Skip to main content

Full text of "Das Pflanzenreich. Regni vegetabilis conspectus. Im Auftrage der Königl. preuss. Akademie der Wissenschaften hrgs. von A. Engler"

See other formats


i    f 


/  7$\ 


Das 


Pflanzenreich. 

Regni  vegetabilis  conspectus. 

Im  Auftrage  der  Königl.  preuss.  Akademie  der  "Wissenschaften 

herausgegeben  von 

A.  Engler. 


IV.  9. 


Pandanaceae 


mit  193  Einzelbildern  in  22  Figuren,  darunter  4  Vollbilder, 


/f 


O.  Warburg.  vt 


?^ 


v 


Ausgegeben  am  21.  December  1900. 


(X  X? 


% 


Leipzig 

Verlag  von  Wilhelm  Engelmann 

1900. 


0 


0 


\!*WU 


f 


He.fl-  3 


Pandanaceae 

von 

0.  Warburg. 

(Gedruckt  im  August  11)00.) 

(Pandaneae  R.  Bi\  Prodi*.  Fl.  Nov.  Hol!.  (1  81  0)  340  ;  ed.  2.  (l  827)  1  96.  —  Pandanaceae 
Lindl.  Nat.  Syst.  ed.  2.  (1836)  361  ;  Veget.  Kingd.  (1847)  130  (ordo  Aralium ,  subordo 
Pandaneae).  —  Pandanoideae  Brongn.   Enum.  gen.  (1843)  14  (class.  Monocotyledonear., 

famil.  Pandaneae.)) 

Wichtigste  Litteratur:  A.  Du  Petit-Thouars,  Extrait  d'un  Memoire  sur  les  especes 
de  Pandanus,  observees  aux  iles  de  France,  de  Bourbon  et  de  Madagascar,  in  Nouv.  Bull.  Soc. 
philom.  Paris  I.  (1807—1809)  180  —  187.  —  R.  Brown,  Prodr.  Fl.  Nov.  Holl.  (1810) 
340.  —  Endlicher,  Gen.  I.  (1837)  242.  —  M.  Gaudichaud,  Botan.  du  voyage  aut.  du 
monde  sur  la  Bonite  ,  Atlas  (icon.  tantum  sine  descript.)  (1843).  —  S.  Kurz,  Revision  of 
Indian  Screwpines  in  Journ.  of  Bot.  V.  (1867)  93  — 106;  in  Journ.  As.  Soc.  Bengal. 
XXXVIII.  (1869)  II.  3.  145—151;  Bemerkungen  über  die  Arten  von  Pandanus  in  Flora 
LH.  (1869)  449 — 455.  —  A.  Brongniart,  Pandanees  de  la  Nouvelle  Caledonie  in  Ann. 
sc.  nat.  6.  ser.  I.  (1876)  262 — 293.  —  II.  Graf  zu  Solms-Laubach  in  Engl.  u.  Prantl, 
Pflzfam.  II.  1.  (1887)  186.  —  Baillon,  Hist.  pl.  XIII.  (1895)  406—415. 

Morphologie  und  Entwicklungsgeschichte:  H.  Graf  zu  Solms-Laubach, 
Über  den  Bau  von  Blüte  und  Frucht  in  der  Familie  der  P.  in  Bot.  Zeitg.  (1878)  321  —  331, 
337—350,  353  —  359.  —  K.  Schumann,  Morphologische  Studien  I.  (1  892)  6—7,  27—30, 
43  —  47,  II.  (1899)  228  —  234;  die  Verzweigung  der  Pandanaceen  in  Engler's  Bot.  Jahrb. 
XXIII.  (1897)  559  —  572.  —  S.  Schwendener,  Zur  Kenntnis  der  Blattstellungen  in  ge- 
wundenen Zeilen  in  Sitzber.  Akad.  Berlin  XXXVIII.  (1894)  963—971  ;  Die  Schumann'schen 
Einwände  gegen  meine  Theorie  der  Blattstellungen  in  Sitzber.  Akad.  Berlin  L.  (1899)  897 
— 89  8.  —  O.  Stapf,  On  the  structure  of  the  female  flower  and  fruit  of  Sararanga  sinuosa 
Hemsl.  in  Journ.  Linn.  Soc.  XXXII.  (1896)  479  —  488. 

Anatomie:  Meyen,  Phytotomie  Taf.  VIII  und  Erklärung  (1  83 0)  331  (Blatt).  — 
Nägeli,  Beitr.  wissensch.  Bot.  I.  (1858)  30  —  33  (Wurzel).  —  VanTieghem,  Recherches 
sur  la  structure  des  Aroidees  in  Ann.  sc.  nat.  5.  ser.  VI.  (l  866)  195 — 199;  Recherches  sur 
la  Symmetrie  de  structure  des  plantes  vasculaires  in  Ann.  sc.  nat.  5.  ser.  XIII.  (1870 — 71 ) 
156—158.  —  De  Bary,  Vergl.  Anatomie  der  Vegetationsorgane  (1877)  a.  v.  O.  — 
G.  Gillain,  Beiträge  zur  Anatomie  der  Palmen-  und  Pandanaceen-Wurzeln  in  Bot.  Gen- 
tralbl.  LXXXIII.  (190 0)  337,  369,  401  (konnte  nicht  mehr  berücksichtigt  werden). 

Character.  Flor  es  abortu  unisexuales,  masculi  perigonio  destituti  vel  (in  genere 
Sararanga  tantum)  perigonio  rudimentario  instructi.  Stamina  pauca  — oo  in  axi  spicate 
vel  umbellate  disposita  vel  (in  genere  Sararanga)  basi  floris  inserta,  filamenta  vulgo  fili- 
formia  brevia  vel  longa,  antherae  biloculares  tetrathecae  rima  longitudinali  dehiscentes 
ovatae  usque  lineares,  interdum  apice  apiculatae  raro  appendiculatae ,  pollen  tetraedricum 
vel  subglobosum  extus  saepe  verruculosum;  ovarium  nulluni  vel  (in  genere  Freycinetia) 
interdum  rudimentarium  exstans.  Flor  es  feminei  perigonio  destituti  vel  (in  genere  Sara- 
ranga tantum)  basi  perigonio  rudimentario  instructi,  staminodia  vulgo  nulla  (in  genere 
Freycinetia  interdum ,  in  genere  Pandano  rarissime  adsunt).  Ovarium  ex  1 — oo  car- 
pidiis  compositum,  \ — oo-  (in  genere  Sararanga  usque  80-)  loculare,  loculis  irregulariter  vel 
annulose  vel  biserialiter  dispositis,  carpidia  aut  (in  genere  Pandano)  clausa  et  tum  inter  se 

A.  Engler,  Das  Pflanzenreich.  IV.  !J.  \ 


2  0.  Warburg.  —  Pandanaceae. 

omnino  vel  alte  connata  aut  (in  genere  Freycinetia)  marginibus  inter  se  connata ,  ovula  in 
loculis  lateraliter  affixa  singula  vel  (in  genere  Freycinetia)  in  placentis  lateralibus  multa, 
ascendentia  anatropa,  epitropa,  rhaphe  crassa  instructa,  in  genere  Freycinetia  longe,  in 
genere  Pandano  et  Sararanga  breviter  funiculata.  Stili  vulgo  nulli  rarius  spiniformes 
vel  conici  vel  furcati  vel  dentiformes;  stigmata  tot  quot  carpidia,  ovarii  apici  appressa  vel 
plus  minus  erecta,  vulgo  reniformia  vel  hippocrepiformia,  rarius  linearia  vel  oblonga  vel 
biloba  vel  furcata.  Fructus  drupaceus  (in  Pandano,  Sararanga)  vel  baccatus  (in  Frey- 
cinetia), drupa  pyrenam  1  — oo  locularem,  in  Sararanga  pyrenas  multas  includens,  mesocarpio 
in  Pandano  in  parte  superiore  medulloso  et  plus  minus  fibroso,  in  parte  inferiore  sueculento, 
in  genere  Sararanga  omnino  sueculento  fibroso;  bacca  Freycinetiae  pulpa  molli  impleta 
interdum  ad  apicem  lignosa  polysperma.  Semen  in  drupa  testa  tenui,  in  bacca  testa 
crustacea  instruetum,  endospermium  copiosum  oleosum,  embryo  minimus  basalis,  cotyle- 
don  pro  rata  magnus,  radicula  basi  seminis  apposita  minima,  plumula  in  sulco  obliquo 
laterali  oeculta. 

Arbores  vel  frutices  saepe  scandentes  dioeci.  Radices  primariae  vulgo  evanidae, 
truneus  radices  accessorias  emittens  et  saepe  pluries  furcatus.  Folia  simplicia  vulgo  lanceo- 
lata  vel  linearia  haud  petiolata  basi  vaginantia  vernatione  sese  amplectentia  et  matura 
[Sararanga  excepla)  spiraliter  tristiche  disposita,  lamina  longitudinaliter  nervosa  et  1 — 3- 
plo  plicata  vulgo  in  margine  et  costa  spinosa.  Inflorescentia  aut  simpliciter  spicata  vel 
subcapitata  aut  composita  et  tum  spicata,  racemosa  vel  paniculata,  vulgo  bracteis  saepe 
spathiformibus  et  coloratis  circumdata,  flores  (Sararanga  excepta)  sessiles,  vulgo  arete  con- 
ferti,  in  inflorescentiis  q*  saepe  inter  se  haud  distinete  discernendi. 

Vegetationsorgane.  Die  äußere  Tracht  der  P.  ist  infolge  der  gleichförmigen 
Anordnung  und  der  wenig  Raum  für  größere  Mannigfaltigkeit  lassenden  Form  der  Blätter 
eine  relativ  einheitliche,  und  die  Zusammengehörigkeit  ist  bei  sämtlichen  bisher  bekannten 
Gliedern  dieser  Familie  schon  nach  den  vegetativen  Charakteren  auf  den  ersten  Blick  er- 
kennbar. Die  einzigen  größeren  Contraste  beruhen  darauf,  dass  die  Gattungen  Pandanus 
und  Sararanga  aus  strauchigen  oder  baumartigen  Formen  bestehen,  während  die  Arten  der 
Gattung  Freycinetia  zu  den  Wurzelkletterern  gehören. 

Die  Blätter  fast  sämtlicher  Arten  der  P  sind  ausgezeichnet  durch  lanzettliche  oder 
lineale  Form.  Bei  Pandanus  und  Sararanga  stehen  die  Blätter  deutlich  schopfartig 
am  Ende  der  Zweige,  bei  Freycinetia  bedecken  sie  oft  größere  Strecken  der  Äste.  Alle  diese 
Gharactere  kommen  aber  auch  sonst  bei  Monocotylen  vor,  namentlich  bei  Liliaceae ,  Bro- 
meliaceae  und  Velloziaceae,  und  wenn  Acosta  den  Pandanus  als  Ananas  bravo, 
J.  Bauhin  ihn  als  Ananas  sylvestris  bezeichnet,  so  mag  der  Name  ebensowohl  der 
habituellen  Ähnlichkeit  der  vegetativen  Charaktere  als  der  des  Fruchtstandes  entnommen  sein. 

In  den  meisten  Fällen  sind  die  Blätter  am  Rande ,  vielfach  auch  auf  der  Rückseite  der 
Mittelrippe  mit  dicht  oder  weiter  stehenden  bald  dünnen  bald  kräftigen  Zähnen  bewaffnet; 
die  Randzähne  sind  mehr  oder  weniger  nach  vorn  gerichtet,  die  Zähne  der  Mittelrippe  sind 
bei  großen  Pandanus- Arten  zuweilen  rückwärts  gekrümmt.  Manchmal  trägt  nur  die 
Spitze  der  Blätter  Zähne,  bei  einigen  Kulturformen,  sowie  bei  den  Hochblättern  vieler  Arten 
fehlen  auch  diese ,  zuweilen  laufen  die  Blätter  in  eine  dreikantige  mit  drei  Zahnreihen  be- 
setzte kurz  flagellenartige  Spitze  aus.  Die  Färbung  der  Zähne  ist  zwar  meist  grünlich,  doch 
zeichnen  sich  manche  Arten  durch  rote ,  schwärzliche  oder  weißliche  Blattzähne  aus ;  bei 
Pandanus  utilis  und  manchen  anderen  Arten  der  ostafrikanischen  Inseln  ist  auch  der  Blatt- 
rand rötlich. 

Die  Breite  der  Blätter  wechselt  sehr,  es  giebt  Arten  mit  grasähnlichen  und  andere  mit 
mehr  als  handbreiten  Blättern.  Die  durch  die  Knospenlage  entstandene  Mittel faltung 
erhält  sich  auch  bei  den  erwachsenen  Blättern ;  häufig  ist  auch  in  der  Mitte  jeder  Hälfte 
eine  flache  unscharfe  gleichfalls  von  der  Knospenlage  herrührende,  d.  h.  durch  die  Ein- 
biegung der  Mittelpartien  der  Pyramidenflächen  entstandene  Einbuchtung  vorhanden,  so  dass 
das  Blatt  zuweilen  auf  dem  Querschnitt  eine  M-förmige  Figur  zeigt.  Manche  Kulturformen 
besitzen   bleiche   oder   gebänderte  Blätter,   bei   den  Hochblättern  findet  sich  sogar  häufig 


0.  Warburg.  —  Pandanaceae.  3 

bleiche,  oft  auch  rötliche  bis  violette  Färbung.  Der  scheidige  Basalteil  unterscheidet  sich 
meist  gar  nicht  von  der  Blattspreite  und  geht  unmerklich  in  dieselbe  über,  bei  manchen 
Fr  ryeinetia- Arten  sind  freilich  die  Seitenteile  der  Scheide  dünn  und  vergänglich,  so  dass 
die  erwachsenen  Blätter  nahe  der  Basis  verschmälert  erscheinen ;  bei  einzelnen  Pandanus- 
Arten  ist  der  Scheidenteil  des  Blattes  schön  rot  gefärbt. 

Besonders  charakteristisch  ist  die  nur  bei  Sararanga  durch  4  Gradzeilen,  sowie  bei 
einer  Kultur- Varietät  von  Pandanus  utilis,  der  var.  flabelliformis  durch  2  Gradzeilen  ersetzte 
deutlich  schraubige  Anordnung  der  Blätter,  die  den  Pandanus- Arten  den  Namen 
Schraubenbftume  oder  Schraubenpalmen  verschafft  hat.  Die  Blätter  stehen  in 
drei  gewundenen  Längszeilen,  deren  Divergenzen  zwischen  1  22  und  1  28°  zu  liegen  scheinen. 
Es  mag  hierbei  bemerkt  werden,  dass  infolge  der  Persistenz  der  Achselknospen  bis  ins 
höchste  Alter  des  Pandanusbaumes  die  Grundspirale  sich  in  den  meisten  Fällen  mit  der 
größten  Leichtigkeit  ablesen  lässt;  bei  manchen  Arten,  z.  B.  bei  P.  utilis7  sind  die  Knospen 
freilich  überaus  klein,  während  sie  bei  Freycinetia  sogar  meistens  kaum  sichtbar  sind. 

Verf.  fand  an  dem  8  cm -dicken  Stamm  von  P.  furcatus  Divergenzen  von  122°  20'. 
Alex.  Braun  konstatiert  an  großen  Pandanus-Bäiumen  Divergenzen  von  u/-i5l  13/38,  14/45j 
entsprechend  123°  26',  123"  9',  122"  55';  K.  Schumann  fand  an  armdicken  Exempla- 
ren Divergenzen  von  1233/4°  Dls  123:i/7°  5  Verf.  fand  an  5  cm  dicken  Ästen  von  Pandanus 
sylvestris  Bory  Divergenzen  von  20/5S  =  124°  8';  Schwendend'  an  zolldicken  Ästen 
von  Pandanus  utilis  solche  von  7/20  =  126°;  die  dünnen  Sprosse  von  Pandanus  \iyg- 
maeus  und  Veitckii  zeigen  nach  Schwendend*  Divergenzen  von  126  — 128°.  Man 
sieht  also,  dass  die  Spirale  bei  dickstämmigen  Arten  im  allgemeinen  eine  steilere  ist,  als 
bei  dünnstämmigen.  Dass  dies  aber  nicht  immer  zutrifft,  sieht  man  z.  B.  an  der  relativ 
dünnstämmigen  Freycinetia  insignis,  die  so  steile  Spiralen  zeigt,  dass  man  kaum  den 
Divergenzwinkel  feststellen  kann,  da  er  nur  wenig  größer  ist  als  120°. 

Ganz  anders  verhalten  sich  nun  anscheinend  die  jungen  noch  in  der  Knospenlage  be- 
findlichen Blätter ;  sie  liegen ,  wenn  man  sie  auf  dem  Querschnitt  betrachtet ,  zweifellos  in 
drei  radialen  Gradzeilen  von  120°  oder  wenigstens  annähernd,  indem  bei  dünnästigen  Arten 
Divergenzen  von  121  — 122°  vorkommen.  Die  Ursache  dieses  verschiedenen  Verhaltens 
junger  und  alter  Blätter  erklärt  Sc  hw  enden  er  dadurch,  dass  hier  in  der  Entwickelung 
des  Sprosses  aus  mechanischen  Ursachen  eintretende  Torsionen  Divergenzänderungen  der 
Blätter  bewirken ,  und  zwar  nimmt  er  an ,  dass  die  Divergenzwinkel  sich  erst  bis  zu  einem 
Maximum  vergrößern,  um  dann  wieder  etwas  abzunehmen.  K.  Schumann  sucht  hingegen 
durch  Messungen  an  den  jüngsten  Blattanlagen  zu  beweisen,  dass  dieselben  schon  von  An- 
fang an  die  später  auch  äußerlich  sichtbaren  höheren  Divergenzwinkel  zeigen  ;  die  auf  dem 
Querschnitt  der  jungen,  noch  in  einander  geschachtelten  Blätter  sichtbaren  Radialzeilen 
kommen  nach  ihm  dadurch  zustande,  dass  die  jüngsten  Blätter  successive  in  eine  durch 
die  schon  etwas  älteren  Blätter  gebildete  Hohlpyramide  hinein  wachsen ,  sich  als  weichere 
Organe  derselben  von  innen  anschmiegen  und  dadurch  oberhalb  ihrer  Ansatzstelle  eine  ge- 
ringe seitliche  Verschiebung  erleiden  müssen,  die  erst  dann  wieder  rückgängig  gemacht 
wird,  wenn  die  Blätter  auseinander  biegen,  da  sie  erst  dann  die  Möglichkeit  erlangen, 
ihre  normale  durch  die  Insertion  bestimmte  Lage  anzunehmen.  Es  ist  praktisch  überaus 
schwierig,  zur  Sicherheit  in  Bezug  auf  diese  für  die  Blattstellungstheorie  recht  wichtige 
Frage  zu  gelangen.  Bei  den  breiten  Vegetationsscheiteln  mancher  dickästigen  Arten 
sind  die  Divergenzwinkel  auch  später  nur  wenig  über  120°,  bei  den  kleinen  Scheiteln 
dünnästiger  Arten  ist  es  schwer,  den  Mittelpunkt  der  Ansatzstellen  der  jüngsten  Blätter 
genau  festzustellen;  die  besten  Merkmale,  die  Achselknospen,  sind  nämlich  an  den  alier- 
jüngsten  Anlagen  noch  nicht  ausgebildet.  Die  Querschnittsmethode  Schwendener's  ver- 
mag jedenfalls  die  Frage  nicht  zum  Abschluss  zu  bringen,  da  man  sich  über  die  Ansatz- 
stellen der  inneren  Blätter  erst  durch  Herauspräparierung  derselben  vergewissern  kann. 
Als  das  geeignetste  Material  zur  Untersuchung  erwies  sich  der  Stammscheitel  von  P.  utilis, 
da  derselbe  einerseits  genügend  breit  ist,  um  ohne  Schwierigkeiten  den  Mittelpunkt  der 
Ansatzstelle  der  einzelnen  Blätter  vor  der  Fortnahme  derselben  durch  einen  kleinen  Ein- 
schnitt in  den  Scheitel  zu  markieren,  und  andererseits  die  Grundspirale  bei  dieser  Art  recht 


4  0.  Warburg.  —  Pandanaceae. 

beträchtliche  Divergenzen  aufweist.  Fällt  schon  beim  Fortpräparieren  der  einzelnen  Blätter 
der  Pyramide  (auch  der  innersten  Blattanlagen)  auf,  dass  die  Mittellinie  jedes  einzelnen 
Blattes  nahe  der  Basis  eine  deutliche  Biegung  macht,  so  erkennt  man  an  den  Einschnitten 
deutlich,  dass  die  Ansatzstellen  der  Blattmitte  thatsächlich  eine  Spirale  markieren,  und  zwar 
scheinen  die  Divergenzen  denen  der  Grundspirale  der  erwachsenen  Blätter  einigermaßen  zu 
entsprechen,  so  dass  die  Annahme  einer  späteren  Torsion  nicht  nötig  zu  sein  scheint. 

Ein  anderes,  gleichfalls  sehr  auffallendes  Merkmal  ist  die  scheinbar  dichotome 
Verzweigung  der  Äste,  die  nicht  wie  bei  den  Palmen  als  seltene  Ausnahme  auftritt,  son- 
dern in  der  Art,  wie  bei  manchen  Dracaenen  und  Dumpalmen,  die  Begel  bildet.  In  den 
Achseln  sämtlicher  Blätter  (mit  Ausnahme  der  Hochblätter,  Vorblätter  und  der  allerjüngsten 
Blattanlagen)  lassen  sich  die  von  einem  zweikieligen  adossierten  Vorblatt  bedeckten  Zweig- 
knospen mit  Leichtigkeit  nachweisen  und  selbst  an  dicken  PandanussVämmen  markieren 
sie  sich  noch  deutlich,  da  sie  nicht  mit  den  Blättern  abfallen;  jedoch  gelangen  nur  ganz 
wenige  derselben  zur  Entwickelung.  Welche  Reizmomente  ihre  Entwickelung  beeinflussen, 
ist  im  einzelnen  noch  nicht  untersucht,  als  Hauptursache  des  Austreibens  derselben  fand 
ich  aber  stets  den  Abschluss  des  Wachstums  des  Hauptsprosses  infolge  der  Entwickelung 
des  endständigen  Blütenstandes  oder  infolge  von  Verletzung.  Treibt  nur  die  oberste  Achsel- 
knospe aus,  so  entsteht  ein  Sympodium,  treiben  zwei  aus,  so  entsteht  ein  Gabelspross ; 
auch  die  manchmal  bei  Pandanus  zu  beobachtende  Dreiteilung  beruht  auf  Entwickelung 
von  drei  Achselsprossen,  freilich  können  auch  zwei  schnell  hintereinander  folgende  Gabe- 
lungen die  Ursache  sein.  An  einem  großen  Exemplare  von  P.  furcatus  im  kgl.  bota- 
nischen Garten  zu  Berlin  konnte  Verf.  beobachten,  dass  beim  Absterben  des  Stammes  eine 
unten  am  Stamm  befindliche  schlafende  Knospe  austrieb ;  der  hieraus  entstandene  im  unter- 
sten Teil  fast  horizontale  Spross  bog  sich  bald  senkrecht  in  die  Höhe,  und  ihre  Vegetations- 
spitze verdickte  sich  alsbald  von  der  dünnen  Basis  zu  der  normalen  Dicke  der  betreffenden 
Art.  Bei  den  Axillarsprossen  ist  die  Richtung  der  Blattspiralen  häufig  entgegengesetzt  wie 
bei  den  Hauptsprossen,  aber  auch  wo  das  nicht  der  Fall  ist,  erleiden  die  Spiralen  eine  seit- 
liche Verschiebung,  so  dass  man  noch  an  den  ältesten  Pandanusstämmen,  da  die  Ring- 
narben und  Achselknospen  stehen  bleiben,  die  sympodiale  Bildung  erkennen  kann;  meist 
ist  sogar  auch  noch  die  Narbe  des  abgefallenen  Hauptsprossendes  deutlich  erkennbar.  Man 
wird  finden,  dass  die  meisten  Pandanusstämme  Sympodien  darstellen.  Während  der  Haupt- 
stamm der  großen  Pandanusarten  meist  nur  einen  einfachen  Spross  darstellt,  treten  an  den 
Inflorescenzen  tragenden  Zweigen  die  sympodialen  Verästelungen  sehr  häufig  auf;  z.  B.  fand 
Verf.  einen  nur  40  cm  langen  Ast  von  P.  furcatus  aus  nicht  weniger  als  6  Sprossen  zu- 
sammengesetzt, von  denen  nur  der  unterste  schraubig,  die  übrigen  fünf  gegenschraubig  an- 
geordnete Blattansätze  zeigten.  Die  Axillarsprosse  entwickeln  nach  dem  adossierten  zwei- 
kieligen yorblatt  zuerst  meist  mehrere  zweizeilig  stehende  einander  etwas  umscheidende  mit 
den  beiden  Kielen  des  adossierten  Vorblattes  in  geradzeiliger  Anordnung  befindliche  kür- 
zere Blätter,  erst  dann  kommt  ein  mit  dem  Tragblatt  des  Sprosses  gleich  gerichtetes  großes 
Blatt  zur  Entwickelung,  womit  die  spiralige  Anordnung  dann  einsetzt.  Maßgebend  für  die 
Richtung  der  Spirale  des  Axillarsprosscs  ist  nun,  auf  welcher  Seite  das  letzte  zweizeilig  ste- 
hende Blatt  gestanden  hat,  da  das  erste  Blatt  der  Spirale  natürlich  auf  der  entgegengesetzten 
Seite  Platz  finden  wird. 

Je  nach  der  Zahl  der  Verzweigungen  und  der  Lage  der  Zweige  im  Verhältnis  zu  dem 
Stamme  ist  auch  die  Tracht  der  P.  eine  verschiedene.  Bei  der  wurzelkletternden 
Gattung  Freycinetia  ist  die  Tracht  infolge  des  stets  dünnen  Stammes  natürlich  einheitlicher, 
bei  der  Gattung  Pandanus  finden  sich  aber  die  verschiedensten  Formen;  es  giebt  kleine 
stammlose  weit  verzweigte  und  manchmal  scheinbar  auf  der  Erde  hinkriechende  Arten  (z.B. 
P.  polycephalus) ,  sodann  strauchige,  mehr  oder  weniger  reich  verzweigte  Formen,  ent- 
weder niedrige  breite  Formen  [P.pygmaeus)  oder  hochstrauchige  (P.  foetidus),  die  zuweilen 
durch  die  weit  ausladenden  sich  immer  weiter  verzweigenden  und  durch  Luftwurzeln 
stützenden  Äste  einen  förmlichen  Wald  bilden  (P.  labyrintliicus) ,  schließlich  auch 
baumartige  Formen  mit  schwacher  (P.  dubius)  oder  stärkerer  (P.  furcatus)  Gabelung  oder 
mit  mehrfacher  kandelaberartiger  Verzweigung  (P.  sylvestris,  P.  tectorius),  oder  mit  säulen- 


Pflanzenreich  IV.  9. 


Zu  s.  4. 


^ 

.•''{  /  i 

^ 

1/ 

i 

ror 

|MW  •>, 

Üfe 

U/i 

f  /  ß 

l'/r™r'jl 

Ijpyfi 

WMfiJäS. 

x   > 

£  '"■ 

"*>wFVjW 

^%ss>"-~ .  • 

*;> 

tyfyfiß 

kJI 

■*n  ntttiBgro 

¥% 

MM> 

BST  " 

tSt 

ikft 

■Öfcj 

"^.•' 


Fig.  I,    Pandanus  dubius  Spreng.  (Molukken,  Insel  Batjan). 

Originalpuotographie  des  Verfassers. 


Pflanzenreich  IV.  9. 


Zu  s.  4. 


o 

o 


2    o 


it. 


0.  Warburg.  —  Pandanaceae. 


förmiger  Krone  (P.  obeliscus).  Bei  den  Arten  mit  kandelaberartiger  Verzweigung 
verschiedene  Dicke  von  Stamm,  Ästen  und  Zweigen  besonders  klar  hervor ,  z.  B. 
einem  niedrigen  P.  sylvestris  des  botanischen  Gartens  zu  Berlin  der  Stamm   1  5 


tritt  die 
hat  bei 
cm,   die 


Fig.  3.  Pandanus  furcatus  Roxb.  I  Sympodiales  Stammstück,  in  der  Mitte  der  Rest  des  Haupt- 
sprossendes, rechts  ein  Stück  Rinde  entfernt,  um  den  bogigen  Verlauf  der  äußeren  Gefäßbündel 
an  den  Verzweigungsstellen  des  Sympodiums  zu  zeigen;  links  eine  Reihe  von  persistierenden 
Ansatzstellen  der  Blattgefäßbündel;  die  Höcker  sind  schlafende  Adventivwurzelanlagen.  II  Nach 
oben  und  unten  verzweigte  Gefäßbündel  der  äußeren  Stammschichten.  III  Schematische  Zeich- 
nung, um  die*  Richtung  und  das  Eindringen  eines  Blattquerstranges  in  die  äußere  Holzschicht  zu 
verdeutlichen.  IV  Persistente  Axillarknospe  mit  adossiertem  Vorblatt  in  natürlicher  Größe  (in- 
folge nachträglichen  Wachstums),  darunter  eine  Reihe  der  persistierenden  Ansatzstellen  der  Blatt- 
gefäßbündel. V  Ausbrechen  einer  adventiven  Stützwurzel  aus  dem  Stamme,  von  oben,  die  Rinde 
ist  schon  gesprengt,  und  die  Wurzelkappe  ist  sichtbar.  VI  Längsschnitt  durch  eine  adventive 
Stützwurzel  vor  dem  Aufplatzen  der  Rinde;  die  verdickte  Borke  ist  schon  geborsten,  die  Gefäß- 
bündel der  Wurzel  dringen  in  das  Holz  des  Stammes  ein.     (Original.) 


6  0.  Warburg.  —  Pandanaceae. 

Hauptzweige  6Y2  und  die  letzten  Äste  kaum  \  y2  cm  im  Durchmesser.  Auch  die  Länge  der 
Internodien  nimmt  mit  der  Verzweigung  ab ,  z.  B.  fand  Verf.  bei  P.  furcatus  für  die  auf- 
einander folgenden  Blätter  der  Grundspirale  (drei  Internodien  entsprechend)  folgende 
Durchschnittswerte :  H  cm  im  unteren  8  cm  dicken  Stamme ,  9  cm  in  den  5  cm  dicken 
Hauptästen,  8  cm  in  den  4  cm  dicken  Ästen  dritter  Ordnung,  7  cm  in  den  3y2  cm  dicken 
Enden  derselben. 

Ein  ferneres  auffallendes  vegetatives  Merkmal  der  P.  bilden  die  bei  den  meisten  Arten 
vorhandenen  Luftwurzeln,  die  bei  Pandanus  als  Stütz  wurzeln  des  Hauptstammes  und 
der  stärkeren  Äste,  bei  Freycinetia  hingegen  als  Haftwurzeln  dienen,  auch  mehr  negativ 
heliotropisch,  resp.  hydrotropisch,  als  geotropisch  sind.  Während  die  letzteren  meist  dünn 
sind  und  selten  Fingerdicke  erreichen,  werden  die  deutlich  geotropischen  Stützwurzeln  der 
Pandanus&rten  bis  schenkeldick  und  zeichnen  sich  durch  enorme  Festigkeit  aus;  sie  dienen 
aber  auch  in  hohem  Grade  Leitungszwecken.  Zuweilen  stirbt  der  untere  Teil  des  Stammes 
ab,  und  dann  ist  die  Pflanze  in  Bezug  auf  Wasserversorgung  vollständig  auf  die  Stützwurzeln 
angewiesen.  Die  Vegetationsspitze  ist  durch  eine  derbe,  häufig  kappenförmig  aufsitzende, 
blätterig  abschilfernde  Wurzelhaube,  die  übrigen  Teile  durch  Korkschichten  gegen  Austrock- 
nung geschützt.  Meist  zeigen  die  Stützwurzeln  während  ihres  ganzen  Verlaufes  gleiche 
Dicke,  oder  sie  nehmen  auch  langsam  allmählich  an  Dicke  ab.  Vor  dem  Austreten  dersel- 
ben aus  dem  Stamme  sucht  die  Binde  des  Stammes  eine  kurze  Zeit  Schritt  zu  halten  und 
bildet  eine  dicke,  später  aber  doch  gesprengte  Borke  (Fig.  3  V — VI).  Eine  normale  Verzwei- 
gung der  Stützwurzeln  findet  oberhalb  der  Erde  nicht  statt,  doch  sind  sie  mit  einer  Menge 
deutlich  in  Längs-  und  Querzeilen  angeordneter  warzen-  oder  höckerförmiger  Nebenwurzel- 
anlagen  besät,  von  denen  bei  Verletzungen  der  Stützwurzel  einzelne  zum  Austreiben  ge- 
langen und  geotropisch  fortwachsend  dieselbe  ersetzen,  meist  aber  bedeutend  dünner  sind; 
häufig  wird  der  abgestorbene  Vegetationspunkt  einer  Wurzel  durch  eine  ganze  Gruppe  von 
Nebenwurzeln  in  gleicher  Bichtung  fortgesetzt.  Anlagen  zu  Stützwurzeln  sind  am  Stamm  und 
den  Ästen  von  Pandanus  massenhaft  vorhanden  und  schon  äußerlich  als  spitze  Höcker  eben 
oberhalb  oder  unterhalb  der  Blattansatznarben  sichtbar  (s.  Fig.  3, 1);  an  dem  Stamme  ge- 
langen sie  allseitig  zur  Entwickelung  und  streben  meist  von  dem  unteren  Teil  desselben  in 
schiefer  Bichtung,  zusammen  einen  Kegelmantel  bildend,  der  Erde  zu;  an  den  schiefen 
Ästen  entwickeln  sich  meist  nur  einige  der  an  der  Unterseite  der  Äste  befindlichen  Anlagen 
zu  Stützwurzeln,  zuweilen  treiben  aber  selbst  aus  den  letzten  Verästelungen  noch  Luftwur- 
zeln aus.  Nach  Jost  (Ein  Beitrag  zur  Kenntnis  der  Atmungsorgane  der  Pflanzen,  Bot. 
Zeitg.  XLVfiSST)  605  und  632)  finden  sich  bei  einigen  Pandanus&rien  in  Gewächshäu- 
sern auch  senkrecht  aus  der  Erde  aufsteigende  Wurzeln  mit  sog.  Pneumath  öden,  d.  h. 
lokal  begrenzten  Stellen  der  Oberfläche,  bei  denen  die  Intercellularen  des  Bindenschwamm- 
parenchyms  infolge  des  Fehlens  der  Epidermis  direkt  mit  der  Atmosphäre  in  Verbindung 
stehen,  in  gleicher  Weise  wie  Jost  es  bei  Phoenix  und  anderen  Palmen  beobachtet  hat. 
Verf.  konnte  solche  negativ  geotropische  Wurzeln  unter  den  zahlreichen  Pandaneen  des  Ber- 
liner botanischen  Gartens  nur  bei  P.  furcatus  auffinden,  und  ist  geneigt  anzunehmen,  dass 
es  sich  hierbei  wohl  um  eine  krankhafte,  vielleicht  durch  übermäßiges  Begießen  hervor- 
gerufene Erscheinung  handelt  und  nicht  um  Organe  des  normalen  Lebensvorganges. 

Anatomie.  Eine  Pfahlwurzel  fehlt  den  P.,  da  sie  früh  zu  Grunde  geht,  wie  die  Kei- 
mungsgeschichte lehrt ;  sie  wird  in  reichem  Maße  durch  Adventivwurzeln  ersetzt.  Der  Bau 
der  Wurzeln  (Fig.  4,  III  und  IV)  ist  insofern  der  typische,  als  der  axile  Gefäßbündelstrang 
von  einem  mehrschichtigen  Pericambium  und  einer  einschichtigen  etwas  verdickten  Endo- 
dermis  umgeben  ist.  Wie  bei  vielen  Palmwurzeln  finden  sich  auch  bei  Pandanus  und  Frey- 
cinetia isolierte  Faserstränge  in  dem  Parenchym  der  Innenrinde  außerhalb  der  Endo- 
dermis,  die  zuweilen  als  Grenze  gegen  die  Außenrinde  einen  fast  geschlossenen  Bing  bilden, 
ferner  auch  Luftkanäle,  die  nach  des  Verf.'s  Beobachtungen  bei  P.  sylvestris  ursprüng- 
lich schizogenen  Ursprunges  sind,  wenngleich  später  auch  die  anliegenden  Zellen  zerreißen 
und  den  Kanal  vergrößern  helfen.  Chlorophyll  ist  noch  in  tieferen  Lagen  des  Bindenparen- 
chyms   vorhanden,  ebenso   sind   Oxalatkrystalle   und  namentlich   in   dünnen  Biesenzellen 


0.  Warburg.  —  Pandanaceae.  7 

gelegene  Raphidenbündel  häufig.  Die  Rinde  ist  meist  recht  stark  ausgebildet,  so  dass  bei 
dünneren  Wurzeln  der  Durchmesser  des  Gentralstranges  oftmals  kleiner  ist  als  derjenige 
der  Rinde ,  infolge  der  Weichheit  des  Rindengewebes,  der  großen  Luftgänge  und  der  außen 
liegenden  Korklage  fühlen  sich  die  Wurzeln  meist  korkig  elastisch  an. 

Die  Gefäßbündel  sind  in  der  Peripherie  des  axilen  Cylinders  in  normaler  Weise  ange^- 
ordnet,  Gefäß-  und  Siebteile  abwechselnd;  erstere  enthalten  mehrere  radial  angeordnete 
Gefäße  und  sind  stets  von  einer  Holzfaserscheide  umhüllt,  die  oftmals  mehrere  der  Gefäß- 
teile miteinander  verbindet.  Die  Zahl  der  Gefäßbündel  dieser  peripherischen  Schicht  ist 
meist  eine  bedeutende,  de  Bary  zählte  in  15  mm  dicken  Wurzeln  je  200  Gefäß-  und 
Siebgruppen,  Nägeli  fand  in  einer  Wurzel  von  42  mm  Dicke  500  —  650  peripherische 
Stränge,  teils  mit  2  Gefäßteilen  und  1  dazwischen  liegenden  Siebteil,  teils  in  umgekehrter 
Anordnung.  Die  Zahl  der  innerhalb  dieses  peripherischen  Gefäßbündelringes  befindlichen 
Gefäßbündel  ist  gleichfalls  je  nach  der  Dicke  der  Wurzel  recht  wechselnd,  die  1 — 2  mm 
dicken  Wurzeläste  von  Pandanus  pygmaetis  besitzen  nach  de  Bary  nur  2 — 3  große  Ge- 
fäße und  ebenso  viele  Siebgruppen  innerhalb  eines  gleichförmigen  in  den  peripherischen 
Ring  sich  direkt  fortsetzenden  Fasersklerenchyms ;  in  den  kaum  4  mm  dicken,  einen  1  Y2mm 
dicken  Centralstrang  enthaltenden  Wurzeln  von  Pandanus  furcatus  zählte  Verf.  schon  ca.  40 
innere  Bündel,  und  die  1  i/2  cm  dicken  Luftwurzeln  von  Pandanus  sylvestris  besitzen  schon 
weit  über  100.  Das  Parenchym  zwischen  den  inneren  Gefäßbündeln  ist  meist  nicht  verholzt, 
im  Gegensatz  zu  dem  meist  verholzten  Parenchym  zwischen  den  peripherischen  Bündeln, 
jedoch  finden  sich  vielfach  isolierte  Faserbündel  eingebettet,  und  auch  weite  im  späteren 
Stadium  jedenfalls  lysigene  Luftkanäle  treten  auf.  Nach  Nägeli  geht  die  Sonderung  des 
Urmeristems  in  ein  ringförmiges  die  peripherischen  Bündel  bildendes  Gambium  und  innen 
befindliche  isolierte  Gambiumstränge  schon  sehr  früh  vor  sich,  und  letztere  zerfallen  bald 
wieder  in  2 — 4  Partialstränge ,  die  sich  zu  den  einzelnen  Bündeln  entwickeln,  von  denen 
die  meisten  daher  nur  wenige  Gefäße  und  keinen  Siebteil  enthalten. 

Die  Stammwurzeln  entstehen  aus  den  schon  frühzeitig  angelegten  schlafenden  Wurzel- 
höckerchen  und  wachsen  häufig  schon  sofort  aus  (z.  B.  die  untersten  Würzelchen  sofort 
nach  der  Keimung),  oft  aber  auch  erst  im  höheren  Alter  der  Pflanze.  Die  Gefäßbündel  der- 
selben durchziehen  die  äußeren  Schichten  des  Stammholzes  deutlich  erkennbar  in  schräger 
Richtung  (Fig.  3,  VI).  Die  Seitenwurzeln  entstehen  in  gewohnter  Weise  aus  dem  Pericam- 
bium,  doch  finden  die  Gefäßbündel  derselben  Anschluss  an  die  Bündel  der  Hauptachse, 
indem  sie  strahlig  divergierend  zwischen  dieselben  in  den  Holzteil  eintreten.  Die  Endoder- 
mis  zerreißt  bei  der  Bildung  von  Nebenwurzeln  bald ,  ohne  irgendwie  beträchtlich  mitzu- 
wachsen, so  dass  das  aus  Pericambium  entstehende  Gewebe  unmittelbar  das  Rindengewebe 
zu  durchbrechen  hat.  Ein  nachträgliches  Dickenwachstum  der  Wurzeln  findet  nicht  statt, 
jedoch  konnte  Verf.  an  vernarbten  Wunden  vom  Pericambium  ausgehende  Neubildungen 
beobachten,  einerseits  echtes  Gallusgewebe  mit  kurzen  breiten  Tracheiden,  andererseits  auch 
junge  Gefäßbündelanlagen,  sowie  Ersatz  der  Endodermis. 

Die  Stammanatomie  der  P.  ist  im  Gegensatz  zur  Wurzelanatomie  noch  niemals  ein- 
gehend behandelt  worden,  die  Untersuchungen  Nägeli's,vanTieghem's,  de  Bary 's 
beziehen  sich  nur  auf  einzelne  Fragen.  Verf.  hat  sich  deshalb  eingehender  mit  der  Ana- 
tomie von  Pandanus  befassen  müssen.  Die  meristematische  Vegetationsspitze  ist  relativ 
dick  und  merkwürdig  flach,  die  Verholzung  der  Spiralgefäße  beginnt  sehr  früh,  wie  Verf. 
sowohl  bei  Pandanus  furcatus  als  bei  Freycinetia  insignis  beobachtete ;  die  im  übrigen  aus 
dünnwandigen  Elementen  bestehenden  Gefäßbündel  durchziehen  in  wirrem  Durcheinander 
die  Vegetationsspitze,  und  nur  an  der  Basis  der  ineinander  geschachtelten  Blattscheiden 
bilden  sie  regelmäßige  Reihen ,  um  als  solche  in  letztere  zu  treten ;  Verästelungen  treten  in 
der  Scheitelregion  auf,  aber  nicht  sehr  zahlreich.  Manche  Gefäßbündel  ziehen  sich  von 
außen  fast  ins  Gentrum  des  Vegetationskegels,  aber  auch  dies  ohne  Regelmäßigkeit,  so  dass 
keine  Rede  davon  sein  kann,  dass  die  Blattspuren  sämtlich  zuerst  bis  in  den  innersteu  Teil 
des  Zweiges  verlaufen,  oder  gar  eine  Anordnung  zeigen ,  wie  in  dem  bekannten  Palmen- 
schema. Im  Gegenteil,  und  das  wird  auch  durch  den  fertigen  Stamm  bestätigt,  verlieren 
sich  die  meisten  Blattspuren,  nachdem  sie  wenige  der  äußeren  Gefäßbündelreihen  durch- 


8  0.  Warburg.  —  Pandanaceae. 

laufen  haben,  indem  sie  sich  an  andere  Gefäßbündel  ansetzen.  Echte  stammeigene  Bündel 
ohne  jede  Verbindung  mit  den  Blättern  dürften  freilich  trotzdem  kaum  vorhanden  sein,  da 
man  im  fertigen  Stamm  im  Verfolg  der  einzelnen  inneren  Bündel  stets  hier  und  da  Gabe- 
lungen findet,  freilich  in  viel  geringerem  Grade  als  in  den  äußeren  Partien. 

Sobald  die  Holzfaserelemente  und  Ringgefäße  gleichfalls  verholzt  sind,  erkennt  man  auf 
dem  Querschnitt  zwei  verschiedene  Zonen  von  Gefäßbündeln;  eine  periphere,  aus  wenigen 
ringförmigen  Reihen  zusammengesetzte,  deren  Bündel  nur  einen  an  der  Innenseite  liegen- 
den nach  außen  zu  von  dem  Weichbast  begrenzten  und  dann  nebst  dem  letzteren  von  einem 
starken  halbmondförmigen  Sclerenchymfaserbelag  umscheideten  Gefäßteil  aufweisen,  und  die 
bei  weitem  größere  centrale  Zone,  die  aus  bipolaren  Gefäßbündeln  besteht,  die  zwei,  seltener 
drei,  meist  diametral  entgegengesetzt  liegende  Gefäßteile  aufweisen,  beide  nach  innen  zu 
von  Weichbast  begrenzt,  und  durch  einen  starken  biconcaven  Sclerenchymfaserteil  zu  an- 
nähernder Kreisform  (im  Querschnitt)  ergänzt  (Fig.  4  I);  Freycinetia  besitzt  sogar  vielfach  mul- 
tipolare Gefäßbündel,  d.  i.  solche  mit  4 — 6  Gefäßteilen,  und  demgemäß  einen  sternförmigen 
Sclerenchymfaserteil  (Fig.  4  II).  Die  Blattspur  stränge  durchlaufen  die  Rinde  an  dem  flachen 
Scheitel  in  senkrechter,  nach  außen  gerückt  in  ziemlich  wagerechter  Richtung ,  während  sie 
nach  erfolgter  Streckung  der  Internodien  eine  schräge  Richtung  annehmen  und  später  auch 
beibehalten,  wie  man  auf  gelungenen  Längsschnitten  unschwer  erkennt;  man  sieht,  dass  sie 
diese  schräge  Richtung  auch  beim  Eindringen  in  den  Holzteil  noch  einige  Zeit  lang  fort- 
setzen, freilich  nicht  weiter  als  wenige  Gefäßbündellagen ,  worauf  sie  sich  mit  irgend  einem 
der  längslaufenden  Gefäßbündel  verbinden  (Fig.  3  III) ,  so  dass  ich  vermute,  dass  die  äuße- 
ren monopolaren  Gefäßbündel  sämtlich  nichts  weiter  sind  als  der  Basalteil  der  Blattspur- 
stränge. Die  Blattspurstränge  in  der  Rinde  bleiben  bestehen,  auch  wenn  die  Blätter  längst 
abgefallen  sind,  und  zwar  zeigen  sie  im  äußeren  Teil  der  Rinde  keinen,  im  innersten  Teile 
der  Rinde  einen  halbkreisförmigen  Relag  von  Sclerenchymfasern,  außerdem  sind  sie  vielfach 
von  Oxalatkrystalle  enthaltenden  Zellschnüren  begleitet. 

Das  zwischen  den  Gefäßbündeln  befindliche  Parenchym  verholzt  bei  Freycinetia  fast 
vollständig,  bei  Pandanus  dagegen  nur  im  äußeren  Teile,  und  auch  da  nur  unter  Belassung 
mäandrisch  angeordneter  unverholzter  Partien;  im  Inneren  der  Zweige  überwiegt  stets  das 
unverholzte  Parenchym,  das  sich  mit  der  Zeit  auch  noch  bedeutend  vermehrt,  so  dass  ältere 
Pandanusstämme  ähnlich  wie  alte  Palmen  im  Inneren  ein  weiches,  von  Gefäßbündeln  durch- 
zogenes Parenchym  besitzen,  das  nach  außen  zu  allmählich  in  einen  harten  Holzring  über- 
geht. Die  in  älteren  Stämmen  leicht  herauspräparierbaren  Gefäßbündel  des  Centralteiles 
haben  eine  fast  parallele  Lage  und  verzweigen  sich  nur  selten.  Auch  Luftkanäle  finden  sich 
häufig  im  Stammparenchym. 

Die  Rinde  besteht  aus  parenchymatischem  Gewebe  mit  eingesprengten,  Raphidenbün- 
del  enthaltenden  Riesenzellen  und  vielfach  auch  (z.  B.  Pandanus  sylvestris,  Freycinetia  in- 
signis)  mit  Faserbündeln.  Die  Außenrinde  wird  nicht  abgeworfen,  wie  man  aus  den  bis  ins 
höchste  Alter  erhalten  bleibenden  Blattnarben  mit  ihren  Gefäßbündelresten  erkennen  kann. 
Desgleichen  bleiben,  wie  wir  sahen,  auch  die  Achselknospen  mit  ihrem  adossierten  Vorblatt 
(Fig.  4  IV)  stehen,  durch  dünne,  in  der  Außenrinde  seitlich  divergierende  Gefäßbündel  ohne 
Sclerenchymbelag  mit  dem  Holzsystem  des  Zweiges  in  Verbindung  stehend. 

Sekundäres  Dickenwachstum.  Ein  Cambiumring  wie  bei  den  baumartigen 
Liliaceen  existiert  nicht,  die  vorhandenen  Gambien  der  Gefäßbündel  werden  mit  der  Verhol- 
zung aufgebraucht,  und  ein  sich  neu  bildendes  Ringcambium,  wie  bei  Dracaena,  konnte  nir- 
gends beobachtet  werden.  Trotzdem  glaubt  Verf.  beweisen  zu  können,  dass,  wenn  auch  in 
beschränktem  Maßstabe,  dennoch  auch  bei  Pandanusa,rten  ein  sekundäres  Dickenwachstum 
stattfinden  kann. 

Das  Absterben  eines  5  m  hohen,  zweimal  verzweigten  Exemplares  von  P.  furcatus  im 
botanischen  Garten  zu  Berlin  gab  Gelegenheit,  die  Frage  zu  studieren.  Es  stellte  sich  heraus, 
dass  der  untere  Querschnitt  einen  Durchmesser  von  11  cm,  der  obere  einen  von  6'/a  n" 
besaß;  die  noch  die  Blattansatznarben  tragende  Rinde  war  in  beiden  Fällen  gleich  dick,  und 
zwar  nur  etwa  \  mm  im  Durchmesser,  die  gesamte  Differenz  bezieht  sich  also  auf  den 
Holzteil.    Die  Abstände  der  persistierenden  Gefäßbündelnarben  der  Blattansätze  betrugen  in 


Eph^ 


Fig.  4.  I  Pandanus  javanieus  Hort,  (wohl  =  P.  tectorius  SoL).  Stammstück  mit  nur  \-  und  2- 
polaren  Gefäßbündeln.  II  Freycinetia  sp.  multipolares  Gefäßbündel.  Z/7  Pandanus  furcatusB.oxh. 
Sector  eines  Querschnittes  einer  Luftwurzel.  IV  derselbe,  innerer  Teil  der  Rinde  und  äußerer  Teil 
des  Holzes  einer  Luftwurzel  stärker  vergrößert.  V  derselbe,  Teil  eines  Querschnittes  durch  das  Blatt. 
VI  Pandanus  javanieus  Hort,  (wohl  =  P.  tectorius  SoL)  kleiner  Teibeines  Blattquerschnittes  stärker 
vergrößert.  (7,  II  u.  FZ  nach  v.  Tieghem,  III,  IV,  V  Original.)  G  Gefäß,  S  Siebröhren,  P  Paren- 
chym,  R  Rinde,  E  Endodermes,  Ep  Epidermis,  Ob  Gefäßbündel,  äQ  äußere  Gefäßbündel,  Qi  innere 
Gefäßbündel,  HP  Holzparenchym,  B  Bastfasern,   W  Wassergewebe,  L  Luftlücke,  D  Diaphragma. 


\  o  0.  Warburg.  —  Pandanaceae. 

dem  oberen  Querschnitt  %  mm,  in  dem  unteren  3  mm,  die  stehen  gebliebenen  Achselknospen 
nebst  adossiertem  Vorblatt  waren  in  dem  oberen  Querschnitt  9  mm,  in  dem  unteren  4  3  mm 
breit.  Alles  dies  spricht  für  nachträgliche  Verdickung.  Dass  die  Verdickung  vor  allem  durch 
Vermehrung  des  Parenchyms  im  Holze  zu  Stande  kommt,  wird  dadurch  bewiesen,  dass  die 
Gefäßbündel  des  Gentralteiles  im  Holze  im  unteren  Querschnitt  bedeutend  weiter  auseinander 
standen  als  im  oberen;  mikroskopisch  ließen  sich  auch  manche  neue  Zellteilungen  nachweisen, 
auch  erwies  sich  der  äußere  festere  Holzring  im  unteren  Querschnitt  dicker  als  im  oberen. 

Dass  aber  nicht  nur  das  Parenchym  an  der  Verdickung  beteiligt  ist,  sondern  dass  auch 
neue  Gefäßbündel  hinzukommen ,  erkennt  man  an  der  viel  größeren  Zahl  derselben  im  un- 
teren Querschnitt,  Ich  habe  in  neiden  Fällen  einen  gleichen  Sector  (von  \  8°)  auf  die  Ge- 
fäßbündel hin  unter  derLoupe  ausgezählt,  jedes  gezählte  Bündel  schwarz  markierend;  für  den 
ganzen  Umfang  berechnet  gelangte  ich  zu  3600  Bündeln  im  oberen,  und  zu  5400  im  un- 
teren Querschnitt. 

Dass  die  inneren  Partien  des  Holzes  keine  Neubildungen  von  Gefäßbündeln  aufweisen, 
erkennt  man  einerseits  auf  Querschnitten  unter  dem  Mikroskope,  andererseits  durch  Mace- 
ration,  wobei  neben  den,  wie  es  scheint,  fast  durchweg  unverzweigten  alten  und  dicken 
Gefäßbündeln  keinerlei  jugendliche  sichtbar  gemacht  werden  können;  anders  ist  es  an  der 
Peripherie  des  Holzteiles,  wo  man  fast  bei  jedem  Querschnitt  einen  oder  mehrere  junge  Ge- 
fäßbündel erkennen  kann ,  und  zwar  in  allen  Stadien  der  Entwickelung ,  im  Zustande  von 
Meristem,  im  Beginne  des  Verholzens  der  Gefäße,  mit  schon  schwach  verholztem  Faserbelag 
und  fast  fertig  ausgebildet  (Fig.  5).  Sie  finden  sich  direkt  außerhalb  der  am  meisten  peripheri- 
schen Bündel,  dringen  unten  in  den  Holzteil  ein,  und  setzen  sich  wohl  an  eines  der  äußersten 
peripherischen  Gefäßbündel  an,  wie  Verf.  daraus  schließen  möchte,  dass  einerseits  in  dem 
stark  verholzten  Parenchym  des  äußeren  Holzteiles  Neubildungen  von  Gefäßteilen  ausge- 
schlossen erscheinen,  andererseits  gerade  die  peripherischen  Bündel  im  Gegensatz  zu  den 
centralen  sehr  viel  Gabelungen  zeigen  (Fig.  3  II).  Den  oberen  Verlauf  dieser  jungen  Ge- 
fäßbündel zu  eruieren ,  ist  Verf.  auf  mikroskopischem  Wege  nicht  gelungen ;  dass  sie  nicht 
bis  zur  Vegetationsspitze  verlaufen,  erkennt  man  an  dem  Fehlen  dieser  rindenständigen  Bün- 
del in  den  jungen  Zweigen.  Von  den  Blattspursträngen  unterscheiden  sie  sich  durch  ihre 
Schutzscheiden,  ihre  vertikale  Richtung,  ihre  Menge  und  Häufigkeit  auch  an  Stellen,,  wo 
keine  Blattspuren  zu  erwarten  sind.  Für  Anschluss  an  die  oberen  peripherischen  Gefäßbün- 
del spricht  hingegen  der  Umstand ,  dass  thatsächlich  viele  der  peripherischen  Bündel  älterer 
Stämme ,  wie  man  durch  Präparation  leicht  zeigen  kann ,  sich  auch  nach  unten  zu  gabeln. 
Die  außen  neu  hinzutretenden  Gefäßbündel  sind  im  allgemeinen  etwas  kleiner  als  die  pri- 
mären, und  sie  verhelfen  hauptsächlich  den  festen  peripherischen  Holzring  verstärken.  Es 
zeigte  demnach  auch  der  untere  Querschnitt  des  Stammes  von  P.  furcatus  einen  aus  weit 
mehr  Bündelreihen  gebildeten  und  namentlich  mehr  kleine  Gefäßbündel  enthaltenden  pe- 
ripherischen Ring  als  der  obere  Querschnitt.  Diese  äußeren  im  Gegensatz  zu  den  mehr- 
poligen inneren  Gefäßbündeln  einpoligen  Bündel  werden  nach  außen  immer  etwas  kleiner 
und  stehen  oft  ziemlich  regelmäßig  in  Schrägzeilen  vor  einander ;  im  oberen  Querschnitt  des 
P.  furcatus  bestanden  diese  Zeilen  aus  3 — 4  Gliedern,  im  unteren  aus  6 — 7. 

Das  hierdurch,  wie  uns  scheint,  erwiesene  sekundäre  Dickenwachstum  durch  Apposition 
neuer  Gefäßbündel  an  der  Peripherie  des  Holzteiles  schließt  sich  offenbar  dem  sekundären 
Dickenwachstum  der  Liliaceenstämme  eng  an,  nur  dass  dort  (z.  B.  bei  Dracaena)  die  Neu- 
bildungen der  Gefäßbündel  viel  reichlicher  und  schneller  hintereinander  auftreten,  so  dass 
auch  das  zwischenliegende  Parenchymgewebe ,  um  Schritt  zu  halten,  häufiger  tangentiale 
Teilungen  eingehen  muss  und  daher  auf  dem  Querschnitt  mehr  den  Eindruck  eines  Reihen- 
meristems macht,  während  bei  Pandanus  sporadische  Teilungen  einzelner  Rindenparenchym- 
zellen  genügen,  um  die  durch  Neubildung  der  Gefäßbündel  sowie  durch  die  Dilatation  des 
Holzparenchyms  entstandenen  Verschiebungen  auszugleichen.  Im  übrigen  entstehen  die 
jungen  Gefäßbündel  auch  hier  wie  bei  manchen  Liliaceen  aus  einer  oder  wenigen  wieder 
meristematisch  gewordenen  Parenchymzellreihen. 

Was  die  biologische  Bedeutung  dieser  sekundären  Gefäßbündel  betrifft,  so  liegt  sie 
außer  der  Verstärkung  des  äußeren  Holzringes  in  der  Vermehrung  der  Leitungsbahnen;    es 


Fig.  5.  Pandanus  furcatus  Roxb.  7  Schematischer  Querschnitt  durch  die  äußersten  Gefäß- 
bündel eines  alten  Stammes,  um  die  Lage  der  neuangelegten  Gefäßbündel  zu  zeigen,  aO  alte 
Gefäßbündel,  jO  junge  Gefäßbündel,  77  Junges  Gefäßbündel  im  Querschnitt,  G  Gefäßanlage, 
S  Siebröhrenanlage,  B  Bastbelag  eines  alten  Gefäßbündels,  jB  Bastbelag  des  jungen  Gefäßbündels, 
D  Raphiden  enthaltende  Drusenzellen,  777  Junges  Gefäßbündel,  etwas  älteres  Stadium,  Beginn  der 
Verholzung,  O  Gefäße,  S  Siebröhren,  B  Bastfasern,  IV  Junges  Gefäßbündel,  noch  älteres  Stadium, 
O  Gefäße,  S  Siebröhren,  B  Bastbelag,  V  Junge  Gefäßbündelanlage  im  Längsschnitt,  um  die  Ver- 
zweigung und  das  Austreten  aus  dem  Holzteil  zu  zeigen,  Rp  Rindenparenchym,  j  Q  junges  Gefäß- 
bündel, K%  Krystallzellreihe,  B  Bast  eines  alten  Gefäßbündels.     (Original.) 


12  0.  "Warburg.  —  Pandanaecae. 

ist  ferner  auch  nicht  unwahrscheinlich,  dass  manche  der  inneren  Gefäßbündel  des  Holzteiles 
mit  der  Zeit  durch  Druck  oder  Zerrung  infolge  der  Parenchymzunahme  in  ihrer  Funktion 
geschädigt  werden;  die  Siebteile  werden  auch  im  peripherischen  Teile  stark  verdrückt,  es 
mag  auf  diese  Weise  also  ein  Ersatz  hierfür  hergestellt  werden.  Übrigens  wissen  wir  auch 
bei  den  holzigen  Liliaceen  nichts  genaues  über  den  schließlichen  Verlauf  und  die  Funktion 
der  sekundären  Bündel. 

Die  Blattanatomie  (Fig.  4  V  u.  VI)  ist  relativ  einfach.  Die  Gefäßbündel  sind  in  den 
Blättern  parallel  angeordnet,  und  zwar  ziemlich  gleichmäßig  in  Bezug  auf  Lage  und  Stärke, 
selbst  in  dem  Mittelfalz  der  Blätter  ist  das  Bündel  nicht  merklich  größer  als  die  übrigen ;  die 
leitersprossenartig  angeordneten,  in  größeren  Abständen  stehenden  Queranastomosen  sind 
bedeutend  schwächer.  Die  ungefähr  in  der  Mittelschicht  der  Blätter  liegenden  seitlich  abge- 
platteten Gefäßbündel  haben  collateralen  Bau  und  sind  von  starken  Sclerenchymfaser- 
strängen  bedeckt ;  die  Gefäße  stehen  in  einfachen  Reihen,  die  mit  engen  Tracheen  beginnen 
und  mit  einem  oder  wenigen  großlumigen  Gefäßen  abschließen.  In  den  jüngeren  Gefäß- 
bündeln sind  die  Siebteile  deutlich,  später  finden  sich  nur  einzelne  Reste  neben  den  starken 
Fasersträngen ,  die  offenbar  durch  ihre  Entwickelung  den  zarten  Siebteil  zusammendrücken 
und  unkenntlich  machen.  Mit  den  Gefäßbündeln  alternierend  findet  man  große  und  breite 
Luftgänge,  später  jedenfalls  lysigenen  Ursprunges,  die  nur  selten  von  Diaphragmen  durch- 
setzt sind,  welche  aus  sternförmigen,  weite  Lacunen  zwischen  sich  lassenden  Zellen  bestehen. 
Im  Blattparenchym  zerstreut,  manchmal  mehr  nahe  der  Epidermis,  manchmal  im  ganzen 
Parenchym  unregelmäßig  zersprengt,  finden  sich  Sclerenchymfaserstränge ,  und  diese  sind 
es,  welche  den  Blättern  die  Festigkeit  verleihen  und  ihre  vielfache  Verwertung  bedingen.  Un- 
ter der  Epidermis  besitzen  die  Blätter  oftmals  ein  chlorophylloses  Hypoderm,  das  bei  den 
meisten  Pandanusart&n  nur  aus  \  oder  2  Schichten  der  Form  nach  wenig  markierter  Zel- 
len besteht,  während  es  bei  Freycinctia&rten  stark  entwickelt  ist,  so  dass  z.  B.  bei  F.  in- 
signis  das  chlorophyllhaltige  Parenchym  auf  die  unmittelbare  Umgebung  der  Lufträume  und 
die  Bastfaserbündel  auf  die  Unterseite  der  Epidermis  beschränkt  bleiben. 

Blütenverhältnisse.  Die  Blütenstände  sind  bei  den  P.  stets  endständig  und  mehr 
oder  weniger  deutlich  gestielt.  Die  Hauptachse  trägt  eine  wechselnde  Anzahl  von  Hochblät- 
tern, welche  (wenigstens  bei  dem  vom  Verf.  im  ganz  jungen  Entwickelungszustande  unter- 
suchten q?  Blütenstande  von  Pandanus  furcatus)  in  drei  Gradzeilen  an  der  durch  die 
Knospenpyramide  dreikantigen  Achse  stehen.  Die  unteren  Hochblätter  unterscheiden  sich 
oft  wenig  von  den  Laubblättern,  nur  dass  sie  kürzer  und  breiter  sowie  meist  weniger  be- 
stachelt sind,  auch  besitzen  sie  häufig  dünnere  Scheidenteile.  Die  oberen  verlieren  den  Blatt- 
charakter mehr  und  mehr  und  werden  häufig  zu  breiten  muldenförmigen  Scheiden ,  die 
obersten  sind  vielfach  zugleich  die  Deckblätter  der  Partialblütenstände.  Oft  nehmen  sie  den 
Charakter  von  Schaublättern  an,  bei  Pandanus  durch  bleiche,  resp.  gelbe,  bei  Freycinetia 
durch  weiße,  rote  oder  violette  Färbung.  Bei  Pandanus  stehen  die  Hochblätter  meist  weit- 
läufig an  dem  Blütenstandsstiel,  nach  oben  an  Größe  abnehmend,  oder  doch  erst  als  Deck- 
blätter der  Verzweigungen  an  Größe  wieder  zunehmend;  bei  Freycinetia  bilden  die  dicht 
stehenden  Hochblätter  infolge  Verkürzung  der  Achse  einen  Kelch  um  den  Blütenstand ;  die 
mittleren  sind  meist  farbig  und  fleischig,  von  mulden-  oder  löffelartiger  Form  und  übertreffen 
die  grünen  äußeren  Hochblätter  oft  auch  an  Größe ;  die  inneren  sind  wieder  kleiner  und 
schmäler,  meist  bleich  und  teilweise  verkümmert.  Sararanga  scheint  nach  der  Beschreibung 
an  den  Q  Inflorescenzen  nur  ein  blattähnliches,  aber  unbewehrtes  Hochblatt  (Spatha)  zu 
besitzen.  Verzweigt  sind  die  rj1  Blütenstände  fast  stets.  Freycinetia  Banksii  soll  un- 
verzweigte q?  Blütenstände  besitzen.  Bei  Freycinetia  sind  es  zu  mehreren  büschelig  ste- 
hende Ähren,  bei  den  meisten  Pandanusa,rten  sind  es  Rispen,  deren  Seitenachsen  erster 
Ordnung  entweder  durch  die  dichte  Anordnung  der  Verzweigungen  ährenartig  sind,  oder 
aber  wirkliche  Ähren  darstellen ,  bei  einigen  Arten  (Sect.  Hombronia)  stehen  die  sehr  ver- 
kürzten Seitenzweige  horizontal  dicht  gedrängt  an  der  Hauptachse,  verdicken  sich  am  Ende 
und  schließen  mit  einer  Platte  ab.  Da  die  Druckverhältnisse  in  der  Knospenanlage  für  den 
Blütenstand  andere  sind  als  für  den  Laubtrieb,  so  erleidet  auch  die  Spirale  eine  bedeutende 


0.  Warburg.  —  Pandanaceae.  j3 

Änderung;  wie  Verf.  bei  einer  sehr  jugendlichen  q?  Inflorescenz  von  P.  furcatus  beobachten 
konnte,  springt  die  vorher  deutliche  Spirale  bei  den  Deckblättern  der  Inflorescenzseitenachsen 
plötzlich  fast  in  Geradzeilen  über.  Sararanga  besitzt  reich  verzweigte  schmal  rispige  (J 
Blütenstände,  deren  Nebenachsen  nur  durch  sehr  kleine,  fast  schuppenartige  Deckblätter 
gestützt  werden. 

Die  weiblichen  Blütenstände  sind  bei  Sararanga  reich  verzweigte  hängende  Rispen  mit 
kurz  gestielten  Blüten;  bei  Pandanus  sind  die  Blütenstände  vielfach  unverzweigt,  in  einzel- 
nen kugeligen  oder  eiförmigen,  seltener  cylindrischen  Blütenköpfen  endend;  häufig  sind  sie 
freilich  auch  einfach  verzweigt,  und  zwar  sitzen  die  seitlichen  Blütenköpfe  dann  entweder 
dicht  an  der  meist  mehr  oder  weniger  kantigen  und  gewellten  Hauptachse,  oder  sie  sind 
doch  nur  äußerst  kurz  gestielt;  bei  Freycinetia  sind  die  meist  cylindrischen,  seltener  ellip- 
tischen oder  kugeligen  gestielten  Blütenstände  durch  Verkürzung  der  Achse  büschelig  ange- 
ordnet, nur  selten  bildet  ein  einziger  Kolben  den  Blütenstand  (F.  celebica,  Scheffen,  candeli- 
formis,  arborea),  zuweilen  findet  sich  aber  auch  eine  deutliche  racemöse  Anordnung  (F. 
angustifolia,  Jagorii). 

Blüten.  Sowohl  die  q1  wie  die  Q  Blüten  entbehren  der  Deck-  und  Vorblätter,  nur 
bei  Sararanga  finden  sich  an  den  q?  Blüten  kleine  Deckschüppchen,  auch  fand  Solms  bei 
einem  monströsen  (j1  Blütenstand  von  P.  canaranus  kleine  schmal  lanzettliche,  dorn- 
zälmige  Deckblätter;  Blütenstiele  besitzt  nur  Sararanga]  Pandanus  und  Freycinetia  besitzen 
auch  kein  Perigon,  selbst  bei  noch  unausgebildeten  Pandanusblütenstäinden  konnte  Verf. 
keinerlei  Spuren  von  Perigon  oder  Deckblättern  erkennen.  Nur  bei  Sararanga  kann  man 
zur  Not  von  einem  Perigon  sprechen ,  indem  der  Basis  des  Fruchtknotens  ein  fleischiges, 
kissenförmiges,  schwach  gelapptes  Gebilde  untergelagert  ist,  und  eine  Scheibe  mit  welligem 
Rand  in  den  q?  Blüten  die  Staubgefäße  trägt. 

Die  männlichen  Blüten  bestehen  bei  Pandanus  lediglich  aus  Staubgefäßen,  die 
entweder  einzeln  stehen  oder  von  einem  säulenförmigen  die  Blütenachse  darstellenden 
Stiel  getragen  werden,  an  dem  sie  doldig  (Sect.  Bykia,  Sussea,  Vinsonia,  Fouilloya) 
oder  traubig  angeordnet  sind  (Sect.  Keura)  Lophostigma).  Dort  wo  sie  einzeln  stehen 
(Sect.  Acrostigma  und  Hombronid)  ist  die  Entscheidung  schwer,  ob  hier  monandrische 
Blüten  vorliegen,  oder  ob  mehrere  zusammen  eine  Blüte  bilden,  bei  Hombronia  würde  so 
gar  die  Möglichkeit  vorliegen,  dass  die  gesamten  polyandren  verkürzten  Seitenzweige  je  eine 
Blüte  darstellten.  Erscheint  letzteres  nun  auch  wegen  der  sehr  großen  Zahl  von  Staubge- 
fäßen und  der  unmotivierten  jede  Andeutung  eines  Ovarrudimentes  entbehrenden  Scheibe  am 
Ende  unwahrscheinlich ,  so  neigt  Verf.  sich  doch  der  Ansicht  zu,  dass  ganze  Gruppen  von 
Staubgefäßen  eine  Blüte  repräsentieren,  indem  der  die  Staubgefäße  tragende  Stiel  (Blüten- 
achse) durch  Verwachsung  mit  der  Ährenachse  allmählich  verloren  gegangen  ist;  findet 
doch  bei  den  Qp  Inflorescenzen  von  Pandanus  auch  an  der  Hauptachse  vielfach  ein  teilweises 
sog.  Hinaufwachsen  der  Achsen  %.  Grades  statt,  und  bei  dem  zur  Section  Acrostigma  ge- 
hörenden Pandanus  foetidus  laufen  auch  vom  Fuß  der  Filamente  vorspringende  Kanten  eine 
Strecke  an  der  Kolbenachse  herab.  Die  Staubfäden  sind  stets  fadenförmig,  teils  ganz  kurz, 
teils  ziemlich  lang,  aber  nie  fehlend.  Die  nahe  der  Basis  befestigten  aufrecht  stehenden 
Antheren  sind  selten  eiförmig,  meist  lineal  und  dann  bedeutend  länger  als  die  Staubfäden, 
gelb  oder  weißlich ,  %  fächerig ,  mit  Längsspalten  aufspringend ,  nach  der  Entleerung  häufig 
spiralig  gekrümmt,  stumpf  oder  spitz,  oftmals  von  dem  Connectiv  überragt,  das  bald  eine 
kurze  stumpfe  Spitze  darstellt,  bald  lang  ausgezogen  ist.  Der  Pollen  ist  sehr  deutlich  tetrae- 
drisch  und  oft  mit  kleinen  Wärzchen  besetzt,  drei  Bänder  habe  ich  nicht  bemerkt  und  vermute, 
dass  Solms  die  drei  ziemlich  scharfen  Kanten  des  Tetraeders  dafür  angesehen  hat.  Frey- 
mietia besitzt  dadurch  deutlicher  abgegrenzte  tf  Blüten,  dass  die  Staubgefäße  häufig,  aber 
durchaus  nicht  immer  ein  ringförmiges  oben  offenes  Ovarrudiment  umgeben ;  man  erkennt 
hieraus,  dass  immer  eine  mäßig  große  Anzahl  Staubgefäße  zu  je  einer  Blüte  gehört.  Diese 
perigonlosen  q*  Blüten  sind  vielfach  grubenförmigen  Vertiefungen  der  fleischigen  Inflorescenz- 
achse  eingesenkt.  Die  Filamente  sind  meist  fadenförmig  und  öfters  von  spitzen  Papillen  be- 
deckt, zuweilen  sind  sie  aber  kurz  kegelförmig  und  nach  der  Basis  zu  verdickt;  die  oft  mit 
einer  Gliederung  den  Filamenten  aufsitzenden  Antheren  sind  meist  ziemlich  klein  und  kurz, 


14  0.  Warburg.  —  Pandanaceae. 

zuweilen  aber  lineal.  Der  Pollen  von  F.  insignis  ist  tetraedrisch  und  glatt.  Nach  dem 
Verstäuben  werden  oft  die  Antheren  schnell  unkenntlich ,  die  verholzte  Kolbenspindel  bleibt 
manchmal  noch  lange  stehen,  oder  der  ganze  Blütenstand  trennt  sich  nach  Erweiterung  der 
basalen  Partien  durch  eine  Korkschicht  ab.  Die  q?  Blüte  von  Sararanga  besitzt  kein  Ovar- 
rudiment,  die  mäßig  zahlreichen  Staubgefäße  stehen  frei  auf  dem  Blütenboden,  die  Fila- 
mente sind  nur  an  der  Spitze  fadenförmig,  unten  verdickt,  die  Antheren  sind  länglich  und 
am  Rücken  befestigt,  der  Pollen  ist  elliptisch  und  mit  feinen  Papillen  bedeckt. 

Die  weiblichen  Blüten  sind  bei  Pandanus  recht  verschiedenartig  gebaut.  Stets 
sitzen  sie  dicht  gedrängt  an  einer  dicken  fleischigen  Achse ;  ein  Perigon  fehlt  vollkommen, 
deutliche  Staubfädenrudimente  finden  sich  nur  selten  (nach  Gaudichauds  Tafeln  bei 
P.  maritimus  und  microstigma) ;  der  Fruchtknoten  besteht  entweder  aus  einem  oder  aus 
mehreren  und  dann  zu  sog.  Phalangen  verwachsenen  einfächerigen  und  je  eine  Samen- 
knospe tragenden  Carpiden.  Sind  mehrere  vorhanden,  so  sind  die  Carpiden  jeder  Phalange 
ringförmig  ( Vinsonia)  oder  in  Doppelzeilen  orientiert ,  und  zwar  derart ,  dass  die  Bauch- 
seite (Sutur)  auf  der  Innenseite  jedes  Ringes  oder  jeder  Doppelzeile  liegt;  freilich  wird  die 
regelmäßige  Anordnung  dadurch  häufig  unkenntlich  gemacht,  dass  namentlich  bei  einer 
größeren  Anzahl  .von  Carpiden  (es  kommen  bis  \  6  vor)  manche  oder  viele  derselben  ins 
Innere  des  Ringes  hineingedrängt  stehen;  bei  diesen  centralen  Carpiden  ist  dann  keine 
regelmäßige  Orientierung  erkennbar  (Sect.  Keura,  Vinsonia  etc.);  eine  andere  Gruppe 
von  Arten  besitzt  einreihige,  hier  und  da,  anscheinend  infolge  von  Herausdrängung,  auch 
zweireihig  angeordnete  Carpiden,  die  aber  sämtlich  gleichsinnig  orientiert  sind  (Sect.  Hom- 
bronia,  Barklya).  Die  Verwachsung  der  Carpiden  ist  meist  eine  recht  vollständige,  bei 
vielen  Arten  der  Sectionen  Vinsonia  und  Hombronia,  ist  die  Zahl  der  Carpiden  äußerlich 
nur  durch  die  Anzahl  der  Griffel  erkennbar,  bei  anderen  Arten  derselben  Sectionen  sind  sie 
wenigstens  durch  oberflächliche  polygonale  Furchen  angedeutet,  bei  den  Sectionen  Keura  und 
Barklya  sind  die  Spitzen  der  Carpiden  frei  und  ragen  als  kleine  kegelförmige  Höcker  hervor. 
Auch  innen  ist  die  Verwachsung  meist  eine  vollständige,  wie  sich  namentlich  zur  Zeit  der 
Fruchtreife  zeigt,  indem  die  Steinkerne  der  Carpiden  sämtlich  mit  einander  mehr  oder  weniger 
verwachsen,  die  Fächer  der  einzelnen  Carpiden  verschmelzen  jedoch  niemals  mit  einander, 
und  selbst  wenn  sich  kein  Same  ausbildet,  so  ist  doch  meist  das  Fach  im  Steinkern  als  häu- 
fig spindelförmig  angeschwollene  Längslinie  erkennbar.  Die  Arten  mit  einzeln  stehenden, 
d.  h.  nicht  zu  Phalangen  verwachsenen  Fruchtknoten  zeigen  in  den  einzelnen  Sectionen  eine 
constante  Anordnung,  und  zwar  ist  ihre  Dorsalseite  bald  nach  unten,  bald  nach  oben  orien- 
tiert; ersteres  ist  der  Fall  bei  den  Sectionen  Rykia,  Sussea,  Bryantia,  Fouilloya,  letzteres 
bei  Acrostigma,  Loph'ostigma.  Man  kann  dies  leicht  an  der  Orientierung  der  Narbe,  oft 
auch  schon  an  der  Form  derselben,  resp.  des  Griffels  erkennen. 

Die  Form  der  Narben ,  resp.  der  Griffel  ist  bei  den  Pandanusarien  recht  mannigfaltig. 
Scharf  abgesetzte  Griffel  findet  man  kaum,  höchstens  kann  man  bei  einigen  Arten  der  Sect. 
Rykia  davon  sprechen ;  bei  der  Sect.  Acrostigma  endet  der  Fruchtknoten  in  eine  zuweilen 
schon  zur  Blütezeit  harte  conische  oder  dornförmige  meist  vertical  aufsteigende  Spitze,  die 
an  der  Unterseite  eine  lineale  Narbe  trägt,  bei  der  Sect.  Rykia  ist  die  Anordnung  eine  um- 
gekehrte, die  Narbe  liegt  auf  der  Oberseite,  auch  ist  die  Spitze  meist  scharf  abgesetzt, 
häufig  gegabelt  oder  gezähnt  und  oft  nach  oben  gebeugt.  Die  Sect.  Lophostigma  hat  zackige 
seitlich  stehende  Narben,  Fouilloya  hat  aus  einem  trichterförmigen  Narbenrand  aufsteigende 
zweilappige  Narben,  Sussea  hat  nicrenförmige  etwas  aufsteigende,  Bryantia  hat  sitzende 
nierenförmige  Narben.  Auch  bei  den  Phalangen  tragenden  Sectionen  kommen  verschiedene 
Narbenformen  vor,  namentlich  muss  P.  indicus ,  falls  die  Abbildung  richtig  ist,  sehr 
merkwürdige,  sternförmige  Narben  haben,  die  Arten  der  Sectionen  Vinsonia  und  Barklya, 
haben  sitzende  nierenförmige  Narben,  Keura  hat  etwas  aufsteigende,  aber  doch  noch  halb 
nierenförmige,  Hombronia  hingegen  fast  verticale  zackige  Narben. 

Während  der  Blütezeit  ist  der  das  sehr  kleine  Ovulum  enthaltende  zarte  Basalteil  des 
Fruchtknotens  der  Blütenstandsachse  mehr  oder  weniger  eingesenkt,  während  der  äußerlich 
sichtbare  überwiegende  und  zur  Blütezeit  noch  solide,  fleischiges  Gewebe  enthaltende  und 
durch  Sclerenchymstränge  gefestigte  Teil  des  Fruchtknotens  die  apicale  Partie  des  Frucht- 


0.  Warburg. 


Pandanaceae. 


15 


knotens  darstellt.  Es  ist  dies  wichtig  zu  wissen ,  da  man  sonst  auf  Schwierigkeiten  bei  der 
Präparation  des  Ovulum  stößt.  Die  äußerst  kleine  Höhlung  des  Ovulum  wird  auch  noch  teil- 
weise durch  eine  dicke  Placenta  angefüllt,  die  oft  als  einfacher  Wulst  auftritt  [P.  pygmaem, 
teetorius),  manchmal  (P.  polycephalus ,  utilis)  aber  kuchenförmig  verbreitert  ist  und  das 
Ovulum  in  einer  flachen  Höhlung  trägt,  so  dass  es  auf  Längsschnitten  aussieht,  als  wenn  das 
Ovulum  von  einem  fleischigen  Arillus  bedeckt  sei.  Die  Oberfläche  der  Placenta  ist  papillös  und 
liefert  vermutlich  den  die  Höhlung  des  Fruchtknotens  ausfüllenden  Schleim.  Ein  deutlicher 
Griffelkanal  ist  nur  selten  erkennbar,  gewöhnlich  zieht  sich  von  der  obersten  Ecke  der  Höh- 
lung ein  von  verholzten  Gefäßbündeln  umgebener  leitender  Gewebestrang  nach  der  Narbe  hin. 
Das  einzige  Ovulum  (bei  P.  candclabrum  beobachtete  So  1ms  ein  zweites  verkümmertes 
dicht  unter  dem  entwickelten)  ist  anatrop,  entspringt  nahe  der  Basis  der  Höhlung,  ist  aber 
mit  seiner  Raphe  der  Placenta  meist  durchaus  angewachsen,  und  wird  von  zwei  Integumen- 
ten  umgeben  und  gleichweit  überragt,  von  denen  das  äußere  dick  und  fleischig,  das  innere 


Fig.  6.  A  Pandanus  lais  Kurz.  $  Blütenstand,  stark  verkleinert.  —  BP.  [Hombronia)  macro- 
earpas  (Brongn.)  Vieill.  <3  Bl.  —  G  F.  [Keura]  fragrans  Brongn.  <$  Bl.  —  D  P.  {Vinsonia) 
utilis  Bory  <$  Bl.  —  E  P.  (Bykia)  lais  Kurz  $  Bl.  —  F  P.  [Acrostigma]  foetidus  Roxb.  $  Bl.  — 
0  Freycinetia  Banksii  A.  Gunn.  $  Bl.  mit  Pistillrudiment,  sämtlich  vergrößert.  [B  und  C  nach 
Brongniart  in  Ann.  sc.  nat.,   O  nach  Bot.  Magaz.,  A,  D,  E,  F  Original.) 


dünn  und  röhrenförmig  ist.  Der  Eikern  wird  (nach  So lms)  bei  P.  pygmaeus  in  seinem  hin- 
teren Teil  bis  auf  wenige,  im  vorderen  bis  auf  eine  einzige  Schicht  langgestreckter  Zellen 
vom  Embryosack  verdrängt ,  das  birnförmige  Ei  ist  von  ziemlich  derber  Gellulosemembran 
umgeben.    Über  die  Embryo ent Wickelung  liegen  bisher  keine  Beobachtungen  vor. 

Die  Q  Blüten  von  Freycinetia  sind  gleichfalls  perigonlos  und  sitzen  ebenfalls  dicht 
gedrängt  an  einer  dicken,  aber  nur  selten  fleischigen ,  häufig  dagegen  durch  zahlreiche  Ge- 
fäßbündel mehr  oder  weniger  holzigen  Achse.  Dagegen  gehören  Staminodien  nicht  so  zu 
den  Ausnahmen  wie  bei  Pandanus,  wenngleich  ihre  Zahl  und  Ausbildung  eine  sehr  schwan- 
kende ist ;  meist  ist  aber  neben  dem  kurzen  und  dicken  Filament  auch  ein  plattgedrücktes  oft 
spitzes  Antherenrudiment  erkennbar.  Der  Fruchtknoten  ist  einfächerig  und  besteht  aus 
1  — 10  mit  den  Rändern  verwachsenen   (bei  F.  Banksii  aber  an  der  Spitze  freien)  Carpiden 


16 


0.  Warburg.  —  Paudanaceae. 


und  ebenso  vielen  den  zusammengewachsenen  Rändern  derselben  entsprechenden  Placenten. 
Im  Gegensatz  zu  Pandanus  übertrifft  der  Hohlraum  des  Fruchtknotens  den  massiven  durch 
Sclerenchym  versteiften  apicalenTeil  meist  bedeutend  an  Größe ;  letzterer  verjüngt  sich  gewöhn- 
lich etwas  nach  der  Spitze  zu  und  trägt  daselbst  die  flachen  sitzenden,  meist  hufeisenförmigen 
und  in  der  Zahl  den  Placenten  entsprechenden  Narben.  Die  durch  Sclerenchym  gefestigten 
Griffelkanäle  sind  von  zartwandigen  papillenförmig  in  den  Kanal  hineinragenden  Zellen  um- 
geben, und  ähnliche  aber  längere  haarförmige  Papillen  wachsen  aus  der  Narbe  hervor.   Die 

Griffelkanäle  laufen  entweder  ge- 
trennt in  die  einzelnen  Narben 
aus,  oder  sie  vereinigen  sich  auf 
dem  Wege  und  enden  gemein- 
sam in  einer  durch  teilweise  Ver- 
schmelzung der  Narben ,  entstan- 
denen Fläche.  Die  Placenten  sind 
mit  langen  haarförmigen  Papillen 
bedeckt  und  tragen  viele  anatrope 
Samenanlagen,  deren  Funiculns 
gleichfalls  solche  ungegliederten 
Papillenhaare  trägt.  Eine  Ver- 
wachsung   der    Raphe    mit    der 


J) 


Fig.  7.   A  Pandanus  [Fouilloya)  racemosus  (Gaudicb.)  S.  Kurz.    Q  Blütenstand,  stark  verkleinert.  — 

B  P.  {Fouilloya)  pygmaeus  Thou.,  Längsschnitt  der  Q  Bl.,  vergrößert.  —  G  P.  ( Vinsonia)  utilis 

Bory,   Scheitelfläche    des    Frkn.   vergrößert.   —   D  Freycinetia  Banksii  A.  Cunn.    Q  Bl.     (Nach 

Gaudichaud,  Atl.  Bonitc,  Solms  in  Bot.  Zeitg.  und  Bot.  Magaz.). 


Placenta  findet  nicht  statt,  auch  ist  das  äußere  Integument  nur  wenig  dicker  als  das  innere. 
Der  Eikern  wird  wie  bei  Pandanus  fast  völlig  von  dem  Embryosack  verdrängt,  so  dass 
schon  zur  Rlütezeit  vorn  nur  eine  einzige  Schicht  langgestreckter  seitlich  an  Länge  ab- 
nehmender Zellen  denselben  bedeckt. 

Die  Q  Rlüten  von  Sararanga  sind  höchst  eigentümlich  gebaut,  schon  durch  den  wenn 
auch  kurzen  Stiel  und  das  dick  polsterförmige,  später  napfförmige,  gelappte  Perigon  sind  sie 


0.  Warburg.  —  Pandanaceae.  17 

recht  abweichend.  Staminodien  fehlen  durchaus,  der  Fruchtknoten  ist  halb-  oder  fast  kugelig 
(6  mm  im  Durchmesser),  buchtig  gelappt  und  besteht  aus  70 — 80  vollständig  mit  einan- 
der verwachsenen  einfächerigen  Garpiden.  Äußerlich  sind  sie  kenntlich  durch  die  Nar- 
ben, die  in  zwei  auf  dem  Rücken  jeder  Ausbuchtung  des  Fruchtknotens  eine  Verzweigung 
bildenden  Zeilen  angeordnet  sind.  Die  Carpiden  der  beiden  Zeilen  haben  ihre  Bauchnaht 
einander  zugewendet ,  diagonal  zwischen  ihnen  (also  zwischen  je  vier  Garpiden)  findet  sich 
je  eine  häufig  undeutliche  Pore,  die  nach  Stapf  die  Grenze  der  einzelnen  Garpiden  bezeich- 
net und  von  ihm  als  Suturalpore  bezeichnet  wird.  Die  Höhlung  des  Fruchtknotens  ist  unge- 
fähr ebenso  groß  wie  der  obere  solide  conische  Teil,  der  in  eine  ungestielte,  aber  etwas  ab- 
stehende, dicke,  nierenförmige,  früh  außen  verkorkende  Narbe  ausläuft.  Die  Narben  der 
beiden  Reihen  sind  mit  der  der  Ventralseite  der  Carpide  entsprechenden  Ausbuchtung  einander 
zugewandt.  Einen  Griffelkanal  oder  ein  Leitgewebe  konnte  Stapf  nicht  auffinden,  und  die 
zu  der  Narbe  aufragenden  und  sich  unter  derselben  verbindenden  und  in  kurze  locker  ste-r 
hende  Tracheiden  auflösenden  Gefäßbündel  laufen  vor  und  hinter  der  Samenanlage ,  so  dass 
Stapf  eher  vermuten  möchte,  dass  die  Suturalporen,  die  unten  in  protoplasmareiches  Pa- 
renchym  auslaufen,  als  Leitungskanäle  für  den  Pollen  fungieren,  eine  Ansicht,  die  Verf.  des- 
halb für  nicht  wahrscheinlich  hält,  weil  es  auch  da  an  Leitgewebe  fehlt,  und  weil  jede  Pore 
von  4  Ovula  gleich  weit  entfernt  ist.  Das  Ovulum  sitzt  an  der  Unterseite  und  ist  anatrop. 
Die  Placenta  ist  nicht  besonders  dick,  die  Raphe  ist  nicht  mit  derselben  verwachsen,  die  bei- 
den Integumente  sind  gleich  lang  und  nicht  sehr  verschieden  dick.  Das  Gewebe  des  Eikerns 
ist  schon  zur  Blütezeit  fast  ganz  von  dem  Embryosack  verdrängt. 

Befruchtung.  Beobachtungen  über  die  Befruchtung  der  P.  liegen  noch  kaum  vor. 
Das  gesellige,  oder  wenigstens  gruppenweise  Auftreten  der  meisten  Pandanusnrten,  sowie  die 
unglaubliche  Menge  des  Pollens  würden  Windbestäubung  gewiss  in  manchen  Fällen  erleich- 
tern, doch  kann  dies  nur  für  die  wenigen  Arten  der  Küste  oder  offenen  Sümpfe  in  Betracht 
kommen.  Die  Pandanus&rten  des  Waldes  sind  hingegen  ohne  Zweifel  auf  Bestäubung  durch 
Thiere  angewiesen.  Es  spricht  hierfür  1)  die  helle  Färbung  der  Hochblätter,  %)  die  warzige 
Oberfläche  des  Pollens  der  meisten  Arten  und  3)  der  charakteristische  Geruch  der  q?  Blü- 
tenstände. P.  tectorius  (=  odoratissimus)  hat  einen  derartig  starken  Duft,  dass  man  in 
Polynesien  häufig  durch  ihn  die  Nähe  von  Inseln  bemerkt,  die  noch  außerhalb  der  Gesichts- 
weite liegen;  die  Blüten  sind  in  der  That  ungemein  wohlriechend,  nach  Roxburgh  haben 
sie  sogar  den  herrlichsten  Duft,  der  ihm  bekannt  sei.  P.  foetidus  hat  dagegen  einen  höchst 
widerwärtigen  Geruch.  Die  Befruchtung  wird  vermutlich  durch  nachtsfliegende,  durch  die 
helle  Farbe  der  Hochblätter  und  Antheren  angelockte  kleine  Insekten  vermittelt,  da  von  stär- 
keren Nektarausscheidungen  wohl  keine  Rede  sein  kann,  und  auch  keine  sonstigen  Lock- 
mittel für  größere  Insekten,  resp.  Vögel  vorhanden  sind.  Sararanga  dürfte  sich  in  Bezug 
auf  die  Befruchtung  ebenso  verhalten.  Hingegen  wissen  wir,  dass  die  Blüten  mancher 
Freycinetmsirten  den  fliegenden  Hunden  (Pteropus)  als  Nahrung  dienen,  indem  sie  die  flei- 
schigen, angenehm  sauer  schmeckenden  Hochblätter  bis  zur  Basis  verzehren,  und  hierdurch 
natürlich,  da  sich  der  Blütenstaub  an  den  Kopfhaaren  festsetzt,  die  Befruchtung  vermitteln. 
Trotzdem  ist  anzunehmen,  dass  dies  nur  gelegentliche  Besucher  sind,  und  dass  auch  hier 
kleine  Insekten  als  Befruchtungsvermittler  hauptsächlich  in  Betracht  kommen;  die  Blüten 
der  Freyainetia  insignis  besitzen  selbst  im  Gewächshaus  einen  ziemlich  starken  angeneh- 
men Duft. 

Es  sollen  übrigens  die  Früchte  von  Pandanus  dubius  nach  Kurz  auch  parthenogene- 
tisch  vollständig  keimfähige  Samen  erzeugen,  und  So lms  hält  es  auch  bei  anderen  Arten 
für  wahrscheinlich,  dass  adventive  Embryonen  erzeugt  werden ;  bei  P.  pygmaeus  glaubt  er 
vielleicht  darauf  hindeutende  Erscheinungen  beobachtet  zu  haben. 

Frucht  und  Samen.  Bei  den  Gattungen  Pandanusund  Sararanga  sind  die  Früchte 
Drupen,  bei  Freycinetia  Beeren.  Die  Drupen  von  Pandanus  besitzen  nur  einen  Steinkern ; 
auch  bei  denjenigen  Arten,  deren  Blüten  aus  mehreren  Garpiden  zusammengesetzt  sind,  bil- 
den die  Pyrenen  nur  eine  einzige  meist  äußerst  harte,   holzige  Masse,  bei  der  aber  die  ein- 

A.  Engler,  Das  Pflanzenreich.  IV.  9.  2 


18 


0.  Warburg.  —  Pandanaceae. 


zelnen  Zellen  auch  äußerlich  durch  mehr  oder  weniger  tiefer  reichende  Furchung  erkennbar 
sind;  nur  bei  einer  samenlosen  scheinreifen  Frucht  von  P.  dubius  hat  Solms  einmal  eine 
Drupa  polypyrena  mit  auffallend  schwacher  Entwickelung  des  Steinkerns  beobachtet.  Im 
allgemeinen  bleibt  bei  Pandanus  die  Form  des  Fruchtknotens  der  Blüte  auch  bei  der 
Reife  erhalten,  nur  die  Größe  nimmt  beträchtlich  zu,  und  häufig  entsteht  durch  Streckung 
der  oberen  Partie  aus  einer  konvexen  Spitze  eine  kegelförmige;  auch  treten  bei  den  zusam- 
mengesetzten Fruchtknoten  die  Furchen  zwischen  den  einzelnen  Carpiden  bei  der  Reife 
gewöhnlich  stärker  hervor.  Die  Griffel  bleiben  meist  deutlich  und  nehmen  gleichfalls  an 
Größe  zu ,  nur  selten  obliterieren  sie  oder  werden  beinahe  unkenntlich.  Die  Scheitelflächen 
der  Drupen  sind  meist  convex,  seltener  flach  oder  an  der  Spitze  abgeplattet,  vielfach 
auch  pyramidal,  bei  der  Section  Acrostigma  und  zuweilen  bei  Rykia  spitz  conisch,  bei 
Keura  gefurcht,  bei  Hombronia  zackig.  Gewöhnlich  ist  der  Scheitel  von  glatter,  lederig 
aussehender  gelblicher   oder  rötlicher  Epidermis  bedeckt,  häufig  aber  (namentlich  bei  den 


Fig.  8.  A  Pandanus  (Vinsonia)  tenuifolius  Balf.  f.  Längsschnitt  der  Drupa.  —  BP.  {Keura) 
tectorius  Sol.  Längsschnitt  der  Drupa.  —  ö  Pandanus  {Vinsonia)  utilis  Bory,  Querschnitt 
der  Drupa.  —  DP.  {Keura)  fragrans  Brongn.,  Scheitelfläche  der  Drupa.  —  EP.  {Hombronia) 
altissimus  (Brongn.)  Sohns-Laub.,  Scheitel  der  Drupa.  —  F  P.  {Lophostigmd)  sphaerocephalus 
(Brongn.)  Balf.  f.,  Scheitel  der  Drupa.  —  0  P.  {Rykia)  militaris  (Gaudich.)  Balf.  f.,  Längsschnitt 
durch  einige  Drupen.  —  HP.  {Sussea)  montanus  Bory,  Drupa  ganz  und  im  Längsschnitt.  — 
J  Freycinetia  Banksii  A.  Cunn.,  Beere  im  Längsschnitt.  {0  und  H  vergrößert,  B  etwas  ver- 
kleinert, die  übrigen  natürl.  Größe.) 


zusammengesetzten  Drupen)  von  mehr  oder  weniger  verkorkten  Rissen  durchzogen;  nur 
selten  ist  die  Schcitelfläche  rauh,  z.  B.  bei  P.  caricosus  mit  kleinen  Wärzchen  bedeckt,  bei 
P.  candelabrum  an  der  Spitze  kleine  Höckerchen  tragend,  bei  P.  micracanthus  im  unteren 
Teil  Stacheln  tragend,  während  bei  P.  spinifer  bei  manchen  Carpiden  die  Narben  durch 
dornartige  Auswüchse  ersetzt  werden.  Im  allgemeinen  wird  diese  Epidermis  durch  einige 
Schichten  von  Stcinzellen  verstärkt,  jedoch  reichen  diese  Verstärkungen  bei  vielen  Arten  der 
Sectionen  Acrostigma  und  Rykia  nicht  ganz  bis  zur  Basis  des  Scheitelkegels ,  so  dass  dort 
eine  ringförmige  schwache  Wandzone  entsteht,  wo  sich  der  Scheitelkegel  als  Operculum  ab- 
lösen kann.  Unterhalb  des  Scheitels  befindet  sich  ein  mit  schwammigem  Parenchym  oder 
mit  Mark  erfüllter  Raum,  der  meist  von  einigen  verholzten  Gefäß-  und  Faserbündeln  durch- 
zogen, manchmal  aber  nur  von  ihnen  umgeben  wird;  zuweilen  ist  das  Mark  sehr  locker,  von 
Hohlräumen   durchzogen    oder  fast  ganz  obliteriert,  und  der  dadurch  entstandene  Hohlraum 


0.  Warburg.  —  Pandanaceae.  19 

trägt  jedenfalls  zu  der  großen  Schwimmfähigkeit  der  Drupen  mancher  strandbewohnenden 
Pandanusarten  bei.  Bei  den  Drupen  von  Keura  sind  meist  ebenso  viele  Markhöhlen 
vorhanden  als  Carpiden,  indem  jeder  convexe  Scheitelteil  eine  Markhöhle  umschließt.  Der 
Steinkern  füllt  in  den  meisten  Fällen  den  mittleren  Teil  der  Frucht  fast  aus  und  wird  von 
Gefäßbündeln,  die  sich  schon  durch  die  Farbe  markieren,  der  Länge  nach  durchzogen;  oben 
endet  er  meist  unregelmäßig,  flach  oder  in  Spitzen,  mit  Einbuchtungen  und  Vorsprüngen;  von 
der  Markhöhle,  wo  eine  solche  vorkommt,  ist  er  gewöhnlich  durch  ein  schwammiges  Dia- 
phragma getrennt,  seitlich  ist  er  durch  ein  fleischiges,  im  frischen  Zustand  gewöhnlich 
saftiges  Parenchym  umgeben ,  das  von  einer  großen  Menge  von  Gefäßbündeln  durchzogen 
ist,  auch  an  der  Basis  wird  er  von  häufig  saftigem,  faserigem  Schwammgewebe  umhüllt. 
Die  von  dem  Samen-  und  Placentarstrang  ausgefüllten  Lücken  des  Steinkernes  sind  eiförmig 
bis  schmal  cylindriseh ;  sie  setzen  sich  nach  unten  sowohl  wie  nach  oben  als  schmale  von 
den  Fortsetzungen  des  Placentarstranges  ausgefüllte  Röhren  fort,  durch  welche  die  Ver- 
bindung des  Samens  mit  der  Fruchtbasis  und  dem  Griffelteil,  und  somit  auch  die  Ernährung 
desselben  ermöglicht  wird. 

Der  Same  ist  eiförmig,  länglich  oder  auch  oben  abgeplattet  und  von  einer  überaus 
dünnen,  weichen  Testa  umgeben.  Er  besteht  größtenteils  aus  sehr  ölreichem  Endosperm, 
dessen  Zellen  von  krystallhaltigen  Aleuronkörnern  erfüllt  sind.  Der  kleine  grundständige 
Embryo  besteht  fast  ganz  aus  einem  ei-walzenförmigen  Embryo  und  einer  minimalen  basa- 
len Radicula,  während  der  Vegetationspunkt  nahe  der  Basis  in  einem  schmalen  schiefen  Längs- 
spalt im  Embryo  eingeschlossen  ist. 

Sararanga  besitzt  fleischige  deutlich  voneinander  getrennte  Früchte  mit  vielen  einsamigen 
Steinen,  die  einzeln  von  einer  dünnen  Schicht  lufthaltiger  Zellen  umgeben  sind;  der  Same 
füllt  die  Höhlung  des  Steines  durchaus  und  die  Samenschale  ist  außerordentlich  dünn,  aus 
platten  bräunlichen  Zellen  bestehend.  Das  Nährgewebe  enthält  viel  Öl  und  Aleuronkörner, 
der  kleine,  lineale  Embryo  ist  wie  bei  Pandanus  gebaut. 

Bei  der  Gattung  Freycinetia  stehen  die  Beerenfrüchte  derart  dicht ,  dass  es  oft  aus- 
sieht, als  seien  sie  miteinander  verschmolzen.  Bis  auf  die  zarte  Epidermis  und  die  mehr  oder 
weniger  lange  griffeltragende  Spitze  wird  die  Frucht  meist  saftig  fleischig  und  ist  von  zahl- 
reichen äußerst  kleinen  Samen  erfüllt.  Bei  einzelnen  Arten  finden  sich  im  unteren  Teil  des 
Pericarp  zahlreiche  kurze  gruppenweise  zusammenliegende,  außen  von  Krystallfasern  beglei- 
tete Faserbündel  von  zusammen  eiförmiger  oder  walziger  stumpfer  oder  spitzer  Form  und 
heller  oft  weißlicher  Farbe.  Die  Samen  besitzen  eine  dünne  aber  deutliche  Testa ,  die  aus 
dem  äußeren  Integument  hervorgeht,  und  deren  äußere  dünnwandige  Schicht  schließlich 
oftmals  unkenntlich  wird.  Die  mittlere  Schicht  besteht  aus  radial  gestreckten  in  Längsreihen 
verlaufenden  Zellen  mit  verdickter  Innenwand  und  teilweise  verdickten  Seitenwänden;  die 
Zellen  der  medianen  der  Raphe  gegenüberliegenden  Seite  sind  die  längsten,  während  die  seit- 
lichen successive  zunehmen ;  dieser  verdickte  mittlere  Streifen  der  Testa  wird  oft  als  Stro- 
phiolum  bezeichnet,  ebenso  aber  auch  zuweilen  die  hervorragende  nur  bei  einem  Teil  der  Arten 
völlig  persistente  Raphe.  Bei  vielen  Arten  bleibt  nur  der  der  Testa  anliegende  nicht  her- 
vorragende Teil  der  raphidenreichen  Rhaphe  dauernd;  während  letztere  demnach  nur  ein 
Strophiolum  haben,  weisen  erstere  deren  zwei  auf.  Die  innerste  Schicht  der  Testa  besteht  aus 
tafelförmig  abgeplatteten  Zellen  mit  häufig  bis  zum  Verschwinden  des  Lumens  verdickten 
Wänden.  Während  diese  drei  Schichten  aus  dem  äußeren  Integument  hervorgehen,  bildet 
das  innere  nur  eine  dünne  braune  Lage  abgestorbener  Zellen  unmittelbar  um  das  Endo- 
sperm. Die  Mikropyle  wird  durch  ein  kegelförmiges  aus  gelbgefärbten  Steinzellen  gebildetes 
Operculum  verschlossen. 

Keimung.  Keimungsbeobachtungen  liegen  bisher  nur  über  einzelne  Pandanusarten 
vor.  Bei  dem  von  So lms  näher  untersuchten  P.  utilis  (und  ähnlich  ist  es  auch  nach  meinen 
Beobachtungen  bei  P.  tectorius  und  polycephalus)  treten  die  Radicula  und  Plumula  parallel 
nach  unten  wachsend  durch  die  untere  Lücke  des  Steinkernes  in  das  faserig  fleischige  Meso- 
carp  des  Basalteiles  der  Drupa.  Dort  wendet  sich  die  primäre  Wurzel  und  die  Plumula  nach 
verschiedenen  Seiten ;  dass  die  Plumula  sich  völlig  henkeiförmig  umbiegt,  während  die  Wurzel 

2* 


20  0.  Warburg.  —  Pandanaceae. 

geradeaus  wächst,  scheint  nur  einzutreten,  falls  der  Basalteil  der  Drupe  nach  unten  zu 
liegt ,  liegt  er  seitlich ,  was  wohl  meist  der  Fall  sein  wird ,  so  wendet  sich  der  Hauptspross 
rechtwinkelig  nach  oben,  die  Wurzel  nach  unten,  im  Inneren  des  Mesocarps  stoßen  sie  beide 
spitzwinkelig  zusammen;  der  Cotyledon,  von  einem  kurzen  hypocotylen  Glied  getragen, 
bleibt  dauernd  im  Samen  und  dient  als  Saugapparat.  Der  primäre  Spross  besitzt  noch  eine 
dünne  Vegetationsspitze,  besteht  aus  stark  verlängerten  Internodien  und  wird  von  häutigen 
Scheideblättern  umschlossen ,  die  in  ein  noch  nicht  grünes  aber  der  Form  nach  schon  etwas 
blattähnliches  am  Rande  gezähntes  Spitzchen  auslaufen.  Frühzeitig  entstehen  aber  schon 
wirkliche  Miniaturblätter  gleichzeitig  mit  einer  starken  Verbreiterung  des  Vegetationsscheitels 
und  mit  der  Bildung  der  ersten  Advcntivwurzeln,  welche  die  Blattscheiden  durchbrechen  und 
an  Stärke  die  Primärwurzel  übertreffen.  Letztere  ist  zwar  noch  lange  ebenso  wie  das  hypo- 
cotyle  Glied  sichtbar,  tritt  aber  dann  gegenüber  den  mächtigen  Secundärwurzeln  völlig  zu- 
rück und  stirbt  später  meist  ganz  ab. 

Geographische  Verbreitung.  Die  Pandanaceae  sind  eine  fast  durchaus  auf  die  Tro- 
pen beschränkte  Familie,  und  zwar  finden  sie  sich  dort  nur  in  der  alten  Welt.  Nur  in  Ost- 
asien überschreiten  einige  Arten  die  Wendekreise,  z.  B.  geht  Pandanus  pedunculatus  in 
New  South  Wales  südlich  bis  zum  Port  Stephens  (fast  33°  südlich)  und  P.  Forsten  findet 
sich  auf  den  Lord  Howe  Inseln  (fast  32°  südlich);  im  Norden  findet  sich  P.  boninensis  in 
27°  auf  den  Bonininseln  und  P.  tectorius  var.  liukiuensis  bei  26°  auf  den  südlichen  Liukiu- 
inseln.  Ebenso  überschreitet  die  Gattung  Freycinetia  wenigstens  südlich  den  Wendekreis, 
indem  F.  Baueriana  auf  der  Norfolkinsel  in  29°  s.  Br.  und  F.  Banksii  sogar  auf  Neusee- 
land bis  über  40°  s.  Br.  vorkommt.  Nördlich  erreicht  diese  Gattung  in  F.  arborea  auf  den 
Sandwich  Inseln  nicht  ganz  den  Wendekreis. 

Was  die  longitudinale  Verbreitung  betrifft,  so  ist  Sararanga  auf  ein  sehr  geringes  Ver- 
breitungsgebiet zwischen  den  Salomonsinseln  und  Neu-Guinea  beschränkt,  Freycinetia  findet 
sich  in  ganz  Polynesien,  Papuasien  und  Malesien,  ferner  in  einzelnen  Arten  auf  den  Andama- 
nen,  Tenasserim,  sowie  in  Ceylon.  Pandanus  geht  gleichfalls  durch  ganz  Polynesien ,  Pa- 
puasien und  Malesien,  ferner  aber  auch  durch  Vorder-  und  Hinterindien  bis  nach  Südchina, 
Formosa  und  den  südlichen  Liukiuinseln,  sodann  über  die  ostafrikanischen  Inseln  durch  ganz 
tropisch  Afrika  bis  zu  den  tropisch  westafrikanischen  Inseln.  In  Vorderindien  ist  die  Zahl  der 
Pandanusartexi  gering,  da  die  Gattung  dort  ebenso  wie  übrigens  auch  in  Australien  und  Afrika 
die  trockenen  Gegenden  im  Inneren  des  Gontinentes  meidet.  Wir  finden  sie  deshalb  in  In- 
dien nur  an  der  Küste  und  in  den  feuchten  Districten  Malabars,  Bengalens,  Assams  und  des 
Wcsthimalaya ;  ebenso  fehlen  die  Pandanusarten  im  Steppengebiet  Deutsch-Ostafrikas  und 
treten  erst  im  Seengebiet  wieder  auf;  in  Australien  kennt  man  sie  nur  von  der  Küste  sowie 
von  der  feuchten  Ostseite  in  Queensland  und  New-South-Wales.  Als  Gentrum  des  Vorkom- 
mens von  Freycinetia  dürfte  Papuasien  und  Ost-Malesien  angesehen  werden,  für  Pandanus 
muss  man  zwei  Gentren  annehmen,  Papuasien  und  die  ostafrikanischen  Inseln.  Die  Frey- 
einetiaaLYten  sind  typische  Waldpflanzen,  hochkletternde  Lianen,  die  in  den  verschiedenen 
Höhenlagen  des  tropischen  Waldes  vorkommen,  bis  1200  in  meist  noch  häufig  sind,  manch- 
mal (z.B.  in  Samoa)  sogar  bis  1600  m  (F.  samoensis)  gehen.  Die  Sararangaart  scheint 
ein  Baum  der  Küstensümpfe  zu  sein,  während  die  Pandanus&rten  z.  Th.  Strandpflanzen 
(z.  B.  P.  dubius,  tectorius,  polyceplialus),  z.  T.  Sumpfpflanzen  (z.  B.  P.  candelabrum,  obelis- 
cus,  palustris,  labyrinthicus ,  Jielicopus,  Motleyanus),  größtenteils  wohl  aber  echte  Wald- 
pflanzen sind;  man  trifft  vielfach  noch  ziemlich  hoch  im  Gebirge  Pandanusarien  an,  z.  B.  in 
S.  Thome  (P.  thomensis)  bis  500  m,  in  Samoa  (P.  Reineckei)  bis  600  m,  in  Java  (P.  cari- 
cosus  und  stenophyllus)  und  in  Neu  Galedonien  (P.  altissimus)  sogar  bis  1200  m. 

Bestandbildend  können  naturgemäß  die  Freycinetia  niemals  auftreten,  wohl  aber  zu- 
weilen die  Pandanus&rien ;  so  z.  B.  fand  ich  P.  Solms-Laubachii  förmlich  waldartig  in 
Nord-Queensland  (Fig.  1  2),  ebenso  bildet  P.  tectorius  var.  liukiuensis  große  Buschdickichte  auf 
der  Liukiuinsel  Ischikagi ;  andere  Formen  derselben  Art  sah  ich  in  den  Molukken,  Papuasien, 
Polynesien,  sowie  in  Südformosa  dichtes  Strauchgebüsch  bilden;  kleinere  Zwergbusch- 
dickichte  bildet  in    den   Molukken  und   Papuasien   P.  polycephalus.     Ganze   Wälder  von 


0.  Warburg.  —  Pandanaceae.  21 

Pandanus  tectorius  kommen  auf  den  Marschallinseln  vor,  und  P.  labytinthicus  bedeckt  auf 
Sumatra  schon  durch  die  Verzweigung  der  einzelnen  Exemplare  größere  Flächen  (Fig.  2).  Die 
hochstämmigen  Formen  von  P.  dubius,  utilis,  altissimus,  obeliscus  etc.  scheinen  mehr  einzeln 
zu  wachsen,  für  P.  dubius  kartn  ich  es  durch  Beobachtung  bestätigen  (Fig.  \ ).  Diese  Arten 
erreichen  eine  Höhe  von  \  5  m  oder  mehr,  andere  Arten,  z.  B.  P.  furcatus,  werden  9— \  2  m 
hoch,  während  die  meisten  Arten  nur  eine  Höhe  von  3 — 8  m  erreichen.  Zu  den  kleinsten 
Formen  gehören  P.  polycephalus  (l  m),  P.  pygmaeus  (60  cm),  P.  gr amini folius.  Den  auf- 
fallendsten Habitus  scheint  der  leider  nie  wieder  gefundene  und  nur  der  Tracht  nach  be- 
schriebene P.  obeliscus  in  Madagascar  zu  besitzen,  dessen  Stammblätter  3  —  3y2  m  lang 
und  1  5  cm  breit  sind ,  während  die  Blätter  der  vielen  Seitenzweige  nur  2  0  cm  lang  und 
\  2  mm  breit  sind,  wodurch  der  Baum  von  weitem  als  15—18  m  hoher,  aber  kaum  90  cm 
breiter  Obelisk  erscheint. 

Was  die  Verbreitungsweise  betrifft,  so  sind  die  P.  auf  Verschleppung  durch  Tiere  an- 
gewiesen, das  Beerenfleisch  bei  Freycinetia,  sowie  das  Fleisch  der  Pandanusdmpen  und 
Sararangafrüchte  bilden  das  Lockmittel.  Nur  bei  einzelnen  Pandanusarten ,  P.  dubius, 
leram,  polycephalus  und  vor  allem  P.  tectorius  kommt  die  Schwimmfähigkeit  als  Verbrei- 
tungsmittel in  Betracht ;  P.  dubius  und  leram  haben  aber  trotzdem  eine  ziemlich  begrenzte 
Verbreitung,  P.  polycephalus  geht  wenigstens  durch  ganz  Malesien ,  während  P.  tectorius 
durch  ganz  Südasien  und  Polynesien  verbreitet  ist,  in  der  That  die  einzige  Art  der  Familie 
mit  wirklich  großer  Verbreitung.    Fast  alle  übrigen  P.  sind  streng  localisiert. 

Fossile  Reste.  Solche  sind  sowohl  in  Europa  als  in  Asien  beobachtet  worden,  z.  B. 
Pandanus  Simildae  Stiehl  in  der  unteren  Kreide  bei  Langenberg  zwischen  Quedlinburg  und 
Westerhausen,  P.  austriacus  Ettingsh.  und  andere  Arten  aus  der  jüngeren  Kreide  und 
Eocänformation  Niederösterreichs,  P.  Ettingshausenii  Squin.  und  7  andere  Arten  im  Tongrien 
(Oligocen)  von  Santa  Giustina  in  Ligurien,  P.  Sotzkianus  und  carniolicus  Ettingsh.  im 
Tertiär  von  Sotzka  und  Sagor,  P.  Nordenskiöldei  Geyl.  im  Tertiär  der  Insel  Labuan  bei 
Borneo,  jedoch  handelt  es  sich  hier  stets  nur  um  Blätter,  und  diese  sind  nicht  entscheidend; 
auch  weicht  der  Verlauf  der  Gefäß-  und  Bastbündel  vielfach  von  demjenigen  der  lebenden 
Arten  ab.  Es  ist  fast  wunderbar,  dass  man  noch  keine  der  doch  so  harten  und  gewiss  wider- 
standsfähigen Steinkerne  fossil  gefunden  hat,  zumal  die  Familie  doch  ganz  sicher  ein  hohes 
Alter  besitzt,  wie  schon  aus  dem  gleichzeitigen  Vorkommen  der  P.  in  Neu-Galedonien  und 
Madagaskar,  sowie  auf  den  Gontinental-Splittern  des  mittleren  und  östlichen  Polynesiens  mit 
Sicherheit  hervorgeht.  Fruchtstände,  die  mit  denen  der  P.  Ähnlichkeit  haben,  aber  durch- 
aus nicht  sicher  hierzu  gehören,  hat  man  im  Oolith  Englands  und  Sibiriens  gefunden,  und 
daraufhin  eine  Gattung  Kaidacarpum  Carruth.  (incl.  Podocarya  Buckl.)  aufgestellt. 

Verwandtschaftliche  Beziehungen.  Die  P.  sind  zweifellos  mit  den  Sparganiaceae 
und  wahrscheinlich  auch  mit  den  Typhaceae  verwandtschaftlich  verbunden.  Erstere  haben 
zwar  eine  Blütenhülle,  hängende  Samenanlagen  und  stärkereiches  Endosperm,  im  übrigen 
stimmen  sie  aber  ziemlich  mit  den  P.  überein,  und  die  großen  Formen  ähneln  den  kleinsten 
Pandanusformen  sogar  habituell,  so  z.  B.  ist  Sparganium  ramosum  dem  P.  sparganioides 
sehr  ähnlich,  freilich  fehlt  die  schraubige  Blattstellung  bei  den  Sparganiaceae,  sowie  die 
Zähnung  der  Blätter,  ebenso  fehlen  die  Luftwurzeln,  auch  stehen  die  Blüten  in  den  Achseln 
von  Tragblättern ,  und  die  anatomische  Structur  des  Stengels  zeigt  bedeutende  Verschieden- 
heiten, doch  weicht  in  manchen  dieser  Merkmale  auch  die  sicher  zu  den  P.  zu  rechnende 
Gattung  Sararanga  von  den  übrigen  Gattungen  ab.  Wie  bei  den  P.  finden  sich  auch  bei 
den  Sparganiaceae  zuweilen  Blüten  mit  mehreren  einfächerigen  mit  einander  vereinigten 
Garpiden,  die  Blüten  sind  wie  bei  Pandanus  kopfig  angeordnet,  und  zwar  bilden  auch  hier  die 
Blütenstände  Trauben.  Die  Typhaceae  unterscheiden  sich  durch  die  das  Perigon  ersetzenden 
Haare,  durch  die  hängende  Samenanlage,  durch  das  lange  Gynophor,  durch  die  Monoecie, 
das  kriechende  Rhizom  und  die  zweizeilige  Anordnung  der  Blätter.  Ob  bei  den  Typhaceae 
der  Blütenbau  wirklich  einfach  und  nicht  durch  Reduction  entstanden  ist,  mag  hier  un- 
erörtert  bleiben ;  sind  die  Typhaceae  wirklich ,  wie  Verf.  doch  annehmen  möchte,  mit  den 
Sparganiaceae  und  P.  verwandt,  so  sind  auch  sie  als  reducierte  Formen  zu  betrachten. 


22  0.  Warburg.  —  Pandanaccae. 

Konnte  man  bei  den  P.  vor  einigen  Jahren  noch  daran  zweifeln,  so  ist  es  durch  die  Ent- 
deckung der  Gattung  Sararanga  fast  zweifellos  geworden,  dass  die  P.  von  Pflanzen  ab- 
stammen, die  sowohl  ein  Perigon  als  auch  aus  mehreren  Carpiden  zusammengesetzte  Frucht- 
knoten besaßen.  Solms  hat  aus  der  Anordnung  der  Carpiden  der  Phalangen  tragenden 
Pandanusavten  mit  Recht  erschlossen,  dass  jede  Phalange  einer  Blüte  entspricht,  und  wir 
müssen  deshalb  die  Phalangen  tragenden  Pandanus Secüonen  als  die  ursprünglicheren 
ansehen,  und  die  mit  einfächerigen  Früchten  als  noch  weiter  reducierte  Formen. 

Bei  der  starken  Reduction,  die  schon  in  den  ursprünglichsten  Gliedern  der  Familie  der 
P.  zur  Geltung  kommt,  lässt  sich  durchaus  nicht  entscheiden,  wo  diese  drei  Familien  inner- 
halb der  Monocolylen  am  besten  zu  placieren  sind;  man  wird  deshalb  gut  thun,  da  sich 
keinerlei  nähere  Verwandtschaft  mit  anderen  Familien  ergiebt,  sie  irgendwie  als  eine  Ab- 
wandlung der  am  normalsten  gebauten  Familie,  der  Liliaceae,  anzusehen,  wenn  man  nicht 
vorzieht,  sie  den  Bromeliaceae  an  die  Seite  zu  stellen,  als  ihr  paläotropischer  Ersatz,  in 
der  freilich  sehr  hypothetischen  Voraussetzung,  dass  beide  Familien,  die  P.  incl.  Typhaceae 
und  Sparganiaceae  von  gemeinsamem  Urstamm  entsprossen  sind. 

Allgemeine  Verwendung.  Die  Blätter  sämtlicher  P.  zeichnen  sich  durch  feste  Blatt- 
fasern aus.  Viele  Pandcmus&rten  liefern  in  den  Blättern  ein  ausgezeichnetes,  wenn  auch 
nur  für  gröbere  Sachen  benutzbares  Flechtmaterial;  vier  Fünftel  der  Bevölkerung  Malesiens 
schläft  auf  Pandanusmatten,  und  fast  alle  südasiatischen  Mattensäcke  werden  daraus  her- 
gestellt; in  ganz  Polynesien  und  Papuasien  sind  die  Pandanushlätter  bei  weitem  das  wich- 
tigste Flechtmaterial  zur  Herstellung  von  Körben,  Kasten,  Etuis  etc.,  jedoch  werden  die  P.  nur 
selten  hierzu  kultiviert,  da  sie  sich  überall,  namentlich  in  den  Küstenstrecken,  massenhaft 
wild  vorfinden.  In  Malesien  werden  gleichfalls  überall  da,  wo  nicht  eine  umfangreiche  Kul- 
tur der  Bo?'assuspa\me  ein  noch  besseres  Flechtmaterial  liefert ,  Pcmdanusa,rten  benutzt ; 
auf  den  großen  Sundainseln  werden  sogar  mehrere  Arten  zu  diesem  Zweck  in  den  Dorfgär- 
ten kultiviert,  ebenso  werden  die  Pandanusbläitter  auf  den  ostafrikanischen  Inseln  im  reich- 
sten Maße  benutzt ,  und  früher  (vor  der  Einbürgerung  der  Jutesäcke)  wurde  der  Kaffee  nur 
in  Pandanussäcken  exportiert,  ja  der  madagassische  P.  utilis  wurde  zu  diesem  Zwecke  nicht 
nur  in  Mauritius  und  Bourbon,  sondern  auch  in  Westindien  und  Centralamerika  in  großem 
Maßstabe  angepflanzt.  Während  wir  von  der  ostafrikanischen  Küste  noch  keine  Nachrichten 
über  die  Verwertung  der  Pandanushlsitter  besitzen ,  werden  in  Westafrika  in  der  Loango- 
gegend  feine  und  grobe  Matten  (Pechuel-Lösche),  in  der  Nigergegend  Beutel  (Moloney) 
und  auf  S.  Thome  Schlafmatten  und  Matten  zum  Trocknen  des  Kakao  daraus  hergestellt 
(Mol ler).  Im  allgemeinen  werden  nach  Entfernung  der  Mittelrippe  und  der  Ränder  des 
Blattes  die  Flechtstreifen  aus  dem  ganzen  Blatt  geschnitten;  dies  kann  natürlich  nur  gröbere 
Geflechte  geben,  auch  verstäubt  das  eingetrocknete  Blattparenchym  mit  der  Zeit.  Sehr 
feines  und  geschmeidiges  Flechtmaterial  erhält  man  hingegen  von  den  Arten  mit  subepider- 
malen  Baststrängen  durch  Abziehen  der  Epidermisschicht,  wie  es  in  Samoa  zuweilen  geschieht. 
In  Neu-Galedonien  und  auf  der  Insel  Rotuma  benutzen  die  Eingeborenen  die  durch  Gärung 
aus  den  Blättern  isolierten  Fasern  zur  Verfertigung  von  Gürteln  und  Schürzen. 

Mattensegel  werden  vielfach  aus  aneinander  genähten  (Burma)  oder  durcheinandor- 
geflochtenen  (Neu-Guinea)  Pandanusblattstreifen  hergestellt.  In  Südindien  macht  man  auch 
Schirme  aus  Pandanusblättern ;  in  Java  werden  die  flachen  Hüte  der  Landbevölkerung  viel- 
fach aus  Pandanusblättern  geflochten.  Als  Dachdeckmaterial  scheinen  sich  die  Pandanus- 
blätter  weniger  zu  eignen  als  andere  in  Asien  und  Afrika  leicht  zugängliche  Materialien,  je- 
doch wird  diese  Verwendungsart  von  polynesischen  und  ostafrikanischen  Inseln  oft  berichtet. 
Hitss  man  die  Blätter  oder  die  daraus  bereiteten  Fasern  zu  Bindezwecken  benutzt,  ist  selbst- 
verständlich, in  Südindien  werden  sogar  Jagdnetze  und  die  Schlepptaue  der  Fischuclzc  dar- 
aus  hergestellt,  auch  sollen  sie  ein  gutes  Material  für  Papierbereitung  geben. 

Die  weichen  und  schleimigen  Basalteile  der  jüngeren  Blätter  dienen  den  Eingeborenen 
Australiens  sowie  in  Hungerzeiten  auch  in  Indien  als  Nahrungsmittel. 

Die  Blätter  von  P.  latifolius,  einer  Kulturvarietät  einer  noch  unbekannten  Art,  sind 
sein-  wohlriechend  und  werden  in  Java  und  den  Molukken  in  kleine  Stücke  geschnitten,  auf 


0.  Warburg.  —  Pandanaceae.  23 

den  Bazaren  verkauft  und  von  den  Frauen  als  Parfüm  für  die  Kleider  benutzt ;  auch  dienen 
die  Blätter  zum  Bedecken  von  gekochtem  Reis,  um  ihn  wohlriechend  zu  machen. 

Sararanga  liefert  auf  den  Salomonsinseln  den  Eingeborenen  eine  besonders  feste  Faser, 
die  zum  Aneinanderbinden  der  Hausbalken  und  des  Daches  benutzt  wird.  Auch  mehrere 
Arten  von  Freycinetia  liefern  von  ihren  Blättern  Flecht-  und  Bindmaterial.  Auf  Neu-Seeland 
machten  die  Maoris  aus  den  Blättern  von  F.  BanJcsii  Matten.  Von  F.  Reinedri  wird  auf 
Samoa  die  Blattepidermis  zur  Verfertigung  äußerst  feiner  und  wertvoller  Matten  verwendet, 
die  bei  den  Eingeborenen  als  Hochzeitsgut  und  Erbstücke  eine  große  Rolle  spielen  und  als 
Lendenschurze  bei  festlichen  Gelegenheiten  getragen  werden. 

Die  überaus  stark-  und  wohlriechenden  männlichen  Blütenstände  mancher  Arien, 
namentlich  von  P.  tectorius  werden  häufig  als  Haarschmuck  verwandt,  und  die  weißen  Deck- 
blätter als  Haupt  träger  des  Aromas  zu  Kränzen  verflochten,  z.  B.  sehr  viel  in  Polynesien; 
in  Indien  wird  daraus  sogar  ein  aromatisches  Wasser  und  durch  Destillation  ein  ätherisches 
Öl  hergestellt,  das  als  Stimulans  und  Anlispasmodicum  gilt  und  bei  Kopfschmerz  und 
Rheumatismus  verwandt  wird.  Eine  Varietät  mit  sehr  starken  und  etwas  moschusartig 
«Infi enden  Blütenständen  (var.  laevis)  wird  in  Westjava  vielfach  angepflanzt.  In  Indien 
werden  die  jungen  Blütenblätter  roh  oder  gekocht  gegessen,  und  die  Blüten  selbst  bilden  ein 
Ingredienz  der  Beimischungen  beim  Betelkauen. 

Von  verschiedenen  Frryrinrtiaarten  sind  die  Blutenstände  essbar,  namentlich  die  flei- 
sebigen  Bracteen,  die  von  F.  arborea  gelten  bei  den  Ureinwohnern  geradezu  als  Leckerbissen. 

Die  Benutzung  der  Früchte  als  Obst  oder  Nahm ngsnii II el  ist  gleichfalls  weit  verbreitet, 
In  Madagaskar  ist  z.  B.  die  süße  Fruchtpulpa  von  P  edulis  bei  den  Eingeborenen  beliebt. 
Auf  den  Marschallinseln  haben  es  die  Eingeborenen  verstanden,  mehr  als  40  verschiedene, 
nur  durch  Ableger  fortzupflanzende  Varietäten  aus  dem  dort  wild  wachsenden  P  tectorius 
herzustellen ;  sie  saugen  aber  nur  den  zuckerreichen,  apfelartig  schmeckenden  Saft  aus 
dem  faserigen  Basalteil  der  Phalangen,  während  die  Steinkerne  unverletzt  fortgeworfen  wer- 
den (Steinbach).  Die  Australneger  in  Queensland  essen  nicht  nur  das  Fruchtfleisch,  son- 
dern sie  zerschlagen  auch  die  durch  Rösten  brüchig  gemachten  Steinkerne,  um  zu  den 
Samen  zu  gelangen  (Leichhardt),  und  zwar  wird  dies  von  P  tectorius,  peduncuiatus  und 
aquatüms  berichtet.  Auf  den  Marquesas  bereitet  man  aus  der  Pulpa  ein  schmackhaftes 
Fruchtmuß  (Jardin);  auf  den  Gilbertinseln  dient  neben  dem  getrockneten  Fruchtfleisch 
auch  der  eingetrocknete  süße  Fruchtsaft  und  die  geriebenen  Kerne  als  Nahrungsmittel 
(Wyatt  Gill.). 

Von  sonstigen  Verwendungsarten  der  Früchte  mag  nur  erwähnt  werden,  dass  sie  in 
Samoa ,  auf  den  Herveyinseln,  Hawai,  Tahiti  und  den  Marquesas  wegen  ihres  Wohlgeruches 
in  frischem  Zustande  als  Halsketten  verwandt  werden,  während  in  Indien  die  Steinkerne 
gelegentlich  als  Rollen  zum  Aufwickeln  von  Garn  benutzt  werden  sollen. 

Die  Fruchtstände  von  P.  conoideus  Lam.  (P.  ceramicus  Rumph.)  werden  in  den  Mo- 
lukken  in  Scheiben  geschnitten  und  mit  Reis  gekocht  und  dienen  an  Stelle  von  Butter ;  auch 
P  Krauelianus  in  Neu-Guinea  hat  essbare  Früchte.  Es  scheint,  dass  das  Pericarp  der 
Sectionen  Lojjhostigma  und  Bryantia  ölhaltig  ist,  und  dass  hierauf  in  Verbindung  mit  der 
Kleinheit  der  Steine  die  Verwendbarkeit  der  Fruchtstände  als  Nahrungsmittel  beruht. 

Die  dünnen  Wurzeln  können  in  der  Korbfabrikation  benutzt  werden,  dickere  dienen 
in  Indien,  am  Ende  auseinandergefasert,  als  Bürsten,  z.  B.  beim  Malen  und  Weißen  von 
Häusern.  Auf  den  Neu-Hebriden  werden  sogar  Frauenröckeaus  den  gespaltenen  und  ge- 
kauten Luftwurzeln  hergestellt  (Wyatt  Gill).  Da  sie  etwas  schwammig  und  elastisch  sind, 
werden  Stücke  dickerer  Wurzeln  auch  als  Ersatz  für  Kork  verwendet. 

Das  Holz  der  Pandanus&rten  hat  wenig  Wert,  jedoch  wird  es  auf  den  Koralleninseln 
Polynesiens  vielfach  beim  Hausbau  verwendet;  auf  den  holzreicheren  vulkanischen  Inseln 
bedient  man  sich  der  hohlen  oder  ausgehöhlten  Pandanusstämme  für  Wasserleitungen. 
Das  schwammige  innere  Holz  dient  in  Burma  zur  Verfertigung  von  Schwimmern  für  die 
Fischnetze. 

Als  Zierpflanzen  eignen  sich  manche  Pandanusa.rten  recht  gut,  namentlich  für  tro- 
pische Gärten;    als  Zimmerpflanze   wird   bei   uns  hauptsächlich  die   durch  ihre  rote  Blatt- 


24  0.  Warburg.  —  Pandanaceae. 

berandung  auffallende  P.  utilis  kultiviert,  in  Gewächshäusern  findet  man  eine  große  Anzahl 
von  Arten,  namentlich  P.  furcatus,  P.  lais,  P.  sylvestris.,  P.  pygmaeus,  P.  Boucheanus, 
P.  Van  der  Meeschii,  verschiedene  Arten,  resp.  Varietäten  mit  panachierten  Blättern,  sowie 
Freycineta  iinsignis. 

Einteilung  der  Familie.  Während  über  die  Einheitlichkeit  der  Gattung  Freycinetia 
ein  Zweifel  nicht  obwalten  kann,  und  Sararanga  als  bisher  m onotype  Gattung  ihren  durch- 
aus gesonderten  Platz  beansprucht,  ist  die  Gattung  Pandanus  schon  vielfachen  Discussionen 
unterworfen  gewesen.  Von  den  beiden  Namen  Athrodactylis  Forst,  und  Keura  Forsk. 
wollen  wir  hier  absehen,  weil  sie  in  der  Synonymie  besprochen  werden,  hingegen  gehört  in  das 
Kapitel  der  Einteilung  der  Familie  die  Discussion  darüber,  ob  Gaudichaud  berechtigt  war, 
die  Gattung  Pandanus  in  nicht  weniger  als  \  5  Gattungen  zu  zersplittern  (Atlas  zur  Bonite 
Expedition  1843),  deren  Namen  in  alphabetischer  Anordnung  folgende  sind:  Barrotia, 
Bryantia,  Dorystigma,  Eydouxia,  Fisquetia,  Fouilloya,  Heterostigma,  Hombronia,  Jean- 
neretia,  Pandanus,  Roussinia,  Souleyetia,  Sussea,  Tuckeya,  Vinsonia. 

Schon  ein  Jahr  früher  (1  842)  hatte  übrigens  Hasskarl  die  Gattung  Marquartia  auf- 
gestellt, die  später  von  Walpers  wegen  angeblicher  Homonymie  in  Hasskarlia  verwandelt 
wurde ;  sie  umfasst  zwei  gar  nicht  zusammengehörende  Arten ,  von  denen  die  eine  zu  Pan- 
danus im  engsten  Sinne  gehört,  und  die  andere  [P.  utilis)  der  Gattung  Vinsonia  Gaudi- 
chaud's  entsprechen  würde. 

Im  Jahre  1854  stellte  De  Vriese  (in  den  Verh.  k.  Akad.  Wetensch.)  abermals  zwei 
Gattungen  auf,  Doornia  und  Rykia,  von  denen  erstere  jedenfalls  zu  Vinsonia,  letztere  zu 
Fisquetia  zu  ziehen  wäre.  1876  hat  dann  Brongniart  in  seiner  Bearbeitung  der  neu- 
caledonischen  Pandanusarten  die  Einteilung  Gaudichaud 's  acceptiert,  und  seine  neuen 
Arten  den  Gattungen  Barrotia  und  Bryantia  eingefügt. 

Bis  auf  die  höchst  merkwürdige  und  niemals  wiedergefundene ,  nicht  einmal  der  Hei- 
mat nach  bekannte ,  auch  nie  beschriebene  ,  sondern  einzig  durch  die  Abbildung  im  Bonite- 
Atlas  bekannte  Gattung  Souleyetia ,  die  drei  basal  stehende  aufrechte  lang  gestielte,  auch 
nicht  einmal  anatrope  Samenanlagen  in  dem  einzigen  Fruchtfache  zu  besitzen  scheint  (ver- 
mutlich eine  fehlerhafte  Abbildung!),  habituell  aber  den  Sussea&rten  ähnelt,  stehen  sich  die 
übrigen  erwähnten  Gattungen  überaus  nahe  und  sind  auch  teilweise  durch  Mittelformen  ver- 
bunden; Solms,  Balfour  und  Bau  Ion  haben  sie  deshalb  nicht  als  Gattungen  anerkannt, 
und  auch  Verf.  hält  die  Zeit  für  noch  nicht  gekommen,  um  eine  Spaltung  der  Gattung  Pan- 
danus wagen  zu  dürfen.  Es  ist  nicht  zu  leugnen ,  dass  die  männlichen  Blütenstände  recht 
gut  Charaktere  abgeben  könnten  zur  Herstellung  von  Untergattungen,  vielleicht  sogar  zur 
Aufstellung  einzelner  guten  Gattungen ;  leider  aber  kennen  wir  die  q?  Inflorescenzen  nur  von 
den  wenigsten  Arten  und  sind  deshalb  im  allgemeinen  augenblicklich  noch  auf  eine  Eintei- 
lung der  Gattung  nach  den  Früchten  angewiesen.  Erschwert  wird  die  Identificierung  männ- 
licher und  weiblicher  Exemplare  noch  besonders  durch  die  große  Einförmigkeit  der  Blätter, 
welche  eine  Bestimmung  steriler  Exemplare  fast  überhaupt  unmöglich  macht.  Wir  bleiben 
also  vorläufig  bei  der  Einteilung  der  P.  in  drei  Gattungen,  Pandanus,  Freycinetia,  Sara- 
ranga, indem  wir  Souleyetia  Gaudich.  als  höchst  zweifelhaft  fortlassen  können,  ebenso  wie 
die  fossile  Gattung  Kaidacarpum  Garruth. 

Sararanga  hat  unzweifelhaft  nach  manchen  Richtungen  hin  (rudiment.  Perigon,  Blüten- 
stiel, zahlreiche  Carpiden)  den  primitivsten  Typus  bewahrt,  nach  anderer  Richtung  hin  ist 
sie  aber  stark  reduciert  (Einzahl  der  Samenanlagen ,  Verwachsung  der  Carpiden).  Als  eine 
Vorstufe  zu  Pandanus  kann  man  Sararanga  keinenfalls  ansehen,  wohl  hingegen  Souleyetia, 
falls  es  diese  Gattung  wirklich  geben  sollte.  Freycinetia  steht  beiden  Gattungen  recht  fern, 
so  dass  der  problematische  Stammbaum  der  Familie  etwa  folgendermaßen  aussehen  wird 

/  I  \ 

Souleyetia®/  Sararanga  \ 

/  Freycinetia 

Pandanus 


Sararanga.  25 

Systema  familiae. 

A.  Inflorescentiae  paniculatae,  flores  pedicellati,  distincte  separati,  basi 
perigonii  rudimento  gamophyllo   suffulti,   ovarium  multiloculare, 

fructus  drupaceus  polypyrenus ;  arbor  radicibus  aereis  destituta   .    1 .  Sararanga  Hemsl. 

B.  Inflorescentiae  capitatae  vel  spicatae,  flores  sessiles  arcte  conferti 
basi  haud  perigonio  suffulti. 

I.  Gapita  vel  sp'icae  pedunculatae  fasciculatae  raro  racemosae  vel 
solitariae ;  ovarium  uniloculare ,  ovula  in  placentis  compluribus 
oo;  fructus  baccatus;  frutices  radicibus  aereis  scandentes    .    .  2.  l^m/cmÄ  Gaudich. 

II.  Capita  vel  spicae  solitariae  vel  racemose  dispositae;  ovarium 
uni-  vel  pluriloculare ;  Ovulum  in  loculo  unicum;  fructus  drupa- 
ceus monopyrenus  saepe  plurilocularis ;  frutices  erecti  numquam 
scandentes  vel  arbores  vulgo  radicibus  aereis  instructae  ...    3.  Pandanus  L.  *) 

i.  Sararanga  Hemsl. 

Sararanga  Hemsl.  in  Journ.  Linn.  Soc.  XXX.  (1894)  216  t.  11;  emend.  in  Journ.  Linn. 
Soc.  XXXII.  (1896)  488  t.  4 — 7  ;  in  Hooker,  Icon.  pl.  ( I  899)  t.  2584.  —  Flores  dioeci,  <J 
distincte  pedicellati,  perianthium  breve  cupulatum  gamophyllum  margine  undulato.  Stamina 
numerosa  libera,  filamenta  apice  filiformia  deorsum  incrassata,  antherae  oblongae  apice  et 
basi  obtusae  dorso  affixae,  pollinis  grana  ellipsoidea  minute  papillata.  Flores  Q  breviter 
pedicellati,  perianthium  liberum  subcarnosum  gamophyllum  truncatum  vel  irregulariter 
3 — 4  lobatum.  Staminodia  nulla.  Ovarium  carnosum  sublobatum  multicarpidiatum,  carpidia 
uniovulata  sinuoso-biseriatim  disposita,  seriebus  nunc  e  centro  gynaecei  trifurcato  ramifica- 
tionibus  bifurcatis  nunc  valde  irregularibus,  Stigmata  sessilia  discoidea  vel  hippocrepiformia 
dispositionem  carpidiorum  bene  indicantia;  ovula  anatropa  epitropa  integumentis  binis  in- 
structa.  Fructus  parvi  drupoidei  succulenti,  irregulariter  2 — 4-lobati  multipyreni,  pyrenis 
osseis  1-spermis.  Semina  funiculo  elongato  ex  angulo  interno  basali  fere  loculi  abeunte 
pendula,  testa  tenuissima,  endospermium  copiosum  oleosum,  embryo  conoideus  basalis.  — 
Arbor  foliis  spiraliter  dispositis  margine  et  costa  aculeolatis.  Inflorescentia  terminalis  (j1 
anguste  paniculata  ramosissima  multiflora,  bracteis  caducis  bracteolis  parvis  lanceolatis  in- 
structa;  inflorescentia  Q  amplissima  densissime  racemoso-paniculata,  ramosissima,  pendula, 
ramulis  compressis,  spatha  foliacea  suffulta. 

Unica  species. 

S.  sinuosa  Hemsl.  in  Journ.  Linn.  Soc.  XXX.  (1  894)  216  t.  41,  XXXII.  (1896)  488 
t.  4 — 7.  —  Arbor  1  4 — 18  m  alta  pandaniformis,  trunco  6  —  8  m  alto  basi  incrassato  nudo 
(radices  aereas  haud  emittente)  apicem  versus  ramoso.  Folia  quadrifarie  haud  spiraliter  dis- 
posita coriacea ,  ad  apices  ramorum  congesta  lineari-lanceolata  3  m  longa  1 1  cm  lata, 
praecipue  basin  et  apicem  versus  in  margine  et  secus  costam  aculeis  minutis  instructa,  apice 
vix  acuta.  Inflorescentia  q?  terminalis,  elongata  1/2  —  3/4  m  longa,  ramis  primariis  latera- 
libus  subverticillatis  brevibus  4 — 12  cm  longis.  Inflorescentia  Q  spatha  foliacea  folio  parvo 
simillima  sed  inermi  60  cm  longa  suffulta,  120 — 150  cm  longa  alba,  rhachi  prope  basim 
usque  1 1  cm  diametro;  pedicelli  graciliusculi  6 — 18  mm  longi;  fructus  maturi  12 — 18  mm 
diametro;  pyrenae  obovatae  valde  compressae  vix  2  mm  diametro  (Fig.  9  A — K). 

Salomons-Inseln,  Fauro-Insel,  500 — 600  m  Meereshöhe,  New-Georgia,  ausschließ- 
lich in  den  Flussmündungen.  —  Neu-Guinea,  Jobie-Insel  (Beccari). 


*)  Si  Souleyetiam  Gaudich.  pro  genere  proprio  conservare  mavis,  genus  hoc  loco  clavis 
inserendum  est:  a)  ovula  pauca  basilaria  orthotropa  3.  Souleyetia  Gaudich.;  b)  Ovulum  unicum 
laterale  anatropum  4.  Pamdanus  L. 


26 


0.  Warburg.  —  Pandanaceae. 


Fig.  9.     Sararanga  sinuosa  Hemsl.     A  Flos  $  (auct.).    B  Pollen.    C  Pars  inflorescentiae  femi- 

neac.   D — E  Flos  Q  (auct.).   F  Flos  Q  longitudinaliter  sectus  (auct.).    0  Flos  Q  ovario  transversc 

secto  (auct.).   H  Pars  superficies  lloris  feminei  cum  stigmatibus  nonnullis  (magnop.  auct.).   J  Semen 

(magnop.  auct.).   K  Embryo  (magnop.  auct.).  —  Icones  ex  Hemsl.  et  Stapf. 


2.  Freycinetia  Gaudich. 

Freycinetia  Gaudich.  in  Ann.  sc.  nat.  III.  (1824)  509  et  in  Freycinet,  Voy.  Uranie  et 
Physicienne  (I  826)  43  \.  —  Victoriperrea  Hombr.  in  Dumont  d'  Urville,  Voy.  au  Pole  Sud 
Astrolabe  et  Zelee  II.  (1853)  83  t.  I.  —  Iezabel  Banks  ex  Salisb.  Gen.  of  PI.  Fragm. 
(1866)  5.  —  Flores  abortu  diclines  dioeci  ebracteati  perigonio  destituti,  masculi  polyandri 
ovarii  rudimento  interdum  distincto,  filamenta  filiformia  rarius  conica,  antherae  ovatae  vel 
oblongae  rima  longitudinali  dehiscentes.  Flores  feminei  \  -multicarpidiati  saepe  staminodiis 
circumdati.    Ovarium  uniloculare  placentis  parietalibus  pilosis  instructum  superne  solidum; 


Freycinetia.  27 

stigmata  sessilia  tot  quot  placentae  vulgo  hippocrepiformia,  separata  vel  in  centro  confluen- 
tia;  ovula  multa  in  placentis  anatropa  epitropa  longe  funiculata  integumentis  binis  instructa. 
Fructus  baccati  aut  omnino  succulenti  aut  apice  ligneo  instructi,  intra  pulpam  seminibus 
impleti.  Semina  minima  vulgo  oblonga  et  paullo  falcata,  testa  crustacea  instructa,  plerum- 
que  raphe  persistente  aucta  saepe  etiam  latere  altero  strophiolo  prominente  circumdata; 
endospermium  copiosum,  oleosum,  embryo  parvus  basalis.  —  Frutices  fere  omnes  scan- 
dentes  caulibus  tenuibus  radicantibus,  vulgo  vaginis  foliorum  persistentibus  annulatis.  Folia 
spiraliter  disposita  plerumque  lanceolata  vel  linearia,  rarius  ovata  vel  ovato-lanceolata  vel 
oblanceolata,  acuta  vel  acuminata  vel  cuspidata,  supra  basim  saepe  angustata,  margine  et 
costa  subtus  plus  minus  aculeolata.  Inflorescentiae  terminales  rare  laterales  et  tum  ramulos 
breves  formantes,  bracteis  vulgo  plus  minus  coloratis  demum  evanidis  circumdatae,  spadices 
vulgo  subumbellati,  rarius  solitarii  vel  distincte  racemosi,  pedunculati,  ovoidei  vel  ellipsoidei 
vel  cylindrici. 

Clayis  specierum. 


I.  Stigmata  1 — 3  vulgo  bina Sect.  I.   Oligostigma  Warb. 

A.  Baccae  usque  ad  apicem  succulentae  ovoideae  haud  infra  2  mm  latae,  folia  parva,  raris- 
sime  20  cm  superantia. 

i.  Spadices   fructigeri   globosi  4  cm  diametro,  folia  2 — 2  V2  cm 

lata.  —  Nov.  Guinea \ .  F.  globiceps. 

2.  Spadices  fructigeri  ovoidei  vel  ellipsoidei. 

a.  Folia  margine  pro  maxima  parte  integra. 

a.  Folia  8  cm  longa  18  mm  lata.  —  Nov.  Guinea.    ...      2.  F.  Beecarii. 
ß.  Folia  10 — 20  cm  longa. 

X    Folia  6 — 8  mm   lata,    staminodia   non   adsunt.  — 

Queensland 3.  F.  excelsa. 

X  X   Folia  *  — 2  cm  lata- 

§  Staminodia  adsunt,  spadices   Q    8  cm  longi.  — 

Nov.  Guinea 4.  F.  Hollr\ 

§§  Staminodia  non  adsunt,  spadices  Q  1  5  cm  longi.  — 

Java 5.  F.  Oaudwhaudii. 

b.  Folia  toto  margine  serrulata,  12 — 20  cm  longa,  1  l/2 — 2  cm 

lata,  spadices  Q  2  cm  superantes.  —  Timor 6.  F.  scandens. 

3.  Spadices  fructigeri  cylindrici  3 — 5  cm  longi,   1  2 — 15  mm  lati, 

folia  18 — 20  cm  lata,  2 — 3  cm  lata.  —  Bismarck- Archipel    .      7.  F.  Naumannii. 

B.  Baccae  haud  vel  basi  tantum  succulentae,  apice  lignosae,  vulgo 
angustae. 

1.  Folia  maxima,  vulgo  1  m  superantia  et  plus  quam  3  cm  lata, 
basi  valde  dilatata  et  membranaceo-marginata. 

a.  Folia  toto  margine  denticulata. 

a.  Folia  subtus  distincte  reticulata,  margine  dentibus  parvis 

armata.  —  Australia 8.  F.  australiensis. 

ß.  Folia   subtus    vix   reticulata,    margine   dentibus   grossis 
armata. 

X    Folia  sensim  acuminata.  —  Luzon 9.  F.  ferox. 

X  X    Folia  abrupte  acuminata.  —  Gelebes 10.  F.  latispina. 

b.  Folia  apice  et  basi  tantum  denticulata. 
a.  Inflorescentiae  terminales. 

X    Syncarpia   2^2  cm  lata>   fructus  longe  rostrati.  — 

Samoa 1 1 .  F.  Beineckei. 

X  X    Syncarpia  3  cm  lata,  fructus  breviter  rostrati,  bracteae 

abrupte  cuspidatae,  filamenta  longa.  —  Java  .    .    .    12.  F.  insignis. 
XXX    Syncarpia  ignota,  bracteae  haud  abrupte  cuspidatae, 

fdamenta  longa.  —  Nov.  Guinea 1 3.  F.  pseudo-insignis. 


28  0.  Warburg.  —  Pandanaceae. 

ß.  Inflorescentiae  laterales,  bracteae  haud  abrupte  cuspida- 

tae,  filamenta  brevissima.  —  Nov.  Guinea \k.  F.  novo-guineensis. 

2.  Folia  media  30 — 50  cm  longa,  basi  late  membranaceo-margi- 
nata,  sed  in  adultis  margine  vulgo  destructo. 

a.  Inflorescentiae  laterales. 

a.  Folia  omnino  inermia,  i^/2  cm  lata.  —  Nov.  Guinea     .    15.  F.  Lauterbachii. 
ß.  Folia  apice  tantum  minute  denticulata,  2 — 3  cm  lata.  — 

Molucc 16.  F.  strobilacea. 

b.  Inflorescentiae  terminales. 

a.  Folia  apice  et  basi  denticulata.. 

X    Folia  vix  acuta.  —  Borneo 17.^.  rigidifolia. 

X  X    Folia  breviter  acuminata.  —  Rawak 1  8.  F.  radicans. 

XXX    Folia  in  acumen  angustum  desinentia.  —  Gelebes   .    19.  F.  Sarasinorum. 
ß.  Folia  toto  margine  serrata.  —  Ceylon  .....    .    .    20.  F.  Walkeri. 

3.  Folia  parva  10 — 18  cm  longa,  vulgo  toto  margine  spinuloso- 

serrata.  —  Philippinae 2 1 .  F.  luzonensis. 

II.  Stigmata  3 — 1 0 Sect.  II.  Pleiostigma  Warb. 

A.  Spadices  g  globosi. 

1.  Folia   ovata   2 — 4    cm  longa,   toto   margine   denticulata.  — 

Philippinae 22.  F.  sphaerocephala. 

2 .  Folia  ovato-lanceolata  1 6  cm  longa,  margine  hie  illic  subdenti- 

culata.  —  Gelebes 23.  F.  De  Vriesei. 

3.  Folia  lanceolata  7 — -1 2  cm  longa  apice  tantum  parce  denticulata. 

—  Fidji 24.  F.  vitiensis. 

B.  Spadices  Q  ovoidei  obovoidei  vel  ellipsoidei. 

1 .  Folia  parva,  usque  2  0  cm  longa. 

a.  Folia  angusta. 

a.  Folia  3  —  7  mm  lata.  —  N.  Caledon 25.  F.  graminifolia. 

ß.  Folia  9 — 18  mm  lata.  —  Sumatra 26.  F.  tenuis. 

b.  Folia  lata. 

«.  Folia  2  xli — 7  i/2  cm  lata  basi  et  apice  aculeolata,  spadi- 
ces Q   12  mm  longi,  —  Borneo 27.  F.  Hemsleyi. 

ß.  Folia  5 — 6  cm  lata  toto  margine  denticulata,  spadices  § 

2 — 5  mm  longi.  —  Ins.  Salomon 28.  F.  marantifolia. 

2.  Folia  media,  20 — 50  cm  longa. 

a.  Folia  perangusta,  5 — 8  mm  lata. 

a.  Folia  45  cm  longa  5 — 6  mm  lata,  spadices  Q  8 — 1 2  mm 

longi  ovoidei  vel  oblongi.  —  Philippinae 29.  F.  Vidalii. 

ß.  Folia  1  5 — 30  cm  longa  8  mm  lata,  spadices  Q  1  2 — 1  8  mm 

longi,  8 — 12  mm  lati,  ovato-oblongi.  —  Ceylon  .    .    .    30.  F.  pycnophylla. 

b.  Folia  angusta,  1 — 2  cm  lata. 

a.  Spadices  g  solitarii,  folia  30  cm  longa. 

X    Spadices  Q  8  cm  longi  3  cm  lati  ovato-cylindrici.  — 

Celebes 3\.  F.  celebica. 

X  X    Spadices  g  2  cm  longi  12  mm  lati  obovati.  —  Java  32.  F.  Schefferi. 
ß.  Spadices  complures  fasciculati,  ellipsoidei,  2V2  —  3  cm 
longi  1 xj2  cm  lati. 
X    Folia  50  cm  longa   toto    margine    denticulata.    — 

Patria  ignota 33.  F.  Webbiana. 

X  X    Folia  in  medio  marginis  inermia. 
§  Folia  10—12  mm  lata. 

O   Folia  longe  acuminata  20 — 2  4  cm  longa,  Stig- 
mata 3 — 5.  —  Java 34.  F.  imbricata. 


Freycinetia.  29 

OO  Folia  apice  acuta  \  0 — 12  mm  lata  24 — 30  cm 

longa,  Stigmata  6.  —  Fidji 35.  .F.  Pritchardii. 

§§  Folia  15 — 20  mm  lata. 

O  Folia  apice  in  acumen  attenuata  1  5  mm  lata 

3  ^  cm  longa,  Stigmata  2 — 4 .  —  Nov.  Caledon.   3  6 .  .F.  novo-caledonica. 
OO  Folia  apice  in  acumen  attenuata  20  mm  lata, 

40  cm  longa,  Stigmata  5 — 6.  —  Tonga    .    .    38.  F.  ürvilleana. 
c.  Folia  lata,  3 — 4  cm  lata,  30  cm  longa,  margine  fere  integra. 

—  Nov.  Caledon 37.  F.  spectabilis. 

3.  Folia  magna,  60 — 120  cm  longa. 

a.  Pedunculi  scabridi. 

a.  Folia  50 — 60  cm  longa   1  */2 — 2  cm  lata,   spadices  g 

3 72 — 4  cm  longi.  — Fidji 39.  F.  Storckii. 

ß.  Folia  60 — 80  cm  longa  2 — 21//2  cm  kta,  spadices  Q 

7 — 9  cm  longi.  —  Tahiti 40.  F.  Victoriperrea. 

b.  Pedunculi  glabri,  folia  60 — 90  cm  longa  2V2  cm  lata-  — 

Sumatra 41.  F.  sumatrana. 

Spadices  Q  cylindracei. 

1 .  Folia  parva,  usque  2  0  cm  longa. 

a.  Folia  lineari-lanceolata  apice  caudato-acuminata,  2 — 2  V2  cm 

lata,  spadices  Q  ^l/2 — 4  cm  longi.  —  Fidji 42.  F.  caudata. 

b.  Folia  linearia  apice  haud  caudata,  1  y2  cm  lata,  spadices  Q 

ignoti.  —  Philippinae 43.  F.  Jagorii. 

a.  Folia  basi  et  apice  tantum  minute  aculeolata.  —  Borneo  44.  F.  Creaghii. 

ß.  Folia  toto  margine  aculeolata.  —  Amboina 45.  F.  graminea. 

2.  Folia  media  20 — 50  cm  longa. 

a.  Folia  perangusta,  nondum  1  cm  lata,  spadices   Q    subrace- 

mosi,  oblongi  1  8 — 1 0  mm  longi  6 — 8  mm  lati.  —  Males,  occ.    46.  F.  angustifolia. 

b.  Folia  angusta  1 — 2  cm  lata. 

a.   Spadices  Q  solitarii  1  3  cm  longi  1  5  mm  lati,  folia  24  cm 

longa  2  cm  lata  margine  inermia.  —  Gelebcs    .    .    .    .    47.  F.candeliformis. 

ß.  Spadices  Q  umbellati  3 — 4  cm  longi  8 — 10  mm  lati, 
folia  1  6 — 30  cm  longa  1  1/2  cm  lata  margine  integra.  — ■ 
Java 48.  F.  javanica. 

y.   Spadices  Q  bini  4 — 4  '/2  cm  longi7  folia  45  cm  longa. 

c.  Folia  latiora,  2 — 4  cm  lata. 

a.  Folia  apice  vix  acuta,  basi  et  apice  aculeolata.  —  Ins. 

Salomon 49.  F.  humilis. 

ß.  Folia  apice    breviter  cuspidata,    fere  inermia,  spadices 

7  cm  longi.  —  Nov.  Caledon 50.  F.  cylindracea. 

d.  Folia  latissima  5 — 5'/2  cm  lata,  spadices   Q    3  cm  longi, 

pedunculi  furfuracei.  —  Philippinae 5  1 .  F.  phüippinensis. 

3.  Folia  magna,  60 — 120  cm  longa. 

a.  Spadices  Q  solitarii,  folia  2V2  cm  lata. 

a.   Spadices  tf  terni,  8 — \0  mm  lati.  —  Ins.  Norfolk  .    .    52.  F.  Baueriana. 
ß.  Spadices  tf  solitarii,  4 1/2  cm  lati.  —  Nov.  Zeland    .    .    53.  F.  Banksii. 

b.  Spadices  Q  complures  umbellati. 
a.  Pedunculi  scabridi. 

X   Folia  2  cm  lata,  spadices  5 — 7  cm  longi  2 — 3  cm 

lati.  —  Samoa 54.  F.  samoemis. 

XX    F°lia   4  cm  lata,    spadices    (J)    10 — 12    cm  longi 

2— 2V2  cm  lati.  —  Philippinae 55.  F.  sc 

ß.  Pedunculi  glabri. 

X    Folia  2 — 4  cm  lata  apice  sensim  angustata. 


30  0-  Warburg.  —  Pandanaceae. 

§  Folia  toto  margine  serrulata,  spadices  Q  8 — 1  0  cm 

longi  2  cm  lati.  —  Ins.  Hawai 56.  F. 

§§  Folia  basi  et  apicem  versus  aculeolata,  spadices 
cum  pedunculis    10 — 15  cm  longi    4  4 — 18  mm 

lati.  —  Formosa 57.  F.  formosana. 

X  X   Folia    4 — 5  cm   lata  apice   in    acumen  triquetrum 
desinentia  basi  et  apice  spinulosa,  spadices  Q  6 — 7  cm 

longi,  2  cm  lati.  —  Fidji 58.  F.  Milnei. 

4.  Folia  ignota. 

Spadices  fructigeri  1  0  cm  longi  2  cm  lati ,  fructus  anguste 

columnares  6  mm  longi.  —  Nov.  Guinea 59.  F.  polystigma. 

Spadices  fructigeri  9  cm  longi  3  cm  lati,  fructus  ovoidei 

1  y2  cm  longi. — Nov.  Guinea 60.  F.  pcupuana. 

Species  incertae  sedis. 

Folia  longissima  basi  dilatato-vaginantia  margine  per  totam  fere  longi- 

tudinem  spinulosa.  —  Nov.  Guinea 6 1 .  F.  marginata. 

Folia  1  m  longa,  basi  4  cm  prope  apicem  6  cm  longa,  margine  grosse 

spinoso-serrata.  —  Gelebes ; 62.  F.  Minahassae, 

t.  F.  globiceps  Warb.  —  Gaulis  3 — 4  mm  crassus,  folia  oblanceolata  16 — 18  cm 
longa  2 — 2V2  cm  lata,  ad  basim  angustata  ibique  marginibus  solutis  stipulas  aemulantibus 
demum  deciduis  instructa,  ad  apicem  in  acumen  breve  mucroniforme  constricta,  margine 
fere  integra,  basi  vix  vaginantia.  Inflorescentiae  Q  ad  apicem  ramorum  binae  vel  ternae 
globosae  ca.  1  cm  diametro,  pedunculo  ca.  2  cm  longo,  carpidia  apice  libera  conica  vel 
pyramidalia ,  Stigmata  vulgo  2  rarius  3 ,  marginata.  Syncarpium  baccatum  ca.  4  cm  dia- 
metro, baccae  carnosae  apice  liberae,  Stigmata  confluentia,  semina  3/4  mni  longa,  raphe  et 
strophiolo  albido  cincta.    (Fig.  10  B — G). 

Neu-Guinea  (deutscher  und  holländ.  Teil)  (Hollrun g  n.  857,  Lauterbach  n.  2119). 

2.  F.  Beccarii  Solms-Laub.  in  Ann.  Jard.  Buitenzorg  III.  (1883)  100  nee  Hemsl.  — 
Scandens ;  folia  ovata  vel  lanceolato-ovata  8  cm  longa  1  8  mm  lata,  acuminata,  in  margine 
integra,  apice  tantum  et  in  costae  apice  subtus  denticulis  tenuibus  sparsis  obsessa,  adulta 
vagina  basilari  omnino  destituta.  Inflorescentiae  Q1  binae  vel  ternae  cylindricae  tenues  vix 
1  cm  longae,  pedunculis  2  cm  longis  suffultae,  bracteis  elongato-ovatis  vaginantibus  acu- 
minatis  circumdatae ;  filamenta  brevia,  antherae  ovales.  Syncarpia  baccata  ovato-cylindra- 
cea  2 — 2V2  cm  l°noa>  pedunculis  aequilongis  suffulta,  bracteis  delapsis  nuda;  baccae  con- 
fertae  apice  pyramidato  libero  anguloso  haud  lignoso  instruetae;  Stigmata  plerumque  bina; 
semina  strophiolo  et  raphe  lata  praedita  ovata. 

Neu-Guinea,  holländ.  Teil,  Andai  (Beccari). 

3.  F.  excelsa  F.  Muell.  Fragm.  V.  (1865)  39.  —  Frutex  altissime  scandens;  folia 
lanceolata  1  0 — 30  cm  longa  6 — 8  mm  lata,  ad  basim  vaginis  imbricatis  dilatata  integerrima, 
apice  tantum  serrulata,  sensim  in  acumen  subulatum  angustata.  Inflorescentiae  Q  ad  ramo- 
rum apicem  ternae  vel  quaternae,  ovatae,  8 — 2  0  mm  longae,  pedunculis  pollicaribus  instruetae, 
bracteis  spathaeeis  suffultae ;  flores  dense  conferti  3  mm  longi  staminibus  sterilibus  carentes, 
ovario  anguloso,  stigmatibus  binis  vel  ternis  confluentibus.  Syncarpium  baccatum  4 — 6  cm 
longum  aurantiacum,  fructus  concreti  apicem  versus  liberi  late  pyramidati.  Semina  strophiolo 
rufo  instructa. 

Queensland,  Moreton-Bay  (Hill),  Fitzroy-River  (Tucker),  Rockingham-Bay 
(Dallachy). 

4.  F.  Hollrungii  Warb.  Monsunia  II.  (msc).  —  Gaulis  3 — 4  mm  latus,  folia  anguste 
lanceolata,  ad  basin  angustata  ibique  marginibus  solutis  stipulas  aemulantibus  deciduis  in- 
structa, ad  apicem  sensim  in  acumen  desinentia,  margine  integra,  ad  apicem  tantum  denti- 
culato-serrata,  12 — 18  cm  longa  1 — 2  cm  lata,  basi  vix  vaginantia.  Inflorescentiae  termi- 
nales, spadices  bini  bracteis  parvis  1 — 2,/2cm'ono's  coloratis  circumdati,  oblongi  5 — 8  mm 


Freycinetia. 


31 


Fig.  \0.  A  Freycinetia  Qaudichaudii  Benn.  et  Horsficld  Inflorescentia  statu  fructifero.  —  B — C 
F.  globiceps  Warb.  B  Infloresc.  Q.  G  Semen.  —  D  F.  arborea  Gaudich.  Fruetus.  —  E—F  F. 
luxonensis  Presl.  E  Infloresc.  Q.  F  eadem  aucta.  —  Q  F.  JagoriiW&rb.  Inflorescentia  <$,  —- 
H—J  F.  imbricata  Blume.  H  Fruetus.  <7  Id.  sect.  transversa.  K  Semen  longitudinaliter  seetum. 
—  L  F.  angustifolia  Blume.    Stamen.  —   A — G  Icon.  originariae,    H — L  sec  Blume  reiterat. 


32  0.  Warburg.  —  Pandanaceae. 

longi,  4 — 6  mm  lati,  pedunculis  7 — 18  mm  longis  1  mm  latis  suffulti,  filamenta  1  '/2  mm 
longa,  antherae  brevissimae  ovatae.  Spadices  Q  bini  vel  terni  late  ellipsoidei  ca.  8  mm 
longi,  pedunculis  1  8  mm  longis  1  x/2  mm  latis  suffulti,  Ovaria  libera  apice  conica,  staminodiis 
paucis  circumdata,  stigmatibus  1 — 2  (rare  3)  liaud  marginatis  coronata. 

Deutsch  Neu-Guinea  (Warburg  n.  20997,  Hollrung  n.  218,  Lauterbach 
n.  4522). 

5.  F.  Gaudichaudii  Benn.  et  Horsfield,  PI.  jav.  rar.  I.  (183  8)  31  t.  9.  —  Frutex  ramis 
hie  illic  scandentibus,  ramulis  4  mm  latis.  Folia  lanceolata  12 — 1  5  cm  longa  1  y2  cm  lata, 
utrinque  angustata,  apice  sensim  acuminata  ibique  denticulato-serrata,  ceterum  in  margine 
integra.  Inflorescentia  q?  solitaria  spatha  e  basi  lata  sagittata  5  cm  longa  in  basi  1  y2  cm 
lata  ibique  carnosula  suffulta,  pedunculus  2  cm  longus  1  mm  crassus ,  pars  florigera  cylin- 
dracea  1  cm  longa  4  mm  lata  staminibus  dense  obteeta,  filamenta  brevia  libera,  antherae 
parvae  ovatae.  Inflorescentiae  Q  ternae  vel  quaternae  spathis  ovalibus  involutae,  pedun- 
culus 2  cm  longus  2  mm  latus,  pars  florigera  ellipsoidea  1  5  mm  longa  7  mm  crassa  anthe- 
rarum  rudimentis  destituta.  Ovarium  supra  pyramidato-elevatum,  Stigmata  plerumque  bina 
confluentia  plana.  Syncarpium  usque  3  cm  longum  et  2  cm  latum,  fruetus  baccati  albidi 
haud  confluentes  3  mm  lati  pressione  polygoni.  Semina  ineurva  strophiolo  interdum  raphido- 
phoro  et  raphe  crassa  rhaphidibus  fareta  instrueta  (Fig.  1  0  A). 

Java  (Horsfield). 

Nota.  Specimen  Maingayanum  (Kew  Distrib.  n.  1537)  e  Malacca  mihi  ignotum,  sed  e 
descriptione  in  Hook.  f.  Fl.  Brit.  India  VI.  (1893)  488  ad  speciem  aliam  affinem  prob,  novam 
syncarpiis  angustioribus  foliis  caudatis  distinetam  pertinere  existimo.  Bailey  in  Synopsis  of  Queens- 
land Flora  567  F.  Qaudichaudii  Queensland  inhabitare  dixit;  suspicor  etiam  speeimina  Bailcyana 
ad  aliam  speciem  prob,  novam  sed  affinem  pertinere. 

6.  F.  scandens  Gaudich.  in  Freycinet,  Voy.  de  l'Uranie  et  Physicienne,  Bot.  (1826) 
432  Atl.  t.  42  (nee  Hook,  et  Arn.)  —  Scandens,  caule  3  mm  lato,  folia  lanceolata  12 — 20  cm 
longa  1  y2 — 2  cm  lata,  ad  basim  angustata  vix  vaginantia,  marginibus  solutis  stipulas  aemu- 
lantibus,  ad  apicem  brevi-acuminata  margine  parce  serrulata.  Inflorescentiae  terminales 
ternae-quinae,  bracteis  latis  2 — 3  cm  longis  acuminatis  parum  excavatis  infra  carnosulis 
supra  foliiformibus  suffultae,  q?  oblongae  5 — -8  mm  longae  ca.  3  mm  latae  in  pedunculis 
2  cm  longis ;  antherae  albidae  ovatae  filamento  vix  latiores.  Inflorescentiae  Q  oblongo- 
ovatae  2  cm  superantes  1  cm  latae,  pedunculis  subaequilongae,  Ovaria  apice  pyramidata 
antheris  rudimentariis  circumdata,  Stigmata  2 — 3  anguste  marginata  subconfluentia.  Syn- 
carpium  ex  ic.  Gaud.  late  ovatum  baccatum  3  cm  longum  2  cm  latum. 

Timor  (Gaudichaud),  forsitan  etiam  Java  (Zollinger  n.  647). 

Nota.  Species  in  insulis  Hawai  certe  non  crescit,  in  Nova-Guinea  eam  vigere  non  certum 
est,  cum  specimen  a  me  in  Nova-Guinea  repertum  sterile  foliis  multo  minoribus  gaudeat;  speei- 
mina Blumei,  Junghuhnii  et  Zollingeri  in  Java  collecta  ad  speciem  valde  affinem  pertinere  dubium 
esse  non  potest,  nisi  F.  scandenti  adjungenda  sunt. 

Specimen  sterile  sub  No.  632  a  F.  Hellwig  in  Novae  Guineae  parte  germanica  repertum 
foliis  late  ovatis  margine  longe  ciliatis  4 — 5  cm  longis  2 — 3l/2  cm  latis  neenon  caule  6 — 7  mm  lato 
a  F.  scandente  valde  differt. 

7.  F.  Naumannii  Warb.  Monsunia  II.  (msc).  —  Gaulis  4 — 5  mm  latus,  folia  lanceo- 
lata 18  —  20  cm  longa  2 — 3  mm  lata,  ad  basim  angustata  paullo  vaginantia  marginibus  so- 
lutis stipulas  aemulantibus  deeiduis  instrueta,  ad  apicem  acuminata  acuta,  margine  integra, 
prope  apicem  denticulato-serrata.  Syncarpia  terna  cylindracea,  peduneuli  2  cm  longi  2 — 3  mm 
lati,  pars  fertilis  3 — 5  cm  longa  1  2 — 15  mm  crassa,  fruetus  carnosi  omnino  connati  3 — 4  mm 
lati,  semina  paullo  curvata  raphe  et  strophiolo  albidis  linearibus  instrueta. 

Bismarck-Archipel,  Neu  Hannover  (Naumann). 

8.  F.  australiensis  Warb.  Monsunia  II.  (msc).  —  Frutex  scandens  robustus  ramis 
1  '/2 — 2  cm  latis ;  folia  crassa  in  sicco  pallida  et  reticulato-nervosa  1  m  longa  4  cm  lata,  apice 
sensim  acuminata,  basi  dilatata  et  caulem  amplectentia,  margine  per  totam  longitudinem 
spinulose  dentata.     Inflorescentiae  terminales,    spadices  fruetigeri  probab.  bini  cylindracei 


Freycinetia.  33 

13  cm  longi  3  cm  lau,  pedunculo  7  cm  longo   12  mm  lalo  sufliilti,   fruclus  7  mm  longi, 
staminodiis  minutis  cincti,  Stigmata  2  rare  1 — 3. 
Queensland,  Daintrie  River  (Peutzke). 

9.  F.  ferox  Warb.  Monsunia  IL  (msc).  —  Folia  in  sicco  pallida  dense  striato-,  haud 
reticulato-nervosa,  30  cm  longa  ca.  6  cm  lata,  basi  dilatata,  ad  apicem  denticulate  trigonum 
sensim  angustata,  margine  distanter  ferociter  spinulosa,  in  costa  subtus  spinulis  minoribus  in 
medio  folio  minimis  instructa.  Inflorescentiae  q?  ternae,  spathis  imbricatis  vix  acutis  margine 
et  costa  crasse  dentatis,  exterioribus  2  5  cm  longis  ad  basim  1  0  cm  latis,  infimis  1  1  cm  longis 
8  cm  latis  circumdatae ;  spicac  crasse  cylindraceae  7  cm  longae  1  i/2  cm  latae,   pedunculi 

4  cm  longi  1  cm  lati,  filamenta  6 — 7  mm  longa,  antherae  oblongae  vix  1  mm  longae. 

Pbilippinen,  Mittel-Luzon   (Warburg  s.  n.). 

10.  F.  latispina  Warb.  Monsunia  II.  (msc).  —  Folia  1  m  longa,  paullo  infra  apicem 
latissima  ibique  7  cm  lata,  ad  basim  paullo  angustata,  basi  vaginantia  ibique  in  margine 
membranacea,  apice  in  acumen  crasse  spinosum  1 — 1  y2  cm  longum  contracta,  in  margine 
spinis  latis  2  mm  altis  distanter  armata.  Inflorescentiae  tf  cjlindraceae  8  cm  longae  1  j/2  cm 
latae,  pedunculi  3  cm  longi,   filamenta  filiformia  3 — 4  mm  longa,  antherae  oblongae  vix 

I  mm  longae. 

Celebes,  Minahassa  (Sara sin  n.  6  69). 

11.  F.  Reineckei  Warb,  in  Engler's  Bot,,  Jahrb.  XXV.  (1898)  578  t.  8  fig.  B.  — 
Scandens  ramulis  8 — 12  mm  latis,  folia  coriacea  in  sicco  pallida  subtus  reticulate  nervosa, 
1  m  superantia  3  cm  lata,  basi  dilatata,  caulem  amplectentia,  apice  acuminata,  margine 
in  parte  basali  et  prope  apicem  spinuloso-dentata  ceterum  denticulata;  costa  ad  apicem 
tantum  spinulosa.  Inflorescentiae  g  ad  apicem  ramorum  ternae  vel  quaternae  late  cylin- 
dricae,  5  cm  longae  1  cm  latae,  pedunculi  2  cm  longi;  syncarpium  6 — 7  cm  longum  3  cm 
latum,  fruetus  anguste  lageniformes  1  cm  longi  y2 — *  mm  kti,  parte  sterili  lignosa  fertili 
sueculentae  aequilonga,  Stigmata  bina  distineta  interdum  confluentia.  Semina  vix  falcate 
linearia,  strophiolo  indistineto. 

Samoa-Inseln,  Savai  und  Upolu.  —  Die  Epidermis  der  Blätter  liefert  den  Ein- 
geborenen das  Material  zu  sehr  feinen  Matten  (Rein ecke  n.  255,  255a,  255b,  353a,  362). 

12.  F.  insignis  Blume,  Rumphial.  (1835)  158  t,  42.  —  Altissime  scandens,  caudice 
brachii  infantis  crassitie  ramulis  1  cm  latis;  folia  1  m  longa  2V2 — 4  cm  lata  rigide  coriacea, 
in  sicco  pallida,  subtus  reticulate  nervosa,  apice  acuminata,  basi  dilatata,  caulem  amplecten- 
tia, margine  ad  basim  et  apicem  in  costa  subtus  versus  apicem  spinulosa.  Inflorescentiae 
terminales  spathis  imbricatis  basi  excavatis  apice  longe  acuminatis  et  margine  denticulatis, 
externis  25  cm  longis  in  parte  inferiore  carnosis,  internis  minoribus  10  cm  longis  omnino 
petaloideis  et  purpureo-coloratis  suffultae.  Inflorescentiae  q1  ternae  vel  quaternae  6  cm  longae 
5 — 7  mm  crassae,  in  peduneulis  2  cm  longis  4  mm  crassis,  antherae  parvae  ovatae,  fila- 
menta plus  duplo  majora.    Inflorescentiae  §  masculinis  similes,  binae-quaternae,  pedunculi 

5  cm  longi  5 — 6  mm  lati,  semiteretes  paullo  scabridi,  spadices  cylindrici  3 — 6  cm  longi 
1  Y2  cm  lati,  Ovaria  staminodiis  circumdata,  apice  polygono-pyramidali  rostrato  stigmatibus 
2 — 4  coronato.  Syncarpia  6  cm  longa  2  cm  lata,  fruetus  elongato-obeonici  parte  fertili 
sueculenti,  apice  brevi  lignoso  hexaedro-pyramidales.  Semina  raphe  et  strophiolo  subaequi- 
latis  circumdata. 

Java,  in  den  oberen  Bergwäldern,  nach  Kurz  auch  auf  den  Andamanenf?);  auch 
in  Kultur  in  den  botan.  Gärten  Europas. 

1  3.  F.  pseudo-insignis  Warb.  Monsunia  II.  (msc).  —  Scandens  ramulis  1 2  mm  latis; 
folia  coriacea,  in  sicco  pallida,  subtus  reticulate  nervosa  1  m  longa  3'/2  cm  lata,  basi  valde 
dilatata  et  membranaeeo-marginata,  caulem  amplectentia,  apice  sensim  acuminata,  in  basi  et 
versus  apicem  margine  et  costa  subtus  denticulata.  Inflorescentia  (j*  terminales,  bracteae 
pro  parte  delapsae  coloratae  haud  magnae  nee  cuspidatae,  spadices  terni  4  cm  longi  7  mm 
lati  cylindrici  in  peduneulis  4  cm  longis  7  mm  latis  laevibus,  filamenta  densissima  1  y2  mm 
longa,  antherae  minimae  ovatae. 

Neu -Guinea,  deutscher  Teil  (Hollrung). 

A.  Engler,  Das  Pflanzenreich.  IV.  '.».  3 


34  0-  Warburg.  —  Pandanaceae. 

Nota.  Specics  Fr.  insigni  valde  af'flnis,  bracteis  minoribus,  pcdunculis  crassioribus  et 
ongioribus,  filamentis  et  antheris  brevioribus  discernenda. 

14.  F.  novo-guineensis  Warb.  Monsunia  II.  (msc).  —  Scandens  ramis  13  mm  latis, 
folia  \  m  superantia,  in  sicco  pallida  et  subtus  reticulate  nervosa,  3*/2  cm  lala>  coriacesu 
in  sicco  pallida,  subtus  valde  reticulata,  basi  dilatata  caulem  amplectentia,  apice  sensim  acu- 
minata,  in  marginis  et  costae  parte  apicali  et  basali  distinete,  in  media  parte  obsolete  spinöse 
dentata.  Inflorescentia  q?  lateralis  bracteis  ovato-deltoideis  vix  apiculatis  acutis  haud 
mucronatis,  maximis  10  cm  longis,  inferioribus  multo  minoribus  circumdatae;  peduneuli 
3  cm  longi  3  mm  lati,  pars  staminifera  cylindrica  5  cm  longa  3  mm  lata,  filamenta  brevis- 
sima,  antherae  late  ovatae. 

Deutsch  Neu-Guinea   (Warburg  s.  n.). 

Nota.  Cum  adhuc  inflorescentiae  <3  hujus  speciei  et  specierum  secpientium  inflorescentiis 
lateralibus  donatarum  tantum  exstent,  haud  certum  est,  num  illae  species  ad  sectionem  Oligo- 
stigma  pertineant.  Specimen  inflorescentiae  Q  lateralis  a  me  in  Java  (Buitenzorg,  prob  eult.) 
collectum,  spadieibus  3  cm  longis  \  cm  latis  longe  (4  cm)  et  laeviter  peduneulatis  et  stigmatibus 
senis  instruetum  certe  ad  sectionem  Pleiostigma  pertinet. 

15.  F.  Lauterbachii  Warb.  Monsunia  II.  (msc).  —  Scandens  ramulis  12  — 15  mm 
latis,  folia  coriacea  in  sicco  fuscescentia,  subtus  striato-,  haud  reticulato-nervosa,  omnino 
inermia,  40  cm  longa  4,/2  cm  lata,  oblanceolata,  basi  valde  angustata  ibique  margine  mem- 
branaceo  cadueo  instrueta,  apice  acuminata  sed  saepe  retusa  vel  retuse-rotundata.  Inflores- 
centiae qj1  laterales  fere  sessiles,  bracteis  multis  imbricatis  late  lanceolatis  apice  in  acumen 
trigonum  desinentibus  exterioribus  viridibus  parvis  margine  denticulatis  interioribus  succes- 
sive  majoribus  usque  9  cm  longis  apice  tantum  denticulatis  internis  spathiformibus  roseis 
circumdatae;  spadices  anguste  cylindracei  terni  4  cm  longi  5  mm  lati,  peduneulis  3  cm  longis 
4 — 5  mm  latis  insidentes,  filamenta  antheris  oblongis  aequilonga. 

Neu-Guinea,  deutscher  Teil.    Hochwald  300  m  ü.M.   (Lauterbach  n.  2  463). 
1  6.  F.  strobilacea  Blume,  Rumphia  I.  (1835)  156.  —  Pandanus  funicularis  Rumph. 
Herb.  amb.  IV.   (1743)   153  t.   82.  —  Scandens  ramulis  8 — 12  mm  latis,  folia  in  sicco 
nigrescentia,  subtus  striato-,  nee  distinete  reticulato-nervosa,  30 — 4 5  cm  longa  2 — 3  cm  lata, 
lanceolata,  inermia,  apice  tantum  in  margine  et  costa  paullo  denticulata,  basi  angustata  sed 
ima  basi  dilatato-vaginantia  ibique  marginibus  solutis  stipulas  aemulantibus  instrueta,  apice 
longe  acuminata.     Inflorescentiae  q?  -laterales  fere   sessiles  bracteis  multis  a  basi  sensim 
increscentibus,  majoribus  9  cm  longis,  late  lanceolatis  basi  excavatis  apice  in  margine  denti- 
culatis anguste  acuminatis  internis  spathiformibus  roseis  vel  purpureis  circumdatae.   Spadices 
terni  cylindracei  5  cm  longi  5  mm  lati,  peduneuli  2  cm  longi  3  mm  lati,  filamenta  brevia, 
antherae  oblongae  2 — 3-plo  longiores. 
Amboina,  nahe  dem  Meeresufer. 
Nota.     Fructus  cocti  ab  incolis  comeduntur. 

17.  F.  rigidifolia  Hemsl.  in  Kew  Bull.  (1896)  165.  —  Gracilis  scandens,  folia 
ca.  30  cm  longa  8 — 10  mm  lata,  rigida,  basi  late  auriculata  vaginantia,  apice  vix 
acuta,  basi  aculeis  majoribus  apicem  versus  et  in  costa  subtus  aculeis  minutis  instrueta. 
Inflorescentiae  terminales,  spadices  Q  terni  oblongo - cylindrici  ca.  sesquipollicares  sub- 
sessiles  bracteis  rubris  crassis  lanceolatis  7 — 17  cm  longis  infra  medium  16 — 24  mm 
latis  apicem  versus  aculeolatis  exterioribus  in  apicem  foliiformem  desinentibus  circumdati, 
sligmata  bina. 

Nord-Borneo,  Sarawak  bei  600  m  Meereshöhe  (Haviland  n.  436). 

18.  F.  radicans  Gaudich.  in  Freycinet,  Voy.  aut.  du  monde  Bot.  (1826)  432,  Atl. 
t.  43  emend.  in  Warb.  Monsunia  II.  (msc).  —  Scandens,  folia  linearia,  ca.  1/2  m  longa  2  cm 
lata,  haud  crassa  vix  pergamacea,  in  sicco  pallida,  subtus  striato-,  vix  reticulato-nervosa,  basi 
dilatata  ibique  demum  marginibus  solutis  membranaeeis  instrueta  ad  apicem  sensim  acu- 
minata, supra  basin  in  margine  minute  et  sparse  denticulata,  in  medio  inermia,  ad  apicem 
in  margine  et  costa  subtus  minute  denticulata.  Spadices  Q  (ex  icone  bini)  peduneulo  3  V2  cm 
longo  3  rnm  lato  subruguloso  suftulti,  late  cylindrici  9 — 11  cm  longi  2V2  cm  lati,  bracteis 


Frey  einet  ia.  35 

delapsis,  fruetus  immaturi  8  mm  longi  angustissimi  apice  anguloso  conoideo  lignoso  instrueti, 
staminodiis  paucis  circumdati,  stigmata  bina. 

Ins.  Rawak  bei  holländ.  Neu-Guinea   (Gaudichaud). 

19.  F.  Sarasinorum  Warb.  Monsunia  II.  (msc).  —  Scandens  ramis  ca.  1  cm  latis ; 
folia  anguste  lanceolata,  vix  pergamacea,  ca.  50  cm  longa  2  cm  lata,  basi  dilatata  ibique 
marginibus  membranaeeis  dilatatis  demum  solutis  instrueta,  apice  in  acumen  angustum 
(lentatum  sensim  angustata,  supra  basin  et  versus  apicem  in  margine  et  costa  subtus  minute 
denticulata.  Inflorescentia  Q  terminalis  bracteis  latis  cuspidatis  basi  subrubris  exterioribus 
15  cm  longis  interioribus  5 — 7  cm  longis  circumdata;  spadices  cylindrici  peduneulati  3  cm 
longi  8 — 9  mm  lati,  Ovaria  haud  staminodiis  circumdata  anguste  columnaria,  stigmata  1 — 2. 

Celebes,  Minahassa  (Sarasin  n.  904). 

20.  F.  Walkeri  Solms-Laub.  in  LinnaeaXLII.  (l  878)  9  2.  —  Scandens  ramulis  1  l/2cm 
latis,  folia  45 — 60  cm  longa  12 — 18  mm  lata,  basi  late  vaginantia,  apice  in  apiculum 
longum  triquetrum  producta,  subcoriacea,  margine  undique  imprimis  versus  basim  et  ad 
costae  dorsum  spinulosa.  Inflorescentiac  terminales  spatbis  lbliiformibus  circumdatae,  spadi- 
ces bini  vel  terni  q?  cylindracei  oblongi  4 — 5  cm  longi  18 — 24  mm  lati  peduneulis 
aequilongi;  Ovaria  arete  conferta  conico-elevata,  stigmata  bina  confluentia,  fruetus  contigui 
apieibus  lignosis  pyramidalis.  Semina  raphe  parce  rhaphidophora  et  strophiolo  crasso 
circumdata. 

Ceylon  (Walker). 

Nota.  Koorders  speciem  in  Celebes  inventam  esse  (in  Mededeclingen  van  S'Lands  Plan- 
tentuin  IX,  267)  probab.  erronee  affirmat.  Haud  probabile  est  speeimen  a  Kurz  in  Insulis  Anda- 
manensibus  collectum  ad  hanc  speciem  pertinere. 

21.  F.  luzonensis  Presl,  Epim.  bot.  (1849)  2  3  8.  —  F.  Gumingiana  Gaudich.  Bot. 
Voy.  Bonitc  (1843)  t.  60  et  t.  37  flg.  12 — 14  sine  desc.  —  Scandens  ramulis  3  mm  latis, 
folia  10 — 18  cm  longa  6 — 2  0  mm  lata,  tenuia,  vulgo  toto  margine  et  subtus  in  costa 
spinulose  serrata,  ad  basin  vaginantia  ibique  membranaeeo-marginata,  margine  mox  destrueto, 
apice  in  acumen  variae  longitudinis  desinentia.  Inflorescentiae  terminales,  spadices  q1  bini 
vel  terni  bracteis  multis  tenuibus  in  sicco  stramineis  exterioribus  versus  apicem  foliiformibus 
internis  latissimis  in  apiculum  longum  produetis  5 — 6  cm  longis  circumdati,  ovato-cylindrici 
2  cm  longi  peduneulis  laevibus  aequilongi,  filamenta  brevia  filiformia,  antherae  brevissimae 
ovatae.  Spadices  Q  1  0  mm  longi  6  mm  lati  ovati  peduneulis  superne  villoso-scabris  fulti, 
ovaria  inter  se  libera,  stigmata  2 — 3  in  medio  confluentia  (Fig.  1  0  D — F). 

Philippinen,  Luzon  (Guming  n.  1455,  Jagor  n.  723). 

22.  F.  sphaerocephala  Gaudich.  Bot.  Voy.  Bonite  (18  43)  t.  52.  —  Scandens  ramulis 
3 — 4  cm  latis;  folia  parvula  ovata,  2 — 4  cm  longa  8 — 1  0  mm  lata,  basi  angustata  vaginantia, 
marginibus  membranaeeis  apice  auriculatis  demum  ut  videtur  solutis  instrueta,  apice  acumi- 
nata,  toto  margine  denticulata.  Inflorescentiae  terminales,  spadices  terni-quini  fruetiferi  glo- 
bosi  ca.  2  cm  diametro;  fruetus  liberi  ovati  3 — 4  mm  lati  apice  pyramidato  angulari 
instrueti,  stigmata  3 — 5  confluentia.  Semina  3  mm  longa  anguste  linearia,  raphe  crassa 
strophiolo  angusto  circumdata. 

Philippinen  (Cuming  n.  839). 

23.  F.  De  Vriesei  Solms-Laub.  in  Linnaea  XLII.  (1878)  96.  —  Rami  trigoni,  folia 
ovato-lanceolata,  1  6  cm  longa  2  cm  lata,  basi  adulta  haud  vaginantia  acuminata,  margine 
hie  illic  subdenticulata.  Inflorescentiae  terminales,  spadices  quini,  fruetiferi  globosi;  fruetus 
inter  se  liberi  apice  polygono-pyramidati ;  stigmata  5 — 6.  Semina  linearia  magna,  raphe 
crassa  strophiolo  perangusto. 

Gelebes  oder  Halmaheira    (De  Vriese). 

24.  F.  vitiensis  Seem.  in  Bonplandia  (1861)  260  et  Fl.  vitiens.  (1865 — 1873)  282 
t.  83.  —  Scandens  ramulis  4  mm  latis,  folia  anguste  lanceolata,  7 — 12  cm  longa  5 — 6  mm 
lata,  supra  basim  angustata,  marginibus  membranaeeis  delapsis  versus  apicem  sensim  in 
acumen  parce  denticulatum  attenuata  acuta,  apice  excepto  integra.  Inflorescentiae  terminales, 
spadices   Q   terni  globosi   1  y2  cm   diametro  oligocarpii  peduneulis   3  cm  longis   1  V2  mm 

3* 


36  0-  Warbürg.  —  Pandanaceae. 

latis  setose  scabridis  suffulti.  Ovaria  late  ovata  brevia  supcrne  in  roslrum  brevc  angustata, 
stigmata  4 — 6. 

Fidji-Inseln  (Seemann  n.  647). 

25.  F.  graminifolia  Solms-Laub.  in  Linnaea  XLII.  (1878)  90.  —  Scandcns,  folia 
1  0 — 1  5  cm  longa  3 — 7  mm  lata,  basi  adulta  haud  vaginantia,  apicc  acuminata,  marginc  in- 
tegra  vel  hie  illic  praeeipue  ad  apicem  parce  denticulata,  costa  subtus  subdenticulata.  Inflores- 
centiae  in  ramulis  lateralibus  abbreviatis  bracteas  tantum  gerentibus  terminales;  bracteae 
e  basi  lato-excavata  carnosulae  sagittatae  acuminatae ;  spadices  plerumque  terni  tf  cylindrici 
1  cm  longi  peduneulis  aequilatis  laevibns  2  cm  longis  suffulti,  antherae  filamentig  brevibus 
sustentae.  Spadices  Q  ovoidei  post  anthesin  1  2  mm  longi  8  mm  lati,  peduneulis  2  cm 
longis  sustenti;  Ovaria  conferta  sed  libera,  staminodiis  nullis,  stigmata  3 — 4  separata. 

Neu-Caledonien  in  Bergwäldern  (Vieillard  n.  1355). 

2  6.  F.  tenuis  Solms-Laub.  in  Linnaea  XLII.  (1  878)  87.  —  Folia  1  0  cm  longa  9 — 1  8  mm 
lata,  lanceolata,  e  substantia '  tenui  formata,  basi  adulta  haud  vaginantia,  supra  basim 
angustata  apice  acuminata  in  acumen  dentatum  desinentia,  margine  integra.  Inflorescentiae 
terminales,  spadices  (J1  bini-terni  1 — 2  cm  longi  in  peduneulis  ca.  15  mm  longis  brac- 
tearum  rudimentis  circumdati. 

Sumatra  (Korthals). 

27.  F.  Hemsleyi  Warb.  —  F.  Beccarii  Heinsl.  in  Kew  Bull.  (1  896)  166  (non  Sohns). 
—  Scandens,  folia  obovato-oblonga  vel  oblanceolata,  7V2 — SS1/^  cm  l°nea  2l/V — '^1/i  cm 
lata  tenuiter  coriacea,  basi  amplexicaulia  nee  vaginantia,  supra  basim  angustata,  apice  ab- 
rupte cuspidato- acuminata,  basi  et  apicem  versus  et  parce  in  costa  subtus  supra  medium 
aculeolata;  spadices  Q  terni  parvi  ovoidei  vel  oblongi  ca.  12  mm  longi  peduneulis  validis 
21/2  cm  longis  suffulti,  bracteis  1  cm  longis  foliaeeis  circumdati;  Ovaria  parva  staminodiis 
minutis  circumdata,  stigmata  vulgo  3. 

Borneo,  Sarawak  (Beccari  n.  3598). 

28.  F.  marantifolia  Heinsl.  in  Kew  Bull.  (1896)  164.  —  Nana  ereeta  tripedaüs 
(fide  Guppy),  folia  obovato-oblonga,  12 — 1  7  cm  longa  5 — 6  cm  lata,  subcoriacea,  basi  brevis- 
sime  vaginantia,  supra  basim  leviter  attenuata,  apice  abrupte  in  acumen  6 — 8  mm  longum 
spinulosum  desinentia,  in  margine  et  costa  subtus  parce  minute  denticulata.  Spadices  Q 
terni  oblongi  2V2  cm  l°no^  peduneulis  18 — 24  mm  longis  glabris  crassis  suffulti,  baccae 
parvae,  semina  fusiformia  curvata. 

Salomon-Inseln,  Fauro-Insel  (Guppy  n.  324). 

29.  F.  Vidalii  Hemsl.  in  Kew  Bull.  (1896)  166.  — •  Scandens;  folia  angusta  fere 
linearia  sesquipedalia  maxima  5 — 6  mm  lata,  basi  breviter  auriculate  vaginantia,  sursum 
valde  attenuata,  toto  margine  et  in  costa  subtus  aculeis  parvis  vel  minutis  armata;  spadices 
Q  terni  8 — 12  mm  longi  ovoidei  vel  oblongi,  peduneulis  crassis  sursum  leviter  spongiosis 
2l/2 — *  cm  longis  suffulti,  bracteis  lanceolatis  coloratis  (aurantiacis ?)  exterioribus  longe 
caudatis  spadices  superantibus ,  apice  plus  minusve  foliaeeis  aculeolatis,  interioribus  minori- 
bus  5 — 6  cm  longis  circumdati;   Ovaria  inter  se  libera  supra  medium  crustacea  eburnea, 


staminodiis  circumdata  stigmatibus  nigricantibus. 


Philippinen,  Luzon  (Vidal  n.  3964). 

30.  F.  pycnophylla  Solms-Laub.  in  Linnaea  XLII.  (1878)  91.  —  Scandens  ramulis 
5  mm  latis;  folia  subpergamacea  anguste  linearia,  1  5 — 30  cm  longa  8  mm  lata,  basi  adulta 
vaginantia  ibique  marginibus  membranaeeis  delapsis  instrueta  supra  basin  paullo  angustata, 
apice  acuminata,  toto  margine  et  ad  costae  dorsum  plus  minus  distinete  serrulata.  Inflores- 
centiae terminales,  spathis  e  basi  lata  carnosula  sagittatis  acuminatis  dein  destruclis  6  cm 
longis  circumdatae;  spadices  bini  vel  terni  umbellati  (J*  oblongi  8—10  mm  longi  6  mm 
lati  peduneulo  crasso  suffulti,  antherae  minimae  filamentis  elongatis  sustentae,  spadices  Q 
ovato-oblongi  12 — 18  mm  longi  8 — 12  mm  lati,  pedicellis  12 — 18  mm  longis;  Ovaria 
staminodiis  circumdata,  stigmata  3 — 4  separata. 

Ceylon  (Thwaites  n.  366). 


Frey  einet  in.  37 

3  1.  F.  celebica  Solms-Laub.  in  Linnaea  XLII.  (1878)  103.  —  Folia  lanceolata  30  em 
longa  l1/«  —  2  cm  lata,  basi  adulta  hand  vaginantia,  apice  breviter  acuminata,  margine 
fere  integra.  Infloreseentiae  terminales;  spadix  fructlgerus  solitarius  ca.  8  cm  longus  3  em 
latus  ovato-cylindricus  peduneulo  subnullo  instruetus;  frnetus  apice  conico  lignoso  prac- 
diti,  Stigmata  plerumque  sena  confluentia;  pericarpii  fasciculi  fibrosi  albidi  ovati  usque  fusi- 
formes  in  maximo  1  mm  longi.  Semina  parva  ineurva,  rapbe  tenui  rhaphidophora,  strophiolo 
perangusto  instrueta. 

Gelebes  (Forsten). 

32.  F.  Schefferi  Solms-Laub.  in  Linnaea  XLII.  (1878)  98.  —  Scandens  ramulis  5  mm 
latis;  folia  lanceolata  20 — 30  cm  longa  1 1j^ — 2  cm  lata,  ad  basin  subvaginantia,  marginibus 
membranaeeis  cito  delapsis,  apice  in  acumen  breve  desinentia,  supra  basim  et  apice 
in  margine  et  costa  subtus  minute  serrulata.  Inflorescenlia  §  terminalis  spathis  foliis 
similibus  sed  brevioribus  et  latioribus  5  cm  longis  ad  basim  excavatis  circumdatae,  spadix 
solitarius  obovatus  1  */2  cm  longus,  inferne  6  mm  superne  1  8  mm  latus,  peduneulo  1  '/2  cm 
longo  1  l/2  mm  lato  apice  subscabro  fultus ,  Ovaria  staminodiis  paucis  circumdata  ovala, 
Stigmata  2 — 5. 

Java  (Korthals). 

33.  F.  Webbiana  Gaudich.  Bot.  Voy.  Bonite  (1843)  t.  27.  —  Folia  ca.  50  cm  longa 
1  '/2  cm  lata  basi  vaginantia  apice  sensim  et  longe  acuminata  in  margine  toto  et  costa  in 
apice  subtus  denticulata.  Inflorescentia  Q  terminalis,  spadices  ellipsoidei  3  cm  longi  \l/2  cm 
lati  ex  ic.  quaterni  peduneulis  2 — 5  cm  longis  4  mm  latis  suffulti,  Ovaria  angulate  lageni- 
formia  apice  collo  conoideo  instrueta,  Stigmata  3 — 4. 

Vaterland  unbekannt;  man  kennt  nur  die  Abbildung. 

34.  F.  imbricata  Blume,  Rumphia  I.  (1835)  157  t.  40.  —  Scandens  ramulis  8  mm 
latis;  folia  20 — 2  4  cm  longa  1  cm  lata  in  basi  etiam  adulta  margine  membranacea  vaginantia 
et  arete  imbricata,  apice  sensim  longe  acuminata,  supra  basin  et  versus  apicem  in  margine  et 
costa  subtus  denticulata.  Infloreseentiae  Q  terminales  spathis  exterioribus  longe  acuminatis 
parte  inferiore  luteolis,  interioribus  minoribus  omnino  luteolis  obtusis  circumdatae,  spadices 
bini  vel  solitarii  ellipsoidei  2 '/,,  cm  longi  1  Y2  cm  l^i  m  peduneulis  1  cm  longis;  Ovaria 
staminodiis  paucis  circumdata  elongato-turbinata  apice  in  Collum  abbreviato-conoideum  con- 
strieta,  stigmata  3 — 5  subconfluentia.  Sjncarpia  9 — 1  0  cm  longa  6 — 7  cm  lata  ellipsoidea, 
baccae  sueculentae  inverse  conoideae  apice  7 — 1  0  mm  latae  hexaedre  pyramidatae.  Semina 
raphe  et  strophiolo  subaequilatis  circumdata  (Fig.  1  0  H — J). 

Java,  in  den  Bergwäldern    (Blume,  Korthals). 

35.  F.  Pritchardii  Seem.  Fl.  vitiens.  (1865—1873)  283  t.  84.  —  Scandens  ramulis 
1  cm  latis,  folia  elongate  lineari-lanceolata,  basi  ut  videtur  vagmantia,  apice  sensim  attenuata 
acuta,  24 — 30  cm  longa  1  0 — 12  mm  lata,  versus  apicem  et  (ex  ic.)  prope  basim  spinulosa. 
Infloreseentiae  terminales,  spadices  Q  terni  ellipsoidei  3  cm  longi  17 — 18  mm  lati,  pedun- 
eulis laevibus  ex  ic.  2V2  cm  longis  4  mm  latis  suffulti;  Ovaria  oblonga  apice  haud  angustata, 
stigmata  ca.  6  in  medio  confluentia;  pericarpii  fasciculi  fibrosi  tenues  utrinque  acuti. 

Fidji-Inseln  (Seemann  n.  696). 

36.  F.  novo-caledonica  Warb.  Monsunia  II.  (msc.).  —  Folia  ca.  35  cm  longa  1  ]/2  cm 
lala,  basi  vaginantia  sed  margine  membranaceo  soluto  apice  sensim  in  acumen  trigonum 
angustata,  basi  et  apice  tantum  in  margine  et  costa  subtus  minute  denticulata.  Inflorescentia 
terminalis,  spadices  bini  ellipsoidei  3  cm  longi  1 1/2  cm  lati,  peduneulis  3  cm  longis  3  mm 
latis  suffulti,  fruetus  5  mm  longi  anguste  columnares  apice  1 1/4  mm  diametro  liberi 
staminodiis  circumdati,  stigmata  2 — 4  confluentia. 

Neu-Galedonien  (Bougier). 

37.  F.  speetabilis  Solms-Laub.  in  Linnaea  XLII.  (1878)  88.  —  Folia  30  cm  longa 
3 — 4  cm  lata,  basi  vaginantia,  apice  breviter  acuminata,  integra  vel  ad  cuspidem  obsolete 
serrulata.  Infloreseentiae  terminales,  bracteis  navicularibus  e  substantia  lignosa  formatis 
demum  evanidis  circumdatae,  spadices  tf  cylindrici,  filamenta  elongata  scabra,  antherae 


38  0.  Warburg.  —  Pandanaceae. 

parvae  ovatae;  spadiccs  Q  bini  ovati  pedunculati,  fructus  inter  se  contigui  apice  liberi  conici, 
Stigmata  3 — 4  separata;  semina  raplie  tcnui  rhaphidophora  et  strophiolo  lato  instructa.   t.J 
Neu-Caledonicn,  in  Berggegenden  (Vieillardn.  1390). 

38.  F.  Urvilleana  Hombr.  in  Dumont  d'  Urville,  Voy.  sur  l'Astrolabe  et  la  Zelee  Bot. 
Atlas  (1852)  Monocot.  t.  2;  descr.  tabul.  in  Bot.  II.  (1853)  83.  —  Ramuli  ex  icone  1  cm 
lati;  folia  2  cm  lata  40  cm  longa  basi  dilatata  et  marginc  membranaceo  probabiliter  cadueo 
instructa  apice  sensim  in  acumen  longum  angustata,  supra  basim,  in  apice  et  in  costae  dorso 
minute  denticulata.  Inflorescentia  terminalis,  spadices  Q  fruetiferi  bini  ellipsoidei  5  cm 
longi  2V2  cm  ^h  peduneuli  5  cm  longi  1  l/2  cm  lati;  fructus  inter  se  liberi  staminodiis 
circumdati  fusiformes  angulati  apice  haud  vel  vix  rostrati,  Stigmata  5 — 6. 

Tonga-Insel  Vavao  (Hombron). 

Nota.     Solms  erronee  Vavao  locum  in  insula  Timor  esse  existimavit. 

39.  F.  Storckii  Scem.  in  Bonplandia  (1861)  260;  Fl.  vitiensis  (1865—1873)  283 
t.  85.  —  Scandens  ramulis  ca.  8  mm  latis;  folia  elongate  lanceolata  50 — 60  cm  longa 
1  6 — 2  0  mm  lata,  basi  ex  ic.  vaginantia,  apice  sensim  attenuata  acuta,  apicem  versus  spinu- 
losa. Inflorescentiae  terminales,  spadices  Q  bini  oblongi-cllipsoidei  3l/2 — 4  cm  longi  2  cm 
lati  peduneulis  ex  ic.  longissimis  6  mm  latis  superne  scabridis  suffulti ;  Ovaria  libera  oblonga 
superne  conico-produeta,  Stigmata  6  in  medio  confluentia ;  pericarpii  fasciculi  fibrosi  tenues 
utrinque  acuminati: 

Fidji-Inseln  (Seemann  n.  695). 

40.  F.  Victoriperrea  Solms-Laub.  in  Linnaea  XLII.  (1 878)  1  03.  —  F.  demissa  Bi\  et 
Beim.  PI.  jav.  rarior.  I.  (1838)  32  nomen.  —  Victoriperrea  mipavida  Hombr.  in  Dumont 
d'Urville,  Voy.  au  pole  sud  sur  l'Astrolabe  et  la  Zelee  Bot.  Atlas  (1  852)  Monocot.  t.  1  (icon); 
descr.  tabulae  in  Bot.  II.  (1853)  83.  —  Pandanus  demissus  Sol.  in  Prim.  Fl.  Ins.  Pac.  ined. 
352.  —  Folia  magna  lineari-lanccolata  ex  icone  60 — 80  cm  longa,  2 — 2V2  cm  ^a^aj  l>as* 
dilatata,  apice  sensim  angustata  acuta,  fere  integra,  supra  basim  (ex  icone)  hie  illic  parce 
denticulata,  apicem  versus  ad  marginem  et  costae  dorsum  serrulata,  Inflorescentiae  terminales, 
spadices  Q  fruetigeri  ex  ic.  bracteis  parvis  2 — 3  cm  longis  {fa  cm  latis  oblongo-navicularibus 
circumdati  quaterni  ovato-cylindrici  7 — 9  cm  longi  3V2 — 4  cm  M  peduneulis  5 — 6  cm 
longis  y2  cm  lätis  scabridis  suffulti  fruetuse  inter  se  liberi  haud  sueculenti  ovati  in  apicem 
conicum  angustati,  Stigmata  6,  pericarpii  fasciculi  fibrosi  ovati  vel  oblongo-ovati  mutici. 

Tahiti  (Hombron). 

Nota.  Descriptio  F.  demissae  Solanderi  nondiun  publici  juris  facta  est;  itaque  nescio,  an 
F.  demissa  cum  F.  Victoriperrea  sit  conjungenda.  Solms  F.  demissam  et  F.  Victoriperream 
pro  speciebus  distinetis  habuit,  sed  Drakc  del  Castillo  (Fl.  de  la  Polynesic  francaise  233)  ad  eandem 
speciem  eas  pertinere  existimavit.  Brown  et  Bennett  in  PI.  jav.  rar.  34  ovarium  placentis  1 — 10 
instruetum  esse  dixerunt  neque  1 — 2,  quas  Kunth  in  Enum.  pl.  III.  104  iis  attribuit;  differentia 
placentarum  numeri  inter  F.  demissam  et  Victoriperream  non  adest.  Cum  descriptio  Solanderi 
F.  demissae  inedita  sit  et  Brown  et  Bennett  diagnosim  non  pracbeant,  F.  demissa  nomen 
nudum  est,  itaque  prioritas  hujus  nominis  non  valet.  Nadeaud  in  Journ.  de  bot.  XI.  (1897)  16 
F.  demissam  saepe  caule  et  foliorum  basi  violacea  instruetum  esse  dixit. 

41.  F.  sumatrana  Hemsl.  in  Kcw  Bull.  (1896)  167.  —  Robusta,  folia  coriacea 
rigidissima  linearia  60 — 90  cm  longa,  basi  vix  ca.  2  72  ein  lata  ibique  vix  dilatata,  sursum 
valde  attenuata,  apice  vix  acuta  remote  aculeolato-denliculata.  Spadiccs  Q  quaterni  oblongi 
1  8 — 24  mm  longi  peduneulis  ca.  2  V2  cm  longis  suffulti,  bracteis  foliaeeis  22 — 30  ein  longis 
basi  4 — 5  cm  latis  e  basi  colorata  lata  longissime  caudatis  circumdati;  staminodia  minima 
vel  obsoleta,  Stigmata  2 — 3. 

Sumatra,  Mt.  Singalan  (Beccari  n.  211). 

42.  F.  caudata  Hemsl.  in  Kew  Bull.  (1896)  167.  —  Scandens  caulibus  graciliusculis, 
folia  lineari-lanceolata  5 — 20  cm  (vulgo  12 — 15  cm)  longa,  usque  2'/2  cm  lata  tenuitcr 
coriacea,  basi  semiamplexicaulia  nee  vaginantia,  supra  basim  angustata,  apice  abrupte  caudatot 
acuminata, ^apicem  versus  praesertim  in  acumine  aculeis  minutis  instructa.  Spadices  Q  terni 
cylindrici  2Y2 — ^  cm  longi  peduneulis  1  2 — 1  8  mm  longis  suffulti,  bracteis  coloratis  herbanis 


Pflanzenreich  IV.  9. 


Zu  S.  39. 


Fig.  \  \ .    Freycinetia  javanica  Blume  (Java). 

Originalphotographie  des  Verfassers. 


Freycinetia.  39 

l;mreolatisaculeolato-cuspidulatis  spadices  supcranlibus  circumdati,  Ovaria  staminodiis  circum- 
data, Stigmata  3. 

Fidji-Inseln  (Hörne  n.  592,  Graeffe  s.  n.). 

43.  F.  Jagorii  Warb.  Monsunia  II.  (msc).  —  Scandens  ramulis  2 — 3  mm  laus,  folia 
lanceolata  usque  1  8  cm  longa  1  5  mm  lata,  basi  angustata  baud  vaginantia  marginibus  solutis 
stipulas  aemulantibus  demum  delapsis  instructa,  apice  in  acumen  longum  cuspidiforme 
serrulatum  attenuata,  ceterum  inermia.  Inflorescentia  rj1  terminalis  bracteis  late  lanceolatis 
inferioribus  6  cm  longis  2 — 3  cm  latis  probabiliter  vix  coloratis  apice  acutis  circumdata; 
spadices  4 — 6  m  subracemose  dispositi  cylindrici  2V2  cm  longi ,  2V2  mm  ^h  pedunculis 
laevibus  1  cm  longis  1 — 1  i/2  mm  latis  sustenti;  antherae  late  ovatae  fere  sessiles  (Fig.  1  0  0). 

Philippinen,  Insel  Samar  (Jagor  n.  954). 

44.  F.  Creaghii  Hemsl.  in  Kew  Bull.  (1896)  167.  —  Folia  tenuiter  coriacea  linearia 
superiora  1  5  cm  longa,  inferiora  ad  vaginam  reducta,  basi  laxe  vaginantia,  apice  acuta,  basi 
et  apicem  versus  minute  aculeolata;  spadices  q?  terni  cylindrici  6 — 8  mm  longi  pedunculis 
1  cm  longis  suffulti,  pedunculo  communi  2*/^ — 4  cm  longo;  filamenta  fere  libera. 

Borneo,  Britisch  Nord-Borneo  (Creagh). 

45.  F.  graminea  Blume,  Rumphia  I.  (1835)  159;  —  Gar  ex  arborea  Rumph.  Herb, 
amb.  X.  (1  850)  21.  —  Scandens,  folia  anguste  linearia  ex.  ic.  1  6 — 20  cm  longa  3  mm  lata, 
margine  tota  longitudine  spinuloso-denticulata,  apice  sensim  acuminatissima ;  inflorescentia 
terminalis,  spadices  ex  icone  Rumphii  bini  cylindrici  2V2  cm  longi  3 — 4  mm  lati  in  pedi- 
cellis  1  x'~  cm  longis  sustenti,  pedunculo  communi  2  cm  longo. 

Amboina. 

Nota.  An  speeimina  sterilia  javanica  a  Blume  in  radieibus  montis  Salak  collecta  ad  hanc 
speciem  pertineant,  dubium  esse  videtur.  Miquel  in  Analecta  botan.  II.  (4  831)  29  jani  opinionem 
similem  protulit. 

Fandanus  gramineus  Hort,  fide  Balfourii  (Journ.  Linn.  Soc.  XVII.  [4  878]  48)  cum  Freycinetia 
graminea  congruit;  cum  autem  exemplaria  typica  cum  loco  natali  iu  herbariis  desint,  opinio 
Balfouriana  illa  haud  omnino  certa  videtur. 

46.  F.  angustifolia  Blume,  Rumphia  I.  (1  855)  159  t.  43.  —  F.  Brunoniana  Wall. 
Cat.  (1828)  n.  3660,  nomen.  —  F.  Debregeasiana  Gaudich.  Bot.  Voy.  Bonite  (1843)  t.  37 
fig.  1 — 11.  —  Scandens  caule  5 — 6mm  lato;  folia  anguste  linearia  20 — 30cm  longa  8mm 
lata  basi  vaginantia,  marginibus  membranaeeis  mox  solutis  stipulas  aemulantibus  demum 
delapsis,  supra  basim  angustata,  apice  sensim  in  acumen  trigonum  serratum  desinentia,  in 
margine  parce  serrulata.  Inflorescentia  terminalis,  bracteis  lutescentibus  navicularibus  basi 
carnosis  exterioribus  apice  longe  mucronatis  circumdata,  spadices  terni-quini  racemosi  q? 
cylindrici  1  V2 — 7%-/ 2  cm  longi,  2 — 4  mm  lati,  pedunculis  ca.  8  mm  longis  1 1/2  mm  latis 
suffulti,  pistillorum  rudimentis  exstantibus,  filamenta  brevissima  crassa,  antherae  ellipsoideae. 
Spadices  Q  18 — 24  mm  longi  6 — 8  mm  lati,  ovaria  staminodiis  circumdata  ovata  apice 
brevissime  conoidea,  Stigmata  plerumque  3 — 4  distineta.  Baccae  carnosulae  albidae,  semina 
subineurva  raphe  albida  lata  raphidophora,  strophiok)  nvillo  instructa  (Fig.  1  0  L). 

Java,  Sumatra,  Borneo,  malayische  Halbinsel,  Tavoy  (nach  Koorders  viel- 
leicht auch  in  Celebes);  in  Java  in  den  feuchten  Bergwäldern.' 

47.  F.  candeliformis  Warb.  Monsunia  II.  (msc).  —  Folia  anguste  lanceolata  24  cm 
longa  2  cm  lata,  basi  vaginantia,  sursuin  sensim  angustata,  apice  acuta,  margine  inermia,  costa 
subtus  versus  apicem  minute  denticulata.  Inflorescentia  terminalis,  spadix  fruetifer  solitarius 
anguste  cylindraceus  13  cm  longus  15  mm  latus  in  pedunculo  2V2  cm  ^ono°?  Ductus  inter 
se  liberi  anguste  columnares  apice  haud  angustati,  staminodiis  circumdati,  Stigmata  5 — 6 ; 
semina  pallida,  strophiolo  et  raphe  haud  prominentibus. 

Nord-Gelebes,  Minahassa  (Warburg  s.  n.). 

48.  F.  javanica  Blume,  Rumphia  I.  (1835)  157  t.  41.  —  F.  Bennettii  Miq.  PI. 
Junghuhn.  I.  (1851)  167.  —  Scandens  ramulis  9  mm  latis,  folia  lanceolata,  basi  angustata 
vaginantia  marginibus  latis  membranaeeis  solutis  demum  caducis,  16 — 30  cm  longa, 
1  V2 — 2  cm  lata,  margine  integra  vcl  apice  minute  denticulata,  sensim  in  acumen  breve  rigi- 
dum  triquetrum  denticulatum  producta.   Inflorescentiae  terminales  bracteis  caducis  excavatis 


40  0-  Warburg.  —  Pandanaceae. 

carnosis  luteis  externis  acuminatis  6  cm  longis  intemis  brevioribus  obtusis  circumdatae, 
spadices  terni-quini  (J1  cjlindrici  breviter  pedunculati;  flores  ovarii  rudimenio  instructij 
spadices  Q  majores  cylindrici  3 — 4  cm  longi  8 — 1  0  mm  lati,  pedunculis  1  cm  superantibus 
suffulti,  Ovaria  inter  se  coalita  haud  staminodiis  circumdata  latc  subangiüose  lageniformia, 
Stigmata  3 — 4  in  centro  confluentia.    (Fig.  1 l). 

Java,  in  den  Bergwäldern  im  Westen  der  Insel  (Blume,  Zollinger  n.  1253, 
3465). 

Nota.  Dubium  est,  utrum  specimen  a  Maingay  sub  No.  3274  in  Malacca  collectum  fide 
Solmsii  foliis  toto  margine  denticulatis  apice  abruptius  acuminatis  et  bracteis  angustioribus  divcr- 
sum  ad  hanc  speciem  an  ad  aliani  arcte  affinem  pertincal. 

49.  F.  humilis  Hemsl.  in  Kew  Bull.  (1896)  165.  —  Nana,  folia  lanceolata  sesqui- 
pedalia  rigida  coriacea,  basi  leviter  dilatata  ut  videtur  vix  vaginantia,  apice  vix  acuta,  basi  et 
apicem  versus  et  subtus  secus  costam  minute  et  parce  aculeata.  Spadices  Q  bini  (?)  pedun- 
culis  ca.  5  cm  longis  crassis  glabris  suffulli  cylindrici  4 — kx\i  cm  ^onSh  Ovaria  inter  se  lere 
libera  staminodiis  circumdata,  Stigmata  confluentia. 

Salomon-Inseln  Fauro-Insel,  500  m  ü.  M.  (Guppy  n.  323). 

50.  F.  cylindracea  Solms-Laub.  in  Linnaea  XLII.  (1878)  97.  —  Scandens  ramulis 
1  cm  latis;  folia  30  cm  longa  2 — 3  cm  lata  coriacea,  basi  angustata,  marginibus  mem- 
branaceis  demum  sölutis,  inermia,  apice  tanturn  in  cuspidem  brevem  triquetrum  serrulatum 
producta.  Inflorescentia  Q  terminalis,  spadices  terni-quaterni  7  cm  longi  1  i/.1  cm  lati  cy- 
lindracei,  pedunculi  3  cm  longi,  fructus  conferti  staminodiis  circumdati  ovoidei  flavescentes 
superne  conico-angustati ,  Stigmata  3 — 4  rarius  plura.  Semina  rotundato-ovata  raphe  et 
strophiolo  crassissimis  e  cellulis  pachydermis  punctatis  formatis  instructa. 

Neu-Galedonien  (Vieillard  n.  3268). 

51.  F.  philippinensis  Hemsl.  in  Kew  Bull.  (1896)  165.  —  (?)  F.  luzonensis  var. 
heterophylla  Naves  in  Blanco,  Fl.  Filip.  ed.  3.  Nov.  App.  286  t.  437  nee  Presl.  —  Robusta, 
folia  30 — 40  cm  longa  5 — 5^2  cm  ^ai  Dasi  brevissime  vaginantia,  supra  basim  leviter 
angustata,  apice  acuminata,  in  margine  apicem  versus  et  inl'ra  medium  et  subtus  in  costa 
aculeis  brevibus  armata.  Spadices  Q  4 — 5  oblongi  ca.  3  cm  longi  pedunculis  crassis 
furfuraeeis  4 — 5  cm  longis  suffulti,  bracteis  4 — 5  cm  longis  latissimis  coloratis  exterioribus 
longioribus  superne  foliaeeis  plus  minusve  aculeatis  circumdati,  Ovaria  inter  se  libera  vel  basi 
tantum  coalita. 

Philippinen  (Guming  n.  1898). 

52.  F.  Baueriana  Endl.  Prodr.  Fl.  norfolk.  (1833)  25,  111.  Fl.  norfolk.  t.  190,  193— 
199.  —  Scandens,  folia  elongato-lanceolata  60  cm  longa.  2 '^  cm  ^a.  coriacea  glauco- 
viridia  basi  amplexicaulia,  apice  acuminata,  in  margine  et  ad  costac  dorsum  spinulose-serrata 
ceterum  inermia.  Inflorescentiae  terminales,  spadices  rj1  terni  elongato-cylindrici  9 — 1  0  cm 
longi  8 — 1  0  mm  lati  pedunculis  glabris  3  cm  longis  5  mm  latis  suffulti,  bracteis  e  basi  late 
ovata  excavata  roseo-purpurea  acuminatis  15 — 25  cm  longis  exterioribus  superne  foliis 
similibus  dorso  marginibusque  spinulosis  circumdati;  stamina  ovarii  rudimentum  circum- 
dantia,  filamenta  filiformia  4  mm  longa,  antherae  parvae  oblongae.  Spadices  Q  solitarii 
cylindracei  cum  pedunculis  15 — 18  cm  longi  bracteis  latc  ovatis  coneavis  apice  acutis  vel 
acuminatis  15 — 20  cm  longis  pallide  roseis  acumine  virescenlibus  marginibus  et  apice 
serratis  circumdati.  Ovaria  oblongo-cylindracea  staminodiis  circumdata,  stigmata  9 — 12. 
Syncarpia  pugni  fere  niole,  fructus  sueculenti  apice  virentes,  semina  albida  strophiolo  laterali 
instructa. 

Norfolk-Insel  (Bauer). 

53.  F.  Banksii  A.  Cunn.  in  Hooker,  Comp.  Bot.  Mag.  II.  (1  836)  327;  Hook.  f.  Fl.  Novae 
Zeland.  I.  (1853)  237  t.  45,  55,  Handb.  of  New-Zealand  Flora  (1864)  275;  Curtis,  Bot.  Mag. 
ser.  III.  29.  t.  6028.  —  Alte  scandens,  caule  gracili,  12 — 14mm  lato,  folia  anguste  lineaiia 
60 — 90  cm  longa  2 '/2  cm  lata,  basi  vaginantia,  apice  subulala,  margine  et  costa  subtus 
minute  spinuloso-serrala.  Inflorescentiae  terminales,  spadices  solitarii  qj1  cylindrici  obtusi 
9  cm  longi  1 1/2  cm  ^a^  pedunculis  glabris  2  cm  longis  9  mm  latis  suffulti,  bracteis  e  basi 


Freycinetia.  41 

lata  ovata  concava  carnosa  alba  vel  pallide  lilacina  subulato-lanceolatis  usque  12  cm  longis 
circumdati;  stamina  8 — 12  ovarii  rudimentum  circumdantia,  filamenta  elongata,  antherae 
ovatae:  spadices  O  quam  q1  breviores  elongato-oblongi,  Ovaria  staminodiis  circumdata  a 
lateribus  compressa  cylindrica,  parle  ovuligera  superiori  sterili  subaequilonga ;  Stigmata  pluria 
nnmero  varia;  spadices  fructigeri  lale  cylindracei  13  cm  longi  4'/2  cm  lati  (Fig.  6  6r,  Fig.  7 
D,  Fig.  8  J). 

Neu-Seeland,  besonders  auf  der  Nordinsei. 

Nota.  Bracteae  ab  incolis  comedimtur  ot  diligentissirae  quaeruntur;  folia  ad  corbulas 
construendas  usitantur.  F.  inclinans  »Sol.«  Br.  et  Benn.  PI.  jav.  rar.  32  (nomen)  e  Nova  Zelandia 
fide  Solmsii  species  est  valde  diversa,  sed  ad  describendimi  nimis  incompleta;  spec.  originär,  in 
Mus.  Brit.  exstat. 

54.  F.  samoensis  Warb,  in  Engler's  Bot.  Jahrb.  XXV.  (1898)  579  t.  8  fig.  A.  — 
Caulis  ca.  1  cm  crassus;  folia  50 — 75  cm  longa  1  cm  lata,  basi  vaginanlia,  marginibus  tenui- 
bus  cito  destructis,  apice  sensim  acuminata,  margine  in  parte  basali  et  apieali  denticulata 
ceterum  integra,  costa  distanter  minute  denticulata.  Spadices  fructigeri  terni  vel  quaterni 
late  cylindrici  5 — 7  cm  longi  2 — 3  cm  lati,  pedunculi  3 — 5  cm  longi  4 — 8  mm  crassi  in 
latere  applanati  supra  spinöse  denticulati;  fructus  ovati  apice  rostrato-conici  basi  tantum 
connati  haud  carnosi  5  mm  longi  2 — 3  mm  lati,  area  stigmalifera  1  mm  lata  elliptica  vel 
vulgo  angulosa,  Stigmata  saepe  paullo  confluentia  4 — 6.  Semina  subfalcate  linearia, 
strophiolo  vix  distincto. 

Sautoa,  Ins.  Sawai  und  Tutuila   (Reinecke  n.  355c,  362a). 

55.  F.  scabripes  Warb.  Monsunia  IL  (msc).  —  Folia  coriacea,  lanceolata  50 — 80  cm 
longa  4  cm  lata,  basi  vaginanlia,  apice  sensim  in  acumen  tenue  longissimum  subflagelli- 
formem  minute  dentatum  attenuata,  in  margine  prope  basim  grosse  dentata,  in  media  parte 
inermia,  costa  subtus  inermi.  Spadices  fructigeri  quaterni  cylindracei  10 — 12  cm  longi 
2 — 2 72  cm  laü?  peduneulis  4  cm  longis  4  mm  lalis  lineis  2  elevatis  scaberrimis  instruetis 
suffulti;  fructus  columnares  2  mm  lati,  apice  subclavati  ibique  sulcato-angulati ;  Stigmata  6- — 8. 

Philippinen,  Mittel-Luzon,  Prov.  Bataan  (Warburg). 

56.  F.  arborea  Gaudich.  in  Freycinet,  Yoy.  Ur.  et  Pbys.  AÜ.  Bot.  (1826)  t.  4  1.  — 
F.  Arnotti  Gaudich.  Bot.  Voy.  Bonite  (1843)  t.  3  6,  37.  —  F.  scandens  Hook,  et  Arn.  in 
Bot.  Beechey's  Voy.  (1841)  97  (nee  Gaudich.)  —  Scandens  caule  ca.  2l/2  cm  diametro; 
folia  elongato-lanceolata  40 — 75  cm  longa  2 — 4  cm  lala,  basi  vaginanlia  sensim  angustata, 
apice  acuta,  margine  et  costa  subtus  serrulata  vel  hie  illic  subintegra.  Inflorescentiae  ter- 
minales, spadices  bini-quaterni,  (^  cylindrici  8 — 10  cm  longi  8 — 12  mm  lati  peduneulis 
4 — 5  cm  longis  suffulti,  bracteis  ovato-lanceolatis  24 — 35  cm  longis  6  cm  latis  rosaeeis 
internis  brevioribus  oblongo-obtusis  circumdati,  filamenta  4  mm  longa,  antherae  clavato- 
oblongae  obtusae;  spadices  O  masculis  similes  sed  latiores  6 — 9  cm  longi  ca.  2  cm  lati, 
ovaria  cylindrica  staminodiis  circumdata,  parte  ovuligera  superiore  sterili  multo  longiore, 
stigmata  5 — 10  vix  confluentia;  semina  parva  flavescentia  ineurva,  raphe  crassa  raphido- 
phora,  strophiolo  subnullo  instrueta  (Fig.  10/)). 

Sandwich-Inseln  (Gaudichaud,  Hillebrand,  [Seemann  n.  2257,  Wawra 
n.  2243). 

57.  F.  formosana  Hemsl.  in  Kew  Bull.  (1896)  166.  —  Robustissima,  folia  lincari- 
lanceolata  60 — 90  cm  longa,  basi  2l/-2 — 4  cm  lata,  sursum  valde  attenuata,  apice  vix  acuta, 
basin  et  apicem  versus  et  parce  subtus  in  costa  aculeolata.  Spadices  Q  terni-quini  cum 
peduneulis  validis  10 — 15  cm  longi,  14 — 18  mm  lati,  bracteis  foliaeeis  basi  usque  6  cm 
latis  coloratis  exterioribus  folia  fere  aequantibus  circumdati;  Ovaria  inter  se  fere  libera, 
staminodiis  obsoletis  circumdata,  stigmata  3 — 9  saepius  ca.  6. 

Formosa,  Kelung  (Oldham  n.  630,  Ford  n.  45). 

58.  F.  Milnei  Seem.  in  Bonplandia  (1861)  260  (nömen);  Fl.  vitiensis  (1865 — 1873) 
283  t.  86.  —  Scandens  ramulis  1  1  mm  latis,  folia  lanceolata,  basi  dilatata  vaginantia,  apice 
in  acumen  triquetrum  spinulosum  desinentia,  60 — 70  cm  longa  4 — 5  cm  lata,  versus  apicem 
et  basim  spinulosa.     Inflorescentia  terminalis,   spadices  cylindrici  6 — 7  cm  longi,  ca.  2  cm 


42  0.  Warburg.  —  Pandanaceae. 

lati,  pedunculis  laevibus  ex  icone  longis  5-mm  laus  suffulti.     Ovaria  oblonga,  Stigmata  ca.  6 
confluentia. 

Fidji-Inseln  (Milne,  Seemann  n.  648). 

Nota.     Fructus  ab  incolis  corneduntur. 

59.  F.  polystigma  Warb.  Monsunia  II.  (rase).  —  Folia  ignota;  spadix  fruetifer  cylin- 
dricus  1  0  cm  longus  2  cm  latus  pedunculo  4  cm  longo  7  mm  lato  suffultus,  bractea  e  basi 
lata  rosea  angiiste  lanceolata  1  1  cm  longa  1  1/2  cm  lata  ad  apicem  in  acumen  spinöse  den- 
tatum  sensim  angustata;  fructus  inter  se  liberi  anguste  columnares  6  mm  longi  staminodiis 
circumdati,  Stigmata  6 — 8  biserialia. 

Neu-Guinea,  engl.  Teil,  Aird-Rivcr  (Bevan). 

60.  F.  papuana  Warb.  Monsunia  II.  (msc).  —  Folia  ignota;  syncarpia  cylindracea 
9  cm  longa  3  cm  lata  longe  peduneulata,  pedunculis  semicylindricis  margine  paullo  rugulosis 
4  cm  longis  3  mm  latis ;  baccae  haud  inter  se  connatae  nee  sueculentae  ovoideae  ca.  1  y2  cm 
longae  in  medio  l/2  cm  latae  apice  pyramidaliter  acuminatae,  infra  seminibus  permultis 
impletae;  semina  linearia  2V2  mm  longa  */2  mm  lata  vix  falcata  rhaphe  lata  alba  haud 
strophiola  prominente  instrueta;  Stigmata  5 — 6. 

Deutsch  Neu-Guinea  (Hollrung  n.  21 8a). 

Species  incertae  sedis. 

61.  F.  marginata  Blume,  Rumphia  I.  (1830)  158.  —  Scandens  folia  longissima 
linearia  acuminatissima  rigida  supra  et  ad  apicem  spinuloso-denticulata,  basi  dilatato-vagi- 
nantia  ibique  rubro-fuscescentia. 

Neu-Guinea,  holländischer  Teil  (Zollinger). 

Nota.  A  Fr.  insigni  sec.  Blume  foliis  angustioribus  ad  marginem  per  totam  fere  longitu- 
dinem  spinulosis  differt. 

62.  F.  Minahassae  Koorders  in  Mededeel.  van's  Lands  Plantentuin  XIX.  (1898)  267 
et  638.  —  Frutex  scandens;  folia  1  m  longa  basi  4  cm  prope  apicem  6  cm  lata,  apice  ab- 
rupte longe  acuminata  marginibus  laxe  grosse  acute  spinoso-serratis,  costa  subtus  ad  apicem 
ininute  hamato-spinulosa.    Spadices  1  4  cm  longi. 

Celebes,  Minahassa,  700  m  ü.  M.  bei  Tondano.   (Koorders). 

Nota.  Descriptio  nimis  incompleta;  Koorders  speciem  Freycinetiae  luxonensi  affinem 
esse  existimat,  sed  haec  foliis  maximis  valdo  dilfert  et  forsitan  cum  F.  latispina  Warb,  identica. 

Nomina  nuda. 

F.  inclinans  Br.  et  Benn.  PI.  jav.  rar.  I.  (1838)  32.  —  Pandanus  inclinans  Sol.  in 
Banks,  Herb.  N.  Zel. 

Nota.  Haec  planta  Novae  Zelandiae  fide  Solmsii  a  F.  Banksii  diversa,  sed  adhuc  non 
descripta. 

Pandanus  jm?'asiticus  Nor.  in  Verh.  Bat.  Genootsch.  V.  (1790)  83  e  Java  est  Frnj- 
cinetia  sp. 

Übersicht  über  die  Verbreitung  der  Gattung  Freycinetia.    Die  bisher  bekannten 

Arten,  die  durch  zukünftige  Entdeckungen  wohl  gewiss  auf  die  doppelte  Anzahl  steigen 
werden,  lehren,  dass  die  Gattung  eine  ähnliche  Verbreitung  hat  wie  Pandanus^  wenn  man 
davon  absieht,  dass  Pandanus  auch  in  Afrika  und  auf  den  ostafrikanischen  Inseln  stark 
vertreten  ist.  Für  Freycinetia  dürfte  Ostmalesien  und  Papuasien  das  Hauptccntrum  bilden; 
jede  Sammlung  aus  Neu-Guinea,  Celebes  und  den  Philippinen  bringt  noch  neue  Arten;  aber 
auch  in  dem  melanesichen  Inselbogen  ist  die  Gattung  reich  vertreten,  namentlich  in  Fidji 
und  Neu-Caledonien,  und  geht  weiter  südlich  als  Pandanus  bis  Neu-Seeland  und  Norfolk- 
Insel;  in  Australien  findet  sich  die  Gattung  nur  in  dem  nordöstlichen  tropischen  Waldrand 
in  Queensland,  östlich  geht  sie  wie  Pandanus  bis  Tahiti  und  zu  den  Sandwichinseln,  hin- 
gegen  endet  sie  im  Norden  schon  mit  Formosa,  geht  also  nicht  bis  nach  Südchina  und 
den  Liiikiii-lnsclu.     Da  keine  einzige  der  Arten  Verbreitungsmittel  besitzt,  um  das  Meer  zu 


Freycinctia,  Pandanus. 


43 


überschreiten,  so  findet  sich  die  Gattung  nur  auf  solchen  Inseln  Papuasiens,  die  einen  paläo- 
bio tischen  Kern  besitzen,  wie  Samoa,  Tahiti,  Sandwich,  und  nicht  auf  Neubildungen  wie  z.  B. 
auf  den  Bonin-Inseln. 


Ceylon 

Java 

Formosa 

Samoa 

WeUkeri 

angustifolia 

formosana 

Iieineckei 

pycnopliylla 

javanica 

Neu-Gninea 

Tonga 

Burma 

Celebes 

globiceps 

TJrvillcana 

angustifolia 

latispina 

Beccarii 

Tahiti 

Andaraanen 

Sarasinorum 

Hollrungii 

Victoriperrea 

insignis 

De  Vriesei 

pseudo-insignis 

Sandwichins. 

Malayische  Halbins. 

cclcbica 

novo-guineensis 

arborea 

(?)  Gaudichaudii 

(?)  angustifolia 

Lauterbachii 

Norfolkins 

angustifolia 

candeliformis 

radicans  (Rawak) 

HUI  lUlUllIü. 

Sumatra 

fcnuis 

Minahassae 
Timor 

marginata 

Neu-Hannover 

Neucaledonien 

graminifolia 

sumatrana 

scandens 

Naumannii 

angustifolia 

Ämboina 

Salomonsins. 

novo-caledonica 
spedabilis 

Borneo 

strobilacca 

marantifolia 

rigidifolia 

graminea 

humilis 

cylindracea 

Hemsleyi 

Philippinen 

Fidji 

Neuseeland 

Creag/iii 

ferox 

vitiensis 

Banksii 

angustifolia 

luzonensis 

Pritchardii 

inclinans 

Java 

sphaerocephala 

Storckii 

Australien 

Gaudichaudii 

Vidalii 

caudata 

excelsa 

insignis 

Jagorii 

Milnei 

australiensis 

Schefferi 

scabripes 

Samoa 

Heimat  unbekannt 

imbricata 

philippinensis 

samoensis 

Webbiana 

3.  Pandanus  l. 

Pandanus  L.  (in  Olaf  Stickman,  Dissert.  Herb.  amb.  .  [l  754])  in  Amoen.  acad.  IV. 
(1754)  127  in  observ. *);  Sol.  in  Parkinson,  Journ.  of  a  Voy.  to  the  South  Sea  in  H.  M.  S. 
the  Endeavour  (1773)**);  Sol.  Prim.  fl.  ins.  pacif.  350  (ined.);  Parkinson,  Draw.  Tah.  PI. 
M3  (ined.);  L.  f.  Suppl.  (4  781 )  64.  —  Keura  Forsk.  Fl.  aegypt.  arab.  (1775)  172.  — 
Athrodactylis***)  Forst.  Ghar.  gen.  (1776)  149  t.  75.  —  Marquartia  Hassk.  in  Flora  XXV. 
(l842]II.Beibl.  14;  Cat.  Hort,  bogor.  (184  4)  61.  —  HasskarliaWoXp.  Ann. I.  (1849)  753. — 
Barrotia  Gaudich.  Bot.  Voy.  Bonite  (1843)  t.  13.  —  Bryantia  Gaudich.  1.  c.  t.  2  0.  — 
Dorystigma  Gaudich.  1.  c.  t.  13.  —  Eydouxia  Gaudich.  I.  ct.  18.  —  Fisquetia  Gaudich. 
1.  c.  t.  4  et  5.  —  FouUioyaj)  Gaudich.  1.  c.  t.  2  6.  —  Heterostigma  Gaudich.  1.  c.  t.  25.  — 
Hombronia  Gaudich.  1.  c.  t.  22.  —  Jeanneretia  Gaudich.  1.  c.  t.  25.  —  Boussinia  Gaudich. 
1.  c.  t.  21.  —  Sussea  Gaudich.  1.  c.  t.  24,  25,  38.  —  Tuckeya  Gaudich.  1.  c.  t.  2  6.  — 
Vinsonia  Gaudich.  1.  c.  t.  17,  23,  31.  —  Doornia  De  Vriese  in  Hook.  Kew  Journ.  VI. 
(1854)  266.  —  Bykiaj-f)  De  Vriese  in  Verh.  Akad.  Amsterdam  II.  (1854)  203,  et  in  Hook. 
Kew  Journ.  VI.  (1854)  268. 

*)  Linnaeus  pater  auctor  generis  haberi  potest  (cf.  eius  observationem :  »Pandanus  genus 
est  nondum  constitutum.  Monoecia,  Bromeliae  forte  affinis,  fructu  Ambrosiae«).  Si.  Linnaei  auctori- 
tas  rejicitur,  ea  Solanderi  accipienda  est,  qui  in  opere  Parkinsonii  supra  laudato  Pandanum 
tectorium  in  cfapitc  cmodam  satis  accurate  descripsit.  Nomen  Pandani  primum  a  Rumphio  ad- 
hibitum  (Herb.  amb.  IV.  (1744)  139 — 154);  nomina  vetustiora:  Ananas  Bravo  Acosta,  Tractado 
de  las  Drogas  (1548)  347;  Ananas  sijlvestris  J.  Bauhin,  Hist.  pl.  III.  (1651)  96;  Bromelia  L.  Fl. 
zcyl.  (1747)  54. 

**)  In  linguam  germanicam  translatum  cum  aliis  plantis  Insulae  Outahitee  in  Naturforscher 
IV.   (1774)  250. 

***)  Arthrodactylis  Forst,  ex  Endl.  Gen.  (1837)  242. 

i)  Fouilloya  Gaudich.  ex  Benth.  et  Hook.  f.  Gen.  III.  (1883)  950. 
•}•+)  Ryckia  De  Vriese  ex  Balf.  f.  in  Journ.  Linn.  Soc.  XVII.  (1878)  35,  48. 


44  0..  Warburg.  —  Pandanaceae. 

Flor  es  diclines  dioeci  nudi,  i'lores  q?  in  spadicibus  thyrsoideis  vel  compositc  spi- 
catis  conferti.  Stamina  numerosa  aut  in  axi  inflorescentiae  spicata  aut  in  axi  florali 
(columna)  umbellate  fasciculate  vel  racemose  disposita,  lilamentis  liberis;  antherae  vulgo 
lineares  vel  oblongae,  raro  ellipticae,  basifixae,  erectae,  interdum  apiculatae,  bivalves  tetra- 
thecae,  rima  dehiscentes,  pollinis  granula  saepe  tuberculata.  Flores  Q  capitati  vel  in 
spadice  oblongo  dense  conferti.  Staminodia  vulgo  nulla.  Ovaria  e  carpidiis  unilocu- 
laribus  -1  —  oo  et  tum  in  phalanges  connatis  consistentia,  apice  plana  vel  convexa  vel  conica 
vel  pyramidalia  obtusa  vel  acuta,  in  phalangibus  vulgo  sulcata;  stili  vulgo  minimi  vel 
nulli,  Stigmata  vulgo  reniformia  vel  hippocrepiformia,  rarius  furcata  vel  unguiformia  et 
tum  uno  latere  tantum  papulosa  aut  linearia,  in  apice  ovarii  sulcum  obtegentia;  ovula  in 
loculis  solitaria  funiculo  crasso  basi  placentae  lateralis  affixa  anatropa.  Syncarpium 
vulgo  globosum,  ellipticum  vel  ovoideum,  rarius  cylindricum;  drupae  arcte  confertae  sed 
haud  connatae,  pericarpium  tenue,  interdum  pars  apicalis  calyptrae  in  modo  decidua,  meso- 
carpium  fibrosum  vel,  praecipue  in  parte  basali,  fibroso-carnosum,  in  parte  apicali  vulgo 
ponderosum  vel  medulläre;  endocarpium  osseum  \  —  oc-loculare.  Semen  erectum  vulgo 
ovoideum  vel  fusiforme,  testa  membranacea,  endospermium  oleosum,  embryo  basalis  mini- 
mus  e  cotyledone  magno  cylindraceo,  radicula  parva  conica  et  plumula  in  sulco  obliquo 
cotyledonis  occulta  consistens.  —  Arbores  vel  frutices  erecti  aut  (rarius)  prostrati;  truncus 
foliorum  vaginis  circumdatus  et  annulatus ,  raro  simplex  vulgo  pluries  furcatus,  cum  ramis 
radices  aöreas  saepe  crassas  emittens.  Folia  linearia,  acuta,  vulgo  in  margine  et  costa  sub- 
tus  dentata  saepe  longissima  basi  vaginantia  nunquam  petiolata.  Spadices  q1  composite 
spicati,  Q  semper  terminales  spicati  vel  racemosi  vel  solitarii  interdum  penduli,  bracteae 
fere  semper  spathaceae  saepe  (vulgo  albido-)  coloratae. 

Species  ca.  140  notae,  regiones  tropicas  gerontogaeas  habitantes,  paucae  etiam  in 
America  cultura  dispersae. 

Clavis  sectionum. 

A.  Drupae  pluriloculares. 

I.  Stigmata  obliqua  vel  erecta. 

a.  Loculi  circuli  in  modo  vel  irregulariter  dispositi,  stamina  in 

columna  vel  subfasciculate  vel  racemose  disposita  Sect.  I.  Keura  (Forsk.)  S.  Kurz. 

b.  Loculi   I — 2-seriatim  dispositi,  stamina  (an  semper?)  sine 
columna,  in  rhachis  ramis  crassis  peltatis  dense  conferta 

Sect.  II.  Hombronia  (Gaudich.)  Warb. 
II.  Stigmata  plana  haud  ascendentia. 

a.  Loculi  circuli  in  modo  vel  irregulariter  dispositi,  stamina  in 

apice  columnae  subumbellata Sect.  III.  Vinsonia  (Gaudich.)  Warb. 

b.  Loculi  1-seriatim  dispositi Sect.  IV.  Barklya  Warb. 

B.  Drupae  uniloculares  (rarissime  2  —  3-loculares). 
I.   Stigmata  lata. 

a.  Stigmata  plana,  sessilia. 

\.  Stigmata  in  apice  druparum  sessilia,   stamina  in  apice 

columnae  umbellata Sect.  V.   Sussea  (Gaudich.)  Warb. 

2.  Stigmata  in   latere   superiore    apicis  druparum  sessilia, 

stamina  in  apice  columnae  umbellata    .  Sect.  VI.  Bryantia  (Gaudich.)  Warb. 

b.  Stigmata  dentiformia,  horizontaliter  affixa,  sursum  vergentia, 
stamina  in  apice  columnae  corneae  congesta 

Sect.  VII.  Lophostigma  (Brongn.)  Warb. 

c.  Stigmata  in  latere  superiore  apicis  druparum  biloba,  stamina 

pauca  in  apice  columnae  fasciculata    .    .  Sect.  VIII.  Fouilloya  (Gaudich.)  Warb. 

II.  Stigmata  elongata. 

a.  Stigmata  dentiformia  vel  furcata  sursum  vergentia,  stamina 

in  apice  columnae  fasciculata Sect.  IX.  Rykia  (De  Vriese)  S.  Kurz. 

b.  Stigmata  linearia  deorsum  vergentia,  stamina  sine  columna 

axi  spicae  insidentia Sect.  X.  Aerostigma  S.  Kurz. 


Pandajaus,  45 

Sect.  I.    Keura  (Forsk.)  S.  Kurz  in  Journ.  of  Bot.  V.  (1  867)  I  0  5.  —  Genera  Kciira  Forsk., 

Atkrodactylis  Forst.,  Marquartia  Hassk.  p.  p.,  Hasskarlia  Walp.  p.  p.   (conf.  p.  43).   — 

Gen.  Pandanus  Gaudich.  Bot.  Voy.  Bonite  (1843)  t.  22. 

A.  Drupae  triloculares ,  loculorum  apices  liberi  late  pyramidales.  — 

Ins.  Bonin \.  P.  boninensis. 

B.  Drupae  multiloculares. 

1.  Loculorum   apices   pyramidales  vel   conoidei  sulcis  profundis 
separati. 

a.  Stigmata  4 — 6  mm  lata. 

a.  Stigmata  lateralia  an gusta.  —  Mauritius 2.  P.  palustris. 

ß.  Stigmata  terminalia  lobata.  —  Afr.  or 3.  P.  Heddei, 

b.  Stigmata  ca.  2  mm  lata. 

a.  Stigmata  lateralia.  —  Queensland 4.  P.  Solms-Laubachii. 

ß.  Stigmata  terminalia. 

X  Stigmata  mucronata.  —  Ins.  Seychell 5.  P.  sechellarum. 

X  X  Stigmata  hippocrepiformia. 

0  Stigmata  depressa.  —  Queensland 6.  P.  peduncuhtus. 

OO  Stigmata  oblique  ascendentia.  —  Sansibar    .    .      7.  P.  Kirkii. 

2.  Loculorum  apices  convexi,  sulcis  haud  profundis  separati. 

a.  Stigmata  per  drupae  totum  apicem  subplanum  sparsa. 

a.  Drupae  longiores  quam  latae,  5 — 1  2-loculares.  —  Poly- 

nes.,  Papuas.,  As.  austr.,  Mascaren 8.  P.  tectorius. 

ß.  Drupae  haud  vel  vix  longiores  quam  latae. 

X    Drupae  extus  longitudinaliter  sulcatae  9-loculares.  — 

Patr.  ignota 9.  P.  Dammannii. 

X  X    Drupae  extus  vix  sulcatae  4 — 8-loculares.  —  Ins. 

Lord  Howe 1  0.  P.  Forsten. 

b.  Stigmata  in  media  drupae  apicis  parte  conferta. 

X    Drupae  5 — 7-loculares  5  cm  longae,  ad  basim  paullo 

angustatae.  —  Nov.  Caledon 11 .  P.  fragrans. 

X  X    Drupae  8  —  1  0-loculares  9  cm  longae,  ad  basim  valde 

angustatae.  —  Nov.  Guinea 12.  P.  Kaernbachii. 

3.  Loculorum  apices  fere  plani  vix  sulcis  distinctis  separati. 

a.  Drupae  8  cm  longae  ca.  1 1 -loculares.  —    Nov.  Guinea  .    .    13.  P.  papuanus. 

b.  Drupae  6  cm  longae  8 — 9-loculares.  —  Sansibar  ....    1  4.  P.  platycarpus. 

1.  P.  boninensis  Warb.  Monsunia  II.  (msc).  —  Arbor  ca.  6  m  alta  haud  valde 
ramosa  radicibus  aereis  crebris  instructa.  Syncarpium  subglobosum,  capitis  magnitudine  e 
drupis  100  vel  pluribus  compositum;  drupae  6  cm  longae  3 — 5  cm  latae  3-loculares  5 — 6- 
angulatae  turbinatae,  loculi  apice  sulcis  profundis  separati.  (Fig.  1  3  A,  B,  G). 

Bonin-Inseln:  Viel  im  Busch  und  auf  den  Grasflächen  des  Binnenlandes  in  den 
Thälern,  von  Meereshöhe  an  (Warburg). 

Nota.  Species  drupis  trilocularibus  facile  recognosci  potest;  Pandanum  a  Rheedio  (Hort, 
malabar.  II.  t.  5)  icone  illustratum  drupis  trilocularibus  gaudentem  formam  tantum  P.  tectorii 
esse  existimo. 

2.  P.  palustris  Thou.  in  Bull.  Soc.  philom.  Paris  (1808)  6  et  in  Desv.  Journ.  de  bot. 
I.  (1808)  48.  —  Arbor  ca.  6  m  alta  haud  valde  ramosa  radicibus  aereis  crebris  instructa. 
Folia  ad  apicem  sensim  angustata  dentibus  apice  nigris  marginata.  Syncarpium  globosum 
cernuum  30  cm  diametro,  drupis  50  —  60  compositum,  drupae  6 — 13  cm  longae  5 — 7  cm 
latae  4  —  1 2-loculares  apice  profunde  sulcatae;  loculorum  apices  pyramidales,  Stigmata 
4 — 6  mm  lata  linearia  vertici  lateraliter  affixa  haud  prominentia. 

Mauritius:  Sumpfgegenden  (Barkly,  Hörne,  Balfour). 


46  0-  Warburg.  —  Pandanaceae. 

3.  P.  Heddei  Warb.  n.  sp.  —  Drupae  4  cm  longae  3  cm  latae  apice  profunde  sul- 
catae,  Stigmata  4 — 5  mm  diametro  irregulariter  lobata.  Endocarpium  osseum  vix  1  cm 
longum,  mesocarpii  pars  superior  lacunose  albido-medullosa  magna. 

Deutsch  Ostafrika:  Dar-es-Salam  am  Strande  (Hedde  n.  31). 

4.  P.  Solms-Laubachii  F.  Muell.  in  Bot.  Zeitg.  XLV.  (1887)  218.  —  Afbor  25  m 
alta,  truncus  30—45  cm  crassus  radicibus  aereis  destitutus.  Folia  in  acumen  tenue  desinentia 
margine  et  costae  dorso  sparse  aculeis  parvis  adpressis  fuscidulis  praedita.  Inflorescentia 
qJ1  composite  spicata,  spicae  crassae  densiflorae,  stamina  racemosa,  filamenta  quam  columna 
multo  breviora,  antherae  cuspidatae.  Syncarpium  illi  P.  pedunculati  simile  sed  dimidio 
minus.  Drupae  pauciloculares  5 — 7  cm  longae  2'/2  —  *  cm  latae  extus  verruculosae  ibi— 
que  usque  infra  medium  longitudinaliter  sulcatae,  loculorum  apices  liberi  conoidei,  sulcis 
profundis  separati,  areis  polygonis  minimis  terminati,  Stigmata  infra  areas  lateraliter  sessilia 
(Fig.  1  2  et  1  3  G). 

Tropisches  Queensland:  Endeavourfluss  (Persich);  Cairns  (Warburg);  Nord- 
Australien  (Fr.  Schultz  n.  613).  Neuguinea  (?). 

5.  P.  sechellarum  Balf.  f.  in  Baker,  Fl.  Mauritius  (1877)  402.  —  Arbor  12  m  alta 
apice  pyramidali ;  truncus  et  rami  radicibus  aereis  crebris  suffulti.  Folia  longe  acuminata 
glauca  margine  dentibus  minutis  roseis  armata.  Sjncarpium  subglobosum  15  —  30  cm 
diametro,  e  50 — 70  drupis  compositum.  Drupae  4 — 6-loculares,  5 — 10  cm  longae  2V2 — 
5  cm  latae,  apice  usque  l/$  sulcatae,  Stigmata  2  mm  lata,  mucrone  3 — 4  mm  longo  aucta. 

Seychellen:  Fast  auf  allen  Inseln  in  gebirgigen  und  felsigen  Gegenden,  gewöhnlich 
auf  moosbedeckten  Granitfelsen  (Kirk,  Hornej. 

6.  P.  pedunculatus  R.Br.  (emend.  F.  Müll.)  Prodr.  (1  810)  341.  —  Frutex  arboreus 
trunco  radicibus  aereis  suffulto.  Folia  in  acumen  longum  angustum  desinentia,  margine 
aculeata.  Inflorescentiae  ($■  spicae  longe  pedunculatae,  stamina  racemose  fasciculata,  fila- 
menta quam  columna  multo  breviora,  antherae  quam  filamenta  multo  longiores  apice  bre- 
vissime  mucronulatae.  Syncarpium  magnum,  drupae  7 — 24-loculares,  loculorum  apices 
liberi  pyramidales,  Stigmata  terminalia  depressa  hippocrepiformia  rotundata. 

Nordaustralien,  Queensland  und  New-South-Wales  (bis  Port  Stephens). 
Nota.     Species  vix  a  P.  tectorio  differre  videtur,    a   quo    drupis   profunde   sulcatis   solum 
distingui  potcst,  charactere  in  P.  tectorio  variabili. 

7.  P.  Kirkii  Rendle  in  Journ.  of  Bot.  XXXII.  (1  894)  326.  —  Inflorescentia  tf  ramoso- 
spicata,  spicae  sessiles,  flores  dense  conferti,  stamina  in  columna  racemose  fasciculata, 
filamenta  quam  columna  multo  breviora,  antherae  quam  filamenta  multo  longiores  apice 
mucronatae.  Drupae  8  —  1  4-loculares  8  cm  longae  apice  5  —  7  cm  latae,  loculorum  apices 
convexe  pyramidales  uno  latere  sulcati,  Stigmata  oblique  ascendentia  haud  lobata  2 — 3  mm 
lata  hippocrepiformia.  Endocarpium  osseum  3  cm  longum,  mesocarpii  pars  superior  1  cm 
longa  lacunose  fibrosa. 

Sansibar. 

8.  P.  tectorius  Sol.  Prim.  fl.  ins.  pacif.  ined.  350;  Parkinson,  Journ.  of  a  Voy.  to 
the  South  Sea  in  H.  M.  S.  the  Endeavour  (1773);  Parkinson,  Draw.  Tah.  PI.  1 1  3  (ined.).  — 
P.  odoratissimus  L.  f.  Suppl.  (1781)  424;  Roxb.  Plants  coast  Gorom.  I.  (1795)  t.  94—96; 
Kerner,  Hort,  sempervir.  (1795  —  1830)  t.  133—136;  Jacq.  Fragm.  botan.  (1800  —  1809) 
t.  13,  14;  Lam.  Encycl.  (1823)  t.  798;  Descourt.  Flor.  med.  Ant.  8  (1829)  t.  540;  Griff. 
Notul.  III.  (1851)  159  t.  174.  —  P.verus  Rumph.  Herb.  amb.  IV.  (1744)  140  t.  74.  — 
P  fascicularis  Lam.  Encycl.  I.  (1783)  372  (excl.  ß).  —  P.  odoratus  Salisb.  Prodr.  (1796) 
3.  —  p.  spiralis  R.  Br.  Prodr.  (1810)  34.  —  P.  Millori  Roxb.  Hort.  beng.  (1814)  71, 
Icon.  ined.  XV.  t.  4  (cf.  notam  sub  P.  leram).  —  P.  spiralis  Blanco,  Fl.  Filip.  (1837) 
777.  —  P.  Blancoi  Kunth,  Enum.  pl.  III.  ( 1  84!)  583.  —  P.  leucanthus  [leucacanthus  Hort.) 
Hassk.  in  Flora  (1842)  Beibl.  II.  14.  —  P.  Boryi,  P.  Charnissonis,  P  Douglasii,  P  frag- 
rans,  P.  Linnaei,  P  Loureiri,  P.  Menzicsii,  P.  Rheedii,  P.  Rumphii  Gaudich.  Bot.  Voy. 
Bonite  (1843)  t.  22.  —  P  littorcdis  Jungh.  Topogr.  naturw.  Reise  durch  Java  (1845) 
61    nee  Kurz.  —  [P  odorifer  O.  Ktze.  Rev.  gen.  II.   (1891)    737.   —   Kaida   Rheede, 


Pflanzenreich  IV.  9. 


Zu  S.  46. 


^    J 


5 


Pandanus. 


47 


Fig.  4  3.  Pandanus  (Secfc.  Keura).  A—GP.  boninensis  Warb.  A  Drupa  a  latere  visa,  B  eadem 
sectione  transversa,  C  eadem  longitudinaliter  secta.  —  DP.  Kaernbachii  Warb.  Drupa  a  vertice 
visa.  —  EP.  Forsteri  Moore  et  Muell.  Drupa  a  latere  visa.  —  F  P.  tectorius  Sol.  Drupa  a 
latere  visa.  —  O  P.  Solms-Laubachii  F.  Muell.  Drupa  a  latere  visa.  —  H—J  P.  papuanus  Solms- 
Laub.  H  Drupa  a  vertice  visa,  J  eadem  longitudinaliter  secta.  —  Icon.  originariae,  magnit.  naturali. 


48  Q.  Warburg.  —  Pandanaceae. 

Hort.  mal.  II.  (1  679)  t.  1 — 5  et  Kaida  taddi  Rheede,  Hort.  mal.  II.  (1679)  t.  6.  —  Keura 
odorifera  Forsk.  Fl.  aegypt.  arab.  (1775)  172.  —  Athrodactylis  spinosa  Forst.  Char.  gen. 
(1776)  150  t.  75.  —  Marquartia  leucacantha  Hassk.  Gat.  bogor.  (1844)  61.  —  Hasskarlia 
leucacantha  Walp.  Ann.  I.   (1849)  753.  —    [?)P-  spurius  Rumph.  Herb.  amb.  IV.  (1744) 

I  42  t.  75  nee  Miq.  —  (?)P.  odoratissimus  ß  spurius  Willd.  Spec.  pl.  IV.  2.  (l  80  6)  6  45.  — 
Frutex  arboreus  3  —  6  m  altus  valde  ramosus,  truneus  vulgo  flexuosus  radieibus  aereis 
suffultus.  Folia  apice  abrupte  in  acumen  longum  angustata.  Inflorescentia  q1  composite 
spicata,  spicae  sessiles  spathis  vulgo  odoratissimis  suffultae.  Stamina  racemose  fasciculata, 
filamenta  quam  columna  breviora,  antherae  lineares  longe  mucronatae.  Syncarpium  capitis 
magnitudine  et  forma,  pendulum;  drupae  ca.  50  —  80  in  syncarpio,  maturae  rubrae  apice 
in  toto  subplanae  4 — 10  cm  longae  2  —  6  cm  latae,  ca.  5  —  1  2-loculares,  loculorum  apices 
plane  vel  alte  convexi  per  totum  drupae  apicem  regulariter  dispersi  (Fig.  8 .Bund  \oF). 

Ganz  Polynesien,  Südasien  und  tropisch  Australien,  ferner  auf  den  Mas- 
karenen und  Seychellen:  hauptsächlich  am  Meeresufer,  in  Polynesien  auch  in  den  Bergen 
aufsteigend,  z.  B.  Hawai  bis  600  m  (Hillebrand),  Samoa  700  m  (Reinecke).  —  In  Kultur 
auch  im  Binnenlande  Indiens  (als  Hecken),  sowie  auf  den  malayischen  Inseln  (als  Flechtmaterial, 
und  wegen  des-  Wohlgeruches),  ferner  im  südlichen  Arabien  (wegen  des  Wohlgeruches^ 
sowie  auf  den  Marschallsinseln  (als  Obstpflanze).  —  Die  verbreitetste  Pandanusart  der  Welt. 

Aus  der  großen,  momentan  noch  nicht  classificierbaren  Formenmenge  seien  hier  nur 
einige  subtropische  Grenzformen,  sowie  die  wichtigsten  Kulturvarietäten  aufgeführt. 

Var.  ct.  sinensis  WTarb.  —  Folia  minora  angusta  flagello  longo  terminata,  spinis 
marginalibus  quam  in  typo  majoribus  armata.    Phalanges  minores  pauci-  (5  —  6-)  loculares. 

Südchina.   (Warburg,  Naumann,  Henry). 

Var.  ß.  liukiuensis  Warb.  —  Var.  praecedenti  similis,  sed  foliis  basi  tantum  et  bre- 
viter  spinulosis. 

Liukiu  auf  Miyakeshima und  Ischikagi  z.  B.  dichte  Strandgebüsche  bildend  (Warburg). 

Var.  y.  sandvicensis  Warb.  —  Drupae  minimae  vix  4  cm  longae  2V2  cm  latae, 
loculis  apice  convexis. 

Sandwichinseln   (Millebrand,  Chamisso). 

Var.  ö.  laevis  (Kunth)  Warb.  —  P.  laevis  Kunth,  Enum.  pl.  III.  (1  84  I )  100  nee  Lour. : 
Hassk.  PI.  jav.  rar.  (1848)  163.  —  P.  moschatus  s.  laevis  Rumph.  Herb.  amb.  IV.  (1743) 
148.  —  P.  moschatus  Miq.  Fl.  Ind.  bat.  III.  (1855)  165.  —  Folia  subglauca  2  m  longa 
5 — 6  cm  lata,  margine  et  costa  inermia,  apice  longissime  acuminata;  inflorescentiae  q? 
spathae  laevissimae  odoratissimae  parte  inferiore  albidae ;  inflorescentiae  Q  e^  syncarpia 
ignota. 

Java,  viel  wegen  des  starken  und  anhaltenden  Wohlgeruches  der  q?  Spathen  kultiviert 
und  von  dort  auch  nach  den  Molukken  eingeführt,  scheint  nur  aus  Schösslingen  der  q1 
Pflanzen  vermehrt  zu  werden,  in  Java  unter  dem  Namen  P.  pudak,  in  Bali  als  P.  lengis 
(glad),  in  Amboina  als  P.  kasturi  (Moschus)  bekannt.  Kurz  erwähnt  dieselbe  Art  als  Kul- 
turpflanze der  Dörfer  von  Pegu. 

Nach  Wyatt  Gill,  botan.  Miscellcn  aus  der  Südsee,  Mitt.  geogr.  Gesellsch.  Jena  (188  9) 
85  wird  in  Polynesien  (Hervey-Inseln)  speciell  zum  Mattenflechten  eine  weder  fructificiernnlc 
noch  blühende  dem  gewöhnlichen  Schraubenbaum  (P.  tectorius)  sonst  durchaus  ähnliche 
aber  an  den  Blättern  stachcllose,  zum  Mattenflechten  besonders  geeignete,  durch  Schösslingc 
vermehrte  Sorte  kultiviert.  Auch  die  zum  Export  bestimmten  Orangen  werden  in  Blätter 
dieses  Baumes  eingewickelt. 

Nota.  P.  laevis  Lour.  Fl.  cochinch.  (1790)  604  e  specie  Rumphiana  et  specie  cochin- 
chinensi  spontanea  commixta  est;  fruetus  pessime  descripti.     P.  inermis  Reinw.  in  Blume  Catal. 

II  1  (Hassk.  Gat.  Horti  bogor.  60 ;  in  Flora  XXV.  [1842]  IL  Beibl.  13)  sine  dubio  ad  hanc  varietatcni 
pertinet.  P.  inermis  Roxb.  Hort.  beng.  (1814)  71  (Fl.  ind.  III.  744)  ex  Amboina  in  hortum  hol. 
Calcutt.  introdueta  e  speeimine  in  hb.  Haun.  asservato  nihil  nisi  haec  varietas.  Quid  sit  P.  inermia 
Blanco,  Fl.  Filip.  ed.  2.  (1845)  537,  cognosci  non  potest,  prubabiliter  species  adhuc  ignota  spon- 
tanea est. 

Var.  e.  samak  (Hassk.)  Warb.  —  P.  samak  Hassk.  in  Flora  XXV.  ( I  842)  Beibl.  II.  14; 
Cat.  Horti  bogor.  (1844)  61.  —  Folia  angusta  subulate  acuminata  acute  carinata  viridia, 


Pandanus.  49 

marginibus  carinaque  spinulis  tenuibus  albescentibus  in  carina  usque  y2  longitudinis  retror- 
sis  armata. 

In  Java  und  Celcbes  (Minahassa)  in  den  Dörfern  kultiviert,  um  aus  den  Blättern 
Matten  zu  flechten ,  wozu  sich  diese  Form  besonders  gut  eignet.  Blüten  und  Früchte  sind 
nicht  bekannt,  die  schmal  zugespitzten  Blätter  weisen  aber  auf  P.  tectorius  hin.  Nicht  zu 
verwechseln  hiermit  P.  rcpcns  Rumph.  Herb.  amb.  IV.  152,  die  Gocoja,  aus  deren  Blätter 
in  den  Molukken  die  besten  Matten  geflochten  werden. 

Var.  L.  pulposus  Warb.  —  Drupae  latae  apice  fere  planae  basi  in  sicco  valde  angu- 
statae  ibique  mesocarpio  crasso  pulposo  obtectae,  loculorum  apices  vix  convexi. 

Auf  den  Marschall-  und  Radackinseln  in  verschiedenen  Sorten  als  Obst  kultiviert 
(cf.  Steinbach  in  Verhandl.  Ges.  Erdk.  Berlin  (1  895)  449). 

9.  P.  Dammannii  Warb.  n.  sp.  —  Drupae  fere  globosae  5  —  5'/2  cm  longae  et  latae, 
apice  in  toto  subplanae,  9-loculares,  extus  multis  sulcis  longitudinaliter  sulcatae,  apices  locu- 
lorum convexi  subrugosi  vertice  subdepressi,  Stigmata  parva  vix  2  mm  longa  in  vertice  locu- 
lorum lateralia. 

Vaterland  unbekannt,  geschickt  von  Dammann  in  Neapel. 

1  0.  P.  Forsten  Moore  et  F.  Muell.  in  Muell.  Fragm.  VIII.  (1874)  220.  —  P.  Moorei 
F.  Muell.  Gensus  Austral.  Plants  (1882)  120.  —  Habitus  P.  tectorii,  truncus  usque  9  m 
altus  apice  ramosus  radicibus  aereis  instructus.  Folia  y2 —  *  m  longa  5  cm  lata  vel  latiora, 
breviter  subappresse  spinulosa.  Inflorescentiae  q?  spicae  quam  in  P.  tectorio  densiores, 
stamina  racemosa,  columna  brevi,  antherae  mucronulatae  quam  filamenta  multo  longiores. 
Syncarpium  subglobosum  ca.  3  0  cm  longum,  drupae  aurantiacae  6 — 7  cm  longae  4  —  8- 
loculares  valde  crassae  vix  longiores  quam  latae,  extus  vix  longitudinaliter  sulcatae,  Stigmata 
terminalia  paullo  elevata  (Fig.  1  3  E). 

Lord  Ho we  Insel:  von  der  Küste  bis  zu  600  m  Meereshöhe  (Moore). 

H.  P.  fragrans  Brongn.  in  Ann.  sc.  nat.  6.  ser.  I.  (1875)  274  t.  15.  fig.  10  (nee 
Gaudich.).  —  Caulis  ramosissimus.  Folia  in  apicem  filiformem  triquetrum  producta,  margine 
et  costae  dorso  dense  aculeata.  Stamina  columnam  undique  obtegentia,  antherae  lineares 
breviter  mucronatae.  Syncarpia  subglobosa  10  — 13  cm  diametro,  drupae  4  —  5  cm  longae 
3  cm  latae  apice  convexae  ad  basim  paullo  tantum  angustatae  5  —  7-loculares,  stigmata  in 
media  apicis  parte  conferta  (Fig.  6  G  et  8  D). 

Neu-Galedonien:  am  Meeresstrande  (Pancher,  Balansa  n.  920,  920a,  2255a). 

Nota.  AP.  tectorio  drupis  brevioribus  crassis  difl'ert.  BrongniartP.  fragrantem  Gaudich. 
insularum  Marianaruni  cum  specie  neocaledonica  identicam  habuit,  ex  icone  (Atlas  Bonite  t.  22 
fig.  10)  autem  euin  formam  tantum  P.  tectorii  valde  variabilis  esse  existimo.  Ille  auetor  etiam 
nonnullas  formas  orae  Australiae  orientalis  (Queensland,  N.  S.  Wales)  ad  P.  fragrantem  pertinere 
putavit.  An  P  fragrans  Brongn.  pro  specie  propria  conservari  possit,  mihi  dubium  remanet, 
cum  formae  inter  illam  speciem  et  P  tectorium  intermediae  adesse  videantur.  P.  fragrans 
forsan  pro  varietate  australi  P.  tectorii  fructibus  parvis  donata  varietatibus  septentrionalibus 
P  sinensis  et  liukiuensis  analoga  habenda  est. 

12.  P.  Kaernbachii  Warb.  Monsunia  II.  (msc).  —  Syncarpia  globosa  sessilia  brac- 
teis  circumdata  ca.  20  cm  diametro;  drupae  ca.  9  cm  longae  3  —  4  cm  latae  apice  con- 
vexae deorsum  sensim  angustatae  in  basi  fere  stipitatae  8  —  1  0-loculares,  stigmata  in  media 
apicis  parte  conferta    (Fig.  13-D). 

Neuguinea:  Kaiser  Wilhelmsland  (Kaernbach,  Hollrung). 
Nota.     Species  drupis  longis  angustis  facile  a  P.  tectorio  dignoscitur. 

13.  P.  papuanus  Solms-Laub.  in  Ann.  Jard.  Buitenzorg  III.  (1883)  93.  —  Arbor 
10 — 15  m  alta  trunco  simplici  erecto  radicibus  »aereis  creberrimis  instrueta;  folia  2  m 
longa  10  — 12  cm  lata  subtus  glauca  breviter  cuspidata  margine  dentibus  creberrimis  armata. 
Syncarpia  peduneulata  pendula  solitaria  subglobosa  45  cm  diametro.  Drupae  8  cm 
longae  3  —  4  cm  latae  usque  1 1  -loculares  apice  planae  vel  subconeavae  polygono-tesselatae 
(Fig.  13  IT). 

Aru-Inseln  (Beccari)  und  Deutsch  Neu-Guinea  (Lauterbach),  Hochwald  der 
Ebene. 

Nota.     Species  ob  drupas  magnas  apice  vix  sulcatas  notabilis. 
A.  Engler,  Das  Pflanzenreich.    IV.  9.  4 


50  0-  Warburg.  —  Pandanaceae. 

1  4.  P.  platycarpus  Warb.  sp.  n.  —  Drupae  8  —  9-loculares  obpyramidales  6  cm  longae, 
4 — 5  cm  latae,  ca.  6-angulares  apice  fere  planac  et  fissuris  suberosis  rugulosae,  sulci  loculos 
separantes  vix  distincti,  Stigmata  subascendentia,  rare  sessilia,  reniformia ,  2  mm  lata 
biloba  vel  bipartita. 

Sansibar  (E.  H.  L.  Krause). 

Nota.  Druparum  apice  piano  et  sulcis  loculos  separantibus  haud  valde  distinctis  haoc 
species  P.  papuano  affinis  esse  videtur,  sed  forma  druparum  valde  differt. 

Sectio  II.  Hombronia  (Gaudich.)  Warb.   —  Gen.  Hombronia  Gaudich.  Bot.  Voy.  Bonite 

(1843)  t.  22  f.  17.  —  Gen.  Barrotia  Gaudich.  1.  ct.  13.  —  Gen.  Roussinia  Gaudich.  1.  c. 

t.  21  p.  p.  —  Sect.  Neobarrotia  Baill.  Hist.  pl.  XIII.  (1895)  407. 

A.  Drupae  maximae,  8  cm  superantes. 

1.  Drupae  12 — 14  cm  longae,  stigmata  6  — 12.  —  Nicobar.  .    .    1  5.  P.  leram. 

2.  Drupae  8 — 1  0  cm  longae,  stigmata  2  —  4.  —  Molucc,  Papuas., 

Ins.  Marian 1  6.  P.  dubius. 

B.  Drupae  mediocres,  7  cm  haud  superantes. 

1.  Drupae  2-Ioculares,  4 — 5  cm  longae. 

a.  Drupae  apice  areola  rhombiformi  signatae. 

a.  Stigmata  parva  —  Siam 1  7.  P.  kaida. 

ß.  Stigmata  magna.  —  Samoa 1  8.  P.  Reineckei. 

b.  Drupae  apice  haud  areola  signatae.  —  Nov.  Caledon.     .    .  19.  P.aragoensis. 

2.  Drupae  vulgo  3-loculares. 

a.  Drupae  4  cm  longae.  —  Nov.  Caledon 20.  P.  Pancheri. 

b.  Drupae  1 1/2 — 2  cm  longae.  —  Ins.  Pin %  \ .  P.  decumbens. 

3.  Drupae  4 — 7-loculares. 

a.  Drupae  5 — 7  cm  longae. 

a.  Drupae  apice  sulcatae.  —  Andaman 22.  P.andamanensium. 

ß.  Drupae  apice  haud  sulcatae.  —  Nov.  Caledon.      .    .    .    23.  P.  Balansae. 

b.  Drupae  3  —  3 1/-2  cm  longae. 

a.  Drupae  crassae,  apice  distincte  sulcatae.  —  Nov.  Caledon.   2  4.  P.  macrocarpus. 
ß.  Drupae  lateraliter  complanatae,  apice  vix  sulcatae.  — 

Nov.  Caledon 25.  P. 


1 5.  P.  leram  Jones  in  Asiat.  Research.  III.  (1  799)  163  c.  tab.  —  P.  leram  var.  macro- 
carpa  S.  Kurz  in  Journ.  of  Bot.  V.  (1867)  106.  —  Roussinia  indica  Gaudich.  Bot.  Voy. 
Bonite  (18  43)  t.  21  p.  p.,  fig.  5,  6.  —  Arbor  10  — 15  m  alta  parce  ramosa  trunco  gracili 
basi  radicibus  aereis  suffulta.  Folia  margine  aculeata.  Syncarpium  solitarium  ovoideum 
flavo-viride  longe  pedunculatum.  Drupae  12 — 14  cm  longae  10  —  12  cm  latae  5 — 8  cm 
crassae  uniserialiter  6  —  1  2-loculares  apice  depresso-convexae.  Stigmata  ascendentia  sub- 
reniformia  vel  fere  orbicularia.  Endocarpium  osseum  3 — 4  cm  longum ,  mesocarpium 
superum  fibroso-medullosum. 

Nikobaren  (Kurz). 

Nota.  Drupae  speciei  in  genere  maximac.  —  P.  millori  (vel  mellori)  Roxb.  Hort.  beng. 
(1844)  74  ex  specimine  in  herbario  lugduno-batavo  exstante  et  in  horto  bot.  Calcuttensi  lecto 
non  ad  P.  leram,  sed  ad  P.  tectorium  pertinet.  Nomine  Mellore  ab  incolis  ins.  Nicobar.  Pan- 
dani  species  panem  praebens  appellatur  (cf.  Roxb.  Fl.  ind.  III.  739;  Watt,  Dict.  VI.  5). 

1  6.  P.  dubius  Spreng.  Syst.  III.  (J  826)  897 ;  S.  Kurz  in  Journ.  of  Bot.  V.  (1  867)  1  27 
t.  64,  fig.  1  et  2;  Warburg  in  Krieger,  Neuguinea  (1899)  t.  7.  —  P.  latissimus  Blume, 
Rumphia  I.  (1835)  t.  53  (icon.);  S.  Kurz  in  Miq.  Ann.  Mus.  lugd.  batav.  II.  (1865)  52 
(descript.).  —  P.  bagca  Miq.  Fl.  Ind.  bat.  III.  (1855)  159.  —  P.  edulis  De  Vriese  (non 
Thou.)  in  Hook.  Kew  Journ.  VI.  (1854)  264.  —  Hombronia  edulis  Gaudich.  Bot.  Voy.  Bonite 
(1  843)  t.  22,  fig.  17.  —  Folium  Baggea  maritimum  Rumph.  Herb.  amb.  IV.  (1744)  151 
t.  80.  —  Folium  Baggea  verum  sive  Pandanus  magnus  Rumph.  Herb.  amb.  IV.  (1744) 
150.  —  Arbor  10  — 20  m  alta  parce  ramosa,  trunco  crasso  basi  radicibus  aereis  crassis 


Pandanus. 


51 


Fig.  1 4.  Pandanus  (Sect.  Hombronia).  A — D  P.  dubius  Spreng.  A  Drupa  a  vertice,  B  eadem 
a  latere  visa,  G  eadem  longitudinaliter  secta,  D  apex  folii.  —  E—  Q  P.  kaida  S.  Kurz. 
E  Drupa  a  vertice  visa,  F  eadem  longitudinaliter  secta,  Q  eadem  a  latere  visa.  —  Icon.  originariae, 

magnit.  naturali. 

4* 


52  0.  Warburg.  —  Pandanaceae. 

suffulto.  Folia  usque  5  m  longa  11 —  14  cm  lata  apice  abrupte  flagclliformiter  cuspidata. 
Syncarpium  solitarium  fcre  globosum  pendulum.  Drupae  8  — 10  cm  longae  4 — 5  cm  latac 
uniserialiter  2 — 4-loculares.  Stigmata  in  apice  drupae  collateralia  suberecta  aurieulato- 
subreniformia,  Endocarpium  osseum  saepe  pro  loculo  distinctum,  mesocarpium  fibroso- 
medullare  (Fig.  1  4  A — D  et  Fig.  1 ). 

Molukken  (Warburg  n.  17436,  1  8132,  21010),  Papuasien  (Beccari,  Kaern- 
bach,  Naumann,  Warburg  n.  21008,  Lauterbach  n.  255),  Nordpolynesien 
(Marianen)  (Cham is so):  an  der  Küste. 

Nota.  Pandanus  ab  Junghuhn  (in  Java,  deszelfs  struetuur,  plantbekleeding  etc.  I. ;  cf.  De 
Vriese,  Tuinbouw  Flora  I.  [1855]  170)  sub  nomine  Bidur  vel  Bidoer  (Java  oeeid.)  descriptus 
inter  species  huius  insulae  maximus  saepius  ad  P.  dubium  ducitur;  dubius  autem  remanet,  nee 
floribus  nee  fructibus  notis.  P.  bidur  Jungh.  ex  Miq.  PI.  Jungh.  I.  (1855)  1G6  in  silvis  crescere 
dicitur,  itaque  vix  ad  P.  dubium  pertinere  potest,  etsi  etiam  Folium  Baggea  verum  Rumph.  (ex 
Amboina)  oras  haud  habitat.  P.  tetrodon  (Gaudich.)  Balf.  f.  in  Journ.  Linn.  Soc.  XVII.  (1878)  63 
[Barrotia  tetrodon  Gaudich.  Bot.  Voy.  Bonite  [1843]  t.  13  fig.  1 — 8)  forsan  nil  nisi  syncarpium 
juvenile  P.  dubii;  patria  speeiminis  icone  illustrati  ignota. 

17.  P.  kaida  S.  Kurz  in  Journ.  As.  Soc.  Bengal.  XXXVIII.  (1869)  II.  148  et  in  Flora 
LH.  (1869)  452.  —  Syncarpium  solitarium  trigono-oblongum.  Drupae  lateraliter  com- 
pressae  4  —  5  cm  longae  2  cm  latae  1  cm  crassae  biloculares  apice  fere  truncatae,  vertice 
rhomboideo-areolato  et  transverse  sulcato.  Stigmata  2  parva  hippoerepiformia  subascen- 
dentia.  Endocarpium  osseum  1  — 1  '/2  cm  longum,  mesocarpium  fere  2  cm  longum  medul- 
losum  vel  paullo  cavum  (Fig.  1  4  E — G). 

Siam  (Teysmann). 

Nota.  Nomen  »kaida«  huic  speciei  infauste  attributum,  specie  siamensi  cum  planta 
Rheediana  (Rheede,  Hort,  malab.  II.  t.  1 — 5)  ab  incolis  nomine  »Kaida«  appellata  verosimiliter 
ad  P.  tectorium  ducenda  commixta. 

18.  P.  Reineckei  Warb,  in  Engler's  Bot.  Jahrb.  XXV.  (1898)  581.  —  Frutex  2  m 
altus;  folia  fere  integra.  Syncarpium  parvum,  drupae  biloculares  4 — 5  cm  longae  2  cm 
latae  apice  convexe  pyramidatae  vertice  rhomboideo-areolatae,  stigmata  magna  hippoerepi- 
formia sulco  sejuneta. 

Samoa,  Tutuila:  reich  verzweigte  Bäume  der  Berggegenden  (5  00 — 600m;  Reinecke). 

19.  P.  aragoensis  ^Brongn.)  Balf.  f.  in  Journ.  Linn.  Soc.  XVII.  (1878)  41.  —  Bar- 
rotia aragoensis  Brongn.  in  Ann.  sc.  nat.  6.  ser.  I.  (1875)  287,  fig.  5.  —  Syncarpium 
ellipsoideum  30cm  longum  15  cm  latum;  drupae  vulgo  biloculares  5  cm  longae  1  '/o  cm 
latae  apice  truncatae  vertice  haud  areolatae  in  latere  superiore  stigmatibus  fere  orbicularibus 
coronatae.    Endocarpium  fibroso-rnedullosum  quam  pyrenium  osseum  majus. 

Neu-Galedonien:  Mt.  Arago  (Balansa). 

20.  P.  Pancheri  (Brongn.)- Balf.  f.  in  Journ.  Linn.  Soc.  XVII.  (1  878)  57.  —  P.  sphaero- 
cephalus  Panch.  msc.  p.  p.  —  Barrotia  Pancheri  Brongn.  in  Ann.  sc.  nat.  6.  ser.  I.  (1875) 
283  t.  14,  fig.  4.  —  Folia  1 — 1 1/2  m  longa  4 — 5  m  lata  acuta  apice  trigona,  nervis 
lateralibus  duobus  primariis  acute  denticulatis.  Syncarpium  ellipsoideum  21 — 24  cm 
longum,  12  —  13  cm  latum,  drupae  vulgo  3-loculares  (loculis  1 — 2  saepe  abortivis)  4  cm 
longae  2  cm  latae,  basi  truncatae,  apice  pyramidato-conicae  vertice  truncatae,  stigmatibus 
vulgo  3  dentiformibus  sursum  versus  apicem  syncarpii  speetantibus  coronatae;  meso- 
carpium fibroso-cavo-medullosum,  quam  endocarpium  osseum  multo  majus. 

Neu-Galedonien:  Bergwälder,  700m  (Balansa  n.  2253  u.  2253a,  Pancher). 

Nota.  An  planta  juvenilis  sub  nomine  Barrotia  Pancheri  Brongn.  a  M.  Linden  c  Nova- 
Caledonia  in  hortos  Europae  introdueta  et  in  Illustr.  hortic.  XXIV.  (1877)  138  t.  2>8  depieta  ad 
hanc  speciem  ducenda  sit,  dubium  mihi  esse  videtur. 

21 .  P.  decumbens  (Brongn.)  Balf.  f.  in  Journ.  Linn.  Soc.  XVII.  (l  878)  44.  —  Barrotia 
decumbens  Brongn.  in  Ann.  sc.  nat.  6.  sei*.  I.  (l  875)  285  t.  15,  fig.  6.  —  Folia  0,7 — 0,8  m 
longa  11  — 12  mm  lata  longe  acuminata.  Syncarpium  oblongo-cylindricum  7 — 8  cm  longum 
1,5  cm  latum.  Drupae  subhexagone  obpyramidatae  vulgo  3-loculares,  1 '/^ — 2  cm  longae 
1  —  1 1/2  cm  latae,    apice    convexae   vertice   haud   truncatae,    stigmatibus   3    (vel    4 — 5) 


Pandanus.  53 

uniseriatis  superne  vergentibus  depresso-renifornribus  coronatac;  mesocarpium  fibrosum 
quam  pyrenium  osseum  supra  medium  drupae  collocatum  brevius. 

Neu-Caledonien,  Isle  of  Pines:  am  Berghang  (P  an  eher  n.  342);  vallee  de  Diolo 
(Bai  ans  a). 

Nota.  P.  reticulatus  Vieill.  in  Ann.  sc.  nat.  4.  ser.  XVI.  (1861)  25  ex  Brongniart  verosi- 
militer  ad  hanc  speciem  pertinet.  Species  ex  descriptione  syncarpio  sessili  conoideo  magnitudino 
strobili  cedri,  drupis  parvis  unilocularibus  subquadrangulis  apice  stigmatosis,  foliis  reticulatis, 
caule  scandente  donata  vix  recte  generi  Pandano  attribuenda  mihi  videtur,  nisi  forte  in  sectionem 
Lophostigma  reeipienda  erit. 

22.  P.  andamanensium  S.  Kurz  in  Journ.  As.  Soc.  Bengal.  XXXVIII.  (1869)  II.  1  48; 
Flora  LH.  (1869)452.  —  P.  hram  S.  Kurz  in  Journ.  of  Bot.  V.  (l  867)  105  (non  Jones).  — 
Drupae  pluriloculares  5 — 7  cm  longae  usque  4  cm  latae,  basi  acutae,  apice  truncatae  ibique 
sulcatae,  stigmata  1  —  2-seriata  oblique  ascendentia  illis  P.  dubii  similia;  mesocarpium 
fibrosum  quam  pyrenium  osseum  in  medio  drupae  collocatum  subbrevius. 

Andamanen  (Kurz). 

23.  P.Balansae  (Brongn.)  Balf.  f.  in  Journ.  Linn.  Soc.  XVII.  (1878)  42.  —  Barrotia 
Balansae  Brongn.  in  Ann.  sc.  nat.  6.  ser.  I.  (1875)  281  t.  14,  flg.  3.  —  Truncus  ramosus 
radieibus  aereis  suffultus.  Syncarpium  ovali-oblongum  in  peduneulo  4  0  cm  longo  pendulum, 
ca.  17 — 18  cm  longum  13  — 14  cm  latum.  Drupae  pluriloculares  obpyramidatae  com- 
pressae  apice  convexae,  stigmatibus  dentiformibus  acutis  sursum  inflexis  1 — 2-seriatis 
coronatae ;  mesocarpium  fibrosum  quam  pyrenium  osseum  infra  medium  collocatum  multo 
longius. 

Neu-Caledonien:  Mt.  Arago.  800  m  (Balansa  n.  2254). 

2  4.  P.  macrocarpus  (Brongn.)  Vieill.  in  Ann.  sc.  nat.  4.  ser.  XVI.  (1861)  51.  — 
Barrotia  macrocarpa  Brongn.  in  Ann.  sc.  nat.  6.  ser.  I.  (l  875)  27  9  t.  14,  fig.  1 .  —  Truncus 
5-6  m  altus  superne  ramosus.  Folia  3  m  longa,  nervis  lateralibus  laevibus  vel  vix  asperis. 
Inflorescentia  q?  composite  spicata  peduneulo  bracteoso  suffulta,  30  —  35  cm  longa  3  —  4  cm 
lata,  ramis  dense  in  quineuncem  dispositis  apice  incrassatis  et  disco  nudo  terminatis,  basi 
stipitatis  in  medio  undique  staminibus  circumdatis;  filamenta  brevia,  antherac  late  lineares 
vix  apiculatae.  Syncarpium  pendulum  oblongo-subcylindraceum  30  —  40  cm  longum  11  — 
13  cm  latum.  Drupae  pluriloculares  obpyramidatae  compressae  3  —  4  cm  longae  usque 
3cm  latae,  apice  truncatae  et  rugoso-sulcatae ,  stigmata  2-  (rare  3-)  seriata  oblique  ascen- 
dentia lata  dentiformia  concentrice  disposita.  Mesocarpium  fibroso-spongiosum  quam 
pyrenium  osseum  paullo  infra  medium  drupae  collocatum  subbrevius  (Fig.  6  B]. 

Neu-Caledonien  (Pancher  n.  761);  Ufer  des  Nera  (Balansa  n.  921  u.  2251); 
Ganala  (Balansa  n.  2251a;  Loyalitätsinsel  Lifu  (Balansa  n.  2256). 

25.  P.  altissimus  (Brongn.)  Solms-Laub.  in  Linnaea  XLII.  (1878)  43.  —  P.  minda 
Vieill.  in  Ann.  sc.  nat.  4.  ser.  XVI.  (1  861)  51  p.  p.  —  Barrotia  altissima  Brongn.  in  Ann.  sc. 
nat.  G.  ser.  I.  (1875)  277  t.  14,  fig.  2.  —  Truncus  5 — 15  m  altus  subsimplex  apice  tantum 
ramosus.  Folia  2  —  2'/2  m  longa  8 — 1  0  cm  lata,  breviter  triquetre  acuminata  nervis  latera- 
libus versus  apicem  aculeatis.  Inflorescentia  (J*  composite  spicata  peduneulo  longo  magno 
bracteato  suffulta  30  cm  longa,  ramis  dense  dispositis  clavatis  et  disco  nudo  terminatis 
basi  stipitatis  in  medio  undique  staminibus  circumdatis,  rhachi  12  —  15  mm  lata;  filamenta 
brevia,  antherae  submucronatae  oblongo-lineares.  Syncarpium  elongatum  usque  40  cm 
longum  10  —  13  cm  latum  obtuse  cylindrico-trigonum.  Drupae  pluriloculares  compressae 
30 — 35  mm  longae  12 — 2  0  cm  latae  obeonicae  apice  convexae,  stigmata  uniserialia  trans- 
versaliter  disposita  subascendentia  late  dentiformia  apice  truncata  3 — 5-sublobata.  Meso- 
carpium fibrosum  quam  pyrenium  osseum  in  vel  supra  medium  drupae  collocatum  haud 
longius  (Fig.  S  E). 

Neu-Caledonien:  500  —  1200  m  ü.  M.   (Balansa  n.  2252,  2909,  3594). 


54  0.  Warburg.  —  Pandanaceae. 

Sectio  III.    Vinsonia  (Gaudich.)  Warb.  —  Gen.  Vinsonia  Gaudich.  Bot.  Voy.  Bonite  (1843) 

t.  17,  23,  31.  —  Gen.  Dorystigma  Gaudich.  1.  c.  t.  13,  31.  —  Gen.  Eydouxia  Gaudich. 

1.  c.  t.  18.  —  Gen.  Roussinia  Gaudich.  1.  ct.  21  p.  p.  —  Doomia  De  Vriese  in  Hook. 

Kew  Journ.  VI.  (1854)  266  et  Tuinbouw  Fl.  I.  (1855)  174. 

A.  Drupae  6 — oo-loculares,  vulgo  magnae. 

1 .  Loculi  in  drupae  apice  sulcis  separati. 

a.  Drupae  apex  planus. 

a.  Stigmata  cordiformia.  —  Reunion 26.  P.  Delessertii. 

ß.  Stigmata  reniformia.  —  Mauritius 27.  P.  Eydouxia. 

b.  Drupae  apex  breviter  pyramidalis.  —  S.  Thome     .    .    .    .  28.  P.  thomensis. 

2.  Loculi  in  drupae  apice  haud  sulcis  separati. 

a.  Stigmata  reniformia,  drupae  apex  elevatus. 

a.  Drupae  maximae,  9  — 11  cm  longae,  apex  convexo-pris- 

maticus.  —  Mauritius 29.  P.  drupaceus. 

ß.  Drupae  mediocres,  usque  5  cm  longae. 

X   Drupae  basi  angustatae  apex  breviter  pyramidalis.  — 

Patr.  ignot 30.  P.  Hahnii. 

X  X   Drupae  ad  basim  valde  angustatae  apex  convexus. 

—  Madagascar 31.  P.  concretus. 

b.  Stigmata  stellata,  drupae  apex  planus.  —  Patr.  ignot.    .    .    32.  P.  indicus. 

B.  Drupae  2 — 6-loculares,  vulgo  parvae. 

1 .  Drupae  2-loculares  7 — 1  2  cm  longae,  Stigmata  1  cm  lata  sessi- 

lia.  —  Seychell 33.  P.  Hornei. 

2.  Drupae  2 — 5-loculares  2 — 5  cm  longae. 

a.  Syncarpia  compluria  in  pedunculo. 

a.  Stigmata  saepe  stylis  spiniformibus  insidentia,  syncarpia 

ovata,  drupae  2  cm  longae.  —  Madagascar 34.  P.  spinifer. 

ß.  Stigmata  semper  sessilia,  stylis  nullis. 

X    Drupae  4  cm  longae,  syncarpia  ovata.  —  Afr.  or. 

trop 35.  P  Goetzei. 

X  X    Drupae  1  y2 — 3  cm  longae,  syncarpia  oblonga. 
§  Drupae  apex  convexus  vertice  tantum  piano. 

O  Drupae  2  —  8!/2  cm  longae-  —  Afr.  or.  trop.   36.  P.  Stuhlmannii. 
QO  DruPae  %]/i  —  3  cm  longae.  —  Mauritius     .    37. P.conglomeratus. 
§§  Drupae  apex  fere  omnino  planus.  —  Prob.  Mada- 
gascar   3  8.  P.  reflexus. 

b.  Syncarpia  solitaria. 

a.  Drupae  in  apice  areola  plana  vel  excavata  instructae. 

X  Stigmata  stylis  uncinatis  insidentia.  —  Madagascar.    39.  P.  ceratophorus. 
X  X  Stigmata  sessilia  stylis  nullis. 

§  Drupae   lateraliter  haud   vel  paullo  compressae, 
2V2 — 3  72  cm  longae. 
Q  Stigmata  areolam  fere  omnino  obtegentia. 

—  Drupae  in  apice  plane  convexae.  —  Ins. 

Rodriguez 40.  P.  heterocarpus. 

=  Drupae  in  apice  alte  convexae.  —   Ins. 

Rodriguez 41.  P.  tenuifolius. 

OO  Stigmata  areolam  haud  omnino  obtegentia. 

—  Drupae  apex  pyramidalis,   areola  plana 

distincta.  —  Mauritius 42.  P.  mauritianus. 

=  Drupae   apex   convexus,    areola   vix    di- 
stincta. —  Madagascar 4  3 .  P.  madagascariensis. 

§§  Drupae  lateraliter  distincte  compressae. 


Pandanus. 


55 


Q  Drupae  3J/2 — 8  cm  longae  apex  pyramidalis. 

—  Mauritius 44.  P.  pyramidalis. 

OO  Drupae  2V2 — 3  cm  l°ngae  aPex  convexus.  — 

Mauritius 45.  P.  Iceryi. 

ß.  Drupae  in  apice  haud  areola  instructae. 

X  Drupae  apex  breviter  et  late  pyramidalis. 

§  Drupae    2V2   cm   longae,    apice   paullo   concave 

pyramidales.  —  Reunion 46.  P.  sylvestris. 

§§  Drupae  3 — 372  cm  longae,  apice  paullo  convexe 
pyramidales,  vertice  saepe  plus  minus  sulcatae. 

Q  Drupae  purpurascentes.  —  Reunion.    .    .    .    47.  P.  purpurascens. 
OO  Drupae  haud  purpurascentes.  —  Madagascar   48.  P.  utilis. 
X  X  Drupae  apex  alte  pyramidalis.  —  Madagascar     .    .    49.  P.  Boucheanus, 
Incertae  sedis  .    .    .    .    , Afr.  or.  trop.   50.  P.  rabaiensis. 


Fig.  15.   Pandanus  (Sect.   Vinsonia).     A  P.  drupaceus  Thou.     Drupa  longitudinaliter   secta.  — 
B  P.  Eydouxia  Balf.  f.,  Drupa  a  latere  visa.  —  Icon.  originariae,  magnit.  naturali. 


26.  P.  Delessertii  (Gaudich.)  Warb.  —  Eydouxia  Delessertii  Gaudich.  Bot.  Voy. 
Bonite  (1  843)  t.  18,  fig.  7  et  8.  —  Drupa  5  cm  longa  6  cm  lata  apice  plano-convexa  poly- 
gono-marginato-areolata  ca.  30-locularis,  stigmata  sessilia  plana  3 — 4  mm  lata  cordi- 
formia  in  areolis  singula. 

Reunion,  nur  aus  der  Abbildung  im  Atl.  Bon.  bekannt. 

Nota.  Species  ob  areolas  marginatas  et  stigmata  plana  vix  forma  tantum  monstrosa  P. 
faseicularis  Lam.  (=  P.  tectorii  Sol.)  esse  potest,  ut  Balfour  f.  existimavit. 

27.  P.  Eydouxia  Balf.  f.  in  Baker,  Fl.  Mauritius  (1877)  401.  —  Eydouxia  macro- 
carpa  Gaudich.  Bot.   Voy.  Bonite  (1843)  t.  18,   fig.  1  —  6.  —    Arbor   6  m   alta,   trunco 


56  0.  Warburg.  —  Pandanaceae. 

20 — 2  3  cm  lato  apice  valde  ramoso.  Folia  crassa  ca.  2  m  longa  8 — 10  cm  lata  longe 
acuminata  margine  paullo  incrassata  irregulariter  rubro-spinosa  dentata.  Syncarpium  soli- 
tarium  subcernuum  globosum  22  cm  diametro;  drupae  20 — 30  in  syncarpio  multilocu- 
lares  8 — 10  cm  longae  4 — 11  cm  latae  saepe  valde  compressae,  apice  plano-convexae 
polygono-marginato-areolatae,  Stigmata  plana  sessilia  reniformia  magna  in  areolis  singula. 
Endocarpium  osseum  magnum  in  medio  drupae  collocatum,  mesocarpium  fibroso-spongiosum 
(Fig.  15#). 

Mauritius:  in  den  höheren  Teilen  der  Insel  an  feuchten  Flussufern  (Bouton, 
Barkly,  Hörne,  Balfour). 

2  8.  P.  thomensis  Henriques  in  Bolet.  Soc.  Broter.  V.  (1  887)  206.  —  Arbor  8 — I  5  m 
alta,  trunco  ramoso,  folia  1  1/-2  m  longa  9  cm  lata,  margine  et  costa  dentibus  crebris  haud 
crassis  sursum  recurvis  serrata.  Inflorescentia  q?  terminalis  ramosa,  spathis  gradatim  de- 
crescentibus  circumdata;  flores  spicati,  stamina  umbellata  in  columna  6  mm  longa  1  mm 
crassa,  filamenta  crassiuscula  conica,  antherae  3  mm  longae  breviter  apiculatae.  Inflores- 
centia Q  erecta  spathis  involuta  5  cm  longa  4  cm  crassa.  Syncarpium  solitarium  in  pedun- 
culo  longo  crasso  pendulum,  drupae  10 — 1  5-loculares  8  cm  longae  4 — 6  cm  latae  com- 
pressae,  apice  planae  paullo  sulcatae,  infra  apicem  breviter  et  late  pyramidales,  deinde  ad 
basim  fere  acutam  angustatae  angulose  obpyramidatae.  Stigmata  multa  irregulariter  reni- 
formia sessilia  plana  papulosa,  sulcis  irregularibus  separata.  Endocarpium  in  medio  drupae 
collocatum  longum  angustum,  mesocarpium  superum  fibroso-spongiosum. 

S.  Thome:  bis  500  m.  Ins.  Rolas,  einh.  N.  pao  esteira.  —  Die  Blätter  zu  Matten 
verarbeitet  (Moller,  in  Tropenpflanzer  I.  [1897]  141). 

29.  P.  drupaceus  Thou.  in  Bull.  Soc.  philom.  Paris  (1808)  4  et  in  Desv.  Journ.  de 
bot.  I.  (1808)  45.  —  Arbor  parva  3  V42  m  aRta  trunco  20  cm  lato  basi  decumbente  valde 
ramoso.  Folia  1  —  2  m  longa  12 — 15  cm  lata  rubro-marginata  dense  et  crasse  rubro- 
dentata.  Syncarpium  solitarium  globosum  cernuum  20 — 30  cm  diametro;  drupae  30 — 40 
in  syncarpio  7 — 8  cm  longae  4 — 6  cm  latae  longe  prismaticae  apice  planae  vel  sub- 
depressae ;  stigmata  multa  sessilia  haud  sulcis  separata  reniformia  3 — 4  mm  lata.  Endo- 
carpium osseum  magnum  in  medio  drupae  collocatum,  mesocarpium  fibroso-spongiosum. 
(Fig.  \&A). 

Mauritius  (Bouton,  Barkly,  Hörne). 

Nota.  Vinsoniam  drupaceam  Gaudich.  (Bot.  Voy.  Bonite  t  31  fig.  8— 11),  drupis  solum 
ex  icone  pessime  adumbrata  notain,  fortasse  P.  Boucheano  Koch  affinem  esse  existimo. 

30.  P.  Hahnii  Warb.  n.  sp.  —  Drupae  tantum  notae  6 — 1  2-loculares  5  cm  longae 
4 — 5  cm  latae,  paullo  compressae,  apice  planae  haud  sulcatae,  infra  apicem  breviter  pyrami- 
dales, ad  basim  vix  angustatae  basi  late  truncatae;  vertice  piano  1  —  1 1/2  cm  1^°-  Stigmata 
sessilia  plana  reniformia  2  mm  longa.  Endocarpium  osseum  magnum  in  medio  drupae 
collocatum,  mesocarpium  superum  spongioso-fibrosum. 

(?)  Ostafrikan.  Inseln,  kult.  in  Martinique  (Hahn). 

31.  P.  concretus  Bak.  in  Journ.  Linn.  Soc.  XXI.  (1  885)  448.  —  Folia  1 '/._, — !s/j  m 
longa  rigida  1 2  cm  lata  sensim  acuminata,  dentibus  distantibus  erecte  patentibus.  Syn- 
carpium oblongum  solitarium  7 — 10  cm  diametro  crasse  pedunculatum.  Drupae  40 — 50  in 
syncarpio  6 — 1  2-loculares  hexagono-cuneatae  2 — 2^2  cm  longae  in  basi  1  */,  cm  latae  apice 
convexae  vertice  areola  prominula  coronatae;  stigmata  in  margine  areolae  sessilia  plana 
reniformia  parva.    Endocarpium  osseum  crassum,  mesocarpium  superum  valde  fibrosum. 

Madagascar:  Nach  Baron  (Journ.  Linn.  Soc.  XXII.  269)  in  der  Küstenzone  sehr 
häufig,  aber  nicht  auf  den  Strand  beschränkt  (Baron  n.  2778). 

32.  P.  indicus  (Gaudich.)  Warb.  —  Roussinia  indica  Gaudich.  Bot.  Voy.  Bonite 
(1843)  t.  25,  flg.  2 — 4.  —  Syncarpium  solitarium  pendulum  late  ellipticum,  foliis  supremis 
lanceolatis  acutis  margine  grosse  dentatis;  drupae  ca.  120  in  syncarpio  4-loculares  vix 
longiores  quam  latae,  apice  planae  quadrangulares,  ad  basim  vix  angustatae,  fere  prismaticae 
4-angulares,  basi  truncatae.    Stigmata  4  in  drupa,  stellata  6 — 7-radiata. 

Vaterland  unbekannt;  man  kennt  nur  die  Abbildung. 


Pandanus.  57 

Nota.  Species  valde  dubia  ex  iconibus  laudatis  solum  nota.  Drupae  icone  illustratae,  nisi 
auctae,  5  cm  longae  4  cm  latae  essent;  syncarpium  50  cm  longum  35  cm  latum  esset,  maximum 
ergo  genoris  idquod  vix  probabile  mihi  videtur;  drupam  multo  minorem  et  ei  P.  utilis  vel  P. 
Stuhlmannii  similem  esse  suspicor.  Species  apice  druparum  prorsus  piano,  stigmatibus  stellatis, 
drupis  quadrangulis  persingularis,  forsan  P.  reflexo  affinis.  In  insulis  Africae  orae  orientalis  vel  in 
Africa  continentali  nee  (utBrongniart  affirmat)  in  insulis  indicis  (Nicobar.)  eam  crescere  puto. 
Gaudichaud  speciem  cum  P.  leram  commiseuit,  idquod  ex  icone  eius  (flg.  1  et  forsan  fig.  5 — 7) 
apparet;  itaque  nomine  »Roussinia  indica*  appellata  est.  Fig.  4 — 4  seeundum  Jones  (in  Asiat. 
Researches  IV.  [1 793]  165)  reiteratas,  fig.  5—9  seeundum  speeimina  originaria  P.  palustris  in  Museo 
parisiensi  asservata  delineatas  esse  Balfour  (in  Journ.  Linn.  Soc.  XVII.  66)  affirmavit. 

33.  P.  Hornei  Balf.  f.  in  Baker,  Fl.  Mauritius  (1877)  397.  —  Arbor  magna  saepe 
18  m  alta,  trunco  valde  ramoso  30  cm  diametro.  Folia  2 — 3  m  longa  8  cm  lata 
longe  acuminata  spinis  rubris  appressis  dense  dentata,  Syncarpium  solitarium  longe  pedun- 
culatum  pendulum  globosum  3  0  cm  diametro.  Drupae  80 — 100  in  syncarpio,  subglauce 
purpureae,  7 — 12  cm  longae,  3 — 6  cm  latae,  2-loculares,  apice  convexae  obscure  costatae; 
Stigmata  reniformia  1  cm  lata  sessilia  vix  prominentia.  Endocarpium  osseum  obmitraeforme, 
mesocarpium  spongiosum  paullo  excavatum. 

Seychellen:  gemein  (Hörne). 

34.  P.  spinifer  Warb.  n.  sp.  —  Folia  3  cm  lata  margine  et  costa  spinis  ascenden- 
tibus  suberassis  irregularibus  armata.  Syncarpia  compluria  in  peduneulo  sessilia  oblonga  vel 
ovata  8  cm  longa  4 — 5  cm  lata.  Drupae  2  cm  longae  1  1/a — 2  cm  latae  apice  anguloso- 
convexae  vertice  irregulariter  depressae  ad  basim  pyramidaliter  angustatae,  stigmata  in 
margine  depressionis  brevia  capitata  vel  longe  spiniformia.  Endospermium  supra  medium 
drupae  collocatum,  mesocarpium  superum  fibröse  subexcavato-spongiosum  (Fig.  1  6  W). 

Madagascar  (Hildebrandt). 

35.  P.  Goetzei  Warb,  in  Engler's  Bot.  Jahrb.  XXXIII.  (1900)  350.  —  Arbor  1  0—1  5  m 
alta  multo-ramosa ;  folia  130  cm  longa  basi  7  cm  lata  sensim  acuminata  in  margine  et  costa 
spinis  haud  crebris  robustis  armata.  Syncarpia  compluria  in  peduneulo  spiraliter  disposita 
fere  sessilia  ovata  1  0 — 1 2  cm  longa  8 — 1  0  cm  lata,  drupae  70 — 90  in  syncarpio  2 — 5-locu- 
lares  4  cm  longae  2 — 2V2  cm  ^atae  v*x  compressae  apice  convexae  subcostatae  ad  basim 
pyramidales  angustatae,  verticis  areola  plana  angulosa  4 — 6  mm  lata,  stigmata  sessilia  reni- 
formia 1  '/*2 — 2  mm  lata.  Endocarpium  osseum  in  medio  drupae  collocatum  magnum,  meso- 
carpium superum  lignosum  haud  spongiosum. 

Deutsch-Ostafrika,  Uhehe,  Lofiofluss  (Goetzc). 

36.  P.  Stuhlmannii  Warb.  n.  sp.  —  Arbor  1  5  m  alta  trunco  apice  ramoso,  radieibus 
aereis  trunco  appressis;  folia  3  m  longa  7  cm  lata  apice  longe  tenuissime  acuminata  spinis 
crassis  et  longis  in  margine  et  costa  armata.  Syncarpia  compluria  in  peduneulo  spiraliter 
disposita  fere  sessilia  oblonga  11 — 13  cm  longa  5 — 7  cm  lata;  drupae  80—100  in  syn- 
carpio 2 — 5-loculares  2  '/'2  cm  longae  1 1/2 — 2  cm  latae  vix  compressae  apice  convexae 
costatae  ad  basim  truncatam  late  pyramidales  angustatae,  verticis  areola  subdepressa  angu- 
losa 3 — 6  mm  lata  margine  elevato-costata;  stigmata  sessilia  vix  reniformia  1  mm  lata. 
Endocarpium  osseum  in  medio  drupae  collocatum,  mesocarpium  superum  fibroso-spongiosum 
(Fig.  1  6  h—M). 

Deutsch-Ostafrika:  Dar-es-Salam  (Stuhlmann). 

37.  P.  conglomeratus  Balf.  f.  in  Baker,  Fl.  Mauritius  (1877)  403.  —  Arbor  parva 
3'/2 — 4V2  m  alta,  trunco  semi-decumbente  sparse  ramoso.  Folia  1 — 3V2  m  l°noa> 
5 — I  2  cm  lata,  spinis  albidis  magnis  ascendentibus  in  margine  et  costa  armata.  Syncarpia 
multa  in  peduneulo,  fere  omnia  sessilia,  oblonga  15 — 20  cm  longa  6 — 8  cm  lata,  superiora 
minora  globosa;  drupae  3 — 6-loculares  2V2 — 3  cm  longae  2  cm  latae  paullo  compressae 
angulosae,  apice  subplanae.  Stigmata  2  mm  lata  distantia  submucronata.  Endocarpium  in 
medio  drupae  collocatum. 

Mauritius:  an  Fiussufern  (Bouton,  Hörne). 

38.  P.  reflexus  (De  Vriese)  C.  Koch,  Wochenschrift  (1  858)  1  32  nee  Lodd.  —  Doornia 
reflexa  De  Vriese  in  Hook.  Kew  Journ.  VI.  (1  854)  266 ;  id.  in  Tuinbouw-Fl.  I.  (1  855)  1 74.  — 


58  0-  Warburg.  —  Pandanaceae. 

Arbor  ca.  5  m  alta  ramosa,  trunco  I — 2  m  alto,  folia  reflexa  acuta,  margine  et  costa  spinis 
basi  albidis  acutis  armata.  Inflorescentia  Q  terminalis  composita,  spadicibus  ca.  1  2  spathis 
elongato-linearibus  involueratis.  Syncarpia  sessilia  oblonga  8  cm  longa  4  cm  lata;  drupae 
60 — 80  in  syncarpio  3 — 6-loculares  \]/2  cm  longae  1  cm  latae  apice  breviter  pyramidatae 
demum  planae  ad  basim  truncatam  vix  angustatae;  areola  verticis  plana  4 — 5-angulata 
magna  10 — 14  mm  longa  et  lata;  stigmata  4 — 6  reniformia  interdum  mucronata  sessilia 
1 1/2  mm  lata  (Fig.  \1  M—N). 

Ostafrikanische  Inseln,  angeblich  Reunion.  —  Nur  im  kultivierten  Zustande 
bekannt. 

Nota.  P.  deflexus  Hort,  e  Wendl.  Index  Palm.  (1854)  47  et  Doomianus  De  Vriese  e  Wendl. 
Index  Palm.  (1 854 j  47  (nomina  nuda)  ad  hanc  speciem  pertinent. 

39.  P.  ceratophorus  Bak.  in  Journ.  Linn.  Soc.  XXI.  (1886)  448.  —  Folia  1  m 
longa  in  basi  8  cm  lata,  sensim  acuminata,  dentibus  marginalibus  parvis  confertis  ascen- 
dentibus.  Syncarpium  solitarium  breviter  (1  5  cm)  peduneulatum  oblongum,  7  V2  cm  longum, 
5  cm  latum.  Drupae  50 — 60  in  syncarpio  hexagono-euneatae  1  l/4  cm  lata,  in  basi  %  cm 
latae,  paullo  compressae,  apice  conicae,  vertice  areola  parva  plana  instruetae.  Stigmata  5 — 6, 
styli  4  mm  longi,.  cornei,  columnares,  ad  apicem  angustati,  deeidui. 

Madagascar  (Baron  n.  2320). 

Nota.  Species  forsan  cum  P.  muricato  Thou.  (in  Bull.  Soc.  philom.  Paris  [1808]  6  et  in 
Desv.  Journ.  de  bot.  I.  48)  seeundum  descriptionem  satis  confusam  aculeis  in  drupis  ad  stigmata 
intus  sita  convergentibus  donato  identica. 

40.  P.  heterocarpus  Balf.  f.  in  Baker,  Fl.  Mauritius  (1  877)  399.  —  P.  ornatus  Bull 
in  Journ.  Hortic.  Soc.  Lond.  Mise.  I.  (1866);  Illustr.  hortic.  XIX.  (1872)  143  t.  97  (teste 
Balf.  f.).  —  Arbor  6  m  alta,  trunco  12 — 17  cm  lato  valde  ramoso.  Folia  1/2 — *  m  l°nga 
3 — 6  cm  lata  roseo-marginata,  spinulis  roseis  in  margine  et  costa.  Syncarpium  longe  pedun- 
eulatum globosum  usque  oblongum  11  — 15  cm  longum  solitarium  pendulum;  drupae 
60 — 70  in  syncarpio  2 — 5-loculares  2V2 — 3'/2  cm  longae  3 — 3 '/2  cm  latae  paullo  com- 
pressae apice  vix  convexae  5- — 6-costatae  ad  basim  pyramidaliter  angustatae,  vertice  sub- 
depresse  areolatae,  stigmata  2 — 5  reniformia  sessilia  plana  magna  3 — 4  mm  lata  areolam 
fere  omnino  obtegentia.  Endocarpium  osseum  magnum  in  medio  drupae  collocatum,  meso- 
carpium  superum  breve  vix  spongiosum  (Fig.  1  6  Q — T). 

Ins.  Rodriguez:  auf  der  ganzen  Insel  in  verschiedenen  Varietäten  verbreitet 
(Barkly,  Hörne,  Balfour). 

41.  P.  tenuifolius  Balf.  f.  in  Baker,  Fl.  Mauritius  (1877)  400.  —  Arbor  4'/2  m  alta 
trunco  7  cm  lato  valde  ramoso.  Folia  longe  acuminata  20 — 60  cm  longa  1 — 2  cm  lata, 
margine  crasso  subrubro  spinis  rubris  armato.  Syncarpium  solitarium  pendulum  longe 
peduneulatum  subglobosum  7 — 12  cm  latum;  drupae  20 — 40  in  syncarpio  2 — 5-loculares 
4  cm  longae  3  —  4  cm  latae  saepe  paullo  compressae,  apice  alte  convexae  5 — 6-costatae 
vertice  depresse  areolatae,  stigmata  2  —  5  reniformia  sessilia  plana  magna  3 — 4  mm  lata 
areolam  fere  omnino  obtegentia.  Endocarpium  supra  medium  drupae  collocatum,  meso- 
carpium  superum  breve  vix  spongiosum  (Fig.  8  A). 

Ins.  Rodriguez;  nur  in  den  höheren  Teilen  der  Insel  (Balfour). 
Vix  a  P.  heterocarpo  Balf.  f.  diversa. 

Nota.  P.  tenuifolius  Hort.  (Linden;  e  Dufresne  in  Illustr.  hortic.  XX.  (1873)  70  P.  elegan- 
tissimo,  id  est  formae  juvenili  Pandani  utilis,  affinis  est. 

42.  P.  mauritianus  (Gaudich.)  Warb.  —  Dorystigma  mauritianum  Gaudich.  Bot. 
Voy.  Bonite  (1843)  t.  13,  fig.  25  —  27.  —  Drupa  (ex  icone  Gaudich.)  2 — 3  cm  longa 
1 1/2 — 2V2  cm  la^  apice  subcostate  convexa,  basi  pyramidalis  vertice  haud  plana,  stigmata 
4  irregulariter  reniformia  sessilia  plana  2 — 3  mm  lata. 

Mauritius.  —  Man  kennt  nur  die  Abbildung. 

Nota.  Opinioni  Balfourii,  qui  plantam  forsan  cum  P.  eonglomerato  esse  conjungendam 
putavit,  assentiri  non  possum,  cum  areola  plana  in  drupa  desit. 

43.  P.  madagascariensis  (Gaudich.)  Balf.  f.  in  Journ.  Linn.  Soc.  XVII.  (1878)  52.  — 
Dorystigma  madagascariensc  Gaudich.  Bot.  Voy.  Bonite  (1843)  t.   31,  fig.   12 — 13.    — 


Fig.  16.  Pandanus  (Sect.  Vinsonia,  Barklya,  Sussea).  A— G  P.  utilis  Bory.  A,  B  Drupa  a 
vertice,  C  eadem  a  latere  visa.  —  D — F  P.  pyramidalis  Balf.  f.  D  Dr.  a  vertice,  E  eadem  a 
latere  visa,  F  eadem  longitudinaliter  secta.  —  G  P.  microcarpus  Balf.  f.  Dr.  a  latere  visae.  — 
H—J  P.  Boucheanus  G.  Koch.  H  Dr.  a  vertice  visa,  J  Apex  drupae.  —  KP.  sylvestris  Bory. 
Syncarpium  statu  maturo.  —  L — M  P.  Stuhlmannii  Warb.  L  Dr.  a  vertice  visa,  M  eadem 
longitudinaliter  secta.  —  N—P  P.  sphaeroideus  Thou.  N  Dr.  a  latere  visa,  0  Dr.  sectione  trans- 
versa, P  Dr.  a  vertice  visa.  —  Q — T  P.  hetcrocarpus  Balf.  f.  Q  Dr.  a  latere,  R  eadem  a  vertice 
visa,  S  eadem  longitudinaliter  et  T  transverse  secta.  —  U—  V  P.  Barldyi  Balf.  f.  U  Dr.  a  latere 
angustiore,   V  a  latere  latiore  visa.  —   W  P.  spinifer  Warb.     Dr.  a  vertice  visae.  —  Icon.  ori- 

ginariae,  magnit.  naturali. 


60  0.  Warburg.  —  Pandanaceae. 

Drupa  (ex  icone  Gaudich.)  3-locularis  2 — 2V2cm  ^a^a  3  cm  longa  apice  late  pyramidalis  basi 
pyramidaliter  angustata  vertice  1  cm  longa  plana;  Stigmata  3  sessilia  cuspidate  reniformia 
2 — 3  cm  longa. 

Madagascar.  —  Man  kennt  nur  die  Abbildung. 

44.  P.  pyramidalis  (»Barkl.«)  Balf.  f.  in  Baker,  Fl.  Mauritius  (l  877)  399.  —  Arbor 
9  m  alta,  trunco  20 — 25  cm  lato  ramis  horizontalibus  vel  deflexis.  Folia  :i/4 — 1  V2  m  l°nga 
2V2 — 5cm  la*a  longe  acuminata  rubro-marginata  et  -spinosa.  Syncarpium  solitarium  pen- 
dulum  longe  pedunculatum  trigono-globosum  15 —  20  cm  diametro.  Drupae  ca.  100  in 
syncarpio  4 — 6  loculares  distinete  compressae  3'/2 —  5  cm  l°ngae  2'/2  —  3  72  cm  latae  apice 
convexe  pyramidales  ad  basim  longe  pyramidaliter  angustatae,  vertice  areola  subdepressa 
coronatae;  Stigmata  sessilia  plana  magna  reniformia  4 —  5  mm  lata.  Endocarpium  in  medio 
drupae  collocatum,  mesocarpium  superum  magnum  fibroso-subspongiosum.   (Fig.  1  6  D — F.) 

Mauritius  (Barkly,  Hörne,  Balfour,  Bouton). 

45.  P.  Jceryi  (»Hörne«)  Balf.  f.  in  Baker,  Fl.  Mauritius  (i  877)  400.  —  Arbor 
6 — 9  m  alta  trunco  haud  ramoso;  folia  1 —  2  m  longa,  7 — 15  cm  lata  apice  abrupte  acu- 
minata m argine  albo-dentata.  Syncarpium  ovoideum  7 — 1  0  cm  longum  cernuum  solitarium 
longe  pedunculatum.  Drupae  40  in  syncarpio  2 — 5-  (rare  1  )-loculares,  272 — 3  cm  longae 
O/4 — ^3A  cm  ^a^ae  distinete  compressae  apice  convexae  basi  5 — 6-angulares  obpyrami- 
dales  vertice  depresse  areolatae,  Stigmata  sessilia  2  cm  lata.  Endocarpium  in  medio  drupae 
collocatum,  mesocarpium  paullo  fibrosum. 

Mauritius:  in  Wäldern  (Hörne). 

46.  P.  sylvestris  Bory,  Voy.  (1804)  II.  260  (nee  Rumph.).  —  P.  elegans  Thou.  in 
Bull.  Soc.  philom.  Paris  (aoüt  1  808)  4.  —  P.  humilis  Jacq.  Fragm.  (1809)  21  t.  1  4,  fig.  2.  — 
P.  lucidus  Wall,  in  Voigt,  Gat.  Hort.  Calc.  68  3,  Kurz  in  Journ.  As.  Soc.  Bengal.  XXXVIII. 
(1  869)  IL  3, 1  49.  —  P.  nemorosus  Cordemoy,  Fl.  Reunion  (1895)  140.  —  Vinsonia  elegans 
Gaudich.  Bot.  Voy.  Bonite  (1  843)  t.  17,  fig.  12, 13.  —  Vinsonia  humilis  Gaudich.  Bot.  Voy. 
Bonite  (18  43)  t.  17,  fig.  10,  11.  —  Vinsonia  lucida  Gaudich.  Bot.  Voy.  Bonite  (1843) 
t.  17  fig.  14,  15.  —  Arbor  parva  3 — 5  m  alta  trunco  valde  ramoso,  folia  40  —  80  cm 
longa  2 — 3  cm  lata,  margine  et  costa  minute  rubro-dentata.  Syncarpium  solitarium  longe 
tenuiter  pedunculatum  depresso-globosum  6 — 7  cm  longum  7  —  8  cm  latum.  Drupae  ca.  30  in 
syncarpio  3 — 6-loculares  saepe  subcompressae  2 — 3  cm  latae  2 — 2'/2cm  altae  apice  paullo 
concavo-pyramidales  haud  areolatae  saepe  annulo  roseo  cinetae  basi  breviter  prismaticae 
demum  late  truncatae,  vertice  2 — 4  mm  diametro  fere  omnino  stigmatibus  subreniformibus 
1 — 1  '/2  mm  laüs  oecupato.  Endocarpium  pro  majore  parte  infra  medium  drupae  collo- 
catum, mesocarpium  superum  fibroso-medullosum  (Fig.  1  6  K). 

Reunion:  100  — 1500  m  Meereshöhe;  kult.  in  den  bot.  Gärten. 

Nota.  Species  sine  dubio  valde  variabilis;  drupa  in  insula  Reunion  collecta  latitudine 
insignis  areola  conspicua  leviter  coneava  gaudet.  P.  elegans  Thou.  (=  Vinsonia  elegans  Gaudich.) 
seeundum  Cordemoy  (Fl.  Reunion)  species  propria  est;  attamen  neque  ex  descriptione  eius  manca, 
neque  ex  icone  Gaudichaudiana  differentiam  ullam  cognoscere  possum.  Balfour  P.  elegantem  recte 
P.  sylvestri  Bory,  non  (ut  Cordemoy  dicit)  P.  montano  attribuit;  itaque  Cordemoy  Balfourii 
opinionem  perperam  confutasse  existimo.  Vinsonia  lucida  Gaudich.  (P.  lucidus  Wall.)  drupis 
vertice  paullo  incisis  gaudet. 

47.  P.  purpurascens  Thou.  in  Bull.  Soc.  philom.  Paris  (aoüt  1808)  3;  id.  in  Desv. 
Journ.  de  bot.  I.  (1808)  44.  —  Arbor  2 — 3  m  alta  ramosa  (6  m  alta  t.  Thou.);  folia 
60 — 70  cm  longa,  7 — 8  cm  lata  apice  paullo  angustata,  laevia  lucida.  Syncarpium  solita- 
rium dependens  7 — 10  cm  diametro,  drupae  purpurascentes  2 — 3-loculares  apice  obtuse 
pyramidatae. 

Reunion:  feuchte  Wälder  der  mittleren  Zone. 

Nota.  Diagnosis  Cordemoyi  incompleta  ab  ea  Thouarsii  quoad  altitudinem  arboris 
discrepat.  Quam  ob  rem  Balfour  f.  etiam  Vinsoniam  drupaceam  Gaudich.  (Bot.  Voy.  Bonite 
t.  31  fig.  8 — 11)  in  synonymiam  speciei  reeeperit,  haud  intelligo.  Vinsonia  purpurascens  Gaudich: 
Bot.  Voy.  Bonite  (1 843;  t.  17,  fig.  6 — 8  ad  speciem  fortasse  diversam  perünere  videtur,  cum  drupae 
a  Gaudich  audio  icone  illustratae  ab  eis  P.  utilis  speciei  valde  variabilis  vix  differunt;  drupae 


Pandanus.  Q\ 

iconis  Gaudich.  sunt  2 — 4-loculares  3 — 4  cm  longae  3  cm  latac,  basi  obpyramidatac  dcmum 
truncatae,  vertice  haud  areolatae  vix  distincte  truncatae,  Stigmata  reniformia  sessilia  1  72  mm  lata; 
dubium  est,  utrum  speciminis  a  Gaudichaudio  illustrati  patria  sit  Reunion  (leg.  Gaudichaud)  an 
Madagascar  (leg.  Perville). 

48.  P.  utilis  Bory,  Voy.  II.  (1804)  3;  Dict.  sc.  nat.  Atlas  II.  (1829)  t.  10,  II;  Illustr. 
hortic.  VII.  (1  860)  t.  265/i.  —  S.  Kurz  in  Journ.  ofBot.V.  (1867)  131  t.  64,  fig.  3  — 4,  t.  65. 
—  Gartenfl.  XXII.  (1873)  48,  c.  ic.  —  P  Candelabrum  Hook,  in  Bot.  Magaz.  t.  5014  (nee 
Beauv.).  —  P.  distichus  Hort,  in  Illustr.  hortic.  XIX.  (1  872)  55.  —  P.  elegantissimus  Hort. 
in  Proc.  Roy.  Hortic.  Soc.  III.  (1863)  108,  280,  Gartenfl.  XIII.  (1864)  152.  —  P.  flabelli- 
formis  (flagelliformis)  E.  Garr.  in  Rev.  hortic.  (1866)  271  c.  ic.  col. ;  Regel,  Gartenfl.  XV. 
(1866)  269.  —  P.  maritimus  Thou.  in  Bull.  Soc.  philom.  Paris  (aoüt  1  808)  4.  —  P.  mauri- 
tianus  Hort,  in  Illustr.  hortic.  VII.  (1  860)  t.  265  (nee  Warb.).  —  P.  nudus  Thou.  in  Bull.  Soc. 
philom.  Paris  (aoüt  1808)  4.  —  P.  odoratissimus  Hort,  in  Ann.  de  la  Soc.  d'Hort.  de  Paris 
39,  125  (nee.  L.).  —  P.  odoratissimus  Jacq.  (non  L.)  Fragm.  (1809)  21,  t.  13,  14,  fig.  1 ; 
Descourtilz,  Fl.  Antill.  8,  37,  t.  540.  —  P.  sativus  Thou.  in  Bull.  Soc.  philom.  Paris  (aoüt 
1  808)  3.  —  P.  spiralis  Oudem.  (non  R.  Br.)  in  Fl.  des  Jard.  des  Pays  Bas.V.  (1  862)  81  c.  ic. 
A.  B.  —  P  spurius  Miq.  Anal.  bot.  ind.  II.  (1  851 )  27;  Fl.  Ind.  bat.  III.  (1  859)  3,  1  57,  (nee 
Rumph.).  —  Marquartia  globosa  Hassk.  in  Flora  (1842)  Beibl.  II.  14.  —  Hasskarlia  glo- 
bosa  Walp.  Ann.  I.  (1849)753.  —  Vinsonia  consanguinea,  macrostigma,  media,  propinqua, 
striata,  Thouarsii  Gaudich.  msc.  —  Vinsonia  palustris  Gaudich.  Bot.  Voy.  Bonite  (1843) 
t.  27  fig.  18 — 23.  —  Vinsonia  stephanocarpa  Gaudich.  1.  c.  t.  23,  fig.  2,  5,  7,  8.  —  Vinsonia 
utilis  Gaudich,  1.  c.  t.  1  7,  fig.  1  —  5 ;  t.  23  fig.  1  ,£,  9, 1  8 ;  t.  129  (anat.).  —  Arbor  20  m  alta 
ramosa,  folia  Y2 — 3A  m  l°nga  8  cm  lata  firma  ereeta  glauca  rubro-spinosa.  Inflorescentia 
q?  simpliciter  ramosa,  ramis  spathis  latis  brevibus  suffultis,  spicis  1  0 — 20  cm  longis,  stamini- 
bus  in  columna  longa  tenuissima  umbellatis,  antheris  linearibus  filamentis  aequilongis.  Syn- 
carpium  solitarium  trigono-globosum  pendulum  longe  peduneulatum  15  cm  diametro, 
drupae  ca.  100  in  syncarpio  3 — 8-loculares  3  —  S{/2  cm  longae  2 — 3  cm  latae,  usque  ad 
medium  liberae,  parte  superiore  convexe  pyramidatae,  parte  inferiore  fere  prismaticae  vix 
angustatae,  basi  truncatae,  vertice  haud  areolatae  sed  truncatae  et  plus  minus  sulcatae; 
Stigmata  sessilia  reniformia  plana  2  —  %i/q  mm  lata.  Endocarpium  infra  medium  drupae 
collocatum,  mesocarpium  fibroso-medullosum  (Fig.  6  D,  7  G}  8  C,  16^1 — G). 

Madagascar,  eultiviert  in  Mauritius,  Bourbon,  Westindien  und  Gentral- 
amerika,  sowie  als  Zierpflanze  für  Zimmer  und  Gewächshäuser. 

Nota.  P.  maritimus  Thou.  et  Vinsonia  palustris  Gaudich.  seeundum  Balfour  f.  formac 
huius  specici  drupis  vertice  solito  altius  incisis  gaudentes  sunt.  P.  flabelliformis  Carr.  est  forma 
monstrosa  foliis  biserialibus  orthostichis  flabelliformiter  dispositis.  P.  elegantissimus  et  mauri- 
tianus  sunt  speciinina  juvenilia  foliis  arcuatc  recurvis  20 — 30  cm  longis  7—8  cm  latis. 

49.  P.  Boucheanus  G.  Koch  in  Wochenschrift  (1858)  131.  —  P  Pervilleanus  S.  Kurz 
in  Journ.  As.  Soc.  Bengal  XXXVIII.  (1869)  II.  3,  149.  —  Vinsonia  Pervilleana  Gaudich. 
Bot.  Voy.  Bonite  (1  843)  t.  31,  fig.  1  — 7.  —  Arbor  parva  ramosa,  folia  ca.  1  m  longa  5  cm 
lata  margine  et  costa  distanter  spinis  crassis  ascendentibus  pallidis  armata.  Syncarpium 
solitarium  brevissime  peduneulatum  erectum  foliis  brevissimis  vix  spathaeeis  suffultum,  fere 
gtobosum  4  cm  latum  6  cm  altum.  Drupae  ca.  30  in  syncarpio  3  cm  longae  1  y2 — 21,  2  cm 
latae ,  parte  breviore  superiore  pyramidali ,  longiore  inferiore  obpyramidali ,  vertice  acuto 
vel  in  dentes  fisso ,  Stigmata  reniformia  2  mm  lata  in  vertice  ipso  ve'l  in  dentibus 
sessilia.  Endocarpium  infra  medium,  mesocarpium  superum  medullosum  paullo  fibrosum 
(Fig.  \6H—  J). 

Madagascar  (Perville),  auch  in  den  botanischen  Gärten  kultiviert. 

Nota.  Ad  speciem  huic  affinem  forsan  pertinet  Vinsonia  drupaeea  Gaudich.  (Bot.  Voy.  Bonite 
t,  31  fig.  8 — 11);  drupae  in  collectione  Richardii  asservatae  forsan  in  insula  Mauritius  collectae. 
(Brongn.  in  Ann.  sc.  nat.  6.  ser.  I.  290). 

50.  P.  rabaiensis  Rendle  in  Journ.  of  Bot.  XXXII.  (1894)  325.  —  Drupae  P.  utili 
paullo  similia,  sed  apice  breviore  et  magis  rotundato. 

Britisch  Ostafrika,  Rabai-Berge  bei  Mombassa  (Taylor). 


62  0.  Warburg.  —  Pandanaceae. 

Nota.  Affinitas  speciei  ex  descriptione  nimis  brevi  statui  non  potest.  Planta  mascula  ob 
stamina  florum  masculorum  pedicellatorum  in  spicam  disposita  non  sectioni  Vinsoniae,  sed  Keurae 
attribuenda  videtur. 

Sectio  IV.  Barklya  Warb. 

A.  Drupae    loculorum    apices   liberi,  sulcis   profundis    separati.    — 

Mauritius 51.  P.  Barklyi. 

B.  Drupae  loculorum  apices  connati ,  sulcis  vix  distinctis  separati.  — 

Mauritius 52.  P.  prostratus. 

51.  P.  Barklyi  Balf.  f.  in  Baker,  Fl.  Mauritius  (1877)  397.  —  Vinsonia  sylvestris 
Gaudich.  Bot.  Voy.  Bonite  (1843)  t.  17,  fig.  16,17.  —  Arbor  parva  iy2— 272  m  alta, 
trunco  et  ramis  tenuibus;  folia  30 — 90  cm  longa  2 — 5  cm  lata  sensim  et  longe  acuminata, 
margine  et  costa  spinis  brevibus  demum  rubris  armata.  Syncarpium  solitarium  ellipticum 
vel  ovoideum  1  5 — 20  cm  longum  10  —  12  cm  latum  pendulum  longe  pedunculatum.  Drupae 
70 — 100  in  syncarpio  4 — 6-loculares  purpureae  compressae  4 — 5  cm  longae  4  cm  latae 
1 1/2 — 2  Va  cm  crassae ,  vertice  angusto  inter  Stigmata  profunde  fisso ;  Stigmata  1  -serialia 
reniformia  sessilia  2 — 3  mm  lata.  Endocarpium  breve  et  latum,  mesocarpium  fibroso- 
spongiosum  (Fig.  1  6  U — V). 

Mauritius:  in  Sümpfen  und  offenen  Ebenen  der  höheren  Gegenden  (Hörne,  Barkly). 

52.  P.  prostratus  Balf.  f.  in  Journ.  Linn.  Soc.  XVII.  (1879)  59.  —  P.  conoideus 
Thou.  in  Bull.  Soc.  philom.  Paris  (aoüt  1808)  5.  —  Arbor  4  m  alta  valde  ramosa,  trunco 
tuberculis  brevibus  acutis  obtecto.  Folia  1 — 1  j/2  m  longa  5 — 10  cm  lata  obscure  viridia, 
spinis  viridibus  armata.  Syncarpium  globosum  solitarium  12  —  15  cm  diametro  longe 
pedunculatum,  paullo  nutans.  Drupae  plus  quam  100  valde  compressae  3 — 7-loculares 
5  cm  longae  2 — 3*/2  cm  latae  1 — 1 1  2  cm  crassae,  vertice  truncato  4  mm  lato  vix  fisso; 
stigmata  reniformia  sessilia  2  —  3  mm  lata.  Endocarpium  breve  supra  medium  drupae  collo- 
catum,  mesocarpium  spongiosum. 

Mauritius:  in  den  höheren  Teilen  der  Insel  gruppenweise  wachsend  (Barkly, 
Bouton,  Hörne,  Balfour). 


Sectio  V.  Sussea  (Gaudich.)  Warb.  —  Gen.  Sussea  Gaudich.  Bot.  Voy.  Bonite  (4  843)  t.  24, 
25,  28.  —  Gen.  Heterostigma  Gaudich.  1.  c.  t.  25.  —  Gen.  TucJceya  Gaudich.  I.  c.  t.  26. 

A.  Gapitula  solitaria. 

1 .  Drupae  apex  liber  conoideus,  distincte  umbonatus. 

a.  Drupae  clavatae  ad  basim  paullo  angustatae,  7  cm  longae.  — 

Senegamb 53.  P.  Heudelotianus. 

b.  Drupae  ampullaeformes. 

er.  Drupae    ad  basim   valde   angustatae    fere    pedicellatae 
2  cm  longae,  7 — 15  mm  latae,  folia  4 — 5  cm  lata.  — 

Mauritius 54.  P.Vandermeeschii. 

ß.  Drupae  ad  basim  vix  angustatae. 

X  Drupae  vertice  subrostratae.  —  Patr.  ign 55.  P.  lageniformis. 

X  X  ^ruPae  haud  rostratae. 

—  Stigma  reniforme,  folia  45 — 60  cm  longa  6  mm 

lata.  —  Madagascar 56.  P.  angustifolius. 

=  Stigma  peltatum,   folia  22 — 45  cm  longa  6  — 

8  mm  lata.  —  Madagascar 57.  P.  dyckioides. 

2.  Drupae  apex  liber  pyramidalis. 

a.  Syncarpium  oblongum  pedunculatum,  drupae  2  cm  longae 
5 — 7  mm  latae,  apex  liber  7  mm  longus. 

«.  Syncarpium  1 2  cm  longum,  folia  74  m  longa —  Reunion  58.  P.  montanus. 
ß.   Syncarpium    1 5  cm   longum ,    folia    1  i/2  m   longa.    — 

Madagascar 59.  P.  Bakeri. 


Pandanus.  (53 

b.  Syncarpium  globosum  pedunculatum  vel  fere  sessile. 

a.  Drupae   1  1/2  —  2^2  cm  lonoae   8 — 13  mm  latae,  apex 

liber  5  mm  longus,  valde  angulosus.  —  Mauritius    .     .    60.  P.  microcarpus. 

ß.   Drupae   6  mm  longae    3  mm  latae,    apex   liber  3  mm 

longus.  —  Madagascar 6  1 .  P.  microeephalus. 

c.  Syncarpium  sessile  erectum,  drupae  biloculares  acute  pyra- 
midales. —  Madagascar 62.  P.  ensifolius. 

3.  Drupae  apex  convexus  vel  subplanus  vulgo  paullo  costatus. 

a.  Drupae  apex  in  vertice  breviter  umbonatus. 

a.  Drupae  apex  liber  4  cm  longus,  drupae  3  cm  longae 
10  —  13  mm  latae,  syncarpium  ovato-ellipticum.  — 
Angola 63.  P.  Welwitschii. 

ß.   Drupae  apex  subplanus,  drupae  3  cm  longae  12 — 14  mm 

latae,  syncarpium  ovatum.  —  ad  Zambesi  fl.    .     .    .    64.  P.  Livingstonianus. 

b.  Drupae  apex  haud  umbonatus. 

a.  Stigma  3  —  5  mm  latum,  drupae  3  cm  longae  1  — 1  ]/2  cm 
latae,  apex  liber  4 — 5  mm  longus,  syncarpium  globo- 
sum. —  Mauritius 65.  P.  sphaeroideus. 

ß.  Stigma  1  y4  —  2  mm  latum,  drupae  3  cm  longae  10 — 
1  3  mm  latae  apex  liber  3  mm  longus,  syncarpium  ellip- 
soideum.  —  Mosambique 66.  P.  Petersii. 

y.  Stigma  parvum,  drupae  2  '/2  cm  longae  6 — 8  mm  latae, 

syncarpium  ovoideum.  —  Madagascar 67.  P.  myriocarpus. 

B.    Capitula  spicata. 

1 .  Drupae  3  cm  longae. 

a.  Vertex  drupae  minutis  aculeis  obsitus. 

X  Apex  conoideus,  syncarpia  foliis  suffulta.  —  Kamerun.    68.  P.  kamer  unensis. 
X  X  Apex  longe  pyramidalis,  syncarpia  nuda  vel  bracteis 

suffulta.  —  ad  Niger  fl 69.  P.  candelabrum. 

ß.  Vertex  drupae  haud  aculeis  obsitus,  apex  breviter  pyramidalis. 

X  Vertex  productüs.  —  Fernando  Po 70.  P.  Barterianus. 

XX  Vertex  haud  productüs,  —  Gabun 71.  P.  Teuszii. 

2.  Drupae  1  —  1  y2  cm  longae. 

a.  Apex  anguloso-conicus  3 — 4  mm  longus,  drupae  6  —  8  mm 

latae.  —  Madagascar 72.  P.  oligocephalus. 

b.  Apex  brevis  convexus,  drupae  3mm  latae.  —  Madagascar.  73.  P.  microstigma. 

c.  Apex  pyramidalis,  vertice  piano,  —  Madagascar     .    .    .     .  74.  P.  edulis. 

d.  Apex  6  mm  longe  rostratus.  —  Madagascar 75.  P.spargardoides. 

3.  Drupae  6  mm  longae. 

a.  Drupae  200  —  400  in  syncarpio,  apex  liber  pyramidalis.  — 

Mauritius 76.  P.multispicatus. 

b.  Drupae  ca.  60  in  syncarpio,  apex  liber  convexus.  —  Patr. 

ignot ll.P.freycinetioides. 

53.  P.  Heudelotianus  (Gaudich.)  Balf.  f.  in  Journ.  Linn.  Soc.  XVII.  (1879)  49;  Rendle 
inJourn.  of  Bot.  XXXII.  (189  4)  324,  t.  347,  fig.  5  et  6.  —  Heterostigma  Heudelotianum 
Gaudich.  Bot.  Voy.  Bonite  (l  8  43)  t,  25,  fig.  15 — 31 .  —  Drupa  tantum  ex  icone  Gaudich.  nota 
1 — 3-locularis  7  cm  longa  2  cm  lata,  apice  3  cm  longo  rotundate  conoideo,  parte  inferiore 
4  cm  longa  sensim  angustata  angulata,  vertice  subrostrato,  Stigmata  sessilia  hippoerepi- 
formia  vel  Iriangularia,  mesocarpium  ut  videtur  paullo  excavatum. 

Senegambien  (Heudelot). 

Nota.  Gaudichaud  forsan  drupam  magnitudine  natural!  adjicere  omisit;  ilaque  drupam 
in  natura  multo  minorem  esse  suspicor. 

54.  P.  Vandermeeschii  Balf.  f.  in  Baker,  Fl.  Mauritius  (1  877)  398.  —  Arbor  6m  alta, 
trunco  valde  ramoso,  folia  3/4 — 1  m  longa  4 — 5  cm  lata  utrinque  glauca  margine  et  costa 


64 


0.  Warburg.  —  Panrlanaceae. 


crasse  rubro-spinosa.  Syncarpium  solitarium  trigono-globosum  1  0  cm  latum  I  2  cm  longum 
longe  et  crasse  pedunculatum  pendulum.  Drupae  100  —  200  in  sjncarpio  1 — 3-loculares 
fusiformes  2^/2 — 3  cm  longae  1  —  1  l/2  cm  latae,  apice  vix  distincte  angulatae,  basi  sensim 
angustatae  saepe  fere  pedicellatae  et  haud  contiguae,  vertice  saepe  subrostrato  interdum 
paullo  fisso,  Stigmata  sessilia  reniformia  1  mm  lata.  Endocarpium  .infra  medium  drupae, 
mesocarpium  medullosum  interdum  paullo  excavatum  (Fig.  1  7  A — E). 

Mauritius,  auf  den  kleinen  umliegenden  Inseln  (Barkly,  Home,  Balfour),  auch 
kult.  in  bot.  Gärten. 

Nota.  Fouilloyam  maritimam  Gaudich.  (Bot.  Voy.  ßonite  t.  26  f.  21 — 24)  a  Balfour  eidem 
speciei  adiunctam,  sed  ab  ea  forma  druparum  recedentem  ob  Stigmata  adscendentia  ad  sectionem 
Fouilloyam  pertinere  existimo. 

55.  P.  lageniformis  (Gaudich.)  Balf.  f.  in  Journ.  Linn.  Soc.  XVII.  (1878)  50.  -— 
Sussea  lagenaeformis  Gaudich.  Bot.  Voy.  Bonite  (1  8  43)  t.  25,  fig.  11  — 14.  —  Drupa  tantum 


Fig.  17.  Pandanas  (Sect.  Sussea  et  Vinsonia).  A—E  P.  Vandermeeschii  Balf.  f.  A  Drupa  ab 
apice,  B  a  latere  visa,  C  cadem  longitudinaliter  secta,  D  Dr.  abnormalis  a  latere  visa,  J7  eadem  ab 
apice  visa.  —  F — H  P.  montanus  Bory.  F  Drupa  a  latere  visa,  O  cadem  longitudinaliter  secta, 
H  eadem  ab  apice  visa.  —  J—L  P.  Petersii  Warb.  J  Drupa  a  latere  visa,  K  eadem  longitu- 
dinaliter secta,  L  eadem  ab  apice  visa.  —  M—N  P.  reflexus  C.  Koch.  M  Dr.  ab  apice  et  N  a 
latere  visa.  —  Icon.  originariae,  magnit.  naturali. 


ex  icone  Gaudich.  nota  1 — 3-locularis  2  cm  longa  1  cm  lata  lageniformis  haud  omnino 
angulata,  apice  late  conoidea,  parte  inferiore  oblongo-conoidea,  basi  truncata,  vertice  sub- 
rostrato; Stigmata  reniformia,  interdum  unum  in  vertice  bene  evolutum,  duo  infra  verticem 
rudimentaria.    Mesocarpium  ut  videtur  paullo  excavatum. 

Vaterland  unbekannt;  man  kennt  nur  die  Abbildung. 

56.  P.  angustifolius  Bak.  in  Journ.  Linn.  Soc.  XXV.  (1890)  3  46.  —  Folia  angusta 
45 — 60  cm  longa  6  mm  lata  apice  sensim  angustata.  Syncarpium  solitarium  globosum 
5 — lxi2  cm  longum  et  latum  in  pedunculo  brevi  cernuum;  drupae  30 — 40  ampullaeformes 
uniloculares  18  mm  longae  12  mm  latae,  tertia  parte  superiore  libera;  stigma  centrale  par- 
vum  sessile  reniforme. 

Madagascar  (Baron  n.  5269). 

57.  P.  dyckioides  Bak.  in  Journ.  Linn.  Soc,  XXII.  (1887)  527.  — Tjuncus  1  cm, 
rami  6  mm  crassi;  folia  22 — 45  cm  longa,  6 — 8  mm  lata,  rigidula  acumirfata,  margine 
aculeis  corneis  3  —  4  mm  longis  lanceolatis  vel  deltoideis  armata.    Inflorescentia  tf  oblonga 


Pandanus.  65 

bracteis  magnis  ovatis  intermixta  et  inclusa;  inflorescenüa  g  solitaria  subglobosa  ca.  1  cm 
diametro,  bracteis  3  —  4  oblongo-lanceolatis  margine  minute  serratis  involuta ;  drupae  ca. 
20  in  syncarpio  uniloculares  ampullaeformes,  stigma  peltatum. 
Madagascar  (Baron  n.  491,  3815). 

Nota.  Species  a  Baker  in  affinitatem  P.  pygmaei  posita  ab  eo  stigmatibus  peltatis  ab- 
borret;  sectioni  Susseae  nee  Fouilloyae  attribuenda  est. 

58.  P.  montanus  Bory,  Voy.  I.  (1804)  313.  —  P.  erigens  Thou.  in  Bull.  Soc.  philom. 
Paris  (aoüt  1808)  5.  —  Arbor  6  m  alta  pyramidalis,  folia  25  cm  longa  2  cm  lata;  syn- 
carpium solitarium  oblongum  12  cm  longum  6  cm  latum  erectum  demum  nutans,  pedun- 
culo  8  cm  longo  1  ^2  cm  ^°-  Drupae  2  cm  longae  7  mm  latae  1  — 2-loculares,  apice  1/2cm 
longo  late  pyramidalis  parle  inferiore  1  ]/2  cm  longa  angulosa,  sensim  angustata,  vertice 
paullo  protracto,  stigmate  piano  reniformi  2 — 3  mm  lato  vel  stigmatibus  2  omnino  obtecto. 
Endocarpium  osseum  pro  rata  magnum,  mesocarpium  superum  brevissimum  spongiosum 
(Fig.  8H,  MF—H). 

Reunion:  auf  den  Hochplateaus  (Balf.),  kult.  in  botan.  Gärten. 

Not  a.  Hanc  speciem  etiam  in  Madagascaria  crescere  Baker  affirmavit  (in  Journ.  Linn.  Soc. 
XXII.  [4  887]  527);  attamen  planta  a  Baker  descripta  pro  specie  propria  (P  Bakeri  Warb.) 
habenda  erit. 

59.  P.  Bakeri  Warb.  n.  sp.  —  P.  montanus  Bak.  in  Journ.  Linn.  Soc.  XXII.  (1887) 
527  nee  Bory.  —  Folia  1  */2  m  longa  3y2 — 5  cm  lata  rigide  coriacea,  apice  sensim  angustata, 
spinulis  erecte  patentibus  dense  armata.  Syncarpium  solitarium  oblongo-triquetrum  1  5  cm 
longum  71/,  cm  latum,  peduneulo  crasso  18  cm  longo  suffultum.  Drupae  clavatae  18  mm 
longae  iis  P.  montani  similes. 

Madagascar:  Südbetsiloaland  (Rev.  Rowl  and  s,  Baron  n.  4931). 

Nota.  Folia  (sicut  syncarpia  nee  non  peduneuli)  multo  longiora  latioraque  quam  in  P. 
montano;  verosimiliter  praeterea  aliae  differentiae  exstant,  e  descriptione  minus  perspicuae. 

Sussea  conoidea  Gaudich.  Bot.  Voy.  Bonito  (184  31  t.  24.  —  P.  conoideus  De  Vriese  in  Hook. 
Kew  Journ.  VI.  (1854)  264  nee  Lam.  (leg.  Bernier  et  Perville  in  Madagaskar)  probabilitcr  ad  banc 
speciem  pertinent  neque  ad  P.  monfamtm  Bory. 

60.  P.  microcarpus  Balf.  f.  in  Baker,  Fl.  Mauritius  (1  877)  396.  —  Arbor  parva  ramosa 
vel  frutex  trunco  8  — 10  cm  diametro;  folia  30  —  60  cm  longa,  \l/.2 — 2  cm  lata,  margine 
dentibus  brevibus  rubris  armata.  Syncarpium  solitarium  globosum  pendulum  6  cm  dia- 
metro longe  peduneulatum.  Drupae  50 — 90  in  syncarpio  \ — 3-loculares  1  i/<i — äy4  cm 
longae  8  — 13  mm  latae  irregulariter  angulares,  apice  breviter  pyramidali,  parte  inferiore 
sensim  attenuata,  vertice  piano  fere  omnino  stigmate  reniformi  2  mm  lato  obtecto.  Endo- 
carpium pro  rata  magnum,  mesocarpio  fibroso-spongioso  (Fig.  1  6  G). 

Mauritius:  an  Flussufern  (Barkly,  Hörne,  Balfour). 

Nota.  Sussea  microcarpa  Gaudich.  (Bot.  Voy.  Bonite  [1843]  t.  25  fig.  8—10;  P.  Sussea 
Balf.  f.  in  Journ.  Linn.  Soc.  XVII.  [1878]  62)  verosimiliter  ad  hanc  speciem  pertinet. 

61.  P.  microeephalus  Bak.  in  Journ.  Linn.  Soc.  XXI.  (1886)  447.  —  Folia  sesqui- 
pedalia,  aculeis  crebris  minutis  ascendentibus  marginata.  Syncarpium  solitarium  globosum 
fere  sessile,  2 — 21/2  cm  diametro;  drupae  50 — 60  in  syncarpio,  1-rare  2-loculares  6  mm 
longae  3  mm  latae  dimidio  superiore  liberae  ibique  oblongo-hexagonae ,  Stigmata  sessilia 
lata  reniformia  plana. 

Madagascar  (Baron  n.  2321). 

62.  P.  ensifolius  Thou.  in  Bull.  Soc.  philom.  Paris  (aoüt  1808)  4  ;  id.  in  Desv.  Journ. 
de  bot.  I.  (1808)  46.  ■ —  Arbor  2—3  m  alta,  folia  30  cm  longa  5  cm  lata  laete.  viridia. 
Syncarpium  solitarium  sessile  erectum,  drupae  paucae  biloculares  acute  pyramidales. 

Madagascar:  in  den  Küstensümpfen.  —  Man  kennt  nur  die  Beschreibung. 

63.  P.  Welwitschii  Rendle  in  Journ.  ofBot.  XXXII.  (1894)  324  t.  347,  fig.  1—4.  — 
Arbor  3 — 6  m  alta  parce  ramosa,  trunco  haud  radieibus  aereis  circumdato;  folia  Ofa  m 
longa  3  cm  lata  sensim  angustata,  apice  flagelliformia,  margine  et  costa  spinis  magnis  in  costa 
recurvatis  armata.  Syncarpium  solitarium  pendulum  ovato-ellipticum  1  5  cm  longum  71/-2  cm 
latum.  Drupae  1 — 2-loculares  lutescentes  27o — 3  cm  longae  1  —  1  ,/2cm  ^atae  euneiformes. 

A.  Engler  ,  Das  Pflanzenreich.    IV.  9.  5 


66  0-  Warburg.  —  Pandanaceae. 

apice  libero  3  mm  longo  breviter  pyramidali  obtuse  umbonato.     Endocarpium  osseum  cen- 
trale, mesocarpium  spongiosum. 

Angola,  am  Flusse  Cuanza,  Insel  Galemba,  auf  überschwemmten  Plätzen  (Wel witsch 
n.  5770). 

64.  P.  Livingstonianus  Rendle  in  Journ.  of  Bot.  XXXII.  (189  4)  326.  —  Arbor 
1  2 — 1  5  m  alta  valde  ramosa  ramis  curvatis,  trunco  radicibus  acreis  alte  circumdato,  deinde 
ramoso  (Livingstone ,  Zambesi  and  its  tributaries  p.  19).  Folia  in  margine  et  Costa  paullo 
distanter  dentata.  Syncarpium  haud  omnino  maturum  ovatum  12!/2  cm  longum  ll/2  cm 
latum.  Drupae  vulgo  5  angulares,  apice  libero  12 — 14  mm  lato  subplano  subobtuse  um- 
bonato. 

Portugies.  Ostafrika,  Mündung  des  Zambesi  (Livingstone). 

65.  P.  sphaeroideus  Thou.  in  Bull.  Soc.  philom.  Paris  (aoüt  1  808)  5.  —  P.  globuli- 
ferus  Thou.  1.  c.  (aoüt  1808)  5.  —  Arbor  <^i/2 — 3'/2  m  a^a  valde  ramosa,  trunco  tenui  et 
ramis  decumbentibus,  radicibus  aereis  crebris.  Folia  1 — 1  */2  m  longa  5 — 8  cm  lata  pallide 
viridia  spinis  parvis  apice  rubris  armata.  Syncarpium  solitarium  subtrigono-globosum 
10  cm  diametro,  pedunculo  longo  erecto.  Drupae  vulgo  1-loculares  3  cm  longae  1 J/2  cm 
latae  hexagonae  ad  basim  fere  rostratam  valde  attenuatae,  apice  libero  4 — 5  mm  alto  con- 
vexe  pyramidali  5 — 6-costato  et  paullo  tuberculato,  vertice  haud  umbonato  sed  stigmate 
reniformi  3 — 5  mm  lato  obtecto.  Endocarpium  1  cm  longum  et  latum ,  mesocarpium 
superum  breve  3 — 4  mm  longum  fibroso-spongiosum  (Fig.  16iV — P). 

Mauritius,  gewöhnlich  an  feuchten  Orten  (Barkly,  Bouton,  Hörne,  Balfour). 

66.  P.  Petersii  Warb.  n.  sp.  —  Arbor  pyramidalis  4 — 8  m  alta  ramosa,  trunco  20  cm 
lato  cum  ramis  spinis  brevibus  acutis  obtecto.  Folia  J/2  m  longa  2  cm  lata  in  margine  et 
costa  armata.  Syncarpium  solitarium  ellipticum.  Drupae  1  — 2-loculares  oblanceolatae  3  cm 
longae  1 — \x/4  cm  latae,  basi  anguloso-cuneatae  sed  haud  rostratae,  apice  libero  3  mm  alto 
convexo  pyramidali  vix  costato  haud  umbonato,  vertice  stigmate  reniformi  1 l/2 — 2  mm  lato 
coronato.  Endocarpium  osseum  7 — 8  mm  longum,  mesocarpium  superum  6 — 7  mm  longum 
fibroso-excavatum  (Fig.  1  7  J — L). 

Portugies.  Ostafrika,  Mossambik  (Peters). 

Nota.     De  hac  specie  pauca  dicta  in  Peters.  Mossamb.  Bot.  II.  (1864)  510  sub  Freycinetia. 

67.  P.  myriocarpus  Bak.  in  Journ.  Linn.  Soc.  XXV.  (1890)  341.  —  Folia  1  */,  m 
longa  2 — 2  V2  cm  ^&  coriacea  margine  argute  serrata.  Syncarpium  solitarium  ovoideum 
1  0  cm  longum  7y2  cm  latum  in  pedunculo  I  5  cm  longo  crasso  cernuum.  Drupae  permultae 
uniloculares  tetragonae  j&y2  cm  longae  6 — 8  mm  latae  usque  ad  apicem  concretae,  stigma 
parvum  centrale  sessile  reniforme. 

Nordwest  Madagascar  (Baron  n.  592). 

68.  P.  kamerunensis  Warb.  n.  sp.  —  Arbor  ramosa,  folia  crassa  subtus  glauca  apice 
sensim  anguste  acuminata  fere  2  cm  longa  4 — 6  cm  lata  margine  et  costa  argute  et  distanter 
spinosa,  spinis  in  costae  parte  inferiore  deorsum  vergentibus.  Inflorescentia  tf  composite 
spicata,  spicae  cylindraceae  albae  1  5 — 35  cm  longae  1 4/2 — 3'/2  cm  latae  floribus  dense  ob- 
teetae,  pedunculo  1 — 4  cm  longo  3 — 5  mm  lato,  stamina  6 — 1  0  in  apice  columnae  angustae 
5 — 1  2  mm  longae  subumbellata,  filamenta  filiformia  4 — 7  mm  longa,  antherae  1 — 1 J/2  mm 
longae  lineares  apice  acutae.  Inflorescentia  Q  terminalis  composita  longe  (50  cm)  pedun- 
culata.  Syncarpia  6  sessilia  ovato-globosa  8 — 12  cm  longa  7 — 10  cm  lata  paullo  trigona, 
haud  spathis  suffulta,  drupae  150 — 300  in  syncarpio  1 — 2-loculares  alte  connatae  3  cm 
longae  1  0 — 12  mm  latae,  parte  libera  alte  pyramidata  1  0 — 1  2  mm  longa  tuberculata  acute 
angulosa  subacuta,  apice  in  costis  minute  aculeatae  vertice  stigmatibus  reniformibus  sessili- 
bus  1 1/2  mm  latis  coronatae.  Endocarpium  osseum  infra  medium  drupae  collocatum  1  cm 
longum,  mesocarpium  superum  fibroso-medullosum  fere  2  cm  longum. 

Kamerun:  (Schran);  einh.  Name:  mupupu,  die  Rinde  der  Wurzeln  wird  zum 
Transport  von  Salz  nach  dem  Innern  gebraucht).  —  cf.  Wittmack  in  Sitzber.  Ges.  naturf. 
Fr.  Berlin  (1887)  144. 

Nota.  Specimen  a  Mann  (a.  1861,  Ambas  Bay)  lectum  verosimiliter  ad  hanc  speciem 
pertinet  (cf.  Sohns  in  Linnaea  XLII.  [1878—1879]  28   et  Rendle   in  Journ.  of  Bot.  XXXII.  [1894] 


Pandanus.  67 

322).    Inflorescentia  mascula  (exRendle)  speciminis  Manniani  40  cm  longa  spicis  9  subcylindricis 

4  5 — 20  cm  longis  feie  usque  ad  basin  dense  floribus  obsitis;  pedicellus  6  mm  longus  crassus, 
stamina  1  2  subumbellata  filamento  2  mm  longo  anthera  breviter  apiculata  1  mm  longa.  Spicae 
supra  descriptae  masculae  a  Deistel  in  Kamerun  (ad  fluv.  Limbe)  collectae  (n.  108)  probabi- 
liter  ad  eandem  speciem  pertinent.  Plantae  nunc  graciles  et  elatae  nunc  in  dumeta  impervia 
congestae  in  fluvio    et  ad  ripam  solo  humido  crescunt. 

69.  P.  candelabrum  Beauv.  Fl.  Oware  I.  (1804)  37,  t.  21,  22  nee  Hook.  —  Tuckeya 
candelabrum  Gaudich.  Bot.  Voy.  Bonite  (1  8  43)  t.  26,  fig.  1  0 — 20.  —  Arbor  ramosa,  trunco 
inferne  radieibus  aereis  fulto,  ramis  horizontalibus  apice  erectis.  Folia  glauca  magna  lata 
acuminata,  margine  et  costa  argute  dentata.  Inflorescentiae  ^  subspicatae,  spicae  cylindra- 
ceae  bracteis  foliis  conformibus  fultae.  Flores  longe  stipitati,  staminibus  subumbellatis,  fila- 
mentis  quam  stipes  et  antherae  lineares  cuspidatae  longioribus.  Inflorescentia  Q  spicata. 
Syncarpia  spathis  foliis  similibus  fulta  subgloboso-elliptica,  subsessilia,  ex  icone  Beauv.  prob, 
immatura  ovi  gallinacei  magnitudine.  Drupae  1 — 3-loculares  oblongo-cuneiformes  angu- 
latae,  ex  icone  Gaudich.  3  cm  longae  1  cm  latae,  apice  libero  conoideo,  vertice  stigmatibus 
reniformibus  3  mm  longis  coronato  et  in  costis  distinetis  aculeis  minutissimis  obsito. 

Westafrika,  Benin,  Fluss  Formosa  (Palisot  de  Beauvois). 

70.  P.  Barterianus  Rendle  in  Journ.  of.  Bot.  XXXII.  (1894)  324.  —  Inflorescentia 
Q  composita,  syncarpia  latissime  ovata  vel  subrotunda  9  — 12  cm  longa,  9  — 11  cm  lata. 
Drupae  pars  libera  breviter  pyramidalis   5 — 7-angula  1  cm  longa  vertice  produeto  obtuso. 

Westafrika,  Fernando-Po  (Barter). 

71.  P.  Teuszii  Warb.  n.  sp.  —  Drupae  tantum  exstantes  1 — 2-loculares  3  cm  longae 
8  — 13  mm  latae  euneato-fusiformes,  parte  basali  2  cm  longa  sensim  acuminata,  parte 
apicali  1  cm  longa  breviter  pyramidali  angulata,  vertice  liaud  produeto. 

Westafrika,  Gabun  (Teusz). 

72.  P.  oligoeephalus  Bak.  in  Journ.  Linn.  Soc.  XXI.  (\  886)  448.  —  Folia  liaud  valde 
rigida  45  cm  longa  basi  2V2  cm  *ata>  margine  dense  et  minute  dentata.  Inflorescentia  g 
composita,  syncarpia  2 — 3  in  peduneulo  brevi  %l/2  —  4  cm  diametro.  Drupae  20  —  30  in 
syncarpio  1-loculares  hexagono-oblongae  1  2  mm  longae  6  —  8  mm  latae,  apex  liber  anguloso- 
conicus  3  —  4  mm  longus ;  vertex  stigmate  piano  sessili  reniformi  1 1/2  mm  lato  obtectus. 

Madagascar,  Wälder  im  Innern  der  Insel  (Baron  n.  1666). 

73.  P.  microstigma  (Gaudich.)  Balf.  f.  in  Journ.  Linn.  Soc.  XVII.  (1880)  53. — 
Sussea  vnicrostigma  Gaudich.  Bot.  Voy.  Bonite  (1843)  t.  38.  —  Inflorescentia  Q  spicata, 
syncarpia  ca.  1  0  in  apice  peduneuli  conferta  sessilia  bracteis  longioribus  suffulta  oblonga 
7  —  9  cm  longa  3V2 — W2  cm  ^ata-  Dnrpae  12  mm  longae  4  mm  latae  basi  truncatae 
staminodiis  circumdatae ,  parte  basali  7  mm  longa  angulosa  sensim  angustata,  parte  apicali 
convexa  vix  costata,  vertice  haud  produeto  stigmate  reniformi  ;5/4  mm  lato  obtecto. 

Madagascar  (Perville). 

74.  P.  edulis  Thou.  in  Bull.  Soc.  philom.  Paris  (aoüt  1808)  5;  id.  in  Desv.  Journ.  de 
bot.  I.  (1808)  47.  —  Arbor  conia  patente  umbellae  forma  3Y2  m  ^ata?  trunco  3  m  alto 
1  5  cm  lato.  Folia  vix  1  5  cm  longa  1  2 — 1  8  mm  lata.  Syncarpia  ereeta  compluria  (5  —  6)  in 
peduneulo  oblonga  vix  2'/2  cm  diametro  uno  latere  applanata;  drupae  monospermae,  apice 
pyramidales  vertice  piano,  mesocarpio  carnoso  dulci. 

Madagascar.  —  Die  Fruchtpulpa  wird  von  den  Eingeborenen  gegessen.  Eine  ver- 
schollene Art,  ohne  Belegexemplar. 

75.  P.  sparganioides  Bak.  in  Journ.  Linn.  Soc.  XXV.  (l  890)  347.  —  Folia  ca.  90  cm 
longa  2  —  2  V2  cm  ^a  rigidula  argute  serrata,  apice  sensim  in  acumen  triquetrum  angustata. 
Syncarpia  6  —  8  in  peduneulo  crasso  erecto  spicate  disposita  sessilia  globosa  vel  ovoidea  ca. 

5  cm  longa  et  lata.  Drupae  ca.  50  uniloculares  euneatae  \1/4  cm  longae  4  mm  latae,  parte 
tertia  superiore  libera  nitida  conspicue  rostrata,  rostro  3 — 4  mm  longo  stigmate  decurrente 
instrueto. 

Madagascar  (Baron  n.  5268). 

76.  P.  multispicatus  Balf.  f.  in  Baker,  Fl.  Mauritius  (1877)  403.  —  Frutex  1  »/2 
— 3V2  m  altus  valde* ramosus.     Folia  laete  viridia  30  cm —  1 1/2  m  longa  2  V2 — *  cm  ^a^a 

5* 


03  0.  Warburg.  —  Pandanaceae. 

sensira  acuminata  dense  in  margine  et  costa  spinosa.  Inflorescentia  composita,  synearpia 
6  —  8  dense  spicata  oblongo-trigona  5  cm  longa  2 '/2  cm  lala  bracteis  foliosis  suffulta. 
Drupae  200  —  400  in  syncarpio  1-loculares  6  mm  longae,  3Y2  mm  latae,  basi  staminodiis 
circumdatae,  apice  libero  pyramidalis  stigmate  l/2  mm  lato  slipitato  reniformi.  Endocarpium 
drupam  fere  omnino  occupans,  mesocarpium  tenue  fibrosum. 
Seychellen,  an  Flussufern  und  auf  Berggipfeln  (Hörne). 

77.  F.  freycinetioides  (Gaudich.)  Kurz  in  Journ.  As.  Soc.  Bengal.  XXXVIII.  (1869) 
II.  151;  id.  in  Flora  LH.  (1869)  455.  —  Souleyetia  freycinetioides  Gaudich.  Bot.  Voy.  Bonite 
(i  843)  t.  19.  —  Folia  ca.  80  cm  longa  usque  3Y2  cm  ^a.  apice  sensim  angustata,  margine 
costa  subtus  et  nervis  lateralibus  versus  apicem  supra  spinuloso-serratis.  Inflorescentia  Q 
spicata,  rhachi  usque  8  mm  crassa,  spathis  remotis  ad  apicem  decrescentibus  navicularibus 
acutis.  Synearpia  4  in  peduneulo  immatura  globosa  sessilia  1  V2  cm  diametro,  drupae  ca. 
60  in  syncarpio  6  mm  longae  3  mm  latae,  late  obovatae,  apice  subrotundatae  et  vertice 
stigmate  1  (rare  2)  reniformi  coronatae.  (Ovula  ex  icone  probab.  mala  in  loculo  3  erecia 
orthotropa  longe  funiculata?) 

Heimat  unbekannt. 

Nota.  Planta  seeundum  iconem  Gaudichaudianam  descripta.  Cum  autem  plantae  in 
tabulis  Gaudichaudianis  minus  aecurate  depietae  et  analyses  vitiosae  sint,  speeiminc  originario  in 
Herbario  Webbii  sec.  Solms  exstante  nimis  manco,  ex  habitu  suspicor  plantam  nihil  nisi  speciem 
sectionis  Susseae  esse. 

Sectio  VI.  Bryantia  (Gaudich.)  Warb.  —  Gen.  Brymitia  Gaudich.  Bot.  Voy.  Bonite  t.  20.  — 
Gen.     Jeanneretia  Gaudich.  1.  c.  t.  25. 

A.  Synearpia  subglobosa  compluria  spicate  disposita.  —  Papuas., Males.   IS.  P.  polycephalus. 

B.  Synearpia  cylindrica  solitaria. 

1.  Syncarpium  crasse  cylindricum,  8 — 10  cm  latum. 

a.  Stigma  magnum  verticem  planum  drupae  omnino  obtegens. 

—  Papuas 79.  P.subumbellatus. 

b.  Stigma  parvum  infra  verticem  planum  drupae.   —  Molucc.   80.  P.  conoidens. 

2.  Syncarpium  anguste  cylindricum  5  —  7  cm  latum. 

a.  Druparum  pars  basalis  quam  apex  6-plo  longior. 

a.   Stigma    permagnum    verticem    apicis    convexi    omnino 

obtegens.  —  Luisiad 8 1 ;  P.  Mac  Gregorii. 

ß.  Stigma  magnum  verticem  planum  apicis  late  pyrami- 
dalis saepe  haud  omnino  obtegens.  —  Nov.  Guinea  .    .    82.  P  HoUrungii. 

b.  Druparum  pars  basalis  quam  apex  duplo  longior.  —  Ins. 

Salomon 8  2  a.  P.  Gomimü. 

78.  P.  polycephalns  Lam.  Encycl.  I.  (1783)  372.  —  P.  humilis  Lour.  Fl.  cochinch. 
(1790)  603,  S.Kurz  in  Journ.  of  Bot.  V.  (1  867.)  1  05,  t.  63.  —  P.  Kurzianns  Solms-Laub.  in 
Linnaea  XLII.  (187  8)  4.  —  Jeanneretia  littoralis  Gaudich.  Bot.  Voy.  Bonite  (1843)  t.  25,  flg. 
1—7.  —  P.  littoralis  S.Kurz  in  Journ.  As.  Soc.  Bengal.  XXXVIII.  (l  869)  II.  3,  150;  id.  in  Flora 
LH.  (1869)  455.  —  P  humilis  Rumph.  Herb.  amb.  IV.  (1  743)  1  43,  t.  76.  —  Frutex  parvus 
usque  trimetralis,  folia  1 — 4 1/2  m  longa  2 — 3  cm  lata  pergamacea  breviter  acuminata, 
margine  et  costa  spinulosa  nervis  lateralibus  apice  supra  denticulatis.  Inflorescentia  (j1  race- 
mose  spicata,  spicis  spathis  albidis  lato-oblongis  spinuloso-ciliatis  circumdatis.     Stamina  ad 

4  —  e  fasciculata,  filamenta  in  columnam  longam  antheris  breviter  stipitatis  longiorem 
connata;  antherae  oblongae  obtusae.  Synearpia  spicate  disposita  late  ovata  3  —  5  cm  longa 
2  —  3  cm  lata  demum  rubra.  Drupae  uniloculares  parvae  ca.  1  cm  longae  4  mm  latae 
polygonae  obeonicae,  apice  breviter  pyramidato,  vertice  areolato  stigmate  minimo  hippo- 
crepico  lateraliter  coronato;  endocarpium  osseum,  mesocarpium  superum  endocarpio  aequi- 
longum  lacuna  magna  impletum  (Fig.  1  8  A — H). 

Malesien,  Papuasien:  namentlich  im  Sandstrande  der  Küste  (in  Westjava  nach 
Kurz  auch  in  den  Bergwäldern  von  2000  — 4000'  Meereshöhe,  was  Verf.  aber  nach  eigenen 


Pandanus. 


69 


Erfahrungen  stark  bezweifeln  möchte)  (Beccari,  Forbes,  War  bürg,  Naumann, 
Sohns  etc.). 

Nota.  Planta  quaedam  subnana  foliis  angustis  glaucis  longis  eleganter  curvatis  apice  et 
margine  spinulosis  teste  Nicholson  (111.  Diction.  of  Garden.  III.  (1878)  18)  sub  nomine  P.  poly- 
cephali  anno  1868  e  Philippinis  in  hortos  introducta  est;  foliis  autem  mihi  non  visis  et  floribus 
fructibusque  non  exstantibus  de  determinatione  illa  incertus  sum. 

79.  P.  subumbellatus  Solms-Laub.  in  Ann.  Jard.  Buitenzorg  III.  (1  883)  96.  —  Arbor 

7  — 14  m  alta  trunco  basi  tantum  radices  aereas  emittente,  coma  umbellata  parce  ramosa 
ramis  bis  vel  ter  furcatis.  Folia  2 —  3  m  longa  ca.  6  cm  lata,  margine  spinulis  minimis 
albidis  distanter  armata,  apice  breviter  acuminata.  Inflorescentiae  Q  terminales  spathis 
longis  laevibus  navicularibus  circumdatae.  Syncarpium  subtrigono-cylindricum  20  cmlongum 

8  — 10  cm  latum,  axi  crassissimo  carnoso  fibroso.  Drupae  uniloculares  elavatae  12  — 15  mm 


Fig.  18.     Pandanus   (Sect.  Bryantia)  polycephalus  Lam.     A  Syncarpia  statu  maturo,   B  Syn- 

carpium  longitudinaliter  sectum.     C  Drupa  longitudinaliter  secta.    D  Drupa  ab  apice  visa.    JE  In- 

florescentia  feminea.  F  Flores  Q  longitudinaliter  secti.  G  Semen.  H  Apex  caulis  cum  cicatricibus 

annularibus  foliorum.  —  Icon.  originariae,  fig.  C,  D,  F  exceptis  magnit.  naturali. 


longae  3  mm  latae  apice  breviter  pyramidatae  angulatae,  parte  basali  triplo  longiore  fere 
prismaticae ,  stigma  reniforme  planum  sessile  1  */,  mm  latum  verticem  omnino  obtegens 
(Fig.  \9Ä—D). 

Papuasien,  Aru-Inseln  bis  Kaiser-Wilhelms-Land,  wahrscheinlich  auch  Mioko  und 
Neu -Irland,  in  den  Waldungen.  —  Die  in  reifem  Zustande  roten  Drupen  enthalten  viel  Fett 
im  Mesocarp  und  werden  deshalb  (nach  Laut  erb  ach)  von  den  Eingeborenen  verwendet. 
Aus  den  Hüllblättern  des  Kolbens  wird  (nach  Hollrung)  ein  Fasermaterial  gewonnen. 
(Beccari,  Naumann,  Warburg  n.  21002,  Kaernbach,  Lauterbach  n.  792);  kult. 
in  Buitenzorg  (Sohns). 

80.  P.  conoideus  Lam.  Encycl.  I.  (1783)  372.  —  P.  ceramicus  Kunth,  Enum.  pl.  III. 
(1841)  98  ;  Rumph.  Herb.  amb.  IV.  (1  743)  1  49,  t.  79.  —  P.  butyrophorus  S.  Kurz  in  Journ. 
As.  Soc.  Bengal,  XXXVIII.  (1869)  II.  3,  150.  —  Bryantia  butyrqphora  Webb  in  Gaudich. 
Bot.  Voy.  Bonite  (1843)  t.  20.   —  Syncarpium  subtrigono-cylindricum    9 — 10  cm   latum, 


70 


0.  Warburg.  —  Pandanaceae. 


drupae  \ — 2  cm  longae  3  —  4  mm  latae  subclavatae,  apice  pyramidalae  angulatao,  parle 
basali  4 — 5-plo  longiore  fere  prismaticae;  stigma  reniforme  sessile  planum  \  mm  latum 
infra  verticem  truncatum  drupae  (Fig.  \9P — S). 

Molukken  (Ceram,  Halmaheira).  —  Das  Mesocarp  der  Drupen  ist  sehr  fetthaltig,  und 


Fig.  4  9.  Pmidanus  (Sect.  Bryantia).  A — D  P.  subumbellatus  Solms-Laub.  A  Syncarpii  pars. 
B  Drupae  a  latere  visae,  C  eadem  longitudinaliter  sectae,  D  eaedem  ab  apice  visae,  auctae.  — 
E—J  P.  Hollrungii  Warb.  E  Syncarpii  pars.  F  Dr.  ab  apice  et  G  a  latere  visae,  H  eaedem 
longitudinaliter  sectae  et  J  ab  apice  visae,  auctae.  —  K — 0  P.  Mac  Gregorii  Solms-Laub.  K  Syn- 
carpii partes.  L  Dr.  ab  apice  et  M  a  latere  visae,  N  eaedem  longitudinaliter  sectae,  0  ab  apice 
visae,  auctae.  —  P—S  P.  conoideus  Lam.  P  Drupae  ab  apice,  Q  et  R  a  latere  visae,  S  ab 
apice  visae,  auctae.  —  Icon.  originariae,  magnit.  naturali. 


das  rote  Fett  wird  nach  Rumpf  häufig  ausgekocht  und  als  Speisefett  benutzt,  kult.  in  Hort. 
Bogor  (S.  Kurz). 

Nota.  Species  incerta  sub  nom.  P.  ceramico  Rumph.  moluccana  in  hortis  eulta  e  Garten- 
flora XXVII.  (1878)  298  foliis  latis  50 — 60  cm  longis  4^2  cm  hdis  costa  subtus  in  medio  inermi 
gaudere  dicitur;   dubia  remanet. 

81.  P.  Mac  Gregorii  (»F.  Muell.«)  Solms-Laub.  in  Bot.  Zeitg.  XLVII.  (1889)  5 H.  — 
Syncarpium  sessile  spathis    foliaeeis  circumdatum  anguste   subtrigono-cylindricum  25  cm 


Pandanus.  7  \ 

longum  5  cm  latum,  axi  2  cm  lata  drupis  delapsis  polygono-foveolato.    Drupae  uniloculares 
I  Y2  cm  longae   6  mm  latae  subclavatae ,  apice  brevissimo  late  convexo  vix  angulato,  parte 
basali    6-plo   longiore  fere  prismatica,  stigma  sessile  planum  fere   2  mm  diametro   sub- 
reniforme  verticem  subconvexum  omnino  obtegens  (Fig.  1  9  K — 0). 
Luisiaden,  Ferguson-Insel  (Mac  Gregor). 

82.  P.  Hollrungii  Warb.  Mensunia  II.  (msc).  —  Syncarpium  anguste  subtrigono- 
eylindricum  35  cm  longum  4  —7  cm  latum  sessile  spathis  foliosis  circumdatis.  Drupae 
uniloculares  subclavatae  11 — 13  mm  longae  2Y2 — 3  mm  latae,  apice  breviter  late  pyrami- 
datae  angulatae,  parte  basali  6 — 7-plo  longiore  fere  prismatica,  stigma  reniforme  sessile 
planum  1  ]/2  mm  latum  verticem  truncatum  saepe  haud  omnino  obtegens.    (Fig.  \$E — /). 

Deutsch  Neu-Guinea  (Hollrung). 

82a.  P.  Cominsii  Hemsl.  in  Hook.  Icon.  pl.  (1900)  t.  2654.  —  Folia  60 — 120  cm 
longa  5  —  6  cm  lata  acuta,  toto  margine  dense  et  costa  subtus  distanter  serrato-aculeolata 
supra  etiam  prope  costam  et  secus  costas  laterales  duas  aculeolata.  Syncarpium  solitarium 
brevissime  pedunculatum  erectum  cylindricum  ca.  30  cm  longum  5 — 6  cm  latum.  Drupae 
liberae  uniloculares  clavatae  12  — 16  mm  longae  3  mm  latae  apice  convexe  pyramidatae  vix 
angulatae ,  parte  basali  duplo  longiore  prismaticae,  stigma  planum  sessile  verticem  omnino 
obtegens. 

Salomon-Inseln,  Mündung  der  Creeks;  die  meisten  Matten  der  Eingeborenen  werden 
aus  dieser  Art  verfertigt  (Comins).  , 

Nota.  Species  valde  affinis  P.  Mac  Gregorii  et  P.  Hollrungii,  secl  druparum  apice  longiore 
differre  videtur. 

Sectio  VII.    Lophostigma  (Brongn.)  Warb.  —  Gen.  Bryantia  Gaudich.  Sect.  Lophostigma 
Brongn.  in  Ann.  sc.  nat.  6.  ser.  I.  (1875)  286. 

A.  Drupae  apice  areola  distincte  elevata  coronatae,  2  cm  longae,  stig- 
mate  areolae  lateraliter  insidente,  syncarpium  oblongum  subcylin- 

dricum.  —  Ins.  Aru 83.  P.  Beccarii. 

B.  Drupae   apice  fere  planae ,  areola  vix  distincte  elevata,  stigmate 
areolae  lateraliter  insidente. 

1 .  Syncarpium  oblongum  vel  subcylindricum. 

a.  Drupae  1 1/2 — 2V2  cm  l°ngaer  syncarpium  5-8  cm  latum. 

—  Nov.  Guinea 84.  P.  Krauelianus. 

b.  Drupae  4  cm   longae,    syncarpium   10 — 13  cm  latum.  — 

Nov.  Galed 85.  P.  ollongus. 

2.  Syncarpium  ellipticum  vel  ovoideum  1  8  cm  latum,  drupae  5  —  6 

cm  longae.  —  Nov.  Caled 86.  P.  viscidus. 

C.  Drupae  apice  late  pyramidales,  areola  plana,  stigmate  obliquo,  syn- 
carpium subsphaericum  1  6  cm  latum ,   drupae   5  cm  longae.  — 

Nov.  Galed 87.  P.  sphaerocephalus 

Inc.  sedis.  Syncarpium  subglobosum,  Stigmata  lata  sulcata.  —  Samoa  88.  P.  samoensis. 
Syncarpium  ovoideum  vel  conoideum,  1  5  cm  latum,  drupae 
apice  planae  6  cm  longae,  Stigmata  auriculata.   —  Ins. 
Fidji 89.  P.  Joskei, 

83.  P.  Beccarii  Solms-Laub.  in  Ann.  Jard.  Buitenzorg  III.  (1883)97.  —  Arbor  magna 
trunco  robusto.  Folia  fere  3  m  longa  9  cm  lata,  abrupte  acuminata,  margine  et  costa  denti- 
bus  brevibus  triangulis  validis  armata.  Syncarpium  pendulum  longe  pedunculatum,  spathis 
solidis  circumdatum,  elongato-ovatum  obtuse  trigonum  30  —  40  cm  longum  1 1  cm  latum, 
axi  cellulose  areolato.  Drupae  uniloculares  prismaticae  1  4 — 22  mm  longae  4  mm  latae,  infra 
apicem  subconstrictae,  in  apice  areola  distincte  elevata  1 — 1.1/4  mm  lata  coronatae;  stigma 
parvum  dentiforine  vel  paullo  lobatum  horizontale  areolae  lateraliter  insidens  (Fig.  20^4 — D). 

Aru-Inseln  (Beccari). 


72 


0.  Warburg.  —  Pandanaceae. 


84.  P.  Krauelianus  K.  Schum.  in  Fl.  Kaiser  Wilhelms-Land  (18  89)  17.  —  Folia 
2  m  longa  3 — 3l/2  cm  lata  margine  et  costa  spinulis  parvis  crebris  armata  apice  in  acumen 
triquetrum  sensim  desinentia.  Syncarpium  pendulum  fere  cylindricum  20 — 30  cm  longum, 
5 — 8  cm  latum,  spathis  late  lanceolatis  obtusis  margine  spinulosis  dense  involutum,  axi 
1 1/2 — 2  cm  lato  cellulose  areolato.  Drupae  uniloculares  clavatae  \1/2 — ll/i  cm  longae 
3 — 5  mm  latae  mature  luteae,  apice  late  pyramidali,  parte  basali  5 — 6-plo  majore  fere 
prismatica,  vertice  piano  vel  subimpresso  stigmate  lato  laterali  subbilobo  horizontali  instructo 
(Fig.  WE—J). 

Deutsch  Neu-Guinea,  an  Flussufern  (Hollrung). 

85.  P.  oblongus  (Brongn.)  Balf.  f.  in  Journ.  Linn.  Soc.  XVII.  (1879)  54.  — Bryantia 
(Lophostigma)  oblonga Brongn.  in  Ann.  sc.  nat.  6.  ser.  I.  (1875)  288  1. 1  5,  fig.  8.  —  Truncus 
altus  parce  ramosus,  folia  2  m  longa  6  —  8  cm  lata  margine  brevidentata,  costa  obtuse  et 
remote  aculeata.   Syncarpium  oblongum  subcylindricum  obtuse  trigonum  20 — 30  cmlongum 


Fig.  20.  Pandanus  (Sect.  Lophostigma).  A — D  P.  Beccarii  Solms-Laub.  A  Drupae  a  latere 
visae,  B  eaedern  longitudinaliter  sectae,  C  eaedem  ab  apice  et  D  ab  apice  auctae.  —  E—J  P. 
krauelianus  K.  Schum.,  E  et  F  Syncarpium  sectione  transversa.  O  Dr.  longitudinaliter  sectae, 
R  ab  apice-  et  J  ab  apice  auctae  visae.  —  K — N  P.  oblongus  (Brongn.)  Balf.  f.  K  Dr.  a  latere  visa, 
L  .  eadem  longitudinaliter  secta,  M  ead.  ab  apice  visa,  N  ead.  transverse  secta.  —  O — P  P.  visci- 
dus  (Brongn.)  Balf.  f.    O  Dr.  a  latere,  P  ab  apice  visa.  —  Icon.  originariae. 


10 — 13  cm  latum,  spathis  anguste  lanceolatis  in  acumen  longe  productis  circumdatum. 
Drupae  uniloculares  clavatae  4  cm  longae  7 — 8  mm  latae  apice  paullo-convexo,  parte  basali 
20-plo  longiore  angulata,  vertice  hexagono  truncato  in  latere  stigmate  cristaeformi  horizontali 
(Fig.  t0K—N). 

Neu-Galedonien,  an  Flussufern  (Pancher,  Balansa  n.  922). 

86.  P.  viscidus  (Brongn.)  Balf.  f.  in  Journ.  Linn.  Soc.  XVII.  (1879)  65.  —  Bryantia 
(Lophostigma)  viscida  Brongn.  in  Ann.  sc.  nat.  6.  ser.  I.  (1875)  287  t.  1  5,  fig.  9.  —  Truncus 
6 — 7  m  altus,  basi  radicibus  aereis  instructus.  Folia  3  m  longa  7 — 8  cm  lata  margine  et 
costa  dentibus  basin  versus  remotis  armata.  Inflorescentia  q?  composite  spicata,  spicae  in- 
feriores bracteis  suffultae  rhachi  carnosa  floribus  dense  obsessa,  florum  columna  subconica 
versus  apicem  staminibus  onusta.  Syncarpium  ellipticum  vel  ovoideum  obtuse  trigonum 
30  cm  longum  18  cm  latum,  spathis  subaequilongis  circumdatum.  Drupae  uniloculares 
5 — 6  cm  longae  8  —  9  cm  latae  viscidae  apice  vix  convexo,  parte  basali  20-plo  longiore 
angulata,  vertice  truncato  in  margine  stigmate  cristaeformi  horizontali  instructo  (Fig.  19 
O—P). 

Neu-Caledonien,  an  Flussufern  (Pancher). 


Pandanus. 


73 


87.  P.  sphaerocephalus  (BrongH*)  Balf.  f.  in  Journ.  Linn.  Soc.  XVII.  (1879)  61.  — 
Barrotia  sphacrocephala  Brongn.  in  Ann.  sc.  nat,  6.  ser.  I.  (1875)  284  t.  15,  flg.  7.  — 
Folia  4 — 5  cm  lata  acuminata  margine  et  costa  denticulata.     Syncarpium  subsphaericum 

1  8  cm  longum ,  I  6  cm  latum.  Drupae  uniloculares  elongato-clavatae  5  cm  longae  1  3  mm 
latae  ad  basim  angustatae  subangulatae,  apice  breviter  pyramidato,  vertice  truncato  in  mar- 
gine sligmate  cristaeformi  horizontal!  coronato  (Fig.  8  F). 

Neu-Caledonien,  am  Meeresufer  (?)   (Pancher). 

88.  P.  samoensis  Warb,  in  Engler's  Bot.  Jahrb.  XXV.  (1898)  580  t.  8  G.  —  Folia 
ca.  1  m  longa  4  cm  lata  apice  in  acumen  flagelliforme  20  cm  longum  desinentia.  Inflores- 
centia  q?  composite  spicata,  spicae  spathis  foliiformibus  acuminatis  suffultae  6  cm  longae 

2  cm  latae  floribus  dense  instructae,  columna  tenui  1  cm  longa  ad  basim  nuda  ceterum 
staminibus  racemose  dispositis  obtecta,  filamenta  brevia,  antherae  lineares  apice  cuspidatae. 
Syncarpium  immaturum  erectum  solitarium  subglobosum  spathis  foliiformibus  circumdatum. 
Drupae  uniloculares  immaturae  apice  stigmate  sessili  lato  obliquo  per  longitudinem  sulcato 
coronatae. 

Samoa,  besonders  im  Küstengebiet.  Die  Blätter  werden  zu  Hausmatten,  die  Früchte 
zu  Halsketten  benutzt  (Rein ecke). 

Nota.  Species  affinitatis  dubiae  fructubus  maturis  delicientibus.  Ob  stamina  in  columna 
tenui  racemosa  non  sine  dubitatione  sectioni  Lophostigma  adjuncta;  forsan  in  collectione  in- 
florescentiae  masculae  P.  tectorii  cum  hac  specie  commixtae. 

89.  P.  Joskei  Balf.  f.  in  Journ.  Linn.  Soc.  XX.  (1882)  416  —  noin.  in  J.  Hörne,  A 
Year  in  Fiji  (1881)  265.  —  Arbor  6  m  alta  vel  major  trunco  haud  ramoso;  folia  usque 
31  ;■',  m  longa  15 — 20  cm  lata  margine  dentata.  Syncarpia  15 — 30  cm  longa  10 — 25  cm 
lata  ovoidea  vel  conoidea  solitaria  axillaria  vel  infrafoliacea  longe  (15  —  30  cm)  pedunculata; 
spathae  multae  ovatae  acuminatae  apice  subulatae.  Drupae  uniloculares  6  cm  longae, 
1  2 — 1  8  mm  latae,  basi  anguste  cuneatac  4  —  6-angulosae,  vertice  piano  vel  subconcavo  stig- 
mate auriculato  instructo. 

Fiji,  Alluvium  der  Ebene  und  Flussufer  der  Berge  (Hörne). 

Sectio  VIII.    Fouilloya  (Gaudich.)  Warb.  —  Gen.  Fouilloya  Gaudich.  Bot.  Voy.  Bonite 

(1843)  t.  26. 

A.  Drupae  basi  connatae.  — Madagascar 90.  P.  pygmaeus. 

B.  Drupae  basi  haud  connatae. 

1 .  Drupae  apice  conicae  haud  angulatae.    Flores  masculi  triandri, 

antherae  ovatae.  —  Patr.  ign 9 1 .  P.  raeemosus. 

2.  Drupae  apice  angulose  pyramidales.  —  Madagascar    .    .    .    .    92.  P.  maritimuS. 

C.  Fl.  q1  tantum  exstant.  —  Madagascar 93.  P.  Boivinii. 

90.  P.  pygmaeus  Thou.  in  Bull.  Soc.  philom.  Paris  (aoüt  1808)  6;  id.  in  Desv. 
Journ.  de  bot.  I.  (1808)  44.  —  P.  pygmaeus  Hook,  in  Bot.  Magaz.  79.  t.  4736.  — 
Frutex  parvus  divaricatus  vix  bipedalis  a  basi  ramosus  ramis  radices  aereas  emittentibus, 
foliis  30  —  40  cm  longis  6 — 9  mm  latis,  apice  sensim  angustatis,  subtus  glaucis,  margine  et 
costa  fusco-spinulosis,  dentibus  ascendentibus  tenuibus.  Inflorescentia  Q  brevis  terminalis 
foliis  circumdata,  capitula  ca.  4  —  6  elliptica  2  cm  longa  1 1/2  cm  lata  conferta,  bracteis 
spathaceis  brevibus  sußulta,  drupae  basi  connatae  apice  convexae,  staminum  rudimentis 
destitutae;  stigma  apicale  bilobuin  ascendens  (Fig.  1 B). 

Madagascar.  —  Aus  dem  Garten  von  Mauritius  nach  Kew  übergeführt  und  jetzt  in 
den  bot.  Gärten  weit  verbreitet,  oft  unter  dem  Namen  P.  graminifolius  Hort,  (nee  S.  Kurz) 
kultiviert. 

91.  P.  raeemosus  (Gaudich.)  S.  Kurz  in  Journ.  As.  Soc.  Bengal.  XXXVIII.  (1869)  II. 
3.  150.  —  Fouilloya  racemosa  Gaudich.  Bot.  Voy.  Bonite  (1843)  t.  26,  fig.  1—9.  — 
/Folia  ex  icone  sensim  in  apicem  angustata  margine  et  costa  argute  dentata  ca.  6  mm  lata. 
Inflorescentia  q?  terminalis  e  spicis  sessilibus  ca.  3  late  ovatis  composita;  bracteae  spatha- 
ceae  quam  spicae   1 — \xj2  cm  longae  longiores  latae  dentatae.    Flores  tf  e  columna  brevi 


74  0.  Warburg.  —  Pandanaceae. 

3  stamina  gerentes,  anlherae  ovatae  apice  breviler  cuspidatae  quam  filamenta  breviores. 
Inflorescentia  Q  q?  similis,  spicae  1 1/2 — 2  cm  longae  \xjx — \l/2  cm  latae,  drupae  fusi- 
formes  haud  angulatae  apice  corneae,  basi  liberae  staminodiis  circumdatae,  stigma  apicale 
bilobum  ascendens  (Fig.  7-4). 

Heimat  unbekannt,  wahrscheinlich  die  afrik.  Inseln;  man  kennt  nur  die  Abbildung. 

92.  P.  maritimus  (Gaudich.)  Solms-Laub.  in  Linnaea  XLH.  (l  878)  24  (nun  Thou.  nee 
Rumph.).  —  Fouilloya  maritima  Gaudich.  Bot.  Voy.  Bonite  (1  843)  t.  26,  fig.  21 — 24.  — 
Drupae  ovoideae  basi  arete  confertae  sed  haud  connatae  apice  pyramidales  et  etiam  in 
parte  inferiore  angulatae.    Stigma  apicale  bilobum  ascendens. 

Madagascar  oder  Mauritius  (aber  mit  Zweifel,  nach  Brongniart). 
Nota.    Icon  tantum  nota.    Balfour  f.  speciem  Pandano  V ander  meeschii  adjunxit,  sed  icon 
Gaudichaudiana  ab  hac  specie  nimis  discrepat. 

93.  P.  Boivinii  Solms-Laub.  in  Linnaea  XLII.  (1878)  26.  —  Folia  rigida  20 — 30  cm 
longa  15  — 17  mm  lata  dentibus  subpatulis  argute  lutescenti-serrata  in  apiculum  triquetrum 
dense  serratum  desinentia.  Inflorescentia  q1  composite  spicata,  spicae  spathis  navicularibus 
suffultae  iis  subaequilongae ;  flores  brevi-peduneulati  oligandri,  antherae  parvae  ovales. 

Nossi-Be  bei  Madagascar  (Boivin  n.  282 l). 

Sectio  IX.     Rykia  (De  Vriese)  S.  Kurz  in  Journ.  of  Bot.  V.  (18  67)  101  ;  Journ.  As.  Soc. 

Bengal  XXXVIII.  (l  869)  II.  147  et  in  Flora  LH.  (1869)  451.  —  Gen.   Rykia  De  Vriese  in 

Verh.  Akad.  Amsterdam  II.  (1854)  203  et  in  Hook.  Kew  Journ.  VI.  (1854)  268.  —  Gen. 

Fisquetia  Gaudich.  Bot.  Voy.  Bonite  (-1843)  p.  p.  t.  5  fig.  2 — 7. 

A.  Styli  furcati. 

1 .  Syncarpia  solitaria. 

a.  Drupae  fusiformes  3  cm  longae,  apice  anguste  pyramidatae, 

styli  breves  suberecti  apice  paullo  furcati.  —  Ceylon.    .    .      94.  P.  ceylanicus. 

b.  Drupae  claviformes,  fere  5  cm  longae,  apice  late  pyramida- 
tae vel  convexae,  styli  sublongi  oblique  ascendentes  apice 

paullo  furcati.  —  Canara 95.  P.  canaranus. 

c.  Drupae  cylindricae   4  cm  longae ,  apice  late   pyramidatae, 
styli  longi  depressi,  haud  infra  dimidium  furcati.  —  Sikkim, 

Assam,  Burma 9  6.  P.  furcatus. 

d.  Drupae  late  obeonicae  3  cm  longae   apice  convexae ,  styli 

breves  depressi,  profunde  furcati.  —Java 97 .  P.  pseudolais. 

2.  Syncarpia  spicata.    Drupae  apice  convexae  planiusculae  3  cm 

longae,  styli  bifidi.  —  Bangka 98.  P.  lais. 

B.  Styli  haud  furcati. 

1 .  Drupae  apice  convexae,  stylis  abrupte  terminatae. 

a.  Drupae  V4 — 1/2  cm  latae. 

a.  Syncarpia  cylindracea  pendula  solitaria.  —  Bangka  .    .      99.  P.  helicopus. 
ß.  Syncarpia  ellipsoidea  solitaria. 

X  Drupae  2  mm  latae.  —  Sumatra 100.  P.  radula. 

X  X  Drupae  5  mm  latae.  —  Burma 1  0 1 .  P.  scopula. 

b.  Drupae  1  cm  latae. 

a.  Syncarpia  ellipsoidea. 

X  Syncarpia  spicata  12 — 16  cm  longa.  —  Sumatra    .   102.  P.labyrinthicus. 
X  X  Syncarpia  solitaria. 

§  Syncarpia  1  0 — 1  2  cm  longa.  —  Assam,  Burma  .    1  03.  P.  minor. 

§§  Syncarpia  6 — 8  cm  longa.  —  Java 4  04.  P.stcnophylhis. 

ß.  Syncarpia  late  ovata  spicata  6  —  8  cm  longa.  —  Borneo   1  05.  P.  borneensis. 
y.  Syncarpia  subglobosa  spicata  immatura  4 — 5  cm  longa. 

—  Sumatra 1  06.  P.  Forbesii. 

2.  Drupae  apice  conicae  sensim  in  stylos  angustatae. 


Pandanus.  75 

a.  Styli  longi  setiformes. 

a.  Styli  sursum  vergentes,  syncarpia  solitaria  oblonga. 

X  Foliorum  dentes  pallidi. — Malacca 107.  P.  Yvanii. 

X  X  Foliorum  dentes  fusco-nigrescentes.  —  Borneo    .    .    10  8.  P.  Mothyanus. 
fi.  Styli  erecti,  syncarpia  racemosa  cylindracea.  —  Celebes  1  09.  P.  Sarasinorum. 

b.  Styli  breves  aculeiformes,  syncarpia  solitaria. 

cc.  Styli  sursum  vergentes.  —  Tenasserim 1 10.  P.gr umini folius. 

ß.  Styli  erecti  spinosi.  —  Singapore 1  1 1 .  P.  militaris. 

9  4.  P.  ceylanicus  Solms-Laub.  in  Linnaea  XLII.  (1878)  16.  —  P  furcatus  Thwait. 
Enum.  pl.  Zeyl.  (1864)  327,  nee  Roxb.  —  Arbor  trunco  alto,  P.  furcato  similis,  sed  trunco 
angustiore,  ramis  magis  erectis,  foliis  angustioribus.  Folia  in  apiculum  longum  tenue  pro- 
ducta margine  et  costa  spinoso-dentata,  dentibus  curvatis  acutissimis  pallentibus.  Inflores- 
centia  q?  composite  spicata,  spicae  spathis  basi  navicularibus  apice  foliiformibus  et  filiformiter 
apiculatis  suffultae  cylindraceae  6  —  8  cm  longae,  floribus  dense  obteetae;  stamina  4  —  6 
in  apice  columnae  crassae  2 —  3  mm  longae  fasciculata,  filamenta  brevia,  antherae  1  Y2  nun 
longae  apice  breviter  apiculatae.  Inflorescentia  Q  solitaria  ereeta  ovata  ca.  4  cm  longa 
3  cm  lata;  syncarpium  late  oblongum  ca.  8  cm  latum,  drupae  alte  connatae  3  cm  longae 
5  mm  latae  fusiformes,  apice  libero  5  mm  alto  conoideo-pyramidali  stylo  abbreviato  sub- 
bilobo  instrueto,  mesocarpio  cavernoso-lamelloso  ca.  3  mm  longo,  endocarpio  1  2  mm  longo 
(Fig.  2lP). 

Ceylon  (Thwaites  n.  2734). 

95.  P.  canaranus  Warb.  Monsunia  II.  (msc).  —  Inflorescentia  tf  composite  spicata. 
Spathae  inferiores  in  flagellum  spinulosum  produetae.  Spicae  dense  floribus  obteetae,  stamina 
in  apice  columnae  3  mm  longae  crassae  fasciculata,  filamentis  minutis,  antheris  2  mm  longis 
apice  breviter  apiculatis.  Syncarpium  probabiliter  ovatum,  drupae  claviformes  fere  5  cm 
longae  1  cm  latae,  usque  ad  apicem  connatae,  apice  libero  o  —  7  mm  alto  1  cm  lato  late 
convexe  pyramidali,  stylo  2  —  S1^  cm  ^ato  3 — %  li  mm  longo  paullo  bilobo;  mesocarpium 
medullosum  1  2  mm  longum  endocarpium  1  2  mm  longum  8  mm  latum.    (Fig.  2 1  E). 

Südindien,  Mangalore  in  Ganara,  in  Sümpfen  (Hohenacker  n.  2301). 

Nota.  Ad  hanc  speciem  forsan  pertinet  Perin  Kaida  Taddi  Rheede  (Hort,  malab.  II. 
[1679]  t.  VII.;  P.  unipapillatus  Dennst.  Schlüssel  Hort,  malab.  [1818]  -11);  ob  iconem  et  de- 
scriptionem  mancam  dubia  autem  planta  Rheediana  remanet. 

96.  P.  furcatus  Roxb.  Hort.  beng.  (181  4)  71  ;  Fl.  ind.  III.  (l 832)  744;  Miq.  Anal.  bot. 
ind.  II.  (1851)  10  t.  2,  Fl.  Ind.  bat.  III.  (1855)  162  t.  37.  —  P.  horridus  Blume,  Cat.  Gew. 
Buitenzorg  (1835)  1 1 1 ).  —  P.  spinifruetus  Dennst.  Schlüssel  Hort,  malab.  (1818)  11.  — 
P.  urophyllus  Hance  in  Gard.  Ghron.  (1868)  349,  Journ.  of  Bot.  IV.  (1875)  68  c.  ic. 
xyl.  —  Rykia  furcata  De  Vriese  in  Verh.  Akad.  Amsterdam  II.  (1854)  2  03;  Hook.  Kew 
Journ.  VI.  (1  854)  268 ;  Tuinbouw  Fl.  I.  (1  855)  1  61 .  —  Barrotia  diodon  Gaudich.  Bot.  Vor. 
Bonite  (l  8  43)  t.  1  3  fig.  1 5— 2  4.  —  Kaida  Tsjerria  Rheede,  Hort,  malab.  II.  (1679)  t.  8.  — 
Arbor  trunco  usque  1  0  m  alto  haud  valde  ramoso  basi  radieibus  aereis  circumdato.  Folia 
longissima  2  —  3  m  longa  7  cm  lata  in  margine  et  costa  distanter  et  crasse  spinosa  apice 
longe  acuminata.  Inflorescentia  q?  composite  spicata,  spicae  cylindricae  10  — 15  cm  longae 
2  —  3  cm  latae  floribus  dense  obteetae,  spathae  foliaceae  inferiores  1  m  longae  usque  10  cm 
latae  apice  in  acumen  triquetrum  spinulosum  produetae.  Stamina  3  —  5  in  apice  columnae 
2  —  5  mm  longae  fasciculata,  antherae  5  mm  longae  lineares  apice  longe  et  ineurve  mucrona- 
tae,  filamenta  brevia.  Syncarpia  solitaria  oblonga  subtrigona  10  cm  lata  15  —  20  cm  longa, 
drupae  3  —  4  cm  longae  8  —  9  mm  latae  fere  cylindricae  fere  omnino  connatae,  apice  libero 
late  pyramidali  1  cm  longo  12  — 13  mm  lato,  stylo  nitido  bifurcato-spiniformi  3 — 4  mm 
longo  sursum  curvato.  Mesocarpium  spongiosum  1  cm  longum  partem  superiorem  endocarpii 
2  cm  longum  circumdans  (Fig.  21  A — C). 

Nord  ostindien  und  westliches  Hinter indien;  Sikkim,  Bengalen,  Assam,  Khasia, 
Naga,  Silhet,  Chittagong,  Burma.  (Hook.  f.  et  Thoms. ,  Masters,  S.  Kurz);  kult.  in 
Buitenzorg  (Treub). 


76  0.  Warburg.  —  Pandanaceae. 

97.  P.  pseudolais  Warb.  n.  sp.    —    Syncarpia  solitaria,  ceterum  P.  lais' shmYis. 
Java:  Bergwälder  3000  —  4000'   (Junghuhn,  Hasskai']). 

Nota.  Species  P.  lais  valde  affinis  a  S.  Kurz  et  Solms  cum  ea  coniuncta  ob  syncarpia 
simplicia  adhuc  pro  specie  propria  habenda,  praesertim  cum  syncarpia  solitaria  (id  quod  Kurz 
affirmavit)  in  aliis  arboribus  inveniantur  ac  racemosa. 

98.  P.  lais  S.  Kurz  in  Nat.  Tijdschr.  Nederl.  Indie.  XXVII.  (1866);  Miq.  in  Ann.  Mus. 
bot.  lugd.  batav.  II.  (1866)  54.  —  P.  furcatus  ß  rnalesicus  S.  Kurz  in  Journ.  of  Bot.  V. 
( 1  867)  1  02.  —  Arbor  usque  1  5  m  alta  trunco  simplici  vel  apice  tantum  ramoso  basi  radi- 
coso ;  folia  longissima  3  —  4!/2  m  longa  10  cm  lata  in  margine  et  costa  distanter  et  crasse 
spinosa,  apice  in  acumen  longum  flagelliforme  spinulosum  producta.  Syncarpia  spicata,  Ulis 
P.  furcati  aliquando  minora;  drupae  late  obconicae  3  cm  longae  1  cm  latae,  apice  libero 
brevissime  convexae  subcostatae,  styli  crassi  apice  bifidi.  Mesocarpium  cavernosum  i/2  cm 
longum,  partem  superiorem  endocarpii  %\/2  cm  longi  circumdans  (Fig.  6 A  et  E,  21  D). 

Bang^ka:  Wald  und  Meeresufer  (S.  Kurz). 

Nota.  Species  verosimiliter  etiam  in  Sumatra  et  Singapore  crescit,  ubi  sec.  Kurz  P.  fur- 
catus ß.  rnalesicus  inventus  est;  exempla  inde  collecta  mihi  non  visa. 

99.  P.  helicopus  S.  Kurz  in  Miq.  Ann.  Mus.  bot.  lugd.  batav.  II.  (1866)  54  t.  2  et  in 
Natuurk.  Tijdschr.  Nederl.  Indie  XXVII.  (1866)  219.  —  Frutex  humilis  vel  usque  6  m  altus, 
trunco  5  cm  lato  ramoso  basi  radices  aereas  emittente;  folia  */2 — 3A  m  longa  2 '/-2  —  3  cm 
lata,  subtus  glaucescentia,  margine  costaque  subtus  minute  atrofusce  spinulosa.  Syncarpium 
solitarium  pendulum  subtrigono-cylindricum  23  cm  longum  7  cm  latum,  pedunculo  demum 
longo  spiraliter  torto;  drupae  4  —  5  mm  latae,  parte  libera  apicis  convexiuscula  in  stylum 
spinosum  brevem  2V2  mm  longum  producta. 

Bangka  (S.  Kurz). 

100.  P.  radula  Warb.  Monsunia  II.  (msc).  —  Syncarpium  solitarium  in  pedunculo 
longissimo  erectum  subtrigono-ellipsoideum  13 — 16  cm  longum  8  — 10  cm  latum;  drupae 
3'/2  cm  longae  2  mm  latae  anguste  claviformes  connatae,  apice  libero  convexo  2  mm  longo 
in  stylum  spinosum  vix  nitentem  erectum  2  —  3  mm  longum  producta;  stigma  lineare  in 
latere  sursum  vergente  styli;  mesocarpium  superum  lacunosum  1 1/2  cm  longum,  endo- 
carpium  6  mm  longum  (Fig.  2 1  J — K). 

Sumatra  (Forbes). 

101.  P.  scopula  Warb.  Monsunia  II.  (msc).  —  Syncarpium  solitarium  ellipsoideum 
12  cm  longum  9  cm  latum,  drupae  4  cm  longae  5  mm  latae,  endocarpio  crasso  centrali 
8  mm  longo  5  mm  lato,  mesocarpio  valde  et  rigide  fibroso  (Fig.  2 1  G — H). 

Burma  (Jagor). 

Nota.  In  exemplo  unico  a  Jagor  collecto  operculum  remotum,  mesocarpium  adeo  deter- 
sum,  ut  fibrae  promineant;  itaque  syncarpium  pro  scopula  adhibetur. 

102.  P.  labyrinthicus  S.  Kurz  in  Miq.  Ann.  Mus.  bot.  lugd.  batav.  II.  (1866)  53.  — 
Frutex  4 — 6  m  altus  caudicibus  ^lj2  cm  la^s  i'amosis  erecte  divaricatis  undique  radices 
aereas  valde  intricatas  emittentibus.  Folia  1 1/2 — 2  m  longa  2V2  cm  la^a  acuminatissima 
margine  costaque  subtus  dense  albido-curvato-spinulosa  subtus  glaucescentia.  Syncarpia 
8 — 9  in  pedunculo  sessilia  elliptico-oblonga  1 1  cm  longa  6  cm  lata,  drupae  carnescentes 
aurantiacae  claviformes  2 — 2V2cm  longae,  apice  1  cm  latae  haud  connatae,  apice  convexae 
et  stylo  nitido  subdentato  3  —  4  mm  longo  2  mm  lato  coronatae;  mesocarpium  lamelloso- 
excavatum  5 — 6  mm  longum,  endocarpium  7  mm  longum  apice  diaphragmate  concavo 
ligneo  truncatum  (Fig.  2  et  2 1  N). 

Sumatra:  Westküste  Siboga  und  Baros  (Teysmann),  kult.  in  Buitenzorg. 

103.  P.  minor  Harn,  in  Wall.  Cat.  (1828)  8592.  —  P.  unguifer  Hook.  f.  in  Bot. 
Magaz.  t.  6347.  —  (?)  P.  rnonodon  Balf.  f.  in  Journ.  Linn.  Soc.  XVII.  (1  878)  53.  —  (?)Bar- 
rotia  rnonodon  Gaudich.  Bot.  Voy.  Bonite  (1  843)  t.  1  3,  fig.  I  5 — 2  4.  —  Frutex  trunco  pro- 
strato  2  cm  lato  30 — 90  cm  longo,  folia  tenuia  utrinque  attenuata  45  —  60  cm  longa,  in 
apiculum  filiforme  desinentia,  margine  et  costa  subtus  distanter  incurve  et  validc  spinoso- 
dentata,  apicibus  in  costae  parte  inferiore  reflexis.    Inflorcscentia  <J  composite  spicata  spiel* 


Fig.  21.  Pandanus  (Sect.  Rykia).  A — C  P.  furcatus  Roxb.  A  Drupae  ab  apice  visae.  B  eaedem 
longitudinaliter  sectae.  C  Calyptra  drupae.  —  DP.  lais  S.  Kurz.  Dr.  a  latere  visa.  —  EP.  cana- 
ranus  Warb.  Dr.  a  latere  visae  et  longitudinaliter  sectae.  —  F  P.  ceylanicus  Solms-Laub.  Dr. 
a  latere  visae.  —  G,  H  P.  scopula  Warb.  Dr.  calyptris  remotis  ab  apice  et  a  latere  visae.  — 
J.  K  P.  radula  Warb.  Dr.  ab  apice  et  a  latere  visae.  —  L,  M  P.  stenophyllus  S.  Kurz.  L  Syn- 
carpium,  M  Dr.  a  latere  visae,  calyptris  remotis.  —  2\  P.  labyrinthicus  S.  Kurz.  Dr.  a  latere 
visae.  —  0,  P  P.  Sarasinorum  Warb.  0  Syncarpium  transverse  sectum.  P  Drupae  pars  superior 
aucta.  —  Q,  B  P.  Motleyanus  Solms-Laub.  Q  Syncarpium  longitudinaliter  sectum,  R  Dr.  pars 
superior  aucta.  —  S,  T  P.  militaris  (Gaudich.)  Balf.  f.  Dr.  a  latere  visae,  S  eaedem  auctae.  — 
U,  V  P.  micracanthus  Warb.  Dr.  a  latere  visae,  U  eaedem  auctae.  —  W  P.  graminifolius 
S.  Kurz  Infloresc.  Q.  —  Icon.  originariae. 


78  0.  Warburg.  —  Pandanaceae. 

cjlindricis  6 — 7  cm  longis  1  cm  latis  spathis  navicularibus  brevi  apiculatis  suflultis,  floribus 
dense  obtectis.  Stamina  in  columna  longa  irregulariter  palmatim  inserta,  antherae  minimae 
ovatae  submuticae.  Sjncarpium  ellipsoideum  solitarium  1  1  cm  longum  8  cm  latum,  drupae 
obovoideae  clavatae  2  cm  longae  1  cm  latae  apice  convcxae  laeves,  stylo  rubro  sursum  ver- 
gente  subsimplici  subacuto,  stigmate  lineari. 

Nordostindien,  Sikkim  (Ebene  — 3600'),  Assam,  Silhet,  Khasiya  (4000'  ü.  M.), 
Chittagong,  Pegu.  —  Falls  Gaudi chaud 's  Barrotia  rnonodon  wirklich  hierzu  gehört  und 
nicht  zu  einer  verwandten  neuen  Art,  so  würde  sich  das  Verbreitungsgebiet  dieser  Art  auch 
nach  Gochinchina  erstrecken  (Wallroth  n.  8592  ;  Hook,  and  Thomson). 

104.  P.  stenophyllus  S.  Kurz  in  Miq.  Ann.  Mus.  bot.  lugd.  batav.  II.  (1866)  52.  — 
P.  nitidus  S.  Kurz  in  Journ.  of  Bot.  V.  (1867)  103.  —  (?)  Freycinetia  nitida  Miq.  Index 
sem.  Hort,  amstel.  (1853  —  1854);  id.  Fl.  Ind.  bat.  III.  (1855)  172  (Miq.  folia  tantum  vix 
certe  determinanda  descripsit).  —  Frutex  2 — 2y2  m  altus,  ramosus  radicibus  aereis  crebris 
suffultus.  Folia  60 — 120  cm  longa  2'/2  cm  ^a^a  utrinque  nitida,  margine  et  costa  subtus 
remote  pallide  spinuloso-serrata.  Inflorescentia  (j*  composite  spicata  pendula,  spathis  albidis 
carinatis  spinuloso-denticulatis  instructa.  Stamina  in  apice  columnae  subpalmatim  disposita, 
antherae  mucronato-acuminatae.  Sjncarpium  solitarium  erectum  spathis  involutum  ellipsoi- 
deum 6  cm  longum  4  cm  latum ;  drupae  obovoideae  haud  connatae  2  cm  longae  1  cm  latae, 
apice  convexae  laeves,  stylo  crasso  nitido  vulgo  subcurvato  3  mm  longo  denticulato  vel  bilobo 
coronatae.  Mesocarpium  cavernoso-lamellosum  6  mm  longum,  endocarpium  1  cm  longum 
apice  diaphragmate  concavo  incrassato  terminatum  (Fig.  t\  L — 31). 

West-Java:  in  den  Bergwäldern  in  3  —  4000'  Meereshöhe  häufig  (Zollinger  909Z.) 
kult.  in  Buitenzorg  (S.  Kurz). 

105.  P.  borneensis  Warb.  Monsunia  II.  (msc).  —  Syncarpia  spicata  sessilia  ovata 
6  —  8  cm  longa  5 — 6  cm  lata,  drupae  haud  connatae  apice  fere  piano  polygonato  10  — 12  mm 
latae,  in  medio  apicis  stylo  crasso  complanato  truncato  vel  subfurcato  ca.  2  mm  longo  prope 
basim  1  y2  mm  lato  nitido,  stigmate  lato  paullo  concavo  instructo  coronatae. 

Borneo  (Korthals). 

106.  P.  Forbesii  Warb.  Monsunia  II.  (msc).  —  Folia  spathoidea  infra  inflorescentiam 
margine  et  costa  dorsali  crasse  sed  minute  remote  dentata,  e  basi  lata  in  apicem  acutum 
angustata.  Syncarpia  spicata  multa  sessilia  haud  conferta,  inmatura  4—5  cm  longa  3V2 
cm  lata,  foliis  et  spathis  foliiformibus  superata.  Drupae  inmaturae  5 — 7  mm  longae  apice 
convexae,  in  vertice  medio  depressae,  stylo  spiniformi  1  y2  mm  longo  erecto  instructae,  in 
latere  ad  apicem  syncarpii  vergente  longitudinaliter  sulcatae  et  stigmatosae. 

Sumatra  (Forbes). 

107.  P.  Yvanii  Solms-Laub.  in  Linnaea  XLII.  (1878)  20.  —  Folia  spathoidea  infra 
inflorescentiam  ultrapedalia  in  acumen  filiforme  triquetrum  producta,  dentibus  pallidis  ser- 
rulata,  spathae  elongato-ovatae  excavatae.  Spadix  Q  ca.  4  cm  longus,  1  y2  cm  latus,  floribus 
dense  obtectus.  Styli  setiformes  simplices  lucidi  pungentes  sursum  curvati  saepe  inflexi, 
superne  stigma  lineare  gerentes.    Fruct.  ignot. 

Malacca  (Yvan). 

108.  P.  Motleyanus  Solms-Laub.  in  Linnaea  XLII.  (1878)  21.  —  Folia  utrinque 
nitida  12 — 13  mm  lata  apice  sensim  in  acumen  tenue  angustata,  margine  et  apice  costae 
crebre  et  argute  serrata,  dentibus  parvis  sursum  vergentibus  fusco-nigrescentibus.  Spadix 
in  pedunculo  longo  erectus  spathis  ovatis  excavatis  acuminatis  cinctus  coccineus,  Uli 
P.  Yvanii  similis  et  aequilongus.  Fruct.  ignot. ;  styli  2  —  3  mm  longi  sursum  curvati  nitidi 
acutissimi,  subtus  lineari-stigmatosi  setiformes  (Fig.  2  I  Q — E). 

Borneo:  in  Sümpfen  gemein  (Korthals,  Motley  n.  1057). 

109.  P.  Sarasinorum  Warb.  Monsunia  II.  (msc).  —  Folia  1  y2m  longa  4  cm  lata,  ad 
apicem  acuminatissimum  sensim  angustata,  subtus  pallida,  margine  et  costa  subtus  crasse  et 
remote  nigro-fuscescenter  dentata.  Syncarpia  racemose  disposita  trigono-cylindracea  1  6  cm 
longa  3y2  cm  lata  pedicellata,  pedicellis  4  cm  longis  6  mm  latis.    Drupae  1 2 — 14  mm  longae 


Pandanus.  79 

2  mm  latac  connatae,  apice  conico  in  stylum  aculeiformem  4  mm  longum  interdum  den- 
tatum  vel  furcatum  producto,  stigmate  lineari  ad  styli  basim  evanido ;  mesocarpium  -1  y2  mm 
longum  cavum,  endocarpium  5 — 6  mm  longum  (Fig.  21  0 — P). 

Celebes,  Minahassa  (Sarasin  n.  1099). 

HO.  P.  graminifolius  S.  Kurz  in  Journ.  of  Bot.  (1867)  104  nee  Miq.  —  Folia 
30 — 45  cm  longa  5 — 6  mm  lata  subtus  glaucescentia  margine  et  costa  subtus  minute  et 
remote  denticulata.  Spadix  Q  immaturus  erectus  ellipticus,  spadieibus  lanceolatis  longe 
acuminatis  circumdatus ;  styli  albidi  late  lanceolati  nondum  1  mm  longi  sursum  curvati 
depressi  haud  lucidi  (Fig.  2 1  W). 

Tenasserim  (Helfer  in  Griffith  n.  6029). 

111.  P.  militaris  (Gaudich.)  Balf.  f.  in  Journ.  Linn.  Soc.  XVII.  (1879)  53.  —  Fisquetia 
militaris  Gaudich.  Bot.  Voy.  Bonite  (1843)  t.  5,  fig.  2  —  7.  —  Syncarpium  terminale  longe 
peduneulatum  prob,  erectum  cylindraceum  ca.  1  5  cm  longum.  Drupae  (subimmaturae)  int  er 
se  connatae  1 1/2  cm  longae  1  xji — 2  mm  latae,  apice  libero  conico  3  mm  longo  in  stylum 
erectum  spiniformem  1  '/2  mm  longum  producto ;  stigma  in  basi  styli  alveola  terminatum. 
Endocarpium  ca.  1  cm  longum,  mesocarpium  breve  excavatum  (Fig.  8  (7,  21  S — T). 

Singapore  (Gaudichaud). 

Sectio  X.    Aerostigma  S.  Kurz  in  Journ.  of  Bot.  V.  (1867)  100,  Journ.  As.  Soc.  Bengal 
XXXVIII.  (1869)  II.  146,  Flora  (1869)  450.  —   Gen.  Fisquetia  Gaudich.  Bot.  Voy.  Bonite 

(1843)  t.  4  et  5  p.  p. 

A.  Drupae  laeves  vel  vix  distinete  angulosae. 

1 .  Syncarpia  solitaria  terminalia. 

a.  Syncarpia  subglobosa. 

«.   Styli  quam  drupae  multo  minores. 
X  Syncarpia  8  cm  superantia. 

§  Drupae  8  mm  latae ,   syncarpia  9  cm  longa.  — 

Assam  usque  Burma 1 12.  P.  foetidus. 

§§  Drupae   4  mm  latae,  syncarpia  12  cm  longa.  — 

Celebes 113.  P.  celebicus. 

X  X  Syncarpia  5  cm  longa  et  lata,  drupae  4  mm  latae.  — 

Queensland 1  I  4.  P.  monticola. 

XXX  Syncarpia  2  cm  longa  et  lata ,  drupae  fere  liberae 

4  mm  latae.  —  Singapore 1  I  5.  P.  flagellifer. 

ß.  Styli  drupis  tenuibus  aequilongi,  1  cm  superantes,  syn- 
carpia 1 1  cm  longa.  —  Nov.  Guinea    .    .    .    .    1 1  6.  P.  Danckelmannianus. 

b.  Syncarpia  late  ellipsoidea  (5  :  3'/2  cm)-  —  Malacca    .    .    .    1 1  7.  P.  ovatus. 

c.  Syncarpia  cylindracea.  — Malacca 118.  P.  ornatus. 

2.  Syncarpia  spicata. 

a.  Syncarpia  6  cm  superantia,  haud  conferta. 

a.  Syncarpia  ovata  7  cm  longa,  5  cm  lata.  —  Nov.  Guinea   1 1  9.  P  Lauterbachii. 
ß.  Syncarpia  ellipsoidea. 

X  Syncarpia  20  cm  longa,  10  cm  lata.  —  Ins.  Fiji      .    120.  P.  Thurstonii. 
X  X  Syncarpia  7  cm  longa,  3  */2  cm  lata.  —  Celebes  .    .    1  2 1 .  P  ellipsoideus. 

b.  Syncarpia  haud  vel  vix  4  cm  longa. 

a.  Syncarpia   late   ovata   conferta,   styli  setiformes  quam 

drupae  multo  longiores.  —  Nov.  Guinea 122.  P.  setistylus. 

ß.  Syncarpia  ellipsoidea  haud   conferta,   styli  spiniformes, 

quam  drupae  breviores.  —  Borneo 123.  P.  Korthalsii. 

y.  Syncarpia  globosa,  styli  spiniformes  quam  drupae  bre- 
viores. —  Bangka,  Borneo 12  4.  P.  affinis. 

3.  Syncarpia  ignota,  drupae  7  cm  longae,  6  mm  latae  —  Nov. 

Guinea 125.  P.  stenocarpus. 


SO  0.  Warburg.  —  Pandanaceae. 

B.  Drupae  granulöse  tuberculatae. 

1.  Syncarpia  solitaria  terminalia  subglobosa.  —  Java 126.  P.  caricosus. 

2.  Syncarpia  spicata  late  ellipsoidea.  —  Malacea,  Bangka    .     .     .    127.  P.  atrocarpus. 

C.  Drupae  minimae  apice  aculeis  parvis  instructae.  —  Borneo  .    .    .  128.  P.  micracanthus. 

D.  Drupae  ignotae,  inflorescentiis  q1  valde  egregiis  tanturn  exstan- 

tibus.  —  Molukka 129.  P.amboinensis. 

112.  P.  foetidus  Roxi).  Hort.  beng.  (1814)  71,  Fl.  ind.  III.  (1832)  742;  S.  Kurz  in 
Journ.  of  Bot.  V.  (1867)  101  t.  62  fig.  4 — 6.  —  Fisquetia  macrocarp  Gaudich.  Bot.  Voy. 
Bonite  (18'43)  t.  4  fig.  2—8.  —  Frutex  caespitosus  ramis  radicibus  aereis  radicantibus ; 
folia  1 1/2 — 2  m  longa  5 — 8  cm  lata  acuminata  margine  et  costa  spinis  albidis  in  cosla 
deorsum  vergentibus  annata.  Inflorescentia  q?  eomposite  spicata,  spicae  spathis  naviculari- 
bus  spinuloso-ciliatis  foetidis  suffultae  cylindricae  staminibus  dense  obtectae  axi  carnoso 
praeditae  ;  antherae  in  filamentis  brevissimis  lineares  elongatae.  Syncarpia  cernua  vel  erecta 
ovata  terminalia  solitaria  vulgo  ca.  9  cm  longa  sed  magnitudine  variantia,  drupae  laevis- 
simae  anguste  fusiformes  2 '/2 — 31/*  cm  longae  6 — 9  mm  latae,  apice  libero  pyramidato 
5 — 6-gono  1  —  1  */2  cm  longo  stylo  spinoso  terminato;  caverna  superiore  mesocarpii  endo- 
carpio  aequilonga  vel  longiore  plerumque  medullosa  (Fig.  6  F,  22iV — 0). 

Nordostindien,  Bengalen  (Gaudich.,  S.  Kurz,  „Wallich  n.  859  1],  Assam  (Jen- 
kins,  Masters),  Silhet  (Hooker). 

113.  P.  celebicus  Warb.  Monsunia  II.  (msc.)  —  Frutex  caespitosus,  folia  3  m  longa 
7  cm  lata,  margine  et  costa  distanter  spinulosa,  apice  anguste  acuminata.  Syncarpium  soli- 
tarium  terminale  subglobosum  12  cm  longum  10  cm  latum,  drupae  3  '^  cm  longae  4  mm 
latae,  parte  libera  1  cm  longa  anguste  pyramidata  laevi  in  stylum  spinosum  terminante ; 
caverna  superiore  mesocarpii  haud  medullosa  quam  endocarpium  1  cm  longum  2 — 3-plo 
longiore  (Fig.  22  K). 

Celebes  (Warburg). 

114.  P.  monticola  F.  Muell.  Fragm.  V.  (1866)  40.  —  Arbor  trunco  debili  asccndente 
5  cm  diametro.  Folia  longissima  pendentia  in  margine  spinulosa.  Inflorescentia  (j*  eom- 
posite spicata,  spicae  sessiles  5  —  8  cm  longae  subdistantes ,  staminibus  basi  liberis  vel  vix 
connatis  obtectae;  antherae  6  mm  longae  mucronulatae.  Syncarpium  globosum  solitarium 
terminale  sessile  6  cm  diametro,  reeeptaculo  ovoideo  cavo.  Drupae  ca.  10  mm  longae 
3 — 4  mm  latae,  parte  libera  5  mm  longa  laevi  sensim  in  stylum  spinosum  terminante; 
caverna  mesocarpii  fibris  percursa. 

Queensland,  Cairns  (Warburg)  und  Rockinghambay  (Dallachy). 

1  I  5.  P.  flagellifer  Warb.  Monsunia  IL  (msc).  —  Frutex  caespitosus  ramosus,  folia 
25  cm  longa  2,/2 — 3l/2  cm  ^a  a(l  basim  angustata,  apice  subito  in  flagellum  6  —  7  cm 
longum  spinulosum  desinentia,  in  margine  sparse  et  minute,  in  costa  haud  spinosa.  Syn- 
carpium solitarium  globosum  longe  peduneulatum ,  erectum,  bracteis  navicularibus  praedi- 
tum,  drupae  laeves  glaucae  fere  liberae  1  cm  longae  4  mm  latae ,  in  stylum  spiniformem 

4  mm  longum  abrupte  desinentes. 

Singapore:  Wald  (Flora  of  Singapore  No.  92). 
Nota.     Species  ramificatione ,   ramis  tenuibus,   forma   foliorum  Freycinetiam  in  memoriam 
revocat. 

116.  P.  Danckelmannianus  K.  Schum.  Fl.  Kaiser  Wilhelms-Land  (1889)  18. — 
Syncarpium  solitarium  12 — 15  cm  diametro  globoso-obovatum,  reeeptaculo  cavo.     Drupae 

5  cm  longae  3 — 4  mm  latae  basi  connatae,  parte  libera  4  cm  longa  sensim  in  stylum  spini- 
formem 3  cm  longum  desinente,  mesocarpii  superioris  caverna  angusta,  endocarpio  8  — 10  mm 
longo  (Fig.  21  L—M). 

Deutsch  Neu-Guinea  (Hollrung,  Hellwig). 

117.  P.  ovatus  (Gaudich.)  S.  Kurz  in  Journ.  As.  Soc.  Bengal.  XXXVIII.  (1869)  IL  3. 
147;  id.  in  Flora  LH.  (1869.)  450.  —  Fisquetia  ovata  Gaudich.  Bot.  Voy.  Bonite  (1843) 
t.  4  fig.  1.  —  Folia  fere  1  m  longa  1 1/2  cm  lata,  in  margine  argute  serrala,  apice  sensim 


Pandanus.  ~  §1 

acuminata.  Syncarpium  solitarium  erectum  late  ellipsoideum  5  cm  longum  3  cm  latum 
longe  pedunculatum ,  pedunculo  spathis  fere  squamiformibus  obsito.  Drupae  laeves  ca. 
1  i/2  cm  longae,  parte  libera  8  mm  longa  in  basi  4  mm  lata  sensim  in  stylum  spiniformem 
desinente. 

Malacca.  —  Man  kennt  nur  die  Abbildung. 

H8.P.  ornatus  (Gaudich.)  S.  Kurz  in  Journ.  As.  Soc.  Bengal.  XXXVIII.  (1  8.69)  II.  3. 
147;  id.  in  Flora  LH.  (1869)  451.  —  Fisquetia  ornata  Gaudich.  Bot.  Voj.  Bonite  (l  843) 
t.  5  flg.  1,8,  9.  —  Folia  130  cm  longa  1*/i  cm  lata,  margine  argute  serrata,  apice  in  api- 
culum  longum  tenue  triquetrum  desinentia.  Syncarpium  cylindricum  1 2  cm  longum  vix  3  cm 
latum  solitarium  longe  pedunculatum,  pedunculo  spathis  fere  squamiformibus  obsito.  Drupae 
glaucae  \  {/2  cm  longae  3  —  4  mm  latae,  parte  libera  4 — 6  gono-conoidea  6  mm  longa  sen- 
sim in  stylum  spiniformem  desinente ;  mesocarpii  caverna  brevis,  endocarpio  1 2  mm  longo, 
axi  syncarpii  2 — 3  mm  lato  (Fig.  2  1  P).  , 

Malacca  (Gaudichaud  n.  801). 

1 19.  P.  Lauterbachii  K.  Schum.  et  Warb.  Monsunia  II.  (msc;).  —  Folia  2  m  longa 
6  —  7  cm  lata  crassa  sensim  acuminata,  apice  retusa,  margine  et  costa  denticulata.  Syn- 
carpia  spicate  disposita,  in  pedunculo  longo  sessilia  ca.  1  3  ovata  7 — 8  cm  longa  5  —  6  cm  lata, 
drupae  18  mm  longae  4  mm  latae,  parte  apicali  8  mm  longa  conoidea  in  stylum  4  mm 
longum  spinosum  desinente,  mesocarpio  excavato,  endocarpio  8  mm  longo. 

Deutsch  Neuguinea  (Lauterbach  n.  863). 

120.  P.  Thurstonii  Wright  inKewBull.  (1894)  348.  —  Frutex,  folia  3 — 4  m  longa 
basi  15  cm  lata  apice  acuminata  marginibus  minute  denticulata  costis  integra;  syncarpia 
ca.  8  spicate  disposita  20  cm  longa  10  cm  lata,  drupae  2V2  cm  longae  8  mm  latae  5 — 6- 
angulatae  apice  in  stylum  1  2  mm  longum  spinosum  desinentes. 

Fiji-Inseln  (Thurston). 

121.  P.  ellipsoideus  Warb.  Monsunia  II.  (msc.)  —  Folia  1  m  longa  2V2 — 3lA  cm 
lata  tenuia,  apice  sensim  acuminata,  margine  et  costa  distanter  dentata.  Syncarpia  spicate 
disposita  ellipsoidea  7  cm  longa  4  cm  lata;  drupae  basi  connatae,  apice  libero  conoideo 
7 — 8  mm  longo  4  mm  lato  abrupte  in  stylum  spinosum  desinente,  mesocarpio  cavo,  endo- 
carpio 6  mm  longo. 

Celebes,  südlicher  Teil  (War bürg  n.   16150,  16151,  16152,  16887). 

122.  P.  setistylus  Warb.  Monsunia  II.  (msc).  —  Arbor  10  — 15  m  alta  ramosa, 
trunco  15  cm  crasso  basi  radicibus  aereis  sunulto.  Folia  1  Y2  m  longa  3^2 —  5  cm  lata 
sensim  acuminata  margine  et  costa  crebre  dentata.  Syncarpia  spicate  disposita  ca.  1 1  dense 
conferta  late  et  compresse  ovata  ca.  4  cm  longa  5  cm  lata,  bracteis  ca.  1  cm  longis  suffulta. 
Drupae  pars  seminifera  6  —  8  mm  longa  3  —  4  mm  lata,  styli  setiformes  10 — 15  mm  longi 
(Fig.  21  Ä—C). 

Deutsch  Neuguinea:  Sumpfwald,  Bestände  bildend  (Hollrung  n.  I73,  Lauter- 
bach n.  2505). 

123.  P.  Korthalsii  Solms-Laub.  in  Linnaea  XLII.  (I  878)  12.  —  Folia  70  cm  longa 
1  !/2 — 2  cm  lata  tenuia,  in  apiculum  filiforme  desinentia,  margine  et  costa  versus  apicem 
dentibus  tenuibus  serrata.  Syncarpia  ca.  7  spicate  disposita  ellipsoidea  3Y2  cm  longa  2V2  cm 
lata  haud  conferta.  Drupae  pars  seminifera  8  mm  longa  4  mm  lata  fere  claviformis,  apice 
rotundato-conico  in  stylum  spiniformem  sursum  vergentem  producto ;  mesocarpio  medulloso 
lacunoso  (Fig.  22  E). 

Borneo  (Korthals,  Grabowsky). 

124.  P.  affinis  S.  Kurz  in  Journ.  of  Bot.  V.  (1  867)  1  01.  —  P.  foetidus  var.  racemosus 
S.  Kurz  in  Journ.  As.  Soc.  Bengal.  XXXVIII.  (1869)  II.  3.  146.  —  Frutex  humilis;  folia  sub- 
flaccida  margine  et  costa  subtus  a  medio  dense  minute  spinulosa  subtus  glaucescentia.  Syn- 
carpia 3 — 7  spicate  disposita,  sessilia  subglobosa  4  —  5  cm  diametro  haud  conferta,  pedun- 
culo longo ;  drupae  laeves  1  5  mm  longae  3  —  4  mm  latae ,  parte  basali  6  mm  longa  3  mm 
lata,  parte  apicali  conica  sensim  in  stylum  spiniformem  6  mm  longum  producta. 

Borneo,  Bangka,  kult.  in  Buitenzorg  (Warburg,  Kurz,  Korthals). 

A.  Engler,  Das  Pflanzenreich.    IV.  9.  6 


Fig.  22.  Pandanus  (Sect.  Acrostigma).  A — G  P.  setistylus  Warb.  A  Inflorescentia  statu  fructi- 
fero.  B  Drupa  a  latere  visa,  C  eadem  longitudinaliter  secta.  —  D  P.  stenocarpus  Solms-Laub. 
Dr.  a  latere  visa.  —  EP.  Korthalsii  Solms-Laub.  Syncarpii  pars  superior.  —  F — J  P.  cari- 
cosus  S.  Kurz.  F  Dr.  ab  apice,  0  a  latere  visae,  H  eadem  longitud.  secta,  J  calyptra.  — 
K  P.  celebieus  Warb.  Dr.  a  latere  visae  et  longitudinaliter  sectae.  —  L — M  P.  Danckelmannia- 
nus  K.  Schum.  L  Syncarpium,  M  Dr.  longitudinaliter  sectae.  —  N—O  P.  foetidus  Roxb.  N  Dr. 
ab  apice  visae  et  0  longitudinaliter  sectae.  —  P  P.  ornatus  (Gaudich.)  S.  Kurz.     Syncarpium.  — 

Icon.  originariae. 


Pandanus.  83 

125.  P.  stenocarpus  Solms-Laub.  in  Ann.  Jard.  Buitenzorg  III.  (1882)  91.  —  Drupae 
lineari-elongatae  7  cm  longae  6  mm  latae,  superne  angulosae,  epidermide  transverse  rugulosa 
obtectae,  in  stylum  sursum  vergentem  spiniformem  lucidum  latere  inferiore  stigmate  lineari 
instructum  productae  (Fig.  22  D). 

Holländisch  Neuguinea:  5000 — 7000'  am  Berge  Arfak  (Beccari). 

1  26.  P.  caricosus  S.  Kurz  in  Journ.  of  Bot.  V.  (1867)  1  00,  t.  62  fig.  1  —3.  —  Humilis 
caulescens  dense  caespitosus.  Folia  \  */2 — 2*/2  m  l°noa>  £ —  5  cm  lata  flaccida,  in  acumen 
breve  triquetrum  desinentia,  subtus  glaucescentia,  margine  et  costae  dorso  dense  spinuloso- 
serrata,  spinulis  minimis  acutis  strictis.  Inflorescentia  q?  composite  spicata,  spicae  axim 
carnosum  undique  staminibus  confertis  simplicibus  tectum  exhibentes,  filamentis  brevibus, 
antheris  linearibus  mucronato-acuminatis,  spathae  foetidae  excavato-ovatae  spinuloso-ciliatae. 
Sjncarpium  solitarium  erectum  (sec.  Kurz  dein  cernuum)  ovale  vel  subglobosum  pugni  magni- 
tudine.  Drupae  2  cm  longae  claviformes,  basi  seminifera  \l/4  cm  longa,  apice  libero  con- 
vexo  granuloso-tuberculato  in  stjlum  spiniformem  6  mm  longum  producto,  mesocarpio 
lacunoso  (Fig.  22  F—I). 

Java:  Bergwälder  ca.  4000'  Meereshöhe  (Kühl  u.  van  Hasselt,  Teysmann). 

Nota.  Sec.  S.  Kurz  haec  species  in  Malacca  quoque  (leg.  Griffith)  inventa.  Auetor  ille 
n  synonymiam  speciei  reeepit  P.  caricosum  Rumph.  Herb.  arab.  IV.  (1743)  154  (Spreng.  Syst. 
III.  [1826]  897),  itaque  speciem  etiam  in  Moluccis  crescere  dixit.  Attamen  plantam  Rumphianam 
huic  speciei  attribuendam  esse,  nequaquam  pro  certo  habendum  est  descriptione  Rumphii  a 
nostris  planus  discrepante.  Hasskarl  (in  Flora  XXV.  [1842]  II.  Beibl.  13)  plantam  javanicam 
quandam  pro  specie  Rumphiana  sumpsit  nee  descripsit,  ideoque  auetor  speciei  laudari  non  potest. 

127.  P.  atrocarpus  Griff.  PL  asiat.  rarior.  III.  (1851)160.  —  Inflorescentia  q?  composite 
spicata,  spicis  brevibus  3 — 4  cm  longis  1  cm  latis  spathis  8  — 11  cm  longis  latis  suffultis 
staminibus  dense  obtectis,  antheris  sessilibus  1  cm  longis  apice  cuspidatis.  Syncarpia  spicate 
disposita  3  —  4  late  ellipsoidea  sessilia  10  cm  longa  7  cm  lata.  Drupae  2V2  cra  longae, 
parte  inferiore  claviformi,  operculo  anguloso-conoideo  granuloso  tuberculato  5 — 6  mm  lato 
in  stylum  brevem  spiniformem  3  mm  longum  producto ;  mesocarpio  3  mm  longo  cavo,  endo- 
carpio  seminifero  1  cm  longo. 

Malayische  Halbinsel  (Griffith),  Bangka,  kult.  in  Buitenzorg  (Treub). 

128.  P.  micracanthus  Warb.  Monsunia  II.  (msc).  —  Syncarpium  probabiliter  oB- 
longum  vel  cylindricum  ca.  1 1/2  cm  latum,  drupae  minimae  6  mm  longae  1  mm  latae,  apice 
anguste  conicae  ibique  aculeis  fere  setiformibus  1 — 2  mm  longis  nitidis  instruetae,  in  stylum 
nitidum  acutissime  spiniformem  1  '/2  mm  longum  productae  (Fig.  21   TJ — V). 

Borneo. 

129.  P.  amboinensis  Warb.  Monsunia  II.  (msc).  —  Folia  1  m  longa  4  cm  lata,  apice 
in  acumen  longum  attenuata,  pallida,  margine  dense  et  crasse  spinosa,  costa  ad  apicem  tantum 
paullo  spinosa.  Inflorescentia  q?  composite  spicata,  spicae  cylindricae  20 — 25  cm  longae 
7 — I  0  mm  latae,  spathis  3  5 — 45  cm  longis  5  —  8  cm  latis  apice  subacutis  suffultae,  stami- 
nibus dense  obtectae,  antherae  lineares  breves  nondum  2  mm  longae  sessiles  vermiculariter 
apiculatae. 

Amboina  (De  Vriesc). 

Species  incertae  sedis. 

130.  P.  obeliscus  Thou.  in  Bull.  Soc.  philom.  Paris  (aoüt  1808)  6  ;  id.  in  Desv.  Journ. 
de  bot.  (1  808)  49.  —  Arbor  obelisciformis  1  5 — 20  m  alta,  basim  versus  diametro  tripedali; 
folia  terminalia  maxima,  lateralia  minima.    Flores  et  fruetificationes  ignotae. 

Madagascar:  in  Sümpfen. 

Nota.     Species  prorsus  dubia  incertae  sedis,  e  descriptione  Thouarsii  tantum  nota. 

131.  P.  repens  Miq.  Fl.  ind.  bat.  III.  (1855)  165;  Rumph.  Herb.  amb.  IV.  (1743) 
152.  —  Truncus  pedis  usque  cruris  crassitie  repens  ramosus,  ramis  saepe  terra  ineumben- 
tibus  semper  radicantibus ,  folia  3  —  4  m  longa  vix  palmam  lata  margine   et  costa  spinis 

6* 


84  0.  Warburg.  —  Pandanaceae. 

atrocibus  vehementer  armata,  superne  prope  apicem  etiam  in  facie  canalis  spinulifera,  Spinae 
dorsales  longitudine  earum  Rosarum  pleraeque  recurvae.  Inflorescentiae  et  drupae  incognitae. 

Molukken,  Buru,  Bonoa,  Manipa,  Pulu  Ay,  Amboina:  in  feuchten  Thälern  und  nahe 
der  Küste.  —  Diese  nur  kultivierte  und  durch  Ausläufer  oder  Stecklinge  fortgepflanzte  Art 
ist  als  Co co ja  in  den  Molukken  sehr  bekannt,  da  die  Blätter  dort  vielfach  zur  Herstellung 
von  Matten,  Hüten  und  Säcken  benutzt  werden.  Gegen  die  Annahme,  dass  es  nur  eine  viel- 
leicht mit  der  Varietät  samak  verwandte  Kulturform  von  P.  tectorius  ist ,  spricht  die  Länge 
und  starke  Bedornung  der  Blätter. 

1  32.  P.  Rumphii  Warb.  —  P.  montanus  Rumph.  Herb.  amb.  IV.  ( I  843)  1  45  t.  77. 
—  P.  sylvestris  Kunth,  Enum.  pl.  III.  (18  41)  98.  —  Truncus  altus  erectus,  radicibus  aereis 
paucis  cirumdatus ,  folia  2  —  2  */2  m  longa  6  cm  lata,  margine  subtiliter  et  dense  serrata 
firma  et  dura,  costa  subtus  acuta  haud  valde  spinulosa.  Syncarpium  solitarium  terminale 
bracteis  3-serialibus  albidis  circumdatum  alte  conoideum  30  —  40  cm  longum  6  cm  latum, 
drupae  ca.  5  mm  latae  irregulariter  hexagonae  arcte  inter  se  cohaerentes,  basi  succo  auran- 
tiaco  circumdatae,  axi  4  cm  crasso. 

Amboina:  fern  vom  Strand,  im  Gebirge,  aber  nicht  im  Wald.  —  Eine  Art,  deren 
Blätter  sich  wegen  ihrer  Länge  besonders  gut  zur  Herstellung  von  Matten  eignen,  und  deren 
hartes  Holz  zur  Herstellung  von  Holzbeilen,  zur  Sagobereitung,  benutzt  wird;  diese  Art  heisst 
auf  Ambon  Keker  ewan. 

Nota.  Species  verosimiliter  ad  sectionem  Bryantiam  pertinet.  Kunth  et  Miquel  nomina 
Rumphiana  confuderunt,  nam  illius  P.  montanum  nomine  P.  sylvestris,  illius  P.  sylvestrem 
nomine  P.  montani  appcllaverunt. 

4  33.  P.  terrestris  Warb.  —  P.  sylvestris  sive  terrestris  Rumph.  Herb.  amb.  IV.  (1  843) 
145.  —  P.  montanus  Miq.  Fl.  ind.  bat.  III.  (1855)  161.  —  Truncus  brevis,  haud  erectus 
sed  primo  sinuosus  verrucis  spiniformibus  obsitus.  Folia  I  —  1  y2  m  longa  6  cm  lata,  costa 
usque  ad  dimidium  vel  juniora  omnino  spinulosa.  Inflorescentiae  tf  spicatae  haud  odoratae. 
Drupae  breves  confertae  eis  P.  dubii  similes  sed  majores  ovorum  Anatis  magnitudine, 
maturae  rubentes  et  solutae. 

Amboina:  in  den  Thälern  und  verlassenen  Waldpflanzungen.  —  Eine  Art  mit  schlech- 
tem, weißem  Holz,  die  jungen  Früchte  werden  gekocht  und  gegessen;  der  Name  in  Amboina 
ist  nach  Rumph  Keker  wassi. 

Nota.  Planta  icone  Rumphiana  (t.  77)  illustrata  non  ad  hanc  speciem,  sed  ad  P.  syl- 
vestrem Kunth  (=  P.  montanum  Rumph.)  pertinet.  —  Forsan  species  sectionis  Hombroniae, 
drupis  maximis  insignis. 

134.  P.  exaltatus  Blanco,  Fl.  Filip.  (1837)  778.  —  Frutex  3  —  4-orgyialis ,  rami 
furcati,  folia  2  orgyialia  8  cm  lata  margine  spinis  antrorsis,  costa  subtus  spinis  reversis 
serrata,  versus  apicem  serie  accessoria  spinularum  insuper  instructa.  Syncarpium  P.  tectorio 
simile,  drupae  apice  liberae,  maturae  sese  separantes  et  suaviter  odoratae. 

Philippinen,  Luzon:   Meeresküste  und  Wälder,  besonders  in  den  Bergen  von  Tala. 
Nota.     Species  probabiliter  sectionis  Kcurae. 

135.  P.  sabotan  Blanco,  Fl.  Filip.  ( I  837)  779.  —  Frutex  erectus,  folia  margine  spinis 
antrorsis,  costa  subtus  usque  ad  medium  folium  spinis  reversis  instructa,  supra  abhinc  spinis 
supra  plicas  dispositis  instructa. 

Philippinen,  Luzon:  z.  B.  Prov.  de  Laguna. 

136.  P.  gracilis  Blanco,  Fl.  Filip.  (1837)  778.  —  Frutex,  truncus  erectus  simplex 
2  —  3-orgyialis  crassitie  brachii.  Folia  orgyialia  margine  et  costa  spinis  antrorsis  armata. 
Syncarpia  spicata  spathis  ovatis  spinulosis  suffulta  globosa  2V2  —  5  cm  longa,  drupae  parvae 
obpyramidales  uniloculares,  stigma  sessile  irreguläre  crassiusculum. 

Philippinen,  Luzon;  in  den  Bergen  von  Tala. 

Nota.  Forsan  ex  affinitate  P.  polycephali  Lam.  Certe  nequc  ad  Keuram  neque  ad  Hom- 
broniam  vel  Fisquetiam  vel  Acrostigma  pertinet. 

137.  P.  malatensis  Blanco,  Fl.  Filip.  ed.  2.  (1845)  536.  —  Inflorescentia  q?  odorata 
composita,  spicae  bracteis  latis  ovatis  acuminatis  margine  minute  denticulatis  suffulta. 

Philippinen. 


Pandanus.  §5 

138.  P.  radicans  Blanco,  Fl.  Filip.  (1837)  780.  —  Gaudex  radicans  ut  in  Rhizo- 
phoris;  absque  descriptione. 

Philippinen,  Ins.  Leite.  —  Aus  den  Wurzelfasern  macht  man  feine  Gewebe. 

139.  P.  aquaticus  F.  Muell.  in  Hook.  Journ.  VIII.  (1856)  329,  Fragm.  V.  (1866) 
40  et  VIH.  (1874)  220.  —  Arbof  sine  radicibus  aereis,  drupae  disjunctae  neque  in 
phalanges  connatae. 

Nordaustralien:  Oberer  Victoriafluss,  im  Wasser  stehend. 

Nota.  Si  specimen  <5  in  Herb.  Kew.  asservatum  recte  huic  speciei  attribuitur,  secundum 
Solms  in  Linnaea  XLII.  (1878)  G9,  haec  species  sectioni  Byliae  adjungenda  erit. 

140.  P.  calathiphorus  (Gaudich.)  Balf.  f.  in  Journ.  Linn.  Soc.  XVII.  (1878)  40.  — 
Hombronia  calathiphora  Gaudich.  ex  Hombr.  in  Dumont  d'Urville,  Voy.  au  Pole  Sud  sur 
l'Aslrolabe  et  Zelee  Atl.  Bot.  (1852)  Monocot.  t.  2;  descr.  tabul.  in  Bot.  II.  (1853)  83.  — 
Descr.  ex  icone;  ramuli  10  — 12  cm  lati,  folia  usque  4 1/2  m  longa  2  cm  lata  margine  et 
costa  subtus  dense  spinoso-denticulata  apice  sensim  angustata  et  acuta;  sjncarpium  late 
ovatum  sessile  9  cm  longum  6l/2  cm  latum  basi  bracteis  spathiformibus  basi  excavatis 
exterioribus  foliaceis  suffultum ;  drupae  angulate  obovatae  ca.  10  — 13  mm  latae  apice  late 
pyramidales  2-  (vel  3-?Jloculares,  Stigmata  ex  icone  singulariter  labiiformia. 

Salomons-Inseln  (Hombron). 

Nota.  Ex  icone  sine  dubio  pessima  Sectio  cognosci  non  potest;  drupae  certe  pluriloculares. 
sed  Stigmata  labiiforinia  in  generc  mihi  ignota  sunt.  Plantam  ad  sectionem  Hombroniam  pertinere 
existimo. 

Species  hortcnses  in  statu  sterili  tantum  notae. 

A.  Folia  variegata. 

1 .  Folia  inermia  apice  longe  acuminata.    —   Nov.  Britannia  vel 

Nov.  Caledon 1  4 1 .  P.  Baptistii. 

2.  Folia  armata. 

a.  Folia  apice  filiformia  pallide  viridi-  vel  albo-variegata  50 — 
6  0  cm  longa  dentibus  longis  pallide  albis  apice  purpurascen- 

tibus  armata.  —  Java 142.  P.  variegatus. 

1).   Folia  apice  acuta  haud  filiformia. 

a.  Folia  ca.  80  cm  longa,  flavido-  vel  aureo-variegata.  — 

Timor 143.  P.  Sanderi. 

ß.  Folia  ca.  9  0  cm  longa,  albido-  vel  argenteo-variegata.  — 

Polynes        •    ....    144.  P.   Veitchii. 

B.  Folia  haud  variegata. 

1 .  Folia  rubro-  vel  metallice  vel  cyaneo-nitentia. 

a.  Folia  metallice  nitentia. — Patria  ignota I  45.  P.  discolor. 

b.  Folia   cyaneo-nitentia   ca.   1    m   longa   2'/2  cm  ^'d  apicc 

sensim  angustata.  —  Madagascar 1  46.  P.  Ü'Haenei. 

c.  Folia  supra  rubro-viridia,  subtus  cupreo-rubra  abrupte  cau- 
dato-acuminata  2  m  longa  7 — 9  cm  lata.  —  Singapore     .    147.  P.  Houlletii. 

2.  Folia  viridia  haud  rubro-  nee  metallice  nee  cyaneo-nitentia. 
a.  Folia  fere  inermia  vel  apice  tantum  denticulata. 

a.  Folia  parva  '/4m  longa  2 — 2*/2  cm  ^a  apice  acuta  sed 

haud  producta  haud  odorata.  —  Amboina    .    .    .     .    1  48.  P.  amaryllifolius. 
ß.  Folia  magna  1  —  2  m  longa. 

X    Folia  angusta  (5 — 6  cm  lata)  apice  longissime  fili- 
formiter  acuminata  inodora,  sed  spathae  odoratis- 

simae P.  laevis  =  P.  tecto- 

rius  Sol.  var.  laevis. 
XX    Folia  lata  (7  — 10  cm  lata)  apice  abrupte  breviter 

acuminata  odorata.  — Java(?) 1  49.  P.  latifolius. 


86  •  0.  Warburg.  —  Pandanaceae. 

b.  Folia  pro  maxima  marginis  parte  spinulosa  armata. 
a.  Folia  apice  filiformiter  acuminata. 

X   Folia  albide  dentata.  —  Rodriguez 150.  P.  Lindenii. 

(P.  ornatus  Hort,  nee  Kurz). 
X  X   Folia  pallide  viridia  dentata.  —  Patria*  ign.      .    .    .    1  5  I .  P.  Pynaertii. 

(P.  microcarpus  Hort,  nee  Balf.). 
ß.  Folia  apice  haud  filiformiter  acuminata. 
X    Folia  rubro-dentata. 

§  Folia  biserialia  in  orthostichis  disposita  .    .    .    .    P.  flabelliformis   = 
§§  Folia  triserialia  spiraliter  disposita.  P.  utilis  var.  flabelliformis. 

Q  Folia  1  m  longa  et  ultra  1 — 2  cm  lata,  caulis 

brevis. —  Amirantes 152.  P.Grusonianus. 

OO  Folia  20  —  3  0  cm  longa  (7  —  8  mm  lata)  armata 

recurva,  caulis  brevissimus.  —  Mauritius       .    P.  mauritianus, . 

P.  elegantissimus  (prob.  P.  utilis  forma  juvenilis). 
OOO  Folia  lineari-lanceolata,  species  arborea  trunco 

erecto  supra  ramoso.  —  Patria  ignota  .    .     .    P.  spiralis. 

(prob.  P.  utilis  forma). 
X  X    Folia  albo-cinereo-dentata  ca.  1  m  longa  2  cm  lata 

apice  sensim  angustata.  —  Amirantes 153.  P.  KercJiovei. 

XXX    Folia  viridi-denticulata. 

§  Folia  late  lanceolata  apice  subacuminata  acuta. — 

Papuasia \5b.P.Augustianus. 

§§  Folia  anguste  lanceolata. 

(3  Folia  obscure  viridia,  costa  inermis.  —  Nova 

Caledonia .    155.  P.  Bidlii. 

P.  ceramensis. 
OO  Folia  laete  viridia,  costa  pallide  viridi-spinu- 

losa.  —  Nova  Caledonia 1  56.  P.  decorus. 

141.  P.  Baptistii  Hort,  in  Horlic.  beige  XIX.  (1893)  166  flg.  35;  Gartenfl.  XLII. 
(1893)  305,  567,  569  fig.  118.  —  Species  brevicaulis  foliosa,  folia  angusta  arcuata  omnino 
inermia  2  cm  lata  apice  longe  acuminata  acuta,  late  sulcata  ibique  lineis  longitudinalibus 
1 — 4  albidis  in  centro  lacteis  percursa. 

Neubritannien,  von  Sander  eingeführt.  Nach  Kew  gardens  Handlist  of  Monocotyl. 
(1897)  283  wurde  diese  Art  von  Veitch  aus  dem  botan.  Garten  in  Sidney  eingeführt,  und 
stammt  aus  Neucaledonien.  Da  die  Eingeborenen  Neubritanniens  viele  buntblätterige 
Pflanzen  kultivieren,  um  sich  bei  den  Festen  damit  zu  schmücken,  so  halte  ich  die  Herkunft 
von  dieser  Insel  für  wahrscheinlicher ;  vielleicht  handelt  es  sich  aber  um  2  verschiedene  Arten, 

142.  P.  variegatus  Miq.  Anal.  bot.  IL  (1851)  28.  —  Caudex  ramosus  radices  emit- 
tens,  folia  pallide  viridia,  vario  modo  seeundum  longitudinem  albo-  vel  pallido-viridi-varie- 
gata,  quaedam  juniora  fere  tota  albescentia,  anguste  lanceolata  sursum  cito  angustata 
et  longe  filiformiter  attenuato-acuminata ,  50 — 60  cm  longa  basi  pollice  paullo  latiora, 
triangulariter  canaliculata/lateribus  dimidiis  reetangulariter  deviis,  secus  margines  et  acutam 
carinam  aculeis  pallidis  albis  apice  purpurascentibus  erecto-patulis  1  i/2 — 2  mm  longis,  2  —  6 
vix  5  mm  distantibus,  in  i/-i  circiter  carinae  parte  reversis  instrueta. 

Angeblich  aus  Australien  (soll  wohl  heißen  Polynesien)  eingeführt,  in  Buitenzorg,  sowie 
in  ganz  Java  und  Madura  in  den  Gärten  verbreitet. 

Nota.  Miquel  P.  variegatum  probabiliter  varietatem  Pandani  samak  esse  existimat;  certe 
propter  folia  filiformiter  attenuata  haud  improbabile  est  hanc  formam  esse  varietatem  P.  tectorii  Sol. 

P.  candelabrum  variegatus  Hort,  e  fig.  18  in  Nicholson,  Illustr.  Dictionary  of  Gardening 
III.  (1887)  16,  vix  ad  eandem  formam  pertinere  videtur.  P.  javanicus  variegatus  Hort,  e  Nichol- 
son idem  ac  P.  candelabrum  variegatus,  ex  aliis  auetoribus  ad  P.  variegatum  ducendus  est. 


Pandanus.  §7 

143.  P.  Sanderi  Hort,  in  Gard.  Chron.  3.  Ser.  XXIII.  (1898)  243  fig.  93;  Eug.  de 
Düren  in  Hortic.  beige  XXIV.  (1  898)  98  et  1  80  fig.  43.  —  Species  foliosa,  caulis  brevis,  folia 
acuta  spinosa,  ca.  80  cm  longa,  longitudinaliter  flavido-  vel  aureo-  et  viridi-variegata,  mar- 
gine  minute  spinosa. 

Timor,  von  Sander  eingeführt. 

14  4.  P.  Veitchii  Hort,  in  Dalliere,  Plantes  ornamentales.  —  Gard.  Chron.  II.  (1868) 
349;  Gartenfl.  XVII.  (1868)  167  und  XXII.  (1873)  310  c.  icone  xyl.  —  Hamburg.  Garten- 
zeitg.  XXVII.  (1871)  313;  Illustr.  hortic.  XIX.  (1872)  55  c.  ic.  xyl.  —  Folia  in  centro 
obscuro-viridia  ante  marginem  late  albido-  vel  argenteo-fasciata  90  cm  lata,  toto  margine 
dentata,  apice  sensim  acuminata. 

Polynesien,  von  Veitch  1868  eingeführt. 

Nota.  Planta  magnifica  e  Gartenflora  a  P.  javanico  var.  variegato  foliis  multo  majoribus 
diversa.  Syncarpium  in  museo  berolinensi  asservatum  ex  horto  botanico  Adelaide  missum  ad 
P.  fureatum  pertinere  videtur. 

145.  P.  discolor  Hort,  ex  Hortic.  beige  XVII.  (1891)  261.  —  Species  foliis  metallice 
nitentibus  insignis. 

Vaterland  unbekannt;  in  die  belgischen  Gärten  eingeführt. 

146.  P.  D'Haenei  Le  Goq.  in  Hortic.  beige  X.  (1884)  234  fig.  22.  —  Species  haud 
valde  foliosa  brevicaulis,  folia  ca.  1  m  longa  2  '/2  cm  *ata  lucide  viridia  cyaneo-nitentia,  toto 
margine  breviter  spinosa  apice  sensim  angustata  acuta,  semina  parva. 

Madagascar,  von  Humblot  gesammelt,  in  die  belgischen  Gärten  eingeführt. 

1  47.  P.  Houlletii  Garr.  in  Rev.  hortic.  (1  868)  21  0  fig.  2  3 ;  Hook.  f.  Fl.  Brit.  India  VI. 
(1  893)  486 ;  Nicholson,  111.  Diction.  of  garden.  III.  (l  887)  16  fig.  1  9  (Infi.  (J1).  —  Folia  2  m 
longa  7 — 9  cm  lata  abrupte  caudato-acuminata  supra  rubro-viridia ,  subtus  cupreo-rubra, 
dentes  marginales  distantes  i'ncurvatae;  inflorescentia  (^  40  cm  longa,  spicae  6 — 11  cm 
longae,  spathis  roseo-cupreis,  stamina  compacte  fasciculata. 

Singapore. 

Nota.  Balfour  f.  hanc  formam  ad  P.  fureatum  ducendam  esse  existimavit;  syncarpium 
plantae  sub  hoc  nomine  in  horto  berolinensi  e  seminibus  a  Schottmüller  e  Singapore  missis  eultae 
nihil  nisi  P.  furcatus  mihi  esse  videtur. 

P.  Hornei  Hort,  e  Nicholson,  111.  Dict.  of  garden.  III.  (1887)  17  cum  P.  Houlletii  identicus  est. 

148.  P.  amaryllifolius  Roxb.  Hort,  beng.  (1814)  71,  Fl.  ind.  III.  (1832)  743;  Mem. 
instit.  nat.  sc.  et  arts  (1842)  t.  12.  —  Planta  diffusa  parva  radieibus  aereis  suffulta,  folia 
linearia  subtrinervia,  apice  subdilatata,  paullo  spinoso-serrulata. 

Amboina;  1798  in  den  Galcutta-Garten  eingeführt  und  dort  einst  kultiviert. 

Nota.  Species  plane  dubia,  ab  auetoribus  nonnullis  vix  recte  P.  latifolio  Hassk.  adiuneta. 
Habitu  a  ceteris  speciebus  valde  diversa,  sec.  Roxburgh  inter  species  generis  minimas  etiam  in 
speeiminibus  14  annos  natis.  Specimen  sterile  in  Hb.  Haun.  asservatum  folia  26  cm  longa  2 — 2V2 
cm  lata  apice  acutissima  sed  haud  producta  tenuissima  apice  tantum  marginis  et  costae  tenuiter 
denticulata  nervis  crebris  prominulis  vix  reticulatis  instrueta  praebet. 

P.  amaryllidifolius  Voigt  in  Flora  (1828)  Syll.  II.  52  in  Hort.  Belved.  Jenensi  olim  eult. 
foliis  lanceolatis  integerrimis  apice  spinoso-serratis  subtus  glaucis  probab.  ad  hanc  speciem 
ducendus  est. 

1  49.  P.  latifolius  Hassk.  in  Flora  (1  842)  II.  BeibL  1  3,  Gat.  Hort,  bogor.  (1  844)  60.  — 
P.  latifolius  vel  odoratus  Rumph.  Herb.  amb.  IV.  (1743)  146  t.  78.  —  Frutex  robustus 
trunco  2V2  usque  3  m  longo;  folia  flaeeida  lutescenti-viridia  1 1/4  m  longa  7  — 10  cm  lata, 
apice  abrupte  breviter  acuminata  fere  inermia  marginibus  costaque  subtus  sursum  tantum 
parce  spinulosa.  Inflorescentia  3*  ca.  60  cm  longa,  spathis  90  cm  longis  in  basi  albidis 
apice  viridibus  et  spinosis  circumdata ;  spicae  ca.  3  5  cm  longae  ultra  palmam  (?)  latae, 
bracteis  albidis  suffultae. 

Java  (Warburg  n.  1277),  Molukken  kult.  (Warburg  n.  18130). 

Diese  auf  malayisch  Pandan  rampe  genannte  sehr  breitblättrige  Form  wird  der  wohl- 
riechenden Blätter  wegen  vielfach   im  malayischen  Archipel   angepflanzt.     Frisch  riechen 


88  0.  Warburg.  —  Pandanaceae. 

die  Blätter  nicht,  wohl  aber,  wenn  sie  zerrieben  werden,  oder  nachdem  sie  fein  zerschnitten 
kurze  Zeit  gelegen  haben  und  dadurch  weich  geworden  sind.  In  diesem  Zustande  werden  sie 
nebst  anderen  wohlriechenden  Blumen  zwischen  die  Kleider  gelegt;  auch  um  Reis  und  andere 
Speisen  wohlriechend  zu  machen,  werden  die  Blätter  roh  oder  gekocht  benutzt. 

Nota.  Species  ab  auctoribus  nonnullis  P.  tectorio  adjuncta,  certc  perperam,  nam  latitudine 
et  acumine  folii  brevi  valde  discrepat.  Hasskarlii  opinioni  qui  earn  cum  P.  latissimo  Blume 
(P.  dubio  Spreng.?)  identicam  esse  putavit,  vix  assentiri  possum,  cum  species  illa  trunco  nimis 
parvo  donata  sit;  e  folio  quodam  in  Java  a  nie  ipso  in  paludibus  montanis  provinciae  Preanger 
prope  Indragiri  collecto  a  P.  latifolio  haud  discernendo  elucere  videtur  speciem  in  Java  sponte 
crescere. 

P.  latifolius  Perrot.  in  Mem.  Soc.  Linn.  Par.  III.  (1 825)  134  ex  insula  parva  prope  Basilan 
et  Mindanao  ubi  in  littore  arenoso  crescit  in  Galliam  introduetus ,  probabiliter  ad  P.  dubium 
ducendus  est;  arbor  est  6 — 8-metralis  syncarpiis  magnitudine  fruetus  Cocos  nueiferac,  drupis 
5 — 6-locularibus,  foliis  6-metralibus  32  cm  latis.  Quid  sit  P.  latifolius  a  Voigt  in  Flora  (1828) 
Syll.  II.  52  imperfecte  descriptus,  foliis  lineari-lanceolatis  margine  et  rhachi  albo-aculeatis,  patria 
ignota,  olim  in  Horto  Jenensi  eultus,  elueidari  non  potest. 

150.  P.  Lindem!  Warb.  —  P.  ornatus  Hort,  in  Journ.  Hortic.  Soc.  London  (4  868)  1 
(nee  Kurz);  Ed.  Andre  in  Illustr.  hortic.  XIX.  (1872)  143  t.  97.  —  Species  habitu 
elegantissima  parva;  folia  dense  congesta,  coronantia,  erecte  patentia  rigida  mox  de- 
curvata  basi  haud  attenuata,  1  —  1,50  m  longa  8  —  10  mm  lata,  nitide  viridia,  lineis 
pallidioribus  tenuissimis  translucentibus  longitudinaliter  percursa,  medio  triangulari-canali- 
culata,  longe  acuminata  apice  filiformi  brunnea,  margine  aculeis  brevibus  gracilibus  aequi- 
distantibus  albidis  serrulata ,  costa  inferne  aculeis  brevibus  nigrescentibus  unilateraliter 
obliquis  armata. 

Mascarenen,  Diego  Rodrigues,  eingeführt  von  M.  J.  Linden. 

Nota.  Haec  species  a  ceteris  speciebus  Insulae  Rodrigues,  P.  heterocarpo  et  tectorio, 
certe  diversa  est,  cum  aculei  foliorum  in  P.  heterocarpo  rubri  et  in  P.  tectorio  virides  neque 
albidi  nee  nigrescentes  sint. 

151.  P.  Pynaertii  Warb.  —  P.  microcarpus  Hort,  e  Pynaert  in  Hortic.  beige  VII. 
(1881)  147  fig.  11  (nee  Balfour).  —  Affinis  P.  ornato  Hort.  (P.  Lindenii  Warb.)  fere 
acaulis  foliosa,  folia  arcuata  angusta  sensim  in  acumen  filiformem  attenuata,  toto  margine 
et  costa  denticulata,  vix  latiora  quam  in  P.  graminifolio,  dentibus  tenuibus  acutissimis 
pallidc  viridibus. 

Vaterland  unbekannt,  von  Italien  nach  Belgien  eingeführt. 
Nota.     AP.  microcarpo  Balf.  e  Mauritio  dentibus  haud  rubris  diversa. 

152.  P.  Grusonianus  Linden  et  Rodigas  in  Illustr.  hortic.  (1887)  35,  t.  1  2 ;  Gartenfl. 
XXXVI.  (1887)  391.  —  Caulis  brevis,  folia  plurima  angustissima  lineari  lanceolata  1  m  et 
ultra  longa  1 — 2  cm  lata,  a  basi  usque  ad  apicem  densissime  serrata,  dentibus  acutis 
ruberrimis  apice  tenuioribus,  costa  infra  carinata  et  tenuissime  dentata,  nervis  lateralibus 
subtus  sulcatis  supra  tenuissime  denticulatis,  apicem  versus  confluentibus,  apice  mucronato. 

Amiranten  (Inselgruppe  nahe  bei  den  Seychellen),  eingeführt  von  der  Gompagnie  con- 
tin.  d'Horücult. 

Nota.  Ob  colorem  rubrum  dentium  suspicor  speciem  ad  sect.  Vinsoniam  pertinere  neque 
ad  Sect.  Barrotiam  ut  auetores  indicant. 

153.  P.  Kerchovei  Linden  et  Rodigas  in  Illustr.  hortic.  XXXIII.  (1886)  95  t.  600; 
Gartenfl.  XXXVI.  (1887)  391.  —  Ex  icone  species  basi  foliosa  elegantissima,  trunco  brevi  et 
iniui,  folia  multa  angusta  80  —  130  cm  longa  18 — 20  mm  lata,  lucide  viridia  arcuata  apice 
sensim  angustata  acuta  toto  margine  dentibus  parvis  albo-cinereis  densissime  munita; 
costa  supra  canaliculata  subtus  dentibus  minutis  ad  apicem  folii  sensim  increscentibus 
armata,  nervis  2  lateralibus  subtus  canaliculalis  supra  saepe  tota  longitudine  denticulatis. 

Amiranten  (Inselgruppe  nahe  bei  den  Seychellen),  von  Linden  eingeführt. 
Nota.     An  species  ad  sectionem  Barrotiam  pertineat,  ut  Rodigas  affirmat,  valde  dubium 
mihi  esse  videtur. 


Pandanus.  &9 

154.  P.  Augustianus  Linden  et  Rodigas  in  Iilustr.  hortie.  XXXIII.  (1890)  157  t.  612. 
—  Species  ex  icone  a  basi  Ibliosa,  folia  late  lanceolata  gracüiter  arcuata  apice  subacuminata 
acuta,  margine  dcnsissime  serrata,  nervis  viridi-denticulatis. 

Papuasien,  von  M.  Aug.  Linden  eingeführt. 

1  55.  P.  Bullii  Warb.  —  P.  ceramensis  C.  Koch  in  Wochenschr.  XV.  (1  872)  2  35.  — 
Species  parva  foliis  60  cm  longis  ol)scure  viridibus  eleganter  recurvis  margine  et  nervis 
lateralibus  supra  parve  et  acute  spinulosis,  costa  subtus  inermi. 

Neucaledonien,  von  Bull  eingeführt. 

Nota.  Species  a  P.  ceramensi  Hort,  ex  Hamburg.  Gartenzeitg.  XIX.  (1863)  197  probabi- 
liter  valde  diversa,  in  Nicholson,  111.  Dictionary  of  garden.  III.  (1887)  16  erronce  nomine  »P 
conoideus«  salutata. 

156.  P.  decorus  Hort,  in  Koch,  Wochenschr.  XIII.  (1 870)  166.  —  Species  parva, 
foliis  60  cm  longis  2Y2  cm  ^a^s  laete  viridibus  supra  impressis,  margine  apice  costa  subtus 
paliide  viridi-spinulosis. 

Neucaledonien:  in  den  Bergen,  von  Bull  in  die  europäischen  Gärten  eingeführt. 
Nota.  Species  costa  spinulosa  et  colore  foliorum  a  P.  Bullii  Warb,  diversa,  nisi  forte 
ad  species  supra  descriptas  insulae  Novae-Calcdoniae  pertineat. 

Nomina  nuda  vel  propter  descriptionem  nimis  incompletam  subnuda,  prae- 
cipue  plantae  hortorum  steriles. 

acuminatus  Balf.  f.  in  Journ.  Linn.  Soc.  XVII.  (1878)  40  =  Vinsonia  acuminata  Gaudich. 

msc.  Madagascar. 
acuminatus  Hort,  ex  H.  Wendl.  Index  Palm.  (1854)  45. 
albus  Hort,  e  Steud.  Nom.  ed.  2.  H.  (1841)  251. 
amarylloides  Hort.   (Parm.)  in  Desf.  Cat.  Horti  paris.  ed.  3.  (1829)  9;  Steud.  Nom.  ed.  2. 

II.  (1841)  251. 
Amherstiae  Hort,  ex  H.  Wendl.  Index  Palm.  (1854)  45. 
(in(hu)ianensis  Hort,  ex  Balf.  f.  in  Journ.  Linn.  Soc.  XYII.  (1878)  4l. 
angustifolius  Hort,  ex  Steud.  Nom.  ed.  2 .  II.  ( 1  8  4 1 )  251. 
austrahs  Prestoc  in  Cat.  Hort.  Trinit.  77.    Australien. 
bromeliaefolius  Hort,  e  Lodd.  ex  Desf.  Cat.  Horti  paris.  ed.  3.  (1829)  9. 
cauliflorus  Carm.  msc.  e  Balf.  f.  in  Journ.  Linn.  Soc.  XVII.  (1878)  44. 
crassipes  Wall,  ex  Balf.  f.  in  Journ.  Linn.  Soc.  XVII.  (l  878)  46. 
cylindricus  Hort,  e  Balf.  f.  in  Journ.  Linn.  Soc.  XVII.  (1878)  44. 
Desmetianus  Hort,  ex  Hortie.  beige  XIII.  (1887)  140,  XIV.  (1888)  132. 
Dyrricmus  Hort,  e  Kew  gardens  Handlist  of  Monocotyl.  (1897)  283  =  P.  Baptistii  Veiten. 

Neucaledonicn. 
glaucescens  Hort,  e  Proc.  Roy.  Hortie.  Soc.  V.  (l  865)  1  43  ;  prob.  =  javanicus  var.  glaucescens. 
glaueus  Hort,  e  Wendl.  Index  Palm.  (1854)  47. 
lioffa  Chapelier  msc,  Boj.  Hort,  maurit.  (1837)  303.    Madagaskar,  an  den  Ufersümpfen  des 

Flusses  Ivoundrou  und  am  Ufer  des  Sees  Nosi  Be  an  der  Südostküste  der  Insel.    Cultiv.  in 

Mauritius  im  Bois  cheri,  malay.  »hoffa«,  in  Mauritius  Vacoua  sans  epines. 
integrifolius  Lour.  e  Steud.  Nom.  ed.  2.  II.  (1841)  251.    China,  Hinterindien. 
javanicus  Hort,   e  Wendl.   Index  Palm.  (1854)  45;   e  Gartenfl.   XXVII.  (1878)   299  prob. 

forma  P.  caricosi. 
Leaesianus  Hort,  ex  Hortie.  beige  XVIII.  (1892)  139. 
leonensis  Hort,  e  Wendl.  Index  Palm.  (1854)  46.    Guinea. 
Liaisianus  Hort,  ex  Hortie.  beige  XIV.  (1888)  135. 
lividus  Hort,  e  Wendl.  Index  Palm.  (1854)  46. 

longifolius  Hort.  Lodd.  e  Steud.  Nom.  ed.  2.  II.  ( I  841 )  251  ;  H.  WTendl.  Index  Palm.  (1  854)  45. 
marginatus  Roxb.  Hort.  beng.  (1814)  71.    Mauritius;  species  ignota  in  Horto  Calcutt.  olim 

eulta. 
olango  Blanco  e  Vidal  et  Garcia  Cat.  Sem.  Manil.  1  4.    Philippinen. 


90  0-  Warburg.  —  Pandanaceae. 

paczficus  Veitch  e  Kew  gardens  Handlist  of  Monocotyl.  (1897)  283. 

polyryzos  Nor.  e  Thou.  Prodr.  Phyt.  in  Melang.  (1  81  l).    Madagascar. 

Porteanus  Hort.  (Lescuyer)  ex  Herinacq,  Hortic.  Franc.  I.  (1866)  16.   Philippinen,  specles  e 

Nicholson,  Illustr.  Diction.  of  garden.  III.  (1887)  8   cum  P.  polycephalo  Hort,  (non  Lam.) 

identica. 
princeps  Hort.  (Bull)  e  Gard.  Ghron.  I.  (1878)  440. 
proliferus  Hort,  e  Wendl.  Index  Palm.  (1854)  47. 
sessilis  Boj.  Hort,  maurit.  (1837)  302.    Sansibar,  Pemba,  olim  cult.  in  Mauritio  in  hortis 

Pamplem.  et  au  Redout. 
spectabilis  Hort.  Will,  e  Kew  gardens  Handlist  of  Monocotyl.  (1  897)  283. 
striatus  Carm.  msc.  e  Balf.  f.  in  Journ.  Linn.  Soc.  XVII.  (1878)  60. 
strigüis  Carm.  msc.  e  Balf.  f.  in  Journ.  Linn.  Soc.  XVII.  (1878)  45. 
iurbinatus  Hort.  (Lodd.)  in  Steud.  Nom.  ed.  2.  II.  (1841)  251.    Ostindien. 
vacqua  Carm.  msc.  e  Balf.  f.  in  Journ.  Linn.  Soc.  XVII.  (1  8 ? 8)  64. 
virens  Hörne,  A  year  in  Fiji  (1881)  264.    Fidji. 
vittariifolius    Boj.    Hort,    maurit.    (1837)    302.     Madagascar,    im    tiefen   Walde    und   in 

den  Thälern  zwischen  den  hohen  Angavon-Bergen,  fast  im  Mittelpunkt    der  Insel.     In 

Mauritius  kultiviert  im  Pamplemus-Garten,  von  den  Colonisten  Vacoua  ä  feuilles  en 

r üb  ans  genanut. 

Übersicht  über  die  Verbreitung  der  Sectionen   der  Gattung   Pandanus.    Die 

größte  Section  Vinsonia  mit  26  Arten,  ist  auf  die  ostafrikanischen  Inseln  und  Ostafrika 
beschränkt;  nur  eine  Art,  deren  Zugehörigkeit  zu  Vinsonia  etwas  zweifelhaft  ist.  P.  tho- 
mensis,  findet  sich  in  Westafrika  (S.  Thomc).  Die  fast  eben  so  große,  25  Arten  enthaltende 
Section  Sussea  ist  hingegen  in  Westafrika  (mindestens  6  Arten  sind  von  dort  schon  be- 
kannt) sowie  auf  den  Ostafrikanischen  Inseln  reichlich  vertreten,  ist  aber  bisher  erst  mit 
zwei  Arten  in  Ostafrika  gefunden.  Dass  der  Verbreitungsweg  der  Gattung  von  Ost-  nach 
Westafrika  über  den  Gontinent  vor  sich  gegangen  sein  wird,  ist  durch  sterile  P.-Blätter  der 
Sammlung  Schweinfurth's  aus  Centralafrika  wahrscheinlich  gemacht.  Die  kleine  4  Arten 
enthaltende  Section  Fouilloya  ist  auf  Madagascar  beschränkt,  ebenso  wie  die  nur  2  Arten 
enthaltende  Section  Barklya  auf  Mauritius.  Die  Section  Rykia  (1  8  Arten)  ist  vor  allem  in 
Westmalesien#  verbreitet,  indem  sie  mit  einer  Art  nach  Celebes,  mit  mehreren  nach  Burma 
sowie  mit  je.  einer  nach  Nordostindien,  Südindien  und  Ceylon  ausstrahlt.  Die  ebenso  große 
Section  Acrostigma  hat  gleichfalls  ihr  Centrum  in  Malesien,  erreicht  aber  nur  Nordindien, 
nicht  hingegen  Südindien  und  Ceylon,  ist  aber  andererseits  noch  stark  in  Papuasien  ver- 
treten und  reicht  mit  einer  Art  bis  Fidji  und  mit  einer  anderen  bis  Queensland.  Von  den 
beiden  nahe  verwandten  Sectionen  Bryantia  (6  Arten)  und  Lophostigma  (7  Arten)  hat 
erstere  ihr  Centrum  in  Papuasien  und  strahlt  nur  mit  einer  Art  nach  den  Molukken  aus, 
mit  einer  anderen,  einer  kleinen  verbreiteten  Küstenart  hingegen  bis  Sumatra,  während 
Lophostigma  von  den  Am- Inseln  über  Neuguinea,  Fidji  und  Samoa  bis  nach  Neucaledonien 
geht,  wo  3  Arten  der  Section  vorkommen.  Auffallend  ist  die  Section  Hombronia,  von 
deren  12  Arten  6  in  Neucaledonien  wachsen,  1  in  Samoa,  1  auf  den  Salomonsinseln,  1  in 
Papuasien,  Molukken  und  Marianen  (Küstenart),  1  in  Siam  und  1  auf  den  Nicobaren.  Ver- 
mutlich ist  es  aber  keine  natürliche  Section,  und  sie  wird  zerlegt  werden  müssen,  wenn  die 
q?  Blütenstände  erst  besser  bekannt  sein  werden.  Die  recht  natürliche  Section  Keura,  an 
die  sich  wahrscheinlich  die  erwähnte  Section  Barklya  und  vielleicht  auch  Teile  von  Hom- 
bronia  eng  anschließen,  ist  mit  der  Hauptart  der  Gattung,  der  Strandpflanze  P.  tectorius, 
von  Tahiti  bis  zu  Rodriguez  und  den  Seychellen  verbreitet,  während  sich  in  Ostafrika, 
Sansibar,  Seychellen,  Mauritius,  Neuguinea,  Bonin-Inseln ,  Queensland,  Lord  Howe  Insel  und 
Neucaledonien  besondere  Formen  ausgebildet  haben. 

In  der  hier  folgenden  Verbreitungstabelle  bedeuten  die  vorgesetzten  Buchstaben  die 
Sectionen  und  zwar  K.  =  Keura,  H.  =  Hombronia,  V.  =  Vinsonia,  Ba.  =  Barklya, 
S.  =  Sussea,  B.  =  Bryantia,  L.  =  Lophostigma,  F.  =  Fouilloya,  R.  =  Rykia, 
A.  =  Acrostigma,  I.  =  Incertae  sedis. 


Pandanus. 


91 


Westafrika 

(A)  =  Angola 
(G)  =  Gabun 
(K)  =  Kamerun 
(N)  ■=  Nigergeb. 
(T)  =  S.  Thome 
(FJ  =  Fernando  Po 
S)  =  Senegal 
V.  thomensis  (T) 
S.  Hendelotianus  (Sj 
S.  Wehvitschii  (A) 
S.  candelabrum  (N) 
S.  kamerunensis  (Kj 
S.  Barterianus  (F) 
S.  Teusxii  (G) 
Ostafrika 

(P;  =  Portugies.  0. 
(D)  =  Deutsch  0. 
(ß)  =  Britisch  0. 
(S)  =  Sansibar 
K.  Hedäei  (D) 
K.  Kirkii  (S) 
K.  platycarpus  (S) 
V.  Goefeei  (D) 
V.  Stuhlman?iii{T)) 
V.  rabaiensis  (B) 
S.  Livingstonia- 

nus  [Pj 
S.  Petersü  (P) 
Mauritius 

K.  tectorius 
K.  palustris 
V.  Eydouxia 
V.  drupaceus 
V.  conglomeratus 
V.  mauritianus 
V.  pyramidalis 
V.  Iceryi 
Ba.  Barklyi 
Ba.  prostratus 
S.  Fan  der  Meesehii 
S.  midtispicatus 

Reunion 

V.  Delessertü 
V.  sylvestris 
V.  purpurascens 
S.  montanus 

Rodriguez 
K.  tectorius 
V.  heterocarpus 
V.  tenuifolius 

(?)  I.  Lindenii 

Madagaskar 

V.  spinifer 
(?)V.  reflexus 
V.  ceratophorus 
V.  madagasca- 
riensis 

V.  Boucheanus 


Madagaskar 

V.  obeliscus 
?  V.  Hahnii 
(?)Y.  indicus 
S.  angustifolius 
S.  dyckioides 
S.  Baker i 
S.  microcephalus 
S.  ensifolius 
S.  myriocarpus 
S.  oligocephalus 
S.  microstigma 
S.  edulis 
S.  sparganioides 
(?)  S.  lageniformis 
(?)  S.  freycinetioidcs 
(?)  F.  maritimus 
F.  pygmaeus 
F.  Boivinit 
(?)  F.  racemosus 
Seychellen 
K.  tectorius 
K.  seychellarum 
V.  Homei 
(?)  I.  Grusonianus 
(?)  I.  Kerchovei 
Ceylon,  Südindien 
(M)  =  Malabar 
(C)  =  Ceylon 
K.  tectorius  (M)  (C) 
K.  ceylanicus  (C) 
R.  canaranus  (M) 
Nordostindien 
(A)  =  Assam 
(S)  =  Sikkim 
B)  =  Bengalen 
K.  tectorius  (B) 
R.  furcatus  (S)(A) 
R.  minor  (A) 
A.  foetidus  (A) 
West-Hinterindien 
(Bj  =  Burma 
(T)  =  Tenasserim 
K.  tectorius  (B)  (T) 
R.  furcatus  (B) 
R.  scopula  (B) 
R.  minor  (B) 
R.  graminifolius 

(T)    i 
A.  foetidus  (B) 
Ost-Hinterindien 
und  Südchina 
(C)  =  Cochinchina 
(S)  =  Siam 
(Ch)  =  China 
(L)  =  Liukiu 
K.  tectorius  (C) 

(S)  (Ch)  (L) 
H.  Am'da  (S) 
(?)R.  wmor  (C) 


Malayische  Halbins. 

(M)  =  Malacca 
(S)  =  Singapore 

(A)  =  Andamanen 
(N)  =  Nicobaren 
K.  tectorius  (M)  (S) 
II.  leram  (N) 

EL  andamanen- 

sium  (A) 
R.  Yvanii  (M) 
R.  militaris  (S) 
A.  flagellifer  (S) 
A.  ovatus  (M) 
A.  ornatus  (M) 

A.  atrocarpus  (M) 
(?)  I.  Houlletii  (S) 
Bangka,  Sumatra 

(B)  =  Bangka 
(S)  =  Sumatra 
K.  tectorius  (S) 

B.  polycephalus  (S) 
R.  ta  (B) 

R.  helicopus  (B) 
R.  radula  (S) 
R.  labyrinthicuslS) 
R.  Forbesii  (S) 
A.  affinis  (B) 

A.  atrocarpus  (B) 

Borneo 

K.  tectorius 

B.  polycephalus 
R.  bomeensis 
R.  Motleyanus 
A.  Korthalsii 
A.  affinis 

A.  micracanthus 
Java 

K.  tectorius 

B.  polycephalus 
R.  pseudolais 
R.  stenophyllus 

A.  caricosus 
I.  latifolius 

Gelebes 

K.  tectorius 

B.  polycephalus 
R.  Sarasinorum 
A.  celebicus 

A.  ellipsoideus 
Molukken  und  Kleine 

Sunda-Ins. 
K.  tectorius 
H.  dubius 

B.  polycephalus 
B.  conoideus 

A.  amboinensis 
I.  amarylli 
I.  Eumphii 
I.  terrestris 
I.  repens 


Molukken  und  Kleine 
Sunda-Ins. 

I.  Sanderi 
Philippinen 

K.  tectorius 
B.  polycephalus 

I.  exaltatus 

I.  sabotan 

I.  gracilis 

I.  radicans 

I.  malatensis 
Nord-  und  Ost- Poly- 
nesien 

(M)  =  Marianen 
(C)  =  Carolinen 

(B)  =  Bonin 

(Ma)  =  Marschall-I. 
Sa;  =  Sandwich-I. 
(T)  =  Tahiti 
(R)  =  Romanzoff 
K.  feforms  (C)(Ma) 

(Sa)  (T)  (R) 
R.  boninensis  (B) 
H.  dubius  (M) 
Süd-Polynesien 

(C)  =Neu-Caledon. 
(H)  =  Lord  Howe 
K.  tectorius  (C) 

K.  Forsteri  (H) 
K.  fragrans  (C) 
H.  aragoensis  (C) 
H.  Pancheri  (C) 
H.  decumbens  (C) 
H.  macrocarpus  (C) 
H.  altissimus  (C) 
L.  oblongus  (C) 
L.  viscidus  (C) 
L.  sphaerocepha- 
lus  (C) 
Australien 

(Q)  =  Queensland 
(S)  =  Neu-Süd- 

Wales 
(N)  =  Nord-Austra- 
lien 
K.  tectorius  (Q) 
K.  Solms-Lau- 

bachii  (Q  i 
K.  pedunculatus{Q) 

(S) 
A.  monticola  (Q) 
I.  aquaticus  (N) 

Papuasien 

(G)  =  Neuguinea 
B)  =  Bismarck- 

archipel 
(S)  =  Salomons- 

inseln 
(A)  =  Aru-Ins. 
(L)  =  Luisiaden 


92 


0.  Warburg.  —  Pandanaceae. 


Papuasien 


(G)  (B) 


K.  tectorius 

(S)  (A) 
K.  Kaembacliii  (G) 
K.  papuanus  (G) 
H.  clubius  (G)  (B) 
B.  polycephalus  (N) 

(S)  (A)  (B; 

B.  subumbellatus 

(A)  (G) 


Papuasien 

B.  TV/ac  Gregorii(L) 
B.  Hollrungii  (G) 
B_  Cominsii  (S) 
L.  Beecarii ''(A) 
L.  Krauelianus  (G) 
A.  Danckelmanni- 

anns  (G) 
A.  Lauterbachii{G) 
A.  setistylus  (G) 


Papuasien 

A.  stenocarpus  (G) 
I.  calathiphorus 
(S) 

(?)  I.  Augustianus 

(?)  I.  Baptistii  (B) 

(?)  I.  Veitchii 

Central-Polynesien 

(F)  =  Fidji 
(S)  =  Samoa 


Central-Polynesien 

(T)  =  Tonga 
(H)  =  Hervcv 
K.'^ci;onws(F)(S) 

(T)  (H) 
H.  Reineckei  (S) 
L.  samoensis  (S) 
L.  /wÄet  (F) 
A.  Thurstonii  (F) 


Register 

für  0.  Warburg-Pandanaceae. 

Die  angenommenen  Gattungen  sind  fett  gedruckt,  die  angenommenen  Arten  mit  einem  Stern  (*) 


Acrostigma  S.  Kurz    (sect.)  44, 

79  (13,  4  4,  4  8). 
Ananas  Bravo  Acosta  2,  43. 
Ananas  sylvestris  J.  Bauhin  2,  43. 
Arthrodactylis   Forst.    43,  n.  3. 
Athrodactylis  Forst.  43,n.  3.  (45). 

spinosa  Forst.  48. 
BarklyaWarb.  (sect.)  44,  62.  (4 4). 
Barrotia  Gaudich.  43,  n.  3.  (24, 
50). 

altissima  Brongn.  53. 

aragoensis  Brongn.  52. 

Balansae  Brongn.  53. 

decumbens  Brongn.  52. 

diodon  Gaudich.  75. 

macrocarpa  Brongn.  53. 

monodon  Gaudich.  76. 

Pancheri  Brongn.  52. 

sphaerocephala  Brongn.  73. 

tetrodon  Gaudich.  52. 
Bidoer  52. 
Bidur  52. 

Bromelia  L.  Fl.  zeyl.  43. 
Bryantia  Gaudich.  43,  n.  3.  (24, 
68). 

butyrophora  Webb  69. 

oblonga  Brongn.  72. 

viscida  Brongn.  72. 
Bryantia  (Gaudich.)  Warb,  (sect.) 

44,  68.  (4  4,  23). 
Carex  arborea  Rumph.  39. 
Gocoja  49,  84. 
Doornia  De  Vriese  43,  n.  3.  (24, 
54). 

reflexa  De  Vriese  57. 
Dorystigma   Gaudich.  4  3,  n.  3. 
(24,   54). 

madagascariense     Gaudich. 
58. 

mauritianum  Gaudich.  58. 
Eydouxia  Gaudich.  43,  n.  3.(24, 
54). 

Delessertii  Gaudich.  55. 

macrocarpa  Gaudich.  55. 


bezeichnet. 

Fisquetia  Gaudich.  43,  n.  3.  (24, 
74,   79). 
macrocarpa  Gaudich.  80. 
militaris  Gaudich.  79. 
ornata  Gaudich.  81. 
ovata  Gaudich.  80. 
Folium       Baggea      maritimum 

Rumph.  50. 
Folium  Baggea  verum  Rumph. 

50,  52. 
Fouilloya  Gaudich.  43,  n.  3.  (73). 
maritima  Gaudich.  64,  74. 
racemosa  Gaudich.  73. 
Fouilloya  (Gaudich.)  Warb,  (sect.) 

44.  (13,   44,  73). 
Foullioya  Gaudich.  43,  n.  3. 
Freycinetia  Gaudich.  26,  n.  2. 

(4,   2,   3,    4,  6,    8,  42,  43, 

45,  47,  49,  20,  24,  23,  24, 
25). 

*angustifolia Blume  39,  n.  46. 

(4  3,  29,  34    Fig.  4  0). 
*arborea  Gaudich.  44,   n.  56. 

(43,  20,  23,30,31  Fig.  40). 

Arnotti  Gaudich.    44,   n.  56. 

*australiensis  Warb.  32,  n.  8. 

(27). 
*Banksii  A.  Cunn.    40,  n.  53. 

(4  2,    4  6  Fig.  7,   4  8  Fig.  8, 

4  5  Fig.  6,  20,  23,  29,  42). 
*Baueriana  Endl.  40,  n.  52. 

(20,  29). 
Beccarii  Hemsl.  36,  n.  27. 
*Beccarii  Solms-Laub.    30,  n. 

2.  (27). 
Bennettii  Miq.  39,  n.  48. 
Brunoniana Wall.  39,  n.  46. 
*candeliformis  Warb.   39,   n. 

47.  (4  3,  29). 
*caudataHemsl.38,n.42.  (29). 
*celebica  Solms-Laub.  37,  n. 

34.  (43,  28). 
*Creaghii  Hemsl.    39,   n.   44. 


Cumingiana  Gaudich.  35,  n 

21. 
*cylindracea  Solms-Laub.  40, 

n.  50.  (29). 
Debregeasiana  Gaudich.  39, 

n.  46. 
demissa  Br.  etBenn.  38,  n.  40. 
*De  Vriesei  Solms-Laub.  35, 

n.  23.  (28). 
*excelsaF.Muell.  30,  n.3.  (27). 
*ferox  Warb.    33,  n.  9.  (27). 
*formosana  Hemsl.  44,  n.  57. 

(30). 
*Gaudichaudii  Benn.  et  Hors- 

field  32,  n.  5.  (27,  34  Fig. 

4  0). 
*globiceps  Warb.  30,  n.  4.  (27, 

34    Fig.  4  0). 
*graminea  Blume  39,  n.  45. 

(29). 
*graminifolia  Solms-Laub.  36, 

n.  25.  (28). 
*Hemsleyi  Warb.  36,   n.  27. 

(28). 
*Hollrungii  Warb.   30,  n.   4. 

(27). 
*humilis  Hemsl.  40, n.  49.  (29). 
*Jagorii  Warb.  39,  n.  43.  (4  3, 

29,  34    Fig.  4  0). 
*javanica  Blume    39,   n.  48. 

(Fig.  4  4,  4  9). 
*imbricata  Blume  37,  n.    34. 

(28,  34    Fig.  4  0). 
inclinans  Sol.  44,  42. 
*insignis  Blume  33,  n.  4  2.  (3, 

7,   8,   4  2,  4  4,   4  7,  24.  27). 
*latispina  Warb.    33,   n.   4  0. 

(27,  42). 
*LauterbachiiWarb.  34,n.4  5. 

(28). 
*luzonensisPresl35,  n.24.(28, 

34   Fig.  4  0). 
luzonensis  var.  heterophylla 
Naves  40,  n.  54. 


94 


Register. 


*marantifoliaHemsl.  36, n.  28. 

(28). 
*marginata  Blume  42.  n.  61. 

(30). 
*Milnei  Seem.  41,  n.  58.  (30). 
*Minahassae  Koorders  42,  n. 

62.  (30). 
♦Naumannii  Warb.   32,  n.  7. 

(27). 
nitida  Miq.  78. 
*novocaledonica  Warb.    37, 

n.  36.  (29). 
*novo-guineensis   Warb.    34, 

n.  14.  (28). 
*papuana  Warb.    42,    n.   60. 

(30). 
*philippinensis  Hemsl.  40,  n. 

51.   {29). 
*polystigma  Warb.  42,  n.  59. 

(30). 
*Pritchardii  Seem.  37,  n.  35. 

(29). 
*pseudo-insignis  Warb.  33,  n. 

13.  (27). 
*pycnophylla  Solms-Laub.  36, 

n.  30.  (28). 
*radicans  Gaudich.  34,  n.  18. 

(28). 
*Reineckei  Warb.  33,  n.   11. 

(23,  27). 
*rigidifolia  Hemsl.  34,  n.  17. 

(28). 
*samoensis  Warb.  41,  n.  54. 

(20,  29). 
*Sarasinorum  Warb.  35,  n.  1  9. 

(28). 
*scabripes  Warb.    41,  n.  55. 

(29). 
*scandens  Gaudich.  32,  n.  6. 

(27). 
scandcns  Hook,  et  Arn.  41, 

n.  56. 
*Schefferi  Solms-Laub.  37,  n. 

32.  (13,  28). 
*spectabilis   Solms-Laub.  37, 

n.  37.  (29). 
*sphaerocephala  Gaudich.  35, 

n.  22.  (28). 
♦Storckii  Seem.  38,n.  39.  (29). 
*strobilacea  Blume  34,  n.  16. 

(*8). 
*sumatrana  Hemsl.  38,  n.  41. 

(29). 
*tenuis Solms-Laub.  36,  n.  26. 

(28). 
*Urvilleana  Hombr.  38,  n.  38. 

(29). 
*Victoriperrea    Solms  -  Laub. 

38,  n.  40.  (29). 
*Vidalii  Hemsl.  36,  n.  29.  (28). 
*vitiensis  Seem.  35,  n.  24.  (28). 
*Walkeri  Solms-Laub.  35,  n. 

20.  (28). 
♦Webbiana  Gaudich.  37, n.  33. 

(28). 
Hasskarlia  Walp.  43,  n.  3.   (24, 

45). 


globosa  Walp.  61. 
leucacantha  Walp.  48. 
Heterostigma  Gaudich.  4  3,  n.  3. 
(24,  62). 
Heudelotianum  Gaudich.  63. 
Hombronia   Gaudich.  43,  n.    3. 
(24,  50). 
calathiphora  Gaudich.  85. 
edulis  Gaudich.  50. 
Hombronia     (Gaudich.)     Warb. 
(sect.)  44,  50.  (12,  13,14, 
18). 
Jeanneretia  Gaudich.  43,    n.  3. 
(24,  68). 
littoralis  Gaudich.  68. 
Jezabel  Banks  26,  n.  2. 
kaida  5-2. 
Kaida  Rheede  46. 
Kaida  Tsjerria  Rheede  75. 
Kaida  taddi  Rheede  48. 
Kaidacarpum  Garruth.  23,  24. 
kasturi  48. 
Keker  ewan  84. 
Keker  wassi  84. 
Keura  Forsk.  43,  n.  3. 
odorifera  Forsk.  48. 
Keura  (Forsk.)   S.  Kurz.    (sect). 
44,45.(13,   14,  18,19,62). 
lengis  48. 

Lophostigma  (Brongn.)    Warb. 
(sect.)  44,  71.  (13,  14,  23, 
53). 
Marquartia  Hassk.  43,  n.  3.  (25, 
45,  48.) 
globosa  Hassk.  61 . 
Mellore  50. 
mupupu  66. 

Neobarrotia  Baill.  (sect.)  50. 
Oligostigma  Warb,  (sect.)  27. 
pao  esteira  56. 
Pandan  rampe  87. 
Pandanaceae  Lindl.  1 . 
Pandaneae  R.  Br.  1. 
Pandanoideae  Brongn.  1. 
Pandanus  Gaudich.  45. 
Fandanns  L.  43,  n.  3.  (2,  3,  4, 
6,   8,   12,   13,   15,  16,    17, 
18,  19,  20,21,22,24,25). 
acuminatus  Balf.  f.  89. 
acuminatus  Hort.  89. 
*affinis  S.  Kurz  81 ,  n.  1 24 .  (79). 

albus  Hort.  89. 
*altissimus   (Brongn.)  Solms- 
Laub.  53,  n.  25.  (18  Fig. 
8,  20,  21,  50). 
amaryllidifolius  Voigt  87. 
*amaryllifolius   Roxb.   87,  n. 
148.  (85). 
amarylloides  Hort.  89. 
*amboinensis    Warb.    83,  n. 
129.  (80). 
Amherstiae  Hort.  89. 
andamanensis  Hort.  89. 
*andamanensium  S.  Kurz  53. 

n.  22.  (50). 
*angustifolius  Bak.  64,  n.  56. 
(62). 


angustifolius  Hort.  89. 
*aquaticus  F.    Muell.    85,  n. 

139.  (23). 
*aragoensis  (Brongn.)  Balf.  f. 

5-2,  n.  19.  (50). 
*atrocarpus  Griff.  83,  n.  127. 

(80). 
*Augustianus  Linden   et  Ro- 
digas  88,  n.  154.  (86). 
australis  Prestoe  89. 
ai^iacus  Ettingsh.  21. 
bagea  Miq.  50,  n.  16. 
*Bakeri  Warb.  65,  n.  59.  (62). 
*Balansae  (Brongn.  Balf.  f.  53, 

n.  23.  (50). 
*Baptistii  Hort.   86,   n.    141. 

(85). 
*Barklyi  Balf.  f.  62,  n.  51.  (59 

Fig.  1  6). 
*Barterianus  Rendle  67, n.  70. 

(63). 
*Beccarii  Solms-Laub.  71,  n. 
83.  (72  Fig.  20). 
bidur  Jungh.  52. 
Blancoi  Kunth  46,  n.  8. 
*Boivinii  Solms-Laub.  74,  n. 

93.  (73). 
*boninensis  Warb.  45,   n.  1. 

(20,  47  Fig.  13). 
*borneensis  Warb.  78,  n.  1 05. 
•    (74). 

Boryi  Gaudich.  46,  n.  8. 
*Boucheanus  C.  Koch  61,  n. 
49.  (24,  55,  56,  59  Fig.  16). 
bromeliaefolius  Hort.  89. 
*Bullii  Warb.  89,  n.  1 55.  (86). 
butvrophorus  S.  Kurz  69,  n. 
80. 
*calathiphorus  (Gaudich.)  Balf. 

f.  85,  n.  14  0. 
*canaranus  Warb.  75,  n.  95. 

(13,  74,  77  Fig.  21). 
♦candelabrum  Beauv.  67,   n. 
69.  (15,   18,  20,  63). 
candelabrum     variegatus 

Hort.  86. 
candelabrum  Hook.  61,  n.48. 
*caricosus  S.  Kurz  83,  n.  126. 
.  (18,  20,    80,    82  Fig.  22.) 
caricosus  Spreng.  83. 
carniolicus  Ettingsh.  21. 
cauliflorus  Garm.  89. 
celebicus  Warb.  80,  n.  113. 

(79,  82  Fig.  22). 
ceramensis  C.  Koch  89,  n. 

155.     (86). 
ceramensis  Hort.  89. 
ceramicus  Kunth  69,  n.  80. 
ceramicus  Rumph.  23,  70. 
*ceratophorus  Bak.  58,  n.  39. 

(54). 

*ceylanicus   Solms-Laub.  75, 

n.  94.  (74,  77  Fig.  21). 

Ghamissonis    Gaudich.     46, 

n.  8. 

*Gominsii  Hemsl.  71,  n.  82a. 


Register. 


95 


*concretusBak.56,  n.  34.(54). 


f.    5' 


*conglomeratus    Balf. 
n.   37.   (54,  58). 
conoideusDc  Vriese  65,n.59. 
*conoideus  Lam.   69,   n.   80. 
(23,   68,  70  Fig.  1  9). 
conoideus  Thou.    62,  n.  52. 
cylindricus  Hort.  89. 
*Dammannii  Warb.  49,  n.  9. 

(45). 
*Danckelmannianus  K.Schum. 
80,  n.  416.    (79,  82  Fig.  22). 
*decorus  Hort.  89,  n.  1  56.  (86). 
*decumbens  (Brongn.)  Balf.  f. 
52,  n.  24.  (50). 
defiexus  Hort.  58,  n.  38. 
*Delessertii  (Gaudich.)  Warb. 
55,  n.  26.  (54). 
demissus  Sol.  38. 
Desmetianus  Hort.  89. 
*D'Haenei  Le  Coq.  87,  n.  1  46. 

(«5). 
*discolorHort.  87, n.  145.  (85). 
distichus  Hort.  61,  n.  48. 
Doornianus  De  Vriese  58,  n. 

38. 

Douglasii  Gaudich.  46,  n.  8. 

*dubius    Spreng.    50,    n.    16. 

(Fig.  1,  4,  17,  18,  20,21, 

51  Fig.  14,  88). 

*drupaceus   Thou.  56,  n.  29. 

(54,  55  Fig.  15). 
*dyckioides  Bak.  64,  n.  57.  (62). 
Dyerianus  Hort.  89. 
edulis  De  Vriese  50,  n.  16. 
*edulis  Thou.  67,  n.  74.  (23, 
63). 
elegans  Thou.  60,  n.  46. 
elegantissimusHort.61 ,  n.  48. 
(58,  86). 
*cllipsoideus  Warb.  81 ,  n.  1 2 1 . 

(79). 
*ensifolius  Thou.   65,  n.   62. 
(63). 
erigens.  Thou.  65,  n.  58. 
Ettingshausenii  Squin.  21. 
*exaltatus  Blanco  84,  n.  134. 
*Eydouxia  Balf.  f.   55,  d.  27. 
(54,  55*Fig.  15). 
fascicularis  Lam.  46,    n.  8. 

(55). 
flabelliformis   (flagelliformis) 
E.  Carr.  61,  n.  48.  (86). 
*flagellifer  Warb.  80,  n.  115. 

(79). 
*foetidus   Roxb.   80,   n.   112. 
(4,   13,  15  Fig.   6,  17,79, 
82  Fig.  22). 
foetidus   var.   racemosus  S. 
Kurz  81,  n.   124. 
*Forbesii  Warb.   7  8,  n.  4  06. 

(74). 
*Forsteri  Moore  et  F.  Muell. 
49,    n.     10.    (20,    45,     47 
Fig.  13). 
*fragrans  Brongn.  49,  n.  41. 
(15  Fig.  6,   45,  18  Fig.  8). 


fragrans  Gaudich.  46,   n.  8. 
(49). 
*freycinetioides  (Gaudich.)  S. 
Kurz  68,  n.  77.  (63). 
funicularis  Rumph.  34. 
*furcatus  Roxb.  75,  n.  96.  (3, 
4,    5  Fig.   3,    6,    7,    8,    9 
Fig.  4,  10,  11    Fig.  5,  12, 
13,21,  24,  74,  77  Fig.  21). 
furcatus  ß  malesicus  S.  Kurz 

76,  n.  98. 
furcatus  Thwait.  75,  n.  94. 
glaucescens  Hort.  89. 
glaucus  Hort.  89. 
globuliferus  Thou.  66,  n.  65. 
*Goetzei  Warb.  57,  n.  35.  (54). 
*gracilis  Blanco  84,  n.  136. 
gramineus  Hort.  39. 
graminifolius  Hort.  73,  n.  90. 
*graminifolius  S.  Kurz  79,  n. 
110.  (21,   75,   77   Fig.  21). 
*Grusonianus  Linden  et  Ro- 

digas  88,  n.  152.  (86). 
*Hahnii  Warb.  56,  n.  30.  (54). 
*HeddeiWarb.  46,  n.  3.  (45). 
*helicopus  S.  Kurz  76,  n.  99. 

(20,  74). 
*heterocarpus  Balf.  f.  58,  n. 

40.  (54,  59  Fig.  16,  88). 
*Heudelotianus        (Gaudich.) 
Balf.  f.   63,  n.   53.  (62). 
hoffa  Chapelier  89. 
*Hollrungii  Warb.  71,  n.  82. 

(68,  70  Fig.  19). 
*Hornei  Balf.  f.  57,  n.  33.  (54). 
Hornei  Hort.  87,  n.  147. 
horridus  Blume  75,  n.  96. 
*Houlletii  Carr.  87, n.  147.(85). 
humilis  Jacq.  60,  n.  46. 
humilis  Lour.  68,  n.  78. 
humilis  Rumph.  68,    n.  78. 
javanicus  Hort.  9  Fig.  4.(89). 
javanicusvariegatusHort.  86. 
*Iceryi  Balf.  f.  60,  n.  45.  (55). 
inclinans  Sol.  42. 
*indicus  (Gaudich.)  Warb.  56, 
n.  32.  (14,  54). 
inermis  Blanco  48. 
inermis  Reinw.  48,  n.  8. 
inermis  Roxb.  4  8,  n.  8. 
integrifolius  Lour.  89. 
*Joskei  Balf.  f.  73,  n.  89.  (74). 
*Kaernbachii  Warb.  4  9,  n.  4  2. 

(45,  47  Fig.  4  3). 
*kaida  S.  Kurz  52,  n.  4  7.  (50, 

54   Fig.  4  4). 
*kamerunensisWarb.  66,  n.  68. 

(es). 

*Kerchovei  Linden  etRodigas 

88,  n.   4  53.  (86). 
*Kirkii  Rendle  46,  n.  7.  (45). 
*Korthalsii    Solms-Laub.    84, 

n.   4  23.  (79,  82  Fig.  22). 
*Krauelianus  K.  Schum.   72, 

n.  84.  (23,  74,  72  Fig.  20). 
Kurzianus   Solms-Laub.   68, 

n.   78. 


*labyrinthicus    S.    Kurz    76, 
n.  4  02.  (Fig.  2,  4,  20,   24, 
74,  77  Fig.  21). 
laevis  Kunth  48,  n.  8.   (85). 
laevis  Lour.  48. 
laevis  Rumph.  4  8,  n.  8. 
*lageniformis  (Gaudich.)Balf.  f. 

64,  n.  55.  (62). 
*lais   S.  Kurz  76,    n.  98.  (15 
.    Fig.  6,  24,  74,  77  Fig.  21). 
*latifolius  Hassk.  87,  n.  149. 
(22,  85). 
latifolius  Perrott.  88. 
latifolius  Rumph.  87,  n.  1 49. 
latifolius  Voigt  88. 
latissimus  Blume  50,  n.  16. 
(88). 
*Lauterbachii  K.   Schum.   et 
Warb.  81,  n.  119.  (79). 
Leaesianus  Hort.  89. 
leonensis  Hort.  89. 
*leram  Jones  50,  n.  15.  (21, 
57.) 
leram  var.    macrocarpa    S. 

Kurz  50,  n.  15. 
leram  S.  Kurz  53,  n.  22. 
leucacanthus  Hort.  46,  n.  8. 
leucanthus  Hassk.   46,  n.  8. 
Liaisianus  Hort.  89. 
Linnaei  Gaudich.  46,  n.  8. 
*Lindenii  Warb.    88,  n.  4  50. 
(86). 
littoralis  S.  Kurz  68,  n.  78. 
littoralis.Jungh.  46,  n.  8. 
lividus  Hort.  89. 
*Livingstonianus  Rendle  66,  n. 
64.  (63). 
longifolius  Hort.  89. 
Loureiri  Gaudich.  46,  n.  8. 
lucidus  Wall.  60,  n.  46. 
*Mac    Gregorii    Solms-Laub. 
70,  n.  81.  (68,  70  Fig.  19). 
*macrocarpus  (Brongn.)  Vieill. 
53,     n.    24.    (15    Fig.    6, 
50). 
*madagascariensis  (Gaudich. 
Balf.  f.  58,  n.   43.  (54). 
magnus  Rumph.    50,  n.  16. 
*malatensis  Blanco  84,  n.  4  37. 
marginatus  Roxb.  89. 
*maritimus  (Gaudich.)  Solms- 
Laub.   74,  n.  92.  (4  4,  73). 
maritimus  Thou.  64,  n.  4  8. 
*mauritianus  (Gaudich.)Warb. 
58,  n.   42.  (54,  86). 
mauritianus  Hort.  64,  n.  48. 
mellori  Roxb.  50. 
Menziesii  Gaudich.  46,  n.  8. 
*micracanthusWarb.83,n.1 28. 

(4  8,  77  Fig.  21,  80). 
*microcarpus   Balf.   f.  65,  n. 
60.  (59  Fig.  4  6,   63,  88). 
microcarpus  Hort.  88,  n.  4  54 . 
*microcephalus  Bak.  65, n.  61. 

(63). 
*microstigma  (Gaudich.)  Balf. 
f.  67,  n.   73.  (14,  63). 


96 


Register. 


*militaris  (Gaudich.)   Balf.    f. 
79,  n.  4  44.  (4  8  Fig.  8,  75, 
77  Fig.  24). 
Millori  Roxb.  46,  n.  8.  (50). 
minda  Vieill.  53,  n.  25. 
*minor  Ham.  76,  n.  103.  (74). 
monodon  Balf.  f.  76,  n.  4  03. 
montanus  Bak.  65,  n.  59. 
*montanus  Bory    65,    n.  58. 
(62,64  Fig.  4  7,  4  8  Fig.  8). 
montanus  Miq.  84,    n.  4  33. 
montanus  Rumph.  84, n.  4  32. 
*monticolaF.Muell.  80, n.  4  4  4. 
(79). 
Moorei  F.  Muell.  49,  n.  4  0. 
moschatus  Miq.  48,  n.  8. 
moschatus  Rumph.  48,  n.  8. 
*Motleyanus  Solms-Laub.  78, 
n.  4  08.  (20,  75,  77  Fig.  24). 
*multispicatus  Balf.  f.  67,  n. 
76.  (63). 
muricatus  Thou.  58. 
*myriocarpus  Bak.  66,  n.  67. 
(63). 
nemorosus  Cordemoy  60,  n. 

46. 
nitidus  S.  Kurz  78,  n.   4  04. 
Nordenskiöldei  Geyl.  24. 
nudus  Thou.  64,  n.  48. 
*obeliscus  Thou.  83,  n.  4  30. 

(5,  20,  24,  80). 

*oblongus   (Brongn.)   Balf.    f. 

72,  n.  85.  (74,  72  Fig.  20). 

odoratissimus  Hort.  64 ,  n.  48. 

odoratissimus  Jacq.  64 ,  n.  48. 

odoratissimus  L.  f.  46,  n.  8. 

(4  7). 
odoratissimus  ^spuriusWilld. 

48,  n.  8. 
odoratus  Rumph.  87,  n.  4  49. 
odoratus  Salisb.  46,  n.  8. 
odorifer  O.  Ktze.  46,  n.  8. 
olango  Blanco  89. 
*oligocephalus  Bak.  67,  n.  72. 
(63). 
ornatus  Bull  58,  n.  40. 
ornatus  Hort.  88,  n.  4  50. 
*ornatus    (Gaudich.)   S.  Kurz 
84  ,    n.  4  4  8.  (79,    82    Fig. 
22). 
*ovatus  (Gaudich.)  S.Kurz  80, 
n.  4  4  7.  (79). 
pacificus  Veitch  90. 
♦palustris  Thou.  45,  n.  2.  (20, 

57). 
*Pancheri  (Brongn.)  Balf.  f.  52, 

n.  20.  (50). 
*papuanus   Solms-Laub.    49, 
n.   4  3.  (45,   47  Fig.  4  3). 
parasiticus  Nor.  42. 
♦pedunculatus  R.  Br.  46,  n.  6. 
(20,  23,   45.) 
Pervilleanus  S.  Kurz  64 ,  n.  49. 
*Petersii    Warb.   66,    n.    66. 

(63,  64  Fig.  4  7). 
*platycarpus  Warb.  50,  n.  4  4. 
(45). 


*polycephalus  Lam.  68,  n.  78. 
(4,  45,  49,  24,  69   Fig.  48). 
polyryzos  Nor.  90. 
Porteanus  Hort.  90. 
princeps  Hort.  90. 
proliferus  Hort.  90. 
*prostratus  Balf.  f.  62,  n.  52. 
*pseudolais  Warb.  76,  n.  97. 

(74.) 
*purpurascensThou.  60,  n.  47. 
(55). 
pygmaeus  Hook.  73,  n.  90. 
*pygmaeus  Thou.  73,  n.  90. 
(3,    4,    7,    4  5,    4  6  Fig.  7, 
47,  24,  24). 
*Pynaertii  Warb.  88,  n.  4  54. 

(86). 
♦pyramidalis  Balf.  f.  60,  n.  44. 

(55,  59  Fig.  4  6). 
*rabaiensis  Rendle  64,  n.  50. 

(55). 
*racemosus  (Gaudich.)  S.  Kurz 

73,  n.  91.  (4  6  Fig.  7). 
*radicans  Blanco  85,  n.  4  38. 
*radula  Warb.    76,    n.    4  00. 

(74,  77  Fig.  24). 
*reflexus  (De  Vriese)  G.  Koch 
57,    n.    38.     (54,     57,     64 
Fig.  7). 
*Reineckei  Warb.  52,  n.  4  8. 

(20,  50). 
*repens  Miq.  83,  n.  4  34. 
repens  Rumph.  49. 
reticularis  Vieill.  53,  n.  24. 
Rheedii  Gaudich.  46,  n.  8. 
Rumphii  Gaudich.  46,  n.  8. 
*Rumphii  Warb.  84,  n.  4  32. 
*sabotan  Blanco   84,  n.  4  35. 
samak  Hassk.  48,  n.  8. 
*samoensis  Warb.  73,  n.  88. 

(74). 
♦Sanderi  Hort.  87,  n.  4  43.  (85). 
*SarasinorumWarb.77,n.4  09. 
(75,  77  Fig.  24). 
sativus  Thou.  64,  n.  48. 
*scopula  Warb.   76,   n.   4  04. 

(74,   77  Fig.  24). 
*sechellarum  Balf.  f.  46,  n.  5. 
(45). 
sessilis  Boj.  90. 
*setistylus  Warb.  84,  n.  4  22. 
(79,  82  Fig.  22). 
Simildae  Stiehl  24. 
*Solms-LaubachiiF.Muell.  46, 
n.  4.  (Fig.  4  2,  20,  45,  47 
Fig.  4  3). 
Sotzkianus  Ettingsh.  24. 
*sparganioides  Bak.  67,  n.  75. 
(24,  63). 
spectabilis  Hort.  90. 
*sphaerocephalus      (Brongn.) 
Balf.  f.  73,  n.  87.  (4  8 Fig.  8, 
74). 
sphaerocephalus  Panch.  52, 
n.  20. 
*sphaeroideusThou.  66,  n.  65. 
(59  Fig.  4  6,  63). 


*spinifer    Warb.    57,    n.    34. 
(4  8,  54,  59  Fig.  4  6). 
spinifructus Dennst.  75,n.96. 
spiralis  Blanco  46,  n.  8. 
spiralis  Hort.  86. 
spiralis  Oudem.  64,  n.  48. 
spiralis  R.  Br.  46,  n.  8. 
spurius  Miq.  61,  n.  48. 
spurius  Rumph.  48,  n.  8. 
*stenocarpus  Solms-Laub.  83, 

n.  4  25.  (79,  82  Fig.  22). 
*stenophyllus  S.  K  a  78,  n. 
4  04.   (20,  74,  77  Fig.  24). 
striatus  Garm.  90. 
strigilis  Carm.  90. 
*Stuhlmannii  Warb.  57,  n.  36. 

(54,  57,  59  Fig.  4  6). 
*subumbellatus   Solms-Laub. 
69,  n.  79.  (68,  70  Fig.  4  9). 
Sussea  Balf.  f.  65,  n.  60. 
*sylvestris  Bory  60,  n.  46.  (3, 
4,   5,   6,  7,    8,    24,  55,  59 
Fig.  4  6). 
sylvestris  Kunth  84,  n.  4  32. 
sylvestris  Rumph.  84,  n.  433. 
*tectorius   Sol.  46,    n.  8.  (4, 
9  Fig.  4,4  5,4  7,  4  8  Fig.  8, 
49,    20,    21,    23,    45,    47, 
Fig.  4  3,    50,    55,    84,   88). 
var.  laevis  (Kunth)  Warb. 

48,  n.  8.  (85). 
var.   liukiuensis   Warb. 

48,  n.  8. 

var.     pulposus    Warb. 

49,  n.  8. 

var.      samak     (Hassk.) 

Warb.  48,  n.  8. 
var.  sandvicensisWarb. 

48,  n.  8. 
var.  sinensis  Warb.  48, 
n.  8. 
*tenuifolius  Balf.  f.  58,  n.  44. 
(4  8  Fig.  8,   54). 
tenuifolius  Linden  58. 
terrestris  Rumph,  84,  n.  4  33. 
*terrestris  Warb.  84,  n.  4  33. 
tetrodon  (Gaudich.)   Balf.  f. 
52,  n.  4  6. 
*Teuszii  Warb.  67,  n.  74.  (63). 
*thomensis  Henriques  56,  n. 

28.   (20,  54). 
*Thurstonii  Wright84 ,  n.  4  20. 
(79). 
turbinatus  Hort.  90. 
unguifer  Hook.  f.  76,  n.  4  03. 
unipapillatus  Dennst.  75,  n. 

95. 
urophyllus  Hance  75,  n.  96. 
*utilis  Bory  64,  n.  4  8.  13,  4  5 
Fig.  6,  4  6  Fig.  7,  4  8  Fig.  8, 
19,  21,  22,  24,  55,  57,  59 
Fig.  4  6,  86). 
vacqua  Carm.  90. 
*Vandermeeschii   Balf.  f.  63, 
n.  84.  (24,  62, 64  Fig.*  7, 74). 
*variegatus  Miq.  86,  n.  4  42. 
(85). 


Register. 


97 


♦Veitchii  Hort,  87,  n.  144.  f3, 
85). 
verus  Rumph.  46,  n.  8. 
virens  Hörne  90. 
♦viscidus  (Brongn.)  Balf.  f.  72, 
n.  86.  (71,  72  Fig.  20). 
vittariifolius  Boj.  90. 
*Wehvitschii  Rendle  65,  n.  63. 

(63). 
*YvaniiSolms-Laub.78,n.107. 
(75). 
Perin   Kajtfi  Taddi  Rheede  75. 
Pleiostigma  Warb,  (sect.)  28. 
Podocarya  Buckl.  21. 
pudak  48. 

Roussinia  Gaudich.  4  3,  n.  3.  (24, 
50,  54). 
indica  Gaudich.  50,  56. 
Ryckia  De  Vriese  43,  n.  3. 
Rykia  De  Vriese   43,- n.  3.  (24, 
74). 


furcata  De  Vriese  75. 
Rykia  (De  Vriese)  S.  Kurz  (sect.) 

44,  74.  (13,  14,  18). 

Sararanga  Hemsl.  25,  n.  1.  (1, 

2,  3,   12,    13,  14,    16,   17, 

19,  20,  21,  22,  23,  24,  25). 

♦sinuosa Hemsl.  25.  (26  Fig.  9). 

Souleyetia  Gaudich.  24,  25. 

freycinetioides  Gaudich.  68. 
Sussea  Gaudich.  43,  n.  3.  (24/62). 
conoidea  Gaudich.  65. 
microcarpa  Gaudich.  65. 
microstigma  Gaudich.  67. 
Sussea  (Gaudich.)  Warb,  (sect.) 

44,  62.  (13,  14). 
Tuckeya  Gaudich.  43,  n.  3.  (24, 
62). 
candelabrum  Gaudich.  67. 
vacoua  89,  90. 
Victoriperrea  Hombr.  26,  n.  2. 
impavida  Hombr.  38. 


Vinsonia  Gaudich.  43.  n.  3.  (24, 
54). 

acuminata  Gaudich.  89. 

consanguinea   Gaudich.    61. 

drupacea  Gaudich.  56, 60, 61 . 

elegans  Gaudich.  60. 

humilis  Gaudich.  60. 

lucida  Gaudich.  60. 

macrostigma  Gaudich.  61. 

media  Gaudich.  61. 

palustris  Gaudich.  61. 

Pervilleana  Gaudich.  61. 

propinqua  Gaudich.  61. 

purpurascens  Gaudich.  60. 

stephanocarpa  Gaudich.  61. 

striata  Gaudich.  61. 

sylvestris  Gaudich.  62. 

Thouarsii  Gaudich.  61. 

utilis  Gaudich.  61. 
Vinsonia  (Gaudich.)  Warb,  (sect.) 
44,  54.  (13,  14). 


A.  Engler,  Das  Pflanzenreich.  IV. 


<k 


% 


^H 


Jr 


Das  Pflanzenreich