  ulcera  c^ 
tbum  eius  sorberi  iusseruut,  item  adversus  taeuias.  fit 
eo  et  oleum,  quod  pisselaeon  vocant,  vehementioris 
omnia  eadem  usus.  cedri  atobe  serpentes  fugari  certuin 
est,  item  bacis  tritis  cum  oleo  si  qui  perunguantur, 

so        (12)    Cedrides,  hoc  est  fructus  cedri,  tusaim  sanaiil, » 
urinam    dent,    alvum    sistunt,    utiles    ruptis,    conniisis, 

§  18:  PI.  inn.  31,  11.  Mare,  12,  36,  PI.  iun,  12,  11.  Marc. 
1,  2.  Seren.  67.  40.  131.  Marc.  19.  21.  —  g  19  extr.:  Nieand. 
ther.  62.  —  §  20:  DioBC.  I  105. 


1  magaa  V.  -nus  X.  |  uolnmina  TdTES  c/'.  Marcelt.  13, 
36.  duo  In-  X.  lu-  r.  colljria  D.  2  capitis  X.v.a.n.  |  dolo- 
rem dTXw.  -re  I'.  a  aenia  seruat  S(?)G.  cfr.  XVI  43.  et 
uiacerat  d.  -lu  V,  eonseruat  Xn,  6  anguinis  V,  6.  7  an 
raiUcitatibuB ?  cfr.  Diose,  7  gastatu  denies  il),  gnatu  dentes 
B«.  gustu  quoque  dentes  X.  custodentes  V.  -dientea  V,  |  quo- 
que om.  X.  8.  9  uermium  auribus  EX.  10  inuenire  V,  | 
niriditate  Vd.  10.  11  phthiriaeea  v.     ptiriasis  E.     ptyr-  X. 

ptet-  r.  II  prurigineB  Xo.a.B.  12  et  om.  V.  13  in- 

Jinant  VS.  illi-  V'f.  -niant  X.  -mint  Brot.{D).  -nantur  d.  -na- 
tur  G(J).  ai  illinaat  E.  -antut  c.  14  iia  (V?}r.  hia  rX.1).  j 
diet.  G.  I  quidem  VdX.  16  pnlmonibua  V,  -nee  T,  |  hulcera- 
q^ue  dT,    nicia  X,  16  sorberi  TdfX.s'.    -re  En.    |    teneas  T. 

tin-  iXv.a.S.         17  pirselaeon  £.  pjaoleon  X.  |  aehemeutiorea 

^A  18  eerobe  d.     |     fugare  V.  \9  ■petM-n^^VxH  1. 

"  Snctus  B  e  Diosc.    frutices  li.Tr.    -tncea  "K. 


NAT.  HIST.  XXIV  6—6  (U— U)  61 

spasticis,  straug urine,  vulvisi,  contra  aconita,  lepores  mnrinos, 
todem  quae  supra,  collectioiiibus  inflammationibiisque.        i« 

(13)  De  galbano  diximiis.    iieqiie  umidutn  iieque  ari-  21 
•dum  probatur  et  quale  docuimua.    per  se  bibitur  ad  tus-ia.iss 
«tan  Teterem,  suspiria,  rupta,   convulsa,  inponitur  ischia- 
dic^, lateris  doloribiis,  paois,  fiirunculis,  corpori  ab  ossibus 
#ecedenli,    slriimis,    articulorum    nod  is,    dentiiim    quo  que 
idoloribns.    inlinitur  et  turn  melle  capitis  ulceribus.    pu- 
Tulentis  inFunditur  auribus  cum  rosaceo  aut  nardo.    odore 
feomitialibus  subvenil  et  vulva  strangulante  vel  in  stomachi 
defectu.    abortus  uon  exeuntes  trahit  adpositu  vel  suffitu,  22 
item  ramo  lietlebori  circumlituoi  atque  subieclum.    ser-  is,  ne 
pentes  nidore  urentium   fugari   diximus.     fugiunt  et  per- 
anctog  galbano.    medetur  et  a  scorpione  percussis.   bibitur 
ct  in  diffictii  partu  fabae  magnitudinc  in  cyatho  vini,  vul- 
Tasque  conversas  corrigil,  cum  uiurra  autem  el  vino  mor- 
tuos  partus  extrahit.      adversatur  et  venenis,  maxime  to- 
Xicis,  cum  murra  et  vino,     serpentes  oleo  et  spondylio 
iuixto  tactu  uecat.    nocere  urinae  exislimatur. 

6.    (1-i)    Similis  bammoniaci  natura  atque   lacrimae,  aa 
probandae  ut  diximus.    mollit,  calefacit,  discutit,  dissolrit.  ii,  lOi 

21.  22:  Diose.  HI  S7.  —  g  21:  PI.  iun.  36,  2,  Marc.  32, 12. 
n.  iun.  79,  8.  80,  17-  72,  16.  Marc.  1&,  61.  PI.  iun,  13,  20. 
Bare.  9,  93,  19.  Cels.  m  20.  —  g  22:  Nieand,  ther,  61,  —  g  23: 
>ioae.  III  88,  —  PI.  iun.  47,  1.  69,  3.  a6,  6. 

1  pasticia  Td.  |  contra  aconita  ego.  efr.  XXII 18.  XXIII 
43.  XXriII  161.  XXIX  103.  contra  admota  {urtum  ex  aci- 
nota)  U.  contra  aculeata  D.  admoti  contra  v.  ad  antidota 
contra  J.  2  quae  v.  que  VEX.  que  quae  d(?}C.  4  pro- 
batum  EX.  {  et  II.  J.  aed  v.  {  quales  E.  -le  easet  X.  6.  6  scia- 
-dicis  V,  cyatia  X  {ut  §  23).  G  et  oaaibus  X  wan.  Dal. 

1  recidendi  V.    recedentibuB  EX   man.  Dal.  9  et  nardo  X, 

10  nuluae  Xv.a.G.  \  in  strangulante  E.  in  -latu  Xv.a.G.  ' 
nel  llttXS.  et  r.   I   in  om.  BXr.n.G.  11  adpoaito  V. 

"  ami  E.  -ia  v.a.S.  13.  14  peruncto  E,  14  ab  (V?)BD. 
16  cyato  X,  cia-  T°  quia-  V.  IG  mjra.  '^  .  \M;\nQ  "^"^S, 
ino  rXf,  IB.  17  an  emortuoa'f  \.l  -^Mto.*  w"-'*''*^ 

IS  in  niaoEXr.a.S.  I  apondilio  X.  aijoA-'^-         Ift.'i.V*^ 
efi-.  nola  ai  XXV  iso.         91  taAfa^aJt.  tXB-.  ' 


62  C.  PLINI  SECCJNDI 

clarilati  visus  in  colljriis  convenit,  pruritum,  ckalricea^ 
aUiugines  oculorum  tollit,  dentium  dolores  sedat,  elBcaciiu 
accensum.  prodest  dyspnoicis,  pleuriticis,  pulmonibuB,  tc 
sicis,  urliiae  cruentae,  lieni,  ischiadicis  potum  —  sic  et 
alvum  solvit  — ,  articulis  et  podagrae  cum  pari  pondere 
picia  aut  cerae  et  rosaceo  coctum.  maturat  panos,  estrftt 
hit  clavos  cum  melle;  sic  et  duritias  emoilit;  lieni  cui 
aceto  et  cera  Cypria  vel  rosaceo  elficacisBime  inponitur. 
lassitudines  peruiigui  cum  aceto  et  oleo  exiguoque  nttra 
utile. 
21  (15)  Et  styracis  aaturam  in  peregrinis  arboribus  eSr 
ii,i»posuiiiius.  placet  praeter  ilia,  quae  diximus,  maxim 
piuguis,  purus,  albicautibus  fragmentis.  medetur  tua 
I'aucibus,  pectoris  ritiis,  vulvae  praeclusae  duritieve  lafco 
ranti,  riet  menses  potu  adposituque,  alvum  mollit. 
venio  potu  modico  tristitiara  animi  resolvi,  largiore  cod- 
tralii.  sonitus  aurium  emendat  infusu,  strumas  illitu  neP 
vorumque  nodos.  adversatur  venenis,  ijnae  frigore  necent 
ideo  et  cicutae. 
25  (16)  Spond^lium  una  demonstratum  Inrunditur  capiti 
i3,iaabus  phreneticorum  et  lethargicorum,  item  capitis  dol(^ 
ribus  longis  cum  oleo  vetere;  bibitur  et  in  iocinenim  \' 
tiis,  morbo  regio,  comitlalibus,  orthopnoicis,  vulvarun 
strangulatione,    quibus  et   sufTitn  prodest.     alvum   moilit 

g  34:  Diosc.  I  79.  —  PI.  iun. 
n  142.  —  §§  25.  26:  Diosc.  lU  80. 
13.  97,  16.  77.  14, 

3  dypsaDoicia  Vd,    dyptio-  X.   ]   pleureticis  Xcn.G.    'ricil 
S.         1}  coctum  n.v.  (HI  ilEtiun?  efr.  Itiosc.         7  lienis  Vd. 
S  et  EXi7.  turn  r.  |  cypra  V.        11  syracis  Vd.        11.  12  c 
idmua  (pro  exposuimua)  Xw.o.  G.       13  fragiuentis  Td«.  ftrange-" 
S.    ftringe-  X.  11  dimtiaue  iXVen.  15  adpoaitoqae  X.. 

-tu  X.         16  potum  T.  j  modicae  E.  |  largiori  d.    -reqne  X. 
17  emendat  iEXv(J).  -ati  V.  -ari  V'.  -aje  S.  |  infusu  v.  -bu 
U.XG{S).  -8H8  vet.  Dal  \  illitu  v.  -turn  U.XG{S}.  -tus  vet.  J 

18  necentejo.  noc-  ll.v.  cfr.  XXV  151,  de  meado  XVIXa 
JSS  ej!tr,  (idem  fortasse  XXIII 43.  87  scribetulum).  20  gpod 
^linm  S.  -ion  v.  -dilium  II.  -ion  3..  ^1  tceosXicofajj.  Tl 
.    22  dist.  ego  e  Diosc.  |  ueleri  d.  * 


NAT.  HIST.  XXTV  G  (14— ID)  63 

illinitur  iilceribns,  quae  serpuDt,  cum  rata,  ilos  auribus  2ft 
purulentis  eflicaciter  infunditur,  sed  sucus,  cum  exprimi- 
tur,  integendus  est,  quoniam  mire  adpetitur  a  muscis  et 
similifaus.  radix  derasa  et  in  Qstulas  couiecla  callum  ea- 
rnm  erodit.  auribus  quoque  inatUlatur  cum  siico.  datur 
et  ipsa  contra  morfaum  regium  et  ia  iocineris  vitio  et 
yulTaram.    capillos  crispos  facit  peruuclo  capite. 

(17)  Sphagnos  sive  sphacos  sive  bryon  et  in  Gallia,  27 
lit  indicavimus,  nascitur,  vulvis  insidenlium  ulilia,  itemia,  loa 
genibua  et  feminum  tumoribus  mixtua  nasturtio  et  aquae 
salsae  tritus.    cum  vino  autem  et  resina  sicca  potus  uri- 
nam  pellit  celerrime.   hydropicos  ioanil  cum  vino  et  iuni- 
peris  tritus  ac  potus. 

(18)  Terebinthi  folia  et  radix  collectionibus  inpo- 
nuntur.  decoctum  eorunt  sloniacbum  firmat.  semen  in 
capitis  dolore  bibitur  in  vino  et  contra  difflcultatem  uri- 
Dae,  ventrem  leniler  emollit,  venerem  excitat. 

(19)  Piceae   et  laricis  folia  trita  . . , .  et  in  aceto  de- 


nis  corticum  intertrigini, 
inam  movet,  sulBtu  vulvas 
.ocineri  utilia  sunt  drach- 


cocta  deotium  dolori.    prodest  ci 
9  ambustis;  potus  alvum  sistit,  uri 

corrigit.     piceae  folia  privatim 
rmae  pondere  in   aqua  mulsa  pota.     silvas   eas  dumtasat, 

quae    picis   resinaeque   gratia    radanlur,   utilissimas    esse 
'phthisicis  aut  qui  longa  aegritudine  non  recolligant  vires 

§  26  extr.:  Pi.  ion.  IC,  15.  —  §  27:  Diosc,  I  20.  —  I  91. 
^~-  §  2S:  Diosc.  I  86.  PI.  Sua.  41,  13—16,  Marc.  16,  66-  cfr.  Vi- 
truT.  n  9,  17.  Cels.  HI  22  p.  Ill,   Plin,  TtYXT  68.  XXV  34. 

1  serpent  B,  -tibus  (del.  quae)  v.a.Brot.  an  serpant? 
i  fistula  TX.  5  quoque  am.  d.  a  sptagnoH  Verc.{G).  -non 
C-  -acnos  V'E'.  spagnoa  X,  phages  dE'.  phaonos  V,  -agnos 
V.  aplachiion  B  e  Diosc.  \  piiacos  VX.  \  brion  V.  -oa  X. 
S  iDsidentium  ll.v.(D).  decocto  insid-  C  e  Diosc.  10.  11  aqua 
l^aa  Xv.a.S.  11  autem  et  TdTXj:  aatera  ac  fEif.  ac  G. 
(ant  V.  14  terebinti  7  {mt  plemmqne)  Ten.  ther-  X.  17  le- 
fniter  KX.  linit  V.  18  ice.  mdic.  J  e  Uiosc.  sic  fere  eajpfctt^ 
idam:  in fl ammationibua  medentur^  trita.  W  -e-wii.e»l^i  "6.H-3- 

proflunt  V.  proHunt,  prodest  D.  \  intertrigmitS.  -mta'ci'iT-.  -■&%»• 
d.    -ni  et  Vv(J}.         21  picee  X.    -ce  ■^.  ^'i  ■^'i'^^'"*-  ^-    . 

UptimdBX.  pbj.  T.  I  recoUigantur  eaaafca  "^ .  -^.-tw  ea»few^ 


64 


C    PLINI  8ECUND1 


salis  constat  et  ilium  caeli  aera  plus  ita  qiiam  navigatio* 
nem  Aegyptiam  proGcere,   pius  quam  lactis  lierbidos  i 
montium  aestiva  potus, 

29  (20)  Chamaepitys  Laline  abiga  vocatur  propter  abort 
ab  aJiis  tus  terrae,  cubitaiibus  ramis,  tiore  pinus  et  odorq 
altera  brevior  et  inciirra, ....  similis.   terlia  eodem  odoif 
et  ideo  nomine  ipioque,  parvola,   caulicnlo  digjtali,  foUi 
scabris,  esilibus,  albis,  in  petris  nascens,  omnes  berbae," 
Bed  propter  cognationem  nominis  non  difl'erendae.     pro- 
sunt  adversus  scorpionum  ictus,  item  iocineri  inlitae  cum  it 
palmis  aut  cotoneis;   renibus  et  vesicae  decoctum  ear 

30  cum  farina  hordeacea.   morbo  quoque  regio  et  urinae  d 
ficnitatibus  ex  aqua  decoctae  bitiuntur.     novissima  conti; 

serpentes  valet  cum  melle;  sic  et  adpositu  vulvas  purga   

sanguioem  densatum  exlrabit  pota.  sudores  Tacit  per-  u . 
unctis  ea,  pecnliariter  renibus  utiiis.  Cunt  es  ea  et  by- 
dropicis  pilulae  cum  (ico  alvum  trahentes.  lumhorum 
dolorem  victoriati  pondere  in  vino  finit  et  lussim  recen- 
tem.  mortuos  partus  ei  aceto  cocta  et  pota  eicere  pro- 
tinus  dicitur.  « 

31  (21)    Cum  bonore  et  pityusa  simill  de  causa  dicetur, 
quam  quidam  in   lilhymali  genere  numerant.     frutex  t 


eamni^— 
lae^^l 

contii^l 
purgat^ 


I  cell  X.  caeri  V.  ceri  d.         4  latine  —  nocatur  o 
abiga  EG.  auiga  X.  aiuga  v.  \  uocatur  G.   uocatnt  dicitnr  EX 
appellatur  dicitui'que  ii.  |  propter  abhortuB  V.   abortus  pro| 
SX.    ifortasse  abortua  propter  Latine  abiga  vocatur,  ut  o 
sionii  eattsa  simul  patefiat.     cfr.  MiiUer  de  stilo  p.  16). 
6  alter  V.  |  btenis  est  X.  aluior  V.  albior  V*.  leuiorS  eDioie..^ 
iDcnrua  TdX.  -uae  E(7)it.  |    lac.  ego  indicaii'.;  exeidenmi  folii 
aizoo.  cfT.  Diose.        7  cauliculo  dXC.  col-  V£.  Jjcula  ('" 
i!)Xii.  10  iocineria  VX,  14  aerpcntes  Xu.    -tis  U.S 

aeipeatia  (sc.  ulcera)?  cfr.  Diosc.  et  §  15,  nisi  forte  PUniits  a 
fudU  fpiniTac  et  ipirtrd.  |  apposita  X.r.a.M.  15  potata  d. 
18  Btilia  est  X.e.a.6.  17  ficu  iv.a.H.  18  flnit  VKXbJ 

Tanat  dT,  19  an  emortnoa?  |  et  pota  YAff.  pota  EX.  -taquC 
«  19.  SO  etatim  dT.  91  cum  bonore  (-nere  I)  EXe.  om, 
rT.  /  dicitur  VX  22  quideci.  7.  \  fti\ti.tQBKi  "S..  mt-^m.-  v,  I 

Ait  ex  r.  /  est  om.  Vd. 


1  NAT.  mST.  XXIV  e  (19—32)  65 

similis  piceae,  (lore  parvo,  purpureo.  bilem  et  pitiiitani 
per  alcum  detrabit  radix  decocli  hemina  aut  seminis  lin- 
gula  in  balanis.  folia  in  aceto  decncta  fiirriires  cuLis 
emendant,  mammas  quoque  mixto  rutae  decocLo  et  lor- 
mina  et  serpenlium  ictus  ct  in  totum  collectiaaes  loci~ 
pie  Dies. 

(23)  Resinam  supra  dictis  arboribus  gigni  docuimus  32 
et  genera  eius  et  nalioues  in  ratioae  vini  ac  postea  in ";  \^ 
arboribus.   summae  species  duae,  sicca  et  liquida.    sicca 

pinu  et  picea  fit,  liquida  terebintho,  larice,  lentisco,  cu- 
,pre3so;  nam  et  hae  reriint  in  Asia  ac  Syria,  failuntur  qui  33 
eaodem  putant  esse  e  picea  atque  larice;  picea  euim  pia- 
guem  et  turis  modo  sucosam  fimdit,  larix  gracilem  ac 
mellei  coloriSj  virus  redolentem.  medici  liquida  raro  utuu- 
tur  et  in  ovo  fere,  e  larice  propter  tnssim  ulceraque 
Tiscerum  —  nee  pinca  magnopere  in  usu  — ,  ceteris  non 
nisi  coctis.     et  coquendi  genera  satis  demonstravimus.     ifl,  b* 

Arborum    difTerentia   placet   terebiothina    odoratissima  34 
atque  levissima,  nationum  Cypria  et  Syriaca,  utraque  mellis 
Attici  colore,  sed  Cypria  rarnosior  crassiorque.     in  sicco 
genere  quaerunt  ut  sit  Candida,  pura,  perlucida,  in  omni 
autem  ut  montana  potius  quam  campestris,  item  aquilonia 

§  32  estr. :   cfr.  Th.  H.  IS  2,  2. 
81.  90.  —  §  aa:  cfr,  PI.  inn.  37,  24.  - 

2.  3  lingula  v{Brot.).    -lam  V'X.  Hnca- V,  ligula,  iSVere. 

5  furfuria  V.         4  miita  dT.   an  reetel  \  mta  decocta  ST. 

4.  5  turbina  Vd.  5  ictua   emeadant  X.  7  q  supra 

.a.S(Z))-  8  eiua  et  EXy.    eius  r.  10  et  pinu  X.  | 
pice  T,        11  hae  VtS.  he  X.  eae  TEy.  ea.  d.  |  ac  VXS.  et  tv. 
la  putant  earn  esse  picem  atquB  larioem  T.       12.  13  pingue 
13  turis  dEB.   tursi  T,   tyrsi  X.  (et  —  modo  om.  «). 
14  melli  T.    I   liquoria  E(?)w.o.S.  sed  cfr.  Diosc.  et  XVT  43.  \ 
ueriuB  EX.         16  dist.  v.a.S.  |  e  ff.  om.  ll.v.         16  nee  Vdw,. 
nt  B.  et  X.  I  uauB  VX.         17  equoquendi  V.         18  in  arboram 
V.a.B.  de  nudo  ablat.   efr.  XJX  80.  (an  poHus  arborum  in?)  i 
dist.  v.a.D.  I  odorantissima  E.         19  atque  SXv.    t\unR,  t. 
20  colores  et  V.   -ria  et  V,  (  craSBiQrc\aft  (_-\iQa  "T^"^  i.'i'D  -  wik,- 
taorqas  SXv.         21  querunt  X.    qaaeaaat  ^4.  \«»- ^■«^^"''"*'"° 
■■■u'  7.  -Da  d.         29  adaquiloTiia  'V.  ^^ 


Cti  C.  PLINI  SECDNDI  |VdB 

potius  quam  ab  alio  vento.    resolvitur  resiiia  ati  vulneriint 
iisus    et   malagmala  oleo,    in   potiones  amygdalis  atnaris. 

36  natura  in  medenilo  contrahere  vulnera,  piirgare,  discutere 
collecliones.  lenit  pectoris  vitia  terebiDtbina;  inlinitor 
eadeiD  calida  membrorum  doloribus  spasticisque  —  in  sole 
aMuitur  ~  el  (otis  corporil)us  mangonum  maxime  cura 
ad  gracilitatem  emeDdandam ,  spatiis  ita  lasantiiim  cutem 
per   singula   membra,  capacioraqne  cibarum  facienda  cor- 

i6  pora.  proximum  locum  optinet  e  lentisco.  inest  ei  vis 
adstringendi,  movet  et  ante  ceteras  urinam.  reliquae  veil'' 
trem  emolliunt,  cnida  concocunt,  tussim  veterem  sedant^ 
Tuivae  onera  eitrahunt  etiam  suffitae.  privatim  adversaa- 
tur  visco,  panos  et  similia  cum  sebo  taurino  et  me)l« 
saoant.  palpebras  lentiscina  commodisBime  replicat,  h-actis 
quoque  utilissima  et  auribus  purulentis,  item  in  prurito 
genitaliiun.  pinea  capitis  vulneribus  optime  medetur. 
7.  (33)  Pix  quoque  unde  et  quibus  conficeretur  modis 

*^ '*^  indicBTimas  et  eius  duo  genera,  spissum  llquidumque. 
5»  spiasarum  utilissima  medicinae  Bruttia,  quoniam  pinguis- 
'■  sima  et  resinosissima  utrasque  praebet  utilitates,  ob  id 
el  magis  rutila  quam  reterae.  id  enim  quod  in  hoc  ad- 
icinnt,    ex   mascula   arbore  meliorem   esse,    non    arbitror 


97.  - 

1  quam  quae  X.  3  cum  oleo  dl.  |  in  petionea  T.  im- 
petigineH  dT.  -poaitionea  X.  4  lenit  ego.  item  ll.v.  |  uia  T.  { 
dwt.  3.  I  terebiothina  vtitis  inclusit  J,  lac.  Slrtlml  S.  [  inlinitor 
T.  6  callido  E.  Candida  X  |  memoFbum  V.  |  spaaticiaque  {t 
man.  Sal.y)  v.  spatiatisqne  VAS.  -ia  usque  EX.  {  ditt.  tgo.  cfr^ 
SXXV  195.  Cabluitureoo  auelli- VdTfS.  euelli- KX.  »ion. 
Dal  illini-  r  (pwmrto  poat  sole  posito).  cfr.  XXYIIISU.  XXXJT 
35.  85.  XXXIV  113.  XXI  135.  XXX  HS.  \  angonum  T.  [ 
crura  Vd.  T  a  gracilitate  Vd.  9.  10  uis  et  adatringendi 
V.  11  emolliunt  Xc.  mo-  (-tur  V)  II.  G.  14  lanat  Vd.  | 
comraodiBaima  Vd.       18  et  om.  Vd.  |  dist.  Jjugd.  cfr.  §  33  ct  64. 

Sneto  ante  et  dist.  "(U).         19  apiaaimamm  B.  BpiaaiaBim-  X.  [ 
ittea  V.    -utea  dX.  21  et  ego.    a  (=  &)  V.    am.  rv{J} 

aaiem  S.  I  b&e.  eoni.  S.        aSexVS.  etX..  6  ri;.  \ma,acal»mX,  l^ 
yx.  I  meliorem  om.  T. 


aatea  ^ 


rriT.  NAT,  HBT:  S!KIT«-l-7  [E2— 34)  (JT 

posse  iiitellegi.    piris  natura  excalfacit,  explet.    adversatiiv  3 
privatim  cerastae  morsibus  cum  polenta,  ilem  anginae  cum 
melle,  destillationibus  et  sternumeotis  a  pituita.     aiiribu^ 
inrunditur  cum  rosaceo,  inlinitur  cum  cera.     sanat  liche- 

f,  nas,  alvum  solvit,  excreationes  pectoris  adiuvat  ecligmali? 
aut  inlitis  tonstllis  com  mellej  sic  et  ulcera  purgat,  eiplel. 
cum  ova  passa  et  axuugia  carbunculos  purgat  ct  putre- 
scentia  ulcei'a;  quae  vero  serpuot,  cum  pineo  coilice  aiit 
sulpure.     phlhisicis   cyattii    mensura  quidam   dedeiunt   et 

ID  conlra  veterem  tussim.  rAagadas  sedis  et  pedum  panos- 
que  et  ungues  scabros  emendat,  Tiiivae  duiitias  et  con- 
versiones,  item  odore  lethargicos.  strumas  cum  fanoa 
hordeacea  et  pueri  inpubia  urina  decocla  ad  suppm'ationem 
perducit.    et  ad  alopecias  sicca  pice  ntuntur,  ad  mnlierum^ 

la  mammas  Brultia  ex  viuo  subferrefacta  cum  polline  farra- 
ceo  quam  calidissimis  linleia  inpositis. 

(24)  Liquids  pis  oleumque,  quod  pissclaeou  vocanl,  40 
quemadmodiim  fieret  diximns.  quidam  iterum  decocuut  le,  si 
et  Tocant  palimpissam.   tiquida  anginae  perunguntur  intUG' 

w  et  uva, . ,  .  auriuni  dolores,  claritatem  oculoruni,  oris  cir'! 

§§  38.  39:  Dioso.  I  91.  —  g  38:  PI,  ian.  31,  11.  (Marc.  19,. 
11).  83,  6—8.  77,  Ifi— 18.  Marc.  4,  63,  —  %  39;  cfr.  Marc.  18, 
67.  31,  42.  —  CelB.  m  EO.  DioBC.  I  96.  —  g  40:  Dioac.  I  97  (94). 
96.  Scribon,  40,  Marc,  9,  31,  PI,  iun,  37,  24,  Geop,  XVn  24. 
cfr,  Plin.  XStn  96,  XXXV  178,  17tt,  ' 

3  destinatiouibus Va,  |  BtemunieDtiBTFett,(S).  -nutamentiB 
dTf (■(!»).  -ta  EX,  cfT.§9?,  I  a  tS.  e  ViTB.  om.  BXti.  |  pituita 
VdTIiJ.  -tas  EX,  -tis  v.  purulentis  0,  4  inlinitur  cum  cerai. 
videnlv^  a  sua  sede  abef-ravisse;  peHintnt  forinase  ad  i'.  3  post' 
pitnite.        5  excresticmis  VD.  |  eiigroatc  XVere.   -icmatae  T. 

6  diet-  S  7  et  (poet  purgat)  om.  V  d.  (e^let  ~  axungiai 
Ate  iteraml  V).  8  an  aerpant?  9  phthisici  i.    \    cjatM' 

iSBrat-iD).    etiam  cy-  V('i')ii(iS).  |  mensuram  EX.  10  rha- 

gadoa  1'.  ra-  VdX.  ragadis  £,         12  item  odore  ego.  odore  item 
;/.(■,    I    disl.  V  511.    1   BtrumaB  item  cum  EXivii,.?.  IB  ad 

dEXit.   et  V.  16  bruma  V.  |  ex  nino  am.  EX.  16  'isAjtis 

ego.  cfr.  XXVIII 323.  XXIX  32.  om.  ll.o.  VI  -^-vtaa  <i«sa«>-- 
qne  eo  quod  V,  J  pissaeleou  T.  pisaeV  ■Xi\a.G.  'i^  -5a^i^a- 
piaaa  Yd.         20  et  una  X.    iuuat  D.  \  lac.  ego  wAico'".^--.  ^ 


\ 

39 

i 


68  C.  PLINI  SECUNDI  [ 

cum liti ones,  suspiriosos,  vulvas,  tussim  veterem  el  crebraa 
exscrealiones  pectoris,  spasmos,  tremores,  opisthotonos, 
paralysis,  nervorum  dolores,  praeatantissimura  ad  canum 
et  huneDtorum  scabiem, 

1  (25)  Est  et  pissasph altos,  mixta  bitumini  pice  natn- 
raliter  ex  Apol Ionia tanim  agro  —  quidam  ipsi  miscent  — , 
praecipuum  ad  scabiem  pecorum  remedium  aut  si  fetus 
mammas  laescrit.  nativum  optimum  ex  eo,  ijuod,  cam 
fervet,  innatat. 

1,58  (20)  Zopissam  eradi  navibus  diximus,  cera  marine 
sale  macerata.  optima  haec  a  tirocinio  navium.  additur 
autem  in  malagmata  ad  discutiendas  collectiones. 

(27)  Taedae decoctaeque  in  acelo  dentium  dolo- 
res efScaciter  colluunt. 

2  (28)  Lentisci  arbor/s  et  semen  et  cortex  et  lacrims 
iifinam  cient,  alvum  sistunt;  decoctum  eorum  ulcera,  quae 
serpunt,  fotu.  iulinitur  in  umidis  et  igni  sacro,  gingivas 
conkiit.  folia  deutibus  in  dolore  atteruntur;  mobiles  de- 
cocto  colluimtur;  capillum  tinguit.  lacriuia  sedis  vitiis 
prodest,  cum  quid  siccari  excaliierive  opus  sit.  decoctum 
et  [e  lacrima]  slomacho  utile,  ructum  et  urinam  movens. 


§  41;  Dioso.  I  100.  cfr.  Plin.  XX£V  178.  —  Dioac.  I  98. 
—  PI.  iuD.  27,  4—6.  —  gg  42.  43:  Dioac.  I  89.  90,  —  §  42: 
PI.  i«n.  77,  18—20,  Marc.  4,  54,  —  Scribon,  61.  Marc.  11,  2S, 
PI.  iun    27,  G,    Seren,  47.  —  PI.  iun,  21,  19. 


1  anapirioaOB   Vero.   -saa  Vd[i)(S).    ausp 2  pectoria 

EX.  2  treniolea  V.  -mulos  d.  3  paralyBin  2,  5  pisaa' 
BpaltOB  d.  piaa-  T.  |  bituminis  Td.  6  iHstinxi  cum  U  B12. 
8  natiuum  ego.  matimim  U.v{G).  matrum  S  eitm  vet.  Dal., 
et  P.  naturale  B.  cfr.  XX  29.  XXXI 77.  XXXJI 74.  XXXIII 
81.  87.  9  feruent  inuatant  VdX.  13  taedae  v.  -de  V.  ''" 
S,  teda  dXJI.  -de  T.  dete  E.  |  lac.  ego  indicavi  e  PI.  iun 
expUfidam:  in  astuias  conciaae.  |  decoctaeque  T.  -teei^ue  dT. 
-taque  E'X.  -toque  E'.  -ta  H.  -tae  «.  14  coluunt  VD. 
15  lenttBcie  EX.  {  arboria  et/o.  &  (est  E)  arborea  VEv,  &  arbor 
dT.  ex  arbore  (S?)  man.  t>al.  E.  {&  oriitm  ex  a).  17  potu 
r         IS  in  V.  om.  U.S.    cfr.  Froheen.  p.  98.         19  coluuntor 

F^  /  tiagaat  v    cfr.  Seren.    -uit  U.S.        ^A.  uticok  ego  ■posw. 

■■'  ''"'     ■  volm't  S).  21  utile  ructMS  1.    -'\i.^i  ■o.s.'iaai'^ 


Tan;  SAT.  HIST.  SXIT  7—8  (24—29) 

quod  et  capitis  doloribus  L-um  polenta  illinitur.  i'olia  te-  13 
oera  ociilis  inflaminatis  iUinuntur.  masticbe  lenliseL  repli- 
caitdis  palpebrig  el  ad  exlendendam  cutem  iu  facie  et 
zmegmata  adbibetur  et  sanguinem  reicientibus,  tussl  veteri 
3  et  ad  omaia,  quae  acaciae  vis.  medelur  et  altritis  par- 
til)us  sive  oleo  e  semine  eius  fa<:to  reraeqiie  mixto  sive 
foliis  es  oleo  decoctis,  si  Aae  cum  aqua  ita  foveantur. 
scio  Democratem  medicum  in  valitudine  Considiae,  M.  Ser- 
?ili  I'onsularis  filiae,  oninem  curationem  austerani  recu- 
santis  diu  efficaciter  uaum  iacte  caprarum,  quas  lentisco 
pascebat. 

8,  (29)  Platani  adversantur  vespertilionibiis,  pilulae  41 
earum  in  vino  potue  K  mi  pondere  omniliiia  serpenlium 
et  scorpionuui  venenis,  item  ambustis.  tunsae  autem  cum 
aceto  acri  magisque  scillile  sanguinem  omnem  sislunt  et 
lentiginem  et  carcinomata  malandriasque  veteres  addito 
meile  emeudaut.  folia  autem  et  cortex  inlinuntur  collec-  15 
tionibus  et  suppuralionibus,  his  et  decoclum  eorum,  cor- 
ticis  autem  in  acelo  dentium  remedium  est,  folioium  te- 
neirima  in  yino  albo  decocta  oculorum.     lanugo  roliontin 

§  43  init.:  Seren  164.  —  gg  H.  4B:  Dioac.  I  107.  —  §  44: 
Geop.  Xm  13.  XV  1,  18.  Aelian.  nat.  an,  I  37.  Nicand.  then 
684.  Seren.  379.  PI.  iun.  73,  8.  —  77,  30—32.  —  g  «  extr.r 
Seren,  lOia, 

1  liuitiir  T,        S  maatice  Td  X.       4  zmegmota  X6'.   smecm- 
V.  Bmegm-  rv.        5  ad  omnia  fEXc.  amonia  dT.   omnia  V.  | 
quae  acaciae  ois  S  e  Diosc,  qua,ema  dT.  qua  (que  V)  eina  TE. 
quae  eis  f.    que  uia  X.    quae  hammoniaci  uia  a.  |  atntia  T. 
5,  6  paribus  B{6).  7  si  hg  ego.    aiue  U.v.  \  ita  ego.    at  ita 

VdT.    ufilia  X,    niti-  i',    uirilia  E{?)B.         8  considente  d,  |  M, 
om.  V-i.  10  lentiacon  E.  11  paaccbant  YilS.  13  X 

om.  T.  14  et  scorpionnm  om.  VdT(,  |  item  Vdu.  et  X,  om. 
a.  16  scillite  YiVere.iCf).  -ti  Eif.  -tino  Xr.  -tico  C.  \  om- 
nem —  lentiginem  om.  Td,  16  malandriaaque  tXJ  ciitl. 
XXVI 149.  cfr.  fl.  iun.  mel- (qnoque  n)  n.TB.  melanias  quo- 
qoe  (que  B)B.  17  antem  It.tXS.  del.  v.  19  hia  ego.  om. 
llv.  cfr.  §  52.  {an  BJc?).  |  et  —  eorum  deleri  flotu-it  IioJ..\*'s,- 
cocto  Td,  I  an  foliorum?  Ift,  19  tortftT.'X.Vwc,  V4  c™ 
aceto  i.  /  folia  eorum  Xv.a.H.  '20  liVno  "^.  \  ^q\vo-«ho-  e^- 
—  at  r'jB.   -om  et  Y'j 


70  C.  PLira  SECUKDI  [TdR 

auribus  et  ociilis  iuuttlis.  ciois  pQularum  sanal  ambusta 
igni  vel  frigore.  uortex  e  vioo  scorpionum  iclus  re- 
stingiiit 

J         (30)    FraiiDu8  qwam  vim  adversiis  serpentes  habere! 

f,  84  indicavimiis.  semen  Toliis  eius  inest,  quo  medenlur  iooir 
neris,  lalerum  doloribus  io  vido,  aquant,  quae  subit  cuten^ 
estrahunt-  corpus  obesiim  levanl  ouere  seusim  ad  macieoi 
reducenti^ifs  iadem  foliis  cum  vino  tritia  ad  virium  por- 
lionem,  ita  ut  puero  v  folia  iii  cyathis  diribeantur,  ro- 
bustioribus  vu  folia  quinis  vini.  ooa  omitlendum  rameata 
eius  et  scobem  a  quibiESiIam  caveada  praedici. 

(31)  Aceris  radis  cootunsa  e  vino  iocineris  doloribus 
efficacissime  inponitur. 

I        (32)  Populi  albae  uvarum  in  ungueatis  iisum  esposui' 

!,i3imus.  cortex  potus  iscbiadicis,  stranguriae  prodest,  fo~ 
lionim  SI1CU9  calidus  aurium  dolori.  virgam  populi  in 
manu  tenentibiis  intertrigo  non  metiiitur.  populus  nigra 
erGcadssima  habetur,  quae  in  Creta  nascitiir;  comitialibus 
semen  es  aceto  ulUe.  fundit  ilia  el  resinam  exiguam, 
qua  utuntur  ad  malagmata.  folia  podagris  in  aceto  de-  li 
cocta  inponuDtur.  umor  e  cavis  populi  nigrae  etUuens 
verrucas  papulasque  —  est  attrilu  odoratus  —  tollit.    po- 

§  48:  cfr.  Plin.  XVI  81;  adde  Colum.  VI  17,  4.  Geop.  XIII 
H.  9.  —  Seren.  332.  500.  Dioac  I  108.  —  Sereu.  390,  —  g  *T: 
DioBC.  I  109.    Seren.  697.  164.  —  Dioac.  I  110. 


3  scoipionea  Xw.o.B.  6  quo  iSC.  cfr.  Seren.  que  K; 
quae  Vlti(S).  quod  T.  j  medetur  T.  7  onerem  V.  8  redu- 
centibi  ego.  -tia  ll.Xv(S).  -tea  Verc.  |  hiadem  X.  9  quinqae 
U.V.  I  trfljua  U.V.  |  dinbeantur  ego.  cfr.  SI  4d.  XXXVI  118. 
diriuantui  E.  darl  iitbea,-  X.  dilua-  VdG.  dentur  v.  10  a^ 
tein  ".''.   I   quinqoe  V.a.H.   |   cyathia  uini  i(J)v.a,S.  11  a 

yiIlv{H)  oiu.  EC.  12  e  iiino  om.  'S.v-a.H.  IS  utili*. 

aime  Xr.a.G-'.  15  potu  d.  |  et  atranguriae  E(?)ti,a.S 
17  metuitur  dlZfrot.  -uatur  tii(J).  19  aceato  V.  |  utile  vi 
in  U.  del.  J.  inditur  D  {contra  itmtm  PlmO).  an  potu  (se.  O&r 
cafiaaimuis)  c  Diosc'i  {scriptvm  acetoto  tu).  22  uermoaiB  pa> 
pulftBque  J)  am  U  513  post  odoratus  irattsposuit.  \  eat  ego  (et 
distimei).  et  XXVerc.  ex  rTtv(lt).  \  attritu  £X  man.  Dal.  v(H), 
■tit  dTtVere.  afrita  TBa».  ]  odotatue  X.  mam..  Dai,  n  (,tf  5Z3  « 
"'    '.)D.  -taallTt.  obortaj  S.  ortaa  H c*«m Cr»on.  wsC'poAiiTwB," 


VdB]  NAT,  HIST.  XXIV  B  (3'J— 3d)  71 

puti  feruQt  el  in  foliis  gullam,  ex  qua  apes  propolim  lii- 
ciuDt.    gutta  quoque  ad  quae  propolis  ex  aqua  elBcax. 

(33)  Ulmi  et  folia  el  cortex  el  rami  vim  babent  spis-  48 
sandi  et  volnera  contra beitdi.    corticis  utique  inlertor  Lilia 

js  lepras  sedat  et  folia  ex  aceto  inlita.  corticis  ilenarii  pon- 
dus  potum  in  hemiiia  aquae  frigidae  alvum  purgat  pitui 
tasque  et  aquas  prtvatim  trabit.  inpoiiitur  et  collectioni- 
lius  lacrima  el  volneiibus  et  ambuslis,  quae  decocto  fo- 
vere  prodest.  umor  in  follicuUs  arboris  buius  nascens  49 
cuU  niloreni  inducit  faclemque  gratiorem  praestat.  cauli- 
culi  foliorum  primi  vino  decocti  lumores  sanaat  extrabunl- 
4]iie  per  fistulas,  idem  praestanl  et  tiliae  corlicis.  mulli 
«orlicem  commanducalum  volneribus  ulilissimum  putant, 
folia  trita  aqua  adspersa  pedum  tumori.  umor  quoque  e 
medulla,  uti  diiimus,  castratae  arboris  efOueus  caplllum  i»,  tw 
reddit  capiti  iulilus  delluentesque  coalinet. 

(34)  Arbor  tilia   lenius  ad  eadem  fere  ittilis  est,  ad  50 
iquae  oleaster,    folia  autem  taiitum  in  usu  et  ad  infautium 

.«lcara  el  in  ore   et  command  ucatfj  et  decocta.     urinam 
cient,  menses  sistunl  iulita,  sanguinem  pota  detraliunt. 

(35)  Sabucus    habet  alteram   genus   magis   silveslre,  fil 
.quod  Graeci  cbamaeacten,  alii  beliou  vocant,  multo  brevius. 

§§  48.  49:  Diosc.  I  112.  —  §  48;  PI.  ion.  47,  3.  —  §  60: 
Diosc  I  126.  —  §§  51—63:  Dioec.  IV  172.  —  §  61:  pfr.  Marc. 
,90,  iS.  —  Seren.  07. 

1  apea  — 3ei  aqua  am.  EX.  2  ad  quae  J.  cfr.  §  50.  73, 
XXV 159  al.  aquae  VdTti,  aeque  H.  aeque  ac  S  cuin  llaitdio.  I 
propoU  H.  4  cortices  T.    -tex  X.  7  traliit  EXi'.    tradit 

d.  tardit  V.  11  primi  uino  v.  -mo  uini  {-no  d2)i/.fX,  |  de- 
cocto Vdf.  j  aauBt  V.  12  et  tiliae  —  13  putiint  ovi.  EX,  |  et 
tiliae  diJ.    e  italia  V.  |  corticis  VrB.    iiea  ii>.  14  aBpetaa 

BXc.  ada»p-  VdlS.         16  inlitos  T.         17  abortilia  V.  |  lenius 
TfS.  -iter  i.  -iter  tuaa  EXd.        17.  18  ad  quae  X.   efr.  §  47. 
atqne  U.v  (contra  PUnii  u«utn,  ut  videtur).        IK  et  del.  li. 
19  et  in  ore  Vd.^'.    efr.  XXVIII  71.  XXII  CH.    in  ore  EXjj.   | 
commanduoata  v.    -tn.  ll.X.   |   decocta  v.   -tii  tl.X.   I   dint,  e^o  r. 
Ditm.        21  sabuoas  VXc(J),  aamb-  ri.'ijD.  c{t.  XVI  W-\. 
SS  achameeten  X.    araeactem  V'.    -te  V^.   VaeBjiA^  4.  \  ^■^'*-  "* 
Vd.fbeUoB  B.    iellon   ll.Xv. 


72  C,  PLINl  SECUNDI  [VdB 

utriusque  decoctum  ia  vino  vclcre  raltorum  vel  seminis 
vel  radicis  ad  cyathoe  binos  potum  stomachn  inutile,  set 
alvo  detrabens  aquam.  reCrigerat  etiam  inflammationein, 
masime  recentia  aml>iista  el  caais  morsus,  cum  polenta 
mollissimis  folio  rum  inlitia.  suciia  cerebri  collectiones 
priratimque  membranae,    quae  circa  cerebrum  est,    lenit 

SS  infusus.  acini  eins  inHrmiores  quam  reliqua;  tingunt  ca- 
pillum,  poti  acelabiili  mensura  urinam  movent,  foliorum 
mollissima  ex  oteo  et  sale  edmitur  ad  piluitam  bilemque 
detraliendam.  ad  omnia  efGcacior  quae  minor,  radicis 
eius  decoctae  in  vino  ii  cyathi  poti  bydropicos  exinaniunt, 
Tolvas  emolliunt,  has  et  t'oliorum  decoctum  insidentium. 
caules  teneri  mitioris  sabuci  in  patinis  cocti  alvum  sol- 
runt,     resistunt  folia  et  serpentium  ictibus  in  vino  pota. 

C3  podagris  cum  sebo  hircino  vehementer  prosunt  cauliculi 
inliti.  Mem  in  aqua  macerantur,  ut  sparsa  ea  pulices  ne- 
centnrj  I'oliorum  decoclo  si  locus  spargatur,  mitscae  ne- 
cantur.  boa  appellatur  morbus  papularuni,  cum  rubeot 
corpora;  sabuci  ramo  verberatur.  cortex  interior  tritus 
ex  vino  albo  potus  alvum  solvit. 

t4  (36)  lunipirus  vel  ante  cetera  omnia  excalfacit,  exte- 
niial,  cedro  alias  similis.   et  huius  duo  genera,  altera  miner. 

§  62;  (Plin.  XVI  180V  Marc.  7,  13.  Seren.  47.  582.  —  PI. 
iun.  S6,  22.  (cfr.  Plin,  XiVI  119).  Seren.  498.  Maru.  30,  78. 
Seren.  623.  831.  —  §  53  init.:  Scribon.  160.  Marc.  36,  45.  31. 
Seren.  780.  —  §S  54.  56:  Diosc.  I  103. 


1  netere  ego.  -ri  et  Vd,  -ri  EXc.  2  inntilis  £.  ut-  X.  | 
aet  ego  e  Dioae.  (n6^oi).  est  R.Xe.  4  recentia  ambusta  ego. 
efr.  XXXI  97  et  Diosc.  -tin  ambusti  «.Zv,  |  moraua  EX.  cfr. 
§  136.  XSJII  55.  67.  XXXI  96.  XX  133.  XXI 150  al  -Hum 
{ortwn  ex  -fanf)  rv.  12  has  et  fEXii{(?).  baeses  V.  bases  d. 
hoc  est  Verc.  del.  C.  I  decoctu  (i.   -ta  U.tBiot.    -te  X.    -to  v. 

18  caudiB  Td.  -ulia  B.        15  podagris  TdS,  -icia  EXe(Z)). 

16  iidem  S.  idem  VX.  -emque  r(?)ii,  |  sparea  ea  Vi8. 
-iae  E.  -Be  X.  ea  sparga  v.  18  bona  X.  |  apellautur  morbos 
T,  21  omnia  cetera  i.  22  ata  aimilis  X.  asaiiu-  v.a.Brot  \ 
eimSXv.a.S.  aUfer  §37.  |  altera  IID.  -era  maior  altera  v.  i 
miaoT  SXv.  minata  VdS.  minor  altera,  iD,  at  cfr.  XXIK  60 
-f  Jfuffer  de  stilo  p.  91.  93.  -^ 


NAT,  mST.  XS.W  8—9  (35—37)  73 

utraque  accensa  serpCDtes  fagat.  semen  stomachi,  pectong, 
lateris  doloribus  utile,  inflaliones  algoresque  disculit,  tus- 
ses;  concoquit  duritias.  iulilum  lumores  sistitj  item  ahum  5& 
bacis  ex  viDo  nigro  potis,  item  ventris  lumores  inlitis. 
smiscetur  et  mitidotis,  oxyporis.  urioas  ciet.  inlinitur  et 
Dculis  in  epiphoria.  datur  cotivolsis,  ruptis,  torminibus, 
ToMs,  iscbiadicis  cum  vjdo  albo  potum  pilulis  quaternis 
ant  decoctis  xx  iu  vino,  sunt  qui  et  peniuguanl  coi-piis 
',suco  e  semine  elus  in  serpeutium  melu. 

9.  (37)  Salicis  Tructus  ante  maturilatem  in  araneam  E6 
-^bit,  sed,  si  prius  coLigatur,  sangiiinem  reitienlibus  prod- 
lest.  corticis  e  raoiis  primis  ciuis  clavum  et  calliun  aqua 
,tiiixta  sanat.  vitia  cutis  in  I'acie  emendat,  magis  admixto 
iBuco  sue.  est  autem  hie  trium  generiim:  unum  ar-  67 
(bor  ipsa  exaudat  cummium  modu,  altero  mauat  in  plaga, 
m  floret,  exciso  cortice  iii  digitorum  magoiludine.  fi^' 
expurganda  quae  obstent  oculis,  item  ad  gpissanda 
'quae  opus  sit,  cieudamque  urinam  et  ad  omnes  collectio- 
intus  extrabendas.  tertius  sue  us  est  detruucatione 
IVamoruin  a  falce  deatillans.  ex  bis  ergo  aliquis  cum  ro- 
)    in    calke   punici   calfactus    uuribus    inruuditur   vel 


§  65:  PI  iun.  35,  6,  Marc.  27,  126.  (20,  88).  Cato  123.  — 
13  66—68:  Diosc.  I  186.  —  §  56:  (cfr.  Plia.  XVI  110).  Seren. 
877.  Marc.  18,  85.  PI.  inn.  68,  4—6.  Marc.  34,  108.  —  g  57: 
'"      .  9,  b6. 


1  otraque  om.  a,  '2   inflammationeB  ^'X.v.a.B. 

.  $  tnsBis  TS.   usiB  T.  |  dist.  D.  cfr.  XXXI  104.         3  codco- 

Old  V.    -it  et  v.a.D.    \    inmore  T.         4  nigro  uino  ViS.   nino 

6  et  om.  A.  1  dint.  ego.  cfr.  Marc.  30,  SS.  8  XX  X. 

iginti  {pro  uicenis)  11.  v.    |    et  om.  i.         9  suco  ego.  om.  II.  v. 

*-.  §  148.  XXIII  155.    XX  74.  133.  \   metu  d{?)if.    -tua  EX. 

H  TTfS.        15  cuminmn  d.  gmnmium  EXif.  -mi  v.  \  altero 

\a.  XIV  122.   XXIII  70.   XXXVIJ  r.Q.    -trallv.    -ei  S. 

16  floret  B.  -re  U.v.  \  trirnn  ll.v.  \  uie  ego.  efr.  XXII  60. 

V 140.   ilia  U.Xv.  hie  ualet  S  cwn  man.  Dal.  datnr  exei- 

ise  post  extrabendas  (v.  19)   coni.  J.    (um  uia  huic,  ut  XXV 

ia.   XXVI  46.    XXTU  132?).        17  oheiatftut'?.  -t-oiti.  *;v. 

18  ait  ei/o.    cfr.  nola  ad  XXYII  5*i.    smt  it.    »™S.  tt'^- 

SO  etiproes)  T.         21  punici  (dX'CjE.  -to  -^tt^".  '  "" 

■"  item  X. 


1 

"■■1 
'°J 

ae  n 
im    I 

...      i 


74  C,  FUlm  SECUNDI  [Vdi 


58  folia  cocta  et  cum  cera  trita  inpouuntur.  item  podagricift' 
cortice  et  foliis  in  vino  decoctis  foverl  nerfos  utilissimuiQ. 
flos  tritus  cum  foliis  furfures  purgat  in  facie,  folia  coo- 
trila  et  pota  iiitemperaatiam  I  ibid  in  is  coercent  atque  in 
totum  auferuDt  usum  saepius  sumpta.  Amerinae  ntgrae 
semen  cum  spuma  argeuti  pari  pondere  a  balneo  inlibun 
psUotrum  est. 

-eg         (38)    Non   muHum  a  sallce  vitilium  usu  distat  vitet, 
foliorum  quoque  adspectu,  nisi  odore  gratior  esset.   Graeci 
ly^on  Tocant,  alias  agnou,  quoniam  raatroaae  Thesmopho-  u 
riis  Athenieniensium  castitatem  cuslodientes  his  foliis  cu-  _ 
bitus  sibi  sleruunt.     duo  genera  eiiis:   maior  in  arkoi 
salicis  modo  adsurgit,  niiuor  ramosa,  foliis  candidiortbi 
lanuginosis.     prima   a/bum   florem  emiltit  cum  purpurooj 
quae   et  Candida  vocattir,  nigra  quae  tantum  purpurei 

«u  uascuntur  palustribus  campis.  semen  potum  vini  que 
dam  Eaporem  babel  ct  dicitur  febres  solvere  et,  cum 
guautur  olco  admUto,  sudorem  faccre,  sicuL  laasitudioea 
dissolvere.  urinam  cicDt  et  menses,  caput  temptant  vini 
modo  —  nam  et  odor  sioiilis  ^,  set  inflHtiones  pellunt 

§  58:  Dioac.  eupor.  I  235  estr,    Seren.  771.  149.   (c&.  Plia. 
XVI  110).    PI.  ion.  105,  16—18,  —  §§  69—63:  DLose.  I  184.  — -I 
g  59:  (Geop.  II  4,  1).    AeUan,  nat.  an.  IX  2G,    achol.  Nicoa^.! 
ther.  71,  ■ 

1  disf.  ego  e  Biosc.  et  Sereno.  2  decoKtia  dXii.    -ti  r.- 

b  aumptus  £.        8  aoman  V.  |  nitidium  T.  utili-  X.  I  it«s 

V.        9  est.  eed  X.  esset.  Sed  v.a.Bas.        10  Ijgon  C  «  IHox. 

Ijcon  II.    ligon  v.   \   agmou  E.    Bpagon  X.  IS  an  eteniant^ 

efr.  §  168  et  CFWMiiller  p.  C.  |  in  arborem  »,    acborem  in  X. 

-orem  VB.    -or  est  fl.         1*  primo  V.    on  prior?  1   album  B  « 

Diose.  arbomm  ll.v.  \  emittit  ego.  mi-  U.v.  cfr.  vol.  Ill  p.  493. 

16  paluatribna  VdX.   in  pal-  a{?)ii.   efr.  X  62.    XXr  S3. 

XXV  39.  63.  in.  135.   XXVII  63  al.  17,  18  unguMitiir 

dE'S.   -gantur  TK'Xn.   -gunfcur  H.         18  admistu  Yiv.a.H.  | 

iic  et  v.a.S.  probat  OFWMUlter  p.  15.  »ed  cfr.  §  1S7.  XXIU 

46.  93.   XXV  3i.  XXVI  8-  145.  XXVU  47  al.  \  lassitndinee 

TEX«.    -nem  rS.    efr.  S  33.  XX  192.  340.  XXII  33.  XXUt. 

SI.  XXVU  130.  XXVIU  137.        19  cietVdS.  ciunt  Xe. 

SO  nam  odor  EX,  |  set  ego.  eat  aEXu^DV  t^'^tS.  Vmflam- 

rnatioaea  S. 


an  ^ 

I 


NAT.  Hirr.  SXlV  '9  (3r— S8 


75 


.in  inferiora,  alvum  siatunt,  liydropicis  et  lienibiis  perquam 
I  utiles,  lactis  ubertatem  faciunt.  adversantur  venenis  [ser-  61 
fentiuDi],  maxime  quae  frigus  iufenint;  minor  eilicacior 
.ad  serpentes:  bibiliir  seminis  draclima  in  vino  vel  posca 
i  But  n  t'olioruin  lenerrimorum.  el  inlinuntnr  utraque  ad- 
versus  araneorum  morsus;  ve!  perunctis  lantum,  suflitu 
quoque  aut  substratu  fugant  venenata,  ad  lenerem  im-  its 
petus  inbibcDt  eoque  maxime  phalangLis  adrersaatiir,  quo- 
nun  morsuG  genitale  ei:citat  capitis  dolorem  ex  ebrietate 
i  cum  rosaceo  llos  tenerique  cauliculi.  seminis  de- 
«octum  Tebementiorem  capitis  dolorem  dissoUit  fotu  et 
volvam  etiam  suflitu  vel  adpositu  purgat,  alvum  cum  puleio 
et  melle  patum.  vomicas  et  panos,  difficile  concoqueos, 
cum  farina  bordeacea  moliit.  lichenas  et  lentigiues  cum  63 
laphronitro  et  aceto  semen  sanat  et  oris  ulcera  et  erup- 
tionum  cum  melle,  tcstium  cum  bulyro  et  folils  vitium, 
rbagadas  sedis  cum  aqua  illitum.  luxatis  cum  sale  et 
mtro  et  cera  et  semine  utilissimae  et  folio,  additur  in 
malagmata  ad  vttia  nervorum  et  podagras  semen;  iustil- 
~  I   oleo   decoctum   capiti    In   lethargia   et   phrenesi. 


§g  61.  6S;  Aeliiui.  i 


■   g  G3:  DioaiA.  eupor. 


S.  3  eerpeutiuQi  am.  X(E7}.  uncos  ego  posui.  S  que  I. 
(tT.  I  an  inferant?  1  Rrninin  T    hem-  d,  6  duabog 

!.  doobns  E.  (sorihendum  erat  binis).  |  teuerissimorum  EX.  { 
inatm-  et  X.  -aunttir  et  v.a.G.  -oitur  et  Fen.  |  an  ntrae- 
?  G.  7  an  aufltuque  aut?  cfr.  XV  1.  7  at  ueneriae 
iae  rei  v.aM.  8  inhibet  V.  10  cauU  d,  11  potu 

13  adpoaitae  T.    -ta  fX.        18  facile  X  man.  Dal.  S.  \ 
M>queiiii  ego.    -uent^s  ll.r.    -uent .  tuai  X.    -uit  tusum  man. 
lal.  3.  de  tH£ndo  cfr.  §  65  (r.  14  naacens),  ad  rem  XXI 161. 
.     16  afonitro  Tfl.         16.  16  eraptionnm  if.Tf/.  .nes  Xb.  (ul- 
jra  eupplevH  J,  eed  cfr-  XXII  54,  unde  conieias  potiua  erap- 
onet  olceium  vel  eoram).       17  illitum  ZX«.  bull-  rX.  |  loxatii 
i«Xr.  -taB(?)G.       18  aemeii(E?)(?.  |  utilisBimaa «^o.  om.H.o.] 
iHnm  (E?)&  I  diet.  v.a.G-.  cfr.  Biosc.        10  ad  uitia  ego.   om. 
.D.   ad  curfttionem  coni.  S.  cfr.  XXII 101.  (inteUegwrA-wv  -aa^a.,^ 
[,«  24,   vel  coUectiones,   Ut  §  il:   cfr.  DiOKC.  ftiwpoi-  1  a*6.\ 
oda^ra  Td.  /  liisi.  ego.        20  lethargia  ifiu,   -gica.  1^.  -«'"'' 
ft  f£  /  pbreaesi  v.    fre-  X.    phreni  X.  !«»».  »- 


76  t  PLINl  SECDND] 

virgam  qui  in  manu  babeanl  aut  in  rinctu,   negantiir  iiit 
terlrigiuem  sen  tire. 

64  (39)  Ericea  Graeci  vocant  frulicem  oon  multum  ^ 
vUke  (lifTereiiteni,  colore  roi'is  mariDi  et  paene  folio,  hoe 
ad  versa  ri  serpentihus  tradiinl. 

6&  (40)  Genista  <[uoque  vinciili  usum  praestat,  floris  api- 
bus  gratissimi.  dubito  an  haec  sil  qiiam  Graeci  auctores 
gpai'ton  appellaTere,  cum  ex  ea  lina  piscatoria  apud  eo^^ 
factitari  (locuerim,  et  iiuniquid  banc  designaverit  Homer 

>9,isruB,  cum  dixit  navitim  sparta  dissoluta.  noodiun 
enim  Tuisse  Hispanum  Africanumve  sparlum  in  usu  ( 
turn  est  et,  cum  Cerent  sullies  naves,  lino  tamen,  noil' 
sparlo  umquam  siitas.  Bemen  eius,  quod  Graeci  eodem 
nomine  appellant^  in  folliculis  passiolorum  niodo  nasceuj 
purgat  hellehorl  vice  drachma   et  dimidia   pota  in  aquae: 

€6  oiulsae   cyatbis   iiii  ieiuuis.     rami,   similiter  frond&i, 
aceto  macerati  pluribus  diebns  et  tnnsi  sucum  daut  ischia- 
dicis  utilem  cyatbi  unius  polu.    qnidam  marina  aqua  i 
cerarc  malunt  et  infundere  clyslere.     peruiigunlur  eodem 
suco   iscbiadici   addito    oleo.     quidam  et  ad  stranguriam  to 
utuntur  semine.    genista  lunsa  cum  axiingia  genua  dolen- 
tia  sauaL 


§  64:  Diosc.  I  117.  (cfr.  Plin,  XHl  114),  Nicand.  ther,  610 
—  §66:  (dr.  Plin.  3iVI  176).  HomeruB  B  135.  efr.  Plin.  XIX  25.. 
Varro  ap.  Gellinm  XVII  3,  4.  Diose.  IT  156.  —  §  66i  Diosfk, 
IV  166.  eupor.  I  H37.  PI.  inn.  43,  9—13.  Marc.  BB,  43.  Sere* 
eflS.  —  Marc.  36,  34.  ^ 

1  necantur  T.  3.  4  a  uitice  ego.  ab  ilice  T'Xi'.  bil-  T*; 
bul-  dT.  a  mjriee  (E?)  B  e  Dioet,,  sed  cfr.  §  b7.  6  floria 
T>'.  -rea  rv.  7  quum  VdXu.  quod  E.  8  puteoa  T, 

9  designaait  i.  11  hispatttim  TfS.  spa-  Vd.  om.  EXii.  |  e&i- 
canumue  V.  africanum  uel  EX.  -num  uel  hiapaniim.  v.a.S.  [ 
sparthum  X.  sianim  Vd.  12  an  tantumf  14  paHBiolomm, 
Ep(iS).  -lum  Td.  fasiolomm  X.  pbaeeo-  C.  |  naacens  v.  -entjnm 
«.X.  16  ramis  v.a.G.    \    an   Biniul  et?    cfr.  Biosc.  eim 

frondea  ego.   -de  ll'X.v.   -dei  J.   cum  fronde  C.  \  in  del.  J. 
17  maceratiB  v.a.O.  \  tuasi  T.  tusns  X.  -bIb  v.a.G.  \  iucondati 
"         17.  18  Bchdicis  Td.   scjaticia  IL,       \S  -go^i  X.  ^  oi    ' 
f        20  stringurift  V.    Btrangnma  X., 


¥dE]  NAT.  HBT.  XXIT  B  (38  -42)  77 

(41)  Myricen  ericam  vocat  Lenaeus,  similem  scopis  bt 
Amerinis;    sanad   dicit    ea   carcinomata   in   vino   decocta 
tritaque  cum   melle  inlita.     eandem  esse  arbitrantur  qut- 
dam  tamariceni   et  ad   lieQem  praecipua^n,    si  gucus  eius 
(expressus  io  vino  bibatur,  adeoque  m'irabilem  eius  anti- 
pathian  contra  solum  hoc  viscerum  Taciuntj  ut  adfirment, 
si  ex  ea  alveis  factis  bibant  sues,  sine  liene  in?eniri.    et  SB 
ideo    homini   qtioque    splenico   cibum   potumque   dant   in 
ex  ea  Tactis.     gravis  autem  auctor  in  medicina  vir- 
es ea  defracLam,  ul  neqiie  lerram  neque  ferrum  at- 
tingerel,   sedare  ventris  dolores  adseveravit  inpositam  ita, 
,  tunica  cinctuqiie  corpori  adprimeretur.     volgus  infeli- 
laetn  arborem  earn  appellat,  ut  diximns,  quoniam  nihil  t6,  ids 
feral  nee  seratiir  nmqiiam.    (42)  Corinthus  et  quae  circa  69 
M  Graecia   bryan   vocat   eiusque   duo   genera   facit,    sil- 
Irestrem  plane  sterilem,   alteram  miliorem.     Iiaec   fert  in 
Aegypto    Syriaque    ctiam    abundanter    iignosum    fructum, 
nalorem  galla,  asperum  giistu,   quo  medici  utuntur  vice 
nllae  in  compositionibus,  quas  antheras  vocant.    et  lignum 
iutem  et  flos  et  folia  et  cortex  in  eosdem  usus  adhiben- 


1 


:  Diosc.  I  116,  - 

|.  —  Seren,  408.  ~  §  6 

(§  69— 72:  Diosc.  I  116. 


1  myricBii  ericam  ego.     -en  cam  (-em  earn  E.     -ea  iam  J) 

cam  U.ltJ  (dittogr.  aperta).   -ea  et  ammcon  X.  quam  et  ta- 

ttaricen  e.   quam  ericen  (-cam  S)  H.  \  nocant  VS.  |  laeneuB  T. 

lua  'X.v.a.G.    \    simiUs  est  Z.  2  famerinis  V.     tamaricia 

.  S  coll.  XVI  103.  3  inlita.  Sg  B,  |  eandum  esae  om.  X 

B?)«.o.&       3.  4  quidam  iianc  ease  Xv.a.S.        i  tamaricem  et 

fo.  -cen  (-cam  v  a.H)  sed  ad  (sedat  V)  llTlv.  camsricen 
X.  I  praocipuam  ego.  -ua,  eat  ll.v.  G  eat  {pro  eiua)  T. 
6  adflrmat  TX,  7  aues  iSv.  aiues  X.  ues  V.  aues  V. 
8  qnoqne  om.  Xp.a.Bos.  |  aplenetico  KXii.a  S.  9  autem 
»dTfe(S).   qoidam  C.  om.  EXff.  10  ea  defractam  E(?)G, 

tadem  fir-  rXii(S).  |  nee  (ne  V)  ferrnm  Vd  S'.        10.  11  attingere 
T.       14  eeruaturVd^       15  graecia  —  fecit  om. 'S'S,..  \  ^wfta^i- 
TdTfS.   TBgio  V.  I  uocat  Verc.(J).    -ant  ■V4T1dI^SY        V% -ci>-- 
wire  X.   I  fert  EXv.    fere  r.  18  gaa.\,o  ■^.  *"  — ■''^'"  ""■ 

■"'■'''9  r.  I  auteraa  VX. 


78  C.  PLINI  SEGONDI 

70  lur,  (iiiainquam  remissiora.  dalur  sanguiuem  reicienUbus 
cortex  tritus  et  contra  prolliivia  leminarum,  cueliacis  qwM 
que;  idem  tunsus  JDposilusque  <:ollectiones  otnnes  inhibeb) 
loliis  exprimitur  sucus  ad  haec  eadem  et  in  viuo  decfti 
quftur;  ipsa  vero  adieclo  melle  gangraenis  inlinuntiir.  «~ 
coctum  eorum  in  vino  potum imposita  cum  rosai 

71  et  cera  sedant;  sic  et  epinyclidas  sananl.  deutiuni  dolorl^ 
aurium  de coctum  eorum  salutare  est.  radix  ad  ear 
similiter.  Folia  hoe  amplius  ad  ea,  (|uae  serpunt, 
niinliir  cum  polenta,  semen  drachmae  pondere  adverawij 
phalangia  et  arancos  bibitiir,  cum  altil/um  vero  pingrf 
furuRculis   inponitur,    efllcax   et  contia    serpentium 

73  praeterquani  aspidum.  nee  non  morho  regio,  phlhirii 
lendibua  decortum  inrusum  prodest  abundantiamque  mni 
lienim  sistit.  cinis  arboris  ad  omnia  eadem  prodeat 
aiunt,  si  bovis  caslrali  urinae  niisceatur  vel  in  potu  w 
in  cijao,  venerem  finiri.  carbo  ex  eo  genere  urina  «) 
reslinctus  in  umbra  conditur:  idciu,  cum  libeat  accendere; 
res^iVuitur.   Magi  id  el  spadonis  uriua  lieri  Iradidenint. 

73         10.  (43)  Nee  Tii^a  sauguinea  Telicior  habelur.    cortex  w 
eius  interior  cicatrices,  quae  praesanuere,  apcriL 

(44)  Sileris  folia  inlita  fronti  capitis  dolores  sedant. 
eiusdem  semen  contritum  in  oleo  pUtliiriasis  coercel.  ser- 
pentes  et  hunc  fruticem  fogiunt,  baculumque  rustici  ob 
id  ex  eo  genmL 

§  72ertr,:  cfr.  Plin.  XSVIU  66. 


4.  5  decoquitur  f JO.  -ocuntur  (/.>'.  -oquunturXp.  cf'r.  XXV 
90.  XXriI  47 al.  e  lac.  indieavit  J.  nel  (E?)!i.  ipsa  S.  uel 
ipB^  D.  I  imposituiD  v.a.G.    {item  Bedat  et  a&nat).  7  cerifl 

D  (nort  eonvenitnt  eedaiidi  verba.  {  ad  dentium  X(7)t>.a.,9.  |  do- 
lori  dlS,  -re  TfE.  -rem  X(?)e.  8  aurinm  U.  -umque  X(?)v, 
et  aurium  D.  de  asyrideto  cfr.  54  extr.  (tuHHee).  |  ad  otn.  Vd. 
9  et  folia  d.  I  an  serpant?  11  attilinm  v.  -Hum  Vd.  ad  ilium 
EX.  ISthiriaBiX.  tir-Td.  lilemdibusT.  ieDdibuBquer.a.;^'. 
16  immigceatnrEXir.a.S(^).       17  urinam  V.       19restitaitnr 

?|o,  efr.XXVIISS.  re8oluitur(sol- d)H.«.  igm  add. MtOlfr emenif. 
F.20- J  id  etVdfS.  et  id  ei  EX.  et  id  (id  et /f )  es  p.  21prae- 
sana^BSS soil  XVII 214.  -aauererXit.  l^Gft.'p\\Aa,  ritn- 
tmn  Vf.a.S^.  /  cobercet  X.  -reet  V.        44  iretapiHi.X.i^Ti'X.D.a.D. 


r 

m  (45)  I 


Sat.  htht.  tstt  9—10  (*2— 47)  7<> 


(45)    Lignstnim   si  eadem  ai'bor  est,  qiiae  in  orienlp  74 
cyproE,  suos  in  Europa  usus  habet.    sucus  diic\it'U  nerros, 
articuloB,  algores;   folia    ubique    veteri  ulceri,   cum   salts 
mica  et  oris  esulcerationi  prosunt,   acini  contra  phthiria- 

Hbn,  item  contra  intertrigioes  vel  folia,     sanant  et  galli- 

jhceomin  pituilas  acini, 

wm    (46)  Folia  alni  ex  ferventi  aqua  remeilio  sunt  tumoris. 

'■'     (47)  Hederae  genera  viginli  demons  Ira  vim  us.     natura  7.^ 
omnium  in  medicina  anceps.     meiitem  lurbat  et  caput  "^'^' 

ipnrgat   largius  pota;   nervis  intiis  nocet,  iisdem  nervis 
adhibita    foris    prodest.     eadem    natura,    quae    acelo    est, 

Btaiia  genera  eius  refrigerant,   urinam  cient  potu,  capitis 

Hiorem  sedant,  praecipue  cerebro  contiuentique  cerebrum 

Htembmnae   utiliter  mollibus  inpositis  foliis  cum  aceto  el 

irOBaceo  tritis  et  decoctis,  addito  postea  rosaceo  oleo;  in- 
linuntiir  autem   fronti.     et  decoclo   eornm  fovetur  os  ca-  ir> 
putque  peninguitur.     lieni   et  pota  et  inlita  prosunt.    de- 
cocuntur   et  contra  horrores  febrium  eruplionesque  pitui- 
lae  ant  in  vino  teruntur.     corymbi  quoque  poti  tcI  inliti 

ilienem   sanant,  iocinera  autem  inlili.     trahunt  et  menses 
adpositi.     sucus  hederae   taedia   narium  graveolenttamque 

^Aiepdat,  praecipue   albae  sativae.     idem   infusus  naribus  77 

■       §74;   (cfr.  Plin.  Xn  109.   XXIH  90,    Diosc,  I  124),  —  PI. 

mm.  SB,  6.  Marc.  19,  60,  —  §  76;  Diosc.  H  210.  Marc.  36  36. 
—  Seren.  583.  PI,  iun,  11,  U— 14.  —  Seren,  SO,  —  §  76:  Diobc, 
n  310.  Seren.  40B.  Marc.  2.?,  53,  —  PI.  iun.  66,  5,  23,  19.  Marc. 
10,  69.  —  §  77:  Diosc.  H  210.  Seren.  98,  Marc.  5,  12.  cfr.  Scri- 
hon.  7.  PI.  ian,  17,  17.  Seren,  818,  —  Pi,  inn,  55,  10—13,  Marc. 
80.    PI,  iun,  96,  1—5, 


del.  v.a.H.  I  ex  eadem  £Z.  2  bud  Bine  utro  pauBus 
R'  I  habet  SDcns  habet  EX.  |  discntit  ego.  cfr.  §  54.  11.  S3, 
"^aa  R,  ri.  eius  in  S  (cotilTa  Fhnii  usnm).  2.  3  netnie  articulis 
algoribns  v.a.S.  4  esulcerationi  AXVerclBrol.).  -onis  Fen. 
-oneTl  -onibuBE C(iJ).  5  intertrigencB T,  ]  uel  folia  VdTXS. 
foliaue  E(?)i'.  7  aquae  T.  |  reniedium  d.  certiasimo  remedio 

(i.a.D.  I  tumori  X(?)v.a.J.        8  edera  V.  dere  X,        10  altervm 
neruia  tmeis  inclttsit  J.         II  adibita  V.  |  eato  E.    cv  Mi  '^'?^ 
B.O.S.      13  crebro  et  crebrum  V.       14  au  wti^ail       \?.  Iwt.  t,%o 
e  19.  ttm.        SO  lienem- — inliti  ojii.  V.  \  VtiVitu  4.  ""ffli^A'i.. 
*^^^ft^r/STauiolentiainque  VX., 


80  C.  PLINI  SECUNDI 


1 


caput   purgat,    erTicacius    addito    uitro.     iafunditur    eliant* 
puruIentiB  auribiis  aut  dolentibus  cum  oleo.     ctcatricibus 
<]uoque    de  CO  re  ID    I'acil.     ad   lienea   eflicacior   albae   ferro 
calefactus.     satis   est  acinos   Ti  in   vini   cyalhis  n  sumi. 
acini   ex   eadem   alba   terai  in   aceto  mulso   poti   taeaias  5 
pelluDt,   in   qua   curatione   ventri   quoque   inposuisse   eos 

IB,  147  utile  est.    Aedera,  quam  chryso cartoon  appellaTlmus,  bacis 
aurei  coloris  xx  in  vini  sextario  Iritis,  ita  ut  temi  cyathi 
potentur,  aquam,  quae  cutem  subierit,  iirina  educit;  Era- 
sistratus  eiusdem  acinos  v  Iritos  in  rosaceo  oleo  cale-u 
Tactosque   in   corticc   punici   instillavit  denlitim   dolori  a 

TS  contraria  aure.   acini,  qui  croci  sucum  habent,  praesumpti 
potu  a  crapula  tutos  praestani;  item  sanguinem  excreantes 
aut  torminibus  laborantes  hederae  nigrae.    candidioris  co- 
rymbi  poti  steriles  etiam  viros  faciunt.     inlinitur  decocta  is 
quaecumque    in   vino    omni   ulcerum  generi,   etiamsi  ca- 

79  coethe   sint,     lacrima  heJerae  psilotrum  est  pbthiriasim- 
que   tollit.     ilos  cuiuscumque  generis  ni  digitorum  capta  ■ 
dysintericos   et  alvum  citam  emendat  in  vino  aastero  I 


PHI  I 


g§  78.  79:  Dioac.  11  210,    —    §  78extr.:   Th.  H.  IS  18, 
PI.  iun.  77,  32.    Ma,rc.  4,  55.  —  §  79:  Seren.  67.    PI.  iim.  6a, 
11—13.43,13.  Marc.  27,  74.  PI.  iun.  84,  3.  109, 17.  —  Seren.  404. 

3  alba.  E  d.   -ba  est  X.   -bae  eat  v.a.S.  i  sex  ll.v.  \ 

dnobuH  ll.v.        5  es  om.  E.  |  taenias  S  e  coni.  Dal.  tineaa  ll.v. 

7  hedera  ego.  ed~  U.  -rae  r.  j  qnam  in  EX.  |  chryaooarpon 
B  e  Biosc.  et  XVI  147  chrjaolarion  (-sal-  V)  VdT«.  -rio  E. 
cbrisolariam  Z.  |  appelUuimus  X.B.  -amue  v.  atii  ellaoimus 
(-im  ViVd.  alueliimuB  E.  8  XX  X.  uiginti  ll.v.  9  Bub- 
erit  T.  [  urinae  T.  -ne  d.  I  educit  X-o.  ducit  E.  -it[iir  asistratus] 
V.    dicit  d.    I   dist.  Xp.o.Bas.  10  V  v.    qninque  ll.Dal. 

11  pnnici  E(?)C.  -co  rTIXv.  12  aure  EXw.  -ri  rS.  13  a 
om.  E,  I  totua  V.  14  aut  —  laborantes  oi».  Vd'.  |  dist.  ego. ' 
nigrae  Vv.  -ris  r.  om.  X  man.  Dal.  \  candidioris  ego  e  Theophr. 
-res   U.fi.     -Tie   nigri  X  man.  Dal.  16   qnaecumqae   om.   % 

v.a.H.  I  cumuinoX.  |  omni  ego.  -in  U.v.  cfr. § 3i.  VIII313. 
16.  17  eacoetbe  C.  -tes  Vd.  -tae  v.    cacohesles  (ea  co-  X)  EX. 

17  lacrimae  derepsi  lucrum  T.    -me  delepsjlotrum  X, 
J7.  i8  piiiirisaim  aeque  dT.    ptbiariasmiquae  V,         IS  trium 
*  V  (pro  feraum).    cfr.  §  81.  \  catptoa  "X..  Am  u.ti.G.        19  oi- 
^iB  cad.  Poll.  v(S).    -tamen  V4.   -la 'E.  call's.,  e'&wn.  "a. 


NAT.  HIST.  XXrV  10  (47—49)  81 

die  pdtus.  et  ambustis  inlinLtur  utiliLer  cum  cera.  de- 
'ni^ant  capillum  corfmbi.  radkis  sucus  in  aceto  potus 
rcontra  pbalangia  prodesl.  buius  quoque  ligiii  vaso  sple- 
nicos  hibeotes  saaari  invenio,  et  acinos  tenint,  mox  com-  i 
buniDt  et  ita  inlinnnt  aoibusta  prius  perl'usa  aqua  calida. 
aunt  qol  et  incidant  suci  gratia  eoque  utaatur  ad  denies 
erosos,  frangique  tradunt,  proximis  cera  munitis,  ue  lae- 
dantnr.  fummim  eliam  in  hedera  quaerunt,  quam  ex  aceto 
milissimaiD  dentibus  promittunt. 

(48)  (iraeci  vicino  vocabulo  cistbon  appellant  frulicem  i 
iinaiorem  tbymn,  foliis   ocimi.  duo  eius  (genera:  flos  masculo 

,  feminae  albus.  ambo  prosunt  dysintericis  et  so- 
tutionibits  rentris  in  vino  anstero  temia  digitis  (lore  caplo 
et  similiter  bis  die  polo,  ulceribns  veleribns  et  ambustis 
cera  el  per  se  oris  ulceribns.  —  Sub  his  maxime 
oasGitnr  hypocistAis,  quam  inter  herbas  dicemus.  ie, 

(49)  Cissos    erythranos    ab    iisdem   appellatur   similis  82 
^ederae,   coxendicibus  utilts   e  vino  potus,   item   lumbis, 

I  ri  acini,  nt  sanguinem  nrina  detrahat.  —  Item  tba- 
laecissoD  appellant  hederam  non  altollentem  se  a  lerra. 
1  haec  contunsa  in  vino  acetabnii  mensura  lieni  medetur, 


-  (1 127), 


2  colymlii  Vd.  |  radicem  saeoa  T,   an  radicum  sucus?   cfr. 
oaa.         3  aaea  VtS.  -se  dXn.         3.  4  epleneticoa  v.a.H. 
i  moxque  S{?)r.a.S{D}.        6  qui  et  Xh.  et  E.    et  qui  rTdD. 
^.  XXTIU  231.  \  suci  d'EXir.    subici  r.  I  eoque  SX«.    quo- 
^"~ie  r.         7  tradant  coni.  Dal.  an  fiiadeiit?  efr.  XVII 23.  XVin 
7.  2S7.  333.  XX  S3.   XXVIII 69.  199.  207.  \  eerca  miuutis 
certamiDum  itia  T.  7.  S   laedant  E,  S  cummtm  S. 

L-  l-K.   gnmmi  U.v{I>).         8,  fl  quod   et  utiliHaimum  v.a.H. 
10  chiutoB  V.         11  timo  X.Ven.  \  ocjmi  VS.         12.  13  eius 
kltaomttus  T,        13  carpto  X  man.  Dal.         16  hjpoeisthia  G. 
"    Td.    -stoe  V.   -citis  (hippo-  X)  EX.  |  hederas  EXt'.a.^H'.  [ 
inns  {V?)Xv.a.H.         17  erytranos  X,    -tyanoa  V.   |  hisdem 
19  tanta   ui   i'   cum   P.    -tam  (-turn  V)   aim  U.TXH. 
ique  uim  v.  |  acini  ut  .S  cum  Gron.   accipi.  at  '^  S.'S.  -■^lan*' 
.piimt  ut  TV   adiciunt  ut  X.    acini  aiunl  ut  H.  \  4^T6)oa-"s*' 
'.a.M        19.  20  chamaecifTon  r.  cfr.  ttid.  libri.  -^ao^^*- 
Vjn.        21  a  uino  y.  I  aUeni  V. 


82  C.  PLINI  SECUNDI 

folia  ambustis  mm  axungia.  —  Milax  qiio(|iie,  quae  anlho- 
phoros  cognomiDatur,  simiUtudinem  hederae  babel,  tenuio- 
ribus  I'oliis.    coronau  ex  ea  factam  iDpari  folioriun  numero 

83  aiuot  capitig  Jolorihus  mederi.  qiiidam  duo  genera  milacte 
diiere:  alteram  mmortalitati  prosimam  in  convallibua  opacis, 
scandentem  arborum,  comantibus  acinorum  corymbis,  cod- 
tra  venenata  omnia  enicucissim^  iui;ant£^m  acinDnim  suco: 
infantibus  saepe  inslillato  nulla  postea  venena  nocitura, 
altenim  genus  culla  amare  et  in  bis  gigoi,  nullius  effectus. 

IS,  ifit  illam  esse  milacem  priorem,  cuius  lignum  ad  aures  80- 

84  nare  diximus.   —   Similem   huic  aliqui  ciematida  appelli 
veruni,  repentem  per  arhores,  geniculatam  et  ipsam.    folia 
eius  lepras  purgant;  semeu   alvum   solvit  acetabuli  men- 
sura  in  aquae  hemina  ant  aqua  mulsa,    datur  ex  eadem. 
causa  et  decoctnm  eius. 

8G         11.    (50)  Harundinis   geuera  xxviii  demon stravimuB^ 

i6,]Miq.  non  aliter  evidenliore  ilia  naturae  vt,  quam  coutinuis 

his  Toluminibus  tractamus,  aiquidem  harundinis  radix  coii- 

trita  inposita  felicis  slirpem  curpore  extrahit,  item  harun- 

dinem  felicis   radix,     et,   quo  plura  genera   I'acimus,  ilia, 

g  83  med.:  Diosc.  IV  142,  —  §  84:  DioBC.  IV  179.  —  §  85; 
Cels.  V  36,  36.  PI.  iun.  88,  4—7.  Ma,rc.  34,  38.  {Dioac.  I  lU)y, 
—  §§  96.  86:  Diosc.  I  17.  "' 

I  ambuatia  dXu.  -sti  r.  |  amikx  v.a.S.  cfr.  XVI153—15B.  \ 
quae  «,  quia,  X,  qui  et  'X.Bas.  qui  VdTfS.  1.  2  aJithophoroa 
S  cum  Salm.  ajito-  (-poroa  T)  dT.  atho-  (-poroa  T)  Vf.  intho- 
X.  into-  E.  aico-  B.  auto-  r.  2  habet  aw.  EX.  3  coro- 
uaiii  om.  EX,  |  ea  ego.  eo  U.v.  £>  alteram  ,  .  proiimam  ego. 
alteram  .  .  proximum  U.  f.  |  iamortalitati  —  6  arborum  om.  EX. 

6  candentem  %v.a.B.  |  arborum  YitS.  -res  B.  altenim 
ao.  an  arborem?  cfr.  XXVl  36.  lat:.  statuit  I)  cum  U  517.  | 
comtoaotibnB  Y,  commiiia-  a.  T  efScacisaiiue  iuuantem  ego. 
-mi  (-mia  v)  in  tantum  ll.D  {ut  add.  v).  -mi  in  totum  J.  cfr. 
XXVIII  19*.        Sanquippe?  |  nocitura  aint  v.a.J.       lOillaT. 

II  clematidani  X.  clementides  Td,  lit  purgat  T. 
Ifi  iiym  ED.  cfr.  ind.  ad  XVI.  ssivra  d.  -viiii  T. 
Tt  uiginti  uouem  Xt),  17  natura  v.a.H.  |  ui  H  imm  P.  atlh 
del.  V.  19  et  inpoaita  EX!i.o..s.  19  et  20  felicis  S.  fili  ' 
(-mbX)  a.v{D).  cfr.  XVII 29.  54.  XVIII 45  («*i  cantral* 

«■«  seribemdum  erat).  XXVI  58.  XXVII  34.  72.  7H-  XXV- 
J[^^VlJ8r.        aOetquoH.XD.  ettiuoiaftoiG.  cicsonw.\ll 


Br»t!l  NAT.  HIST.  XXIT  10—11  (49-Bl)  83 

quae  in  ludnea  Syriaque  nascitur  odorum  unguentomm- 
que  causa,  uriuam  movet  cum  gramine  aut  apii  semine 
decocla-  ciet  et  meostrua  admota;  medelur  convutsis  ii  : 
obolis  pota,  iocineri,  renibus,  hydropi,  tuasi  etiam  autlitu 
inagisque  cum  resina,  furhiribus  ukerumque  manaQtibus 
cum  murra  decocta.  excipitur  et  sucus  eius  fltque  elaterio 
similis.  enicaeissuna  iu  omni  harundine  quae  proxima  ra- 
dici,  efficaclora  genicula.  baruudo  Cypria,  quae  donax 
Tocatur,  corticis  cinere  alopecias  emeudat,  item  pulres- 
centia  ulcera.  foliis  eius  ad  extrafaendos  aculeos  utuatur, 
efllcacibus  et  contra  ignes  sacros  collectionesque  amneB, 
vulgaris  faarundo  extractoriam  vim  habet  et  recens  tusa, 
nou  in  radice  taatum,  in  muUo  enim  et  ipaam  harun- 
dinem  traduot,  medelur  et  luxatis  et  spinae  dolori&t/s 
radix  in  aceto  inlita;  eadem  recens  Irita  et  in  vino  pota 
venerem  concitat.  haruadiuum  lanugo  inlata  auribus  oL- 
tuiuiit  atiditum. 

(51)   Cogncta  in  Aegypto  res  est  haruudini  papyrum,  8a 
praecipuae  utilitatis,  cum  inaruil,  ad  laxandas  siccaodas- 
qu«  fistulas  et  intumescendo  ad  introitum  medicamentorum 
apertendas.    charta,  quae  Dt  ex  eo,  cremata  inter  caustica 


-  g88r  Diosc,  1  116, 


miiB  V.   iec-  rXu.   faciamus  D.  1  iudaea  II. TlH.  -de&  Zv, 

indift  B  coll.  XII 104  et  Diosc.  \  odorem  V.   -re  X.  2  qne 

.eansa  om.  X.  |  nrinarum  V.  a  et  om.  SG.  \  medetur  —  i  pota 
9BI.  EX.  I  duobna  Viv.  4  tasBim  VX.  6  elaterio  Ec.  -ri 
Ti.  alteii  X.  7.  8  radici  Sv.  -ce  rtX.  a  rad-  D  e  ami.  S. 
8  et  efficaciora  E.  -atia  X.  efBcacia  et  v. a.  8.  S  cax- 
tiae  if,  -ci  VE.  -ce  XFe»,  |  cineri  E,  9.  10  pitireBcentia. 
y,  pitnita.  recentia  V,  10  eiua  aculeos  EX.  11  efSca,ei- 
buB  VdTffl.  -acias  En.  -atiuB  X.  13  an  uel  (et)  uulgaiia?  ] 
OM  et  deletulum?  lb  in  mulfo  ego.  cfr.  Ckh.  V 26,  35.  mii!t« 
-B-V-  -ti  D-  I  et  YZXv.  de  dT.  |  ipsa  harundine  dTX. 
14  tratduntur  X.  ualere  traditnt  v.a.H.  \  doloribua  c,  -res  U.X. 
1«  inlata  (ilia-  T'XKfrc.)  T'2>.  cfr.  Diosc.  (^miecoiKa}.  in- 
lite  (illi-  v)  rv{I>al.).  18  oognata,  B.  -nita  IZ.Xc.  [  papynua 
SjS.    -rue  B.    -to  Xv.    ipearum  rt,  19  ^Ta*c\TOi\fc  MSC-*a!i*i* 

"^        '"         20  intumiscentlo  7.    in  tnmeae-  c.a.G^S"!-  st*  '^'^ 
21  eo  VdZS.    ea  S{?)v. 


84  C,  PLINI  SECUBBT  tTI* 

est.    ciois  eius  ex  vino  potus  somnum  Tacit;  ipsn  ex  aqua 
inposita  callum  sanat. 

89        (52)  Ne  ID  Aegypto  quidem  nascitur  hebcDiiSj  ut  do- 

111,17  cuimus,  nee  tractamus  io  medicina  alienos  orbes,  non 
oniittetur  tameu  propter  miraculum.  scobem  eius  oculis 
unice  mederi  dicunt  lignoque  ad  cotem  trito  cum  passo 
caliginem  discuti,  ex  aqua  vero  radice  albugines  oculoram,  t 
item  tUBsim  pari  modo  dracunculi  radicU  adiecto  cum 
meUe.    hebenum  medici  et  inter  erodentia  adsumimt. 

SO  (53)  RLododeudros  ne  nomen  quideni  apud  nos  ia- 
TeDit  Latinum;  rhododaphneo  vocant  aut  nerium.  mirum 
folia  eius  quadripedum  veneuum  esse,  homini  vero  contra 
serpentes  praesidium  ruta  addila  e  vino  pota.  pecus  etiam 
et  caprae,  si  aquam  hiberint,  in  qua  folia  ea  maduerint, 
mori  dicuntur. 

91  (54)  Nee  rhus  Latiituni  nomen  habet,  cum  in  ueum 
pluribus  modis  veniat.  nam  et  berba  est  sllvestris,  folils 
myrti,  cauliculis  brevibus,  quae  taenias  pellit,  et  fnitex 
coriarius  appellatur,  subrutilus,  cubitalis,  crassitudine  digi- 
talis,  cuius  aridis    foliis  ut  malicorio  coria   perficionturJ' 

se  medici  antem  rhoicis  utuntur  ad  contuse,  item  coellacod 

et  sedis  ulcera  aut  quae  phagedaenas  vocant; trita 

cum   melle  et  inlita  cum  aceto.     decoctum  eorum  instil- 

g  89:  DioHc.  I  129.  —  §  90:  (cfr.  Plin,  XVI  79),  Diosc  TV 
82.  —  §§  91  estr.  9M:  (ufr.  Plin,  XM  65,  Th,  H.  m  18,  5). 
Diosc.  I  147. 

1  Homnium  E.         3  ne  Sr.  hue  Z,  mii.  r.         6  paao  T, 
7  discutit  SXv.a.S.         8  dracnnculis  {drag-  X)  EX,  10  ro- 

dodendroH  T.         11  rhododa&xem  d.   rododaphnen  X.  |  an  uo- 
cant  alii  aut?         IS  predium  £.  |  addita  et  X.  -ite  V.   -itu  et 
e  v.a.G.        14  in  aqua  d.  |  manduerit  d.    adueoerint  £X. 
16  rliQsen  X.  I  in  nsum  V*dr,    mua-  V.    in  orum  (hor-  X)  EX.    I 
18  canlicnliaqne  Xv.a.G,  ca,iiliaque  X.  |  taenias  tS.   tenfiaa    I 
V,   -ant  E.  tiuias  d.   -neati  TXe(i>).        19  excoriariua  EZv.a.  ' 
Bas.  I  cubitali  X.       19.  20  digitalis  ll.X..  -li  v.       20  ut  ^7)  B.  j 
et  U.V.    efr.  XXIII  10?-         il   roicis  X.    rhocie  d.    rochii  T, 
I       (on  rboicis  foUiB?).        22  lae.  mditavit  J  (post  aceto  D  ctwi       ' 
51?).  eawWerwrnt  pterygia  et  gangraenae  eanant,    efr.  Diosc. 
SSinliUtSXv.    intnta  rTt 


■TdK]  NAT.  HIST.  SXrV  11  (51-57)  R5 

latur  auribuE  punilentis.  fit  el  stomatice  decortis  ramis 
ad  eadem  quae  ex  moris,  sed  eftiracior  adinixto  alumine. 
inlinitur  eadem  hydropicorum  tiimori. 

(55)  Rhus,  qui  erytliros  appellatur,  semea  est  huius  93 
fruticts.  vim  habeL  adstringeadi  refrigerandique.  adsper- 
gitur  pro  sale  obsoaiis  aha  soluta  omnesqiie  carDes  cum 
silpfaio  suaviores  I'acit,  medetur  uiceribus  manautibus,  cum 
melle  asperitati  lioguae,  percussis,  lividis,  desquamatis; 
eodem  mode  capitis  vuiuera  ad  cicatricem  celerrime  per- 
ducit.    reminarum  abundantiam  sistit  cibo. 

(56)  Alia  res  erythrodanitni,  quam  aliqui  ereuthodanum  94 
TOcant,  nos  rubiam,   qua  tinguntur  lauae  pellesque  perfl- 
ciuntur.    in  mediciua  urioam  ciet,  morbum  regium  sanat 
ei  aqua  mulsa  —  et  licheuaBi  ex  acelo  inlita  — ,  iscbia- 

i  dicos,  paratyricos  ila,  ul  bibentes  laventur  cotidie.  radis 
semenque  trabunt  menses,  alvum  sislunt  et  collecliones 
disculinnt.  contra  serpenles  rami  cum  foliis  inponuntur. 
folia  et  capillum  inficiunt.  inrenio  apud  quosdam  morbum 
regium  sanari  hoc  Irulicej  etiam  si  adalligatus  spectetur 
tantum. 

(57)  Distat  ab  eo  qui  alysjoii  vocatur  foliis  tantum  et 
ramis  minoribus.  nomen  accepit,  quod  a  cane  morsos  ra- 
biem    sentire    non  patitur  ex  acelo   potus  adalligatusque. 


fi  93:  Diosc.  1  147,  cfr.  Marc,  "27,  (3.  3).  10.  40.  11,  3.  Cels. 
VI  11.  —  g  "4:  Diosc.  Ill  150.  Seren.  1094.  PI.  iim.  97,  9.  43, 
3—9.  Seren.  700.  Marc.  25,  42,  PI.  iun.  104,  SOaqq.  —  §  95: 
(cfr.  DioBC.  m  95), 


1  atoniace  K,    -achice  e.a.C.        3  tumaribus  'EX'O.a.H. 
4  rhna  om.  EX,  |  quae  %'S.v.a.H.  I  rjAros  K.    yd-  X.         6  aluo 
BOlnta  ViTlJ.  alnoa  (-num  XS)  aolnit  EXf.         6.  7  cum  eilpio 
T-  pro  ailnio  X.        7  disf.  ego  e  Diosc.        9  uleera  c.o.J. 
"1  alia  res  U.TIU.    alia,  est  Xff.  om.  ».  |  erjthrodanum  U.  [U 

•Iff}!),  cfr.  Diosc.  -aue  v.  eritron  X.  |  quem  V.        14  et  in  X. 

—  item?  I  diil,  effo  coU.  Dios?.,  sed  fortasse  item  licbenaa  — in- 

^ t  transvimenda  post  cotidie.        14.  16  sciaticoa  V.  aeya-  X. 

iflt  iBchiadieoaB(7)B.o,D,         ISinficiunt  VdTfjH,  incipiiuit  EX. 
tugnnt  P.        19  altigatus  VdS.        51  aV^sftCc  "  ~" 

«lj-  (aJi-^  X)  EX.  j  taatmn  4c.    in  t«.- 

'vit  X.    j  morsos  IITR,    comm-  C. 
pottis  ei  aeefo  ZXv.a.S. 


86  C.  PLINl  SECUNDI 

minim  est  quod  additur,  saniem  ronspecto  omnino  fnitice 
eo  sicca  ri. 

(58)  Tingueotibus  el  radicula  lanas  praeparat,  quant 
i»  struthioa  a  Graecis  vucari  diximus.  medetur  morbo  re^o 
et  ipsa  et  decottK?«  eius  polu,  item  pectoris  vitiia. 
nam  ciet,  alTiim  solFit.  et  vulvas  purgat,  quam  oh 
aureuui  rrtccdv  medici  vocant  ex  ea.  e  melle  prodetA 
magnifice  et  tiissi,   orthopnoeae   coclearis  niensur^,    cutt> 

97  polenta  vero  et  aceto  lepras  tollit.  eadem  rum  pauace  et 
capparis  radice  calculos  frangit  pellitque,  pauos  discutit- 
cuni  farina  hordeacia  et  vino  decocta.  miscetur  et  ma- 
lagmatis  et  coliyriis  claritatis  causa,  sternumento  utiHs 
inter  pauua,  lieni  quoque  ac  iocineri.  eadem  pota  de* 
narii  unius  pondere  ex  aqua  muisa  suspiriosoB  sanat,  sle 

Bs  et  pleuriticos  et  omnes  laleris  doloris.  —  Apocyni  semen 
ex  aqua  —  frutei  est  folio  hederae,  molliore  tamen 
minus  longis  viticulis,  semtne  acuto,  diviso,  lanuginoso, 
gravi  odore  —  canes  et  omnes  quadripede^  necat  in  ciba 
datum. 

gg  96.  97:  Diosc.  R  192.  (cfr,  Plin,  XIX  48).  —  §  98;  Dioac. 


1  Bauiem  (X?)  B.    iuaauiEUU  U.v.         2  eo  EXti,    oa  r.  \  al 
cari  V.  sanari  v.a.B.         3  laoaB  (K?)G.    ramis  r.   -mo 
ramis  X.        4  strulthion  T    athrucion  X.  |  medetur  n 
6  ipsa  et  ego.   -taaa  T.   -sa  rXti.   [an  ipsum?).    |    decocta  egO. 
-ta  H.TX)',    -ti  G.    -to  IE.    \    et  uis  X.    et  iua  n.a.G.    |   pottt 
iTfj.   -to  Vfif.   -ta  EXe.         6.  7  dist.  ego.        7  auieon  X.  ' 
-nEcciv  ego.  cfr.  Dioac.  et  Cels.  V  21.  pecion  dT.  pectori  {-«peo- 
ton)  E  (X  post  medici).    ^tition  Tf.   poterion  J  e  coni.  S.    ; 
cultim  V.  I  uocant  medici  EX.   |  diet.  ego.  |  ex  ea  e  ego.   ex 
et  U.  ea  et  ex  P.        8  &  X.    a  Td.  ad  E(?)«\  |  tussi  X,   -ai 
Bi'.  om.  r.  I  orthopnoeae  Ke.   -nonee  X.  om.  r.   [an  tusBi  in  OP- 
tiiopnoea?   cfr.  Ceh.  IV  8).  10  caparia  V.    \    caiiculum  «■■ 

caultuu  E'.  II  et  uino  dEu.    cfr.  Diosc.    uiuo  vr  ~ 

IS  etemumento  ego.    aumtmiL  E.    -nutamento  dTX  m 
B{J).    -niintamentum  T.    ad  xternutajnenta  (-num-  S)  «.    cfi/i 
XI  269.    XXV  53.  5fi.  135.  173.   Grtmov.  ad  XX  189. 
IB  ac  Viv.  et  X,  om.  E.        14  onici  EX.        16  pleuretacoa  T«: 
?'.  a.  ^(J>).  /  dolosia  V.  /  apochiniu  X,   -cjiium  {wtii,  aj^i*-')  Brofe^ 
/fi^f^  -S  le  folia  VAX.    I    moWiora  X.  moviOTS. 'Hm*  V  - 


TdEj  NAT.  HIST.  SXrV  11  (67-61)  87 

(59)  Rosmarinum  diclum  eet,    duo  genera  eiu»;  alle-  99 
rum  sterile,  allenim  cui  et  caulU  et  semen  resJDaceum,  le.  ist 
quor)    cachrjs   vocatur.    foliis    odor  turis.    radix   vulnera 
Eaoat  viridiR  inposita  et  sedis  procidentias,  candy lomata, 
haemorrhoidas,  sucus  et  fruticis  et  radicia  morbiim  regium 

et  ea,  qnae  repurganda  sunt.  oculoruFn  aciem  exacuit. 
seiBen  ad  vetera  pectoris  villa  datur  potui  et  ad  vulvas  lOO 
cum  vino  et  pipere,  menses  adiuvat,  podagrU  inlinitur 
cum  aerina  farina,  purgat  etiam  lentigines  et  quae  excal- 
facienda  sinl  aut  cum  sudor  quaerendus  inlitum,  item 
CODVulsis.  auget  et  lacte  in  vino  potum,  item  radix,  ipsa 
berfaa  strumis  cum  aceto  inlinitur,  ad  tusaim  cum  melle 
prodest. 

(60)  Cachrjs  multa  genera  habet,  ut  diximus.     sed  loi 
I'tiaec,  quae  ex  rore  supra  dicto  nascitur,  si  fricetur,  re-  ^^■^ 
i^osB  est.    adversatur  venenis  et  venenatis  praeterquam 
iraiguibus.    sudores  movet,   tormina  disculit,   lactis   uber- 
tatem  facit. 

(61)  Herba  Sabitia,  brathy  appellata  a  Graecis,  duorum  tOS 
geaerum  eat,  altera  lamarici  folio  slmilis,  altera  cupresso; 
qiiare  quidam  Creticam  cupressum  dixerunt.     a  multis  in 
BufBtus  pro  ttire  adsumitnr,  in  medicamentis  vero  dupli- 


^.  fig  99.  100:  DioBC.  EH  79.    Th.  H.  IX  11,  1 

JKlwc.  m  80.  78).  —  §  102:  Dioac.  I  104.  - 
^^      "n.  inn.  98,  6—7.  83,  8,  97,  10— 1->. 


1  dictom  ego  cam  U  519  (jwV  tamen  contra  PlinU  etnigue- 
'iMdtwni  iitseruit  ante  roHmarmum].  oni  ll.v.  marorem  lac.  stafmt 
,  eat  BXS.  et  V.  eat  et  i{v,  sed.  'arde  rosmarinum).  3  an 
tileera?    cfr.   Theopkr.  4  procidantiam  ego.     -tia  {-oed-  X) 

>8.X«.  cfr.  nota  ad  XXIII  5tf.  |  condylomata  TflXti.  -ta  et 
]i(?)B.  fi  haemurrhoidas  SB.    -morroidos  (emo-  X)  rXe.  | 

et  (ante  radicis)  om.  EX.  6  an  sint?  9  aerina  dSC.  -nea, 
V.  nerina  V.  heruina  X.  {  aut  quae  X.  10  aint  YlS.  annt 
4(?)BXii.  11  lacte  tSS.    -teni  V.    lac  »«.  15  Q  b.  om. 

"      I  frntice  dT.         16  praeter  Xi:a.Bas.         VT  wvicfwoi'W 
S.       20  altera,  e(J).  alii  terra  EX.  aVia  rt  B.  \  V-'a.maicv^'^Q - 
A   ^inariciVi.    ma- EX.    amaiaci.  t.  \  co^jTasavi.'^'^.   -" 
maltis  TdC    ut  uilja  ■£.    ^ifflis^^^ 


88  C.  PLINI  SECUNDl  [Vdi 

cato  pondere  eosdem  elTectus  habere  quoa  cinnaroum  tra- 
dilur.  roliectiones  minuit  et  nomas  conpescit,  inlita  ulcera 
purgat,  partus  emortuos  adposita  extrahit  el  suHita. 
linitur  igai  sacro  et  carbunculis  cum  melle;  es  vino  pota 
regio  morbo  medetur.  gHlIinacii  generis  pituitas  fuuio  eius 
herbae  sanari  traduut. 

93  (62)  Similis  lierbae  huic  Sabinae  est  selago  appellaLa. 
legitur  sine  ferro,  dextra  oianu  pei*  tunlcam  operla,  sinistra 
eriiitur  velfit  a  fiirante,  Candida  veste  vestito  pureque  lautis 
nudis  pediti|is,  sacro  facta,  priusquam  legatur,  pane  viuo-, 
que;  fertur -in  mappa  nova,  iianc  contra  perniciem  om-' 
nem  habendaki  prodidere  Dniidae  Gallorum  et  contra  omnia 
oculorum  vitiil  rumum  eius  prodesse. 

Q4  (63)  Ii'deui  samo/um  berbam  nominavere  nascentem 
in  lunidis,  et  banc  sinistra  manu  legi  a  ieiunis  contra 
morbos  suum  boumque,  nee  reapicere  legentem  neque  alibt. 
quam  in  canali  deponere^  ibi  conterere  poturis. 

Q6       (64)  Cummium  genera  diximus.  in  bis  maiores  efTectus 

I;*"  melioris  cuiusque  enint.    dentibus  inuliJes  sunt,  sangul- 

nem   coagulant  et  ideo  reicientibus  sanguinem  prosunt^ 

item  ambustis,  arteriae  vitiis  inutiles,  urinam  cient,  amari- 

@  105:  DioBC.  I  176.     PI.   iun.  39,  1  —  3.    Marc,  16,  79. 


3  minuit  et  EZv.    muitet  i.    inn-  T.         3  espostta  XX.  | 
auffitu  X«.  a.  S.  i  dist.  Val.  Mose  e  Fl.  tun.    cfr.  prMterea 

Dime.  \  en  ll.TXS.  et  v(I)).        5  gereris  V.  |  pituita  Vd.  -it«in 
X.        7  herbae  Ew.    -be  X.    -ba,  est  dT.  -ba  YS.  \  est  To.  eins 
B.  S  uia  X.   om.  dT.        8  0]^ita  ego.  qua,  VEXu.  quasi  d.  |  ai- 
nistram  T.  -ra  manu  Xf.o.S.       B  eruitur  ti,  exui-  ll.XC.  exeri-. 
CFWMiilier  p.  34.    eft:  §  lOi.     XXI  176.     XXVII  36.   117.  ,1 
XXVUI 33.  45.  XXZ  36  al.  I  a  om.  EXu.a.  C.       10  pare  T. 
13  omnia  w.    -iii  U.X.         13  fnmri  Xn.    -mo  11.         14  iidem  o. 
id-  ll.XD.  I  ramolum  u  (ex  ind.).   -atom  /Z.X.         16  nequa  dl.  L 
nee  v.a.S.  (  alibi  om.  TdTl         17  conterere  EXti(D),  -tjnerere  1 
V,  -tinere  dTfS  |  potatnris  dT.         18  cnnunium  VS.   cnminum  J 
dE.   gTunium  X.    -mmimn  G.   -mmi  v.    \   in  VfS.    es  rXo.  1 

Ifi  in  melioris  T.         20  coagulant  Viv.    reiciunt  EX.  |  eiciea--1 
Uhns   ViS.  21    inutilem   EXv.a.S  lad  urinam  refermtea),t 

ittiles  cotii.  J  coll.  Galeno  de  fac.  simpl.  med.  7  p.  195.\dKt' 
arteriae  aitiia  V  (/also  iterans). 


Klf,  HIST.  XXTF  11-12  (61-ou)  89 

tadines  liebelant.  adatrictonla  relerU,  quae  ex  nmygdala 
amara  est  spissaodisijue  visceribiis  efilracior,  habet  ex- 
calfactoriaa  vires,  proponimliir  pniDorum  et/ani  et  cera-  li 
sonim  ac  vitium.  siccanl  inliLae  et  adstriiigunt,  ex  acelo 
Tero  infaDtium  Itcbenes  saoant,  prosunt  et  tussi  veteri  im 
obolis  in  misto  potis.  creduntur  et  coloreni  gratioreni 
facere  ciborumque  adpeteotiam  et  calculosis  prodesi^c  cum 
potae.  ociilorum  et  vuliienim  utilitatibus  maxime 
conveDiuBt. 

12.    (66)   Spina   Arabiua  —  spinae  Aegypfiae  laudes  107 
iju  odonim  loco  diximus  —  et  ipsa  ustriogit  spissatque  i3,b> 
destination es  omnes  et  sanguinis  exureationeS  mensumque 
abiindantiani,  etiamuum  radlce  valentior. 

(66)  Spinae  albae  aemen  contra  scorpiones  anxitiatiir.  108 
corona  es  ea  inpoaita  capitis  dolores  minuit.  —  Est  hiiit 
timilis  quam  Graeci  acanlhiun  vocant,  minoribus  multc 
foliis,  aculeatis  per  extremilates  et  araneusa  lanugine  ob- 
dactis,  qua  collecta  etiam  vestea  qnaedam  bombycinia  ai- 
miles  fiunt  in  oriente.  ipsa  fulia  vel  I'adices  ad  I'eoiedia 
ipisthotoni  bibuntnr. 

106:  Dioac.  1  174-  157.  171.  (cfr.  Plin,  XSIU  3.  Dioec. 
T  1).  —  §  107:  DiOBC.  Ill  13.  {cfr.  Plin.  Xn  67,  7(1.  li).  — 
"  108;  (cfr  DioBc.  Ill  IS.  1  119>,    Diosc.  Ill  16. 


1  adHtrictoriia  ego.  cfr.  §  115.  -ctis  ll.v.  \  ceteris  quae 
.  -igqne  Xv.  -is  uiaceribue  quae  D  cum  U  520,  2  apis- 
nuidiaque  XJ.  -dique  ll.v{D).  \  uisceribuB  ll.'S.J.  uiribus  f.  del. 
JO  cwn  U.  \  uirea  habet  d.  un  habet  et?  3  ulrei  mn.  Td.  \ 
proponuntnr  11, t.  prep-  X.i\  praep-  TC.  postp-  V.  \  pninomm 
_j.- —  __|j^  -rum  autera  U.S.  autem  (aut  Dal.)  prunorum  Xu. 
loli  V.   I  musto  SJ  cum  vet.  Dal.  7  cauculosia  X. 

caulo-  E.  8  utilitatibua  C.  inut-  II. Xv,  in  ut-  B.  10  apina 
.arabica  spinae  aegjptiae  ego.  apina  (-nae  iXH)  aegTptia  (-iae 
■Wdfl'.    -iae  et  X)  apinae  (aive  .ff)  arabioae  l/.XH.    ab  (e  G) 

r'na  aegjptia.  Spinae  arabtcae  v.a.H.  spinae  orabicae  D  aam 
521.   I   disl.  eyo,  11  astringit  egn.    atri-  VdXrD.    apiasat 

JXt!.  I  Htringitque  'S.Xv.ti„D,         12  omnea  —  excreationeB  om. 
T4.  I  mesumque  dEX.  menBin-  v.a.S.         VA  etiamnunc  X. 
16  eat  om.  'SXv.a.S.       IG  aimilia  eatXD.o.K.      1% i^a.t'^'c'^. 
Vd.  ea  S.         19  radices  EXp,  -ice  V.  -ix  4  l^cnn.  TwAet^i. 
'-"^-"'■ioBi  V.   -tothosi  X.  -thotonia  dT. 


90  C.  PLINI  SECUNDI 

109  (67)  £t  acacia  e  spina  Tit  in  Aegypto,  alba  iiigraque 
arbore,  item  viridi,  sed  longe  meiiore  prioribus.  fit  et  in 
Galatia,  deterrima  spinosiore  arbora.  semen  oaiDium  les- 
ticiilae  simile,  minore  tantum  et  grano  et  foliiculo.  colli^ 
gitur  autumno,  ante  collectum  nimio  validius  spissat.  sacns 
ex  folliculis  aqua  caelesti  perfusis,  mox  in  pita  tusis  ex- 
primitm*  organis,  tunc  densatur  in  sole  mnrtariis  in  pa- 
stiUos.     fit  et  foliis  minus   efficaj.     ad   coria   perficieiuta' 

liosemine  pro  galla  utuntur.  folionim  sucus  et  GalaticM: 
acaciae  nigei-rimus  inprobatur,  item  qui  valde  rufus.  par-; 
purea  aut  leiicophaea  et  tjuae  ra(;illime  <tibiitur  —  rttti 
summa  ad  spissandmn  rerrigerandumque  est  —  oculomiB 
medicamentis  ante  alia  utiles,  larantur  in  eos  ubub  pastiU^- 
ab  aliis  torrentur,  ab  aliis  peniruntur.  capillum  tingunt^, 
sanant  igaem  sacrum,  ulcera,  quae  serpunt,  et  umida  vitia 
corporis,  collectiones,  articulos  conlusos,  perniones,  pte- 
rygia, abnndantiam  mensum  in  feminis  sistunt  vulvam- 
que  et  sedem  procidentes,  item  oculos,  oris  ulcera  et  ge- 
nitalium. 

Ill        13.  (68)   Vulgaris  quoque  haec  spina,  ex  qua  asnae 


I.  Th. 


1  et  TdTS.    est  et  (E?)x:b,  \  acacia  e  H.    -iae  TdTap). 
-cia  est  J.    athacia  X(E?).  2  ajbores  Vi\    -or  eat  d'T.   ' 

uiridi  EXo.  -dis  rTD.  I  meiiore  U  522.  -or  e  G{J).  -orem  1 
-or  e  (est  X)  dEIii(S),  -orD.  3  teterrima EX.  tene-v.o.ff. 
spinosiore   Yerc.   -aior  ll.Jiv.  3,  4  lenticula  V.         4  minor 

S.   -orS  X.    -or  est  T.    -or  r.    -ore  eat  v.         a  spiasatur  v.a.i 
(ad  seqq.  rclatum).         6.  G  sucua  et  follicnlus  T.         G  perfui 
E.        9  galatiacae  (-ce  X)  SXv.a.H.        10  improbatus  E. 
11  leucophea  VX.  |  uia  dEX«.  ui  VG.        11.  12  dist.  ego.  {a 
ui  .  .  .  refrigerandumque  sunt?),  13  alia  V(S.    -iaa  EXi 

omnia  dT,  ]  utilia  S  e  com.  Dal  \  kuantur  dTXp,  laba-  1. 
leua-  E.  I  eo  bucdb  pastiUis  V.  14  toUentur  V,  |  peruruntur 

om.  XXv.a.S.  \  capUli  tbxgunbut  Xv.a.G.  ITmesumX.  men- 
eium  aE(?)i'.o.S.  17.  18  aluam  que  V.  18  oris  nitia  d(?) 
e-.o.iS  30  quae  E.  |  aenae  S  cdl.  XXVII  93.   -neae  anon. 

3p.  £.     enae  Y.     anae  d,     lanae  T.    woas  t.    aenaft  ILn.    ntn- 

O. 


%  "HAT.  HIST.  TtKUV  lB-18  (fl7-70)  91 

TiiUoniae  inplenlur,  radicis  usus  liabet.    per  Hispnriias  qui- 
dem   multi  cl  inter  odores  et  ad  iinguenU  utuntur  il)a, 
aspBlathtun  vocantes.    pM  sine  dubio  hoc  nomine  spina  sil- 
veatris  in  oriente,  ul  diiimus,  randida,  magnitudine  ar- 1*.  iio 
bom  instae,  (69)  aed  et  frutex  hurailior,  aeque  spinosus,  lis 
in  Nisyro  et  Bbodiorum  iusulis,  quern  alii  ^rysisceptrum, 
lalii  ptaas^anoQ,  Syri  diaxjlon  vocant.    oplimus  qui  minime 
femlaceus,  rubens  ant  in  purpuram  vergens  detracto  cor- 
Uce.    nascitur  pluribus   locis,   siid  non   ubique  odoratus.  iia 
^am  vim  haberet  caelesti  arcu  in  eum  innixo  diximus.  is,  no 
.eanal  taetra   oris   ulcera   et  ozaenas,    genitalia    exulcerata 
isut  rarbunculantia,  item  rhaf^adia,  inflalioiies  putu  discutit 
strangurias.     cortex    sanguine m    reddeulibus    medetur. 
'decoctum   eius  aWum   sistit.     simitia  praestare  .silvestrem 
quoque  putaut. 

(70)  Spina  et  appendix  appellata,  quoniam  bacae  pu-  ill 
biceo  colore   in  ea  appendices  vorantur.     hae  crudae  per 

;  et  aridae  decoctae  in  vino  alvum  citam  ac  tormina  con- 
lescunt.    —    Pjracanthae    bacae    contra    scrpcDtiuni   ictus 

libuntur. 


§  Ul:  (cii-.piin.  XXIV 96.  xxvrifla).  —  §§ii3,  nst  uio, 

),  —  §  H  extr.:  (eft.  Dioac.  I  128).  Nioand,  ther,  S66, 


1  falloniae  Ec,   -nie  X.   -nis  (foil-  V)  rT.  |  an  radicis  me- 
dicoB?  I  ha,betiir  v.a.G.  \  per  spinaB  Vd,  2  atantnr  V, 

3  a:8thtiJatum  dX.    ast  pal-  V.  4  candidam  V.  4.  b  et 

arboris  VS.  6  eat  et  dT.  |  attLue  Xw.a.G.  6  niajro  TEB. 
njBJrio  Vd.  nis-  Z.  aairiae  V*.  in  ajria  v.  |  eryaisceptrum  B 
Mil.  XII  110  et  IHosc.  ayri  {-ris  V.  jria  X)  ace-  i/.Xp. 
'  alii  Xv,  ati  d£.  adi  V,  |  phaaganou  {vel  sphagnon  D)  P  e 
Dioae.  psapbeoenon  i.  -oeon  V,  p»ipboe  B.  expiateo  X  ad- 
paatbeon  (-eum  v)  G  tx  md.  [add-  aiue  djpsacon  «.(i.fl).  |  ayri 
bel  I.  aine  u.a.S.  \  diaxjlon  S  ctw»  B  e  Jiiose.  diazyran  VT. 
\  ziron  d.  diatjron  X.  -tiron  EBraf.  -cheron  v.  -cheton  G. 
)  amt  VdTS,  et  EXw.  c/r.  Biosc.  10  arcum  T.  in  arcu  X,  i 
&  eum  iimoio  Td.  indicauimuB  X.  11  aetra  V.  a  V,  {  nl- 
tera.  —  eiulcerata  EXr.  ulcerata  r.  1~2  potua  T.  14  aiatit 
iT{P)ff.    aiatit  cortes  rXf.  18  dewirta.  eH. '■oi  ^sm«  "^  -  "■«»■ 

(l6ji>iiecoeteef-teX;EXu.o.S(D).\c\ta.m'El,fl'B.  -*■(*. ■f«i.'o-o..C 
19  pjra.ca,ath&e  iSH.  -tM  D.  cfr.  Dioac.  ^TrefiBKa.-o.Vi " 
e  2^^   tirracbaatiiae  X.   pjx&GA.n.'ti^  B. 


92  C.  PLINI  8ECUHCI 

15  (71J  Paliurus  quoque  spiaae  genus  esl.  semen  eiua 
Afiri  zuram  vocanlj  contra  scorpiones  efUcueissimumj  item 
calculosis  et  tnasi.  folia  adstrictoriam  vim  habent.  radix 
discutit  panes,  collectiones,  vonitcas,  urinas  traliit  poU. 
decoctum  eius  in  vino  alvum  sistit,  serpentibus  adversatur, 
radix  praecipue  datur  in  vino. 

te  (72)  Aquifoliae  folia  contusa  addito  sale  articulomm. 
morbis  prosunt,  bacae  purgation!  femiuarum,  coeliacis,  dys- 
intericia,  cbolericis.  in  vino  potae  sistunt  alvum.  radix 
decocta  et  inlita  extrabit  infixa  corpori,  utilissima  et  luxatis^; 
lumo  rib  usque,  aquifolia  arbor  in  domo  aut  villa  ssta  vent- 
ficia  arcet.  flore  eius  aquam  giaciari  Pytbagoras  traditi 
item  baculum  ex  ea  factum  in  quodvis  animal  emissnm, 
etiamsi  citra  ceciderit  defectu  mittenlis,  ipsum  per  sese 
cubilo  propius  adlabi;  tarn  praecipuam  naturam  inesse  ar- 
bori.  —  Taxi  arboris  fumus  necat  mures. 

17  (73)  Nee  ruboa  ad  malelicia  tanlum  genuit  uatur% 
ideoque  et  mora  his,  hoc  est  vel  ho  minibus  cibos,  dediL 
vim  habent  siccandi,  adstringendi,  gingivis,  tonsilUs,  gent 
talibas  accommodatissimi.  adversantur  serpentium  scelera- 
tisaimis,  haemorrhoidi  et  presteri,  flos  aut  mora  scorpio- 
nibns.    vulaera  sine  collectionum  perirulo  iungunt.    nrinas 

g  llBr  Dioac.  I  121.  (cfr.  Pliu.  XIII  ill).  Th.  H.  IH  18,  3. 
IV  3,  4.  —  §  116r  (cfr.  Plin,  XVI  32).  PI.  iun,  72,  7.  Mare. 
34,  64.  Diosc.  I  122.  PI.  inn.  49,  12.  48,  13.  8B,  7.  102,  7—9. 
(cfr.  DiOHC.  I  119).  Th.  H-  IX  18,  1.  —  (efr.  Plin.  XVI  50),  — 
g  117:  Dioac.  IV  87.    PI.  iun.  25,  4.    Nicand,  ther.  839. 

1  quoque  Viv.  quod  EX.  2  al&i  X.  apri  Tl  [  z 
4  uomitas  V.  uocat  E,  7  aquifoliae  folia  ego  cull.  ind. 
et  Val.  Bose  a/l  PI.  itm.  p.  118.  aliqni  (-ioqui  ti)  foUaEXff. 
folia  aliqni  (-ua  dT)  rT,  agrifolia  S.  aqui-  Z).  10  utilissime 
B.  -ma  est  Xv.a.S.  It  flore  YXv.  -rem  dT.  flos  E.  |  aqua 
ViT.  14  defectum  X.  defanet^  d.  |  se  EXH.  15  cubito 
T.  -tu  AS.  recubitu  EXp.  cupito  D.  18  et  mora  hia  (-atis  E) 
hoc  eat  n.  H.  et  ex  memoratia  beatiis  X.  ex  iia  mora  [bestiis 
del.  B)  V.  I  ciboa  habet  E.  18.  19  dedit  nim  dEXr.  -tnm  V. 
19  ha.bet  Vd.   I   aBtriugendique  d(?)C.  20  accommoda- 

■     E  21.  22  seorpionum  u.a.S.   \    di?i.  J.  'a  \i- 

iungunt  Xv{S).    iug-  E.    iaMiiig-  Luflil.  "wmgioAsit  - 


0 


NAT.  mST.  XXIV  18  (71—78) 


33 


cient.  rallies  eoruni  teneri  tuniiuntur  exprimiturque  suais,  lis 
IDOX  sole  cogittir  in  crassitudinem  mellls;  singulari  remedio 
contra  mala  oris  oculorumque,  sanguinem  exscreantes, 
mginas,  vulvas,  sedes,  coeliaros  tntellegitur  potus  aiit  in- 
i.  avis  quidem  vitiU  ctiam  folia  commaiiducata  pro- 
t  et  ulceribiis  manantibus  aut  quibusciimque  in  capite 
failtnantnr.  cardiacis  sic  vel  per  se  inponuntur  a  mamma 
fliotstra,  item  stomacho  in  doloribus  oculisque  procidenti- 
]iug.  instillatur  sucus  eorum  et  auribus.  sanat  coDdjIo-ii9 
mata  cum  rosaceo  cerato,  cauliculorum  ex  vino  deuoctum 
ntiae  praesentaneum  remedium  est.  iidem  per  se  in  cibo 
aompti  cymae  modo  aut  decocti  in  vino  austero  labantes 
denies  flrmant.  alvum  sistunt  et  profluvia  sanguinis;  dys- 
tntericis  prosunl.  siccantur  in  umbra,  ut  I'inia  creraa- 
tonim  uvam  reprimat.  folia  quoque  arefacta  et  contusa 
limientorum  ulceribus  utilia  traduntur.  mora,  quae  in  as  ISO 
pascnntur,  vet  eflicaciorem  stomaticen  praebuerint  quam 
morus.  eadem  compositione  vel  cum  hypocisthide 
et  melle  bibuntur  in  nbolera  el  a  cardiacis  et 
I  araneos.  inter  medicamenta ,  quae  styptica  vocant, 
1  efficacius  rubi  mora  ferenlis  radice  decocta  in  vino 
tertias  partes,    ut  colluantur  eo  oris  uicera  et  sedis 

§§  118.  119:  Diosc.  IV  37-  —  §  118:  PI.  iun.  30,  16— IB. 
«0.  16,  33.  PI.  iun.  39,  3—7.  Marc.  IG,  80.  PI.  iun.  50,  10 
-14.  18,  21.  Seren.  233.  G8B.  PI.  ion,  92,  22—34.  —  §  119: 
iun.  17,  24,  Marc.  9,  85,  PI.  iun,  60,  1.  29,  6—8.  Marc. 
15.  Fl.  inn.  27,  8—11.  Marc.  12,  29,  PI.  iun.  48,  14—16. 
7—8.  Mara.  31,  31.  PI.  inn  62,  13—16.  39.  9,  Marc.  14,  16. 
§  120:  PI,  iun.  49,  13.  92,  24.   109.  17.  26,  5—7.  60,  2—4. 

1  cient  (ciunt  Xv]  caules  eorum  XG,  eorum  caules  cient 

nm  {del  S)  YiS.    eorum  K.  3  creantis  V,  4  intelle- 

Bi  TdTfS.    ut  int-  EX.    del.  v.    sed  cfr.  XXV  93.  XXVIII 

lie.  XXXI 65.  XXIII 106.  130.         7  eic  uel  ego.   uel  sic 

y.    (on  potius  taett?    cfr.  PI.  tun.).  6  in  Btomacho  in  E. 

la^  Xv.a.iS.  10  calculornm  X.    -rumue  v.a.G. 

mae  H  e  PI.  iun.  ei  Marc,   ue  U.X.    uel  «. 

BX.   I  aut  T.         16  quae  om.  V&.  \  ub  v 

laebera  X.    -buere  v.a.G.         18  aa-liua.  N . 

f  aedes  XX. 


14  ^isiaiy^ 

IB  U.C. 


94  C.  PLWI  SEODNDI 

foveanlur,    quae    tantii    vi&   esL^   ut    spougeae   ipsae   lap 
descant 

i'2I  (74)  Alteiiim  genus  rubi,  in  quo  rosa  nascitur,  gignit 
pilulam  castaneae  siniilem,  calculosis  piaecipuo  remedio  - 

**•  "  alia  est  cynoirhoda,  qiiam  proximo  dicemus  volumine  - 
14.  cjnosbaton,  alii  cynapanxiu,  alii  neurospastnn  t6> 
cant,  folium  habet  vestigio  bominls  simile.  Tert  et  uvam 
nigram,  in  cuius  acino  nervum  habet,  unde  neurospastoK 
dicitur  tola,  alia  quam  cappari,  quod  medici  cynosbata 
appellarunt.  Iiuius  thyrsus  ad  remedia  splenis  et  inflatiouei 
conditus  ex   aceto  mandltur.     neniis  eius  cum  mastidw 

122  Chia  commanducatus  os  purgat.  ruborum  rosa  alopecias 
cum  axungia  emendat.  mora  capillum  tingunt  cum  omphftf 
Guio  oleo.  Ilos  mori  messe  colUgitur;  candidus  pleurttifiW 
praec^uus  e\  vino  potus,  item  coellacis.  radix  ad  tertiai 
decocta  alvum  sistit  et  sanguinem,  item  dentes  collutOft 
decDcIo.  eodem  suco  foventur  sedis  atque  genitalium  ulcere, 
cinis  e  radice  reprimit  uvam. 

1-23  (75)  Idaeus  rubus  appeliatus  est,  quoniam  in  Ida  noni 
alius  nascitur.  est  autem  tenerior  ac  minor,  rarioribns-: 
calamis  innocentioribusque ,  sub  arborum  umbra  nasceni.^ 
huius  Qos  ciun  melle  epiphoris  inlinitur  et  ignibus  sacri%, 

g  121:  Marc.  26,  8H.  —  cfr.  Dioao.  I  123.   Th.  H.  HI  18,  4. 
DioBC.  n  204.  —  §  132:  clr.  Diosc   IV  37.  —  Marc.  27,  '" 
§  123:  (cfr,  Plitt.  XVI  180),    Diosc.  IV  .18, 

1  foueantur  quae  dE.  -turque  VTfS.  -tur  Xv.  |  tanta,que 
I.v.a.8.  I  ut  om.  B.  5  disi.  ego.  6  quam  alii  Xv.a.G. 
cjnBpftiiiii  X.  cynoBpaston  v.a.H.  \  neruosjiaston  V.  7  nt 
Btigiri  Vd.  8  nemuB  X.  |  habent  V.  -etur  X.  j  neruOB  paatOB 
T,  et  neruuB  paaana  Xv.a.Bas.  !i  tota  VTS.  om.  rXi7.  |  diet. 
U  5M.  I  quam  ll.tS.  est  Xv.  eat  a  B.  |  quod  VdTS.  quam 
ZXv.  10  appellarunt  EXS  -antur  T'.  -ant  rT.  -auerunt  v.  \ 
tjTBUB  T,  11  mastieae  V.    -ee  Xv.a.G.  13  tbia  V. 

14  meBBea  £.    mesea  X.    per  mesaea  v.a.S.     \    candidius  EX. 
pleuritieiB  G.  pleuret- Vdi!(Z)).  fieuret- EX.        Ifi  idem  d. 
18  canis  Td.  |    e  om.  Vd.   |   reprimit  VdTfS.    dei>-  EXv.    cfr. 
§  119.  XXII  36.  {XXXV 190).        19  in  ovi.  EX,        20  alias 
XXn.a.H.  I  parionbiiBV.       21  calami  a  iimocentioribuBqneEXe. 
.     gae  V.    qne  foUis  dT.  (aculeia  P  coll.  Dioec.  et  XVI 180V 


NAT-  HIBT.  XXTV  18-U  (73-771  95 

atomachkisque   ex    aqua    bib  end  us    datur.     cetera   eatlem 
^estat,  quae  supra  dicla. 

(76)  Inter  genera  ruborum  rhamnos  appellatur  a  Graecis,  i-J4 
^andidior,  frulicosioi*  et  raoios  spargens  rectis  aculels,  non, 

it  ceteri,  aduntis,  foliie  maioribus.  all«rum  genus  eiue 
dJrestre,  nigrius  el  quadamtenus  rubens;  fert  veluti  folli- 
buius  radicc  decocta  in  aqua  Bt  medicamentum, 
Tocatur  Lycium.  semen  secundas  traliit.  alter  ille 
esodidior  adstringit  magis,  rel'rigerat,  collection ibus  et  vul- 
ibuB  adcommodatior.  folia  utriusque  el  cruda  et  de- 
i  inlinuntur  cum  oleo. 

(77)  Lycium  praestantius  spina  lieri  Iradunt,  quam  et  i^6 
fxacauthon  Cbironian   vocant,   qualem  in  ladicis  arbo-  ii,ai 

B  disimus,  quoniam  looge  praestaatissimtun  existlmatur 
idicum.  coquuntur  iii  aqua  tusi  rami  radicesque  aummae 
maritudinis  aereo  vase  per  Iriiluum  ilerumque  exempto 
\gao,  donee  mellis  crassitude  liat.  adulteratui'  amaris  sucis, 
1  amurca  et  Telle  bubulo.  spuma  eius  ac  flos  quidam 
ulorum  medicamentis  addilur.  reliquo  suco  faciem  pur-  i2G 
et  psoras  sanat,  erosos  angulos  oculorum  veteresque 
luctiones,  aures  purulentas,  tonsillas,  gingivas,  tussim, 
1  excreationes  fabae  magiiitudine  devoratum  aul, 
i  ex  vulneribus  fluat,  inlitum,  rliagadia,  genitalium  ulcera, 
ftttritus,  ulcera   recentia   el  serpenLia  ai-  pulrescentia,  iu 

§  121:  Th.  H.  Ill  18.  2,  Diosc.  I  119.  —  §  125;  cfr.  Plin. 
a  30.  31).  —  §§  l'>5— 127:  Diose.  I  132.  —  %  126:  Scribon. 
I.  —  Cela.  V  1. 

1  etomaciaque  T.        3  rarcnos  X.  -nua  V.        4  fruticofior 

TdTS.   frutei  il'  floret  Z.   et  fTuticofior  if  floret  E{?)o(i>).  | 

ectis  AT.         5  eiuB  VdX«(if).  est  E(?)G.         7  in  qua  Vd'. 

B  alter  (-erque  v)  ille  dTEXG.    autein  ille  T'.   ille  autem 

'S(J3)-  13  ^lisaoton  V.    prxea,ehaiito  X.    ]    thirontan  T.   | 

tales  XXv.a  S.  I  in  Xe.  om.  U.         16  cocuntur  VS.    coqnimt 

d.  I  in  aquatus  V.  ica  quauia  d.        16  tridom  V.        IT  Bncis 

Kt>.    -cna  rX.         18  ac  feOe  i(?)v.a..-.  \  et  floa  X.  |  quidam 

C(J).   -dem  TXii(S).  19  additur  EXu.    addunt  V.    -ntur 

20  erosUB  V.  21  tuBai  T.         'i3  \»ilaieiift(a&  'S.'i.'Q.. 

/  rbagadia  ViTS.   -da  (ra-  X^  £X.  -&«»  «■  cf*  ■  §  '^'i^- 

J^.  133.  XXVni  67.  XXJX  37.        1*'  T%c«i&ia.  «»■: 


m  C,  PLINI  SECUNDI  tvd 

iiaribus  clavos,  sup  pu  ratio  ties,  bibitur  el  mulierihiis  i 
12T  lacte  contra  proiluvia.  iadid  dirTereatia  glaebis  extrinsecuRrJ 
iiigris,  intus  rufis,  cum  fregeris,  cito  nigresceatibus.  ad' 
striDgit  vehementer  cum  amaritudiDe.  ad  eadem  omaia- 
utile  est,  sed  praecipue  ad  jrenitalia. 

128  (78)  Sunt  qui  et  sarcocollam  spinae  lacrimam  putent,: 
poUini  turis  stmilem,  cum  quadam  acrimonia  dulcem,  cum- 
minosam.  sistit  fluctiones,  inlinitiir  iafantibus  masim&l 
vetustale  et  haen  nigrescitj  melior  quo  candidior. 

129  (79)  Unum  etiamuum  arborum  medicinis  debetur  no^ 
bile  medicameutum,  quod  oporicen  vocaut.  fit  ad  dysinte- 
ricos  slomacbique  vitta  in  congio  musti  albi  lento  vapor& 
decoctis  malis  colonels  v  cum  suis  semlnlbus,  punicitfi 
totidem,  sorhorum  sextario  et  pari  mensura  eius,  quod 
rhun  Syriaeam  vocant,  ci-oci  semuncia.  roquiUir  usque  ad  la 
crassitudinem  mellis. 

(80)  His  siibtexcmus  ea,  quae  Graeci  <.r)mmunicatione 
uominum  in  amlngiio  fecere,  anne  arborum  easent 

130  15.  Chamaedrys  lierba  est,  quae  Latine  tnxago  dicitur. 
aliqui  earn  chamaeropem,  alii  Teuiriam  appellavere.    folia  n 

g  128:  Diosc.  m  89.  (Marc,  8,  163).  —  §  129:  Gargil,  182, 
10—14.  183,  1.  2.  —  §§  130.  131:  Dioac.  m  102.  —  §  130:  (cfir. 
Plin.  XXV  45).  Th.  H.  IX  9,  6.  Marc.  20,  13,  (116).  30,  43.  17, 
11.  25,  17.  39.    Cels.  IV  13. 

dT.   del.  voluit  B.  1  naribua  EXu.  aur-  cT.  |  et  VX.5.  et 

a  >-{?)ii.  I  in  OM.  EX.  2  lactis  X.  [  profiuuia  v.  -iu  EX.  -luft 
Td.  3  oitom  V.  intua  EX.  5  utile  est  X.G(J).  -lem  TE. 
-le  dTfi(D).  -lis  est  v.  I  ad  om.  VX.  6  sarco  (sacro  V)  colla 
Td.  I  et  Bpinae  EXt^.i,'?.  |  lacritnae  £.  -me  X,  7  turi  S. 
thu-  X.  7.  8  cummiaosam  D.    -nusara  V.   gumminosam  T. 

gununOB-  d(?),  cum  uino  tusa  Xr.i,  fl,  gummosam  (-nuninosaiQ 
Brot.)   com   nino  tusa  E{?)R.  8  an  oculorum  siatit?    cfr. 

Dioac.  et  Marc.  \  inliuitum  T.  illitum  d.  |  maxime  pogt  haec 
tranap.  v.a.S.  10  etiannum  V.  -aranund  X.  11  operieen 
EX.  I  ftiit  V.  13  atomaoique  V.  -aticeque  dT.  |  contio  T. 
13  qitinque  U.v,  |  puniceis  S.v.a.B.  14  sextari  Td.  -lii  X, 
15  rhun  ilv{H).  ma  T.  dryn  E.  drin  X.  rhus  C.  [  airiacon 
^fjr-  v)  Xv.a.S.  \  crocia  V,  [  semuncia  ^ad  om.  Td.  16  cras- 
situdine  d.  IS  triiago  H.TlVen.t^HI.  tdaa^ X I'erc.  tciisa-  C. 
20  aliqui  —  appellauere  om.  11.   \  cWsuVBo^TD^m  te^^H.^ 


w 


■NAT.  HIST.  XXrV  14-15  (77-82)  97 

babet  magnttudiuc  meotae,  colore  et  divisura  quetrcus  — 
alii  serrata  et  ab  eo  serram  inventam  esse  dixeruDt  — , 
flore  paene  purpureo.  rarpilur  praegnans  suco  in  petrosis, 
adversiis  serpentium  venena  potu  inliliique  erQcacisaima, 
item  stomacho,  tussi  vetustae,  pituitae  in  gula  cohaerescenti, 
ruptis,  convulsis,  lateris  doloribus.  lienem  conaumit,  uri- 131 
nam  el  menses  ciet,  ob  id  incipientibns  hydi'opicis  efBcax, 
^anualibus  scopis  eius  in  m  heminis  aqurie  decoctis  usque 
«d  tertias.  faciunt  et  pastillos  terentes  earn  ex  aqua  ad 
^ftupra  dicta,  sanat  et  vomicaa  et  Vetera  ulrera  vel  sordida 
cum  melle.  fit  et  viuum  a  ea  pectoris  vitiis.  foliorum 
I  cum  oleo  caligiaes  oculorum  disciitit,  ad  splenem 
ex  aceto  sumitur.     excairacit  peruiictione. 

(81)  Chamaeflapbne  unico  ramulo  est,  cttbitali  rerme;138 
|olia  tenuiora  iauro^  semen  rubens  adnexum  Tnliis.  inlinitur 

upilis  doloribus  recens^  ardoiee  rel'rigerat,  ad  loimina  cum 
ttao  bibitur.  menses  sucus  eius  et  urinam  ciet  potu  par- 
iBBque  difQciles  in  laua  adpositns. 

(82)  Cbamelaea  similitudlnem  foliorum  oleae  babet  — 133 
Bunt  autem  amara,  odorata  — ,  in  petrosis,  palmura  alti- 


j^r.  index  et  Marc.  30,  43.  -acropen  X.    -aedropem  B  e  Diosc. 

'    etiam  Marc.  20,  13  (ib.  115  potius  chamaediyos  seribendmn 

!).  1  qaercuuB  T'2).       2  serrata  ego.  -ti  ll.v.  eft.  XXV 

(66).  84.  XX  159.  |  diet.  ego.  |  eo  X,  ea  ll.v.         3  pene  X. 

Va.  I  parporeo  Yd,  |  capitur  TdTfS,   cfr.  XXII  33;  contra 

C  61.  XII  48.        5  pittiita  (E?)  Brot.  \  cohaerescenti  (cohet- 

le.  -te  ASBTOt.  cliohereacente  T.        6  et  lateria  dT.  |  con- 

•KimpBit  va.       7  id  om.  Td.       S  tribua  ll.v.       10  dicti  V. 

J2    ealigines  TTfS.     -nem   d(?)EIti(A     cfr.  §  19.   134.   146. 

XXV  143.  XXIX  128.  XXI  150.  XX  61.  135.         IS  eical- 

luai  et  TdTfD.  |  perunctionea  BXFen.        11  camedafae  V.  | 

■mbitaJe  Vd,   |  fere  EXu.a.S.  15  folio  S.v.a.H.  |  tenuiora 

TdTS.   tenui  in  (ut  X)  EX.   tenui  v.  \  lauro  iTl>.   -ro  (-ru  E) 

tolia  rS  (cmbi  signo  lac.)     lauri  folia  ^io  H)  X.Ii.     -n  aitnili- 

todine  v.    \    adnesum  (ann-  dT)  TdTBrot,     adifl'sii'm  l^arai- T^ 

IXH.    admistum  t>.  16  ardoribua  E.   \  ^t^vgwaX.  6.. 

1  ndpoaitu  Ti.  (-ta  X).        19  chamelee  X..  ca.TO.dXoa.'^ .  \V»a^ 

-tfoi  ff.X.       19.  20  dist.  ego.  cfr.  §  134.  137.        'iO  — ^-'^-■a 


S 


98  C.  PLINI  SECnNBI  [ 

tadiue  non  excedentc.  alvum  purgat,  detrahit  pituitiiin, 
bilem  foliis  in  It  absinthii  partibus  decoctis,  suco  eo  cum 
melle  poto.  foliis  inpositis  et  iilcera  purgantur.  aiunt,  si 
quis  ante  solis  ortum  earn  capiat  dicatque  ail  albugines 
oculorum  se  capere,  adalligata  discuti  id  vilium,  quoqno 
modo  vero  collectam  iumentonim  pecorumque  ociilis  sadu- 
larem  esse. 

I3i  (83)  Chamnesj/ce  lentis  folia  habet  nihil  ae  adtollentia, 
io  aridis,  petrosis,  claritati  oculonim  et  contra  subruslones 
utilis  suco  ad  cicatrices,  caligines,  nub  ecu  las  inuncUh 
vulvae  dolorea  sedat  adpoaita  in  linteolo.  tollit  et  verruca*' 
omnium  generum  inlita.    prodest  et  orlhopnoicis. 

135  (84)  Chamaecissos  spicata  est  tritici  oiodo,  ramtdift 
quinis  I'ere,  foliosa  - —  cum  floret,  esistimari  potest  alb* 
viola  — ,  radice  tenui.  bibunt  iscbiadici  fulia  m  obolis  is 
vini  cyathis  ii  septen^^i  diebus,  admodum  amara  [lotione. 
(85)  Chamaeleucen  apud  nos  farfariim  sive  farfugiuiB 
vacant  nascitur  secundum  fluvios,  folio  popidi,  sed 
pliore.  radix  eius  inpouitnr  carbonibus  cupressi,  atque  is 
nidnr  per  infundibulum  bibitur  inveteralae  tussi. 


palnii  sJtitadinem  non  excedentes  {-dsnBv)Xv.a.G.         2  duft- 
buH  ll.v.  j  algentii  Vd,  (  paribus  V,         3  poto  iXv.    -tu  r. 
4  dicato  Vd.  6  colieeta  V.  6,  7  aalutare  V.         7 

tan.  V.  8  chamaeeyce  S  e  Diosc.  -mesici  V.  -chi  EK.  -cuB 
i.  -cen  t).  9  petrosiaqub  naBcena  v.a.S.  10  utilis  buco  &d. 
ego.  -iBaimu  et  ll.'X.J  (cutn  eigno  lac.),  -ma  et  v.  |  muricnlw' 
BX.  -las  nubeculaa  v.a.B.  (on  nubic-,  m(  XX  6J?).  |  inoncto 
Z.  -ta  E.  -tus  J.  iniunctus  T(d?).  in  uioo  cocta  inuncta  v. 
14  cum  floret  Vdp.  earn  fere  E.  om.  X.  |  ut  estimari  X. 
16  digt.  ego.  fm-tamie  radice  itnui  post  foliosa  tTansp&nenda.  , 
sciadici  V.  cyatici  X,  li>.  16  m  ,  .  ii  septenis  ego.  tribas  . . 
duobuB  Beptem  ll.'X.v.  16  cam  amara  T.  IT  farfarom  M 
ex  ind.  farranin  X,  -num  v.  farrari  E.  farfar  rT.  |  siue  farfo- 
pum  Xii.    fngium  K.T.         18  secua  HBrot.  19  his  T. 

SO  infandibolum  ViJIB(S).   infomi-  EX)!(G).  |  imbibitnr  T(?) 
■««r-Z?.  /  inaeteratae  TTlS.    cfr.   XXIH  35  et  ibid.  8fi.  XXVI 

*^.  JTJTJX  65.    in  uetere  4(,?)EXi). 


[]  NAT.  mST.  X3TT  15  (82—88)  09 

(86)    Chamaepeuce,   larici  folio  similis,  lumborura  eti36 
spinae  doloribus  propria  est.  —  Chamaecyparissos  herba 

lino  pota  contra  venena  serpentium  omnium  scorpio- 
numqiie  pollet.  —  Ampeloprason  in  vinetis  nasr.itur,  foliis 
porri,  ructu  gravis,  contra  serpentium  ictus  ellicaE.  uri- 
Dam  et  menses  ciet,  eruptiones  sanguinis  per  genitals  ia- 
hibet  potum  inpositumque.  dalur  et  a  partu  mulieribus 
el  contra  canis  morsus.  —  Ea  quoque,  quae  stachys  vo- 
catur,  porri  simililudinem  habet,  longioriiius  i'oliis  pluri- 
busque  et  odoris  iucnndi  colorisque  in  luteum  inclinati. 
pellit  menstrua. 

'87)  Ciinopodium  alii  cleopiceton,  alii  zopyrontion,  aliiiST 
ocimoides  appellant,  serpyllo  similem,   surculosam,   palmi 
altitudine,  in  petrosis,  orbiculato  folionim  ambitu  speciem 
lecti  pedum  praebentem.    Mbitur  ad  convulsa,  rupta,  stran- 
gurias,  serpentium  ictus,  item  decoctae  sucus. 

(88)  Munc  subtexemus  berbas  mirabiles  quidem,  sediss 
minus  claras,  nobllibus  in  sequentia  volumina  dilatis. 

Centnnculum  vocant  nostri,  foliis  ad  simililudinem  ca- 
pitis paenularum,   iacentem  in  arvis,  Graecl  clematidem, 


§  136:  DioBC,  IV  135. 
6  187;  Dioac.  m  99.  — 

xxvnss. 


I  chamaepeuce  —  S  propria  est  om.  V.  |  cliameleuce  X.  | 
loiici  Lugd.  -eis  dEXc{JSro(.).  |  foliis  v.a.Brot.  2  propria 
<l(?)ff.  cfr.  XXXJI  33.  -pitia  (-picia  X)  EI...  {cfr.  XXVIII 
SS).  I  chamaecyparifToB  v.  -ilto  dE.  -mecjpharilto  V.  -parirtou 
"  4  pellet  V.  I  ampeloprason  v  e  Dioac.  -aflaos  V.  -assus  d. 
J.   ampheloprasaon  X.   -sso  E.  |  uineis  Td.         5  porro  T. 

8   stachis   X.    -oia  T.  10.   11   inclinat   inpellit   V. 

la  cleopiceton  ii.  J.  -pyzeton  X,  cleonicionif.  -con  i'.  cfr.  liiosc. 
linopicton  v.  \  zopjrontion  J.  -nliiun  £.  zopirontion  d.  -nthion 
T.  -nion  X.  aopjron  B  e  Dime,  -rocfaerott  v.  \  athi  VE. 
18  eimoides  E.  -oydos  X.  14  naecitur  in  petroaia  v.a.Brot,  [ 
ianaaS  e  Diogc.  \  ambitne  T.  16  praebentem  iSXBrot.  -ti 
Vl  -te  man.  Dal.  D.  -ns  e.  |  ad  om.  Td.  IG  decoctae  (-te 
X)  EX.U.    -ta  et  rtS.  \   art  iua  (=  iusDs}?  efr.  Diane,  et  §  146. 

IRdilatifi  TiT.  italJa  Td.  -li  EX.  dilatia,  Walu.  ■c.        Vi  obh- 
tBmcTilum  T,    -tocalam  dT.  |  rostralia  v.a.H.  V" 

SO  graeci  om.  7dT.  |  clenuitide  'Yi'E. 


100  C   PLINI  SECTJNDI 

egregii  elTeclus  aii  sistendiini  alvum  in  vino  austero.  idem 
sanguiDem  sislit  tritus  oxymelitis  aut  aquae  latidae  cyathis- 
V  denarii  unius  poiideie,   sic   et  ad   secundas  mulierura 

189  eflicax.  —  (89)  Sed  Graeci  clematidas  et  alias  habent,, 
uoam  quam  aliqui  uetiten  vocaut,  alii  lagineii,  nonauUi 
teDuem  scaDioiiiam.  ramcs  habet  pedales,  foliosoSj 
dissimiles  suamoiiiae,  nisi  quod  nigriora  minoraque  sdi4 
folia.  inveDJtur  in  viueis  arvisque.  estur  ut  olus  ctun 
oleo  ac  sale;  Filvum  ciet.    eadem  dysintericis  rum  liui  se- 

]40niine  ex  vino  austero  sorlietur.  folia  epiphoris  inponimtUIT 
cum  polenta  subposito  udo  linteolo.  strumas  iiiposita  i 
suppuralionem  perducunl,  deinde  axiingla  adiecia  percu< 
rant;  item  tiaemorrAoida  cum  oleo  vlridi,  plithlsicos  iuva^^ 
cum  melle.  lactis  quocjue  ubertatem  fai;iuiit  in  cibis  el 
infanlilms  inlita  capillum  nluut,   ex  aceto  eiientium  veoe- 

141  rem  stimulant.  —  (90)  Est  alia  clematis  Aegyptia  cognO' 
mine,  quae  ab  aliis  daplinoides,  ab  aliis  [tolygoaoides  v<n 
catur,  folio  lauri,  louga  tenuisque,  adversus  serpentes  i' 
privalim  aspidas  ex  aceto  pota  eflicax. 

14S       16,  (01)  Aegyptus  banc  maiime  gignit,  quae  et  aroi^ 

w,M  de  qua  inter  hulbos  diximiis,  maguae  cum  dracontio  litisj 

g  141:  Dioac.  IV  7,  —  §  142;  Th.  H.  Vn  12,  ■>. 


1  egregii  iltXH.   graegii  V.    est  ei  X.    est  eius  egreginB 
V.  I  uuluam  EX.  |  idem  dXv{D).  item  V(?)H.        3  quinque  ll.v. 

4  sed  dEXij(J').  si  T.  est  S  (ad  antecedd.  Teferens).  I  cl». 
matidaa  (uleinot-  T)  et  alias  Viv,  crematidaa  et  E,  cloiii 
tiden  X.  5  una  V.  |  aetiten  SJD.  teti-  d.  eti-  T,  ethi- 
Bchi-u.  nomen  adhuc  incertum.  an  epigetin?  cfr.I)iosc.IV7e!etr. 
laraien  Ep.  laci-  X.  largi-  i-.  iasinen  Salm.  cfr.  XXII  8Si 
XXI  105.  6  scamoniam  B(?)f.  -ia  rX,  |  pedales  STEX.  t' 
ped-  V.  biped-  H.  pepedalis  V.  8  est  in  (eatur  e)  iwu  n 
Xu.o.  Verc.  13.  13  percurant  do,  -rrant  V.  -rmnt  EX. 
IS  baemorriioida  D.  cfr.  XXIII 137.  -das  d.  -rroida  (em-  J 
E.  -dam  d.  hemoroidam  T.  |  ptisicDs  VX.  15  edentium  U.£ 
dentium  dolores  sedant  Xv.  16  Htimuiari  T.  17  poly- 
gonoides  v  e  Diosc.  -gonitis  T.  -contis  (pylo-  T)  Td.  -cyonie  A, 
-chronis  X.  18  loogo  tenuique  Xv.a.B.  19  aapides  T~ 
e.a.Il.  -diss.  20  aegyptum  V.  [quae  Il.G.  est  Xt.  |  aro 
C&aroa  V)  de  VXv.  baroado  TV  -tMnio  t.  -iinBoi  de  d. 
*/  quae  B.  


I        (haroD 
^■^J  qua 


NAT.  HIST.  XXIV  15— IG  |88— 92)  101 

qaidam  enini  eandem  esse  dixere.  Glaurias  satu  dis- 
credit, dracontimn  silteslrem  amn  pronuatiando.  aliqui 
radicem  arou  appellarnul,  Laiilem  vero  draconlium,  in  to- 
turn  alitim,  si  modn  liic  est  qui  a  pud  nos  dracunculus 
vocatur.  nanique  aros  raditem  nigram  in  tatitudinem  ro- 
tundam  habet  multoque  maiorem  et  qua  manus  inpleatiir, 
dracuQcuIus  subrulilam  et  drarouis  convoluti  modo,  unde 
el  nomeD.  (93)  quiii  et  ipsi  Graeci  inmensam  posuere  14S 
IdifTerentiam :  semen  dracunruli  fervens  mordaxque  tradendo 
tantumque  et  virus,  ut  olfactum  gravidis  abortum  iiil'erret, 
aron  miris  laudihus  tulere,  primum  in  cibis  reminam  prae- 
ferentes,  quouiam  mas  durior  essel  et  in  coquerido  lenlior; 
pectoris  vitia  purgare,  aridiun  potiont  inspersuni  aut  ec lig- lU 
aute  orinam  et  menses  riere,  sir  et  iu  osymelite  potum. 
'Slomacbo  interaneisque  exulceratis  ex  larte  ovillo  biben- 
dom,  ad  tussim  in  cinere  coctiim  dedere  ex  oleo.  alii 
coxere  in  lacte,  ut  decoctum  biberelur.  epiphoris  elixum 
inposuere,  item  suggUlatis,  tonsillis.  Glauci'as  ex  oleol46 
'fiaemorrhoidum  Titio  inl'udit,  lenligines  ex  nielle  inlinens. 


-  g  14G  med.;  ctr.  Marc. 


1  dixenint  SXe.a.S.    |    glanciaju  as  Z.   claaciaa  T. 

2  diacreui  EX.  3  dracontiam  (-cunt- Zn)  C.  -tion  d.  ho- 
contium  T,  ac-  E.  cfr.  §  150.  XXVIII 152.  \  aron  ego.  arm  X. 
anun  Sv.  harum  r.  S  aron  v.  ha~  dX,  arum  (T?)<7'.  ha-  B.  | 
appellaaerunt  iXv.a.H.  4  alium  om..  Td.  G  haros  X.  -on 
d.  I  latitvdine  dX.  6  ut  qua  S.         7  dracnucuIuB  uocatur 

dracuDculue  EX.         8  quin  et  Ipsi  'BXv(D).    et  qui  ipsie  rS. 

9  dist.  ego.  10  et  U.  ei  TH.  ei  iueeae  X.  inease  ei  u.  \  ut 
dTZff.  et  r  ]  inferret  VEJ.  -ert  V'.  -erat  dXti.  11  haron 
dX.  I  tolere  SS.  tere  T.  terce  i.  eitulere  Xv.  {  primus  in  cibna 
T,  I  feminarum  v.a.G.  IS  dukior  SXv.a.G.  |  et  do.  Bed  rX.  | 
COgendo  E,    quoquendo  T,  18  pectoriaque  Xv.a.G.    |    pnr- 

guet  Xv.a.  G.  -re  et  E  6,  |  aridium  d.  {  potioni  S  eum  vet.  Dal. 
-aa  TKXC  (praem.  in),  -nem  d.  impoaitione  v.  J8.  14  elig- 
sate  Y&Verc.D.  elim-  X.  14  cieret  v.a.G.  U.  IS  dtat. 
B,  17  et  T.  (  bibere  V.   :   elixum  om.  '^il.  "V^  '"''o^- 

dliB.  Qiaudas  efi6!.  toosillaa  U.  -His  (,tonxi- Xl 'X.'o.  «  ^?-- 
ftifi  V.  -uBdit  dXS:  -udere  S(?)v{D)  -«-Ait  C\eo'e^a.o.\.\va  5 
— ■  S.  /  lenligines  dXXv     -ne  T     -ni  I>.  \  iiAmens  U-S.   "« 


102  C.  PLINI  SECUNDI  [Td8 

laudavit  et  pro  antiiloto  contra  veneiia,  pleuriticis,  peri- 
pDeumonicis  quo  tiissienlibus  modo.  semen  intritiim  c 
oleo  aut  rosaceo  inliidit  aurium  dolori.  Dieiiches  I 
sientibiis  aut  auspiriosis  et  orthopiioic.is  et  pura  excreao- 
tibuB  farinae  permixtum  pane  cocto  dedit,  Diodotus 
phtliisicis    e  melle  ecligmate  et  pulmonis    vitiis,    ossibus 

14Getiam  fractis  inposuit.  partus  umuium  animalium  extrahtt 
naturae  circumliLum.  sucus  radlcis  ciun  melle  Attico  oci)-. 
lonim  caligines,  stomachi  vitia  disculit,  tussim  decocti  i 
cum  melle.  ulcera  omnium  generum,  sive  phagedae 
sint  sive  carcinomala  sive  serpant  sive  polypi  in  uaributi 
IT  sucus  mire  sanat.  Folia  arubustis  prosuut  ex  vino  et  01661 
cocta.  alnim  inaniunt  ex  sale  et  aceto  sumpta  et  luiatis 
cum  melle  cocta  prosunt,  item  articulis  podagricis  i 
sale  recentia  vel  sicca.  Hippocrates  ulralihet  ad  col- 
lectiones  cum  melle  inposuit.  ad  menses  trahendos  se-^ 
minis  vel  radicis  drachmae  n  in  vini  cyathis  n  sufBciunt; 
eadcm  potio,  si  a  partu  non  purgenlur,  et  secundas  trahit 

lieHippocrates  et  railicem   ipsam  adposuit.    dicunt  et  in 
pestilentia    salutarem   esse    in    cibis.    ebrietatem   discutit.  w 
serpentes   nidore,   cum  crematur,   privatim  aspidas,  fugat 
aut  inebriat  ita,  ut  torpentes  inreniantnr.    perunctos  quo- 


I 


leutes  u(-S).  1  laudauit  U.S.J',  add.  Cleophan- 

ite  mdieavit  D.  \  pUureticiaVXt'.o.  G'(Z)).       1. 2peri- 
VJ.    ppleumonocis  X.  2  ^uotua  aitientibua  V. 

3  pro  saceo  V.    pro  roe-  V.    )    infiidit  coni.  J.    -unditnr 
TBXS.  -tur  et  dT.  -undeuB  v.        3,  4  dieucestns  sitientibus  T, 

4  a,ut  dEZv.  et  TZ).  del.  S.  {an  ac?)   {  pnrulenta  Sv.a.H. 
o  farinae  VTfS.  -na  rX*.  |  Diodorus  Ven.  (Meinenius  colt. 

XX 130.  XXIX li2).        6  eom.  Vd.  |  eiigmate  TFerc-B.  elyg- 
X.        8  radix  Vd,        9  decoctiluB  V.    -ctum  X.         11  ia  om. 
EX.         12  et  om.  E.         IS  inanium  T.  ]  ex  EXo.   in  rSt. 
11  prosunC  om.  i  16  utralibet  TdTfif.  libet  EX.  quaalihet 

V.  J  ad  om.  EX.        16  trahendas  d.        17  duae  et  duobus  U.v, 
18  aperto  i.    /   purgantur  EXu.a.S.  20  in  cibis  EXe. 

cibia  r.         31  priuatim  VtlTXS.    -im.i\uft  tl^^Vipv  \  -  -■'- 


NAT.  HIST.  S3IV  16  (88—81)  103 

que  aro  e  laureo  olco  fugiunt.  ideo  el  ronira  ictus  dari 
potui  in  vino  nigro  putant  utile,  in  Toliis  ari  caseus  optime 
servari  traditur. 

(^3)  Dracunculus,  quern  disi,  hordeo  mature  Semite  efTo-  ii9 
s  ditur  luna  cresceote.   ooiDino  habentem  serpenles  fugiunt.  i" 
adeo  percusstE  prodesse  potum  aiunt;   maiorem  vim  esse, 
Gi  ferro  non  allingatur.    bucus  eius  et  aurium  dolori  prod- 
id  autem,   quod  Graeci   dracoution   vo<^ant,  tripliciiso 
efQgie  demonstratum  mihi  est:  fuliis  betae,  non  sine  thyrso, 
^tlore  purpureo;  hor  est  simile  aro.    alii  radice  longa  veluti 
Bignata   articulosaque    monstravere,   ternis    omnino    cauli- 
culis,   foliis,   decoqui   ex    aceto    contra    serpentium   ictus 
inbentes.    tertia  demonstratio  fuit  folio  maiore  quam  cor- 
radicis  harundineaej  tolidenij  ut  adlirmabant,  geni- 
Bculatae  nodis,  quol  haberet  annos,  totidemque  esse  folia; 
hi  ex  vino  vei  aqua  contra  serpenles  dabant, 

(94)   Est   et  aris,   quae   Ln  eadem  Aegyplo  nascitur,  ist 
similis  aro,   minor   tantum  minoribusque   fojiis  et  utique 

U,  46,  — 


1  aro  (haro  V)  e  11.  6.  areo  X,  aro  nt  C.  areo  aut  v. 

5  potui  KX.  -tu  v{D).  om-  rS.  cfr.  §  187.  XIII 131.  XX  178. 
XXI 136.  XXJI  26.  49.  XXIU  (S3).  156.  163.  XXV  104. 
XX7U  13.  136.  XXVIII 156.  XXIX  50.  XXX  33.  34.  96. 
105.   XXXTT  131.  141  al.  \   hard  caseus  V.   aricas  (ha-  X)  EX. 

4  dracoBColuE  d,    draculus  E,  4.  5  effoditur  luua  cre- 

Bceote  om.  EX,         5  adea  U.TJ.    ideo  Xv.   an  in  aceto? 

6  potum  TdT6',  -to  EX.  in  potu  u.  |  alunt  T.  |  diet.  J.  \  ma- 
iore ui  J.  I  uini  esse  D.  ut  roeaaes  V.  ut  (in  /.  ut  et  v)  menaes 
re.  ad  meses  X.  T  attiogatur  eistat  v.a.J.  i  dracoution. 
Xd.    -jum  D.    -onium  Td,    -oetium  E.    cfr.   XXVIII  151. 

II  temia  ego-  tribus  U.Xv.  13  fuliis  U.S.  -lia  eius  Xe,  -lia 
J.  -liisque  1>.  {  dkt.  ego.  (a«  potiws  cauliculi  foliia?).  |  ex 
ftceto  decoqui  Xv.a.S.  13.   U  comis  X.    -uu  Td.         14  ra- 

dicis  TX  man.  Dal.  S.  -ci  X,  -oes  a.  -ce  Eti(Z>).  |  harundineae 
A  man.  Dal.  S.  -nae  T,  -nea  Ec(X»).  arundiue  X,  14,  16  ge- 

niculatae  (-te  X)  TdX  man.  Dal.  S.    -ta  Ev.  16  quod  T.  | 

■totademque  Xi'(iS).  -emqua^T.  -etarH.       IS  hi  H.S.  Wx.  \a. 
ea  p.    I    dantur  X  man.  Dal.         17  ei  atia  VeTC.  cwm,  "B*-    *. 
\iteris  XX.  et  oris  (eelbeTi3)v.   echaria  4.  ^aec^iwfva'^ .  sJtw^ 
mroB  Scum  B'  e  Diosc.         18  haro  ftT..  ~ 


104  C.  PLINl  SECUNDI  [VdE 

radice,  quae  tamen  olivae  grandis  magDitudinem  inpleat, 
alba  geminum  caulem,  altera  unum  tantum  emittens.  me- 
detur  utraque  iileeribus  manantibus,  item  ambustis  ac 
fistulis  collyrio  inmisso.  nomas  sistunt  inlitu  decoctanim 
iD  aqua  et  postea  tritarum  rosaceo  addito.  sed  unum  mi- 
raculum  iogens,  contacto  genital!  cuiusque  fcminini  seius 
animal  in  pemkicm  agl 

bi  (95)  Myriopbyllon,  quod  nostri  niilifotiuni  vocant,  caulis 
est  teneri,  similis  feniculo,  plurimis  foliis,  unde  et  nomen 
accepit.  nas<'itur  in  paliistribu^,  magnifici  usus  ad  vulnera 
cum  aceto.  bibitur  ad  dilYicultates  urinae  et  vesicae  aut 
stiEpiria  praecipitatisque  es  alto,  eadem  einpaciBsima  ad 
dentium  dolores.  Etruria  hoc  nomine  appollat  herbam  in 
pratis  teriuem,  a  lateribus  capiilamenti  modo  foliosam, 
eximii  usus  ad  vulnera,  bourn  nervos  abscisos  vomere  soli- 
dari  ea  rursusque  iungi  addita  axungia  adlirmans. 

63  (96)  Pseudo^union  napi  folia  habet,  fniticans  palmi  altt- 
tudine,  iaudalissima  in  Creta.   coutra  tonnina,  stranguriam, 

§  162:  Diosc.  IV  113.  Seren.  813.  PI.  iun.  60,  17—19.  Maro 
26,  27,  16,  34.  PI,  iun.  38,  1.  27,  11.  Marc.  12.  7.  BS,  53.  — 
§  153;  Diosc.  IV"  123. 

1  implet  EZv.a.iS',  2  gemina  Yd.  gemmam  X.  |  caulem 
om.  X.  I  a,ltera  unum  i).  -ra,m  27.  -ra,  ca,ulem  Z.  8  ambnetiB 
YTlS.  comb-  d(?)EXii.  *  ui  misso  V.  ui  imn-  T».  immiita 
Xv.a.G.  cfr.  XXVIII 205.  241.  XXYII  71.  \  dist.  3.  |  onoma 
X.  et  nomas  v.a.G.  \  inlitu  ego  e  Diosc.  tm.  ll.'X.v.  cfr.  §  107" 
(aspersu)  et  XXYIII  37.  \  decoctanim  dEXc(J).  -torum  T, 
-to  eorum  D.    -ia  eanim  H.    -ta  folia  earum  S  cvm  vet.  DaL 

5  posta  T.  posca.D.  sed  cfr.  §  166.  |  an  est  (pro  aed)? 
H  myriopillon  d.  mjrophi-  X,  mirophillnm.  E.  [  miufolium  Tdi^ 
millif-  E-  milef-  Marc.  miUef-  X  PI  ian.  v.  cfr.  §  176.  XXV 
42.  XXVI  78  el  oentifoUa  XXI 17,  milipeda  (eentipeda,  mulla- 
peda)  XXIX136.  XXX33. 40.  68.  {IX 145),  centipellio  XXVIU. 
150,  centigraniuB  XVIU 95.  9  tener  iSX.v.a.S-  10  '"  ' 
J  cum  H  e  Diosc.  cfr.  tamen  Fl.  iun.  14  alteribna  T. 
15  nerbos  V.  1  abacisos  xe.  -iao  T.  -isBOs  rv(Dal).  cfr.  XXIX. 
99.  I  suo  moree  T.  16.  16  loHdari  Xp.  folia  dari  li. 
je  msiisque  VS.  17  paeudob union  B  e  Diosc.  -ounion  (pseod- 
7)  ll.Xv.    I   api  v.   apii  V*d.  18  atiMigQna  "^  4.   -ait^  X, 

9  atrmaguri&m  v.a.S. 


pRi]"  NAT.  HBT.  SXIT  16—17  (94—100)  105 

'  latenim  praecordiorumque  dolores  bibuntur  rami  eius  quini 
.aenive. 

(97)  Myrris,  quam  alii  myrrizan,  alii  myrraa  vocant,  164 
similluna   est  cicutae  caule  foliisijue  et  flore,   minor  tan- 

)  turn  et  exilior,  cibo  non  insuavis.  ciet  menstrua  et  partus 
cum  viuo.  alunt  eandem  potam  in  pestiteutia  salutarem 
esse,  subvenit  et  phthisicis  in  sorfaitione  data,  aviditatem 
cibi  facitj  phalunglorum  morsus  restinguil.  ulcera  quo- 
que  in  facie  aut  capite  sucus  eius  in  aqua  triduo  mace- 

•  ratae  sanat. 

(98)  Oenobreches  Tolia   lentis  habet,   longiora  paulo,  166 
florem  rubentemj  radicem  exiguam  et  gracilem.    uascitur 
area  fontes.     siccata   in  farinae  modum  et  inspersa  vino 
albo  sLrangurias  Gnitj  alvum  sistit.     sucua  eius  peruuctis 
cum  oleo  sudores  movet 

17.    (99)   In  promisso  herbarum  luirRbilium  occurrit  168 
aliqua  dicere  et  de  magicis.   quae  euim  mirabiliores?  primi 
eas  in  nostro  orbe  celebravere  Pythagoras  atque  Demo- 
critus,  consectati  Magos. 

Coracesia  et  calicia  Pythaguras  aquam  glaciari  tradit, 
quaruoi  mentionem  apud  alios  non  reperio,  ner  apud  eum 
alia  de  his.    (100)  idem  Minyada  appellat  et  nomine  alio  157 


§  164:  (cfr.  XXVI  108).  Dioac.  IV  114,  —  §  165;  Dioae.  HI 
160.  —  §  157:  (cfr.  Plin.  XXI  64.   152.  163). 


S  mjiria  VdTi>,  miria  K.  mjrrhia  v.  murris  S.  |  mjrrisaji 
e(J).  myriia,ni  (mir-  T)  VdlS.  -zan  D.  smyrrliizjan  E.  -zam  B. 
Bmirysan  X.  |  rojiran  J),  mjran  flX.  -am  TT.  miran  E.  mjr- 
rham  v.  murram  S.  \  uocant  om.  E.  4  cicuta  V.  6  peati- 
lentiam  T.  7  ptisicia  V.    ti-  X,    |    data  om.  EXv.a.S. 

8  phalangiorum  —  D  facie  om.  E.  plial testinguit  om.  XVen.  \ 

reatinguit  VdfS.    restri-  T.   -git  v.        8.  9  quoque  am.  XVen. 
11  oenobrecliea  J,  cfr.  ind.  -cea  V.   enobricea  d.  onobrechea 
X,  -cea  E.  -rjchis  v  e  Diosc.  \  habent  Vd.         13  farina  T. 
le  protniacuo  X.  17  mirabiiiora  (-res  v)  sunt  Xv.a.S. 

18  pythagora  satu  V.        19  conaecta  V.   -cnti  X.        20  cora- 
cesia  H.{J).    -eeta  K.IS    coriacesia  C.   -am  v.  \  cftlioia  VX.a. 
calycia  (dE?)  Brot.  callicia  C    -am  v.  \  (\viMa  i,  ^%.  ^is)^»;«^ 
v-a.a        21  repperio  YD.        l-i  Tma-saAa.  tH-i^S-i.  TE.-si»a&w 
minaada  rJS.  menaidem  «. 


106  C,  PLINI  8ECUNDI 

Corinthiani,  ruius  Uecocto  in  aqua  siiro  prolinus  ss 
klus  serpentiiim,  si  foveantur,  dif.it.  ei/ndem  effusum  in 
herba  qui  vestigio  contigerint  aut  forte  respersos  insaoa- 
bili  leto  perire,  monstrifica  prorsus  natnra  veneni  praeter- 

iBSqiiam  ronlra  venena.  (101)  ab  etidem  Pythagora  aproxis 
appellatur  herba,  cuius  radix  e  lougiuquo  concipiat  ignes, 

s,  )35  ut  naphtha,  de  qua  in  terrae  miraciili!;  diiimus.  ii' 
tradit,  si  qui  morhi  Uumano  corpori  incideriot  Dorente 
brasBica,  quamvis  sanatos  ad  monition  em  eorum  seulire, 
qnoliens  /loreoi;   Hem  si  llorente  acciderint  aut  rrumeoto 

16S  aut  cicuta  aut  viola,  similem  conditionem  habere,  nee  rae 
fatlit  hoc.  volumen  eius  a  quibusdam  Cleemporo  medico 
adscribi,  verum  Pylbagorae  pertinax  fama  antiquitasque 
vindicant,  et  id  ipsum  auctoritatem  vohiminum  adfert,  si 
quia  alius  curae  suae  opus  illo  viro  dignuoi  iudicavit,  quod 
fecisse  Cleemporum,  cum  alia  suo  et  nomine  ederet, 
qiiis  credat? 

160  (lOi^)  Demorriti  eerie  chirocmeta  esse  constat,  at 
in  his  ille  post  Pythagoram  Magonim  studiosissimus  quanto 

§160init.:  efr.  Col  am.  VII  S,  17,   Titruy.  IX  3,14.  —  med.: 

1  corinthiam  VdTS-   -hadem  u.   eorisidiam  X.   corys- EiZ. J 

decoctae  dT,       Seundem  v.  ean-  U.X.S.  j  efiusumc,  -aam  ll.'X.S. 

3  herbam  VS.    Bed  cfr.  XX  90.  3.  4  ineanabili  VdTI 

F«'c.(if)-  -!e  EX.  -les  w.        4  kto  om.  EXu.a.ff.  lethe  f.  laeto 

Verc.  I  perire  T«.   -iere  Vd,    operiere  EX.         6  eonspiciat  Td. 

7  naptha,  T.  |  item  Td,        fl  ai  Xw.  om.  ll.J.  \  morbis  d.  | 

incident  B,    acciderint  X.u.a.S.         9  braasica  U.TIBrot..    ap- 

prOTica  X.    aproii  ii.   cfr.  XX  78.  101.  10  floreat;  item  si 

ego.    om.  ll.v.  tac.  detexit  J.  ea  herba  floreat,  qui  D.  \  Sorente 

HJ.  -nte  brBBflioa  quamuis  aanatOB  T,  om.  dTS.  florem  X.  -rare 

earn  c.  I  tetigeriat  X,    contigerit  v.a.S.  \  aut  (ter)  U.S.   et  (ler) 

Zv.  10.  11  Jramentum  (flu-  X)  .  .  cieutam  .  .  uiolam  EX 

V.a.S.         12  a  om.  T.         13  uerum  dTS.   uero  TEJ.   om.  Xv.  \ 

pythagorae    (-tagore  X)    uero    eaae    X    man.    Dal.   v.a.G. 

14  anctoritate  Td.         15  iudicauerit  Xv.a.G.  16  fe  fecieae 

Td.  I  cleemporum  v.  temp-  Td.  emp-  E.  -porium  X.  {  et  alia 

ETUO  (ex  auo  X.    euo  ex  c)  TXv.a.il.  IT  credet  Xv.a.Q. 

18  chirocmeta  Brot.  cum  Salm.   -cineta  Xc.    et  (om.  dET) 

iu'rvcmeta,  ll.T.    \    at  om.  d.         19  magoia,m  mB.gticam  T,    ma- 

fTorumque  S. 


NAT,  HIST,  XXIV  17  (100—102)  107 

porteatosiora  traditi  ul  aglaopAotim  herbam,  quae  admi- 
ratione  hominum  propter  eximium  colorem  acceperit  no- 
men,  in  marmoribus  Arabiae  nascentem  Persko  latere,  qua 
de  causa  et  marmaritim  vocari;  hac  Magos  uli,  cum  veliat 
deos  evocare.  —  Arhaemenida,  colore  electri,  sine  folio  161 
naseen'effi  Taradastilis  Indiae,  qua  pola  in  vino  noxii  per 
cruciatus  conQteantur  omnia  per  varias  numinum  imagi- 
□ationesj  e  and  em  hippophobada  appellat,  quoniam  equae 
>rsecipue  waveant  earn.  —  Theombrotion  xxx  schoenis  ai 
^hoaspe  nasci,  pavonis  picturis  similem,  odore  eximio; 
banc  a  regibus  Persarum  bibi  contra  omnia  corporum  in- 
commoda^  a  stahilitate  [mentis  et  iustitiaej,  eandem  semnion 
potentiae  maieslate  appcllari.  —  Aliam  delude  adaman- 
tida,  Armeniae  Cappadoriaeque  alumnam;  bac  admota  leones 
resupinari   cum  hialu    lasso,     nominis  cansam  esse  quod 

Aelian.  nat,  an.  XIV  27.     (DioBO.  HI  147.    Plin.  XXV  39).    — 
g  161:  ufr.  Plin.  XXVI  18, 


1  ut  ego.  N  Vd.  om,  EXv.  \  agla,ophotim  S.  -photinS.  -po- 
jn  (glao-  E)  U.    -potin   v.    Flaopotln  X.  1,  3  admiratione 

(?)v.    -nem  r,    ob  adm-  Z  num.  Dot.  i  marmaritim  VS. 

-tm  G.  -tiden  wion,  Dai.  v.  majitim  E,  mannoritim  dT,  -tin 
iditen  X,  I  hac  S.  ac  V.  hoc  dT,  om.  EXu,  |  uti  ea  X, 
utiqne  ea  uti  v.a.S.  5  eos  B,  |  ae  uocare  V.  |  achimenidon 
(-hBeni'  c)  Xv.a.H.  \  colore  est  Xv.a.G.  6  naBcentem  ego. 
-cans  in  U.v.  naBci  in  G.  [  taradastiliB  E  re™.(Broi.)-D-  terad- 
X.  trad-  (-leB  d)  rtS.  tard-  v.  tardist-  Lugd.  \  qua  D.  quae  ll.X. 
cuius  radice  (-ix^  v.a.Bas.)  in  paBtiUoH  digeata  in  dieque  v.  | 
noxi  VXZ).  'la  d,  7  conficiantur  d,  -itentnr  X,  nocte  con- 
fiteontnr  v.a.D.  8  hippophobada  Tif,  -onada  G.  -orbada  1 
-do  Td,  -omadem  c.  ippoporbada  E,  |  eque  X.  -ui  dT,  aeque 
YVm.  9  theombrotion  v.  cfr.  §  166.  theonb-  Brot.  theob- 
TdS.  -brocion  X.  -bronthion  E.  i  scaenis  V.  acenis  X. 
10  choaBse  E.  -ace  X,  |  naaci  pauoni,)  EXc  (-num  J),  aspi  ca- 
uonia  (-num  V)r,    pauonum  S.  11  bibi  TdFercD.   bibi  — 

coi'porum  om.  EX,    comedi  aut  bibi  u,  11.  IS  inconunoda 

otK.  X,  !2  a  tgo.  inmota  D.  ad  coni.  S.  om.  fl.Xo.  |  dist. 
ego.  I  atabilitate  iji.  -tem  (siab-  V)  TE.  -temqne  Ven.  inata- 
bilitatemqne  Xc.  -tem  S.  \  mentis  et  iuetitiae  (-iote  X)  EX 
Ven.S.  om.  Vd,  mentis  v.  vncos  ego  posui.  [  tandem  EX., 
uocari  eandem  Ven.   \  semnion  A«.    aemiKiijn.  tl^.  "^  "V^- 

et  justitine  man.  Bal.         13.  H  «.iani^ii'Gi-&a-  "*--    -*>-'^ 
sdnjanantidtt  Td.         15  lai&cu  '^l.  V'VaxQ  ■o.fv.S- 


108  C.  FLINT  SECUNDI  r 

conleri  neijueat.  —  Armaida  in  Arianis  gigni,  igDeam 
lore;   rolligi,   cum  snl  in  leoae  sit.    huiiis  tactu  peruncta 

lOSoleo  ligna  acrendi.  —  Thenonarra  in  Cappadoria  et 
Mysia  nascente  omnes  feras  torpescere  nee  nisi  kfaenae 
urina  adspersa  recreari.  Aethiopida  in  Meroe  nasci,  ob  id 
et  Meroida  appellari,  folio  lactutae,  hydropicis  utilissimam 
e  mulso  polam;  ophiusam  in  Elephantine  eiiisdem  Aethio- 
piae,  livldam  diificilemque  aspeclu,  qua  pota  terrorem 
minasque  sei-pentium  obversari  ita,  ut  mortem  sibi  eo 
metu  coiisdBcant;  ob  id  rogi  sacrilegos  illam  bibere. 

I64versari  ei  palmeum  viniini.  ^  Thalassaeglen  circa  Indum 
amnem  inveniri,  quae  oh  id  nomine  alio  potamau^ia  ap- 
pellatur;  bac  pota  lympbari  homines  ohversantibus  mira- 
culis.  —  Theangelida  in  Libano  Syriae,  Dicle  Cretae  moD- 
tibus  et  Babylone  et  Susis  Persidis  nasii,  qua  pota  Hagi 
diTinent;  gelotophyllida  in  Bactria  ct  cirta  Boryslhenen. 
haec  si  bibatiir  cum  murra  et  vino,  varias  obversaii  spe- 
cies  ridendique  fmem  non   fieri  nisi  polis  nucleis  pineae 

165  nucis  cum  pipere  et  melle  in  vino  palmeo.  —  Hestiaterida 
a  convictu  nominari  in  Perside,  quoniam  bikrentur  ilia, 
eandem  prolomedtam,  qua  primatum  apud  reges  obtineaat; 
casigneten,  Quoniam   aecum  ipsa  nascatiir  nee  nnni   aliis 


1  a,riamd&  X.  -dem  v.a.S.  \  igai  V.  2  tacta  £,  3  the- 
riona,rca  B.  thero-  D.  therocama  (-no-  v)  VEv.  -chama  dZ. 
cfr.  ind.  et  XXV  113.  i  turpescere  V.  5  urina  dS.  -nam 
r.  -nae  (-ne  X)  Xc.  |  adspersu  Xw.o.S.  |  mero  T.  0  meroidi 
X,  -dem  v.a.H.  7  elepbaatice  EX.  9  obuersarit  ita,  ue  f, 
10  libere  Td.  11  ei  om.  Vd.    |    thalaasaeglen  S  cum 

GeSfiero.  -aaeglen  Xi?.  -lem.  U.  II,  1'2  indaam  rem  V.  12  po* 
tamaagis  S  euni  Gesnero.  -aucie  ViSrot,  -autis  v,  -antia  H,  po- 
tanmaucis  E.  -cidis  X.  13  haec  Td.  tec  X,  [  lympari  T.  | 
ubuersantibus  T.  sub-  d.  14  dictae  T.  -aeo  v.a.O.  15  suia 
Td.  17  obseruari  T.  IS  ni  EXe.o.if.  19  hestiaterid* 
J.  -torida  H  cum  6r(M.  heatitaterida  dtE.  haesti-  T.  heeiti  X, 
eyssitieterida  v.  2t  potomediam  E.   -tu  media  in  X.   |   qua 

SXp(D).  quae  t.  quia  t7S.  |  obtineant  E(?)b(B).  -neat  (-niat 
V'J  rTfXS:  23  casigneten  (,caBBi-  X)  IfiB.    -\Km.  i.   -u^ite.. 


SAT,  mST,  XXTV  IT  ,102)  109 

ullis  herhis,  eandem  dioaysoDymphadem .  ijtioniam  viuo 
mira  conveniat.  —  Helianlhes  vocat  in  Tliemiscyrena  re- 
gioae  et  Cilioiae  tnontibiis  marilimis,  folio  myrti.  Iiac  rum 
adipe  leonino  decocta,  addito  troro  et  palmeo  vino,  per- 
Diigni  MagDs  et  Persarum  reges,  ill  fiat  corpus  aapeclu 
iiicuadum;  ideo  eandem  heliocallida  nomiiiari.  —  Herme-166 
sias  ab  eodcm  Yocatur  ad  liberos  gcneranilos  puichros 
bonosque  non  lierba,  sed  coDposilio  e  nurleis  pineae  uucis 
*tritis  cum  nicUe,  murra,  croro,  vino  palmeo,  postea  ad- 
mixto   theomhrolio  et  lacte.    bibere  geiieraturos  iubet  et 

onceptu,  piierperaa  partum  nutrieiites;  ila  Geri  excel- 
lentes  aoimi  et  formae  bonis,  atque  baruni  omnium  ma- 
gica  quo  que  vocabula  pouit, 

Adiecit   his  Apollodonis   adseilalor    eius   Iierbami61 
aeschynomencn,  quoniam  adpropinquante  manu  folia  cou- 
traberet,  aliam  crocida,  cuius  taclu  jilialangia  moriiientur, 

ateuas  onothurin,  cuius  aspersu  e  vino  feritas  omnium 
anirnalium  mitigarelur,  anacampseroten  celeber  arte  gram- 
matica  paulo  ante,  cuius  omniuo  lactu  redirent  amores 
vel  cum  odio  dcpositi.  et  abunde  sit  bactenus  attigisse 
insignia  Magorum  in  herbis  alia  de  bis  aptiore  dicturis  loco. 

g  167:  Diosc.  IV  116.    (cfr.  Plia.  XXVI  111). 

1  dionyBonymphadem  G,  duonjBio-  (dio-  o)  Et',  dionisio- r 

S  beliantbeB  'Zn.  -tes  t.  -then  v.  beUanthesi  t.  <tidem  X.  | 
nocant  EXc.o.  (?.         3  galatiae  dT.   |   folium  (-io  d)  hjrti  Vd. 

6.  7  henneaia  d.       8  compositio  de  d.  -tione  V.       10  theon- 
brotio   "Brot.   theob-  S  coll.  §  163.         11   dist.  J.    et  pnerperas 
'   Dal  11.   12  exceilentiB  iS.    (an  eiCBllentem?). 

nimo  ct  forma  atque  bonoa  Xv.a.S.  |  atque  quae  E.  ont. 

i,.S.  I  haruBKiue  X.   -rum  v.a.S.         14  apoUodotus  Vd. 
15  aeHchjnomenen  (escy- dX.  aeaei-V.  aeaea-V,  -eneX)TdXi'. 
ex  qao  nomea  S.  16.  16  contrahereut  d.  16  aliam  dv. 

liam.  X.    alia  r,  |  crooidem  v.a.H.  \  morarentur  T.  17  ono- 

thurin /  (-im)  coll.  Diosc.  et  Galeni  gimpl.  8  et  Ae^in.  7.  -rin 
in  T.  -rim  in  d,  -riden  in  E.  -thorin  in  T.  -riden  in  X.  oeno- 
theridem  v.  -rin  D.  \  aepersu  —  19  cuius  am,.  E.  18  ana- 
sampseroten  X.  -tern  v.  <te  d.  -nuerote  T,  |  celeber  arte  Zii. 
■brante  d,  -bante  V.         19  panlante  T.  (Apion  videtm  inUllegi). 

ao  cum  alio  EX.J  depoaitaBXr.a.B.       ^i.ia."KVfc'<W.'o.<j.,0\ 
ierbig  BXv.a.3.  \  alio  EXv.a.S.  \  dlolxm.  itll..  -Ya&-o-o..<3'- 


110  C.  PLIKI  SECUOTlI 

6S  18.  (103)  Eriphism  mulli  prodidere,  scarabaeum  haec  1 
in  avena  habet  sursum  deorsum  decurrentem  cum  sonaf 
baedi,  unde  et  nomen  accepit.  hac  ad  Tocem  nihil  prae-  ' 
staiitius  esse  tradunt. 

(104)   Herba  lanaria   ovibus  ieiunis  data  laclis  abun- 
ilantiam   facit.   —   Aeque   nota   lactoris    vulgo   est,   pleoa  ' 
laclis  quod  degustatum  vomitiones  concitat.    eandem  banc   . 
aliqui  esse  dicunt,  alii   similem  illi,  quani  militarem  vo- 
cant,  quoniam  vuIdus  ferro  factum  nullum  nou  intra  dies 
V  sanet  ex  oleo  inposita.  u 

69       (105)   Celebratur  autem   el  a  Graecis  stratiotes,  sed 
ea  in  Aegypto  tsntum  el  inuodatione  Nili  nascitur,  aizoo 
similis,  ni  maiora  haberet  folia,    refrigeral  mire  et  vulnera  i 
sanat  ex  aceto  iolita,  item  ignes  sacros  et  suppurationes.  , 
sanguinem  quoque,  qui  defluit  a  renibus,  pota  cum  ture^ 
masculo  mirifice  sistit. 

TO       19.    (106)    Herba  in  capite  statuae  uata,   collecta  in  { 
veslis  alicuius  pannum  et  inligata  lino  rufo,  capitis  dolo- 
rem  confeslim  sedare  traditur.  —  (10^)  Herba  quaecum- 
que  e  rivis  aut  Humiuibus  ante   solis   ortum  collecta  ita,  si 
ul  nemo  coUigeutem  videat,  adalligata   laevo  braccbio  ila, 
ut  aeger  quid  sit  illud  ignorel,  tertianas  arcere  traditur. 

—  (108)  Lingua  berha  nascilur  circa  fontes.    radii  eius 

§  169:  (cfr.  Dio9c.  II  19-2).  —  §  169:  Diosc.  IV  100.  — 
§  170:  PI.  iun.  11^  14—17,    Marc.  3,  20.  —  PI,  iun,  90,  7—11. 

—  cfr.  Pirn,  XXV  133. 

I  eripiam  Yd.  heriphyatt  X.  |  sca,rabeum  Kv.a.liHgd,  -la- 
phenm  Vd.         2  Buaum  V5.  3  ei  [pro  et)  V.         6  iactoriB 

(ba-  V")  V.   -turis  d.  7  conoitant  T.  10  quinque  W.c.  | 

sanet  T.  -nat  U.v.  cfr.  § 59.  11  atratiotes (-aoi- «)  VdTfB(B). 
-tia  EXff.  cfr.  DioBc.  11.  13  aed  ea  TdG,  e^  dea  E.  est  et 
ea  X.  eat  ea  v.  1!  iuuedatione  nihil  V.  |  nasceiiE  dT.  |  aizo 
E,   ajzo  X,         IS  refrigerant;  V.         14  ac  {pro  et)  B{?)e.o.S. 

18  panno  X  Fl,  iun.  v. a.  S.   \  lino  S  cum  man.  Dal.  et  PI. 

itm.   in   lino   U.X.v{J).     cfr.   XXVIII  98.   Hi.    XXXHI  122. 

{XXVI 135.  XXVIII  203).         18.  19  dolorem  EX  Pi.  iun.  v. 

-rea  adpoaita  rTfS.        20  e  (in  T^  U.-S.v{S).  a  G.  |  ita  om.  EX. 

21  colUgeatem  nemo  d.  |  adalligata  H.   contra  (eo  B)  ter- 

-r  (teroi-  X)  arfaJIigata  ll.Xv.  


r 


TdE]  NAT.  mST.  SXIV  IB— 19  (103—113)  H] 

coDliusta  el  Irita  cum  adipe  suis  —  adiciunt  ut  nigra  sit 
el  slerilis  —  alopecias  emendal  uuguentiuni  in  sole.  — 
(109)  Cribro  in  limite  abiecto  lierbae  inUis  exlaiiles  de-i71 
cerptae  adalligataeque  gravidis  partus  adcelerant.  — 
5(110)  Herba,  quae  gignltur  super  fimeta  ruria,  contra 
anginas  efflcacissime  pollei  ex  aqua  pola.  —  (HI)  Herba, 
inxta  quam  canes  urinam  fundunt,  evulsa  ne  ferro  altin- 
galur,  luxalis  celerrime  medetnr. 

(112)  Rumpolinum  arborem  ilemonstravimus  inter  ar- 172 
u  busta.     iuxta    banc  viduam  vite   nascilur    herba,    qnani  ■>.  i 

Galli  rodarum  vocant  caulem  habet  virgae  ticnlneae  modo 
geaiculalum,  folia  uiticae  in  medio  exalbida,  eadem  prc- 
cedente  tempore  lota  rubentia,  florem  argenteum,  prae- 
cipua  contra  In  mores  fervoresquc  et  collecliones  cum 
15  axniigia  yelere  tusa  ita,  ut  ferro  non  altingaliir.  qui  per- 
unctus  est,  despuit  ad  suam  dexlerani  terna.  elTicacius 
remedium  esse  aiunt,  si  tres  triiim  natioiium  bomines 
periingaiit  dexlrorsus. 

(113)  Herba  unpia  vocalur  incana,  roris  marini  aspectu,  178 
» tbyrsi  modo   vestita  atque  capitala.    inde  alii   I'amuli  es- 

surgunt  sua  capitula  gerentes^  ob  id  impiam  appellavere, 
qiioniam  liberi  super  parenlem  excellant,  alii  potius  ita 
appellatam,  quoniam  nullum  animal  earn  attingat,  existi- 
mavere.  baec  inter  duos  lapides  trita  fervet  praecipuo  174 
itadversus  anginas  suco,  lade  et  vino  admixlo.  mirum  Ira- 
dltur,  numqnam  eo  morbo  temptari  qui  gustaverint;  itaque 

171:  PI.  iun,  30,  20.    (cfr.  Plin.  XXX  35), 

1  lit  iXv.    fiat  X.    fuit  T.  3  abiecto  imn.  Dal.  v{S). 

'-  ll.XLugd.  3.  i  deceptae  E.  5  super  VdfS.    -pra 

V,  8  celeberrime  d.  10  uidua  d,  11  rodaram  Z. 

Aodorajn  S{'i)v.a.8.  \  babent  Td.  |  aefflculneae  T.       12  albida 
15  uetere  H.   -ri    r™.(ff).    nero  uetere  (-ri  EXc)  lltXv. 

16  despviat  X  man,  I>al.    si  desp-  v.a.G.  \  terna  S  J  coll. 
XVIII  36.   terra  Vd.   ter.  Nam  X.    ter.  lam  man.  Dal.  ter  v. 

17  tres  triam  EX.^'.   terrestr- r.   tres  qaoque  triirovu.  i,^\ui- 
iBnm  X.        19  ronis  mari  aspeeto  Y.        ^0  moio  '■m.'i..  -tei^a. 

•i  laodum  dSJ.         23  qm  EX    qnod  i;,a.I>.  V"*"^^  "*■• 
-*"  "■   -(I  i.        36  eo  XJ.   e  T4.  »b  eo  "^t^^- 


112  C,  PLINI  SECUKDI  i 

et  subus  dari,  quaeque  medicameulum  Id  uoluerint  haurire,  ] 
eo  morbo  interimi.  sunt  qui  avium  nidis  inserl  aliquid  I 
ex  ea  putent  atque  ita  nan  strangulari  putlos  avidius  de- 
Yorantes. 
;g  {1\4)  Veneils  pectinem  appellant  a  similiEudiDC  pecti- J 
Dum,  cuius  radix  cum  mai?a  tusa  omnia  corpori  inGxa  I 
extrahit.  —  (US)  Veterno  liberal  quae  esedura  vocatur'.  { 
—  Noda  herba  conarionun  odicinis  /amiUaris  est  aliis-J 
aliisve  nominibus;  efficacissimam  adversus  scorpionem  esse  1 
potam  e  vino  aut  posca  reperio. 

76  (113)  Philanthropon  herbam  Graeci  appellant  nasute,  i 
quouiam  vestibus  adhaeresrat.  ex  bar  corona  inposita  ca- 
pitis dolores  sedat.  —  Nam  quae  canaria  appellatnr  lappa, 
cum  plantagine  et  milirdio  trita  ex  vino  carcinomata 
sanat,  ternis  diehus  soiuta.  medetui*  et  subus,  elfossa  sine  i: 
ferro,  addita  in  colluviem  poturis  vel  ex  lacte  ac  vino, 
qiiidam  adiciunt  eiTodientem  dicere  oportere:  baec  est 
berha  argemon,  quam  Minerva  repperit  subus  re- 
medium,  quae  de  ilia  g-usLaverint, 

77  (ll'?)    Tordylon    alii    semen   silis   esse  dixerunt,   alii  ic 


1  eubua  ES.    -biia  X.    subtus  r.    suibuB  v.    cfr.  §  176.  \ 
quaeque  Ed.    quoque  X,    quae  T.   qui  d.  3  autumnidis  S. 

nidia  X.  8  notia  S  ex  ind,    nodia  H.Xu.    |    herba  nota  cL  | 

fiimiliaris  J.   earn  (tarn  X)  hilaria  VEX.   etiam  (in  ea  S)  hilanB 
Yeti.S.    ea  uillaris  dT.    nota.  ea  raularis  r.  |  aliis  om.  ILv.i 

9  aliisque  v.a.R.  |  nominibua  U.'S.Verc.J.  om.  Ven. 
bus,  nomas  curat  v.  \  efflcaciaaimam  X,  -mas  Vd,  -mamqne 
£(?))>,  10  potam  e  S,  -tamX.  -tae  Y.  -tafl  d.  -tarn  in  c(E?).  ( 
repperio  TXD.  11  nasute  U.'SS.  -the  X.  -tem  v.  hirantam 
B  coll  XXVII  32.  12  inpoaitia  V.  13  dolorem  dT.  |  oa- 
rania  d.  14  mUlefolio  STCv.a.J.  cfr.  §  153.  \  et  uini  E. 
15  subuB  VIS.  Bubiifl  X.  auibua  rv.  item  infra  v.  IS.  cfr.  §  174. 

16  et  addita  EXu.a.S.  17  et  fodientem  SXv.a.S. 

IB  quae  IS.    que  T.   qui  rXv.    efr.  §  174.  |  gustauerit  d. 
SO  tordylon  EH.   -len  r.    fordilon  X.   tordia  rf,  |  silis  dEXi 
ffis  r.    seselia  B  e  Siosc.    BBBiUs  B.    Bed  cfr.  XX  36.  XXII 
^^  1S8.  XXri43. 


TdB]  NAT.  HIBT.  XXIV  19  (113—118)  113 

herbam  per  se,  quam  et  syreon  vocaverunt.  neque  aliiiil 
de  ea  proditum  iHTenio  quam  in  monttbus  Dasci,  con- 
bustam  potu  ciere  menses  et  pectoris  excreationes,  efli- 
caciore  eliamnum  radice;  suco  eius  ternis  obolis  hauslo 
renes  sanari;  addi  radicem  eius  et  in  malagmata. 

(118)  Gramen  ipsum  inter  herbas  vulgalissimum  geni- 178 
culatis  serpit  internodiis  crebroque  ab  his  et  ex  cacumine 
novas  radices  spargit.  folia  eius  in  reliquo  orbe  iu  exili- 
tatem  fastigantur,  in  Parnaso  tantuin  bederacia  specie  den- 
sius  quam  usquam  frutieant,  llore  odorato  candidoque. 
iumentis  berba  uon  alia  gratior,  sive  viridis  sive  in  feno 
siccata  et,  cum  detur,  adspersa  aqua,  sucum  quoque  eius  1T9 
in  Parnaso  excipi  tradimt  propter  ubertatem;  dulcis  hie 
est.  in  vicem  eius  in  reliqua  parte  terrarum  succedit  de- 
coctum  ad  vulnera  couglulinanda,  quod  et  ipsa  lierba  tusa 
praestat  tueturque  ah  inflammationibus  plagas.  adicitur  de- 
code vinum  ac  mel,  ab  aliqiiis  et  turis,  piperis,  murrae 
tertiae  portiones,  rursusque  coquitur  in  aereo  vase  ad 
dentium  dolores,  epiphoras,  radix  decocta  in  vino  tor-  iW, 
minibus  medetur  et  urinae  dlfTicuIlatibus  ulcerihusque  ve- 
sicae^  calculos  fraugit.  semen  vehementius  urinam  inpellit, 
alvum  vomitionesque  slstit.  privatim  autem  dracomim  mor- 
sibns  auiiliatur.  sunt  qui  genicula  ynn  vel  unius  vel  e 
duabus  tribusve  herbis  ad  banc  articulorum  nnmerum  in- 

§§   178,   179:   Dio.«.  IV  30.   32.    —    ^  180:    Diosc.   IV  30 


I  Bireon  X.  -eum  T,         3  dea  d.  |  prodjctum  V.        4  tenuis 
(pro  terniej  V.  7  ex  om.  YdT,  9  faatigiantnr  C.  \  hede- 

racii  (ed-  X)  EX.  J  speciae  V.  10  fruticant  E(?)G.  -ti  rX, 
-te  V.  an  fruticantia?  11  feaum  coni.  Dal.  12  siccata  et 
ego.  -tae  Td.  -ta  £Xti.  |  cum  detur  TEG.  tuuditur  Xv.  cond- 
T.  -dantur  d.  |  quoque  SX.v.  que  TdfS.  otn.  T.  16  tuetur 
praestatque  Td.  |  et  ab  v.a.G.  [  inflationibua  TdXf.  |  pla^s 
E(?)G(J)-  placatVXii.  pacat  dr.  praeligata  S.  16,  17  adicitur 
decoctu  T,   decocto  adicitur  Xti.a.5,  17  murrae  S.   -rra  et 

T.    -rraeque  X.    myrre  d,    -rraeque  Zi'.  Ift  co^fea  1,   't'i- 

qouatur  d.      19  dolores  et  Xu.a.S.      "iO  ii\aftT&wi;^%'^%-Vt.Ti- 
-bus  Sv.        20.  31  ueaicae  om-,  X..        la  -BONWsoi.U.Ti-X'Stmia."' 


114  C,  PLINI  SEODNDI  n'dE 


volvi  lana  sucida  nigra  iubeant  ad  remedia  strumae  pa- 
ISluorumve.  ieiunum  esse  debere  qui  colligat;  ita  ire  in  do- 
mum  absentia,  cui  medeatur,  supervenientique  ter  dicere, 
ieiuno  ieiuniun  me(li<;ameDLum  dare,  atque  ita  adalligare 
triduoque  id  facere.  quod  e  graminum  genere  vu  inter- 
nodia  faabet^  ellicacissime  capiti  contra  dolores  adalligatur. 
quidam  propter  vesicae  cruciatua  deeoctum  ex  Tino  gra- 
meii  ad  dimidias  a  balineis  bibi  iubent. 
IB2  (119)  Sunt  qui  et  aciileatum  gramen  vocent  trium 
generum.  cum  in  cacumine  aculei  sunt  plurimum  qiitni, 
dactylon  appellant,  bos  convolutos  naribus  inserunt  es- 
trahuntque  sanguinis  ciendi  gratia,  altera,  quod  est  aizoo 
simile,  ad  paronycbia  et  pterygia  unguium  et,  cum  caro 
unguibus   increvit,   utuntur    cum    axungia,   ideo  dactylon 

183  appellantes,  quia  digitis  medeatur.  tertium  genus  dactyli, 
sed  tenuis,  nascitur  in  parietinis  aut  tegulis.  Imic  caustica 
Tis  est.  sistit  ulcera,  quae  serpunL  gramen  capiti  cir- 
cumdatum  sanguinis  e  naribus  fluctiones  sistit.  camelog 
necare  traditur  in  Babylonia  regione  id,  quod  iuxta  vias 
nascitur.  so 

184  (120)  Nee  faeno  Graeco  minor  auctoritas,  quod  telin 
vocant,  alii  carphos,  aliqui  buceras,  alii  aegoceras,  quoniam 
corniculis  semen  est  simile,  nos  siliciam.    quomodo  serere- 

18,140  tur,  docummt  suo  loco,  vis  eius  siccare,  mollire,  dissol- 
vere.     sucus  detocti  feminaj^um  pluribus  mails   subvcnit,  m 


I.  S  lanorum  (ra-  d)  uel  Td.        3  ita  ire  Xir.  italia  E.  Ji 
aliaa  T.    filie  d'.    fiale  d'.    sic  abire  D.    statim  abire  coni,  S. 

6  Beptem  ll.i!.         8  baJneia  dEIji.o.ff.         9  ei  (pro  et)  T. 

10  quini  T'd5.  quin  id  V.  quod  in  E.  quod  illi  Xv, 
H  dactilon  X.  actybn  E.  12  quo  V.  |  azio  XX,  IS  paro- 
nychia V.  -nyciae  T,  -nicia  d.  porontiaE'.  potonscia  E*.  po- 
niDBcia  X.  |  ingniuin  Td.  11  ideoque  Td.  {  dactilon  X.  da- 
ceslon  Td.  16  sed  et  E.  |  benuius  X.  {  at  {pro  aut)  T,  |  ea 
ustica  T,  18  e  naribus  ont.  EX.  21  faeno  X.  fe-  U.S. 
foe-  r.  22  carpOB  EX,  prol.  B  e  Bioec.  \  bncetos  X.  |  a,Iii 
era*  om.  EX.         23  coniculia  X..  eam-Td".  \  siliciam  T" 

(•eta,  i)  H.X.    aiciliajn  c,       «S.  M  aerpetiM"^.      lt>  i 


\ 


\ 


VdEi  NAT.  HIST.  XXIV  13  (llB-180)  115 

sive  duritia  sive  tumor  sive  coDtracUo  sit  vulvae:  Tovea- 
tiii-,  insidiiDt;  Inrusum  quoque  prodest.  furfures  in  facie  18fi 
exteniiat.  spleni  addito  uitro  decoctum  et  inpoaitum  me- 
detur,  item  es  aceto.  sk  el  iocineri  decoctum.  Diodes 
difficile  parienlibus  semen  eius  dedit  acetabuli  meusura 
tritum  in  vmi  cjathis  sapae,  ut  tertias  partes  biberent, 
dein  calida  lavarentur,  et  in  balineo  sudaulibus  dimidium 
ex  relicto  iterum  dedit,  mox  a  balineo  relicum,  pro 
summo  ausUio.  farinam  faeni  cum  hordeo  aut  lini  semine  186 
decoctam  aqua  mulsa  contra  vulvae  cruciatus  subiecit  irfem 
ioposnitque  imo  ventri.  lepras,  lentigines  sulpuris  pari 
portione  mixta  farinae  curavit,  nitro  ante  praeparata  cute, 
saepius  die  inlinens  perunguique  prohibens,  Theodorus 
faeno  miscuil  quarlam  partem  purgali  nasturci  acerrimo 
acelo  ad  lepras.  Timon  semen  feni  acetabuli  dimidiilST 
mensura  cum  sapae  et  aquae  vnii  cyathis  ad  menses 
ciendos  dedit  potui.  nee  dubitatur,  quin  decoctum  eius 
utilissimum  sit  vulvis  interaneisque  exulceratis,  sicuti  semen 
articulis  atque  praecordiis;  si  vero  cum  malva  decoquatur 
postea  addito  muiso,  potus  ante  cetera  vulvis  interaneisque 
laudatur,    quippe    cum    vapor    quoque    decocti   pliirimum 


§  185;  PI.  iun.  12,  17.    Dioac,  eupor.  II  6S.  69. 
Dioao.  eupor.  11  TO.  74. 


'.    -nire  v.  1  conttactioue  ait  T.  -ones  sint  d. 

3  insidiuDt  T.         3  emendat  dT.         4  et  om.  X.v.a.6.    |   ioci- 

nerie  B.        G  nouem  tt.v.  \  ut  5'.  aut  K.X.  ut  cum  G.   ad  v.  \ 

biberent  VdTS.  -rint  EG.  (si  add.  X).  bibere,  ut  qui  biberint  v. 

1  deiu  VlS.    deinde  dl,    de  EX.    del.  G.  ia  v.  \   CftUda  v. 

collide  n.TX.  I  balneo  dEXu.a.Sl  |  auadentibus  V.        8  a  (f?)c. 

in  {;.TX.  I  balneo  iTSXv.a.S.  \  relictum  X.         9  faeni  V.    le- 

rS.  foe-  V.  I  aenunis  Vd.       10  subiecit  EXir.  obi-  rTtS.  |  idem 

item  ll.TtG.    itemque  Xu.         11  inpoauitque  ViTtS.    -nit 

.V.   I   immo  Vd,         12  portionem  {-ne  d)  extra  Vd.  |   farina 

.a.S.  I  aute  V.         13  prohibent  Td.   praecipiens  v.a.B. 

14  feno  II. Si.    foe-  i'.  |  purgato  V.  |  nastnrci  VX,    -rti  tv. 

16  ad  om.  EX.  |  timon  It.TtD  cum   U  529.   tymon  X,   Damion 

«  ex  i»d.   Damon  H.        16  nouem  ll.v.  \  ad  om.  EX.  |  meses 

dEX.         17  potni  Vflf.  -tu  EXu.   cfr.  §  US.         16  interraneia- 

qne  V.    itmi  r).  30.         20  potum  S.         '41  \a.-tt&a.'»K  —  op.'^i'^^is. 

-     sx. 


116  C.  PLINI  SECITNDI 

jirosil,  alarumque  eliam  graveolentiam  deeortiuii  faeai 
semen  emendat.  farina  poiTigiaes  capitis  furfuresque  cum 
38  vino  el  nitro  celeriler  toilit.  in  hydromelilc  autem  de- 
cocia,  addita  axungia  genitalibus  medetur,  ilem  pano,  pa- 
rotidi,  podagrae,  cliiragrae,  articulis,  carnibus  quae  recc' 
dunt  ab  ossibus,  aceto  vero  subacta  luxatis.  inlinitur  et 
lieni  decocta  in  aceto  et  melle  ttintum.  carcinomata  sub- 
acta ex  vino  purgat,  niox  addito  melle  persanat.  sumitor 
et  sorbilio  e  Tarina  ad  pectus  exuiceratum  longamquo 
tnasim.  decoquitur,  donee  amaritudo  desinat;  postea  mel 
additur.  —  Nunc  ipsa  claritas  herbarum  dicetm*. 


C.  PLINI  SECUNDI 
NATURALIS  HISTORIAE 

LIBER  XXV 


las,  me-  1 


1  1.  (1)  Ipsa  (|uae  nunc  dicelur  herbarum  clarilas, 
dieiuae  tantum  gignente  eas  Tellure,  in  admirationem 
curae  prisconim  difigentiaeque  animum  agit.  nihil  ergo 
intemptatum  ineipertumque  illis  fuit,  nihil  deinde  occul- 
tatum  quodque  non  prodesse  posteris  vellenl.  at  nos  ela- 
borata  m  abscondere  ac  snpprimere  cupimus  et  fraudare 

g  188:  PI.  iun.  12.  16—17.  79,  9—11.  (cfr.  Diose.  ...  _ 
148.  826,  Scribon.  160.  Mare.  36,  23,  46,  30.  —  DioBC.  eapor,  IT  31). 

1  fortasae  exeidit  alter  geneiivus,  itt  fuerif  oris  alarumqufl 
out  alarum  uariumqae  vel  aurimnqne.  cfr.  XXIX 137.  XX 
92.  XXII  88.  \  grauiolentiftm  VXD,  |  faeni  VX.  fe-  dTZS 
foe-  H.  foeni  graeci  n  3  semen  VBX)r(S).  om.  iTH(J).\ 
emendat  dTXn  dat  VE.  5  djagrae  EX.  |  camibaaque  de. 
que  Z.  I  quae  Viv.  que  E.  qui  X.  Be  dEXti.  et  T.  ex  D.  I 
exulceratain  T,  10  decoqnitur  ego.  diu  dec- ll.'X.i}.  tarn  dia 
dee.  CFWMtiller  p.  30.    cfr.  XXVIII  143.  144.  13  admi- 

rad'oae  d.         16  quodque  TTEH,  tiiioc\i).B  IS.  i\\ia,e<\ua  i.  <]ju>A 
'    '»d  V.         17  iis  p.  hia  H.S. 


NAT.  fflST,  XSIV  13  (1.20)  XXV  1—2  (1-3)        117 

fitam  eliaiR  alieiiis  boais.  ita  certe  recondunt  ijui  pauci  3 
allqua  norere,  mvidentes  atiis,  et  neminem  dorere  in 
aactDritatem  scientiae  est.  lantum  ab  eicogitandis  novis 
anda  vita  mores  absunt,  summumqite  opus  ingenio- 
rum  diu  iam  hoc  fuit,  lit  intra  unumqiiemqiif  recte  facta 
veterum'perirent.  at,  Hercules,  singula  (juosdain  invents 
deonim  nunero  addidere,  omnium  uliqne  vitam  clariorem 
fecere  cognominibus  berbarum,  tarn  benigiie  gratiam  me- 
moria  referente.  non  aeque  haec  cura  eorum  mii-a  esl  in  3 
lis,  quae  satu  blandiiintiir  aut  ciho  invitant:  culmiua  quo- 
que  montium  invia  el  solitudines  abditas  omnesqiie  terrae 
fibras  scrutati  inveuere,  quid  quaeqiie  radix  poliei-et,  ad 
qnos  usus  herbarum  fila  pertinerent,  etiam  quadripediira 
pabulo  intacla  ad  salutis  usus  verteiites. 

2.  (2)  Minus  lioc  quam  par  erat  nostri  celebi-avere,  4 
omnium  utilitatium  et  virtutum  rapacissimi,  primusque  et 
diu  sohis  idem  ille  M.  Cat  a,  omnium  bonariim  artium 
magister,  paucis  dumtasat  attigil,  boum  etiam  medicina 
non  omissa.  post  eum  unus  inlustrium  temptavit  Gaius 
Valgius  eniditione  spectatus  inperiecto  volumine  ad  divum 
Augustum,  inchoata  etiam  praefatione  religiosa,  ut  omni- 
bos  malis  bumanis  iilius  potissimum  principis  semper  me- 
deretur  maiestas. 

(3)  Antea  condiderat  solus  apud  nos,  quod  e(|uidem  5 
Pompeins  Lenaeus  Magni  liliertus,  quo  pri- 
mum  tempore  banc  scientiam  ad  noslros  pervenisse  animo 
adverto.  namque  Mithridates,  maximua  sua  aetate  regiim, 
quern  debellavit  Pompeius,  omnium  ante  se  genilorum  dlli- 
gentissimus   vitae    Tuis.ie   argumentis,   praeterquam   fama, 


a  nobis  V,         i  adiuuanda.  dr.a.G.    cfr.  §  22.         5  foit 
Loc  i.         6  ad  V.         7  umero  V-  |  onmium  om.  man.  Dai.  ho- 

im  D  cum  P.        8.  9  memoriam  Vi.        9  est  S  cum  Gron. 

TD.  (cfr.  §  IG.  TO),  del  S.  easet  v.      10  iia  v.  his  llC.  \ 
Kdt  Sv,    ac  rT,   [  sed  culmina  p.a.H,  1\  atlditas  V.   j   om- 

nisqne  Sm.a.D.  IS  scnitatur  d.   |  quaeque  do.    qneque  V. 

neqne  B,         IK  fila  ASS.    -ie  V.  folia  v.        1&  ^«.'c«a.'i^  <>.. 
J?  M  otn.  V.       21  ineiioato  V.        'i2. 1%  mft4w*tei  IfH..  -mit- 
nrr.  -dieetar  k.      26  inueniSio.a.S.  \\en«ia '^IF*'^*'^**^"' 
36.  27  ani'maduerto  dr.a.H. 


118  C,  PLISl  SECUNDI  [Vd* 

6  inlellegitur.  iiiii  ei  excogitatum  cotidie  veDeiium  bibere 
praesumplis  remediis,  ut  consuetudine  ipsa  iDnoxium  fleret: 
primo  inventa  geoera  antidoti,  ex  quibus  unum  etiam  no- 
men  eius  retinet;  illius  inTentiim,  sanguinem  anatum  Ponti- 
narum  miscere  aiitidotis,  quoniam  veneno  viverent; 
ilium  Asclepiadis  medendi  arte  clari  Tolumina  compo- 
sita  extant,  cum  sollicitatus  ex  urbe  Roma  praecepta  pro 
SB  mitteret;  ilium  solum  mortalium  certum  est  xxu  linguis 
locutum,  nee  e  subiectis  geiitibus  ullum  hominem  per  iuter- 

7  pretem  appellatum  ab  eo  annis  Lvi,  quibuis  regnavil.  H 
ergo  in  reliqua  ingeni  magnitudine  mediciuae  peculiariter 
curiosus  et  ab  omnibus  subiectis,  qui  fuere  magna  pars 
terrarum,  singula  exquirens  scrinium  comments  tic  num  ha- 
rum  et  exemplaria  elTectusque  in  arcanis  suis  reliquit, 
Pompeius  antem  omni  praeda  regia  polilus  Iransferre  ea 
sermone  nostro  libertum  suum  Lenaeum  grammaticae 
artis  iussit  vitaeque  ita  profuit  non  minus  quam  reipublicae 
victoria  ilia. 

8  (4)  Praeter  bos  Graeci  anctores  jirodidere,  quos  suiS 
locis  (tiximus,  ex  bis  Crateuas,  Dionysius,  Metrodorui 
ratione  blandlssima,  sed  qua  nibil  paene  aliud  quam  dilS- 
cultas  rei  iDtellegatur.  pinxere  namque  enigies  herbanim 
atque  ita  subscripsere  elTectus.     verum   et  pictura  fallax- 


§  6:  cfr.  Cels,  V  23,  .t  —  Cell-  XVII  16.  {Bioac  U  97. 
Scribon.  177).  —  cfr,  Plin.  VR  88,  GeU,  XVII  17,  2.  —  Appian. 
Mithr.  112  et  Strab,  X  4,  lO  p.  477.  —  g  7:  Seren.  1062—1064. 


8  on  prime  ei  {vel  illi}?   |   inuita  Td.  |  antidotis  quoniam 

Vd.    de  en'ore  cfr.  v.  5.  4  inquentum  V',    in  quantum  V*. 

inuentum  Biutumaiiit  v.a.S.  {  sauguine  d.  om.  E.  |  manatum  dX 

v.a.B.        4.  6  ponticaram.  B.  -corum  TdE'i;.  -taeorum  K'. 

7  praecepti  V.  8  mortalium  mitridates  (-em  p)  E».a.  (f.  [, 

certum  eat  post  locutum  habenl  Ev.a.D.         9  e  i>.  oiu.  U.  de  0. 

10  Lvi  dEir.    Lin  V.    olui  V'l.   lxi  Brot.  11  in  Tu(S). 

cnn.  rBrot.  12  horainibufl  iv.a.H.    \   qui  fuere  otn.  Td. 

16  regia  praeda  Zv.a.D.        19  auctores  VtS.   -tea  mediciiia« 

d(?)Sv.         20  cratenuaB  T.    -eiaa   Ven.    Euax  rex  Arabnm  qni 

de  eiwplicittin  effectibua  a,d  'Nerouwo.  aMv^it  (conscr-  Fere.)', 

Crateuaa  (vel  -eias)  v.a.H  {ex  Marbodo  de  tapifl,,  ■pT'^\.a  '  ' 

vlantes).  21.   22  rei  dif&cultaB  l.D,(i.8. 


TdBi  NAT.  mST,  SXV  a  (3—5)  119 

est  coloribus  lam  numerosis,  praesertim  in  aeiimlatiODem 
Daturae,  multumque  degeiierat  trauscribenttuni  socorda. 
praeterea  panim  est  stngulas  eamm  aelates  pingl,  cum 
quadriperlitis  varietatibus  anni  fariem  mute  lit. 

(5)  Quare.  ceteri  sermone  eas  tradidere,  aliqui  ne  efBgie  9 
Ibidem   indicata   et  nudis  plerumque  nominibus  defuncti, 
qaODiam    satis   videiialitr   pote states   ilmque   demonstrare 
quaerere  volentibua.    nee  est  difficilis  cognitio:  nobis  certe, 
exceptis    ailmodum    paucis,    coDtigit   leliquas   conlemplari 

uscieatia  Antoni  Castoris,  cui  summa  auctorilas  erat  in 
ca  arte  nostro  aevo,  visendo  liortulo  eius,  iu  quo  plurimas 
alebat  cenlesimum  annum  aetatis  eicedena,  nullum  cor* 
pons  malum  experlus  ac  ne  aetate  quidem  memoria  aut 
rigore  concussia,    neque  aliud  mirala  magis  antiquitas  re- 

itt  perietiu'.  inventa  iam  pridem  ratio  est  praenuntians  lioras  Iff 
—  non  mode  dies  ac  noctes  —  solis  lunaeque  defectuum; 
durat  tamen  IradiLa  persuasio  in  magna  parte  vulgi,  vene- 
flciis  et  herbis  id  cogi  eamque  uoam  feminanim  scientiam 
praevalere.  certe  quid  non  repleverunt  Cab u lis  Colcbia 
Media  aliaeque,  in  primis  Itala  Circe  dis  etiam  adscripla? 
unde  arbitror  natum,  ut  Aescbylus  e  vetustissimis  in  it 
poelica  rerertam  Italiam  herbarum  potentta  proderet,  mul- 
tique  Circeios,  ubi  habitavit  ilia,  magno  argumcnto  etiam 
nunc  durante  in  Marsis,  a  filto  eius  orta  genie,  quoniam 
esne  domitores  serpentium  constat. 


1  est  YdTfiS.  ex  Ven,  est  ex  v.  est  et  ZG.  \  aemulationem 
TdfS.  -neEii(P).  3  multumE  {?)(?.  |  focordia  ego  (et  MBerte}- 
Xore  (In.  fora  U.J)  uarift  U.Tv.  Pollertia  CFWMmier  p.  SO. 
(mctaXB.   didtw   deterior  fieri  socordia).  6  ne  VdG.    in  E. 

del.  e.        ii  indicata  Ev.    -eta  rTf.         T  potestas  V.    -atg  dT. 

8  difficilis  cognitio  VdlTS.    -le  cognitu  Iv.         11  ortuio 
T.         14  concusia  V,  -uhsub  V,        14.  15  repperietur  VD. 
16   defectum  VF.a.lUG).  18   eamque   unam   TdTfS.     -que 

nam  E-   -que  num  G.    in  eo   namque   v.    \     scientia  Td. 
19  praeaafe  V.  |  colcis  T.         20  medea  Zv.a.S.    cfr.  XXXV 
ae.  136.  337.  145.  /  itala  Ee^JV  -Uca  i;.  -\a,ft\ft\'.  -'issa^**^ 
-Ub  &  I  Circe  dis  E«,    -ca  edis  4.  -ca,  a-ft^ia  i^-ia^"^"^"*., 
U  toUa.  V.  !  orta  QUI.  E.  |  quo  E.    (\aoa  u.ti.S. 


120  C.  PLINI  SECUNDI  [VdK 

Homerus  quidem  primus  doctrinanim  el  antiquitalis 
parens,  tnultus  alias  in  admiratiooe  Circae,  gloriam  her- 
barum    Aegypto    tribuit,    cum    etiam    turn    quae    rigalur 

12  Aegyptus  ilia  non  esset,  pnslea  Huminis  limo  invecta.  herbas 
certe  Aegyptias  a  regis  uxore  traditas  Helenae  suae  plu-  5 
rimas  narrat  ac  nobile  illud  nepenthes  obliTionem  tristitiae 
veniamque  adferens  et  ab  Helena  ulique  omnibus  morta- 
libus  propinandum.  primus  autem  omnium,  quos  memoria 
novit,  Orpheus  de  herbts  curiosius  aliqua  prodidit   poet 

eum  Musaeus  et  Hesiodus  polium  herbam  in  quantum  10 
i    mirati    si'nt    diximus.     Orpheus    et   Hesiodus    suPfi- 

13  tiones  commendavere.  Homerus  et  alias  nominatim  heri)as 
celebrat,  quas  suis  locis  dicemus.  ab  eo  PythagoraB 
clarus  sapientia  primus  voliimen  de  eHectu  earum  com- 
posuit,  Apollini,  Aesculapio  et  in  totum  dis  immortalibns 
inventione  el  origine  adsignata;  eomposuit  el  Democrilus, 
ambo  peragralis  Persidis,  Arabiae,  Aethiopiae,  Aegypti  Magis, 
adeoque  ad   haec  attonita  antiquitas  Mt,   ut  adfirmaverit 

11  etiam  incredibilia  dictu.  Xanthus  historiarum  auctor  in 
prima  earum  Iradit,  occisum  draconis  catulum  revocatum 
ad  vitdm  a  parente  herba,  quam  balim  nominat,  eadem- 
que  Tylonem,  quern  draco  occiderat,  reslitutum  saluti.  et 
luba  in  Arabia  herba  revocatum  ad  vitam  bominem  tradit 
dixit  Democritus,  credidit  Tbeopbrastus  esse  herbam, 

2  multia  Vd.  |  gloria  V.  3  cum  HdEff.  turn  Yv.  |  turn 
VdTfS.  t  .  .  .  .  K.  on».  EG.  cum  it.  nunc  D.  \  quae  del.v.a,G.  \ 
rigatur  IIG.  -aretur  v.  dicatur  D.  cfr.  II  201.  XIII  69. 
i  ilia,  H.v.  an  insula?  c/r.  F  48.  \  herbis  Vd.  5  aeg^ptiu 
VEv.  -tjis  d.  -tia  v.  -fci  V.  |  a  ir(?)f(iJ).  ab  U.S.  6  ne- 
penthes V.  De  nephentes  Vd.  rheph-  E,  ne a  H.        10  her- 

baru  .  H.  cfr.  §  22.       II  aint  S.   aunt  M(;  «.        11.  12  suffustinea 
Vd.  .  .  .  fitione  ,  N,        13  qua«  dv.  quae  IT.  qua  E.  quam  V. 
14  sapientiae  E.       15  aesculapioqne  ^v.a.S.       IT  ma^s  H. 
18  adeoque  dEe.  adaeque  V.  ad  .  .  .  que  H.  aeque  V'.  |  ad  m». 
E.  !  adflrmauit  E.  -atet  C.        20  tradit  HG(i>).    -didit  H.B,(SJ. 
"'  "—lim  SZJ.  -in  u.  -li  V.  -lum  d.  hallim  S  ex  Etym.  M. 

P  Arcadia  p.  30,  li.        1,1  ii\(,-a.^ia-^  i.^.  Sia.'S-'iS^^Q 

^H  quam  E.  [  salute  HV. 


I  NAT.  mST.  XXV  2  (5-6J  121 

cuius  coutactu  inlatae  ab  alile,  quam  retulimus,  exiltret 
!as  a  pastoribuB  arbori  adactus.  quae  ettanisi  fide  lo, 
carent,  admirationem  tamen  impleut  coguDLque  connteri 
mullum  esse  quod  Tcro  supersit.  inde  et  plerosque  ita  i 
video  esistimare,  nihil  non  herbarum  vi  efhci  posse,  sed 
plurimanim  vires  esse  incogniUis,  quonim  in  numero  fuit 
Herophilus  liarus  medicina,  a  quo  ferunt  dictum,  quas- 
dam  fortassis  eliam  calcatas  prodesse.  observatum  certe 
est,  inflammari  vuluera  ac  luorbos  superventu  eorum,  qui 
pedibus  iter  conl'ecerint. 

(6)  Haec  erat  antiqua  medtdna,  quae  tota  migrabat  IS 
in  Graedae  linguas.  sed  quare  non  plures  noscantur,  causa 
est  quod  eas  agrestes  litterarucaque  ignari  experiuntur, 
ut  qni  soli  inter  illas  vivant;  praeterea  seciiritas  quae- 
li  obvia  roedicariiin  turba.  multis  etiam  inventis  de- 
sunt  nomina,  sicut  ill!,  quam  retulimus  in  frugum  curais,iM 
scimusque  defossam  in  augiilLs  segelis  praestare,  ne  qua 
ales  intret.  turpissima  causa  raritatis  quod  eliam  qui 
sciunt  demonstrare  nolunt,  tamquam  ipsia  periturum  sit 
quod  tradiderint  aliis.  accedit  ratio  inventionis  anceps, 
quippe  etiam  in  reperlis  alias  invenit  casus,  alias,  ut  vere 
diserim,  deus.  insanabile  ad  hosce  annos  fuit  rabidi  canis 
morsus,  pavorem  aquae  potusque  omnis  adrerens  odium, 
nuper  cuiusdam  militanlis  in  praetorio  mater  vidit  in 
quiele,  ut  radicem  sLlvestris  rosae,  quam  cynorrbodon  vo- 
cant,  blanditam  sibi  aspeclu  pridie  in  frulecto,  mitterel 
Alio  bibendam.    in  Laeetania  res  gerebatur,  Hispaniae  pro- 


§  17:  PI.  iun.  85,  1—3.    cfr.  Plin.  VIII  162, 

1  qua,m  c,  qua  MVdD.  qui  E.  an  de  qua?  c/V.  XV  68. 
2  aductus  Vd.  |  etiam  in  fidei  V.  6  uim  E.  7  in  qno  B. 
8  calcatia  V.  9  inflammari  II. v  (contra  argwnenli  ra- 
tionem,  ut  videtur).  an  uel  fanari?  |  earmn  E.  10  coufecerunt 
V{?)S.  IS,  18  cauaa  eat  O.  -sae  ai  (nisi  t>)  ll.v.  13  quod 
VEt'.  quidem  d.  15  obuiam  V.  -ia  in  D.  17.  18  qua  ales 
Eff.  qualea  T.  -lifl  d.  qua  auia  (nis  c)  C.  18  intrent  E.  [  ra- 
ritaa  Td.  20  tra,diderunt  E.  |  accedat  E,  31  cauasB  V,  [ 
.  {^0  ut)  va.        26  frutectu  V,  -eto  v.a.G.        3'  "  "Wi- 

,  JIUbner  Mermae  I  p.  341.  lacetiLma  ilG.  \'4.'« 
X^sU^tnin  V.   cfr.  XIV  71.  \  rea  om.  '^i.  \\i\si 


122  C.  PLINI  BBCUNDI  [■ 

xiina  parte,  casuque  accidit,  ut  milite  a  morsu  caiiis 
cipiente  expavescere  aquas  superveniret  epistula   orantis, 
ut  pareret  religioni,  sen'atusqiie  est  ex  insperato  et  postea 

18  quisquiB  auxilium  simile  temptavit.  alias  apud  auctores 
cynorrhodi  uua  mediriaa  erat  spongiolae,  quae  Id  mediis 
spinis  eius  uascilur,  cinere  cum  melle  alopecias  capitis 
expleri.  in  eadem  proviDcia  cognovi  in  agro  hospitls 
nuper  ibi  repcrtum  dracuDcuIum  appellatum  cauleui  polli- 
cari  crassitudine,  versicoloribus  viperarum  oiaculis,  quetn 
ferebant  contra  oiiinium  morsus  esse  remedio,  alium  quam 

ii.iuquos  in  priore  voluniine  eiusdem  noniinis  dinimus. 

19  buic  alia  ligura,  aliud  miraeulum  exerenti  se  terra  ad  primas 
serpenlium  vernationes  liipedali  Tere  alliludine  nirsusque 
cum  isdem  in  terrain  condenti,  nee  omnino  orcultato  eo  ap- 
parct  sei'penSj  vel  hoc  per  se  satis  otiicioso  naturae  munere,  is' 
si  tantum  praemoueret  tempusque  i'orraidinis  demonstraret. 

20  3.  Nee  bestiarum  solum  ad  nocendum  scelera  sunt, 
sed  interim  aquarum  quoque  ac  locorum.  in  Germania 
trans  Rhenum  caslris  a  Germanico  Caesare  promolis  mari- 
time tractu  fons  eral  aquae  dulcis  solus,  qua  pota  intra  m 
biennium  denies  decide  rent  compagesque  in  genibus  sol- 
verentur.  stomacacen  mediri  vocabant  et  scelotyrben  ea 
mala,  reperta  auxilio  est  berba,  quae  appellalur  Britau- 
nica,  uon  nervis  modo  et  oris  malls  salutaris,  sed  contra 

§  aoextr.t   cfr,  Strab,  XVI  i,  2*   p    731.    —    DioBC.  IV  2. 
Marc.  35,  15.  25,  IS.    (cfr,  Plin.  XXV  8*.  101). 

1  accedit  V.  2  et  epiatola  E.  3  inspirato  Tr.a.C 
6  cynrh  .  d .  H.  qui  notodi  T.  |  media  SD.  9  a  uersicolorib. 
H.  an  Sc  uers-?  (nisi  vero  a,  —  macalis  post  nppellatnm  po- 
nenda  awit,  duobvx  vertibus  olvm  inter  se  eommutatii).  \  quem. 
T(?)0,  qnam  Frs.  10  remedio  H  cum  Gron.  -ia  U.  -iuin.  «.  | 
alium  U.TH.  -us  est  v.  11  priori  i'E{t)v,a.S.  \  eat  ego.  sed 
V.v.  12  hoc  Vd.  I  eierenti  ae  S.  -tia  e  E.  -tis  se  G.  -ti .  .  H.  eier- 
centis  e  Td.  eieuntia  e  man.  Dal.  v.        13  uenationes  Vd. 

14  condentiB  (se  cond-  v)G.         14.  16  apparet  v.  -reret  KIZ. 

15  aatis  U.v.  s,  H.  |  funere  E.  IS  interim  om.  dT.  19  re- 
uum  T.  I  castra  H.  20  qua  SEv.  quo  Td.  |  poto  d.  82  ato- 
ma^cen  V.  |  scelotyrben  VJ.  -turban  {-bin  i)  WVdBrof.  ace- 

letorben  Ev.a.B.   -tirben  B.  -tyr^ew  G.       IS  disl.  G.  \  reyerto 


TdB]  NAT.  HIST.  SXT  2—3  (G— 7)  123 

anginas  quo^jtie  cl  conlra  serpenles.  Tolia  Iiabel  oblooga 
nigra,  railicem  nigram.  sucus  eius  exprimilur  et  e  radice.  2L 
fiorem  vibones  vocanl,  (jui  collectus,  pritisquam  touitrum 
Budiatur,  et  devoratus  securos  in  tolum  anuum  a  metu 
'  aDginae  praesUl.  Frisi,  gens  luin  lida,  in  qua  castra  erant, 
moostravere  illam.  miiorque  noniiois  causam,  nisi  forte 
confines  oceano  Britanuiae  veluti  propinquae  ditavere.  non 
enim  inde  appellatam,  quoniam  ibi  plurima  nasceretiir, 
certum  est  etiam  turn  Britannia  libera. 

(7)  Fuit  quidem  et  hie  quondaoi  ambitus  nominibus  sa 
-«uia  eas  atloptaudi,  ul  docebimus  Tecisse  reges.  tanta  io< 
rea  videbatur  herbam  invenirc,  vilam  iuvai-e,  nunc  forlasats 
Aliquis  curam  banc  noslram  frivolam  quoque  esistimaturisj 
adeo  deliciis  sordent  etiam  quae  ad  saluteni  pertinent, 
iiauclores  tamen,  quarum  inveniuutur,  in  primis  celebrari 
par  est  elTectu  earum  digesto  in  genera  morboriim.  qua  S3 
qatdem  in  reputatione  mis  ere  ri  sortig  liumanae  .«ubit, 
praeter  fortuita  casusque  et  quae  nova  omnis  hoia  ex- 
Gogital,  milia  morborum  singulis  mortalium  limenda.  qui 
gravtssimi  ex  his  sint,  discemere  stultitiae  prope  videri 
possit,  cum  suus  cuique  ac  praesens  quisque  atiocissimue 


v.a.S. 
142. 19 

4  securoB  in  Ydv.  -fas  in  H.  in  eecarua  S.  4.  6  annum 
praestat  HD.  om.  U.  reddit  v.  5  Frisi  (Sis  K)  gena  turn  HS 
cut.  U.V.  ¥iiBa,codd.S.-aiB.  \  fidainHfi.u.  del.  B.  6Smuere 
X.  uostria  demonstrauere  v.a.S.  |  ni  T.  |  foret  £.  7  ueluti 
MR.v[J).  -lut  Q.  -Ittt  e  D  cum  U  630.  \  propinquae  lld2«.  -que 
T.  -quo 2).  9  brittaoia  H'.  -anniaK'.  9. 10  dial.  G.  10  ao- 
-miniH  S.  12  res  (ut  res  »)  tanta  Zv.a.H.  \  uidebatur  HjTif. 
nt  debeatur  Vd.  debe-  E«.  |  herbanim  S,  cfr.  §  13.  -bam  turn 
Saaler.  13  aliquie  U.S.  -uibus  G.  credet  aliquia  e,  |  curam 
G.  com  VU.v.  I  exiBtim*riB  F.  -rit  Hauler,  -mentur  ».o.(?. 
14  portent  (pro  fordent)  M.  oportent  Hauler.  16  inueni  {om. 
una  veren  iintur  —  16  par  est)  N.  |  celebrare  Sv.a.S.  16  para 
T.  I  digestu  K,  |  generatione  {om.  Mmo  uerSM  morborum  —  17  re- 
puta^  v.  17  reputationem  T.    |    miaeria  ortia  d.    his  ereris 

hort^iB  T.         18  quae  noua  SiTJ.  que  et  (quae  ei  S)  noua  VS. 
quae  nomina  EH.  nomina  quae  v.        19  millia  HEv.a.S. 
^0  atultitia.  v.a.H.   stuili  .  b  H.  \  -pto^ift  ■&.        IV  ■^*i%'i-*.  '*-'«' 
ren.(J).    -Bset  S.  potest  Tpje.  \  tm  IfV 4.1).   ■iiA-'m. 


C.  PLINI  SECUNDI 


1 


videatur.  et  lie  hoc  tamen  iudicavere  aevi  experimeDta, 
asperrimi  cnicistiis  esse  calculorum  a  slillicidio  vesir.a^ 
proximum  stomachi,  tertiiim  eorum,  quae  in  rapile  doleant, 
non  ob  alios  fere  morte  conscita. 

24  A  Graecis  et  noxias  herbas  demonstratas  miror  equidem, 
nee  venenorum  taiitum,  quoniam  ea  condicio  vitae  est, 
lit  mori  plermnque  etiam  optumis  portus  sit,  tradatque 
M.  Varro,  Semum  Clodinm  eqiiitem  Romaiiiiiu  magni- 
tudiae  doloris  in  podagra  coactum  veiieno  enira  peruniisse 
et  postea    camisse    sensu  omni    nequp  qiiam  dolore  in  ea  lo 

S5  parte  corporis,  sed  quae  fuit  veoia  monstrandi  qua  mentes 
solverentur,  partus  eliderentur,  niultaque  simiiia?  ego  neo  J 
abortiva  dico  ac.  ne  amatoria  quidetn,  memor  Lucullumfl 
imperatorem  clarissimum  amatorio  perisse,  nee  alia  magicik  ^ 
porteDta,  nisi  iibi  cavenda  sunt  aut  coarguenda,  in  primis  is 
fide  eorum  damnata.  satis  operae  fuerit  abundeque  piae- 
Etatum  vilue  salutares  dixisse,  ....  ac  postea  inventas. 

26         4.  (8)  Clarissima  herbanim  est  Homero  teste  quam 
vocari  a  dis  putat  moly,  et  inventionem  eius  Mercurio  ad- 
signat  contraque  summa  veneficia  demonstrationem.    nasci  »> 
earn  hodie  circa  Pbeneiim  et  in  Cyllene  Arcadiae  tradimt 
specie   ilia    Homerica,    radice    rotunda    nigraque,   magni- 

§  25:  cfr.  Gomel.  Nep,  ap.  Plut.  Luc,  43.  —  §  26:  Homer. 
K  302—306.    (Diosc.  HI  47  -=  Plin.  XXVI  .S3).    Th.  H.  IX  15,  7. 

1  de  hoe  KEw(/)),   hoc  rTtS.  \  aeui  Ej5roi.   aiii  He.    aut 
tTI.  I  eiperimenta  (eisp-  W.     ezpri-  V)  miTtBrai.    -to  v. 
2  atUIioidio  E^j.   -cio  [vel  -cid  .  .)  H.    -ei  Vd.        3  que  B. 
4  ab  T.  1  alios  SdEfr.    alio  V.    -iud  v.  \  coneita  S{?)Luffd.  | 
dist.  G.        6  a  out.  Sv.a.(f.  \  et  quidem  Td.        B  e  .  condicio  K 

7  optu  .  .  18  K.   -timi  Ep.o.S.  |  port  .  .  W,    potua  dT.  |  tra- 
ditque  ViSJ.    .  .  .  datque  H.         8  M  om.  T.         9  ueuenum  V. 
ueneno  —  et  om.  M.        10  aequae  S.       11  act  H.        IS  memor 
HBos.  -oi'o  ll.v.  I  Incillum  Vd.       14  magica  Vdw.  magia  S. 
16  portenta  nisi  ubi  om.  E.  |  an  eint?         16  fuerit  VS.  fait  rv. 

16.  17  praestitum  w.o.S.  17  lac.  indicavit  J;   excidiste 

tidentur  a  dis  priseisue  vel  tale  quid.   \  postea  ll.v.  pro  ea  D' 

cumP.  /  inuentas  Iff.  -ta  Vc.  -tae  d.      IS  latisdma  E.  landat- 

p.a.S.  I  teste  om.  EG.         16  a  om.  i.        M  cQntia,  '\"nLcai'^4..y^ 

^^^^^trat  v.a.S.         21  phaeneQia  ^. 


NAT.  mST.  XXV  3—4  (7-11)  125 

tuiline  cepae,  folio  sciltde,  elTodi  aulem  non  diftlculler. 
Graeci  auctores  florein  eius  luteuin  pinxere,  cum  Home-  27 
rus  candiduin  ncripserit.  iuveni  c  peritis  lierbarum  me- 
dicU  qui  et  in  Ilnlia  nasci  earn  dlcercl  adrerrique  e  Cam- 
:ipaiiia  avlumm  aliquot  diebus,  efTossam  inler  difliciiltales 
saxeas,  radici.s  xxx  pedes  long^e  ac  ne  sic  (juidem  solidae, 
Bed  abruptae, 

(9)  Ab  ea  maxima  auctorltas  herbae  est,  quam  dode-  39 
«iitheon  vocaoL  omnium  deorum  maiestate  commendantes. 
iin  aqua  pot^m  omnibus  morbie  medcri  tradunt.    folia  eius 

Beptem,  lantucis  simiUimu,  exeunt  a  lutca  radice. 

(10)  VetuBtissima  inventu  Paeonia  est  nomenque  auctoris  29 
retinet,  quam  quidam  pentorobon  appellant,  alii  glycysiden. 
nam  baec  quoque  diflicultas  est,  quod  eadem  aliter  alibi 
nuucupatur.  nascitur  opacis  montibus,  caule  inter  folia 
digitorum  mi,  ferente  in  cacumine  veluti  Graecaa  nu- 
«es  mi  aut  v.  inest  his  semen  copiosum,  rubrum  nignim- 
que.    baec  medetur  et  Faunorum  in  quiete  ludibriis.    prae- 

.cipiunt  eruere  noctu,  quoniam,  si  picus  Martius  videat, 
tuendo  in  oculos  impetum  faciat. 

(11)  Panaces  ipso  nomine  omnium  morborum  remedia 
promittit,  numerosum  et  dis  inventoribus  adscriptum.  uiium 

28:  cfr.  Plia.  XXVI  107.  —  g  2B:  eft.  Homer.  6  4111. 
b  283,  —  DioBC.  Ill  147.  laid.  SVH  9,  48.  Plin.  XXVU  85.  Th. 
fi.  IX  8,  6.  —  g  30:  Diosc.  in  48.   Th.  H,  IX  11,  2.  8,  7. 


1  fodi  dT.  I  autem  non  (aute  n)  vet.  Dal.    autem  ll.ii(D). 

Iiaut  J.  baud  S.  cfr.  Theophr.        2  Intern  pingere  V.        4  affir- 

maretque  dT,  |  e  J  cwn  Strackio.  om.  U.v.         6  autumni  ego. 

!/r.  §  117.  XXVI  46.    mihi  ll.v.    memini  J.   \  aliquod  T.  |  ia 

""    I   diiBoiiItatis  TZJ.         S  radicea  V.  7  obrutae  d. 

_.  .   duodaoatheon  Vd.         9  an  uocant  ut?   efr.  XXXYU 195.  \ 

maiestate  tgo.   -tem  U.v.        lO  qua  pota  £.        11  lutae  VdT. 

IS  pentorobon  Ii'.  -toron  d.   -tetoa  Tt.  |  gljcjsiden  i'(iS), 

■dem  K(?)Bni<.(Z»).    cjcliodem  i-T.    -den  f.  14  nam  VXfS. 

n.  d(?)SB.        15  nuucnpatnr  TdTii(6'),  -autur  E^,  |  imo  {pro 

itot)  d'.  tmo  T.         16  quattuor  U.v.         17  quattuor  uut  quin- 

qne  U.v.  \  He  Ec.a.jS.  |  rubnimque  nigrum  V.         20  tuendo  U.v. 

olvido  com.  S.    eruentem  D.    on  bA  taenia  l^d  ■aSKt*CL-a,  M.V 
"•"KZrggy       22  adacripaitB. 


^ 


126  C.  PLINI  SECUNDI  [VRdE 

quippe  Asclepion  cognominatur,  a  quo  is  filiam  Panaciam 

!,  i^T  appellavit.    sucus  est  coactus  fenilae  qualem  diximus,  ra-   _ 

dice  multi  corticis  et  salsi.   hac  evotsa  scrohem  repleri  vario    ] 

11  genere  fnigum  religio  est  ac  terrae  piameaLum.  ubi  et 
quoaam  Qeret  modo  aut  quale  maxime  probaretur,  inter  pere-  n 

a,u7grina  docuiuius.  id,  quod  e  Macedonia  aJfertiir,  huco- 
iicon  voeant  armentariis  sponte  erumpenlem  sucum  eicL- 
pientibus;  hoc  celerrime  evauescit.  et  in  aliis  autem 
generibus   inprobalur  maxime  nigrum   ac  molle-  id  enim 

12  argHDiento   est   cera    adulterati.    —    (12)  Alterum  genus  lo 
Heracleon    voeant   et   ab  Hercule    inventum  traclunt,    alii 
origanum   Heracleoticum   aut   siWeatve,    quoniam    est  ori- 

Diiiogano  simile,  radice  inutili,  de  quo  origano  diximus.  — 
(13)  Tertium  panacea  Chironium  cognominatur  ab  iDTen- 
tore.    folium  aius  simile  lapatho,  maiua  tamen  et  hirsutius,  i 
ftos  aureus,  radix  parva.    nascitur  pinguibus  locis.    huius 
flos  efBcacissimus,  eoque  amplius  quam  supra  dicta  prodest. 

3  —  (14)  Quartum  [genus]  panaces,  ab  eodem  Chirone  re- 
perlum,  centaurion  cognominatur,  sed  et  Pbarnaceon,  in 
controversia  inventionis  a  Phamace  rege  deductum.   seritur  Jl 

Tb.  H.  IX 


1  a  qno  is  VJ.  quoB  V,  quo  (ciuoniam)  is  Ec.  qui  dl. 
(Zocus  TUindiim  satiattts).  |  pajiaciatn  NTe(jS).  -ceam  EG.  pano- 
ciam  Td.  2  eat  del  H.  eius  eat  v.a.G.  J  coactuB  dEu.  -ot.a- 
v.  coctus   {aut  coetns)  T,  3  a   v.  acrobem  incijiit  B, 

4  religio  —  piamentum.   om.   N,  i.   5   et   qaoaam  HdTS 

Fere,  (JET),  -niam  VS..  quoniam  et  v.  et  quo  Bos,  6  feret  H.  | 
ant  VU.tS.  ac  D.  et  v.  6  quod  e  Sv.  quod  ae  E.  quod  de 
d.  code  v.  circo  de  T'.  quod  E.  |  macedonia  HEc  moniaco  r. 

7  armentariis  du.    -ria  HTJJ,    -ri  E.   |   erumpeote  H. 
8  eeleberrime  Yd.   |   uaneacit  VES.         9  probatur  TSdf.    cfr. 
XII 127.  I  ac  KEy,  aut  t.         10  adulteratim  V.   -atumV'dT. 

12  heraclem  cum  (turn  B)  VB,  |  aut  HTdTS.  ide  B.  om. 
Ev.         14  tertium  genue  dT,  |  panaces  dEii.  plin-  S.  pina  est 

TE.  I  chir H.    -rontum  V,    hir-  V'E,  18  uncos  ego 

pomi.    efr.  v.  14.  |  panacis  %{?)Lugd.  19  pbarnaceon  Mo. 

-fioDjfar-  B)  TBES   -tion  d.  20  controuersia  ll.v(BTOt.). 

-daia  G.  I  eJt.  j  phamace  V»dt>.  -ci  r.  ptM  ,  .ce  H.       20  seritur 

•    Berior  rT. 


:]  SAT.  HIST.  XXT  4  (11—17)  127 

boc,  longioribu»  <]uam  celera  folus  et  serratis.  ra<M\  odo- 
rata  in  umbra  siccalur  vinoque  gratiam  adicit.  alia  eius 
genera  duo  fecere  aliqui,  levis  foiii,  allerum  tenuius. 

(15)  Heracleon  siderion  et  ipsiim  ab  Herculc  inTentum  34 
est,  caule  lenui,  digitorum  nn  altiludme,  flore  puniceo,  fo- 
Bis  coriandri.   iuxta  lacus  et  amnes  invenitnr  omniaque  vul- 
nera  ferro  inlata  ef&cacissime  sanat. 

(16)  Est  Chironia   inveutum    anipelos,    quae   Tocatur 
Chironia,  lie  qua  iliximus  inter  vites,   sicuti  de  herba,  «3,  it 
cuius  inventio  adsiguatur  Minervae.  as.^siq. 

(17)  Herciili  earn  quoque  adscribunt,  quae  Apollinaris  35 
aut  a  rabie  alii's  altercum,  apud  Graecos  vero  hyoscyamoa 
appellatur.  plura  eius  genera:  unum  nigro  semine,  flortbuH 
paene  purpureis,  spinosum  csVice,  nascitur  in  Galatia;  miU 
gare  autem  candidius  est  et  fruticosius,  allius  papavere; 
tertii  semen  rriouis  semini  simile  est,  omnia  insaniam 
gigDentia  capilisque  vertigines.  (|uartum  genus  molle,  lanu-  36 
ginoBum,  pinguius  ceteris,  candidi  seminis,  in  maritimis 

ns.  hoc  recepere  medici,  item  rufi  seminis;  nounum- 
quam  autem  candidum  ruTescit,  si  non  ematuruit,  inproba- 
turque.     et  alioqui  nulla  nisi  ciun  inaruit  legitur.    aatura 


1  hnic  dT.  I  longioribQB  quam  HZv.   floe  rV.  \  follis  V. 

alia  (om.  post  adicit)  ego  coll.  Theophr.  om.  ll.v.    {    eius  D. 

i  .  .  H.  buiaa  U.v.        3  a.liqui  NTBdS.  alterum  Eir.  |  leuis  II. 

'B.   -ioriB  V.    an  latiuB  (foHo)?   cfr.  Theophr.  |  foli  VS.    folio 

'X.  I  teuniuB  KBd//.   tunias  E.   tenuis  TT  ed.  pr.  -ioris  v. 

6  qaattuor  U.v.      6.  6  follis  V.      S  ampelo  TBd.      11  hercule 

T,        12  aut  ego.  aput  T*.  apud  rv.  del.  D.  apud  alioa,  apud 

BOB   U  531.  I  a,  rabie  aliia  ego    coll.  Scribon.    arabilia  VB.    ar- 

iiilia  E.  arabas  iv.  ah  &1iB  1).  a.  Tabulia   U.  {  altercum  iH{D), 

^efr.  ind.  -rum  r.  -rcum  sine  altercangonum  (-non  O)  v{S). 

18  floribuB  &(?)£  e  Diosc.  foliis  Tdc.  ~lii  E.        14  caJice  ego 

Dioec.  {stiblata  dist.).    talis  VBEc.   -le  dT.         16  altiua  Ev 

ffi.  Ven.).  alteriuH  rT.        10  irionis  B.    trioniB  Eu.   -nee  r.  | 

imini  v.    seni  VBd.    eemiue  E.  {  est  ego.    set  E.  sed  rS.  et  v. 

!  emmliati  forma  cfr.  §  44.         18  pinguium  V.  I,  caudidw  ^, 

19  recipere  v.         20  ematunierit  41.         ~-     ^■ 
a.J'M  /nuUmn  Bv.a  S(D), 


128  C,  PLINI  SECUNEI  ((VKd-|3i): 

vini,  ideo  mentem  caputque  inrestans.  usus  semiDis  at 
per  se  et  suco  expresso.  exprimitur  separalim  et  cau- 
libiis  foliisque.    utunlur  et  radice,  temeraria  in  lotum,  ut 

37  arbilror,  medicina.  tjuippe  eliam  foliia  constat  meatem 
corrumpi,   si  plura  quam  iin  bibant;  ....  etiam  aDtiqui 

in  vino,  febrim  depelli  arbitrantes.    oleum  Ht  ex  semine, 

ls,ai  Ut  dixlmiis,  quod  ipsum  auribus  infusum  templat  mentem, 

mireque,  ut  contra  veuenum,  remedia  prodidere  iis,   qui 

id  bibissent,  et  ipsum  pro  remediis,  adeo  nullo  omnia  ex- 

periendi  line,  ut  cogant  etiam  venena  prod  esse. 

38  5.  (18)  Linozostis  sive  partbeuium  Mercuri  inventum 
est.  ideo  apud  Graecos  Hermu  poan  multi  vocant  eam, 
apud  nos  omnes  Mercurialem.  duo  eius  genera,  masculus 
et  femina,  quae  eFBcacior,  caule  et  cubitali,  ioterdum  ra- 
moso  in  cacumine,  ocimo  angustioribus  foliis,  geniculis  . . . , 
densis  alarum  cavis  multls,  semine  in  geniculis  depen- 
dente,  Teminae  copioso,  mari  iuxta  genicula  stante  el  ra- 
I'iore    ac   brevi   coutortoque,    feminae    solute   et  candido. 

ss  folia  maribiis  nigriora,  Teminis  candidiora;  radix  super- 
vacua,  praetenuis.  iiascimtiir  in  campestribus  cultis.  mirum 
est  quod  de  utroque  eorum  genere  prodilur:  ut  mares 
gignantur,  hunc  Tacere,  ut  feminae,  illam;  hoc  contingere, 
si  a  CDUceptu  protinus  bibatur  sucus  in  passo  edanturve 
/blia  decocta  ex  oleo  et  sale,  vel  cruda  ex  aceto.    quidam 

§  87:   laid.  XVn  0,  41.    —    §  .S8  — 41:  Diosc,  IV  188.    — 
§  39:  cfr.  Diosc.  eupor,  II  92. 


1  ideo  TB.  -oque  d(?)EiT.         1.  2  et  per  TBdi\  later  E. 
2,  8  catiiibua  TE.  6  qnattuor  ll.v.    |    bibantur  a(?)o.o. 

lac.  indicavit  J  my>pfc«s  biberunt.  probabiliria  tot  biti  iube-  J 
bant.  G  febri  E.  -rem  v.a-.S.  I  arbitrantes  V&iJ.  -a,iit  et  V<  ] 
-antur  S.  -abantnr.  Et  w.        8  iis  B!j(«).  /i/  V.  hi  V.  his  rO.  i 

10  finem  V.  {  cogant  ego.    cogeret  (orfum  ex  cogent)  11.  S,  \ 
-Breot  tT".  -erentuc  ii,         II  deswit  §§  38 — il  in  VBdX.   [  pat-  I 
thenium  ego.    -ius  Ea.   -ion  v  coll  ind.         14  et  a.    cfr.  §  8C 
(an  uel?).   om.  Sv.  est  D.         15  geniculis  Eii.  ocqIib  a.  |  dist.  B 
lac.  indieavi  ego  coll.  Diosc.    eaxiderunt  in  caule  u  (binis) 
17  st«nte  &  ego.   -ntia  Ea.    -nte  G.    -nti  v.  IT.  18  r 

MV(J?).    -ori  Z(?)G.         20  minimqiie  «.D.        21  eorum  i 
""  ■        ~,         24  ioUa,  D.  60  mW&l*. 


laiWE]       ITAT.  HIST,  XXT  4—5  (17-19)  139 

decociint  earn  in  novo  OclUi  cum  heliotropio  et  n  vel  in 
spicis,  donee  co^atiir.  decoclum  dari  iulient  et  lierbam  10 
Ipsam  in  cibo  altero  die  ptirgatioois  mutieribus  per  trt- 
duum,  quarto  die  a  balineo  coire  cas.  Hippocrates  miris 
llsudibus  ID  mulierum  u^um  praedicavit  has,  at  hunc  mo- 
medicorum  nemo  novit.  ille  eas  volvae  cum  melle 
osaceo  vel  irino  vel  Mno  admovit,  item  ad  ciendos 
menees  seciindasqiie.  idem  praestare  potii  fotuque  dixit. 
tDStillavit  auribus  olidis  sucu^n,  inunxit  cum  viiio  velere 
alvo.  folia  inposuit  epiphoris;  straDguriae  et  vesicis  de-  41 
coctum  eius  dedit  cum  murra  et  ture.  alvo  quidem  sol- 
Tendae  vel  in  febri  decoquitor  quantum  maous  capiat  io 
H  sextariis  aquae  ad  dimidias;  bibitur  sale  et  melle  ad- 
mUto  nee  non  cum  ungula  suis  aut  gallinaceo  decocta 
aalubrius.  purgalionis  causa  putavere  aliqui  utramque 
dandam  sive  cum  malva  decoctam.  thoracem  purgant, 
bilem  detrahunt,  sed  stomachum  laedunt.  reliquos  usus 
dicemus  suis  loci  9. 

(19)  Invenisse  et  Achilles  discipulus  Chirouis  qua  yol-  48 
neribus  mederetur  —   quae   ob   id  Acbilleos  vocatur  — 


j  40  r  Hippocr,  de  morb.  mul.  I  63.  74.  83.  85;  de  nat. 
mnl.  8,  11,  18.  29,  de  morbis  11  12.  de  int.  affect.  34.  —  §  41: 
DioBC.  rV  188,  Scribon.  135.  Marc.  80,  2.  Seren.  615.  Maro.  BO, 
fil.  —  §  42:  Diosc.  IV  S6.  (cfr.  Plin.  XXXIV  152.  Ovid.  met. 
Xn  213.   Eygin,  fab.  101). 


I  dnabuB  X&v.  |  uel  b,'D.  aliis  «,'.  om,  X.  a.ut  v.  an  binia 
temiB?  cfr.  XXVI  72.  \  tribus  Em.  2  cogatur  1).  ooqua- 
£«,.  percoiiua-  S  cu,m  vet.  Sal.  cfr.  XXXIV  170.  excoqua-  J. 
decoqua-  o  5  ueu  v.a.D,  \  has  &«(?.  illas,  eaique  v.  {  at 
W(.  Bal  ad  Eftti,  7  irino  EC.  Unjno  ».  lilmo  v.  |  lilino  J. 
lirino  EC  yrinino  a,  irino  v.  8  hoc  idem  v.a.I).  9  olidis 
G.  aol-  Ea.  snrdis  v.  \  micnm  v.  -co  EaD.  eft:  §  164.  XXVIII 
167.  I  inunzit  D.  -itque  Si>.  iuuinxit  a.  10  alno  Ei;.  albo 
"  I  diat.  ego.  |  nesioae  v.a.S,  |  diet.  ego.  12  decoquitnr 
-uatiir  Sav(i>).  13  duobaa  ll.v.  14  decocta  S  cum 
Wt.  Dal.  cfr.  XXIX  SO.  -tae  E.  -turn  v.  miitum  aZ). 
16  fine  ll.v.  per  se  eiue  vet.  Dal.  an  in  cibo?  |  decoctam  vtt, 
jjai.  -tumEe.  -ta  aD.  19  inueniaae  ego.  -niealTEa,  orn.r.-tat, 
v.  I  et  om.  H.  I  qui  d.  20  medeiet  1.  \  <i\i  ■SitM-  ' 
aebiJJeos  v.  ^us  TdE.  -eB  E.  tuih  .  ,  \eo  .  ■«.  \  Ais*..  — 


130  C.  PLINI  SECUNDI 

ac  sanasse  Teleplium  dicitur.    alii  prlmur 
venisse   iitilissimam    emplastris   —    ideoque    pingilur   ex 
cnspide   decutieDS  earn  gladio  in  volnus  Telepiit  — ,  alii 
utroque  usum  medicamenlo  voluiit.    aliqul  el  lianc  panacem 
Heracliam,    alii  siderlteD  et  apiid  nos  mihToIiam  vocant,  s 
cnfaitali  scapo,  ramosam,  minutiaribus  qiiam  feniculi  foliis 

43  vestitam  sb  imo.  alii  fatenlur  quidem  illam  vutoeribus 
utilem,  sed  veram  Achilleon  esse  scapo  caeruleo  pedali, 
sine  ramis,  ex  omni  parte  singulis  foliis  rotundis  elegaater 
vestitam;  alii  quadrato  caulc,  capitulis  marniTii,  foliis  id 
quercus;  hac  eliam  praecisos  nervos  glutinan.  Taciunt 
alii  et  sideritim  in  macenis  nascentem,  cum  teratur,  foedi  , 

41  odorie;  etiamnum  aliam  similem  buic,  sed  candidioribus 
foliis  et  pingiiioribus,  tcneriorem  cauliculis,  in  Tineis 
nascentem,  aliqui  vero  binum  r.ubitonim,  ramulis  exilibiia, 
triangulis,  folio  f<?Iicis  pediculo  longo,  betae  semine,  omoes 
volneribus  praecipuas.  nostri  eam^  quae  est  latissimo  folio, 
scDpas  regias  rocanl    medetur  anginis  suum. 

§  43:  DioBC.  IV  8fl.  85.    (cfr.  Plin.  1XY1  HO.  XSV  34).  — 
%  44:  DiofiC.  IV  34.    (eitr.:  cfr.  ib.  122), 

1  ac  V.  hac  rv.  |  telephema  d.  telerbutna  E.  -niina  T. 
3  63  Ec{Z>).  ea  H,  cia  va.  eia  dT,  et  a  S,  a  tH.  3  earn 
irEi'(O),  om.  tS-  I  gladiuB  dT.  |  telepi  TB-  4  uobnt  HdEo. 
-ntatem  V'B.  -nt  autem  V.  [  panace  TB.  5  heraoliam  BED. 
-leam  VdJ.  -leon  v.  \  sidenten  dfii(-D).  sid  .  riten  S.  -riaten 
VE.  -ritem  E.  -tim  S.  -tin  ff.  efr.  XXII  41.  6  milifoliam 
ego.  cfr.  not.  ad  XXIV 152.  millefoliam  Ki;t(Z)).  -ium  rlfS. 

e  ramoea  V.  |  in  utioribna  B*.  in  ntilio-  B'.  |  fenicTilis 
vaf.  I  foliia  Eu.  folia  Hi>.  om.  r.  7  ueBtitum  Vd.  9  eli- 
gauter  B.  -tur  T.  10  aiiie  E.  |  capitulis  UiTH.  -tolis  T. 
4ibuB  Ep.  I  maimaii  ego.  -uuti  VB.  -ubii  rv.  cfr.  XI7  105  (M). 
XXII  41.  XXVI  93.  n  etiam  XX  118.  241.  344  ecrihendum 
fuUee  videtvr.  \  folio  i(9)'Bv.a.S.  11  ha  .  .  S.  haec  E.  hanc 
v.a.V.  I  glntinari  JD  atm  U  533.  -re  II. v.  an  glutinant  {mendo 
frequenH:  cfr.  §  78.  83.  XXIV  140.  24  al.)?  \  diet.  B.  12  ftlii 
et  ego.  alia  (==  alift)  E.  et  TEdi}.  alii  v.  \  aideritin  SLvgd.  \ 
maceritiis  E.  |  conteratur  TB.  12.  13  foedioria  B.  14  tene- 
rioremVBdTfS.  -oribuaEG.  teniiioribuBe(.ff).  15  aliqui 
-iogaj  IT.  -ioque  U.  -iam  v.  \  uinum  T.  qui-  v.a.B.  16  f 
Slicis  (fel-  S)  TdEii(Z>).  cfr.  XXIV  85.  foUculieiB  B.  |  dwt. 
^^gff  co//  Diose.        18  anguinia  TK.\a\uyi\i 


4 


TBdE]  NAT.  HIST.  XXV  G  (13-21)  131 

(20)  Inveiiit  et  Teucer  eadem  aetate  Teucrion,  quam  1$ 
quidaiD  hemiont'on  vocaul,  spargentem  iuDi^os  leaues,  folia 
parva,  asperis  locis,  aiislero  sapore.  numquam  fiorem  ne- 
que  semen  gignit.  medelur  lienibus,  ronstatque  sic  inven- 
tam:  cum  exla  super  earn  proieda  esseot,  adbaesisse  lieni 
eumque  ex'manisse.  ob  id  a  quibusdam  splenion  vocatur.  46 
narrant  sues,  qui  radicem  eius  edint,  sine  splene  invenirL 
quidam  ramis  hysopi  surculosam,  folio  fabae,  eodem  no- 
mine appellant  et  colligi,  cum  floreat,  iubent  —  adeo 
florere  nou  dubilant  —  maximeque  ex  Ciliciis  et  Plsidiae 
montibus  laudaot. 

(21)  Melampodis  Tama  divinatiouis  artibus  nola  e&l.  ab  47 
hoc  appellatur  unum  lieUebori  genus  Melampodion.  aliqui 
pastorem  eodem  nomine  invenisse  Iradunt,  capras  purgari 
paslo  illo  animadfei'tentem,  datoque  lacle  earum  sanasse 
Proetidas  fureutes quam  ob  rem  de  omnibus  eius  ge- 
ne ribus  dici  simul  convenit. 


gg45.46:  DioBC.  m  101. 142.  Th,  H.  IX 18, 7.  (cfr. Plin. XXIV 
180.  XXVI  76.  XXVII  134).  —  §  47:  Diosc.  IV  149.  (cfr.  Apol- 
lod.  bibl.  n  2,  2.    Ovid,  met.  XV  326.  Vitxuv.  VIH  21). 


1  teucrion  FdEc.  uorion  r.  2  bemionion  B.  -neon  D. 
.  .  .  mioneon  H.  henni-  d.  -oncon  VH.  -mineon  E,  -memon  p.  | 
iugOH  TE.  3  locia  nascentem  v.a.D.    \    anstero  Ep.    -re  r. 

aus  . . . .  m  N.  an  Biiateram?  |  Bapore  HEv.  om.  r.  |  dist.  ego.  \  flo- 
lanego.  cfr-  XXVI  58.  XXVII  78.  XVI 65-  -rentem  llv. 
3.  4  nee  quae  Ri>,         4  meditur  T.  6  estat  d,    |   protects 

TR.  I  lient  T'.  lin.  H.  G  cumfjue  V'H.  |  jnanisee  E.  |  ple- 
nion  B.  7  edint  WIS.    edant  dT.    edunt  T*Et'.    ederint 

B(?)(?.  8  hiesopi  V.  -eropi  K.  9  cum  VadTf>'.  eain  E. 
del.  V.  I  floreat  VTS.  -re  ad  V'EE.  -re  dT.  -rentem  adbnc  v.  \ 
innent  E.  10  flore  VE.  I  cilicisV.  -oiaeV'D.  sed  cfr.§13S. 
V96.  129.  XIV 81.  109.  XIX  138.  XXI 31.  42;  aliter  XXIV 

165.  1  pissidiae  V,  pesaide  B.  12  melampolia  TEd.  |  de  ue- 
n&tione  VBd.  |  nota  eat  v.  -tas  THE.  -ta  dT.  13  melam- 
podium  d,  15  paator  E.  -ore  man.  Hal.  v.a.G.  \  illiE.  |  anim- 
adnertentem  d'C.  -tente  Vd'Eo.  -tite  B.  16  proetidas  Vd 
.B.  proeei-  B.  patoti-  Ei7.  |  lac.  itidieavi  ego  coll.  Theopkr.  ex- 
eiderunt  forlasse  non  constat  anctoribus  de  generum  inter  ae 
differentiia.   cfr.  §  168  {XVI  48.  XXIX  9t)  et  XVI  16.  148. 

166.  XXIII  39.  XXXI  74.    aliter  U  534  post  '^^'wa.  '^■' 
n^^evit  regni  portione  iUvun  dQiia\>'o.iDi  K%a%. 


132  C.  FLINT  SECXJNBI  [TRdK 

iS  Frtma  duo  siintj  candidiim  ac  nigrum.  Iioc  rndiciLus 
tantum  intellegi  Iradunt  pterique,  alii  el  folia  nigri  pla- 
tano  similia,  sed  minora  nigrioraque  et  pluribus  divisuris 
sdssa,  aibi  betae  incipientis,  baec  quaque  nigriora  et  ca- 
iialium  dorso  rubescentia,  utraque  caiile  palmi,  ferulaceo,  b  ' 
bulborum  tunicis  convoluto,  radice  fimbriata  ceparum  mode, 
nigro  equi,  faoves,  sues  necantur,  itaque  cavent  id, 
candido   vescanlur.     tempestiviini   esse  tradunt  messibus. 

49  plurimum  autcm  nascitur  in  Oete  monte  et  optimum,  uno 
eius  loco  circa  Pyram.  nigrum  ubique  provenit,  sed  me- 1 
lius  in  Helicone,  ijui  mons  et  aliis  laudatur  lierbis.  can- 
didum  probatur  sccuudum  Oetaeum  Ponlicum,  terlio  loco 
Eleaticum,  quod  iu  vitibiis  nasci  ferunt,  quarto  Parnasium, 
quod  adulteralur  Aetolico  ex  vicino.  nigrum  ex  his  !' 
lampodium  vocant,  quo  et  domus  suiruml  purgantque,  spar-  ifl 

60  gentes  et  perora,  cum  precatioue  sollemni.  boc  et  reli- 
giosius  colli  git  II  r,  primum  euim  gladio  circumscribitur, 
dein  qui  succisurus  est  ortum  spectat  et  precatur,  ut  id 
liceat  sibi  concedentibus  diis  facere  observatque  aquilae 
volatus;  fere  euim  secautibus  interest,  et,  si  prope  advo-  so 
lavit,  morituriim  illo  anno  qui  succidat  augurium  est.  nee 
album  facile  colligttur,  caput  adgravans  maxime,  nisi  prae- 

-1.  Dio 


2  alii  &  ego.  alia  VEd,  alii  Eti.  cfr.  §43.  |  nigra  VE.  -ro 

2.  3  platani  Xv.a.R.         3  sed  VEdp.   s  V".   et  E.  |  plur 
V"B.        4  albi  SB.    alibi  V'Ed.    alii  Y'v.  \  incipientes  TBd. 

5  palmari  J)  cum  U  535  contra  PUnii  amm.  an  palmeo 
{cfr.  XXri  95)  vel  palmi  altitudine  (e/r.  XII 48.  XXIV 137. 
XXVII 85)^  GconaoltoVE,  6.  7  nigro  modo  E.  7e 
qnib:  V.  e  quibus  d.  9  in  oete  ES.  -ta  it.  nocte  e  r.  \  opi- 
mura  VBdf.  de  mmdo  cfr.  XVIII  78.  363.  XXXV  47.  \  dift. 
U  53G.         10  pyrum  E.  ep-  V.a.B.         10.  11  melius  Ek.  om.  r. 

11  elicon  eiconeV.  |  alias  TETfS.        12  oetaeum  G.  -teum 
V.  oetnm  E.  eteum  V'E.  eteu  r.  (Oetaeum  secundum  v.a.S). 
18  elaticnra  B.  |  parnaasium  ^(^)l/ugd.        14  uicino  it,   ninii 
Jl.         15  Aoatas  B(?)v.a.i>.  |  Bufficiant  VB.         16  hoc  et  t;.  b 
est  ff.  18  spectet  i.    especlate  Vlt.         20,  21  aduolauerit 

'«-a-  O.         SS  facere  E, 


8]  NAT.  HIST.  XXV  5  (31)  133 

sumatur  alium  et  siibinde  vinum  sorbeatur  ciileriteniue 
fodiatur.  nigrum  alii  eiicymoD  vocant,  alii  [ioijTrbizon. 
purgat  per  inferuaj  caniiidum  aulem  vomilione  causasque 
ntorborum  estrahit,  quondam  terribile,  poslea  tarn  pro- 
miscuiim,  ut  pleriqiie  studiorum  gratia,  ad  pervideada 
acrius  quae  commentabanlur,  aaepiua  smti/ititaverial.  Car- 
neaden  responsurum  Zeoonis  llfaris  .  .  .  Drusumqiie  apud  6% 
no3,  tribunoruDi  popularinm  clarissimam,  cui  ante  omnis 
plebs  adslaiis  plausit,  Dptiraates  vero  helium  Marsicum  in- 
putavere,  constat  hoc  medicamento  Hberatum  comitiali 
morbo  in  Anticyra  insula,  ilii  enim  tiitissime  sumltur, 
quDoiam,  ut  diximus,  scsamoides  admisccnt.  Italia  ve-n, 
rstrum  vocat. 

Farina  eorum  per  se  et  mixta  radiculae,   qua  lanaa 
diximus  lavari,  sternumentum  facit,  amboque  somnum.  24|» 
leguDtur   autem   tenuissimae    radices   brevesque    ac  velut 
decurtatae  et  imae.   nam  summa,  quae  est  crassissuna,  cepis 
similis,  canibus  tantum  datur  purgatinnis  causa,    antiqui 


g  61:  Th.  H.  IX  10,  4.  DioBC.  IV  149.  Marc.  SO,  17.  — 
Val.  Mas.  Vm  7  eit.  6.  cfr.  Petton,  88.  —  g  63:  Gelliua  XVH 
16,  6.  —  Diosc.  IV  160.  (Th.  H.  IX  9,  2).  14B.  Scribon.  10. 
Mbtc.  1,  10.  —  §  83;  Th,  H.  IX  8,  4.  —  Diosc.  IV  149  (148). 


3  fodietur  TBd.  ]  alii  dTEt!,  -iam  T.  -iu  B.  |  enejmoii 
dTEJ.  uocy-  (-ci-  B)  r.  ectomon  H  cum  Sodaeo  e  Theophr.  et 
Diose.    ent-  B,    euchymon  v.  \  poliriton  VB.  3  interna  d.  | 

nine  VB,       4,  6  praemiacum  V'.  praeauni-B.  praecipnum  V'. 

6  preTidenda  V.   praeui-  B.         6  Biuntitatierint  (sumpti-  v) 

-runt  E.    aummitauerunt  r.  7  lac.  indicavit  S.    exciiie' 

runt  fere  Be  eo  pnigauissc.  cfr-  Val.  Max.  el  Gell.  \  Drusum- 
que  ego.  -sum  quoque  ll.v.  8  tribns  nurum  VB.  -banum 
V'.  I  omnis  VS.  -nes  tv.  9  plebs  TEn.  pies  A.  pliet  V"B. 
placet  v.  I  adatana  Tv{S).  ast-  iD.  at-  Z(?)ff.  arstane  V.  as 
Btare  R.  |  phousit  V'E.  pLoua  id  V.  |  obtumatem  (-tim-  V)  V. 
-tea  B.  obtutea  K.  |  uerm  bello  V.  uerrem  bello  V. 
9.  10  importauere  dT.  11  enim  ibi  dE.   |  tntiasiine  om.  A. 

12  aeaamoide  B.         14  ae  ex  mixta  Bd.  |  radiculae  TBdf 
|(S).   -la  aVerclG).         15  stemutamentum  Av.a.G.  | 
diacutiunt  cowt.  Dal.         16  temiia  aMiMtia,  ■»..  \  ^^i'^'ms^' 
-re  uiquB  S'.         17  decotticatae  ■^*,  \  et  i.'nia.ft  ■^'S.^V^. 
Me  Xv.         IS  tarn  B  m 


VBdH    1 


134  C.  PLINI  SECUNDI 

radicem  corlice  quam  carnosissimD  seligebant,  quo  tenuior 
esinieretur  medulla;  lianc  umidis  spongeis  operlam  lur- 
gescentemque  acu  in  longitudinem  findebant,  deiu  lila  in 
umbra  siccabant  his  utenles.  nunc  ramulos  ipsos  ab  radice 
quam  crassissimi  corlicis  ita  dant.  oplimum  quod  acre  gustu 
ferrensque  in  frangendo  pulverem  emittit.  durare  vim 
XXX  annis  ferunt. 

64  (22)  Nigrum  medetur  paralyticis,  insanienlibus,  bydro- 
picis,  dum  citra  febrim,  podagris  veteril>us,  articulariis 
morbus,  trahil  ex  alvo  bilem,  pituitas,  aquas,  datur  ad 
leniter  mollieudam  alnim  plurimum  drachma  una,  modic« 
mi  obolis.  miscuere  aUqui  el  scamonium,  sad  lulius  salem,  , 
in  dulcibiis  dalum  copiosiiis  periculum  infert.     oculorum 

66  caliginem  folu  discutit;  ob  id  quidam  et  iuunxere  trito. 
strumas,  suppiirala,  duritias  coucoquit  et  purgat,  item  fistu-  t 
las  tertio  die  exemptitm.  rerrucas  tollit  cum  squama  aeris 
et  sandaraca.  hydropicorum  ventri  inponitur  cum  farina 
hordeacia  et  vino,  pecorum  et  iumeutorum  pituitas  sanat 
surculo  per  aurem  traiecto  et  postero  die  eadem  bora 
exempto,  scabiem  quadripedum  cum  ture,  cera  ac  pice  vel  a( 
cum  pisselaeo. 

§§  54.  55:  Diosc.  IV  149.  —  §  64:  Marc.  30,  17.  —  §  66: 
cfr.  PI.  iun.  B6,  11  sqq. 

1  radice  VB.]  oorticia  VBd.  |  carnoeisainiam  d.  orassiBS- man. 
Dal.  \  eligebaot  iv.a.G.  \  quo  iv.  quod  VSS.  quae  E.  qua 
man.  Dal.  2  opergas  T.  3  acu  in  REG.  ao  uim  T.  ac 
ui  d.  del.  V.  i  lis  K{?)ua,S.  6  craffiilinii  ego.  graui-  ll.v. 
grandi^  CFWMiilUr  p.  30.  de  mendo  efr.  XXIX  133.  \  ita 
dant  G.  -ntea  U.Ttv{D).  radiantea  J.  an  t^udentea  (sc.  seliguat)? 
efr.  XXVII 124.  |  agre  VB.  j  guBtura  B.  6  uim  eius  Xv.a.S. 
9  cjtca  T.  cyta  B.  |  febri  podagri  TEd.  10  pituitia  VBd.  | 
ei  aqua  V-a.-f.  11  molliendo  VB.  |  una  TTfS.  ma  upa  E, 
12  quattttor  ll.v.  \  nuacete  VB.  an  vero  miacent?  de  mCTido  cfl". 
§43.  I  aliqueV.  {  Bcamonium VBi>.  -ueami'.  BcammouiumfBK 
-niam  d.  -neam  C.  cfr.  XXVI59.  (scamouia  Scribon.  140.  354. 
CKQjjjjujvia  Theoplvr.  Diosc.)  \  aed  ut  ius  B.  16  tertia  v.a.S.  [ 
eximininVBf.  |  sqa&miB-Kv.a.S.  cfr.  XXXIV 107. 108.109.154. 
\      XXXri  183.  IX  113;  contra  XXX  107.  20  Bcabifi  B.  J 

—     VBdv(S).  aut  ceraE(?)BCCl  e  Diosc.  et  texa.  Fe«.  [  acB 
—  baric  B.    Laro  r.    aro  v.   on  ceinaf  cfr.  XSlV  n.Vi 
/  uel  v.  uelut  11.  "J 


VBdEj  NAT,  mST.  XXV  5  (21—24)  135 

(23)  Album  optimum,  quod  cclerrime  movet  sternu-  c 
menta,  sed  muUiim  terribilius  nigra,  praeciputi  si  quis 
spparalum  potuiorum  apud  antiquos  legat  contra  liorrores^ 
strangulatus,  intempeslivas  somni  vires,  singiillus  inflnitos 
aut  sternumenta,  slomachi  dissolutiones,  tardiores  vomitus 
aul  longiores,  eiiguos  aut  nitoios.  quippe  alia  dare  soliti, 
quae  concitarent  vomitlones,  ipsumijue  hellebornm  es.- 
trahere  medicamentis  aut  clysteribus,  saepius  eliam  sanguine 
yenis  emisso.  iam  vero  et  cum  prospere  cedat,  terribilius  57 
rariis  coloribus  vomitionum  et  post  vomitioues  observations 
alri,  balinearum  diapensaliooej  totius  corporis  cura,  ante- 
cedente  omnia  haec  magno  lerrore  famae,  namque  tra- 
dunl  absumi  carnes,  si  coquatur  una.  sed  antiquorum 
rtUuin  erat  quod  propter  hos  melus  parcius  dabant,  cum 
celerius  erumpat,  quo  largius  sumitur.  Tbemison  binas,  GS 
non  amplius,  drachmas  datavit;  sequentes  et  quaternas 
dedere  claro  Ileropbili  praeconio,  qui  belleborum  for- 
tiBsimi  ducis  similttudini  aequabat;  coDcitatis  enim  intus 
oDonibui  ipsum  in  primis  exire.  praeterea  minim  iuTentum 
est,  quod  incisum  forflculis,  ut  diximus,  cribrant:  cortex 
remaael,  hoc  inamuol;  medulla  cadit,  haec  in  nimia  pur- 
galione  data  vomilioues  sistiL 

(24)  Cavenduni  est  felici  quoque  cura,  ne  nubilo  die  SB 
detur,  iufetibiies  quippe  cruciatus  existuut.     nam  aestate 
polius  quim  liieme  dandum  nnn  est  in  dubio.    corpus  vil 


§§  56,  37:  Dioflc.  rV  148.  —  g  59;  cfr.  Cels.  U  13, 


3  ate.'nutamenta  iv.a.H.  (item  V  infra  v.  5).  3  pn- 
turomm  T.  (utuum  d.  4  aures  B.  |  eingultoB  VB.  6  stoma 
TB.  I  tardJoiGS  Eu,  om.  r,  7.  8  estrahere  J  «*jn  Strackio. 

■rent  fl.p.        9  tembiliuB  epo.    -11  uisa  Eff.  -lis  uisu  rTI.  -liuH 
lim  in  v.  10  obBeiua,tioneiit  VB.  IS  carnes  VBdTfS 

eoU.  §  67.   adie  XXIII  126.  127.  150.   XXIV  93  al.    -nem 
Kp(U).    I    coqmtur  VBEti   (sc.  helleborum).    -antur  itS. 
lb  quod  E.  I   tbebisoD  VBdf.         16  dedit  dT.    doQanit  v.a.G. 
18  similitudine  E.         19  omnibus  Eii,   -ium  r.  |  in  primjs 
—  20  inciaum  Xi;.    om.  t.  30  forcipiboa  Brandia  de  ostaTv 

Lttt.p.  37.   I   crSiant  VB,.    sen-  v.a.B.         SI  \ioii  -fiwljl^.  V-a.>i 
n.  boBO  dXJ.  [inaaito  v.a.G.  24  quoqua  (.pro  (^^'S^'fc')  "*■ 

*-^^~-  ' — -iUbiieB  v.a.U).         25  aeptem  ll.n- 


136  C-  PLLNI  SECUNDI  [VEdu 

(liebus  anle  pracparaDilum  cibis  acribus,  abstiiieutia  viui, 
quarto  et  tertio  die  vomilionibus,  pridie  ceuae  abstinentia. 
album  et  in  dulci  datur,  aptissime  vero  in  lente  ant  piilte. 
nuper  invenere  disseclis  rapbanls  in  sere  re  belleboruiu 
ruTBUsfjue  conprimere  rapbanos,  ut  transeat  via,  atqae  s 
lenimeiito  dare,    reddi  )iaat  iiil  fere  boras  incipit;  totiim 

60  opas  eepteiiis  peragitur  horis.  Diedetur  ita  morbis  coni- 
6i  tialibus,  ut  diximus,  vertigini,  melaucliolicis,  Insanientihis, 
Ijmphatis,  elephanliasi  albae^  lepris,  tetano,  tremulis,  p*da- 
giicis,  bydropicis  iacipieotibusque  tympanic  is,  stomaclicis,  u 
spasticis  cynicis,  ischiadicis,  ijiiartanis,  quae  aliter  nor  de- 
sinant,  tussi  veteri,  inflatiosibus,  torminibua  redeuntibus. 

«t  (25)  Vetant  dari  senibus,  pueris,  item  mollis  ac  feninei 
corporis  animive,  exilibus  aut  teneris,  et  feminis  ninus 
quani  viris,  item  timidis  aut  si  eiulcerata  sint  prae^ordia 
Tel  tumeant,  minims  sanguinem  excreaalibus  causiriisve 
latere,  faucihus  medelur  estra  corpori  mposilttm,  erup- 
tionibus  pitiiitae  cum  asuagia  salsa  inlitum,  item  suppu- 
ration! veteri.  mures  polentae  admixtum  uecat.  Cdlli  sa- 
giLlas  in  venatu  helleboro  tingunt  circumclsoque  vulneru  ut' 
teneriorem  sentiri  carnem  adflrmant  muscae  quo^ue  ue- 
cantur  albo  trlto  et  cum  lacte  sparso.  eodem  it  pbtbi- 
riasis  emendatur. 


§  60;  cfr.  Cels.  m  23.  —  §  61  med.r  DioflC-  IV  !48.  Geop. 
Xm  4,  1,  6.  —  Gelliua  XVn  15,  7.  (cfr.  Cela.  V97,  4),  — 
Marc.  4,  66. 


1  aiui  —  2  abstinentia  om.  £.        3  laene  £.  Ucte  v.a.H.  \ 
ut  E.        4  diase  et  his  VB.        6  linimento  Vf.  |  quattuor  ll.v. 

8  aerti^ne  B.  |  melangonicie  YB,  9  lympha.'isK'.  -attciB 
a.v.a.D.  cfr.  XXX  84.  10  tjinpanitieis  E.  |  ^tomacioia  V. 
-atitia  df.  11  cynicia  E  man.  Dal.  H.  quin-  rT,  clin-  o.  1 
BciadiciB  TB.  11.  12  deaina^t  VB.  13  et  puens  E(?)ti.a^.  | 
mollibuB  VBu.a.tr.  IG  mine  T.  niinimeue  u.t.S.  I  exceiarii' 
tibnB  E.  I  cauaaiiis  uel  BKc.a.S.  17  dist.  ep.  \  ////  faacibna 
d.  uel  fane-  v.a.S.  \  corpori  inpositum  ego.  -ris  il-V.  cfr.  yHvt 
65.  XXXI 101.  {post  extra  lac.  indicavit  J  i  eoni.  S). 
18  aciungia  T.  |  inlitum  ego.  Lllit-  iXv.  inlinit-  rS.  efr.  XXIII 
-*K  J.S^.  19  mores  VB.  |  polentae  (pul-  VBJ»)H.T(i?.  -ta  o.  | 
1*  r,         21  carnem  sentiri  Bd.        11.  5.1  uw^aiDlOTi  «1.\iq  B 

aJbo  (alao  VB)  necantnr  rS.        '2'i  teta  ^v.  WAm.  t. 


TBdB]  NAT.  mST.  XXV  5—6  (24—29)  137 

1.  (26)  Ipsi  Mithridati  Crateuas  adscripsit  uiiam,  Mi-  6% 
tbridatiam  vocatam.  huic  folia  ii  a  radice,  acaDtlio  sunilia, 
canlis  inter  utraque  siistiaeDS  roseum  florem.  (27)  alteram  63 
Lenaeus,  scordotim  sive  scordion,  ipsius  manu  adscriptam, 
magaitudine  cubitali,  quadriangulo  caule,  ramosam,  quema 
eimilitudine  foliis  lanuginosis.  reperitur  in  Panto  campU 
lioguiLus  umidisque,  gustus  aiuari.  est  et  alterius  generis, 
atiorlbus  foliis,  mentastro  similis,  plurimosque  utraque  ad 
usus  per  se  et  inter  alia  in  antidotis. 

'28)  Poleraoniam  alii  Philetaeriam  a  certamine  regum  6* 
inventionis  appellant,    Cappadoces  autem  chiliodynamiaoi. 
radice  crassa,  exilibus  ramis,  quibus  in  summis  corymbi 
dependent  nigro  semine,  cetero  rutae  similis,  nascitur  in 
montosis. 

39)  Eupatoria  quoque  regiam  auctoritatem  liabet,  caulis  6& 
Hgnosi,  nigricantis,  hirsuti,  cubitalis  et  aliquando  amplioris, 
foliis  per  intervalla  quinquefolii  ant  cannabis,  per  extre- 
mltafes  iocisis  qiiinquepertito,  iiigris  et  ipsis  plumosisque, 
radice  supervacua,  semen  dysintericis  in  vino  potum  auxi- 
liatur  unice. 


-  §  64:  DioEc.  IV  8.  ■ 


1  grateua,s  VB.    |   uaam  TB-Ef.    quam  dl.  2  uocatam 

(D).  -cant  rTfS.  -cat  P.  an  uocans  (scriptum  oUm  uocam)?  | 
lioic  Ed.    hoc  1'.   I   folia.  —  acantho  £i>.  om.  r.   |    duo  Ev. 

5  rose  in  E.  |  altera  TBd.        4  lenaeus  O.  -uius  U.  -nem  v.  { 
ecordotis  B.   I  iscordion  S.  \  dcBcriptam  C  Bus.  an  rectel 

6  quema  S  e  coni.  H.    -nae   il.v.  7  guata  amara  AT. 
8  men/tra/sto  V.  mstrauato  B,  |  plurimosque  dii,    -moque  r. 

10  polemoiiiam  v.  -oni  Td.  -on  B.  polimonia  K.  |  ali  VdD,  | 
philetaeriam  v.  -ecteria  d,  £lecheriam  TB.  -eteliamE.  |  a  dEv. 
W  r,  ab  D.  |  cestamme  V.  11  chiliodynamiam  (chilo-  BB. 
cbylo-  V)  TBED.  -mam  iv.  -mum  S  ex  ind.  18  diet.  ego.  cfr. 
J)iogc.  U  montosis  VBEo(i)),  cfr.  XXVI  73.  montibus  dT. 
-tnOBia  a  (an  reete?  cfr.  §  70.  XXVI  97.  XVUI  70.  XVII 
IS.  XVI 16.  73.  XV  131.  XII  lOS.  XI  380.  VI  45.  V  18. 
19^.  17  per  interualla  Il.v.  cfr.  ex  interuaJlis  §  71.  (79). 
r  108.  (33).  I  quiuqoefoli  VBdS.  11.  "1-%  ft-^tevsi^aSK*. 
e  Diose.  {cfr.  XXIV  108).  teimta^a  U.  s.-nii-vWa-  -o.i 
I  an  guinquepertitia?  cfr.  Diosc,  \  ^\Qi^ii«a  ""  """ 
hhque  d.         19  ia  om.  V.  "    " 


138  C.  PLINI  8ECUNDI 

B  (30)  Ceataurlo  curalus  dicilur  Cbii'ou,  cum  Herculis 
excepli  bospitio  pertractaoti  arma  sagitta  eicidisset  in 
pedem,  quare  aliqui  ChironioD  vocant.  folia  sunt  lata  et 
obloDga,  serrato  ambitu,  dens/  ab  radice  caules  teriium 
ciibitonim,  geniculati  —  in  his  capita  ceu  papavenim  — , 
radis  vasla,  rubescens,  tenera  fragilisque,  ad  bina  cubita, 

7  Diadida  suco,  amara  cum  quadani  dulcedine.  nascitur  in 
collibus  pingui  solo,  laiidatissima  in  Arcadia,  Elide,  Mes- 
senia,  Pho/oe,  Lycaeo,  et  in  Alpibus  vero  plurimisque  aliis 
locis.  in  Lycla  quidem  et  ex  ea  Lycium  faciunt.  vis  in 
Tulneribus  tanta  e&l,  ut  cohaerescere  etiam  carnes  tradant, 
si  coquatur  simul.  in  iisii  radis,  tantum  ii  drachmis 
bibenda  quibus  dicetur,  si  febris  sit,  in  aqua  trita,  cetem 
in  vino,     medetiu-  el  /Vbrium  morbis  decoctae  sucus. 

i  (31)  Est  alterum  centaurlum  cognomine  lepton,  minutis 
foliis,  quod  aliqui  libad/on  vocant,  quoniam  secundum 
fontes  nascitiu*,  origano  simile,  angustioribus  et  longioribus 
foliis,  anguloso  canle,  palffium  alto,  frutico^um,  llore  lych- 
nidis,  radice  lenni  et  supervacua,  sucd  efGcas.  ipsa  herba 
aulumno  legitur,  sucus  e  fronde.     quidam  caules  concisos  i< 

§§  66.  67:   Diose.  in  6.   —  §  67:  PI.  iun.  74,  II  — U.  — 
§  68:   Diosc.  IR  7  (cfr.  6).    laid.  XVH  9,  33.    PI.  iim.  107,  21 


2  excidisset  Sv.  -Bset  et  TB.  -sset  ei  iTS.  3  pede  T 
BdT.  I  choroniom  V.  -ium  T'd.  |  Iat«  V,  4  serrata  v.a.G-. 
sed  cfr.  XXIV  {130).  137.  XII  33.  I  densi  ego  coll  Biosc.  -sa 
n.v.  I  oaule  V.  7  addida  B.  9  pholoe  (-oe  et  B)  J  e  IHose. 
phorpe  d.  "poe  YB.  -rus  e  B,  -mo  et  v.  |  lycaeo  S.  -ceo  B. 
liceao  B.  -ceo  rv.  10  in  licia  V.  infcia  E.  del.  G.  11  est 
nt  J.  eicut  TBd.  uiaut  B.  ut  v.  \  tradat  VBd.  -atur  S. 
la  eoqnatnr  VBdJ.  -antur  B*i(Z)).  cfr.  Diosc.  et  §  57.  {contra 
Fl.  iun.).  I  dnabuB  ll.v.  IS  tnta  medelair  BS.  14  medetur 
om.  B(d?)S.  I  febrium  ego.  cfr.  XXIII  49.  VIII 119.  obnium 
VBE.  -ius  STD.  omnium  B.  ouium  ii(G).  iiBdem  H  cum  P. 
Boluaruin  J,    \    omnibuB  (pro  morbis)  S  cum  P.  15  sed  T. 

an  est  et?  |  centaurion  t{?)v.a.J.  (item  infra  v.l.  S).  16  liba- 
dion  V  e  Diosc.  -deon  11.  D.  18  pabnum  Ven.{S)  cam  B  e 
Dioec.  paulam  U.I.  -lulum  v{G).  |  fruticosum  ego.  cfr.  §  72.  73. 
&3.  Sff.  -cum  VBd.  -cantu  E.  -te  G.  -ti  «,  (  flore  TBdp.  ue 
■«  J.  18.  19  IjchnidisB.  -laem-dis  H.d.         V^  sacol'o.  waoT, 

^^0  succoa  VR.    auccia  d.  \  ae  fTonie  4-  eSioute  ■q'S.. 


m  NAT.  HIST-  5SV  6—7  (30-34)  139 

madefaciunt  diebus  xvm  atijuc  ita  exprimunt.  boc  cen- 
taurium  noslri  fel  terra e  vocaat  propter  amaritudinem 
siimmam,  Galli  exacuiUj  qiioniani  omnia  mala  me  die  amenta 
potum  e  corpore  esigat  per  alvum. 

(32)  Tertia  est  centauris  cognomine  triorchis.  qui  earn  69 
secat,  rarum  est  ut  dou  vulaeret  sese.  haec  sucum  sangui- 
neum  emilttt.  Theoplirastus  defendi  earn  inpugnarique 
coUigeates  tradit  a  triorche  accipilrum  gene  re  ^  uade  et 
nomen  accepit.  inperiti  canruodunt  liaec  omnia  et  primo 
generi  ad  sign  ant 

7.  (33)  Clymenus  a  rege  herba  appellata  esl,  hederae  70 
foliis,  ramosa,  caule  inani  articulis  praecincta,  odore  gravi 

jemine  bederae,  silveslribus  et  montuosis  nascens. 
quibus  morbis  pota  medealur,  dicemus,  aed  hie  indican- 
dum  est,  dum  medeatur,  sterilitatem  pota  eliam  viiis  lieri. 
Craeci  plantagini  similem  esse  dixerunt,  caule  quadrato, 
foliiculis  cum  semine  inter  se  inplexis  veliiti  polyporum 
cirris.    et  sucus  autem  in  usu,  vi  summa  in  refrigerando. 

(34)  Gentianam  invenit  Gentius  rex  Illyriornm,  ubique  71 
nascentem,  Illyrico  tamen  praestantissimam,  folio  Traxini, 
sed  magnitudine  lactucae,  caule  tencro,  polHcis  crassi- 
tudine,  cavo  el  inani,  ex  interraltis  foliato,  ui  aliquando 
cubitorum,  radice  lenta,  subnigra,  sine  odore,  aquosis 
montibus    subalpinis   pi  u  rim  a.     ustis    in    radice    et   suco. 


70:  Dioso.  IV  13. 


2  terrae  Ev.  om.  rT.         8  esacnm  Vadt!,'(S).  -coa  C.  esea 
i  e  dEt;(Z)).  om.  tS.  \  essiccat  Zv.a.B.  6  si  aeae  T. 

Base  B.         7  emittit  ego.   inittit.  U.  v.  cfr.  vol.  Ill  p.  493. 
8  triorcbi  S  coll.  X  304.  307.  \  unde  dTS.   ii  E.  om.  t.  a, 
V.        9  nomuie  VH.    |    accepit  Rw.    accipit  rTf.    |    primo 
TBdff.    pro  E.  uni  B.  uini  v.         II  est  v.  s\  VEE.  sed  d, 
19  an  praecincto?  13  moiitosiB  v.a.R.  14  hinc  B. 

IB  pota,m  Va.        17  cum  Sv.  in  rt.    (an  semine  in  folHcnlia? 
-'     XIX  119.   XXI  117.   XXII  58.  XXVII  25).     I    nelnti  S 
vet.  Bal.  uelut  in  K.c[J).    cfr.  IHosc.  et  XXVI  5S. 
-in  nijrico  V.  sed  cfr.  XXI  63.  XIX  110,  oIxUt  XXI  WS-^ 
eataatissiino  B.        22  trium.  II. u  (.pro  iensioi,  ut  %  6S^, 
enhitarum  rndicc  lenta,  om.   'V'B.ii.f).  'i.'t  -^Xxixm  ■a».'«^ 


r 


140  C.  PLINI  SECUHDl  [VKda 


1 


radicis   natura   est   excalfactoria,    sed   praegnantUius  noo 
bibenda. 

12         (35)  Iiivenit  el  Lysimadius  quae  ab  eo  nomen  retinet, 
celebrata  Erasistrato.    folia  habet  salicis  viridia,  tlorem 
pnrpureum,  fruticosa  ramulis  ereclis,  adore  acri.    gignitiir  & 
in  aquosis.    vis  eius  tanta  est,  ut  iumentis  discordantibus 
iugo  inposita  asperitatem  cobibeat. 

73         (36)   Mulieres   quoque   banc  gloriam   adfectavere,   in 
quibus  Artemisia  uxor  Mausoli  adoptata  herba,  quae  antea 
partbenis  vocabatur.    sunt  qui  ab  Artemide  Ilithyia  cogno-  id 
minalam  putent,    quoniatn   privatim  medeatur  feminarum     ■ 
mails,    est  autem  absintbii  modo  fruticosa,  maioribus  foliis  m 

li  pioguibusque.     ipsius   duo  genera:   altior  latioribus  foliis,  I 
altera  tenera  tenuioribus  et  non  nisi  in  marilimis  nascens.    i 
sunt  qui  in  mediterraneis  eodem  nomiae  appellent,  sim-  is 
plici  caule,   minimis  foliis,  Qoris  copiosi,  erumpentis  cum 
uva  maturescit,   adore   uoa  iniucundo.    quam    quidam  bo- 
tryn,  alii  ambrosiam  vocant,  talis  in  Cappadocia  nascitur. 

76         (37)    Nympbaea  nata  traditur  nympha  zelotypia  erga 
Herculem   mortua  —  quare  Heracleon  vocant  aliqui,  alii  so 
rbopalon  a  radice  clavae  simili  — ,  ideoque  eos,  qui  biberint 
earn  xii  diebus,  coiEu  geuituraque  prlvari.    laudatissima  ia 

§  73:  DioBc.  IV  3.  —  §§  73.  74:  Diosc.  Ill  117.  (118).  119. 
(1201.  cfr.  XXVII  38.  55.  —  §§  76.  76:  Th.  II.  IS  13,  1  (cfr. 
Marc.  33,  63).    Diosc.  Ill  138.   139. 

2  bibendu  VB.        4  habet  et  lut  V'D)  VKZ).        7  choi- 
beat  T.         8  quoque  om.  E.         9  artem  est  a  VB.  -einia  est 
T*.  I  mauaalo  B.         10  parthenii  VBd.  |  harchemete  V.  -medft 
V'.  I  ilithyia  E(?)ff.    litida  r.    artemisiam  ».         11  putant  BE 
Sal.        la  est  mil.  Ev.o.G.  |  autem  ahsenti  B.  absinthii  autem 
V.a.S.  I  fructicoea  B.         IS  altior  It.TtS.   -tera  v.  an  ualdiorF 
cfr.  Diosc.      14  tenuiorihua  it.  tenerio-  Jl.Brot.  \  an  teauioribns.  . 
est  Don?    efr.  Diosc.  (et  —  nascens  post  pinguibusque  («.  13) 
tranaptmi  toluit  J).        15  mediteiraiiis  VE.   |  appellant  (ape-    k 
T)  TBu.a  G.         16  florea  u.a.G.  |  erumpentes  Viv.a.G. 
17  uuam  T.  {  iucundo  E.  {  quam  i(?)v.  quern  rtD.       17.  IS  bo- 
try^on  VSdf.        18  alia  V,  om.  dT.  \  dist.  ego,         19  a  nympha 
rfK«.  (?.         20.  21  diBt.  J  cum  Sfracltio.  (J".c.  -posl  staStt  ttnluit 
^-         31  opalon  VBd  22  dist.  ego  coU.  Hwsc.  el,XXVI94.  ; 


TEdE]  NAT.  mST.  XXV  7  (34—38)  141 

Orchomenia  et  Marathons.  Boeoti  mallon  vocant  et  semen 
edunt.  nascitur  in  aquosis,  foliis  niagnis  in  summa  aqua  76 
et  aliis  ex  radice,  flore  lilio  simili  et,  cum  defloniit,  ca- 
pite  papaveris,  levi  caule.  secatur  autamao  radix  nigra, 
in  sole  siccatur.  adversatur  ita  lieni.  est  et  alia  nym- 
phaea  in  Thessalia,  amne  Penio,  radice  alba,  capite  luteo, 
i-osae  magniludine. 

(38)    lavenit   et   palrum    nostrorum   aelate  rex  luba  77 
quam  appellavit  Euphorbeam  medici  sui  nomine,    frater  is 
full  Musae,   a   quo  divum  Augustum   conservatum  indica- 
Tunus.    iidem  fratres  instiluere  a  balineis  frigida  niiiltai9,ira 
corpora  adstringere;  antea   non  erat  mos  nisi  calida  tan- 
tnm  lavari,  sicut  apiid  Home  rum  etiam  invenimus.     sed  TS 
lubae    volumen   quoque    extat   de    ea    lierba    et   ctanim 
praecontum.    invenit  earn  in  monte  Atlante,  specie  tAyrsi, 
foliis  acantbinis.    vis  lanta  est,  u^  e  longinquo  sucus  ex- 
cipiatur  incisa  conto;  subitur  excipulis  ventricnio  haedino. 
nmor   lactis    videtur   defluen^;    Biccatus   cum  coiit,   turis 


gg  77—79:  Dioac.  HI  86.  —  §  77:  cfr.  Plin.  V  16.  - 
xner.  X  «4,  —  §  78  eitr.:   Iflid,  XVH  9,  26.    SoUn.  24, 
110,  19. 


1  mallon  ll.tJ.  madon  B  e  Theophr.  timalon  -u.  |  nocant 
et  XS.  -nt  hc§  d.  -nt  qui  et  v.  ucnuteui  T  mic-  R.  2  aqoa 
~r.  qna  r.        Sradice  prodeantibus  v.a.S.        3. 4capititi.o.ff. 

4  leui  ego  e  Biosc.  in  ll.n.  tenui  R  e  coni.  Dal.  QiK.  post 
in  gtatuit  J).  \  diat.  J  e  Dioac.  I  autumno  v.  -ni  TBd.  autamno 
—  6  8icca,tur  om.  E.  5  ita  lieni  ego.    cfr.  Diosc.  et  XXVI 

76.  CFWMiakr  p.  30.  et  aliam  dB».  om.  t.  ei  allium  eef 
aluiniB  B.  ea  alui  malis  J.  \  et  om.  E.  6  isaalia  B.  his  alia 
T.  I  peneo  iB,  peonio  v.  7  Tore  V.  9  buo  VH.  |  nomine 
del.  v.a.B.  -ine  et  B.  |  frater  ia  B(?)fl^  cum  P.  -tria  tTv. 
10  ftiit  VS.AH  cum  P.  fui  et  E-  del.  B.  nomine  et  v. 
li  fractes  d.  |  ab  alienie  Y.  -igenis  E.  |  irigidam  V.  \  mnlto 
TXdT.  12  astringi  v.a.H.  \  moa  iSv.    om.  r.  13  an  et 

{pro  Bed)?  15  &lante  B.  |  specie  thyrsi  H  amt  Salm.  -ie 
tuui  TEdTf.  apectetur  si  E.  -tatur  p.  16  ut  G.  nel  U.D. 
■nt  Bel  II.  16,  17  eioipitur  VU.  17  inciaae  E{?)E);.a.S.  I 
rabitnr  ll.TS.  aubditur  G.  -tis  S  cum  P.  auacipitM  ni:0.u,  liiA. 
■■excipoliB  A'EviH).  -Ina  rG.  1%  deftotDB  Sdw,.  -\««>t."VV 
..  efSaere  t:  /  siccatur  du.a,  G.  \  cum  coit  "EGr.  cao-iA!!  '^r'^"^ 
■&I  r.    conto.  Sic  v. 


142  C.  PLINI  SECUNDI  r 

effigiem  haUet.    qui  rolligiint,  clariua  Tjdent.     contra 
peiites  medetur   quacumque   parte  percussa  vertice  iacisoi 

79  et  medicameato  addito  ibi.  Gaetuli,  qui  legunt,  laedio 
lacte  adulterant,  sed  discernitur  igni;  id  enim,  quod  sin. 
cerum  non  est,  fastidiendum  odorem  liahet.  mullum  infr* 
huDC  sucum  eat  qui  in  Gallia  lit  ex  licrba  chamelaea,  gra- 
num  cocci  ferente.  fractus  liammontaco  similis  est,  etiaiBJ 
levi  giislu  OS  accensum  diu  deliuens  et  magis  ex  inter- 
rallo,  donee  fauces  quo(|ue  siccet. 

80  8.  (39)  Celebravit  et  Tliemiso  medicus  vulgarem  her- 19 
bam  plaDtaginem  tamquam  inventor  volumine  de  ea  edito. 
duo  eius  genera:  minor  angustioribus  foliis  et  nigrioribas  J 
linguae  pecorum   similis,    caule   anguloso  in  terram  incli-l 
nato,  in  pratis  nascens;  altera  maior,  Toliis  laterum  modo^ 
inclusa,  quae  quia  septena  sunt,  quidam  earn  heptapleuron  if 
Tocavere.    buius  et  canlis  cubitalis  est.    et  ipsa  in  umidis 
nascitur,  mullo  efficacior.    mira  vis  in  siccando  densando- 
que    corpore,   cauterii   vicem    optinens.    nulla  res   aeque 
sis  tit  Auction  es,  quas  Craeci  rheumatismos  vocant. 

Bi         (40)   lungitur   huic  buglossos,  bourn  linguae  similis,  so 
cui   praecipuum,    quod    in    vinum    deiecta    animi   volup- 
tates    auget   et   vocatur   eupbrosynum.     (41)   iungitur    et 


§  79:  cfr.  Diosc.  FV  170  estr.  (Plin.  X!II  114.  XXVII  70). 
Diosc.  praefat.  p.  3.  —  §  80:  Diosc.  II  152.  Th.  H.  VH  8,  S,  cfr. 
laid.  XVn  9,  50.  —  §  81:  Dioac.  IV  126.  127.  laid.  XVTI  9,  49. 


3  abdito  5  cum  P.  j  taedio  Vj  {se,  legendi,  cfr.  BUai). 
bf&oiK6T(c).  tedio  rT.  tepida  S  cum  Salm.  haedino  v.  6  in 
Eii.  infra  r,  |  gillia  T.  galtiam  A.  7  fractae  —  9  siccet  a 
sua  loco  aierravism  tidentv/r  et  pertimre  ad  v.  1  post  efBgiem 
habet  8  an  gustatn?  cfr.  nota  ad  XXVII  S3  et  XXVIH 
90.  ]  accenau  diu  retinens  dT.  10  themiao  S.  -iaao  TB.  -ison. 
E»,  t^miso  dT.  12  minora  VB.  |  foliis  et  nigrioribua  om.  S. . 
13  Biraillimia  B(?)ii,    sed  cfr.  §  81.  82.  14  lacermn  2. 

16  queqne  quia  Td£.  16  caulis  £ii.  om.  r.   \  ipsa  ego 

{et  dist.).  uapi  II.  napi  J.  uua  api  D.  napi  similis  c.  angnlosiu 
Brot.  cam  vet.  Dal.  locus  nondum  eanatUi.  pOBSit  conici  [et]  <}taa.~ 
pis,  ut^.63.  XXIV 59,  vel  lac.  stafui:  et  radices  crassitudine 
digitali).  17  mira  om.  K.  20  laog\oB8oa  Viu.a.C.  21  do- 
.»-*_  ^^  gj    gg  noInntateH  d.        11.  TOBgetot  4, 


TKdE:  NAT.  mST.  XXV  7—8  (38—41)  143 

cynogiossos  canmam  linguam  imitata,  topiariis  operilms 
gratissima.  aiunt  quae  iii  tbyrsos  semiois  emittatj  eius 
radicem  potam  ex  aqua  ad  tertianas  prodesse,  quae  nil,  ad 
quartanas.  —  Est  et  alia  similis  ei,  quae  fert  lappas  mi- 
5  nutas.  eius  radix  pota  ex  aqua  ranis  et  serpenlibus  ad- 
Tersatur. 

(42)  Est   et  buphtlialmus   similis  bourn   oculis,   folio  Sit 
feuiculi,  circa  oppida  nascens,   fruticosa  caulibus,   qui  et 
manduntur  decocli.     qui  dam    chalcau   Tocaot.     baec   cum 

ID  cera  steatomata  discutit. 

(43)  Invenere  herbas  et  universae  genles,  Scytbia  pri- 
mam  earn,  quae  Scythice  vocatur  circa  Maeolim  nascens, 
praedulcem  alias  utilissimamqne  ad  ea,  quae  asf^mata  vo- 
cant.     magna   et  ea  commeDdatiu,   quod  in   ore  earn  ha- 

.18  bentes  sltim  famemque  nnn  sentiunl.  —  (44)  Idem  praestat  6S 
apud    eosdem  hippace,   distincla,    quod  in  equis  quoque 
euDdem   elTectum   habent,   traduntque   bis   duabus  herbis 
Scytbas  etiam  in  duodenos   dies   durare  in  Tame  sitique. 


§  82:  DioBC.  rV  53  (cfr.  HI  146).  laid.  XVH  3,  93.  —  Th.  H. 
IX  IS,  a.  (cfr.  Plin.  XSn  25.  XI  284).  —  §  83:  Th.  H.  IX  13,  2. 
(efr.  Dioac.  H  80),    Th.  H.  IX  IS,  3- 


1  cjBOglos  Vd.  I  caninam  S.  -nan  T.  -naa  dTEi  . 
B.  I  linguam  V  in  ras.  J.  -ua  B.  -uas  dlEii.  del.  S.  \  imitata 
J.  -tato  E.  -tatur  iTS.  -ta  E.  -tans  ».  imittata  V.  -ttat  T'.  | 
opiaria  Vd.  2  quae  D.  qae  Td,  quod  E.  que  quae  B(?)B. 
que  earn  quae  v.  \  tres  It. v.  \  emittat  v{S).  -ttit  Dal.  inmittat 
Z.  mittat  YitJ.  mitat  B.  3  quattuor  llv.  4  et  VS.  om. 
TV.  I  ei  A7ZG.  et  r.  ei  et  «.  |  qui  d.  [  ferat  Eu.o.S.  |  lampas 
TB.  7  huphtlialmi  B.  H  circa,  v.    contra  circa  11.    |    cm 

canlibna  moUihua?  cfr.  Isid.  9  chalcan  B.  efr.  Diosc.  -eiam 
v.a.S.  calchan  rD.  -am  f.  cachlam  B  e  Diosc.  Ill  146. 
10  era,  £.  |  eteatomata  S  cum  £  e  Diosc.  Btafatomata  B.  aia- 
flato-  Vd.  aiaflatho-  B.  sciiro-  v.  11  aeathia  VB.  11.  12  pri- 
mum  v.a.J.  12  Maeotira  S  cum  P  e  XXTII  S  et  Tlieophr. 
boeottam  II. v.  13  praedolces  E.  -cis  e.a.H.  \  aliam  Zv.a.B.  { 
aathmata  S  cum  Salm.  e  Theophr.  (cfr.  XXII 35  et  Dime.  IIT 
S).  spasmata  G.  spannata  T.  -tam  VBd.  spartama  E.  -taniam 
v.  16  hippace  iTH.  hipace  VB.  ipface  E.  hippice  v.  |  di- 
stincta  U.J.  dicta  Tt'.  sic  dicta  S  cttm  Salm.         W  Wb.■^A'*.^s^■^.\ 

.habeat  v(J).   -bent  VBd.    -bere  E.    -\)et  S.         "«>  riOws;.  «-'^'' 

Jbdam  R.   red-  7f. 


144  c.  PLiKi  SEcmroi 

(45)  Ischaemonem  Thracia  invenit,  qua  feruiit  sangui- 
nem  sisti  non  aperta  modo  vena,  sed  eliam  praecisa. 
serpit  in  terra,  milio  similis,  foliis  asperis  et  laDuginosts. 
farcitur  in  Dares,  quae  in  Italia  nascitur,  et  ciet  sangui- 
Dem,  eadem  adalligata  sistit. 

M  (46)  Vettones  in  Hlspaiiia  earn,  quae  Vettonica  dicitur 
in  Gallia,  in  iLatia  autetn  serratula,  a  Craecis  ceslros  aut 
psycbroIropAon,  ante  cunctas  laudatissima.  exit  anguloso 
caule  cubitorum  il,  a  radice  spargens  folia  fere  lapathi, 
serrata,  semine  purpureo.  folia  aiccantur  in  farinam  plu-| 
rimos  ad  usus.  fit  vinuni  ex  ea  et  acetum  stotnacho  et 
claritati  oculornm,  tantumque  gloriae  hajjet,  ut  domus,  in 
qua  sala  sit,  tiita  existimetur  a  piacuHs  omnibus. 

)5  (47)  In  eadem  Ilispanla  inventa  est  Cantabrica  per 
divi  Augustl  tempora  a  Cantabris  reperta.  nascitur  ubique  ^ 
caule  iunceo,  pedali,  ia  quo  sunt  flosculi  oblongi  vetutl 
calatbi,  in  bis  semen  perquam  minutum.  nee  alias  defuere 
Hispaniae  berbis  exquirendis,  ut  in  qutbus  etiam  nuDC 
hodie  in  more  sit  laetiore  conviclu  potionem  e  centum 
berbis  mulso  additis  credere  saluberrimam  suavissimam-  so 
que.  nee  qnisquam  genera  earum  iam  novit  aut  multi- 
tudinem,  numerus  tamen  constat  in  nomine.  1 

§  84:  Diosc,  IV  1.    V  51.    IV  2  eitr, 

1  scemonem.  TBd.  |  tbracia  Bir.  traicla  T.  -ajcla  d.  -abyda 
B.  3  in  (-=  I)  ego.     cfr.  XXII  45.    (XXVII  82.    XXI  99. 

XXri  126.  XXriII  109).  e  BEv.  et  r.  \  folia  B.  -io  d- 
4  farcitur  Be.  parcitam  V.  -turn  Bd,  -turam  V.  |  ciet  e^o,  cfr. 
XXIV  183.  om.  ll.v.  5  dist.  ego.  G  uetcones  B.  uecoo- 
Td.  I  uectonica  VBd.  7  serratura  TEd.  8  psychrotrophoR 
D,  pajciio-  B  e  Diosc.  pyuhrotropon  B,  phyoro-  VB.  pycro-  d.  [ 
angulo  V.  9  duum  fl.o.  |  e  VfS.  cfr.  XV  131.  \  lappatis 
VBd.         10  Btamine  B  e  Dioge.        12  claritate  E.  |  gloria  TB. 

13  aata  eit  dEii(2)).  cfr.  S  115.  ait  VBS.  |  tuta  Eti.  ita  B. 
it  v.  pura  dT.  del.  V,  |  picnha  T",  perio- V'D.  14  est  c(5). 
si  d.  ait  £.  aic  rTf^.  16  iiiuco  T.  |  oblinquo  B.  18  etiai 
num  v.a.S.  19  bodie  K.i>.  an  uolgo?  |  mora  sit  1t(P)S.  -r 
sit  rsd.  jjoineroBO  et  E(?}e.  -so  sit  v.  uirorum  B.  ]  laetiore 
dxp.  Jaet-  VS.  lat-  T,  laut-  D.  sed  cfr.  §  lOr.  \  egentum  VB. 
-tern  v.a.B.         SO  credidere  v.a.S.        'il  tasftTOatB.  ' 


n-BdE  NAT.  HIST.  XSV  8  (45—50)  145 

(48)  Nostra  aelas  uiemiDit  herbam  in  Marsis  repertam.  88 
nascilur  et  ia  Aequicolis  circa  vicum  Nervesiae;  vocatur 
consiligo.    prodesl,  ut  demoasLra&imus  suo  loco,  deplo-  m,  m 
ratis  in  phthist. 

(49)  Invenit  nuper  et  Servilius  Democrates  e  87 
primis  medentium  quam  appellavit  Hibcrida,  quamquam 
ficto  nomiiii  invenlione  eius  adsignata  carmine,  nascilur 
maxime  circa  vetera  moaumenta  parietinasque  et  inculta 
itinerum;  floret  semper,  folio  nastiirci,  caule  cubitali,  se- 
mine  vis  ut  aspicl  possit.  rsdici  odor  nasturci.  usus 
aestate  efficacLor  et  recenti  tantum;  tunditur  difliculter. 
coxendicibus  et  articulis  omnibus  cum  axungia  modica  uti-  88 
lissima,  viris  plurimum  quaternis  horis,  feminis  minus 
dimidio  adaltigata,  ut  deiode  in  balineis  descendatur  ia 
calidam  et  postea  oleo  ac  vino  perunguatur  corpus,  diebus- 
que  vicenis  interpositis  idem  fiat,  si  qua  admonitio  do- 
loris  supersit.  iioc  modo  rbeamatismos  omnes  sanat  oc- 
cultos.    ioponitur  non  in  Ipsa  iuflammatione,  sed  inmiuuta. 

(50)  Animalia  quoque  invenere  herbas,  in  primisque 
cbelidoniam.    Iiac  enim  hirundines  oculis  puUoriun  in  nido 

restiluuntque   visum,  ut  quidam  volunt,  eliam  erutis 


%  86:  cfr.  Colom.  VI  5,  3.  —  §§  87.  88:  Galen,  tt.  cpapti 
Kat4  t6tiouc  X  3  p,  636.  Diosc.  11  205.  —  §§  89.  90:  Dioso.  II 
ail.  212.  211.  ~  §  89:  cfr.  Cela.  VI  6,  39,  Plin,  THI  99.  (X  166 
XI 163).   Isid.  XVn  9,  36. 


a  et  om.  VBiT.  I  in  om.  v.a.G.  |  aequiculia  VdiJ.n.e. 
sequac-  E.  \  nemesiae  T.  ueru-  R.  ueraiae  i.  3  demonstra- 
tinrns  B.  -auimnB  ll.tv.  4  thiai  V.  his  B,  6  ijiberida  T 
e{Di.  (-dam  v).   ib-  rM.  7  nomini  Td  {Salm.)  S.    -ne  rtv. 

.on  homini?  cfr.  Galen,  (de  mendo  cfr.  moria  u,  13).  |  inuentione 
'{Saim.)S.  -ni  ll.tv.  |  &ssigaB,taSv.a.S.       9, 10  aemine  tam  pamo 
i{?)».a.S.  (cfr.  XXriS).        10  nasturti  EdEu  {ut  c.  9  ll.v). 
'11  trecenti  V.   recentis  B.         13  quatemis  ii.   -num.  II.  \   moria 
'TBd.   I   fpTninia  d.   feminaa  E.  15  et  delude  et  postea  B.  | 

■pemngfttur  corjua  E.  17.  18  oocultoa  —  Ipaa  om.  T. 

18  ipaas  inflammationea  E.        20  celldoniam  T.  an  chelldonla 
lest?  I  irundinea  V.  |  oculea  V.  -loa  D.  [  lac.  cqu  wdawiioi..  *.i> 
»etd»(  medentur;  cfr.  Till  97.        IX  TesXAXiovH^^ie.'lE.-  -^ssit'^^'o- 
regMdaiuntqae  V\  lestituimt  da-ntqxic '^'Ti.  \™.  "^'^^'^'^^^ 


146  C.  PLINI  SECDNDI  [VRd» 

oculis.  genera  elus  duo:  maior  fniticosa,  folio  pastinacae 
erraticae  ampliore,  ipsa  ultitudine  n  cubitorum,  culos  albi- 
cans, flos  luteus;  minori  folia  tiederae  rotundiora,  miniM 

90  Candida,  sucus  croci,  mordax,  semen  papaveris.  florent 
adventu  himndinum,  disceesu  marcescunt.  sucus  floren- 
tibus  exprimitur  el  in  aereo  vase  cum  melle  Attico  teniler, 
cinere  fervenli  decoquitar,  singular!  remedio  contra  cali- 
gines  oculorum.  utuntur  et  per  ae  snco  et  in  coilyrii^, 
quae  chelidonia  appeilantur  ab  ea. 

91  (51)  Inventunt  et  canes  qua  fastidium  vincunt  eamque' 
in  nostra  conspectu  mandunl,  sed  ita,  ut  numquam  inteU 
legatur,  quae  sit;  etenim  depasta  cernitur.  notata  est 
haec  animaiis  eius  malignltaa  in  alia  herba  maior.  per* 
cussns  enim  a  serpente  mederi  sibi  quadam  dicitur,  sed 
illam  ho  mine  spectante  noa  decerpit. 

92  (62)   Simplicius  cervae  monslravere  elaphoboscon,  d( 
M,  79  qua  disimus,  item  helainen  a  partu  dictanij  (53)  osten> 

8,97  dere,  ut  indicavimus,  dictamnuni  vulneratae  pastu  statim 
telis   decidentibus.     non   est  alibi   quam   in  Creta,  ramis 
praetenue,    puleio   simile,    fervens  et   acre   gustu.     folils  n 
tantnm  nluntur;  flos  nullns  aut  semen  aut  caulis,  radix 

§  SO;  Marc.  8,  U.  cfr.  Plia.  inira  g  143.  —  g§  03—94:  Th. 
H.  15  16,  1—3.  Diosc.  IE  34.  —  §  92:  Cic.  nat.  deor.  11  60, 186. 
127.    Verg.  Aen.  SH  412—415.   laid.  XTTI  9,  29. 

I  fructicosa  E.    fruticoBO  Xv.a.G.  (canle  add.  v.a.J). 
2  altitudine  £v.    ampli-  r.  |  dunm  ll.v.         5  marceBCuat  BBii. 
mare-  V.  are-  dT,  iaare-  I),  cfr.  XVI SIS.  XXI 2.  33.  €"    ""    ' 
eietr-  168-  XXIV  2.   \  Biicn  V"B.         8  et  per  E«.  per  r 
otn.  ^v.a.S.        9  cilidoniae  TB.  |  appe1Ia,tur  B,        10  inneninnt:! 
TEdfS.  -nerimt  B(?)e(B).  |  canas  E.  canea  canariam  v.a.S 
indice.  |  qnae  E.  |  dicunt  K.   deducunt  v.a.S.   an  uincaut? 
13  animaJiB  del.  S  eum  P.   \   liiiiaB  v.a.S.  IS.  14  percnmt  ' 

R.  14  sibi  quamdiu  £.    qnadam  sibi  B(?)c.a.iS.  1&  in. 

spectante  Hv.a.S.  16  herba«  d,  IT  helxinen  v(S).  -itu 
B.  -tsiae  rTt-  seseli  enixae  B  eoll  VIII 113  et  XXII 41.  (a» 
seselin?).  |  dictam  U.ttv{S).  dictamnum  B.  {an  et  tamanin?' 
cfr.   VIII  112).  18  dictaniDam  ?;,Tfs(S).    del.  B.    \   paatao 

Xp.a.M.  19  telis  om.  E.  |  eat  om.  dT.  20  pulei  B,  |  e^ 
acressu.  eteie  7.  hederae  dX.  1\  nnWMta'a-ViBy.-^-a.ft.l.H, 
«^*  S.   ei  est  ant  S.  ei  eat  ». 


IVRdE] 
tenuis  ac  siipervacua.  et  in  Creta  autem  non  spatiose 
nascilur  mireque  capris  expetitur.  pro  eo  est  pseudo-  93 
dictamnum  multis  in  terris  nascens,  folio  simile,  ramutis 
miooribTis,  a  quibusdam  chondris  vocatum.  minoris  elTeclus 
statim  intellegitiir;  dicta mnnm  enim  minima  potioiie  ac- 
cendit  OS.  qui  legere  eas,  in  ferula  aut  harundine  con- 
dnnt  praeligantqoe,  ne  potentia  evanescat.  suut  qui  dicant 
ntramque  nasci multifariam,  sed  deteriores  in agiis  pinguibus, 
Teram  quidera  dictamnum  non  nisi  in  asperis.  est  et  94 
otwtiiim  genus  dictamnum  Tocatum,  sed  neque  facie  neque 
effectu  simile,  folio  sisymbri,  ramis  maioribus,  praecedente 
;  persuastone  ilia,  quicqmd  in  Creta  nascatur,  ioGnito  prae- 
re  ceteris  eiusdem  generis  alibi  genilis,  proxime  quod 
in  Pamaso.  alioqui  berbiferam  esse  et  Pelium  montem 
~  1  Tbessalia  et  Telethrinm  in  Euboea  et  totam  Arcadiam 
ac  Laconicam  tradunt.  Arcades  qnidem  non  medicaminibus 
mi,  sed  lacte  circa  ver,  quoniam  turn  maxime  sucis  herbae 
tnrgeant  medicenlurque  ubera  pascuis.  bibunt  autem  vac- 
nm,  quoniam  bores  omnivori  fere  sunt  in  lierbis,  po- 
Vtentia  earum  per  quadripedes  etiamnum  duobus  clans 
exemplis  roanifesta  fit.  circa  Abderam  ct  limitem,  qui 
filomedis  vocatur,  eqiii  pasti  inflammantur  rabie,  circa 
Potnias  vero  et  asini. 


NAT.  HIST.  XXV  8  (50—63)  I47 


1  Bpa,tioBe  Sv.  -aa  rS.  cfr.  XVI 166.  XIX9S.  XXXI 128. 
XXXV  83.      2  an  mire  quippe  vel  mire  namque?  cfr.  Theophi: 
Bt§59.  I  esitV.  om.  d.  est  etBEp.      3  ter  (om.  ris  naacens  —  ra^ 
jnnlis)  E.  I  simili  dtr.a.S!       4  con-dris  VBv.a.C/.       S  dictsm  no- 
men  enimT.  |  nimiad.  \  portione  c,  a.  S.  (dub  ^iKpou  Thtophr.). 
8.  6  aeeedit  VKd.      6  aut  S{I}).  uelEo.  id  autVBd^  hii  autd'. 
ibi  ant  J.      7  praeligatque  necTB.      SutraqueRd.  |  moltiforia 
TSd.  I  pinguibna  dw.  -uiB  r.         9  ueram  sc.  berbam:  cfr.  §  117. 
{an  dictamnum  (jZo&semn?).  |  quidamV'fu.a.  ff,  qneV.  |  et  om.  d. 
10  facie  En.  -ile  r.      11  procedente  c, o. if.       12  naBcitnr  B(?)E 
v.a.8.      14  ease  E«.  easet  r.       15  teletrium  VE.  elet-  'O.a.B. 
ITlactiK.  I  circa  aterE.       18  bibantE,       \a  o'onia.'i-ciJ.  --raR."& 
e  TheepAr.  -ihori  B.  -iuofi  VR.  -ino  fi  i.  -\ao  ■wsitv^'s^  "o-V'^*^"''*' 
e.e.  om.  V.  I  sintRd.        21  maniieatat  "^ .       'i?-  'o^^^'-'^^"*"- 


148  C.  PLINI  SECUNDI 


90  (54)  Inter  nobilissimas  arislolochiae  Domen  dedi8se 
gravidae  videntur,  quoniam  essel  dpicTT)  Xexoutaic.  nostri 
malum  lerrae  vocant  et  qualtuor  genera  eius  servant: 
unum  tuberibus  radkis  rotundis,  I'oliis  inter  malvam  et 
hederam,  nigrioribus  moUioribusque,  alterum  masculae,  ra- 
dice  longa,  lEi  digitorum  loogitudiue,  baculi  crassiludine, 
tertium  longissimae,  tenuitate  vitU  novellae,  cuius  sit  prae- 
cipua    vis,   quae    et   clemaf/tis  vocatur,    ab   aliis   Cretica. 

96  omnes  colore  buseo,  caulibus  parvis,  flore  purpureo.   ferunt 
baculas  parvas,  ut  cappari.    valenl  radice  tantum.    est  et  lo 
quae   plistolocAia   vocatur,    quarti  generis,    tenuior  quam 
prosime  dicta,  densis  radicis  capillamentis,  iunci  plenioris 

97  crassttudine.  banc  quidem  polyrrAizoa  cognominant.  odor 
omnium  medicatus,  sed  oblongae  radici  tenuiorique  gra- 
tior;  carnosi  eoim  est  corticis,  ungnentis  quoque  nardinis 
conveniens,  uascuntur  pinguiJ)us  locis  et  campestribua. 
effodere  eas  messibus  tempestivum;  in  c/esquamato  terreno 
servantnr.  maxlnie  tamen  laudatur  Ponlica  et  in  quo- 
cumque  genere  ponderosissima  quaeque,  medicinis  aptior 
rotunda,  contra  serpentes  oblonga,  in  summa  tamen  gloria  id 
est  ea,  si  modo  a  conceptu  admota  vulvis  in  carne  bubula 

SS  mares  Ggurat,  ut  traditur.  piscatores  Campaniae  radicem 
eam,  quae  rotunda  est,  venenum  terrae  vocant,  coramque 

§§  35.  96:  cfr.  Plic.  SXVI  154.  laid.  XTH  9,  5S.  —  Dioac. 
m  i-  [5],  [6],  cfr.  Th.  H.  K  20,  4  (13,3).  —  §  97:  Dioac.  HI  [6]. 
—  §  98  extr.:  Dioac.  IH  [6].  PI.  iiiii,  87,  12-  13. 


1 


10 

i 


1  Bfistolociae  TE.   -laciae  d.        2  esaet  otn.  E.    |    ariatho  I 
E.  {  lecbuses  B(7)B.   lecaaaey  (-aej  d)  Td,   tecuEes  v.    reoa  aea  | 
£.  (Graecas  liUeras  posmt  G).        6  longa  del.  voluit  S.  an 
dice  oblonga  {cfr.  v.  14}  vel  longae,  radice?  |  c^uattnor  K.e 
7  tenuitatis  Eu.a.S.  |  cui  v.a.S.        8  clemabtia  v{H)  e3>  i™- 
dice  et  Diosc.  -atis  ll.G{D\  \  certica  TE.        10  cappans  EC  | 
parent  E.  11  pliatolocnia  E  (piat-  vj.   -locia  T*    -lotda  B. 

-lioia  v.  pliatocia  r.        13  polyrrhizon  tJ(J).  -iriEondES.  po- 
bryzon  r.    cfr.  §  51.  17   in   desquamato  ego.    cfr.  vol.  IH 

p.  490  ad  XIX 115.  ita  deaq-  v.  teaq-  E.  deaq-  jD.  ita  e  aquama 
r.  /  terreno  Sv.  -nu  V.  -nu  a.  -na  d.  -ni  V.  18  tamen  ll.V. 
an  aatem  ?  20  digf.  J  e  Diosc.         1\  ea  Ijjel  ViiAC)  w 

^^'  VBdTt    si  a  E.    si  G.    eUa.m  i). 


149 


NAT.  HIST.  XXV  8  (54—55) 


'  nobis   cDDtusam   mixta  calce   in  mare  sparsere. 

*  cnpidilate  mira  statUDijue  exaniiDali  fluitant.    quae 

{tolyirAizas  cognomiuatur  con>iilsis,  contusis,  ex  alto  prae- 

cipitatis  radice  pota  ex  aqua  utilissima  esse  traditur,  se- 

!  pleuriticis  et  nervis,  confirmare,  excairacere,  eadem 

[  satyrion  esse. 

(55)  Venim  et  effectus  ususqiie  dicendi  sunt  ordien-  99 
I  diimque  malorum  omuium  pesstmo  est,  serpenlium  ictu. 
I  medentur  ergo  Britannica  herbaj  panacis  omniuDi  generum 
1»  radix  e  vino,  Chironii  et  flos  et  semen  potiim  inlitumye 
I  ex  vino  et  oleo,  privatim  quae  cunila  bubula  appellatur, 
KPolemonia  vel  Philetaeris  radicis  drachmis  mi  in  mero, 
iTeucria,  sideritis,  scordotis  ex  vino,  privatim  ad  angues,  i 
I  pota  et  inlita  sive  suco  sive  folio  sive  decocto,  centaurii 
Imaioris  radix  drachma  in  vini  albi  cjatliis  lu,  Gentiana 
I  praecipne  adversus  angues  ll  drachmis  cum  pipere  et  ruta 
I  m  Tini  cyalhis  vi,  sive  viridis  sive  sicca,  et  Lysimachiae 
L  odorem  fugiunt.  datur  ex  vino  percussis  chelidooia;  mor-lOl 
I  sibus  inponitur  Vettonica  praecipue,  cui  vis  tanta  perhi- 
•  betur,  ut  inclusae  circulo  eius  serpentes  ipsae  sese  inter- 
[  imant  flageilando.  datur  ad  ictus  semen  eius  denarii  pondere 


g  99:  Dioflc.  ill  48eitr.  49.  50,  31.  IV  8.  (eupor.  II  114). 
-  §  100:  Diosc.  m  101.  Oeop.  XHI  9,  12,  Diosc.  m  115.  PI. 
m.  110,  aa.  Diosc.  m  3-  lY  3.  (eupor.  H  116),  —  §  101:  PI. 
m.  110,  24.  —  Diosc.  IV  1.  HI  Si.  —  Th.  H.  IX  20,  4.  Dioac. 
enpor.  n  115.    PI.  inn.  110,  36.  107,  22.  Ill,  2. 


1  nobis  TEdv,  nt  B.      2  exanimitati  E.  |  flnuitant  "VB. 
'   3  pobrjzOB  T.   cfT.  §  96.         G  esBe  ys,EH.  is  d.  est  v.         7  et 
Otn.  VBTf,   cfr.  §  133.  8  a  malorum  E(?)i!.    e  ma-  S.    cfr. 

CFWMulkr  p.  3.  XXIX  29.  |  est  ViZJ.  om.  S..  e  S.  id  eat 
9  panacifl  VEdS.  -cea  Er,  -ciaque  G.  10  ohironi  TjD. 
-niae  v.a.G.  11  q^nae  S,  qne  Jl.  qne  quae  v.  \  cuuila  v,  -icala 
(coni-  TE)  ll  12  philetaeria  iES.    -ria  C  e  BioKC.  et  §  64. 

-tens  En.  phittle-  V.  |  quattuor  U.v.  \  in  numero  E.  ei  mero 
v.a.S.  13  tencriaa  E.  |  cordatis  V.  |  ungues  E.  15  radix 
Sas.  -ice  ll.V.  \  drachma  VEdc.  alha  £.  15.  16  trihus  et 
duabuB  ll.V.  17  in  uini  ego.  uini  U.v.  \  sei  U.v.  18  oheli- 
donia  moraibua  inponitur  Ef.  om.  r.  19  ttettovACft  t.  m-mAbi- 
nicfl  i  neto-  B.  20  et  (pro  nf)  i.\mt\o]sv  i. \\^wwa "»-'5!^"o 
-»fl  V.  -SI  rT.  I  se  dr.  ^^^ 


150  C.  PLINI  SECUNDI 


1 


cum  HI  cyalhis  vini  vel  Tariiia  drachmis  m  scxlario  a<juw 
—  farina  et  inpooitur  — ^  Cantabrica,  dictanmum,  aristo- 
locfaia  radicis  drachma  in  vlni  hemiaa,  sed  saepius  biltenda. 
prodest  et  inlita  ex  aceto;  similiter  plistoiocliia,  guin  om- 
nino   suspensa   supra  focum   Tugat  e   domibus   serpeates;  » 

102  9,  (56)  argemonia  quoque  radicis  denarii  pondere  in  vigi 
cyatliis  m  poUt.     plura   de   ea  convenit   did  ceterisque, 
qua  primum  uominabuntur,  in  eo  auLem  genere  medendl 
primum  Dominari  quamque,  in  quo  masinie  valebit    folia 
ba]>et  qualia  anemone,  divisa  apii  modo,   caput  in  cauli-  i* 
culo  papaverts  silvestris,  item  radlcem,  sucum  croci  colwe 
acrem   et  acutum.     nascitur  in  arvis.     apud  nos  trla  ge^  M 
nera  eius  faciunt  et  id  demum  probant,   cuius  radix  tos  I 
redoleat.  ^ 

103  (57)  Agaricum  ut  fimgus  nascitur  in  arboribus  circa  u 
Bosporum  colore  candido;  dantur  oboli  lui  coutrili  cum 
hinia  cyalhis  aceti  mulsl  id,  quod  in  Gallia  nascitur, 
infirmius  babetur.  praeterea  mas  spissior  amariorque  — 
hie  et  capitis  dolores  facit  — ,  femina  solutior.  inUio 
gustus  dulcis  mox  in  amariludiuem  transit.  m 


I  102:  DioHC.  n  208,  —  §  103:  Dioso.  EI  1.  eupor,  H  115. 
nn.  110,  86.  (cfr.  Plin,  XVI  33). 


1  tribuB  U.vlfiis).  I  seitarioB  T'a.  a«  ei  (vel  in)  seitario? 
efr.  §  137.  2  dist.  J.  \  farina  et  (ex  d)  tlD.  -na  J.  del.  V.  | 
iaponitut  v{D).  pon-  IL  repon-  J  coll.  §  115.  locus  nondum  sa- 
natus.  3  sed  om.  iSv.a.S.  4  piswiocbia  VJtv.a.H.\qoia 
et  v.a.I>.  6  an  super?  cfr.  XIX  115.  XXVI 121.  XXIX 
(S3).  95.  XXXI 131.  I  damonibus  E.  6  radicis  ego.  -ce  eiua 
II.p.  7  tribns  n.u.  |  poto  V.  in  poto  E.  potua  i.  -ta  H(?) 
JEfoct.-tatur  V.  8  qua  ego.    quo  E.    qm  Ed.    quoniam  VS. 

qnando  B.  quae  v.  {an  quo  loco?).  10  et  equalia  E.  aequ- 
V.a.G.  ]  anemona  d.  -nae  K.a.G,  11  an  teretem  {pro  item)? 
cfr.  Viosc.  12  acre  Td.  |  dist.  J.  {  noe  tria  TBdiT  naatri  iam 
E.  noa.  Nostri  tria  v.  16  bosphorum  EC.  \  datur  E(7)u,o.S.  | 
obolia  quattuor  contritum  v.a.S.  17  Gralatia  8  eiun  B  e 

Diosc.  18  infirmua  B.    -nm  dT.   |   praeterea  —  19  facit  am. 

S.   j  propterea  T.   |   spifleior  amariorque  du.    -ora  maiorque  V. 
znaiorque   episaiorque  E.         19  diat,  ego  e  Dloso,        SO  guataa 
^'^(J).  -t\x  d(?)SG.  I  amaritufcieaa.,  . 


VBiB]  NAT.  HIST.  XXV  8—9  (65-59)  151 

(58)  Ecliios  utriusque  generis  puleio  similis,  foliisio4 
coronat;  datur  dracbmis  II  ex  Tini  cyathis  im.  item  altera, 
quae  lanugine  distinguitur  spinosa,  cui  et  capitula  viperae 
similia  sunt;  haec  es  viuo  el  aceto.  quidam  echioa  per- 
sonatam  vocanl,  cuius  folio  nullum  est  latius,  grandes 
lappas  fereuteui;  huius  radicem  decoctam  ex  acelo  danl 
potuL  —  llyoscyamum  contusum  cum  Toliis  ex  viao  datur 
peculiariler  contra  aspidas. 

(59)  Nulla  tamen  Romanae  nobilitatis  plus  habet  quam  106 
hiera  botane.    aliqui  aristereon,  nostri  verbeoacam  vocauL 
haec  est  quam  iegatos  ferre  ad  bostes  indicaviiniis;  hac   n,  s 
Ions  mensa  verritur,  domus  purgantur  lustranturque.    ge- 
nera eius  duo:  foliosa,  quam  feminam  putanl,  mas  rario- 
ribus   foUis.     ramuli  utriusque  plures,    t«nucs,  cubitales,  106 
angulosi,  folia  minora  quam  quercua  angustioraque,  divi- 
suris  maioribus,  flos  glaucus,  radix  longa,  tenuis,   nascitur 
ubique  in  planis  aquosis.    quidam  non  distiugunt  et  uiium 
oomiao   genus   faciunt,   quouiam  utraque   eosdem  effectus 
babeat     utraque  sortiuntur  Calli   et  praccinunt  responsa, 
sed  Hagi  utique  circa  banc  insaniunt:  hac  perunctos  in- 
petrare   quae  velint,   febrea   abigere,    amicitiae   conciliare 
nullique    non  morbo  mederi.     coiligi  debere  circa  canis  107 
ortum  ita,  ne  luna  aut  sol  conspiciat,  favis  ante  et  melle 
terrae    ad    piamentnm    dalis;    circumscriptam   ferro    eifodi 


1  jjosf  generis  lac.  statitit  J*.  2  coronat  datur  cfjo.  cfr. 
'S.XI  52.  54.  -oata  BdEo.  -nana  D  cum  iH.  Dal.  cormata  T. 
can-  t8.  I  duabus  U.v.  |  et  E.  |  guattnoi  datnr  v.a.S.  3  spi- 
tnoso  TB.  (  uipre  B.  5  folia  TS.  [  grandius  T.  -dia  8. 
10  aristereon  dBZ>.  -reun  r.  peristereon  v(S)  e  Diasc.  -ona  S. 
cfr.  §  136.  XXV1I3].  11  ferme  VB.  IS  lostrantwr  qua.e 
■R.  13  duOjVdTS.  dno  sunt  B{?)B!'(Z>).  14  ramnlis  VB.  I 
xttriaqne  B.         15  angulosia  V.  -sag  B.  IT  aed  B(?)if.a.£  ] 

iiiiinirn  T.  IS  utraiiue  d.Tc(iS)-  -aeqae  r.  om.  Dal.  \  eosdem- 
4De  B.  {an  eoidem  utraqiue?).  19  reBC-swofta.  ^ .  "tfl  Toajeai 
-  2J  coneiliari  d.  33  faaia  i>.  ioacaiuaU.  "lA.  aS>--^ 
\eatam  d.  et  //////  E.  |  ciieumBOtiptB.  "aft.. 


152  C.  PLINI  SECDNDI  [VKaE 

sinistra  manu  et  iu  sublime  tolli;  siccari  in  umbra  aepa- 
ratim  folia,  cauleru,  radicem.  aiunt,  si  aqua  spargatur  Iri- 
clinium,  in  qua  macluerit,  laetiores  convictus  fieri,  adversus 
serpentes  conteriUir  ex  vino. 

08  (60)  Est  similis  Terbasco  herba,  quae  saepe  fallit  pro  6 
ea  capla,  Toliis  minus  candidis,  caulicuiis  pluribus,  flore 
luteo.   haec  abiecta  blatUs  in  se  contrahit  ideoque  Romae 
blattaria  vocatur. 

(61)  MoIemonJum  sucuoi  lacteum  emittit  concrescentem 
cummis  modo,  umidis  locis.    datur  denarii  pondus  in  vino,  la 

09  (63)  Quinquerolium  nuUi  ignotum  est,  cum  etiam  fraga 
gignendo  commendeturj  Graeci  pentapetes  aut  pentaphyllon 
aut  chamaezehn  vocant.  cum  elTodilur,  rubram  habet  ra- 
dicem; haec  inarescens  nigrescit  et  angulosa  Rt.     nomen 

a  numero  foliorum.     et  ipsa  herba  incipit  et  desinit  cum  is 
vile,     adhibetur  et  purgandis  domihus. 

(63)   Adyersua   serpenles  bibitur  et  eius  radix,  quae 
sparganion  vocatur,  ex  vino  albo. 

10  (64)    Dauci   genera    quattuor   fecit  Petronius  Dio- 
dotus,  quae  persequi  nihil  attinet,   cum  sint  diflerentiae  H 
duae,  probatissimi  in  Creta,  mox  in  Achaia  et  ubicumque  j 
in  siccis  nati,  feniculi  simtiitudiuc,  candidioribus  foliis  etl 
minoribus  birsutisque,  caule  pedali  recto,  radice  suavissiml  I 

§  108:  Diosc,  rV  102.  —  g  109:  Dioec.  IV  43.  Th,  H.  IX  1 
13,  5.  Isid.  XVn  9,  38.  —  DioBC,  IV  21.  —  §§  110—112:  Bioso.  J 
m  76.  —  §  110:  achol,  Nicand.  ther.  94,    Th.  H.  K  20,  2. 


1  sublimen  V.  2  caule  Td.  \  aiunt'  B,  adluut  E.  aiunt-J 
que  v.a.B.  3  in  ego.  om.  ll.v.  cfr. Diosc.  etXXIT90.  {XXVlm 
S9.  XXIII 140).  I  laetiores  V.  |  conuinctus  R.  4  contritu»B 
V.  5.  6  pro  eo  5  ewm  jB.  7  in  semen  trahit  dT.  W 

8  l)la,ttariam  Yiv.a.S.  |  uocant  iv.a.H.        9  lemonium  S(?)l 
v.a.J.  sed  cfr.  index  et  XXVI  40.  [Diosc.  IV 16  hue  non  ^       ' 
drat).    [   emittit  ego.  efr.  vol.  Ill  p.  493  med.   mittit  U.v. 
10  cummis  ILS.    gummis  YdZ).   -mi  Ev.        12  comedatur  d.  [ 
pentapetes  —  18  effoditnr  om.  E.  13  chamaezelon  v{S)  mJ 

md.  -leoa  Yen.  cameleon  B,  -lenVdf.  (del.  H).        14  ina 
X  mareeacena  v.a.B.  |  nigreaoit  om.  E.  |  fit  —  16  ipsa  o 

16  et  (ante  ipsa)  ifei.  S.         ^1  lerta.  "^"B..        \1  feiaotilid 
S.         23  recta  V.    -ta  d. 


ffi]  NAT.  HIST.  XXT  9  (59—67)  153 

riislus  et  odoris.    hoc  in  saxosis  nascitur  meridianis;  re- in 
iqua  genera  ubique  nascuntur  terrenis  collibus  limitibug- 

que,  nee  nisi  pingui   solo foliis   coriandri,   caule 

Gubitali,  capitibus  rotiindis,  saepe  pluribus  quam  ternis, 
radice  ligcosa  et,  cum  inaruit,  supervacua.  semen  huius 
eumino  simile,  prioris  milio,  album,  acre,  odoratnm  om- 
nibus et  fervens.  secundum  priore  vehementius  est  ideoque 
larce  sumi  debet,  si  iam  maxime  tertium  genus  facere  it2 
ibeat,  est  simile  staphylino,  quod  pastinacam  erralicam 
appellant,  semine  oblongo,  radice  dulci.  omnia  haec  et 
lueme  et  aestate  sunt  iutacta  quadripedi  nisi  post  abortus. 
ex  aliis  usus  seminis,  ex  Cretico  radicis  et  magis  ad  ser- 
Ipentes.  bibitur  e  vino  drachma  una,  datur  et  quadri- 
pedibus  percussis. 

(65)  Tberionarca  alia  quana  magica  et  in  nostro  orbe  us 
nascitur,   fruticosa,    foliis    subvlridibus,   ftore    roseo.     ser- 
pentes  necat.     cuicumque  admota  I'erae  et  haec  torporem 
adferl. 

66)  PersoJ/ata,  quam  nemo  ignorat,  Craeci  arcion  vo- 
cant,  folia  babet  maiora  eLiam  cucurbitis  et  birsuliora 
nigrioraque  et  crassiara,  radicem  albam  et  grandem.  baec 
ino  bibitur  denarionim  ii  pondere;  (67)  item  cycla-ii4 


S  Inc.  ego  vndicavi;  excidentnt  fere  eat  unum  ei  his  vel 
est  genua.  4  lotnndiB  saepe  pluribus  'Sv.om.r.  |  quatemis 
dT.  6  ligno  sed  E'.  -nosa  Bed  E'y.o.H.  6  pnorem  Td.  \ 
screm  VBd.  7  ueheraentium  TBd.    |   eat  —  8  tertium  Ew. 

aimili  B.  11  aeatati  VB,         12  ci'etico  TBdTf 

(P)H.  ereti  E.  creta  v.  j_  radicis  et  TBdTf£.  du]ciB  et  Kp. 
tadicia  dukia  et  Ven.  radicie  est  H  cwm  Gron.  {B).  an  et  ra- 
idicis?  cfr.  Diosc.  et  XXVI 45.  89.  \  dist-.  v.a.H.  12.  13  ser- 
pentea  est  Xv.a.S.  13  bibitur  e  uiuo  om.  S.  16  therio- 
.barcaf.  cfr.  ind.et  XXIV 1S3.  there- D.  theroniarca  d.  tbenro- 
iTK.  theonurcaa  £.  -narca  u.  16  aub  folia  (-iia  T*)  niribus 
17  ubicumque  dl.  |  ferae  eat  dT.  fuerit  v.a.G.  \  hac 
19  person ata  J.  -olidata  VBd.  -olata  KuCDV  eft.v-wi. 
a  XXVI 34.  U8.  93.  121.  136.  143.  a-n  -ewau^iaNa.  t^^.  ^  ■i^*^^ 
'".  2hase.  (upocwniba,  irpocibmoM,  ■nepcw)i's.ta\i^.      °l-l'  terai^^ 


154  C.  PUm  BECUNDI  [vadK 

mini  radii  contra  serpeates  Domes.  Tolia  babet  minDra 
quain  bedera  nigrioraqite  et  tenuiora,  sioe  angulis,  in 
quibus  albicant  maculae,  caule  exiguo,  inani,  ftoribus  pur- 
pureis,  radice  lata,  ut  rapum  videri  possit,  cortice  nlgro. 
lienascitur  in  umbrosis.  a  nostris  tuber  terrae  vocatur,  in  6 
omnibus  serenda  domibus,  si  verum  est,  ubi  sata  sit,  nihil 
nocere  mala  medicaments;  amuletum  vocant  narrant  et 
ebrietatem  repraesentari  addita  in  tIuudl  radix  et  siccala, 
scillae  modo  concisa  repouitur;  decoquitur  eadem  ad  crassi- 
liidinem  mellis.  suum  tamcn  venenum  ei  esl,  traduntque,  u 
si  praegnans  radicem   earn  transgrediatur,  abortiun  fieri. 

116  (68)  Est  et  altera  cyclaminos  cognomine  cissanthemos, 
geaiculatis  caulibus  supervacuis  a  priore  distans,  circa  ar-     j 
bores  se  volvens,  acinis  bederae,  sed  mollibus,  flore  cau-     ' 
dido,   specioso,  radice  supervacua.     acini  tantum  in  usu,  is 
gustu   acres  et   lentL     siccantur  in  umbra   tusique   divi- 
duntur  in  pastillos. 

(69)  Mihi  et  terlia  cyclaminos  demoustrata  est  cogno- 
mine cbamaecissos,  uno  omnino  folio,  radice  ramosa,  qua 
pisces  necabanlur. 

117  (70)  Sed  inter  prima  celebratm-  peucedanum,  lauda* 
tissima  in  Arcadia,  mox  Samothrace.  caulis  ei  tenuis, 
longus,  feniculo  similis,  iuxta  terram  foliosus,  radice  aigr% 
crassa,  gravi  odore,  sucosa.  gigaitur  in  montibus  opacis, 
foditiir  exitu   autumoi.     placent  tenerrimae   et  altissimatt 

J  117.  US:  Diosc-  10  82.  —  §  117: 


1  pentcs  B.  3  inane  VBd.  3.  i  purpureas  VB. 
7  amnieuin  VHd.  |  narrant  S  mam.  Dal  H.  -antqoe  (qu»e  B) 
rv.  (narrant  —  8  ninam  videntur  post  abortum  fieri  in  V  11 
trattspontnda  esse;  cfr.  Siosc.)  8  radice  t'.a.f?.  )  et¥EdT 
v{J).  om.  EG.  eius  S.  9  condssa  d.  il  praegnaa  VJK.  ) 
earn  VBTfti{S).    om.  d(?)Ere«:,(G)J.  15  spacioao  B. 

16  acres  et  D  cvm  U  SiO.  acre  sed  VB.  acri  aed  (sec  E')  r».  1 
ta  ri  B.  19  chamaeciesoB  v.  -cibub  E,  camecliiaos  (clia-  d)  r. 
20  necabantar  TBdS.  -cantur  Si!{D).  31  primas  v.a.i 
81.  22  laudatiasima  U.  (sc.  berba:  cfr.  §  93.  108.  119  Mt.) 
-mma  v.  22  ei  H  cum,  Grotx.  et  VBE.  <m.  dT.  est  ' 
^  et  loagna  dT.         26  exito  V,  \  a-wt  m 


TRdiE-simii]  NAT.  HIST.  XKV  9— 10  (87— 74)  155 

radices,  hae  conciduntiir  in  quaternos  (ligitos  osseis  cul- 
leUis  funduiitque  sucum  in  uiiihra,  capite  priug  et  naribus 
rosaceo  peruiictis,  ae  vertigo  sentialur.  et  alius  sucub  118 
inveniUir  caulibua  adbaerens;  incisi  juoque  maDanL  pro- 
batur  crassitudijie  mellea,  colore  riifo,  odore  suaviler  gravi, 
lervens  gustu.  hie  Id  usu  ^t  radix  et  decoctum  eius  plu- 
rimls  medica mentis,  suco  tamen  erGcaciaaimo,  qui  resol- 
Titur  amaris  amygdalis  aut  ruta  contra  serpentes  btbitur- 
que  et  ex  oleo  perunctos  tuetur.  —  10.  (71)  Ebili  quoque,  119 
quam  nenra  ignorat,  fumo  f'ugantur  serpentes. 

(72)  I'rivatim  adversatur  scorpionibus  polemoniae  ra- 
dix, y«l  adalligala  tantum,  item  phalangio  ac  ceteris  mi- 
BonbuB  venenalis,  scorpionibus  aristolocbia,  agaricum  obolis 
xni  in  villi  miEli  cyathis  lotidem,  verbeuaca  et  phalangio 
«Ufli  Tino  aut  posca,  item  quinquefoliun,  daucum. 

(73)  Verbascum  Graeci  phlomon  vocant   genera  habet  120 
prima  duo:  album,  in  quo  mas  iotellegitur,  alterum  nigrum, 

[BO  femiaa.  t«rtium  genua  non  nisi  in  ailvis  invenitnr. 
stint  folia  brassicae  latiora,  pilosa,  caulis  erectus,  cubitali 
amplior.  semen  nigrum  inutile,  radix  una,  crassiLudine 
4ig1ti.  nascunlur  in  campestril)us.  silvestri  folia  elelis- 
jphad,  alta,  ramts  lignosis.    (74)  sunt  el  pAlomides  duaeiai 


§  118:  Diosc.  enpor.  11  131.  Nicand.  ther.  78,  —  §  1: 
i)io8c.  IV  172.  PI.  iun.  110.  2.  —  Diosc.  IV  8.  eupor.  H  1 
'"""    —  §§  1*0,  121:  Dioac.  IV  10-2.    laid.  XVH  9,  04.  73. 


1  radice  E.  |  conoidantut  VEd.  |  oITeia  Ey.  offeufis  rTt 
taa  K  (^desinens  hoc  loco).  |  an  aucum  quem  condunt?  |  capit 
.  cap  *..         4  ini^isi  qnoque  ego  coll.  Diosc.  -sique  II.   -sisque 
I  manajit  ego.  •nana  aC  -oat  rv.         4.  6  probatur  ac.   -tur 
TATz.  -turae  B,         b  craaaitudinem  melle  ac  a.  I  rubro  a. 
9  amaris  VBdx«.  -riesimam.  in  a.  {  contra  serpentes  aD.  om. 
'W.  (pttncto  ante  posito  ad  seqq.  retuUt  D).        8.  9  uritnrque  a. 
ihiteirqne  contra  serpentea  v.a.D.    (fortasse  contra  serpentes, 
"t  medicamentia  olitn  omissa,    e  margine  in  falaitm  locum 
Iptenait).         10  quem.  a.v.a.S.   \   fimgiLtur  TB.         11  aduer- 
'mr  Ax.  I  polimoniae  Td.         IS  alligata  Axv.a.H.  {  falangio 
I   fcc  dxi!.    a  r.  14  quattuor  ll.v.  16  phlomon  C  e 

phil- VBdx.    pjl-  a.    plomon  u.  21  ia  ^4.t.-»..  t^t. 

et  in  S(?)i!.         21.  22  eVe\isp\iati  n.  -w^eAK.'a.  »■-  ■i^'^'^ 
22  an  aJtis?    cfr.  Diose.  \  ■ptic.'ati.ifea  C.  -^o- ">&-"■ 


156  C-  PLINI  SECUNDI  | 

hirsiitae,  rotundis  foliis,  humiles.  tertia  lyclmitis  vocalur,  I 
ab  aliis  t/trya]iis,  foliis  ternia  aut  cum  piurimum  qua- 1 
ternis,  crassis  pinguibusque,  ad  lucernanim  lumina  aptis.  I 
aiuDt  in  foliis  eius,  quam  feminam  diiimus,  flcus  oi 
Hon  putrescere.  disliugui  gpnera  haec  paene  supervacuum  I 
est,  cum  slut  omnia  eiusdem'  efTectus.  contra  scorpiones  | 
bibitur  radix  cum  ruta  ex  aqua,  magna  amaritudine,  aed  I 
effectu  pari. 

12  (75)  Thely;)Aanon  herba  ab  aliis  scorpion  vocatur  1 
propter  similitiidinem  radii^is.  cuius  tactu  moriuntur  scor>a 
piones;  itaque  contra  eonim  ictus  bibitur.  scorpioneml 
mortuum  si  quis  helieboro  candido  linat,  revivescere  aiUQt.  f 
thelypSonon  omnem  quadripedem  necat  inposita  verendis  I 
radice,  folio  quidem  intra  eundem  diem,  quod  est  simile  * 
cyclamiuo,  ipsa  geniculata.  nascitur  in  opacis.  —  Scor- : 
pionibus  adversatur  et  Vel/onicae  sucus  ac  plantaginis. 

as  (.76)  Sunt  et  ranis  venena,  rubetia  maxime,  fidimus- 
que  Psyllos  in  certam^n  e  patinis  candefactis  admittentes, 
ociore  etiam  quam  aspidum  pernicie.  ausiliatur  pbrynion 
in    vino   pota.      aliqui    neurada    appellant,    alii    poterion, » 


1  hiiBDtae  v.  -ti  TBdi.  iraute  s.  |  humilis  B.  ]  Ijchnitia 
iv.  lycn-  TK.  lichn-  a,  2  thryallia  v.  griallis  Vda.  -alis  B.  | 
foliis  i»v.  floria  f.  3  crasai  B,  6  est  cum  TBdxv.  duxi- 
mua  mecum  b.  7  rutae  T,  -te  B.  (an  recte?  se.  radice;  efr. 
vol  lU  p.  495  ad  XX  43,  ubi  adde  XXVUI 133.  XXXIII 9. 
XXXriQO.  114.  XXX7IU.  XXXVII187. 190.  XXIII  135.{, 

Bed  OKI.  a.  eat  D  (puncto  posito  ad  seqq.  referens).        8  effec( 

dTi.    om.  a.  I  pant  dTi.         B  theljphonon  C.    theligr 

theleg-  V.    thetjg-  TB.    thactig-  a.  10  tactum  T. 

moriuntnr  —  H  contra  otn.  p..         11  ictna  om.  a.  . .._  , 

uiacere  Yiv.a.S,  13  thelyphonon  C.  thelegonon  v.  -IjgonoB- 
aa.  -ligonOB  r.  16  nettonicae  G.  ueto-  TBa.  beto-  v.  ueeto- 
niae  d.  17  rubetis  aB.   -etinia  ix.v.   niltimis  VB.   ult-  V'. 

18  certamen  e  ego.   -mine  U.v.  |  candefactia  VS. 
Bdi),    Candida  factis  a.         IS  phryiiioii  dT£.  phria-  x.  phjrioa 
VSf.  pbrioa  a.  jihrynon  v.        20  neurada  v  e  Diosc. 
-ran  i,    aavrida  a.    natura  r,     )    poterion  B  e  Biosc. 
-eeton  dx.  -et.cn  a.  polyrrtilaon     '""" 


I 


NAT.  mST.  XXT  10  (74—79)  157 

!  floribua  parvis,  radicibus  mulLis,  nervosis,  bene  olenlibus. 
[  (77)  item  alcima,  quam  alU  damasonion,  alii  lyron  appellant.  121 
r  folia  erant  plantaginis,  nisi  angustiora  essent  et  magis  laci- 
I  niosa  coDvexaqiie  in  terram,  alias  etiam  venosa  similiter, 
f  caule  simplici,  tenui,  cubitall,  capite  thyrsi,  radicibus  densis, 
I  tenulbus  ul  veratri  nigri,  acribus,  odoratis,  pinguibus. 
l.nascitur  in  aquosis.  alteruDi  genus  eiusdem  in  silvis,  125 
■  nignus,  maioribus  foliis.  in  usu  radices  iitriusque  ad- 
I  versus  ranas  et  lepores  marinos  dracbniae  pondere  in  vini 
■'potii.  lepori  marino  adversatur  et  cyclamiaos.  veuent  vim 
tcanis  quoqiie  rabidi  morsus  habent,  contra  quos  erit  cy- 
bnorrhodum,  de  quo  diximus;  plantago  et  ad  omnes  bestia-  ii 
'  rum  raorsus  pota  atqiie  inlita,  VeUooica  ex  mero  vetere. 

(78)  Peristereos  vocatur  caule  alto,  foliato,  cacumine  1 
ft  in  alios  caules  se  spargeas,  columbis  admodum  ramiliaria, 

I  unde  et  Domen.     banc  habentes  negant  latrari  a  canibus. 

(79)  Proxima  ab  his  malis  venena  sunt,  quae  silnmet  12I 
I  ipsi  homines  eicogilaDt.    contra  haec  omnia   magicasque 

I  artes  erit  primum  iUud  Ilomericum  moly,  dein  Mitbridatia 
^  80  scordotis.    et  centaurium  potu  omnia  mala  medlc.amenta 

gg  124-  125 1  DioBG  m  169.  —  g  126  eitr.:  PI.  inn.  8S, 
a — 6.  DioBc.  enpor.  11  113,  —  §  126:  Dioac.  IV  SO,  —  §  127: 
Diosc.  in  115,  —  cfr.  Plin.  supra  §  68.  PI,  iun,  107,  21,  —  Dioae, 
',  enpor,  II  135, 

1  an  foliis?   cfr.  XXVII ISS.  \    paniis  aw.   paruHm  rf" 

{an  recU  vel  pamulis?).    |    moltia  U.v.   an  cubitooi  altia?  c/r. 

Siose.  et  XXVII 123.    \    olentibus  ac.    -tium  ri  {ortum  ex 

-tiuuT).        2  alcima  U.v.  aliema,  B  e  Diose.  cfr.  fwt.  ad  §  130.  | 

damaaonion  v  e  Diosc.    cfr.  index  et  XXVI  35.   -Bion.  II. 

3  erant  aC.  e  B.  e  rTIx.  ei  c.  1  plantagine  dTi,        4  nene- 

}ga  diati,a,£.  6  simpUci  li.    imp-   a.    Bimpliciter  rTs)?. 

i  ei  B.  8  in  ueu  B.    in  uisa-a.    in  uauB  in  TE.    ubuh  in 

IP.  efr.  §  71.  1  radices  aZ),  -ce  txv.        9  uino  Ti.        10  po- 

tum  VaTi,    I    lepore  Va.  12  et  del.  v.  a.  J.  13  inlita 

prodeat  v.a.I).  |  uettonica  G.   ueeto-  d.   ueto-  ri,    beto-  v.  \  Bi 

dxac.  se  r,        16  haec  V.  heo  s,        17  ab  ap(D).  om.  rBrot. 

18  ipais  bB,  20  ac  aD.  de  r.  et  ii.  ^ftTO^i-iAe.*  V\to^, 
_  eeU.  §  68  et  PI.  tun.  \  oeaUoriam  at.  'i?;a^a.x-  t-  \  -^"^ 
p.a.G.  I  mala,  dia^;.   -la  r. 


158  C,  PLINI  SECUNDI  [VBd» 

exigit  per  ahum,  Vettonicae   semen   hi  mulso  aut  passo 
Tel    farina  drachma  in   vini   veteria   cyalhis  mi;   Tomero 

128  cogendi  atquc  iterum  bibere.    iisj  qui  cotidie  gustent  earn, 
nitlla   nocilura   mala   medicamenta  traduDt.     poto  veneno 
aristolochia  subvenit  eadem  mensura  qua  contra  serpentes,   < 
quinquefolii  sucos,  agaricum,  postquam  vomuerint,  denarii 
pondere  ex  aquae  mulsae  cyathis  in. 

129  (80)  Antirrinum  vocatur  sive  a?iarrinon  lycAnis  agria, 
simile  lino,  radice  nnlla,  ilore  hyacinlhi,  semine  vituti  na- 
riiun.    %t  hoc  perunctos  veirastiores  fieri  nee  ullo   main  ii 
medicamento  laedi  posse  -vel  si  quis  in  bracchiali  habeat, 

130  arbilrantur  Magi.  (81)  sitniliter  ea,  quam  eupliam  rocanl, 
tradimtque  ea  perunctos  commeDdalioris  esse  famae.  Arte- 
misiam  quoque  secum  habentibus  negant  nocere  mala  medi- 
camenta aut  bestiam  ullam,  ue  solem  qnidem;  bibilur  et  i; 
haec  ex  Tino,  —  Adversus  opium  alcma  priTatim  potens 
traditur,  pola  ut  adversus  ranas. 

131  (82)  Pericarpnm  bulbi  genus  est.    duae  eiua  species: 


§§  120.  1 


1  exigi  VB.  I  uetonicaeTa.  beto-«.a.  ff.  2  faxinae  v.a.D. 
cfr.  S  101.  I  quattuor  ll.v.  3  liia  Vdx.  is  aZ».  6  agriciua 
VB.  I  nomuerint  dan.  -rit  x.  Qomerint  B.  moue- V.  7  tribna 
II.V.  8  antirrhinon  v.a.S.  cfr.  XXVI 155.  \  anarrinon  S  eum 
B  e  Dioic.  pararinon  b.1).  phanari-  v.  perarinon  r.  -rion  x. 
paranBrrhinon  J.  cfr.  index.  \  lychniB  S{If).  ligms  (ig-  d)  II. 
sine  lychnifl  jB(<7)  e  Diose,  lichnia  v,  (oji  ajiia  lyolmiB?). 
9  BimiliB  'B.a.S.  10  et  G.  es  n.7x.v{S).  11  uel  ego.  But 
VBssD.  aut  neneno  d(?)p.  I  id  in  «JJ.  |  bracchiali  S.  -aohiali 
T'Bd'xu.  -aciali  a.  -achiaT'd'x.  ]  habeat  V'd'iau.  beat  r. 
12  earn  v.a.G.  \  eupliani  TB»B?'oi.(J).  -piliam  dTx.  -piesm  u. 
eacleam  S  e  ami.  Dal.  encliam  Salm.  eoll.  Theopkr.  13  tra- 
dnntquB  ea  dzai;.  -dnnt  eaqiie  V,  -duntque  eaquc  R.  on  tra- 
dwA  aliqiii?  [  commend atiores  a.  |  ease  famae  TBdxi;.  fieri  a. 
15  aut  aj>.  uel  TBS.  om.  dzD.  |  bestiamne  div.a.S.  \  80- 
1am  T'B,  an  aolannta?  16  dist.  ego  coll.  IHosc.  \  alcima  ego. 
aJgam  II.  -ga  D,  alUgata  v.  cfr.  Dime,  et  §§  124.  125,  de 
mendo  XXVI 2S.    45.   S3.   128.   U9.  158.  17  pota  ut  ego. 

y*-.  ^  J^3.  XXri  38.   42.    75.   92.  105.   112.  123.  147.    -Wo*  J 
I    Wr    -ta  dTx.    -tatur  et  aU. 


TKdm]  NAT.  HIST   XSV  10—11  (79—84)  ]59 

ewtice  rubro,  aUerum  nigro,  papaveri  simile,  set]  vis  maior 
qnam  priori,  utrique  auteoi  itt  eicairaciendo.  ideo  cootra 
Gicutam  datur,  contra  quam  eL  tus  et  panaces,  ChiroRinm 
praecipue;  hoc  et  contra  fimgos. 

11.  (S3)  Verum  et  generatim  membratimque  singulis  133 
eorponim  m  orb  is  remedia  subtcsemiia  orsi  a  capite. 

Alopecias  emendat  nyniphaeae  /fcracliae  radix,  sive 
Bna ....  trita  inlinantiir.  poIytArix  distat  a  callitrlchc, 
qnod  iimcos  albos  habet  et  Mia  plura  niaioraque,  frutice 
quoque  maior  est.  defliientem  capillum  confirmant  et  den- 
sant  (84)  item  lingulaca,  circa  footes  nascens,  cuius  radix  133 
[admista]  combusta  teritur  cum  adipe  suis  nigrae;  id  quo- 
que  excipitur,  ut  eius  suis,  quae  numquam  pepereritj  sol 
deinde  plurimum  confert  inlitae.  similis  usus  est  cyclamini 
radicis.  —  Porriginem  veralri  radis  toUit  in  oleo  decocta 
Tel  in  aquR.  — -  Capitis  dolori  mcdetiir  panacis  omnium  134 
gGDerani  radix  in  oleo  contrita,  aristolochia,  hiberis  ad- 
^li^ta  bora  vel  diutiiis,  si  pati  possit,  comitante  balinei 


§  132:  Diosc.  m  138.  —  Diosc.  IV  134.  eupor.  I  96.  Marc. 
6,  1.  (cfr.  Plin.  XXII  63),  —  §  1S3:  dr.  Plin.  SXIV  170.  — 
DiOHC.  n  193.  PI.  inn.  12,  17,  —  §  134:  PI.  iun.  11, 17.  —  Diosc. 
H  198.  eupor.  I  3.  Th.  H.  IX  9,  3.  Marc.  1,  7.  —  Diosc.  IV  60. 


1  alteram  Via.  alterum  alteram  r(?)r.  cfr.  Miiller  de  sfilo 
;g.  91.   I   papiiueri  di«.  ^re  r.  2  in  CFWMHUer  p.  21.  om. 

i  datur  \B,ixS.  dicunt  a,,  dantur  v.  an  daiit? 
—  6  subtexemiis  om.  a.  7  mundat  a.  |  nymphaeae 
tC  -pheae  Sv.  -peae  T.  -phae  dT.  ninipliee  z.  -phe  a.  {  hera- 
eliae  S.  et  her-  H  con.  indice.  lacitae  TBfz.  -t«  dT.  ea,  cute 
'K.  et  cicutae  v.  e  lacte  D.  7.  8  siue  una.  ego.  siueua.  T'Edi. 
le  v.  Bi  ana  v.  si  ea,  J.  siue  ea  D.  S  lae.  ego 
•rndkavi.  exeidenmt  fere  cnm  pice  aiue  per  ee  ea.  cfr.  Diosc. 
iti  index  (medicinae  H).  ]  trita  J.  -tae  VKdv.  -te  xa.  |  polythris 
■"    mi  Salm.  -tria  U.i,  -tricha  n.  |  oallitrice  Ei.         10  conflr- 

t  a.  cfr.  Diose.  -at  rxv.  10.  11  deosant  a,  -at  rxv. 
J.1  ling^aca  v  ex  ind.  -lata  Ta.  ligulata  (-tia.  B)  r.  IS  imeos 
tl___..  _....^  p.  ^^_  XXIV  170.  I  adipe  diao,  -pem  V.  apem  E. 
lia  dTiaZ*.  ais  r.  sit  hiuh  v.  \  pepererit  coni.  J.  pe- 
^erit  «.«.  cfr.nota  adXXVlII75.  16  pruriginemV'si'.o.G.  [ 
•teo  v.  -earn  TBdz.  aqua  nel  oieo  a.  16  u%\.  mw^ioim.. ».. 
17  ibeiisS.  (et  add.  v).  18  poasit  U.b.  cfr .  G V"VJ  U^Xat 
"  -(  XSriII  lie.  I  balnei  diD.a.O^  , 


160  C.  PLINI  SECUMDI 

tisu.  medetur  et  daiiciim.  purgat  aiitem  cyclamioos  cum  I 
melle  in  nares  sddita  et  ulcera  capilis  sanat  iDlita.  me- 4 
delur  et  peristereos. 

35  (85)  Cacalia  sive  leontice  vocatur,  semen  margaritisJ 
minutis  simile,  depeudens  inter  folia  grandia,  in  montibusf 
fere,  huiiis  grana  XV  in  oleo  macerantur,  atque  ita  ad-l 
verso  capillo  caput  inungitur. 

(86)  Fit  et  ex  callitriche  sterDumentum,  folia  suntJ 
tenticulae,  caules  iunci  teniiissimi,  radice  minima,  nascitui 
opacia  et  umidis,  gustatu  fervens. 

36  (67)  Hysopum  in  oleo  conlritum  plitliiriasi  resistit  e(l 
prurigini  in  capite.  est  autem  optimum  Cilicium  e  TauroV 
monle,  dein  Pamphylium  ac  Zmyrnaeum.  slomacho  con-r 
trarium,  purgat  cum  lico  sumptum  per  inferna,  cum  mellel 
vomitionibus.  putant  et  serpentium  ictibus  adversari,  tri-T 
tum  cum  melle  et  sale  et  cumino. 

37  (88)  Loachitis  non,  ut  plerique  exislimaverunt,  eademl 
est  quae  xiphion  aut  phasganion,  quamquam  cuspidi  similig 
semine;   habet  enim   folia   porri,  rubentia  ad   radicem  et 
plura    quam  iu  caale,    capitula   personis   comicis  similia,  id 


135:  Dioic.  IV  121.  —  Dioac.  (IV  136),  enpor.  1 4.  (oir.  Plin. 
SSVn  138).  —  @  136:  PI.  iun.  12,  19.  Mate.  4,  4.  Dioac.  m 
27.  PI.  iun.  110,  19.  Nicand,  ther.  872.  —  g  137:  DioHc.  IH  161. 


1  isaa  ixv.   uaus  r.  |  autem  et  b,D.  |  cjclameuos  B. 
dz.         4  cacalia.  B  e  Biosc.  calcalla  7Bfav.  -cala  dz.  (t 
caliae,  aiue  leoatice  nocatur,  semen?).   |    leontice  B.    leantice 
VBdtz.    -idea  v.    antice  a.  6,  7  aduersus  Kapilloa  a 

7  inungitur  ai>,  unguitur  dz^.  -^tur  VBu.  cfr.  XXVI 

8  atei'naitamentam  z.  stemut-  v. a  H.  9  iunci  BdTz 
TV,  si  uncia  ■,.  |  teauisaimi  D.  -mis  VBaf.  tennis  similea  (-lis 
zJ)  dTzfl.  (qm  e  tenuiBsimia ?).  10  on  gusto?  efr.  §  93. 
XII  97.  119  et  nota  ad  XXVII  33.  11  phthiriwi  d(?)p. 
thyr- VH.  tyr-x.  parthynar-  a.  |  ettv{D).  om.rS.  IS  acda0. 
ud  X,  ae  T,  aet  B.  et  v.  \  szininieuni  z.   BmyrDaenni  d(?)v.a,S. 

14  pec  TBfti!.  in  d  ras.  om.  Tz.  |  infema  ftu.  cfr.  Dioac. 
in  farina  cTz,  15  uomitiooibus  —  16  mella  om.  T~ 

/*  xipbion  V.  eii-  a.  e  (et  dz)  xipMo  iz.  \  phasganion 
""t.  gapba,Bg-  a.  Hparg-  VI,         20  cavi\B  «,  AumU.  l,(i 
-"■  -^~     y  66). 


TSdi]  NAT.  HIST.  XXV  11  (84—90)  161 

parvam  exserentilius  iinguamj  raUicilius  praelougis.  uascilur 
in  sitieoUbus,  (89)  e  diverso  xiphion  et  pbasgaoioa  ini, 
umidis.  cum  primum  esit,  gladii  praebet  spcciemj  caule 
II  cubitonim,  radice  ad  nucis  abcllanac  figuram  Gmbriata, 
qiiam  eflbdi  ante  messes  oportet,  siccari  in  iimbra.  superior 
pars  eius  cum  ture  trita,  aequo  pondere  admixto  vino, 
ossa  fracla  cH|)ile  extrubit  »ut  quicquid  in  cuipore  sup- 
purrt  vel  si  calcala  sint  ossa  serpentis;  eadcm  contra  ve- 
nena  efGcax.  —  Caput  in  dolore  veralro  in  oleo  vel  ro- 1 
M  saceo  decocto  tritoque  ungui  convenit,  peucedano  ex  oleo 
Tel  rosaceo  et  acelo.  tepidum  hoc  prodest  et  doloribus, 
qui  plerumque  ex  dimtdia  parte  capitis  sentiunlur,  et  t 
tigini.  penmgunl  el  radice  eius  sudoris  causa  cUciendi, 
quoniam  eaustica  vis  si  est. 

(90)  Psjllion  alii  cynoides,  alii  crysialfiou,  alii  Sic£-li( 
licou,  alii  cynomyiam  appellaot,  radice  tenui,  supervacua, 
sarmentosum,  fabae  granis  in  cacuminibns,  foliis  canino 
capiti  non  dissimilibus,  semine  aulem  piili<;i,  unde  et  uo- 
men.  hoc  in  bacis,  ipsa  bcrba  in  vineis  invenitur.  vis 
retingerandum  et  discutiendum  ingens.  semen  in  usu. 
fronti  inponitiir  in  dolore  et  temporibua  ex  aceto  et  ro- 
saceo aut  posca;   ad  cetera  inliaitur.     acetabuli  measura  141 


§  138:  Diosc.  rV  20  (22)-  —  g  139:  PL  ion.  11,  18—21. 
DioBC.  m  83,  Marc.  2,  19.  —  8S  IJO-  141 :  Dioac.  IV  70.  eupor. 
I  1.  —  §  140:  laid.  XVU  9,  54.  —  g  141 :  Dioac.  m  i  (6). 


1  an  albam?  c/r.  Diosc,  _  2  eiyphyion  E.  ]  pasganion 
di.  parsg-  B.  praag-  T.  3  exi'git  T.  4  duum  U.v.  |  auel- 
lanaeBd(?)c.a,iS.  5  measem  ATx.  \  an  oportet  et?  C  equo 
Vi.  7  e  capite  iiv. a.S.  7.  8  suppuret  ego.  -rat  U.v.  cfr. 
Frobem  p.  40.  8  mm  {prtt  uel)  ».  |  aic  VB.  |  aunt  v.a.S.  \ 
ofiBS..  SerpentiBii.'.a.G(C).  cfr.  §  U.  XXV UI 116.  157.  XXIX 
102.  10  et  oleo  T.  II  uel  om.  ».  15  pByliion  v  e  Diose. 
epyllion  (-inon  a)  II.  [  cyaoides  v.  -oida  Bd.  -ojda  x.  cinoida 
Tf.  -Old  a.  I  iiryatalhou  jB  e  Diosc.  cryealioa  T,  criBunion  ». 
chriBalion  r.  chrja-  fr.  -llion  J  caU.  ind.  15,  16  Bicelicon  H 
{-ion  e).  flicil-  TBf.  aye-  d.  Bilicon  ■..  Vft  fjowK5\a«ii"ft.  -'osi.- 
naa  s.  -mia  ix.  cylomyaB.  -mpBiT.  W  ^iwafe ■^^'i-  -oa-N:* 
ateniao  7.  cecino  B.         22  dirt.  S. 

i^nr   Sir   oi-t    .-,  ^'^ 


162  C.  PLINI  SKCtJNDI  [VRd.iBogHi) 

sexlarium  aquae  densat  ac  contrahitj  tunc  terere  oportct 
et  crassitudinem  inlinere  cuicumque  dolori  el  collectioni 
inflamniationique.  —  Vulneribus  capitis  meilelur  aristo- 
locbia,  fracla  extrahens  ossa  et  in  alia  quidem  parte  cor- 
poris, sed  maiime  capite;  similiter  plistolocbia.  —  TTiry- 
selinum  est  non  dissimile  apio;  huius  radix  rommaadiicala 
pur^t  capitis  pituitas. 

142  12.  (91)  Onilorura  aciem  ceataurio  maiore  putant  ad- 
iuvari,  si  addita  aqua  foveantur,  suco  vero  minoris  cum 
melle  culices,  iiubeculas,  obscuritates  discuti,  cicatrices  ex-  k 
tenuad,  albiigiiies  igiudem  etiam  iumentonim  sideritide. 
nam  chelidonia  snpi-a  dictis  omnibus  mire  medetur.  pa- 
nacis  radicem  cum  polenta  epiphoris  inponnnt.  byoscyami 
semen  ct  bibunt  obolo,  tantundem  meconii  adicientes  vi- 
niimque,  ad  epipbora);  inhlbendas.  inungunt  et  Geotianae 
suco,  quem  collyriis  quoque  acrioribus  pro  meconio  miscent. 

143  Tacit  ciarilatem  et  Enpborbeum  inunctia.  instUlatnr  plan- 
taginis  sucus  lippitudini.  caligines  aristolochia  discuti^ 
Hiberis  adalligata  capiti,  quinquefolium.  epipboras  et  si 
qua   in   oculis  vitia   sunt   cmendat  verbasrum.     epipborts 

§  14'J:  ofr.  Plin.  XXV  08.  Diosc.  Ill  7.  Marc.  8,  9t.  — 
8,  44.  106,  (c&.  Plin.  SSV  90).  Seren.  Bll.  —  Diosc.  IV  G9 
in  B.  —  §  143:  Diosc,  m  86.  n  102.  (cfr.  Marc.  8,  2.  79).  IV 
102  (eupor.  !  29),  IV  61.  (cfr.  Marc.  8.  28).  II  193. 

1  seiitariu  J  coll.  Diosc.  -rio  Rdsi-.  -ri  r,  |  denaat  ac  v{J). 
-sat  ad  a.  -aata  rS.  -sat  se  ac  H.  |  confciuhitiir  S.  |  terere  V 
am.  terre  Ba.  -rrae  T'.  2  iUinire  Sdsti.a.iS.  5.  6  thry- 
aelinnm  S  cum  B.  RhjselUupi  (Rhis-  B1  TEw.  Rhyaa-  dEBrot. 
thyJSBelium  Yen.  (B  rtws««  indpit).  1)  addita  Bp.    -to  rT.  | 

aquae  TdT.  |  minoris  ),-,    -ribua  li.  11  si  detur  rite  B  man. 

Dal  12  iam  v.a.S.  13  radice  VB.  ~ix  v.a.S.  J  imponitnr 
v.a.S.  14  et  om.  Sv.a.S.  e  d.  |  meconia  Vd.  -m  S.  |  adia- 
centes  TB.  15  inungunt  dl6'.  iniung-  B.  int  ung-  VB.  sd- 
iung-  V.  16  aucum  B  {om.  quem  d)  v.  de  stntctwra  cfr.  §  54. 
143.  144  (bis).  156.  163.  XXVIII  73.  95.  130.  {140).  XXIX  SS. 
118.  119.  XXI 160.  VIII 99.  215.  VII 67.  183;  contra  [§  164]. 
SXYIII  94.  167  {bis).    \   qtioque  om.  Ev.a.S.  17  euphor- 

biam  B(?)Ev.a.S.         18  lippitndinia  i.  -ne  B.         19  quinque- 
''"''         dBtf.     -orum   (quinqviif-  T)  Tl.    wim  i\\nTu\\M^o\i(i  «,  ^ 
-    '       ■  '  -  'iO  am  ainU  \  tlist.  egO-  _^ 


NAT.  HIST.  XXV  II— la  (80—92) 


163 


inponitur  peristerens  ex  rosaceo  vel  aceto.  ad  liypochjsiF 
et  caligiDem  cjrclamiDi  pastilios  diltmnt,  peiitedani  siiciini 
ot  diximus,  ad  claritatem  et  raligines  enm  mcconio  et  ro- 
saceo.    psyllion  inlitiim  frooti  epiphoras  suspenHU. 

B  13.  (92)  Aaagallida  aliqui  acoron  vocant,  duo  genera  144 
ehis:  mas  S\otk  phoeniceo.  femina  caeruleo,  Don  altiorea 
palmo,  frutice  tenero,  foliis  pusillis,  rotundis,  in  lerra 
iacentibus.  nascuntur  in  liortis  et  aqiiosis.  prior  flnret 
caerulea.    utriusigue  sucus  oinlorum  raliginem  discutit  cum 

jB  melle  et  en  ir.tu  cniorem  et  argema  rubens,  magis  cum 
Attico  melle  inunctis.  piipillas  dilatat,  et  ideo  hag  in- 
unguntur  ante  quibits  paracentesis  lit.  iumentoruni  qnoque 
ocolis  medentiii'.  sucus  caput  purgat  per  nares  infusus 
ita,  ut  deinde  vino  colluatur.    hibitur  et  contra  angucs  suci 

a  drachma  in  vino,    minjm  quod  feminam  pccora  vitant  aut,iUf 
si  decepla   similitudine  —  flflre   enim   lantum  distant  — 
degustavere,  statim  earn,   quae  asyla  appellatnr,  in  rcme- 
diuM  quaei'unt.    a  nostris  lefis  oculus  vocatur.    praecipiiint 
aliqui   eObssuris    ante  soils  ortum,    priusquam  quicqiiam 

D  allud  loquantur,  salutare  eam,  siiblatam  exprimere;  ita 
praecipuas   esse   vires,     de  Enphorheae  auco  salis  dictum  vs 


] 


69). 


g  114r  DioBc.  H  209.   Marc.  8,  f 
Seren.  201     Ma,re.  8,  89  (IftTl. 


S  146  est]-.:  (Maro.  8, 


1  hypochjaia  Et.   -ain  C,    ypocials  r,  3  cji'lamini  dl, 

-meni  TB,   -men  in  E7>,  -minon  in  I'.  |  an  rlilunnt  et  inlinnnt? 

S  dist.  ego.  cfr.  §  IIS.       i  psyllion  it.  spy-  Et  epilion  rf.  | 
illinituin   B(7)Ei>fi?.  fi   anacallida   VHd.    |    acoron  EcfD). 

-rum  rf.  corehoron  E  r  Diosc.  6  poeniceo  VS.  7  fruciice 
B.  I  teneri  T.  8  floret  et  B.  10  icto  VE.  |  cruorum  V. 
11  immtia  B.  |  hae  ego,  ha.c  TBdf.^.  hue  E,  hoc  r.  12  an 
fiet?  14  colstur  VB,  eoliia-  B.  IB  feminam  dc.  -na  r.  \ 
uiuant  E.  |  a.t  v.a.J.  16  similitudinem  VB.  IT  Bt3,tim 
morinntur  T'.  |  earn  r.  eadem  (eand-  i)  II.  \  que  YE,  |  aayla 
Ec.    caaala  r.    {nomen  incertum).  IT.  18   remediu  egu.    cfr. 

XI  283.  XXX  103.  II  41.    -dia  U.S.    -dio  v.  13  felia  D. 

feris  U.   fenis  v.  felix  V  543.    cfr.  index.   \    ocnlua  v.   -lis  H.  [ 
□ocantnr  TB.       SO  loquantur,  t«r  aalutare  v.a.S.  [  eum  B.  es 
turn  v.a.S.        21  praecipua  aa  ^'.  -Qa\ia.s'**.\««^tt*<»«i' 
-bii  TH.  -bio  {dd.  bhoo')  d. 


164  C.  FLINT  SECUNDl 

7s  est.  lippitudini,  si  tumor  erit,  absiDlbium  cum  melle  tritiint, 
ittiiii  i^iiin  . .  ,  VellDDicae  farina  conveniel. 

14G  (93)  Aegilo/jas  sanal  herbs  eodem  nomine,  quae 
hordeo  nascitur,  tritici  folio,  semine  conlrito  cum  farina 
permtxta  inpositaqne  vel  suco.  exprimitur  hie  e  caule 
foliisque  praegnantibus  demptu  sjiica  et  in  li-imestri  fariiui 
digerilur  in  pastilloa. 

147  (94)  Anriqui  et  maudragora  iilehantur,  postea  abdi- 
catus  est  in  hac  curatlone.  epiphoris^  quod  certum  est, 
medetur  et  oculonim  dolori  radix  tusa  cum  rosaceo  et 
mo.  nam  sucus  multis  oculorum  medicamealis  miscetur. 
mandragoriin  aUi  Circaeon  vocant.  duo  eius  genera:  can- 
didua  qui  et  mas,  niger  qui  femina  exislimatur,  angustio- 
I'ihns  quam  lactucae  foliis,  hirsutis  et  caulibus,  radicihus 
binis    ternisve   rufulis,    intus    albis,   carnosis   teuerisqu^^ 

148  paene  cubitalibus.  feruut  mala  abellanarum  nucum  magni- 
tudine  et  in  ti&  semen  ceu  pirorum.  hoc  albo  alii  ar- 
sena,  alii  morion,  alii  hippopiilomon  vocant.  huius  folia 
alba,  alterius  foliis  latiora,  ul  lapathi  aativae.  effossuri  ca- 
vent  contrarium  ventum  et  iii  circulis  ante  gladio  circum- 
scribnnt,  postea  fodinnt  ad  occasura  spectantes.    sucns  fit 

@  146;  Diosc.  IV  137  (eupor.  I  64).  —  g  147:  Diosc.  IV  76.  " 
PI.  ion.  21,30,  (Marc,  8,8,  12).  laid.  SVII  P,  30  (ofr.  infra  §160). 
—  §  148;  Dioac.  rV  76.  TL.  H.  IX  8,  8.  «,  1.  ' 

2  cuiu  VBdTf.  till',  Eif.  que  c.  [  lacunam  ego  indieavi;  eat-  I 
eidisse  videtur  uino  (arte  uetto).  |  farinamTB,        3  aegilopas  «.  t 
-lotaa  B,    -Iota  Vd.    -lata  E.         8  antiqui  eg/i.    aliqui  B.C.  cfr. 
§  37.  53.  57.   XX  55.  XXIII  97.  139.    XXVII  6.    XXVUI 
48.  139.  141  al.        »  eat  iZS.  et  r.  om.  v.  \  caratione  est  v.a.S. 

ID  iusa,  TB.  11  medicamQDtia  miscetur  dEv.  medicetor 
T'B.    -catur  V.         12  mandragora  d.    -gon  VB,   |   circaeon  J. 

15  terniflue  rofolia  V,  -nia  uero  foliia  d.  -niaue  nigria  foria  B 
e  Diosc.  17  et  in  TBd/f,  et  EVen.  ei  p.  |  iia  v.  is  K.  his 
rH.  I  hoc  a!bo  ll.J  (=  'ai  hoc  semen  album  est'),  hoc  albnin 
S.  album  hoc  r,  17.  18  asaena  TB,  araen  de.a.H,  18  mo- 
ilrion  VBd.    |    hippoplonium  VEd.  lu  alterius  foliis  epo  e 

JJiesc.   -riua  11,  v.  quam  alterius  B.  \  et  fossura  E,         20  tnbus 
gladioa  VR&  20.  21  citcua)acrft»\WT  1,         21  folia 

"  mi  TK, 


I 


E]  NAT.  HIST.  XXV  13  (92-96)  165 

et  e  mails  et  caule  ileciso  cacumLae  et  e  railice  punctis 
aperta  aut  dcrocta.  atilis  haec  vel  surculo;  concisa  quo- 
que  in  orbiculos  servatur  in  viao.  sucus  non  ubique  in- 149 
Tenitui',  sed,  ubi  potest,  circa  viDdemias  quaeritur.  odor 
gravis  ei,  lU  et  radicis  et  mali,  gravior  ex  albo.  mala 
matura  in  umbra  siccantur.  sucus  ex  iJs  sole  densatur, 
item  radicis  tusae  vel  in  vino  nigro  ad  terlias  decortae. 
folia  servantur  in  muria  efficacius;  sahus  rore  tanlum 
aucuB  pestis  est;  sic  qiioque  noxiae  vires  gravediaeai  ad- 
ferunt  etiam  olfactu.  quamquam  mala  in  aliquis  terris  ] 
manduntur,  nimio  tamen  odore  obmutescunt  ignari,  potu 
quidem  largiore  etiam  moriuntur.  vis  somnifica  pro  viiibus 
bibentium;  media  potio  cyathi  unius.  bibitiir  et  contra 
serpentes  et  ante  sectiones  pitnctionesque,  ne  senliantur; 
ob  haec  satis  est  aliquis  somnum  odore  quaesisse.  bibitur 
et  pro  helleboro  ii  obulis  in  mulso  —  efficacius  helle- 
bonim  —  ad  vomitiones  et  aU  bilem  nigram  extrahendam. 

(95)  Cicula  quoque  venenum  eat,  publica  Atheniensium  151 
po«Da  invisa,  ad  multa  tamea  usus  non  omittendi.    semen 
babet   noxium;    canlis    autem    et    viridis    estur   a   pieris- 
qne    et   in   patinis.     levis   bic    et  geniciilatuB   ut    calami, 


Sg  149.  160:  Dioac.  IV  TS.  (CeU.  IH  18).  —  |§  161—154: 
Diosc.  rV  79.  —  §8  151.  152:  (DiOBC   de  venen,  11.  Seribon.  179). 

1  et  e  caule  v. a  G.  \  e  ota.  Ev.a.S.        -2  uel  Ee.  uelnt  r. 

6  ei  ut  et  ego.  eius  et  {aed  v)  ll.v.  ei  aed  H  cum  man. 
Dai.  I  disl.  ego  coll.  U  545.  |  ex  albo  Eff.  et  alnnm  r.  del  e(S). 
et  albi  J.         6.  (j  mala  tura  B.         G  iia  Bn.  b;a  V.  bia  dE^'. 

7  adorn.  E.  I  decoctumVEdT,  8  muri  TEd,  -riia«.a.G.| 
aalBiia  ego.  (cfr.  XXVU  71).  a,Ibas  H,«.  aliaa  B.  albi  D  cwm 
U  546  {ad  antecedd.  refereng).  |  rore  tantum  ll.v.  vecentjum  {vel 
rorantium)  B.  romleBti  JJ  546.  rore  tactorum  D.  9  sucus 
Sv.  -cum  r.  I  diit.  ego.  10  olfacto  V'Sd.  {  quam  Td.  |  mola 
d.  I  aliquis  TEE6',  -uibna  d(?)(?.  aliia  v.  11  poto  d.  'te  B. 
-tae  T.         14  ustionesqne  B  e  Diosc.  |  nee  V.  |  satiantur  VEd. 

15  aliquid  d.  -ui  E.  -uibus  v.a.S.  |  somnium  B,  -io  V. 
16.  16   bibitur  et   contra   aerpentea  et  pro   E   (falao   ex  v,   13 
iteram).         16  helleboro  —  ef&cacius  oth,  B.  1^  duobi'iift  li.-o. 
17  dist.  ego.  \  et  bilem  E.        2ft  eatui  aMG.  e*,^a*^■^-  «*«-- 
S.  writ  et  v.        30.  21  plerilnnvQft  n.a.  G .        I'^  ■%^.%'Giisis,  *..  ^"g*^ 
taniB  Ei'.a.B.  \  geniculatis  et  V"*.  M 


166  0.  PLTNl  8ECUNDI 

nigricans,  atUor  saepe  binis  cubilis,  in  cacuminibus 
folia  coriandri  tencriora,  grav'ia  odoratu,  semen  aiieso 
crassius,  radix  concava,  nullius  usus.  seniinl  et  foliis  re- 
frigeratoria  vis;  sic  et  necat:  iacipiuut  algere  ab  eictreml- 

152  tatibus  corporis,  remedio  est,  priusquam  ad  vitalia  per- 
veniat,  viiii  natura  exculfactoria.  sed  in  vino  pola  inreme- 
diabilis  cxiatit.  sucus  exprimitur  foliis  floribusqne,  turn 
euini  maxime  tempeattvns  est;  melior  semine  trito  ex- 
pressiis  el  sole  densatus  in  pastUlos.  necat  sanguinem 
spissando  —  haec  altera  vis  ei  — ;  ideo  sic  necatorum 

153  maculae  in  corporibus  apparent,  ad  dissolvenda  medi- 
camenta  uluntur  iUo  pro  aqua,  fit  es  eo  et  ad  refrige- 
randum  slomacbum  malagcna.  praecipuus  tamen  est  ad 
coliibendas  epiphoras  aestivas  oculorumque  dolores  sedandos 
circumlitus;  miscetur  collyriis.  et  alias  omnes  rheuma- 
tismog  cobibet.    folia  qnoque  tumorem  omnem  doloremque 

154  et  epiphoras  scdant.  Anaxllaus  auctor  est  mammas  a 
virginitale  inlitas  semper  ataturas.  quod  certum  est,  lac 
puerperarura  mammis  inposita  extinguit  veneremque  testibns 
circa  pnberlatem  inlita.  remedia,  in  qnibus  bibenda  cen- 
aetur,  non  equidem  praeceperim.    v;s  maxima  natae  Snm 

§152:  cfr.  Plin,  XIV  58.  —  g  163:  PI.  iun.  22, 1— S.  —  S  154: 

Dioac.  eupor.  1 135.  Marc.  33,  'J7.  62.  Th.  H.  IX  io,  8.  16,  8. 

1   nigricoDB   altiore   d.    nigro   onsolatiore  (tons-  T*)  VB,   | 
cacumine  dT.  2  folia  oiii.  B.   |   foliandri  B.    |   teneriore  T. 

tenuiore  d.    |    grauia  ego  (an  grauiora?)    -ui  TdEii.    -uidi  B.   | 
auiao  i'Bv.a.H.  3  nulli  d.  4  ciet  necat  E    cito  necat 

matt.  Dal.   quae  ei  (quoa  P)   enecat  v.a.S.    |    algere  «.    -geii 
(-giri  V)  II.  6  pota  dZH,     nita  r.  7  esiatit  VBdTfS. 

-atimatnr  En,  8  melior  VBdTfD,  et  melior  v.  om.  BG. 
8.  9  dist.  ego.  9  pastilloa  iv.  -llo  r.  |  nee  ad  V.  |  sangninem. 
TBdT»(S).  -ine  E(?)(?,  10  alterius  E.  |  ei  ego.  et  ll.v.  \. 
necaturo  d.  12  et  VBdT,^'.  e  Z.  m.  v.  13  eat  tm.  dE(?) 
Dal.  15  circumlitus  Be.  -turn  rVen.  -tu  J.  I  alias  J  e  cunt. 
S.  -ios  ll.v.  cfr.  XXIJI  53.  XX  213.  XUI 102.  17  epi- 
foram  TBd.  |  mammiLB  anctor  eat  E.  19  extingut  V.   -gunt 

■  J  uenerem  Z.  20  remedia  in  ego.    -dia  TBdS.    -dig  D. 

''ytrtate  (-mUom  v)  Et,        ^1  piaftceperim  .  uis  J.  -peri- 
If-jumuB  V.     I    maiima  uia  ii.a.J.   \   oa.Va.fe  ?iiia\4  G  % 


B]  NAT.  fflST.  XXV  13  (9fi— lUO)  167 

Parthorunij  mot  Laconicae,  Crelicae,  Asiaticue,  in  Graecia 
vero  Megartcae,  deindc  Attica  e, 

(9l3)  Cremnos  agrios  gremias  tollit  oculorum  inpositus,  isit 
tiunorem  quo  que  polenta  add  i  la. 

(97)    Nascilur   vulgo   molyhrfaeiia,   id    est   plumbago, 

m  ID  arvo,  folio  lapalhi,  crassa,  hispida.  hac  commau- 
ducata  si  oculua  subinde  lingatur,  phimbum,  quod  est  ge- 
nus Titii,  ex  ouulo  tollilur. 

^98)  Capnos  trunca,  quaoi  pedes  galliaacios  vocanl, 
nascens  iii  parietinis  et  saepibus,  ramis  tenuissimis  spar- 
sisqiie,  ilore  purpureu,  Tiridis  suco  caliginem  discutit; 
itaque  in  medicamenta  ocnionun  additur. 

(99)  Similis  et  nomine  et  elTectu,  sed  alia  est  capnos  ibe 
fniticosa,  praeteuera,  foliis  coriaudri,  ciueracei  coloris,  Qore 
porpureo.    nascitur  in  liortis  «t  segetibus  liordeaciis.    da- 
ritateni  facit  inunctis  oculis  delacrimationemque  ceu  fumus, 
unde   nomeu.    cadem   evolsaa   palpebras   renasci  prohibet. 

(100)  Acoron  iridis  folia  habet,  augustiora  tautum  et  15T 
loDgiore  pediculo,  radices  nigras  miuusque  venosas,  cetero 

et  bas  similes  iridis,  gustu  acres,  odore  non  ingratas, 
ractu  facilea.  optumae  Daapcliacae  e  Galatia,  mos  Cre- 
ticae,   sed  plunmae   in  Coicliide  iiixta   I'hasin   amnem   et 


)8.  Marc 
-  §  158: 

T.  aaayriacae  T.  ac  CiliBsae  P  coll.  Diosc, 

S  negaticae  VEd,      3  cremiiosTdEV'e».(i)).  crenosB.  crethmog 

Vere.  cfr.  XXVI  94  {S2).  160.    \   agrioa  d.   |   gremiaa  ll.tv{J). 

gram-  StK,  (e  FeMo).         5  neacitur  B.  |  molybdaeiia  v,   -bena 

"         6  in  aruo  E.    martio  r.  |  eraaea  tadice  v.a.J,  (an  radice 

.?).         7  oculos  V.  I  liagatur  TEdTj.   elin-  BG.  liniatnr 

mi.  a.  religatur  u.  |  est  (dE?)u(i)).  om.  rS.        9  trunca  J 

{'ut  oppofiatw  fmiicosae').    efr.  XXVI  57.    ttuma  dE.    truna 

r.  prima  v.         10  et  Beminibus  B.         11  o«  folio  oiridi? 

13  simili  eat  E.  -le  eat  T.        14  floce  dBw.  flor  ei  V.  flos  ei 

flores  ei  E.       15  purpereo  V,  -pnreaaT'.  |  hordeacia  TED. 

16  ceu  Bv.    feu  r.         IS  uiridis  d,    idis  £.  |  et  tantum  B, 

20  iridia  Sn.  ederia  rt.  21  daapetiacae  e  J.    -iace  V, 

._  d.  daepetiaceE.  deape//ieE,  aapletieae  e  eoni.SaaU..  Duma. 

intjcae  dein  e.  j  galatiae  d.  -icae  d.o.J.       ^1.  ^voisiR.I.-0-o.^^ 

- ril  64,  XXIX  67 


168  C.  PLINI  SECUNDI  [YBdE 

ubicumque  in  aquosis.  recentibus  vims  maius  quam  ve- 
ISStustis,  Creticae  caudidiores  Ponticis.  sircantur,  ut  tris, 
in  UQibra  digitalibus  frustts.  nee  non  inveniimtur  qui 
oxymyrsinae  radicem  acoron  Tocant,  ideoqiie  quidam  haiic 
acorion  vocare  maliint.  vis  ei  ad  calfacieudum  extennao- 
dumque,  efficax  conlra  siifTusiones  et  caligines  orulonim, 
suco  eiusdem  polo  contra  serpentes, 

159  (101)  Cotyledon  parvula  herba  est,  in  cauliculo  tencro, 
pusilln  folio  pingui,  concavo  ut  coxendices.  nascitur  in 
maritimis  petrosisque  umidis,  radice  olivae  modo  rotunda, 
oculis  medetur  suco.  est  aliud  genus  eiusdem  sordidis 
foliis,  latioribus  densioribusque  circa  radicem  ve\nt  oculum 
cingenlibns,  asperrimi  guslus,  longiore  caule,  sed  per- 
gracili.     usQs  ad  eadem  quae  sfftivi  aizoi. 

160  (102)  Duo  genera  eius:  maius  in  lictilibus  vascuUs 
seritur,  quod  aliqui  bupliUialmon  appellant,  alii  zoophthal- 
mon,  alii  stergetAron,  quia  amatortis  conveniat,  alii  hypo- 
ge«on,  quoniam  in  suhgruudiis  fere  nascitur;  sunt  qui  ant- 
brosiam   potiua   vocant  et  qui    amerimnon,    Italia    sedum 


2  ut  iris  [vel  iridie)  ego.  utriB  II.  -ibus  «.  uere  D.       S  in  umbra 
om.  d.  I  irueiris  VK.         i  acaj'On  C.  \  uocatui  B.  5  acorioa 

TBdT(P)S.  -roi  E.  acoron  (acar-  C)  a,grion  v.       6  dist.  epo. 
7  qaa,e  poto  contra  V.    poto  contraqae  v.a.S.  8  est  in  TB 

AS.  t  in  E.  del  v.  {an  semen  habet  in?  cfr.  Diosc).        B  folio 
pingni  S.  pingui  folio  B  e  Diosc.  pingai  U.v.  \  excoxendioea  S. 

10  ptorisque  B.     |    umidia   ego  coll.   Mare.  13,  3.    uiridis 
ll.v.        12  nelnt  v.  ael  U.  \  Dculonim  con  T.   -lum  ei;  B. 
13  goato  E.  I    caule  aed  AXo.    -lea  r.        13.  14  pergraciles  d. 
ont.  VB.         14  UBUB   eina  v.a.S.  \  satiui  ego.  inini  E.  iridi  (tt- 
B)  tTS.    -dis  V.  iris  G.  |  aiaoi  Sv{D)  ad  seqq.  refsrentes.  aMo 
T.   aizoo  S  {et  dist.)  coU-  Diosc.         15  eius  VS.  om.  co(fl). 
16  appellant  TBS.  uocant  d[!)Ev.        16.  IT  zoobtbalmon  ap- 
pellant T.         17  stergethron  C.  -ton  (hist-  d)  ((.u.  |  quia  YiS. 
quod  E(j{J).     quia  —  hjpogeson  om.  B.  |  oonueniant  Td. 
17.  18  hypogeson  B  {'e  eodd.  Bom.'),  stergeton  VB.  om.  {B)d. 
speg-  V.    cfr.  Hota  ait  XVIII 159.    {exspectes  potme  epi-  vel 
bjper^esoa,  sed  ne  hoc  quidem  iMqiMim  trodttHfft  tst).        18  bu- 
^TondiB  VS.    I    nascitur  atergeton  i.  1^  -jofc^s  om.  IS.  V 

*-''VjB<I.    -li  v.a.S.\  seA&ata-V. 


E]  NAT-  HIST,  XXV  13  (100—103) 

I  magnum  aiiL  oniliim  aut  iligitillum.    aiternm  minusculum, 

I  quod  erit/iflles  voranl,  alii  tritliales,  quia  ter  iloreat,  alii 

erysithales,  aliqtii  iso6t*s,  Italia  sediim,  sed  neqne  aizoum 

utrumque,  ifiioniam  vireat  semper,     mains  et  cubiti  alti- 161 

I  s  tudinem  exceilit,  crassitiidine  plus  quam   pollicari.     /blia 

I  cacumine  linguae  similiaj  carnosa,  pinguia,  larga  suco, 

latilndine  pollicari,  alia  in  terram  convexH,  alia  stantia  ita, 

ut   ambitu  erQgiem   imileulur  oculi.     quod  minus  est,  in 

s  parietinisque  et  legulis  nascitur,  frulicosum  a  radice 

0  el  foliosum  usque  ad  cacumen,  foliis  angitstis,  mucronatis, 

sucosis,  palm»m  alto  caule.    radix  inutilis. 

(103)  Huic  similis  est  quam  Craeci  andrachnen  agrian  I6!t' 
TOeant,  Italia  mlecebram,  pusillis  latioribiis  fotiis  et  bre- 
viore  cacumine.    nascitur  in  petris  et  colligttnr  cihi  causa. 
Omnium  barum  vis  eadem,  refrigerare  et  adstringere. 
medentiir  epiphoris  Tolia  inposila  vel  sucus  inunctis,  purgat  163 

i  163:  DioBC.  IV  89  [al]  eoll.  H  217.  —  §  163;  Dioec.  IV 88. 
enpor.  II  137.  131. 

I  ocalnm  d«.  -loTum  rf.         3  erithale^  C.  -tlieles  v.  -tiles   I 
TB.  -/(//des  B.  -cles  d.  |  tritliales  G.  -theles  v.  -chalea  £.  -ctelea  \ 
r,  \  quia  ter  dEo.  quater  r.        3  erjaithales  ItJ.  c('t.  XXVI  j 
137.   erisist-  Bd.   chryaot-  B{?Jti.  ( iioetes  e  ex  ind.   le  (hia  T')    | 
et  81  TB.   ysetnn  d.   sem  E.  |  itaha  SJ.   milia  VB.   alii  i.   sei 
6.  Bed  alii  itaJi  o.  {  aedum  ll.v(J).  del.  G.  \  sed  aeque  ego.  (cfr. 
XXIX  SS).    sed  qui  VBdJ.    qui  2,    alii  e.    del.  G.    atque  " 
sed  giaeci  cow.  S.    {    atzoam  B    -oaiua  T.         i  quaniam  o 
S.  I  oireratB,  niietC.  {  aerirpei  Jl.S.  iemper  aliqui  aempeniiuum   | 
E'ii(J>),    a  Plinii)  misquant  alibi  dictum.  i.  6    altltudine   ' 
TBd.         6  folia  G  e  Diosc.  alia  V.  -ind  e.         G  simile  v.a.G.  \ 
largo  v.a.H.          7.  ft.  ita  ut  dEo.    it  V'B.    ut  V.    ita  S. 
8  imitentur  iv.  -tantur  VES.  -tatur  B.  |  quo  E.        9  man  V 
innascitur  E.       10  foliosum  VEaTrfl^(J).   fuTum  ES.   rnrrnn 

II  parlmu  D  cum  U  547.  -mo  ll.v.  cfr.  XXVI  39.  68. 
XXIII  131.  12  Bimile  TBE.  |  andrachuen  v.  cfr.  XJII 130. 
-raciem  VBd.  -rechien  S.  -rathlen  S  eoll.  ind.  \  agrian  J.  - 
V.  asarian  YB.  -am  d.  enagrian  E,  13  italia  TBd;?.  -licae 
E.  -li  I',  I  inlecebram  (ille-  B)  S  e  Dime,  elecebram  d.  -ant  T. 
eoelebcant  E.  celeb-  Ec.  |  puailloB  TB.  in  paatilioB  v.a.l 
et  TEdf!i(D).  om.  XC{J).  Bed  S.  13.  14  breuiore  Vi), 
Bo.  -or  f.  U  petroais  it.  lb  ^rtrv^ew.t^l.ii.o..^^^- 
le  iounctus  iTv.a  G.    cfr.  iwto  ad,  §  142.  \  -> 


no  C-  PLINI  SECUKDI 

cnim  ulcei'a  oruloriini  explelque  et  ad  cicatricem  perducit, 
palpebras  deglutinat.  eat;dem  capitis  dolorihus  medentari: 
suco  vel  folio  temporibus  inlitis,  adrersaotur  phalangioi 
ictibus,  aconito  vei'o  maius  aizouni  praecipue.  a  scorpio- 
nibus  ijuuqiie  babenteui  id  feriri  negaiiL 

64  MBiientur  et  aurium  doJuri,  ilem  sucus  hynscyami 
Uicus,  item  Achillea^  et  centaurii  minoris  et  plantagini^ 
peiicedaiii  cum  rosaceo  et  meconio,  acori  sucus  cum  roBi 
—  omnis  autem  strigili  calefactus  iufunditur  - — ,  cotytedoi 
eliam  punilentia  cum  medulla  cervma  calefacta,  ebuli  ra- 
dicis  trilae  sucus  linteo  colatus,  moK  in  sole  dcnsatus  et^ 
cum  opus  sit,  rosaceo  dilutus  et  cakraclus. 

Parotidas  verbeuaua,  item  plaiitago  sanal,  item  side-r 
I'itis  cum  axungia  vetere. 

65  (lOi)  Narium  ozaenas  cmendat  arislolocbia  cum  cypero. 
(105)   Deiitibus  lemedio  suut  pauacis  radiic  comman- 

ducata,  praecipue  Chironiae,  item  sucus  coUutis,  radix 
liyoscyami  ex  aceto  manducata,  item  Polemouiae.  comman- 
ducatur  et  plantagiuis  radix,  aut  colluuulur  in  aceto  dft- 
cuctae  suco;  et  folia  esse  utile,  vel  si  sanguine  gingiva^ 
putresrant;  [vel]  semen  eiiisdem  apostemata  et  colloctiones 

§  164;  DioBc,  IV  60.  eupor.  I  67.  87,  (Marc,  9,  60),  Diosc, 
JI  15-J  ni  82.  —  Mare.  15,  38.  PI.  inn.  20,  17.  —  §  166:  DiOBC 
III  4  [61.  eupor.  I  160.  PI.  inn.  23,  19.  Marc.  10,  62.  —  DioHc' 
m  48.  IV  69.  eupor.  I  GB.  Cela.  VI  9,  Mare.  12,  69.  PI.  ini». 
27,  IB.  —  Diosc.  IV  8.  —  DJoac.  n  162.  Marc.  12,  60.  PI-  irau 
27,  18—16. 

1  expersque  £.  2  eademVBFcn.  |  cupiti  TB.  4  atsoum 
VS    adz-  Y'H.  5  fieri  VB.  6  sucuft  VEXfS.    sucua  in- 

imctuB  d(?)Eu(i)).  I  hjoscjami  TEk.   -raoa  rt.  6.  7  modica 

S.    -ce  v.a.S.  8  meconi  TB,  10  cum  V&v{S).    et  cum 

d(?)E(?.  10—12  dist.  IJ.  13  uerlienacae  B,    -ca.  quoque 

v.a.S.  15  ozaenas  i;.  -nam  S.  cfr.  XXIV  113-  ozena  VBd. 
ozen  B.  (an  ozaena  emendatur?].  16  panaci  VBd.  17  col- 
Intis  Xv{I>).  -tihae  rtS.  18.  19  commanducatur  Fen,(S),  -an- 
tur  U.V-  19  radices  v.a.S.  |  coluntur  TB.  20  ease  TEES. 
ederc  dT.  sunt  r.  \  inutiie  E.  utilia  v.a.S.  |  Bauguiuem  gingiaa 
TE.        21  nweos  ego  posui.  uel  RTviJ).  uel  (uel  ai  Sei 

-Mi/.J  aanguima  ait    reiectio  C  coU.  DioM.  del.  Brot.  (j 

'^'^—TBt  fumeafltyePl. 


i]  NAT.  HIST.  XXV  13  (lOS— 106)  171 

gingivarum  sanat.  et  aristolouhU  gingivas  deotesque  con- 166 
firmat,  verbeoaca  cum  radice  connnaiidiicata  et  decoctae 
ex  viDO  aut  acelo  sucus  collutus,  item  quinquefolii  radicis 
decoctae  ad  lertias  in  vino  aut  aceto.  prius  quam  de- 
eoquatur,  aqua  marina  aut  salsa  lavalur;  decoctum  diu 
tenendum  in  ore.  quidam  cinere  quinqiierolii  fiicare  malnnL 
et  verbasci  radix  decoquitur  in  vino  ad  colluendos  denies, 
et  hfsopo  coUunntur  et  peucecSani  suco  cum  mecouio  vel 
radicum  anagallidis,  magis  feminae,  suco  ab  altera  nare, 
quam  doleat,  infuso. 

(106)  Erigeron  a  nostris  vocatur  senecio.  banc  si  16T 
ferro  circumscriptam  efTodiat  altquis  langatqne  ea  dentem 
et  alternis  ter  despual  ac  reponat  in  eundem  locum  ita, 
Ut  vivat  herba,  aiunt  dentem  eum  postea  nou  dolitumm. 
herba  est  trixaginis  specie  et  mollitia,  cauliculis  subrubi- 
cundis.  nascitur  in  tegiilis  et  in  muris.  nomen  hoc  Craeci 
dedenintj  quia  vere  canescil.  caput  eius  numcrose  dlvi- 
ditur  lanugine,  qualis  est  spinae,  inter  diviauras  excunte; 
quare  Callimachus  earn  acautbida  appeilavit,  alii  pappum.  168 
nee  deinde  Gi'aecis  de  ea  con&tat.  alii  erucae  foliis  esse 
dixerunt,  alii  roboris  —  a(  minora  multo  ^,  radice  alii 
superracua,  alii  nervis  utili,  alii  potu  slrangulante.  e  diverse 
quidam  regio   morbo  cum  vino  dedorunt  el  coutni  omnia 


166:  DioBC.  Ill  4  [6].  (eupor.  I  79).  IV  42.  eiiuor. 
Cels.  VI  9.  Marc,  la,  (1)  30.  PI.  iun-  a?,  18—20.  —  Dio 
102-  PI.  inn.  27,  20.  Dioac.  HI  27.  82.  II  909.  —  §§  1G7 
.  IV  95.   I8id.  XVn  0,  53. 


I  denteaue  i.{Y}JiS.  2  uerbenaj;e  E.    -acae  S  ewm  vet. 

Dal.  I  decoctae  v{S).  -ta  ll.C.        S  radicesEt;. a.S.        4  in  ego. 

■^.  infra,  om.  U.v.  ex  PI.  i««.  4.  6  decoquantur  EC. 

.fi  Isauatur  E.   lauautur  Ef.a.J',  |  diu  om.  £.        a  hyaipo  VB.  | 

oolunntur  VD.    \    peucedania  TE.  9  anacallidis  VBd. 

11  Frigeron  TE.  |  uocatus  TE.  |  al  dKw.  sine  r.  an  ai  ter?  cfr. 

§  148.  XXI 43.  13  circuniBcripta  VB.  |  ter  dentem  Comar. 
'"  eta  V.  eza  B.  |  ita  T'l'.  ite  r.  14  bibat  K.  IS  triia- 
r.  IG  raoria  TE.     |    hoe  nomen  B.S.  17  numeroae 

■ore  T'B.  -oaa  Ec.  cfr.  XXXIII 61.        19  gallimaeliuB  E, 

.^        m  ohus  T.       21  at  minoiaego.  imaiyra. ^m         ~ 

rJ^.  Bed  minorihua  (-ra  J))v.        la.  a'civailll  "^  . 


172  C.  PUNl  SECUNIiI  ,[ 

vesicae  vitia,   item  rordis  et  iociiiem.    exlrabere  renibiis  1 

169  havenam  dixere.    ischiaiiicis  dractimaDi  cum  oxymelite  ab 
ambulatione   propinavere,  torniinibus   quoqiic  et  in  passo  ' 
iitilissimam ,   praecordiis  etiam  cibo  ex  acetn  earn  praedi- 
canteE  serentesque  la  liortis.    nee  del'uere  ijiii  et  atterum  J 
genus  Tacerent  nee  quale  esset  demon stra rent,  contra  ser-  < 
pentes  in  aqua  bibemlam  edendamque  comitialibus  dantes,  1 
aos  earn  Itomanis  experimentls  per  usus  digeremus.  lanugo  1 
eius  cum  croco  et  exiguo  aquae  Trigidae  trita  inlinitur  epi- 
phoris,  tosta  cum  mica  salis  slrumis. 

170  (107)  Epbemeron  folia  habet  lilii,  sed  minora,  caulem  I 
parem,  Qorem  caendeum,  semen  supervacuum,  radicem:  I 
unam  digitali  crassitudine,  dentibus  praecipnam  concisamJ 
in  acetfl  decoctamque,  ut  tepido  colluantur.  et  ipsa  e 
radix  sistit;  cavis,  exeais  inprimitur.  cbelidoniae  radix  ex  J 
acelo  trita  rontinetur  ore^  eroais  veratnim  nignim  \n~i 
primitur,  mobiles  utrolibet  decocto  in  aceto  lirmantiu*. 

171  (108)  Labrum  Venerium  vocant  in  fluminc  nascentem. 
est  ei  vermiculus,  qui  circa  denies  /r/catur  aut  cavia  den- 
tium  cera  includitur.  cavendum  ne  vulsa  herba  terram  tangat.  so 

172  (109)   Ranunculum  vocamus  qnam  Craeci  balrachion. 

§  170:  Diosc.  IV  85.  —  II  211.  IV  149.  —  %  171:  DioBC.  lU  J 
11.  cfr.  Plin.  XXVn  71  (89).  XXX  24.  {XXII  121).  —  g§  173, 
173:  Diosc.  II  2O0.    cfr.  Geop.  II  6,  30. 

3  propriiiitere  E.  |  et  Ou>.  d(?)Ei,'. a. iS'.  ■'>  aercDtesmie  Ed, 
-tea  d.  serpentes  V.  oim.  B,  6  quale  Ei',  -lem  VB.  -ih  i.  \ 
eesent  VB.         T  medendamque  TBd.         10  tosta.  'a{t)ii.  iota  r. 

11  lilii  Ep,  illis  r.        13  digitalem  E.  |  praecipiium  B. 
IB  radii  mobiles  v.a.S.  \  sistit  cauiBEo(J),  aistit  in  (sistintTB)    ' 
canis  rtBrot.     an  aistit  motna?     cfr  XX  16.     |    eiesia  S  (et 
es-  v).  -si  ll.TJ  (o/fettdente  nuM.  singWari).        16.  17  imponitnr 
v.a.S.         17  utralibet  decocta  i(V)Iv.a.S.         18  nenerinm  D. 
-reum  v.  {pfr.  XVIII  134).    uenenarinm  U.  19  uenniculum 

VR.  I  fticatur  ego.  cfr.  XXII 121.  necatar  {m^m  ex  rocatur) 
U.G.  de  mendo  eft.  §  167.  XXVI 11.  15.  XXX33.  XXVTII 
333.  ligatur  v.  nectitur  D  cum  U  547  {eoutra  Pli»ii  ttgum). 
20  uulaa  VdE.  eun-  v.  cfr.  nata  ad  XVIII 396;  adde  XIX  28, 
uH  etiam  S7  (et  fortasse  16)  rectitts  uellitnr  teribendtnu  erat. 
aiiu-  X(?)0.  I  toBgant  VE.  (an  n(Ae1\  1\  i^iMa  iul^a^.  tft 
et  tupra  §  93.  117.  171.    qua  Ta.  Qpea  liyiCiJf). 


VRdE]  NAT.  HIST.  XXV  13  (106—110)  173 

genera  eiiis  lui:  unum  |)ioguioribiis  ijuam  coriandri  folus 
el  ad  latitudinem  malvae  accedentibus,  colore  livido,  caiiie 
alfo,  gracili  et  radice  alba,  nascilur  in  limitibus  umidis 
et  opacis.     alterum  loliosius,  pliiribus  foliorum  incisures, 

h  alUus  caulibus.    lerlium  minimum  est,  gravi  odore,  flore 
aureo.     quartum   simile  liuic,   flore  larteo.     omnibus  vislTft 
cauBtica,   si  criida   folia  inpooantur,  pusulasque   uL  ignis 
Taciunt.     ideo   ad   lepras   et  psoras  fis  utmitiir  ct  ad  tol- 
lenda   stigmata,   causticisque   omnibus   misreiit.     alopeciis 

1(1  iiiponunt  celeriter  remorentes.     radix,  in  dolore  comman- 
ducata  diulius  nimpil  denies;  cadem  sicca  concisa  sternu- 
menlum  est.     nostri  herbarii  atnimum  earn  vocant,  quo-  1T4 
tiiam  medetur  slnimis   el  panis  parte  in  I'umo  suspensa, 
creduntque  ea  rursus  sata  rebellare  quae  curaveriut  vitia, 

IS  tn  quo  scelere  et  planlagine  iitnntnr.  oris  ulcera  intus 
sucus  plantaginis  emendat  et  folia  radiccsque  comman- 
ducatae,  vel  si  rheumalismo  laliuret  os,  ulcera  faetoremque 
quinquefolium,  nicera  psyllium. 

(110)  Conposita  quoque  contra  faetores,  vel  maxime  175 
pudendum  vitium,  trademus.     ergo  folia  myrti  et  lentisci 
pari   pondere,    gallae    Syriacae    dimidium    pondus    simul 
terere  et  vino  vetusto   sparsa   mandere   matulino   ex   usu 


%  174:  cfi:.  Plin,  XXI  144-  XXVI  34.  -  Dioac.  H  162.  PI. 
iim.  35,  7—9.  Diosc,  IV  4S.  70.  —  S  116 1  PI-  inn-  S5,  17—22. 
Hare,  11,  13.  PI,  iim.  24, 1— S,  Marc,  10,  63.  Diosc.  Ill  37,  IV  76, 


3  alto  S  «  COTii.  Dal  alio  TBd.  albo  En.  an  cubitali?  efr. 
Diosc.  i  folioais  X.  5  altius  dSD.    &litus  r.    aitia  V.  ] 

sraniore  Bore  B.  6  lacteo  Brot.  cum  Suellio  e  Diosc.  latfio 
a.v.(J).  7  igni  V.  igi  B.  8  psoras  Av.  spo- r.  |  iia  S,  is 
TItSi>.  eis  G.  om.  iv.  9  cauebcisque  d(?)Ec,  -via  uriae  T. 
•cie  uirie  B.    av  ca.uBticia  uarie  (vel  uero}?  10  emouent&i 

TBI,  euome-  d  11  a.d  (at  S)  eadem  BS.         11,  12  atemn- 

tamentum  V-dEi'.a.g(D).  cfr.  Jwta  ad  XXIV  97.  12  etrn- 
mum  earn  TBdTfiS.  atrumeamEv.  c/V.  ind.  14  curata  fuerint 
(txt.  DcU.)  S.  14. 16  uitiaine^,  -tiaH.i'.  (quo  in  CFWM^lUr 
p.  as.  et  io  [ilantagine  cvni.  Dal).  15  iatus  ll.v.  an  illitna? 
le.  17  commanducatae  ViS.  -te  B.  -ta  BuCD^.  Vl. X-iiswA. 
,Se.  habet  r  18  pBjllium  v.  AWm'K.  ^\\a^wt 
•^ — ^n?n  VBd.  j  uitulum  VE.         IH.  ct  \J.»\6t- 


174  C.  PLINl  SECTJNDI 

est,   vcl  hederae  bacas  cnm  casia  et  maria  pari  ponde 
ex   vino.     n<iribus  ulilissimum  est  draconlii  semen    coa<' 
tritum  ex  melle,  etiam  si  carcinomata  in  iis  sint.    s 
lata   bysopo   emendantiir,    stigmata   in   Tarie  mandragorai 
iniitus  delel. 


C.  PLlNI  SEOUNDI 
NATURALIS  HISTORIAE 

LIBER  XXVI 


1  1-  (I)  Sensit  I'acies  hominum  el  iiovos  omnique  aevo 
priore  incognitos  non  Italiae  modo,  Tenim  etiam  universae 
prope  Europae  morbos,  tunc  quoque  non  tota  Italia  nee 
per  Illyricum  Galliasve  ant  Hispanias  magno  opere  vagatos 
aut  alibi  quam  Romae  circaque,  sine  dolore  quidem  illos 
ac  sine  pernicie  vitae,  sed  tanta  foeditate,  ut  quaecnmque 
mors  praeferenda  esset. 

2  (2)  riravissimum  ex  iis  licbenas  appellavere  Graeco 
nomine,  Latine,  quoniam  a  mento  Cere  oriebatur,  ioculart 
primiim  lascivia,  ut  est  procai  nmltorum  natura  in  alienis 
miseriis,  roox  et  usurpato  vocabulo  mentagram,  occupantem 
muitis  et  /atiiis  totos  utique  voltiis,  oculis  tantum  inmunibus, 

S  at  PI,  inn,  32.  13—17.  (ofr.  Marc,  19,  i). 

I  caasia  Vd.  [  mjrrha  BdEu,a.5.  3  ait  VBd.  i  stag- 
mata  B.  |  in  Bi'.  om.  t.  |  mandrag'ora  v.a.H.  6  illitua  dT 
S(P)II.  -ta  B.  inlinitUH  VBS.  cfr.  XXIII 124,  6  Benait  et 
v.a.S.  \  et  ll.D,  lUl.  o.  8  nee  VBde.  ne  E.  9  m&gnopere 
BdEt'.a.iS.  11  ac  VBd6.  autEt>.  12  petenda  d.  13  iis 
V.  in  E.  his  rC.  14  latini  V.  15  itliena  B'.  IG  miseriH 
ED.  I  UHurpate  B',   |   occupante  BdT«.    -te  r.  17  in  maltia 

v.a.S.  I  et  17.  Ken.  («).  del.  v.  \  latins  ego.  intoa  V'BdTfS.  in- 
tuitns  Er.  man.  Bal.  Ven.  intutus  VK  del.  v(P).  an  intentiua? 
__g*^jj"«  /  totuB  7.  fotoaque  man.  Dot,  Ven.  M  —  p.  175,  1 
'~~a  maaibaa  descendente  I. 


TBdB]       NAT,  HIST,  XXV  13  (110) -XXVI  1  (1-4)  175 

descend  en Icni  vero  el  in  colla  puctiisque  ac  miinus  foeilfi 
cutis  I'lii'fure. 

(3)  Non  fuerat  haec  lues  apud  maiores  patresque  nn-  » 

stros  et  priiDum  Ti.  Claudi  Caesaris  principatu  medio  in- 

a  repsit  in  llaliam  quodam  Perusino  equite  Romano,   qiiae- 

storin  scriba,  cum  in  Asia  adpaniisset,  inde  r.ontagionem 

eius  iaporlaate.     nee  sensere  id  malum  feminne  aut  ?^er- 

Titi.i   plebeRipie    hiimilis   nut   media,   sed  proceres  veloci 

transitu    osculi    maxime,    foediore    multorum,    qui   perpeti 

10  medicinam  loleraverant,   cicatrice  quam  morbo.     catistinis 

uamque  curabatur,  ni  usque  in  ossa  corpus  exustum  esset, 

rabeUante    taedio.    adveneruntque    ex   Aegyplo,   genetrire  i 

talium   vitioriim,    medic i   banc    solam   operam   ad fe rentes 

magna   sua  pracda,   siquidem   certum  est  Manilium  Cnr- 

is  nutum  e  praetoriis  legatum  Aquitanicae  provinciae  HS  cc 

elocasse  in  eo  morbo  curandnm  sese.    accidit  ^woque  sae- 

pins,    ut  nova   contra   genera    morborum   gregatim  senti- 

I,     rentur.    quo  mirabilius  quid  potest  reperiri?    aiiqua  gigni 

(repente  vitia  terrarum  in  parte  ccrta  membrisque  bomi- 
num  certts  vel  aelatibns  aut  etiam  fortunis,  tamquam  malo 
eligente,  liaec  in  pueris  grassari,  ilia  in  adultis,  haec  pro- 
ceres  sentire,  ilia  panperes! 
(4)  L.  I'anllo  0-  Marcio  ceiisoribus  primum  in  Italia  6 
carbunculum  evenisse  annalibus  notatum  est,  peculiare 
IS  Narbonensis  provinciae  malum,  quo  duo  consulnres  obiere 

S  8:  PI,  iun.  88,  7.  8.  —  S  4  init-:  PI.  i"".  32.  IT— 19. 


i  ti  Va'D.  tiberii  d(?)«.  titi  r.  5  persino  VB(i>(i?.).  | 
equiti  BE,  6  in  ofli.  d.  |  apeniisaet  {-saet  et  d)  Td.  11  pius- 
qne  V.   pii-  V.   |   in  Vr  (im  ras.)  Sv{J).    ad  dTfft'.  12  se 

bellantc  d.        IS  operam  Erv.  orem  dT.  morem  TE.  opem  P. 

16  et  {pro  e)  B.  ex  v.a.JJ.  ]  CC  (B)D.  16  esse  T'Kr, 

Ifluoque  ego.  que  ll.v.  17  contra  T'dErti,    om.  VBT/).    tin 

m  contra  noua?  Icfr.  XJI  93.  XVII  41.  XXI 33  XXXI  11).. 
'pogt  raorbonim  falso  iterarerunt  curandum  —  suepiue  B,  acci- 
ditqne  aaepiua  T.  18  repperiri  VB.  19  creta  d.  -am  T. 
21  adulterifl  E.  23  paullo  Tdi£(J)).  paulo  rv(,S).  \  ita- 
liam  d(?)(j.  24  euenisse  coni.  J  (coll.  aw^iAWft  ^T  wA.\ 
wen-  ftp-  demendo  efr.  XVimB.  \Tio^aUi\a-^-a.Vt\?..  >^-Mtev- 
talaw  X.  conacriptilm  v.  26   ob\re  %.  j 


176  C.  PLINI  SECUNDI 

condenlibus  liaec   uobis  eodeoi   aono,  luUus  Itufii! 
Laecanius  BasBus,  ille  medicorum  ioscitia  sectus,  hie  Tenrl 
poUici  laevae  manus  erulso  acu  ab  semet  ipso  tam  paiTO,r 

6  ut  vix  cerni  posset,  uascitur  in  uccu)tisslniis  corporum  ] 
partibus  et  plerumque  sub  liugua  duritia  rubeos  Tsifl 
modo,  sed  capite  nigricans,  alias  livida,  in  corpus  inlenden^fl 
neque  intiioiescens,  sine  dolore,  sine  pruritn,  sine  aUv^a 
quam  somni  indicio,  quo  gravatos  in  triduo  anfert, 
quando  et  horrorem  adferens  cu'caque  pusulas  parvas,  ra- 1 
rius  febrem,  stoniarbuin  fauces  que  ul  invasit,  ocissimefl 
exanimans. 

7  (5)  Dliimns  elephantiasim  ante  Pompei  Magni  aetat«mj 
au,iuuQ]i  accidisse   in  Italia,   et  ipsam  a  fatie  saepius  inct'l 

pientem,  in  uare  prima  veluti  leuticula,  moi  incresceote.'l 
per  toluni  corpus,  maculosa  variis  coloribus  et  inaeqt 
cute,  alibi  crassa,  alibi  tenui,  dura,  alibi  ceu  scabie  aspera^ 
ad  postremum  vero  nigrescente  et  ad  ossa  carnes  adpri-^ 
mente,  inlumescentibus  digitis  in  pedibus  mauibusqui)i<j 
e  Aegjpti  peculiare  hoc  malum  et,  cum  in  reges  incidisse^l 
populis  funebrc,  quippe  in  baliueis  solia  temperabanturfl 
humane  sanguine  ad  medicioam  earn,    et  hie  quidem  mor- ' 

§g  7.  8:  PI.  iun,  33,  20  —  34,  11)-  Marc.  19,  18.  CelsuB  III  26. 

1  atque  V'dV.  adqne  V.  et  Q.  rv.  cfr.  Toe.  <mn.  XV 33. 

2  laecauius  D.  lee-  ll.n.  Lie-  Bas.  e  Dtosc.  praef.  \  illeiii  E.  I 
inBcitdarc.  -tiamE.  insoientiarlff-  efr- XXIX 18.  33.25.  XXtt 
131.  I  Becutus  V'K.  3  leue  E.  |  enulsu  V.  -sa  B.  |  panio 
nulnere  v.a.3.  an  paruo  puncto?  cfr.  XXVIII 198.  i  poasit 
TED.         5  uari  H  euns  F.  -rii  VKdT.  -riis  Err.  -ricia  fi. 

6  modis  u.a.G.  |  nigrauG  B.  |  alias  dErv.  -ia  r.  |  in  liuida  B.  ( 
in  H.J.  del.  v.  \  tendens  d.  a  grauato  ia  E.  -to  Hint  d. 
9  anferem  B.  10  faucesqae  ut  ego.  -eaque  TS,  -eaque 
d(?)p.  paneisque  Er,  efr.  de  ut  VIII  158.  IX  l->3.  152.  133. 
XI  85.  XVIII  115.  XX  38.  XTiX  63.  XXXr  109.  XXXIH 
29.  XXXVI 127.  11  esajnmans  T.  eiinani  E.  12  ele- 
phantiaaim  iS  (-sin  v).  elefa-  r.  13  occidieseB.  {  italiaB*. 
14  incrcacente  J  cam  Strackio.  cfr.  Marc,  inare-  U.H(D). 
■ale-  «  Ifi.  16  dist   ego  coll.  Cdao.         17  et  otn.  Vb'. 

'  in  om.  B'.  I  gregea  £.         '20  \>a.\ne\B  V.  \  temperabuntur 
I SI   hnma.ni   T, 


i 


fVBdsj  NAT.  HIST.  "fexVI  1— 2  (4— G)  177 

bus  ceteritcr  in  Italia  restinctuB  est,  aicut  et  ille,  quem 
gemortara  appellavcre  prisci  inter  digitos  pednm  nascen- 
tem,  etiam  nomine  oblitterato. 
(6)  Id  ipnim  mirabilCj  alios  desioere  in  nohis,  alios  9 
e  dnrare,  sicnti  colum.  TL  Caesaris  principatu  inrepait  id 
Bialum,  nee  quUquam  id  prior  imperaCore  ipso  sensit, 
ciritatis  ambage,  cum  in  edictu  eiua  excusantis 
Taletudinem  legeret  nomeo  incognitDm.  quid  hoc  esse  di- 
camue  aut  quas  deomm  iras?  panun  enim  eranl  homini 
0  cerla  morborum  genera,  rum  supra  trecenta  essent,  niii 
etiam  nova  timerentur!  neque  ipGi  autem  homines  pauciora 
sibi  opera  sua  negotia  iaportant. 

Haec  apud  priscus  eraat  que  memoramns  remedia,  lO 
medicinaoi  ipsa  quodammodo  rerum  natura  facienle,  el 
fuere.  S.  Hippocratis  certe,  qui  prinms  medendi 
praecepta  clarissime  condidit,  referta  herbarum  meotione 
iorenimiiE  volumina,  nee  minus  Diocli  Carysti,  qui  se- 
cundus  aetale  Tamaque  extitit,  item  Praiagorae  et  Chrj- 
sippi  ac  deinde  Erasistrati  Ce»,  Herophilo  qaidem,  11 
f  quamquam  subtilioris  sectae  c«nditori,  ante  omnis  cele- 
bratem  ntionem,  tam  pauiatini,  usn  efScadssimo  rerum 
L  magistro,  peciiliariter  utique  medicinae,  ad  verba 


g  10:  Celaus  I  praef.  ofr.  Plin.  XSPC  4—6.  Isid.  IT  9,  4. 


L  teat/fiabae  M.'.  restri-  1  (  e«t  om.  TE'.  a  gemursa  Vdf 
!.  3  nascente  r.  -tj  11.  4.  b  alias  Harare  T.  6  ti  T'B2>. 
tiberii  dp)ti.  liti  T',  pti  B.  pti  r.  e  id  om.  Sv.a.E. 
',7  aanbige  B,  |  in  V'dTS,  om.  rv.  \  eicaaanteB  E,  8  gui  VE'. 
9  iiai  panun  TBdc  inasperum  E',  -parum  E',  minas  psi- 
xm  man.  Dal  \  erant  enim  VKdS  cfr.  XXI  78.  XXXUI 4. 
JX  105.  13  metnorauimua   U[D).   \   remedia  dv.    et  media 

W.  media  (m  in  ras.)  K.        11  luedieina  v.  -na  II.  {  ipso  quo- 
noM  iBodo  T.        17  dioclis  i(^i)v.a.S.  |  ciaristi  TE.  car-  r. 
lis  &msqiie  TBdv.    namque  Er,    |   praxagora  E.         19  cra«si- 
-■     *L  B.   I    Cei  P  e  Strabone  X  5,  H  p.  486.    co  II.  del-  v.a.  V. 
>HH.  B.        20  omni«  U.S.  -nes  v.  cm  onnia?        20.  21  ce- 
ebnituia  E.    -ante  etiamtum  S.         31  mtionifi  B.    {    iani  mo. 
am  fl.D.  ]  dia.  ego  (at  itUeUegatur  rationcm  lierbamm.  v=^^  ™- 
^Hjnjhiliim  ad  verba,  descendisse,  cma  WmBft  'i'        "" 
^^■^VBoi  ns^'ster  esset).    an  nero  uSt  Ml^k^^ 

^^^Hk  «1V.  BUT.  IT. 


178 


C.  PLnn  SECUNDI 


rvEii 


garrulitalemque  descend  en  tern,  sedere  namqiie  in  scbolis 
auditioni  operatos  gratiiis  erat  qiiam  ire  per  soUtudines 
et  quaerere  herbas  alias  aliis  diebus  anni. 

12  3.  (7)  Durabat  tamen  anliquitas  firma  magpasque  con- 
fessae  rei  vindkabat  reliqiiias,  donee  Asclepiades  aetate  i 
Magni  Pompei  orandi  magister  nee  satis  in  arte  ea  quae- 
stuosus,  ut  ad  alia  quam  forum  sagacis  ingenii,  buc  se 
repente  convertit  atqiie,  ut  necesse  eral  bomini  qui  nee 
id  egisset  nee  reniedia  nosseL  ocults  usiique  percipienda,  i 
torrenli  ac  meditata  cotidie  oratione  blandiens  omi ' 
dieavit   totamqtie    medicinajn    ad    causas    revocando    con-jf 

13  iecturae  fecit,  quinque  res  maxume  communium  i 
liorum  professus,  abstimptiam  cibi,  alias  vini,  fricationeiri 
corporis,  ambulationem,  gestationes,  quae  cum  unusquisqu^ 
semet  ipsum  sibi  praestare  posse  intellegeret,  faventibm 
eunetis,  ut  cssent  vera  quae  facillima  crant,  luiiversui 
pi'ope  humanum  genus  rircumegit  in  se  non  alio  mod( 
quam  si  eaelo  demissus  advenisset. 

14  (8)    Trahebat   praeterea   mentes  artiflcio    inani,  aliu 
Tinum  promittendo   aegris  dandoque  tempestiye,  it 
gidam  aquam  et,  quoniam  causas  morborum  scrutari  priiii 


§  12:  Celsus  I  praef.  —  g  13:   Celaua  11  1*  init.  - 
Celaua  m  14.  IV  86.    Apuleiua  Florid.  IV  p.  30. 

1  defcendentem  V'dT.   -te  v(S).    defendentem  r.  -te  H. 
sedere  najnqae  ii.  aeddere  namqne  Br,  aed  frenam  (-na  V")  que 
(q  a)  VB.   a;  fere  namqne  d,  [  in  vadTS.  in  hia  (iia  v)  SC. 
2  aut  ditioni  d.  |  operatus  E.   occupatnm  v.a.G.  J  grauina  B'. 

4  firmaa  VS.  4.  5  conferrae  V.  6  reliqu/'as  donee 

V'.  donee  reliquns  E.         G  oruadf  E,  rhel»>ricae  v.a.G.  \  eaa  E. 

7  quam  forum  TEdTfJJ,  eonim  Er.  del.  v.  \  hoc  VE'. 
9  usque  Tf.         10  torrentia  E.  {  cottidie  E.  11  causaa  TB 

dTfS.  -aam  EG.    casum  man.  Dal  v.        11.  12  coniectura  E. 
-ram  v.a.B.  14  geetationis  TEED.  16  praeataret  E,  | 

Cset  BEv.a.fi.  ]  intellegeret  EG,  -rent  r.  -re  v.         16  facil- 
e  T.  17  cirmimegit  ae  T,   -gisae  d.  18  demiaaue  T& 
dim-  (-iauB  T)  T  d.  adm-  E.  em-  Be.        19  mentis  VS.  |  inani 
'  tgo.  ide  mendo  cfr.  §  €  ea:tr.).  animalia  VRiU.  mirabili 
-Jli  iBin  S.  animos  iota  JD.         TO  uinum  B4ii.  - 
fJM.  /Jam  rRailS.  tarn  Br.  tmn  v.       ^\  vixA. 


■  Herophilus  institueral,  vinL  ralionem  inlustraverat  Cleo- 
I  phantus  apud  priscos,  ipse  cogaominari  se  frigida  danda 

■  praeferens,  ut  auctor  est  M.  Varro.     alia  quoque  blandi- 
f  menta  excogitabat,  iam  suspendendo  lectulos,  quorum  iactatu 

B  aut  morbos  extenuaret  aut  sooiaoa  adiiceret,  iam  baloeas 
avidissima  liomlDum  cupidioe  institueDdo  et  alia  multa 
diclu  grata  atque  iucunda,  magna  auctoritate  nee  minore 
fama,  cum  oceiirrisset  ignoto  funeri,  relate  homine  ab  rogo  15 
atque  servato,  ne  quis  levibiis  momentia  tantam  conver- 
10  sionem  factam  existlmet.  id  solum  possumus  indiguari, 
UDum  homlnem  e  levissima  genie,  sine  oplbus  utlis  orsum, 


NAT.  HIST.  XTn  a— 3  (6-8)  179 


Tectigalis  sui  causa  repente  leges  salutis  humano  generi 
dedisse,  quas  tamen  postea  abrogavere  multi.  Ascle-  16 
piaden  adiuvere  multa  in  antiquorum  cura  tiimia  anxia 
et  nidia,  ut  obruendi  aegros  vesttt  sudoresque  omni  modo 
ctendi,  nunc  corpora  ad  ignes  torrendi  solesve  adgiduo 
quaerendi  in  urbe  nimboaa,  imnio  vero  tota  Italia  imbrici- 
txice,  turn  primum  pensili  balinearum  usu  ad  inlinitum 
blandieote.  praeterea  in  quibusdam  morbis  medendi  cru-  IT 
,clalus  detraxit,  ut  in  angiiiis,  quas  curabant  In  fauces  or- 
gano  demisso.  damnavit  merito  et  vomitiones  tunc  supra 
modum  frequentes.    arguit  et  medicamentoriim  potus  sto- 


:  Celaufl  UI  9.   U  17.   —   §  17; 


a  CDgnomina,ri  ae  dEi>(J).  -aueriB  e  r.  -omen  all  aegria 
cwn  Oronoino.  -omen  a  uinia  et  U.  3  aut  E.  et  nt  v.a.G 
diet.  ego.         i  lectulo  d.   |  iactura  B'd'.    -tatura  Vd'fS. 

6  morbi  V,         6  eopidinem  T.    -ditatem  H'.  |  et  om.  R'd. 

7  dictu  dEri).  -ta  r.  \  grauia  Er.  8  homiuem  E.  11  e  leuie- 
lima  dv.  fleu-  r.  \  gentes  in  eo  pipue  E.  12  legia  V,  ont.  £ 
.senerie  E.  -reri  V.  13  adrogauere  T.  |  multa  E.  lii.  11  a 
■SepiademHEu.a.S,  -des  dT,  14  adiuuere  Van.  -uuare  . 
-nnene  V.  aduenit  d".  inuenit  d^T.  |  multi  v.a.G,  \  in  ani 
^quorum  VBdTif.  quorum  Eii(ff).  de(.  C        16  obrudiendi  : 

16  adsidue  iTv.a.O.         17  urbem  V,    ]    tanta  dT, 
L7.  IB  imbricitrice  ego.  cfr.  Maerob.  1 17,  49.  imperatricc  U. 
-"ibrium  creatrice  J.    imitatrice  D.    nirobocum  altrice  emii, 

imperatrice  uncis  imfilwsit  U,       AS  \i\Mi.*iftT**."^ ^-o^ 

'  ■  "       aa  potu  X. 

VI." 


180  C.  PLINI  3ECDNDI 


macho  inimicos,  qucwl  est  magna  ex  parte  vemm.    itaijue  i 
no8  in  piirnls  quae  sunt  gtomacho  utJIia  signamas. 

18  4.  (9)  Super  omnia  adiuvere  eum  magicae  vanitatae 
in  tanUun  evectae,  ol  abmgare  herbis  fidem  cunctia  pos- 
sent:  Aethiopide  herbii  unnes  ac  stagna  siccari;  onot/at-  i 
rid'is  tactu  clauaa  omnia  aperiri;  Achaemenide  coniecta 
in  aciem  hostium  trepidare  agmina  ac  terga  verti;  latacen 
dari  solitam  a  Persarum  rege  legaiis,  ot,  qnocumque  ve- 
nisEunt,  omaium  rerum  copia  abundarent,  ac  molta  similia. 

19  ubinam  istae  fuere,  cum  Cimbri  Teutonique  terribili  Marls 
ulularent  aul  cum  LncuUus  tot  reges  Magornm  paucii 
legionibus  sterneret?  cune  Romani  duces  primani  semper 
in  bellis  commercionun  baboere  curam?  cur  Caesarii 
miks  ad  Pharsaliam  famem  seusit,  si  abuDdantia  omnit 
contiugere  unius  herbae  felicitate  poterat?  non  satius  fuit 
Aemilianura  Scipionem  Cartitaginis  porlas  berba  palefocerc 
(piam  machmis  claustra  per  tot  aanos  qaatere?  siccentor 
faodie  Meroide  Pomptiuae  paludes  tantumque  agri  subur- 
bfoiae  reddatur  Itahae!  nam  quae  apud  eundem  Demo- 
critum  invenitur  compoBitio  medicament!,  quo  pulchri 
bontque  et  fortunati  gignaatnr  liberi,  coi  umquam  Persa- 

so  nun  regi  tales  dedit?  mirum  esset  profecto  Iwcusque  pro- 
vectam  credulitatem  antlquorum  saluberrimis  ortam  initii^ 
si  in  uUa  re  modum  humana  ingenia  noTissent  atque  non 
banc  ipsam   medicinam  ab  Asclepiade   repertam  proba^ 

S  19  eitr.:  ofr.  Plin.  XXIV  166. 

1  uorom  vaaiS:    uetitnm  Km.  a  ut  alia  VB' 

4  eiMMoet  et  abrogaret  B.  5  aetliiope  &',  b.  G  oilothu> 
ridi»  ego.  cfr.  XXIV  167.  condiendis  VEdlS,  -dendi*  ErJ. 
coaiac^  (ad  anteeedd  reUttn/m)  v.  coadyeudis  V  coll.  Athtn. 
XI  55  p.  4T7.    chondridifl  coni.  J.         7  uertere  i{?)o.a.S. 

5  aolita  Vd.  |  persiirutn  relegntia  TdT.  10  ubinam  iit&e 
iv.  -Buaiate  r.  13  curat  our^  {out.  Caesaha)  E.  IT  quti- 
teres  iacteatarB.  18  Itodie  om.  v.a.G.  |  merodie  t.  aethiopide 
v.a.H.  I  agri  «,  -{b  U.  19  reddautur  Er.  21  gignantar  om. 
E'i.  I  cur  Qumquam  r.a.H,  22  talia  eat  »iM»t.  Dal.  v.a.Cf.  \ 
dddit  6.  -ita  U.ii.  an  dedit  ea  (xe.  compositio)  vd  dedit?  &  (vei 

TuruinT  (a,c  minuu  cont.  Sy  \  ease  E.        22.  23  prafectam 


I  T«dK]  NAT.  HIST.  KIVI  3 


r 

■  tun  soo  loco  essemos  evectaai  ultn  Magos  etiam.   haec*s,»>qq- 
I  est  omm  in  re  animorum  condicio,  at  a  iiecessariis  orsa 

■  prioio   cuncta  perrenerint  ad  nimiom.     igitnr  demonstra- 
f  tarum  priore  litM'o  herbamm  rctiqaos  eOectus  reddemus, 

e  atttcientes  nt  quascpie  ratio  diclabit. 

(10)  Sed   in  iictieois  rcmediis  atqiie  tam  focdo  malo  SI 
yian  imdiqHe   acervadimus,    quamqaam    non    pauci«  iam 
demoBslratis.    medetur  ergo  pianUgo  trita,  quinque folium, 
radix   alboci   ex   aceto,    flculni    caules    ex   aceLo   decocti, 

»  bibisci  radii  rum  glutino  et  aceto  acri  decocta  ad  quaiias. 
deCricant  ctiam  pumice,  ut  rumicis  radis  trita  ex  aceto 
iulinalar.  et  flos  visci  cum  calce  Eubactus  laudatur  et  2! 
tithymalli  cum  resiDa  decoctum.  liciien  rero  berba  on- 
Bibus  his  praefertur,   inde   nomtoe  inTenlo.     nascitur  in 

ISBxls,  foUo  mio  ad  radicem  lato,  cauk  uno  parTo,  longis 
folus  dependenlibus,  baec  delet  et  Bttgroata.  teritur  cum 
melle.  est  aliud  g«aus  lichenia,  petris  totum  adhaereus 
nt  muscus,  qui  et  ipse  ialinitur.  bii:  et  sangninem  sistit 
volneribuE  instilialus  et  coUectioues  inlitus,    morbuio  quo- 

i  que  regtum  cum  nielle  Raaat  ore  inlito  et  lingua,  qui  its 
cureator,  aqua  salsa  lavari  iulKnlur,  ungui  oleo  amygda- 
Udo,  hortensiis  abstinere.  ad  lichenas  et  lhapsia«  radice 
utuntur  trila  cum  melle. 

(11)  Anginae  argemonia  medetur  sumpta  ex  nno,  by-  23 
15  sopum  cum  fieo  decoctum   et   gargarizalum,  peucedaoum 

§§  21,  22:  Pi:  ion.  88,  9—13.  Man;.  19,  8.  i.  27.  6.  DioBC. 
TV  168.  —  S  32!  Dioic.  IV  53.  —  PJ.  ina.  33.  13,  Dio*;.  IV 
16*.  —  g  S3:  cfr.  Maic,  16,  12.  —  Dioic.  ID  57.  Celras  Vf  1. 
PI.  jun.  82,  i— 6.   Marc.  15,  29.   PI.  inn,  32,  6—8,   DiOPC.  IV  48. 

4  demoDBtrata  tam  B'.  -ratum  V, 
U3  d(T)Br6'.   -musque  man.  Dal.  v.  \ 
quagque  nt  d'T,  quaaque  d'.  qua.8  man.  Dal.  v.a.O.  |  dictauit 
X.  -nerit  v.a.S.         7  ac«ruabiiaue  dp.   -Kuimus  r,  {  non  paucia 
iam.  non  B.  9  Albugi  E.   I  ex  ego.  am.  U.v.   ex  i'i,  /»n.  in 

Marc.         10  glutine  lopino  PI.  inn.  lupino  Marc.  |  et  tJ.v.  ex 
PI.  iwt.  I  qiiartaoaa  Sdl  11  defricantnr  v.a.D.         12  diit. 

tgo.         IB  tbimalli  (oi».  et)  d.         16  pamo  longis  Bre.   lonigi 
paiuis  rTfS.        17  an  est  et?  \  ^eifcnB  "mTiiji^T^.  -ta*  iT.S-  -«»;, 
ctMii.J.  I  inbaerens  d(?)G.         ^&  &eo'^'-4.tlS  tolX.  "Dwwt- ""^i^^ 


182  C.  PLINI  8ECUNDI 

cum  uoagulo  vituli  marini   acquis   partibus,  proserpiaaca 
cum  muria  ex  menls  et  oEeo  trita  vel  sub  lingua  habitiy 
item  sucus  de  quinquefolio  potus  cyathis  ill.    hie  i 
nibus  faucium  vitiis  medetur  gargaiizatns,  verbascum  pri 

S4  Tatim  tonsillis  in  aqua  potum,  5.  (12)  strumis  plantagoy 
chelidonia  cum  melle  et  axuugia,  quinquerolium,  radix  per- 
sollatae,  item  cum  axiingia  operitur  folio  suo  inposila 
item  Artemisia,  radix  mandragorae  ex  aqua,  sideritis  lati' 
folia  clavo  sinistra  manu  circumfossa  adalligatur, 
dieoda  sanatis,  ne  rui-sus  sata  tatAmm  lierbarlomm  s 

sMitlere,  ut  in  quibusdam  diximus,  rebellet,  quod  et  in  tia 
quos  Artemisia  sanarerit,  praedici  reperio,  item  in  tis,  quof 

26  plantago.    damasonium,  quae   et  atcima  vocatur,   sub  sol- 
stitio  coilecta  inponitur  ex  aqua  caelesli,  folium  tritum  \ 
radix  tusa  cum  axungia  ita,  ut  inpoaita  folio  suo  operiatun 
sic  et  ad   omnes  cemcia  dolorea  tumoresque  quacumqutt 

26  in  parte.  —  (13)  Bellis  in  pratis  nascitur,  flore  albo,  all- 
quatenus  rubente.  banc  cum  Artemisia  inlitam  efficaciarem 
esse  produnt.  —  (14)  Condurdum  qiioque  herba  solsti-' 
tialis,  (lore  rubro,  suspeasa  in  collo  cooprimere  dicitur 
strumas,  item  verbeuaca  cum  planlagine.  —  Digitorma 
vitiis  omnibus  et  privatim  pterygiis  quinquefolium  medeturl 

g  24:  Diosc.  II  152.  Marc,  15,  18.  Dioac.  IV  42.  76. 
g  25:  Diosc.  in  159.  —  g  2S  extr.:  cfr.  Diosc.  eupor.  I  165. 
Dioac.  IV  42.  eupor,  I  190. 

T*r  {ex  corr.)  E  PI.  inn.  v.  1  proserpiiia  T'B,  2 

menia  E.  et  v.a.G.  cfr.  XXVII 127.  \  set  (yro  et)  V.  aed  T*. 
ex  v.a.G.  Z  deniq;  folio  B.  4  uerba  aicut  E.  6  melle 
et  K.  et  a,b  E,  om,  r.  |  asungia  —  7  item  cum  r  in  marg.  Xi 
om.  r.  7  impoaito  d.  8.  9  lata  folia  ^v.a.H. 

cumfoBaa  Bxn(Z)).  -fiieaVBJ.  -confisea  d.  confiaea  S. 
dium  ego.  cfr.  §  3,  mta  ad  XXIII 33.  die  Er.  om.  tID.  dirft 
V.         11   disimuB  Din.  Exv.a.S.  |  iia  v.  hia  U.C.  item 
13  damasonium  B  e  Diose.  cfr.  ind.  et  XXV  134. 
-sione  VBJ.  -son  v.  damisioaem  Er.  {  alcima  coni.  J.  cfr.  nott 
nd  XXV  130.  alcam  Td.  -canam  E.  alia  nam  r.  alia  S,  alcetk 
C.  aKama  B.  caucalin  c.         16  absungia  E.  |  filio  V.         16  i 
I's  ceruices  T.        17  fiore  Err,  oni.  r.        18  banc  VBde. 
i9  qaoQMe  om.  E(?)SB,a.S.       ^0  m  ll-V.  an  e  (=  i)J  eft 
""  '-'-^acebram)  ef  nota  ad  XXVIIl  98. 


r 


IB]  NAT.  HIST.  XXVI  4—8  £11-16)  183 

(15)  In  pectoris  vitiis  vei  gravissimum  est  tussis.  huic  27 
oiedetur  paoacis  radix  io  viao  duici,  sucus  hyoscyami  etiam 
sanguiDem  excreantibus,  nidor  qiioque  accensi  tussientibus, 
item  scordotis  mixto  naslurcio  et  resina  cum  melle  tunsa 
arida  —  facit  et  per  se  faciles  excreationes  — ,  item  cen- 
taurium  maius  rel  saiiguinem  reicienlibus,  cui  vitto  et 
plautaginis  sucus  medetur  et  Vettoaica  obolla  lu  in  aqua; 
contra  purulentas  contraque  crueotas  exscreatinnes  per-  28 
aollatae  radix  drachmae  pondere  cum  pineis  Ducleis  xi, 
peucedani  sucus.  pectoris  doloribus  acorum  subvenit,  idem 
antidotis  miscetur;  tussi  daucum,  item  Scythica  lierba,  eadeni 
omnibus  pectoris  vitiis;  tussi  et  purnlenta  excreanlibus 
obolis  m  in  passi  totidem  verbascum,  cuius  est  tlos  aureus. 

6.  huic  tanta  vis,  ut  iumentis  etiam  non  tussientibus  modo,  SB 
sed  ilia  quoque  trabentihus  auxilietur  potu,  quod  et  de 
Gentiana  repcrio.  radix  cacaliae  conmanducata  et  in  vino 
madefacta  non  tussi  tantum,  sed  et  faucibus  prodest.  by- 
sopi  V  rami  cum  ii  rutae  et  ficis  m  decocli  thoracem 
purgant,  tussim  sed  ant. 

(16)  Bechion    tusailago    dicitiir.      duo    eius    genera.  3o 


-  §  27:  Diosc.  m  48.  IV  69.  HI  115,  6.  eupor.  H  31.  (Marc. 
16,  59).  n  153.  IV  1-  —  §  28:  Dioec.  IV  105.  m  82  (eupor.  n  87). 
I  2  (enpor,  n  36).  m  76.  5.  IV  102  (eupor.  n  32).  —  §  29:  DioaO. 
IV  121  (eupor.  n  31).  Marc.  16,  49.  Dioac.  Ill  37.  —  g  80:  DioBC. 
m  116.  eupor,  U  33.  Geop.  H  6,  4,   (cfr.  Marc.  16,  101). 


1  pectoribua  TB'.  2  panaces  VE'.    |    dulce  VH". 

8  aanguine  VH.    |    accens;  tuasitientibna  V.  4  naatureio  E, 

-rtio  TV.  I  et  {^pro  cum)  a'dTf.  7  dist.  ego.  \  tribna  U.v. 
8  purulentis  E.  |  dist.  ego.  8.  9  persolilatae  TE.  9  drach- 
mae V.  -ma  TEdi)  cum  U  549  non  apte  coll.  XI  184.  dia- 
dima  E.  cfr.  TCXTT  39.  \  ponders  B.  -ria  ll.v{JJ)).  cfr.  §  44. 
34.  36.  40.  52.  53.  57.  77  al,  de  faha  siglae  p.  itUerpretatione 
§  103. 114.  I  undecim  U.v.  10  dist.  S.  |  aqnorum  T.  |  subuenit 
•ego.  -nit  et  U.v.  \  idem  ego.  ideo  'U.v.  11  eadeni  coni.  S. 
«a  demnm  d(?)Er».    ex  T'B.    ea  demum  es  V.  12  pecto- 

Bbna  V.      12.  13  dist.  ego,      13  obolis  tribuB  om.  B'd.  |  pasti 
X.    poaai  d,    pa9S0  v.a.S.  \  floe  eat  E.    floB  v.a.H.  14  notu- 

nentibus  V,         16  repperio  E.  |  ca^calioe  BED.  cfr.  X-XV 135. 
TCXVJ  163.  18  c[uiiique  .  .  duo'o'QB  ,  .'mto-v\'s.\\-"o.\'^^"=*"^ 

Set  d.        19  purgat  K.        10  t\wn\aftot.  ■«(»%*.*.■«>  ^-  ^^^sb^j 


184  C.  PLINI  SECUNDI  rVBdB 

sUreetris  abi  Dascilur,  subease  aquas  credunl,  el  hoc  hibent 
stgDuin  tqaileges.  folia  suDt  iDaioscula  qoam  hederae  v 
Ml  VII,  snbalbida  a  terra,  superne  pallida,  sine  caule,  noe 
flore,  sine  seminR,  ra<lice  tenui.  quidam  eandem  esse  ar- 
cion  et  alio  nomine  cfaatnaeloucen  pulant.  huius  aridae  s 
cum  r8dic«  fumus  per  barundinem  haustus  et  devwatus 
veterem   sanare   dicitur   tiiEsim,   sed  in   singiiloa   haDstas 

51  passum  guHandiim  est.  (17)  altera  a  quibuedam  salvia 
appellalur,  similis  verbascn.  conleritur  et  coiata  calfit  at^e 
ita  ad  tussim  laterisque  dolores  bibitor,  contra  storpiones  u 
eadem  et  dracones  marinos  efQcai.  coolra  aerpentes  quo- 
qoe  ex  oieo  perungni  ea  prodest.  —  Hysopi  rasciculns 
CHID  quadrante  mellis  decoquitur  ad  lunsim,  laterls,  pec- 
taria  dolores,  Terbascum  cum  r\tta  ei  aqua,  Vettonirae 
farina  bibitur  ex  aqua  calida.  i& 

52  7.  (18)  Slomacfaiun  conraborat  scordotis  suca,  cen- 
lauriuffi,  Genliana  ex  aqua  pota,  ptantago  aul  per  Be  in 
cibo  siunptit  aut  cum  lente  alicaere  sorbitione.  Vettonica 
alias  gravis  stomacho,  vitia  tamen  sanat  pota  vel  fotiis 
conmaDdiicata,   item    aristolocbia  pota,    agaricum   mandu-  m 

g  31:  Dioac.  (HI  35).  enpor.  H  31.  (cfr.  Plin.  XXU  1*6).  — 
Dioao.  enpor,  II  31,  Marc.  16,  60.  CeJans  IV  10,  —  Mare.  24, 
11.  —  PL  iun.  68,  22.  Mmc.  ti,  S  (16,  6!.  87).  —  g  39:  Dioic. 
m  lis.  Marc.  20,  aS.  Diosc.  Ul  B.  eapor.  U  fi.  Uarc.  24,  S. 
Dioac.  n  Jfl2.  Marc.  16,  87  (20,  50).  Dioac.  eopor.  II  18,  Dioao, 
m  1.  138.    (Marc.  20,  124).  IV  70.  90.  eupor.  U  1. 

1  ajluertri  subnaacitor  B.  {  qa&a  K,  2  quiuque  U.v. 
3  aiitem  Yi.  [  vn  om.  d.  eeptetn  rv.  |  ad  terra  T.  |  supemae 
calida  B,  i  aine  radice  TB'dT,  |  eundeni  S.  4.  6.  arctoa 
VltS.  {cfr.  XXV  IIS).  axtioa  Bd.  archion  E  (U.  m  indice). 
liechion  V.  (rhichion  vfl  arcophyton  Dioec.)  5  chamaeleocia 
B.    -chen  Br.  6  cum  radices  VBB.    an  item  radicis?    cfr. 

Dioee.  6.  7  denocatua  ueteruiD  E.  7  siagnlia  X.         8  a 

Erw.  om.  r.  9  calfacit  TKdfVen.  C.  10  dolori*  TB. 
11  eandem  B.  12  faacicnius  dTe.  -lis  r.  IS  et  ctnn  Vd 
Tf.  I  laterLH  el  (ad  teqq.  relata)  v.a.S.  |  ad  tutBira —  15  calida  om. 
K.  add.  r.  li  doluris  £  r.  -ribas  if.  |  cum  om.  dTE.  |  netto- 
'■a  K.  ueto-  VB'.  16  roborat  B'dT,  I  anco  TdEl).  -cna 
17  pota  y'S.  -tae  tv.  c(V.  GFWMiilUr  p.  9. 
'jua^t^  d.        "id  ai\styo\oc\a.  1.  -ci"*. 


r 

■  catom   slccum,   ut  ex   ioterTallo  meruin   surfaeatur,  nym- 

■  pbaea  Heraclia  inlita,  peucedani  sucus.    pgyllion  ardoribas 
inponilur,  t«1  cotyledon  trita  cum  polenta  vet  aizoum. 

(19)  Molon  scapo  est  striatOj  foliis  mollibue,  parvis  33 
*  radiee  im  digilornm,  in  qua  extrema  alii  caput  est.  vo- 
catar  a  quibntdam  syron.  ex  vino  stomacho  ....  dys- 
pnoea«  medetur  cenlaurinm  mains  ecligmale,  planlago  suco 
vel  cibo,  Vettoiiicae  tnsae  pondo  libra,  mellia  Atlici  Be- 
mnnck  et  aqua  callda  cotidie  bibeutibus,  aristolocfaia  vet 
sgaricniD  oboiis  temis  ex  aqua  callda  aut  lacte  aalni  po- 
tum.  ciasanthemoR  ad  ortliopnoeas  bibilnr,  item  bysopum  34 
et  BSthmaticls,  peucedani  bucus  in  iocineriB  doloribus  et 
pectoris  lateriaque,  si  febres  aon  sint.  ganguinem  quoque 
expyentibus  subventt  agariciim  victoriati  pondere  tritum 
el  in  mulsi  v  cyatbis  datum,  idem  et  amomon  facil.  ioci-  3& 
Beri  privatim  Teucria  bibitur  recens  drachDiis  un  in  poscae 
beinina,  Vettonicae  dracbma  l  in  aquae  calidae  cyatliis  in 
ad  cordis  vitia  in  frigidae  cyatbis  n.  qtilnquerolii  kqcus 
iocliwris  et  pulmonis  vitiis  saugninemqtie   reicientlbus  et 


rT{B-|S8)aBi]    NAT,  HIST.  XXVI  6— T  (16—19)  18ft 


%  88:  piosc.  m  47),  DioBC-  eapor.  n  31,  30.  Dioac.  lU  6, 
(Mwe,  17,  14),  n  163,  m  4  (6).  1.  —  §84:  Diosc.  eapor,  H 
89.  —  Diosc,  n  194.  HI  27.  (Marc.  17,  9).  II  82,  in  1  (enpor. 
II  29).  I  14.  —  g  36;  Diosc,  eupoT.  11  68,  —  Diosc.  IV  1,  (Marc, 
82,  33).  IV  42  (eupor.  H  30),  II  200,  IV  108,  I  2.  IE  78. 

S  pillio  E.  3  azoum  TEU.  i  scapo  n,   ca^  H, 

5  qui.ttuot  U.v.  I  aqua  Bdc.a,£.  |  allii  eapat  est  Bdfi,   alica 
potest  E.  pota  V.         6  ajron  dit,   c/V.  ind.  syro  B,  airo  T,  siron 
Z.    sinon  r.   |  lacunam  ego  indicavi.  et  adfvjr,  |  dist.  ego. 
6,  7  djBpAoeae  G.    dispnoea  Er.    -ae  v.  difnoea  r  7  elig- 

mate  TB.         8  uettAuica  K'd,    {    base,  t.    {    tm  libra  at? 
S  ariftolochia  —  g  68  ttetnatiG  degmU  in  B.  add.  r  {'post  iria 
foiia  et  dimidittm').        10  calida  ootidie  bibentibns  TdT  {faUo 
HenmUs).    \   asinino  IS.  10.  11  potam  B,    -ta  iv.a.S. 

13  aatfamatida  v.  -aatia  (aaluin-  T)  dT.  hastnmanticis  B.  artu- 1.  \ 
penceduiis  fucns  E,  13  febries  r.   |   BUut  Av.a.O.  IE  et 

IB  —  datum  ma,  r,  {  quinqne  ll.w.  \  amonon  V,  aaaenon  d. 
18  terebia  Vd,  |  quattuor  U.v.        17  hemijiaiii  T d.  I  drachma  i 
«^.  -m&ed.  -rot,  una  Brtf.  dagma«  T.  [  aquae  Vdli^.  aqiutrr.  [ 
calidae  TdTrS.    -da  Eo.   |  tribue  K.d,         V%  4.\i.O™s. TX.v 
.19  aitii'  V.  I  reieientibuB  et  cmoumqae. "H  I-d .  wn.-'it. 


186  C.  PLINI  SECUNDI  cvdH. 

CHJriuinque  vitio  sanguinis  intus  occurrit.  iocineri  anagal- 
lides  mire  prosuQt.  capnon  lierbam  qui  edere,  bilem  per 
urinam  redduQt.  acoion  iocineri  medetur,  thoraci  et  prae- 
cordiis  f^aucum. 

86  (20)  Ephedra,  ab  aiiia  anabasis  vocata,  nascitur  ven- 
tosD  fere  tractu  acandena  arborem  et  ex  ramis  propeadene, 
folio  nullo  cirris  numerosa,  qui  sint  iunci  geniculati,  ra- 
dire  pallida,  datur  ex  vino  nigro  austere  trita  ad  tussim, 
suspiria,  tormina  et  sorbitiane  facta,  in  qtiam  vinum  addl 
conFenit.  item  Genliana  madefacta  pridie  contrita  denarii 
pondere  in  vini  cyatliis  m. 

jIT  (21)  Gaeum  radiculas  tenues  habet  nigras,  bene  olentes. 
medetur  non  modo  pectoris  doloribus  aut  lateris,  sed  et 
cruditates  discuLit  lucundo  sapore.  verbenaca  vero  omni- 
bus  visceribus  medetur,  lateribus,  pulmonibus,  iocineribus, 

S8  tlioraci;  peculiariter  autem  pulmonibus  et  quos  ab  as 
phtliisis    templet  radix   herbae   consiliginia ,    quam   nuper 

SI,  u  inventam  diximus.  suum  quidem  et  pecoris  omnis  re- 
medium  praesens  est  pulmonum  vltio  vel  traiecta  tantmn 
in  auricula,  bibi  debet  es  aqua  haberique  in  ore  adsldue-i 
Bub  lingua,  superficies  eius  berbae  an  sit  in  aliquo  usu, 
adhuc  incertum  est.  renibus  prodest  plantaginis  cibus, 
»Vettonicae  potus,  agaricum  potum  ut  in  tussi. 


\ 


§  a6;  Diosc,  IV  46.  eupor.  II  31.  39.  —  (Marc.  22,  29). 
§  37:  Marc,  22,  35,  ~  g  38:  Colum.  VI  5,  3.  VII  5,  14. 
Diosc.  II  162.  IV  1.  Marc.  26,  37.  Diosc,  ID  1.  enpor.  II  60. 


1  intus  liv.  ail  inlitus?  efr.  Diosc.  3  aciioron  E.  -onon 
T.  a,ceDii  d.  I  thoraci  quoque  v.a.S.  4  daucum  S  cum  J.  can- 
corn  VdT.  -cem  Er.  daacum  (caucam.  Verc.  cancon  C)  quae  et 
{ad  seqq.  relata)  v.  del.  B(H).  cBucnm  legifur  apud  Diosc.  II 
168.    an  radicet  cfr.  §  77.  6  anabaBia  v.   cfr.  irtd.    amab- 

Vd.  abamb-  r.  6  ieret  naetua  candena  r.  7  qnijTdt'.  que 
r,  I  aunt  iv.a.S.  \  iiutgi  T.  10  contrite  V,  11  cyatbia  uini 
TdS.  [  tribus  ILv.  12  gaeum  VBZ*.  geum  dre.  13  nudo 
r.  1  et  om.  V.  16  iia  «.  is  E.  hia  rC.  17  ptliyirig  T.  pi- 
tbvB  S.  I  dist.  a  coU.  XXr  SS.  is  corfs  Bumnia  T.  pecomm 
ojnaiam  v.a.O.         19  traiecta-ta  taia'!.         ^ft  oxvcJal*  VK. 


TdEr]  NAT.  BiaT.  XXVI  7  (19  -25)  187 

(22)  Tripolion  in  maritimis  nascitur  saxis,  iibi  adiudit  ; 
unda,  neque  in  mari  neque  \a  sicco,  Tolio  t'satis  crasBiore, 
caule  palmufli  alto,  in  mucroue  divlso,  radice  alba,  odorata, 
crassa,  calidi  gustiis.   datur  heiiaticis  in  farre  cocta.    haec 

sherba  eadeoi  videtur  i^uibusdam  quae  polium,  de  qua  suo 
loco  diximus.  £i,M.i4fiB< 

(23)  Gromphaena,  alternis  viridiLus  roseisque  per  cau-  ■ 
lem  foliis,  in  posca  sauguinem  reicientibus  medetur. 
(24)  iocineri  autem  herba  maliindnim,  nascens  in  segete 
ac  pratis,  flare  albo,  odorata.  eius  cauliculus  conteritur 
ex  vino  veteve.  (25)  item  herba  calcetiim  e  vinnceis  con- 
trita  iuponilur.  Taciles  praestat  Tomitiooes  radix  Vetto- 
nicae,  liellebori  modo  mi  draclimis  Jn  passo  aut  mulso, 
hysopum  triliim  cum  melle,  ntilins  praesiimpto  nasturcio 
aut  irione,  molemonium  denarii  pondere,  et  siilyhi  lactens 
sucus,  qui  densatur  in  cummim,  sumitur  cum  melle  supra 
dicto  pondere  praecipueque  bilem  traliit.  rursus  sislunt  41 
vomitiouem  cuminum  silvestre,  Vettonicae  fariua;  sumuntur 

ex  aqua,     abstergent  fastidia   cruditatesque  digerunt  dau- 

10  cum,  Vettonicae   farina   ex   aqua  mulsa,  plantago  decocta 

caulium  modo.  —  Singultus  liemionium  sedat,  item  aristo- 


§  39:  DioBc.  rV  isa.  —  §  40:  DioBO.  IV  1.  Ill  27.  IT  156. 
—  §  41:  DioBC.  in  62.  Ma,rc.  20,  130.  89  (106).   Dioac.  H  152. 

in  141.  4  (s).  rv  14.  m  e,  27.  enpor.  n  35.  36. 

1  tripholionTdf.  ]  ma,rJtim.o  d.  |  abluditVfE.  a,llidit  p.a.ff. 

2  mare  E.  I  iBatia  Yerc.  e  Dioee.  satia  Jl.  v.  3  caule  pal- 
mum  alto  S.  cfr.  nota  ad  XXV  161,  de  mendo  XX  117.  paJmo 
alto  n.v.    palmeo  caule  Vere.  {cfr.  §  9S).        5  poUium  V. 

7  cronphaena  E'r.  cyonphena  B'  in  tiutrg.  aymphona  (-nia  C) 
nel  gromphaena  v.a.H.  \  uiribaa  Vdr.        8  medetur  om.  d. 
ti  malandnun  Er.  melandryum  v.a.H.       11  carcetum  r.  chal- 
cetum  A{?)v.a.D.  cfr.  ind.  |  uinaceia  S.  ucaeis  V.  nineis  rv. 
18  quattuor  ll.v.   \  mulsoa  T,         14  nasturcio  £.   -rtio  rv. 
16  molemonium  Eru.  molium  V.  mollium  d.  lemonium  coni.  H. 
(efr.  ind.,  ubi  hermonium  dT.    an  hemionium?).  |  pondere  om. 
d.  I  eat  et  v.a.S.  |  sillybi  eqo.   aillib;  dr.    -baa  rG.  aillybua  J. 
-bi  iia  S.  siljbo  Dal.  psjilibus  v.  cfr.  Diosc.  et  XXII  85. 
le  densatna  d(?)v.a.D.  18  wetto-iB.ii'a.  6.t,         1»  l^msaa"* 

SI  hendomnm  B  e  Diosc.  \iftrm\o\BV[n.'l.^.  -^oih^j^  **" 


188  C,  PLINI  SECUNDI  rrSEf 

lochia,  suspiria  cl^menua.  —  PlenriticiB  et  peripneumonicis 
centaurium  msitis,  item  hysopnm  bibilur,  pleariticis  peu- 

IB  cedani  sumis.  (26)  elus  autem,  quam  Galli  sic  vocant, 
Veneti  cotoneatn,  medetur  lateri,  item  renibus  conrolsisque 
et  ruptie.  similis  est  cuniUe  bubulae,  cacumiaibus  tbynto, 
dulcis  et  sitim  sedans,  radicis  alibi  albae,  alibi  Digrae. 
(27)  eosdem  etfeclus  in  lateria  doloribus  habet  chamaerops 
myrleis  circa  caules  geminos  foliifl,  capitibns  Graeculae 
rosae,  ex  vino  pota.  —  /sc^iadicos  dolorea  et  spinae  terat 
S4  agaricom  potum  ut  in  tussi,  item  ^-toecbadis  aut  Vetto-  m 
nicae  Taiina  ex  aqua  mulsa. 

13  8.  (28)  PInrimum  tamen  homini  negolii  alms  exhibel, 
cuius  caufla  maior  pars  mortalium  vivit.  alias  enim  cibos 
non  traosmiltit,  alias  non  continet,  alias  non  capit,  alias 
non  conficit,  eoque  mores  venere,  ut  homo  maxime  cibo 
pereat.  pessimum  corponim  vas  instat  nt  creditor  el  sae- 
pius  die  appeilat.  huius  gratia  praecipue  avarilia  expetit, 
huic  luxuria  condit,  huic  uavigatur  ad  Pbasim,  huic  pro- 
fundi  vada   exquiruDtur;   et   nemo  vilitatem  eius  aestimat 


g  43:  DioBc.  IV  9.  Marc.  Eli,  18.  cfr.  Plin,  XXVn  *1.  — 
CelBUB  IV  13.  Marc.  35,  17.  39.  cfr.  Plin.  XXIV  180.  —  Dioac. 
m  1  (eupor.  I  337).  [m  28].  IV  1. 


I  clymenus  S  (-noa  i').  ctiin-  H.  I  pleuretJEis  Viv.a.G.  (etc 
d  etiam  v.  2).  \  periplenmonicia  TEJI).  cfr.  XXII  lOB.  XXIH 
133.  XXIV  145.  3  a,luB  ego.  cfr.  XXVU  41  (uhi  etiam  or- 
diM  alphabetieo  tiMttkw).  Scfibon.  83.  Mare.  17,  HI.  10,  68. 
26, 18.  halos  U.v  (index)  Mare.  31,  39.  \  inl  S  cum  Scfeirirfej-o 
ad  Yeget.  p.  109.  at  cfr.  MarC-  31,  29  et  Plva.  XX  36  (-=  Dioac. 
Ill  S3.  54).  *  c-otonia  Td.  |  ea  terri  V.  at-  d.  6  ooni- 
cniae  Zr.  |  bobnlae  om.  T.  6  dulci  Vd.  |  sedant  TEt.  eedat 
v.a.O.  I  radicia  TdT  J7.  radiradi-  Z.  radii  radi-  r.  rRjae  radi-  v. 

7  effectoB  ma.  r.  |  in  09»,  'Etv.a.H.  |  ciiameropa  Yv.a.Dal. 
-pis  Er.  S  mjrteiB  iv.  -tei  r.  |  caulei  dr.  -lie  r8.  -lem  B.  \ 
geminis  tB.  9  potus  Br.  |  ischjadicoa  v.  scia-  II.  10  itoe- 
chadif  B.  thoeca^  r.  tlieoca-  r«.  tiomcn  ineertum;  cfr.  XXVII 
131  {=  Diose.  Ill 28).       IS  albua  B.       IS  alius  Td.  {  cibus  d. 

16  coiificit  EiD.  coucipiat  d.  capiat  T.        16  inetant  E.  { 
17  expetit  Brot.  cwin  Grotutvia.  -itnr  U.v. 
^  ^nc  r.  I  condit  S  cwm  Gronovio.  A\BKU.M,\^ViMMk 


r 


NAT.  HIST.  XXVI  7—8  (25—29) 


consummatioaU  foeditate.  ergo  ntunerosissima  est  circa 
banc  medicioae  opera. 

Sistit  earn  scordotis   recens   drachma   cum   vino  trita  44 
vel  decocta  potu,  Polemoiiia,  quae  et  dysintertcis  ei  vino 
B  datur,  verbasci  radix  pota  ex   aqua  ii   difitorum  magnt- 
tudiae,  nymphaeae  Heracliac  semen  cmn  vino  potum,  radix 
superior  e  sipliio  drachmae  poodere  ex  aceto,  semen  plan- 
taginis  in  vino   tritum   vel  ipsa  ex  aceto  coeta  aut  aliea 
ex  suco  eiuB  Bumpta,  item  cum  lenticula  cocta  vel  aridae 
'"  forina  inspersa   potioni   cum  papavere   tosto  et   trito  vel 
nicus  infUEUS  aut  potus,  Vettoniea  in  vino  I'erro  calelacto, 
eadem   coeliada  in  vino   austero   datnr;  his  et  HIberis  is,  ss 
inponitur  uti  dictum   eet.   —   Teuesmo   radix  aympbaeae  45 
I   fiteracliae  e  vino   bibitur,   psyllium  in  aqua,  acori  radieis 
B6  decoctum.    aizoi  sucue  alvum  siatit  et  dysinlerias  et  tue- 
B    nias  rotundas  pellit.     symphyLl  radix  pota  in  vino  alvum 
et  dysinterlam   gistit,   item  daucL     aizoum  foljis  contritis 
ex  vino  torminibus  resisUt,  alcrmae  siccae  farina  torminibus 
pota  cum  vino. 
»        (29)  Astragalus  folia  babet  longa,  incisurte  multis  ob-  48 
liquis,   circa  radicem  caules  iii  ant  mi,  I'oliomm  pleuos, 

§  U:  Diosc,  HI  115,  IV  8.  102,  (eupor,  U.  48.  Marc.  27, 139). 
in  138.  (eupor.  n  48),  H  152.  eupor,  II  47.  49.  61.  Marc.  27, 18. 
15.  PI.  iun,  48,  18.'—  Majc.  27,  63.  —  g  45 :  Diosc.  HI  138. 
(eupor.  n  48.  47).  IV  88.  9.  PI.  inn.  48,  19.  Diosc.  HI  76.  IV  B8. 
in  189.  —  f  46:  Diosc  IV  68. 

■i  operam  d.         4  potui  TflXr.  1  quae  VJ,   que  r.   quoque 
V.  \  et  del.  S.         5  uelbasci  i.  |  ei  qua  T,  [  duormn  U.v. 
6  nympliae  E.  T.  8  plantatituB  T.    -ti  nisi  A.  8  coeta 

athaJica  V.  9  aridiae  T,  11  potua  TdTo(£).  aiiccua  SiO.  \ 
nettonicae  v.a.S.  13  hibilieTie  E.  13  ut  £iv.a.S.    [ie 

dictiont  cfr.  S  78.  14,7).  14  peyljum  Yi.  |  acori  drG.  cori 
VB.  cum  [radioibo*]  i;.  16.  16  taeaiaa  S.  tenias  t  teneas 
Si.  eit-  T'd.  tieoeag  T'.  tineas  v.  IS  pellat  £.  |  sjmpiti  E. 
-tys  r.  I  pota  —  17  et  ViTtS  t»m.  Kr».  17  djainteria  Br. 
-aa  H.        18  resiatit  —  19  pota  ow.  Vi.  |  alcimae  J  i         '   " 

c/r.  tiota  ad  XXV  130.   alcmae  Br.    -meae  «.     ' 

19  uitJo  T.        30.  31  obliciuiB  7  iXD.    -c^a  i 
y.  I  radioes  v.a.S.  \  dist.  ego.  \  txea  ^    '     """"" 


C.  PLmi  SECUNDl 


florem  liyHcinthij  radices  villosas,  inplicatas,  riibras,  prae- 
duras.  nascitur  in  petrosis,  apricis  et  isdem  nivalibus, 
sicut  in  Pheoeo  Arcadiae.  tis  ei  ad  spiasanda  corpora. 
alvucn  sistit  radix  in  vino  pota,  quo  Gt  ut  moveat  urinam 
repercusEO  liquore,  sicut  pleraque  quae  alvum  sistunt.  $ 
ganat  et  dysintericos  in  vino  rubro  tusa;  dilflcile  autem 
tunditur.  eadem  gingivarum  suppurationi  utilissima  est  fotu, 
colligitur  exitu  autumui,  cum  folia  amisit;  siccatur  in  umbra. 

47  (30)  Et  ladano  sistitur  alvus  utroque,  quod  in  segetibus 
nascitur  contuBO  et  cribrato.  bil)itur  e\  aqua  mulsa,  item  lo 
nobili  e  vino,  ledon  appellatur  Iierba,  ex  qua  lit  in  Cypro 
barbis  caprarum  ad  ha  ere  see  lis.  nobiliits  in  Arabia  fit,  iam 
et  in  Syria  atqiie  Africa  quod  toxicum  vocant;  nervoa  enim 
in  arcu  circumdalos  lanis   Irabunt  adhaerescente  roscida 

is,;sBqq.lanugine.   plura  de  eo  diximus  inter  ungnenta.   hoc  gra- 

48  Tissimum  odore  est  diirissimunique  tactu.  phirimum  enim 
terrae  colligit,  cum  probetur  maxime  purum,  odoratum, 
moUe,  yiride,  resinosum.  natura  ei  moUiendi,  siccandi, 
concoquendi,  somnum  adlicieDdi.  capillum  fluentem  cohibet 
nigritiamque  cuslodit,  auribus  cum  hydromelite  aut  rosaceo 
infunditur,  furfures  cutis  et  manantia  ulcera  sale  addito 
sanat,  tussim  veterem  cum  styrace  sumptum,  efGcacissi- 
mum  ad  ructus. 

§g  47.  48 ;  DioHC.  I  128.    cfr.  Plin,  Xll  7.^.  75. 


1 


1  flore  Vfl. 

2  an  uentosia  ?  efr.  Diosc.         3  in  CFWMaller  p.  '24  not.  2. 
om.  ll.v.  I  heneo  d.  haen-  T.  |  piaeando  T.         4  molleat  Er. 

3  plenaque  q;  S.    \    aiatit  Br.  7  tunditur  eadem  om.  Td.   | 

suppurafione  VB.  8  collitur  V.  |  autnmni  du.  antem  ni  V. 
a,iit  Gumini  Er.  9  laudario  Td.  |  sistit  ut  Er.  |  ailnestribus 
U  549.  sed  Cfr.  §  115.  \  dM.  Salm.  exerc.  p.  259^3.  11  ledon 
ll.'Slv{S).  cfr.  Diosc.  lada,  C.  |  herba  quod  ej  aqua  Br. 
12  pobilius  va,  uilius  U  550  e  Diosc.  sed  cfr.  XU  73.  \  diit. 
ego.  I  iit  B.  12.  13  etiam  ito.a.G.  13  tarioum  Vd.  -con 
v.a.G.  14  ranis  Br,    |   traiiunt  v.    -ntur  11.         16  odore  est 

dTFerc.(G).  -rem  V.  honorem  Er.  onere  est  man.  Dal.  v.  1 
plurintam  Er.  19  onmium  Et.  |  adlicendi  TSr.  21  aut 
eera  V.  S2  atfra.ce  G.  stor-  ll.v{P).  sed  cfr.  cod.  M  XJI  ao. 
^f/.  SS.  XIII 18.  XV 36,  de  cetero  X  19o.  XII  ^W-  12B.  KXIF 
om.  V. 


)r]  NAT.  HIST.  XXVI  8  (B9— 33)  191 

(31)  Alvum  sistit  et  choadris  sive  pseudodicUmiiiim.  49 
Hypocisthis,  orobethron  quLbusdam  dicta,  malo  granato 
inmaturo  similis,  nascitur,  ut  diximua,  sub  cislho,  UDde  ii.si 
Domen.  baec  arefacta  in  umbru  sistit  alvimij  ex  vino  oigro 
anstero  utraque.  duo  eniin  genera  eiiis,  Candida  et  riifa. 
11SUS  in  suco:  spissat,  siccat.  et  rufa  magis  slomachi  rheu- 
inutismos  emendat  pota  m  obolis,  sanguinis  excreationes 
cum  amyio,  dysinterias  pota  et  infusa,  item  verbenaca  e% 
aqua  data  aut  carentibiis  febri  ex  vino  Ammineo,  cochlea- 
ribus  V  addilis  in  cyathos  HI  vini. 

32)  Laver  qiioque,  nascens  in  rivis,  condita  et  coda  50 
torminibus  medetur,  (33)  potamogiton  vero  ex  vino  dys- 
intericis  etiam  et  coeliacis,  similis  betae  foliis,  mjpor  lan- 
tum  birsutiorque,  paulum  semper  eminens  extra  uquam. 
usus  in  foliis:  rerrigerant,  spissant,  peculiariter  cruribus 
'vitiosis  utiiia  et  contra  uicerum  nomas  cum  melle  vel 
aceto.  Castor  lianc  alitor  noverat,  tenui  folio  velut  equinis  61 
saetis,  thyrso  longo  et  levi,  in  aquosis  nascentem.  tadice 
Banabat  strumas  et  diu'itias.  potamogiton  adversalur  cro- 
codUis;   itaque    secum    liabent    earn    qui    venantur.     alvum 


g  49:  DioBC,  I  127,  eiKior.  II  10.  —  Marc.  20,  59.  —  §  50: 
cfr.  Diosc.  n  153.  (Plin,  XXII B4).  —  Diosc.  IV  99,  —  §  51  estr. ; 
Dioac.  IV  36.  eupor,  II  48. 


I  Biatit  —  4  aluuni  hoc  loco  om.  V.  cfr.  v.  9.  |  chondriu 
iv.  condiis  T.  -rya  E,  -rj  r.  2  liypociafchis  iv.  -ciBtia  Tr. 
-cisH  E.  I  oroliethron  tH,  cfr.  Biosc.  -ootron  Zr.  -bothron  J>. 
oborothron  Td.  orobathion  G  (uel  orobanche  add.  c).  |  dicta 
dff.   -tam  r.   -turn  ».   ]   nam  Ion  r.         3  oifitho  dc.   -to  r. 

6  utroque  Er.  efr.  XXIV  81.         6  bucoh  (-cub  V)  spissa  VE. 

7  tribus  llv.   I  dist.  H  coU.  XXII  137.  XXUI 144. 
8  amyloa  Er.  9  post  ex  uino  habet  T  iotttm  loeum  swpro 

omiMwn  (p,  190,  2S  efflcaciBsimum  —  4  alunm],  simul  iteratia 
quae  seqwmtw  4  ex  uino  —  9  ex  uino.   |  ammineo  Bal  ami- 
.aeo  iKv{Brot.}.    -inneo  ViD.   cfr.  note  ad  XXXIV  103. 
10  quinque  dEro.   quoi^ue  V.  |  cyathis  Sv.a.G.  J  tribus  c.a.G. 

II  lauea  V.  13  rnmoriEr.  -ribns  fhirantionbuBqne]  v.a.S. 
14  paulum  VfErH.  -lulum  die.  -latim  O.  \  Bopereminena 
o.  S.  {nusquam  alibi  Pliniani  smus).  \  a/yis.  V ,  \&  ^(ssaa"^, 
19  aduersantur  V.  -at\ir  et  4'Et,l>.a.S.  \^-i.ts  t^siisM 
!  S.         20  habet  E,    \  uenatva  i.    -M&m  ustift  "H  \a^^^= 


192  c.  PLiNi  SBcmroi  [» 

sistit  et  Acliill«a.  ttosdem  efTectus  praestat  et  statice,  vii 
cauUbus  veluti  rosae  capita  sustineas. 
«2  (34)  Ceralia  uno  folio,  radice  nodosa  el  magos,  in  cibo 
coeliacis  et  dysintericis  medelur.  leontopodion  alii  leo- 
ceoron,  alii  doripetron,  alii  thorybelhron  vocant,  cuius  hkHx 
alvum  Bislit  purgatque  bilem,  in  aquam  maisam  addite 
pondere  denariorum  n.  nasi^itur  in  campestri  et  gracK 
solo,    semea  eius  polum  lymphatica  somnia  facere  dicitur. 

63  la^opus  sistit  alvom  e  viuo  pota  aut  in  febri  ei  aqoa. 
eadem  inguini  adalligatur  in  tumore.  nascitur  in  segetibus. 
multi  super  omnia  laudant  ad  deploratos  dysintericos 
quinquefblium  d«coctiR  in  lacte  radicibus  polls  et  aristo- 
loehiam  victoria ti  pondere  in  cyatbis  vini  m.  quae  ex  sapra 
dictis  caiids  sumentur,  haec  caddente  ferro  temperari 
apt!  us  erit. 

64  E  diverso  purgat  alvum  sucus  centaurii  minaris  drachma 
in  bemina  aquae  rum  eiiguo  salis  et  aceli  bilemque  de- 
trabit,  uiaiore  tannina  dist^utiuntur.  Vettonica  almm  soltit 
drachmis  im  in  bydromelitis  cyatbis  vnn,  item  Euphor- 
beum  vel  agaricum  dracbmis  u  cum  sale  modico  poll 
ex  aqua  aut  in  mulso  obolis  iii.  solvit  el  cyr.Iaminos  e\  aqua 
pota  aut  balanis  eubditiSj  item  cbamaeciesi  balanus.  by 
inanlpulns   decoctus   ad  tertias  cnm  sale  et  pituitas  trahit 

g  52:  Mate.  37,  13.  —  Diosc,  HI  100,  (cfr.  Plin.  XXVH  96). 
—  S  68:  Diosc.  IT  17.  42.  (Marc.  27,  64).  enpor.  II  47.  —  S  6*1 
Dioac.  Ill  7.  S-  Marc.  90,  15.  Dioao,  IV  1.  Marc-  80,  S7.  Diose. 
Ill  1,  Marc.  30,  34.  14.  64.  —  Diosc.  m  37-  (cfr.  Marc.  30,  80). 

m  83, 


illos  v.a.M,  1  achillBB  i.    aehillae  V.    ;    aeptem  fl.o. 

3  geratia  d.    |    et  TBri-(S).    om.  i{i)Sadc.  i.  6  lenoeoron.. 

C  e  DioK.  lie-  c.  lich-  dr.  lech-  B.  cheoron  V.        6  doripeta'OB. 

ie.  (iujpic  et  buipitieplc  Dioee.).  doryp-  tD.  \  thotybetbron  8  * 

Diosc.  -iron  VG.   thoribethron  d.   -ethorou  E.   -enthron  r.  toii- 

uentoroo  ti.  S  aqua  mulsa  iv.a.G.  T  dnomm  ILv. 

8  amnia,  d   |  dicatur  Br.        10  tumori  VE.        11  deploroodos  d. 

13,  13  et  ia  arifitholociam  B.        14  candentes  V.  \  temptari 
d.        IT  aqua  Td.        18  msiora  B.  |  uettooieae  (iieto-  V)  VS. 

lit  qnattDor  il.u.  |  in  om.  Td.  [  nonem  U.v.  20  do&hiM 
//,f.  I  modica  Er.  21  tribOB  il.ri.  39.  S3  hjaopi  mani- 
piiiua  €>m.  FA         23  gale  —  tiahit  onv.  »i. 


■rdEp]  NAT.  HBT.  XSVI  8  (84—30)  193 

vel  li'itus  cum  oxyinelite  et  sale  pellitque  venlris  animalia. 
pituitam  et  bilem  delraliit  peucedani  radix, 

(35)  Alvum  purgant  anagallides  ex  aqua  mulsa,  item  5S 
epithymum,  qui  est  llos  e  thymo  satureiae  simili.  difle- 
s  rentia,  quod  liic  lierbaceus  est,  altertus  thymi  albus^  qut- 
dam  hippoplieon  vocant.  stomacho  minus  utilis  vomiliones 
mo  vet,  sell  tormina  et  inflationes  discutit.  sumitur  et 
ecligmate  ad  pectoris  vitia  cum  melle  et  aliquaudo  iride. 
alvum  solvit  a  un  draclimis  ad  Ti  cum  meile  et  exiguo  68 
sails  atque  aceti.  quid  am  a  liter  epitliymum  tradunt  sine 
radice  oasci,  Icnue,  stmilitudine  pallioli,  rubens,  siccari  in 
umbra,  bibi  ex  aqua  acetabuli  parte  dimidia,  detrahere 
pituitam  bilemque  alvo  leniter  soluta.  (36)  et  nympiiaea  57 
in  vino  austero  solvit  et  pycnocomon,  erucae  foliis  crassio- 
ribus  et  acrioribus,  radice  rotunda,  lutei  coloris,  terram 
olente,  caule  quadriangulo,  medico,  tenui,  florc  ocimi.  in- 
venitur  in  sasosis.  radix  eius  in  aqua  mulsa  X  n  pon- 
dere  et  alvum  et  bilem  et  pituitam  eiinanit;  semen  som- 
nia  tumultuosa  farit  una  drachma  in  vino  potum.  et 
capnos  trunca  rietrabit  bilem. 

§§  55.  56:  (leid.  XVH  9,  13),  Dioac.  IV  176.  —  g  66  estr.; 
Marc.  30,  a3.  11.  —  §  57:  Dioac.  (HI  138).  IV  173.  —  IV  I08. 
(cfr.  Plin.  XXVI  35). 

1  ael  TErD,  inlituB  uel  d(?)e.  |  tritua  S.  -turn  Z?.  con- 
tritoB  V.  I  cum  Erp.  in  TdD.  3  porgant  VdT(5,  -at  Et!i,  | 
ana^Uides  VdXfBFeTC.{S).  -llis  iv.        6.  6  quidem  E.  quid  T. 

a  bippopheon  dC.  hjppo-  V.  hypo-  «  {eoni.  H).  iiippopleon 
r.  hipo-  E.  I  niinuB  om.  VT.  I  utilea  TE,  inutjles  T.  7  monet 
TTErf  (S).  minus  moaet  d(?)G,  |  inflationeB  iG.   inflBmina-  rv. 

8  eligmate  r,  elicm-  E.  |  utilia  r,  uitalia  e.a,  G.        9  quat- 
tuor  llv.  I  aex  H.r.  \  melle  et  TTIS,  melle  r.  mellia  d{?)E». 
10  saliB  atque  VTfES.    -isque  atque  r.    -isque  et,  d(?)v.    |   an 
epitlijinuin  in  thymo?  11  tenue  H.  -ui  ll.v.  -uia  D.  an  ea- 

pite  tenui?  13  aluum  ,  .  soluit  v.a.3.  \  di»t.  S.  14  pycno- 
comon iBas.  picnOBo-  T.  pjgmoco-  (pig-  E)  rv.  17  aaioeis 
TdTK.  -OBiB  lod'a  rv(D).  19.  20  et  capnoa  Viv{8).  et  car- 
nOB  Er.  et  pauos  S.  diacutit  panoa  Z>.  \  trunca  J  coll.  XXV 
155.  tru  Sx.  Btnina  d.  -omamVB,  -umam  diacutit  v.  diacutit 
H.  per  urinam  S  coll.  §  35,  wtde  possig,  si  tm  (Ei\  ijtto  ofi- 
mtino  habere  mails,  comcere  eau  (cfr.  XSl78>.  ISi  — -^.va^.- 
1  disi.  S. 

Pi.m.  ir*i.  HtflT,  IT.  Va 


194  C.  PLINI  SECUWBI  (V(BB55i 

fiS  (37)  Polypodi,  quam  nostri  ffliculam  vocant,  similig 
felici,  radix  in  usu,  pilosa,  coloris  intus  herbacei,  crassi- 
tudine  digiti  miaimi,  acetabulis  cavernosa  ceu  polyporum 
cirri,  subduicis,  in  petria  nascens  aut  sub  arboribus 
tustis.  esprimitnr  sucus  aqua  madefactae,  et  ipsa  minute 
concisa  inspergitur  oleri  vel  betae  yel  malvae  vel  salsa? 
mento  aut  cum  pulLicula  coquitur  ad  alvimi  vel  in  febri 
leniter  solvendam.  detrabit  bilem  et  pituilam,  stomacbum 
ofTendtt.  aridac  farina  indita  nartfaus  polypum  coosumiL 
florem  et  semen  non  fert. 

&6        (38)   ScaiRonium  quoque   dissolutione  stomachi  bilem 
detrahit,   alvum   solvit,   praeterquam   si   adicianlur   aloesi 
dracbmae  n  obolis  eius  n.     est  autem   sucus  herbae 
radice  ramosae,  pinguibus  Tollis,  triangulis,   albis,  radio* 
crassa,  madida,  nausiosa,     nascilur  pingui   et  albo   solix. 

€0  radix  circa  canis  ortum  excavatur,  ut  in  ipsam  conflua^ 
sucus,  qui  sole  siccatus  digeritur  in  pastillos.  siccatur  et 
ipsa  vel  cortex,  laudatur  natione  Colophonium,  Mysium, 
Prienense,  specie  autem  nitidum  et  quam  simillimum  tan- 
rino  glutini,  fungosum  tenuissimis  fistulis,  cito  liquescens, 
virus  redolens,  cumminosum,  linguae  tactu  lacteacens,  quam 


§  58:  Dioac.  IV  186.  Tli.  H.  IX  13,  G.  laid.  XVII  9,  63.  Marc. 
30,  6.  44.  (cfr.  Cato  158,  1).  Th.  E.  IX  30,  4.  —  §§  59  —  81: 
Diosc.  IV  168.  —  §  59;  Marc.  80,  13.  (6  —  8).  —  §  60:  laid. 
XVII  9,  64. 


1  poljpodion  d(?)ii.a.5'.  |  felicnlam  S.  filic-  Erp(2)).  -eio- 
1am  Vdl    cfr.  Cato  158,  1.    Colum.   VI  37,  11.  2  felici  V. 

^fl  ES.  aici  iv.  -cia  rD.  cfr.  not-  ad  XXIV  85.  S  ceu 
om.  Vd.  4  carri  Vd,  b  a  v.  esprimitnr  dtnuo  incipit  R.  | 
madefacta,  E'w.a.S.  |  et.  VHTfBe{S).  om.  d(?)I3ai,  |  minute 
ST(GTon.)H.  -la.  Tdf.  om.  Sv.  7  uel  {pro  aut)  Sv.a.H. 
8  leniter  O.  leni-  U.tv.  9  ollendifc  Sr.  10  florem  et  E(?) 
man.  Dal.  H.   -ret  rl.   -ret  et  ti.  11  scamouium  TEr(IJ), 

scammo-  r(?}£ag.  |  an  qvoque  non  sine?  {  disBoIntione  D.  -nsB 
VBdf.    -nem  Erv.    |    Btomachi  f!.i>.    -chi  facit  G.    facit  u. 
12  aloae  V.  alae  R'.       13  duae  .  .  duolius  ll.v.        14  trigulia 
S.  I  an  floribua  all)ia?   cfr.  Diosc.         16  pingue  E.         16  ipsa 
f.a.U.  I  conflat  V.         19  prienese  VE.         20  tenuisaimi  V. 

SI  ciumumosnm  SM.    -no  aob  E,    fimuniitoeum  Td.    fiuni-  e. 

■^UJ"'-  C.  gumma-  G.  |  tactu  ow.  T..  ^_i.^B 


T 


NAT.  mST.  XXVI  8  (37—39)  I95 

levissimum,  cum  diluatur,  albescens,  hoc  eveoit  et  adulle- 
rino,  quod  fit  erri  farina  et  tithymalli  marini  suco  Fere  in 
ludaea.  quod  etiam  strangulat  sumptum.  (leprehenditur  til 
guslii,  tithymallus  enim  linguam  cicalefacit.  usus  bimo; 
6  nec  ante  nee  postea  utile,  dedere  et  per  se  ex  aqaa  vel 
mulsa  et  sale  quatemis  obolis,  sed  utilissime  cum  aloe 
ita,  ut  incipiente  purgatione  mulsum  bibatui*.  (it  et  de- 
coctum  radicis  ia  aceto  ad  crassttudiuem  mellis,  quo  leprae 
inlinuntur  et  caput  inunguitur  in  dolore  cum  oleo. 

M        (39)  Tithymallum  nostri  herbara  lactariam  vocant,  alii  GB 
lactucam  capriaam,  narrantque  lacte  eius  inscripto  corpore, 
cum  inaruerit,  si   cinis  inspergatur,  apparere  litleras,   et 
ita  quidam  adulteras  adloqui  maluere  quam  codicillis.    ge- 
nera eius  multa.    primus  cognomiaatur  characias,  qui  et 

le  masculua  eiistimaliir,   ramis  digitali  crassitudine,  rubris, 
sucosis,   V   aut  vi,   cubitali   longitudinc,    a   radice   foliis 
paene    oleaej    in    cacumicihus    coma    iunci.     nascitur   in  63 
asperis  maritimis,  legitur  semen  autumno  cum  coma,  sic- 
catum  sole  tunditur  et  reponilur.     sucus  vero  incipiente 

so  pomorum   laniigiae    defractis   ramts   eicipitur  farina   ervl 


.  IS  11,  8)-  —  §  GS  — 65: 


1  dilnitur  v.  a.  S.  I.  3  aduiterino  V.  adliii-  E.  2  enii 
I  BdFfl-c.fff).  erbi  T.  herbi  E.  -bae  u,  |  iarmae  T.  |  et  om.  E,  | 
tithymalli  (titj-  TBE)  v{G)B.  cfr.  Theo^r.  -mali  dC{Dai.)  e 
Diose.  (cfr.  index  et  XX  309),  ttt  mfra  irfiigHe.  i  eicalefivcit 
V'KrS.  -alfftcit  rv.  |  uub  bimo  E.  bulbi  more  v.a.E.  6  neo 
ante  dTSc.  ne  et  cante  r.  cfr.  XXVII79.  \  utili  S  cum  Gron.  | 
uel  ViTln(J).  et  E,  om.  E(?)C.  an  pura  uel?  cfr.  Biosc. 
6  mnlao  T.  |  ex  (pro  et)  E.    an  et  ex  vel  et  e?  |  aloae  Y. 

9  inliniuntur  E.  |  inunguitur  fl.  ung-  rv.  cfr.  XXV 135  et  142. 
nagere  §  32.  XVIU  303.  XIII  S3.  XYI  205.  XXIV  60. 
XXVIII  S3,  sed  turn  de  tali  us»  medico.- 1  cum  mullo  d. 

10  alii  om.  E.  12  spargatur  TB.  iuaparg-  tS.  14  primis 
S,  I  obaracias  C  e  Biosc.  -chias  (car-  v)  Ziv.  cbazarias  Bd. 
zachar-  V.  15  malculus  V.  16  sucoasia  T.  rugosia  HH. 
cfr.  Biosc.    I    quinque  aut  aei  ll.v.    |    radice  Eu.  -cis  r. 

17  paene  oleaeB(?)fl'.  paenuleae  f.  peneleae  ^41.  -\&'^.-sje&- 
dulia  G.  -det  v.  18  legitimia  Zi,  an  -qi.qiA:Wos.1  "''  "^■-"' 
ei  §  73.       18.  19  siccatur  B'.        W  m(ii.t\«TAa*  "f^  ■ 


196 


C.  PLIHI  SECUNDI 


aut  ficis,  ut  cum  iis  arescat.    quinas  autem  guttas  siDguUsa 

64  excipl  satis  est,  traduDtque  totiens  purgari  hydropicos  ficol 
sumpta,  quDt  gultas  ea  lactis  exeeperit.    sucus  cum  coIU-l 
gitur,  ne  attingat  oculos,  cavendum  est.     Dt  et  e  foliisJ 
tuDsis  priore  minus  efBcaa.    fit  et  decoctum  e  ramis. 
et  semen  in  usu  cum  metle  decoctum  ad  catapotia  t 
vendae  ahi  gratia,    semen  et  dentium  cavia  cera  includitu 
colluuntur  et  radicis  decocto  e  vino  ant  oleo.    inlinuut  e 
lichenas  suco  bibmitque  eum,  ut  purget  vomitione  et  a 

65  soluta,  alias  stomacho  inutilcm.    trahit  pituitam  sale  additg 
in  potu,  bilem  aphronitro,  si  per  alvum  purgari  libeat,  i 
posca,  si  vomitione,  in  passo  aut  aqua  muisa.    media  polio  ' 
iQ  obolls  datur.    ficos  a  cibo  snmpsisse  melius  est.    fauces 
urlt  leniter,   est  entm  tarn   ferventis  naturae,  ut  per   se  i 
extra  corpori  inposltus  pusulas  igDUim  modo  faclat  et  [ 

ee  caustico  in  usu  sit.  - —  (40)  Alterum  genus  tithymalli  myr 
titen  Tocant,  alii  cari/iten,  foliis  myrti  acutis  et  pungentibui 
sed  maioribuB,  et  ipsum  in  asperis  nascens.    colliguntu 
comae  eius  bordeo  turgescente  siccataeque  in  umbra  diebus  1 
Tint  in  sole  iuarescunt.    fruutus  non  pariter  maturescit,* 
Bed  pars  anno  sequente,   et  nuK  vocatur.    iude  coguomeH  J 

§§  66.  67:  DioBC.  IV  162.  Th.  B.  TX  11,  9.  (0.  IV  6,  9). 

TBdfS.  ramulis  Siv[D).  1  flcia  Verc.(G).  fid  VEa».  fie 

{reliquis  abscissis)  E.  |  iis  v.  is  VBdlJ.  his  E.  |  avb  e  T.  |  s~ 
fjuli  B.  2  tradnatque  etiam  Eru.o, S(l>).  3  quod  E.  | 
J.  ei  VBE.  om.  d(?)«.  3.  4  collig  E  deficientibM  ceteris  ■ 
que  ad  §  84  anthyllis.         4  £t  et  e  Vraf?.  St  et  Bdx.  om. 

5  minus  TBdiii.    domus  ra.  5.  6  est  et  TBxku. 

d(?)H.         6  uau  cum  dirau.   sucum  TB,  |  decoctii  ar-  -oto 
8  coluuntur VjO,  |  radicis  d(?)i7.  -cea  rx.  \  decoctae  v.a.t 
e  tG,  in  aC.  om.  riv.        9  purgent  v.aS.  |  uomitione  G.  -i 
ll.xv.         10  alias  Bati.   -ia  7d.  -io  x,         IS  pusca  aZ>.  |  uomi-l 
done  a.    -itionem  TBx,  13  tribas  ll.v.  |  sumiase  V 

14  leniter  U.v.  ati  uehementer?  |  et  {pro  ut)  V.         15  inpositi 
ego.   cfr.  §  62.    -tum  TBdxv,  -ta  a,D.  |  faciat  diw.  -eit  i 
16.17myrtiteaTaS.  efr.  Tneophr.  -tem  Bdx.  mystitem  V.  myt-' 
aiten  f.  -einiten  v  e  I)iosc.        17  caryiten  S  e  Diose.  caro  st 
a  TBdx.  -rioten  v.  caroa  et  in,  r.  carso  et  in  a.  |  pinguentibna 

bus  «.        18  maioribus  ego  e  Dioac.  moUioribus  ll.v.  de 

75;  Xri  X74.        20  nouew,  li-s^. 


r 


ftdBj  NAT.  mST.  XSTjS  (39—44)  197 


Graect  dedere.  demetitur  cum  messium  maluritale  lava-  67 
torque,  deinde  aiccatur  et  datur  cum  papaveris  nigri  il 
partibus  ila,  ut  sit  totum  ai^etabiili  modus,  minus  hie  vo- 
mitorius  quam  superior,  ceteri  iteoi.  aliqui  sic  et  folium 
5  eius  dedere,  Ducem  vero  ipsam  iu  mulso  aut  passo  vel 
seaima.  trahit  pituitam  et  bilem  per  alvum,  oris  ulcera 
sanat.  ad  nomas  oris  folium  cum  melle  eslur.  —  (41)  Ter-  6 
tium  genuR  tithymalli  paraiium  Tocatur  sive  titbymailis 
folio  rotundo,  caule   palmum  alto,  ramis  rubentibus,  se- 

10  mine    albo,    quod    coUigitur   incipiente    uva   et   siccatum 
teritur  sumiturque  acetabuli  meiisura  ad  piirgHtioucs.  — 
(42)   Quarlum  genus  beliofcopiou  appellant,   foliis  porcil-  69' 
lacae,  ramulis   stantibus  a  radice   lui  aul  v  rubentibus, 
semipedali  altitudine,   suci  plenis.     boc   circa  oppida  na- 

13  scitur,  semine  albo,  columbis  gratissimo.     nomen  accepit, 
quoniam   capita    cum    sole   circumagit.    Irabil   bilem  per 
ioferna  in   oxymelite  dimidio   acetafaulo.    ceteri  usus  qui 
characiae.    —    (43)   Quinlum    cyparittian   vocant  propter  70 
foliorum  similitudinem,  caule  gemino  aut  triplici,  nascen- 

!0  teffi  in  campestribus.  eadem  vis  quae  belioscopio  aut 
characiae.  —  (44)  Sestum  platyphyllon  vocant,  alii  corym- 
biten,   rilii  amygdaliten  a  similituditie.     uec  ullius  latiora 


1  demetitur  dm.  demittd-  (dim-  a)  r.  \  cum  V'Hdxv,  com 
v.    om.  ai>.    an  communi?  1.  3  lauaturque  B.G{D).    leua^ 

a.  lauatumquB  ViTlxS.  -tnm  v.  -tiir  G.         2  duabua  il,}\ 
S.  I  uomitorinB  CFWMulIer  p.  34.  25.  cfr.  XX  IV?.  XXI 128. 
-tionibuB  ll.v.         4  centnm  a.    ceterum  D.    -ria   U  552.  \  item 
Ba(7)G.  idem  VxaD.  iidem  ir.  {an  ceteri  nsus  iidera,  ut,  §  699 
efr.  Diosc).        6  sesima  xraS.  reeima  V.  -iua  B.  eesama  d(?)t<. 

9.  10  semine  diir.  Bfimen  r.         12  heliosoopiou  v  e  Dioec. 
helio  (elio  R.  alii  a)  copion  II.         13  quattuor  aut  quini^ne  ll.v. 

14  bic  TiS.         15  gratissimo  aif.   -mo  quod  coIliKitur  in- 
cipiente ima  riti  {faUo  iterata  ea:  v.  10).  |  accepit  Vap(S).  -cipit 
"  17  infema  ran,  inte- ri.         18  quintum  diat;.  -tom- 

to  quod  S,  I  ejparittian  raS  {-iiliaii  ti).  fjpar-  B.  (ipar- 
T.  fipparitiam  d.         19.  20  naacentem  v.   -te  H.   -ti  S.  cfr.  Kit 
101.        20  cai  eadem  v.a.S.        tX  uodKat  iK^-^^'ii.-ftVS'a- 
31,  S3  corimbiten  it.  corib-  'Va.  .— 


I 


198  C.  PLINI  SECUNDI  iTBd« 

sunt  folia,    pisces  iiecat.    alvum  solvit  radice  vel  roliU  vel 
sum   ia   mulsu    aut   aqua  miilsa  draclitnis  mi.     detrahit 

71  privatim  aquas.  —  (45)  Septimum  dendroides  cognomi- 
uaDt,  alii  cobion,  alii  leptophjllon,  in  petris  nascens, 
mosissimum  ex  omnibus,  maxiniis  cauliculis  rubentibus  et  ■. 
semine  copioslssimum,  eiusdem   effeclus  cuius  characian. 

72  (46)  Apios  ischas  sive  raphanos  agria,  iuncos  it  aut  m 
spargit  in  terra  rubentes,  foliis  rutae,  radix  cepae,  sed 
amplior,  quare  quidam  rapbanum  sikestrem  vocant.  intus 
babel  mammam  candidam,  extra  cortices  uigros.   nascitur  i 

73  in  monlosis  asperis,  aiiquando  et  lierbosis.  efToditur  vere 
tusaque  in  Hctlli  mergitur,  deier.toque  quod  supernatat 
reliquus  sucua  purgat  utraque  parte  sesquiobolo  in  aqua 
mulsa.  sic  et  bydropicis  datur  acetabuli  mensura.  insper- 
gitur  et  aridae  radicis  TariDa  potioni.  aiunt  superiorem  t 
partem  eius  vomitioue  biles  estrahere,  inferiorem 
alvum  in  aqua, 

74  (47)  Tormina  discutit  quodcumque  panaces,  Vettonica 
praelerquam  a  cruditale,   peucedani   sucus  et  inflationes, 


§g  72,  73;  Dioec,  IT  174.  —  §  72:  Th,  H.  IX  9,  e. 
§  73  ertr.:  Th,  H.  EX  9,  6.  —  §  74:  DioHC.  eupor,  U  40,  Diosc. 
m  48.  Marc.  29,  21,  Diosc,  0182,  I  2.  m  76,  1 128.  HI  3.  Marc. 
27,  16.  (cfr,  Plin,  XXVI  44), 


2  quattuop  U.v.         3  dendroiden  iiH    -ro  id  est  T. 
4  Gubion  TR'.         4.  6  ciimosiasimum  VB'z,  6  maxinie  r 


1  (corruptm 

6  characian  ego.  -ias  v,  charachia  N  VBd, 
-ia  a',  (u  ubique  cum  teqnenti  v.  apios  imietum  eet).  de 
strtietura  cfr.  XXVIl  24.  7  apios  TBdS  e  Diosc.  apion 
&'.  aptoe  a'.  opoB  a.  \  ischaa  B£.  -caa  a',  -cha  Td.  -ca  x. 
ecillaa  a*.  HCjUa  v.  |  agria  rdzti,  -ias  a,  agana  r,  |  duos  U.v.  j 
aut  al>.  oin.  riS.  siue  c  {scribendvm  rSfctwf  binos  teriioa: 
cfr.  XXVII  83.  XI  21).  \  tres  U.v.  10  an  mednllam? 
11  moutosis  VdiaC(S).  -tuoflis  B{?)ii(fl^),  (  et  VBdu;(S),  et  in 
a(?(J),         12  tuaati  T,   -sa  dTi.         13  reliqus  V.  |  itaque  B'. 

14.  15  inspargitur  V(a?)iS.  17  in  aqaa  ego.    cfr.  v.  13. 

aqua  TBdTfza,  dd.  11.  aquaa  M  {efr.  §  70),  At  eoni.  S.  aquam 
t/.  aeque  D.  an  aed  totam  utraque?  cfr.  Diosc.  18  uetto- 
'Q8  daS.    uecto-  X.    et  to-  V.    et  netto-  'B.(3)G. 


r 


VRdu]  NAT.  HIST,  XXVr  8  (44—48)  199 

ructus  gignens,  acori  radix,  daucum  vel  si  lat'lu(:ae  modo 
sumatur.  ladaaum  Cyprium  potum  interaneorum  \iliis  oc- 
currit,  Gentianae  farlaa  ex  aqua  tepida  fabae  magDitudine, 
plantago  mane  sumpta  n  lingulis  et  tertia  papaveris  in 
5  vini  cyatliis  nn  nou  veteris.  datur  et  in  somnum  euntibus 
addito  nitro  vel  polenta,  si  multo  post  cibum  detur.  colo 
iofuaditur  hemina  suci  vel  in  febri. 

(48)  Agaricum  potum  Dbolis  ili  in  vini  veteris  cyatbo  76 
uuo   lieni  medetur,  e  panace  omuium  generum  radix  in 

10  mulso,  sed  Teucria  praecipue  pota  arida  et  decotrta,  quan- 
tum manus  capiat,  in  aeeti  heminis  ui  ad  heminam.  in- 
linitiir  eadem  ex  aceto  aut,  si  tolerari  non  possit,  ex  flco 
vel  aqua.  Poiemonia  bibitur  ex  vino,  Vettoniea  dracbma 
in  oxymelitis  eyathia  ni,  aristolochia  ut  contra  serpentes.  »6.  «>t 

15  argemonia  vii  diebus  in  cibo  sumpta  lienem  eonaumere 
dicitur,  agaricum  in  aceto  mulso  obolis  n.  nympbaeae 
Heracliae  radix  iu  vino  pota  et  ipsa  consumit.  cissan- 
tliemus  drachma  bis  die  sumpta  in  vini  albi  cyathis  n 
per  dies  XL  lienem  dicitur  paulalim  emittere  per  urinam. 

soprodest  et  hysopum  cum  fico  decoctum,  loncbitidis  radix 
decocta    prius   quam  semen    demittat,   peucedani  quoque 


§g  75.  76:  Diosc.  eapor.  II  SI.  62.  —  §  75:  Dioac,  m  1. 
101  (142).  efr.  Plin,  SXV  46.  XXIV  131.  —  Dioao.  IV  8.  1,  — 
m  4  (6).  —  g  7G:  PI.  iun,  67,  3  —  6.  Diose.  eupor.  H  60.  — 
Dioac.  m  188.  —  II  194.  —  m  27,  153.  82    Tb.  H.  IX  20,  2. 

1  item  acori  H(?)G.  I  dacum  uel  «.  daucumue  v. 
S  maguitudiiiein.  T.  4  submota  T.  [  a  dnabus  dTx,  5  quat- 
tuor  ».(?)(?.  an  im  cjathia  uioi?  6  aimul  quo  (que  V)  V. 
-mnl  di.  mill  si  v.a.G.  8  tribua  (iuribua  V)  It.v.  |  ueteris 
om.  ».  9  Uene  Ti,  \  e  VBTxaii(S).  et  dC  |  paoacia  G.  sed 
cfr.  §  44.  94.  101.  106.  10  dacocta  dKac.  -to  r.  11  tribna 
n.v.  I  dist.  ejfo  coll.  §  S7.  {13S)-  XXIII 109.  XXVIII 307.  \ 
heminam  (emi-  xa)  II.  fx,  flemina  D.  Dnlnna  v.  12  possint 
V«.  I  ficu  Y(?)v.a.D.  U  tribua  ll.v.  16  vn  v.  uel  VKx. 
aeptem  H?}iB.Dal.  16  duobua  ll.v.  17.  18  cessanthemue 
T.  ceaaent-  S,  chiasant-  i.  20  cnm  ficc  TBdxc.  in  utno  »..  \ 
loncitidia  a.  louchithidia  V.  loncjtii-  i.  lincyth-  R.  naW- 
chintb-  v.  21  decocta  —  quoqiie  alttU'm'posl.'ra.Sis.^^.'i.'^Oi^ 
.,—  ^^^  decocta  K&xv.  del.  "D  ci'-ift.  *■ 


200  C.  PLDTI  SECUNDI  [TBdi 

77  radix  et  lieni  et  renibiis.  lien  suco  acori  poto  coosumitur, 
praecordiia  et  ilibus  utilissimae  radices;  ....  clymeni  se- 
men polum  diebus  txt  pondere  denarii  in  vino  albo, 
Vettoaicae  farina  ex  melle  el  aceto  scilltte  pota,  radix 
loncbilidis  in  aqua.  Teucrium  inlinitur,  item  scordinm 
cum  cera,  agariiMim  cum  fjiruia  e  feno  Graeco. 

78  (49)  Vesicae  malis  contraque  calcuios,  gravissimis  cra- 
is.ia  ciatibus,  ut  diximus,  auxilio  est  Polemonta  ex  vino  pota, 

item  agaricum,  plantago  foliis  vel  radiue  potis  ex  | 
BKVettonicB  ut  in  iocinere  diximns,  item  ramici  pota  atque 
inlita,  eadem  ad  strangurias  efficacissima.    quidac 
culos  Vettonicam  et  verbenacam  et  mil/falium  acquis  pop^ 
tionibus   ex  aqua  pro  singulari  remedio   bibere   susdenfc 

79  Btrangurias  discuti  et  dictamuo  certum  est^  item  quinque- 
folio  decocto  ad  tertias  in  vino,    hoc  et  enterocelicis  daii 
atqne  inlini  utilissimum  est.    xiphi  quoque  radix  supeiioi 
urinam  ciet,  Infantibus  enterocelicis  datur  ex  aqua  et  i 
linitur.     vesicae  vitiis  peucedani  sucus,   infantium  ramici' 

§  77:  Dioac.  I  2.  eupor.  n  60.  PI,  iun.  44,  10.  Diosc.  IV  14. 
(cfr.  Pljn.  XXVH  130).  enpor.  n  61.  Dioac.  HI  153.  101.  115.  — 
§  78:  DioBC.  IV  8.  enpor.  11  111.  —  Dioec,  III  1.  K  162.  PL 
iun.  62  1.  DioBO.  IV  1.  (cfr.  Marc.  26,  8.  27),  —  §  79:  Diosc." 
Bupor.  n  112.  —  Dioac.  IV  42.  —  Diosc.  eupor.  11  112.  (c&. 
Maic.  26,  B6).    Dioac,  IV  30.  UI  82.  IV  70. 

I  lien  Buco  ego.  lienie  (uco  om.  ante  aco)  VBdx.  alieni^ 
ra.  lien  v.  \  acoro  man.  Bat.  v.a.G.  \  poto  Vr  man.  Hal. 
-tu  tG.  2  an  utilisBima  radiee?  |  Jac.  ego  indicavi; 
derant  conHnmit  et.  4  Buillito  VTfx.  6  farina  e  S.  -na 
21.  -na  [foeni  graeci]  v.  6.  7  dist.  H.  7  an  grautsBiai 
cruciatoB  (acriptum  oKm  -tuns)?  cfr.  XXV 33.  10  ramicii 
-iti  U.J  [coll.  §  79.  XXSSl.  XXIV 15  (bis).  XXX13S.136.13f 
serf  cff.  XX  Ida.  XXU  84-  121  et  Ceh.  VII  18  e:dT.  22.  2: 
Seren.  683.   Plin.  tun-  63,  23.  64, 1-   Marc.  33,  23.  2i.  25.  &, 

II  inlinit;aT(a?)  J).  |  quidem  (-damZ))  ad  calculos  VdxtiJ 
ad  calculos  quidam  'S{?)v.  12  milifolium  ego.  millef-  U.i 
cfr.  MOiffl  ad  XXIV 153.  14  discuti  djrff.  -tit  r.  (-tere  v).) 
e>(pro  et)  dTx,  15  hoc  eat  V.  del.  v.a.G.  |  enterocfiUoT 
'<K  hxt-  r,  ictericia  v.  16  est.  xiphii  c.  est  aiphi  TXit] 
^fbi  r.    esipbi  B.         17  diet,  ego  coU.  Diosc.        18  diet  i 


VHd«]  NAT.  HIST.  S5VI  8  (48-60)  201 

et  umbilicis  emiiientibus  psyllion  inlinitiir.  iirinaoi  cient  8C 
anagallides,  acori  radicia  decoctum  vel  ipsa  trita  potaque 
et  omaia  vesicae  vitia  depellii,  calculos  et  herha  et  radix 
cotyledonis  itemque  genitalium  inflammationem  omnem  pari 
6  pondere  et  caulia  et  seminis  et  miirrae.  ebuliim  teneris  81 
cum  Toliis  tritum  ex  vino  potum  calculos  pellit,  iopositum 
testes  sanat.  erigeron  qiioque  cum  farina  tiiris  et  vino 
duici  testium  inilammatioaes  sanal.  sympbyti  radix  inlita 
enterocelas  coliibet,  genitalium  nomas  bypocislhis  alba. 
Artemisia  quoque  datur  contra  calculos  es  vino  duIci  et 
ad  Btrangurism,  dolores  vesicae  sedat  ex  vino  radix  nym- 
ph aeae  lleracliae. 

(50)  Eadem  vis  crethmo  ab  Hippocrate  admodum  6'. 
laudatae.  est  autem  inter  eas  quae  eduntur  silvestrium 
herbarum;  banc  certe  apud  Callimacbum  adponit  rustica 
ilk  Hecale.  species  quae  elalae  hortensiae.  caulis  udus 
palmum  altus;  semen  I'ervens,  odoratum  ceu  llbaaotidis, 
rolundum;  siccatum  rumpitur.  liabet  inlus  nucleum  can- 
didum,  quern  aliqui  cacArym  rocant.    folia  plnguia  albicant 

§  80 :  Diosc.  11 109.  1 3.  IV  90.  —  §  81 :  IV  36.  IV  0  (eupor,  11 
108).  in  117. 138.  (eupor.  11 106.  112).  —  §  82 ;  Hippocr.  nat.  mul.  20. 
morb.  mul.  I  10.  5ti.  cfr.  Plin.  XXII  88,  Dioac.  II  156.  (HI  79). 

1  psyllion  rr.  -jlion  a.  pjUion  rx.  S  anagallideB  d(f)u, 
anaca-  ri.  3  depellit  ego.    de  ra.    om.  riS.    sanat  et  c.  | 

calculos  et  it,S.    -ose  et  ri.   -oh  v.         i  omnem.  raG,    om.  r 
TxtJ.         5  pondere  caulis  AYtn.   (   teneria  raff,    -rum  rttiv. 

7  frigeron  Vi,  8  ajmphjti  iv.  -piti  VE.  -picg  r.  aini- 

phiti  X.  -pice  a.  |  inlit&  V.        9  interocelas  Vx.        13  crethmo 
p.  chretmo  V.  cretamon  d.  cetmio  B,  cetno  r.  Creddeno  a. 
14  laudatae  M.  -ta  ll.v.  -to  5  e  coni.  Dal.  sed  cfr.  §  83  (lar- 
gior),    158.  160.   XXriI  135.    \     dnntnr  V.    dicantut  V». 
16   apeciea   quae   iv.    apecieaqua   (apic-  B)  rTs  Fen.(iS'.),    -que 
est  B.  spices  quae  V.  peciaaque  a.  {  elatae  VEX  Veti.  -ie  dxav. 
batis  B.    elatinae  D  cum  TJ  554  (nulla  causa  coll.  Siosc.  IV 
40).  an  althaeae  vel  maluae?  cfr.  XX S22.  [  unua  raff,  umim 
rTiv(S).       17  feraeas  VR'.  ferens  .H.  |  iibanotidis  r  in  marg.  v. 
lyb-  a.  balotidia  Tdi.  balathi-  B.         19  oacliryni  S.  -jn  «.  -ya 
D.   caorjmB.   -ry  Vfl,   -rys  r.    -ris  a.   cfr.  XTI 30.  XXII 71. 
XXIV  99.  101.  1  folia  pinguiae.Gf.av^'iVuj-gi.-Qsm.Tt^i-M'^^-V 
""'      ' -ais  ii.T(iBtH), 


202  C.  PLINI  SECUNDI 

Teluti  olivae,  crassiora  et  salsa  giistu;  radices  digiti  crassl- 
83  tudine  HI  aut  ini.  nascitur  in  maritimis  petrosis.  estur 
cruda  coctave  cum  oiei'e,  odorati  saporis  et  iucundi.  ser- 
valur  eliam  iu  muria.  praecipue  ei  usus  ad  strangurias 
folio  vel  caule  vel  radice  ex  vino,  colorem  quoque  cor- 
poris gratiorem  facil,  Tcrum  largior  iiiflationes.  alvum 
solvit  decocto,  iirinam  et  a  renibus  lunorem  trahit,  sicuC 
alc;mae  siccae  fariua,  e  rino  pota  stranguriae  efficacini 
addito  dauco,  lieni  quoque  utilLs.  adversus  serpeutes  bibitiir, 
iumentis  quoque  iu  pituita  aut  stranguria  hordeo  inspersa 
succurrit. 

SI  (51)  AnthyllioD  est  lenli  simillinia,  quae  in  vino  pota 
vesicas  vitiis  liberate  sanguinem  sistit.  altera  aatbyllis, 
cliamaepi/yi  similis,  (lore  purpureo,  odore  gravi,  radiofl: 
intubi,  vel  magis  medetur  .... 

(52)    Cepaea,  similis  porcilacae,  nigriore  radtce,   se 
iuutiJi,   nascens   in  litoribns   harenosis,   gustu  amara,   i 

g  83:  Diosc,  II  156.  (eupor.  11  112).  HI  169.  —  §  84:  Diow 
m  143  (eupor.  11  109).  cfr.  Pliii.  XXI  175.  —  Dioac.  m  IBl 

1  crassiore  et  salao  v.a.G{H).        3  tres  ant  quattuor  H.i^^ 

3  cruda  coctaue  ego.  crudu  coctuue  ll.v.  efr.  §  83  laudatat 

4  praecipne  ei  ego.  cfr.  X  130.  -pue  H.i.  -ui  G.  -neq'q 
o.  I  UGUS  dxa(?.  usque  TE.  eins  usue  v.  an  praecipue  t' 
luusque?  |  etranguriae  aZ).  -ia  ix.  -iam  v  -gjcia,  TB.  ( 
gior  VBdTxJ.  quoque  largior  ra.  aequo  largior  G.  larTgit^ 
quoque  D.  I  an  inflammationeB?  cfr.  §  S6.  XXIII 138.  IBS 
XXIV  54.  XXVII  48.  49.  XXVIII  103.  XXIX  79.  103 
XXX  61,  al  1  sic  et  v.a.S.  8  aloimae  J.  cfr.  §  45  * 
nota  ad  XXV  130.  alcme  a.  -eae  v.  alroae  Vd.  -me  Bx.  aim 
r.  -eae  Brot.  althaeae  C.  |  farina  e  dx.  -nas  VR,  (an  -na  cuin?> 
-na  ia  r»«.  |  stranguriae  ego,  {cfr.  §  86  ea:tr.).  -ria  di,  -gyiU 
V. -guriamH(?)»J  -am  toUit  w.  eeterumbucfVTfpLa^probvcovpia 
Diosc.  I  diet.  ego.  12  anthyllion  v  e  Diose.  cant^  TB2>.  can 
tyll-  d.  caatill-  B.  13  anthylliB  v  (praem.  est)  e  Those,  cani 
(-thilljs  E.  -thellyB  r)  ll.B.  tfr.  §  160.  14  chamaepitji  (-yw 
w)  ego  coll.  Diosc.  -phyUo  D.  -pjllo  d.  chamepillo  B.  -pyll 
(cam-  B)  T.  (an  chamaepitji  folio?).  |  odori  £.  16  —  17  ditt 
ego.  15  medetur  U.ltH.  om.  v.  |  lac.  ego  indicavi.  excidentnt  feti 
comitialiliua  in  oxymelite:  cfr.  Dioec.        IS  cepaea  B  e  Diost 

'Peae  Bd.  -pae  ea  V.  -pae//  Y'u.  caepe  E.  [  nigriorea  d.  |  cadica 
^^2.*  '^  inutilia  KE.  locus  twrbatus-,  fortasseiA^'Mft  tolio 
^|B|i^t^  ....  radice  gustvi  amaYa.  yh  touq  sq^.  tft.  """ 


B]  NAT.  fflST,  XXVI  8  (50—56)  203 

vino    cuDi    asparagl    radice    resicae    plurimum    prodest. 
(53)  eadem  praeslat  hypericon  —  alii  chamaepitya,  alii  85 
corissum  appellant  — ,    oleraceo   frutice,   tenui,   cubitali, 
rubente,  folio  rutae,  odore  acri,  semine  in  siliqiia  nigro, 
^iB  maturescente  cum  hordeo.    natiird  semini  spissandi.  alvum 
Gistit,  uriDam  ciet,  vesicae  cum   vino   bibitur.     (54)  est  86 
aliud  hypericon,   quod  aliqiii  caron  appellant,  folio  tama- 
ricis  —  et  sub  ea  nascilui'  — ,  sed  pinguioribus  foliia  et 
minu/is,  rubenlibus,  odoratuui,  palmo  altius,  suave,  leniter 
10  acutiim.    vis  semioi  excalfactoria,  et  ideo  iuflamaiatioueiii 
facitj  sed  stomacbo  non  inutile,  praecipuum  ad  stranguriam, 
_    si  exulcerata  non  sit  vesica,    medetur  et  pleuriticis  ex  vino 
B  polum,  (55)  vesicae  autem  callitbrix  trita  simul  cum  cumino  87 
P   et  data  t\  vino  albo,  verbenacaqiie  cum  foliis  decocta  ad 
15  terlias  vel  radix  eius  e  mulso  calido  calcubs  eicit;  item 
perpressa,  quae  Arret!  et  in  Illyrico  nascitur,  in  aqua  de- 
cocta  eK  III    heminis  ad  unam  pola,    trifolium   ex  vino 
sumptum  et   chrysanthemum  primum.      aothemis   quoque 
calculos  eicit,  parvis  a  radice  foliis  quinis,  caulibus  longts  c, 
20  (lore  roseo,  radices  tritae  per  se  , . .  .  cei,  laver  crudum. 

§  85:  Diosc.  Ill  IGl  (eupor.  11  112).  —  §  86;  DioBc.  Ill  164. 
—  §  87:  Dioac.  IV  131  (cfr.  Plin.  SXH  62,  (i4).  —  Marc.  26,  3 
{65).  —  Dioac.  I  9  {cfr.  Marc.  26,  34).  —  Dioac.  HI  113,  — 
Diose.  m  114  (eupor.  II  111.  109.  cfr,  Plin.  XXH  64),  H  153, 

2  alii  TTE,  quam  alii  (Bfl?)  v.  \  cbamaepityn  f  (J),  -pytin 
(chame-  V)  ll.Bal.  3  coriaaum  {-isu  B)  K.TfS.   cfr.  §  139. 

164.  corion  jB  e  Diosc.  -icon  v.  5  aatura  dEii,  nata  T,  -ta 
e  B,  I  semioi  TB,  T  alii  qui  B.  alii  v.a.S.  \  carou  viJ).  -ro 
JlTtD.  -ros  S.  cfr.  §  119  extr.  130.  corin  B  e  Diosc.  \  folia 
B',  an  foliis  {aU&^  wliis  del)t  9  minutis  ego  e  Diosc.  -nua 
li.v.  I  Bua  E,  I  leniter  —  10  eicalfactoria  om.  E.  10  aoulum 
T.  -leatum  v.a.H.  \  aemine  T,  |  inflanunationeni »JD  cum  U 655. 
iuflat-  rv.  11  non  om.  T,  cum  d',  num  d'.  |  atranguria  VB, 
(an  -rias?    cfr.  §  83).  13  callitrii  VBTf,    -richon  v.a.H.  \ 

eum  G.  om.  U.v.  14  que  ego.  quoque  ll.v.  [  cum  om.  'Sv.a.H 
(SJ).  14.  15  adtritaa  E,  16  perpraeaaa  V,  -peasa  d,  |  apreti 
E',    apraeti  T,  17  tribua  U.v.    \   imam  B(?)(?,    unum  VIP, 

uinum  A.         18  primum  Ew,    om.  rTlH.   an  purpureum?   cfr. 
XXII  54.    I    anthemis  dTS,    -mum  a(?)Eu.    antemya  T, 
19  duobna  U.ti.         20  roaaceo  E',   \  pei  aue  ■^,  \"Vac,  t^o  i,-nan.- 
cavi.  cei  TB.  eeu  r{?)B.  feu  v. 


1 

ite  1 

im     ] 
le-  s} 


204  C.  PLINI  SECTTNDI 

8S  (56)  silaus  Dascitur  glariosis  et  perennibus  rivis,  cubitalis' 
apil  similitudine.  coquitur  ut  olus  acidum,  magna  utilitate 
vesicae,  quae  si  scabieai  seatiat,  panacis  radice  eauatar, 
aliter  inutilis  vesicis.  —  Cakulos  pellit  malum  erraticum 
radicis  libra  io  congio  decocta  nd  dimidias  —  inde  he- 
minae  sumunlur  per  triduum,  relicum  ex  vino  —  et  urtica 
mariua  et  daucum  et  plautaginis  semen  ex  vino  (57)  et 
herba  Fulviaua   trita  ex  Tino.     el  haec  nomen  inventoris 

89  habet,  nota  tractantibus.  (58)  urinas  ciet  scordion,  testiuiD< 
tiimores  sedat   tiyoscyamum,   geuitalibus    medetur  peuce- 
daui  sucus,  ex  melle  semen,  stranguriae  agaricum  obolis  j 
in  vint   veteris  cyatho  uuo,  tril'olii   radix  dractunis  IX  i 
vino,  dauci  una  drachma  vel  seminis. 

Ischiadici  semine  et  faliis  erythrodani  tritis  sanantu 
panace  poto  et  infricato,  Polemouia,  aristolochiae  decod 

90  folii.  agarico  quideui  et  nervus,  qui  plalys  appellatur,  i 
iimerorum  dolor  saaatur  obolis  ni  in  vini  veteris  cyatt 
lino  poto.    quinquefolimn  (scbiadicis  et  bibitur  et  inponita 

@  88.  89:  Dioac.  eupor.  H  109  (quater).  —  g  88:  Diosc.  1 
92  (eupor.  H  112},  Marc.  26,  23.  cfr.  Plin,  XXXH  102.  —  Dioa 
lU  77.  —  §  89:  Dioac.  UI  115.  IV  69.  HI  82.  m  1,  m  113  (enpoi 
n  112).  m  52.  76.  m  150  (cfr.  Plin.  XSrV  94).  m  48.  IV  i 
eupor.  I  238.  —  §  90:  IXohc,  IH  1  (eupor.  I  237).  IV  43  (Mm 
25,  46),  IV  168.  ni  161.  164,  eupor.  I  237.  —  Diosc.  eupo 
I  217.  Marc.  31,  18.  Diosc.  IV  43.  [n  193].  H  209. 

1  ailans  llv.  laner  S.  (lauer  =  sion,  cfr.  §  60.  XXII 8 
Diosc,  II 153).  I  glabrioeia  VdT.  glabi-  B.  glori-  r.  3  atm 

B  cfr.  SX  117.  4  inutili  B.  -le  G.  b  cougio  {sc.  aqna 
VBB.  nini  congio  a(?)i>.  6  uino  ll.v.  deinde  add.  couicio ' 
cnmcio  tD.  del.  ego  ut  ortnm  ex  congio  prave  iterato.  {an  poti 
fenecio?  cfr.  §  81.  XXF  168).  cum  fio  (zio  v)  C.  conjza  J 
Pncino  coni.  D  coll.  XIV  GO.  \  orfcica  VE.  7.  8  diat.  ego. 
8  ex  uino  ma.  d.   uino  et  om.  V'B',  9  an  nostratia?  of 

XV  37  et  XXIX  17.  \  ciena  Muller  emend.  IV 31  (ad  anteced 
cum  V  referens).  9 — 11  diet,  ego  coll.  Dutsc.  11  senM 

om.  AT.    et  aemen  v.a.J.    \   tribua  ll.v.         12  duabna  H.«. 
14  ischiadici  v.  iacia-  B.  acba-  S.  inscia-  T,  acia-  d.       15  in&ical 
v.a.II.    dist.   U  556.  16  platjB  dv.    -tna  rS.  17  tribi 

ff.i'.        18  guinqmfblium  Et.  an  reete?  quinqui  B.  |  iachiadic 
>     K    aebia,-  E.  scia-  r. 


f^VEflD]  NAT.  mST.  SXVT  8—9  (56—60)  205 

item  acamonia  decocla  et  cum  liordei  farina,    semen  hj^- 

■   perici  ulriasque  bibitur  ex  vino. 

Sedis   vilia  et  adtritus  celerrime  sanat  planlago,  con- 
dylomata  quinque folium,  sed   ea  in  cal/um  iam  conversa 

B  cyclamini   radix   es   aceto.     aaagaliidum    caerulea    proci- 
dentiam  sedis  retro  agit,  e  diverse  iiibens  proritat.    coty-  01 


Idas  mire  curat,  testium 
ino  tritaque  inlita,  iuter- 
■lim  Ponticum  secum  ha- 


ledon  condylomata  et  haemorrhoii 
tumores  acori  radix  decocta  in  vi 
trigines  negat  fieri  Cato  absinLhl 
bentibus.  9.  alii  adiciunt  et  puleium,  quod  ietunus  quis 
legerit:  si  post  se  aliiget,  inguinis  dolores  prohibet  aut 
sedat  coeptos.  (59)  inguinalis,  quam  quidam  argemonion 
TOcant,  passim  in  vepribus  nascens,  ut  prosit,  in  maou 
tantnm  habenda  est. 

(60)  Panos  saaat  panaces  ex  melle,  plaiitago  cum  sale, 
quinque  folium,  persoila/ae  radix  ut  in  strumis,  item  da-  « 
masoDium,  verbascum  cum  sua  radice  tusum,  vino  aspersum 
folioque  involutum  et  ita  in  cinere  calefactum,  ut  inpo- 
natur  calidnm.  expert!  adlirmavere  plurimum  referre,  si  63 
Tirgo  inponat  nuda  ieiuna  ieiuao  et  manu  supina  tangeoB 
dicat:    Negat   Apollo    pestem    posse    crescere    cui 


g  91:  Cato  169.  —  §  92  med.:  Dtoac.  HI  49.  H  152.  IV  42. 
HI  169.  IV  102  (efr.  Plin.  SXVI  122).  —  §  93  extr.:  DiOBC.  IV 
76.  168.   Marc.  S2,  IB. 


■(D).  -io  TE.  -minonio  r.  -ia  C. 
in  aceto?  cfr.  Diosc.  4  quinquifolium  E  (»(  fere  semper).  | 
aed  ea  m  D.  sed  earn  VEE.  Bedem  d(?)«.  |  callum  iam  D. 
calumniara  Er.  om.  rv.  cfr.  §  IM.  \  conueraa  D.  -sam  BdE« 
(e  Diosc.  II 193).  -Bum  T.  euersa  f.  -Bam  R.  5.  6  proceden- 
tiam  Bedea  E.  S  proritat  V'E.  6.  7  cotoledon  V,  7  cur- 
uat  S.  8  tritaqae  tS.  -quae  T.  -que  et  E(?)p.  ta  atque  dT. 
ma.  E.  9  necat  E.  10  ieiunns  dm.  ie  unus  E.  te  {si  T'S) 
ieiunus  VE.  |  quia  H.v{S).  qui  G.  cfr.  XXVIII  48.  11  post 
tev.  poaaet  {2.  11. 13prohibeDta.ut  aedant  E.  12  inguibusE. J 
argemonion  T  J.  -onio  VEf.  -on  Er.  -onem  dn  ex  ind.  efr.  XXZY 
176.  13proait  inguinibua  d(?)ti.a.S.  |  manoVE'.  14lamTim 
VE'd.  I  est  om.  dT.  15  cum  melle  Bd.o.S,  16  peraoUatae 
J.  -oilae  dEr,  -ole  r.  -olataa  u.  |  nt  in  dErv.  aut  r.  19  ca- 
lidnm om.  TE'd.  20  ieiuno  d.(?1B\i.  oth.  TtV  '^^  -was^ 
X.  negat  —  p.  206,  3  dicat  om,  a*.  \  cm.  "H.IH,  ^^oaso.  no. 


C.  PLINI  SECUSD! 


1 


nuda  virgo  reslingual  atque  ita  retrorsa  manu  ter; 
dicat  totiens({iie  despoant  ambo.  medetur  et  radix  man" 
dragorae  ex  aqua,  radicis  scamoniae  decoctum  cum  melle, 
sideritis  cum  adipe  retere  contusa,  marruTium  cum  axung' 
vetere,  vei  Chrysippios  cum  ficis  pinguibus.  et  baec  i 
inventore  habet  nomen. 

i        10.  (61)  Venerem  in  tolum  adimit,  ut  diximus,  nyn 

i,  15  phaea  Heraclia,  eadem  semel  pota  in  XL  dies,  insonm 
quoque  veueris  a  ieiuno  pota  et  in  cibo  sumpta,  inlil 
quoque  radix  geuitalibus  inbibet  noa  solum  venerem,  se 
et  ainuentiam  geniturae;  ob  id  corpus  alere  vocemqi 
dicitur.  adpetentiam  veneris  facit  radix  e  xiphio  superlf 
data  potui  in  vino,  item  quam  cremnon  agriou  appellan 
ormmos  agrios  cum  polenta  conlritus. 

5  (62)  Sed  inter  pauca  mirabilis  est  orchis  herba  sii 
serapiurs,  foliis  porri,  caule  palmeo,  llore  purpureo,  gemii 
radice  testiculis  simili,  ita  ut  maior  sive,  ut  aliqui  dicun 
tenuior  ex  aqua  pota  ei^citet  libidinem,  minor  sive  moUk 
e  lacte  caprino  inhibeat.  quidam  folio  scillae  esse  dicui 
leviore  ac  minore,  caule  spinoso.  radices  sanant  oris  u! 
cera,  thoracis  pituitas,  alvum  sistunt  e  vino  potae. 

G        Concitatricem  vim  hahef  et  satyrion.    duo  eius  genera; 

g  94:  Diosc.  lU  138  (Plin.  XXV  76).  Marc.  33   63.  —  DioBC. 
rV  20  (enpor.  11  96).  —  cfi-.  Plin.  X5V  165.  —  Plin.  XIX  161. 
XX  110.  Diosc.  ni51.  —  g  95:  Dioac.  DIlSS.  131  (enpor.  Il9f 
Th.  H.  IX  18,  3.  —  §  96:  Diosc.  m  131.  laid.  XVH  9,  48.  d 
Plin.  XXVn  65. 

1  retoraa  dT  man.  Dal.         2  dispnant  Vv.a.  C.         2.  S  ma; 
dragora  E.       4  contusa  —  5  uetere  TEdTr{Ferc.)iS.  om.  Bo{J). 
marruuium  Ei).  maoran-'V.  inaTrtilaium{marrhu-l}aTf(yjwc.)iS 
cfr.  nofa  ad  XXV 43.         5  chryBippiua  T,  -ppoa  E.  -ppea  d(?| 
v.a.S.        7.  3  nymphaeae  dE.        8  eracliam  E.        11  afliientiaid 
V.    atSuontia  E.    |    alere  Exv.   habere  rf.         12  e  om.  E. 
13  potui  d.  -tu  TV.  I  cremnon  U.D,  eremon  Few.  crethmon  C 
-mo9  Verc.        U_  onninoa  (hor-  Dal.)  v.   -menoa  U.tS.    \    con 
trita  G.         15  mirabUis  TSdv.    milias  r.    -lia  E.  |   horchia  I 
16  serapias  G  e  Diosc.  -piia  TE,  -pis  E.  sarapis  d    -pias  « 
18  tenuior  (-uuiov  S)  llTtv{J).  durior  C.  an  plenior"      ' 
Jii^se.  I  excita,t  E.       20  radice  V  4.      ^1  c  Ev.  et  r.  ex  . 
""  '--,bet  et  ego.  -bent  V.  -bet  tu.  -\)et  Mt  urt.  Dol. 


r 

■     loagioribus  foUis  quam  oleae,  caule  nn  digitorum,  flore 

I     purpureo,    radice    gemina    ad    formam   homiuis   testium, 

I      alternis   annis  iDlumescente   ac  residente.    altera  satyrios 

orchis  cogaomioalur  et  femiaa  esse  credita  est.     distin- 

B  guitur    internodiis    et   ramosiore    fruticej    radice    fascini. 

Dascitur  fere  iiista  mare,     haec  tumores  et  vitia  partium 

eanun  cum  polenta  inlita  sedat  vel  per  se  trita.     supe- 

rioris  radix  in  lacte  oris  coionicae   data  nervos  inteodit, 

eadem  ex  aqua  remittit.     (63)  Graeci  satyrion  foliis  lilii  97 

10  rubris,  minoribus   et  m  oon   amplius  e  terra  exeuntibtis 

traduDt,   caule  levi,   cubital!,   nudo,  radice  geniiua,  cuius 

inferior  pars  et  maior  mares   gignat,   superior  ac  minor 

feminas.     et   aliud    genus    satyTii    erythratcon    appellant, 

semine   viticis   maiore,   levi,    duro,   radicis  corlice   rufo; 

u  intus   album  includi  sapore  subdulce,    fere  in   montuusis 

inveniri.    venerem,  etiam  si  omoino  manu  teneatur  radix,  98 

stimulari,  adeo  si  bibatur  in  Tino  austero;  arietibus  quo- 

que    et   hircis    segnioribus   in   potu  dari,   et  a  Sannat/a 

equis    ob   adsiduum    laborem    pigrioribus  in  coitu,   quod 

to  vitium  prosedamum  vocant.  restinguit  vim  eius  aqua  mulsa 

§§  97.  98:  Dioac,  HI  133.  134.  (eupor,  H  96). 


NAT.  HIST.  SXVI  9—10  (60—63)  207 


1  longioribna  TE.  una,  long-  r(?)u.  cfr.  §  103  et  Miiller 
de  stilo  p.  91.    |    quattuor  U.v  S  intumeBcente  V*Erii(S). 

-nture  T'K.  -ute  ea  dT  ff.  |  alteria  E.  |  Baturioa  E.  4  femina 
V.  -nam  IX.lS.  \  credita  est  ego.  -itain  U.S.  -itum  J  eoll.  VIII 
78.  -itur  e(D).  efr.  §  100. 120.  II 1^.  166.  VIII3.  XTIS34. 
XTII 163.  XIX  128.  XXXV  202.  XXXVI  201  al.  (an  vera 
praedieant  {cfr.  XXIH  72)  —  nam  craditant  vix  credibile  — 
vel  feminam  inuenio  esse  creditata?),  6  fascinis  E.  -uia  ntili 
v.a.S.  7  emm  E.  earum  emmpeutia  v.a.H.  an  uerendarum? 
efr.  II  93.  I  trita  VRo(S).  illita  dT.  om.  ErH.  7.  8  anpe- 
riori  E.  9  lii  B.  10  ruhria  VRi(Ven.)S.  -ri  Ere.  |  tribus 
llv.  13  aatyrii  dff.  -rit  VE.  -ri  iS.  -non  v.  siri  E.  |  ery- 
thraicon  G  eUiose.  -tlirecon  (-theconK')  U.  -thtonion  ml  -thro- 
coccon  V.  li  se  semine  S.  \  urticia  dT.  |  doro  T'S'.  |  nibo 
Er.  -bro  v.a.S.  16  allium  E.  |  disf.  ego  e  Dioec.  |  aebdnlce 
T'.  Bed  dalceV,  |  fereVEdC?.  fertTirEii(i)).  |  montosis E o. o, fl'. 
efr.  §  72  et  nota  ad  XXV  64.        17  Btimulare  S.  \  magia  adea 

7(5).   an  at  eo  magia?         18  neiiiotftiMa  t.X  wmaaSss..  S- 

~'"  -.'M.^^-  -*tia  i 


208  C.  PLINI  SECTJNDI  [ 

99  aut  lactnca  sumpta.  in  tolum  quidem  Graeci,  cum  coa- 
citationem  lianc  volunt  significare,  aalyrion  appellant,  sic 
et  crataegin  cogoominantes  et  thelygonon  ct  arrlie'togonon, 
quarum  semeD  testifiuji'  simile  est.  tithymatii  quoque  ra* . 
morum  medullam  liabetttes  ad  veuerem  proniores  fietj 
dkimtur.  prodigiosa  sunt  quae  circa  hoc  tradit  Thea^ 
phrastus,  auclor  alioqui  gravis,  septuageno  coitu  durasa 
libidinem   contactu   herbae,    cuius   nomen    geausque 

lOOposuit.  —  (64)  Sideritis  adalligata  varices  minuit  et  sin 
dolore  praestat. 

Podagrae  morbus  rarior  soiebat  esse  uon  modo  patruD 
ayonimque  memoria,  verum  etiam  nostra,  peregrinus  i 
ipse,  nam  si  Italiae  fuisset  antiquitus,  Latinum  oomen  is 
venisset.  iusanabilis  non  est  credendua,  quippe  quouiai 
el  in  multis  sponte  desiit  et  in  pluribus  cura.  medentn 
radices  paoacis  cum  uva  passa,  sucus  hyoscyami  cum  farimb 

15,88  Tel  semen,   scordion   ex   aceto,  Iliberis  uti  dictum  ea^ 
verbeuaca  cum  axungia  trita,   cyclamini  radis,  cuius  da*- 

101  coctum  et  pernionibus.    podagras  refrigerat  radix  e  xiphit^,; 
semen  e  psyllio,  cicuta  cum  litliargyro  aut  axungia,  aizoum 

§  99:  Th.  H.  IX  IS,  6.  5.   (cfr.  Plin.  XXVI  1S2)-  —  Th. 
IX  18,  9.  —  @  100  eitr.:   DioBC,  HI  48.  FV  69.  HI  115.  U  1' 
—  §  101:  [cfr.  Dioso,  IV  70).  eupor.  I  235.  DioBC.  IV  88.  (IV  9S 
cfr.  Marc.  36,  9.  PI.  iun.  69,  8,  Marc.  36,  21.  (Dioac.  H  208).     " 


3  erataegin  E(?)S.  -tegin  Ev.  -ecin  fl,  cretecin.  T.  ] 
minanty/  dT.   |   thelygonon  Ttxv.    -ligon  TBd.    teliquo  noa 
-icon   Yen.  |  et  arrlienogonoii  (arre-  S)  S  e  com.  Sal   et  ai 
(arrhe  d.  a  r)  gonon  U.  T.  del.  v.        4  testibus  ego.  -tium  (ortwu.' 
-tiuuT)  BBu.  -tilim  T.  -tilium  d.  cfr.  §  95.  163.  nov.  btc.  p.  ." 

6  tradit  VdTfB«(S').    -didit  E(?)C.        7  aliqni  TE.    [ 
aeptuageBimo  ?  cfr.  TAeppftr.;  aliter  de  rebm  iteratii  XVII 
XXVIIl  228.  I  darare  v.a.G.        8  cuius  TB.  cuiusdam  cii 
r(V)t!.  I  genuaqne  VBdTffi.    que  E.    apeciemque  e.        JO  p 
aanat  fff.        12  uerum  et  d.        15  in  multia  om.  EG.  |  dei 
dBr  ex  corr.  (?.  -ait  VT.  -ainit  v.  \  curia  Td.  |  medetur  TB. 
16  ladicis  E.  I  panicis  T.        17  iberia  'Ri.v.a.D.  |  dictum  Xi 
-ta  V'dE.  dici  T'.         18  cydaminie  T.         19  et  dEic.   e'   " 
rt  J  es  phio  T,         20  gemen  e  tv.   -mine  E.   -men  r.  |  pail 
X.  I  an  cicatae,  «t  §  107  extr.?  cfr.  Biose.  e«pw.  |  IjtliarprL 
Utbagaro  V.    litagjro  E^  M  &\>Bu:ajp.B.  Stwaia  \-ra^rmin 


VBdEi  NAT.  fflST.  SXVI  10  (63—66)  209 

ill  primo  impetii  podagrae  rubentis,  hoc  est  L-alidae.  utri- 
libet  Tero  convenit  erigeron  cum  axungia,  plaiilaginis  folia 
trita  addito  sale  modico,  argemonla  tiisa  ex  melle.  me- 
detur  et  verbeaaca  inlita  aut  si  pedes  mace  rent  ur  in  aqua, 

5  iD   qua   decocta   sit,    (65)  et   lappago,  similis  anagalUdi,  102 
nisi  esset  ramosior  ac  pluribus  I'oliis,  gravis  odoris.    quae 
talis  est,  moliugo  vocalur;  similis,  sed  asperioribus  foliis 
asperugo.    superioris  et  sucus  pondere  X  i  ia  vini  n  cya- 
this  cotidie  sumilur.   —   (66)  Praecipue  vera  liberal  eo  108 

10  malo  phycos  thalassion,  id  est  fucus  mariuus,  lactticae 
similis,  qui  concbyliis  substernilur,  uon  podagrae  modo, 
sed  omnibus  articulorum  morbis  inpoailus,  priusquam  aretlat. 
Iria  autem  genera  eius:  latum  et  alterum  longius,  qna- 
damtenus  rubens,  tertium  crispis  foliis,  quo  in  Greta  Testes 

15  lingua t,  omnia  einsdem  uaus.  Nicander  ea  et  adversus 
serpentes  in  vino  dedit.  salutare  est  et  semen  eius  bcrbae,  104' 
quam  psyllion  appellaTimus,  madefactum  aqua  adaiixtis^s.iio 
in  hemiuam  semiais  resinae   Colophoniae   coclearibus  n, 

§  103;  Dioac,  IV  98.  (eupor.  I  235.  Nicand.  ther.  846).  laid. 
XVn  9,  98.  cfr,  Th.  H.  IV  6,  5.  PLin,  XXSH  66,  —  §  104: 
Dioac,  rV  76.  Th.  H.  IS  9,  1.  —  PI.  iun.  66,  1  (efr.  89,  9). 
Majc,  34,  13  (36,  66).  —  Diosc.  eupor.  I  334.  Diosc.  Ill  7. 

1  calida  Vd,        3  addita  E.  |  modice  B,  cfr.  nota  ad  §  123. 

i  nerbenacam  B.  |  maceientur  TfEo.  in  aqua  nm^-  VB 
iS.  5  ia  aqua  in  qna  ttS.  in  aliqua  S.  in  qua  TBdiS.  in 
eiua  D.  I  decoct  sit  U.ltS.  -eta  v.  {  lappazo  VB'd,  |  anagaUidi 
Br,  anagallid  E.  agallidi  Vd.  6  essetur  V.  |  grauis  iv.  -ui 
VBKe«.  in  B  desunt  tres  fere  versus  {76UUerae)  grauia  —  Saspe- 
mgo  au,  qua  la&tna  in  recmtioribm  librig  expleta,  sed  Ha  »t 
post  pluribus  foliis  faho  il*rarefttm-  asperugo  superioria  et 
sucus,  ex  his  ficta  sunt,  ut  videtur,  ^ae  ante  grauia  vulgo  lege- 
iantur  aBpera  nigoaa  auperioria  suci.  del.  V.  7  sed  B(?)(r. 
et  Vdi'.  8  aspeiago  vel  asparago  v.a.Q.  \  pondere  dp.  -ris 
V'r  ex  coTT.  E.  ont.  T'.  p  JD.  efr.  nota  ad  §  28-  \  ^  i  S.  x^  II 
XI  denarioram  v.  |  uini  £tv.  -no  rf.  |  duobus  ll.v.  9.  10  eum 
alo  Vd.  10  phjcos  v.  phecoa  E.  pechos  d.  poecbos  r.  \  tba- 
lasson  E,  ll  conciliis  V.  13  orbia  E.  modia  V'B'.  |  arefiat 
VTJ,  ere-  H.  exare-  drtr.  exhare-  E.  13  iria  V.  iri  E.  |  longnm 
B.  13,  14  quadam  elenua  VE.    cfr.  §  36.  XXIV  124. 

n  appellauimus  i{1)'Eiv{D).  nomiaH:-  TTia.\"a^**-^'S?'*»'^»'*'=^ 
E.        18  feminam  E.  |  duobiia  ll.u, 

Plb.  „a.v.  sat  IT  '^'^ 

i 


210  c.  pLiNi  SECiram  rvE 

luris   uno.     laudnnlur   et   miindragorae  foliH   cum   poleotal 

tUDSil. 

11.   Talis   vero  tumcDtibus  limns  aqualicus  cum  olef 
subactus  mire  prodest,  articiitis  sucus  e  centaurio  minore 
106  idem  nervis  utlllasimua,  item  centauris.    Veltonlca  nen 
IB  discurreDtibus  per  scapulas,  umeris,  spinae,  lumbis  j 
ut  in  iocinere,  articulis  quinquerolium  inpositum,  mandn 
gorae  folia  cum  polenta  vel  radix  recens  tusa  cum  cucu- ' 
mere  silvestri  vel  decocta  in  aqua,  digitorum  in  pedibu^ 
rimis  polypodii  radix,  articulis  sucus  hyoscjami  cum  axungia, » 
amomoD  suco  decocto,  item  centuuculus  decocta  vel  u 
recena  ex  aqua  obligatus,    donee  inarescat,    item   lappn 

106  boariae  radii  e  vino  pota.  —  Cyclaminos  decocta  in  a^l 
perniuDculos  curat  omniaqiie  alia  j'rigoris  vitia,  pemicncal 
et  cotydelon   cum   axungia,    folia  ex  hatrachio,    epithya 
sucus.    clavos  pedum  extrahit  ladaumn  cum  castoreo, 
benaca  ex  rino. 

107  (67)  Nunc  peractis  malis,  quae  membratim  sentiuuta 
dicemus  de  fia,  quae  totis  corporibus  grassantur.  remeif 
autem   haec    communia   iuvenio    apul   aKctores    potandi 

ss,  ss  dodecatheum,  de  qua  diximus,  deinde  panacis  omniai 
generum  radices,  pecnliariler  longinquis  morbis,  et  seme 

§  106:  Dioac,  IV  42  (cfr.  Plin.  XXVI  90).  IV  76.  85.  enp 
I  a06,  235.  [Diosc.  1 14].  Marc.  34,  11,  —  §  106:  Dioac.  II  ii 
IV  90.  n  206.  —  §  107:  cfr.  Plin.  XXV  28.  30  (Th.  H.  IX  11, 


1  puris  VB'd.  3  Umus  TSdw.  liquis  E,  4  e  AXf 
et  r.  ex  D.  6.  7  ^aita,  ut  B.  7  inpoaitum  v.  -tia  S.  posi' 
r.  an  inpoaitia  fohia  (cfr.  §  90]  vel  in  potione  (cfr.  Dioao. 
XXVII  Ul}'?  8  tiiaum  4.  9  cubitorum  Eiv.a.R.     I 

SiH.  inde  rTf.   ac  v.  \  pednm  v.a.H.       11  amocon  Vd.  amo 
ll(?)o.n.S.  I  Bucus  E.    -ua  cnm  v.a.S.  \  decocta  E'.  14  p 

^us  pemiuncalos  faUa  praeceptwne  keravit  et  cotfledon  tn. 
a:iniigia  folia  E.  |  curatEv.  om.  r.  16  ola,uuiiiVB'd,  -uoml 
18  BentiantQi  om.  V'B'd.,  19  iis  v.  hie  II. G.  \  crasaanf 
E.  20  inuenio  aput  auctorea  ego.  cfr.  XX  215.  XVUZ  IS 
XXII Jl.  XXIII141.  XXVU39.  XXVIIIISI.  ISS.  XXXV^ 
38al.  inueniunt  (-iuntur  dTiS.  -io  Erir)  ante  onines  U.T% 
potejsda  S.  -dam  H  ctim  mom.  Dal.  ^^^'^''t.  -^xa-irii 
^*^M.  -ta.  p.  I  diet.  ego. 


^ 


VBdE]  NAT,  mST.  XXVI  10—11  (Gfi— 68)  211 

interaneorum  yitiis,  ail  omnes  yero  dolores  corporis  siicum 
e  scordio,  item  Vettonicae,  quae  pota  colorem  plumbeum 
corporis  privatim  emeudat,  gratiorem  reducit. 

(68)  Geranion  aliqui  myrrin,  alii  myrtidan  appellant.  108 
slmilis  est  cicutae,  minutiorUbus  foltis  et  caule  brevier, 
rotunda,  saporis  et  odoris  iucundi.  nostrt  sic  earn  tradunt, 
Graeci  foliis  paulo  candid ioribus  quam  malvae,  caulibus 
tenuibus,  pilosis  ramosam  ex  intervallis,  binum  palmorum; 
esse  in  his  folia,  inter  quae  In  cacuminibus  capttiila  sint 
gruum.  alterum  genus  foliis  anemones,  ilivisuris  longio- 109 
ribus,  radice  mali  modo  rotunda,  dulci,  refjcientibus  se 
ab  imbecillitate  utilissima,  et  fere  talis  vera  est.  bibitur 
contra  phthisis  dracbma  in  cyathis  vini  m  bis  die,  item 
contra  inflationes,  et  cruda  idem  praeslat.  sucus  radicis 
anribus  medetur,  opisthotonis  semen  drachmis  mi  cnm 
pipere  et  murra  potum.  phthisis  sanat  et  plantaginis  sucus,  iiO 
si  bibatur,  et  ipsa  decocta  in  cibo;  e  sale  et  oleo  a  somno 
matutino  refrigerat.  eadem  datur  iis,  quos  atrophos  vocant, 
interpositis  diebus,  Vetlonica  vero  pbthisicis  ecligmate  cum 
mclle,  fabae  magnitudine,  agaricum  potum  obolis  n  in 
passo,  vel  daucum  cum  ceotaurio  maiore  in  vino,    pbagc- 


%  108:  Diosc.  IV  114  (efr.  PUn.  XXIV  164).  m  121  extr.  — 
§  109:  DioBC.  m  121  init.  IV  114  (eupor.  U  38).  —  §  110:  Diosc. 
H  152  (eupor.  H  38),  Celsus  m  22  estr,  —  Dioac.  IV  1.  IH  1 
(enpor.  II  38|,  —  [Dioac.  IV  162]. 

1  coTiKiria  dolores  B(?)r.«,S,  2  e  Err.  om  r.  \  qua  Vd. 
aqua  T.  4  generanion  E.    |    myrrin  KS.    -yrin  r.   -jren  r. 

-jrrhin  v.  |  alii  Bo.  aut  rlf.  om.  Ven.  \  myrtidan  ILBrot.  -dam 
T.  -thida  V.  -tida  S  eoU.  ind.  mertbryda  C.  6  radice  rotunda 
U  558  e  Diosc.  3.  9  dist.  ego.  9  ease  ego.  et  {ortum  ex 
55)  Xl.v.  I  folia  VE.  -iis  a(?)EiJ.  |  quae  in  TBdo.  quin  E. 
11  refientibua  E.  13  phthisie  BdS.  -sin  ii.  pehisiB  V.  ptisicis 
S.  I  tribus  II. V.  15  drachmas  VS.  I  quattuor  ll.v.  16  pthiaia 
V.    phthiaim  ErS.    -ain  c.  17  A%et.  ego  coU.  Diosc.  eupor.  \ 

e  J,  et  ;;.  es  D.  cum  v.  19  an  diebus  v?  cfr-  SXV  88. 
XriU  145.  {XVUaSS).  nisi  tadte  mpplendum  erit  aiagaliB, 
UtXXXUro.  I  uero  VBdTff.  caro  Er.  om.  V.  1, w-Vv^taaSR,  fc.-o. 
eli-  r.        20  ductus  obolia  Bn.a-S.        ^V  aMVUMm-fi-h-VyMA"^- 

^y(?)G.  -co  E».        -z^^^M 


212  C,  PLINI  SECUNDI  i 

daenis,  quod   oomen   sine   modo  esurleDtium  fiSt  et  aiii 
ulcerum,  tUliymalli  medentur  cum  sesamis  sumpti. 

11  (69)  Inter  mala  iiniversi  corporis  vigiliae  sunt  pleru 
que.  harum  remedio  monstratiir  panaces,  clymenos,  aristo 
lochia  odore  et  pemncto  capite,  aizoum  slve  sedum,  i 
involutum  panoo  nigra  iguoraDtis  pulvino  subiciatur, 
ODotheras  sive  onear,  hilaritatem  adferens  in  vino,  amygdala 
folio,  flore  roseo,  frutiiosa,  longa  radice  et,  cum  siccati 
est,  vinum  olente.    haec  in  potu  data  fcras  quoque  mitigat 

12  cruditales,  quae  nausiam  faciunt,  digeruntur  Vettonio 
pota;  eadem  a  cena  concoctionem  facit  in  ox^melitis  cya 
this  III  drachmae  pondere  et  crapulam  discutit,  item  a 
ricum  post  cibum  in  aqua  calida  potum.  —  Paralysin  Vet 

>,  sa  tonica  sanare  dicitur,  item  Flilieria  ut  dictum  est.  eadea 
et  torpentibus  membris  prodest,  item  argemonia  omniaque 
quae  aecari  periclitentur,  discutiendo. 

13  i'^^)    Comiltales    sanantur    panacis,    quam   HeracliQ 
i,  sa  diximus,  radice  pota  cum  coagulo  vituli  marini  ita,   i 

sitit  panacis  m  partes,  plaotagme  pota,  Vettonica  ia  oiq 


g  111;  Th.  H.  IX  20,  4  (IB,  8).  —  Dioac.  IV  116.  (cfr.  Plin 
XXIV  167).  Th.  H.  rS  19, 1.  —  §  112:  Dioao.  IV  1.  IH  1.  - 
§  113;  Th.  H.  IX  11,  3.   Dioac.  H  162.  IV  1.  HI  1.  IV  42.  '"- 


1   quod  —  3   nleernm  pi'O    glossemate  habmt    U  559   coiQ 
Diosc,    I    et  om.  tS.    I    aM&s  Erir.    -ia  rt.         2  aesanu  E. 
3  uniuerais  E.         6  et  odore  y{^)v.a.D.         7  onotlieraa  S 

Theyihr.   -ra,  Bdi!(J}.    hon-  r.    Oenotheras  B.  -ta  Ven.  | 

Ec()S).  -ri  B.  -rim  Vd.  onuria  B  e  Diosc.  \  Uaritatem  (laj-  T' 
V.  I  amygdalae  S.  -lice  5dE.  -laceo  G.  -lino  est  v.  amigds 
licae  V.  8  roseo  TBdfJff.  cfr.  §  87-  40.  XVIUlSS.  XX' 
62.  XJI  40  et  Theopkr.  (de  meitdo  XXXU  77.  113).  roaaoe, 
Sv(D).  9  nuum  oleatae  T.  |  hac  E.  10  digeruntur  ego 
-runtVdE.  -rita(P)B,  11  eadem  potaE(?)«.o.S{J).  [  macben* 
conpoctionum  B.   |  facti  VE.  |   oljmelitiH  Td.         12  tribua  ll.tf, 

15.  16  onmiaque  quae  v.  -ia  quaeque  VdE.  -ia  qnae  V,(y)&: 
-ia  quaequae  D.        17  sanaatur  Tdu.  -aant  r(?)(?.  (m  acUett, 
gtructura  magis  Flinianum  eseet  sanat,  ut  §  93.  119  111  al.) 
panaris  U.v.  -cea  S.        18  radice  VBdo(5).  -ces  EG.  |  pota  " 
i'(S).  -tae  ff.       IStrea  llv.  I  plaabagiae  ego,  -go  H.u    ' 
""  '  — E-'if-  /  ozjmeliti  V»a'4     '    " 


NAT.  fflST.  XXVI  1 


melitis  drachma  vel  agarico  oboiis  m,  foUf's  quinquefoHi 
ex  aqua,     sanat  et  archezoslis,  sed  anno  pota.     sanat  et 
baccaris  radix  arida  in  pulverem  contrita  cyatbis  in  cum  Hi 
coriandri  uuo  in  aqua  calida,  et  centuuculus  trita  in  aceto 

^  aul  mclle  aut  in  aqua  calida,  verbeuaca  ex  vino  pota,  hy- 
sopi  bacae  ternae  contritae  in  aqua  potae  diebus  XTi, 
peucedanum  cum  coagiilo  vituli  marini  aequis  portionibus 
potum,  quinquefolii  conlrita  Tolia  ex  vino  et  sumpta  diebus 
XXX,  Vettonicae   Tarina  pondere  ^  m  cum  aceti  scillini 

0  cyatho,  mellis  Attici  uDcia,  acamonium  oboiis  :i  cum  ca- 
stor ei  dracbmis  iin. 

(71)  Febres  frigidas  leviores  facit  agaricum  potum  in  116 
calida   aqua,  tertianas  sideritis  cum  oleo,  item  ladanum, 
quod  in  segettbus  nascitur,   conlusum,  plantago  ex  aqua 

a  mulsa  II  lioris  ante  accessionem  pota  binis  drachmis  vel 
sucus  radicis  madefactae  vel  tusae  vel  ipsa  radix  trita  in 
aqua  ferro  calfacla.  quidam  ternas  radices  in  m  cyalhis 
aquae    dedere.      eadem    in    quartan  is    quaterna    feccrunt. 

§  114:  Dioac.  m  82.  IV  42.  (eupor.  I  18).  —  §  115:  DioBC. 
Ill  1.  —  n  162  (eapor.  n  20).  —  §  116  med,:  Diofic.  HI  1.  — 
rV  42  (eupor.  n  20.  21). 


1 


1  agarico  VBdf.    -ci  Erw.    -cum  G.    -con  S.  \  tribus  ll.n.  \ 
foliis   ego.    -ia   ll.V.    de  mendo  cfr.  §  108.  2  sanant  d.    am 

folia  quinquefolii  ex  aqua  sanant  et  arch.?    {    archezostis  — 
Hanat  et  om.  E.  3  bacharia  T.   |   tribus  11. v.  4  in  aqua 

uno  TB'.  in  aqua  v.a.3.  \  et  centunculua  —  6  calida  om.  B'd.  | 
centunculis  Vr.      6  contritae  V'Bi).  -ta  et  E.  -tae  et  d{?)V'r. 

8  quinquefolio  H'.  quinquif-  V.  |  et  om.  Xrv.a.S(I)).  \ 
amnptJiTBdTfutS).  pota  ErffCU).  9  iix  Vf S  e  iJiosc,  wm 
Ed(?  EG.  us  in  ©,  I  farina  dff.  -nam  r.  -nae  v.  \  pondere  dG. 
-rat  B.  -ris  V'E'  in  riw.  p.  T'.  p  D.  pondo  v.  cfr.  nota  ad  §  38.  I 
aceti  dE«.  -to  r.  |  acillini  ego  coll.  XSJIJ 59.  -iti  V'Bt  -itici 
V'dEru.  -itis  D.  ceterum  cfr.  XXIV 44.  XXVIII 153.  "JfTiX 
23.  S3.  XXXII 135.  {XX  66).  ttw  acillitae?  10.  11  duobua 
.  .  qnattuor  It.v.  12  frigidis  E'.  rigidae  dT.  |  liuores  B'. 
13  cum  oleo  v.  olea  cum  B.  -cu  TE.  -cii  d.  -cei  T.  an  olfactu? 

15  dnabus  ll.v.  \  ante  om.  B'df  |  accesaiones  TB'd.  -ne  C. 

le  tuase  B,  |  ipse  E.        17  radicia  ^■a.Tj.\'fc&i\»"U,'<i, 
18  guateTDa  7dTfEJ  (sc.  radices  <A  c.-sa.'Oaw').  --oaja  ti-  -■''S*.  ■ 
et  (justemas  S(?)S. 


214  C.  PLINI  SECDNDI  [vBi 

liebiiglosBO  inaresceote,  si  quis  medullam  e  caule  exiin 
dicatque,  ad  quem  liberandtim  febri  id  facial,  et  alliget  e 
vn  folia  ante  accessionem,  aiunt  febri  liberari;  item  Vetta 
nicae  .  .  .  drachmam  ia  aquae  mulsae  cyathis  m  vel  a 
ricum,  maiime  in  its  febriltus,  quae  cum  horrore  TenianI 
qninquefolii  folia  quidam  terna  tertianis  dedere,  quaten 
quartaDls,  plura  celeris;  alii  omnibuB  HI  obolos  cum  pipen 

117  ex  aqua  mul»a.  verbeuaca  quidem  et  ivimentorum  febribm 
in  rino  medetur,  sed  in  tertianis  a  tertio  geniculo  incia 
quartanis  a  i|iiartu.  blbitur  et  semen  hyperici  utriusqn^ 
in  quartanis  et  horroribus,  Vettonicae  fariua,  quae  c 
borrores  coercet,  item  panaces,  adeo  etcalefactoria  natun 
lit  per  Divem  ituris  hibere  id  perunguique  eo  pra«cf' 
plant,    et  aristolorliia  perfrictionibus  resistit 

lis  (73)  Phreneticos  somaus  sanat,  qui  conlingil  peucfr> 
dano  ex  aceU>  capiti  infuso,  anagallidum  siico.  e  diven 
letbargicos  escilare  labor  est;  hoc  praestant  Euptiorbem 
ex  aceto  naribus  tactts,  peuredani  sueus.  contra  iasania 
Vettonica  bibitur.    carbunculos  rumpit  panates,  sanat  VeltO' 

g  117;  Diosc.  IV  81  (eupor.  11  20.  21).  lit  161.  161  (eupoA 
n  21.  22,  24).  m  48  ^Pl  iun.  87,  G— 81.  HI  t  [6].  PI.  iun.  87,  1' 
—  S  116:  cfr.  CeUns  m  18.  (Plin.  XXXTI  28  =  Pi.  iun.  91,  S3 
DioK.  m  82  (eupor.  I  10),  —  PI.  inn.  91,  16.  Seren.  1001.  - 
Diosc.  in  82  (eupor,  I  14)  IV  1.  —  Diose.  m  48.  n  146  (eapDv; 
I  199).  Q  162  (enpor.  I  198).  IV  162. 


1  boglosBO  —  a  liberari  poft  reaistit  (r.  14j  trangponi  t>oJ 
U  560.  I  in&reBcenteB  quis  E.  |  e  Err.  etTB.  ex  iD.  \  ezprir 
Sr.  2  dicat  atque  {om.  ad  quem)  Er.  |  faciunt  B.  |  el  (jif^ 
et)  TE'.  3  aeptem  II.  v.  4  lac.  ego  inilicavi;  excidit  da 
■eel  aliud  quid,  imde  peadeat  drtLchmaju.  |  dra,cluiia  et  agaric 
vet.  Dai.  I  tribofl  ll.v.  5  iia  t>.  his  11 G.  \  errore  B.  6  tej 
tiauia  dedere  quatema  om.  E,  7  quatarnis  £.   |   alii  BdO^ 

ali  T'KD.  aliie  V'Tc.  |  lioimiiibua E,  ]  lu  E.  tres  rJI.  tribna  w. 
obolie  Xv.a.H.  10  hyberi  B.  11  quatemis  E,  |  dist.  H. 
faring  E.  12  adeo  iv.  ideo  r.  \  ei  aqua  uel  facalfactoria  B' 
ex  aqua  calf-  E*.  13  et  (pro  ut)  Z.  |  ibere  E.  15  somnoi 
B.  !  contingit  Bm.  -get  rj  16  et  diuerso  E'.  17  eicitari 
Sv.a.H.  I  praeatant  (-at  v)  euphoTbeum  TSdTf  {add.  at  pw^ 
hl^^  b)  J.  cfr.  PI.  iun.  -ante  uV  prcfcesun  (^bemn  E)  TLt, 
•*—*■■'  — '■"'■'aiG.        IStactisBtj].  ttaii'uaTT.\- — "■-  ■■  "■ 


r 


NAT,  HIST.  XXVI  U  (71-74)  215 

nicat;  Tarina  ex  aqua  aul  brassica  cum  ture,  rreqiiutiti  potu 
calidae,  vel  e  carbone  in  conspectu  restincto  favilla  cligito 
sublata  et  inlita,  vel  plantago  tusa,  tUliymalius  cbaraciis. 

(73)  Hydropicos  aanat  panacea,  plantago  in  cibo,  cumii9 
5  prius  paoem  siccum  comederiot  sine  potu,  Vettonica  drach- 

mis  n  Id  ii  cyathis  viui  aut  mulsi,  vel  agaricum  vel  semen 

*  loncbitidis  u  tiugulis  ex  aqua  poLum,  psyllion  ex  vino, 
anagallidum  sucus,  colyledonis  radix  e  mulso,  ebuli  re- 
centis  radix   excussa  tanlum   nee  coUuta,   quod  n  digiti 

10  conpreliendant,  ex  vini  veteris  caJdi  hemina,  Lrirdii  radix 
drachmis  u  in  vino,   tithymallum  platypliylloii  cognomine, 
semen  liyperici,  t|uod  caros  appeilatur,   acte,  quam  esse  120 
ebuluni  pulant  quidam,  radice  contrila  in  vini  cyathis  m, 
si  Tebris  absit,  vel  semine  ex  vino  nigro,  item  verLenaca 

15  fascicnio  manus  plenae  in  aqua  decocta  ad  dimidias.  prae- 
cipue  tamen  cliamaeactes  sucus  aptissimus  creditur.  — 
Eruptiones  pitiiitae  emendaut  plantago,  cyclamini  radix  e 
melle,  ebult  Toiia  trita  e  veLere  vino^  inposila  etiam  boam 
sanant,  id  est  rubentes  papulas,  prurigtnem  sucus  slrychni 

so  inlitus. 

(74)  Igoi  sacro  medentur  aizoum,  Tolia  trita  cicutae,  121 

S  119:  Dioac.  V72.  eupor.  n  63  (BOsiea).  DiciBC.IVl.  (eupor. 
n  fli).  IV  BO.  172  (cfr.  l-lin.  XXTV  53).  Ill  113  (eupor.  II  64). 
—  §  120:  cfr.  Dioflc.  IV  172.  —  Diosc.  H  193.  IV  172.  —  g  131: 
Diose.  eupor.  I  168,  169  (aeiieB).  —  Diosc.  IV  88.  79.  76.  Th. 
H,  IS  9,  1.  —  Scribon.  244  (246).  —  PI.  iun.  99,  1—4.  —  Diosc. 
n  153.  IV  GO,  90.  88.  [Pliii.  XXV  38  et  Diosc.  m  145]. 

1  aqua  lit  T'B'.  |  cum  om.  B.  3  tusa  —  4  plantago 
om.  S.  I  characifts  B  cum  P.  cfr.  §  62.  146.  -cites  Vadu(5). 

3.  4  di/it.  D.   cfr.  IHogc.  4  panacea  v{S).   pbanacis  U. 

del.  H.  5  comederint  VBdTi'(S).  ed-  f(?)E(7.  |  uettonioftm 
B.  6  doabua  in  daobua  Jl.v.  {item  ter  infra).  8  cotolenodia 
E'.  -edo  is  v.  9  quod  VBdTfif.  (lag  B.  quantuiu  v, 
10  Cftlidi  Bd(?)e.rt.S.  12  coria  B{v.a.li).  corion  P.  cfr.  §86.  \ 
acte  qnam  TBdu.  am  ^t  eqaam  B.  13  tribus  11. v.  1&  de- 
cocta in  aqua  Sv.a.S.  decocta  B.  16  chamaeactes  Bfif, 
(-tae  p).    -te  d.    -meactea  V.   -meleactes  V*    -mele  .  .  actes  B. 

17  pituita  E.  |  e  VBdTfl'.  item  E,  cum  v.  W  i'ciw.-ft^V 
e  iS  OKI.  r.  et  e  E.  |  diat.  U  561.  'ii  maifc^MS  "ifQ  ■■>■•»■ 
(e/r.  m/ra  §  132). 


216  C.  PLINI  SECUNDI 

manilragorae  radis;  secatur  in  asses  ut  tutumis,  primiim^ 
que  guper  niustum  suspenditur,  tnas  in  Tumo,  dein  teriVat 
e  vino  aut  acelo.  prodest  et  vino  myrteo  fovere, 
sextans  vivi  sulpuris  uncia  ex  aceto  simul  trita,  fuligo  ei 
aceto.  ignis  sacri  plura  sunt  genera,  inter  quae  medioi 
liominem  ambiens,  qui  zosler  vocalur,  et  enecat,  si  cinxlt 
meiletur  plantago  cum  crelij  Cimolia  et  perialereos  per  se 
radix  perso!Iatae|  aliis,  quae  serpunt,  cotyledonis  radix  cat 

l32muIso,  aizoum,  sucus  e  linozosti  ex  aceto.  12.  (75)  Radi 
polypodi  inlita  luxatis  medetur,  doloremque  et  tumore 
tollunt  semen  psyllii,  folia  planlagiois  trita,  sale  modiei 
addito,  verbasci  semen  ex  vino  decoctum  contritum, 
cum  asungia.  folia  epliemeri  tuberibus  tiimoribusque  ia 
linuntur,  quae  etiamtum  discuti  possunl. 

1S3  (76)  Morbum  regium  in  oculis  praecipue  mirari  est,  t 
nuitatem  etlam  densitatemque  tunicularum  Telle  siibeuDt^ 
Hippocrates  a  septimo  die  in  febri  moiliferum  signun 

§  122:  DiosG.  rV  185  (eupor.  I  226)  IV  70  (PI.  iun.  102,  Ifi 
IV  102.  86.  —  g  123:  Hippotr.  morb.  int.  I  4,  2  (a,phor.  4  61 
64.  CelauB  m  24).  —  Diosc.  TV  1.  Ul  1.  IV  61.  —  §g  123.  134 
Dioac.  eupor.  11  56  (seiieB). 

1  secatur  H  e  cod.  Murbae.  eicc-  U.v.  \  in  araea  f    maue 
T.   in  has  rea  E.   in  aere  n.a.ff.         2  fumo  Eie.  cfr.  XXX  31 
-mu  rl.  I  teritur  ego  e  Tkeophr.  tuditur TE'.  tund-  re.  (an  tna 
ditur;  datur?)       3  e  iTtS.  aeV.  in  rv.  |  myireoE".  -rtico  t 
3.  4  mentea  exatana  Z,  |  dist.  ego.         4  aimnl  —  5  aceto  otft,  1 

6  et  enecat  Ero.  et  ne-  r.  ene-  J.  \  ai  ciniit  (cinz  X)  d] 
rS.    sic  in  T.    sic  xi  E.    ei  cinxerit  v.  T  peristeoa  B'. 

8  peraolntae  E'.  |  qua  V.  |  cotoledonia  V,  9  radix 
lita  cam  antecedd.  iuweit  D,  Bed  cfr.  Diosc.  10 
VEdD,  I  dolorem  qui  E.  an  linoremqae?  cfr.  I^in.  iw 
tmnores  S.  11  citra  E.  tuaa  v.a.S,  \  modice  YIES.  -co  r(?\( 
cfr.  XXKJI 39.  XX  131.  XXVIU  73.  258.  XXIX  43.  XJt 
105.  XX  256.  XXVIU  195.  XXV  St  [XX  71  addito  modice 
oilier  §  101.  XXriI  33.  XXVIII  223.  XXIII  3S.  9S.  . — " 
155.  12  ex  om.  VE".  I  tritum  VB'JB.  et  contritum  v 
efr.  §  129.  13  tnmoribua  TE,  14  etiamtum  iES.  et  ta: 
Vr.  etiamdum  E(?)w.  an  etiamnum  {seripfnm,  ut  saepe,  e 
nnm)?  16  etiam  VETf5.  illam  d(?)E!i.  etiam  iUam  J  e  „ 
iS  I  tenicnlamm  T.  tunicaium  i^^^B..  \  sviofc^aiea "^li^_ 
17  febri  RlS.  -re  rv. 


TBdE)  NAT.  HIST.  XXVI  II— 12  (74— 76)  217 

esse  Jicit.  nos  scimiis  vUisse  aliquos  etiam  ab  hac  de- 
speratiune.  fil  vero  et  cifra  febres  espugnaturque  ceutaurio 
maiore  ut  diiimus  poto,  Vetlooica,  agarici  obolis  m  ex  is.cr 
viDi  veteris  cyatLo,  item  verbenacae  folia  obolis  in  ei 
Tini  caltdi  hemina  quadriduo.  sed  celerrinie  quinqaefoUi  124 
sucus  medetur  ni  cyathis  potus.  cyclaoiioi  radix  drachmis 
III  bibitur  in  loco  calido  el  a  perTrictioDibus  tuto  —  su- 
dores  enim  Telleos  movet  — ,  folia  lussilaginis  ex  aqua, 
semeD  liuozostis  utriusque  iaspersum  patioai  vel  i-um  ab- 
einthio  aut  cicere  decoctum,  hysopi  bacae  cum  aqua  potae, 
Hcben  herba,  si,  cum  sumitur,  cetero  olere  abstineatur, 
polythrix  in  vino  data,  striitbion  in  mulso. 

(77)   Passim  et  in  quacumque  parte,  sed  maxime  in- 135 
commoda    nascunlur    qui    furuaculi  TOcanlur,    mortiferum 
aiiquando  malum  consectis  corporibus.    remedio  sunt  pycno- 
comi   folia  trita  cum  polenta,   si  nondum  caput  fecerint. 
discutiuDt  et  folia  ephedri  inlita. 

'  (78)  Fistulae  quoque  in  omiii  parte  serpunt  medicorum  lae 

Titio  mate  sectis  corporibus.    auxilio  est  centaurinm  minus 

so  eoliyriis  cum  melle  decocto  additis,  plantaginis  siicus  in- 
fusus,  quinquefolium  cum  sale  et  melle,  ladanum  cum 
castoreo,  cotyledon  ctm)  medulla  cervina  calefacla  et  in- 


§  124:  Diosc,  IV  42.  H  198.  IV  131.  —  §  125:  Dioac.  IV 
178  (eupor,  I  U4).  —  §  126:  PI.  iun.  78,  14.  Dioac.  tl  152.  IV 
42.  enpor.  I  207  (bis),   Dioec.  IV  162. 


1  dicunt  E.    docait  v.a.S.   |   noscimus  T.  2  et  VEru. 

om.  T.  I  citra  «.  circa  VE.  -ca  et  Bdf.  |  expugnaturque  (-tuaqite 
Vf)  TBdTfS.  inp-  Kti.  3  maiore  Av.  -n  VBT.  ex  maiore 
Er.  I  tribuB  U.V.  {item  ter  infra).  6  quatridno  THdE'c.a.iJ,  | 
quinquefoliis  TE.  6  potna  V'BTt  potna  cum  Bale  et  meUe 
V'(d?)Eru.  $edcfr.  StOiC.  et  §  136.  U3.  7  a  om.  TE'ii.o.ff.  | 
peritrictionibuB  B*.  T.  8  Budoria  TB'D.  9  semel  Inozo- 
BtisV.  9. 10  absentioV.  10. 11  aquae  potericen V.  ll  ab- 
ateneatur  VB.  12  polytriK  Y'Ev.a.H  |  Btrutbion  in  v.  -am 
in  r.  -oni  E.  Btraution  (-ucion  VB)  in  r.  13  aed  TRdTfS. 
et  Er.  del.  if.  ae  v.  |  maiime  US.  -ma  H.  -mo  v.  13.  14  in- 
conunodo  v.a.H.  15  confectis  VTfED.  CQ-nfei'Cia'a.ft.'^M-  ^ 
a^imecfr.  XXXVI  193.  18  &ato\aft  "E. 

22  casforio  E.  \  et  om.  Xu.a.H.. 


r 


218  C.  PLINI  SECDMDI  [Vaff 

poaita;  vcrbasci  raditis  medulla  collyrii  tenuitate  in  Gstulaia, 
additur  vel  artslolochiae  radix  vel  sucus  litliymalli. 

127  (79)  CoUectiones  inflammalionestiue  sanant  argemoniu 
folia  iDlita,  duritlas  et  collectlonea  omnes  verbenaca  ' 
(|uinque  roll  urn  decoctum  in  aceto,  verbasci  folia  vel  radU 
hysopimi  e  vino  iiiposilum,  acori  radix  decocto  eius  tovea 
tibus,  aizoum,  item  quae  cantusa  sinl  duritiasque  et  stnai 

12B  corporis  illecebra.  omnia  inBia  corpori  extrabunt  folU 
tussilaginis,  daucum,  semen  leonlopodii  Iritum  in  aqt 
cum  polenta,  suppurationibus  inpomintur  pycnocomi  foU) 
trita  cum  polenta  vel  semen,  item  orchis,  vitia,  quae  siol 
in  ossibus,  satyrii  radicc  inposita  efllcacissime  sanari  dlcuit 
tur,  nomae  et  coUectiones  omnes  fuco  maris,  priusquaa 
inarescat.    et  alcimae  radix  collectiones  discutit. 

139       (80)  Ambusta  sanantur  plantagine,  arclio  ita  ut  cicatrix 
fallal  —  folia  eius  in  aqua  decocla  contrita  inlinuntur  - 
radice  cyclamini,  aizoo,  lierba  ipsa  hyperici,  ijuod  coris 

BK  appellavimtis. 

130       (81)  Nervts   et  arliculis  convenit  plantago  trlta  i 
sale,  argemonia  tusa  e\  melle.   peucedani  siico  perunguntuv 

g  127:  Dioac.  H  208.  IV  SI.  62  (eupor.  I  153).  lY  103.  UIST. 
rV  88,  eupor.  I  146.  162.  cfr.  Diosc.  IV  89  (91).  —  §  138:  KoM 
eupor,  I  167  (ter).  Dioac.  IV  173.  HI  182.  IV  98.  m  169.  - 
§  129:  DioHc.  eupor.  I  178  (quater).  Dioac.  II  152.  IT  104.  88 
III  161.  —  S  130:  Diosc.  m  83  (eupor.  I  330).  IV 137,  95.  IH  1  " 
ni  15  (cfr.  PHn,  XXVII  123.  XXV  133).  eupor,  I  239,  231. 

1  tenuitatem  E,  2  an  addita?  3  argemonia,  et  I 

-ia  d,  6  hyaopum  —  radix  otn.  E.  |  decocto  dp.   -ta  r. 

7  adzoum  T,  |  itemque  VE,   |   sint  iv.   siuin  TB.   ait  Er.  {  qo^ 
OM.  VE'.  I  sinus  Erii.  -no  E.  in  sinu  (-no  V)  VdTB.  ainuosa   " 

8  illecebra,  Rd(?)S.  -bra,e  ff.  elecebra  rT.  et  tela  p,  uk 
P.  ulceram  {del.  corporis)  U  563.  {cfr.  XXV 16.';  de  sirm  « 
nm  §  141.  XXVn  63.  XXVIII  71.  \  dist.  H.  |  inflxi  VB^ 
9  laucam  T'B,  10  pjgnocomi  VE,  14  alcimae  Tf.S.  aUgt 
EE.  -ginae  dT.  alceae  C.  -cmeae  v.  15  plantago  E,  1( 
contrita  Xv.a.S.  \  disf,  ego.  IT  radice  ego.  -ci  V&d.  -ces  Bs 
-cis  t.  cfr.  §  90-  130.  134.  lU.  155.  163  {ctmtra  149).  XXVU4 
115.  133,  de  mendo  §  113.  \  aizoo  VdE,  cum  aizoo  E(?)!J.  |  l™ 
perici  Eto.  ojpe-  T.  cjpo-  E.  et  pe-  d,  |  coriaauin  XB*ti(i^ 
-Jsum  S'.  coijss-  d.  ehorysB-  rl.  cotioTvlt.  eft.  ''  "'  '"' 
30  peucedajtia  sneuB  E. 


V[E-§iBa)iiB]  NAT.  HBT.  XXVI 12—13  (78—83)  219 

tici,  tetanici,  nervorum  duritiae  aegilopis  suco;  dolo- 
ribuB  erigeron  ei  acelo  inlinitur,  epithymum.  spasticis  el 
opislhotonicis  peruogui  semine  hyperici,  quod  caros  vocatur, 
idemque  bibere  prodest.  phrynioD  dicitur  etiam  abscisos 
sanare  nervos,  si  conrestim  inponatur  trila  vel  maosa. 
Bpasticis,  tremuUs,  opistbotonicis  alcimae  radU  bibitur  ex 
aqua  mulsa.    sic  et  rigores  excalfacit. 

(82)  Sanguinis  profluvia  sistit  tierbae  Paeoniae  semen  131 
rubrum  - —  eadem  et  in  radice  vis  - — ,  clymenus  vero, 
sive  ore  sanguis  reii^iatur  sive  naribus  sive  alvo  fluat  sive 
feminarum  utero,  item  Lysimachia  pola  vel  inllta  vel  na- 
ribus indita^  item  plantaginis  semen,  quinque  folium  potum 
et  inlitum,  cicutae  semen  in  nares,  si  inde  llnat,  tritum 

aqua  iuditum,  aiznum,  astragali  radix,  sistit  et  mcbae- 
mon  et  Acbillia. 

13,    (83)  Equisaetum,   hippuris  Graecis   dicta   et  in  133 
pratis  vituperata  nobis  —  est  autem  pilus  tcrrae  equinae  la,  ass 
saetae  similis  — ,  lienes  cursorum  extioguil  decocta  lictQi 
novo  ad  tertias  quantum  vas  capiat  et  per  triduum  heminis 
pota;   nnctis  esculentis  ex   ante  diem  unum  interdicitur. 


§  131:  Dioac,  eupor.  I  208.  209  (ixmnquies).  —  Dioac.  IH 
147.  IV  13.  3  (Scribon.  46.  Marc,  lu,  6).  U  162.  IV  42  (cfr, 
PUn.  XXVI  35).  IV  88.  62.  Th.  H,  IX  16,  3  (cfr.  Plin.  SSV  88). 
Dioac.  IV  36.  —  g  132:  Geop.  H  6,  27.  Marc.  23,  59. 


1  tetanici  Ere.  teta,mi-  r.  |  aegilopia  v.  -pi  I.  -ps  rtH.  \ 

dist.  ego  cum  v.  a.  Dal  (cfr.  XX  SX4.  S50).        2  erigeron  v.  frig- 

U.     I     epithymum  (et  epi-  S)  U.J.    -mi  T.   -mo  v.   an  item  epi- 

?  I  dist.  S.         a  pernngui  Brc.   -que  E,   -gi  d,   -ge  T.  | 

■v{S).    -ruB  rl.   cons  B.    cfr.  §  86.  119.         4  idemque 

d(?)Krti.   itemque  RfS.   -quae  V.    |   abaciaos  Eff.   -issos  rv{S). 

cfr.  XXIX  99  et  T^^  115.  {lie.  XXVII 66.  XX  58.  XXXIJ 

130.  XXI 136).        5  sic  VB.        6  alcimae  S.  algma«V.  -ginae 

dT.   -gaie  r.   alceae  C.   -cmeae  ii.    efr.  §  128.         S  proflunii  K, 

■iu  v.a.S.  I  poeoniae  V.         9  rarice  T.  [clymenus  TdTfff  cum 

P.  ey-  B,  cyclemenua  Er,  -laminoB  v.  [  an  auco  {pro  uero)?  efr. 

Diose.        10  siue  VHfS.  nia  E.  si  &v.  om.  T.        14.  15  iaehae- 

.    mon  V.    Bcbemon  (see-  E]  II.  16  a  graecis  B(?)v.a.S. 

L    17  uitiperataVE   |  pUua  iS.  plua  VBd.  pulnia  Ew.         ISlieaes 

m  BdlTew.(ff).  -naes  V.  -nem  v.  lithnea  E,  (  ficti  K.        ISi  %»sKra.- 

RlentisX,  cjcul-  T.  I  ei  ante  ES.  eriante'^.  mAk  i-m,  m "». '^JCJi*' 

Kt.  /.  desinit)  a  i-ec.  pianu  adscriptitm  ert  aiAfe.  ^aiv.  v'sa.  ^c^*fc■T^■ 


220  C.  PLIM  SECDSDI 

133  Graecoruin  varia  circa  banc  opinio:  alii  pinus  Totiis  similei% 
nigricantem  eodem  noniine  appellant,  vim  eius  admirabilea 
tradeutes,  sanguinis  piofluvia  vel  tacto  tantum  ea  homUi 
BisU;  alii  hippurio,  alii  ephedron,  alii  anabasim  vocan^ 
Iraduntque  luita  arbores  nasci  et  scaudenlem  t 
dere  comis  iunceis  multis,  nigris,  ut  ex  equonim  caudi 
geniculatis  ramiilis,  folia  habere  pauca,  tenuia, 
semen   rotundum,  simile  coriandro,  radice  lignosa,   nase 

134  in  arbustis  maxume.     vis   eins   spissare  corpora, 
sanguinem  e  naribus  llucntem  inclnsus  sistlt,  item  alvufl 
medelur  dysiatericis  in  vino  dulci  potus  cyatMs  m,  urinu 
ciet,  tussim,  orthopnoeam  sanal,  item  rupta  et  quae  s 
punt,  intestinis  et  vesicae  Tolia  bibuntur,  enterocelen  cohibel 
faciunt  et  aliam  hippuiim  brevioribus  el  mollioribus  t 
caodidloribusquej  perquam  utilem  iscbiadicis  et  vulneribu 

136  es  aceto  inpositam  propter  sistendum  sanguinem.  ~ 
nymphaea  trita  plagis  inponitur.  peucedanum  cum  s 
cupressi  bibitur,  si  sanguis  per  os  redditus  est  Quxltfri 
ab  inrernis.  sideritis  tantam  vim  babet,  nt  qiiamTis  i 
centi  gladiatoris  vulneri  ialigala  sanguinem  claudat,  quo4 
facit  et  ferulae  cinis  vel   carbo,   fungus   vero  etiam  efS* 

136  cacius,  qui  secundum  railicem  eius  nascilur.  (84)  pei 
nares  autem  fluenti  et  cicutae  semen  trilum  ex  aqua  add! 
tumque  efficax  habelur,  item  stephanomelis  es  aqua.   Vettft 

§§  133.  134:  Dioac.  IV  46,  (eupor.  I  210.  II  S4).  —  ■ 
DioBC,  IV  47-  —  g  135:  Th.  H.  IX  13,  1.  —  Dioac.  IV  3 
PI.  iun,  73,  9  {cfr.  Diosc.  m  81.  eupor.  I  210).  —  §  136 
Diosc.  n  152.  (cfr.  P!in.  XXVI  28). 


1  pino  B.    -ni  v.a.S.  3  tradentem  E.    -tea  quod  e. 

v.a.S.  I  tacta  E.  (  homini  B.         i  Bieti  Gronov.  sistit  fi.T.  ■ 
v.a.H.    \   pedron  E,  5  aoandenteni  v.    -ta  11.         6  ex  dBfit 

est  Tu.  7  geniculiB  dTf.  9  ambustis  Eii. a.B.  11  tri- 
bna  n.v.  12.  13  an  aerpajit?  13  enterocelen  V&.    \  < 

hibet  V.  14  faciant  E*.  |  hjppuri  T.  10  inpoaitam  v.  -I_ 
U.  19  inferis  d.  20  gladiuris  E.  |  uulneria  Td,  |  iiiliga,t« 
(illi-  V)  V'dEc.  inlita  V'T.  -ta  (S.  |  dndat  dT.  23.  24  in. 
ditnmque  v.a.J.  sed  cfr.  XXT  134-  VIU  93.  XX  53.  XXJIt 
^3.  IM  ISr.  SXXni  as.  XXXVIIllO.        ^V  aWQB.^-ime,U 


r 

'  itj 


NAT.  HIST.  XXVI  13— U  (83—87)  221 

nicae  farina  e  lacte  caprino  jiota  sistit  e\  ubere  fluenlem 
plantagoque  contusci.  eiusdem  sucus  Tomentibus  sanguinem 
datur.  ad  erraticiim  autem  radis  persollalae  cum  axungia 
Tetere   inlita  probatur;   (85)  ruptis  connilsisque,  ei  alto  137 

5  deiectis  centaurium  maius,  Genlianae  radix  Irita  vel  de- 
cocta  vel  sucus,  Vettonica  et  hoc  amptius  a  vocis  ant 
lateris  contentionibus  psnaces,  scordium,  aristolochia  pota, 
agaricuiDj  irfem  contusis  et  eversis  potum  n  obolis  in 
mulsi  cyatbis  in   aul,  si  febris  sit,  in  aqua  mulsa,  ver- 

,0  bascum,  cuius  ilos  similis  auro  est,  acori  radix,  alzoum 
omne,  sed  maioris  sucus  efficacisstme,  item  symphyti  ius 
vel  radicis  decoclum,  daucos  cruda,  erysilhales  —  ilore 
iuteo,  Coliis  acanthi  —   e   vino,   item   chamaerops  et   in 

sorbitione  irio  vel  plantago  omnibus  modis,  item 

I  Phthiriasi  Sulla  dictator  consumptus  est,  nascun- 138 
,'turque   in   sanguine    ipso  hominis   animalia  exesnra  cor- 
,pus.    resistitur  uvae  taminiae  suco  aut  veratri  cum  oleo 
iperunctis   corporibus;    taminia    quidem    in    aceto   decocta 
.etiam  vestes  eo  taedio  liberat, 

14.   (87)  Ulcera   multorum   sunt  generum  nc  multisi39 

§  137:  DioBc.  eupor.  U  34  (tmdeciea).  Diosc.  HI  6.  3.  IV  1. 
m  48.  IIB.  IV  i  (G),  m  1,  IV  102.  I  2.  rV  9.  in  lOi.  —  §  138: 
ofr.  Plin.  XI  114.  Heren.  62,  Dioac.  IV  153,  (eupor.  I  107,  cfr, 
Plin.  YXm  18),  IV  149,  —  §  189:  Diosc,  HI  48,  enpor.  I  188. 


B  om.  iL  3  que  om.  Td.  3  Iierbae  pereolatae  (-lata« 
V)  T(d?)Tf.  6  dift.  ego.  coll.  Siose.  eupor.  |  uettonica  ego. 
-cae  U.v.  7  digt.  ego.    |    BCordinm  (-ion  v)  S,    cord-  II. 

8  idem  ego.  item  O.ir.       3,  9  duobus  et  tribua  Jl.v.       9  mulse 
Z.  10  aura  efcacori  B.   I   ahoum  E.  11  eed  e  maiori  E 

v.a.II.  I  eympbjti  iiu  J  coll  XX  234  {87  XXIV U6).  -fieius 
A.  -phitjui  T.  -phyti  Ze,  -ti  bucus  S.  (an  Bvmphytum  vel  -ti 
hiaioB?).  1'2  tie)  mdicis  U.G(S).  radices  ael  v.  radicia  Dai.  \ 
ttencoe  VdT.9.  -cus  B.  -cnm  v.  \  cnid  X,  -dnm  v.a.S.  |  est  flore 
fi(?)e.a.S.  13  acbanti  Vd.  [  g  Td.  bibitur  e  v.a.S.  \  camerops 
T.  oalame-  E,  14  aorbitiones  VEc.ai.C.  |  an  iris?  cfr.  Diosc. 
1 1  et  eupor.  II  34  (de  irioTie  nihil  eiiiamodi  tradiftw).  |  iae. 
iindrkavit  S.  deaunt  herbarum  aliquot  tiomina.  15  plitiriasi  B. 
fjptyri-  T.  I  Bulla  U.S.  qua  (quo  v)  Sulla  Bos.  (,DV  ^^  tV  t 
—  '         17  tamin&e  V:  -ne  d.         16  coxpotvi  t-        "^  ""- 


222  C.  PLIM  SECUJIDI  [vaE    1 

mnJis  curanlur.     panaris  omniuni  generum  radix  ex   vino 
calido  inlinitur  maDantibus.     niccal  privalim  quam  Chiro- 

i6,si  niam  diximus;  cum  melle  trita  tubera  aperit  ulceribus-     • 
que,  quae  serpnnt,  deploratis  auxilio  est  cum  aeris  flore 
vino  temperala  omnibus  modis,  vel  semine  \el  flore  vel  s 
radice.     eadem   cnm  polenla   vetuslis  volneribus   prodest, 

140Heraclion  quoqiie  siderioDj  Apollinaris,  psyllium,  traga- 
canlha.  scordolis  cum  m«lle  purgat;  farina  eius  carnia 
escrescentes  per  se  inspersa  consumit.  Polemouia  ulcera, 
quae  caco6the  vocant,  sanat;  centaurium  mains  inspersum  i) 
vel  inlitnm,  item  minoris  coma  decocta  vel  trita  vetera 
quoque  nicera  purgat  et  pcrsanat.  folliculi  clymeni  re- 
centibus  plagis  iDponuntur.  inlinilur  autem  Gentiana  ulce- 
ribus, quae  serpnnt,  radice  lusa  vel  decocta  in  aqua  ad 
mellis    crassitudinem  vel  suco,   volneribus   es   ea   factum  is 

141  Lycium.  Lyaimacbia  recentibus  plagis  medetur,  plantago 
omnium  generum  ulceribus,  peculiariter  aenum  et  infantium. 
igni  emollita  melior  et  cum  cerato  crassa  ulcerum  labra 
purgat,  nomas  sistit;  tritam  suis  foliis  integere  oportet. 
suppurationes,  colIecUones,  sinus  ulcerum  cbelidonia  quoque  u 
siccanlnr,  volnera  adeo,  ut  etiam  pro  spodio  utantur;  eadem 

14Siam  desperatis  cum  axuugia  inponitur.  dictamnuni  pota 
sagittas  peUit  el  alia  tela  extrahit  intita  —  bibitur  ex 
aquae  cyalho  Toliorum  obolo  — ,  proxime  pseudodictamnum; 
utraque    et   suppurationes    discutit.      aristolochia    quoque  is 


§  140:  Dioac.  IV  33  (eupor.  I  184)-  69-  70.  IH  115  (enpor. 

I  18a).  enpor.  I  303.  Diosc.  HIT.  IV  lit.  HI  3.  —  g  141:  DioBC. 
IV  3  (eupor.  1  162).  U  162  (eupor,  I  187.  197.  200).  eupor.  I 
208.  Marc.  4,  60.  —  g  142:  Dioac.  m  34  (eupor.  I  167).  Th. 
H.  IX  13,  3,  Diosc.  m  4  (6).  enpor.  I  186.  166.  18B.  1G2).  eft. 
Piin.  XXV  141.  XSI  141  (Dioac,  I  i), 

1  modis  Sv.   oni.  rT.         2  mantibua  E.  |  siccat  c,  -cca  II. 

3.  4  ulceribus  quaeque  VE.  5  nel  flore   uel  semine  E 

v.a.S.  7  quoque  om.  Vd.  7.  8  tragacantha  v.  -chanta  K, 
tragantia  d.   -tiio  V(.  |  dist.  ego.         9  inaparsa  i{'t)v.a.S. 

II  cuma  T.  cjma  P.  17  fenum  VTD.  feminum  E.  femi- 
narum  ienum  d(?)«.  18  igni  emollita  VdTfif.  igue  mo-  Ev.  [ 
7ibm  T.  19  sentjt  V.  20  collectioneB  om,  E.  22  ponitmr 
rrf,_/ rf^tonmos  eoni.  Dal.  c/r.  XXV  93.       ^i  a*^via. '^■S.. 


r 


NAT.  HIST.  XKVI  14  (87)  223 


putria  iilcera  exest,  sordida  piirgal  cum  melle  Termeaque 
extrahit,  item  clavos  in  ulcere  iiatos  et  ioflxa  corpori 
omnia,  praecipue  sagittas  et  ossa  fracta  cum  resina,  cava 

,  Tero  ulcera  esplet  per  se  et  cum  iride,  recentia  vulnera 
ex  aceto;  cetera  ulcera  verbenaca,  quin'|uefolium  cum  sale  143 
el  melle.     radices  persoilatae  volneribus  ferro  inlatis  re- 
centibus  inponuatur,  folia  veteribus;  cum  axungia  utrimque 
el  9110  folio  operitur  damasonium,  ut  in  struma,  folia  ver- '! 
hasci    ex   acelo   aut   vino,    perislereos    ad   omnia  genera  Hi 

0  Tel  callosorum  putrescentiumque  ulcerum  fadt.  manantia 
Djmphaeae  Heracliae  radix  sanat,  item  cyclamiui  radix  vel 

,  iper  Be  vel  ex  aceto  ve!  cum  melle;  eadem  et  contra  slea- 
tomata  eflicax.  sic  et  ad  ulcera  mananlia  hysopiim,  item 
peucedanum;  e;  ad  recentia  yolnera  vis  tanta  est,  ut  squa- 

~  mam  ossibus  extrahat  praestant  hoc  et  anagallides  cohi- 
benlque  qiias  vocant  nomas  et  rheiimatismos,  utiles  et 
recenlibus  plagis,  sed  praecipue  senum  corpori,  cum  ce- 145 
rato  apostemala  et  ulcera  taeti-a  folia  mandragorae  recentia, 
radix  volnera  cum  melle  aut  oleo,  cicuta  cum  siligine  mixta 
mero,  aizoum  herpetas  qiioque  ac  nomas  ac  piitrescentia, 
sicut  erigeron  verminosa,  recentia  autem  volnera  astragali 
radix  et  Vetera  nlcera,  quae  purgat  hypocisthis  ntraque.  leon- 

g  148:  DioBC.  IV  61.  (IV  42.  eupor.  I  162).  JV  105.  lOa,  — 
§  144:  Diosc.  rV  60  (enpor,  I  184,  303).  II  193  (eapor.  I  167). 
m  83.  II  309.  eupor.  I  182,  —  g  145:  Diosc.  IV  76-  79.  88-  62. 
I  126.  127.  (enpor.  I  184.  167.  cfr.  Plin.  XXVI  137).  IV  173. 

1  eiest  V'dEu.  hoc  est  V.  |  espurgat  Xv.a.S.  \  feniensque 
K.    I    2  ulcere  ViTtB.    -ra.  E.   -ribus  v.  4  se  et  cum  iv. 

■ectum  r.    [   recentia  ulcera  uulnera  E'.  5  cum  om   V. 

6.  7  ferro  inlatis  recentibua  om.  V.  pro  ueteribua  eraeo  i«  marg. 
adgeripsit  V.  7  utrimque  ego.  -rumque  U.v.  8  dist.  ego.  I 
nt  ViG.  aut  E.  aatem  et  v.  11  heraclia  E.  11.  12  uel 
"gar  En.  per  r.  13  sic  et  VdTf.  sicut  B«.  14  ei  ego.  et 
U.S.  cni  V.  14.  16  aquamain  dlf  man.  Dal.  S  e  Jiio$e.  -ma 
'TE-  saniem  e.  18  exnlceratae  tria  folia  V.  -ta  e  (et  T)  tri- 
folia  dT.  20  haerpetas  T.  herbs-  E.  |  ac  U.B.  et  v.  \  ac 
TEe.  aut  dT.  on  rede?  c/r.  MiiUer  de  sHlo  p.  GS  (31). 
81  uermioaa  Viv.a.C.  22  ulcera.  i\vKia  S.  -tB.  cp.ifc  K*., 
aquae  7.  quoqae  ulcera  v. 


224  C-  PLTNT  SECUMJI 

topoilii  semen  Iritum  in  aqua  et  cum  polenla  tnlitum  spicu 

146  sagittarum  estrahiL,  item  pycnocomi  semen,  tithymall 
characias  suco  gangraenas,  phagedaenas,  putria  vei  decoct 
ramorum  cum  polenta  et  oleo,  orchis  radices  lioc  amplh 
et  cacoethe  cum  mellCj  siccae  et  recentes  per  se  vulne^ 
onotbera  efferantia  sese  ukera  sanat.  Scytliae  ulcera  ^ 
thica   curant.    ad  carcinomata  argemonia  ex  melle  effie 

147  cissima  est.    ulceribus  praesanatis  asphodeli  radix  dec« 
st,iaut  diximus,   trita  cum   polenta  et  inlita,  quibusciiini{ 

vero  Apollinaris,  astragali  radix  in  pulverem  trita  umli 
ulceribus  prodest,  item  callilhrix  decocla  in  aqua,  privati 
vero  lis,  quae  calclamento  facta  sint,  verbenaca  nee  a 
et  Lysimachia  contrita   ac  nymphaea  arida  infriata.     pa 

I48lhrix  inveteiatis  iisdem  utillor  est   —   (88)  Polycnem 
cunilae  bubulae  similis  est,  semine  pulei,  suvculosa,  mnl 
geniculis,    corymbo   [odorala]   acri    et  dulci  odore,    fei 
factis  conmanducala   inponitur,   quinto  die  soWitur.     syiq; 
phyton  ad  cicatricem  celerrime  perducit,  itemsideritis}  bs 

U9  inponitur  ex  meUe.  verbasci  semine  ac  foliis  ex  vino  ( 
coctis  ac  tritls  omnia  infixa  corpori  extrabuntur,  iU 
mandragorae  foliis  cum  polenta,  cyclamini  radicibus  ci 

§  146:  DiOBG.  IV  162  (enpor.  1,201).  Ul  132.  IV  116. 
Th.  H.  IX  13,  a  (cfr.  Plin.  XXV  82).  —  g  147t  cfr.  Dioao. 
199  (cupor.  I  204),  —  TV  62  (eupor.  I  184).  —  §  148:  DioBO. 
98.  eupor.  1 163.  PI.  iun.  78, 13.  Diosc.  IV  33—35.  —  §  149  ej 
cfr.  Diosc.  m  103  (Plin.  SXIV 131).  piosc.  Ill  159],  Marc.  4, 

1  et  om.  i.  I  specula  T.  apiculas  E.         2  pygnocomi  B. 
3  characias  C.    -cites  iSviS).    caracitae  T.   cfr.  §  62.  118. 
b  cacoethe  J  e  coni.  8.  cahoeti  V.  cliDeti  S,  cacti  d.  caoo' 
BS  aceto  11.  I  recentis  VD.  |  uulnera  .—  6  seae  om,.  B.  |  uol 
TdTy(J).   om.  C.    an  ulcera?   cfr.  Diosc.  6  efferantia  J 

Diosc.  -reatia  Vdy.n.fl'.  I  atitae  V.  Bcite  T.  I  ulcera  ego  e  Theop 
ualnera  ll.v-  de  mendo  cfr.  XXIII135.  XXIT  9.  XXVUTJ 
XXIX  lU.  XXX  113.  XXXIV  136  ai.  6.  7  acythieg 

D.a.B.  -ce  if.  aeitica  T.  8  ulceribus  VfS.  uulne-  d(?)B(r. 
persanatia  Ee.a.B.  12  iia  Av.  his  rD.  \  que  E.  |  calciamei 
Td.  13  infricata  v.a.G.  $ed  cfr.  XX  140.  14  est  VdT( 
om.  Ev.  I  polycnemou  v  e  Diose.  poljgn-  VE.  poligmeua 

1  est  delendumi       16  v/ncos  ego  posui.  odorata  ll.v. 

Z  Acfa'a  aulneribus  o.ti.S.        ^1  pMXeaW^  D .  \  tim 


■dB]  NAT.  HIST.  XXVI  14—15  (87—90)  225 

melle.  trixaginis  folia  in  oleo  coatrita  iis  maxime  adhi- 
beutur  ulceribus,  quae  eerpunt,  et  alci'ma  in  melle  trJta, 
Vettonica  ad  carciaooiata  et  malandrias  vetcres  addito  sale. 

(89)  Verrucas  tolUt  argemonia  ex  aceto  vel  batracbiiiBO 
radix,  quae  et  ungues  scabros  aufert,  linozostidis  utriusque 
Tolia   vel  sncus    inlitus.     tithymalli  omnes  genera  verru- 
carum  omnia,  item  pterygia,  varos  tollunt;  cicatrices  cum 
elegaatia  aJ  colorem  rcducit  ladanum.  -r—  15.  Artemisiam 

et   elelisphaeum  alligatas  qui   habeat  viator  negatur  lassi- 
10  tudinem  sentire.  — 

(90)  Muliebribus  morbis  medetur  maiime  in  universum  161 
Paeoniae  herbae  semen  nigrum  es  aqua  mulsa;  eadem  et 

I     in  radice  vis.    menses  ciet  panacis  semen  cum  absinthio, 
menses   et   sudores    scordotis   potu   et   inlitu.     Vettonica 

IB  drachma  in  vtni  cyathis  in  bibitur  contra  omnia  volvarum 
vitia  aut  quae  a  partu  fiunt.  menses  nimios  sistit  Acbillia 
^dposita  et  decoctum  eius  insidentibus.  mammis  iuponitur  1S2 
hyoscyami  semen  ex  vino,  locis  radix  in  cataplasmate, 
mammis  et  chelidonla.  secundas  morantes  vel  partus  emor- 
I  tuos  radices  panacis  adpositae   extrahunt.     ipsum  panaces 

g  IBO:  Diosc.  n  206  (eupor.  I  130).  IV  162  (eupor.  I  176). 
I  128.  Seren.  1098.  —  cfr.  Diosc.  eupor.  I  228.  Plin.  SSV  130. 
—  %  151:  Diosc.  m  147  (eupor.  H  72.  76.  82.  86).  Ill  48.  116 
(eupor.  n  78).  IV  1  (eupor.  H  77).  IV  86  (eupor.  11  83).  — 
§  162:  Sereu.  364.   DioBC.  IV  69.  Ill  48, 

1  iia  iv.    his  VD.    om.  £.  2  alcima  in  ego.    algam.  in 

VE.  -gamum  d.  -ga  ia  v.  cfr.  nota  ad  X^V  130.        3  uetto- 
nica  —  Bale  om.  V.   |  malandrias  dS.   -ri  ao  r.    melandria  v. 
-dryas  C.  -laniaa  G.       4  tulit  E.  ]  uel  &v.  uH  V.  uliuel  E(?). 
5  et  om,  E.  I  scabros  v.  -oaas  U.  \  aut  fertnlino  zojtidia  B. 
7  omnia  Vf  A',  -iam  d«.  om.  E.  |  item  onmia  Er.a.S.         9  ele- 
lyapacum  V.  eliap-  E.  elvsp-  V'.        11  mulieribus  EFe». 
12  herbae  om.  dT.  cfr.  §131.        13  dist.  U  563  et  B.  |  meses 
£  (ut  fere  semper).  |  men  cum  absinthio  om.  S.  14  et  om. 

E.  I  Budorea  ll.v.  an  aecundaa?  |  scorditis  V.  16  uino  E.  | 
tribus  U.V.  16  a  partu  du.  apertu  T.  a  paatu  E.  j  an  flant?  | 
enim  bos  i.  \  acbillea  do.o.S.         17  adposita  V.  mp-  d(?)Eij. 

19  locia  U.  G.  loti  V.  cfr.  §  160.  {Gels.  V  31,  6).  \  m  TdTf  S. 
ex  E.  e  v.  19  mammis  et  ego.  et  mammis  et  (etiam  v)  It.  v. 
et  B.  19.  20  emortuoB  Vu,    -tuo  r      '         "'       '"■""""   ' 

20  adpositae  iv.  -ta  r.  |  panacea  G.  ' 


ifflta« 
teiM 


226  C.  FLINT  SECUNDI 

e  vino  potum  rolvas  purgat  adpositumqiie  cum  melle. 

monia  pota  ex  tido  sccundas  pellit,  niilore  corrigit  volvasKl 

I53centauri  miaoris   sucus  potu  fotuque  menses   ciet,   Uemfl 
maioris  radix   in   Tolvae   doloriiius  isdem  modis  prodes^l 
derasa  vero  et  adposita  extrahit  partus  emortuos.    plaotagf 
adponilur  in  iana  in  dolore  volvae,  ia  straogulatu  LibitBFa 
sed  praecipua  dictamuo  vis  esl:  menses  ciet,  partus  emortaol 
vel  traversos  eicit  —   bibitur  es  aqua  foiiorum  obolo  - 
adeo  ad  haec  eflicax,  ul  ne  in  cubiculum  quidem  praegnau- 
tium  iuferaturj   nee  potu  tantum,  sed  et  iiilitu   et  sufSlu  u 

1G4  valet;  proxime  pseud odictamnum,  sed  menses  del  cum 
mero  decoctum  denarii  pondere.  plurimis  tamen  modis 
aristolochia  prodest,  nam  et  menses  et  secundas  ciet  et 
emortuos  partus  extrahit,  tnurra  et  pipere  additis  pota  vel 
subdita;  volvas  quoque  procidentes  inhibet  fotu  vel  suMta>g 

165  vel  subiectu,  maxime  tenuis,     strangulatum  ab  1 ' 

sumque  ditficultatem  agaricum   obolis  m   in   vini   veteii 
cyatho  potum  eraendat,  peristcreos  adposita  in  adipe  suilto  1 
recenti,  antirrbinon  cum  roaaeeo  el  meile.    item  adposita 
nymphaeae  Thessalae  radix  dolori  medetur,  in  vino  nigro  a 
pota  profluvia  inhibet;  e  diverso  ciet  cyclauiini  radix  pota 

iGGet  adposita  et  vesicae   insLdentium  decoclo  medetur, 
cundas  pota  ciasauthemos  pellit,  volvam  sanat.     e  xiphi 
radix  superior  menses  ciet  drachma  ex  aceto  pota.    peuce-1 

§153:  Diosc.  m  e.  7  (eupor.  II 77.  78).  U  152  (enpor.  US' 
m  34  (eupor.  H  77.  79.  80).  —  §  154:  Diosc.  m  4  (6).  eupcH 
n  69.  —  §  155;  Diosc,  m  1  (enpor.  II  86).  IV  60.  111139.  11  ISS 
—  156:  DioHc.  n  194  (enpor.  11  77),  IV  20  (eupor,  II  75).  Ill  84^ 
(eapor.  U.  B8).  IV  76  (eupor.  II  77.  83).  " 

1  e  Vtv{S).  in  d(?)(?.  am.  E.  |  uino  potun: 
2  tollit  B.  I  corrigit  ViTtS.  por-  E.  pnrgat  v.  3  DentanriJ 
VSJ.  -rii  v{S).  -rei  i{?)Lugd.  \  pota  S.  -tus  v.  ~ 
ae  V.  uine  II.  9.  10  peregi-inantinm  Vd.  10  potu  En.  - 
rlf.  I  fotn  dT.  11  sed  tardina  coni.  Sal.  e  §  161-  12  pla-j 
rimia  TEG(D).  -ris  V.  -ribus  i{Tiv{Dal.).  \  modia  d(?)a  i 
lochia  E(i7  add.  et).  looia  TT.  14  myrre  et  pipere  et  E. 
15  inhiberet  V.  IC.  17  menaumque  S.   men-  V.  menaininqae 

i/p.    mess- X.  17  tribus  H.ti.         18  potu  VT.  20  doloM 


r 


NAT,  EIBT.  XXVI  16  (90)  227 


(laniim  straogulatiis  volvae  nidore  ustum  recreat,  menses 
a]hos   praecipue    psyllion   drachma   ic    cyathis   m   aquae, 
semen   mandragorae   potum   volvam   purgat,   menses  ciet 
sucus   adpositus  et  emortuos  partus,    nimia  rursus  pro- 157 
5  fluvia  sistit  semen  cum  vivo  sulphure,  contra  ea  ciet  ba- 
trachium  potu  vel  cibo,  ardens  alias,  ut  diximus,  cruda,  ss,  i7b 
sed  cocta  commendatur  sale  et  oleo  et  cumiDO.     daucum 
et  menses  et  secundas  potu  facillime  pellit,  ladanmn  sufQtu 
corrigit    volvas,    dolori    earum    exulceratlsque    iDpoiiitur. 
Lo  emortua  scamonium  pellit  potum  \el  adpositum.    menses  iss 
ciet  hyperiium  utrumque   adpositum,  ante   alia  vera,   ut 
Uippocrati  videtur,  crethmos  e  vino  semine  vel  radicis 
cortice,  trahit  et  secundas,  succurrit  et  stranguiationibus 
ex   aqua  pota;  item  radix  e  geraoio  peculiariter  secundis 
OS  inllationibusque  volvarum  conveniens,    pm'gat  liippuris  pota 
et  adposita  volvas,  polygoous  pota.    menses  ciet  et  alci'mae 
radix,   folia   plantaginis  pellunt,   item  agaricum   ex  aqua 
mulsa.    Artemisia  volvae  medetur  trita,  ex  oleo  iriito  aut  1G9 
cum  fico  aut  cum  murra  adposita;  eiusdem  radix  pota  in 
I  tantum  purgat,  ut  partus  enectos  extrahat,    menses  et  se- 

§  157  med.:  Dioac.  HI  7S.  (eupor.  II  75.  70).  IV  168  (eupor. 
n  73),  _  §  158:  Dioao.  m  161.  164  (enpor.  11  76)  Hippocr. 
morb,  mul.  1 10  p.  122.  Diosc.  11 156.  fenpor.  It  77).  HI  121  (eupor. 
n  72).  IV  4  (eupor.  n  82).  HI  159  (eupor.  H  7ti).  IHl.  —  §  Iu9r 
DioBC.  ni  117  (eupor.  II  78.  80.  81). 

1  menses  dTJ7.  meses  X.  mese  T.  2  alboB  TH.  -bo  Td. 
aluoa  E.  -uoeque  v.  {  tribna  ll.v.  \  aquae  ViJ.  quae  H.  aquae 
mulaae  (ciet  add.  G)  v.        i  et  om.  d.  |  emortuoa  iv.  mo-  r. 

5  uiuo  d^  e  Diosc.  uino  E.  ut  non  V.  uino  et  v.  |  aut- 
pbure  dif,  -phnre  (-fiire  V)  alui  profluuia  sifltit  rv.  \  contia  ea 
ciet  J.  -ra  faciei  (-cit  M)  VdTif.  -raciii  et  E.   et  contrahit  t'. 

6  poto  V,  7  eommendantur  Wen.  8  menaeB  d»;,  mea- 
Z.  mess-  V.  10  menses  —  11  adpositiuu  om.  B.  12  crethmos 
e  iG.  erithmua  e  V.  ent.  mua^  (mulae  E')  E.  12.  13  radicis 
cortioe  vet.  Dal.  -ce  corticis  TfES  {cum  lae.  Hgtto).  -ee  cortice 
r(1)v(J).  13  secundas  G.    -dia  U.v.   |    et  Tde.    ea  B. 

11  fecundk  E.        15  iuflammatio'iiibusque  Etr.a.H.  efr.  Diosc. 

eupor.  II  72.  16  diet.  ego.  cfr.  D&ise.  \  alcimae  S.  alome  E. 
aeo,  algmeV.  -gameT.  alceae  d(?)ff.  alttftftiiftC.  c^T.^-vv^- 
lflantJeo  Bo.o.5.        20  life  ^  ii>.  ^  t. 


228  C.  FLINT  SECUOT)!  [vdB 

cimdas    ciet   ramorum  decoctum   iQsideDtibus,   item   folia 
pota  draclima.    ad  eadem  omnia  prosuat  vel  inposita  ventri 

160  imo  cum  farina  hordeacia.  acoron  quoque  utile  est  iDte- 
rioribus  feminarmn  morhis  et  conyza  utraque  et  crethmos. 
et  anthyllides  duae  vukis  utilissimae  torminibusque  et  se- 
cundarum  morae  in  vino  potae.  callithrix  fotu  locis  me- 
detur,  albugines  in  capite  tollit,  capillos  inAcit  oleo  trita. 
geranion  in  vino  albo  potum,  hypocistbis  in  rubro  pro- 
fluvium  sistunt.  hysopum  suffocationes  laxat.  radix  ver- 
benacae  pota  ex  aqua  ad   omnia  in  partu  aut  es   partu  >• 

161  mala  praestantissima  est.  peucedano  quidam  miscent  in 
vino  nigro  semen  cupressi  contritum.  nam  semen  psyllii 
defervefactum  in  aqua,  cum  intepuit,  epiphoras  omnes  uteri 
Icnit.  symphyton  tritum  in  viao  nigro  evocat  menses. 
partus  accelerat  scordotis  pota  dractuna  suci  in  aquae  is 
mulsae  cyathis  im.  dictamni  folia  praeclare  dantur  ei 
aqua;  constat  unius  oboli  pondere,  vel  si  mortui  sint  in 
utero  infantes,  protinus  reddi  sine  vexatione  pueqjerae. 
similiter  prodest  paeudodictamnmn,  sed  tardius,  cyclaminos 
adalligata,  cissaothemos  pota,  item  Vettonicae  farina  ex  x 
aqua  mulsa. 

les  (91)  Arsenogonon  et  thelygonon  herbae  sunt  habentes 
uvas  floribus  oleae  similes,  pallidioris  tamen,  semen  album 


§  160:  Diosc.  I  a.  m  126.  143.  IV  134,  I  127  (eupor.  U  82). 
—  §  IGl  med.:  cfr.  Diosc.  IV  9,  eupor.  U  77.  (in  34).  —  DioHC. 
n  193.  eupor,  n  94.  —  §  162;  Dioao.  Ill  130.  —  Tk  H.  IX  18,  6 
{cfr.  Plin.  XXVI  99.  XXVn  125). 


mo  YiH.  i  crethmos  iS.  chretm-  T.  chrenos  B. 
V.  c/r.  §82.  XXV  155.  6  anthyllides  A{'i)B.  can- 
VD.  cantill-  Zv.  cfr.  §  84,  |  uuliiis  Xv.  uue  uis  r.  6  morae 
iv.  -re  rTm.  7  tjita  V.  tjna  d.  II  est  om.  TTS.  |  qui- 
dem  Vd.  13  utero  E.  14  lenit  T*«.    -nti  T'd.    -ni  K.  | 

euocat  menses  (meses  S)  Be.  -atum  est  r.  (reuocat  coni.  Dai. 
cfr.  Diosc.  QM  moratur?).  15  siiclin  V.  uel  in  d,  16.  16  aqiia 
raulse   (-aa  v)  Sv.a.S.  16   cyathos  A.  20   adalligat  B.  | 

llltanthemoa  V.  |  item  am.  E(f.  [  farinae  V.  22  arsegonon 
V.J  eliagacnon  B.  23  uas  T.  |  similes  v.  -lies  V.  -le  d.  -lia 
BS  I pidlidioies  d(?)ii.O.D.  looiM  fortosse  maiHalus:  cfr.  Diosc. 
•I  folia,  o}ea,e,  palUdioria  tamenl  \  awmeV'^ . \ ^•vaffl.t.    ^^^ 


W   TdE] 

I  papaveris  modo.  thelygoni  potu  femiDam  coDcipi  narrant; 
■  arsenogoDon  ab  ea  semine  oleae  nee  alio  dislat;  huiii& 
I  potu  mares  geoerari,  si  credimus.  aiii  utramque  ocimo 
I  simiiem  tradiint,  arsenogoni  autem  'semen  geminum  esse 
s  testibus  simile. 

(93)  Mammanun  vitiis  aizoum,  quod  digitillum  appella- 163 
vimus,  unice  medetur.  erigeron  ex  passo  mammas  iibe-as,  im 
riores  facit,  sonc;  cum  farre  cocti  ius.  quae  vero  mastos 
vocatuFj  inlita  pilos  mammarum  partu  nascentes  aufert; 
10  testas  Id  facie  aliaque  cutis  vitia  emendat  Gentianaj  nym- 
phaea  Heraclia  inlita,  cyclaniini  radii  mac  ill  as  omnes. 
cacaliae  grana  mixta  cerae  liquidae  extendunt  cutem  in 
facie  erugantque.    vitia  omnia  acori  radix  emendat. 

(93)  Capilliim  iycii/m  smco  flavmn  facit,  denigrat  hype- 164 
16  ricum,  quod  et  corissum  vocatur,  item  ophrj/s  herba,  den- 
ticulato  oleri  similis,  foliis  n.  nigritiam  dat  et  Polemonia 
in  oleo  decocta.  psilotrum  nos  quidem  in  muliebribus 
medicamentis  tractamus,  vcrum  iam  et  viris  est  in  usu. 
efiicacissimum  autem  habetur  arctiezostis,  item  tithymalli, 


NAT.  mST,  XXVI  15  (90—93)  229 


§  163:  cfr.  Piin.  XSIl  89.  Dioec.  eupor.  I  139.  —  1 
I  3.  138.  H  193.  rV  121.  —  §  164;  Dioac.  I  132  (eupor. 
-  DioHO.  rV  162  (eupor.  I  103). 


1  thelygoni  C.    -non  i.    tlieljgoni  Kn.    -gon  V.  a  ar- 

Begonon  E.  3  geuerari   Jl.J.    perhibentur  add.  e.    |    utra- 

que  V.    -aque  11.  i  simile  v.    -li  VE.    -lia  d.    |   gemmo  Vd. 

G  tigit  ilium.  E  7  erigeron  p.    iri-  U.  8  sonci  cum 

ego.  soncum  (eao-  d)  in  T'dE.  -chum  in  V'v.  |  cocfci  ius  ejro. 
coctum  ll.v.  8.  fl  dist.  v.a.J.  8  maathoa  VD.  9  in- 
lita S.  -tas  T'.  iUitaa  V.  -ta  H.  -tos  dT.  iudita  Sv.  |  pafbu  d. 
e  partu  E(?)u.a.D.  |  nascentea  vet.  Hal.  -tia  S.  -tium  ll.v{J). 
(fe  mendo  cfr.  §  150  (omnium),  XXVII  3  (pareotium),  XXIV 
S5  (naacentium).  |  aufert  v.  ant  fert  E.  om.  rTtU.  10  et 
teataa  dTf.  et  tineas  n.a.H.  {  alia  d.  |  cutaa  (om.  uitiaj  E. 
12  cacaliae  Alv.    caeca-  VKZ).   cfr.  ^  29.  13  faeie  erunt 

nitia  B.  14  lycium  suco  ego  coll.  liiosc.  lyfimaco  d.  -ce  VE. 
-che  f(?)5.  -chia  i-.  {cfr-  XXIV 136).  15  et  om.  E.  |  corissum 
S  coll.  §§  85.  129.  coriBtum  T.  ecor-  E.   or-  d,  eciior-  V.  xpm. 

v.  corion  B.  -iston  c.  |  ophija  B  ex  wid,  -loa'^  iTn,"^'— ^ 

I.        16  TioJeri  VE.  I  duobuB  li.t.  \  4lA  o      " 
19  dist.  ego. 


230  C.  FLim  SECUNDI  [VdE 

stico  vel  in  sole  cum  oleo  inlito  crebro  vel  evolsis  pilis. 
—  Quadripedum  scabiem  saoal  hysopiim  ex  oleo,  suum 
anginas  peculiariter  sideritis.  —  Verum  et  reliqua  genera 
herbamm  reddamus. 


C.  PLINI  SECUNDI 
NATURALIS  HISTOKIAE 

LIBER  XXVn 


1  1.  (1)  Crescit  profecto  apud  me  certe  tractatu  ipso 
»dmiratio  antiquitalis,  quantoque  maior  copia  herbarum 
(licenda  restat,  tanto  magis  adorare  priscorum  in  inveniendo 
riiram,  in  tradendo  benignitatem  subit,  nee  dubie  siiperata 
lioc  modo  posset  videri  etiam  rerum  naturae  ipsius  muni- 

2  (icentia,  si  hnmani  operis  esaet  inventio.  nunc  vero  deoruni  w 
fuisse  earn  apparet  aut  certe  divinam,  etiam  cum  homo 
inveniret,  eandemque  omnium  parentem  et  genuisse  haec 
et  ostendisse,  nullo  vitae  miraculo  maiore,  si  verum  I'aleri 
volumus.  Scythicam  herbam  a  Maeotis  paludibus  et  Euplior- 
beam  e  monle  Atlanta  ultraque  Herculis  columnas  ex  ipso  a 
rerum  naturae   defectu,  parte  alia  Britannicam  ex  oceani 

3  insulis  extra  terras  positis,  itemque  Aethiopidem  ab  exusto 
sideribiis  axe,  alias  praeterea  aliunde  ultro  eitroque  hu- 
manae  saluti  in  toto  orbe  portari,  inmensa  Romanae  pacis 
maiestate  non  homines  modo  diversis  inter  se  terris  gen- « 

1  initio  d.  I  cerebro  E.  3  scabies  E.  |  ei  om.  V.  |  siicum 
E.  3  ajigina,  d.  5  tracta  Yt.  7  in  om.  E.  8  intrando 
d.  mir-  T.   |   na  E.  9  hue  T,    [   uiridi  E.  10  si  —  esaet 

om.  E.  I  esset  d«.  esse  T.  |  inueationia  T.  (an  om.  E?),        12  ean- 
dem  quae  V.   {   pa,rentem  v.    -tium  U.  IS  maior  eat  d. 

14.  16  euplioroiam  i(?)v.a.S.    -orherbam  T.  15  ei  D  cum 

U 5S4.  et  ll.v.       17  terram  dT.       18  axe  Eu.  ast  r.  |  aliaunde 


NAT.  HIST.  XSVI  16  (93)  —  XXVII  1—3  (1—2)       231 


r 

I    tibusque,  vprum  etiam  moDt^s  et  excedcntia  in  nubes  iuga 

I   partusque    eorum    et   herbas   quoqiie   invicem  oslentante! 

I    aeternum,  quaeso,  deorum  sit  munus  istud!  adeo  Romanos 

r    velut  alteram  lucem  dedisse  rebus  humaois  videntur, 

G        2,  (2)  Sed  antiquorum  curam  diligeiitiamque  quis  possit  4 

satis  venerari?    constat  omDium  venenorum  ocissiiuum  esse 

a  con  i  turn  et  tactis  quuque  genitalibus  feminini  sexus  ani- 

DiaUum   eodem  die  inferre  morteni.     hoc   fuit   veneDum, 

quo    interemptas    dormienties    a    Calpurnio    Bestia   uxores 

10  M.  Caelius  accusator  obiecit.    bine  ilia  alrox  peroratio  eius 

.     in  digitum.    ortum    fabulae    narravere    c   spuniis   Cerberi 

L    canis   cxtrabente   ab   inTcris  Hercule   ideoque  apud  Hera- 

I   cleam  Ponlicam,  ubi  monstratur  is  ad  inferos  adiliis,  gigni. 

f    hoc  quoque  tamen  in  usus  humanae  salutis  vertere  scor-  6 

IB  pionum  ictibus  adversari  experiendo  datum  in  vino  calldo. 

ea   est  nalura,  ut  bominem  occidat,  nisi  invenerit  quod 

iip  homine  perimaL     cum  eo  solo  conluctatur  veluli  prae- 

sentius  iuvento,   [sola  baec  pugna  est,   cum  venenum  in 

visceribus  reperit]  mirumque,   exitialia  per  sc  ambo  cum 

so  sint,  duo  venena  in  homine  conmoriuntur,  ut  homo  snpersit. 

immo  vero  etiam  ferarum  remedia  antiqui  prodiderunt  de-  G 

4:  cfr.  Plin,  XXV  122.  Th.  H.  IX  18.  2.  —  achol.  ad 
Kicand.  ales.  13.  Pompon.  Mela  1  19,  103.  Plin.  VI  4.  Th,  H. 
IX  16, 4.  —  g  6 :  cfr.  Plin.  XXV  122.  Diosc.  IV  77  (eupor.  II 132). 

1  monies  v.  -tia  U.S.  \  et  om.  Vf.  |  nubea  V'aff,  -bia  VS. 
-bibua  V.  nudis  E.  2  paatusque  v.a.G.  |  eorum  dff.  eur-  T. 
meor-  E.  pecor-  v.  S  qne  aed  eorum  T.  5  curandi  licen- 
tiamque  d.  6  constat  T'dTfS.    cum  conatat  (-tet  v)  T'Eu. 

T  geutilibua  £'.  |  femioia  V.  9  interemptos  d.  -ptis  V.  I 
dormientea  v.    -tia  dE.   om.  Vf  10  caelius  Rvimienins  ad 

Veil.  II  68.  caeciliua  U.v.  cfr.  VII  165,  de  mendo  XXVIII 
ZOO.  \  perorato  V.  11  digito  Eu.a.iT.  |  ortum  dlif.  mort- 
T'.  mortuum  T'E.  -tuaa  G  {add.  eas  ii).  |  e  TdT*i!(Jl).  om.  E. 
a  Dal.  13  additos  V.  14  uetere  V.  -rea  a.  16.  17  in 
homine  quod  perimat  P.  17uelumT'.  -ntv.a.S.  17.  ISprae- 
sentius  (^res-  V)  V'Eu(Z)).  part.e  (pari  B)  intus  rB.  de  voce 
-praeBentiua  efr.  XVI 51  et  V  565.  (inueato  =  qnam  inuentam). 

18.  19  ancos  pomi  cwm  M^lUro  emend.  IV  122.  V4  ■isv 
litalia  par  acabocum  V.  20  aoat  It-         IV  witti  *i."o.  -^^"^  - 


232  G.  PLim  SECOND! 

monstiaiido,    quomotla   venenata   quoqiie  ipsa   sanarenhl 
torpescunt  scorpiones  aconiti  taclu  stupentque  palleatesdj 
Tinci  se  conflteotur.    ausiliatur  lis  bellebonim  album  1 
resoivenle,  cedilque   aconitum   diiobus  mails,   su< 
nium.     quae  si  quis  ulla   fnrle  ab  liomlne  excogitari  ] 

7  tnisse  credit,  Ingratc  deorum  munera  inleUegit.  tangt 
carnes  aconito  necantqiie  guslatu  eanim  pantheras, 
hoc  fleret,  repletiiras  illos  situs,  ob  id  quidam  pardaliancl. 
appellavere.  at  illas  statlm  liberari  morte  excrementor^ 
8,100  bominis  gustu  demon  stratum,  quod  certe  casu  reperb 
quis  dubitet  et,  quoliens  fiat,  etiam  nunc  ut  noTum 
quoniam    feris  ratio   et  usu8  inter   se   tradi  non  i 

S  3.  hie  ergo  casus,  hie  est  ille  qui  pluruma  in  vita  Idtm 
deus  —  hoc  hahet  nomen  per  quem  intellegltur   eadf 
et  parens  rerum  omnium   el  magistra  — ,  utraque 
iectura  pari,  sive  ista   cotidie  feras  invenire  sive 
scire    iudicemus.     pudendumque    rursus   omnia    animd 

9  quae    slut   salutaiia   ipsis,    nosse   praeler  hominem. 
maiores  oculonim  quoque  medlcamentis  aconitum  nus(A 
saluberrlme  promulgavere    aperta  professione,   nt 
quidem  uJIum  esse  sine  allquo  bono,    fas  ergo  nobis  ( 
qui  nulla  dtsimus  venena,  monstrare   quale  sit  aconita 
vel  deprebendendi  gratia,    folia  habet  cyclamini  aut  cud 


§  7:  cfr.  Plin.  Vm  93  {XX  50).  Aristot.  hist  an.  IX  8  §  i 
Dioac.  IV  77.  Nicand.  alex.  38.  Solin.  17,  10.  —  §  9:  Dirf 
IV  77.  (cfr.  Plin.  XXV  122).  Nicand.  alfix.  41.  36.  Th.  H,  IX.  1* 


1  ipao  T.         2  tactua  E.         3  fatentur  dT.  |  ausiatut  1. 
iis  ego.  us  E.  eis  v.  his  rTiS.         i  aconitum  —  5  quae  om.] 

5  nlla  VdTS.  ilia  E«.  nllo  H cum  Grcmomo.  \  forte  Vd^ 
certe  E.   |   excogitare  T.         7  an  camea  Hyrcani  aconito? 
infra  illos  situa  et  Solin.  \  negantque  E'.  |  gustato  T.        8 
T.  I  quodam  d.  J   pardalianthes  E.         10  demonBtratnm  i . 
E.  -to  r.  I  repennnt  T.       11   et  om.  d.        13  illi  E.       14  de^ 
d.  I  hoc  habet  nomen  u/ncis  irtchisit  S.  dist.  ego.      16  nia:giBti; 
E.  -tra  natura  B.         16  cottidie  E.         20  promulgate  <' 
ualgmuere  Vt    -are  T.  j  aperta  du.    -te  V.  aparte  E.  |  i 
m  X.  om.  rp.        21  nullum  4(?")r.        ^^  tiini.-^ .  \  «;  ■" 
^_       ■■*  V.  id  d.        23  depraeteaii  "^  i.  \  gra.'u'w 


pTdEi  NAT.  HIST.  XXVII  2^  (-2—3)  233 

I    meris,  non  pliira  Iiu,  ab  radice,  leniter  hirsiila,  radicem 

I    modicam,  cammaro   similem  marino;  qiiare  quldam  cam- 

I    maroa  appellavere,  alii  thelyphoiion  ex  qua  diximiis  causa. 

'     Cauda  radicis  incuiTatur  paulum  scorpiunum  mado,  quare   * 

5  et  scorpion  aliqui  vocavere.     nee  defuere  qui  myoctonoD 

appellare  maileDt,  quoniam  procul  et  e  louginquo  odore 

mures  necal.    nascitur  iD  nudiE  cauLibus,  quas  aconas  no-  lo 

miuaut,  et  ideo  aconitum   aliqiii  dixere,  nulla  iuxta,  ne 

pulvere  qiiideni,  nutriente.    banc  aliqui  rationem  nominis 

10  adtulere;   alii,   quoniam  vis  eadem   esset  in  morte,   quae 

tcotibus  in  ferri  acie  deteienda,  statimque  admota  velocitas 
sentiretur. 
4.  (3)  Aethiopis  Tolia  hahet /)bI»mo  similia,  magna  ac  n 
multa  et  hirsuta,  ab  radice,  caulem  quadriangulum,  scabrum, 
15  similem  arctio,  multis  concavum  alls,  semen  erro  simile, 
candidum,   geminum,   radices   numerosas,  longas,  ptenas, 
molles,  glutiuosas  gustu.    siccae  nigrescunt  indurescuntque, 
ut  comua  videri  possiat.     praeter  Aethlopiam  nascuutur  I3 
et    in   Ida    monte    Troadis    et    in   Messenia.     colliguntur 
20  autumno,  siccantur  in  sole  aliquot  diebus,  ne  silum  sentiaut. 
medentur  volvis  pola^  in  vino  albo,  ischiadicis,  pleuriticis, 
faucibus  scabris  decoctae  potui  dantur.  sed  quae  ex  Aethiopia 

§  10:  Th.  H.  IX  la,  4.  cfr.  Theopoinp.  ap.  Athen.  Ill  39 
p.  851'.  Ovid.  met.  VTI  418.  —  g§  U.  12:  Diosc.  IV  103. 

I  quattnor  II. v.  \  diet.  ego.  3  thetiponon  Td,  |  causa. 
om.  T.  4  Cauda  V.  arida  E.  om.  iv.  eauda  arida  O.  \  radix 
d(?)E.a.D.         6  ne  E.  I  detaere  V^  deferuere  E'.  |  myoctonVd, 

10  uiis  E.  I  esse  V.  11  ad  ferri  acie  (-em  v)  deterendam 
!  Xv.a.S.  I  amniota  E.  13 aethiopis  iv.  -pis  radix  Tl(Ten.)X).  \ 
phlomo  V.  fhlamo  E.  Ha-  r.  |  ac  TdS.  et  Eu.  14  multa  et 
n.w.  awmultum?  cfr.  Siosc.  et  XXIX  94.  \  adS.|  quadrangnlam 
Av.  15  Bimilg  iv.  -1e  r.  I  multia  V'dv.  mundis  r  |  concauom 
TiS.  -uo  in  d.  |  alia  iB.   ulis  T.  aliis  E.  in  aliis  v.  \  aimilem  E. 

n  flicea  E.  |  indurescuntque  TTfS.  duranturque  d(?)£  e 
JHoic.  que  Eo.  18  coma  E.  [  posaent  B.  |  praeter  cod.  Mwrbac. 
G.  -terea  K.{ii  add.  in).  |  aethiopiam  Vd  Mwbae.  G.  -pia  rv. 

19  monte  et  d.  20  solem  E.  I  aliquot  iVtwrbiw.,  ■o.  -vuA. 
aj>.  -mhuB  rTt.  21  potae  «.  -ta  U.  ■pD\:.\i.  cow.  JA'*^'^'*-^™^ 
X.       22dGC0cta.V»m  rns.Eu.a  Gf.\?otmMiiT\iac.AiXv-^'^- -Wj-Oj 


234  C.  PLINI  SECUNDI  [VdE 

13  venit,  eximie  atqiie  ilioo  prodest.  —  (4)  //^eratoD  fera- 
lacea  est,  duonun  palmnrum  altitudine,  origano  similu^ 
tlore  bullis  aureis.  huius  ustae  aidor  urinam  ciet  volvas- 
(|iie  purgat,  lanio  magis  iasidentibus.    causa  nomiDis  [oon 

u  liaee,  sedj  qiioniam  diutissime  non  marcescit.  - —  (5)  Aloe  i 
scillae  similitudinein  habet,  maior  et  pinguiorihus  foliis, 
ex  obliquo  striata,  caiilis  eius  teaer  est,  rubens  utedius, 
QOD  dissimilis  antherici,  rudice  una,  ceu  palo  in  terram 
demisaa;  ipsa  gravis  odore,  gustu  aniara.  laudatissima  ei 
India  adfertur,  sed  nascitur  et  in  Asia,  non  tamen  eati 
utuntur  nisi  ad  volnera  recentibus  foliis,  mirifice  enim 
conglutinant  suco.    ob  id  in  turbinibus  cadorum  earn  se- 

15  runt  ut  aizoum  maius.  quidam  et  caulem  ante  maluri- 
tatem  seminis  incidunt  suci  gratia,  aliqui  et  folia,  invenitur 
et  per  se  lacrima  adhaerens;  ergo  pavimentandum  ubi  satais 
sit  censent,  ul  lacrima  non  absorbeatur.  fueru  qui  tra- 
derent  in  ludaea  super  Hierosolyma  metallicam  eius  na- 
turam,   sed   nulla  magU  inproba   est,   neque   alia   nigrior 

16  est  aut  umidior.    erit  ergo  optima  pinguis  ac  nitida,  rufi 
roloris,  friabilis  et  iocineris  modo  coact^  facile  liquescens;  *) 
iiiprobanda  nigra  et  dura,  harenosa,  quaeque  gustu  intel- 
legilur,  cummi  adulterata  et  acacia,    nalura  eius  spissare, 

§13:  Diosc.  IV  33-  —  §  14:  DiOEC.  Ill  2-2.  Isid.  XVn  9,28. 
—  g  15:  Dioac.  praef.  p.  a.  —  §§  16—20:  Diosc.  Ill  23. 

1  ueniimt  Tditfurftac.  I  eiimie  iMurbac.S.  -miafl  r.  -mia 
est  V,  I  ilico  J.  iUi-  Yin.  iliaco  E.  cfr-  §  89.  VII 122.  Via 
136.  XI 183.  XXI 13.  XXIV3.  XXVIII78.  106.  XXXI3S. 
XXXIV  151.  {XIX  97.  XXIX  11).  |  ageraton  v  ex  ind.  et 
Dime,  eraton  U.  i  inaidente  E.  4,  5  uncos  posui  cum  P 
(jS).  'non  a  verbo  agendi'  mfer^elatw  J.  (ow  nero  haec  est?). 

5  ma^eacit  T.  8  antherici  YitS.  -co  Eu.  9  dimisM 
Yv.a.G.  I  Ipsa  ego.  om.  ll.v.  cfr.  Diosc.  [  grans  E'.  -ui  v.a.D. 

10  et  om.  B.  |  coa  E.  12  conglutinant  ego-  -nat  uel  lit). 
{an  poHus  recentibue  foliis  transpottenda  swit  ante  uel  suco?).  | 
candorum  E'.    -rem  E".  13  malus  E.  14  aliqui  folia  V. 

16  aint  ceaaent  i.  ai  nieent  V.  |  an  ne  (pro  non)?  |  obsor- 
beatur  ViVen.  17  iudeam  E.  |  hierosolyma  H.  -mam  U.v{jyj. 
sed  cfr.   V  70.  73.  73.    VI 313.  18  aed  nofa  dT.         19  tumi- 

dior  Sv.a.S.  20  ac  (pro  et)  i(,'*~)"£i;.a.'H.  1\  Ai 

renosaque  et,  quaeV        ^^  g^anQV^&n.ii.li, 


^«iJ 


r  vdE] 

I    densare   et  leniter  calfacere;   iisus   multi,  sed   pdacipalis 

I    alvuDi  solvere,  cum  paene  sola  medicamentorum,  iguae  id 

I    praestant,  coofirmet  etiam  stomachum,  adeo  non  infestet 

"    iilla  vi  contraria.  bibUur  drachma,  ad  stomachi  vero  disso-  17 

5  lulionem  in  n  cyathis  aquae  lepidae  vel  frigidae  coclearis 

mensura    bis   terve  id    die  ex    interrallis,   ut   res   esigit, 

purgationis  autem  causa  plurimum  m  drachmis,  efQcacior, 

L     si  pota  ea  sumatur  cibus.    capillum  fluentem  continet  cum 

■    TtDO  uustero  capitc  coutra  pilum  permicto.    dolorem  capitis 

n  gedat  temporibus  el  fronti  inposita  ex   aceto  et  rosaceo 

E   dilutiorque   iufusa.    orulorum   vitia   omnia  sanari  ea  con-  18 

I    venit,    privatim   prurigines  et   scabnViem  genarum,   item 

I    insignita  ac  livida  inlita  cum  melie,  maxime  Poutico,  ton- 

*'   sillas,  gingivas  et  omnia  oris  iilcera,  sanguinis  excreattones, 

16  si  modicae  sint,  drachma  ex  aqua,  si  minus,  ex  aceto  pota. 

Tulnerum  quoque  sanguinem  et  undecumque  flneutem  sistit 

per  se  vel  ex  aceto.   alias  etiam  est  vulneribus  utiliasima  19 

I     ad   cicatrirem    perducens.     eadem  inspergitur  exulceratis 

genitalibus  vironun,  condylomatis  rimisqiie  sedis,  alias  ex 

vino,  alias  ex  passo,  alias  sicca  per  se,  ut  exigat  mitiganda 

§  17:  cfr.  Celsus  I  S  (p,  20,  5),  Scribon.  186.  137.  Marc. 
17,  SO.  —  §  18  extr.:  Celsus  V  1.  —  §  19:  Marc.  33,  63, 

1  multi  sed  B30,  cfr.  XXSI  63.  XVIII 117.  {nov.  luc.  p.S5 
vot.  J),  -tis  et  dT.  -tis  sed  VED.  in  multis  et  (sed  G)  v.  \ 
prinoipis  iT.  9  cum  T'Bfi.  fed  V'dT.  (cm  nt?)  |  paene  ait 
v.a.G.  I  aquae  E.  3  confirmet  Eff.  -mat  V'u.  -niaitta  ri.  I 
adeo  at  noa  v.a.G.  de  strvctura  cfr.  X  208.  XVII179.  [  featet 
Va.  4  ui  G.  uis  U.Te.  |  stomachmn  Td.  5  duobua  n.v.\ 
taepidae  S.  6  ia  die  ex  Vdc.  ex  die  E.  |  rei  E'.  7  autem 
TdTfS.  enim  E.  etiam  v.  \  ti-ibus  II. v.  8  si  om.  V.  j  cibua 
om,  T,  9  capite  contra  Jl.  T  J,  -te  in  sole  contra  V.  -tia  contra 
Bolem  f{?).  I  pilum  U.TS.  capilluni  v.  -Ho  f  (?).  12  prariginem 
d.  I  scabritiemfi'.  -biem  n.v{J).  cfr.  Diosc.etiwt.  adXXIUD.\ 
generum  V.  -ranim  E'.  13  inaignita  ll.v.  efr^l38.  (Gellim 
X  3,  IT).  Buggillata  JOo^e.  {cfr.  XX  8S.  340.  XXU  55.  XXX 
38).  15  drachmf  E.  -rnae  pondere  v.a.H.  17  per  ae  om. 
Td.  ]  eat  etiam  dX.  |  ulceribua  Biosc.  17.  18  utiliaBima  ad 

iv.  -ma  dat  E.  -me  dat  V.  18  apergitur  E.  Vi  a.\.vw4  ist 
Ejj,  es  alias  et  f-ia  aed  d)  r.  an  ei^j  a.Maa  fes.'l  ^iSi  'iNji..  ^i^-i 
Va.  I  eiigdt  II.TJ.  -git 


NAT.  mST.  XSVn  4  (3—5) 


936  C.  PLINI  SECUNDI  [V(Bfl!a(i)da' 

curatio  aul  coerceoda.   baemorrhoidiim  quoque  abundantiam 

20  teniter  sistit.  dysinteriae  ioruoditur  et,  si  diilicilius  con- 
coquantur  cibi,  bibiLur  a  cena  modico  inlervallo,  et  in  regio 
morbo  in  obolis  ex  aqua;  devorantur  et  pilulae  cum  meils 
decoclo  aiit  resina  lerebintliiua  ad  purganda  interiora.  digit 
torum  pterygia  toliil.  oculorum  medi(;amentis  lavatur,  ut. 
quod  sit  barenosissimtim  subsidat,  aut  lorrelur  in  testis 
pinnaque  subinde  versalur,  ut  possit  aequalitcr  torreri.  ■— ^ 

21  (6)  Alcea  folia  habel  similia  verbenacae,  quae  aristereoUi 
cognominatiir,  naules  m  aut  mi,  roliorum  plenos,  florenl 
rosae,  radices  albas  cum  piurimum  vi,  cubitales,  obliquas^ 
nascitur  in  pingui  solo  oec  sicca,  usus  radicis  ex  viao- 
vel  aqua  dysintericis,  alvo  citae,  ad  nipta,   convulsa.  — 

29  (7)  AlypoD  cauliculus  est,  moUi  capite,  non  dissimile  betae^ 
acre  gustu  ac  lentum  mordensque  vehementer  et  accendens.' 
al?um  solvit  in  aqua  mulaa  addito  sale  modico.  minima: 
potio  n  dracbmarum,  media  lai,  maxima  vi,  eximm  pur^ 

23  gatione  quibus  datiir  e  galiinaceo  iur«.  ■ —  (8)  Alsine,  qiiam 


1  cohercenda  VEC  |  ha^nndaiitiaiii  E,    abnndatioiiein  T. 
hab-  B  {qui  rursvs  incipit).  i  tiibna  ll.v.  \  deuoratur  Td.  | 

melle  TErJ?.  -His  rw(S).  alOer  XXXVII  195.  6  decocta. 
VB'd.  I  aut  otn.  E.  6,  6  cubitorum  E.  6  ptenda  Vdf.  | 
labatur  V.  8  pianatiue  Td.  |  ueraatum  TR'.  9  aloaea  E.  j 
quae  (qui  Bal.)  et  v.a.H.  j  ariatereon  dErlT  (peri-  v).  -ron  rT. 
cfr.  XXV 105  {126).  10  tres  aut  quattuor  il.v.  \  flore  E. 
11  sex  ll.v.  IS  ad  ego.  &Va.  om.rt).  \  mptaEr,  -tiav.  ructat 
v.  erat  V.  rat  r  |  conuulsia  «.  de  stmeturae  variations  efr. 
§129.  14  alipho  E.  I  inolle  B'.  |  an  capite,  radice?   cfr. 

IHosc.  1  diaaimile  TBfS.  -lia  d(?)Eri'.  16  gaetaVRdTr.  -tatu 
Ero.  cfr.  XXV  157.  93.  XU  97.  119.  70.  XXI 41.  XXIV  69. 
XXVII  11.  14.  41;  aliter  XXV  135.  XXXVI  133.  XV  129. 
[falsam  fortasse  XIV  116).  \  acentum  Td.  |  mordena  qui  BE,  ) 
accedens  TB'd.  IS   modicum   ioima  TB.  17   duarum. 

quattuor  .  .  sex  U.v.  \  esimia  (vd  egregio:  cfr.  XXXII 130) 
ego.  ea  dEr».  om.  r.  ei  ami.  S.  17.  18  purgationi  Mtitltr 
emend.  TV  33.  13  cibua  coni.  8.  \  an  gaUmacei?   cfr.  §  95. 

XXIX  103.  78.  (.79).  XXX  57.  68.  |  iure  B.  fere  dEr.  ffere  E. 
^^  V.  om.  V.  tnaim  datur  in  iure  e  ga-Wmu-tea  \ie\«,\e.  \^ 
aJsine  v  e  J)iosc.  salsine  U.  -  •  » 


B]  SAT.  HIST.  XSVU  4  (5—101  237 

quidam    myosoton   appellant,   nascitur  in   lucis,   uiide   el 
idsine  dicU  est.     iacipit  a   media  htenie,  arescit  aesl^te 
media,    cum  prorepil,   musculorum  aures  imilatur  foUis. 
sed  aliam  docebimus  esse   quae  iustius  myosotis  Tocetur.  io& 
haec  eadem  erat  quae  helxiDe,  nisi  niiDor  miDiisque  hir- 
suta  esset    nascitnr  in  hortis  et  maxime  parietibus.    cum 
teritur,  odorem  cucumeris  reddil.    usus  eius  ad  collectiones  34 
mflammationesque,  ittm  eadem  omnia  quae  heLrines,  sed 
inflrmius.     epiphoris  peculiariter  inponitur,  item  verendis 
ulceribusque  cum  farina   bordeacia.     sucus  eius  auribus 
infuodilur.  —  (9)  Androsaces  herba  est  alba,  amara,  sine  25 
foliis,  folliculos  in  cirris  babens  et  in  his  semen,    nascttur 
[in  maritimis  Sf/riae.    maxime  datur  bydropicis  drachmis  n 
tusa  aut  decocta    in  aqua  rel  aceto    vol  >iDo;    vehementer 
enim  urinas  cieL.    datur  et  podagricis  inliniturque.    idem 
effectus  et  seminis.   —   (10)   Androsaemoa  sive,  ut  alii  26 
appellaTere,   ascyron  non  absimile   est   hrperico,   de  qua 
diximus,   cauliculis   maioribus    d  ens  io  rib  us  que   et   magis^s.w 
mbentibus.    folia  alba,  rutae  figura,  semen  papaveris  nigrL 
comae  tritae  saogiiineo  suco  nianant;  odor  est  resinosus. 
gigoitur  in  vineis,   fere  medio  autumno  elToditur  suspen- 
diturque.     usus   ad  purgandam  alvum  tusae  cum  semine  2T 


§  26:  Diosc.  m  140.  —  §§  26.  27:  Dioac.  m  (162).  i63.  - 
§  37  estr. :  Dioac.  enpor,  I  203. 


1  myoBOtan  B.  moaotan  V.  -tam  d.         2  alaine  drji.   alii- 
balai-  r.    j    hieme  —  3  media  om.  B'.  4  iastis  E. 

6  helsine  B  e  Diosc.  Laec  sine  TBE.  alsi-  dXr.         G  in  om. 
ortis  V.  ]  in  parietibus  Bdl?)ii.         7  odore  VE,         8  item 
sm  ego.  cfr.  XXJU  59.  et  m  (ni  E)  ead-  TBEff.  emendat 
AT.   qnio  em-  c.  |  helxines  e^.   -ne  B.  helsine  £r.   hal-  r.   al- 
Ir.  de  ttntctura  cfr.  XXVI 71,  de  mtndo  XXVIl  73.      10  hor- 
deacea  d(?)tc,a,^'.    -diacia  B.         ii  androsachea  B.    |    alba 
12  foliia  om.  B.  alba  amara  {om.  sine  foliia)  r.        13  allioulos 
&  lie-  r.  13  Bjriae  B  e  Diosc.  histriae  (istor-  E)  U.Ttv.  \ 

>t.  ego.  I  duaboB  U.v.        14  uel  in  aceto  d.        16  illinimtar 
I  iidcra  T.         16  androaoemon  T.  -roeman  S.  |  ut  om.  B'. 
fignrae  VB.         20  comae  dEr«.  -ma  et  r.  I  manant  oin.  E.  | 
odor  est  (ei  B.  eia  H)  reainoaua  ego  cum  B  e  J>Hisc.  odorea  trea 
sua  TBdB.   om.  E.        21  uama  B.  \  ii&iate.\At  "^"VM., 
sj'fl  V.  /purgandam  du,  -dumr.  de  iMsnAa  c^t . "X-XUi V^- 


238  C.  FLINT  SKCUUDI 

potiteque  matutino  vel  a  cena  ii  draclimis  in  aqua  mulsi' 
vel  vino  vel  aqua  pura,  potionis  tolius  sextario.  trahtt 
bilem,  prodest  iscliiadi  maxime,  seA  posters  die  capparis 
radicem  resinae  permiitam  devorare  oportet  drachmae  pon*' 
(lere  itenimque  quadridui  interrallo  eadem  lacere^  a  pu 
gatioDe  autem  ipsa  robustiores  vinum  bibere,  iDflnnion 
aquam.     inponitiir  et  podagris  et  ambustis,  et  volneribi 

!8  cohibens  sanguinem.   —   (11)  Ambrosia  vagi  nominis  < 
circa   alias  herbas  fliictuati  unam  babet  certam,  densam, 
ramosam,  tenuem,  iii  fere  palmorum,  terlia  parte  radice 
breviore,  foliis  rutae  circa  imum  caulem.   in  ramulis  sem^ 
est  uvis  depend entibus,  odore  vinoso,  qua  de  causa  bot 
a  quibusdam  vocatur,   ab  aliis  Artemisia,     corouantur  i 
Cappadoces.     usus   eius  ad  ea,  quae  discuti  opus  sit. 

!g  (12)  Anonim  quidam  onoiiida  malunt  vocare,  ramoss 
similem  faeno  Graeco,  nisi  fruticosior  hirsutiorque  ess 
odore  iucunda,  post  ver  spiuosa.  estur  etiam  muria  C( 
dita,  recens  vero  margines  ulcerum  crodit.  radis 
quitur  in  posca  dolori  deatium  eadem  cum  melle  pol 
calculos  pellit.     comitialibus   datur    m  oxiraelite    decocl 

0  ad  dimidias.  —  (13)  AnagjTos,  quam  aliqut  aco/ion  vocan 
fruticosa  est,  gravis  odore,  tlore  oieri'!,   semen  iu  comi* 

§  28:  Diosc.  m  119  (cfr,  120).   Pbu  infra,  §  66   SXV  74. 
§  29:  Diosc.  m  18.   cfr.  Th.  H.  VI  5,  3   i    Plin   T%I  98.   DioBO. 
eupor.  I  18.  —  §  30:  Diosc.  Ill  167.  eupor.  U  121. 

I  uel  a  cena  Erw.  flacco  a  Td,  -ceo  K.  2  aut  uino 
Hd.  ]  lie!  aqua  mulsa  E.  |  potionis  {-ni  TH)  totina  TBdS.  toti) 
potionis  Eu.  3  postero  ego.  -tern  TBd.  -tera.  Eru.  |  die  Er 
die  T.  4.  5  pondere  om.  B*.  5  itemmque  —  6  bibere  M 
E'd.  7  amb///tia  B.  8  ambria  E.  9  ua,na,8  eoni.  Gronov. 
flnctaati  U.TG.  -ana  v.  |  imani  V*TErH  cum  Gron.  onam  ~ 
tiouam  T'.  omiam  d.  friiticem  nnnm  ji,  |  certam  ll.TH.  om. 
(an  ambroaiau  .  .  unam  liabeut  sc.  medici?).         10  triiim  II. 

II  breuiore  llTv(II).  -rem  G.  cfr.  Diosc.  \  famnlis  V. 
12  bothrys  E.         14  diacutio  poaait  E'.         15  anonim  S  (-n: 
JB)  e  XHosc.   ango-  U.   anco-  v.  \  ononidam  Er.   -ni 
B.         IC  faeno,  nigra  E.         17  nei  Hiv.  -ro  VD.  ue  E.'  (an  e. 
eidentnt  aligua?)        18  eradit  V"  in  tos.        21  anagTros  Er 

-giroa  V*.   -gro  7'd,   -gyon  R.  \  acopon  B  e  D-iosc.   -oton  II. 
'•"'-'•-     -'  I  grauis  T*EiD,  gtima  r.\ftQte  tym.t. 


VHdE]  NAT.  mST.  XXVn  4—5  (10—16)  239 

ciills  non  brevihus  gignit,  simile  renibus,  quod  durescit 
per  messes,  folia  collectionihiis  inpoDuntur  difiiculterque 
parieDtibus  adsliiganlur  ita,  ul  a  partu  statim  auferantur. 
quod  si  emortuus  haereat  et  secundae  measesque  moreutur, 

a  drachma  bibuotur  in  passo  folia,  sic  eL  suspiriosis  dantur 
et  in  vino  vetere  ad  phalangiorum  morsua.  radix  discu- 
tiendis  concoquendisque  adhibetur,  semen  comma nducatum 
Tomitiones  facit.  —  (14)  Anouymos  non  inveniendo  nomen  31 
invenit.  adfertur  e  Scytbla,  celebrata  Hicesio,  non  parvae 
auctoritalis  medico,  ilem  Aristogitoni  in  volneribus  prae- 
clara,  ex  aqua  Uisa  inposita,  pota  vero  mammis  prae- 
cordiisve  pertussis,  item  sangninem  excreantibus.  putavere 
et  bibendam  volneratis.  fabulosa  arbitror  quae  adiciuotui', 
recentem  earn,  si  uratur,  in  ferrum  aul  acs  fenimiuari.  — ■ 

»5.  (15)  Aparinen  aliqui  ompha/ocarpon,  alii  pbUanlUropon  32 
Tocant,  ramosam,  hirsutam,  quinis  senisve  in  orbem  circa 
ramos  foliis  per  intervalla.  semen  rotundum,  durum,  con- 
cavum,  subdutce.  nascitur  in  frumentario  agro  aut  hortis 
pratisve,  asperitale  etiam  vestium  tenacL  efQcax  contra 
serpentes  semine  poto  ex  vino  drarbma  et  contra  pba- 
langia.  sanguinis  abuudantiam  ex  volneribus  reprimunt 
folia  inposita,  sucus  auribus  infunditur.  —  (16)  Arcliou  33 
aliqui  potins  arcturum  vocant.    simills  est  verbasco  foliis. 


1  breuibus  Eti.    urbi-  r.  S  meases  iB.    raeses  V'EdK. 

menses  V*e.  i  quod  stemorius  T.  |  moreret  E'.  5  paasa 
a'.  7  maDduoatuin  B'Tf.  8  BuonjmOH  dw,  -omymoa  VB. 
amomjmDS  r.  -onimos  E.  8.  9  itomBii  inuenit  Stv,  non  uenit 
Td,  uenit  B,  9  e  acythia  v.  -tig  E.  -thicae  V.  et  afjthie  d. 
eEquitia,  E,  10  aristogitoni  G.  -ton  llv.  11.  12  praecoVdi- 
iaque  d(?)£i'.  13  bibendum  B.  niue-  E.  |  abiciuntnr  E. 

14  recentem  earn  H.T.  -te  ea  v.  \  oratiir  TE'.  |  in  VSTE.  om. 
d(V)»!.  de  structwra  efr.  XXXVI 199  extr.  {deeet  forlasse  materia 

-gitMil  wenda).  \  feirum  aut  aes  otn.  E.  ]  eas  V.  |  ferruginari 
TE^dl.  15  aparimen  VE'd.   |   omphalocarpon  S  eum  B  e 

Dime,  ompbacoc-  ll.v.         16  semisue  T,  17  aurum  B. 

18  flumentario  £.  19  portbisue  E.         SO.  21  phalaugias 

TEd.        22  artiou  TE'd,        23  potiuB  ■^'aiTlMl^Sl.  oit-.ttfi-^ 

"^     '     'fl  it.  -rfon  fi      " 


240  C.  PLINI  SECUNDI  [VBdE 

iiisi  quod  hirsutiora  siintj  caule  longo,  moHi,  semiue  cumini. 
nascitiir  in  petrosis  radice  tenera,  alba,  dulci,,  quae  deco- 
(juitur  in  vino  ad  dentium  dolorem,  ut  ore  ita  contineatur. 
decoctum  bibitur  propter  ischiada  et  stranguriam.  ex  vino 
ambustis  inponitur  et  pernionibus;    foventur  eadem   cum  s 

34  radice  semine  trito  in  vino.  —  (17)  Asplenon  sunt  qui 
hemionion  vocant,  foliis  trientalibus,  multis,  radice  limosa, 
cavernosa  sicut  felicis,  Candida  birsuta.  nee  caulem  oec 
ttorem  nee  semen  babet.  nascitur  in  petris  parietibusque 
opacis,  umidis,  laudatisslma  in  Crela.  buius  roliorum  in» 
aceto  decocto  per  dies  xxx  poto  lienem  absumi  aiunt; 
et  illinuntur  autem  eadem.     sedant  et  singultus,    feminis 

SB  non  danda,  quoniam  sterilitatem  facit.  —  (18)  Asclepias 
folia  hederae  babet,  ramos  longos,  radices  numerosas,  tenues, 
odoratas,  floris  virus  grave,  semen  seciiriclatmn.    nascituriR 
in  montlbus.    radices  torminibus  medentur  et  contra  s 

36  pentium  ictus  non  solum  potu,  sed  et  inlitu.  —  (19)  ) 
ab  aliquts  bubonion   appellatur,   quoniam  inguinum  prae 
sentaneum  remedium  est.    cauliculus  foliis  oblongis  n  a,^ 
m,  in  cacumine  capitula  stellae  modo  radiata.    bibitur  e' 

§   34;  Dioac.  Ill  141, 

XXVI  41).  Th.  H.  IX  18, 
DioBC.  IV118. 

IcauIeErv.  a  (ac  d)  caulo  (-le  d)  r.  2  dulci  quae  e^.  i 
§  63-  -cique  It.v.  3  dolorem  Bl«.  -res  rTfS.  |  ut  ore  e 
om.  II.  V.  efr.  XX  111.  XXIH  54.  79.  XXY  170.  XXV^ 
108.  XXXII 80,  praeterea  XXV 166.  83.  XXXI 40.  (su  "  -' 
XXXr  186).  1  ita  11.  ut  ita  J.  ut  U  570.  ita  ut  e  (cff.  §  . 
contineiLtur  ore  v.a.J.  an  ad  dentium  dolorem  ita.  coutinettS 
cfr.  XXV  170.        i  hiBciada  V.  sctiada  E.  sci-  a.  |  e  Bc.a.il 

6  trita  TE.  |  aspleoaB.  7  hemionion  Verc.  efr.  XXV4&M 
XXVI  41  et  Diosc.  -onon  n.w(D).  8  feUcis  KS  fil- rcCUU' 
efr.  nota  ad  XXIV  85.  9  iiabent  VB.    |   petris  otn.  E. 

11  decocta  TE.  |  mi  B  e  Diosc.  \  potu  dB.  |  lienen  E. 
13  illinuntur  dTji.  lin-  rt  \  sedant  et  TBdtS.  -ante  Erff. 
V.    an  aedat  et?  15  uiros  B,    uerua  Er.  [  aecuriclatum  'TS 

-aeum  B.  -arnin  f.  -riculatum  r  aeculatum  (seru-  v)  Bn.a..^ 
-coridacae  d(?)S  coll.  XVIII 153.  17  potum  VZo.a.G.  |  « 
TEdS.  etiam  Er«(Z)).  |  inlitu  drS,  -turn  T'fE.  illitum  V'« 
-(u  e.  litu  B,  18  aliquibus  Bd(?ifl.a.S'.  \  inguinum  om.  E. 
'  Fd.  /  caulibusVE'i.       W,  ^0  iMotnia  mM\.^riSnia'ft 


■  dE]  NAT.  mST.  XXVn  5  (16—23)  241 

adversus  serpentes.     sed  ad  ingiiinuDi  mediciDam  sinistra 
manu  decerpi  iubent  et  iuxta  cinctus  alligarL    prodest  el 
coxendicis  dolori  adalligata.  —  (20)  ABcyron  et  ascyroides  3 
Kimilia  sunt  inter  se  et  byperico,  sed  maiorcs  habet  ramos 

B  quod  ascyroidea  vocatur,  ferulaceos,  coma  nibentes,  capi- 
tulis  parvis,  luteis.  semen  in  caliculis  pusillum,  nigrum, 
resinosum.  comae  tritae  veiut  cruentant,  qua  de  causa 
quidam  banc  androsaemou  vocavere.  usus  seminis  ad  ischia- 
dicos    poti  u  draclimis  in  bydromelitis  sextario.     alvum 

t  solvit,  bilem  detrahit.   inlinitur  et  ambustis.  —  (21)  Aphaca  3 
tenuia  admodum   folia  habet,   pusilla.     altior  lenticula  et 
Biliquas  maiores  fert,  in  quibus  terna  aut  quaterna  semina 
sunt,  nigriora  et  minora  lenticula.    uascitur  in  arvis.    na- 
tura   ad  spissandum  efflcacior   quam  lenti;  reliquos  usus 

I  eoadem   habet.     stoniacbi   alvique   fluctiones  sistit  semen 
decoctum.  —  (22)  Alcibinm  qualia  esset  herba,  non  rep-  3 
peri  apud  auctores,  sed  radicem  eius  et  folia  trila  ad  ser- 
pentis  morsum  inponi  et  bibi,  folia  quantum  mauus  capiat 
trita  cum   vini  meri  cyatbis  in  aut  radicem  dracbmarum 

ini  pondere  cum  vini  eadem  mensura.  —  (23)  Alectoros  40 
lophos,   quae   apud  nos  crista  dicitur,  folia   habet  similia 
gallinacei  cristae  plura,  caulem  tenuem,  semen  nigrum  in 
siliquis.     utilis  tussieotibus  cocta  cum  fata   fresa,   melle 


2  iobeut  et  Erv.  -bent  r.  3  adalligata  Sv.  -to  r.  \  Bisqui- 
roidaea  E.  4  ae  aed  E.  |  aed  V&iTtH.  om.  EG.  aed  aacyron 
V.  I  maiore  E.  |  habet  B«.  -eut  rT.  5  qui  v.a.G.  \  uocant  &. 
-tur  Kit.  I  peculaceoa  B',  |  coma  ego.  cfr.  Siose.  omnia  U.S. 
-ino  c.  6  cauliculia  V'v.a.B.  cjaoEbaB  E.  9  dnabua  U.v.  \ 
bjdromeliti  E.  10  afaca  TTE.  II  an  habet  et?   |   dial 

v.a.B.  I  puailla  V'Eb  {D  oum  U  571).  -Ho  r£.  \  et  {=  etiam.) 
TBd.   eat  Eri!(D).  del.  S.  12  ai  qnae  i.  13  nigriora  B 

(  n  571  coll.  Diosc.  -ora  et  [om.  V)  madidiora  U.v.  an  ni- 
jra  eadem?  |  et  minora  di!(D).  et  ui-  VB.  obi.  EJ,  1*  re- 
bquo  Siv.a.S.  (uBU  eoBdem  etFectus  v).  15  fluctioiuB  E. 
17  apntt  T.  18  bibi  iubent  in.a.II.  19,  20  tribns  ef  trium 
ll.v.  20  uino  d.  20.  31  alectoioa  bi-^ta^a  "»> .  -ttJvi-^-iia  *i~ 
r  -pboB  v.a.S.        22  tenuem.  om.  i.        1Z  dist.  3.\tG.'3Cia."a>- 


an- 
ataflP 


242  C.  PLrai  SECUNDT 

addilo  et  caligini  oculorum.     solidum   semen   coicitur 
oculum  nee  turbat,  sed  in  se  calig:ineni  contrahit;  mul 
colorem  et  ex  nigro  albicare  incipit  et  intumescit  ac 

41  se  exit.  —  6.  (24)  Alum  nos  vocamus,  Graeci  symphyti 
petraeuni,  simile  cunilae  bubulae,  foliis  parris,  ramis 
aut  nn  a  radice,  cacuminibus  thymi,  surculosum,  odoral 
gustu  duJce,  salivam  ciens,  radice  longa,  rulila.    nasciti 
in  petris,  ideo  pelraeum  cognominatum,  utilissimum 
ribus,  renibus,  tonntnibuSj  pectori,  piilmonibus,  sanguinem 
reicientibus,    faucibus   asperis.     bibitur  radix   trita   et  in 

42  vino  decocta,  et  aliquando  superlinitur.  quin  et  comman- 
ducata  sitim  sedat  praecipueque  pulmooem  refrigerat.  lusati 
quoque  inponitur  et  contusis,  lenit  interauea.  alvuiu  sist 
cocta  in  cinere  detractisque  follicnlis  trita  cum  pipei 
granis  vnn  et  ex  aqua  pota.  volneribus  sanandis  tanta' 
praestantla  est,  ut  caraes  quoqne,  dum  eocuntur,  conglutiuet 
addita,  unde  et  Graeci  iiomen  inposuere.  ossibus  quoque 
fractis  medetur,  7.  (25)  alga  rufa  scorpionum  ictibus.  — 

43  (36)  Actaea  gravi  foliorum  odore,  caulibus  SBperis,  geni- 
culars, semine  nigro  ut  hederae,  bacis  mollibus,  nascitur 
in   opacis   et   asperis  aquosisque.     datur  acetabulo   pleno 

44  interioribus  feminarum  morbis.  —  (27)  Ampelos  agria  vih 

@  41:  Dioac,  rV  9-  (cfr,  Plin.  SXVI  42).  Marc.  E 
bon.  83.  Marc-  17,  21.  (10,  68.  31,  29).  —  §  42:  Diosc.  IV  9.  1^ 
—  Diosc.  IV  98.  cfr.  Plin.  XXVI  loa),  —  §  44;  Diosc.  IV  ISKM 
etr.  Plin.  XXHI  19. 

1  addita  E,   |   oculum  E.    |   conicitnr  Bdw.a.J.  cfr,  XXXtM 
29.  XXXUSB.  75.         3  aed  ex  nigro  Eh.o.5.  |  et  Ere.  tun.  rJM 
4  quod  nOB  Tfl,    |    aymphoton  VE.  5  pecreum  T.  M 

6.  6  tribus  aut  quattuor  ll.v.  7  dulce  gaatu  BdS  9  pec^  J 
tori  TBfEiL  -ris  C.  -ribus  dTo.  nn  pectore  .  .  .  reicientihna?' J 
cfr.  Scribon.  12  luaatiB  B.  13  lenit  VUiTU  earn  Oro-  \ 

Twvw.  leni  E.  lieni  «.  |  interanea  T'Tff.  -nei  T'BE.  -neia  de.  ' 
(an  laesis  interaaei?  cfr.  XXVI 81  et  Diosc).        14  in  T'Eru. 

om.  T.  eft.  §  54.  XrilllOS.  XXJIIieS.  XXIV  lU.  I  c^ 

E.  ]  foliculia  K.       15  nonem  U.v.  \  et  es  Erv.  ex  r.       17 
et  Ew.  unde  rS.         18  rufa  VEdTfiifff).  ruba  E.  -bra  G.  \  etJ 
scorpiomun  RA{f}v.a.S.  19  aaperia  H.u(Gl.    an*  '   "" 

22  agBxi&  K.  agnB,B  ILt, 


TRdE]  NAT.  fflST.  XX VU  5—7  (23—28)  243 

catur  herba  foliis  duris,  cineracei  coloris,  qualcm  in  satis 
diximus,  viticulis  longis,  callosis,  rubentibus  qualiter  flosas, 
quam  lofis  flammam  appellamus.  in  unolis  fert  semen  simile 
PuDici  mail  aciois.  radix  eius  decocta  in  aquae  cyalhis 
5  temis,  addilis  vini  Coi  cyathis  n,  alvum  solvit  leniter 
ideoque  Lydropicis  datur.  utolae  vitia  cutis  in  facie  mu- 
lienun  emeudaDt.  ischiadicos  quoque  utl  hac  herba  prod- 
est  tiisa  cum  foliis  et  inlita  cum  suco  suo. 

(28)  Absinthii  genera  plura  sunt:  Santonicum  appcl- 

10  latur  e  Galliae  civitate,  Ponticum  e  Punio,  ubi  pecora 
pinguescunt  illo  et  ob  id  sine  felle  reperiuntur,  neque 
aliud  praestantius,  multoque  Italicum  amarius,  sed  me- 
dulla Pontici  dulcis.  de  usu  eius  convenit,  herbae  facil- 
limae  atque  inter  paucas  utilissimae,  praeterea  sacris  po- 

u  puli  Romani  celebratae  peculiariter,  siquidem  Lalinarum 
feriis  quadrigae  certant  in  Capitolio  victorque  absinthium 
biblt,  credo,   sanitatem  praemio  dari  honoriCce  arbitratls 
maioribus.     stomachum  corroborat,  et  oh  hoc  sapor  eius  481 
in  vina  transfertur,  ut  diximus.   bibitur  et  decoctum  aqua", ii» 

so  ac  postea  nocte  et  die  refrigeratiun  sub  diu;  decoci  Ti 
drachmis  foliorum  cum  ramis  suis  in  eaelestis  aquae  sex- 
tariis  in  oportet,  nee  non  salem  addi  yetustissim!  usus  est. 

§  45:  DioBC.  m  26.  23  (24).  Th.  H.  IX  17,  4.  cfr.  Piin,  XI 
194.    Isid.  XVn  9,  60.  —  g§  46—62:  Diosc.  HI  S3. 

3  quam  TEdl  quern  Ed.  J  flaminam  E'.  |  appellauimas  B.  | 
dist.  J.  I  uuolia  J  e  Diosc.  nolia  T'E.  uiolis  iH  coll.  XXI  67. 
obilia  E  (ignob-  ii).    obolis  V'r.  4  aquae  Ev.    aqua  r. 

B  duobns  Il.v.  6  typocritU  d.  J  uuolae  J,  uoluae  V.  uul- 
T'Bd«.  uole  E.  I  uitia  et  i{?)v.a.J.  7  eraendant  SJ.  -at  re.  | 
uti  iv.  uri  VEf,  heuri  E.  10  a  (his  pro  e)  S.{1)v.a.S. 
12  moltorumque  E.  -tumque  man.  Dal.  |  italicum  iH.  -co  TB 
%v(_S).  13  dulci  B.  17  in  praemio  ittS.  19  crasaatur 
dT.  20  diu  V'BdJ,  dio  rOal  dino  Sv(II).  die  V.  c/r.  Xlt' 
136  extr.  XXJ  84.  XXVIII  137.  233.  XXX  84.  \  decoci  vi 
ego.  -octi  (-octia  BEir)  sex  22. t'.  21  caelesti  B.  22  tribua 
llv.  20—22  dist.  ego.  22  iiec  non  ego.  cfr.  XXVIU 130. 
nee  U.  et  v.  \  sale  Td.  |  uetustisajmi  ego.  -me  Erti,  -mum  D 
gwn  U  572.  netuB  sine  rTfS.  \  uaaa  eai  l^awi.'^'wnv  ^irm-  ■■-■™.'a<.\ 
lyg.  asa  eat  U.S.  in  usu  eat  b. 


244  C.  PLINI  SECUNDI  [YKab 

bibitur  et  madefacti  tlilutum;  ita  enim  appelletur  hoc  ge- 
nus,   diluti  ratio  ut,  qutsquis  fuerit  modus  aquae,  tegatur 

47  per  triduum.  tritum  raro  in  usu  est,  sicut  et  sncus  ex- 
pressL  eKprimitur  autem,  cum  primum  semen  turgescit^ 
madefactum  aqua  triduo  recens  aut  siccum  vu  diebuE^ 
dein  coctum  in  aeueo  vaso  ad  tertias  X  beminis  Id  aquas 
sextariis  XLV  itenimque  percolatum,  berba  electa,  coquitur 
ad  crassitudinem  mellis,  qualiter  ex  minore  centaurio  quae- 
ritur  sucus.     sed  blc    [absintfaii]   inutilis  stomacho   capi- 

48  lique  eat,  cum  sit  ille  dccoctus  saluberrimus.  namque 
adstringit  stomachum  bilemque  detrahit,  urinam  ciet,  alvum 
emoUit  et  in  dolore  sanat,  ventris  aaimalia  pellit,  mala- 
ciam  stomaclii  et  intlatioaes  discutit  cum  sile  et  nardO' 
CaUico,  aceti  exiguo  addito,  fastidia  absterget,  concoctionei 
adiuTat,  cruditates  detrahit  cum  ruta  et  pipere  et  sale,  i 
antiqui  purgationis  causa  dabant  cum  marinae  aquae  ve* 
teris  seitario  seminis  vi  drachmas  cum  m  salis,  mellie 

49  cyatbo;  efficacius  purgat  duplicate  sale,  diligenter  autem 
teri  debet  propter  difficultatem.  quid  am  et  in  polenta 
dedere  supra  dictum  pondus,  addito  puleio,  alii  pueris 
[folia]  in  jlco  sicca,  ut  amaritudinem  fallerent.  thoracem 
purgat  cum  iride  sumptum.    in  regio  ninrbo  crudum  bibitur 


1  appellatur  v.a.n(S).  2  ant  B.  |  aqua  Vi.  3.  4  ez- 
preasi  Sv{J).    -asua  (-raeseoB  T)  rTtS.  6  septem  ll.v. 

6  deinde  Jt(l)v.a.S.  \  uaeo  SS.  -ae  rr.  |  decern  U.t!.  \  enunis  B. 

7  herba  electa  (i.  e.  esempta)  ego.  cfr.  Siose.  Ill  7  et 
CFWMuller  p.  11.  12.  -bae  Iscta  T.  -b§  leciti  E  -bao  ita  E. 
-be  lento  d.  -ba  lente  v.  -ha  eieeta  lenta  Verc.  -ba  elisa  D 
aim  U  573.  leate  H.  8  ex  v.  et  U.  j  centaurio  Ep{S).  -reo 
rVerc.(_Dal).  9  micot  posni  mim  Dal.  10  illo  VEd,  | 

decoctuB  man.  Dal.  v.  -tia  II.  -ti  TO.  |  aaliberrimnB  V.  ealn- 
berrimum  E.  11  adstringi  E.  I  que  om.  VB'T.  12.  13  ma- 
lacliiain  £.  -litiam  Ed.  13  inflationea  C  e  Diosc.  inflammat- 
U.tv.  I  discitit  E.        16  crudelitatea  E'.        IG  databant  'B.'tS. 

17  sei  fit  tribufl  U.v.  \  drachmiB  E'u.a.S.  |  uel  meUis  E'D, 
e/r.  Mare.         21  in  folia  in  E.  mm«m  pojwi 
"^tM  cum  Gron.  aiccat  X.         -     ■      ■ 


r-VKdia  NAT.  HIST.  SXTU  7  (28—29)  245 

cum  apio  aut  adiaDto.  advei'sus  ioflationes  calidum  paii- 
latim  aorbetur  ex  aqua,  iocineris  causa  cum  Gallico  nardo, 
lieais  cum  aceto  aut  pulte  aut  fico  sumitur.  adversatur  ( 
fungis  ex  aceto,  item  visco^  cicutae  ex  vino  et  muris 
aranei  morsibus,  dracoiii  marine,  scorpionibus.  oculorum 
claritati  multum  confert,  epiphoris  cum  passn  inponitiir, 
suggilJatis  cum  melle.  auies  decoctz  eius  vapor  sufQtu 
sanat  aut,  si  manent  sauie,  cum  melle  tritiim.  urinam  ac 
metises   cient  m  nnve   ramuli  cum   Callici  nardi  radice 

t9  una,  cyathis  aquae  vi,  menses  pmatim  cum  melle  sumptum 
et  Id  vellcre  adpositum.  anginae  subvenit  cum  melle  et  Gt 
nitro.  epinyctidas  ex  aqua  sanat,  volnera  recentia  prius 
quam  aqua  tangautur  inpositum,  praeterea  capitis  ulcera. 
peculiariter  ilibus  iapouitur  cum  Cypria  cera  aut  cum  ilco. 
sanat  et  pruritus,  uon  est  dandum  in  Cebri.  nausiam 
maris  arcet  in  uavigationibus  potum,  inguinum  tumorem 
in  ventrali  habitum.  somnos  adlicit  ulfacLum  aut  inscio 
sub  capite  positum.  vestibus  insertum  tineas  arcel.  cu- 
lices  ex   oleo   peninctis   abigit  et  fumo,  si  uratur.     atra- 

K  mentum  librarium    e\   dilute   eius   temperatum  litteras  a 
musculis  tuetur.    capillum  denigrat  absintliii  cinis  unguento 
rosaceoque   permixtus.   —   (29)   Est  et  absintliium  mari-  53 
num,   quod    quidam  seriphum  vocant,   probatissimum 
Taposiri  Aegypli.    buius  ramum  Isiaci  praeferre  solier 

§  60:   Scribon.   11 
I  69.  60.  —  §  52:  PI,  i 

xsxn  100- 


1  apio  VBdTfc(H),  adipe  Er.   opio  G.  \  idianto  VE.  |  in- 
flammationes  TBf.    |    caldum  VfS.  3  fico  Ere.    flngo  TE. 

fnng-o  d.  4 cicutae  Tino  VE'.  7  decootiego.  -teEfl.  -taer(S). 
-turn  V.  I  napori  E.  -ris  &{'l)v.a.S.  S  manet  (-uat  v)  eamas 
Zv.a.n.  9  tres  quattuorue  U.v.  10  sex  ll.v.  11  bellere 
Z.  14  aut  fico  dT.  15  est  om.  dT.  ]  nanaiaiin  ego.  -seam 
TfJSr.  -siaT'Bd.  -sias  V'ErS.  -seas  u.  cfr.  VIU  99.  XS.  256. 
XXUI  96.  XXVI112.  ide  plur.  mm.  cfr.  XX  153.  162.  325. 
XXI 123).  17  uentraJia  dT.  |  adlicet  VE.  -ojet  Ki. 
19  oleo  En.  aceto  r.  efr.Diosc.  |  peruncuB  Vd'.  -ngnaE'.  -nctus 
T.  21  musculis  d(?)3  e  Dtosc.  muacia  tTItj,  ^'L -I's'eiRRa 
S  cum  vet.  Dal.  \  permixtuB  eat  E.  la  acn;^-saQ.^-  -^■asa-'*^ 
-pbium  V.  serpphum  r.        23.  24  uAia.  ^»isi\  &■-  ^^^h 


246  C.  PLim  SECUNDI  [ 

liabent.  angiislius  priore  minusque  aniarum,  stomacho' 
inimicum,  alvum  mollit  pellitque  animalia  interaneonim. 
hibltur  cum  oleo  et  sale  aut  in  farinae  trimeslria  sorbi- 
tione  dilutum.  coquilur  (juantum  manus  capiat  id  aqua& 
sestario  ad  dimidias. 

E4  8.  (30)  Balloten  alio  nomioe  porrum  nigrum  Craeci 
vocant,  herbam  fruticosam  angulosis  caulibus,  nigris,  hir- 
sutis,  foliis  vestientibus  maioribus  quacn  porri  et  nigrio- 
ribus,  grave olentibus.  vis  eius  efficax  adversus  cania  morsua 
es.  sale  foliis  tritis  inpositae,  item  ad  condylomata  coctis 
cinere  in  folio  oleris.    purgat  et  sordida  ulcera  cum  melle. 

65  —  ^31)  Botrys  fruticosa  berba  est  luteis  ramulis.  s 
circa  totos  nascitur,  folia  cichorio  similia.  iuveuitur  in 
torrentinm  ripis.  medetur  orthopnoicis.  hoc  Cappadoces 
ambrosiam  vocantj  alii  Artemisiam.  — ■  (32)  BrabiUa  spia- 
sandi  vim  habet  cotonei   mail   modo,  nee  amplius  de  el: 

6*>  Iradunt  auctores.  —  (33)  Bryoii  marinum  berba  sine  dabi- 
latione  est  lactucae  foliis  aimilis,  rugosa  velut  contracts, 
sine  caule  ab  una  radice  exeuntibus  foliis.  nascitur  in 
scopulis  maxime  testisque  terra  conprehensis.  praecipua 
siccandi  spissandique  vis  e\  et  collectiones  iullammationea- 
que  omnes  inbibendi,  praecipue  podagrae  et  quicquid  re- 

^1  fiigerari  opus  sit.  —  (34)  Bupleuri  semen  ad  ictus  ser- 

%  54:  Diosc.  m  t07.  —  §  65:  Dioso.  lU  120.  (Plin.  supra 
%  28.  XXT  74).  —  cfr.  Athenaeus  H  33  p.  49*.  —  §  56:  Th. 
H.  rV  G,  6.    Diosc.  IF  97.    (cfr.  Plin.  Xm  137).  —  §  51 

2   allium  foluit  dT.    {an  emoUit?).  8  maioris  V" 

10  impoaita  'Bv.a.H.  an  inpositis?  I'2  botrya  iv.  -tria  va. 
-thrys  T.  -thjria  K.  18  tbto  E.  -tarn  n.a.H.  |  chicboria  B. 
14  orthopnoi<:is  dErv.  ortuB  [ho-  E)  in  uicia  r.  15  br»- 
iiilla  E.  16.  IS  apiaaandiu  B.  -asam  uim  E.  17  brionam. 
rinam  V.    bryooa  marina  E,  17.  18  meditatione  Er. 

18  ueluti  rv.a.J.  19   ima  v.a.H.    sed    cfr.    Theophr. 

21  aiccimdiB  TB.  ~di  ei  i{'i)i}.a.S.  \  spiBsandisque  E.  |  nis  ei  & 
iiisci  TB.    uia  dErf.  21   collectiones  onines  Bdv.a.S. 

32  omnes  om.  Bp.o.S.  c/r.  §  131.  \  coliibendi  v.a.S.  \  praecipua 
S'.  22.  as  refrigerari  E2).  -axt  rv.  cfr.  XXJII  118.  139. 
XXir  43.  57.  XXVIII  110.  198.  XXX  107.  XVIII 146. 
(emiraXXrni 3Bi.  XXXI  138-  J30Y  'ii  o^-as  ai.\.  fc.ix«, 
'      '  '!  e  Diosc.   -\eri  (io\a-  'a^')  U. 


B]  NAT.  HIST.  XXVn  7—8  (39—38)  247 

peatium   dari   reperio   foveriquc  plagas  detocta  ea  herba 
adiectis  follis  mori  aut  origani. 

(35)  CaUnancen  Ttiessalam  tierbam,  qualia  sit,  describi 
a  nobis  supervacuum  est,  cum  sit  usus  eius  ad  amatoria 
taDtum.    illud  non  ab  re  est  dixisse  ad  detegendas  magicas 
vanitates,  electam  ad  hunc  usum  coniectura,  quoniam  are- 
Scens  contraheret  se  ad  speciem  UDguium  milui  exanimatl 
eadem  ex  causa  et  cemoa  silebitur  nobis.  —  (36)  Calyx  58 
duonim  generum  est.     una  similis   aro  nascitur  in  ara- 
tioDibus,   colligitur   ante   quam    inarescat.     usus   eosdem  ' 
liabet  quos  ans,  a/  bibitur  radix  quoque  buius  ad  exiua-^i4T 
niendas  alvos  mensesque  mulierum,  item  caules  cum  foliis 
in    feguminibus  dccocti  sanant   tenesmon.     (37)  alterum  59 
genus  eius  quidam  anchusam  yocant,  alii  rAinoc/iam.    folia 
lactucae  longiora,  plumosa,  radice  rubra,  quae  ignes  sacros 
cum  flore  polentae  sanat  inposita,  iocineris  autem  vitia  in 
■rino  albo  pota.  —  (38)  Circaea  trychno  salivo  similis  est,  60 
flore  nigro,  pusillo,  parvo   semine  milii  nascente  in  qiii- 
busdam  corniculis,  radice  semipedali,  triplici  fere  aut  qua- 


il catauancheu  TB'd.  |  tetessaJam  VB'.  4  ait  (pro  est) 
J.  6  iUum  E,  6  electa  Td,  |  quonia.  T'.  quod  S,  7  ho 
TBati.  Bit  B.  8  et  cemos  Bii.  ecce-  VT.  et  e-  VB.  ecche- 
a,  I  ailenitar  E.  |  ealys  S  e  com.  Dal.  coll.  Diosc.  et  ind.  caira 
RTZH.  -Ila,  V.  9  haro  VT.  ba-  B.  |  in  —  10  colligitur  o». 
K'd.         10  ususque  E(?)i'.a.S  11  aris  D  e  conl  H\  cfr. 

■XXIV 151.  WB  TBdTt  harBB.  BiJMBXon  J  e  coni.  S^.  arum 
«.  I  a,t  («ei  &?)  eao.  a  II.  om.  v.  \  quoque  radix  T(?)u. 
12  inter  V».  |  caulea  VEi!(S).  -Ha  rTtH.  13  decocti  v(S). 
-tia  TdE.  ~tio  B.  -tus  H.  |  sanant  Sv{S).  -at  rTfif.  |  teneamo 
X  e  eorr.  -mum  Td.  14  anchusam  v.  -cuBam  B.  -cniaam  Td. 
hancusam  r.  -ciram  B.  |  rhinooliam  J  coll.  indice.  -chiaiam  G. 
rinodiam  dT.  -ochiam  (ri.//no-  B)  TB.  -clieiam  v.  elinosiam 
X.  onocliam  S  e  Diosc.  \  folia  dBtt.  -io  VBU.  16  longiora 
T",  -giore  D.  \  pliiinoso  D.  \  radice  R.c.  an  cadis?  16  fiote 
Bd(?)C  folio  tT-b.  17  trychno  YtS.  cfr.  §  133  et  XXI 177. 
thry-  E.  stry-  e  e  Diosc.  ttrjcno  d.  try-  S.  |  aatiua  E. 
18  milli  B'.  melli  T.  ut  milii,  o.a.S.  \'&aAiieo.'w  iVwt-  -Kftt^. 
-6s  VSv.  -ti  r.         ID  radic«m  aemige'  "  "" 


248  C.  PLINI  SECUNDI 

druplici,  alba,  odorala,  giistus  caluli.     nascitiu'  in  aprici^ 
saxis.    (liluitur  in  vino  bibittirqiie  ad  dolorem  vulvae  et  viti*. 

—  macerari  oportet  in  aextariis  m  quadrantem  radicis  tusae 
□octe  et  die  —  et  trahit  eadeni  potione  secuodas,  semina 

61  lac  [fflinnit]  in  vino  aut  mulsa  aqua  poto.  —  (39)  Cirsint 
cauliculuB  est  tener  u  cubitormn,  Iriangulo  similis,  fidiis 
gpioosis  circumdatus.  spinae  moUes  sunt;  folia  bovis  linguae 
similla,  minora,  subcandida,  in  cacumine  capitula  purpurea^ 
quae  solvuntur  in  lanugines.    banc  herbam  radicemve  eiu§ 

GS*  adailigatam  dolores  varicum  sanare  tradunt.  —  (40)  Cra^ 
taegonoD  spicae  tritici  simile  est,  multis  caiamis  ex  una 
radice  emicantibus  muitorunique  genicnlonuu,  in  opacis^ 
semine  milii,  vehementer  aspero  gustu,  quod  si  bibant  eX 
vino  ante  cenam  m  obolis  in  cyatiiis  aquae  totidem  muUer 
ac  vir  ante   conceptum   diebus  XL,  virilis   sexus  [ 

63  fulurum  aiunt.  et  alia  est  crataegonos,  quae  thelygoi 
Tocetur;  differentia  intellegitur  lenitate  guslus.  sunt  (_ 
florem  crataegoni  bibenles  mulierum  intra  ZL  diem  cojte 
cipere  tradant.  eadeni  saiiant  ulcera  vetera  nigra  cuiB 
melle  et  expleut  sinus  ulcenun  et  atropha  carnosiora  faciunt^i 
puruleuta  expurgant;  pauos  discutiunt,  podagras  collectio-). 

§61:  Diosc,  IV  117. —  S  62r  DioBC.  111129.  Th.  H.  IX  18, «.' 

—  §  63:   cfr.   Plin.   XXVI  1S2,     (DioBc,  lU  180.   183).    DiOHC. 
enpor.  I  136.  —  Th.  H.  m  15,  6. 


3  tiribua  U.v.  i  nocte  et  (ao  dT)  TEdTfS.    -tern  et 

W(D).  (per  a(W.  p).  cfr.  §  46.  XXIX  113.  VJI 161.  116.336. 
XX  172.  XXXIII  71.  97.  XXXJI 73.  \  die  et  T'H,  die  ei  dE, 
diem  Ii'(D).  die  V'fS,  |  ddt.  ego.  \  trachit  V.  tradiit  E'.  |  po,' 
tioue  fgo.  -lO  et  U.v.  5  rninnit  B£v(i)).  -tur  G.  iminuit  Vf 
inuni-  d.  (fida  ex  iteratis  in  uino).  imeos  ego  posui  coll.  Dioac. 
ciraioii  iB  e  Diosc.  -acion  E,  circiaion  r.  -cesion  v.  6  dunut 
ll.v.    I    tria&guIuB  E.  T  Ungulae  Td.    -gua.  E.  8 

a(?)e.o.S.    1    oftpitula  d(?)B  e  Diosc.    -lata  Brn.  -irila  r, 
10.  11  crataegonon  VdEf(5).     crataeog-  B{?JB  e  Dtom. 

12  in  OBI.  E.    nascitar  in  v.a.J.    (an  m  opacia  naacens?). 

13  aaperi  d.  14  tribus  U.v.  16  aexrts  partum  v.  partn> 
sexuin  TBd.  eesum  E.  16  grategonos  VB.  crataeog-  B.  {item 
r.  18).         17  uocatur  v.         18  bibentia  VK'S.  |  niulierum  Er2>. 

-n's  VS.    -Tea  &V.  19  eaedem  TD.  '1ft  eV  e-i-^Vftnt  R'dt 

[  atrapha  xa'd.. 


NAT.  HIST.  SXVn  8  (38—43)  949 

nesque  omoes  leniunt,  peculiariter  mammaium.  Theo- 
pbrastus  arboris  genus  intellegi  voluit  crataegon  sive 
crataegona,  quam  Itali  aquirolium  vocant.  —  (41)  Croco-  64 
dileon  chamaeleonis  berbae  nigrae  liguram  habet,  radice 
longa,  aequaliter  crassa,  odori3  asperi.  nascitur  in  Eabu- 
letis.  potfl  sanguinem  per  nares  pellit  copiosiim  crassum- 
que;  ita  et  lieneB  consiimere  dicitur.  —  (42)  Cynosorcftim  65 
ftliqui  orchim  vocant,  foliis  oleae,  moUibus,  ternis  per  semi- 
tedem  longitudinis  in  terra  stratis,  radice  bulbosa,  ob- 
ODga,  duplici  ordinej  superiore  quae  duiior  est,  inferiore 
nquae  moUior.  eduntur,  ut  bulbi  coctae,  in  viueis  fere 
faiventae.  ex  bis  radicibus  si  maiorem  edant  viri,  mares 
enerari  dicunt,  si  minorem  feminae,  altenim  sexutn.  io 
"hessalia  molliorem  In  lacte  caprinu  viri  bibunt  ad  sli- 
-mulandos  coitus,  duriorem  vero  ad  iuhibeudos.  adver- 
Hantur  altera  alteri.  —  (43)  Cbrysolachanum  in  pineto  68 
lactucae  simile  nascitur.  sanat  nervos  incisoR,  si  conlestim 
inponatur.  et  alibi  genus  chrysolacbaui  traditur,  tlore 
foliis   oleris.     coctum  estur   ut  olus  molle.     baec 


§  64:  DioBC  m  10.  —  §  66;  Diosc.  EI  131.  (cfr.  Plin.  XXVI 

S  crataegon  S  e  Theophr.  -onon  'Vi'Ev(D).  -aeogonon  B. 

crate  coiion  B,  3  crathegona  E.    grate-  E.    crataeog-  B.  \ 

Bajn  Vd.   J     aqaifolium   dErii(Z)),     -lia  VS.    -Ham  Dal.     cfr. 

XY  101.  XV2  80.  90.  gSl;  contra  XXIV 116.  XVI  73,  aqui- 

,&lia  ilex  XVI 19.  32.         3.  4  crocodileon  ZJ. S.  -lion  C,  -Ion  «. 

b.  6  sabulitia  E.    vox  aoUtaria;  aliaa  eabulosia,   ut  XIX 

34.  XXI 17 S.  XVin  134.  XIII  28.  49.  XXXV  170.    ee- 

rvim  bpufiifibfci  Biose.  an  arbnftia?  cfr.  XXVI  133extT. 

ita  Sc  (=itaa)  ego.  ita  (ida  V)  TEE.  atque  ita  d(?)e.  item  D 

W»   U  676.  I  cynOBOrchim  {-in  v)  S  e  Diosc.    -sarcim  E.    -ima 

B.  -imam  d.         8  aorchim  E.  |  pemis  E.         S.  9  hemipedeoi 

'.  hjemem  pedem  d.        9  uoluoea  E.       10  dnplicia  E,  {  supe- 

lioreqne  dTE.   -or  quae  E.  |  dnrior  —  11  quae  owt,  E'dT. 

11  redduntur  E.  edicuntur  V'.  |  ut  fEv.  et  r.  I  uului  E.  |  coctae 

TTfS,  -te  E,  -ti  d(f)EtJ.        12  inuente  E,   -ii  V{?)v.a.S.  \  ex 

E'.  I  uiri  ow.  S.'.        13  dicuntur  Tt>.a.  O.  \ 

IG  aduersatur  iv.a.S.         16  altera  S  cum 

est.  Dal  -ter  ll.v.         17  eanant  E.         18  alibi  U.Tv(S).  albi  C. 
»liud  G.        19  hestur  V.  )  ut  Etb.  om,  v.\^la.^x'^^■ol,^\  V-sk, 


250  C.  PLrm  SECUNDI 

berba  adailigata  motbiim  regiiim  habentibus  its,  lit  epectarti 

67  ab  bis  possit,  sanare  id  malum  traditur.  de  cbrysolachano^ 
nee  satis  dici  scio  nee  plura  reperio.  namque  et  boc  viti* 
laboravere  proximi  utique  herbarii  Dostri,  quod  ipsis  aotai 
veluli  vulgares  strictim  et  nominibus  tantuoi  iudicaverQ 
tamquam  coagulo  terrae  alvum  sisti,  stranguriam  dissoH 

68  si  bibatiir  ex  aqua  aiit  vino,  (44)  cuculli  folia  trita  t 
aceto  serpeDtium  ictibiis  et  scorpionum  mederi.  quidan 
banc  alio  nomine  strumum  appeUant,  alii  Craece  strycH 
num.  acinos  habet  nigros;  ex  ills  cyathus  suci  cum  mulal 
II  medetur  lumbis,  item  capitis  dolori  cum  rosaceo  infusu^ 

€9  ipsa  strumas  inlita.  —  (45)  Peculiaris  est  Alpinis  maxiim 
fluminibus  conrerva  appellata  a  conferuminando,  spongea 
aquarum  dulcium  verius  quam  muscus  aut  berba,  vlllosa^ 
densitatis  atque  fistulosae.  curatum  ea  sclo  omnibus  f 
ossibus  confrautis  prolapsum  ex  arbore  alia  putatorem 
circumdata  universo  corpori,  aquam  suam  adspergentibuB 
quotiens  inaresceret,  raroque  nee  nisi  deficientem  herbaot 
mutationis   causa   reaolventibuSj   couvaluisse  vii   credibillf 

70  celeritate.  —  9.  (46)  Cocco  Cnidio  color  cocci,  magnl- 
tudo  grano  piperis  maior,  vis  ardens;  itaque  in  pane  de*. 
voratur,  ne  adurat  gulam  transitu,  tis  praesentanea  contrft 
cicutam,  sistit  alvum. 


1  herbae  V,  -be  B".  2  sanari  EG.  6  ueluti  TFerc.(i)> 
-at  in  A.  -ut  Bf.  uel  E.  |  uulgare  d.  -gore  V.  6  sisti  rv." 
-tit  B.  -tant  r.  7  cuculli  D.  cfr.  Uarc.  36,  63.  -cnli  Eii(.^ 
culieuli  tTI.  cacubali  B  e  Diosc.  cucu-  G{S).  8  ant  dT.  |  mftJ 
denturdT.  9.  10  stryelmum  0.  stricnum  Bd.  strieu-V.  strign-^ 
E  (-non  Yen.).  10  cjathna  (cia-  V)  suci  VUo.  quiatua  bu(^ 
V'.  quia  tuaaini  B.  cauaa  tussim  Er.  |  quiaticiiin  B.  |  midan 
V.  11  duobua  ll.v.  |  dolores  E.  -ribus  v.a.E.  12  stnimae 
J.  cfr.  XXX  3i.  VIII 206.  -mas  r.  -ma  ll.D.  -mis  v.  \  cal- 
pinia  E.         13  a  conferruminando  Av.a.S.  -mam-  Er.  ferum- 

14  uerum  V.  |  mulfcus  E.        16  cio  VB,        16  putatoi 
E'd.   pot-  V.         19  credibile  T.         20  celebritate  E.   |  coc 
cnidio  d(?)Sn)t.  (gui-  v).  cogum  nidio  Er.  cognitio  r.       22  gu- 
Jam  dTSn.  -la.%  71.  -la  S.  \  iiia  om.  B'.        ^4  e.\et  ijct.  Dot.  a» 
mohiit?   cfr.    7^'"- 


NAT,  HIST.  XXVn  8-9  (43—50)  25] 


■     TK 

I  (47)   Dipsacos   folia  liabet  lactucae  biillasque  spinoaas  Ti 

I  in  dorsi  mediOj  caulem  U  cuMtorum  iisdem  sptnis  horri- 
I  dum,  genicula  eius  binis  rdiis  amplectentibus  concavo 
t  alarum  sinii,  in  quo  subsistit  ros  salsus.  id  cacumine 
eapitula  sunt  echinata  spinis.  nascitur  in  aquosis.  sanat 
0maB  sedis,  item  fistulas  decocta  in  vino  radice  usque, 
dum  sit  crassitudo  cerae,  ut  possit  in  fistulas  collyrium 
IDitti,  item  verrucas  omnium  generiim.  qiiidam  et  alarum, 
quas  supra  diximus,  sucum  iniinunt  m.  - —  (48)  Dryopteris  72 
fetici  similis  in  arboribus  nascitur,  lenui  foliorum  sub- 
duiuium  incisura,  radice  birsuta.  vis  ei  caustica,  et  ideo 
psilotrum  est  radix  tusa,  inlinitur  enim  usque,  dum  su- 
dores  evocet,  iterum  et  tertium  ilA,  ne  sudor  abluatur.  — 
(49)  DraJe  pbono  similis  herba  est,  cauliculis  tenuibus,  73 
cubital! bus,  circumdatis  utrimque  foliis  pollicari  ampli- 
tudine,  qualia  oxymyrsinea,  sed  candidioribus  mollioribua- 
que,  fiore  candido  sabuci.  edimt  cauliculos  decoctos,  se- 
mine  vero  eius  pro  pipere  utuntur. 

(50)  Elatine  folia  habet  casiae,  pusilla,  pilosa,  rotunda,  74 
Bemipedalibus   ramulis    qulnis    senisque,    a    radice  statim 
foliosis.    nascitur  in  segete,  acerba  gustu  et  ideo  oculorum 


1  dipaa  B'.  -aqnOH  V'.  dTpsELCOn  d.  2  caule  E.  ]  duum 
ll.v.  2.  3  torridum  a  E.  3  concauom  S.  4  sinum  VS.  | 
subsistit  T*i'{iS').    Bubatitit  (auaat-  V)  ril.  5  spinis  ma.  E. 

6  trimae  E.  7  Cftere  V.  |  fistula  Er.o.K  8  mittit  K. 
on  inmitti?  cfr.  XXIV 151.  XXVUI  2iL  \  quidem  et  altarum 
VE'.  9  iis  V.  his  K.  C  I  dryaopteris  TB.  10  felici  S.  -cvb 
TBE  J.  filici  d(?)«.  cfr.  XXVI 58.  |  aimia  V,  11  ei  —  12  tuaa 
Err.  om.  T.  I  et  ego.  est  Ere.  cfr.  >wta  ad  XXIII  19.  \  ideo 
et  BD.  13  euocat  E.  |  iterumque  '&{7)v.a.J.  |  tertio  dIE 
v.a.S.    sed  cfr.  XVUI  145.  XIV  139.  14  drabe  phono  D 

coU.  indice  et  XXI 95.  draeffono  TBE.  draphono  d.  dryophonon 
(drjph-  v)  G.  15  cubitalibus  Brc.  om.  r.  16  osjmyrsiiiB 
Vd.  17  aambuci  dE(7)«.a.J.J  decocto  T.  -tia  E.  19  ela- 
nne  TB'd.  I  casiae  ll.tv{J).  helxiiiaQ  B  e  Diosc.  \  puailte  E,  | 
rotunda  om.  E.  20  aeniaue  fi.a.D,  ut  §  32  at.,  aed  t^t.  %Te. 
US.  137.  SI  segetibus  u.a.S.    sed  cfr.  "XXVl  4!:>-,  tiwOwo. 

g  S3.  XXVI  47  al  \  acetua  guato  et  oAfto  "S . 


252  C.  FLINl  SECTTNDI  cvfii 

lluctioiiiljus  eirtcax  I'oliis  cum   polenta  Iritis  et  inpositib 
aubdito  linleolo.     eailem  cum  liai  semine  cocta  sorbitioid 

75  usu  dysinteria  liberal.  —  (51)  Empetros,  quam  nostif 
calcifragam  Tocant,  nascitiir  id  montibus  marilimis,  kti 
in  saxo.  quae  propius  marl  Ml,  salsa  est  polaque  trahi 
bilem  ac  pituitas;  quae  lougius  magisque  terrena,  amaria 
sentitur.  traliit  aquam;  sumitur  autem  in  iure  aliquo  ati 
in  hydromelite.  vetustale  Tires  perdit,  recens  urinas  c" 
decoctiun  id  aqua  rel  trituni  calculosque  frangit.  qui  fidtK 
prODiisso  huic  quaeruDt,  a<lfirmant  lapillos,   qui  subferVti 

T6  liaut,   UDa   rumpi.  —   (52)  Epicactis  ab   aliis   elleboriiM 
vocatur,  parva  herba,   exiguis  foliis,  iociueris   vitiia 
lissima  et  contra  venena  pota.  —  (53)  Epiiuedion  ca 
est  noD  magnus,  hederae  foliis  deuis  atque  duodenis,  i 
quam  florens,  radice  teuui,  nigra,  gravi  odore  ac  .  .  .  . 
in  umidis  nascitur.    et  huLc  spissandi  refrigeraadique  r 
tura,  feminis  cavenda.    folia  in  vino  trita  virginuni  maman 

77  cohibent.  —  (54)  Enneaphyllon  longa  folia  novena  babe^ 
causticae  naturae,  inponitur  lana  circunidatum,  ne  urat 
latius  —  coutinuo  pusulas  excitat  — ,  lumborum  doloribus 
et  coxendicum  utilissimum. 

78  (55)  Fflicis  duo  genera  nee  Horem  habent  nee  semen^ 

§  75:  Dioac.  IV  178.  TV  [15].  cfr.  Plin.  XSII  64.  —  %  781 
DioBc,  IV  107.  cfr,  Plin.  XIU  114.  —  Dioac.  IV  19.  —  §§  78— BOi 
DiOBC.  IV  188.  184.    (Isid.  XVTl  9,  105). 

3  empetrOB  TtH  (-on  i.).    -pitros  11  4  fiere  Y 

5  quae  S  e  cod.  Murb.  que  VBE.  q  d.  quo  E.  quod  v.  [  propie 
pius  v.  propriuB  E.  -riis  r.  |  fuerit  v.a.J.  an  fit?  |  ' 

B.       6  quo  i(i)v.a.S.  I  teneaaiB.  -du  r.  teriturw.  , 

7.  8  ant  in  cod,  Murb.  v.  ut  in  T'ErZ*.  ut  rfJ.  aut  5.  c/h 
Diose.  9  canculoBque  E.  calculoa  itv.a.G.  11  epicactii 
VEKu(J).  cfr.  XIII  114.  epipa-  d(?)B  e  Dwsc.  \  elleboria 
iC.  hell-  V.  elledo-  E.  eledo-  T.  feUedo-  B.  [XIU  114  enabo 
line  II.).  12  parua  Er«.  -aali  r.  an  paruola?  13  epim&i 
nidion  GDal.  15  graui  odore  i'Bxv.  -uido  B.  -uida  T.  1 1^ 
TdT.  liac  B.  om.  ZS.  nascitur  v.  \  lac.  ego  ittdtcavi;  eaxidermt 
fere  gnstu  lauguido:  cfr.  Biosc.  IS  in  om.  E.   |   nasoitur  " 

T8.  om.  II.         17  et  feminis  Vd.         19  circumdatum  VBG.  - 
dTp.  -tur  E,  I  dist.  ego.         20  contiuuo  ftift-oi  ■ai,'i>.a,.a<JiV 


VEdE]  NAT.  HIST.  XXVn  9  (50— 56)  253 

pterin  vocaiiL  Graeci,  alii  blachnon,   cuius  ex  una  radice 

coDplures  eicuat  felices  bina  etiam  cubita  excedeotes  loDgi- 

tadine,  non  graves  odore;  banc  marem  existimani.   allerum 

gesus  thelypterim  Graeci  vocant,  alii  nymphaeam  pterimj 

t  est  autem  singularis  atque  non  fruticosa,  brevior  moliior- 

{]ue  et  deaaior,  foliis  ad  radicem  canaliculata.     utriusqae  79 

radice  sues  pinguescunt.    folia  utriiisqiie  lateribus  pinnata, 

uade  noraeD  Graeci   inposuere.     radices  utriusqiie  iongae 

in  obiicum,  uigrae,  praecipiie  cum  inaruere;  siccari  autem 

loeas  sole   oportet.     nascuutur  ubique,   sed  maxime  frigido 

solo.    efTodi  debent  vergiiiis  occideatibus.    usus  radicis  in 

Irimatii  tantum,  ne<iue  ante  nee  postea.    pellunt  interaneo- 

rom  animalia,  ex   his  taeoias  cum  melle,   cetera  ex  vino 

duici  Iriduo  potae,  utraque  stomacho  Inutilissima.    alvum 

13  solvit  primo  bilem  trahens,  mox  aqaam,  melius  taenias 

cum  Bcamonii  pari  pondere.     radix  eius  pondere  il  obo-  80 

lonim  ex  aqua  post  unius  diei  abstinentiam  bibitiir,  melle 

I     jiraeguslato  contra  rheumatismos.    neutra  danda  muliertbus, 

•  quoniam  gravidia  abortum,  ceteris  sterilitatem  facit.    farina 

im  ulceribus  laetris  inspergitiir,   iumeDtorum  qiioque 

in  cerricibus.    folia  cimicem  necant,  serpentem  non  reci- 

pioQt;   ideo    substemi  utile  est  in    locis   suspectis,   usta 


).  fil-  ll.v{B).  cfr.  nota  ad  XXIV  85.  1  pterim  S.  -rin 
.  .  Dioic.  -ria  d.  -rigia  BE.  -regia  V.  cfr.  index.  \  blachnon 
tv(S).  biachron  Vd.  -cthron  ».  -ethro  Er.  blechnon  0.  3  graue 
Vudore  V.  4  thelypterim  S  (-in  v).  tkjlipl^  E,  tylipt-  VB. 
^•^rnm  d.  I  nymphaeam  B.  -aea  d.  -ea,  HE.  -eo  i'.  nimphea.  T.  ] 
tlferim  iS.  -in  ■«.  bther-  E.  bter-  r.  Iter-  B.  iter-  V.  G  canali- 
«nla,to,  Il{?)B.  canic-  rTFm.  cananic-  p,  7  aue  TB',  [utria- 
qne  B.  8  utriuaciue  TBfJ.    -rique  d(?)Ero,  II  uirgiliis 

at.  I  radioib;  B".  12  ante  VdEii{J^).    -tea  EG.    cfr.  XXYIU 

ISO.  194.  XXVI 61.  13  taeniaa  (?.  teneaa  V"E'.  tin-  rv. 
14  utraaque  VE'.  |  inutiliesimas T.  -mia  B'.  16  taanias  G.  te- 
neaa VBE.  tin-  dTif.  16  acamonii  Ei>.  -ni  YD.  -nia  E.  acam- 
monie  d,  -nii  G.  \  radix  ema  pondere  om.  E,  |  duam  U.v. 
16.  17  obohim  E.  18  praeguatatn  E,  21  in  VEff(D).  om. 
r«{H).  InecatTBE.  23  aubtemii.  -toK.  \6ft^cmi.1>.  i^i^^-X 
WU  V(7}D.  -tae  rv. 


254  C.  PLINI  SECUNDI  [VEdE 

etiam  fugant  nidore.    fecere  medici  liuius  qiioqiie  herbae 
discrimeD:  optima  Macedonlca  est,  secunda  Cassiopica.  — 

81  (56)  Femur  bubulum  appellatur  lierba,  oervis  et  ipsa  utilis 
receos  in  aceto  ac  sale  trita. 

(57)  Galeopsis  aut,  ut  alii,  galeobdolon  vel  galion 
caulem  et  folia  habet  urticae  leviora  et  quae  gravem  odo- 
rera  trita  reddant,  Ilore  purpureo,  Dascitur  circa  saepea 
ac  semitas  ubique.  folia  caulesque  duritias  et  carcino- 
mata  ex  aceto  trita  et  iuposita,  item  strumas,  panos,  paro- 
tidas  discutiunt.  ex  usu  est  et  decoctae  suco  fovere.  i 
pntrescentia   quoque    el  gaagraenas    sanat  cum   sale.   — 

82  (58)  Glauj;  antiquilus  eugalacton  vocabatur,  eytiso  et  len- 
ticulae  foliia  similis;  aversa  candidiora.  rami  in  terra  ser- 
punt  quini  seni,  admodum  tenues,  a  radice.  AgscuU  pur- 
purei  exeunt,  iuvenitur  iuxta  mare,  coquitur  in  sorbitiooe  i 
similagiuis  ad  excitandam  ubertatem  lactis;  earn  qui  lian- 

83  seriut,  balineis  uti  convenlt,  10.  (59)  Glaucion  in  Syria 
et  Partbia  nascitur,  humilis  herba,  densig  foliis  fere  papa- 
veris,  minoribus  tamen  sordidioribusque,  odoris  taetri, 
guElus  amari  cum  adstrictione.  granum  babet  crocei  co-i 
loris.     hoc   in  olla  ftctili   luto  circumlito:  in  cUbaDis  cal- 

i   82:   Diosc.   IV   139.    —    §  S3: 


2inaoedoiiiaVTf.  jcasiopicaB,  3  femorVB.  lipsa,T«(D). 
-818  t{1}S.  5  galeopsis  B  e  Diosc .  -lempsis  d.  -lapsie  «.  ca- 
lepsi8  r.  I  ut  om.  TB.  |  galeobdolon  B.  galact«b-  v.  galleobda 
(-dolono  V*)  VEd.  galeo  (galleo  r)  obdolono  Er.  |  uet  Bdit.  nei 
r.    I    gallion  VEdTem.  8.  9  carcinomata  VdE.    -ta  aai 

B(?)K.        9  dist.  ego  e  Diosc.        9.  10  et  parotidas  B(?)t>. 

10  decocto  v.a.JI.        19  glaus  v  e  Biosc.  glana  (glai 
II.  I  ergalacton  BE.  et  ga-  v.a.B.  \  uocatur  E.  |  cotyso  Tl  _ 
13  terra  ego.  -ram  U.v.  cfr.  XXII 45.  83.  XX  88.  XXVI M 
XXVIII 109.  {IX  43.  XXVII  99.  XVI 152).         1 
Heniue  o.  efr.  XXVI 72.  |  tenuis  BD.  dumtennis  V.  | 
om.  K.  I  tenues.  a  radice  dist.  J  coU.  §  56.  XXV  38.  XI  2. 
cfr.potius  XU60.      16  eamque  qui  v.a.G.  earn  quae  S  cum  i 
Dal.  an  cumque?        n  balinei  T.  -beis  A'Ev.a.S.  |  glaueioj 

20gu5tu  sanariT.  |  adGtrictionema E.  an  -one  uuae?  |  en> 
d«  -'■-"  r.  ecToei  T.  egro-  U.  1\.  citwunlita  J  a 
Sfr^ '^.  XXIX  98.  XXXT  35.XXX1V  119. t 


E]  NAT.  HIST.  XXVir  S— 10  (5fi— 60)  255 

faciunt,  deinile  exempto  sucum  exprimunt  eiiisdem  no- 
minis,  usus  et  suci  el  folioriim,  si  terantur,  ailverauB 
epiphoras,  quae  universo  impetu  cadant.  hinc  temperatur 
coUyrium,  quod  medici  dia  glauciw  vocanL  —  {lactis  quo- 
que  ultertas  iutermissa  restituitur^  sumitur  huius  rei  causa 

aqua).  —   (60)  Glycyside,   quam  aliqui  Paeoniam  aut  84 
pentorobon  vocanl,   caulem  habet  u  palmorum,  comitan- 
tibus  n  aut  iii,  subrutilum,  cute  laurl,  folia  qualia  isatis, 
piBguiora  rotundioraque  et  miaora,  semen  in  siliqtiis,  aliud 
grano  rubente,  aliud  nigro.    duo  autem  genera  sunt:  femina  65 
esistimatur  cuius  radicibus  ceu  balani  longiores  circiter  vni 
aut  Ti  adhaerent     mas  plures  non  iiabet,  quoniam  una 
radice  nixus  est  palmi  altitudine,  Candida,  quae  gustu  ad- 
stringit.    feminae  folia  murrain  redolent  et  denstora  sunl. 
nascuntur  in   silvis.     tradunt  nocte   effodiendas,   quoniam 
interdlu   pericnlosum  sit   pico   Martio  inpetum  in  oculos 
faciente;  radix  vero  cum  elTodiatur,  periculum  esse,   ne 
sedes  procidat,  magna  vanitate  ad  ostentationem  rei  Actum 
arbitror.    usus  in  iTs  diversus.   rubra  grana  rubentes  men-  86 
aes  sistunt  XV  fere  pota  in  vino  nigro.    nigra  grana  vulvis 


ig  84—87:  Dioso.  HI  147. 
leid,  XVII  9,  48.  Th.  H,  IX  8, 
181.  151. 


I  et  exprimunt  T.         a  ubub  est  T.  ubub  eat  et  d(?)ii.o.iS. 

I  uniuersae  uno  v.a,S.  (an  <eae  eo7).  |  cadaat  d(?)v.a.<S.  | 
temperabaiitur  E'.  4  dia  glanciu  D  eojl,  Galen,  irttrod.  14. 
c/r.  etiam  Scribon.  33.  Mare.  8,  3.   -cia  U.S.    -cion  v.  \  laetis 

ei  aqua  pertinere  ad  tinem  §  83  post  conuenit  coll.  Diose. 
Dal.  5  eius  Sv.a.S.  1  pentoboron  VE'd.    |    duum 

I  palmorum  VEdTf^B  e  Dmc.  cnbito-  Erii{ff).  8  duo- 
boa  aut  tribus  n.v.  I  isatis  v.  hs-  (yss-  d)  II.  nucis  B  e  Diosc. 
Cfr.  XX  59.  9   pigriora  VE".  10  duo   enim  dfS. 

Jl  feu  GDal    |    balanis  E.  11.  12  octo  aut  aex  ll.v.   {an 

aut  TH?  cfr.  Diosc.).  12  non  Iiabet  quoniam  J  e  com*.  Dal. 
babet  quoniam  non  ll.v.  (non  om.  T'].  13  palmie  VB'.  |  can-' 
dida  quae  Yj.   -daque  rv.  14  folie  K.  17,  18  ne  aedea 

le  sedia  V'Erl>.    dis  r.  18  procidant  E.    |   magna  id 

19  iie  V.    hia  ll.C.   \   rnbentes  ilH.    efr.  Diosc.    -tia 
TErp(S).    nidentis  E.        20  xn  P  e  Diosc.  \-\Bi\\i\ft^\"o-  \i-v>.- 


256  C.  PLIKl  SECONDI 

medentur  ei  passo  aut  vino  totidem  pota.  radix  omnes 
ventris  dolores  seilaL  in  vino  alvumque  purgat, 
opiBthotonmn,  morbum  regium,  renes,  Tesicam,  arterianl 
autem  ct  sEomachum  decocta  in  vino,  alvumque  gistit 
estiir  eliam  in  alimentis,    sed  in  medeado  mi  drachmuf 

87  satis  sunt,  granu  nigi'a  auxiliantur  et  suppressionibw 
noctiirnis  in  vino  pota  quo  <lictum  est  numcro,  stomachicit 
vero  el  rosionibus  et  esse  ea  et  inlinere  prodest.  Buppn^ 
rationes  quoque  discutitmtur,  recentes  nigro  semine, 
teres  rubro.    ntrumque  auxiliatur  a  serpente  percussis  ( 

8g  pueris  contra  calculos  incipientes  stranguria.  —  (61)  Gna* 
phalium  aliqui  chamaezelon  vocant,  cuius  foliis  albis  molHv 
busque  pro  tomento  utuntur;  sane  et  similia  sunt.  datHR 
in  vino  anstero  ad  dysinteriam,  ventris  solutiones  mensel^ 
que  muliemm  sistit.    infunditur  autem  tenesmo.    InlinitU 

89  et  putrescentibus  ulcerum.  —  (62)  Gallidragam  vocat  Xf 
nocrates  leucacantbo  similem,  palustrem  ct  spinosan^ 
canle  ferulaceo,  alto,  cui  summo  capite  inhaereat  simile 
DTO.  in  hoc  crescente  aestate  vermiculos  nasci  tradilj 
quos  pyxide  condilos  adalligari  cum  pane  bracchio  ab  i 

§  88:  Diosc-  IH  122.   cfr.  Plin.  XSIV  138. 

3  renium.  renes  E,  |  arteriam  dTif,  ateriam  T.  -ria  B.  mal 
teriam  E.    matricem.  v.  5  featur  V.    |   etiam  contra  S{?)v.tt, 

S{D).  \  in  (cum  Mwbac.)  alimentis  J  e  cod.  Murbac,  alum.- 
T.  a  ium-dTi)'.  malum  mentis BEp(D).  |  quattuor  U.v.  7at<V 
machicia  iS  cum  P.  -acicia  T.  -aticia  ETf.  -achi  Brff.  -aoM 
V.  8  et  rQBionibua  ILTlv(S),  eroa-  &.  an  in  roaionibiisl  i 
ea  Bp.  cfr.  Diose.  earn  rD.  om.  Fen.  |  etiam.  et  B. 
centds  VBEjD.  9.  10  rubentea  ueteres  rubro  E,  1] 
pientea  ego.    -te  n.v.    cfr.  Diosc.  11.   13   gnaphallioi 

agnaphahum  E.  12  alic|ua  V.  alii  AZv.a.S.  14  solutionifl 
BED.  le  illam  gallidragam  V.  galadragou  v.a.H. 
16,  17  senocratea  Eri;.  nee  (ne  d'.  dtl.  d*)  aocrateB  (-tia  V)  f_ 
17  palustre  S.  18  caulem  V.  |  an  cui  in?  efr.  §  S4.  ISU 
126.  XXV  U.  XXXni67{bis).  79.  XXI 61.  XVII 140.  XFJl) 
33.  XI18B.IX36.  [XXXJV  IGi];  contra  XVI 118.  XIV  6Bt. 
31.  IX  16.  I  inhaereat  v{S).  iaher-  TBE,  -haeret  (l(?)C. 
19  creacente  T'rt?  (escr-  c).  -cena  E.  arescente  rT.  |  aeatato 
ante   V.  /  nernuculo  E.  |  tradimt  B(?')  v.a.S.  20  puxide  Ti' 

^J>.  I  adaUigare  ' '  Hab  B.  ai  B  D.a.S  [,fta.m  ■ewrtftoi.'oY  ~ 


VRdBi  NAT.  mST.  XXTn  10—11  (90— 67)  257 

parte,  qua  dens  doleat,  mireqiie  ilico  dolorem  tolli.    valere 
aon  diulius  anno  et  ita,  si  terram  iiou  adtigerinl. 

(63)  Holcus  in  saxis  nascitur  siccis.    arislas  babet  in  90 
cacuraine,  lenui  culmo,  quale  liordeum  restibile.    haec  circa 
caput  alligata  vel  circa  lacertum  educit  e  corpore  aristatt. 
quidam   ob   id  ai'istida  voc^uL   —   (64)  Hyoseris    intubo 
similis,   aed   minor  et  tactu   asperior,  vulneribus  contusa 
praeclare    medetur.    —    (65)   Holoateon    sine    dtiritia   est  91. 
herba,  ei  adverse  appellala  a  Graecia  aicut  fel  dulce,  ra- 
dice  tenuis  usque  in  capillamenti  speciem,  longitudine  nn 
digitonim,   ceu  granien  foliis  augustis,  adstringens  gustu. 
nascitur   in   collihus  terrenis.     usus  eius  ad  vulsa,  rupta 
in  vino  potae.    volnera  quoque  ronglutinat,  nam  el  carnes, 
dum  cocuntur,  addita.  —  (66)  Hippophaeston  nascitur  in  9S 
gpinis,  ex  quibus  Runt  aenae  fuUoniae,  sine  cauliculo,  sine 
flore,    capitulis  lantum   inanibus  el  foliis  parvis,    multis, 
herbacet  coloris.    radicular  alba?,   moUes.     sucus  earum 
exprimitur  aestate  ad  solvendam  aivum  ni  obolis,  maxime 
in  comilialibus  morbis  et  Iremulis,  hydropicis,  contra  ver- 
tigines, orthopnoeas,  paralysis  inclpientes.  —  11.  (67)  Hypo-  93 
^lossa  folia  liabet  figura  sUvestris  myrti,  coma  spinosa,  et 


1  colorem  K.  {  tollit  B'dT.  2  et  anuo  et  VS'.  |  adtige- 
rint  T{?)S  cwm  vet.  Dal.  -rit  rv.  S  saxaflis  S'.  4  tenue 
X.  -uea  v.a.H.  6  ob  id  Sdr.  om.  r.  \  aristida  SS.  -dam  re. 
-diam  G.  I  hyoaeria  if  coll.  indiee.  -siris  v.  -sons  Br.  hysoriH  r. 

7  et  KdD.  ei  T.  e  E.  S  bolotiiBoii  E.  9.  10  duke  ta- 
dioe  ego  t  Diosc.  dulce  ll.v.  (tenui  radice  B),  10  specie  E.  | 
quattuoT  ll.v.  II  dist.  ego  e  Diosc.  \  adetregena  V'B', 

18  potae  S  cum  vet  Dal.  efr.  §  37.  -ta  et  TBdTf.  -ta  Erji. 
-tae  et  D.  14  dum  Ei>.  cfr.  §  42.   tujn  r.    cum  TBf,    con 

iTv.  del.  C.  I  cocuntur  B.  eo  cuntur  (con-  T'f)  Vf.  eoquimtur 
dTEti(D).  coguntur  C.  \  hippophaeston  iB(Dal.).  -peaton  B. 
hyppopheston  V.    hypopeaton  Eo.  15  aenae  S  coll.   XXIV 

111.  -neae  dE.B.  eoae  T.  eue  B,  eneae  v.  16  multia  ll.v. 
an  acutis  vel  aculeatia?  cfr.  Diosc.  17  radiculae  alhae  ego. 
'las  albae  II.  -las  babena  albas  v.  cfr.  §  96.  105.  18  tri- 
buH  U.V.  90.  31  bjppogloaa  E.  SI  figuMua  l()TO,,fe\vi\  V\ 
coma,  ego.  ^r,  Diosc.  concaua  JI.v.  ^{WVCOBiqjAw.'*   ctt-'XiUSw 


258  C.  PLINI  SECUNDI  i 

in  liis  ceil  linguas  folio  parvo  exeunle  de  foliis.  capitt 
doiores  corona  ex  m  inposita  minuit.  —  (68)  Hypecoe 
in  segetibus  nuscitur,  foliis  rutae.  nalura  eius  eadem  qui 
papaveris  buco. 

(69)  Idcieae  herbae  lolia  sunt  qiiae  oxymyrsines.  at 
haerent  m  velut  pampinl,  in  quibus  (los.  ipsa  alvua 
menseBque  et  oniDem   abundaDtiam   sanguinis   sistit  spift 

94  saodi  cohibendique  natura.  —  (70)  Isopyron  aliqui  phase) 
Hon  vocaDl,  quoniam  folium,  quod  est  aneso  simile,  f 
passeoli  pampinos  lorquetur.  capitula  sunt  in  summo  catiA 
tenuia,  plena  seminis  melanthi,  contra  tussim  et  ceten 
pectoris  vitia  cum  melle  aiit  aqua  mulsa,  item  iocinu 
utilissioit. 

96  (71}Lathyris  folia  liabet  multa  lacliicae  similia,  tecuioraj 
germina  multa,  in  quibus  semen  tuniculis  continetur, 
capparis,  quae  cum  iuaniere,  eximuntur  grana  piperiji 
magnitudine,  candida,  dulcLa,  facilia  purgatu.  haec  vicenij 
in  aqua  pura  aut  mulsa  pota  hydropicos  sauant;   trahunl 

§  U:  DioBC.rVlia,   eupor.  H  31.58.  —  §96:  Dioec.IV  IM 


1  filio  V.  an  folia  parua.  eieuntia  e  foliis?  (certe  eziiA 
de  non  usiM  Pliniant).  2  doiores  dTiif.  -ris  TB.  -re  S. 
-rem  e.  |  iis  v.  his  II. G.  |  hypecoon  v  e  Diosc.  -egon  TBd, 
h^epecon  r.  specon  E.  S  eius  ll.v.  an  et  nis  vel  ei  est?  sed 
cfr.  XXXir  176.  5  idaeae  TBdC{fl).    ideae  E«(2>ai.)-  ' 

ozymjsine  E.  5.  d  adhaerent  iia  (hia  B)  S,    -herentia  Ei 

-ti  r.  ~tes  V'd.  ad  V'R,  6  nelut  pampini  (panp-  E)  VdlrB..' 
ni  VS.  J  flocemque  Er.  an  floB  quoqae?  |  ipaaV'EdTfFeM.{fl^). 
ipaa«  V*.     ipsii  Er,     del.  v.  7    dist.   ego.  8    natura   ego. 

efr.  XXIII 130.  XXIV  75.  -ra  U.  -ram  habet  v.  {an  vera  ei 
natura  eat?).  |  isopyron  B  (-phyllon  tJ),  jaophiron  d.  -phyron 
(hy-  B)  r.  8.  9  phaselion  (-leon  B')  llTv(6D).  -siolmn  B. 
D  in  run.  Kr.  10  paeseoii  VtD.  pasao  oli  (oly  T)  Bdr. 
phaaioli  S.  om.  Eri-.  cfr.  XVIII  58.  XXIV  65.  |  parapilf-  ~ 
panpinoa  E.  {  canle  B  e  Diosc.  capite  ll.v.  11  semina 
malanthi  B(?).  melautia  B.  li  cum  TBdTfS.  et  Er  ex 
IS  utiliaaimi  ego.  cfr.  Dioec.  -mo  VBE  -ma  d(?)ti.  14  dist. 
ego.    an  leuiora?  cfr.  IHosc.  IQ  multa  ll.v.    an  tdplioata? 

(KapTi6v  Tpixtxjpov  .Diosc.).  |  et  (pro  ut)  E.  17  dulci  VB".  | 
uicena  B(?)B.  uicina  Td,  uitina  E.  in  caena  V.  an  octona 
(ger^um  vmnaji'    cfr.  Diosc.       18  trahunt  dru.    traunt  E.    tra- 


NAT.  HIST-  XXVH  11  (67—74)  259 

et  bilem.  ()iii  vehementius  purgari  volunt,  i-uui  folliculis 
ipsis  sumuDl  ta,  nam  slomachum  laedunl;  itaque  inven- 
tum  est  111  cum  pisce  aiil  iure  galliuacei  siimerenlur.  — 
(73)   LeonlopctaloD   alii  rapadioD   vocaot,  folio   brassit^ae,  90 

^  caule  semipedali.  alae  numerosae,  semen  ui  cacumine  in 
siliquis  ciceris  modo,  radix  rapo  similis,  grandis,  nigra, 
aascitur  iQ  arvis.  radii  adversatiir  omni&iis  serpentium 
generibus  ex  vino  pota,  Dec  alia  ree  celerius  proficit.  daLur 
et  ischiadicis.  —  (73)  Lycapsos  longiorilms  quam  lactucae  97 

ifoliia  era Bsiorib usque,  caul:  loago  hirsutis  adgnatis,  multis, 
cnbitalibus,  flore  parvo,  purpureo;  nascitur  in  campestribus. 
inlinittir  cum  farina  hnrdeacea  igni  sacro;  sudores  in  febrl- 
bus    movet    snco    aquae    calidae    admixto.   —   (74)  Inter  98 
ODines  herbas  lithospermo  nihil  est  mirabilius.    aliqui  ex- 

!  onychon  vocant,  alii  Aioc  TTup6v,  alii  'HpaKXcouc.  berba 
quincuocialis  fere,  foliis  duplo  maioribus  quam  rutae,  va- 
niulis  surculosis,  crassitudine  iiinci.  gerit  iuxta  folia  singu- 
las  veluti  barbulas  et  in  earnm  cacuminibus  lapillos  can- 
dore    et   rotunditate    margaritarnm,    magnitudine   ciceris, 

I  duritia  vero  lapidea.     ipsi,   qua  pediculis  adhaereant,   ca- 

)7t  Diosc.  TV 


1  B(?)C    earn  Td'Ej;.    om.  i\ 

8  est  om.  i.  \  piace  ll.v.  olere  Diose.  |  iutae  E.  i  rapadion 
Er2).  rop-  v.a.B.  prapad-  VdTf.  prapand-  B.  Thapeion  B  e 
Diosc.  pardalion  S  ctim  P.  rbaphtuiidiou  J.  5  alae  K£.  ale 
Vi.  a;lB  E.  leoi  «.  1  numerosae  (^=  nureae)  ego.  efr.  §  11.  35. 
XVI 163  al.  {Diosc.  TiXiicTac).  nurea  E.  nure  TB.  run^  d,  mal- 
tae  B.  plures  S.  mijae  J.  |  semine  aciunine  VBd.  6  rape  r(3 
e Diosc.  -paE.  -paeu,  naporfJ.      7  omnibus  ejo.  -ium  H,);. 

9  lycapaos  VEdT^,  -copaia  B  e  Diosc.  lichapsoa  E»,  |  lactu- 
ca«  J.  -ce  BdS.  -c&e  eat  7(?).  -ca  est  v.  10  canli  ego. 
-le  ll.D.  -le  V.  I  longo  o,  -gu  ll.D.  \  hiwutia  ll.v.  -to  C.  -tum 
habet  D.  an  hirauto  hirautia?  cfr.  Diosc.        11  capitalibua  B, 

.B,        13  farine  B.  |  hordeaceae  T.  |  andoris  B.  -rem 

13  et  calide  B,        14,  15  eionychon  S  e  Diosc.  eseo- 

'    TdT,     -nfcon  B.     eiontjcon  Er.     aegonychoa  B  e  Diosc.     he- 

xol;-  V.  15   diospbjrou  B,    -hirou  (dyo-  d)  Vd.   {   heracleuB 

VBEXJ.    -leoB  d(?)G.    -lion  v.        16  duplu  VRd.        IT  vos^ 

T'M'.  IgentEry.    ceaitT.    eimtl.   gigiflt  I.        "tSi  ■osa*'^'''*.. 


260 


C.  PLINI  SECDNDI 


99  vernulas  habent  et  Intus  semen,  nascitur  et  in  Italia,  se^ 
laudatissimum  in  Crels,  nee  qiiicquam  inter  herbas  maioni 
equidem  miraculo  aspexi.  tantus  est  decor  velut  aurificiii 
arte  alternis  inter  folia  candicantibus  margaritis, 
quiHita  difficultas  lapidis  ex  Lerba  nascenlis.  iacere  atqi 
humi  serpere  auctores  traduiit;  ego  volsam,  non  haerente 
vidi.  his  lapillis  drachmae  pondere  potis  in  vino  alb 
caiculos  frangi  pellique  constat  et  stranguria m  discul 
neque  in  alia  herbarum  Qdes  est  certior,  ad  quam  d 
cinani   nata  ait,  taiis  autem   eius  species,   ut  etiam  i 

lOOauctore  visn  statim  nnsci  possU.  —  (75)  Lapis  vulga 
iuxta  lluniina  Tert  muscunn  siccum,  canum.  bic  hicatq 
altero  lapide  addita  hominiB  saliva;  illo  lapide  tangitur  im 
petigo.    qui  tangit,  dicit: 

(pEUTeTE  KavSapibec,  Xukoc  afpioc  aijaa  biiwKti. 

101  (76)  Limeum  herba  appellatur  a  Callis,  qua  sagittas  in 
venatu  Lingunl  medicamento,  quod  venenum  cervarium  to- 
cant.  ex  hac  in  iii  modios  salivati  additur  quantum  i 
unam  sagittam  addi  solet;  ita  olTa  demittitur  boum  fati^ 
cibus  in  morbis.  alligari  postea  ad  praesepia  oporte^ 
donee  purgentur  —  insanire   enim   solent   — ;   si  sudo| 


3  equidem  dTS.   et  qui-  VH.   qui-  Eo.  |  aapeiit  E.  | 
fic-um  VEdS.        4  arte  Av.   alte  TE,    ante  E.         8  et  \ 
ad  B.    strangjririam  T'.   -yrigiriam  T'.   grangiir-  B.   gang-  i 
9  certior  ego.    uiau  {H.  -bus  B.  uaus  Ev)  statim  ll.v.  aeqnr 
certior  owiissitm  propter  auetore  uisu  statim  {v.  11).       10 
sit  (flic  «)  VSv.a.B.   1   talis   {vel  ea)   autem  ego.     antem  T 
ut  dTif.    est  autem  v.  \  ut  om.  B'dTif,         11  auetore  dT! 
aeict-V-  acetoreT'B.    nifra  H.G,  ubusB.  uiaaw.  [  naBciV'I 
12  fiTiticator  TE.         16  qjeiiTETE  —  biiuKti  Htteris  Lalinu  t 
dvmt  U.  v.a.C.  |  oXfia  S  e  coni.  Dal.  hema  II.  hymas  v.  Qu\it  C 
dioci  U.V.a.C.         16  Ijmeuiu  T.   limaeum  E.         IT  uenatu  I 
usn-  d.    urn-  V.    uenen-  E.    uma,  Y'.        IS  et  d.  |  banc  1 
antB',  I  tres  ll.v.  |  saliuati  ll.v.    an  deest  tritici  vel  bordei  c 
milii?    cfr.  Colum.  VI  5,  2.  10, 1.  24,  5  (Pallad..  V  7).  37, 1 
9,  1.  25.    I    quantum  TBdn.     tamquam  E.         19 
Xc.a.M    cfr.  mtae  ad  XXIX  33  et  XXVL  13i>. 
^o  dT. 


■SBdE]  NAT.  HIST.  XSVn  11—12  (74-80)  26l 

iiiseqii^liir,  aqua  Irij^ida  perriindi.  —  (77)  Leiite  Mercii-  lOa 
riali  aimilis  nomen  e\  causa  accepit,  per  medium  folium 
Candida  linea  Iranscurrenle,  (juare  mesoleucon  quittam  vo- 
cant.    sucus  eius  Qstulas  saoat,  ipsa  contrita  carcinomala. 

s  fortassis  eadem  sit  quae  leucas  appellatur,  coutra  marina 
omnia  venena  efGcaic.  speciem  eius  auclores  uon  tradunt 
nee  aliud  quam  silvcsli'em  latioribus  foliis  esse,  efQcaciorem 
banc  semine  acriore.  —  (78)  Leucographis  qualis  esset,  lo 
scriptum  uon  repperi,  quod  eo  niagis  miror,  quoniam  utilis 
inproditur   sauguinem    eicreantilius    m    obolis   cum    croi^o, 

I  item   coeliacis,   trita   ex   aqua   et   adposita  profluvio  femi- 

,  narum,  orutorum  quoque  medicamentis  et  explendia  ulce- 
ribus,  quae  fiant  in  teneris  partibus. 

12.   (79)    Medion   folia   habet  iridU  salivae,    caulemiOl 

fitripedalem  et  in  eo  florem  grandem,  purpureiimj  rotun- 
dum,  semine  minuto,  radicem  semipedalcm.  in  sails  opacis 
nascilur.  radix  drachmis  il  rum  melle  menses  femlnarum 
sistit  edigmate  per  aliquot  dies  sumpto.  semen  quoque 
in  vino  contra  abundantiam  feminarum  datur.  —  (80)  Myos- 106 

iota  sive  myosolis  levis  herba,  caulibus  pluribus  ab  una 
radice,  altquatenus  rubentibus,  concavis  ab  imo,  foliis  au- 
gustis,  oblongis,  dorso  acuto,  nigris,  per  intervalla  adsidue 


1  insequetur  fjo.  -uitur  U.v.  1.  2  mercuriali  u,  -lis  U.J. 
neBoleucon  iv.  -uton  K,  -uoion  D.  mesopoleueon  V.  -ctoa 
_  (mespo-  d)  rT.  7  BilueHtrem  aatiua  latioribua  CFWMaiJer 
'  p.  15.  Bed  Buppretsa  est  menUo  sativae,  ut  XXIX  60.  cfr. 
jtftater  (fe  stOo  p.  90.  91.  8  hanc  fl.u.  efr.  CFWM-mer  1.  I. 
&eD  cwn  U  585.  I  acriore  TETBii{/),  -orem  d(?)a  cfr.  Diofc. 

10  tribus  11.1).  It  coelicis  TR',  [  ex  aqua  om.  E, 
13  quae  dEc,  om.  r.  |  flant  KrS.  Sunt  iv.  om.  t.  |  in  teneris 
om.  VH'.  14  medio  TB'.  |  hirldJB  E.  ser-  B  e  liiosc,  aed 
corredo.  \  aatiua  V.  |  caulem  En.  qnal-  S.  gqual-  Yd.  16  mi'- 
Duta  R.  nuto  E.  17  duabuB  U.v.  18  ecligmate  d(?)C  ali- 
f«(D).  j  aliquod  VEU.  |  quoque  U.v.  digsentit  IHoac.  {6.ft\  iii- 
(jriva).  19  contrita  Er',  t)d.  r',  tritum  contra  r.a.S.  an 
Jta  contra}'  19.  20  myoaQtis'V,  ^  unn,  \RiBKa.tt\iii^  *^- 
'      potitts  sb  imo,  concauia?").     cfT.  I)i,o»c, 


262  C.  PLINI  SECUNDI  [vb 

geminatis,  leouibus  caultculis  ex  alts  prodeuiitibus,  tlorfl 
caeruleo.  radix  digitali  crassUudine  multis  capillameDtu 
fimbriata.  vis  ei  septica  et  eiulceratrix,  ideoqiie  aegilopst ' 
saaat.  tradiinl  Aegypti,  measis,  quern  Thoti  vocant,  die 
sxvni  fere  in  Augustum  mensem  incarreDle  si  <{uis  huim 
berbae    sucn    iaungatur   mane,   priusqiiam    loquatur,    dob 

106  lippiturum  eo  anno.  —  (81)  Hfyagros  herba  fenilacea  esl^ 
foliis  similis  rubiae,  tripedanea.  semen  oleoBum,  quod  ei 
fit  ex  eo.     medetur  01*15  ulceribus  perunctis  hoc  suco. 

(82)  Herba,  quae  vocatur  nyma,  m  foliis  longis,  i 

107  tubaueis,  inlita  cicatrices  ad  colorem  reducit.  —  (83)  N»- 
trix  vocatur  herba,  cuius  radix  evulsa  virus  hirci  redolet' 
hac  in  Piceno  feminis  ahigunt  qiioa  raira  persuasione  Fa- 
tuos  vocant;  ego  species  lymphantium  hoc  mode  s 
esse  crediderim,  quae  tali  medicameiito  iuventur. 

}S  (84)  Odontitis  inter  feni  genera  est,  cauliculis  denmi 
ab  eadem  radice,  geniculatis,  triangulis,  nigria.  in  geoi" 
culis  folia  parva  habet,  longiora  tamen  quam  polygonum^ 
semen  in  alis  liordeo  simile,  llorem  purpureum,  pusillui 
nascitur  in  pratis.  decocLum  caultculorum  eius  in  tIdo 
austero  quantum  manus  capiat  dentium  dolori  medetur  ita^ 
109  ut  contineatur  ore.  —  (35)  Othonna  in  Syria  nascitur^ 
similis   erucae  perforatis  crebro  foliis,   tlore  crocl;  quare 

§  106:  Diosc.  rv  115,  —  §  109:  Diosc.  H  3 

1  germiiia,ti8  E.  |  et  tenuibus  TBdTC.  |  aliie  V'K.  talais; 
v.a.B.  2  ^saitudine  E.  8  septioe  (om.  et, 
HCB  VB'.  I  toti  f.  tyatim  E.  thiatin  v.a.H.  5  iixvm  f.  irvu 
v.a.H.  {  auguato  V.v.a.G.  ang-  E,  |  menee  Ev.a.C  T  fera- 
lacea  F.  ferrutacea  Td.  -utatio  B.  -ulcera  e  r.  fert  ulcera  B, 
8  tripedaneg  a.  -aia  EriJ.  eft:  XXXJTF  34.  XV1I125.  303. 
XTV  41.  9  pemnctis  iv,  -tua  VEr',  peranctns  (•himctuH  r'] 
B.  ID  njgm&  E.  nigina.  v.a.H.  |  tribuB  ll.v.  11  inlicita 
TB'.  I  a,ddorem  E.  IS  uulsa  d.  |  uiios  V.  13  ac  E.  | 
feminis  E(?)i'. a.S,  H  ergo  v.a.G.  \  lypantium  V.  lymphi 
ticum  K'.  -tium  E'.  15  credimua  Eti.a.G.  |  que  E. 
V.a.S.  I  inuenitur  EFett.  17  &b  ea.dem  VRAtr.  aduerauj 
radicem  Er.   j   in  om.  Ev.a.C.  19  in  a.liis  S.    malix  ^ 

SO  caaliconua  E.       22  ut  om,  TB.'4,  cfr.  §  5a.\  o'^^o™''^-  -^'» 
P-a.^.  i  y  g  Diosc.  cocci ■VE.itD.  co'Ait,\ap«.-m.~ 


vBdB]  NAT.  HIST.  JXVU  12  (80—80)  263 

ijuidam  iiDemonen  vocaverunt.  suciis  eius  oculorum  nie- 
dicamentis  coavenit^  mordet  enim  leniter  et  calefacit  ad- 
striDgitque  siccando,  purgat  cicatrices  et  nubeculas  et  quic- 
quid  obstet.    quidam  traduDt  lavari  atque  ita  siccalam  digeri 

fin  pastillos.  —   (86)   Onosma   longa   folia  habet  fere  ad  IK 

in  digitos,  ia  terra  iacetitia  ad  similitudiDem  anchusae, 

simiTia  sit;e  caule  sii;e  Hore  sii'e  semine.  praegnas,  si  edit 
a  aut  supergradiatur,  abortum  facere  dicitur.  —  (87)Ono- 
pradon  cum  ederunt,  asini  crepitus  reddere  dicuntur.   trahit 

<)  UTLQag  et  menseSj  alvum  sistit,  guppuratiooes  et  collectioaes 
discutit.  —  (88)  Osyris  ramulos  fert  nigros,  tenues,  lentosill 
et  in  his  folia  nigra  ecu  lini  semenque  in  ramuUs  nigruiii 
initio,  dein  colore  miitato  rubescens.    smegmata  mulieribus 
faciunt  ex   /is.     radicum   decoctum   potu    sanat   arquatos. 

5  eaedem,  priusquam  matiirescat  semen,  concisae  et  sole 
siccatae  alrum  sistunt;  post  maturitatem  vero  collectae  et 
:  sorbitione  decoctae  rheumatismis  ventris  medentur  et 
per  se  tritae  ex  aqua  caelesti  bibuntur.  —  (89)  OitysilS 
iblia  terna  habet.  datur  ad  stomacbum  disaolutum.  edunt 
N)  et  qui  enteroceleD  habent. 


•   g  111:   Dionc.  IV" J 


I   VD.    -onea  Sn.a.G.  2  couuenit  om.  X.J  1 

calefacit  TE.  calf-  TBfS,  excalf-  a(?)i).        4  obstat  d(?)w.a.S. 
5  onoxma  v  e  Diosc.  onoma  U.         6  tres  U.v.  |  iaoeutia  S 
ciun  P.  -tia  tria  U.v.        6  dixt.  et  lac.  ego  indicavi.  excideruMt 
fere  uniuersa  quoque  apecie  anchuHae:  cfr.  Dime.        7  similia 
ego.   inciriBVd(E?).   -ciHsia  B.  -ciaa  w.  |  aiue  (ter)  eoo.   aiaaU.v. 
efr.DioK.  et  de  mendo  XVIII 85.  XXVIII 104.  XXXII 110. 
XXXIV  121.  \  aedit  S.    edat  T{t)ii.a./.    cfr.  XX  165-    XSJI 
151.  XXV4e.  XXVIII170.  XXX66.       8  aupergrediatnr B, 
8.  9  odopradoD  E.    onopordon  v.a.S.        9  cum  edemnt  iS. 
corned-  T'BE.    si  comederunt  (-rint  v)  V'u{J),       9.  10  trahitur   , 
in  has  E.         1 1  oayriB  C  e  Dione.    osiria  v.    ospris  U.I,        12  in.   I 
om.'Vt.  I  lis  iv.a.S.  \  seminisque  E.  |  ramolia  V.       13  Bmegmata  J 
iiv.   amag-  V.   mag-  V'E.    aine  eg-  £.         14  iia  c.    hia  II. C 
radicJnmED.  |  potuVTEi).  -tur(?)«.      15  eaedemdi'.  ead-' 
roa/Z/reaeat  Y\    iii///ar-  Y\         16  siatitunt  E,         17  in  om.  i 
rheamatiBini  VB'.        17.  18  et  per  bq  ^H-v,  e'c^T«^%«£  &. 
"        2IJ  pnthetogleii  "E. 


264  C.  PLOn  SECUNDI  [VBd(B. 

(90)  Polyanthemuu,  qu^m  quidam  batrachion  appellant 
caustica  ri  exulcerat,  cicatrices  et  ad  colorem  rediicit,  eadeiiH^ 

usque  ritiligines  concorporat.  —  (91)  Polygomim  Graeci  vo- 
cant  quam  dos  sanguinsriani.  non  attolJitur  a  terra  Folii8< 
rutae  similis  gramini.  sucus  eiiis  infusus  naribus  supprimilj 
sanguinem  et  potus  cum  viao  ciiiusiibet  partis  profluviuoi 
excreationeaque  cruenlas  inhibet.  qui  plura  genera  poly- 
goni  faciiint,  banc  marem  intellegi  volimt  appellarique  a 
multitudine  seminis  aut  deositate  fniticis,  alii  po/t/gonoftHi: 
a  frequentia  geniculorum,  alii  tbalattf'ada,  alii  carcinothro% 
alii  cieraa,  multi  myrtopetaium.  nee  non  inveniufltur  qui 
banc  feminam  esse  dicant,  marem  autem  maiorem  minii»- 
que  nigram   et  geniculis   densiorem,   semine  sub  omnibus 

lUfoUis  lurgesceDle.  quocumque  haec  modo  se  babent,  vi» 
earum  est  apissare  ac  refrigerare.  semiae  alvum  solvunt^ 
largius  sumpto  uriiiam  cleat,  rheumatismos  cohibent,  qui 
si  non  Tuere,  non  prosunt.  stomachi  fervori  folia  io^' 
ponuntur,  vesicae  dolori  inlinuntur  et  ignibus  sacris.  sucuK 
et  auribus  punilentis  instillatur  et  oculorum  dolori.  pec 
Be   datur   et  in  Tebribus   ante  accessiones  u  cyathis, 


1  pol;Bant«jniim  £.  |  bat^iracliion  E.  -acion  T.  -ation 
3  esulcflra  in  B,  |  diet,  ego  I  et  ad  reducem  B,  5  putae  T'. 
-thae  B',  I  ditf.  snstuK  ego  coll.  DioRe.  (an  foliis  nitae  trana- 
poneada  post  grejaudi).  |  aimilifl  VBdTc(S).  aemine  E G.  |  gra- 
mini T«(S).  -ne  Bd.  -nia  VStG^J).  \  aupprimi  V,  7  cnien- 
tae  dSrtt.  cretaa  r.  |  qua  T.  8  faciant  B*.  |  appellarique  T 
Sdc.  ap  E  {folio  deperdito  d^ficieng  usque  ad  S  134  exemplari- 
buB  in).  \  a  om.  V.  9  alii  BS.  all  YD.  alii  calli  d.  calli- 
gonon  alii  v.  [  polygoaaton  B  e  Diosc.  pogonon  U.  poljg-  V. 
10  thalattiada  D  e  coni.  J  coll.  indice.  halattada  Vr.  bal-  d. 
al-  B,  teuthalida  G  e  Diosc.  athalida  (vel  asphaltida)  B. 
habnada  v.  {  carcinotbron  ll.iB  (carnin-  e)J.  -netron  C 
thron  P  e  Diosc.  13  minorem  lift.  Dal  13  femine 
14  turgescente  coni.  Dal.  -tem  II. v.  |  ae  om.  B.  |  habent  TB5. 
-eant  d(?)i?(J).  cfr.  FTobem.  p.  34.  15  semine  VRij(S). 
-na  dC.  16  aompta  BC.  17  fuere  iv.  fere  t.  \  femori  do. 
-re  r.  38  dolore  K.  18.  19  buoub  a-uriWa'a.''.  19  dial,  13, 
SO  data'      ■    "^/     daba-  U.v{D\    data.-  S.  \  iuot'     "' 


r 


TBd]  NAT.  HIST.  XXVn  12  (90—92) 


UrtiaDis  qiiarlanisque  praecipue,  item  cliolericis,  dysinte- 
riciB  el  in  solutione  stomarhi.  terlium  genus  orion  vocant,  ]15 
in  montibus  nascens,  harundini  tenerae  simile,  uno  caule, 
densis  geniculis  et  in  se  infarctis,  foliis  aulem  piceae, 
I  indicts  supervacuae,  inefticaciiis  quam  superiora,  peculiare 
Ischiadicis.  quartum  genus  ailvestre  appellatur,  paene  arbo-  ii« 
ris  frQtice,  radice  lignosa,  stirpe  cedri  riibicunda,  ramis 
tparti  binum  palmorum,  nigris  geniculoruni  ternis  quater- 
Disque  articulis.  huic  quoque  Hpissandi  natura;  sapor  mali 
cotonei.  decoquitur  iu  aqua  ad  tertias  ant  aridi  farina 
Inspergitur  et  oris  ulceribus  el  adlrilis  parlibus.  propter 
^givarum  vero  vitia  ipsa  coinnianducatur.  nomas  sistilu? 
omniaqiie,  quae  serpunl  ant  difficilem  cicalrtcem  balient, 
priTalim  vero  sanat  a  nive  facta  ulcera.  herbarii  et  ad 
anginas  utuntur  ilia  et  in  capilis  dolore  coronam  ex  ea 
iuponnnl  el  contra  epipboras  colto  circumdant;  in  lertianis 
quidem  sinislra  manu  evulaam  adalligant,  adeo  contra  pro- 
fluvia  sanguinis,  nee  ullaoi  magis  artdam  quam  polygonum 
servant. 

(92)  Pancratinm  aliqui  scillam  pusillam  appellare  ma-iia 
lunt,   foliis   albi    lilii  longioribus  crassioribusque,   radice 
bulbi  magni,   colore  rufo.     alvum  solvit  suco  cum  farina 
ervi    sumpto,    ulcera   purgal.     bydropicis,    splenicis    cum 


§  116:  Marc.  9,  "21.  81.  —  Dioac.  IT  5.  —  §  116:  (cfr.  Dio 
IV  6).  —  §  118:  DioBC.  H  203  (cfr.  302  med.). 


2  oreon  o.a.S.        4  in&rctia  B(?)Brof.  e  coni.  U.   infractiB 
rTf.    irac-  ii(J).    fare-  B  e  Diosc.  |  piceea  R.        5  radice  E. 
6  ischiadiB  VB.       6.  T  arboriB  B.    -ris  modo  Kd(?)C    ardoris 
Te.        7  frntieeVEw.  -tesa(?)C.   efr.§113.  XII 56.    TCXTIT 
71.    XXVI  85.  96.  I  rubicunda  ES.    -do  (rumb-  V)  rv. 
8  gparti  V.    parti  U.    («»  rami  fparfi?    cfr.  XXY  155). 
8.  9  qnaterniaque  a.Tv{D).    -ieue  C.    cfr.  §  74.  70.       9  malo  V. 
10  aut  tertiHB  V'B.       10.  11  farina,  Bpargitnr  S,   -na  insparg-  S. 
IS    ipsa   om.  i{f)II.         13    onmia   quaeque  T.         14   ganatiue 
factaE.       15  gingiuae  dT.       17  quidemTe(S}.    -dam r(?} G{/)-  i 
unlaa  E.  |  adeo  U.v.    ut  dextra  P.    ati  ac  (eo  orto  ex  geminaio 
co^?         IT.  18  profluniaa  TEf.         20  piusillam  T.    |    appella.- 
21  foliiB  om.  VE.        23  s^leniciB  dS.  -cvaoy^  tjCJiV 

is  VS..    -neticisqne  C.  '-_ 


266  C.  PLINI  SECUNDI  [VW 

melle  datur.  alii  decocunt  earn,  donee  aqua  dulcis  fiit, 
eaque  effusa  radicem  ternntes  digerunt  in  pastillos  sole 
siccalos  et  postea  utuntur  ad  capitis  ulcera  et  cetera, 
quae  repurganda  sint,  item  ad  tussini,  quantum  m  digitis 
adprehenderint  in  vino  daates,  et  ad  lateris  dolores  ant 
peripneumonicis  ecligmate.  dant  et  propter  iscbiada  ia 
vino  bibendam  et  propter  tormina  mensesque  ciendos.  — 

119(93)  Peplis,  quam  aliqui  sycen,  alii  meconion,  alii  meconi 
aphrode  vocant,  ex  una  radice  tenui  fruticat  fotiis  rutae 
pauio  latioribu^.  semen  est  sub  foliis,  rotundum,  minusi 
caudido  papavere.  inter  vites  fere  colligitur  messibus  sicca- 
turque  cum  fructu  suo,  subiectia  in  quae  excidat.  hoc 
polo  alvuG  solvitur,  bilis  ac  pituita  detrahitur.  media  potio 
est  acetabuli  mensura  in  aquae  mulsae  heminis  nL  et 
cibis    inspergitur   obsoniisque    ad    moltiendam   alvum.  — 

iao(94)  Periclymenon  fruticat  el  ipsa  es  intervallo  n  folia 
babens  subcandida,  mollia,  in  cacuminc  autem  semen  inter 
folia  durum  et  quod  difficile  vellatur.  nascitur  in  arris 
ac  saepibus  c/rcumvolvens  9e  adminiculis  quibuscumque. 
semen  eius  in  umbra  siccatum  tunditur  et  in  pastillos 
digerilur;  hi  resoluti  dantur  in  vini  aibi  cyatbis  tends 
tricenis   diebus   ad   lienem,    eumque    urina  cruentata  aul 

§  119:  Diosc,  rV  165.  —  g  120:  Diosc.  IV  14.  (cfr,  Plin, 
XXVI  77).    flupor.  11  61.  39.  75. 

2  radice  T,  i  tribua  II. v.  6  peripleumoniciB  TBJ.  I 
ecligniBte  cod.  Marbac.  C.  ecligma  itv.  ell-  B.  el-  T,  |  dant  et 
cod.  Mwh.  H.   dante  ((.f,   -tes  v.   del.  C.  |  ichiada  B.    fclii-  T. 

T  bibendum  v.a.S.    \    tormiiia  v.    -inanda  U.  8  peplia 

TETfiJ,  poplis  d.  peploB  v  e  Diosc.  10  dist.  ego.  ]  semen 
eat  ego.  -miae  U.v.  \  rotundu  ego.  -da  V.  -do  re.  |  miniiB  df. 
-Qos  VB,  -nore  quam  B.  -nor  D  mm  U  537.  li  candido 
VED.  -do  quam  d(?)j'.  -didi  B.  |  papauere  D  aim  U  587. 
-uer  TB,  -ueris  d(?)u.  12  an  post  fructu  auo  esxidenmt  uer- 
aata  adsidne?  c/r.  Diosc.  \  in  quae  B  Murbac.  B.  in  qua  rTl 
aquis  in  qusa  p.  |  excidat  C.  -dant  ll.Ttp.  13  aluum  V. 
14  tribus  n.v.  16  moliendam  v.a.G.  16  pericljmenon  (v&cj- 
cli-  V)  VdfC  cfr.  Diosc.  -noa  B(?)«,  |  duo  ll.v-  18  uellatur 
TBfBffi).    uela-  v.    euella-  dFen.    cfr.  XXV  171.  19  cir- 

camnvluena  D  coll.  XVI 244.  cunu!-''!.  couu-  td.        "tt.  teToia 
I'rfi'iS  tribus  •■  "-"■  cruentata  n.TtS.  -iiU  t.X^'aS.  «>i>.  »Sft.T< 


TBdiEaSiai)]     NAT.  HIST.  XXVn  18  (93—98)  267 

per  alvum  absiimil,  quod  intellegilur  a  decimo  statim  die. 
nrinam  cieat  et  folia  decocta,  quae   et  orthopnoicis  pro- 
sunt,     partum   quoque  adiuvaiit  secundasque  pelluiit  pota 
simili  mode.  —  (95)  Pelecinon  in  segetibus  di^iimus  nasci,  131 
fruticosam   cauliculis,   foliis  ciceris.     semen  in   siiiquis  t».  i' 
fert  corniculorum  modo  adnacis  ternis  quaternisve,  quale 
git  novimus,  amarum,  stomacho  utile,     additur   in   anti- 
dota.  —  (96)  Polygala  palmum  altitudine  inp/et,  in  caule 
sammo  foliis  lenticulae,  gustu  adstricto.     quae  pota  lactis 
abundanliam  Tacit.   —   (97)  Poterion  aut,   ut  alii  vocaut,  las 
pArynion  vel  ueuras  large  fruticat,  spinis  retorrida,  lanugine 
spissa,   foliis  parvis,    rotuudis,   ramulis  longis,   mollibus, 
lentis,  tenuibus,  flore  longo,  herbacei  coloris.   seminis  nullus 
ususj    est  gustu  aculo   et   odorato.     invenitur  in  aquosis 
collilius.    radices  habet  n  aut  m  binum  cubitorum  in  alii-  is 
tudineui,  nervosas,  Candidas,  lirmas.   circumfoditur  autumuo 
et  praecisa  radice  dat  sucum  rummi  similem.   radix  mira 
Tulneribus  sanandis  traditur  praecipueque  nervis  Tel  prae- 
cisia  inlita.    decoctum  quoque  eius  cum  melle  potum  disso- 
Hlationes    nervorum   el  infirmitales   et   incisuras  iuvat.   — 
(98)  Phalangitis  a  quibusdam  phatangiou  vocatur,  ab  aliis  131 
leacanthemum  vel,  ut  in  quibusdam  exemplaribus  invenio, 


1  an  absumunt?  3  et  folia  et  TE'.  3  panim  V. 
4  ainii'li  modo  iv.  -litudo  r.  \  peUcmon  J),  -nom.  (pelle-  T)  VB. 
-num  iv.  7  utilem  T.  8  palma  ego.  -mo  Tdf,  -mi  B(?)c. 
altitudine  T.  cfr.  IV  SS.  VI  130.  -nem  rll?)v.  \  inplet  S  e 
com.  Dal.  imp.et  f.  iapefc  T.  pet  B.  petit  d(?)u.  9  lenfcicle  T. 
-la«  D,  -igle  B,  |  pota  It«.  tota  Td.  |  lactis  c  e  Diosc.  laetia  T. 
let-  r.  10  poterion  B  e  Diose.  potireton  VEiJ.  potyr-  d. 
pontirrifl  v.  |  ant  at  v.  aut  tl.  11  phrynion  B  e  Diosc.  pa- 
m-  II.  peraen-  it.  IS  longo  H.e.  ^lKpd  Diose.  |  nullus  tie*. 
Dal.  nulli  (oTtwm  e  null;)  U.v,  nalliuB  S.  14  est  ego.  sed 
H.e.  15  duas  aut  tres  ll.v.  15.  Itt  altitudine  iv.a.J. 
16  Candida  V.  17  et  del.  H.  \  praeciaa  radice  ego  e  Diosc. 
-so  frutice  n.v.  \  sucum  t:  -cum  radis  U.D.  \  cummi  S.  -miB  J. 
gmnmia  dZ>.  -mi  v.  -miasie  (gumi-  B)  TB.  |  simile  iv.  -li  r.  I 
radix  del.  J?.  21  a  quibuBda.Tii  4.1).  aA;\w.  ^^^^^^aioi. 
as  iieoio  X.     cfr.  p.  mi,  S. 


268  C.  PLINI  SECUNDI  [VBdB 

leucacanlha.  ramuli  sunt  ei  numquam  pnuciores  n,  in 
diversa  tendentes,  flos  candidus,  lilio  riibro  similiE,  semen 
nigrum,  latum,  ad  leaticulae  dimidiae  figuram  multo  tenulus, 
radice  leiiui,  herbacei  coloris.  huius  folio  vel  flore  vel 
semine  aiiiiliantiu'  contra  scorpionum  pbalangi  or  unique  et  i 

1E6  serpentium  ictus,  ilem  contra  tormina.  —  (99)  Phyteuma 
quale  sit,  describere  supervacuum  liabeo,  cum  sit  usus 
eius  tantum  ad  amatoria.  —  (100)  Pbyllon  a  Graecis  vo- 
catur  lierba  in  saxosis  montibiis.  femina  magis  herbacei 
coloris,  caule  tenui,  radice  parva.  semen  papaveri  rotundo 
simile,  haec  sui  sexus  Tacil  pailus,  mares  autem  mas, 
semine  tantum  dilTerens,  quod  est  incipientia  olivae.  utrum- 

126  que  bibitur  in  vino.  —  (lOl)  PAe/landrion  nascitur  in 
palustribus  folio  apii.  bibitur  semen  eius  propter  calculw 
et  vesicae  incommoda.  —  (102)  Phaleri^'  tliyrsum  habeti 
longuni,  tenuem  ceu  calamum,  in  summo  florem  inclinatum, 
semen  simile  sesamae.  et  hoc  calculos  frangit  potum  ex 
vino  vel  aceto  vel  cum  melle  et  lacte;  idem  et  vitia  ¥•- 
I  aicae  sanal.  —  (l03)  Polyrrhizon  folia  habet  myrti,  ra- 
dices multas.     hae  tusae  dantur  e  vino  contra  serpentes^! 

ISTprosunt  et  quadripedibus.  —  (104)  Proserpinaca  heiiia 
vulgaris  est,   eximii  adversus  scorpiones  remedii.     eadem 

g  125:  Diosc.  IV  128.  Ill  130  (cfr.  Plin.  XSVI  1B2).  Th. 
H.  IX  18,  5.  —  g  i26r  Dioac.  Ill  149.  —  g  127:  cfr.  Dioac.  IV  4. 
Marc.  15,  29, 

1  leucbajita  d.  I  duobuB  U.v.  2.  3  semBU  nigru  latu  ego. 
semine  nigro  luto  liv.  S  teuuiua  ego.  -nis  U.  <uiore  v.  del. 
B.  Bed  efr.  Diosc.  *  radis  D.  \  tenai  VEdTiT.  -uis  D.  om. 
Bv.   I   folia  VK,  5  scorpionem  VS.  6  ictibua  (ortam  ex 

ictuuB)  VH.  I  torminos  V.  |  piiitaama  E.  hyt-  V,  10  aemine 
rotundo  papaueri  simili  v.a.S.  11  partum  V.    |    mas  Brol. 

6.  II.  del.  V.    a  femina  J.  13  femine  T.   |   different  d,    -runt 

V.a.G.  13  phellajidrioii  v  coll.  indicc.  pela^  II.  J}.  16  com- 
modaTE',  phaleris  o.  -nll.tD.  -laria  B  e  Diwc.  15.16longuin 
habetVK'd.  16  cafamumTEid.  |  florem  G.  -reinVd.  re  h  B. 
-re  Err.  IT  simile  <ini.  d.  18  aceto  cum  melle  dS,  |  lacte  d* 
Bri!.  acet-o  ri.  \  item  Vtv.a.G.  19  poljrhizona  E.  jtolpri- 
—     '    myrtae  VE.  20  eduntur  dT,  22  eiimii  dO, 

.     —ie  V.   -mia  I.   -mi  jj.  \  teme^i'^lB,  -&  ■a.Veiv.<,SV. 
-As  JFr, 


NAT.  msT,  sxvn  la  (ss-ios)  269 

coDtrita,  addita  muria  e  meaig  et  oleo,  anginam  eiimie 
curari  traduut,  praeterea  et  quantalibet  lassitudine  recreari 
defessos,  etlam  cum  obmutuerint,  si  subkiatur  linguae;  ai 
devoretur,  vomitioneni  sequi  salutarem. 

(105)  Rhecoma  adfertur  es  (is  quae  supra  Pontum  128 
«UDt  regionibus.  radix  costn  nigro  similis,  minor  et  nifior 
paulo,  sine  odore,  calfaciens  gustu  et  adstringens.  eadem 
trita  Tini  calorem  reddit  ad  crocum  incliuaDtem.  inlita 
coUecUoues  iaflammatioiiesque  sedat,  vulnera  sanat,  epi- 
phoras oculorum  sedat  ex  passo,  iusiguita  cum  melle  el 
alia  liveutia  ex  acelo.  farina  eius  inspergitur  contra  r^- 139 
coSthe  et  sanguiuem  reicientibua  drachmae  pondere  in 
aqua,  dysintericis  autem  et  coeliacis,  si  febri  careant,  in 
Tino,  sin  aliter,  ejt  aqua,  facilius  teritur  nocte  aiit«ce- 
dente  madefacta.  datur  et  decoctum  eius  bibendum  du- 
piici  mensura  ad  rupta,  couvolsa,  contusis,  e\  suhlimi  de- 
volutis.  si  pectoris  sint  dolores,  additur  piperis  aliquid  130 
et  murrae;  si  dissolutio  stomachi,  ex  frigida  aqua  sumitur; 
sic  et  in  tussi  vetere  ac  piirulentis  excreationibus,  item 
hepaticis,  splenicis,  ischiadicis.  at  renium  Titia,  suspiria, 
orthopnoeas,  arteriae  scabritias  sanat  ex  passo  in  oboiis 
potis  trita  aul  decoctum  eius.  lichenas  quoque  ex  aceto 
inposita  piu'sal.    hihitur  contra  inflationes  et  perfrictiones, 

&§  128—130:  DioBC.  m  2.     cfr.  eupor,  H  i  (88).  68. 

1  e  meniB  fiuc  pomt  coll.  XXVI 33.  XXXII  S3.  XXXI 
S3,    poxt   et   oleo   habent   e  meniB  if.     eminiit  B.     hemiulB  Tf. 
-ua  d  (e  margine  falto  loco  intertum,  ut  videtur).    om.  %v. 
'i  curare  d    |  et  TBdTfS,  in  Ev.    et  in  iH(D).         3  obmata.- 
erint   B'.     ommutuerint  E,  6    rhecoma,   £v(D)      reo-  VBf. 

rhac-  d(?)C  e  Dime.  (ti&).  an  rhenm  (Ibflov)?  |  iis  p.  hie  U.C. 
T  ca,l£cieDS  B.  8  reddita,  E.  |  illita.  -e.a.S.  ia  inlita  E. 
10  inlita  iuiiguita  AXtv.a.S.  (fieterwn  efr.  §  ^S)-  ^'^  autem 
VdTfS.  om- H,  etiamEr4j(D).  [  coleacia  V.  j  lebrioiH'.  ]  careant 
Eit'[fi).  -ent  tG.  14  ai  TB'd.  16  ruptam  E.  |  cautuaa 
conuolais  E,  (cfr.  §  21).  19  aiue  et  E.  sine  v.a.ti.  \  intua 
v.a.H.  \  uetere  oc  UTH.  -re  a  r.  sine  extra  v.  2Q  spleoicis 
dBrif  (-neticis  v).  espl-  r.  |  eciadicie  TBE.  |  at  ego  et  dist. 
ad  ll.v,  I  renum  dEv.a.S.  21  arteria  V.  -iaa  V'd,  |  ei- 
cabiitiaa  d.  >ridttafl  VB,  |  tribus  U.v.  32  gotus  B'.  um.  ^-^ 
'       fnte?      23purgatVBEll(SV  a8.TiitiTH..\'eft*vOwsnKfc"^V-. 


270  C.  PLINI  SECUNDI 

febres  IVigidas,  singultus,  tormiua,  herpetas,  capitis  gravi- 
tates,  melancholicas    vertigioes,    lassitudiDum    dnlcres 

131  convolsiones.  —  (ll^^)  Circa  Ariminum  nota  est  berba 
quam  resedam  vacant,  discutit  coUectionea  inf lamina tioDe»> 
que  omnes.  qui  curant  ea,  addunt  baec  verba:  Reseda,: 
morbos  reseda;  scisne,  scisiie,  quis  hie  pullus 
egerit  radices?  nee  caput  nee  pedes  tiabeat.  haec 
ter  dicuut  totiensque  despuunt. 

(107)  Stoechas  in  iasulis  tantum  eiusdem  : 
gignitur,  odorala  herba,  coma  bysopi,  amara  gustu. 
c.iet  polu,  pectoris  dotores  levat.    antidotis  quoque  misce* 

132  tur.  —  13.  (108)  Solanum  Graeci  CTpuxvov  vocaut,  ut 
tradit   Cornetius    Celsus.     huic   vis    reprimendi    refri- 

133  gerandique.  —  (109)  Smyrnion  caulem  habet  apii,  folia 
latiora  et  maxime  circa  stolones  multos,  quorum  a  sinn 
exiliunt,  piuguia  et  ad  terram  iufracta,  odore  medicate- 
cum  quadam  acrimonia  iucundo,  colore  in  luteum  langoe-* 
scente,  capitibus  caulium  orbiculatis  ut  apii,  semiue  i 
lundo  nigroquc;  arescit  incipiente  aestate.  radix  quoque 
odorata,  gustu  acri  mordel,  sucosa,  mollis,  cortex  eiui 
foris  niger,  intus  pallidus.    odor  murrae  tiabet  qualitatem^ 

iS4unde  el  nomen.    nascitur  el  in  saxosis  coUibus  et  in  teiv 

§  131  extr. :  DioHC,  III  28.  eupor,  H  76,  33.  laid.  XVII 9, 
g  132:  DioBc.  rV  71.     Celsus  H  33  (cfr.  Plin.  SSI  177  sqq.).  — 
g§  132—136:  Dioso.  HI  72.  —  g  134:  Dioac.  eupor.  II  76.  49. 

1  herpetas  fl'TS  cum  Growmo.   berbet-  VB.   heBperit-  X.. 
esp-  r.    SiSperitateB  i'v.       l.  2  grauitatia  E.       2  colorea  VS. 
3  herba  d(?)v.    heroa  £i,    ot».  r.        4  reaedeam  T.   -daem  B. 
5  omnes  Erii.  om.  r.   cfr.  §  56.  \  berba  {mn.  liaee)  E'.      6  mi 
boa  V,    -big  ll.tJ.  I  aeisne  quia  BEii.    cinae  quia  V,    o  in  equia  d. 
c  in  qnis  T.  (  bine  E.  |  puUoa  V(7)v.a.H.         7  dist.  P.  '  '    '      ' 
TdTfS  cum  P.    -eant  Er  e  e&rr.  v{D).        3  atoecas  E 
10  comam  TfE.    (coma  thymi  coni.  Dal.  e  Diosc.)        12  atrych- 
non  V  e  Diosc.    crys'>  E.    eryio  Vd'K.    eriio  d*.         14  zmjr- 
nion  S  coH.  indice.         16  pingula  T.  |  &  ad  (at  B)  TBTS.    ad 
d(?)Bru.   I   medicamento  V.         17   iucundo  U.    -de   (ioc- T)   B. 
-da  V.    de  dictione  cfr.  XXIV  128.       17.  18  langueBcunt  ea  E. 
18  apii  II  v(H).     anetbi  B  e  i>M)8C.         19  nigroqne  eqo. 
qa^^^~^o  gnod  Bai. 


1 


TBdJq  SAT.  HIST.  SXTO  12— 13(106-110)  271 


teah.  usus  eius  calfacere,  eitenuare.  urinam  el  menses 
cieot  folia  et  radix  et  semen,  alvum  sislit.  radii  col- 
lectiones  et  suppuralionee  non  veteres,  item  duritias  discutit 
ioJita,  prodest  et  contra  phalangia  ac  serpentes  admixto 
icacbry  aut  polio  ant  melissophyllo  in  vino  pota,  sed  parti- 
ciilatim,  quoniam  universitate  Tomitiones  movel;  ipia  de 
causa  aliquando  cum  ruta  datiir.  medeliir  tussi  et  ortho- 186 
pitoeae  semen  vel  radix,  item  thoracis  aut  Henis  aut  re- 
otum  aut  vesicae  vitiis,  radix  autem  ruptis,  convolsis. 
H  partus  quoque  adiuvat  et  secundas  pellit.  datur  et  ischia- 
dicis  cum  cretbmo  in  »ino.  sudores  ciet  et  ructus,  ideo 
inflationem  stomachi  discutit.  vulnera  ad  cicatricem  per-  i 
duciL  exprimitur  et  sucus  radici  utilis  feminis  et  thoracis  138 
praecordiorumque  desideriis,  calfacit  enim  et  concoquit  et 
purgat.  semen  peculiariter  hydropicis  datur  potu;',  quibus 
et  Bucus  inlinilur.  et  in  malagmate  cortice  arido  et  ad 
obsonia  utuntur  cum  mulso  el  oleo  et  garo,  maxime  in 
elixis  carnibiis.  ■ —  Sinon  concoctiones  facit,  sapore  simil- 
lima  piperi.    eadem  in  dolore  stomachi  efScax. 

(110)    Telephion    porcDacae    similis   est  el  caule  eliaf 
foliis.     rami   a    radio  e    septeDi    octonique    fruticant   foliis 

g  186:    DioBC.  enpor.  D   31.    39.   61.  103,  lO'J.   Ill,    I  2S7. 
n  13,  —  §  136:  ibid.  H  63,  —  §  137:  Diosc.  n  217.    (Sieand. 

tbcr,  879.) 

1  uena  tl.v.  an  uia?  |  excaUWcere  i{'/)ti.a.S.  I  eitenuare  11. 
v{Brot.).  del.  H.  |  urinas  S.  ruiimni  T,  3  et  aemen  UltD. 
Bemeo  5.  |  digl.  ego  coll.  Diosc.  eupar.  II  49.  an  eawi'derwnt 
ipsiua  decoctum  ante  aluum?  G  polio  72,  6  uomitioiies 
TBdT,  -BemEru.  c/r.  XXII 153.  XXIIT 153-  XXXIV  12ii. 
7    curata    datur   V,  8    aui    lieniB    T.  8,  9    lenaum  VB'. 

lienum  d.  10  partus  BK«,  raptuB  r.  10.  11  scliiadicis  BE. 
Bcia-  T,  11  crethmo  d{?)B.  cretamo  VB  (-anio  ti).  chre-B.  | 
sudor  est  £,  |  ciet  VEdc,  creta.  Er.  \  ructuB  Erv.  om.  r. 
13  radici  YXtG.  -cia  rTo.  14  coacoquid  Td.  1&  datur  dv. 
-to  VB.  -tu  Er.  I  potui  ego.  -turn  TEE,  -tu  d«,  cfr.  nota 
ad  XXirUS.  16  in  ego  et  dist.  om.  llv.  \  malagmate  VEc. 
-te  e  G(S).  -ta  e  Ed(?)iro(,  e  mni.  B.  17  <m  oTjaonia  fo- 
liis? cfr.  Diosc.  18  amonY'i.l  Mwrbac.H  eum  P.  einml  V'r 
e  eorr.  Bp.  {aft  sison  e  Diosc.  Ill  57?).  19  dolorem  B'. 
odore  E.  20  thelepbion  VE,  31  folii  VB.  (  et  octouiqije 
""'  '-     itoptgtti  qui?)..- 


272  C.  PLINI  SECimDT  tVBdi 

craesis,  carnosis.  naHcitur  in  rulti.s  et  masime  inter  rites, 
inlioitur  tentigiut  et,  cum  inaniit,  deteritur.  inlinitur  el 
vttiligiai  terois   fere  mensiLus  senis  horis  noctis  sut  diet 

138  et  lit  poatea  farina  liordeacia  inlinatur.  medetur  et  tuI- 
neribus  et  fistuUs.  —  (111)  Trichomanes  adianto  simile  eat, 
esilius  modo  nigmisque,  foliis  lentirulae,  densis,  parvK, 
adversis  inter  se.  decnctum  eius  stranguriae  sanst  in  vino 
albo  potum  addito  cuniino  ruBtico,  iienem.  cohibet  capillos 
fluentes  aut,  si  ellluiterint,  reparat  alopeciasque  densat  tri- 
tum  in  oleo  et  inlitum.  sternumenta  quoque  gustatu  movet. 
—  (112)  Thalictnim  folia  coriandri  habet,  pingiiiora  paulo, 

139  canlem  papareris.  Dascitur  iihique,  praecipue  campestribus. 
medentur   ulceribus    folia    rnm   melle.   —   (113)   Thfa^ 
duorom  generum  eat:  anguslis  foLiis,  digitati  latitudioe  < 
ioDgitudine,  in  terram  versia,  in  cacumine  divisis,  caulicn 
semipedali  non  sine  I'amiSj  ....  peltarum  specie  semii 
incluso,  lentiuulae  efiigie,  nisi  quod  infringitnr,  unde  n 
men.   Ilos  albicat.    nascitur  in  semitis  et  saepibus.    semi 
aappri  gusliis  bilem  et  pituitam  ulrimque  extrahit;  modus 
aumendi  acetabuli  menaura.    prodest  et  ischiadicis  infiisuni. 

%  138:  Dio8c,  IV  136  (134).  Th,  H.  VII  14,  1.  cfr.  Plia. 
XXn  63.  63.  66,  XXVI 87.  XXV  135.  —  Dioac.  IV  96.  —  8  1*8: 
Diosc.  n  18o. 


^ 


a  lentigini  —  inlinitur  om.  B.  |  et  Vp.  at  fl.  ad  B.  |  dete-i 
ritut  V'dTfl!  deritut  V.  deretur  B.   teritor  u,         4  4  ut.e^.' 
efr.  XXVUI 90.  aut  VBd',  om.  d'Brii,  |  illinitur  i.(?)v.a.S. 
6  simile  vet.  Dal.  -iU  ll.v.        6  exilibus  modo  nigrisqiv  MHOtr 
emtfid.  IV  24.   \  paruia  ego  e  Theophr.    amaris  ll.v.  7  ad- 

ueraiB  om.  I.  1  Btrangnriag  i'v.    transg-  Er.    adstrang-  d'.   ad> 
string-  (-uiriEia  T)  r.  8  Jienem  too  et  dist.  coll.  Diosc.  ti 

XXJI  65-   lefum  H.Tf,  eeum  J.  uoUjBum  S.  iilitnm  S.  fuena 
V.   ipanm  M^ler  I.  I.  25.        10  in  oleo  et  ego  colt.   Theopki 
in  oleo  ll.v.   \   atemntamenta  V^iv.a.H.         11  thalictrom 
Diose.    -ietrum  o.    -itrum  T.    -itruum  tH.  tariitrnum  (-ithr-  A) 
Vd.  thoaritr-  Br.   aritthr-  B.         12  in  campeetribuB  d(?)».  cfr. 
nota  ad  XXir  09.        IS  thlaspi  f{B') H  e  Diosc.    -ape  (B^C 
-pHB  o.  ticEBpi  TB.  thic-  r.        16  longitudine  et  latitadi 
v.a.S.  I  t«rrae  T.  -rra  d.         16  semen  pedali  V.  |  lac.  ego 
cavi  cum  vet.  Dal.    excidit  fere  folliculia.    cfr  DioK.  \  Siit.  J. 
Bpeoies  Vd.  18  floB  Erif.  ad  floa  7B.  a.t  ftw,  4T. 

&^^j^tam  est|  floa?        so  aciadicu  '^B.l. 


radB3  NAT.  HIST.  XXVn  13  (110— IIS)  273 

potions  sanguiDem  trahi't,  menses  quoqiie  ciet,  sed  partus 
necat.  alteriim  thiaspi  alujui  Persicon  napy  vocant,  latis  liO 
foliis,  radicibus  magnis,  et  ipsum  utile  iscbiadkoniin  in- 
fusioni.  prodest  et  inguinibus  utrumque.  praecipitur,  ut 
qui  colligat  dlcat,  sumere  se  contra  iaguina  et  contra  om- 
Des  collectiones  et  contra  vulnera,  una  manu  toUat  — 
(114)  Trachinia  herba  qualis  sit,  non  traditur.  credo  fal- 141 
sum  et  promissum  Democriti  portentosum  tsse,  adalli- 
gatam  triduo  ahsumere  lienes,  —  (115)  Tragonis  sive 
tragion  nascitiir  in  Cretae  taatum  insiilae  maritimis,  iunt- 
piro  similis  et  semine  et  folio  et  ramis.    sucus  eius  lacteus 

in  cummim  spissatus  vel  semen  in  potione spicula 

e  corpore  eicit;  tuuditur  recens  et  cum  vino  inlinitur  aut 
siccae  farina  cum  melle.     eadem   laclis  abundautiam  facit 
mammisque  unice   medetur.  —  (116)  Est  et  alia  berbalU' 
tragoB,  quam  aliqui  scorpion  vocant,  semipedem  alta,  fruti- 
cosa,  sine  foliis,  pusillis  racemis  rubentLbus  grani  tritici, 

DioBC.  II  185.    cfr.  Plin.  XIX  ITl.  — 

i:  Diose.IVSl, 

Diosc.  n  173.    cfr.  Th.  H.  VK 


1  potione  ego  e  Diosc.  cfr.  XXIH  14.  potn  coni.  S  do- 
nee It.v.  I  trahit  coni.  3.  tratat  U.v.  2  thlaapi  dTflT.  -pe  G. 
thiaspi  r.  |  napy  B  eoll.  XIX  171.  naps  TBd.  aps  E  Verc. 
apa  V.  I  Mis  Td.  3  acbiadicorum  T.  scia-  BE.  4  pro- 
aunt  ES.  ]  ingttibua  E.  |  atriique  E«.  -raque  tS.  6  colliga- 
Et  e  corr.  S.  -get  V(?)J.  -git  dp.  7  trachinia  dff.  tracit 
VHT.  tbrachi-  Er.  tragonia  v.  \  credo  Tdc.  -dito  Er  e  eorr. 
del.  D.        7.  8  falBum  et  U.S.     et  D.    et  falfium  eaae  v. 

8  democriti  de,    deincerti  r.  \  eaae  ego.    est  U.S.    enim  eat  V. 

9  adsumere  V.  |  atragonia  E.  10  creta// Vu.a.  G.  |  inaulae  dff. 
-la  r.  -la  in  v.  11  in  lacteos  E,  12  cummin  T.  gummi 
A{1)v.a.S.  I  uel  aemel  Lugd.Sal.  |  inpositioue  'Bv.a.S.  de  tnendo 
cfr.  XXIV  34.  I  lac.  ego  indicavi.  exciderant  fere  medetur 
BtrangTiriae.  item:  cfr.  Diosc.         12,  13  apicnle  corpora  E. 

13  in  uino  Er  e  corr.  14  ai&ca  d.  |  faring  E.  [  tacit  BdEc. 
iacii  V'.  iaci  in  V'.  15  et  Ero.  om.  r.  16  tragas  E'. 
-graa  E'.  17  aine  d(?)S.  om.  tv{D).  cfr.  Diosc.  et  Plin.  (an 
foliis  nnllis?  cfr.  XXV  93).  \  grani  U.J.  -no  v.  (an  magnitu- 
dine  grani  pel  grani  instar?     C^.  SimcY 

Plror.  i,j.i.  Hiai.  lY.  ""  "^fct.  '^'*' 


274  C.  PLINl  SECtTNDI  iTsd 

aculo  cauumine,  et  ipsa  in  mariiioiis  nascens.     huius  i 
cemorum  x  et  xii  cacumina  tilta  ex  vino  pota  coeliacis,  1 
dysintericis,    sanguiuem    excreanlihus   meDsumque    abun- 
dantiae  auniliantur,   —   (H?)   ^^^  ^^  tragopogon,    quem 
alii  comen  vocant,  caule  ]>arvo,  foiiis  crocij  radice  loDga,  | 
dulci,  super  caulem  calice  lato,  nigro.    iiascilur  in  aspem  j 
manditurque,  eiDe  usii.  | 

43  (118)  Et  de  berbis  quidem  meinnria  digDa  hactenus 
accepimus  aut  comperimus.  in  fine  earum  admonere  non 
ab  re  iudicamuSj  alias  aliis  virium  aetates  esse,   longissimo  i< 

3,  6  tempore  durat  elaterium,  ut  disimuSj  chamaeleon  niger 
XL  annis,  ceotauriuin  noQ  ultra  xii,  peucedanum  et  ari- 
stolocbia  sd   rr,   vitis  siWestris  anno,   iu   umbra  si  ser-  T 
ventur.     et   animalium   quidem    exteroium   nullum   aliud  I 
radices   a  nobis  dictas  adtingit  excepta   spbondyle,    quaotji 
taaaes  persequitur.     genus  id  serpentis  est. 

a      (119)   Ne   illud   quidem  dubltatnr,   omnium  radicuml 
vim  effectusque  minui,  si  fructus  prins  ematurescantj  item  T 
seminum    ante    radice   propter   sucum    incisa.     resolvitur 
autem    omnium   vis    consuetudine,    et   desinunt  prodesse,  so 
cum  opus  est,  quae  cottidie  in  usu  fuere,  aeque  quam  no- 

— 

§  143;  Til.  H,  IS  14,  1.  3.  —  g  U4;  Th,  H,  IX  14,  4,   17,1. 


e  Diosc, 
ram'  ll.v.  2  tria.  B.  4  quam  d. 
fl  corr.  -me  r.  |  largo  (pro  parao)  d.  6.  7  nasoitur  in  asperia 
manditurque  Eri).  nasciturque  r.  uascitur  in  asperis  v. 
cfr.  IHosc.  II 173.  8  de  erbisV.  dierum  d.  9  comferiniua 
conf-  T  e  corr.  j  moiiere  £.  10  alias  aliia  (alii  S]  BdBH. 
^■eklll/ll  v.  alii  v.  aliis  alias  e.  {  aetatia  B.  12  ceatan- 
rium  EKo(S).    -reum  r(l)Lugd.  I  intra  E.  |  et  ll.viS).  '  " 

sex  Srot.  13  ad  vi  D.  ac  n.v{G).  v  aut  vi  B. 
-  efr.  Theopiir.  |  ai  in  (Broi.)S  e  Theophr.  \  ai  J.  om.  lln.  13.  14 
aemantur  d(?]v.a.S,  14  esterorum  i(?)vet.Dal.IL  cet-  m. 
efr.  Theophr.  15  a  om.  d.  |  aphondjle  tH.  spondile  U.v. 
-dyle  C.  16  genua— est  delere  voluit  Brot.  18  effectui 
qnem  innifiT  ruciue  V.  ]  amatureacajit  X.  mat-  v.a.S.  19  la- 
dice  ti.     -c&a  U.    \   iccisura  VB'.  21    cottidie  E. 

gaoti-  p     efr.  XXVUI 37.  \  eaque  V«^    «i\i6  t 


ger 

'"■J 
er-| 

iudi 

moM 

uml 
em  \ 


YBaH]  NAT.  HIST.  XXVII  13  (116—130)  275 

cei-e.     omiies   vero  lierliae   veliementiores   effeclu  virihus- 
que  suut  iii  frigidis  et  In  a(|uilonus,  item  sicris. 

(120)  Sunt  el  gentiam  dilTereDtiae  non  mediocres,  iU 
sicut  acuipimus  de  taeniie  liimbricisque,  inesse  Aeg:ypti, 
Arabiae,  Syriae,  Ciliciae  populis,  e  diverse  TTireciae,  Phry- 
(^ae  omnino  noo  ianasi'i.  minus  id  mirum  quam  quod 
in  confinio  Atttcae  el  Boeotian  Thebanis  ionascuntur,  cum 
absint  Atheniensibus.  quae  coutemplatto  aufert  nos  ad  146 
ipsorum  animaliiun  uaturas  iagenitasque  iis  vel  certiores 
amorbonim  omnium  medicinas.  rursus  enim  cum  rerum 
parens  nullum  animal  ad  boc  tantum,  ut  pasceretur  aut 
idia  satiaret,  nasci  voluit  artesque  aalulares  inseruit  et 
Tisceribus,  quippe  cum  surdis  etiam  rebus  iusereret,  turn 
vero  ilia  aoimae  auiilia  praeatantissima  ex  alia  anima  esse 
voluit,  contemplatione  ante  cuncLa  mirabili. 


S  145:  Th.  H.  IX  20,  { 


1  herle  uero  hebeB'.  eft'ectoV.  SaqniJoiiis  VZB.a.C{D). 
eicci  E.  EQcis  T'.  3  eiiat  om.  B.  |  et  gentium  iv.  ut  ge- 
T'SX.  uice-  T'.  i  accepimue  iv.a.S.  |  taeniia  tS.  teaeia  II. 
tin-  V.  I  lubricisque  V.  |  inesse  Brv.  esse  VBfS.  et  d. 
6  populiB  dinerais  E,  |  threciae  J.  phraeo-  V.  graec-  rv. 
tbrac-  8  cum  B  e  Theophr.  7  artice  E.  |  et  om.  Eti.a.S,  | 
bojWeticae  T.  bolutig  d.  boeotiaec[ue  v. U.S.  8  aofert  nos 
vfS).  affett  noa  d.  auferinos  B.  ant  ferinoa  TE.  aufert  rurane 
HOB  C,  ghifiTD,  10  nirene  iMp(S).  del.  G.  remm  if.  | 
enim  I'.Iif.  euimuero  v.  \  cum  lemm  ego.  earn,  rem  TBED. 
ea  re  dT.  ea  iu  re  J.  omnium  remm  S.  omnium  H.  remm 
omnium  v.  cfr.  XXII 117.  XXIV 1.  XXIX  64.  XXVII  8.  3. 
(jMut  earn  lem  itinernit  D  tractabimua,  quandoquidem  natura 
onmium  remm).  II  paiceretur  B.  |  aut  TBdi>(J').  ut  EiS. 
12  nalnit  T.  |  inseruit  ll.v.  an  inseait?  13  uisceribus  ll.v. 
anuermibus?  cfr.  XXX  115.  XX/X  93.  |  inaeraerit  v.a.Brot.  ] 
tunc  VK7).  14  alia  anima  VEdS.  animalia  {-libua  C)  alift 
ErC.     -ma  alia  r.  |  Hi  ae  B. 


r 


C.  PLINI  SECTTNBl 

C.  PLINI  SECUNDl 
NATURALIS  HISTORIAE 

LIBER  XXVni 


1  1.  (1)  Dictae  erant  natui'ae  omnium  reruni  inter  cae- 
lum ac  terrain  iiasceutium,  restabantque  iguae  ex  ipsa 
tellure  Todiuntur,  si  non  herbarum  ac  fruticum  tractata 
remedia  auferrent  traverses  ex  ipsis  animalibus,  quae  sa- 
nantur,  reperta  raaiore  medlcina.  quid  ergo?  dixerimiia  I 
herbas  et  Doriim  imagines  ac  pleraque  inventu  rara  ac 
difficilia,  Udem  tacebimus,  quid  id  ipso  iiomine  prosit  ho- 
inini,  ceteraque  genera  remediorum  iater  nos  viventia, 
cum  praesertim  nisi  carenti  doloribus  morbisque  vita  ipsa 

2  poena  liat?  minime  vcro,  omnemque  insumenius  operam, 
licet  fastidii  periculum  urgeat,  quando  ita  decretum  es^ 
miuorem  gratiae  quam  utilitatium  vitae  respectum  habere, 
quiu  immo  externa  quoque  et  barbaros  etiam  ritus  inda- 
gabinius.  fides  tantum  auctores  appellet,  quamquam  et 
ipsi  consensu  prope  iudicii  ista  eligere  laboravimus  potius-  8 

3  que  curae  rerum  quam  copiae  institimus.    tllud  admonuisse 
s&'^s^a'*  P^i'403'i'  necessarium  est,  dictas  iam  a  nobis  naturas 

animaliuDi  et  quae  cuiusque  essent  inventa  —  neque 

1  dictae  iv.  -tu  rS.  \  erat  VS.  |  naturae  iv-  -ra  tS.  | 
inter  dBrp.  -rre  a.  -rrae  V.  2  terram  Eru(D).  -rraa  rtlS.  \ 
quae  Bd«.  que  T.  qnaeque  E.  quaequae  D,  \  ipfa  Er», 
ilia  r.  ima  J  volt.  XII 3.  3  tractata  iv.  -eta  Er.  -ctarentT, 
-ctarunt  E.  4  auferent  V.  |  traueraos  TSS.  -ana  (ira-  V)  V. 
transnersoB  (-aia  B')  Bdy.  5  quid  VBKJ.  qui  d{?)rp.  cfr. 
XXIX IS.  iXVII217.  XXXVnu).  1  dM-J. Idinmua Iv.aO. 
6  inuenta  E.  T  an  difGcilia  £?  |  idem  TE2).  7.  a  homini- 
que  E.  8  que  genera  om.  B.  9  carent  T.  11  iurgeat  S, 
12  gratia  VE.  |  utili latum  tv.a.I).  cfr.  §59.  13  barbarasB'.  I 
etiam  Etc  (D).  om.  rS.  14  an  tamen?  15  proprii  v.a.G.\ 
iudicii  lata.  D.  cfr.  §  6.  8.  XX  IT  15.  prtief.  6.  S.  -cii  f-ci  E) 
Jfe  gg-     -oata  ff.        16  institumM  "ft.    -mmaa  tt. 


TXdE]  NAT.  HIST.  SXVUI  1  (1—3)  277 

enim  minus  prol'uere  ntedicioas  reperiendo  quam  prosunt 
praebendo  — ,  nunc  quae  in  ipsis  auiilientur  indicari,  iie- 
que  illic  in  totum  omissa;  itaque  haec  esse  quidem  alia, 
Ulis  tamen  cod  ex  a. 

(2)  Incipiemus  auLem  ab  liomine  ipsum  sibi  exquirente,  4 

inmensa  slatim  difticultiite  obvia.    sangiiinem  qtioque  gladia- 

toruni   bihunt,   ut  viTentibus   poculis,   comitiales   [morbi], 

quod    spectare   facieutes   in    eadem   harena  feras  quoque 

horror  est.    at,  Herciile,  illi  ex  bomiue  ipso  sorbere  efli- 

10  cacissiinum  putant  calidum  spirantemque  et  vivam  ip.«am 

animam  ex  osculo  vubienim,  rum  plagis  omnino  ne  fera- 

rum  quidem  admovei-i  ora  mos  sit  humanus.    alii  medullas 

crurum  quaerunl  et  cerebrum  inrantium.     uec  pauci  apud  B 

Graecos  siugulonun  viscerum  membrorumque  eliam  sapores 

M  dixere,  omnia  persecuti  ad  resigmina  unguium,  quasi  vero 

ganitas  videri  posstt  feram  ex  homtne  lieri  morboque  di- 

gnum  iu  ipsa  medicina,  egregia,  Hercules,  frustralione,  si 

noa  prosit,    aspici  bumana  exta  nefas  babetur:  quid  mandi? 

t     quis  ista  invenit,  OstAane?    tecum  enim  res  erit,  eversor  6 

aa  iuris  humani  monstrorumque  artifex,  qui  primus  ea  con- 

I    didisti,  credo,  ne  lui  vita  oblivisceretur.     quis  inveuit  sin- 

§4:  CelBnBin23  (p.  111).    PI.  iun.  94,  1.    cfr.  Scriboa.  17. 


1  cum  (pro  quom)  V.  |  prosiiit  A',  poasunt  Dai. 
3  emisea  Yd,  |  baec  itaque  TK'dSJ.  fi  exquirente  U  593. 
-tes  BdEt'.  -tiB  V.  6  quoqne  TdErfir.  om.  X.  quidem  C. 
nantque  v.  an  quippe?  cfr.  XXV  59.  7  ut  bibentibuB 
T'BdTfB.u.G,  I  poculis  G.  popalis  H,  {v  add.  procul  sint).  | 
IMWOS  jMStts  f  cotii.  S.  9  ad  T.  |  sorbore  E.  sobere  V. 
10  Bperantemque  B.  |  uiuam  B.  unam  II.  una  v.  11  cum 
— 11,  12  fecarum  om.  V'B'd.  11  oninino  ne  ego.  omneT'Er. 
ne  G.  hnnc  {vel  hoc)  ue  B.  boc  omnium  ii,  13  quidam 
V'i).o.S.  I  ore  B.  ori  J}.  \  moa  ttJ.  mua  V'E.  mua  fas  V> 
faa  a(?)Brti.  |  humanus  ll.Tl  -na  G-  -no  B.  -naa  D  {ad  me- 
dullas refei'ens).  14  aapore  T,  16  reaegmina  if.a.J.  cfr. 
Sin  77  (M),    XXVIII 86.  16    feram    ei   homine    om.    B, 

....  mine  r  m  marg.  17  medicing  gratia  (-tia  egregia  v) 
Av.a.O.  18  exista  V.  19  oathane  {P)S.  cfr.  XXX  S. 
OBtr,    -tane  T'BT,    -tenta  re,  |  cura  V'E.  |  restrit  B.   res  rit  V. 

19.  SO  eueraoaturis  V.    -Dnwi'cl  ■^^.       ia  ■waft'i-XOTNaa's^'i.'*.. 

31  tDi  uita  ego.     uita,  II.    uila  Via  xi. 


278  C.  PLINI  SECUNDI  [VEdB 

gula  membra  Lumaiia  maiiderc?  i]un  r.ouieuLura  iiiductus? 
quam  potest  medicina  ista  originem  hahtiissc?  quis  veoe- 
ficia  iuQocentiora  feuit  quam  remedia?  esto,  barbari  ej- 
temique  ritus  inveDerant:  etiamne  Graec.i  suas  fecere  has 

7  artes?  extant  commentationes  Democriti  ad  aliiid  noxii 
bominia  ex  capite  ossa  plus  prodesse,  ad  alia  amici  et 
hospitis.  iam  vero  vi  interempti  denle  giagivas  in  do- 
lore  scariphari  Apollouius  effiracissinium  sr.ripsit,  Me- 
letos  Dculorum  sufTusiones  Telle  bominis  sanari,  Artemon 
calvaria  interfecti  nequc  cremati  propinavit  aquam  e  fonte 
noctu  comitialibus  morbis.    ex  eadem  suspendio  interempti 

B  catapotia  fecit  contra  caiiis  rabiosi  morsus  AnlaeuG.  at- 
que  etiam  quadrupedes  homine  sauavere,  cootra  inllationes 
bourn  perforatis  cornibus  inserentes  ossa  humana,  ubi  homo 
occisus  esset  aut  crematiis,  siiigiaem,  quae  pemoctasset,  rt 
siram  morbis  dando.  procul  a  nobis  nostrisque  lilterig  ab- 
siut  ista.  DOS  auiilia  dicemiis,  non  piacula,  siuubi  bctis 
puerperarum   usus  mederi  poterit,    sicubi   saliva  tactusve 

B  corporis,  ceteraque   similia.     vitam   quidem  non  adeo  ex- 
petendam  censemus,  ut  quoquo  modo  traheuda  sit.     quis-  ttl 
quis  es,  talis  aeque  moriere,  tamquam  obscaeuuK  vixeris 
aut  nefandus.     quapropter  hoc  primiim  quisquc  in  reme- 
diis  animi  sui  habeat,  ex  omnibus  bonis,  quae  liomini  tri- 

g  7:  ScriboD,  16  estr.    Seren.  1019, 

2  potest  Ert',  post  VH.  pro  d,  |  mediuinS,  T.  4  in- 
ueneroDt  TBTEIJ.  -rint  d(?]t).  {  suas  graed  Bd.  5  artes  v. 
-tie  VEdS.  -tica  E.  (an  suae  fecere  hoB  artia?)  |  aliut  B. 
-ia  v.a.D.  G  bomineB  TE.  |  ex  dS.  e  V'G.  et  r.  et  ei  o.  | 
et  am.  S.\  7  hoapitea  TB.  |  ui  Em.  ubi  r.  |  gioRiua,  Td. 
-MB,  J  coll.  XXX  36.  ged  cfr.  XXXa  79.  8  scariphari  dS. 
-ifari  rT.  -ificari  v.  \  apollimiua  E.  8.  9  meletoa  V'BfS. 
-tes  dT.  miletoa  T'Er.  -tuB  v.  9  auftusione  T.  -ne  d.  I 
hominea  T.  10  in  calaaria  T.  ualaa  B.  12  moraum  d. 
13  linminp  1\  -nes  II  V.  I  iDflammationea  B'Tf.  IS  fuli- 
ginem  P.  17  dicimua  t  IS  poterit  VdTEr!)(i?).  poffit  B. 
potuitG.  19. aOextendamE.  -dendamu.a. G.  SOqaoTE'. 
21  es  d(?)B.  eat  r.  |  digt.  ego.  \  an  talibus  (»c.  remediiB}?  ( 
^^  tamquam  ego.    etiam  quam  VT,    ctiam  CQia  t'o.\q'  ~' 


TKdBi  NAT,  HIST.  XX\1II  i--2  (2—3)  279 

buit  natura,   nullum  melius  esse  lempestiva  morte,  idque 
in  ea  optimum,  quod  illam  sibi  quisque  pruestare  possit. 

2.  (3)  Ex  homine  remediorum  primum  maximae  quae-  10 
stionis  et  semper  inuertae  est,  poUeantae  aliquid  verba  el 
incantamenta  rarminum.  quod  ai  verum  est,  homini  ac- 
ceptum  fieri  oportere  conveniat,  sed  virilim  sapientissimi 
cuiusque  respuit  fides,  in  uaiversum  vero  omnibus  horis 
credit  vita  nee  sentit.  quippe  victimas  caedl  sine  preca- 
tione  DOQ  vidctur  rererre  aut  deos  rite  consuli.  praeterea  11 
|tti  alia  sunt  verba  inpetritis,  alia  depulsoriis,  alia  commentia- 
tionis,  videmusqiie  certis  precalionibus  obsecrasse  summos 
magistratus  et,  ne  quod  verborum  praeterealur  aut  prae- 
posterum  dicatur,  de  scripto  praeire  aliquem  rursusque 
alium  custodem  dari  qui  adtendat,  alium  vero  praeponi  qui 
favere  Unguis  iubeat,  tibicinem  canere,  ne  quid  aliud  ei- 
audiatur,  utraque  memoria  insigni,  quotiens  ipsae  dirae 
obstrepentes  nocuerint  quotiensve  precatio  erraverit;  sic 
repente  extis  adimi  capita  vel  corda  aut  gemiiiari  victims 
sfante.  durst  inmenso  exempio  Deciorum  patris  fllilque,  18 
quo  se  devovere,  carmen;  exlat  Tucciae  Vestalis  incest)  de- 


§  11:  cfr.  Valer.  Mas.  I  1.  —  §  U:  Livius  Vni  9,  G— 8. 
X  28,  16.  —  Dion.  Halic.  11  69.  Valer.  Mai,  VTIt  1,  5.  cfr.  Liv, 
epit.  XX.  —  PIutarchuB  quaeat.  Rom.  283. 

1   idque  om.  E.         3   pollit  VBdTf.     potent  Em.         3.  4 
■quaeationes  B.       i  poUeantne  (-tue  f)  vadTfS.    uale-  Er?j(Z)). 
Cfr.  XXIX 11.       5  uenim  hominis  E,       fi  fieri  TBTEi!(&roji.S). 
fern  a(?)C.     cfr.  rUI  61.    XXXIV  138.  143.    (aliter  II  33. 
XII 83.  XIX  37.  XTV  60).        7  in  omnibus  B'.  j  oria  V.    ho- 
is E.     horia   hominis  r.a.G.         8  uictimae  £v(D).     -ma  )*. 
S.       9  refeni  E.  [aat  deosTBdTif.    adeo  E.   nee  deoB  e. 
10  inperitis a'.  -etruisT.  -etrantds  ^.o.S,  |  depuleoriisItdTf  ff. 
i-riB  T(?)Ep(Z)).        10.  11  comma ndationifl  B  {-toriiB  J),    -nta- 
tioniB  TBdt).    -nes  E.         11  uidemusque  VRiTS.    -dimua  quae 
'(quet;)SB(ff).  -muaC. !  an  ohsecrare?       12  ne  quidEd(?)c.o.S. 
'34  Hlinm  uero  En.    alique  uero  ilS.    aqiiam  (-uaB)  neroTB. 
.JS&uere  VEdTS.    -ri  Ei>,        16  ipsae  — 17  quotiens  oib.VH\ 
18  extitifl  B'.    -tetia  Y.  I  uictum  V.    -tuai'.       ^Q  ieas^Miewil. 

re  v.     -orare  V*.  |  tuctJae  a.        IH  et  ^.'lSj'i,V  \-0Kft*s 
b'o  C    -atae  (-ste  E)  precatio  (jTa-ec-  N't")  "ft,.*.     _  ^ 


C.  FLINT  SECUNDI 


^ 


precatio,  qua  usa  nquam  in  cribro  tulit  anno  urbis  Dxvim. 
boario  vero  in  foro  Graecum  Graecamque  defossos  ant 
aliamin  gentium,  cum  quibus  lum  res  essel,  etiam  nostra 
aetas  vidit.  cuius  sacri  precalionem,  qua  solet  praeire 
xvvirum  coUegii  magister,  si  quia  legat,  profecto  vim  car-, 
minum  fateatur,  omnia  ea  adprobantibus  Dcccxxx  annoruni 

13  evenlifaus.  Vestales  nostras  hodie  credimus  nonduni  egressa 
urbe  mancipia  I'ugitiva  retinere  in  loco  precatione,  cum, 
si  semel  rccipiatur  ea  ratio,  et  deos  preces  aliquas  exaudira 
aut  uliis  moveri  verbis,  conlitenduin  sit  de  tola  coniectar; 
tione. 

Prisci  (juidem  nostri  perpeluo  talia  credidere,  difficil- 
limumque  ex  liis,  etiam  lulmina  elici,  ut  suo  loco  docut- 

14  mus.  (4)  L.  Piso  prime  annalium  auctor  est,  Tullum 
Hoslilium  regem  ex  Numae  llbris  eodem,  quo  ilium,  sacri-,' 
ficio  lovem  caelo  devocare  conatum,  quoniam  parimi  rite, 
quaedam  fecisset,    fulmine   ictum,   multi  vero  magnaruiS' 

16  lenim  fata  et  ostenta  verbis  permutarL  cum  in  Tarpeio 
fodientes  delnbro  fundamenta  caput  tiumanum  invenissent, 
missis  ob  id  ad  se  legatis  Etruriae  celeberrimus  vatea, 
Olenus  Calenus,  praeclaruin  id  fortunatumque  cernens, 
interrogation e  in  suani  gentem  transferre  temptavit,  sct- 
pionc   determinata  prius  templi  imagine  in  solo  ante  se: 


g  14:  LiviuB  I  31, 8.  (Peter  hist,  Eflm.  fragm.  p.  80  nr.  13).  — 
%  15:  Dion.  HaUc.  IV  69—61.  Varro  I.  L.  IV  3.  Plutaichua 
Tal.  Pop!,  c.  18  (p.  103).    Featua  a.  t,  Batianena. 

1   qna   QBB,  Bdv.    causa  T.    qua  causa  S,    |    quam  T.  | 
cibro  T.  |  divhh  V{'f)XJ.    dcvuii  Hi-,    -titi  dT.         2  graecant- 
qne  Bri).    -eamue  (-nel  E)  r.  |  defoasa  VdT.    -8a///B'.  |  ut  T. 
i  quia  TB'.         6  omnia  ea  TKdS.    ea  (et  v)  onmia  'EG{D).    ' 
g  mannpia  K'.  |  precatione  G.    -nes  S.    -ni  (praec-  E)  Er.    -nis 
{praec-  V)  rtv.     -nibus  J.  |   cum  II. G.     quod  w.         10   uHia 
Eo(iS).  illiarlf.  |  mouereE,  |  conflteri.dnmV.  |  ait  Err.  aedrT,  1 
dist.  S  cum  Gesnero.  \  coniectione  VtS.       12  alia  d',    oni.  d'. 
credidere  VdTtS    prodi- E(?>E«(D).    cfr.  §  27.       13.  13  diffi- 
eillimaque  V.    -inamque  d,         IS  fill  mine  lici  V.        14   tul- 
liiimT'.       16  denocauereVE",  |parum  oni.VE'.       18  facta  d. 
SO  ad  seEdTif  cum&ron.    adeTt    a  ae  Ev.    a  Beiiatu£(i>). 
SI  oJemus  B.    solenus  d,       23  detemmia.ts.piMal'B.'iS.  ^Tius 
^^^re(D).    (fr.  §  32.  97.  144.  \  imagim"'.   -gnit-   loajaai.t. 


NAT.  HIST.  XXVIU  2  (3—4)  281 

Hoc  ergo  dicitis,  Romaiii'?  bic  templum  lovis 
optinii  maximi  futurum  est,  hie  caput  iovenimus? 
constantissima  aunalium  adflrmatiune,  transitunim  fuisse 
fatum  in  Etruriam,  iii  praemoniti  a  (ilio  vatis  legati  re- 
spondissent:  Non  plane  hie,  sed  Romae  inventitm  16 
capnt  dicimus.  ilerum  id  aecidisse  tradunt,  cum  iu  fa- 
stigium  eiusdem  delubri  praeparalac  quadrigae  Qctiles  in 
foroace  crevissent,  itenim  siniili  modo  relentum  augurium. 

Haec  satis  sint,  exemplis  ut  appareat,  ostentorum  rires  17 
let  in  nostra  potestate  esse  ac,  prout  quaeque  accepta  sint, 
>  Talere.  in  augurum  certe  disciplina  constat  neque  diras 
ique  iilia  auspicia  pertinere  ad  eos,  qui  quamque  rem  Li- 
'edientes  observare  se  ea  negaverint,  quo  munei-e  divinac 
idulgentiae  mains  nullum  est.  quid?  non  et  legum  ipsa- 
rnm  in  duodecim  labulis  verba  sunt:  qui  fruges  ex-  18 

antasait,  et  alibi:  qui  malum  carmen  incantassit? 
VerriusFlaccus  anctores  pouit,  quibus  credat  in  obpugna- 
tionibus  ante  omnia  solitum  a  Romauis  sacerdotibus  evocari 
deum,  cuius  in  tutela  id  oppidum  esset,  promittique  illi 
eundem  aut  ampliorcm  apud  Romanos  cultum.  et  dural 
in  pontiflcum  disciplina  id  sacrum,  constalqite  ideo  occul- 
tatum,  in  cuius  dei  lutela  Roma  asset,  ue  qui  bostium  si- 
,mili  modo  agerent.    deflgi  quidem  diris  precationibus  nemo  19 


§  18;  Seneca  quaest.  nat.  W  7,  3.  of'r.  E,  SchBll  Legum 
a  tab.  fragm.  VIH  7.  26.  Macrob.  Ill  9.  Plutarch,  quaest. 
im.  61  p.  278.  Plin-  IH  65,  —  §  19:  Tbeocrit.  3.  Vergil,  buc. 
64sqq.  71.    cfr.  Pliu.  VII!  48. 


dictis  romauua  E,  3  adflrmationem  B.  4  praa- 
'sienti  VB^d,  I  folio  V.  |  legati  romaoi  Szv.a.S{D).  6  id  BEu. 
im  V,  bine  d,  6,  7  fastidium  V.  8  et  iternm  Ery,t(.S(D).  j 
fiia  K'd.     more  T.  11.  13   diras  neque   om.  Tel.  12   qui 

quamque  Bd£<;.  quicquam  quae  V.  quicumque  S.  mi  qui 
quamcumquQ?  13  obeeruare  ae  Sxv{D).  -asae  rliS.  \  iiega- 
""  ' n  Vd.  15.  IG  eseantaBsit  P.  -aaet  U.v.a.S.  16  qui 
E.  ]  ineantaaait  V'ES.  -saet  T'dErw.  (et  alibi  qui  malum 
praee  iteraverani  TB).  19  ad  eom  VB'.  [  promittitque  TS. 
80  amplioiem  locum  Siv.aS.  \  cultumue  v.a.H.  21  ponti- 
^nmV.  32  demum  (prodei'jT  ecorr.  t,^-ni-cw,Vt-o.'j.."&-\ 
reeatiombas  7S.dTIS.  depr-  Xe  oi^D^  \tieTBi>  -cani- Ve«J  "^'S'^1^ 


282  C,  FLINT  SECTINDI 

noD  metuit.  hue  peititiet  ovoruin,  quue  exorbuerit  quii 
que,  calices  coclearumque  protinus  frangi  nut  isdem  cocl 
aribufi  perforari.  hinr  Theocriti  apud  Graecos,  Catulll 
apud  nos  proximeque  Vergilii  iacantanieiitontai  amatoi 
imitatio.  multi  figlinanim  opera  rumpi  credunt  tali  modi 
non  paiici  etiam  serpenles,  ipeas  recauere  et  hunc 
illis  esse  intellectum,  coatrahique  Marsoruni  cantu  etiaof^ 

ao  in  nocturiia  quiete.  iam  parietes  incendioruni  deprecation!' 
bus  conscribuntur.  neque  est  facile  dictu,  externa  verba 
atque  ineffabilia  abrogent  fidem  validius  aa  Latinii  e(  in- 
opinata,  quae  iaridicula  videri  cogit  animus  semper  aliquid 
inmensum  exspectans  ac  dignum  deo  movendo,  immo  vt 

21  quod    numini  imperet.     disit  Homerus  profluvium 
guinla  Tulnerato  fetnine  Ulixeo  inhibuisse  carmine,  Thei 
phraslua  ischiadicos  aanari,  Cato  prodidit  luxatis  mem- 
bris  cai'men  auxiliare,  M.  Varro  podagris.    Caesarem  dicta- 
torem  post  unum  ancipitem  vehinuli  casum  ferunt  semper, 
ut   primum    consedisset,    M   quod  plerosque  nunc  facere   n 
scimus,  carmine  ter  repetito  securitatcm  ilinerum  aucupaii! 
solitmn. 

32  (5)  Libet  banc  partem  singulorum  quoqiie  conscientf* 
coarguere.    cur  enim  primum  anni  incipientis  diem  laeti^ 


iquid  _ 
rerM 
saflH 

heo-^ 


g  21 :  Homerus  t  455,  Theophr,  ap.  Athen.  SIV  18  p.  624» 
ApoUon.  hist,  mir.  49,  Gellina  IV  13.  Martia,n.  Cap.  IX  92(1 
(p.  314).  Cato  160  (ofr.  Plin,  XVII  267).  Varro  I  2.  27.  —  §  i2: 
Grid.  faat.  1 175.    Cic.  de  diyin.  I  46,  102.  —  cfr.  Plin.  XI  251.. 


1  boc  VD.  I  ut  ouorum  iv.a.B.  \  qii@  AS.    qne  TBT.  ut  B: 
om.  Ec,  2    coclearumque    exorbuerit  quiaque  TB,    [   iademi 

VEBI>.    eoad-  d(?)B.    eaad- ii.        3  catuli  V.    Galni  Unger  de 
Valgi  Eufipoem.p.SSr.        5.  6  modo  non  dErw.   noii(noinT') 
modo  V'E.    modo  v.        6  diet.  ego.  |  ipaoa  Tv.a.G.  |  recanera 
llTtH.    -atari  (inc-  G)  v.    cfr.  X  103.         8  quiete  iam  i.    qui 
etiam  V.    quiet«  etiam  B(?)Ev.         10  rogent  E.    dero-  v.a.H.f 
an  B.   in  U.    etiam  v.  |  latina  et  ego,    -nae  E.    -ne///  i.    -ne  T. 
-na  B{?)«.        11  quae  ego.    et  quae  H.v.  |  ridicnla  v.a.H. 
12  ad  (pro  ac)  V.         13  nomini  V.  |  homeroa  V.         H  ulixeir 
ErS.    -em  G.    -xe  E,     ulj^e  7.    -em  v.    -Tssem  i{1)C(n). 
J8  p)erasque  7.       19  Crete  petito  B',    -itos  3.  |  iterum  VE'f. 
^I  ^'cetSf.a.M'.  lha,nciiit!.a.H.\cQiMa.iia'wii.  -tmm.lii.aK.    ^ 


vfldE]  NAT.  HIST,  SXvm  -2  (4-5)  283 

precationibiis  invicem  faustum  omicamur?  cur  publicis 
lustris  etiam  DOmiDa  victimas  ducentium  prospera  legimus? 
cur  eirascinntionibus  adoratione  peculiar!  occurrimus,  alii 
Graec^m  Nemesin  iDvocantes,  cuius  ob  id  Romae  Simula- 
crum  in  Capitollo  est,  quamvis  Latinum  nomen  non  sit? 
cur  ad  mentioneni  defunctorum  testamur,  memoriam  eorum  23 
a  nobis  nou  sollicitari?  cur  iupares  numeros  ad  omnia 
vebementiores  credimus,  idque  in  febribus  dierum  observa- 
lione  intcilcgitur?    cur  ad  primilias  pouiorum  liaec  Vetera 

io  esse  dirimuSj  alia  nova  optamus?    cur  sternueuteB  saluta- 
raus?     quod   etiam  Tiberium  Caesai 
constat,  bominum,  in  vebiculo  exe^sse  tradunt,  et  aliqui 
nomine   quoque   consalutai'e   religiosi 
absentes  tinnitu  aurium  prae  sen  tire 

IS  ceptum  est.    Attains  adOrmat,  scorpi 

duo,  cohiberi  nee  vibrare  ictus,  et  quoniam  scorpio  ad 
monuil,  in  Al'rica  nemo  destinat  aliquid  nisi  praefatus 
Africam,  in  ceteris  vero  gentibus  deos  ante  obl£status, 
ut  Telint.     nam  si  mensa  adait,   anulum  ponere  translati- 

so  tium   videmus,    quoniam   etiam    mulas   religiones   poUere 
manifestum  est    alius  saliva  post  aurem  digito  relata  soUici-  S5 

§  23:  Verg,  bnc.  8,  76.   Cela.  HI  4.  —  §  86:  Plutarch.  Numa 
Up.SB.  Plaut  Cure.  1 1, 69.  Poaidon.  ap.Athen.IV  36  p.  16a<i. — 


tristissimum. 

radunt,  et  al 

ius  putant?     quin   et  2i 

ione  viso  si  quis  dicat 


prospera  HdB.  -re  Vr.  pepere  E.  |  legimuB  adEi'(ff).  lig-  V, 
elig-  <7(j8J  trtiH  B.  a  adhoratione  V.  |  peculiare  VEE.  |  an 
aliqui?  i  nemceim  S.8.  6  mentionem  iXv.  dement-  T. 
omt-  B.  I   memoria  TBd.  10   cur  T'Eriv     alia  rTt  |  ater- 

nnentes  iTHcitm  Groii.  -tis  VB.  -omeDtiB  V'Er.  -utamen- 
&  te.  13  hominem  B'dTtS.  11  praesentium  Td.  {  de  se 
»  T.  de  Bsae  AS.  IB  scorpionem  (-phi-  B)  TB".  |  uiaori  V. 
17  lUBi  aliquid  VB'.  18  obtestatur  v.a.S.  19  an  iam?  | 
Sftm — 20  nidemus  in  §  36  post  iudicatur  traitsponerula  eese 
eoni.  S.  I  mensa  VBdff.  mens  Sf{D).  \  aasit  v.a.C.  adflicta 
«t  D.  InuUiim  Sv.a.S.  19.  20  tranalatitium  E«{D).  -la- 
tinm  A  Yen.  tralatinm  TB.  -titinm  H.  20  quoniam  etiam 
YBdTiT.  quia  etiam  tH.  etiam  quoniam  E.  quoniam  v.  { 
^autai  S  CUM  Feirario  elect.  2,  17.  multaa  II.  G.  -taa  etiam  v.  \ 
MleponeaT.  -Ugioneaqne  B.  21  aliia  U.  an  aliqoia?  (jort 
*liu8  inUrcidisK  aliqua  altera  a\ivia  terrnvftala,  cwu,  S'^.  \  sr''- 
:9amas  TS'.  j  paarenx  dicito  V. 


284  C.  PLDJT  SECmroi  rvBJl 

tudinem  animi  propiliat.  pollices,  nim  faveiimus,  premere 
etiam  proverbio  iubemur.  in  adorando  dextram  ad  oscn* 
lum  rererimus  totumque  corpus  circumagimus ,  quod  in 
laevum  fecisse  Galliae  religiosius  credunt.     fulgetras  pop- 

86  pysmis  adorare  consensus  gentium  est.  incendia  inter 
epulas  nominata  aquis  sub  mensam  profusis  abominat 
recedente  aliquo  ab  epulis  simul  verri  solum  aut  bibente 
i^onviva  mensam  vel  repositorium  tolli  iuauspicaUssimuia 
iudlcatur.  Servi  Sulpicii  priucipis  viri  commeutatio  eat 
quamobrem  mensa  liuquenda  non  sit,  iiondum  t 
plures  quam  convivae  numerabantur.  nam  sternumento 
revDcari  fercuhim  mensamve,  si  non  postea  gustetur  all- 
quid,  inter  dims  liabetur aut  omnino  inane  esaeS 

27  baec  instituere  illi,  qui  omnibus  negotiis  horisque  ml 
esse  credebaut  deos  et  ideo  ptacatos  etiam  vitiis  nostril 
reiiquerunt.  quin  et  repente  conticescere  tonvivium  ad* 
notatum,  set  non  nisi  in  pari  praesenlium  numero,  isqnct 
famae  labor  est  ad  quemcumque  corum  pertinens. 
etiam  e  manu  prolapsus  reddebatur  utique  per  mensa^ 
vetabantque  mimdilianun  causa  deflare,  et  sunt  conditl 
aueuria,  quid  loquenti   cogitantive  id  acciderit,  int«r  wc 

schol.  Aristoph.  Veap.  626,  —  §  26:  cfr.  Petron.  c.  74.  --  §  27 
cfr,  Diog.  Laert.  Vm  1,  34. 

1  propitiari  d.      2  destra  ae(S).  -traVE.  -teramR(?)Vere. 
4  fiilget  toans  £.      4.  □  pompiamis  d.   poppimjs  E.   del.  v.  a.  B. 
6  mensam  VTfES.     -aas  Hd(?)ff(fl').    -aia  JUtgd.    -83  u.  j  pais 
ftiaia  T.         7  bibente  v.    -tent  VBd,    uinente  E.        8  conuina  O^' 
-ajn  11.  I  menaa  £.         9  uiri  dim.  TE'.         10  menaa  uacuii  Fer-; 
rariiw.    mensa  sola  eonL  S.  |  enim  in  VB'd.        11  plures  (fc- 
mensae)  quam  B.p.(tr).    plnres  qnam  m  [aut  quattuot  uel  quiit- 
qiie)  B.         12  meusaue  Td.   |  poBtea  ai  non  TB'd,         IS  dim 
v.a.G.  I  lac.  ego  indicavi;  eicaidemnt  fere  ostenta,  eius  modi  ob- 
seruare  quia  apemendum  arbitretur.  |  aut  ll.G.    del.  v.  |  omi' 
Ven.  I  inane  TadTFerc.    nam  E.    non  ff.    autem  v.  |  est  dT. 
14  dist.  ego.        16  liquenmt  d.  {  conticisceie  VBiS,        IT  set  ego. 
est  ll.v.     cfr.  TUI  307.   XXIX  77.    X  62  et  XI 381.  \  Uque 
VBdTH(J).     iisque   IS.     aqwae  B.    qua  in  re  e.        19   utt. 
que  SG.   ubi-  Td.    ut  quae  E,    atque  v.        20  uetebantqne  X. 
-tabaatar  v.a.G.  \  defluere  E.         31  (vai  I^'i-       ^'V  rt^.i86, 
-       'Jigrantiamma  TB'd. 


1]  NAT.  EBT.  XSVm  2—3  (6—0)  285 

ecratissima,  si  poatiflci  aci^idat  dicis  causa  epulanli.  in 
a  utique  id  reponi  adolerique  ad  Larem  piatio  est. 
medicamenta,  prliisquam  adhiheantur,  in  mensa  forte  de-  28 
posita  negant  prodesse.  ungues  resecari  nundinis  Romanis 
itacenti  atque  a  digito  iudice  niuitonini  per^-uasione  reli- 
giosum  est,  capilium  vero  contra  delluvia  ac  dolores  ca- 
litts  xvn  luna  atque  xxvitii.  pagaua  lege  in  plerisque 
Italiae  praediis  cavetur,  ne  mulieres  per  itinera  ambulantes 
torqueaut  fusos  ant  omnino  detectos  ferant,  qiioniam  ad- 
Versetur  id  omnium  spei,  praecipue  frugum.  M.  Servilius  29 
Nonianus  princeps  ctvitatis  uou  pridem  in  melu  lippitu- 
dinis,  priusquam  ipse  earn  nominaret  aliusve  ei  praedicer^t, 
doabtis  litteris  Graecia  pa  chartam  inscriptam  circum- 
ligalam  lino  subnectebat  collo,  Mucianus  ter  consul  eadem 
ftbservatione  viventem  muscam  in  linteolo  albo,  his  reme- 
dils  carere  ipsos  lippitudine  praedicantes.  carmina  quidem 
extant  contra  graudines  contraque  morborum  genera  contra- 
que  ambusta,  quaedam  etiam  experta,  sed  prodendo  obstat 
ingens  Terecundia  in  lanta  animonim  yarietate.  qua- 
propter  de  iis  ut  cuique  libitum  t'uerit  opinetur. 

3.  (6)  Ilomlnum  monstrilicas  uaturas  et  venelicos  30 
aspeclus  diximus  in  portentis  gentium  et  multas  ani-i,i3i* 
malium  proprietates,   quae  repeti  supervacuum  est.     quo- 


S  28:   cfr.  Plin.  XVI  194.    XVffl  321.    - 
Vn  13—15.   SSI  78.    atrabo  SRI  1,  14  p.  f 


1  est  si  coni.  S.  I  dicJB  aaTfBil(J).  ditia  V(?)i;(S).  |  epu- 
lati  Vd.  3  adolonque  T.  5  a  EBu.  om.  T(?)dT.  \  in- 
dige  VB.  I  mulierum  D.  |  perfuaGone  ego,  pecuniae  B.P.  cfr. 
§260.  XIX187-  XXV10.9i.  XXVII 107.  XXIX28.  XXXII 
31.  XXX 115.  pecuUare  B.  opinione  BaupHus  H&Tnae  VI 
390  {opiisc.  in  5iS6).  S  contra  ErS.  -tracti  r.  -ttectari  con- 
tra V.  \  ad  Vd.  I  colores  d.  S  caueotur  d.  |  pent  in  ara  T. 
9  deiectos  d.  10  id  BEi>,  in  T.  am.  d.  11  nonnianusVfj 
nou  d£ii.  nuin  r.  \  quid  eniin  metum  S.  13  cartam  T.  | 
Bcriptam  E.  13.  14  circumligatiB  E.  (an  -to?)  16  obaerna- 
tionem  E.  |  albo  VErji,  ob  r.  \  as  T'B.  16  quidam  B. 
quaed-  v.a.S.  17  cardinea  Td.  IS  eiperta  G.  ei  parte  U. 
in  partna  v.  20  de  iia  BS.  deua  V.  de  his  rviji). 
SI  neniflcoa  T'.     uerif-  ¥'d.    \)eQft^-  t.  


286  C.  VLim  SECtrSTDI 

rundani  lioDiinuni  tola  corpora  prosunt,  ut  ex  iis  familiS 
ijuae  sunt  terrori  sei^jentibiis,  tactu  ipso  levant  percussg 
suctiive  modo,  quorum  e  genere  sunL  Psylli  Marsique  ( 
i(ui  Ophiogenes  vocaotur  in  insula  Cypro,  ex  qua  fan '" 
legatus  Euagon  nomine  a  consulibus  Romae  in  ilolium  s 
pentium   coniectiis    esperimenli   causa    circumniulcentibq 

31  linguis  miraculum  praebuit.     signum  eius  familiae  est,  ] 
modo  adhuc  durat,  veruis  temporibus  odoris  virus,    ati 
eorum  sudor  quoquc  medebatur,  uon  modo  saliva,     n 
in  iusula  Nili  Tentyri  nasceutes  lanto  sunt  crocotlilis  t 
rori,   ut   vocem   qiioqiie  eorum  fugiaut.     liorum  ommiu 
generum   insila   repugn antia   inter ventum   guoque   i 
constat,  sicuti  adgravari  vuinera  introitu  eorum,  qui  ni 

32  quam  Tuerint  serpentium  canisve  dente  laesl.     iidem  gi 
liuarum  incubitus,  pecorom   fetus   abortu  vitiaut;  lantu 
remanet   virus  ex  accepto   semel  malo,   ut  venetici   f 
veneua  passi.    remedio  est  ablui  prius  manus  eorum  uqtu 
que  ilia  eos,  quibus  medearis,   iuspergi.     rurs 
pione   aliquando  percussi  numquam  postea  a  orabronibuf 

33  vespis    apibusve    feriuntur.      minus   mirelur  hoc  qui  e 
vestem  a  tiueis  non  attiogi,   quae  fuerit  in  funere,  sef- 

—   §  33;  ApuleiuB  ap.  Geo] 


1  utErt'.  oiH.r.  jiiec.  his  ll.C.  B  lauant  E. 
coue  E.  I  modo  effO-  tumodo  B.  modico  TViiTe.{G).  med-  t 
madido  ED.  tunudo  rTf.  umi-  Salm.  e  tumi-  {sc.  milnere)  i 
efr.  XI 279.  \  ^nera  (rnn.  e)  E.  4  ophiogenea  C.  -nia  EaS 
opioghenes  V.  oblongenie  E.  -nee  v,  \  cjpro  Erv.  paro  rTf  J 
coll.  VII 13  (memoriae  lapsum  stafuens).  I  quo  7d. 
gon  YKdTfl.      exa^  Eff.     hesa-   r.   |   mdulium   T,  i 

tectuB  TE'.  I  experimentis  Er.  -to  E.  |  circummultibua  TE*^ 
-tis  d.  10  tentyri  iTB.  -rii  B.  -ra,  G.  -tin  V'E.  -rii 
-Ijlii  r.  -tiluri  V.  |  naBoentee  Eriv  a8cent«s  V'.  centefl  r 
genteB  J.  13  insita  ego.  in  sua  ll.v.  13  sicuti  drt),  -ui 
-um  V.  sucii  E.  13.  14  qui  quam  VE',  14  iiierit  E'. 
idem  ED.  item  V,  16  uitia  E.  16  ex  accepto  TEdTfiSlt 
eioe-  Ep.  I  ut  otn.  VE'.  [  uenefici  AB.  -cii  Tr.  -cio  v.  lien' 
ficii  r.  17  passim  Zv.a.B.  \  Eniedio  E',  |  prius  ablui  d. 
IS  mederiB  E.  j  a  om.  VE'd,  20  beatiiB  a-apidibusue  feriaji- 
tar  X.  I  quia  YE.        il  fuarit  dtn.     -riat  'V'B:.    -tsA  t. 


1  KAT.  HIST.  XXVm  3—4  (G— 7)  287 

pentes  uegrt;  prueterquaaa  laeva  maim  exti'alii.  1,  e  Py- 
thagorae  iiiTeiitis  non  temere  fallere,  inpoailivorum  no- 
miniiin  inparem  vocalium  numeruni  claudilates  oculive 
orbitatem  ac  similes  casus  dextris  adsigDare  partibus, 
L.fiparem  laevis.  rerunt  difGciles  partus  statim  soivi,  cum 
quis  tectum,  in  quo  ait  gravida,  trausmiserit  lapide  vel 
missilt  ex  tis,  qui  in  animalia  siugulis  ictibus  inter recerint, 
hominem,  api'um,  ursum.  piobabilius  id  facit  hasta  veli-  34 
laris  evulsa  corport  hominis,  si  terram  non  attigerit;  eos- 

ID  dem  enim  iulata  eHectus  habet.  sic  et  sagittas  corpori 
eductas,  si  teiram  uon  attigerint,  subiectas  cubaotibus 
amatorium  esse  Orpbeus  et  Archelaus  scribunt,  quiu 
et  comitialem  morbum  sanari  cibo  e  came  ferae  occisae 
eodem  ferro,  quo  homo  inlerrectus  sit.    quorundam  partes^^^ 

15  medicae  sunt,  sicuti  diximus  de  Pyrrhi  regis  pollice,  et 
Elide  solebat  ostendi  Pelopis  os  uluamque  earn  eburneam 
adfirmabant.  —  (Naevos  in  I'acie  tondere  religiosum  babent 
etiam  nunc  multi).  — 

(7)   Omnium  vero  in  primis  ieiunam  galivam  contra  35 

M  serpentes  praesidio  esse  doculoins,  sed  et  alios  efflcacesT.iB 


@  34r  Plin.  iun.  93  8.  9.  Scribon.  13  eifcr,  —  Pansan.  V 
IS,  4.  Serv.  ad  Verg.  fcleorg.  ni  7.  Oyid.  met.  VI  404  sqq.  — 
g  35:  Plaut,  Capt,  in  4,  21.  Theophr,  char.  16  extr,  Tibull.  I 
-   -■    "3.    Theocrit-  6,  39. 


Es.a.H,  {cum  praeeedd.  iufucit  Groii.).       '2  ait  fal- 
I   Ure    («f  arbitrere  XI  83)'?  8.  3    hominum  Vd.  3    ocu- 

lommE,  -rumae  v.a.S.  6.  7  lapidem  uel  miseileS.  7  iia  v. 
hia  II. C  I  qui  ll.Dat  quae  v  {am  recleJ).  \  tria  It.e.  \  inter- 
ficeiintE.  -fecerunt  Tf R  9  euulua  dEr£^.  -b&  e  if.  sa  a  v. 
euuiaa  V.  eius  a  K.  \  corpori  S.  -ris  11.  -re  v.  10  habet 
TEdu.  agit  E.  I  corpora  r.  -re  Sv.a.S.  11  dnctas  E, 
13  amatorum  V,  13  comitialem  B«,  -le  E.  .lea  (commi-  V) 
rTS.  I  morbii  r.  -bo  Er.  -bua  K.  -boa  rlS.  |  cibos  B'. 
16  medicae  Eic.  -cioae  rTf.  |  pb;ri  T.  16  ostendit  SE.  | 
OB  ulsam  ego.  oatilnam  E.  -bam  Tr.  -liani  TBd.  ob  ul- 
nae eiua  /.  coata  C.  -tilla  E.  haata  e.  acapnia  D  cum  Oron.  | 
I  €go.     quam   ll.v,  17   neios  T.     naeuos^lS  multi 

vidmtur  ad  ^  S8  pertinere  ante  pagana  lege.        l' 
|-  fi.c(S).    bommum  C. 


288  c.  pLiNT  sEcmror 

eius  URU»  recognoflcat  vita,    despuimus  comitiales  morboe,,'! 
Itoc  est  contagia  regerimus.     simili  modo  et  fascinationesi 

36  rf-percutimus    dextraeque    clauditatis    occursiim.      veDiam  I 
quoque   a  deis  spei  alicuius  audacioris  petimus  in  sinuia 
spuendo,  et  iam  eadem  ratioae  terna  despuere  precatiom 
in  omni  medicina  mas  est  atque  ita  effectus  adiuvare,  i 
cipientes  furunculos  ter  praeslgaare  ieiuiia  saliva,    miroi 
dicimus,  sed  eKperimento  facile:   si  quern  paeniteat  ictna™ 
eminus   comminusve    inlati    et   statim   expuat  to  mediam 
rnaniun  qua  percuasit,  levatur  ilico  in  perciisso  culpa,    boc  w 
saepe   delumbata  quadrupede  adprobatur  statim  a  tali  re- 

37  medio  correcto  aoimalis  iDgressu.    quidam  vero  adgravant  . 
ictus  aate  couatum  simili  modo  saliva  in  mauum  iagesta.>J 
credamus    ergo    et   lichenas    leprasque  ieiunae  iolllu  ad--! 
siduo  arceri;  item  lippitudinea  matutina  cottidie  velut  i 
unctione,  carcinomala  malo  terrae  subacto,  cervicls  dolors 
saliva  ieiuci  dextra  maun  ad  dextrum  poplitem  relata,  laeni 
ad  sinistrum;  si  quod  animal  aiirem  intraverit  et  inspuatur,  J 

ss  exire.    inter  amuleta  est  editae  quemque  iirinae  inspuere, 
similiter  in  calciamentiim  iextri  pedis,  priuaquam  induatur,  s 


§  37:   Marc.  18,  4.   —   Plin.  iim.  19,  19.    Marc.  9,  107. 
§  38:  AeliaiL  n.  a.  IV  22.    YH  26.  —  cfr.  Plin.  VII  16-    Lacret. 
IV  636.  Aelian.  o.  a.  EX  4.  Ariatot,  h.  a.  Vm  39.  Geop,  Xm  8, 5. 


1  U9US  recognoscat  oin.  E.  |  despimus  V.  2  contraria  d. 
'iae  V,  I  regerimus  V.  3  dextraque  d.  de  att'  T.  4  auda^ 
cioris  VE'i;(S).  -res  (-tio-  E)  rTS.  6  apuendu  V.  |  et  iam  D. 
etiam  Erv.  iim,  rS.  an  etenim  (vet  mnltia  etiam?).  |  precH' 
tione  U  596.  praedic-  IIS.  deprec-  v{D).  6  mos  om.  B',  | 
e  statuque  T.  se  a  atque  S'.  {  adiuuaret  Td.  7  mirum  TBdv. 
mm  X.  B  dicemuB  Srs.a.S.  9  in  mediam  VRiS.  me- 
diam in  Btw(J)).  sed  cfr.  §78.  XXV 13.  1X116-  XIia2.- 
XJU109.  XXI 113.  10  percusait  iv.  -ssa  r.  \  in  ll.TtSi 
del.  V.  I  percnaan  t.  -asa  Z.  -aaua  a  B.  -mis  a  v,  j  culpa. 
n.TfS.  poena  v.  an  plaga?  11  lumbata  VB'd,  13  mft« 
num  5  evm  vet.  Dal.  -nu  U.v.  14  ieiune  E.  -no  v.a.Cf.  \ 
inlita  E.  15  lepitudinea  T  B.  16  manipulo  terrae  Getner, 
loais  iMndwin  sanatus.  an  [malo  del.  u(  e  ditfogr.  /icto]  terra' 
ea  {sc.  aaliua)  aubacta'?  |  ceruici  TB.  |  dolore  E.  -rem  v.a.S. 
17  extremaja  S.      18  aut  remY.      W  orioa.  V.  I  eiapuere  B'{?) 


VRd(E-|59)|         NAT.  HIST,  XXViil  4  (7—8)  289 

item  cum  quis  transeat  locum,  iu  quo  aliquoil  periciilum 
adierit.  Marcioa  Zmyrnaeus,  qui  de  simplicibus  ef- 
fectibus  scripsit,  nimpi  scolopendras  marinas  sputo  tradit, 
item  rubetas  aliasque  raoas,  Oniius  serpentes,  si  quis  in 
s  hialum  earum  expuat,  Saipe  torporem  setlari  quocumque 
membro  stupeutc,  si  quis  in  siouin  expuat  aut  si  superiores 
palpebra.f  saliva  tangat.  cur  non  et  haec  credamus  rite  39 
tieri,  exlranei  inlerventu  aut,  si  dormiens  spectetur  infaus, 
a  nutrice  terna  adspui  in  os?  quam(iuam  religione  eum 
\io  futatur  el  fascinus,  imperatorum  quoque,  non  solum  in- 
fantium,  custos,  qui  deus  inter  sacra  ftomana  a  Vestalibus 
colitur,  el  cumis  triumpbantium,  sub  his  pendens,  defendit 
medicus  invidiae,  iubetque  eosdem  respicere  similis  medi- 
cina  linguae,  ut  sit  exorata  a  l«rgo  Fortnna  gloriae  carniTex. 
s  (8)  Morsus  hominls  inter  asperrimos  quosque  nume'  40 
ratur.  medentur  sordes  ex  auribus  ac,  ne  quis  miretur, 
et  scorpionum  inlibus  serpeutlumque  statim  inpositae,  me- 
lius e  percussi  auribus.  produnt  ita  et  reduvias  sanari, 
serpentium  vero  ictum  contusi  dentis  bumani  farina. 

§  39:  Inven-  10,  41  aqq.    laid.  XVEI  2,  6.   —   g  40r  Cels.  V 
87,  1.    PI.  iim.  112,  7.  8-    Marc.  18,  28. 

3  BmymaeuB  d(?)D.a.iS.  |  aimplicimn  com.  Dal.  coU.  Giiteni 
Tr€pi  iffi  Tuiv  SitXOJv  6uvdn«ujc.  3  spotu  V'E,  potu  V. 
4  ofiliua  VRES,  opi-  d(?).H',  ophi-  v.  6  inatupente  Et'.aiS.  { 
superiores  ego.  -orem  ES.  -onim  r.  -or  tv(J).  7  palpe- 
braa  ego.  -ram  S.  -ra  ll.v(J).  singitlarem  nwn.  Plmitta  tttts- 
quam  posuil.  \  tangat  cur  ego.  -gantur  Tr.  -gatnr  d[?)E«(J). 
-gaat  B.  -gat  S.  I  DO  et  ego.  dob  iJ.  eoe  r.  eo  magia  D. 
not)  si  v.  I  baec  U.{J).  haec  et  ilia.  B.  an  hoc  ^eom^tum  in 
hec)?  3  fieri  oiii.  VB.  9  despuj  CFWM&ler  p.  25.  ei- 
pui  v.a.G.  I  in  ob  quamquam  ego.  qBamquam  illoB  VBdT.H. 
qaamquam  Ec(i>),  9,  10  eum  tutatur  cimi.  H.  mutuatuxTdT. 
ntu-  B.  mutatUT  StB.  -tat  i>.  tutatur  3  cum  Gron.  muta 
tuta-  J  e  eoni.  8.  11  at^r»  E  {hie  deficiens  iieqne  ad  §  51 
effioaciora).  |  a  do.  om.  TbS.  |  mestalibus  V.  est-  B.  12  cu- 
litua  TB.  13  eodem  B.  |  refpicere  H  cmn  Gron.  recipare  ll.v. 
reCp-  coni.  S.  de  mendo  e/r.  §123  (cODcipere).  36i.  XXXV56. 
16  aaperrimuB  E.  -erimua  V.  |  quoaque  D  eum  U  597.  tyiQ- 
qne  ll.v.  16.  16  numerator  T'a.  Vl  ft^.'^ft,.  ^:^wsi.'a.'^^■o- 
18  e  V.    et  a.  ei  D.  \  rednuiSia  B(,J>.  -ia.'^'B.^.'n.  ■c%K\>mu&.'«».'«^j 

J-iDT-  wr.  Bat.  IT,  'l'* 


290  PUNl  SECUNDI 

41  (9)  Capillus  puero  qui  primum  decisus  est,  podagrai 
inpetus  ilicitur  levare  circumligatiis;  et  in  totuiD  inpubiuia 
inpositm,  virorum  quoque,  capillus  canis  morsibus  medetur 
ex  aceto  et  capitiim  volneribus  ex  oleo  aut  vIdo;  si  cre-^ 
dimns,  e  renilso  cruci  quartanis,  conhustus  utique  capillog 
cardnomali.  puerl  qui  primus  ceciderit  dens,  ut  terraca 
noD  attingat,  inclusus  in  armillam  et  adsidue  in  braccbio 

42  babilus  muliebriuni  iocorum  dolores  prohibet.  —  Pollex 
in  pede  praeligalus  proximo  digito  lumores  inguinum  se- 
dat,  ill  manu  dextera  ii  medii  lino  leviter  colligati  destil-^ 
lationes  atque  iippitudiDes  arcent  quia  et  eiectus  lapiUus 
calculoso  alligatusque  supra  pubem  levare  ceteros  dicitur 
ac  iocineris  etiam  dolores  et  celeritatem  partus  facere^ 
adidt  Gran/us  elTtcaciorein  ad  boc  esse  ferro  exemptunu 
partus  arcelerat  et  mm,  ex  quo  quaeque  conceperitj 
cinctu  suo  soluto  feminani  cinxerit,  dein  solverit  adiectXi 
precatione,  ef  cinxisse  eundem  et  soluturum,  atque  abieriL. 

43  (10)  Sanguine  ipsius  hominis  ex  quacumque  parted 
emisso  efllcacissinie  anginam  inlini  tradunt  Orpbeus  et, 
ArchelauB,  item   ora  comitiali  morbo  conlapsorum,   ex- 

§  41:  Marc.  36,  28.  —  §42:  PI.  iuD.  S5,  3— 5.  24,  !• 
10,  71,  23,  21.  (26,  lOO).  cfr.  DioEc.  eupor.  U  111  ertr.  ■ 
PI,  ilm.  32,  9—11.  —  DiOBC.  enpor,  I  30. 

-iuisB  Brut.  1  paero  W.Tff  (i').  -rorum  O.  3  inpoaitus  de. 
-tu  B.  -tu  YfS  {nasguam  alibi  a  Plinio  dictum).  \  Mtt.  ego. 
i.  6  caedimus  T.  ced-  B,  6  e  (corrujituni  in  ae)  egiK 
a^^  TdD.  hocE.  a,v.  cfr.  §  46.  6  carginomati  T'.  targ-B.| 
puer  B.  9  alligatna  T  I'l.  itm.  9,  10  sedit  B'.  10  deit» 
iv-a.S.  I  duo«,e.  ImediViJ.  IliniterVE.  11  lepitiidineH TB.  | 
lapillus  a(?)Ba8.  cap- re.  12  aJligatuaque  Tffl.  -taa  Bas.(I>), 
-tus  qui  n.f,  I  ceterus  TB.  14  adjcit  S.  -igit  B.  -igitnr  T. 
adit  id  d.  addidit,  ii.  \  granius  v.  -nuB  It.  15  accelerat  iv. 
eel-  r.  I  et  mas  ego.  ecinos  B,  hec  mos  T,  hecinoa  d.  hio 
mas  J.  uicinoe  v.  [an  lentos  vel  eaectos,  ut  XXVI 159?).  i 
conciperit  TB,  17  et  cinxisBe  ego.  euini-  V.  Be  uinx-  r(?)i),  | 
eandem  v.a.G.  \  Bolitnrum  B,  18  sanguiniB  T.  |  e:x  otn.  ~ 
]9   auguiuam  TB.  20   ara  B.  {   malo  B.  {   cum  lapaoi 

Jap-    df.a.S.  20  et  p.  291,  1   ervn^eie  u,     -gueri  TEd'^ 


VKdj  NAT.  HI6T.  XXym  i  (9—11)  291 

urgere  enim  protinus;  quidam,  si  pollices  pedum  pun- 
gantur  eaeque  guttae  referanLur  in  faciem,  aut  si  virgo 
dextro  pollice  atlingat,  hac  coniectura  ueasentes  virgines 
cames  edeudas.  —  Aeschines  Atheniensis  excremen-  44 
toruiD  ciiiure  anginis  medebatiir  et  tonsillis  uvisque  et 
carcinomatis.  hoc  oiedicameiitum  vocabat  bolryon.  — 
Multa  genera  morborum  primu  coitu  sohimtur  primoque 
fern  in  arum  meuse  aul,  si  hoc  non  contigit,  loDginqua  fiuDt, 
maximeque  comitialeK.  quiii  et  a  serpente,  a  acorpione 
percussos  coitu  levari  produnt,  venim  feminas  Tcnere  ea 
iaedi.  —  Oculoruni  vitia  lleri  Qegant  nee  lippire  eos,  qui, 
cum  pedes  lavent,  aqua  inde  ter  oculos  tangant. 

(11)  Inmatura  moi'te  raptoi'um  mauu  strumas,  paroti-  45 
das,  guttura  tactu  sauaii  adQrmaat,  quidam  vero  cuius- 
cumque  defuncti,  dumtaxat  sui  sexus,  laeva  mauu  aversa. 
el  ligno  I'ulgure  icto  releilis  post  terga  manibus  demortleri 
aliquid  el  ad  denlem,  qui  doleat,  admoveri  remedio  esse 
produnt.  sunt  qui  praeripiant  dentem  sufBri  dente  ho- 
minis  sui  sexus  el  eum,  qui  caninus  vocetur,  insepulto 
I  exemptuDi  adalligari.  - —  Terram  e  calvaria  psiiotnim  esse  46 
palpebrarum  tradunt,  herba  vero,  si  qua  ibi  genita  sit, 
commanducata  denies  cadere,  ul(^era  non  serpere  oaae  ho- 

§  44:  Hippocr.  apli.  28.  Cela.  II  1 
aph,  V  64.  Cela,  III  as.  —  Marc.  8,  3 
14.  15. 


1.  2  purgautur  V.  2  eaeque  tS.  eae  qime  V.  §  eque  B. 
eque  d.  eitque  lis  (his  C)  t'.  |  referantur  do.  cfr.  §35.  se  fer-T. 
aefer-  R.  si  fer-  D  cum  U  599.  3  atinguat  T.  |  haec  VB.  I 
QODtectui'a  T'.  GOnteit-  B.  |  uirginis  vet.  Dal.  4  sedandaiT.  { 
haec  sinaee  T.  4,  5.  ei  erematorum  G.  B  tonaillia  dv. 
consiliifl  r.  \  auuisque  V'E.  6  boferion  V.  7  soluentnr  B. 
ehoodfJf.  coT.  idB(?).  non  id  u,  |  contigit  e^o.  cfr.  ml.  lU 
p.  494,  -tingit  ll.tH.  -tingat  it.  9  serpenfis  E.  [  a  eoor- 
pione  VBJ!  aa  ac-  d(?)«.  &  a  ac-  T,  aut  S.  an  a  delendum 
feel  &)?  10  percuMos  Av.  -ssus  rt  |  lenaie  VB,  11  inec 
lipiere  VB,  12  lauent  T.  leuajit  B.  lauant  df.  efr.§53al.\ 
ocoluaT'.  -li»B.  13.  14  paratodidia  B.  16  et  e  li^o  v.a.S.  \ 
fulgore  V.  [  manua  (ortum  e  manuus)  B.  18  suffori  VB.  i 
dente  VB.  19  et  eum  Vdw.  etiam  T.,  '1.1  fti-  i,-o.o..\\.\ 
le  V,     ex  osae  ft.'S'o.a.G. 

Vi* 


292 


C.  PLDJI  SECUNDI 


minis  circumscripta,  alii  e  tribus  puteis  pari  measui 
aquas  miscent  et  prolibant  novo  fictili,  relictim  dant  i 
tertiaDis  accessu  febrium  bibendum.  iidem  in  quartaoi 
fragmentum  clavi  a  cruce  inrolutum  tana  coUo  subnectunt 
aut  apartum  e  cruce,  liberatoque  condunt  caverna,  quantfl 

47  sol  non  attingat.     (12)  Magorum  haec  commenta  sunt,  utl 
cotem,  qua  ferramenta  saepe  exacuta  sint^  subiectam  ignarif 
cervicalibus  de   veneficio  delicientis  evocare  indicium, 
ipse  dicat,  quid  sibi  datum  sit  et  ubi  et  quo  tempore^l 
auctorem  tamen  non  nominare.    rulmine  utique  percussui 
circumactum   in  vulnus   hominem  loqui   protiniis  constat.1 

48  inguinibiis  medentur  aliqui  liceum  telae  delractum  alli^r 
gantes  novenis  septenisve  nodis,  ad  singulos  nomlnantesl 
viduam  aliquam  atque  ita  inguini  adalliganles.  liceo  < 
clavum  aliudve,  quod  quis  catcaverit,  alligatum  ipsos  iubentfl 
gerere,  ne  sit  dolori  ruluus.  verrucas  abolent  a  vicensimal 
luna  in  limitibus  supini  ipsam  intuent«s  ultra  caput  ma-f 
nibus   porrectis  et,   quicquid  adprehendere,  eo  frlcantebfl 

49  clavum  corporis,  cum  cadit  stella,  si  quis  destringat,  TeilT 
cito  sanari  aiunt,  cardinibus  ostiorum  aceto  adfusi's  lutnma 
fronti  inlitum  capitis  dolorem  sedare,  item  laqueum  suspen-fl 
diosi  circumdatum  temporibus.  si  qutd  e  pisce  baeserltS 
in   faucibus,  cadere  demissis  in  aquam  frigldam  pedibusjJ 


PI. 


I-  G4,    1 


§  49  extr.i 


1  all  T'7>.  alia  Y'.  3  a  decessu  Tf,  i  a,  oin.  T.  ( 
cfr.  §  41.  6  sunt  qui  V.  an  sicuti?  7  et  esaouta  VS.  |  J 
igrari  V.  migr-  E.  B  de  ll.v.  an  e  (vel_dele]idum)?  |  beii».] 
fioio  V.  9  quid  sit  ibi  H,  10  perouaBU  J.  -bbo  U.v. 
IS  liceum  YD.  -ceu  B.  -cinm  a(?)e.  efr.  XXIX  114.  Vlltl 
196.  XI  83;  contra  §83.  XXIII 135.  13  //nodis  V.  [  s 
guluB  B.  14  inguina  iv.a.H.  |  diet.  H  cttm  Gron.  J  llcio  ^ 
iv.a.D.  ISclauduB,  18  abolent  T5,  aao- U.  auellunt  e 
18  quifquid  TB.  19  destringat  uel  BdH.  -atu  uel  V.  -atur  f 
ue!  v.  -at  uelJere  D  coll.  §  61.  20  osteorum  T,  |  adfusis  v{I)).  1 
-Hns  II.  -ao  G.  cfr.  11134.  21  sedari  Vdf.  32  eserit  V.  1 
33  in  {scriptum  I)  ego.     e  Vd.     a  B.    om.  v.     cfr.  §  134.    VIII  i 

JO&:  isa.  xixiGi.  xxxni3.  xxxveo.  xxxviiios.i] 


NAT,  HIST.  XXVin  4  (11— U)  293 


I  Hi  vero  ex  aliis  ossibus,  inpositis  capiti  ex  eodem  vase 
I  OBsiculis;  si  panis  haereal,  ex  eodem  in  utramque  aiirem 
I  addito  pane. 

(13)  Quin  et  soides  bomiDis  in  magnis  fecere  reme-  so 
I  diis  quaeslui.'  ^ymnici  Giaecorum,    quippe   ea  strigmeata 

molliunt,  calfaciunt,  discutiunt,  conplent,  sudore  et  oleo 
medic  in  am  facientibus.  vol  vis  inflammatis  contra  ctisque 
admoventur;  sic  et  menses  cient,  sedis  inllammationes  et 
condylomata  leniunt,  item  nervorum  dolores,  luxata,  arti- 

j^culormn  nodos.  eflicaciora  ad  eadem  strigmenta  a  balneis,  61 
et  ideo  miscentur  suppuratoriis  medicamentis.  nam  ilia, 
quae  sunt  e  ceromate  permixta  caeuo,  articulos  tautum 
I  molliunt,  calfaciuiit,  discutiunt  efUcacUis,  sed  ad  cetera 
minus  valent.  excedit  lidem  inpudens  cura,  qua  sordes  52 
Tirilitatis  contra  scorpionum  ictus  singularis  remedii  cele- 
berrimi  auctores  clamant,  rursus  in  feminis  qua  infantium 
alvo  editas  in  utero  ipso  contra  sterilitatem  subdi  censent; 
meconium  vocant.  immo  etiam  ipsos  gymnaslonim  rasere 
parieles,  et  illae  quoque  sordes  excallacloriam  vim  habere 

ao  dicuntur;  panos  distuliunl,  ulceribus  senum  puerorumque 
et  desquamatis  ambustisve  inlinuntur. 

(14)  Eo  minus  omitti  conveuit  ab  animo  liominis  pen- 
denies  medicinas.     abstinere  se  cibo  omni  aut  potu,  alias  53 

§  50:  DioBC.  I  35.  —  §  61;  DioBC,  I  34,  —  §  52:  cfr.  Ari- 
Btot,  h.  a.  Vn  10.  —  DioHc,  I  36.  —  §  BS:  cfr.  Cele.  HI  2.  IS. 
H  14.    Hippocr.  de  offic,  med.  17. 

1  uaae  n.Ttv{H),    esse  C.       a  tereat  V.       3  audito  VS.. 
i  homines  imagines  VB.      5  quaeetua  ego.  -tiuo  VB.  -torum  d, 
-tuosorura  v.    {an  qnaeatorea?     cfr.  XV  IS).    \   gjmnici    ego. 
^mnit   VB.     gynuiaaia   d(?)i>,  9    inxtata  B,  10   ad   di\ 

Ottt.  rS.  I  eadem  TBn.  dem  d.  11  aupporatoriis  V,  12  e  v. 
&n.  exB.  IcaenoD.  coeno  ii.u.  [  artacubs  Eru.  -tulia  Bd. 
-oolis  V.  I  tantmn  VBdv.  quoqne  Et.  13  moUient  B. 
15  siDgularibus  «,a,Cr.  I  remediis  Eii.a.6.  16  clamant  BdBt>. 
damnant  Vf.  |  qua  Muller  emend.  FV  26.  qnas  Ihv.  18  me- 
comu  d£tc.  -iauB.  metonian  V.  {  agerere  E.  20  dicautur E.  | 
pneronunque  dErp.    quoq;rorumque  (rar-  T^  t,       1.1.  tsooii.*"*-- 

22.  BS  peuiientia  ES.         %Z  &\)B\fiB.eiB  "^"S..  \  %'i  ^■9.%.■^■^-?.- 
mn.ETOiZi).    a  V.    cfr-  76.    S  155. 


294  C.  PLINI  SECUNDI 

vino  tanlum  aut  came,  alias  balneis,  c^um  (|uid  eortioa 
poBtulet  valetudo,  in  praeaentissimis  remediis  habetiir. 
adnumeratur  eiercitatio,  intentio  vocis,  ungui,  fricari  cuiB 
ratione;  vehemeDS  enim  fricatin  spissnt,  lenis  mollit,  multl 
64  adimit  corpus,  auget  modica.  in  primis  vero  prodest  am- 
bulatio,  gestatio  et  ea  pluribus  niodis,  equitalio  stomachf 
et  coxis  utilissimii,  pAthisi  navigatio,  longis  morbis  locorud 
mutatio,  item  somno  sibi  niederi  aut  lentnlo  et  rara  vomt- 
tione.  supini  cubitus  or.ulis  condununt,  at  proni  tiissibus 
in  latera  ad?ersus  deatillationes.  Aristoteles  et  Fab' 
nus  plurimum  somniari  circa  ver  et  autumnum  Iraduo^ 
magisque  supino  cuhitu,  at  prono  nihil,  Tlicopbrastu! 
celerius  concoqni  dextri  tateris  incubitu,   difliciJins  a  i 

55  pints,  sol  quoque,  remediorum  maximum,  ab  ipso  sibl 
praestari  potest,  sicuti  linteorum  strigiliumque  vehement 
perrundere  caput  calida  ante  balnearum  vaporationem  ( 
postea  frigida  saluberrimum  int«llegitur;  item  praesumera 
ctbis  et  interponere  frigidam  eiusdemque  potu  somnos 
antecedere  et,  si  libesl,  internimpere.  notandum  tiulluot 
animal  aliud  calidos  potus  sequi,  ideoque  non  esse  uatu- 

56  rales,     mere    ante    somnos    ollueve    ora   propter  halitua, 

§  54:   Ceh.  n  15.   —   cfr.  Plin,  XXIV  28.   XXXI  62. 
m  22  p.  111.    n  13.    13  p.  18,     Ai-istot.  ap.  Plutarch,  quaest 
sjmpoa.  VJH  10,  1  p.  734.  —  §  55:  Cela.  I  3  p.  1^    ' 
Cela.  I  8.  —  §  66:  cfr,  PI.  iun.  25,  1.  —  Gels.  I  I 

3  ongui  iEiH,    -gi  VTf.    -gue  v,    aigi  S.  | 
cutifl  (aut  canta  vel  curiosa:  cfr.  XIII  75.  XXX  99)1  ceteTWM 
cfr.  XXJLV  97.  4   spuBaa   T.    |    lenis   B(?)B.     -it  re 

7  phthisi  V.    pithifli  r.    pthiai  E.    ptjsi  d*.    pilisi  B.    -li 
pIuH  d'.    et  pntiBi  plus  T.  {  Longia — 3  mutatio  om.  TB'd' 

8  et  TSdS.     aut  Ert?{i)),         9  cubitos  B'.  |  condicont  TE', 
ad  YD.         10   latere  V.  |  aduewua  iS.    -sum  BEu(.D). 
usubV.  I  deatillationefl  rJT,   dist- d*E».    destina-Hd'.   diat-V. 
11  uemum  Ev.a.H.        12  ad  VD.        14.  sol  YB.i.tH.   Bolum  Be. 
[an  Bolura  quoque  remedium?    cfr.  <k  num.  plurali  XXVI 16. 
XXXI  laS.  XXXVI 136.  162.  XV  i3.  73.   XVI 136.  XVIIt 
1S4).         15  sicuti  VSv{D).     -ut  rG.   \  atrigliumque  Td' 

18  elbia  et  G-.    et  cibia  d.    et  cibia  et  rS.    cibos  et  v,  \  poti 
SO  ooia wMu fflajfc |^J|jy^  ^^  ^-         '^  cnXuiftK  V 


TRaE]  NAT.  HIST.  XXVUI  4— G  (U— 15)  295 

frigida  matiitiDis  inpari  numero  ad  caveodos  deQtium  do- 
lores,  item  posca  oculos  contra  lippitudines  certa  cxperi- 
meQta  sunt,  5.  sicut  totius  corporis  valetudini  in  varietate 
victus  iaobservata.    Hippocrates  tradit  noD  praodentium 

5  celerius  aenescere  exta;  veruni  id  remediis  cecinit,  non 
epulis,  quippe  multo  utilissima  est  lemperaatia  in  cibis. 
L.  LucuUus  banc  de  se  praefecturam  servo  dederal,  ultimo- 
que  probro  manus  in  cibis  triumpbali  seni  deiciebatur  vel 
in  Capitolio  epulanti,  pudenda  re  servo  sua  farilius  parere 

»  quam  sibi. 

G.    (15)  Sternuinenta  pinna   gravedinem  emendant  el  67 
si  quis  mu/ae  nares,  ut  traduot,   osculo  attingat,   sternu- 
menta  et  singultiim.    ad  hoc  Varro  suadet  palmam  alteraa 
manu  scalpere;  plerique  anulum  e  sinistra  in  longissimum 

ts  dextrae  digitum  traosferre,  in  aquam  ferventem  manus 
mergere.    Tbeopiirastus  senea  laboriosiua  sternuere  dicit. 


§67:  cfr- Plin.  XXX31,  PI.  iun.  24,  3— 5.  Marc.  10,  60,  — 
Hippocr.  aph.  V[  13,  Cela.  11  8  p,  46.  JWarc.  17,  46,  44.  cfr. 
Petron.  74.    Marc.  17,  43. 

S  oculU  B,  I  lepetudiues  B,  2.  S  dial.  G.  3  ualetu- 
dini  BflBG.  cfr,  XXII  111.  -ne  VS.  -nis  v.  I  in  ll.vlG). 
om.tB.  iuuariSecOT»i.U(ri-  4  ijiobHeruataH.f!i(fl).  obs- ff, 
£  celeriua  Benescere  Er'v.  seneacere  sceleriB  (celerius  r'd*. 
del.  V)  r  I  esta  dBS  (ante  celerius  v).  extra  B,  et  ita  V. 
7  1.  lucuUua  Erv.  lucullua  (-culaa  T)  Td,  uiriculis  B,  |  per- 
fectnram  E,  praefutnra  T,  |  aeuo  S\  8  probrii  dT,  -bQ  V.  | 
mains  v.a.G.  \  in  om.  tS.  |  eeui  BfEG,  si  V.  aede  dT.  ae- 
denti  »,  |  deiciebatur  V^H.  -antur  (,  dei  (del.  v)  dicebatur  Ec. 
utebatur  dT.  deducebatur  G.  9  rea  dTP.  11  stemuta- 
menta  iiv.a.H.  |  a  pinna  coni.  S.  cfr.  XXIV  38.  (an  mota, 
pinna?  'cfr.  XXI 41.  7S.  141).  [gtBai&aem  Y'RD.  cfr.  §130. 
XXX  31.  XV  87.  Vini39.  XX  136.  XXI 130.  XXIII 10. 
XXV  150.  I  emeudant  E'ru.  -at  E'.  -antes  r.  11.  12  an 
et  si— attingat  delenda  wt  glossema  ex  XXX  31  &«c  illatum? 
12  mnlae  H.  mutae  T'Bf,  -ta  dT,  -tare  V'Er.  muria  B. 
mnco  It,  I  tradant  B'd*.  12,  IS  atemumeDta  tH.  -utamenta, 
rii(D).  13  ab  E.  ob  v.a.S.  |  palmam  Bv,  -am  in  rTtD.  \ 
aJtema  B(?)G,  -tera  rTIii(D),  cfr.  §59.  16  deitre  Bi. 
'--  -  V(?)(7, 1  transferri  E.  \  ant  in  4t3>,a-8,\'w^^'i.tt««*»'^- 


296 


C.  PLINI  SECUNDI 


i  (16)  Venerem  damnavit  Democrilus,  ut  in  qua  homo 
alius  exiliret  ez  homine.  et,  Hercules,  raritas  eius  utilior. 
athletae  tamen  lorpentes  reatituuntur  venere,  tox  revocatur, 
cum  e  Candida  declinat  in  fuscam.  medetur  et  lumbomm 
dolori,  oculorum  hebetatioui,  mente  caplis  ac  melancholicis. 

i  (17)  Adsidere  gravidis  vel,  cum  remedia  alicui  ad- 
bibeantur,  digltis  pectinatim  inter  ae  iuplexis  veneficiui 
est,  idque  conpertum  tradunt  Alcmena  llerculem  parieote; 
peius,  si  circa  uuum  ambove  genua;  item  poplites  altemis 
genibus  iuponi.  ideo  haec  in  cunsiiiis  ducum  potestatiumve' 
fieri  vetuere  maiores  velut  omnem  actum  inpedientia,  tc- 

a  tuere  vero  et  sacris  votisve  simill  modo  interesse;  capita, 
autem  aperiri  aspectu  magistratuum  non  venerationis  causa 
iussere,  sed,  ut  Varro  auctor  est,  valetudinis,  quoniam: 
firmiora  consuetudine  ea  lierent.  —  Cum  quid  oculo  in- 
cident, alterum  conprimi  prodest,  cum  aqua  dextrae  auri- 
culae, sinistro  pede  exultari  capite  in  dextrum  umerum 
deyeso,  invicem  e  diveraa  aure;  si  tussim  concitet  saliva^ 
in  frontem  ab  alio  adflari;  si  iaceat  uva,  verticem  morsii 
alterius  suspendi;  in  cervicium  dolore  poplites  fricart  aut 
■  I  popiitum;  pedes  in  humo  deponi,  si  nervi  in 


g  58:  cfr.  Cels-  I  1.  —  §  59:  Olid-  met.  IX  298  sqq.  — 
§60estr,:Pl.  inn.  19,  15— 19.  Mare.  16,4G-  PI.  iim.  29, 13.  Marc. 
14, 11.  PI.  iun.  35,  15— IB.  —  §  61  estr, :  Seren.  636.  Marc.  10,  43, 
cfr.  Plin.  XXLS  32. 

1  damnarae  E.        i  et  dTS.    ex  r.    eat  i\        i  declinat 
—  medetur  om.  E.       B  habitationi  E,       Gremediu  Ezv.a.S(D). 
6.  7  adliibeatiirEe.a,ff(i3).       linplexiTItd.  |  beneS-cium  VdE. 
S  parientem  TE.         9  peine  T.    |    alteris  Td.        10  conciliis 
VKC{fl).  I  potestiuimieE'.    ^statumue  d{?)o,a.J.    cfr- § 3.  106, 
XXIX33.67.  XXV4.  VlllaSal      11.12uetneredE«.  etnere 
(-ri  E)  r.       12  uero  ViTIv(S).   reueta  K.    om.  EC  |  sacri  B. 
14  quo  Eii.o,  G,     cfr.  §  65.         16  prime  E".         17  eialtari  d. 
exultare  v.a.S.       18  diuexo  E.       Ig.  1»  aaliua  in  &iH.    -iaajn. 
(-am  in  v)  Ew.   -ibam  V,        19  fronte  (fon-E)  dTEJtfarc.  -teru.  | 
uerticem  VdTfS,    c/V.  PL  iwi.    a  uertioe  E(?)Ee(2)),        20  cer- 
uicium  VS.tJ.     -cum  dTS.     -ci  Er.     -da  *■.  [  dolore  iTSii{D). 
-rem  rtS.  J  jiolitia  V.     poUicia  V.  |  fricari  S.     -re  (frigare  T) 
yie^^l gl JigBiH^I^  jE/V,  XXXi  3S;  cimUa  X  J.  XXVIIISa. 


B  VKd: 

C  bis  crui'ibusve  tendaDliu-  in  leclulo,  Etut,  si  iu  laeva  parte 
|i  id  accidat,   sinistract  plantae  pollicem  dextra  rnanu  adpre- 
I    beDdi,  item  e  diverse;  extremitates  corporis  vclleribus  per- 
r    BtriDgi   contra  horrores  sangiiinemve   narium   inmodicuDi, 
6 . . . .  lino  vel  papyro  prirtcipia  genitaliiim,  femur  medium 
ad  cohifaeuda  iirinae  profluvia;  in  slomachi  soliitione  pedes 
pres9ar«   aiit   manus  in  ferventem  aquam  demitli.  —  lam  62 
et  sennoni  parci  multis  de  causis  salutare  est     triennio 
Maecenatera  Melissum  accepimus  silentium  sibi  imperavisse 
10  a  coDTohione  reddito  sanguine,     nam  eversos  scandentes- 
que   ac  iacentes  si  quid  ingruat  contraque  IcLus  spiritum 
coliibere  singularls  praesidii  est,  quod  inventum  esse  ani-s,i38 
malis  docuimus.  —  Clavum  ferreuin  defigere  in  quo  loco  63 
primum   caput  fixerit  corruens  morbo  comitiali,   absokito- 
iB  rium  eius  mali  dicilur.    contra  renium  aut  lumboitim,  ve- 
sicae cruciatus  in  balnearum  soliis  pronos  urinam  reddere 
mitigatorium  habetur.  —  Vulnera  nodo  Herculis  praeligare 
mirum  quantum  ocior  medicina  est,  atque  ctiam  cottidiani  61 
rinctus   tali   nodo   vim   quandam  habere  ntilem  dicuntur, 
so  quippe    cum    Ilerculaneum    prodiderit    numerum    quoquc 
quaternarium  Demetrius  condito  volumine  et  quare  qua- 
,  terni   cyathi   sextariive   non   essent  polandi.     contra  lippi- 

Pl,  iun.  93,  5—7,     Marc,  26,  9,    —    §  64entr,:   cfr. 
Bcriptt,  hist,  Aug,  VIII 14,  2, 

1  hiB  om.  TK',  I  cruribusque  d.  1  si  Ipua  £         3  ueUeribua 

TEdTfS.    uel  auribiiB  Br,    -riura  G  (uellicabbus  udd  v). 

4  horrores  (orr-  V'.   err-  B)  VSTZ),    horrores  corpona  a{?)Erii, 

cfr.  §100.   XXrse.   XXXI IIS  {XXIV  6)    I  BangniDerane  v. 

-aem  i.    -nam  nel  r.  |  modicum  T.        6  lac   ego  miicavi;  ex- 

eidertmt  fere  item  circumligaJi:  cfr.  Sereti  et  Mate         6  a,cho 

ibeada  V.  |  solune  V.        7  preaaari  S.   -re  U  v(J)   \  in  om.  VB',  \ 

demitti  iS.    dim-  r.    -ttere  (dem-  G)  v.         8  et  mn.  VH.  |  aer- 

moneTBf,    pasciB,       9  melissum  dlf,  -aaiumv.  -aaimnmVXf, 

mesBimum  r,    messium  B6,    an  Melissi  iuTTa?      11  ciacentea  T, 

I-  S.       13  defigure  V.      14  defixerit  Stv.a.S.      16  reaum 

S{D).      16.  iBueaieae  (uia-va)  VBdEj;  -caenerS,    cae- 

16  pron'  B.       19  ciuctoa  d,  |  modo  v.a.O.       20  hercn- 

laneum  VETEufJ).   -les  eum  A{?)B.  |  dist.  J.       31  at  omi-V 

"-    "2  quatemis  cyatie  E.        'It  vf^.l'^''   '   '"     ■■■-^•——-' 

(lepi-  VB)  rtH. 


NAT,  HIST,  XXVin  0  (16—17)  297 


I 


298  C.  PLINI  SBCUJTDI  [vadB 

ludiaes  i-elro  aiires  t'ricare  prodesl  eL  htcrimosis  oculis 
frontem.  —  Augurium  eic  liomine  ipso  est  non  timendi 
mortem  in  aegritudine,  (juamdiu  oculorum  pupiJlae  ima- 
gine m  redd  ant. 

fi&  (18)  Magna  et  imnae  non  ratio  Holum,  sed  etiam  re- 
ligio  apnd  anctores  invenitur  digesUe  in  genera,  spadonum 
quoque  ad  fecunditatis  ceneQcia.  verum  ex  m,  quae  re- 
ferrc  fas  sit,  inpubium  puerorum  contra  salivas  aspiduni, 
quas  ptyadas  vocant,  (|uoniam  venena  in  ocuiog  homiDum 
expuant,  contra  cculorum  albugines,  obscuritates,  cicatrices, 
argema,  palpebras  et  cum  ervi  Tarina  contra  adustiones, 
contra  aurium  pura  vei'miculosque,  si  decoqiiatur  ad  dimi- 
dias  paries  cum  porro  capitato  novo  fictiti.    vaporatio  quo- 

ee  que  ea  menses  feminarum  ciet.  Salpe  fovet  ilia  cum 
....  oculos  firmitatiB  causa,  inlinit  sole  usta  cum  ovi  albo,  lii 
efflcacius  struthocameli,  binis  horis.  bac  et  alramenti  li- 
turae  abluuntur.  virilis  podagris  medetur  argumento  ful- 
loQum,  quos  ideo  temptari  eo  morbo  negant.  veteri  mis- 
cetur  cinis  osLreorum  adversus  eruptiones  in  corpore  in- 
fantium  et  omnia  ulcera  manantia.  ea  exesis,  ambustls, 
sedis    vitiis,    rhagadiis    et    scorpion um    ictibus    inlinitur. 

§  65:  cfr.  Plin.  XXIV  79.  —  cfr.  Plin.  XXIX  G5.  PI.  iun. 
112,  10.  —  Marc.  8,  126.  —  Dioac.  11  99.  enpor.  I  41,  ■—  Marc. 
11,  23.  lOG.    DioBC.  n  99,    eupor.  I  61.  67.   —   g  66  extr.:  Dioac. 


1  potest  T,  S  augurium — B  mortem  om.  E.  5  solum 
om.  7B.  6  digesta  Xv.a.S.  |  apadouum — S  sit  Erf.  om.  r. 
7  fecunditatis  rw.  -ates  E.  |  ueDefioia  coni.  F{J).  cfr.  XXIVVa. 
ben-  Erc.o.D.  on  ueneficiu?  cfr.  §39.  102.  181.  VUI 130. 
165.  XXIX  75.  XXXII 44.  58.  |  iis  c.  hia  IIC.  8  inplum- 
bium  E.  9  quo  B,  cfr.  §  SO.  j  oculis  B*.  10  oculoa  ob- 
Bcuritates  B.J  cicatricem  Ed.q, C  11  algemaTBd.  argamar.  | 
contra  aduatiODea  —  IS  pura  om.  TB'.  12  nermiculoaue  B'. 
14  cum  Sv,  am.  rG.  16  laamam  ego  indicavi;  excidit  medi- 
camenti  nomen,  ut  melle:  cfr.  Diosc.  \  oculis  d.  |  albo  iXS. 
-l)i  T.  -bumine  G.  -bugine  v.  16  Btruthocameli  S  (-thio-  v). 
-tocameli  {-elli  T)  VBd,  -toohaleli  E.  |  bidiais  X.  buluf  T.  I 
oris  7,  j  iiaec  VE.  J  aramenti  K.  18  uet«riiii  £.  19  crinis  VB<,  I 
eraoiioaee  V.        80  ea  H.B.    an  et  i^fX  lUlemJuml?  (  eiefia  Kv 


VBdK!  NAT,  HIST.  XXVm  6  (.17-191  209 

obstelriciini  nobilitas  non   iilio  suco  efticaciiiii  rurari  jiii:)-  ( 
nual.iavit  corporum  pruritus,  nilro  iiililito  iilcera  capiluni, 
porrigines,  nomas,  praecipuc  genitaliutn.    sum  ciiique  uuteiti, 
ijudd  fas  sit  dixisse,   maxime  prodest,  CDtifeslim  porfusn 

s  caiiis  morsu,  ecliinorumque  spinis  inhaerentibiis  et  in 
spongea  lanisvt;  inposita,  aut  adversus  rabidi  canis  moraus 
cinere  ex  ca  subacto,  contraqiie  xerpetitiiim  ictiig.  nam 
contra  srolojiendras  mirum  prodittir  vertice  Initn  iiriiiae 
suae  gutta  liberari  protinus  laesos.  —  (19)  Auguria  valo-  i 

u  tudinis  ex  ea  tradunlur,   si  mane  Candida,  dein  rurn  alt; 
iilo  mode   concoquere,  hoc  concoxiaBe  signillcatur.     miilR 
signa  nibrae,  pesaima  uigrae,  mala  bullantis.     crassa,  in 
qua  quod  sufasidit  album  est,  signiOcat  circa  articulos  aul   ' 
viscera  dolorem  inminere;  eudem  viridis  morbtim  viscerum, 

IS  pallida  bilis,  rubens  sanguinis,    mala  et  in  qua  vcluti  fur- 
fures alque  nubeculae  apparent    diinta  quoque  atba  vitinHa  a^ 
est,  mortifera  vero  crasaa  gravi  odore  el  in  pueris  tenuia 
ac  dilula.  —  Magi  vetant  eius  causa  contra  solem  lunam- 
que  nudari  aut  iimbram  ruiusquaui  ab  ipso  respergi.    He- 

to  siodus  iiixta  obstantia  reddi  suadet,  ne  deum  aliquem 
nudatio  olfendat.  Osthancs  contra  mala  niedicamenta 
omnia  auxiiiari  promisit  matiitinis  suam  cuiqiie  iustiilatam 
in  pedem. 

§  67:  Marc,  4,  iO.  —  Dioac.  II  sa.  enpor.  li  118,  UB.  — 
Marc.  34,  31  38.  (Dioac.  H  99).  cfr.  Plin,  XXIX  06,  PI.  iun, 
lis,  10.  Seren.  84S.  —  g  B8:  Cels.  I  8.  II  4.  6  eitr.  —  Cell.  11 1 
p.  40.  ~  5  69:  Ceis.  n  6  eitt.  —  Diog.  Irfiert.  VIII  1,  17.  He- 
mod.  lata  Hal  i^|i.  727  sqq. 

4  p&x  Kit  dT.  I  perfu«o  XviJJ).  per  fe  rTIJ.  6  carni*  Z,  | 
monai  iJH.  {  ecinenun/iue  ▼.  |  dtM.  ego.  (an  et  deUndMm?). 
efr.  Marc  8  rabido  T.  |  morauin  Ifyro  -ouT;  B.         7  i«ipen- 

tinm—g  contra  Ma.  E.  9  aogiiri  TS.  -riu  dT,  l'>  t»- 
dnntor  Err  -dentor  TBf.  -ditur  dT.  i  niSu  T.  It  pnie*- 
lina  T.  I  diM.  e^  |  erana  ego.    -Rsae  TdX.V.    et  cnuiMe  KCi'^c. 

12   13  in  aqua  XdB.         13  Bnbndit  dr     aubdit  K.    -dii:  T. 
-dita  S.    -dia  r.  |  ri  albmn  d(?)e.  !  ngmficant  VS>.        14  oiri- 
liaTd.      15  laognidiaT'd.  j  in  aquTB'dFMi.      lOdtoMT. 
oko-  <-        17  craMa  dEe.    gra-  r.    t/m.  r.  K,  tAavnt.'W. 
90  optantia  V         21   octhanea  miH.    -va*  "^V    ^v^kuwa  « 


300  C-  PLINI  SECUNDl  ivKdE 

J  7.  (20)  Quae  ex  mulierum  corporibus  tradunlurj  ad 
porleQlorum  miracula  accedunl,  ut  sileamuB  divisa  mem- 
faratim  scelera  abortus,  mensum  piacula  quaeque  alia  nun 
obstetrices  moilo,  verum  etiitm  ipsae  meretrices  prodiderer 
capilli  si  cremeiitur,  odore  serpeutes  fugari;  eodem  nidore  ^ 

1  vulvae  morbo  atrangulatas  respirare;  cinere  eo  quidem,  si 
in  testa  sint  cremati  vel  cum  spuma  argenti,  scabritias 
oculorum  ac  pnirigines  emendartj  item  verrucas  et  infan- 
tium  ulcera,  cum  melle  capitis  quoqiie  viilnera  et  omDium 
ulceram  sinus,  addito  melle  ac  ture  panos,  podagras,  cum 
adipe  suillo  sacrum  ignem,  sanguinem  siati  inlito,  item 
lonnicatioues  corporum. 

2  (21)  De  lactis  usu  couveuit  dulcissioium  esse  mollissi- 
mumque  et  in  longa  Tebri  coeliacisque  utilissimum,  ma- 
sime  eiuB,  quae  iam  infantem  removerit.  et  in  malacia 
stomachi,  in  Tebribus,  rosionibus  efficacissimum  experiun- 
tur;  item  mammarum  co! lectio nibus  cum  ture,  oculo  ab 
ictu  cruore  suETuso  et  in  dolore  aut  epiphora,  si  inmul- 
geatur,  plurimum  prodest,  magisque  cum  melle  et  narcissi 
suco  aut  turis  polline,  siiperque  ui  omni  usu  elBcacius 
elus,  quae  marem  enixa  sil,  midtoque  eFQcacissimum  eius, 
quae  geminos  mares,  et  si  vino  ipsa  cibisque  acrioribus 

§  Tlinit.:  Marc.  8,  77.  —  -§72:  Diosc.  1178.    Marc.  27,68. 


1  de(pro  ex)  vet- Sal  2  diuiaaiv  -BOVad.  -aoaE{?)ff.  j 
2.  3  membratim  ego.  -tim  in  U.n,  3  meeum  T.  menHimn  1 
Ea{?)«.a.fi.  5  capillis  E.  I  nidore  VdTS.  nito-  f.  odore  rv.  I 
6  atrangnlatiaVB't  Iquidem  eoEdT,    meo  quid- r.       7  sitVE.    I 

8  ac  dEiv.  afT.  &  B,  {  emendat  Vd.  9  quodque  T,  |  i 
ulceraVB'.  anrectef  |et  inomniamE.  11  aanguinernVBE  v(C).  ] 
-ne  i.  -nemque  C.  \  siatit  T'.  |  inlito  ll.TfH.  itlico  p.  |  item  I 
ego.  et  in  H.J.  et  p.  cfr.  XXIII 59.  XXVII 34.  XXTIH  l 
163.  XXIX  133.  12  iDfonnicationBB  v.a.C{S).  sed  efr.  | 
XXX  72.  ISO.  14  febri  S.  -bre  n.v{I)).  efr.  §  1S9.  153.  J 
XXIII 144. 161.  XXVI JS3.  XXVII 51.  XXXI 1S8.  VIIie6..\ 
Vm  202;  contra  VII  172.  16    malatia  V.     -litia  t  I 

16  roaionibus  Ei',  -buaque  tTIH.  17  tara  V.  18  icto  TB.  |  \ 
epifora  Ed.  -ipboris  v.a.B.  20  aut  (ut  E)  turis  BdEn.  1 
sacion's  V.  j  poUinem  E.         21  ^initio)  eiua  Vdff.    lie  Er  e  eorr.    I 


iTBd(i:-|Ta)]       NAT.  HIST.  XXVm  7  (30—21)  301 

abstineat.  miilo  praeterea  oTorum  candido  liquorc  madi-  73 
daque  lana  frontibus  inpositum  fluctiones  oculorum  sus- 
>pendit.  eliim  si  raDa  saliva  sua  oculiim  asperserit,  prae- 
cipuiim  est  remediuni,  et  contra  morsum  eiusdem  bibitur 
instillaturque.  euoi,  qui  simul  matris  rtliaetjue  bete  in- 
DDctus  sit,  liberari  omai  oculorum  metu  in  totam  vitam 
adHruiant.  auriuai  quoque  vitlis  medetur  admixto  modice 
oleo  aut,  si  ab  ictu  doleant,  anserino  adipe  tepefactum. 
si  sit  odor  gravior,  ut  plerumque  fit  longis  vitiis,  dilute 
melle  laua  includitur.  et  L'ontra  regium  morbum  in  oculis  74 
relictum  instillatur  rum  elaterio.  peculiariter  valet  potum 
contra  venena,  quae  data  sint  e  marino  leporc,  bupresti 
out  f^tiam,  ut  Aristoteles  tradit,  dorycnio,  et  contra  in- 
saniam,  quae  facta  sit  hynseyami  potu.  podagris  quoque 
hibenL  inlini  cum  cicuta,  alii  cum  oesypo  et  adipe  an- 
serino, qualiter  et  vulvarum  doloribus  inponitur.  alvum 
etiam  sistit  potu,   ut  Jiabirius  scribit,  et  menses  ciet. 


§  73estr.:  dr.  Marc.  9,  110.  —  §  74:  Dioac.  eupor  n  166. 
153.  Scribon.  190.  Diosc.  eupor.  IT  149.  151.  Cela.  V  27,  12. — 
DiOHC.  eupor,  I  23B. 


1  abatineat  Kb.  -atur  (absten-  T')  r.  1.  2  maddidat- 
que  V.  additaque  S.  2  an  inpoeita,  ut  §  4S.  XXIII  38. 
XXIX  39.  XXX  119?  aliter  claudimt  gtruetura,  nisi  in  l&na 
Bcribatur,  ut  §  67.  218.  339.  346.  XXIII  75. 137.  XXXIV 131. 
efr.  nota  ad  §343;  praeterea  XXIII  44.  67.  75.  XXIV 131. 
XXriU  90.  XXXI  104.  103.  XXII  149.  3  etiam  ego. 
nam  ll.v.  \  oculorum  V,  4  est  flBii,  et  r.  5  stillfttarqiie 
Srp.a.H  I  earn  qui  (que  Vl)  TKdTfff.  qui  Hv.  5.  6  m- 
nncta  r.  -ta  VB.  6  onmi  om.  Bv.a.H.  9  opio  t.  apio  d.T.  I 
abiectu  £.  \  dolent  Zv.a.3.  9  si  sit  S.  sistit  U.  si  v.  | 
grauior  sit  v.a.S.  |  ot  pie  E  (hie  defici^ns).  11  datur  (pro 
ualet)T'.  laaiutTEdiS,  aunt  rii(Dj.  (  bupresti  diS.  -tanr. 
-raestim  T'i>.    -restique  e.    presti  B.   praeati  V.    praBsertim  J. 

13  aut  etiam  ego.  mutatim  V'Eds,  del.  T'r);(i)).  et  H. 
■ut  alii  J.  de  itmctma  verboram  cfr.  XXXV 116.  XXVI4  cam 
XX  35.  (an  vera  buprestiue  aut  etiam?  efr.  XXVI 1.  VU 
106).  \  dorycnio  ego.  -nion  o.  -au  ad.  dorhicnum  (orh-  T')  V. 
om.  X.  15  ali  dx.  |  cum  oesjpo  (-aipo  G)  Dal.  cui  meaippo  x. 
qui  meajpo  d.  cum  //epo  (sepo  V")  V.  cum  oepo  (=^  oestpol  F. 
cum  meepo  (esopo  r)  E.  cum.  tyaao'^ii  v.  Y\  ^tjwv, "H  *i:V-i.. 
•^mS(f}p.  j  scripsit  dTx. 


302  0.  PLINI  SECUNDl 

75  tiuB  vero,  quae  feminam  enixa  sit,  ad  vitia  Laolum  in 
saiiiiiida   praevalet     pulmoDuui    quoque    incommocJa  lacte  I 
muliei'is  sanautur;  ciii  si  admisceatur  inpubis  pueii  urina 
et  mel  Atticum,    omnia  coclearium  singuloriiin  inensura,  | 
vermes  quoque  aurium  eici  invenio.     eius,  quae  m  ~ 
pepererit,  lacte  gustato  canes  rabiosos  negant  fieri. 

76  (22)    Mulierifi    quoque   salivam  ieiunam   potentem   dl-J 
iudicaot  cruentatis  oculis  et  contra  epiphoras,  si  fervente 
anguli  oculomm  subinde  madefiant,  eiilcacius,  si  uibo  s' 
que   se   pridie  ea  abstinuerit.     invenio  et  fascia  mnlieri; 

77  alligato   capite   dolores  mlnni.     (23)  post  haec  nullus  t 
modus,     iam  primum   abigi  grandines  turbinesque  contra  -J 
fulgura  ipsa  mense  nudato;  sic  averti  violentiani  caeli,  in  1 
navigando   quideni   Lempestates  etiam  sine  menstruis. 
ipsis  vero  meosibus,  monstriflcis  alias,  ut  suo  loco  indi 

T,uiqq.vinius,  dira  et  infanda  vaticinantur,  e  quibus  dixisse  n 
pudeat,  si  in  defectus  lunae  solisve  rongniat  fis 
remediabilem  fieri,  noit  segnius  et  in  silente  lima,  coitu 

78  que  turn  maribus  exitiales  esse  atque  pestiferos,  purpuram  ' 
quoque  eo  tempore  ab  fis  pollui;  tanto  vim  esse  maiorem.  i 

§  7(i:  Marc.  S,  43  (166\  —  §  77:  Soliu.  1,  57.  —  §  78:  cfr.  ] 
Plin.  XVn  -266.  Coluin.  XI  3,  64,  X  S.-iT  srn.  Pallad.  I  35,  f  ' 
Aeiian.  n.  a.  VI  36. 


1  in  facie  rt).  om  TBd.  3  ai  Vdri 
5  uermea  ego.  efr.  XXJI 147.  XSIV 18. 
mnra  C.  animalia  J  coll.  §  37  et  XX  259.  pura  D  coU.  §  61L 
(an  hiirenaa  reniuin?  cfr.  XXI  ITS.  XXJI  59.83.  XXri6a).a 
aTireum  T.   |   amarem  V.  6    pepererit  ego.     cfr     "  '" 

XXV133.XXS9.         7  ieiana  a*,     -a&a  v.a.B. 
8  et  D  e  coni.  Brof.    et  si  U,v.  \  ii  Brot.    om.  Ih 
taese  contra  epiphoras,  ?nor3i«i  oHm  adscripta,  pertiiieanf  t 
madefiant],         3  madefiftnt  d»ff.    -ieant  V.    -ieentur  v 
fieant  V'H.         10  fascia  (fee-  d)  Bdi-.    -iam  T.     -iie  Ti. 
13  ense  ix.    in  inenfle  v.a.S.  |  audato  TEdTfxS.   -toa  r.    con- 
nudata  (-taa  if)  B.        14  quidam  tempestatia  E.        16  &  qui- 
bus  S.  IT    suae   {pro  boIibuc)   B.    |   congmaut   dx.    [   uie  «„ 

is  va.  om.  di.  pestiB  D.  IS)  turn  BO.  fum  V.  fi  in  d; 
/iioa  ti.  I  purpuTam  iv.  -ra  T'x.  fulgora  V'r  e  eorr.  an  pu. 
pai-as,  ttt  §80'^    cfr.  etiam  1X124.  XIH  nr,.  JJRXliio. 


r 


NAT.  mST.  XXTUI  7  (21-33)  303 

quocumque  autem  alio  menstruo  si  nudalae  segelem  am- 
bjant,  uriicas  et  verniiculoB  scarabaeosqne  ac  noxia  alia 
decidere  Metrodorus  Scepsius  in  Cappadocia  inventmn 
prodit  ob  multitudinem  cantharidum;  ire  ergo  per  media 
arva  retectis  super  dunes  vestibus.  alibi  servatur,  ut 
nudis  pedibus  eant  capillo  cinctuque  dissoluto.  cavendum 
ue  id  orieute  sole  faciant,  sementica  euim  arescere,  item 
uDvella  tactu  in  perpetuum  laedi,  rutam  et  Aederam,  res 
medicalissimas,  ilico  mori.  multa  diximus  de  hac  rio-  79 
lenlia,  sed  piaeter  ilia  certum  est,  aptiS  tactis  alvariis  fu- 
gere;  Una,  (;uin  coquantur,  nigrescere;  aciem  iu  cultris 
tonsorum  hebetari;  aes  rontaclii  grave  virus  odoris  acci- 
pere  et  aeruginem,  magis  si  decrescente  luna  id  accidal-, 
equas,  si  sint  gravidae,  tactas  abortum  pati,  ({uin  et  aspectii 
omnino,  quamvis  procul  visas,  si  purgatio  ilia  post  virgini- 
tatem  prima  sit  aut  in  virgiae  aetatis  sponte  maiiet.  bi-  go 
tumen  in  ludaea  nascens  sola  hac  vi  superari  fllo  vestia 
contactae  docuimus.  ne  igni  quidem  vincitur,  quo  cuncta,  i,6s 
cinisque  etiam  ille,  si  quis  aspergat  lavandis  vestibus,  pur- 
puras mutat,  tlorem  coloribus  adimit,  ue  ipsis  quidem  fe- 


dist.  ego.        1  quoque  R.  |  menstruos  si  nuda  S. 

s  a',  eru-  v.a.S.  \  noxa  T.  6  reiectis  S  mm  P. 
6  c&lendnm  V.  7  aementiQa  ego.  cfr.  XVIII  30.  -tia  II. 
-temu.  -tim  J  (sed  cfr.  XVin  151.  304).  8  iiouelladTni(D). 
-He  r.  -Has  G.  \  ta  tactu  V.  prata  tactu  S.  uitea  (-tia  o) 
eius  tactu  G.  afr.  §  134.  |  laedi  (f.  leditu  (-to  V)  VE.  -tor 
txv.  I  rutam  et  VB.G.  ut  tamea  di.  ut  v.  t  hederam  S.  ed- 
f-ra  r)  11.  -raa  v.  9  medicatisBinia  E.  |  ilico  Vti-c.(S).  iU 
Ecoad(?)c.  icoV.  oil  CO  I.  I  mari  Vdi.  I  ac  T.  10  aluari- 
lia  B.  12  hebetari  T(i(S).  eb-  V.  ebetare  d,  hebetesoere 
E(?)&,  {  odoria  del.  G.  15  uiaoa  B.  15,  10  airgiuea  ae- 
tate  v.a.H.  16  spODtanea  iTv.a.H.  \  mauet  ego.  nam  ut  V. 
nam  Vr  e  corr.  v.  nt  dT.  nam  et  D.  (an  vero  eueniat?). 
16.  17   bitumen  Vdlu.     ubi   feraen  T'r   e  corr.  17   in  iu- 

daea  v.    iudaea  in  d.    om.  r.  \  haec  uia  Ed,  |  anperare  Vd. 
17. IB ueatiB contactae d[?)u.  uesti eontecteCi-teftftI* .  Ade%.^'ft>'^'^'*- 
1M»  ueatia  infeotae,    Mf  |  83'e'  IS  aft  ixti.    iisfi -^"S-t-f  • 

19  Aspargat  TSS. 


304  C.  PLFNI  8ECUNDI 

minis  mala  suo  inter  se  iiununibus:  abortus  facit  ialitu 
81  aut  si  omnino  praegnas  supergradiatur.  quae  Lais  et 
Elephantis  inter  se  contraria  proHidere  de  abortivo  car- 
bone  e  radice  brassicae  veE  myrli  vel  tamaricis  in  eo  san- 
guine exlincto,  itemque  asinas  tot  annis  dod  concipere,^ 
qaot  grana  hordei  contacta  ederiat,  quaeque  alia  nuncupa- 
vere  monstrifica  aut  inter  ipsa  pugnantia,  cum  haec  fe- 
cunditatem  fieri  isdem  modis,  quibus  sterilitatem  ilia,  pra&- 
g!  nuntiaret,  melius  est  non  credere.  Bithus  Durrachintis 
hebetata  aspectu  specula  recipere  nitorem  tradit  tsdem 
aversa  rursus  contuentibus,  omnemque  vim  Lalem  resolvi, 
si  mullum  piscem  secum  babeant;  multi  Tero  inesse  etiam 
remedia  tanto  malo:  podagris  inlini,  strumas  et  parotidas 
et  panos,  sacros  ignes,  furunciilos,  epiphoras  tractatu  mu- 
lierum  earum  leniri;  Lais  et  Salpe  canum  rabiosorum  i 
morsus  et  tcrtiaaas  quartanasque  febres  meiistruo  in  lana 
83  arietis  nigri  argenteo  bracchiaii  idcIuso,  Diotimus  The- 
banus  vel  omnino  vestis  ita  infectae  portiuncula  ac  vel 
licio  bracchiaii  inserto.  Sotira  obsletrix  tertianis  quar 
tanisque  ellicacissimum  dixit  plantas  aegri  subterlin^ 
multoque  eflicacius  ab  ipsa  muliere  et  ignorantis;  sic  et' 
comitiales    excitari.      Icatidas   medicus    quartanas    finiri 


1  abortum  Aa.a.S.  \  illitu  iTS.    4u8  (inii-  V) 
gia  E.        3  elepatis  A.    clep-  T.   |   de  om.  Ed.  |  abortiao  vet. 
Dal  -iuifi  ll-v.      4  e  E{?)S.  ac  (ortum  ex  ae)  rv.      6  quod  T. 
T  ipsa  ego.    -saa  H.G.    se  e.         S.  9  pronimtiaret  v.a.Dal.{S). 
9  est  om.  Vt.  I  bithus  YS.   hjfitua  rv.   bytus  if.  ,  durrachiimB  J. 
dura-  r.    dira-  E.     dyra-   (-einua  d)  r,    dyrrha-  v.         10   hebe 
tat  i.    eb-  T.  {  aspectaa  d.        11  auersaa  T'.        13  malo  Vdfi 
(aiimt  add.  v).   tnagia  r  e  eorr.       14  panos  (om.  et)  Sv.tx.D. 
17  d^otinus  d.       is  uel  del.  v.a.H.  \  uesteaT.  |  portione  allft  i 
porcmneullam.  T',    -ionem  ullam  T'.  |  acu  uel  v.a.G.         19  !£■ 
cio  a.     pelicio  TE.    pell-  dTr»(D).    del.  B.  \   inserto  XS  CWKt 
Gemero.    -te  E.    -taeTii[I>),    -ta  d(?)JB.    -ia,  e.t  MUller  emend. 
IV SS.  I  sofhira  E.         20  aegria  VS.         21   ignorantia  D  citnt 
^60B.     -ti  llv.         a-i  icttUflja  I'aj,    Sfi'Mr  i..    %cfttida,a  Q 
I  qnartana  d. 


TBd]  NAT.  HIST.  SXVm  7—8  (23—24)  305 

coiLu,  incipientibus  dumtaxat  metistruis,  spopondit.  inter  8i 
omnes  vero  conTenit,  si  aqua  potusque  formidetur  a  morsu 
caois,  supposita  tantum  calici  laciiiia  tali  statim  metum 
eum  disculi,  videlicet  pruevalente  sympathia  ilia  Craeco- 
rum,  cum  rabiem  canum  eiiis  sanguinis  gustaLn  incipere 
diKerimus.  cinere  eo  iumentoruni  omnia  ulcera  sanari' 
certum  est  addita  caminonun  farina  et  cera,  maculas  autem 
e  veste  eas  non  nisi  eiiisdem  urina  abini,  cinerem  per  se  3fr 
rosaceo  mixtum   feminarum  praecipue   capitis  dolorea  se- 

10  dare  inlitum  fronti,  asperdmamijue  vim  proQuvii  eius  esse 
per  se  annis  virginitale  resoluta.  id  quoqne  convenil,  quo 
nihil  equidem  libentius  crediderim,  tactis  omnino  menstruo 
postibus  inritas  fieri  Magoritm  artes,  generis  vanissimi,  ut 
aestimare  licet,  ponam  enim  vel  modestissimum  e  pro- 
missis  eorum,  es  homine  siquidem  resigmina  unguium  e 
pedibus  manibusque  cera  permixta  ita,  ut  dicatur  tertia- 
nae,  quarlanae  vel  cotidianae  febri  remedlum  quaeri,  ante 
solis  ortum  alienae  ianuae  adfigi  iubent  ad  remedia  in  his 
morbis,  quanta  vanitate,  si  Talsum  est,  quanta  vero  noiia, 
si  transferunt  morbos!  innocentiores  ex  his  omnium  dtgi- 
torum  resigmina  unguium  ad  cavernas  formicarum  abici 
iubent  eamque,  quae  prima  coeperit  trahere,  correptam 
subnecti  collo;  ita  discuti  morbum. 

8.   (24)  Haec  sunt  quae  retulisse  Tas  sit,  ac  pleraque  87 

ss  ex  iis  non  nisi  bonore  dicto,  reliqua  intestabilia,  infanda, 
ut  festinet  oratio  ab  bomine  fugere.  in  ceteris  claritates 
animal  ium  aut  operum  sequemur. 

§84:  cfr.  Plin.  VE  64. 

1  popondat  a'.  3  metu  Td.  6  omnia  tgo.  -iu.  ll.v. 
efr.  XXVn  18  et  XXIV  78.  XXVII  96.  8  e  neate  eaa  re. 
-steas  v.  eiceaeateneaa  V'B.  eiiciet.  Teniaa  d.  8.  9  Be 
tOBaceo  rv.  sorac-  r.  11  per  ae  S.iTS.  pro  Be  TI.  prinoa  c.  | 
resoluta  VdTf.  sol- E(?)i>.  cfr.  §  83.  XXIV 24.  XXVJI6. 
144  al.  1  quo  V.  quod  11.  12  onuiino  iv.  omni  rT.  15  re- 
Hegmina  B{?)j!.a.J,  ut  infra,  cfr.  twta  ad  §  5.  17  uel  quo- 
tidianaeuelquartanaer.a.S.  (amquartanaeueuel?).  ISquanta 
nero  B'5.  -taue  rv.  |  nosa  ie.a.H.  31  abici  'B.i.v.  dV^*, 
jb-  v.  as  Colo  T,  24  plereque  N .  1^  ai'-wa  V*'*"^'^'''*'^'^'- 
(»».  rTS.  I  reliqnid  V.        i1  aetiimaiH  T  


306  C.  PLINI  SECDNDI  [VB. 

Elephanti  suDguis,  praecipue  muris,  fluctioaes  omnes, 
s  qiias  rheumatismos  vocaDl,  sislit.  ramentis  ehoris  cum 
melle  Attico,  ut  aiuDt,  niibeculae  in  facie,  scobe  paronychia 
tolluDtur.  proboscidis  taclu  capitis  dolor  levatur,  ellicacius 
si  et  sternuat.  dextra  pars  proboscidis  cum  Lemiiia  rii- 
brica  adalligata  inpetus  libidioum  stimulat.  sanguis  et 
sjntecticis  prodest,  iocnrque  comilialibus  morbis. 
9  (25)  LeoDis  adipes  cum  rosaceo  cutem  in  facie  casto- 
diunt  a  vitlis  candoremque;  sauaut  et  adusta  nivibus  arti- 
culorumque  tumores.  Magorum  vanitas  peniactis  adipe  eo 
Taciliorem  gratiam  apud  populos  regesve  promittlt,  praecipue 
tamen  eo  pingui,  quod  sit  inter  supercilia,  ubi  ease  nulltua 
90  potest,  similia  dentis,  maxime  a  dextera  parte,  vUlique  e 
rostro  inferiore  promissa  suut.  fel  aqua  addita  clarilatem 
oculis  iuunctia  facit  et  cum  adipe  eiusdem  comitiales  morbos 
discutit  levi  gustu  et  ut  protimia  qui  sumpsere  cursu  id 
digerant.  cor  in  cibo  sumptum  quartanis  medetur;  adipi 
cum  rosaceo  colidianis  febribus.  perunctos  eo  bestiae  fti- 
giuiit;  resislere  ctiam  insidiis  videtur. 
1  (26)  Cameli  cerebrum  areraclum  potumque  ex  aceto 
comilialibus  morbis  aiunt  mederi,  item  fel  cum  melle  po- 
tum,  hoc  et  anginae;  cauda  arefacta  solvi  alvum,  flmi  ci- 
nere   crispari  capilliim  cum  oleo.     et  dysintoricis  prodesti 

g  89:  PI.  iun.  86,  30.   —   §  90:   DiofiC,  eupor.  I  18.   —  PI. 
iui).  89.  Ifl.  20.  —  DioBc.  n  94.  —  g  91:  Dioac.  eupor.  1  87. 

4  promoscidis  V  {item  infra).      5  et  Btemuat  (-utet  o)  RO, 
est-  iT.         6   aangTiinis  VE'.         7  iocuique  J  e  eoni.  8.     -u« 
que  VfS.    iecurqae  rii.        8  adipes  H.  G'(J).    -dips  (S.    -deps  v. 
faciem  va.        8.  9  ciiatodit  tv.a.G{S).        9  sanant  II.J.    aei 
uant  sanant  G.    aeniat  sanat  1v{S).         9.  10  articolorem  T. 
lOmagnormo  VB.  |  uanitates  va'fu.n.  G.  I  eo  r«(D).  om.  rS. 
11  promittuat  v.a.G.        13  maximi  T.  |  ad  V.  |  dextra  G. 
14  inferiore  drS.     -ori  v.     -feri  r.         16   onctia  a'.         16   m 
guatatu?    cfr.  XXF  79  et  nota  ad  XXVII 23.  \  cbitbu  VAvi 
enstn  r  e  eorr.         17  digemnt  T,  I  in  cibo  iv.   -boB  r.  iinbo  T. 
in  bos  a,  I  adipg  (adepe  C)  cum  8.    adipe  cum  r.   adipaum  Td, 
-ipiim  a,     adest  cum  v.         18    eos  Va'.         19   uidetur 

r  V'dT.    Bai  dentaii  r.      20  camelli  V.      23  ang///inae 


r 


NAT.  mST.  XXTni  8  (24—27)  307 

iolilus  cinis  potusque,  quantum  m  digitis  cupiatur,  et  co- 
mitialibus  morbis.  urinam  fullonibus  utilissimam  esse  tra- 
duitt,  itemque  ulceribus  maDaatibus  barbaros  servare  earn 
quiuqueimio  et  hemtnis  pota  ciere  alvum;  saetas  e  cauda 

s  coDlortas  et  sioistro  braccbio  alligatas   quartaais  mederi. 

(37)  Hyaenam  Magi  ex  oainibiis  animalibus  in  masima  92 
admiratione  posuerunt,  utpote  cui   et  ipsi   magicas  artes 
dederint  vimqiie,  qua  alliciat  ad  se  homiQes  mentes  alie- 
nans.    permutatiunes  sexus  annua  vice  diximus  ceteraquee, 

10  monstriftca  naturae  eius;  nunc  persequemur  quaecumqiie 
medicinis  produntur.    praecipue  pantberis  lerrori  esse  tra-  »» 
ditnr,  ut  ne  conentur  quidem  resistere,  et  aliquid  e  corio 
eius    babentem    non    adpeti,    mirumque    dictu,    si   pelles 
utriusque  contrariae  suspendantur,  decidere  pilos  pantberae. 

L6  cum  fugiant  venantem,  declinare  ad  dexteram,  ut  prae- 
gressi  bomiais  vestigia  occupenl;  quod  si  successerit,  alie- 
nari  mentem  ac  vel  ex  equo  hominem  decidere;  at  si  in 
laeva  detorserit,  deficientis  argumentum  esse  celeremque 
capturam,   facilius    autem    capi,   si    cinctus   suos   venator 

10  flagellumque  inperitans  equo  sepleiiis  alligaveritnodis.   mox,  94 
ut   est   soUers   ambagibus  vaoitas  Magorum,    capi   iubent 
geminorum  signum  transeunte  luna  singulosqiie  prope  pilos 


3  dint.  ego.  \  constat  eeruare  VrGDal.iD).  4  pota  dc. 
-tae  VJ.  -te  B.  -tam  S.  \  setaB  (sae-  S)  e  cauda  rv.  aeta 
(sed  a  V'd)    aecunda   Td.      aectiudo    B.  6    hienam   T, 

S  dedef  B.  -mnt  V'v.a.G.  \  quia  E'.  ]  mentes  V'K.  -tis  V'r. 
-te  iv.  8.  9  alienans  ego.  -antes  B.  -aatos  r.  -atua  T'. 
-atoB  r«.  9  permutatioaeB  v.  -one  V'Bd  (de  proem.  Y'tH). 
-oma  (proem,  de)  G.  \  ceteraqne  de  iG.  -ra  qu^q;  d,  10  na- 
turae Vv.  -ra  tG.  I  quaecun^//  d.  quae  cum  TTf.  11  ter- 
roris  TB'.  12  connentus  B'.  |  aliqni  otn.  A'.  |  de  corio 
Tv.a.H.  IS  pelle  VB'.  16  declinante  TB'd.  16.  Itt 
praetergresai  dU.  17  mente  iO.a.S.  \  decipere  Td.  j  at  v. 
ut  VEd.  del.  t.  18  laeua  [le- V)  H.  cfr.  VI 99.  145.  lae- 
uajn  V.  {an  vera  laeuu,  uf  VIII  207)'i  20  itL^ftTntsa 's(sei'» 
septimB  T.  31  ut  est  drG.  autB.  |[\\a"^,  ^■i'vato.  >;^-^'^"o.^ 
xaagaanuu  T.         22  prope  B.B.     ptQ  t. 


308  C.  PLINI  SECTJNDI  r 

servari;  <:apitis  dolori  inligatam  cutem  prodesse,  quae 
fuerit  in  capite  eius;  lippitudiai  fel  inlitum  rroiitibus  aut, 
DC  omnino  Hppiatur,  deuoctiim  cum  meliis  Attici  cyathia 
ra  et  croci  uncia  inunctum;  sic  et  caligines  discuti  et 
96  suffusiones;  claritat«m  escitari  melius  inveterate  medica- 
roeoto,  adservari  autem  in  Cjpria  pyxide;  eodem  sanari 
argema,  scabritias,  excrescentia  in  oculis,  item  cicatrices, 
glaucomata  vero  iocineris  recentis  ioassati  sanie  cum  despu- 
mato  melle  inunctis.  denies  elus  dentium  doloribus  tactu 
prodesse  vel  alligatos  numeri  ordine,  umerorum  et  lacer- 
torum  doloribus;  eiusdem  denies,  'S^  e  sinistra  parte 
roslri,  iaiigatos  pecoris  aut  capri  peLe  stomach!  cruciati- 

96  bns;  pulmones  in  cibo  sumptos  coeliacis  vel  ventricuU  ci- 
nerem  cum  oleo  inlitum;  nervis  medullas  e  dorso  cum 
oleo  vetere  ac  Telle;  Febribus  quartanis  iocur  deguatatum 
ter  ante  accessioues;  podagris  spinae  cinerem  cum  lingua 
el  dextro  pede  vituli  mariai  addito  felle  taurino,  omnia 
pariter  cocta  atque  inlita  liyaenae  pelle;  in  eodem  morbo 

97  prodesse  et  fel  cum  lapide  Assio;  tremulia,  spasticis,  es- 
ilientibus  et  quibus  cor  palpitet  aliquid  ex  corde  coctum 
mandendum  ita,  ut  reliquae  partis  cinis  cum  cerebro 
hyaenae  inlinatur;  pilos  eliam  auferri  hac  conpositione  in 
lita  vel  per  se  felle,  evulsis  prius  qua  renasci  non  libeat 
sic  et  palpebris  inutiles  tolli;  lumborum  doloribus  carnes 
e   lumbis   edendas    inlinendasque   cum    oleo;    sterilitalem 


§  seinit.:  Marc.  36,  19.  —  §  97med.:  Marc.  8,  176. 

2  libidine  V.  4  tribua  ll.v.  \  croci  in  uncia  Tf.  5  et 
meliuB  T.  dist,  G.  7  argemata  d.  8  uero  Be.  ueruni  r.  | 
inOBaatis  ante  Vd.  10  nnmeri  {ego.  bum-  d.  um-  r)  ordiae  Tl. 
cfr.  §  181.  ordine  humeros  (um-  S)  v.  I  an  item  umerorum?  | 
et  om.  IP.  10.  11  lacertos  {pro  doloribuBj  P,  11  aed  e  ego. 
si  de   ll.v.  12   roatri  rj.    om.  rT.    roatn   eruti   sint  r.     efr. 

§  100.  13  uel  ego.  om.  U.v.  |  uentriculi  ego.  -lis  U.v.  cfr. 
§  105.  XXr?8.  XXIX  60.  105.  XXX59.1oa.        14  illitu  d. 

16  iocur  BS,  iecurrp.  IS  podagri  V.  19  assio  ff.  cfr. 
X.S:KVI13JS.    aaio  H.fu,        22  hac  Rdv.    a  V.        23  uel  VT. 


p 

I  mulierum  emeD<Iari  oculo  cum  glyc^rrAiza  et  aneCo  sumpto 
in  cibo,  promtsso  intra  triduum  coDceptu.  contra  noclurnos  98 
pavores  iimbrartimqiie  terrorem  imus  e  magnis  dentibus 
lino  alligatus  succurrere  narratur.  suffiri  furentes  eodem 
G  et  circiimligari  ante  pectus  suum  cum  adipe  renhmi  aut 
iocinere  aut  pelle  praecipiunt.  mulieri  Candida  a  pectore 
hyaenae  caro  et  pili  septeni  et  genitale  cervi,  si  inligentur 
dorcadis  pelle  e  collo  suapen&a,  continere  partus  promit-  99 
tuntur;  venerem  stimulare  genitalia  ad  sexus  suos  in  melle 

10  sumpta,  etiamsi  viri  mulierum  coitus  oderint;  qiiin  immo 
totins  domus  coocordiam  codem  genilati  et  articulo  spinae 
cum  adhaerente  corio  adserralis  consEare.  hinc  spinae 
articulum  sci/e  nodum  Atlantion  Tocant;  est  autem  primus, 
in   comitialium   quoque  remediis  habent  eum.     adipe  ac- 

x&  censo  serpentes  Tugari  dicunt;  maxilla  comminuta  in  aneso  100 
et  in  cibo  sumpta  horrores  sedari;  eodem  suflitu  mulierum 
menses  evocari.  tantumqiio  est  vanitatis,  ut,  si  ad  brac- 
chium  alHgetur  superior  e  de^ctra  parte  rostri  dens,  iacu- 
lantium  ictus  deerraturos  negent.    palato  eiusdem  arefacto 

s)  et  cum  alumine  Aegyptio  calelacto  ac  ter  in  ore  permutato 
faetores  et  ulcera  oris  emendari,  eos  vero,  qui  linguam  in 
calciamento  sub  pede  habeant,  non  latrart  a  canibus;  si-  lOt 

"  nistra  parte  cerebri  naribus  inlita  morbos  perniciosos 
miligar/  sive  hominum   siye  quadripedum;   frontis  corium 

u  fasdnationibus   resistere,  cervicis  carnes,  sive  mandantur 

1  emendare  B.  [  oculo  cum  iv.   -loruni  VB.    -loram  cum  r.  | 
glycjrrhiza  v.     glyceriza  r,    gliae-  i.    clize-  r.         4  auccnirere 
Darratur  V'rC     mn.   r.     prodeat  v.   |   fttrentee   eufSri  rS. 
5  pedes  B'.   I  Rium  VBdTff.    M.  lO.    efr.  §169.  179.  313. 
SIS.  S61.  263.         6  an  felle?     cfr.  §  193.  \  mulieribna  B'. 
7  septeoi  ego.    -tem  ll.v.  |  cerui  fi  Bff.    -nif  T.    -uidb;  d.     n 
cernice  fi  p.        8  e  em».    om.  U.d.    cfr.  XX  315.    XXIII 135. 
XXXU  74.    XXXVII 134.    (XXVI 36).   i   uoUae  T,        9  a« 
ab  sexu  iuo?         12  hinc  U.TtS.     hnno  iH(J).    qnem  c.  |  spi- 
nae n.Tv(J).    ruinae  iS.        13  scite  ego.    siue  ll.v.    {an  vera 
eacidit  nomtn  ante  siue?).       14  comitialibi  i.       16  aneso  II. H. 
aniso  ti.       16  aumpta  om.  B'.  |  sufBtu  du.   -tor.   -tisB.  -ttiBT. 
18  superior  e  D  cum  U  608.    cfr.  §95.     -on  f,-oiji-B.'\  IVtS 
{proem,  e).     -oria  d(?)i).  \  deitme  ^Mfeat-o.a.3.       '^"i-  -essaa^- 
dari  dr.    -re  r.        24  niiti.ga.ti  ».    -re  ll. 


NAT.  HIST.  XXVIII  8  (27)  309  " 


310 


C.  FLINT  SECDNDI 


sive  arefactae  bibaiilur,  lumboriim  doloriLus;  nervis  a  dorso  ' 
armisque  suffieados  nervorum  dolores;  pilos  rostri  admotos 
muUerum    labris    amatorium    esse;    iocur   in   potu  datum   ! 

102  lormiDibus  et  calciilis  mederi.  nam  cor  in  cibo  potuve  , 
sumptum  omnihus  doloribus  corporuni  aiixiliari,  tienem  i 
lienibuSj  omentum  u  Ice  rum  inflammationibus  cum  oleo, 
medullas  doloribus  spinae  et  nervorum  lassitudini;  ren 
nervos  potos  in  yino  cum  ture  fecunditatem  restituere  ad- 
emptam  venelicio;  vulvam  cum  mali  Punici  dulcis  cortice  i 
in  potu  datam  prodesse  muiierum  vulvae;  adipe  a  lumbis  ; 
suffiri  parieutes  dilUculter  et  statim  parere;   e  dorso  me- 

103  dullam  adalligatam  contra  vanas  species  opitulari,  spasticis 
genitale  e  maribus  suffitu,  item  Uppientibus,  ruptis,  et 
contra  inflammationes  ac/versos  pedes  tactu,  laevos  dexteris 
partibus,  dexteros  laevis;  sinistrum  pedem  superlatum  par-  is 
turienti  letalem  esse,  dextro  inlato  facUe  eniti.  membra- 
nam,  quae  fel  continuerit,  cardiacis  potam  in  vino  vel  in 
cibo  sumptam  contra  ....  succurrere;  vesicam  in  vina 
potam  contra  urinae  incontiDentiam;  quae  autem  in  vesica 

lOiinventa  sit  urina,  additis  oleo  ac  sesamis  et  melle  hausfam  ao 
prodesse  slomachi  at^rimoniiie  veteri.    costarum  primam  et 
octavam  suflitu  ruptis  salutarem  esse;  ex  spina  vero  par- 
turientibus  ossa;  sauguinem  cum  polenta  sumptum  tormi- 
nibus;  eodem  tactis  postibus  uhicumque  Magorum  Infestari 


3   aufSciendos  V.         3    jocur  VS.    iecur  rTv. 
TdTrS.    ia,in  K(?)t).  |  potuue  T.    -tu  B'.       6  aumptum  07ii.  B' 
a,uiiltai:e  B'.       6  iuflammatioais  TB.       T  dist.  H.       8  potUB  : 

9  ueneficiia  dT.    cfr.  nota  ad  §  65.         10  data  V.  j  adipe  a 
V'dTS.    -pae  a  V.    -psaea  a.    -ps  r-    -pe  e  v.        11.  12  r        ' 
duUa  V.         13   lipientibua  V'E.         14   infiationea  VTlv.a 
adneraos  ego  {an  aJt«moa?).    aematoB  U.v.    feniefactos  > 
tactulae   uoi  T.         15    anpertata  T.         IG   niti   d.  IT    po- 

tam dr.    -ta  r.        18  sumpta  T.  |  contra  del.  iv.  \  lac.  ego  in- ' 
dicavi.  I  anccurre  B',         20  sesamis  dTS.    -mo  v.     sebamiB  V,  . 
-ania  B.  |  hauatam  G.   has  iam  d.    asiam  r.    aaiano  hanstam  v. 
21  Btomachi  ego.    coll.  XXIII  143.  (XXII 159).    melli  (supra-  I 
ser.J  r,    (corrupium  ex  maci,  omisso  ato  propter  esse). 
_aoamoniae  C     aegTimonio   (,egr-  T.    a^-  ^i^j  H.d- 

,  T.  I  nero  om.  4.      IS,  BB,iiga«w  rt  saira^Wi^ 


r 


VBd]  NAT.  mST.  XXVni  8  (27—38)  3U 

artes,  dod  elici  deos  nee  conloqui,  sive  lucernis  sive  pelvi 
sive  aqua  sive  pila  sive  quo  alio  genere  lemptctur;  carnes 
si  edantur,  contra  rabidi  canis  morsus  efdcaces  esse,  etiaoi'- 
num  iocur  efDcacius.  carols  vel  ossa  homiiiis,  quae  in  101 
5  ventriculo  occisae  inveniautur,  siirTitu  podagricis  auxiliari; 
si  ungues  inreniantur  in  lis,  mortem  alicuius  capientium 
signilicari;  excrementa  sive  ossa  reddita,  cum  interematur, 
rontra  magicas  insidias  pollere;  timumj  quod  in  intestiuis 
i[>ventum  sit,  arefactum  ad  dysinteiicos  valere,  potum  in- 

10  iitumque  cum  adipe  anserino  toto  corpore  opitulari  laesis 
male    medicamento;    a   cane   vero  morsis  adipem  inlttiun 
et  corium  substratum;  rursus  tali  sinislri  cinere  decoctoioft 
cum    sanguine    mustelae  perunctos   omnibus  odio  venire; 
idem   fieri   oculo    decocto.     super   omnia   est,    quod   ex- 

is  tremam  fistulam  intestini  contra  ducum  ac  potestatium  in- 
iquitales  commonstrant  et  ad  successus  petitionum  iudi- 
ciorumque  ac  litium  eveutus,  si  omnino  [tantum]  aliquis 
secum  babeat;  ciusdem  cavernam  sinistro  lacerto  alligatam, 
si  quis  muiierem  prospiciat,  amatorium  esse  lam  praesens, 

so  ut  ilico  sequatur;  eiusdem  loci  pilorum  cinerem  ex  oleo 
inlitum  viris,  qui  sint  probrosae  mollitiae,  severos,  non 
modo  pudicos,  mores  induere. 

(28)  Proximo  fabulosus  est  crocodilus,  ingenio  quoque  107 

§  lOeestr.:  cfr.  Scribon.  172. 

1  siue[prii«)dB.  sine  r.  \  pelui  (?.  puluiV'r.  ////oi  d.  luir. 
pluuiie  n.  peluibuai,  cfr.  XXX  14.  2  quo  It  dc.  quod  V.  | 
temptetur  VBf S.  -entur  d(?)rii.  cfr.  XIX  32.  4  carnes  v. 
-nia  U.S.  5  suffitu — 6  imieniantur  V'rii.  ont.  r.  5  poda- 
gricia  V'p(S).  -ria  iH.  cfr.  §333.  XXV  €5.  XXXUI  S3  et 
nota  ad  XXinrS.  6  ungnis  V.  |  in  om.  d.  |  iia  e.  hia  TXC. 
om.  i.  7  aignificare  d.  J  inierimatui  IS.  -mitnr  i(1)v. 
8  indias  B',  10  capitulari  R'd,  11  malum  T'd.  {  medi- 
camento —  inlitum  V'r«.  om.  r.  17  mwcos  ego  posui.  (ali- 
quantulum  quia  v.a.G).  18  habeat  BG(2>).  -bet  ad  T'd. 
-beat  ad  (at  ii)  V'v.  |  cauemam  iS.  -na  in  iD.  -nas  in  V. 
-na  rv.  \  alligatam  r.  -ta  G(I3}.  religatam  rtS.  -ta  v.  an 
inlieatam(re-=n)?  ID  proBpiciat U.TfiS.  reap-v.  21  suntd.! 
molIitiaeS.  -iciae  E.  -icia/// T.  -itiei.  i(^^>.  'a.  ^■aiwiiRiB*"^ -_; 
est  drf.    et  T.  \  crocodilos  Ta.    -SVaa  ^J^^SE**^."?  \  _r^^ 


312  C.  PLINI  SECUNDI  rvBd 

ille,  cui  vita  in  aqua  terra  que  cominuiiis.  duo  enim 
genera  eorum.  iltius  e  dextra  maxilla  deotes  adalligati 
dextro  lacerto  coitus,  si  crediEous,  stimulant^  caaini  denies 
febris  statas  arcent  ture  repieli  —  sunt  enim  cavi  —  ita 
ne  diebus  v  ab  aegro  cernatur  qui  adalligaverit.  idem 
potlere  e  ventre  exemptos  lapiltos  adversus  febrium  hor- 
lOS  rores  venientt^s  tradiint.  eadeni  de  causa  Aegypti  per- 
ungunt  adipe  aegros  suos.  alter  illi  similis,  multum  infra 
magnitudine,  in  terra  tantum  odoratlssioiisque  iloribus 
Tivit;  ob  id  inteslina  eiiis  dlligenler  exquiruntur  iucundo  i 
nidore  referta;  crocodileam  vocant,  oculorum  vitiis  utilissi- 
mam  cum  porri  suco  inunctis  et  contra  sulTusiones  vel 
109  caligines.  inlita  quoque  ex  oleo  cyprino  molestias  in  facie 
nascentes  tollit,  ex  aqua  vero  morbos  omnes,  quorum  Da- 
tura serpit  in  facie,  nitoremque  reddit;  lentigines  tollit  aci 
varos  macnlasque  omnes.  et  contra  comitiates  morbos  bi- 1 
bitur  ex  aceto  mulso  biiiis  obolis.  adposita  menses  ciet. 
optima  quae  candidissima  et  friabilis  minimeque  ponderosa, 
cum  teratur  inter  digitos,  fermentescens.  lavatur  ul  ce- 
llo russa.  adulterant  amylo  aut  Cimolia,  sed  maxime  sAir- 
noruin  fimo  qui  captoa  oryza  tantum  pascunt.  felle  in- 
unctis oculis  ex  metle  contra  sufTusiones  nihil  utilius  prae- 
dicanl.  intestinis  et  reliqiio  corpore  eins  sufBri  vulva 
laborantes  salutare  tradunt,  item  velleribus  circumdari  va-. 
pore  eiusdem  infectis.  coMi  utriusque  cinis  ex  aceto  in-! 
litus  lis  partlbus,  quas  secari  opus  sit,  aut  nidor  crematir 

§  109:  DioHC.  II  B8.    enpor,  I  100.  —  §  110:  Dioac.  11  98. 


lilloy.a.^,       4tureTKe.  utdT.  ovt.v.       5  quiaqne  ll.v.\ 
alligauerita.      6eego.  etBw.  om.r.  cfr.XXXII109.  XXYI116. 
(aw  et  iieatri?).         6,  7  horrore  (orr-  T)  Vd.         7  uenientee  o. 
-tia   H.(?)S.    I    eadem   rG.     etiam  VE,     hac    etiam   dTw. 
8    et    adipe    VlS.  9    magnitudinem    v.  a.H.  II    referta 

KdTC(fl).  farta  VS.  farcta  O  cum  B.  cefarota  vel  refracta  v.- 
arefacta  com*.  B.  cfr.  §  105.  \  crocodiUea  V.  1*  naacentea  d. 
-tie  TE.S.  enaacenti  r.  -tea  v.  |  morbos  iv.  om.  rt  19.  80 
ot  eemeaa  iv.  om.  r.  20  aut  cimolia  i.tv.  autem  oliua  T. 
aat  olios  B.  SO.  81  Btnmorum  fimo  qui  ego  (quoa  J),  cfr, 
.Oio»c.  sui  TXdv.  qui  »G.  aVwrm  (yiQa  C  e  cow.  B. 
St   arixia.V.  24  labora,nteB  u.   -tValLS.        'l.%  \ia  i;,  ^iiaW.O 


r 


NAT.  HIST.  XXTni  8  (28—29)  313 


omnem  scalpelli  aufert.  sanguis  utriusque  clari- : 
tatem  visus  inunctis  excitat,  cicatrices  oculorum  enieniiat. 
corpus  ipsum  escepto  capile  pedibusque  elixum  manditur 
ischiadicis  tussimque  veterem  sanat,  praecipue  in  pueris, 
item  Uunborum  dolores.  habent  et  adipem,  quo  tactus 
pilus  defluit,  htc  perunctos  a  crocodilis  tuetur  iiistillatur- 
qiie  morsibus.  cor  adiiexum  in  lana  ovis  nigrae,  cui 
nullus  alius  colos  incursaverit,  eL  primo  partu  genitae 
quarlanas  abigere  diciliir. 

(29)  lungemus  illis  simillima  et  peregrina  aeque  aoi-l 
malia  priusque  cbamaeleoneDij  pecutiari  volumine  dignum 
exislimatum  Democrito  ac  per  singula  membra  desecra- 
tum,  non  sine  magna  voluptaCe  nostra  cognitis  proditisque 
mendaciis  Craecae  vanitatts.    simtlls  et  magniludine  est 

IS  supra  dicto  crocodilo,  spinae  tantum  acutiore  curcatura  g^  i2o,qq, 
et   caudae   ampliludine   distans.     nullum   animal  pavidius  iiS; 
eiistimatur  et  ideo  versicoloris  esse  mutationia.     vis  eius 
masima  contra  accipitrum  genus,     detrabere  enim  super- 
volantem   ad  se  traditur  et  volunlarium  praebere  laceran- 

10  dum  ceteris  animalibiis,    caput  eius  et  guttur,  si  roboreis 
lignis  accendanlur,  imbrium  et  tonitruum  concursus  facere 
Democritus  narrat,  item  iocur  in  tcgulis  ustum.    retiquaili 
ad  venelicia  pertinenlia   quae   dicit,  quamquam  falsa  ex- 
istimantes,  omittemus,  praeterqnam  ubi  inrlsu  coargnent  eum : 

§  lllimt.:  Marc.  BS,  40.  —  @  113:  QelliuB  S  12,  2.  3. 

2  excitat  ego.    cfr.  §  95.    {an  focit,  ut  §  90.   XXIX  119. 
122?).    om.  n.     donat  et  v.    dat  D  cum  U  Ij09  (contra  Plinii 
usum).       4  sanant  VB.       6  hatient  T'rii,    -ha,[  r.  \  et  del.  Y\ 
6  hie  V.    hoc  n,  I  perUQCtag  T,     -ungi  OBBa  i.    {an  hoc  per- 
ungi  totos?     cfr.  §  lOS).  \  orocodillns  V.  |  tnetnr  Itn,     retur  T. 
tue  a,       7  ossibus  d.  |  om  et  cui  {vel  at)?      8  et  "Viv.   ex  E. 
12,  13   deaecratum  Bde(ff).     deaegr-  V.    disBecatum  B.    {an 
disaertatum?).         15  spina  d.   |  ac  uitio  (uitio  ao  v)  menstrua^ 
tura  (recnnia-  v)  iv.a.B.        16  oaule  d.  [  amplitudinem  VB.  [ 
distana  d(?)v.  om.  r.  locus  nondum  sattatus.      19  ei  {pro  et)  T. 
21  cnrans  Vfl.         2.1  dicunt  V,  |  tamquam  set.  Dal.    {sed  'falsa 
ideo^ie  nemini  nocitmra'  tnterprefatus  est  S).         24  uhi  U.G. 
Ael.  V.    aub  MUller  emmd.  lY  28.  \  noai^eni't  eroai.  e-^o  '^-  ■^«* 
narratae.   «»  jm«i«  uel  risua?y    -gvlft^^jw.1a,■S-a.•oVS^.  -^^■*^"^' 


314 


C.  PLINI  8ECUNDI 


dexlro  ocu[o,  si  viventi  eruatur,  aibugioes  oculorum  i 
lacte    raprino   tolli,   lingua    adalligata    pericula  puerperili 
eiindem  salutarem  esse  parturientibus,  si  sit  domi, 
iiiferatiir,  pern iciosissim urn.  linguam,  si  viventi  esempta  sUM 
ad  iudiciorum  eventus  pollere,  cor  adversus  quartanas  iat. 

lisligatum  laaa  nigra  primac  tonsurae.  pedem  e  prioriboi 
dextrum  pellc  Iiyaeoae  adalligatiim  sinistro  bracchio  conUi 
latrocinia  terroresque  noc.tiirnos  poUere,  item  dextrat 
mamillam  contta  Tormidines  pavoresque;  stnistrum  vecj 
pedem  turreri  in  furno  cum  herba,  quae  aeque  chamaeleoi 
vocetur,  additoquc  unguento  pastillos  eos  in  ligueum  vai 
conditos  praestare,  si  crcdimus,  ne  cernatur  ab  aliis  qui  I 

lie  id  habeat.    armum  dextrum  ad  vincendos  adversaries 
hostes   vsiere,    utique    si  abiectos  eiusdem  nervos  calca- 
verit;   stnistrum  vero  quibus  monstris  consecret,   qualitepJ 
Gomaia  quae  velis  ac  quibus  veils  mittantur,  pudet  refeirej 
omaia  ea  dextro  pede  resolvi,  sicut  sinistro  latere  lethargosJ 
quos  fecerit  dexter,    set  capitis  dolores  inspcrso  viao,  i 
quo    latus   alterutrum  maccratum   sit,    sanari;    si 
sinistri  vel  pedis  cinere  misceatur  lac  suillum,  podagricc 

liT  fieri  inlitis  pedibus.  felle  glaucomata  et  sulfusiones  corf 
rigi    prope   creditur   tridui    inunctione,    serpentes   fugai^ 


d(?)G.  -guentur  J.  3  R  !i.t  iG.  fiftit  r,  circa  [domur 
de  mendo  cfr.  §349.  4  es^mpta  VB.v(S).  ade-  d(?)ir. 
8  //erroresque  T.  11  pastiUoa  VS.  in  paat-  B.  in  past;-  di- 
genmt  a(?)p.  [  eos  dTu.  eoa  ad  TE.  (an  factoe?  cfr.  XXIV 
131.  XX  333).  I  ligneo  uase  v.  a.  H.  12. 13  qui  id  D.  quid  VB. 
qui  do.  14.  16  calcauerit  II.  G.  -rint  v.  -ris  D  mm  U  610. 
cfr.  CFWMmer  p.ll  et  XXV 134.  (sed  laueaeTint  XXXII 64). \ 
16   uero  ego.     umeni   ll.G.     mirum  v.     del.   volttit  S. 

16  ac  Vdf.  et  Eti.  I  mittantur  d(?)t;.    -ant  r.    adttat  vet.  Dal. 

17  Bomnia  S  cum  P.  18  deitrum  v.a.H.  \  set  ego.  ait  VB^ 
Hie  dTS.  del.  v.  19  laus  T.  [  si  feminia  TJ.  feminia  ll.G. 
-nia.    ai  s).  |  dist.  G.         20  cinere  VEj,     -ri  d.     -ri  ai  G 

31  Sen  llv.    an  liberari  (cfr.  XX  333]  vei  fanari?  )J 


r 


vEd]  NAT.  mST.  XXVin  8  (29—30)  315 

ignibus  instillato,  mustelas  contralii  Id  aquam  coieuto,  cor- 
pori  vero  jnlito  detrahi  pUos.  idem  praestare  narrat  iocur 
cum  ranae  rubetae  pulmone  inlitum;  praeterea  iocinere 
amatoria  dissolvi,  melancholicos  autem  sanari,  si  ex  corio 
rhamaeleonis  sucus  berbae  Heleuiae  bibatur;  intestina  et 
fartum  eonim,  cum  aaimal  id  nullo  cibo  vivat,  simiarum 
iirina  una  iolita  inimicortim  iauuae  odium  omnium  homi- 
num  bis  conciliare;  eauda  flumina  et  aquarum  impclusili 
sisti,  serpentes  soporari;  eadem  medicata  cedro  et  murra 

10  inligataque  gemiao  ramo  paloiae  percussam  aquaoi  discuti, 
ut  quae  iutus  sint  omnia  appareaut;  utiuamque  eo  ramo 
conlactus  esset  Democritus,  quoniam  ita  loquacitates  in- 
modicas  promisit  inbiberi.  palamque  est  virum  alias  sa- 
gacem  et  vitae  utilissimum  nimio  iuvandi  mortales  studio 

!5  prolapsum. 

■  (30)  Ex  eadem  similitudine  est  scincus  —  et  quidana  Hi 
lerrestrera  crocodilum  esse  dixerunt  — ,  candidior  autem 
et  teuuiore  cute,     praecipua   tamen  diOerentia  dinoscitur 
a   crocodilo,    squamarum    serie   a   cauda   ad   caput  versa. 

to  maximus  Indicus,  delude  Arabicus.  adferuntur  salsi  ro- 
strum eius  et  pedes  in  vino  albo  poti  cupiditates  veneris 
accendunt,  uttque  cum   satyrio  et  erucae  semine  singulis 

g  119:  Diosc.  n  71.  —  cfr.  Plin.Vin9I.  Dioac.  eupor.n96. 

1  ignibus  BG,  lenibua  {orfwm  ex  icnibus)  rf.  liene  v.  \ 
cooiecto  HdtJ.o.J.  1.  2  colore  v.a.D.  S  narrat  TFe)i.(D). 
-rrant  rv.  |  io  cur  (corV*)  V^  iecur  rv  («t  aemper).      3  rana  T. 

3.  4  propterea  iocineri  amatori  ad  id  aolni  T.  5  heleniae  J 
coU.  XXI 159.  {XXV  IS),  hebente  dT.  beb- E,  leb- V.  deb- 
V'r.  hab-  v.  del.  C.  tepente  S  e  eomi.  H.  nepenthae  U  611 
(terminatiotte  falsa).  6  fartum  E^  e  eotii.  Dal.  farctum  T, 
fallum  1  fartir  m  V'd.  partem  V'.  flmum  v.  |  animal  id  rS. 
-mal  r.  id  an-  c.  |  bibat  Y.  uiuat  cum  v.  7  urina  una  ego. 
cfr.  §  140.  151.  185.  (XXY 13S.)  XXIX  50.  XXXIII 93.  84. 
XX  21.  urinam  VE.  -nft  iv.  \  ianuae  VEG.  lane  dT.  in- 
mane  v.  10  palmo  Tf  II  ut  quae  iv.  utq;  r.  utitjue  V. 
uaq;  E.  I  ut  in  aquae  {om.  eo)  T.  15  proba  ipsu  E.  16  et 
VdTi.   quem  a(?)e.       17  candidiore  U.a.H.       18  tenuior  dTi. 

19  ferie  "KiTH.  Terte  T.  eerte  i.  feta  w.  |  ueraa  Kdis), 
tUDsa  T.  21  poti  E(?)?i.  -turTx.  cm^Qta.'i  cfT . C,Y^"Ni.'SSX*n 
7,  8.  9.        2fi  acedunt  V.  \  cum  om.  itx. 


316  C.  PLINI  SECUNDI 

drachmis  omnium  ac  pipcris  ii  admixtis  ilu  pastilli  gingu- 

120  tarum  drachm  a  rum  bibanLur.  per  se  latcrum  carnes  obolifl 
binis  ciim  murra  et  pipere  pari  modo  polae  elticaciores 
ad  idem  creduntiir.  prodest  et  contra  ssgittarum  venena, 
ut  Apelles  tradit,  ante  posteaque  sumptus.  in  antidota 
quoque  nobiiia  addttur.  Sextins  plus  quam  drachmae 
pondere  in  vioi  hemina  potum  perniciem  adferre  tradil, 
praeterea  eitisdem  decocti  ius  cum  melle  sumptum  venerem 
iohibere. 

121  (31)  Est  crocodile  cognatio  qiiaedam  amnis  eiusdem 
geminique  victus  cum  hippopotamio,  repertore  detrahendl 

(,96  sanguinis,  ut  diximus,  plurimo  autem  super  Saiticam  prae- 
fecturam.  liuius  corii  cinis  cum  aqua  inlitus  panos  sauat, 
adips  frigidas  febreE,  item  fimum  suffitu,  denies  e  parte 
laeva  dolorem  dentiitm  scarijoAatis  gingivis.  pellis  eius  e 
sinistra  parte  frontis  iaguiai  adalligata  venerem  inhibet, 
eiusdem  cinis  alopecias  explet.  testiculi  drachma  ex  aqua 
contra  serpentes  bibitur.     sanguine  pictores  iituntur. 

12S  (32)  Peregrinae  sunt  et  lynces,  quae  clarissime  quadri- 
pedum  omnium  cernunt.  ungues  earum  omnes  cum  corio 
exuri  eMcacissime  in  Carpatho  insula  tradunt.  hoc  cinere 
poto  propudia  virorum,  eiusdem  aspersu  reminarum  libl- 
dines  inhiberi,  item  pruritus  corporum,  urina  stillicidia 
vesicae,     itaque  eam   protinus   terra   pedibus  adgesta  ob- 


1  omnium  U.v.  an  oeimi  (c/V.  XX133ea^.  Mare.  33, 
vel  alias  herPae  nomen?  \  duabus  ll.v.  {  ita  at  v.a.D. 
dist.  ego  (bibantur  pendente  a  part.  cum).  8  einsdem  ll.v,' 
lentium  coni.  Gesner  e  Diosc.  an  lentiB  (comtptum  in  letisde)?']' 
decocto  uia  T.  10  cagnatio  dxrv.  om.  r.  11  cumBdse. 
quo  V.  I  hippopotamo  (hjpop-i)  ixv.a.D.  cfr.  imtaad  VIII 95).  I 
detrahendi  Vff,  tra- rTxfw.  IS  plorimo  TTiS,  -mi  r(?)v.J 
aatem  It. v.  an  inuento?  sa.ltica.mVxv.a.S.  15  scB.ripha.tiB  S. 
-ifatisTdxi).  -ificatia  re.  sacrifi-E.  16  ingmm D  cum  U 6 IS. 
in  agmina  (agn-  x)  }l,x.  in  inguina  v.  cfr.  Diosc.  \  adalli- 
frstatn  V.  19  et  i-.  om.  IL  21  carphato  Vi.  22  eiuB- 
rfeoj  fd^qae  Y'D)  —  feminanrai  '^^ti;.    om.  tt..       22.  23  li- 


^ 


y 


TKd]  NAT.  HIST.  XXVni  a— 9  (30—33)  31 

ruere   traJitur.     eadem  autem  el  iiigulorum  cloluri  moi 
stratur  in  remedio.     liactenus  de  exlernis. 

9.  (33)  Nunc  praeverlemup  ad  nostrum  orbem,  primum-  igg 
que  cotnmunia  animalium  remedia  atque  eximia  dicemns, 
sicuti  e  lactis  usu.  utilissimum  cuique  maternum.  con- 
cipere  nutrices  exitiosum  est;  hi  sunt  enim  infantes,  qui 
colostrati  appellantur,  densato  lacte  in  casei  speciem.  est 
autem  colostra  prima  a  partu  sponge  a  densitas  lactis. 
maxime  autem  alit  quodcumqiie  humanum,  mox  caprinum, 
unde  fortassis  fai)ulae  lovem  ita  nutritum  dixere.  dulcis- 
simum  ab  liominis  cameliuuna,  efficaciasimuni  ex  asinis. 
magnorum  animalium  et  corporum  facilius  redditur.  sto-iSl 
macho  adcommodatissimum  capdnum,  quoniam  fronde 
magis  quam  berha  vescuntur,  bubnlum  medicatius,  ovillum 
dulcius  et  magis  alit,  stomacho  minus  utile,  quoniam  est 
pinguius.  omne  autem  vemum  aquatius  aestivo  et  de  no- 
vellis.  probatissimum  vero  quod  in  ungue  haeret  nee  de- 
fluit;  inuocentius  decoctum,  praecipue  cum  calculis  marinis. 
alvus  maiime  solvitur  bubulo,  minus  autem  inflat  quod- 
cumque  decoctum.  usus  lactis  ad  omnia  intus  esulcerata,  12S 
maxime  renes,  vesicam,  interanea,  fauces,  pulmones,  foris 
pruritum    cutis,    eruption es   pituitae   poti   ab   abstinentia 


g  123: 

n  75.  —  g 

1  iugulorum  VB  {codd.  aliqttot  B)  G.  .  ungulorum  d.     -la- 
rnin    xK    (aurium  add.  S).  S    praeuertemur    S   cum    Gron. 

raue-  r«.  praeuertena  (reue-  dx)  rs,  cfr.  §  162.  367.  XXX 
83.  Xril.  XXXir94.  5  e  EdiiT(S).  ae  T.  de  rG. 
6.  6  concipere  V*dxrFe».(tf).  oonfpicere  V'B.  del.  v.  S  nn- 
triciB  v.a.G.  I  hi  (hii  V)  funi  U.v.  an  hifcunt  (pel  aliud  verbum 
iimik)t  8  spongiosa  f.a.J.  (cfr.  XI  188.  XVIII  105. 
XXXI 114.  XXXIV  ISO.  XXXril55}.         11  camellinumT. 

15  alitBxo.  alii  T.  ait  d.  16  uemum  aquatius  d(?)v. 
aqoatiiifi  (-aciuB  V)  uemum  rx.  17  ting&te  B.  -gueate  (ad 
marg.  -ge)  r.  19  autem  om.  i  cod.  Murbat:  v.  a.  H.  20  in- 
tuB  icod.Mm-hae.  G.  ictuB  dr.  tetna  Y'S.  ictu  tetuB  V*. 
utile  contusa  v.  \  exalcerata  iizcod.MuTbac.G.  eaulocrata 
(aul-  B)  V'B.  del.  T',  aut  luxata  v.  22  poti  ab  tS.  -ti  at  t. 
-ti//V.  -tior  dz.  pofcit  a.  poft  tG.  kWi  wa^.  V*^*  ■^■'^■^^'. 
abnentia  Vdza(S).    -tiamXG.   Qocua  •nflfwlu'm.  %o.-<wjV'»ai  °-'*-"^'^ 


318  C.  PLINl  SECUNDI  i 

nam  ul  in  Arcadia  bubtilum  biberent  phtfaisici,  syntectici, 
S6,a4cachectae,  diximus  in  ratione  herbarum.  sunt  inter  ex* 
empla  qui  asininum  bibendo  liberati  siot  podagra  chtragra- 
1-26  que.  medici  speciem  unam  addidere  lactis  generibns,  quod, 
schiBton  appellavere.  id  fit  hoc  modo:  Dctili  novo  fervet^; 
caprinum  maiime,  ramisque  licutneis  receutibus  miscetur 
additis  totidem  cyathis  mulsi,  quot  sint  beminae  lactis. 
cum  fer?et,  ne  circumfundatur,  praestat  cyathus  argenteus 
cum  Frigida  aqua  demissus  ita,  ne  quid  iufundat.  ablatum 
delude    Ignl   re  frige  ratione   dividitur  et  discedit  serum  a 

127  lacte.  quidam  et  ipsum  serum  iam  multo  potentissimum 
decocunt  ad  tertias  paries  et  sub  din  refrigerant,  bibitur 
autem  elTicacissime  heminis  per  intervalla,  satis  diebiis 
quiuae;  melius  a  potu  gestari.  datur  comitialibus,  melan- 
cholicis,  paraiyticis,  iu  lepris,  elephantiasi,  articulariis  mor- 

128  bis.  iufundltur  quoque  lac  contra  rosiones  a  medicamentiiE 
factas  et,  si  urat  dysioteria,  decoctum  cum  marinis  kpillis 
aut  cum  tisana  hordeacla.  item  ad  intestinorum  rosiones 
bubnlum  aut  ovillum  utiltus.  recens  quoque  dysiuterici^ 
infnnditur,  ad  colum  aulem  crudum,  item  vulvae  et  propter 
serpentium  ictus  potisve  pttyocampis,  bupresti,  cautharidum 


p.  112.  rV  31  p.  157.  —  g  126:  Dioac,  11  77.  —  §  127:  Dioac. 
1177.76,  Seren.lS3.  —  §128:Diosc.n77.  eupor.  I  306.  II  63. — 
DioBC,  n  77.    Cela.  V  27,  12. 

BrbBtinentia  medicaminum  ut  in  sgo,.^   cfr.  XXV  94).         I  nt 
om.  B'.   I  arcadia  G  e  corn'.  B.     achaia  U.i.    -ia  v.        2  oa^ 
checiae  B.    -clioetae  (-te  d)  dx.    -cohetae  TB.    -coetbe  f. 
3   quia   ai   ninnm  dx.  |  liberatis  in  V.         3.  4  chira^raque  egiy 
(-aue  v).     theragraque  V.     -gratiue  {-uae  T')  V'di.     chera- 
graue  E.         5   fictiU  diii.     -le  r.  \  feruet  Bu.     -ro  et  rx, 
7  eyathiB  aceti  muhi  S  e  Diose.         8  ne  B.    ni  ll.xS.    et  o. 
9  cum  D.    cum  &  U.n.    an  et  cum?  {  dimissus  Y.         11  roulto 
H.T«t;(S).    mulfo  tH.    mufto  Bal.        13  satis  J.     Balia  Hit. 
aingulis   C  cum  B(G),     aania    o,   |   in   diebua  r,     cfr.  XX 188. 
dtl.  B.       14  qainae  TJ.    qnine  Bd.    quinque  xv.a.C.    quiuie  (?.' 
neque  ad  quinaa  C  cum  B.     an  in  die  non  plus  quinae?     c/r. 
Biosc.   I   melius  BdiG.     illiua  V,     (a   potu  illius   aolitis  man. 
Dal.  v).  SI    potiBue   U.iK.    phthiBicia   v.    \   pityocampia  J. 

c/r.  ^XIX  95.     -pee  Tf(!)B  (pbjto-  uY    yj'wiMJa.iK^  <3taa  s. 
'^"— ^'"      -   %stfi~  (-pea  d)  -vai.  \'baBW.ataaTl5>.o..a..^^j 


NAT.  HIST.  XKVni  9  (33)  319 

aut  salamandrae  veuenis,  privaliiii  biibulum  ris,  qui  Col-  1S9 
chicitm  biberint  aut  ckulam   aut  dorycnium  aut.  leporem 
marinum,  sicut  asininum   contra  gypsum   et  cerussam  et 
Bulpur  et  argeDtuoi  vivum,  item  durae  alvo  in  febri.    gar- 

B  gai'izatur  quoque  faucibus  esulceratis.  utilissime  et  bibitur 
ab  imbeciliitale  vires  recolJigeullbus,  quos  atrophos  voeant, 
in  febri  etiam,  quae  careat  dolore  capitis,  pueris  ante 
cibum  lactis  aainini  beminam  dari  aut  si  exitus  cibi  ro- 
gionea  sentirent,  antiqui  in  arcanis  habuerunt,  si  hoc  non 

^0  esset,   caprinL     bubiili  serum   orthopnoicis   prodest  ante  130 
cetera  addito  uasturtio.     inunguntur  etiam  oculi  in  lactis 
heminas   additis   sesamae  drachmts  mi  tritis  in   lippitu- 

^  dine,     caprino  lienes  sanantur,   post  bidui  inedlam  tertio        ^ 
die  hedera  pastis  capris,  per  triduum  poto  sine  alio  cibo. 

16  lactis  usus  alius  contrarius  capitis  doloribus,  bepaticis, 
gplenicis,  nervorum  vitio,  febres  babentibus,  vertigtni 
praeterquam  purgalionis  gratia,  gravedini,  tussientibus, 
lippis.  ovillum  utilissimum  tenesmo,  dysinteriae;  nee  non 
phthisicis    hoc    et    mulieris    saluberrimum    qui    dicerent 

io  Tuerunt. 

§  129:  Diosc.  rV  S4.  eupor.  JI  148.  Scribon,  179.  Seren. 
1071,  536.  —  Dioso.  eup.  U  lei.  163.  164,  Diosc.  U  77.  Marc. 
14,  66.  (cfr,  Cels,  III  32  p,  112).  —  §  130:  Scribon.  132.  Diose, 
n  78,  CeJs.  m  22  p.  112,  IV  16.  —  Diosc.  II 77.  eupor.  II  38.  — 
Dioae.  11  78. 


1  iia  u.    his  ll.C,       1.  2  cokhicum  J.  -con  B.    cholicum  U. 
colostrnm  v.a.B.         4.  5   gargariziatur  V.         6   dist.  ego. 
6  atrophitoa  B.    -poB  r.         7  pneria  (tin.  B'.         8  asinino  A. 
9  aentiret  V.    -iant  diu.a.ff,       10  easet  BTtj,    ease  V.    est  b  i. 
eat  I.  I  caprini  ^AH.     e  caprino  VTx  (v  praem.  habuerunt), 
11  cauli  V,  I  in  latis  V.    illatis  V.         12  hemina  (em-  i)  dx. 
-nis  tj.o.S.  I  additia  Tu,   -tiV'dx,  -V/B,  -ta  V'r.  |  aesamae  TC. 
-mi  f,     aamiid  Bdi.     sami// V.     aeini  V'r.  [  quattuor  n.ir. 
18  in  id  iam  V.  |  tercio  i.    tertia  Hd(?)it.a.S.         16  lacti  su- 
onaVa.    -tisauccuBi.        16  aplenicia  VflTxrt){,ff).   -neticia  C. 
om.  BDa/,        IT  grauedini  Be.    om.  rx,    (gratia  oni,  v.a.S). 
IB  OTiillum  eoni,  R  e  Diosc.    sui-  ll.xv.        18.  19  dist.  ego. 
18  mnheria  ego.    cfr.  Diose.  II 78  et  §  75.  243.    KXIX-  \^  *.., 
de  mendo  Xxril  63.    -rea  TB-t     -nG.    -^tOqms,  i"t1.•o'^»-^-    >" 
twv  muliebre,  ut  XXX  118? 


320  C.  PLINI  EECUNDI 


131       (34)  De  generibus  caseonim  diximua,  cum  de  uberibug* 

ii.stOgijjgniigqye  membris  animalium  diceremus.  Sestius  eos- 

dem  effectus  cquino  quos  bubulo  tradil;  huuc  vocanl  hip- 

paceti.    stomacho  utiles  (|ui  non  suut  salsi,  id  est  recentes. 

veteres   alvum   sistunt  corpusque   minuunt,    stomacho   in- 

utiliores;  el  in  totum  salsa  minuunt  corpus,  alunt  moUia. 

13!  caseus  recens  cum  melle  suggillata  emeudat,  mollis  alvum 
sistitj  sedat  tormina  pastillis  in  vino  austero  decoctis 
rursusque  in  patina  tostis  cum  melle.  saprum  vocant  qui 
cum  sale  et  sorb  is  siccis  e  vino  tritus  potusque  medetur 
coeliacis.  genitalium  carbunculis  caprinus  Lritus  inpositus, 
item  acidus  cum  osymeiite  macnlis  in  balineo  inlitus  oleo 
interlinitur. 

133  (35)  E  lacle  (it  et  butyrum,  barbararum  gentium 
lautissimus  ctbus  et  qui  diyitea  a  plebe  discernat  pluri- 
mum  e  bubulo  —  el  inde  nomen  — ,  pinguissimum  ex 
ovibuB  lit  et  caprino,  scd  liieme  calefacto  lacte,  aestate 
espresso  tanlum,  crebro  iactatu  in  longis  vasis  angusto 
Toramine  spiritum  accipientiLus  sub  ipso  ore  alias  prae^ 
ligato.     additur  paulum  aquae,  ut  acescat.     quod  est  ma- 

i34XLme  coactum,  in  aummo  fluitat;  id  exemplum  addito  sale 
oxygala    appellant,     relicum   decocunt   in  oilis;   ibi  quod 

§  lai:  Dioac.  n  80,  cfr.  Hippocr.  de  morb.  IV  20.  Diosc. 
U  79.  (Herodot.  IV  2).  —  §  1S3 :  PI.  inn.  29,  15.  Marc.  19,  66.  — 
cfr.  Diosc,  eupoT.  11  49.  —  §  133  cfr  Plin  XI  239.  Hippoor. 
de  morb.  IV  SO.    Dioac.  II  81.  —  &  134eitr     Dioec.  II  81. 

3  himc  'B.iG.    hoc  T.    hos  xv   \  uocant  ixfr     -at  rze. 

3.  4  hyppacen  Ti.       4  sint  ff.       6   6  mutiliores  B  cum  U  614. 

uti-  ll.v.        7  moUit  tS.        8  8eda,tque  tS         10  iritis  T. 

11  genitalium  iv.    -libua  (ortum  ea,    liuu()  rx  11 — 13  dist. 

ego.        12  idem  Vx.  |  balneo  ds         17  an  ouiUo?  |  fit  et  11. 

et  X.    fit  et  ex  v.  \  dist.  ego.  \  fed  ll.v.    an  et?  [  liieme  H(7)ii. 

Li  Faxe  T.    ia  fase  dTi.        18  iactato  V.        19  spiritu  V.  | 

an  sub  delmdwm  {vel  aed)?    cfr.  §  14S.        SO  paulum  Tfe(5). 

-lulum  ♦■ff(ZI).    (paululnm  non  legitur  nisi  IV 1.    Til  48,  de 

tempore  dictum).  \  acceacat  T,        21  qnoacto  B...   -agulum  r.  | 

exemplum  B.  |  locum  transpofieftdo  emendate  eonati  stmt  Hal., 
.Beatmannus,  alii,  addito  ^  relicum  parentheii  compteuMa  est 
"-'"r^jmaid^JT  30.  22  oxvKBl.\a,  (^o-ria-t')V4i  t^em  infra).\ 
I  raliqua  v.a.H.  ^^^^_ 


\ 


p 

ft  siipernatat,  Lutyrum  est,  oleosiim  natura.  quo  magis  virus 
I  resipit,  hoc  praestautius  iudicatur.  pluribus  <;onposilioni- 
I  bus  miscetur  inveleratiim.  natura  eius  adslringere,  mol- 
f      lire,  replere,  purgare. 

5  (36)  Oxygala  fit  et  alio  modo,  acido  lacte  addito  in  i 
recens,  guod  veRol  acescere,  ulilissimum  stomacho.  eifectus 
die  emus  suis  locis. 

(37)  Proxima  in  communihus  adipi  laus  est,  sed  ma- 
xime  suillo,  apud  anLiquos  etiam  religiosius.  certe  novae 
10  Duptae  intrautes  eliani  nunc  suUemue  tiabent  postes  eo 
attingere.  iuveteratur  diiobus  modis,  cum  sale  aut  sin^ 
cerus;  tanto  lit  utilior.  axungiam  Graeci  ettam  appella-  iss 
vere  tarn  in  voluminibus  siiis.  neque  est  occulta  virium 
causa,  quoniam  id  animal  herbarum  radicibus  yescitur; 
15  itaque  etiam  lirao  innumeri  usus.  quam  ob  rem  noa  de  alia 
loquemur  [sue],  multo  efficacior  e  femina  et  quae  doq 
pepererit,   multo  vero   praestantior  in  apris   esse  t^icitur 

§  136:  cfr.  Colum.  XIT  8.  —  Donat.  ad  Terent.  Hecjr.  1 2,  60 
Serv.  ad  Verg.  Aen.  IV  458.    (laid.  IX  7,  12). 

1  an  supematet?  cfr,  XXIX  35.  supernatat  tollnnt 
Miller  I.  I.  I  qua  B.  quod  rv.a.G.  2  reapuit  (Fine.  BeUov.) 
v.a.G.  6  uelint  ego.  ue . ,  .  {religuig  margine  ahaeim,)  r. 
inm  TB.  in  dx.  uelis  G.  diim  v.  (foTtasse  nonnuHa  «x- 
ciderunt,  ut  quodue  aliud  cogat:  efr.  Colum,).  |  aceacere  Edi<? 
(-acit  «).  arcesc-  V.  iiia,ceHcera  B  {a  Plmio  jMwjuam  alibi 
umrpaUim,  sed  cfr.  potius  §  133.  XX  147.  Til  €4.  XVIU 
77  al).  8  adipis  et  (9)  suilli  S.  9  religioaiua  II.  H{J).  -si  G. 
-ana  era,t  t(?)e(ff),  10  etiam  nunc  ego.  -nm  ll.v.  It  at- 
tinguere  eoni.  J  coll.  §  143.  \  cum  ll.xJ.  aut  cum  d(?)t'.  {an 
aut?  cfr.  §  3S9.  XXIX  60).  12  tanto  U.  tanto  utilior 
quanto  t>.  sed  efr.  $  73.  XXIX  13.  107.  XXXI 46.  XXIII 
157.  XVII  250  al  \  fit  dr.  fit  TRu,  |  utilior  r.  iiectior  E. 
uetnitior    rv.  13    iam    (=    nunc)    V'adTH(J5.       tarn   x. 

earn  T'Z*.      eum   G.     del.   v{S).  14   herbarum   dru.     -nun 

causa  7 B z f    {faJso    iterante^.  16    loquemur   ll.Tiv (S). 

-uimur  rG.  \  uncos  ego  posui  (sue  gloesema  est  ad  femina).  quam 
e  sue  anonymi  ap.  B.  D  atm  if  615.  \  efficacior  e  J.  -ore 
Va»(.S).  -or  eat  iTxB.  \  eat  (pro  et)  D  cwn  U.  17  pepe- 
rerit  ego.  -pent  H.w.  cfr.  §  75.  \  praestantior  xv.  -ore  II..  ^ 
esse  dtoitur  ego  (et  dtsl.).  eat  i^tai:  U.S.  6ft\.  -o.  '^t. \'iaS^'*.- 
^bar,  ut  §  55.  146.  159.   XXT  93.  XX.II1 106. 1^  «ii.:^- 


NAT.  msT.  srvm  u  (34—37)  321 


322 


C.  PLINI  SECUNDI 


iisus    axiingiite   ad  emulliemla,    excalfacienda ,    lUscutienda  I 
337purgaDdaque.     medicorum   aliqui    adraixto   anseris    adipe  1 
tauroruiD<iue  BObo  et   ucsypo   ad   podagras  uti  iubent;   si  I 
Tero  permanent  dolor,  t'um  rera,  mj-rto,  resina,  pice,    f " 
cera  axuDgia  medetur  ambiistis  vel  nive,  peroioniLus  autem  i 
cum  bordei  cinere   et  galla   part  modo.     prodest  ct  c 
fricatis  membris,  iUuerumque   lasslLudines   et  faLigaliones 
leval.     ad    tuaaim   veterem    recens  decoquilur   quadrantis 
338poDdere   in    vini   cyathU   iii   addito  melle.     velus   etiara 
pbtbisis  pilulis  sumpta  sanat,  quae  sine  sale  invelerata  est.  iqJ 
omnino  eoim  aoa  uisi  ad  ea,  quae  purgauda  sint  aut  quae 
non  aint  exulcerata,  salaa  recipitur.     quidam  quadrantes 
axuDgiae   et  muUi   in   vini  cyatbis  teruis  decocunl  contra 
pbtbisis,  quarto   qnoque  die  picem  liqiiidam  in  ovo  su 
iubent.    circumltgatur  et  lateribus,  pectori,  scapulis  corum,  ii 
qui  phtbisim  seutiimt,  tantaque  est  vis,  ut  geaibus  etiam 
adalligata   redeat  in  os  sapor  eamque  expuere  videantur. 
)e   sue,  quae  non  pepererit,  aptissime  utuntur  ad  cutem 
mulieres,  contra  scabiem  vero  quivis  admixto  iumentorum- 
sebo   pro   pai-te    tertia    et   pice  pariterque   subfervefactis.  i 
aincera  partus  in  abortum  vergentea  nulrit  collyrii  modo 


1  uBus  igitor  o.a.S  |  eat  ad  v.a.D.  i  permaneat  G. 
-net  U.'lxtv(H).  6  an  uel  dehudam  (aut  uel  igoi  uel)?  j 
pemiciooibaB  V'.  6  cum  ru,  om.  ri.  9  tribua  ll.v. 
10  plithisiB  B.S.  -sin  in  V-  ptiais  i-  ptyais  d.  ptliiaicia  V. 
13  non  om.  ds.  |  falTa  man.  Dal.  G.  fair...  [Teliquk  marline 
abseisis)  i.  callica  Bdx.  gall-  TTf.  et  calida  v.  |  recipitur 
VaT«fy(S).    cap-  B.     petitur  G.        13  mulfi  v.    miiltis  U.  I 

temi9VBfS(D) usr.  tribua  dii'(J"),      llptiaiax,  ptyaind.] 

quanto  V.  qnintoque  v.  a.  H.  \  qneqne  i.  om.  ti,  a.  H.  |  ijnarto  — 
16  iubent  pro  glosgemate  habitit  S  coH.  XXIV  40.  sed  efr. 
Maj-c.  16,  67.  an  die  et  picem?  15  oircumUgatur  VtxfS. 
-tia  r{?)«.  (  et  om.  it{^)v.a.S.  \  peetori  ego.  -ria  VdTxfS. 
-ribuB  E(?)o  {praem.  et)  I).  \  et  acapulia  v.a.B.  16  plitHsia 
Tv.a.S.  -aem  B.  ptiaim  i.  ptbyaiin  d.  18  pepererit  iGf. 
-perit  U.tv{H).  iffr.  §13(1.  19  quiuis  BG.  qui  uix  Vd. 
'S  x».         20  ipanterae  ^I.        21  nutrit  dxn.    -tru  V" 

tj?.      — '^  ^*      =' 


VKd]  NAT.  HIST,  XSVm  9  (37)  323 

subdita.  cicati'ices  concolores  Tacit  cerussa  admixta  vel 
argenti  iipuma,  at  cum  sulpure  unguium  scrabritias  emen- 
dat.  medetur  et  capillo  fluerili  et  ulceribus  in  capite 
mulierura   cum  gallae  parte  quarta  et  infumata  pilis  ocu- 

b  lorum.     dalur  et  phthisicis  unciatim  cum  vini  veteris  he- 
uiiua  decocta,  donee  m   uuciae  e  loto  resteut;  aliqui  et 
mellis  exiguum  adiciunt.    panis  iniinilur  cum  calce,  item  140 
furunculis  duritiaeque  mammarum.     rupta  et  convulsa  et 
spasmata   el  luxata   sanat,    clavos  et  rimas  callique  vitia 

10  cum  helleboro  albo,  parolidas  admixta  farina  salsamentariae 
testae,  quo  geuere  prolicit  et  ad  strumas,  pruritus  et 
papulas  in  balineo  peruuctis  lolltt,  alioque  etiamnum  modo 
podagricis  prodeal  mixlo  oleo  velere,  contrito  una  sarco- 
pbago   lapide   et   quinquefolio  tuso  in  vino  vel  cum  calce 

IS  aut  cum  cinere.    (it  et  peculiare  emplastrum  LXXV  X  pon- 
deri  c  spumae  argenteae  mixtis,  utilissime  contra  ulcerum 
inflammationes   adipe    verrino.     et   inungui   putant   utile, 
quaeque  serpant  iulinere  cum  lesina.    antiqui  axibus  vehi-  lii 
culorum  perungueudis  maxime  ad  faciliorem  circumactum 

9U  rotarum  utebantur,  unde  nomen,  sic  quoque  utili  medicina 
cum  ilia  ferrugine  rotarum  ad  sedis  vitia  virilitatisque  et 
per  se  axungia.    medici  antiqui  maxime  probabant  renibus  14S 


2  ad  V.  I  adungiuum  VB.   (a"  &  ung  ?1         3  capillo  di«. 
-lloa  V'E.    -Ilia  7'D.  I  fluentibua  T'K  4  fiba  T       liia  f. 

6  tres  ll.v.  \  ex  dTz.  |  cocto  E'.  T  panos  sauat  man  Dal. 
v.a.G.  I  illinitur  rO.  ialito  T,  illi-  rli  ta  t  on  inhta  sc. 
medetur  {suppt.  e  v.  3)?  8.  9  et  conunlaa  et  apasmata  re. 
om.  Tx,  10   e&lBamentariae  TlG.      na  rxfu   [pme-m   e) 

11  testa  v.a.G.  12  balaeo  iiv.a.G-.  \  penmctoa  T.  14  tuea 
Vix.v.a.G.  14, 15  calce  autTBdlz.  calce  uelr«.  15  Si  ego. 
facit  U.I.V.  I  X  om.  iTxva.Ch-on.  in  B  Tas.  15.  16  pondeil 
n.TH.    -re  III.    poado  C.        16  o  xv.    centum  H. (?) C,  [  utilie- 

7k.    -maTf.    -mum  *■(?)».         11  dist.  ego.  \  et  om.  it xH. 

xi  iulinere  VS.     -iiire  Bdxii.    aa  inlini?         SO  utile  B. 
31  ferogine  V  Ke«.       21.  22  dist.  ego.       32  axungia  ego.  -nciaV, 
-ngia  et  Bdi,     -ngiae  D,    -ngiam  v.    fortuase  -iSj  ■^I's  wi.    om. 
r  se  axungia  est  (pro  et)  ut  glosaeiftu.  SttU-nA^n.  »'w™* 
-1.V  J 


1 


324  C.  PLmi  SECUNDI  [vbs' 

(lelrarlam  exemplisque  venis  aqua  caelesti  fricabaul  crebro 
ilecoquebantque  fictili  novo  saepius,  turn  demum  adser- 
vanles.  ronvenil  salsmn  magis  mullirej  excalfacere,  disca- 
tere,  utilioremqiie  esse  vino  lutani.  Masurius  palniam 
lupino  adipi  dedtsse  antiquos  tradidit.  ideo  novas  nuptas  s 
illo  peruuguere  postes  solilas,  ne  quid  mali  medicamenli 
infer  re  lur. 

143       (38)  Quae  ratio  adipis,  eadein  in  fis,  quae  ruminant, 
Eebi   est,  aliis  modis,   non  minoris   potentiae.     perOcitur 
omne  exemptis  venis  aqua  marina  vel  salsa  lotum,  max  in  lo 
pila  tusum  aspersa  marina  crebro;  postea  coquitur,  donee 
odor  omnis  aboleatur,  mos  adsiduo  sole  ad  candorem  re- 

I44ducilur.  a  renibus  aulcm  omne  laudatissimum  est.  si 
vero  veins  revocetur  ad  curam,  liquefieri  prius  iubent, 
mox  frigida  aqua  lavari  saepius,  dein  liqiiefacere  adfuso  is 
vino  quam  odoralissimo.  eodemque  modo  iterum  ac  sae- 
pius cocunt,  donee  virus  evanescat.  multi  privatim  sic 
taurorum  leonumque  ac  pantberamm  el  camelonun  pinguia 
curari  iubent.     usus  dicetur  i^uis  locis. 

14&  (39)  Communis  et  medullarum  est.  omnes  molliunt,  so 
explentj  siccanl,  escalfaciunt.  laudalissima  e  cervis,  mox 
vitulina,  dein  bircina  et  caprina.  curantur  ante  autimmum. 
recentes  lolae  siccalaeque  in  umbra,  per  crihrum  dein 
liquatae  per  lintea  exprimuntur  ac  repouuntur  in  lictiU 
locis  frigid  is. 

146       (40)    Inter    omnia    autem    communia   animalium 
praestantissimum    effectu    fel   est      vis    eius   excalfscei 

g  143:  Diosc-  n  89.  —  §  14*:  Dioac.  IT  90.  —  §  145:  Dioad 
H  96.  —  §  14G:  DiOBC.  H  96.  (cfr.  Plin.  SI  196),  —  Fa,biltf 
Pictor  ap.  Gell.  X  15,  2.    Festus  p.  178i>,  34, 


NAT.  mST.  XXVin  9  (37-41)  325 


W  VBa] 

I     mordure,   scindere,   eiLrahere,    discutere.     miDorum  ani- 

I     malium  subtUius  intellegitur  et  idea  ad  oculorum  medica- 

I     menta    utilius    existimatur.      laurino    praecipua   polentia, 

'       etiam  ia  aere  pelcibusque  aureo  colore  o&ducendis.    omne 

6  aiilem  curatur  receus  praeligata  ore  lino  crasso,  demissum 

in    ferventem    aquam    semihora,    mox   slccaliim   sine    sole 

atque  in  melle  conditum.    damiialur  equinum  tanlum  inter 

venena.     ideo   tlamini  sacrorum  equum  tangere  Don  licet, 

cum  Romae  publicis  sacris  equus  eliam  immoletur. 

(41)  Qiiin  et  sanguis  eorum  septicam  vim  habet;  item  i47 
equarumj  praeterquam  virginum,  erodit,  emarginat  ulcera. 
taurinus  qiiidem  recens  inter  venena  est  excepta  Aegira. 
ibi  enim  sacerdos  Terrae  vaticinatura  sanguineui  tauri  bibit 
prius  quam  in  specus  descendat.  tantum  potest  sympatliia 
IS  ilia,  de  qua  loquimur,  ut  aliquando  religione  aut  loco  Cat 
Drusus  tribunus  plebei  tradilur  caprinum  bibisse,  cumi4S 
pallore  et  invidia  veneni  sibi  dati  insimiilare  Q.  Cacpionem 
inimicum  vellet,  hircorum  sanguini  tanta  vis  est,  ut  ferra- 
mentorum  subtilitas  non  alitor  acrius  induretur,  scabritia 
poiiatur  Tehementiiis  quam  lima,  non  tgitur  et  sanguis 
autmalium  iuter  communia  dicL  potest,  et  ideo  suls  quis- 
que  dicetur  elVectibus, 


S  147 :  Dioac.  n  97.  cfr.  Diosc,  eupor.  II II 
ofr.  Plin,  IV  12,  Pausan.  VH  26,  6  eatr.  - 
Victor  66.    (Dioac.  11  97). 


3  laurino  V.        4  peluibusqne  S  ctttn  cod.  Mvrh.  vet.  Dot. 
pelli-  U.iv.  I  obdncendiB  S.     due-   (die- T')   H.ic.     wow  minve 
probabUe  est  indncendis;  e/V.  XXXVI 176.   XXXIII 65  {90. 
91.    XXXV.  36.  45.  lOS.   XXX ISH).        6  on  recens  neBicae 
praeligato  ore?   cfr.  Diosc.      6  semihoram  V.      8  flaminii  Vx. 
-nio  i!.a.S.  \  eoum  TS  {item  infra).        9  etiam  equua  i. 
11    emarginat   d(?)i'.     mar-  rm.    |   ulcera  rC     -rat  rxu. 
18  uatieinatarum  Vdx.         14  speeus  ll.Titv{S').    -eu  t6{I>).  \ 
nalefc  {pro  potest)  x.         15  loquemur  V.    -unDtur  n.a.G. 
16   plebe  K.     -bis  iv.a.S.         18  ac  (pro  ut)  i.    af  E'. 
ao  poiiatur  n.Titv{H).     cfr.  XXXVI 53.   XIII  SI.     toilaiur 
tG{I>).        SI.  22  quiaque  Ed6.    Buieque  Y.    qnique  x.    quae- 
que  let  dicentar]  v.         32  post  etfectibua  intwrogatia«Mi  mfgeima. 
poettit  B,  ut  esset  non  =  norme.     sed  negid  PUkwua  'po*at  ™. 
aimmune  diet  de  mrtoriim  antniitiiwm  saixgxii.'ftiB  "pecvAiwrv,  "luv^wri 


326  C.  PLINI  SECUNDI  [vb 

149       (42)  Digeremus  enim   in  nmla  singula  usns  primam- 
que  contra  serpeotes.    exitio  his  esse  cervos  nemo  ignorat  1 
lit,  si  quae  sunt,  extractas  cavernis  mandentes.    nee  vero  j 
ipsi  spirantesque  tantum  adversantur,  sed  membralim  quo- 

e,"8que.    fugari  eas  niilore  cornus  eonim,  si  uratur,  dictumfl 
est;  at  e  sum  mo  gutture  ustis  ossibiis  congregari  dicuntur^ 

ifiopelles  eiusdem  animalia  substratae  secures  praestant  i~ 
eo  metu  somnos,  coagulum  ex  aceto  potum  ab  ictu;  et  si 
omnino  trsctatum  sit,  eo  die  non  ferit  serpens,  testes 
quoque  eius  inveterati  vel  genitale  t^efus  maris  salutariter  la 
dantur  in  vino;  item  venter,  qiiem  centipelltoaem  vocanL 
fugiunt  et  omnino  dent  em  cervi  habentes  aut  ineduUa 
perunctos  sebove  cervi  aut  vituli.    summis  autem  remediis 

t,iispraefertur  hinnulei  coagultim  matris  utero  exectj,  ut  in- 

i&l  dicavimus.  sanguine  cervino,  si  una  urantur  dracontlon  is 
et  cunilago  et  anchusa  lentisci  iigno,  contrahi  serpentes 
tradunt,  dlssipari  deinde,  si  sanguine  detraclo  adiciatnr 
pyrethrum.  invenio  apud  auctores  Graecos,  animal  cervo 
minus  et  pilo  demum  simile,  quod  opbion  vocaretur,  Sar- 
diniam   tantum   ferre   soUtam.     hoc   interme  arbitror   et  so 


g  149:  DioBC,  n  63.  enpor.  H  128.  Nicand.  ther.  30 
iun.  110,  3.  3.  —  §  160:  Seten.  861.  —  DioBc.  II  43.  eupor.  HJ 
131.  116.  Nicand.  ther.  586.  679.  Seren.  862.  Diosc.  II  95.  9*.  J 
eupor.  n  132.  Nicand,  ther.  101.  Seren.  8S8.  8olin.  19,  l»jF 
cir.  Bchol.  Nicand.  ther.  677,    —   §  161:   cfr.  Plin.  XXX  146. 


1  mala  T'BdTif  .ffcoH.  jndice.    animalia  V'!!(2>). 
primumque  S  eum  P.    pluri-  ll.v.         3  ut  i'i  quae  simt  I 
utique  fpiritu  P.    an  neftigantef  et?    cfr.  VJII 118. 
BinraiiteB  Iv.a.Q.         B   eormiB  Vti-(Sl,     -nu  rxif. 
Ti;(S).    at  de  BBrot.    ac  de  dTi,  |  guatiB  VB.        8  eo  (jn 
ictu)  r  inras.        9  tractum  AlxVen.    tactnm  P.        10  ueb 
MiOleT  emend.  17  31.    tiasll.S.    del.  v(J)).    l^po<i  Biosc.  enpt  _ 
(am  Jiocum?).        11  centipeleonem  (centp-  V)  VB.    -lionem  i 
13  ^enmctaB  V.  |   cenii   rt>.     -nitia,  TB.     -ui  tacta>  dTx.l 
ac  I.  I  mtuli  ll.Tit!{E).    hiiiuli  G.        14  innulei  V,    hinule  iL 
-lei  G.   -]j  r. '  cogulnm  T'.   coBgolatumV',  |  utero  Ei'.   uero  j-xj 
eiaecti  SLAxO.        15  si  ma,t«tantur  V.        17  detraeta  V.       ■ 
perit-  I.        1^  uoca.'cai  ■o.d..11.    diteretor  J| 
S.    -resse  II  .n;. 


r 


VBd]  NAT.  mST.  SIVHI  9—10  (42)  327 

iieo  medicinas  ex  eo  omitto.  —  10.  Apri  quoque  cere-  1G2 
bram  contni  eas  lauduLur  citm  suoguine,  iocur  eliam  in- 
vettratum  cum  ruta  potum  ex  viuo,  item  adips  cum  melle 
resinaque,  simili  raodo  verrinura  incur  et  fellia  dumlaxat 
fi  fibra  K  im  pondere  vel  cerebrum  in  viuo  potum,  —  Ca- 
praniia  comu  vel  pilis  accensis  fugari  serpentes  dicimt, 
cinereinque  e  cornu  potum  ve!  inlilum  cootra  iclus  valere^ 
item  lactis  haustus  cum  uva  tamixiia  vel  urinae  cum  aceto 
scUlite,  caseum  caprinum  cum  origano  inpositum  vel  sebum 

10  cum  cera.    milia  praeteiea  remediorum  ex  eo  animali  de-lG3 
monslranliir,  sicut  apparebit,   quod  eqiiidem  miror,  cum 
febri  negetur  carere.     amplior  potenlia  feris  eiusdem  ge- 
neris, quod   numerosiasimum  esse  diximua,  alia  vero  etB,ai 
liircis.     Democritus  etiamuum   elTectus  auget  eius,  qui 

iG  singularta  natus  sit.     fimo  quoque  capranim  in  aceto  de- 
cocto   inlini  ictus  serpentium  placet  et  recentis  cinere  in 
vino,  atque  in  totum  diflicilius  sese   recolligentes  a  ser- 
pentium  ictu  ia  caprilibus  optime  convalescimt    qui  elB-  I6i 
cacius  voluat  mederi,  occisae  caprae  alvum  dissectam  cum 

so  fjmo  iutua  reperlo  iuligaut  statim.  alii  camem  recentem 
haedorum  cvm  pilo  sufUunt  eodemijue  nidore  fugaat  ser- 
pentes. utuntur  et  pelle  earum  recent;,  ad  plagas  et 
came  el  fimo  equi  in  agro  paali,  coagulo  leporis  ex  aceto 
contraque  acorpionem  et  murem  araneum;  aiunt  non  feriri 

§  152:  Nicand.  ther.  569.  Diosc.  IT  18.  —  §  153:  cfr.  Plin. 
Vni  202.  —  §  164  eitr. :  Dioac.  II  21.   eupor.  II 159  (114. 116). 

2  eoa  Viii.o.C.  2.  3  iftueteratur  Tdi.  i  uerinum  T.  | 
dumxtaxat  BdT.  dumzazat  V'f.  6  X  om,  d,  or  z.  oho~ 
loram  v.a.H.  6  pilua  B,  7  cinetemtiue  dxw.  -reque  r.  I 
8  (et.  II.  CI  D)  coma  lliH.  eomm  v.  \  nel  Bp(J>).  et  dS. 
ei  V.  om.  X.  I  inlitum  ow.  z.  8  isauBtaa  T.  9  Bcillite  G. 
-io  Ed.  -tico  C.  sciUato  V.  scjllito  i.  -tico  v.  an  eciUino? 
cfr.  nota  adXXVIJU.      11  meroH'.      12  oarere negetur dTx. 

14  etiam  hiajmum  V.    etiam  T*.        17  sese  VBfS    eaae  r. 
eere  di.    se  v.        20  reperio  V.        21  cum  CFWMvller  p.  25. 
efr.  §202.  210.    om.  U.xv.  \  M  fifiunt  T.         22  receati  t^. 
-te  U.v  (atntra  Plmii  umm).         ^1.  ^a    Aiat.  eiju.  \  **.  tii-t^.a 
VSTrfS.    came  i(7)v.        2i  eontia  u.a.G.  \'>-*'^^'^- 


328  C.  PLINl  SECHNDI 

lf)5lepons  coagulo  perunctos.  a  scorpione  percussis  Qmucf 
caprae  ellicacius  aceto  decoctum  auxiliatur,  lardum  iusqae^ 
decocti  potum  et  tis,  qui  buprestim  hauserint.  quia  Ptiam 
si  quis  asino  in  auretn  percussum  a  scorpioDe  se  dicat, 
transire  malum  prolinus  tradunt,  venenalaque  omab  ao. 
censo  pulmone  eius  fugerc.  et  fimo  vituli  suflirl  percusso^ 
a  scorpione  prodest. 

15G  (43)  Caois  rabiosi  morsu  facta  volnera  circumciduot 
ad  vivas  usque  partes  quidam  caruemque  viluli  admovenl 
et  iua  ex  eoJem  carnis  decoctae  dant  potui  aut  axungiam 
cum  calce  tusam,  hirci  iocur,  quo  inposito  ne  t 
quidem  aquae  metu  adfirmant.  laudant  et  caprae  flmum 
ex  viuo  inlitum,  melis  et  cuculi  et  hiruudints  decoctum 
et  potum.  ad  reliquos  bestiarum  morsus  caprinum  caseiiia 
siccum  cum  origano  inponunt  el  blLi  iubeat,  ad  hominis  S 
morsus  carnem  bubulam  coctam,  ellicacius  vituli,  si  non 
ante  quiutum  diem  solvant. 

157       (4i)  Veneflciis  rostrum  lupi  resistere  inveteratum  ainol 
ob  idque  villarum  porlis  praefigutit.     hoc  idem  praesta 
et  peliis  e  cervice  solida  manica  existimatur,  quippe  taata^ 

a.sovis  est  animalis  praeter  ea,   quae  retulimus,  ut  vestigid 

loseius   caicata   equis  adferant  torporem.   —   (45)  lis,   i 
argentura  vivum  biberinl,  lardum  remedio  est.  —  Asinino- 
lacte  poto  veuena  restinguatiir,  peculiariter  si  hyoscyamuin 
potum   sit  aut  viscum   aut   cicuta   aut  lepus  marinus  aut: 
opocarpalum  aut  ceri/ssa   aiit  dorycnium   et  si  coagulum 

g  166:  Diosc.  11  98,  enpor.  11  117.  —  Scribon.  190.  — 
§  156:  Dioflc.  Ttepi  lop,  Smed.  —  Seren.  871—874.  Pi.  iim.  112, 
5—7.   —   §  158:   Cela.  V  27,  12.    c&.  PI,  iun.  108,  3.  4.    Seren. 


2  aceto  di.  -tu  V.  cum  M;eto  S(7)! 
ex  T.  I  UB  u,  hia  II.  C.  |  quibuB  praeatim  aaaerint  T.  5.  6  ac- 
cenBO  di«.  -Ha  rf,  U  eftmemque  H,r{G).  -nam  i  nwm.JJal.C  j 
admonent  T.  11    iecore   (om.  quo)   iTxS.  li    aqua  V. 

aliquo  dTx.  SO  manica  VdTin(S),  manua  a.  dtl.  C. 
35  aie  V,  26  opocliarpatum  Vx.  -carpaXkum.  v.a.Srot,  6ir6c 
KopTiilcou  Diosc.  de  venen.  13.  \  cerussa  ego.  cfr.  §  129  et  Diouc, 
Siribim.  caijce  dw.a.B.  -rice  Ti.  carie  (.  tarice  B.  phari- 
COff  S  (cfr.  Dime,  eupor.  II  141.  ScTihwn.  19^.  T.^fcivciim  JD 
^^^m  '^*-  /  dorygneura  T.    -rigmvoa  T"      -" 


VBd]  NAT.  mST.  XXVIU  10  (42—46)  329 

alicui  nocuerit,  nam  id  quoque  venenum  est  in  prima 
laclis  coagulatione.  multos  et  alios  usus  eius  dicemus, 
sed  meminisse  oportebit  recenti  utendum  aut  noQ  mullo 
poetea  tepefacto^  iiullum  cnim  celerius  evanescit.  ossa 
e  quoque  asioi  coufracta  et  decocta  contra  leporis  inarini 
vcaenum  dantur.  omnia  eadem  onagris  eflicaciora.  —  De  169 
equirerU  Don  scripserimt  Graeci,  quoniam  terrae  illae  non 
gignebant,  verum  tamen  forliora  omnia  eadem  quam  In 
equis  intellegi  debent.  facte  «quino  veneoa  leporis  marini 
10  et  toxica  expngnantur.  nee  iiros  aut  bisontes  hubuerunt 
Graeci  in  experimentis,  quamquam  bove  fero  refertis  In- 
diae  silvis;  pro  portione  tamen  eadem  efQcaciora  omnia  ex 
his  credi  par  est.  sic  quoque  lacte  bulmlo  cuncta  venena  i 
expugnari  tradunt,  maxime  supra  dicta  et  si  ephememra 
IS  inpactum  sit  aut  si  cantharides  dataej  omnia  vomitione 
egeri,  sic  et  caprino  iure  cantharidas.  contra  ea  vero, 
quae  exulceratione  enecant,  sebum  vitulinum  vel  bubulum 
auxtliatur.  nam  contra  sanguisugas  potas  butyrum  re- 
medio  eat  cum  aceto  ferro  calefacto,  quod  et  per  se  prod- 
to  est  contra  venena,  nam  si  oleum  non  sit,  vicem  eius  re- 
praesentat.  muUipedae  morsus  cum  melle  sanat.  omasi  ISl 
quoque   iure   poto   veueua  supra  dicla   expugnari  putant, 

1071.  Scribon.  181.  179.  180.  191.  Diosc.  eupor.  H  166.  163. 
ScriboD.  184.  —  @  159:  cfr.  Plin.  Vm  39.  —  Scribon,  186.  (cfr. 
Pljn.  VHr  88).  —  §  160:  Beren.  1071.  —  cfr.  DioBC.  11  77.  eupor. 
H  148.  Dioac.  n  94.  —  Diose.  enpor.  H  134.  MarG.  16,  96.  — 
Diosc.  II  81,  eupor.  11  135.  —  §  161:  cfr.  Diosc.  eupor.  II 137. 
Scribon.  188.  Nicand.  alei.  62.  63.  —  Seren.  1076.  —  Dioac. 
eupor.  n  139.    PI.  iun.  108,  4.  6, 

1  in  Yxv{S).  om.  r(y)S.  7  non  dsm.  nunc  r.  |  soal- 
paerunt  r'.  cal-  r'.  10  uisontea  V'x,  ues-  V.  11  quam- 
quam —  refertis  T'tb.  om,  ri..  12  pro  ego.  cfr.  §  139. 
XX8.  XI40al.  re  T'Bdx.  del.  Y^iv.  14  est  {jiro  et)  V.  | 
epherum  VB'z,  IG  cantharides  Viiv.a.H.  18  Baagi- 
sugas  t.  Bangnis  ungias  V&.  18.  19  remediu  TB'.  20  nam 
U.iv,  ortum  fortasse  ex  [na]  et,  m<  fuerit  nonena  etai  oleum sjj.l 
uice  V.  21    omaai   TBG.     omnia   ai   (aeBami  v\   dTi.ii, 

32  quoque  VBu.     coquitur  dTx.    conMi.  vm\.  11.  \  ■'iifia^^^  '^S"* 


330  C,  PLINI  SECOND!  pri 

privatim  vero  aconita  et  cicutas,  itenique  vitulino  sebo.  - 
Caprinus  caseus  receDS  fis,  qui  viscum  biberint,  lac  coDtnt 
cantfaai'idas  remedio  est,  contra  ephemeri  potum  cum  1 
niinia  uva.    sanguis  caprinus  decoctus  cum  medulla  contra 

162  toxica  venena  sumitur,  baedinus  contra  reliqua,  coagului 
baedi  contra  viscum  et  chamaeleonem  album  sanguinemque 
taurinum,  contra  quern  et  leporis  coagulum  est  ex  aceto, 
contra  pastinacam  vero  et  omnium  marinorum  ictus  v^ 
moraus  coagulum  leporis  vel  baedi  vel  agni  drachmae  pon-" 
dere  ex  vino.  leporis  coagulum  et  contra  venena  additur 
antidotis.  papilio  qiioque  lucernarum  luminibus  advolaDS 
inter  mala  medicamenta  numeratur;  huic  conlrarium  i 
iocur  caprinum,  sicut  fel  veneficiis  ex  mustella  rustics 
factis.     bine   deiude  praeverlemur  ad   genera  morborun]. 

163  11.  (46)  Capilli  defluvia  ursinus  adips  admixto  ladanfi^ 
et  adianto  conlinet  alopecias  que  emend  at  et  raritateot 
superciliorum  cum  fungis  lucernarum  ac  fuligine,  quae  est 
in  rostris  earum,  porriginem  ciun  vino,  prodest  ad  1 
et  cornus  cervini  cinis  e  vino  utque  non  taedia  animaliui^ 
capilJis  iucrescant,  item  fel  caprinum  cum  creta  Cimolis 
et  aceto  sic,  uti  paulura  capiti  inarescant,  item  fel  scro&- 
num,  urina  tauri.     si  vero   vetus  sit,   furrui'es  etiam  ad*' 

I64iecta  sulpure  emendat.    cinere  genitalis  asini  spissari  ca-^ 

gl62:Pl.  inn.  108,  18— ao.    Nieand,  ther.  577.    a! ex.  325. 
%  163:  Diosc.  II  94.    Marc.  6,  27  (1).  6.  —  cfr.  Marc,  4,31.  70. 
4,  6.  —  4,  35.  34.  —  §  164  med. :  PI.  iim.  16, 12.    cfr  Marc.  6, 
PI.  itm.  13,  12.     cfr.  Marc.  4,  (8)  37.  84.  35.      PI.  iun.  13,   18. 
Marc.  4,  23. 

2  lis  II.    his  V.iC.         3  contra  ego.    eo  contra  U.x  (prtum 
ex  cocontra).     et  contra  v.        S  haedi  —  9  coagulum.  om.  K. 
10    ex   nino    cjathia    in    PI  iun.    \    additu   VdiS.  18    M 

om.  VB'.  I  ueneficis  VD.        14  reuertemor  Axv.a.S.    efr. 
ad  §  123.        16  mixto  z,    4u  T,        IS  adiaotho  YBxc.a.l 
17  fagia  lacemarum  V.        18  porriginem  r.    {-ni  3).    purr-  Y'B. 
prur-  ri.    -ni  v.    in  porriginem  J  {contra  Plinii  uvum).  |  diat. 
ego  cwii  X.         19   cornu  Ax.  \  an  utqne  ne?         20  ceta  T. 
31    ut  Ku.a.D-    I   paululum    n.a.H.     cfr.    nota   ad  §  1. 

""       ■   i  U.X.J.    cum  mvna.  «.  iminfim-  (.-ua  f|  ca 


■VHdi  NAT.  HIST.  XXVm  10— 11  (45— 48)  331 

pillum  pulaot  et  a  canitie  viD*Iicari,  si  rasis  inlioatur 
pliimboque  Iritua  cum  oleo,  densari  et  asinini  pulii  illituia 
urina;  admiscent  nardum  fastidii  gratia,  alopecias  Telle 
taurine  cum  Aegyptio  ahimiDe  tepefacto  inliuunt.  ulcera 
5  capitis  maaantia  uritia  tauri  erQcaciter  eauat,  item  homiuis 
vetus,  £i  cyclaminum  adiciatur  et  sulpur,  elQcacius  tamen 
vitulinum  fel,  quo  cum  acelo  calefacto  et  lendes  tolliintiir. 
sebum  vitulinum  capitis  ulceribus  cum  sale  tritum  utilis-16&. 
simum.  laudatur  et  vulpium  adips,  sed  praecipue  fel/iini 
0  fimum  cum  siuapis  pari  modo  inlitum,  caprini  coroua  fa- 
rina vel  ciDis,  magiaque  faircini,  addito  nilro  et  famaricia' 
semine  et  butyro  oleoque,  prius  capite  raso;  mire  cod- 
tinent  ita  flueutem  capUlum,  sicuti  carnis  cineie  ex  oleo 
inlita  Eupercilia  nigrescunt.    lacte  caprino  lendes  tolli  tra-  IM 

15  dunt,  fimo  cum  melle  alopecias  expleri,  item  ungulanim 
ciuere  cum  pice,  fluentem  capillum  cantinet  leporinus 
cinis  citm  oleo  myrteo.  —  Capitis  dolorem  sedat  pola 
aqua,  quae  relicta  est  e  bovis  aut  asini  potu,  et,  si  cre- 
dimus,  vulpis  masculae  genitale  circiimligatum,  cornus  cer- 

M  Tini  cinis  inlitus   ex  aceto  aut  rosaceo  ant  es  irino.  — 


§  165:  PI.  inn.  13,  14.  Marc,  i,  9.  —  Diosc.  eupor.  196.  — 
§  166:  cfr.  Marc.  B,  8.  —  Dioac.  eupor.  I  95.  96.  Diose.  II  46. 
(eupor.  I  95).  PI  imk.  15,  11.  12.  cfr.  Marc.  6,  30,  —  P!.  ian. 
12,  6.    Marc.  1,  68.  —  PI.  iun.  12,  8.    Marc.  1,  87. 

I  et  a.  tH,  et  ea  B,  et  e  rxr.  |  canitiae  uindicario  V.  | 
illinontur  dz,  2  plumbo  oet.  Dal.  fortasse  plerumque.  an 
excidermit  aliqaa?  \  asini  S*.  |  illitnm  ego,    cum  ll.xv.    del,  D. 

3  alopecias  S.  4  tepefacto  vet.  Dal.  cfr.  PI.  iim.  -tia 
a.xG.  -taa  V.  7  qnod  T.  |  lindes  Ti  {item  infra).  9.  10 
felium  (-is  H)  fimum  S.  cfr.  Diosc.  fellum  fimum  TB.  fel  lu- 
pinum  dli.    fel  et  fimum  v.a.H.         10  caprino  TB.  |  comu  dz. 

II  tamaricis  C.    -ci  v.    ama-  II. i.        IS  influentem  B. 

14  lacto  V,         15   cum  melle  l[.v.     an  cum  oleo?     cfr.  Diosc. 
16   ciuere  dip.     -rem  r.  16.  17  dint.  ego.     efr.  PI.  iun. 

et  Marc.  16  continet  VB  man.  Dal.  -neri  dxu  {ad  praecedd. 
relatmn).  17  mjrtio  V.  -rcio  z,  17.  18  pota  a.qua  quae  S. 
-ta  aquae  V'E.  -ta  ea  quae  dz,  -ta  quae  TT*.  aqua  tja^a. 
quae  v   cum  PI.  iitn.  I'J   corim  4z..         Xi^,  "ISi   -yHci^i^  *^-»-m- 

-uj  VS.        SO  dm  E'.  |  roaado  ■^IJID.    -^\Ko"S.. 


332  C,  PLnn  SECUNDI 

137  (47)  Oculorum  epiphoras  bubulo  sebo  cum  oleo  cocU 
inliaunt;  cerviai  cornus  ciDere  scabritias  ex  eodem  in 
unguMii;f,  miicrones  aulem  ipsos  efGcaciores  putant.  lup 
escremeDtis  circumUiii  suDusioDes  prodest,  cinere  eon 
cum  Altico  melle  inungui  obscurilates,  item  Telle  ursin^ 
epinyctidas  adipe  apruno  cum  rosaceo.  ungulae  asiuinai 
cinis   iuunctus    e   sue   lacte   oculorum  cicatrices   et   albit< 

16B  gines  tollit.  medulla  bubula  e  dextro  crure  priore  triti 
cum  fuligioe  pills  et  palpebrarum  viliis  angulorumqoe 
occurrit  —  calliblepbari  modo  fuligo  in  boc  usu  tem- 
peralur,  optime  efljchuio  papyraceo  oleoque  sesaminitj 
fuligine  in  novum  vas  pinnis  detersa  — ,  eflicacissinM 
tamen  evolsos  ibi  piles  coercet.  felle  tauri  cum  ovi  albe 
collyrla  fiuntj  aquaque  dissoluta  iiiungunt  per  quadriduui 

169  sebum  vituli   cum  anseris   adipe  et  ocimi  sum 
vitiis  aplissimum  est.    eiusdem  medullae  cum  pari  pondere 
cerae  ct  olei  vel  rosacei  addito  ovo  duritiae  genarum  i 
linunlur,    caseo  molli  capriao  inposito  ex  aqua  calida  epii 
pborae   sedaatur;  si  tumor  sit,  ex  melle;  ulrumque  sere 
calido   foreudum.     sicca  lippiludo  lumbuHs   suum  exastit 

170  alque  coutritis  et  inpositis  tollilur.  capras  negant  lippire, 
quoniam  quasdam  berbas  edmt,  item  dorcadas;  ob  id  * 
fimum  earum  cera  circumdatum  nova  luna  devorari  iubeot. 


§  167:  DioBC.  II  63.  —  Marc.  8,  68.  —  8,  104.  —  8, 1«. 
§  168r  Marc.  8,  179.   —   §  169;   Marc.  8,  185.  —  PI.  ion.  22,  9. 
Marc.  8,  40.  —  §  ITOestr.:  cfr.  Marc,  8,  189.  —  Dioso.  n  47. 
eupor.  I  44.    (Ceb.  Vt  6,  38).    Plin.  XXIX  127. 

2  BK  fcodem  tgo.  cjT.  infra  et  §163.  S62al.,  de  mendo 
XVni  117.  eodem  'RAzv.a.G.  eadem  V.  eomndem  B  ciMH 
Gron.  eorum  G.  2.  3  inungimt  G.  -guont  D.  -guoni  T'R. 
-guono  v.    -gui  d.    -gi  x.    (cinis  .  .  .  ungui  '     ' 

3  ipso  flTi.  6  apnino  V'R8.  -rugno  G. 
7  sue  v.  8  medullae  V.  -lie  B.  11  eliychuio  B.  cfr. 
§  181.  Bt  lychnio  (-no  v.  -cnio  Vd.  lignio  t)  ll.v.  |  papy- 
racioT(?)BS7J.  |Be8ainiiiio(aasa-T)VB'dj[.  |d.:s(.eifo.       12pa,BT. 

14  inungnntur  v.a.H,         16  generamVB',         18  melli  V. 

18.  19  epiforiae  T.  -re  i,  19  iiero  d(?)H.a.Zt.  SO  lip- 
pido  B.  j  lumbalis  V.  |  ex  ostis  T'.  tostia  v.a.H.  22  edint  S. 
'    ■  —     edaot  dxi>.    cfr.  moto  ad  XXVU  ito.       —    ' 


r 

I  et  quooiam  noctu  quuque  aeque  cernaDt,  sanguine  hircino 
I  lusciosos  sanari  putant,  nyctalopas  a  Graecis  dictos,  caprae 
vero  iociaere  in  vioo  aiistero  ilecncto.  quidam  inassati 
iodneris  sanie  inuagunt  aut  felle  caprae,  carnesque  vesci 
s  eas  et,  dum  coquantur,  oculos  vaporari  m  praecipiuat;  id 
quoqiie  referre  arbitrantnr,  iit  rutili  coloria  fueril.  voliintlTl 
et  suHiri  oculos  iocinere  in  ollis  decocto,  quidam  inassalo. 
fel  quidem  capriniun  pluribus  modis  adsumiint,  cum  melie 
contra   catigiues,  cum   veratri   candidi  tenia  parte  contra 

10  glaucomata,  cum  vino  contra  cicatrices  et  albugines  et 
caligines  et  pterygia  et  argema,  ad  palpebras  vero  evolso 
priua  pilo  cum  suco  oleris  ita,  ut  uuctio  inarescat,  contra 
ruplas  tuniculas  cum  lacte  mulieris.  ad  omnia  invetera-  it3 
tum  fel  efficacius  putant.     nee  abdicant  Gmum  ex  melle 

15  iDlitnm  epipboris,  contraque  dolores  meduUam,  item  pul- 
monem  leporis,  el  ad  caligines  fel  cum  passo  aut  melle. 
lupino  quoque  adipe  tcI  medulla  suum  fricari  oculos  contra 
lippitudiues  praccipiuut.  nam  vulpinam  linguam  habentes 
in  armilla  lippituros  negant. 

so  (48)  Aurium  dolori  et  vitiis  medentur  urina  apri  in  i73 
vitreo  servata,  fel  apri  vel  suts  vel  bubulum  cum  oleo 
cerfrino  et  rosaceo  acquis  portionibuB,  praecipue  vero  lau- 


NAT.  mST.  XXVIII  n  (47-48)  333 


§  171:  Seren.  199.  —  §  173;  PI.  iun.  22,  11  (Marc.  8,  61),  — 
Pi.  inn.  22,  12  (MatK.  8,  129).  —  §  173:  Dioso.  eupor.  I  57.  PI. 
inn.  19,  14.  Marc.  9,  9,  101.  —  c&.  Marc.  9,  113.  5.  —  PI.  iun. 
19,  6.    Diosc.  n  96.    eupor.  I  68. 

1  quoque  aeque  ego.  aeqae  (eque  x.)  quoque  (-quae  V) 
Vdxs.  eq.q;  B.  quoque  rS.  eae  qnoque  J.  aeque  D.  \ 
diet.  v.a.J.  I  eanguinem  T.  2  luBCioaconare  B.  -iosos  co- 
nare  r.  2.  3  uel  caprae  (-re  x)  uero  di.  5  uocantur  E'.  [ 
iieC.  hislliv{S).  om,  rerc.(«).      6  rati  B.  |  fuerintti.(i.a(jO). 

7  inasaato  d(7)().     -ti  ri.         8  &  quidem  B".    equ-  Ti, 
9    uerati  Vd.     -aci  i.  12    unctio  VEdxG(if).     -to  v.     in- 

unctio  rLugd.         13.  14   inuetera,tu  '&{?)  mt.Dal.  S.     -ta  rxp. 

14  ai)ducant  7.        16.  16  pulmonom  B.    -ues  r.    -nia  dz. 

16  cali^inem  iv.a.S.         21)  medetur  dxit.o.S.  |  urinam  V. 

21   uitrio   V'f.     -tro  rx-v.a.S.         22   cedrino   ego  e  Marc. 
9,113.    cfr.  Bionc.  Ili'S.    Plin.  XXIT 19  (18).    citciao  t    •s.'i- 
treo  I.    citreo  U.Ti!.a.C{J).    cicuvo  C  cwm  o.'wyn..  o.-?-  "&-    ^t- 
Jhosc.  138.    Plin.  XXIII  83. 


334  C.  PLINI  SECUNDI  iv: 

rinum  rum  porri  suro  tepidiiiu  vel  cum  meUe,  si  suppu 
rent,  coDtrafjue  odorem  gravem  per  se,  tepefactum  i 
malicorio.     rupta  in  ea  parte  cum  lacte  niulierum  effici 

lT4citer  sanal.  quidam  et  in  gravitate  aures  sic  perluenda 
putant,  alii  cum  senecta  serpentium  et  acelo  —  includm 
laoa  —  coliutas  ante  calida  aqua  aut,  si  maior  sit  grai^ 
tas,  verriwum  fel  cum  murra  et  ruta  in  malicorio  i 
calfactum  inrimdunt,  lardum  quoque  pingue^  item  fimoi 
asiai  recens  cum  rosaceo  instillalui',  omnia  tepefacta. 
equi  spuma  vel  equini  Gmi  recentis  cinis  cum  rosaceq 
butji'um  recens,  sebum  bubulum  cum  adipe  anserino,  uiia 
caprae  vel  lauri  aut  fuUonla  vetus,  calfactae  vapore  | 
lagoenae  colium  subeunte  —  admiscent  acell  tertiam  p 

ITS  tern  et  allquid  uiurrae  — ,  vitull,  qui  noodum  berbam  gusta* 
verit,  fimum  mixto  Telle  eiiiadem  el  cute,  quam  i 
SDgues,  excalefactis  prius  auribus;  lana  autem  medicamioi 
ea  includuntur.  prod  est  et  sebum  vituli  cum  anserii 
adipe  el  ocimi  suco,  eiu^dem  medulla  admiito  cumiuo 
trito  iofusa,  virus  verrinum  e  scrofa  exceptum,  priusquam 

ITSterram  attingat,    contra  dotores;   auribus  fractls  glutinum 


§  174;  PI.  iim,  19,  7—9.  Dioae,  n  19.  Marc.  9,  99.  — 
9,  68.  —  PI.  iun.  19,  13.  Marc.  9,  98.  PI.  iun.  19,  9.  —  Hare 
9,  108.  —  9,  70.  —  9,  24.  —  §  176:  cfr.  Marc.  9,  108.  —  M. 
jua.  19,  10.  Marc.  9,  12.  106.  100.  —  g  176:  Diosc.  II41.  enpor. 
1  57.  —  PI.  iun.  19,  12.  Marc.  9,  41.  —  9,  25.  "  — 
Seren.  174.  —  Marc.  9,  106  (71), 

1  pori  T.         1.  i  suppurent  t\    -ret  dxr6.    Bupperet  VS. 

4  et  dTxf.  etiam  TB«.  |  in  grauitate  {-tea  V)  Vv[D).  a^ 
granataa  ATxH.  -toa  S.  5.  S  dist.  ego.  6  lana  ll.Tx.(Ven.)Si 
-oaa  i:  \  coUutis  M^Uer  emend.  IF  33.  7  uerrinnm  ego  e  S^ire. 
9,  99.  aurium  llv.  tauriQum  D  cum  U  621.  \  duit.  U. 
8  pinguem  Ti.  9  cui  Ta>c.a.(?.  |  rosaoeum  v.a.O.  |  ii 
stillantui'  dz.  I  omnia  (-iaque  t)  ea  Tv.a.S.  13  calfactae  ego, 
-to  {»rtum  ex  -te)  VdTiS.  4a  a(?)w{J).  ]  uapore  B(?)ii(/). 
-re  et  rTiS.  13  lagoenae  D.  -gueneTB,  -genae  (-nei)  dnJ.j 
coUo  VB.  13.  14  dist.  ego.  14  murrae  YD.  mjrre 
nae  r(?)u.  15  fimiuQ  etiam  v.a.D.  j  cute  dx.  -tem 
18  Bueo  cam  iv.a.G.  IS  miaa  -Ln.  &.-  U.  \  »  (yi  it\  coitn 
"■  '  .  Mwrc.  rt  "  "" 


r 

I      t    uaturis   vitulorum    factum    et   in   aqua  liqiiatuin;    alils 
I      vitiia   adips  vulpium,  item  fel  capriDum  cum  rosaceo  te- 
I      pido  aut  porri  suco  aut,  si  rupta  stnt  aliquH  ibi,  e  lactfi 
\        mulieris;  si  gravitas  audiendi,  fel  bubulum  cum  uriua  ca- 
s  prae  vel  hirci,  vel  si  pus  sit.     iu  quocumque  autem  usu 
putant  efGcaciora  haec  in  cornu  caprino  per  dies  xx  iii- 
fumata.    laudant  et  coagulum  leporis  terlia  parte  )i  dimi- 1 
I        diaquc   sacopeK^i  in  Ammineo  vine.  —  Parotidas  urstnus 
adips    coiiprimit   pari   pondere  cerae   el  taurini  sebi  — 
10  addunt  quidam  hypocisthidem  ^,  et  per  se  butynim  in- 
litum,  si  prius  foveantur  feni  Graeci  decocti  auco,  efBca- 
cius  cum  strycbao.    prosuot  et  vulpium  testes  et  taurinus 
sanguis  aridus  trilus,  urJna  caprae  calefacta  instiUata  auri- 
bus,  fimum  eiusdem  cum  axungia  inlitum. 
16        (49)    Denies   mobiles   conlirmat  cervini  cornus  cinisiTS 
doloresquG  eorum  mitigat,  sive  infricenlur  sive  coUuantur. 
quidam  eflicaciorem  ad  omnes  eosdem  usus  crudi  cornus 
farinam  arbitranlur.    dentifricia  utroque  modo  Aunt,    ma- 
gnum remedium  est  et  in  luporum  capitis  cinerc.    certum 
m  est  in  escremenlis  eorum  plerumque  inveniri  ossa;  haec 
adalligata  eundem  effectum  liabent,  item  leporina  coagula ' 

g  177 :  PI.  iun.  30, 18.  Marc.  16, 45.  —  Diosc.  eupor.  1 148.  — 
Marc.  15,  74.  70.  —  PI.  iun,  20, 19.  —  §  178;  DioBC.  II  63.  Marc. 
12,  8  (43).  —  Seren.  235.  PI.  iun.  28,  7.  Maro.  12,  48.  —  Sori- 
bon.  60.    Ma,rc.  13,  5.  —  PI.  iun.  36,  7.    Marc.  11,  13. 

1  factum  d«ri;,    foetum  V.    fet-  K.       3  ruta  TH'.  |  ubi  B'. 

5  uel  hirci  uel  Ed(?)u.  uel  hirci  x.  hyrci  uel  V.  an  hir- 
ciue  uel?  |  possit  T'di.  6  eKe  effioaciora,  rD.  cfr.  §  178.  \ 
uiginti  U.v-  7  parte  X  (».  e,  denarii)  ego.  parte  ex  Vf, 
parte  «.    ex  B.    denarii  parte  A{T)v.    denarii  ex  (parte  ei  S)  iB. 

8  sacopenii  D.  -eni  H.  -emi  (gafiro-  dx)  K.it  saga- 
peni  V.  I  ammineo  (x?)  Lagd.  ami-  H.o(Brot.).  cfr.  nota  ad 
XXIV  15.        9.  10  dist.  ego.        10  hjpocistidan  B.    -de  di. 

10.  11  inlinitum  TE'.  13  strychno  v.  cfr.  Biosc.  stri- 
gano  V'r  e  eon:  at///chno  V.  atjcano  dx.  stichano  F. 
la    urinae   V.  14    fimus  x.     -umque  v.a.S.   |   illitna  x. 

16  cornu  d.       IS  infrigantnr  VB'.  |  coluanturTJO.       17  comndx. 

19  est  etVixv(S).  eBtB(f)fl'.  I  capitis  om.  iT-»..  \  <»;*»=>- 
VdTxS.     -tumque  B(,?)ti(I>).  ^0  Wc  ■^■B.u.     (:(ai& -«..   >saRR' 


NAT.  HIST,  XXVm  11  (48—49)  335 


336  C,  PLINI  SECUNDI 

per  aurem  infiisa  contra  dolores.     et  capitis  eorum  cinis 
dcDtifricium   est    adiectoque   Dardo   mulcct  graveolenti 

179  oris,    aliqui  muriDonim  capitum  cinerem  miscuisse  malum 
reperilur  ia  latere  leporis  os  acui  simile;  hoc  scaripi 
dentes  in  dolore  stiadent.    talus  bubulus  accensus  eos, 
labent  cum  dolore,  admotus  confirmat;  eiusdem  cinU 
murra   dentifricium    est.     ossa  qiioqiie  ex   iingulis   sui 
comliusta  eundem  usiim  praebent,  item  ossa  ex  acetabi 

ISOpernarum,  circa  quae  coxendices  vertuutur.  isdem  sani 
demissis  in  fauces  iumeatorum  verm  in  ati  ones  DOtum  ei 
sed  et  combustia  denies  confirmari,  asintno  quoque  la< 
percussu  vexatos  aut  denlium  eiusdem  cinere,  item  licht 
equi  cum  oleo  infuso  per  aurem.  est  auEem  hoc 
faippomanes,  quod  alioqui  noxium  omitto,  sed  in  equori 

181  genibus  ac   super  ungulaa.     praeterea  in  corde  equoi 
invenitur  as   dentibus   caninis  maxlmis  simile;  hoc  sci 
phnri  dnlorem  aut  exempto  dente  mortui  equi  maxillis 
numerum  eius,  qui  doteat,  demonstrant.    equamm  vims 
coitu  in  ellychniis  accensum  Anaxilaus  prodidit  licfii 
equinorum  capitum  vires  repraesentare  moostrilice,   sinii*| 
liter  ex  asinis.    nam  hippomanes  tantas  in  veueficio  TireS' 
habet,    ut    adfusum    aerls    mixturae    in    efligiem    equaei 

§  179r   (cfr.  Plin.  XSX  27).    Marc.  11,  11.    —   Sei 
PI.  inn.  28,  8—10,    Marc.  12,  32.    13,  10.  30,  —  §  ISOextr.:  cfi^ 
DioBC.  n  45.   —   §  181  extr, :   Paasan.  V  27 ,  3.  4.    Aelian.  n.  - ' 
SIV  18  estr. 


4  oa  acui  iD.  os  acu  VS.  aco  V'E.  acui  oa  a(?)o. 
acui  I.  acu  oa  /.  [  scariphare  S.  -ifare  YD.  -iflcare  Ex. 
-ri  dre.  5  dolorea  V.  |  ualent  Vr.  uident  H,  6  labent 
VTfS.  -bant  rx.v(D).  10  iumentorum  otn.  T'B'di.  cfr. 
TCXX  144,  11  combastis  (conb-x)  dxrff,  commptia  (corr^  S) 
V'E,  -t08  (coiT-  v)  V'b.  I  asmo  B.  de  mendo  cfr.  §  187.  196. 
300.  304.  323.  337.  339  al,  de  struetwa  §  231.  235.  240.  244. 
-nae  v.a.Q.  -ni  B.  12  percussa  V.  16  oatentibuB  T. 
oace-B'.      16. 17  acariphariS.   -ifari  (-rii  V)  VdiZ».    -ificari  Ew. 

17  dete  V,  emortui  d(?)ti.o.D.  19  eUyclmiiB  Tff(5'), 
eljchniH  V.  -cnia  V'd.  elictinia  i.  lychnis  Bp(fl).  |  lichenia 
MiiUer  emend.  IV  32.  oni.  K.c.  20  e^uorum  T',  j  nirea  ego. 
(an  uieem,  vt  §  160.  XVIU  134,  «el  Vic\i«iieal\.  ufaf  U.Srot. 
"•'*"  ~        "i  eSSgie  dx.    (an  rede?!. 


yEd(Efl§iss)i  NAT.HIST.XXVnril— 12(49— 50)  337 

Oljmpiae  admotos  mares  equos  ad  rabiem  coitus  a  gat. 
medetur  dentibus  et  fabrile  glutinum  in  aqua  dec.octum  18Z 
inlitum  et  mox  paulo  detractum  ita,  ut  confestim  conluantur 
vino,  in  quo  decocti  sint  cortices  mali  Puuici  dulcis.  er- 
5  iicax  liabetur  et  caprlno  lacte  conlui  denies  vel  felle  tau- 
rioo.  talorum  caprae  recentium  cinia  dentifricio  placet  et 
omnium  fere  villaticarum  quadrupedum,  ne  saepius  eadem 
dicantur. 

12.    (50)  Cutem  in  facie  erugari  el  lenerescere  can-  iss 

la  dore  lade  asinino  putanl,  notumqae  csl  quasdam  collidii! 
septies  genas  cuslodito  numero  fovere,  Poppaea  hoc  Ne- 
ronis  princlpis  instituit,  halnearum  quoque  solia  sic  tern- 
perans,  ob  hoc  asinarum  gregibns  earn  comitantibus.  im- 
petus pituitae  in  facie   bulyro  inlito  lollnntur,   eflicacius 

IB  cum  cei'ussa,  sincero  vera  ea  vitia,  quae  serpunt,  super- 
inposita  farina  hordeacia,  ulcera  in  fa<'ie  membrana  e  partu 
bovis  madida.     frivolum  videatiir,  non  tamen  omittetidum  i8i. 
propter  desideria  mulieriim,  talum  candidi  iurenci  XL  die- 
bus  noclibusque,  donee  resolvalur  in  liquorem,  decoctum 

ao  el  inlitum  linteolo  candorem  culisque  erugationem  prae- 
stare.  fimo  taurino  malas  rubesccrc  aiunt,  non  ut  croco- 
dileam   inlini  melius  sil;   foveri  frigida  et  ante  et  postea 


3   illitumque   i{?)v.a.S.         4   sint  Sd.    del.  T.     Hunt  VEv. 

5  ferre  V.        7  aedem  EV        8  dioatur  VBE.        9  eru- 
caci  T.  I  teneacere  Vd.        9.  10  candore  S  cum  U  634.    -ore 
cuBtodito  (-ditE)  B.TfS    -orem  {pra&n.  et  v)  custodire  (-ri  v)  C. 
an   candore   eiua    aucto    (vel   Incido,   ut   XXXVII  158)1 
11  septies  genas  ego.    eft.  §  184.     septingentas  1     -tee  VS. 
-ties  tT(B}H.    c[iiingeatas  C.   dcc  v.    septiea  tingentes  Miiller 
emend.  IV 33-   |   foueri  D  cnm  U.         13   balinearum  K(?)G'.  [ 
solio   v.a.H.         IS.  13  temperana  TdTfif.    -ant  B,    -ata  XZ). 
-ato  V.       13  ab  B.  I  aainomm  BBw.a.G.       15  cerausaa  V. 
15.  le  inauper  inposita  Ev.a.S.     sed  cfr.  XXXI 103.    (XXX 
111.  51.    XXIX  40.    XXXUI  128  al).         16   paritu  Vf. 
17  bobia  V.    bolia  d.        18  inueni  V.    iumenti  ami.  Dal. 
20  illinitum Bf £r.  |  cntiqueVBf.  \  eruginfltionem  d,   -gatione  VK- 

21  ut  U.Ttv(BTOt.).    del.  G.        'iV.  "i^  atv  (Kii<iQ?aft-<s:i 
22  ait  U  eSo  (et  dist.).    aed  H.B. 


C.  FLIRl  SECUNDT  rvsi 

185  inbent,  lestas  et  quae  decolorem  faciunt  culem  fimiu 
vituli  cum  oleo  el  cummi  manu  sitbactum  emendat;  ulcer 
oris  ac  rimas  sebum  viluli  vel  bovis  cum  adipe  anserin 
et  ocimi  stico.  est  et  alia  mixtura  seiio  vitiili  ctun  i 
(luUa  cervi  et  albae  spinae  foliis  una  Iritis,  idem  praest 
et  medulla  cum  resiua  vel,  si  vaccina  sit,  et  ius  e  cars 
seTaccina.  lichenas  oris  praestantissime  vincit  glutinum  £ 
Lum  e  genitalibus  vitulorum,  liquatum  acelo  cum  sulpuj 
vivo,  ramo  ficnlneo  permixtum,  ita  ut  bis  die  recena  i 
linatiir,  item  lepras  ex  melle  et  aceto  decoctum,  quas 
iocur  hirci  calidum  inlituoi  tollit,  sicut  elephaatiasin  I 
capriDum;  etiamaum  lepras  ac  furfures  tauri  fel  addi 
nitro,  urina  asioL  circa  canis  ortum;  maculas  in  facie  1  ^^ 
utriusque  per  sese  aqua  infractum  evitatisque  soUbus  i 

ISTveutis  post  detractam  cutem.  similis  elTectus  et  in  tafl 
riQO  vitulinove  felle  cum  semine  cunilae,  ciaere  e  core 
cervino,  si  cauicula  exoriente  couburatur.  asiaino  seb 
cicatricibus,  a  lichene  leprisque  masime,  color  redditv 
hirci  fel  et  lentigines  tollit  admixto  caseo  cum  tito  i 

%  185:  PI.  inn.  26,  9.   —  §  186:  PL  iua.  83,  U— 17.     Mi 
19,  18.    cfr.  Diosc.  enpor.  1 128.  —  Marc.  19,  S8.   DioHo.  eu] 

I  205,    DioBC.  n  96.  —  §  187:  cfi-.  Pi.  jun.  87,  3.    Plin. 

245.  —  DioBC.  II  94.    eupor.  I  116. 

1  testaa  et  quae  ErS.  cfr.  XXVI 163.  -ta  aed  quae  V] 
-tae  eque  dT.  aefitatea  et  quae  *i.  |  am  faciant?  2  i  '" 
om.  E.   I  manu  Av.    -sm  VEr.    uanum  B.    an  mauibue  (e 

fnptwm  in  mannuf  ^  -num)?    cfr.  Marc.  19,  67.        8  s 

v.a.JI{B).      4  est  alia,  d.  |  ae  seboB'.    e  ae-  tS.      G  et 
eius  E.    iiisque  (eiu-  Fen.)  e  v.a.H.        8  e:  aceto  dT. 
VFen.       10.  11  ad  (pro  &)  iocur  B.       11  inlitum  S.    illit-  d 
mnlt-  Tf.     illinit-  B.     iii1iiiit>  %D.    \    elepbantiaaiia   AS. 
12  etiannum  V.    etiam  V.        13  facie  om.  B'.  |  per  {pro  fd) 

14  utriaque  E.  ]  compersae  ///  V.  |  euiuatiaque  E,  16  . 
deterrum  cnti?  \  aimili  E.  J  et  in  om.  E.  et  om.  C.  IB.  16  ta 
rino  aeuo  Ev.a.H.  (a«  -ino  aauguine?  cfr.  Siose.  II  97). 
16  nituJi  nouo  felle  effectua  et  in  taurino  aeuo  felJe  K.  |  cu]_ 
lae  U.  -lae  ac  o.  |  e  Ere.  om.  rT.  17  oeriiini  AT.  |  sit  E. 
aaino  B'.  18  a  J>.  ac  ll.v.  cfr.  Diosc.  |  Hchene  BED. 
ene  V.    ijcieiii  da.  I  reditur  T.       VS  iiMm'^'a.^'t^tl.  w.'E.GQD 


et  p.  I  m'no  i,fl^Y«tis.iG).,    iMao,r^t.CV 


vBdE]  SAT.  msT.  ssvin  12  (50-51)  339 

pure  spongeaqiie  cinere,  lit  sit  mellis  crassitudo.  aliquiiSS 
inveterate  felle  maluere  uti,  mixtis  calidis  furl'uribus  pon- 
ders oboli  unius  iiiique  mellis,  prius  defricatis  macuUs. 
efficax  eiusdem  et  sebum  cum  melanthio  et  sulpure  et 
5  iride,  labrorum  fissuris  cum  anaerino  adipe  ac  medulla 
tervina  resiuaque  et  calce.  —  iDveuio  aput  auctores  (is, 
qui  lentigines  habeant,  negari  magices  sacrificionim  usus.  — 

(51)  Lacle  bubuto  aut  caprino  toiisillae  et  urleriae  ex.-  iss 
ulceratae  iuvantur.    gargarizatur  tepidum,  ut  est  usus,  ex- 

10  pressum  aiit  caleractum.  caprinum  utilius  cum  malva  de- 
coctum  et  sale  exiguo.  liuguae  ex ulce ration!  et  arteiiarum 
prodest  ius  omasi  gargarizatum,  tonsillis  autem  priratim 
reues  vulpium  aridi  cum  me  lie  triti  inlitique,  auginae  fel 
taurinum  vel   capriuum  cum  melle,  iocur  melis  ex  aqua. 

15  oris    gravitatem    ulceraque    butyrum    emendat.      spinam  igo 
aliudve  quid  faucibus  adhaerens  felis  cxtrinsecus  fimo  per- 
fricHtis  aut  reddi  aut  delabi  tradunt.    strumas  discutit  fel 
aprunum  vel  bubulum  tepidum  inlitum  —  Dam  coagulum 
leporis  e  vino  in  liuleolo  exukeratis  dumtaxat  inponitur  — , 

io  discutit  et  ungulae  asini  vel  equl  cinis  ex  oleo  vel  aqua  191 

§  139:  Diosc.  nss.  Marc.  16,  17.  68.  PI.  inn.  30, 9.  JO— 1-2. 
Marc.  16,  22.  Diosc,  11  96.  eupor.  I  88.  PI.  iun.  SI,  12.  32,8. 
Mare.  16,  27.  —  §  190  extr.;  PI.  iun.  81  21,  Mare.  15,  53.  — 
g  191:  Dioac,  n  44.  enpor,  I  154.  PI.  iim.  81,  32.  28.  Marc. 
16,  60.  84.  DioBC.  eupor.  I  154,  cfr.  Marc.  16,  76.  74.  —  cfr. 
Martial.  VHl  38,  20.    Val.  Mas.  H  1,  5.    Seren.  52 

1  melle  (-llis  v)  sit  En.a.S,  3  quattuorqae  U.v. 
6  ealces  VE.  |  in  nino  V.  |  caput  E.  |  iis  v.  hia  ll-C.  7  len- 
tiginem  iv.a.H.  \  habebant  E.  |  mjrari  Er,  |  magicea  SIf.  -ce 
i%D.  -cae  Vjj.  aw  magicos?  |  usus  VTfif(S).  UBum  {ortum 
ex  uJuur)  rv{Brot.)B.  8  ajcteriae  T.  alt-  d.  8.  9  ex- 
ulcerata  &  B.  9   iuaantnr  V'tH.     iuba-  V'K.     -bentur  AT. 

IeuaDturErti(I)).  IgargarizatuiEu.  -niaturr.  'latum  (-zia-E)rT.| 
uauB  TEdTfJ.  om.  Eo(D).  uberibua  S.  sed  cfr.  §  133.  (re- 
cenB  muleum  Marc).  12  magia  dT. '  gargarizatumVBdTSrof. 
-tnr  Eu  {praem,  si),  -ta  G.  \  tonsillaa  VE'd.  13  penes  Vd.  | 
inlinitique    B^,    |    anguinae   Td.  14.  16    diM.  J  cum  man. 

33al.  coll.  §194.         14  mellis  Vv.a.G.        15  pinnam  Sr. 
16  felia  Ec(S),    -is  r.    dd.  H.        17  delui  E.        18  8.-?t^T™n. 
BrS.    afru-  Bf,     apriaum  Vdu.    caprao-wco.  coiti;.  "B.  t  "5ii.<mt. 
""  ■--■  agoa  C-uaa  V.    aliqaa  t)  ■V&a.TtH.    ttjc^aa-f^^- 


340  C.  FLINT  SECUNDI  tvail 

inlilus  et  urina  calefacta  et  bovis  UDgtilae  ciiiLs  ex  aqwif 
limum  (juoque  fervens  ex  aceto,  item  sebiim  caprinum 
rum  calce  aut  tlmum  ex  aceto  decoctum,  testes  volpinL 
prodest  et  aapo,  Calliarum  hoc  inveatum  rutilandis  ca- 
pUlis,  fit  es  aeho  et  cinere,  optimus  fagino  et  caprUio, 
iluobuB  modis,  spissus  ac  liquidus,  uterqiie  apiid  Gerniaiios 
maiore  in  usu  viris  qiiam  feminis. 

192  (52)  Cervicium  dolorea  butyro  aut  adipe  ursino  per- 
friceatur,  rigores  Imbiilo  sebo,  quod  et  strumis  prodest 
rum  oleo.  dolorem  innexlbilem  —  opisthotonum  vocant » 
—  levat  urina  caprae  aurihus  infusa  aut  fimum  cum  bill' 
bis  inlitum;  ungues  contusos  fel  cuiuscumque  aaimalis 
circumligatum;  pterygia  digitorum  fel  taiiri  aridum  aqua 
calida  dissolutum.  quidam  adiciunt  sulpur  et  aluoien  pari 
pODdere  omoium.  is 

193  (53)  Tussim  iocur  lupi  ex  lino  tepido  sanat,  ui-siiium 
fel  admixto  melle  aut  ex  cornus  bubuli  summis  partibus 
cinis  vel  saliva  equi  triduo  pota  —  ecum  mori  tradunt  — , 
pulmo  cervinus  cum  gula  sua  arefaclus  iu  fumo,  dein 
tusus  ex  melle  cottidiano  ecligmate^  efQcaclor  ad  id  subulon 

igicervorum  generis,     sanguiaem  expuentes  cerviai   cornus 

g  192:  PI.  ion.  36,  9.  Marc.  IS,  6.  PI,  iuo.  81,  34.  MaMfi| 
18,16.  PI.  iun.  35,  10— 12.  Marc.  18,  3.  Seren.  285.  —  §  IwM 
PI,  iun.  37,  25,  18,  Marc.  IS,  39.  —  17,  19.  PI.  iim.  37, 19— ««■ 
Mare,  16,  88,  61.  Scribon.  76.  —  §  194:  Diosc,  tl  03,  PL  is^l 
39,  9,  14-    Marc.  IS,  81,    (17,  23).  —  Marc.  16,  70,  "^ 

]   et  urina  —  aqna,  om.TB'.        StestesVdE,   •teaqueB,(?M^| 
4gaUiarumdT£^,  c/r.  VIII 192.  XXXIV 162.  -llftrumK^W 
'llorum  ■Vv{B).  5    fit  om.  Iv.a.S.   J   e  fagino  S.   \    caprijH 

ll.v(G).  carpiuo  Fere,  -neo  S.  (in  capnno  et  fagino?).  8  ca^| 
uicium  ego.  -itium  B,  -icum  ■>■».  8,  9  perMcantnr  v.a.S.  ^H 
9  butylo  B,  I  et  Bdp.  om.  rD.  11  urinam  V,  |  ut  fimum  ]^| 
13  circumligatum  Ere.  inlig-  (lUig-  T'd)  r.  cfr.  §  9^^M 
tauri  ftridum  TBaTf»;(H).  tanriunm  E(;{i)).  cfr.  §  197.  ^M 
14  Bulpure  {om.  et)  B,  16  ursinumque  B(?)t).a.iS  17  coc^^| 
V^dv.a.S.  18   aaliuequi  TK,     -uae   qua  V.  [  pota   ecDm^^l 

cam  Geerwro.    -tae  cum  (com  dT)  VBdT,    potu  emn  (earn  o)  Zj^l 

(oJi-  V)  VRD.   -to  B.  1  fcd  T.   a  ai.^   t^^tt^ii.  '^M 


VHdEj  NAT.  HIST.  XSVin  12—13  (61—65)  341 

cinis,  coagulum  leporis  tertia  parte  denarii  cum  terra  Sa- 
mia  et  vino  myrteo  potum  sanat;  eiusdem  fimi  cinis  in 
vino  vesperi  potus  nocturnas  tussis,  pili  quoque  leporis 
sufGti  extrahunt  pulmonibus  difGciles  excreationes.  pum- 
5  lenlas  autem  ejulcerationes  pectoris  pulmonisque  et  a  pul- 
mone  grave  olentiam  halitus  butyram  efGcacissime  iuvat 
cum  pari  modo  mellis  Attici  decoctum,  donee  rufescat,  et 
matutinis  sumptum  ad  meusuram  lingulue;  quidam  pro 
melle  laricis  resinam  addere  maluere.    st  sanguis  reiciatur,  196 

10  efflcacem  tradunt  bidiuluin  sanguinem,  modice  et  cnm 
acelo  sumptum.  nam  de  taurine  credere  temerarium  est; 
sed  glutinum  taurinum  lu  obolis  cum  calida  aqua  bibitur 
in  vetere  sanguinis  excreatione. 

13.   (54)  Stomachum  exulceralum  lactis  asinini  potus  196 

IS  reficit,  item  bubuli;  rosiones  eius  caro  bubula  mixto  aceto 
et  vino  cocta;  rheumatismos  cornus  cervini  cinis;  sanguinis 
excreationes  haedinus  sanguis  recens  ad  cyathos  ternos 
cum  aceto  acri  pari  modo  fervens  potus,  coagulum  tertia 
parte   ex  aceto  potum;  (55)  iocineris  dolores  lupi  iocurl97 

20  uridum  ex  mulso,  asinl  iocur  aridum  cum  petroseliai  par- 
tibus  11  ac  nucibus  ill  ex  melle  tritiim  et  in  cibo  sum- 
ptum, sanguis  hircinus  cibo  aptatus.  suspiriosis  ante  omnia 
etiicax  est  potus  equiferonim  sanguinis,  proxime  lactis  asi- 
nini  tepidi,  bubuli  decocti  ita,  ut  serum  ex  eo  bibatur. 


}  195:  PI.  iun.  39,  10,    Marc.  10,  82.  88.  —  %  196:  DioBO. 
Marc,  20,  109.  63.    16,  81.     PI.  iun.  39,  11—14. 
S2.  81).   —   §  197:   Soribon.  153,    Seren.  S95.    Marc, 
za,  (24)  S6.  —  22,  2.  —  Cela.  TV  8.    Marc.  17,  2.    Diosc.  11  41. 
Marc.  17,  19. 


tUftrc 


1  narii  E.       4  evtt'uro  B'.       5  et  (ex  d)  pulmonibua  R'd. 

6  habitus  V.  |  iunant  E.  19  tribus  H.c.  13  untere  B'. 
ntere  E*.  uentre  Ten.  14  asini  VB.  15  efScit  £.  |  misto 
I.  mifto  f  admixto  ro.  cfr.  Marc.  17  edinus  V.  |  san- 
gnis  om.  TB'd.  18  aceto  et  uiuo  acri  f^.  |  modo  om.  B'dT.  | 
coagulum  ceruinnm  PL  iun.,  sed  cfr.  jtfarc.  19  lupino  d. 
BO  aBinini  E.  -num  v.a.H.  21  duabus  et  tn.Ws,  U.^i.  \  ■s-'^ 
Kiv(D).  &  rTtS.  I  ex  TfiT.  ac  ti3.  ^'i  siMiS^-a»a  "^"^^ - 
S4  bubuii  VSdTJ.    bulbi  E.    -Vjia  lU  (.pTaem.  cvmi^.  . 


342  C.  PLINI  SECDNDI  tr&aK 

aJHito  in  m  lieminng  cyatho  nasturtii  aibi  perrusi  aqua, 
ilein  melle  diluti.  iociir  quoque  vulpiaum  aut  puloio  [n 
vino  nigro  aut  ful  ursiuum  in  aqua  laxat  memus  spirandl 

199  (56)  Lumborutn  dolores  et  qiiaecumque  alia  motliri 
ripus  sit  ursino  adipe  perfricari  convenit,  rinerem  apruni 
.nut  Builli  fimi  inveterati  aspergi  potioni  viiii.  —  (Adfenint 
t^t  Magi  sua  commenta:  priraum  omnium  rabiem  bircorum, 
si  nuilcealur  barba,  mitigari,  eadem  praecisa  non  abire  eos 
in  alienum  gregem).  *  ischiadicis  ilmum  bubuiiun  in- 
ponunt  calfaclum  in  foliis  cinere  ferventi.  *  buic  ad- 
miscent  limiim  raprinum  et  subdito  linteolo  uncto  cava 
manu,  quantum  pali  possit^  Cerveos  sustlneri  iubent  ita,  ut 
si  laeva  pars  doleat,  baec  medicina  in  destera  manu  liat 
aut   e    r.ontrario,    timumque   ad   eum   usum   acus    aereae 

I99punctu  tolii  intent,     modus   est  curattonis,   donee  vapor  ii 
ad  lumbos  pervenisse  sentiatur;  postea  manum  porro  tuso 
inlinuntj  item  lumbos  ipso  fimo  cum  melle.    suadent  in  eo 

§  198:  Marc.  "25,  18,  41.  —  PI.  inn.  43, 12—14.  Marc.  35,  44. 
Diosc.  n  98.  eupor.  I  241,  —  DioBC.  II  98.  eupor.  I  242.  — 
§  199;  Marc.  2a,  19.  26,  19.  PI.  iun.  64,  15.  16.  Marc.  27,  84. 
28,  48  (21). 


1  treaH.u.  ;albiErii{2)).  om.TltH.  2  delude Bu. a, 5(0).  | 
dilntam  T.  I  uulpium  TE.  S  parandi  E.  4  alias  B.  |  mol- 
lire  Xv.a.H.  5    pertKcari   TXv(D).     -re  G,     fricftri  rtS^ 

cinere   Vd.  |   pruni  E',     aprini   d(?)«.o.iS.  li    adspergi  EH. 

-pargi  S.  6—9  uncos  ego  posui.  adferuat  —  gregem  trans- 
ponipost  cibo  aptatua (^197)  ^olwitDal.  6  adferuat VBdi'(J), 
-ficiuat  r.    -ficiat  E,    adiciunt  S(D).        7  magin  V,  |  primi  E. 

8  mulgeatur  T.  |  mitiori  E,  |  habire  V,  9  iaeniadiciB  — 
10  feruenti  hue  Iransposni  rk  S  199,  ifbt  ]iost  leporis  denorara 
iuibent  llv.  cfr.  Dmc.  10  foliis  VB'.  oh  folio  oleria?  cfr 
PI.  iun.  etXXVIISl.  10.  11  on  adiciuot?  11  an  linteo 
oleo  (mJ  subdita  lana  oleo  uncta)?  cfr.  Dioac.  12  quantoTd.  | 
capi  ErD.  )  poaaet  E.  ]  BUatineri  YSv(Dj.  -re  tH.  14  aut  e 
dre.  ante  VE.  aut  B.  |  fimumque  ego.  -um  quoque  ll.v.  ] 
eleum  (om.  ad)  tusum  B.  |  acujd  TBdu.  cauaa  Er.  lb  puuctu  J. 
-tus  d.  -tos  VB.  -tia  Erw.  |  est  iS.  ex  V.  et  r.  om.  v.  \  cura- 
tionis    eat   v.a.S.  IS    peraenire   Y.v.a.H.    |   manum   VBdS 

-nam  uera  Et.  nero  mawiia.  t,  n  suL6.ien.tajift  v.a.D.  ^  in, 
eodem  d(?)v.a.  S.    in  B', 


I     THdB]  NAT.  HIST.  XXYin  13  (55-57)  343 

'      dolore  et  testes  leporis  devorare.  *    in  renium  dolore  !e- 

poris   renes  crudos  devorari  iubent  aiit  certe  coctos  ila, 

ne    dente   contiDgaittur.     yentris  quidem   dolore  temptari 

negant  talum  leporis  habentes. 

5        (57)   Lienem  sedat  fel  apri  vel  suis  potnm,  cerviniaoo 

cornus  cinis  in  aceto,  efiicacissime  tamen  inveteratus  lien 

asiui   ita,    ut   in   triduo    sentiatur   utilitas.     asinini  pulli 

flmum,  quod   primuni   edidit  —  poleam   vocant  — ,  Syri 

dant  in  aceto  mulso.     datur  et  equi  lingua  inveterata  ex 

10  viDo  praesentaneo  medicamento,  ut  didicisse  se  ex  barbaris 

Caecilius  Bion   tradidit,    et  lien  bubulus  simili  modo, 

L     recens  autem  assus  vel  elixus  in  cibo.    in  vesica  quoque 

I     bovis  alii  capita  XX  tusa   cum  aceti  sextario  imponunlur 

'      ad   Henis    dolores.     eadem   ex    C3.\isa   emi  lienem  viluli,  201 

16  quanti  indicatus  sit,  iubent  Magi  nulla  pretii  cunctatione, 

rjuoniam  boc  quoque  religiose  pertiaeat,  divisumque  per 

longitudinem   adnecti  tunicae  utrimque  et  induentem  patt 

decidere    ad    pedes,   dein    collectum   arel'acere  in  umbra. 

turn  hoc  liat,  simul  residere  lienem  aegri  vitiatnm  liberari- 

aii  ipie  eum  morbo  dicitur.    prodest  et  pulmo  vulpium  cinere 

siccatus   atque    in   aqua  potus,   item  baedorum   lien   im- 

positus. 

§  200:  PI.  iun.  56,  20.  21,  Marc.  23,  58.  —  23,  31.  —  PI. 
iun.  56,  21—57,  1.  Marc.  23,  30.  Cele.  IV  IB.  Marc.  23,  17,  — 
§  201 :  Mfttc,  23,  34.  (63).  —  PI  iun.  67, 1.  Mire.  23, 33.  Seren,  41 T. 

1  odore  B'.  I  renum  YTv{JI).    -unique  G.        2  coeior  V. 

3  denti  Td.  |  contingatur  (-tirig-  T)  TR.  |  dolore  dK.  -res  VB. 
-rem  E.  6  uel  {pro  fel)  T.  |  ceruiiii  ego-  cfr.  Fl.  am.  uol 
uiniV.  uelunidT.  uei  ceruini  B(?)E»>.  6  comu  d.  -nii  T.  | 
iaueteratur  V.  7  aaini  VE,  |  pauli  E,  9  quod  primum 
om.  V'E'.  I  poleant  TB.  cfr.  §  SOi.  ail.  (polion  ami.  B  ex 
Aristot.  ft,  a.  ¥11124).  \  dist.  ego-  9  &  Bp.  a,  V.  om.  r. 
10  diciB  esse  ex  B,  11  cecilius  rv.a.C.  caeliueTl  celiua  SI. 
de  ntendo  cfr.  XXVII 4.  |  traditur  et  alieni  E.  13  aceti  Eii. 
-to  r.       14  emi  V'Bc.    mi  V.    in  r.       16  quantum  B,  |  credi  d, 

IS  relegioae  V.  |  diuianm  d,  17  annectit  d.  18  de- 
cedere  d.  |  antefacere  T'  d.  |  in  umbra  om.  B  man-  Dal.  (in  tiimo 
Jfare.),  19   haec  B'.  \   facial  VB'f.         20   eu,m  ^w..*,'¥^H-- 

L,«o  S.  Iprodesse  dicitur  X.  I  &  Eii3.    om.  ».        t\.^«a.i-o.  -^a-"^- 


1 


344 


c.  PLiNi  SEcmroi 


S02  14.  (58)  AUuin  sistit  cervi  sanguis^  item  coranf 
cinis,  iocur  apruoum  ex  vino  potum  citra  salem  recensqt 
item  assum,  vel  suillum,  hircioum  decoctum  ad  quinla 
Lemina  m  vino,  coagulum  leporis  in  vino  ciceris  iiiagiii<J 
tudine  aut,  si  febris  sit,  ex  aqua  — -  aliqui  et  gallam  ad4 
iciunt,  alii  per  se  leporis  saogume  contenti  sunt  - 
coctum,  equini  Jimi  cinis  in  aquae  potu,  taurini  con 
veteris  e  parte  ima  cinis  inspersus  potioni  aquae,  sanguitr 
hircinus  carbone  decoclus,  corium  caprinum  cum  suo  pilo 

203  decoctum  suco  epoto,  coagulum  equi  et  sanguis  caprinus  it 
vel  medulla  vel  iocur.  —  Alvum  solvit  fel  lupi  cum  ela- 
terio  umbilico  inlitum  vel  lactis  equini  potus,  item  caprini 
cum  sale  et  melle,  caprae  fel  cum  cyclamini  suco  et  alttj 
minis  momeuto   —   aliqui   et  nitrum   et  aquam  adie 
malunt  — ,   fel  tauri  cum   absinlhio  trilum   ac  subditiu 

204  pastille,  butyrum   largius  sumptum.   —  Coeliacis  et  dye 
intericis  medetur  iocur  vaccinum,  coruus  cervini  cinis  I 

§  202:  Diosc.  n  97.  eupor.  H  49.  47.  Marc,  27,  96.  Dio8 
eupor.  n  49.  Marc.  27,  106.  Diose.  H  85.  eupor.  n  48.  i 
Marc.  27,  57.  Seren,  576.  —  Marc.  27, 44.  —  Diosc.  eupor.  II 1 
Marc.  27,  9S.  —  §  208:  Diosc.  II  97.  eupor.  II 49.  Maro,  27,5 
PI  inn.  46,  17.  Seren.  626.  Marc.  SO,  77.  PI.  iun.  46, 10.  Mk« 
27,22.  —  Diosc.  n  81,  —  §204:  Diosc.  H  63-  Marc.  27,  (99)97.- 
30,  78. 

1  ceruini  E.  -nua  v.a.H,  |  Banguiuis  X.  1.  2  otuniu 
(cuuis  d)  cinis  Td.         2  aprinum  'B.i'Bv.a.S.    {an  caprinum^ 

3  auillum  nel  d(?)ii.o.D.  |  ad  quintas  (sc.  partes,  ut  § SOC^^ 
ego.  ad  quintam  VSdTf  JJ.  mn.%v.  (ad  tertiaB  JKih-c.).  4  hi 
minae™.  cfr.J  305.  XX7II 47.  XXVITSal.  -nam  (emi-l 
n.TiH.  -nae  B  cum  Gron.  (in  oini  hemina  v).  \  leporis  om.  E. 
ujnino  V.  e  sanguinem  V.  |  dist.  B.  6.  7  lac  cocto  1 
lacte  cocto  v.a.B.  7  cima  om.  V'E'd.  |  aqua  VLiv.a.D. 
potu  TdED.    -tuB  Bv,         8  ima  It(?)S.    iam  rv.   \  apersuH  ] 

9  in  carbone  d(?)Btii.  md  cfr.  XVUI 103.  TCXTCTy  ffg' 
103.  XXX7I155.  {XXXI 111),  j  corium  — 10  epoto  om.  T»B\ 

10.  11  dist.  ego  e  Biosc.         11  nel  (pro  fel)  E. 
litum  ego  cunt  vet.  Dal.  e  PI.  iun.    -tigatum  ll.v.         13.  14  aL 
num  in  (aluii  K')   his  TB'.  14  memento  ll.TH  cum  Crron. 

cfr.  XXX  56.  87.  93.  modico  u.  |  aliqui  et  Bu.  -qnem  », 
-qair.  Ifi  subitumVB'.  16  ou -tastmai  cfT.XXXriiga 
nusqmm  sic  i^Bttiitw.       ^  \i&iva 'O-.ti. 


i    TEdEj  NAT.  HiST.  XXVni  14  (58)  345 

'  digitis  captus  in  poLione  aquae,  coagulum  leporia  subacliim 
in  pane,  si  vero  aanguiQem  detrabant',  in  polenla,  apruni 
vel  suilli  Tel  leporini  fimi  cinis  iospersus  potioni  tepidi 
villi,  vituli  quoque  ius  vulgariter  dari  inter  auxilla  coetia- 
5  corum  et  dy sinter icorum  tradunt.  lactis  asinini  potus  uti- 
lior  addito  melle,  nee  minus  eFScax  tiini  cinis  ex  vino  zoo 
utriqiie  vitio,  item  polea  supra  dicta,  eqiii  coagulum,  (|uod206 
ali<]ui  hippacen  appellant,  etiam  si  sanguinem  detrahani, 
vel  limi  cinis  dentiumque  eiusdem  tusorum  farina  salutares 
10  et  bubuli  lactis  decocti  potus.  dysintericis  addi  mellis 
exiguum  praecipiunt  et,   si  tormina  sint,  cornus  cervini 

Icinerem  aut  fel  taurinum  cumino  mixtum  et  cucurbitae 
cames  umbilico  inponere.  caseus  recens  vaccinus  in- 
j  mittitur  ad  utrumque  vitium,  item  butyriim  heminis  im 
IS  cum  resinae  terebinthinae  sexlEtnte  aut  cum  malva  decocta 
aut  cum  rosaceo.  datur  et  sebum  vitulinum  aut  bubulum,  S06 
item  medulla  —  et  coquitur  cum  farinae  ceraeque  exiguo 
et  oleo,  ut  sorberi  possit,  medulla  et  in  pane  aubigitur  — , 
lac  caprinum  ad  dimidias  partes  decoctum;  si  sint  et  tor- 
10  miua,  additur  protropum.  torminibus  satis  esse  remedii 
in  leporis  coagulo  polo  e  vino  tepido  vel  semel  arbitran- 
tur  allqui;  cautiores  et  sanguine  caprino  com  farina  bor- 

§  306:  DioBc.  n  86.  —  PI.  iun.  54,  5.  —  cfr.  DioBC.  enpor, 
n  62.  —  g  206:  Marc,  27,  67.  —  27,  103.  —  PI.  iun.  54,  10. 
Marc.  27,  56.  —  Plin.  50,  19.  —  Marc.  27,  95. 

1  poaitione  TE'.  2  panem  E.  {an  recte?  cfr.  §  206).  \ 
uero  in  K'.  I  detrahunt  Siv.a.S.  |  apruni  VS.    -ram  E.   -rini  rv. 

3  leponnia  VS.  -oria  a'.  4  bitnli  V.  it-  E.  |  ina  E«. 
iULS  rTf.  I  dari  ego.  dati  TTfE.  -tnm  r[^)v.  i.  6  auxilio 
coeliaj^o  E.  d  tradunt  v.  -tnt  U.  \  asini  'R'v.a.C.  6  nee 
I  ufttf  E.  I  fimi  om.  E.  0  aalutarea  VES.  -rie  iZD.  -ria 
diuitnr  0.  12  ut  {pro  aut)  E.  14  quattuor  ll.v.  16  tere- 
binthinae ill.    -tini  r.    -ti  T'R.    -bentini  E,    -ti  T".         Iti  aut 

ceo  (-atio  E)  Eiv.a.S.  |  et  {pro  aut)  VH'.   |  dtst.  B. 
IT  medulla  VdlE.    -llae  lL{1)v.  \  et  coquitur  ego.    et  cociutur 
(coquu-EdT)  VdTE.    escoquuntur  B (?) jj.  |  farinae  D.    cfr.  Marc. 
-ne  E.    -naetEu.    -na  ri?.  |  Cera,  exiguoque  fl.a.  H.       v^  tjki^- 
eit  11.    -int  V.    I  id  idla  T.  \  ail  ■paaiiecQ.t     rft.  "I4a.tt-  t\,  "e\:-w- 
XXII 127.  SXJXi9. 


346  C.  PLINI  SECDNDI 

SD7  deacea  eL  resina  veDtrem  inliiiunt.  ad  omnes  epiphor 
ventris  inlini  caseum  moUcm  suadent,  veterem  autem  ii 
fariDBffi  tritum  coeliacis  et  dysinlericis  dari,  cyatho  cas« 
iu  cyathis  vial  cibaril  m.  sanguis  caprinus  decoctus  cun 
medulla  dysintericis,  iocur  assum  caprae  coeliacis  sub 
Teait,  magisque  etiam  hirci,  in  vino  austere  decoctui 
potumque  vei  ex  oleo  myrteo  umbilico  iDpositum.  quidan 
decocuut  a  m  sextariis  aquae  ad  heminam   addita  ruta 

aosuluntur  et  liene  asso  caprae  hircive  et  sebo  hirci  in  pane 
qui  cinere  coctus  sit,  caprae  a  renibus  maxime,  ut  pei 
se  bauriatur  protinusque  modice  frigida.  sorheri  iubeni 
aliqui  et  ia  aqua  decoctum  sebum  admixl^  polenta  et  cu- 
inino    et   ancto   acetoque.     inlinuut   et  ventrem  coeliacis 

209  flmo  cum  Dielle  decocto.  utuatur  ad  utrumque  vitium  et 
coagulo  haedi  in  vino  myrlitc  fabae  magnitudine  poto  < 
sanguine  eiusdem  in  cibum  formato,  quern  sanguiculiu 
Tocant.  infundunt  dysintericis  et  glutinum  taurinum  aqi 
calida  resolutum.  inflationes  discutit  vituliaum  (Imum  1 
vino  decoctuiD.  —  lutestinorum  vitiis  magnopere  prodes 
coaguluDi  cei'vorum  decoctiim  cum  lente  betaqae  atque  it) 
in  cibo  sumptum,  leporis  pilorum  cinis  cum  melle  de 
coctus,  lactis  caprini  potus  decocti  cum  malva  exiguo  sab 
addito;  si  et  coagulum  addatur,  maioribus  emolumentis  flat 

§207:  PI.  iun.  64, 6— 10.  Mate,  27, 81.  S6. 107.  —  gaOSei 
Marc.  27,  104.  —  §  209:  Marc.  27,  69.  (98).  —  PI.  iiin.  64, 11- 
(Mbtc.  27,  82).  —  cfr.  Marc.  27,  128.  28,  49.  27,  37. 


1  reaina  i'Z'v.    -ne  RS'.    -aem  V.         2  inponi  Fl.  iun. 
3  farinam  S  cum  vet.  Dal.  e  PI.  iun.    -na  II. v.        i  cibarii  dT. 
-ri  VtB.    -bat  E.    om.  Ere.  |  tribuB  ll.v.         6  magis  qui  V. 
7  myrtae  T.    -ti  dl.  |  umbilicS  V.        8  ad  V,   |  tribus  ll.v, 
addita  rata  iv.    -to  ritu  r.         9  ossa  V.  |  hirei  om.  i'~ 
10  coctum  V.  I  et  (pro  ut)  V.         11  protinusque  Sv.    cfr 
-uus  lique  Tf.    -nuB  liquefacta  dT.    -nua  iaqiie'R{?)H  earn  Qrotk 
-nus  aqua  Ii.  I  modi  E.  |  frigidem  E.   -dam  v.a.3.  \  dist.  D. 
13  aneto  dEp(J3).   cfr.  Marc,    -tho  C.    anefo  TtS.    -fo  et  r. 
15  mjrtice  B.       16  sanguinciiliim  TdTf.       20  atque  om.  Er2). 
ita  di).   na,  V.   ne  B.   om.  EiS.       31  cibo  ita  ErJJ.  '     --' --    — 
21.  22  decoctus  d(?)D.    -to  rD.    cfr.  §  223, 
B.at(vet.Dai.)B..    -to  V.    -tus  Xutpv 


r 


VKdE]  KAT.  HIST.  XXVm  li— 1&  (58— GOj  347 

eailem  vis  est  et  in  sebo  caprino  in  soriiitione  aliqua,  iitiai 
protinus  hauriatiir  frigida  aqua,  item  feminum  haedi  cinis 
rupta  intestina  sarcire  mire  traditur,  timum  leporis  cum 
melle  decoctum  et  cottidie  Tabae  magoitudiae  sumptum  ita, 
6  ut  deploratos  sanaverint.  laudant  et  caprini  capitis  cum 
siiis  pilis  discocli  sucum. 

(59)  Tenesmos,  id  est  crebra  et  inanis  voluntas  de-21 
surgendi,  toilitur  poto  lacte  asiiiino,  item  bubulo.  —  Tae- 
nearam  genera  pellit  cerviiii  coruus  cinis  potus.  —  Quae 

10  in  excrementis  lupi  dtximus  inveniri  ossa,  si  terram  non  t 
attigerint,   colo  medentur  adalligata  brscchio.     polea  quo- 
que  supra  dicta  magnopere  prodest  decocta  in  sapa,  item  «i 
suilli  fimi  farina  addito  cutnino  in  aqua  rutae  decoctae, 
cornus  cervini  teneri  cinis  cocleis  Arricanis  cum  testa  sua 

IS  tusis  mixtus  in  vini  potione. 

15.   (60)  Vesicae  calculorumque  cruciatibas  auxilialiu' sii 
urina  apri  et  ipsa  vesica  pro  cibo  sumpta,  efflcacius,  si 
prius   fumo  maceretur  ulrumque.     vesicam  elixam  mandi 
oportet,   et  a  muliere  feminae  suis.     inventuotur  in  ioci- 

so  neribns  eorum  lapilli  aut  duritiae  lapillis  similes,  candtdae, 
sicut  in  TUlgari  sue,  quibus  contritis  atque  in  vino  potis 
pelli  calculos  aiunt.  ipsi  apro  tarn  gravis  uriua  sua  est, 
ut  nisi  egesta   fugae  non  sufQciat  ac  velut  devinctus  op- 


g  310;  Marc.  2B,  49.  —  37,  127.  —  g  211:  Cela.  IV  25. 
Scribon.  143.  PI.  iim.  60,  21.  61,  8.  Marc.  28,  68.  —  Seren.  56*. 
PI.  iun.  54,  17.  19.  Marc,  38,  26.  —  PI.  iun.  69,  19  —  21. 
(Marc.  28,  53.  39,  24).  —  Scribon.  122,  PI.  iun.  58,  4—6. 
Mare,  29,  8.  9.  —  g  212:  Diosc.  U  99.  PI.  iutt.  62,  2,  Marc. 
26,  (73)  102.  124. 

4  faba  T,  5  deploratos  dE'ii.  -tores  £'.  -planatoa 
(-f  BM  rf.    [   Banauetit  vel.  TJal.   \   caprino  VE,  6   discooti 

VBtS.     dec-  d(?)Bp(D).  7  tenesmus  d.  |  ania  B't.         8.  9 

tinearum  (ten-  Av.a.C)  S.iv.a.H.  9  ceruinua  V.  11  at- 
tingerint  Vo.n.C.  |  brachia  E.        12  dicto  VdE.       IS  aquae  E. 

18  rnaceratur  Sv.a.G,  19  in  E.  et  V.  et  in  r{'?)v.  (an 
ex,  «t  §  217  ex  omni  onagro?).  20  duritie  Bdu.o.S.  j  Can- 
dida BT.  -idi  iv.a.S.  22  urina  sua  ErD.  auai'cvBa.*.'^. 
urina  rS.  23  egestae  V.  \  ePnjgerft  41.  \  MS^-aia.'^^^*,. 
deimctae  B.     defuactus  man.  Dal. 


348  C.  PLINI  SECUNBI  [VRdE 

213  prim atur;  exuri  ilia  traduiit  eos.  leporis  renes  inveterati 
in  vino  poti  calculos  pellunt.    in  pernae  suum  articulo  os 

1T9  diximus,  quod  decoctum  ius  facit  urinae  utile,  asioi  renes 
inveterati  tritique  e^  vino  mero  dati  vesicae  medentur. 
calculos  expelliint  Hellenes  equini  es  vino  aut  mulso  poti 
diebus  xi..  prodest  et  nngiiliie  equinae  cinis  in  vino  aiit  aqua, 
item  fimum  tapramm  in  mulso,  efOcacius  silvestrium,  pili 
quoqiie    caprini  cinis;    verendorum  carbunculis  cerebrum 

214apri  vel  suis  sangtiisque.  vitia  vero,  qnae  in  eadem  parte 
serpnnt,  iucnr  eorum  combustnm,  maxime  iunipiri  ligno, 
cum  charta  et  arrbenico  sanat,  Ami  ciuis,  fel  bubuliim  cum 
alumine  Aegyptio  ac  murra  ad  crassitudinem  mellis  sub- 
actuni,  insuper  beta  ex  vino  cocta  inposila,  caio  quoque; 
manantja  vero  ulcera  sebum  cum  mednlla  vitnli  in  vino 
decoctum,  Tel  caprinum  cum  meile  inibique  suco,  vel  si 
serpant;  limum  etiam  prodesse  cum  melle  dicuut  aut  cum 

2i5ateto  et  per  se  butyrum.  —  Testinm  tumor  sebo  vituli 
addito  nitro  eohibetur  vel  firao  eiusdem  ex  aceto  decocto.  — 
Urinae  incontinentiam  cohibet  vesica  apnma,  si  assa  man- 
datur,    nngularum   apri    vel   suis  cinis  potioni  inspersus, 


@  213:  PI.  iun.  62,  3.   —  Marc.  26,  72.  —  PI.  iim.  62,  4. 
Marc.  26,  92.  (22),  74.     PI.  iua.  63,  8.    Marc.  33,  37.   —   g  214- 
cfr.  Marc.  33,  4,  —  PI.  iun.  63,  9—12.  Marc.  33, 59.  —  33,  42.  — 
11  Seren.  676.    Marc.  33,  41.    —  §  215:  Marc.  83,  18,  —  Dioao 

enpor.  II  101.  PI.  iun.  62,  9.  Marc.  26,  86-  126.  (127).  Dioac. 
eupor.  n  101.  Seren.  589.  PI.  iun.  62,  10—13.  —  Marc.  26,  86. 
125.  —  26,  72.  —  PI.  inn.  62,  6—9.    Marc.  26,  128.  129. 


1  ow  ea  ...  illoB?  2  uini  Vf.  |  potu  f.  ]  pemae  TE, 
-na  rv.  |  articulo  os  ego.  cfr.  §179.  -n!os  ll.v.  3  quod  VBE. 
quorum  d(?)i'.  4  ex  Jl  et  (r  e  cojt.)  U.S.  et  in  p.  6  lieaes 
dTii.o.G.  I  potu  T.  -to  B'.  11  charta  (ca-  V)  et  V'dB. 
cartae  V.  cnarta  Up.  oartha  E.  ]  arrliemco  V'SB.  arte-  Itd3. 
tirriie-  V.  armeniaca  tr.  |  felle  VE'd.  |  cum  En-,  qui  r. 
12  myrra  T.  -rrha  VEd.  muria  v.a.H.  13  beta  et  cocta,  o. 
betair  .m  II.  \  caroque  Tf    cfr.  §318.        14  secum  Vd.  ] 

cuir  16    uel   {pro  fel)  Zv.a.E.  16   serpant  d». 

-''  '  2.   I   dicuEt  om.  VE'.    aiunt  J.         17   tumor 


|r    vKdEi  NAT.  mST.  5XVIU  15  (eO— 61)  349 

Titsica  feminae  suis  combusta  ac  pota,  item  haedi,  vel  pulino, 
cerebrum  leporis  in  vino,  eiusdem  testlculi  lostt  lei  coa- 
gulum  cum  aDserino  adipe  in  polenta,  renes  asini  in  mero 
tiili  potiqiie.     Magi  verrini  genitalis  cinere  poto  ex  rino 

G  duici  demonstruDt  urinam  facere  in  canis  ciibili  ac  rerba 
adicere,  ne  ipse  urinam  facial  ut  canis  in  suo  ciibili. 
rursus  ciet  urinam  vesica  suis,  si  terram  non  attigerit,  in- 
posila  pubi. 

(61)   Sedis  vitiis  praeclare  prodest  fel  ursiuum  cumaie 

10  adipe;  quidam  adiciunt  spumam  argenti  ac  tus.  prodest 
et  butynun  cum  adipe  anserino  ac  losaceo;  modum  ipsae 
res  statnunt,  ut  sint  inlitu  faciles.  praeclare  medetur  et 
taurinum  fel  in  linteolis  concerptis  rimasque  perducit  ad 
cicatricem.    inflationibus  in  ea  parte  sebum  vituli,  maaime 

IS  ab   inguinibus,  cum  ruta;  ceteris  vitiis  medetui*  sanguis 
caprinus  cum  polenta,  item  fel  caprinum  condylomatis  per 
se,  item  fel  liipinum  ex   vino,     panos  et  apostemata  in  217 
quacumque  parte  sanguis  ursinus  discutit,  item  taurinus 
aridus    tritus.     praecipunm   tamen   remedium  traditup  in 

so  calculo  onagri,  quem  dicitur,  cum  interficiatur,  reddere 
urina  liquidiorem  initio,  sed  in  terra  Epissantem  se;  hie 
adalligatus  femini  omnes  impetus  discutit  omnique  suppu- 
ralione  lilierat.  est  autem  rams  inveutu  nee  ex  omni 
onagro,  sed  mire  celebra»(  remedio.   prodest  et  urina  asini 


§  216:  Marc.  81,  36.  —  Diosc.  11  96.  —  Ma,i-c.  31,  3 
§  217:  H.  iaa.  79,  23.  cfr.  Dioac.  H  97.  —  eitr.:  PI. 
21.  25.    Marc.  33,  40. 


-cae  r.  \  combuate  d.  -tis  V.'.  \  pote  d. 
\(i.S.  I  in  om.  E.  4  masis  V'E.  6  de- 
rat  r,  deiude  monstrat  E.  {an  cinere  potii  .  . 
urinam?  cfr.  Marc).  \  cubieuli  E.  -lo  v.a.G. 
m  dicere,  id  PI  itttt.?  9  Bed  iis  (his  V)  T. 
aedia  is  (his  r)  a.  11  ipaura  Vf.  13  fel  om.  K.  16  ca- 
prinum cum  V'Er.   capr 17  fel  om.  VB'.      17  apostema  d. 

ao  inagri  V.        21  terram  Vd.  |  et  piBsajitem  B.    pi-  r. 
22.  33   sup6ratioiie   liberatur  V.  23   laiem  Td.  24    sed 

om.  E'.  I  mire  MOHer  emend.  IV  34.    me  r.    n    ~ 
maxjme?).  I  celebrant  MiiUer  l.l.    -^l^a,^^^\. 
tfr.  XXIX  66. 


\  Shi)  C,  PUNI  SECnXDl  (TsaB 

iiieliiritlilo  ft  Illicitae  pquinae  cinis  cum  oleo  ct  aqua 
tiilU»»,  snng:iits  equi,  praeripue  adniissarii,  sanguis  bubtilu^ 
llllpm  fel,  c»ro  quoque  eosHem  eflettus  babet  calida  in- 
posita  Ft  iiiigiilae  cinis  ex  aqua  aut  melle,  uriaa  capraram, 
hlrcofuin   qiinque   rariies  in   aqua  decoctae  aut  limum  ex  s 

Mini  meit<4  decoctnm,  Tel  verrinum,  urina  siiiim  in  lans 
lli|iii»lln.  —  Femina  adleri  ndurique  equitatu  notum  est; 
ullli«Minuni  eal  ail  omues  inde  causas  spumam  equi  ei 
ora  inKiilnibus  inlinere.  —  In^utna  et  ex  ulcerum  causa 
inlumcscunt.  leniedio  sunt  equi  saetae  ui  totidem  nodis  ii 
■lllptai!  inlrii  ulcus. 

IB.  (62)  Pudagris  mcdetur  ursinus  adips  tauriDumque 
Rpbiini,  pHi'i  puiidcrc  el  cerae.  addunt  quidam  hypocis- 
tAidcm  ot  gnllBin.  alii  bircinum  praeferuot  sebum  cum 
(iiiio  raprae  ol  croco,  siaapi,  i/em  caulibus  hederae  Iritis  ir. 
)  ac  perdlcio  vel  flnro  cucumeris  silvestris.  item  bovis  fimum 
mm  jicell  faece  niagnincant  et  vituli,  qui  noDdum  herliam 
gUHtaverit,  llmum  aut  per  se  saoguioem  tauri,  vulpem  de- 
coctam  vivani,  donee  ossa  lantum  resteut,  lupumve  vi\iun 


8  ai8:  Pi.  iun.  7B,  26.  Marc.  S2  18.  —  82,  44.  PI.  iun.  64, 
18—26.  MttTO.  Sa,  22.  —  §219:  PLiun.  69,  10.  Marc.  36,  67. — 
Diosc.  II  B*.  eupor.  I  S86.  (Marc.  86,  14).  —  §  320:  PI.  iun. 
63,  11.  12.  {Marc.  36,  1).  —  Marc.  36,  62  f&7).  —  Diosc.  enpor. 
I  285.  DioBC.  n  B8.  PI.  ion.  69,  12.  13.  —  cfr.  Plin.  XXVIH 
19B.  —  Marc.  S4,  61.    PI,  iun.  71,  11  — 13.    Marc.  36,  26. 


1  equaeB.  B  praecipnae  TE.  |  equi(ae-T)  admisaariiVB".  ( 
et  sanguis  Rd(?)0.a.iS  3  habct  et  V&d.  4  urinam  Y. 
0  quoque  VitH.  que  rv.  cfr.  §214.  S  iia  v.  his  tlC.  I 
fel  uerrinnm  VTErS.  uerrmnra  fel  uerrinum  B.  -num  fel  dfl, 
fel  ursinum  aiue  uerrinum  v.  \  niinam  V.  7  femora  VltS. 
Kd  cfr.  PI.  iun.  |  adtaerri  adnrique  E,  trita  adteria  (arete-  tT*) 
durique  T.  8  est  ma.  E.  |  causas  TBdi>.  caoras  E.  9  in- 
(fuimbua  BdTJT.  cfr- PI.  iun.  -buaque  7Eii.  iUinire  Bd'u.u.S.  I 
in  inguina  d.  inunguina  V.  -guna  B'.  10  aequb.  aet  V.  | 
tWB  U:v.  I  modis  E,        11  ulcus  TE.        la  podagra  t   -ram  V. 

13,  14  hypociBtliidem  S.  -da  C.  -dam  e.  -tidem  VBd. 
hypcjat''  '  15  ainapi  item  effo  e  Diosc.  -pii  uei  S.  -pi 
ael  y.  4r  e  corr.  v.    -pine  uel  G.        16  perditio  T.  | 

aat  *  It.  ego  cum  R.  iun.  \  oma  "B..       V*  waJi^  ^ . 

J!^  ''  n  om.  E.  I  aeaa  N. 


r 

I     oleo  cerali  modo  incoctum,  sebum  hircinum  cum  hcLrines 
I     parte  aequa,  sinapis  tertia,  fimi  caprinl  cinerem  cum  ax- 
I     ungia.     quia  et  iscbiadicos  uri  sub  poUicibiis  pedum  eo 
\     limo  ferrente  utilissime  traduut,  articulorumque  vttiis  fel 
s  ursiniim  utilissimum  esse  et  pedes  leporie  adalligatos,  po- 
dagras  quidem  mitigari  pede   leporis  viventi  absciso,   si 
quis  secimi  adsidue  habeat.  —  Pemiones  ursinus  adips  22t 
rimasque  pedum   omnes   sarcit,  efHcacius  alumine  addito, 
sebum  caprinum,  dentium  equl  Fariua,  aprunum  vel  suil- 
10  luDi    Tel  cum   adipe,   pulmo   mpositus  et  si   subtriti  sint, 
contunsive  offensationej  si  vcro  adusti  frigore,  leparini  piti 

Icinis;  eiusdem  pulmo  contusis  dissectus  aut  pulmonis  cinis. 
sole  adusta  sebo  asinino  aptissime  curanlur,  item  bubulo223 
cum  rosaceo.  —  Clavos  et  rimas  callique  vitia  Fimum  apri 
IS  vel  suis  receus  inlitimi  ac  tertio  die  soliitum  sanat,  talorum 
cinis,  pulmo  apruaus  aiit  suillus  aut  cervinus;  adtritiis 
calciamentorum  uriua  asini  cum  bito  suo  inlita;  clavos 
sebum  bubulum  cum  turis  polline;  pemiones  vero  corium 
conbustmn;  melius,  si  ex  vetere  caJciamentoj  iniurias  e 
so  calceatu  ex  oleo  corii  caprinl  ciuis,  —  Varicuui  dolores  323 
sedat  limi  vitidini  cinis  cimi   lilii  bulbis  decoctus  addita 


§  aai:  Marc.  84,  98.  Diosc.  eupor.  I  181.  PI.  iiin.  67,  S.  — 
cfr.  Plin.  YXY  go.  Marc.  34,  30.  —  cfr.  DioHO.  II  40,  enpor. 
I  173.  —  PI.  iun.  87,  11—12.  Marc.  84,  20.  —  §  222:  PI.  lun. 
67,  16.  Marc.  84,  69.  28.  49.  —  PI.  iim.  68,  6.  —  cfr.  Diosc. 
n  51.  eupoi.  1 173.  —  Marc.  34,  ^1.  —  §  223extr.:  cfr.  Marc. 
34,  97.  —  PI.  iua.  66,  2.  —  101,  16.  16. 

i   certatim  TB.   |   heliineB   B.     hebine   (-nae  T)   ai  VBE. 

-nesc.    -ned.    de  mendo  cfr.  XXV  93.  XXVII 34.      apartesE. 
3  equina  et  dX.  |  uir  B.  |  eo  Em.    e  VB.   om.  d.        4  arti- 

cnlorum  VS".  6  quidam  Hv.a.H.  \  pedea  a.  |  uiuenti  VBdD. 
I  -tisEro.  uiua  Plim.  cfr.  XXX  98.  \  ahadao  VSv{S).  -iaio 
I,  »■(?)  C.  7  habebat  B'.  g  primasque  d.  |  ones  T,  |  lumine  V. 
r  9  ferina  E.  laprinum  V(?)au,a.S,       10  rfisf.  ego.   cfr.09O.\ 

B    an  inponitur?  [  et  si  Bo.   et  r.        12  an  dissectua  contuais? 
V     13    iole  iv.     sol  T.    sola  r.    I    soba  B.  14    callide  Td. 

K     16  apninus  S.    -rinus  llv(D).  \   adtritum  (?,tt.i- iS,'i"^\'a>- 
■     19  ei  VBaTf(;(i/).    om.  EG.  1   e  EiG. 
L  tali  T.  j  decoctns  iv.    -tie  rTI.    cfr.  f 


NAT.  HIST.  XXVIII  15—18  (61—62)  351 


352  C.  PLINI  SECUNDI  [VHd 

Dielle  inodico,  itemque  omnia  iaflammata  et  suppuratioai 
minaDtia.  eacleai  res  et  podagris  prodest  el  articuli 
morbis,  e  maribus  praecipue  vilulis;  articulormn  adtrii 
I'el  aproram  vel  Bimm  linteo  calefacto  inpositmn,  vitu 
<|ui  DOQdum  herbam  guslarerit,  fimuin,  item  caprinum  cv 
melle  in  aceto  decoctum.  —  Ungues  scabros  sebum  viti 
emendat,  item  caprinum  admixta  sandaraca.  —  Vernic 
vero  aurert  fmii  Tilulini  cinis  ex  aceto,  asiai  uiina 
lutum. 

224  (63)  Gomitiali  niorbo  testes  iirsinos  edisse  prodest  i 
aprunos  hibisse  ex  lacte  equiiio  aut  ex  aqua,  item  apruot 
urinam  ex  aceto  miilso,  efiicacius  quae  ioaruerit  in  vesi 
sua.  danlur  et  simm  testiculi  inveterati  tritique  in  st 
lacte,  praecedente  vini  abstineotia  et  sequente  contini 
guinis  diebus.  dantur  el  leporis  sale  custoditi  pulmon 
cttm  turis  tertia  parte  in  vino  albo  per  dies  sxx,  itc 

SSocoagula  eiusdem;  asini  cerebrum  ex  aqua  mulsa,  inf 
lum  prius  in  foUis,  semuncia  per  dies  vii,  ungularum  el 
cinis  coclearibus  binis  toto  mense  potns,  item  testes  S9 
adservati  et  inspersi  potioni  in  asinarum  maxime  lacte  t 
ex  aqua,  membrana  partus  earuni,  praecipue  si 
(lepererint,  olefactata  accedente  morbo  comitialium  resist! 
sunt  qui  e  mare  nigroque   cor  edendum  cum  pane   si 

§  224:  PI.  inn.  93, 4. 5.  —  cfr.  Plin.  XXX  87.  Pl-iun.93,20. 
DioBC.  eupor.  I  18.  —  §  235  init. :  Diosc.  II  44.    eupor.  I  18. 

2  minnntia  (-iicia  t)  eadem  res  Er«(S).  om.  rJtS.  |  eed . 

3  morboB  T.   |   a,tritia  T.         4.  fi  uitulique  qui  v.a.D. 

5  herba,  VE.  |  cum  —  7  ca,prinum  om.  T'B',  8  aufertmt 
aut  ferrito  d,  |  uituli  E.  |  uxina  et  D  am  U  627.  -nae  II 
{an  urina,  e  luto?}.  11  aprinoE  Av.a.S,  \  aprinam  B'do.a. 
12  aceto  item,  mulao  (mueoT)  VH'd.  |  inanieritErw.  inor- 
inorr-   V.     inhorr-  r.   |   es   {pro  in)   E.     cfr.  §  232.  13   i 

ueteratique   (pm.  triti)  E.  14   praeceadenta  T.     proced-  ] 

e  corr.         IB   qninia  ego.    om.  Tl.v.    cfr.  XXX  87.     PI.  tti 
PUniana  p.  36.   {an  vera  diebua  denis?).       17. 18  iafumetum 

ISfoliiaEEt'.  fuItiV.  fultis  d,  -ti  T.  roIii8.B.  pnlte  Gron. 
^■n  ego.    uel  llv.    v  uel  conL  if.        19  testes  item  VB'a. 
7  aspersi  £t!.a.S.        21  mare  VB.        22  olefactata  E(?(2] 
^re(S).  cfr.Xrni36i.  XX155.192.l97.\afiR«tideiite-' 


VHdE]  NAT.  HIST.  XXVm  IG  (6-2—66)  353 

(iiu  prini.i  ant  secunda  lima  praecipiant,  alii  carnem,  ali- 
qui  gaiiguiuem  aceto  dilutum  per  dies  xL  bibendum, 
qiiidam  urinam  aquae  ferrariae  es  ofGcinis  miscenl  eadeni-  -226 
que  potioDe  et  lyoiphalis  medeatur.  comitialibus  datur  et 
6  lactis  equini  polua,  lichen  equi  in  aceto  mulso  bibendus; 
daatur  et  carnes  caprinae  \a  rogo  hominis  tostae,  lit  vo- 
liint  Magi,  sebum  earuiii  cum  felle  taurino  pari  pondere 
decoctum  et  in  folliculo  Tellis  recondituni  ita,  ne  terram 
attiagat,  potuni  vero  ex  aqua  sublime,  morbuui  Ipsiim 
■10  deprehendit  capriai  cornus  vel  cervini  usti  nidor.  —  Si- 
deratis  urina  pulli  asinini  nardo  admixto  perunctione  prod- 
esse  dicitiir. 

(64)  Regio  morbo  cornus  cerrini  cinis,  sanguis  asim2S7 
ex  vino,  item  fimum  asinini  pulli,  quod  primum  edidit  a 

15  partu,  datum  fabae  magnitudine  e  vino  medetiir  intra  diem 
tertium.     eadem  et  ex  equino  pullo  similiterque  vis  est. 

(65)  Fractis  ossibus  praesentaoeus  maxiUarum  apri 
cinis  vel  suis;  item  lardum  elixum  atque  circumligatum 
mira    celeritate    so  lid  at      cost  is    quidem   Tract  is   laudatm* 

•V)  unice   caprinum  limum  ex   vino  vetere:   aperit,   extraliit, 
persanat. 

(66)  Febres  arcet  cervorum  caro,  ut  diximus;  eas  228 
quidem,  quae  certo  dienmi  numero  ledeunt,  ociilus  lupla.i 

g  226:  Diosc.  U  45.  eupor,  I  18.  —  PI.  iun.  94,  22—24,  — 
94,  24.  26.  DioBC.  eupor.  I  21.  (cir.  Plin.  Vm  116).  —  §  227: 
Dioac.  n  63.  —  PI.  iun.  37,  17—20.  —  PI.  inn.  89,  6—8.  9—11. 
Seren.  964.  —  §  223:  PI.  inn.  90,  28.  24.  —  PI.  inn.  91,  1—3. 

H   aquae  EtJ.     quae  TB.     equi  dT.     oqui  aquae  i>.   \   ler- 
rariae  dTEe.  I'erria-H.  ferrarteV.  -atae  f,  ferriaeV.  fere  r.  | 
enimiacent  d.         4  lyniphaticis  rv.a.J.    -paticia  E.         5  liclien 
equi  U  638.    -ene  qui  TH,    -eneque  a(?)E.    -enque  B.    -enae- 
que  V.     de  mmdo  cfr.  XXXIV 163.  |  bibendum  TdSti.n.C. 
7  pari  oin.  TB'.         8  felliculo  T.  |  item  V.         9  ex  aqua  sub- 
lime VBdTf5,     snb  limine  (-blame  v)  ex  aqua  "EG     (an  ex 
aqna.    auffitione  morbum  sgg.?).    de  sablimB  cfr.  GFWM^UO' 
p.  21.         IS  cerui  KV   {   aaini  TBdT/.    asinini  pulli  Brc. 
-14  pullo  T,         15  parte  V.        16  rimiliterqaa  ll.v.    an  simi- 
liter (vel  Ami  Umiliter  dati)?  cfr.  Plin.  iun.      17  maiillamTa'.l, 
apri  dKu.    -rini  Vr.    -runi  r.         5^  e-i.a.ica't'*>._\^e*o«\>»o^"^- 
23  qnidem  Ere.    uero  rTI.  \'^p^\"£''.  ■?vg^^."*^ 


354  C.  PLDJl  sEcmmi 

dexter  salsus  adalligatusque,  si  credimus  Magis.  e^t  geaiw 
febrium,  quod  amphemerinon  vocant;  tioc  liberari  tradnol, 
si  quis  e  vena  auris  »sini  ui  guttas  sang)iinis  in  n  t 
minis  aquae  faaiiserit.  quartanis  Magi  excrementa  felis  ci 
digito  biibonis  adalligari  iubeDt  et,  ne  recidant,  non  re' 

29mDveri  septeno  circuniitu.  qiiis  boc,  quaeso, 
potiiit?  quae  est  ista  mixtura?  cur  digitus  potissin 
bubonis  electus  est?  modestiores  incur  Telis  decrescesK 
hina  occisae  inveteratum  sale  ex  vino  bihendum  aote  ac- 
cessiones  quartanae  dixere.  iidem  Magi  Ami  bubuli  cinere 
consperso  puerorum  urioa  inlinimt  digitos  pedum  nianiiim 
que.  leporis  cor  adalligant,  coaguliuu  ante  accessionei 
propinant.  datur  et  caseus  capriaus  recens  ciim  melll 
difigenter  sero  ei  pre  a  so. 

30  17.  (67)  Melancholicia  (imum  vituli  in  vino  decoctud 
reniedio  est.  —  Letbargicos  eicitat  asini  lichen  naribn 
inlitus  ex  aceto,  caprini  cornus  nidor  aiit  pilonim, 
apruDum;  itaque  et  veternosis  datur.  —  Pbthisicis  medentut 
iocur  hipi  ex  vino  macro,  suis  feminae  berbis  pastae  laridunl 
cames  asininae  ex  iure  sumptae;  boc  genere  maiime  i 
Acbaia  curant  id  malum,  limi  quoque  aridi,  sed  pabiila 
viridi  pasto  hove,  fiuuum  haruudine  baiistum  prodess^ 
Cradunt  bubuliiie  cornus  mucronem  exustiuii  u  coclearium 


1    sic  V.  J    eet  v.     et  U.         a    ephe 
3   trea   et   duaouH   H.v.         4   aeqne  E,  |  quartanae  magis  V*. 
felliB  V.        6  lecedant  Sv.a.B.        5.  6  an  remoueri  nisi? 
6  de  aepteno  c/V.  nota  ad  XXVI99.  |  oircuitum  H.   -ciuu  ita  V. 

7   quae  U.vJJ').     quaeue  rff,  |   cor  T.         7.  8  bubonis  po- 
tiasimum  iv.a.G.        10  bubulis  V.       11  primos  digitos  Fl.iuti 

11.  12  raanuumque  tgo.    cfr.  PI.  iun.    -nuusque  (quae  V, 
TEE.    -nibuBque  a(?}ti.    mausque  r.  |  dint.  ego.    cfr.  XXX  98. 

14  sero  om.  TB'T.  18  aprinum  V{?)dij.(i.5.  19  macro 
ZtS  coll.  XV 110  et  Fl.ivn.  -ere  V.  -crea  B,  -crae  d(?)ii. 
maceratum?  {  lardum  iv.a.S.  20  ex  dZc.  et  t.  e  r.  [: 
ptae  ne  E.  (an  sumptae,  certe?),  21  mallmii  T.  22.  W 
prodest  produnt  E.  23  bubiiliaa  ego.  -U'laVH..  ''  "  " 
^  quoqae  v.  j  duoruin  il.v. 


VBdE]  NAT.  HIST.  XXYTU  16—17  (66—69)  355 

mensura  addito   melie   pilulis  devoratis.     caprae  sebo  iussi 
piilte  alicacia  et  phlhisim  et  tussioi  saDari  vel  recenti  cum 
niulso  liquel'acto  ita,   ut  iincia  in  cyalhum  addaliir'  lutae- 
quB  ramo  permisceatiir,   dod  pauci  tradunt.     riipicaprae 

G  Eebi  cyatho  et  lactis  pari  nieasura  deploratum  phlliisiciim 
coDvaluisse  certus  auctor  adflrmat.  aunt  qui  et  suiini 
finii  cinerem  profuisse  scripserint  in  passo  et  cervi  pul- 
mooem,  maxime  subulonis,  siccatum  fumo  tritumque  in 
vino. 

10        (68)  Hydropicis  auiiliatur  uriua  e  vesica  apri  paulatim  232 
data  in  potu,  efGcacius  quae  inaruerit  cum  vesica  sua,  Gmi 
tauriui  masime,  sed  et  bubuli  —  de  armentivis  ioquor  — , 
quod  bolbiton   vocant,  cinis  caclearium  ui  in  mulsi  he- 
mipa,  hovis  feminae  in  mulieribus,  es  altero  sexu  in  viris, 

s  quod  veluti  mysterium  occnltarnnt  Magi,  limum  vituli  mas- 
ciili  inlitum,  find  vituUni  cinis  cum  semine  stapliylini  aequa 
portione  ex  tIdo,  sanguis  caprinus  cum  medulla,  ellica- 
ciorem  putant  hirci,  utique  si  lentisco  pascatur. 

(69)  igni  sacro   ursinus  adips  inlinitur,  maxime  qui  333 

ID  est  ad  renes,  vitulinum  limum  recens  vel  biibuium    caseus 


g  231;  PI.  ian.  37,  23.  —  PI.  ian.  42,  7-  8.  —  §  232:  Dioec. 
eupor.  n  63.  —  cfr.  Dioac.  eupor.  11  66,  —  PI.  iim.  9G,  8.  9.  — 
§  233:  PI.  ion.  98,  19,  20.  21.  23.  —  PI.  inn.  100,  17—19, 

1  pipuiis  TH.  2  pulite  E.  |  alicacia  v{S).  -a,tia  VRdTf. 
acacia  E.  ex  alica  C.  \  phisioii  E.  6  contia'sisiB  B.  comua, 
inesisBe  (uss- d)  Vd.  I  autem  adflrmareE,  |  qui  etVdT.  et  quiBe. 
et  B.  cfr.  XXIV  SO.  7  cinere  E,  8  sub  olonis  V.  |  aic- 
catmn  ego.  -taminll.ti.  cfr.  XXIX  73.  XXUl  40.  XXVIU 
gU.  XIV 68.  VI 195.  10  urina  e  D.  -nae  B,  -ne  B.  -na  Vu. 
-na  aut  dT, J  ueBica  dTj>,  -cae  rv(J).  del.  3.  (twi  urina  ue- 
tna?).  [apri  ffiv.  cfr. Siosc. II 63.  captas  ami.  B  e Diosc.  II 99. 
capri  J}  cum  U  629  {contra  Plmii  ueum).  11  potus  EEc,a,5. 
13  ceruini  v.a.H.  |  maxime  subulocia  sed  Ev.a.M. 
I  18  quid  E,  quidam  man.Dal.v.a.G.  \  cocleariomm  Ev.a.n. 
I  dociarium  V.  |  trium  ll.v.  \  muleia  T,  18, 14  tiemine  T.  emi- 
uae  £.  14  bouia  fetuiu^  am.  VB'd.  |  &  ex  Erca.J,  |  sexu 
I  m  EdEu.  uino  V,  |  uiris  VBdu,  uini  E,  IS  Ami  dTEru, 
.   I   uituli  S.v.a.H.   \   eat  afilini  T,  18   hiniv  '(^W.S. 

■      nS(D).  -coram  q!.\pa,atatan  tfto.  c^-c ."SJSi'^-?.'* - 
«.^ascant,  Mt  §  110?^, 


356  C,  PLINI  SECDMDI 

caprinus  siccus  cum  porro,   rameota  pellis   cervinae   dn 
lecta  pumice  ex  aceto  trita;  rubon   cum  prurigine  eqi 
spuma  auL  uogulae  cinis;  etuptionibus  pituitae  asini 
cinia  cum  butyro;  papulis  nigris  caseus  caprious  siccus  e 
melle  et  aceto  in  balueis,  oleo  remoto;  pusulis  suilli  flm 

234  cinis  aqua  inlitus  vel  cornus  cervini  cinis,  (70)  luxatia 
recens  fimum  aprunum  vel  suillum,  item  vitulinum,  verii 
spuma  recens  cnm  aceto,  fimum  caprinum  cum  melle,  hu-' 
bula  caro  inposita;  ad  tumores  limum  suillum  sub  teslo 
calefactum  tritumque  cum  oleo.  duritias  corporum  onines  in  I 
moUit  optime  adips  ?,  lupts  inlitus.  in  /is,  quae  rumpere 
opus  sit,  plurimum  proficit  fimum  bubulum  in  cinere  cali^ 
factum  aut  caprinum  in  vino  vel  aceto  decoctuoi;  In  f 
mnculis  sebum  bubulum  cum  sale  aut,  si  dolores  su 
cum   oleo  liquefactum  sine   sale,    simili  modo   capriniu 

235(71)  in  ambustis  ursinus  adips  cum  Ulii  radlcibus,  apru 
num  aut  suillum   Gmura  inveteratum,  saelarum  es  his 
penicillis  tectoriis  cinis  cum  adipe  tritus,  tali  bubuli  cini 
cum  cera  et  medulla  cervina,  fel  tauri,  limum  leporis  ( 
caprarum  fimum,     sine   cicatrice  sanare  dicitur  glutinuo; 


§  284:  Dios 
.  2.  35,  14.  - 
g  235  eitr.  236: 


.  ir  93.    PI.  imi.  103,  10—14.  —  64,  26. 
cfi-,  DioBC.  n  98,   —   PI.  inn.  82,  16—1! 
PI.  iun.  84,  16—20. 


1  fliccus  om.  H'Tf.        1,  2  delecta  TT,    cfr.  XXVII 47  t 
GFWMiUkr  p.  11.  12.     deie-  rff.    defe-  ».a.(?.    Pi.  mn. 
2  punice  "Vii.a.C.    -cae  E.  |  rubori  G.    -re  TdBru.    rubrore  1 

7  aprimuin  S.  apriu-  U-viD).  9  a,d  om.  tv.a.H.  \  ta 
morenL  E.  -rem  sauat  v.a.H.  liuores  Marc.  19,  48.  \  dist.  H. 
HubVKdfff.  iiiBrH(I>).  cfr.  Pliun.  et  XXXIU.  XXXII&. 
Cato  74.  76,4.  S4,  I  testo  TRfES.  testa  du.  (c^.  XXXsi, 
114.  XXriIiri.  XXIX3G).  ll  toUitBB.((.ff(D).  sedefn 
PI.  iun.  I  iia  V.  his  U.O.  I  erumpere  AXIS,  sed  cfr.  XX  130 
S44.   XXni52.  156.   XXIIT 73.  12   sit  VB.     eat  d(?)Eri 

cfr.  tiota  ad  XXVTI 56.         13  uino  uel  aceto  Bti(D).     aceti 
(-tum  B)  uel  in  uino  rtS.        14.  16  dolor  est  (-res  E)  iutinctoi 
oleo  B(?)Ec.a.S.        16  in  ambuatis  —  radlcibus  om.  VE'd. 
16.  17  aprinum  VRiv.a.8.         18  et  alii  {pro  tali)  B.         10  it 
TEB!i(Z>).    uel  AH.  \  et  dff    sod  rv{S).    aed  et  I.        30  m 


,    VBdE]  NAT.  mST.  XXVin  17—18  (69—78)  357 

prae Stan tissi mum  fit  ex  auribus  tatirorum  et  genitalibiis,  S3t> 
nee  quicquam  efficacius  prodest  ambustis,  sed  adulteratur 
nihil  aeque,  quibus^is  pellibus  iaveteratis  caieiamentisque 
etiam  decoctis.  Rhodiaciim  lidelissiniuiu,  eoque  pictures 
et  medici  utiintiir;  id  quoque  quo  candidins,  eo  probatius; 
nigrum  et  lignoEum  damnatur. 

(72)  Nervorum  doloribus  flmum  caprinum  decoctum337 
in    aceto    cum   melle   utilissimum  putant  vel  putrescenle 
nervo.     spasmata  el  percussu   vitiata  fimo  apruno  curant 

I  vere  coUecto  et  arefacto;  sic  et  quadrigas  agentes  tractus 
rotave   vulneratos   et  quoquo  modo  sanguine  contuso,  ve! 
si  recens  inlinatur.   sunt  qui  incoxisse  aceto  utiliiis  putenL  238 
quin  et  in  potu  Tarinam  earn  ruptis  eonTulsisque,  eversis 
ex  aceto  salutarem  promittunt.    reverentiorea  cinerem  eius 

'  ex  aqua  bihunl,  fenintque  et  Neronem  principem  hac  po- 
tione  recreari  solilum,  cum  sic  quoque  se  trigario  adpni- 
bare  vellet.     proximam  suillo  Gmo  vim  putant. 

18.    (73)    Sanguinem    sistit   coagulum    cervinum   ex  239 
aceto,  item  leporis,  buius  quidem  et  pilorum  cinis,  item 
•so  e  fimo  asini  cinis  inlitus  —  eriicacior  vis  e  maribus  aceto 
admixto  et  in  lana  ad  omne  profluviimi  inposito  - — ,  simi- 
liter  ex    equino,   capitis   et  feminimi  aul  Ami  vitulonun 

8  386:  Diosc.  eupor.  1 178.  Diosc,  m  91.  (nei).  HI  91.— 
g  237imt.r  PI.  inn.  72,  16.  Marc,  35,  20.  28.  —  %  233:  PL  inn. 
103,  3—10.    Dioac.  11  98.    eupor.   H  34.   —  §  2B9init.:   Mure. 

2  Bed  et  B.  |  ndulteratna  BE.  3  quibuB  buib  d. 
i  eoque  U.v,  an  quo  et?  6  quoqne  U.v.  an  que?  6  & 
nigrum  B.  9  percussu  iv.  -sso  TB',  -ssi  r.  |  apruno  TBEiS. 
-rugno  G.  -tino  v.  cap-  d.  10  uero  V.  |  colleetae  et  B. 
-ctet  V. ;  quadrigis  Vv.a.H.  |  agent«B  ilH.  -tis  VSrS  -ndis  v. 
argentis  B.  11  rotat  uel  Br.  |  contmu  V,  12  utilius  pu- 
tent  Etii.  salutarem  promittunt  r.  cfr.  v.  14.  13  potu  v. 
-tu  £r.  polito  r.  \  conuulneratisqne  i.{t)'Siv.a.S.  cfr.  Diosc.  \ 
&  euersia  (-sob  B)  Brii.  14  Bftlutaiem  promtttunt  Brr.    uti- 

liua  (uliuB  B)  pubent  (-tant  d)  r.  ]  recentiores  H.  16  e  tri- 
gario T'.     stri-  B.    Be  triario  B'.         16.  17  adprobanere  TB". 

18    ooaoulum  V.  19    acetn  E.  20    e  TATS.    &  Er. 

(mt.BFeii.    ex  fc(D).  I  asinini  E.    -inino  «,a,H.\  wi 

S2  distego.  (capitea(?)o.a.D.\femHHi."atI>.  -ta.'a-  - 


'  ' 


r 


358  C.  PLINl  SECUSDI  [vb< 

rinifi  inlitus  ex  aceto,  item  caprini  comus  vel  fimi  < 
240ac«to.  hircini  rero  iocineris  dissecti  sanies  efflcacior, 
lAaisi  ulriusque  ex  vino  poCus  vel  naribus  ex  aceto  iDlttiU 
hircini  quoque  iitris,  Tinarii  dumtasat,  cinis  cum  pari  pon 
(lere  resjnae,  quo  genere  sistitur  sanguis  et  vulnus  gluti' 
natur.  Iiaedioum  quoque  coagulum  ex  aceto  et  feminui 
eius  combustorum  cinis  similiter  poUere  tradunlur. 
211  (74)  Ulcera  sanat  in  tibiis  cruribusque  ursinus  adip 
admlxla  nibrica;  quae  vero  serpant,  fel  aprunum  cum  i 
sina  et  cerussa,  maxillarum  apri  vel  suum  cinis,  fimua 
suum  inlitum  siccum,  item  caprinum  ex  aceto  suhactum 
et  sKAfervefactum.  cetera  purgantur  et  explentur  butyrd 
eorous  cervini  cinere  vel  medulla  cervi,  felle  taurine  cui 
cyprino  oleo  aut  irino.  fimum  recens  suum  vel  inveteral 
Carina  inlinuntur  vulneribus  Ten-o  factis.  pliagedae 
listulis  inmittitur  fel  taiiri  cum  suco  porri  aut  lacte  i 
S13  lierum  vel  sanguis  aridus  cum  cotyledone  herba.  carcioo 
mata  curat  coagulum  leporis  cum  pari  pondere  cappariA 
adspersum  vino,  gangraenas  ursinum  fel  pinna  inlitam^ 
asini  iingularum  cinis  ea  quae  serpunt  ulcera  inspersoSj 
sanguis  equi  adrodit  carnes  septica  vi,  item  Ami  eqi  ~ 
invelerati  favilla;  ea  vero,  quae  phagedaenas  vocant  in  i 


81,  aa.  —  extr.:  cfr.  Marc.  10,  44.  —  g  240:  PL  iim.  73,  fl- 
78,  12.  —  §  241 :  PI.  mix.  66,  6—16.    Marc.  84, 6.  6.  7.  —  PI. 
78,  16.    cfr.  Diosc.  11  98,  —  §  243:  PI.  iun.  7S,  17—' 
4,  69.  60.  —  cfr.  Plin.  XXVni  1*7.    DioHC.  H  97.  —  1 
18—20. 


d'   («(  saepe).  2    hircini  —  i 

3    an   utrimque?  4    utria   dn, 

-riua  TS'.   -res  r.       5  existitur  E.       9  serpftnt  ego,    efr. ; 
-punt   11. V.    I    iipmnnm    BBS.      -rugnum    d (?) G.     -i // inn 
-rimun  V-         11.  12  aab&ctmn  et  subferaefactum  ego  e  PI.  iitn, 
tt  Marc.    Bubferuef-  H.v.        12   et  om.  V.         13  oeruici  VB'* 

14  cjprino  oleo  i(?)PUm-v.  -iano  T.  -ino  rJ).  \ 
T^tiV  jn.iiin.  H.  tlAvrmo Marc),  ittinof.  Bmoircino{hir-B2^ 
T'IrD.  ftmo  aprino  (cap-  0)  aut  hircino  «.  15  inlinuntur  VB, 
-nitur  d(?JEri>.  IS  mittuntur  B.  efr.  §  205.  XXJV  151.  ] 
fioao  S.       19  fd  dSi-.    uel  r.       il  st!,-pticB.  SFeti.       22  pa- 


VB4E1  SAT,  mST.  XXVm  is  (TS-TG)  359 

cerum  genere,  corii  bubuli  cinis  aim  mclie.  caro  viluli 
receatia  vulnera  noD  patitur  intumescere,  (imum  bubuliim 
cum  melle.  ri'mi  vitulini  cinis  soniida  ukera  et  quae  243 
cacoetlie  vocant  el  lacte  mulieris  sanant;  recentes  plagas 
5  ferro  inlatas  glutinum  taurinum  liquefactum,  lertio  die  so- 
Iiitum.  caseiis  caprinus  siccus  ex  aceto  ac  melle  purgat 
ulcera;  quae  vero  serpant,  cohibet  sebum  cum  cera,  idem 
addita  pice  ac  sulpure  percurat.  similiter  proliciL  ad  ca- 
coetlie  baedi  feminum  cinis  e  lacte  mulieris,  et  adversus 
xo  cafbunculos  suis  feminae  cerebrum  tostum  iolitumque. 

(75)  Scabiem  hominis  asiainae  medullae  masime  3b-24i 
olent   et   urina   eiusdem    cum    suo    luto   inlita,    butyrum 
etiam,  quod  in  iumentis  proHcit  cum  resina  calida,  glu- 
tiuum  taurimun  in  aceto  liquefactum  addita  calce,  fel  ca- 

iB  priDum  cum  aluminis  cinere;  bovas  fimum  bubulum,  nude 
et  nomeu  tiasere.  canum  scabies  sanatur  bubulo  san- 
guine recent!  ilerumque,  cum  inarescat,  inlito  et  postero 
die  abluto  cinere  liiivo. 

(76)  Spiuae   et  similia  corpori  extrahuntur  Tells  ex-24fi 

§  243 :  Marc.  4,  SI.  —  PI.  iun.  74,  20—23.  73,  21—34.  83, 10. 
(Marc.  33,  37).  —  §  244:  PI.  ian.  99,  22.  23.  Seren.  73,  74.  Geop. 
XVU24,  DioBcinai.  —  aeid.  XII4,22).  PI.  iun.  100, 1. 1— 4.— 
§  245:  PI.  iun.  88,  11—13.  Marc,  34,  43.  —  PI,  iun.  37,  2—5. 
Dioac.  eupor.  I  115.    Maj-c.  8,  148. 

1  generum  E.  2  recentis,  — 3  cinia  om.  V^B'd.  2  pa- 
titur V.  -iantor  V'Er.  |  an  item  flmum?  cfr.  PI.  t««.  cum 
seqq.  iunxit  D.  3  fimi  U  633  e  Marc,  femininum  T'E,  fe- 
Tninum  iv.a.D.     an  fimi   autem?   |   uituli   v.a.D.         4   et  ego. 

6  e  Vad.  im.  E.  e  v.  cfr.  Marc.  |  aanat  v.a.D.  5  iUi- 
tutu   d.          5.  6  eolntuni   iv.     -tua   T.     -taa  Et.     Golut  B. 

7  idem  J  ctMB  vet.  Dal.  lidem  d.  item  tv(D}.  8  addito  E.  [ 
piirga.t  PI  wn.  9  haedi  v{S).  hedi  E.  hoedi  rC.  cae  T. 
om.  Bd,    I    adueiBUB   dZrt?,     ad   rtH.  ID    iiilitum  VS. 

II.  12  obolente  B.  12  et  TBdTIif.  tmi.  Ev.  \  urina  ego. 
-nae  llv.  |  suo  llv.  soillo  D  cum  U 633.  \  inlita  ego.  -to  11. 
-tae  V.  13  intumentia  TdE.  14  in  ^  14.  15  caprinum 
Otn.  K  14  liquefactu  iv.  -to  VB.  {  addita  calce  om.  B, 
15  bonaa  £,  boas  v.a.J.  16  eanatura  E.  -nantur  Bdc.a.iS. 
17  utrumque  E.  18  lixiuo  (lei-Et\RED.  -■asi'*,  --iia 
ai?>.   efr.XIV129.  XV  e7.  xxxYiaos. 


r 

■  crementis,  item  caprae  ex  vino,  coagiilo  qiiocunique,  sed 
I  masime  leporis,  cum  turis  polline  et  oleo  auL  cum  visd 

■  pari  poDdere  aut  citm  propoli.  —  Cicatrices  aigras  sebam 

■  asiDtnum  reducit  ad  colorem,  Tel  vituli  extenuat  calefactum. 
I  medici  adiciunt  murram   et  mel  et  crocum  aereaque  pj- 

xide  condunt;  aliqui  et  florem  aeris  admiscent. 
i  19.  (77)  Miilierum  pitrgationes  adiuvat  fel  tauri  in 
lana  sucida  adpositum  —  Olympias  Thebana  addit  OMy- 
pum  et  nitrum  — ,  cornus  cervini  cinis  potus,  item  vulva  ; 
laborantes  inlitus  qiioque  et  fel  tauriiium  cum  opio  ad- 1 
positum  obolts  binis.  vulvas  et  pilo  cerrino  sulfire  prod- 
est.  tradunt  cervas,  cum  senserint  se  gravidas,  lapUlum  1 
devorare,  quem  in  excremeutis  lepertum  aut  in  vulya  - 
nam    et   ibi    invenitur   —   ciistodire   partus   adalligatum. 

SIT  inveniiintur   et   ossicula    in   corde    et   in  vulva  perquam  a 
utilia  gravidis  parturientib usque,    nam  de  pumice,  qu;' 

u,taii  vai'canim  utero  simill  mode  inrenitur,  diximus  in  natura 
boum.    lupi  adips  inlitus  vulvas  moUit,  dolores  eanim  io- 
cur,  carncB  vero  lupi  edisse  parituris  prodest  aut  si  in- 
cipientibus  parturire   sit  iuxta  qui  ederit,   adeo  ul  etiam » 
contra   inlatas   uoxias   valeat.     eundem    superteuir 

S48nlciosum  est.    magnus  et  leporis  usus  mutieribus.    vulvas 

—  Diosc.  n  63, 


S  ex  leporis  i.        4  extenuat  dv.   -ua  TB.   -temuat  B. 

6.  6  pmide  YD.  7  adiuuat  VdEC(J).  -uuant  H(?)u(B«rt,), 
7.  8  taurinnm  lana  ii.Q.H.        8  addit  VBdfif.   -idit  Bu(Z>). 

cfr.  §253.         8.  9   oesypnin  vet.  Sal.  e  Diosc.     hyeopum  fl.e. 

de  mendo  cfr.  §  74.    XXIX  35.  135.    XXX  38.  7i;.  105.  106. 

107.113.        gmntarumr.    min- VB.  |  uuliia  VdTfD.   -a8B(?)ff. 

-ae  Bu.         10  laLoranti  i),o.  G.  \  illitUB  (inl-  S)  VittS.    -tu  G. 

inlitum  Erv.     -lit  R.   |   apio  VK'dTf.  10.  11   adposituni 

-tian  (-tu8  i)  cum  Td.    -tus  E.     appositua  r.    -tua  cum  B. 

11  et  Ec(J5).    om.  rS.  \  piloa  B.        13  quae  V.        15  iaueni- 

tur  VB'.         16  pumice  iS.    punice  To.    -cea  r.    pumni 

pula  K.  (fe  mendo  efr.S  333.  |  qui  c.  que  Bd.  quae  VtBD. 
jefif.  XXXIII  85.  XXXVJ154.  155.  156.  XII 9.  \  in  TEdfti. 
[■gghatit.  19  uero  ego.  eoru  VB,  om.  d(?)ErG.  que  v.  cfr. 
'iyi  198.        20  qui  edentB.'.  f\\M.  ■i.Awils,       ix  •ssr^si 


360 


.  PLmi  SECUSDI 


F 


NAT.  HIST.  XXVm  18—19  (7G— 77)  361 

adiuvat  pulmo  aridus  potus,  profluvia  iocur  cum  Samia 
terra  ex  aqua  potum,  seciindas  coagulum  —  caventur  pri- 
diana  balnea  — ,  inlitum  quoque  cum  croco  et  porri  suco; 
in  vellere   adposituin   abortus  mortuos  eipellit.     si  vulva 

5  leporum  in  cibis  sumatur,  mares  concipi  putant;  hoc  et 
tesliculis    eonim    el   coagulo   proflci;    coDceptum    leporis 
utero  exemptum  iis,  quae  parere  desierint,  reslibilem  fe- 
cuuditatem  adferre.    sic  couceptus  leporis  saniem  et  viro  249 
Magi  propinant,  item  virgini  vim  grana  Ami,  ut  stent  per- 

M  petuD  mammae,  coagulum  quoque  ob  id  cum  meile  in- 
linuDt,  sanguinem  ubi  evolsos  pilos  renasci  nolunt.  iu- 
flationi  vulvae  fimum  aprunum  suillumve  cum  oleo  inlini 
prodest.  efiicacius  sistit  farina  aridi,  ut  aspergatur  po- 
tion!, vel  si   gravidae   aut  puerperae  torqueantur.     lacte  250 

kS  Buis  poto  cum  mulso  adiuvantur  partus  mulierura;  per  se 
vero  potum  deficientia  ubera  puerperarum  replet.  eadem 
circumlita  sanguine  feminae  suis  minus  crescunt.  si  do- 
leant,  lactis  asinini  potii  mulcenlur,  quod  addito  melle 
sumptum  et  purgationes  earum  adiuvat.    sanat  et  vulvamm 

io  exukerationcB  eiusdem  animalis  sebum  invcteratum  et  in 
vellere  adpositum  duritias  vulvarum  emoUit.  per  se  vero 
recens  vel  inveteratum  ex  aqua  inlitum  psilotri  vim  optinet 


4  inego.  cfr.§3S0.aS4.  XXVU  BO.  {XXX  28.)  XXXI7 
118.  {153.  XXXVI  140.  XX  161)  et  tiota  ad  §  73.  aliter 
§  353.  no.  XXJX  38.  et  TBdT.  om.  Bro.  |  ueUerei  B'.  j 
unluae  Em.a.iS.        5  somat  B'.    -antur  e.a.S.        6  coagulii  E. 

7  iia  V.    his  ll.C.        8  sic  e^o.    aed  11. G.    eed  et  v.  \  con- 
ceptna  VdS.     pro    conceptu    Er   e  earr.  »'(-D).   | 
-utem  V.     Bagniem  r.     -gainem  K.  9    magio 

it«iii  —  10  mammae  ojn.  VE".         10  coagulii  C.    -lo  n.v{J). 

10.  11  inlinit  TB".         11  sanguine  iJ.  |  et  nasci  E.  |  m 
lunt  iLugd.Dal.         11.  12  inflationi  Bu.    -ue  Td.    -ne  E. 
12   aprunum  TBE6'.     -ngniim  (?.     -riuum  iv.         IS  sistit  E' 
-ti  TB.    si  ait  dt,  |  adspargatur  V(?)S.         IS.  11  potione  T] 

14  si  Ere.    si  eit  T.    sistit  r.    de  mendo  efr.  §  Hi.  \  tor- 
queatur  V.         15  puts  TB,  ]  inaemm  T.         17   cceacunt  TBd 
rfti(S).    -cent  ErG(U).         17.  18  doleant  ego.    -lent  iZ.it. 
18  potu  iv.    -turn  E.    -tiis  T.        1!*  anmptaa  V4.    -^ja"*.*-. 
21  doritias  dT:^.  -tia  r.    -tiemC.   -tia.m.T)- tVt- ^2.^'i-      '"■^'^ 
I    eena  neJuti  E.  /  pailotrium  Y.   -r 


362  c.  PLnn  sEcinsDr  i 

SSieiusdem  »iiimalis  lien  inveteratus  ex  aqua  inlitus  mammi 
abundantiam  facit,  vulvas  suHllu  corrigil.  ungulae  asii 
nae  sufGtio  partum  malurat,  ut  vel  abortus  evocetur,  nei 
aliter  adhibetur,  quoniaui  viveutem  partum  necat.  eiusden 
animalis  rimum  si  receas  iDponatur,  prolluvia  sanguinii 
mire  seilare  dicitur,  nee  nou  et  cinis  eiusdem  limi,   qnl 

S52et  vulvae  prodest  inpositus.  equi  spuma  inlita  per  diei 
XL,  priusquam  primum  nascanlur,  pili  reatinguutur,  ilea 
cornus  cei-viDi  decocto;  melius,  si  recentia  sinl  corntu 
lacte  equino  iuvantur  vulvae  collutae.  quod  si  mortuut 
partus  sentiatur,  lichen  equae  e  dulci  potus  eicit,  itea 
ungula  sufdtu  aut  fimum  aridum.  vulvas  procidentes  hv^ 
tyrum  infusum  sisttt  iaduraUm  vulvam  aperit  fel  bubii<^ 
lum  rosaceo  admitto,  foris  vellere  cum  resiua  terebinthini 

S63  inposito.  aiunt  et  suOitu  ftmi  e  mare  bove  procideotes) 
vulvas  reprimi,  partus  adiiivari,  conceptua  vero  vaccinv 
lactis  potu.  sterilitatem  a  partus  vexatione  fieri  certumj 
esL  lianc  emendari  Olympias  Tbebaua  adQrmat  fells 
I^iuri  et  adipe  serpentium  et  aerugine  ac  melle  medica' 
its  locis  ante  coitus,  vilnlinum  quoque  fel  in  purgati- 
onibuB   sub  eoitu  adspersum  vulvae  etiam  durillas  veteras 

-  9  253  imit.:  DioBC.  II  98; 


1  lieni  VB.  |  inlitu  T.  -tn  B.  a.  3  aainae  E".  3  aa& 
fitio  VTfS.  -tae  rv.  \  maturant  V.a.S.  i  alter  E.  |  adhibetne 
dTEii(J).  -eiitnrr{yerc.(rJD),  -eaturfS.  |  necatdlS.  -aiitj-p(I>), 

7   unlua  T.  |   inpositiit  Er  e  corr.  H   naacuntur  d.  |   T&-, 

Btringnntur  rfi'.a.  ff.  -gunt  T.  -gtiir  E,  9  decocti  B. 
11  lichen  tG.  -caen  E.  -een  r.  lien  v.  \  eqnae  e  J  e  con 
equae  Z.  eque  i:  aqua  f.  ex  aqaa  e.  efr.  §  226.  \  duel 
epotus  TE'fS.  I  eiiciet  d.  efficit  £.  12  uugola  S  cum  Get^ 
nero.  -las  II  lae  v.  |  BuffltU  E.  -ta  Gemer.  14  furis  T,  ( 
cum  — Iti  uuluas  re  om.T'B'd.  16  mari  (V'?)Ei).  ied  cfr. 
§225.  VUI 105.  218.  J2  S4.  |  procedentea  VE.  17  poti  - 
-tu  E.  I  ob  v.a.S.  I  ueiatione  ittS.  -nes  VS..  -nem  Bt-. 
19  tauri  VBd,  cfr.  §  24.6.  -riuo  Ere.  |  ac  VBdTff.  a  f .  ad  R> 
addito  V.  19.  20   medicantis  V.     de  hoe  verba  cfr.  XI 184. 

XJV135.  XVIII159.       21  dari.tia,aVBa,.  cfr  §250.  -tiamEi 
.XXXI  97.    ■aentaaa  tt-ti. 


'  VEdE]  NAT,  HI8T.  XXnn  19  (77) 


F 

I    emollit  et  profluviiim   miauit  umbllico  peniDclo  atque  in 

I    totiim  vulvae  prodest.    rnodum  slatuunt  fellis  pondere  K,S5i 

I    opii  tertiam,  admixto  amygdalino  oleo,  quantum  satis  Esse 

r    appareat;  liaec  in  vellere  inponunt.    niasculi  fel  vitult  cum 

£  mellis  dimidio  trltum   servatur   ad  vulvas,     carnem  vituli 

si    cum    aristolochia    inassatam    edaut    circa    conceptum, 

marem   parituras   promittunt.     metluUa  vituli  ia   vino  et 

iiqiia  decocta  cum  sebo  exulcerationibus  vulvarum  inposita 

prodestj  item  adips  vulplum  escremeutumque  felium,  tioc 

10  cum  resina  et  rosaceo   inpoaitum,     caprino  cornu  suffiri  26& 

U     vulvam  ulilissiraum  putauL    silvestrium  caprarura  sanguis 

I    cnni  palma  marina  pilos  detrahit;  ceterarom  vero  fel  cal- 

I    lum  vulvarum  emollit  inepersuiD  et  a  purgatione  conceptua 

)     facit.    sic  quoqne  psilotri  vis  eiTicitur;  evnlsis  pilis  triduo 

IB  servatur   inlitum.     profluvium    quamvis  inmensum  urinae 

cuprae  potu  sisti  obstetrices  promittunt  et  si  fimiim  in- 

linahir.     membrana  cspramm,   in  qua  partus  editur,  in- 

veterata  potuque  sumpta  in  vino  secundas  pellit.    baedo-  256 

rum  pills  sufliri  vulvas  utile  putant  et  in  proltuvio  san- 

io  gninis  coagulum  bibi  aut  cum   hyosr.yami  semine  inponi. 

e  bove  silvestri  nigro  si  sanguine  rictni  lumbi  perungantur 


3  modum  oni.  TB'.  |  X  (i.  e.  denarium)  fgo.  x  f.  deciin  B'. 
denarii  tv.  3  opio  B.  op  E.  ad  apii  t.B. ff.  I  tertdam  H.e(S). 
-tia  tM.  I  amygdaleo  E.  4  inponunt  i'Eiv(,t>).  -tur  rTfS.  | 
mascoli  v.  -linum  11.  an  maacnli  autetn?  efr.  §  343. 
ScarneumV.  6  inasBam  B'df,  7  mare  TBd5.  -reaE"(2>).  | 
et  VdTf5.     ex  B(?)Ee.     et  es  v.  8   ulceratioaibuB  d,     ei- 

ulceratio  VE'.  9  idem  VE'.  |  adepa  r  («f  saepe).  10  rosa- 
cea £.  [  iupoeita  TE'.  |  capriui  S.  12  detrabi  E.  13  in- 
sperait  B'.   \   ad  purgationem  Vd,  U    euuleia  TE«(S).     si 

euu-  C.     uIbib  r.     prepulais  B.     prop-  d.    an  priuB  euulais  (vel 
praeuulBiB)?        15  aeruetiir  (?.  |  urinae  dlfS.    -na  rv{D). 
16  potu  ittS.    -tua  r.    -ta  c(D).    efr.  §  356.         17   qua  G. 
*   aqua  ll.v.   \  partn  v.a.Q.  \  editur  VBdTfH.     -tua  Eff.     -to  v. 

r  17,  18   mueterat  B'.     -atatur  V.  18    BecundiB  B'. 

I   .  19  uuluia  V.  I  profiuo  V.    -uuia  E.    coa....  (rdiqitu  wMWijinjuife- 

L    scwM)  r.  proflauinK,      20  cum  ego.  Qitv.U.i;.  Q.M'pA^'^ '^^i*»'*-\    , 

I  mmiae  tt.v.    -men  C,  |  poni  H'. 


364  C.  PLINI  SECUNDI  p/sds 

miilieri,  taedium  veneris  fieri  dicit  Oslhanes,  idem  amoris 
potu  birci  urinae  ad  mix  to  propter  fastidium  nardo. 

2&7       (78)   Infantibus   nihil   butyro   utilius  per  se   et   cum 
melle,  privatim  et  in  dentitione  et  ad  gingivas  et  ad  oris 
ulcera.     dens  lupi  adalligatns   inrantium  pavores  prohibet  s 
dentienrfique  morbos,  quod  et  pellis  lupina  praestat.    denies 
quidem  eonun  masimi  equis  quoque  adalligati  infatigabilem 

sescursum  praestare  dicuntur.  leporum  c.oagulo  iibere  inlUo 
siBtitur  iufantium  alvus.  iocur  asini  admixta  modice  pa- 
nace  instillatum  in  os  a  comilialibus  morbis  et  aliis  in-  w 
fantes  tuetur;  hoc  Sl  diebus  fieri  praecipiunt.  et  pellis 
asini  iniecta  inpavidos  infantes  Tacit,  denies,  qui  equiS' 
primum   cadunt,   facilem    dentitionem  praestaut  adalligatt 

259  infantibus;  elQcacius,  si  terram  non  attigere,  lien  bubuli 
in  melle  et  datur  et  inlinitur  ad  lienis  dolores;  sedat  o 
Cera  manantia  cum  melle  lien  vituJi,  in  vino  decocti 
trilnsque  et  inlitua  ulcuscula  oris,  cerebrum  caprae  Ha; 
per  anulum  aureum  traiectum,  priusquam  lac  detnr,  ii 
fantibus  instillant  contra  i^omitiales  ceterosque  infantium' 
morbos,  caprinum  limum  inquietos  infanles  adalljgati 
panno  cohibet,  masime  puellas.  lacte  caprino  aut  cerebri 
leporum  perunctae  gingivae  faciles  dentitiones  faciunt. 

S60       (79)  Somnos  lieri  lepore  sumpto  in  cibis  Cato  arbl 


§267iDit.:  Diosc.  Il81.  eupor.  I  74.  —  §258:  Diosc.Il42.- 
Seren.  1031.  PI.  iim.  28,  16—18.  —  g  369extr.:  Diosc.  eupo 
1  74.  Seren.  1034.  PI.  iun.  28,  18.  —  %  260:  Cato  ap,  Diom 
dem  I  p.  358.  —  cfr,  Martia.1.  V  29.    scriptt.  iiiat.  Aug,  XVU 


1  feri  VH".     cfr.  XXXII 49.  |  oetanes  1.    -anter  T.  | 
amorea?    cfr.  XXIV 167.        2  potu  dES    -to  T.    -taa(?J' 
Yirina   v.a.S.  \  admixto   dEe(fl').    -tn  V.    -ti  E.    -ta  G. 
4  dentitione  dii.    dentione  rZ).    cfr.  §258.  XXX  22.  135.  137. 

6  dentea  V.    -te  V.  |  adalligatur  V.         (j  dentiendique  j 
-ientique  U.v.   \   morbus  T.  7    maxirae  T.         8    ctircnnj  T. 

circum  f.        10  instiilatur  BU.  |  a  om,  E.        11  peiles  T. 
13   dentionem  PI.  iwi.   \   adalligatus  H".  14    attiogere  YB. 

-igerint  d.  15  et  datur  VB5.  datur  Tf.  edetur  Er.  editur 
df?)p.  J  eedat  ego.  cfr.  XX311.  ad  ll.v.  16  dist.  ego  (lac 
— '"  Hen  stattiit  S).  18  tractwm  tS.  taajAia.-m.'^ .  'unaaa  *^ 
L  aes,  1  arMttatui  u.a.S. 


r 


NAT.  HIST.  XXVm  19—30  (77—81)  365 

I  trabatur,  vulgus  et  gratiam  corpori  in  vmi  dies,  frivolo 
quidem  ioco,  cui  tamen  uliqua  debeal  siibesse  causa  in 
tanta  persuasione.  Magi  felle  caprae,  sacrificatae  dum- 
taxat,  iDlito  oculis  vel  sub  pulvino  posito  somiium  allici 
B  dicunt.  —  Sudores  inhibet  comus  caprini  cinis  e  myrteo 
oleo  perunctis. 

(80)  Coitus  stimulat  Tel  apiunum  inlitum,  item  me-2Sl 
dullae  suum  liaustae,  sebum  asiniumn  auseris  masciili  adipe 
I     admixlo  inlitum;  item  a  coitu  equi  Vergilio  quoque  de- 
Uo  scriptum  virus  et  testiculi  equini  aridl,  ut  potioni  interi 
r    possiut,  dexterre  aBini  teatis  in  vino  potus  portioneve  ad- 
ailigatus  braccbiali;  eiusdem  a  coitu  spuma  conlecta  rasseo 
'     panao   et  inclusa  argento,   ut   Osthanes  tradit.     SaIpeS62 
I     genitale   id  in  oleum   Tervens   mergi  iubet  septies  eoque 
lis  peruugui  pertinentes  partes,  Dalion  cinerem  ex  eodem  bibi 
Tel  tauri  a  coitu  urinam,  luto  ipso  inlini  pubem.     at  e 
di  verso    fouri   fimo    iulito   cohibetur   vironim   venus.    — 
Ebrietatem  arcel  pubno  apri  aut  suis  assus,  ieiuuis  in  cibo 
sumptus  eo  die,  item  baedinus. 
fSo        30.   (81)  Mira  praeterea  traduutur  in  iisdem  animali-2a3 
bus:  vestigium  equi  excussum  ungula,  ut  solet  pterumque, 

38,  1.  —  PI.  iua.  93,  I.  2.  —  §  281:  Vergil,  georg.  Ill  290.  — 
§262estr.:  cir.  FUn.  XKX  145-  —  g263med.:  Aelian.  n.  a. 
I  36.   Pamphilus  ap.  Geop,  XV  1,  6. 

1  vn  C  e  eoni.  B  coll.  MaHiale  et  scriptt.  hist.  -Aug.  |  fri- 
nolo  om.  K.  3  loco  VBv.a.B.  laco  V.  3  magis  E.  |  fel 
V'B'd.    I   caprae   om.  VE'.  b    e   Bv.     &  VB.     ax   dS. 

7    apnignum    G.     -riimm    dti,  8    aiuim.  V.  9    permixto 

Sv.a.H.  I  ad  ooita  VEf.    de  mendo  cfr.  §  255.  \  equi  a  EfS. 
quia  T.  I  uirgilio  d[?)fi).o.S.    ulgi  B'.      11  potua  pro  Em.n.S.  | 
portioneue   (-niue  T)  dT.     -ne  Bel  VEto.     potione  uel  Er. 
11.  12  adalhgatoB  V.        13  conlecta  ego.   conie-  V.    coUe-  rv.  \ 
riaaeo  E'.    roseo  Ew.a.S.   cfr.  VII1S6.       13  ostanea T.  -oaea T. 

14idinVBdT.    inXiv.        16  daKon  con,  .ff,    diacon  dT. 
bialcon  VEii,    uia-  E.    efr.  Brunn.  de  mdd.  p.  37.  \  ibi  B. 
16    urina   VE.   |   ad   e  V.     de  E.  17    diuerau  V.     -eua  B.  i 

tauri  tgo.     muri  II.    -ria  ii.   I   iniato  VK.  18    ehrieteAft,  '^--V 

ieiimia  in  CFWHulleT  p.  35.    -ixmU.G.   B.\«raaQ  \>.        V^  'sS- 
tuB  B.        21  ungnii  E'. 


V 


366  C.  PLINI  SECUOTII  [vaa 

si  quU  rollectum  repoiiat,  singultus  remedium  esse  Tt^ 
cordantibus,  quouam  loco  id  reposuerint;  iocur  laponun 
equinae  ungulae  simile  esse;  rumpi  equos,  qui  vestigia 
lapomm  siU)  equite  sequaalur;  talis  suum  discordiae  vim 
quandam  inesse;  in  incendiis,   si  limi  aliquid  egeratur  e 

264  stabulis,  facilius  extrahi  nee  recurrere  oves  bovesque;  hir- 
conim  carnes  virus  non  resipere,  si  pauem  hordeacium 
eo  die,  quo  interlJciantur,  ederint  laserve  dilutum  biberint, 
nullas  Tero  teredinem  sentire  luna  decrescente  induratas 
sale,  adeoque  nihil  omissum  est,  lit  leporera  surdum  ce- : 
lerius  pingitescere  reperiamus,  animalium  vero  medicioas: 

sessi  SHUguis  profluat  iiunentis,  suilJum  flmum  ex  vino  in- 
fundendum,  bouni  autem  morbis  sebum,  sulpur  vivum, 
alium  silvestre,  oimm  crudum  trita  in  vino  danda  auC 
Tulpis  adipem;  carnem  cabatlinam  discoctam  potu  suumiJ 
morbis  mederi,  omnium  vero  quadripeduni  morbis  capram 
Bolidam  cum  corio  et  rauam  ruLetam  disroctas;  gallinaceos 
non  attingi  a  vulpibus,  qui  incur  animalis  eius  artdiun 
ederint,  vel  si  pellicula  ex  eo  collo  induta  galli  inierint; 

866  similiter  in  felle  mustelae;  boves  in  Cypro  contra  tormina  a 
bomiuuui    excrementis    sibi    mederi;    non    supfen    pedes 
bourn,   si   prius    cornua   ima   pice   liquida  peruDguaatur: 


2  lepotum  Lugd.  Dal.       8  eat  ae  Vd.  I  nimpi  ego.  ■ .  _    , 

et  ru-  S(?)Ec.  4   discordiae  £r£  (-dia,  v).     B.dipiBCO-  K.   ' 

a,dip«  (adeps  V'd)  co-  (-di  d)  r.  6   egeneratur  Td.         7   n 

lipere  SxC.    reci-  rTo.    de  mendo  cfr.  §  39.        8  delutum  I 

9  sentias  V,    -ties  V.  |  decrescenti  d.         10  sale  am.  £. 
rnrdmu  VBdtr.    tardinm  E,        It  medicioas  d(?)ETf7.    -ciuti  BkI 
-cin//  T.  14  silueatrem  Td.     -rum  B',    1   ounm  %•.     oum  "UM 

eum  B.     cum  V.    om.  iS.    de  mendo  cfr.  XXIX  43.   \   cmduial 
ego  e  Cat.  et  Oolwn.     coctuni  U.v.     concoetum  tS.     an  i 
cootuto?   I   omnia  haec   trita   v.a.J.  15    diacoctum  V. 

coctam  BTf.  I  potu  B.         17  rana  rubeta  v.    -na  rubeta  ll.D.  | 
decoctas  t,    discoctam  dTD.        19  induta  TdTfEti(S),      "  ~ 
inducta  0  e  com.  B.  |  interint  T.    -rent  v.a.S.        20  a 
d(?)Et).oi.iS.  I  Cipro  r.    cipino  B.    cyprino  (cip-T)  Vd.         2 
aabteri  G.    cfr.   Cato.     non  supBt  11.     inaa^r  «,         32   i 
C»-  Gzlo  et  k  302.    iam  TdZ.    "   ~     "    " 


r 


TEdE]         NAT.  HIST.  XXVin  29  (61)— XXLS  1  (1)  367 

lupos  in  agrum  nan  accedere,  si  capti  unius  pedibus  in- 
fntctis  cultroque  adacto  paiilatini  sanguis  circa  tines  agri 
spargatiir  atque  ipse  defodiatur  in  eo  loco,  es  quo  coe- 
perit  trahi;  auL  si  vomerem,  quo  primus  sulcus  eo  annose 
in  agro  ductus  sit,  excussum  aratro  focus  Laruni,  quo  fa- 
milia  conveniet,  urat,  lupum  uulli  animalium  aocilunim  in 
eo  agro,  quam  din  id  fiat. 

Uinc  deinde  praevertemur  ad  animalia  sui  generic,  quae 
aut  placida  non  sunt  aut  fera. 


c.  PLiNi  SEcmroi 

NATURALIS  HISTOKIAE 
LIBER  yyry 


M        1.    (1)  Naturae  remedioruni  atque  multitudo  instan-  i 
tium  ac  praeteritorum  plura  de  ipsa  medendi  arte  cogunt 
dicere,    qiiamquam   non   ignaros,   nuUi  ante  baec  Latino 
sermone  condita  aucepsque,  lubricum  esse  renint  omnium 
novanun   txardium,  ulique  tam  sterilis  gratiae  tantaeque 


1   agro  £,  2   sangwinie  71         3  ipai  V.   |   quo  om.  B'. 

6  aratrii  S,  |  locua  VB'.  |  lamirn  V.  lariuin  dB'f.a.S(J). 
efr.  II 16.  Ill  66.  6  conneniet  {-niet  A)  U.  -nit  v.  \  urat  ego. 
ur  at  V.  ux  ad  (ab  E')  r.  esumt  U  e  coni.  S.  absumat  «.  [ 
.animalium  T'Eit{D),  -ali  rTtH.  cfr.  XZK  180.  XVII 315. 
XII40.  XVI107.  11131.  XXIX9.  8  reuertemur  Edv.o.S. 
cfr.  nota  ad  §  1S3.  10  naturae  VdTfrS.  -ra  Sv(D).  totdm 
iiiTUBG  B.  II  PEEOW  B'.  praeceptorum  V'tHSJ  (=  prae- 
dictomm).  12  ignaroB  TS.  -uoros  B.  -narus  dT,  -narua 
rim  ErG(I>),  -nis  sum  C.  -ma  ai  in  ii.  ]  rnilli  VTfS.  -Uis 
Tv{Brot.).  -UiuB  Dal  cfr-  praef.  §  14.  18  sermome  dBtJ. 
-mo  nee  Tr.    ser  nee  B.  |  ac  lubricum  i.Tv.a.G.    iudidum  D. 

14  esordium  e^o.    et  italium  V.     &  tal-  BdTfS.    &  al-  r. 
tal-  SG(I>).    principium  nee  aKud  v.    (initiuin  net.  D<j1\.  \'v>as^ 
TBTfif.    lam  d.    quem  E.    q-uam  D.  \s\eriea  G.X^V^^l*** 
ibent  v.a.G  |  taataqoe  ^^B.^.    onu-fo-o-o- 


368  C.  PLMI  SECXTNDI  [VBdH 

2  difQcultatis  in  prouiendo.  sed  quaestionem  occurrere  veri- 
simile  est  omDiiim,  qui  hsec  noscant,  cogitationi,  quouam 
modo  exoleveriat  in  medicinae  usu  quae  iam  parata  atque 
pertineDtia  erant,  mlrumque  et  indignum  proUnus  subit, 
nuUam  artium  iaconstantiorem  t'uisse  aut  etiamDunc  saepius 
mutari;  rum  sit  &uctuosior  nulla,    dis  prlmum  inventores 

3  suos  adsignavit  et  caelo  dicavit,  nee  non  et  liodie  multi- 
fariam  ab  oracidis  medicina  petitur.  auxit  deinde  famam 
etiam  crimine,  ictum  fulmice  Aesculapium  fabulata,  quo- 
niam  Tyndareum  reTocavisset  ad  vilam  —  nee  tamen 
cessavit  narrare  alios  revixisse  opera  sua  — ,  clara  Tro- 
ianis  temporibus,  a  quibus  fama  certior,  vulnenim  tamen 
dumtaxat  remediis. 

i  (2)  Sequenlia  eius,  minim  dictu,  in  nocte  densissima 
latuere  usque  ad  Peloponnesiacum  bellum.  tunc  earn  revo-  ii 
cavit  in  lucem  Hippocrates,  geuitus  in  insula  Coo  in  prims 
clara  ac  valida  et  Aesculapio  dieata.  is,  cum  fuisset  mos, 
liberates  morbis  scribere  in  templo  cius  del  quid  auxilia- 
tura  esset,  ut  postea  similitudo  proficeret,  eiscripsisse  ea 
traditur  atque,  ut  Varro  apud  nos  credit,  templo  crematOM 
lis  iustituisse  medicinam  hanc,  quae  clinice  voeatur.  nee 
fuit  postea  quaestus  modus,  quoniaui  Prodicus,  SelymbriaCi 

§  3  eitr.:   ApoOodor.  HI  10,  3,     Hygin.  fab.  i9.      laiAotA 
W,  3,  2,     Cela.  I  prooem,  init.  —  5  4;   cfr.  Strabo  XTV  2,  ! 
p.  657  extr. 


1  difficnlta,teB  G.  |  quaeatioiiein  {scriptmn  oUm  qndnem  t. 
qnm)  ego.  cfr.  II  3.  quoniam  ll.v.  2  noscant  iTSviBrotJiS^ 
-cunt  VBfS.  co^oacant  G.  3  eisoluerint  (eso-  it)  Ev.a.GLftl 
usu  om.  va't  I  lam  parata  VdfS.  tarn  par-  H(?)B.  teu^ws^i 
Ei>.  5  nullum   martium  V.  |  ant  VBdTfi^.     ut  Er.     et  «.  I<J 

etiamnum  ilv.a.S,  G  militari  TB'      immat-   P.a.  (?.   |  HW»  J 

Vv.a.S.     ad   hia  E.  7  dictauit  Edf.     dit-  T.  |  non  et  Erv.l 

non  nee  VBd'.    non  d»,         7.  8.  muUifftria  VdTt         8  petite  1 
E.   I  fama  E.  10  tjadareum  TBdT(P)J?.     -ridem   cum  H.f 

-den  Dal.  -dem  G.  -dam  t>.       10.  11  dist.  ego.       11  &  opera  4 

12  a  VBdTii(S).  om.XG(D).  17  moa  Ertj.  . 
IS.  19  qui  ausiliatQB  dTti.a.B.  19  esse  T.  |  ut  o 
20  in  (iam  v)  templo  Ev.a  R.  21  iis  ego.    iiia  E.  Ja  « 

/•-'.  rC.    an  sic?        22  piodioiia  Id.    -l^'ia'^. 
*-  — ■  Dal. 


VBdE]  NAT.  HIST.  XSIX  1  (1—5)  369 

natus,  e  discipuiis  eius  instituU  quam  vocant  inlralipticen 
et  unctoribus  quoque  medicoriim  ac  tuediastinls  vectigal 
invenit. 

(3)  Horum  placila  Chrysippiis  ingenti  garrulitate  mu-  5 
lavit,  plurimumqiie  et  ex  Chrysippo  discipuliis  eius  Erasi- 
slratuSj  Aristolelis  filia  genitus.    hie  Antioclio  rege  sanato 
centum  taleDtis   donatus   est  a  rege  Ptolemaeo   filio   eius, 
ut  incipiamus  el  praemia  arlis  ostendere. 

(4)  Alia  factio  ab  esperimentis  se  cognominans  empi- 
ricen   coepit   in   Sicilia,   Acrcitie   Agragantino   Empedoclis 
physici   auctoritale   commendato,   (5)  dissederuntque   hae  G 
scholae,    et   omnes   eas   damnavit  Herophiius   in   miisicoG 

1  pedes  venarum  pulsu  discripto  per  aetatum  gradus.  de- 
serta  deinde   et  haec  secta  eat,   quoHiani  necesse  erat  in 

fs  ea  litteras  scire;  mutata  et  quam  postea  Asclepiades,  nt 
reltulimus,  invenerat.    auditor  eius  Theraison  fiiit  seque  sg,i» 


§  5:  cfr.  Plin.  XXVI  II.  Cela.  I  prooem.  p.  2.  —  cfr.  Plan. 
Til  123.  Vai.  Max.  V  7  est.  1.  —  Gels.  I  prooem.  p.  2.  5.  Diog. 
Laert,  Vm  2,  9  (651.  —  §6:  cf,  Plin.  Xi  21S.  —  Ceis.  I  prooem. 
p.  2.  3.  —  Sueton.  Aug.  81,  Dio  Ca,ss.  LIH  30,  cfr.  Plm.  XIX  138. 
XXV  77.    Horat.  ep.  I  15,  3. 

I  natus  discipulus  Sv.a.H.  [  instituit  YV.itETot(D). 
-niaae  B.  -uieset  v.  -uena  C{S).  \  iatralipticen  (Jepl^  E«)  BdS, 
-ce  r.  latr-  (-ce  V'E)  r.  2  et  Tmctoribua  BrolAD).  et  ull^  a. 
e  (et  f)  cult-  Vf.  et  ultoris  E.  rennctoribus  T'Erii(S).  |  me- 
diastinis  C.    media  est  (-ia  e  B.    -ias  r,    -ieis  e)  in  eia  U.v. 

6  an  plurimaque  et  ex  Chrjaippi  {sc.  placitis)?    ik  structura 
cfr.  nota  ad  TCXV  iai         6  antho-oo  V.    a  niatoco  d,        7  ptolo- 
meo  V.    -maeo  D.        8  praemio  TEd.  I  aria  tendere  VR'd. 
^9  Be  om.V'SdTJff,  I  cognominant  irr\P)H.       10  acronce  E. 
a  Creonte  a.a.G.  |  acragantino  r.    agrig*  v.a.S.  I  empedocleB  V. 

II  ptyaici  du.  pjaci  V.  chyBippi  £,  cnrya-  r  in  ras, 
cria-  v.  I  auctoritate  R,  11.  12  hae  (eae  v)  acholae  D.  hae 
diacolae  (-le  d)  7d.  //e///scole  B.  ez  acola  Er.  bae  diu  scho- 
lar H  cum  Gron.  13  an  at  vel  donee?  ]  heropylns  V* 
hepjlus  i.  -lis  V'.  IS  diacripto  VD.  desc-  EdC  diacerpto 
E.    -creto  V.  I  actum  T,    unctum  R'.  |  gradia  T.         15  eaa  TEd. 

16  inuenerat  additos  eiuB  V  in  ras.  m.  \i.i4\i^\E(tfe"'^'*>-\ 
themistOD  Er.  temison  VE,  \  fuit  Bec\a.c  ^t.i.tl'o'^^-  'tciv^MeJ^C?' 
JSr.    Mt  sed  quae  B.    fuit  qui  quae  C  ^ 


370  C.  PLINI  SECDNDI 

inter   inilia   adscripsil   illi,    mox   procedeDte 

placita  mutavil,  sed   et  ilia  Antonius  Musa  eiusdem  aiuw 

toritate  divi  Augusli,  quern  contraria  medicina  gravi  peii^^ 

7  culo  exemerat.    multos  praetereo  medicos  celeberrimosqne 
ex  iis  CassioB,  Carpetaaos,   Arruntios,  Itubrios.     CCL  ] 
aoDuae  ils  mercedes  fuere  apud  priDcipes.     Q.  ~ 
inputavit    principibus,    quod    sesteiliis    quiugeuis    annn 
cootenlus   esset,   sescena  euim  sibi  quaestu  urbis   fuis 

6  eDiimeratis  domibus  ostendebat.  par  et  fratri  eius  mero 
a  Ctaudio  Caesare  infusa  est,  censusque,  quamquam  a 
bausti  operibus  Neapoli  exornata,  heredi  H8  CCC  reliquei 
quantuoi  aetata  eadem  Arruutius  solus,  exortus  deini 
est  Vettius  Valens,  adulterio  Messalinae  Claudii  Caesarxf: 
nobilitatus,  pariterque  eloquentiae  adsectatorea  et   pote 

9  tiae  nanctiis  novam  instituit  sectam.    eadem  aetas  Neroniq 


§  7:  Cels.  I  prooem.  p.  11  estr.  Scribon.  120.  176.  —  § 
eitr.:  cfr.  Tacit,  ann.  XI  35.  Scribon.  94.  —  §  9:  Qalen.  met 
med.  I  p.  35. 


1  Sidscripsit  illi  TBTd(B')iSi.  acripsit  illo  Sc.  |  procedeil 
{praec- df)  VBdTfS.  -tia  E.  recedente  a  «.  |  nita  «(J).  nil 
ll.Tt.  a«ai  nequitia  S.  {cfr.  quaedam  in  aenectiitfl  defiexit  a 
Cels.).  \  SMB.  &  VnrtS.  ad  eaa  EB(D).  sua  d(?)r.  aw  et-aua 
2.  3  an  einsdem  auditor  clarissimue  aactoritate?  (e/V 
§  5  comtnendatuB  et  §  8  nobilitatus;  XIX  38).  \  mictOn 
tatem  TE.  3.  4  pericnlae  T.  4  esimerat  R'.  exinierat  T^ 
praeterea  Sv.ti.B.  5  iis  dr.  his  rS.  \  carpetanos  (-pit-  i 
-nea  B)  T'BdTfii.  calpet-  V*S.  calpit-  (-nes  r)  Erff.  I  axbt 
tioa  VE'.  arruntioa  arbutios  (alb-  e)  dT(?)K.a.S.  |  cci.  i 
al.  E,  CCL  V.  ducena  quincfuageua  rS.  \  his  Tf.  la  £. 
6  annuae  iis  ego.  -aa  his  (iia  S)  ED.  -ualis  V.  -aalea  dTt" 
annlia  B.  annua  rir.  ]  mercedes  TBdTf  J",  -de  bia  (iis  v.  del.  3y 
Ere.  {  Q.  BiS.  Q.  uero  £.  quae  rv.  7  ita  ut  B'.  9  numM 
ratis  Sv.a.S.  ]  et  facti  E.  10.  11  es  auati  y.    exhausiiii 

fEv.a.C        11  operibna  ErG,    -ris  r.    opibus  v.  |  heredia  t 
-red  r  e  corr.   \  an.  Ucc  H.     as.  ccc  Er  e  corr.  v{S). 
cell  d.     sti.   ceci   V.  12    aetate   eadem   J.      athenaidc . 

(ate-  V)  T'r,  -di  D.  -na  id  eat  Ett.  -nade  B,  -na  dena  i 
at//nadena  T'.  ad  earn  aetatem  G.  quadrag-ena  S.  -geni 
(Jena  T.  13  uetius  Vd.     neetiua   v.a.S.         14  eloqaentda 

VBJ).  I  dist.  em.  |  adsectatot.  \a  D.a.D.  \  tv  4.  ea-ia  n.o.a 
fl^  16  potenbe  B.    -ia  4.    -iam  v.         'Vb  -actama  -^TOUSL-sjift 


VRflB]  NAT,  mST.  XYrx  1  (5)  371 

pi'incipatu  arl  Thessalum  transilivit,  delentem  cuncta  pla- 
I'lta  et  rabie  quadam  in  omnis  aevi  medicos  perorantem, 
(juaii  pnideutia  ingenioque,  aestimari  ve)  uno  argumenlo 
abunde  potest,  cuni  monimiento  sue,  quod  est  Appia  via, 
s  iatronicen  se  Inscripserit.  nullius  hiBtrioDum  equorumque 
trigarii  comitatior  egressus  id  publico  erat,  cum  Crinas 
Massilieusis  arte  geminata,  iit  cautior  religiosiorque,  ad 
siderum  molus  e\  ephemeride  matbematica  cibos  dando 
horasque  observando  auctoritate  euiu  praecessit,  uuperque 

10  HS  C  reliquit,  muris  patriae  moenibitsque  alHs  paene  son 
niinore  summa  extroctis.     hi  regebant  fata,   cum  repente  10 
civitatem  Charmis  ex  eadem  Masailia  invasit  damnatis  uon 
solum   prioribus   medicis,    verum   et   ba  line  is,   frigidaque 
etiam  hibernis  algoribus  lavari  persiiasit.     mersit  aegros 

IB  in  lacus.     videbamus  seues  coasulares   usque   in   oslenta- 
tionem   rigenteSj  qua  de  re  eicstat  etiam  Annaei  Sene- 
cae   adstipulatio.     nee   dubiiim   est   omnes    istos   famam  11 
novitate  aliqua  aucupantes  anima  statim  nostra  negotiarL 
bine  illae  circa  aegros  miserae  sententiarum  concertationes, 

io  nullo  idem  censente,  ne  videatur  accessio  alterius.  bine 
ilia  inrelicis  monument!  inscriptio:  turba  se  medicorum 
perisse.     mutatur  ars  cottidie  totiens  interpolis,  et   iu- 

§  10:  Seneca  ep.  VI 1,  3.  XH  1,  5,  —  §11:  Meineke  Com. 
Grace.  IV  p.  360  (MonOBticha  Menaniri  p.  699),  —  cfr.  Plin. 
XX  78. 

1  principatum  V.  1.  2  placida  V.  S  omni  saeuit  Vd.  | 
mendieoa  V.  4  abunde  —  momimento  om.  V'S'd.  |  potest  v. 
porta  eat  (e  r)  Er.  reperta  eat  V.  \  suo  am.  V.  ]  apia  V.  in 
appia  vet.  Dal.  5  Iatronicen  T,  |  bietorionum  T.  |  equanun- 
que  rff.  6  coraitatiore  TdT.  |  critiaa  C.  7  uc  T'.  ita 
ut  V=E.  10  us  V  D.     hB.  c  VBKu(S).     centies  hb  i{^)C.   \ 

moenibua  B,  12  cbarm'  r.     carm'  B.     -mis  v.a.C.  IS  et 

a  babieia  E.        14  persuaeit  ll.v.  {aUter§26).   an  praecepit?  | 
merait  om.  T'B'.  15  latus  b;e.  15.  16  ostentionem  B. 

ostant-  T'.       Itj  aimali  V.       IT  fama  E.       18  animaa  staUm 
nostras    u.a.H.     -mae   Btatum   nostrae   Grmi.  21   ini'eliois 

dErtr.  -lis  VSfS.  |  nioiiUTnenti  TBdu.  -tis  ED  (o.iv  A^'Sfi-t^V 
Bcriptio  VB'.  )  turbare  V.  -bas  ica'^*.  Wta^ -» t.\-ni^\\<s- 
"S^J^otiena  E.  1  interpeUis  ■^■B>,    -^^iffi\a  «o.'v.&- 


372  C.  PLINI  SECUNDI  cv 

genioritm  Graeciae  flalu  inpellimiir,  palamque  est,  ut  quis->' 
que  inter  islos  loquendo  polleat,  imperatorem  ilico  ritae 
nostrae  necisqiie  fieri,  ten  vero  non  milia  gentium  sine 
medicis  degant  nee  tamen  sine  medicina,  siciiti  populas 
Romanus  ultra  sescentesimum  annum,  neque  ipse  in  acci- 
piendis  artibus  lentus,  medicinae  vero  etiam  avidus,  donee 
expertam  damnavit. 
i  (6)  Etenim  percensere  insignia  prisconim  in  his  mori- 
hus  eonvenil.  Cassius  Hemina  ex  anliquissimis  auctor< 
est  primum  c  medicis  venisse  Romam  Pelopanneso  Arch*-j 
gatiium  Lysaniae  filium  L.  Aemilio  M.  Livio  cos.  anaft^ 
urbis  DXXXT,  eique  ins  Quirilium  datum  el  tabertiam  in 
.13  compito  Acilio  emptam  ob  id  publice.  vulnerarium  euat> 
fuisse  effregiom,  mireque  gratum  adventum  eius  initio, 
mox  a  saevitia  secandi  itrendique  transisse  Domen 
carniftcem  et  in  taedium  artem  omnesque  medicos,  quod 
darissime  intellegi  potest  ex  M.  Catone,  ruius  aucioii- 
tati  Iriumplius  atque  rensura  minimum  conferunt;  tanto 
plus  in  ipso  est,  quam  ob  rem  verba  eius  ipsa  ponemus: 
(7)  Dicam  dc  istis  Graecis  suo  loco,  M.  fili^^ 
quid  Athenis  ejquisitura  habeam  et  quod  konum 
sit    illorum    litteras    inspicere,    non    perdiscer«. 


1  impellitur  R'.   [  palatn  quoque  V.         1.  S^eet  ut 
om.  K'.        2  ualeat  TB'TfS,  cfr.  XXVIU 10.  \  ilico  J. 

B.e(D),    cfr.  nota  ad  XXVII  12.         3  feu  E'd.         4  nt^ 

Vd.  [  medicine  B.       4,  6  p,  B,  Vi>.        5  ipsi  B,        5.  6  acci* 
piendi  fl.         6  lentus  do.    ten-  V'E.    lentis  V'Er.         8  lecei 
aere  V'B'dT.    sed  cfr.  Til  99,  114.   XXXIV  86.    XXXVI  < 

9  heminae  V.   |   ajitiquis  Sn.a.M.    eed  cfr.  XIII  84, 
10  peloponneeon  Td.     -euseiti   v.a.G.  11  liaanise  T. 

13  puphcae  T,  14  egregium  {corraptum  in  ecraciuia)  ego, 

////crednnt  d,     ore-  rlt.    e  re  dictum  R  cum  Gron.    tradonfr 
v{D).   I    mirique   T.    |    gradn   aduentu    E.    |    initio    out.  I. 
15  urendi  om.  V.  16  camificem  et  Szv.    -ce  sed  T.    -o 

Bed  d.   -cea  et  Et.  an  camificis  et?  |  artemonesque  V.   -oresqui 
B'.        17  e  SJ.        17.  18  auctoritate  VE.    -itas  Br.a.B. 
18  oemmS,  ia  unum  d,        19  i-pao.  om.'V'^'Si.'-.       W  fi-Uo  VK' 
21  Jiabeant  d.        M  tt  t- ft'i&A  aiat.-c-g-H. 


r 


VBiK]  JJAT.  HIST.  SSIX  1  (5—8)  373 

vincam  Dequissimum  et  indocile  genus  illorum, 
et  hoc  puta  vatem  dixisse:  quandoque  ista  gens 
suas  litteras  dahit,  omnia  conrumpet,  turn  etiani 
magis,  si  medicos  suos  hoc  mittet.  iiirarunt  inter 
5  se  barbaros  necare  omnes  medicina,  sed  hoc  ip- 
sum  mercede  faciunt,  ut  fides  iis  sit  et  facile 
disperdant.  nos  quoque  dictitant  barbaros  et 
spurcius  nos  quam  alios  'OniKiIiv  appellatione 
foedant.     interdisi  tibi  de   medicis. 

10  (8)  Atquf  hie  Cato  sescentesimo  quinto  anno  urbis 
nostrae  obiit,  octogensimo  quinto  suo,  ne  quis  illi  de- 
fuisse  publice  tempera  aut  privatim  vitae  spatia  ad  ei- 
periendum  arbitretur.  quid  ergo?  damnatam  ab  eo  rem 
utilissimam  credimus?    minime,  Hercules,     subicit  enim 

IS  qua  medicina  se  et  coniugem  usque  ad  iongam  senectam 
perduxerit,  his  ipsis  scilicet,  quae  nunc  nos  tractamus, 
profiteturque  esse  commentarium  sibi,  quo  medeatur  filio, 
serris,  familiaribus,  quem  nos  per  genera  usus  sui  di- 
gerimus.    non  rem  antiqut  danmabant,  sed  artem,  maxime  li 

io  vero  quaestum  esse  manipretio  vitae  recusabant,  ideo 
templum  Aesculapii,  etiam  cum  reciperetur  is  deus,  extra 


1   an  eiiincam?  2  putiibam  item  £.    |   quandociimque 

T(?)ii.o.S.  3  corrumpit  VSd.  4  si  om.  T'K'.  i  hue  df?) 
v.a.D.  5  set  Z.  et  H.  G  facient  dTt.  |  fides  iia  (is  SB. 
hia  Tr)  VdErv.  fid&is  H.  7  dictitabant  TE'dT.  8  spur- 
tiua  E5.  (-rioH  V).  sup  eiua  rT.  -rbius  F,  |  'Omraliv  U  cam 
OJahnio.  opicos  B.  hoppicoB  (hipp-  v)  E.  -ificoa  (opi-  E)  Er. 
hoppocoa  Vd.  9  foedantqne  V.   |  ioterdiii  tibi   (-dicit  ibi 

v.a.G)  de  medicia  VErv.     om,  rT,  10  atqui  ego.     atque 

T(?)Er.    om.  rT.   |   hie  cato  om.  B',  11  obid  V.  12  pn- 

plice  V.   I  ut  TB'.  [  ant  (pro  ad)  VK.  12.  13   esperiendom 

d(?)B.    espedi-  rv.a.C.        13.  ab  eomm  Z.    haberem  R'. 
14  utilissimum  E.  |  subiecit  dT.        16  quam  E.  [  ae  et  TBdS. 
est  et  E.     et   se   et   c.  16    nos   tractamua  G{H).     -temns 

Lugd.  noB  tredamus  E.  -rademus  v  {!>).  nostra  fcitamua 
(ci-  U)  rTiU.  17  profitemurque  Z.    |    comedeatur  V. 

18   uaus  Bui  n.v.     an  natisue?  18.   19   digerimus  VBdXf 

iP)S.    -remua  U.    difterimus  EG.     dilTerimus  v.    -remns   0. 

20  ease  U.v.  esae  in  P.  an  ease  f.  \  \QMi\!^^iQ '^ "■"'■"'^ 
cHwt  PS.  inani  pr-  T.  mftgni  pt-  "ft.  \ni.\(ia.tsv  ^^-  "O-  - 
SI  aesculapis  TB. 


374  0.  PLISI  SECUNDI 

urbem    feclsse    iterumque    in    insula    traduntiir    et,    cum 
Graeco3  Italia   pellerent,    diu  etiam  post  Cutonem, 

17  cepisse  medicos,  augebo  proTidentiam  illorum.  solanet 
banc  artiuin  Graecarum  nondum  exercet  Romana  gravita^: 
in  tanto  Tructu  paiicissinii  Quirltium  altigere,  et  ipsi  sta- 
tim  ad  Graecos  transrugae,  immo  vero  auctoritas  aliter 
quain  Graece  earn  tractantibus  etiam  apud  inperitos  ex-' 
pertesque  linguae  non  est,  ac  minus  credunt  quae  at 
salutem  suam  pertinent,  si  intellegaot.  itaque,  Herculei 
Id  hac  artium  sola  eveiiit,  ut  cuicumque  medicum  se  pn 
fesso  statim   credatur,   cum   sit  periculum  in  nullo  meit 

18  dacio  maius.  uon  tamcn  illud  iutuemur;  adeo  blauda  est' 
sperandi  pro  se  cuique  dulcedo.  nulla  praelerea  lex,  quae 
puniat  iuscitiam  capitalem,  nullum  exemplum  vindictae. 
discunt  periculis  noslris  et  experimenta  per  mortes  aguni 
medicoque  lanlum  boniiuem  occldisse  inpnnitas  summ 
est.  quin  iuuno  transit  convitium  el  iutemperaDlia  cul 
patur,  ultroque  qui  periere  arguuutur.  sed  decuriae  prt 
more  censuris  principum  examinantur,  inquisitio  per  parieta 
agitur,  et  qui  de  nummo  iudicet  a  Gadibus  columnisqoi 
Hercuiia  arcessitur,  de   exilio  vero  non  nisi  XLV  electll 

IS  Tins  datur  tabelia:  at  de  iudice  ipso  quales  in  consilium 
eunt  statim  occisuri!  meritOj  dum  nemini  nostrum  libet 
scire,  quid  saluti  suae  opus  sit  alienis  pedibus  ambula^ 
mus,  alienis  oculis  agnoscimus,  aliena  memoria  saluLamu^; 

1  iterumque  IJ.  v.  Tiberina,que  cwii.  S.  |  nee  {pro  et 
com*.  S.  2  etia,ni  del.  E.  2,  8  eicoepiase  T.  &  taati 
H'.  I  froctu  VH'.  6  greci  a.  g  at  (jnv  ac)  i.  9  in- 
tellegant  BCT.  -gnnt  rv(J).  10  in  om.  E.  |  sol  T'E.  |  medi- 
(sam  se  d(?)D(J'].  medum  ae  E.  modo  se  B.  al.  . . .  r  (reli^ptia 
margine  alseisit).    modo  ce  (rem  U)  VD",  10.  11  profesao 

i{?)G.     -Bsae  E.     -eiTO  T.     -erra  B.     -fltenti  v.     {an  proferat? 
cfr.  XVUI  SIS).  12  intueretar  B'.    |   ab  eo  T.  -  '    " 

Bcientiam  B't'.    c/r.  nota  ad  XXVI  3.   \  capitalem  E' 
iTH.    ea  cap-  T,    cam  cap-  tS.        17  tranait  in  Vp.a.( 
IB  perire  T.         18.  19  pomere  E.         19  esanimantur  T.    -atur 
B.   I   paientes  P.     patriaa  Gron.  20   a  om.  E.  "-      -  • 

de  E.    nisi  die  v.a-H.  22  cotteiliu  G.    -lio  ll.r. 

i'aat?).  24  littoi  "a^'KD.a.G.  'tA..^ 


I 


NAT.  mST.  XXE  1  (B)  375 

*aliena  et  vivimus  opera,  perieruntque  rerum  naturae  pre- 
I      tia  et  Titae   argumenta.     nihil  aliud   pro  nosiro  liabemus 
quam   delicias.     non   deseram   Catonem   tarn   ambitiosae  20 
artis  iovidiae  a  me  obiectum  aiit  seuatum  ilium,   qui  ita 
5  ceusebat,  idque   non  crtminibus  arlis  arreptis,   ut  aliqnis 
exsitectaverit.      quid    eiilui  venenorum   fertiliiis    aut    inide 
plures   testamentorum    insidiae?     iam   vero    et   adulteria 
etiam  ia  principum  domibus,   ut  Eudemi  in  Livia  Drusi 
Caesaris,   item  Valentls  in  qua  dictum  est  regina.     non  31 
ID  sint  artis  ista,  sed  hominum:  non  magis  haec  urbi  timuit  ^ 
Cato,   ut   equidem   credo,    quam   reginas.     no    avaritiam- 
I      quidem  arguam  rapacesque  nundinas  pendentibus  tatis  et 
L     dolornm   indicaturam   ac  mortis   arram   aut   arcana   prae- 
I      cepti,    sqnamam   in  oculis   emovendam   potius    quam  ex- 

I  16  trahendam.     per  quae  eCTectum   est,    ut  nibil  magis   pro 

re   videretur    quam    multitude    grassantium;    neque   enim 
pudor,  sed  aemuli  pretia  summittunt.   notum  est  ab  eodem  sa 
Charmide   unum  aegrum  e   provincialibus  HS   cc   recon-  *' 
ductum,    Alconti   vulnerum    medico    HS   (U\  damnato    ad- 
io  emi?se  Claudium  piincipem,  eidemque  in  Gallia  exulanti 
et  delude   restituto   adquisitum   non   minus   intra   paucos 

II  annos.     et  haec  personis   inputentur.     ne  faecem  quidem  33 

P  8  22 :  ctr.  Martial.  XI  84,  5.  G. 

I  1  aliene  (om.  et)  E.    -nai'.o.S         3  iam  TdTf,  |  ambitiofe 

TK,  -oae  T.  4  ut  a  (jji'O  aut^  E.  et  a  v.a.G.  5  itaque 
(pro  idque)  Ey.o.  ff.  6  quidem  in  V.  quid  E'.  J  feraliua  B. 
-aciuB  S.  1  iinde  dEp.    uniua  VR.         7  rea  B,         8  in  owi.VB'.  | 

I  eudemi  B.  eunde  It.  euidens  v.  10  sunt  V^^v.a.G.  |  artea 
istae  £.  IS  aut  mortis  VR'.  |  arram  YiB.  arma  Ei'.  aty- 
con  K,    a! r  {relii{uiE  inargine  abseisis).  \  arcanam  V. 

k      13,  14  praecepti   VB'.     -ta  rv.  14   aquam  T.     ///qua   d'. 

I      -ama  d*    |   et  mouendam.  TB'd.  16  ma  (pro  magia)  V'B'. 

U  16.  16  prodesse  A'v.a.S.        17  pudoria  [om.  sed)  Ei'.a.C  | 

I     aemuli  c.    -lis  tt.  \  notum  Av.    non  V'Er.  om.  t".        18  e  V'B. 

W     ex  iv.    et  V'Er.  |  his  T.  |  Ho  ego.    .c.  E.    cc  B.    ducenta  Vd. 

9      -tia  B(?)i),  18,  19   conductum  v.a.H.    art  ee  (=  esse)  con- 

I      ductum?  j  dist.  v.a.T).        19  mediconun  E.  |  [C]  ega.    c  }l.H{D). 

B      c  ti.   centiena  cent.  mil.  S  (incertti'm  tinde  sumptuin^-      vi  .na  ■»*>-- 

L   emisBoa  B'.       21  intra  —  2^  petBOKA  om.t.       'ia 'iaft.ae.-ci.V's'ii^ 


376  C.  PLINI  SECUNDI 

aiit  inscitiani  eius  tur//i°m  arguamus:  ipsorum  procerus 
iDtemperanliam  inmof/t^is  aquariim  calidarum  deverticuIiK 
imperiosa  ioedia  el  ab  isdem  deficientibus  cibo  saepiiu 
die  ingesto,  mille  praelerea  paeniteatiae  modis,  culinarum 
etiam  prueceptis  et  ungueDtorum  misturis,  quando  nulls 
Si  omisere  vitae  inlecebras.  invehi  peregrioas  merces  cod 
ciliariqiie  externa  pretia  displicuisse  maioribus  crediderii] 
eqiiidem,  non  tamen  hoc  Catonem  providisse, 
damiiaret  arlem.  Lheriace  vocatur  excogitata  composition 
luxuria  Gtail  rebus  sexcenfis,  cum  tot  remedia  dederi 
natura,  quae  singula  suflicerent.  Mithridatium  antidotun 
ex  rebus  Lim  componitur,  inter  nullos  poudere  aequalL 
et  quaruudam  rerum  seiagesima  denarii  unius  imperattii 

85  quo  deorum,  per  Fidem,  ista  monstranle!    homiQum  < 
subtilitas  tanta   esse   dod  potuit;  ostentatio  artis  et   por 
tentosa  scientiae  venditatio  manifesta  est.    ac  ne  ipsi  qui 
dem  ilia  novere,  conperiqne  volgo  pro  cinnabari  Indica  i 

33,  i£i  medicamenta  minium  addi  insdtia  .nominis,  quod   esa 

86  venenimi  docebimus  inter  pigmenta.   verum  haec  ad  £ 
lorum   salutem  pertinent;   ilia  aulem,   quae   timuit    CatJ 

g  34:  cfr.  Plin.  XX  364.  XXV  6  (XXm  119).  Cels.  V  23 
(Scribon.  191.  PI.  iun.  106,  10  aqq.).  —  g  25:  cfr.  Plin.  XXi 
116. 116.  DioBC.  V  109,  —  g  26  eitr.:  cfr.  Seneca  ep.  XTI  5,  6 
luvenal.  8,  114.  6,  870.    Martial.  XII  32,  21. 


1  inscitam  TP.  |  turjiem  ego.  turbam  VBTEP,  -bae  d(P)e. 
arguemiis  VE'dfr,  |  dist.  ego,  |  ipsorum  procermn  ego,  cfr.  §  St 
-soruni   ll.H.    -Borumque   v,  2   intemperantia  V,     imperaa 

tiam  E.  |  inmodicis  ego.  in  morbia  {ortum  ex  inmoduis)  U.o. 
gallidarum  T.  3  in  media  £.  (imperiosam  inediam  v.a.S) 
Eisdem  T.  |  cibo  VEEo(S).    -boB  d(?)ff.  4  de  V'Bd.   |  ii, 

geatoa  G.  |  petentiae  E'.  appete-  dT.  8  et  quidein  V.  quid 
Eii.a.G.  9  therig  VB.  -ie  i.  10  liuiiiria  ego  (et  diat) 
-riae  V'Ern.  ofli-rT.  I  finsit  ego.  fixifcVEK.  -sis  d.  fit  ex  «. 
aexeentia  Scum  Fabricio.  eitemia  U,v(D).  11  mithridatiuii 
(-trad-K'S)  TTfErJ?.  -tioum  d(?)v.  12  inter  VT,  interiit 
Hd(?)E».  cfr.  71311.  {an  interque?  cfr.  H 119.  207).  \  aullai 
ego.  -UosTBTE.  -UiuB  D.  -llo  d(?)ii.  |  et  quali  E.  aequaTB^ 
equa  d.  13  imperatur  ego.  -tor  II.  -ta  v.  14  per  fiden 
('dam  d)  ll.TI{F)J.  -diam  c.  \  ^aWm  ■B.fo.o,,  J.  vi  iUaj^ 
"       "  '  ffioneid  conDlenque  %.     ,  ^%  s*  ^*  \ia<si^^m^V*" 


r 

K  atque  providit,  innocentiora  mtilto  et  parva  opinatu,  quae 

H  proceres  artis  eiiis  de  semet  ipsi  fateantur,  ilia  perdidere 

■  imperii  mores,  ilia,  quae  sani  patiinur,  luctatus,  ceromata 

f  ceu  valitudinis  causa  instituta,   balineae  ardentes,   quibus 

6  persuasere  in  corporibus  cibos  coqui,  ut  nemo  non  minus 

Talidus  exiret,  oboedientissimi  veto  efferrentur,  potus  deinde 

ieiimorum  ac  vomitiones  et  rursus  perpotatioues  ac  pilo- 

rum  eviratio  instituta  resiuis  eorum,  itemque  pectines  in 

feminis  quidem  publicati.     ita  est  profecto:    lues  morum,  27 

10  nee  aliimde  maiur  quam  e  mediciua,  vatem  prorsus  cotti- 

die  Tacit  Catonem   et  oraculum:    satis    esse    iDgeuia 

Graecorum  inspicere,  non   perdiscere. 

Haec  fuerint  dicenda  pro  senaLu  illo  aescentisque  p.  R.  28 
annis  adversus  artem,  in  qua  condidone  insidiosissima 
16  auctorilatem  pessimis  boni  faciuut,  simul  contra  attonitas 
qiiorundam  persuasiones,  qui  prodesse  nisi  pretiosa  non 
putaut.  neque  enim  dubitaverim  aliquis  fastidio  futura 
quae  dicentur  animalia,  at  non  Vgrgilio  fuit  nominare 
formicas  nulla  necessitate  et  curcuiiones  ac  lucifugis 
ngesta  cubilia  blattis,  dod  Homero  inter  proelia 
deorum  inprobilatem  muscae  describere,  non  naturae  gignere 
Ista,  cum  gignat  hominem.  proinde  causas  quisque  et 
elTectus,  non  res  aeatimet. 

(9)   Ordiemur  autem  confessis,  hoc  est  lanis  ovisque,  29 
s  ob   id  ut  rebus  praecipuis  honos   in  primis  perhibeatur. 


■VfiJEi  NAT.  HIST.  XXIX  1  (8—3)  377 


§  38  eitr.:   Vergil,  georg.  I  186.   IV  -243.     Homerua  P  570. 


1  multa  S.    I    opiuato  VB'f.    |   an  qua.eque?  2  eius 

de  Bemet  (remet  V)  Y^S.iTH  cum  F.  -tlem  (-dam  in  v) 
'semet  V'Ed.  |  ipais  Bru.a.if.  -so  B.  3  imperio  [ipe- V') 
T'B'd.  I  cremata  E,  6  cibo  E.  |  coqui  BE«.  qui  d.  qui- 
bus V.  on  cocoqui?  cfr.  Sorat.  ep.  I  6,  61.  luvenal  1,  143. 
8  euirati  d.  [  ia  dEri'.  ne  r.  9  moranm  V.  -raljum 
10  nee  i.v.  ne  VEr.  om.  B.  |  e  Er(i(J).  a  rlS. 
11  oratium  B.         14  conditione  ll.v.         16  ationitaa  V.    acco-  E. 

16  persuaeione  E.  |  nb  (pro  nisi)  E.  |  praecio  sano  V. 
18  diflcentur  VBE,  |  ad  non  T.    anne  S.  \  uirgilio  H.w.a.,S{2>). 
19  fonnicaiti  d.         21  deacripsere  VB'.         22  gignant  E. 
gigneret?       24  ordinemus  E.  |  a  confessis  v.  c/V. CFW MjaJiM 
J.  3  et   XXV  99.        -25  ob  id  ttt  ego.    eft.  IL'XX.IL  a.  WR. 


SIS  C-  PLTSI  SECUSDI 

quaeiliim   eliam  sic   alienis   locis,   lamen   obiter, 
cesse  erit.    nee  deeral  materia  pompae,  si  quicquj 
intueri   liheret   qiiam   fldeni    opens,   quippe 
pro<litis    etiam    ex    i-inere    phoenicis   nidoque 
ceil   vero    id    rerlum    esael    alque    non    fabiiloat 
ridere   est  vitam   remedia  past  millensimum  anntl 
tura  monsti'are. 

30  2.  Lanis  auctoritatem  veteres  Romaui  etiam  reHj^  ^^ 
liabuere,  postes  a  nubentibus  atUngi  iubentes;  praeterqd 
cultiim  et  lulelam  contra  Trigora  sucidae  plurima  praesUc 
remedia  ex  oleo  vinoque  aut  aceto,  prout  quaeque  i 
ceri  morderive  opus  sit  et  adstriogi  laxarive,  hixatis  m 
bris  dolentibusqtte  iiervis  inpositae  et  crebro  snlTasse. 
quidam  et  salem  admlscent  luxatis;  alii  cum  lana  nitan 
tritam  adipemque  inpommt,   item  contusis  tumentlbusqali 

31  lialitus  qiioque  oris  gratiores  facere  traditur  confricatiff 
dentibus  atque  gingivis  adniixto  melle.  prodest  et  phn- 
neticis  suiBtii.  sangiiiaem  in  naribus  sistit  cum 
rosaceo  indita  et  alio  modo  auribus  opturatis  spissim. 
quin  et  ulceribus  vetustia  inponitur  cum  melJe.  yubien 
ex  vino  Tel  aceto  vel  arpia  frigida  et  oleo  expressa  sanit 

§30:  Plutarch,  quaest.  Eom.  p.  371.  Lucan.  Pbars.  n  364. 
Diosc.  n  82.  —  §  31:  cfr.  Marc.  13,  11.  —  Sereo.  93.  PL  in 
92,  3.  —  Seren.  630.  631.  PI.  inn,  23,  11—13.  Marc.  10  28. 
PI.  inn,  77,  23.  24.  74,  14—16,     Seren.  815. 

obiturB.  -t«r  a.  -tur  ut  V.  -ter  utaiS,  ut  obiter  r.  utDn 
Veae.        i  sk  vadifif.   ai  Ew(2>).      2  deerit  TR.   esse  ei 
d.  I  materia  TBdT  J  cMni  P.    -rie  B.   -rise  [pompn]  v.        8  lili_ 
d.  ]  prima  fidem  B,        6  uitam  CFWMUlkr  p.  25.    -tiaio  T'l; 
-tia  in  d.    -tia  r.    -tae  iam  J.    -tae  v.         6.  7  redituram  TdJ 
reddi-  E.  9  potest  E,  I  attingi  om.  B'.    ea  cingi  ZiipaiM 

serf  cfr.  XXV III  135.    \   tubentea  V,    om.  B'.  11,   12  mnl. 

ceriqne  ut  V'K'.         12  morderiqae  V'B'T,    -qui  V,  13  uo. 

lentibueque  TB.  uolan-  d.  14  quidam  et  VBdS.  -dam  in  ■.< 
-dam  etiam  v.  16  alitus  V.  17  mellis  B'.  18  sufB- 
tus  E.  19  indita  et  alio  modo  VT.  cfr.  XXYI 131.  XX 
137.  XXII 33,  praeterea  datur  (coicitur)  in  nares  apud 
Seren.  (S31)  et  PI.  imm.  et  Mart,  et  alio  (allio  v)  indita 
modo  (-dico  c)  Bs.o.G.  el  aVio  toq6.o  TO.ai^».  t'^'^G.  to  lyii 
^  nee  E. 


I 


NAT.  HIST.  XXIX  1-2  (0)  379 


;rietis  TOllera  luta  frigids  ex  oleo  madefacta  in  muHebri-  32 
bus  malis  inflammationes  vulvae  sedant  eC,  si  procidat, 
suffitu  reprimuDt.  siicida  lana  iDposita  Bubditaque  mor- 
tuos  partus  evocat;  sistit  etiam  profluvia  earum.  et  canis 
I'abiosi  morsibus  inculcata  post  diem  septimum  sotvilur. 
reduvias  sanat  ex  aqua  frigida.  eadem  nitro,  sulpnre, 
oleo,  aceto,  pice  liqiiida  ferventibus  tincta  quam  calidis- 
sima  inposita  bis  die  lumborum  dolores  sedat.  sistit  et 
sanguinem  ex   ariete  sucida  articulos  extremitatiiim  prae- 

>  ligans.    laudatissima  omois  e  colio,  natione  vero  Galatica,  -S3 
Tareiitiua,  Attica,  Milesia.     sucidam  inponunt  et  desqua- 
matis,  percussis,  lividis,  iocussis,  conlisis,  contritis,  de- 
iectis,  capitis  et  aliis  doloribus,  stoinachi  ioflaDunattoni  ez 
aceto  et  rosaceo.     cinis  eius  inlinitur  adtritis,  vuloeratis, 

>  ainl)ustis.     et  in  oculorum  raedicamenta  additur,  item  in 
fistulas  aiiresque  suppm-atas.     ad  boc  detonsam  earn,   alii  34 
evolsam,    decisis   summis   partibus  siccant  carpuutque   et 

in  lictili  crudo  cnnponunt  ac  melle  perfnndunt  uruutque. 
alii    astulis   taedae    subiectis  et   snbinde    interstratis   oleo 

§  33;  Seran.  640.  63a.  —  Plin.  iun.  85,  6—7.  —  Seren. 
4Blsiiq.  PI.  iutt.  68,  13— 16  (cfr.  36,  6).  Marc.  26,  10.  —  CeU. 
IV  11  p.  134.  135.  cfr.  Plin,  XXVIII  61.  —  §  33:  PI,  iun,  9,  3. 
Diose.  n  8S  (cfr.  Marc.  I,  88.  27, 29),  11  83.  —  g  34  r  Dioac.  H  83. 

1  uellere  TTE.  |  uta  E.  lota  v.a.S.  |  frigidam  E.  -daque 
V.a-G.  {an  frigida  et?).         1.  2  mnlieribus  B  (cfr.  XXX 133). 

2  prooidat  ego.  -dant  ll.v.  S  sucide  VS.  |  an  snbditaue 
emortuOB?  4  earum  ll.v.  uuluamm  man.  Sal.  an  femina- 
nim  vel  delendum  (cfr.  XXIV 126.  XXX  126.  XXXII  130)1 
nisi  vero  uiperamm  et  caniB  tnagis  probafur.  \  et  VBTEI>. 
at  d(?)t>.  6  tedubiae  V.  7  feruentibuB  dErv.  -uefcenti- 
bna  rTlS.  8  his  die  E.  9  extremitatum  v.a.J.  cfr.  nota 
ad  XXriII  59.  11  tercntina  V,  1  ancida  E,  12.  13  de- 
iecttB  om.  V'B'd.  13  atomaci  B.  16  medicamentie  ED. 
sed  cfr.  §35.  XXV155.  XXXIII 105.  XII 134.  XXIV 41. 
XXVIII  120.    XXXII  31.     XX  358.    XVI  54.     XXVI  36. 

I    XXIII  45.    XXI 18.  30.    {an  vera  etiam  oculorum  medica- 
L  mentiaT   cfr.  XXXV194.  XXXIII 105  init).      10  hue  TB'd'. 
I  4iaec  v.a.S.  \  detoaam  V.       17  deciaais  V.        18  uru.titnji.ft  4^5-)^- 
t'eum  vet.  Dal.  e  Diosc.    utrumque  tv.        Vi  tt.a\,viNA.a'^''li.    -Xv"*-. 
^(i^.  XriSZ).    asaulis  rG.    hastu-  i3.  ■ 


380  C.  PLINI  SECUNDI 

adspersaDi  accenUimt  cineremqtie   in  labellis   aqua   ad 
conCricant   manu    et   considere   patiunlur,    idque    saepi 
mutantes   aquam,    (looec   lingiiam   adstringat    leniter   i 
mordeal;    lum   cinerem   repoDunt.     vis    eiiis    septica 
eflicacissiineque  genas  purgat. 
S6         (10)  Quin  ipsae   sordes  pecudum  sudorque    CeminD 
et  alarum  adhaereDtcs   lanis   —   oesypiim  vocant   - 
numeros    prope    iisiis   ha  bent,      in   Alticis    o  rib  us 
palma.     fit   pi  u  rib  us   modis,   sed   probatissimum    lana 
iis  partibus  recenti  concerpta  aut  quibuscumque 
sucidis  primum  coUectis  lento  igni  in  aeneo  siibferYefac 
et  refrigeralia  pinguique,  quod  supernatet,  collecto  in  i 
tile  vas  iterumque  decocta  priore   materia;    quae   pingn 
liido  utraque  fiigida  aqua  lavatur  et  in  linteo  saccatur 
sole   torretur,   donee   Candida   fiat    ae   tralucida;    turn 

36  stagnea  pyxide  cooditur.    probalio,  ut  sordium  viruS'  c 
et  manu  fricante  ex  aqua  non  liquetur,  sed   albescat 
cerussa.     oculis  ulilissimum  contra  infiammationes 
rumque   callum.     quidam  in  testa  torrent,  donee  ping 
tudinem   amittat,  utilius   tale  existimantes  erosis  et  da 

37  geuis,  angulis  scabiosis  et  lacrimantibns.    ulcera  non  e 
lorum  modo  sanat,  sed  oris  etiam  et  genitalittm  cum  i 

g§  35  —  37:   Dioac.  11  84  med,  et  extr.   —   §  37;   cfr.  _.. 
eupor.  II  71  et  I  215,  nH  Ciccuiuov  falso,  —  Seren.  260  sqq. 

1  accedunt  V.   |  et  (jwo  in)  V.  |  additas  VR',  s 

fiicant  B*.  4  mordeat  de  aobo  potanemednnt  X'.    I 

vaaS.  tunc  Eii(D).  cfr.  §35  extr.  45.  |  eis  V.  [  stjptica  «._.. 
ameetica  Gesfier.  6  quin^pecu  om.  a^  7  oesopnm 

aes-  v.a.B.  8  habent  17.  -bet  ll.Ven.  9  palam  TK'l 
modiaom.  T'a'.  10  iis  Vv.  his  rC.  12  supematet  B. 
-tat  v.    -riacet  rTt.  12.  13  fictili  v.a.S.  IB  nasa 

v.a.S.  I  priore  iv{D).  -ori  B(?)C.  -ora  V.  propter  B.  |  1 
rift  E.  1-i  uitaque  E.   |   in  vm.V.    |   aici'atar  T'HBo.a.j 

ex  {pro  ac)  T.  I6    stagnea  VEEJ  coll  XXX   38 

{XXXiri  !)4. 130.  XXXIV  159.  160,  ubi  B  semper),  -gnia 
atannea  d(?)C  16.  17  oleonte  manu  E.  17  t 

sed)?  1  aut  E.        18  ceroaaV.    ceteroaa  B'.         19.  IS 
nel  g^lnm  (-IJium  E')  quidem  intestator  E.  19 

aec  TZ.     -do  (copfioiunt  aid.  v)  -an  a,-u.ii.E.  °\ 

'  ~~"i.  M  e  Dime,  (^sed  diceiidww.  erat  whyoto:!. 


TEdEi  NAT.  HIST,  X5IX  2—3  (9—11)  381 

serino  adijie.  meiielur  et  vulvae  infiammationibus  et  sedis 
rhagadiis  et  condylomatis  cum  meliloto  ac  butyro.  reli- 
quos  usus  eius  iligeremiis.  sordes  qiioque  caudarum  con- 
cretae  id  pilulas  siccatae  per  se  liisaeque   in  farinam  et 

E  inlitac  dentibus  mire  prosuut,   etiam  labantibus,   gin^ris- 
que,  si  carcinoma  serpat;  iam  vero  piira  vellera  aut  per  as 
se  inposita  caecis  doloribus  aut  accepts  siilpure,  et  cinis 
eorum   genitalium   vitiis,   Ijnilumque   polleiit,    lit   medica- 
mentis   quoque   superpoiiantur.     medentur  ante   omnia   et 

10  pecori  ipsi,  si  fastidio  non  pascantiir.  caiida  enim  quam 
artisslme  praeligata,  evolsa  inde  lana,  statim  vesciintiir, 
traduntque  quod  extra  nodum  sit  e  cauda  praemori. 

3.    (11)   Lanae  habent  et  cum  ovis  societatem  simul  39 
front!  iupositae   contra   epiphoras,     non   opus   est  cas  in 

15  hoc  usu  radicuia  esse  curatas  neque  aliud  quam  caiidi- 
dum  ex  ovo  infundi  ac  pollinem  turis. 

Ova  per  se  infuso  candido  oculis  epiphoras  cohibent 
urentesque  rerrigerant  —  quidam  cum  croco  praeferunt  — 
et  pro   aqua   miscentur   collyriis;   iiifantibua   vero  contra 

so  lippitudines,  ul  vis  aliud,  remedio   sunt  butyro   admiito 
recenti.    eadem  cum  oleo  trita  ignes  sacros  leniunt  betae  4o 
foliis  superinligatis.    candido  ovorum  in  oculis  el  pili  re- 


§  39:  Diofic.  n  56.  PI.  iun.  22,  4—7.  —  cfr.  Marc.  B,  30.  — 
840:  PI.  iun.  98,  7.  8.  Seren.761.  —  DioacHSS,  Seren.  1043  sqq. 
"'   'nn.  84,  6—8.  —  Serea.  1047  sqq.    PI.  iun.  84,  4—6. 


2  rbagadis  VEi!-o.C(I>).  3  eius  TKEI>.  eius  suo  loco 
d(?)i).  an  eiua  snis  Jocia,  ■ut  §  51?  sed  cfr.  §  73.  \  digere  V. 
-rere  d.    -reae.    De  sordibua  caudae  med.  fi'.  4  tuaoeqne 

f-Beqne  V)  T'dii.  -sae  aeque  £.  tureque  V.  tncuteq,  B.  | 
forinam  SVerc.{G).  -na  r(om.  in)r.  5  labantibua  iv.  -biu- 
que  VH.  -bus  quae  E,  -bus,  uuae  B.  sed  cfr.  Seren.  7  po- 
sita  TB'd,  I   accepto  Jl.i:    cfr.  §  56.    auffita  PI.  iun.  36,  7.  8. 

8  pollet  E.  I  ui  T.  10  pascautur  BE&    -atur  rvlj)). 

11  praeligat  EE.  {an  praeligata.  et  uolsa?).  12  nondum 
fit  E.  I  primori  E.  praemorari  B.  17  infusa  E.  18  uren- 
tesque iv.  -tes  oue  B.  -tisque  TS.  -tie  qua  Et.  19  miscent 
v.a.J.  idist.  J).  20  lipitudiues  T.    lipidi-  B.  |  ut  uix  ego. 

c(r.   XYI  64.     uix    il.v.    |    sunt   ego.     eat   ll.v.  1.1.  --vt..- 

ligatia  B. 


3S2  C.  PLISI  SECX7NDI  c 

cHoaDtur  Hammouiaco  Irilo  admistoque  el  vari  in 
cum  pineis  nucleis  ac  melle  modico.  ipsa  fucies  inlila 
sole  non  uritur.  ambiista  aquis  si  statini  ovo  occiipeatnr, 
pusulas  non  sentiunt  —  qiiidam  adniiscent  fariDam  1m»- 
deaciam  et  salis  parum  ■ — ,  ulceribus  vero  ex  ami 
cum   can  dido    ovorum    lostum    horde  um   et    suillo    adipe 

41  mire  prodest.  eadem  ciiratione  ad  sedis  vitia  utusUir, 
infantibus  quidem  etiam  si  quid  ibi  procidat;  ad  pedum 
rimas  ovorum  candido  decocto  cum  cenissae  denariorum 
II  pondere,  pari  spumae  argenti,  murrae  exigiio,  deie 
vino;  ad  iguem  sacrum  candido  ovorum  ternuai  am 
amylo.      aiunt   et   Tulnera    capdido    glutinari    calculosqat 

43  petli.  —  Lutea  oToruna  cocta,  ut  indurescant,  admiilt 
croco  Qiodice,  item  melle,  ex  tacte  mulieris  inlita  dolont 
oculorum  mitigaut,  vel  cum  rosaceo  et  mulso  lana  ocaHt 
inposita,  vel  cum  trito  fipii  semiue  ac  polenta  iu  mubo 
inlita.  prodest  et  tussiertibus  per  se  luteum  devoralnig 
liquidum  ita,  ut  dentibus  non  attingatur,  thoracis  destil- 
lationibiis,   taucium   scabritiae.     privalim  contra    haeI^o^ 

43  rhoidas  morauf'  inliuitur  sorbeturque  crudum.  prodest  el 
renihus,   vesicae   rosiouibus  esulc  era  tio  nib  usque,      cruenlt 


§  41  extr.:  PI.  inn,  98,  8—10.  —  §  42;  cfr.  Djoac  11  6*  - 
PI.  iim.  32,  7—9.  —  §§  42,  43:  Diosc.  II  55.  PI.  iun,  38  3—4  - 
g  43:  Dioac.  11  54.  cfr.  Marc.  27,  51.  —  PI.  iun.  52  16-19 
Marc.  27,  7fi. 


1  iiarii  Ei  -rices  dT.  turi  T,  |  i'auantiae  V. 
modico  Ere.  miito  r.  |  ipse  fa.cies  iliite  J.  3  uritur  Sxi 
adu-  V.  uruntut  rT.  |  aquis  It.ii.  an  igoi'/  cfr.  XSTV 4h. 
(flammis  Seren.).    |    occipentur  V.  5   fa,lia  T.    |    param  V. 

parunm  E.  (an  recti?  sed  efr.  « 103.  XXIII 41).  8  procedri 
TBr.  9  caeroaaao  V.  10  dunm  ll.G.  duorum  v.  ii  can- 
dido  duoruin  T.  I  temum.  ego.  trinu  r.  trum  E.  trimn  VBfi 
trito  d(?)y.  c/r.  PI  iun.  12  amnio  VB(E?)U.  |  Candida  E.] 
glntinare  VE'.  14  an  modico?    cfr.  nota  nd  XXVZ  123.\ 

et  lacte  v.a.S.  16  mitigatur  E.  IG  con  trita  X.  17  ia- 
lata  E.  18  itaque  ut  E.  19.  30  haemorrhoidaa  d.  -dia  i). 
■dum  V.  eraorroidas V'E,  baemoro-B.  nemo  ro-V.  20  raor- 
stti  ego.  -sum  ll.v.  cfr.  XX  50.  an  potins  moreibns  (eorrtipttm 
'k  taoTfauF)?  \  et  cruAma  B.S.  cTuRi&a.'^.  'IV  M^aicaB 
Ipnibos  om.  E.        -21  et  v-  *%*!  '^  "^^^  '^9'^  *  ™  '    " 


IBEdE] 
excreantibus  v  ovorum  lutea  in  vini  tiemina  cruda  sor- 
bentur,  dysintericis  cum  cinere  putamiiiis  sui  et  papa- 
yeris  suco  ac  vino,  danlur  coeliacis  cum  uvae  passac 
pinguis  pari  poudere  et  malicorii  per  triduum  aequis 
iporttonibus,  et  alio  modo  lutea  OTorum  m,  lardi  veteris 
et  mellis  quadrantibus,  Tiiti  veteris  cyathis  m,  Irita  ad 
crassitudinem  mellis  et,  cum  opus  ait,  abellanae  nucis  44 
magnitudiae  ex  aqua  pota,  item  ex  oleo  fricta  terna,  totis 
ovis  pridie  maceratis  in  aceto;  sic  et  lieDtericis,  saugui- 
nem  autem  reicieutibua  cum  III  cyathis  musti.  utuntur 
isdem  ad  liventia,  si  vetustiara  siut,  cum  bulbis  ac  melle. 
sistunt  et  menses  mulierum  cocta  et  e  vino  pota,  iufla- 
tiones  quoque  vulvae  cruda  cum  oleo  ac  vino  inlita.  utilia  46 
Bunt  et  cervicis  doloribua  cum  auserino  adipe  et  rosaceo, 
gedis  etiam  vitiis  indurata  igni,  ut  calore  quoijue  prosint, 
et  condylomatis  cum  rosaceo;  item  ambustis  durata  iu 
aqua,  mox  in  pruna  putamiuibus  exustis,  turn  lutea  ex 
rosaceo  inlinuntur.  Hunt  et  tola  lutea,  quae  vocant  sitista, 
cum  triduo  iucubita  tolluntur.  stomachum  dissolutum  con- 
firmant  pulli  ovorum  cum  gallae  ttimidio  ila,  ue  ante  u 
boras  alius  cibus  sumatur.  dapt  et  dysintericis  pullos  in 
ipso  ovo  decoctos  admixta  vini  austeri  hemina  et  pari 
modo   olei    polentaeque.   —   Membrana   putamini  detracCa  46 


NAT,  mST.  XXrS  3  (II)  383 


§  44:  PI,  i 

8— n. 


1  quinque  /(,  ii.  3   cum  ciflere  iTtH  cum  P.     ouum 

(cum  r)  cineris  VE.  cum  inira  E.  cum  iure  c,  4  pai*e  H.  | 
malicorio  v.a.H.  5  trium  ll.v,  6  tribua  II. v.  |  trita  oin. 
TE',  8  magnitudinis  V,   |  fricea  E,  9  aic  et  TBdG. 

lie  et  in  Er.  aic  et  illita  v.  |  lientericis  d(P)ir.  cfr.  Ccls.  Ill 
p.  39.  IV  23.  lieni,  Ericis  (-ci  E)  rl.  lieniois  v.  djsent«ri- 
eia  PI.  tun.  10  ater  (pro  autem)  E,  |  tribus  ll.i:  \  muati  v. 
mixti  U.  Ven.  tl  Gunt  £,  li  coctae  E.    -te  r.   otii,  B.  | 

e  (ex  «)  uino  dEr  e  coir.  D.  in  uino  V»S,  iu  eo  ino  V,  in 
fo  uino  f.        13  ac  Sb{D).    aut  rlfJT.        15  durata  'Sv.a.H. 

16  durata  H,!!.    decocta  Pi,  jim.  |  in  H.Tf*.>(H).    ex  ff. 
-17  cum  E.  I  ex  Bdv,    et  r.        18  illinunt  d.  |  eitista  TBEe(if). 
'icista  iVen.    -ti  T.    sohista  (B)C.    aynchyta  P. 
33  pntaminis  E(?)tr,a,S,    -anei  'E. 


1-     » 


384  PLINI  SECUTTOl  (VBdi 

sive   criido   sive    cocto    labrorum   flsauris   medetur,    puta- 1 
minis  cinis   iq   vino  pot  us  sanguinis  eniptionibus.     com- 
.  huri  sine  membraoa  oportet.    sic  lit  et  dentifricium.    idem 
cinis  el  mulierum  menties  cum  murra  inlitus  sislit.    flrml- 
tas  putamimim  tanta  est,    ut  recta  nee  vi  nee   pondere  k' 
ullo   franf^antur  nee  nisi    paulum   inllexa    rotunditate.   — 

47  Tota  ova  adiuvant  partum  cum  ruta  et  aneto  et  cumino 
pt)ta  e  vino,  scabiem  corporum  ac  pruritum  oleo  et  cedria 
mixlis  lollunt,  ulcera  quoque  umida  in  capile  cyclamino 
admixt^.  ad  pum  et  sanguinis  excreationes  ovum  crudumm 
eum  jiorrl  seelivi  suco  parique  men  sura  mellis  Graed 
ralefactuni  hauritur.  dantur  et  tussientibus  cocta  et  triuj 
cum  melle  et  cnida  cum  passo  oleique  pari  modo. 
funduntur  et  vlrililatis  vitiis  singula  cum  ternis  cyathl 
passi  amyliqne  semiiniia  a  balneis;  adversus  ictus  i 
pentium  cocta   tritaque    adieeto   nasturlio   inliniintur. 

4S  Cibo  quot  modis  invent,  notuni  est,  cum  Iransmeent  f 
cium  tumorem  calfactuqne  obiter  foveant.  nullus  est  alii 
cibuB,  qui  in  aegritudine  alat  neque  oneret  simulque  i~ 

40  potus  et  cibi  habeat.     maieratorum  in  accto  molliri  did 

10, 1B7  muH  putaman;   talibus   cum   Tarina   in    panem    subact' 
coeliaci  recreanlur.    qutdam  ita  resoluta  in  palinis  torretl 

g  47:  Seren.  624,    PI.  iun.  13,  1,    Marc.  4,  G 
4_7.  —  Seren.  297.    PI.  iun.  37,  14— IC.  —  g  49:  Seren.  4 
—490.    P].  iun.  68.  14—17.  —  Seren.  646.     Marc.  27,  71. 
Mara.  37,  77  (110.  68). 

1  labrorum  em.    cfr.  nota   ad   XXIV  14.     -bionun  UM 
{nvgquam  alibi  a  Plinio  pofitutii).  S  cibi  {pro  einisj  B. 

2.  S  coDiburere  dT.  3  id  ert  V.  4  et  BBf,     ciet  " 

eum  T.  I  halitUH  VdT.  litus  S<.        6  panlulum  v.a.8.   cfr.  f 
ad  XXVIII 133.        7  tosta  T.  |  curata  V.  |  anetho  T(?)dtj. 

8  eeilra  TH'd,        9  toUuntur  d.        10  ad  V'Eae,   ao 
14  ai  singula  E.  aingulia  V'B',      14. 15  cyatbis  passi  ejo.  , 
U.v.    paasi  cyathifl  C.  (nn  ternia  heminia  pasei?).        16  amiiL 
lique  V(E?)i>.    |   adueraia  V.  IT  cibo  G.    -bos  ll.v.   \    qud 

Vd.   t  iubent  V,   |  transmetent  E.     -mittant  v.     "  "~  ' 

njore  E,  19  aegritudinein  E.   [  uini  E.    u 

SO  0.0  iv.a.S.  I  cibus  TE'.        21  pane  Ei'.n.H.   efr.  i 
ad  XXVIIISm.ZQi.       W  VB.tea\aT.  \'WTT6rv-S.v.i).  "      - 


dEi  NAT.  HIST.  XXIX  3  (11)  385 

utUius  putiinl,  quo  genere  noD  alvos  taDtum,  sed  et  men- 
ses feminarum  sistunt,  aut,  si  maior  sit  impetus,  cruda 
cum  farina  et  aqua  hauriuntur.  et  per  se  lutea  ex  iU 
decocuntur  in  aceto,   donee  indurescant,  iterumque  cum 

5  triCo  pipere  torrenlur  ad  cohibendas  alvos.  fit  et  dysin-  50 
tcricis  remedium  singulare  ovo  efTuso  in  fictile  novum 
ciusdemque  ovi  mensuraj  ut  paria  sint  omnia,  melle,  mox 
aceto,  item  oleo  confusis  crebroque  permiitisj  quo  fuerlnl 
ea  excellentiora,  hoc  praesentiue  remedium  erit.  alii  eadem 
10  mensura  pro  oleo  et  aceto  resinam  adiciunt  rubentem  vi- 

■  numquej   et  alio  modo  temperant,    olei  tantum  mensura 
pari  pineique   corticis  ii   sexagensimis  denarii,   una  eius 
quod  riium  diximuB,  raeUis  obolis  v  simul  decoctis,  itaM,ai 
ut  cibus  alius  post  lUi  horas  sumatur.     torminibus  quo- 
,  16  que  multi  medentur   ova   bina  cum   alii   spicis  im   una 

Iterendo  vinique  hemina  calefaciendo  atque  ita  pntui  dando. 
et,  ne  quid  desit  ovorum  gratiae,  candidum  ex  as  ad-  51 
mixtum  caici  vivae  glutinat  vitri  Iragmenta;  vis  vero  tanta 
est,  ut  lignum  perl'usum  ovo  non  ardeal  ac  ne  vestis  qui- 
aa  dem  contacta  aduratur.  de  gaUinarum  autem  ovis  tantius 
locuti  sumus,  cum  et  reliquarum  allium  resteut,  magnae 
utilitatis    sicut  suis  locis  dicemus. 


§  60:  Marc.  27,  38.  —  27,  53.  107.  —  §  61:  laid,  XII  7 


i.S.  Ian  recte?).  |  per  ae  luta  VB' 
X  (et  B)  his  rS.  4  decocuutur  ego. 
■-      --'■    ""•      '  ■    '  ■  v'B'l 

mre  ouo  Mm.  E.  j  ut  (pro  in)  V.  \  fictili  nouo  r  e'corr.  Bi).a.S. 

7  pariae  V.  10  leOnam  v.  rei  unam  E.  -na  V  i.  reuiu  S, 
-ioa,  r.    I   dicunt  7d.  10.  11   umiinque  Td.  11  disl.  sus- 

tulit  S.   I  alio  V'Etv.     a,  r.  |  iutemperant  B.   |  mensuram  E. 

12  dnabus  ll.v.  \  denarii  i.  -rie  E'.  -riae  T'.  -riorum  rv. 
-ri  a«  D.  IS  qno  Er  cum  ras.  \  rhum  i'J!tVen.(R).  rhuunt 
v.    rhna  v{D).    fcralii  V'Kr  in  ras.  \  quinque  ll.v.  \   decooti  B. 

14  alius  om.  VE'H.   eed  cfr.  §  45.  \  qnattuor  n.v.        15  me- 
dest  7.    I    allii  (aliis  v)   piscis  iv.a.H.    \    quattuor  ll.v. 
15.  16  una  terrendo  VB.    uterendo  E.         16  potui  dando  r.Ti^ 
potaudo  r.      IT  desit  ouorum  dErv.    de  estiuorum  (aest-T 
lia  II.   hiaZ!.  C,        18  uiuae  dEu.   ut  t.  \  ^V-qImi- "      "■" 
SI  alitam  de  ouia  anguia  reatentB..  \  m^ftaa'^ 


386  C,    PLim  SECtJNDI  [vb9 

52  (12)  Praeterea  est  ovorum  genus  in  magna  fama  Gd< 
liartuu,  omissum  Graecis.  angues  enim  nunierose  con- 
Toluti  salivis  faucium  corporumque  spumis  arlifici  con- 
piexu  glomeraat;  urinum  appellatur.  Druidae  sibills  id 
dicunt  in  sublimu  iactari  sagoque  oportere  intercipi,  oe 
tellurem  attingat;  profugere  raptorem  eqiio,  serpentes 
enim  insequi,  donee  arceantur  amnis  alicuius  interventu; 
experimentum  eius  esse,  si  contra  aquas  fluitet  vel  aura 

53  vinctum;  atque,  ut  est  Magorum  sollertia  occultaDdis  fran- 
dibus  sagax,  certa  lima  capiendum  censent,  tamquam  con- 
gruere  operationem  earn  serpenlium  humani  sit  arbitriL 
Tidi  equidem  id  ovum  mali  orbiculati  modici  magaitudine, 
cnista  cartilagineis  vehit  acetabulis  bracchiorum  polypi  cre- 

64  bris  insigne.  Druidis  ad  victorias  litium  ac  regum  aditm 
mire  laudatur,  tantae  vanitatis,  ut  habentem  id  In  lite  b 
sinu  equitem  R.  e  Vocontiis  a  divo  Ciaudio  principe  io- 
teremptum  non  ob  aliud  sciam.  hie  tamen  conplexus  an- 
guium  et  frugifera  eormn  concordia  in  causa  videtur  esse, 
quare  exterae  gentes  caduceum  in  pacis  argumentis  circum- 
data  effigie  anguium  fecerint;  neque  enim  cristatos  esse 
in  caduceo  mos  est. 


cfT.  §  55.  -at«9  rv,         2  anguis  V'E'.  [emm  ego.    ea  VaEtj{2)). 
eo  d.   del.B.  |  numerOBe  ego.    cfr.  XXV 167.    -ro  est  VBd. 
(-roH  t>)  est  ouorum  Eti.   -ro  aex  D.    innumeri  aestate  C  ew 
an  vera  inter  aese?    cfr.  X  169.         2.  3  conuolutia  Td. 
Inti  S.         3  saliuie  Riv.    aalah  E.     ad  huiua  V.  |    artifi  1 
-ficii  (artef-  E)  V'E.        4  glomerant.  urinum  ego.    cfr.  7~ 
158.    -rant,  nranium  Z),    -rantur  in  unum  i,    -rantnr  (-r 
annnm  {//nnum  T'.    annunt  V'.    angninum  v)  rv,  |  appellatD 
E'd.    apellantum  V.    -tur  V.  5   aublimen  V. 

tur  V.  8  fluaitet  T.  9  cinctum  v.a.G.  1 

11  operatione  (-tone  V)  ea  TR".  |  arbitri  SES. 
id  V'E.   I    idoum  V.    j    orbiculatim  Viv.a.C   ]   modice  V. 
13  uartilagineis  D.    -nie  drv.    -lagia  TB,   -icula^inia  S.   |   i_. 
T.  I  e  tabulis  d.        14  iuei^  D.  |  dist.  D.        15  laudauta 
V'E.  16   aequitem  E".    -letenj  E'.    ue  quiritem  d.    ' 

contiia  G,    euocaatiia  E.    -tia  dr.    -tern.  rl.    -catum  v 
TE'd         17  ob  e.    ad  Er.  oi».  r.  \  aciam'  dT.         IB 
tomm  E.    eft'eratorum  IH?)c.w.S,  \  <iotiwta:\'iK  I.  V  ^ 
MJ)-        20  angnimV. 


-VKdE]  NAT.  HIST.  XXrX  3  (12—13)  387 

(13)  De  anserum  ovis  magnae  utilitatis  ipsoque  anscre  56 
dicturi  hoc  Id  Tolumine  debemus  honorem  et  Commageuo, 
clarissimae  rei.    lit  ex  adipe  ansenim  —  alioqui  celeber- 
rimi  usus,  set  ad  hoc  in  Conunagcne  Syriae  parte  —  cum 

11  cinnamo,  casia,  pipere  albo,  herba  quae  Commagene  vo- 
catur,  obnitis  nwe  vaais,  odore  iucundo,  utilissimum  ad 
perfrictiones,  convulsiones,  caecos  aut  siibitos  dolores 
omniaque,  quae  acopis  curantur,  uuguenttunque  pariter  et 
medic  amentum  est.    fit  et  in  Syria  alio  modo,  avium  adipe  5<i 

lO  curato  ut  dicemus,  additis  erysisceplro,  xylobalsamo,  phoe-  lu 
nice,  item  tuso  calamo  singulorum  pondere  quod  sit  adipis, 
in  vino  bis  aut  ler  sub ferve facto,     fit  autem  hieme,  quo- 
niam  aestate   non  glaciat  nisi  accepta  cera.     multa  prae- 
terea  remedia   sunt  ex   anserej    quod  miror  aeque  quam 

5  in  capris,  namque  anser  corvusque  ab  aestate  in  autnm- 
niim  morbo  conflictari  dicunlur. 


3  commageno  TS.  cum  nmguae  V.  commageaorum  d(?)Br 
e  corr.  v.  S.  i  diM.  J.  3  aJiquj  TKd.  1  set  ad  ego. 
est  ad  Be(D).  est,  a,t  v.  est  sed  in  r,  eed  in  riS.  |  in  om. 
ST.  {  commagiae  V.  |  suriae  Tr.  susuriae  Bd.  |  est  ad  —  ^arte 
M»»CM  inclusit  D,  5  cinnamomo  VETS  cfr.  X  55.  (  pipere 
Si>.  piceie  t.  ulcere  B.  cicere  r.  6  obniifi  d,  |  iucnnde  V. 
-di  E.  7  praefictiones  E.  8  omnia  (eumpta  d)  cj^uaeque 
Va.  I  acopis  dw.  -piisVES.  -pus  E.  cfr.  §  115.  XXIU  89. 
157.  XXXI 92.  105.  XXXII 140.  XXXVI 152.  Celt.  V  34. 
Scrihm.  156.  161.  306  extr.  368  rd.  \  &  Viv(S).  ttc  E(?)G. 
om.  E.  9  adipe  auium  B(?)v.<i.i).     auium  aut  cum  d. 

10  dicemus  llv{J).  diidmus  S  coll.  XXVIII  143.  \  erjsi- 
utreptro  d,  eriaceptro  'V'v.a.B.  aeriac-  B.  ceitro  V.  om.  E'.  [ 
Ijiobalflamo  V.     luo-  i.     lyao-   R'.  10.  11   foenice  V. 

11  item  tuso  ego  e  Diose.  taso  it«m  Il.v(_D).  elate  item  B 
e  Diose.  \  quod  S.    quid  E'.    qui  re.    an  quo  sit  adips? 

il.  1'2  adipis  in  S.  -pisci  E.  -pie  cum  B.  -pis  rJ.  12  sub- 
feruefacto  ego.  -tii  (ferref-  E")  TEdTflf.  -tuB  E.  -tis  p.  efr. 
XII 139.  XIV  85.  114.  XXJI 137.  \  fiat  V'Ed,  IS  gla- 
tiat  T.  14  remedia  om.  K'd.  J  ex  misere  d.  ex  imia  aere  T. 
de  mejuio  cfr.  XXXIV84  (esimieV^  16  in  capria  Y'ErGCDV 
panciiaria  rT.  Panchaica  {vel  in  Eftncbaaw'^  ■!  coU,  ^"iS  t^. t  ^ 
in  corais  p.  /  ansere  E,  (cum  anaeie  c.ti.G"!- 


388  C-  PLKl  SECUSDI 

57        4.  (14)  De  ansenim  honore,  quein  memere  Galloniffl 

tn,Miit  CapUolimn  as<^nsu  deprelieoso,  dixLmus.  eadem  de 
causa  Bupplicia  annua  canes  pendimt,  inter  aedem  Iu?eD- 
tutis  el  Summani  titi  in  furca  sabucea  arnio  tisi.  sed 
plura  de  hoc  animali  dici  coguni  priscorum  mores. 

K  Cstulos  lactentes  adeo  puros  eKistimabant  ad  cibum, 
ut  etiam  placandls  numinibus  hostianim  vice  uterenlnr 
iis.  Geoitae  Manae  catulo  res  divina  fil,  et  in  cenis  deum 
etiam  nunc  pooitur  catuliaa.  aditblibus  quid  em  epulis 
relebrem  Tiusse  Plauti  fabulae  indicio  sunt,  sanguine' 
canino  contra  toxica  nihil  praestantius  putant;  yomitionej 
quoque  hoc  animal  monstraese  honuni  videtur,  el  alto.' 
usuE  ex  eo  mire  laudatos  referemus  siiis  locis.  nunc  ad 
inatilutum  ordinem  pergemus, 

59  (15)Adversus  serpentium  ictus  efficacia  habeotur  limum 
pecudis  recens  in  vino  decoctum  inlitumque,  mures  dissecli 
inpDsiti.    quorum  natura  non  est  spernenda,  praecipue  in 

i];H^adsensu  sidemm,  ut  diximus,  cum  lunae  lumine  tibrarum 
numero  crescenle  atque  decrescente.  tradunt  Magi  lock 
nere  muria  dato  porcis  in  fico  seqiil  dantcm  id  animd 
in  homine  quoque  similiter  vale  re,  sed  resolvi  cyath 
olei  poto. 

%  58:  Plautua  in  Satnrione  ap.  Paul.  Diao.  p.  i£,  a.  - 
Secen.  864.  PI.  ion.  107,  24.  —  Cic.  de  noit.  deor.  11  50,  126  - 
g  69:   PI.  iun.  Ill,  3,  i. 

2   capitolio   afcenso  (ace-  d)  VB'd.  i   sambucea  ILiP 

v.a.J.  I  armo  VRiTiP)S-  arbore  iv.  -rea  E.  |  fina  VH. 
6  laetantes  Tfi.  j  cibus  T',  -bos  V'.  7  nominibas  T. 
a  Kenito  mane  v.a.H.  9  'etianmum  v.a.D.    \   catiliaa  '. 

caelinaT'.   tadina  d.  {  aditialiboa  VBd(r.   adiicia- £.    addttak 
E.   -ita  ta- p.a.B.   cfr.  X  i5.        10  celebre  ii(J).   -lea  U.S(B 

11  praestiua  V.  |  putant  VJLitlH.  -atur  £v(J)).  |  nomj 
tione  V.  13  laudatus  V.  14   institutmn  B.    cfr.  IV  9: 

-litis  T.     -uti   tS.     atatutnm   d(?)Bv(D).     (aji   potius  i&stitnt 
operis?    efr.  XXXV 15- 39.  53.   XXXVII 1.    II  S3.  118). 
16  hictus  r  in  rag.        17  praecipua  T.  {  et  Impositi  i(i)v.a,l 

le  adsensu  YG{S).  -sub  X.  adTceusu  B.H^)v{H).  (  luiniq 
lunae  B!).a.S(D),  |  fiWtum  V.  ao  dato  Av.  -tur  VB.  -ti  E.t 
si  qui  tantem  id  animali  E.  ^1  ^alai  y'U'T.  an  reaola 
aimf   efr.  XXVUIU.    XXVLU  82.  lie.  XXlY  a*.         ^ 


TEdE]  NAT.  HIST.  SXIS  4  (14-17)  389 

(16)  Mustelanini  duo  genera;  alterum  silvestre,  distans  60 
magoitudine,  Graeci  vocant  ictidas.    harum  fel  contra  aspt- 
das  dicitur  efScas,  cetero  venenum.    baec  autem,  quae  in 
domibus   nostris  oberrat   et   catulos   suos,   ut   auctor  est 

E  Cicero,  cottidie  transfert  mutatque  sedem,  serpentes  per- 
sequitur.  ex  ea  inveterata  sale  denari  pondus  in  cyathis 
m  datur  percussia  aut  ventriciiliis  coriandro  fartus  in- 
veteratusque  et  in  vino  potus,  et  catuliis  luustelae  etiam 
efflcacius. 

10        (17)  Quaedam  pudenda  diclu  tanta  auctorom  adsevera-  61 
tione  com  mend  antur,  ut  praelerire  fas  non  sit,  siquidem 

I    ilia  Concordia  renim  aut  repugnantia  medicinae  ^gniuitur, 

I  veiuti  cimiciun,  animalis  foedissimi  et  dictu  quoque  fasti- 
diendi,  natura  contra  serpentium  morsus  et  praecipue  aspi- 

is  dum  valere  dicitur,  item  contra  venena  omnia,  argumento, 
quod   dicant   gallinas,   quo   die   ederint,   non  interfici  ab 
aspide,    carnesque    earum   percussis   plurimum    prodesse. 
ex  lis,  quae  tradunt,  bumanissimum  est  inlioere  niorsibus  62 
cum  sanguine  testudinis,  item  snffitu  eorum  abigere  san- 

so  guisugas  adhaerentes  baustasque  ab  animalibus  restinguere 
in  potu  datis.    quamqiiam  et  oculos  quidam  his  inungunt 

§  60:  laid,  XI]  3,  3.  —  Ariatot.  h.  a.  IS  6  eitr.  —  Cicero 
in  Admirandorum  hbro  (?).  cfr.  Plaut.  Stich.  Ill  2,  4a.  —  PI. 
iun.  108, 1.  DioHC,  H  27.  Ttepl  top.  19  extr.  NicBmd.  ther.  689.  — 
§61:  Diosc.ll36.  eiipor,  n  120.  —  §62:  cfr.  Plin.  XXSII124. — 
Colum.  VI  18,  2.  Geop.  XIH  17,  Marc.  16,  95.  Dioac.  n  36. 
Geop.  SVI  19. 

1  diBtans  YiTl{P)H.     -trans  B.     -tant  Eii(U).    efr.  leid. 

4  et  om.  TB'.         6  in  om.  B.     an  in  iiini?    cfr.  Dmwc. 
7  tribue  ll.v.   |    datua  E.     -tis  r.  |    percusBus  E.   |    faTtus  E. 
partuB  d,        7.  8  inueteratuaque  Bif(Z)).  cfr.  Diosc.    -atuB  tS. 

6  et  catulna  Em.  cfr.  §  104.  et  catnlu  r.  e  catulo  J. 
es  catulis  D.  8.  9  etiam  efficaciuB  om.  E.  11    prae- 

teriri  A.  14  contra  om.  7'B'.  16  dicant  TBdTfif,  -cunt 
Bt)(a),  cfr.  §  63  et  CFWMuller  p.  6.  \  id  ederint  H?)v.a.3. 
deerit  E.  17  camesqoe  BdTfJT.    -niaque  V(?)S.    -nes  quo- 

que E«(i>).  18  iiB  M.     his  lie.    I   qui  T.   I   illinire  Ba(?)G. 

19  Buffito  E.        SO  dist.  B.  1  ab  Qm.^rB.'TS.       'tv  %»!««. 
AfET(P)S.    -tas  r.    -toa  v.  \  naam  ab  ow^?.  "ft.  \\ias,'^'^ 
hmngmit  Xv(J).     in  his  ung-  r.     '^as  \m?,-   " 


390  C.  PLINI  SECUNBI  [vndB 

Iritis  cum  sale  et  lacte  mulierum  auresijue  cum  raelle  et 
rosaceo  adniixtis.  eos,  qui  agrestes  sint  et  in  malva 
nascaatur,  crematos,  ciuere  permixto  rosaceo,  intundunt 
i  auribus.  cetera,  quae  de  his  tradunt  vomitionum  et  quar- 
tananim  remedia  aliorumque  luorborum,  quamquam  ovo  i 
aut  eera  aut  faba  inclusos  censeaut  devorandos,  Talsa  nee 
referenda  arbitror.  lethargi  tantum  medicinae  cum  argu- 
mento  adhibent,  quouiam  viucatur  aspidum  somniQca  \is, 
septenos  in  cyatho   aquae   dautes,    puerilibus   annis    qua- 

61  ternos.  et  in  stranguria  fistulae  inposuere.  adeo  nihil  u 
parens  ilia  rerum  omnium  sine  iugentibus  causis  genuit. 
quin  et  adalligatos  laevo  bracchio  binos  lana  subrepta 
pastoribus  resistere  nocturnis  febribus  prodiderunt,  diurnis 
in  russeo  panno.  rursus  his  adversatur  scolopendra  suf- 
fl tuque  enecat. 

6B  (18)  Aspides  percussos  torpore  et  soiuno  necant, 
nium  serpentium  minime  sanabiles.  sed  venenum  earm 
si  sanguinem  attigit  aut  recens  vulnus,  statim  interem 
si  inveteratuDi  ulcus,  tardius.  de  cetero  potum  q 
lihet  copia  non  nocet,  non  enim   est  tabiGca  vis; 

§  63;  Marc.  17,  34.    Seren.  899.  921.    Dioac.  11  36. — 
lOOS.    PI  inn.  91,  6—8.    DioHC.  enpor.  11  120.   —   §  64:   Dio( 
n  36.     Mare.  26,  101,   —   Ploreatinus  ap.  Geop.  XIII   14,  7 
§  65:    Nicand.  ther.  189.     PI.  inn.  112,   20  —  22.   —    cfr.   — 
XXVin  67.    Diosc.  IT  99.    enpor.  11 115.    Seren.  843.    Pl 
112,  9—11. 

1  tntis  cum  Sv.    contritis  (-iatiB  B')  rTf.  |  e  lacte  I. 
3  infimduutuT  £.  4  iis  n.a.H.    \    uomiiie  E.    -icae  v. a 

6  incluauE  T.  7  et  argi  V'd.    &  ar  R'.  |  tamea  ( 

tantum)  v.a.S.  8  ui  Td.  9  in  om.Eo.a.ff.  10  iatt 
guiriae  T.  atrangiiriae  [fistulaeque]  v.a.I{.  \  inpuere  E. 
12   alligatOB  TE'fS.    |    Bubrecta  VdE.  14  rusBeo   T: 

miss-  E.  roseo  dTfK,  -sa^aeo  v.  cfr.  XXI 166.  XXX  S 
panne  E.  15  necat  i{?)Sv.a.S.  16  percuasoa  Sv.  -seu 
-aao  r  18  aanguinem  AG.  -ae  VE.  -gui  E.  -guia  v.  |  a. 
git  ego  cum  vet,  Dal.  -ingit  ll.v.  \  interimit  iv.a.J.  cfr.  '. 
56.  90.  380.  XXXJJU  al-  (B'  sic  wftiouc);  contra  §  74. 
91.  XXIYlTi.  XXV 101.  19_BiTTfS.  s;iom.TV. 
19.  20  quantumlibet  B.  5.0  iiQ5\BAi\ati.  ■qjh^\.  4..  \  ■»«(&„ 

'.enim  R(?)G.    \  bia  TE, 


VEdE]  NAT,  fflST.  XSIX  4  (17— aO)  391 

Dccisa  morsu  earum  antmalla  cLbls  iDnoxia  sunt,  cunctarer 
in  prorerendo  ex  lis  remedio,  ni  M.  Varro  Lxxxm  vitae 
anno  prodidisset  aspidum  ictus  erficacissime  sanari  liausta 
a  percuss  is  ipsorum  urinu. 

(Id)   fiasilisci,    quern   eliam    serpentes    ipsae   fugiunl  SG 
alias  olfactu  necantem,  qui  hominem,  vel  si  aspiciat  tan- 
turn,   dicitnr  interemere,  saDguioem  Ha^  miris  lauJibus 
celebrant:  coeuutem  picis  modo  et  colore,  dilutum  ctnna- 
bari  clariorem  lieri.     attribuunt  ei   succcssus   petitionum 

10  a  potestatibus  et  a  diis  etiam  precum,  morborum  reme- 
dia,  Teneficiorum  amuleta.  quidam  e^  Saturni  sanguinem 
appellant. 

(20)    Draco    non    babet   venena.      caput   eius    limini  67 
iaDuarum   subditum  propitiatis   adoratione  diis  fortunatam 

16  domum  facere  promittitur,  oculis  eius  inveteratis  et  cum 
melle  tritis  inunctos  nou  expavescere  ad  nocturnas  ima- 
gines etiam  pavidos,  cordis  pingue  in  pelle  dorcadum 
nervis  cervinis  adalligatum  in  lacerto  couferre  iudicio- 
rum    victoriae    p/»rimum,    spondylum    aditus   potestatium 

-  §  67:  cfr.  Lnoani 


I  cunctare  E.        2  iia  n.   hie  H.C.  |  ni  om.Er.   nisi  dif.a.S. ) 
laem  Ecirem  v. a. 8.        3  prodidisaet  IS.   -eae  rv.  ]  aaaan 
ViTf{P)H.    de  basUiaco  sanari  B.    curari  En.  6  serpen- 

tia  T.   I   ipsae  T'fZr.    -si  T'dEru.     ef  B,  6   alioa  v.a.H.  | 

neoantes  d.  I  aipiciant  V.    -ciuat  VB'.        7  interemere  TJ, 
interim-  rv(D).    cfr.  §  65.  8   caelebrari  V.    |   calore  E'dT. 

-rem  V.  9   atlribuunt  5.     aut  tri-  VK.     aut  attri-  d.     tri- 

Ew.   I  ei  VdD.    et  Er  e  emr.     ei  et  e.  |    potitionem  E, 
10  a  ont.  S.    I    a  diia  (dia  BiS)  etiam  BEi>.     additis   etiam  d. 
odditi  Bed  iam  V.  10.  II  media  T'K'.  11  beneficiorum 

v.a.G.  I  amuleta  G.  maluieta  Vd.  mau-  B'.  manu-  r.  mu- 
nere  v.  \  qaidam  et  ego.  -dem  ad  B.  -dam  id  rv.  13  liminaV. 
lum-  B'.  11  proprietatis  TBd.  IS  iunctiw  V.  nint-  B'.  | 
paueaoere  Ec.n.S.  17  pingui  E.  18  alligatum  d.  all- B'. 
19  plurimiim  ego  et  dist.  primum  ll.v.  de  apondylo  efr. 
XXXII 116.  60. 15i,  de  verba  conferendi  XXri33.  XIX183. 
XXU102.  XXXTV 65.96.  XXXV 58.  79;  XXIII 139.  150. 
156-  XI  37.  XIX  134.  XX  37.  261.  XXII  83;  XI  238. 
XIX48.  {XXXV17S);  XIX  1.  SX  54.  X-^HL  1^ ,  fta  iftwJW' 
XXXVIT54.  /poteatatumBd(?")«.a.J.  cfr,  wbta  ai"S:S.T"iW-^^. 


392  C.  PLINI  SECUNDI  rvBil^ 

miilcere,  denies  eiiis  jpligalos  pellibus  caprearum  cen 
nervis  mites   praestare   dominog   potestatesque   exorabileu 

68  sed  super  omDia  est  compositio,  qiia  invictos  faciui 
Magorum  mendacia:  cauda  draconis  et  capite,  pitis  leoni 
e  fronte  et  medulla  eiusdem,  cqtii  victoris  spuma,  caun 
ungue  adalligatis  cervino  corio  nervisque  cervi  alteraatif 
el  dorcadis.  quae  coarguisse  non  minus  referet  quaii 
contra  serpentes  remedia  demonatrasse,  quoniam  et  haeS" 
illorum  reneficia  sunt,  draconum  adipem  venenata  fugiimt, 
item,  si  uratur  ichneumonum ;  fugiunt  et  urticis  tritis  ma  I 
ace  to  perunctos. 

69  (21)  Viperae  caput  iuposilum,  vel  alterius  quatn 
percusserjt,  sine  line  prodest,  item  si  quis  ipsam  earn  i 
vapore  baculo  sustineat  —  aiunt  enim  recanere  — , 
si  quis  exustae  eiusdem  cinerem  inlinat.  reverti  autei 
ad  percussum  serpentem  necessitate  naturae  Nigidin 
auctor  est.  caput  quidam  dissecant  scite  inter  aures  i 
esimendum  lapillum,  quern  aiunt  ab  ea  devorari  terriU 

70  alii  ipso  tolo  caplte  utuntur.    flunt  ex  vipera  pastilG,  < 


§69:  Seren,  828.  PL  inn.  Ill,  4—6 
(cfr.  Diosc.  n  18),    Galen,  de  antid.  I  6 


1  mulcecet  i.   olcere//  V.  |  alligatoa  VB'd,  |  capraeanun 
-reram  E'.    -ramm  E',        3  uinetoB  B'.        6  ungaes  E.    -tiib_ 
B(i')i;,a.S.   I   adalligans  Td.   om.  B'.  7  argoisse  dBr.a.JT.' 

referet  D  cum  Gron.     -fert   dw,     -ferret  VE.     regeret   E, 
8  contra  T  cwm  ras.  KtJ(S).    -raria  rltH.  \  serpentes  dErii(l]D 
-tie  VBfS.   -tibuH  S.  |  et  om.  Er.a.S.        9  illonmi  ego.     in( 
nun  TBir.     morbonun   dZr,     magorum  D.  \   ueneficia  VK<i 
cum  B.     ben-  Xv{D).         10  item— fugiunt  om.  E.  |  at 
TEff.     inrature   d,     nira-  T.     uinia   v.  J   fugiunt  om.  v. 
urticis  (oricis  Tf.    urcis  E)   tritis  ll.TtH.     cutia  cinere 
II  peiusctis  TE.        12  oipera  T.  |  quamque  E.    qaemqae  T 

14  naculo£  E.  {  sustineaat  T*.  -nea  T',  nsua  tiueaut  X. 
lec&aeie  eoKi.  S  awtore  H  ex  XXVIU 19.  praec-fl.Tff.  pmi 
canere  G.  ftitiu^  praecinere  v.  16  eiug  B(?)Eu.o.S.  | 
rem  v.     -re   U.J.     cfr.   CFWMalkr   v.  S6.  16   8erp< 

VBdc{S).     -tiam  E.    -tea  C   |   necessitatem  E.  17   quidi 

dem  r(?)S.    quid  e.  \  acite  ^it.    st^ftm     "" 
lenduoi  7.    eiimeii  I. 


I    VBdE]  NAT.  mST.  XXrS  4  (20—22)  393 

'  theriaci  vocantur  it  Graecis,  ternis  digitis  meDsura  utrim- 
que  amputatls  exemptisque  interaDeis  et  livore  spiaae 
mlhaerente,  reliquo  corpore  id  patiaa  es  aqua  et  aneto 
discocto  spinisque  esemptis  et  addita  similagine  atque  ita 
B  in  umbra  siccatis  pastillis,  quibus  ad  multa  medicamenla 
utuntur.  signilicandum  videtur  e  vipera  tantum  hoc  fieri, 
quidam  purgatae  ut  supra  dictum  est  adipem  cum  olei 
sextario  decocunt  ad  dimidias;  ex  eo,  cum  opus  sit,  ternis 
stillis  additis  in  oleum  perungimtur,  ut  omnes  bestiae 
10  fugiant  eos. 

.  (22)   Praeterea  constat  contra  omnium  ictus  quamvis  71 

iinsanabiles  ipsarum  serpentium  exta  inposita  ausiliari, 
eosque,  qui  aliquando  viperae  iecur  coctum  hauserint, 
numquam  postea  feriri  a  serpente.  neque  auguis  vene- 
15  natus  est  nisi  per  mensem  luna  instigatus,  et  prodest 
vivus  conprefaensus  et  in  aqua  contusus,  si  foveantur  ita 
morsus.  quin  et  inesse  e?  remedia  multa  creduntur,  ut  72 
digeremus,  et  ideo  Aesculapio  dicatur.  Democritus  qui- 
dem  monstra  quaedam  ex  his  confingit,  ut  possint  avium 


I  quateroia  I  (?)  C  tnim  B  coll.  §  ISl.  \  mensara  ego.  cfr. 
Ttota  de  pondere  ad  XXVI 28.  -lae  TfS  coll.  §  121.  -re  vr. 
•ren  S.  -reut'T.  om.  d(?)e.  de  E  non  eonelat.  1.  2  utrimqne 
dTfrj).  tur  imque  F.  tur  inque  (i//que  V)  VH.  de  E  non  con- 
etat.         S  aneto  SETen.^S).    -tho  r(f)P.         6  uidetnr  opera  E. 

S  sexario  E.  aextana  V'B.  |  decocant  T.  9  penmgim- 
tur  Vrp.  -guentur  E.  -guitnr  V'd.  -gitur  E.  |  uestigiae  Vd. 
-gia  B,  del.  r  (i'«  marg.  al.  .  .  .  reliquis  abscisie).  10  effu- 
giant  r.     effaant  B.  11   onmiam  serpentium  BdC.a.D, 

12  serpentium  om.{V^)SJ.  \  auxiliari  — 14  postea  om,T'B'd(T?), 

14  negaut  feriri  dT.  15  raensem  B(?)i7.  -se  TE.  -see  dT. 
{an  primo  menBe?).  |  aed  Sv.a.S.  |  prodest  Y'dTu.  -deeat  V. 
-dee  B.  pia  deest  E,  16  et  dEir.  est  et  r.  IT  ei  v.  et 
BFE.  m  T  roe.  om.  i.  \  credereatur  TB'd,  18  digeremiiB 
y^ATtH.    cfr.  §  37.     dicer-  E,    -cemus  u.  19   monstrat 

v.a.G.  I  qaaedam  oi».  TB'T.  I  ei  his  (iis  v)  ll.O.  a*. 'A ■oisft. \ 
confiDglt  dlfp)/.  (fr.  XXXyn  195.  -\.^\.  ■^■'■«> .  Xc^  ■I'i 
-id  V.    aliter  XXXJV 108.    XII 11 .     de  wiy»A»  g^'V- ^  *^- 


394  C.  PLINI  SECUNDI 


sermoaes  intetlegi.  angu/s  Aesculapius  Epidauro  Roi 
advectiis  est  vulgoque  pascitur  et  in  domibus,  ac  nisi  in- 
ceadiis  semina  esurerentur,  non  esset  recunditati  «oniB 
resistere  ia  orbe  terranim.  pulcberrimum  anguium  geaus 
est  quod  et  in  aqua  vint;  hydri  vocaiitur,  duUo  serpea- 
tium  inferiores  veneno.    honim  iecur  serratum  [adversua] 

73  percusso  ab  t'is  auxitium  est.  —  Scorpio  tritus  stelioouia 
reneno  adversatur  fit  enim  e  stelionibus  malum  medi- 
camentumj  nam  cum  iomortuus  est  viuo,  faciem  eorum, 
qui  biberint,  lentigine  obducit.  oh  hoc  in  unguento  ne- 
cant  eum  insidiautes  paelicum  formae.  remedium  est  ovi 
luteum  et  mel  ac  nitmm.  fei  stelionum  tritum  in  aqua 
mustelas  congregare  dicitur. 

71  {23)  Inter  omnia  venenata  salamandrae  scelus  maxi- 
mum est.  cetera  enim  singulos  feriunt,  nee  plures  pariter 
interimunt,  ut  omittam,  quod  perire  coasclentia  dicuntur 
bomine  percusso  neque  auiplius  admitti  a  Terra;  sala- 
mandra  populos  pariter  necare  inprovidoa  potest,  nam 
si  arbori  inrepsit,  omnia  poma  inlicit  veneno  et  eos,  qui 

§  73  eitc.:  cfr.  Plin.  XXVIH  117.  —  %  74;  cfr.   Plin.  H  156 
estr.   laid.  XII  4,  36,  —  §§74.  75 1  cfr.  Theophr.  de  igne  §  60.  — « 

1  anguis  H.  -guaes  r'.  >guae  VB.  -gue  dTr.  otii.  £.  a.tq,liH 
anguia  v.  an  a,ngue  deuorato,  angois?  2  pafcitur  B(?)^| 
pare-  rT.  '2.  3  incendii  d.  -di  Y.  S  exurentur  T.  |  fecii^H 
oita  deorum  T'E*.  4  dist.  ego  cum  man.  Dal.   |  orbemlH 

tube  TJP.    (an  in  urbe.    terresmum  cet.l).  5  et  quod  ^| 

quod  v.a.S.  I    nulli  B.    -Ilia  iv.a.S.  G  wncos  ego  jwrn^H 

(an  veto  nee  aliud  adueraius,  ut  XXXII 35t).  7   percu^^l 

ego.  cfr.  §84.  -ssos  U.v.  |  iia  v.  bis  U.C.  \  aua  illtun  «3M 
{supra  scripto  uel  habile)  V.  |  acorpion  d.  |  tricns  B.  |  tel^H 
num  E.  stellionnm  xv.a.J  (-ut  infra  ubigue).  S  e  ego.  ^H 
VB.    et  e  dv.    et  ex  r.    ex  Xi>.   |  telionibue  £.  S   an  ^| 

uino?  cfr.  §  133-  contra  VII 138.  10  biberit  VE.J  lentiB 
ginem  VdE.  (an  rede,  wf  sit  faciei  scribendum?  cfr.  XXU  1^^^ 
XXTTT 134).    \   ab  d.  11   paelicum  ego.     cfr.   X  335  exin 

pelicum  ED.    -<ia///ai  V.    -cuam  d.    pellicum  ri'.    om.  B.     -^| 
12  ag  B'.   I  nitum  VE'.         16  interemunt  J.         17  amitti  B.'^B 
'     a  U.    ad  17. V.  j  terra  VD.    -ab  Erf.    -am  BdT.         17.  18  saliS 
ma/irfnae  E.        18  enecare  41.  \  i.n^to'axiMa  "J  I.       V^  ■jg'o'^ri.  tjB 


TBdKi  NAT-  HIST.  XXIX  4  (SS— 24)  39S 

ederint,  necat  Mglda  vi,  nihil  aconito  distans;  quic  immo  75 
si  contacto  ab   ea    ligno,   lopidi   crusta   panis    inponatur, 
idem  Teneliciiim  eat  vel  si  in  puteum  cadat,  quippe  cum 
saliva  eius   quacumque  parte   corporis,  vel   in  pede  imo, 

b  respersa  omnis  in  toto  corpore  defluat  pitus.    tamen  talis 
ac  tanti  veneni  a  quibusdam   animaliiim,  ut  subus,  man- 
ditur  dominante  eadem   ilia  rerum  dissidentia.     venenum  7S 
eius   restingui   primum   omnium   ab   /is,    quae   vescantur 
ilia,  verisimile  est,  ex  /is  vero,  quae  produntur,  canthari- 

lo  dum  potu  aut  lacerta  in  cibo  sumpta.  cetera  adversantia 
disimus  dicemusque  suis  locis.  ei  ipsa  quae  Magi  tradunt 
contra  incendia,  quoniam  ignes  sola  animalium  extinguat, 
si  forent  vera,  iam  esset  experta  Roma.  Sestius  vene- 
rem  accendi  cibo  earum,  si  detractis  interaneis  et  pedibus 

IS  et  capite  in  melle  serventur,  tradit  negatqiie  restingui 
ignem  ab  iis. 

(24)  E  volucribus  in  auxilio  contra  serpentes  primus  77 
vultur  est,  adnotatnmque  minus  virium  esse  nigris.    pin- 

cfr.  Plin.  X 188.  Seren.  104.  —  Aelian.  n.  a.  DC  23.  —  §  76:  cfr. 
Plin.  XXIX  02  eitr.  X  188.  achot  Nicand.  alei.  537.  —  Diosc. 
n  67.  —  §  77r  AeHan.  n.  a.  I  45.  Seren.  868,  PI.  iun,  110, 1.  — 
Seren.  848.    PI.  iun.  110,  6.  7. 


eo  TK.  I  lapidi  ego.  uel  pidis  T'd.  uel  pedis  EI>.  -de  p, 
uel  lapidi  bi  J.  ]  crista  T'BiJ.  J  iuponatui  ego.  inuouatur 
B'E,     incoc-  TV.     sed  locus  nondum  sanatus.  Z  id  enim 

beneficiam  E,   |   est  uel   hi  B(?)v(J!]).     est  ael  E.     et  bi  rttj, 

4  saliuas  E.    |   eius  in  dT.   |    quaquamque  B.  4.  6  imo 

rea  aspaa  i.    et  mores  (umorea  V)  apersa  T.  6  tanta  E. 

-ta  uis  v.a.K.  6.  7  conditur  V't.  -tor  B.  7  domante  G 
Dal.  cum  seqq.  iwtmt  D.  8  iis  v.  hie  U.C.  9  ilia  ex  his 
(iis  S)  H.  I  es  iia  (his  J)  uero  J.  ei  (rfe(.  r)  hia  uero  simile 
eat  {-Iia  aunt  Tp)  VBdTw.a.G.  om.Kff.  |  produntur  TBaB(ff). 
-dauturEff.   proba- D  c»in  Gro«.       10  potu  i'.  -tu  fl.  |  cibos  d. 

IS  si  dEri'.    sint  BF.  in  V  ras.  \  ease  VEFeii.  |  romae  V. 
rola  E.         14  parum  TE'd,         16  igni  TB'.   |  his  TBED. 
17  auxilio  Ew.    ■liiiim-Tf{P)H.  |  primus  T'f.   -mum  V'TE(j{D). 
-mi  {=-m;V)  Bdff.       18  uultur  eatT'Erp.    -reia  BT.    -w.'j^^-^*^. 
-rasdT.H.  JadnotatumV'rG.  -atvi.'fV'.  ■B.lwitt ,  -■4sA»m.^'o.\ 
que  ego.    quoque  ll.v.  |   an  nigri'i 


ten^ 


396  C.  PLINI  SECUNDI  [VaaJ 

narum  ex  a/is  nidore,  si  urantur,  fugari  eas  dicuat,  il( 
cor  eius  alilU  habentes  tutos  esse  ab  impetu  non  solum 
serpenttum,  sed  etiam  ferarum  latroDumque  et  regum  ira. 
76  (35)  Carnibus  gallinaceorum  ita,  ut  tepebunt  avulsae, 
adpositis  venena  serpentium  domantur,  item  cerebro  in 
vino  poto.  Panbi  gallinae  matunt  cerebrum  plagis  in- 
ponere.  ius  quoque  ex  fis  potum  praeclare  medetur,  et 
in  multis  aliis  usibua  mirabile.  panlherae,  teones  non 
attingunt  perunctos  eo,  praecipiie   si  et  alium  fuerit  in- 

79  coctum.    alvum  solvit  validiua  e  velere  gallinaceo,  prodestit 
et  contra  longinquas  febres  et  torpentibus  menibris  tre- 
mulisque   et  articnlariis  morbis  et  capitis  doloribus 
pboris,  inflationibus,  fastidiis,  incipiente  tenesmo,  iocinei 

80  renibus,  vesicae,  contra  cmditates,  suspiria.  itaqne  etii 
faciendi  eius  extant  praecepta:  eHicacius  coci  cum  olc 
marino  ant  cybio  ant  cappari  aut  apio  aut  bcrba  Merci 
riali,  polypodio  aut  aneto,  utilissime  autem  in  congiis 
aquae  ad  in  heminas  cum  supra  dictis  herbis  et  re&if 
ratum  sub  diu  dari,  tempcslivius  antecedente  vomitioi 
non  praeteribo  miraciilum,  qiiamquam  ad  medicinam  n 
pertincns:  si  auro  liquescent!  gallinarum  membra 
antur,    consumunt  id  in   se;    ita  hoc  venenum   auri 


§  78:  Higidius  de  anim.  E  apud  Gell.  VI  9,  6.  Celsua 
27,  3.  PI.  Jun.  Ill,  6—9.  DiOBC.  11  53.  63.  Petrichus  ap.  edu 
Nicand,  ther.  657.  —  g  79:  DioBC.  11  53.  (cfr.  Plin,  XXX  61 
Seren.  89S.  894.  —  §  SO;  Dioac.  11  63. 


1  alia  ego.    cfr.  Seren.   bia  U.  0.   iis  v.  ]  inrantur  (am.  si) 
6  malum  V.         7  iis  v.    kia  ll.G.         8  leonis  ED,    -neaq 
d(?)i).a.S.        9  eos  B.        12  morbis  et  S»{Z)).    -bis  in  rTt. 
13  inflaciombua  V.  inftammatlo-  Bv.a.B.  |  incipient!  v.a.l 
{an  recte?),   \   faatidiis  —  14  reoibaa  om.  TB'.         14   crudity 
'7'B.tJ.  15   efficaciuB  TTBZ).     -na   enim  r{f)V.   \   coci   ea 

7'ED.    coti  cum  V.    coctii  B.    coqui  cum  I(P)S.    cocti  en 
d(?)r.         16  c;;?bio  ll.V-     onico  coni.  H  e  Diosc.  |  sppio  T. 
16.  17  mercuni  alii  E,  17  uel  (aut  v)  polypodio   iv.a.B 

tribus  ll.V.  18  atqj  E.  |  aut  {pro  ad)  TBd.  |  tree  V'dBii 
res  r.  )  cum  om.  YE'.  19  tempeatiuiue  vet.  Dal  -tiuiB  H.i 
a» -tine  Bi?  cfr.  XXII 102.  XXVI  U,  t\  ift^oaiai 
'""'        ~'.    reliq-  T)  V'B'T. 


l 


NAT.  HIST,  SXLX  4  (34—26)  397 


at   gallinacei   ipsi   circulo    e    ramentis    addito    in    collum 
noil  canunt. 

(26)   Auxiliatur  contra  serpentes  el  columbai'um  caro  81 
recens  concerpta  et  hirundinum,  bubonis  pedes  ustl  cum 
G  plumbagiDe  herba.   nee  omiltam  in  hac  quoque  alite  exem- 
plum  magicae  vanitatis,  quippe  praeter  reliqua  portentosa 
mendacia  cor  eius  inpositum  mammae  mulieris  dormieiitis 
sinistrae   tradunt   efficere,   ut   omnia   secreta   pronuntiet; 
praeterea  in  pugnam  ferentes  id  fortiores  lieri.     eiusdem  S2 
10  ovD  ad  capillum  remedia  demoastrant.    quts  enim,  quaeso, 
ovmn   bubonis   umquam   vis  ere   potuit,    cum   ipsam   avem 
L    Tidisse  prodigium  sit?    quis  utique  e.xperiri  et  praecipue 
I    in  capiiio?    sanguine  quidem  puUi  bubonis  etiam  crispari 
^     capilliun  promittunt.     cuius  generis  prope  videri  possint  83 
16  quae  tradunt  et  de  vespertilione,  si  ter  circumlatus  domui 
vivus  super  fenestram  inverso  capite  adfigatur,  amuletum 
esse,  privatimque  ovilibus  circumlatum  Lotiens  et  pedibus 
suspensum  super  limen.    sanguinem  quoque  eius  cam  car- 
I     duo  contra  serpentium  ictus  inter  praecipua  laudant. 


I  ad  YD.  I  gallinaceia  ipais  Erw.a.S  |  caraentie  Brot. 
ex  ed.  princ,  -ti  dT.  sannentie  rv.  i  correpta  B'.  con- 
cepta  Imgd.  Dal.  5  plumbagine  B  coU.  XXV ISS.  pulba- 
Td.  bulba,-  B'f.  pulpa-  Sv.  cotr.  i  periit  margine  absciso.  \ 
alite — 6  magicae  [quoque]  om.E.  6  magicae  v.  -icae  quoque 
(tamen  T)  TBdT.    |   reliquaa  V'B'.   \   portentoaft  om.VK     a  B'. 

7  emendacia  V.  mendicia  R,  mediciua  S.  9  ferentes  !.-. 
-tia  lis.  ]  id  VBdTfS.  idem  Err.  |  fortioreB  Eu(D).  -tea 
rTfif.  10  euiio  B',     an  ex  ouo  (vel  ex  einsdem)?    |    ut 

{pro  ad)  K.  |   demooatrat  Ild(?).&'.  |  aut«m  (pro  enim)  v.a.D. 

II  uifere  TdTES.  uidere  B(?)c.  cir.  IX  69.  X  86. 
XI  89.  263-  XVI  SiS.  U  209.  V  i5  al.  |  quam  B.  cum 
tam.eii  v.a.G.  13  quis  om.  E.  16  UBBpertilioni  T.  -ouis 
E.  1  ait  et  d.  16  »uper  ego.  per  ll.v.  |  feneatras  T.  |  ad- 
figatur (affi-  T)  ego.  cfr.  XXXII  4i.  adfiguratnr  (at  fig-  d) 
Tlldt  infigatiir  Etc,  17  circomlatum  £ii{D).  -mraptum 
rTfjS.  IB  auspeuBum  TBdTlH.  -sum  suum  (e  dtttogr. 
turturin)  E.  -anm  sursum  (susum  D)  v.  |  super  limen  ego.  cfr. 
§  95.  XXVI 121.  XXXI 131.  XIX  115.  XXXIII 133. 
{XXX  51.  XXVU 143.  1X151).  super  limine  U.D.^vo. 
auperiimine   IS.     -nari   ti,     in  ettipeTQ 


398  C.  PLINI  SECDNDI 

84  (27)  Phalangium  est  Italiae  iguotuDi  et  plurium  gei 
laun:  unum  simile  formicae,  seA  multo  maius,  rufo  ca] 
rellqua  parte  corporis  nigra,  albis  guttis.  acerbior  hi 
quam  vespae  ictus,  vlvit  maxime  circa  furnos  et  mol 
in  remedio  est,  si  quis  eiusdem  generis  alteriim  perci 
ostendat,  et  ad  hoc  servaotur  mortiii.    inveaiuntur  et 

CO  tices  eorum,  qui  triti  et  poti  medentur;    iiiustelae  cal 

86  ut  supra,  aeque  phalangion  Graeci  voi^ant  inter  gem 
araneorum,  sed  distingunt  lupi  noDiine.  tertium  geniu 
est  eodem  phalangi  nomine  araneus  lanuginosus,  grandls-x 
simo  capite,  quo  dissecto  inveniri  intus  dicunlur  verai- 
culi  duo  adalligatique  mulieribus  pelle  cervina  ante  sDlis 
ortum  praestare,  ne  concipiant,  ut  Caecilius  in  com- 
mentariis  reliquit.  vis  ea  annua  est.  quam  solam  ei 
omni  atocio  dbiisse  fas  sit,  quouiam  aliquarum  recimditas  >i 

S6  plena  liberis  tali  venia  iadiget.  vocatur  et  rliox  acioo 
nigro  similis,  ore  minimo  sub  alvo,  pedibns  brevissimis 
tamquam  iiiperfectis.  dolor  a  morsu  eius  qualis  a  scor- 
pione,  urina  similis  aranei  testis,  idem  erat  asterion,  nisi 
distingueretur  rirgulis  albis;  hnius  morsus  genua  labe-' 
facial,     peior  utroque  est  caeruleus,  lanugine  nigra,  cali- 

§  84:  cfr.  AriBtot.  h.  an.  V  27.  achol.  Nicand.  ther.  '  „ 
§85:  cfr.  DioBcHes.  Hchol.  Nicand. ther.  734.  —  §86:  Nia 
ther.  716.  7-26.  729. 

1  pilurium  V.       2  malus  V.       3  nigris  S. 
intercursantibus  resperBum  (om.iS)  guttis  d(?)o.a.^(. 
uit  do,    iiiui  r,       6  cum.  mortui  inueninntur  'B.a.(P)B,  | 

7  qiii  triti  VRdT(P)if.     cotriti  B.     contr-  «.    (an 
auxiliantur  et  —  contriti  et  poti.  medentur  mustelae  oet.f 
et  muBtelae  v.a.S.    [    muatelae  —  8   supra  del.  D  CMwi    US 
sed    efr.   MuOer    emend,   V  i,  8  at   diximuB 

9  sed  —  nomine  om.V'H'd.  '~  '    ' 

11  ictus  V'E'.  I  dicuat  E. 
-ito  E.    -ita,  r.     atacito  Vd.     tac 
acino  D   cum  U  643  e  Nicand. 
v-a.B.    raci-  E.    rliagio  {-ion  C)  a 
v.a.B.       IS  inperfecti  V.  |  mosi  E. 
aranei  U643.    -neis  ll.v.   efr.  §132,  de  niendo  §  SS.  |  i 
£  e  Nicand.    -rtdon  Td.     -icion  i.     aaceAiwi  S. 
20.  n  iabefacit  AT. 


£  el 


■  a-m  NAT.  HIST.  XXIX  4  (27)  399 

ginem  conciUns  et  vomitus  araneosos.  etiEuimutn  deterior 
a  crabrone  plnaa  laatum  dilTerens;  hie  et  ad  maciem  per- 
ducit.   myrmecioD,  formicae  simills  capite,  aho  nigra,  guttis  37 

I  albis  distinguentihus,  vesparum  dolorc  torquet.  tetragnalhii 

c  duo  genera  liabent:  peior  medium  caput  distlnguente  linea 
alba  et  transversum  altera;  hie  oris  tumorem  faclL  at 
cinereus  posteriore  parte  candicans  lentior,  mininie  autem 
noxius  eodem  colore  qui  lelas  muscis  in  parietllius  latis- 
sinie  pandit,    contra  omnium  morsus  remedlo  est  gallina-  8S 

0  eeum  cerebrum  cum  piperis  exigiio  potum  in  posca,  item 
formicae  v  potae,  pecuduni  fimi  cinis  inlitus  ex  aceto  et 
ipsi  aranei  quicumque  in  oleo  putrefacti. 

Muris  aranei  morsus  sanatur  coagulo  agnz  e  vino  poto, 
ungulae  arietinae  cinere  cum  melle,  mustelae  catulo  ut  in 

5  serpentibus  dictum  est     si  iumenta  momorderit,  mne  re-  «a 
cens  cum  sale  inponitur  ant  fel  vesper tilionis   ex   aceto, 
et  ipse   mus   araneus  contra   se  remedio  est  divulsns  in-  89 
positus.     nam  si   praegnans   momordit,   protinus   dissilit. 


§  87;  NicBJid.  tiier,  7*7.  —  §  88:  Seren.  877.  PI  iun.  109, 
18.  19.  20.  4.  6.  —  g89:  DioBC,  1173.  TiepUop.  26.  eupor.IIiaa, 
Colum.  VI  17,  5.  Veget.V81,l.  PI.  iun.  109,  6.  G,  —  Seren.  880. 
PI.  iun.  109,  6.  7.  2.    Marc.  15,  47.    Aelian.  n.  a.  H  37. 


2  ^uwa,  V.  -nuae  E.  -nnas  (pen-  B)  TB.  peuuis  dT. 
8  capitis  VB'.  I  alnn  V'f.  albo  E.  |  njgram  X.  \  gat/yia  V. 
gatuB  H'.  i  dolorem  dr.  -ru  B.  [  tetragnathii  S  ex  Aelio. 
-gnanti  Er.  -gantii  v.  -gnantlji  hi  (i  V)  V.  -gnenti  lii  B. 
-granti  tii  d.  6  tranaueraum  TTfEij(S).  -cffii  B.  -eraa  d(7)C'. 
cfr.  §94.  I  oris  ru.  oraa  V'E.  pra.s///T'.  praeata  Bd'.  -tat  i\ 
an  praeaentem?  cfr.  §  50.  XVI  SI.  XXVIII  106-  53  al  \ 
tnorem  B'.  [  ad  V.  7  ciaereus  dv.  -reas  £r,  -reos  B.  -le 
hoa  V.  8  talaa  B.  9  remedium  Zv.a.S.  9.  10  gallina- 
ceum  d(?)Eru.  -ceoram  rTfS.  efr.  SlOQ.  101.  XXX  SI.  108. 
VIII 152  al.  11  quinque  ll.v.    \   illitua  iv.a.S.     intus  TK'. 

12  araneis  VB.  13  quagulo  V.  |  agni  e  uino  ego  e  PI. 
iun.  agne  nino  r,  ageuino  E.  anguinoVd.  a////uino  B.  agnino 
in  uino  V.  agnino  D.  \  potu  TB.  14  cinere  Ilv.  -rem  VB. 
•lea   £r.  15   iji   om.  d.   {   mordeat  E.  16.  16  mundo   re- 

cens  E,    an  mus  dissectus?    cfr.  (§91).    XXX  7G.  122. 
17  remedium  B.tH.  18   pmegiva,a  tj.     --nsLiftiBm. '^'^  -  \  Tsi.<^ 

Lgnordi't  om.  F'B'. 


400  C.  PLINI  SECUNDI 

Dptiinum,  si  is  inponalur,   qui  momorderit,   seil  et  a 
ad    liunc    usum    servant    in    oleo    aul    Into     circumUtq 
est    et    contra    morsum    eius    re  medio    teri-a    ex    orbi| 
ferunt   enim   non   transiri    ab   eo    orbilam    torpore   < 
dam  naturae. 

0  (28)  Scorpionibus  contrarius  maiime  iiivicem  std 
Iraditur,  ut  visn  quoigue  pavorem  iis  adi'erat  et  torpofd 
frigidi  sudoris.  itaque  in  oleo  pulrefaciunt  eum  et  H 
vulnera  perungunt.  quidam  oleo  illo  spuniam  argenta 
decocunt  ad  emplastri  genus  atque  ita  inlinunt. 
Graeci  coloten  vocant  et  ascalaboten  et  galeoten;  in  Itil 
non  nascitur.  est  enim  hlc  plenus  lentigine,  slridoi 
acerbi  et  araneis  vescitur,  quae  omnia  nostris  stelionil 
aliena  sunt. 

1  (29)  Prodest  et  gallinarum  fimi  cinis  inlitus,  dracoi 
iocur,   iacerta  divulsa,   nms  divulsus,    scorpio    ipse  i 
plagae  inpositus  aut   assus  in  cibo  sumptus  aut   potus  I 
meri  cyathis  n.     proprinin  est  scorpionum  quod   i 
patmam   non    feriunt,   nee   iiisi   pilos    attingere.      lapilij 
qualiscumqiie  ab  ea  parte,  qua  in  terra  erat,    adpostt 

§  90:  cfr.  Plin.  XXIS  73.  XI  90.  —  Aelian.  n 
Isid.  Xn  4,  38.  Scribon.  164.  Geop-  XHI  9,  7.  —  cfr.  Dioli 
eupor.  II  122.  —  Heajch.  a.  v.  KUj^iiTijc.  —  §  91 :  Dioac.  II  6'  "" 
eupor.  n  122.  uepl  iop.  23.  Celaus  V  27,  5.  Seren  " 
cfr.  Goop.  Xm  9,  4.  —  laid,  Xn  6,  4. 


1  ei  is  Tir(S),    ai  hia  TEd.    nisi  Er.    si  ff.  _    „_ 

t'(I>),    eat  Elf.   et  r.   (aw  est  contra  ^remedio  et  term?). 
4  tranaire  T.  7  ut  B/i.    om.  t.    \   iis  iv.    hia  rD.  g  i,^ 

TBS.    in  ea  E,    ita  ea  (eo  r)  d(?)t;.         9  an  quidam  in  {|| 
com)?  {  illoB  B.        10  a,d  om.  d.        11  colitene  E,  \  aecalaboq 
(-bunt  te  B")  neo  TE'd.  |  caleoten  V.    ale-  B',        12  an  1 
tiginia?  13  araneis  J3  c^im  U  6ii  coll.  Arislot.  ft,  a.  " 

(eed  post  uescitur).    herba  vet.  Dal.    uenoibus  eoni,  J.    (ai 
sc.  scorpionibus?).  |    omnia  a  d(?)e.     Bed  cfr.  XXIZ 153. 
16  inlinitua  VIA'.        17  araua  E.  |  ciboa  Bd.  |  aat  potua  d^j 
adpositue  r.  |  in  om.  Td.  18  dtiobua  ll.v.    tribus  I.  |  j 

(pro  eat)  VdT.  19  uiai  MHUct  emend.  V 5.     nisi  U.v.   |  r 

iosa  JI).  I  attjgere  W'lB.        ^0  o^a.^i'B.i.'o.    ofsa*  KD.  |  i 


VKdE]  NAT.  HIST.  XXrS  4  (27—30)  401 

plagae  levat  doiorem,  item  te&ta,  aicut  erat  terra  operta 
ei  aliqua  parte,  iDposita   liberare  dicitur  —  non  debent 
respicere  qui  ioponunt  et  cavere  ne  sol  aspiciat  — ,  ver- 
mes  terretii  triti  inpositi.     multa  et  alia  ex  his  remedia  92 
Eunt,  propter  quae  in  melle  servantur. 

Noctua  apibus  contraria  et  vespis  crabronibusque  et 
saDguisugis;  pici  quoque  Marlii  rostrum  secum  liabentes 
noa  feriuntur  ab  lis.  adversantm'  et  locustanim  niinimae 
sine  pimiis,  quas  attelebos  vacant. 

Est  et  formicarum  genus  veuenatum,  non  fere  in  Italia. 
soUpugas  Cicero  appellat,  salpugas  Baelica.  his  cor  vesper- 
tiiionis  coittrarium  omnibusque  formicis.  ^e 

Salamandris  cantharidas  diximus  reslstere.  (30)  sed  93 
in  his  magna  quaestio,  quoniam  ijisae  venena  sunt  polae 
vesicae  cum  cruciatu  praecipuo.  Cossinum  equitem  Ro- 
manum  amicitia  Neronis  principis  notum,  cum  is  lichene 
correptus  esset,  vocatus  ei  Aegypto  medicus  ob  banc 
I'  valetudinem  eius  a  Caesare,  cum  cantharidum  potu  prae- 
parare  voluisset,  interemit.  verum  inlitas  prodesse  non 
10  dubium  est  cum  suco  taminiae  uvae  et  sebo  ovis  vel 
caprae.  ipsarum  cantharidum  venenum  in  qua  parte  sit,  91 
noD  constat  inter  auctores.     alii  in  pedibus  et  in  capite 

§  92:  laid.  XII  3,  4.  —  §  93:  DioBC.  de  ven.  1.  Scribon.  1H9. 
Isid,  Xn  6. 6.  —  PI.  iun.  33, 1.  Mare.  19, 1.  {efr.  Plin.  XXX  81).  — 
§  94:  cfr.  Dioac.  n  66.    eupor.  II  152.  —  Dioac.  11  65  extr. 

1  item  — 2  dicitur  om.  B.  (an  gloasema  e  vuirgme?), 
1  test§  d.  -te  T'B'.  I  terra  —  2  parte  v.  om.  V'Kd.  post  teata. 
inseruit  V'(?  {omisiionig  causa  ita  obacurataj.  3  ue  Ev,  nisi 
TB.  om.  d.  4  teroi  VE,  |  imporiti  prOBimt  V.a.S.  6  ueacia 
T'.  -ci  T'B,  T  picia  E.  |  martii  in  E.  mari  T.  S  iis  dti. 
bis  rl>.  1  aduerBa:iiiea  d.  -tut  a,b  his  TB.  9  quas  BdBt)(Z>). 
quoB  T(?)(7.  I  attelabos  v.a.Brot  10  uere  B.    eas  nouere 

v.a.G.  11  soliputae  it.     -ifugas  ■e.a.G.    \    iis  iv.a.S. 

13  Halamandris  reaiatit  v.a.G.  \  cantharidia  V.   -dea  ut  G  Bal.  \ 
leaistereTBdTfZT.  om.Sv.        15  qosBinum  (u  saper  o  seripto)  B. 

17  nocatoa  r.   |   ex   d(?)r.    om.  rS.  18   potu  VE,     cfr. 

Mailer  etiiend.  V6.    -turn  rti.        18.  19  an  reparare?   de  mendo 
ef.  §  69.         19  interemi  V.    -riit  V,         20  amineae  PI  ivm.. 
tlMarc.    sed  cfr.  XXJII 18.   XXFI 133.      'tfl  a>i-H^.  Q-<ft.-"t.\ 
et  in  XD.    et  t 


402  C.  FLINT  SECUNDI 

exislimant  esse,  alii  negant.  convenit  tanlum  pinnas  earl 
auxiliiiri,  in  quacumque  parte  sit  veaeiium.  ipsae 
ex  vermiculo  in  spongea  maiime  cynorrhodi,  quae  Bt 
cawle,  sed  fecundissime  in  fraxino,  ceterae  in  al^a  rt 
minus  efUcaces.  potentissimae  inter  omnes  variae  )ul 
lineis,  quas  in  pinnis  Iransversas  habent,  piuguesj  mult 
inertiores  minutae,  latae,  pilosae;  inutilissimae  vero  tin 

96  coloris  niacrae.  conduntur  in  calice  fictiU  non  picato 
linteo  conligato,  coniecta  e/  rosa  matura,  et  suspenduni 
super  acetum  cum  sale  lervens,  donee  per  lioteolum 
porentur,  postea  reponuntur.  vis  earum  adurere  corpi 
crustas  obducere.  eadem  pltyocampis  in  picea  nascenlibi 
eadem  bupresti,  similiterque  praeparantur,  efQcacL 
omnes  ad  lepras,  licheuas.  dicuutur  et  menses  ciere 
urinam;  ideo  Ilippocrales  et  bydropicis  dabat. 

QS  Cantbarides  obieclae  sunt  Catoni  Uticensi,  ceu  ti 
num  vendidisset  in  auctione  regia,  quoniam  eas  H8 
addixerat.  5,  et  sebum  autem  s  truth  ocamelinuni  t 
venisse  HS  ^it^  obiter  dictum  sit,  eflicacioris  ad  ou 
usus,  quam  est  auserinus  adips. 

97  (31)  Diiimus  et  mellis  venenati  genera,   eontra 


-  U  66.  eupor.  I  128.  Hippocr.  de  ■ 


1  tantuQi  U.iVerc.{II).    tamen  v.       2  an  est?  cfr. 

p.  34seqq.  3  sponge  VB'.  -gia  iv.a.S.  \  ejnoirhodi  p.  „ 
morh-  VE'.  gjnoro-  d.  tyuorh-  r.  -rodii  E.  4  fraxine  1 
ceteraque  dT.  -raeque  Iv.a.G.  J  alba  ti.  alia  S.  -iae  T 
-ie  dT.  6  pingues,   multmn   U  645.     miiltum  pingues  U, 

(cMIB  seqq.  iunguftt  v.a.(r{D}  contTo  DioK.).  1  uerum  B. 
!i  couiecta  et  ego.  -ctae  (-te  RE)  II.IS.  contectae  Jl  ct. 
gestae  i>.  cfr.  XXII 140.  XXIV  26.  XXXII  75.  XXX. 
Xrnll34.  XXXI29.  1X167.  XIX70.  XX  9.  Villi 
XXVIIiO.  XXVIU3Q.  XXXVIIOI.  12  pjtio  capia  * 
pice  TBd.  14  lepras  tv.     leplas  E.    feras  rJj'.    lepras  i 

feras  eoni.  J  coll.  Dime.  \  et  om.'Ev.a.Lugd.   \  ciet  'ZVen. 
15  datant  V"B,  IG  cantliaridaa  TBd.  17  aeudidiese  : 

uendisse  T.  \  actionc  B.  18  atruthioc»jneIinum  d  Verc.  stmtos 
'cru-  R.  jy   est  E,         %\   ■Q.t  1,^0  fc^'j  ausro.  sCTi-plo  a  " 

(contraquod  HJ'jc.a.D. 


TKdB]  NAT.  HIST.  XXU  4—6  (30—3-2)  403 

melle,  in  quo   apes  siut  mortuae.     idem   potum  in  vino 
remedium  est  vitiomm,  quae  e  cibo  piscium  gignuntur. 

(32)    In   tania  rahiosi  morsii  luetur  a  paTore   aquae  98 
canini  capitis   cinia  inlitus  vulneri.     oportet  autem  com- 

5  buri  omnia  eodem  modo,  ut  semel  dicamuSj  in  vase  lictili 
novo  argilla  circiunlito  atque  ita  in  furnum  indito.  idem 
el  in  polione  proficit.  quldani  ob  id  edendum  dederunt. 
aliqui  et  vermem  e  cadavere  canino  adalligavere  men- 
struave  canis  In  panno  subdidere  calici  aut  intus  ipsius 
caudae  pilos  combustos  inseniere  vulneri.  cor  caainum  99 
babenteni  fugiunt  canes;  non  latrant  vero  lingua  canina 
in  calciamento  subdita  pollici  aut  caudam  mustelae,  quae 
abscisa  ea  dimissa  sit,  babentes.  est  limus  salivae  sub 
lingua  rabiosi  canis,  qui  datus  in  potu  bjdrophobos  fieri 

IS  non  patitur;   multo  tamen  utilissime  iocur  eius,   qui  in 
rabie  momorderit,  datur,  si  fieri  possit,  crudum  manden- 

§  98 :  PI.  iun.  86  7.  —  86,  8,  9.  —  §  99 :  Aelian.  n.  a.  IX  45.  — 
PI.  inn.  85,  10— 14.  DioacUW.   enpor.nilS. 

1  apis  B.  I  sint  (stant  TB'd)  mortuae  ll.v.  an  sint  in* 
mortuae?  efr.  §  128.  XXX  107.  \  item  VK.  2  e  VEdTfif. 
-om.  Be.  sed  cfr.  XX219.  3  ra-bios:  (-os  V)  VBdTIT.  -liidi 
Bo(ZJ).  efr.  §99.  100. 102.  in  totum  rabioBua  ptindecies,  rabi- 
dus  decieB  op.  Ptin.  tradituim  est.  j  ad  B.  |  aqua  d.  4  canini 
om.  E.  I  aurem  V.  aut  rem  E.  igne  v.a.G.  8  lata  VE'.  | 
(umum.  iv.  film  mum  s.  fiimiim  Tf.  fomiiiu  Br.  7  qaidem 
B.  I  ob  id  a.v.  an  caput  (pel  et  id)?  efr.  PI.  iun.  |  deduie- 
ruct  T.  8  aliquid  VE'.  9  calici  ii.  v.  efr.  XXVIIJ  84. 
caici  D  earn  vet.  Bal.  \  intus  It.v.  an  imoa  {vel  potius  calcia- 
mentis  pro  caliciantiiitBs)?  10  combustus  TB-'.  |  iuseruere 
itT'S.  -uiere  V.  iuser  inserueri  B.  iusuere  En.  al.  .  .  .  r' 
(rdiqais  marline  absdsis).  I  uulnere  T.  del.  voluit  J  (tit  intel' 
tegeretur  calici),  12  subpedita  V,    -pudita  E'.  j  polli  E.  [ 

I  candam  v.    -da  dB.     caduda  V.     -uca  B.     al.  .  .  .  r   {reliqttis 
margine  abscMs).        13  abaciaa  en  J.    -iaae  T.    -ise  B.   -isa  o 

'  (Srot.).  -issae  B.  -iaaa  ea  D  -iasa  d(?)a  ef  §101.  XXX 
37.  88.  98.  115.  XXVIU  220.  XXIV 152.  XXVI 130.  XXXI 
134.  XXXIII 48.  XXXVII 158.  XVn  67.  98. 138.  205.  338. 
IX 110.  V85.  IV  5.  37.  13  rint  B.  14  cft,ii.i.  1-V-<?*R^  .\ 
hjdrophobos  f-ouos  p)  if.  -baa  E.  -■polo^'Ba.ft  ■«..  -■^tjvfi^'ia."^^- 
'pos  r.  I  feri  VR'i.  15  utilisaimi  ■». 

^^*  J 


404  C.  PLINI  SECDNDI 

duDi;  sin  minus,  quoquo  modo  coctum,  aut  ius 
lOOcamibus.  est  vermiculns  in  lingua  cannm,  qui  ' 
a  Graecis  lytta,  quo  exempto  infantibus  catulis  nee  n 
flnnt  nee  fastidinm  sentiunt.  idem  ler  igni  circumli 
datur  morsLS  a  rabtoso,  ne  rabidi  fiant.  et  cerebello  gal- 
linaceo  occurritur,  sed  Id  deToratum  anno  tantiim  ee 
prodest.  aiunt  et  crislam  galli  contritam  elTicaciter  in- 
poai  et  anseris  adipem  cum  melle.  saliiuutur  et  carnH 
eorumj  qui  rabidi  fuerint,  ad  eadem  rcmedia  in  cilx 
lOldandae.  quin  et  necantur  catuli  statim  in  aqua  ad  seiuni" 
eius,  qui  momorderit,  ut  iocur  crudum  devoretur  ex  iis, 
prodest  et  fimum  gallinaceum,  dumtaxat  rufum,  ex  acelii 
inpositum  et  mun's  aranei  caudae  diiis  ila,  ut  ipse,  ciu 
abscisa  sit,  vivus  dimittatur,  glaebula  ex  birundinum  nido 
inlita  ex  aceto,  vel  pullt  bimadinis  combusti,  membraui 
sive  senectus  anguium  Ternatione  exuta  cum  cancro  mas- 
culo  ex  vino  trita;  hac  etiam  per  se  reposita  in  arcis 
los  armariisque  tineas  necant.  mali  tanta  vis  est,  ut  urina 
quoque  calcata  rabiosi  cauis  noceat,  maiime  ulcus  habeii' 
tibus.  remedio  est  limum  caballinum  adspersum  aceto  «l 
cale factum    in    Qco   inpositum.     minus   boc   miretur 

g  100:    Gratiua  cjneg.   387.    —    g§  100.   101:    PI 
U  — 22.  22.  23.   —   §102  extr.:      "     ™'      "''"  '  - 
n  70.    Bchol.  Nicand.  ther.  817. 


1  BinVTS.  airf.  laweeoctisV  cfr.78-79.105.  XXVTniSS. 

a  lytta,  ATSv.   iitta  T.   lita  B.   Ijbra  Verc.  Dal.        4  idem  v. 
id  est  iVen.    item  r.  \  terrigui  E.  -igini  V.        6  a  Ev.  del.i. 
om.  r.       6  eo  tantum  d'.   tantum  d'.       7  gaJli  om.  E  Glial. 
8  aalliuntur  V.    salluu-  E.    aaliu-  r(?)«.    (ealuu-  codd.  PL  iitn.). 

9  fuerint  T'PI.  mtn.  -runt  rv.  10  dandae  v.  -di  (ortHUi 
ex  dande)  Td.  danati  E.  dauti  r.  om.  B.  |  qui  VK'd. 
11  ex  his  r.  ex  B.  12  rupum  T'.  ruptum  VS.  13  muria  v. 
aurea  fl.  |  sit  cui  TB'.  14  absoiBBa  A{?)'E'v.a. Brot.(D).  |  sit 
om.  VS'.  I  filius  S.  I  dimittitur  gleba  e:  harundiuum  E.  \  oido  t 
e  PI.  itMi,    modo  £.    lino  r.    al.  , . .  r  (reliquts  inargine  absciait). 

15  e:  aceto  om.  E.         16  uemationem  V.    -nvi  B'.  |  exith 
K.        17  es  uino  om.  Xv.a.M.   |  bac  (vel  qua)  ego.     nam  o3 

16  necat  V.   \   mali   om.  E.    [   urinae  T.  20   remedial 
~    a.If.  I  efle  Vd.    fete  K'.  om.l.  \  aift-^wai-oi  t.  \  ^iwifeamj 

21  £xo  X.  ^ 


VBdE]  NAT,  HIST.  5SIX  6  (32—33)  405 

cogltet  lapidem  a  cane  morsum  usque  in  p to v erbium 
discordiae  venisse.  qui  in  urinam  canis  suam  egesserit, 
torporem  lumbonun  sentire  ilicunt.  —  (Lacerta,  quam  sepa, 
alii  cbalcidem  Tocant,  in  Tino  pota  morsus  suos  sanat).  — 

b        (33)  Venebciis  ex  mustela  silvestri  factis  conlrarium  lOS 
est  ius  gallinacei  veteris  large  haustum;  peculiariter  con- 
tra aconita  addi  parum  salis  oporteal.    gallinarum  fimum, 
dumta^iat  candidum,  in  hysopo  decoctum  aut  laulso  contra 
venena  rungorum  boletorumque,  item  inflaliones  ac  strangu- 

10  lationes,  quod  miremur,   cum,   si  aliud  animal   giistaverit 
id  limum,  torminibus  et  inflationibus  adHciatur.     sanguis  101 
anserinus   contra   le pores   marinos   vatet   cum   olei   aequa 
porlione,  ifjem  contra  mala  medicamenta  omnia  adversatur 
cum  Lemnia  rubrica  et  spinae  albae  suco,  ut  pastillonim 

15  drachmis    quinis   e   cyatbig    temis   aquae   bibatur.      item 
mustelae  catulus,  ut  supra  diximus  praeparatus,  coagulum  «a 
quoque  agniuum  adversus  omnia  mala  medicamenta  pollet; 
item  sanguis  anatum  Ponticaruni;  itaque  et  spissatus  ser- 
vatur  vinoque  dihiitur;  quidam  feminae  anatis  eflicaciorem 

to  putaiit.    simili  modo  contra  venena  omnia  ciconiarum  ven-  10ft 


g  103:  DioBC,  eupor.  II  136,  do  venen.  7.  —  Dioac.  IV  83. 
B  98  med.  eupor.  n  160.  —  cfr.  Colum.  VI  6, 1.  —  §  104:  DioBC. 
eupor,  n  166.  de  Tenen,  80.  PL  inn.  108,  16.  17.  —  (cfr.  DioBC. 
V  113.  enpor.  n  135),  —  PI.  iun.  107,  26,  108,  2,  —  §  106:  PI. 
iun,  107,  26.    Scribon,  189.   Diosc,  de  venen,  1,   PI.  iun,  107,  26. 


2  nrina  Vd.  3  Hentiri  7.  |  difcuntur  E,  dicitur  v.a.3.  \ 
ee-pa,  BVe*i.{J).  iaepaVd.  hi  aepa  B(?)C,  hjaepa  v.a.B.  ire- 
plia  £.  alii  sepa  U  647.  3.  4  wtcoa  ego  posui.  verba  pertinent 
fortasae  ad  finem  §  89  vel  ad  aliian  locum.  4  caalcidem. 

Ven.  Fere,  e  echol  Nicandri  (D),  calciden  V,  -idicen  T'B. 
Qbelc- iv  (fi  DiOK.).  calchidicaen  E.  7aconitaH,S.  -tump, 
-tata  J.  eed  cfr.  nota  ad  XXIV 20.  |  satia  E.  |  oportfit  v.aS. 
cfr.  vol.  Ill  p.  494  ad  XVII  SI.  8  decocto  E.  |  contra  otB,E 
v.a.H.  9   boletorumque   astrinffit  v.a.H.   |   inflammationea 

Ep.a.e,  I  ac  OTH.B'.    et  T.         11  mtionibua  E,  |  adflcitur  VB, 

13   idem  e^o.     item   II.  v.    \    asBertna  d,  14   lenmia  v. 

lennia  Tr.  lenia  d,  leuta  r.  \  u.t  ego.  om.ll.v.  16  quinis  e 
ego.  qui  in  E,  quinque  r.  quinque  in  Ven.(P].  -ope,  oji  va."o, 
quipis  quae  e  /.  ]  bibatur  VED,    -autai  r"  '"  — -^*' 


1 

imM 


406  C.  PLINI  SECUHUT 

Irkulus  valet,  coa^lum  petnris,  lus  ex  carne  arieti 
privatim  adversus  cantharidas,  item  lac  oviuoi  caiidum 
praeterque  iis,  qui  buprestini  aut  aconitum  biherint,  co- 
iumbarum  silvestrium  fimum  privatim  contra  argeali  vin 
potuni,  contra  toxica  mustela  vulgaris  inveterata  drachmis  i 
binis  pota. 

J06  6.  (34)  Alopecias  replet  fimi  pecudum  cinis  cum  olee 
cyprio  et  melle,  item  UDgiilarum  muli  vel  mulae  ex  oleo 
luyrteo,  praeterea,  ut  Varro  noster  tradit,  murinum  fimun^ 
quod  il/e  muscerdas  appellat,  aut  muscariim  capita  rec«n-i 
tia  prius  Tolio  ficubeo  asperates,  alii  sauguine  tnuscanim 
utuntur,  alii  x  diebu.s  cinerem  eariim  inlinunt  cum  ciaen 
cbarlae  vel  nucum  ita,  ut  sit  tertia  portio  e  muscis;  ali 
lacte  mulierum  cum  brassica  cinerem  muscarum  subigunj, 
quidam  melle  tantimi.  nullum  animal  minus  docile  existi-s 
matur  minoriave  intellectus;  eo  mirabilius  est  Olympiae 
sacro  cerlamine  nubes  earum  immolate  tauro  deo,   quern 

107  Myjoden  vocanl,  extra  territorium  id  abire.  alopecias  cinis 
et  e  murium  capitibus  caudisque  et  totiiis  muris  emendal, 
praecipue  si  veneticio  accident  haec  iniuria,  iteai  irenacei* 
cinis  cum  melle  aut  corium  combustum  cimt  pice   liquids. 

Dioac.  eupor.  U  lea  coll.  164-  PI.  iun.  109,  1-  —  §  lOG:  PI,  ina. 
15,  6.  DioBc.  eupor.  I  96.  Marc.  6,  7.  31.  —  cfr.  Plin.  X  75 
Aelian.  n,  a.V  17  (XI  8).  —  §107;  PL  inn.  15,  8.  Diosc  Hi 
eupor.  I  95.    PI.  iun.  15,  8.  9.    Marc.  6,  24. 

1  pecons  TEdTff.    caulis  E.    pecoria,  caulia  v.  \  tus  VB'. 

3  praeceaque  E,  praeterquam  v.a.{P)H.  |  iia  qui  do.  hi* 
quibus  TB.  in  cibua  E.  {  anitiua  B.  7  pecodum  £.  -cudk 
VB'f.  8  cyprino  iv.a.S  (an  rede?  cfr.  Xrss.  XITIS.M 
XXX  no.  {31}.  Seribon.  156.  364.  365.  367).  9  uarro  naS 
rat  dT.  10  ille  tm.  lite  VB.  linthe  d.  item  B(?)i-.  ideml 
cum  vet.  Dal.    rite  D.  \  muacredaa  VE'.  |  ut  E.    et  V(?)t).o.r 

12  alii  decem  dEi^.  aliae  (aiii  B*]  sanguiiie  (-nem  % 
decern  r.  |  cineremarum  V.  13  cartae  T.  |  portio  ego.  pan  « 
pars  portio  VB'dT,  oi».  Er  {omissionis  caitsa  perspicua). 
XXXIV  97.98.  160  al.  14  cum  — cinerem  om.Tr '  ■  ' 
E.  I  aubiciunt  TdEi'.a.ff.         15  docile  minua  VB,S.  .   _^ 

ioden  (mjo-  c)  G.    mjlo-  (milo-  B)  II.  \  uocent  TB'.  |  habited 

19  et  e  ego.    et  TE.    e  "Kb,    e^.  M).  \  em.™4»i.  v, 
leficio  VS.  I   iriuacel  'VE. 


r 

1     ca 


NAT.  HIST.  XXIX  B-G  (33—34}  407 


caput  quidem  eius  ustum   per  se  eliam  cicatricibus  pilos 

reddit,  alopecias  autem  in  ea  citratione  praeparari  oportet 

novacula;  et  slnapi  quidam  ex  aceto  uti  malueruDt.    quae 

de  irenaceo  dicentur,  omnia  tanto  magis  valebuat  in  \ty- 

G  strict,   lacertae  quoque,  ut  docuimus  combustae  cum  radtce  los 

recentis  harundinis,  quae,  ut  una  cremari  possit,  minutim  ^ 

flndenda  est,  ita  myrteo  oleo  permixto  cinere,  capilloriim 

j     tlefluvia  continent,    eflicacius  virides  lacertae  omnia  eadem 

■  praestant,  ettamnum  utilius  admixto  sale  et  adipe  ursino 

B)  et  cepa  tusa.     quidam  denas  virides   in  x  sextariis  olet 

K  Teteris  discocunt,  contenti  semel  in  mense  unguere.    pel- 109 

I   hum  viperinarum   cinis   alopecias   celerrime   explet,    item 

I   gallinarum   nmiini  recens  inlitum.     corvi  ovum  in   aereo 

f   Tase  permixtum  inlitumque  deraso  capite  nigritiam  capilli 

15  adfert,  sed,  donee  inarescat,  oleum  in  ore  habendum  est, 

ne  et  denies  simul  nigrescant,  idque  in  umbra  faciendum 

neque  ante  quadriduum  abluendum.   alii  sanguine  et  cere- 110 

bro  eius  utuntur  cum  vino  nigro;  alii  excocunt  ipsum  et 

nocte  concubia  in  plumbeum  vas  condunt.    aliqui  alopecias 

10  cantharide  trita  inlinunt  cum  pice  liquida,  nitro  praeparata 

cute  —  caustica  lis  earum,  cavendumque  ne   exulcerent 

alte  — ,  postea  ad  ulcera  ita  facta  capita  murium   et   fel 

murium  et  Rmum  cum  helleboro   et  pipere  inlini  iubent. 


g  108:  cfr.  Marc,  e,  9.  —  §  109:  Sere 
Marc.  0,  15.  —  PI.  iun.  15,  a.  Marc.  6,  6. 
Marc.  T.  T.    Aelian.  n,  a.  I  49. 


S  diet.  D.  cfr.  Diosc.  eiipwr.  193.  |  utili  VE'a.  {an  e  ei- 
papi  .  .  et  aceto  nti  illo  ec.  capite?).  4  irenaceo  (irin-TB)  H. 
-cei  E.    herinaceis  dt*.  |    dicuntur  v.a.J.  4.  5  hyatrice  v. 

hiatrici  a'E.  -chi  r.  6  combuate  V.  6  reoctttia  iv.  -tis 
oum  r.  I  minutatim  dT.  T  ita  11.  G.  itetaque  v.  \  permisteTB'. 
-tf  iSJ.  1  cinere  ego.  -res  Il.v.  cfr.  §  113.  8  uiridis  V. 
9  eijannmm  T'Eru.  templu  (-U  d)  annum  r.  10  denos  VdE.  I 
TV.  decern  (die- T)  Z(.  (?.  I  sextarios  E.  11  neteris  om. T'B'.  J 
oontinenti  aemel  E'.  -entia  mel  V.  12  celeberrime  Vd. 
14  Tiaso  T'S.    -sum  V.  |  capiti  E'.        15  adferre  (om.  aed)  E. 

18  ipaum  om.  E.  19  nocte  v{Ji).  -tu  E.  -te  in  rlH.  I 
alii  qui  T.  21   eaudi  cauis  d.    -uti  cans  T.   |   ne  om.  B",  | 

^xulceraut  d,        22  ita  Erv.    alta  r.        22.  23  et  fel  is 


408  C.  PLINI  SECDNDI  fVRrtl 

lit  (35)  Lendes  tollunlur  adipe  canino  vel  anguibus  in  I 
cibo  siimptis  anguillarum  mo  do  aut  eortim  vematione, 
quam  eiuunt,  pota,  porrigiaes  Telle  ovillo  cum  creta  Ci- 
Diolia  inlito  capile,  donee  inarescat. 

112  (36)  Capitis  doloribus  remedio  sunt  coclearum,  quam 
nudse  inveniuntur  nondum  peraclae,  ablata  capita  et  hi 
(luritia  lapidea  exenipta  -^  est  autem  calculi  latitudine,  et 
que  adalligantur,  sel  minutae  fronli  inliniintur  tritae,  item 
oesypum  — ,  ossa  e  capite  Tulturis  adalligata  aut  cere- 
bnim  ciun  oleo  et  cedria,  peruncto  capite  el  intus  oanbuiJ 

lisinlitis,  comicis  cerebrum  coctum  in  cibo  sumptum  vel 
noctuae,  gallinaceus,  si  inclusus  abstineatur  die  ac  node, 
pari  inedta  eius,  cuius  doleat,  evulsis  coUo  plumis  circDio- 
ligatisque  vel  cristis,  mustelae  cinis  inlitus,  surculus  ei 
nido  milui  pulvino  subiectus,  aiurina  pellis  cremata  u) 
aceto  inlito  ciuere,  liniacis  inter  duas  orbitas  inrentae 
ossiculum  per  aurum,  ffrgentum,  ebur  traiecliim  in  pelli- 
cula canina  adalligatunij  quod  remedium  pluribus  semper- 

114  que  prodest.     fracto  capiti  aranei  tela  ex   oleo  et  aceto 

§111:  PI.  iun.  13,  3— 4.  Marc.4,  G.  —  §113:  Maj-c.1,41  - 
Seren.  21.  —  PI,  iun.  11,  21.  Marc.  1,  81.  70.  —  §  H3-  Marc 
1,  69.  —  Pl.iun.  11,  22— 3fi.  Marc.  1,  82.  —  PI.  iun.  H  25  36 
Marc,  1,  83.  —  PI.  iun.  12,  1.  Maic.  I,  84.  —  §  114;  PI  iun. 
12,  4— e.  Marc.  1,  86.  —  Dioac,  n  68,  eupor.  I  208.  —  PI  ion 
12,  2—1.   Marc.  1,  86. 


1  lindes  V.         2  aut  om.  B'.   |   uernatione  (-nem  V)  eornm 
VR'iS.         3  quam  iv.    qua  VS.     qui  B.   |  pruriginea   iMare. 
v.a.B.         4  inlita  Eu.a.ff.    linito  EdTfS.  |  capiti  i?.n,i7. 
6  nodum peraciae  V.  I  ablata n, fi,  -to  i)(B).  |  capiteKu.a,  G(D),  | 
et  EB(Dt     ex  tG  7  lapide  VR'.   |  calculi  Er(?.     ea  ca- 

«(&')     ea  call]  A     ea  calicula  r,        7.  8  eaque  ego,    quae  U.v. 

8  adalligantur  YRfStH.    allig-  EC.    -gatur  v.  \    set  mo. 
et  tt  «    I   minuti   Vd  9   oesypura  (aes-  T}  TBdT  Verc.(H). 

eryp-  S  enp-  Fen  resip-  v.  aegypii  C  e  ami.  B.  \  ossa  e 
BdT"  osae  r  |  capitum  E.  10  et  om.  ^v.a.H.  |  cedriao 
v.a.H       13  medndie  E',    mer-  E'.  |  cuiua  E,    qui  rv.  \  colo  E. 

14  flurculoa  V.         16  inlita  E.  |  cinerem  VE.         IT  aurem 

S.  I  argentum  D  cum  U  648.     cogerent  cum  II.     cohaerens 

J.    cum  V.  ]  ebote  v./i.D.        18  pluribus  profuit  U  648. 

plurimum?        18,  19  Btmipei  SD,       W  franco  -cu,    ad  caput 

ium  ffacto  E,    fractu  "V.    Aa.  t.   I'm^  "a. 


TEdE]  NAT.  HIST,  yupf  6  (35-S8)  409 

inposita  non  nisi  viilnere  aanato  abscedit.  haec  et  tuI- 
neribus  tonstrinarum  sanguinein  sistit,  a  cerebro  vero 
proflueDtem  anseris  sanguis  aut  anatis  infusus,  adeps 
earundem  alitum  cum  rosaceo.  cocleae  matutina  pascentis 
hamndine  caput  praecisum,  maxime  luna  plena,  lioeo 
panno  adalligant  capitis  dolorihus  liceo  aut  cera  alba  ad- 
dita  fronti  inlinimt.     et  pilos  caninos  panno  adalligant. 

(37)  Cerebrum  cornicis  in  cibo  sumptuni  palpebrasiis 
gignere  dicitur,  oesypum  cum  murra  calido  specUlo  in- 
litum.  idem  praestare  muscarum  fimique  murini  cinerem 
acquis  portionibus,  ut  efficiatur  dimidium  pondus  denarii, 
promittitur,  additis  ii  sestis  denarii  e  stibi,  ut  omnia 
oesypo  inlinantur;  item  murini  catuli  triti  in  vino  vetere 
ad  crassitudinem  acopi.    pilos  in  iis  incommodos  evulsos  lie 

15  renasci  non  patitur  fel  iienacei,  ovorum  stelionis  liquor, 
saiamandrae  cinis,  lacertae  viridis  fel  in  vino  albo  sole 
coactum  ad  crassitudinem  mellis  in  acreo  vase,  hirundinis 
puUorum  cinis  cum  lacte  litbynialli,  spuma  cocleamm. 

(38)  Glaucomata  dicunl  Magi   cerebro  catuli  seplemllT 
so  dierum   emendari  specillo    demisso    in   dexteram   partem, 

i,  178.  —  DioBC.  (nil) 


1.  3  ulceribuH  B.  2  toatrinamm  VB.    |    sistit  a  Erir. 

siatit  T*  in  ras.  R.    ai  stillat  {-U&  T)  dF.  3  profluentem 

(perf-  B)  V.  -ti  r.  I  infnsna  aiatit  V(?)u.o.G.  4  eocleae  B 
e  PI.  itm.  coctae  VdT.  -te  B.  -ta  Br.  -tus  ».  de  mtndf) 
cfr.  §  118.  I  matufcino  PUuk.  u.  cfr.  XVIII  235.  5  an  in 
Imeo?    cfr.  PI.  mn.  el  Mare.  6  alligant  VdfS.    -gat  B".  | 

liceo  BBJ!>.    lee-  T.    licio  iv.  G.  T  alba,  addita  ego.    cfr. 

XXX  79.  alba  a.v.  (cum  cera  txt.  Dal).  7  diet  ego. 
B  calido  r.  eft.  Marc.  {BioK.eupoT.I5S).  -dos  E.  -da  ES(D). 
-dum  f  (J),  alida  Vd.  |  apecillo  BU  cum  Gron.  -ielo  Vd. 
penicillo  t)(D).  -Uos  B.  cfr.  Mare,  et  §  117.  XXXII  75. 
VII 183.  Cels.  VI  6, 1.  37.  38.  Diosc.  1. 1.  12  duabus  ii.«.  | 
extis  T.  I  denaria  Td.  |  e  stibi  G.  eatiui  VBd.  eztiui  (bbx-  v) 
Xv-         13  inlinuntur  V.  14  iis  v(S).    ia  V.    hia  rO(J).  ] 

enulsua  T.  16  salamandram  VR'd.   |    uiridi  V,  17  co- 

ctum  V.     deco-  f.  18   tjtimalli  TB.    titim-  B 

T,  20    emendatia    pecillo    (,spe-  "fi^'i  '^V. 

p.a.Zugd. 


410  C.  PLINI  SECUNDI  [VBi 

si  dexter  oculiis  ciirelur,  in  sinistram,  si  sinister,  a 
felle  recent!  aiiouis;  noctuarum  est  id  genus,  qnib 
pinma  aurium  modo  niicat.  sufTusionem  oculorum  canii 
felle    malebat   quarn    hyaeaae    eurari   Apollonius    Pit 

lisnaeus  cum  melle,  item  albiigines.  murium  capito 
caiidaeque  cinere  ex  melle  inunctis  claritatem  visits  red 
tui  dicunt,  multoque  magis  gliris  aut  muris  silvesti 
cinere  aut  aquilae  cerebro  vel  felle  cum  ALtico  meQ 
cinis   e   capife    soricis    cum  stibi  tritus  lacrimosis   ocni 

S3,  iDi  phirimum  confert  —  stibi  quid  sit  dicemus  in  meti 
lis  — ,  muslelae  cinis  sutfiisionibus,  item  lacertae,  hinj 
dinis  cerebrum,  coc/eae  tritae  fronti  inlitae  epiphoi 
sedanl  sive  per  se  sive  cum  poltine  sive  cum  ture;  i 
et  solatis,  id  est  sole  correptis,  prosunt.  vivas  quoq 
rremure   et  cinere    eariim   cum    nielie   Cretico    inungne 

llScaligines  utiliEsimum  est.     iumentorimi   ocnlis 

aspidis,  qaam  exuit  vere,  cum  adipe  eiusdem  claritalt 
inunctis  facit.     viperam  vivam  in   lictili  novo   comburflf 

-  PI.  i. 


1  siniatrum  V.  2   aiionia   (lio-  E')  ll.v(J).     asioBls  ', 

cfr.  X  €S.  3  aurj  iTv.a.B.  \  modo  del.  S.  cum  B.  |  wa 
U.v{G).  emicat  B.  eminet  Va-c.  cfr.  XI 137.  4  hiaenae 
genae  B".  4.  6  pitanaenB  RdEFere.  e  coni.  B{Cf).  -nituri 
pritaneuB  vel  tjaneua  v.       6  albnginea  oculorum  y*Sv.a.B(i 

5  eaudarumque  imr.a.S.  \  et  cinere  E.  \  ei  Sp.    et  r.    ' 
8  dist.  I),    an  uel— melle  ut  glosgema  delenda?  cfr.  §  J23. 

B  e  capite  ego.    et  alipe  V'E.     al-  E,     et  adipe  V,     -ipg 
-depB  d(?)c.   I    Buifl  E'.     ani  E'.   j    cum   stibi   TES  cum  Gron. 
om.  E.    combuBti  d(?)i-.  {  lacrimoBUS  E.         10  confer  E.   \  stibi 
Itr(D).    efr.  XXXIII  101.     Diose.  V  99.     stibis  j-T.Er.     efr 
XXXIV  169.    I    Bit  Er«(5).      eat  rTff  11   auffiieione   d. 

-ffoBitmnm  T.   |   item  —  11.  12   himndinis  otn,  TE'd.  12  co- 

cleae  D.  cfr.  PI.  iwn.,  de  mendo  §114.  coctae  U.S.  (quae 
etiam  tritae  coctaeue  v).  |  fronte  d.  13  se  siue  dErr.  siue 
VS..  se  v.  I  puDinae  V.  Ifi  inungere  d,  -gi  Eit.n.S,  et 
unguere  T.  16   cftligine  E.    [    uel   mmentorum  THdS. 

17  quam.  i'(D).    quae  E.   om.rS.   \  emit  uere  ED.    esnerit  P. 

6  R)   utere  VR.     -ro   4lS.     e-s.tt\.a.  \wt?.  ^   e  com.  S. 
pti  V.    -tia  H». 


ITBdE] 
addito  feniculi  suco  ad  cyathum  ununi  et  turis  manna 
una  atque  ila  auffusiones  oculoriim  el  caligines  inunguere 
vtilissimum  est;  medic  amen  turn  id  echeon  vocatur.  tit  eti2a 
collyriuni  e  vipera  in  olla  putrefacla  rermicnlisque  enatis 
.'G  cum  croco  tritis.  e^  tiritur  in  olla  cum  sale,  quem  lin- 
gendo  claritatem  ociilorum  consecuntur  et  stomachi  to- 
tiusque  corporis  terapestivUates;  liic  sal  et  pecori  datur 
salubritatis  causa  et  in  antidotuni  contra  aerpentes  addi- 
tur.  quidam  et  ad  ocahs  viperis  utuntur  in  cibis.  pri-  isi 
to  mum  omnium  occisae  statim  salem  in  os  addi  iubent, 
donee  liquescat,  mo):  mi  digitorum  mensura  utrimque 
praecisa  exemptisque  iuteraneis  discoquunt  in  aqua,  oleo, 
sale,  aneto  et  auL  statim  vescuutur  aut  pane  colliguDt,  ut 
saepius  ulantur.  ins  praeter  supra  dicta  pediculos  e  toto 
ts  corpore  ejpellit  pniritusque  etiam  summae  cutis,  effectum 
ostendit  et  per  se  capitis  riperini  cinis  —  utilissime  eo 
oculos  inungunt  —  itemque  adips  viperinus.  de  Telle  122 
non  audaciter  suaserim  quae  praecipiunl,  quoniam,  ut  suo 


NAT.  HIST.  XXIX  6  (38)  411 


g  120:  Marc.  8, 102  (103).  cfr,  Plin.  XXIX  70  Diosc.  U  1 
—  §  131:  Diosc.  n  18.  eupor.  I  43.  —  Dioac.  II  94  extr.  - 
«122:   Seren.  218.    (Dioac. ¥92).  —  cfr.  Diosc.  11  19. 


manna  B.  cfr.  XII6S.  (granum  Marc.). 
Vdf.  -ma  V.  mam  H.  mina  SD. 
2  unam  Vf.  3  echeon  U.S.  -hion  B.  entheon  t'.  |  uocaii- 
tur  T.  -ant  a'.  4  e  otii.  BD.  ex  H.  \  uiperea  d,  6  et 
Britur  €go.  cfr.  Mare.  exur.  II. v.  5,  6  linguendo  r  e  cott. 
ting-  T.  y   et   ad   ocnloa  ego.     et  adtollitur  (att-  VdTf)  II. 

(onle  qnidam  v.a.B).  et  ad  totidem  C  cum  B.  et  G.  et  ad 
coli  uitiam  J.  es  Athoitis  D  coll.  VII  ST.  sed  cfr.  Dioee. 
iocus  nondum  sanattts.  10  occisae  iv{B).  -sa  TES.  octisa 
ae  E.  I  statim  in  E.  11  inquescat  T.  [  mox^VEdTH.  umor 
Ee.  I  quattuor  ll.v.  \  utrimque  u  coll.  §70.  -ruqnc  Er.  trium- 
bQue  rf.  12  praecissa  d.  |  aqua  aut  i(J)v.a.S.  latet  men- 
Klum.  13  sale  aneto  om.  E.   |    et  Etv{D).    om.  rS.   \   aut 

FTBdlS.     omniii  (-ibus  v)  ant  iv.     aut   omnium  E.     an   onmi 
Icame  ant?  |   a  pane  E.    pene  T.        14  aie  TBE.  {  aupra  om. 
|tE'.  I  peduouloa  ED.  |  et  E,    o  V.    ex  D.        16,  17  dist.  ego. 
16  eo  ego.   omJlv.         17  inungunt  Ep,    ung- r.    inunguit 
-git  T'dT.     iniungit  V.     iungit   E.   (   adips  S'.S,     Bjds.^ 
"■  18  audacter  E(?)i;.a.S,     da.Uc^te'c'^.  \  wjaawscaa.'^ 


412  C.  PLINI  8ECDNDI 


1 


n.its  loco  docuimus,  oon  aliiid  est  serpentium  veneni 
aDguiiim  adeps  aenigini  mixtus  ruptas  ociUorum  parte 
Eanat,  et  membrana  sive  senectus  veroatione  eonun  etut^ 
si  adfricetiir,  clarilatem  facit.  boae  ijuoque  fel  praedi- 
catur  ad  albugines,  sull'usiones,  caligines,  adeps  similihr 
ad  claritatem. 

123       Aqiiilae,  qiiam  diximus  pullos   ad  contueadum  solan 

'"'^"experiri,  felle  mixto  cum  melle  Attico  iniinguntur  nnlif- 
culae  et  caligationes  sulTusionesque  oculorum.  eadem  tb 
est  et  in  viilturino  felle  cum  poiri  suco  et  melle  exigni, 
item  in  gallinacei  felle  ad  argema  et  albugines  ex  aqni 
dilute,  item  suffusiones  oculorum,  masime  candid! 
oacei.     Iimum   quoque   gailinaceorum,    dumtaxat    robnD% 

]2llusciosis  inlini  monstrant.  laudant  et  gallinae  fel  et  pr» 
cipiie  adipem  contra  pusulas  in  pupillis,  nee  scilicet  ' 
rei  gratia  saginant.  adiuvat  mirilice  el  ruptas  ocolornn 
luniculas  admixtis  scbisto  et  haematite  lapidibus.  fimun 
quoque  earum,  dunitaxat  candidum,  in  oleo  vetere  cor 
neisque  pyxidibus  adservant  ad  pupillamm  albugines.  qn 
in   mentione   significandum  est  pavones  Iimum    suum 

§  123:  Aelian.  n.  a.  1  42.  Mare.  8,  86,  cfr.  DioBC.  11  96.  - 
Marc.  8,  JIO,  Seren.  204.  207.  Marc.  8,  116.  —  §  124-  Diow, 
n  96,  —  Marc.  8,  U7. 

2  raptaa  T.        4  boae  BdTfH.    boe  T.    uuluaa 

lae  ti.  6   ab  albugine  T.  8   iunguntur  V.  9   calJiga- 

tioaes  E.  caligationis  B'.  culica-  T.  {  eS'usionesque  K.  uQe  T, 
om.  E'.  10  est  &  in  VBdS.  eit  ut  in  E,  et  in  v.  n  at- 
gema.  dfi(.  -ata(7ff50.  argeam  VE.  al^emata  r.  alligeata  B. 
-gato  ad  srgema  «.  12  item  ego.  item  in  21.^.  item  ad  o, 
cfr.  nota  ad  XXVIII 71.  {XX  190).  \  effusiones  E,  [  candi- 
diB  VEE.  12.  13  gallinaceis  E.  14  inlini^'  v'S.  -nit  S. 
illini  V'BdTif.  inlinitum  E.  iUinendom  (-niend-  G)  v,  (an  in- 
lini ntUe?}.  1  monstrat  VEd.  |  laudat  VB'd.  |  gallina///  T', 
■  ace  E'.  -acei  E'E'f.  |  et  EEJ.  sed  et  V(?)aS.  seil  v.  dr. 
§131.  lb  ate  VRiS.!)  cum  U  651.  has  d(?)C.  hoc  t). 
16  adiunat  v.  et  adiu-  d.  et  adluat  TE.  adlauat  £r.  [  et 
raptas  VBdCf.     ni-  C.     eru-  Eii.  17   admiitis   d(7)p.     -to 

EE.    -ta  V,     («n  ea   adiuuant   .  .    admiita   .  .   haematitae? 
S  337.)    I    Bchistos  V.      -tas  H'.  18    ueteresque    (oBI. 


r 


NAT.  mST.  XSTX  6  (33)  413 

fiorbere  tradi  invidenles  liomlDum  utilitatibus.  accipUenas 
decoclus  in  rosaceo  efTicactssimiis  ad  Inuncliones  omnium 
vitionim  putatur,  item  fimi  ei\is  einis  cum  Attico  melle. 
laudatur  et  miliii  iocur,  limum  columbarum  ei:  aceto  ad 
ae^lopia,  similiter  ad  albugines  et  cicatrices,  fel  anseri- 
num,  sanguis  anatum  contusis  oculis  ita,  ut  postea  oesypo 
et  melle  iuunguantm-,  fel  perdicum  cum  mellis  aequo 
pondere,  per  se  vero  ad  claritatem.  ex  Hippocratis 
putant  auctoritate  adici,  quod  in  argenlea  pyxide  id  ser- 
Tari  iubeut.  ova  perdicum  in  vase  aereo  decocta  cum  12S 
meUe  ulceribus  oculorum  et  glaucomalis  medentur.  co- 
lumbarum, palumbium,  Lurturum,  perdicum  sanguis  oculis 
cm  ore  auffusis  esimie  prodest.  in  coliimbis  masculae 
efficaciorem  putaut;  vena  autem  sub  ala  ad  hunc  usum 
inciditur,  quoniam  suo  calore  utilior  est.  superioponi 
oportet  splenium  e  melle  decoctum  lanamque  sucidam  ex 
oleo  aut  vino,  earundem  avium  sanguis  nyctalopas  sanatia? 
et  iocur  ovium,  ut  in  capris  diximus,  efTicacius  fiilvae.  is.  i70 
decocta  quoque  eius  oculos  abluere  suadenl  et  medulla 
so  dolores  tumoi'esque  inlinere.  bubonis  oculorum  cinis  col- 
lyrio  miitus  cluritatem  oculis  facere  promittitur.    lurtiu-is 

%  136;  Marc.  B,  66.  —  Seren.  209,  Marc.  8, 186.  cfr,  Dioso. 
sapor.  1  H-  —  Sereu.  210.  Marc.  8,  85.  Diosc.  n  96,  sapor. 
I  41.  —  §  126:  Dio8c.  n  97.  eapor.  I  88.  Celsus  VI  6,  89.  PI. 
■  L.  aa,  14.  Marc.  8,  161.  134.  PI.  iun.  22,  15  —  17.  —  g  127: 
3ac.  eupor.  I  M.    Marc.  8,  189.  146.  —  Dioac.  II  11. 

1   homini  B.  3  limum  VB'.  4   fimum   iSv.     -um 

quoque  TBfif  {falso  iteratum  e  §§  133.  124.    an  -umque?). 
J}  aegilopia  dXS,  (-pas  v).  cfr.  Marc,   ecil-  V'.    egel-  £.   al. . . .  t 
(r^iquia  margine  absdeis).    epii-  r.       6  oeajpo  H.    hjsopo  U.v. 

T  isuDguatur  TB'd.  -gantur  Iv.a.S.  \  cam  om.TB'd. 
8  ei  J.  et  II.  del.  H.  dorcados  B.  dioscoridis  et  v.  \  hippo- 
cratia  Tf.  hipocis  V.  hjpocis  Bd.  -cysia  £.  ^  ut  putaut 
V.a.fi.  I  adicit  E,  -citur  r.a.if.  12  perdicium  T.  13  mascu- 
lia  Vt  14  Hublata  E.  15  BUperponi  TBdfZT.  16  ple- 
■  im  V.  I  decocto  Vdf.  17  aut  EPI.iwn.u.  ac  rTtH 
ouium  dErf.  auium  r.  an  ouillum?  |  ut  om.  Et.  &tque 
V.a.D.  19  decoctae  E.  |  oculoa  iv.  -lis  VBt,  -Vij-ram.'*. 
20  inlinunt  Xv.a.S.  __ 


414  C,  FLINT  SECUNDI 

(imum  alLugines   eileuuut,   item  cocleanim   ciiiiSj 

128  cenchildis;  accipilrum  generis  hanc  Graeci  faciunL  arf 
ex  melle  omnibus,  quae  supra  scripta  sunt,  saoatur. 
uttlissimiim  oculis,  in  quo  apes  sint  inmortuae.  cicoi 
puUum  qui  ederit,  negatur  annis  multis  continuis  U| 
turus,  item  qui  draconis  caput  habeat.  Luius  adipi 
melle  cum  oleo  vetere  inclpientes  caligines  discuti  tradi 
hirundinum  pullos  plena  luna  escaecant,  restitutaque  eoi 
acie  capita  combiiruntur;  cinere  cum  melle  utuntur  d 
claritatem  et  dolores  ac  lippitudines  et  ictus.  i 

129  Lacertas  quoque  pluribus  modis  ad  oculonim  remedli 
adsumuQl.  alii  viridem  includiint  novo  Uctilt  et  lapillo^ 
(pii  vocantur  cinaedia,  quae  el  iuguiuum  tumoribus  ad- 
alligari  solent,  novem  signis  signaiit  et  aiiignlos  detrahuid 
per  dies;  nono  emittunt  lacertam,  lapillos  servaat  ad  oca-i 

ISOlorum  dolores.  alii  terram  substeruunt  lacertae  TiridS 
excaecatae  et  una  in  vitreo  vase  anulos  includunt  e  fern 
soUdo  vel  auro.  cum  recepisse  visum  lacertam  appamlt 
per  vitrum,  emissa  ea  anulis  contra  lippitudinem  utuntofj 
alii  capitis  cinere  pro  stibi  ad  scabritias.  quldam  viri-t 
dem,   collo  longo,  in   sabulosis  nascentem   comburunt  et 

131  incipientem  epipboram  inungunt,  item  glaucomata.  muste- 
lae  etiam  oculis  punctu  erutis  aiunt  visiun  reverti,  eadeoi- 
que  quae  in   lacertis   et  anulis  i'aciunt;  serpentis  octilum 

§  128:  cfr.  PI.  iun.  9, 1.  Man;.  8, 
Diosc,  II 60.  eupor.  1 41 .  c&.  Marc.  8 
8,  90,  —  §  131:  Marc.  8, 140. 


1  fimiim  ciniB  Tf.  fimum  om.  H,'.  2  cencridis  Vf,  cem- 
didis  E'.  I  aecipitur  VB'.  |  argeam  VR".  3  ei//  VP.  &  e  K'  I 
sananturVSdo.o.G.  4  sunt  E r. o. S  cfr. §97. 143.  SXX30. 
50.  53-  68.  63.  73.  107.  b  multia  ega  e  Marc.  om.  11.  v.  c^. 
PUniana  p.  36.  13  cinaedia  fl.  cfr.  XXXVII 153.  zenidia 
(cen- u)  Bu.  -ichia  rTf.  |  quae  del.vet.Dal.  \  inungaimim  TB. 
ung-  r.        -14  si^autes  et  v.a.S.         15  nou  E.  16  gub- 

Bt«niaiit  TB.  17  anuloB  'V'iiH(D).     anelloB  rS.     aima- 

loa  V.   I  e  Tu.    ef  B.    et  Er,    om.  i.  \  fotro  B'.        18  lacerta 
aparuit  V.  21  longo  collo  Bi;?jv.a.D.  22  et  item  VH'd 

"         22.  23  mastelae  fet  intV^veiitem  *jne^- 'a.'^^'^i.'  i^^Jta 
23  etiam  in  E.  \  efi^jia"^.       ^^  ■*•  w>.\i\-H. 


r 

r  de 


NAT.  HIST.  yXTX  6  (38—39)  415 


destrum  adaUigaUim  contra  epiphoras  prodesse,  si  serpens 
Tiva  dimittatur.  lacrimantibus  sine  fine  oculis  cinis  ste- 
lionum  capitis  cum  stibi  eximie  medetur.  aranei  muscarii 
tela  et  praecipue  spelunca   ipsa  inposita  per  Trontem  ad 

rduo  tempora  in  splenio  aliquo  ita,  ut  a  puero  inpube  et 
capiatur  et  inponatur  nee  is  triduo   se   ostendat  ei,  ciii 
medebitur,  neve  alter  niidis  pedibus  terram  attiogat  his 
diebus,   mirabiliter    epiphoris    mederi   dicitiir^    albugines  132 
quo  que   telle  re   inuuctione   a  ran  bus   candid  us,   loogissimis 
10  ac  tenuissimis  pedibus,  contritus  in  oleo  vetere.    is  etiam, 
cuius   crasslssimum   teslmn   est  in  contignationibus  fere, 
L  adalligatus    panno    epiphoras    sauare   traditur.      scarabaei 
W  Tiridis  natura  conlucDtium  visum  exacuit;  itaque  gemma- 
p  rum  scalptores  contuitu  eorum  adquiescunt. 
16        (39)  Aures  purgat  fel  pecudis  cum  melle,  canini  lactis  133 
instillatio  sedat  dolorem,  gravitatem  adeps  cum  absinthio 
et  oleo  vetere,    item  adeps  anserinus.     quidam   adiciunt 
sucum   cepae,    alii   pari  mode,     utuulur   et  per   se   ovis 
formicarum,  namque  et  huic  animali  est  medicina,  cou- 
10  statque  ursos  aegros  hoc  clbo  sanari.    ansenim  omniiun- 134 
que   avium    adeps    praeparatur   ....    exemptisque    venis 


g  133:  Marc.  8,  160.  —  8,  100.  Isid.  VI  11,  3.  —  g  133: 
(cfr.  Plin.  XXVm  173.  Dioac.  eupor.  I  60).  PI.  inn.  17,  25.  36. 
18,12.  Mare.  9,  121.  23.  96.  120.  Aelian.  n.  a.  VI  3  extr.  Plin. 
Vm  101.  —  §  134;  DioHC.  II  86.  93.  —  PI.  iun-  18,  3.  4.  4—7. 
DiOflC.  eupor.  I  87,    Seren.  170-179.    Marc.  9,  124. 


2.  8  stelionum  V.J.    -nibuH  (orlum  ex  -nuur)  E.    atelliomun 

BS.    -sis  di!.        6  is  om.  B.  |  spelio  aquilo  B.         G  nee  is  7v. 

ne   is   B.     ue  hia   d.     ae  B.    |   ei   qui   V'B'f.  7   medeatur 

tj.tt.S.  I  alter  VED.    alteruter  r(?)c.         8  dicitur  E'S.    -cimtur 

B'o.    -cuntur  f-cunt  B)  dioitur  r.  9  quoque  dicitur  v.a.S. 

I  10  contritiB  V.  I  Bed  iam  E.    sed  ia  etiam  v.a.S.        11  eui 

[  »d5.  1  crainmum  V.    grauilT-  V'E.  |  fectum  E.         12  sane  V. 

'  ane  B.        14  acaltorea  Vr.    -ri  E.    aculptorea  V'di'.a.i?.  |  con- 

tuito  d.    I    eo  dT.  16  grauitatemque  d.  J    abaentio  T. 

17  adiiciunt  du.     dicunt  rT.  18   et  allii   Bd(?)c,«.S.  | 

////uis   B.  21   lac.   ego   mdicavi.     exciderunt  aqua  lotus 

(out  membraius  ita,  ut  fverit  eiemptia  metn.bra.faK  -a«;m.v:^(u£^. 

cfr.  Sioec.        31  et  p.  41S,  I  ommli-aH  ueaia  tlJ'^'D.  ^^ 


416  C-  PLINI  SECUNDI 

omnibus  pmina  nova  fictili  operta  in  sole  subdita  aqui 
fervenli  liquatus  saccatusque  lineis  saccis  et  in  tictUi  non 
repositus  loco  frigido;  miuus  putrescit  addito  melle. 
rium  cinis  cum  melle  iastiltatus  aut  cuni  rosaceo  decoclu 
aurium  dolores  sedat.  si  aliquod  animal  intraverit,  pru- 
cipnum  remedium  est  murium  fel  aceto  dilutum;   si  i_ 

issinlraverit,  adeps  anserinus  cum  cepae  suco.  gliris  d*- 
tracta  pelle  intestinisque  exemplis  discoquitur  melle  it 
vase  novo,  medici  maliint  e  nardo  d^coqui  usque  aj 
tertias  atque  ita  adacrvari,  dein,  cum  opus  sit,  slrigiE 
tepefacta  infundcre.  cfiaatal  deplurata  aurium  vitia  i 
remedio  sanari  aut  si  terreni  vermes  cum  adipe  ansei 
decocti  infundantur;  item  ex  arboribus  rubri  cum  d1« 
triti   exulceralis   et    ruptis    auribus    praeclare     medeDlur. 

136lacertae  inveterataf,  in  os  pendentium  addito  sale,  c«ii- 
tusas  et  ab  ictu  miseras  aures  sanant,  efTicacissime  auten 
ferrugineas  maculas  habentes,  lineis  eliam  per  caudaa 
distinctae.  milipeda,  ab  aliis  centipeda  aut  mulUpeil) 
dicta,  animal  est  e  vermibus  teriae,  pilosum,  multis  pedi- 
bus    arcuatim    repens    tactuque    contrahens    se;    oniscoi 

g  135:  Soribon.  39.  PI.  iiin.  18,  9  —  13.  Marc.  9,  S4.  ISS. 
Dioac.  eupor.  I  57.  —  PI.  iun.  18,  8.  13—15.  Dioae.  II  72  eupot 
I  GO.  Seren.  ni— 173,  Marc.  9,  64.  —  Serea.  169.  Marc,  fl,  ftt 
—  §  136  med.:  cfr,  Diosc,  11  37.  Scribon.  39.  Marc.  9,  10.  M. 
DioHC.  eupor,  I  B7. 

laoaaVdEc,  -uoB(?)(?.  cfr.Iliogc.aXV63.  XVUIIOS. 
fictilioV.        a  liquatus  VBd.  -tnr  Eo.  |  siccatusque  Vd.   -turqiu 
f.o.G.        3  frigideT.  |  diat.ego.       6  si- 7  auco  om.VK^i, 
8  ciun  melle  PI.  iun.  {cfr.  §  121).   in  meUe  corn'.  S.    an  e  melle? 
9  e  om.v.a.G.        lf>  tertiaa  dBPI.iun.r.   -iaa  partes 

cfr.  XXI 119.   XXIV  131,  al.  contra  XXI 133.  |  cum  oih 

strigitaT',  striuoil  E.  etiugili  B'.  IS  terreni  dETPI.iwn.t'(J), 
-rre  B.  -rrae  VIS.  I  cumTRdTff.  aut  E,  delv.  16  lacertMj 
inueteratae  ego.    -ti  inueterati  {orta  ex  -te)  U.v.    eft  ' 

.        XXX  53.  15.  16  contusus  E*.    -sia  E'     -ai  v. 

^^  16  seraa  dT.     laesas  ii.a.S.  17  caudam  dEv.     -< 

^^^S  diatinctae  TB.    -cte  dEv.     -cti  C.    \    millipaeda  r.     nin-' 
^■todi  B.    miUepeda  v.a.J.    cfr.  nota  ad  XXIV 153.  \  ab  al"  ~ 

^^K&n  T'T.   j  onia  quod  B. 


TBdE]  NAT.  mST.  TXTY  6  (39)  417 

Ciaeci  vocant,   alii  iuloa.     efficacem  uarrant  ad   aurium 

dolores  in  cortice  Punici  mail  decoctum   et   porri   suco. 

addunt  et  rosaceum  et  in  alteram  aurem  infundunt.    illam 

aulenij  quae  non  arcuatur,  sepa  Craeci  vocant,  aiii  scolo- 

b  pendram,   minorem  perniciosamque.     cocleae,  quae   sunt  137 

in  usu  cibi,  cum  mitrra  aut  tiiris  polline  adpositae,  item 

minutae,    latae    fracturis   aurium    inlinuntur   cum    melle. 

senectns  serpentium  Tervente  testa  usta  instillatur  rosaceo 

admista,   contra  omnia   quidem  vitia   eOicax,   sed  contra 

10  graTeolenliam  praecipne   ac,  si  purulenta  sint,  ex  aceto, 

I     melius  cum  felle  caprino  vel   bubulo  aut  testudinis  ma- 

I    rinae   —  vetustior   anno   eadem   membrana  non   prodest, 

I    nee  imbre   perfusa,   ut  aliqui   putant  — ,   aranei    sanies  iss 

[     cum  rosaceo  aut  per  se   in  lana  vel  cum  croco,  gryllus 

iG  cum  sua  terra  elTossus  et  inlitus.     magnam  auctoritatem 

huic  animali  perhibet  Nigidins,  maiorem  Magi,  quoniam 

retro   ambulet  terramque  terebret,   stridat  noclibus.     re- 

nantur  eum  formica  circumligata  capillo  in  carernam  eius 

coniecta,  efllato  prins  pulvere,  ne  sese  condat;  ita  formi- 

W  cae  conpiexu  extrahitur.    rentris  gallinaceorum  membrana,  139 

§  137:  PI.  i 


1  iulon  B  ex  ind.  tulioa  E.  tullon  t.  tolon  d.  tollou  T- 
toUen  B.  tfloD  V.  tilon  v.  1  efBcaciter  sanant  (-nst  del.  ad  v) 
Sv.a.B.  S  GOrtici  B,  |  malu  B.  |  decoctum  et  Ev.  -turn  mei 
TdT.  -tnm  mell'  B.  -tum  iiel  J)  cam  U  653.  \  orriBuqno  E, 
COT)',  r  periit  margine  absciso.  {an  et  porri  micu  addunt?). 
8  ilia  dr.  ilia  r.  4  arquatur  VE.  5  coclieque  V.  quocliae 
quae  B.  om.  E.  7  et  latae  d(?)p.o,S.  8  fenectus  VBdir. 
nocturia  E.  |  inliiiantui  Z.  |  rosace  V'B'.  9  admista  B7rE. 
-to  V  in  ras.  du.  cfr.  §  51.  124.  XXX  141.  XXXI  118. 
XXXr  177.  XXXVI 133.  \  aed  om.%.  10  ac  ErZ).  et 
TtS.  aut  11.  I  purulentiae  {-tae  cj  aunt  Erii.n.S,  13  imber  V.  | 
pertuaa  B.  pest-  V.  |  aot  aliquid  E.  [  putant,  it«m  v. a. 8. 
11  croco  auribus  prodeat  v.a.D.         16  magna  8.iit*jsriiaSjfi "^ ^- 

17  stridet  tS  (ad  segq.  referene).       1%  CYtc<KoSuei*a.  'tf*.-^^-^ 
ia  cB,  om-  B.  /  uenia  E.         19  eCfiatoiiMs  '^"B.'^.  ^_ 


418  C.  PLINI  SECONDI  rvKdE 

quae  abici  solet,  iDveterata  et  ia  tuid  trita  auribus  puru- 
lealis  calida  inrunditur,  gallinarum  adeps.  est  quaediun 
pinguitiido  blattae,  si  caput  arellatur;  banc  tritam  uoa 
cum  rosaceo  auribus  mire  prodesse  dicunt,  sed  laDam, 
qua  incluserini,  post  paulurn  extraheodam;  celerrime  enim  > 
id  pingue  trausire  Id  animal  (ierique  Termiculum.  alii 
binas  teraasve  in  oleo  decoctas  eflicacissime  auribus  me- 

I40deri  scribmit  et  tritas  in  linteolo  inponi  contusis.  hoc 
quoque  animal  inter  pudenda  est,  sed  propter  admira- 
tionem  naturae  priscorumque  curae  totum  in  hoc  loam 
explicandum.  plura  earum  genera  fecerunt:  molles,  quas 
in  oleo    decoctas    verrucis   efficaciter   inlioi   experti   sunl 

HI  alteriim  genns  myloecon  appellavere  circa  molas  fere 
nascens;  his  capite  detracto  adtritas  lepras  sanasse  Ma- 
saeum  pycten  in  esemplls  reliquerunt.  tertlum  genus  eU 
odoris  taedio  invisum,  exacuta  clune;  cum  pisselaeo  sa- 
nare  ulcera  alias  msanabilia,  strmnas,  panos  diebus  ssi 
inpositas,  percussa,  contusa  et  cacoethe,  acabiem   furuncu- 

142losque  detractis  pedibus  et  pinnis.  oos  baec  etiam  audiU 
fastidimus;  at,  Hercules,  Diodorus  et  in  morbo  regio  el* 
orlhopnoicis  se  deA'isse  tradit  cnm  resina  et  melle.  tan- 
tum  potestatis  babet  ars  ea  pro  medicamento  dandi  quid- 


g  142  ertr.:  PI.  inn.  88,  8.    Marc.  34,  40, 


1.  2  punilentia  et  quaedam  pingititudo  d.  2  gallinarDm 
qaoqne  B(?)«.(i.D,  cfr.  §125.  |  dist.v.a.S.  I  eat  ego.  et  TBE& 
est  et  V.    et  —  pinguitudo  om.  d,  3  blatta  TR",     -ttam  d. 

blacte  B.         4  rosace  V,    [   panam  T'R'd,  6   extraheadoin 

VfB,  6  ad  {pro  id)  E.  7  t^masue  c.  -sque  VHdT.  ter- 
i-asoa*  E,  8  contnaaa  V,  12  uerrucas  B.  is  myloe- 
con B,  -ocon  (-ochon  v)  dE.  milocon  r.  14  retracto  E. 
14. 16  musaeum  J.  -scumVdT.  -acam  r.  luuBa  et  «.  moschum 
coni.J).  13  pycten  TKJ.  -tem  d.  picteni  r.  pictou  v.  I  re- 
qninmt  T.  |  es  {pro  et)  dT.  16  dint.  GFWMiiller  p.  16. 
18  perousa^  TK'.  |  et  om.iv.a.S.  \  cacoetis  V.  19  pedibus 
pinnisque  dT.  |  dist.v.a.S.  \  non  T.  |  haec  om.V'K".  I  audita 
BdBG(J).  -tu  V{?)Tii(S).  30  ad  T.  I  in  dd.v.a.G.  I  rege 
et  S'.    reget  T'.    regio  V.  21  se  dedisee  B  cam  U  654. 

'    ''         d(?)G.     reae^Bse  r,     teffiaAasa  t.    -t^Sisw.  TB. 


VBdE]  NAT.  HIST.  XXIX6  (39)— XX5  1  [1)  419 

quid  velit.  humanissimi  eoriim  cinerem  crematarum  ser- 
Tandiim  ad  hos  usus  in  cornea  pyxide  censuere  aut  tritas 
clysteribus  infundendas  orthopnoicls  aut  rheiimalicis.  in- 
fixa  utiqiie  corpori  inlitas  estrahere  constat,     mel  utilis- 143 

s  stmuni  auribus  quoqiie  est,  in  quo  apes  ininortuae  sint. 
parotid  as  comprimit  columbiniun  stercus  vel  per  se  vol 
cum  farina  hordeacea  aut  avenacea,  noctuae  cerebrum 
vel  locur  cum  oleo  infusum  auriculae  [a  parotide],  multi- 
ped a   cum    resinae   parte    tertia    inlila,   grylli    sive    inliti 

.0  sive  adalligati. 

Ad  reliqua  morbonim  genera  medicinam  ex  isdem  ani^ 
malibus  aut  eiusdem   generis   sequent!  dicemus  volumine. 


C.  PLmi  SECUNDI 
NATURALIS  HISTORIAE 

LIBER  YXY 


1.    (1)   Magicas  vanitates  saepius  quidem  aotecedente  i 
operis  parte,  ubicimique   causae  locusque  poscebant,  co- 
is  arguimus  detegemusque  etiamniun.    in  paucis  tamen  digna 

@  143:  cfr.  Pi.  iua.  9,  1.  —  20,  11  —  16,  Marc,  15,  44.  — 
DioBC.  eupor.  I  148,  Scribon.  43.  Marc.  15,  3a.  (93).  —  16,  72. 
cfr.  Plin.  XXX  40.  —  Marc.  15,  21. 

1  humauissim  B.  -mia  Et.  |  eomm  U.v.  an  medicorum. 
(vel  istorum  ex  Et)?         2  cenere  B\  {  autoritae  B'.    aucto-  Td. 

3  et  TS'fl.  I  renmaticifl  T.  -tismia  (rum-  S')  Ed.  4  in- 
Uta  v.  illita  T'Ed.  |  conatant  VE.  5  aemortuae  (em-  e) 
sunt  Ev.a.S.  cfr.  S  128  et  XXX  63.  6  palombinum  TB'l 
(iUm  XXX  67.  110,  sed  cfr.  PI.  ian.  et  Mare.).  \  atercus  per 
ae  VB'.  7  abenacea  E,  are-  B'.  hare-  V.  8  uncos  ego 
jwsMt.  aut  parotidae  (-di  Dal.)  v.a.J.  9  inlitae  B.  11  at 
Edc.a.D.  I  medicittam  VBdS{Z)).  -na  E.  -naeque  v(J^. 
18   antecedente  V&EdTrff-    -tea  E',    -tw-a**.  -i^  *«*ya»y- 

jnnsqae  V  e  COTT.  d. 


420  C    PLKl  SECCNDI  [vb*I 

res  est,  6e  qua  plura  dicastiir,  vel  eo  ipso  quod  frauda- 
Icntissima  artiom  piurimum  in  toto  terranim  orbe  plmi- 
misque  saeculis  valuit.  anctorilatem  ei  masimam  fnisse 
nemo  mirelnr,  quandoqaidem  sola  arlium  tres  alias  im- 
periosisstmas  humaaae  meotb  complexa  in  imam  &e  nit- 
3  git.  DaUm  primum  e  medicina  nemo  dubita/tit  ac  spede 
salutari  inrepsisse  vetut  altiorem  sanction mque  mediciiiain, 
ita  blandissimis  desideratissimisque  promissis  addidisse  titr 
retigionis,  ad  quas  maxime  etiam  nunc  caligat  humaDum 
geous,  alque,  ut  hoc  quoque  surresserit,  miscuisse  artesi 
matbematicas,  duUo  dod  avido  futura  de  sese  sciendi  atque 
ea  e  caelo  Terissime  peti  credcnte.  ita  possessis  homiDom 
seosibus  triplici  vinculo  in  lantum  fastigii  adolerit,  at 
hodieque  ettam  in  magna  parte  gentium  praevaleat  el  in 
oriente  regum  regibus  imperet.  i 

3  (2)  Sine  dubio  illic  orta  in  Perside  a  Zoroastre,  nl 
inter  auctores  convenit.  sed  uous  hie  fuerit  an  postei 
et  alius,  non  satis  constat  Eudotus,  qui  inter  sapteo- 
tiac  sectas  clarissimam  ulilissimamque  earn  intellegi  voinit. 
Zoroaslren  hunc  sex  milibus  annorum  ante  Piatonig  mor-; 

4  tern  fiiisse  prodidit:  sic  et  Aristoteles.  Ileraiippus, 
qui  de  lota  ea  arte  diligeotissime  scripsit  et  riciens  C 
inilia  Tersuum  a  Zoroastre  condita  indtcibus  quctque  rola- 
ininuin  eius  positis  eiplanaTit,  praeceptorem,  a  quo  iosti- 

§  3;  Diog.  Laert.  proocm.  2.  S.  —  g  1:  laid.  VIII  9,  i. 


1  r«c  eat  Erv.  res  TSB.  re  dl.  1.  2  fn.a d nl cmti «riiii» 
TS.  fraudeodisE-  E.  3  orbi  T'^GB*.  -bis  E.  4  qnaodoqiM 
a'df.         4.  5  periosissimaa  Vfld.         5.  6  redigit  YQA'AtS. 

6  prima  (oiii.  el  V&.  i  dnbitabit  I)  cum  V6o5.  -aoit  TSXX. 
-ant  t.     -at  d(?)e.    |   ac  Err.     ae  T'8.     a  r.  7  Banctionm 

qnam  E.  -que  qtrnm  r.a.H.  %  desiderantissimisque  TGII 
Yen.         9  religiones  K'T. J  ad  wn.VB".  1  ealligat  TO.     aUi-  1. 

to  Bucceaserit  Ct'W MUlltT  fi.  26.  -sfiit  ett,  Dal.  sagger 
■eiit  Etk,  -ggerit  rGT.  |  nuBCtusset  B'd.  11  mathematieaB 
utes  TBS.  12  e  Em.    om.  t.  13  fastigi  V.     -idi  d. 

fosdt  TV  fas  B'.  {  adolebit  dr.  adel-  B.  15  grecimi  TO. 
!!:'Kcn  B'.  le   eodoiiiis   d.  20    zoroaatrea   S.      -ttem 

dZr{D).     -ten  r 


'  TKdEj  NAT.  HIST.  SX5  1  (1—2)  421 


r 

I    tutum   diceret,    tradtdit   Agonacen,    ipsum   vero    quioque 

I    milibus  aQDomin  ante  Troianum  beUum  fuisse.  mirum  hoc 

\     in  primis,  durasse  niemoriam  artemque  tain  longo  aeTO, 

non  commentariis  intercedentibus,  praeterea  nee  claris  nee 

G  continuis  suceessioDibus  eustoditam.    quotus  enim  quisque  6 

Aominuffi  auditu  sallem  cognitos  habet,  qui  soli  nominan- 

tur,  Apusorum  et  Zaratum  Medos  Babyloniosque  Marmamm 

et  Arabantiphocum   aitt   Assj/rLum   Tannoendam,   quorum 

nulla  exstant  moDumenta?    maxime  tamen  mirum  est,  in 

ID  Lello  Troiano  tantum  de  arte  ea  silentium  fuisse  Homero 

:     tantumque  operis  ex  eadem  in  Ulixis  erroribus,  adeo  ut 

t     vel  totum  opus  non   alluude   constet,   siquidem  Protea  et  6 

I     Sirenum  cantus  apud  eum  non  aliter  intellogi  volunt,  Circe 

utique  et  inferum  evocatione  hoc  solum  agi.     nee  postea 

19  quisqiiam   dixit,   quonam  moda  venisset  Telmesum,  reli- 

giosissimam  urbem,  quando  Iraosisset  ad  Tbessalas  matres, 

quarum  cognomen  diu  optiouit  in  nostro  orbe,  alieaa  genti 

Ti-oianis  utique  temporibus  Chironis  medicinis  contentae  et 


6:  cfr.  Cic.  de  diTin.  I  «,  91. 


1  Bgouaceu  i''v(S).  arai-  d'.  agonaeceu  T&.  -aeiaceu 
(antea  -naecen]  S  e  eorr.  abonacem  I.  azonacea  E.  -cem  G. 
az  .  .  .  .  (reliquis  margine  abseisis)  r.  3  durase  V'Q.  |  me- 
moriam  BEv.  eorum  rQT.  |  artem  eamque  dT,  4  non  ego. 
om.  U,v.  I  intercideutibuB  VQiS.  non  int«rcedeutibuB  (-cid- 
tH)  E(?)ti(J).  5   succisionibus  TQE'.   |   quutua   Q,      quot 

tulis  E.     istoH  v.a.G.  6   hominiim  ego.     cfr.  IX  71.     com- 

muni  ilv.  commi  YGS.  om.  StG.  1  habent  VO.  S.  7  co- 
gnomiuaDtiii  B(?)Ev.  a.  iS.  8  arabantiphocum  V  a  AT  tB. 

-tephocum  B.  -tipphocum  (-ochum  E)  Et.  arabem  hippocnm 
c.  I  aut  itE.  au  BP&.  ab  T.  in  V  ras.  oni.  ErB{D),  |  aaay- 
rium  itH.  -um  uero  v.  aairium  rOFT.  |  tarmoandam  X. 
-oenidam  E.  zarmocenidam  v.a.S.  \  quorum  —  9  monumeiitB 
(-nim-  S)  Eru.    om.  rOTf.  10  ea  arte  S.iv.a.G-         13  uel 

ego.  de  VOB'd'.  om.  rv.  {an  potim  id?).  ]  protea  rC.  -thea 
Bv.    propterea  TQd.    praet-  B.  IS  an  uolunt,   in  Circe? 

15  quonam  RiVere.  quoniam  TOFen.  quo  Ev.  \  telme- 
Bum  n.J.  -misum  S  eoU.  T  107.  -mesBum  v.  .  15.  16  aw 
religioBisBimam  in?  16  qnandam  E.  quon-  v.a.S.  \  matrea 
T'OKdTfK     urbea  V'Eu.  17  alienas  u.a.J,   \  (f,«i*j^  «i:v- 

-tia  Er«.     -te  VORfU.    cfr.  XXIX  90.  \  a,\«l,\l.         V^^^aw?-^^ 
Xrt!.a.S.  I  clijroaiH  r.   cjr//iiis  B.  \  iiieaicwN*V-4..\*^'^^^''=™^ 


422  C.  PLIKI  SECTJNBI  [TB" 

7  solo  Marte  fulminaDti.  iitiror  equidem  Acbillis  popnlis 
fatnam  eius  in  tantum  adhaesisse,  ut  Menander  quoqne, 
litteranun  siibtilitati  sine  aemulo  gcnitiis,  Thessalam  cik 
gDominaret  famulam  complexani  ambages  femmarum  de- 
trahentium  lunaoi.  Orphea  piitareni  e  propinquo  artm 
primum  iotulisse  ad  vicina  usque  superstition  is  ac  medi- 
cinae  provectuni,  si  non   expers  sedes  eius   tota   Thrace 

S  magices  fuisset.  primus,  quod  exstet,  ut  equidem  invenio, 
commcDtatus  est  de  ea  Osthanes  Xersen  regem  Persa- 
nim  bello,  quod  is  Graeciac  intulit,  comitatus  ac  Teloti 
semiua  artis  portentosae  sparsit  obiter  infecto,  quacumque 
commeaverat,  muiido.  diligentiores  paulo  ante  hunc  po- 
uunt  Zoroastreii  alium  Proconnensium.  quod  certum  est, 
hie  ma:(ime  Osthanes  ad  rabiem,  non  aviditatem  modo 
scientiae  eius,  Graecorum  populos  egit.  qiiamquam  animad- 
verto    summam    litterarum    claritatem    gloriamqiie    es   ei 

9  scieutia  antiquitus  et  paene   semper  petitam.     certe   Py- 

g  7;  cfr.  Diog.  Laert.  prooem.  5. 


ego.  -tae  a  T.  (-ta  ea,  S).  -te&HdT.  -t«a  O.  -Ui  et  EiG{I>) 
-ta  esset  B,    -ta  eat  v.  1  fulminanti  effo.     -nati  V'QH'A 

-nanto  rv.  ]  mior  T'O.    miaor  T*.        2  famem  V.  3  sine 

Xrf7.  ain  r.  in  v.  \  aemulo  TOdG,  //malo  B,  adem  ulo  Er, 
eadem  telmeaso   c.  5    propinquo   artem  ego,      -pinqaorum 

{■quin-  G)  TOa.    -quo  earn  J  cum  Gron.    -quo  K{?)Et)(l>). 
e  intuliaae  BdEi>.     pert-  VQS.     ptot-  f.    |    uiciaa  TOKdTfil. 
-nas  Erir.   -nam  U  cion  Gron.  \  auperatitionia  ego.  efr.  XXXVH 
123.     -onea   Ed.     -onem  EdTiT.     - rtitutionem  VO.    I    ae  VO, 
a  S  cum  Gron.  6.  7  medicine  G.    -na  S  ewn  Gron. 

7  prouectum  VBEdlfS.  profe- Et.  ««  prouectam?  cfr  &  13. 
XXVI 30.  (cirntTa  XXXril  54).  \  espere// T.  -ai  T.  -sit 
E'GB.a.G.  I  thracem  T.  tracen  TOE.  8  fiiiaaent  V'GE'.  | 
primum  TGS'.  |  quod  om.  E(?.   |  exatat  G.  9  commentitnB 

E.  I  est  TOBdTS   om.  E(?.     erat  v.  |  regem  AEzv.     -gem  in- 
nenio  ei  (et  S)  T'BR.    -gem  ex  V.         10  ia  Av.     ei  VttB. 
bia  Er.         11  epaiait  B(7.    iap- TGdT,    insp- S.     eparaisse  rG. 
aspersit  C.     -sisse  Sv.    \    inflcto  VO,     interfecto  Xf.a.C. 
12  commeauprat  B  e  corr.  v{U}.    commoa-  £.     commemorat  t    I 
commeauerant  (cum-  VG)  rS.        13  ioroaatren  S.    -aten  TGB'A;^ 
■strem  rv(D).  14  ostanes  VGEr  e  corr.  15  acieatiniK'fl 

'~-S'd.         15.  IG  amma,dyi6iCo  T^Oft. 
dotiamus  B'O. 


VBdE]  NAT.  HIST.  SXS  1  (2)  423 

tliagoras,  Empedocles,  Democritus,  Plato  ad  hanc 
discendam  navigavere  exiliis  verius  (|uam  peregriaationibus 
susceptis,  banc  reversi  praedicavere,  hanc  in  arcanis  ba- 
buere,  Democritus  Apollohechen  Coptiten  et  Dardanum 
e  Phoenice  inlustravit  volumiDibus  Dardani  in  sepulchrum 
eius  petitis,  suis  vero  ex  disciplina  eorum  editis.  quae 
recepta  afa  uUis  hominum  atqiie  transisse  per  memoriam 
aeque  ac  nihil  in  vita  rairandum  egt;  in  tantum  fides  istis  la 
fasque  omne  deest,  adeo  ut  qui  cetera  in  viro  probant, 
haec  opera  eius  esse  inflfientur.    sed  frustra.    hunc  enim 

■  maiime  adiixisse  animis  earn  dulcedineni  constat,  ple- 
numque  miraculi  et  hoc,  pariter  utrasque  artes  efiloruisse, 
medicinam  dico  magicenque,  eadem  aetata  illam  Hippo- 
crate,  hanc  Democrito  inlustrantibus,  circa  Peloponnen- 
its  siacum  Graeciae  helium,  quod  gestum  est  a  trecentesimo 
urbis  nostrae  anno,  est  et  alia  magices  factio  a  Mose  et  ii 
Janne  et  Lotape  ac  ludaeis  pendens,  sed  multia  milibua 
aiinorum  post  Zoroastren.  tanto  recentior  est  Cypria. 
non  levem  et  Alexandri  Magni  temporibus  auctoritatem 
20  addidit  professioni  aecundus  Ostbanes  comitatu  eius 
esornatus,   planeque,    quod   nemo   dubitet,    orbem   terra- 

,     rum  peragravit. 

I  a  10  estr-:  Isid.  Vni  9.  3.  —  §  II:   ofr.  PauU  apoat.  epist. 


1  emperpedudee  VOd.  |  pliitoii  B.  plocon  d.  3  in  En'. 
oni.  r.  i   apollohechen    itiH.     -chem.  VQtD.     -che  E. 

-llonecen  E.    -nicem  «,  |  coptitea  iB.     -tern  YGtD.    copiten 
ET.     captidenent   (-itenent  r)  Er.     -nem  v.  5  e  EEj'((7), 

et  rSJ.    I    phoenice  ^{U).     -cen   B.     -cem   SJ.     phenicae  E, 
-cen  dT.     phonicen  Ve,  7  aliis  v.a.S.  9   qui  om.  E.   | 

inqnit  uiro  £.  10  banc  E.    |    jnfitientui  ego.     infici-  II. v. 

cfr.  Tina.    VI33.        II  earn  Hrv.    eadem  r.  |  duleedine  d. 

13  aetate  illam  (illiun  E)  Ev,  -atelle  S.  etat«Ua  d.  -Ue 
v.  &  pelle  E.  et  apelle  V.  13.  14  hippocraten  d.  -tem  B, 
-ogratem  O,  16  an  exddit  uicesimo?  16  mose  v.  muse  K. 
-se  r.     musa  d.    mua///  B.     mua  V.  16.  17  et  ianno  E. 

etiamne  d.     -num  v.a.G.  17  lotape  ac  ll.Brot.{U).    -pea 

V.a.B(HS).     iotape  G.     iochahela  B.  18   aowaHUssa.  I.S.- 

-rem  re.       19  aleiandria  E.       W  ^ToSM.ai.oTiva  t.  -Tia"^'^^*-\ 
bostanes  Z.     osta-  r     oatea-  VQX, 


424  C.  FLINT  BECUNBI 

12  (3)  Extant  certe  et  apiiil  Ilalas  gCDtes  vestigia  eius  ii 
s^.iiSIi  tabulis  nostris  aliisque  argumentis,    quae  prioe 

Tolumine  exposui.  DCLvn  demum  anno  urbis  Cn.  Cornell 
Lentulo  P.  Licinio  Crasso  cos.  sen atusconsul turn  factui 
est,  ne  homo  immolaretur,   palamque  fit,  in  tempus  ilAi 

13  sacra  prodi^osa  celebrata.  (4)  Gallias  utique  possedil,  0 
quidem  ad  nostram  memoriam.  namque  Tiberii  Caesan 
principatus  sustiilit  Drutdas  eorum  et  boc  geous 
medicorumque.  std  quid  ego  haec  commemorem  in  i 
oceanum  quoque  transgressa  et  ad  Daturae  inaoe 
vecta?  Britannia  hodieque  earn  adtonita  celebrat  tanC 
caerimoniis,  ut  dedisse  Persis  videri  possit.  adeo 
toto  mundo  consensere,  quamquam  discordi  et  sibi  ignoli 
nee  salis  aestimari  potest,  quantum  Romanis  debeattt 
qui  sustulere  monstra,  in  quibus  hominem  occidere  reB^ 
giosissimum  erat,  mandi  vero  etiam  salnberrimum. 

14  2,   (5)   lit  narravit  Osthanes,   species    eius    plura 
sunt,     namque  ex  aqua  et  spbaeris  et  aere  et   steliis  t 

.  lucernis  ac   pelvibus   securibusque  et  multis    aliis 
divina  promittit,  praeterea  umbrarum  inferorumque  colk^ 
quia,     quae  omnia  aetate  nostra  princeps  Nero  vana  f  ~ 


§  IS:  Dion.  Halio.  1  SB.  Solin.  21,  1.  —  (Sueton.  Gland  1 
coll.  cum  Sneton.  Tib.  86.)  Taoit.  SLaa.  H  33.  —  §  14:  cfr  Plii 
XXXVI 143, 


1  itaque  {pro  oerte)  SJ^.a.H.    |    italoa  E.     -lea   TO. 
1.  2  eius  ciimt  talibua  Vfld.        3  eiposuit  K.  |  dclh  Tex'i 
orbis  V.    om.  B'.  4  P.  om.  BE.  5  eat  om.  R'E.    I 

VOBdTf  J.  om.  Er«(I>).    fait  S(U).    et  S.    <m  eft,  ut  XV 
104.    XXVni  118.    XXIX  11,  ml  fit?  |  iUud  G{U).     "' 
(fil-  B)  II.    filuit  v(S).    illnd  ut  J.         6  sacri  prodigriosi  i 
{BS).    I    celebrata  Ere{i>).     -tio  ritB.        8  prmcipatn  1 
e  corr.  |  an  earum?  9  sed  G.    cfr.  IX  lOi.    ipae  fl. 

8C  J  mn  apte  coll.  Sueton.  Tib.  36  et  Claud.  25.  an  exdde:  __ 
ali^ia,  ut  eipalit,  eed?  |  artem  VQv.a.G.  10.  11  perleotL 
VG.        11  attonite  (auto- E)  BEii,o.5(Er),        12  udidjase  T« 

13  diacordia  E.  14  can  Ev.a.if,   |   post  E,  16  qid 

S.  I  nostra  S.  16  ealuberrinnQm  erat  TOBd.  18  ex  aqU 
ego.  et  aqaa  VQi'Ri'ttH{U).  et  es  aqua  B(S).  e  aquik  r 
-•uafl  (a  add.  v)  E«,  \  at  ex  a«te  tTi^.a.K.  ^(|((  i 
busque  B.        20  ^tonofc  ^^1  vet.  Unl. 


r 


NAT.  mST.  SXX  I— S  (3—6)  425 


saque  coDiperit.  quippe  non  citharae  tragicique  cantus 
libido  illi  maior  fuit,  fortune  reium  humanarum  summa 
gestiente  in  prorundis  animi  vitiis,  primumque  imperare 
dis   concupivit   nee   quicquam    generosius    voluit.     nemo 

numquam  ulH  artium  validius  favit.     ad  hoc  non  opes  ei  15 
defuere,  non  vires,  non  discentis  ingenium,  quae  non  alia 
patiente  mundo!     iumensiim,    indubitatum   exetnplum   est 
falsae    arlis,    quam    dereliquit   Nero;    utinamque    inferos 
polius  et  quoscumque   de  suspitionibus  auia  deos  consu- 

10  luisset,  quam  lupanaribus  atque  prostitutis  mandasset  in- 
quisitlones  eas!   nulla  profecto  sacra,  barbari  licet  ferique 
ritus,  non  mitiora  quam  cogitationes  eius  fuissent.     sae- 
vius   sic  nos   replevit  umbris.     (6)   sunt  quaedam  Magis  is 
perfugia,  veluti  lentiginem  habentibus  non  obsequi  numina 

15  aut  cernL  an  obstitit  forte  boc  in  illo?  nihil  membris 
defuit.  nam  dies  eligere  cerlos  bberum  erat,  pecudes 
vero,  quibus  non  nisi  ater  colos  esset,  facile;  nam  ho- 
mines immolare  etiam  gratissimum.  Magus  ad  eum  Tiri- 
datee  venerat  Armeniacum  de  se  trtmnphum  adferens  et 

» ideo   proTiuciis   gravis,     navigare   noluerat,    quoniam   ex-  17 
puere  in   maria   aliisque   mortaiium  necessitatibus  violare 
f      naturam  earn  fas  non   putant.     Magos   secum  adduxerat, 
I    magicis    etiam   cenis   eum    initiaverat;    non   tamen,   cum 

§  IS:   Sueton.  Nero  51,   —   Dio  Caaa,  epit.  LXm  2.  6.  — 
§  17:   cfr.  Strabo  XT  8,  16  p.  733. 

1  citharae  r.     cjrae  B.    |    tra^cique  Erv.     -gique  r. 
3  aniiniH  TQd.  i  concupiuit  Ert>.    -pit  r.    |    uoluit  SB. 

ual-  j-OTfB(if).  6  artium  umquam  ulli  VB'S.  |  haec  Bfl{?) 
v.a.S.  I  opus  I.  I  ei  G.  eat  £.  om.  rD.  illi  v.  6  dicenbia  £. 
diBcentee  7'Q.  -ndi  v.a.3.  \  quae  non  alia  TDdTfE^.  qu§ 
alia  n  r.    q  u  S.    nou  alia.  H.     aliaque  non  v.         9  poti  70, 

10.  11  inquiaitione  d.         11  profecta  VOB'.         13  repleti 
VOE'S.  15   ut  v.a.H.    I    an   ego.     non   dXEc.    om.  rH. 

num  P.  I  obstitit  dT(P)(7.  -stet  VGffl(J),  poffent  Er  e  cmr. 
poffint  V.    I    membriB  ll.V.     an  in  ceteria?  16  oereos  V6d. 

17  uere  VO.   [  color  d.     cuIob  TO.  |  facile  de.    -lea  TQ. 

&cie  Xi   e  corr.   |   iam  P.  18.   19   tiridates  B.     mitridatea 

(-tidrates  E)  H,  c  20  noluenmt  E.    |    quo  VO.  'IV  "a 

t.)WlM  quae  TO.    mariftnis  qnem  d.        1^  tfuficaxer^H,  "^  &.- 


426  C.  PLENl  SECTTNDI  [VBd 

regnum  ei  daret,  haiic  ab  eo  arlem  accipere  valuit.  pi 
inde  ita  persuasum  sit,  intestabilem,  inritam,  inanem  ea 
habentem  tamen    quasdam  veritatis   umbras,    sed   in   ] 

18  Tcneflcas  artes  pollere,  non  magicas.  qiiaerat  atiquis, 
sint  mentiti  veteres  Magi,  cum  adiiiescentibus  nobis  visi 
Apion  grammaticae  artis  prodiderit  cynocephalian  berbai 
quae  in  Aegypto  vocaretur  osiritis,  divinam  et  contra  omni 
veneiicia,  sed  si  tota  erueretiir,  statini  eum,  qui  eruisM 
mori,  seque  evocasse  umbras  ad  percunctandnm  Homerm 
quanam  patria  quibusque  parentibus  genitus  esset,  nc 
tamen  ausus  profiteri,  quid  sibi  respondisse  diceret. 

19  3.  (7)  Peculiare  Tanitatis  sit  argumentum,  quod  an 
malium  cunctorum  talpas  ntaxime  mirantur  tot  modis 
rerum  natura  damnatas,  caecitate  perpetua,  tenebris  etian 
num  aliis  defossas  sepultisque  similes,  nullis  aeque  en 
dunt  estis,  nullum  religionum  capacius  iudicant  aninu 
ut,  si  quis  cor  eius  recens  palpitansque  devoret,   divini 

so  tiones  et  rerum  ef^ciendarum  eveotus  promittant.  dent 
talpae  vivae  exempto  sanari  dentium  dolores  adalligi 
adGrmant.      cetera    ex    eo    animali    placita    eoruia    si 

§19:  Isid.  XII  3,  6.    cfr.  Plin.IKl78.  XI 139,  —  §  20  extt; 


1  ualuit  dt'.    uol-  r.        2  persuasit  d'  in  r 
titi  (tibi  TO)  VGd.    ]    ueteres   d«,     -ria   rZ).    |    aduliscentibu 
nouia  VGB.         6  apion  Eff.     appion  rf.         7  osiritis  S. 
-ipitia  r.     08yrit«9  ImqA.         8  ea  (pro  tota)  Kp.o. 
rueretur  Tf     reuer-  Q.  9  euocaase  Km.    -aaet  {uo-  B)  ( 

10  quana  TO.      quam  E,     qua  v.a.H.  11  reepc-'"—^ 

(-dit  ae  E')  diceret  U.i:    cfr.  §  i.     -diaae  uideretur  « 
-diaaet  B  cum  Inc.  p.  48.    {cfr.  MHUer  de  gHlo  p.  151  Mt.  t 

'ero  respondisse  crederet?  IS  peculiari  T'8.    -ria 

13.  14   areamm  V.  14  cecitatea  £.     -tia  v.a.O.   \   p 

petnas  TQE.    -nae  v.a.G.  \  tenebraa  E.        16  aliis  BdBe(ff 
alis  VO,    altiH  Yerc.{l}).  \  defossa  E.  |  reque  VOd'  in  raa.      ^" 
IG  exiti  ia  B.  |   nutliua  Td.   |   regiooiiin  O.     religionis  Sc. 
sed  cfr.  XXriJI  34.     XXXV 177.    \    iudicat  E,    ///dicant  1 
■    '■    G.  17  ut  ai   quia   (qui  S)  dEr   in  ras.     iuffi  (-ffe  S 

^__   VS.      funt   qui  T.    |     deuoret  VGEdlffl.      -raret  V'B'. 
-rarit  E'tj(D).        17.  18  diuinationea  d.   -onia  rv.        18  dente 
Vif.       J9  adalligateTOK,    -tar.      20  cetera  ETti(K),    -re  B. 
0  G.    celere  r.  [  id  ex  eo  Ei.  \  ammaiitkTi'a.'.  ^^UAida  TO* 


fraaE]  NAT.  HIST.  XXX  2-3  (6-8)  427 

l^eddemus  locis.  nee  quicquam  probabilius  invenietiir  quam 
■muris  aranei  morsibus  adversari  eas,  quoniam  et  terra 
csrbilia,  ut  disimus,  depressa  adversatur.  s9,s» 

(8)  Cetero  dentium  doloribus,  ut  iidem  narraat,  me-  21 
«3etur  canum,  qui  rabie  perierunt,  capitum  cinis  crema- 
tormn  sine  carnibus  instillatus  ex  oleo  cyprio  per  aurem, 
<?uius  e  parte  doleant,  caoiDus  dens  sioister  masimus, 
circumscari/iAato  qui  doleat,  aut  draconis  os  e  spiua,  item 
«nhydridis;  est  autem  serpens  masculus  et  albus,  huius 
maximo  dente  circumscari/j/fant,  aut  in  superiorum  dolore 
duos   superiores   adalligant,   e   dJverso   inferiores.     huius  23 

Iadipe  perunguuntur  qui  crocodilum  captant.  denies  scari- 
phant  et  ossibus  lacertae  e  fronte  luna  plena  exemptis 
ita,  ne  terram  adtiugant.  colluunt  dentibus  caniuis  de- 
eoctis  in  vino  ad  dimidias  partes,  cinis  eorum  pueros 
tarde  dentientes  adiuvat  cum  melle.  nt  eodem  modo  et 
identifricium.  cavis  dentibus  cinis  e  murino  flmo  inditur 
Tel  iocur  lacertariim  aridum.  anguinum  cor,  si  mordeatur  23 
adalligeturve,  efficax  babetur.     sunt  inter  eos  qui  murem 


PI.  iun,  109,  8.  —  §21:  eft.  Plin,  SXXII  82.  —  §  22  estr,: 
Beren.  210.  PI.  iua.  27,  21.  Marc.  12,  21.  —  Dioac.  II  69.  — 
9  23:  Dioao.  1172.    PI. iun.  27,  23— 27.    Marc.12,31.    Seren.2i3. 


1  reddamuij  E,  2  adueraarias  B.  -ies  T'.  -ios  I,  |  ter- 
rain Bu.a. ff.  3  iirbiti  aunt  TO.  orliitia  E'.  |  depreaaam 
anerBaatni  v.a.G.         4  cetenun  Se.a.3.         4,  5  medentiiT  E. 

6  rabie  in  E.  -iem  Tv.a.G.  \  perienmt  d{?)f?.  perfemnt  r. 
praef-  v.  6  cyprio   ll.Verc.{S}.     -ino   o(ff).     cfr.   nota  ad 

XXIX  106.  6.  7  per  partem  cuius  E.  7  on  a  parte?  cfr. 
S33.  36.  XXTJI  89.  XXXU  31.  XXV 166.  XXII  70. 
XXIV  77,  oi.    I   caninna  — *8  doleat  om.  E.  8  circumacari- 

phato  S,  item  infra,  cfr.  XXXII  79.  83  (B),  -ifato  (-iilioo  E>) 
ll.D.  -ifieato  r.  |  osse  T'.  oa  E.  9  alius  d.  10  circum- 
BCarifautur  d.  -ficaut  v.a.S.  \  aut  TOEi).  at  re.  [  superiora  d. 
-re  TGE'c.o.ff.  |  dolore  otb.E.  13  adipae  T'G.  -ipe  se  T*.  | 
perunguuntur  Bv(I>).  -guentur  ij.  -gentur  B.  unguentur 
(iaung-  a')  rS.  12.  13  scariphantur  d,     -ificantur  H.     -ifi- 

cant  c.    eacarifan  T'GE.    -fant  7'r.  13  et  om.  TOdE'H.  | 

e  EEC.  et  r.  ex  D.  14  coluunt  YJ.  16  dentia  T3E". 
-tantes  T.        17  inditam  E.        19  mordetiir  T.    -ditur  T'GE'. 

IB  adalUgeturue  J.  -getur  i.  .gal>M  t,  «\.  i,a.-<&.  *,  ^S&- 
getur  7'  in  ras.  (v)S.    ue  EQE.    u\ie  i1. 


428  C.  PLINI  SECUNDI  rvRdB 

bis  in  menee  iubeant  mandi  doloresque  ita  cavere.  vermes 
terreni  decocli  in  oleo  infusique  auriculae,  cuius  a  parte 
do  leant,  prae  slant  leramentum.  eorundem  cinia  ex  e  sis 
dentibus  coniectus  ex  Tacili  cad  ere  eos  cogit,  integros 
dolentes  inlilus  iuvat;  comburi  autem  oportet  in  teEto. 
proaunt  et  cum  mori  radice   in  acelo  scillite  decocti  i    ^^ 

34  ut  coUuautur  denies,  is  quoque  vermiculus,  qui  in  herbl 
Veneris  labro  appellate  invenilur,  cavis  denlium  inditul 
mire  prodest.  nam  urucae  e  brassicae  fohh  contactu  ctl 
dimt,  et  e  malva  cimices  infunduntur  auribus  cum  rou 
ceo.  liarenulae,  quae  inveniuatur  in  cornibus  cociet 
cavis  dentium  inditae  stalim  liberant  dolore.  cocteariifl 
inanium  cinis  cum  murra  gingivis  prodest,  serpeotis  cue 
sale  in  alia  exustae  cinis  cum  rosaceo  in  contranam  aurei 
infusus,  anguinae  vernationis  membrana  cum  oleo  taedae 

25  que  resiua  calefacta  et  auri  alterutri  iufusa  —  adicius 
aliqui  tus  et  rosaceum  — ;  eadem  cavis  indita,  ut  ^ 
molestia  cadant,  praeslal.  vanum  arbitror  esse  circa  caid 
ortum  angues  candidos  membranam  eam  exuere,  quoniao 
aalt  ortum  in  Italia  visum  est  mulloque  minus  credibil 
in    tepidis    regionum    (am    sero    exui.     banc    autem 


1  cauere  VQBdTf^.    -ri  Ev(C).  3  dolea,t  ED. 

cfr.  PI.  iwn.  4  coniectus  iPl.iun.v.  coie-  E,  cfr.  nota 
XXJX  95.  collectuH  dU.  -tia  r.  colutia  J.  (inaertna  Mare.). 
ex  fa.cile  TQB.  an  et  cera  obturatua  facile?  cfr.  PI.  inn.  C 
Mare.  5  iabat  V&.  iuuant  B.  [  teata  Bd(?)P;.  iun.  Mat 
v.a.S.  cfT.  nota  ad  XXVIII 234.  6  common  E.  |  radic( 
TB'.  I  acilHte  xv.  -to  V'E.  -tio  d.  -icio  i-T.  cfr.  nota  a 
XXVI 114.  7  colnantur  Vj.  8  indutus  VGB'.  9  en 
cae  B(?)i).a.iS'.  |  e  ego.  otn.ll.v.  |  foliis  ego.  eiua  U.v.  etian 
corn',  H.  cineris  MUller  emend.  V  8.  \  contractu  E.  10  et 
tv.     et   a,   ED.     e  rS.    \    malba  V.  12   induta  VGE^ 

15  anguine  E.    -ni  VQB".  16.  17  dist.  D.  17  et  om 

VGB'dJ.    I    nt  — 18  cadant  wn.V'BE'.  18   praestat  TO: 

0(I>).     -tant  r(?)i/.    |   circa  om,  Ee.a.if.  19   ortu  u.a.fl". 

anguea  Edv.    -uia  rS.  \  eiaere  tv.    ex  aure  dEr.    ex  ore  Tf 
ei  ere  E.  20  ante  ortum  ego.    neutrum  ll.v(_D).    nee  £ 

SI  regionum  TOKlS.   -m^ixia  ll.l'i'aiij'jyi.  \ '««^''-  ^b^I 


w-KdE]  NAT.  mST.  XXX  3— 4  (8— 9)  429 

Lnveteratam  cum  cera  celerriine  evellere  tradunt.  et  dens 
anguiiim  adalligatus  dolores  mitigat.  sunt  qui  et  araneum  26 
animai  ipsum  sinistra  manu  captum  tritumque  in  rosaceo 
et  in  aurem  infusum,  cuius  a  parte  doleat,  prodesse  arbi- 
trentur.  ossiculi  gatlinarum  in  pariete  servati  fistula  salva 
tacto  dente  vel  gingiva  scari/j/iata  pfoiectoque  ossiculo  sta- 
tim  dolorera  abire  tradunt,  item  fimo  corvi  lana  adalligato 
vel  passerum  cum  o!eo  calefacto  et  proximae  auriculae 
infuso.  pruritum  quidem  intoierabilem  facit,  et  ideo  uti- 
litis  est  passeris  pullorum  sarmentis  crematorum  cinerem 
ex  aceto  infricare. 

I<  4,  (9)  Oris  saporem  commendari  adlinnant,  murino  ST 
'vinere  cum  njelle  si  fricentur  dentes;  admiscent  quidam 
ranarathi  radices,  pinna  vutturis  si  scalpantur  denies,  acl- 
Idiun  halitum  faciunt.  hoc  idem  hystricis  spina  Tecisse  ad 
kfirmitatem  pertinet.  linguae  ulcera  et  labromm  hirun- 
^dines  in  mulso  decoctae  sanant,  adeps  anseris  aut  gallinae 
[jrimaSj  oeaypum  cum  galla,  araneorum  telae  candidae  et 
■qtiae  in  trabi'bus  parvae  texuntur.  si  ferventia  os  intus 
exusserint,  lacte  canino  statim  sanabuntur. 

g  26ined.:  PI.  iun.  23,  3.  4.  Marc.  12,  61.  —  §  27:  PI.  ion, 
W,  17—19.  25,  11.  Marc.  11,  11.  —  PI.  iun.  26,  12—15,  Marc. 
il,  2.  —  Serea.  244.    PI.  iim.  25,  16—17. 

1  inoeteratam  v.  -atae  E.  -ate  r.  {an  inueterati?  cfr. 
SJ2S).    \   celerme  V.         2  minuit  Sxv.a.H.   \   et  Br«.   om.  rO. 

3  ipfum  ll.v.    an  uiuum?  4  cuius  a  V&Sdv.     cui  in 

ipfa  K.  I   doleant  ami.  S  coll.  §  31.  S3.  4.  5  arbitrantor  d. 

-ratur  V.  6  oaaieuli  TBBdJ.     -Kb  Ere.   \   pariete  ll.v.     an 

panno  [OTtum  ex  panne)  vel  pnside?  sed  cfr.  §  51.  |  aerrati/// 
dJ.  -tig  tOv  I  fistula  v.  -las  II.  \  salui  V'&.  6  tacto  Xi 
man.  Dal.  S.    -tu  rO.    adacto  v.  \  scariiicata  v.a.S.    cfr.  §  21. 

9   infusae  V.  9.  10   utilius   VOEdTu(S),     tolerabilius 

Iff.  11   infricate  Vd.  13   quidem  T  14   maraty  B, 

-tyna  t.  -tina  E.  {  pinna  ont.  E.  {  uulturi  T'.  -rti  B.  uult  r. 
om.  E.    I    si  om.  VB'fi.  16  bistricia  VOv.a.C    stricis  E.  | 

•pina  G.     pina  r     piuna   dEc.     -ne  r.  16   labrorum  Eir, 

-rarum  r.  calabrarum  Bd.  -ram  ulcera  VQ.  16,  17  hiron- 
dinia  E(?)U.  19  in  trabibaa  B  coll,  XXIX  133.  intra  hul- 
bns  (-boat!,   balbus  O)  11. Ov.    tm  vn  tiafc^'ii'a.*'',  \         ■■  '      "^ 

SO  statim  in  VO,   1  BanaVitur  n.a.S. 


430  C.  PLINI  SECHNDI  fi 

38  (10)  Maculas  in  facie  oesypum  cum  melle  Cm 
quod  asperrimum  habetur,  extenuat,  item  scobem 
in  facie  cum  rosaceo  inpositum  vellere  —  quidam 
butyrum  adduuL  — ,  si  ^ero  ritiligines  siot,  fel  can 
prius  acu  coopunctas,  liventia  et  suggillata  pulmones 
turn  pecudumque  in  teuues  consecti  membraDas  calidi 

■29  positi   vel   columbinum   limuiD.     cutem    in    facie 
adeps  anseris   vel   gallinae.     licbenas  et   murlno  Sma 
aceto  inlinunt  et  cinere  irenacei  ex  oleo;  in  hac  cursli 
prius  nitro  ex  aceto  faciem  foveri  praecipiunt.     tollil 
facie  vitia   et   coclearum,    quae   latae   et    minutae  i 
iDveniuntur,  cum  melle  ciuia.    omnium  quidem  cocli 
cinis  spissaL,  calfacit  smectica  vi  et  ideo  causticis  i 
tnr  psorisque  et  lepris  et  lentigini  inlinitur.      iDvenio 
formicas  Herculaneas  appellari,   quibus  tritis    adiecto 

30  exiguo  talia  vitia  sanentur.  buprestis  animal  est  ri 
in  Italia,  simillimum  scarabaeo  longipedi;  fallit  inter 
bas  bovem  maxime,  unde  et  nomen  invenit,  devoratui 
tacto  felle  ita  iuftaminat,  ut  rumpat.  haec  cum  hii 
sebo   inlila    licbenas  ex   facie   tollit  septica   vi,    ut  si 

39,05  dictum  est.    Tiilturinus  sanguis  cum  chamaeleontos 

2i,4Bquam    lierbam    esse    diximus,    radice    et    cedria 


@  28:  Marc.  19,  33.  —  PI.  iim.  102,  9—13.    Marc.  19,  59, 
§  29:  PI.  inn.  33,  2—6.   Marc.  19,  17.  —  Marc.  19,  34.  -      " 
II  11,  —  Marc.  19, 14.  —  §  30:  DioBC.  11  66.  —  PI.  iun. 
101,  2.  3.   34,  17.  18,    Marc.  19,  35, 


1  eisopum  E.     eao-  v.a.B.  2  habemus  Er. 

uellere?  cfr.  mta  ad  XXVIII24S.  i  aetiligiaeB  V*. 
T'a.  uelig-  E.  I  nel  (pro  fel)  E.  5  conpuncta  E. 
VBB'D.   -taa  at  J.        S  ei  {pro  et)  d.        10  praecipunut 


VOE'd'.    sept-  d',  I  uii  B.     vn  TB.  14  et  lepris  Irt 

om.  rBM.  \  lentigini  Eru.    -num  rG.  16  appella,tas  v.c 

16  exigui  VO,    |    alia  E,  17  italia  iEv.      ai. 

{reUquiis  margine  abscisis).  atbla  TO.  athala  B.  |  loneipei 
VOE'.  19  fellem  E.  [  inflammaat  TO.  -famat  K.  f  nt 
B'.  21  chamaeleontos  D.  -neos  Bd,  -nia  v.  cbameleo 
(ca-  T'E)   rO.  22    quam  Exii.     om.  tQ.   *,  V^ecba.  TO 

e  d.  /  cedria  Eu.     C  . . .  i  IreUquia  imvrgvne,  iA)wua^, 


VEdE]  NAT.  mST.  TXTi  4.  (10—11)  431 

contectusque  brassica  lepras  sanat,  item  pedes  locustanim 

cum  sebo  hircino  triti,  varos  adeps  gallinaceus  cum  cepa 

subactiis.    utilissimuD)  et  in  facie  mel,  in  quo   apes  siut 

inmortuae,   praecipue  tamen   faciem  purgat  atque   erugat 

G  cygai  adeps.     stigmata  detentur  columbino  fimo  ex  aceto. 

(11)  Gravedinem  iuveaio  llnit'i,  si  quis  nares  mulinas  31 

osculetur.     uva  et  faucium  dolor  mitigatur  Time  agnorum, 

priusquam   herbam    gustaverint,   in   umbra   are  facto,    uva 

suco  cocleae  acu  transfossae  inlita,  ut  coclea  ipsa  in  fumo 

ID  suspend atur,  hirundinum  cinere   cum  melle;    sic  et  ton- 

sillis  succurritur.     tonsillas  et  fauces  lactis  ovilJi  gargari-  32 

kzatio  ad  iu  vat  J  multipeda  trita,  fimum  cclumbiuum  cum 
passo  gargarizatuoi,  etiam  cum  fico  arida  ac  nitro  iuposi- 
tum  eitra.  asperitatem  faucium  et  destillationes  leniunt 
IB  cocleae  —  coqui  debent  inlolae  demptoque  tantum  ter- 
rene conteri  et  in  passu  dari  potui;  sunt  qui  Astypalaei- 
cas  eflicacissimas  putent  et  minimas  earum  — ,  gryllua  in- 

§  31:  cfr.  Plin.  XXVm  57.  PI-  iun.  24,  4.  Marc.  10,  60.  — 
Marc.  14,  48.  49.  —  Diosc.  H  60.  PI.  iuu.  29,  11.  Marc.  14,  17. 
—  PI.  iun.  80,  12.  29,  18.  —  §  32:  PI.  iun.  29,  19.  30,  1  —  4. 
Ifarc.  14,  33.  34.  PI.  iun.  30,  5—7.  —  Seren.  288.  PI,  iun.  30, 
7-0.     Marc.  15,  21. 


1  concertuiique  E.    content-  v.a.G. 
E.  I  ceba  V'G.        3  et  om.VOB'.  an  eat? 

6   grauidinem  TOB'.    |   mnrinas  Ev.a  M.  7  an  uuae? 

8  arefacta  VO.  9  sue  V.     sua  Q.   ]   cocleae  —  nt  Ero. 

om.  r.   {   transfua^  illita  r.         10  hirundinem  VO.    -ne  B'. 
11  lactene  E.  [  ouillis  E.    uu-  TQ.        11.  12  gargarisatio  V. 
-iaaatio  T'BE.  13  did.  G{D).    |   tritawi  V(?).    -ta  in  S.  \ 

fimo   Mlunibino  VGB'dS.    sed  efr-  PI-  iwt.  et  Marc.         13  in 

S;HBO  VOB'.  (es  Fl  MMi.).  14.  15  dtst.  G(D).  14  asperi- 
tem  —  leniunt  cui»  antecedd.  iimjserwit  v[H),  item  PI.  tun. 
et  Marc.  \  asperitate  VG-.  |  lioiunt  B.  15  an  cocleae  quae?  { 
inlotc  TO.  inlatae  E.  in  lacte  v.a.B.  \  tantum  qui  TO. 
16  passu  T.  I  potui  iPl.iwi.v.  -ta  rUlS.  cfr.  nota  ad  XXIT 
148.  16.  17  astipallaeicas  B.  -Ueicas  T.  ceapal.  .  ,  .  r  ijeli- 
guta  marffine  ahscisis).  IT  minimaa  ego.  miiTima  f.  iniOima 
VEE.  in  is  (tiis  J)  ima  dJ  e  eoni.  S.  cinis  B  cum  U  658. 
imegma  H.  in  iia  smegma  v.  loots  nondiim  sanatus.  \  mena- 
mm  D  coll.  XXXTT  83.  38.  90,  Bed  ah  hoc  loco  aUsnasa^.  V 
arillna  TO,    lenit  et  gryllua  v.a.S.  (.dtst.  B\. 


432  C.  PLINI  8ECUNDI  trsds 

frkalus   aut   si   quis    manibus,    quibus    eum    contriverit, 
toQsillas  attingat. 

83  (12)  Anglnis  felle  anserine  cum  elalerio  et  melle  ci- 
tissime  succurritur,  cerebro  noctnae,  cinere  hirundinis  ex 
aqua  calida  poto.  huius  medicinae  auctor  est  Ovidius  i 
poeta.  sed  efficaciores  ad  omnia,  quae  eic  himndiDibus 
monstranturj  puUi  silvestrium  —  ligura  nidorum  eas  de- 
prehendit  — j  oiulto  tamen  efflcacissimi  ripariarum  pul" 
ita  Tocant  in  riparum  cavis  nidiRcantes.  miiltt  cuiiu 
cumque  birundinis  pullum  edendum  censent,  ut  toto  am 

S4  non  metuatur  id  malum,    straugulatos  cum  sanguine  coUl 
burunt  in  vase  et  cinerem  cum  pane  aut  in  potu  T 
quidam  et  mustelae  cinerem  pari  mode  admiscent;  sic  i 
strumae  remedia   dant   et   comiLialibus  cotidie  potui. 
sale  quoque  serratae  hirundines  ad  anginam  drachma  bl-' 
buntur,  cui  male   et  nidus  earum   mederi   dicitur   potus. 

86  milipedam   inlini   anginis    eRicacissimum   putant;    alii  xx 

'    tritas  in  aquae  mulsae  hemina  dad  per  haruudinem,  quoa 

§  38:  PI.  iun.  31,  12—1*.  cfr.  Marc.  15,  93.  5.  9.  36.  DioiJ 
11  GO.  eupor.  I  88.  —  PI.  iun.  81,  14—18.  —  Celeus  IV  7  e 
Marc,  15,  34.  —  g  34:  PI  ion.  81,  18  —  20.  —  Diosc.  11  I 
eupor.  I  18.  89.  —  §  35:  Dioao.  II  37.  eupor.  I  83,  (cfr.  ] 
15,  72).  PI.  iun.  31,  20.  SO,  21.  Marc.  15,  70.  71.  PI.  inn.  a 
1—4.    cfr.  Diosc.  n  98. 


a  ftttingant  VGE'.  3  aiwainia  V.  |  elatirio  B.  „  , .. 
(reliquis  margine  absckig).  \  mein  V.  male  B,  5  potn  B. 
7  puOis  d.  8   multi  VGB'.  9   multi  EdS.     -tis  VG. 

inulti  Sr.  aunt  qui  C.  sunt  tnuiti  qui  v.  10  ut  VGRISi 
in  d.  new.  11  non  KrS.  ow.  rBTu.  on  ne?  cfr.  §  lOi 
XXVI115.  vol.IUp.496  ad  XXISO.  |  cum  sanguine TOEti 
anguine  E.  om.  PI.  iun.  an  anginae?  12  aut  in  {pro  et)  T' 
aut  in  e^  e  PI.  ™n.  aut  ll.v.  18  cinereB  d(?)Eru.  "  '  - 
tidie  om.  E.   |   potui  E.    -tnf  TG.    -tu  <l(?)ErB.  11 

Beruare  V.  |  hirundinia  E(?)i).  |  anguinam  VO.    -nu  1 
in  una  r  {relimii  margine  abscisis).     angua  in  ima  E.      „_ 
una  v.a.S.  |  drachmae  E.    {an  -ma  I?),    -mtt  una  dS.     drai 
TG.  16  nidoa  T.   |   dicunt  TBE'T.    [   potos  T.  17  tniKM 

pedam  (milli-  r.  milie-  w)  EdJ,  cfr.  nota  ad  XXIV 153.  -da 
(milli-E)  rO.  |  auguiuis  TGB.  -uis  I.  |  efBcacieaime  B'.  {  u 
dj*/.  iuH.  cfr.  etiam  §  49,  xjli  Eu(D).  al, . . .  r  {reliquis  margine 
abscisis).     xi  rOS. 


BvBd 

Kaiam  dentibus  tactis  nihil  prosint.    tradiint  et  murem  cum 

■  Terbenaca   excoctum,   si  bibatur  is  liquor,  remcdio  esse, 

I  et  corrigiam  caninam  ter  collo  circtimdatan),   rimum  co- 

r   lumbinum  vino  et  oleo  permistum.     cervicis  nervis,  opi- 

G  Btbotouo  ex  milui  nido  surculus  TJticis  adalligatus  auxiliari 

dicitur,   5,  strumis  exulceratis  mustelae  sanguis,  ipsa  de-  36 

cocta  in  vino^  non  tamen  sectis  admovetur.     aiunt  et  in 

cibo   sumptam   idem   efficere   vel  cinerem  eius   sarmentis 

conbustae   mia;tuffj   axungia.     lacertiis  viridis   adalligatur; 

oportet   post  dies  xsx   alium   adalligatum.     quidam   cor 

eius  in   argenteo  vasculo  servant  ad  femineas  strumas  et 

viriles.     cocleae  cum  testa  sua  tusae  inlinuntur,  maxime  37 

quae   frutectis   adbaerent,    item   cinis   aspidum   cmn   sebo 

taurine   inponitur,  anguinus  adeps  mistus  oleo,  item  an- 

guium  cinis  ex  oleo  inlitiis  vel  cum  cera,    edisse  quoque 

eos  medios  abscisis  utrimqoe   extremis  partihus  adversua 

strumas    prodest  vel    cinerem    bibisse   in  novo   fictili   ita 

crematorum,  efficacius  multo  inter  duas  orbitas  occisorum. 

et  gryllum  inlinere  cum  sua  terra  effossum  suadent,  item  38 


NAT.  mST,  XSX  4—6  (11—12)  433 


§  36;  DioBC.  n  27,  eupor.  I  164.  Marc.  16,  79.  PI.  iun.  80, 
19,  20.  —  Marc.  16,  62.  —  §  37:  Marc.  16,  80  (nbi  salictis  pro 
talinis  acribendum  est).  PI.  iun.  80,  20—31,  5.  Celsiis  V  28,  7.  — 
§88:Pl.iiiii.81,5— 9.Marc.l6,81.  — PI.imi.81,9— 13.Marc,15,68. 


1  ei  {pro  et)  VO.  4  ueniis  ct  Ere.  6  Baaguis  r. 
-inifl  U.  de  intndo  cfr.  §  41.  SO.  113.  7  adiunt  E.  |  in  Erc(S). 
om.  rOTfif,       8  id  eft  E".  |  cinerem  ll.D.    -ri  r.       9  miitnim 

ro.  miscetur  H.v  (semicolon  ante  poauit  D).  de  mtndo  cfr. 
73.  I  aningia  —  11  semant  mi.  B.  10  oportet  VOB.  om, 
Av.  I  post  diea  xxi  (ii  d)  VOflir.  om.  B,  |  oportet  alium  v.a.S.  | 
adaUigatum  ego.  -gari  v.  om.  B.  -gatum  oportet  VO  {faho 
iterantes)  d'J.  -gare  (-ri  S)  oportet  d'g,  11  argenteo  iiC. 
'to  T.  I  femineaB  ego.  -naa  lit.  -narmn  v.  |  struma  B',  |  et 
OBI.  i{?)v.a.S.  12  nirilea  (vel  mares)  ego  e  Marc,    ueteres 

B.v.   I  diet.  ego.     cfr.  Marc,  (pwnctum  posuerunt  post  seruant 
«(£>),  post  stnimaB  H).         13  frutecti  VB'.  14  anguiuia 

TOB.   I   oleum  E,   |   item — 15  oleo  Erv,    om.  rUT.  15  uel 

inlitus  VSf.  16  mediua  7GB'.  |  abscisis  V&BdPi.  m«i,ii 

(Brot).     -isBia  H(D),     -oessis  B.     cfr.  »ota  ad  XXIX  99.  | 
utrumqae  TO,  |  partibuB  VOBdTj,     arti-  ErS.    -tubus  «. 
19  grillum  VOE{?)D.    sed  cfr.  §  3S.   XXTX  133.  143.   KXX^ 
114  (B),  I  cum  sua  terra  falm  iterant  post  ^fioaawto.  "^^^ 


434 


c.  pi-wr  SEcmrox 


lipnim  columhanim  per  sese  vel  ciun  Tarina  hordeacial| 
aTenacia  ex  aceto,  lalpae  cinerem  ex  melle  inlinerc. 
iocur  eiusdem  coatritum  ioter  maous    inliouDt  el  t 
iioQ  abluunl.     dextrum  i|uoque  pedum  eius  remedio  ■ 
strumis  aUGrmaDt.     alii  praecidunt  caput  et  c 
talpia  excitHta  tiisum  digerunt  in  pastillos  pyxidp  slag 
et  uluntur  ad  omnia,  quae  iatumescant,   et  quae  ap« 
matfl   vocant  qiiaeque   in   cerFice   sint;    vesci    suilla  fc 

39  vetant.     lanri  vocanlur  scarabaei  terrestres   rtcino  siq 
—  nomen  cornicula  dedere  — ,  alii  pediculos  lerrad 
cant;  ab  bis  quoqiie  terrain  egcstatn  inlinunt  strui 
similibuB  vittis  et  podagris,  Iriduo  non  abluuot. 
haec  medicina  in  anauin,  omniaque  Ms  adscribunt,  qui 

SB  nos    in    gryllis   rellulimus.     quidam    et   a   formicis   Urnl 
egesta  sic  uluntur.     alii   vermes   terrenes    totidem, 

40  sint  strumae,  adalligant,  parlterque  cum  /is  arescunL  i^l 
^J^l^viperam  circa  canis  ortum  circumcidunt  ut  disimus,  deiiil 

mediam  comburunt,  cinerem  enm  dant  bibendum  ler  seji-l 
tenia  diebus,  quantum  prenditur  ternis  di^tis;  sic  stninii!l 
medentur,  aliqui  vero  circumligantes  lino,  quo  praelig*'! 
infra  caput  vipera  pependerit,  donee  exanimaretur.  et  I 
milipedis  uluntur  addita  resiuae  terebinthinae  parte  quartL] 
quo  medicamento  omnia  apostemata  curari  iuient. 

§  39  eitr.:  cfr.  Seren.  78.  —  P!.  iun.  81,  13  —  15.  —  %il>: 
Dioec.  eupor.  I  154.  PI.  iun.  81,  15.  16.  cfr.  Marc.  Ifi  67  — 
PI.  iun.  81,  16—19.    Marc.  15,  72.    (cfr.  Plin.  XXTS  143). 

4  pedum  VSE.  -dem  r{?)i'.  5  praecidunt  terra  et  com 
caput  VB'.  6  dalpis  £.  |  ezcitata  (~tta  TGS)  tusum  TOBdo. 
-itat  ad  uaum  E.  cfr.  XVIII 194.  XVII 46.  \  digenmt  Erw. 
deg- rQ.  |  pastilliB  TOB'.  |  atannea  i{?}v.a.J.    cfr.  XXJX  35. 

7  intumeBoant  BZ*.  -cunt  rv.  8  sulla  VGE.  g  aimi- 
lis  V.  10  pedueulos  VI).  13  si  similibuB  TOK.  13  om- 
niuinque  E.  14  gryllis  Av.  grillia  rVen.{II).  15  sicut  T  I 
quod  V.        16  iia  o(S).    ia  V.    bis  rC{D).        18  media  VQB. 

19  prenhitur  r.  preh-  B,  (an  prendatur?).  20  circum- 
ligant  eas  v.a.S.  21  intra  VOB.  32  miiipedia  ij.  eft. 
§35.  -des  VflB.  millipedie  Kr.  millep-  v.  |  resina  VQK.  I 
terebintine  B.  |  tertia  Marc,  item  PH».  XXIX  143.  cfr.  infra 
8  7S._^  88  poatemat*  B..  \  c\hmb  'JB.a.. 


jm 


TBdE]  MAT.  mST,  XXX  6—6  (12—15)  435 

(13)  Umeri  doloribus  mustelae  cinis  cum  cera  mede-  41 
lur.  —  Ne  sint  alae  hirsutae,  formicarum  ova  pueris  in- 
fricata  praestant,  item   mangonibus,  ut  lanugo  sit  pube- 
scentium,  sanguis  e  testiculis  agnorum,   cum  castrantur. 

s  qui  evulais  pilis  inlitus  et  contra  virus  proflcit. 

(14)  Praecordia  vocamua  uno  nomine  exta  in  homine,  48 
quorum  in  dolore   cuiuscumque   partis  si  catulus  lactens 
admoveatur  adprimaturque  his  partibus,  transire   in  eum 
dicitur    morbus,    idque    eiLintefato    perfusoqiie   vino    de- 

10  prehendi  vitiate  viscere  illo,    quod  doluerit  homini,   sed 

obrui  tales  religio  est,     ii   quoque,  quos  Melitaeos  voca-  48 

mus,  stomacbi  dolorem  sedant  adplicati  saepius;   transire 

morbos  aegritudine  eorum  intellegitur,  plerumque  et  morte. 

6.  pubnonum  quoque  Tiliis  medentur,  item  mures,  maxime 

<iG  Africani,  detracts  cute   in   oleo  et  sale  decocti  atque   in 

cibo   sumpti.     eadem  res   et   purulentis  vel   cruentia  ex- 

creationibus    medetur,     (15)    praecipue    vero    coclearum  44 

cibus  stomacho.    in  aqua  eas  subfervelieri  intacto  corpore 

earum  oportet,   mos  in  pruna  torreri  nihilo  addito  atqne 

» ita  e  vino  garoque  sumi,  praecipue  Africanas.  nuper  hoc 
conpertum  plurimis  prodesse;  id  quoque  observant,  ut 
numero  inpari  sumantur.     virus  tamen  earum  gravitalem 

§  41:  PI.  iun.  85,  19.    Marc.  18,  1.  —  §  42:  Seren.  433  sqci. 
-  PI.  iun.  43,  16.  21-^23.    Marc.  21,  1.  —  g  14:   Diosc,  II  11.    PI. 
^  iun-  44,  23—27.   Marc.  20,  35.  111.  —  PI.  iun.  38,  7—9. 

4  Bangiiiiiia  et  E.    -ine  e  v.a.G.  |  qui  (pro  cum)  Vrv.a.8. 

7  sic  VB.    I   lactens  it.     -tea  V'Er,     -tns  V'QB.     -tana  d 
Pl.ian.Mare.  8   adprijnaturqne  his  (Lia  v)  i.0.     -metarqne 

his  Er.     -matisqne  his  B,     -matiir  qui  (quia  T)  et  is  TO. 
9  morbum  E.  |  exintrato  TQB'.         10  uiciato  E.   oni.  T&B'd.  | 
hominis  et  Bvn.D.     -nis  sed  d.  11  tales  G.    -lia  II.S. 

aliia  v.  cfr.  §  64.  |  ii  B.  hii  VB.  hi  rC.  hae  ■e.  (an  que 
pro  quoque?).  |  melitaeos  B  {coll.  Ill  153).  -itotos  £,  -Uotoa  r. 
maletitoa  d.  melle-  rO.  melolonthaa  v.  13  morbumV&d.  | 
aegritudinem  B.  14  pulmoniim  dfEri)(D).  -nea  TOE.  -nia 
S.  I  quoque  VOfff.  quioque  B.  om.  aErii(D).  |  item  ego.  id 
VBBd.  et  BrtJ(i>),  iidem  J".  19  nihilo  ll.v.  an  nitro  vd 
tale  quid?    ovt.  PI  ti«!.  et  Mare.         20  gari<yie  T.        -Ift.  -wt 


tale  qwaf 


436 


C.  PLINI  SECUKDI 


[Taaa 


lialitus  Tacit,     prosunt  et  sanguinem  excreantibus  dempta 
15  testa  trilae  in  aqua  potu.    laudatissimae  autem  sunt  Afjri< 
canae  —  es  lis  lolilanae  — ,  Astypalaekae,   item  SicuUi 
modicae,    quoniam  magnitudo   duras   fadt   et   si 
Baliaricae,   quas  cavaticas   vocant,    quoniam   in   speluncisl 
Dascuntur,  laudatae  ex  iosulis  el  Caprearum,  nullae  auten 
cibis  gralae  neque  veteres  neque  recenles.     lluviatiles  < 
albae  virus  faabeut,  nee  silvestres  stomacfao  utiles, 
solvunt,  item  omnes  minutae.     contra  marinae  stomachal 
utiliores,  efficacissimae  tamen   in  dolore   stomachi  t 
datis  traduntur  quaecumque   vivae    cum    aceto   deroralae^ 
46  praeterea  sunt  quae  fCK^paroi  vocantur,  latae,  multirariai 
nascentes,   de  cjuarum  usu   dicemus  suis  locis.     galtia 
ceoruiu  ventris  membrana,  si  inveterata  est,  inspersa  pO^ 
tioni  destiliationes  pectoris  et  umidam  tuasim  rel  i 
tosta  lenit.    cocleae  crudae  tritae  cum  aquae  tepidae  cyath 
m  si  Eorbeantur,  tussim   sedant.     de  still  at  iones   sedat  i 
canina   cutis   cuilibet   digito   circumdata.     iure   perdici 
stomachus  recreatur. 


16,  as. 


-  PI.  i 


§46:    PI.  il 


1  faciunt  £.  {  eicreantibus  et  sanguinein  VBS.        2  aqtu) 
ego.    -uae  ll.v  (amtra  Plinii  neum).    an  vera  aqua  potae? 
3  iia  V.   isT.   ir  B.   it  d.   hia  ErC.  j  iolitanae  (-atne  K)TOadM 
mm  Gron.  con.  V 20.    olit- (-atne  r)  Ere.    sotit- B((7)  coH.  rjJ 
et  IX  173.    VoTTO  T.  r.  Ill  14,  4.  \  casjpalaeicae  r.    casraa-  r 
caBica-  E>.  |  item  ego.    et  ne  TSB,  om.  dEri7(D).    et  .^    At 
naeae  S  cum  Gron.       4  magnitude  —  6  quoniam  om.  T'SB'^ 

6  ei  ZJ  e  c(mi.  S-  et  ei  ll.v.  \  ex  (pro  et)  VBd.  delv.aSJ 
nnllae  dm,  -lie  E.  -Ilia  VQB'fS.  7  gratae  aao(iO-  -te  T« 
greee  Er.     gracca,e  S.  \  disf.  v.a.J.    cfr.  Diosc.        8  utilem  l_ 

10  Bi  (pro  tamen)  VO.  10.  11  e  laudatia  J.  flau-  T'Sfl! 
frau- (-aliB  B)  V'B.  lau- E,  -atiores  )!.  II  uiuae  EPI.iim,* 
uiue  r.    ute  Bd,    ut  TO.  12  dtt^paToi  Gron.     aceratoe  J" 

-tae  d(?)j),  aneratoe  V'Oa.  eue-  V.  gratoe  E*r.  groe  ay 
(ageraton  \i.  e.  dKCpdxujv]  medic  amentum  index).  I  tantae  T^ 
B'.  I  multifariae  B'.  13.  14  zalinaceorum  B'. 

TQBd.    oni.  Erp  (cfr.  §  67).   \  inueterata  elt  ego.     -tae  et  1 
-ta   et   r  v.  14,    15    potiooe   d.  15   deatillatioiiis   B', 

■mdam  iia.S.     -datam  Er.    -de  r.  16  tritae  —  tepidi 

IT  tribus  II.V.        W  ta-^-fl. 


r 


NAT.  mST.  XXX  6  (16—16)  437 

(16)   locinemm  doloribus   medetur  miistela  silvestris  47 
in   cibo   sumpta  vel   iociiiera  eius,   item  Tiverra   porcelli 
modo  inassata,  suspiriosis  multipeda,  ut  ter  septenae  in 
Attico  melle  diiuantur  et  per  harundinem  bibantur;  omne 

s  enim  vas   nigrescit  contactu.     quidam   torrent  sextsriiim 
in   patina,   donee  candidae  liant,  tunc  melle  miscent  [alii 
centipedam  vocant]  et  ex  aqua  calida  dari  iubent  in  cibo. 
cocleae  t'is,  quos  linquit  animus  aut  quorum  alienatur  mens  48 
ant  quibus  vertigines  flunt,  ex   passi  cyathis  m  singulae 

10  contritae  cum  sua  testa  et  calefactae  in  potu  datae  diebus 
plurimum  vnn;  aliqui  singuks  primo  die  dedere,  sequenti 
binas,  tertio  ternas,  quarto  u,  quinto  i;  sic  et  suspiria 
emendant  et  vomicas.  esse  animal  locnstae  simile  sine  49 
pennis,  quod  trixallis  Graece  vocelur,  Latinum  nomen  non 
habeat,  aliqui  arbitrantur,  nee  pauci  auctores,  hoc  esse 
quod  gryili  vocentur;  ex  his  X5  torreri  iubent  ac  bibi  e 


v(B).    -Qoram  E.    -neria  rOTtH.         3  uiuerra 
dZrf?.     itueruia,  B.     id   uer-  TQ.     nipeia  v.    \   piocetli  TQB. 

3  multipeda,  VG.  -dae  B(?)E.  -dae  ita  d(?)Tav  (ortum  ex 
-edaeda).  multipeda  et  milipeda  (praeter  §  40.  86)  ubique  ein- 
gtilari  numero  didae  invenvuntuT;  §  32.  35.  54.  6S.  75.  93.  114. 
XXIX  136.  143.  XXYUI160.  XXIII 55.  XXU 133.  130. 
XX  IS.  41.  357.  I  ut  ter  dp.  uter  Er.  ut  rO.  |  aeptenae  Eh, 
-ne  r.  -ni  i.  -tini  rQ.  t  deluantur  B'.  5  torrent  it  J. 
-ens  TOB.  -eutis  Ero.  -ent  ex  lis  B.  6  candid!  TQ. 
6.  7  uticos  pomi  cjtm   U  660  coll.   XXIX  136.  7  centuni- 

pedum  vaf.    -dem  d.  [  necant  v.a.G.  \  calida  V'Ep.     ealda  r. 
mu.  rQT.  7.  8  in  cibo.   cocleae  ego.    cocleae  in  cibo  {cib 

V'Qr.    -boa  iv)  U.S.         8  iifl  v{,S).    hia  dC    ia  rD.  |  inquit  d, 

9  tribuB  ll.v.  terms  Fl.iun.  ]  ingule  V.  11  nouem  ll.v.  \ 
abquiB  V&a.  12  tertio  om.  VGE'd.  |  n  Pliim.  duas  Erp. 
om.  r.  ]   quinta,  TG,  |   unam  U.Pl.iim.v.         13  emendat  TOB. 

1*  trixaUia  J.  -alia  (tryi-  v)  TGBdo.  cfr.  §  117.  139. 
troialliH  S  cum  B  (s  Atliani  n.  a.  VI 19.  -alia  H  ex  iridice. 
tiiallis  E.  tjx-  r.  |  gteci  T'OE.  |  uocatur  'Siv.a.H.  \  nomen 
oni.T^OB'dT.  15  habeat  nomen  dl.  ]  panciores  (om.  auc- 
tores)  Eu,o.ir,  |  bos  esse  qui  S  cwn  Gron.  16  gryili  dS. 
-11ns  V.  grilli  rD.  \  uocetur  v.a.S.  |  triginta  B.'.  \\KTOsn.  ^fo- 
*  -     -ixent  VG.  libi\>eiATQ.\^^'^'''^- 


438  C.  PLmi  SECUNDI 

mulso  contrn  orthopnoeas.    sanguinem  expuenMbus 
SI  qui  inlotis  protropum  infundat  vel  marina  aqua  iU 
coquat   et  iu   cibo   sumal   aut  si   tritae    cum    testis 

60  sumanlur  cum  protropo;  sic  et  tussi  medentiir. 
privatim  sunal  mel,  iu  quo  apes  siut  demortuae.  sanpie 
nem  reicientibus  pulmo  vulturtnus  viiigineis  lignis  tot 
bustus,  adiecto  Ilure  Punicl  malt  ex  parte  diuiidia,  iUB 
cotoneonim  iiliorumque  isdem  portionibus,  polus  man 
atque  vesperi  e  vino,  si  Tebres  ahsint,  si  minus,  ex  aign, 
in  qua  cotonea  decocta  sint. 

61  (17)  Pecudis  lieu  recens  magicis  praeceptis  super  if 
lentem  lienem  estenditur  dicente  eo,  qui  medeatur,  Uni 
se  remediuni  facere,  post  hoc  iubent  in  pariete  dorrnt 
torii  eius  tectorio  Includi  et  obsiguari  anulo  ter  nofia 
ear^finque  dici.  caninus  si  Tiventi  eiimatur  et 
sumatur,  liberal  eo  vitio.    quidam  recentem  superinliganl 

62  alii  duum  dierum  catuli  ex  aceto  scillite  dant  ignoraoH 
rel  irenacei  lienem,  item  coclearum  cinerem  cum  senuu 
lini  et  urticae  addito  melle,   donee  persanet.     liberal 

10—13.  Marc.  IG,  75.  Pl.iun,  37,  11— 13.  —  §50:  PI  iuiL4U 
—  §  51:  PI,  iim,  B6,  7—12.  Marc.  23,  70.  (47,  ubi  agninus  su. 
bendnm  yidetnr).  48.  —  §  52:  P!.  ian.  56,  13  —  20.  Mace  SJ, 
62.  64.  50.  —  (cfr.  Diosc!.  H  68), 

1  eangmnemque  K{?)t'.a.J.  [   cocleae  ll-J.     -leis  5. 

2  si  J.  om.  E.  eat  re.  |  qui  cochleia  v.a.S.  |  on  iti] 
lefidum  (vel  eas)?  [  nmrinam  aquam  It(?)ii.a.2>.  4  tdf 
(>Bai  e)  emendentur  (-doat  dl)  TeB'dT.  6  melle  E.  |1 
mortnae  ll.Pliun.S{J).    ium- S.    em-  v  (an  recte?    cfr. §i 

8  cotonionim  V.   -rum  ut  a'  {item  infra).  \  potionibiuf 

9  nesiwr  ter  (ten  B)  fino  VB.  |  febria  (-res  E)  abait  Se.i 
an  rede?        12.  13  lineia  remedi'um  E.        13.  14  dormitn 

14  t«cto  K.  -toue  v.a.S.  \  includitur  et  K.  |  obgia 
VBE'.  I  ter  H.h(S).  terque  G,  |  nouieaqueTii.a,  G.  15  et 
que  ego  e  PI.  ium.  earumque  (-quae  E)  TBaE.  caimen  _ 
carmenque  D,  |  eiiatimatur  (eihi-  E)  VOB.  16  eo  uiKoi. 
euo  initio  B.    euoinitio  VQ.    -tu  d*  in  ras.  17  BodUiti 

-tico  V.  ECilite  S.  -lice  to.  in  Bcillito  (-ico  r)  Et.  aS, 
in  ras.  cfr.  nota  ad  XXVI 114.  \  dant  ireuaati  TOdil 
IB  ireaantei  B'.  19  peraa.aet  Srv,  -nent  rOTi.  an  J 
flftnetar  cum  PI.  itm.'i  \  Vi\>e«A  iTB,  fti  \-&i-  (i.  <»ljji.3 
■"         (eo  lib-  r^  r. 


NAT.  mST.  XXX  6  (16—18)  439 

lacerta  viri(]is  viva  in  olla  ante  cubiculuni  dormitonuin 
eiua,  cui  roedeatur,  suspensa,  ut  egrediens  reverfensque 
attingat  maim,  cinis  e  capite  bubonis  cum  uaguento, 
mel,  in  quo  apes  sint  mortuae,  araneus  et  maxime  qui 
B  lycos  vocatur. 

(18)  Upupae  cor  laleris  doloribus  laudaUir,  coclearum  63 
cibus  in  tisana  decoctarum;  et  per  se   inliQiintiir.     canis 
rabiosi  calvariae  cinis   potioni   inspergitur.  —  Liimborum 
dolori  stelio  transmarinus  capite  ablato   et  intestinis  de- 
ls coctus  in  fino  cum  papaveris  nigri  denarii  pondere  dimi- 
dio  eo   suGi>  bibitur.     lacertae  virides  decisis  pedibus  et 
capite  in  cibo  sumuntur,   cocleae  in  eontiitae  cum  testis 
suis  atque  in  vino  decoclae  cum  piperis  granis  xv.   aquilae  B4 
pedes  evelluDt  in  aversum  a  suffragine  ita,  uL  dexter  dex- 
Ettrae  partis  dolcribus  adaliigetur,  sinister  iaevae.    multi-ss.iao 
peda  quoipic,  quim  oniscon  appellavimus,  medetur  denarii 
pondere  ex  vini  ■:yathis  11  pota.    vermem  terrenum  catillo 
ligneo  ante  lisso  el  ferro  vincto  inposilum  aqua  excepta  per- 
fundere  et  defodere  nnde  elfoderis,  Magi  iubent,  mox  aquam 
bibere  catillo,  mire  id  prodesse  ischiadicis  adGrmantes. 

8  63:  PI.  iun.  36,  j.  4.     Marc,  24,  10,   —   Seren.  461—483. 
PI.  iim.  36,  3.  —  g  64eitr.:  PI.  inn.  42,  22  — 43,  3.   Marc.  25,  4B. 

1  dormitorii  dT.         a  mediature  TO,    -deretur  E.    -detur 
i.H.  1  mortuae  11.11(1).     em-  c.     I'tim-  S-  5   licos  z. 

aa  S.  6  caro  Pl.im.   \   laudatnr  Zrv.     -aatui  r&T. 

7  oibaa  TSB.  -bi  dT,  dnis  Bru.  cfr.  de  dictimie  §  44.  61, 
de  re  Mmv.  |  tiaana  S.  itia-  v(Marc.).  tipaana  d.  tisina  E. 
tiana  r.  tisibina  r.  \  quae  et  per  se  v.a.S.  8  potio  H  TO. 
om.  dT.  I  ineuper  TQ,  9  atelio  di  J.  atellio  Er.  Bt«lionia  r.  | 
capite  —  9.  10  decoctua  in  Jrp.  om.  r.  11  eo  om.  B.K  \  ancu 
T.  (et  sucus  Gemer).  an  eodelendum  et  auco  post  nigri  trans- 
ptntendutn?  |  lacertae  B«.  -ta  Tfl.  -ti  dEB.  cfr.  §  62.  71.  76. 
80-  86.  90.  120.  XXIX  12k  136;  contra  §  36.  XVn 266.  I 
uiridiB  T.  la  trea  R.v.         14  a  iv.     ac  Br  in  ras.     u  r.  \ 

sufragine  TQB',  |  deiter  iv.  -tare  T'B  om.  r.  14.  16  dei- 
terae  B(?)i;.  a.  D.      15  laeuae  u  laeaa  (leua  OE)  11.      16  oniacon 

-iaqnam  E.    niscon  r.         L7  uiuo  dEiv.n.S.  |  dnobus  U.'b. 

18  et  ojii.  E.  I  ferreo  E.  |  inpoaitum  d'n.    -tmo  E.    -to  r. 

18.  19  aw  aq^ua  perfunden  et  eiceptum  defoAfeiftl^ 
e  TBBd.        80  aciaAieia  Y.t.  tfsA-'^    '    •""--" 


440  C.  PLINI  SECmroi  [VB 

65  7,  (19)  Dysintericos  recreant  femina  pecudiim  i 
cocta  cum  lini  semine  ea  aqua  pota,  casetis  ovillus  Telusj 
sebum  ovium  decoctum  in  vino  auslero.  hoc  et  ilea 
medetur  et  tussi  veleri,  dysintericis  stelio  transmariniu 
ablalis  intestiuis  et  capile  pedibusque  ac  cute  decoctiu 
aeque  et  in  cifao  siunptus,  cocleae  n  cum  ovo,  utraqaa 
cum  putamine  contrita  atque  in  vase  novo  addilo  sale  i ' 
passi  cyatbis  n  aut  palmaium   suco   et  aquae  cyathis  J 

66  subfervefactd  et  in  potu  data.     proBunt  et  cumoustae,  ] 
cinis   eanim   bibatur    in   vino,    additfl    resinae  momento< 

£9,111  cocleae  nudae,    de   quibus  diximus,   in  Afnca    m 
inveniunlur,    utUissimae    dysiotericis,    quinae    combusta 
cum  denarii  dimidii  pondere  acaciaej  ex  eo  cinere  dantuj 
coclearia  bina  in  vino  myrtite  aut  quolibe!  austero  cual 

57  pari  modo  caldae.  quidam  omnibus  Africaiis  ita  utuntar^ 
alii  totidem  ATricanas  velatas  infuudunt  po^ius  et,  si  malar 
ftuclio  sit,  adduDt  acaciam  fabae  miigni-lidine.  senectiu 
anguium  dysiuteriae  et  tenesmis  in  stagnco  vase  decoquituc 
cum  rosaceo  vel,  si  in  alio,  cum  stagn*  inlinitur.  ius  ( 
gallinaceis  isdem  medetur,  sed  veteris  galliuacei  vehemeit^ 


§  66:  cfr.  Marc.  37,  31.  —  PI.  iun.  5.',  18.  Marc.  27,  78. 
PI.  iun.  87,  13.  14.  Marc.  IS,  50.  PI,  im,  53,  20 
27,79.  —  §  66;  PI.  inn,  64, 1.  2.  —  §  57ined,;  PI.  iun.  54,  2- 
60,83.   Marc.  27,  80.  28,  61.  —  Dioeo.  E  63.    cfr.  Plin.  XXIX  7», 

1  pulmo  pecndis  Marc.        2  ea  D  cum  U  661  coll.  Mare. 
om.  llv.    {an  et  ea?).  [   uetuB  BZd.    et  iue  T.     ae  ~~ 

slue  ius  d.  3  iieo  iv.     hi-  E.    illeo  d,     iliio  1 

4  et  in  tuesi  VQ,    (an  item?)    |  uetere  VGB' 
B.iv(J).     ad  rQS.    \    cut«m  V'ES  G  aeque  VOBdTfffi 

{cfr.  §  63).  que  Ef.  ]  et  in  u.  et  ll.H.  cfr.  CFWMaUtri 
p.  35.  I  duae  ll.v.  7  coutritae  Rv.a.Bas.  contra  70.  {  on 
e  {pro  et)?  8  duobus  Jl.v.  \  tiibua  It. v.  9  subferuefaflt* 
,  .  data  ego  cum  vet.  Dal.  -facts  .  .  datia  ll.v.  |  ut  BdBc. 
et  T.  10   bibantur  VQB'.    |   oddito  om.  VOR'.  IS   ciun 

—  a«aciae  Etu,    om.  r<3.         16  iiudem  T.         16  uelatas  egt 
{opp.  nudiB),    uel  (et  J)  latag  U.j.    lolitanaa  com"  "     "         '"  " 
latai  (del.  uel)?        17  fluctuo  E'.    fluiio  d{?)C. 
teriae  S.    -rice  E.    -ricae  VQE.  -aenterie  dT.    - 
mas  TO.     -mos  E.         19  cum  inatagno  Ei 
"^  "^v.a,S.  i  idem  y*UH.    \4  iV\  '^^a. 


NAT.  mST.  XSX  7  (19—30)  441 

tills  satsum  ius   alvitm   ciet.     membrana  gallinarum  losta  5S 

et  data   in  oleo  ac  sale   coeliacorum   dolores  mulcet  — 

abstineri   autem  fnigibus   ante    et   gallinam    el   hominem 

oporteat  — ,   flmum  columbinum  tostum  potuoique.     caro 

palumbis   in  aceto   decocta   dysintericis  et   coeliacis   me- 

detiu',  turdus  inassatus  cum  myrti  bacis  dysintericis,  item 

merulae,  mel,  in  quo  apes  sinl  inmortuac,  decoctum. 

I  (20)  Graviasimimi  yitiom   a/vi  ileos  appellatur.     hiiic  59 

resisli  aiunt  discerpti  vespertilionis  sanguine,  etiam  inlito 

10  ventre   subveniri.     sistit   alvnm   coclea    sicut  diximus    in  u 
sugpiriosis  temperata,  item  cinis  earum,  quae  vivae  cre- 
matae   sint,   potus   ex   vino  austero,    gallinaceonim  iocur 
assvim  aut  ventriculi  membraua,   quae  abici  solet,  invete- 
rata  admixto  papaveris  suco  —  alii  recentem  torrent  ex 

IB  vino  bibendam   ^,    ius   perdicum   et  per  ae   ventriculus  60 
contritus   ex   vino   nigro,   item   palumbis  fenis  ex   posca 

g  58:  PI.  iun.  62,  21—53,  10.    Maic.  27,  70.     Celaus  H  30. 

I      —   §  69;    PI.  iun,  53,  10—12.     Marc.  27,  83.   —   PI.  iun,  4S, 

'  16  —  18.    48,  20.     (cfr.  Marc.  27,  70).   —    §  60:    PL  iun.  48,  4, 

1  ealaum  in  (ins  E)  saluum.  VGE.  (ealaum  ius  uehemen- 
tina  aluum  t{?)S).    |   membrana  By.    -ra  rO.    |    poata  VOIt'. 

a  mulcet  iv.  -ent  rO.  3  abstineri  ErH.  -re  rSpfJ). 
cfr.  Marc,  et  XXIX  113.  |  gaUinam  SEry,  gallinacei  uehe- 
mentina  aalsum  iua  aluum  ciet  et  (oin.  B)  sicut  supra  disimiis 
TE.    cfr.  V.  1.  4  oporteat  VGES.     -tet  d(?)EH(D).    cfr. 

XXIX  103.  I  totum  {pro  toftum)  TGB'.         5  palumbi  v.aM. 

6  inassatur  Td.  7  mediilae  V.    -dulle  Q.    -detur  d.  | 

moituae  Erf.     mor-  rO.  S   uitium  d£v,     uulnus  uitinin 

TGB.  uentris  uitium  U  662  e  Ft.  iun.  et  Marc,  sed  cfr. 
Ceh.  IV  20.  Scribon.  118.  de  mutata  diUogr.  cfr.  §  86  (co- 
olearibna).  91  (in  cibo).  |  alui  ileoa  J.  ileoa  C  cttm  B.  apn- 
illeos  d.  apu  (apii  TO)  illi  eos  VBE,  apu  .  .  .  .  r  {reliqms 
margine  afiscisis).     apuleius  (-ioa  v)  Bp.    |   hie  E.  9  eoa 

aiunt  discerpti  eos  V8B'.     an  poet  aiunt  excidit  alterum  re- 
medium,  ut  deincepg  iitngenda  eint  aanguine  etiam  inlito? 
10  uentre  Eru.    om.  rQ.    I   snbuenire  reaiatit  Ep.a.G,    |   aluum 
ID.    -um  primum  rflTfH,     aluum  et  G.     et  v.        11  qui  E. 

13  membrana  Eif.    -bra  rt.  \  solent  df.    -lunt  7&B'. 

kH  admixti  Et.  om.'B,.  \  torrentem  E.  15  bibeudam — 16  uino 
om.V.  16  perdicum  v.  -cium  ll.D.  cfr.  §46.  16  fet^ 
Dm.vaa'.  I  palumbis  VOB'S.    -bus  rvip). 


442  C,  PLINI  SECTJNDI  tvi 

decoctus,   lien   peciidis   tostus  et   in  vino   tritus,   fim 
columbinum  cum  melle  iDlitum,  ossifragi  venter  arefactu 
et  potus,  lis,  qui  cibos  non  coiificiant,  utilissimus,  vel 
manu  tantuni  teneaQt  capientes  cibum.    quidam  adalligai 
es  hac  causa,  sed  continuare  non  debent,  maci 

61  Tacit     sistit   et  anatum   mascularum   sanguis.     inDatiom 
discutit  coclearum  cibus,  tormina  lien  ovlum  tostus  i 
e  vino  potus,   palunibis   ferua   ex  posca  decoctus,   adqi 
otidis  es  vino,   cinis    ibide    sine   pennis    cremata   potui 
quod  praeterea  traditur  in  torminibus,  mirum  est,   anat 

62  adposita   ventri  transire   niorbum  anatemque  emori.     1 
mina  et  melle  curanlur,  in  quo  s/nt  apes  inmortuae, 
cocto.     coli  vitium  enicacissime  sanalur  ave  galerita  s 
in  cibo  sumpta.     quidam  in  vase  novo  cum  plui 
iubent  conterique  in   cinerem,   bibi  ex   aqua  coclearib^ 
ternis  per  quadriduum,  quidam  cor  eius  adalligari  femln 

G3  aliis  recens  tepeusque  adhuc  devoralur.    consularis  Aspre 
natum  domus  est,  in  qua  alter  c  fratribus  colo  liberate 


I 


Marc.  27,  60.  (cfr.  PL  iun,  60,  14  —  16).  —  PI.  inn.  48,  6. 
6—8.  Marc.  27, 125.  —  §  61:  PI,  itm.  48,  6.  60,  14—18.  If 
Marc.  37,  33.  —  §  62:  Diosc.  II  59.  Seren.  576,  PI.  in 
8— IS.    Marc.  28,  60.  29,  30.  —  §  63  ertr.:   PI.  iun.  69,  18 — 1 

1.  totus  B'.       3  lis  qui  Bdii.    his  qtii  OEZt,    hiaque  T. 
6  si  sit  et  VS.  I  macularum  Vd,  |  inflationea  Etti.  -ammatioi] 
df.    -nnm  (-ama- B)  rO.         7  diatuHt  E'.    diecu- E*.         8 
lumbis  ego.    -bua  ll.ii.    cfr.  §  60.  B8.  67.  94.  144.    Xl58{l 
106{bis).  73.  78.    VUIlOl-   XI200.   XVI247.   XVUIS67\l  . 
XXIX 1S6;  contra  X  147,  ubi  fortaese  palumbes  pro  palum] 
et  seribendum  est.        8.  9  adips  (atipa  E)  otidis  ErS.    adipsoi' 
(atip-  d.    adep-  V)  rO.     apodes  B.     at  hippotidis  v.         9 
ex  ibide?  (ibidiB  .  .  crematae  v.a.D).         10  minus  est  B. 
11  mori  B'TS.  12  in  om.  TOBH.   |  eint  ego.     sunt  U. 

cfr.  ttota  ad  XXIX  128.   \  iomortuae  d(?)Er)r(D).     em-  Bi 
aem-  VG.  12.  13  decocte  B",    -tae  VQ.  16  bibic  B) 

bibique  v.a.D.  \  ex  BdEc.    et  VO.  I  codearibna  v.     CO 
clea-  E.    coquifa-  VOd.    quoque  fi-atribus  B.   quoque  cocl 
{reliqttis  margim  abedsis).       16  triduum  Marc.  |  cot  om.VOB\ 
an  adaUigant?  17   aliis   tgo.      alii  {orlum   ex  aliT)   H.v. 

t^tesqae  V.    |    deuorari   i{?)v.  17,  18    aspraenatar  vr 

Oipeni'  d. 


WTBd 

B  est  ave  hac  in   cibo  sumpta  et  corde  eius  armilla  aurea 

■  iucluso,  alter  sacrilicio  <jiiodam  facto  criidis   laterculis  ail 

■  formam  camiDi  atqiie,  ut  saci'iim  peractum  est,  obstructo 
r  sacello.     iinum  est  ossil'rago    intestinum    mirabili   natura 

G  omnia  devorata  conficieati;  liuius  partem  extremam  ad- 
alligatam  prodesse  contra  colum  constat.  —  Sunt  occulti  04 
Interaneorum  morbi,  de  quibus  mirum  proditur.  si  catuli, 
priusquam  vjdeant,  adplicentur  triduo  stomacho  maxime 
ac  pectori  et  ex  ore  aegri  suctum  lactis  accipiant,  transire 
10  Tim  morbi,  postremo  exanimari  dissectisque  palam  fieri 
aegri  causas;  moHent  buoiari  debere  eos  obrutos  terra, 
^gi  quideni  vespertilionis  sanguine  contacto  ventre  in 
.totum  annum  cayeri  tradunt  aut  in  dolore,  si  quis  aquam 
ter  pedes  duens  haurire  suslineat. 

8.  (21)  Murino  flmo  contra  calculos  inlinere  ventrem  S6 
prodest.     irenacei  carnem  iucundam  esse  aiunt,  si  capite 
JMrcusso  uno  ictu   interficiatur,  priusquam  in  se  urinam 
redd  at.     haec    caro   ad   hunc    modum    occis;    stillicidiff^n 


NAT.  HI8T.  TTT  7—8  (20—21)  443 


S8,  61.  —  9  64:  Marc.  27, 132.  —  Pl.iun.  68, 1— 3.  Marc. 
',  88.  28,  46.  20.  —  §  65:  PI.  inn.  SO,  IB.  MB,rc.  26,  14.  (cfr. 
iosc.  n  98).  —  Mftrc.  26,  76. 

1  Bomptus  TGIl'.         2  altari  TGBV     an  alter  in?   |   cru- 
daB  TGa',  a  sacrum  aEti(D).    -rificium  rQ.  |  eat  dEm. 

erat  rOt.  cfr.  XXVI6.  6.  6  extrema  adsJligata  E.  6  contra 
t.  E.  I  aunt  Etu.  om.  rG.  8  stomachus  TGB.  9  ceptori 
pectore  VGB,'.  |  era  egria  E.  |  auctum  Kb.  aucum  TdE. 
anctnm  —  11  aegri  om.  O.  11  aegri  (egri  V)  ll.v.  del.  D  cum 
U  663.  I  monent  ego  {et  dist.).  mori  et  ll.v.  morbi,  et  J. 
de  V.  caiiaas  —  morbos  cfr.  XXVIII 128.  XXV  61).  \  obrn- 
lUs  t«rcae   (-ace  G)  VG.  12   quidam   vet.  Dal.    \    sangninia 

TGE'.  13  toto  anno  TOB'd.    |   caueri  dolorem  v.a.J.   |   in 

dolore  VOBdfii(lf).  per  dolorem  EG(i)).  14  ter  ego  cfr. 
SXVIIIii,  de  viendo  XXXII  37.  XXXVI  ITG.  per  «.i). 
4el.  S.  I  eluene  ego.  -ntem  J),  fluentes  (-tia  VOa')  U.  -tem  «, 
iCfr-  Marc.  38,  20,  de  mendo  IX  150.  XXXV  98.  99.  (an  elu- 
«ntis?).  16  calculoa  Eu.     ...  culoa  r  m  inarg.     ocu-  rG.  | 

inline  TOE',     -nire  v.a.H.  16  iucundo  VOd.  17  ictn 

Mn.E.  18  haec  — p,  444,  2  reddiderit  om.E.  18  oooiai  G. 
j-aa  dc.  -aum  r.  |  atiilieidiu  ego.  cfr.  §  66.  -dia  iv.  -cidi 
[-cia  E)  in  rG.    -cidia  ii     " 


444  C.  PLINI  SECUNDI  rvHd: 


1 


i     vesicae  emendat,  item  sumius  ex  eodem.    quod  si  uriDam 

I     in  se  reddiderit,  eos,  qui  carnem  comederint,  straDguriae 

ii  morbum  contraheie   Iraditur.     iubent  et  vermes  terreoos 

bibi   ei   vino    anl   passo    ad    comininiiendoB    calculos  vel 

,  4S  cocleas  decoclas  ut  in  suspiriosis,  easdem  exemptas  testis  S, 

I     in  tritaaqUB   in  vini  cyatho  bibi,  sequenti  die  ii,  tertio 

die  I,  ut  stilticidiiim  urinae  enfendent,  testarum  vero  in- 

I     anium   cinerem   ad  calculos  pellendos,   item    bydri    iocur 

bibi  vel   scorpionum  cinerem   aut  in   pane   sumi   [vel  si 

ST  quia  ut  locusta  edit],  lapillos^  qui  in  gallinaceorum  vesica  ij 

I     aut  in  palumbium  ventriculo  inveniantnr,  conteri  et  potioni 

inspergi,  item  membranam  e  ventriculo  gallinacei  aridam 

vel,   si  recens  sit,  tostam,  limum  quoque  palumbinmn  in 

Tab  a    sumi   contra   calculos    et   alias    difQciiltates   vesicae, 

similiter  plumarum  cinerem  palumbium  ferorum  ex  acelo  0., 

mnlso  et  intestinonmi  ex  his   cinerem   coclearibua  rn, 

Jee  nido  birundinum  glaebam   dilutam   aqua  calida,  ossifragi 

I  §  66:  PI.  iun,  60,  20.   (cfr.  Dioac.  11  11).    Marc.  26,  77.    PL 

I      iun.  61,  1.  a.    Mare.  26,  91,  —  §  67:  PI.  iun.  61,  3—6.    Mar*.   ' 
I      26,  12.    PI.  inn.  61,  6—7.    Marc.  26,  80.    Seren.  599.    PI.  ina. 
.      61,  8  —  10.   —   §  68:   PI.  iun.  61,  10  — 12.    Marc.  28,  12.    DioM. 
U  58,    eupor.  n  111.    PI.  iun.  45,  6.    Marc,  26,  70.  81.    PI.  inn. 


1  ueaic^  iv.  cfr.  XXVIII  133.  XXV  23.  -cam  T'E. 
-ca  H.    uesBioani  rQ,  ]  an  eadem?  2  comederint  O-BTJ*. 

earn  ed-  T(?)S.     ed-  Ec.  3  iuuant  E.    -at  man.  Dal. 

i   uiui  £.  5   uti   (^o  ut  in)   Sv.a.S.  6   m   ego.     tte» 

TEtBdJ.  om.  Erv.  |  Instasque  B'.  tritasque  tres  v.a.J.  \  nir~ 
VSB".   1  duaa  U.v.  I  tertia  B{?)«,«.Z).  7  uuara  ll.v.   \  i 

om.  TQB'.    I   Htillicidiu   VQdTfif.     -dia  Er  e   corr.  v(D).     t 
num.  sing-  cfr.  XX  V  33.    X  VII  93,  <fe  plnmti  XX  VIII 122.  \ 
emendant  VOB'd,        B  cinerem  BC    -re  TO.  \  appellandoB  T 

9  aut  in  VOBdTS.  aut  ErFew.  in  ti.  9.  10  ttrusM  e$ 
pOBWt.     cfr.  S  133.   I   si  que  d.  10   ut   II.     cum  v.     vi  D.  | 

Incusta  E,  locuBtoB  D.  {  qui  in  Siv.  qui  r.  {  uesica  v.  -cae 
Bd.  ueasicae  V.  uera-  Or.  uaeei-  £.  11  et  iSxv.  in  r&.  | 
potioni  Er  e  con.  v.    -nem  d.    -sum  VG.  12  nentricnlo 

inueniantur  conteri  et  potionem  inapergi  V  {ilerana  t  v.  11  tq.). 

13  toetam  v.  -ta.  II.  16  tribaa  ll.v.  17  glaebam  ego. 
glebulam  3  e  PI.  iun.  et  Marc.  cfr.  XXIX  101.  griUnm 
F0d£.    giyll-  E(7)o.    fimum  B.   |  dilutam  //.    -turn  dEt>(Z>J. 


VHdE]  NAT.  mST.  XXX  8  (21—22)  445 

ventrem  arefactiim,  turturis  Amum  in  mulso  decoctum 
Tel  ipaius  discoctae  ius.  tiirdos  quoque  edisse  cum  bacis 
myrti  prodeat  urinae,  cicadas  tostas  in  patellis,  milipedam 
oniscon  bibisse  et  in  vesicae  doloribus  decoctum  agni- 
s  norum    pedum,      alvum    ciet    gallinaceomm    discoctorum 

■     ius   et   aeria    moUif,   ciet   et    hirundinum   fimum   adiecto 

I     melle  subditum. 

(22)  Sedis  vitiis  ellicacissima  sunt  oesypum  —  quidam  g9 
adiciunt  pompbolj/^em  et  rosaceum  — ,  canini  capitis  cinis, 

10  senecta  serpentis  ex  aceto,  si  rhagades  sint,  cinis  fimi 
canini  candidi  cum  rosaceo  —  aiunt  inventum  Aesculapii 
esse  eodemque  et  verrucas  elticacissime  tolli  — ,  murini 
fimi  cinis,  adeps  cygni,  adeps  bovae.  procidentia  ibi  sucus 
Goclearum  punctis  evocatus  inlita  repellit.  adtritis  me-  70 
detur  cinis  muris  silvatici  cimi  melle,  Tel  irenacei  cum 
Tespertilionis  cerebro  et  canino  lacte,  adeps  anserinus 
cum  cerebro  et  alumine  et  oesypo,  limum  columbiuum 
cum  melle,  condylomatis  privatim  araneus  dcmpto  capile 
pedibusque  infricatus,  ne  acria  perurant,  adeps  anserinus 
cum  cera  Punica,  cerussa,  rosaceo,  adeps  cygni.     hie  et 


61,  12  — IB.  8.  9.    Diosc.  H  56,  37.  —   PI.  iun.  47,  3—5.     (cfr. 
Marc.  26,  76),  —  §  69:  Ma,rc.  31,  39.  —  (Marc.  31,  38),  —  §  70: 

£&.  Plin.  XXVI  51.  52).    Marc.  31,  10.  —  PI.  iun.  60,  6—9. 
arc.  33,  33.  31.  31,  28. 


2  turdiB  VGB'.  3  milipedam  J.     -diam   U.H.     milJe- 

pedam  v.        i  decocti  E,        5  ciet  Bdinjid.    ciet  et  rGii(D). 

B  pompholjgem  B.    cfr.  S  106.    -phoUum  Et;.    -poliTmi  d. 
-pelium  VG(.    poptoliu  r,    -pniliu  B.  [  cum  (pro  ciiiiJ^  E. 
10  rhagades   iv.     rag-  VGS.     ragadade   Er.  11   ainntque 

B(?)c.a.J'.  I  inuentum  du.  -tu  Er.  -to  r.  \  aeacolapi  T. 
18  fimo  TOd.  I  adeps  cygni  om.  B'.  |  cjcni  8El>.  |  adipa  B' 
BJ.  I  bou^  dS.  -Tie  r.  -uis  c.  c/V.  139.  VIII  37.  \  procidenti 
{-tia  It)  alui  i'^v.a.H.  -fcia  alui  d'T.  11  euocatua  Be.  -tia 
rQ.  I  illita  B,  -tu  S,{7)vet.Dal.S.  inrita  VQE.  irr-  dTt.  J 
depellit  Sv.a.M.  15  uel  (pro  fel)  Ev.a.S.  16  cerebro  et 
—17  cerebro  et  iS.  et  (om.  E)  aiiieriiius  (///eer-  B)  cum  cerebro 
etVGBdTfi'.  cerebro  etEir.  cfT.  Marc.  13  coadylomatiB  d«. 
-turn  B.  condiiomati  E.  -tim  TG,  |  demto  T.  to  B'.  |  capite 
dEiv.  ea  (ta  B)  plite  rG.  19  agria  TG.  |  perutant  E. 
BO  Pontica  Fliun.MaTe.  sed  cfr.  XXI  84.  {  cycni  ED.  ^'e^'^ 
BID.    hie  et  pipere  TG.    cfr.  p.  446,2.    ^liftii  i^^-o- 


446  C.  PLOTI  SECUNDI  tva. 

71  haemorroidas  sanare  dic/tiir.  ischiadicis  cocleas  cmd 
tritas  cum  vino  AmmiDeo  et  pipere  potu  prodesse  dicui 
lacertam  viridem  in  cibo  ablatis  pedibus,  interaneis,  capil 
sic   et  stelionem  adiectis  huic  papaveris  nigri  obolis  e 

72  ruptis,  convulsis  fel  ovium  cum  lacte  mulierum. 
dorum  formtcationibus  verruciaque  medelur  arietini  pv 
monis  inassati  sanies,  ceteris  viUis  Tellerum  eius  vel  sor^ 
dorum  cinis  ex  aqua,  sebum  es  omento  pecudis,  praecipi 
a  renibuB,  admixto  pumicis  cinere  et  sale,  lana  sucida  i 
aqua  frigida,  carnes  pecudis  combustae  es  aqua,  mub 
ungulamm  cinis,  dentis  caballini  contusi  farina  inspers 
testibus  vero  farina  ex  ossibus  cauini  capitis  sine  can 
tusis.    si  decidat  testium  alter,  spumam  cocleamm  inlita 

78  in  remedio  esse  tradimt.  laetris  ibi  ulceribus  et  manai 
tibus  auxiliantur  canini  capitis  recentes  cineres,  coclei 
parvae,  latae  contritae  ei  aceto,  senectus  anguiuni  < 
aceto  vel   cinis  eius,   mel,    in   quo   apes  sint  inmortua 

se  cum  resina,  cocleae  nudae,  quas  in  Africa  gigni  dii 
mus,  tritae  cum  turis  polline   et  ovorum  albo;   XXX  d 


§  71:  PI.  iun.  43,  3—7,  Marc.  26,  7.  —  PI,  iun.  103,  14.  : 
—  g  72:  PI.  iun.  62,  16  —  63,  3.  Diosc.  eupor.  I  177.  Maro.  ) 
iS9.  56.  65.  57.  38.  —  PI.  iun.  64,  6  —  8.  Ma,rc.  33,  6.  (cfr.  Pi 
XXXII108).  —  §73;  Pl.imi.64,8— 10.  Marc. 33,40. —Maic. 38,1 


1  homoioidaB  V.  homeridaB  d,  |  sanari  TG.  |  dioitttr 
cum  11664.  dicuutur  ll.Qv,  an  hoc  et  haemorroides  sani 
dicuntniT?  ]  Bciadicie  VO-ES.  2  ammineo  ego.  cfr.  nota  i 
XXXI7103.  aminneo  TOEEI>.  amineo  fltt.  |  et  pipere  e> 
TOR',  cfr.  mpra.  \  dicimtur  VGB'.  4  tribuB  ll.v,  6  fel 
VflH'.  6  i^ormicationibuB  S  coll.  XXVIII  71.  7.  8  sore 
damm  Vd.  3  umento  T.  10  aquae  VG'.  |  mule  E. 
TO,     -fa   et   a.  11   cibia  V'O.     -bus  V,    |    contuBiB  X. 

13  caaiui  v.   cani  uires  TOBd.  oni.ZrU,  |  capitis.  |  cameBm; 
came  {-uae  V)  care  rO.  13  tusia  du,    -si  TO.    tnasia  Sr* 

14  in  om.  Siv.a.S.  \  tetria  Sv.  -iu9  B.  taetrius  O.  laet- 1 
let-  d.  I  ubi  E.  I  uiaceribus  TOE.  |  et  Ziv.  om.  rPl.iim. 
14.  16  manantur  Tfld.  -nant  B'.  IS  recentia  rPl.iun.V.a.i 
recentiB  eiuati  Marc.  16  contrita  V.  [  seneetaa  — 17  aoe( 
om.Sv.a.H.  17  sunt  Ei'.a.if.  cfr.  §63.  |  emortuae  c.a.l 
19  triatae  70.  \  tiiyeaimo  BdTif.     -moque  v.  |  dierui 


I   resolvuiit;  aliqui  pro  ture  bulbum  admUcent.    Iijdrocelicis  74 

I    stelionis  mire  prodesse  tradupt  capite,  pedibus,  interaneis 

I     ademptis  relicum  corpus  inassatum  —  in  cibo  id  saepius 

f     datur  — ,  sicut  ad  uriaae  iacoalineDtiam  caninum  adipem 

s  cum  alumine  scftisio  fabae  magnitudine,  cocleas  Africanas 

cum  sua  came  et  testa  crematas  poto  ciuere,  anserum  m 

linguas  inassatas  in  cibo.    hiiiiis  rei  auctor  est  Anaxilaus. 

at  panos  aperit  sebum  peciidum  cum  sale  losto,  murinum  76 

fimum  admixto  turis  polline  et  sandaraca  discutit,  lacertae 

10  cinis  et  ipsa  divisa  iuposita,  item  multipeda  contrita  ad- 

mixta  resina  terebinthina  ex   parte  tertia  —   quid  am   et 

Ginopldem  admiscent  ^,  cocleae   contusae  per  se,   cinis 

inanium  cocleanim  cerae  mixtus.    disciisaoriam  vim  liabet 

fimum  columbarum  per  sese  vel  cum  farina  bordeacia  aiit 

IS  avenacia  inlitiuD.    canlharides  mistae  calce  panos  scalpelli 

vice  aufei-unt,    inguinum   tumorem  cocleae    minutae    cum 

melle  iniilae  leniunt, 

9.  (23)  Varices  ne  nascantur,  lacertae  sanguine  pueris  76 
crura  ieiunis  a  ieiuno  inlinuntur.    podagras  lenit  oesypum 
20  cum  lacte  mulieris  et  cerussa,  flmum  pecudum,  quod  li- 
quidum  reddunt,  pulmones  pecudum,  Cel  arietis  cum  selio, 


NAT.  HIST.  TtTY  8—9  (32—23)  447 


§74:  PI.  iun.  6i,  XO— IS.  —  Marc.  36,  131-123.  (cfr.  Plin. 
IXXXH  109.)  DioBC,  n  11.  PL  inn,  63,  12—16.  —  §  75:  PI.  iun. 
TTB,  11—16.  Marc.  32,  3.  43.  8  (41V  —  Seren.  687.  PI.  ion.  64, 
I  18.  19.  Marc.  32,  4,  —  g  76:  Marc.  34,  8.  36,  1.  —  Dioac.  II  27. 
leupoT.  I  235.  Marc.  3G,  35.  —  cfr.  Marc,  36,  29.  —  Marc.  86,  1. 


1  resoluunt  drr.    cfr.  KXVII  69.    sol-  rO.  [  admiscent 

V.    -ixtum  rB.    de  mendo  cfr.  §  36.  \  bydrocoelicis  T.    -celi- 

I  cicis   d',     -liacis   d'.  2   stelionis  VJ.     atell-  05.     -nes  rv. 

3  in  cibo  Eii.     oibi  rG.  5  cum  om.  VQB'.    |   schiato  8 

m  vet.  Dal.  cfr.  Marc,    seisso  Jl.v.  \  tabae  magnitudinem  VO. 

6  trium  II.V.        8  at  S.    ad  VGE.  om.  d(?)E«(D).  I 
V.   om.  rQ.  I  sal  et  d.   |   murium  d.         10  imposita.  Di 
fUt  d.         12   ainodem  VB'd.     siuo-  Q.   1   contusae  et  Eru. 
Il2.  13  dist.  ego.  cfr.  Marc.        13  an  habet  et? 
ItsS'.  15  raiitae  SD.     -te  r  e  corr.     -ta  iv. 

vcaudae  (pro  calee)  K.  16  aperiunt  G.  U 

Wleaii  r.  \   oesypum  i:    -sopum  Er  e  corr.    -aydi 
"*    ■   ",.       20  qnod  —  21  pecudum  om.  ■£. 


448  C.  PLDTI  SKCI7NDI 


1 


mures  d'lssecli  inpositi,  sanguis  mtistelae  cum  plaiUfi 
iulitus  et  yivae  combustae  cinis,  e\  aceto  ac  rosKn 
pinna  inlinatm-  vel  si  rera  et  rosaceum  adniiscealiii,  I 
caninum  ita,  ne  maou  attingatur,  sed  pinna  inlitf 
limum  gallinanim,  verroium  terrenonim   cinis  cum  wi 

77  ita,  ul  tertio  die  solvantur.  aliqui  ex  aqaa  ioliami 
lunt,  alii  ipsos  scelabuli  mensura  ctini  mellis  cyallusi 
pedibus  ante  rosaceo  perunctis.  cocleae  latae  potae  tsl 
diciintur  pedum  et  articulorum  dolores;  bibuntur  ffl 
binae  in  vino  Iritae.  eaedem  inlinuntur  cum  hcUi 
herbae  suco;  quidam  ex  aceto  intrivisse  contenti  ii 
sale,  qui  una  cum  vipera  crematus  sit  in  olU  non,  i 
pius  sumpto   aiunt  podagra   liberari;    utile    esse  cl  ii 

78^viperino  pedes  perangui.  el  de  miluo  adfirmant,  si 
velerato  tritoque  quantum  m  digiti  capiant  btbalur 
aqua  aut  si  pedes  sanguine  eius  perunffuantur.  inS* 
tur  et  columbanim  sanguine  cum  urtica  vel  peonis  eji 
cum  primum  nascentur,  Iritis  cum  urtica.  quin  et  lii 
earum  articulorum  doloribus  intinitur,  item  cinis  wbS 

§  77:  Marc,  36,  SI.  —  Diosc,  It  11.  —  PI.  iun  68  li 
S  78:  PI.  inn.  68,  18,  60,  3  —  6.  Marc.  36,  37.  60  34  & 
SereiL  957.    PI.  iun.  7-2.  8,  9.    Marc.  34,  65, 


1  diBsecti  om.TQB'd'.  |  inpositis  TOB.  S  ac  TOBd 

&  Etp(i)).   I   ai  Brii.    om.rOD.  3  jienna  OKB.a.5(fl), 

4  capriuum  Marc,  6  aliqui  TQBdTJ^  alimn  £r.  aH 
D.  alii  V.  7  acetabuli  J  cum  vet.  Sal.  ex  Mare,  i 
U.v(D).  I  meniuram  V.  maceratoa  coni.  S.  -erant  1).  \  o 
Br{U).  metis  t,  melies  TO.  melea  B,  melle  AT H.  f  tj 
dip,  cia,-  B.  ciatJB  r.  I  tribus  II. v.  10  bino  Vd.  |  eaedi 
ead-  n.  I  heliinei  e.    hei-  (ei-  B)  II.        11  herbae  Ode.  - 

12  qui  nna  ego.  qnidam  U.V.  an  qui  uiua?  cfr.  1 
HlSextr.  \  crematus  sit  ego.  cfr.  §59.  [80).  -tna  H.  - 
eum  U  665.  -to  G.  -tia  i-,  13,  13  et  saepias  B(?)e.'a.S 
13  Eumptia  v.a.G.  |  liberari  podagra  VB'dii.  13.  14  |^ 

perino  T.         15  tres  7?.i'.   |   capinnt  T(?)S.  ig   sangui 

17  sanguine  ego  {partim  J  seeuius)  e  Fl.  imt.  et  Mare. 
guiae  d(?)S  -nem  re,  -nent  G.  lae.  indieam't  S,  ssaf 
milui  uel  columbarum  unguactur  D  cum   U  666.  17  t 

'BdJ.   om.  S.     palumborum  if.    eorum  v.         18  ustia  M 
■*m  VS.     -ua    TV(D).  Vi    earam  J    1    PI.  vww.,  et  i 

a  TBdtt.  om.  E. 


TEdE]  NAT.  HIST,  TTTT  9  (23)  449 

aut  codearum,  et  cum  amylo  vel  tragacantha.  incussos 
articulos  araDei  telae  commodissime  curant.  sunt  qui 
cinere  earum  uti  maliut,  sicut  Hmi  cotumbini  cinere  cum 
polenta  et  vino  albo.  articulis  luxatts  praesentaneum  est  79 
sebum  pecudis  cum  cinere  e  capillo  mulierum.  pernioni- 
bus  quoque  inponitur  sebum  pecudum  cum  alumine,  canini 
capitis  cinis  aut  fimi  murini.  quod  si  pura  sint,  ulcera 
cera  addita  ad  cicatricem  perducuut  soricum  vei  glirium 
crematorum  favilla  ex  oleo,  item  muris  silvatici  cum  melle, 
10  vermium  quoque  terrenorum  cum  oleo  vetere  et  cocleae, 
quae  nudae  inveniuntur.  ulcera  omnia  pedum  sanat  cinis  60 
earum,  quae  vivae  combustae  sint,  limi  galliuarum  cinis 
exulcerationes,  columbini  fimi  ex  oleo.  adtritus  calcia- 
mentonim  veteris  soleae  cinis,  agninus  pulmo  et  arietis 
sanant,  dentis  caballini  contusi  farina  privatim  subluviem, 
lacertae  riridis  sanguis  subtritos  et  homtnum  et  iumen- 
tonim  pedes  sublitus,  clavos  pedum  urina  muli  mulaeve 
cum  luto   suo  iulita,  fimum  ovium,  iociu*  lacertae  viridis 


g  79:  Seren.  960.  PI.  inn,  72,  9—12.  Marc.  34,  79,  —  PI. 
inn.  66,  8  —  11.  Marc.  34,  91.  —  Marc.  34,  16.  —  PI.  iun.  66, 
11.  12.  —  §  80:  PI.  iun.  66,  12  —  67,  1.  Marc.  34,  17.  19.  92, 
18.  20,  Diosc.  n  51.  40.  69,  eupor,  1  173,  176,  —  PI,  iun,  67, 
10—16.    Marc.  34,  49,  50,  loa,  106.  51.    Diosc,  II  69. 


1  et  del.  S.    aut  dl,  [  amilo  TB,  |  tragantho  £,    -gaanto  r, 
■ho  v.a.H.  I  incusos  S.    -ussia  T.         2  an  tela?    cfr. 
S  im.     XSJX  114.     ex  (com)   oleo   add.  Seren.  et  Marc. 
S  cinerem  E,    |   earum  —  cinere  om.  TH'd,  6  e  BxBas.     et 

rfv.  6   semen  Ei  in  ras.   |   pediculum  E,  7  fl.mum  B.  | 

pnra  U.ttB.    putrida  v.  8  eera  om,  TB'd,   I  Boricum  ego 

e  Marc.  om.  U.v.  cfr.  §  86.  |  glirium  H  e  Marc.  griUium 
H.Tf.  grjllorom  v.  12  aunt  TB'S,  |  galUnarum  TKdTfH. 
cfr.  Marc,  et  §  76.  58.     -acei  E!J(D).    -aceorum  PUun. 

13  an  uel  columbini?    cfr.  Marc.  \  adtribuB  T,     attr-  B'. 

14  Boleae  v  e  Fl.  iun.  et  Marc.  cfr.  Diosc.  eupor.  1 173.  soli 
BdBD  (non  apte  call.  X  143).  om.  T.  an  corii,  Mf  XXVIU 
222?  I  soli- arietia  oiit,  T.  |  acninus  r,  ////ninia  B.  |  uel  Pl.imi. 
et  Mare.  15  eanant  Ere(i>).  -nat  YiG.  -na  B,  |  dentibua 
TBZ.   I   aubleuat   d.  16   aanguia  —  18  uiridis   om.  B'. 

16  BahiritoB  S  cum  Gesnero  e  PI.  itm.  -tm  llviJ).  17  pedes 
XxFl.iun.v.  -dibus  D.  om.  rJ.  \  aublitua  aauat  «.a,D,  i,  *is-- 
uoa  — 18  iulita  om.  Td. 


450  C,  FLIOT  SECUNDI  n 

vel  sanguis  flocco  inpositus,  vermes  terreni  es  oleo,  ste- 
lionis  caput  cum  viticis  foliis  pari  modo  tritum  ex  oleo, 
61  flmiun  columbinum  decoclum  ex  aceto,  verrucarum  oi 
genera  urina  canis  recens  cum  suo  luto  inlita,  fimi  canint 
cinis  cum  cera,  flmum  ovium,  sanguis  recens  murinim 
inlitus  vel  ipse  mus  divolsus,  irenacei  fel,  caput  lacertaa 
vel  sanguis  vel  cinis  totius,  membrana  senectutis  anguiumj; 
fimum  gallinae  cum  oleo  ac  nitro.  cantharides  cum  utiI 
taminia  intrita?  esedunt,  sed  ita  erosas  aliis,  quae  ad  per- 
sananda  ulcera  demonstravimus,  curari  oportet. 
!  10.  (24)  Nunc  praevertemur  ad  ea,  quae  totis  cor 
poribus  metueada  sunt. 

Fel  canis  nigri  masculi  amuletum  esse  dicunt  Magi 
domus  totius  sufBtae  eo  puriQcutaeve  contra  omnia  : 
medicamenta,  item  sanguiaem  canis  respersis  parietibos 
genitaleque  eius  sub  limine  ianuae  defossum.  minus 
rentur  hoc  qui  sciunt,  foedissimum  animalium  in  quantum 
magniUcent,  ricinum,  quoniam  uni  nullus  ait  exitus  saginac 
nee  finis  alia  quam  morte,  diutius  in  Tame  vivenli:  septenia 
ita  diebus  durare  tradunt,  at  in  satietate  paucioribus  de- 

S  81:  Diosc.  eupor.  I  177.    Seren.  1096.    PI.  iuji.  68    7. 
Marc,  34,  63.  —  PI.  iun.  101,  6—11.    Marc.  19,  65—67.    Dim 
n  69.     SercD.  10B6.   —   Ma,tc.  19,  1.     (efr.  Plin,  TCynC  93).   — 
g82ertT.:  cfr.  Plin.  XI  116. 


1  sanguiniB  TBE.  \  mponitur  £,  |  uemuE  S,  2  cum  Ei 
om.  r.  I  nrticis  coni.  H.  \  foliis  ego  col}.  XXJT63.  Bioec.  I13i 
om.  U.v.  I  tritus  TB.        3  uerrucarum  11.    -cae  uero  v.    -cas  2 

8.  4  omnia  genera  ego.  -iu  generu  II.  v.  cfr.  XXIV  7& 
XXVII 96.  ilotoV,  lotuT^  lota  B'.  I  fi  T.  4.  6  CAH 
mini  cinie  dErv,  caninis  r.  T  anguinum  TB'.  8  gallinos 
ama  ego.  -aceum  VBfl.  -acei  eum  P(.i«».  -aceum  (-arum  d' 
cum  ttd(?)«.  I  ac  V2Z).    et  rv.  \  cantliarides  i'{D).    -das  ll.S^ 

9  intritae  v.    -ta  U.   \  eiedunt  Ev.    -sunt  r.        11  reuer- 
tem'  d.    -mur  v.a.S,        15  sanguinem  VS.    -ne  rv.  |  reBpetsni 
V.  I  parientibuB  E.        16  genitaleque  S.    -lique  U.v.  |  lanoa^^" 
Ee.    -ue  r.    lanaue  r.  \  defosBo  i{'i)Sv.a.S.        17  an  Bciaut? 
foediBsimum  dv.    -ssirnum  sumunt  E.    -mum  sciunt  aumunt  ~ 
-mnnt  sciint  Bumunt  V.        18  ait  om.  E.        10  aliqua  E, 
yvet.Dal.  I  uiuentisTB,   bibenti  E.  {an  uinente  septenis,  vui 
......  ,.  „.         _.   ,  .  .„  ,       ■      ■  B.    dun 


(jiutius  posito?).        20  duraje  vet.Dat    mirari  1 
dmajre)  rv.    efr.  XXV  83.\ttA^D. 


r 

I    biscere;  hunc  ex  aure  sinistrd  canis  omnes  dolores  sedare  83 
K    adalligatum.    el  iniidam  in  augurio  vitalium  habent,  nam 
m    si  aeger  im'tio  respondeat  er,  <|ai  intulerit,  a  pedibus  stanti 
r    interrogantiqiie  de  morbo,  spem  ritae  cerlam  esse,  mori- 
5  lurum  nihil  respondere.     adiciuDt   ut   evellatiir   ex   aure 
laeva  canis,  cui  non  sit  alius  quam  niger  colos.    Nigidius  84 
t'ugere  toto  die  canes  conspectum  eius,  qui  e  sue  id  ani- 
mal evellerit,  scriptum  reliquit.    rursus  Magi  tradunt  lym- 
pbatos  sanguinis  talpae  adspersu  resipiscere,  eos  vero,  qai 
10  a  nocturnis   diis  Faunisque   agitentur,  draconis  lingua   et 
oculis   et  felle  intestioisque   in  vino   et  oleo   decoctis  ac 
sub  diu  nocte  refrigeratis  perunctionibus  matutinis  vesper- 
tinisque  liberari. 

(25)    Perfrictionibus   remedio    esse    tradit   Nicander  85 

15  amphisbaenam  serpentem  mortuam  adailigatam  vel  pellem 

tantum  eius,  quin  immo  arbori,  quae  caedatur,  adalligata 

non  algere  caedentes,  faciliusque  succedere  ita.    qurte  sola 

serpentium  frigori  se  cooimittit,  prima  omnium  procedens 

et  ante  cuculi  cantum.     aliud  est  cuculo  miraculum:  quo 

ID  quis  loco  primum  audiat  alitem  illam,  si  dexter  pes  circum- 

scribatur  ac  vestigium   id   eFTodiatur,    non    gigni   pulices, 

[     ubicumque  spargatur. 


NAT.  mST.  XXX  9—10  (23—26)  451 


§  86;    Nicand.  ther.  377  sqq.     Aeiian.  nat.  an.   Vlil  8.   — 
Isid.  511  4,  20. 

1  Iinnc  TEd(?.  funt  E.  fant  qni  v.  2  Et  iadicium  ego. 
Fonditium  ll.t.  -tii  eum  v.  eundem  B.  fnndicium  J,  indi- 
ciuum  D  cwn  U  669.  de  mmdo  cfr.  wta  ad  XXV 171. 
8  ai  aeger  initio  (ei  c)  ego.  si  egerint  (sic  ger-  T)  ei  Jl.  (on 
vero  intei  =  illifc;  ==  inlitna?).  |  ei  ego.  et  II.  del.  v.  |  intulleret 
B',  an  iTileiierit?  4  interrogatiqua  V.  6  eoloB  ego.  -lua 
TH'.  -lor  rv.  \  nigiuH  R.  7  furere  VH.  |  tota  Ba(?)w.a.iS.  | 
canis  ED.   I  conapectu  E.         8  reliquerit  VH'.   \  niraom  Td. 

12  petunctionibiis   dZJ.     -ctoa   rv.  J   matutinia  —  14  pet- 
frictionibua  om.TR'd.         14  perfrictionibua  r».    perflr- E. 

15  serpentem  VdB  J.    -tia  B.   del.  v.  |  adalligatum  d.  [  uel— 

16  adaOigata  om.  VB'd.  17  caedentes  v.  -tis  £5.  cedentis 
r.  dentis  r.  \  factuaqueVd.  |  aucoedere  B.  .ccidereVdf.  sic 
cedere  (caed-  D)  ZD.  \  ita.  quae  ego,  itaque  VBdfj.  ita  E, 
ifta  I).  18  frigora  VB,  |  prima  Bd.  19  coculi  V.  |  coeulo 
miraculo  V.  20.  21  circumacribantnr  T.  21  ac  dEu,  a  ■v . ' 
I  at  ditfodiatnr  E, 


452  C,  PLINI  SECTTJnn 

86  (26)  Paralysiai  caventibus  pinguia  gllrium  detrocU 
a  et  soricum  uUlissima  tradunt  esse,  milipedas  ut  i 

diiimus  potas;  ptilhisitn  sentienlibus  lacertam  viridea 
cortaiD   in  vini   aextariis   ni  ad  cyathum    Unum,   si 
corlearibuH  sumptis  per  dies,  donee  coDvalescant,  ( 

87  rum  cinerem  potum  in  vino;  (27)  i^omitialibus  i 
oesypum  cum  murrae  oiomenlo  el  vini  cyathis  n  diU 
magniludiae  nucis  abellanae,  a  balineo  potnm, 
arielinos  inveieratos  Iritosque  dimidio  denarii  ponden 
aqiiae   vel  lactis  aslnini   hemina.     interdicitur   riai  { 

88  quinis  diebus  ante  el  postea.  niagnilice  laudatur  et  I 
guis  pecudiun  polus,  item  lei  ciun  melle,  praecipue  ^ 
num,  calulus  lactens  sumptus  absciso  capite  pedibc 
es  vino  et  murra,  lichen  mulae  potus  in  oxymelite  c 
HI,  atelionis  transmarini  cinis  potus  in  aceto,  uu 
stelionis,  quam  eodent  modo  lit  anguis  exuit,  in  | 
quidam  et  ipsum  barundine  eiinteratum  invel 
bibendum  dederunt,  alii  in  cibo  ligaeis  verilius  inassi 

89  operae   pretium   est   scire,   quo  modo    praeriplatur,  I 
esuerit,  membrana  hiberna  alias  devorauti   earn,  qM' 

%  86:  Pi-inn,  105,  3.  4.  —  Marc.  35,  21.  —  PI  jm,  «,f 
—  §  87:  PI.  inn.  93.  17—21,  (cfr.  Plin,  XXVm  2241  -( 
PI.  inn.  93,  21.  94,  2  —  6,  S;eren.  1015,  —  cfr.  Plin  XXVBI 
Diosc.  eupor.  I  18.  —  g  89  cfr.  Plin.  Vm  ill. 


1  paralyaim  S.   -eiii  C.    -sib  v.    -liaim  d.    -sin  R.    

-syinar,  -leaim  T.  |  pingniiim  a,  Vd,  |  decoctorum  xpi.iiia,l 
-taVdTS.  -ti  B.  2  milipedas  ut  iJ.  -de  simt  TB.  ■ 
pedes  ut  E.  -llepedas  ut  (autu)  G.  \  angina  ES.  -nis  v  -  '"^ 
-ne  r.  3  dist.  ego  e  Marc,  et  PI.  iun.  \  ptieaiin  T.  pt 
lacertum  TdS,  cfr.  nota  ad  §  53.  3.  4  decoctum  1 
4  tribus  ll.v.  4.  5  Hingnlis  cinitatibuB  coclearjbns  T 
7  oesipium  H.  oeaopam  r.  I  et  in  ui  V.  et  In  ui  B'.  t,- 
T.  I  duobua  U.v.  8  ab  alieno  V.  a  baJneo  Xv.a.'dijh 
10  aquae  D.    aq;  VB.    aqua  d(?)Bi;.  13  absciso  TBIN 

-iaao  EC{D).    cfr.  nota  ad  XXJX  99.         n  niulae  «    " 
15  tribus  ll.Ti.  \  tranBrnarinuB  TB'.  \  tuaiculaa  V     -la  1. 

16  ut  Exv.  tanto  ut  rTf.  an  fponte  nt?  I  in  pats 
pofca  d(?)Erfl.  VI  tu'Oi-Q.toiftl'o,  -isftm  r.  \  exententar 
v.a.S.         18  in  \\gQe\a  4ti;.a,.T>,\-aBrv&i>i^  is,ii.Si.      *f  " 


TBflB]  NAT.  fflST.  TfST  10  (2G— 27)  453 

nullum  animal  fraudiilentiiia  invidere  homini  traduni,  inde 
Btelionum  nomiue  in  maledictuni  translato.  obserrant  cubile 
eius  aestatibus;  est  autem  in  loricis  ostiorum  fenestrarum- 
que  aut  camaris  sepulchrisve.  ibi  vere  Incipiente  fissis 
harundinibus  leitas  opponuot  ce\i  nassas,  quarum  angustiis 
etiam  gaudet,  eo  facilius  exuens  circumdatum  torporem; 
Bed  relicto  non  potest  remeare.  Dihil  ei  remedio  in  comi-  go 
tialihus  morbis  praeFertur.  prodest  et  cerebrum  mustelae 
inveteratum    potumque    et    iocur   eius,    testiculi    quoque 

in  volvaque    aut   ventriculus    inveteratus  cum    coriandro,   ut 
dlximus,  item  ciois,  siWestris  vero  lota  in  cibo  sumpta.io.eo 
eadem  omnia  praedicantur  ex  viverra.    lacerta  viridis  cmn 
condimentis,  quae  Tastidium   abstergeant,   ablatis  pedibus 
ac  capite,  coclearum  cinis  addito   aemine  liui  et  urticae 

it  cum  melle  inlrtu  aanant.    Magis  placet  draconis  cauda  in  91 
pelle  dorcadia  adalligata  cerviois  nervis  vel  lapilli  e  ventre 
hirundinum  pullorum  sinistro  lacerto  adnexi;  dicuntur  enim 
escluso  pullo   lapillum  dare,     quod  si  pullus  is  detur  in 
cibo,  quern  primum  pepererit,  cum  quls  piimum  tempta- 

Mtus  sit,    liberatur  eo   malo;   postea   medetur   hirundinum 


§  90:  PI.  iun.  94,  21.  22.  cfr.  Diosc.  H  27.  eupor.  I  18. 
Beren.  1018.  —  PI.  inn.  94,  6  —  11,  —  §  91:  PL  iun.  93,  10. 
Dioec.  11 60.  eupor.  1 19.  —  Seren.  1014. 1021.  PI.  iun.  93, 11—15. 

1  inuideri  VB'w.o.B.  [  homini  om.  Zv.a.B.  2  nomine 
ErS.  nem-VB.  nomen  d(?)y,  |  in  S.  tradunt  in  il.  aiunt  in  ti.  | 
male  VB'd.  |  tra.aBlatu  iv.a.S.  3  locis  Xo.a.H.  i  vhsr 
maris  T,  cameris  itv.a.S-  5  teataa  TB",  ]  ceu  nagsaB  ego. 
quasaaa  11  caaas  c.  cfr.  IX  13S.  \  anguatUB  V.  -toB  T'. 
e  corpore  E.  7  aed  relicto  VBdZ*.  derel-  Er.  sed  eo  (om.  S) 
derel-  v.  8  et  om. TK'd.  9  teaticuli  om.y.  9.  10  quo- 
que uoluaqae  ego.  quoque  (quoi  VB)  qaaraque  TBd'.  quo- 
que d'.  uolueque  Er.  -uaeque  S.  -aaque  v.  IS  abetergant 
B'dii.a.G.  14  ac  VBdf.  a  r,  et  Eu.  cfr.  §  86.  15  in- 
litu  ego.  (inlinitur  Pi.ittw,).  lincta  TdTf,  unctu  BEH.  in- 
nnctoB  V.  linitu  J  e  corn*.  S  {rton  apte  coll.  XX  118).  16  oer- 
ninia   Bit.     aoer-  Vdr.      a  ceruicis  B.  17  lacerto   om.  E.   | 

adnixi  E.  |  decurritur  T.    disc-  d.        18  pupillo  B".  ]  capillum 
VBd',   I   in  VBdTS.     incipiente  ("ti  ")  ia  Eru.  19  que  T. 

qua   T.   I    priua  TB'.    \    pepererit  —  primum   (du.    -na  tt\  wa.- 
TE'T.    (peperit  p.a.G).        19.  M  temstas  "^ . 


454 


c.  PLrai  sECtJifDr 


sanguis  cum   tiire   vel  cor   reeeoa  deroralum.     ijiiiii « 
nido  earum  lapillus  inpositus  recreare    dicitur  confMial 

92  adalligatiis  in  perpetuum  (ueri.  praedicatur  et  iocur  ntkil 
devoratum  et  senectus  sei'penliiim,  iocur  vuituris  Irilnl 
cum  suo  sanguine  ter  septenis  diebus  potum,  cor  fdl 
vutturioi  adalligalum.  sed  et  ipsum  vultiirem  in  ab^M 
iubent  et  quidem  satiatiun  bumaoo  cadavere.  quidam  p 
eius  bibenduDi  censent  id  cerrino  calice,  aut  testes  gifti 
nacei  ex  aqua  et  lacte,  anlecedente  v  dienim  abstii 
Tini;  ob  id  inveterant.  fuere  et  qui  muscas  xxi  nifi^il 
quidem  a  mortuo,  in  polu  darent,  infirmioribus  paucui 

9S         11.    (28)   Morbo   regio    resistuut   sordes   aui'iuin  ^ 
mammarum    pecudis   denarii    pondere    cum    murrae  i 
mento   et  vini  cyathis  u   canini   capitis    cinis    in  mM 
niultipeda  in  vini  hemina,  vermes  teireni  in  aceto  r 
cum  murra,  gailina,  si  sit  luteis  pedihus,  prius  aqua  p 

94  flcatis,  dein  coUutis  vino,  quod  bibatur,  cerebrum  perdi 
aut  aquilae  in  vini  cyathis  m,  cinis  piumarum  aut  iD«i| 
aneorum  palumbis  in  mulso  ad  coclearia  m,  passenl 
cinis  sarmentis  crematorum  coclearlbus  a  in  aqua  t 
avis  icterus  vocatur  a  colore;  quae  si  spectetur, 
id  malum  tradunt  et  avem  mori.  banc  puto  Latine  H 
cari  galgulum. 

§  92t  Pi.  iun.  94,  11.  12.  (c&.  Seren.  1012).  94  12  — it  4 
%  83:  PI.  iun.  96,  17  —  19.  97,  12.  96,  19  —  21.  97  13-  -  " 
g  94:   PI.  ion.  96,  21.  22. 


I 


I  quim  et  e  fidti.    quiii  et  T.    qui  de  E,         a   ae  en 
3  adalligatua  E.     &  all-  V.     &  adall-  r{?)«.  j   perj 

tuum  tueri  V.         6  aed  et  VE)f(S).    sed  r(1)Hack. 
dem  l^pro  quidam)  V.        8  libendum  T.  |  cessent  B    |  1 
v{S).     ceri-  U.H.     cedri- tif(.-Da;.         9  quinquB   llv. 
ueterast  ego.    -ate  TBd,    -atae  E.    -atos  v.  \  uiginti  unam  S 

II  a  ErD.      de  J.    om.  rv.    \    mortuas  S. 
THd.         12  morbos  regies  TE.        13  peoudea  V.         14  qiui 
tus  V.  I  duobuH  ll.V.         15  hemina  uini  VSS.   |  uermia  B'. 
16.  16  cum  mulso  cum  VE'd.          18  tribus  II.  v.  I 
V,   I  tria  BdEi<.     trita  V.          20  sermentis  V.     arm- 
mentorum   d'.            21    icteris   V(.     ill-  E'.    |    uocatus   TB'Jl 
aanare    VE'd.            1?.    gagaV^Wm  "^  ■           '      "    ■ 
T  73.  96. 


m^^wm^im 


TEdEi  NAT.  HIST.  TTX  10—11  (27—30)  455 

(29)  Phreneticis  prodesse  videtur  pulmo  pecudum  caii-  95 
dus  circa  caput  alligatus.  nam  muris  cerebrum  dare  potui 
ex  aqua  aut  cinerem  mustelae  vel  etiam  inveteratas  carnes 
irenacei  quis  possit  fiirenti,  etiamsi  certa  sit  medicina? 
G  bubonis  quidem  ocuIoruDi  cinerem  inter  ea,  quibus  pro- 
digiose  vitam  ludificantur,  acceperim,  praecipueque  febrium 
medicina  placitis  eonim  renuntiat.  namque  et  in  duodecim 
signa  digessere  earn  sole  transmeante  iterumque  lima,  quod 
totum  abdicandum   paucis  e  pluribus  edocebo,   siquidem 

ID  crematis  tritisque  cum  oleo  perungui  iubent  aegros,  cum 
geminos  transeat  sol,  cristis  et  auribus  et  uoguibus  galli- 
naceorum;   si  luoa,   radiis  barbisque  eorum;   si  virginem  97 
aiteruter,  hordei  granis;  si  sagittarium,  vespertilionis  alis; 
si  leoDcm  luna,  tamaricis  fronde,  et  adiciunt  sativae;   si 

IS  aquarium,  e  buxo  carbonibus  tritis.  ex  istis  confessa  aut 
certe  rerisimilia  ponemus,  sicuti  letharguin  oiractoriis  ex- 
citari  et  inter  ea  fortassis  mustelae  testiculis  inveteratis 
aut  iocinere  usto.  liis  quoque  pulmonem  pecudis  calidum 
circa  caput  adalligari  putant  utile. 

M        (30)  In  quartanis  medicina  clinice  propemodum  nibil  93 
pollet.    quam  ob  rem  plura  eorum  remedia  ponemus  pri- 
mumque  ea,  quae  adalligari  iubent:  pulverem,  in  quo  se 


1  freneticia  V.  2  capput  alligitua  V.  3  ueriua  (peo 

uel)  Sv.a.S.  i  fit  certa  dJ.     forte  VE'f.  5  quidem 

VEdTfij(S).     certe  Eff.  7  forum  V.    \    duodecim  %G{B). 

\u  rv{S).  om.T.  9  abdiofttnm  TBdSJ".  |  e  pluribua  VBdTf 
(P)B.  esemplaribus  Bti.  -plia  D  emn  vet.  Dal.  \  edocebo 
VBdfir.     doc-  E«(D).  11  transeat  dT5,     -seut  TB.    -sit 

Szr{D).  12  radiis  drCf.  radis  SD.  diis  t.  rafis  c.  |  bar- 
barisque  VH'd.  barbis  v.a.G.  13  aiiter  uter  V.  14  di- 
ciunt  V.     -cunt  df.     ditiunt  B'.    |   aitiue  T.  15  trirtia  T.  | 

eiliftis  T.  I  confefta  Td,  16  aicuti  VS.  -ut  et  rw.  |  olfactu- 
riia  r,     -turia  Bd.     -taria  V.  17  et  om.  i{f}STV.a.D.  I  for- 

tafia  T.  an  fortissimia?  cfr.  XXVIII  159.  \  inueteraiis  p. 
-atu  ll.B.     cfr.  §  87  al  18  is  V.  20  propednm  Vd. 

.  VEd,  22  alligari  VKTfS.    [   '  " 


^    456  C,  PLINI  SECUNDI  [VBdE 

;  accipiler  volulaveril,  lino  i-utilo  io  Unteolo,  canis  nigri 
I  "^  dentem  longissimum.  pseud osp/tecem  vocaDt  vespam,  quae 
I  singtilaris  volitat;  banc  sinistra  manti  adpreheDsam  sub- 
'  nectunt,  alii  vero  quam  quis  eo  anno  viderit  primam; 
I  viperae  caput  abscisum  in  linteolo  vel  cor  viventi  exemptum; 
jn  muris  rostellum  auriculasque  summas  russeo  panno  ipsuin- 
'  que  dimittunt;  lacertae  vtvae  dextrum  oculum  elTossum, 
j  mos  cum  capite  suo  deciso  in  pellicula  capriua  scarabaeum, 
I     qui  pilas  volvit.    propter  faunc  Aegj-pti  magna  pars  scara- 

baeos  inter  numina  colit,  curiosa  Apionis  interpretatione, » 
I     qua  colligat  Solis  operum  slntilitudinem  buic  animali  esse, 

100  ad  escusandos  gentis  suae  ritus.  sed  et  alios  adalligant 
Magi:  cui  sunt  cornicula  reflexa,  sinistra  manu  collectnm; 
tertium,  qui  vocatur  fullo,  albis  guttis,  dissectum  utrique 
lacerto  adalligant,  cetera  sinistro:  cor  anguium  sinistra  ij 
manu  exemptum  viventibus,  scorpionis  caudae  iiu  articuloB 
cum  acuieo  panno  nigro  ita,  ut  nee  scorpionem  dimissum 

I     oec  eum,  rjui  adalligaverit,  videat  aeger  triduo,  post  tertium 

101  circuitum  id  condat.    urucam  in  linteolo  ter  lino  circum- 

I     dant  totidem  nodis  ad  singulos  dicente,  quare  faciat,  qui  g 

I     medebitur,   limacem  in   pellicula  vel  im  limacum  capita 

praecisa   harundine,   multipedam   lana    involutam,   vermi- 

g  99  init,:  PI,  iun.  88,  21—23. 

2  pBendospheeem  (-cen  S)  G.  -apecen  (pseod-  T)  Vdo. 
-apercen  B.  -spen  £r.  |  uespcram  TS'd.  3  uolutat  T. 
4  prima  T.  5  abscianm  VEd.c(if).  -issum  EC(i>).  cfr.  nota 
ad  XXIX  99.  \  uinentia  Ziv.a.S.  cfr.  §  51-  100.  XXVIU 
lUtfiis).  330.  XXXVII 158.  XI  73.  6  ruseo  »'.  roaeo 
a(?)e.O.S.     cfr.  XXIX  64.    \   pannu  VB.  7  demittunt  V.  | 

nidnae  E.    niridis  v.a.H.         8  moi  cum  ll.v.    muacam  D  cum 
U670.  I  dist.  ego.  9  pilas  TadTfff  coll.  XI  98.    pilulaa 

Brti(i)),       10  lumina  VE.  |  coriosa  V.       11  huic  iv.    himc  r. 

12  alios  27.    -ium.  ii,   |  alligant  Bd.  13  dLst.  ego. 

14  temum  T.  |  gnttia  om.  B,         16  sinistra  VEd.         IG  quat- 
tuor  II.V.  18  alligauerit  Tdv.o.S.   |    aiderat  TB,  19  an 

circuitum  remedium  id?    |    urucam  VtS.     urac-  B.     uric-  a. 
eruc-  i{J)zv{D).    de  E  non  constat.        21  limacem  Eir.    -cum  d 

a  capita  r.    cfr.  infra.  |  pelliculam  E.  |  quattuor  ll.v. 

nulbpeda  Vd.   |  lana  iZv.     -ne  B,     -nae  VS.    cfr.  §  143. 

'  ■"    Xia4.    XXyi  93.   1162;  tiliUT,"""" 


FVBdE] 
culoSj  ex  quibus  tabani  fiuntj  antequam  pennas  germiuent, 
alios  e  spinosis  fruteclis  lanuginosos.  quidam  ex  illis  qua- 
ternos  ioclusos  iuglandis  nucis  putamine  adalligant.  cocleas,  103 
quae  nudae  inveniuntur,  stelioQeni,  cum  incluseruDt  capsu- 
B  lis,  subiciuDt  capili  et  sub  decessu  febris  emittunt.  de- 
vorari  autem  iubent  cor  mcrgi  mariai  sine  feiro  exemptum, 
Invetera  turn  que  conteri  et  in  calida  aqua  bibi,  birundinum 
corda  cum  melle;  alii  limum  drachma  una  in  lactis  caprini 
Tel  orilli  vel  pass;  cyathis  in  ante  accessianes;  sunt  qui 
10  totas  censeaat  devorandas.  aspidis  cutem  pondere  sexta  103 
parte  denarii  cum  piperis  pari  modo  Parthorum  gentes 
in  remedium  quartanae  bibunt.  Chryaippus  pUilosophus 
tradidit  phryganion  adalligatum  remedio  esse  quartanis. 
quod  esset  animal,  neque  ille  descripsit  nee  nos  inveni- 
imus  qui  novisset;  demonstrandum  tamen  fuit  a  tarn  gravi 
suctore  dictum,  si  cuius  cura  efflcacior  esset  inquirendi. 
cornicis  carnes  ease  el  nidum  inlinere  in  longis  morbis 
utUissimum  putant.  —  Et  in  tertianis  fiat  potestas  ex- 104 
periendi,  quoniam  miseriaa  copia  spei  delectat,  anne  ara- 
»nei,  quem  lycon  vocant,  tela  cum  ipso  in  splen/o/o  resinae 


NAT.  fflST.  XSX  11  (30)  457 


I.  89,  6—7,  —  §  104:  P),  i 


1  tabam  fluunt  K,  |  pennae  vet.  Dal.  sed  cfr.  VII 4S.  \  ger- 
minaiit  VB'.  3  iugulajidiB  T.  3.  4  cocleB,Bqne  B.  cochleas- 
'due  qnae  i{7)v.a.D.  \  dist.  J).  i  nudi  B.  |  inueniunt  E.  J  ate- 
liouem  cum  ego.  -onem  ll.v.  (an  atelionef  Ti?  cfr.  XXIX  73. 
""'  90).  \  incluseruat  ego.    -serant  VRE.    -sum  a(?)o.    -soa  D. 

6  capite  i.  5.  6  demoniri  TB^.  7  iuueteratuToque 
(-tofo-  V)  VB'.  -turn  quoque  U  671.  |  aqua  —  8  corda  om. 
TEd,  9  et  ouilli  V(?)S.  cfr.  PL  iun.  \  passi  0  e  PI.  iim. 
passo  Eru.  aaao  r.  |  tribue  ll.v.  13  phryganion  v.  phrig-  B. 
phrjgranion   d.     phrigr-  V.     phryganii   B.    |    adalligandum  B. 

16  a  om.i.  IG  auctori  TB',  |  inquirendi  SJ.  -dus  d'r. 
■du  d'  (v  praem.  ad),    -rentis  B  cuvi  Gron.    inqiierendiis  VB. 

17  cornicea  V.  |  et  Kr^i.  om.  r.  \  nidum  TEv(D).  nitmni 
r(?)S-  I  longiseimis  Ec.a.H.  18  potes  Td.  18.  19  ei- 
perie&daTB'd.  le  miaerias  VBdTfif.  -ria.  v{G).  eiuB  .B.  | 
copia  VE(S(if).  copi  dT.  om.  Eo(Gl.  |  delectat  dXG.  de- 
iecta  rv.  de  tecto  B,  20  Uuom  B.  licum  r.  lycmn.  it.a.G.k 
deta  E.  i  in  om.Ev.a.S.  |  spleiuo\o  J.   s^Vca?  *c°siW^"~" 


r     458  PLINI  SECTTNDI  [v 

I  ceraeqiie  inposita  iitrisqiie  temporihiis  et  fronli  prosit,  aut 
I  ipse  calamo  adalligatus,  qualiter  et  aliis  febribus  prodesse 
\  traditur,  item  lacerta  viridis  adalligata  viva  in  eo  vas^ 
!;  quod  capiat,  quo  gene  re  et  recidivas  frequenter  abigl 
ij      adlirmant. 

{l05       (31)  Hydropicis  oesypum  ex  vino  addita  murra  modice 

I      potui  datur,  nucis  abellanae  magaitudine.     aliqui  addunt 

I      et  anseriDum  adipem  ex  vino  myrteo.    sordes  ab  uberibus 

]      ovium  eundem  elTectuin  babent,  item  carnes  inveteratae 

irenacei   siimptae.     vomitus   quoque  caaum   Inlitiis  ventri 

aquam  trahere  promittititr. 

106       12.  (32)  Igni  sacro  medetur  oesypum  cum  pompbolyge 

et  rosaceo,  ricini  sanguis,  vermes  terreni  ex  aceto  inliU, 

gryllus  contritus  in  manibus,  quo  genere  praestat,  ut  qui 

id   feceritj    antequam  incipiat  vititim,   toto   ei  anno   non 

accidat  —  oporlet  autem  eiun  ferro  cum  terra  caTcniae 

suae   tolli  — ,   anseris   adeps,   viperae   caput  aridum  ad- 

servalum    et   combustum,   dein    ex   aceto   tnposltum,    se- 

nectus  scrpentium  ex  aqua  inlita  a   balneo  cum  bitumine 

et  sebo  again o. 

(33)  Carhunculus  fimo  columbine  aboletur  per  se  in- 
iito  Tel  cum   lini  semtne  ex   aceto   mulso,   item   apibus^ 


§  106  estr,:  PI.  iun.  95,  3  — 3.  —  §  106:  PI.  inn,  98,  10.  11. 
—  Seren.  759.  PI.  iun,  97,  22,  98,  11  —  17.  97,  23.  —  §  107: 
Diosc,  n  98.  Serea.  734  sqq.  PI.  iim.  82,  20.  21,  68,  3.  4. 
83,  2.  3.    31,  19.  20. 


toto  B.T.    splenio  H  cum  F.     specu  toto  w  {toll  XXIX  131). 

1  utriusqile  S,         3  alligata  TS'.  |  uiua  out.  dT.         4  fre- 
quenter Ru.    -tea  T.        6  oesypum  v.    -aopum  Br.    bjsopuni  r. 

8  aoserum  VfS.  9  inuenerate  V.  10  iulitcw  Grim. 

e  PI.  I'iMi.  12   oeaypum  v.     -aopum  Br.     pro   hjBOpDin  r. 

(hjaopum  Pl.imi.).  \  cum  ow.  TE'd.  |  pompholjgi  T.    poBpO-  t 

13  sanguea  Vd.         14  grillua  V(?)EI).  |  quod  E,  {  cm  a« 
{pro  nt)?    cfr.  §  125.  134.        14.  15  qui  id  drtt,    quid  r. 
16  ei  ego.    eo  Eu(D).   om.  rS.    cfr.  §  33.  |  non  D.    ei  non  J. 
om.U.v.        16  accidat  IIJ.    -ipiat  D.    cajeat  v.  |  eum  om.Vd. 

20  felle  sine  fimo  apiiiio  {ortum  e  feuo)  Piiun.       21  Ami 

7.  /  aholetui  i{?)G.    adol- r,     del- u.         ai.  32  inlieo  T.    il- 

[lico  dM        SS  et.  aceto  X. 


TBd(B-ioi)]    NAT.  HIST.  XXX  11—12  (30—35)  459 

quae  ia  melte  sint  mortuae,  inpositis  polentaque  inposita 
iag»per.  si  in  verendis  sit,  ceterisqiie  ibi  ulceribus  occurrit 
ex  melle  oesypum  turn  plumbi  squamis,  itein  flmum  pecu- 
dum  incipientibus  carbunculis.  tubera  et  quaecumque  mol- 
6  liri  opus  sit  eRicacissitne  anserine  adipe  curantur;  idem 
praestat  et  gruum  adeps. 

(34)  FuruQculis   mederi  dicitur  araDeuSj   priuaquaro  108 
nomineturj  inpositus   et  lertio   die   solulus,  mus   araueus 
peodeDS  eaecatus  sic,  ut  terrain  ne  postea  attingat,  ter 

0  circumlatus  furunculo,  tottens  expuenlibus  medente  et  cui 
is  medebitiir,  ex  gallinaceo  fimo,  quod  est  rufum,  masime 
recens  inlitum  ex  aceto,  ventriculus  ciconiae  ex  tiuo  de- 
lictus,  miiscae   inpari   numero    infricatae   digito   medico, 
"Bordes   ex   pecudum    auriculis,    sebum   ovium  vetus   cum 
B  cinere  capllli  muiierum,  sebum  arietis  cum  cinere  pitmi- 
cis  et  salis  pari  pondere. 

(35)  Ambustis  canini  capitis  cinis  medelur,  item  gli- 109 
rium   cum  oteo,  fimum  ovium   cum  cera,  murium  cinis, 
cociearum  quoque   sic,   ut   ue   cicatrix   quidem   apparea^ 


§  108  med.:  PI.  iun.  82,  4—10.  (cfr.  Marc.  34,  81).  Seren. 
714—716.  (cfr.  Plin.  XXX  72.  Marc.  33,  65).  —  §  109:  PI.  iun. 
I'M,  18.  12.  14.  IB.    Dioac.  eupor.  I  178. 


1  aunt  Erw.o.S.    cfr.  XXIX  138.  \  inmortuae  u,a.if{S)J 

ipoaita  II. V,    del.  D.  2   inauper   si   ego.     inapersa  TBdJ?. 

la  Bi  Bu(I>).     cfr.  de  tnendo  §  63,  de  dictione  XXYUI  2U. 

XXXniS3.   XXXI 103.  I  ait  Bii(D).  om.rB.        3  oeaopmn 

""r.     esip-  S,  I  an  aquama?    cfr.  XXV  55.  4.  G  emolliri 

ATS.       5  sit  E(ftie  defkima)tv(B).    est  rSlH.    cfr.  Frobeen. 

p.  33.  I  anserinae  T.  7  iraneua  V.  8  nominetur  H.o. 

atamen  netur  D.    sed  cfr.  XXXI  97.    XXVIII  S9-    Frobeen. 

p.  3.   I  inpositQB  dsrv.     et  pos-  r.         0  ne  V'S.iTH{J).     et  a. 

nee  v(S).        10  circumdatuB  a.TV.a.J.  sed  cfr.  §  lU.  XXUeO. 

.XXIX  83.  100.    XXXIV 151,  10.  11  cui  is  H.    cuius  B. 

oiniB  I.    cui  %v.    eo  cui  C.        lA  digito  minimo  Pl.iw%.    sed 

tfr.  Marc.  10,  55.  56.  57.    im  potius  medio  (ut  XXVIII  43)1 

15  mnlieris  dz.         16,  16  farina  pumicis  Pl.iKn.    sed  efr. 

'^  73  et  Marc.  17  ambnetis  b,v.    -sta  dxr.     Lambusta  r. 

—  contra  omissuin  sti  post  pondere?   cfr.IX99al.        18  cum 

It  glirium)  om.  Va'i.  |  murtum  Va.    must-  B".        la  osvi- 


41^0  t',  PLINI  SECUNDI  ^H 

adips   viperimis,    (irai    columbini    cima    ex    ole^V 
110(36)  nervorum  nodia  capitis  viperini  cinis  ia  otco  rv\ 

terreni  vermes  cum  melle  inliti.    dolares  eorum i 

amphisbaena  mortua  adalligata,  adips  Tullurinus  cum 
venter  arcfactus  tritusque  cum  adipe  suillo  iDveterato, 
e  capile  bubonis  in  mulso  potus  cum  lilii  radice,  si 
credimus.  in  con  traction  e  nervorum  caro  paltunU 
cibis  prodeBt  et  inveterata,  ireoacei  gpasticis,  item  n 
lae  cinis,  serpentium  senectus  in  pelle  taurina  adal 
spasmoB  Geri  prohibef  et  opisthotonos  miliii  iocur  ai 
m  oboiis  in  aquae  mulsae  cyalhts  m  potum. 
Ill  (37)  Reduvias  et  quae  in  digitis  nascuntur  pli 
tolluDt  canini  capitis  cinis  aut  viUva  dec o eta  in 
supertnlito  butyro  ovillo  cum  melle,  item  foUiculns  i 
libet  animalium  Fellis;  imguium  scabritiam  canllii 
cum  pice  lertio  tlie  solutae  ant  locustae  frictae 
sebo  hircino,  pecudum  sebum,  aliqui  miscent  t 
et  porcillacam,  alii  aeris  florem  et  viscum  ita,  ut 
die  solvant. 


§  110:  DioBC.  n  98.    PI.  iim.  72,  13—15.    Marc  3S, 
Seren.  968.    PI.  inn.  71,  19.  30.  72, 1.  S.    Marc.  SB, 
071.  B78.    PI,  iun.  72,  2.  8.   36,  12—14. 


.   .  XXriII  137  = 

£mo  V.        2  nodis  To.    -dua  r.    -doa  x».    modis  T  

cyprino  B{?)»r(Z))-  -io  itxS.  -reo  VT.  cfr.  XXIX 
Marc.  3  dolorea  Jl.i^J.  -ribos  H  cmn  Gron.  -res  td 
eonim  U.ia-G.  item  v.  \  lac.  ego  indieavi  (ante  doloi 
excideruni  Banat  (sedat)  et  animalis  notnen,  |  adips  U.i 
epa  X.     otn.  av(i>).  4  apiaben»  VS.     ambis-  x.    |  Ii 

indieavi.  exeideriinf  felle  iniituB;  cfr.  PI.  iun.  et  MfU 
5  nenter  ego.  -tre  !7.x»r.  iecnr  PI, iun,  |  contrituique 
v.a.JD,   I   inaeteratos  TB.  6   illi  VB^     milii   a  e  coi 

S  irenaceis   T.  8.  9   multe   lecinia  B.  9   dist,  et 

10  jprohibet  et  ego.  -bent  VBdx.  -bet  an-.  |  opistli 
drff.  -tomos  x.  -toniciB  a,Pl.iun.e(J).  -stotoniB  TB, 
dam  U.I.V.  cfr,  Pl.itm.  dandum  a.  11(6>8)  tribas  fl 
12  pterigia  x.     iter-  V.  13  uulua  i'.     -luia  TE.      ult; 

uliua  a.  14  foUiculoa  V.  15  mellia  dz.  |  scabrit 
-iciam  xv.a.Bof.  eica-  (-itiam  B)  VB.  |  canthajidt 
-tar' ,16  fricUe MtSV  fcA^t    —  -"^ 


i- 


NAT.  HIST.  XXX  12—13  (35—39)  461 

13.  (38)  Sanguinem  sistit  in  naribus  sebum  ex  omentolI2 
pecudum  inditum,  item  coagulum  ex  aqua,  oiaxime  agoi- 
nuin,  subductum  vel  infusum,   etiam  si  alia  dod  prosint, 
adips  anseriniis  cum  butyro  pari  pondere  pastillia  ingestus, 

B  coclearum  terrena,  sed  et  ipsae  extractae  testis;  e  naribus  loi 
flueatem  cocleae  contritae  fronti  inlitae,  arauei  tclaj  gal- 
liaacel  cerebellum  vel  sanguis   proftuvia  ex  cerebro,  item 
columbinus  ob  id  servatus  concretusque.    si  vero  ex  vul- 
nere  inmodice  fluat,  Gmi  caballini  cum  putaminibus  ovorum 

10  cremati  cinis  inpositus  mire  sistit 

(39)  Ulceribus  medetur  oesypum  cum  hordei  cinereiis 
et   aerugine   aequis   partibus,    ad   carcinomata   quo  que   ac 
serpentia   valet,     erodit   et  ulcerum   margiaes,  caraesque 
esscrescentes  ad   aequalitatem   redigit;    explet  quoque   et 

IS  ad  cicatricem  perducit.  magna  vis  et  in  cinere  pecudum 
&mi  ad  carcinomata,  addito  nitro,  aut  in  cinere  ex  ossibus 
feminum  agninorum,  praecipue  in  jis  ulceribus,  quae  cicatri- 
cem non  trahant.  magna  et  pulnionibus,  praecipue  arietum: 
carnes  excrescentes  in  ulceribus  ad  aequalitatem  efHcacis- 

w  sime  reducunt;  fimo  quoque  ipso  ovium  sub  testo  calefacto  114 
et  subacto  tumor  vulnerum  sedatur,  listulae  purgantur  sa- 
r     nanturque,  item  epinyclides.    summa  vero  in  canini  capitis 

§112:  Marc.  10,24.  PI.  inn,  38, 13— 16.  Marc.  10,  39.  30.  4. 
DioBC.nil.  eupor.1210.  Scril)on-46.  Seren.  632.  633.  PI.  iun. 
83, 17,  Marc.  10,  34.  26.  36.  —  Dioac.  eupor.  1  308.  Seren.  804. 
PI.  inn.  73, 1—3.  —  §113med.:  PI.  inn.  77  24— 78,  3.  4.  Marc. 
i,  56,  57.  —  §  114:  PI.  iun.  75,  8— JO.  —  Serea.  691. 

2  illitniu  iJxMarc.v.a.G.         3  aubactum  et  infusum  PL 
WK.  el  Marc.    [cfr.XXIISe.    XVIII 102.    XXVIU  67). 
i  pastillua  T.         5  terrena  »rG.    -narum  rTtiv.    cfr.  §  116. 

6  tela  dTiaJKarc.ff.    -lae  Vij(S).    -le  B.    cfr.  §104.  {78). 

7  aanguis  ll.t.Ven.{R).    -uinie  lo.  |  dist.  Yen.  (U  674). 
8  ob  id  VEdxJJfarc.it.     oni  r.    oui  de  k.        9  euorum  H. 

10  crewatio  ciaia  a.  -tionis  Vi.  11  uulneribus  tti.a.S.  |  eai- 
pnm  I.    jBopum  a,         13  erodit  et  arr.    -det  TEd'.    -dit  d'x. 

14  eipletque  X.  14,  16  et  fid  dxa»,  ad  T.  a  B.  16  in 
om.  iiv.a.M.  17  iis  v.  liis  U.  18  trafaaut  xa(r.  -hunt 
ll.tv(H).  I  quoque  (pro  praecipue)  aff.      19  excrescentibus  VH'. 

20  testaiPl.iM«,it.a.e(Z>oZ.),  cfr.  XXVUI 334.  21  buV 
iecto  a'dTx.    subte-  Tf.        22  ueto  \na  m  ii.n..T^.\"-g 


1 


r    462  C.  PLINI  SECDNDI  r 

j  finere:  excrescentia  omnia  spodii  vice  croiiit  ac  persanat 
et  murino  fimo  eroduntur,  item  mustelao  fimi  cine  re 
duritias  in  alto  ulcenim  et  carcinomata  persequilur  multi- 
peda  trita  admixla  resina  terebintliina  et  sinopide.  eadem 
ntilissima   sunt  in   iis   ulceribus,   quae   vermibus  pericll- 

llStentur.  quin  et  vermium  ipsorum  genera  miraados  usus 
habeot.  cosses,  qui  In  ligno  nascuntur,  sanaut  ulcera 
omniaj  nomas  vero  combusti  cum  pari  pondere  anesi  ex 
oleo  inliti.  vuloera  recentia  conglutinaut  terreni  adeo,  nl 
nervos  quo  que  abscisos  inlitis  so  lid  a  ri  intra  septimum 
diem  persuasio  sit;  itaque  in  melie  servaados  cenaent. 
cinis  eorum  margines  ulcerum  duriores  absumit  cum  pice 

lieliquida  vel  sympfiylo  et  melle.  quidam  arefactis  in  sole' 
ad  vulnera  ex  aceto  utuntur  nee  solvnnt  nisi  biduo  inter- 
misBO.  eadem  ratione  et  Roclearum  terrena  jirosunt,  lotae- 
que  exemptae  recentia  vulnera  tusae  inpositae  conglutinant 
et  nomas  sistunt.  —  (Herpes  quoque  animal  a  Graecis 
vacatur,  quo  praecipue  sanantur  quaecumque  serpunt). 

§  115:  PI.  iun.  76,  4  — 8.    Mare.  4,  88.    PI.  iun.  78,  14— Ifc 
Biosc.  n  72.    Seren,  968.  —  g  116;  Pi,  inn.  73,  IS— IB.  18-    ""' 
I      76.  10—12.   73,  20.  21.    Dioac.  II  11. 


I  apodi  uia  erodit  T.  J  ac  diarw.    e  T.    et  IS. 
3  fimo  ciuere  V.        3  duriciae  xrti.a.C.    -cia  B.   -itia  T.  |  alto. 
dav.    adult«ro  r.        i  ad  maiima  a.        5  iis  v.    bia  ll.v. 

S.  6  periclitantui  ixv.a.S.  6  qui  V.    q,  B.   |  mirando  T. 

7  ulcera  uniuersa  x.    cfr.  Metre.         8  carcinomata  Mare.  \ 

aneai  arif.   -eii  n.   -eti  Pi. iun.  et  Mare,    auisi  v.  \  ex  TXkS. 

et  ii.     et  ei  v.  lO   absciaaos  T(V)i;.a.G.     cfr.  XXIX  99. 

II  perauaaio  VKdTfiH.    -sum  ae(2)).    cfr.  XXVIIiaS. 
(Democntns  perauaserit  v.a.G).         12  adfumit  V.    aff-  k. 

13  liquidam  (om.  uel— quidam)  a.  [  ajmphjto  et  J  aoU.  XXVT 
148.  STmpulo  et  dT.  aimpolo  (-pulo  x)  et  VBx.  del.  r.  aim- 
blio  j9  coll  Diosc.  UlOX,  ubi  nunc  le0itur  'Tp\alt}j  {sie  vet.DaJ.). 
sjmbolo  et  V.        14  nee  dxav.    ne  r.  |  ibiduo  T.    qaiduo  r, 

16   terrenarum  VB'p.a.G.    |    sunt  VB'.     eat  v.a.G. 

16  emptae  B'.    -te  V.  |  tusa  VB'.        17—18  imeog  ego  ponri, 

cfr.  PI  iua.  73,  30.     W.  pertitieTe  videntur  ad  §  115  ante  uul- 

■a  recentia,  »m  vero  pro  glossesiate  habenda  smit.        17  per- 

I  X,  I  em  animal  quoque?  |  a  om.  B*.        IS  uocontur  TB'.  | 

J  aanEtur  7B'.   |  quefiqne  x,    oumque  VB".  |  an  serpant?    cfr. 

\.Fivbem.  p.  39.  iO, 


VKdi  STAT.  HIST.  XXS  13  (39—40)  46^ 

cocleae  prosunt  et  cum  testis  suis  tusae;  cum  murra  qui- 
dem  et  ture  etiam  praecisos  nervos  aanare  dicuotur.    dra-iI7 
conum  (pioque  adeps  siccatus  in  sole  magDopere  prodest, 
item  gallinacei  cerebnim  recenlibus  plagis.    sale  viperino 

B  in  cibo  sumpto  tradunt  et  ulcera  traclabiliora  fieri  ac  ce- 
lerius  sanari.  Antonius  quidem  medicusj  cum  incidisset 
iuaanabilia  ulcera,  viperas  edendas  dabat  miraque  celeri- 
tate  persanabat.  trixallidum  cinis  marines  ulcerum  duros 
aufert  cum   melle,   item  Ami  columbini  cum  arriienico  et 

10  melle,  eademque  erodenf/a  sunt,     bubonis  cerebrum  cum  118  - 
adipe  anserino  mire  vulnera  dicitur  glutinare;  quae   vero 
Tocantur  cacoetbe,  cinis   feminum   arielis   cum  lacte  mu- 
liebri,  diligenter  prius  elutis  liateolis,  ulula  avis  cocla  in 
oleo^  cui  liquato  miscetiir  bulynim  ovillum  et  mel.     ul- 

ftcerum  labra  duriora  apes  in  melle  mortuae  emolliuntj  et 
elephantiasin  sanguis  et  ciuis  mustelae.  verberum  vul- 
nera atque  vibices  pellibus  ovium  recentibus  inpositis 
obliterantur. 

(40)  Arliculorum  fracturis  cinis  feminum  pecudis  pe-119 

ID  culiariter  medetur  cum  cera  —  efGcacius  idem  medica- 
mentum  fit  maxillis  simul  ustis  cornuque  cervino  el  cera 

gllSmed,:  PI,  iun.76,  12— 14.  Seran.  182.  PI.  iun.  34,  11. 
Uarc.  19,  18  (ubi  glossema  id  est  elephantis  delendum  est).  — 
.J  119:  PI.  iun.  72,  20  —  22.  99,  18.  19.  Marc.  34,  66.  —  Seren. 
-    3_954,    PI,  iun.  99,  11— 16. 

1  cocleae  TaG.  -leae  quoque  riv{l}).  \  et  TRdlfiS. 
eie  RrG(jD).    del.  v.  2   praeciosoa  T,  4.  6   dist.  H. 

6  iocidissent  VB.    -aset  in  vet.  Dal.  7  ulcera  uiperaa  e. 

nipera  ulceras  ar.  uicera  uiperis  ri.  I  edendaa  dru.  edan-  a,. 
emendas  TS,  -dandaa  i.  7,  8  celerit  V,  8  persanat  Va'.  | 
trisallidmn  i,  trysali-  (trox-  H)  v.a.J.  cfr.  §  49.  9  aufert  dxH. 
.  -rri  B,a.  aut  ferri  T.  |  cum  {ante  arrhenico)  THTuj(S).  cinis 
Lenm  d(?)  ar  f7(2)).  |  arbennico  It  ar  .  .  .  .  r  (religwis  margine 
^lAseisis).  arfenico  Tv.a.S.  henico  dx.  10  dist.ego.  |  eadem- 
go.  -dam  quae  B.xft.  ea  quae  i'.  |  erodentia  ego.  -enda 
'.  cfr.  XXrilli9.  {XXX19S).  \  cerebro  Viw.a.G, 
1   ulcera?   I   uero  arG.    oni.  ran.  12   feminini  V. 

^8.  IS  mulieiis  a,         14  met  arv.     mel  (melle  B)  et  rTz. 
Kjld.  15   ulcerarum  V.  16    emortuae   t'.a.G.    [   molliunt.   t. 

16  etephantiasim  (elefa-  s)  AxSJ.  \  ^BSkaa^KtA  "S . 


464 


C.  PLINI  SECUNBI 


[VRdfEal 


mollita  rosaceo  — ;  ossibiis  fractis  caninum  cerebrum  1 
leolo   inlito,    superpositis    lanis,  quae   subinile    oleo 
fundantur;    Tere    xim    diebus    solidat,    nee   tardius 
silvestris  miiris  cum  melle  aut  vermium  terreaonimj 
et  ossa  extrabit. 

120  (41)   Cicatrices   ad   rolorem  reducit   pecudum  pul 
praecipue  ex  ariete,  sebum  ex  iiitro,  lacertae  viridis  cia] 
vernatio  angiiium  ex  vino  decocta,  Qmum  columbiu 
melle,  item  vitiligines  albas  ei  vino,  vitUi^nem  et  i 
tharides  cum  rutae  foIiorLim  U  partibus.     in  sole,  dou^ 
formicet  cutis,  tolerandae  sunt,  postea  fovere  oleoque  i 
unguere   necessarium   iterumque  iulioere,   idque  plurl^ 

121  diebus  facere,  caventes  exulcerationem  allam.  ad  t 
vitiligines  et  muscas  inlini  iuhent  cmn  radice  £'upatoii 
gallinarum  Hmi  candidum  servatum  in  oleo  vetere  corn 
pyxide,  vesperlilionis  sanguinem,  t'el  irenacei  ex  aqu 
scabiem  vero  bubonis  cerebrum  cum  aphronitro,  sed  aot 
omnia  sanguis  caninus  sedat,  pruritum  cocleae  minutaerTl 
latae  contritae  inlitae. 

123       (42)  Hanindines  et  tela  quaeque  alia  estrahenda  sunt  m 
corpori  evocat  mus  dissectus  inpositus,  pi-aecipue  vero  la- 
certa  dissecta  et  \e\  caput  tantum  eiua  contusum  cum  sale  1 
inpositum,  cocleae  ex  iis,  quae   gregatim  I'olia  sectaotu 


PI 


§  120:  PI.  iuQ.  86,  18.  19.  20—22.  —  g  121  eitr, :  PI.  inaS 
4.  9.  10.  Seren,  85.  —  §  122:  PI.  iun.  87,  16,  Marc.  Si,  ttj 
irn.  87,  17.  16.    Diosc.  H  69.  H  11.    PI.  iun,  87,  17,  18. 


a  superinpoeitie  f(?)S.   I  oleo  ego  coll  PL  i 
om.  n.v.  i  a  V.  muris  denuo  mcipil  E.  6  colomm  1 

7  cum  nitro  PI.  iun.        9  an  idem?  |  uetliginea  T,  |  j" 
uitiliginem  v.a.J.    dkt.  J.  10  duabuH  (duob-  VE)  U.V. 

12  illinere  iv(Brot.).    -nire  (inl-  SJ)  rG(j).        13  alteram  I,  ' 
multam  Htv.a.H.  14  muacam  VRTS.      eupatoriae  S  coU. 

XXV  65.     lupatoria  H.T.    lappa-  v.    lapathona  f.    -oruni  B. 

16  fimi  !;,T(P)S,  -mum  v.  17  apbonitro  VB.  18  se- 
dat TBd.  -ant  Br u.  19  latae  ow.TB".  |  inlitae  contritae  E'. 
1  sint?  21  euocamUB  Td.  22  an  et  delendwnt  ^ 
tantam  eina  E^.  et  antum  (-te  B*)  eina  TB.  eius  tantn 
^(?)t'.  i  contnaa  B',  cum  tusa  V,  (em  capite  tantum  coata 
[oei  -ao]  . . .  inpoaita?),        ^a  v«        .  ■    -  ^ 


eoDtusse  inpositae  cum  testis  et  eae,  quae  mandimtur, 
exemptae  testis,  sed  cum  leporis  coagulo  efficacissime. 
ossa  anguiuDi  eundem  cum  coagulo  cuiuscumque  quadri- 
pedis  intra  tertiimi  diem  adprobant  effectum.  laudautur 
£  et  cantliarides  tritae  cum  fariaa  hordei. 

14.   (43)   Id   muliebribus  malis  memhranae   e   partui-23 
ovium   proficiunt,    sicut   in    capris    reltuliraus.     flmum  m.sss 
I     qooque  pecudum  eosdem  usus  habet.     locustarum  sufBtu 
straoguriae    maxume    miilierum   iuvautur.      gallinaceorum 
testes  si  subinde  a  couueptu  edat  mulier,  mares  in  utero 
fieri  dicuntur.     pailus    conceptos   hystricum    ciuis   potus 
coDtinet,  maturat  caninum  lacte  potum,  evorrat  membrana 
e  secundis  canum,  si  terram  non  attigerlt,  lumbis  parlu- 
rientium    factis.      fimum    murinum    aqua   pluvia   dilutum  124 
mammas  mulierum  a  partu  tumentes  relicit.    ciuis  ireoa- 
ceoram    cum    oleo    perunctarum    custodit    partus    contra 
abortus,     facilius   enituiilur   quae   .  .  um    anserinum    cum 
aquae  n  cyathis  sorbuere  aut  es  utriculo  musteline  per 
genitale  effluentes  aquas.  —  Vermes  terreni  inlili,  ue  cer-  12S 
'  vicis  scapularumque  aervi  doleant,  praestant.     graves  se- 
cundas  pellunt  in  passo  poti.    iidem  per  se  inpositi  mam- 


NAT.  mST.  XKX  13—14  (40—43)  465 


giaSmed.:  Dioac,  n  57.  eupor,  11  92.  —  §124iiiit.:  Seren. 
860.  —  §ia6iiiit.:  Seren.  352. 

1  inpositae  cum  ego.  -taeque  II,  -taeque  cum  v.  (cfr. 
§126).  I  eae  iv.    hec  T.    haec  r.         2  dist.v.a.B.   cfr.  Pl.itm. 

3  anguidum  E.  |  eundem.  d't!.  oni,  fl'.    ead-  {adem  R')  rJ). 

6  trituG  T.  6  e  TdiS.  ex  R.  om.  Er.  a.  v.  \  parte  V 
(Bal).  T  obuium  T.  10  si  subinde  J.     aubiude  U.S. 

-de  si  V.  11  conceptus  VE.  12  lac  i{1)v.a.S-  12.  13 
membrane  Becundia  T.  13  attingerit  VB.   |   lumboa  v.a.D. 

14  Aisl.  X>.  I  tactia  D.  lactia  VdE.  potus  lactis  R(?)o.  I 
aqua  dErr,  quoque  rl.  ow.  T.  |  pluniu  E.  16  mamme  T.  | 
tumeatiB  R.  com-  T.  IT  lac.  ego  indicavi.  cum  VBE.  ad- 
ipem  dT.  {cfr.  §  130.  131.  Diosc.  II  Sfi.  9£).  fimum  v.  del  D. 
17.  18   cum   aquae   Etc.      cnmq;  TB.     cum  d.  IS  duobns 

a.v.  I  cyatia  d.  quiatis  TB.  |  utriculo  Bdc.  cfr.  XI 209. 
oiri-  T.  uentri-  %B.  19  genitalem  TE.  |  efduentem  BE.  | 
in  (pro  ne)  Et.a.H,  19.  30  ceruiciB  iSH.     -cea  rv. 

SO  et  scapulas  ne  nerni  v.a.H.  \  graaea  iXH.  -uia  TBi3. 
-uidiB  Srti.        21  appellaat  B. 


466  C,  PLINT  SECDNDI  [VRi 

marum  suppurationes  roncocunt  el  aperiuDt  extrahuntque' 
el  ad  cicatricem  perdiicimt.  lac  devocant  poti  cum  mulsa 
inveniuntur  et  in  gramme  vermictili,  qui  adalligati  col' 
continent  partum;  detrahuntur  autem  sub  partu,  aliai 
eniti  non  patiuntur;  cavendnm  et  ne  in  terra  ponanlur. 
conceptus  quoque  causa  danlur  in  potu  quint  aut  septenL 

1S6—  Cocleae  in  cibo  sumptae  adcclerant  partum,  item  con-' 
ceptum  inpositae  cum  croco.  eaedem  ex  amylo  et  tragsr- 
cantha  inlitae  proQuvia  sistunt.  prosunt  et  purgationibu* 
sumptae  in  cibo  et  vulvam  aversam  corrigunt  cum  mfr* 
dnlla  cervina  ita,  ut  uni  cocleae  denarii  pondus  addatUE 
et  cypri.  inflationes  quoque  vulvarum  discntiunt  exemptM 
testis  trilae  cum  rosaceo.     ad  liaec  Astypalaeicae  maxiros 

12Teliguntur.     alio   modo  AFricanae    binae    tritae    ci 

Graeci  quod  m  digitis  capiatur,  addito  melle  coclearibuf' 
nn,  inlinuntur  alro  prius  irino  suco  perunctae.  sunt  et 
minutae  loricaeque  candidae  cocleae  passim  oberrantes; 
hae  arefactae  sole  in  tegulis  tusaeque  in  farinam  misceato 
iomento  aequis  partibus  candoremque  et  lerorem  corporl 


§126imt.:  Seren.  617.  —  §lB7eitr.;  cfr.  Plin.  XXX  1 


2   lat  T.     lacte  J.    |    deuocant  Etc,     euo-  ViTj. 
(naTotuav  famitiare  DioBcoridi).    |   potu  V.  3  in  g 

Erii(5).  om.  rTtM.  |  merciili  Tf.  -rtuli  E.  i  detrahantiii 
autem  (iidem  T)  TZry.  -huntunaifte  {-tae  d)  r.  6  et  VSdj; 
ei  E.     etiam  v.  6  qutnta  ut  T.  8  eaedem  iv.     ead-  US 

9  profluuif  B.  -ie  V.  10  anerao  Vd,  11  it  nt  7. 
nini  dEc.a.C.  12  cypri  dErFew.(S).  -peri  t;  ofpri  r.  |  et 
exemptia  Vf.  13  totia  (,  |  tritaeque  Bd(?)*J.o.J'.  |  ad  Br« 
ut  r.   I   haec   dEff.     iiec  r.     hae  T.     he  E.     hoc  tf.  -  ■    --• 

feno  (-ni  V)  graeco  TdTw.o.G.  15  tribuB  ll.v.  I  c 

Tf.  I  additie  Ef.a.H  (mellifl),        16  quattuor  ll.v.  \  au 
super  (pro  auco)  TR'.  16.  17  snnt  et  minutae  —p.  467,  1 

polenta  ad  finem  §  ISl  (post  inlitae)  transponi  volait  U  677. 
17  Minutae  (-te  r)  Eru(J9).  miuimae  rtj.  \  loricaeque  (quae  TJ 
-ceq.  Ed)  TBdT.  lubri-  J.  longaeque  E!'(I»).  efr.  VIII 8S  ' 
caaididae  om.  VH'T.  |  obermntes  Krti.  cfr.  XXIX  60.  obfem 
T.  obuerfa-  P.  IB  eae  d(f)ti.o.S.  I  factae  E.  I  farinajn  J 
_wn  twf.  Dal.  -nae  T.  -na  ro,  cfr.  XX  11.  XXXUI  UA; 
\_,;SXJC/I7J.  XXXIV170.  XXXVI1S3.  XXIII163-  xviur^ 
19  Jiporem  B.   1  corporii  ^. 


K]  NAT.  mST.  SXX  14  (43—45)  467 

adferuDt.  scabendi  desideria  toilunt  mioutae  el  latae  cum 
polenta.  ^  Viperam  mulier  praegnans  si  transcend eril,  J 28 
abortum  faciei,  ilem  amphisbaenam,  morluam  dumlasal, 
nam  vivam  habenles  in  pyxide  inpune  transeunt;  eliam 
Bi  inortiia  sit  atque  adservata,  partus  faciles  praestat.  in 
morlua  mirum,  si  sine  adservata  transcend erit  gravida, 
innoxium  lieri,  si  protinua  transcendat  adservatam.  —  An- 
nuls inveterati  sufBtu  menstrua  adiuvant.  (44)  anguiumi39 
senectus  adalligata  lumbis  faciliores  partus  Tacit,  protinus 
a  puerperio  removenda.  dant  et  in  vino  bibendam  cum 
turc;  aliter  sumpta  abortum  facit.  baculnm,  quo  angui 
rana  excussa  sit,  parturientes  adiuvat;  trisallidum  cinis 
^itus  cum  melle  purgationes,  item  arancus:  qui  lilum 
leducit  es  alto,  capi  debet  manu  cava  tritusque  admoveri, 
quod,  si  redeuntem  prenderit,  inhibebit  idem  piirgattones. 
■ —  Lapis  aetites  in  aquilae  repertus  nido  custodit  partus  130 
contra  omues  abortuum  insidias.  penna  vulturina  sub- 
(ecta  pedibus  adinvat  parturientes.  ovum  corvi  cavendum 
gravidis  constat,  quoniam  transgressis  abortum  per  os 
facial,  fimum  at^cipitris  in  mulso  potum  videtur  fecundas 
Tacere.  vulvarum  duritiaa,  collectiones  adeps  anserinus 
lut  cygni  emollit.     (45)  mammas  a  partu  custodit  adeps  131 


g  130:  cti-.  Plin.  SSXTI  151.  —  cfr.  PUn.  5  82.  —  Hippocr. 
lorb.  mul.  I  126  p.  616.  —  cfr.  DioBC.  11  8B,  94.  —  §  131:  cfr. 
geren.  366.  367.    (Diosc.  eupor.  I  130). 


lotae  E.        2  uipera  v.^^5  si  iv.  om.  r.  \  facile  Vt  | 

10.   I  in  ego.    uel  H.r.  6  si  aiae  B(?)B)-o(.(D).    sine 

TdE.  "si  non  e(S).  |  adseruatam  i7.a.Srot.(S).        7  ni  a, 

~.  8  on  anguee  (o«(  adiuiiantm,  ut  §123)1         8  inneberata 

K'.   I  auffituB  dp.K.jS.        II  ture  Erv.    iure  r1.  |   eumpaerifc 

B',  12  trjsallidimi  (thry-  VB)  VBd.     -alidiim  (tros-  H) 

a. J.    cfr.  §  49.         13  dtst.  ego.         14  capite  VB'd.    an  capi 

ita?  I  ttibusque  TB'.  15  an  qnod  qui?  |   prenderet  VK'd, 

17  omnis  U.{?)S.  \  abortum  V.    -tium  K.        18  partntienti- 

bus  VB'.  19  trauBgressus  Zv.a.E.  \  anortum  V.    abortus 

t.a.E.   I   per  OB  "WilM.     perOB  B.     aaperos  Ef.  20  I'ecun- 

ISA  d.  21  anaeriB  B(?)Ei>.  32   cjgni  (cigni  r)  emollit 

I.    efr.  §  30.  69.  70.     ciente  mo-  TR.     cieoniae  mo-  El>. 

efr.  indtcts  ciconia  1  [=  §  108\  et  ijriQxe  \\\«i>"^\^"S."i5rS- 

■  '"'^   '  a  Srv.  om.  r.  ^^ 


r       468  C.    PLmi  SECUNDI  [TEdB 

aastris  cum  rosace o  et  araneo.  Phrjges  et  Lycaones 
mammis  puerperio  vexatis  iiivencrunt  otidum  adipem  uti- 
lem  esse,  its,  quae  vulva  slranguleutur,  et  blattas  in- 
linunt.  oTOrum  perdicis  putaminum  cinis  cadmiae  mixtus 
et  cerae  stantes  mammas  servat.  putant  et  ter  circum- 
ductas  ovo  perdicis  aut  ....  non  incltnari  et,  si  sorbean- 
tur,  eadem  fecuuditatem  facere,  lactis  quoque  copiam,  cum 
anserino  adipe  perunctis  mam  mis  dolores  minuere,  moias 

I        uteri  rumpere,  scabiem  vulvarum  sedare,  si  cum  cimice 

I       trilo  inlinantur. 

I  ISS  (46)  Vespertilionum  sanguis  psilotri  vim  habet,  sed 
alis  pueroniiD  inlitus  non  satis  proflcit,  nisi  aerugo  ve) 
cicutae  semen  postea  inducatur;  sic  enim  aut  in  totum 
tolluntur  pili  aut  non  eicedunt  lanuginem.  idem  et  ce- 
rebro  eorum  proflci  putant;  est  autem  duplex,  rubenl 
ntique  et  candidum.  aliqui  sanguinem  et  iocur  eiusdem 
133  admiscent.  quidam  in  in  heminis  olei  discocunt  yipenin^ 
exemptis  ossibus,  psilotri  vice  utuntur,  evolsis  prius  pilia^ 

;  quos  renasci  nolunt.  fel  ireiiacei  psilotrum  est,  utiquc 
mixtum  vespertilionis  cerebro  et  lacte  caprioo,  item  per 

Ise  ciois.  lacte  canis  primiparae,  prius  evolsis  pilis  viA' 
§  I33init.:  Seren.  663,  PI.  jun.  106,  18.  —  §  138;  PI.  ion 
106,  18  — ai.  15.  16. 
1  arraneo  T.  irino  eoni.  H.  2  mammea  V.  -maa  S. 
totidum  S.  3  lis  v.  Iiis  It.  G.  |  qui  B.  |  blatias  T.  -tea  r 
ablacies  B.  4  orum  B.  |  potainiumii  T.  f>  seruat  t). 
-ant  II.  5.  6  circumdacia  V.  6  aut  TBilTS(Z)).  oi 
It  (J).  I  lae.  indkavit  S.  otidis  B  cum  U  678.  an  anaerisf ' 
efr.  Serenm.  7  eindem  V.  8  dores  T.  9  uteris  T, ' 
tumper  B.  |  aedari  VB.  |  cimice  Erp.  oinere  rT(,  18  alifl 
VBdTfZ).  aliie  Er.  malia  v.  \  proficiimt  B.  11  aut  DOB 
dBit.  non  r.  \  eiciduut  lanugiae  S.  16  eodem  VB'.  |  est. 
Erv.  si  r.  16  utique  et  d(?)v.  itaqae  et  r.  an  atque  (t>d 
aliqnando  et  [smpfttm  aliquo  et],  «t  XXVJ  73.  XXXVII 114.. 
119)1  I  eiuadem  ll.v.  an  ei  iiadem?  17  tribua  U.v.  [  diBooohin- 
E.  18  dint,  ego  e  Fl.iun.  (oaaibus  et  v.a.G).  19  uolunt  d: 
cfr.  XXVIII S49.  20  miitum  dTrS.  -turn  est  VB.  -toEti(J»). 
"'  ""  is  ll.v.  an  cania  (sc.  fel)?  |  rftsf.  H.  \  primip&rae.' 
-parae  (-re  V)  VBS.  -partus  Hl)lii Plim.v{D). 
pilifl  qnOH  renaaoi  aoVaat  »«.   cf-r.n.lSa^. 


TKdE]  NAT.  mST.  XXX  14—15  (46—47)  469 

nondum  natis,  peniQctae  partes  alios  non  sufficiuiit.  idem  134 
evenire  traditur  sanguine  rictDi  evulsi  cani,  item  liinin- 
dinlno  sanguiae  vel  felle,  ovis  formicarum.  15.  super- 
cilia  denigrari  muscis  tritis  traduDt;  si  vero  oculi  uigri 
e  nascentium  placeant,  soricem  praegDanti  edendum;  ca- 
pilli  ne  canescant,  verraium  terrenorum  cinere  praestari 
admixto  oleo. 

(47)  Inrantibus,  qui  lacte  coocreto  vexantur,  praegidio  135 
est  agniDum  coagulum  ex  aqua  potum,  aut  si  coagulato 
lacte  accideritj  discutilur  coagulo  ex  aceto  dato.  ad  deoti- 
tiones  cerebrum  pecoris  utilissimum  est.  ossibus  in  caniuo 
flmo  iDTeutis  adustio  infantium,  quae  vocatur  siriasis,  ad- 
alligatis  emendatur,  raine.r  iufanlium  lacertae  viridis  ad- 
motae  dormicntibus  morsu.  postea  harundini  inligant  ef 
Buspendunl  in  funio  traduntque  pariter  cum  expirante  ea 
sanari  infantem.  coclearum  saliva  inlita  infantium  oculis  136 
palpebras  corrigit  gignitque.  ramicosis  coclearum  cinis 
cum  tiire  ex  ovi  alho  Bpecillo  inlitus  per  dies  xxx  me- 
detur.  inveniuntur  in  corniculis  coclearum  harenaceae 
duritiae;    hae    dentitionem    facilem    praestant   adalligatae. 

§134:  Seren.  666,  64.  48.  PI.  i 
e  186  init.:  Celana  V  27,  12.  PL  ii 
cfr.  Plin-  XXX  73.  (24).    Marc.  33, 


1  peruDctis  partibus  v.a.S.  \  alios  finan.Sal.S.    alii  BdEv. 
ali  1.    ftle  V.  I  surgunt  v.a.S.    \   item  Va'a.  3  canis  V. 

cinis  v.  om.  B,'.  2.  3  hirundino  V.  3  dUt.D.  5  prae- 
gnati  TiT.  6  praestare  7.  9  si  hoc  oitium  ED.  ei  nitdam 
ti.o.fl'.  J  coagQiato  Be(D).  -tio  rTfB'.  10  lactis  B(?)H. 
10.  II  dentitionee  Tr^".  -onem  Eii(Z)).  dentioneB  r.  cfr.  §137. 
13  ramei  Brot.  -mes  VdErJ.  rumea  B,  ramicea  V.  cfr. 
MOfa  ad  XXVI  78.  13.  14  admoti  TE.  14  poate  T.  |  harun- 
.  dine  B.  |  inligant  et  ego.  -ate  (-ti  d)  II.  -ata  D.  alJigata  G. 
adalligatae  v.  16  auapeudunt  ego.  -dantnr  U.v.  -ditur  G.  \ 
'  ezpirante  om.  T.  ]  ea  om.  B'dS.  16  inlitu  T,  17  cignit- 
que  T.  cingit-  t.  \  ramicoais  iv.  -itosia  tJ.  18  ex  Xv{D). 
"  et  ex  rTS.  \  oui  Er«(D).  ouis  VB.  uuia  iTE.  cfr-  §  73  et 
Marc.  I  albo  UiTH.  -bi  v.  aluo  V.  alui  E.  ]  fpeciUo  ego. 
.ibco  U.  V.  cfr.  XXIX  115  {an  vero  ortwa  est  e  gUmemate 
Juteo?).  19  in  om.TE'd.  |  harenaceae  —  p.  470^1  c  ' 
KmlB^     20  eae  Ed(?)i>.a.S.  \  facilem  4i3.    -\'6-y- 


470  C,  PLrai  SECUKDl  [ve4B 

coclearum  iaanium  cinis  cerae  miilus  prociilentium  inter- 

aneonim  partes  extremas  prohibet;  oportet  autem  cineri 
jLSTmisceri  saniem  pimctis  emissam  anle.    cerebrum  viperae 

inligatum  pellicula  dentition es  adiuvat.  idem  valent  et 
'     grandissinii  denies  serpentium.     fimiim  corri  tana  adatli- 

gatum  tnfantium  tussi  medeLur.  —  Vix  est  serio  conplecti 

quaedam,  non  omillenda  tamen,  quia  sunt  prodita.  ramicj 
'  ioraotiuin  laceita  mederi  iubent.  marem  hanc  prendi;  in- 
ISStellegi  eo,    quod   sub  cauda  unam  cavernam  habeat.     id 

agendum,  ut  per  aureiim  vel  argcnteum  cln»slriiin  mordeat » 
'     vitium;  .turn  in  calice  novo  inligatam  in  fumo  poni.    urina 

iufantium  cohibetur  muribus  elixis  in  cibo  datis.  scara- 
I  baeomm  cornua  grandia  denticulata  adalligata  iis  amuieti 
;139iiaturam  obtinent.     bovae   capiti  lapillum  inesse  tradunt, 

quern  ab  ea  expui,  si  necem  timeat;  inopinantis  praecisoU 
:     capite  esemplum  ad  a  11  iga  turn  que  mire  prodeese  dentitioni. 

item  cerebrum  eiusdem  ad  eundem  usum  adalligari  iubent 

et    llmacis    lapUlum   sive   ossicidum;   invenitur   in   dorao. 

magriiflce   iuvat  et  avis   cerebrum  gingivis  inlitum,  sicut 


1 


§  130  med.:   Marc.  9,  96.    (cfr.  Plin.  XX  123.    DioBC.  II  94). 

2  cinere  d.  3  emiBsani  a,nte  ego.  cfr.  §31.  69.  -eaexa  e 
S.V.  -BBeam  T.  -ssam  d.  -sautn  BD  (iimgefis  eum  cerebrum).  | 
cerebrum  VdD.  -bro  B(?)Ei'.  |  uiperae  iB.  -re  Y.  -paera  B. 
uiperae.  cerebrum  uiperae  S(?)i'.  4  inligatum  Eri).     illo 

cum  r.  an  inuolntum?  cfr.  §  101.  \  pellicula  d.  -lae  BBv. 
-laece  V.  cfr.  {§  140.  141.  143)  XXVIII  99.  114  al.  J  den- 
tiones  V.    I   adiuuaiit   E.   {   ualet  VT.  5   grandlBsiim  Std, 

grano  rT.  G  tusi  V.  7  ramici  iv.  -iti  rJ.  8  piaendi 
T.  prehendi  tv.a.S.  8.  9  id  intellegi  Biv.a.S(D).  9  eo 
(et  Brc)  quod  sub  Ert)(J>).  om.  V.  si  tIIS.  |  habeat  v.  -ant  fl. 
10  ut  TBdv.  aut  E.  I  aureum  ael  ego.  aumm  (aturom 
VE')  et  ll.v.  I  argentenm  c§o.  -turn  et  (5.  aut  t-)  ll.v.  \  dau- 
stnim  ego.  cloatr-  Br.  cloair-  (doa-  Vd)  rTf,  ostr-  c  (wMS  itOH 
Fliniam).  11  turn  om.  E,  |  nouo  om.  VE',  [  inligatam  tgo 
coll.  U  680.  -tur  ll.v.  -turn  D.  |  pomi  B.  ponitur  v.a.D.  \™ 
urinam  VK.  12  datur  T.  13  iia  v{S).     its  T.     is  BD. 

his  rC.         U  obtinet  VflE.  |  bouia  v.a.H.   cfr.  §69.         16  eo 
B(?)i'.a.S.  I  exflpuit  d.   |  inopinante  TE'.    -atia  v.a.H.    an  ift- 
opinaati?    cfr.  noia  ad  §  96.  \  pcoecioeo  B'.        16  mirum  B.  | 
I  jjrodest si  T.  -deatd.      Iftinom-'^V.     I'iKiwwo.fc.'.  WRumT*', 


I 


'YBdBi  NAT.  mST,  XXX  15  (47—49)  471 

aures  adeps  anserinus  cum  ocimi  suco  inpositus,  sunt 
venniculi  in  spinosis  herbis  asperi,  lanuginosi;  hos  aJ- 
alligatos  protinus  inederi  tiadunt  inrantibus,  si  quid  ex 
cibo  haereat. 

(48)  Somnos   adlir.lt   oesypiun  cum  murrae  momento  140 
in  villi  cyathia  ll  dilutiim  vel  cum  adipe  anserino  et  vino 
myrtite,   avig   cuculus   leporina   pelle  adalligatus,   ardiolae 
rotfrum  in  pelie  asinina  frontt  adalligatum.    putant  et  per 

se  rostrum  effectus  rausdem  esse  vino  coUulum.  e  diverso 
somnum  arcet  vespertilionis  caput  aridum  adalligatum. 

(49)  Iq  urina  virili  enecata  lacerta  venerem  eius,  quLi4i 
fecerit,  inhibet;  nam  inter  amatoria  esse  Magi  dicunt 
iobibent  et  cocleae,  Qmum  columbinum  cum  oleo  et  vino 
potum.  pulmonis  vullurini  tlextrae  partes  venerem  con- 
citant  Tins  adalligatae  gruis  pelle,  item  si  lutea  ex  ovis 
quinis  colimibarum  admixta  adipis  suilli  denarii  pondere 
ex  melle  sorbeantur,  pas  seres  in  cibo  vel  ova  eorum, 
gallinacei  dexter  testis  arietina  pelle  adalligatus.  ibium  148 
<^ere  cum  adipe  anseris  et  irino  perunctis  sic  concepttis 


g  UOinit:  Seren,  990  Bqq.  —  §  141  estr.:  Marc,  i 


1  ocimo  £.  I  an  iufueus?  2  herbia  am.Vt.  j  IcmugitioGi 
si  v.  I  hoa  Vdrw.  ob  E.  om.  E.  4  hereat  V.  ereat  V, 
6  BomnuB  Vd.  |  illicit  iv.  •cito  £.  addicit  B,  adi-  r.  |  myire  r. 
mnrtae  V.  mirte  E.  6  dnobuB  H.i).  7  adalligatus— 8  pelle 
Srp.  om.  T.  7  ardioles  E.  8  aeinina  v.  -ninae  It.  |  fronti 
dti.  -tis  T.  0  eiua  T.  j  iiiuo  £.  10  BOmno  arcent  TB'd.  | 
ueapertilionum  TE'.  11  in  rp.  efr.  XXXII 93.  putant  E. 
om.  rTa.  {dc  E  non  constat).  |  enecata  flTES,  -oa  V.  necata 
Eb.  12  fecerit  VdT(Er«(ff),  ferit  E.  biherit  G,  |  inhibat 
TfH.  -ent  Yfi-i.  cotibet  EiiCJJ).  |  amatoriam  VE.  13  in- 
hibet  v.a.D.  |  cocleae  fimiim  eS.    fimum  cocteae  (-ae  et  t')  rv. 

14  uulturini  in  Va'fS.  |  dextrae  EdEu.  -re  V.  -ra  tS.  [ 
partes  dc.  -tie  VE1Z».  -te  (.?.  15  uiridis  T.  |  lutf  d.  -fce 
▼K'.  la  quinis  ego.    om.  (post  ouIb)  VB'.     qninque  re.  \ 

ndmixta  TdEe,  -to  E(?)G.  cfr.  nota  ad  XXIX  137.  |  adips  T. 
kdepg   dE.  17  passereg  iMare.v.     -rie  rD.  18  gallina- 

ceaeV.  |  pelle  nollo  Mare.  \  ibicum  TE'n.o.C,  cfr.  S  61.  X  33. 
,  19  cinere  cum  D  cum  vet.  Bal.  -res  cum  dm.  cinie  cum  E. 
om.r.  I  adipe  anaeris  dEru.  anBeris  adipe  VB.  |  sic  Td.  si  E(?\ 
tD.  [conceptoafffo.  cfr.§123.  -tuattecwr.'lU.  -^sws&vV 


472  C.  PIINI  SECmmi  [Ysai 

parlus  conltnerij  contra  inhiberi  venerem  pugnatoris  galli 
testiculis  anserino  adipe  inlitis  adalligatisque  pelle  arietina 
traduni,  item  ciiiuecumqiie  galli,  si  cum  saoguine  gallinacei' 
leto  subiciantur.  cogunt  concipere  invitas  saetae  ex  caudi 
mulae,  si  iuQctis  evellantur,  inter  se  conligatae  in  coitu. 

us  qui  in  tirinam  canis  suam  egesserit,  dicitur  ad  ven 
pigrior  fieri,  minim  et  de  stelioois  cinere,  si  verum  est 
linamento  invohitum  in  sinistra  manu  venerem  stimular^ 
si  transferalur  in  dextram,  inhibere,  item  vespertiliooiS' 
sanguinem  collectum  flocuo  subpositumque  capiti  multerum 
libidinem  movere  aut  anseris  linguam  in  cibo  vel  potionff 
sump  tarn. 

144  (50)  PAthirias/m  et  totius  corporis  pota  membrans! 
senectutis  anguium  triduo  necat,  serum  exempto  caseo 
potum  cum  exiguo  sale.  —  Caseos,  si  cerebrum  mustelae 
coagiilo  addatur,  negant  corrumpi  vetustate  aut  a  muribus 
attingi.  eiusdem  mustelae  cinis  si  detur  in  ofTa  gallina- 
ceis  et  columbinis,  tutos  esse  a  mustelis.  —  lumeatorum 
urinae  tormina  vespertilione  adalligato  liniuntur,  Tercii- 

C.  33,  6.    —    g  144 


1  contineri  VBdZ>.    -re  v.    tum  inhiberi  E.   |  ueneri 
pugnatori  (an  =  -torii?)  V.         2  inlitus  X.         3  galli  i: 
galli  gallinacei  a(?)u.  om.  tJ.       4  aaetae  5.   -ta  E.    setae  BdB, 
Bed  hac  T.  5  mulae  si  a{7)Eii.    -lie  si  T.    -lieri  B.    •'-  - 

an  muli  et  mulae  si?     (cfr.  §  80).   ]   iQitie  K'.     unctia  E. 
onctis  v.a.C         G  qui  in  dErt>.    qui  r.  |  gesserit  Er.    in 
i>.a.S.    cfr.  XXIX  lOS.         7  pigros  Td,        8  linamento  Bfit 
linia-  Vd.     in  linia-  (liiia-  o)  Sv.  {  manu  portatum  Marc. 
g  in  dextram  v.    -ti-a  d'Er.     intra  r.    om.  Marc,     contra  X 
efr.  supra  v.!.  |  inhiberi  VBd.  |  uespertilionis  Ev(i>]. 
(stelionis  sanguinem  intellegefm),  10   floco  subpotum  quM 

capi  T.  13  phthiriaaim  (-sen  S)  S.     pthiriasem  d.     pt^ria 

Bern  TB.    -riae  r.    pthirie  n.    tyria  uero  v.a.B.  |  et  totius  " 
et  toti  B.     ectati  Td,     met  toti  r.    mactati  a,    -ato  v.a, 
a  toto  B.    inhibet  totiua  coni.S.  \  corpore  v.a. J.        14  net 
ll.TtS.    -cat  ac  H.    inhibet  ac  i>.    (an  emendat?).       16  poh 
— caeeoa  om.T.  16  negant  Va.iTv(H).    -auit  E.    -at  H 

17  mustelae  unci's  inclusit  J.  \  in  oifa  om.VB'dJ  eoll.§U 
1 0  torpiine  1.  \  ueBpertilioTttS  ■^V .  \  *A4\li%a.ta  B. 


Win 


NAT.  HIST.  TTT  15— IG  (49~BS) 


473 


ter  circumlato  medfis  palumbe.  miniin  ilictu,  palum- 
l>is  etnissus  moritur  iuinentumque  liberatur  confestim. 
I  (51)  Ebriosis  ova  noctuae  per  triduum  data  in  vino  145 
taedium  eiiis  adduciint.  ebrietatcm  arcet  pecudiun  assits 
A  pulmo  praesumptus.  hinuidinis  rostri  cinis  cum  murra 
tritus  et  vino,  qiiod  bibetur,  inspersus  seciiros  praestabit 
a  temulentia.     invenit  Oriis  Assyrionim  rex. 

(53)  Praeter  haec  sunt  notabilia  animalium  ad  hoc  146 
Tolumen  pertinentium :  grompbenani,  avem  in  Sardinia 
oarratam  grui  stniilem,  ignolam  iam  etiam  Sardis  exi- 
stimo.  in  eadem  provincia  op h ton,  cervis  tantum  pilo 
[_  similis  nee  alibi  nascens.  iidem  auctores  sirulugum  nee 
quale  esset  animal  nee  ubi  nasceretur  tradiderunt.  fuisse 
quidem  non  dubito,  cum  et  medicinae  ex  eo  sint  demon- 
i  stratae.  M.  Cicero  tradit  animalia  biuros  vocari,  qui  vites 
in  Campania  erodant. 

16.  (53)  Reliqua  mirabilia  ex  iis,  quae  diximus:  uon  147 
latrari  a  cane  membranam  e  secundis  canis  habentem  aut 


161 


§  146:   cfr.  Plin.  XXVm  262.   —   g  146  med.;   cfr.  XXVm 
—  Cicero  in  Admirandorum  libro  (?). 


1  circumlato  v{J).  cfr.  §  108.  XVIII 158.  -lata  BdB. 
-data  VS.  {  tnediis  ego.  -Sis  A'ED.  maedis  T.  uerendia 
B(?)o.  ]  palumbe  TES.  -bg  H.  -bo  d(?)c,  1.  2  palumbis 
aij(S).  -bna  VdErC[D).  2  iumentuinque  VREii(S).  -turn 
d(?)C.  i  abdticuut  dT.  I  arcet  om.S.  6  roatrum  TE'd. 
6  iiino  EO.  in  uiao  TV.  efi:  §  14S.  XXIV 143.  |  libetur  T. 
"bibitnr  E,  7  horuB  d(?)w.a.S.  |  aBByriorum  iv.  aair-  V. 
maasir-  i.  maesiorum  E.  siri-  R.  |  Tex  d.  3  sunt  praeter 
haec  d.  I  uotibilia  T.  9  grompbenam  Edv.  -na  S. 
gronpphenam  E,  groph-  r.  zromph-  V.  |  aaem  E.  |  in  Br 
V{I>).  om.  rtJ.  I  Bardinia  v.  -nia.  lit.  -nianam  J.'  10  nar- 
ratam  VK£.  -rrant  di,?)«,  J  gram  V,  |  lam  T,  an  tamen?  | 
sardis  ego.  sarut  TB.  sardis  (nar-  St)  ut  rv.  11  ophion 
EfiS'.  pnion  r.  est  opbion  v.  (se.  narratus  est).  12  idem 
TED.  I  auctorea  BdJ.  {se.  tradiderunt).  -oris  V.  -or  est  Er. 
addunt  nomea  habere  EiD.  uominauere  Bd(?)ti.  {  simliigniiL 
Bo(I>).  sur-  r,  subiugum  rTtS.  \  nee  E.  quod  {an  quoqne?) 
nee  rv.  1.1  esse  X.  14.  IS  demonBtrare  T.  16  biuros 
nxiH.  di-  B,  habituroa  Er.  bit-  (byt^  C)  v.  17  iis  o. 
hia  lie.  18  a  om,  E.  |  membrauem  B'.  |  e  BdE2).  cfr. 
§123.    ex  y(?)u.  dtl.t.  


474        C.  PLINI  SECUNDl  NAT.  HIST.  XXX  16  (63)     (viii 

leporis  flmum  vel  piles  teneDtem.    in  culicum  geaere  ids- 

liODea aon  amplius   qmtm  uno  die  vivere,   eosqoe, 

qni  arborarii  pici  rostrum  habeant  et  mella  eximaol,  it 
apibus  noa   attingi;   porcos   sequi  eum,  a  quo   cerebm 

14a  corri  acceperint  in  offa.  pul*erem,  in  quo  se  tnuia  toIu- 
taverit,  corpori  inspersum  mitigare  ardores  amoris.  soriw 
fugere,  si  iinus  castratus  emittatur.  anguina  pelle  et  sili 
ct  farre,  serpyllo  contritis  una  deiectisque  cum  ' 
lances  bourn  uva  maturescente,  tolo  anno  eos  valere,  t^ 
ai  hirundiouDi  puHi  terni  lernis  offis  dentur.  pulvere 
vesligio   anguium   collecto    sparso   apes   in    alvos   revat 

149  arietis  dextro  teste  praeligato  oves  tantum  gigni. 
lassescere  in  nllo  labore  qui  nerves  ex  alis  et  cruriba 
gniis  babeant.  mulas  noii  calcilrare,  cum  \iuum  biberin 
ungulas  tantum  mularum  reperlas,  neque  aliam 
materiam,  quae  non  perroderetur  a  veneno  Stygis  aqua 
cum  id  dandum  Alexandro  Magno  Antipater  mitterel, 
moria  dignum  est,  magna  Aristotelis  infamia  excogiUlB^ 
Nunc  ad  aquatilia  praevertemur. 

%  148:  Colum.  VI  4,  H.  —  g  149:  (cfr.  PUn.  XXXI  2T.I 
Vitrnv,  VHI  3,  16.  Arriani  anab.  YU  U7,  1.  (Plut  Alei. 
Pausan.  Vm  17,  6.    lufltin.  XH  14,  7.    Curtius  X  31,  14.  18J, 

2  lac.  e^o  mdieam.  exciderunl  fere  fugatoa  nidore  cm 
uespertilionis  vel  tale  quid.         2.  3  an  eoa  qui?  g  ^i 

recipi  V,  -orii  pici  E.  [  monatrum  VB'd.  |  melle  K'.  4  — 
a,  quo  VRATIH.     eoa   a  quibus   Ert;(Z>).  5    oiTa  V.  i 

nere  V.  (i  amores  V.  7  fugere  ego.  -gare  11.  D.  -c  . 
castretus  V.  8  farre  U.S.  -rre  et  J.  -rre  cum  v.  cfr.  M0 
de  stUo  p.  69.  \  BOrpillo  VE.  10  temi  ternia  ego.  trei  into 
H.ij(S).  tribuB  R.  11  aparao  ego.  -bu  VE.  -sag  d(?)li' 
efr.  §85,  de  iunctis  participiis  MMler  de  sHta  p.  32  I  ja» 
lB.{h).  -no  a.  -uom  S.  -uearia,  «,  13  lasaescere  E'ttlS 
lasesc-E'.     laasare  (laaa-  B)  VBTf.     -ri  iH{J).    |    nullo  tl' 

16   perrodatTir  VE'dT.    |   a  neaeno   om.  E'.  17   A   ' 

eleiandro  T.  17.  18   dignum  (-aa  E)   memoria  TBdS 

19  peruertemor  V.     reu-  c.a.S.    cfr.  XXVUI 123. 


APPENDIX 


OidiendiuQ  est  a  corrigendb  Id  scripturae  discrepantia 
inoribus  lis,  quos  e  Silligiana  editione  in  nostrain  tranaime 
sero  cognitoa  corrigi  iam  in  ipso  commentario  non  potuisae 
praefatione  diotnm  est.  addentur  simul  paucula  mentione 
Bon  indigna. 

XXIII  g  2   t&Qlas  E.         4  coadjlimali  d.         6  sarmen  & 
lienis  £'.    sarmenti  ad  lieni^  E'.  |  tritae  ex  aqua  etiam  A. 
i   pai^nda  ft  Yiv.     -da  B.   |   paronicia  i.  17  maturescit- 

IDf?  S.  19  oenanthe  d.  20  ideo  &  d>.  ideo  d'.  22  tae- 
ioque  E.  -iumqu^  d.  26  phrygiia  E.  28  buxeo  colore  v 
XXr96.  XXJI35.  Tin  71.  XII30.  buseo  Ea.  on  buiea, 
t  KSIV 11   intoH  porraoeiun?  32  coguominatum  Ep, 

3  ne  (pro  iLec)Td.  34  uictorie  E.  36  eigninum  d'.  signnm 
'.  41  coriuB  (pro  corpui)  d.  |  cum  {pro  contra)  minuenti- 
bu5  d.  4B  extr.  epietotono  i.  52  auperbia  dz.  {  et  iuni- 
^iro  (-pero  dz)  Tdz.  |  abBentite  Vdz.  |  omittetur  iG. 
BT  utique  sale  compescitur.  Utique  non  d.  GO  oximeUi  d. 
61  anguinia  (j>ro  anginia)  d.  {  id  e  (=^  eat)  d.  63  gnate. 
grata  d.  63  uini  mecibns  dEj.  68  faeci  ambustaa  B. 
70  ulcerae  {-ra  d)  pinratidi  Td,  72  ipaa  diatillata  d.  | 
jleae  mirari  Tdv,  73  carmen  andedam  E,  75  uuluae //// 
Ulcerationi  d.  78  init.  &  pjnictiodea  E.  79  in  ciboe  Ec. 
80  eartr.  et  laasitudinum  Ev.a.S.  84  et  croco  Zv.a.S. 
87  uttritaB  d.  89  jiflcet  d.  i  balanium.  dE,  91  BOm- 
Dinm  d',  I  qua  et  iv.a.S.  94  ptbiriasis  d  (fere  semper), 
96  lylinum  d,  |  herbatiam  d.  -aceum  Eu.a.S.  97  escreanti- 
bus  utile   in   cibo   E.  ]  longo   {pro  loto)   E.  106   iterari  £'. 

-ati  E'.  107  aceruia  Vd.  -uoa  B.  109  pnitionea  (pro  per- 
niones)  E.  112  reliquerimt  U,  S.     -re   v.  113  potioni 

iaaperai  Eo,  idque  restituendutii  est;  cfr.  §  13.  XXIV  143. 
KXFI  124-  XXriir  198.  303.  ^XX  53.  67.  potionibus 
fer  86  rTtD  cum  U.  -boa  iaaperai  S  (cfr.  XU  78.  XX  147). 
I  DioBC,  1 161  (Trpocoip^ijcici)  potuerit  conici  obaoniis  (opaosiiB) 
faiBperai,  de  quo  cfr.  XXVII 119.  XXJY93,  sed  we  neeesse 
erit.  116  etianmum  Vdu.  -imc  E.  117  faeni  seribendwn 
fgci  E.  lis  adfectatur  E.  119  Isdem  cum  melle  d. 
121  renum  Zv.a.S.  \  anthetf  d.  1S2  admizt^  dE.  |  paoos 
otidaa   E.  |  plerimonicis  Vd.  124   cjatis   dE,  |  iUinatia   E'. 

4iia  T'E'.  126  crudi  d.  128  oaaa  om.  E,  132  haemore- 
gian  E.  I  nuclei  iv.  -leua  £.  136  omphacis  Vdfi.  V%T.-fb^ 
einoa  d.         138  alique  V.    -qu^  d..     o.^i\iie  "£.        ^S.'i  *-^  *^3^5f;o^ 


476  APPENDIX 

iT3.        lMM(r.  renum  Eo.o.S.  |  ex  eligmata  B*.    a  t».\ 

146  reefeclio  i'.    rel-  d'.        147  «ctf.  annerBantor  E. 
1*8  nueei  quia  Td.    quia  nuces  K.  161  extr.  iacipiai 

158  orptoneam  i.  164  jiorriginem  E.  loScMr.l 

machi  inutiles  d'.        169  ajmirutuBae  d.         IGS  paronion 
contractum  d.         165  carmemyraine  B.  16G  foliiaque  I 

X5IV  §  1   nafat?   (=  nflturatae)   d.  1  a  en.  oel  H 

(lecocti  rarsus  incipiunt  EX.         9  init.  ferimus  d.         11  ■ 
innatet  d.  |  intus  d'Tu.     in  bia  Td'BX,  15  aerpeutii 

(now  T).  I  ainineo  dEii.a.Z)ai.(Brot.).  is   Ulinnnt  B[!)I 

(jwn  si  illinant).  19  ulceraq;  eina  d'.     -raq;  d*  SI] 

ruleatis   d    {item  infra  fere  temper).  22  eaUr.   eerpenta 

partua   aerpentea   d".  23  extr.  cyprea   d.  26  extr  «] 

(001.  quae)  E.        27  aphagaoa  dE(?)Fei-c.     sphacnoa  V.  ) 
gnoB  X.    pliaonoa  V",  I  aphacoB  VE'c.    phacos  X.    phagwl 

28  ambustuB  £.         32  cypieaao  d   (aic  semper).        S 
iiouo  fere  d.  34   atque   EXi'. ,que  d.     quae  T,         Si' 

ciatiaqne   d.     -cia   uaqne   E.  88   diatiUationibuB   EXe.ir, 

eligmate  d  (/ere  semper).  SB  brutea  d.  40  ariu  dE.  |l«l 
lisia  E.  41  pissft  a«paltoa  d.  I  zoiBsam  E.  Toiaaajn  X.  |ii 
decoctaeque  E'.  |  (lenbaci)  ei  arbore  reetituendum  mdttnr:i* 
si  recte  expedio  adnotata  Jani,  qui  his  mutavit  ex  in  e^  nf 
ittroe  ita  se  habent:  ei  arbore  i^'Z^'X.man.Iial.  H.  et  arbW 
(-bor  d'T)  VE'd'Tp.  44  malandriasque  VdEXf.  4Ii* 
trita  d.  49    adaperaa   ZBTOt.{D).  57    (iioh   infiui^ 

uel,   aed)  infimditnr.    Inter  E  {unde  fecit  item  X;   cottimttn 
XXVII  58),   fortasse  e  ditfogr.,  «(  iam  uel    ewm  Td  n 
deUatur.  60  inflammationes   E'.     inflat-  E*.  61   i 

TBXti.    duobna  d.        GS  rhagadis  d.        64  ericem  d.  -o 

66  extr.  Bciadi  addito  d.         67  eaudem  eeae  om.  XI 
Tl  dolorem  EXc.  T2  aiunt  om.  EX,  74   esuicm.— 

dEX.        75  aceto  esto  E._  aeeto  d.        77  chrisolarion  dj 
uellauimuB  E,  78  potu  a  crapula  d,  80   bucci  il 

85  iismi  E,  idque  reslA^iendum  erit.  |  idem  (item  d*} : 
atrauimus  Td.  86  et  efficacia  (-atia  X)  EX,  ut  nwm 
probetur  effloacia  et  (e).  87  illata  T'dEXVercfJi 

illita  v{Boi.)S.  89;quidem  HJI/j  d.  fnit  fortasse  lii  A 
quidem  non  nascitur.  &3  hmua  fruticis  —  lOO  purgat 
transposita  smm*  in  EX  jiosi  ulcera  (§  110),  folio,  vt  t 
praetermiUBQ  ab  arcfietypi  scriba.  94  ///aciaticoa  d,  9 
chyni  dE.  99  moroidoa  d'.  emor-  d',  lO'i  extr  p 
iv.  -ta  VS.  -ta,  X,  108  epiatotonis  d,  109  eat'  et 
et  TdTS,  I  aeacia  e  H.  -ciae  VTEii(Z)),  achacie  d.  -™ 
dfl  spitiMO  hoc  loco  c/V.  infra.  |  minorS  X.  -nor  eat  TdK 
folliculie  (-las  T)  11.         Ill  aspalathum  do.     asthalatom 

112  Syria  lyveii  4,         tvi  taiiet  T4'.         119  uuael^ 


APPENDIX  477 

126  pisatton  T  {rum  pis-).  128   gnmminoiiani  it.     -uosam 

cum  uiao   tusa   E{?)Brot.  134   inunctos   d.  135   farrari 

ferfnginm  E.        136  amphelophrasgo  B.        138  eentnnculam  d. 

144   aridnm  d,  145   infudit  Td,  161  earfr  femini  d. 

162  SQSpiriato  d',  |  abscises  dEZIr,  |  i'olidari  SXv,  folia 
dari  r.  153  praeeordiorom  dEZ,  ergo  sic  serffiendwmi  -iomm- 
qne  T(?)!J.  164  mjrris  D,  mjris'VdT.  mjrrhis  E(?)ii(J).  | 
smyrrhizzan  E.  |  pestilentiam  Vd.  |  macerat'////  d.  159  aerum 
phytagorae  d.  nero  pitha-  E.  160  ckirocmeta  E.  161  in- 
-dieq;  pota  dB,  unde  eicplicatur  interpolata  lectio  v.  162  the- 
1>rotioii  d.  I  choasce  EX.  |  stabilitateinqtie  E,  ttt  videttir.  | 
ariannida  E.  163  nascitur  ob  id  Vd.  164  tbalaaae^len 
B.Xir.  165  beaititaterida  X.  ]  conuictu  (pm.  a)  E.  |  dyoniaio- 
DTmpbadem   d.  166   theonbrotio   E(?)JBnit.     teombrotio   d. 

•rocio  X.        167  aliam  Er.    liam  X    alia  Td.   |  anacampse' 
loten  adnotavit  Janjts  ex  E ;  ergo  errore  faelwn  ek,  ut  oaperBU 
, —  cniuB  in  E   omissa  esse  seriberet;   omiserat  fortasse  E'. 
169  autpurationes  E.  IT6  extr.   potam  in   S{?)v.a.S.     potas 

in  d(?).  176   nasutf  E.  184   ailica   d'.  185   8ai>g   d'. 

»p§  d'.         187  prMcordiisque  (om.  atque)  iv.a.E.        188  dia- 
giBte  EX.    cyragrae  d. 

XXV  §  7  in   reliqua  TdEr(S).    om.  BtoI.  10  cica   edis 

Itinit.  quam  suis  locie  TE.  14  exilire  d.  IT  mit- 
teret  folio  d.  18  remedio  E(?)GVon.  |  eius  nominis  d»  om. 
«•.  28  aui  "Siv.a.Brot.  38  dnodecateon  d.  29  paco- 
nia  d.  I  rabnimque  nigriun  Vd.  31.  32  ae  molle  —  siluestre 
qnoniam  eat  i  in  ras.  32  laphato  S.  33  famaci  B.  |  re^ 
X  (mm  E),  36  alterina  papaueris  d.         38  semine  in  geni- 

culia  0.  semine  in  ocnlia  £>,  {om.  inge  post  ine).  Jemma  in 
eomtnentario  falso  ad  rersujB  superiorem  relatam  tat.  40  sen- 
' "  '  m  in  lesitu  vel  lilino  vel  irino ,  nam  ita  se  habent  serip- 
r  lilino  V.  linino  £&.  iidno  C.  \  uel  irino  V.  nel  lirino 
31 C     uel  yrinino   a.     uel  lilino  J.   {   inunsit  ED.     -xitque   v. 

41  decoctom  Ep.  -ta  S  cum  vel.  Dal.  mirtum  aD.  |  de- 
coctae  X.  -ta  aD.  -turn  v.  itagve  huno  tocum  twbatum,  cam 
meque  priag  decoctnm  neque  aiue  strucfurae  conveniant,  nunc 
^■pUio  mc  restitiiendtim  esse,  mutata  eitnul  Sistinelione;  bibitnr 
^ale  et  melle  admixto.  nee  nou  cum  ungula  suis  ant  galli- 
naceo  decocunt,  salubriua  pTirgfttionis  causa  piitaTCre  ali- 
qni  nbumque  dandam  eaui  cnm  nialva.  decoctae  tlioracem 
pnrgattt  e.  q.  s.  de  re  cfr.  XXIX  80  'et  JJioK.  IV 188,  de  dan- 
dam  eani  XX  178,  dietione  To/ra,  sed  huic  loeo  apta,  quia  dan- 
'dam  edendam  {cfr.  XXIX  98)  did  non  bene  poterat:  aed  prae- 
■ferendum  fortaese  dandam  in  cibo.  quod  traditutn  est  com 
^  lalua,  mHHtri  videtur  XX  228;  si  rero  falsum  ait,  ant  e  Marc- 
0,  40  eomei  posiit  cnm  alio  ouC  puncto  ante  posito  seribi  cum 
aqna  decoctae.       4S  alii  quadrato  (etiam'Ei  tk.v.\  ^^^V^<i^ 


478  APPENDIX 

E')  aideritin  E.        *4  folionticis  S.  |  suciis  d.        46  proiectg  1^ 
46  ederint  RE(V)e.  |  edunt  (pro  quidam)  E(?).         48  ]^it> 
rig  B.       411  o&am  ponticum  2  {at  videtur).  {  uicino  En.    nuii- 
cio   r.   I   aollempni   TB.  51   euc^mon  dE,    unde   euchTmoB  1 

v.a.B  {an  redely  \  aumptitauerint  d,    -runt  E.        62  ibi  e 
VBdtt.     enim  ibi  E,  63   ac  aim  V.     ac  ui  in  d.  54 

sanentibiia  B.  66  exemptu  d.  {  piaaeolo  d.  Gl  ptbjriaai*  I 
B.  62  rosf  in  Sorem  E.  B3  leniaa  ////  d.  64  fil  dcfae^  I 
_     oi.-  ■._!■___   «     philic  heria  d.   j  arcertaffl  E.   |   dlot  J 


i,  (din-  E')  E.  66  temitales  E.  67  arahadig  lidiftj 

ie  d.   I  phonio  e  E.    -uo  et  v.a.B.  I  medetur  om.  ^  tl 

obuius  ////  d.       6S  fi^ticanture  (-tur  E*)  reliclienidis  £.    /brioHftil 


fruticanB,  flora  Ijchnidia:  c/r.  XXIV 153.  lOextr.:  poljmKl 
pornm  d.  Tlearfr,:  bibendum  (etiatn  dE)  II,  fortasse  nsua  iltiT 
ludice.  at  euco  radicis  natnra  eat  excalfactoria;  ideo  pi«»<1 
Knautibus  noa  bibendue,  73  parteoix  d.  |  archemide  d.  ^1 
lytida  Ed.  74  botrion  d.  76  capite  pauperis  B.  J  ia 
E.  )  penio  TEdS.     peneo  SS.  78   specie  thyrai  E(?).  | 

cipiatnr  E.    -pitai  r.         79  t^dio  dE.         SI  imitat  Spiariis 

82  Hunili  B.  |  firtuicoHa  B.        86  b;rppace  d.   |  Bcemoiu 
d.        84  pjtracropon  d,        86  egente  Edu.a.B.        88  oi 
tua  a.  99   dictamnum  om.  E(?).    del.  B.  |  hedere  d. 

S4  extr.:  potnieaa  E.        96  pliBtolocia  £,    pbiat-  d  (item  §  lOS^.' 

93  pobrjzoB  Vd.  |  sat;fnon //////  d'.    -onia  d'.         93  ictni  1. 

102   cuina  tanta.  perbibetur  nis  d,  102   quo  primum  E. 

an   cum  primum?     cfT.   XXVII  47.  107   aiunt  TEd. 

108  blataria  B,  109  peatapedes  —  effoditur  om.  H  'laewta 
relicta'.  \  pentapjllum  B.  -pillum  d.  |  camelen  TB.  -leOQ  d. 
-lezeon  Cf>d.  Poll.  Ill   cubitalis  d.  IIS   tbeomurcfa  E'. 

-onurfa  E'.  |  aub  foliia  uiridibua  d.  |  uicumque  Vd'.  ubic-  d'. J 
fere  est  d.  116  apatioso  B.  |  ae  olenti  E'.  |  necabantur  VESA 
necantur  d{f)K.  t22med.:  tebeljgonoa  B.  beligonus  d.  |  gy- 
clamiuo  B,         123  folibna  pamia  B.  129   bracia  libeat  d'. 

bi-acbia  habeat  d'.  132  uympbaeae  lacite  d.   |  flori  a  S*. 

flolia  B'.        140  apjilon  d.    reliqua  demceps  in  ipm 
tario  correcfa  exhibentttr. 


Hia  sub  uQo  coutinuoque  conapectu  praemisaiB,  e  qmbos 
elucet  muito  diligeutiua  ac  rectius  acripturaa  codicum  eue  a 
Jauo  enotataa  quam  typia  expreaaas  a  Silligio,  proferamua  iam 
secundum  librorum  ordiiiem  de  locis  dabiia  auimadveraionee  ali- 
quot, aive  ut  addantur  nova  inventa,  quae  veri  apecie  Tideantar-a 
commendari,  aive  ut  retractefttur  corriganturve  quae  acriptl 
sant,  quBndoquideni.  yii  uHa  in  re  magia  quam  in  arte  critiOB 


APPENDIX  479 

LIBEI  XXm  §  12  pro  et  os  {excitant)  Vd  habent  et  in  os, 
h  in  quo  latet  fortasKe  httit"  i,  e.  hniter.  —  ibid,  panic  infra  ad 
'  'Vfitba.  in  cibo  si  edcre  adnotandnin  est,  plane  idem  mendum 
\  exataie  XX  66.  —  §19  rectdns  erat  cum  E  Graecis  pro  a  Graecis 
soribere;  probabilins  enim  eet  praepositioiiem  ob  iraxiorem  da- 
tjvi  nBDm  conailio  additam  esse  in  ceteris  libris  quam  in  £ 
eniOiB  omisaanL  cfr.  §  S,  id  in  aUoa  quoque  locos  cadit,  — 
§  20  malim  Eet  <^et^  huie  similia,  narrationia  perspicuitati  et 
FliniaDO  stilo  tnagis  accommodatum.  cfr.  XXV  68.  XXVI  22. 
—  §  40  init.  iHutino  famo  poFui,  Urlichsii  et  Millleri  auctoritate 
neacio  qno  pacto  inductus,  ut  e  verbis  sit  uiwtm  coniectando 
elicerem  aliquid,  quod  argumento  satisfaceret;  sed  relegenti 
totnin  locum  dictum  sit  uinum  sit  utnum  fumo  dittograpbia  tam 
manifeata  apparuit,  ut  delete  cum  J  nunc  Qon  dubitem.  in  ids, 
quae  snbaequimtuT,  de  mcndo  pennutatoruin  ita  et  ista  cfi'. 
XXIX  98.  XXVm  3.  XXSIV  18.  —  g§  43  et  87  tieeent  pro 
noctftt  scribeudum  esse  ad  XXIV  21  dubitanter  adaotavi;  sed 
dnbitationi  vis.  locus  est.  nam,  ut  omittam  coaiunctiviun  maeia 
e  conauetudine  Plinii  esse,  ubicumqne  venenorum  via  deacribi- 
tur,  necare  dicnntur  aive  frigida  vi  (XXIX  74)  sive  torpore  et 
gomno  (XXIX  66)  vel  sopore  (XXI  182)  aive  olf'actu  vet  odore 
(XXIX  66.  XSVn  9)  sive  exvlceratime  (XXVm  160)  sive  stran- 
gulando(KK.  63),  nee  re&agantur  loci,  in  quibue  yenena  veeioae 
nocere  (XX  63)  vel  coagulum  lactis  homini  nocere  posse  tra- 
ditur.  —  gg  54.  66  quamquam  distinctione  eifectum  est,  ut 
narrationis  tenor  baud  ita  attente  legenti  aUquatenua  lerri 
posae  videatur,  plura  tamen  aunt,  quae  emendationem  postu- 
lent.  BUBpioionem  moret  mvltorutn  stomacho  absurde  dictum, 
pro  quo  teiunorum  (vel  etiam  mulieTum)  ae  offert  vel  nomen 
ezspectes  aliquod,  qno  morbi  genos  significetuT.    deinde  Diosc. 

^V  31  (KOTappoipoCintvov)  aperte  docet  acribendum  esse  poll* 
(cum  Tf )  medetuT  pota  hiradine.  idem  lepris  e.  q.  s.  iam  vero 
cum  nee  illo  modo  habeat  quo  referatur  nee  cotmakscentium 
node  pendeat,  excidiaae  necesae  est  complurea  ceraua,  qui  auc- 
tore  Bodem  Diosc.  hoc  fere  modo  poBsint  BUppleri:  atrmalescen- 
ft'um  ^ab  angina  faucibas,  cum  rosaceo  in  lana  sucida  inponitur 
fctmti  ad  fervomm  capitia  inpotum^  et  a  solis  ardoribus,  oeuiig 
quoque  illo  modo  salnt^rrimum.  ceterum  magis  arrideret  hautta 
hirvdine  (scriptum  hosta,  dein  coiruptum  m  post),  nisi  pota 
muniretar  airoili  loco  XXVUI  160,  unde  etiam  eonicere  licet 
McdettM-  ^contra^  potas  himdines.  —  §  70  extr.  intolerabilem 
gtractnrae  daritiam,  quae  eat  in  his;  (wUlis)  ignibus  soms 
puteque  Kerpunt  uleera,  epinyctidi,  tollemus  deleto  vieera  nt 

I^saemate  mar^ali,  cui  rei  mirum  quantum  favent  verba 
plane  congnientia  g  7i  ignibus  sacris  infusa  et  its,  qaae  serpunt. 
conionctivum  in  faaias  modi  enuntiatia  requi  '  .'       • 

•ente   nomine   Bubstantivo,   apparet  ex  v~ 


480 


APPENDIX 


p.  41  gqq.  eiposuit.  codices  quidem  quam  parvi  nSH 
in  re  tUi,  nemiaem  fiigiet.  qui  attentius  perrsgaM 
erroree  perlustraverit.  —  §  74  mirum  eat  pemion0)iu  . . 
iUm  infantibu*  fovendia:  fortABse  infant<^i\ini  ulcer)i 
tale  quid  Bupplementi.  —  §  102  aufficiet  mntatis  termii 
boB  —  qua  in  re  saepius  peccatam  est  —  ecribere  bkBi 
gravitatis  niHltuni  adiciant.  saavitae  ut  delude  sabetit 
pro  gravitate,  ipsiuB  loci  aeiitentia  invitavit.  —  §  106  qo 
que  eatktatetti  servare  volent,  debebimt  acribere  moJiet 
—  g  128  extr.  correctior  forma  faenuiH  gparBim  in  W 
meliorum  codicnm  aervata  est;  cb.  XVIU  263.  384.  ' 
108  (a)  et  famisex  XYJB.  259.  261.  quam  qaidem,  ut 
cipienda  fuit,  Bic  nunc,  ubicumque  tradita  est  no 
%  181  e  Diosc.  IV  29  (ipijJAa  ix«i  U^K^^olc  fi^oia)  ikaie 
ditur,  foliis  ve!  folia  excidisBe  inter  fere  et  ocimi.  — 
deest  nota;  'ceraBia  ll.D.  c/r.  Siosc.  Gargil.  -sa  o,' 
forma  etiam  XVni  S82  ex  melioribuB  libris  reetitui  del 
§  151  Hcbenes  non  sauantur  ferrugine  una,  cam  sudors 
cocni.  Bed  sola  femirine  ei  illo  Hudore  nata;  alifcer  eni 
rali  nomeTO  sanaiit  dicfinduni  iiiit.  erg-o  pro  excepUa  b 
dum  est  exdintur.  depruvatiouis  causa  et  origo  fait  ii 
rarum  r  et  f  commutatione  frequentiaaima.  —  g  152 
pOBt  foliis  delendum  est.  —  g  166  scripsi  maxime  autem 
laums.  propiuB  absit  a  litteris  ex  ea  lauru  (ut  verba 
reant  cum  antecedentibua),  nam  ex  saepiuB  intercidit  i 
Tel  eo  (cfr.  XVm  117.  Xivm  167.   XXIX  83).     quamqi 

tali   nexu  PUnio   fajniliarina   eat   asyndeton.    g  Igfi 

erat  BCribere  decocta  <^in^  ritio.  nam  coeptere  eiuaqne  < 
aita  decoqwere  et  diseoquere  in  bis  libria,  qui  gont  de 
cina,  tam  saepe  inveniuctur  —  nnmeravi  equidem  in 
libria  XX  —  Xxn  esempla  159,  quae  hue  pertineaat  n« 
paueiora  eistare  puto  in  proximia  — ,  nt  pro  ccrto  ai 
poaait,  constanti  usu  aignificari  1)  materias  fervente: 
bus  ad  coquendum  opua  ait,  nudo  ablative  inBtrumenti 
tffni,  ligno,  carbonibus,  pntna,  vapore,  cmere  —  qnu 
saepe  ^am  in  cinere  dioitur,  ut  XX  39.  XXI  178  (XX 
cfr,  nota  ad  XXVH  42  — ,  aed  2)  vaaa,  in  quibns  q« 
quatur,  praepoaitione  in,  ut  in  vaee  aive  vaso,  oUa,  } 
clibanig,  calidbus  al.,  itemqne  a)  liquores,  in  qoibm 
coquatur,  praepoaitionibaa  in  vel  ex  vel  etiam  cum,  ut 
cum)  aqua,  vino,  aceto,  lacte,  melle,  mulso,  oleo,  rosacea,  a 
faeee  vini,  ivre  al.  —  creberrixaum  quidem  eat  in  (loci*  f 
riora  ex  (17)  et  cmim  (11),  variatorque  cauaa  perspicua  ilM 
cipae,  ubi  plura  simul  iuiwmtur,  ut  ^TTX  126  in  pa* 
deeoeta  cwn  meUe — ,  4)  aolidaa  aut£m  res  sempet  art 
tione  cum,-ut  cum  safe,  ciwwe,  pice,  sitlpure,  farina  al 

pancijj"  '    ■       ■  '■     "  "  ■  "^  '  '  "  "'" 


m 


APPENDIX  481 

I  ploram  multitudinis,  miiDdi  habent  suspicionem,  praeieriini 
1  cum  inventa  facillimae  plerumque  eiut  mendi  et  caaaa  et 
tcorrectio,  nee  dubito  quin  Bcribendum  sit  XX  87  eoctas  <iii^ 
I  valinis  (cfr.  SX  99,  XTTn  162),  item  XXIV  iD  primi  <iii>  vim, 
I  XSV  188  ad  tertias  <iD>  vine,  XXVI  21  amies  <reK>  aceto, 
f  yrnc  90  qmdavi  <ia>  oko,  ib.  185  discoquitur  <e>  melte  in 
'  WHO,  praeterea  XVUI  229   eaf  <iii>  iNcife,   SX  15S  mtia 

melie  decocla  (fortaaBe  deeocto  cum  FB),  ib.  282  radw; 
>  aeeto  (vel  etiam  in  aceto).  etiam  XIX  91  neoease  erit 
ifcere  decocta  ^in)  jiosco  a»t  adservata  vel  maeerata,  quo- 
niam  adservare  quoque  et  servnre  praepositionem  aBciscunt,  ail 
I  eoudemque  DOrroam  ledigendi  enuit  etiam  alii  loci,  ti  quos 
'  fort«  omisi  adnotare.  non  teneri  vero  videtur  hue  regula  nomen 
aqiMt,  einB  qua  cum  materiae  non  aoleant  fere  coqui,  pro 
inBtniinento  eam  haberi  pOBse  probabile  eat,  quo  modo  apte 
diotum  est  XVIH  119  ag\ui  marina  aliave  salva  non  percoguitw. 
qu&re,  quamquam  longe  plurimis  locia  posita  eat  praepoaitio, 
non  tamen  ausim  attrectare  XXVII  JH,  XXXI  63  (etsi  facile 
ait  m  IH  ea  pouere  pro  at  ilia),  XVUI  126,  XX  341,  XXI  84 
(nbi  rwrswf  <m>  marina  sponte  se  offerre  videtur),  XXII  131, 
lb.  143  et  146  caelesH  aqua,  ib.  160  aqua  quam  maxime  calida. 
praetfitea  hia  ultimis  quattuor  locia  notandum  eat,  aabBtantivum 
omatiun  ease  adiectivo,  unde  baud  scio  an  recte  concludator, 
omnia  buiua  modi  exempla  auBpicione  vacare  eadem  ratione, 
qua  FliniuB  promiacue  dicit  umidis  locia  et  in  hcis  unridis, 
quod  bI  verum  est,  nulla  offenaione  ferri  possunt  XXIV  7  de- 
cocAta  lade  vacdno  itemque  XXITI  139  coquebant  vage  aereo 
(nbi  in  vage  acripaerunt  v.a.S,  ut  XXIX  1B6),  XXVIU  65  novo 
fieHli  et  ib.  142  ficlili  nemo  (cfr.  XVUI  74.  103.  XX  61,  contra 
XX  5.  XXI  83).  aed,  ut  redeamus  ad  regiilam  aupra  dictam, 
non  poaaunt  ferri  XX  186  in  hyaojio  decoeta  et  cum  vino,  ubi 
nut  praepositioneB  aut  nomina  inter  ae  commutari  uecesae  erit, 
neqne  XXIX  103  in  hysopo  decodum  aut  muUo,  ubi  vicino  can- 
didum  Btatim  commendari  videtnr  cum  hysopo,  aed  cum  res 
ipsa  iustam  dubitationem  habeat  —  praecipit  enim  Diosc.  II  US. 
■  Vf  83  acetum,  nulla  hjaopi  mentione  — ,  lam  'vet.  Dal.'  acute 
•iproposoit  m  oesypo,  non  eonflrmatura,  quod  aciam,  alliuB  auc- 
tons  tCBtimonio;  mibi  magia  probatur  e  Dioac.  eapor.  II  ISO 
.  in  (vel  cum)  pogca.  —  Denique  non  omittendum,  peculiarem 
UHum  eBBe  excoqucmii  et  incoqvendi,  quae  verba  praepoaitione 
non  Bgere  videntur:  XXXTT  37  vino  Ustudinem  excocunt,  XXXVll 
194  mefle  Kccogui  (etai  utrobique  in  facile  poterat  escidere)  et 
.XXVUI  238  ineoxiise  aceto,  ib.  220  et  XXXV  175  oUo.  XXXVII 
*6  odipe,  XV  29  gleucino,  ib.  60  rnelk. 

L&Kl  XXIV  §  i  hinc  mita  medicinae  Tdx.  mendum  aptiB- 
■ime  eiplioatur  Bcribendo  medidna  est.  —  §5  extr.  imperautrunt 
Tx.  imperautrwUuemmM  cam  P.   auspicor  «cn*m  deesaa  ttiasa. 


482 


Lines   libri  mendose  habeant  iTitperauerunt , 
1  bene  fecentnt  v.a.H.  nam  pra 


in  dTa, 

imperat.  i  ..  .  ^ 

accommodatam  est  et  Flinio  io  re  tali  familiare:  c&.  XI  9 
VHI  4R.  108.  X  47  et  aententia  aimillima.  TCTTf  s  ut  (medieim 
. . .  iw  oriente  rejptm  regibus  imperet.  hoc  loco  rectiua  fortaa 
acribatnr  (exterm)  imperatoribus  guoque  imperant.  verwn  e 
litteria  Mi  ante  «fl  nnusBiH.  —  §  8  extr,  Bustuli  comma  post  _ 
cocta  structurae  GOntrariTtm,  nam  Btrobes  narratar  aobigi  t 
atjua  mjrti  deeoeta;  cfr.  XX.  81  aqua  dug  (brassicae)  deeoo^ 
ib.  IIQ  aquam  eorum  (aeparagorum)  decoctam.  possit  etiam  d 
decoctae,  ut  XX  90  ogiwun*  deeoctae  (eymae),  i^aod  perBruetii' 
liiiina  loci  magnopere  i'aveat,  neqne  est  ren  disdmile  ge 
tivum   a  librario   archet;^   aceommodatum  esse   ad    ablatiT^ 

guhadn  et  divisa.  —  §  12  addo  unum  eiemplni        

si  ..  attigtrit  poaiti  etiam  oratione  non  obliqua;  XXVlll  3l| 
extr.  —  §  )3  ofFendit  numema  aingulariB  verborum  eiceat  i 
sietit  ad  tria  aubiecta  folia  et  cortex  et  plans  pertjnentiiiii 
opinor  post  cortex  escidisse  verbnin  cum  ooiecto,  nt  seqneulfi 
de  sola  glande  narrentur,  id  quod  suadet  etiam  decoctwm  e" 
L  e.  glandis.  —  g  17  cedri  sucus  ex  ta  (ac.  cedro)  guo  % 
fieret  diximM:  nee  cedri  Bucum  fieri  e  cedro  ne  " 
aucmn  recte  dicitur  —  exprimi,  excipi,  colUgi  sm 
dictionia  eat  — ,  et  de  pice  cedria  XVl  52  Pliniua  diserat,  q 


;o,  neque  aliud  nuic 
cogitsaae   aut  dixiaae,     potueris  ex  illo 


Boodo  e  cedro  Beret,  r 

loco  potest  cogitaaae 

gvdor  au^picarj,    rectius  yero   cedri   eucus   e   teitu  removetut^ 

fiiit  titulua  marginalia,  qui  argumentum  lectori  indicaret,  qna- 

liter  in  B  aliisque  codicibua  aaepe  adscripti  inveniuntur,  iaqne 

in  textum  tranHiit,  quo  genere  ao  indiligenti  librario  codicu  B 

Seopatum  eat  XXIX  Mextr.  37.  65extr.  lllinit.  —  §  28,  ubi 
e  hammoniaco  agitur,  acriptum  fiiisae  puto  lassitudineii  (eo^^ 
prruttgui  earn  aceto  e.  q.  a.  stnictura  eadem  qua  XX  7*.  :" 
171.  23S;  Bubiecti  eoim  vel  obiecti  caau  pronomen  i 
fiideratuT,  ablativo  vero  Buppleri  tam  durum  est,  vis  a 
eiempUfl  probari  poasit;  nam  XX  71  venereni  eoncitari  e 
vino  et  »ielk  perunctis  rectiuB  est  cum  SE  scribere  eondt-. 
Bc.  aepbodelnm.  cetermn  eadem  ratione  dictum  est  XXTQ  K 
(abainthiam)  culiees  ex  oko  penmctis  abigit  et  XXV  118  ( 
cedanum)  ex  nleo  perunelos  tuetw,  quo  loco 
ut  XXV  129  retineret  ex  hoc  pervnctos,  quaiii  dici  poaaet  j; 
UMere  aliguem  ex  aligua  re;  ego  revocavi  priomm  et  hoe,  » 
XX  180  lasd  pervngKimtw  ex  to  censeo  delendum  e 
dittographia  natum,  et  XXIV  60,  ubi  insuper  prave 
febrea  ungni  —  nam  hominea  nisi  artificioea  mterpretatiOB 
non  posBunt  intellegi,  et  agitur  de  ubu  medico  contra  qnaii 
atatui  nota  ad  XXVI  01  — ,  leni  tnedela  et  rei  rationi  et  O"* 
tionia  formae  legitimae  aa.tiBt«£Ya«i'&  iiA&'ui  vn  « 


APPENDIX  483 

i»unguat-ur  <ileo  ailmi^i^um  sc.  semen  viticiB;  de  adinixtum  (Td) 
lecte  ale  UHurpato  <;&.  iiuta  ud  XXTTf  13T.  —  §43  non  credo 
uMUu  in  E  scriptum  exstare,  quoniam  L'oniectura  est  Barbari 
eaqne  ne  atare  quidem  potest  mai  simul  recepta  altera,  qua 
ridem  proiime  ante  poni  voluit  paribus  'L  e.  teBticiiliB'  pro 
■jKtrtibus.  quod  efco  scripai  si  hat  .  .  .  ita  foveantuT,  nititur 
Tnniilitudine  loci  XXIX  71  st  foveanfur  ita  morsus;  nee  tamen 
Sepugno  pro  si  hat  reponenti  tic  ut.  qui  siue  seruare  malet 
.—  ^ttamquam  in  iterabone  videtur  causa  esse  meadi  — ,  poterit 
loonicere  nne  .  .  .  illae  foveantar.  —  §55  haeremua  in  voce  Cu- 
morea  eodem  in  enimtiato  bis  posita:  tumons  sistit,  item  .  .  . 
tentris  tttmores.  priuti  quidem  mimitur  Plinii  iumoris  testi- 
^onio,  no  e  Dioac.  I  103  Bubatituamus  tormina;  pro  altero 
facile  eat  Buapicari  umores:  cfr.  stomatAi  umores  SS  33.  16. 
XSM  142  et  alvi  umores  XXIU  19.  —  %m  rami  similiter  fron- 
4ki  (nbi  Bequens  in  deleri  non  opus  erat),  quod  inveait  J,  ad- 
sptant  J>,  me  noa  intellegere  fateor.  frijstra  quaaro,  quo 
mectet  similiter,  si  ad  frondei  pertinet,  qui  tandem  eat  ilte 
ftutex,  cui  rameis  frondeis  genista  aimilis  ease  dicatur?  sin 
ltd  rami  .  .  .  suoum  dant  (ut  idem  ait  quod  item),  aut  initio 
.jenuntiati  ponendum  erat  aut  ante  sweum,  ne  sic  quoque  proba 
i<mergente  aententia,  quoniam  de  aeminis  auco  utili  "Tbil  pro' 
ditur  in  antecedentibus.  ego  ut  proponerem  rami  stmH?  et 
frondes,  factum  eat,  quia  apud  Dioec,  eupor,  I  '2S7  plania  verbis 
dictum   est    cirapTiou   t6c    (idflbouc   cOv   toU   (pilXXoic,    reliquia 

Suoque  ad  verbum  consentientibus.  —  §78  rationis  eat  nt 
ioatur  aut  owni  ulceram  gweri  aut  ulceribus  omniitmaentrum 
-rel  omniageneris:  cir.  XVII 130.  XVEI  64.  88.  133.  XXIT  110 
leom  XXIV  11.  134.  148.  non  miium  huiuB  modi  looutionee  de- 
■pwvationi  obnoxiaa  fuisae,  ut  XXVII  96.  XXVUI  84.  ^XX  81; 
Addo  etiam  XVm  117,  ubi  venuu  fiiit  omni  (non  omnium) 
■tpiadripedMm  generi.  —  §  81  verbis  similiter  bis  die  polo  re- 
mittuntur  legentes  ad  §79,  sed  ibi  nihil  amplius  narratur,. 
<qvo  appareat  cur  tandem  remittantur.  et  aicut  similiter  ab- 
lUndat,  ita  deaideratur  a^nificari  illito  flore  cistiii  genera 
'prodeaae  ulceribua  et  ambustia.  quare  non  inprobabile  eat, 
turbato  verborum  ordine  similiter  pertinere  poat  poto  et  uor- 
luptum  esse  ex  item  illito.  —  @  83  daloreg,  quod  tuit  in  Ubro- 
rum  archetypo,  iam  vett.  edd.  correxenint  e  XXXII  111  acri- 
ibentea  iloloribus,  obacura  quidem  mendi  origine.  nt  Plimua 
vane  dixit  capitis  vel  dolores  vel  dolorem,  aic  hoc  loco  credi 
,j»otest  sciipsiaae  eum  in  spinae  dolare,  quo  corrupto  in  ispinae 
4nox  t  omiasum  est,  cum  pro  vocali  vulgari  more  prae&xa  « 
Ijnpuro  haberetur,  dolore  autem  attraxit  s  ob  aequens  r  fonna. 
Bimillimum.  —  §  96  (radicula)  medetur  et  ipsa  decocto  eius  poto, 
^fioi  ab  H  Actum  adhuc  vulgatur,  etiamsi  librorum.  conaenau 
"ton  esaet,  non  crederem  a  Plinio,  »itrti\\  (t;(^TEmia!i.«i.iS~ 


4H4 


APPENDLX 


potuJBBe;   (ijiK   debebat  esae  nuo  vel  ipiiuK,  neque   eat  c 
cui  et  ipsa  opponatar.    sed  ue  traditam  quidem  eat.    qaod  v_. 
ego  pOBui  et  ipsa  d  decoctam  eius  potu,  paulo  loDgiua  disced 
a  litterarum  vestigiiB,   quam  ut  plane  mi  hi   probetur;   nnl^ 
inutatione   et   optima   sententia  nunc  acribo  et  ipsa  decoda  '4 
iuspota.    sic  iam  v.a.H,  dumtaxat  pota.    t'ortiua  agendum  e'' 
XXn  14T   (eleliaphacoB  meneeB)  abwndaiiies  sislit  decoeto  t' 
^oto,  ubi  cum  eius   tolli  vel  in  ipsivt   mutaii  non  liceat, 
reBtat  alind  qaam  decoctum  eius  potu  (vel  potwm),    eodem  r 
diaoordantiqae  dmal  additamento  illo  ad  tertias,  quo  flaptattt 
participium,  laborat  XX  28  iidem  ad  tertias  decoeto  eorum  j  '^ 
cum  vino  , .  prosant.    in  d  eat  potu,  in  Q  decoctam  puto.    t^ 
buB  adhibitia  tolerabilem  (;EG.c;imua  orationia  formam  haaog 
tertioi  decoctorum  potu.     alio   remedio   XXT  lOS   ' 
probabiliua  fortaBBe  scribatur  argemoniae  qwtque  e  radiee  i 
.  .  poto  (vel  potum).   —   §  108   nunc  praefero  dextra  t 
<'operta>  per   tunicam,   quia  sinistra  eniitiir,     intercidit  q_ 
ob    litterarum   aimilitudinem ;    quia   et    qua   crebro   errore  ((| 
atatim  g  16&)  inter  ee  niutata  Bunt.  —  g  107   loco  deBperair 
et   i^uem   non   poaae  umquam   aic  eipediri  cenaeam,   nnllDB  (| 
dubitationi  locua  relinquatur,   ex   verbis   in  odorutn  loco  c 
concludi  nequit,  utrum  liber  XII  an  XIII  reapiciatur;   i 
odoribuB  et  de  unguentis  in  utroque  pasBim  agitur,  et  XXHt] 
in  ungttefitoTuni  loco  aignifioat  librum  Xn,  quamquam  enndt 
odoribuH  privatim   dicatum  esBe  e  XIH  1  facile  videtur  ea 
concludendum ,  X5I  62  vero  in  frulieum  loco  eignificat  libm 
XTI,   qnamquam  hoc  libro  dicnntnr  'ailvestrium  acbomm  n_ 
turae'  contiaeri  fruticumque  mentione  ceteri  quoque  de  arM 
ribuB  libri.  referti  aunt,    mihi  quidem  maiime  probatur  tpiat 
Aeg^ptiae  laudea  boa  loco  respici,  quippe  quae  XIH  fiS  plad 
verbiB  et  nominatim  descripta  eiuaque  cummiB  int«r  oummim 
genera  masime  celebrata  Bit.     de  cummi  aiitem  tenendum  est 
hoc  loco  ita  agi,  ut  post  cetera  cummium  genera  (prunonun, 
ceraBorum,  vibum  §  loti)  iam  de  iia  dicatur,  quae  fiant  e  spinJB. 
itaque  cum  spinat  Arahicae  e  margins  in  alienam  aedem  trans- 
iase   atatuam,   ne   hoc   quidem  inprobabile  eat,  pertinere  haec 
verba  poBt  dixiviue,  ut  »ic  potins  scribatur:  . .  diximus.    spinae 
Arabicae  (sc.  ouminis)  et  ipsa  .  .  .  etiamnum  radiee  vakntior. 
in   aequentibua    qui  fidei   libromm   EZ    plua  tribiiit, 
debet  spissat  adstringitque     cummium  ^neribua  deincepR 
icitnr  materia  similia  acaciae,  quae  et  ipsa  fit  e  spina,    ac 
enim,    ubioumque   commemoratur,    Plinio   non   arborem^ 
materiam   ex   arbore  cura  et  arte  factam  aigniflcat:   ' 
cwmmi  adwllerata  et  acada,  item  XX  48.  208.  2!)8.   XXm  t 
XXK  56.  57,     quare  g  108   rectius  cognita  scripturae  diao 
pantia  iam  ita  fottusae  »cTi.bendum  et  distinguendnm,  est;  1 
et  aeacia  e  spina;  fit  »*»  AegDJito  oMra  mywiw  arbon,'' 


APPENDIX  485 

virvli,  serf  longe  melior  e  priorihus.  fit  et  in  Galatia  tenerrima, 
^wmore  arbore,  ubi  melior  e  {meliori  II.)  neeeHBarium  eat,  ut 
mveatur  dicendi  a.i]ibigDita.B,  tenerrima  antem  commendcitur  eo 
quod  DioBC.  dixit  TpuipEpujTEpn.  ibid,  paulo  post  vide  ne  trane- 
^attiB  tit  sole  rectius  tcribatur  densatur  sole  in  mortariis.  nam 
-"fc  peraaepe,  WKvrtariw  numquam  fere  aine  t»  ponitur  (cfr.  nota 
I  &XXIV  106),  et,  aicnt  nunc  acripta  Bunt  verba,  permutata 
itione  sole  denaandi  Iocub,  mortanis  ioBtrnmentum  aignifica- 
T.  —  %  111  conieci  radids  ^mediooa^  ustts  habet:  potest  etiam 
isse  radice  medicie  (dativo  caau)  vel  medids  tantum,  aignifi- 
SBrtu  eodem.  —  g  161  ineleganter  admodum  ita  geminatnr  per, 
at  membmm  alterum  ab  altero  pendeat;  qua  pota  in  vino  naxii 
per  eruciattts  cottfiteantur  omnia  per  varias  numinum  imagina' 
Utmes.  an  noxii  inter  crudatua?  ceterum  et  hie  et  §  ISl 
pioclive  eat  pro  uarias  auapicari  uanas,  ut  ^^t  178,  ubi  in 
\  z  eadem  eat  diacrepantia  acriptnrae.  aolemma  igitor  lo- 
o  fuiEae  ridetur.  §  164  quidem  sententiae  proprietati  etiain 
jnagis  conweniat  ludicras:  cfr.  XXV  29  Faunorum  in  qaiete 
tudOiriis  et  de  adiectivo  SVI  172.  XXI  7. ,—  g  170  init.  cfr. 
itiam  Marc.  1,  43.  —  §  172  uon  opuB  eat  deleri  wero  ante 
^_>e(ere  nt  e  dittographia  ortum.  fuit  fortaase  penietere,  ut 
't  xTTT  148.  —  g  17G  (canaria  lappa)  sanat  temis  diehus  suluta; 
i  ratio  poatulat  dici  aut  tertio  die  aut  post  temos  dies  aut 
m  negatione  iemis  diebus  non  soluta;  cfr,  praeter  eiempla 
ftd  XXIV  IS  adnotata  etiam  XXI  126.  TTH  71.  152.  XXVI  148. 
y^nc  32.  YXY  73.  76.  Ill  bis.  116  et  quae  aunt  similia,  ut 
'iriduo  mm  abluatur  XTT  3S.  39  al.  quodsi  nolumuB  non  ad- 
dere,  temptari  posait  sanat  ^a^  temis  i.  e.  poet  temoB  dies 
niai  forte  cui  mams  probatur  eoluaUa-  pro  folwiU*r).  alteru- 
tram  remedium  adhiberi  debet  etiain  XX  101  strumas  (a.y 
tmadrinis  diebus  soluta  vel  ^non>  soluta,  et  XXIV  12,  nbi  e 
,DioBC.  Bcripai  illinantur  pro  foluantur,  simpliciua  erit  inaerere 
Hegationem  ante  folu  onusBam.  —  §178  pro  fruficanti  (-eant  v) 
conieci  fmtieantia  ad  foUii  eius  cum  pnoribus  referens.  folia 
vero  son  possunt  dici  fruticare,  aed  gramen  ipsum,  ut  atibi 
arbores  vet  herbae';  probabilius  igitur  fntticantis  bp.  eius.  ex- 
eidit  f  ante  aeqaena  f,  meudo  hand  infrequenti.  —  §  186  re- 
cepi  nasturci  es  VI,  idem  XXV  87  ei  T  et  nastwdo  XXVI 
87,  40  es  B,  eamque  scripturam,  commendatam  Varronia  origi- 
natione  (cfr.  VT\  i55)  et  teatimonio  DioBcoridis  (II  184  vacToiip- 
Kioujj)  librorumque  fide  apud  Cic.  de  fin.  II  92  et  Tuac.  V  99, 
Fetron.  I3B,  2,  Gargil.  Martial.  Ifl  et  paasim  in  Marcelli  et 
Theodori  Priaeiani  hbria  medioia,  si  non  ubique,  at  ibi  certa 
.zestitueie  decet,  ubi  in  uno  alterove  codicum  eiatat,  ut  XX 
t4T  (Q).  S&l  (T).  XXn  84  (V)j  esatare  autem  auapicor  etiam 
ploribua  locia  nou  adnotatam.  —  §  1818  exiguo  uniuj  fere 
—  3  apatio  aeparata  sunt  aceto  subacta  et  eubactO:  eic  int». 


486  APPENDIX 

qna  Btnicturae  diversitate  induotus  ne  quia  tx  nfeto  scribi 
beat,  moneo,  quamquam  verbi  subigemi!  exempia  maiore 
parte  praebeant  praepositionea  ex  \ei  cum,  duodecim  tamen 

Eraet«r    bunc    locie    iisque    indubitatis    et    partim    optimonun 
bronun  KB   fide   confirmatia   me  invenisse  nadum  ablativiim; 
Bcrio  VXn  155,   vino  XV  64.    XXXH  54,  oleo  5VI  94.   XXXQ^i 
12G.  34,  amurca  XV  33,  inelle  XIX  91,  aqna  XVHt  68.  TXIT  i 
lofU  XXXVI  177,  suco  XVm  106.     cetemm   eandem  emadi 
diveraitatiH  Tioiniam  observare  licet  et  aliis  locis  et  Xxiv 
Tibi  Bcriptam  eat  in  aceto  macerati,  sed  paulo  post  mart 
Tnacerare.     adsotavi  quidem   dubitant^r  quiaam   ^in^ 
propterea   qaod    plerieque   loois   tnacerare  iim^tnr   CMim   pi 
poaitionibuH  ex  vel  in   et  inter   duo  m  facifliiiie   poterat 
bauriri;  sed  tot  locis  —  collegi  14  suntque  sine  dubio  el' 
plures   —   liquor  adhibitus  ponitur  ablative,   comitante 
sertiin   adiectiro,    ut   praepoaitioneni  non  neceasai 
Plinii  more  eluceat  et  prudentina  ait  manua  abstinere,  etiai 
fortuita  Utteranim   sene  plus    semel  corrigendi   opporttmil 
BUppeditetur. 

LIBRI  XXV  §  13  quod  vulgatum  est  herbas  celebrat  qttai 
suis  locis  dicenms,  confirmatur  Pariaino  d,  ai  Jani  ailentio  fidi 
habemns.    sed  dubito.    mira  autem  in  re  apertiasima  Lection) 
varietas.    antiquiaairaa  memorial,  quae  est  codicis  F,  facili  ml 
tatiose  —  aunt  enim  dicemus  et  dieenti*r  specie  aimillimi 
aerrari  potest  scribendo  qrtae  .  .  .  dieerOw.  —  §  65  per  i' 
valla  scriptum  legitur  etiam  XXVH  82,   —   g  87  rectiua 
r.a.Z)  distingue  in  tim  radix  fantutn,  II  dTOchmis  e.  q.  b. 
XXn  24,   XXIV  50.  —  §  80  foUis  latemm  modo  inelusa  qi 
ait,  difficile  est  inteUectn,    itXan'JipuXXov,  XaxavOJ&«c  Diosc. 
latis  olemm  mado  inclvsa?  —  §  82  coM*ni  illud,   quod 
circa  babent   U.,    ab  editoribus  deletur  ut  e  dittngr.  oi 
fiiit  fortaase  lenera:  Tpuqiepd  tic  ufla  Dioac.  oeterum   "" 
verborum  ordo;  aptius  collocentur  tenera,  circa  oppida 
folio  fenicidi,  fraticosa  caviihus,  posaitque  ita  erratum 
verba  folio  feniculi,  poat  nascens  omiaaa,  e  margine  postea 
alienum  locum  transirent.  —  §  131  tradita  est  accus.  nui        ' 
ficm  forma  inaolena  Plinio,  qui  indubitata  fide  scripsit  ficoi 
XVU  112  (cum  Catone,  item  XV  72.  XVin  243biB  e  Catoi 
XVI  lis.  XXVT  66.  XXI  92,  ubi  V'dT  aoli  babent  ficwi;  ri? 
centiorum  enim  codicum  librarii  inclinabant  ad  quartam  declT- 
nationem,  velut  in   d  aemper  fere  acriptum  est  ficK  pro  fico. 
diaorepant  praeter  banc  locum  XVII  256,  ubi  non  vereor  corri- 
gere  fieoa,  et  XVm  245  lunc  maxime  sere*tdas  /icus,  ubi  eum 
obliquae   orationis  non   ait  ratio  necessaria,   acribendum 
terenda  fieus  (prave  addito  f  ante  f,  cuius  generis  mendoi 
UDiim  insigne  exemplum  profero:  XVT  50  bads  fera  pr    ' 
/^u,    mox  degeneiaoa  m  bocis  ferl  et  boeos  fert)  tu 


1 


APPENDIX  487 

seretula  est   ficus.  ~   §  188   ossa  fracta   e   capite   (aic  dxH.o.S) 

rahit  ridetur  rectius  esse  quaja  capite.  duiIub  ablativus 
tra  defenditor  iia  locis,  in  quibus  sunt  ablativi  absolnti, 
it  §  152  aemine  trito  expreesus,  immo  extrahere,  exprimere, 
i(7e2{efe  quaeque  sunt  veiba.  similia  apud  Plinium  plerumque 
teciscunt  dahvum  aut  ex,  aJiquando  etiam  in,  ut  §  141  fraeta 
uetraiieiK  ossa  et  in  alia  mtidem  pctrte  corporis,  sed  maxime 
bi)  capite,  nisi  vero  hoc  loco  jnavia  corpori  et  e  copite  vel 
tapiti.  XXI  137  qnaBi  gpoate  ae  offert  gut  <^e^  {lore  expi'essiM 
et,  nam  ^e  ilore  est  in  libris  melioribuB.  —  g  155  deeaae  est 
itiara  in  dE  com  8J  facile  crediderim.  quod  si  venim  eat, 
equenti  ex  mntato  in  est  (de  mendo  cfr.  XXVI  79)  multo  ele- 
^tior  evadit  oratiouis  forma  baec:  si  ocmIos  suhinde  lingatur, 
ihtmlmm,  quod  genus  vitii  est  oeulo,  tollitur.  de  atnictura  cfr. 
□V  126  vitiumtpie  musto,  SXI  33  Oyrenaieo  viUum;  abaolute 
Btem  poaitiun  tolUiw  PUnin.nn  gtilo  convenieutiuB.  —  g  159 
lulta  sunt  auspecta,  de  quorum  emendatione  desperandum 
idetur.  atnictura  ofiendunt  etiam  (folio)  eoncavo  ut  coxen- 
lices;  esBpectaverifl  coscendice.  sed  fortaaae  excoieendieea  (B) 
letendit  excidiase  aliqua,  qnonim  ait  ex  reaiduum,  velut  tym- 
auo  ut  ^acetabulo^  coxendicis;  cfr.  Diosc.  verum  omnia  in- 
lerta.  —  §  170  in  cauis  exesi  latere  poteat  carie  exesis. 

LIBEI  XXVI  §  83  eitr.  non  abici  debebat  laete  aiinino 
potum,  a  solo  S  ex  T  receptum,  quad  si  coniectura  est  librarii, 
Bfirte  vera  eat  et  facUis  coniectura,  nara  no  haustum.  est  vici- 
aitate  litteraruin  po,  adieetivnm  anteni  neoeaaario  ftagitatur 
ion  modo  propter  Bexum ,  aed  etiam  quod ,  ut  plerumque  lac 
guinum  (vel  equae),  vaccinum,  capriKUm,  ovilhiia,  saiUum,  aic 
lonatanter  lac  asininum  dicitur;  XXVUI  168.  133.  211.  250, 
lec  aliter  ib.  180,  ubi  nulla  necessitate  B  coniectando  Bcripsit 
tst'ni,  cmn  iam  prident  G  ex  codicibaa  verum  reatituiaset.  ve- 
iOHtiBainii  editoTBa  correserant  Balt«m  asinae,  salse  iocante 
Selenio  de  eorum  'aollertia'.  cfr.  ibi  etiam  nota  de  mendo.  — 
I  53  (^uod  I:  habet  et  in  (aristolochiam),  baud  scio  an  cortuji- 
bum  Bit,  ut  aaepe,  ex  item,  omittendi  praepoaitionem  librano, 
□ui  invenerat,  aperta  causa  fuitj  addenoi  ei,  qui  non  invenerat, 
niit  nulla.  —  §77  duobua  BupplementiB  (suco  et  consumit  et) 
Btiravi,  ut  verba  sine  ofieoaione  le^erentur,  aed  ne  opus  quidem 
aat  aupplementis,  dununodo  paucia  leviter  mutatis  et  oratione 
diter  diatincta  locum  in  bunc  modum  conatituamus:  lienes 
teori  potu8  cowumit  —  praecordiis  et  ilibuii  utSissimiie  ra- 
iiices  — ,  elymeni  semen  e.  q.  a.  lienei  plurali  niuoero  non  ia- 
iHitatum:  cfr.  XXHI  103.  XXIV  77.  XXVn  141.  XXVIU  130; 
(msantit  autem,  scripts  aemel  potu  (BdE),  non  mirum  eat  in 
laeaivi  fonnam  conreraum  eaae.  —  g  8tt  nt  geminae  foliorum 
itionis  moleatia  tolleretur,  volui  pro  folio  acribi  foliis,  altero 
lis   deleto,    congruenter  id  quidem.  Dioacorii^  Taa5T4.^asna.-, 


488 


APPENDIX 


poasit  tamen  folio  depravatam  esse  ex  fpecie,  qaod  litteraium  i 
fonna  at  illo  minus  longe  abest  quam  piimo  aapectu  videtur^-J 
et  ad  rtm  apte  dicatur  specie  tamaricis,  ibidem  quod  aob^J 
sequitUT  pahiio  altius,  "'"'1  eat.  ed^ivoc  cmSatiioioc  Dioac.g^ 
excidit  nan  (no)  post  palmo,  ut  paulo  infra  in  T  post  stomaehodfl 
illam  enim  ntenBuram  ulii  Pliniui  eignificat,  dicit  aut  affirma-^ 
tive  iKi(wMni  «(ft«  (XXni  \n.  XSV  161.  XXVI  39,  SB.  82)  xfAM 
palmi  altitadine  (XII  48.  XXI  60.  XXTV  137.  XXVH  86.  XXI^I 
131.  XX  246)  velpalmeuK  (XXTI  96)  aut  negative  palmumM 
mm  eaxedentia  (XXH  53)  et  palmum  alHtudine  turn  excedemt^m 
(XXIV  133)  vel,  quod  huic  loco  planiBBimo  convenit,  nuffi^(aM>.1 
palmo  altiora  (XXI  44).  obiter  iudicare  |>lacet  hoc  loco,  XXV  I 
48  aimpliciaaime  Bcribi  eaule  palmi  I  (i.  e.  unius).  —  g  JOft  J 
geranii  deacriptio  nondnm  recte  se  habet.  pro  et  Hcripsi  esMf/j 
ue  folia  oratiouia  tenorem  turbaret:  nam  foliit,  qaod  in  dSS 
esBS  dicitur  neque  structuram  aut  perapicuam  aut  legitinuuiH 
Baltem  habet,  interpolationis  notam  prae  se  fert,  aiquidem  otilfl 
libtariua  ex  in  his  folia  fecerit  in  his  foliis  intellegi  poteabS 
coatrarium  non  item,  sed  buo  loco  aum  mendum  qaaesiTeriiD,  hbJ 
denuo  dubitem,  addticor  verbis  g  133  genieulatis  ramulis,  foHciU 
habere  pattca,  tenuia  magiaque  etiam  oompluribuB  locia  fonna^fl 
Bimillimae,  ut  XXVH  26  foUicalos  in  cirrig  habeas  et  in  Mafl 
8emen,  ib.  §  93  folia  habet  .  .  .  et  in  his  eeu  litiguas,  ib.  §  SSfl 
gerit  .  .  .  barbulas  et  in  earum  caeuminibtts  lapillos,  ib.  g  lOlM 
habet  .  .  .  cattlem  tripedalem  et  in  eo  florem,  ib,  g  111  ramwEiv  I 
fert  nigros  .  .  .  et  in  his  folia  nigra,  apparet  igitur  genuinnm  ■  1 
et  integrum  esse  et  tn  his  men^nmque  haerere  potiua  in  voce/ 1 
ramosam,  quae  in  fine  Tidetur  mutilata  ease,  ut  tiierit  ramof>| 
habentem  ex  intervallis  binum  palmorwn  et  in  his  folia,  reatott*! 
quidem  ofieuaio  in  eo  quod  Dioac.  HI  ISl  eztr,,  de  ramia  onl'  I 
nino  tacena,  KauXIa  bicirfBufja  appellat;  qnod  ai  veram  eBaeC^,! 
binvtn  palmorwn  transponi  deberet  ante  ramosam,  aed  Fliniiui '  I 
Buum  ttuctorem  videtur  minua  accurate  secutua  esse.  —  8  IW'  I 
com  Eu.o.S  rectiuB  reatituitur  verbenaca  faseicah  tnoMUs  jrimoff.'] 
deeocta  in  aqua,  qoippe  quo  explicetur,  cur  E  omiserit  in  OffMI. ,  \ 
aliter  credideris  potiua  scriptum  fuiuBe  in  acfua  decocto.  —  glST  1 
illecelra  non  attrectandum  esae  oatendunt  iidem  in  eodem  no-  1 
mine  acribendo  errorea  XXV  16S;  confirmat  insuper  DiosoJ  I 
enpor.  I  162  init.  (kAXttouc  .  .  dEl^ujo-v)  coll.  cum  eittsdem  mat.  j 
med.  IV  89  (91).  vitiaturo  opinor  corporis,  pro  i^uo,  qtiamn*>l 
vjolenter,  reponi  potest  Micerie;  aingularia  num.  similiter  nsul"  I 
patur  intra  g  142.  —  §13B  sicca,  quod  libri  praebent  (MCCOto),,'! 
potest  verum  ease  et  ontecedentibua  ita  adnecti,  ut  Chiroim  I 
diuatar  sicca  inspergi  ulceribua,  sed  aitne  verum,  deficientibur'  \ 
testimoniis  certo  diiudicari  nequit;  siceat  autem  orationem  ele-  I 
gantine  continuat.  —  g  145  univeraae  verbomm  complexionil  J 
meuxbra  tam  male  inter  se  dirtrnttt  suat,  quasi  studioee  Plinia*-! 


APPENBIX  489 

affectaverit  obacuritatem,  an  inter  senuin  corpori  at  cam  cerato 
exeidit  item?  —  g  146  per  se  vlcera  (pro  wtlntra),  quod  conieci 
e  Dioac,  finnatur  etiaja  iis,  quae  in  E  omiesa  aunt;  habet 
eaim  K  per  «  uletra  sanat,  ideoque  non  wdnera  —  sese,  sed 
onethera  —  nkera  omisBa  esse  veriaimile  est.  aed  vereoc  ne 
autecedentia  quoque  siceae  et  reeentes  {-tis  V)  per  se,  quae 
grammatica  quidem  specie  videntur  Integra  ease,  re  ipsa  tamen 
perluBtranti  ea,  quae  a  medieia  traduntur,  valde  dubia  aunt, 
graviorem  labem  traierint  prava  sjllabarum  eepajratione.  cum 
DtOBC,  in  13S  orchiB  radici  6i!iva|jiv  xnl  {XxiLv  dvoKaeapTiKf|v 
Hal  £pTir]Toc  £<pcKTiKi^v  tribuat  dicatque  deincepe  Erjpd  bk  votikz 
tcrnti  Koi  tViv  cti-n(6dva,  porenthetice  fortasBe  scribendam  eat; 
lieeae  eoercetU  insperme  ulcera.  de  ubu  inspergendi  ofr.  §  140. 
yXTTI  162.  8.  XXTIl  19.  80,  de  coercendo  XX  SS.  XX5I  127. 
XXXVI  180,  denique  de  mendo  XXm  113  (p,  476).  —  §  148 

,  copula  est  (post  similts)  turbari  orationia  coo  cine  itatem  iam 
indioavi.     potest   ante   btter^   se  non   sine  probabilitate  tolli, 

I  aed  accedtt  quod  poljcnemi  descriptio  videtur  mutilando  de~ 
fonoata  esse,  certe  non  congrnit  cum  Dioacoridea;  quam  si 
seqnimnr,  haeo  evadit  forma  conveniens:  etmilae  Imbulae  (^folio^ 

'  n'miits,  caule  pulei,  snrcalosa.  paulo  post  ferro  factis  <;Tidnen- 
btiB)  Bcripserunt  v.a.S,  recte,  nt  credo,  castigantea  orationem; 
propius  tamen  a  Htterifl  absit  ferro  factis  iJplagiB).  —  §  151  pro- 
leime  (bc.  valet  vel  eff\cax  est)  pseudodietamnum,  Md  merues  eiet: 
feriri  poeset  sed,  si  inBequerentur  non  eiet  nisi  cum  mero,  ut 
ram  apertiua  opponeretur  aquae  (§  IBS);  nunc  vero  potiua 
i  arbibror  aut  deleri  sell  aut  mutari  in  td  vel  qttod,  quae 
ttatim  aequuntur  pltirimis  tamen  modie  aristoloehia  prcdesi, 
proraaa  incerta  aunt,  modis  primum  inveni  in  ed.  Colonieaai, 
e  coniectura  baud  dubie  poaitmn;  laolochis  E  (-chis  et  v.a.C) 
idqne  detractis  litteria  mo,  quae  adbaesenint  ob  rioiuas  w«n, 
redit  ad  locis  (VT),  quod  repraeaentat  archetjpi  soripturam  ct, 
cum  eodem  aignificatu  apte  dictum  sit  §  162.  160,  veritatia 
EOtam  habet.  superest  tamen  diffieultaa  in  plurimis  (TB), 
quod  primus  Bcripsit  G,  revocavit  D;  pturilnts  (d?)  receporant 
V,  revocavit  Dal.  ceterique  usque  ad  J  retinuerunt;  pluris 
habet  V.  in  hoc  fortaase  vestigium  veri:  corruptum  est  ex 
pttu,  ut  a  Flinio  acriptuin  fuerit  ita:  plus  tamen  locis  aristo- 
loehia  prodest.     si  vero  plurimis  pro  arehetypi  scriptura  habe- 

;  tor,  viz  alind  relinquitur  quam  plimmuw.  —  g  loS  trahit  et 

,  secundas,  succurrit  et  (ea  X)  strangtilationibus;  particulam  et 
(pro  dtont)  in  duobua  membris  sic,  ut  hoc  loco  fit,  iterari  in- 
aaitatnin  mihique  indicio  est,  genuinam  formam  orationi  non- 
dum  redditam  esse,  alteram  quidem  et  (vel  ea)  potest  ortum 
aaae  e  vulgari  illo  estranffalationibua;  aed  cum  iu  pTonme 
praecedentibua  ETf  habeant  radice  corticis,  quod  in  archetypo 
ntisse  videtur,  hand  acio  an  post  corticis  eiciderit  faritui,  3a 


quo  cfr,  XSIV  154.  (132),  14ij.   XXTH  e2.     neque  v 

bile  est  ipBum  corticiH  oorruptum  esse  ex  partus;  oerte  p  etJ 

saepius  pennutata  aunt,  ut  §  15a  porrigit  ^=  corrigit,  XXTX  Jr 

LIBRI  jSvTI  §  2B  odore  iucunda,  poat  t 
etiam  muria  condita:   verba  non  cohaerent;   etiam  inane  ( 
Diosc.  ni  18  A\t>£i^£-ioi  b£  iip6  -roO  dKOvBoqjui^cai,   eiuBque  i 
mentio   reqairitnr.     scribo:    odore   ivoamdo.     post  ver   spinM^.I 
edUT  antea  in  mvHa  eondita,   ut  odore  iucufido  com  ant^'J 
ceilentibus  iungautur  plane  eadem  euuntiati  conformatione  qua 
XXVI  102.    in  autem  de  liquoribus  solemne:  cfr.  XXTIT 11. 1(H^ 
XIT119  (ut  Bcribi  malim  XIX  15S  <in>  ateto  melle  diltOo).   U 

Bwximis   ut  post  reeens  vera    addatur  e  vino,    suaiiet  j^-"^ 
ioscorides.  —  §  88  illud  a,  quod  VB'  (ac  i)  ante  caule  I 
habent,  iiao  consilio  addi  potuerit,  cum  non  intellegatnr,  i 
est  cur   tibrariorum   licentiae   tribuamus.     est  fortaase   ort. 
ex  (^.  —   g  43  conieci   laests  interanei.     an  vero  lenit  interan. 
<mala>.    alvum  e.  q.  8,7   cfr.  XXI 162,  de  sing.  num.  XXXIl  lOi 
mala  inter  nei  et  almtm  facile  poterat  escidere.  —  g  5S  delr^ 
mte  cum  ''vet,  Dal.'  5  scripsit  unguento  rosacea  permirtua,  par 
ule  quidem  recte,  nam  rosaceum  est  oleum,  unguentum  ap| 
latur  rhodinum;  cfr.  XHI  5.  9.    crediderim  potius  poat  «» 
deesae  irino  vet   litino  vel   alind  adieutivum  huiua  gene 
g  69  ancbiLsae  folia  plumosa  dicnntur.   idem  semel  alias  poniU 
de  Eupatoriae  foliis  XXV  65,  neque  quid  sit  certiua  inde  eloc 
ei^tiie    idem   quod   bac^a,    Tpcx^o   apud  Dioscoridem?     is   yi 
praeterea   dKOvSiiibq   dicit:    an  spmosa?  —   g  6U   minuit   (M 
nuit  V)  falaum  ease  iam  'vet.  Dal.'  perspexit  coniecitque  mO¥ 
e  Diosc.  emendate,  non  dclere,  qui  volet,  poaait  temptare  smttt, 
quod  baud  diasimiliter  dicitur  de  lacte  XTTT  5g,  de  liene  XZVI  tt 
eodemque  props  errore  confuaa  sunt  omuiutuif  et  oiaittunt  SXT* 
160  extr.  ^  §  Bi  pro  fabuletit  (fipuniObeci  Dioac.)  praeter  orbti 
pOBsit  fruteetis  quoque  commendari;    cfr.  XXI  168.    XKIII  ^ 
XXX  101.  —    §75   decoctttm  in  aqua  vel  tritum  ealatk    ' 
frangit:  cum  empetroa  feminini  generis  sit,  necesse  eat  fli 
decoeta  .  .  irita.     alia  medela  ealculos  (del.  que)  dTo.a.ff,    _ 
anblata  difBcultate,   sed  perapecta.  —  %  76  et  feminis  (pro  | 
minie)  Td.    an  eft  femitm?  —  §  78  extr.  ah  radice  i, 
adnotare  omiai.    eat  sane  in  verbis  quod  dubitationem  mi 
diatingui  saltern  proestat  ita:   brevior  .  .  .  dermor  foUis,  i 
radieem  canaliculabt.  —  %  79  extr.  Bcamonia  B,  scammoni^  it 
etiam  Dioac.  IV  183    utrd  CKaufiujviac.  —   g  98   quod   conieoi 
fioa  quoqve  (pro  florernqne  Er,  i^uod  lioenter  fingendi  causa  in- 
veuiri  non  potest)  nititur  verbis  Dioac.  IV  44  (kasic  ijiicpal  .  , 
il   div   Kai  t6   dv8DC.  —   S  111   et  in  ita  habere  fertur   d,   nt 
v.a.S,  nee  dubito  equidem  quin  PliuiuB  ipse  et  hoc  loco  ita 
Bcnpaerit   et  innnmeris  B.toa,  alcut  etiam  g  98  et  in  eamm. 


r 


APPENDIX  491 

104  et  in  eo  traditum  est,  masimeque  omnibus  locia,  in  qui- 

,iaus  lis  praemittitur  pronomini  relatiyo.     etenim  idem  qaod  in 

,^Jiis    acriptoribns    evenit;    medii   aevi   librariorum   est  illud   ft 

=3raefixum,   non  Plinii,   qnem  is   scripaisse  cenaendum  eet  (cfr. 

i^rambacli  Ue  orthogr,  p.  313  Bqq,  322.  141.  191),  quod  mani- 

fPeste  videi'e  licet  in  anflquissimo  cod.  B,  in  quo  mira  aasidui- 

fcate  a  manu  poateriore  gi  its  et  is  fere  ubjque  appicto  h  effeo- 

.fcum   est  his  vel   Mis.     huiua   quidem   maris   adeo  illi   tenacee 

Fuerunt,  ut  non.  raro  acriberent  hisdaa  et  hidem  atque  etiam 

.leyllabis  atiitte  separatis  ged  his  pro  genetivo  eedia  vel  trahitw 

^n   has  (aie  S  §  110)  pro  trahit  wrinas,   disse  et  his  (aic  TB 

ZKKV  69)  pro  diseectis,  plumis  hisgw  (aic  d  SXV  65)  pro  plit- 

^mosisque,  sed  hac  (sic  V  XXX  142)  pro  setae  et  saepe  hoc  pro 

«TC  vel  ae,   cuius    generis   tnoustra   coUigi   possunt  permulta. 

r^iotandum  autem  videtnr,  quod  non  mirum,  sed  consentanenm 

-est  et  in  hac  re  magiii  m.omenti,    correctorea  ilias  eaa  tantum 

:l'ormai<   adulterasse,    quae  talem  licentiam  facile   admittcrent, 

^1.  e.  iis  et  ii  potiasimum,  aed  abetinuiase  se  a  ceteris,  i^uales 

not  eiMS,  eorttm,  ei,  eum,  eo,  em,  ea;  ab  hia  igitur  proficiacen- 

Um   erit,   si  quia   de  pronominum  hie  et  is  use  Pliniano  in- 

□iaitionent  instituere  volet,  operosam  illam  quidem  et  minime 

Bcundam,  aed  utilisBimamj  unde,  ni  fallor,  patefiet  certis  fini- 

nia   huno   uBum  circumacnptiim  ease,     et  vetustissimi  quidem 

iditorea  eleganti  iudicio  plenimque  iis  scripaerant,  cum  pidmua, 

laod  aciam,  CaesariuB,  editionis  Coloniensis  auctor,  plurimiB 

acia  illud  his  in  testum  invesit;  auserunt  aliquanto  loconiiu 

kumerum   editorea  noviaaimi  propemodum  superatitioaa  recen- 

iorum  quoque  codicum  yeneratioae.     ego  vero  coepi,  ubi  sine 

emeritatis  specie  fieri  visum  eat,  iis  reducere,  omnibus  quidem 

ocis  id  facere  uondum  ausua.     sed  haec  eerioris  barbarismi 

'estigia  constanttir  esterminare   tandem  aliquando  tempns  eat 

i  futuro  editori  curae  esse  debebit.  —  §  IIS  semine  E  pro 

Seterorum  sivtilis,  quod  nunc  quoque  vulgatur.     neutrum  fcrri 

iOtest.     tollitnr  diffloultaa   expIiG^turque   scriptnrae  difierentia 

dverbio  similif:   similiter  c/Tamini,   ut  XI  86   similiter  his.  — 

120  anacoluthi  removendi  cauea,  quod  exouaationem  nullam 

labet,  conieci  etbeumunt  bo.  paatilli.    probabiKuH  aucourri  potest 

ta:  ad  lienem,  qui  . . .  absumitur.    origo  vitii  fuit  iteratio  b;1- 

Bibae  em;  inde  ficto  eo  quod  nunc   traditur  lienem  eitmgve, 

Ebctum  est  ut  absumit'  acciperetur  pro  ahsamit.  —  §  181  sto- 

macho  wtiltm  Y,  causa  addendi  m  non  perspicua,    an  utile  est? 

—  §  128  farina  eivs  ingpergUnr  cowtra  cacoeffu,  aicca  videlicet, 

ut  saepe  praecipitur  in  ulceribus;    sed  eadem  quo  modo  ita 

"  ispergatur  laiigaiQeni  reicientibaa  et  dyaintericis  coeliaciave, 

itellegi  nequit.    bibi  iubetur  sine  dubio  in  vino  vel  es  aqua; 

itaqne    post    cacoithe   eicidisae    arbitror   ifofur   in   potione,   — 

i  130  novam   periodum  incipiens   sctipa.  at   VS**   °*^  teiwinti 


vitia  .  .  nanat  ex  passo.  prodit  Dioac.  m  2  ^a  dandum  phthisi--^ 
ciB  cum  paBBO,  quodsi  ^OBt  ncabriliati  inserimiiB  jAthmcos,  &pbot9 
adaectnatur  antecedentibue  ad  renium  vitia  .  .  seabrittaa.  — '  1 
§  188  cam  inareseere  multo  neitatiuH  sit  quam  verbmn  Bunplex,  J 
fuit  fortaaae  in  archetjpo  nigroq.  uiarescit  i.  e.  nigrogw,  m~  I 
arescit.  —  g  137  extr.  pro  did  aut  facile  erat  cooicere  diet  ittt  I 
ul.  Bed  quoni&m  <£'  et  a  aaepissime  coniiiBa  aunt,  lenioi  medelitrl 
TiBa  est  Buppeditari  Bimilitudine  loci  Tf^ vm  90.  I 

LIBBI  XXVIII  g  2  recepi  DetlefBeni  iDventom  iudiei  islir  I 
(pro  ifo),  quod  qutdem  et  rei  et  orattoni  couvenit.  simplicioM 
ttunen  ideoque  propiuB  vero  est  non  adders  Utterolam,  eed  cn| 
iit,  quae  scriptae  atmt,  imaia  leviBsiiae  mntaTe:  iWtcii  ta.  ~^H 
§  49  adfusits  II.  manifesto  errore^  adfuio  scripsit  Q,  od/iu^l 
correxerant  v  idemque  ut  novum  redint«f{ravit  D.  melius  ^H 
stractuium  quadrat  udfusi,  nam  cardinea  ostiorum  non  ciej^f 
aceto  adfuBOB  eaae,  aed  Iittam  e  cardinibus.  quidqoid  aates^l 
sciibitai,  etfli  ablativi  abeoluti  videntur  qaodam  modo  fer^H 
poaae,  praesbit  tames  ^e^  ixirdinibus,  cam  lufum  tali  notional 
aliis  iocia  cum  geaetivo  inngi  soleat.  inter  t  (atWU)  et  c  p^H 
tuiBse  e  omitti  non  minun.  ~  §  73  abstitteat  semper  vulgatu^H 
eat  propter  vocem  ipsa,  ut  opinor,  et  similitudinem  sententiB^H 
quae  est  §  76;  conSrmari  creditur  solius  B  fide  incerta  a^H 
modum.  nam  in  retiquis  eat  ahstiveatur,  quod  hoc  loco  ^H 
femina  puerperio  cnbante  non  ininua  apte  dicitur  qitam  XXX  H^| 
de  homine  aegro,  XXIX  113  de  galhnaceo  iucluso.  refleiiv^H 
vero  notione  abstinere  nnm  a  Plioio  uaurpatum  sit,  iiii  i  i  liilj^B 
est;  millam  novi  exemplum  praeter  XX  118  profcavendum  sfll 
gravidis  abstmeant  hoc  aibo,  aed  addito  pronomine  invenio  ^H 
abstinere  XXTQI  53,  76.  VUL  81.  X  15G,  ut  hoc  qnoque  lo(H 
dabitari  poiisit  an  rectius  abstineafUur  vel  Be  abstineant  JG^B 
bendom  sit.  raaeterea  st  (ut)  ,  .  abstineatuT  XXTI 134.  XXX^H 
101  inperaonaliter  poaitnm  eat,  —  §  116  extr.  conieci  f>beni^| 
Tel  fanari  pro  fieri,  quoniam  inter  morborum  remedia  narr^^H 
Bubito  nee  ulla  coutrarii  aignificatione  poda^cos  fieri  ioli^H 
mixtura  quadam  pedibua  incredibile  est.  ai  verom  esset  /ifl^| 
poseet  etiam  conici  escidiaae  adiectivum,  quale  eat  sanog  t^H 
intHunes,  aed  nulla  fere  littenilamm  probabilitate,  cumque  ^H 
antecedentibus  sponte  euppkatur  eanari,  veri  similiue  est  ^H 
fieri  latere  ter  vel  tale  quid,  quod  inltnendi  modum  determin^H 
^  §  118  extr.  male  cohHerent  aententiae.  an  palam  namq^^ 
pro  palam^ue?  —  g  121  detrahendi  sangiimis  primns  acripi^H 
G,  ex  tibns  habet  V.  si  credimus;  trahendi  enirn  reli(^ai  eia^| 
dem  famtliae  itemque  v,  qui  alteriua  potiaaimum  familiae  C^| 
dicSB  aecuti  aunt,  feiri  autem  poase  verbum  simplex  doca^H 
XXI  126.  XXVn  139,  ut  omittam  trahere  menses,  urinam,  i^M 
pum,  bilew  similiaque  frequeutissimi  ubub.    detrahere  invenit^H 

XXIV  60. 82.  xxi;m  ^04,  wb.  \xxn  39,  xvn  aw,  etcft^H 


APPENDIX  493 

ie.  XXIV  30.  XXXn  123.  ibidem  pro  pJurimo  invento, 
■quod  conieci,  fortaaae  magis  se  commendat  piwrimo  tniieniu, 
«]C  poaitnm  nt  rants  inventa  XXVUI  1.  217.  XV  130,  IX  60. 
XrX  19.  —  g  ISS  aduotavi  Iocob,  in  qnibuB  praevertemwr  a  S 
e  librorum  lestigiis  plus  minusve  distinctis  reetitntnin  est.    his 

-evinci  arbitror  etiam  VII  215  nttnc  praevertemwr  nec«KSariuni 
eBBC.  —  g  186  ad  esse  dicituir  (pro  est  igitw)  cfr.  unum  certe 
similia  mendi  exemplum  §  42  adigit  et  adigtiw  pro  adicit,  — 
4  l&S  omnia  eadem  antgris  efficacioTa:  in  dativo  tmagris  per 
«e  non  est  quod  reprehendas  praeter  qnandam  dicendi  ambi- 
^aitatem,   quam  aliis  locis  similibna  PliniuB  evitavit  praeposi- 

■tione  iM  (XXX  90  ex  viverra):  cfr.  panio  infra  §  169  fortiora 
. .  quam  in  equis  et  supra  g  li<6  praestantior  in  apris,  at  illic 
■quoque  in  poat  eadem  escidisse  potuerit.  —  g  162  contra  qvem 
ieparis  coaguhtm  est  ex  aeeto:  non  mem  in  i  alibi  eic  uanrpari 
nudum  illud  est  contra,  an  potius  estur  vel  uiilest  (comiptam 
in  ttmeet,  mox  detnincatmn  propter  finem  vocjs  coagulvm)  vel 
«tiam  ^anmendum])  Mi?  —  g  243  tertio  die  aobUnm  scripaerunt 

V  cnm  d,  ut  putatur,  diaaentientibua  reliquia;  nam  solut  E, 
tolufus  (fort,  sohil')  T,  mlutas  Er,  unde  apparet  in  arcbetvpo 
terminaliionem  noa  distincte  scriptam  fuisEe;  corte  non  fuit 
aolutum,  ut  coniectura*  locus  sit  mendi  originem  probabiliter 
ostendenti.  paiiicipium  qiiidem  ipaum  offenaioni  non  est  (c£r. 
«sempla  ad  iXIV  176  oollecta),  sed  asyndeto  magia  oonvenit 
Kluitttr  (cfr.  XXVI  148.  XXX  73),  idque  ob  litterarum  r  et  /" 
aimilitudinem   deleto   solo  i  corruptnm  videtur  eaae  in  Bohttus. 

LIBBl  ^xix  g  6  proetdente  vita  sua  et  placita  mutavit: 
etai  illnd  et  (==  etiam)  suam  r&taonem  babet,  siquidem  processu 
■vitae  effioitur  aliqua  niutatio  hominiB,  Bimplicissiine  tamen  ei- 
plicari  videtni  sua  <£  ex  dittogr,  suou,  acripaerantque  aic  iam 
v.a.S.  —  §  88  pascantiir,  conBtmetum  kuto  ciliVtciv,  archetjpi 
flde  firmatuc  —  eat  enim  in  libris  diveraae  etirpia  — ,  et  »eri 
similiuB  eat  ab  inteipolatore  pluralem  num.  in  amgularem  mn- 
tatum  esse  propter  rationem  ^rammaticam.  —  §  72  conieci 
ierreslrium  pro  terramm;  propiua  abeat  a  litteria  terrenorvm: 
■cfr.  IX  86  polypi  ierreni,  XVni  S57  terreni  ignes,  XXVII  75 
tmpetros,  quae  tongitts  a  mari  fuit  magieqve  lerrena,  XSXVIt 
204  ex  iis,  qtioe  tetrena  el  maris  {sunt),  HI  87  terreno  itiMere, 

VI  61  terrena  demotiatratio.  paulo  alia  aigniflcatione  vermes 
ita  appellantur  g  91.  136  al.  —  §  76  incocatur,  quod  ne  libro- 
rum quidera  fide  certa  constit,  miror  quo  modo  tam  diu  ferri 
potuerit.  nam  Ugno  incoqui  nibil  est,  neque  vero  cnista  panis 
potest  incoqni  coquive,  aed  panie  scilicet  totua  coquitur  (cfr. 
XVin  105.  108.  XXII 138.  XXVm  2O8.  XXm  9).  pedis  crista 
autetn  (juid  Bigniflcare  velit  Z>,  non  assequor.    in  lapidi,  quod 

lego  Bcnpsi  pro  vel  pidis,  facile  intellegitnr,   accepto  I  pro  I 
lacta  lineola  b.  e.  wl,  deletam  esse  voealem.  «\  ^  ■ukyb'^''^ 


494 


APPENDIX 


bimembri  ligno  lapidi,  iliBiiinctiva  not.ione  et   cuni   gradatio 
poaito,  eir.  MQller  de  etilo  p.  41.     si  quia   uet  nervare  maLi^S 
poaait  verba  aic  traicere:  lapidi  lignove,    quamquam  defioientt-1 
biiB   testimoniia   quod   olim  v«rniii  fait  nuiaqiiaia   fortaBse  dft-  J 
tegetnr,  —  g  M  conieci  plewti  lenHpinis  (pro  lentigtne),   qoit 
quod  equidem  invenerim,  varia  coniuuctione  et  notione  gem 
tisoa  PUnio  familiaris  est,  velnt  lactis  X5IV  168,  olH  X33CV] 
Ua,  seminis  XH  73.  XXVH  9*,  folionm  XXVH6,  XXTIl  » 
tut  (sua  v.a.S)  XVn  15,  loci,  hoc  est  agri  XVEI  IK  J    ' 
XIX  4^  miToatU  XSX  10,  lucis  H  48,  lucia  ac  vods  II  2 
(wtM  XXXV  18,  'pudork  praef.  21,  verecundiae  praef.  37,  i 
XV  8,   laboris  VI  66,  al.      denique   genetivua   certna   est  ( 
loco  multum  temptaki  XV 111  20,  ubi  pro  nunti  ac  morum  mm 


r  Bcribeadiim  ease  plenusque  nutUiandortim  h,  e.  plan 
aibi  conaciuB  ^avitatia  eornm,  quae  uantiare  iuaaus  erat.     lil 
tera  s  autem  illic  ante  Btridoris  errore  onuaaa  effecit,  ut  lent 
gini  mutaretur  in  lentigitie.     ablativi  tria  novi  exem^la  eaqta 
aliia  de  cauaia  auspecta;  XX  14,  ubi  primua  S  iniuna  ah 
cerptore  Q  arceaaivit  semine,   cum  ipsa  plena  rectiaaime  c 
natur  verbia  infus  inania  (§  IS);   IX  80  plen 
navem  (Periandri),  ubi  apparet  uon  pluribiu 
uno  eo,  qui  aecimdus  eaaet,  navem  propulaa 
adhaerentia  s  mendo   venti  acribi   debeat. 
ubi  aliquarum  (mulienim)  fecunditas  pletui 
indigere  dicitur,  etai  ita  explicari  licet,  ut  mulierea  iam  ontutk. 
magno   liberorum   nimierD  indicentur,   Uberis   tamea,   oum  ab* 
undare  videatur,   gloaaatoris  aedulitatem  resipit;   certe  j 
absolute,  nt  aaepe,  positum  nihil  babeat  offenaionia,  guo 
de  liberia   agi   per  ae   patut.     neqne   vero    notionia    diBcriine| 
nllutri  inter  genetivum  et  ablativum  ezcogitari  poteet.  —  %  IM 
nam  hoc  loco  pravum  eaao  neminem  negare  opinor.    paraafli 
orationem.  ita  continuat  hac,  ut  loco  proraua  aimili  XXV 1 
de   qun  non  minua  apte  poaito   cfr.  XVTX  129,    XXX  119  exi. 
—  %  112  louum  mire  contortum  inplicatumque  diatinctione  if 
expedire  conatus  sum,  ut  pompicua  et  perpetiia  etructura  jr' 
diret.    eo^ue  autem  (i,  e.  ablata  capita  et  duritia  lapidea)  i 
minem  offendet,  qui  meminerit,  quam  saepe  aqua  et  giat  y 
qua  a  librariia  confuaa  aint;  e  hauntum  eat  eadem  vociui  uito 
cedenti,  at  a  in  eet  aimili  littera  r.  —  g  118  es  E  rec«pi  e 
cuius  (ac.  caput)  doleat  pro  eiua  mii  {rv)-,  nnaquam  euim 
elocutione  medioa  homo  aeger  dolere  dicitur,  aed  ubigiie 
quod  membrum  eiua.     concQiori  commode   poaaint  vana«  lAq 
tiouea  suribeudo  cui,  at  uno  illo  exemplo,  quod  nuhi  not 
eat,  XXX  42  dativus  satis  conetet:    vutcere  illo,  quod  d  ' 
homini,   Bed  cet..   ubi  hominit  et  Bf.a.iJ,   hominis  sed 
§  Jli  omnium  liororum  cooaenau  revocavi  mttfuttna  (ac.  1 
de  qaa.  locutioae  aou  dubilBA^Mio. ««%%  &acei!X.  ^XXH  its..  Z 


APPENDIX  4!*5 

K  S3&,  itetnqne  XIX  188  nesdo  an  cum  v.  a.  S  ecribendum  sit  horae 

riffandi  matuU'na  cAtmt  veep^a  . .  et  meridiana;  ei  meridianam 

|j)  non  minus  apte  Hat  meridiana  ut  quam  nteridie  nam,  qnod 

ex  8  recepit  D.     miilto  freqnentiDr  qnam  siiigiilarie  Plinio  est 

pluraBa  numerug  matutinisjec.  horia):  IV  90.  VHI 119.  X  ISI. 

*™   -i.   186.    SSI  86.    SSVni  56.   G9.   194,      matutino   inveni 

L8,  sed  fieri  potest,   ut  inter  eos  non  panci  sint,  in  qni- 

f  hue    Ptiiiius    ipse    mahitina    acripserit;    nam    librarii   neutriua 

I  generis  formam  praetoliBse  videntur.  —  g  118  scripsi  cmis  e 

vpite   pro   mug  et   tUipe   con^ruenter  cnm   'murium  oapitum 

tndaeque  cinere',     antea  comeceram  einis  ex  adipe,  ut  intel- 

tegeretoF  cinis   soricia  tritua  ex  adipe  eiuadem  cum  stibi;   aed 

■4t  aliara  aic  collocationein  verbonim  esae  deuebat  et  lacrimosis 

Koonlis  sicca  videtur  materia  aptior  ease,    ue  de  talpae  cinere 

"gitetur,    moneo   huius    animalis    mentionem    fieri    demum   a 

£X  19  idque  ita,    ut   in    hnnc    locum   non  quadrare    mani- 

Ifestum  sit.   —   §  121  dUcoqiiont  in  aqua,   oleo,   sale,   aneto: 

"  oatra  J  comma  post  a^ua  auatnlit,  ut  atructurae  Buecnireret. 

ipter  sale,  aneto  requiritar  cutn:  cfr.  quae  supra  p.  480  ad 

lQI  139   disputata   aunt,     adde   quod   aqua   et   oleum   male 

Kster  ae  concordant  et  Dioacoridea   de   aqua  proiaua   ailena  vi- 

y^um  potiua  et  oleum  praecipit.    itaque  conici  licet,  post  discO' 

gvunt  omiaao  citm  {vel  etiam  reliquwn  cwn:  to  XomiSv  DioBc) 

agwi  vitiatnm  esse  pro  alque  et  in  mutilatum  pro  vino,  ideo- 

que    genuinam  formam   ftiisse    banc:    discogwtnt  <^enm>   uino 

atqae  oleo,  sale,  antto.  —  §  122  acriptum  vulwae  (Kr)  oatendi- 

tur,   hie  quoque  bowae,  non  boae,  acribendum  Fniase,  ut  g  139 

et  Vni  87.  —  §  131  inuaitate  dictum  eat  inposita  per  frontem, 

quamquam  ferri  poaae  negari  vix  potflat.    quod  'vet.  Dal.'  con- 

iecit  super  frcmtem  (eadem  correctione,   qua  in  rebua  aliia  ego 

usua  sum  XXIX  88.   yVTTn  123),   hoc  loco  commendatur  cum 

antecedentibua  syUabis  nita,  turn  dictione  aimUlima  SX  27  in- 

poni  super  jimhiictim.  —  §  187  num  fcrvente  testa  u»ta  recte 

ae  habeat,  mihi  dnbiom  eat.     nam  cum  ablat.  ab»ol.  intellegi 

hnio  loco  parum  eonveniat,  esapectes  fervtnti,  ut  XVm  108. 

XXV  90.   XIV  81.    XV  16.  20.   XS  113.   XXTX  134.   XXXI  100. 

102.   TXX1T119,    SXSV44al.,  et  eic  etiam  XXVIH  220  vri 

. .  eo  fitno  femettti  fortaase  rectius  reponatur.    item  tradita  sunt 

aequeiai  vohtmimi   XXIX  143.    XIV  160,    sequenti  die   XI  189; 

I      contra  refragantur  cmtecedente  operis  parte   XXX  1 ,   seqtKnte 

h     anfio  X  170,  inseguente  anno  XVIII  269,  anteeedente  anno  (node) 

I     X  67.    XXVn  12U,  ^aeeedente  hieme  XVni  132,  ut  ai  quia  di- 

M    acrimen  atatuere  velit,  propemodum  videatur  in  temporia  aigni- 

H  flcatione    suum   locum   esse  fonnae    in  i   exeunti.     non    credo 

^t^nidem.     sed  haec  peculiari  egent  inquisitione. 

■^         LIBRI  XXX  g  18  extr.  infinitivorum  occidere  et  tnandi  i 

H  Coucinnitae  nimia  arcesaita  est,  quam  ut  g^eMiuvMb.  ^ssib^' 


1 


496  APPENDIX 

persuadeam,  apertjt  autem  est  vitii  caaea;  geminata  est  H7I- 
laba  re,  cum  ohm  Bcriptnm  fuiBaet  oecidi  Teligiosifsimum.  item 
coniooi  XXVm  149  eitr.  inlini  (-mire  Bdx)  pro  Minere.  —  g  14 
mspicor  ge^enti  (ic.  Neroui),  aliter  etructnra  viz  explicabill.  — 
5 17  tion  tamen  . . .  accipere  valuit;  Ubromm  conBenau  trttditum 
est  wluit,  nam  in  d  esse  vaiuU  non  credo,  immo  vao  pro 
-reterum  conieutura  habeo  eaque  ne  bona  qiiidem,  quoniam 
non  de  potentia,  aed  de  voluotate  deficient  Neronis  agi  ex 
§  14  clare  elucet.  quam  ob  rem  negatione  tanto  pondere  pcae- 
miesa  longiuaque  a  verbo  buo  separata  ueacio  an  hoc  loco  feni 
possit  vetituia  illad  voluit,  qaamquam  in  praesentia  non  habeo 
exempla  sinulia.  —  %  29  fortaeae  scrihendum  erit  fiwio  corvi 
<iii>  lana  adalligcao  et  XXVIQ  114  inligatam  <m>  lana  mora, 
nam  abicumqac  medicamentum  lanik  includitur  (cfr.  XXVIII 
73  extr.  XXIX  1S9),  rea  eadem  eat  atqne  in  exemplis,  quae  de 
locutionibus  in  lana  mponere  et  in  vellere  inponere  ad  XSVlll 
73  (adde  XX  61)  et  248  coUegi,  praeBertim  non  comitantibns 
adiectivo  vel  genetivo.  praeterea  cfr.  XX  8.  235  adalligata  « 
Zona  nigra  et  quae  euiuliter  dicta  sunt  in  Unteo  vel  lint"' 
XX  IB.  183.  XXVm  216.  XXX  98  (bis).  XXXI  100  (bis) 
spongea  XXU  104,  in  panno  XXIX  98,  114,  in  pelle  vef 
cnla  X'^li  91.  99,  101,  110,  ut  facile  BuspiceriB  etiam  1 
223  ante  linteo  et  XX  184  ante  linteolo  et  XXX  80  inter  s 
guts  et  fiocco  praepOBitionem  tn  excidiBHe,  alitei  e 
xKI  1S6,  ubi  deligari  ftorem  mugin  probatur  quam  atUigari,  1 
XXIV  170,  ubi  herha  collecta  in  pannum  inligari  lino  1  ' 
dicituT,  qui  locus  aimul  documento  est,  librarios  in  '' 
omittendave    praepoaitione   pamm    dihgentes    fuiaae, 

marathi  reote   acnpait   D  ex  Vd,    rehqais  

et  assentieute  Plinio  iuniore  {inarathro  v. 
primuB  e  libria  et  Theophr,  h.  pi,  VI  1,  4  raatituit 


b  aesetttiente  Plinio  iumore  {marathro  v.    -tro  SJ),  et  1 

t  XXIB4  t> 

t  hippomaratho.    contra  VHI  t)tt  et  XX  1 10  nulla  t 


pl,\ 
VIC 


turae  varietate  ttaditum  et  editiun  est  marathro,  mendo  s 
dum  aublat*.  —  g  84  ex  TE  reoepi  cinerem  pro 
eat    entm    inciedibile   nulla    causa   aubito   emeigere    plot 
nmnerum   huiua    nominis,    quod   vel    centies   saepiueve   in,  1 
lihria  medicis  aingulari  tantum  numero  usurpatur  (ipnius  mWI 
lae  cinis,  de  quo  hoc  loco  sermo  eat,  aic  deciea  XVIH  I 
1SJX  m.  XXX  41.  76.  78,  96,  110,  114.  118.  144), 
Bi   quia   in    lectione    cinerem   interpolatoria   manum 
malit,   quia  iansitatum  pluralem  mutatum  ease  in  singalK 
veri  simitius  sit  quam  contra,  eum  necesse  erit  conoederB 
tium  altina  liaerere  latiuave  aerpaisse,  tali  fere  modo,  nt 
orto  ex  eitteris  et  7>ioda  admisEent  ex  niododo  mieeent  re 
tur  potiua ;  mustelae  mem  pari  modo  mieeent  (sc,  fain 
Ijulh  cinerem).     eadem  de    causa   Buspectum   idemque 
vitio  consociatiua  eet  Blteiuu  cmeres,  tyiod  sraetei.  "- 


APPENDIX  497 

dinem  in  pruecepto  medico  poeitum  invenitui  XXX  73  canini 
capitis  Ttcmles  (-tis  iv.a.S)  eitieres.  Plin.  iim.  p.  64,  0,  qui 
'faiinc  locum  ad  verbum  exBcripdt,  habet  recentis  cinis,  item 
Marc.  33, 40  recentis  eantBti  einis,  cumque  apud  Plinium  prorimB 
.»nt«  (§  72)  dictam  sit  canini  capitis  sine  earne,  apertum  est 

.  liic  recte  opponi  capitis  recentis  i.  e.  cum  came,  non  aridi 
aut  inveterati.    recentes  antem  vitioae  Bcripto  factum  eet,  nt 

■  eww's,  quod  ffeiiuiiium  erat,  corrigeretur  in  cineree,  praeBertim 
cum.  pTaecedenti  verbo  auccHiantitr  flagitari  videretur.  accea- 
Berat  fortaHfie  ut  citmis  \el  ciws  scriptum  easet,  eicut  g  ISlextr. 
"  cine  (=^  cinere)  pro  cimice.  cetenim  pluralem  non  inveni 
nno  toco  XVII  261,  sed  iusta  ac  legitima  causa  positum, 
quouiam  uuiverae  variarum  rerum  cineres,  non  unius  et  certae 
rei  ciuiB,  intelleguntur,  quamquam  ibi  qaoque  DQd  citiis  ha- 
bent.  —  ibid,  conieci  drachma  I  pro  drachmae,  eadem  correc- 
tione  XTHI  280  ecribere  malim  opera  I  ubi  pro  opera  et  ibt 
totumque  locum  diatiuguere  hoc  modo  (nam  item  semper  initio 
enuntiatimembrtvepomtur);  arhores  stercorare,  adenmidare,  item, 
vineas  —  aufficit  in  mgerum  opera  I  — ,  ubi  patiet»r  .  .  puta/re. 
's—  §  S6  nt  dnerem,  quod  U.  habent,  retineatur,  potest  praeter 
.inixtum  etiam  miseenl  (pro  miscetur)  acribi,  atructura  uon  miuua 
congmeute.  —  g  47  ex  torrentis  (Siv)  Barbaras  acite  fecerat 
torrent  ex  its,  quod  delude  vulgatura  eat,  donee  J  ex  dT  re- 
cepit  torrent,  dubitari  quidem  cum  J  iure  debet,  nam  ex  tie 
Kxtarium  Latine  dicatur,  sed  desideratur  aane  additamentam 
alifjuod,  ut  earvrn,  quod  poat  sexiarium  omitti  poterat  errors 
facillimo,  venim  res  dubia.  —  ibid,  an  turn  pro  tunc?  ' — ^  §  6S 
tipaana  d,  tisibina  VB,  itemqne  XXn  136.  XIX  ISS.  XX  46 
tipsana  vel  typsana  A:  haec  veri  vestigia  insciia  librariia  ser- 
Tata  eo  ducere  videntur,  nt  acriptura  ptisana,  olim  in  editioni- 
bua  resnans,  auctore  S  exterminata,  m  textum  revocanda  ait. 
cfr.  Fela  p.  77.  vulgari  librariomm  Italorum  pronuntiationi  bi 
pareodum  eaeet,  fieri  non  poaaet  quin  etiam  terigia,  tolomeus, 
eilotrum,  eperimentum,  sciadici,  bosphorus,  multa  alia  recipere- 
mua.  —  %  55  et  in  tussi  vetere  (VB)  quominua  pro  genuino 
'habeatur,  dicendi  genua  vis  obata,t.  —  §  69  primum  poat  al- 
Kwm  omittendi  cauaa  facilius  explicatur  quam  addendi.  con- 
tractnm  fortaese  ex  prima  otimium  eat  (cfr.  XVI  108.  V  48), 
nam  plurimum,  quod  non  raro  cum  primum  coDfueum  eat, 
minuB  conveniat.  —  g  68  rei  naturae  et  aententiarum  conti- 
suatioui  accommodatiua  eat  conficiendi  quam  conficienti,  quo- 
1  hoc  loco  refert  describi  mirabilem  naturam  inteetini,  de 
a  vi  medica  aola  agitur.  —  g  66  e  verbis,  quae  uncia  in- 
dusi,  divinando  potueria  elicere  vel  si  quis  itts  locvstae  edit, 
quamquam  atructura  accuB,  c,  iuf,  magia  arrideat.  verani  in 
&Iibua  rebus,  quae  omni  ratione  careant,  rectiua  eat  deaperaie 
quam  nullo   teatimoniorum  adiumento  e  Boli%  \\\XKfi."CMa-  -*«s*^- 


498  APPENDIX 

giia  inanem  coniecturam  i'acere.  —  §  67  reLinui  quod  v 
rmcnint;  membrimam  . .  aridam  vel,  nt  recetit  ett,  tiistam  . . 
fateorquB  magis  placere  (g  611),  aed  non  nego  ferri  posBe  qi 
II.  habent:  si  recem  sit  tosta:  cfr.  §46.-8  71  «aBi 
est  in  testimoniis  'Seren.  701'.  —  g  116  citr.  Jani 
Sf/mphvto  valde  incertum  eat  minuaqae  herbam  pre 
picis  liijuidae.  ei  Diobc.  eupor.  I  IH'J  coU.  cum  Plin,. 
lUl  comcere  lioet  cvm  spodo,  ex  eodem  I  182  coll. 
ibid.  16D  unto  plumbo,  neque  vero  negari  potest  cum  oUo  ^ 
tuiase  in  simpolo  vel  sympulo  vitiari.  Red  omnia  neque  dabi 
—  §  119  ulula  avis  eocta  in  oleo,  em  liquato  mincetur  btttjfmm 
cet.:  oleum  liquari  non  opue  est  baud  dubie,  aed  coctam  in 
oleo  aiulam,  ut  butjro  et  melli  miaceri  poBBtt.  itai^ae  vero 
propiuB  liqMotae  (Bcriptum  olim,  ut  aaepe,  li^ptaU',  domde  ac- 
coramodatum  ad  oleo  cut),  idem.  P!in.  lun.  p.  76,  13  participio 
contrita  aignifioat.  ceterum  huic  praecepto  magia  convenit  disco- 
quendi  vetbum,  iamque  conieceram  uhila  discocta  —  avem  ease 
ululam  legentea  si  neaeiebant,  ex  X  31  discere  potuenmt 
cum  vidi  apud  FUn.  iun,  re  vera  exatare  banc  lectionem. 
quia  vocem  avis  neceBBariani  esse  arbitretur,  praeferat 
^dia^octu,  —  ibid,  pauto  poet  et  auto  elephajUiit^n  meml 
rum  neium  efficit  baud  ita  Plinianum.  vereor  ne  et  fid  ._ 
Bit  e  geminate  el,  ut  in  cod.  B  XXXJII  80.  81  (cfr.  ibi  nots] 
ante  eleetrum.  —  §  124  quod  «  acripeerunt  quae  fimum  an- 
seritMm,  maxime  Bpecioaum  videtur,  etei  liceat  Buspicari  fuisae 
»euum  vel  ouuni  (ut  S  131  e  Sereno),  —  §  183  praemisaia  qui- 
dam  .  .  difcoetmt  viperavt  male  continuatur  oratio;  eiapectes 
hae  .  .  iftimtw.  nuUo  omiBsioniB  vestigio  et  iuaemerunt  v  poat 
oBiibus;  minuH  inprobabila  ait  psHotri  <^que^  uice. 


Volumine  boc  iam  tjpis  expreBeo  conscriptaque  appendice 
(kal,  Oct.  a.  189iS)  ad  me  perlata  est  diasertatio  HostochiensiB, 
qua  Jo.  Eeeae  expoauit,  ''quo  modo  Berenua  Sammonicus  a 
medicina  Pliniana  ipaoque  Piinio  pendeat'.  quam  percuTreTfl 
ealtem  ita  licuit,  ut  bic  aubicere  poBsim  eoB  loooe,  qui  me 
proeterieriut,  Btellula  appicta  its,  quorum  congruentia  panim 
certa  Bit: 

Plin.  yxm  7  eitr.  =  8eren.  1068  [  117  —  627  |  126  =  831  I 
Ul  =>  6il8.  XXIV  38  extr.  >=  1090  |  48  ^  BIT  |  62  =  338  Bqq.  | 
65  =  84  I  78  =  1085  |  86  =  1081.  'XXV  39  =  61S  \  MOt 
=  841J  '127  =  1072  I  160  =  989.  XXVI  l«l  —  616  aqq. 
•XXVIII  87  =  166  I  137  =  1061  |  138  =  343  |  '160  =  888  I 
152  =  872  I  '190  =  1084.  XXIX  S3  =  1046  |  78  =  84L 
XSX  34  =  1018. 

i'ttuciorea  sunt  <^aam  ^BLtatum,  nam  ^ui  onmi  studio  » 
unaiD  et  aogaaUt  fini^ua  uic\u&am.  a<-.'e^-c&^it:(iL  SiUAtoie  ubi  J 


jOBuerit,   eum   acutius   videre  et  pli 
editorem    permnltis    quaestionibas    aliis    simul 
districtam.     neque   vero   desunt  loci,   quos   ego 
deamque  praetermiasoB  ab  auctore  illo  diligentdsainio. 


Ultimi  folii  inanitaa  ut  utiliter  eipleatw,  ad  locos  aliquot 
«  tertio  volumine  retractandos  brenssiina  adnotatione  signifi- 
cabo  ea,  quae  nimc  arbittor  probari  aut  certe  commeDdari  posse. 

XVI  §  2  aetemara  remm  naturae  controvewiam  dubiamque 
terrae  aic  an  partem  matiBr  sit  II. v.  sic,  in  tali  usw  Plinio 
familiare,  aaepe  eu«^  Bit  eon/vsum  est.  —  §17  etiamnum  cum 
«.a.2>  ipro  -nunc  11),  Hem  §  50.  67;  etianmunc  g  2S»  cum  SS 
{pro  -num  r).  — ■  §  VO  on  ipsa  yero  arbor  in,  topiario  opere?  — 
§  06  et  Bont  tristes  quaeque  uon  aentiant  gaudia,  ut  Heleatar 
qnaedam  incertae  fidei.  —  ib.  an  fioi  neque  caprifici?  —  g  102 
eerotina  quaedam  germinatu  videtwr  ferri  posse,  ^g  124  nuUis 
fipacitas  brevior  nee  auferens  solem;  nulli  Eca.iS,  aufemnt 
efr.  gtatim  infra  eicipiena.  —  g  178  comidarum  o6  litteras 
jtrobabilitts  guam  corrudae  (-dainH,«).  —  g288  an  in  Caphyaeo 
Arcadiae  luco? 

XVn  §  12  hieraea  quidem  aquiloniaa  esse;  cfr.  hiemes 
lerenaa  (§  13).  —  §  44  inpendii  .  .  .  dimidio  roinoria,  id  sit 
genet,  gmlit.  cfr.  XVI  175.  Xm  1S2.  TfYXnT  74.  XVIH  258, 
261.  —  §  81  ita  ut  aJtitudini  semipes  detrahatur:  in  poet  ut 
« tUttogr.  ortum.  (cfr.  XTfl  99),  —  §  90  constrictae  quidem.  nl- 
liuB  noriam  ease  cwm  DE'.  —  §117  ab  aequinoctio  antumni. 
—  §  128  an  <[in^  Italia  qoidam  nunc  vera  maxime  seri  (so,  in- 
tent)? —  §  t%Oextr.  ad  imum  articulum,  ut  ei  ipai  parcatur: 
Ui  ipai  llv.  —  %  222  eartr.  siecitatium  cum  S.  —  §  254ftrir. 
*  eaedem,  dum  frondere  iucipiunt? 

XVDI  §  3  tm  atqui  cum  arbore  eiaouant?  —  §  21  colique 
<licitur  uel  ipso  honore  ita  absumpto:  et  ijn-o  uel)  E.  ut  r; 
ita  comtptum  in  it,  detnde  in  if  (hif).  —  ib.  indignata  (d) 
eomtaendalwT  loco  XXHI  1  et  probabiliore  iriendi  origine.  —  §29 
idguoB  (contra  F'  suspeeiae  j^fet),  item  XIX  ISO  riguia  (contra  fl), 
-Mam  riguns  PUnius  saepissi'me,  irri^us  numquam  usurpavit 
€itme  adeo  XVlil  213  in  verbis  Cattmianis  rigua  pro  inngiua 
auhstituit:  V  70,  «W  olim  irriguam  vulgabatur,  a  S  e  U.  correc- 
ttmt  egt,  V  28  vero  aquarum  [injrigua  sponte  se  offert.  —  g  87 
eongeBi»  (-itu  U.v)  ac.  miliens  centena  milia.  —  §89  summum 
(fieHto  qae  B'),  item  §  44  ntiliHaimum  (delete  que  F'):  luyn- 
deton  stilo  Plinii  tnagis  convenit.  ib.  §  44  ut  diligant  vicini 
ie.  causas  (uicinia  E,  in  quo  vestigium  veri).  —  §  78  qno- 
oumqne  autem  genere  praeparatia  ricenis  hordei  libria.  — 
{9S  invecta  ozjzae  cum  v.a.D  (-ctae  oryza  II.  mtUaiis  lermi- 
"'■'     "  -  1 104  aieut  et  validiora  , .  .  'gtw^ssfo:^  t^^y^ 


salabritus  (i. 
versus  poetac 

n  95.    XXIV  139  e^rtT.    XX5  lOi),   ; 
neriptttTtte  varktate:  aunui  is  D'SF.  : 
on  eicuMig  sic  tuuicia?  (in  II.   inde  v).  —  $113  I 
plei  nsua  onmi  quadripediun  generi,  praecipne  ^tn 
homo  not*  est  quadripedum  generis;  praetata  l' 
X^^l  03.  —  §  ISO  gie  distingaendum:  trimestred 
numque.  ^-  S  181  exir.  cum  (F'd)  suspectum  <l.,. 
polea  liimiil  inaretui,  —  §  18ft  gaapicor  praeataat.  a 
etiam  inpoBitum.  —   §  154  commune  ,  ,  vitdam  ad 
euin  Et*.  ^  g  157  remedia  eorum  (ee.  morborum),  J 
.  .  ,  qui  vero  (ecripta  olim  que,  deinde  quae),  — 
ae  herbae  evinoant:   cfr.  §  147.  186.  —  §  IM  0 
eoHdem   campos?    (etium  iTS.    etsdent  r). 
sataa  mok  v.a.H  {pro  -tur  II.,  mendo  fre^ 
§  194  ager  bi  non  <eBt>  stercoratus.  —  §  5 
.  .  proventumque  eorum  (quorum  FEV  —  %  211  J 
(■tos  et  (/.),  —  §  215  an  usque  <ad>  Atho?  —  8  » 
nae  fore  (sc.  glaudem)  pro  poenitere?  —  §  SU  « 
iquaudo   .  .    praebent,    ac   non   in  noviasimifl  ^ 
g'  26^    noD   rursuB  urbanarum   ^viUaticarum^que  « 
g  27S  an  ex  pluvio  vergiliarum  ortu  (future  UM^ 
gregibuB  (D*  pro  grecibue,  mendo  crebro)  commeM  ' 
I  53,  2.  —  g  888  extr.  umescena  ut  (cd  ceu)  r 
Sv.a.G.  80  FO.  —  §  Shi  sic  distingumdum: 
que  si  steUarum  .  .  imbrem.  —  g  853  gie  eoiu 
turn  Duntii  sentiuntur,  pluviae  autem  in  lacemia  | 
fiamica,  ventorum  et  lumina  (sc.  nnntii  aentdiinto 
pulmones  —  portendunt  twicis  rofundis  ineludertda  % 
netU  ad  finem  post  fatetur.    ib.  inflatumque  (n)  i 
ej;  flatumqne  (tl.)   aptius  fit   elatumque  altiua  ( 
g  862  serenum  (m)  diem  delendwn  est  Kt  e 
fnentum.   proxime  ante  fortasse  corvi  quoqne  (sc.  bi 
XIX  §  5  ON  Q  teUure  attolli?  certe  X  1  neeem 
attolluntur.   efr.  CFWMUlleT  p.  19.  —  ih.  forttme  b: 
cia  per  ventum  ire  (m.  linum).  —  S  84  dein  [dM 
fimttmque  et  terra  (aperia  dittogr.). 


G  R  B  A  T  A 
0  scribe  anni  pro  annia. 
not.  deest  die  H.v. 
S  nol.  scribe  incboat  dl  (pi 


le  eonstitmim 


XVni  207  p.  200,  ' 
XTm  aao  p.  204, : 

xvin  271  p.  ais, ;