Skip to main content

Full text of "De apoplexia : disquisitio theoretico-practica"

See other formats 


BOSTON 

Medical  Libbary 

8  The  Fenway 


F.     E.     F  O  D  E  R  E 


Ji 


Digitized  by  tiie  Internet  Arclnive 
in  2010  witii  funding  from  • 
Open  Knowledge  Commons  and  Harvard  Medical  School 


http://www.archive.org/details/deapoplexiadisquOOfod 


FR.  EMMANN.  FODERE 


PHILOSOPH.  AG  MEDIG.  DOGT. 


T 


7.1RF.         5      0 


Disquisitio   tlieoretico-practica. 


A  V  E  N  I  O  N  E  , 

Apud  SEGUIN  Fratres  ,  Typographos  et  Bibiiop. 

JE^PARISIIS, 

M 
Apud  CROULLEBOIS,    Bi^lopolam,   Yia 

Mathurinensium  ,  u°/.  3^8. 

iSoB/ 


^ 


^ 


y ,~ 


■-.v\ 


^l... 


v' 


0  4> 


^9^  j/.  M 


PEO  OEMIUM. 

AM  a  trlennio,  In  ditione  qua  medlcinam  exerceo^ 
multiplices  fiunt  encephali  morbi.  Phrenitidls  exqul- 
sitag,  cujus  huc  usque  tantum  apud  priscos  exempla 
habueram  ,  qulnque  casus  mihl  licult  observare  ,  irk 
qulbus  comprobabatur  Hippocratis  sententia  :  «  qui- 
j>  cumque  supra  quadraginta  annos  phrenitlcl  fiunt  ^ 
»  non  Ita  valde  sanl  fiunt.  Minus  enim  perichtantur  ^ 
»  quorum  naturse  et  EEtatl  morbus  adfinis  fuerit.  » 
Aphorism.  LXXX.  sect.  VII.  *  At,  frequentiores 
fuere  apoplexiae ;  quarum  in  sola  urbe  Martiglorum  ^ 
popul.  clrciter  6coo  anlm. ,  plusquamtrigintainsultus, 
hoc  temporis  intervallo  ,  In  praxl  occurrerunt ,  ollm 
ex  omnium  consensu  ,  rarissimi.  Massilils,  autem  ,  adeo 
frequentes  fuerunt  apoplexise  ,  anno  elapso  1807  »  ^^ 
ex  numero  fortlum ,  ut  judicaverit  hujus  clvltatis  So- 
cietas  Medica ,  morbum  talem  proponere  objectum 
Prsemii  anni  sequentis.  Undique ,  e  locis  finitimis  ^ 
<de  grassantibus  mortibus  subitaneis  conqueritur. 


*  Ojtocoi  uirsp  Ta  TSCcapa-iiovTK  sVea  ^pevtTtx.ol 
yiyvovTai  ,  6u  iravu  ti  uyiaCovTac  •  vi^jCTov  yap  xtv<^u- 
veuouctv  ,  otatv   av  QVAii'r\  t'^*?  ^uctoc  nal  Tiic  v^Xiy.Cv^o 


Parlsns  quoque  feraciter  egerunt  mortes  subltanese  , 
per  hunc  annum  1807,  praecipue  mense  Augusti  , 
inter  quas  ,  apoplexiae  cito  lethales  ,  refe-ente  D. 
Douhh  ,  in  expositlone  Constitutionis  mtdicae  aestatls 
liujus  anni  (  Vide  Diarium  gener,  Societ.  Med, 
Parisiens.  mens.  Octobris  1  Soy  ).  Multipllces  etiam 
fuere  insaniae  ,  atque  in  acutis  ,  deliria  frequentissima, 

Ferox,  heu  ,  et  portentosus  morbus  !  quocuminfans 
adhuc  et  incerta  conflictatur  Medicina  !  Ego  quidem  , 
a  vigirtti  et  ampUus  annis  qulbus  artem  exerceo  in 
iiosocomiis  et  populariter,  plus  quam  centum  casus 
apoplexia;  observaveram  ,  inter  quos  vix  viginti  feli- 
ces  ;  quanquam  nulla  a  clarioribus  celebrata  remedia 
neglecta  fuissent ,  pro  conjectata  natura  morbi  :  venae 
fectio ,  jugularibus  ,  brachiis ,  pedibus ;  cucurbitulae 
variis  locis  appositae ,  sine  ,  vel  cum  scarificatione  ; 
vesicantia ;  sinapismi ;  purgantia  ;  emetica ;  acria  clys- 
teria  ;  anti-spasmodica ,  et  nervina  dicta  ,  etc  ;  om- 
jiia  plerumque  incassum  ! 

Improspera  adeo  experientia  ,  an  ,  non ,  a  tramite 
vulgari  discederelicitum  esset,  et  novum  quid ,  seu, 
jion  aequ^  usltatum  ,  cogitare  et  tentare  ?  Sit  ingenii 
opus ,  meditatioque.  Ego  quidem ,  de  virium  imbe- 
cillitate  sollicitus  ,  novis  iucubrationibus  .  morbi  cla- 
vim  detegere  conatus  sum  ;  ad  naturam  medicatri- 
cem  fortius  adhaesi  ;  apoplecticos  curiosiiis  ,  die , 
nocteque,  observavi ;  certiores  physiologicas  et  pa- 
thologicas  notiones ,  in  actu  accommodare  studui  ; 
indeque ,  genitum  hoc  opusculum  ,  omnium  Orbis 


tcrrarum  medlcorum  arbltrlo  ,  non  vanae  glorlas  cupi- 
ditate  ,  sed  ,  ut ,  ad  hostem  nimis  neglectum  ,  novum 
attendant  animum  subjicere  decrevi. 

Utinam  possit ,  ex  nostris ,  quaeque  sint ,  conamini-' 
bus ,  unicus ,  antea  desperatus  ,  aeger ,  orci  fauces 
declinare  !  Magnam  et  optatam  laboris  consecuti 
€rimus  mercedem. 

Dedi  Martigiis,  die  ii*.  Mens.  Jijlii,  Ann.  i8oS. 


Inclex   Capitum. 


CAPUT 


CAPUT 


CAPUT  I.  Descriptio  morbi ,  ejusqae  varia- 
rum  specierum.  Pagina  i 

II.     ApoplexicB  differenticz  ,    ab  aliis 
soporosis  affectibus,  12 

III.  De  causa  apoplexice  proxima ,  cumi 
historia  morborum  ,  et  apoplec-" 
torum  cadaverum  sectionum  , 
atque  adnotationibus.  24 

IV.  Apoplexice  probabiliores  causce  re- 
motCB  et  occasionales.  48 

V.  Historia  medica  opinionum ,  dc 
causa  ,  natura  et  curatione  apo- 
plexice  ,  cum  adnotationibus.  6S 
VI.  De  prcsdictis  opinionibus  ,  heroi- 
cisque  quibusdam  medicamentis 
(^ut  vencB  sectio  ,  emetica  ^pur" 
gantia  ,  vesicantia  ,  ctc,  )  ,  cri- 
tica  inquisitio,  12^ 

CAPUT  VII.  Nostra  apoplexicz  divisio ,  arque 
medendi  methodus ,  sequentibus 
quorumdam  apoplecticorum  his- 
toriis.  1 1 1 

CAPUT  VIII.  ApoplexicB  prQbabilior  prophj" 
laxis,  209 

ADNOI^AX^IONES,  225 


CAPUT 


iCAPUT 


IPUT 


DE 


•X/W^'X('V\J'X/X/X)^'^ 


DE  APOjP^LEXIA, 

Disquisitio  tlieorico  -  practica. 


CAPUT    PRIMUM. 
Dcscriptio  morbi  ,   ejusque  yariarum  specierum, 

I.  A.POPLECTICUM  diclmus  eum  qui,  antea  sa- 
nus ,  vel  sano  similis ,  absque  exteriori  causa ,  repen- 
tinum  fecit  casum ,  tanquam  ex  iethali  percussu ,  cum 
loquelae  et  etiam  vocis  suppressione  ;  mentis  ,  sen- 
suum,  musculorum  ,  (  exceptis  nervis  stri  i  £  vitce  di- 
catis  )  plus  vel  minus  integra  resolutione. 

II.  Morbi ,  varii  sunt  gradus  :  fortissimus ,  in  quo 
intra  horae  spatium  homo  lethaliter  sideratur  ;  fortis  , 
cui  aliquot  supersunt  dies;  minus  fortis  ,  hemiplexia 
terminatus ;  leviores(\UQ  alii ,  ut  infra  dicetur. 

III.  Concurrunt  in  forti  apoplexid  :  immobilitas 
perfecta  totius  corporis  ;  contractio  vukus ;  quibus- 
dam  palpebrarum  condusio  ,  aliis  suspensio ;  oris 
hiscens  distantia ,  alias  dentes  compressi ;  pulsus  den- 
sus  ,  parvus  ,  initio  rarus  ,•  respiratio ,  quandoque  na- 
turalis  ,  plerumque  parva ,  difficilis ,  stertorosa  ,  ab 
initio  etiam  aliquoties  spumosa ;  mutitas ,  et  etiam  aU- 
quoties  vocis  privatio  ;  articulorum  gelidus  torpor  ; 
color ,  initio ,  naturalis  ,  vel  rubefactus  ,  plumbeus  ; 
involuntaria  lacrymatio  ;  deglutiendi  plerumque  im- 
potentia ;  urinae  et  alvi  suppressio. 

A 


(^) 

Succeduntj  pejorante  morbo  :  vultus  major  ad-' 
ductlo  ,  ut  longior  factus  videatur  ;  prascordiorum 
prominentia  ;  totius  corporis  frigidus  torpor ;  spuma 
circa  os  copiosa  ;  pectoris  stridor  ;  superiorum  par- 
tium  sudores  frigidi ;  immobilis  etiam  et  supersuspensa 
palpebrarum  et  superciliorum  positio ;  oculi  vitrei ;  in- 
sensibilitas  plus  ,  minusve  perfecta ;  lateris  non  reso- 
luti  convulsa  agitatio  ,  ut  seger  Scepiiis  manum  e  stra- 
gulis  retrahat. 

IV.  Quanquam  ,  ut  ultra  videbimus  ,  illassa  respi- 
ratione ,  quidam  apoplectici  moriantur ,  in  plerisque 
tamen  hsec  Izeditur ,  quod  ,  )am  observante  Galeno  , 
deloc.  afftct.  l.  III.  c.V^  in  omnibus  soporosis  af- 
fectibus,  prsecipue  in  apoplexia,  semper  mali  ominis 
est  :  ciim  enim  visceribus  ,  musculisque  universis  , 
principium  motus  ab  insitis  ipsis  nervis  accedat ,  qui 
a  cerebro  et  medulla  spinali ,  initium  primarium  sor- 
tiuntur ,  non  parvam  in  cerebro  morbidam  disposi- 
tionem  esse  conjiciendum  ,  ubi  spirationem  vehemen- 
ter  impeditam  conspexeris.  Itaque ,  oppressi ,  manu 
libera  ,  automatice  stragula  repellunt  ,  sudantque,  ex 
spiritu  molestia  ;  hocque  malum  est. 

V.  Discrimen  quoque  varium  est ,  si  vox  una  cum 
loquela  extinguitur :  grave  enim  cst  loquelam  amittere, 
sed  graviiis  voce  destitui.  Vocis  debilitas  ,  instrumen- 
torum  vitae  debilitatem  prasnuntiat ;  cum  vero  deficit , 
vitae  animalis  nervos  non  solos  affici  ostenditur ,  sed 
etiam  illos  functionibus  vitalibus  inservientes  ;  inter 
quos  ,  prjeter  diaphragmaticos ,  et  intercostales,  prze- 
cipui  numerantur  recurrentes  ,  parvi ,  et  magni  sym- 
pathici ,  progenies.  (  Vide  nostrum  Physiologix  po- 
jitivcB  Tentamen^  n°.  346  *).  Vidi  ego  in  apo- 

*  Essai  de  Physiologie  positive  appUque  specialement  a 
la  Medecine  pratique.  3  vol.  in-8".  Avignon,  V^  Secuin  , 
1806. 


(3) 

plecticis ,  quortim  os  apertum  manere  curaveram  ,  llri* 
guam,  cum  vocaremur,  motum  aliquem  tentare  ;  nihil 
inde  sperabam  ,  cum  vox  amissa  esset ;  observarem- 
que  laboriosam  summoper^  fieri  respirationem  ,  ad 
quam ,  thoracis  et  scapularum  musculorum  ,  omnes 
concurrebant   conquassats  vires. 

VI.  Spes  salutis  aliqua  habetur  ,  si  corporis  fugan- 
tur  torpor  atque  frigus ;  si  partes  quse  motu  omnino 
carebant ,  aliquantisper  moveri  incipiant ;  si  facilior 
et  liberior  fiat  respiratio ;  si  deglutitio  non  adeo  mo- 
lesta  sit  ac  prius  ;  si  punctus  vel  inclamatus  asgrotans , 
palpebras  vel  labia  moveat ,  significans  sese  audire 
vocantem  posse.  Multi  vero ,  etiam  cum  his  bonis 
signis  lethalem  habuere  finem  ,  quidam  prima  die ,  alii 
tertia  et  quarta  ;  et  alii  ad  septimam  et  nonam  supers- 
tites  fuerunt.  Raro  autem  hi  evadunt,  absque  altero 
corporis  resoluto  latere ;  idque  fere  fit  primis  quatuor 
diebus  ,  quod  tempus  ,  si  absque  hac  crisi  morbus 
transeat ,  plerumque  occidit.  Observavi  autem ,  post 
celeb.  D.  Quarin  ,  mali  semper  ominis  esse ,  manum 
eldem  capitis  parti  crebrius  aegrum  admovere. 

VII.  Sentire  autem  adhuc  tantisper  videntur  qui* 
dam  apoplectici ,  dum  ullas  partes  movere  nequeunt ; 
multos  vidi  auditu ,  et  sensu  ,  in  partibus  faciei  gau- 
dentes ,  quanquam  jam  conclamati  essent  :  ratio  tsi , 
ut  in  nostra  Physiologia  explicavimus ,  quod  sen- 
tire  sit  tantum  ,  veluti  quiddam  pati  ,•  moveri  autem  , 
ceu  quoddam  sit  agere  :  quamobrem  ut  quis  movea- 
tur,  opus  est  robore  ;  at ,  ut  sentiat ,  minima  facultas 
satis  est ,  quse  si  fugit ,  fugit  et  vita.  Deinde  ,  non  in 
omni  apoplexia  forti ,  simul  ofFuscantur  in  cerebro  , 
omnes  radices  nervorum ;  tunc  enim  cessant ,  ut  ali- 
quoties  evenit ,  motus  cordis  ,  vasorum  ,  pulmonum , 
intestinorum  :  illsesa  in  principio  manet  medulia  spi- 
nalis  5  qua  producitur  magnus  intercostalis  (  vide  nostr„ 
Physiolog,  n°.  336  ),  Libera  videtur  origo  sympa- 

A  2 


(4) 

thici  rftedii  (  opus  citat.  n**.  330).  Ex  sensubus, 
auditum  ultimum  morientem  ,  in  apoplexia  ,  ut  m 
aliis  morbis  ,  observare  licet ;  tum  nasum  ,  supercilia  , 
tempora ,  et  partes  retro  aures  ,  quid  sentire  adhuc 
diii ,  mihi  visa  sunt ,  unde  radices  nervorum  facia- 
lium  ,  et  nervorum  auditivorum  (  opus  citat.  n**.  3  28 
et  3  2.9 )  ,  quld  sani  per  magnum  tempus  servare  , 
conjicere  permittunt.  At,  pejorante  asgro  ,  omnes  ce- 
rebri  regiones  pedetentim  obtenebrantur ,  et  etiam 
meduUa  spinaHs ,  unde  sensuum ,  et  viscerum  func- 
tiones  ,  sensim  atque  sensim  deficiunt  ;  resolvuntur 
ventriculus  ,  intestina  ,  anus  ,  vesica  ;  spirandique 
eodem  progressu  augetur  difficultas.  Habet  autem 
apoplexia ,  ut  alii  morbi  acuti ,  suam  exacerbalionem 
ct  remissionem ,  qu^  tamen  nullam  regulam  servant  ; 
pulsu ,  et  respiratione  equidem  distinguuntur ,  sed  prse- 
cipue  sentiendi  et  audiendi  facultate ;  ita  ut  quidam 
asgri ,  mane  sentlant  et  audiant  faciliiis  ,  qui  vespere 
insensiles  sunt ,  et  vice  versa  ,  prout  se  habet  remissio  , 
matutino  ,  vel  vespertino  tempore. 

VIII.  Pulsus,  in  omnibus  soporosis  affectlbus  in- 
flammatione  non  sociatis,  languidus  et  rarus  tangi- 
tur ;  quod  certe  cerebri  et  nervorum  in  omnibus  ma- 
chinse  systematibus  ,  supremum  imperium  manifestat. 
In  apoplexia  ,  quandiu  mediocriter  natura  ipso  afFectii 
turbatur  ,  nullam  mutationem  in  pulsu  ,  tantisper 
notabilem  est  reperire  ,  praeter  tempus  exacerbatio- 
nis  :  tum ,  aliquid  convulsi  observatur ;  nam  latera 
arterise ,  dura  ,  resilientiaque  tanguntur  ,  unde  con- 
Jectatur  irritans  quiddam  originem  nervorum ,  magis 
quam  in  remissione ,  inesse.  Ubi  vero  invaluerit  afFec- 
tus  ,  insequalitatem  quandam  ,  ac  tensionem  for- 
tem  adsciscit  ,  longiorque  fit  pulsus ,  languidior, 
€t  rarior.  Quod  si  afFectus  ipsas  vires  dejecerit ,  pul- 
sus  efficiet  languidiores ,  inEequaks  ,  frequentes  ,  ac 
celeres. 


(5) 

IX.  An  febris  suscitatur  iii  apoplexia ;  an  utilis  ? 
Vidi  apoplecticos  mori  absque  febre  ,  aliosque  ,  et 
majori  numero ,  febricitantes.  Felicioris  ominis  fcbris 
praesentiam  esse ,  quam  absente  ,  inde  concipitur , 
quod  nasci  illa  non  possit  ,  nisi  adhuc  expeditis  plu- 
rimis  nervis ;  solvere  itaque  aliquoties  potuit  apo- 
plexiam  ,  ut  voluit  Hippocrates.  At ,  ad  hanc  solu- 
tionem,  plurimae  exiguntur  conditiones  :  i^.  ut  fe- 
bris  satis  cito  superveniat ;  nequaquam  enim  utilis  est 
febris  adveniens  ,  morbo  jam  confirmato  ,  quod  ipse 
notavit  Hippocrates  in  Coacis  ,  dicens  :  «  apoplec- 
»  ticas  affectiones  derepente  exolutorio  modo  fien— 
»  tes  ,  febre ,  temporis  progressu  accidente ,  perni- 
»  ciosa^  » ,  *  Quapropter  minime  pragfidendum  est 
pulsuum  elatiori  vibrationi ,  post  aliquot  dierum  tar- 
ditatem  :  recte  enim  jam  observantibus  Valesio  , 
JUiodio  ,  Ballonio  et  Baglivio  ,  in  omnibus  affec- 
tibus  comatosis  ,  prsecipue  lethargo,  et  apoplexia  , 
dum  pulsus  qui ,  per  tres  vel  quatuor  dies ,  parvus 
fuerat ,  fit  illico  magnus ,  et  in  magnitudine  crescit  , 
mortem  prae  foris  esse  judicandum  est ;  nonque  k 
natura  medicatrice  hoc  fieri ,  sed  a  crescente  causa 
irritante.  2^.  conditio  est,  ut  apoplexia  sit  ex  genere 
pituitosarum  ,  frigidarum,  aut  saltem  ut  in  asgro  non 
admodum  emineat  habitudo  sanguinea  ;  nam  pulsus 
febrilis  ab  initio,  in  apoplexia  sanguinea  ,  saepius 
obest  quam  prodest.  3  a.  Nihil  boni  a  febre  expectan- 
dum ,  si  nedum  respiratio  levetur ,  e  contra  gravior 
evadat;  probatur  enim  impotentem  q^^q  ad  causam 
morbificam  subigendum  ,  magisque  potius  ac  magis , 
ab  aucto  circuitu ,  viscera  irapediri. 

X.  Largum    urinae   profluvium  aliquando  bonum 

Ta  s$at(pv7i(y  aTCoit^iyixTixa  )is>,u|Jt&vo)(j  iivOTupeTyiv 


C  6  ) 

signum  est ,  casteris  concurrentlbus  symptomatibus  ; 
sed  videndum  an  non  eveniat  ex  resoluta  vesica. 
Etiam  aliquando  salutaris  est  sudor  copiosus  ac  vali- 
dus ,  e  toto  corpore  manans;  at  mali  ominis  est,  ubi 
in  principio  morbi  ,  absque  symptoraatum  imminu- 
tione  profluit  ,  et  ubi  partes  tantum  superiores  oc- 
cupat. 

XI.  In  apoplexia  quam  minus  fortem  dicimus , 
attonitus  homo  brevi  surrexit ,  mente  compos ,  sed 
cum  vario  gradu  torporis ,  et  immobilitatis  totius  me- 
dietatis  corporis  \  sic  ut  in  vultu  ,  illico  appareat 
spasmus  dictus  caninus  ;  in  manu ,  cafrpendi  impossi- 
bilitas ;  in  pede  ,  standi  impotentia  ;  in  gutture  ,  de- 
glutiendi  difficultas  ;  in  lingua ,  et  labiis  ,  balbuties* 
Si  prima  ,  vel  saltem  secunda  die ,  in  locis  resolu- 
tis ,  aliquid  sehsus  et  motus  redierit  ,  spes  Qst  :  si 
vero  somnolentus  fiat  aeger,  respiratio  difficilis  evadat , 
unoque  corporis  latere  paralysi  correpto ,  alterum 
convulsive  moveatur ,  brevi  perfecta  apoplexia  reno- 
vatur ,  sinistro  cum  eventu.  CaBteriim  ,  et  si  hemi- 
plexia  perfecte  sanetur  ,  facillime  recurrit.  Haec  per 
noctem  ,  et  in  dormiendo  aliquoties  succedit  ;  ut  nu- 
per  vidi ,  inagricola  vici  dicti  Sg.ncti  Mitri ,  qui,  cum 
die  I  5  februarii  1808  ,  sanus  et  laetus  lecto  se  com- 
misisset ,  mane ,  inscius ,  hemiplecticus  lateris  sinis- 
tri ,  et   cum  linguse  impotentia  ,    expergefactus  est. 

XII.  Quidam ,  et  plurimos  nosco  ,  vertigine ,  et 
parva  tantum  mentis  perturbatione  afficiuntur  ,  ut , 
aut  alienentur,  aut  tristes  et  somniosi  videantur  ,  ali- 
quidque  alienum  loquantur ,  ut  si  mox  e  somno  ex- 
citarentur.  Hic  apoplexias  primus  gradus  est,  qui, 
non  nisi  repetitis  vicibus  occidit.  Ex  his ,  alii  statim 
5QSQ  colligunt ,  nulla  sequuta  paralysi ;  alii ,  et  nu- 
merosiores  sunt ,  paralysi  partis ,  vel  partium  corpo- 
ris ,  afflicti,  inscientes  resurgunt.  Itaque  frequenter 
dimidia,  vel  tantum  quarta  pars  linguae ,  et  musculo» 


(7) 
rum  oris ,  resolvltur ,  fere  occulto  modo  ,  usque  dum 
ridcndo  ,  loquendo  ,  et  connivendo  ,  malum  depre- 
hendatur  ;  siquidem  tesas  partes  omnes  ,  tunc ,  cum 
violentia  ,  et  strepitu  quodam  trahuntur  :  labium  risu 
caret ,  et  inter  loquendum  non  movetur  ;  ad  Utteras 
quasdam  hngua  non  inservit ;  palpebra  non  volubilis ; 
oculus  intentus ,  ac  rigens  est ;  tangit  qusedam  pars , 
ct  non  percipit.  Fehci  forsan  eventu  J  gravitatem  morbi 
non  percipiunt  plerique  zegrotantes ;  unde  fit  ut  rudes  , 
fortunze  sese  committere  anteponant ,  quam  dolorosse  , 
fastidioscE ,  plerumque  ignarse,  et  fere  semper  inutiU 
medicinie  ? 

Inter  ahos ,  sequentis  grata  mihi  est  memoria  :  unus 
ex  chirurgis  nosocomii  Martigiorum ,  senex  fere  oc- 
togenarius  ,  macilentus  ,  honestus  ,  me  ,  prseterita. 
sstate ,  con veniebat ,  dum  inviserem  asgros ,  vence  sec- 
tionem  instituturus  ,  quam  prasscripseram  :  balbutien- 
tem  inspexi ,  ciimque  os  obtortum  observassem ,  ma- 
num  quoque  dexteram  perlustravi  ,  cujus  duo  digiti 
impediti  erant.  Inscius  ,  mox  levi  insuhu  apoplectico 
correptus  fuerat  ,  quo  jam  pluries  in  lungavita  afflic- 
tus  est.  Pedetentim  redierunt  in  manu  motus  et  sensus  , 
ut  officio  adhuc  vacet  bonus  ille ,  minusque  balbutiet. 
At ,  neminem  horum ,  quanquam  diu  supervivant , 
morbo  lungo  extinctum  vidi ;  sed  omnes  tandem  ino- 
pinata  et  acutissima  apoplexia  rapiuntur. 

XIII.  Ob  casum  repentinum  ,  ad  apoplexiam  re- 
vocare  judico ,  potius  quam  ad  coma  vigil ,  vel  som- 
nolentum  ,  morbum  sequentem ,  quem  bis  observandi 
occasio  fuit ,  in  corporibus  cacheticis  :  derepente  ob- 
mutescit  asger ,  et  cadit ,  absque  motu  et  sensu.  Re- 
sumptus ,  et  in  lectum  positus  ,  omni  momento  nau- 
seat ,  et  quid  viscosi  vomiturit  ;  vultus  ,  pallidus  , 
productus  ,•  caput  dolet ;  impossibilis  mutatio  schema- 
tis  jacendi ,  et  si  violenter  in  alio  latere  cubare  sger 
tentet ,  animi  dehquium.  Primis  tribus  diebus ,  pubus 

A4 


(  s ) 

rtiagnus ,  rarus ;  respiratio  illaesa ;  nulla  sitis  ,  cibi  ntills 
cupiditas ,  alvi  nulla  ejectio ;  sopor  vigilans.  Quarti 
die  et  sequentibus  ,  praeter  dicta  symptomata  ,  per 
diem ,  pulsus  submissus ,  rarus  ,  post  quintam ,  vel 
octavam  pulsationem ,  inaequalis  ;  dolor ,  caput  non 
amplius  ocCupans ,  sed  nucs  colli  fixus ,  et  obtusus  ; 
nocte ,  pulsus  semper  rarus ,  sed  magnus  ,  durus , 
convulsus )  et  sequalis ;  respiratio  paululum  elatior ; 
subdelirium.  Diu  sic  vivit  asger  ,  et  tandem  perfecte 
apoplecticus  moritur.  Quid  similis  observasse  Hippo- 
crates  videtur  ,  cum  in  Coac.  prcBnot.  notaverit : 
«  soporati ,  decolores ,....  cum  pulsu  sepulto,....cervi- 
»  cis  dolore  angi  queruntur....  Quicumque servantur  , 
»  fere  purulenti  redduntur  ».  * 

XIV.  Est  ultimae  senectae  apoplexia  ,  qu^  extlnctas 
imprimis  vidi  matfonas,  fere  octogenarias ,  siccissimae 
habitudinis  corporls ,  signis  antecedentibus  praevisa  : 
debiles  et  tremulae  fuerant ;  rerum  recenter  actarum  , 
et  etiam  notabilium  ,  immemores  ;  praeterita ,  praesen- 
tia  habebant ,  firmo  animo ,  ut  etiam  filios ,  et  ma- 
ritos  a  lungo  tempore  demortuos  ,  vivos  crederent ; 
in  rebus  domesticis  ,  sagaces  tamen  plerumque  et  sa- 
pientes  :  inopinate  aliquoties  sensu  et  motu  priva- 
bantur  ,  ex  quo  relevatae  ,  linguae  balbutie ,  surditate  , 
et  quorumdam  artuum  paralysi  afficiebantur  ;  caloris  , 
spirituosorum ,  et  analepticorum  auxilio ,  pedetentim 
sanatse.  Inter  haec ,  ciborum  appetentissimae  ;  at ,  de  im- 
proviso ,  languebat  appetentia,  et  ut  si  it«riim  digestio- 
nis  vires  ventriculum  deseruissent ,  cerebrum  occupa- 
turae  ,  vires  motrices  alacriores  videbantur ;  sapien- 
tiiis  mulier  loquebatur;  mira  quaedam  vaticinabatur ; 
et  dum  quid  cibi  hauriret ,  insultu  apoplectico  ,  ster- 

T^dyrrfko-^  eiuco^uvov  (^ccah  tjs.iv....   0>4ocoi  ol  cw^ovTai... 

5|X77UOl  WC  £T;tT07ro}vl>  ywovTat. 


;  (9) 

tens ,  intra  horam  e  vivis  subducebatur.  Fatum  im- 
medicabile. 

XV.  Succedit  non  raro  apoplexia  quibusdam  mor- 
bis.  Phrenitidem  ,  et  lethargum  hanc  vidl  excipere, 
De  apoplexia  epilepsias  succedente ,  plurima  suntexem- 
pla.  An  non ,  a  parotide  retrocedente  ,  sublati  asgri  , 
qui  jam  restituti  videbantur,  apoplectica  morte  ra- 
piuntur  ? 

XVI.  Ad  apoplexiam  essentialem  pertinent  huc  us- 
que  dicta ;  at  non  desunt  exempla  apoplexias  symp- 
tomaticcB  improprie  dictae ,  cujus  causa  longe  a  ce- 
rebro  iatere  creditur.  Inter  viscera ,  ventriculus  pri- 
mus  Qst ,  cujus  cum  cerebro  reciprocum  consortium 
quotidie  observatur.  Neminem  latet  capitis  vulnera 
biliosos  vomitus  suscitare  ,  ejusque  dolores  ,  quomo- 
documque  fiant ,  nauseam ,  stomachique  morsum  co- 
mitari.  Hypocondriacas  et  flatulentas  afFectiones ,  me- 
lancholica  comitatur  tristitia ,  haud  secus  quam  acutas 
febres ,  delirium ;  nonnullas  ori  ventriculi  dispositio- 
nes ,  affectio  suffusioni  persimilis  sequitur  ;  frequen- 
tissimum  est  ejecta  per  vomitum  bile  fiava,  dolorem 
capitis  compesci ;  et  inter  optimos  medlcos  convenit , 
epilepslam  aliquando  capiti ,  a  ventriculo  oriri.  Me- 
moratur  Galenus ,  de  loc.  affect.  l.  V^  de  juveni 
quodam  grammatico ,  qul ,  quoties ,  vel  nimls  vehe- 
menter  docebat  ,  vel  cogltabat ,  vel  esurlebat  ,  vel 
irascebatur ,  epilepsla ,  ob  nlmis  acutum  sensum  orls 
ventrlcull  ,  corrlpiebatur  :  tertia  vel  quarta  quaque 
hora  ,  exhibito  pane  optime  preparato  ,  solo ,  sl  non 
sltlret,  ex  vlno  albo  ,  modiccque  adstringente  ,  ma- 
dldo  ,  si  siti  cruciaretur,  atque  singulis  annis  ,bls, 
aut  ter  ,  purgatlone  ex  aloe ,  hunc  Galenus  perfecte 
restltult.  Sic  ego  quoque ,  fellciter  plures  epllecticos , 
purgantibus,  intermlssis  corroborantibus ,  sanavi.  Quo 
allo  autem  nomine  vocabuntur  sopora  narcotismo  , 
qui ,  rejecto  vomltu  veneno ,  derepente  evanescit  ? 


(10) 

vel  coma  pueromm  a  lumbricis  ventriculum  obsiden- 
tibus  ,  aut  a  crudis  et  indigestis  humoribus  ?  Non 
tantiim  autem  a  ventriculo  ,  sed  a  long^  dissitis  par- 
tibus  ,  ad  caput  perveniunt  insultus  epileptici ,  et  om- 
nis  nerveorum  ,  et  sympathicorum  morborum  caterva : 
a  motubus  abdominis  spasmodicis  saep^  incipiunt ; 
alias ,  a  manu  ,  a  pede  ,  vel  a  crure  ;  ita  ut  appropin- 
quantem  paroxismum  sentiat  aeger ,  vinculoque  possit 
euntem  sistere  !  Eccui  medentium  ignotum  est ,  ner- 
vosis  partibus  inflammatis ,  promptiiis  ,  quam  reli- 
quis ,  delirium  supervenire  ?  VesiccE  dolores  abnor- 
mes ,  uteri  afFectiones ,  et  similia ,  encephalicos  mor- 
bos  quos  non  mentiuntur  ? 

XVII.  Febres  intermittentes  soporosas  ,  et  fere 
apoplecticas  ,  pluries  in  nostra  praxi  observavimus. 
Ad  illas  forsan  revocari  meretur  apoplexia  periodica 
cujus  mentionem  fecit ,  testantibus  multis  auctoribus , 
Fredericus  Casimir  Medicus ,  initio  libri  dt  Mor' 
bis  periodicis,  Sed  de  his  alias. 

XVIII.  Hoc  morbo  facilius  corripi  nuncupantur^ 
natura  obesi ,  humidi ,  desides  ,  collo  breves ,  bel- 
luini ;  at  pari  numero,  et  forsan  majori,  apoplectici  , 
observantur ,  inter  macilentos ,  sobrios  ,  exercitatos  , 
naturaque  biliosos.  In  multis  esse  potest  quaedam  dis- 
positio  constitutionalis  ad  morbos  capitis  ,  ut  in  aliis , 
ad  morbos  pectoris  ,  abdominis ,  etc.  In  quibusdam 
congenita  exstat  haec  dispositio ,  testantibus  plurimis 
auctoribus  :  juv^nes  quidem  nosco  vertiginosos ,  quo- 
rum  omnes  parentes  apoplexia  correpti  fuere.  Sartri- 
cem  quoque ,  in  domo  familiarem  ,  habebam  ,  qua- 
dragenariam  ,  cephalaeae  obnoxiam  ,  quae  dum  patrem 
apoplexia  defunctum ,  adhuc  lugeret ,  cum  variis  moe- 
roribus  afflicta  fuisset ,  ipsa  etiam  ictu  apoplectico  , 
«Estate  proxima  ,  derepente  extincta  est.  Praeexistente 
ergo  hac  proclivitate  ,  causae  variae  quas  aliis  morbis 
etiam  adscribuntur ,  apoplexiam  facile  producere  po- 
terunt. 


(") 

XIX.  Sunt  hcE  causae  :  vulnus  ,  percussio  ,  refri- 
geratio  diuturna ,  cruditas  ,  Venus  (  pra^cipue  in  seni- 
bus )  ,  vinolentia ;  aliquoties  risus  immodicus ,  cantus  , 
nimias  meditationes ,  exstatics  contemplationes ,  animi 
magna  pathemata ,  motus  violentus  ,  sahvatio  mercu- 
rialis  frigore  interrupta  ,  dormitio  in  loco  recenti  calce 
illito  ,  aut  plus  sequo  calefacto;  retenta  evacuata 
consueta ,  et  prcesertim  fluxus  hemorrhoidalis ;  poda- 
gra  repressa  ,  vel  atonica ;  rheumaticus  dolor  ab  extra 
ad  intiis  motus  ;  ahorumque  retrocessio  ;  catharrus 
fortis,  etc, 

XX.  His  causis  favent ,  i®.  aetas  :  quanquam  enim  , 
omni  astate  ,  apoplexia  corripi  possimus  ,  frequentior 
tamen  est  a  quadragesimo  vitse  anno.  Non  autem  fere 
unquam  ab  hac  juveniores  afRiguntur,  absque  lethali 
eventu ,  forsan  ob  naturam  hemorrhagiae  in  cerebro  , 
quae  ab  arteriis  pendet ,  dum  in  senibus  ,  sequutS. 
hemiplexia  ,  ahquas  saepe  inducias  permittit.  2**.  Coeli, 
annique  tempestates  :  hiemem  ,  hanc  segritudinera 
gignere  praecipue ,  ubique  legitur ;  secundo  ,  vernum 
tempus ;  tertio ,  autumnum  ;  asstatem ,  omnium  mi- 
nus ,  quod  non  semper  verum.  Passim  circa  aequinoc- 
tia ,  et  solstitia  apoplexice  observantur ;  observantur 
quoque  spirantibus  frigidis  aquilonibus  ,  post  austri 
diuturnum  dominium.  At,  certis  temporibus  nonnun- 
quam  etiam  apoplexias  et  paralyses  grassantur  ,  qua- 
rum  nulla  certa  satis  causa  apparet ,  ut  crediderint  cum 
vulgo ,  etiam  medici ,  quid  in  aere  ignoti  et  venenosi 
fuisse. 

XXI.  Frequentius  invadit  apoplexia,  nullo  praece- 
dente  signo  :  nonnunquam  tamen  prodromos  habet , 
qui  aliquam  prophylaxim  permittunt ,  quanquam  etiam 
promiscue  antecedant  plerosque  capitis  affectus ,  ut 
veternum  ,  epilepsiam  ,  fiirorem  ,  etc.  Sequentes  sunt : 
gravitas ,  torpor ,  vel  capitis  dolor  ,*  vertigo ;  aurium 
tinnitusj  motus  difficilis;  vultus  moestitudo  ;  invo- 


( " ) 

luntarla ,  absque  ophtalmia  ,  lacrymatio  ;  oculorum 
ruber  ,  vel  duplex  intuitus ;  narium  levis  hemorrhagia  ; 
palpitatio  membrorum ,  et  praecipuelabiorum  ;  tremula, 
et  minus  expressa  loquutio  :  oblivio  mox  dictorum  ; 
spmni  breves ;  cogitationes ,  sive  apparitiones  vehe- 
mentiores  ;  somnia  mortis  repentinje  ,  in  non  hypo- 
chondriacis  ;  difficultas  egestionum ;  frequens  sensus 
frigoris ,  vel  caloris  ,  per  spinalem  medullam, 

XXII.  Adnotatione  digna  etiam  judico  signa  se- 
quentia  :  i**.  vultus  coloratior  et  plenior  cum  naribus 
compressis  ,  in  homine  caeteriim  gracili ,  ut  si  meliori 
valetudine  gauderet.  Mihi  adnotaverat  hoc  signum  so- 
cer  meus,  medicus  optimi  judicii  ,  felicique  praxi 
clarus ,  usque  ad  9 1  vits  annum  ,  quo  defunctus  est ; 
illiusque  signi  veritatem  saepissime  confirmavi.  2**.  In 
plerisque  senibus  observare  licet,  magnam  cibi  appe- 
lentiam  ,  optimamque  digestionem ,  apoplecticum  in- 
sultum  prcEcedere ,  ita  ut ,  postquam  ab  amicis  et  pa- 
rentibus ,  de  optima  valetudine  ,  ob  vigentem  appe- 
tentiam ,  et  faciem  vegetam  ,  congratulati  sunt ,  in 
eduliis ,  aut  paulo  post  subito  resolvantur. 


C  A  P  U  T    I  I. 

ApoplexicB  differenticB  ^  ab  aliis  soporosis 
affectibus, 

XXIII.  J.NUTILE  exercitatis  medicis  videri  potest 
differentias  apoplexiae  ab  aliis  morbis  conscribere  ; 
multa  tamen  adeo  habet  communia  cum  soporosls  va- 
riis  affectibus  ,  ut  comata  ,  lethargus ,  catalepsis , 
insultus  epilepticus ,  et  histericus  ,  etc ,  ut  indocti  et 
juvenes  ,  (  ut  quondam  mihi  evenit  ),  in  diagnosi 
facile  etiai^  decipi  possint.  Eoque  magis ,  quod  noso^ 


c  'O 

iogistee  plerique  ad  unum  genus  tot  varios  morbosre-» 
vocaverint.  Reipsa  ,  nullum  ex  hac  confusione  nasce- 
retur  incommodum ,  si  magis  exspectans  esset  medi- 
cina ;  cum  vero  in  simili  urgente  negotio ,  vocatus 
medicus  derepente  agere  debeat ,  mosque  invaluerit 
apud  vulgus  ,  de  venae  sectione ,  aliisque  majoribus 
auxiliis  illico  cogitandi ,  quae  pro  natura  morbi ,  non 
semper  absque  alea  porriguntur;  primam  ergo  artis 
cardinem  judico  ,  cujusque  aegritudinis  rectam  ima- 
ginem  prje  se  ferre ,  ut ,  an  agendum  sit  nec  non  , 
quidque  agendum  sit  absque  damno  ,  promptius  dis- 
cernatur.  Hanc  autem  habere  imaginem  nequeunt  ti- 
rones ,  nisi  naturali  descriptione  morborum  :  illis  enim 
fucum  facit  simplex  quorumdam  symptomatum  ,  pa- 
thognomonicorum  dictorum  expositio  ,  ciim  sympto- 
mata  non  semper  eadem  sint  :  ita  ,  exempli  gratia  , 
olim  a  Galeno  didiceram  ,  laboriosa  respiratione  in- 
primis  difFerre  apoplexlam  ab  aliis  soporosis  affectibus; 
at  saep^  me  fefellit  simphcior  haec  regula  (  IV  ).  Non 
ingratum  quapropter  fore  ,  spero ,  si  quorumdam  so- 
porosorum  morborum  brevem  profero  descriptionem, 
tam  ex  antiquorum  monumentis ,  quam  ex  meis  ob- 
servatis ;  hanc  comparandi  gratia  ,  cum  prsecedenti 
apoplexlse  delineatione. 

XXIV,  Atque,  primijm,  adnotatu  dignum  censeo, 
soporem  non  esse  somnum ,  neque  somnum  soporem  ; 
somnus  enim  functio  est  naturalis ,  periodica ,  vitae 
necessarla  ,  sicut  aliae  functiones ;  optimique  est  omi- 
nis  ,  in  omnibus  morbis  ,  ubi ,  sicuti  et  aliae  functio- 
nes ,  naturali  modo ,  segrum  repetit.  Sopor  autem 
opprimens  semper  est  passio  ,  praesente  causa  morbi- 
fica  ,  vel  in  capite ,  vel  in  ventriculo  ,  vel  alibi ,  fota. 
Itaque ,  tempore  remissionis  ,  etiam  dormiunt  apoplec- 
tici ,  lethargici ,  aliique ;  solatiumque  ipsis  est  hic  som- 
nus  ;  sopore  vero  afficluntur ,  tempore  exacerbationis. 
Ne  autem ,  quod  somno  et  sopori  commune  sit  ^  noa 


(  14  ) 

sentlre  ,  fallere  posslnt  medicantes ,  dormientes  tan* 
quam  depressos  excitando,  aut  oppressos  tanquam 
dormientes  ,  absque  adjutorio  ,  relinquendo ;  somni  et 
soporis  utilem  ducimus  discretionem  facere ,  quam 
leperire  est  in  colore  ,  charactere,  respiratione ,  pulsu  , 
tactu  ,  et  schemate  jacendi. 

Color  dormientium  est  nitidus ,  floride  vividus  ,  et 
naturali  habitudine  plenus ;  soporosorum  vero ,  pallens, 
vel  plumbeus  ,  vel  quolibet  alio  colore  adfectus ,  in- 
venitur.  Character  ,  sive  aspectus  dormientium  ,  hi- 
laris  Qst ,  naturalis  ;  soporosorum  vero  ,  tristis  ;  con- 
vulsique  semper  ,  et  conducti ,  quid  pr^se  ferunt.  «S/?/- 
ratio  dormientium,  ordinata  ;  soporosorum  ,  tarda, 
inordinata  ,  observatur.  Pulsus  equidem  major  est  in 
somno ,  et  in  sopore  ,  quam  in  vigilia  :  sed  plenus  et 
regularis ,  in  dormientibus  observatur  ;  irregularis  et 
tensivus  pkrumque  in  soporosis.  Tactus  fere  scmper 
nobis  evolvit  in  soporosis  prjecordla  tensa ,  et  totum 
corpus  durius;  dum  e  contra  ,  dormientium  totius 
corporis  ,  mollior  tactus  efficitur.  Quoad  schemaja- 
cendi ,  fere  semper  soporosi ,  a  capite  lecti  ad  pedum 
loca  delabuntur  ,  et  incomposito  jacent  corpore ;  dum 
e  contra  dormientes ,  congrua  naturae  positione  cer- 
nantur  laxatis  musculis ,  et  flexuosis  artubus.  Tandem 
a  remissionis  vel  exacerbationis  tempore  ,  facile  intel- 
liges  an  sit  somnus  vel  sopor  ;  somnum  enim  dixeris , 
si  in  declinante  accessione ,  aeger  quieverit ;  soporem 
vero  ,  si  in  initio ,  vel  augmento  accessionis ,  id  ac- 
ciderit. 

XXV.  Comatum  proprie  dictorum,  tres  numeran- 
■tur  species  :  coma  vigil ,  coma  somnolentum ,  et 
carum^  In  comate  vigiii ,  sunt  :  capitis  dolor ,  ar- 
dens ,  expansivus ,  cum  sensu  ebullitionis ;  propensio 
ad  somnum  ,  illiusque  anxium  desiderium  ,  sed  va- 
num ,  et ,  si  paulisper  adimpletur  ,  prompta  experge- 
factio  :  sympiomaticum  est ,  &miliare  in  acutis  febri- 


(i5) 

bus ,  et  vlx  unquam  derepent^  nascltur  :  dum  e  con* 
tra  ,  apoplexia  illico  oritur,  absque  morbo  praemisso  , 
et  absque  febre. 

XXVI.  In  comate  somnolente ,  contrarla  :  lan- 
guor  ,  assidua  somnolentia ,  contra  voluntatem ,  et 
intra  edendum  ,  colloquendum  ,  muneris  obeundum  ; 
vigilise  per  intervalla ;  sed  rursus  in  promptu  somnus. 
Vix  cum  febre.  Symptomaticum  in  hemiplexia  :  idio- 
pathicum  in  senibus  ,  in  lauta  dieta  cum  ignavia ,  in 
suppressis  consuetis  evacuationibus ;  tempore  canicu* 
lari ,  et  vehementi  hieme. 

XXVII.  In  caro  :  sopor  profiindissimus  ,  ex  quo 
nec  clamore  ,  nec  agitatione  ,  nec  eiiam  puncturis  ex- 
citari  queunt ;  jacent  asgri  attonitorum  instar  ;  sed 
spiratio  fere  est  naturalis ,  ut  dormientium.  Tres  au- 
tem  cari  gradus ,  sive  species.  Prima ,  quae  sociatur 
acutis  febribus ,  circa  earum  principium  ,  vel  incre- 
mentum  ;  cui  nonnunquam  convulsiones  superve- 
niunt ,  ac  singultus  ,  vitae  imponentes  finem.  Altera  , 
cum  aegri ,  post  toleratas  vehementiores  acutas  febres , 
ex  insigni  debiHtate ,  altos  incidunt  sopores  ,  inque 
iis  per  aliquot  dies  permanent ;  excitati ,  ad  interro- 
gata  respondent ,  mox  vero  iteriim  obdormiscunt ,  et 
tandem  expergefacti  ,  ad  se  redeunt ,  omniumque , 
quze ,  sub  eo  sopore  ,  loqauti  sunt ,  inscii  ,  convales- 
cunt.  Contingit  etiam  tahs  sopor ,  per  febres  acutas  , 
maxime  exanthematicas ,  circa  dies  criticos ,  ut  nota- 
vit  Hippocrates  ,  tumque  sudore  junctus  ,  optimum 
exhibet  prjesagium.  Tertia  species  cari ,  occurrit  in  , 
morti ,  ex  febre  ,  proximis ,  in  eaque  per  unum  ,  al» 
terumve  ,  ante  mortem  ,  diem  ,  zegri  ,  viribus  exhaus- 
tis ,  sensu ,  motuque  destituti ,  ac  alto  sopore  oppressi , 
jacent ,  subque  eo  tandem  explrant. 

XXVIII.  Pluribus  antecedentibus  signis  ,  cum  apo- 
plexia  communibus  ,  praenuntiatur  lethargus  ,  et  prae- 
cipue  vultus  inflatione  (XXII) ,  jam  midxA^Hippo* 


(  ,S  ) 

crate ,  in  Coac.  pmnot.  Przesens ,  et  inchoans  vefer- 
num ,  haec  habet  propria  :  interrogatus  aeger  ,  non 
statim  ,  sed  paulo  post  respondet ;  jussus  ,  vel  exemplo 
persuasus  linguam  exerere ,  non ,  aut  tarde  obedit ,  et 
cum  protulerit ,  non  reducit ,  vel  tarde  colligit  :  si 
quid  manu  tenuerit ,  nescius ,  atque  involuntarie  de- 
mittit ;  si  meiendi  sentiat  stimulum  ,  matellam  non 
postulat ,  vel  si  petierit ,  nescit  datam  ,  atque  urinam 
non  demittit ,  nisi  admonitus ,  hancque  difficulter  ex- 
cludit  5  vel  paulatim ,  et  turbulentam  ,  aliquotiesque 
plurimam.  Tanderri,  oblivio  tanta  est  ,  (  qua  nota: 
praecipue  letliargia  insignitur  )  ut  quidem  ciim  osci- 
tant ,  (  quod  ipsis  perfrequens  est  )  claudendi  oris 
obliviscantur.  Initium  hujus  morbi  fere  semper  sociatur 
febre  lenta ,  cum  calore  non  admodum  mordaci.  At , 
ingravescente  morbo  ,  hsec  omnia  pejorantur ;  colore 
plumbeo  ,  vel  livido ,  foedatur  vultus  ;  fit  adductus  , 
caperatus ,  ut  afflictorum  ;  elevantur  prsecordia ;  pul- 
sus  ,  ex  obscuro  ,  fitmajor,  rarus,  inflatus,  digito 
tangenti  vacuitatis  sensum  praebens ;  a  quo  ab  apo- 
plexia  differt,  in  quo  pulsus  QSt  rarus  siquidem ,  sed 
densus  (  VIII  )  ;  difFert  etiam  hic  pulsus  a  sopore  ab 
narcoticis ,  in  quo  pulsus  est  rarus  ,  sed  plenior.  Res- 
piratio  est  tarda ,  magna ,  cum  quodam  gemitu ,  et 
quo  in  pejus  ruit  segrotans,  eo  fit  tardior,et  altior, 
ut  extincta  videatur.  His  ergo  et  aiiis  ,  quse  superva- 
cuum  describere  judico  ,  discernitur  lethargus  ab  apo- 
plexia ,  in  qua  fere  semper  adest  absoluta  sensuum  pri- 
vatio  ;  quje  repentinum  ,  tanquam  ex  lethali  percussu  , 
facit  casum  ;  quaeque  quo  pejoratur ,  magis  stertorosa 
respiratione  sociatur. 

XXIX.  Plures  quoque  prodromos  habet  catalepsis 
communes  cum  aliis  cerebri  aegritudinibus.  Breviter 
dicam  ,  me  catalepsim  audire  repentinam  ,  mentis ,  ac 
sensus  ,  motusque  corporis ,  plus ,  minusve  perfectam 
destitutionem ,  ciim  tamen  aliqua  excitabilitatis  muf- 

culosse , 


(  >7  ) 
culosse  ,  perfunctione;  nempe  ,  in  eadem  forma  manet 
seger,  qua  in  morbum  inciciit,  sive  secierit  ,  sive  cu- 
buerit ,  idque  ,  vel  clausis ,  vei  apertis  palpebris  ;  eum- 
que  moQum  qui  ipsis  datur  ,  membra  servant,  sive 
extensionis,  sive  flexionis.  Insuper,  vocis  silentium  , 
oculorum  stans  ,  atque  fixus  obtutus ;  fere  naturalis  , 
saltem  in  principio ,  respiratio  ;  pulsus  magnus ,  ve- 
hemens  ,  plenus ,  et  liumectus :  vultus  in  rubore  efflo- 
rescit.  In  quibus  non  perfecta  est  sensuum  destitutio  , 
palpebratio  qusedam  observatur ,  si  quis  ante  oculos 
digitum  circummoveat;  videnturque  suo  obtutu  manus 
trajectum  sequi  :  inclamati ,  inspicientes  lacrymantur , 
nil  dicentes,  sed  volentium  respondere  vultum  smu- 
lantes;  odoramentis  jucundis  se  delectari  ostendunt ,' 
jugi  adducta  inspiratione  ,  et  pravos  odores  aversari  , 
nullo  facto  spiramento  probant;  dulcia,atque  amara, 
linguae  admota  ,  sentire  etiam  manifestant  ;  itera  , 
perpuncti ,  sentiunt  ,  vel  lacessitl ,  horrescunt.  Est  vel 
acutus  vel  chronicus  hic  morbus.  Catalepsim  acutant, 
<:oncomitant  febres  acutse  ,  typi  sint  continul  ,  vel 
periodici.  Distinguitur  facile  ab  aliis  soporosis  afrtcti- 
bus ,  hoc  unico  caractere ,  quod  segrotantis  membra 
positionem  datam  servent ,  dum ,  prscipue  in  apo- 
plexia ,  membra  elevata  concicjunt.  Abire  tamen  po- 
iest  in  lethargum  ,  et  apoplexiam. 

Memorat  HolLerius  secretarium  quemdam ,  nomine 
Vasco ,  in  febris  declinatione ,  et  alvi  profiuvio  ,  urinis 
bene  coctis ,  certam  valetudinis  spem  prsbentibus  , 
catalepsi  cleprehensum  ,  uno  die,  obiisse,  anno  i552, 
mense  Auguslo.  Aperto  cadavere ,  pulmones  et  hepar , 
<:orrupta  inventa  sunt ,  serum  quasi  rufum  cerebro 
posteriore  cc^ntentum  ,  et  sanguis  concretus  in  majore 
-vena  ,  quse  mediura  caput  perreptat.  Historiam  quo- 
que  profert  senis  pauperrimi ,  macilenti ,  in  catalepsim 
lapsi  ab  inopia ,  qui  menss  accumbebat  ,  apertis  ocu° 
lis ,  erecto ,  ac  firmo  corpore ,  manu  dapibus  admota , 


C  ,8) 

tit  vlvere ,  et  prandere ,  mortuus  videretuf ,  Vlde  opera 
Hollerii ,  pag.  60. 

XXX.  De  lethargo  et  catalepsl  oratio  occasionem 
niihi  praebet  digressionis  ,  (  cu}us  veniam  concedat 
Jector  B.  )  vindicandi  causa,  antiquos  ab  injuria  ipsis, 
a  recentioribus  quibusdam  illata  ,  febres  periodicas  , 
mali  moris  ,  ilios  non  cognovisse.  Etenim  ,  priscorum 
plerique  ,  inter  quos  Diccles  ,  Praxagoras  ,  Archi- 
genes  ,  ylsclepiades  ,  Chrysippus  ,  Soranus ,  Mag' 
nus ,  Ccelius  Aurelianus  ,  etc.  catalepsim  conside- 
raverunt  tanquam  symptoma  febrium  intermittentium  , 
typi ,  pr£cipue  quotidiani  ,  et  tertiani ,  ut  et  febrium 
remittentium ,  et  subintrantium.  Notaverat  Praxa- 
goras  ,  (  unus  ex  primis  successoribus  Hippocratis  , 
ex  insula  Coos;vide  le  C/^rt:},  quasdam  febresquse  in- 
vadebant  juvenes  ,  ab  armo  duodecimo  usque  ad  de- 
cimum  septimum  ,  quae  quadam  privata  pernicie ,  mor- 
tis  habebant  effectum  ,  catalepsimque ,  vel  lethargum 
simulabant  :  id  autera  servis ,  magis  quam  hberis  eve- 
tiiebat ;  et  successit ,  ut  quidam  a  catalepsi  liberati , 
«t  sani  nimis  sibi  visi ,  plurimiim  edentes ,  repente  ia 
«nortem  venirent.  Apud  Romanos,  viderat^Jc/f/^/j^ej, 
(tempore  magni  Pompeii  hic  vivebat  ^,  febres  frequen- 
tes  typi  periodici  ,  quarum  invasiones  comitatae  erant 
corporis  atque  mentis  oppressione ,  in  similitudine  le- 
thargias ,  quae  secundo  ,  vel  tertio  die ,  in  statu  acces- 
sionis ,  statim  redalefacto  corpore ,  vel  cessante  ve- 
hementia,  in  resumptionem  mediocrem  revocabant 
aegrotantes  ;  quaeque  ,  si ,  non  revera  ,  sed  figmento 
tantum  cessabant ,  semel  adprehenso  aegro  ,  nullam 
resurrectionem  dabant ,  sed  in  sudores ,  et  respiratio- 
nem  celerem  ,  in  pulsum  humilem  ,  et  in  mortem  de- 
sinebant.  Soranus  ,  Magnus  ,  et  Ccelius  ,  Methodi- 
corum  principes ,  tradiderunt ,  frequenter  aegrotantes 
catalepsi ,  et  lethargo  affici  ,  cum  typis  quotidianis., 
vel  tertianis,  raro  cum  -quartani»  :  accedereque  prxj^ 


(  '9) 

ter  diuturnas  accessiones  ,  febrem  tertianam  servare 
similitudinem  typi  quotidiani ;  item  omnium  harum 
febrium  gravius  esse  ,  articulorum  frigidum  torporem  , 
qualitatem  febris  constifu^re ;  levius ,  cum  sit  tantum 
horror;  ex  omnibus  autem  minus  grave^  cum  sinehis 
symptomatibus  ,  solo  fervore,  hae  febres  initium  ac- 
cipiunt.  Observata  autem  haec  ,  perenni  experientiae 
consentanea  sunt.  Vide  Artis  mediccB  principes ,  in- 
ter  quos ,  Ccclium  Aurelianum. 

XXXI.  EpilepsicB  fortis  accessio  ,  raulta  ,  aliquo- 
ties ,  cum  Insultu  apoplectico  similia  habet.  Hujus  enim 
morbi  species  duoe  ,  quoadmodum  ,  distingui  possunt: 
alia  quce  somno  similis  altissimo  videtur ,  et  alia  quaes 
diversis  contorsionibus  corpus  adficit.  Harum  prima 
gravior  judicatur,  siquidem  similisest  apoplexiae  ,  at, 
pierumque,  raptu,  atque  violenta  musculorum  con- 
tractione  adprehensi  ,  exinde  in  altissimum  soporem 
deveniunt.  In  omnibus  ,  prassente  accessione  ,  sunt  : 
sensus  privatio  ,  ut  ignis  actionem  nequidem  sentiant  ; 
jn  quibusdam  ,  immobilitas  perfecta ,  cum  ore  demisso  , 
vultu  pallido  ,  respiratione  tarda  ,  pulsu  magno  raro  , 
atque  alti  soporis  simili  oppressione.  In  aliis ,  diversa 
jtiembrorum  diductio ,  et  impetuosa  projectio;  vul- 
tus  contortio  ,  et  etiam  oculorum  ,  qUae ,  post  acces- 
sionem  saepe  perseverans  ,  strabos  et  vagos ,  fingit 
asgrotantes  ,  quod  tamen  in  leni  insultu  haud  evenit. 
Accedunt ,  gutturis  stridor ,  et  singultus ,  faciei  rubor, 
venarum  inflatio  ,  et  aliquando  pulsus ,  et  respiratio" 
nis  cessatio ;  tum  ,  per  intervalla ,  virium  recreatio  : 
palpebrarum  suspensa  positio  ;  dentium  illisus  atque 
stridor ,  cum  prolapsa  lingua  ,  quae  snepe  dentibus  prae» 
ciditur.  Sequuntur  saepe ,  prsecordiorum  inflatio,  ster- 
corum  ,  et  urinse  involuntaria  emissio  ;  sudor  roscidus  j 
rigenti  corpore;  Fere  omnibus  ,  ante  dimissionem  ,  per 
os  atque  nares  fluit  spuma;  quidam  confusas  voces 
emittunt.  A  tanta  agitatione  resumpti ,  mcesti  sunt^ 

B  z 


(  ^o  ) 

conquassatl ,  pandiciilantes ,  oscitantes ,  omnium  ges-^ 
torum  ignan.  Manent  per  aliquod  tempus  :  piger  mo- 
tus  ,  totiLis  corporis  marcor ,  oculorum  turbatio ,  ve- 
narum  frontis  inflatio  ,  et  aliquibus  ,  mentis  alienatio. 

Vix  pe^tectior ,  qjam  in  paroxismo  epileptieo ,  ha- 

betur  imago  perturbationis  omnium  functionum,  illa- 

tumque   etiam  cessationis  ,  plus  vcl  minus  l^sa  com- 

m::ni  orimne  nervorum- ,  ab  influxu  ,  qui  saepius  a  dis- 

tantibus  locis  procedit ,  qulque  prseviditur  (XVI),ut 

quotidianam  habeo  occasionem  observandi.  Fere  per- 

fecta  etiam  est  primae  speciei ,  cum  apoplexia  ,  simili- 

tucio  ,  ab  illaque  nisi  accessionis  brevitate  discedit  , 

^use  si  in  longum  porrigatur ,  apoplecticus  raptus  dici 

potest.  In  pulsu  autem  nuUum  est  discrimen  ,  ciim  jaiTi 

advertente  Galeno  (  introduct.  in  pulsus  )  ,  epilep- 

iicorum   et  apoplecticorum  pulsus  sint   similes  ;  sed 

discernuntur  morbi,  i°.  ab  affecta  respiratione ,  quae 

,  'si  vehementer  opprimatur ,  apoplexiam  denotat  ;  2°. 

Jquod  epileptici  msultus  brevi  finiantur  ,  magnaque  ex 

.parte  bona  valetudo  illos  subsequatur  ,  dum  e  contra 

longior  sit  accessio   apoplectica  ,  illaque  soluta  ,  cre- 

bernme  soleat  paralysim  succedere  ;  3°.  quod  in  epi- 

-lepsia  ,  sit  plerumque  mira  convulsio  universi  corpo- 

ris  ;  4*^.  quod  in  illa  ,  spuma  ex  ore  fluat.Minus  tamen 

valeret  hoc  ultimum  signum  ,  si  unicum  esset;  ciim 

viderim  quosdam  apoplecticos  ,   etiam  ab  initio  spu- 

mosos, 

XXXII.  Apoplecticos  facile  est  discernere  ,  ^  cor- 
reptis  hysterica  pr^Efocatione  ,  vel  hypochondriaci 
■accessione.  incipiente  passione  hysterica  ,  nausea 
multa  fit,  ci^m  ventris  quodam  rugitu  ;  sensus  omnes 
pedetent;m  cleficiunt  ;  respiratio  fit  difficilis ,  creber ,  et 
-brevji ;  posteaque  ita  arctatur ,  ut  veluti  vmculo  praes- 
trictae  fauces  videantur;  aeoer  obmutescit;  pulsus,  ini- 
t!0  ,  vix  irnmutatus ,  ht  obcurus  ,  parvus  ,  rttroactus, 
,  jntermittens ;  et  prout  resurgunt,  fitplenior,  major -, 


■  (" ) 

Itequentlor.  Dentes  sjepe  illiduntur  ,  atque  stridunt; 
spuma  quoque  aliquoties  os  foedatur  ,  et  in  insultu  non 
raro  etiam  observantur  saltus  mtmbrorum  ,  ut  in  epi-  , 
lepsia.  Haec  in  uxore  mea  carissima  ,  diim  gravida  est, 
saspe  heu  nimis ,  per  duo  ,  vel  tnum  horarum  spatium  , 
observavi.  Haec  etiam  licuit  videre  ,  primis  hujus  men- 
sis  Martii  diebus  ,  in  juvene  hypochondriaco ,  qui  a 
compressa  ira,  mutus  et  rigidus  factus  ,  apoplecticus 
ita  credebatur ,  ut  jam  apud  eum  sacerdotem  inve- 
nissem  sacris  vestibus  indutum  ,  extremam  EcclcSiaa 
romanae  unctionem  ministraturum  ,  quem  recfdere  de- 
precavl ,  promptam  aegrotantis  salutem  in  me  recipiens. 
Ad  hystericum  insultum  revocare  censeo  leves  apo- 
plexias  ab  Hollerio  observatas  ,  in  gi-avid)s ,  ad  40"™ 
diem ,  et  ad  4*""".  mensem.  Hos  insultus  vidi  in  mer- 
catoris  uxore  ,  9"".  graviditatis  mense  ,  termmatos  epi- 
leptico  paroxismo  absque  noxa  ,  nec  reditu  post  par- 
tum,   qui  primus  erat. 

XXXIII.  Facihus  adhuc  abapoplexia  discernuntur  , 
insensibilitas  ,  immobihtas,  et  aphonia ,  quae  comi- 
tantur  animi  deliquia,  asphyxiam  ,syncopem  ,  et  fngus 
intensum.  Frigus  ,  videb^mus  in  hujus  opusculi  cursu., 
veram  aliquoties  producere  apoplexiam  ;  at  si  debiles 
occupat ,  vel  si  vehementiiis  algeat ,  calorem  vitalem  ^ 
excitabihtatemque  absumit  ,  veramque  ,  inficiendo 
nervos  pulmonis  et  totius  corporis ,  asphyxiam  causat. 
At ,  in  asphyxia,  ut  in  lipothymia  ,  et  syncope,  vix 
^remanent  pulsus  et  respiratio  ,  quo  inprurus  ab  apo- 
plexia  distant.  Deficientes  animo  ,  propter  alimento- 
rum  inopiam,  habent  oculos  distentos,  dentes  disjunc- 
tos  ,  et  concidentes ;  pulsum  parvum  et  adeo  imbe- 
cillem ,  ut  aliquando  interire  videantur ,  cum  frigido 
torpore.  Sed  hasc  ,  ut  in  asphyxia  et  syncope  ,  diu  du- 
rare  nequeunt ;  quas  si  perseveraverint ,  raorbum  so- 
porosum  significant. 

XXXiV.  Aphoniam  aliquotles  pro  ^ro  sumit  Hip'' 


C  "  ) 

focrdUs  ,  aliquotiesque  pro  apoplexla.  Non  plgeat 
hac  de  re ,  Sennerti  et  Spigelii  rtferre  observata.  Ait 
primus  ,  se   aliquoties  in   praxi  obs.ervasse  afFectum 
quemdam  ,  qui  merito  ad  aphoniam  refertur ;  an  ta- 
trien  sit  apoplexia  dubitat ,  cum  potius  inter  epilepsiam 
ti  apoplexiam  positus  esse  videatur.   Etsi  enim  veluti 
apoplectici  concidant  aegri  ,  tamen  motu  plane  non 
privantur ,  neque  convelluntur  ,  neque  etiam  vox  iri 
initio  plane  perit ,  sed  interdum  qusedam  pauca  tamen 
proferunt.  Talis  aphonia  est  quarh  ebrii  quartdoque 
patiuntur,  ut  exemplis  sequentibus  patebit :  Vir  quidam 
doctus  ,  debilitate  ventriculi  laborans  ,  cum  mensae  as- 
sideret ,  et  parum  comedisset,  subito  color  faciei  rtiu- 
tari  coepit ,  vocemque  amislt ,  ita  tamert  ut  quaedanl 
pauca  loqui  potuerit.    Motus  non  fuit  abhtui,   cum 
manu  ,  medicamenta  propinanda  a  se  propelleret ,  et 
ab  adstantibus  ductus ,    ambularet.    Oculos   habebat 
apertos ,  neminem  tamen  cognoscebat.  Accidit  vero  , 
ut  ciim  ultra  dimidiam  horam  ita  habuisset ,  surgeret , 
et  stans ,  sed   ab   adstantibus  sustentatus ,  evomeret 
cruda  multa ,  ac  plura ,  quam  tum  absumpsisset.  Post 
Vomitum ,  statlm  ad  se  rediit ,  et  adstantes  agnovit , 
se  tamen  vomuisse  non  meminit ;  atqiie  ita ,  hor^  spa- 
tio  ,  ab  hoc  afFectu  liberatus  est.  —  Simile  malum  allum 
quemdam  virum ,  media  nocte  ,  post  crapulam  inva- 
sit ;  qui  itidem  vomuit ,  sed  vix  post  horas  duodecim , 
liberatus  est.  Idem  post  quinque    septimanas  ,   horS 
tertia  pomeridiana  ,  eodem  malo  correptus  est ,  cum 
solus  esset ;  pronus  in  faciem  concidit ,    frontemque 
parte  sinistra ,  laesit ,  et  prOnus  in  facie  jacens  reper- 
tus  est.  In  lectum  deportatus ,  mox  vomuit  aliquoties , 
neminem  agnovit,  motu  tamen  hon  plane  privabatur  : 
ham  omnia  medicamenta ,  manu  sinistra  tamen  soli , 
a  se  repuht,  et  stans  a  ministrls  sustentatus ,  irt  ma- 
tulam  mirtxit,  paucaque  locutus  est.  Post  horas  duas, 
■plane  mutus  %;tus ,  stef tere  etiam  ccepit ,  et  aJiqua 


( ^J ) 

convulsionls  indicia  in  brachils  apparuerunt ,  et  ante 
sextam  vespertinam  ,  mortuus  est.  — •  Alius  quidam 
vlr  ,  hepate  calidiore  prseditus ,  ciim  crapulae  nimis 
indulsisset ,  subito  ,  mensa:  assidens  ,  omnium  sen- 
juum  perturbationem  passus  ,  atque  aphonus  factus 
est.  Sermonem  post  horam  recuperavit  ,  sed  sensuum 
illa  perturbatio  diebus  aliquot  duravit.  • —  Eo  morbo  , 
plus  quam  vigesies  correptum  fuisse  ,  ducem  militum 
auctor  agnovit ,  semperque  tamen  convaluisse.  Omnes 
post  vomitum  melius  se  habuerunt ,  nuUusque  paralysi 
fuit  correptus  ,  quod  non  fieri  solet  in  apoplexia.  Hunc 
affectum  nasci  plerumque,  sat  Sennertus  ^  a  consensu 
partium  inferiorum.'  Addam  a  dispositione  bypochon- 
driaca  ,  cui  bibuh  SEepe  obnoxii  sunt.  Vomitorium 
suadetauctor  ,  quod  protinus  vomitum  provocet,  et 
pra;  cseteris  tutissimum  judicat  vitriolum  alham.  in 
jusculo  aliquo  pingui  sumptum  ,  quod  statim  vomitura 
provocat,  cum  caetera  vomitoria  plerumque  tardiiis 
id  praestent. 

Similem  morbum  observavit  Adrianus  Spigelius  : 
«  Est ,  inquit ,  morbus  in  Germania  et  Pannonia  fre- 
»  quens ,  quem  Austriaci ,  Moravi ,  et  Styri ,  timo- 
»  rem  appellant  ,  inter  apoplexiam  ,  et  epilepsiam 
»  quodam  modo  ambigens.  Cadunt  enim  veluti  apo- 
}>  plectici ,  sine  sensu ,  non  tamen  motu  privantur  , 
»  nec  convelluntur ,  ut  epileptici ,  aliquando  stertunt , 
»  nec  tamen  discusso  morbo  ,  paralysin  alicujus  mem- 
»  bri  incurrunt.  ».  Vide  horum  auct,  opera,  cap, 
de  capit,  morbis. 


fi  4 


(  H  ) 


C  A  P  U  T    IIL 

De  causa  apopleotiis  prcxima  ,  cutn  historia  jnor- 
horum  ,  et  apopUctorum  cadaverum  sectionum  , 
atque  adnotationibus, 

XXXV.  \JuOTiDiANA  constat  experientia,  levem 
cerebri  compressionem  ,  oculorum  caliginem  animi- 
que  deliquium  producere;  majorem  ,  soporem  ,  stu- 
porem,  sensusque,  ac  motus  privationem.  Quse  si 
diutius  pergunt  ,  vitae  cessatione  terminantur.  Sit  di- 
recta  hasc  compressio  a  corpore  quocumque  ,  vel  im- 
pediatur  reditus  sanguinis  venosi  cerebralis ,  in  corde 
dextro ,  a  ligatura ,  suspensione ,  polyposa  concretione, 
plenitude  venosa  eximia  ,  vel  alio  modo ;  iidem  efFec- 
tus  consequuntur.  Quae  docent  experimenta  in  vivis , 
morborumque  observatio  ,  confirmantur  ,  invariabili 
modo  ,  anatomiae  pathologicae  monumentis. 

Verum  equidem  est ,  in  multis  morbis  ,  effectus 
mortis  pro  hujus  causa  saepe  haberi  potuisse  :  injuste 
tamen  agere  mihi  videntur  recentiores  quidam,  qui 
omnino  hoc  genus  rationis  rejiciunt,  Cum  enim  ex 
plurimorum  cadaverum  sectione  ,  semper  in  iisdem 
morbis,  eadem  inventa  observentur,  morbi  pha^no- 
menis  consona;  ciimque  labes  profundae  reperiantur 
qus  tam  cito  a  morte  recenti  effici  non  potuerunt , 
dubiosus  omnino  de  certioribus  esset,  qui  adeo  cons- 
tans  argumentum  in  indaganda  natura  morbi  rejiceret: 
hujus  autem  characteris  sunt  in  corpore  apoplectico- 
rum  observatk ;  quae  numerosissima  ,  ex  variis  tempo- 
ribus  ,  et  auctoribus ,  collecta  ,  tantam  similitudinem 
inter  se  feru nt  ,  ut  nullius  morbi  adeo  comprobatam 
judicem  causam  proximam  j  quam  apoplexiae. 


(25) 

XXXVI.  A  seculls  XIV,  XV  et  XVI ,  apoplexia? 
causam  per  cadaverum  sectionem  ,  indagasse  medicos  , 
Italos  inprimis  ,  ex  celebri  Boneti  Sepulcreto  com- 
peritur  ,  in  quo  numerosae  variorum  auctorum  horum 
temporum  ,  collectae  leguntur  observationes ,  quarum 
m  substantia  est  semper  repertum  fuisse  in  calvaria 
apoplecticorum  :  modo ,  in  ventriculos  certhri  san-. 
guinem  effusum ,  ut  et  ad  hasim  cranii ,  pleocuS" 
que  retiformis  ,  vasa  tumida  ,  inflata  ,  suhnigra  ; 
modo ,  aquam  limpidissimam  ,  viscosam  ,  gelati- 
nosam  ;  modo  ,  varios  abcessus  ,  tumores  ,  con- 
creta  extranea  corpora.  Similes  labores  persecuti  sunt , 
Columbus ,  Fernelius  ,  Platerus ,  Bauhinus ,  Willi- 
sius  ,  Lindanus ,  Valsalva ,  Wepferus ,  etc  ,  usque 
ad  seculum  XVIII  ,  quo  curiosius  adhuc  et  doctius  , 
morborum  causae  in  anatomicis  lucubrationibus  per- 
scrutatae  sunt ,  semperque  ,  cum  eadem  consecutione. 

XXXVII.  Profitetur  Columbus  (  de  re  anatom. 
1.  1 5  )  ,  se  non  semel  dissecuisse ,  qui  ob  fortem  apo- 
plexiam  obierant ,  in  quorum  cerebro  magnam  aqu^ 
copiam  reperiit ,  perspicuam  quidem  ,  sed  glutinosam  ; 
aliasque ,  se  observasse  piam  matrem  ,  in  vesiculas 
limpidas ,  elevatam.  —  Fernelius  (  de  abdit.  1.  1 1  , 
c.  i5  )  refert  historiam  viri  viribus  integri  ,  qui  si- 
nistri  oculi  ictu  vehementiore  repente  attonitus  cor- 
ruit ,  et  horis  duodecim ,  absque  sensu  et  motu  inte- 
riit.  Secto  cranio  ,  vidit  auctor,  interiores  oculitenas 
contusionis  vi  diruptas  ,  a  quibus  sanguis  concretus  , 
cochlearium  duorum  mensura  ,  in  cerebri  basim  pro- 
cubuerat ;  -"'entriculi  prorsus  illaesi ,  inanesque  cerne- 
bantur.  Alium  secans  idem  Fernelius  ,  qui  ,  citra 
causam  externam  ,  apoplexia  extinctus  erat  ,  vidit  plu- 
rimum  humorem  crassum  et  viscosum,  ad  basim  cranii, 
super  contextum  vasorum  retiformem.  Alias  ,  caput 
apoplectici  perlustrans  ,  in  hoc  nihil  observavit ,  prs- 
ter  sanguinera  grumosum  in  jugularibus,  Ideo ,  iHis' 


(.6) 

m<Jnnus  sedem  apoplexise  posiierat  in  torcular  HerO' 
phili  ,  quod  ibi  sanguioem  grumosum  inveniisset. 

Felix  Platerus  (  de  observ.  propriis  )  ,  apoplexia 
mortuae  anus ,  calvariam  cum  aperiisset ,  cerebrum  ip- 
sum  in  meningibus  velut  fluctuans  deprehendit;  quod, 
mox  dissecta  crassa  membrana  ,  puris  alicujus  instar  , 
vel  muci  crassioris ,  per  faciem  diffluebat.  Marcellus 
Donatus  ^  Q\.  2  ^  hist.  med.  admir.  c.  6  )  dedissecto 
apoplectico  loquitur ,  cuius  universa  cerebri  substan- 
tia ,  ventriculique  ,  sero  copioso  inundati  erant.  — • 
Simile  loqaitur  Daniel  Horstius  (observ.  anatom.  3  ) 
de  cerebro  principis  ,  apoplexia  extincti ,  cujus  cere- 
brum  amplum  ,  copioso  sero  diffusum  inventum  est , 
vasaque  cerebri  ,  sanguine  nigrissimo  turgida  obser- 
vabantur.  Narrat  Georgius  Bauhinus  (  de  observ.  pro- 
priis  )  juvenis  ,  lutetias  apoplexii  extincti ,  il!ic6  caput 
apertum  fuisse  ,  ex  eoque  quamplurimum  sanguinem 
atrum  ,  atramenti  instar  effluxisse.  —  Refert  Ettmuller 
Ztindanum  dissecuisse ,  Amstelodami ,  caput  hominis 
qui  a  triennio ,  multum  doluerat  in  hac  parte  ,  inve- 
niisseque  ventriculos  cerebri  limpido  sero  plenos , 
ad  quantitatem  fere  duorum  sexrariorum.  —  IVilli- 
sius  (  cerebr.  anatom.  )  fatetur  se  saepius  vidisse  in 
capite ,  recens  post  mortem  aperto  ,  piam  matrem , 
vesicas  instar  distentam  ,  ac  pellucentem ,  ut  aqua  plu- 
rima ,  subtus  inclusa  ,  eadem  intumescere  videretur  , 
quod  tamen  omnino  fieri  compertum  est  a  flatu  mem- 
branam  distendente. 

XXX  Vni.  Wepfef^  qui  singulariter  de  apoplexia 
scripsit ,  dissecuisse  se  testatur  trium  apoplecticorum 
caput,  inveniisseque  vasa  cerebri  tumida,  sanguinem- 
que  effasum ,  vanis  in  locis  cranii ,  in  aliis  concre- 
tum  ,  in  alio  Iiqiiidum.  Statuit  autem  (  nescio  qua  ra- 
tione  motus  )  loca  principaliter  affecta ,  non  esse  ven- 
triculos ,  sed  cerebri  et  cerebelli  substantiam ,  ad  basim 
cranii ;  factaque  contemplatione   divisionis  variorum 


(^7) 
ramorum  carotldum  ,  efFectibus  strangulatlonis  apo-" 
plecticam  mortem  asquiparat.  Loquitur  de  primario 
Aulas  ministro  ,  cui  subinde  memoria  delebatur ,  re- 
dintegrata  postmodum  ;  postquam  saepius  has  alterna- 
tiones  passus  esset ,  profundo  sopore  triginta  horarura 
periit.  Dempta  calvaria  ,  efHuxit  magna  copia  aquae  , 
et  cerebri  anteriori  parti  adhserentes  observabantur  ve- 
sicas ,  aqua  limpida  distentatae.  Quod  autem  notan- 
dum  est ,  de  cephalalgia  ,  vertigine ,  aut  tinnitu  au- 
rium ,  nunquam  fuerat  conquestus.  —  In  SQne  ann.  64 , 
homine  plebeio ,  sed  ingenioso  ,  duro  ,  et  quotidiano 
labore  victum  quaerente  ,  circa  meridiem  ,  subit^  apo- 
plexia  mortuo ,  cum ,  toto  matutino  tempore  ,  idera 
fuerit  in  opere ,  et  sermone ,  ac  ante  ,  invenit  auctor 
serosam  colluviem  copiosam  ,  inter  duram  et  piam  ma- 
trem,  inter  hanc  et  cerebrum  ,  in  ventriculis  cerebri, 
et  inprimis  in  quarto  ventriculo ,  sub  basim  cerebri , 
et  in  theca  vertebrarum.  Habitus  hujus  senis  fuerat  ca- 
checticus ,  et  tumidus ;  crapulosus;  sitibundus.  Notat 
autem  ,  s^pe  se  observasse  inter  duram  et  piam  ma- 
trem  serum  copiosum,  cum  impeta  prosilientem  ,  dum 
pertunderetur  dura  mater ,  et  totam  cerebri  et  cere- 
belli  superficiem  ,  quasi  gelatina  quadam  obsitam,  Ex 
ijlcerum  m.anantium  et  fonticulorum  coalitu  ,  ut  ex 
coryzae ,  pedum  sudoris  ,  catarrhaliumque  affectuum 
suppressione ;  ex  retrocedentibus  scabie  ,  arthritide ,  et 
podagra ,  apoplexiam  natam  ,  se  vidisse  testatur ,  et 
praeter  liquida  ,  varia  etiam  tumorum  genera  ,  steato- 
mata ,  squirros  ,  etc.  in  encephalo  apoplexia  demor- 
tuorum  ,  aliquoties  inventa  fuisse. 

Porro  ,  tumores  lymphaticos  in  brutis  etiam  se  ob- 
servasse  profitetur  idem  clariss.  W^epfer ;  immo  narrat 
frequentem  contingere  bobus  vertiginem ,  apud  sub'- 
silvanos  in  Helvetia ,  tuncquebubulcos  mederi  sequenti 
modo  :  malleoio  ,  pone  cornua  cranium  pulsant  ;  et 
cx  sono  audito  distingunt ,  an  prcetematurale  ahquod 


(  ^8  )     , 

cavum  sub  cranio  adsit ;  quod  dum  suspicantur  ,  sta- 
tim  locum  quem  pulsaverant ,  perterebrant ,  et  per 
calamum  foramini  immissum,  attracto  spiritu  ,  hujus- 
modi  vesicas  educunt ;  quae  si  in  superficie  encephali 
extiterint,  cura  succedit;  si  vero  profundius  immersae 
fuerint  cerebri  substantise ,  nihil  sperant ;  unde  praesens 
lanio  5  tunc  illico  hasc  animaiia  jugulat.  Testatur  quod 
hoc  experimentum  coram  viderit ,  et  cum ,  plunbus 
hydatidibus ,  quarum  multae  non  erant  minores  nuce 
moschata  ,  adductis,  vertigo  non  cessaret ,  mactatum 
illico  fmt  animal ,  et  in  ventriculis  cerebri ,  prcBcipue 
sinistro  ,  plures  similes  hydatides  invenit.  (  Vide  ^Yepf, 
de  apoplex.  ) 

Ut  opus  edidit  "Wepferus  ,  similes  hydatidum  in 
cef-ebro  fuerunt  multce  observationes.  Legitur  in  Actis 
Edinburgensibus ,  saepe  inventos  fuisse  serosos  tu- 
mores  in  cavo  cranii  apoplecticorum  ,  qui  tenui  sub 
pellicula  collectam  lympham  continebant ;  in  his  au- 
tem ,  dum  viverent ,  dolor  fixus  in  determinato  capi- 
tis  loco  fuerat ,  eodem  quo  sub  cranio,  tumor  serosus , 
avellanas  nucis  magnitudinis  ,  in  dura  matre  inventus 
erat.  Piam  matrem  in  vesiculas  limpidas ,  quam  multas 
elevatam ,  habes  in  operibus  celeb.  Schwenche  ,  et 
Van-Swieten  ,  et  in  repertis  ill.  Morgagni  ,  de  quo 
infra. 

XXXIX.  Baglivus ,  medicorum  memorias  tradidlt 
historiam  apoplexiae ,  mortis  ,  et  sectionis  corporis  , 
summi  quondam  anatomici  Malpighii  ^  ab  ipso  amico 
Baglivio  institutae ,  mease  decembri ,  1694.  Marcellus 
Malpighius ,  ann.  aetat.  66  circiter  ,  postquam  tota 
vita ,  variis  cruciatibus  podagricis,  calculosis  ,  etc  , 
obnoxius  fuisset ,  apoplexia  tandem  corripitur  ,  26  ]U- 
lil ,  ann.  1694,  praecedentibus  curis  ,  et  variis  animi 
passionibus  ,  etc.  Accessit  apoplexia; ,  paralysis  totius 
dextri  lateris  ,  a  qiia  tamen  variorum  remediorum  usu-, 
post  40  dies,  liber  quodammodo  evadebat,  relictis;^ 


(  ^9  ) 

in  memoria  ,  et  ratioclnio  ,  Isesione,  ad  lacrymandum , 
proclivitate,  levibus  vertiginum  invasionibus  ,  inap- 
petentia ,  etc.  Tandem  ,  praecedentibus  ,  exacerbatione 
calculosa  vesica; ,  et  gravissimis  vertiginibus  ,  etc. 
novo  apoplexias  insultu  correptus,  post  quatuor  ab  in- 
vasione  horas,evita  cessit. —  Praeter  viiia  in  visceri- 
bus  abdominis  et  pectoris  ,  inventaj  sunt  in  cavitate 
dextri  ventriculi  cerebri ,  duas  librae  circiter  sanguinis 
nigri  et  grumosi ,  extravasati.  In  sinistro  ventriculo  , 
residebat  aqua  subflava  ,  ad  pondus  sesquiunciae  ,  ei- 
que  intermixta3  erant  minima;  arenulae  ,  exigua  quan- 
titate;  (  hasc  aqua  causa  verisimiliterfuerat  hemiplexiae 
praecedentis  ,  lateris  dextri  }.  Vasa  cerebri  undequa- 
que  varicosa  erant.  Universa  dura  mater  fortiter  ,  ac 
praeternaturaliter  adhaerebat  cranio.  Baglivi  oper. 
omnia  ,  p.  68  r. 

XL.  Praecellit  autem  omnibus  immortale  opus  Jo, 
Baptistcs  Morgagni ,  de  causis  et  sedibus  morborum 
per  anatomen  indagatis.  Eximiushicautor  ,  62  corpo- 
"porum  apoplecticorum  ,  omnis  aetatis  et  sexus  ,  sectio- 
nes  collegit ,  ab  illo  ipso ,  et  a  Valsava  institutas  , 
optimisque  ratiociniis  adornatas.  De  hoc  morbo  dis- 
quisitiones  divisit  in  ,  ad  apoplexiam  sanguineam  ,  ad 
apoplexiam  serosam ,  et  ad  raixtam ,  pertinentia.  Epis" 
tola  2"^^ ,  3* ,  et  aliarum  promiscue ,  multi  numeri , 
agunt  de  prima  specie  :  neque  ex  his,  et  sequentibus, 
breve  compendium  excerpere  pigebit ,  cum  rebus  bo- 
nis  nimis  affluere ,  ars  nostra  nunquam  possit. 

XLI.  In  epist.  II.  ad  n"*".  c) ,  describitur  sectio  ca- 
daveris  Cardinalis  ,  temperamenti  sanguinei  ,  dum 
viveret ,  arthriticus  ,  studiis  et  variis  curis  ,  moero- 
ribusque  occupatus  ,  circa  hiemale  solstitium ,  apo- 
plecticus  mortuus ,  ann.  17 14,  postquam  in  sinistro 
iatere  ,  hemiplecticus  antea  fuisset.  Observavit  Val- 
salva  :  cerebrum  flaccidius  ;  in  sinistro  laterali  ventri- 
culo,  non  multum  seri ;  in  dextro  ,  uncias  circiter 


(  3°  ) 

duas  sangumls  coagulati;  laceratum  plexum  choroi- 
deum  ,  ventricullque  dextri  parietes  ,  posteriora  ver- 
siis ,  corrosos  ,  ad  profuftdi  ulceris  similitudinem.  — 
Pulsus  ,  ab  initio ,  frequens ,  magnus  ,  et  vehemens 
fuerat;  naturalis,  initio  ,  respiratio.  Vense  sectiones  , 
secta  etiam  jugularis  dextra,  variaque  alia  remedia  , 
vana.  -r—  Ad  n"".  1 1  ,  etiam  sinistra  hemiplexia;  con- 
creti  etiam  sanguinis  unciae  circiter  duo  ,  in  ventri- 
culo  dextro.  —  Ad  n"™.  13  ,  apoplexia  lethalis  ,  in  9 
horas ;  ambo  laterales  cerebri  ventriculi ,  fluido  san- 
guine  repleti  ;  eoramque  dexter ,  valde  erosus ;  cho- 
roideus  plexus  vix  potuit  observari ,  ob  destructionem. 
Subjectum  fuerat ,  mulier ,  70  ann.  nata  ,  paliida.  Res- 
piratio  naturalis  permansit,  wsque  ad  mortem.  —  Ad 
n"*.  17  et  20  ,  sanguis  expansus  in  duobus  ventriculis 
laterahbus.  Citamors.  Nihilominus  facies  subjecti,  n*. 
2,0 ,  pallida  semper  fuerat.  —  Ad  n°'.  21  et  22  ,  san- 
guis  etiairi  effusus  in  cerebello ,  et  circa  medullae 
elongatpB  truncum. 

XLII.  In  principio  epistola^  III ,  historia  legitur  mu- 
lieris  corpulentae,  temperamenti  sanguinei ,  natae  55 
ann.  ,  vino  deditae  ,  sat  prompto  apoplectico  insultu 
^xtincta?.  Sanguis  effusus  inter  meninges  et  cerebrum  , 
in  ventricuhs  lateralibus  ,  in  cerebello,  et  usque  in 
spjnali  tubo  ,  cum  ampla  multarum  partium  erosione  ; 
labes  etiam  antiquse  ,  in  pectore  et  abdomine.  — Ad 
n""'.  4  ,  in  cranio  bajuli  vegeti ,  40  ann.  nati ,  sanguis 
effusus  ;  in  pectore  et  abdomine,  labes  antiquae.  -=,-. 
Ad  n*"".  6  ,cerebrum  mulieris  quadragenariae ,  bibulac , 
t^nquam  sanguine  injectum  ;  sanguis  effusus  in  ventri- 
culis  laterahbus ;  cerebri  hemisphaeria  perfossa  cavernu- 
Ijs  sanguine  plenis ;  hydatides ,  et  granula  ,  iu  plexu 
choroi^ep.  — -  Ad  n"*".  1 1 ,  sanguis  effusus  in  ventricu- 
lis ;  vesiculae  aqua  plense  ,  magnitudinis  uvae  acino- 
rqm  ,  plexus  choroideos  occupantes.  Subjectum  fuerat 
vir  j  73  ann. ,  plethoricus ,  meri  ciiltor ,  sub  sple  ,  per 


(30 

diem  vivens.  Ne  diim  huic  succnrrerint  venae  sectio  , 
et  vomitus  instituti ,  ut  e  contra  ,  ciim  antea  loque» 
lam  nondum  amisisset ,  illam  medicatus  amiserit ,  et 
stertens,  et  convuisus  ,  brevi  moriretur.  —  Ad  n"". 
i6  ,  idem.  Hic  multum  edere ,  et  nihil  moveri  ,  erat 
solitus.  —  Ad  v°\  16  et  10  >  idem  ,  et  os  in  falce.  — 
Ad  n""'.  24,  historia  pueri  Bononiensis  ,  14  ann.  nati, 
a  lumbricis  vexari  soliti ,  qui  post  magnam  alacritatem  , 
derepente  apoplecticus  mortuus  est.  Secto  cranio , 
sanguis  efRisus  inveniebatur  sub  cerebello.  Ad  n""". 
26  ,  nullus  effusus  sanguis ,  sed  omnia  vasa  cerebri 
sujnmopere  distenta  observantur.  Laute  vivere  sohtum 
fuerat  hujus  sectjonls  subjectum.  Coenatus  plene  ,  ci- 
tiias  quam  mos  erat ,  decubuerat ,  supino  corporis  situ  , 
quo  mane  apoplexia  extinctus  inventus  erat. 

XLIII,  In  epistola  LI ,  leguntur  :  ad  n"*".  3/  fe- 
mina  e  scala  praeceps ,  in  terram  cadit ,  et  brevi  apo- 
plectica  moritur.  Inveniuntur  duo  circiter  unciae  san- 
guinis  coagulati  inter  crassam  meningem  ,  et  os  pe- 
trosum.  Sana  reliqua.  Ad  n""".  69 ,  acuto  ense  juve- 
nis  sauciatus  ,  circa  inferiorem  marginem  orbitae  oculi 
sinistri  ,  brevi  moritur  ;  sanguis ,  parva  quantitate  , 
efFusus  reperitur  in  ventriculis  cerebri.  Simiha  in  epis- 
tola  LII.  leguntyr. 

XLIV.  in  epistola  LX ,  ad  n"°*.  2  ,  docemur,In 
cranio  senis  apoplexia  sublati ,  observata  fuisse  ,  laxis- 
simam  omnem  medullarem  substantiam  ,  atque  cerebri 
hemisphasrium  dextrum  a  vasis  turgidis  subnigrum, 
perforatumque  caveis  ,  quarum  una  longa  ,  digitos 
transversos  ,  ad  minimum  quinque,,  lata  duos  et  semi, 
totidemque  profunda ,  sanguine  nigro  ,  magna  ex 
parte  ,  fluido  ,  plena.  — Ad  n"".  4  ,  est  exemplum 
haemorrhagiae  per  totam  cerebri  substantiam  ,et  in  ver- 
tebrah  tubo.  —  Ad  n*".  6,  mulier ,  85  ann.  nata, 
h\$  apoplectica  ,  tandem  ,  tertia  vice  ,  succumbit. 
DeiBonstrat  iectio  serum  sanguinolentum  ventnculos 


C  30 

implere ;  et  caveas  grumoso  sangulne  plenas  ,  in  dex- 
tro  cerebelli  lobo.  —  Ad  n*"".  8  ,  viator  ,  ann.  circi- 
ter  40  ,  lassus  ,  in  nosocomio  Patavino  recipitur,  et 
cum  sedens  cibum  sumeret ,  repentina  forti  apoplexia 
exstinguitur.  Nullus  effusus  sanguis  in  cranioinvenitur  , 
sed  observantur  summe  distenta  vasa  meningum ,  se- 
rum  in  ventriculis,  atque  hydatides  multas  in  plexu- 
bus  choroidibus ;  caeterum  ,  in  pectore,  cor  parvum, 
et  tbrmae  obsoletae.  —  Ad  n°'.  10  et  11,  nulla  effusio 
sanguinis  in  calvaria  apoplecticorum  ,  sed  distenta 
summe  erant  vasa  ;  ossei  arteriarum  trunci ,  et  variae 
labes  in  pectoris  et  abdominis  visceribus.  In  epistola 
LXn ,  ad  n°'  7  ,  9  et  1 1  ,  sunt  adhuc  exempla  fortis 
apoplexije ,  et  hemorrhagiae  diffusae ,  per  striata  cor- 
pora  ,  et  vicinos  thalamos  nervorum  opticorum ,  cum 
Caveis  in  substantia  medullari  ,  sanguine  plenis. 

XLV.  Nunc  ad  apoplexiam,  ab  illustri  auctore  , 
et  aliis  ,  seroso  nomine  nuncupatam ,  sermonem  trans- 
ferentes  ,  nobis  sese  ofFert  in  hujusdem  epistola  IV  , 
ad  n""  I  ,  historia  Valerii  Zanini  ,cu]u5  pater ,  apo- 
plexia  quoque  ,  et  patruus  ,  vesicae  calculo  ,  abrepti 
fuerant.  Ipse  etiam  calculosus ,  et  ideo  bis  ferens  haere- 
ditariam  labem  ,  qua  derepente  extinctus  est.  Secto 
corpore ,  observantur  :  viscera  abdominis  morbosa; 
in  ventriculis  cerebri ,  serum  ,  sed  pauca  quantitate.  — 
Ad  n°'.  3  et  4  ,  idem.  Erant  quoque  hi  cachectici ,  et 
flante  austro,  ut  Zaninus,  apoplexia  correpti  fuerant. 
•—  Ad  n°'.  6,  7  et  8  ,  idem.  Cachectici ;  pallidi;  sub- 
flavi.  Ulcera  in  tibiis  pertulerant.  Serum  salsum  in  ven- 
triculis.  Sanguis  fluidus.  Flaccidum  cerebrum  ,  flac- 
cida  viscera.  —  Ad  n''"'.  9  ,  idem.  Multum  serum  in 
ventriculis  cerebri  ;  multa  urina  in  vesica.  Subjectum 
observationis  est  mulier  cachectica ,  quae  se  reficere  vi- 
debatur  ex  diuturno  morbo  ;  sed  supererant  sitis 
magna ,  et  facies  cadaverosa ,  unde  ex  improviso  ex- 
tincta  est.  —  Ad  n"".  1 1  ,  historia  septuagenarii ,  pal- 

lidi, 


(  33  ) 
lidi ,  trementls  ,  virium  languori  obnoxiij  sublta  apo- 
plexia  extincti  Bononiae ,  flante  austro  ,  primis  1 5  die- 
bus  mensis  Maii ,  i  704 ,  quo  multi  alii  Bononienses 
improvisa  quoquesublatisuntapopIexia.Cerebrum  flac- 
cidum ,  mollissimum ;  plexus  choroidei  turgidis  vesi- 
culis  obsiti ;  serum  pauxiilum  in  ventriculis.  —  Ad  n""*. 
13,  apoplexia  quam  mixtam  nominat  auctor ,  quod 
rubram  fliciem  ia  insultu  habuisset.  Parum  seri  in  ven- 
triculis  ;  cerebri  vasa  sanguine  turgida.  Labem  seger 
hic  in  visceribus  abdominis  tulerat  ,  hypochondna- 
cisque  affectibus,  dum  viveret,  multum  obnoxius  fue- 
rat.  —  Ad  n°'.  16  et  19  ,  serum  in  ventriculis  ,  et 
quoque  cachectica  viscerum  abdominalium  compages  ; 
caeterum  ,  consanguinea  ad  apoplexiam  dispositio.  — 
Ad  n"™.  2  1  ,  historia  sacerdotis  anxii ,  gravibus  quas 
dissimulabat  curis  oppressi ,  sobrii ;  mense  Maio  ,  aere 
calido  et  sicco  ,  repentina  apoplexia  extincti.  Serum 
in  ventriculis ;  polypus  in  corde  et  magnis  vasis ,  quem 
tamen  ]ud\cat  Morgagni ,  non  in  causam  apoplexiae 
censeri  debere ,  eo  quod  raro  polypos  invenerit  in  cor- 
pore  apoplecticorum.  —  Ad  n°'.  24,  26  et  28  ,  his- 
toriae  a^grorum  cachecticorum  ,  multis  aerumniis  afflic- 
torum  ,  quos  scorbutica  labe  ,  ante  apoplexiam  ,  vexa- 
tos  fuisse  arbitror ,  a  symptomatibus  descriptis.  Geia- 
tina  inter  cerebrum  et  meningem,  serum  salsum  in 
ventriculis  ;  sanguis  fiuidus  ;  viscera  fiaccida.  — -  Ad 
n"".  3o  ,  senex  cachecticus  ,  qui  in  tibiis  habuerat  ul- 
cera  ,  intempestive  sanata.  Serum  in  ventriculis ,  vis- 
cera  morbida.  Ad  n"™.  3  5  ,  senem  cui  fuerant  etiam 
ulcera  in  tibiis  ,•  cachexia  universalis ;  cerebrum  laxum  ; 
aqua  copiosa  in  ventriculis  ;  vesiculse  numerosae  in 
plexu  choroideo.  In  epistoIaXLVII,  ad  n""".  24,  his- 
toria  apoplecticae ,  76  ann.  natas  ;  labes  summa  in 
visceribus  abdominis  ,  et  utero  ;  serum  flavum  in 
ventriculis. 

XLVL  Ad  earadem  apoplexise  speciem  referrl  pos= 

C 


(  ^^4  ) 
sunt  varia  alia  Morgagnii  observata  ,  passirn  In  aliis 
Anatomicis  epistplis  disseminata  ;  sic  ,  in  epist.  XL 
ad  n""".  6 ,  historia  legitur  calculosi ,  qui  ,  post  mag- 
nos  dolores  toleratos  ,  apoplexia  extinguitur.  Serum 
paucum  in  ventriculis  cerebri.  —  Ad  n°*.  i  3  et  i5  , 
quid  simile,  et  numerosas  vesiculae  turgidas ,  in  plexu- 
bus  choroideis.  —  In  epist.  XXXV.  ad  n"*".  6  ,  his- 
toria  apoplexiae  repentinae  ,    a   colica  periodica.  In 
abdomine  ,    intestinum  ileon  nigricans  ,  in  septem 
aut  octo  locis ,  cum  glandulis ,  ciceris  magnitudine ; 
in  ventriculis  cerebri  ,  serum  non  paucum.  —  In  epist. 
LVI.  ad  n*"".  12  ,  anus ,  8o  ann.  nata  ,  primum  so- 
porosa ,  inde  apoplectica.  Serum  in  ventriculis.  Om- 
nia  corrupta  in  abdomine  ,  ab  urina  retenta.  Mortuam , 
dixit  Morgagni ,  tam  ex  soporoso  afFectu  ,  quam  ex 
enormi  distenta  resoluta  vesica ;  cum  assidentes  mu- 
lieres  stiliicidio  deceptae ,    tantum  lotii  exire  ,  quan- 
tiim  jugiter  in  vesicam  descenderet ,  arbitrarentur.  — 
In  epist.  LVII.  ad  h"'".  2  ,  mulier,  ischiatica  arthri- 
tide  vexata ,  primiim  paralysi  corripitur  ,  deinde  ,  re- 
pentina  apoplexia.  Serum  in  ventriculis. —  Ad  n"*".  14, 
anus  pariter  arthritica.  Magnapars  hemisphaerii  cerebri 
dextri ,  coloris  sanguinei,  fusci ,  mollis  ,  et  difHuens; 
laxius  etiam  reliquum  cerebrum  et  cerebellum.  —  In 
epist.  I.  ad  n""".  4 ,  historia  viri  ,    ann.    circiter  40 
nati  ,  obnoxii  doloribus    periodicis  in  hypochondrio 
dextro  ,  quae  vomitioni  et  delirio  locum  aliquoties  da- 
bant ,  et  a  quibus  pra^sentibus  ,  dum  ebrius  esset , 
empirica  ventris  unctione  quodammodo  liberatur.  II- 
lico  ,  calor  et  dolor  capitis ,  delirlum  ,  convulsivi  mo- 
tus ,  et  subinde  Insultus   apoplecticus  ,   cum  difficili 
respiratione  ,  spuma  circa  os  ,  et  impetuoso  ac  tur- 
gido  motu ,  quibus ,  et  cum  facie  pallida ,  extingui- 
tur  ,  irritis  omnibus  auxiliis.  Serum  inter  meningem 
tenuem  etcerebrum,  in  hujusqueventriculis.  In  abdo- 
mine ,  hepar  durum ,  et  quaedam  copia  seri  stagnantis. 


(35  ) 
3CLVII.  Ad  tertlum  genus  apoplexiss ,  sclllciet  j  neC  san* 
nguinese ,  nec  serosae ,  sequentes  refert  clariss.  auctor  , 
casus ,  qui  purulento  humori ,  et  aeri  comprimenti  ori- 
ginem  suam  debent.  In  epist.  V.  ad  n"".  2  ,  sectio 
apoplectici  ostendit  pus ,  et  abcessum  in  cerebro.  — 
Ad  n"°.  4 ,  pus  quoque  in  cerebro  ,  absque  abcessu. 
jEger  diu  tulerat  crus  cancroso  tumore  ulceratum  ; 
membrum  postea  fuerat  amputatum ,  sed  superstes  erat 
diathesis  cancrosa ,  quas  metastasim  fecerat  ad  cere- 
brum.  —  Ad  n"".  6 ,  apostema  in  cerebro  ,  ejusque 
vasa  quasi  injecta;  vesiculs  turgidae  in  plexu  choroi- 
deo  ;  inflammata  et  pene  gangrenosa  imi  ventris  vis- 
cera.  An  non  etiam  hic  metastasis  ?  —  Ad  n""".  1 1  , 
sanies  in  tenui  meninge ;  aqua  gelatinosa  subter  hanc 
membranam  ,  quae  vertebrali  tubo  exitum  petebat  ; 
sanguis  fluidus  ;  cor  molle.  —  Ad  n"".  17  ,  nigrita, 
annos  ad  triginta  natus  ,  bene  valens  ,  nisi  quod  ul- 
timis  vitae  mensibus  ,  factus  erat  obnoxius  ianguori 
cuidam  ventriculi,  levi  cum  sudore  conjuncto  ,  qui  ta- 
men  languor  cibo  sumpto  ,  illico  tollebatur ,  cum  ami-' 
cis  hilariter  versans  ,  jentaculo  ,  canensque ,  lente  re- 
trorsum  cadit ,  cum  tremore  totius  corporis ,  puncto- 
que  temporis  moritur.  Secto  cadavere ,  duodecima  a 
morte  hora  ,  observantur  :  in  abdomine,  et  pectore, 
varia  morbosa  dispositio ,  in  cerebro  ,  aqua  sub  tenui 
meninge  ,  et  in  lateralibus  ventriculls ;  vasa  et  sinus , 
inania  potius  quam  plena ;  vasa  reptantia  ,  per  supe- 
riorem  cerebri  superficlem  ,  corpus  callosum  ,  medul- 
lamque  oblungatam  ,  ab  inclnso  aere  ,  cum  pauco  sero 
intermixto  ,  distenta,  Sanguis  uhique  fiuidus.  —  Ad 
n""*.  I  9  ,  piscator  quadragenarius  ,  procerus ,  hernio= 
sus  ,  ventris  affectionibus  fiatulentis  obnoxius ,  cum 
repente  hlsce  sua  in  navicula  correptus  esset ,  illico 
ibi  mortuus  est.  Omnium  viscerum  status  morbosus  ^ 
omnia  corporls  vasa  ,  omnes  cavitates  ,  aere  abnorme 
distenta  ;  in  cerebro  ,  vasa  turgida  sanguine  spumoso  ; 

C  1 


/30 
aer  ublque ;  cavea  in  initio  spisialis  medullae ,  amplis-' 
sima  ;  plurimae  vesiculaj  in  plexu  choroideo  ;  sanguis 
fluidus ,  niger ;  pus  ,  ceu  ex  rupto  abcessu  ,  e  poste- 
rioribus  nasi  foraminibus  ,  -in  pharingem  defiiiens  y 
mediocri  copia  ;  prompta  cadaveris  putrefactio. 

Avhitvsitm  Morgagni  posse  aerem  ,sua  vi  compri- 
mente  ,  apoplexiam  producere  ,  quod  probat ,  et  ex- 
perimentis  in  animalibus  institutis ,  et  auctoritate  Hip- 
pocratis  ,  dicentis  ,  libro  de  Jlatibus  «  si  quidem 
»  plurimi  ilatus  per  universum  corpus  discurrant,  to- 
»  tus  liomo  sideratur ;  si  per  partem  ,  pars  illa  per- 
»  cutitur,  etc.  *  »  Probat  tandem  observatis  Pechlini, 
Jlenrici  Greti^ii  ^  Ruischii  ^  Redii  ^  Brunneri ,  tt 
Si  vis  addere  ,  JVillisii  (  XXXVII ) ,  Gtc.  Ego  autem  y 
pace  tantorum  virorum ,  dicam  ,  posse  equidem  aerem  , 
sua  vi  compressiva  ,  apoplexiam  producere  ,  si  liber 
in  cranio  fiatj  id  vero  per  vitam  minime  accidere 
posse  ,  nisi  sokitis  affinitatis  legibiis ,  scilicet  putredine 
incipiente  ;  verisimiliiis  igitur  tsse  ,  nigrltam  ,  piscato- 
rem  ,  et  similes ,  in  mortem  subitaneam  a  diuturna 
cachexia  adductos  esse  ,  quae  fluidorum  elasticorum, 
extricationi  ,    paulo  ante  mortem  locum  dedit, 

XLVIII.  Narrationi  jam  nimis  forsan  fastidiosas  , 
finem  imponsre  tamen  nequeo  ,  quin  quaedam  celeberr, 
De  Haen  et  Stoll ,  meaque  aliqua  propria  observata 
subjungam.  De  Haer,  ^  rat.  medendi  ,  t.  \  ,/7.325 
et  seq.  sequentia  haber. 

Femina,  102  ann.  habita,  autumnofebrimcontinuam 
passa  erat ,  hieme  ,  diarrhssam.  Aptis  restituta  medelisi 
viribus  tamen  sensim  detecit ,  ut  lectulo  perpetuo  affixa, 
cardiacis  semper  fovenda  esset.  Brevi  ante  mortem  , 

*  H  [xsv  duv  TTO^Xlai  (piiaai  h  oloj  tco  cc6p,aTt  oia- 
'tps^cociv  ,  oT^oa  d  avQpcoTfoc  a7t:o'7T:}i'/;y.T0O'  yevsTai  •  viy 
oe   ev    [xepet  Tivt  ,  toutq  to  p.£po(j. 


(  37  ) 

lEn ,  inquit ,  morior  ;  sumto  autem  cardiaco  ,  Gaudeo  , 
ait,  denuo  me  recoliigo  ;  simulque  desiit  vivere ,  die 
i5  aprilis ,  1766.  —  Musculi  carnosi  ,  ut  in  aetate 
media  ;  egregia  omnia  viscera  thoracis  et  abdominis ; 
at  ,  intra  cranium  ,  cruor  ater  invenitur  ,  spissus  , 
efFusus  sub  pia  matre  ,  ad  lobum  posteriorem  sinis- 
trum ,  ita  quidem  ut  cavum ,  poliicem  capiens ,  in  hoc 
lobo  expleret. 

Senex  bibulus  in  ipsa  ebrietate  ,  apoplexia  extin- 
guitur.  Sexto  craaio  ,  anevrlsmatica  inveniuntur  et  va- 
ricosa ,  omnia  vasa  pia^  matris  ,  certbri  et  cerebelli. 
In  sinistro  ventriculo  anteriori ,  sanguinis  grumosi  est 
commune  cochlear ;  in  dextro  pauio  minus. 

Sartor  ,  5  5  ann.  natus  ,  die  9  August.  1767  ,  ter- 
rore  ,  mosrore ,  gravique  ira  correptus ,  cubitum  sanus 
petit.  10'.  August.  evigilans ,  deprehendit  se  toto  latere 
dextro  ,  tumidum ,  ac  paralyticum  ;  ope  venae  sectio- 
nis  ,  aUorumque  remediorum  ,  et  aquarum  mineralium 
Badensium,  quid  boni  experitur.  Ad  machinam  elec- 
tricam  admotus ,  electricitatis  repetitae  vi ,  in  Junio 
tnense ,  1768,  melius  adhuc  se  habebat.  At  nona 
hujus  mensis  die ,  dum  electrisaretur  ,  extemplo  de 
magna  prascordiorum  anxietate  conqueritur,  et  intra 
quadrihorium ,  incassum  adhibitis  ,  venge  sectione , 
enematibus ,  vesicantibus  ,  apoplecticus  expiravit.  — 
Aperto  cranio ,  inveniuntur  ;  adhserens  dura  mater 
cum  cranio  ,  et  aliis  membranis ,  atque  varicosissima ; 
multa  lympha  subrubella  et  splendens ,  tum  copiosus 
et  grumosus  sanguis  ,  inter  omnes  medullas  giros ,  in 
ventriculis  anterioribus  ,  et  in  quarto  ventriculo. 

Puella ,  sex  cum  dimidio  ann.  nata  ,  quee  jugi  ce- 
phalaea  laboraverat,  fit  stupida,  nonnihil  et  obliviosa, 
demum  apoplectica  ,  cum  convulso  dextro  brachio  , 
et  intra  quatuor  dies  moritur.  —  Observantur  in  sec- 
tione  anatomica  :  pia  meninx  varicosissima  ;  concre- 
tio  polyposa  in  toto  sinu  longitudinali  ;  in  ventriculo 


(3S) 

dextro  ,  iincias  duse ,  aqus  limpldissimse  ,  inodorse  , 
igni  non  coagulabilis ,  sirupi  violarum  colorem  minime 
mutantis ;  aqua  in  fundo  cerebri ,  ad  usque  foramen 
magnum  ossis  occipitis.  Cseterum  ,  in  pectore ,  omnia 
viscera  ,  coaglutinata. 

XLIX.  Stoll  sequentia  descripsit  :  vidua  ,  74« 
ann.  nata  ,  obesa ,  colorata ,  vegetaque ,  die  1 1'.  men- 
sis  augusti,  anno  17^6,  post  amplam  coenam,  sana, 
et  hilaris  lectum  petit.  Per  noctem ,  vomit ,  mutaque , 
et  hemipiectica  ,  in  latere  dextro  ,  mane  diei  sequen- 
tis  invenitur.  Venee  sectio  in  pede  sinistro  instituitur  , 
applicanturque  tria  vesicantia.  Quarta  die  obiit.  In 
cranio  dissecto  observantur  :  multum  serum  inter  du- 
ram  et  piam  matrem ;  vasa  hemisphaerii  sinistri ,  san- 
guine  turgida ;  serum  in  ventriculis  lateraUbus  ;  laxior 
quam  par  est  cerebri  substantia;  ossificataB  plures  par- 
tes  vasorum  cerebri ;  haec  vasa ,  in  latere  sinistro , 
carotis  scilicet  et  vertebralis ,  ampliora ,  et  magis  os- 
sificata  quam  in  latere  dextro.  —  Dispositio  ergo  erat 
ad  apoplexiam  ,  quam  provocasse  tam  a  vomitu ,  au- 
tumat  author  ,  quamque  refert  ad  apoplexias  san- 
guineas ,  serum  effusum  ,  a  distentis  vasis  produc- 
tum  fuisse  judicans.  (  Ratio  medepid,  t.  1  ^  Sec- 
tio  Xl\  ) 

In  sectione  cadayerum  apoplexia  denatorum ,  a 
colica  saturnina ,  dilatata  ad  summum ,  et  sanguine 
turgida,  observavit  vasa  cerebri.  Notat  autem  id  non 
fuisse  nec  ab  infiammatione ,  neque  ab  exuberante  vi , 
cum  sit  in  hac  colica  magna  debilitas.  (  tom.  2  ,  des-^ 
criptio  colic.  pictor.  ) 

Tres  segrotantes  ab  hydrope  plethora  sanguinea 
producto  (  cujus  quoque  exempla  vidi  )  ,  cum  jam  ab 
aquis  liberari  yiderentur,  apoplectici  moriuntur.  Secto 
cranio  ,  observantur  :  vasa  cerebri  ampliora ,  et  plu-^ 
rimo  sanguine  dist^nta ;  serum  effusum  inter  duram  et 
piam  matrem,  (  t,  3 ,  digre^s,  de  hydrop.  plethor..  ) 


(39) 

Vir  a  14  diebus,  febri  rheumatica  correptus ,  fit  de- 
repente  delirans ,  inde  apvoplecticus,  et  brevi  moritur, 
Reperiuntur ,  secto  cranio  ,  aquosu;  humor  efFusus 
magna  quantitate ,  inter  meninges  et  in  ventriculis  la- 
teralibus ;  humorque  aquosus  sanguinolentus  ,  subter 
cerebri  tentorium.  (  Ibid.  constit.  med.  rnens.  Sep- 
tembris  ijj8  ). 

L.  Quaedam  nostra?  :  anno  1794  1  sasviente  febre 
putrida  ,  in  nosocomiis  militaribus  Massiliarum ,  ju- 
venis  miles  ,  ex  hac  febre ,  a  quindecim  diebus  conva- 
lescens ,  ita  ut  tamen  lectum  adhuc  non  desierit , 
alimentorumque  partem  integram  nondum  consumere 
valeret ,  summo  mane ,  derepente  in  lecto  exsilit  , 
cantilenam  incipit ,  inde  cadit ,  absque  sensu  et  motu, 
brevique  .moritur.  Secto  cadavere ,  laxa  omnia  viscera 
observantur ,  ut  et  sanguis  fluidus ,  absque  tamen  his 
maculis  gangraenosis ,  quas  in  aliis ,  ab  hoc  morbo 
denatis  ,  continuo  videram  :  at ,  cranio  aperto ,  cum 
effuso  multo  sero  ,  cerebrum  adeo  laxum  y  ut  liquidum 
appareret ,  se  in  conspectum  dedit. . 

Mense  Februar.  ann.  1796  ,  mendicus  corpulentus, 
ann.  circiter  ,  60,  fertur  ex  plateaubi  apopiecticus 
ceciderat ,  in  nosocomium  civile  supradictas  civita- 
tis.  Erat  absque  sensu  et  motu;  cum  respiratione  ster- 
torosa  5  ore  spumoso  ,  pulsu  magno,ffequenti  ,  ine- 
quaU ,  vultu  plumbeo.  Moritur  inter  tres  aut  quatuor 
horas ,  irritis  ,  ampla  venas  sectione ,  clysmate  acri  ,  et 
variis  excitantibus.Secto  cadavere ,  post  1 2^*°.  a  morte 
horam ,  mihi  in  conspectum  venierunt :  ventriculus 
distentus ,  vinosa  quasdam  aiimenta  adhuc  continens  ; 
hepar ,  atque  lien ,  fere  squirrosa ;  in  calvaria  ,  om- 
nia  vasa  cerebri  sanguine  distenta ;  ventriculos  latera- 
les ,  sanguine  inundatos ;  caveam  amplam ,  sanguine 
concreto  plenam  ,  in  lobo  cerebri  dextro. 

Femina,  65    circiter  ann.  nata ,  pluries    levibus 
apoplexiffi  insultibus  vexata  ,  quorum  ultimus  tamea 

C  4 


(  40  ) 
hemlplecticam  illam  fecerat ,  propter  quod  nosoco- 
mium  petere  debuerat,  tandem  fortissim.a  apoplexia, 
post  coenam  magna  appetentia  habitam  ,  intra  horam 
extinguitur.  Secto  cranio  ,  eamdem  haemorrhagiam  , 
eamdem  caveam  ,  in  lobo  posteriorihemisphaerii  dex- 
tri ,  ut  "supta  ,  mihi  hcuit  observare.  Confers  etiam 
de  his  ,  si  ampliora  desideras  ,  opera  Anatomiae  pa- 
thologicae  D.  Profess.  Portal. 

LI.  Nascuntur  ex  his  numerosis  factis  ,  varis  et  in- 
dubitatas  consecutiones ,  tam  ad  intelligendam  natu- 
ram  morbi ,  quam  ad  ejus  rectam  therapeiam,  uti- 
lissimze. 

]*.  Fere  semper  diuturnam  cerebri  debilitatem  anie- 
cessisse  ,  quae  ,  hujus  visceris  inventa  moUitie  et  flac- 
ciditate ,  comprobatur ;  cimi  non  potuerit  hic  habitus 
extemplo  ,  morbo  et  morteproduci  :  unde  ad  asthe- 
nicas  aegritudines ,  potiiis  quam  ad  sthenicas  ,  pleras- 
que  apoplexias  pertinere ,  conjectare  Uceat. 

2*.  Utique  esse ,  in  omni  apoplexia  ,  veram  cere- 
bri  compressionem  ,  vel  ab  efFuso  humore  factam  (sit 
sanguis,  serum  ,  yel  pus),  vel  ab  enorme,  distentis 
vasis  sanguiferis ,  aut  lympathicis  cerebri ,  sanguine  , 
sero  ,  lympha ,  aere. 

3*.  Ale^  plenam  esse  omnem  apoplexiam  ,  sed  in- 
primis ,  illam  qu^  oritur  a  sanguinis  hasmorrhagia  , 
et  potissimum  ubi  sanguis  efFunditur  his  in  cerebri  re- 
gionibuSjubi  sedent  corpora  striata^  thalamintxvo- 
riiim  opticorum  ,  aliasque  protuberanti(2  ,  unde  ori- 
ginem  trahit  medulla  oblungata ,  quae  ipsa  est  origo , 
vel  terminus ,  omnium  corporis  nervorum  (  vide  nos- 
tram  Physiolog.  n.  3i3  ,  et  seq.  )  ,  inprimis  etiam  , 
ubi ,  vel  in  puncto ,  impeditur  hasc  medulla  ,  in  suo 
trajectu  ,  usque  ad  magnum  foramen  cccipitale. 

4*.  Non  apte  distingui  apoplexige  speciem  ,  quoad 
inductiones  ad  praxim ,  a  natura  inventi  humoris  effusi 
in  cerebro ,   deberique  habitus  corporis  rationem  ha- 


(  41  ) 

bere,  priusquam  a  sola  autopsia,  m  medlum  afferre  , 
fuisse  sanguineam  ,  aut  serosam  apoplexiam  ;  cum 
videamus  in  multis  corponbus ,  dum  viverent  ,  lan- 
guentibus ,  coloreque  pallido  ,  efFusum  post  mortem , 
sanguinem  ;  e  contra  ,  serum  ,  in  corponbus  quas  ve- 
geta  fuerant;  cumque  alias ,  dilatata  ,  et  turgida  utique 
cerebri  vasa ,  serumque  ex  his  effusum ,  plethoricam 
corporis  constitutionem  comitata  sint  ,  alias  vero  , 
debilem  ,  et  exsanguem. 

5*.  Non  in  uno  capite  petendam  esse  omnium  apo- 
plexiarum  originem  ,  sed  in  motubus  fluxionariis  maxi- 
mam  vim  esse  ,  ad  illas  producendas.  Tot  casuum 
quos  descripsimus ,  tertia  saltem  quartapars  prodromos 
habuit ,  abdominis  et  pectoris  morbos ,  dolores ,  motus 
spasmodicos  ,  affectus  hystericos  ,  vel  hypochondria- 
cos.  Confirmatam  ergo  habemus  ,  clariss.  Friderici 
Hoffmanni  sententiam  ,  multoties  a  spasmis  visce- 
rum  thoracis ,  aut  abdominis ,  et  a  doloribus  atroci- 
bus  harum  regionum  ,  nasci  apoplexiam  ;  sive  quod 
sanguinis  et  aliorum  humorum  motus  ,  largius  ad  ce- 
rebrum  dirigatur  ,  sive  quod  a  topico  remedio ,  do- 
lor  locum  deserat ,  et  metastatice  ad  caput  feratur;  ut 
saepe  in  podagra  evenit ,  quando  impatientes  asgri  , 
empiricis  unctionibus  ,  dolorem  sedare  tentant.  Feli- 
ces  equidem ,  ubi  dolor  a  dolore  resarcitur  I  tunc  enim  , 
nondum  in  intima  cerebrali  substantia  ,  lethalis  causa 
locatur ,  illa  enim  non  dolet  ,  sed  dolent  nervi ,  par- 
tesque  nervosae ;  ubi  vero  morbose  afficitur ,  insen- 
sibili  torpore  agnoscitur.  De  prcecedentibus  apoplexiati^ 
variis  nervicis  symptomatibus ,  quotidiana  sunt  exem- 
pla  ,  et  nuperrime  adhuc  rusticam  vidimus  quinqua- 
genariam  ,  gravioribus  affectibus  hystericis  obnoxiam, 
quae  in  itinere ,  a  rure  ad  urbem ,  fiante  subfrigido 
vento ,  a  passione  prehensa ,  cum  sedere  voluisset , 
insultu  apoplectico  immedicabih  ,  cito  e  vivis  su- 
bkta  est. 


(  40 

6*.  Cachectlcam  ,  corruptamque  ,  ut  Ita  dlcam  , 
solidorum ,  fluidorumque  compaginem  ,  et  indolem  , 
apoplexicE,  seroso  nomine  nuncupatae  ,  occasionem 
saepissime  prasbere ,  seu  flaccidis  factis  ,  thoracis ,  et 
abdominis  visceribus  ,  ipsoque  cerebro ;  seu  impedita 
boni  sanguinis  fabrica  ,  turgenteque  in  vasis  serosa  , 
acri  ,  colluvie ,  quse  ab  exhalantibus ,  undique  efFun- 
ditur  ;  sive  metastasi  facta  in  cerebrum  puris  ,  vel 
seri  ,  aliunde  advenientis.  A  simili  cachectica  labe  , 
verbi  gratia  ,  derivasse  reor ,  militis  nostri  (  L  )  ,  apo- 
plexiam. 

LIl.  Septima  anatomlcarura  sectlonum  consecutlo 
iest ;  in  omnibus  ferme  apoplexia  sanguinea  denatis  , 
inveniri  caveas  sanguine  plenas  ,  antiquae  formatio- 
nis  speciem  referentes ,  illasque  frequentiores  ,  in  he- 
misphzerio  cerebri  dextro.  Cavernas  has  comparat  ill, 
Morgagni ,  anevrismaticis ,  vel  varicosis  dilatationl- 
bus  ,  a  precentique  leviori  insultu  apoplectico  produc- 
tas  illas  judicat ;  tumque  ipsarum  primam  formatio- 
nem  ,  ad  novam  apoplexiam ,  convenienti  causa  sus- 
citatam ,  przeparare.  Equidem  testantibus  ipso  Afor- 
gagnio  ,  Valsava  ,  TVepfero  ,  Brunnero ,  aliisque  , 
sspe  in  cerebro  observatae  sunt  cicatricessat  profundas, 
quse  ulcus ,  et  subsecutam  haemorrhagiam  fuisse  quon- 
dam  designabant ,  vita  tamen  diu  superstite.  Confir- 
mant  autem  haec  observata  ,  esse  quoque  in  cerebro 
systema  absorbentium  vasorum  ,  quibus  sat  cito ,  san- 
guis  aliaque  hquida  efFusa  ,  resumi  possunt ,  vigentibus 
.viribus. 

LIIL  Item  ,  frequens  observatio  vesicularum  ,  hy- 
datidum  ,  granulationumque ,  plexus  choroideos ,  alias- 
que  cerebri  partes  obsidentium  ,  octavam  sequentem 
inducit  consequentiam  :  quid  glandulosi  habere  cere- 
brum ,  lymphaticisque  vasis  ,  forsan  copiosissimis  , 
instructum  tssQ-^  cum  in  reliquo  corpore  ,  hydatidico 
modo  ,  turgere  videantur  lymphatica ,  quoties  hurao- 


(  4J  )  ' 

rls  motus  impedltur ;  non  Improbabile  igltur  es^e ,  nasci 
ailquoties  etiam  posse  apoplexiam  ,  ab  uno  pletho- 
rico  lympha;  systemate  ;  sit  haec  plethora  univfersa , 
vel  localis ,  et  suscitata  ab  imi  ventrls  afFectibus  ,  ut 
in  pueris  aliquoties  solet  evenlre  ;  ideoque  ad  hanc 
causam  ,  in  puerorum  ,  et  omnlum  pltuitosorum  aegro- 
tantlum  ,  comatosls  affectlbus ,  attendendum  esse. 

LIV.  Nona  demum  consequentla  est  :  In  omnium 
ferme  apoplecticorum  exemplls  membrorum  resolutio- 
nem  fulsse  In  latere  opposlto  parti  cerebri ,  in  qua 
effusi  inveniebantur  humores  ,  cecidlsseque  semper 
asgros ,  in  hoc  latus.  Tam  saepius  hoc  observaverant 
Valsalva  et  Morgagni ,  ut  pra;dicere  non  dubltarent  , 
ante  sectionem ,  quo  in  cerebri  hemlsphsrio ,  labes 
inveniretur.  Refert  Morgagni,  m  eplst.  LI',  ad  ^""".'3  o, 
casum  abcessus  in  cerebro ,  ab  ictu ;  seger  autem  non- 
dum  apoplecticus  ,  in  talem  morbum  incidlt ,  dum  se 
a  dextro  ,  in  slnlstrum  converteret  latus.  Sectlo  pa- 
tefecit  abcessum  in  hemisphaerio  dextro ,  cum  quo  seger 
adhuc  vivere  potulsset ,  slschema  jacendi  non  mutas- 
set ,  et  a  quo  extinctus  est ,  cijm  fecerlt  ut  quoque 
partem  slnlstram ,  abcessus  comprlmeret.  Slmilla  exem- 
pla  ,  et  slmlles  eventus  vldi ,  quse  cognita  decussatlone 
nervorum  ,  faclle  explicantur ,  quseque  legltlmam  esse 
praxlm  ostendunt ,  in  qua  ven^  sectio  ,  allaque  de- 
plentia  instituuntur  ,  non  in  latere  paralytlco  ,  sed  in 
latere ,  specie  sano. 

LV.  Non  desunt  opponentes  ,  causs  quam  dlxlmus, 
proximae  apoplexias  ,  saspe  non  maiorem  seri  coplam 
reperlri  in  ventrlculls  cerebri  apoplecticorum ,  quam 
communlter  in  ,  ab  allo  morbo  ,  extinctis  ,*  male  igi- 
tur  ab  eftuso  sero  ,  repeti  apoplexias  causam.  Certe  qui- 
dem,  major  exstat ,  in  hydrocephalo  ,  aquas  copia, 
quanquam  non  resolutione  prompta  segri  rapiantur  : 
secuerat  Vesalius  corpus  puelise ,  biennl  hydrocephalo 
affectse,  qus  ad  mortem  usque,  sensrbus  omnibus  in- 


(  44  ) 

tegrls  usa  erat ,  laxls  tantum ,  infirmlsque  ,  sed  non 
resolutis  articulis ,  in  cujus  cranio ,  noyem  fere  aquae 
libras  se  inveniisse  testatur.  Sat  magna  quoque  aqus 
quantitas  observatur  in  hoc  morbo  puerorum  ,  quem 
cerebri  acutum  hydropem  nominare  voluerunt  neo- 
terici ,  cum  quo  perplures  adhuc  septimanas ,  alacres 
vivunt ,  febrientes ,  et  soporosi  ,  tantum  in  uhimis 
diebus.  Secui ,  hieme  ,  anni  1800,  in  theatro  anato- 
mico  nosocomii  Massiliensis ,  pro  lectione  publica  ,  ce- 
rebrum  muheris  ,  72  ann.  natae,  de  qua  alias  locutus 
sum  ,  quod  tanto  sero  irrigabatur  ,  ut  tanquam  alvus 
ex  secta  medulla  oblungata  flueret  ,  potuissemque  au- 
ditoribus  cavitatem  ,  in  septo  lucido  demonstrare  ,  ob 
disjunctas  ab  invicem  laminas  ,  asero ;  ciim  totum  ,  CcC- 
tera  ,  cerebrum  esset  solidissimum.  Hsec  autem  non  ex 
apoplexia  ,  sed  ex  acuto  pectoris  morbo  mortua  fuerat. 
Vidimus  (  XXIX  )  ,  catalepsim  seri  efFusione  etiam  so- 
ciari ;  et  legere  est  apud  Morgagni ,  epistolis  VI  et 
VII ,  quod  in  omnibus  affectibus  soporosis  ,  et  etiam 
in  phrenitide ,  paraphrenitide ,  et  post  omne  delirium  , 
observatos  fuisse ,  in  cadaveris  autopsia  ,  humore  se- 
roso  repletos  cerebri  ventriculos  ,  et  sspe  quidem 
majori  copia  ,  quam  post  apoplexiam  :  quod  pa- 
riter  testantur  ,  Varolus  ,  Sylvius  ,  Cheselden  , 
aliique. 

LVI.  Me  non  movent  hsc  difficultates  ,  ut  non 
moverunt  Morgagni  ,  illisque  respondeo  cum  illustri 
hoc  auctore  :  1°.  minus  detrimentum  pati  corpus  ani- 
malium  ,  in  detractione ,  vel  in  additione  fluidorum 
et  solidorum  ,  quas  paulatim  ,  et  per  partes  fiunt ,  quam 
si  repente  ac  simul ,  a  minori  incommodo  afiiciatur ; 
hanc  igitur  esse  differentiam  inter  hydrocephalum , 
diuturnosque  morbos  soporosos ,  et  apoplexiam  ,  quod 
in  his ,  sensim  sensimque  accumuletur  humor ,  cui  fere 
assuefactae  fiunt  membrauce  cerebri ,  dum  e  contra  in 
illa,  derepente  teneram  meduUam  opprimat  insuetus 


(  45  ) 

^ffusus  humor.  2^*.  Hydropem  cerebri,  slve  chroni- 
cum  sive  acutum  ,  tum  et  alias  soporosas  afFectiones  $ 
semper  tandem  apoplexia  terminari  ;  ruptis  nempe 
membranis  serum  effusum  sustentantibus ,  quod ,  ab- 
sorbentium  viribus  exhaustis ,  exhalantibusque  semper 
suppeditatum  ,  nimis  ponderosum  factum  fuerat :  recte 
nempe  animadvertunt  Sennertus ,  et  Boerrhaave  , 
dicentes ,  primus  :  apoplexiam  in  propinquo  esse  ,  si 
carus  adeo  invalescit  ,  ut  respiratio  Isdatur  ;  et  se- 
cundus  :  carum  esse  apoplexiam  levem,  lethargum  au- 
tem  leviorem  apoplexi^  speciem.  3°.  Quoad  aquam 
quce  invenitur  in  cerebro  illorum  qui  phrenitide  ,  vel 
paraphrenitide  extincti  sunt ,  scire  hcet  ,  hos  semper 
in  agonia ,  soporosos  et  apoplecticos  fieri ;  eumdemque 
esse  acutissimas  peripneumonias  terminum  ;  arctata  sci- 
licet ,  et  fere  impedita  puhnonali  circulatione  ,  disten? 
duntur  venas  cerebri ,  unde  efFusum  serum  ,  cujus  ab- 
sorptioni  locus  non  amphus  datur ,  his  uhimis  vitse 
instantibus. 

LVII.  Animadvertit  quoque  Morgagni ,  non  esse 
a  simihtudine  ahenum ,  a  sero  vel  pauco  ,  modo  irri^ 
tans  sit ,  salsus  et  acris  ,  fieri  posse  apoplexiam ,  con- 
vulsione  videlicet ,  et  quod  consequitur ,  constrictione 
meatuum  cerebri ,  illam  constrictionem  excipientis ; 
itaque ,  posse  serum  acre ,  tum  dolorem  capitis  pro^ 
ducere ,  tum  apoplexiam  ,  pro  varia  copia  et-  acrimo- 
nia.  Dixerat  enim  Hippocrates  ,  libro  de  glandulis  i 
impossibile  esse  cerebrum  non  conveUi ,  dum  ab  illa 
materia  acri  irritatur  ;  apoplexiam  fieri ,  siquidem  ce- 
rebrum  rodatur ,  et  distrahatur  totus  homo  ,  mensque 
desipiat.  Martianus  hujus  interpres  subjungit  :  non 
esse  inconvenientem  unum  eumdemque  humorem  ^ 
modo  apoplexiam  ,  modo  epilepsiam  inducere ,  quando 
quotidie  observatur  epilepticorum  plerosque  ,  a  supef- 
veniente  apoplexia  e  medio  tolli.  Serum  hoc  effusum 
quandoque  degustaverunt  Valsalya  et  Morgagni  5 


(  46  ) 

testanturque  ,  acre  ,  et  salsum ,  se  non  raro  hoc  ju<^ 
dicasse  ;  quod  quidem  credibile  est  ,  cum  fere  omnia 
hsEc  corpora  cachectiea  fuissent ,  tibiarum  ulceribus 
jmpropere  sanatis ,  arthriticae  diathesi ,  variisque  ahis 
morbis  obnoxia. 

A  retropulso  levi  dolore  rheumatico ,  paralyslm  aH- 
cujus  membri ,  quotidie  mihi  licet  observare ;  quin  , 
in  numero  aegrotantium  quibus  medeo  ,  in  Martigio- 
rumnosocomio  ,  est  sutor  ,  natus  60  ann.  ,  gracilis, 
alacris ,  et  miseras  sortis  contentus  ,  qui  decem  ab 
hinc  annis ,  sudorem  copiosum  pedum ,  cui  obnoxius 
erat,  inepto  animo  ,  suppressit  :  brevi ,  levi  apoplexia 
correptus ,  cecidit ,  et  se  recoliigit ,  in  latere  sinistro 
hemiplecticus  ;  successu  temporis ,  paulisper  redierunt 
sensus  et  motus  in  brachio ,  cum  tamen  digitorum  con- 
torsione  :  at ,  verisimiliter ,  descendente  humore  in  ver- 
tebralem  tubum ,  usque  ad  sacrum ,  resoluta  fiunt  mem- 
bra  abdominalia ,  ut  nequidem  sedere  in  lecto  miser 
possit.  —  Quod  si  suppressus  sudor  in  homine  caete- 
rum  vegeto  ,  tot  mala  producere  potens  fuerit ,  quid 
non  humores  a  diuturnis  aegritudinibus  alterati  ?  Quid 
non  ichor ,  a  diuturno  ulcere  ,  in  corpore  cachectico  , 
metastatice  ad  originem  nervorum  delatus  .''  -^ —  Quan* 
quam  ergo  facta ,  constanti  modo ,  a  tam  multis  ,  et 
cgregiis  observata  ,  explicatione  non  egeant  ,  habei 
nihilomrnus  objectionibus  responsionem  ,  vel  in  nu- 
mero  prcEcedenti,  vel  in  hoc ;  salva  tamen  cautione, 
cerebri  convulsionem  ,  et  constrictionem ,  non  ut  quid 
comprobatum  ,  sed  ut  hypotheticum  adhuc  ,  et  con- 
jecturale  ,  intuendi. 

LVIII.  An  alia  est  apoplexis  causa  proxima,  sen- 
sibus  non  obvia  l  Passim  apud  quosdam  auctores  le- 
gitur  causam  mortis  ignotam  fuisse.  Mos  invaluit  plu" 
rimarum  aegritudinum  ,  concentrationes  nerve^  poten- 
tiae  ,  coarguere ,  atque  ideo  ,  a  contentionibus  animi  5 
aliquas  apoplexias  deducere.  Quceque  sint  verborum 


(  47  ) 

efficacia  atque  mutatlo ,  certum  est ,  ut  quotldiana  ob- 
servatione  comperitur ,  ssepe  organum  adeo  aliis  prse- 
cellere ,  ut  omnium  vitje  maximam  partem  ad  se  attra- 
here  videatur  :  hoc  fit  ,  in  statu  sano ,  a  frequentiori 
organi  usu ,  vel  a  congenita  dispositione  ;  in  statu 
morboso,  ab  irritata  parte  ,  hujusque  post  mortem  , 
semper  observantur  vestigia.  At  ego  ,  cum  quoque 
apoplexise  nerveas  metaphysicam  imaginem  ohm  ha- 
buerim  ,  summe  miratus  sum ,  semper  in  omnibus  tot, 
de  cerebro  apoplecticorum  ,  omnis  conditionis ,  inves- 
tigationibus  ,  materialem  comprimentem  causam ,  in 
conspectum  venire ;  unde  fictam  omnem  aham  judi- 
cavi.  Reipsa  ,  nervi ,  sicut  voluntas  ,  suapte  natura, 
nulla  queunt ;  sed  queunt  per  instrumenta  ,  qus  sunt , 
vasa  ,  muscuh  ,  casterseque  partes  quibus  praesunt.  Va-' 
nam  itaque  dico  distinctionem  morborum  cum  ma- 
teria  et  absque  materia  ,  et  teneo  ,  in  ipsis  morbis  , 
vaga  et  inscia  voce ,  nerveis  dictis ,  malum  non  m. 
nervis  esse,  sed  in  instrumentis.  Re ,  itaque  ,  attentius 
perpensa ,  ad  efFectus  spasmodicarum  passionum  (  LI ), 
apoplexiam  nerveam  dictam  ,  revocandam  censeo  ,  et 
etiam  apoplexias  febris  periodicae  comites  ,  ut  fusiias 
de  his  ,  alio  loco. 

Videndum  autem  ,  ne  cum  apoplectico  obitu ,  con- 
fundantur  neces  ab  ictu  fulminis ,  a  maxima  lassitu- 
dine,  ab  exhaustis  omnino  viribus  ,  quomodocum- 
que  id  fiat ,  a  septicis  subtilisslmis  venenis ,  etc.  Saepe 
enim  ,  his  in  casibus ,  nihil  notabile  in  cadavere  in- 
yentum  est  :  at  non  pertinent  hsc  ad  apoplexiam  , 
quse  morbus  sui  generis  est ,  signis  propriis ,  ante , 
dum ,  et  post ,  distinctus. 


(43  ) 


C  A  P  U  T    IV. 

ApoplexicE  y  probahiliores   causca   remotCB  ,   et 
occasionaLes. 

LIX.  J\.  remotlssimis  temporibus  cognitam  videmus 
apoplexiam ;  frequentem  hujus  Hippocrates  mentio- 
nem  facit ,  et  jam  a  magistris  descriptam  ,  probabi- 
liter  ipsam  acceperat  ,  cum  confiteatur  antiquissimam 
medecinam  esse  ,  et  filiam  observationis  ,  afque  expe- 
rienti^.  Fere  autem  populariter  etiam  ,  ut  alii  morbi  , 
aliquoties  grassavit ,  ita  ut,  jam  advertente  Morgagni, 
quod  nostris  accidit  temporibus  ,  idem  aliis  quoque 
acciderit ,  modo  post  breviora ,  modo  post  longiora 
intervalla ,  ut  tempestatum' ,  regionum  ,  victus  consue- 
tudmis ,  rerumque  humanarum  fortunas  ,  natura  tulit. 
Nostrum  igitur,  in  hoc  capite,  erit  propositum  ,  quae- 
dam  ,  primo  loco  ,  pro  viribus ,  de  temporibus  qui- 
bus  frequens  visa  est  apoplexia  ,  exponere  ,  Inde  ,  in- 
ter  auctorum  sententias ,  et  res  quibus  vivimus  ,  evol- 
veie ,  quid  frequentius  tanto  morbo  ,  occasionem 
praebuerit. 

LX.  Nosclmus  ex  Agathia  et  Jornande  ,  qul  de 
Bello  Gothico  scripserunt  ,  siib  finem  seculi  quinti  , 
et  per  sextum  seculum  ,  inter  caeteros  pestilentes  mor- 
bos  ,  acerrimas  sasvlisse  apoplexias  ,  quam  multosque, 
repentina  morte  interiisse ,  tanquam  apoplexia  gravi 
correptos. 

Ex  scriptls  Hollerii  et  Foresti  ,  qui  XVI°.  se- 
culo  ,  et  initio  XVII'  vixerunt ,  evidens  est  non  raras 
suo  tempore  fuisse  apoplexias ;  et  in  universum  ,  Fo' 
restus  tradidit  ,  suis  quidem  Batavis  regionibus  frigi- 
dis  et  humidis ,  non  raram  ,  imo  frequentisslmam  ^ssq 

apoplexiam  \ 


(  49  ) 

apopiexiam ;  frequentem  quoque  m  locis  frigidis ,  et 
ob  situm  terrae ,  ut  Florentise  ,  Lucae  ,  et  Bononiae  , 
vel  ob  re2;ionis  naturam ,  ut  Germanis  ,  et  Britannis. 
Observ.  med.  lib.  lo.  observ.  70. 

KQfert  Bjglivus  ,  per  annos ,  169.4,  1695  ,  et 
usque  ad  1706  ,  inter  niultos  alios  morbos  Romae 
tunc  grassantes ,  plurimas  quoque  fuisse  apoplexias , 
mortesque  repentinas;  non  soliam  autem  in  urbe  Roma  , 
sed  per  universam  pene  Italiam  ,  adeo  frequentes  fuisse 
funesti  hujus  morbi  casus ,  ut  instantis  mortis  horro- 
rem  singulo  fere  momento ,  viventibus  incuterent. 
Oper.  omn.  p.  568  et  683. 

Narrat  Morgagni  ,  multos  Bononlenses  de  Impro- 
viso  sustulisse  apoplexiam  ,  intra  eos  quindecim  dies 
qui  inciderunt  in  mensem  Maium  ,  ann.  1 704 ;  eo° 
^emque  terribiii  spectaculo  ,  feracem  fuisse  initium 
Maii,  anni  1729?  quo,  pene  quotidie  ,  magno  om*' 
nium  terrore ,  ex  improviso  ,  aut  statim ,  aut  certe  in- 
tra  horas  non  multas  ,  cives  plurimi  commoriebantur. 
Epist.  anatom.  III.  ad  n°\  11  et  iS;et  epist.  IV^ 
adn'''^.  12.  _ 

LXI.  Gestorum  Gothici  populi ,  historici ,  vita*  mu>^ 
tationi  ex  kboriosa  ,  in  desidem  et  voluptariam ,  tri- 
buunt  apoplexias  et  pestilentes  morbos  ,  qui ,  seculo 
sexto  ,  cum  Martis  furoribus ,  et  imperii  cupiditate , 
ad  genus  humani  perniciem ,  foedus  iniere.  Legitur 
ctiam  apud  Egnatium  auctorem  seculi  XVI,  apo- 
plexiam  tunc  temporis  frequentem  ,  ob  immoderatum 
vini ,  Venerisque  usum  ,  pervulgatam  fuisse.  Equi- 
dem  ,  intemperantia  ,  et  ebrietas ,  in  comrnunibus 
apoplexise  causis  ,  ab  omnibus  numerantur ;  unde 
hinc  causam  repetit  Henricus  ab  Heer  ,  quod  septen- 
'  trionalibus  populis  adeo  frequens  sit  hic  morbus  ,  et 
regulam  hanc  nimis  generalem  ,  uti  et  Lancisius  j 
posuerit ,  neminem  fere  sobriag  vit^  addictum  ,  eo- 
«iem  corripi. 

D 


(5°) 

Nescio  an  fuerint  Gothi  apoplexia  maxime  mulctati , 
an  vero  popiili  quibus  bellum  et  deprasdationem  affe- 
rebant ;  at ,  mehercle ,  propria  non  fuit  populo  do- 
mito  ,  vit£  mutatio ,  ex  laboriosa,  in  voluptuosam, 
sed  domitori ;  et  reipsa  ,  debuit  ille  post  multos  la- 
bores ,  et  esuriem ,  omnibus  voluptatibus  indulgere  : 
an  inde  pestilentes  morbi  et  apoplexias  ?  Dubito ;  cum 
famis  ,  communis  sit  progenies  sgritudo  ,  cumque  si 
excipias  casus  singulares  nimiae  plenitudinis ,  nihil  sit 
aptius  Igetitia ,  ad  firmam  et  diu  protractam  valetudi- 
nem.  Certe ,  nostris  temporibus  ,  non  videmus  saspiiis 
morbis  obnoxios,  eos  quibus  nova  seculi  fortuna ridet ; 
quin  e  contra  cadant  apoplexiffi ,  ef  alii  morbi ,  in  af- 
£ictos,  in  illosque  quibus  admodum  angusta  res  fami- 
liaris.es t.  Unde  pronus  essem-aivco^itandum ,  primum 
in  domitos  irruisse  has  calgqstatesT;!  ^uas  ^i^oniitori- 
bus  dein  communes' fuere.     ._,^..  / 

Notare  tamen  velira  exitiosam_aii^S6t)(ds  esse  po- 
tuisse  hanc  noviter  introductam  Gonsurtudinem  ,  uno 
tempore,  coenandi  et  prandendi,  prssertim  apudillos , 
qui  nullo  utuntur  jentaculo  ;  fit  enim  subitanea ,  a 
repleto  nimis  stomacho ,  copiosior  humorumdistributio 
ad  cerebrum  ;  neque  tamen  pluribus  verbis  ,  in  hoc  usu  , 
commorandum  est ,  cum  non  saepius  aegrotari  ohser- 
ventur  ,  qui  cibum  una  vice  assumunt,  quam  qui  par- 
titis  vicibus,  cibis  utuntur. 

LXIl.  Apoplexiam  ,  Hippocrates  ,  Inter  morbos 
numeravit ,  qui  in  pluviarum  multitudine  ,  et  qui  item 
hieme ,  magna  ex  parte  fieri  solent  (  aphor.  i6  et  ij  ^ 
sect.IIiyAnstrd.\esetvdm  constitutiones  timebat,  quas, 
ait ,  corpora  dissolvere ,  et  humectare ,  et  gravem  au- 
ditum  ,  ac  capitis  gravitatem  ,  et  vertigines  facere. 
( ibid.  aphor»  S  et  ly  ).  Forestus ,  suas  superiiis  no- 
tatoS  adducens  observationes ,  totam  ,  ait ,  tunc  fuisse 
coii  constitutionem  pluviosam  et  austrinam  ,  et  ita 
ab  initio  Decembris,  usque  ad  18*"'.  diem,  plurimos 


(  50 

apoplectlcos  ,  et  convulsos  interiisse.  HoUerius ,  mul- 
tos  concidentes  sine  motu  et  sensu ,  ait  se  observasse  , 
Lutetias  ,  in  frigida  et  austrina  aeris  constitutione ;  sci- 
licet ,  medicum  quemdam  doctissimum ,  sexagenarium , 
ultimo  Januarii  die  ,  a  coena  ,  concidisse  mortuum  ; 
Ruellmm  ,  Septembris  periisse  quarto  die  ,  sicut  et 
bibliopolam  quemdam  ,  eodem  die  ,  via  Jacobsea  : 
pictorem  quoque  ,  mense  Aprili,  anno  1645  ,  inte- 
riisse ,  stertente  apoplexia  ;  eodem  mense  figulum  , 
in  suburbio  Jacobseo  ,  levi  apoplexia  paralyticum  , 
altera  parte  evasisse.  Alius  medicus ,  eadem  fere  cons- 
titutione  temporis  ,  paulo  ante  coenam  ,  apoplexia  cor- 
reptus ,  repente  interiit.  (  Holler,  de  morb.  intern, 
L.  I.  p.  4^. ) 

Piso  notavlt ,  quod  quando  clrca  solstltlum  hlber- 
num  5  Boreas  ventus  ,  corpora  valde  comprlmens ,  et 
mercurium  eapropter  in  Barometro  sursum  urgens, 
repente  insurgit ,  dispositos  admodum  infestare  soleat 
attonitus  morbus.  Huic  conferunt  Lommii  et  Lancisii 
sententiae  ,  de  aeris  insalubris  ac  praeternaturalis  cons- 
tltutionis  efficacia  ad  producendam  apoplexlam  ;  huic 
facit  quoque  illa  observatio  Amati  Lusitani  ,  qua  , 
admisso  liberius  corpori ,  ex  balneo  fervido  aestuantl , 
frlgldo  aere ,  apoplexiam  accerslsse  memorat. 

Epidemicae  Pontificalis  imperii  apoplexiae ,  causam 
jure  merlto  peti  posse  arbitrabatur  Baglivus ,  ab  In- 
sueta  illorum  annorum  aerls  intemperle  ;  aestatlbus  sci- 
llcet  calidissimis  et  siccissimis ,  successerant  hiems , 
anni  1694  ,  frigidissima ,  et  hiems  1696,  adeo  plu- 
vlosa ,  ut  post  hominum  memoriam  ,  vls^  non  fuis- 
sent  uberiores  pluvlae.  Contulerunt  etiam  terrae  motus 
fere  universi ,  quibus  ab  anno  1687,  usque  ad  annum 
1704  ,  concussa  fuit  Italia,  cum  multorum  locorum 
ruina ;  tlmor  pestis  quse  invaserat  Apuliam ,  ann.  1 691, 
et  fames  quas  nonnullis  in  locls  sae viebat.  (  vlde  Bagliy^ 
opera  ,  loco  cltat,  ) 

D  a 


(  50 

iBonomae,  anno  1729  ,  pluviosus  fuerat  autumnus , 
pluviosa  hiems ,  pluviosiis  ver  ,  et  tantum  sub  initium 
Maii ,  primiim  ,  idque  repente ,  veris  calor  redierat, 
Autumat  Morgagni  verisimile  esse  ,  in  mensem  Maii , 
ann.  1 704  9  qui  etiam  ,  ut  vidimus ,  apoplexiis  ferax 
fuerat  ,  convenisse  quaedam  illorum  quse  de  Maio, 
anni  1729  ,  mox  dicimus  ;  et  quidem  ,  reipsa,  ut  ex 
JBaglivio  didiscimus.  Desumit  autem  Morgagni  ex  his 
annorum  tempestatibus ,  rationem  frequentiae  apoplexia- 
rum  ;  periculumque  inprimis  ,  imminere  arbitrabatur , 
■rigente  bruma  ,  aut  fervente  aestate  ,  ubi  repente  se 
excipiunt ;  minus  vero  periculi  inesse  ,  cum  sensim 
ad  summum  usque ,  aut  frigoris ,  aut  caloris  perveni- 
tur.  Bononiensium  autem  civium  apoplexiam  pro* 
duxisse ,  tunc  temporis  ,  judicabat ,  subitum  aeris  ca- 
lorem ,  qui ,  exsohtam  sanguinis  expansionem  attule- 
rat ,  cum  maxime  ,  ob  diuturnas  subfrigidas  tempes- 
tates  ,  nec  dilatata  adhuc  vasa  fuissent ,  nec  sanguis 
per  insensibilem  transpirationem  Qsstt  imminutus.  Erant 
praeterea  ,  ob  aeque  diuturnas  pluvias  ,  tam  infirmae 
vasorum .  fibrse ,  quam  quae  maxime  j  eaque  de  causa  , 
disruptioni  magis  obnoxiae.  Vide  epist.  supra  citat, 

LXIII.  Has  Patavini  professoris  conclusiones  ad- 
misit  auctor  constitutionis  medicE ,  sestatis  anni  i  807, 
D*  Double(^  vide  prooemium  ).  Narrat  aeris  temperiem 
hujus  aestatis,  fuisse  (in  Parisiensi  ditlonescilicet)  ca- 
lidam  atque  humidam ;  ventosque  fere  semper  spirasse 
cx  austro  et  occidente ,  et  aliquoties  ex  septentrione 
et  occidente.  Galores  interdum  fuerunt  maximi ,  et 
transitus  ssepe  fiiit  repentinus  j  a  calida  temperie  ,  in 
frigidam ,  et  vice  versa.  Arbitratur  autem  vix  ad  aliam 
causam  referri  posse  tot  mortes  subitaneas ,  hoc  anno  j 
Parisiis  ,  quasi  epidemicas  ,  quam  ad  anni  insalubres 
tempestates  ,  ut  et ,  ad  hominum  incuriam ,  se  ,  ad- 
versiis  illas ,  apte  munlendl ;  judicatque  subitum  aeris 
ealorem  ,    insolitam   sanguini   expansionem  afferre  ^ 


(53) 

unde  vitlosa  cerebrum  versiis  ,  hujus  humoris  di- 
rectio. 

Constitutio  autumnalis  hujusmet  anni ,  mox  frigida 
et  humida  ,  mox  temperata  et  humida  ,  Parisiis  ,  fuit  ,* 
dominatumque  iterum  potiti  sunt  morbi  catarrhales  , 
qui  senum  caput  afficientes  ,  multis  hujus  aetatis ,  re- 
pentino  etiam  ictu ,  exitiales  fueie  (  Diariiim  general, 
Societ.  Medic.  Parisiens.  mens.  Februar.  anw. 
1 808  ).  Unde  nasceretur  inductio  ,  favere  etiam  cere- 
brahbus  morbis  catarrhalem  constitutionem. 

LXIV.  Nostram  ,  de  his  causis ,  sententiam  ,  prius- 
quam  proponamus  Q  quoad  tamen  tantiim  illa  qucc  vi- 
dimus  )  ,  qusedam  de  regione  quam  incolo  praecedere 
decet. 

Infimae  Provincize  clima ,  sestate  caHdum  et  siccum 
est  ,  hiemeque,  frigidum  et  siccum.  Vix  unquam  in 
hac  regione  sensim  fit  transitus  a  temperie  ad  aham 
temperiem ,  frequenterque  evenit  ut  oppressi  incolae  ab 
ardente  Sirio,  derepente  a  vento  Circio  (^nord-ouesty 
mistral  dicto  )  frigidissimo  algeant.  Rarae  admodum 
sunt  pluvize  ,  si  excipias  solstitiorum ,  et  asquinoctium 
tempora ;  at  abundanti  rore  matutino  ,  et  vespertino  , 
in  vicinia  mediterranei ,  plerumque  salito ,  compensa- 
tur.  Fit  ,  a  coelo  adeo  versatili ,  ab  acriorique  ,  ut  ita 
dicam  ,  aere  ,  ut  communes  sint  morbi  pectoris  ,  acuti 
et  chronici ,  prompteque  lethales  (  quod  Niceas  etiam 
observavi ) ,  unde  male  cogitant  phthisici  qui ,  ad  has 
regiones,  tanquam  ad  sacram  anchoram  confugiunt. 
Communes  etiam  sunt  morbi  capitis  ;  inter  quos ,  ma- 
jiiam,  et  apoplexiam  nusquam  raras  fuisse,  mihi  ex- 
pertus  referebat  socerus.  Frequentior  tamen  quam  an- 
tea ,  nunc  judicatur  ultimus  hic  morbus  ,  cujus  npn 
pauca  vidi  exempla  ,  intra  paucos  annos  quibus  Mas- 
siliis  medecinam  exercui. 

LXV.  Regio  autem  in  qua  haec  scribo  ,  Martigio- 
Tum  civitas  ,   quanquam   ad   Massiliarum  vicinias  , 

D3 


quid  a  situ  diversum  et  proprium  habet.  Aquis  salsis 
in  multis  partibus  dividitur ,  iisque  fere  prascingitur  , 
quae ,  aestatis  tempore  ,  ad  margines  canalium ,  non 
raro  computrescunt ,  rigenteque  hieme ,  congelantur, 
Omnibus  ventis  libere  ,  et  continuo  difflatur ;  pluviae 
rariores  adhuc  sunt  quam  in  reliqua  Provincia  ,  cum 
a  ventis  perpetuo  imbres  propeilantur  ;  at  ros ,  copio- 
sior  et  magis  salitus  (  ut  experimentis  comprobavi  ) 
quam  in  reliquis  locis ;  unde  fere  semper  humidus  at- 
mosphaera  :  nebulosus  quoque  frequens  aer  respiratur.  * 
Incolae ,  fere  omnes  piscatores ,  et  inopes  ,  omnino 
sunt  ichthyophagi ;  et  ubi  desunt  pisces  recentes  ,  co- 
chleis  et  salsamentis  pro  victu  utuntur.  *  *  Sobria ,  cae- 


*  Notatu  inprimis  digna  fuit  nebula  ,  sicca ,  rubicundula , 
quas  totum  hunc  horizontem,  fere  velavit  diebus  i^.  et  i^K 
Martiij  hujus  anni  1808 ,  post  plurimas  dies  frigidas  et  ven- 
losas ;  thermom.  ad  gradum  j ;  Baromet.  ad  pollic.  28  et 
lin.  4 ;  flantibus  nihilominiis  septentrionalibus  ventis.  Haec 
jiebula  terram  olebat ,  pulveremque  tenuissimum  ,  subrubel- 
lum  (  ob  radii  rubri ,  ut  solet,  faciliorem  transitum  )  conti- 
jiebat ,  quem  precipitare  sinebat.  Cum  in  diariis ,  tunc  tem- 
poris ,  de  terrse  motubus  sermo  esset ,  quibus  olim  D.  Toaldo  , 
nebulae  siccae  anni  1783  ,  originem  tribuerat  ;  hanc  pulve- 
rem  ,  cujus  unciam  unam  coUectam  habebam  ,  analysi  chi- 
mica ,  sicca  et  humida  recognoscere  statui.  Summatim  igitur 
dicam^  hanc  pulverem  cujus  color  simiHs  est  radici  ipe- 
cacuanae  pulverisatas ,  nihil  ignei ,  et  volcanici  habere ,  sed 
compositam  esse,  terrae  siliceas ,  ad  majorem  partem  ;  calca- 
riae ,  ad  minorem ;  argilaceas ,  ad  minimam ;  viderique  a  ventOj 
ex  regione  Crau  dicta ,  transvectam  fuisse ,  suspensamque  , 
in  crassiori  atmosphaera  ,  per  aliquod  tempus  ,  manere  po- 
tuisse.  Australis  ,  inde  facta  fuit ,  derepentfe  constitutio ;  et 
quod  optabiliiis  desiderabatur  ,  nullum ,  ex  his  successit  ma- 
]um  ,  nec  hominibus  ,  nec  frugibus. 

**  Praecipuum  hujusce  regionis  alimentum  consistit  in  pis» 
cium  culinari  praeparatione ,  cui  nomen  est  boulU-peissa.  Ra- 
pide  bulliunt  pisces  in  aqua  cum  allio ,  cepa  ,  sativo  apio ,  pi- 
pere  ,  sale ,  et  oleo.  Consumpto  ad  mediam  partem  liquido , 
effunditur  in  vase ,  plebeii  panis  offis  pleno. 


(  55  ) 
terum  admodum  est  haec  populatlo ,  et  paucls  contenta. 
Dolores  rheumatici ,  scorbuticse  affectiones ,  hydropes , 
febres  intermittentes ,  nephritici  et  calculosi  dolores , 
morbique  cutanei  ,  tinea  inprimis ,  communes  sunt 
hSc  In  reglone  aegritudines ,  ut  etiam  In  omni  ditione 
stagni  Berretensi ;  et ,  rnorbos  cutaneos  nomlnans  , 
obiter  ,  nunciabo  mlhi  veram  lepram  antlquorum  ag- 
Hoscere  vlsum  fulsse ,  apud  quatuor  vel  quinque  fa- 
miUas  ,  incolas  pagi ,  In  viciniis  dlcti  BerrcB  stagnl ; 
qui  pagus  Vitrollium  nominatur.  Cum  similem  haeredi- 
tarium  et  antiquum  morbum  exstinctum  dixerlnt ,  m. 
museo  tantum  edocti  ,  Illumque  varlls  aliis  in  locls  , 
vivum  ,  et  In  filils  propagatum  vlderim  ,  has  obser- 
vationes  quondam  publicas  reddere  curabo.  *  Sed  ut 


Nascuntur  ex  acri ,  stimulante  et  nutriente ,  hoc  cibo  ef- 
fectusduo  primarii ;  i"'.  determinatio  frequens  ad  organa  ge- 
nitalia ,  unde  numerosa  procreatio ,  et  quoque  aliquoties 
morbosa  salacitas  :  2<^"'.  acritas  qucedam  in  solidis  et  fluidis  , 
unde  alteratur  pedetentim  nativus  color  ;  formosae  enim  vi- 
dentur  pueUce  usque  ad  primos  pubertatis  annos ,  «quae  tum 
deformes  fiunt :  hsec  autem  coloris  mutatio  apud  advenas  non 
succedit ,  qui  carnibus  et  vegetabilibus  vescuntur. 

Est  verb  inter  hsec  justa  compensatio ;  nam  in  aere  fere 
semper  humido ,  naturali  quodam  ductu  ,  ad  cibos  acres  ho- 
mines  incitantur  j  ut  debilitantibus  causis  alacrius  resistere 
queant. 

*  Hcereditariam  lepram  observaveram  in  multis  familiis , 
loci  Pigna  dicti ,  in  ditione  Alpium  Maritimarum  ,  et  in  pago 
vicino  ,  tum  Ligurio  ,  nomine  Ca.stel-franc.  Adventitiam  quo- 
que  mihi  fuit  occasio  observandi,  Similia  vidi ,  VitroUio  ,  quo 
in  pago ,  quatuor  vel  quinque  familias ,  hac  congenita  labe 
inficiuntur ,  ut ,  et  adventitia,  apud  quosdam.  Quo  ,  autem  , 
de  morbe  quem  pro  lepra  habeo,  rectum  possit  Lector  judi- 
cium  proferre  ,  breviter  sequentem  delineabo  descriptionem 
juvenis  VitroUiensis ,  nomine  Ludovici  GuUdon  ann.  circiter 
34 ,  quem  perlustravi,  die  i6.  Novembris ,  anno  1807  j  prse- 
sentibus ,  ejus  patre ,  chirurgo  loci ,  D.  Martin  ,  et  milit-e 
nomine  Simone  F arin  y  quibusdam  leprse  syfflptomatibusquo- 
que  affecto ,  quibus ,  anno  1806  ,  in  Martigiensi  nosodochio , 

D4 


(5«) 

ad  proposltum  redeam ,  perquam  raras  olim ,  hls  m 
regionibus ,  observabantur  apoplexiae  ,  sic  enarranti- 
bus  senibus  ,  nunc  frequentes ;  frequens  etiam  est  epi- 
lepsia  ,  quam  tamen  ,  ab  omni  tempore  ,  non  raram 
fuisse  arbitror  ,  ob  coeli  indolem  ,  quas  similis  sese 
offert  coelo  pagi  Alpium  Maritimarum ,  in  quo  com- 
munem  hunc  morbum  inveni ,  cum  statitice  has  Alpes 
peragrarem.  Frequentes  etiam  admodumsunt  passiones 
hystericae  et  hypochondriaca;. 

Per  annos  autem,  1806  ,  et  1807  ,  qui  siccissimi 
fuerunt ,  regnarunt  frequentius  venti  ex  oriente  et  me- 
ridie ,  calidi  et  humidi ,  ita  ut  tam.en  aliquoties  dere- 
pente  splrarent ,  ex  septentrione,  et  occidente ,  frigidi 
et  sicci.  Tenaces  praecipue  ,  fuerunt  austri  ,  mensibus 


arseniato  sodze,  sudorificis  ,  cauteriisque  ,  suppetiatus  eram. 

Modicastatura,  Crinis  protensus  ,  subrufus,  sparsus  ,  vul- 
tum  tegens  ,  obscurandi  gratia.  Frons  rugosa  ,  tuberosa  ;  de- 
pilata  supercilia ,  et  cilia.  Oculi  parvi ,  acres  et  acuti.  Nasus 
modicus  ,  acutus.  Vultus  plenus  et  subruber.  Tumidae  maxil- 
lares ,  et  parotides.  Tumentes  omnes  glandulaa  3  inprimis  , 
linguales  ,  amygdalae  ^  pharyngeae  ,  laryngeae.  Sputatio  fre- 
quentissima.  Larynx  extus  propulsus  ,  mobilissimus.  Respira- 
tio  anxia  ,  coarctata.  Venas  tumidae  ^  et  ideb  manus.  Pulsus 
alacris ,  frequens.  Vigens  ciborum  appetentia  ,  atque  diges- 
tio.  Optimaa  vires  musculares.  Crura  tuberosa ,  cum  venis 
inflatis  Caetertim ,  juvenis  alacris  ,  vivacissimus  ,  quotidie 
rusticis  durisquelaboribus  exercitus,  cum  quibus  rectiiis  va- 
lety  quam  ubi  otiatur  ;  de  morboque  non  conquestus,  nisi 
de  angusta  respiratione  j  et  de  nimis  frequenti  spuendi  ne- 
cessitate. 

Ab  octo  annis ,  glandulari,  ac  lymphatlca  hac  segrltudine 
aborat.  Prius  ,  scabie  afflictus  fuerat ,  et  ante  scabiem  ,  fe- 
bribus  intermittentibus ,  per  tres  annos.  Pater  ejus  et  mater 
sexagenarii  ,  formosa  specie  ,  et  optima  valetudine  gaudenr. 
Fratres ,  amici  3  parentes  ^  cum  aegro  versantes ,  nuUum  inde 
morbum  acquisiverunt, 

Haec  sunt  symptomata  j  magis  miniisve  acerbata  omnium 
illorum  quos  vidi  hac  segritudine  laborare ,  ut  fusius  alias 
enuntiabo. 


(  57  ) 

Januarii ,  Februarii  ,  et  Martii ,  anni  1 806  ,  quo  po- 
pulariter  saevit  ;  in  pagis  totius  ditionis,  prsecipue  ad 
littora  maris-,  febris  catarrhalis  ,  quae  dispnoeae  suffo- 
cantis  ,  peripneumoniae,  lethargias,  rheumatismi  acuti, 
hasmorrhagias  varia;  ,  symptomata  simulabat ,  multos- 
que  abortus  produxit.  Thermometrum  Reaumurianum  , 
vix  ad  glaciem  descensum  fecit  per  hanc  hiemem.  Maxi- 
mum  aesdvi  caloris  fuit ,  grad.  24.  Hiems  anni  1 807 , 
acutior  fuit ,  et  ad  gradum  unum  subter  glaciem  ,  des- 
censum  fecit  mercurium.  ^stas  fuit  quoque  caHdior  , 
et  per  aliquot  dies  remansit  mercurium ,  in  meo  ther- 
mometro  ,  ad  26 1  gradus ;  at  propter  ventos  humidos , 
intolerabiliores  adhuc  erant  calores.  Lutentes  pisces, 
ut  squalus-squatina  ,  syngnathus  -  acus  (  Linn.  ) , 
aliique,  aquis  innatabant,  asphixia  capti ,  potius,  ut 
arbitror  ,  ex  limo  corrupto ,  quam  ex  calore  ,  cum 
meum  thermometrum ,  ad  gradum  19  ,  tantum  ,  in 
stagni  aquis ,  ascenderet.  Hiems  vero  hujus  anni  , 
1  808  ,  algidissima  fuit ,  pro  regione  ;  thermometrum- 
que  per  mensem  Februarium  ,  ad  gradus  2  subter  o  , 
fere  semper  fuit ;  piscesque  varii  ,  inter  quos  squalus 
supradictus  ,  et  mugil  -  cephalus  {Linn.')  ,  lan- 
guentes  et  fere  mortui ,  ita  copiose  ,  supernatabant , 
ut  cmnis  populatio ,  in  pisces  faciles  captandos ,  dies 
consumeret ;  e  quibus  ,  heu  ,  non  adveniat  malum  , 
cum  multifere  corrupti  essent!  thermometrum  autem, 
in  aquis,  gradum  congelationis ,  non  ultra  descen- 
debat. 

Barometrum  ,  hac  in  regione ,  quanquam  ad  libel- 
lam  maris  respondeat,  magis  quam  ad  28  poll.  et 
lin.  5.  non  vidi  ascendere. 

LXVI.  Inter  omnes  autem  qui  in  hac  regione  apo- 
plexia  correpti  sunt  ,  perpauci ,  aestatis  tempore  ,  in- 
ciderunt ;  sed  magis  hiemah ,  et  vernali  tempestate , 
qua  summopere  variat  coelum  ;  tempore  etiam  solsti- 
tii  et  acquinoctii ,  quo  venri  vehementius  spirant.  In 


C  5«  ) 

iinlversum ,  fere  omnes  de  quibus  habui  notltiam  , 
apoplectici  facti  sunt ,  flante  frigidissimo  vento  Mistral 
dicto ,  cui  immuniti  expositi  fuerant.  Austrae  et  orien- 
tales  aurse  ,  quae  tam  diu  spirarunt ,  gravedines  qui- 
dem ,  et  raucedines  produxerunt,  non  vero  apoplexiam. 
Per  hanc  quam  dixi ,  catarrhalium  febrium  epidemiam , 
talis  erat  aeris  dispositio ,  ut  sanguinem  et  vasa  in  pul- 
monibus  expanderet,  sanguinolentaque  sputa  educe- 
ret ,  quod  mihi  ipsi  evenit ,  dum  ad  aegros  invisendos , 
quotidie  per  rura  iter  facerem  :  neminem  autem  vidi , 
ex  i5o  circiter  asgrotantibus ,  in  apoplexiam  incidere. 

LXVII.  NuUum  ideo  mihi  dubium  restat ,  vento 
frigidissimo  et  rapidissimo ,  posse  animalium  humores , 
ab  extus  ad  intra  retropulsi ,  congestiones  in  visceri- 
bus  ,  cerebro  non  excepto ,  producere  :  duplice  nimi- 
rum  vi ,  in  corpus  tunc  agit  ventus ;  vi  refrigeratrice  , 
qua  nativum  externum  caloricum  imminuit  ,  unde , 
ad  equilibrium  ^  intemus  calor  foris  continuo  attrac- 
tus ,  vix  ad  motus  vitales  sufficit  :  i^".  vi  compressiva , 
et  summa  est ,  qua  vasorum  cutaneorum  diameter  , 
in  arctum  coegitur  ,  sanguineaque  et  lymphatica 
massa ,  in  interiora  impellitur.  Torpescunt  membra , 
cor  palpitat ,  pulsus  sunt  imminuti.  Resistunt  fortes  , 
pereunt  debiles  ,  pro  tempore  quo  tali  refrigerio  expo- 
siti  fuerunt. 

Mense  Maio ,  anni  i  %o6 ,  pauperculus  ,  ex  natione 
Germana ,  quem  pridie  in  vias ,  sanum  ,  robustum  , 
mendicantemque  inspexeram ,  per  noctem  ,  aeri  dor- 
mierat ,  more  mendicantium ,  id  permittente  tempes- 
tate.  Surrexit  interea  ventus  Borea  frigidissimus  ,  et 
summo  mane ,  rigidus  ,  paUidus  ,  et  absque  sensu  et 
motu ,  inveniebatur  hic  pauper ,  unde  in  nosocomium 
delatus  est.  Pulsum  explorans  ,  nullum  detexi ,  et  irre- 
gulariter  solum ,  cor  formicabat.  Omnia  membra  eranr 
contracta ,  et  frigida ,  ut  cubiculi  pavimentum.  Lin- 
teis  calidis,  ut  iterum  et  iteriim  excalfaceretur  seger, 


(59) 

apcrtoque  violenter  ore  ,  ut  quid  jusculi  calidi ,  cum 
vino  mixti ,  interdum  haurire  facerent ,  imperavi.  Ita 
cessit  haec  curatio  ,  ut  post  tres  vel  quatuor  horas  , 
sensus  redierint ,  quaedam  obscura  loqueretur  ,  et 
pulsus  surrexerit ,  inaequalis  tamen.  At ,  per  aham  noc- 
tem  ciim  verisimiliter  ministrantes  aeo;rum  excalfacere 
desierint ,  pulsus  iterum  abivit ,  et  cum  stertore  ,  apo- 
plecticus ,  die  secunda ,  obiit ,  qui  famulorum  dihgen- 
tiori  opera  servari  potuisset. 

Die  i5s.  Februarii ,  ann.  1808,  perierunt  a  fri- 
gore  duo  homines ,  alius  robustus ,  ex  vico  dicto  Cha- 
teauneuf^  alius ,  debilis  ,  cachecticus  ,  ex  pago  Ma- 
rignane  vocato  ,  ambo  ,  mugil  -  cephalos  frigore 
stupefactos  ,  in  superficiem  stagni  Berrce ,  captantes. 
Prinius  cum  aquam  intrasset ,  puero  auxiliaturus  ,  ma- 
dentesque  idcirco  vestes  haberet ,  ad  illas  mutandas 
domum  ,  semihora  clrciter  distantem  ,  magna  diligen- 
tia  quassivit.  At  vix  subuculatus  erat  ,  cum  apoplecti- 
cus  cecidit ,  facie  rubra  ,  et  obiit.  Alter  ,  debilis ,  as- 
phyxiatus ,  sic  ut  pisces  quos  captabat ,  ad  littora  stagni 
cecidit ,  et  ad  pagum  delatus ,  etiam  interiit  (XXXIII). 

LXVIII.  Quanquam  autem  apoplexiam  a  calore 
minus  observaverim  ,  nullus  etiam  dubito  ,  ex  tot  doc- 
torum  virorum  consensu  ,  a  calore  intenso ,  inprimis 
si  magno  frigori  extemplo  succedat ,  rapi  posse  san- 
guinem  ad  caput.  Sic,  narrat  Duretus  Quasstorem 
quemdam  cum  in  sole  ambulasset  ,  indeque  liquatus 
sanguis  ,  per  venam  ruptam ,  in  cerebro  esset  diffusus , 
derepente  apoplecticum  interiisse  :  et  ,  memor  sum , 
dum  in  castris  medicinam  exercerem  ,  regnasse  aliquo- 
ties  ,  aestatis  tempore  ,  febres  perniciosissimas  ,  quae 
caput,  adeo  illico  obsidebant ,  ut  ad  humum  aegri 
prosternerentur  ;  quod  praecipue  ferventi  aeri  tribue- 
batur.  Und^ ,  ut  artis  dogma ,  denuntiare  non  haereo , 
frigus  repentinum  calori  succedaneum ,  et  calorem  in-. 
tensum  frigus  derepente  excipientem  ,  ut  vernaii  tem- 


(6o) 

pore ,  inter  apoplexiae  causas  occasionales ,  locum  dis- 
tinctum  habere.  His  addere  potes :  animi  afFectus  ,  iram 
inprimis  ,  ac  terrorem ;  immoderatum  CEStrum  vene- 
reum  ;  capitis  imprudentes  lotiones  ,  dein  aeri  frigido 
expositionem ,  monentlbus  Ettmullero ,  et  Amato 
Lusitano ;  tum  aliae  ( XIX )  expositae  ;  quas  tamen 
superioribus  ,  ex  coeli  inclementia  ,  invenies  minus 
communes. 

LXIX.  Convenire  tamen  oportet  sublimiorum  in- 
fluxum  universalem  esse ,  omniaque  animalia ,  vento- 
rum  ,  caloris  ,  f^rigidi ,  sicci  et  humidi ,  actioni  patere  , 
ciim  tamen  pauci  tantum  inter  homines  ,  apoplectica 
morte  interficiantur  :  tum  ,  ex  plurimis  hominibus , 
ejusdem  ferme  aetatis,  coeli  intemperiei  expositis,  ali- 
quem  tantum  pati  evenit ,  dum  alii  incolumes  evadunt. 
Deinde  non  nova  elucescit  haec  coeli  inclementia  ; 
nulla  in  mundi  systemate  facta  est  revolutio ,  ut  cre- 
dula  plebs  animo  facile  fingit ;  constat  enim  ex  scrip- 
tis  et  traditione  ,  ab  omni  tempore  eamdem  circiter 
fuisse  ,  regionis  qua  scribo ,  temperiem ,  quanquam 
minus  frequentes  observarentur  insultus  apoplectici. 

Neminem  fugit,pene  omnes  auctores,  temporum 
instabilitatem  variorum  morborum  coargui ;  non  res- 
pondet  tamen  huic  tam  frequenti ,  ab  initio  mundi, 
causae  supposits ,  numerus  apoplecticorum  morborum 
populariter  grassantium  :  si  enim  excipias  exempla  su^ 
perius  allata ,  et  quaedam  forsan  mihi  nunc  ignota  , 
ubinam  de  frequentissima  apoplexia  sermo  instituitur  ? 
nullum  invenies  in  constitutionibus  descriptis  a  Sy~ 
denhamo  ,  a  Ramanino ,  a  variis  auctoribus  quorum 
observationes  collectae  reperiuntur  in  operibus  dicti 
Sydenhami ',  nuWum  ,  in  ephemeridibus  ann.  177^, 
1777,  1778  et  1779, a  n^^g"o  observatore  Stoll 
traditis  ,  in  quibus  ,  verumtamen  ,  ea^dem  constitu- 
tiones  temporum ,  iidem  morbi  (  praeter  apoplexiam)  , 
quos  nos ,  annis  proxime  elapsis ,  observavimus ,  des- 


( «. ) 

crlbuntur !  pectus  5  abdomen  ,  frequenter  feriuntur  ; 
febres  exanthematicae ,  catarrhosi  morbi  ,  communes 
sunt ;  at ,  apud  illos  auctores ,  (  et  in  hoc  ,  ut  in  aliis  , 
kudetur  divina  Providentia  !  )  de  apoplexia,  vix  nisi 
de  accidente ,  mentio  inspicitur. 

Dispositio  ergo ,  sine  qua  non ,  antecedens  debet 
essQ  ,  cui  impromptu  favent  coeli  intemperies ,  aliaeque 
externae  causas, 

LXX.  Docuerat  jam  ,  alicubi ,  divus  Senex ,  non 
derepente  morbos  hominibus  accedere ,  sed  quae  sensim 
collecta  sunt  ,  aiFatim  ,  magnoque  insultu  sese  pro- 
dere ,  ac  proferre.  Et  Theophilus  Bordeu  ,  medicus 
quondam  summi  ingenii ,  hujus  dispositionis  necessi- 
tatem  quoque  agnoverat;  expresse  enim  profitetur, 
repentinam  apoplexiam ,  vel  paralysin  ,  signum  esse 
has  ,  a  multo  tempore  ,  radices  habuisse  ,  insultum- 
que  nihil  aliud  esse  ,  quam  uhimum  conatum  ,  vel  ul- 
timam  febrim  ,  alicC  insensibili ,  succedaneam ;  ideo , 
incertum  admodum  esse  ,  an  talem  raptum  ,  venae  sec- 
tio  prevenire  potuisset.  (  Recherches  sur  ks  maladieSs 
chroniques  ,  /?.  226.  ) 

LXXI.  Quaenam  est  haec  dispositlo  }  an  hseredlta- 
ria  labes  ?  an  habitus  ad  summum  plethoricus  ,  cum 
magno  capite  ,  colloque  brevi  (  deficiente  vertebra)  , 
atque  amplo  ?  efficientes  equidem  sunt  has  causae ,  sed 
confiteri  est  non  respondere  hosce  casus  ,  numero  apo- 
plecticorum  ,  certis  temporibus.  An  mutata  corporis 
constitutio  ,  in  aliquo  vitae  tempore  ,  ut  in  senectute? 

LXXII.  Verum  equidem  est  plures  senes  apoplexiS 
corripi ;  verum  etiam  quod  Hippocrates  (  aphor,  3  Ij 
sect.  3  )  inter  senectutis  morbos  ,  vertigines  et  apo- 
plexias  numeraverit.  At  plures  juvenes  etiam  hoc  morbo 
afficiuntur ,  et  ipse  Hippocrates  (  aphor.  67,  sect.  6  ) 
subjungit  apoplecticos  maxim^  fieri ,  setate  ,  a  quadra- 
gesimo  anno ,  usque  ad  sexagesimum.  jEtas  autem 
hsec  nondum  constituit  senectutem.  An,  in  senio ,  de- 


(<50 

biliora  vasa  encephali ,  ,  unde  frequentior  apoplexia  , 
sicut  quidam  arbitrantur  ?  an  ob  id  ,  schemate  ahiori 
dormire  teneantur  senes ,  dum  e  contra  pueri  et  juve- 
nes ,  absque  pulvinari  jacere  praeferant ,  ut  scriptum 
alicubi  invenio  ?  Sed  anatome ,  simiha  non  confirmat, 
ut ,  e  contra  duriora ,  firmiora  vasa  ,  et  sxpe  ossea 
reperias.  Tum  anevrismaticae  dilatationes  frequentiores 
sunt  in  juvenibus  quam  in  senibus.  Deinde ,  exaequa- 
tur  resistentia  actioni  ,  qua2  minor  est  in  senectute. 
Dicendum  quoque  ,  ha^morrhagia;  cerebri  tantilim  , 
convenire  hanc  hypothesim  ,  non  aliis  apoplexiis. 
Tandemj  generalis  hasc  causa,  generalem  effectum 
haberet ,  quod  feliciter  abest :  videmus  enim  singulis 
diebus,  vegetos  octogenarios  ,  viride  se  gerentes ,  in 
bello ,  in  consrliis ,  in  litteris ,  in  arte  medica ,  in  agri- 
cultura  ,  in  re  domestica ,  in  amicis  ;  qui ,  absque  in- 
sultu  apoplectico  ,  longam  vitam  tandem  cum  morte 
commutant.  Infra  dicebitur ,  non  apud  omnes  gentes 
communem  esse  apoplexiam  ,  quod  ,  in  supposito  , 
aliter  esse  deberet.  Quoad  schema  jacendi ,  multi  se- 
nes  humili  situ  obdormire  malunt  ;  quique  contrario 
utuntur  ,  id  non  ob  apoplexias  timorem  ,  sed  ad  libe- 
riorem  respirationem.  Non  ergo  senectus,  proclivitas 
necessaria  est  ad  apoplexiam. 

LXXIII.  In  stupenda  rerum  humanarum  universali 
ratione ,  quaerendam  arbitror  hanc  dispositionem ,  pro- 
babiliorem  quoque  et  frequentiorem  occasionalem 
causam. 

Si  enim  in  universi  generis  humani ,  vitam ,  sanl- 
tatem  ,  et  morbos ,  eruditum  animum  conjicimus ,  vi- 
demus  ignotam  apoplexiam  essegentibus  agrestibus  ,  ut 
et  omnium ,  quas  nerveas  vocamus  ,  aegritudinum  syl- 
vam.  Evidens  mihi  ,  et  cuique  est  ,  haec  propositio  , 
attente  legenti  egregium  compendium  historiae  gene- 
ralis  peregrinationum  ,  a  celebri  l^a  Harpe ,  ejusqus 
coi\tinuatoribus  ,  institutum. 


(  63  ) 

Vix  notus  erat  hlc  morbus  in  carls  Sabaudice  pa- 
trice  alpibus;neque  notum  inveni  in  alpibus  maritimis 
quarum  universam  statisticam  Descriptionem  quon- 
dam  feci,  pagum  per  pagum. 

Nunquam  milites  apoplexia  exstinctos  observavi  , 
per  septem  annos  quibus  in  castris ,  Bellonaeque  no- 
socomiis  ,  artem  exercui.  Rarissimus  hic  morbus  est  , 
etiam  ubi  quasi  populariter  grassat ,  apud  agrlcolas , 
victus  unicamspem  ponentes, in  fructus  terrae constan- 
tiores  quam  spes  opificum ,  mercatorum  ,  navigatorum. 
Tandem  in  urbibus  frequentior  est  quam  rure. 

Ex  his  concludimus ,  civilis  humanse  consociatlo- 
nls  effectum  esse  apoplexlam  ,  fierique  in  nobis  per 
totam  vitam  ad  hunc  morbum  disposltionem  ,  quae 
major  est  apud  cultos  quam  apud  rudes  ,  apud  illos  in 
quibus  eminet  sensibills  facultas  ,  quam  apud  homines 
quos  modice  tangunt  vltae  socialls  eventus,  Cum  prae- 
sentem  revolvo  imaginem  quorumdam  quos  apoplexia- 
exstinctos  cognovi  ,  illos ,  dum  viverent ,  pietate  fa- 
cll^  afRci,  et  in  commoventibus,,  faclle  lacrymasse 
recordor. 

LXXIV.  Et  quidem,  jam  alius  Qst  modus  sentiendi , 
vlvendi ,  valendi  j  aegrotandi ,  et  fere  dlcam ,  moriendi , 
civitatum  incolarum  quam  rustlcorum.  Plantarum  ins- 
tar  fere  est  agrestium  populorum  veges  vita  ;  legumque 
naturallum ,  in  functionum  statera  ,  vix  unquam  tur-> 
batur  mlrabllis  ordo  ;  nos  autem ,  plus  in  phantasia 
vivimus  ,  quam  in  rebus ;  fit  continuus  ex  cerebro  m 
viscera ,  ex  visceribus  in  cerebrum  ,  reciprocus  fluxus  ; 
pathematum  tumultu  agitati ,  et  tamen  necessaria  dis* 
slmulatlone,  angusteilia  in  pectore  constringere  coarc* 
tatl  ,  hypochondriorum  vires  pedetentlm  attenuantur  ; 
fiunt  ientas  congestiones  in  hepate ,  Ilene ,  pancreate  , 
mesentherlo  j  viis  urinarlis  ,  quae  hypochondriacos 
halitus  ad  cerebrum  mittunt ,  et  ipsi  cerebri  vires  sym* 
pathiee  minuuntur  ^  undt  in  apoplseticofMiH  ieetisitl* 


(64) 

anatomica ,  fere  nunquam  non  labes  antlcjua  In  vlsce* 
ribus  reperitur ,  ut  in  Capite  tertio  compertum  lectori 
fuit.  ^Erumnarum  justi  ,  nefariorumque  felicium  ,  per- 
petua  imago ,  sensim  ad  sensus  internos  trahit  omnium 
organorum  vires  ,  et  tandem  minima  de  causa ,  rum- 
pitur  aequilibrium  ,  his  vitae  annis  quibus  homo  ad  se- 
nium  vergit.  Quibus ,  in  voluptates  minus  evagatus , 
de  injustis  ,  et  ingratis  magis  conqueritur.  In  his  ergo, 
meo  ]udicio  ,  quaerenda  est  ratio  illorum  raptuum  ,  mi- 
seris  ,  macilentis  ,  exercitatis ,  sobriis ,  sapientibus  , 
praeter  omnem  manifestatam  occasionem  ,  eve- 
nientium  ;  quos  raptus  multo  frequentiores  vidi  , 
quam  apud  homines  hujus  habitudinis  apopUcticce 
dictas,  semper  Baccho  et  Veneri  indulgentes  ,  pro- 
gnosimque  medicorum  ,  lunga  vita ,  plerumque  irri- 
dentes. 

LXXV.  De  ascendentibus  spasmodicis  motibus  jam 
sermonem  fecimus  (  LI )  ,  quaedam  nunc  dicendum  de 
refluentibus  viribus  ,  scilicet  arteriarum  motu  ,  et  san- 
guinis  circuitu ,  ab  extus  ad  intra.  Hujus  animalis  oeco- 
nomiaE  proprietatis ,  quotidianam  aeque  ac  sinceram 
ofFerunt  imaginem  animi  pathemata ,  heu  !  saepe  nimis 
apoplexiam  inducentia. 

Metu-ne  quls  percellitur  }  pallent  omnia  corporis 
externa  ,  sanguine  represso  centrum  versiis  ;  sensuum 
externorum ,  et  musculorum  ,  summa  et  prompta  nas- 
citur  debilitas ;  tremunt  membra ;  alvus  frequentissime; 
officio  fungitur;  variaque  sensuum  et  motuurn  incom- 
moda  inde  oriuntur  ,  et  etiam  epilepsia  ,  in  debihbus, 

Dum  homo  subita  corripitur  ira  ,  comprimit  ani- 
mum ,  moxque  in  minas ,  et  verbera  erumpit  :  quot 
autem  miseriae,  si  prudenti^  jubente  ,  coarctatur  pro- 
cella  l  quanta  suspiria  in  afflictis  observantur ,  quibus 
conantur  levare  quam  circa  prascordia  percipiunt  an- 
xietatem  !  quam  brevis ,  et  anhela  respiratio  in  subito 
terrore  percuUis  !  dum  ,  ut  egregie  jam  observabat  ill, 

Van  Syi^iettenp 


C  65  ) 

Van  Swietten  ,  pueri  a  severis  objurgantur  magis- 
tris ,  cessat  per  aliquot  momenta  ,  respiratio  ,  mox 
incipit  rubore  perfundi  tota  facies ,  distrahuntur  mus- 
culi  faciei  ,  tremunt  manus  ,  balbutit  lingua  :  neque 
cessant  has  turbas  ,  nisi  erumpentibus  lacrymis ,  cum 
suspiriis  creberrimis ,  et  ploratibus  magnis  ;  unde  libera 
fit  respiratio  ,  dilatatur  cor ,  et  omnia  in  sequiiibrium 
restituuntur. 

Quid  simile  videre  est  in  apoplexia  levi  ,  ubi  solvi- 
tur  :  non  liberatur  homo  ,  nisi  a  febrili  motu  suoer- 
veniente ,  ex  quo  manat  largus  sudor ,  universalis  ^ 
calidus  ,  unde  vires  vitales  in  stateram  restituuntur. 

LXXVI.  Non  arduum  haberem  ostendere ,  si  sin- 
gula  recensere  cunctantius  non  esset ,  frequentiorem 
semper  fuisse  apoplexiam  in  urbes  senatorias ,  apud 
iitigiosos  ,  in  argentaria  ,  et  mercatoria  fora  ,  in  aulis 
principum.  Neque  difficilius  est  oculis  subjicere  ma«y- 
nas  generis  humani  calamitates ,  hoc  morbo  fere  sem- 
per  comitatas  ,  ut  umbra  corpus. 

Non  satis  est-ne  Barbarorum  memoria  ,  Imperii 
Romani  rudera  infestantium  ,  ad  expingenda  seculi 
sexti  (  LX  )  infortunia  ?  Hujus  seculi  ,  stragibus  ^ 
stupris  ,  incendiisque  conspicui ,  quibus  Italiam  et 
vicinia  ,  vastarunt ,  Gothi ,  Burgundi ,  Franci ,  mili- 
tesque  Justiniani  imperatoris ,  inter  se  ad  imperium  , 
flamma ,  ferro  ,  insidiis ,  belligerantes  ! 

Seculum  XVI ,  cui  addere  potes  initium  seculi  XVIP, 
celebritate  ,  in  genus  humanum  ,  heu  nimis  operosa  , 
clarum  !  seculum  fuit ,  ut  notum  est  omnibus ,  Ca- 
Toli  Qainti  ^Leonis  X ^  Francisci  I ^  Henrici  VIII ^ 
Lutheris  yCalvini,  Concilii  Tridentini.  Hoc  durante, 
EccIesicE  perturbationes ,  Austriacorum  ,  Anglorum  et 
Gallorum  divisiones  ,  Summorum  Pontificum  vacilla- 
tiones  ,  Neapolitani  regni  armis  occupatio,  factionum  , 
et  sectarum  multiplicitas  ,  fame ,  bello  ,  iuctu  ,  des- 
peratione ,  Europam  uniyersam  ,  usque  ad  initium  se- 

E 


/ 


culi  XVIIl'  impleverunt.  His  miseriis  partem  quoque 
adscribere  non  dubitat  Baglivus  ,  tot  apoplecticorum 
Tnorborurr.  suo  tempore  grassantium  ,  prs  illas  ,  quas 
diximus  ,  insuetas  annorum  constitutiones  ,.  atque 
terrs  motus.  «  Tot  etenim  ,  exclamat  magnus  liic 
>)  medicus ,  urbium  vastationes ,  et  incendia  ,  tot  ho- 
?>  minum  csesa  millia ,  impedita  prorsus  commercia  , 
»  pacis  aditus  fere  prfeclusi ,  cui ,  qusso  ,  horrorem 
\>  mortis  ,  imo  mortern  ipsam  non  afFerrent  ?  » 
Finiente  seculoXVIl",  et  ineunteseculo  XVIII",  reg- 
nabat  Ludovicus  XIV.  Substitutio  schedarum  num- 
mariarum  ,  pro  metallicis  nummis  ,  unde  multis  do- 
mesticarum  rerum  naufragia ;  bellum  diuturnum  pro 
successione  Hispanica ,  cujus  tota  Europa  particeps 
fuit  ;  bella  civica,  aliaque,  quas  tamdiu  regnarunt  : 
quid  non  morborum  omnium  catervcC  originem  pras- 
bere  potuerunt ,  inprimis  in  hac  jucunda  ,  et  ideo 
toties  misera  Italia  ! 

Nimis  omnibus  notum  est ,  ut  ad  littora  redeamus , 
quam  magnis  et  diuturnis  calamitatibus  comitata  fue- 
rit  in  Gallia,  rerum  polidcarum  commutatit)  :  Quot 
luctus !  quae  fortunarum  subversiones  !  quis  sstus  ter- 
roris  et  spei  !  qus  animorum  et  sensuum  excitatio ,  et 
quis  collapsus !  quot  splendores  !  quot  virtutes !  quse 
iiagitia !...  Et  dedisset  Deus  his  quoque  finem  ,  Et 
Tthus  nosmet  sirvaremus  secundis  ,  si  beiiorum  diu- 
turnitas  quie  artium  pacis  ,  negotiorumque  exercitia 
cohibet ,  plerosque,  praecipue  locorum  maritimorum 
incolas ,   in  angustum  magisque  non  poneret. 

LXXVII.  At  locum  habere  vix  potuerunt  tot 
agitationes ,  quin  caput  offenderetur.  Jam  in  Ameri- 
C^.na  commutatione  politica,  Philadelphise  ,  multi  cives 
apoplexia  extincti  fuerant ,  inter  quos ,  in  ipsa  sessione, 
Peyton-Ramdolph^SQndiius praesuI.Bellumanni  1 745, 
numerosissimos  quoque,  in  Scotia  ,  similes  insultus 
fecerat.  Propterea  ergo ,  multis  iii  Galliae  civitatibus  ^ 


(  67  ) 

ultimii  hisce  temporibus ,  frequentes  fuerunt  mortes 
subitaneae.  Quibusdam  prjecani  facti  sunt  capiili ;  ce- 
ciderunt  hi  in  aliis,  ut  et  superciha.  Csecitates ,  surdi- 
tates ,  odontalgiae,  convulsiones  ,  communes  fuerunt. 
In  multis  ,  extincta  fuit  memoria.  Augebatur  mania- 
corum  numerus  ,  saltem  in  his  meridionalibus  regio- 
nibus  ,  ut  Actis  nosocomii  insanorum  Massiliensis , 
Jtnihi  compertum  fuit.  Prster  autem  insanias  et  apo- 
plexias  ,  vix  ulla  erat  acuta  febris  ,  absque  delirio  , 
quod  diu  adhuc  ,  etiam  morbo  linito  ,  persistebat  (  vide 
egregiam  M.  A.  Petit  Orationem  ,  de  ,in  sanitate 
pablica  ,  Gallicarum  commotionum  influxu.  Lug- 
duni  1 806  ).  Notandum  tamen  volo  minori  numero 
fiiisse  apoplexias  ,  durante  supradicta  commotione , 
quam  post.  Ferventibus  ,  enim  ,  animi  afFectibus ,  et 
factionibus ,  intendebatur  cerebrum ,  vigoreque  maxima 
fruebatur  ;  unde  potius ,  manias  ,  phrenitidi ,  delirio  , 
locus  erat ;  quse  ,  relaxatis ,  et  fractis  omnibus  ,  debi- 
htatis  morbis ,  apoplexia ,  inprimis  ,  suppleta  fuere. 

LXXVIII.  Non  improbabile  igitur  concludimus  , 
ex  his  toties  repetitis  concussionibus ,  nasci  potuisse 
in  cerebro  multorum  hominum  quandam  proclivitatem 
ad  paroxysmos  apoplecticos ,  prseteritos  ,  et  futuros  ; 
forsanque  indicia  hujus  proclivitatis  fuisse ,  et  esse , 
vel  cavernas  has ,  pedetentim  in  cerebri  substantia  ex- 
cavatas ,  quae  in  sectione  cadaverum  multoties  obser  - 
vatae  sunt(^LII),  vel  hydatides  ,  et  turgida  lympha- 
tica  (LIIIj,  vel  cerebralis  substantise  nimiam  lasita- 
tem  ,  ut  passim  ,  in  capite  tertio  multa  habes  exempla. 
Posito  autem  hoc  germine ,  et  morbida  etiam  visce- 
rum  compage,  evidens  fit  minima  de  causa  turgida 
reddi  posse  vasa  cerebri  ,  apoplecticamque  mortem 
orituram  ,  ex  eifuso  sanguine  vel  sero  ,  a  debilibus 
vasis  ,  languentibus  etiam  ipsis  viribus  absumpturis. 

LXXIX.  Quoad  hsreditariam  proclivitatem  ,  si  ab 
illis  quos  vidi  (XVlII)j  de  csteris  judicium  ferre 


(  <38  ) 

iiceret ,  sangulneam  semper  futuram  talem  apoplexlam  j 
libenter  przedicerem ;  eorum  etenim  qui  meum  implo- 
rarunt  consilium  ,  caput  est  amplum  ,  cum  venis  dis- 
tentis ,  capillis  nigris ,  et  crispis  ,  oculis  scintillanti- 
bus ;  dolet  praeterea  s<epissime  sinciput  ;  tinniuntque 
aures ;  et  sunt  hi  vertiginosi.  Quae  symptomata  nasi 
hsemorrhagia  sedantur.  Pulsus  est  fortis  ,  vibrans  et 
frequens ;  vivaci  ingenio  pollent ,  avideque  cibos  ap- 
petunt.  Timendum  est  propterea  ne  inzequalis  conti- 
nuo  fiat  sanguinis  ad  cerebrum  distributio  (  vide  nos- 
tram  Physiol.  n.  102  i  ),  unde  hujus  olim  vasa  rum- 
pantur ,  impulso  sanguine  ,  ab  alia ,  vel  alia  ,  ex  nu- 
merosis  externis  causis  occasionalibus  quas  in  hoc 
capite  recensuimus. 


C    «^9  ) 


C  A  P  U  T     V. 

Historia  medica  opinionum  ,  de  causa  ,    natura 
et  curatione  apoplexice  ^  cum  adnotationibus.  * 

.  LXXX.  £  REQUENS  ,  de  attonitis  ,  sideratis  ,  apo- 
plecticis  (  qus  unum  idemque  sunt  )  ,  in  variis  Hip' 
pocratis  operibus ,  est  mentio  ,  quanquam  tamen  plu- 
res  descriptiones  ,  tam  catocho  quam  apoplexiE  con- 
veniant.  Jam  multis  in  locis  hujus  opusculi ,  venerandi 
Senis  sententias  retulimus  ,  nobisque  propriafecimus  , 
varia  ejus  efFata  de  prognosi ;  diximus  etiam  f  LXII )  , 
quid  de  influxu  tempestatum  in  hunc  morbum  ssntie- 
rit ,  et  qua  aetate  (  LXXII )  observaverit  apoplexiam 
magis  communem  essQ  :  restat  ergo  quaedam  his  ad- 
dere,  Cois  doctrinee  compendium,  hoc  de  morbo , 
occursantia. 

Monet  (  aphor.  XLI.  sect.  II.  )  ^  eos  qui  sspe  ex-" 
solvuntur  et  fortiter  ,  absque  m.anifesta  causa ,  de- 
repente  mori.  Docet ,  Q  Coac.  prcenot.  )  illis  quibus 
capitis  sunt  doiores  ,  et  sonitus  aurium ,  citra  febrim  , 
et  tenebricosa  vertigo  ,  et  vocis  tarditas ,  et  manuum 
torpor,  illos  aut  apoplecticos  ,  aut  epilepticos  ,  aut 
obliviosos ,  fore  expectandum.  Apoplexias  a  cachec- 
tica  metastasi  noverat;  nam  ait,  atrabiliariis  morbis 
(  apk.  LVf.  sect.  VI.  )  ,  periculosi  humorum  a  loco 


*  IntelHgas  qusso  ,  amice  Lector ,  hunc  tltulum  ,  non 
quoad  historiam  compositam  in  musseo  litteratee  civitatis  , 
sed  quoad  libros  quos  in  mea  solitudine  possideo  ;  habebis 
tamen  principum  variarum  sectarum  opiniones  ;  forsanqu2 
taediosa  facta  fuisset  fusior  enarratio  ,  ebque  magis  ,  qubd 
mille  auctorum  opera  _,  nihil  aliud  plerumque  sint  quam  eo- 
rumdem  verborum  iteratio.  ,     . 

E3      ^     ' 


C  70  ) 
adlocum decubitus, aut  siderationem corporis,  aut  con- 
vulsionem,  aut  insaniam  ,  aut  Ccccitatem,  significant. 

L.  de  rat.  vict.  in  acut.  IV  sub  nomine  apho- 
niae  apoplexiam  fieri  docet  ,  propter  interceptionem 
vasorum  :  inquit  enim  :  «  cum  quis  repente  obmu- 
tescit,  id  venarum  interceptiones  ,  occlusionesque 
faciunt  ;  »  quod  etiam  innuere  videtur  /.  2  ,  de 
morhis. 

Sicut  in  aliis  morbis  ,  ita  in  apoplexia  ,  multum  in 
vires  naturae  medicatrices  confidebat  ,  quarum  febris 
praecipuum  est  instrumentum  :  itaque  ait :  (^aphor.  V. 
stct.  V.  )  si  quis  ebrius  derepente  voce  privetur ,  con- 
vulsus  moritur ,  si  non  febris  corripuerit ,  aut  ubi  ad 
horam  qua  crapula:  solvuntur  pervenit  ,  loquatur. 
Tum  (  aphor.  L\  11.  sect.  IV. )  ,  ubi  dicit  :  a  con- 
vulsione  vel  distensione  nervorum  vexato  ,  febris  ac- 
cedens ,  morbum  solvit.  Tum  (  aphor.  LI.  sect.  VI. ) 
dicens  :  quibuscumque  sanis  derepente  dolores  fiunt 
in  capite ,  et  statim  voce  intercepta  jacent ,  ac  ster- 
tunt ,  in  septem  diebus  pereunt ,  si  non  febris  appre- 
hendat.  Libyll.  de  morBis  ,  sic  effatur  :  derepente 
sanum  capitis  dolor  prehendit  ,  confestimque  obmu-^ 
tescit ,  et  stertit ,  et  os  hiat ;  et  si  quis  eum  vocet , 
aut  agitet  ,  solum  ingemescit ,  nihil  autem  intelligit , 
et  copiose  meit ,  et  se  ad  mictum  non  incitat.  Hic  , 
nisi  eum  febris  corripuerit ,  intra  septem  dies  moritur ; 
quod  si  corripuerit ,  plerumque  sanus  evadit.  Paulo 
post  eadem  repetit ,  dicens  :  at  si  quis  ex  temulentia 
voce  deficiat ,  si  quidem  jam  confestim  eum  febris  cor- 
ripiat,  convalescit;  nisi  vero  corripuerit,  intra  triduo 
moritur.  In  Coacis  prcsnotio^ibus  ^  postquam  dixe- 
rit :  «  in  apoplecticis  ,  ex  spiritus  molestia ,  sudbr  ac- 
cedens  ,  lethale  ;  »  subjungit  :  <>;  rursiis  autem  in 
his  ipsis  si  febris  accedat ,  solutio  fit  ».  Hunc  autem 
effectum,  ut  jam  antea  notavi  (IX  )  ,  et  ut  videtur 
ex  sequentibus  hujusdem  orationis  ,  expectabat  a  fe» 


(7')        ^ 

bre  moderate  valida  ,  et  cito  adveniente  ,  Insurgentis 
vitae  robore  excitata  ;  non  vero  a  febre  quse  ,  oppressis 
vita3  viribus  ,  lente  glisceret.  Hinc  Galenus  lumc  tex- 
tum  explicuit  dicens  :  quod  obortai  apoplexi?2  ,  noii 
acuta  et  calida ,  sed  debilis  et  diutarna  subsecuta  fe- 
bris ,  nihil  profuerit.  (  Comment.  i,  in  prorrh.  c.  49  ). 

Quid  sentlerit  Hippocrates  de  apoplexicc  causa 
proxima ,  operibus  difhcile  est  eruere ;  confusa  eniin 
multa  sunt ,  ut  a  variis  auctoribus ,  vei  variis  tempo- 
ribus ,  scripta  credantur  :  certum  autem  est  ,  et  ab 
omnibus  antiquis  monumentis  comprobatum  ,  Chal- 
daeis  ,  et  Egyptiis  ,  proindeque  Pythagora? ,  Platoni  , 
Aristoteli ,  Theophrasto  ,  aliisque  priscis ,  vicum  fuisse 
spiritum  ,  caloris  ct  motus  causam  esse  j.  ejusque 
immobihtatem  ,  torporem  frigidum  ,  seu  paralysim  , 
producere  ;  spiritum  alienigenum  in  corpore  introducl 
posse ,  quod  ad  caput  ascensum  ,  in  giros  caput  inter- 
num  vertat ,  sicque  vertiginem  producat.  Haec  itaque 
saepius  in  operibus  Hippocratis  repetita  videmus  ; 
neque  unquam  abolevit  ha^c  doctrina  ,  etiam  partium 
mollium  perfectiorl  reddita  anatomia  ,  ab  HcrophilQ  , 
numerosissimisque  ejus  successoribus  :  creavit  enim 
sectam  pneumaticam  ,  ad  nosque  transiit ,  variis  no- 
minibus  larvata ,  animas  scilicet  ,  spirituum  vitalium  , 
snimalium  ,  etc  ,  tiz. 

Gredendam  autem  de  sanguine  Hippocratem  co- 
gitasse ;  utilitatem  enim  agnovit  sanguinis  emissionis , 
sive  naturalis ,  sive  arte  factae  ,  in  apopiexia  orta  post 
suppressas  solitas  huiusmodi  evacoationes ,  pr^sertlm 
haemorrhoides :  prgeterenimmultaalialoca^aitexpresse 
in  Coacis  :  «  ex  hsmorrlioide  parum  apparente ,  ver- 
tigines  obortaj  parvam  siderationem  brevi  futuram , 
sig;nificant  :  solvit  venae  sectio  n. 

Ut  videre  est  in  libro  IV.  acutorum  ,  alias  repente 
secabat  venam  ,  alias ,  secabat  quidem  ,  sed  prepara- 
tione  praemissa ;  scilicet ,  prius  caput  fomentabat  :  ar- 

E4 


(  7^  ) 
bitmbafur  scllicet  (  hocque  fundamentiim  est  ejus 
doctrinas  ,  lunga  observatione  innixum  )  ,  alias  fixam 
esse  materiam  ,  alias  ,  motam  ,  et  ab  exterioribus  , 
vel  infimis  ,  cerebrum  petentem  ,  quam  fotu  repercu- 
tere  tentabat. 

An  distinctjonem  postea  celebrem  fecerit  inter 
sanguineam  et  serosam  apoplexiam  ,  non  admodiim 
operibus  clare  elucescit;  id  autem  probabile  est  :  cum 
enim  observaverit  aliam ,  tempore  pluviarum ,  et  aliam 
sicco  et  hiberno  oriri ,  non  potuerit  ad  eamdem  spe- 
ciem  illas  reT'0care  :  deinde  ,  in  ipsismet  Coacis  ,  pro- 
hibet  venae  sectionem  ubi  non  est  plenitudo  sangul- 
riea  ,  et  expresse  monet ,  hanc  in  perfrigeratione  tor- 
pida  ,  maJum  esse.  Huic,  serosas  scilicet  apoplexias , 
.'icria  purgantia  ,  toties  in  ejus  operibus  commendata, 
verisimiliter  opponebat. 

Tandem  ,  non  ipsum  latuerat  frequens  ,  heu  nimis , 
artis  impotentia  in  hunc  morbum  :  omnibus  notum 
est  effatum  :  (^aph.  XLII.  sect.  II.  )  «  Siderationem 
fortem  quidem  solvere  ,  impossibile  est ;  debilem  vero 
non  facile  ».  Et  aphorism.  sequent.  «  Ex  his  qui 
strangulantur  ,  et  submerguntur  ,  nondum  autem 
mortui  sunt  ,  non  reconvalescunt ,  quibus  spuma 
circa  os  fuerit.  »  Quod  verum  etiam  in  apoplexia 
comperi.  Vide  de  Hippocrat.  et  aliis  priscis ,  sc- 
quentihus ,  Artis  Med.  principes.  Edit.  Halleri. 

LXXXI.  Accipimus  a  CcbUo  Aureliano  ,  anti- 
quissimos  medicos  ,  Dioclem  ,  Praxagoram  ,  Ascle- 
piadem  Titiensem ,  et  Demetrium  ,  tanquam  to- 
lius  corporis  paralysim ,  apoplexiam  considerasse ;  il- 
lorumque  methodum  fuisse  ,  initio  ,  aceto  atque  oleo  , 
caput  aegrotantis  fovere ,  caeteras  autem  partes  corpo- 
ris ,  vino  et  oleo,  imbutis  rudibus  lanis  ,  contegere ; 
caput  deinde  studiose  fovere  decoctis  hederae,  vel 
serpylli ,  aut  peucedani.  Quam  medicinam  CceUus 
damnat ,  ut  acrem  et  constringentem.  Verisiniile  au- 


(  73  ) 

tem  est  arbitrasse  hos  medicos ,  ut  vidlmus  Hippo- 
cratis  fuisse  sententiam ,  raptum  aliquem  fieri  ad  ca- 
put ,  quod  constringere  et  frigefacere  studebant ,  dum 
ceeteras  partes  calefaciebant  ,  ut  a  capite  attraherent. 
Hoc  autem  ,  Ccslii  pace  ,  non  tam  mepte  cogitatum, 
plures  judicabunt.  ( 

LXXXII.  Methodici  (  inter  quos  Soranus  ,  et. 
STjpra  laudatus  Ccelius  principes  facile  sunt )  ad  genus 
strictum  omnem  apoplexiam  retulerunt  ,  in  quo  vehe- 
menter  patitur  caput.  Nullo  igitur  causarum  facto  dis- 
crimine  ,  aegros ,  CceUus  locari  jubet  loco  lucido  me- 
diocnter ,  atque  calido  ;  (  laxare  enim  dicebant  lumen 
et  calorem  ,  constringereque  umbram  et  frigus  ;  quam 
opinionem  secuti  sunt  medici  secul.  XVP  et  XVIP  ). 
Phlebotomiam  commendat ,  remissionis  tempore  ,  vel 
circa  prima;  lucis  exortum  (  nihil  enim  tempore  exa- 
cerbationis  moliebantur )  ,  et  antequam  viribus  cor- 
pus  destitutum  sit.  Abstinentiam  praescribit ,  usque  ad 
primam  diatriton  (  scilicet  ad  o^™.  diem  )  ,  illoque 
tempore  suadet  articulorum  blandas  contrectationes  , 
fomenta  cum  oleo  dulci  et  calido ,  et  vultum  circum- 
tegere  ,  spongia,  ex  aqua  calida  expressa.  Pro  potu , 
aqua  calida ,  vel  mulsa  ,  sensim  faucibus  inst  Ilata. 
Post  primam  diatriton  ,  jubet  unctionem  calidam  ,  io- 
tus  calidos  ,  cum  spongiis  humidis ;  clysterem  simpli- 
cem,  si  alvus  officio  non  fung;atur;  cucurb  tularum  , 
cum  scarificatione  ,  applicationem,  occipitio ,  atque 
universge  vertebrali  spinee  ;  inde  fotus  cum  spongns  ; 
cataplasmata  laxantia  ;  tonsuram  totius  capitis  ,  cuin 
hujus  multis  partibus  ,  cucurbitularum  admotione. 
Usque  ad  morbi  declinationem  ,  post  primam  ,  ut 
dixi ,  diatriton  ,  alternis  diebus ,  cibam  sorbilem  per- 
mittebat  ,  et  singulis  diebus  ,  si  vires  deessent. 

ImbeciIIior  nunc  judicaretur  haec  medicatio  ,  quan- 
quam  sspissime  majori  efficacia  non  polleat  vehemen- 
tior,  Hoc  incongruum  habet ,   qiiod  magis  attende- 


(  74  ) 

rent  Methodici  (  ut  etiam  hodierni  complures)  ad 
sectae  ordinem  ,  quam  ad  morbi  naturam.  Non  con- 
temnenda  tamen  est ,  meo  judicio  ,  heec  medendi  ra- 
tio  ,  quae  ,  cum  antecedentibus  (  LXXXI  )  quid  com- 
mune  habet ;  attente  CceIH  ,  vel  ejus  magistri  Sorani^ 
de  omnibus  morbis  ,  opera  legenti,  evidens  fit  ,  co- 
gitasse  hos  priscos  ,  vires  vitas  saepe  ,  ab  extra  ,  ad 
intus  omnimodo  refluere  ,  quas  aequabiliter ,  univer- 
sum  corpus  revocare  tentabant.  Caeterum  ,  CcbIH  des- 
criptiones ,  magni  ,  curiosi ,  fidelisque  sunt  observa- 
toris. 

LXXXIII.  Arctceus  Cappadox  (  ex  pneumatica 
secta  ,  sapiens  vir  ,  pertinaciter  secta^  non  nimis  ad- 
dictus  )  duas  agnovit  apoplexias  species  ,  aliam  cui 
confert  venee  sectio  ,  et  aliam  ,  multa  frigiditate  ,  tor- 
pore ,  et  sensuum  abolitione  sociatam  ,  cui  non  con- 
fert  sanguinis  eductio. 

Magnum  proclamat  adjutorium  sanguinis  missionem, 
cujus  tamen  quantitatem  necessariam  conjectare  dif- 
ficile  ait  :  nam  si  paulo  plus  detrahitur ,  homo  plane 
jugulatur,  et  si  minus  quam  causa  postulat,  nihil 
magni  per  magnum  auxilium  confertur ,  adhuc  enim 
causa  permanet.  Monet  autem  praestare ,  minus  de- 
trahendo  delinquere  ;  nam  si  minus  detractum  visum 
sit ,  et  aliqui  optimi  successus  apparuerint ,  iterum  ve- 
nam  scindere  ,  congruens  fuerit.  Jubet  secare  vensm 
cubiti ,  et  in  latere  sano ,  si  sit  hemiplexia  ;  conside- 
ratque  hoc  auxilium  tanquam  generale  ,  quotiescum- 
que  absque  evidenti  causa  ,  quis  attonitus  redditur.  De 
quo  certe ,  cum  Aretczo  non  consentimus. 

Ubi  apoplexiae  caUsa  ab  humore  frigido  ,  aut  cra- 
pula  ,  pendere  videtur ,  tunc  ,  non  praemissa  venae 
sectione ,  alvum  subluere  jubet  ,  clystere  acri  ex  eu- 
phorbio  ,  et  pulpa  colocyntidis  ,  eum  nitro  (  natro  ) 
quo  multitudo  humorum  ab  intestinis  extrahatur ,  hu- 
moresque  caput  occupantes  revellantur ;  audaciiis  re- 


(  75  ) 

petitum  vult  hoc  remedium  ,  si  paulijm  ob  hoc  exci- 
tatus  homo  fuerit,  aut  febre  correptus ,  aliaque  signa 
in  melius  appareant.  Quinimo  ,  tunc  medicamen  pur- 
gans  ,  quod  sacrum  vocabat ,  integia  portione,  cum 
mulsa  ,  jejuno  dare  prsescribit ,  valentibus  vir;bu5  ;  si 
non  permittunt  vires  ,  dat  dimidiam  portionem  , 
sgrumque  supinum  in  lectica  collocat,  atque  agitat. 
Si ,  dum  purgatur ,  nauseans  fit  ,  id  non  prohibere 
auctor  est  ,  nam  ,  ut  ait ,  et  illa  distentio  ad  vigorem 
quemdam  expergefliciendum  praestat  ,  et  pituiise  vo- 
mitus ,  morbi  causam  evellit. 

Miram  vim  habere  dicit  casioreum  ad  resolutos  , 
datum  potu  cum  mulsa ,  eadem  dosi ,  ac  in  veterno 
(  dimid.  dragma  )  ;  hoc  in  unctionis  forma  etiam 
commendat ,  et  parat  ceratum  ex  oleo ,  et  cera  ,  natro, 
pipere  ,  galbano  ,  castoreo  ,  pyrethra  ,  et  aliis  simili- 
bus  ,  quibus  ungdre  jubet  totum  hominem  ,  inde  lanis 
involvere.  Cataplasmata  emoliientia  ,  duris  ,  distentis- 
que  partibus  opponit.  Inunctiones  pr^iert  fomentis , 
et  irrigationibus  ,  cum  ists  cito  difRuant ,  illarum  vero 
perpetuitas  conducibilis  sit. 

Cum  morbus  diu  trahitur ,  et  caput  in  causa  est  , 
cucurbitulam  commendat  occipiti  affigendam,  et  san- 
guinem  largiter  ex  ilia  hauriendum  ,  prius  tamen  ,  inter 
scapulas ,  inani  cucurbitula  admota  ,  ut  in  contrarium 
ejus  5  quae  in  occipitio  est ,  succos  revellat.  Ptus  enim, 
ait ,  quam  vena;  sectio  ,  hoc  auxilium  proficit,  et  vires 
nequaquam  labefactat.  Quod  ultimum  nei^o ,  teste  mea 
experientia ,  morbo  jam  in  longum  protracto. 

Impedita  deglutitione ,  ob  resolutis  oesophago  ,  et 
pharinge  ,  jubet  introducere  in  gulam  ,  super  epl- 
glottidem ,  specillum  longum  ,  cavum  et  flexibile,  in 
quo  infundantur  liquida  alimenta ,  et  medicamenta. 
R.esoIutis  vesica  et  recto ,  monet  minime  tutum  esse 
catheterem  in  vesicam  dimittere  ,  ne  impendat  dis- 
crimen  vesicee  corruptionis ,  et  hcmo  convellatur.  Vult 


(7«) 

ut  pauco  cremore  alvus  subluarur ,  cumque  stercus  ab 
jntestino  ejectum  fuerit ,  ut  castoreum  cum  oleo  ,  ite- 
rum  injiciatur ,  ad  medendam  scilicet  recti ,  et  vicinae 
vesicae ,  paralysim. 

Ut  videtur,  optima  et  docta  scripsit  Aretcsus»  In 
apoplexia  a  sanguine  ,  sufficere  vense  sectionem  ,  non 
abfuit  existimare  ,  ut  multi  post  eum.  Non  tamen  re- 
prehensione  immunis  est ;  quod  non  descripserit  casus 
m  quibus  convenire ,  vel  non  ,  judicaret  venae  sec- 
tionem. 

lilum  non  fugiit  nervorum  decussatio ,  ciam  in  he- 
miplexia  venam  scindere  jusserit  in  latere  sano.  Pri- 
mus ,  de  vomitu  in  apoplexia  ,  locutus  est,  quem  adeo 
multi ,  post  illum  ,  laudarunt :  at ,  notandum  ,  Are- 
tcEum  5  vomitum  tantum  comprobare ,  ubi  homo  ]am 
excitatus  fuerit ,  non  vero  ubi  est  hauriendi  impo- 
teat"a. 

Ipsum  ,  ut  et  praecedentes ,  non  latuerunt  cucurbi- 
tularum  usus  et  efFectus ;  sed  ne  magis  adhuc  humo- 
res  ad  caput  attraherent  ,  illas  ,  non  nisi  evacuato 
jam  corpore,  apponebant ,  prasmissis  aliis  cucurbitulis 
vacuis  ,  dechviori  loco.  Irrident  recentes ,  et  tamen 
inest  observatio  Fabricii  Hildani  (^ohserv.  76.  cent. 
^.  )  duorum  aegrotantium  ,  quibus ,  applicatis  cucur- 
bitulis ,  corpore  non  purgato  ,  ob  vehementera  cepha- 
lalgiam ,  et  vertigines  ,  paulo  post ,  paralysis  successit, 

Adnotatione  dignum  est  Aretcsi  prasceptum  ,  de 
usu  specilli ,  impedita  deglutitione.  In  usum  equidem 
dcbct  esse ,  quoties  timor  est  ne  glottidem  penetrent 
liquida.  Facilius  nunc  per  nares  introducitur. 

LXXXIV.  Capite  de  resolutione  nervorum ,  Cor- 
nciius  Celsus  ,  apoplexiam  ut  multl  priscorum  ,  tan- 
quam  paralysin  universam  considerat ,  quam  fere  insa- 
nabilem  declarat.  Cum  ad  unum  genus ,  omnes  siml- 
les  morbos ,  verisimiliter  retulerit ,  hujus  satis  not^  sen- 
tentiae  auctor  est  :  apopkcticos  ,  sanguinis  detrac- 


(  77  ) 

thne ,  vel  occidl ,  vel  liberari.  Qus  quldem  vera 
est ,  ubi  empirice  sanguis  detrahitur ,  et  falsa  ,  ubi 
judiciose  hoc  auxilium  applicatur.  Aliud  curationis 
genus  ,  vix  unquam  sanitatem  restitiiere  ait ,  nihilque 
spei  superesse ,  si  post  adhibitam  vense  sectionem , 
non  redit  motus ,  et  mens.  Quas  etiam  vera  sunt  de 
apoplexia  exquisite  sanguinea ,  non  vero  de  aliis  spe- 
ciebus. 

LXXXV.  Archigenes  (  ut  legitur  apud  Aetium  , 
lib.  6  ,  ff.  27  ,  ^.  io8  )  doctus  inter  eclecticos  me- 
dicus ,  tempore  Trajani  et  Adriani  ,  quem  pluries 
laudavit  Galenus  ,  sequenti  modo  apoplecticos  cura- 
bat  :  jubebat  penna  fauces  irritando  ,  leviter  depleri 
ventriculum  ,  et  acri  clysmate  injecto  ,  pariter  eva- 
cuari  intestina;  his  autem  factis  ,  praemonito  prius 
discrimine  ,  venae  sectionem  in  manu  dextra  institue- 
bat ,  sed ,  in  apoplexia  non  absolute  sanguignea,  par- 
tiendo  quantitatem ;  virtutem  enim  excitari ,  non  dis- 
solvi  ,  calorem-ve  entingui ,  oportere  dicebat.  Obser- 
vabat  autem  pulsum  ,  faciei  colorem  ,  et  respiratio- 
nem ,  illo  tempore  dum  sanguis  fluebat ,  et  si  nihil 
pejus  succedebat ,  plus  demebat.  Post  sanguinis  mis~ 
sionem  pergebat  ad  illa  quae  sensus  sopitos  excitare 
possunt ;  ut  sunt  odoramenta  ,  et  clamores  ,  etc.  Ubi 
autem  venae  sectionem  locum  non  habere  credebat , 
tunc  amplas  cucurbitas ,  absque  scarificatione  ,  valide 
trahentes ,  applicabat  lumbis  et  iliis  ,  affirmabatque 
alvum  sic  frequenter  subductam  fuisse,  et  simul  apo- 
plecticos  ad  se  rediisse.  Nota  quod  ciam  fuisset  dis- 
cipulus  Athenei  ,  ex  secta  pneumatica  quaedam  de- 
prompserat.  (  Vide  le  Clerc.  Hist.  de  la  Medec.  ) 

LXXXVI.  Vix  doctior  et  acutior  Galeno  Perga- 
meno  ,  medicus  unquam  fuit.  Irjritis  tot  et  et  tantis 
correctionibus  ,  ejus  dogmatibus  refertissima  adhuc 
est  medicina.  Sumpsit  proprietates  Aristotelicas ,  re- 
■vulsionem  metkodicorum ,  spiritum  flatuosum  pneu- 


maticomm,vires  medicatrices  Hippocratis ,  exilllsque 
systema  asciificavit.  cujus  futuram  perfectam  conquas- 
sationem  nondurn  prospicere  licet. 

Universam  Galeni  dcctrinam. ,  de  apoplexia  ,  com- 
plectuntur  ejus  commenta  ad  Hippocratis  aphorismos 
qui  de  hoc  morbo  agunt ,  atque  libri  de  arte  curativa 
ad  Glauconern.Sic  ,  ad  aphor.  41 ,  sect.  II.  docet , 
in  apoplexiis  ,  totum  corpus  sensu  privari  ,  ac  motu  , 
solo  restante  anhelitu ,  qui ,  si ,  et  ipse  prohibeatur, 
maxima  et  acutissim.a  est  apoplexia  :  fortem  esse  in 
ilhs  qui  cum  vi  respirant  ,•  minus  fortem  in  illis 
qui ,  neque  intentum  ,  neque  violentum  ,  insequalem  , 
exordinatum  ,  iritermittentem  habent  halitura  :  debi- 
liorem  in  qaibus  aliquem  servat  ordinem,  in  illisque, 
si  omnia  nant  qus  sunt  necessaria  ,  cito  curari.  Om- 
nes  autem ,  ait,  apoplexias  fieri ,  vi  animali  non  po- 
tente  defluere  ad  partes  infra  caput  existentes  ,  aut 
propter  dispositionem  inflammatoriam ,  quse  in  ipso 
cerebro  sit  constituta  ,  aut  ventriculis  ipsis  oppleds 
Iiumore  pituitoso  ;  magna  autem  ex  parte  curationem 
rion  admittere  propter  respirationis  lassionem. 

Docet  ,  in  comment,  ad  aphor.  6  i  ,  sect  VI : 
doloris  capitis  sanis  repente  advenientis  causam  ,  re- 
ferri  debere  ad  spiritum  fiatuosum  interdum  vero ,  et 
ad  influentis  umversim  materiae  multitudinem  ,  qua 
casus  repentes  fjunt ;  quam  esse  materiam  pituitosam 
ex  eo  ostendit  ,  quod  f^bris  superveniens  solvat  dis- 
positionem  ,  ut  qu^  calefaciat ,  extenuet ,  atque  resol- 
vat  spiritum  flatuosum  ,  et  pituitosos  humores.  Fieri 
autem  hoc  ,  auctor  est ,  nonnunquam  tribi^s  diebus  , 
aut  quatuor  ,  nonn.unquam  vero  pluribus  ,  non  tamen 
.I5ll.r4  dies  septem ,  quia  pars  est  principalis  qus  affi- 
citur  5  non  possitque  diu  tolerare  fortes  simul ,  ac  diu- 
turnas  passiones. 

Ad  aphor.  56  ,  ejusdem  sect. ,  pituitoso  humori , 
apoplexiara  ,  convulsiones ,  et  c^citatera  producenti , 


(79) 
adjunglt  humorem  melancholicum  ,  quoniam  com- 
munis  utrisque  est  crassitudo ,  et  autumat  apoplexias 
qu£e  fiunt  a  quadragesimo  usque  ad  sexagesimum  an- 
num ,  evenire  quoniam  in  his  annis  maxime  abun- 
dtt  atrse  bilis  humor  ,  quemadmodum  etiam  in  au- 
tumno. 

Ad  pituitam  igitur  ,  spiritum  flatuosum  et  bilem  , 
apoplexize  ,  ut  et  aliarum  capitis  aegritudinum  ,  cau- 
sam  ,  retuht  infjrimis  Gaknus\  et  quanquam  de  phleg- 
mone ,  vel  innammatione  cerebrum  occupante  locu- 
tus  sit ,  potius  humorem  melancholicum  passini  accu- 
sat  quam  sanguinem  ,  ut  videre  est ,  de.  locis  affectis  , 
/.  III,  ly  et  F".  Libro  tamen  de  vense  sectione , 
postquam  de  essentia  febris  disseruit  ,  quam  calori 
accenso  tribuit ,  sanguinique  putrescenti ;  subjungit : 
Nonnunquam  ,  priusquam  putrescat  sanguis  ,  ingen- 
tem  ipsius  vim  decumbere  in  partem  aliquam  ,  quam 
aut  extinguit  omnino  ,  ita  ut  ejus  actio  pereat ,  aut 
illi  certe  noxam  non  contemnendam  infligit  ,•  hocque 
pacto ,  apoplexias  provenire ,  multo  nimirum  sanguine 
incumbente  confertim  ,  in  animantis  principium  :  qui- 
bus  venas  sectione  mederi  prascipit ,  habita  ratione 
aetatis ,  virium  ,  plenitudinis  ,  coloris  ,  anteactse  vitse  , 
temporis  ,  regionis. 

In  lib.  I ,  de  arte  curat.  ad  Glauconem ,  cap.  1 5 ,  vi- 
dendum  docet ,  unde  multitudo  vaporis  atque  humo- 
ris  ,  in  capite  contineatur ;  an  ad  caput  ascenderint , 
an  propter  ejus  partis  imbecillitatem  ,  an  ob  totius  cor- 
poris  plenitudinem.  Hanc  ultimam ,  totius  corporis 
evacuationibus  curat ;  illam  vero  quae  partis  imbecilli- 
tate  contingit,  medicare  jubet ,  partim  in  contrarium 
retrahendo  per  totum  corpus ,  clysteribus  acribus  , 
nexis  ,  et  frictionibus  in  partibus  inferioribus  plu- 
rimis  ;  et  ven^  sectionibus  et  cucurbitulis  :  partim  au- 
tem  ipsi  capiti  remedia  adhibendo ,  qus  vim  repellendi 
habent;  ac  deinde  evacuantibus ,  ut  sternutatoriis,  et 


(  8o  ) 

sialagogi.s ;  postremo  vero  corroborantibus.  Medica- 
mentorLyn  dein ,  hisce  intentionlbus  propositorum , 
pomposa  ostentatur  sylva. 

Merito  vituperatus  fuit  magnus  ille  vir  ,  quod  ad 
sectam  propriam  erigendam ,  Hippocratis  textus  ssepe 
alteraverit ,  ut  hypothesi  rcsponderent ,  malueritque 
omnia  ad  prasconceptam  opinionem  accommodare  , 
quam  veram  rerum  naturam  exponere. 

Primus  de  nervorum  potentia  diserte  locutus  est , 
primusque  ad  illam  exphcandam  spiritus  animales  in- 
troduxit. 

LXXXVII.  Alexander  Trallianus  nihil  scripsit 
de  cura  apoplexiae  ,  proprie  dictae  ,  quam  definit  to- 
tius  corporis  sensus  et  motus  abohtionem ,  cum  prin- 
cipis  animse  functionum  noxa ,  et  quodammodo  morte 
accedente.  Atque  ,  ut  si  inutile  duxerit  attendere  ad 
morbum  qui  ,  in  ferocitate  m.anens ,  semper  est  letha- 
Jis ,  quique  remittens,  paralysim ,  ut  effectum  ,  ha- 
bet ,   de  hoc  effectu  disserere  tantum  judicavit. 

Galenicas  disciphns  totus  addictus  ,  prscipit  ut 
attendatur  unde  paralysis  originem  trahit ,  an  a  capite, 
aut  a  nervis  vertebrallbus ,  ut  non  symptomatibus  , 
sed  origini  nervi  curatio  admoveatur ',  sicut  toties  in 
iibris  de  locis  affectis^  commendat  magister  Galenus, 
Ita  9  si  oculus ,  aut  nasus ,  aut  lingua ,  aut  quaeJam  ia 
flicie ,  affecta  fuerint  ,  constat  morbum  esse  in  cere- 
bro  ,  eique  primario  succurrendum  esse  :  si  vero  pa- 
ralysis  est  in  brganis  trunci  ,  significat  spinalem  me- 
duilam  aegrotare ,  aut  aliquem  ex  suis  nervis  affectum 
esse.  Quoad  causam  ,  illam  deducit  ex  quahtatibus  , 
et  quantitatibus  humorum  ,  a  Galeno  positis,  scihcetj 
ex  crasso ,  viscoso  ,  frigido ,  interdum  etiam  terrestri 
rnelanchohco  ;  ex  calida  et  sicca  ,  ex  frigida  et  humida 
'temperie,  etc  ,  curationemque  consequentem  instituit, 
aliquoties  etiarn  superstitiosam  ,  more  hujus  temporis, 
de  qua  hic  non  loquar ,  cum  ad  paralysim  pertineat, 

Hic> 


( «■ ) 

Hic  auctor,  bon^  praxi  ,  caeterum  ,  multis  in  allis 
morbis  clarus  ,  nuUus  est  in  apoplexia,  et  paraljsi , 
cum  neglexerit  in  sua  hypothetica  disiributione  ,  signa 
proferre ,  quibus  causa  aha  ,  ab  alia  distinguatur. 

LXXXVIIL  Quanquam  per  multa  secula  apud 
omnes  prsevaluerit  Galeni  doctrina,  cum  usque  ad  se- 
culum  XVI  ,  nullum  habeamus  ,  alicujus  ponderis  , 
de  re  medica  scriptorem ,  praeter  verbosos  commen- 
tatores,  et  serviles  compilatores :  variavit  tamen  ali- 
quoties  apoplexiae  curatio  ,  pro  medicorum,  et  tem- 
porum ingenio.  Sic  legimus  3.pud  JuliumCapitoImum, 
imperatorem  Lucium  Verum  Severum  ,  apoplexia  in 
vehiculo  correptum  ,  depositum  e  vehiculo ,  detracto 
sanguine  Altinum  perductum  ,  cum  triduo  mutus 
vixisset  ,  apud  Altinum  periisse.  Unde  judicandum 
est  medicos  hujus  imperatoris  ,  illico  ad  venae  sectio- 
nem  confugisse.  E  contra  ,  Oribasius  qui  vivebat 
tempore  Juliani  imperatoris  ,  primum  vomitoriis  vel 
clysteribus  ,  ventrem  exonerabat  ,  rnpx  sanguinem 
mittebat.  Alias ,  nulla  operabat ,  sortique  suae  apoplec- 
ticos  relinquebat ,  quod  aliquoties  sola  natura  restl- 
tuerentur.  De  diseta  tantum  curabat ,  quara  severissi- 
mam  prsescribebat  ,  nihil  permittens  i*.  tt  z^":  die, 
quod  adhuc  acutior  esset  passio  ,  et  tantum  aquara 
calidam  administrans  3^.  die  ,  more  methodicorum, 

Aetius  de  incubo  loquens ,  monet  adversus  sui  tem- 
poris  superstitiosa ,  non  esse  daemon  ,  sed  magis  prse- 
ludium  et  prasmium  morbi  comitialis ,  aut  maniae  ,  aut 
apopIexisE  :  occurrendum  igitur  esse  inchoanti  malo, 
ciim  perseverans ,  et  assidue  invadens  ,  quempiam  ex 
prsdictis  morbis  inducat,  crassoet  fuliginoso  hismorej 
paulatim  collecto  in  cerebri  ventriculis.  Hunc  autem 
humorem  timens  ,  jubet ,  nulla  facta  distinctione  apo- 
plexiae ,  semper  vomitum  vel  clysteretn  ,  ven^  sec- 
tioni  prsponere. 

E  contra ,  Paulus  Mgineta  ,  omnibus  aliis  post- 

F 


posltls  medlcamentis ,  iilico  ad  -phlebotomiam  confu- 
giebat ,  neque  semel  tantum  ,  sed  bis  ,  et  eadem ,  aut 
sequenti  die  ,  secta  vena  cubiti ,  vel  cephalica.  Hasc 
quoque  Arabum  erat  praxis  ,  et  inprimis  ,  Ayicenncz  ^ 
Rhasis  et  Mesue  ,  qui  cucurbitulis  etiam  multum 
utebantur  ,  ut  de  his  ssspius  ,  in  sequentibus,  dicendi 
erit  locus. 

•  LXXXIX.  Auctorum  seculi  XVI  et  XVII  ,  per- 
voivens  opera ,  seraper  easdem  opiniones ,  de  apo- 
plexia ,  observabis  ,  eamdem  medendi  methodum  , 
si  excipias  quoque  quasdam  variationes ,  in  tempore 
et  raodo  remedia  administrandi.  Mutabant  colores  , 
res  ipsa  manebat.  Vide  Cardanum  ,  virum  doctissi- 
mum  (  vivebat  anno  ,  a  Christo  ,  i653)  medicos 
sui  temporis  redarguentem  quod  semper  pituitam  in 
Causa  apoplexiae  accusarent  :  «  Infantibus  ,  aiebat , 
»  plenum  estcerebrum  pituita  ,  ut  nuUi  alii  aetati  ;  et 
M  tamen  nunquam  apoplexia  corripiuntur.  Apoplexia 
»  hi  maxime  senes  corriperentur ,  qui  pituita  abun- 
»  darent  in  cerebro  ,  atque  ita  soliti  gravedinibus ,  et 
»  raucedinibus  laborare  :  sic  et  aquae  potores ,  et  non 
»  vini  ;  somnolenti ,  et  non  vigiles  :  at  nihil  minus 
»  horum.  Accidit  enim  hic  morbus  vinolentis  ,  solli- 
»  citis  ,  vigilibus  ,  capite  carnoso  ,  sed  non  pituita 
»  redundanteex  naribus ,  nec  ex  palato.  »  At,  bonus 
ille  pituitam  non  adeo  arcebat ,  nisi  ut  hujus  loco  fir- 
maretur  atrahilis  ,  quam  omnis  apoplexias  causam 
proximam  dicebat.  {Comment.  ad  Aphor,  55  ,  /.  6. 
Bippocr.  ) 

Celebrior  tamen  fuit  et  permansit ,  inter  quatuor 
humores ,  morbi  divisio  ,  in  sanguinea  et  calida ,  in 
pituitosa  et  frigida  ;  adversus  primam  ncn  interrupte 
decertatur ,  sanguinis  educticne  ,  et  adversus  secun- 
dam  ,  evacuante ,  et  corroborante  medicina.  Suspensa 
tantiim  manet  opinio  ,  per  aliquot  momenta ,  chimi- 
corum  inventis ,  et  fictis ;  Ihlmontii  et  Stahalii  au- 


(  8?  ) 
daclbus  cogitatls ;  sed ,  antiquitate ,  et  auctoritate  in- 
nixa,  Galenl  doctrina  ,  novas  ex  conflictu  acquisiisse 
vires  visa  fuit  ,  usque  ad  initium  seculi  XVIII  :  illus- 
trata  interea  operibus  Hollerii ,  BaHonii ,  Sennerti  , 
Kiverii  ,  Ettmulleri  ,  Ranchini  ,  Sydenhamii  , 
Schenkii  ^  Willisii ,  JVepferi  ^  etc.  quorum  senten- 
tias ,  ut  et  Chimicoram ,  hic  breviter  exponere  non 
piget. 

XC.  HoUerius  ^  Duretus  ,  et  Vahtius  medicl 
seculi  XVI ,  quorum  scripta  in  uno  inveniuntur ,  apo- 
plexiam  dixerunt  :  plenitudinem  totius  corporis ,  vel 
capitis,  unde  vi^e  spiritales  intercipiuntur.  Fit  haec 
plenitudo  ,  vel  a  sanguine  ,  vel  a  pituita.  Si  ievis 
tantum  sit  apoplexia  ,  jubent  hominem  agitare,  con- 
cutere ,  fricare ,  praesertim  ad  coUum  ;  s^pe  enim , 
aiunt ,  apoplecticus  quis  concidit  ex  levi  obstructione , 
quae  agitatione  corporis  discutitur. 

Hoc  non  sufficiente  ,  vena  scinditur  in  brachio , 
amplo  vulnere ,  quod  remsdium  saepe  satis  esse  di~ 
cunt ;  narrat  enim  Duretus  se  complures  apoplecticos 
sola  venae  sectione  sanasse ,  vidisseque  Aetium  ,  ju- 
venem  multi  sanguinis  ,  qui  ,  per  tres  dies  apoplecti' 
cus  mansit ,  et  largo  e  naribus  sanguinis  profluvio  , 
quarta  die,  liberatus  est. 

In  apoplexia ,  a  frigido  et  crasso  humore,  primo  , 
hominem  concutere  ,  vellicare  ,  et  irritare  ,  variis 
modis ,  jubent ,  et  si  permittant  vires  ,  etiam  venam 
scindere  ,  parum  detrahendo  ,  sectionemque  paucas 
post  horas ,  repetendo.  Quod  si  seger  non  ferat  ph!e- 
botomiam  ,  vel  venae  non  sint  conspicuae ,  prsscri- 
bunt  nihilominus  ,  scarificare  ,  atque  cucurbitulas  ,  et 
sanguisugas ,  universo  corpori  apponere ,  prsesertim 
jugulo,  et  sub  mentum. 

Hanc  ,  absque  remissione ,  sanguinis  eductlonem, 
in  quahbet  apoplexia ,  comitabantur  clysteres  acres  , 
pureantia  ,  unctiones    cahdse  ,  ex    oleis  volatilibui  , 

F  j 


(«4)     _ 
epithemata,  slnaplsantia  ,    et  alia  hujusdem  naturse 
excitantia. 

Similis  autem  fuerat  Arabum  medicina  ,  eo  solo 
discrimine ,  ut  initio  venas  malleoli  scinderent ,  postea 
cephaUcam  in  utroque  brachio,  inde  jugulares.  Rhases 
vero  ,  ex  jugularibus  vel  cephalicis  ,  illico ,  deincle  ex 
pedibus  ,  et  extremo  naso  ,  sanguinem  educebat. 

XCI.  Quanquam  nominatim  ,  de  apoplexia  , 
non  scripserit  Gulielmus  de  Baillou  (  vulgo  Ballo- 
nius  )  prseclarus  medicus  Hippocraticus  Parisiensis , 
secuh  XVI ,  non  abs  re  judico  tanti  viri  sententiam  , 
de  causis  et  natura  hujus  morbi,  breviter  exponere  , 
eo  magis  quod  ,  quid  pecukare  haberet ,  temporibus 
quibus  vivebat.  Arbitrabatur  autem  (  ut  Bordeu  ,  duo 
post  S2ecula(LXX)  ,  febrem  quodammodo  pecu- 
iiarem ,  posse  esse  in  capite  ,  facta  ad  illud  translatione 
symptomatica  :  unde  ,  ob  venenatee  aureae  appulsum  , 
qu32  sacram  cerebri  sedem  tetigit ,  et  percuHt ,  alienus 
caior  statim  concipiatur.  Observaverat  in  plenitudine 
et  cacochymia ,  cum  corpus  vel  apoplexia  ,  vel  epi- 
lepsia ,  vel  vertigine  ,  tentatur  ,  alias  frigidius  reddi  , 
ahas  non  refrigerari  ,  sed  maxim^  incalescere  partem 
aliquam ,  praesertim  ,  vei  quia  infirmitas  est ,  quae  pro- 
pensionem  ad  excipiendum  attulit ,  vel  quia  eo  ,  in- 
clinat  humor ,  quodam  motu  temerario  et  fortuito  ,  ut 
cum  in  vapore  et  exhalatione  effera  (  quae  partes  po- 
tius  superiores  appetit )  res  tota  consistit. 

«  Quot  enim  sunt ,  ait,  qui ,  quocum.que  febris  ge- 
»  nere  teneantur ,  caput  nullo  modo  doleant  }  ahis 
»  cum  primum  sese ,  vel  diaria  febris  offert ,  dolor 
»  pene  incredibilis  caput  obsidet  !  sic  alils ,  aliae  par- 
»  tes ,  citius  tardius ,  promptius ,  vel  minus  prompt^, 
i>  l^duntur  et  impetuntur.  »  Judicabat ,  autem  ,  ali- 
quando  spiritum  animalem  descensu  prohiberi,  quod 
a  plenitudine  tum  cerebri ,  tum  corporis  fit  ,  et  ali-, 
quando   vitalem ,   ascensu  ,  morborum  attonitorum , 


(  ^5  ) 

vefam  progeniem  esse ;  in  hocque  ultimo  casu  ,  saepe 
exthna  algere,  calore  maximo  perceptoin  capite;  Sic 
fuerat  zeger  historise  primas ,  comment.  Ballonii ;  qui, 
paulo  ante ,  gravi  metu  perculsus  ,  repente  concide- 
rat ,  obmutuerat ,  adurente  ,  flammeoque  calore  ad 
frontem.  Huic  antea ,  hypochondrium  doluerat.  Olim , 
sanguinem  ore ,  rejectaverat  affatim.  A  secta  vena  , 
repetit  malum.  Post  magnam  purgationem  convaluit. 
Hic  morbus  non  V^ere  fuit  apoplecticus,  sedmixtus. 

Passim  laudat  auctor  venae  sectionem  in  attonitis 
morbls  ,  sed  monet  ne  improspere  instituatur ,  febri 
salutari  insurgente.  Vide-S^/Zo/z.  consil,  med.  l.  2^"'. 
xomment,  in  histor,  1*. 

'  XCII.  Hermetici  ,  seu  Chimici  ,  apoplexiam  quo- 
que  tribuebant ,  nebulosis  exhalationibus  in  cerebrum 
evectis  ,  atque  ibidem  conclusis  ,  instar  nubium  (  ut 
loquitur  Quercetanus  )  in  aere  expansarum  ,  quae 
deinde  conglacientur  ab  humore  ,  vel  vapore  salinae  , 
mercurialis  ,  vel  sulphureas  conditionis ,  ut  praesertim 
esse  solet  spiritus  vitrioli.  Paracelsas  tamen  ,  jecori , 
et  pulmoni ,  vitiurh  hoc  interdum  adscribit ,  et  modo 
sulphur  ,  modo  mercurium  ,  illius  causam  accasat. 
Vens  sectionem  fere  omnes  damnabant ,  et  in  hujus 
locum ,  sicut  et  aliorum  remediorum  ,  sua  anti-apoplec- 
tica  substituebant ,  ut  syrupum  helleboratum  dictum  , 
aquas  ,  elixiria ,  balsama  anti-apoplectica  dicta ,  spiri- 
tum  salis  dulcem  ,  spiritum  salis  ammoniaci ,  linimenta 
ex  oleo  succini  ,  spics ,  castorei  ,  florum  hyperici  , 
succo  rutae  ,  et  alia  similia ,  quas  his  temporibus  primam 
suam  originem  debent.  Talis  autem  erat  illorum  in 
praeconcepta  opinione  fiducia ,  ut  Petrus  Barbette  , 
non  infimus  medicus-chimicus ,  postquam  apoplexiam 
retulerit  ad  lympham  crassiorem  nervos  obstruentem  ; 
venaeque  sectionem  ,  idcirco  ,  omnino  damnaverit ,  ut 
inutilem  et  saepe  perniciosam;  frictiones  mercuriales 
commendaverit ,  in  cura  hujus  morbi ,  quod  aliquos , 

F  3 


(  85  ) 

eveniisse  contendat ,  abondanti  salivatione  ,  judicatosi 
fulsse.  Vide  ejus  praxim  cap,  2  ,  cum  notis ,  ad  eam- 
dem  ,  Frederici  Deckers. 

XCIII.  Miscuit  Helmontius  chimicorum  propo- 
sita  ,  inductibus ,  e  motuum  vitalium  observatione. 
Cum  viderit  ventriculum  ,  situ ,  connexionibus ,  func- 
tionumque  gravitate  ,  universis  partibus  fere  impulsum 
communicare  ,•  silere  fere  illas  dum  exercetur  *,  cogita- 
tionem  ipsam  ianguescere,  soporosamque  propensio- 
nem  saepe  nasci  tempore  digestionis ;  in  hoc  viscere  , 
Galeni  spiritus  flatuosi  ,  Hermeticorum  nebulosarum 
exhalationum  ,  multorum  spiritus  animalis  ascendentis , 
fontem  posuit.  Ventriculum  itaque,  fereomnium  asgri- 
tudinum  cerebri ,  ut  et  apoplexicE,  in  causam  essedo- 
cuit ;  nominatim  enim  monet  (  in  capitea  sede  animae 
ad  morbos )  ,  suscitari  vertiginem  ,  si  suboriatur  mu- 
cilago  putrida ,  ad  amarorem  prona ,  etiamque  apo- 
plexiam ,  si  fortius  insurgit.  Arbitrabatur  etiam  apo- 
plexiam  fieri  ex  utero ,  et  ex  vitiato  fellis  fermento. 
Hmc ,  hunc  morbum  curare  jubebat ,  remediis  stoma- 
cho  aptissimis  ,  praecipue  aromaticis.  Salem  concre- 
tum  ex  oleo  volatili  cinnamomi ,  caryophylloru-m  , 
lavandulae,  etc  ,  magnopere  extolJit.  Alibi  ,  etiam 
fatetur  recentem  apoplexiam  ,  per  vomitum  curatam 
fuisse  5  prsecipue  ex  vitriolo  albo ;  et  loquitur  de  apo- 
plexiis  ,  quae  in  paralysim  deductae  fuerant ,  sanatis , 
exhibito  diaphoretico  Paracelsi.  Ejus  insuper  sectator 
P.  Jo.  Faher  ,  curanda;  apoplexice  arcanum  ,  in  vo- 
mitu  consistere  scripsit;  proptereaque  ,  vinum  emeti- 
cum  ,  pulverem  emeticum ,  et  fiores  antimonii ,  summe 
prodesse ,  testatus  est ,  ut  et  sudorifica  ,  praesertim  dia- 
phoreticum  quod  ipse  ex  stamno  composuit. 

XCIV.  Sennertus  apoplexia;  causam  proximam 
tribuit ,  ut  Galenus ,  denegato  spirituum  animalium 
influxui ,  et  motui ,  in  sensuum  organa ,  i^.  ab  humo- 
ribus  crassis  ;  2^°.  a  sanguine   ad  cerebri  basim  ef- 


f  8/  ) 

ftiso  ;  3°.  a  constltutione  cerebri  phlegmonoide ;  4*. 
ab  ictu  ,  vel  compressione  externa ;  5°.  a  spiritu  nar- 
cotico ,  stuporem  producente. 

Sequentia  cuilibet  apoplexiae  generalia  remedia  pri- 
miim  indicat  ;  gegrum  collocare  supinum  ,  et  exten- 
sum  ,  paulisper  erecta.  cervice ,  cuneoque  interposito  , 
os  apertum  tenere  ,*  extrema  ligare  ;  omnes  sensus  , 
frictionibus  ,  contrectationibus  ,  aromaticis  ,  salibus 
volatilibus  excitare  ;  cucurbitulas  cruribus  affigere,  ad 
revulsionem ;  cucurbitulamque  scarificatam  capiti  im- 
ponere  ;  clysteres  acres  injicere ,  tam  ante  quam  post 
venae  sectionem  ,  si  ea  opus  sit. 

Vena2  sectionem  iii  apoplexia  pituitosa  non  exclu- 
dit ,  si  vires  ferant ,  sique  sanguis  pituitae  permisceatur. 
Sed  hujus  mixtionis  nulla  signa  prasbet  ,  qui  tamen 
pra^cipuus  erat  scopus.  Si  vires  non  permittunt  ,  a 
sanguine  abstinendum ,  sed  in  clysteres  insistendum , 
et  postea  valenter  purgandum. 

Vomitoria  excludit ,  quod  magis  caput  repleant ,  cum 
suffocationis  periculo ;  illaque ,  cum  Avice/tna  et  aliis , 
tantum  permittit,  si  necessaria  videantur,  ubi  ,pr^missis 
universalibus,  emetici  actionem  a^ger  adjuvare  potest. 

Laudat  Avicennam  qm  y  in  pituitosa  apoplexia  , 
post  evacuationes  ,  ferrum  candens  admovebat  suturce 
coronali ,  et  occipiti ,  sensum  revocandi  gratia ;  quod 
propositum  in  Riolani  Anatome ,  etiam  invenio. 

Sternutatoria ,  et  sialagoga  multum  facit. 

In  apoplexia  sanguinea  ,  ante  omnia  ,  confugit  ad 
venae  sectionem  ,  jubetque  plus  san-guinis  detrahere 
quam  in  prscedenti ,  non  una  vice  tamen  ,sed  iterate, 
paucarum  horarum  spatio,  pro  virium  ratione.  Sec- 
tionem  venarum  jugularium,  frontis ,  nasi ,  cognovit, 
sed  fecisse  non  videtur.  Revulsionem  cum  cucurbitu- 
lis  ,  multa  flamma ,  inde  cum  scarificatu  ,  cruribus  et 
brachiis ,  magnifice  laudat. 

In  apoplexia  a  vaporexiarcotico  ,  omnia  revulsionis 

F4 


genera  adhibet,  ut  et  stemutatoria ,  et  aquas  spirituo- 
sas ,  aromaticas  ,  apoplecticas  dictas.  In  genere ,  ha- 
rum  aquarum  usum  conimendat ,  in  omni  apoplexia , 
prajter  sanguineam  ,  ob  summam  qua  poUent ,  pene- 
trandi ,  et  discutiendi  facultatem. 

Observavit  apoplexiam  haereditariam  ,  quam  tribuit 
cerebri  congenitae  debilitati ;  eamdemque  debilitatem 
etiam  mortis  senum  in  causam  esse  arbitratur,  ciim  hi, 
sensus  integros  habentes,  subito  apoplexia  correpti  , 
concidunt. 

XCV.  Riverius  ,  afFectus  soporosos  ,  coma  ,  le- 
thargum  ,  carum  ,  et  apoplexiam  ,  uno  capite  compre- 
hendere  judicavit ,  eo  quod  plurimum  ab  iisdem  causis 
oriantur  ,  eamdemque  curationem  postulent.  In  quo 
certe  vituperandus  est  ,  cum  apoplexia  morbus  stii 
generis  sit  febre  vacans  ,  dum  alii  febriles  fere  sem- 
per  sint  affectus.  (  Vide  hujus  operis  cap.  i'^"".  ) 

Medicorum  sui    temporis ,   et   maxime  anatomici 

Sneiderii  auctoritate  firmatus  ,  primam ,   et  potissi- 

mam  apoplexiae  causam  proclamat ,  humorem  pituito- 

sum  5  catarrhalem  ,  vel  aquosum  ,  in  cerebro  ,  praster- 

naturahter  contentum ;  2^°.  sanguinem  redundantem  m 

vasa  cerebri,  vel  etiam  extravasatum  a  ruptura;  3**. 

tumorem  in  cerebro  genitum  ,  cujus   exemplum ,  ex 

Platero  ,  refert  ,  vitium  immedicabile  ,    et  durante 

vita ,  incognitum ;  4°.  vapores  e  ventriculo  et  intestinis, 

ad  cerebrum  delatos  ;  6°.   medicamenta  narcotica. 

Prius  excitato  omnibus  modis  aegrotante,  et  clystere 

immisso  ,  jubet  Riverius  ut  in  cubito  vena  scindatur , 

ampliori  foramine.  Convenire  autem  ,  ait ,  venae  sec- 

tinnem ,  quoties  sanguis  causa  principalis  vel  adjuvans 

festimatur ,  viresque  ferunt;  vires  vero  ,  non  actionum 

animalium  ablatione  aestimandas  qssq  ,  sed  quales  ante 

morbi  invasionem  fuerant ,   cijim  possint  debiles  esse 

Tion  per  resolutionem  ,  sed  per  oppressionem.  Hujus 

distinctionis  gratia,  exemplum  profert  mulieris  apo- 


(  »9  ) 

plectlcse,  fluentlbus  menstruis ,  quse ,  quatuor  copiosls , 
e  cephalica  ,  vense  sectionibu? ,  octo  horarum  spatio  , 
a  Zacuto  Lw^itano  hberata  est.  Quo  magis  abundet 
sanguis ,  eo  plus  detrahendum  ,  auctor  est ;  si  vero 
pituita  luxuriet ,  parciori  manu  mittendum  esse  ;  c«e- 
terum  ,  utilius  ,  ac  tutius  esse  non  una  vice  mit- 
tere,  quantum  opus  est,  sanguinem,  sed  per  vices  , 
intra  tamen  paucarum  horarum  spatio.  Laudat  ex  Za- 
cuto  ,  et  aliis ,  jugularium  sectionem ,  sed  non  vide- 
tur  eam  in  usum  vocasse. 

Purgationem  instituere  jubet  paucis  horls  post  venae 
sectionem ,  neglecta  temporum  electione ;  vahdaque  pur- 
gantia  commendat,  ob  humoriscontumaciam  ,  et  obru- 
tam  facultatem ,  quse  nisi  vehementioribus  excitatur. 

Adversus  Sennertum  cui  huc  usque  obsequitur  , 
vomitum  laudat  ,  prsEcipitque  ,  superioribus  non  pro- 
ficientibus  ,  ad  antimonialia  ,  minus  vehementiora 
transire ,  ut  est  aqua  Benedicta  ex  croco  metallorum 
composita  ,  quas  per  superiora  et  inferiora  potenter  ex- 
purgans  ,  pituitce  copiam  ,  non  solum  e  ventriculo  ^ 
partibusque  inferioribus ,  sed  etiam  e  cerebro  educit , 
ut  hac  evacuatione  ,  interdum  aegri  hberentur  :  profi- 
teturque  ,  se  hac  methodo  ,  virum  nobilem  ,  ter ,  intra 
biennium  ,  ab  apoplexia  hberasse.  Subjungit  etiam  , 
quamvis  a  doctissimis ,  vomltus  In  apoplexia  impro- 
betur ,  experientiae  magis  credendum  esse,  quae  docet 
quotidianis  experimentis ,  pueros  comate  afFectos  ,  sale 
vitrioli  vomitivo  ,  promptii!is ,  et  tutius  ,  quam  ullo 
alio  remedio  liberari.  Docetquoque,  tincturam  nico- 
tianae ,  aqua  vitae  extractam  ,  ad  dragmas  duas  ,  cum 
melle  exceptam  ,  et  In  os  infusam  ,  potenter  educere. 

Interea  ,  omnia  revellentia  in  usum  vocat ,  ut  frictlo- 
nes ,  ligaturas  ,  cucurbitas ,  suris  et  capitl ,  vesicantia 
cumeuphorbio,  posteriori  parti  cervicis,  etscapulis  ;  si- 
napismos ,  clysteres  ,  et  glandes  acres.  Sternutatoria  ,  et 
sialagoga ,  etiam  laudat ,  sed  non  in  morbi  principio. 


(  9°  ) 

Aquarum  apoplectlcarum  usum  non  improbat ,  casto- 
^eumque ,  succinum  ,  ambram  gryseam ,  balsama ,  et 
olea  odorata ,  in  restituendis  apoplecticis  ,  plurimi  facit. 

XCVI.  Ranchinas  ,  alius  professor  Monspeliensis 
seculi  XVII ,  apoplexiam  veram  nominat ,  resoLatio- 
nem  rotius  corporis  in  cerebro  natam  per  catar- 
rhum  y  cujus  communis  causa  est  pituita  per  substan- 
tiam  cerebri  diffusa  ,  illius  ventriculos  replens,  atque 
perfecte  obstruens ;  aliquoties  autem  sanguis  crassus ; 
et  nonnunquam  humor  melancholicus. 

Jubet ,  in  principio  ,  aegrum  agitare ,  concutere , 
et  clamoribus ,  vellicationibus  ,  vinculis  dolorificis , 
avulsione  pilorum  ,  frictionibus  durioribus ,  illum  ex- 
eitare ;  deinde ,  si  sanguinea  sit  apoplexia ,  et  vires  , 
aetas  ,  aliaque  consentiant  ,  injecto  priiis  clystere 
acriori ,  venam  scindere  utriusque  brachii ,  vel  alte- 
rutrius  ,  non  autem  paralytici ;  sanguinemque  per  plu- 
res  vices  in  pauca  quantitate  elicere  ,  pro  rstione  ple- 
nitudinis,  aetatis ,  et  virium.  Improbat  sectionem  ju- 
gularium  et  lingualium ;  atque  secari  commodius  di- 
eit  et  utilius  ,  venas  frontis ,  poplitis  et  haemorrhoi- 
dum ,  si  istae  tumeant.  Non  omittit,  post  venae  sec- 
tionem ,  quae  illius  vices  gerunt  ,  ut  sunt :  cucurbitulae 
eum  scarificatione ,  collo,  scapulis ,  lumbis  ,  et  naribus 
admotcE  ;  sanguisugae  pone  aures ,  et  juxta  venas  ju- 
gulares. 

Si  pituitosa  sit  apoplexia ,  confugiendum  ad  purga- 
tionem  universalem  et  particularem.  Fit  prima  ,  pur- 
gante  valido  ,  duplici  dosi  ministrato,  ut  sufficiat  ad 
naturas  procitationem.  Laudat  autem  cum  Archigenc 
(  LXXX V  )  ,  vomitum-^x^itatum  cum  penna  ,  in 
oximelle  scillicito  infusa  ,  et  in  gulam  immissa. 

Particularem  vocat  purgationem  ,  vesicantia ,  toto 
capiti ,  et  collo ,  rasis  capillis  admota  ,  sinapismos  , 
srernutatoria ;  ita  tamen  ,  ut  non  praescribantur  in 
pvincipio ,  sed  tantum  post  universalia  remedia. 


(9') 

Confuglt  poste^  ad  cerebrum  roborantia ,  ut  sunt 
aquse  varias  odorats ,  et  spirituosse ,  quarum  haustus 
repetitos  etiam  permittit,  ut  excitentur  vires,  et  re- 
creata  natura  insurgat  m  materiam  morbificam. 

Peccat  ille  ,  ut  prascedentes  ,  in  non  enumerandis 
signis  quibus  morbi  species  distinguantur ,  aliaque  vel 
alia  medendi  mtthodus ,  rite  appllcari  possit. 

XCVII.  Ettmullems  causam  proximam  apoplexis 
tribuit  impedito  spirituum  animalium  infiuxui ,  inter- 
rupts  sanguinis  circulationi  per  cerebrum  ,  obstructis 
vasis ,  vel  rupta  vena  ,  et  sanguine  effuso ;  vel  humore 
viscoso  et  seroso  ,  per  cerebrum  diffuso  ,  quorum  multa 
refert  exempla  a  variis  auctoribus  observata.  Apo- 
plexiam  idcirco  dividit,  in  sanguineam  et  serosara  , 
ad  faciliorem  praxim. 

Confitetur  autem  sibi  non  satis  esse  hanc  divisio- 
nem  ;  i°.  quod  fuerint  apoplexice  quas  ,  post  mortem  , 
nuUum  satis  conspicuum  signum  reliquissent ,  illas  ad 
aliam ,  vel  aliam  speciem  pertinere  ;  2''°.  quod  plures 
senes  vertigini  diu  obnoxii  fuerint  ,  ante  apoplexiam  , 
vertiginisque  causam  non  possea  sanguine  ,  vel  sero, 
effuso ,  deduci ,  qui  e  contra  soporosos  affectus  pro- 
ducunt.  Opinionibus  Fracassati ,  Paranollique  con- 
fisus ,  ut  et  Tulpii  observationibus  ,  qui  ,  trachearn 
apoplexia  extinctorum  ,  sanguine  spumoso  repletam  , 
reperiit ,  affinis  multum  ipsi  videtur  hic  morbus  ,  cum 
syncope  cardiaca ,  et  catarrho  suffocante  ,  eoquemagis 
quod  vasa  pulmonum  apoplecticorum ,  ssepe  disrupta , 
vel  summe  distenta  observentur. 

Ad  curam  progrediens  Ettmuller  ,  potentissima 
raedicamenta  proclamat ,  durante  paroxysmo  ,  vomi- 
torium ,  et  venae  sectionem  ,  quorum  ahum  ,  vel  alium, 
prorsus  necessarium  judicat. 

Quanquam  moneat  prscavendum  esse  ne  vomitii 
suffocetur  £ger,  ad  illum  tamen  perfugere  jubet,  quo- 
ties  luxurians   prgesumitur  lympha;  in  apoplexia,   a 


;(90 

crapula ;  m  senibus  ,  in  debilibus  ,  m  cachectlcis , 
quibus  omnibus  nocere ,  venae  sectionem  affirmat. 
Diiplicem  autem  emetici  dosim  monet  praescribendam 
esse  ,  ob  sensuum  oppressionem  ,  illamque  solvere 
jubet  in  aqua  spirituosa ,  ut  aqua  cinnamomi ,  ad  po- 
tentius  excitandum.  Nititur  hac  in  praxi ,  auctoritate 
Henrici  ab  Heers  ,  qui ,  de  apoplexia  Germanorum  , 
ob  intemperantiam  loquens ,  asserit  inutilem  illis  fere 
semper  esse  venae  sectionem  ,  qua  vix  unus  ,  e  cen- 
tum ,  liberatur ;  unde  nunquam  Germaniae  doctiores 
illam  prsscribant.  Langii  etiam  testimonium  invo- 
cat ,  duos  ,  vomitoriis ,  apoplecticos  ,  se  sanasse  ,  as- 
serentis.  Perniciosum  autem  vomitum  confitetur  ,  in 
apopiexia  sanguinea  ,  ab  impedito  motu  sanguinis  ; 
aut  a  suppressa  qualicumque  hsmorrhagia.  Tunc  , 
quam  cito  venam  scindere  jubet.  Non  aequalem  tamen 
videtur  habere  fiduciam  in  sanguinis  eductione  ,  ac 
in  vomitu ;  nam ,  cum  quadam  oblectatione  repetit 
Celsi  efFatum  (  LXXXI V  )  ,  et  Pauli  Barbette  huic 
remedio  adversam  opinionem  (XCII). 

Clysteres  acres  et  suppositoria  summopere  laudat , 
ante ,  et  post  sive  vomitum  ,  sive  venae  sectionem ; 
prasscribit  etiam  artuum  ligaturas  ,  variaque  excitantia , 
ex  volatilibus  ,  spirituosis ,  ,  et  aromaticis  deprompta, 
linguas ,  naribus  ,  universo  capiti ,  variis  modis  appo- 
sita,  illorumque  ,  ut  et  aquarum  apoplecticarum  ,  lun- 
gam  et  fastidiosam  exhibet  enumerationem. 

Instante  morbo  ,  purgationem  non  adhibet ,  sed 
solum  finito  paroxysmo  ,  et  digestivis  praeparato 
corpore ;  tuncque  etiam  diaphoretica  laudat.  Probat , 
ad  prophyiaxim  ,  cauterium  nuchae  vel  brachio  ,  eva- 
cuantia ,  caputque  et  ventriculum  corroborantia  ;  nec 
parcus  est ,  ut  tunc  mos  erat ,  in  describendis  elixiriis 
et  balsamis ,  anti-apoplecticis  dictis. 

Nimis  systematicus  auctor  ,  in  discretione  morbo- 
rum  pariim  accuratus,  et  nimiiis  in  usu  emetici.  Ve- 


(  95  ) 

rum  equldem  est  (  ut  allqua  dlcam  de  affinitate  quam 
percipere  credidlt  inter  catarrhum  suffocantem  et  apo- 
plexiam  )  illico  in  apoplexla  forti ,  magnam  sa?pe  et 
difficilem  fieri  respirationem ;  at ,  attente  consideranti 
in  multls  simllibus  insultibus ,  evldens  fit  non  in  omnes 
id  accidere ,  sed  frequentlus  initio  naturalem  fere  esse 
resplratlonem ,  gravioremque  fieri  ,  pro  majori  sen- 
suum  abolitione ;  unde  dici  potest  cerebri  interitum  , 
morti  pulmonum  praeire  ,  ut  ingenlosi  Bichat  verbis 
utar ,  difficilemque  fieri  respirationem ,  prout  deficlt 
nerv£  potentlae  influxus.  Contrarium  vero  observatur 
in  morbis  prlmarlis  pulmonum ,  in  quibus  cerebri  func- 
tlones  extinguntur  ,  prout  difficilior  fit  sangulnis  per 
pulmones  circultus. 

XCVIII.  /.  JVepfems  (  XXXVIII  )  apoplexlae 
causam  proximam  declaravit ,  vel  impeditum  sangui- 
nls  per  arterias  in  cerebrum  influxum  vel  prohlbitum , 
splrituum  animallum ,  e  cerebro  ,  et  cerebello ,  ad 
subjectas  partes  descensum  ;  noluitque  loca  principa- 
liter  affecta  esse  ventriculos  ,  sed  cerebri ,  et  cerebelli 
substantiam. 

Ciim  ,  ut  jam  diximus,  terebrationis  in  brutls  vidis- 
set  exempla ,  ab  hac  operatione  allenus  non  fulsset  in 
hominlbus ,  si  effusi  Ilquidi  certa  signa  ,  locique  in- 
dicia  habere  possibile  esset.  Prcemissa  autem ,  in  qua- 
llbet  apoplexla  ,  venae  sectione ,  sublnde  capiti  appo- 
nere  jubet  sacculos  quosdam ,  ex  plantls  cephalicis , 
in  vino  decoctls ;  maxime  laudat  tincturam  ,  vel  po= 
tlus  confectionem ,  traumaticam  dictam ,  composi- 
tam  ex  varlls  herbis  ,  vlrtutls  oppositae  ,  digestls  in 
butyro  maiali ,  expressls  et  servatis  cum  melle ,  ex- 
terne ,  et  interne  adhibitam  ;  huicque  potentlam  trl- 
bult ,  concretl ,  congelatique  ,  in  cerebro ,  sangulnis 
dlssolvendi,  Habet  etlam  julapium ,  ex  aqua  hederaa 
terrestrls ,  veronlcae  ,  chaerephyUi  ,  betonicas  ,  cum 
slrupo  viol,  papav.  errat,  ,  et  acido  citri  compositum^ 


C  94  ) 

vel  adhibet  decoctum  cornu  cervi.  Non  negllglt ,  m* 
terea  ,  alvum  subducentia. 

Non  arbitrabatur  autem  ,  quanquam  cerebrum  com- 
pressum  fuit ,  semper  nasci  apopltxiam  indelebilem  , 
neque  semper  necessariam  esse  venae  sectionem ,  ad 
sanandos  efFectus  hujus  compressionis.  In  hujus  testi- 
monium ,  adducit  historiam  cujusdam  mulieris  quae ,  ad 
patibuli  supphcium  damnata  ,  per  dimidiam  horam  ,  h 
furca  pependerat,  et  tamen  postea  integre  convaluit , 
licet  consanguinei  mortam  accelerare  volentes ,  pedes 
attraxerint ,  pectus  pugnis  contuderint ,  pendulum  cor- 
pus  elevaverint ,  ut  pondere  suo  delabens  ,  laqueum 
fortius  constringeret ;  et  quidem  tanta  vi ,  ut  laquei 
rupturam  vetiti  judices  ,  impediissent  ne  in  crudeli  hac 
pietate  pergerent.  Hinc  delata  in  anatomico  theatro , 
oleis  ,  et  spiritibus  calidis ,  ejus  cervicem  ,  tempora, 
pedumque  plantas  ,  inunxerunt  medici  ;  aromata  de- 
cocta ,  per  clysma  injecerunt;  unde ,  sequenti  die  , 
febris  secuta  fuit ,  simulque  sensus  interni ,  et  externi , 
et  loquela  redierunt,  sola  superstite  vertigine,  sensim- 
que  integra  sanitas  restituta  est. 

Ab  hac  igitur  historia ,  virtutem  aromaticorum ,  et 
anti-apoplecticorum  ,  conflrmat.  Cseterum  ,  vide  in 
operibus  clar.  Zo£//i"et  ^m^/^r  varia  exempla  suspen- 
sorum  ,  pedetentim  redivivorum  ,  postquam  a  laqueo 
liberati  fuerunt. 

Benemeritum  judicabis  Wepferum  ,  quoad  ,  de 
causa  apoplexiae  ,  disquisitiones ,  non  quoad  therapeu- 
tica  praecepta.  Vana  tibi  videbitur  ejus  de  terebratione 
cogitatio,  in  apoplexia,  a  causa  interna  ,  cum  dubia 
admodum  sit  operatio  ,  in  morbo  a  causa  externa. 
Caeterum  non  solus  fuit  hic  auctor  qui  auxdium  illud 
chirurgicum  proposuerit.  Simile  proposuit ,  anno  1762, 
Hcilmstadii,  quidam  Georgius  Conradus  Thon  ^  in 
Dissertatione  inauguraii ,  de  Ajjopiexia  ,  praesuie  ce- 
hhn  Hei&tero.  Legitur  in   hoc  opere ,  a  plunbus ,  in 


(  95  ) 

apoplexia ,  tentatam  fuisse  terebratlonem ,  non  sinis- 
tro  cum  eventu  (^  LXIX  ).  Idem  auctor  suadet  applica- 
tionem  ferri  candentis ,  suturcE  coronali  ,  et  etiam 
plantas  pedum  ,  ex  nutu  Dorninici  Mistichelli  ,  me- 
dici  Itali ,  qui  in  opere ,  de  apoplexia  ,  Romae ,  edito  , 
anno  1 709  ,  hoc  auxilium ,  tanquam  multis  despera- 
tis  saluberrimum,  descripsit.  (vide  (Euvresde  Chirurg, 
de  M.  Louis  ,  t.  2  ^  p.  162.) 

XCIX.  JVillisius  (XXXVll  )  constituta  primum 
duplici  apoplexia,  quam  alteram  cerebro  ,  alteram  ce- 
rebello  assignat ,  hunc  morbum  iterum  dividit  in  ac- 
cidentalem  et  hahitualem.  Causam  accidentalis  ads- 
truit  ,  ingentem  continuitatis  solutionem  ,  in  ipso  ce- 
rebri  meditullio ,  subitam  spirituum  dissipationem  ,  ef- 
fusum  in  cerebrum  sanguinem  ,  sanguinis  acritudinem  , 
apostema  diruptum ,  serosam  colluviem.  Habitualis 
autem  apoplexiae  in  causam  accusat ,  narcoticorum  , 
et  aquarum  ardentium ,  usum  immoderatum  ,  quibus 
cerebri ,  et  corporis  callosi  opplentur  pori ,  unde  spi- 
ritus  animales ,  maligno  contactu  dissipati ,  ac  veluti 
acido  vitrioli  affecti ,  motui  redduntur  inaptissimi, 

His  inanibus  verbis  addit ,  cognosci  cerebrum  affici , 
%\  crebrae  vertigines  prsecesserinf,  cerebellum  ,  si  incu^ 
bus,  pulsus  intermittentes ,  syncopae  ,  ac  iteratce  lipo- 
thymiae ,  prodromi  fuerint.  Posuerat  enim  Willisius , 
ut  et  multi  post  illum ,  ab  uno  cerebello ,  vitalia  or- 
gana  nervos  accipere ;  quod  falsum  ,  accuratior  anato- 
mes  demonstravit  (  vide  rfostr.  Physiolog,  n*'.  3  3  2  ). 

In  curatione  ,  multum ,  et  nimis  operosus  est.  Jubet 
detinere  aegrotantem  extra  lectum  ,  vel  saltem  erecto 
capite  5  si  lecto  illum  committere  necesse  sit  ,*  primo 
loco  ,  enema  injicere ,  ex  speciebus  hiercE  ,  diacolo- 
cynthide  ,  et  infuso  croci  metallorum  ;  mox ,  phle- 
botomiam  ,  quam  indiscriminatim  ,  necessariam  judi- 
cat,  absque  mora  instituere;  deinde  ,  vesicantia,  cer- 
vici ,  cruribus ,  et  pedibus  applicare ,  et  uno  lempore ,, 


(  96  ) 

frictiones  dolorificas ,  per  universum  corpus ,  exercere  j 
interim  ,  spiritus  animales  roborare  et  acuere ,  spiritu 
cornu  cervi ,  et  fuiiginis ,  cum  julapio  cephalico.  Post 
haec,  vomitum  excitare  praescribit,  cum  sale  vitrioli, 
soluto  in  oximelle  scillitico  ,  vel  infuso  croci  metallo- 
rum.  Deinde  propinat  elixir  vitae  Quercetani  ,  spiri- 
tum  lavendulae,  et  alia  similia.  Naribus  admovet  spiri- 
tum  salis  ammoniaci ;  suffitus  ex  galbano  decocto  in 
aceto  acerrimo ;  frontem  et  sinciput  fovet  aceto  bc' 
^oardico  ;  cathartica  repetit ;  hirudines ,  temporibus  , 
et  retro  aures  apphcat ;  vertici  abraso  ,  ferrum  candens 
imponit ;  aliaque  similia ,  absque  discrimine ,  in  usum 
proponit. 

C.  Joannes  Schenckius ,  (  ohserv.  med.l.  i.  ) 
qui  de  omnibus  morbis  ,  antecessorum  et  coetaneo- 
rum  observationes  collegit ,  apoplexiam  ,  in  sangui- 
neam  ,  calidam ,  et  in  pituitosam  frigidam ,  ex  Galeni 
placito ,  distinguit ,  aliaeque  et  aliae  causam  ,  nimiam 
cerebri  vasorum  oppletionem  accusai.  Tamen  ,  adver- 
sus  Galenum  (  LXXXVI )  probat ,  nihil  in  hac  op- 
pletione  similis  essQ  phlegmoni ,  vel  inflammationi , 
quod  in  illa  non  sit  febris  ,  quodque  inflammato  cere- 
bro  ,  succedat  phrenitis ,  vel  delirium  ,  a  quibus  om- 
nimodo  differt  apoplexia.  Signa  autem  quibus  apo- 
plexia  sanguinea  distinguatur  ab  ea  quae  ab  humore 
frigido  ,  ventriculos  replente ,  causatiir ,  maxime  con- 
sideranda  esse  monet ,  quoniam  utrarumque  curationes 
r.on  coincidant ,  maximaque ,  in  aegrorum  detrimen- 
tum ,  errata ,  si  omnia  indiscriminatim  fiant  ,  com- 
mitti  posse. 

Enumeratis  his  signis  (  e  Galeno  depromptis  )  po- 
sitoque  axiomate  (  quod  non  semper  vcrum  est ) , 
quoscumque  morbos  ex  repletione  factos  ,  curari 
evacuatione  ,  jubet  statim  et  copiose  mittere  sangui- 
nem  ex  brachio  ,'  repetereque  operationem  eadem 
die,  deinde,  in  usum  vocare  orania  revalsionum  ,  et 

derivationum. 


(97) 
derivatlonum  genera  j  cuciiibitulas  scarlficatas  et  non 
scarificatas  ,  frictiones  ,  llgaturas  ,  compressiones  ,  bal- 
nea  ad  extremas  partes  ,  hiruciines ,  et  post  aures  ,  et 
ad  intra  nares  applicitas  ,  clysteria  acria ,  et  tempe- 
rata  alvum  ducentia. 

Miraberis  quod ,  cum  ,  de  necessitate  legitima;  dis- 
tinctionis  ,  tam  apte  disseruerit ,  unum  genus  curatio- 
nis  tantum  exposuerit  ;  sed  dives  inprimis  est  histo- 
riis  ,  et  observationibus ,  quarum  quarta,  qus  spectat 
qusedam  futurs  apoplexia^  symptomata  ,  quibus  ipse 
afflictus  fuit,  notabile  profert  exemplum  excitantium 
utilltatis ,  in  corpore  exhausto.  «  Nosqucque,  alt , 
»  post  annuum  luctum  ex  mlserando  dulcissims  con- 
»  jugis  ApoUonize  obitu  contractum  ,  exhaustl ;  suc- 
'»  cedente  etiam  fratrls  morte  ,  in  tantam  mentls ,  ani- 
»  mique  perturbationem  ,  commotionemque  incldi- 
»  mus ,  ut  intensissimo  capltis  dolore....  vertlgine  et 
»  oblivione ,  adeo  correptus  sum  ,  ut  altiora  loca 
i^  conscendere ,  nonnisi  adminiculls  ,  ne  caderem , 
»  potuerim.  Libri  quoque ,  et  calami  scriptorii ,  no- 
»  lenti  mihl ,  e  manibus  ssepe  elaberentur.  Proinde , 
»  mlnime  vana  conjectura  de  apoplexia  successura  , 
»  sollicitus  fui.  Exacto  octiduo  ,  ingens  capitis  dolor  , 
»  cum  sensuum  perturbatione,  et  tremore  me  inva- 
»  dit  ;  in  ea  trepidatlone  ,  cum  pro  tempore ,  nihil 
»  aliud  ad  manus  esset  ,  de  spiritu  juniperi,  duo  co- 
»  chlearia  ,  sumpsi;  cujus  vi ,  ex  sinistra  aure  ,  aquse 
»  flavas ,  quantum  testa  ovi  capere  potalsset  ,  intra 
»  bihorium  propulsum  effluit ;  accedente  insuper  to- 
»  tlus  corporis  ,  maxim^  vero  capitis  ,  sudore  pro- 
»  fuso  ;  ex  quo ,  capltis  dolor ,  rehquaque  apoplectica 
»  symptomata  ,  confestim  remissiora  facta  ,  et  m 
»  dies  mltigata  sunt  ». 

Sequens  historia  ,  ex  Zacuto  t^iisitano  ,  Intem- 
pestivae  venas  sectionis  perniciem  demonstrat.  — -  Mu- 
lier  Hebrsea  ,  ciim  continuos  quadraginta  dies  integros 

G 


(  9S  ) 

jejnnasset,  Hebraeorum  more,  etcseterum,  cumpofi- 
tea  mali  succi  cibariis  vesceretur  ,  in  sensuum  mo- 
tuumque  privationem  incidit ,  pro  cujus  curatione  , 
inulta  illico  facta  sunt  ,  adhibito  etiam  cauterio  ac- 
tuale,  ad  suturam  coronalem  ,  et  capite  raso,  iliinito- 
que  aqua  vitse  ,  oleo  petroleo,  fiamma  etiam  his  ac- 
censis*  Quibus  remediis ,  mulier  haec  ,  ad  se  aliquan- 
tulum  rediit.  Sed  medicus  ignarus  ,  ad  eam  juvan- 
dam  praesens ,  ex  brachii  secta  vena,  sanguinis  uncias 
octo  5  vel  decem  extraxit ,  unde  mors  brevi  superve- 
tiit  ,  non  sine  doctorum  injuria. 

Habes ,  e  contra  ,  in  observatione  a  calidis  humo- 
ribus ,  inter  alia ,  exemplum  ,  a  medico  Aula? ,  de  se 
descfiptum  ,  qui  cum  in  hac  Aula  ,  largiori  diasta ,  in 
cibo  et  potu  uteretur  ,  incidit  in  varia  apoplexias  symp- 
tomata ,  quse  ,  calidis  remediis ,  exasperabantur ,  quaE- 
que ,  tenuiori  dista  ,  evacuantibus  ,  et  refrigeranti- 
iius  ,  tandem  sanata  fuere.  ^ 

De  improspero  vomitu  ,  sequentem  habes  histo- 
liam  :  Praetor  quidam ,  amicos  aliquos  in  coenam  con- 
vocaverat ,  quos  inter  et  medicus  accumbebat.  In  me- 
■diis  epulis ,  dum  anaticul2e  alam  serviret  symposiar- 
chus ,  derepente  apoplexia  corripitur.  Medicus  ,  mo- 
ribundo  laturus  opem ,  pennam  poscit ,  quam  oleo 
linctam ,  in  fauces  et  gulam  usque  dimittit ,  quo  cru- 
dus  cibus  ,  et  nondum  in  fundum  delapsus  ,  excute- 
retur.  Sed  expirat  brevi  ,  vexatus ,  inter  manus  m.e- 
dici.  Unde  Jason  hujus  observationis  auctor  ,  medi- 
cum  redarguens  quod  non  famae  consuluisset ,  monet 
vomitum  nunquam  provocari  debere  ,  nisi  quando 
aeger  ex  aliqua  parte  jam  recreatus  ,  sensus  mentisque 
tantillum  habet,  ut  se  ipsum  paulisper  adjuvare  queat. 

Plurimas  aliasapoplexi^  observationes  tradit  ^'cAe/zc- 
hus  ,  a  variis  causis  :  ex  materia  pituitosa  frigida  , 
cum  oblivione  ,  capitis  gravitate ,  et  dolore  ,  tremore , 
longis  somnis,  prscedentibus ,  et  jara  a  multo  tem- 


(99) 

pore  5  morbum  Runtiantibus  ;  a  crebro ,  et  conferto 
sanguinls  ,  a  naso  ,  profluvio  ;  exinde  tabescente  uni- 
verso  corpore,  et  viribus  magis  ,  magisque  decres- 
centibus ;  a  vi  caloris,  potissimum  sestiva ;  aflatibus; 
a  vapore  thermarum  ;  ex  carbonum  fumo  ;  ex  alvi 
obstructione ;  ex  fulmine  ,  terr^  motu  ;  ex  exaudito 
ictu  bombardge ;  ex  alapa. 

Curatas  apoplexias  enumerat ,  alias  natura ,  alias 
vena3  sectione ;  alias ,  aqua  distillata  e  nucibus  mos- 
chatis ;  alias  cucurbituiis ,  quas  Rhasis  ,  Mesues ,  et 
Fracastorias  multum  faciebant. 

CI.  Sydenhamius  alias  adeo  clarus  ,  tantiim  m 
suis  Processibus  integris  ,  de  apoplexia  scripsit ,  et 
quidem  negligentiMS.  Jubet  indiscriminatim  ,  quampri- 
mum  sanguinem  mittere  ex  brachio  ,  ad  uncias  duode- 
clm ;  ac  postea  ,  ex  venls  jugularibus ,  ad  uncias  octo; 
deinde  statim  propinare  vomitorium  ,  ex  infuso  croci 
metallorum  ,  ad  unciam  unam  et  semi  ,  vel  ad  uncias 
duas.  Emplastrum  epipasticum  satis  aihplum  et  forte  , 
cervici  applicat :  sedentem  tenet  asgrum  in  lecto,  nec 
stragulls  nlmls  obtutum  ;  splrltum  salis  ammonlaci  na- 
ribus  admovet ;  et  finita  voraltorii  operatione ,  sublnde 
exhibet  cochlear,  3  vel  4  mlxturge  aquarum  antl-apo- 
plectlcarum,  vel  cochlear.  i.  singula  hora  dimidia  , 
spirltus  lavenduIaE  ,  composltl ;  monendo  tamen  caut^ 
agendum  esse  cum  cardiacls.  Ad  praecavendam  recldi- 
vam ,  pilulas  purgantes  exhlbet ,  ut  et  nervina  dicta  , 
et  corroborantla. 

CII.  Seculi  XVII.  finem  adeptl  sumus ,  initlumque 
sequentls.  Huc  usque  de  humoribus  tantum  sermo  fue- 
rat ,  vlxque  de  solidorum  actlone  cogitabatur ;  quan- 
quam  balnea  ,  frlcationes  ,  exercitationes  ,  unctlones , 
ustlones ,  Inclslones  partium  usque  ad  ossa  ,  abluriones, 
capltis  purgationes  per  sternutatorla  ,  ejusdemiotlonesj 
vellicationes  ,  succussiones  ,  ac  hujus  generis  remedia 
iji  solidls  corporis  huraani  partibus  rem  suam  priraam 


(    100    ) 

exercentla  ,  m  morborum  curis ,  ab  Hippocrate  ^  me- 
thodicis  j  aliisque  prlscis  ,  maxime  adhibita  ,  satis 
clarum  facerent  hos  artis  magistros ,  de  omnibus  ho- 
minem  componentibus  ,  solidis  ,  et  fluidis  squabiliter 
sentiisse.  Prim.us ,  Baglivus  ,  cum  amicis  Pacchiono 
et  Santorino  ,  medicos  admonuit  de  solidorum  po- 
testate  ,  ann.  1692,  suo  specimine  de^/>m /TZOiT/ce, 
quod  Friderici  Hoffmanni  ,  aliorumque ,  lucubratio- 
nibus  ansam  dedit ,  quodque  in  methodo  perspiciendi 
et  curandi  apoplexiam  ,  quasdam  mutationes  procu- 
ravit.  Hanc  tamen  suam  novam  theoriam  nondum 
apopIexisB  applicuerat  Baglivus ,  ciim  de  illo  morbo 
locutus  est  ,  tempusque  huic  ingenioso  viro  defuit , 
immature  pra:repto. 

Baglivtis  ergo  (  XXXIX  et  LIX)  ,  usitatam  apo- 
plexige  distinctionem  quoque  usurpavit ,  in  sanguineam 
et  pituitosam  5  quarum  tamen  tradere  neglexit  signa 
specifica.  Arcanum  dicit  esse  ,  in  sanguineis  ,  phlebo- 
tomiam  ,  post  cujus  usum  vidit  statim  excitatos  ssgros  , 
et  exinde  in  melius  abire.  In  usum  habebat  venae  sec- 
tionem  instituere  in  ipso  brachio  paralytico ,  quod , 
ut  arbitrabatur  ,  impeditus  fluidorum  circuitus  ,  in  af- 
fecta  parte ,  ceierius  tunc  restitueretur.  In  pituitosis  ,  e 
contra  ,  emeticum  ,  aut  purgans  vehemens  ,  statim 
jubet  administrandum,  caeterisque  anteponit  pulverera 
Cornachini  ,  et  infusum  croci  metallorum  cum  vhio  , 
a  quo  ,  singulis  mensibus ,  hausto  ,  fuisse  ,  ait ,  qui 
apoplexia  pituitosa  Iiberati  sunt.  Ciysteres  etiam  com- 
mendat ,  sed  esigua  quantitate  injectos ,  ut  retineri 
possint. 

Abstinet  loqui  de  utilitate  vesicantium  ,  quinimo 
narrat  se  observasse  in  xenodochio ,  anno  1 694 ,  hie- 
mali  tempore  ,  Rom^ ,  quod  ,  quando  apoplexiae  erant 
gravissimae  ,  etjam  conlirmatae  ,  vesicantia  nonadmo- 
diim  conferrent,  imo  ,  omnes  fere  tales  aegti  inte- 
rirent. 


(    lOl    ) 

Mentlonem  facit  catochi  ,  in  ipsa  accessione  febris 
intermittentis  aut  remittentis ,  supervenientis ,  tanquam 
absolute  mortiferi  phsnomeni  ,  ubi ,  statim  misoO  san- 
guine ,  vel  purgatione  instituta  ,  pro  indicatione  utro- 
rumque,  in  secundo  paroxysmo  redierit.Talis  equidem 
erat  aegrotantium  conditio  ,  ante  cognitum  corticem 
Peruvianum  ,  et  in  hoc  saltem  ,  propitior  facta  est  me- 
dicina  erga  Genus  humanum  ,  a  laboribus  vere  ira- 
mortalium  virorum  ,  Torti  ,  Mercati  ,  Mortoni , 
JVerlophii  ,  etc  ;  ut  raro  nunc  ex  perniciosa  secunda 
accessione,  segri  moriar.tur  ;  mihique  uno  jam  succes- 
serit,  saltem  viginti  similes  catochos  liberasse.  Hanc, 
ut  obiter  dicam  ,  inefficacem ,  quinimo  adversam ,  Ea~ 
glivi  methodum  ,  usitat-am  adhuc  vidi  Massiliis  ,  anrio 
1 794  ,  cum  in  consilium  seniorum  vocarer ;  et  ex  hoc 
mihi  liceat  gloriari  ,  me  unum  ex  primis  fuisse  ,  qui 
in  hanc  civitatem ,  hujusque  nosocomium,  illust.  Torti 
therapeiam  introduxerunt. 

CIII.  Magnus  Boerrhaave  ,  Galenicam  doctrinam  , 
intemperantioribus  Q  ut  solent  nova  ^  Animistaruni 
et  Solidistarum  propositis  oppugnatam  ,  ingenii  viri- 
bus  relevare  tentavit  ,  chimicis  adminiculis ,  et  acu- 
tiori  rerum  indagatione ,  illam  fulciendo. 

Parere  apoplexiam  docet ,  quscumque  impedire 
possunt  integre  vel  multum  ,  efF.uxum  liquidi  cere- 
brosi,  spirituosi,  in  organa  sensuum,  motuumquevo- 
luntariorum ,  et  vicissim  ,  hujus  refluxum  ab  his  orga- 
nis  in  ipsum  sensorium  commune  :  et  sunt :  i°.  nativa 
corporis  fabrica  ,  caput  magnum  ,  collum  breve  ,  et 
sa3pe  sex  modo  vertebris  exstructum;  corpus  valde 
crassum,  et  pingue;  temperies  plethorica  ;  cacochy- 
mia  pituitosa  multiim  excellens. 

2°.  Quscumque  sanguinem  ,  lympham  ,  materiam 
spirituum  ita  mutant  ,  ut  per  arterias  cerel^Jti  libere  ire 
non  possint ,  sed  impacta  hsreant ;  ut  sunt  polyposse 
concretiones ,  spissitudo  sanguinis ,  vei  pituits ,  etc« 

-  G  3 


(    102   ) 

3  °.  Qufficumque  arterias  ipsas ,  vasa-ve  nervea  cere- 
bri  ita  comprimunt ,  ut  cruor ,  spiritus-ve  transfluere 
non  possint;  plethora;  cacochymia  replens ;  tumores 
quicumque  ;  nimia  velocitas  cruoris  in  caput  determi- 
nata ,  dum  per  inferiora  arteriosa  vasa  ,  impeditur  cir- 
culatio  ;  efFusi  humores  sanguinei ,  ichorosi ,  lym- 
phatici. 

4°.  Omnia  quse  cerebri  vasa  ita  erodunt  ,  ut  exiens 
liquor ,  aggestus  ,  compressu  suo  fornicatas  cerebroso- 
rum  nervorum  origines  tedat.  Taha  sunt  :  serum  acre 
in  hydropicis  ,  sanguis  in  plethoricis ;  acrimonia  atra- 
biliaria  ,  in  melanchoHcis ,  scorbuticis  ,  podagricis  ; 
quse  vulgaris  causa  intra  40"".  et  60"".  setatis  annum 
agens ;  quae  omnia  latentia  ,  per  causas  moventes  ex*- 
citata  5  saepe  subito  morbum  hunc  creant.  Hujus 
ergo  praenuncia ,  ex  natura  materiae  prius  notae ,  et  cog- 
nitis  causis  excitantibus ,  peti  debent.  Maxime  his  , 
anlmi  affectus  summi  ,  et  intensissima  studia  nocent. 

6**.  Venena  quaedam  ,  quae  tamen  ,  vel ,  ex  vi  trium 
ultimarum  causarum  agunt ,  vel  potiiis  pulmoni  priias , 
quam  cerebro  nocent. 

Apoplexiae  divisionem  admittit  Boerrhaavius  ,  in 
sanguineam ,  et  pituitosam  ,  ab  humore  crasso  ,  et 
viscido  ;  non  tamen  hanc  divisionem  perfectam  judi- 
cat ,  cum  et  serosa ,  et  atrabiharia ,  et  polyposa  sit , 
et  aha. 

Levem  ,  ait ,  solvi  ope  naturae  :  superveniente  sudore 
multo  ,  acquabili  ,  rorido  ,  calido  ,  levante ;  urina. 
inulta  ,  crassa ;  haemorrhoidis  largis  ,  diu  fluentibus  ; 
fluxu  menstruo  restituto;  alvi  fluxu;  febre  magna. 

Curationem  generalem  hujus  morbi  nuUam  dari 
pcsse ,  docet ,  variamque  debere  esse  pro  varietate 
causae  ;  vix  autem  arti  fidet,  cum  jam  adolevit  apo- 
plexia.  Quare  ut  prsvideatur  per  signa  cuique  causae 
propria ,  potiiis  commoratur ,  quam  in  auxiliis  ,  ubi 
praesens  est....  Optimum,  heu  I  si  plus  in  cavendos , 


(  io3  ) 

quam  in  curanclos  prsesentes  morbos ,  vocarentur  me- 
aici  !  si  quoque ,  non  ex  improviso  ,  saepius  apo- 
plexia  hominem  corrueret. 

Ergo  ,  in  lenta  ,  inerti  ,  frigidaque  causa  apo- 
plexiam  minitante  ,  opitulatur  derivatione  in  alia  ,  et 
opposita  loca  ,  atque  evacuationibus  universalibus  ,* 
qu«  fiunt  :  derivatio ,  vapore ,  fotibus  ,  balneo  in- 
feriorum  partium  ,  suctione  ,  scilicet ,  cucurbitulis  , 
epipastico  ,  rubefacientibus  ,  caustico  ,  fonticulo  ^ 
setaceo  ,  frictione,  ligatura  determinata  venis  majori- 
bus ,  pedibus  ,  cruribus  ,  femoribus ,  applicata ;  apo- 
phlegmatismis ;  sternutatoriis.  Fit  universalis  cvacua- 
tio  ,  vomitoriis ,  purgantibus  validis  ,  acribus  clysma- 
tibus ,  scarificationibus  ,  venas  sectionibus. 

Incerti  tamen  aliquid  hasc  secum  ferre  monet  auc- 
tor ;  et  paulo  post,  ubi  de  praesenti  malo  loquitur  , 
confitetur  in  usu  horum  omnium  ,  augeri  ssepe  mor- 
bum ,  materie  magis  raota  et  impacta  ,  per  omnia 
stimulantia  ,  viribusque  projectis  per  evacuantia. 

In  apoplexia  a  sanguine  distendente  ,  futura ,  vel 
in  actu,  illico  confugiendum  docet  ad  ea  quas  velo- 
cissime  inanire ,  resolvere ,  avertere  queunt  ,•  et  sunt : 
larga,  citamissio  sanguinis,  et  quidem  ex  jugularibus 
venis ,  quse  ,  pro  re  nata  ,  repetitur ;  tum  purgans  an- 
tipklogisticum  ,  magna  copia  datum ,  et  aliquoties 
repetitum  ,  ut  fere  assidua  diarrhssa  excitetur ,  clysmate 
satis  acri  etiam  determinata ;  potus  refrigerans  assiduo 
exhibitus  ;  assiduo  quoque  simul  revellentia  fortia  ,  in 
usum  vocata,  donec  malum  superatum  sit  ;  vitatis 
summopere ,  calore  externo  ,  medicamentis  valide  sti- 
mulantibus ,  moventibus  ,  calefacientibus ;  atque  de- 
cubitu  declivi ,  et  supino. 

Apoplexiam  a  praedominio  lymphs  extravasat^e  or- 
tam  ,  facilius  toUi ,  ait  Boerrhaavius  ,  omissa  ,  ut 
pote  hic  fere  nocente  ,  missione  sanguinis  ;  datis  hy- 
dragogis  fortissimis ,  statim  ad  alvum  determinatis  ; 

G  4 


(  104  ) 

tum  dissipantlbus  appiicatis  ,  maxime  vesicatorils 
largissimis ,  diu  apertis  ,  victu  exsiccante ;  fortibus 
epipasticis  ,   fonticulis  ,  setaceisque. 

CIV.  111.  Van-Swietten ,  tmgistn  doctrinam  com- 
mentans ,  huic  non  omnino  assentit ,  ciim  ,  ex  Villi- 
siana  doctrina  (  XCIX  ) ,  cerebellum  exceperit  a  com- 
muni  labe  (  necessitate  scilicet  rationem  reddendi  per-, 
gentis  adhuc  vitae  cordis  et  pulmonum  )  ,  confiteturque 
cerebellum  insigniter  Izedi  posse  ,  vita  superstite  ,  Qt 
functionibus  vitalibus  non  admodum  vitiatis. 

Emetici  usum  fere  improbat  :  quanquam  enim  fa- 
teatur  vomitoriorum  usum  convenire  posse  in  hac 
morbi  specie,  ubi  corpus  turget  lentis  et  pituitosis  hu- 
moribus  ,  et  pituitae  vomitus  frequens  ssepe  adest ,  in- 
terim  tamen  cum  ipso  actu  vomendi ,  humores  magna 
copia  et  impetu  versus  caput  ferantur ,  aliquid  incerti 
habere  existimat,  tutioraque  judicat  purgantia,  qu£e 
valida  esse  debent.  Confitetur  tamen  apoplexiae  cau- 
sam  excitantem ,  quandoque  hsrere  in  ventriculo  , 
quam  ergo  asque  ac  per  vomitum  ,  per  alvum  expel- 
lere  convenit ;  additque  noscere  se  talem  casum  con- 
tigisse  celeberrimo  viro ,  qui,  in  consortio  amicorum  , 
subito  incospit  oculos  hinc  inde  convertere  ,  mox  obmu- 
tuit  5  et  apoplecticus  cecidit.  Dum  conclamatum  crede- 
rent  summi  in  arte  viri ,  qui  aderant ,  post  quadran- 
tem  horse  ,  nullo  tentato  remedio ,  prster  sanguinis 
missionem  ,  vomuit ,  praeter  contentos  in  ventriculo 
cibos  ,  ingentem  copiam  pituitae  ,  et  quidem  tantam  , 
quantam  humanus  ventriculus  capere  posse,  vix  credi 
poterat.  Statim  redierunt  sensus  et  motus ,  et  blando 
somno  refectus ,  sequenti  die  ,  omnino  sanus  fuit.  — 
An,  ad  iilas  Sennerti  (XXXIV)  ,  haec  observatio 
lion  revocanda  est  }       \ 

In  comment.  ad  §  1035,  venenaquae  apoplexiam 
producunt ,  dum  in  ventriculo  hsrent,  prompto  vo- 
mitorio  excutere  jubet ;  eoque  scopo  commendat ,  ut 


C  '05) 

illlco  operantia  9  vitrlolum  album ,  ad  dragmam  dimi- 
diam  ,  in  unciis  aquae  duobus  dilutum  ,  vel  tabaci 
infusum. 

Friderico  Hojfmanno  assentit ,  de  theoria  spas- 
morum  apoplexiam  producentium  fviden"".  sequen- 
tem  ) ,  quanquam  de  illis  Bocrrkaavius  nullam  men- 
tionem  fecerit. 

Disputat  an  in  hac  specie  quae  lentum,  glutinosum  , 
pro  causa  agnoscit ,  sanguinis  missio  prodesse  possit  } 
et  fretus  auctoritate  plurimorum  qui  illam  instituunt , 
sed  moderatam ,  et  cum  cautela ,  non  omnino  impro- 
banda  ipsi  videtur  ,  si  vires  adhuc  constant ;  eo  in- 
primis  scopo  ,  ut  tutius  postea,  acria  stimulantia  ap- 
plicari  possint,  cum  minori  motu  rarefactionis  subitae 
humorum ,  quce  in  hoc  casu  ,  nocere  posset.  Ipsi  vi- 
detur  male  adscribi  mortem  venae  sectioni  ,  dum  vi 
toties  incurabilis  morbi  ,  seger  perit ;  tunc  enim  mori 
posse  post  ven^  sectionem  ,  non  vero  propter  illam  , 
quee  bhia  quam  maxime  distinguenda  sunt ;  tandem  , 
in  debilioribus  hominibus  ,  sanguinis  detractionem 
minuere  quidem  vires  vitales ,  non  tamen  certam  mor- 
tem  inducere.  —  Nos  autem  ,  pace  tanti  magistri ,  in 
cujus  verba  olim  nimis  credidimus ,  inanem  non  adeo 
judicamus  sanguinis  ,  etiam  parca  quantitate ,  educ- 
tionem ,  in  corpore  exhausto  ,  vel  cachectico ;  cum 
non  una  vice  observaverimus  a  simili  inutili  vense  sec- 
tione,  ex  promptu  malum  in  pejus  abire  ;  potiusque 
arbitramur  aegrum  sorte  ,  quam  medicina  interire ,  eo 
magis  quod  ignotum  adhuc  habeamus ,  quo  tendere 
possint  vires   vit^e    non  exinanitse. 

Tutius  arbitratur  ,  antequam  scindantur  jugulares  , 
prius  sanguinem  extrahere  ,  e  brachio ,  vel  pede  , 
postea  e  jugularibus  ,  si  repetita  sanguinis  missione 
opus  sit.  Timet  enim  ne  depletis  prius  cerebri  venis , 
major  quantitas  sanguinis  qua  versiis  attrahatur. 

Demonstrat,  in  ^  ^^}}  7  ^t  ij^  ,  in  vulneribus 


capitis ,  larga  sangulnis  missione ,  et  evacuatione  alvi  > 
depletas  venas  iterum  in  se  recepisse  extravasatum  in 
cavo  calvarise  sanguinem  ,  quod  non  admittit  in  apo- 
plexia.  At,  ex  observatis  (  LII)  conjectare  licet  quid 
simile  evenire  in  hoc  morbo  etiam  posse ,  dummodo 
ab  erosione  ,  producta  non  fuerit  efFusio. 

Damnat  acria  ,  stimulantia  medicamenta ,  et  aquas 
antl-apoplecticas  dictas  ,  prjesertim  in  plethora  san- 
guinea. 

CV.  Fridericus  Hqffmannus  Q  med.  syst,  t,  IV, 
pars  z^^.  et  4'.  )  tres  apoplexiae  agnoscit  gradus  ,  quo- 
rum  summus  ,  et  nunquam  non  lethalis ,  ab  hasmor- 
rhagia  cerebri  pendet ;  alter  gradus  tollit  sensuum  mo- 
tuumque  voluntariorum ,  ac  rationis  usum ,  non  autem 
vitales  prosternit  actlones ,  nec  in  mortem  semper  ter- 
minatur,  sed  plerumque  in  hemiplecticos  transit  af- 
fectas ;  tertius  denique  ,  ac  levissimus  ,  quem  apo- 
plexiam  spasmodicam  nominat,  iisdem  ,  ac  secundus , 
se  prodit  notis  ,  sed  differt  ,  quod  breviori  tempore 
plerumque  debelletur  ,  et  rarius  in  paralyticos  abeat 
afFectus.  Alios ,  et  alios  ,  ab  impedita  liquidi  nervei 
subtilissimi  secretione  ,  vel  ab  intercepto  ejus  influxu , 
compresso  cerebro ,  pendere  arbitratur. 

Qui  summum  apoplexias  gradum  incurrunt ,  in  ter- 
ram  concidunt ,  sublto ,  omni  mentis  vi ,  ac  cogita- 
tione  ,  sensu  quoque  ac  motu  orbati ;  ciincta  membra 
sunt  languida  ,  et  flacclda  ;  lingua  obmutescit;  palpe- 
brje  suspensae  ,  et  os  hians  comparent;  deglutitio  su- 
blata,  et  alvus  et  vesica  ,  non  raro  excrementasponte 
dimittunt.  Facles  tumet ,  ob  distenta  vasa;  oculi  pro- 
minentes ,  rigidi ,  vitrei ,  lacrymantur.  Rupta  in  ore  , 
naribus ,  ac  auribus  vasa ,  sanguinem  interdum  fundunt , 
maxime  post  mortem  ,  qiis  plerumque  intra  paucas 
horas ,  ut  Malpighio^XXXlK)  evenit  ,  vel  ad 
summum  ,  quartam  dlem  locum  habet. 

Inter  varias  causas ,  jam  toties  a  nobis  memoratas , 


C  iC)7  ) 
qus  hatic  cerebri  hasmorrhaglam  producere  possunt , 
spasmum  ,  ut  eximiam  ,  Hoffmannus  annumerat ;  qui 
ab  externis ,  remotisque  a  capite  ,  corporis  partibus , 
sanguinem  redundantem  ,  in  plethorico  homine ,  pro- 
pellitad  caput  debilitatum  ,  dispositumque.  Spasmum, 
in  hccmorrhagiis  fere  omnibus  ,  atque  etiam ,  in  hac  , 
prsesto  esse ,  testantur  ,  ut  ait  auctor  :  juncta  magni- 
tudini ,  pulsus  durities  ,  et  antecedens  extremorum 
refrigeratio  ,  nec  non  ille  quem  quidam  in  artubus  sen- 
tiunt ,  formicationis  sensus.  Atque  etiam ,  hanc  ob 
causam  ,  fieri  censet ,  quod  ,  experientia  teste  ,  cerebri 
haemorrhagiam  plerumque  incurrant ,  qui  spasmis  ,  in 
abdomine  maxime  ,  aliquando  fuerunt  detenti ,  qui  sci- 
licet ,  colicis  passionibus ,  prsesertim  spasmodicis  ,  hy- 
pochondriaco  malo  ,  doloribus  ex  calculo  vesicae , 
item  cistidis  felleae ,  nec  non  qui  diuturna  alvi  stric- 
tura  laborarunt. 

Primum  et  magnum  auxllium  ,  ubi  adhuc  restat 
aliqua  salutis  spes  ,  cum  omnibus  optimis  medicis  , 
proclamat  Hqffmannus  vensE  sectionem ,  quam  citam 
jubet  esse  ,  amplam  ,  et  ex  magno  foramine.  Arterio- 
tomiam  laudat,  et  sectionem  jugularium.  Mavult  ta- 
men  ut  priijs  celebretur  in  pede ,  postea  in  brachio  , 
seu  collo ;  ne  si  secus  fit ,  dato  in  parte  superiore  exitu  , 
ex  inferioribus ,  et  corporis  ambitu  ,  ad  caput  major 
invitetur  affluxus. 

Clysmata ,  et  alvum  ducentla  commendat ,  sed  non 
drastlca.  Excitantia  variis  corporis  partibus  appllcat  , 
ut  et  rubefaclentia,  veslcantia,  et  etlam  cauterium  ac- 
tuale,  ad  quartam  colli  vertebram.  Pedes  jubet  a  fri- 
gore  defendere.  Prohibet  sl  deglutlendi  facultas  super- 
est ,  splrituosa  et  volatllla.  At ,  (  quod  dolendum  Irr 
humano  ingenlo  !  )  eodem  tempore  ,  laudat  diapho- 
retica  clnnabaro ,  succino  ,  nitro  ,  antlmonio  dlapho- 
retico ,  liquore  c.  c.  cum  tantillo  tartari  stibiati,  ex 


(  'oS  )■      _ 

aquis  congruis ;  quas  pari  modo  ,  stimulantia  9  calefa- 
cientla  ,  et  Irritantia ,  qulsque  judicablt. 

Secundum  gradum  apoplexias  fieri  arbitratur  Hoff- 
mannus  ,  a  seri  in  cerebro  secessu  ,  quem  consequi- 
tur  hemiplexla,  et  cum  quo  vita  quldem  servari  po- 
test ,  sed  mlsera.  Haec  nascitur  ,  inqult ,  ciim  sanguis 
quidem  cum  impetu  ,  nlmi^  copla  congerltur  adcaput, 
non  tamen  vasa  perrumplt ,  sed  propter  dluturnam  tan- 
tum  stagnatlonem  ,  serum  per  poros  secedlt ,  ac  des- 
cendens ,  vel  ad  cerebri  basim  ,  vel  ad  spinalis  me- 
dullae  akerutrum  latus  ,  eidemque  incumbens ,  nervo- 
rum  influxum  Interclplt.  Hanc  plurlmum  etlam  a  spas- 
mls  fieri  apoplexiam ,  autumat  auctor ,  et  quidem  ali- 
qua  cum  ratione ,  cum  nulla  fere  slt ,  prlmo  vlsu  ,  dif- 
ferentla  ,  inter  affectus  soporosos  et  apoplexlam  ,  nisi 
quod  illa  repente  accedat ;  vlxque  hanc  promptitudi- 
nem  ,  ab  alia  causa  ,  quam  a  spasmis ,  repetere  possis. 

Vena;  sectlonem  instltuere,  in  hac  apoplexlae  specie, 
jubet  quoqae  Hoffmannus ^  si  mox  post  primam  mali 
invasionem,  accersitur  medlcus  ,  pulsumque  celerem, 
cum  facie  rubicunda  deprehendat.  Quam  regulam  ad- 
modum  incertam ,  ultra  vldebimus. 

Properat  deinceps  ad  clysteres  paulo  acriores  et 
stlmulantes ,  ex  herbis  aromaticis ,  cum  salibus  neutris. 
Instltult  etlam  pedlluvia  ,  ex  aqua  tepidiorl ,  herbisque 
nervlnls ,  cum  floribus  cbamomillae ,  summitatlbus 
millefolli  ,  cinerlbusque  clavellatis  ,  parata  ,  qulbus 
pedes  profundiiis  immittuntur. 

SI ,  post  venge  sectlonem  supersunt  spasmi  partium 
internarum  ,  et  humorum  veluti  febrllls  ebullltio  ,  hos 
jubet  temperare  diaphoretlcls  ,  et  prseclpltantlbus  pul- 
veribus ,  superliis  nominatis  ,  qulbus  addlt  suum  liquo- 
rem  anodinum  mlneralem  ,  splrltum  volatUem  tar- 
tari  ,  ctc. 

Si  perseveraverint  sopor ,  et  stertor  ,  se  in  usum 
fuisse  ^  ait ,  summo  cum  fructu ,  emeticum  propinare , 


(  109  ) 

in  forma  dilution  ,  analepticis  junctum  ,  quo  excita- 
bantur  motus  ,  et  ad  sensuum  ,  rationisque  usum  ,  re- 
dibant  ffigrotantes.  Ammoniacum  naribus  admotum  , 
sternutatoria  ,  vesicantia  ,  nucas ;  et  in  subjectis  sensi- 
bilioribus  ,  pedibus  tantum  ;  et  tandem  purgantia  bal- 
samica  ,  et  resinosa ,  in  frigidis ,  et  in  veteratis  ,  ut  et 
diaphoretica ,  in  usum  pro  re ,  ubertim ,  germanorum 
more,  vocabat. 

Magnus ,  in  theoreticen  ,  medicus  ,  cujus  opera 
nimis  unquam  possunt  esse  diligentiiis  evoluta  ! 

CVI.  Morgagni  (  XL  et  seq.  )  ,  in  epistolis  ,  et  in 
adversariis  anatomicis ,  venas  sectionem  ,  ex  latere 
sano  ,  in  cura  apoplexiae ,  plurimum  facit.  Venarum 
quoque  occipitalium  incisionem  eximie  collaudat ,  eo 
quod  illa;  vencE ,  in  cerebrum  ,  cum  utroque  laterali 
sinu  communicent,  spesque  sit ,  earum  sectione,  aver- 
tere  sanguinem  quem  in  sinus  convectur^  erant,  sicque 
reliqui  sanguinis  qui  per  eosdem  sinus  progreditur  , 
copiam  minuere  aliquantum  ,  hujusque  motum  augere , 
non  sine  emolumento.  Cum  autem  harum  venarum 
trunci ,  profundius  siti  ,  et  nonnunquam  in  plures  , 
minoresque  ramos  divisi  reperiantur ,  cucurbitulas ,  et 
crebras ,  altasque  incisiones  ,  anteferendas  esse  putat. 
Quo  quidem  modo ,  Zacutus  Lusitanus  bis  apoplec- 
ticos  se  sanasse  refert.  Hasc  fuerat  Arabum ,  et  prisco- 
rum ,  ut  vidimus ,  praxis.  At  utinam  optimae  spectativcC 
doctrinse  promissis  responderent  eventus  1  Quod  est 
remedium  quod  non  juvasse  proclametur ;  cum  tamen, 
non  in  paucis  (  quse  naturae  medicatricis  saepe  sunt 
opera)  sed  in  multis  ,  medicamentorum  virtus  explo- 
rate  judicanda  sit  ! 

In  epist.  IV.  ad  tz"".  14,  Morgagni  redarguit 
medicos  qui  docent ,  inutilem  ,  imo  noxiam  ,  in  se- 
rosa  apoplexia  esse  venas  sectionem  ;  id  negandum  non 
esse  si ,  ab  aqua  duntaxat  ,  apoplexia  sit;  ubi  deficit 
sanguis,  et  abundat  serum;  §i  exmalo  corporis  habityi 


(    110  ) 

apoplexia  supefvenerit ;  in  illis  senibus  ac  debilibus  j 
qui  apoplexia  corripiuntur ,  ab  usu  interno  ,  incauto  , 
aquarum  mineralium  :  ubi  vero  non  multam  aquam 
parere  apoplexiam  conjectatur ,  augerique  constricrio- 
nem  a  sanguine  vasa  distendente  ,  constrictionem  hanc 
toto  minuere  ,  qui  sanguinem  detrahit.  Quotiescumque 
igitur  turgidula  vasa  esse  conjici  potest ,  sanguinem 
mittere  non  differt.  Arbitratur  etiam  ,  cum  praelaudato 
Hoffmanno  ,  saepe  in  convulsivis  hypochondriorum 
affectibus ,  constrictis  sanguiferis  in  ventre  vasis ,  illa 
propterea  quae  ad  cerebrum  attinent ,  magis  sanguine 
distendi,  Hac  conjectura  motus,  se  ,  cum  felici  exitu  , 
in  simili  apoplexia  serosa  ,  sanguinem  audacter  misisse 
profitetur. 

Docet  adversus  Petrum  Salium  ,  et  alios  ,  qui  , 
ad  internoscendam  et  distinguendam  apoplexiam  san- 
guineam ,  ab  illa  quae  fit  a  frigidis  humoribus ,  non 
recte  hujus  ultimae  praesentiam  existimari ,  a  solis  con- 
sideratis  ,  an  aeger  sit  senex ,  si  mulier ,  si  non  rubor  , 
sed  pallor  in  facie  sit :  ostendit  enim  ,  et  sua ,  et  Val' 
salvcE^  et  Lancisii  observatione  ,  seniores  multos 
apoplexia  vere  sanguinea  corripi ,  pluresque  ,  haemor- 
rhagia  ,  sive  naturali ,  sive  arte  facta ,  sanatos  fuisse  ; 
ostendit  quoque  ,  plures  a  sanguine  apoplecticos  ,  cum 
facie  pallida  fuisse  ;  et  plures  ,  a  serosa ,  correptos  , 
rubentem  vultum  habuisse. 

Non  laudat  sternutatoria  ,  quod  ruptura  vasorum  j 
liquidorumque  effusioni  magis  faveant. 

Vomitoria  quoque  acriter  improbat,  praesertim  in 
apoplexia  sanguinea ,  eo  quod  a  conatibus  ,  et  con- 
cussionibus  ,  major  ad  caput  fiat  sanguinis  affluxus  , 
augeaturque  periculum  vasorum  disruptionis ,  et  san- 
guinis  effusionis.  Empiricos  vocat  qui  vomitum  cieunt. 

Sapienter  monetutad  apoplecticorum  vesicam  sem- 
per  attendatur ,  cum  ,  ea  paraly  tica  ,  a  resorpta ,  et 
omnia  vicina  corrumpente  urina ,  malum  augeatur. 


CVII.  De  Haen  (  XLVIII )  ,  causas  proxlmas  apo- 
plexlae  agnoscit  ea  omnia  quae  cerebrum  comprimunt, 
ut  plethora ,  cacochy mia ,  contusio ,  effusus  sanguis  ,  vel 
serosus  humor.  Duas  alias  (  miniis  probatas  )  causas 
memorat  quoque  ,  a  defectu  ,  scilicet ,  materiae  secre- 
tionis  liquidi  nervei ,  et  a  frigido  ,  glutinoso  sanguine  , 
quas  dicit  immedicabiles. 

Non  impossibilis  ipsi  videtur  efFusorum  liquidorum 
reassumptio  ,  neque  ,  hujus  medio  (  CIV  )  ,  omnino 
desperata  hominis  salus ,  si  sufficiens  circuifus^per  mi- 
nus  compressas  partes ,  interea  temporis  detur ;  sique 
partes  minus  pressae  ,  nimia  humorum  copia  non 
obruantur,  dum  per  com.pressiores  transire  vetantur  : 
sin  contra ,  ut  pereat  asger  ,  necesse  esse  ait.  Imo  , 
/orte  resorberi  posse  materiem  ,  aiictor  est  ,  sed  eroso 
de  vase ,  novo  exstillante  liquore  ,  causam  proximam 
redintegrari.  Unde  inteUigitur  cur  nonnunquam  per 
paroxysmos  adoriatur  lethalis  demum  apoplexia  (  VIE 
etXXIV). 

Revellentem  dictam  methodum  ,  a  priscis  ,  et  a 
Boerrhaavio  commendatam  ,  unicam  esse  profitetur  , 
qus  in  apoplexia ,  a  compressione  prodesse  possit ; 
und-e  eamdem  quam  Boerrhaavius  (  CIII  )  ,  thera- 
peiam  commendat. 

Ex  contemplatione  tamen  causarum  proximarum, 
nihil  perniciosiiis  emeticis  ,  in  apoplexia  ,  judicat;  6*/- 
denhamiumque  vituperat ,  quod  sua  auctoritate ,  hanc 
methodum  fulcierit   (  CI  ). 

CVIII.  Celeb.  Tissot ,  (  Avis  au  peuple,  /.  i.  ) 
apoplexiam ,  quam  raram  in  ruribus  dicit ,  in  san- 
guineam  dividit  ,  et  serosam.  Noscitur  prima,  qu6d 
homin^es  aggrediatur  fortes  ,  robustos  ,  atque  eximi^ 
sanguinosos.  Observantur  in  insultu  :  pulsus  tensus  , 
plenus ,  elevatus  ;  vultus  ruber ,  et  inilatus ;  collum 
turgens;  respiratio  difficilis  ,  et  fragosa  ;  aliquoties 
guidam  ypioendi  cwatus.  l^foscitur  secunda  ,  quod  iq 


hanc  inclciant  minus  robusti ,  quorum  sanguis  aquosior 
;est ;  et  solidorum  laxa  compages.  In  his  ,  vigente 
morbo ,  observantur  :  pulsus  minus  fortis  ,  minusque 
elevatus;  facies  minus  colorata ,  quinimo  aliquoties 
pallida ;  facilior  respiratio  ;  plenior  etiam  vomendi 
conatas. 

In  utraque  ,  jubet  clarus  vir,  elevatum ,  quantiinl 
licet ,  tenere  cEgrum  ,  capite  denudato  ,  aeri  frigido 
exposito  ,  coUoque  omnino  ab  integumentis  libero. 

In  apoplexia  sanguinea  ,  quam  cito  vence  sectio- 
nem,  in  brachio  instituit ,  largo  vulnere,  ad  duode- 
cim ,  vel  sexdecim  sanguinis  uncias ,  iterareque  prae- 
cipit ,  pede  vel  brachio ,  ter  vel  quater  ,  in  trium  ,  vel 
quatuor  horarum  spatio  ,  pro  indicatione.  Clysterem 
postea  administrat,  ex  decocto  emolliente,  cum  oleo 
et  sale  communi  ,  huncque  iterare  jubet ,  singulis  tri- 
bus  horis.  Pro  potu,  si  deglutitio  libera  sit  ,  largus 
iiaustus  aquje  frigidse,  nitratae  ,  ad  motus  humorum 
.compescendos. 

Liberioribus  factis  pulsu  et  resplratione  ,  vultuque 
minus  colorato  ,  purgantem  exhibet ,  ex  tamarindis 
et  manna,  cum  nitro ;  horumque  defectu  ,  unciam  cre- 
moris  tartari  dilutam  in  sero  lactis  ,  quod  remedium 
semel  ipsi  optime  cessisse  declarat. 

Spirituosa  quslibet ,  atque  excitantia ,  et  commo- 
ventia  damhat,  ut  salia  volatilia,  frictiones,  agitatio- 
nes ,  etc.  Laudat  crurum  ligaturas ,  quod  sanguinis  por- 
tionis  ad  caput  ascensum  cohibeant. 

Emeticum  prohibet,  quod  aliquoties  mortem  attu- 
lerit;  quin  etiam  monet,  ne  aqua  tepida,  nauseae  fa- 
veatur :  cum  vomendi  conatus  non  a  saburra  ventri- 
culi ,  sed  a  congestione  cerebri  oriantur ;  quse  augetur 
his  conatibus  congestio ,  sanguinis  venosi  cerebri  re- 
ditu  impedito. 

In  serosa  apoplexia  ,  non  omnino  venae  sectionem 
excludit,  sed  s^pissime  inutilem  qssq  monet  j  saltem 

fere 


("3) 

iere  nunquam  iterari  debet  ;  quin ,  pulsu  vacuo ,  et 
laxo  ,  lethalem  illam  essQ  posse  auctor  QSt, 

Vesicantia  ,  de  quibus  silet  in  sanguinea  apoplexia, 
illico  suribus  apponere  ,  in  serosa  ,  jubet.  Ciysterem 
acrem  ex  decocto  gratioise  ,  vel  senae ,  etc.  cum  sale 
et  sapons ,  bis  in  die ,  vel  saepius  administrat.  Purgat 
cum  pulvere ,  ex  jalapa  ,  sena  ,  et  cremore  tartari  , 
ana ,  grana  triginta  ;  quam  dosim  jubet  repetere  singu- 
lis  tribus  diebus.  Pro  potu ,  infusum  saturatum  folio- 
rum  melissse. 

Utilissimos  sudores  esse  ,  ait ,  per  plures  dies  pro- 
tractos ,  ad  solvendam  subsequentem  paralysim  ,  illis- 
que  favere  prscipit ,  si  huc  natura  vergit ,  infuso  le- 
viter  diaphoretico ,  v.  g.  cardui  benedicti,  E  contra , 
sanari  aliquoties  ,  ait ,  pedetentim  ,  paralysim  a  san- 
guinea  apoplexia ,  refrigerantibus ,  alvum  ducentibus , 
atque  tenui  diaeta ;  atque  in  hac  specie  ,  calidis  medi- 
camentis ,  recidivam  produci  posse  testatur, 

Fluxionarios  motus  egregium  hunc  medicum  optime 
cognovisse,  ejus  praxis  demonstrat. 

CIX.  Clariss.  Maximil.  Stoll  (  XLIX)  ,  ciiim ,  m 
sectione  cadaverum ,  observasset ,  multi  seri  effusio- 
nem  ,  vasis  cerebri  sanguine  distentis  fere  semper  co- 
mitari ,  serosas  has  dictas  apoplex^as  ,  ad  sanguineas 
potiiis  revocari  debere  existimavit ,  quarum  sanguinis 
accumulatio  ,  seri  effusi  unica  causasit.  Laudat  idcirco 
illustrem  Morgagni ,  quod  docuerit  (  CVI  )  ,  neces- 
sariam  esse  venae  sectionem  in  quibusdam  apoplexiis 
serosis ,  in  quibus  scilicet ,  vasorum  cerebri  piethoram 
suspicari  hcet. 

Confitetur  tamen  veram  esse  serosam  apoplexiam  , 
cum  qua  lethaliter  se  ducit  venae  sectio  ;  haec  est , 
quam  precesserunt  diuturna  cacochymia,  potus  aqua- 
rum  acidularum  immoderatus  ,  antiquorum  in  suris 
ulcerum  cicatrisatio  ,  diuturna  catarrhalis  complexio  , 
tempestas  frigida  et  humida;  senectus  tandem ;  nort 

H 


("4) 

iria  vegeta  ,  -quae  juventute  saepe  potior  est ,  sed  se» 
nectus  debiiis  et  demissa. 

Ad  hanc  sanguineam  vasorum  cerebri  distentionem, 
quae  seri  efFusionem  incitat  ,  referri  meretur  apoplexia 
qua  sublatos  vidit  Sroll  ,  tres  segrotantes  hydropisi 
quam  plethoricam  vocat.  In  his  ,  distenta  sanguine 
vasa ,  in  cerebro  tandem  ,  eamdem  quam  in  ahis  ca- 
vis  ,  seri  efFusionem  produxerant. 

Hemiplexiam  a  bile  ,  observavit ,  emeticis  sanatam. 
In  hac ,  vena;  sectionem  primum  instituerat ,  ob  pulsum 
plenum  ,  atque  elevatum  :  sed  poenituit ,  quod  nuUum 
inde  habuerit  aeger  solatium  ;  cum  nauseosus,  interea, 
factus  fuisset ,  ope  emetici  bis  repetiti ,  et  quorumdam 
topicorum ,  brevi  inter  sanos  rediit.  Nascitur  hic ,  auc- 
tori,  occasio  profitendi,frequentius  se  observasse  sym» 
pathicos  cerebri  morbos  ,  a  ventriculo  et  intestinis  , 
quam  idiopathicos. 

In  sua  diligenti ,  colicae  saturninae  ,  descrlptione  , 
multos  hac  affectos  ,  convulsos ,  epilepticos  ,  apoplec- 
ticos ,  se  vidisse  testatur ,  in  variis  morbi  temporibus  ; 
et ,  quanquam  pulsus  durus  et  tensus  semper  observa- 
relur ,  male  tamen  agebatur  cum  venae  sectione.  Hoc 
habuit  TiQtatu  dignum  hujus  morbi  curatio ,  quod  mag- 
nis  opii  dosibux  inprimis  levaretur  (  i  3  grana  opii  per 
noctem  ,  aliquoties  Stoll  administravit  )  :  hoc  autem 
medicamentum  non  soliim  absque  incommodo  svime» 
batur ,  sed  etiam  sensuum  soporem ,  et  artuum  languo- 
rem  dissipabat ,  atque  capiti  laevitatem  ,  animo  alacri- 
tatem ,  atque  memoriam  procurabat.  Delirium  cui  vana 
fuerat  sanguinis  eductio  ter  repetita  ,  illico  opii  usu  se- 
dabatur.  Expertus  erat  Stoil  m  usum  hujus  medica- 
menti  pergere  necesse  esse ,  usque  dum  pulsus  vibrans  , 
mollis  tandem  fieret. 

Thermas  ,  frequenter  apoplexiam  produxisse  vidit  , 
ut  etiam  idem  notaverat  celeb.  Bordeu, 

Discimus  in  hujusdem  auctoris  matfria  medica  ^ 


(  "5  )  , 

illum  veslcantium  usum  improbasse  ,  in  apoplexia  san- 
guinea. 

CX.  lilustris  Culhn  (  Synops.  nosolog.  method, 
etElem,  med.  pract.  )  ad  classem  Nevrosium  ,  et  ad 
ordinem  Comatorum ,  apoplexiam  refert  ;  illamque 
definit  :  motus  voluntarii  ferk  omnes  imminuti  , 
cum  sopore  pliis  miniis  profundo  ,  superstite  motii 
cordis  et  arteriarum,  Uno  eodemque  genere  com- 
plectitur  ,  carum  ,  cataphoram  ,  lethargum  ,  catalep- 
sim  ,  hydrocephalum  acutum  impuberum ,  ecstasim  , 
asphyxias  varias ,  et  similia  ,  quae  nonnisi  apoplexiae 
leviores  ipsi  videntur ,  nec  vel  respiratione ,  vel  excita- 
tione  ,  satis  accurate  inter  se  distinctae  ,  quasque  , 
iquoad  pathologiam  et  praxim  ,  eodem  modo  conside- 
randas  arbitratur. 

Cuiiibet  autem  ad  rectam  morbum  historiam  atten- 
denti ,  clarum  fiet  quantum  manca  sit  haec  artificialis 
classificatio  ,  et  quanta  utilitate  emineat  simplex  sin- 
gulorum  descriptlo.  Praeter  difFerentias  quas  in  hujus 
operis  capite  2^".  notavimus  ,  inter  singulos  affectus 
soporosos ,  ex  ipsius  auctoris  penu  extrahere  possumus 
indiscriminatim  morbos ,  in  eodem  genere ,  qui  illam 
veritatem  confirmabunt  :  sit ,  v.  g.  hydrocephalum 
acutum  puerorum ,  quem  ab  hydrocephalo  chronico 
discernere  convenit.  Hunc  ,  optime  ,  sequentibus , 
Cullen  describit  :  primum  lassitudine  ,  febriculd  , 
tt  dolore  capitis  ;  dein  ,  pulsu  tardiore  ,  pupillce. 
dilatatione  ^  et  somnolentid  afficiens.  Quantum  iti- 
ter  hujus  ,  et  apoplexiae  characteres ,  discrimen  I 

Extemplo  saepissim*^  accidere  apopiexiam  agnoscit , 
alias  vero ,  anterioribus  signis  prsevideri  morbum  posse ; 
notatque  stertorosam  respirationem  ,  acutioris  apo- 
plexiae ,  non  quidem  semper  comitem  esse. 

Causam  hujus  proximam  declarat  quidquid  poten- 
tiae  nerveae  in  reliquas  partes  influxum  interrumpere 
valet  sive  compresssione  ,  sive  a!io  quocumque  modo  , 

H  a 


(  n6  ) 

quo  hujus  destruatur  rhobilitas.  Ictus ,  vulnus,  tumores , 
plethora  vasorum  cerebri ,  effusio  sanguinis ,  vel  seri , 
communes  recensentur  compressionis  causa^.  Mobilita- 
tem  nerveam  extingunt ,  venena ,  tum  ex  famiUa  flui- 
dorum  elasticorum  ,  tum  ex  metallorum  ^  et  narcoti- 
carum  plantarum  progenie ;  spiritus alcoolisati ,  fiigus  , 
concussio  ,  electricitas  ,  animi  fortia  pathemata.  Has 
ultimas  causas  non  semper  compressione  agere  ,  ex 
hoc  deducit ,  quod  sufficiens ,  post  mortem  ,  non  ob- 
servetur  causa  compressionis :  his  adjungit  apoplexias  , 
ab  epileptico  ,  et  ab  hysterico  insultu  ,  tum  illam  quae 
atonicse  podagrse  frequenter  succedit.  Cum  autem  ob- 
jici  possit ,  etiam  his  in  circumstantiis ,  frequenter  ob- 
servari  liquores  effusos  in  cavitatibus  cerebri ;  respon- 
det  :  illos  pro  causa  mortis  quidem,  sednon  pro  causa 
morbi  considerari  debere  ;  ciim  enim  singulariter  re- 
tardetur  motus  sanguinis  ,  in  cerebrum,  ab  omnibus 
debilitantibus ,  facilis  inde  nascitur  effusio ,  vel  ab  ex- 
halatione  aucta ,  vel  etiam  ab  aliqua  distractione;  quas 
tamen  effusio  non  existebat  ante  morbum. 

At  difficultates  quamplurimas  patitur  hsec  doctrlna: 
[1**.  inter  causas  debilitantes  enumeratas ,  variae  sunt 
quorum  effectus  ad  asphyxiam  potiiis  pertinent  quam 
ad  apoplexiam  (  XXXIII  et  LVIII  ).  z\  Immerito 
m  venenorum  ,  fulguris  ,  et  frigoris  ccstum ,  allegitur 
apopiexia ,  epilepsia;  vel  hysterico  morbo  succedaneai 
(LVII);  3*^.  quotidianis  observatis  repugnat  dicere 
alcool ,  et  opium  vim  debilitantem  habere;  si  quidem  , 
e  contra  ,  accelerari  ab  illis  motum  sanguinis  ,  caput 
versijs ,  omnibus  compertum  est. 

Inter  causas  quae  nimiae  vasorum  cerebri  distensioni 
favent ,  effusioniqne  subsecuturae ,  annumerat  Cullen  ^ 
1°;  collum  brevius;  subjecta  vidit ,  in  corporumapo- 
plecticorum  sectione  ,  quibus  deerat  vertebra  in  collo. 
;2^°.  Aortae ,  vel  cavse  abdominalis  compressionem  ; 
\idit  enim  apoplexiam  productam  a  tumore  steatoma- 


C  117  ) 

toso  ,  aortam  abdomlnalem  comprlmente ;  3°.  omnia 
quse  obstant  libero  pulmonali  circuitui ,  ob  magnum 
inter  pulmones  et  cerebrum  commercium  ,  cum  ele- 
vatio  et  descensus  observati  in  cerebro  ,  simultanei  sint 
cum  motubus  respirationis.  His  et  aliis  consideratis  , 
distinguit  auctor  plethoram  cer^bri ,  quoad  arterias ,  et 
quoad  venas. 

Arteriarum  plenitudo,  acceleratusque  in  his  sangui- 
nis  motus  ,  sanguinis  effusionem  producere  queunt  y 
disruptis  vasis ,  vel  exhalantem  facultatem  augere  ;  cui 
si  sit  impar  absorbentium  vis  ,  brevi  sufficiens  erit  ad 
compressionem  ,  accumulatum  serum.  Familiaris  hcec 
juvenibus  ,  apoplexiie  causa. 

Insigniores  venarum  plenitudo  ,  atque  resistentia , 
a  quadragesimo  circiter  setatis  anno  (  ex  observatis 
clar.  Clifton-lVintringham  ) ,  unde  liberiori  sanguinis 
arteriosi  ingressui  opponuntur ,  effusionis  et  auctje  ex- 
halationis  eo  major  causa  esse  possunt  ,  quod  tunc 
difficilior  fiat  absorptio. 

Potest  ergo  ,  in  hac  Culleni  doctrina  ,  fieri  apo- 
plexia  ,  tum  sanguinea  ,  tum  serosa  Q  quoad  qualita- 
tem  liquoris  effusi )  ,  ab  eadem  causa  r  a  nimio  scilicet 
sanguine ,  vel  ab  ejus  aucto  motu ,  in  cerebri  vasa  ; 
quod  consentaneum  est  cum  opinionibus  clar.  Mor- 
gagni  ,  et  Stoll  (  CIX  ). 

Aliam  agnoscit  auctor  apoplexiam  ver^  serosam  , 
quae  pendet  vel  a  remissis  exhalantibus ,  ut  in  omni 
hydropica  cachexia  ,  vel  a  nimia  seri  copia  in  san- 
guine.  Hanc  autem  vult  symptOT.aticam  :  immerito  ta- 
men  ,  nisi  symptomaticae  etiam  dicantur  fere  omnes 
sanguineae  apoplexis. 

Inde,  utiliorem  hujus  morbi  divisionem,  Cullen 
judicat,in  apoplexias  serosas  duarum  specierum;  alia 
a  plethora  sanguinea  ,  et  alia  a  plethora  serosa. 

Dirigitur  curatio  ,  secundum  has  regulas.  Jaceat 
asger  ,  leviter  erectus ,  aere  frigido.  Prssentibus  signis 

H  3 


(  >iS  ) 

sangulne  plethorae ,  largiter  illico  educatur  sanguis ,  m 
latere  sano ,  prascipu^  h  jugulari,  vel  ex  cubito  ,  si  im-  ^ 
possibilis  sit  jugularis  sectio.  Applicentur  cucurbitulae 
scarificatae ,  regioni  temporum  et  occipitis.  Extemplo 
quoque  administrentur  clysmata  acria  ,  atque  purgan- 
tia  drastica ,  haec  permittente  deglutitione. 

Vomitum  non  laudat ;  timet  nempe ,  ne  vehemen- 
tiiis  ab  eo  sanguis  ad  caput  moveatur. 

Vesicantia  illico  apponit ,  et  potiiis  ad  caput ,  vel 
ad  ejus  vicinia ,  quam  ad  artus ;  illis  enim  non  utitur , 
ut  excitantis ,  vel  revulsorias  virtute  donatis,  sed  ut 
cerebri  sistere  haemorrhagiam  valentibus. 

Stimulentia  omnis  generis  damnat ,  in  qualibet  apo- 
plexia  a  sanguine  ,  vel  ab  ejus  aucto  motu. 

In  apoplexia  a  venenis  ,  vomitum  suadet ,  his  re- 
center  introductis;  e  contra,  inutilem,  et  noxium.de- 
clarat.  Etiam  hic  ,  jugularium  ,  vel  venarum  cubiti 
sectionem  laudat ,  ob  frequentem  sanguineam  in  cere- 
bro  congestionem.  Clysmata  acria  injicere  jubet ,  et 
factis  evacuationibus  ,  ad  varia  stimulantia  confugere , 
quae  inter  ,  frigidae  aspersio,  et  lavatio,  primum  ipsi 
videntur  obtinere  locum. 

Caeterum ,  ut  magnus  Boerrhaave ,  uberior  est  in 
inethodo  prophylactica ,  quam  in  curativa. 

Priscorum  inimicus ,  primus ,  raeo  judicio  ,  fuit ,  qui 
fluxionarios  motus  nullos  habuit ,  quique  idcirco  ,  de- 
rivationem,  revulsionemque  contempsit.  Judicarejam 
licet ,  si  prudenter  fecerit. 

CXI.  In  operibus  Ciilleni  doctusinterpres,etadno- 
tator ,  D.  Professor  Bosquillon ,  textui  multa  non  con- 
temnenda  addidit ,  tum  ex  commentatore  D.  Chand- 
ler  ,  tum  ex  sua  propria  praxi  deprompta.  Petit 
Cullen  (  nec  nodum  solvit)  an  studia  nimis  protracta  , 
angores  ,  et  molestiae ,  languentem  in  cerebro  circui- 
tum  faciant ,  apoplexiaeque  locum  praebeant  ?  annuit 
huic  opinioni  D.  Bosquillon ,  dicens  omnes  celebrio- 


r  «'9) 

res  medlcos  observasse  ,  diuturniores  animi  conten- 
tiones  caput  afficere  ,  attonitumque  morbum  tandem 
producere.  Hoc  equidem  verum  esse  potest  de  tristi- 
bus  animi  afFectibus ,  ciim  nihil  potentius  sit  moerore, 
et  egestate ,  ad  cerebri  virtutem  minuendam  ,  humi- 
lemque  et  debilem  hominem  faciendum  ,*  non  aeque 
verum  de  animi  contentione ,  quoad  alicujus  veritatls 
inquisitionem ,  quae  diutius  protracta ,  excitationis  ni- 
miae  morbos  frequentius  causat ,  quam  debiiitatis. 

Ad  multas  libras  jubet  sanguinem  extrahere ,  in  apo- 
plexia  ,  si  vires  permittant ,  ciim  ex  unico  magno 
vacuo  facto,  pendeat  a;grorum  salus ;  Tulpium  invo- 
cat,  qui,  duabus  venis  apertis ,  se  citissimeapoplec- 
ticum  sanasse  testatur.  In  omnibus  ,  indiscriminatim  , 
apoplexiis ,  conferre  docet  venoB  sectionem  ,  pulsu  non 
admodum  debiU ,  ocuUs  non  vacuis  ,  vultuque  non 
nimiam  testante  debilitantem ;  et  dum  fluit  sanguis , 
clysma  praescribit.  Tantum  ab  hac  methodo  excluit 
apoplexiam  ab  hydrope  ,  vel  ab  ischuria  insanabili. 
Jugulariumsectionem  praesertim  laudat;  jamque,  ante- 
rioribus  venae  sectionibus  ,  debiUtato  ^gro  ,  cacurbi-. 
tulas  scarificatas  occipiti  apponit. 

Acriora  drastica  in  usum  vocat ,  ob  ventriculi  stn' 
sum  imminutum ,  illisque  paralysi  occurrere  posse  ju- 
dicat. 

Timidum  nimis  fuisse  Edimburgensem  professorem 
arbitratur,  in  usu  vomitum  cientium  ;  illaque  non  adeo 
facile  sanguinem  ad  caput  determinare.  Expertum  fuisse 
asserit  a  vomitu  post  venae  sectionem ,  promptius  levari 
aegros  quam  a  purgantibus;se  semperhis  ultimiseme- 
ticum  adjunxisse,  salutemque  cegrotantes  recuperasse , 
quoties  sursum  et  deorsum  abundans  fuerit  humorum 
evacuatio  ;  periisse  quibus  in  vanum  fiierat  emeticum; 
aegrum  unicum  se  vidisse ,  addit ,  qui  ,  ab  elleboro 
albo  (  aliis  vomitoriis  inanibus  )  ,  post  amplissimas 
venae  sectiones,  exhibito,  r^^nvulsus  admodum  fiiit, 

H4 


(    1^0    ) 

atqui  tamen  ,  salutem  recuperavit.  Vomitum  ergo 
suadet  in  ipso  insultu  ,  et  minus  certum  declarat  ad 
novam  apoplexiam  pracavendam. 

Permittit ,  imo  prsescribit  stimulantia ,  et  sternuta- 
toria  ,  ubi  debilissimus  ,  fereque  morti  vicinus  obser- 
vatur  aeger ;  ab  illisque  confitetur  se ,  similes  sgrotan- 
tes  ,  aliquoties  ,  ab  orci  faucibus  arreptos  ,  vidisse. 

Perturbatricem  ,  debilltantemque  nimis  ,  D.  Bos- 
^uillon  methodum  ,  multi  judicabunt ;  timendumque 
ne  illust.  De  Haai  et  Morgagni  exprobrationem 
(  CVII )  5  saepius  mereatur. 

CXII.  Celeb.  D.  Quarin  ,  divisionem  apoplexiae 
in  sanguineam  et  serosam  ,  ad  praxim  sufficere  docet; 
serosam  autem  ,  rarissime ,  ait ,  occurrere. 

In  sangulnea ,  aegrum ,  erecto  trunco  ,  declivibus 
cruribus ,  nudo  capite,  tecto  parum  reliquo  corpore  , 
collocandum  jubet,  atque  arcendam  turbam  hominum 
a  conclavi ,  et  cavendum  a  frictione  corporis ,  ab  odo- 
riferis  ,  et  spirituosis.  Venae  sectionem  instituit,  et  re- 
petit ,  ea  tamen  prudentia  ,  ut  non  extinguatur  calor 
nativus,  observante  jam  Qh.ns^\mo  Lieutaud ,  sol- 
yendo  morho  necessarius,  E  jugularibus  ,  non  nisi 
post  prsEvias  phlebotomias  ,  sanguinem  mittit  ,  ne  , 
collo  fascia  constricto  ,  vasorum  encephah  plenitudo 
augeatur.  Hirudines  pone  aures ,  ano ,  si  haemorrhoides 
tumeant ;  cucurbitulasque  scarificatas  ,  occipiti  appo- 
sitas ,  laudat. 

Sinapismos  pedibus  applicat ,  docetque  nocere  ve- 
sicantia ,  nisi  sanguine,  quantum  opus  est,  detracto, 
et  humorum  orgasmo  imminuto. 

Ut  Tissot  ,  refrigerentia  tantiim  clysmata  injicere 
prsecipit ,  etiam  ex  tribus,  quatuorve  unciis  aceti ,  aqua 
diluti.  Damnat  purgaritiadrastica,  usumque  commen- 
dat  mixturas  ,  e  sale  medio ,  et  roob  sambuci  ,  cui , 
post  evacuatam  alvum ,  arnicse  addit  extractum ,  pro- 
babiliter  ad  excitandum,  Factas  aegri  yires  submissas . 


C  12^  ) 

debiHtantium  usu ,  erigere  tentat  acetitoammoniacae, 
camphora  et  nitro. 

De  vomitoriis  loquens  ,  hos  aliquoties  juvasse  con- 
sentit ,  at  aleas  plenos  judicat  ,  cum  nonnunquam  in 
sanguinosis ,  emetico ,  apoplexia  successerit.  Cum 
Murray  et  Nicolai  censet  incertum  qssq  emeticum  , 
nec  profuturum  ,  nisi  malum  in  ventriculo  haereat  ; 
nisique  constet ,  segrum  paulo  ante  morbum  ,  inglu- 
viei  nimis  indulsisse  ;  monetque  etiam  ,  ut  supra  lau- 
datus.  clar.  Tissot ,  ne  propinetur  ob  solum  materiae 
biliosae  vomitum  ,  cum  e  plethora  caput  obturbante  , 
nausea  et  vomitus  biliosus  oriri  possit  (  CVIII).  Mo- 
net  quoque  ne  tepido  ,  aut  mellito  potu  promoveatur 
vomitio  ,  ob  nimiam  distensionem  ventriculi.  Vitrio- 
lum  album ,  nativum  ,  a  quo  cito  vomitus  movetur , 
impurum  esse  ,  optime  judicat.  Praestare  caete^ium  , 
ait ,  penna  fauces  irritare  (  LXXXV ,  XCVI ,  et  C  ) , 
quam  emetica  violenta  propinare. 

Quassito  ,  an  in  apoplexia  serosa  conveniat  vence 
sectio  ,  respondet  ill.  auctor  ,  hac  in  re  ,  pulsum , 
vires  ,  et  anteactae  vitae  rationem  ,  lucem  praebere  ; 
nam  qui  male  nutriti ,  aut  dolore  diuturno  confecti 
sunt ,  aut  intensis  meditationibus  adsueti  ,  damnum 
inde  acciperent. 

In  hac  apoplexia  ,  clysmata  acriora,  e  sale  amaro, 
aut  tartaro  emetico,  injicere  jubet  ;  purgantia  etiam 
valentiora  pra;scribit ,  et  minimo  volumine,  ut  faci- 
liiis  deglutiantur.  Vesicantia  artubus  ,  ipsique  capiti 
apponenda ,  cucuphas  ex  herbis  cephalicis ,  sialagoga , 
sternutatoria  ,  odorifera  ,  spiritum  cornu  cervi  ,  aut 
ammoniacum ,  commendat ,  sed  post  causae  compri- 
mentis  derivationem  factam  ,  ope  purgantium ,  et 
clysmatum  acriorum. 

Depletionibus  factis ,  ad  stimulantia  ,  et  incidentia 
dicta  confuglt ,  pro  symptomatum  et  causae  diversi- 
tate.  Tussi ,  quge  apoplexiae  aliquando  accedit ,  cum 


( 111 ) 

Jibilo  ,  et  difficill  materiaE  crassae ,  ac  pituitoss  etcre^ 
tione,  suffocationem  minitante ,  opponit  kermetem  mi- 
neralem ,  oximellem  scilliticum ,  gummi  ammoniacum, 
etc. :  monens  ,  preEterea  ,  ssep^  malum  non  levari , 
quod  paralysi   nervorum    pectoris  ,    ortum  debeat. 

Apoplexiam ,  ex  arthritide  ,  non  semper ,  ut  voluit 
clar.  Sauvages ,  naturam  inflammatoriam  habere  do* 
cet ;  vesicantiaque ,  partibus  afFectis  applicata ,  campho- 
ram ,  moschum  ,  enulam ,  sulphur  ,  antimonium  ,  lo- 
cum  habere ,  in  languida  humorum  circulatione  ,  cum 
pallida  facie ,  pulsuque  molliori. 

CXIIf.  D.  Professor  Pinel  (  Nosograph,  phi^ 
losopk.  /.  2  ,  )  ut  celeb.  CuLlen  (  CX  ) ,  ad  classem 
Nevrosium  ,  et  ad  ordinem  Comatorum  ,  apoplexiam 
quoque  retulit. 

Summatim  descriptis  varlorum  auctorum  observa- 
tis ,  et  experimentis  ,  de  compressione  ,  apoplexiae 
causa  proxima  ,  subjungit  clariss.  hic  auctor ,  gene- 
raliter  nimis  cerebrum  apoplexia  criminari ,  cum  fiierit 
aliquoties  hic  morbus ,  absque  observata  ,  post  mor* 
tem  ,  cerebri  Isesione  ,  cumque  sympathice  etiam  ali- 
quoties  nascatur ,  ob  ventriculi  cEgritudines ,  propriis 
signis  ,  tunc  notatus ,  anxietatibus ,  scilicet ,  anorexia, 
nausea ,  vomitu  ,  aliisque  gastricis  symptomatibus 
(CIX).  Testimonium  invocat ,  illust.  Morgagni  y 
epist.  anat.  V.  (XLVII)  ,  quoad  absentiam  signc- 
rum  lassionis  organicse  in  cerebro  ,  et  operis  D.  Molly 
de  apoplexia  hiliosa\  Gotting.  1780  (  quod  mihi 
est  ignotum  )  ,  quoad  apoplexiam  a  gastrico  fomite. 

Liceat  mihi ,  (  non  ut  sapientissimo  viro  contradi- 
cam  ,  sed  ob  veritatis  amorem  ,  et  propter  quod  hujus 
epistols  testimonium  ,  multos  alios  auctores  video  invo- 
care , )  liceat ,  inquam  ,  asserere ,  nihil  ad  rem  contro- 
versam  in  hac  reperiri.  Duas  historiae ,  ad  n"*.  1 7  et  19, 
alia  jEthiopis ,  alia  piscatoris ,  in  quibus  de  sanguine  , 
aut  de  sero ,  efFusio ,  sermo  non  est  y  et  quas  idcirco 


(  113  ) 

opposlta  sententice  paulisper  favere  viderentur ,  multl 
aeris  encephalica  vasa  distendentis  ,  praesentiam  testan- 
tur,et  hac  occasione ,  de  illo  phsenomeno  ,  jam  ab 
aliis  observato  ,  solito  sagaci  ingenio  ,  disserit  auctor. 

Quoad  gastricarum  passionum  proprietatem ,  co- 
matosos  afFectus  producendi ,  haec  ab  omni  antiquitate 
cognita  fuit  (  XVI ) ;  sed  nunquam  nascitur  vera  et 
lethalis  apoplexia  ,  nisi  successa  fiat  in  cerebro  ,  laesio 
organica  :  etenim  ,  ut  recte  jam  monuit  Galenus  in\ 
opere  de  locis  affectis  ,  pedetentim  a  morbis  ventricuU 
et  intestinorum  inficitur  caput ,  debilitatur  cerebrum  , 
et  minima  de  causa  liquores  illico  effunduntur ;  quod 
efficere  etlam  possunt ,  prlma  vlce  ,  Indigestio,  vermes, 
venena  injecta ,  si  jam  ad  apoplexiam  dispositio  ex- 
stat  ;  at  sunt  hae  causa^  occaslonales  ,  humores  ad 
caput  propellentes ,  unde  fit  congestio  ,  vel  effu.;io  , 
causae  apoplexiae  semper  proximae.  Huc  usque  ,  r /uUa 
certa  factorum  disquisitio  ,  quantiam  sciam  ,  proj  osi- 
tum  hoc  Inficere  potult  (  LVIII  ). 

Notatu  inprlmis  dignam  judicat  D.  Pinel^  apo- 
plexiam ,  ab  acribus  studiis ,  animlque  Intenta  con- 
tentione  ,  gradatlm  insurgentem  ,  variisque  nerveis 
laesionlbus  praecessam  ;  magni  anatomlci  Malijjghii 
(  XXXIX 3  ,  exemplum  affert ,  aliique  virl  cujus  mor- 
bus  et  obitus ,  iocum  dederunt  thesi  propugnatae  , 
Argentoratl ,  ann.  1 770 ,  cujus  sequens  est  histr»ria  :  — 
Vlr,  58  ann.  natus  ,  plethoricus ,  studio ,  et  vigilils 
nimis  deditus ,  consuetam  venae  sectionem ,  hoc  anno, 
omiserat;  hieme  sequenti  ,  tussi  catarrhall  afflictus 
erat ;  succedebant  oculorum  debilitas  ,  duplexque  re- 
rum  intultus ;  memorlae  vacillatlo ,  mentis  interdum 
alienatio  ;  somnolentia ;  artuum  imbecillitas ;  narium 
internarum  slccitas ;  alvi  plgritla ;  deinde  mentis  et 
corporis  virlum  gradativa  abolitio;  mox  retentorum 
mvoluntaria  excretio ;  tandem ,  respiratio  stertorosa  , 
et  mors.  —  Aperto  cranio  ,  observantur  :  serum  effu- 


(  ii4  ) 

sum  in  ventrlculls  lateralibus  cerebri,  et  ad  thalamos 
nervorum  opticorum  ,  in  latere  sinistro  ;  varicosissi- 
mos  plexus  choroidos.  —  Confer  cum  hac  descrip- 
tione ,  historiam  Aulae  Ministri,  apoplexia  lenta  quoque 
exstincti  (XXXVIII). 

At  rariores  ,  quam  creditur  ,  judico ,  litteratorum 
apoplexias  ,  a  solo  Utterarum  ardenti  amore  productas  ; 
nos  non  docet  historia  talem  fuisse  sortem  antiquitatis 
sapientum  ,  qui  longissimo  aevo  vixerunt ;  neque  ta- 
lem  recentium  :  cultura  enim  intellectus  ,  et  veri  sin- 
cera  investigatio  ,  corporis  vires  erigunt ,  cerebrum 
intendunt ,  omnes  molestias ,  animique  immoderatas 
perturbationes  arcent ,  quae  frequentius ,  meo  judicio  , 
capitis  morbis  locum  praebent.  Dolendum  autem  non 
semper  mero  hoc  incitamento  doctos  animari,  sed 
plerumque  libidine  dominandi ,  avaritia ,  invidia  ,  ut 
nullibi  germane  miniis  vivatur ,  quam  in  litteratorum 
republica ;  unde  non  mirum  si  apud  illos  frequens  saepe 
sit  apoplexia.  Si ,  de  Malpighio  apud  Baglivum ,  et 
de  Ramaiiino  ,  qui  quoque  apoplecticus  obiit ,  apud 
Morgagnium ,  conqueritur  ,  evidens  fiet  ,  non  in 
animi  contentionibus ,  sed  in  moerore  ,  variis  curis  , 
et  in  corpore  dolorem  ssepiiis  experto  ,  radices  sump- 
sisse  apoplexiam.  * 

*  Conspicimus  equidem  multas  nervorum  passiones  ,  post 
affictus  morales  criri;  muhae  etiam  reipsa  contagione  qua- 
dam  producuntur :  at ,  attente  consideranti  evidens  fit ,  cor- 
poream  praecessisse  proclivitatem.  Nullus  tamen  priscorum  , 
quanquam  in  observando,  neotericos  praecelluerint ,  studio- 
sum  animum  inter  apoplexiae  causas  enumeravit.  C^/iw^ipse, 
qui  adeb  consuke  de  mania  scripsit  ,  postquam  dixerit  gene- 
rari  posse  maniam  intentione  nimia  sensuum  et  intellectus  , 
ob  cupiditatem  disciplinarum  ,  vel  qusestum  pecunialem  ,  aut 
gloriam ;  inferiiis  profitetur  nunquam  mentem  falli  ,  prius- 
quam  symptomata  quaedam  jam  se  in  corpore  prodant.  Coi- 
lius  Aurd.  de  mania,  Multb  magis ,  meo  sensu ,  ubi  agitur  da 
apoplexia. 


(  1^5  ) 

Tandem ,  hic  gradativus  morbus  ,  minus  ad  apo- 
plexiam  exquisitam ,  cujus  mos  est  derepente  accidere  , 
quam  ad  speciem  com.atis  somnolenti ,  pertinere  vi- 
detur. 

Enumerat  celeberrimus  Professor  omnes  medendi 
rationes ,  vicissim  tanto  morbo  oppositas  ;  luget  dc 
illarum  sterilitate  ,  et  de  difficili ,  cuique  speciali  apo- 
plexi«  quarumcumque  sincera  applicatione  ;  in  optatis- 
que  habet ,  posse  artem ,  veram  et  inconcussam  in  omni 
specie ,  variarum  curationum  utilitatem  determinare, 
Utinam  ,  tam  sanctis  votis  ,  in  hoc  Opere  ,  aliquo 
modo  respondeam  I 

CXIV.  Insignis  Parisiensis clinicus ,  D.  Portal^m 
duobus  scriptis  de  apoplexia  ,  insertis  inter  Acadc- 
7711(2  RegicB  Parisiens.  scientiarum ,  ann.  1781, 
tt  Instituti  Gallici  y  Commentaria  ,  emeticorum 
discrimina  ,  phlebotomiasque  laudes  et  n€cessitatem 
denuntiavit.  Variis  observationibus  ,  et  anatomicis 
sectionibus  ostendit ,  plurimas  apoplexias  ,  inter  sero- 
sas  collocatas ,  vere  sanguineas  fuisse ,  cijm  in  cranio  , 
inter  meninges ,  in  cerebri  ventriculis ,  aliquotiesque  in 
theca  vertebrali ,  multus  sanguis  effusus  inventus  fue- 
rit ,  cumque  ubi  serum  effusum  visum  est ,  cum  majori 
vel  minori  sanguinis  quantitate  id  fuerit ,  vel  saltem 
cum  uberius  distentis  sanguiferis  vasis.  Ostendit  quo- 
que  fallacia  fuisse  ,  et  damnosa  ,  ob  venae  sectionis 
neglectum ,  et  emeticorum  usum  ,  signa  quibus  sero- 
sam  esse  apoplexiam  ,  medici  declarabant ;  ut  sunt  : 
vultus  pallor ,  pulsus  debilis ,  parvus  et  tardus :  ideo  , 
audacter  phlebotomiam  in  omni  vera  apoplexia  ,  sua- 
det ,  emeticaque  dam.nat  ;  felicique  praxi  doctrinam 
confirmat. 

Comprobatam  eamdem  legimus  therapeiam  in  Dia- 
rlo  medico  ,  cui  nomen  Ga^ette  de  Santi  (  2^  juin  , 
st  i".octobre  1807, /2°.  XVIII  et  XXVIII).  Ex 
cura  cujuslibet  apoplexise  eliminantur  emetica^  com- 


( Il^ ) 

mendaturque  sanguinis  eductio  ex  jugularibus  vel 
saphena  ,  pro  indicatione  ;  hancque  jubent  ut  semper 
vomitorio  praeeat ,  si  unquam  utile  hoc  medicamen- 
tum  judicetur;  utile  autem  vix  fuisse  unquam  in  vera 
apoplexia,  sed  tantum  in  comatosis  afFectibus  ,  sicut 
(  ut  loquitur  Diarium  )  optime  distinxerunt  Hippo- 
craus  ,  Aretaus  ,  Sydenham ,  aliique  ;  ( in  quo 
certe  torquentur  hi  auctores  ,  et  inprimis  Sydenham  , 
utsuperius  vidistis  ).  Sanguineas  aiunt  fuisse  apoplexias 
quae ,  ex  signis  exterioribus  serosae  existimatae  fuerant ; 
et  in  probatione ,  duae  sequentes  referuntur  observa- 
tiones  :  —  Vir  jam  a  quatuor  horis  inter  fortes  apo- 
plecticos  erat.  Vultus  pallidus  ,  os  spumosum ,  pulsus 
parvus  et  coactus  ,  respiratio  admodum  difficilis.  Bis 
in  nocte  saphena  scinditur ;  vesicantia  suris  apponun- 
tur,  decocti  forma  tartarus  stibiatus  prasscribitur ;  vi- 
gesima  die  convalescit  aeger  ,  absque  paralysi.  —  Alius 
vir ,  45  ann.  natus ,  temperamenti  sanguineo-biHosi  , 
serosae  apoplexia;  symptomatibus  afficitur ;  —  pallor  ca- 
daverosus  ,  os  spumans  ,  profundus  sopor  ,  respiratio 
stertorosa,  pulsus  coactus  ,  etc.  ter  saphena  scinditur 
intra  60  horas ;  vesicantia  nuchae ,  et  suris.  Trigesima- 
septima  die  convalescit  seger ,  sed  cum  paralytico  bra- 
chio  sinistro.  —  Addit  harum  observationum  auctor  , 
se  pluries  parientibus ,  minitante  apoplexia  ,  venae  sec- 
tionem  in  pede  ,  bono  eventu  ,  praescripsisse. 

Anno  elapso ,  1 807  ,  publica  facta  fuit  Dissertatio  , 
de  apoplexia ,  auctore  D.  /.  A.  Gay ,  medico  Mons- 
peliensi  ,  refellendi  inprimis  gratia  doctrinam  D. 
Portal. 

Indistinctam  praedicti  Professoris  methodum  ,  non 
soliim  vituperat  D.  Gay  ,  sed  etiam  ,  excessu  contra- 
rio  ,  sanguineas  esse  negat  apoplexias  ,  ab  Qmnibus- 
que  ,  venae  sectionem  excludit. 

Febrim  perniciosam  apoplecticam  ,  apoplexiae  ex- 
quisitae  sequiparans ,  solaque  difFerentia  typi ,  hos  mor- 


(    '27    ) 

hos  inter  se  dlscrepare  arbitrans  ,  apoplexiam  nunquam 
sanguineam  esse ,  neque  unquam  ei  convenire  venas 
sectionem  judicat ,  quod  nec  inflammatoria  sit  febris 
intermittens  apoplectica ,  neque  sanguinis  eductionem 
patiatur. 

Vesicantia  quoque  damnat  in  hoc  morbo  ,  quan- 
quam  ob  stimulum  ,  in  comate ,  utiles  videantur ;  illa 
autem  damnat ,  quod  cogitaverit  ab  humorum  disso- 
lutione  causari  febrem  malignam ,  in  qua  non  conve- 
niunt  vesicantia  ob  acre  cantharidum  in  corpore  in- 
troductum  :  atqui ,  ciim  ex  ejus  sententia  ,  sit  pariter 
apoplexia  morbus  a  dissolutione  humorum  ,  ergo  in 
hac  ,  neque  conveniunt  vesicantia. 

Vix  responsionem  merentur  tam  kviora  ,  tamque 
inconsiderata  ;  non  pigeat  tamen  qusedam  D.  Doc- 
toris  Double  referre ,  ex  Excerpto  hujus  opuscuH ,  quod 
deditin  Diario  Societ.  Med.  Paris. ,  mensis  Maii^ 
1 807.  —  Se  potius  D.  Portal  methodum  amplexu- 
rum  ,  profitetur  ille  ,  si  inter  iliam ,  et  methodum  D. 
Gay  eligere  necesse  esset ;  non  quidem ,  quod  frequen- 
tiiis  praxi  sese  offerant  apoplexias  sanguineae ,  quod  e 
contra  ,  rarum  ait ;  sed  quia  in  omni  apoplexia ,  quse- 
cumquesit,  a  cerebro,  venae  sectione  derivantur  vi- 
tiosi  motus ,  minuunturque  tensio  atque  coma ;  et  quia 
etiam ,  laxatis  omnibus  a  venae  sectione ,  ad  alia  viae 
parantur  remedia  ;  dummodo  tamen  moderate  cum 
sanguine  agatur. 

Nullam  autem  horum  ,  aliam  aut  aliam  opinionem 
cxcludendi  vi  donatam  declarat,  cum  sint  apoplexis 
quae  sanguinis  eductionem  requirant ,  aliaeque ,  non  ; 
pro  causarum  et  sgrorum  varietate  ;  additque ,  diffi- 
cillimam  esse  distinctionem  ,  inter  sanguineam  ,  et 
serosam ,  imo  fere  impossibilem  ,  cum  non  in  praxi  , 
sed  in  cadaverum  sectione  originem  duxerit. 

Pergit  doctus  adnotator ,  dicens  :  frequentius  sym^ 
pathicam  apople;«ciam  observari  ;  posse  aliquoties  ad 


{  ti8) 

caput  reflecti  regionis  abdominalis  spasmos ,  sicque , 
cerebro  compresso  ,  viscera  omnia ,  influxu  nerveo  ,* 
orbare;  tuncquesuam  posse  iiabere  utilitatem  ,  sangui- 
nis  levem  eductionem,  revellendi  ,  remittendique  gra- 
tia,  ut  aliis  auxiliis  amplior  fiat  locus ;  Eller  quoque 
docuisse  (^de  morbis  curandis  )  necessariam  esse  vens 
sectionem  in  omni  apoplexia  ,  etiam  serosa  ,  etiam  in 
pituitosis  corporibus ,  ad  cerebri  compressionem  rele- 
vandam. 

Quid  sentiam  de  variis  his  propositls  ,  sequenti  ca- 
pite  explicabo. 

Opinionem  D.  Gay  de  apoplexiae  natura  ,  et  usu 
vesicantium,  judiciose  redarguit  D.  Double ,  obser- 
vans  :  i°.  cortice  peruviano  sanari  apoplectlcam  in- 
termittentem ,  non  vero  exquisitam  apoplexiam ;  2**, 
gratis  omnimodo  poni  in  humorum  dissolutione ,  apo- 
plexias  causam  ;  3°.  non  satis  adhuc  confirmatam  esse 
dissolventem  cantharidum  virtutem  ,  ubi  in  corpus 
introducuntur ;  atque  ,  etiam  si  comprobata  esset , 
vanos  ab  his  induci  timores ,  cum  tanium  excitantium 
modo  ,  vesicantia  applicentur  ,  non  secta  cuticula  { 
hocque  unum  illa  habere  incommodum ,  quod  tarde 
nimis  operentur. 


CAPUT 


(  1^9  ) 


C  A  P  U  T     VI. 

De  prcedictis  opinionibus  ,  heroicisque  quibusdam 
medicamentis  (  ut  vencB  sectio  ,  emetica  ,  puV' 
gantia  vesicantia  ,  etc.  )  ,  critiqua  inquisitio» 

CXV.  tliXPERiMENTUM   periculosum   ,    judi- 
ciurn   difficile ,  alt  nunquam  satis  laudatus  Hippo- 
crates  \  et ,  mehercle ,   si  quid  utilitatis  in  societate 
humana  haberet  dubitatio  ,  nulla  ars ,  ac  illa  medendi , 
fluctuanti  animo  uberius  locum  prseberet ;  per  secula  , 
inconsulte  se  repetere  videmus  easdem  opiniones ,  in 
verba  Magistri ,  qui  ,  ut  sectce  princeps  haberetur ,  si- 
bimet  ipsas  finxit  :  mirabilia ,  et  mutabilia  corporum 
viventium  explanaturi  primi  philosophi ,  hospites  ,  et 
alienigenos  spiritus  animo  effinxerunt  (  LXXX  )  ,  qui- 
bus,  reipsa ,  si  comprobati  fuissent,  nihil  ad  perva- 
dendum  acutius ,  nihil  mutabilius.  Mille  vocibus  ite- 
rantur  hse  nugae ,  usque  ad  tempora  Galeni  ,   qui  non 
minus  hypothetica   his  adjunxit  ,  scilicet  ,  humores 
spissos ,  frigidos ,  bilem  atram,  sanguinem  melancho- 
licum  ,  etc  ,*  et  fere  praeterierunt  sexdecim  secula  ,  qui- 
bus  medicorum  casciter  credentium  ,  in  Galenicarum  ^ 
fictionum  commenta  ,  totus   impegit  labor.  Si  ,  non 
primus  ,  saltem  unus  ex  primis  ,  spirituum  animalium 
nervis  insitorum ,  auctor  fuit  Galenus  ^  quovum  ab  obs- 
tructione  ,  impeditus   influxus  ,   apoplexiam  generart 
censetur ;  et  de  his  spiritibus   nemo  fere  ex  posteris 
dubitavit ,  quos  tamen  nullus  unquam  vidit.  Fere  sem- 
per  eadem  apoplexiae  opposita  sunt  remedia  ,  pro  com- 
mentariorum  versione  ,    suamque    quisque  ,    fausto 
eventu  ,  praxim  confirmavit ;  dum  interea ,  ciim  huc 
usque  ignota  sit  ,  certa   et  saltem  nusquam  nocua  ^ 
tanti  morbi  medicatio  ,  lateat  adhuc ,  an  sanati ,  uni 

I 


(  I30  ) 
natursE  (  qv-se  apoplecticos  s£epe  liberat )  salutem  de- 
buerint  ,  artique  ,  interitum  ,   qui  succubuerunt  ! 

Cadaverum  sectio  ,  luminosi  quid  ,  de  causa 
proxima,  afFerre  visa  fuerat ;  et  saspe  ,  e  contra  ,  no- 
•vus  evasit  fons  errorum  ,  ciim  humorum  effusio  ,  va- 
sorumquedistentio,  fallactm  saepius  pathologiam  crea- 
/verint ,  pro  cu]usque  observatoris  inventis  :  vidistis  , 
itaque  ,  raram  alios  dixisse  serosam  apoplexiam  ,  fre- 
quentem  alios ;  pugnare  hos  immisericorditer  vens 
scctionibus ,  istos  sanguinis  eductioni  parcere.  Ube- 
rior  adhuc  erratorum  origo  fuit  circuitus  sanguinis 
inventum  ,  adeo  ,  csteriim  ,  clarum ;  involutarum  a 
natura  rerum ,  se  arbitros  ,  medici  existimantes  ,  pris- 
corum  observata  contempserunt  ;  inter  physicas  con- 
templationes  vitam  adstituerunt  ,  neque  semper  ta* 
men  vetustissimis  notionibus  fehciorem  therapeiam 
substituere  !  .  .  .  Quct  tristes ,  veri  indagatori ,  con- 
secutiones  ! 

CXVI.  At  5  cum  ars  sit  lunga  ,  et  vita  hrevis  , 
prcmpteque  necesse  sit  operare ,  aliorum  experimentis 
nequit  medicina  valedicere ,  debetque  ea  sinceriora  te- 
nere  ,  qu£  a  plurimis  semper  probata  fuerunt ,  quse- 
que  diuturna  ,  et  immutabih  observatione  comprobata 
sunt.  Ignota  quidem  semper  erit  rerum  essentia ,  in 
phsenomenisque  tantum  vivimus ,  ut  sapienter  docuit 
philosophus  Kant ;  horum  phasnomenorum  non  inter- 
rupta  series,  ab  omnibus  ,  quaeque  sit  praeconcepta 
opinio ,  conspicata  ,  sit  ergo  nobis  ,  aliae  defectu , 
veritas.  Inter  hsec  autem  locum  distinctum  occupare 
sequentia  proposita  censeo. 

1°.  Notionem  qus  apoplexis  causam  proximam 
statuit  incerebri  compressione  (  LI  )  ;  sive  totum  con> 
primatur,  sive  in  originem  tantum ,  aut ,  si  vis,  om- 
nium  nervorum  terminum  ,  se  exerceat  compressio  , 
ut  ,  V.  g.  5  in  radicem  medullas  spinalis.  Haec  om- 
nium  scriptorum  unanimo  consensu  ,  et  cadaverum 


(  IJl  ) 

omnium  apoplecticorum    perlastratione  ,     attestatuir. 

2°.  Materiam  hujus  compressionis  essQy  vel  tumo- 
res ,  vel  effusos  liquores  ,  vel  tantum  admodiim  dis- 
tenta  cerebri  vasa. 

3°.  Distenta  fere semper  fuisse  cerebri  vasa,  cujus- 
cumque  sit  liquoris  efFusio. 

4°.  Determinantes  cerebri  compressionis  causas 
esse  ,  plethoram  ,  sive  plenitudinem  consuetam  ,  sit 
hsec  localis  aut  generalis  ;  vel  plenitudinem  insuetam , 
a  ruptu  ,  sive  fluxu  quodam  ,  a  parte  remota  ad  caput , 
facessitam.  Hippocratis  auctoritate  ,  lungaque  et  at- 
tenta  plurimorum  apoplecticorum  contemplatione  , 
prima  comprobatur ;  clarumque  etiam  fit ,  ex  nostro 
historioE  medics  ,  de  apoplexia  compendio  ,  posterio- 
rem  causam  ,  ab  omnibus  sectis,  a  primo  artis  incuna- 
bulo ,  acceptam  fuisse ,  si  forte  excipias  Cullenum  , 
et  quosdam  novatores ,  qui ,  quid  vetustum  invenie- 
runt,  e  nova  doctrina  tentarunt  ejicere.  Quorsum 
enim  revulsiones  ,  et  derivationes  adeo  celebratse  , 
repellentia ,  attrahentia  ,  artuum  ligaturae  ,  remotarum 
partium  frictiones  ,  etc.  ,  medicinoe  coetanea  ,  si  om- 
nia  immota  essent ,  si  nuUus  qssqI  fluxus  et  refluxus  , 
si  non  ,  omnis  aevi,  medici  partes  esse  quae  mandant, 
partes  esse  quae  accipiunt ,  et  quae  iterum  mandare  va- 
lent ,  observassent  ? 

5°.  Esse  causas  apoplexiae  occasionales  ,  in  ipso» 
homine  ,  in  debilitato  scilicet ,  vasorum  cerebri  textu , 
in  morbidis  visceribus ,  in  animi  pathematibus ,  et  in 
rebus^xtra  hominem,  quibus  vivit  et  nutritur. 

CXVII.  Posse  ,  nullo  effuso  humore ,  sohfh  vaso- 
rum  cerebri  ultra  modum  plethoram  ,  hoc  viscuscom- 
primere  ,  apoplexiamque  producere  ,  probant  varia 
experimenta  in  vivis  tentata  ,  sopor  in  hypocaustis  , 
a  rarefacto  sanguine  j  et  post  usum  immoderatum  al- 
coolis  ,  a  vehementius  vecto  sanguine  ad  caput ; 
exempla  suspensorura  qui  ad  vitam  redierunt ,  et  seciia 


(  ^r-  ) 

anatomira  :  niiliusqve  dubito  frequentiorem  hujus  ge- 
neris  fuisse  apoplexiam ,  quoties  vel  natura ,  vel  arte 
asgriiiberat!  sunt.  Ab  hac  tandem  effundi  etiaraposse 
humores ,  immedic^bikm  apoplexiam  afferentes ,  veri- 
simiile  quoque  est. 

Non  creclendum  tamen  hanc  localem  plenitudinem  , 
sem.per  abundantis  sanguinis  signum  fuisse  ,  et  venae 
sectionis  usum  justificasse  ;  a  debilitate  enim  id  sspe 
iit  (  ut  inferius  fusius  dicetur  )  ,  sicut  observamus in  aliis 
partibus  qua; ,  ab  ignaris  ,  pro  inflammatis  habitae  ,  eo 
magis  turgent  et  rubent ,  quo  debilitantibus ,  morbus 
impugnatur ,  quaeque  ,  in  contrario  regimine ,  sanita- 
tem  recuperant.  Dein  ,  si ,  in  venis ,  sit  plenitudo ,  ut 
m  senio  plerumque  succedit ,  fere  semper  debilitate 
comitatur  haec  plethora  j  unde  nisi  omnibus  pensita- 
tis  j  ab  hac  cerebri  vasorum  distensione  ,  ad  summe 
sanguineam  compagem  ,  concludere  licet. 

Plenttudinis  capitis  ,  reliquo  corpore  exhausto  , 
exemplum  habemus  in  multis  chronicls  morbis ,  in 
quibus  vegetae  sanitatis  imaginem  adhuc  refert  plena 
tacies ,  trunco  et  artubus  interea  tabefactis  :  simile 
videmus  in  convalescentibus  ex  morbo  acuto  ,  ubi  non 
legitima  fuit  judicatio  ;  cum  his  congratulantur  amici  , 
et  propter  mentis  et  corporis  vlres ,  morbo  non  labo- 
rasse  fere  arbitrarentur  segrotantes  ;  dum  interea  me- 
dicus  recidivam  timet,  segriimque  in  tutum  non  judicat , 
nisi  pallida  facie  ,  submissisque  mentis  et  corporis 
viribus ,  pro  prsscessi  morbi  gravitate.  An  autem  cum 
his  recte  ageret ,  qui  venoe  sectione  ,  caput ,  ad  instar 
aliarum  partium  ,  addiicere  tentaret  ? 

De  hoc  consentiunt  omnes  ,  id  carterum  testante 
quotidiana  experientia  ,  aliquam ,  scilicet ,  cerebri  va- 
sorum  plenitudinem ,  ad  illius  visceris  virtutem  tuen- 
dam  necessariam  esse.  Dignissima  notatu  est  obser- 
vatio  apoplecticorum  ,  qui  .,  aliquot  dies  ,  ante  pa- 
roxysmum  ,  alacriores ,  et  mgeniosiores  videntur :  non 


(  "33  ) 

improbablle  autem  est ,  majori  tunc  dlstenslone  affici 
encephali  vasa ,  debilibus  enim  partibus  humores  at- 
trahuntur  :  rumpitur  vas;  vel  per  exhalantia,  inajor 
fit ,  ut  in  plethora  solet ,  seri  effusio  ,  quod  ab  absor- 
bentibus'non  recolHgitur;  en  ergo  immedicabilis  apo- 
plexia,  vel  hemiplexia  !  At ,  plerumque  haec  eveniunt, 
in  obesis ,  in  lungo  moerore  afl-lictis ,  in  decrepius ,  in 
corporibus  variis  causis  debilitatis  ;  an  venffi  sectione 
his  opitulabimur  ?  Cordato  animo  ,  ex  his  conciudimus , 
posse  effusum  reperiri  post  mortem  sanguinem  ,  vel 
serum ,  quanquam  nec  ad  sanguineam  ,  nec  ad  sero- 
sam  pertinuerit ,  quoad  praxim,  apoplexia ,  sed  potii!is 
ad  debilitantem  diathesim,  ut  ,  v.  g. ,  in  casu  hujus 
aniculae  (XLVllI)  a  clar.   De  Haen  descripto. 

CXVIir.  Recte  ergo  a  multis  dictum  fuit  a  sero 
invento  post  mortem  ,  serosam  sic  dictam  ,  fuisse  apo- 
plexiam  ,  non  semper  concludi  posse  :  ut  enim  mox 
enuntiavimus ,  distentis  a  sanguine  cerebri  vasis ,  seri 
effusioni  locus  dari  potest ,  ope  exhalationis ,  et  de- 
fectu  resorptionis  ,  ut  evenit  in  hydropicis  a  vena- 
rum  plenitude  (  XLIII  )  ,  quibus ,  teste  nostra  expe- 
rientia ,  conducit  vencs  sectio.  Videmus  quoque ,  ab 
acuta  ,  vel  lenta ,  membranarum  phlogosi ,  non  san- 
guinem  exprimi ,  sed  lympham  albuminosam  ,  quam 
concretam  post  mortem  invenimus  ;  atque  etiam  fieri 
non  dubito  in  capite  similem  ,  gelatinosas  con|^se 
lymphas  ,  meninges  obducentis  ,  morbosam  excre- 
tionem,  ut  in  Capite  tertio  ,  frequens  hujus  fuit  men- 
tio;  quod  quidem  factum  suspicari  licet ,  ciimi  diuturna 
cephalalgia  apoplexiam  prsecesserit.  In  hac  autem  , 
potuit  aliquoties  conferre  venas  sectio. 

In  omnibus  calvariis  tandem  fere  semper  reperitur 
paucum  serum ,  cui  absorbendo  non  suffecit  tempus  : 
cum  in  omnibus  fere  morbis  apoplectico  interitu  vita 
terminetur ;  pauci  sunt  enim  interitus  in  quibus  ,  plus 
vel  minus  diuturna  sensuum  privatio  ,  ultimum  fatum 

13 


('34) 

non  praecesserit  i  unde  non  mirum  ,  si  in  variis  cor- 
porum  sectionlbus ,  eadem  aliquoties  est  reperire ,  ac 
in  apoplecticis.  Non  difFerre  ergo ,  ex  his  coUigimus , 
vulgares  obitus',  ab  apoplectica  morte,  nisi  quod  haec 
derepente  fiat  ,  illi  veio  sensim  perficiantur.  At  nullo 
modo ,  cum  serosa  ,  in  scholis ,  nominata  apoplexia  , 
hoc  natum  serum  ,  convenire ,  evidens  fit. 

CXIX.  Serosam  vero  sinceram  fuisse  apoplexiam  , 
ex  his  coUigere  licebit ,  ciim  illam  prscesserint  languor 
diuturnus ,  torpor ,  et  sopDrosi  varii  afFectus  ;  albicans  , 
vel  viridescens  totius  corporis  habitudo  ;  frigoris  con- 
tinuus  sensus ;  frequens  ischuria  ,•  oedem.atosi  varii  tu- 
mores ;  ulcera  diu  manantia  ,  improspere  dessicata , 
aliaque  serosae  colluviei  evidentia  signa  :  tum  ,  in  ce- 
rebro  hydatides  (^  LIII  ]) ,  quas  semper  languentis  lym- 
phae  circuitus ,  testimonium  proferunt ;  tum  ipsa  me- 
dullaris  substantia ,  flaccida,  mucosaque  facta  (L). 

CXX.  Sub  universae  plethoras  nomine ,  repleta  ultra 
modum ,  a  quocumque  humore  ,  vasa  rubra  et  lym- 
phatica  intelligo.  Minjme  repugnare  arbitror ,  existere 
posse  nimiam  boni  sanguinis  copiam,  hosque  homines 
in  apoplexiam  facile  incidere,  a  quacumque  causa 
quae  majorem  sanguinis  quantitatem  ad  caput  urgeat ; 
ut  motu ,  conatu  eximio  ,  cantu  altiori ,  et  diu  pro- 
tracto ;  capite  diutius  imo  situ  submisso  ,  intempe- 
rar^a  ,  ira ,  calore  magno  sanguinem  dilatante ,  fri- 
gore ,  humores  ab  extus  ad  intus  pellente ,  etc ;  in- 
primis ,  si  huic  plethorae  juncta  sit  imbecillitas  vaso- 
rum,  ut,  diuturnitate  temporis  ,  plerumque  evenit. 
Hsc  omnia  ,  quasi  mechanico  modo  ,  operantur ,  hsE- 
morrhagiamque  cerebri  lethalem  producere  queunt. 
Hcec  tst  corporis  consritutio  de  qua  Hippocrates  , 
aphorism.  3  ,  sect.  i^.  ;  -constitutio  quidem  rara  , 
et  tantum  iis  propria  ,  qui ,  cum  vita  deside,curis 
vacua  ,  cibis  succulentis ,  et  vino  abutuntur. 

Fulminans  et  prcditor  plerumque  est  hasc  apoplexia , 


C  '35  ) 

a  rupto  vase  in  cerebro ;  et  m  mediis  poculis  ,  vel 
durante  digestione  ,  evenire  solet  ,•  talis  fuit  il!a  Lucii 
Veri  imperatoris  (  LXXXVIII  )  ,  quae  post  epulas 
successit ;  casus  a  Jasone  relatus  ( C  )  ;  et  rustici 
divitis ,  qui ,  tribus  ab  hinc  annis  ,  in  lauto  prandio  , 
dum  vini  cyathum  epotaret  ,  apoplecticus  cecidit  , 
fluente  paulo  post  sanguine ,  per  nasum  et  aures  ,  ut 
mihi  conviva:  retulerunt. 

Prodromos  tamen  etiam  vere  semper  habet ;  ut  sunt: 
corporis  torpor ;  calores ;  nasus  sanguinisstillas  fundens ; 
frequens  rubri  coloris  intuitus  ;  somnia  ,  in  quibus  cer- 
taminum  ,  et  Cccdium,  frequens  et  horrida  repetitur 
imago  ;  similiaque  alia. 

CXXI.  At ,  ab  optimo  sanguine ,  non  omnis  nasci- 
tur  plethora  :  cum  sit  enim  ille,  flumen  in  quo  singuli 
commiscentur  humores ,  et  a  quo  iterum  segregantur ; 
cumque  ab  organorum  habitu  sano  pendeat  ejus  boua 
compages ,  abundare  sa^pe  potest  pravis  humoribus  , 
vel  deficere  zequa  partium  componentium  proportione , 
(  vide  nostram  Physiolog.  n.  871  et  sequ.  )  ;  unde 
nascitur  plethora  cacochymica  ,  quee  aliam  ,  quam  a 
bono  sanguine  ,  requirit  therapeiam. 

Alteratur  sanguis  multis  modis  ,  qui  ,  non  omnes 
adhuc  sunt  cogniti  ;  sat  apte  tamen  me  observasse 
reor  ,  plethoram  serosam  ,  plethoram  mucosam ,  in 
quibus  videbatur  sanguis ,  in  sero ,  aut  in  muco  ,  om- 
nimodo  mutatus  :  pallidos,  flaccidos ,  hebetes ,  hos 
videre  licet ;  catarrhosos  ;  habentes  aures  sibilantes  , 
urinasque  decoloratas.  Plethoram  observavi  scorbuti- 
cam  ,  sopore  ,  stupore  ,  desidie  ,  comitatam  ,  cum 
qua ,  omnibus  integris ,  pulsuque  plenissimo  ,  fluebat 
sanguis  ater,  et  non  concrescens  ,  per  nasum  ,  sputa, 
anum  ,  et  vesicam  ,  diceta  antiscorbutica  sanatam.  Non 
a  verisimilitudine  est,  posse  ,  in  hac  ,  pedetentim  stil- 
lare  in  cerebri  cava ,  serum  acre  sanguinolentum ,  ut 
fit  in  pulmonibus. 

14 


(  ,36  ) 

Non  fugit  observatores  ,  contlnuo  moerore  con- 
flictatos  homines ,  fugatoque  appetitu  ciborum ,  tamen 
impinguescere  ,  et  coloratos  videri ,  unde  adagium  : 
mcEstitiam  maciem  nonfacere  ;  dicas  ne  bonos  suc- 
cos  in  corporis  fieri  ? 

Huc  referre  juvat  Hippocratis  verba ,  dicentis  initio 
l.  i  ,  de  morbis  :  «  cum  pituita  ad  carnes  conver- 
»  titur ,  homo ,  ab  hac  crassus  esse  videtur  :  nam 
»  carnes  ,  cum  irrigatas  fuerint  et  elevatze ,  et  rare- 
»  factae,  sanguinem  ex  venis  trahunt ,  sic  bene  colo- 
»  rati  esse  videntur  ».  Notas  autem  paulo  post  as- 
signat ,  quibus  noscere  possis  an  malum  significet  hasc 
vultus  coloratio  ;  scilicet :  «  si  cum  isto  rubore ,  non 
»  acute  audiant  ;  item  ,  si  ,  ciim  bene  se  videantur 
»  habere  ,  paucis  cibis  repleri  ,  se  esse  contentos  di- 
»  cant.  »  Commentans  haec  verba  optimus  Baillou 
(  Consil.  Med.  l.  i*^"'.  )  ,  animadvertit  quoque  atten- 
dendum  esse  ad  hanc  diffusionem  et  eliquationem ,  qua 
coloratur  homo  ,  unde ,  notante  Hippocrate  ,  epilep- 
siae  et  vertigines  fiunt ;  ne  ab  illo  rubore  decipiamur. 
Fallacem  hanc  florem  ,  catarrhosorum  rubori  compa- 
rat ,  quos  bene  coloratos  videmus ,  vegetosque  vulgus 
Dutat  ,  dum  medicus  ista  bona  suspecta  habet  ,  et 
morbi   prasnuntia  putat. 

Hanc  succorum  difFusionem  a  40"°.  anno ,  plerum- 
que  observamus ,  pra^cipue  in  his  qui  curis  vexantur  ; 
fit  autem  a  debiliori  vi  vita?  facta  ;unde  minuuntur  pers- 
piratio  ,  et  alimentorum  necessitas.  Interea  ,  qui  apo- 
plexia  minitantur  ,  saepe  per  aliquot  dies  ,  ante  pa- 
roxysmum  ,  acriori  vigent  appetitu  ,  et  tempore  di- 
gestionis  ,  vel  nato  ,  in  abdomine  ,  spasmodico  motu  , 
corripiuntur.  Sunt  autem  hi ,  qui ,  quid  peculiaris  in 
vuitu  (  XXII  3  ?  jam  ante  insultum  habuerant ;  unde 
credereest ,  magis  magisque  dilatata  in  illis  fuisse  vasa 
cerebri  debilia ,  ab  hac  cachectica  plethora ,  quae  ,  ad 
plinctum  temporis ,  vires  nerveas  paulisper  intenderar, 


(  137  ) 

( CXVII  )  ,  quseque  tanclem  lethiferl  liquldi  efFusio- 
nem  produxit. 

CXXII.  Proludiis  autem  variis  fere  semper  nun- 
tiantur  haec  ,  a  cocochymia  ,apoplexia;  nequesemper, 
ut  sanguinea  ,  prima  vice  occidit ,  sed  hemiplexia 
frequentius  terminatur.  In  coUuvie  acri  ,  sive  scorbu- 
tica,  pr^cedunt  plerumque  diuturnse  cephalalgiae  ,  vul- 
tus  robores  ,  aurium  dolores  ,  caput  inquietum  ,  et 
vertiginosum.  In  colluvie  serosa  ,  vel  mucosa ,  fiunt 
vertiginosi ,  obliviosi ,  tardi ,  somnolenti ,  ut  si  circu- 
lans  effetus  sanguis  ,  sensibilitatis ,  excitabilitatisque 
tutelse,  impar  factus  sit.  Numerosa  exempla  hujus  ha- 
bes ,  in  capite  de  causa  apoplexis  proxim.a  ,  ahaque , 
Capite  proximo  ,  afferam  :  hic  ,  tamen  unum  subjun- 
gam  ,  ob  miram  quam  prasbuit  sanguis  singularitatem. 

Mense  Junii ,  anni  i  §06  ,  me  conveniebat  rusticus  , 
ann.  30  ,  questus  de  vertigine  ,  somnolentia  ,  et  titu- 
batione  tanta ,  ut  nisi  sustentatus  ab  uxore  ,  quse  pre- 
sens  erat ,  in  terram  caderet.  Ciim  satis  torosus  esset , 
non  omnino  decoloratus ,  pulsumque  plenissimum  ha- 
heret ,  inter  alia  evacuantia  ,  vens  sectionem  ,  ad 
uncias  sanguinis  octo  ,  jubebam.  Aperta  vena  ,  summe 
miratus  est  chirurgus  ,  quod  loco  sanguinis  rubri , 
flueret  sanguis  rosaceus  ,  illicoque  quantitatem  sangui- 
nis  extracti  ,  ut  jusseram  ,  mihi  sgrotantis  uxorem 
afferre  curavit  ,  in  lagena  virrea  ,  apte  clausa.  Mira- 
tus  sum  et  ipse  ,  liquorem  videre  consistentise  lactis 
caprini ,  albicantis  ,  et  rosacei  coloris  ,  mixti.  Hunc 
servari  per  tres  dies  ,  neque  concrescit.  Interea  aeger 
pejus  habuit  a  ven^  sectione.  Somnolentior  factus  erat , 
et  e  lecto  surgere  ,  amplius  non  valebat.  Quae  meditans , 
consideransque  vigore  deficere  hunc  sanguinem,  quod 
pravis  alimenlis  ,  inter  qus  ,  aliis  et  cepis ,  frequen- 
tiiis  aeger  usus  fuisset ,  ad  aliam  methodum  animum 
verti  :  potus  leviter  aromaticos  et  nutrientes  praes- 
cripsi ;  lac  asininum  pro  jentaculo  ;  diaetam  aRzmalem 


C  '38  )  - 

in  prandio ,  et  coena ;  frictlones  cum  laneis  pannis  p^ 
totum  corpus  ;  subinde ,  eq-uitationem  super  asinum  : 
quibus  pedetentim  ,  vertigines ,  sopor  ,  et  titubatio 
profligatae  fuerunt ,  et  nunc  vegetus  ,  duris  suis  labo- 
ribus  ille  fungitur. 

CXXIII.  Impetum  faciens  Hippocratis ,  seu  con- 
versio  humorum ,  a  loco  in  locum ,  qua  nascitur  in- 
sueta  ,  inexspectataque  cerebri  plethora  (  CXVI ) ,  va- 
riis  modis  locum  habere  potest  in  corpore  undequaque 
permeabili ,  et  in  quo  omnia  inter  se  communicant ; 
sed,  inprimis  :  1°.  medio  cellularis  textus ;  2°.  medio 
vasorum  omnis  generis ,  peristaltico  ,  et  anti-peristal- 
tico  motu  instructorum.  In  nostra  enim  Physiologia 
(ad  n""".  102  et  scqu.  )  ,  pervincimus  ,  suam  habere 
arterias  vim  propriam  ,  praeter  vim  cum  corde  socia- 
lem  ;  et  ab  hujus  operis  editione  ,  alias  multas  ,  hoc 
physiologiae  punctum  comprobantes  observationes  , 
colleszi  o 

CXXIV.  Ad  communicantes  cellularis  telas  vias , 
refern  potest  ,  apoplexia  qua  non  raro  hydropici 
pereunt ,  subitanea  facta  ad  cerebrum  seri  fluxione. 
Observavit  tSfo//,  in  suo  nosocomio  ,  complures  ex 
fcbre  acuta  convalescentes  ,  subitanea  morte  exstinc- 
tC'S  fuisse  ,  ciim ,  artus  inferiores  adhuc  oedematosos 
habentes  ,  longiori  somno  indulgerent ;  serumque  ab 
Ii;s  partibus  ad  cerebrum  flueret.  Requirit  autem  apo- 
pkct.cus  interitus,  utsubitanea  sit  fluxio;  sed  plerum- 
que  sensim  ad  sensim  evenit ,  tuncque  somnolentiam 
quidem  ,  non  vero  apoplexiam  extemplo  producit.  Sic 
plurnnos  vidimus  asciticos  desperatos ,  in  ultimis  vitae 
diebus  somnolentos  et  delirantes  factos  ,  qui ,  iterum 
in  vigihiim  ,  et  sensum  redintegrabantur ;  sic  quoque, 
leucophlegiYiaticos  curavimus  ,  qui  tandem  etiam  in- 
flatis  smgulis  capitis  partibus  ,  somnolenti  et  obliviosl 
fiebant ,  neque  tamen  apoplectico  insultu  corripieban- 


(  '39  ) 

tur  ,  evacuatis  quaqua  aquis.  Slt  pro  exemplo  hlstoria 
sequens. 

Honestissima  virgo  quadragenaria  ,  uteri  ulcere  , 
hujusque  frequentibus  hjemorrhagiis  afflicta  ,  quam 
per  tres  annos  ,  saspe  in  Martigiorum  nosocomio  cu- 
raveram ;  tandem ,  dltima  vice  ,  in  ascitem  incidit , 
et  brevi  in  hydropem  universum  ,  cui  per  sex  menses  , 
in  dicto  nosocomio  ,  varias  suppetias  dedi.  Ciim  au- 
tem  ,  eo  tempore ,  frequentiores  fuerint  uteri  hgemor- 
rhagioe ,  utvix  quid  sanguinis  rubri  adhuc  superesset, 
immense  tumida  fiebatur  haec  misera  ,  soporosa  ,  et 
frigida ,  ut  calidorum  laterum  applicationem  vix  sen- 
tiret.  In  tanta  rerum  angustia  ,  quid  ,  absque  damno 
facerem  ,  vix  sciebam.  De  scarificationibus  ad  mal- 
leolos  cogitabam  ,  sed  gangrenosa  ulcera  metuebam. 
Tamen ,  ad  id  animum  converti.  Per  duos  menses 
fiuxit  ex  scarificatis  malleohs  ,  quae  nunquam  nec  in- 
flammati ,  nec  gangrenosi  fuerunt  ,  tanta  seri  copia , 
utlecti  supellectiles  inundarentur ,  necessumquefuisset, 
singulo  horae  quarto  ,  lintea  renovare.  Talis  fuit  autem 
hujus  perennis  effluvii  eventus ,  ut  ahquem  motum  in 
lecto  ,  misera  habere  posset,  ut  redirent  animi  vires  , 
utque  antea  soporosa ,  tunc  vigiliis  adeo  vexaretur  , 
ut  laudano  liquido  ,  in  infliso  aromatico ,  somnum  , 
alternis  diebus  ,  concihare  debuerim.  Sic  vixit ,  de 
salute  semper  sperans  ,  nostris  consolationibus ,  ana- 
lepticis  ,  calidis ,  corroborantibus  ,  sustentata  ,  usque 
ad  diem  ii^™.  Februarii ,  anni  praesentis,  qua ,  de- 
repente  aphona  facta ,  et  tamen  mente  constans ,  mo- 
rientium  prasces ,  oculis  et  labiis ,  tacite  cum  Minis- 
trante  recitavit  ,  et  placide  ivit  ad  Superos. 

An  apopiexia  ab  immedicabili  ischuria,  et  a  sup- 
presso  ulcere  ,  ad  telae  cellularis  vias  referri  debtt  ? 
equidem ,  repleta  vesica  urinaria ,  potest  per  textum 
cellularem  ,  ad  caput  vehi  urinam  :  sed  etiam  ,  tum 
iterum  absorpta  ,  tum  non  amplius  secreta  ,  nascitur 


(  140  ) 

plethora ,  et  apoplexia ,  a  serosa  colluvie.  Eadem  est 
ratio  apoplexias  ,  ab  improspere  clauso  ulcere.  Jam 
hzec  ulceradiutius  manantia ,  cachecticas  corporis  cons- 
titutionis  indicia  fuerant;  si  vero  supprimitur  genus  hoc 
depurationis  ,  brevi  augetur  cacochymica  plethora 
(CXVI). 

CXXV.  At ,  ut  mirabilior  ,  ita  et  frequentlor  est 
raptus ,  a  spasmis  vasorum  quae  ,  id  testante  obser- 
vatione  ,  sicuti  tubus  intestinalis  ,  queunt ,  contra 
circuitus  leges  ,  ad  fontem  primariam  contenta  revo- 
care  ,  pelagi  liuxus  et  refluxus ,  in  corpore  vivo ,  ima- 
ginem  quamdam  offerentes.  Hujus  habuisti  exemplum  , 
in  animi  pathematibus  ( LXX V  )  ;  de  insultu  hyste- 
rico  ,  etiam  locutus  sum  (XXXII).  Sed  ,  ut  quod 
fundamentum  teneo  artis  medicas  ,  sic  omnes  habeant 
persuasum  ,  de  hoc  hysterico  paroxysmo,  et  de  hy- 
pochondriaco ,  quaedam  adhuc  dicturus  sum  ;  in  his  , 
ergo  ,  plerumque  sunt  :  primum  frigus  et  horripilatio ; 
in  robustioribus ,  boli  a*cendentis  sensus  ;  pallor  vul- 
tus  et  corporis ;  visus  deficiens ;  titubatio ,  subinde  ca- 
sus ;  sensuum  ,  motuumque  absoluta  privatio  ;  palpe- 
brs  concidentes  ;  os  clausum  ;  msiendi  desiderium  , 
et  urina  decolorata  ,  aquosa  ;  re^piratio  ,  modo  natu- 
ra!;s ,  modo  elevatior  ;  pulsus ,  interea  ,  sensim  sen- 
si.nque  deficiens  ,  intermittens ,  vix  sensibilis  ;  cor 
opprcssum ;  aliquoties  artuum  convulsae  agitationes. 
Dechnante  paroxysmo ;  pulsus  sensim  ,  sensimque  mi- 
nus  intermittens ,  major  ,  plenior  ;  eructationes  ;  sus- 
piria  frequentia  ;  pandiculationes  ;  aliquoties  vomitus ; 
urina  coloratior  mingitur  ;  et  tanquam  a  profundo,  sed 
iiiquieto  somao  ,  excitatus ,  surrexit  seger  ,  cum  artu- 
bus  dolorosis ,  ut  ictibus  contusi  fuissent ;  cum  quidem 
multi,  inchoante  paroxysmo ,  hos  constrictos  sentiant. 
Similia  observantur  in  multis  epilepticis,  ciim  plurima 
inter  hos  morbos  communia  sint.  An  non  in  his  omnibus 
manifestatur ,  ab   extus  ad  intra  ,  motuum  et  humo- 


(  H^  ) 

Tum  concentratlo  ,  tum  iterum  ,  lUorum  redux  natu- 
ralis  diifusio  ? 

Similem  ,  mehercle  ,  videre  est  virium  ad  intus 
retractionem  in  febri  intermittente  apoplectica  ;  occi- 
dit  enim  in  frigore  diu  protracto ;  et  salvus  est  homo , 
si  surrexit  calor.  Quare  huic  occurritur,  in  apyrexia  , 
emesi ,  si  materia  sit  in  ventriculo  ;  cortice  ,  et  aliis 
specificis ,  si  causa  spasmum  determinans  ignoratur  : 
quinimo  ,  in  ipso  paroxysmo  ,  spasmi  tetros  e&ctus  , 
laudano  ,  aliquoties  prseripui ,  ut  semper  mihi  feliciter 
successit ,  initio  insultuum  hystericorum  ,  hypochon- 
driacorum  ,  et  quorumdam  epilecticorum. 

Vix  dubito  quin  similes  prodromos  non  sentierint 
qui  apoplexia  correpti  sunt ,  absque  ulla  ,  ex  anteriori- 
bus  consideratis  (  CXX  et  seq.  )  evidenti  causa  ;  multi 
quidem  ,  si  fortis  fuit ,  non  recordantur  ,  sani  facti ; 
sed  si  levis ,  confusam  ,  anteactorum ,  habent  imagi- 
nem.  Octogenariam  mulierem  ,  pistrinariam  ,  nosco  , 
macilentam  ,  hilarem  ,  tamen  ,  in  alieno  dolore  fa- 
cilem  ,  domus  officiis  strenue  fungentem  ,  menteque , 
et  corpore  sanam ,  nisi  in  loquela  difficultatem  haberet : 
hsec  ,  in  biennio  ,  tribus  levis  apoplexias  insultibus 
afilicta  fuit  ,  a  quibus  sponte  se  recoUigit ;  primus  qui- 
dem  acutior  fuit ,  nam  levem  hemiplexiam  reliquerat, 
quse  pedetentim  fugata  est ,  si  excipias  hanc  quam  dixi , 
linguae  difficultatem.  Cum  illa  autem ,  cum  frequenter 
sermonem  contulerim  ,  ob  filium  quem  habet  hypo- 
chondriacum,  mihi  narravit,  primi  insultus  immemo- 
xem  se  esse  ,  sed  distincte ,  quoad  alios  ,  recordari 
(  quanquam  ,  ut  fulminis  ictus  ,  illam  occupassent )  , 
prscessos  fuisse  aura  frigida  ,  et  dolorose  arctante , 
quae  a  cruribus  sursum  ascendebat ;  idque  ab  adstan- 
tibus  mihi  fuit  confirmatum.  Die  20^.  Martii,ann. 
prassentis,  smex,  76  ann.  natus  ,  hospes  Martigiensis 
nosocomii ,  cum  in  parentis  domo  esset  ,  apoplectico 
insuku  prima  vice  corripitur ,  e£  iii  nosocomium  fe&- 


(    142    ) 

tur ,  sensu ,  motuque  orbatus.  Naturae  ,  vd  cardlaGi 
ope ,  brevi  se  recollegit ,  absque  ulU  paralysi.  Interro- 
gavi  illico  ,  quid  ante ,  et  quid  post  sentiret ;  respon- 
dit ,  de  antl  actis  immemorem  esse  ',  ^uid  dolori- 
fici  nunc  ci  capite  in  universum  corpus  se  diffun^ 
dere  :  equidera  ,  cum  interea  ad  pulsum ,  manum  ha- 
berem  ,  hunc  vehementem  ,  frequentem  ,  et  leviter 
convulsum  tangebam ,  asgerque ,  emota  mente ,  vago 
oculorum  obtutu  ,  et  altissima  voce  ,  ut  si  audiendi 
sensu  caruissem  ,  mihi  ,  singulis  diebus  ,  familiari , 
alloquebatur. 

CXXVI.  Omnium  ratlonem  reddere  non  facil^ 
quidem  est ,  et  sat  esse  deberet  phsenomenorum  obser- 
vatio  (CXVI);  cum  causarum  tamen  inquisitione 
egeat  medicina ,  nunquamque  mlnus  tuta  sit ,  quani 
iibi  symptomatice ,  et  empirice  operatur  ,  juvat  quae- 
dam  in  medium  proferre ,  de  suspicatls  spasmodico- 
rum  motuum  causis.  Primo  loco  ,  statuitur ,  materiam 
semper  esse  ad  vicinias  centrorum  nerveorum  ,  irri- 
tantem,  primum,  membranarum  vasorumque,  spas- 
mum  producentem ,  et  sicut  unda  ,  in  undis ,  se  re- 
fiectentem  ;  erit ,  v.  g.  ,  calculus  ,  arthritica  mate- 
ria  ,  lenta  et  insusplcata  phlogosis  ,  vermis ,  bilis  , 
indigestio  ,  faex  indurata  ,  visceris  vel  glandulae  fri- 
gida  congestio  (LI). 

x^".  Debllltatam  partem  ,  etlamsl  a  materla  irrltante 
expedlta  slt ,  ideo  ,  iterum  spasmo  frequenti  affici ,  in 
consensumque  caeteras  ducere. 

3®.  Debilitatam  partem  nunquam  esse ,  quln  allam 
opposlti  situs  partem  ,  debilem  etiam  reddat;  constrlcta 
enlm  prlma ,  excedentes  ad  secundam  mittit  humores , 
quse  Inde  debihtatur  :  fit  ergo  pars  mandans,  etpars 
acciplens.  Haec  fere  semper  videre  Iicebit ,  in  hypo- 
chondrii  ,  hypogastrii  ,  et  epigastrii  morbis  :  mox 
caput  ,  mox  pectus  afficiuntur  ;  reciproceque  liberan- 
tur ,  sputis  copiosis ,  alvo  biliosa ,  mucosa ,  vel  urinis 


(  '43  ) 

turbidls.  Hsec  vldere  est  quoque  in  morbo  articularl ; 
debilitas  articulorum  spasmodicos  suscitat  refluxus  ,  ad 
viscera  nobiliora  ,  quae  liberantur ,  critica  evacuatione 
ad  articulos.  Nil  mirum  ,  itaque  ,  si  tot  calculosi ,  tot 
colicis ,  et  hypocondriacis  doloribus  vexati ,  apoplexia 
demum  correpti  fuere  ,  sique,  prEter  illas  cerebri  , 
multse  inpectore,  et  abdomine  ,  repertsesuntlcesiones, 
ante  mortem ,  inexspectatcC  I 

CXXVII.  Denique  ,  vasa  rubra  et  lymphatlca  , 
rerum  naturalium  impressioni  obediunt ,  ut  et  vi  insitje. 
Frigido  coarctantur  ligna ,  lapides  ,  metalla  ;  calore 
dilatantur  :  an  non  etiam  animalium  vasa  l  non  etiam 
humores  ?  Hinc  fit  ut ,  subitaneum  frigus  ,  cortlcis 
vasa  constringendo  ,  sangulnem  et  lympham  interiora 
versiis  propellat ,  congestionesque,  et  effusiones  produ- 
cat ,  in  visceribus  debiliorlbus ,  ut  multa  hujus  attuli- 
mus  exempla  (  LXVI ) ;  eoque  magls  ,  ubl  sanguis 
magis  Incalesclt. 

Calor  non  assuetus  ,  vel  solis ,  vel  hypocaustorum , 
vel  thermarum  ,  rarefactlone  eximia  quam  in  anlmali- 
bus  liquidls  ,  fluidls  elasticls  cseterum  commistis  , 
affert ,  vique  proprla  excitante ,  plethoram  subitaneam 
producit  5  ad  vasa  ,  qua  motus  clrculationls  augetur  , 
dilatanturque  ad  summum  encephalica  vasa ;  cumque, 
ob  duram  thecam  ,  non  hujusdem  dilatatlonls  capacia 
sint ,  ut  illa  aliorum  viscerum  ,  et  carnium ,  quas  ru- 
bere ,  et  tumere  tunc  videmus ,  idcirco  facllius  In  ce- 
rebro  effusiones  fiunt.  Inde  tam  frequentes  morbi ,  a 
mutata  temperatura ,  et  faclliores  adhuc  ex  transitu  ex 
iTiglda  In  calidiorem ,  quam  ex  callda  in  frigldam. 

Veris  naturalis  calor  eadem  movet  in  animaiibus 
quam  in  plantis;  effervescunt  humores  ,  Incltantur 
vasa  ;  renovantur  amores  ;  sed  quoque ,  cum  hls  hse- 
morrhagiae  ,  praecipue  pulmonls ,  si  pars  est  haec  de- 
bilis ;  et  producuntur  apoplexiae  ,  si  mortis  semen  sit 
in  capite. 


(  H4  ) 

£t  tanclem  ,  observavi ,  et  experlrnentum  fecl ,  de- 
presso  barometro  ,  flantibusque  austris  calidis ,  et  hu- 
midis  aerem  ,  sicut  cucurbitulam ,  in  pulmones  agere  , 
hucque  attrahi  sanguinis  et  humorum  maximam  co- 
piam.  Cumque  ,  ex  legibus  physiologicis ,  intimum , 
et  reciprocum  sit  commercium  cerebri  ,  et  puhnonum, 
nil  mirum  aliquoties  nasci  posse  apoplexiam. 

CXXVIil.  Praemissis  huc  usque  consideratis  ,  nunc 
faciHor  erit  investigatio ,  de  noxia  et  utilitate  prasci- 
puorum  auxihorum  ,  in  cura  apoplexiae  ,  celebrium  ; 
de  specie  morbi ,  in  qua  conveniunt;  et  de  tempore 
quo  administrari  debent.  Prima  oratio  sit,  de  venafe 
sectione. 

Monuit  Galenus  (  lib,  de  curand,  ration.  per 
vencB  sect,  )  ,  non  tantiim  ubi  adest  plenitudo ,  sive 
sit  ea  secundum  vires ,  sive  secundum  vasa ,  mirific^ 
juvare  venae  sectionem;  verum  etiam  citra  plenitudi- 
nem ,  initio  phlegmonse ,  quae  ,  aut  propter  ictum , 
aut  propter  dolorem ,  aut  partium  debilitatem  provenit : 
quippe  dolor  sanguinem  ad  se  trahit ;  et  saepe  partlum 
debilitas  phlegmonem,  absque  corporis  plenitudine  , 
contrahit ;  cum  videlicet  partes  fortiores ,  per  venas , 
seu  per  canales  quosdam  ,  propria  excrementa  semper 
ad  imbecilliores  expeilant,  formaturque  piethora  juxta 
vasa ,  etc.  Ihferiiis ,  declarat  cerebrum  ,  perinde  ac 
glandulae ,  pulmones  ,,  et  lien  ,  vel  etiam  plus ,  exci- 
piendo  fluxui  habile.  Quamobrem  ,  ad  fluxuum  hunc 
minuendum  ,  utilem  schola  judicavit  venae  sectionem, 
in  omni  apoplexia  ,  non  excepta  etiam  plerumque  se- 
rosa  ,  ut  in  praecedenti  capite ,  vidimus ;  quod  dixe- 
rint :  sanguinem  semper  cum  crassis  et  pravis  humori- 
bus  miscerl ;  certe  semper  venae  sectione  ,  aliis  auxiliis 
parari  locum  ;  et  tandem  si  non  utilem  ,  saltem  noxiam 
non  esse  ,  ubi  moderate  tantiim  extrahitur  sanguls. 
Similem  nostram  quoque  esse  consecutionem  ,  facile 

quis 


(  J45  ) 

quis  arbltraretur ,  cum  dixerimus   antecessam  omnem 
apoplexiam,  distentis  cerebri  vasis. 

Felicis  forsan  eventus  non  abs  spe  esset  scholastica 
speculatio ,  si ,  durante  adhuc  fluxu  ,  ad  praxim  ap- 
plicaretur ;  verum ,  cum  fere  unquam  nisi  facta  jam 
congestione,  medicus  advocetur,  intempestivam  sal- 
tem  plerumque  esse  ,  ex  hoc  concludere  licet ,  quod 
rard,  a  tot  seculis,  quis  apoplecticus ,  absque  instituta 
prius  venae  sectione,  mortuus  sit.  Sed  incongruam 
dico  ,  et  etiam  lethalem ,  hanc  operationem  ,  ubi  ha* 
bita  tantiim  cerebri  plenitudinis  ratione  instituitur. 

Animadvertere  primo  loco  juvat ,  phlegmonis  ,  seu 
inflammationis  ,  falsam  Galenum  tradidisse  notio- 
nem,  nihilque  phlegmonis  naturse  apoplexiain  habere, 
ut  primus ,  et  fere  solus  jam  adnotaverat  Sckenckius 
(C):  2^".  quotidiana  comprobari  experientia,  orga- 
norum  congestiones  particulares  ,  circulationis  legibus 
perraro  obedire,  et  fere  nunquam  repetita  quantum 
vis  sanguinis  eductione  vinci ,  si  ex  plethora  universali 
non  participent ;  utque  ,  in  exemplis  ,  non  fusior  sim , 
peto  ,  an  unquam  ,  hujus  naturae ,  uteri ,  recti ,  ve- 
sicas  urinariae,  etc.  congestiones  ,  venae  sectionibus 
penitiis  sanataE  fuerunt  }  Nemini  non  occurrerunt  cu- 
randae  quzedam  ophthalmiae  ,  cum  tuitiore  ,  rubore  , 
et  dolore ,  quae  ,  irritis  generalibus ,  et  localibus  venas 
sectionibus  ,  pertinaciter  in  eodem  statu  manent ,  op- 
timeque  se  habent  cum  adstringentibus  ,  et  corrobo- 
rantibus  ?  Sic  vidi  hsemoptyses  in  quinquagenariis 
hominibus  ,  facie  rosea,  vitam  quietam  ducentibus , 
quae  ,  pulsu  vacuo  et  tardissimo  sociabantur ,  venae 
sectionibus ,  temperantibus  ,  et  aliis  ,  vivaci  haemo- 
ptysi  ,  congruis  ,  nihil  quidquam  immutatas  adstrin- 
gentibus,  et  excitantibus  ,  potius  cohibitas.  Horum  , 
quae  etiam  in  aliis  partibus  accidunt ,  rationem  sibi 
reddere  valebit ,  quisquis  consjderaverit ,  ob  debilita- 
tem  ,  organum  fluxionem  recepisse ,  magis ,  magis- 

K. 


■  (  M^) 

que  adhuc  debiiitari,  novis  sanguinis  missionibus ;  ia 
hujusque  restituto  vigore,  ut  alacriiis  ,  in  impactuiii 
agant  vasa  ,  inuniaque  sua  exerceant  vasa  lymphatica  , 
vel  capillaria  ,  unicam  salutis  spem  esse.  Eamctem 
igitur ,  cerebro  impacto  ,  applicare  theoriam  ,  nullus 
dubito  ;  et ,  praeter  apoplexiam  ,  cephalaeas  numerosis- 
simas ,  debilitantis  emortui  auxiUi  ,  quotidiana  offe- 
runt  exempla.  *  Occidere  autem  venae  sectionem  ,  si 


*  Cum  nostra  cerebri  hsemorrhagiEe  contemplatione  theore- 
tica ,  congruentem  nuperrime  legimus ,  D.  Lordat ,  medici 
MonspeHensis ,  opinionem  ;  in  eximio  tractatu  de  Hasmor- 
rhagiis  ,  quem  ,  hoc  anno  1808  ,  edidit  (  Vide  hajus  excerp- 
tum  ,m  Diarlo  Socut.  Med.  Parisicns.  mens.  Mart.  et  Aprlli  ). 
Admittit  sciHcet  hic  auctor  ,  haemorrhagiarum  octo  genera  , 
quorum  primum  pendeta  fluxione  universaH,  et  tertium  a 
fluxione  locaU  ,  quas  sunt ,  nostris  ,  et  priscorum  obse^vatis  , 
primariae  Apoplexias  causa  ;  quanquam  tamen ,  alia  genera 
non  excludantur. 

Huic  autem  non  assentio  ,  erosionem  vasorum  ab  acri  ca- 
cochymia ,  neganti  ,  cum  in  numerosa  ,  et  aitenta  clinice  , 
contrarium  observetur  ;  -neque  octavum  genus  ,  syrrpathicae 
«ciHcet  hsemorrhagise ,  distinctum  existere  arbitror  ,  cum 
sympathia  abstrusum  verbum  sit ,  ejusque  suppositi  effectus , 
faciie  ad  primumgenus,  ceu  ad  spasmos,  revocentur. 

Fluxionem  locaiem ,  sive  sanguinis ,  in  viscerum  paren- 
chymate  ,  vel  in  capiliaribus  ,  congestionem  posse  esse  abs- 
que  inflammatione  ,  optime  renovavit ;  unde  a  novo  fluxu 
inflammatio  nasci  potest ,  si  resistunt  vasa ;  h^emorrhsgiaque  j 
si  debiHa  surtt ,  ut  est  apoplexiae  casus  ,  ei  quoque  ,  ut  dixi  , 
pulmonum  indolentes  congestiones ,  in  quibus  nascuntur 
hsemorrhagise  ,  nullo  praecesso  inflammztionis  signo.  Unde  , 
etiam  ,  phlegmonis  speciem  habere  potest ,  post  mortem  , 
cerebrum  ,  vel  pulmo  ,  vel  aliud  viscus  ,  ut  testatur  anato- 
mes  pathologica  ,  quanquam  nullum  ilHus ,  per  vitam,  indi- 
cium  fuerit. 

Csterum  3  quidquid  de  haemorrhagiis  a  recentioribus  scrip- 
•tumest,  jam  a  priscis  cogitatum  et  observatum  fuerat ,  ut 
comprobatum  habemus  in  operibus  Co.lu  Aureliani ,  morb. 
chronic,  lib.  11  j  caput  LX  usque  ad  caput  XIF.  Unde  generis 


'  C  147  ) 
nonllberat,  hic  ,  cum  Celso  dicam :  si  quldem  sati- 
guls  est  pabulum  vitas ,  princeps  excitantium  ;  et , 
etiam  ubl  miscetur  cum  pravis  humoribus ,  illos  tem- 
perat ,  adversusque  illos ,  nervis  et  carnibus ,  prassens 
Q%t  tutela. 

CXXIX.  Alla  ratlo  est ,  ubl  cum  morbo  conjuncto 
observatur ,  plethora  sanguinea  ,  universa  ;  tum ,  me 
judice  ,  si  unquam ,  certissime  indicatur  venas  sectio  ; 
qucB  etiam  ,  in  aliis  morbis  ,  plethora  sociatis ,  pri- 
mum  et  magnum  est  auxilium. 

At ,  ut  juvet ,  quantiim  in  arte  humana  est ,  oppro- 
brlosumque  non  fiat  tantum  praesidium  ,  non  ad  unam 
vultus  coloratlonem  quam  fallacem  ssepe  esse  Q  CVI 
et  CXXI )  vidlmus  ,  attendendum  est ,  sed  omnla 
plenitudinls  slgna  consideranda  sunt  ;  habitudinem  , 
sclllcet  corporis  aegrotantis  ;  si  robustas  habeat  vires ; 
si  cibo  et  potu  usus  fuerit  plurlmum  nutriente ;  si ,  de 
calore  et  dolore  capitis  ,  antea  conquestus  erat ;  si  sint 
oculi  tensi ,  rubrl ,  scintillantes  ;  si  suppressas  habeat 
sanguinls  solitas  evacuatlones ;  sl  vasa  ornnla  dilatata 
sint ,  tumidaque  collum  et  caput ,  in  conspectum  ve- 
niant.  Pulsum  :  sl  vehemens  sit ,  plenus ,  tensus ,  mag- 
nus.  Resplrationem  :  si  magna  sit  et  fragosa ;  nam  in 
apoplexia  vere  sangulnea ,  pulmones  fere  semper  eo- 
dem  tempore  ac  caput  afficiuntur,  dum  m  oranibus 
alils  apoplexiis  ,  respiratio ,  prima  et  secunda  die  , 
fere  eumdem  ordinem  servat  ,  quem  in  statu  sano. 
Regula  ergo  non  contemnenda ,  semper  erit ,  ad  vc- 
nam  scindendam ,  plus  vel  mlnus  impedita  respiratio. 

His  igitur  omnibus  perpensis ,  ubi  ad  simllem  apo- 
plectlcum  vocaberis ,  fidenter  derepente  venam  secato  , 


humani  monumenta  pervolventi ,  conspicuum  magis ,  magis- 
que  fit  ,  antiquissimum  mundum  esse  ,  ei  a  sciolis  tantum  , 
pro  novisj  accipi  posse,  qu£  talia  hodierna  prsecipiti  die 
ceiebrantur, 

K  2 


(I4S). 

nulla  aetatis  habita  ratione  ,  ciim ,  non  tantum  anno-= 
rum  numero ,  quam  corporis  habitui  5  morbique  mag- 
nitudini ,  animus  intendendus  sit ,  ciimque  tum  verum 
attmgas  casum  ,  in  quo  magis  magisque  ad  cerebrum 
propellitur  sanguis.  Excipere  suadeo  apoplexiam  a  fri- 
gore  subitaneo ;  cum  enim  ,  frigido  corpore ,  cons- 
tricta  adhuc  maneant  cutanea  vasa ,  illa  relaxari  decet, 
priusquam  veniamus  ad  sanguinis  eductionem. 

CXXX.  QueBquae  sit  medicamentorum  in  morbo 
exquisita  virtus  ,  terminus  est  in  quo  nedum  juvare  , 
potiiis  Isedere  cernuntur.  Id  inprimis  de  venae  sectione 
dictum  sit ,  quae ,  ubi ,  prima  vel  saltem  secunda  mis- 
sione  non  juvavit ,  iterata  nocere  ex  eo  videtur,  quod 
praecipites  vadant  aegrotantis  res.  Etiamque ,  ubi  juva- 
vit  ,  terminus  est  quo  nocet,  si  repetatur  ,  vel  abun- 
dantior  fiat ,  propter  quod  vigore  sufficienti  egeat  , 
omnibus  in  circumstantiis ,  machina  animalis  ,  ut  im- 
pactos  humores  ulterius  propellat  :  vidique ,  neglecta 
hac  regula ,  fere  resurrectos  asgrotantes ,  viribus  ite- 
rum  prostrari ,  post  repetitam  vense  sectionem  ,  qua 
bonumjamobtentum  perficere,inepte  crediderant  me- 
dicantes. 

Inertem  et  risum  moventem  animadvertere  debuit 
quisque  judiciosus  lector  ,  in  nostra  apoplexiae  histo- 
ria  ,  fere  omnium  medicorum  methodum ,  qui ,  post , 
ultra  modum ,  debilitantem  medicinam ,  erigere  vires 
tentant  ,  perinde  atque  si  ,  vitaha  adminicula  resti- 
tuere  ,  in  nostra  potestate  esset  I 

Nimis  saepe  chirurgiae  operibus  aequiparatur .  medi- 
cina  :  haec  absque  natura;  ope ,  unitas  partes  separat , 
dis]unctas  conjungit,  morbidam  partem  extrahit,  aliam 
adaliamaccommodat:  istaver6,naturalibusauxiliisubi- 
cumque  eget ;  illorum  moribus  studere  debet;  maximo- 
que  judicio  in  omnibus  versari.  Unde  chirurgiae  semper 
inaxima  laus  erit ,  sed  minquam  perfectissimKS  chirur  • 
gus  sinceri  medici  oiiicii  munus  apte  exsecuturus  erit^. 


('  M9  ) 

CXXXI.  Post  cognitam  sanguinis  circulationem  , 
inutilem  multi  judicarunt ,  loci  mittendi  sanguinis  elec- 
tionem  ;  indiscriminatimque ,  jugularium,  pedis ,  vel 
brachii ,  venas  sectionem  celebrarunt ,  modo  ,  magno 
rivo,  flueret  sanguis.  Id  quidem  verum  ,  si  de  vase 
undique  pleno  ,  sermo  fieret ,  sed  falsum  ,  si  de  af- 
fluente  perpetuo  humore,  ad  partem  debilitatam  ,  dis- 
seratur.  Multi  tamen  ex  recentioribus ,  sectionem  ju- 
gularium  ,  alias  antecedere  debere ,  docuerunt  ,  ob 
celerius  ,  ut  presumunt ,  vacuefactum  caput.  At ,  inu- 
tilem  dico  hanc  sectionem  (  caeterum  difficilis  et 
operosa  )  ,  si  de  plenitudine  capitis  tantum  agatur 
(  CXXVIIf  )  ,  et  noxiam  ,  si  pergit  adhuc  fluxus , 
cum  vacuum  factum  ,  ad  fluendum  invitet.  Sed ,  in 
his ,  observationibus  certare  licet  ,  non  ratiociniis. 
Ego  quidem  ,  viginti  ab  hinc  annis  ,  cum ,  tempore 
caniculari ,  apud  juvenem  rusticum  vocarer  ,  qui , 
lignei  trunci  instar,  absque  sensu  et  motu,  solio  ja- 
cebat,  largam  e  jugularibus  sanguinis  missionem  prss- 
cripsi ,  qua  operata ,  derepente  sensus  et  motus  redie- 
runt  ,  brevique  asger ,  summa  omnium  admiratione  , 
sanus  evasit.  Tam  felici  motus  eventu,  omnes  inde 
qui  in  meam  incidebant  praxim  apoplecticos  ,  per  va- 
rios  annos  ,  jugularium  sectione  primo  loco  instituta  , 
liberare  tentabam  :  at  non  asquus  succedebat  eventus. 
Quare  ad  veterum  medicorum  praxim ,  et  ad  illam 
soceris  mei  (  XXII  )  ,  animum  convertens ,  congruen- 
tiias  mihi  visum  fuit,  avenis  cubiti  initium  facere,  et 
si  iterare  juvat ,  deindd*  crurum  venas  scindere  :  clidi- 
cique  ,  in  arte  nostra ,  non  a  solo  casu  fortunato ,  re- 
gulas  depromptas  esse  debere ,  sed  ab  his  quos  frequen- 
tius  utiles  fuisse  noscimus. 

Non  una,  vice  ,  sectae  saphenae ,  in  febribus  ,  cum 
cerebro  affecto  ,  revellentem  felicissimum  exitum  ex- 
pertus  sum ;  hanc  summis  laudibus  extollit  Petrus  a 
Castro ,  in  libro  de  febre  maligna  ,  qui  cura  opere 

K3 


Torti  ,  auro  pretiosus  mlhi  fuit,  cum  in  dltlone  Man- 
tuana ,  militarem  medicinam  exercerem  ;  narratque 
ille  ,  hoc  auxilio  ,  infinitos  postmodum  evasisse ,  in 
constitutione  epldemica,  anno  1629  ,  urbem  Vene- 
tam  depopulante  ,  in  qua  ,  ut  fieri  solet ,  mallgni  succi 
ad  caput ,  et  partes  principes  ,  raptu  ferebantur ,  acu- 
tas  phrenitides ,  et  horrenda  dehria  excitantes.  Evasit 
et  Ipse  Galenus  ,  suo  tempore ,  a  febre  pestilenti ,  per 
Asiamimmaniter  grassante  ,  sanguine  ad  binas  libras 
e  cruribus  extracto. 

CXXXII.  An  ,  cucurbltukrum  appllcatio ,  priscis 
et  recentioribusf  C VI )  adeo  celebrata,  scarificata  cute, 
venas  cerebri  e  directo  vacuare  potest ,  nunquamque 
nccet ,  praemissis  aliis  venas  sectionibus  ,  jam  debili- 
tato  gegro ,  etiam  tum  in  usum  vocata  ? 

\v\c\mtRhasis  l.  3 , aphorismomm  ,  se  regem  Hd' 
mech  filium  Hali ,  apoplecticum  jam  desperatum ,  et 
ab  aliis  magistris  ,  odorlferis  medicatum  ,  ventosa 
coUo  apposita ,  velociter  ab  illa  aegrltudine  sanasse» 
Leglmus  in  vita  Hieronymi  Fracastorii ,  illum  apo- 
plexia  correptum  ,  et  amisso  penitiis  sermonls  usu  , 
manu  sasplus  in  verticem  exporrecta ,  ils  qui  aderant 
innuere  voluisse  ,  ut  celeriter  cucurbltula  ,  affecto  et 
laboranti  cerebro  subvenirent  ,  qua  ille  monacham 
olim  curaverat ;  qua  re  ,  nequaquam  intellecta  ,  leni- 
ter  sub  noctem  exspiravit. 

Repetltam  hanc  historlam  lego  apud  fere  omnes  au- 
tores ;  sed  notandum  apoplecticos  fere  omnes  despe- 
ratos ,  qul  certe  cucurbitularum  et  nomen  ,  et  usum 
ignorant,  manum  in  vertlcem  ,  aut  aliam  capltis  par- 
tem  saepiiis  exporrlgere  (VI)  ,  unde  timendum  ne 
automaticum  motum ,  pro  sclentlfico  ,  ut  non  raro 
evenit,  adstantes  habuerlnt.  Quidquid  sit ,  cucurbi- 
tulis  scarificatis  sa^pe  usus  sum  ,  et  bona  fide  profiteor , 
me  nunquam  exspectatum,  ab  his ,  in  occlpitlo  ,  col- 
love  appositis  ,   eventum  observasse ;  quinimo ,  sit  a 


(■50 

nova  evacuatione  ,  nova  debilitas  ,  sit  a  motu  et  jac- 
tatione  ,  labor  impar ,  stertorosi  magis  fiebant  cegro- 
taiites ,  in  pejusque  ruebant.  De  hirudinibus  eadeni 
dicta  sint;  mecumque  discant  juvenes  tirones  ,  illa 
qusE  in  libris  sanant ,  non  semper  in  actu  sanare;  ab 
unoque ,  ad  universum ,  ut  jam  diximus  ,  absurdum 
esse  concludere. 

Cucurbitulse  siccae  ,  plurimo  igne  calefactae  ,  et 
variis  locis  a  capite  remotis  appositae  ,  ut  nunquam 
nocent ,  suam  e  contra  habere  queunt  utilitatem  ,  ob 
vim  qua  pollent  ,  excitantem  ,  et  attrahentem. 

CXXXIII.  Utilla  semper  judicata  sunt  alvum  du- 
centia ,  in  morbis  capitis ;  est  enim  in  Hippocratis 
sententiis ,  et  quotidie  observatur  ,  alvi  fluxum  sol- 
vere  delirium ,  tinnitus  aurium ,  et  surditatem ,  qua^ 
superveniunt  in  morbis  acutis.  Id  etiam  peculiare  , 
prseter  evacuantem  vim  habent  purgantia ,  ut  irrita- 
tionem  quam  in  intestinis  adducunt,  illam  quas  in  capite 
potest  esse  ,  retrahere  quodammodo  valeant.  Optim^ 
itaque  cum  a^gro  agitur ,  libera  deglutitione  ,  purgans 
medicamentum  ministrando.  Vehementia  antiquorum 
erant  purgantia ,  et  etiam  Arabum  ;  videmus  enim 
Avicennam  euphorbium  similiaque  acria  praescripsisse, 
ab  initio  omnis  insultus  apoplectici  ;  etiam  tum  in- 
choante  seculo  proxime  elapso  ,  in  potione  purgativa  , 
unciarum  sex,  vini  emetici  uncias  quatuor,  medici 
addebant ,  vulgari  observatione  moti ,  difficile  ,  in 
soporosis  afFectibus  ,  digestionis  viscera  excitari. 

Juvare  quidem  aliquoties  potuit  audax  haec  medi- 
cina  ;  sed  debuit  quoque  non  semper  desiderata  tuta 
conditione  donari ,  cum  illam  damnaverint  medici 
judiciosi ,  et  non  infimas  famas  C  C V  ,  CVIII ,  Qtc  ). 
III.  Bordeii ,  quanquam  purgantla  drastica,  et  emetlca 
quandoque  utilia  fuisse  profiteretur  ,  illa  tamen  time- 
bat  ,  quod  sajpius  motos  humores  ad  cerebrum  pro- 
pellant ,  illudque  magis  ac  magis  impediant.  Ego  au- 

K  4 


(  '50 

tem  ,  drastica  tlmeo  ,  in  cura  ,  non  solum  sanguincae 
apoplexiae ,  sed  etiam  in  illa  a  serosa  coUuvie  ,  ob 
colliquationem  et  collapsum  ,  frequenter  nimiam  alvi 
evacuationem  prosequentes.  Quapropter  ,  omnibus 
aliis  ,  purgantia  ex  salibus  mediis  antepono  ,  quae  , 
absque  perturbatione ,  abunde  alvum  ducunt ,  his , 
quoties  a  frigida  serosa  causa,  apoplexia  conjectatur, 
sennam  addendo.  Eadem  caeterum  sit  regula  in  hac 
evacuatione ,  quam  in  venaE  sectione  ,  scilicet ,  ne  ul- 
tro  nimis  alvus  solvatur  ,  cum  inde  quoque  viderim 
hemiplecticam  afFectionem  renovari. 

Utiles  alvum  cientes  in  apoplexia  ,  a  qualibet  ple- 
thora ,  minus  tuti  videntur  quoties  a  quarumdam  ab- 
dominis  partium  spasmis ,  suscitatam ,  conjectare  pos- 
sumus  apoplexiam ;  suspecta  inprimis  habere  decet 
drastica,  quaenonnisi  spasmos  concitando,  operantur. 

CXXXIV.  Minus  caute  agendum  est  cum  clyste- 
ribus ,  quorum  materia ,  cum  nonnisi  crassa  intestina 
subeat ,  minores  perturbationes  producit.  Clysmata 
quidem ,  teste  experientia  ,  saep^  magis  prosunt  quam 
purgantia ,  semperque  minus  lasdunt.  Duobus  modis 
agere  videntur  ,1°.  evacuando  intestina  crassa  ,  unde 
aliorum  intestinorum  contenta  attrahuntur;  2^°.  punc- 
tum  irritationis  determinando ,  quod  efficaciiis  eo  ope- 
ratur ,  quo  magis  a  capite  distat ;  et ,  neque  infrequens 
est  consensus ,  haemorrhoidum  cum  cerebro.  Cum 
fructu  ergo  ,  semper ,  injiciuntur  clysmata ,  leviter  al- 
vum  sollicitantia  ,  acria ,  anti-spasmodica  ,  nervina  , 
pro  natura  morbi ,  et  symptomatum  ratione. 

Multi  prisci  ,  ut  dictum  est ,  ante  venas  sectionem 
clysterem  injiciebant;  arbitramur  autem,ubinecessaria, 
judicatur  sanguinis  eductio  ,  eam  omnibus  anteponen- 
dam  esse  ,  inde  clysterem  injiciendum  :  in  omnivero 
alia  apoplexia,  ubi  de  venae  sectione  sermo  non  est , 
quam  cito  a  clystere  ,  curam  incipere  ,  optimum  judico. 
CXXXV.  Melanchohcis  et  inaniacis,  Hippocra- 


(  '5?  ) 

tes ,  helleborum  ad  vomendum  praescrlbebat  ,  (  de 
dicEta  ,  /.  I .  )  ;  in  defluxionibus ,  qua^ ,  nares ,  aures , 
os ,  occupabant ;  in  lassitudinibus  ,  oedematiis ,  hy- 
drope ,  leuclophlegmatia  ,  phthisi  ,  cholera  morbo  , 
etiam;  (  dt  morb.  l.  i  ,  epidem.  l.  b  ,  et  deintern, 
ajfect.  ).  At  nuUibi  legitur  in  apoplexia  illum  emetica 
prasscripsisse.  Primus  AretCEUs ,  de  vomitu  locutus 
est ,  at  cum  prudentia ;  inde  Archigenes  (  LXXXIIl , 
et  LXXXV  )  ,  raraque  fit  emesis  mentio  apud  Dog- 
maticos  ,  usque  ad  seculum  XVI. 

Observantes  dein  verisimiliter  medici ,  in  afFectibus 
cerebri ,  fere  semper  nauseam  et  vomitum  suscitari ; 
hemicraniam  ,  variasque  cephalalgias  ,  sa;pissime  in 
stomacho  causam  proximam  habere ;  vomituque  re- 
petito  curari  ;  apoplexiam  quoque  in  qua  non  rari 
sunt  vomendi  conatus ,  emetico  medicari  posse  judi- 
carunt.  Habuit  inde  ,  ut  vidimus  ,  haec  methodus  , 
suos  fautores  (  XCIII  ,  XCV  ,  XCVI  ,  XGVII , 
XCIX,  CI  ,  CII  ,  CIII,  CV,  CXI),  et  detrac- 
tores  (  XCIV,  C  ,  CIV ,  CVI  ,  CVII ,  CVIII, 
CX  ).  Secundos  exitus ,  alii  narrarunt,  alii  adversos; 
et  praeterea ,  perturbantes  motus  ,  humorum  majorem 
ad  cerebri  appulsum ,  aegrumque  vomitum  adjuvare 
imparem.  esse ,  ultimi  timuerunt. 

Si  consideretur  equidem  emeticorum  modus  agendi , 
metum  a  primo  visu  incutiet,  ne  cerebrum  ab  hoc 
patiatur.  Narrem  quae  ipse  expertus  sum  :  primo,  levis 
animi  defectus ;  sensus  turbatus ;  pallida  facies  ;  tremet 
labium ;  spasmodice  agunt  omnia  ,  ab  extus  ad  intus ; 
motu  convulsivo  contractis  musculis  abdominis  ,  pec- 
toris,  diaphragmatis  j  ventriculi  ,  tandem  vomitus 
cietur  ;  at ,  tunc  ,  inilatur  collum  ,  tument  et  rubent 
oculi ,  aures ,  vultus.  Natae  apoplexiae ,  instante  vo- 
mitu  ,  sunt  exempla ,  unde  caute  agendum  esse  cum 
plethoricis  ,  et  collum  breve  habentibus ,  monent  om- 
nes  auctores. 


(  '54) 

Unde-ne  ,  ergo ,  a  gravlbus  vlris  ,  adeo  commen- 
datur  vomitus  ?  In  hoc ,  male  actum  est ,  quod  de  apo- 
plexiae  specle  non  locuti  sint,  quod  nullam  dederint 
morbi  et  aegrotantium  descriptionem  ,  vaglsque  tan- 
tum  verbis ,  utilem  In  apoplexia  fuisse  vomitum  ,  ple- 
rlque  posteros  docuerint.  Non  quldem  certe  unquam 
m  sanguinea  utilis  fiilt ;  sed  juvare  potuit  quotles  cra- 
pula  vel  indlgestis  ,  plenus  erat  ventrlculus ;  vel  in 
his  hominibus  phlegmatlcis ,  pitultosls  ,  catarrhosls , 
qul  ,  singula  mane  ,  frigida ,  glutinosaque ,  per  multas 
horas  expuunt,  et  quas  suppressa,  apoplecticum  quem- 
dam  morbum  producere  queunt.  In  Illis  ,  emetlca  , 
non  solum  vlscidae ,  catarrhosaeque  materiae ,  evacua- 
tionl  favent ,  sed  etiam  absorbentium  vlres  adaugent , 
unde  si  quid  serl  effusum  est ,  reassumitur ;  tum  quo- 
que ,  sudorem  excitant ,  quo  saepe  slmiles  apoplexiae 
Judlcantar. 

Ad  confirmandam  emeticorum  vlrtutem  ,  comatum 
puerorum  Riverius  affert  exem|3lam  ,  quae  vomitlvis 
optlme  sanantur.  Ego  quidem ,  felicl  experientia  duc^ 
tus ,  cmnlbus  puerls ,  sensu  motuque  derepente  orba- 
tis  ,  et  saep^  cum  convulsivis  motubus  ,  solutionem 
tartarl  stiblati ,  In  aqua  aromatica,  cum  sirupo ,  au- 
dicter  proplno  cochleatim  ,  usque  dum  vomant ,  et 
vomitu  liberentur.  Atsciendum,  i°.  In  pueris  facilius 
vomltum  suscitari  quam  in  adultis ;  2^°.  horum  coma- 
tum  causam  fere  semper  esse  viscida  ,  glutlnosa ,  in- 
digesta  ,  vermes  ,  etc.  ,  In  ventriculo ,  et  Intestlnls 
contehta,  unde  non  mlrum  sl  emericis  tollatur ;  3°. 
facilius  excltari  vomitum ,  mindremque  esse  timorem 
ne  propeliatur  sanguis  ad  cerebrum ,  ubi  materia  est 
in  ventriculo  ,  quam  ubi  est  vacultas ;  unde  adeo  va- 
cuitatem  tlmebat  Schola  Gnidia ,  ut  nunquam ,  nlsi 
post  cibum  ,  vomitivum  Hippocrates  mlnistraret ,  ut 
ex  omnibus  suis  operlbus  elucescit  :  et  non  facile  inve- 
nitur  ratlo ,  quare  opposita  consuetudo  invaluerlt. 


(  '55) 

Nocua  igltur  declarare  posse  emetica  credimus  r 
1*^.  In  plethora  sanguinea  ,  suis  signis  plane  manifes- 
tata ;  2^,  in  apopiexia  a  spasmo  ,  quas  macilentis , 
sobriis  ,  irritabilibusque  hominibus  succedit ,  et  in  qui- 
bus  spasmos  augeret  vomitus  ;  nisi  famen  in  ventriculo 
haerere  materiam  evacuandam  ,  dubitetur;  3**.  quo- 
tiescumque  aeger  sui  non  adeo  compos  est,  ut  emetici 
actionem  adjuvare  possit ,  frequenti  tepidae  haustu; 
tunc  enim  nimis  irritatus  ventriculus ,  facile  ad  inflam- 
mationem ,  et  gangraenam  transit. 

Convenire  autem  possunt  emetica  ;  1°.  in  apo- 
plexia  post  crapulam  ,  vel  indigestionem ,  dummo^O 
cito  ministrentur ,  praemissa  tamen  venae  sectione  ,  si 
plethorae  sint  indicia ;  iP.  in  apoplexia  a  venenis  in- 
gestis  ;  cum  iisdem  cautionibus  ac  in  crapula  ;  3°.  in 
apoplexia  quam  praecesserunt  et  comltantur  indicia  sa- 
burrae  biliosae  ,  vel  mucosae  ,  regnantibus  inprimis  po- 
pulariter  febribus  gastricis  ,  vel  catarrho-gastricis  ; 
4**.  in  apoplexia ,  suis  signis  manifestata  pendere  illam 
a  colluvie  serosa  ,  mucosa  ,  cacochymica  ,  et  ubi 
prcEcesserunt  copiosae  exscreationes  suppressse.  Sub  his 
tantiim  ergo  conditionibus ,  utilem  spero  vomitum  ; 
alias  ,  non  motus  a  vomendi  conatibus,  ciim,rect^ 
adnotante  celeb.  Tissoty  a  morbo  ,  non  a  materia  , 
hi  excitentur. 

Vehementiora  autem  emetica  administrare,  inutile 
ct  noxium  tst\  ciim  si,sufficienti  dosi  tartari  stibiati, 
vel  radicis  Brasiliensis ,  vomitus  non  cieatur  ,  vitrio- 
lum  et  helleborum  pariter  impotentia  judicare  hceat; 
ego  quidem  ipecacuanam  ad  grana  viginti ,  cum  eme- 
tici  granis  duobus  ,  mixtam  ,  in  quibuslibet  soporosis 
affectibus  ,  efficacem  expertus  fui  ,  quoties  materia 
vacuanda  ventriculum  occupabat. 

CXXXVI.  Ut  copiosius  lectori  compertum  feci- 
mus ,  nuUus  a  remotissimis  tempoTlbus  fuit ,  qui ,  exu- 
toriorum  usum ,  in  apoplexia  neglexerit ;  nullus  mor- 


f  «5«) 

E)us  in  quo  crudellus  cum  aegro  actum  sit.  Cauteria  , 
setacea  ,  sinapismi ,  vesicantia ,  ips£  laminae  ferreae 
ignitae  ,  plantae  pedum ,  vel  cranii  suturis  admotas , 
aliaque  similia ,  celebrantur  a  fere  omnibus  practicis  , 
arbitrantibus  nimiru-m ,  nihil  esse  nimis ,  in  coacta  ac 
repentina  teterrimi  morbi  curatione. 

Quanquam  tamen  de  generali  exutorionim  utilitate , 
in  curandis  morbis  soporosis  consentiamus  ,  fateri  de- 
bemus  irritam  saspissime  esse  illorum  applicationem , 
aliquotiesque  nocuam ,  neque  indifFerentem  esse  elec- 
tionis  locum ,  ad  istam  medicationem.  Exutoria  itaque 
considerabimus  tanquam  excitantia  ,  tanquam  eva- 
cuantia ,  et  tanquam  anti-spasmodica ;  indeque  de  eli- 
gendo  eorum  admotionis  loco  ,  sermo  erit. 

Excitantia  esse  omnia  exutoria ,  nemo  est  qui  du- 
bitet ;  prcEsertimque ,  ob  hanc  virtutem  ,  in  morbis 
soporosis  apponuntur  :  cordi  enim  et  arteriis ,  stimu- 
lum  addunt ,  sanguinemque  celeriias  quam  antea ,  in 
circuitum  agunt.  In  apoplexia  ergo  a  plethora  sangui- 
fiea ,  impetum  ,  et  morbum  idcirco  adaugent  ,*  unde  , 
qujeque  sint ,  illa  ab  hujus  apoplexias  curatione ,  ex- 
cludi  debere ,  censeo  ;  et  sic  quoque  judicat  D.  D*". 
Tf^auters  (  tractat,  de  exator,  delect.  ). 

At,  eximiae  utilitatis  esse  possunt ;  i°.  in  plethora 
a  cacochymia ,  dummodo  illa  non  sit  scorbutica  ;  hoc 
enim  in  casu ,  gangrasnam  saspe  producunt ,  convul- 
sosque  provocant  motus  :  crederem ,  idcirco ,  noxia 
faisse  vesicantia ,  in  apoplexiis  de  quibus  Baglivus 
(  CII ) ,  vel  si  vis ,  propter  quod ,  in  plethora  san- 
guinea ,  indiscriminatim  apponerentur.  2°.  In  affec- 
tibus  soporosis ,  a  serosa  colluvie.  3°.  In  apoplexia 
ab  acri  materia  repulsa  ,  ut  a  materia  erysipelacea  , 
variolosa,  herpetica,  scabiosa,  ulcerosa.  Duo  hujus- 
modi  felicia  exempla  refert  D.  IVauters  (  opus 
cit.  §.  193  ).  4°.  In  apoplexiaa  frigore.  6°.  In  apo- 
piexia  a  motibus  spasmodicis. 


('57) 

Donari  vesicantia  virtute  anti-spasmodica  ,  vix  du- 
bitare  possum ,  cum  saspissime  illa  viderim  abdomini 
apposita,  colicse  spasmodicae  motus  et  doloressedare, 
et  sufis  applicata ,  in  hypochondriacls  ,  et  epilepticis  , 
ascendentem  quam  sentiebant  auram  ,  progressu  ar« 
cere, 

Discernere  autem  oportet  ,  an  tantum  excitante  vi 
opus  habeamus ,  an  quoque  evacuante.  In  primo  casu , 
cum  properare  debeamus ,  exutoria  eligenda  sunt  cito 
operantia  ,  inter  quse  non  sunt  vesicantia  cum  cantha- 
ridibus.  Expertus  sum  multo  citiiis  agere  sinaplsmos  , 
confectos  ex  semine  recenti  slnapi ,  allio  ,  fermento , 
et  aceto  ,  variisque  corporis  partibus  contlnenter  ad- 
motos.  Si  tardlus  agunt ,  etlam  vesicae  aqua  bulilenti 
plenae ,  in  usum  vocari  possent.  Interea  ,  congruenti- 
bus  locls  apponuntur  vesicantia ,  ut ,  continuo  stlmulo, 
sopltoe  animales  actiones ,  e  cerebro  revocentur. 

Ignis  appllcationem ,  variis  in  corporis  locis ,  minus 
laudo ,  quod  plagas  crudelissimas  faclat ,  quae  revera 
in  mlnimis  ponerentur,  si ,  hoc  auxllio ,  absque  dublo , 
cEgri  ad  vivos  revocarentur  ;  sed  usu  exploravi  ignem 
etlam  fere  semper  in  perfecta  motus  et  sensus  aboli- 
tlone ,  impotentem  esse.  Mihi  enim  ,  a  quindecim 
et  ampllus  annis  succedit  in  nosocomiis  ,  epilepticos 
mllites  explorare ,  an  morbum  non  fingant ,  misslonem 
habendi  gratia ;  atqui ,  vocatus  ,  instante  paroxysmo  , 
cartam  accensam ,  carbones  ignitos  ,  allaque  slmilia 
comburentla  ,  dorso ,  manu  ,  aliisque  nudis  corporis 
partibus  appono  ,  comburereque  sineo ,  ut  multi  diu- 
turnas  plagas  habuerint ;  nullus  tamen  motus ,  nullus 
sensus  suscltatur ,  si  sincera  sit  aegrltudo  ,  usque  dum 
paroxysmus  terminetur.  Sed  levis  ,  ut  diximus  ,  et  tem- 
poraria  ,  apoplexia  est ,  morbus  comitlalis  :  fellcius-ne 
in  apoplexia  forti  operabitur  ignls  ,  inanis  in  leviori  ? 

Veslcas  equidem  producunt  sinaplsmi ,  et  alia  exu- 
toria  ,'  at ,  adee  durabilis  non  est  inde  sequens  suppu- 


(m8) 

ratlo  ,  quam  llla  a  cantharidibus ;  quamobrem ,  quoties 
Hecessaria  judicatur  seri  diuturnior  evacuatio  ,  ad  vesi- 
cantia  est  confagiendum  ,  quibus ,  ut  promptiiis  ,  et 
acutiias  agant,  euphorbii  pulverem  adjicimus. 

Quoad  appositus  locum  ,  eligendus  mihi  videtur  , 
pro  apoplexicC  specie.  Prope  ipsum  cerebrum  ,  vel  in 
tota  calvarise  parte  capillata  ,  derasa ,  vel  in  nucha  , 
applicare  docuerunt  vesicantia  ,  W^epferus  ^  Syderi' 
hamius ,  Riverius  ,  WiLlis ,  Ettmuller  ,  Hoffman.' 
nus ,  ahique ,  non  modo  stimuH  cerebro  communi- 
candi  gratia  ,  veriim  etiam  ad  derivandam  materiam 
morbificam  ,  per  suturas,  et  foramina  cranii ;  CuUen , 
ut  vidimus ,  haemorrhagiam  cerebri ,  sistendi  gratia , 
ad  caput  vesicantia  apponebat.  Utinam  doctae  specu- 
lationi  semper  eventus  pares  essent !  at ,  nedum  effica- 
cius  operentur  vesicantia  ad  capitis  vicinia  apposita  , 
quin  e  contra  in  dehcatioribus  saepe  traumaticos  motus 
producant  :  ego  quidem ,  saepissime ,  nimis ,  absque 
fructu ,  cucupham  epispasticam  capiti  raso  apphcavi  ; 
et  collatione  facta  utihtatis  vesicantium  calvariae,  et 
nuchse  appositorum  ,  cum  illa  de  vesicantibus  suris 
admotis,  frequentiiis  longe  hsec  ultima  utiha  visa 
fuisse,  candidus  assererepossum.  lUius  auxihi,  statim, 
ab  initio  ,  adhibiti ,  non  satis  muhoties  virtutem  demi- 
rari  debui ,  in  fcbrihus  cum  capite  affecto, 

Eximius  chirurgus  Desault ,  (  ceuvres  chirurg.  i*^*, 
partie.  Plaies  de  la  tite,  )  postquam  cranii  terebra- 
tionem ,  in  magiio  Parisiensi  nosocomio  ,  ut  noxiam , 
exclusisset ,  cucuphse  vesicatoriae  ,  capiti  appositae  , 
et  stibiatarum  potionum  ,  loco  trepani ,  in  capitis  vul- 
neribus  curandis  ,  usum  eligerat  :  bonos  quosdam  ef- 
fectus  a  vesicantibus  primiim  obtinuerat,  sed  caducos , 
ciim  in  soporem  ,  aegri  mox  relaberentur ;  quapropter , 
ab  illis  descivit ,  et  ultimis  vitae  annis ,  evacuantibus 
stibiatis  tantummodo  fidebat  ,  vulneratumque  caput, 
emoUienti  uno  cataplasmate^  tantum  obducebatur.  Si  ^ 


(  >59  ) 

«lutem  flaccida  adeo  sit  vesicantium  vlrtus ,  m  toplco  , 
utsic  dicam,  cerebri  morbo ,  quid  ab  his  sperandum, 
ubi  continenter  ad  caput ,  sanguinem ,  aliosve  humo- 
res  ,  vires  vitas  propellunt  ? 

Itaque  ,  de  illorum  applicatione  sequentes  habeo 
regulas  :  in  apoplexia  ,  a  serosa  coiluvie  ,  a  plethora , 
sivefluxione  locali  ,  et  a  plethora  cacochymica  ,  suris 
€t  nuchfe  colli ,  eodem  tempore  ,  vesicantia  appono  , 
quod  sit ,  in  hac  apoplexia ,  materia  localiter  extra- 
henda ,  neque  nervorum  mobilitas  adeo  metuenda, 
In  aegris  autem  siccis ,  humoribus  non  obnoxiis  ,  na- 
tura  irritabilibus ,  quosque  a  causa  spasmodica  ,  m 
apoplexiam  lapsos  conjecto ,  suris  illa  apponi  curo  , 
variarique  in  locis  a  capite  remotis  ,  ubi  jam  rubefactcE 
primse  partes  observantur  :  sicque  potentissime  ,  si  in- 
tegrum  adhuc  est  tempus ,  vitiosi  motus  a  cerebro  re-! 
velluntur  ,  nullusque  timor  est  ne  magis  ad  cerebrum 
attrahantur,  quod,  In  hujus  apopiexias  specie,  appli- 
catis  ad  caput  exutoriis  ,  succedere  potest. 

CXXXVII.  Assentire  nequeo  laudato  D.  JVauters 
(  opus  citat. )  dicenti  :  ubi  natura  jamjam  morbo 
succubitura  videtur,  hcere  adhuc  tentare  ignem  ,  ut 
remedium  vehementissimum  ac  promptissimum  ,  eo 
quod  Lancisius  Q  de  mortib.  subitan,  )  notaverit 
observatum  fuisse  a  medico  qui  zegris  curandis  pr^epo- 
situs  erat ,  in  zenodochio  insulae  Tiberinae  ,  aliquos 
de  plebe ,  quos  nullum  quantumvis  validum ,  atrox- 
que  remedium ,  a  fortibus  apoplexiis  excitaverat ,  per 
admota  plantis  pedum  ignita  ferramenta ,  ad  vitse  of- 
ficia  ,  subito  revocatos.  Dico  ,  autem  ,  accuratam 
considerationemsimilia  narratanon  mereri ,  cum  Lan- 
cisius  aliique ,  qui  de  his  portentis  loquuntur ,  de  specie 
morborum  nulla  recenseant ;  cum  non  possit  excitatio , 
a  pedibus  ad  cerebrum ,  igne  communicata  ,  sanguinem 
jam  effusum  excutere,  laesumque  cerebrum  ,  in  inte- 
grum  revocare ;  cumque  debeat  medicus ,  qui  rationis 


(  i6o  ) 

et  experientiae  auxilia  exhausit ,  fortuitos  eventus  vulgp 
relinquere. 

Culpabilior  insuper  mihi  videtur  methodus  ferrum 

candens  applicandi  ad  suturam  coronalem  et  sagitta- 

lem  5  quo  inurentur  non  solum  integuraenta ,  sed  et 

ossa  cranii ,  ad  diploen  usque ,  ab  Hippocrate  et  mul- 

tis  priscis  commendata ,  in  variis  capitis  morbis ,  et  a 

Schola  Galenica  ,  per  multa  secula ,  celebrata.  Hujus 

se  periculum  fecisse  testatur  celeb.  De  Haen ,  in  ce- 

phalaea  pertinaci  cum    hemicrania  ;  in  inemendabili 

epiiepsia,  et  in  amaurosi ;  et  quanquam  ustio  vix  le- 

viter  externum  cranium  tetigisset  ,  omnes  quibus  Ins- 

tituta  fuit  haec  operatio  ,  inopinata  morte  brevi  sublati 

sunt.  Secto   corpore ,  dura  mater  inuStse  plagae  sub- 

jecta,  jam  ab  externa  sui  parte  qua  os  tanglt,  sup- 

purari  leviter  inceperat ;  aragnoidea   videbatur  ,  ibi- 

dem  loci ,  cum  pia  matre  corrugata  :  per  universum 

cranium  ,  ambas  meninges ,   admodum  inflammatae 

erant.  Atqui ,  si  cauterium  quod  levissime  modo  cra- 

nia  tetigit ,  lethum  induxit ,  quid  non  sequatur  ,  ne- 

cesse  est ,  si  uratur  profundiiis ,  jussu  auctorum  ?  Inde , 

concludit  De  Haen   (  et  nos  cum  prudentissimo  hoc 

magistro  )  :  i°.  veterum ,  recentiorumque  complures  , 

non  ea  qu^  viderint ,  expertique  fuerint  ,  veriim  ea 

duntaxat ,  qua^  alibi  audiverint ,  legerint-ve ,  scrip- 

sisse  :  artem  proinde  istos ,  non  experientia ,  sed  one- 

rosis  auxisse  voluminibus.  2°.  Fuisse  dubio  procul , 

qui  forte  semel  operationem  viderint,  eamque  (  sive 

quod  inflammatio  meningum  resoluta  fuerit ,  sive  quod 

meticulosior  artifex  ,    aut   non  penitus    candefecerit 

ferrum ,  aut    cranium  vix    tetigerit  )  lethiferam  non 

fuisse  ;  imo  quod  fonticulus  inde  excitatus  morbum 

levaverit  ,  profuisse  observaverint  ;  pessime  vero  ex 

rariore  observatione ,   generalissimas  regulas   posteris 

tradidisse.    3**.  Quivero  pluries   hanc  cranii  adustio- 

nem  perfecerint  5  et  nonnisi  faustissimam  descripserint 

eamdem , 


( I^I ) 

camciem  ,  hos  suos  paucos  fortunatos  casus  enarrasse 
modo  ,  plures  reticuisse  infaustos  ,  quo  nihil  in  medi- 
cina  damnabilius.    Ratio  medend.  vol.  2  ,  cap.  XII. 

CXXXVIII.  Fragrans  aromaticorum  turma  ,  mille 
modis  compcsita  ,  et  ordmata,  suum  semper  habuit 
locum  ,  in  apopiexia  ,  apud  antiquos  ,  et  etiamnum 
apud  vulgus.  Ab  hacrecedere  incoeperunt  medici ,  sub 
finem  seculi  decimi  septimi ,  moti  exasperatis  Sy~ 
denhamii ,  adversus  calefacientia  ,  declamationibus  , 
et ,  inde,  nato  usu ,  aequo  pede  calida  timere,  quo 
patres  frigida  metuebant  (^  nihil  enim  in  nobis  modi- 
cum  )  ;  et  tamen  ,  quis  d^  rerum  utilitate  ,  sensibus 
sapientior  judex  ?  Quid  nervorum  amicitius  ,  gratls 
odoribus ;  quid  vires  potentiiis  erigit  ,  quam  calid^  , 
spiritLiosae ,  aromatics  pationes  ,  ventriculi  nervos 
permulcentes  ?  Ouam  vitse  dono  sapientius,  et  dulcius 
frui  mihi  videntur  orientales  populi  ,  qui ,  nunquani 
mutato  more  ,  tranquillos  ,  et  incuriosos ,  in  odora- 
mentis  ducunt  dies  !  Omnibus  peto  ,  an  potu  cafeti  , 
verbi  gratia  ,  vel  cujusdam  grati  et  spirituosi  ,  non 
magis  sensus ,  viresque  recreentur ,  quam  venas  sec- 
tione,  vel  nauseabundis  ,  nitratis  decoctis  refri^eran- 
tibus  ?  An  non  ,  ex  volatilibus  ,  et  aromaticis  ,  inges- 
tis  ,  aut  varia  forma  applicatis ,  in  catarrho  cerebri  , 
hemicrania  ,  memoriae  defectu  ,  praisens  solatium  fere 
semper  accipimus  l  Modum  agendi  ignoramus,  sed  nos 
non  fugiunt  effectus ;  ubique  tandem  ,  odores  et  can- 
tus  abunde  natura  diffusit ,  ut ,  inprimis  his  admini- 
culis  ,    gaudeamus  I 

Citra  igitur  apoplexiam  sanguineam  ,  cui  omnia  no- 
cent  stimulantia  ,  in  omnibus  aiiis  speciebus  ,  spirituo- 
sorum  ,  volatilium  ,  aromaticarumque  plantarum  infu- 
sionum  ,  usum  tum  externum  ,  tum  internum  collau- 
damus ,  ad  sustentatas  yires  vitales  ,  ut  adversus  im- 
pactum  ruere  feUcius  possint.  Neque  duntaxat ,  odo- 
ratu ,  futu ,  ifictione  ,  haustu  ,  administrari  deben! 

L 


(  i^O 

aromatlcae,  et  anti-spasmodicae  species,  sed  in  ciho  5 
potu  ,  potionibus  laxantibus ,  clystenbus  commisceri, 
Magnum  cert^  exemplum  illarum  virtutis ,  nobis  prie- 
bet  vulgus  ,  dum  ,  in  quacumque  levi  apoplexia ,  et 
in  omni  animi  defectu  ,  ad  spirituosa  ,  et  aromatica 
confugiens ,  plerumque  meliora  sortitur  ,  quam  ubi 
doctoralis  ignorantiae  aliucinationibus ,  bona  fide  tra- 
ditur. 


C  A  P  U  T     VII. 

Nostra  apoplexicB  divisio  ,  atque  medendi  metho-' 
dus  ,  sequentibus  quorumdam  apoplecticorum 
Mstoriis. 

CXXXIX.  l^ONSEQUi  ,  ex  omnibus  huc  usque 
perpensis  ,  mihi  visum  &st ,  subtihorem  ,  et  minus  tu- 
tam  esse  apoplexise  divisionem  ,  quoad  proximam  cau- 
sam  suspicatam  ;  prudentiijsque  fore  apoplecticum  cu- 
rare,  non  a  concepta  specie  morbi,  sed  a  curiosiiis 
investigata  natura  aegrotantis.  Itaque  ad  apoplecticuni 
a<:cersitus ,  confestim  inquiro  ,  an  sit  plethcra  boni 
sanguinis  (  CXX  et  CXXiX  )  ;  plethora  cacochy- 
mica  (  CXXIet  CXXII)  ;  vel  si ,  universa  non  exis- 
tente  plethora  ,  fuerit  tantum  vasorum  cerebri  pleni- 
tudo  (  CXVII  et  CXXVIII  )  ;  aut  si  seger  ,  c^terum 
non  plethoricus  ,  spasmis  ,  abdominis  cruciatibus ,  et 
animi  pathematibus,  vexatus  fuerit  (CXXIII,  CXXV , 
CXXVl  ).  His.  cognitis  ,  ad  causam  occasionaJem  , 
anni  tempestatem  ,  et  morbos  sasvientes  ,  animum 
volgo  ,  indeque  quam  cito  (  medici  enim  prompta 
debet  esse  inieliectus  operatio,  ciim  tempus  sit  prse- 
ceps  )  curationi  manum  admoveo.  Hanc  in  usu  po- 
sitam  divisionem  ,  speculativam  si  placet,  reddere 


C  i63  ) 

poteris  ,  apoplexiam  discerpendo ,  m  sanguineam  , 
cachtcticam  ,  et  spasmodicam  vel  neryeam.  Huic 
ultimae  additamentum  erit  apoplexia  a  locali  capitis 
plenitudine  ;  ciim  illarum  eadem  mihi  videatur  me- 
dendi  ratio ,  frequenterque  ,  ut  verisimile  tst ,  haec  , 
propter  novum  humoris  affluxum  ,  apoplexiam  geniat. 
Semper  autem  cum  generali  morbi  notione ,  utilem 
sociatam  reor ,  de  antiquiori  infirmo  cerebro ,  cogita- 
tionem.  * 

CXL.  Priusquam  ,  autem  ,  de  curanda  singulatim 
apoplexia  sermonem  faciamus ,  quid  in  cmnibus  ,  uni- 
versum  providendum  sit ,  monere  juvat. 

1*^.  Elatiori ,  quantiim  fieri  potest,  schemate  ,  ja- 
ceat  aeger ,  collo  reliquoque  corpore ,  ab  omnibus  in- 
tegumentis ,  et  fasciis ,  libero.  In  cubile  autem  tan- 
tum  adsint  necessarii  ministrantes ,  cum  a  multis  vitie- 
tur  aer  ,  et  in  exsequendis  ,  coufusio  nascatur. 

2°.  Cuneo  ligneo  ,  dentes  inter  posito ,  os  aper- 
tum  ut  maneat ,  curetur. 

3°.  Cum  sacpissime  ,  segri  mente  capti,  deglutire 
non  valeant  ,  possitque  existere  pharingis  resolutio  , 
unde  metus  nelaryngem  ingesta  ingrediantur,  aegerque 
suffocetur ;  nunquam  quid  hauriendum  ,  apoplectico 
propinare  decet  ,  priusquam  paucis  aquae  guttis  intrc- 
ductis  deglutire  illum  posse  certi  fiamus.  Impedita, 
vero  deglutitione  (  quod  cognoscitur,  immobih  oeso- 
phago  et  larynge ,  post  aquam  introductam  )  confu- 
giendum  est ,  ut  primus  proposuit  AretCEus  ,  et  ut 
egregie  perfecit  celeberr.  Desault  Q  (Euvres  de  Chi- 

*  Propositum  in  textu  ^  in  historiis  segrorum  ,  factitatum 
non  semper  invenies.  Ratio  est  :  i''.  qubd  tarde  nimis  apo- 
plexias  naturam  curiosius  investigaverim  ;  2°.  qubd  in  medi- 
cando  ,  rem  angustam  ,  inscitiam  ,  rusticitatem  ,  supersti- 
tionemque  fere  semper  adversarias  habuerim  :  oportet  enim 
non  solum  se  ipsum  exhlbere  ,  qu£  decent  facientem ,  sed  etiam 
sgrotum  ,  et  prxsentes ,  et  qui»  externa  suni,  (  Hlppocrat.  ) 
^  L   2 


C  'H  ) 

rnrg.  2^  part.  p.  264)  ,  ad  tubum  vacuum  e>s 
gummi-elastico,  per  nares  introducttJm  ,  quo  ,  syringae 
ope  ,  liquida  alimenia  et  medicamenta  ,  facile  in  ven- 
triculum  ducuntur.  Fausts  narrantur  hujus  methodi 
observationes  in  iUius  eximii  chirugi  operibus ;  meri- 
toque  monebat,  ut  quamcito  hoc  auxiUum  tentaretur, 
eo  magis  quod  nihil  ab  hac  operatione  sit  metuendum, 
Miror  equidem  quod  ab  ArctcBO  ,  nemo  illam  propo- 
suerit  in  apoplexia  ,  ciim  tamen  certus  sim ,  in  tam 
saepe  impedita  apopiecticorum  deglutitione  ,  et  in  tam 
communi  medicantium  ignorantia,  ssepiiis  suffocatos 
perrisse  sgros  ab  introductis  liquidis  in  glottidem  ; 
quorum  interitum,  movbo,  non  imprudentiae  imputa- 
"verunt.  Esto  ergo  h^c  lex  ,  in  omni  apoplexia ,  quoties 
asger  mente  est  captus ,  vel  quoties  quoquo  modo  im-. 
peditur  deglutitio. 

4°.  Bis  in  die  ,  urinaria  observetur  vesica  ,  et  sit 
iicet  urins  juge  stiUicidium,  cathetere  evacuetur  ,  si 
pxominens  maneat. 

5°.  Nisi  urgente  necessitate  cibos  et  medicamenta 
administrandi  ,  a  somno  ne  suscltetur  apoplecticus 
{  XXIV  )  5  cum  ab  hac  functione  recreetur  vita ,  mul~ 
tosque  videamus  segrotantes ,  etiam  a  soporosis  affec- 
tibus  ,  post  somnum  naturalem  liberatos.  A  sopore 
vero ,  conclamationibus ,  luce  splendida ,  instrumen- 
torum  sonitu  ,  similibusque  non  vehementioribus  , 
quantum  possibile  est ,  excutiantur. 

6°.  De  prognostfco  ,  prudentes  sint  adstantes  co- 
ram  segro  ,  ciim  ultimus  apoplecticos  auditus  fugiat 
(  VII )  ,  cumque  saepe  quos  sentire  non  credimus  , 
inter  se  meditentur ,  quas  aUoqui  non  possunt.  Ter- 
ror  autem  princeps  omnium  debilitantium  exstat. 

CXLI.  Plethorico,  a  bono  sanguine,  apoplectico, 
prius  capite  denudato  ,  aeri  frigido  exposito  ,  reliquo- 
que  corpore  levibus  straguhs  operto ,  quam  cito  san- 
guis mittatur ,  ad  incias octo ,  decem , duodecim ,  pro 


(  i«5  ) 

natura  hominis  ,  et  adhibitis  cautelis  ,  ab  Aret^o 
(LXXXIII)  prasscriptis  ;  quibus  addere  placet  :  ne- 
cessariam  quidem  esse  opprimentis  sanguinis  depletio- 
nem  ,  sed  necessariam  quoque  ess^ ,  ad  virium  vita- 
lium  integritatem  conservandam  ,  quamdam  vasorum 
plenitudinem  ;  ideoque  ,  fluente  sanguine  ,  pulsum 
aegrotantis  frequenter  explorare  debere  medicum  ,  me- 
morem  ,  multos  a  sola  natura  medicatrice  liberatoS 
fuisse  ,  multoque  numerosiqres  non  surrexisse ,  quan- 
quan>  non  defuissent  venae  sectiones  ,  aliaque  artis 
adniinicula. 

In  brachio  ,  prima  venag  sectio  institui  debet ,  et 
etiam  aliquoties ,  paucas  post  horas  iterari  :  secundanv 
tamen  ,  vel  tertiam  ,  pro  re  nata  ,  pra;scribere  malo  in 
saphena  ,  si  satis  conspicua  est  :  ab  hac  enim  facilius 
cerebrum  levatur  Q  CXXXI  )  ,  revulsionem  casterum 
testante  ,  frequentiori  animi  defectione  ,  inter  hanc  , 
quam  in  aliis  venae  sectionibus.  At ,  notabene,  alle- 
vationem  a  sanguinis  eductione ,  citam  esse  debere  ; 
qua;  si  non  sit,  ut  e  contra  in  pejus  cadere  videatur 
aeger  (  quod  illico  accidere  vidi  ) ,  ne  credas  te  ,  re- 
petita  venge  sectione  ,  feliciorem  fore  ;  sed  ab  omni 
ulteriori  sanguinis  eductione  ,  generali  ,  vel  locali  , 
abstine.  Ne  te  decipiat  etiam  ,  si  inter  vense  sectiones , 
elatior  pulsus  evadat,  cum  tamen  motus  et  sensus 
non  redeunt  :  et ,  si  ,  intermittat  nonnunquam  ,  ri- 
gorque  accedat ,  etiam  apparente  quadam  symptoma- 
tum  remissione  ,  mortem  prae  fores  essecredas. 

CXLII.  In  promptu  sit  ,  post  primam  venas  sec- 
tionem ,  clysma  emolliens ,  carminativum  ,  et  salitum  , 
quod  omni  bihorio  repetatur.  Post  ultimam  vero  san- 
guinis  eductionem  ,  potui  detur  potio  purgans  ,  ex 
sale  medio ,  unciam  unam ,  vel  unciam  unam  et  semi  , 
manna  ,  ad  uncias  tres ,  in  unciis  quatuor  vel  sex  ,  ad 
summum ,  infusi  semjnum  coriandra; ,  feniculi  ,  vel 
anisi.  Omnia  hasc  pertici  debent  ,  intra  viginti  quatuor 

^  3 


horas  a  primo  insultu ;  juscula  carnea  ,  herbacea ,  et 
potus  diluens  ex  aqua  frigida ,  cum  nitro ,  et  aceto  , 
vel  alio  acidulo  succo  ,  rehquam  paginam  postea 
adimplent :  celer  enim  hic  morbus  est  ,  et  brevi  de- 
sinit  in  s-alutem  ,  aut  in  mortem  ,  aut  in  paralysim , 
quae  tunc  alia  auxilia  poscit.  Exempla  : 

HISTORIA      I. 

Die  25^  Decembris  ,  anni  1  8o5  ,  horatertia  po- 

meridiana ,  uxor  mercatoris ,  quadragenaria ,  corpore 

rohusto  ,  alto ,  et  subpingui  ,  gulae  et  Baccho  pluri- 

miim  addicta  ,  attonita  cecidit,  inter  amicos  ,  pocula, 

et  lusoria  folia.  Ad  illam  accersitus ,  extensam  humo 

inveni ,  insensibilem  ,  immobilem  ,  et  adeo  pondero- 

sam  ,  ut  ex  taberna ,  in  cubile ,  ferri  non  potuisset.  Fa- 

cies  erat  ex  rubro  violacea ;  pulsus  vehemens ,  et  ple- 

nus.  Instituta  illico  venae  sectione  ex  brachio  ,  ad  un- 

cias  duodecim  ,  paulisper  sensum ,  motum  et  loque- 

lam  aegra  recuperavit,  unde  ut  in  pede,  posthoram, 

iteraretur  praescripsi.   Post  hanc  secundam  sanguinis 

missionem  ,  ita  rediei^ant  functiones   animales ,  ut  k 

taberna  in  cubiculum  transferri  potuerit.  Hora  octava 

vespertina  hujusdem  diei ,  pulsus  frequeris  et  fere  fe- 

brilis  fiebat ,  dissipabanturque  ,  qua;  sensus  aliquantis- 

per  adhuc  involvebant  ,  torpor  et  nubeculae ,  rema- 

nente  paralysi  lateris  sinistri  ,  a  medietate  linguae  us- 

que  ad  pedem.  Eadem  die  ,  clysma ;  et  2^*,  3*,    et 

4'^,  potus  refrigerans  et  laxans ,  cum  diaeta   tenui. 

6^.   die  ,  vesicantia  ,  nucha3  colli  ,  brachio  ,  et  tibiae, 

paralyticis  ,  apposita;  febris.  7"°^  die  ,  restitutus  sen- 

sus  in  membris  paralyticis  ,   libertasque  perfecta  lo- 

quelae ,  ut  haec  mulier  ,  habitu  garrula ,  ioquacitate 

molesta  mihi  fieret.  1  1  ^.  die ,  persistebat  febris ,  cum 

vespertina  exacerbatione  ,  sed  moveri  brachium  inci- 

piebat.  Die  1 4* ;  digiti ,  et  dierum  progressu ,  femur , 


(  '«7  ) 

et  crus ,  ut  2 1*.  a  morbo  die  ,  cEgram  baculo  sustenta- 
tam ,  in  cubile  deambulantem  invenerim.  Demirabar 
naturas  motus  salutares  ,  et  a  septima  die  ,  illis  favere 
tentabam  decoctis  flor.  arnicae  et  rad.  valerianae  syl- 
vestris  ,  julepis  excitantibus  ,  cum  kermete  minerali , 
frictionibus  siccis  ,  et  rudibus  ,  quibus  succedebant 
unctiones  sapone  ammoniacali.  Molesta  autem  erat 
dista  medica  ,  quanqaam  plenior  ,  molesta  medica- 
menta:  iterum  puIs  et  Baccho  indulo;ebat  inemenda- 
bilis  mulier;  monenti  medico  ,  irridebat ,  et  dum  in- 
temperanter  v!\'eret ,  Sanctis,  illorumque  ministrisdona 
offerebut  ,  ut  in  integrum  restitueretur.  Idcirco  crus 
firmum  et  sanum  omnino  non  fiebat.  Quare  indigna- 
tus  ,  huic  vale  dixi.  Hebetis  ingenii  poenas  luit  misera, 
si  poena  est  mori  :  nam  sex  mensibus ,  a  prima  inva- 
sione ,  me  a  Martigiis  absente  ,  iterum  apoplectica  in- 
cidit,  et  intra  paucas  horas  sublata  est. 

HlSTORIA      II. 

Serva  parceciae  Rectoris  ,  vidua ,  quinquagenaria , 
pinguis ,  bene  nutrita  ,  sanguineae  habitudinis ,  absque 
motu,labore,  etcuris  tunc  vitam  degens  ,quibustamen 
proximis  annis  expers  non  fuerat  ,  corripiebatur  ,  die 
26'.  Julii,  ann.  1806,  insultu  apoplectico  ,  a  quo 
extemplo  surrexit ,  hemiplectica  lateris  dextri  ,  cum 
aliquo  tamen  resolutarum  partium  sensu.  Ad  sBgram 
cito  accersitum  ,  memoverunt,  facies  rubicunda,  vasa 
plena  e  vita  anteacta  ,  ut  illico  ex  cubito  sanguis  ex- 
traheretur  ad  uncias  decem  ,  illo  cum  fructu,  ut  fluente 
sanguine,  dissiparentur  nebulce  cerebrum  occupantes 
(  ut  aiebat  asgra )  ,  et  quid  motus  in  artubus  affectis 
iiuntiaretur.  Ut  autem  perficeretur  hujus  venae  sectionis 
beneficium ,  cum  vasa  adhuc  summe  turgida  essent, 
aliam ,  quatuor  post  horas  ,  prascripsi  in  pede ,  ad 
imcias  octo.  At  sit  chirurgi  negligentia  ,  aut  sangui- 

L4. 


(  >68  ) 

nis  in  aqua  fiuentis  quantitatem  metirl  non  valuerit , 
ut  facile  evenit ,  plus  asquo,  quam  jusseram  ,  detraxit. 
Successit  iade  ,  ut  non  sequale  beneficium  ex  hac  se- 
cunda  vena;  sectione  asgra  retulerit  ,  sed  debilis  mul- 
ttim  fuerit.  Itaque  ad  corroborantia  confiigere  debui , 
et  secunda  die ,  decoctum  arnicae ,  valeriana?  silvestris , 
serpentarice  virginian^  ,  cum  vesicantibus  nuchae  colli 
appositis  ,  in  usum  vocavi.  Sub  finem  hujus  diei  ,  nas- 
cebatur  febris  moderata ,  persistens  per   plures  dies , 
cumlevi  vespertina  exacerbatione ,  etsudore  levi,  uni- 
verso  ,  unde  sensim  sensimque  integri  redibant  sensus 
et  motus  ,  primo  in  brachio  ,  secundo  in  manu  ,  tertio 
in  digitis ,  et  quarto  in  femore  et  crure.  Adhibebam 
quoque  ,  ut  adjutorium  ,  frictiones  ,  ter  in  die  ,  et  unc- 
tiones ,  cuni  baisamo   sulphuris  terebenthinato.  1 4^. 
die  ,  ciim  omnia  prospere  cederent,  sgraque  jam  in 
cubiculum  deambulare  posset ,  parochus  locutus  est  de 
purgatione,  ad  terminandum  morbam  (  ut  plebs  ar- 
bitratur  ^ ;  cum  enim  alvus  officio  fungeretur ,  nullum 
de  purgantibus  sermonem  feceram.  Obtemperavi,  co- 
gitans  de  levissimo  quodam  laxante ,  minus  ad  neces- 
sitatem  ,  quam  ad  formam  ,  his  in  locis  necessariam  , 
et  inprimis  apud  homines  ,  ut  parochi  in  genere,  qui 
scientiam  medicam  ,  doctis  adeo  arduam ,  percallere 
se  arbitrantur.  At ,  ille  ,   in    pulvere  drastica    dicta 
^Aillaud  cseciter  credulus ,  hujus  pulveris  dosim  co- 
piosam  ,  irritis  meis  monitis ,  administravit ,  ex  qua , 
ad  decem  et  octo  vices,  cum  magnis  cruciatibus,  serva 
superpurgata  est ;  iterumque  nascebatur  summa  debili- 
litas ,  et  incidendi  impotentia  ,  quibus ,  analepticis  et 
corroborantibus  ,  necesse  fuit   opitulari.    Convaluit 
tamen. 

Errata  duo  fuerunt  in  hac  medicatione  ;  secunda 
vens  sectio  plus  asquo  copiosa ,  et  super-purgatio.  Non 
emendavit  tamen  culpam  parochus ;  nam ,  cum ,  novum 
iiisulrum  avertendi  gratia  ,  serva?  ssepius  in  annum  , 


(  i6^  ) 

pulverem  suam  drastlcam  propinasset ,  ab  Insultu  tan- 
dem ,  correpta  est ,  in  quo ,  nullo  accersito  auxilio  , 
misera  periit. 

HlSTORIA      III. 

Die  6*.  mensis  Augusti,  ann.  i8o(S ,  hora  8*.  ma- 

tutina  ,  piscator ,  72  ann.  natus ,  repletus ,  apoplec- 

ticus  in  navicula  cadit ,  ex  qua  in  domum  ,  ut  lignum 

afFertur.  Flaverat  per  noctem  ,  violento  impetu ,  ven- 

tum  Mistral  dictum.   Ad  segrum  vocatus  ,  hora  i*. 

pomeridiana. ,  pulsum  inveni  plenum  et  tardum ,  res- 

pirationem  sublimem  ,  vultum  ex  rubro-violaceo  colo- 

ratum ,  cum  aliquo  sensu  et  auditu ,  sed  absque  motu. 

Haemorrhagiam  cerebri  integram  declaravi ,  et  quan- 

quam  nihil  sperarem  ,   ut  pote  nimis   tarde ,  tamen 

venae  sectionem  instituere  jussi ,  vesicantiaque  nuchas 

et  suris  admovere.  Aliquid  exinde  solatii  videbatur  , 

nimirum  aliquas   voces  seger   pronunciavit ,  amicos 

agnovit,  et  dextrum  brachium  potuit  movere.  Clys- 

teribus   alvus   optime  cedebat.   Potus  et  juscula  de- 

glutiebantur.  Pulsus  autem  et  respiratio  eadem  perma- 

nebant.  Sub  initio  quartse  diei ,  pulsus  factus  tst  ve- 

hemens  et  intermittens ,  cum  pectoris  stertore  ,  sudore 

frigido  et  locali ,  sopore ,  et  omnium  sensuum  torpore, 

interiitque  £ger  sub  finem  hujus  diei. 

Hoc  anno  ,  tres  similes  ahos  casus  vidi  ,  in  hac 
Martigiorum  urbe ,  quibus ,  intra  36  horarum  spa- 
tium  ,  segri  jugulati  sunt ,  nullo  adhibito  auxiho ;  ob- 
servavique  fuisse  post  ventum  frigidissimum ,  cui , 
miseri  ,  incaute  expositi  fuerant.  Pluximi',  antea ,  alii 
in  praxim  occurserant ,  quibus  cum  inutilis  medicina 
fuisset ,  inutile  etiam  judico  de  his  amphus  disserere. 

CXLIII.  Quoad  causam  occasionalem ,  frigus  est 
contra-indicans  repentinae  vense  sectionis  ,  sed  pri- 
mum  etmaximum  auxilium  sit,  indusiorum  et  stragu- 


C  170  ) 

lorum  calidorum  ope ,  corpus  sensim  senslmque  cale- 
facere  ;  crura  ,  femora  ,  et  plantae  pedum  ,  diu  lanis 
calidis  perfricentur  ,  usque  dum  nativum,caIorem  et 
ruborem  acquisiisse  videantur ;  intus ,  Quid  calidi  et 
roborantis  immittatur  ,  ut  ,  v.  g.  ,  jusculum  cum 
quarta  parte  vini  generosi ;  calefacere  autem  et  fricare 
ndn  desistendum ,  quousque  pulsus  elevatior  fiat ,  et 
in  eodem  rhythmo  jugiter  maneat;  nam  solent  pulsus 
elevari  ,  sensus  et  motus  ad  tempus  reviviscere ,  inde 
iterum  obscurari  ,  ubi  nimis  cito  aeger  derelinquitur. 
Vide  exempium  pauperis  (  LXVI ).  ^Egro  jam  re- 
focillato ,  si  difficiUs  sit  respiratio ,  adsintque  signa 
pIethor£  sanguinesE  ,  sanguis  educetur ,  ad  uncias  sex  , 
octo  ,  decem  ,  pro  re  nata  ;  si  citius  vero  ,  haec  opera- 
tio  tentaretur,  contracta  vasa  sanguinem  negarent. 
Libera  manente  respiratione  ,  a  sanguine  abstme.  Po- 
terunt  etiam  opponi ,  praecordiis ,  abdomini ,  tibiis  , 
cucurbitulae  siccse  ,  foverique  loca  elevata  ,  cum  lanis 
decocto  emolliente  calido  madidis.  Clyster  acris,  post 
venas  sectionem  ,  etiam  administratur ,  aut  absque  illa , 
ubi  calidus  et  refocillatus  videtur  homo.  Si ,  ab  ingesto 
jusculo  cum  vino  ,  manat  sudor,  infuso  florum  sam- 
buci ,  vel  papaverum  Rheados  ,  cui  addi  potest  pulvis 
Doweri  ,  ad  grana  viginti  quatuor  ,  aut  triginta  , 
huic  favendum. 

CXLIV.  Difficilis  judicii  s^pe  esse  apoplexiam  a 
cacochymica  repletione ,  lubens  consentio  ,  pr^ser- 
tim  si  de  illa  agatur ,  in  qua  sanguine^  plethorae 
signis  allucinari  possumus.  Hic  ergo  omnium  anteac- 
torum  et  prassentium  ,  attenta  etsagaci  investigatione 
opus  fit.  Omnes  gradus  ,  in  hac ,  habere  possumus 
mixtionis  heterogeneorum  humorum  cum  sanguine  , 
unde  varia  medendi  methodus. 

In  cacoethica  autem  hac  plethora  ,  non  adeo  fri- 
gidae  aurs,  nudo  capite ,  exponi  debet  a^ger  (  CXLI ); 


(  »70 
calor  enim  moderatus  tonum  solldis  concillat,  dis- 
solvit  humores ,  illosque  motui  aptiores   reddit. 

Recognita  dominante  sanguinea  plenitudine  ,  a 
venas  sectione  saspe  incipienda  erit  curatio  ;  sobrius 
tamen  quam  in  antecedente.  Attendat  autem  medicus 
nocere  illam  :  si  curje  et  moerores  graves ,  et  diutumae , 
si  pravus  victus  ,  si  ciborum  inappetentia  ,  si  vigiliae  , 
si  dolor,  si  immodica  Venus,  si  sgritudines  varise  , 
per  aliquod  tempus ,  apoplexiam  praecesserint. 

CXLV.  Prjemissa  ,  aut  non  przemissa  ,  pro  necessi- 
tate,  venas  sectione  ,  immissoque  clysteie  paululum 
acriori  quam  in  prima  specie  (  sennse ,  v.  g. ,  uncia 
una,  decocto  salito  et  carminativo  adjuncta ),  ad  eme- 
sim  ,  vel  ad  purgationem  ,  cito  confugiendum  est ;  ad 
emesim  ,  si  antecesserunt  ,  adhucque  prostant  saburrae 
indicia  ,  secundum  regulas  ,  (  CXXXV  )  ponderatas. 
Medicamentum  purgans  paululum  fortius  qusque  de- 
bet  esse  quam  in  plethora  sanguinea  ,  huic  (  CXLII  ) 
folliculas ,  ad  unciam  semissem  ,  addendo.  Eodem 
tempore ,  vesicantia  apponuntur  ,  dummodo  tamen 
nullus  sit  nimius  calor ,  sanguinem  superantem  annun-' 
tians.  Applicentur  quoque  pr^cordiis  ,  abdomini ,  fe- 
moribus  cucurbitulje  siccse  ,  non  cum  accensa  cerea 
candela  ,  sed  stupeo  igne ,  nt  major  sit  attractio ,  at- 
que  excitatio  ;  elevata  loca  possunt  inde  sinapismo 
tegi.  Non  probo  ad  scapulas  et  dorsum  ventosas  ap- 
phcare,  eo  quod  inde  magis  anxia  reddatur  respiratio, 
segerque ,  motu  ,  periculose  m.olestetur  ;  si  enim  sit  In 
cavo  alterutrius  hemisphsrii  effusio ,  motu  potest  ubi- 
quediffundi.  Peracta  sufficienti  alvi  evacuatione,  potu 
subcalido ,  emollienti ,  et  leviter  aromatico  ,  aeger  hu- 
mectatur  ,  jusculisque  carneis ,  oleraceis ,  sustentatur  ; 
clyster  singulis  diebus  bis  immittitur  ,  si  alvus  lubrica 
non  maneat.  Interea  ,  plagarum  a  vesicantibus  suppu- 
rationi  favemus  ,  novasque  addimus,  si  a  primis  suble- 
vatus  aeger  videatur.  Lautiorem  diaetam  sensim,  sen" 


C  172  ) 

simque  permlttlmus ;  si  enim  similibus  asgris  nimla  re- 
pletio  nocet ,  magis  insuper  nocet  subita  depletio ,  et 
diuturnior  inanitio. 

CXLVI.  Pituitosae  ,  albuminos^ ,  vel  serosae  ple- 
nitudinis  conspicua  plerumque  sunt  signa  (  CXXII  ). 
In  apoplecticis  cum  hoc  corporis  habitu  ,  caloris  mo- 
derati  externa ,  internaque  applicatio  ,  primum  et  mag- 
num  subsidium  praestat  sgrotantis  ,  itaque  (  capite 
tecto  ,  et  corpore  calidis  stragulis  munito  )  plantis 
pedum  ,  suris  ,  femoribus ,  latera  calida  ,  vel  sacculi 
cinerum  calidarum  pleni,  statim  apponantur.  Aquis 
pdoriferis,  spirituosis ,  volatilibus,  facies  vaporetur, 
iliarumque  guttae  aliquot ,  ore  immitantur.  Interea  , 
injiciatur  acre  clysma,  ex  sequentibus  :  recip.  fol.  et 
Hor.  cham^mel.  manip.  unum  ;  colocintidis  ,  unciam 
semissem ;  buliiant  in  aqua  ad  colaturam ,  unc.  octo  , 
cui  adde  vini  emetici  uncias  quatuor  ,•  pro  clysmate  , 
quod  repetaturpro  re  nata.  Evacuato  intestino  recto  , 
potio  purgans  numeri  praecedentis  administratur ,  cui ,  | 

pro  cognita  aegri ,  et  morbi  habitudine ,  addi  potest 
pulvis  jalapp.  ad  grana  triginta  ,  cum  tincturae  cinna- 
momi  dragma  una.  Perutile  aliquoties  etiam  potest 
esse  vomitum  cieendi ,  ante  purgationem ;  vel  si  al- 
vina  evacuatio  eodem  tempore  desideratur,  sequens 
prsscribitur  :  Recip.  tartar.  stib.  cum  vitro  antimon. 
parati ,  grana  tres-quatuor  ;  mann.  uncias  tres ;  sol- 
vantur  in  infusi  melissae  uncias  quatuor.  Eodem  tem- 
pore ,  vesicantia  suris  et  collo  apponuntur,  quorum 
suppurantes  plagas  diutiiis  fovemus. 

Post  alvi  evacuationem  ,  corroborare  aegrurn  ne- 
cesse  est.  Ulterius  pro  medicamentis  mihi  sunt  quatuor 
cyathi  in  die  ,  decocti  calidi  ligni  guaiaci ,  vel  radi- 
cis  serpentari^e  Virginianse,  vel  florum  arnics  ,  con- 
diti  cum  saccharo ,  et  alcoole  nitrico.  Si  his  repugnent 
£gri ,  horum  loco  ,  indicus  theus ,  vel  cafetum  ,  sspe 
eumdem  scopum  attingunt.  Julepus  gratus ,  cuni  ker- 


(■73) 

mete  mlnerali ,  aliquando  utllis  est ,  ad  exscreationem 
procurandam  ,  sudoremque  fovendum.  Pro  potu  ,  aqua 
calida ,  cum  vino  generoso.  Pro  cibo ,  juscula  carnium , 
optima ,  cum  ovi  vitello ,  et  inassat£  carnes ,  cum  pane 
biscocto  ,  simul  ac  edere  possunt  ;non  neglectis ,  inter 
hasc,  naturalibus  egestionibus. 
Exempla  mixtas  plenitudinis  : 

H  I  S  T  O  R  I  A      I. 

Mense  Maio,  anni  1805  ,  ^^^  curam  haberem 
juvenis  optimae  spei  ,  nautici ,  teterrima  dysenteria 
hepatica ,  Americana ,  conflictati ,  pater  ejus  ,  vir  sexa- 
genarius ,  sobrius  ,  musculosi  et  phlegmatici  tempe- 
ramenti ,  ob  carissimi  fihi  morbum  ,  aliasque  res  ad- 
versas,  afflictus  ,  in  apoplexiam  mediocrem  incidit, 
quam  cacochymicam  mixtam  judicavi ,  propter  valen- 
tQS  vires ,  vultum  ex  rubore  pallentem ,  somnolentiam 
cui  propensus  fuerat  ,  fumi  tabaci  abusum ,  et  animi 
tristitiam.  Cumque  raicaret  fortiter  pulsus ,  atqui  e  naso 
sanguinis  guttse  aliquot  exstillassent ,  ex  brachio  prl- 
mum ,  ideo  ,  inde  ex  pede ,  uncias  ad  summum  duo- 
decim  sanguinis  extrahere  jussi ,  pro  duabus  venae  sec- 
tionibus  ,  enemaque  purgans  injicere.  Recuperaatur 
sensus  et  motus ,  sed  cumbrachii  dextri  paralysi ,  lingua 
impedita ,  fere  abolita  anteactorum  memoria,  facili 
contristatione ,  et  lacrymatione.  2^^.  die,aIvo  non  so- 
luta  et  apparentibus  signis  saburrae  ,  potio  purgans  , 
ex  manna  et  salibus  mediis ;  largum  vesicans  ad  verte- 
bras  colli.  3^.  die,  levis  motus  in  brachio  paralytico, 
et  singulis  ahis  diebus ,  nova  verba  ,  distinctius  feci- 
iiusque  ,  lingua  pronuntiare  potest ;  id  autem  eviden- 
tiiis  fiebat  ciim  ab  ulcere  ex  vesicanti ,  purulenta , 
crassa ,  niateria  abundantius  manaret ,  non  vero ,  cum 
sisteret  suppuratio ;  unde  ,  ter ,  in  quindecim  diebus  , 
exutorii  renovationem  prcescribere  debuerim.  His  sim- 


(  174  )  _  _ 
pHclbus  ,  potu  oxlmellito ,  et  diaeta  potius  slcca  quani 
humida ,  trigeslma  a  morbi  die ,  potuit  aeger  ambulare  , 
absque  adminiculo  ,  domestlcisque  et  campestribus 
rebus  praeire,  integresanus  ,  si  exciplas  levem  in  apice 
digitorum  insensibilitatem ,  et  quandam  in  paucis  lit- 
teris ,  linguse  difRcultatem.  His  etiam  incommodis  li- 
berari  verisimiliter  potuisset ,  si  fonticulum  et  diaetam 
convenientem ,  diutius  admisisset.  Monebam  ,  quo- 
ties  in  hunc ,  per  rura  ,  incldebam  ,  sed  frustra.  Tan- 
dem,  anno  nuper  elapso,  accepi  ,  nova,  et  lethali 
apoplexia  ,  illum  conflictatum  fuisse ,  nullo  implorato 
auxiiio. 

HlSTORIA      II. 

Die  2"^%  Decembrls ,  anni  1 807  ,  flante  rlgidisslmo 
\ento  Mistral  y  Massiliensis  nauta,  yS  ann.  natus  , 
apoplecticus  cecidltin  ipsa  navl  ,  hora  6*.  matutina  , 
post  jentaculum  ,  et  fertur  in  Martigiorum  nosoco- 
mium.  Absens  tunc  eram  ,  aegrumque  non  invisi ,  nisi 
hora  vespertina.  Interea  ,  chirurgus,  medici  vices  ge- 
rens ,  sangulnem  ad  libram  extrahit ;  post ,  clj^sterem 
ex  vino  antimoniato  inficit ,  emeticum  administrat , 
vesicantiaque  suris  et  nuchse  colli  apponit.  Sero  , 
jegrum  accedens ,  hominem  video  ,  tumldum ,  palli- 
dum ,  spumantem ,  stertentem  ,  pulsum  rarum  haben- 
tem,  et  absque  sensu  et  motu.  Mihi  narrabant  assls- 
tentes  ,  allquo  sensu  hunc  donatum  fuisse ,  cum  noso- 
comium  intravit  ,  et  a  venae  sectione  derepente  m 
pejus  ruisse  ,  diftlculterque  spirasse;  vomere  non  po- 
tuisse  ,  nihilque  aliud  praeter  urinam  ejecisse.  Cacochy- 
micam  apoplesiam  judicavi ,  dubitavique  an  non  glot- 
tidem  penetrassent  iiquida ,  quibus  ,  ad  vomitum 
ciendum ,  ingurgitatus  fuerat ,  unde  spuma  qus  jugiter 
ex  ore  fluebat.  De  viribus  corroborandis  cogitavl  ; 
quapropttr  ,  jusculum  carneum ,  vinosum  ,  calidum  , 
«ochleatim  ,  et  caute ,  deglutiendum  curayi,  etdecoc- 


(^75) 

tum  praescripsl ,  ex  serpentaria  Virginiana  ,  et  floribus 
arnicce,cum  saccharo  conditum  ,  cociileatim  haurien- 
dum  et  per  anum  injiciendum.  Die  2*^*.  ad  mane  , 
pulsus  elevrftior,  frequentior;  me  audit  exclamantem 
ager;  et  submissa  voce  respondit  ;  linquam  oblique 
cxerit ,  paralysis  enim  erat  in  toto  corporis  latere 
dextro  ,  sacrisque  religiosis  officiis  ,  sana  mente  vacare 
potest ;  at  ,  semper  respiratio  stertorosa ,  osque  spu- 
mosum.  o^.  die ,  ut  pnma  se  habet.  Dubito  tamea 
an  in  praescriptis  pergerint  ministrantes  ,  quorum  in» 
dolentiam  agnosco.  Me  praesente,  decoctum  et  juscu- 
lum,  ad  lectum  a:gri  afFerre  jubeo  ,  novaque  vesi- 
cantia  applicanda  curo.  4*.  die  ,  ut  secunda  ,  eeger  se 
habet ,  usque  ad  horam  3"™.  post  meridiem  ,  qua  , 
omniaexacerbantur ,  insurgitque  sopor  profundissimus, 
in  quo  aeger ,  omni  momento ,  manu  sana ,  stragula 
removebat,  ubique  insensibilis ,  si  excipias  nasum  , 
tempora ,  superciliaque  ,  quorum  musculi  movebantur 
dum  has  partes  tangerem  ,  quod  idem  expertus  sum 
paucis  ante  mortem  horis.  6^  die  ;  ad  mane ,  idem 
ut  pridie  ;  sub  vespere  ,  mitescunt  symptomata,  redit 
sensus ,  ut  noctem  quietam  aeger  haberet  ,  dormiret , 
potum  sumeret  ,  meiendique  necessitatem  sentiret.  6\ 
die  ,  ad  mane  ,  sudore  difluebat  ,  unde  aliquam  spem 
daturus  esset ,  nisi  perstans  spuma  ,  difficilisque  res- 
piratio ,  aliam  sortem  suasissent.  Obiit  tandem  ,  7'. 
die  ,  9*.  Decembris  ,  hora  2^*.  pomeridiaiia  ,  post  sic 
alternantes  remissiones  et  exacerbationes ;  mox  horis 
friatutinis  ,  mox  vespertinis  ;  —  intempestiva  et  ni= 
liiis  copiosa  sanguinis  eductio  ;  intempestivus  vq- 
mitus. 


(17^) 

HlSTORIA      III. 

Cachecdca  ,  recurrens  ,  apoplexia, 

Paupercula  ,  ann.  42 ,  nata  ,  cacoethes,  habens 
caplllos  ruvidos  et  albos ,  nosocomium  Martigiorum 
adivit.  Initio  Novembris  ,  1 8o(S ,  de  virium  debili- 
tate ,  anorexia ,  et  febribus  erraticis  conquesta.  Ciim. 
asrumniarum  ,  cibi  penuria  videretur  causa,  bonum 
nutrimentum  ,  tantum  prajscripsi  :  sed  paucos  post 
dies ,  ciim  jam  refocillata  appareret  ,  semi-apoplec- 
tica  cecidit ,  cum  lateris  dextri  paralysi  et  mentis  per- 
turbatione.  Emeticus ,  quo  multa  saburra  sursum  et 
deorsum  evacuata  fuit ,  illam  in  prjstinum  statum  res- 
tituit.  Postera  die,  novus  insultus  apoplecticus  ;  cui 
solutio  fiterunt ,  rurum  et  personarum  magis  perno- 
tarum  absoluta  oblivio  ,  atque  delirium  ferox  ,  in  quo 
aquge  perpetuus  timor  erat.  Pulsus ,  demissus  ,  obscu- 
rus ,  irregularis  ,  ut  moribundus.  Iterum  potionem 
prsscripsi  ex  quatuor  granis  tartari  stibiati  ,  solutis  in 
unciis  octo  infusi  menta;  ,  addita  uncia  una  sirupi 
mentas ,'  cochleatim  sumendam  ,•  ex  qua  ,  viscosa  pi- 
tuita  ,  abunde  per  vomitum  ,  ejecta  est.  Quarta  die ,  a 
primo  insultu ,  floccos  carpebat ,  et  ob  vehementius 
delirium  ,  vinculis  ad  lectum  devinciebatur.  Perennis 
vigilia.  Potio  ex  infuso  mentae ,  cum  sirupo  ejusdem  , 
laudani  liquidi  ,  et  liquoris  anodini  mineralis ,  ana 
guttis  triginta,  cochleatim  sumpta',vesicantiabrachiis. 
Nox  quietior ,  6^.  et  6*.  die ,  eadem  potio.  Pro  potu, 
aqua  vinosa ;  pro  cibo  ,  jusculum  cum  farinaceis ,  parva 
quantitate  ,  singulo  bihorio  ,  propinatum.  7*.  die  ,  me 
et  ministrantes  agnoscebat,  sed  delirium  in  fatuitatem 
transierat ,  fet  nec  palpebras  aperire  ,  nec  caput  ex  pul- 
vinari  erigere  poterat.  Multum  obdormivit  eadem  die , 
et  diebus  sequentibus.  Usu  cibi  nutrientis  et  vini ,  fa- 

tuitas 


(  177  ) 

tas  paulatim  discussa  fuit  ,  vires  asgra  acqulsivit;  et 
posr  46  dies ,  nosocomio  sana  et  vcgeta  vaie  dixit, 
Narravit  autem  mihi ,  se  quinque  ab  hinc  annis  ,  hoc 
morbo  afflictam  fuisse,  sed  Icviter  magis.  Videtur  , 
hic,  apoplcxiam  phrenitidem  excipisse.  la  sequenti 
Historia  ,  veternum  apoplexiam  excipict. 

HistoriaIV. 

Die  I  5*.  Martii,   anni  iSoS  ,  flante  austro ,  vo- 
catus  sum  ad  pagum  dlctum  S.  Mitri^  invisurus  hones- 
tum  civem  hujus  loci ,  63  ann.  circiter  natum  ,  quem 
aemo  prsecedenti ,  a  lethargico  affectu ,  corroboranti- 
bus  Iiberaveram  ,  quiquesquirrosamamygdalamamul- 
tis  annis  habebat  ,  cujus  extractionem  pati  noluerat  , 
quanquam    perdifficilis    deglutitio     inde     nasceretur. 
Hic  ,  tabaco  et  vino  multum  indulgebat,  et  inprimis 
fumo  tabaci ,  qui  necessarius  adeo  factus  erat ,  ut  ilio 
hauriendo ,  etiam  partem    noctis  consumeret ;  unde 
tumidum ,  pallidum,  et  somnolentum  habitum  acqui- 
siverat.  Apud  illum  adventus ,  didici  ,  frigida  aura  in 
dorso  correptum.  fuisse  ,  pridie ,  mensis  die   1 4" ,  cum 
deambulasset ,  unde  domo  redux,  lecto  se  commise- 
rat;  per  noctem  dormiisse  ,  et  summo  mane ,  juscu- 
lum  ,  invito  animo,  hausisse;  nurui  qusedam  ailocu- 
tum  ^s,sQ>ii  siluisse   inde  ,  nec    vocatus   rcspondisse» 
Hominem  inveni  cuir.  facie  paliida ,  tumida ,  flaccida ,  , 
dcpressa.  Artus  elevati  ,  illico  concidebant  ut  cada- 
veris.  Pulsus  hamilis ,  lentus  ,    obscurus  ;  respiratio 
sublimis ;  os  facile  aperiebatur  ,  unde  observari  pote-^ 
rat  Imgua,  ut  vultus  ,  pallescens ,  immobilis.  Paraly- 
sim,  seu  mortem  universam  jam  dixisses ;  et  tamen  , 
dum  hsec  cogitabam  ,  mirabar  quod  derepente ,  cum 
sputum  difficilem  aeger  exscreare  veilet,  truncum  et  ca- 
put  evexerit ,  quse  brevi  mox  conciderunt ;  et  quoque , 
quod  cum  illum  cui  admodum  notus  eram ,  concla- 

M 


marem  j  f     ^'P^^  '^""^  aperitet ,  leviterque  iabia  moveref , 

ut  si  respo     "^e'  *^  ^e^^et.  Dolui  quod  tarde  nimisapud 

segrura  adv    enii:  ?sem ,   erat  enim  jam  tertia  hora  post 

iTieridiem.  l  'orsa   n  emeticus  prima   mane  adhibitus, 

utilis  fulsset.    Tun  'C  vero  deglutire  ,  aut  non  valebat, 

aut  non  vole»  bat.     Quare  cogitavi  de  clystere  acri  ,  et 

de  exutoriis.  C  -^yste  t  ex  decocto  tabaci ,  et  sale  culi- 

nari ,  quas  in  m  anu     erant ,  injectus  est ,  sed  non  per- 

mansit  ,rect0  s(  ;ilicel  •jam  paralytico.  Sinapismi  acriora, 

et  vesicantia  ,   variis     in  locis  apposita   sunt;  corpus 

fere  frigidum' ,  excalt  ifieri  curavi ,  et  profecturus ,  chi- 

Turgo  loci  cotnmendi  ivi ,  ut  simulac  seger  parum  re- 

-surrexerit  ,  nctcte  vel    die ,  emeticum  propinaret.  At 

data  non  fuit   occasio  ,,  prsceps  enim  fuit  interitus  , 

post  lioras  48  ,  ab  inchoato  morbo.  Per  omnia  va- 

cua ,  post  mortem  ,  erupit  sanguis  niger  et  solutus  ; 

effectus  scilicet,  non  infaequens,  nicotianae  usus  im- 

inoderati* 

H  1  S  T  O  R  I  A      V. 

Apoplexia  5  ^  viscosa  pituita  ^  recurrens. 

Die  26^.  Apriiis,  ann.  1806,  hora  2^^.  pomeri- 
diana,  vidua  ,  lania,  65  ann.  nata,  pallida,  tempe- 
ramenti  phiegmatici,  vitam  sobriam  degens*,  sed  pa- 
rum  exercitatam ,  incidit  in  insultum  apoplecticum  , 
e  quo  tamen  derepente  surrexit ,  cum  torpore  omnium 
sensuum  ,  impeditisque  deglutitione  ,  voce ,  loquela  ^ 
€t  artuum  m.otu.  Ad  illam  statim  vocatus  ,  illico  clys- 
terem  ex  decocto  foliorum  sennae,  et  sale  cathartico 
injicere  jussi,  laneisque  calidis  pannis  ,  per  totum  cor- 
pus  ,  horae  spatio ,  frictiones  adhibere.  Tam  feliciter 
successerunt  hsec  simplicia  ,  ut  sub  vespere  ,  asgra 
deglutire  tandem  posset.  2°^.  morbi  die  ,  pulsus  qui 
fuerat  profundus  et  concentratus  ,  erectior  et  frequen- 


(  ^19  ) 

,  tior  tangebatur ,  febrisque  nascebatur  ,  cum  levl  su« 
dore  sequaliter  diffuso,  quibus  favere  judicavi  decocto 
arnicae,  et  serpentariae  virginianae  ,  atque  vesicantis 
nuch£B  colli  appositione.  Vespere  ,  iterum   clysma , 
quod  alvinarum  materiarum  magna  eductio  ,  sequeba- 
tur.  3^.  die ,  purgatio,  cum  jalappa  et  scammonea  , 
in  intliso  cateti ,  et  magno  cum    fructu.   Pergebatur 
nihilominus  in  frictionibus  siccis  ,  et  in  decoctis  prius 
dictis  ;  febris  quoque  persistebat.  4^.  die ,  recuperan- 
tur  vox  et  loquela  ,  exceptis  quibusdam  verbis  ;  pri- 
musque  usus  quem  fecit  a^gra  rudex  ,  et  morosa,  tanti 
beneficii ,   fuit  declarandi  se  ab  omni  aiia   medicina 
abstinere  velle  ;  et  reipsa ,  omnia  medicamenta  et  ve- 
sicans  respuit.  5*.  die  ,  novus  levis  insultus  apparuit , 
qui  brevi  cessit  ,  al^sque  malignioribus  reliquiis.  -£gra 
medicamenta  intus  data  semper  respuente ,  torporeque 
sensuum  atque  linguae  non  perfecte  evanido ,  frictio- 
nes  calidas  aromaticas ,  frequentiiis  repetere  jussi  ,  et 
loco   pharmaceuticorum  decoctorum  ,    potum  cafeti 
cum  saccharo  ,  huic  mulieri  summopere  gratum  ,  qua- 
ter  in  die  ,    dare  suasi ,  clysmataque  singulis  diebus 
apponere.  Juvabat  hsc   methodus,  segroque  jusculis 
succulentis  nutrita  ,  novas  vires  recuperare  videbatur. 
^^.  die  ,   en  ,  tertius  novus  insultus  ,    levior  tamen 
prsecerientibus ,  et  ab  hoc  ,  alternis  diebus ,  sgra  ma- 
gis  soporosa ,  et  minus  loquens  erat.   Cogitabam  de 
cortice  peruviano  ,  sed  adversus  corticem  exclamarur.t 
ffigra  et  parentes.  Curiosus  tam-en  eram  ,  irrita  insci- 
tia ,   morbum  terminandi  ,  et   feci  insciis  omnibus  , 
ut ,  in  primo  cafeti  potu  ,  fortis  corticis  sirupi  ,  un- 
ciam   unam ,  cum   extracti   scrupulo    uno  ,  sumeret 
seofra ,  oua;  tantum  de  nimio  amaro  cafeto  ciuereba- 
tur.  Corticem  ergo  sumpsit  per  octo  dies  ,  et  neque 
insultus  ,  neque  torpor  periodicus  redierunt.  21".  die 
a  morbo  ,  convaluit ,  remanente  tantum  quorumidam 
verborum  difficili  pronunciatione ,  qus  etiam  sanata 

M  2. 


(  ]So  ) 
fuk ,  postquam  pastillis  sialagogis ,  quas  multam  sali» 
vam  eliciebant ,  per  aliquot  dies  ,  usa  fuisset.  Hodie 
(  Aprilis  I  SoS  )  ,    optime  etiam  valet  hasc  femina , 
iu  negotio  honesta. 

HlSTORIA      VI. 

Vidua  sexagenaria,  pallida  ,  temperamenti  phleg- 
matici ,  cachectici ,  frigidi ,  ingenii  admodum  cir- 
cumscripti ,  ut  sunt  in  hoc  temperamento  (  vide  ncstr. 
Phjsiolog.  ad  n"'".  1037)  ,  in  tabernacula  obscura, 
humida,  et  frigida,  tota  die  absque  motu  degens  , 
tibiale  ulcus  per  plures  annos  habuerat ,  quod ,  irritis 
multorum  monitis  ,  supprimere  imprudenter  sinierat. 
Die  S^.  Januarii,  ann.  1808,  hora  meridiana,  dum 
ad  prandendum  primum  jurulenti  panis  cochlearium  su- 
meret,  incidit,  ex  latere  sinistrosuper  sororem ,  absque 
sensu  5  in  terramque  fatiscit ,  nec  surgere  valet.  Ac- 
cersitus  ,  azgram  reperio  in  lectum  quo  delata  fuerat , 
vomentem  pituitam  crassam ,  glutinosam ,  in  quo  , 
aqua  tepida  adiuvabatur  :  caput  autem  erectum  te- 
nere  non  poterat  ,  ob  deficienrem  animum  ,  neque 
illud  ad  dexteras  movere  ;  in  loquela ,  vix  intellige- 
batur ;  tamen  nulla  erat  paralysis.  Pulsus  iiaccidus  et 
rarus,  respiratio  naturalis.  De  venae  sectione,  omnis 
turba  quae  cubile  implebat,  vociferabat.  Renui  :  clys- 
terem  acrem  immitfere  jussi  ,  a  quo  multa  evacua- 
bantur;  inde  potum  cafeti  cum  saccharo  et  aqua  na- 
pha?  ingerere  curavi ,  dum  interdum  pararentur  vesi- 
cantia ,  qu^  applicare  prffiscripseram.  Pro  potu  ,  in- 
fusum  meliss^  ;  etreliqua  facienda  ,  ad  vesperam  aman- 
davi.  At  bora  sexta  vespertina.,  sensum  et  loquelam , 
ita  omnino  ^gra  recuperaverat,  ut  se  vivere  ,  vel  mori 
velie  absque  medicamentis  declaraverit  ;  vesicantia  , 
jdcirco  ,  et  purgantem  potionem  quam  pro  die  sequenti 
decreverara  ,  respuit,  dixitque  se  praster  potum  cafeti^ 


( •«« ) 

a  quo  bene  habuerat  ,  nuUam  all^  rem  unquam 
sumpturam ,  medicamenti  nomine.  Ab  illa  curanda 
ergo  destiti ,  annuentibus  parentibus  ,  ob  cognirum 
asgrotantis  obstinatuni  animum.  Nihilominus  tamen  , 
attente  per  quindecim  dies  ,  illam  observavi ,  mox 
niane  ,  mox  vespere  ,  mox  sub  meridiem.  Sequens 
autem  erat  ejus  status  ,  et  adhuc  est  hodierna  die, 
io\  Aprilis  :  lecto  cubat ,  acervata  ,  in  latus  sinis- 
trum ,  eodem  quo  casum  fecit ,  capite  infra  pulvinum  ; 
altiori  schemate  enim  ,  jacere  nequit  ,  nec  paulisper  \n 
dextrum  latus  se  movere  ,  ob  periculum  praecipitis 
animi  defectus  :  videt ,  audit  ,  quanquam  dormiens 
visa  ,  qucEsitis  respondet ,  mox  sana  meiite  ,  mox  de- 
lirante  ;  at  nunquam  ,  oHm  avara ,  nunc  de  re  aliqua 
pcrcunctatur ;  cibos  cupit ,  avideque  devorat  fere  bu- 
limio  correpta ;  nunquam  tamen  sitit ,  neque  excre- 
menta  ,  praeter  paucam  urinam,  intra  quindecim  dies, 
una  vice  ejicit.  Pulsus ,  mox  est  rarus  ,  irregularis  , 
vacuus ,  intermittens ;  mox  est  elevatior ,  regulatior  , 
frequentior ;  mane ,  respiratio  est  naturalis  ,  sub  ves- 
pere  stertit ;  oppositum  quandoque  est ;  fit  aulem  res- 
plratio  naturalis  ,  quoties  aegra  excitatur ;  iridici  ab 
oppresso  cerebro  ,  vitiari  respirationem. 

Ad  coma  vigil  facile  hunc  morbum  referas;  non 
tamen  est  simplex  coma.  Judicavi  ,  in  cerebri  ventri- 
culum  lateralem  sinistrum  effusum  fuisse  serum  aquo- 
sum ,  quod ,  in  tertium  ventriculum  descendens ,  ubi 
truncus  et  caput  eriguntur  ,  vel  ventriculi  dextri  pa- 
rietem  comprimens  ,  ubi  in  hoc  latus  aegra  vertitur  ^ 
lipothymiae  locum  pra;bet.  Eodem  mense  Januario , 
sepulta  fuerat  alia  mulier,  hujusdem  constitutionis  ,, 
quse  cilira  eodem  morbo  afHicta  fuisset,  permansit  eo- 
dem  statu  quam  nostra  vidua  ,  per  quatuor  menses  , 
neglectis  quoque  omnibus  artis  auxiliis  ,  et  tandem. 
omnino  apoplectica  obiit ,  diffuso  verisimiliter  sero  ^ 
in  jmnibus  cerebri  receptaculis. 

M  3- 


C  '80 

Veslcantlbus ,  setacels  ,  purgantlbus  tonlcis  ,  sicca  , 
analepticaque  diaeta ,  has  restitui  potuisse  ,  vix  du- 
bitare  possum ! 

HlSTORIA      VII. 

Apopkxia    ab    ischuria, 

Dissecueram  olim  militem,  apoplecticum ,  ab  is- 
churia  immedicabili ,  mortuujn ,  et  omnia  corporis 
cava ,  cerebrum  ,  et  alia  viscera ,  sero  urinoso  difFusa, 
lirinosumque  odorem  habentia ,  inveneram.  Hujus  ergo 
historiam ,  tunc  temporis  conscriptam ,  hic  inserere 
statueram  ,  nisi  mihi  recens  casus  occurrerit  quem 
nunc  pubhcum  reddere  malo  ,  ut  videantur  difficul- 
tates  et  fastidia  artis ,  in  Gallia  inprimis ,  ob  phlebo- 
tomistarum  (  Officiers  de  santi  )  heu !  nimis  tolera- 
tam  ,  superbiam  ,  atque  ignorantlam. 

Sutor  sexagenarius ,  in  uno  ex  Martigiorum  templis , 
chori  modulator  ,  dolorosissima  ischuria  per  noctem 
diei  I9  ,  ad  lo^".  Martii  ,  hujus  anni  ,  1808  ,  affli- 
gitur,  unde  meum  imploratur  auxiiium.  Apud  illum 
statim  accedens ,  hominem  video ,  propter  dolorem  , 
per  cubile ,  ambulantem ,  cum  facie  pallida ,  tumida  , 
pulsu  vacuo ,  lento ,  vesicaque  urinaria  admodum  dis- 
tenta.  Missa  uxore  ad  alium  locum  ,  ut  facilius  patien- 
tem  interrogare  possem ,  narravit  se  pridie ,  pedibus 
et  plaustro ,  iter  fecisse ,  et  in  meiendo ,  ut  alias  , 
quandam  difficultatem  expertum  fuisse  ;  gonorrhasa 
nunquam  laborasse  ,  sed  pravam  se  semper  manu- 
stuprationis  consuetudinem ,  bis  et  etiam  ter  in  die  , 
recenterque  etiam ,  habuisse  :  quod  miratus  sum  in  ho- 
rnine  hujus  aatatis  ,  et  maritato.  Omnibus  perpensis , 
cogitavi  illico  de  congestione  in  plexu  venoso  coili 
vesicae ,  et  forsan  de  ia':.  in  visceris  cavo  ,  efFuso  san= 
guine ;  in  sutori^  ,      -  -ira  ob  operis  conditionem  , 


hssc  non  rara  sunt ;  lllisque  favebant  Iioc  in  homrfte^' 
prava  quam  dixi  consuetudc  ) ,  atque  iter  quod  fecerat. 
Aliunde  ,  calculus  suspicari  quoque  poterat,  commu- 
nis  his  in  regionibus.  Ad  'diurnura  examen  cogitata 
remittens ,  anodinam  pOtionem  tunc  tantum  praes- 
cripsi,  ut  somno  saltem  dcdor  sedaretur,  quod  equi- 
dem  successit.  Sequenti  die  ,  omriia  ,  ut  per  noctem 
erant ,  neque  etiam  alvum  ,  miser  ejicere  poterat  , 
nec  clysterem  accipere  j  cum  abnormis  tumida  vesica, 
rectum  ,  ut  abdominis  musculos  ,  aequo  modo  com- 
primeret.  Expertiorem  urbis  chirurgum  ,  seu  phlebo- 
tomistam  ,  mandavi ,  ut  in  iter  urinae  fistulam  immit- 
teret ,  quod  non  facile  experti  sumus.  Ad  collum  tan- 
tiim  vesics  usque  ,  penetravit  catheter ,  ibique  inci- 
dit  in  corpus  molle ,  spongiosum  ,  quod  tactu ,  san- 
guinem  concretum,  extravasum  judicavi  ,  quodque 
extracto  instrumento  ,  hlatim  pauhsper  processit.  De 
naturamorbi  ,  de  noxia  emollientium ,  de  futura  punc- 
tionis  necessitate  ,  cum  chirurgo  colloquebar ;  at  ille  , 
gravitatis  morbi  inscius  ,  et  chirurgicie  operationis  ,> 
ut  mihi  confessus  est ,  ignarus  ,  timensque  ne  alium 
chirurgum  advocarem  ,  balneo  olei  ,  aliisque  emollien- 
tibus  ,  iegro  et  parent;bus  ,  ut  uterentur  ,  clam  suasit. 
Me  invito  ,  itaque  hasc  adhibebantur ,  sed  omhia  in 
pejus.  Die  secunda  ,  somnolentus  jam  fiebat  sger  j 
tamen  mea  contemnebantur  consilia,  et  in  emollien- 
tibus  pergebant  :  spoplecticam  mortem  parentibus 
nuntiari  ,  illosque  ,  et  sgrum  ,  de  punctionls  neces- 
sitate  adhuc  monui  ,  at  vicerunt ,  ut  solet  apud  vul= 
gus ,  ignorantiae  et  adulationis  pollicitationes  ;  4^.  die  ^ 
fiebat  jam  stertorosa  respiratlo  ,  ruborque  et  tumor 
vultus  ,  absorptam  uriham  nuntlabant;  coma  ,  mox 
somnolentum  ,  mox  vigil ;  pulsus  concentratus ,  con- 
vulsus  ,  irregularis ;  privatio  perfecta  sensdset  motus, 
8^.  die ;  et  taadem  mars ,  initio  nons  diei ,  nulla  un- 
quam  per  uretram  ejecta  urina  ^  prster  stiilicidiumquod 

M  4 


('«4) 

femollientium  beneficio  inepte  tribuebant.  Illa  autem 
est  empirices  praerogativa  ,  ut  nunquam  ,  quanquam 
occiderit ,  homicida  videatur;  cum  enim  conclama- 
tus  esset  hic  aeger ,  qui  salvari  potuisset  ,  meumque 
conhrmatum  viderent  judicium  ,  fistulae  introductio- 
nem  (  quae  unica  et  prudens  fuerat,  cujusque  repeti- 
tam  immissioncm  obtinere  non  potueram  )  moite  ac- 
cusarunt. 

HlSTORIA      VIII. 

Sexagenarius  operarlus ,  temperamenti  phlegmatici- 
snusculosi ,  sanus  lectum  petit  die  1 4^.  Februarii , 
1808,  et  cum  vtllet  die  sequenti  ,  quEe  erat  Domi- 
nica,  subuculam  mutare ,  miratur  se  motu  destitui. 
Vocatus  chirurgus  sanguinem  detrahit ,  miserum  aegro- 
tantem  inde  fato  linquens.  Cum  autem  die  lO^S  Mar- 
tii ,  ad  hunc  pagum  (^  S.  Mitri  )  accersitus  esstm  , 
apud  illum  asgrum  quoque  adivi  ,  quem  hemiplec- 
ticum  in  omni  latere  sinistro  conspexi ,  absque  motu 
et  sensu  in  hac  medietate,  cum  Inquelae  difficultate, 
€t  involuntaria  retentorum  m  lecto  egestione.  Magaa 
omnium  inopia  ,  medicamentorum  apparatum  non 
permittebat ,  vixque  hujus  paralytici  aliq  ia  spes  salu- 
tis  supererat.  Animum  tamen  illius  erigere  tentavi  ; 
cumque  jam  per  mensem  inediam  sustinuissct ,  debi- 
lisque  ad  summum  esset ,  cumque  et'am  aliunde  de- 
pravatorum  succorum  in  ventriculo  signa  essent ,  vic- 
tum  lautiorem  prasscripsi ,  ex  carnibus  tt  vino;  sulfati 
magnesias  unciam  unam,  singulis  octodiebus,*  largum 
epispasticum  ad  vertebras  dorsales  ;  utque ,  singulis 
diebus,  cataplasniate  ex  herbis  arcmaticis  in  vino  de- 
coctis ,  spina  ,  usque  ad  sacrum  ,  posr  frictionem  , 
obduceretur,  commendavi. —  De  i6^  Aprilis,ite- 
rum  segrum  invisi ,  et  non  sine  admiratione,  illum 
libere  Lquentem  3  e  sealisque  deterrimis  facile  descen- 


(  i«5  ) 

yentem  ,  inspexi.  Narravit  mihl  se  in  usum  prjescrip- 
torum  (  excepto  vesicatorio  )  assiduo  persecutum  esse. 
Omnia  mernbra  libera  erant ,  praeter  brachium  quod 
tamen  dolere ,  et  aliquantisper  movere  se  inceperat. 
Faustum  omen  itaque  nuntiavi.  —  Die  16'.  Maii ,  ad 
hunc  locum  iterum  accersitus ,  per  vias  ab  illo  quon- 
dam  paralytico  salutatus  fui ,  cui  in  brachio  infirmo  , 
nil  nisi  aliqua  motus  difficultas  in  articulo  cum  scapula 
amplius  remanebat ;  quam  evanidam  fore  quoque  spem 
habeo. 

HlSTORIA      IX. 

Apoplexia  a  lactatils  cessatione ,  et  h  lumhricis, 

Rustica ,  ann.  34  nata  ,  quae  per  duos  annos  ubera 
infanti  praebuerat  ,  a  duobus  mensibus  ,  ob  lactatus 
cessationem  ,  variis  vexabatur  aegritudinibus  ,  quibus , 
iterata  vens  sectione ,  medebatur  phlebotomista  igna- 
rus  r  Officier  de  sant^  dictus  )  ,  et  quotidie  magis 
magisque  improspere.  Die  20^^.  Junii  ,  hujus  anni , 
1808,  cum  civitatem  Martigiorum  adiisset  haec 
mulier  ,  acidula  poma  vendendi  causa,  seseque  etiam 
illis  ingurgitasset  (  more  hujus  loci  incolarum  ,  qui  , 
ob  diathesim  scorbuticam  ,  immaturos  fructus  ,  limo- 
niaque,  natufcE  ductu  avide  comedunt),  rus  remi- 
grans,  hora  9^.  matutina,  humi  prosternitur,  aphona 
et  absque  sensu  et  motu.  Fertur  in  vicinam  domum  , 
ubi ,  praeter  poma ,  lumbrlcos  duos  vomiturit;  adju- 
vaturque  vomitus  tepiclae  potu.  Recreata  tantisper  vi- 
detur  £gra  ,  et  accersitur  phlebotomista  cjui ,  nulla  ha- 
bita  ratione  cruditatum  et  lumbricorum  ,  sanguinem 
extrahit  ad  Iibram  unara.  Cum  in  pejus  £gra  rueret , 
extrahitur  iterum  sanguis  ,  per  noctem.  2^^.  die  ,  ex 
sacerdotis  suasu  ,  emeticum  administratur  ,  quo  iterum 
tredecim  iumbnci  per  vomitum  rejiciuntur.  Non  re- 


%  1 86  ) 

•^eunt  tamen  motus  et  sensus ;  deglutitio  et  resplmtio 
.fiunt  difiiciles.  Tertia  die  ,  adponuntur  vesicantia  cru- 
xibus  et  nuchae  colli.  Sorbere  jubet  phlebotomista  mix- 
turam  ex  lilio  Paracelsi ,  et  aqua  spirituosa  cum 
ammoniaco  liquido ;  sub  noctemque  ,  discrepante  con- 
silio  ,  octo  hirudines  coUo  admovet.  Desperatis  om- 
nibus  ,  tandem  ex  consilio  hujusdem  sacerdotis  me 
advocant.  ^Egram  comperio  hemiplecticam  in  latere 
dextro ,  cum  vulfu  subrubro  ,  pulsu  tardissimo  et 
parvo  ,  stertente ,  et  angusto  halitu  ,  dentibus  com- 
pressis ,  deglutitione  impedita.  Fluebat  undique  san- 
guis  ex  vulneribus  a  sanguisugis  inflictis.  Frequenter 
segra  caeterum  insensibilis ,  manum  sinistram  ,  libe- 
ram  ,  coUo  adducebit.  Perpensis  omnibus  ,  et  mo- 
nitis  parentibus  de  conclamato  morbo  ,  alvum  qua; 
sicca  erat,-  movere  jussi  clystere  ex  aqua  marina  , 
cum  vmo  ernetico ;  prsscripsique  etiam  cucurbitulas 
siccis ,  cum  multa  flami-na  ,  ad  umbihcum  ,  et  con- 
tinuo  ad  femora  ,  admovendas ;  prohibui  ne  quid  per 
os  haufire  ficerent ,  cum  glottidem  ,  non  pharingem 
ingesta  ingrederentur.  Multas  faeces  cum  lumbricis 
clyster  extraxlt;  motumque  etsensum  suscitasse  parum- 
per ,  cucurbituls  videbantur.  Die  4^  sub  mane ,  os 
aperiebatur ,  linguamque  paululum  exerere  aegra  vale- 
bat ,  unde  otFerebatur  facultas  potionis  anthelminthics, 
aromatica^ ,  et  catharticae  ,  cochleatim  absumends  ;  at 
tenue  et  breve  lumen  !  mox  exasperantur  omnia ,  et 
viam  deglutitionis  deserere  debemus.  Quapropter  su£b 
sorti  asgram  hnq  lere  statui ,  per  anumque  juscula  et 
medicamina ,  per  os  prohibita  ,  injicere.  Sub  initium 
quints  diei ,  palsus  frequentior  evasit,  sed  respiratio 
diiti;ilior  ;  sudor  copiosus  ,  frigidus  ;  hora  octava 
matutina  ,  fluxit  per  os  atque  nares ,  mucidus  humor  , 
lacteus  ;  frequentes  per  hanc  diem  exacerbationes  , 
pulsusque  mox  formicans  ,  mox  elatus ;  hora  nona 
vespertina  oculi  vitrei ;  inclamata  t.amen  aegra,  et  de- 


087  ) 

mlssa  cedente  maxllla  ,  linguam  movere  tentavit  : 
hora  decima  ,  obiit.  Lethalem  judicavi  venae  sectio- 
nem  ;  ciimemeticis  ,  catharticis  ,  corroborantibusque , 
tempestive  adhibitis,  vel  etiam  un2e  naturae  com- 
missa ,  mulier  haec  verisimiUter  feUciorem  sortem  ha- 
buisset.  Post  mortem  defluxit  per  alvum  humor  lacti- 
formis. 

Cui  potissimum  causae  tribuenda  apoplexia  ?  An 
nlmis  porrecto  lactatui  quo  effetus  factus  erat  sanguis , 
qui  reipsa  serosus  extractus  est  ?  an  lactis  metastasi  , 
cujus  vacua  omnino  erant  ubera  ?  an  cruditatibus  et 
lumbricis  ?  ContuUsse  ha^c  omnia  arbitror ,  eoque  ma- 
gis  quod  repetitae  venae  sectiones  ante  ,  et  durante 
insultu  ,  vires  absumerant.  Quoad  lumbricos  ,  apo- 
plexiam  procurare  posse  tetros  hos  hospites ,  ab  omni 
antiquitate  notum  est.  Ccelius  Aurelianus  jam  se- 
quentia  de  his  tradiderat  :  «  quibusdam  etiam  repen- 
»  tinus  casus  occurrit  (  ex  lumbricis  sciUcet )  ,  ut 
«  oppressi  obmutescant  ,  nunquam  simiUter  ^dfecti. 
»  Item  aUquando  contractu  rufembrorum  rapiuntur. 
»  Quidary  per  intervaUa'conticescunt ,  et  in  febribus  < 
»  somnolentia  lethargorum  simiU  premuntur  :  item, 
»  etc.  »  Inferius  ,  discernendi  cau^a  varios  morbos, 
inter  quos  apoplexiam  ,  ab  effectibus  lumbricorum  , 
spumam  indicat  ,  dicens  «  qui  certe  ex  lambricis 
»  patiuntur  ,  nunquam  spumas  exciudunt  :  »  quod 
quidem  inaccuratum  est  ,  ciim  viderim  comatosos 
pueros  ex  lumhricis ,  spumas  excludentes  ,  et  apo- 
plecticos  ,  absque  spuma.  Vid.  Cozlium  Aurelianum ; 
morb,  chronic,  l.  IF",  cap.  VIII. 

CXLVII.  Nuntiari  probabile  est  vasorum  cerebri 
localem  plenitudinem  ,  a  pleniori  vultu  (  XXII )  , 
facili  insueta  lacrymatione  ,  encephaUcarumque  func- 
tionum  rediviva  exakatione  ;  incertum  autem  habeo  . 
an  possit  absque  nova  vi  admota  ,  ex  hac  nasci  apo- 
plexia  ,  cum  lenta?  simili  compressioni ,  jam  sit  cere- 


(  .88  ) 

fcrum  assuefactum ;  eadem  est  conditio  congenitas  ad 
apoplexiam  propensionis.  Veriim  ,  ut  jam  diximus , 
potest ,  copiosiori  cibo  ,  aut  vini  potu  ,  animi  pathe- 
mate  ,  frigore,  vel  calore  ,  sanguis  velocius  ad  caput 
appulsus ,  ad  supremum  vasa  distendere ,  hsmorrha- 
giamque  etiam  producere  ob  infirma  vasa,  Pertinere 
autem  potestsimilis  apoplexise  curatio  ,  vel  ad  aliquem 
ex  numeris  praecedentibus  ,  perpensis  interea  numer. 
(  CXVII  et  CXXVIU  )  monitis;  vel  ad  numeros 
sequentes  ,  ciim  talis  cerebri  ordinatio  ,  spasmodi- 
cam  propensionem  ,   comitem  fere  semper  habeat. 

CXLVIII.  Apoplexiam  curaturi  ,  cujus  plenitudo 
consueta  in  causam  accusari  minime  potest ,  inquirere 
nostrum  officium  est :  an  diuturno  mosrore  ,  quem  oc- 
cultabat  ,  asger  afflictus  fuerit ;  an  passionibus  hypo- 
chondriacis ,  flatubus  ,  calculis ,  podagrae  ,  colicis  , 
nerveis  morbis ,  obnoxius  sit ;  an  ingratis  animi  con- 
tentionibus,  vitam  occupaverit;  an  libidinosus  ,  vei 
sobriusfet  castus ;  an  mox ,  magno  animi  pathemate 
correptus  fuerit  :  de  his  ,  ut  et  de  csteris  asgri  mo- 
ribus  ,  moniti ,  contentioneque  facta  ejus  praesentis  ha- 
bitudinis  cum  aliorum  ,  quos  observavimus ,  apoplec- 
ticoram  habitudine  ,  ab  impetum  faciente  seu  a  spas- 
mis ,  productam  apoplexiam  suspicaberis ;  quam  cito- 
que  dijudicaturus  eris ,  utilis-ne  ,  vel  non  futura  sit 
venas  sectio ,  et  purgatio. 

Forsan  in  prascordiorum  elevatione  ,  eruptionis  sive 
fluxionis  universae  signum  pathognomonicum  habe- 
tur.  Etenim  observari  potest,  in  omni  activa  haemor- 
rhagia ,  et  inprimis ,  in  hsemoptysi  ,  ubi  a  sensu  fri- 
goris  praecessa  est  ,  praecordia  in  tumorem  insolituni 
elevata.  Haec  etiam  observare  licet  in  phrenitide  et  in 
febribus  intermittentibus  et  remittentibus  ,  in  quibus 
pecfus ,  vel  caput  feriuntur.  Elevantur  et  indurescunt 
prcEcordia ,  durante  exacerbatione;  molliunturque  et 
plana  fiunt ,  facta  remissione.  Locum  autem  haec  non 


(  i89  ) 

habent  in  hsmorrhagiis ,  a  locali  plenitudine ,  neque 
m  febribus  ,  cerebrum  ,  vel  pulmones  non  inlicienti- 
bus.  Videre  est  similia  ,  in  apoplexia  ,  pro  varietate 
caus2e.  Hoc  signum  ,  in  hodierna  medicina ,  nimis 
neglectum  ,  priscarum  curationum  clavis  fuisse  videtur. 
Membrorum  ligationibus  ,  cucurbitulis  in  remotis  par- 
tibus  appositis,  aliisque  educentibus,  ab  Hippocrate  ^ 
Xenophonte  ,  Diocle  ,  Praxagora  ,  Dionysio  , 
Herophilo  ,  Erasistrato,  ipsoqae  Ccelio  Aureliano  y 
etc  ,  celebratis  ,  originem  dedit.  Attendatur  autem  , 
ne  prius  hepar'  aut  lien  ,  homo  inflata  habuerit ,  ne 
stomachicus  fuerit ,  aut  flatibus  obnoxius  :  si  illa  non 
fuerint ,  illicoque  ascensa  cardiae  vicinia  contrecten- 
tur ,  qus,  exacerbationis  tempore  ,  elevantur ,  immi- 
nuanturque,  remissionis  tempore,  antecessa  horripila- 
tione;  ex  nostra ,  et  magistrum  observatione ,  de  fluen- 
tibus  omTiibus  ad  superiora,  cogitare  Hcitum  erit. 

In  non  plethoricis  equidem  frequentiorem  existima- 
mus  hanc  apoplexise  speciem  ;  exclusoria  tamert  non 
est  propositio;  accidere  ,  v.  g  ,  potest  homini  pletho- 
rico  ,  ira  accenso  ,  apoplexia  corripi ;  hic  autem ,  sine 
dubio ,  ven^e  sectione  indigeret.  Idem  evenire  quoque 
potest  in  pituitosa  ,  vel  serosa  colluvie ,  ideoque  ne- 
cessariam  fieri  purgationem.  At  ,  notatum  duntaxat 
opto ,  temperamenti  sanguinei  homines  ,  hilares  ple- 
rumque  esse  (  vid.  nostr»  PhysioL  n.  1034  },  rebus 
adversis  modice  tangi ,  facile  iratos  ,  faciliiisque  in- 
juriam  esse  obliviosos ,  unde  in  stateram  cito  ,  motus 
et  humores  reponuntur ;  phlegmaticos  ,  natura  pigros 
(^oper.  cit.  n.  io33  et  1037)  ,  pathematibus  parum 
affici  ;  promptiores  autem  ad  omnia  vehementia , 
cpasmodicisque  afrectibus  saspius  esse  conflictatos  , 
biiiosos  ,  melancholicosque  homines  (  oper.  citat. 
n.  io3i  et  103'))  ,  quibus  minus  conducunt  venae 
sectio  et  purgantia. 

Necessariae  aliquoties  venae  sectionis,  in  hac  spas» 


(  19^  ) 
modlca  apoplexia  ,  exempliuii  ,  subministrat  casus 
sequens  eleganter  descriptus  in  Diario  medico  ,  jam 
laudato  (  Gaiette  de  sante  ,  2 1  Juin  ,  1807  ,  n°. 
XVIII  ^  :  —  Muiier  33  ann.  nata,  brevis  staturse  , 
valida,  sanguinea  ,  cum  coUo  brevi,  acriter  sentiens  , 
vitam  sedentariam  degens ,  durantibus  nostris  politi- 
cis  commotionibus  ,  varie  molestata  ,  unde  plures 
mensium  suppression^ ,  narium  et  pulmonis  hsmor- 
rhagiis  ansam  prsebentes ;  mulier  haec  ,  inquam ,  post 
similem  diuturnam  amenorrhaeam  ,  subitanea  apo- 
plexia  percutitur  ,  qua ,  amphs  vencE  sectionibus  ,  sina- 
pismis  variisque  revellentibus  hberatur.  Non  prodit 
tamen  fluxus  periodicus  ,  et  ortis  novis  molestiis  ,  no-» 
vus  quoque  nascitur  paucos  post  menses  insultus  apo- 
plecticus.  Sequentia  observabantur  :  sensus  et  motus 
orbatio;  oculi ,  vultus  ,  collum  ,  pectusque,  tumidi  , 
intense  rubentes ;  stertens  respiratio  ;  ex  ore  copiosa 
sanguinis  profusio ;  pulsus  parvus ,  concentratus ;  fri-» 
gus  extremorum.  ■ —  Extrahitur  sanguis  ex  cubito  ,  ad 
uncias  decem  ,  minuunturque  symptomata  dum  fluit ; 
exasperantur,  iinita  operatipne  :  hirudines  vulvas  et 
femoribus.  Potio  e  succo  limoniorum.  Mitescunt 
paulisper  symptomata ,  per  triginta  horas  ,  posteaque 
recrudescunt.  Nova;  et  multiplices  apponuntur  hirudi- 
nes  ,  per  sexque  horas  ,  fluere ,  sanguis  no.n  desinit, 
Astaci  crustam  incoctam  ,  vultiis  pectorisque  color 
simulabat  ;  sudantesque  sanguine  videbantur  hx  par- 
tes ,  quo  lintea  colorabantur.  Tandem  hac  cruentape- 
renni  evacuatione ,  color ,  sensus  et  motus ,  respira- 
tioque,  ad  pristinum  statum  sensim  rensimque  redibant, 
et  debilissimse  segr^  alvus  medicamento  elicitur. 

Ad  quartam  diem  ,  jam  se  recolligens  aegra  ,  'novo 
mcsrore  afficitur  ,  et  novum  quoque  ,  sed  veterni ,  in- 
suitum  patitur.  —  Sinapismi  femoribus,  dein  pedibus; 
ventilatio  ;  frictiones  siccae  ,  etc.  Remittit  morbus  , 
post  sex  horas ,  at  crudeliter  dolent  ,  per  tres  dies  , 


(  '9') 

loca  sinapisata  ,  et  cessante  dolore  resurglt  lethargus , 
cum  fere  abolito  pulsu  ,  respiratione  brevi  et  imbecilli , 
vuku  pallido ,  et  tamen  ordinato ,  labiis  aliquoties  con- 
vulsis,  corpore  leniter  calido  ,  pedibusque  frigidis. 
Opponuntur  tantum  ventilatio  jugis  ,  qua^  juvare  vi- 
debatur  ,  frigorique  pedum  amphorae  siliceae  cahda 
plenae.  Pergit  hic  status  per  68  horas ,  inde  surrexit 
«gra,  tanquam  e  longo  somno  expergefacta.  Paulo 
post ,  nascitur  colicus  dolor  triduo  perstans ,  cui  suc- 
cedit  eruptio  viscosi ,  albidi  humoris ,  inde  mensium, 
qui  periodice  per  annum  ,  ordinati  ab  hoc  fuere. 

Supprimuntur  iterum  menses ,  per  sex  circiter  heb- 
domadas ,  et  toleratis  inusitatis  laboribus  et  vigiliis  , 
en  novus  insultus  apoplecticus  et  haemoptoicus.  Ap- 
ponuntur  statim  hirudines ,  quae  periculum  minuunt ; 
sed  pergentibus  haemoptosis  ,  aliisque  gravibus  symp- 
tomatibus  superius  descriptis  ,  praescripto  pediluvio, 
saphena  scinditur ,  et  fluit  sanguis  per  novem  horse 
minutas.  Apponuntur  quoque  nihilominus  per  vices 
hirudines  vulvae  ,  ut  jugiter  difflueret  cruor  ,  usque 
dum  omnimodo  aegra  in  tuto  esset.  Qu6d  non  suc- 
cessit  nisi  ppst  yi*"".  horam,  ab  inchoato  insultu, 
Tunc  ,  jusculo  recreata  fuit ,  obdormivit,  et  bene  in 
pcsterum  se  habuit. 

Vixaliud  proferre  poterimus  egregie  adeo  cruorosas 
habitudinis  exemplum  I  an  tamen  anti-spasmodico- 
rum  usu  ,  cruentat^  ita  medicince  paulisper  parcendi 
modus  non  fuisset  ? 

CXLIX.  Facta  itaque  ,  vel  non ,  venas  sectione  ,  pro 
re  nata  (  raro  autem  necessaria  est  ,  et  conducit  )  ,  ad 
revellentia  statim  est  confugiendum.  Frigidse  ergo 
auras  caput  exponitur ,  dum  moderati  caloris  ope  ,  trun- 
cum  et  artus  inferiores  versus  ,  humores  attrahendi 
sunt.  Semi-balnea  tepida  ,  simplicia  ,  vel  sinapisata  , 
quoties  arthritidis  ,  vel  podagras  suspicio  exstat ,  op- 
time  conveniunt :  eorum  loco  ,  foventur  assidue ,  pe- 


f  '90 

des ,  tlblae  ,  femora  ,  abciommis  Infimae  partes  ;  ad- 
hibentur  frictiones  ,  vesicantia,  ventoscE  siccte  ,  sina- 
pismi  ,  locis  a  capite  rerHotrs,*  gratis  odonbus  ,  vola- 
tilibusque  essentiis  ,  ut  halsamo  vitce  Hoffmanni  , 
illiniuntur  tempora  ,  ociili ,  nares  ,  os  intenium  ,  spiaa 
vertebralis  ;  intus  quoque  admimstratur  potio  anti-spas- 
modica  ,  ex  Infuso  folior.  melissae  ,  mc.jtae,  pulegii  , 
abrotani  ,  etc.  ,  cum  aqiia  naphae  ,  sirupo  aromatico, 
et  Ilquore  anodino  mineraie  ,  s.il)  hac  formula  ,  v.  g.  : 
infusi  melisscE  ,  unclas  tres ;  aqj.  naph.  unciam  unam  ; 
slrupi  mentae ,  unciam  unam  ;  liq.ior.  anod.  miner. 
gutt.  vlginti ;  pro  uno  haiistu  ,  qui ,  pro  re  nata  ,  rtpe- 
titur.  Clysma  injicitur  ,  et  post  alvi  evacuationem  ,  si- 
milis  potio  anti-spasmodica  ,  cum  castorei  pulverisati , 
dragma  semissa  ,  ad  dragmam  unam  ,  per  anum  q  lo- 
que  Introducitur  ,  et  gossypio  obturamcn«:o  impeditur, 
ne  nimis  cito  intestinum  deserat.  Njt  itur  asger  cum 
jusculis  quibus  additur  aqua  naphoE  ,  vel  pauhsper  nu- 
cis  moschafse.  Sudorl  favetur  pjtu  diluente ,  cahdo  , 
grato  ,  leviterque  aromatico.  Continenter  autem  ,  per 
vlginti  quatuor  horas  ,  nisi  leniens  s  )mnus  appiruent, 
in  hac  revellentium  ,  excitaitium  ,  tempera:)tium  ,  ap- 
plicatione  ,  inslstendum  ;  ciim  mehercie  ,  omnibus  ex- 
pensis,.in  illa  duntaxat  tutari  posse  homo  videatur, 
in  apoplexia  spasmodica  ,  si  spes  adhuc  manet ,  vana- 
que  sint  etiam  alia ,  si  jam  lethalis  facta  sit  humorum 
efFusIo, 

CLI.  At  ,  primum ,  Inter  anti-spasmodica  dicta  , 
prsciara  illa,  Inter  vlventium  vires ,  cEquiIibrium  res- 
tituendl ,  virtute  donatum  ,  opium  est.  Ericlamant  eva- 
cuantls  scholas  familiares ,  me ,  in  sensuum  oppres- 
sione  ,  soporlferum  remedium,  injusto  jure  proponere  : 
et  equidem  ,  ego  ipse ,  huic  scholcE  nimis  diu  addictus , 
nlsi ,  per  repetitas  clades ,  de  ejus  emortua  virtute  mo- 
nitus  sum  ,  et  sero  nimisde  anti-spasmodicis  cogitavi, 
opus  ,  si  Dii  favent^  persecuturus.  Nequesum  etiam, 

cum 


(  193  ) 

tum  in  omnla  nova  didicerim  diffidenter  agere ,  qui , 
leviter ,  in  suspectum  adeo  medicamentum  ,  incidam , 
nisi,  quibiisdam  factis ,  in  conjiciendam  commendan- 
damque ,  in  apoplexia  spasmodica  seu  nervica  ,  opii 
utilitatem  ,  nixus  jam  jam  fuerim.  Attento  et  liquido 
animo  ,  sequentia  perpendere  ,  lectorem  adhortor  et 
obsecro. 

CLII.  1°.  In  historla  illustrls  antlquse  Scientlarum 
Parisiensis  Academias ,  anno  1708  ,  legitur ,  in  arti- 
culis  de  Botanica  ,  D.  Chapelain  ,  medicum  Mons- 
peliensem ,  grano  opii ,  apoplecticum  sanasse  ;  mulie- 
remque  quamdam  ,  cum  hydropico  marito  ,15  ad  20 
grana  opii  dedisset,  sudore  et  urinis  copiosissimis , 
illum  sanatum  ,  praeter  spem  ,  vidisse. 

2°.  Litteratis  omnibus  notum  est ,  orientales  popu* 
los  opio  uti ,  ut  vino  et  alcoole  utimur ,  illosque,  hoc  , 
per  aliquot  dies ,  orbatos ,  soporosos  ,  moestos  ,  lan- 
guidosque  fieri  ;  qucE  omnia  ,  recuperato  opii  usu  , 
evanescunt.  (  Vide  de  morib.  Turc.  et  Persar.  antir 
quos  et  recentior.  Scriptores  ). 

3  °.  Neminem  paulisper  exercitatum  fiigit ,  segros  , 
morbis  nerveis  dictis  afflictos ,  languore ,  torpore  , 
animi  defectu  continuo,  pene  conquassatos ,  haustu 
anti-spasmodicBE  potionis  ,  cujus  basis  est  laudanum 
liquidum ,  ut  fascinatione  quadam ,  ad  alacritatem  , 
et  vitEE  munera  ,  derepente  reddi.  Ego  quidem  ,  tan- 
tas  opii  vires  ,  ssepissime  his  in  casubus ,  mirari 
debui. 

4°.  Sancte  etiam  asserere  possum ,  me  multoties  , 
in  lethargica  affectione ,  qua  non  raro  opprimuntur  , 
catarrho  ,  aut  ulcere  vesicee  urinariae ,  segrotantes , 
duo  ,  tres ,  quatuor ,  et  amplius  etiam  ,  grana  opii  , 
sub  pilulas  forma  ,  intus  prsescripsisse  ,  eo  cum  fructu  , 
ut  mentis  et  corporis  vires  ,  mirifice  erigerentur ,  so- 
porque  oppressivus ,  et  moestus ,  in  yigiliam  jucun- 
dam  mutaretur. 


(  m ) 

5®.  Ante  paroxysmi  ingressum ,  febrium  infermit-» 
lentium  tenacisssimarum ,  in  quibus  rigor ,  tremor ,  de- 
bilitas  perstantper  plures  horas ,  vitamque  hominis  mi- 
nitantur,  mihi  mos  est ,  a  muhis  annis  ,  aegro  stragu- 
lis  aptecooperto,  administrare  potionem  (  cujus  idaeam 
mihi  dedit  Sydenhamus^  ex  uneiis  quatuor  vini  albi^ 
cum  serpentariae  pulverisatas  scrupulo  uno ,  et  laudani 
liquidi  guttis  viginti  quatuor  ad  triginta.  Hoc  medi- 
camento ,  aliquoties  vidi  paroxysmum  profligatum  , 
sed  saltem  ,  fere  semper ,  frigus  ,  rigor ,  tremor ,  so- 
porque  supprimuntur.  Notandum  autem  volo  ,  me, 
primis  vicibus  formulam  Sydenhami  sequentem  ,  iau- 
danum  huic  non  addidisse,  modoque  feliciter  mihi 
cessisse ,  hac  additione. 

6°.  Opium  quoque  tandem  in  Hsum  vocavi ,  in  pa- 
roxysmo  febrium  intermittentium  malignarum  et  sopo- 
rosarum.  Motus  fui ,  nec  me  poenituit ,  a  clarissimo 
Barthe-{  nuper  defiincto ,  qui  primus ,  ut  arbitror  , 
opium  commendavit  in  paroxysmis  comatosis  febrium 
mali  moris ,  omniumque  acutarum  malignarum  ,  in 
quibus  ,  ab  initio ,  caput  ofFenditur.  Exemplum  : 

Ihitio  Junii ,  anni  1807  ,  nosocomium  adiverat 
inulier  quadragenaria  ,  coqua  ,  admodum  morosa  , 
febri  tertiana ,  a  mense  conflictata.  Cum ,  corticem 
peruvianum  ,  et  alia  amara  renueret ,  arseniato  sodcB 
illam  curare  debueram  ,  et  jam  ab  aliquot  diebus ,  febre 
vacabatur.  Evenlt  autem  ut  per  noctem  quosdam  no- 
socomii  graviter  aegrotantes  inviserem ,  et  sorte ,  ad 
lecti  hujus  coqus  vicinias  transirem;  en  ,  illam  cerno 
immobilem  ,  mortuse  similem  ,  cum  facie  cadaverosa, 
Pulsum  exploro  ;  nullus  motus  :  clamo  ,•  nulla  vox  : 
obediunt  membra  ,  et  cadunt.  Rigens  frigus ,  per  to- 
tum  corpus.  Levis  motus  cordis  ,  et  quaedam  suspiria  , 
de  superstite  vita  testantur.  Praesentem  judico  paroxys- 
iTJum  novum  ,  mali  moris.  Calefacere ,  et  fricareajgram 
jubeo ,  vesicantiaque  suris  apponere.  Interea,  paratur 


(  -95  ) 

potio  ,  ex  vlni  generosi  calidi  ,  unciis  quatuor  ,  lau* 
dani  liquidi,  et  liquoris  anodini  mineralis ,  ana ,  drachma 
una ;  quam  coclileatim  ipse  in  ore  infundo;  et  tanto 
cum  fructu  ,  ut  pro  cochleariorum  numero ,  pulsus 
eJevaretur  ,  et  segra  tandem  tanquam  ad  vivos  resur- 
recta  ,  mihi  obscuras  quasdam  voces  alloqueretur.  De- 
nique  ,  post  duas  horas  continuati  auxilii ,  pulsus  erec- 
tus ,  frequens  ,  et  febrilis  factus  est ,  asgraque  perfectum 
sensus  et  motus  usum  acquisivit.  Crastina  dies  apyra 
erat  ,  et  uncia  corticis ,  recidivam  arcuimus  ;  unde 
sanatis  vesicantium  plagis  ,  sana,  et  vegeta  hasc  mu- 
lier  ,  nosocomio  vale  dixit. 

Non  succedit  tamen  adeo  fehclter  laudanum  in  om- 
nibus  casibus.  Quinquagenarius  plaustri  ductor  ,  no- 
socomlum  petierat  ,  ob  soporosum  ,  periodicum ,  ca- 
pitis  affectum.  Frequentes  erant  ,  hoc  tempore  (aestas 
anni  i  §06  )  ,  febres  intermittentes  larvatae  ,  quibus 
copioso  cortice  mederi  debueram.  Irrisit  mihi  rudex 
ille  vir ,  de  praescripto  hoc  medicamento  ,  quod  for- 
tius  dicebat  pro  tam  levi  morbo  ,  et  pertinaciter  renuit. 
Quartus  paroxysmus  vere  fuit  apopiecticus  et  lethalis. 
Frustra  laudanum  administravi  ,  vesicantiaque  appo- 
nere  curavi ;  intra  1 2  horas  ,  seger  ad  plures  mi- 
gravit. 

Alius  plaustrl  ductor  ,  sexagenarius ,  cacbecticus  , 
ictero  viridi  ,  et  antiquis  febribus  intermittentibus  , 
correptLis ,  quas,  nec  cortice,  nec  alio  modo  sanare 
potueram  ,  incidlt  quoque  in  paroxysmo  comatoso  , 
sed  cum  illo  symptomate  ,  ut  horride ,  juglter  oscitaret. 
Quod  videns  ,  ipse ,  laudani  liquidi  guttas  trlginta , 
in  uncla  vini  calidl ,  ut  Ingereret  curavi  ;  cessaverunt 
sopor  et  oscitatio  ,  ut  mecum ,  bono  sensu ,  seger  al- 
loqueretur ;  at ,  post  horam  semissem  ,  in  eadem  in- 
cidebat  ,  a  quibus  eodem  remedio  liberabatur.  Tres 
habuit  similes  paroxysmos  quos  impedire  non  potui  , 
^et  jn  quibus  slmilia  expertus  sum,  Lethalls  fuit  tertius, 

Na 


(    I€^6   ) 

Nihllominus  tamen  comprobatum  habui  ,  laudano 
soporem  non  augeri ,  sed  e  contra  cessare. 

7^.  In  atonica  ,  seu  vaga  podagra  ,  saepius ,  cum 
fructu  ,  opio  usus  sum.  Exemplum  : 

Nauticus  piraticus  ,  quinquagenarius  ,  gulae  et  vino 
deditus ,  cui  aliquoties  in  atrocibus  podagricis  dolori- 
bus  opitulaveram,  in  nosocomium  delatus  erat ,  mense 
Aprih,  1807,  omnium  artuum  paralyticus  ,  alvum 
et  urinam  inscius  reddens  ,  suique  vix  conscius.  Praes- 
cripsi  analepticam  diastam ,  potionemque  sequentem  , 
mane  et  sero  hauriendam  :  Recipe  :  infus.  ment.  un- 
cias  tres ;  sirupi  hujusdem  ,  unciam  unam ;  laudani 
liquidi ,  et  liquoris  anod.  miner.  ana  gutt.  viginti  qua- 
tuor.  Pro  potu ,  mox  aqua  vinosa  calida ,  mox  infusum 
calidum  ex  specieb.  pectoral.  cum  melle.  Tam  bene 
cessit  haec  methodus  ,  ut  octava  ,  a  morbo  ,  die  ,  jam 
matellam  peteret ,  artusque  movere  posset.  Vigesima 
die,  metastasis  critica  facta  est,  in  cubito  brachii  si- 
Tiistri ,  in  quo  fluctuans  tumor  apparuit ,  magnitudinis 
ovi  indici ,  quem  aperire  prohibui ;  ab  hac  die  ,  pras- 
sidiario  baculo  adjutus  ,  progredi  potuit  aeger ,  et  brevi , 
nosocomio  vale  dixit.  Id  singulare  habuit  haec  crisis  , 
ut  podagra  ,  ab  hoc  tempore  ,  usque  ad  hanc  diem 
^  Aprilis  1  808  )  non  amplius  fuerit  hic  vexatus ;  in 
illum  enim,  sanum  ,  liberum  ,  et  gratum,  singulis  fere 
diebus ,  per  vias  incido ,  cum  tumore  in  cubito ,  plum-» 
bea  lamina  ,  meo  suasu  ,  protecto. 

8*^.  Sequens  historia ,  quanquam  ad  spasmodicara 
apoplexiam  non  faciat ,  excitantem  opii  virtutem  ,  ta- 
men  pervincit, 

Piscator  ,  ann.  i6  ,  natus  ,  qui  degebat  in  pago  , 
Fossa  maritima  nominato  ,  cum  die  circiter  lo^ 
mensis  Novembris  ,  1807  ,  tempore  rigidissimo,  pis- 
ces  in  stagno  venaretur  ,  imprudenter  caput  nudum  , 
-ante  laneo  pileo  obtutum ,  vento,  per  aliquod  tempus 
exposuit,  Obtuso  dolore  capitis  derepente  corripitur  , 


(  ^97  ) 
cul  succedunt  ,  coma  vigil  ,  appetentlae  et  vlnum 
defectio.  Interea  assuetis  vacare  tentat  aeger  ,  usque 
dum ,  21*.  die  Decembris  1807,  vehementi  cepha- 
lalgia  opprimitur,  cujus  atroces  adeo  ,  per  vices  ,  erant 
dolores  ,  ut  maniacus  videretur,  Incassum  tentatis  , 
per  plures  dies ,  omnibus  vulgaribus  auxiliis  ,  meum 
petitur  consiUum ,  die  29%  hujusdem  mensis  ,  40"'. 
circiter ,  ab  inchoato  morbo.  ^Egrum  invenio ,  de- 
bilissimum  ,  pallidum  ,  extenuatum.  Doloris  sedem 
prascipuam  ,  voce  et  manu  ,  indicabat  in  sinu  fron- 
tali  dextro.  Pulsus  vacuus ,  parvus ,  et  rarus  erat ,  et 
de  evacuantibus  cogitare  non  permittebat.  Rheumatl- 
cam  affectionem  in  meningibus  locatam  cernens  ,  de 
illa  foris  avertenda  ,  vesicantibus  ,  et  sudore  ,  prim.a 
intentio  erat.  Vesicantia  ,  itaque,  temporibus ,  nuchs  , 
suris  apponuntur ;  prsscribuntur  balnea  tepida  pedis  , 
et  pro  potu  ,  infusum  calidum  florum  sambuci ,  cui  , 
vespere  additur  dosis  pulveris  Doweri.  Sedatur  do- 
lor ,  sed  monet  asger  se ,  transeuntem  hanc  sentire  y 
e  supercihis  ad  nucham  coUi.  3i*.  Decembris  ,  de- 
repente  obmutescit  ,  stertit  ,  omniumque  sensuum 
amittit  usum.  Ad  illum  iterum  accedens ,  plane  apo- 
plecticum  hunc  comperio ,  cum  oculis  vitreis  ,  fixis  , 
candelse  lumine  nequidem  motis ,  pulsu  et  respiratione  , 
non  plus  ultrainordinatis.  Conclamatum  itaque  judico. 
At ,  cum  de  testamento  *  parentes  loquerentur  ,  ten- 
tare  volui  an  sensus  paulisper  revocare  ,  possibile  esset ; 
granmn  itaque  opii  solvere  feci  in  uncia  aquas  vinosae  , 
utque  zegerhoc  deglutiret  procuravi :  en  ,  paulo  post, 
oculi  moventur ,  quanquam  semper  vitrei  ,  fiuntque 
magis  ordinati  pulsus  et  respiratio ;  tunc  me  intuens 
seger ,  aliquas  voces  prodidit ;  interrogatis ,  affirmative  , 
vei  negative ,  responsum  dedit ;  doloremque  profun- 
dum  a  fronte ,  ad  vertebras  coUi  ,  iter  fecisse ,  manu 
dextra  mihi  significavit.  Rem  tum  atrentius  examinans, 
^gnovi  perfectam  esse  hemiplexiam ,  in  toto  latere  si» 

N  ? 


(  ,98  ) 

nistro.  Hora;  tractu,  duravit  hsec  a  Jaudano  resump- 
tio  ;  et  iterum  aeger  cecidit  ,  iterum  a  laudano  recrea- 
tus  :  quod  quatuor  repetitum  est ,  ope  quatuor  grano- 
rum  opii ,  quae  mecum  tuleram  ,  ciim  in  vico  nulius 
esset  pharmacopola.  Intestabilem  tamen  agrotantem 
declaravi.  Obiit  i  ^.  die  anni  1808. 

Quid  simile  habet  hic  morbus  cum  rheumatica  apo- 
plexia  5  a  clariss.  Stoll  observata  (  XLIX  )  ,  nullus- 
que  dubito  ,  cadaveris  sectionem  ,  si  licita  fuisset , 
effusum  quoque  serum  ad  basim  cranii  ,  non  patefe- 
cisse.  ,Morbi-ne,  an  vesicantium ,  opus  fuit  doloris 
mutatio  }  Facta  est  quidem  dum  vellicarent  canthari- 
des  ,  et  tunc  transitum  ,  ipse  seger  indicavit;  videram 
quoque  ahas ,  in  ischiatico  dolore ,  ab  applicatis  loco 
dolenti  epispasticis  ,  fugere  morbum  ad  alium  locum : 
unde  me  pcenituit  ilia  capiti  apposuisse  ,  non  propter 
effectum  ,  nam  tarda  nimis  fuerat  medicina  ;  sed  quiod, 
jn  tam  atroci  morbo ,  promiscue  feceram  ,  praeter  meas 
regulas.  Saitem  autem  ,  novum  habui  exemplum,  nihil 
sopori  addi  ab  opio  ;quin ,  e  contra,  suscitari  aegrum. 

g^.  In  excitantium  opii  virium  pervmctione ,  ad- 
duci  etiam  merentur  quae  mox  iaudatus  Stell  obser- 
yavit  in  coHca  saturnina  (CIX  ). 

CLIII.  Laudanum  ergo ,  non  solum  non  soporem 
concihat,  sed  illum  arcet,  quotiescumque  a  tumultuosa 
interna  vita  ,  non  somnus  nascitur ,  sed  suspenditur 
animalium  actuum  naturalis  modus  ;  ab  hujus  divina 
et  abscondita  virtute  ,  in  stateram  reponi  principes 
vita3  concitatores ,  non  improbabile  judicatur  ,  ut  jam 
experientia  monitus  ,  in  febre  variolosa  ,  etiam  obser- 
vaverat  Sydenhamius  ;  unde  ,  non  semel  miratus 
sum  quantum  a  se  ipso  differat  hoc  remedium ,  in 
statu  sano  ,  aut  in  morboso ,  ingestum.  (  Vide  nos- 
tx2.mPhysiol.  n.  368  ).  Ejus  autem  modus  agendi  in 
febribus  intermittentibus ,  quarum  initium  totum  spas- 
modicum  est ,  analogam  virtutem  priesentire  permittit. 


(  199  ) 

«xpertum  inchoante  apoplexia  ,  his  in  hominibus  , 
delicatioribus  ,  mobilibus  ,  spasmisque  frequenter 
vexatis. 

Caute  tamen,  in  usu  opii  agendum,  cum  Eegrotan- 
tibus  diuturnis  morbis  conflictatis  ,  et  cum  decre- 
pltis  senibus. 

Majorem  ,  diffusibiliorem  ,  promptiorem  ,  jucun- 
diorem  ,  tutioremque  vim  raihi  videtur  habere  lauda- 
num  liquidum ,  qusle  a.  Sydenhamio  instltutum  est, 
•quam  opium  purum  ,  vel  e)us  scientificae  aliae  praepa- 
rationes.  Non  Inepte  aromata  cum  hac  substantia  ma- 
ritantur ,  more  antiquo ,  et  Orientis  nationum  usu 
perenni ;  neque ,  quanquam  magis  coacta  ,  D.  Echard^ 
tinctura  Thebalca  ,  laudano  nostro  liquido,  usu  prass- 
tantior  ,  atque  sque  flda  ,  mihi  videtur. 

CLIV.  An  ,  tribus  sequentibus  segris  ,  excitans  , 
•corroborans ,  anti-spasmodica  methodus ,  non  con- 
ducibilior  fuisset  ,  quam  debilitans  ,  Inaniens  ,  cum 
qua  ad  plures  migrarunt  ?  an  non  numerorum  quatuor 
€t  quinque  sgrotantes  ,  opio  salutem  debuere  l  judi» 
cent  periti. 

H  I  S  T  O  R.  I  A      L 

Honestus  Tabernarius  CarugicE  (  clvitas  quondam 
Sabaudorum,  Genevcs  vicina  ),  aetatis  circiter  5o  ann. , 
sobrius  ,  gracilis  ,  temperamenti  biliosl ,  cujus  diver- 
sorium  viatores  plurimi  faciebant ,  mense  Novembri, 
1789  ,  magno  moerore  aiiicitur,  furti  causa  ,  per  noc- 
tem  ,  viatori  facti  In  suo  diversorio  ;  ideo ,  summa 
mane  ,  tanta  diligentia  latronem  prosequitur,  ut  illum 
attlgerit ,  raptamque  pecuniam  recuperaverlt.  Primo  , 
moestus,  nunc  laetitia  tanta  exsultat  ,  ut  domo  redux, 
absque  motu  et  sehsu ,  apoplecticus  ceciderlt.  Chirur- 
gus  loci  vocatus ,  bis  vense  sectionem  instituit ,  eva- 
cuantia  administravit,  vesicantiaque  suris  et  nuchas. 
colli  apposult  ,  sed  incassum.  Cum  autem  tunc  ego  ,, 

N  4  - 


'  1 


(  ^oo  ) 

sclentlarum  amore,  peragrarem,  et  sorfe  CarugicB^ 
per  aliquot  dies  ,  comraoratus  essem  ,  in  consllium 
vocatus  fui  ,  secunda  die  morbi.  ^Egrum  comperio 
cum  facie  pallida ,  pulsu  obscuro ,  absque  sensu  et 
motu  ,  apoplexiamque  nervosam  et  insanabilem  ag- 
nosco.  Tamen  potiones  cardiacas  et  anti-spasmodicas 
prcEscribo ,  in  quibus  dominabat  succinatum  ammo- 
niaci ,  guttatim  instillandas ;  frictiones  calidas  ,  et  spi- 
rituosas  ,  novaque  rubefacientia.  Sit  horum  medica- 
minum  opus  ,  aut  unius  naturs  ,  febris  insurrexit , 
reipsa  nimis  tarde ,  sed  cum  tam  felici  eventu ,  ut  aeger 
sensus  e«t  loquelam  satis  recuperasset ,  ad  res  domes- 
licas  in  testamento  breviter  ordinandum  :  inde  ,  ut  si 
ultimos  conatus  vita  fecisset  ,  iterum  in  statum  per- 
fqcte  apoplecticum  aegerincidit,  quo  sub  finem  quartae 
diei  absumptus  est, 

HlSTORIA      II. 

Chirurgus  optimus  ,  Massiliensis  ,  felicitate  ,  et 
<3exteritate  in  lithotomia  clarus ,  72  ann.  natus ,  pius, 
sobrius ,  macilentus ,  facie  pallidus ,  sensibilitate  exi- 
mia  praeditus ,  multisque  pubhcis ,  et  domesticis  aerum- 
nis ,  a  lungo  tempore  ,  vexatus ,  magnam  chirurgi- 
cam  operationem  praestiterat  ,  initio  mensis  Junii , 
!3  804 ,  qua  haud  prospere  succedente ,  moestus  et 
morosus  per  aliquot  dies  fuerat.  Inter  haec ,  ego  , 
chirurgum  illum  ,  amicum ,  quem  a  multo  tempore 
non  videram  ,  in  plateam  occursum,  salutavi ,  et  con- 
gratulatus  sum  ,  ut  mos  est  ,  de  facie  plena  ,  et  ru- 
bicunda ,  quam  non  coloratam  ,  et  macilentam  olim 
cognoveram.  Eademdie,  cijm  prandio  cum  proximis 
esset ,  majorique  appetitu  et  latitia  gauderet ,  verti- 
gine  corripitur ,  a  quo  ,  in  insultum  incidit  apoplec- 
ticum  ,  perfectum ,  sed  brevem.  Ab  illo  surrexit  he- 
miplecticus ,  lingua  omnimodo  impeditus  ,  sed  sui 
fihnh  conscius.  Cum  vero ,  in  lunga ,  et  exercitatis» 


(  ioi  ) 
slma  praxi ,  remediorum  adversus  apoplexlam  usitato- 
rum  inutllitatem  vidisset ,  nec  venae  sectionem  ,  nec 
alia  a  multis  medicis  proposita  admittere  voluit.  Mihi 
ipsi ,  quem  in  consilio  plurimi  facere  saepius  visus  erat, 
ciim  secunda  die  morbi ,  amici  officio  ,  illum  invise- 
rem ,  inutilia  proposita  auxiiia  ,  signis  ,  et  adstricta 
manu  ,  signincavit.  Facies  tunc  ,  adhuc  paulisper  erat 
colorata ;  respiratio  facilis ;  pulsus  humilis ,  et  com- 
pressus.  Attamen-,  quidam  medici  officiosi  ,  arbitran- 
tes  ,  m  apoplexia  post  epulas  (  in  quibus  ,  ex  usu  , 
sobrie  qucque  se  gesserat  asger )  emeticum  conducere , 
aliquot  grana  tartari  stibiati  ,  in  aqua  pura  quam  so- 
lam  asger  expetebat ,  illo  inscio  ,  soluta  fecerunt ,  qua^ 
vomitum  aliquem  provocavere  ;  malo  adeo  eventu 
(  sit  remedii  aut  morbi  )  ,ut  sger  omnem  sensum  ami- 
serit ,  nataque  febricula  ,  stertente  pectore ,  convulso 
latere  sano ,  quinta  die  obierit ,  appositis  tantum  vesi- 
cantibus  ,  post  vitae  animalis  deperditionem. 

HlSTORIA      III. 

Unus  ex  Marf-'^corum  prascipuis  portitoribus ,  5S 
ann.  natus  ,  vir  constitutionis  macilent^  ,  staturse 
proceris  ,  quotidie  exercitatus  ,  olim  dives  ,  festivus  , 
et  etiam  libidinosus,  tunc  adversa  fortuna  mulctatus, 
moribus  castus ,  sobrius ,  et  ita  pius ,  ut  in  templo  fri- 
gido  et  humidq,  singulis  diebus  ,  per  multas  horas, 
in  mentis  excessum  fere  raptus  ,  degeret ;  temporeque 
quaresimali  ,  et  aliis  cultus  Romani  vigiliis ,  paucissi- 
mum  cibiim  ,  ex  piscibus  sumeret  ;  casterum  vegetus , 
ut  longissimam  vitam  sibi  promittere  posset ;  hic  vir  , 
inquam ,  die  12^.  Martii  ,  anni  1806,  hora  sesqui- 
meridiana  ,  cum  secundum  usum  ,  genibus  nixus  , 
preces  ante  prandium  ,  cum  familia  diceret ,  derepente 
sensu  et  motu  destituitur ,  et  non  surgit ,  nisi  paraly- 
ticus  Isteris  ^inistri»,  cum  linguce  aliquo  impedimento. 


(    202    ) 

f  Illco  accersitus  ,  coinperio  hoininem  sedentem  ,  facie 
subrubra  ,  musculis  zygomaticis  dextrcE  partis  con- 
vulsis ,  puisu  raro  et  compresso  ;  ipse ,  pro  ut  iingua 
permittebat ,  casum  suum  mihi  narravit ,  quid  ascen- 
dens  se  sentiisse,  dicens.  Quidsim  operaturus  dubito; 
notio  vit«e  anteacts ,  constitutionis  aegri ,  characteris 
morbi  ,  vense  sectionem  prohibebat ;  dum  e  contra 
illam  suadere  videbantur ,  vultus  plus  squo  coloratus , 
anni  tempestas ,  et  morbi  regnantes  :  ad  illam  ergo  , 
sed  mediocrem  ,  confugere  statui ,  clysteremque  emol- 
lientem  et  salinum  immittere  ,  et  a^grum  in  lecto  j 
corpore  inclinato ,  positum  ,  calidis  linteis  ,  abdomini 
ct  suris  admotis  ,  calefacere.  Tertia  hora  post  meri- 
diem ,  iterum  invisens  aegrum ,  nuUum  solatium  ag- 
siovi  facrum  esse  a  venas  sectione ,  quinimo  ,  erat  major 
torpor  in  lingua  et  in  membris  :  cum  autem  facies 
adhuc  rubicundioresset ,  me  fefellit  hic  color,  timui- 
que  ,  ne  par  morbo  fuerit  vense  sectio  ,  quse  in  cubito^ 
ad  uncias  octo ,  instituta  erst  ;  iterum  itaque  detrahi 
€x  pede  suasi.  Hora  octava  vespertina ,  res  in  pejus 
ruebant.  Me  tunc  posnituit  sanguinem  detraxisse  ,  et 
conspiciens  pulsum  humilera  et  rarum  esse,  viresque 
minui ,  ad  methodum  excitantem  animum  volvi.  Ve- 
sicantia  ideo  variis  locis  fuere  apposita  ,  potionemqne 
praescripsi  ,  ex  decocto  florum  arnics ,  et  serpentarise 
Virginianae ,  cum  sirupo  mentae  ,  et  liquore  anodino 
minerale  ,  cochleatim ,  singulis  horae  quartis ,  haurien- 
dam.  Juscula  tenuia  ,  omni  bihorio. 

Secundae  diei  initium  omnia  remissa  habet ;  pulsus 
plenior  ,  et  frequentior  ,  respiratio  libera ,  sudor  ubi- 
que  diffusus ,  alvus  clysmatibus  obediens  ,  minor  arti- 
culorum  torpor,  functionumque  animalium  libera  ex- 
plicatio  ,  spem  quamdam  permittebant ,  excitantium- 
que  virtutem  comprobassent ,  ni  morbi  naturae  proprla 
esse  illa  metuissem.  Hora  nona  matutina ,  exacerbata 
insurgit  febris ,  et  cum  illa  observantur  in  latere  sano 


(    203    ) 

quidam  motus  coiivulsi  ,*  spem  nostram  admodum  mi- 
nuentes.  In  consilium  rogo  seniorem  medicum  ,  Mas- 
siliensem  ,  segri  parentem  ,  doctrina  clarum  ,  nunc 
detunctum.  Interea  pergitcEger  in  usu  decocti  arnica: 
usque  ad  sextam  horam  vespertinam. 

Advenit  medicus  sub  finem  hujus  secundas  diei , 
aegrumque  parentem  sui  omnino  conscium  comperiit. 
Ai  solitis  apoplexi^  remediis  tenaciter  nimis  addic- 
tus  ,  invito  me  ,  invita  infausta  quam  feceram  venoE 
sectionis  experientia ,  excitantia  et  corroborantia  re- 
probavit ,  evacuantiaque  et  lenientia  jussit  iterum  ia 
usum  vocare.  Itaque  ,  cucurbitulae  scaTrificatae  admo- 
ventur  occipiti  et  temporibus  ,  et  pro  crastina  die , 
potio  purgans  prasscribitur  :  heu  ,  tam  jmprospero 
eventu  ,  ut  aeger  qui  jucundaB  diei  nunciam  auroram 
fere  huc  usque  prsebuerat ,  quique ,  advenientem  p3- 
rentem  lcEtus  salutaverat ,  finita  cucurbitularum  ope- 
ratione ,  noctis  ieternse  ostium  intraverit.  Ab  hac  enim  , 
sensum  et  motum  omnem  amisit ;  stertor  pectoris , 
subsultus  tendinum  ,  traumaticas  jactationes ,  sese  ma- 
nifestarunt,  et  per  noctem  acerbiores  fuerunt :  prima 
aurora  tertias  diei ,  purgativa  potio  difficile  deglutita 
fuit ;  facies  facta  est  Hippocratica  ,  et  aeger  quiet^ 
obiit  sexta  hora  vespertina  hujusdem  tertise  diei ,  sci- 
iicet  quinquagesima  quarta  hora  ,  a  prima  invasione* 

Hic  bonus ,  variis  aerumnis  afflictus  fuerat,  quas 
religiose  in  pectus  servaverat ;  sjepissime  visus  fuerat 
in  templis,  rebus  divinis  totus  absumptus  ,  contra  fri- 
gus  humidum  non  satis  munitus ,  prscipue  in  artubus 
inferioribus.  Etiam ,  nimis  in  cibo  temperatus  erat. 
Parata  ergo  erat  propensio  in  capite  ad  apoplexiam. 
Duobus ,  ante  morbum  ,  diebus,  flante  aquilone  , 
vultum  ejus  videram  pleniorem  ,  atque  coloratiorem , 
virumque  non  sati^  vestitum  ,  monueram ,  ut  cave- 
ret  a  frigore  pedum  et  tibiarum. 

Errayi ,  utreor^  summopere^  in  detrahendo  san- 


C  ^04  ) 

^umem  ;  sed  error  senioris  medicl  fuit  maxima ,  insis- 
tendi  in  debilitantia ,  quse  ,  meo  judicio  ,  noxia  jam 
fuisse,  cum  illo  communicaveram. 

H  I  S  T  O  R  I  A      IV. 

Apoplexia  cui  siiccedit  catalepsis ,  catalepsi  , 
mania» 

Tessellans  artifex ,  64  ann.  natus  ,  pallidus  ,  ma- 
cilentus  ,  siccus  ,  inopia  et  diuturno  moerore  conflic- 
tatus ,  in  nosocomio  degens ,  ob  ischuriam  quae  jam 
medicamentls  sat  feliciter  cesserat ,  de  soluto  filio  ,  no- 
vum  ,  ingratum  ,  nuncium  accipit,  die  6\  Maii  ,hujus 
.anni  i8o8.  Die  7*"%  hora  2^^  antelucana ,  apoplec- 
ticus  invenitur,  absque  sensu  et  motu.  Hora  6'*.  ma- 
tutina  ,  aegrum  invisens  ,  latus  sinistrum  absolute  pa- 
ralyticum  comperio.  Immobilis  erat  aeger  ,  absque 
sensu  ,  motu  ,  voce  et  loquela  ;  color  vultus  et  totius 
corporis  ,  pallidissimus  ;  macilentior  habitus  quam  pri- 
die;  frigus  marmoreum;  palpebrce  conclusae;  dentes 
compressi ;  pulsus  et  respiratio  naturales ;  prascordia 
elevata  magis  quam  in  statu  sano.  Przescribuntur  :  ve- 
sicantia  suris  ,  latera  calida  ad  pedes,  et  potio  sequens 
paulatim  instillata ,  vi ,  aperto  ore ,  ope  cunei  in  in- 
tervallo  deficientium  dentium  introducti  ;  Recipe  : 
laudani  liquidi  ,  et  liquoris  anodini  ,  ana  ,  guttae  tri- 
ginta ,  aquas  naphoe  unciam  unam ;  fusculi  carnei ,  ca- 
iidi  ,  uncias  tres.  —  Hora  sexta  vespertina  ,  idem 
segrotantis  status,  eadem  prajscriptio  ;  nulla  cantha^ 
ridum  actio ,  nulla  alvi  et  urinas  excretio  per  hanc 
diem ,  et  noctem  sequentem.  —  Die  Maii  octava ,  idem 
frigus ,  eadem  insensibilitas  ;  pulsus  et  respiratio  non 
immutati ;  sed  palpebrae  apertse  sunt ,  et  stridunt  den- 
tes  semper  conclusi ;  aspectus  aegrotantis  est ,  ut  homi- 
nis  intuentis  et  audientis  cum  clamatur ,  et  qui  nec 


(  i05  ) 

intuit ,  nec  audit ;  nullus  sensus  ad  varia  incitaments  i 
membra  pectoralia  elevata  ,  etiam  quod  paralyticum 
fuerat  ,  non   concidunt  nisi  post  aliquot  momenta, 
Eadem  prsescriptio  ,  cui  additur ,  pro  potu  ,  decoctum 
florum  arnicae  ,   edulcoratum  ,  inutile  tamen  ,  cum 
prgeter  anti-spasmodicam  potionem  ,  cEger  ,  per  73 
horas,  nihil  aliud  haurire  potuerit.  Idem  status ,  hora 
octava  vespertina ,  sed  paulisper  in  lecto  aeger  meie- 
rat.  —  Die  nona  mensis ,  seger  loquitur  absona ;  de- 
lirium  triste  ,  meticulosum  ,  furens ;  omni  momento  , 
tentat  exilire  e  lecto,  hostem  fugiendi  gratia;  vinculis 
constringitur.  Eadem  remedia.  —  Die  decima ,  deli- 
rium  insanum  ,  puerile  ,  absonum ,  non  furiosum.  Ci- 
bos  oblatos  avide  devorat.  Lotii  et  alvi  spontanea  in 
lecto  egestio.  —  Die  undecima ,  delirium  hilare ,  can- 
tilena  jocosa,  per  noctem  incoepia ,  et  tota  die  ite- 
rata;  pulsus  plenior;  calor;  mador ;  vultus  diffusus  , 
prima  vice  coloratus ;  carnes  pleniores  ;  cibi  appeten- 
tia ;  retentorum  egestio  :  sub  noctem  me  agnoscit  ^ 
nominis  et  qualitatis  adhuc  tamen  immemor.  Somnus 
non  interruptus.  —  Die  duodecima  ad  mane  ,  ratio- 
cinii ,  sensuum ,  et  motuum  fere  perfecta  redintegratio  ; 
matulam  petit ;  quaeritur  de  vesicantibus  ,  qu£  nunc 
ruborem  et  dolorem  suscitant ,  cum  huc  usque  locus 
illorum  applicationis ,  decoloratus  fuisset.  Cibus ,  et 
vinum  ,  copiosiores.  —  Die  13^.  Maii ,  valetudo  per= 
fecta.  Monueram  ne  defilio  unquam  loqueretur.  Fue- 
runt  tamen  de  illo  quaedam  intempestiva  verba  ,  qui- 
bus  jam  mutata  videbatur  aegrotantis  facies  ;  sed  mu- 
tato  sermone  ,  nulU  inde  consecutio, 


(  io6  ) 

H  I  S  T  O  R  I  A      V. 

^phonia  subitanea ,  cum  cessatione  motus ,  quihus 
succedit  delirium, 

Die  circiter  ii*.  Maii  ,  1808  ,  agricola ,  53  ann. 
natus  ,  temperamenti  biliosi ,  degens  in  agro  loci  dicti 
Gignac ,  vicinum  amicum  ,  acutissimo  morbo  labo- 
rantem ,  ad  sacra  religionis  munia  perinvito  animo 
hortatur ,  amicoque  ,  acerbis  verbis  exprobratur.  Per- 
turbatur  ab  hac  die  valetudo  ,  aatea  integra,  et  sana. 
Die  2  1  *.  Martigium  petit  bonus  ille ,  gypsum  com- 
paraturus ;  ciimque  ,  post  meridiem  ,  terminatis  ne- 
gotiis  ,  domum  repeteret ,  humo  cadit ,  voce  ,  motu- 
que  destitutus.  Accersitus  phlebotomista ,  sanguinem 
mittit  ex  brachio  ,  et  iterum  mittit  die  subsequenti  , 
22*.  Maii.  Ciim  autem  omnia  in  pejus  ruerent ,  meum 
qusritur  consilium.  Lastus  me  agnoscit  sger ,  quem 
apud  amicum ,  nunc  in  tuto  positum  ,  viderat ;  red- 
ditaque  voce  ,  narrare  potuit  se  quid  e  partibus  infe- 
rioribus  ascendens  sentire ,  quod  loquelam,  motum  , 
atque  spiritum  intercipit ;  quibus  dictis ,  iterum  obmu- 
tescit ,  et  immotus  fit.  Pulsus  debilis ,  rarus ,  tardus  ', 
respiratio  tarda;  prominentia  pr^cordia;  sensus  ubi- 
que ,  et  nuUus  motus.  Ciim  ex  linguae  aspectu  ,  pitui- 
tam  crassam  in  ventriculo  suspicarer  ,  quatuor  grana 
cmetiei  statim  administrare  curavi.  Reipsa  ,  multa 
crassa  ,  albuminosa  vomuit ,  et  cum  tanta  utihtate  , 
ut  per  multas  horas ,  loquela  et  motu  ,  ut  in  perfecta 
valetudine  ,  frueretur.  At ,  post  meridiem  ,  insurgebant 
eadem  symptomata  ,  cum  illo  discrimine  ,  ut  aphonise 
succederet  dehrium  ,  et  delirio  aphonia.  Quibus  visis, 
jussi,  ut  clystere  subducta  alvo ,  jusculo  ,  et  pane 
mero  intincto ,  a^ger  reficeretur  ;  vesicantia  suris  ap- 
posita  sunt;  omnique  semihora  ,  potionis  sequentis 


(  ^07  ) 

cochlearium  adminlstrabatur  :  Recipe  :  aqu.  cinna- 
mom.  hord,  unc.  quatuor;  aqu.  naphce  unci.  duas'^ 
sirup.  de  tunicis.  unciam  unam.  Confect.  hyU' 
cinth.  unci.  semiss.  laudani  liquidi  ,  et  liquor. 
anod.  ana  ,  guttas  quadraginta.  M.  Mirus  fuit 
horum  efFectus.  Quietus  per  totam  ncctem  zeger  ob- 
dormivit,  et  crastina  die  expergefactus ,  de  vesican- 
tibus  tantum  conquerebatur.  Eadem  potio ,  et  cibus 
copiosior.  Semelomnino  ,  per  hanc  diem  ,  20'".  Maii  > 
aphonus  fit,  brevi  recreatus.  Die  24".  sat  valet,  ut  do- 
mum  carro  remigrare  potuerit.  Die  26*. ,  potione  man- 
nata  ducitur  alvus.  Hora  undecima  matutina  ,  deli» 
rium  ferox.  Filiam  charissimam  pugnis  et  calcibus 
SBger  incursat ,  e  domoque  extrudit ;  inde  per  campos 
-  evagatur.  Coegitur  ,  et  hausta  magna  parte  potionis 
anti-spasmodic«  supradictae  ,  obdormiscit.  Die2  6\, 
subdelirium ,  sed  quietus  seger.  Cibus  optimus  ,  nu- 
trlens  ,  et  eadem  potio.  Die  27'.  errorem  agnoscit  , 
filiam  petit.  Diebus  subsequentibus  ,  perfecta  mentis 
et  corporis  valetudo  ,  ut  nunc  melius  se  habeat  hic 
agricoia  quam  priusquam  hujus  morbi  prodromis  af- 
ficeretur. 

Experientia  mea  teste ,  In  apoplexiam  converti  po- 
tuisset  hsec  aphonia. 

HlSTORIA      VL 

Die  nona  Junli ,  hujus  annl ,  1808,  hora  circiter 
9'.  matutina ,  rusticus  sexagenarius ,  huc  usque  vege- 
tus ,  e  pago  dicto  VitrolU  ,  acerbo  dolore  confectus  , 
ob  filium  nuper  capitis  arcessitum ,  et  carcere  inclusum , 
animo  hnquitur ,  nauseat ,  et  paulo  post  humi ,  absque 
sensu  et  motu  ,  prosternitur.  Chirurgus  vocatus ,  vo- 
mitum  sollicitat ,  inde  alvum.  Sed  impedita  degluti- 
tione  ,  fere  nullum  emeticus  habet  effectum.  Sanguis 
2^*.  die  extrahitur  e  cubito,  ad  uncias  quindecim  cir- 


(    208    J 

citer ;  qul  non  concrescit ,  fluidusque  et  serosus  manet* 
Tertia  die ,  redeunt  paiiiisper  sensus  et  loquela ,  ut 
supremas  voluntates  tradere  possit ,  sed  brevissima  est 
remissio.  Vesicantia  suris  apponuntur  ,  et  incassum. 
Quarta  die  ,  meum  flagitatur  auxilium  ,  et  apud  segro- 
tantem  accedo  hora  nona  matutina,  71  horisscilicet, 
a  primo  insultu.  Erat  csger  absque  sensu  et  motu ;  fa- 
cies  pallida ;  oculi  vitrei ;  respiratio  stertens ,  et  summe 
difficilis ;  pulsus  tumultuosus  ,  et  velocissimus ;  sudor 
frigidus ;  paraiysis  universa.  Ut  sequentem  anti-spas- 
modicam  potionem  cochleatim  obsumeret  enixus  sum  , 
experimenti  gratia  :  ilecip.  infus.  folior.  meliss.  un- 
cias  duas  ,  aqu.  naph.  unc.  unam,  laudan.  iiquidi  et 
liquoris  anod.  miner.  ana  gutt.  triginta.  Hora  unde- 
clma  ,  coloratior  erat  vultus ;  movere  oculos ,  et  au- 
dire  poterat  aeger ,  linguamque  paulisper  ad  nutum 
exerere.  At ,  brevissima  fuit  remissio,  et  obiit  miser 
hora  secunda  pomeridiana. 

An  in  tempestivis  anti-spasmodlcis  suppetias  non 
habuisset  haec  apoplexia  ,  ut  ilia  quam  descripsimus  ia 
Historla  quarta  ? 

CLV.  In  levissimum  insultum  apoplecticum ,  me- 
'dlci  vlx  vocantur  ,  cum  extemplo  plerumque  aegri 
resurgant ;  sed  ,  si  detur  occasio ,  confestim  ,  ad  ho- 
minem  excitandum  ,  omnibus  sensibus ,  objecta  ve- 
hementia  offerenda  sunt ;  oculi  ideo  radiis  solaribus 
et  luci  splendids  objiciendi ,'  aures ,  clamoribus  ,  stre- 
pitu ,  et  sonltu  concutiendas ;  et  inprimis  sger  proprio 
nomine ,  magna  voce ,  saspe  appellandus  est  ([  quod 
in  omnibus  soporosis  ailectibus  sequahter  conducit), 
Naribus ,  acria  ,  aromatica ,  spirituosa ,  ofterenda  sunt, 
in  osque  itldem  Instillanda  ,  ut  acetum  ,  succlnatum 
ammoniaci ,  aquas  splrituosa;  melisss ,  iavendulas  ,  etc. 
Tactus  ,  frictionibus  ,  veliicationibus  ,piIorum  evuisio- 
nibus  ,  iigaturis  ,  digitorum  complicationibus ,  et  alils 
hujusmodi,  soiiicitandus.  Revocatus  homo  ,  dereci- 

divae 


<    209   ) 

divae  perlculo  monltus  esse  non  debet,  metus  enim 
solus  sufficit  ad  illam  prascipitem  adducendam  :  sed 
sagaci  animo  ,  ad  diastam  et  curatlonem  prophylac- 
ticam  ,  incitandus  est ,  quibus  dum  novus  removetur 
insultus  ,  paralysis  etiam  ,  si  quse  est ,  medicatur, 

CLVI.  Monitos  autem  opto  omnes  asgros  curan- 
tes ,  in  omnibus  affectibus  soporosis  ,  nulla  facta  ex- 
ceptione ,  saepissime  per  plures  dies  nulla  vitae  indicia 
apparuisse ,  miro  tamen  naturas  et  hurnorum  motu  , 
sanitati  pristin^  ,  desperatos  ,  et  mortuos  habitos  , 
restitutos  fuisse ,  ut  exempla  habemus ,  praeter  illa  relata 
in  nostro  Medicins  legalis  et  Hygienae  publica  Trac- 
tatu  (  anno  1796,  Parisiis ,  edito).  Non  deserendi 
ergo  et  sepeliendi  apoplectici ,  nisi  post  biduum ,  aut 
triduum ,  donec  foeda  cadaveris  exspiratio ,  colorque 
corporis  livescens  et  nigricans ,  mortuos  revera  esse  , 
apoplexia ,  vel  alio  soporoso  morbo  defunctos  ,  pate- 
faciaat.  Non  desunt  equidem  hac  de  re  optimae  leges  , 
sed  quarum  exsecutio ,  multis  in  locis ,  adhuc  inter 
desiderata  manet. 


C  A  P  U  T     VIII. 

ApoplexicB  probabilior  prophylaxis. 

CLVII.  A.POPLEXIAM  avertere ,  quam  prssentem 
curare ,  facilius  esse  ,  omnes  consendunt.  Id  tamea 
tantum  intelligitur  de  iis  apoplexiis  quae  a  plethora  , 
qusque  sit ,  proveniunt  ,  et  etiam  de  consanguinea  ; 
non  vero  de  apoplexia  spasmodica ,  seu  nervosa.  Ilte 
enim  quibusdam  signis  anteceduntur ;  hsc  vero  ,  de- 
repente ,  absque  minimo  prodromo  ,  nulla  causa  mani- 
festata  ,  hominem  jugulat ;  arduum  ergo  seque  est  , 
hanc  praecavere  ,  quam  sanare.  Nullani-ne ,  idcircQ  ;, 

O 


(  iio  ) 
habet  hsEC  apdplexla  prophylaxim  ?  non  desperatum 
reor.  Demonstratum  fecimus  (  LXX  ,  etc  )  ,  ni  fallor , 
altas  jam ,  ante  insultum ,  fere  omnes  apoplexias  ,  ha- 
buisse  radices ;  physicas  quidem  multas  esse  causas 
occasionales  et  disponentes  ,  sed  multas  quoque  iii 
hominis  morali  essentia  locari  (  LXXIII  )  :  materiales 
igitur  cautiones  quibusdam  conferunt ,  aliis  ,  et  multis, 
sapientiae  consilia  ,  his  adjungere  juvat. 

In  omnibus  autem  ,  medici  prima  lex  esto ,  de  tanto 
periculo  ,  cEgrotantem  suum  nunquam  serio  nimis  mo- 
nendi  ,  ciim  hac  inepte  officiosa  admonitione,  plu- 
rimiin  morbum  ceciderint;  praestetque  fatum  ignotum. 
jugiter  supercihis  annexae  obitus  imagini.  Apoplexiae 
haereditariaB  ,  et  prudentiae  ad  illam  avertendam  ne- 
cessarias ,  sequens  affert  exemplum  Forestus  :  senex 
repletus ,  cujus  pater  et  frater  apoplectici  interierant , 
discit ,  dum  ambulat ,  amicum  octogenarium  ,  morte 
subitanea  mox  exstinctum  fuisse  ;  tremit  illico  pes  si- 
nister ,  et  domo  redux  apoplexia  corripitur ,  a  qua  ta- 
men  liberatur ;  sed  subsequente  anno ,  iterum  apoplec- 
ticus  deficit  (observ.  /.  lo,  observ.  yo  "). 

CLVin.  \Jt,  quae  jam  fusius  in  tota  hac  nostra 
oratione  dicta  sunt ,  compendiose  colligamus ,  me- 
morari  juvat :  frequentius  a  quadragesimo  aetatis  anno  , 
grassari  apoplexiam.  Huic  obnoxios  ,  inprimis  ,  ob- 
servatos  fuissc ,  quibus  sunt  amplum  caput ,  collum 
breve  ,  corpus  obesum  ;  segnes  ,  edaces  ,  Baccho 
nimis  indulgentes  ,•  haemorrhagiis  frequentibus  et  co- 
piosis  diu  laborantes ,  praesertim  e  vasis  ha^morrhoida- 
libus  ,  quae  suppressse  inde  fuerunt ;  eos ,  qui  ulcera 
diu  fluentia  ,  nunc  suppressa  ,  habuerunt;  qui  dolori- 
bus  diuturnis,  moerore,  inedia  ,  pravis  cibis  ,  frigido  , 
humidoque  vitae  habitu  ,  dissoluti  fuere.  Plerumque 
apoplexiatn  prcEcedere ,  vertigines  ,  cephalalgiasque 
frequentes  ;  levem  narium  haemorrhagiam  ;  fugaces 
visuset  auditus  intermissionem ,  vel  eorum  inusitatasp 


(    211     ) 

et  non  objectivas  sensationes  ;  artuum  temporariuin 
torporem  ;  frequentem  soporem  ;  in  qusedam  verba 
balbutiem  ;  memorise  lapsum  ,  illamque  aliquoties  in- 
tegre  destructam  ;  incubum  frequentem  ;  ciborum  ap- 
petentiam  amissam  ,  improvise  renovatam ;  vultus  ple- 
nitudinem  insuetam  ;  vivaciorem  intellectum  ,  vatici- 
nantem.  Tandem  memores  estote,  prcEsentem  apo- 
plexicB  occasionem  sequentia  frequenter prcebuisse  r 
frigus  calenti  corpori  repente  appositum ,  et  vice 
versa ,  calor  tempestatis  maximus  ,  vel  calor  loci  , 
ob  numerosissimum  coetum  ;  balnea  calida ,  et  vapo- 
ris ;  hypocausta  ;  calidarum  mineralium  aquarum  usus 
internus ,  vel  frigidarum  gazo-carbonicarum  ,  usus 
immoderatus  ;  vomitus;  motus  vehementissimus  ,•  ins- 
piratio  alta  diu  ,  protracta ;  ira  incandescens  ,  vel  prae- 
ifocata  ,  in  homine  imperioso  ^  contradictionis  impa- 
tiente ;  capitis  incauta  lavatio  ,  et  hujus  diuturnior 
inclinatio ;  colli  arctior  ligatura  ;  cubatio  capite  sub- 
misso  ,  post  coenam  lautiorem  ;  somnus  diutiiis  pro- 
tractus ;  Venus  immodica ;  ebrietas ;  nuncius  inexsoec- 
tatus.  Ex  kis  ,  quibus  ,  et  quando  necessaria  sit  pro- 
phylactica  medicina ,  quid  vitandi  ,  quid  faciendi , 
facilis  ducitur  consecutio. 

GLIX.  Ad  apoplexiam  prscavendam  ,  ab  omni 
tempore,  magna  spes  reposita  est,  in  vens  sectione, 
purgantibus  ,  motu  ,  medicamentis  nervinis  dictis ,  et 
victus  ratione.  Quse  cum  suam  alias  habeant  utilitatem  , 
alias ,  noxia  esse  possint  indiscriminatim  adhibita  ; 
cumque  etiam  suam  exigat  prophylaxim  ,  unaquaeque 
apoplexise  species ,  quae  aliae  speciei  non  condaceret : 
singulariter ,  de  his  quinque  magnis  auxiliis ,  disserere  , 
perutile  decernimus. 

CLX.  Fuit  multorum  opinio  ,  apoplecticos  ,  quot- 
quot  sint  ,  esse  plethoricos  ;  ideoque,  ut  sanguinis 
redundantiaminuatur  ,nunquam  non  utilem  esse  vense 
sectionem ,  illam  maxirae  'qu?e  circa  «equinoctiale  tem- 

O  2 


C    212    ) 

pus  ,  plurlmls  institui  solet ,  quo  scillcet ,  solennes  (ert 
esse  solent  sanguinis  et  humorum  commotiones,  na- 
turaeque  conatus  ad  eliminandum  id  quod  est  super- 
fluum.  Equidem  ,  piethor^  sanguineoe  promptius  et 
efficacius  medicamentum  ,  venae  sectio  considerari 
potest;  at,  distinguendum  ,  an  instituatur  pro  cautela 
tantum ,  et  nondum  praesente  turgescentiae  periculo  ; 
an.vero,  minitante  apoplexia. 

Comprobatum  habeo ,  in  prlmo  casu  ,  non  solum 
npn  minui  sanguinis  eductione  ,  plethoricam  consti- 
tutionem  ,  verum  etiam  illa  ampliari ;  eo  plus ,  vide- 
licet ,  advecto  sangulne  ,  in  venas ,  quo  saepius  in  illis 
repetitur  vacuum ,  ut  notabant  clariss,  Tissot  et 
Cullen,  Vidi  ssepius  obesos  ,  oppressos^,  ad  hoc  auxi- 
lium  confugere  j  et  paucis  post  diebus  ,  deteriiis  se  ha- 
bere.  Fit  inde  prava  constitutio  qus  in  cacochymi- 
cam  mutatur»  Pejus  ab  assueta  venas  sectione  ,  etiam 
num  se  habent  cachectici ,  et  pituitosi ,  dum  bonum 
sanguinem  amittentes  ,  solidorum  vlm  magis  ac  ma- 
gis  destruunt ,  pravosque  humores  ,  sangulnls  vlce  , 
in  vasa  Introducunt  :  unde  jam  mon\iQXdX  Avicenna  , 
eos  qui  plurlmiim  utuntur  venae  sectione,  propter 
melancholicum  sanguinem  ,  ex  multitudine  quidem , 
phlebotomia  juvari  videri ,  sed  in  fine  deficere  ,  quo- 
niam  incidunt  in  apoplexlam  ,  et  similes  morbos. 

In  imminente  vero  apoplexla  ,  datls  signis  verze 
plethorae  sangulneas  (  CXXIX  )  ;  prsesentibus,  ver- 
tigine  ,  oculis  caligantlbus ,  luces  vel  colorem  rubrum 
intuentibus  ,  vultu  rubescente  ,  tumido  ;  sangulnls 
guttis  aliquot  e  naso  stillantibus  :  ad  promptam  et 
l^rgam  venas  se:tior>em  confugiendum  est ;  hanc  ali- 
quoties  natuia  monstrante  viam  ,  ut  patet  ex  Lan- 
cisii  observatione ,  qua  ,  senem  fere  septuagenarium , 
apoplexis  prodromis  affectum  ,  efruslssima  narium  , 
ad  duodecim  libros,  hBemorrhagia  ,  sanatum  esse  me- 
morat.  Quanquara  tamen  non  arbitrandum  nos  sem- 


per,  hoc  modo ,  insultum  prsepedlre  posse  ,  praeser- 
tim  In  dispositis  :  neque  aequipondere  artificiales  eva- 
cuationes ,  naturs  motibas  ,  qui ,  ideo  perturbandi 
non  essent ,  sl  crisis  ,  ut  in  observatione  praecedenti  , 
observaretur ;  vel  si  tutura; ,  signa  praeviderentur  ,  ut  in 
a^gro de quo  Galenus  (^libr.  de  prcEcognit.  cap.  i  3  )  , 
cui ,  ciim  universi  medici  secare  venam  deliberarent , 
cunctari  monuit  Galenus  ,  quod  haemorrhagiam  e 
nare  dextra  exspectaret ,  eo  quod  in  gena  hujus  lateris', 
magnus  rubor  esset ,  sgerque  e  lecto  exiliret ,  fugiendi 
gratia  rubrum  anguem ,  e  tecto  proserpentem  ,  quem 
videre  arbitrabatur. 

CLXI.  Suppleri  autem  mmime  potest  venae  sectlo  , 
ubl  quotannis  ,  verls  tempore  haemorrhagia;  nascun- 
tur.  Sunt  enim  In  quibus ,  Martii ,  Aprilis ,  et  Maii 
mensibus ,  superiora  versus ,  ad  debiliora  viscera  ,  abs- 
que  manifestata  alia  causa ,  praeter  humorum  diffusio- 
nem  ,  dirigitur  cruor.  Ferrugineo  sapore,  suspiriisque 
inusitatls  nuntiatur  haemoptosls ,  si  pulmones  punctum 
slnt  attrahens ;  epilepsias ,  vel  apoplexis  Sccpe  tunc 
prodromi  sunt  sensuum  hebetudo  ,  capitls  gravitas  , 
nasalis  levis  hffimorrhagia  ,  quse  morbum  jugulat  si 
copiosissima  evadit.  Nihil  quidem  prsstantius  huic 
morbidae  conversionl  opponi  potest  quam  venas  sec- 
tlo  ,  prlmiim  in  cubito ,  ad  organorum  depletionem, 
deinde  in  pede,  ad  derivationem.  Neque  una.  vice  hsc 
ultima  institui  debet ,  sed  pluries  ,  ciim  durante  vere, 
ssepius  repetantur  motus  ,  ex  inopinatoque  renoventur 
casus  ,  etiam  tempore  somni ,  irritis  cautelis.  Hirudi- 
nes  cruribus  ,  vel  cucurbitulas  cum  scarificatione  , 
saphenae  sectionis  loco  ,  applicarl  queuiit.  Prima  venae 
sectio  amplior  debet  esse,  v.  g. ,  ad  uncias  octo-de- 
cem.  Aliae  sint  minores  ,  ad  duas  ,  tres  ,  quatuor  ,  ad 
summum ,  unclas.  Neque  ad  aegri  constitutionem.  hic 
/curiosiiis  attendendum  est ,  ciim  vldeamus  In  haemop- 
itoicis ,  etiam  jam  debiiissimis  ,  cruorem  omnem  ,  us- 

O  3 


(  ^14  ) 
que  ad  extremum  ,  cum  impetu  fundl.  Comites  faclmus 
venae  sectionis  ,  serum  lactis ,  diaetam  herbaceam  ,  po- 
tiones  nitratas ,  quietem.  Conducit  pariter  hasc  prophy- 
laxis ,  feminis  quibus  suppressi  sunt  menses  ,  atque 
omnibus  quibus  deficiunt  suetas  sanguinis  evacuationes  , 
quique  verno  tempore  ,  lassitudines  ,  torporesque  pa- 
tiuntur. 

CLXII.  Saluti  potius  est  in  plethora  sanguinea  ,  et 
etlam  cacochymica  ,  vel  ipsius  Hippocratts  testimo- 
nio  ,  hsemorrhoidum  fiuxus  ,  maxime  iis  qui  eumdem 
antea  jam  sunt  experti ;  potest  quinimo  utihter  solli- 
citari  fotubus  ,  frictionibus  in  ano  ,  et  praesertim  hlru- 
dinum  applicatione.  Ego  quidem  ,  lastus  recordor,  me 
duos  sexagenarios  ,  plethoricos  ,  vertiginibus  frequen- 
ter  obnoxios  ,  ahisque  apoplexiae  prodromis ,  per  mul- 
tos  annos ,  ab  iis  hberasse  ,  hirudinibus  bis  in  anno 
admotis ,  largo  potu  seri  lactis  clarificati ,  verno  tem- 
pore,  et  diaeta  congrua  ;  ciim  vero,  nullus  amphus 
plethorae  timor  esset,  piluhs  ex  aloe  et  sapone  albo  , 
fluxum  haemorrhoidalem  suppressum  restituisse ,  a  quo , 
sani  et  liberi  cernebanfur. 

CLXIII.  Generalis  ferme  canon  est  practicus :  ne- 
minem  facile  capitis  morbos  incurrere  ,  cui  officium 
rite  facit  alvus ;  quapropter ,  ad  vindicandum  ab  in- 
cursu  apoplexiae  corpus ,  maximum  praesidium  in  pur- 
gantibus  esse  ,  ab  omni  aevo  ,  prajdicatum  est.  Equi- 
dem,  ad  cito  sublevandurn  turgens  caput ,  purgantia 
saepissime  eximia  sunt  remedia  ;  vitandaque  semper 
est  constipatio ,  cum  quaaliquoties  ad  apoplexiara  pro- 
pensi ,  hoc  morbo  correpti  sunt.  Sed  admodum  debi' 
litat  frequens  purgantium  usus  ,  et  nisi  urgente  neces- 
sitate ,  lis  utendum.  Sufficit  curare  ut  singulis  diebus 
alvus  lubrica  sit,  ad  hocque  conferunt  spinacea  olera  , 
prunas  decoctae  ,  et  similia  ;  quibus  non  valentibus  , 
cremoris  tartapi  parvas  doses,  aquas  minerales  salitss, 
et  clysteres ,  aliquoties  substituere  possumus. 


("5) 

Drastlcse  prcBparatlones  a  plerlsque  commendantur  ; 
sed  ,  monentibus  Friderico  Hoffmanno  ,  Culleno  , 
aliisque  ,  iis  abstinendum  ,  quod  nerveas  intestinorum 
tunicas  impetuosius  aggrediendo ,  spasmos  suscitent 
in  iis ,  et  inasqualem  inducant  sanguinis  circuitum. 
Habenda  est  tamen  aegrotantis  constitutionis  aestima- 
tio  ,  ut  efFectum  producant  laxantia;  nocere  enim  am- 
plius  observatur  saepe  ,  purgans ,  timid^  manu  ,  propi- 
natum  ,  quam  purgans  quod  ,  ultra  intentionem  ,  pau!6 
plus  officio  fungitur  :  cum ,  in  primo  casu  ,  undique 
occlusis  viis,  flatus  tanttim  suscitentur ,  cumque  prse- 
terea  ,  si  debilius  malo  sit  medicamentum  ,  ab  illo 
praemunire  impotens  sit.  Judiciose  itaque  se  ducit, 
qui ,  in  plethora  sanguinea  ,  cum  multo  calore ,  utitur 
tantum  blandioribus  laxantibus  ,  e  salibus  mediis , 
manna ,  tamarindis  :  quss  fiijstra  adhiberentur  in  ca- 
checticis  ,  cacochymicis  ,  serosis ,  frigidis  ,  in  quibus 
minor  est  irritabiiitatis  gradus.  In  his  ,  sahbus  mediis 
addi  debent  rhabarbarina  ,  folliculi ,  senna ,  et  etiam 
jalappa,  et  scammonea. 

Considerare  etiam  juvat ,  ut  jam  notavit  Baglivus  , 
apoplexias  vel  paralysi  obnoxios  aut  jam  iisdem  cor- 
reptos  ,  flatibus ,  borborygmis  ,  et  inflationibus  ven- 
tris  vehementer  molestari ;  haec  autem  symptomata 
saepe  purgantibus  augentur  :  quare  utile  semper  est  his 
miscere  quid  aromatici  ,  et  anti-spasmodici  ,  ut  co- 
riandra  ,  anisum  ,  cinnamomum  ,  aqua  naphas  ,  etc. 
Prudenter  agitur  quoque  ,  ad  vesperas  diei  purgationis  , 
paregoricum  propinare.  Ego,  in  similibus ,  aliquoties, 
granum  opii ,  in  purgativa  potione  solvere  curavi  ,  et 
cum  fructu  ;  ad  hanc  praxim  ductus  fui ,  felici  ejus 
exitu ,  in  hernia  incarcerata  ,  ex  consilio  clar.  Richteri, 

Prophylactice  autem  adhiberi  non  potest  purgatio  , 
in  apoplexia  spasmodica,  ob  improvisum  ejus  adven- 
tum  :  neque  utilis  forsan  esset ,  etiamsi  morbus  prs- 
videri  posset ;  ob  debihtantemenim ,  et  irritantem  pur» 

O4 


(  ii6  ) 

'gantiunl  vlm  ,  fere  semper  in  posterum  asperantur 
nervei  morbi  ,  quanquam  ab  evacuata  alvo  ,  prima  vel 
secunda  die  ,  melius  se  habere  videatur  aEger. 

Non  una  vice  ,  pertinacem  hemicraniam  ,  et  ce- 
phalaeam,  repetitis  emeticis  curavi  ;  nullum  inde  in- 
commodum  capiti  advenit ,  cijm  e  contra  aegrotan- 
tes  liberati  essent.  Sed  morbi  fomitem  ventriculus  oc- 
cultabat.  An  in  serosis  et  pituosis  ,  non  praestaret 
purgantibus  vomitus  ?  saltem  asserere  possum ,  minus 
ab  hoc  quam  ab  illis  infici  corpus. 

CLXIY-  Corporis  exercitationem  ,  circulantes  hu- 
mores    asquali  modo  diffundere  ,     excrementitiorum 
evectui  favere,  congestionesque  variarum  partium  dis- 
cutere,  nemo  est  qui  dubitet ;  unde  in  arcendis  ca- 
pitis  morbis ,  hanc  omnes  plurimi  faciunt  :  neque  in- 
ficiam  congruere  motum ,  sed  adeo  moderatum  tamen , 
ut  nec  corpus  calefiatur ,  nec  prseceps  fiat  respiratio  , 
«t  in  illis  videmus ,  qui ,  ob  obesitatem  nimiam  ,  pau- 
lisper  ambuiare  nequeunt ,  qum    universo  sudore  dif- 
flentur  ,    anhelantesque  admodum   sint.   Qui ,  ergo  , 
vagomodo,  his  motum  commendant ,  in  apoplexiam  , 
si  huic  est  dispositio  ,  vel  in  alium  morbum  ,  incidere 
jllos  in    causa  esse  possunt.  Hoc  peroptime  notavit 
jGalenus  m  commentis  ad  aphor.  20,  sect.  3,  di- 
cens  :  «  verno  tempore  id  contingit  ,  quod  in  exer- 
i»    citationibus ,  licet  hae  sint  saluberrimae  :  nam  si  ho- 
»  minem  pituita  plenum  ,  vel  flava  bile,  vel  atra ,  vel 
*>  sanguine  ipso  ,    exercueris  ,   aut  apoplexiam ,  aut 
»  epilepsiam  ,  exercitatione  induces  ,  aut  metus   tst 
»  ne  rupto  in  pulmone  vase  aliquo,  malum  adsit  in- 
*>  sanabile.  Multi  ciim  febricitare  coepissent,  ob  exer- 
»  citationem  non  commode   susceptam ,  acutissime 
»    laborarunt.   Quibus    vero  vicem  purgationis  ,    eo- 
y>  rum  humorum  qui  in  profundo  erant  ,  ipsa  exer- 
♦>  citatio  suppleverit  ,  evocata  humorum    copia  ad 
^  cutim ,  ulcera ,  et  scabies  erumpunt.  » 


(ii7) 

Utique  igitur  convenit  exercitatlo  ,  sed  moderata  , 
proesertim  in  senibus  ,  in  repletis  ,  in  debilibus ,  et  in 
cachecticis ;  in  his  enim  ultimis ,  ab  incessu  prascipl- 
tato,  ab  itinere  longiiFS  accersito  ,  et  similibus ,  con- 
sumi  adeo  possunt  vires  ,  ut  mexspectatus  nascatur 
raptus  apoplecticus  ,  teste  juvene  de  quo  Morgagni 
(  XIV  ])  ;  gestatio  ,  in  assuetis ,  ubi  frequentioris  ver- 
tiginis  nullus  timor  est;  vectio  in  rheda  ;  navigatio; 
et  illis  deficientibus  ,  pedestris  ambulatio  ,  inplanitiem, 
ad  levem  usque  perspirationem  ,  omnem  paginam  adim- 
plent.  His  quoque  etiam  abstinendum  est,  quoties 
vertigine  tentatur  caput ,  verno ,  atque  a;stivo  tempore, 
diebus  apricissimis  ,  et  proxime  a  cibo. 

Pituitosis  autem  ,  frigidis  ,  et  humidis,  utilis  inprimis 
est  motus  ,  et  etiam  sub  sole ,  hiberno  et  autumnali  tem- 
pore ;  hi  enim  oestate ,  plerumque  meliiis  se  habent  , 
unde  significatur ,  calore  ,  eos  pra^sertim  indigere. 

CLXV.  Tum  externus  tum  internus  aquarum  et 
balsamorum  apoplecticorum  dictorum  ,  usus ,  ad  cu- 
rationem  ffique  ac  prsservationem  hujus  morbi ,  ut 
jam  diximus  (  CXXXVIII  )  ,  antiquissimus  est  ,  et 
aboletus  verisimiliter  esset,  nisi  suam  utilitatem  ali- 
quoties  habuisset  :  in  plethoricis  tamen ,  sanguineis  , 
et  juvenilis  aetatis  hominibus  ,  hunc  potius  perquam 
noxium ,  cum  ill.  Friderico  Hoffrnanno  existimo  , 
cum  haec  ingesta  caput  iinpleant ,  morbumque  attra- 
here  possint,  potius  quam  illum  avertere.  At,  his  non 
pr^sentibus  circumstantiis ,  juvare  debent ,  et  quidem 
juvant  spirituosa  aromatica  ,  nervos  recreando  ,  lan- 
guentique  circuitui  vires  addendo,  ut  Schenckius 
testatur  se  expertum  esse  (  C  }.  Tum  ob  flatuosos 
motus  quibus  in  genere  similes  aegri  obnoxii  sunt ,  non 
abs  re  in  usum  vocanda  arbitror  ,  infusa  aquosa  thei- 
foriBia ,  ex  herbis  cephalicis ,  melissa  maxime  ,  beto-- 
nlca,  salvia,  cardamomo  minori ,  etc. ,  quae  obser- 
yante  eodem  Hoffmanno ,  frequentius  sorbilata ,  san- 


(  2'8  ) 

guinis  motum  asqualem  servant ,  atque  ipsi  etiam  ce- 
rebro  et  nervis  conclucunt. 

CLXVI.  Praecipua  ver<)  omnium  morborum  ,  sive 
curatio  sive  praeservatio  ,  est  in  optima  victus  ratione, 
pro  cujuscuraque  corporis  habitu.  Verisimile  est ,  in 
congenita  apoplectica  dispositione  ,  quae  plethora  san- 
guinea  comitatur  ,  austera  diaeta  ,  et  congrua  corporis 
exercitatione ,  penitus  hanc  propensionem  debellari 
posse.  Sobrietas  ,  cibus  vegetabihs  ,  aciduU  potus  , 
serum  lactis  ,  aliaque  refrigerantia  ,  verno  praesertim 
terapore  usurpata  ,  conducere  videntur. 

Animadversionis  tamen  dignum  judico  ,  quod , 
ciim  ,  in  infirmo  cerebri  textu ,  sita  videatur  haec  mor- 
bosa  dispositio  ,  timeiidum  esset ,  ne  ,  in  assuetis  a. 
lungo  tempore  animah  nutrimento  ,  lautiorique  cibo  , 
coUapsus  a  vitae  rautatione  nasceretur  ,  et  cum  illo 
morbus  quem  fugere  intentio  erat ;  quapropter  ,  pede- 
tentim  tantum  iis  hominibus  ciborum  quahtatem  et 
quantitatem  ordinare  decet  ,  incipiendo  ,  v.  g.  ,  a 
suppressis  carnibus  in  coena.  Eadem  ratione ,  non  ilhco 
vini  usum  ,  ahorumque  hquorum  ,  assuetis  prohibere 
debemus  ,  $ed  ut  ab  ilhs  meris  sensim  sensimque  abs- 
tineant  monendi  sunt ,  permittentes  tantum  vinum  suf- 
ficienti  aquae  quantitate  dilutum  ,  quod  non  sit  nec 
dulce,  nec  nimis  potens ,  et  sufficiat  ad  debitam  ten- 
sionem  in  cerebro  sustinendam.  Gradativam  hanc  cibi 
in  minus  mutationem  commendat  inprimis  Hippocra- 
tes  ,  aphorism.  bo  et  <^i.  sect.  ll^. 

Pertinent  maxime  mox  dicta  ad  sanguineam  reple- 
tionem  ;  neque  minus  corporibus  cacochymicis  ,  hu- 
moribus  variis  repletis  ,  utihs  est  abstinentia  ,  lento 
gradu  ,  adaucta  :  in  his  enim  princeps  medlcamentum 
est ,  ad  assumenda  superflua  quae  e  vasis  ,  in  variis 
carnibus  diffluunt ,  ex  Hippocratis  consilio ,  dicentis , 
aphor.  59  ,  sect.  VII  :  corporibus  huraidas  carnes 
habentibus ,  famem  inducere    oportere ,   cum  faraes 


(  ^^9  ) 
corpora  siccet ;  et  ex  Celso  ,  profitente  quletem  cum 
abstinentia  magnorum  morborum  esse  medicinam. 
Non  agitur  autem  de  perfecta  abstinentia  ,  sed  de  pro- 
gressiva  allmentorum  imminutione ,  usque  ad  cibi  et 
potus  limitatam  quantitatem.  Solitus  sum ,  usque  ad 
uncias  octo  ,  allmenta  solida,  minuere,  quarum  qua- 
tuor  ex  pane  biscocto  ,  et  quatuor  ex  assa  carne  ,  cum 
cyathu  aquas  vinosas ,  in  diem.  Hac  methodo ,  per  men- 
sem ,  continuata ,  varias  profligavi  cachecticas  afFec- 
tiones  ,  a  diuturnis  morbis ,  et  lungo  remediorum  abusu 
productas.  iEgri  convalescentes ,  paulatim  deinde  ad 
pleniorem  victum  reducuntur.  Verum  equidem  est  ra- 
ram  in  asgris  adipisci  debitam  docilitatem. 

In  serosa  colluvle ,  cum  flaccido  vasorum  habltu , 
pleniori  victu ,  e  regno  animali ,  uti  juvat ,  carnibus- 
que  potius  assis  quam  ellssis ;  utlliter  quoque  gratis  aro- 
maticis ,  cafeto ,  et  mero  generoso ,  moderata  quanti- 
tate ,  utuntur  aegrotantes. 

Vidimus  autem  sobrios  homlnes  non  Infrequenter 
apoplexia  corripi ,  unde  non  universa  dici  potest  re- 
gula ,  ahstinentiam  hujus  mali  bonum  esse  antido- 
tum.  In  his  ergo  ,  ut  in  aliis  ,  in  medio  jacet  virtus. 
Abstinentlam  eo  minus  pati  possunt  eximia  sensibili- 
tate  donati ,  quod  promptius  ingesta  absumantur  ,  ven- 
triculoque  et  intestinis  vacuis  ,  nascatur  irritamentum  , 
et  etiam  aliquoties ,  levis  animi  defectus ;  non  pleniori 
ergo  cibo  ,  sed  frequentiori  egent  ,  quo  temperatur 
nervorum  irritatio  ,  et  renovatur  sanguis.  His,  cafeti, 
et  vinl  generosi  moderatus  usus  fere  semper  conducit, 
ad  dissipandas  melancholicas  nebulas  nlmis  ssepe  simi- 
lium  intelkctus  sedem  obumbrantes. 

CLXVII.  Ita  naturalis  facta  est  ,  apud  plerosque 
maritimorum  locorum  incolas ,  consuetudo  ,  tabacum 
in  continuum  usum  habendi ,  vel  naribus ,  vel  masti- 
cando ,  vel  fumum  ore  haurlendo  ,  ut  pane  sasplus 
quam  tabaco  deflcere  possint.  Cacochymicam  et  fiac-- 


(    220   ) 

.fcidam  inducere  constltutionem ,  nlcotlansE  usum  im- 
moderatum  ,  multa  exempla ,  praster  illud  relatum 
(  CXLVI.  Hist.  4*.  )  ,  comprobant ;  at ,  omnlum  de- 
terior  est  fumus ,  ciam  cerebrum  directe  afficiat.  Ta- 
men ,  in  ,  a  lungo  tempore  ,  assuetis ,  et  in  lis  quibus 
pituitae  copiosa  excretio  hoc  usu  provocatur ,  pencu- 
lum  esset  ab  illo  derepente  abstinere  ;  sed  monendi 
sunt  de  noxia  ,  et  ut  ideo  saltem  ,  moderate  tabacco 
utantur. 

CLXVIII.  Vitandum  omnibus  iis  qulbus  apoplexias 
metus  est ,  post  coenam  statim  ire  cubitum ,  et  capite 
nimis  declivi  cubare.  Si  aer  ita  comparatus  est ,  ut  hujus 
anali  genesi  sit  accommodus  ,  corpus  ei  non  ccmmit- 
lendum;  sed  pedes  et  crura  maxime  adversus  frigus 
protegendi ;  propterque  regionum  ,  aeris  instabllita- 
tem,corpus,  omni  tempore ,  laneis  vestimentis  sem- 
per  est  muniendum  ;  in  conclavi  temperate  calido  ma- 
nendum ,  difflantibus  ventis ,  quandoque  etiam  pedi- 
luvio  tepido  utendum.  Pathemata  animi  vehemen- 
tia ,  quantum  fert  humana  conditio  ,  sunt  vitanda  , 
somnusque  nec  nimis  longus  ,  nec  nimis  brevis  esse 
debet,  Verbo ,  vitentur  omnia  quas  supra ,  in  causarum 
procatharticarum  numerum  relata  leguntur  (CLVII}. 

CLXfX.  Quanquam  (  CXXXVI  )  non  laudave- 
rim  ,  praesente  apoplexia  ,  vesicantium  ad  caput ,  vel 
ad  ejus  vicinias  ,  appositionem  ,  non  abs  utilitate  ta- 
men  illa  esse  posse  ,  reor ,  ut  et  fonticula ,  et  setacea, 
ad  illum  morbum  avertendum ,  vel  ad  ejus  reliquias 
profligandum ,  ubi  capitis  localis  plenitudinis  signa 
adsunt.  Ab  hac  enim  insensibili  seri  evacuatione , 
plethora  cerebri  sensim  minuitur ,  et  tutiori  modo  , 
quara  si  repentina  eductione  id  tentaretur.  Sic  vidi- 
mus  (  CXLVI.  Hist.  i*.  )  paralysis  vestigia  minui  , 
proratione,  puriformis ,  vesicatorise  plagae ,  stillici- 
dii ;  et  usu  annuo  setacei  ad  nucham  ,  perfectam  nu- 
per  obtinui  epilepsias  curationem,  in  jucunda  puella  , 


( ^il ) 

In  qua  non  ex  trunco  ,  vel  artubus  ,  oriebantur  pa»^ 
roxysml ,  sed  directe  ex  -capite. 

CLXX.  Inserviant  vero  hds  cautiones  ad  debel- 
landam  materialem ,  ut  ita  dicam  ,  apoplecticam  la- 
bem ;  cujus  erunt  utilitatis  ,  in  hominibus  siccis  ,  so- 
briis ,  exercitatis  ,  morosis ,  laboriosa  vita  se  et  suos 
sustentantibus ,  frequentlus  saepe  inopinata  morte  raptis, 
quam  prosperae  fortunae  otio  et  deliciis  saginati  ?  quos 
lacrymis  et  votis  duntaxat  in  misera  aetate ,  miseroque 
obitu ,  comitari  ,  heu  ,  sa;pe  nimis ,  licitum  est ! 

Ad  civilem  humanum  cultum  pertinere  apoplexiam  , 
et  varios  spasmodicos  morbos  ,  vix  dubitari  potest  ; 
in  hoc  ergo  qua;rendum  tot  aegritudinum  et  prophy- 
laxim  et  remedium.  Hietur  generis  humani  liber  I 
probant  incultarum  gentium  mores  firmiori  animo  ho- 
minem  a  natura  donatum  fuisse  :  conflictantur  equi- 
dem  , ,  illse  sic ,  ut  nos ,  fame  ,  bello  ,  nece ;  fortes  ta- 
men  semper  conspiciuntur  in  consilio  ,  in  dolore ,  in 
interitu ,  adversasque  fortuna;  diu  sufHciunt.  Solvimur 
ergo  nos  ,  mollitie  ,  ludibriis  ,  odio  ,  invidia ,  cupi» 
ditate  ,  aliisque  insanis  et  furibundis  pathematibus ,  ser- 
vitudine  nobilitatis  ;  dum  e  contra  pro  lege  deberet 
esse  ,  ob  rerum  humanarum  frequentes  vicissitudines , 
nostramque  circumcisam  ,  et  incertam  diem  ,  pueros 
educandi  ,  in  tolerantia  erga  nostras  et  omnium  im- 
perfectiones ,  in  virilium  virtutum  amore ,  inque  di- 
vitiarum ,  honorum  ,  et  etiam  mortis  ,  prudenti  con- 
temptu  !  Ne  allucinemur  enim :  in  humana  conditione 
est ,  ut  ephemerum  sit  bonum  ,  durabileque  malum  ; 
in  hoc  autem  diuturno  hydropico  morbo,  philoso- 
phiam  dico  unicam  et  conducibiliorem  medicinam. 
Quam  rect^  Seneca  !  ubi  ait  :  «  omnis  vita  servitium 
»  est.  Assuescendum  itaque  conditioni  suae ,  et  quam 
»  minimum  de  illa  querendum  ,  et  quidquid  habet 
i>  circa  se  commodi  ,  apprehendendum.  Nihil  tam. 
^  acerbum  est ,  in  quo  non  aequus  animus  solatium 


(    222    ) 

>>  inveniat.  Adhibe  rationem  difficultatibus ;  possunt 
>>  et  dura  moUiri  ,  et  angusra  laxari ,  et  praevia  scit^ 
»  ferentes  minus  premere.  »  De  tranqailL  animi» 
cap.  X. 

CLXXI.  Zenonis  sectae  occasionem  verisimiliter 
praebuerunt  difficilia ,  ut  nostri  aevi  ,  tempora  ;  huic 
sectae  ,  quae,  tot  cives,  tot  eximios  viros ,  et  dignio- 
res  etiam  imperantes  produxit !  quae ,  in  magnanimi- 
tate,  duntaxat  nimia  ,  vana  ducens  omnia  quibus  jac- 
tamur  ,  sacrum  quo  vivimus  halitum ,  in  communem 
omnium  utilitatem  jugiter  spirare  debere  ,  voceque  , 
usuque  docebat  !  quae,  non  toties  inani,  spe,  victa  , 
in  rei  praestantia  suam  mercedem  habebat  !  .  .  .  .  Irri- 
deant  hodierni  homines  intempestivain  hanc  opinio- 
nem  :  ego  quidem ,  immortali  Montesqaieu  assentio 
dicenti  :  inter  generis  hamani  calaniitates  nume" 
rari  debere  Stoicoruni  doctrincs  eversionem.  An 
non  prasstantius  facerent  litterati ,  divina  haec  ,  men- 
tem  erigentia  ,  renovando  ,  quam  pueros ,  heu  ,  sem- 
per,  homines  ,  crepundiis  capiendo  Mesmeriano^ 
rum  ,  Cranologistaruni  ,  aliorumque  histrionum , 
quibus  nudo  pectore  relinquimur,  persequente  adversa 
fortuna  ? 

CLXXII.  Porro  ,  in  his  omnibus ,  plurimijm  valent 
medici ,  consiliis  et  hortationibus ,  miseris ,  calamito- 
sisque  medentes ;  magistratus  enim  est  medicina  ,  in 
quo  ssepissime  non  tam  rebus  quam  verbis  operatur  : 
«  Fateri  vix  possum  ,  aiebat  Baglivas ,  quantum 
»  verba  medici  dominentur  in  vitam  segrotantis,  ejus- 
»  que  phantasiam  transmutent ;  medicus  namque  in 
»  sermone  potens  ,  et  artium  suadendi  peritissimus , 
»  tantam  vim ,  dicendi  facultate ,  medicamentis  suis 
»  adstruit,  et  tantam  doctrince  suse  fidem  in  aegro 
»  excitat ,  ut  interdum  vel  abjectissimis  remediis  dif- 
»  ficiles  morbos  superaverit ;  quod  medici  doctiores , 
>>  sed  in  dicendo  languidi ,  molles ,  ac  peneemortui, 


(    223    ) 

w  nobiHorlbus  pharmacis  praestare  non  potuerunt  ■», 
Ut  autem  efficacius  solatium  afFerant  medici  verba  , 
morum  castitate ,  et  privatae  utilitatis  honesta.  obli- 
vione ,  comitata  esse  debent  :  «  medicus  enim  phi- 
»  losophus  est ,  deo  similis.  Neque  enim  muhum  in 
»  cseteris  rebus  differunt ;  nam  omnia  quse  ad  sapien- 
»  tiam  requiruntur  ,  insunt  in  medicina  ;  argenti 
»  contemptus ;  verecundia  ;  erubescentia  ;  modestia 
»  in  vestitu  ;  autoritas;  judicium  ;  affabihs  occursus  ; 
»  mundities  ;  sermo  sententiosus  ;  cognitio  in  vita  uti- 
»  hum  ,  ac  necessariarum  purgationum  ;  aversio  a 
»  nundinatione  ,  et  a  superstitione ;  dignitas  divina. 
»  Habent  enim  quae  faciunt  ad  coercendam  incon- 
»  tinentiam  ,  illiberalem  professionem  ,  avaritiam , 
»  concupiscentiam ,  rapinasque  ,  ac  impudentiam. 
»  Haec  enim  est  cognitio  accedentium  ,  et  usus  eorum 
»  quae  ad  amicitiam  pertinent ,  et  quomodo  ad  hbe- 
»  ros  ,  ac  quascumque  res  se  gerere  oporteat.  Quate- 
»  nus  igitur  cum  hac  societatem  habet ,  sapientia 
»  quaedam  est ;  nam  et  plurima  ex  his  etiam  medicus 
»  habet.  Etenim  scientia  de  diis ,  vel  maxime  animo 
»  ipsius  implexa  Qst.  »  Hippocrates  ^  de  decenti  ha-- 
bitii ,  caput  V. 

At  !  quam  differunt  hodiernl  medici  ,  qui  merca- 
toriam  et  artificiosam ,  nobihssimam  artem  reddide- 
runt  !  unde  fere  ubique  etiam  ,  hoc,  calamitatum  mo- 
hmento ,  orbatur  maxima  pars  generis  humani  !  quid 
dicam  ?  tempora ,  temporum  germanissima  sunt.  Idem 
Hippocrates  quoque  jam  de  similibus  querebatur ,  unde 
concludendum  est  :  vitium  cum  hominihus  congeni- 
tum^semperfuissecirculatoriamartem.  «Medicina, 
»  ait  ille  ,  omnium  quidem  artium  praeclarissima  est  , 
»  verijm  ,  propter  eorum  qui  illam  exercent ,  igno- 
»  rantiam  ,  et  eorum  ,  qui  temer^  eos  tales  esse  judi- 
»  cant  ,  omnibus  ]am  artibus  multo  inferior  est.  At, 
t>  is  error  hanc  potissimam  causani  habere  mihi  vide-; 


(  ^H  ) 

w  tur,  quod  soll  medicinae  nulla  in  urbibus  poena  prss- 
»  finita  sit,  praeterquam  ignominiae ;  sed  hasc  non 
»  lasdit  eos ,  qui  eam  sibi  familiarem  habent.  Simil- 
»  limi  namque  hujusmodi  sunt  personis  ,  quas  in  tra- 
»  goediis  introducuntur.  Quem  admodum  enim ,  i!li 
»  formam  quidem  ,  vestem  ,  ac  faciem  histrionis  in- 
»  duunt,  neque  tamen  histriones  sunt;  sic  ,  et  me- 
>>  dici  fama  quidem  multi ,  re  autem ,  ac  opere  per- 
»  pauci.  »  Hippoc.  de  lege, 

CLXXL  Utinam  philosophiam  amplectl ,  res  fami- 
liaris  esset !  cum  vero  ,  e  contra  ,  perarduum  ,  admo- 
dum  rarum  ,  et  etiam  deridiculum  sit  ;  saltem  vitam 
oblectare  debemus  omnibus  blanditiis  quas  ,  ad  doloris 
latera  ,  posuit  ,  mater  communis  ;  amore,  scilicet , 
amicitia  ,  dulcibus  coUoquiis  ,  peregrinationibus ,  ve- 
natione  in  amcenis  locis ,  mora  diuturniore  in  aere 
rusticano ,  frequentique  in  eodem  equitatione  ,  naturae 
mirabilium  contemplatione  ,  artium  liberalium  cultu  : 
qu£  omnia ,  ut  saepe  expertus  sum  ;  a  continuo  moe- 
rore  mentem  avertunt ,  morbosam  corpforis  constitu- 
tionem  sensim  in  sanam  restituunt ,  turbatosque  phan- 
tasiae  motus  in  prlstlnum  reducunt.  Inter  artes  autem 
solatium  majus  afferre  capaces  ,  magnam  vim  obtinet 
musica ,  cujus  effectus ,  ut  omnes  norunt  ,  directe  ce- 
rebri  vires,  vel  intendunt ,  vel  moUiunt  :  hinc  lubens 
consentio  Alexandro  ab  Alexandro  dicentl  :  Ascle- 
piadem  nulla  re  magis  quam  symphonia  et  vocum 
concentu ,  phreniticos ,  mente  imminuto ,  et  valetudine 
animi  affectos ,  restituisse  ad  pristinam  sanitatem. 


F  I  N  I  S. 


(  "5  ) 


Adnotationes. 

Ai  Num.  LXVII.  {pag.  59).  Objicere  quis  poteritmiJ 
rum  esse  tot  graves  effs^ccui  a  lam  kvi  frigore  produci  ^  dum 
in  septentrionaiibus  regijnibus  rigidissimo  coslo  homo  ac- 
commodetur.  At,  notandumj  i".  dclicatiorum  meridiona- 
lium  corpora  ,  pjrspirabiliora  esse  ;  2".  repentinas  esse  ,  sub 
nostrum  coelum ,  temporum  succeisiones  ,  dum  pedetentinv 
alibi  fiunt  :  unde  ssepiiis  audivi  Anglos  ,  Germanos  ,  alios- 
que ,  ad  littera  Mediterranei  pirtgrnjaiitirs,  conquerentes  de 
Vehementiori ,  his  in  locib  3  hieme  ,  quam  in  sua  patria  ; 
quod  ipse  in  Alpibus  natus  et  educatus,  singylis  annis  quo- 
«jue  experior. 

Ad  Num.  XCVIII.  (  pag.  95.)  Ad  raorborum  difficilium 
curationem ,  nuila  non  ab  omni  tempore  tcntata  sunt.  Jam 
adversus  epilepsiam  proposuerant  antiquiores  ,  cutis  capitis 
incisionem ,  ad  X  Htters  figuram;  hu)us  escharosin  ,  sive 
aduscionem  ;  cranii  terebrationem  ;  arteriotomiam.  Vide  C<z- 
lium  Aurelianum.  Morb.  chronic.  cap.  de  epilepsia„ 

Ad  Num.  CXV.  {^pa^.  129  ).  yiethodici  etlam  ,quanquam  , 
•ut  recentiores  ,  ad  strictum,  lasum ,  et  medium,  omnem 
doctrinam  medicam  revocassent ,  nihilominus  spirltui  crede- 
bant ,  quod  evidens  est  ex  sequentibus  verbis  Cix^ii  Aurelianiz 
«  etenim  spiritusjzm  dudum  a  motu  cessans  ,  ex  alto  addu- 
3)  citur  , »  (  ope  scilicet  cucurbitarum  quibus  multum  fidet  ) 
j>  et  quadam  provocatione  excitus,  et  adcurrens  ,  sua  cubi- 
»  lia  cognoscit ,  singularum  viarum  motus  invadens  ,  passio- 
j>  nis  deturbato  languore  ».  Morbor.  chronic.  lib.  II.  paralysis, 
cap.  I.  ex  hac  opmione  suam  verisimiHter  origincm  traxe» 
runt  cucurbitae  j  postea  nimis  neglectas. 

Ad Num.CXVl.  Froposit.  4.  (  pag,  131).  Celebres  fuerunc 
apud  Priscos  artuum  vmcturs  ^  in  quibusdam  capitis  morbis  , 
m  epilepsia  j  et  in  variis  hsmorrhagiis.  ^g  irudinis  duos 
modos  agnoscebani ;  alium  localem  ,  ci^rcumscriptum  ,  alium 
urjiversum ,  a  raptu  quodam  ,  consentiente  toto  corpore. 
Quatuor  erantfluoris  sanguinis  diflerenties  :  putredinis ,  oscu- 
mtionis  ,  expressionis  hyQ  sudaticnis  ^  st  eruptionis.  In  hsc  ul- 

P 


(    226   ) 

tima,  ligatio  comprobabatur.  Vide  Callum  AureUamm.  In 
caplub.  de  epilepsia  ,  et  de  hamorrhagia. 

Minime  aspernendum  judico  hoc  auxilium.  Etiam  nuper- 
rime  in  loco  G'gnac  dicto  ,  vidi  juvenem  febri  haemorrha- 
gica  perculsum  ,  qui  omnem  per  nares  amittebat  sanguinem, 
irritii  vense  stctionibus,  et  aliis  adjutoriis.  Suasit  anicula  ut 
minimus  digitus  vinceretur.  Sisiit  sanguis  per  aliquot  horas  > 
sed  iterum  tlu<it.  Jussi  ut  artus  omnes  vincerentur;  quod 
tandem  prorsus  prospere  cessit.  Non  ideb  absque  ratione 
lentabitur  artuum  iigatura  in  cerebri  hKmorrhagia. 

Proposuit  quondam  ,  nescio  quis ,  in  schola  Monspeliensi  ^ 
carotidum  ligationem  ,  quam  jam  ,  vita  superstite  ,  fecerac 
Galenus.  Sed  pejor  morbo  fuisst.t  medicina  ;  et  deinde  ,  liga- 
tis  carotidibus  ,  non  minus  per  vertebrales  arterias  ,  sanguis  , 
suo  raptu  ^  fluere  perrexisset. 

^Ad  Num.  CXLII.  ( jP^g".  169)  Piscator  octogenarius  J 
procerus  ^  macilentus  ,  melancholicus  ,  sordidus  ,  per  menses 
Maii  ct  junii  hujus  anni  1808,  vertigine ,  et  narium  levi 
hffimorrhagla,  s^pius  correptus  fuerat  (  ut  et  tres  aUi  viri  , 
qui  verisimiliter  idem  fatum  habebunt  )  ;  somnolentusque  et 
inappetens  factus  erat.  Die  ^i.  JuUi,  vegetior  e  lecto  sur- 
xexit  ,  alacrior  ,  appetentior.  Avide  pransitavit  hora  meri- 
diana  ;  merendam  sumpsit ,  hora  quinta  vespertina ;  am-bu- 
lavit  usque  ad  octavam  horam  ,"  et  domo  redux  attonitus 
factiis  est,  voces  quasdam  tantum  emittens.  Meum  fiHaB  fla- 
gitant  auxilium  ,  hora  octava  matutina  ,  sequentis  diei  , 
(  fams  solum  cont-ulendi  gratia  ,  ut  mos  est  apud  rudem  et 
ferrean?  hanc  gentem  ).  S.quens  erat  segrotantis  status  :  vul- 
tus  tumidus  ,  violaceus  ;  palpebr^  conclusae  ,  oculi  immoti  ; 
resoluta  ,  et  prolabens  maxilla  ;  lingua  violacea  ,  tumida  , 
oris  cavum  implens ,  ut  strangulatorum  ;  deglutitio  impedita  ; 
respiratio  subiimis  ;  paralysis  universa  ;  pulsus  rarus  ,  ple- 
nus ,  tensus  ad  latera  ;  prsecordia  elevata  ;  nullus  motus  ,  nec 
sensus ,  si  excipias  qubd ,  ciim  ut  moveret  linguam,  jubsis- 
sem  ,  paulisper  movere  visus  est.  Ex  prseteritis  et  praBfen- 
tibus  raptum  sanguineum  agnovi ,  et  desperatum  casura.  Ten- 
tare  nihilorainus  decrevi  ,  experimenti  cansa  ,  jugularis  venae 
seciionem ,  clysierem  acrem  ,  et  sinapisantium  applicatio- 
nem.  Ciim  venee  tumidje  essent  in  collo  ,  perfacilis  fuit  san- 
guinis  eductio  ;  quo  fluente  ,  facies  pallida  fiebat  ,  pulsusque 
rninus  tensus ,  minusque  rarus.  Inutilis  tamen  fuit  operatio; 
clysterem,  ob  anum  paraiyticum  ,  injicere  non  potuerunt  ; 
sinapismi,  quanquamfortes^  nullura  ruborera  produserunt, 


1 227  5 

^T  £eger  oblit  liora  secunda  pomeridiana,  18  scUicet  horls 
ab  inchoato  insultu. 

Eadem  hora  octa\a  vespertina  diei  3*-  Julii,  descenderat 
mercurium  in  barometro ,  in  gradum  polhc.  26,  hn.  10, 
ct  cooritbatur  magna  proceha.  An  ,  inde,  apopkxia  hujus 
senis  ?  Potuit ,  cum  jam  a  multo  tempore  ,  huic  morbo  pro-; 
chvitas  esset. 

Loquendo  de  haemorrhagia  cerebri ,  juvat  hic  adnotare 
observationem  D°'-  Gautier  de  Claubry  de  hcemorrhagia  ver- 
Jtbrah  ,inhomine  aetatisann.  61  ,  huc  usque  athletice  valente, 
cujus  celer  zeque  fuit  exordium ,  quam  lethaUs  exitus.  Vide 
Diarium  Societ.  Med.  Parisiens.mensis  Jun'ii,ann.  1808.  Quid 
simile  habet  cum  hoc  casu  historia  sutoris  de  quo  locuii  su- 
mus  ad  n"™-  LVII;  cum  eo  discrimine ,  ut  ciim  efFusio  ver- 
lebralis  fuerit  tantum  serosa  ,  successit  una  paralysis  ,  dum 
e  contra  succedit  mors ,  efFuso  copioso  sanguine  vel  in  cra^ 
pio ,  vel  in  fossa  vertebrah. 


ERR  ATA. 

Fagina       9  llnea  35  sopora  narcotismo,  lege  sopor  a  nar-^ 
cotismo. 

17  19  acutant  ,  lege    acutam. 

34  13   plenitude  ,  /fge  plenitudine. 

38  20  provccasse  tarn  ,  lege  provocatamj 

42  18  pr_cen  ique  ,  lege  precedentique. 

44  26  hsec  ,  lege  hce. 

49  .       26  genus  humani ,  lege  generis  humani. 

54  36  Boulli-peissa  ,  lege  Bouillia-baissa. 

^^  33  de  morbe  ,  lege  de  nnorbo. 

57  2  populariters3evit,/eg-epopulariters£eviit 
in  pagis  ,  etc. 

66  29  magisque  ,  kge  magis  ,  rnagisque. 

■74  8  univerbum  corpus ,  lege  ad  universum 
corpus. 

77  19  entingui  ,  lege  extingui. 

93  11  nervae  ,  kge  nerveae. 

p.  94  4  compressumfuit,/e^ffCompressumfueritJ 

3^i</.  10  mortam  j /ege  mortem. 

97  9  spectatquseaanij/f^^spectatadquasdam.' 

';307  34  diaphorotiro  cinnabaro, /f^e  diaphore^ 

tica  ex  cinnabaro. 

V>id.  3  5  ex  ,  kge  in. 

1 1  ^  16  morbum  ,  kge  morborum. 

J18  I  sanguine ,  kge  sanguineas. 

122  36  elFubio  ,  /fge  effuso. 

124  3  plexus  choroidos  , /eg-€  choroideosi 

129  25  generari  ,  /eg-e  generare. 

331  10  a  ruptu  , /fg^  a  raptu. 

137  3  proludiis  , /^ge  praeludiis. 

ibid.  8  robores  ,  kge  rubores. 

jbid.  39  servari ,  kge  servavi. 

147  6  conjuncto  ,  kge  conjuncta." 

i;;0  I   pretio.vus , /fge  pretiosior. 

151  17  irritationem  ,  /fge  irritationeJ 

J71  17  quaeque,  /ege  quoque. 

176  14  rurum  , /eg-f  rerum. 

J79  22  aegroque  ,  kge  asgraque. 

j8l  22  indici  ,  kge  indice. 

183  28  nuntiari ,  kge  nuntiavi. 

3191  ,16  haemoptosis,  kge  hasmophtoicls*! 


Ouvrage  du  meme  Auteur ,  qui  se  trowe  chez  les 
memes  Libraires  : 

Essai  de  Physiologie  positive  ,  ap- 
plique  specialement  a  la  Medecine 
pratique  ;  avec  cette  epigraphe  :  llavTa 

3  Volumes  in-8.  1806.  belle  edition^i 
Prix  br.  1 1  francs. 


DE  FOIN^DS  ET  EN  NOMBRE 

QUI    SE    TROCVENT  A  LA  LIBRAIRIE  MEDICALE 

DE    GEHMER    BAILLIEKE, 

LIBKAIRE ,  SUCCESSEUR  DE  M'"^  A  UGER-MEQUIGNON  ; 
BUE  DE  l'eCOLE  DE  MEDECINE,  K°   l3  (bIs),  A  PARIS. 


Movembre  1850. 

• ^ 

Sous  presse  pour  parakre  incessamment. 

FOY.  Cours  de  pharmacologie,  ou  Traite  elementaire  d'histoire  naturelle  medicalc  , 
de  pharmacie  et  de  therapeutique.  2  vol.  in-8.  1 2  fr. 

Si  l'ana(omie ,  !a  plijsiologie .  io  pslliologie  sonl  les  clefs  de  rarl  de  gnerir,  la  pharmacologie  n'est  p:i9 
moins  imporlanle,  puisqu'clle  appieud  au  medeciu  toul  le  parli  qn'il  peut  lirer  des  medicameuls  sagement 
administres. 

Depuislonglemps  il  manquail  a  MM.  les  Elevesen  m^dnine  nn  onvrape  sur  laphnrmacologle.  M.  Foy, 
ancieu  pharmacien,  profe.cseur  pai-ticulier  de  pharmacologie,  vienl  de  rcmplir  ceile  lacune  eu  pubtianl  lu 
cours  qu'il  fait  avec  lanl  de  si  cces  depnis  plus ieurs  annies.  Cet  ouvrape ,  le  seul  qni  exisle  sur  celle  parl.e 
de  la  medecine,ne  laisserien  a  desirer.  Tous  les  agenls  iherapenliqnes  quise  trouveDI  aii  cabinel  de  )a  faculle 
de  la  medecine  de  Paris,  y  sont  decriis  avec  la  plubgiande  exaclitude.  Lessophislicalions  qu'eprouTenldaiis  !e 
commerce  les  diogues  simples  et  composees  .=oul  devoilees  et  rendues  faciles  a  reconnaitre.  De  nomhreu.^ 
lableaux  synoptiques  snr  les  classificatlons,  proprietes  et  doses  de  medicuments;  des  notions  pieclses  ^ur  lart 
de  formuler;  un  cerlain  nombre  de  formules  avec  le  texte  laiin  en  rcgard,  feronl  de  re  Iraile  pharmacologi 
quc  le  raanuet  indispensable  des  Eleves  et  des  Praliciens.  Cel  ouvrage  parailra  le  i  5  novembre 

AjMUSSAT.  Lecons  sur  les  maladies  des  organes  genitaux  et  urinaires  de  rhomme 
et  de  la  femme,  consideres  sous  les  rapjiorts  analomiques  et  physiologiques  ,  pu- 
bliees  sous  ses  yeux,  par  scs  eleves  l\iM.  A.  Petit  et  D.  Thiaudiere  ,  D.  M.  P. 

Une  connaissance  esacie  et  apprnfondie  de  l'itnatomie  des  oi-ganes  genilaux  el  uiinaires,  des  decouTerles 
importanles  sur  la  struclure  et  la  direction  de  (luelques-uns  d'euire  eux,  onl  condnii  M.  Amns.'al  a  clianger, 
pour  aiusi  dire,  la  face  des  idee.s  admises  jusqua  lui  sur  les  maladies  de  ces  organes.  S'il  a  tronve  des  conirir- 
dicleurs  dans  le  priucipe,  aujourd'Iiui  ses  heurcuses  dccouvertes  porlent  leur  fruit ,  el  on  en  recoDuaiiiouie 
rutitite. 

M.  Amussal  aludansleseinde  1'Academie  quelqne?mcmoiressur  IesreIen1ionsd'nrine,  lalallle  par  lehaui 
appareil,  elc.  maisc'est  sur-lont  dansses  coiirs  publics,  en  presence  d'uii  nombieux  auditoire  ,  qu'il  u  doiiiu^ 
plus  de  developpenienls  a  ses  idees  Ingenieuses  sur  les  polnls  d'dnatomie  el  de  chirurgle  donl  11  s'cst  !e  plus 
occupe;  it  apparlenolta  deux  des  eleves  qul  oiit  stiivi  long-iemps  el  recueilll  avec  soin  tes  tecoiis  d'uii  tel 
maiire  ,  d'en  faire  ,  avec  son  approbation  ,  unlivrednnl  1'ulilile  sera  sentie  portes  hommes  de  I  an  ,  par  les 
eleves  de  nos  ejotes,  et  par  les  gens  du  monde,  qui  pourront  y  trouver  des  precepiesimponants. 

DANNECY.  Du  sensorium  commune.  —  Hisioire  de  sa  decouverte;  — de  Fopi- 
riion  des  priacipaux  aaleurs  qui  onl  admis  ou  cru  avoir  trouve  un  appareil 
cenlral^ — de  la  de'termination  des  ve'rilables  fonctions  de  ce  sy^steme  nervcui; 
— jnsqu^aquelpointilpeui  etre  conside're'  comme  la  canse  materielle  Anprin- 
cipe  vital  de  quelques  physiologistes;  —  de  son  sie'ge  et  des  moyens  de  jupcr 
de  son  developpement  par  Finspection  de  la  tete  5  —  des  manifestations  de 
son  activite,  propres  a  faire  apprecier,  jusqu'a  un  certuin  point,  son  degre' 
d'e'nergie  ;  —  des  signcs  de  soa  alle'ralioQ  par  les  progres  de  Tage,    de  ses 


(  o 

raaladies  ,  etc.  Cet  ouvrage  ,  accompafjae  de  planclies  ,  en  nornbre  suffi- 
sant  pour  donner  a  louies  les  classes  de  lecteurs  les  moyens  de  verifier  par 
eux-memes  les  observalions  principales  de  Tauteur  ,  comprendra  quatre  par- 
ties  qui  formeront  2  volumes,  chacun  de  cinq  a  six  ceats  pages  j  il  paraitra 
par  livraison  d'un  demi-volume. 
La  premiere  livralson  seramise  en  vente  prochainement. 

Quoique  la  deoouveile  que  nous  annonqons  date  deja  de  pkis  de  lo  annces,  l'aaleur  n'a  pas  youlu  la 
compiomctlre  au  giand  jour  de  la  publicite,  avant  d'avoir  pu  recueillir,  pour  l'etayer  ,  un  assez  grand 
nombre  de  preuves,  puisees  dans  ranalomie,  la  pbysiologie  el  la  palhologie ,  qui  la  missenl  en  elal  de 
risister  aiix  chocs  des  oh{ections  ,  dont  une  verite  si  nouvelle  ne  peut  manquer  d'elre  assaillie  des  son 
apparition  ,  sui>tout  de  la  part  des  hommes  qui  sont  moins  familiarises  que  les  naturalistes  el  le»  medecins 
avec  la  connaissance  des  fonctions  de  l'oiganisme  vivant. 

Lesopinions  regnanlesdes  ecolesde  pbilosophie,  qui  sont,  pour  ainsi  dire,  consacrees  parles  suffrages  des 
penseurs  les  plus  distiiigues,  se  trouvant  atlaquees,  dans  un  de  leurs  principes  fond.imentaux  ,  par  la 
demonslralion  de  i'existence  d'un  sensotium  commune ,  rauieur  de  cetle  d^couverte  a  dO  revoir  bien  des  fois 
les  observalions  qui  la  conrirmi-nt,  avani  de  se  decider  a  la  proposer  pour  rcmplacer  des  dooirines 
immuablej,  en  apparence,  tant  elles  avaient  Iriomphe  de  fois  des  lentatives  faites  par  de  loborieux  inves- 
tigaieurs  du  domaine  de  la  ualure. 

II  est  facile  de  pressenlir  les  modiGcalions  iraportanles  que  la  connaissance  des  tonclions  de  ce  nouveau 
eysteme  nerveux,  apporte"a  la  doctrine  physiologique  du  cerveau,  lelle  que  Gall  l':i  exposee  dans  son  dernier 
ouvrage  ,  nolamment  a  la  philosophie  qu'il  en  a  deduite  el  a  sa  iheorie  de  la  libcrle  morale.  L'amilie  qui 
unissait  l'a  jteur  a  cel  homme  celebre  ,  dont  il  s'lionoie  d'avoir  ^te  Televe ,  lui  a  fait  uu  devoir  d'attendre 
qu'il  ne  fQt  plus  ,  pour  produire  une  decouverte  conlre  la  possibilit^  de  laquelle  il  a  proteste  dans  plusieurs 
endroitsde  sesecrils. 

Eniin  la  decouvorte  du  sensor/um  Pommune  ,  devant  necessairemenl  apporter  quelqurs  changements  dans 
plusieurs  parlies  des  doolrines  physiologiques  et  pathologiques  qui  sonl  a  presenl  generalemenl  enseignees, 
ila  hien  fallu  que  rauleur  iludiat  riutlupnce  vilale  de  cet  appareil  nervcux,  non-seulemeiit  sur  les  organes 
cercbraux,  mais  encore  sur  ceux  qui  sont  designes  comme  piirtiouliers  a  la  vie  org:uiique  ,  tanl  dans  l'elal 
de  sante  ei  de  maladie  deces  orgaues,  que  dans  Tilat  de  sanle  et  de  maladiedu  sensorium  rommune  luimeme. 

Tel  est  rensemble  des  raisons  qu!  nnt  fait  differer  jusqu'a  present  la  publication  de  Touvrage  que  uous 
»nnon(;ons,  mais  que  rien  desormais  ne  peut  plns  faire  suspendre. 

Si  respaee  le  permet,  l'auleur  ajoulera  un  Iraile  sur  les  fonciions  d'une  partie  c^rebralc  qui  met  rhomme 
et  lesauimaux  en  rapport  avec  les  alimenls  dont  ils  dofvent  se  nourrir.  Ce  trait^icomprendra  ,  comme  tous 
ceux  que  Gall  apubli^spour  les  differenls  organes  qii'il  a  trouves.  rhistorique  de  la  d^couverle  ,  rhistoire 
natuielle  et  la  fonclion  dans  retal  uormal  et  dans  retat  de  maladie,  puis  la  designalion  du  siege  el  de 
rapparence  exterieure  de  rorgane. 

Dans  ce  cas  encore,  il  exposera  quelque.';  vues  nouvclles  ,  que  ses  reohercbes  lui  ont  offerles,  sur  la 
possibilile  defonder  uneanalomie,  une  pbysiologie,  une  palhologie  el  une  iherapeutique  sjsleuiali^ucs,  doc- 
trine  qui  comprendra  et  s'appliquera  a  tous  les  elres  oiganisis,  dans  laquelle  viendraient  se  fondre  nalurel- 
lement  les  doctrines  de  rhumorisme  ,  du  viulisme  ,  cl  generalemeut  toules  celles  qui  ont  ete  enseignies 
ju5qu'a  ce  jour  dans  les  diverses  icoles  de  medecine. 

I.IVB,£:S  DE  FOB?X»S  ET  Elff  NOMBRE. 

ALTBERT  (J.  L.).  Traite  des  fievres  pernicieuses  intermittenles;  3<=  edit.  Paris  > 
1804,  in-8,  fig.,  br.  3  fr.  5o  c- 

ANDRAL.  An  antiquorum  doctrina  de  crisibus  el  diebus  crilicis  admittenda  ? 
aa  in  curandis  morbis  et  praeserlim  acutis  observanda  ?  Parisiis,  182.4, 
in-4°.  br.  2  fr.  5o  c. 

AUDIBRAN.  Traite  historique  et  pratique  sur  les  dents  artificielles  incorruptibles  , 
contenant  lesprocedesdefabricationetd^applicalion.Pam,  1821,  in-8,br.  4  fr. 

AUDOUARD.  De  rEmpyeme  ,  cure  radicale  obtenue  par  Top^ration,  avec  des  ob- 
servations  pratiques.  Pam ,  1808,  in-8  ,  br.  2  fr.   5o  c. 

—  Nouvelle  therapeutique  des  fievres  intermittentes ,  exposee  dans  trois  memoires, 
Paris,  1812  ,  in-8  ,  br.  3  fr.   25  c. 

BAUDELOCQUE.  Principes  sur  l'art  des  accoucbements ,  par  demandes  et 
reponses ,  en  faveur  des  t51eves  sages-femmes  ;  6e  edilion,  enrichie  de  trente 
gravures  propres  a  en  faciliter  l'etude ,  precedee  de  l'eloge  de  l'auteur  par 
Leroux  et  d'une  notice  sur  sa  vie  etsesouvrages,par  Cliaussier,  Paris,  i83o, 
un  gros  vol.  in-i2,  fig.  br.  7  fr.  5o  c. 

BAUDELOCQUE.  L'art  des  accouchemenls ;  6"  edition  precedee  de  Teloge 
de  Tauteur  par  Leroux,  et  d'une  nolicc  sur  sa  vie  et  ses  ouvragcs  par  Chaus- 
sier.  Paris,  »822,  2  fort.  vol.  Jn-8 ,  avec  17  gravures.  20  fr. 

Ces  deux  ouvrages  sont  adoples  par  radmiDistralion  des  hopilaux  pour  1'enseignemeDl  des  eieves  sages- 
lemnies  de  Thospice  de  la  materniie. 

BAUMES.  Traite  des  fievres  intermiltenles  et  des  indlcations  qu'elles  fournissent 

pourrnsagedu  quinquina    Montpellier,  1821  ,  2  vol.  in-8,  br.  12  fr. 

BAUMES.  Traite  de  ramaigrissement  des  enfants,  accompagne  derelevation 


(  3) 

et  de  la  durete  du  ventre  :    mal^idie  du  mescnture  vulgairemcnt  connu  sous 
le  nom  de  carreau  ;  ?e  edilion.  Paris,   i^o6,  in-S,  hr.  ,    2  fr' 

BAUJMES.  Traite  de  rictcre  ou  jnunisse  des  enlants  de  naissance ;  2''  edilion. 
Paris,  1S06.  1  Ir.   5o  c. 

BAUMES.  Traile  de  laFthlsie  pulmonaire,  connue  vulgaircmcnt  sous  le  noni' 
de  inaLidie  de  poitrine  ;  ^c  edilion.  Parls,    iiSo5,  a  vol.  in-8,  br.  12  IV, 

BELMAS.  Recherciies  sur  un  mojen  de  delerminer  des  inllammatlons  adhe- 
sives  dans  les  cavites  sereuscs.   Paris^   iSoo,  in-4,  fig.  br.  5  fr. 

BERARD  et  LAVIT.  Essai  sur  les  Anomalies  de  la  variole  et  de  la  varicelle,  avec 
rhisloire  analytique  de  repidemie  eruptive  qui  a  regne  a  Monlpellier  en  j-Sifi. 
BIonlpelLler ,  1818,  1  vol.  in-8.br.  ^   f,'. 

BKRLIOZ.  Memoire  sur  les  maladies  chroniques ,  les  evacuations  sanguines  et  l'a- 
cupuncture.  Paris,  1816,  in-8,  br.  5  fr. 

BERTEAIND  (C.  A  H.  A.)  Manuel  mcdico-lcgal  des  poisons  inlroduifs  dans  Tes- 
tomac,  et  des  moyens  therapeutiques  qui  leur  conviennent ;  suivi  d'un  plan  d'or- 
ganisation  medico-judiciaire  et  d'un  tableau  de  classificalion  generale  des  empoi- 
soiinements.  Paris  ,  iSi';,  in-8  ,  br.  Q  fr_ 

BIESSY  (  C.  Y.)  Manuel  pratique  de  la  medecinelegaIe,tome  i^^.Ljon,  1821, 
in-8  ,  broc.  6  fr. 

BLACK.  Observationsmedicales  et  politiques  sur  la  petite  verole  ,  et  sur  les 
avantages  et  les  inconvenienis  d'une  inoculation  generale  adopte'e  speciale- 
ment  dans  les  villes  ,  ou  (d'apres  un  tableau  liistoriquede  rinoculation)  on 
essaie  de  pTouver  que ,  par  son  moyen,  dans  une  seule  anne'e,  la  ville  de 
Londres  pourrait  sauver  Jeux /iiille  de  ses  babilanls  ,  rAnglelerre  et  rjr- 
lande  treute  miile ,  et  TEurope  entiere  trois  cent  qualre-vingt-douze  mille- 
trad.  de  Fan  ;iais  par  M.  Maho?.',D.  M.  P.  Paris,  1788,  in-i2,br.    2  f.  5o  c] 

BLANDIN.  DivcrsEE  in  abdomen  li(|uidorum  effusiones  ,  auctore,  etc.  (  These 
qui  a  fait  obtenir  a  Tauteur  la  place  d'agreg?i  a  laFaculte  de  Medecincde 
Paris).  Par/^,  1S27,  in-40,  br.  c   f,.  .^5    ^. 

BLANDIN  (Ph.  Fred.)  Traite  d'anatomie  topograpLique,  ou  Anatomie  des  ' 

regions,  consideree  specialement  dans  ses  rapports  avec  la  Ciiirurgie  et  la 

Medecine  opc^ratoire.  Paris,  1826.  Un  forl   vol.  in-8  ,  et  atlas  in-fol.  de 

douze  planches  ,  br.  16  f|._ 

Oii  a  tire  quelques  exemplaires  sur  papier  de  Chine.  20  fr. 

Ferme  a  fecole  de  BtcLARD,  exeiee  de  longue  main  a  rmt  de  lanaiomifie  et  dn  chirursien,  piirune  suile 
d'epreures  donl  il  esi  louionis  sorli  avec  bouneur,  et  par  uu  ensciKnenienl  snulenu  ,  M.  Biandin  eiait  dans 
des  circonsiances  trcs  favorables  pour  la  compoMliou  d'un  ouvraf;e  de  celleniilure.  Aussi  la  lecturedu  Traiiii 
d'Jnu(om/i;  li'po^rap//ii/ue^  ne  demenl-elle  pasles  esperances  que  pouvait  donner  le  nom  de  rauieur.  Ri- 
cbesse  de  faits,  descriplions  esaeies  et  souvenl  neuves.  applicaiions  nombreuses  el  loujours  uliles  des  cun 
naissances  analomit|ue5  a  la  praiique  de  la  nu-decine  ei  de  la  cliirurpie,  inelliode  rigoureuse  ei  apnropriee 
au  sujel  .  lelles  sonl  lesqualiles  priucipales  qui  disiinguent  cei  ouvrage  el  eii  foui  un  compendium  danrlequel 
non.seulemeni  les  eleves.mais  eucore  les  chirurjiens  qui  cultivcnl  leur  art  avec  ardeur,  pourronl  puiser  des 
coDuaissances  solides  ou  des  documeius  precieux. 

BODAPvD.  Des  eugorgemeuts  des  glandes,  vulgairement  connus  sous  le  ncm  de 
scrofules,  ecroueiles  ou  hume'jrs  froides;  troisiemc    e'dition.  Paris,  1816 
in-8.  br.  _  2  ft! 

BOLRDET.  Eecherches  et  observations  sur  toutes  les  parties  de  l'art  du  dentiste. 
Paris,  1786,  2  vol.  in-i2,  fig.  5  fr. 

BEIERPiE  DE  BOISMONT.  Traite  ele'mentaire  d'analomie ,  contenant  :  i» 
les  preparalions  anatomiques;  2°  1'anatomie  descrijtive;  3°  les  principa- 
les  legions  du  coips  humain  ,  avcc  des  notes  extraites  du  cours  de  Ph,- 
Fbed.  BLAKDiK,agrege  a  la  Faculte  de  medecine  deParis,  etc.  Paris,iS-2n  , 
un  fort  vol,  br.  8  fr.  5o  c. 

Les  Iraites  d'dnalomJe  representant  Tetat  de  nos  connaissances,  au  momcnt  de  leur  publication,  sont  Ires 
propres  a  montrer  les  acquisilions  nouvelles  faiies  dans  le  domaine  de  la  science.  Soii,-  ce  rnppurt,  i'ouvj  .'Ke 
de  51.  BKirnnE.  bien  que  d'une  uature  lout-a-fi:it  eliraeutaire,  fournit  des  argumenlssans  repliqueen  faveiir 
des  iravaujdes  snalcmistesmodeines.  Ony  trouve,en  elfet,  desfaiis  imporlanls  relatifs  aranalomie  du  sys- 
teme  nerveux;  a  la  leilure  de  la  peau  ,  de  la  langue  ,  de  la  rate,  du  coeur;  a  la  conformaiion  de  plusieurs  apo- 
nevroses :  au  developpement  de  la  pUipart  des  or^ianes,  des  os  en  parliculier  ;  a  la  disposilion  de  plusieurs 
parlies  vnsculaires  et  nerveiises;  aux  conoesions  des  organes  enlre  eux  ,  elc. 


(4) 

Cesfails.lgnorisou  mdconnus,  iln^y  aqu'an  petitnomlire  d'ann4eS,  timoignent  assez  que  les  recterches 
desanatomistesdenos  ioursu'out  pasitivaines,  et  que  lascienceitaiteneoresusceplibledeprogresrtels.  Le 
hut  particulier  que  s'esl  propose  M.  Brierbe,  en  publiaut  cel  ouvrage.a  ete  de  resserrer  dans  un  cadre  peu 
elendu,  ce  qn'il  ya  Je  pliis  essenliela  connailre  pour  ceuxquise  livrenta  Titndede  ranatomie.  lleOl  itedif- 
ficilederemiir  plus  de  choses  en  aussi  peu  d'espace:  indication  des  proc^des  de  Tarl  de  la  disserlion;  descrip. 
tiou  delaillee  de  tous  les  orgunes,  comprenanl  les  notions  commimes  a  chaque  genre  ,  leur  developpement , 
leurs  principales  vaiieles,  et  meme  ieiirs  usages;  esquisse  rapide  du  foelus  et  des  organes  qui  !ui  sont 
propres;  exposesomntaire  des  regionsdu  corpsqn'iI  est  le  p.lusimpoi'tanl  deconnaiire,  voila  tont  ce  que  con» 
tient  le  Traile  etementatre  d'a»a/o;/i/e ,  que  Ton  peul  regarder  en  quelque  sorte  comme  une  biltliotkeque  ana- 
tomique ,  pouvant  reraplacer  a  rampbilheatre  tout  le  bagage  scienliliqne  que  l'elevc  est  oblige  d'y  trainer  a 
Gasuile. 

BBIERRE  DE  BOISMONT.  Considerations  medico-legales  sur  l'interdiction  des 
alienes,  presentees  a  rAcademie  royale  des  sciences.  Paris,  i83o,  in-8,br. 

I   fr.  5o  c. 

BRIOT.  Essai  sur  les  tumeurs  formees  par  le  sang  arteriel.  Paris ,  1804,  in-8, 
broc.  I   fr.  80  c. 

BROUSSAIS  (F.  J.  V.)  Rechcrches  sur  la  fifivre  hectique  consideree  depen- 
dante  d'une  lesion  d'action  des  differents  syst^mes ,  sans  vice  organique. 
Paris ,  i8o5,  in-8,  br.  2  fr. 

BROWN.  Elements  de  medecine  ,  traduit  de  roriginal  lalin ,  avec  des  additions  et 
des  notes  de  rauteur,  et  avec  la  lable  de  Lynch  ,  par  Fouquier  ,  D.  M.  Paris, 
i8o5  ,  in-8  ,  br,  5  fr  5o  c 

BRU.  Methode  nouvelle  de  traiter  les  maladies  veneriennes  par  les  gateaux  toniques 
mercuriels ,  sans  cloture ;  et  parmi  les  troupes ,  sans  sejour  d'h6pital ;  eprouvee 
dansles  ports  du  royaume.  Paris,  1789,  2  vol.  in-8  ,  br.  8  fr. 

BRUNAUD.  DeTHjgiene  des  gens  de  lettres,  ou  Essai  medico-philosophique  sur  les 
moyens  les  plus  propres  a  developper  ses  laleats  et  son  aptitude  naturelle  pour 
les  sciences  ,  sans  nuire  a  sa  sante  el  sans  contracter  de  maladies.  Paris,  1819. 
in-8,  br.  7  fr. 

BUCHEZ  et  TRELAT.  Precis  elementaire  d'hygiene.  Paris,  1825  ,  in-12  ,  broc. 

I  fr.  5o  c. 

Lesauteursont  suivi  dans  cet  ouvrage  la  classillcation  du  professeur  Halle  ,  qui  leur  a  paru  preferable  a 
toule  auire.Ils  ont  su  aplfinir  loules  les  dillieultes  d'une  maliere  aussi  informe ;  en  un  mol,  ce  precis  d'Hy- 
gieneest  un  resume  simple,  clair  et  facile  de  tous  les  onvrages  publies  sur  ce  sujet,  et  est  specialemenl  des- 

tine  a  MM.  LES  KICniANTS  EN  MEDECINE  OCI  SE  PROPOSENTDE  SCBIR  LECR  QDiTRIEMK  EXIUEN. 

CAMPARDON.  Du  courage  dans  les  maladies.  (  MAnoire  couronnd  au  concours 
ouuertpar  M.  le  professeur  Alibert  d  Vhdpital  Saint-Louis ,  en  1818).  Paris, 
]8i9,  in-8,  br.  i  fr.  25  c. 

CAPURON.  Aphrodisiographie  ou  Tableau  de  la  maladie  ventirienne;  dans  lequel 
on  expose  les  causes  etles  symptomes,  avec  les  methodes  les  plus  faciles  et  les  plus 
sures  de  la  traiter  sans  compromeltre  la  sante  des  individus.  Paris,  1807,  in-8 , 
broc.  ,  ^  4  f"".   5o  c. 

CARBQNELL.  Elements  de  pharmacie  jfondes  sur  les  principes  de  la  chimie 
modcrne,  trad.  de  1'originai  latin;  rouvelle  edition  augmentee  par  Pauteur, 
revue  et  corrigee  par  P.  Poncet.  Paris,  i8t2,  in-8,  br.  2  fr.  5o  c, 

CEZAN  (dc).  Manuel  anli-syphilitique ,  ou  le  Medecin  de  soi-meme  dans  la 
cure  des  maladies  vene'riennes.  Geneue  ,  1789  ,  in-12  ,  br.  2  fr.  5o  c. 

"  Cet  ouvrage  redige  d'apres  les  principes  des  plus  grands  midecins ,  est  le  rcsultat  de  rexperience  de  vingt 
annees  de  pratiqne. 

COLLARD  DE  MARTIGNY.  Questions  de  Jurisprudence  me'dico-legale  sur 
la  viabilite  en  maliere  civile  et  en  matiere  criminelle ;  la  monomanie  ho- 
micide  et  la  liberle  morale  ,  la  responsabilite  des  medecins.  Paris,  1828, 
in-8.,br.  3  fr. 

COMTE  (  Achille).  Circulation  du  sang  dans  le  foetus ,  decrite  et  dessinee  par 
1'auleur.  Paris ,  1827,  i^^-fo'-?  fig-  coloriees.  2  fr, 

COLOMB.  OEuvres  medico-chirurgicales  ,  contenant  des  observations  et  dis- 
sertations  sur  diverses  partles  de  la  me'decine  et  de  la  chirurgie ;  Lyon , 
1798,  in-8,  br.  5  fr. 

CHAtJSSIER.  Observations  chirurgico-legales  sur  un  point  important  de  la  juris- 
prudencecriminelle. /){/07i,  1790,  in  8,  br.  i  fr.  80  c. 


(  5  ) 

CHERVIN.  Examen  des  principes  de  radministration  en  matiere  sanitaire,  ou  rd- 
ponses  au  discours  prononce  a  la  cliambre  des  deputes,  le  3i  mai  1826  ,  par 
M.  de  Boisbertrand.  Paris,  1827,  in-8 ,  br,  3  fr.  5o  c. 

CHOPAKT,  Traite  des  maladies  des  voies  urinaires ;  nouvellc  edition ,  revue ,  cor- 
rigee ,  augmentee  de  notes  el  d'un  Memoire  sur  les  pierres  de  la  vessie  et  sur  la 
lithotomie  ;  par  Felix  Pascal,  D.  M.  P.  Paris.  i83o,  2  vol.  in-8,  br.  12  fr. 

II  ya  environ  Irente  ans  que  CHOPtRT  avait  publie  cet  ouvrage  pcur  I.i  premiere  fois.  Depuis  celte  ^po- 
que  ,  les  decouveries  en  medeciue  s'etanl  multipliees  d'iine  m^iniere  eslraordinaire  ,  Taddiiion  d'un  grand 
Dombre  de  m.tes,  qni  mis^enl  ce  livie  au  niveau  de  nos  coniiais.-ances,  seniblail  indispensable;  aiissi  M.  le 
docteur  Fti.ri  P.tscAL  s'est  il  atquitie  de  cette  laclie  d'une  maniere  tres  honorable,  II  a  revu  avec  soin 
louies  les  parlies  de  l'ou\rage,  respecle  scrupuleusemeut  le  stjle  de  raulcur ,  el  oulre  loules  le-  addilions 
qu  il  a  faiies,  il  a  joint  un  memoire  remarquable  sur  )es  pierbes  v£iiCAL£s ,  et  les  operalions  qu'il  convient 
de  mettre  en  usage  pour  les  e.tlraire. 

Cet  ouvrage  peul  etre  considere  comme  le  meilleur  el  le  plus  complet  de  lous  ceux  qui  ont  et^  publies 
jusqu  a  ce  jour.  On  y  irouve  un  Iraite  sur  ies  altenilions  de  Turine  ;  lesmaladies  des  reins,  des  ureteres  de 
lavessie;  le    caiheierisme;   les  calculs  vesicaux  et  la  liiholomic. 

CHEESTIEN  (J.  A.  ).  Ue  ia  melhode  iatraleptique,  ou  observations  pratiques  sur 
refficacite  des  reniedes  administres  par  la  voie  d'absorption  cutanee  dans  le  trai- 
tement  de  pbisieurs  nialadies  internes  et  externes ;  et  sur  un  remede  nouveau 
dans  le  traitement  des  maladies  vent^riennes  et  lymphatiques,  Pans,  181 1,  in-8,^ 
broc.  6  fr. 

DAVACH  DE  LA  RIVIERE.  Le  Miroir  des  urines,  par  Tinspection  desquelles  on 

connait  les  differents  temperaments ,  les  bumeurs  dominantes,  les  sieges  et  les 

causes  des  maladies.  Paif.Sj  i8o3  ,  in-12,  br.  2  fr. 

.  DELACOUX.  Education  .•sanilaire  des  enfants.  Parls ,  1827,  in-8,  br,  5  fr. 

DESBOIS  DE  ROCHEFORT.  Cours  elemenlairc  de  maliere  medicale,  suivi 
d'un  precis  sur  l'art  de  formuier;  nouvelie  edilion  avec  aiigment;itions  cor- 
rections  et  les  changements  qu'exige  l'etat  actuel  des  sciences  physiques  et 
medicales,  par  Lullier-  fVinslow.  Paris,  1817,  2  vol.  in-S.  br,  i3  fr, 

DESGEINETTES.  Eloges  des  academicieus  de  Moatpellier.  Paris,  181 1. 
in-8.  br.  3  f.  5o  c. 

DODBLE.  Traite  du  croup.  [OuiToge  <jui  a  ohtenu  une  des  trois  mentions  liono- 
raLles  dans  le  grand  concours  ouuert  sur  cetle  maladie,  par  les  ordres  de 
S.  M.  I.  et  R.  Paris,  1811,  i  fort  vol.  in-8,  br.  6  fr.   5o  c. 

L'auteur  y  a  joint ,  sous  le  titre  de  discours  preliminaire,  un  essai  sur  les  moDOgraphies  et.sur  lameil- 
Jeure  maniere  de  les  rediger. 

DUBOIS.  Rleihode  eprouvee,  avec  laquelle  on  parvient  facilement  et  sans 
mailre  a  connaitre  les  plantes  de  rinterieur  de  la  Fraace;  Paris,  1826,  in-8, 
br.  6  fr. 

DUC-4MP.  Reflexions  critiques  sur  un  ecrit  de  M.  Chomel,  ayant  pour  titre  :  De 
VExistence  desjievres.  Paris,  1^10,  m-^  ,ht.  i   fr.   80  c. 

DUCHATEAU  (F.  T.)  Observalions  sur  plusieurs  applications  de  forceps  au- 
dessus  du  detroit  superieur  du  pubis,  suivies  de  succes ,  et  sur  le  cas  ou  cette 
operalion  doit  avoir  la  prciftjrence  sur  la  version,  les  crocbc.s  et  la  symphyseoto- 
mie.  Paris,  1823,  in-8,  br.  i   fr.  25  g. 

FABRE.  Traite  des  maladies  vene'riennes ;  quatrieme  e'dition.  Paris^  ^19^ t 
in-8  ,  br.  5  fr. 

FAUCHARD.  Le  cbirurgien  dentiste,  ou  Traite  des  dents,  ou  Ton  enseigne  les 
moyens  de  les  entrelenir  propres  etsaines,  de  lesembellir,  d'en  reparerla  perte 
et  de  remedier  a  leurs  maladies,  a  celles  des  gencives  et  aux  accidents  qui  peuvent 
surveuir  aux  aulres  parties  voisines  des  dents.avec  des  observations  etreflexions 
sur  plusieurs  cas  singuliers.  Paris,  1786,  2  vol.  in-12,  fig.,  br.  6  fr. 

FORMULAIRE  PHARMACEUTIQUE.  A  l'usage  des  hdpitaux  militaircs  de 
la  France,  rtitjige  par  le  conseil  de  sanle  des  aimees,  et  approuve  par  son 
excellence  le  Ministre  secrelaire  d'etat  au  departement  de  la  guerre.  Paris, 
1821,  m-8,  br.  _  5  fr. 

FOURCROY.  Entomologia  parislensis,  sive  Catalogus  insectorura  quae  inagro 
parisiensi  reperiuntur,  secundum  methodum  GeoiTraeanam  in  sectiones,  ge- 
nera  et  species  distribulus,  cui  addita  sunt  nomina  trivialia  et  ferfe  trecentse 
novae  species.  Parisiis,   1785,  iu-18,  br.  3  fr. 


(  6  ) 

GALLOT.  Recherches  Kur  la  teignn,  suivies  desmoyens  curatifs  nouvellemont 
employes  pour  la  guerison  de  cette  maiadie.   Paris ,   i8o5,  in-8,  br.       2  fr. 

GARDANNE.  Melhode  sure  de  guerir  les  maladies  veneriennes  par  le  traitement 
mixte.  2"=  edit.  Par« ,  i8o3,  in-8  ,  br.  3  fr.   5o  c. 

GAY-LUSSAC.  Recherches  sur  les  maladies  vent^riennes  primitives,  conside'rees 
sur  Vhomme  doue  d'une  snine  constilution.  Pam,  i8o3,  in-S,  br.    i   fr.   5o  c. 

GENDIiON.  Memoire  sur  les  fistules  de  la  glande  parotide  et  de  son  conduit  ex- 
creteur.  Pan.s  ,  1820  ,  in-8  ,  br.  i    fr.    25  c. 

GIRARD.  Essai  sur  le  te'tanos  rabien,  ou  Recherches  et  Ee'flesions  sur  la  cause 
des  accidenls  qui  sont  quelquefois  la  suite  des  morsures  faites  par  des  ani- 
maux  enrages  ,  suivies  de  quelques  notions  sur  les  moyens  de  pre'venir  ou  de 
guerir  cette  maladie.  Lyon ,  i8on,in-8.  br.  2  fr. 

GOUBELLY.  Connaissances  ff?cessaires  sur  la  grossesse  ,  sur  les  maladies  laiteuses 
et  sur  la  cessalion  du  flux  menstruel,  vulgairement  appelee  temps  critique. 
Paris,  1785,  2  vol.  in-i2,br.  6  fr. 

HATIN  (JuLEs).  Me'moire  sur  un  nouveau  procede  pour  ramputation  du  col 
de  la  matrice,  dans  les  affeclions  cancereuses  ,  avec  une  planche  repre'sen- 
tant  les  insLruments  ne'cessaires  a  Fope^ration.  Paris,  1827,  m-8,  broche',  fi- 
gures.  I  fr.  aS  c. 

—  La  manoeuvre  de  tous  les  accouchements  conlre  nature,  re'duite  a  sa  plus 
grande  simplicite'  -,  et  precede'e  du  mecani&me  de  l'accouchement  naturel. 
Paris  ,  1827  ,  in-i8  ,  br.  2  fr.  5o  c. 

S'J1  esl  uoe  parti»^  des  sciences  medicales  (|u'on  puisse  renfermer  dans  !es  bornes  d'un  manuel ,  el  donl  on 
ruisse  exposer  les  principes  etleur  applicalionavec  niHtliode  et  clarle,  daiisun  pelil  nombre  de  pages,  c'est 
sans  coniridil  cclle  qui  iraile  des  accoucheinents.  L'auleur  semble   avoir  alleint  le  but  qu'il  s'esl  propose. 

La  description  des  manfenvres  que  necessilent  les  accciichements  laborieux  ,  sur  lesquels  il  s'esi  specia- 
lcmeul  ttendu  ,  esl  faile  d'une  maniere  precise  et  inelbodique.  Sans  pouvoir  remplacer  lcs  autres  Irailes 
uue  nous  nosaedons  sur  celle  maliere  ,  oe  manuel  pouria  elre  d'une  grande  uliliie  aux  eleves  el  aux  pra- 
ticiens. 

HATIN  (Felix).  Me'moire  sur  de  notiveaux  instruments  propres  a  faciliter  la 
li,o-alure  des  polypes  qui  naissent  a  la  base  du  crane,  precede  de  quelques 
conside'rations  sur  les  variete's  de  cette  maladte  et  sur  les  divcrs  modes  de 
traitement  employe's  contre  ellejusqu'a  ce  lonv,  Paris ,  1829,111-8,  fig. , 
br.  1  f    00  c. 

HEBRAY  (A.  )  De  rinfluence  de  Talimentation  insuffisante  sur  reconomie  animale. 
Paris,  1829  ,  in-4 ,  br.  i   fr.   5o  c. 

HERPIN  (F.)  Meningiles  ou  inflammalion  des  membranes  de  rencepbale,  pre- 
cedee  de  queiques  coDsideralions  physiologiques  sur  ces  membranes,  et  suivie  de 
plusieurs  observations  recueiUies  a  l'armee  du  Rhin.  Paris,  i8o3,  in-8  ,  br. 

I  fr.  80  c. 

HUTIN(Ph.)  Recherches  d'ana!omie  physiologique  et  pathologique  sur  la 
membrane  muqueuse  gastro-intestinale.  Paris ,  1826,  in-8,  br.  3  fr. 

Depuis  quelques  anneesl  .membrane  muqueuse  de  la  porlion  sons-di«phragmaiique  du  canal  alimenlaire 
atlire  de  plus  en  plus  ratlenlicju  des  medeeiiis  ;  le  role  quVlle  joue  dans  reconomie  animale  parses  Ibnclions 
naturelles,le  trisie  priiilegeqn'elle  a  dcs'irriier  de  la  soulTrance  desautresojgaiics,  ci  de  la  partager  dans  une 
foule  de  cas;  1'eionnaiite  varieie  di's  phinumenes  morbidesque  produisenl  ses  nombreuses  aileralions  palliolo- 
ciques,  la  reudent,  en  eflel,  digne  de  leiirimedilalions.  Place  daiis  lescirconslances  les  plns  favorables  a  ee 
"enrede  recberches,  11.  Hulin  en  a  fait  lc  sujet  d'une  etude  speciale  ,  dont  il  croit  devoir  olVrii  au  pulilic  le 
resullat:  ildivisesou  iravail  en  Irois  memoires,  dans  lesquels  il  envisage  la  menibrane  muqueuse  gaslro-inles 
tinale  sous  trois  poinls  dc  vue  diflerenls:  dans  le  premier,  ilncherehe  lcscaracleres  pbjsiques  de  celie  mem- 
brane  a  l'etat  normal:  dans  le  second,  il  etudie  les  diverses  formes  anatomiques  de  son  inflammalion  et  les 
fiif^nes  qui  peuvcnl  !a  caracleriser  sur  le  cadavre  ;  enliu  ,  le  Iroisieme  est  consacr6  a  etablir  les  caracteres 
diirireniielsenlre  elleet  les  divers  etats  qui  pouvaienl  la  siiniiler. 

HIPPOCRATE.  Traite  des  Airs,  des  Eaux,  des  Lieux,trad.  en  francais  sur 
la  version de Foese,  avecletexte  latin  en  regard,  accompagne'  de  notes,  et  pve'- 
cedc  d'un  Precis  sur  la  doctrine    de   ce   medecin.  Paris,    iSo/J.  in-8.   br. 

4  ^o  c. 

IMBERT  DE  I,ONKES.  Nouvelles  conside'rations  sur  le  cautere  actuel.  A^^ignon, 
1812  ,  in-8  ,  br.  6  fr.  5o  c. 

JOBERT  (  DE  Lamballe).  Traile  the'orique  et  pratique  des  maladies  chirurgi- 
cales  du  canal  intestinal.  Owrage  coiironne  en  1S2Q  par  llnstiLui  roffd  de 
FruHce. )  Paris ,  1 829 ,  2  vol-  in-8,  br.  12  fr. 


(7) 

IV-  Jolx-rt  ,  inspire  par  legiiiie  chirurgical,  a  eu  l'Leureuse  idee  deremediernnx  plaies  du  canftlinlea- 
«inal  en  mellanl  eu  contaot  lesluniques  de  menie  n:ilure;  II  a  connu  les  difliculli-s  avec  lestjuelles  les  mu- 
ijueuses  con(;oivenl  l'inflamnialion  adliesiTe  ,  la  prompliuide  avec  laquelle  ce  mode  inflammaloire  s'empafe 
des  niembianes  sereuses;  II  a  InYagliie  risilesuu  de  maniere;a  meilresereiise  conlre  sereuse,  ei,  jeuue  cncore, 
ila  placo  sou  nom  au  dessus  de  ce  qu'on  appelle  les  qualre  maUres.  En  olVranl  au  public,  dans  un  seul 
Iraile,  loutesles  maladies  chirurgicales  du  canal  inieslinal,  M.  Joberl  a  pense  qu'il  y  aurail  quelque  avan- 
«?ge  a  Irouver  reunies  les  all4ralious  nombteuses  qui  se  Irouvent  eparses  dans  une  foule  d'auleurs,dillereuls. 
Voioi  le  plau  deson  ouvrajre  :  . 

Premiervutume.  Analomie  succinctc  du  canal  inteslinal ;  vices  de  conformation  congeniaux;  lesions  phy- 
siques;  lesions  vilales_:  produclions  accidentelles;  deplacement  desinteslius. 

Deuxume  rolume.  Elranglemenl  par  eni;ouenient ;  elranglemeut  spasmodique;  gangrene  inteslinale  a  la 
«uilc  derelrauglemenl;  anus  coulre  nalure  ;Cslulesslercorales:  heraiescpiploiques  ;  heruics  en  pariiculier, 
arcade  crurale;  anneau  ombilical;  ligue  blanche ;  hernies  diapbragmaliques;  trou  ovalaire;  auneau  seia- 
liqiie;  liernies  perineales,  hernies  valvaires,  hernies  vaginales. 

On  ne  lira  pas  sans  inlerel  plnsieurs  fails  d  auatomie  palhologlque  qu!  sont  le  resullal  de  ses  experiences 
sur  la  gangreue,  les  chniigemenls  de  couleur  des  iiileslius  et  lcur  innammalion.  Enfln  M.  Jobert  a  cousigUB 
ses  belles  rechcrchessur  les  pl.uis,  lbs  sotcbes  des  intestins  et  surles  uiiMORiiuoiDES. 

JOURN.^L  HEBDOMADAIRE  DE  MEDECINE  ET  DE  CHIRURGIE 
PRATIQUES,  ET  DES  INSTITUTIONS  MEDIGALES;  par  MM.  Begin, 

BeR.^RD,    B0ISSE.A.U  .    B0Uir,LAUD,    CaLMEIL,    DeVERGIE  ,     HeRVEZ     DE     GnEGOlN, 

JoLLv,  LoNDE,  Melieh  ,  Rayer ,  RocHE,  Sanson,  TaoussEAu,  Velpea.u. 

COXDITIOXS  DE  LA  SOUSCRIPTION. 
Le  Journal    Hebdoinadaire  de  Medecine  parait  rtgulierement  depuis  le  i  ^r 

octobre  i85o,   le    samedi  de  chaque  .semaine ;   chacun  des  trois  premicrs  nu- 

nieros  du  mois  ,  specialement  consacres  i  la  Clinique    des  hopitaux,  a  la  pu- 

biication  des  iaits,  a  la  revue  des  cours  publics  et    particuliers ,    aux  seances 

academiques  ,  aux  nouvelles  importaates ,   elc.     contient  deux  feuilles  d'im- 

pression  in-Sj  petit  romain 

Le  dernier  numero  du  mois  est  forme  de  4  •*  ^  feuilles,  contiennent  des  me- 

moires   oiigiuaux,   des    articles  deslines  a  la  discussion  des  faits  ou  des  doctri» 

nes,  des  analjses  critiques  ,  elc. 

Le  prix  de  rabonnement,  pour  Tanaeej  est  de  00  francs  pour  Parisj  35,  franc 

deport,par  la  poste,  pourles  dcparlements,  et  4o  francs  pourlespays  etrangers. 

KLENIUS.  Interpresclinicus,  sive  de  morhorum  indole,  esltu  in  sanitatem  melas- 
chematismo,  snccessionibus ,  eventu  funesto,  dijudicaliones,  prsesagiliones  me- 
dicse  ,  pagellae  in  memoriae  subsidium  medicis  junioribus,  ad  inlirmos  ingressuris 
fideliter  communicafae,  opuscuiimi  iterum  edidit  ac  praefalus  est  ex  edilione  Hal- 
leriana  F.  J.  Douele.  Paris,  1809,  t  gros  vol.  in-Sa,  br.  2  fr.    5o  c. 

LAMOTTE.  Traite  complet  de  chirurgie ,  contenant  des  obfervations  et  des 
refl^xions  surtoutesles  maladieschirurgicales  et  surlamaniere  de  les  traiter; 
3«  edition  avec  des  notes  par  Sabaiier.  Paris ,  1771 1  2  voi.  in-S  ,  br,     12  fr. 

LAMARCK  (  J.  B.  P.  A. )  Systeme  ana^ytique  des  connaissances  positives  de 
rhomme  ,  restreinles  a  celles  qui  provienneut  directement  ou  indirectemer.t  de 
robservalion.  Paris,  i83o,  i  vol.  in-8 ,  br.  6  fr. 

Indication  des  principales  qiiestions  traitdes   dans  cet  owrage;  des  objets  que 

Vhomme  peut  considerer  hors  de  lui,  et  que  Vobservation  peut  luijaire  connaitre  ; 

de  la  matiere ;  de  ia  nature ;  de   la  necessite  d'etudier  la  nature;   exposition  des 

sources  ou  l' homme'apuise  les  connaissances  qu' ilpossede ;  des  corps  inorganiques; 

des  corps  viuants  ;  des  vegetaujc,-  des  animaux;  de  V homme  et  de  certains  sxsteines 

organiques  observes  en  lui;  analyse  des  phenomenes  qui  appartiemient  au  sentiment; 

de  la  sensation;  des penchants  naturels;  de  Vinstinct;  de  V intelligence ;  des  idees , 

du  jugement  et  de  la  raison;  imagination ,  etc. 

—  Philosophie  zoologique  ou  exposition  des'considerations  relatives  a  Thi.stoire 
naturelle  des  animaux;  a  la  diversite  de  leur  organisation  et  des  fscultes  qu'ils  en 
obtiennent ;  aux  causes  phys'ques  qui  maintiennent  en  eux  la  vie  et  donnent  lieu 
aux  mouvements  qu'ils  executent;  enfin  a  celles  qui  produisent,  les  unes  le  .senti- 
ment ,  et  les  autres  rintelligence  de  ceux  qui  en  sont  doues.  INouvelle  edition. 
Paris ,  t83o,  2  vol.  in-8,  br.  i^i  fr. 

LEPELLETIER  (de  la  Sarthe.)  Traite  complet  sur  la  maladie  scrofu- 
leuse  et  les  difTerentes  varietes  qu'e'Ie  peut  offiir :  ouvragercnfeimant  toutes 
les  opinions  des  auteurs  Pur  cette  afTection  ,  sa  iheoiie  nalurelle  ,  ses  causes  , 
scs  symplonies  et  ses  complications;  Jes  principes  generaux  de  1'education 
la  plus  propre  a  garanlir  les  enfants  de  celle  facheuse  maladie ;  enfin  Texpo- 
silion  de  tous  les  moyens  conoeilles  dans   cette  circonstance ;  le  trailement 


(8) 

curatif  de  1a  dialhiseecrouelleuse  simple,  celui  de  cette  memc  diathese  com- 
pliquee  d'une  iirilatioii  ou  d'une  inflammatioa  locale.  Paris,  i83o,  in-8,  br. 

7  fr. 

LEROY  (  ALPH  ).  Des  pertes  de  sang  pendant  la  grossesse  ,  lors  et  .1  la  suite 
de  raccouchement,  des  fausses-couches  et  de  toutes  les  hemorrhagies ;  aeedi- 
tion  ,  in-8,  br.  2  fr.  aS  c. 

LEROY  (ALPH).  Manuel  des  goutteux  et  des  rhumatisans  ,  ou  recueil  de 
remedes  contre  ces  maladies  ;  2e  edition  augmentee  de  la  traduction  de  l'ou- 
vrage  du  Docteur  Tavares  sm  un  art  nouveau  de  guerir  les  paroxysmes  de 
la  goulte,  et  de  la  preuve  qu'eUe  sifege  primitivement  dans  les  nerfs  dont 
retal  social  modifie  rorganisation  et  la  sensibilite.  Pam ,   i83o,  in-i8,  br. 

3  fr. 

LEROY  ( A.)  Recherches  sur  les  habillements  des  femmes  et  des  enfants,  ou  exa- 
men  de  la  maiiiere  dont  il  faul  revetir  Tun  el  Taulre  sexe.  Paris,  1772,  in-12  . 
broc.  3  fr. 

LEVEILLE.  Memoire  sur  les  rapports  qui  existent  entre  les  premieres  et  les 
secondes  dents,  et  surla  disposition  favorable  de  ces  dernieres  au  developpement 
des  deux  machoires.  Pam,  181 1,  in-8 ,  fig,  br.  i   fr.   25  c. 

LEWIS.  Connaissances  pratiques  des  mt?dicaments  les  plus  salutaires,  simples 
et  composes  olficinaux  et  extemporanes  ou  magistraux  interncs  el  externes, 
ou  nouveau  dispcnsaire  qni  contient  la  chimie  pliarmaceutiqiie,  lesnoms, 
ladescription,  les  quali'es,  proprietes,  vertus,  doses  et  usage  des  medicaments 
simples  ;  les  preparations  et  compositions  des  pharmacopees  de  Londrcs, 
d'Edimbourg,  les  formnles  ou  recettes  choisies  des  h6pilaux  anglais  ,  celle, 
des  medecins  les  plus  celebres,  trad.  de  i'Anglais.  Paris,  i8o3,  3  vol.  in-12, 

10  fr.    5o  c. 

LTPPI  (Regtjlus).  Dissertazione  anatomico-zootomiro  fisiologica,  divisa  in  cinque 
parti,  corredata  di  lavole  che  mostrano  la  bizzarra  forma  degli  organi  della  ripro- 
duzione  di  due  individui  nella  specie  umana.  Firenze ,   1826,  in-8 ,  avec  3  fig. 

3  fr.   5o  c. 

—  lllustrazioni  fisiologiche  e  patologiche  del  systema  linfatico-chilifero  mediante 
la  scoperta  di  un  gran  numero  di  comunicazioni  di  esso  col  venoso.  Firenze, 
1825,  I  vol.  in-4  ,  et  atlas  in-4  de  g  pl.  22  fr. 

LONDE  (C. )  Gymnastique  medicale,    oa  rexercice  applique  aux   organes    de 

rhomme  ,  d'apies  les  lois  de  la  physiologie,  de  Thygiene  et  de  la  therapeulique. 

Paris,  1821  ,  in-8,  br.  4  fi"' 

LOUYER  VILLERMAY.  Maladies  nerveuses  ou  vapeurs,  et  particuliferement 

de  rhysterie  et  de  rhypochondrie.  Paris ,  1816,  2  vol.  in-8,  br.  11  fr. 

MAMELET.  Notice  sur  les  proprietes  physiques ,  chimiques  et  medicinales  des 

eaux  de  Contrexeville  (Yosges).  Paris,  1829.  in-8  ,  br.  2  fr. 

MANEC  Anatomie  analytique,  nerf  grandsympathique^  feuille  grand  in-foi. 

dessine  par  Jacob.  Paris,  i83o.  6  fr.  5o  c. 

Fifi;.  col.  i3  fr. 

Parmi  loiilesles  pliinclies  anatomiques  qui  ont  ele  publJeesjusqn^aee  jour ,  aucunene  represenlail  d'une 
manieie  claire  ei  sinjplp  1'ensemble  desf;anglions  du  grand  sympalhique.  Aussi  M.  Manec  vientil  de  reudre 
un  verilable  serTJce  a  la  science,  en  presenlanl  reunis  eu  un  seul  lableau  ,  tous  les  nerfs  de  ces  ganglions 
el  les  plexus  quilsfornienl  avanl  de  se  distribuer  aux  divers  organes. 

—  Anatomie  analytique  ,  tableau  representant  Vaxe  ce're'bro-spinal  chez  rhomme  , 
avec  rorlgine  et  les  premieres  divisions  des  nerfs  qui  en  partent.  Paris ,  1828, 
feuille  gcand  in-fol.  4  fr.  5o  c. 

Ce  labieau,remarquable  parsonexaclitude,  offrele  grandavantage  de  donner  d'unseuIcoup-d'oDi]  uneidee 
gtneraledn  cervcau,  de  lamoelle  epiuiere  el  des  premiiresdivisionsdes  nerfsde  la  vie  animale;  on  y  Toil  la 
disposilion  de  leurs  racine^dans  le  canal  verlebral,  la  forme  et  le  volume  relatifdes  giinglinnsinterverlebraux 
etla  manieredonl  se  forment  et  sc  lerminentles  dirers  plexus.  En  resumi  ,  le  tableau  de  M.Manec  eslphjs 
completet  plus  exact  que  lous  ceux  qui  onl  ele  publiesiusqu'a  presenl  dans  les  grands  ouvrages  d'anatoinie 
represeuiee  en  figures.et  plus  dun  analomisle  ,  d'unchirurgien  et  d'un  eleve.se  feliciiera  deravoirenire  l,fs 
mains;car  it  olfre  ravantage  immensede  presenler,  riunie  en  uneseule  plauche,  1'origine  de  tous  les  nerfs, 
dont  la  recherche  demande  un  tenips  considerable. 

—  Recherches  anatomico-pathologiques  sur  la  hernie  crurale.  Paris ,  1826 ,  in-4 , 
avec  trois  plauches ,  br.  2  fr.  5o  c. 

Piace  a  la  lcte  d'un  des  plus  vastes  amphilheStres  de  dissectioD  ,  M.  MiNEC  ,  'par  1'etendue  de  ses  eonnal»- 


(9  ) 

lances,  ^tail  en  posiilonplus  que  tout  aulrede  presenler  des  ronsiderationsnouTillessur  quelqncscas  d'an3' 
tomie  patiiolopique;  aussi  a-l-il  fattpreiive  ,  dattsses  recberches  sur  la  heruie  crurale,  d*uneinsiruction  aussi 
solide  qiie  variee.  On  trouvera  d;ins  son  Memoire  qiielques  fails  Ires  iiueressants  siir  la  slruclure  et  sur  in 
disposilion  des  aponevroses  et  sur  la  maniere  de  pratiquer  roperaiion  de  la  faeroie  erurale. 

TABI.EAU  synoptique  de  chimie  minerale,  indiquant  succinctement  les  prin- 
cipaux  caracteres  pliysiques,  chimiques  ei  disductils  des  corps  simples,  de 
leur  combinaison   et  la   source  de  leur   extractiou.    Paris^    1829,  in-foL 

2  f.  5o  c. 

MARCAED.  De  la  naiure  et  de  Tusage  des  bains.  Trad.  de  l^allem.  par  M.  Pa- 

RAKT,  D.  M.  P.  Paris,  1801,  in-8,  br.  3  fr.  60  c. 

MARCET.  Histoire  chimiqne  et  trailement  me'dical  des  affections  calculeuses; 

Trad.  de  ranglais  par  Riffault.  Paris ,  1823  ,  in-8,  fig.,  br,  6  fr. 

MARIE-SAINT-URSIN.  Manuel  populaire  de   saute',  ou  Instructions  som- 

maires  sur  les  maladies  qui  regnenl  le  plus  souvent  et  les  moycns  les  plus 

simples  de  les  Iraiter,  suivies  de  nolions  chirurgicales  et  pharmaceutiques ; 

Paris,  1808.  in-8,  br.  6  f.. 

MAUNOIR  ( J.  P. )  Memcires  physiologiques  et  pratiques  sur  ranevrisme  et  la  li- 

gature  des  arteres.  Geneife,  1802  ,  in-8,  fig.  br.  i   fr.    80  c, 

MICHU  (J.  L.)  Discussion  mediro-Iegnle  sur  la  monomanie  homicide,  a  propos 

du  meurtre  commis  par  Z^e/zneti?  Cor«(e/'.  Pam ,  I1S26  ,  in-8 ,  br.    i   fr.    25  c. 

MILLIN.  Elenients  d'histoire  iiaturelle  ,  ouvrage  couronne  par  le  jury  des  livrcs 

elementaires  et  adopte  par  ie  cori^s  legislalifpour  les  ecoles  nationales  ;  5e  edi- 

tion  eiirichie  de   22  planches  contenant  plus   de  600  sujels.  Paris,    1802,  un 

fortvol.  iu-S,  br.  8  fr. 

MORELOT.  Cours  elementaire  theorique  et  pratique  de  pharmacie  chimique,  ou 

Manuel  du  pharmacien  chimisle;  contenant  la  de.^cription  de  tous  les  medica- 

menls  usiles  en  mt^decine;la  definition  des  diverses  operations  pharraaceuto- 

chimiques;  1'indication  de  tous  les  procedes  connus ,  lant  anciens  que  inodernes; 

le  mode  d'exercice  pratique,  relalif  a  chacun  d'eux;  rexplicalion  des  divers  phe- 

nomenes  qui  se  passenl  dans  chaque  operation,  conformement  a  la  theorie  la  plus 

moderne ;  1'exiiosition  des  vertus ,  de  Tusage  et  des  doses  des  medicaments  ,  tant 

magistraux  qu'ofGcinaux;  2"  edit.  revue,  corrigee  par  Merat,  D.  M.  P.  Paris , 

1S14,  3  vol.  in-8,  br.  18  fr. 

NAHUYS  (A.  P.)  Parallele  de  1a  taille  laterale  de  M.  Lecatavec  celle  dulitholome 

cache,  suivi  de  deux  dissertalions ,    i"  sur  1'adherence  des  pierres  a  la  vessie ; 

2°  sur  quelques  nouveaux  moyens  de  briserla  pierre.  Amslerdam ,  1766,  in-8, 

fig.,  br.  4  fi"' 

NOUVEAU  TEAITE  DES  HEMORRHOIDES ,  ou  expose  des  symptomes  ,  du 

diagnostique ,  de  la  marche ,  du  pronostic,  des  causes  et  du  traitement  de  celte 

facheuse  maladie;  suivi  d'un  formuiaire  de  prescriptions  medicamenteuses  em- 

ployees  chezles  hemorrhoidaires  ;  par  C.  S.,docteur  en  medeciue  de  la  faculte  de 

Paris.  Paris,  i83o,  i  vol.  in-8,  br.  2  fr. 

PALLUCCI.  Nouvelles  remarques  sur  la  lithotomie,  suivies  de  plusieurs  observa- 

tions  sur  la  separation  du  penis  et  sur  Tamputation  des  mamelles.  Paris,  i^So, 

in-i2  ,  fig.,  hr.  3  fr. 

PARMEN^riER.L^artde  faire  leseaux-de-vie  d'apres  la  doctrine  de  M.  Chaptai 

ou  Ton  trouve  les  procedes  de  Rozicr  pour  economiser  la  depense  de  leur  dis- 

tillation  et  augmenter  la  spirituosile  des  eaux-de-vie    de  vin,  de  lie,  de  marc, 

de  cidre,  de  grains,  ctc;  suivi  de  Tart  de  faire  lcs   vinaigres  simples  el  com- 

poses,  avec  le  melhode  en  usage  h  OrIe'ans,  poiir  leur  fubricatlon  ;  lesrccelles 

des  vinaigres  aromatiques  etles  proredes  par  le«quels  on  obtient  le  vinaigre, 

de  biere,  de  cidre,  de  lait ,  de  malt,  elc.  Paris,  1S19,  1  vol.  in-8,  avec  cinq 

planches.  4  fr- 

PELLETAN,  pere.  Observation  sit  un  osteo-sarcome  de  rhumerus,  simulant  un 

anevrisme.  Parw,  i8i5  ,  in-8,  fig.  br.  i   fr.   25  c. 

PERCY.  Manuel  du  chirurgien  d'armee,  ou  instruction  de  chirurgie  miiltaire, 


(  lo) 

sur  le  traifement  des  plaics  d'armes  a  feu,  avec  la  melhode  d'extraire  de  ces 
plaies,  les  corps  etrangers,  tt  la  description  d'un  noiivtl  instrunient  propre  k 
cet  usage  (  ouvrage  qui  a  rcmpovtc  ie  'prlx  du  eoncours  de  Vacadcmin  royale 
de  chirurglc  de  Paris  )  :  on  y  a  joint  un  recueil  de  memnires  et  d'observations 
sur  le  meme  sujet,  puises  dans  les  mcilieiires  sources  ou  iburnis  par  ]es  prali- 
ciensles  plus  ceiebres,  nouvelle  edition.  ParU  ,  i85o,  in-12,  fig;,  br.     2  fr.  5oc. 

PERCY.  Pyrotecbnie.chirurgica!c/ou  l'art  d'applicjuer  le  feuen  chirurgie.  Paris, 
181 1 ,  in-i  2,  fig,  br.  ?i  fr. 

PETIT  (ALPH).  La  syphilis  connait-elle  pour  cause  un  principc  specifique, 
ou  n'e-it-elie  que  le  resultat  de  Tirritation?  Les  moyens  antiphlogistiques 
doivent-ils  dans  tous  lcs  cas  etre  preleres  au  mercure  dans  le  traitemenl  de 
cetle  maladie,  et  la  guerison  s'opere-t-elle  d'une  maniere  aussi  sure.  Paris^ 
1800,  in-S,  br.  1  fr.  5o.  c. 

POISEUILLE  Heclierches  sur  la  force  du  cceur  aorliffue.  (  Ce  meinoire  a  e'le 
couronne' en  1829  par  VlnstiLut  rojal  de  France.  )  Paris ,  1S28,  iri-4 ,  fig  , 
br.  2  fr. 

Ed  comparant  les  etalualions  de  la  Force  dii  ccciir  aoiiique,  donnecs  par  les  ouvrages  de  plivsiologic  mo- 
derne  ,  surprls  de  la  tiifterence  enorme  qiie  presentaient  les  resiilials  ,  M.  Poisseuille  pensa  que  les  auleurs 
n'avaienl  pas  eu  le  meme  bul  dans  lcurs  recheicbes.  La  premiere  partie  de  ce  memoire  mft  celle  verite  dans 
toul  son  jour.  Dans  In  seconde  ,  il  recherche  la  force  avec  laquelle  le  sanj;  se  mcut  dans  raorle  ou  loule  aulre 
artere.  TIu  assezgrand  nombre  d'experiencps  failes  siir  ie  cliien  et  le  cheval  a  Taide  d'un  inslrument  qu'il  a 
imaginc  a  cel  eflel ,  le  eonduisent  n.ilurellcmenl  a  delerminer  ceiie  force  cbez  rhomme,  en  appuyant  siii  les 
fails  observes  ranalogie  qu'il  cssaie  d^elablir.  Avani  d'()blenir  la  grandeiir  uumerique  de  ceile  force  ,  il  pose 
en  princlpe  qiie  la  force  aver  lacjuelU  se  meut  une  moleruU  de  snii^  daiis  ioui  le  trajel  du  sysleme  aoriiquB 
est  absolumeni  la  meme,  en  quehjue  poinl  de    e  irujet  qu'on  la  ronsidlire. 

POISSONNTER  ,  DESPERRIERES ,  ANDRY ,  VICQ  D'AZIR ,  DELA- 
LOUETTE  ,  fils  ,  et  TIIOURET.  Ilistoire  du  traitement  fait  a  Senlis  a  quinze 
personnes  mordues  par  un  chien  enrage.  Paris,  1780  ,  in- 12  ,  br.  2  fr. 

POUTEAU,  Chiiurgien  en  chef  de  rHotel-Dieu  de  Lyon,  ceuvres  posthumes. 
Paris  ,   1783.  5  vol.  in-8  br.  i5  fc. 

11  ne  resle  plusqu'iin  Ires  pelit  nombre  d^exemplaires  de  cel  ouvrage  qui  se  recommandepar  beaucoup  de 
rnemoires  remarquables  sur  le  cancer,  la  pihisle,  le  racbiiiS;  les  engorgemenls  des  arliculations,  les  piaies  de 
la  lele,  les  luxaiions,  les  fraclures.  les  naissanees  tardives,  les  ossilicalions  estraordinaires,  le  pausemcnt  des 
rislules  a  l'anus,  la  taille  et  lcs  maladies  des  voies  urinaires  ,  elc. 

PrIESTLEY.  Reflexions  sur  la  doclrine  phlo^jistique ;  trad.  de  Vqngl.  par  Adet. 
Paris  .  1798,  in-8  ,  br.  2  fr. 

B.EDARES.  Manuel  de  riierboriste  ,  ou  Maniere  de  re'colter ,  de  secher  et  de 
preparer  les  plaiites  me'dicinaies  indigenes. /•«/•«,   1828 ,  in-18,  br.      3   fr. 

RIEIGNIER.  De  la  pustule  maligne,  ou  nouvel  expose  des  phenomencs  observtjs 
pendant  soa  cours,  suivi  du  traitement  antiphlogistiquc  plus  appropti^  a  sa 
veritable  nature  et  de  quelques  observations  sur  les  effetsdususpensoir.  Paris, 
1829,  in-S,  br.  ^  4  ^r- 

REPERIOIRE  GENERAL  D'ANATOMIE  et  de  Physiologie  Palhologiaup  ,  et 

de  Clinioue  Chirurgicale,  ou  Recueil  de  memoires  et  d'observations  sur  la  Chirurgie, 

sur  rAnatomie  et  sur  la  Physiologie  des  lissus  sains  el  des  tissus  malades  ;  par  une 

sociele  de  medecns  et  chirurgiens,  et  redige  par  M.  G.  Breschet,  chef  des  travaux 

aiiatomiques  de  la  Facultti  de  Paris. 

Ce  journal  se  compose  de  qualre  nnmeros  par  nn  ,  qui  paraissent  depnls  182G  ,  r^gulieremenl  a  la  fin  de 
cliaque  Irimesire  :  cbaque  numero  conlifiil  environ  quinze  feuilles  d  impression  init,  selon  rabondance 
desmalieres;  des  plaucbes  y  sonl  ajoulees  quand  le  snjet  rexlge. 

On  nepeul  souscrire  que  pourlannee  ,  qui  se  compose  de  deux  volumes  in-4,  deux  livraisons  foimant 
un  volume, 

Le  prix  de  la  souscription  est  de  24fr- ,  franc  de  port,  pouv  Paris;  27  fr.  pour  les  dipartements,  elSofr. 
pour  reiranger. 

Tous  les  memoires,  letlres  et  observations,  qui  sont  relalives  a  ce  reperloire,  doivent-elre  adresses,  francde 
port ,  a  M.  Brochel ,  rue  de  fOb.servance ,  n.  3. 

Lps  annees  1826,  1827,  182S,  1S29,  cnntiennent  des  Memoires  de  MM.  Anold,  Andral  fils,  Baer, 
Eelmas.  Biell ,  Bogros,  Breschel  tialmaslils,  Dance  Deneux,  Deyber ,  Dupuyiren  ,  Ehrmann  ,  Ferri  r, 
Ferrus,  Flauberl ,  Geoffroy  SaintHilaire  ,  Gilgeneraulz  ,  GirgenFohn  ,  Girou  ,  Guiberi ,  Helis,  Heulhard, 
Hollz,  Heurleloup  ,  Husson  ,  Jacobson  ,  Josse,  Kallenbrunner.  King,  Lallemand,  Laulh,  Lelul,  Lambeis  , 
Lobslein,  Louis,  Lurolh,  Marechal,  Marx,  Mnulin  ,  Milne  ■  Edwards.  Ncegels,  Napoli ,  Poiseuille,  Raikem, 
Raspail ,  Eobert ,  Royer-ColJard  ,  Recamier,  Sanson  ,  Slollz  ,  Tassinari ,  Verniere, 

RIGHERAND  (A. )  Nouveaux  elemenls  de  physiologie  j  3'  edition.  Paris ,  iSo^, 
2  vol.  in-8,  br.  .  6  fr. 


C    TI    ) 
RIVALLTE.  Precis  sui-  le  croup ,  ses  causes ,  ses  symptomes  et  Its  mo^ens  de  les 
pretenir,  avec  deux  observatioiis  de  guerison  oblenue  par  rapplication  de  Moxas, 
Paris,  iS^e,  in-8,  br.  i   fr.   5o  c. 

Les medecins  et  les  meres  de  faniille  lironl  nvec  beaucoup  d'inter<it  cet  opnscule  ,  «crit  aTec  uneclarte  el 
une  pricision  reinarquables  ;  on  y  trouve  une  descripiion  cxacte  du  croup  ,  IViposilion  des  causes,  des  symp- 
tomes,  et  sur-lout  dVxcellenls  preceples  liygieniqnespour  garanlir  les  enfants  dc  cette  funcsle  nialadie 

ROCHE  (L.  C.)  Rtifutation  des  objections  faltes  a  la  nouvelle  doclrine  des  fievres 
ou  de  la  non-existence  des  fievres  essenlielles.  IMemoire  en  reponse  a  celui  de 
M.  Cbomel ,  avant  pour  litre  de  TExistence  des  fievres ,  etc,  et  au  rapport  de 
M.  Fouquier  sur  ce  Mt^moire   Paris,  1821  ,  in-8,  br.  2  fr. 

ROUX  (GASP).  Histoire  medicale  de  i'armee  en  Mor6e  pendant  la  campagne 
de  1828.  Paris,  1S29,  in-S,  br.  4  fr. 

SANCHEZ.  Uisscrtation  sur  Torigine  de  la  maladie  venerienne,  pour  prouver  que 
le  mal  n'est  pas  venu  d'Amerique,  mais  qu'il  a  commence  en  Europe  par  une 
epidijmie.  Parw,  1^52,  in-i2,br.  i    fr.   80  c. 

SALCEROTTE  (Cokstaxt).  Essai  sur  les  alterations  des  liquides  de  reconomie 
animale,  considerees  dans  leurs  causes  et  leurs  effets.  Paris,   i83o,  in-8,  br. 

I   fr.   5o  c. 

—  Eclectisme  medical,  tel  quilpeut  etre  con^u  a  Ttjpoque  actuelle.  Paris ,  i83o, 
in-S,  br.  ^  60  c, 

—  Neuveaus  conseils  aux  femmes  sur  Tage  pre'tendu  crilique ,  ou  conduite  a 
tenir  lors  dela  cessatiou  des  regles  5  3«  edition  ,  augmealce  de  uouvelles  con- 
side'rations  sur  la  premiere  apparition  des  regles ,  les  derangeraents  de  la 
Dtenslruation  el  sur  les  flueurs  blanches.  Paris ,  1829  ,  in-8.,  ])r.  2  fr. 

SEDILLOT.  Manuel  complel  de  medccine  legale  ,  coRsideree  dans  ses  rapports 
avec  la  legislation  actuelle,  (  Ouurage  particulierement  deslined  MM.  les  Me- 
decins  ,  Ai^ocats  etJures.)  Faih  ,  i83o  ,  i  n-i8,  br 5  fr. 

SELLE.  Elemenls  de  pyre'tologie  meiliodique  ,  traduit'du  latiu  par  Mont- 
BLANC.  Lyon^  an  ix.  in-8.  br.  3  fr, 

SENAC.  Traile  des  maladiesdu  coeur.  PflWs,  17S5,  2  vol.  in-12,  br.  5  fr. 

STOLL.  Aphorismessur  la  connaissance  et  cure  des  fievres,  traduits  en  fran^ais 
par  Coroisart  avcc  le  texte  latin.  Paris,  ijc)j  ,  ju-S,  br.  6  fr. 

SINIBALDL  Traite  de  rtjducation  physique,  traduit  de  Titalien  par  Bompard. 
Paris,  181 8,  in-8,  br.  5  fr. 

SMYTERRE  ('le),  Topographie  historique,  physique,  statiitique  et  medicale 
de  la  ville  et  des  environs  de  Cassel  (Nord).  Paris ,  1828  ,  in-8.,  fig.  br. 

6  fr. 

—  Tableaux  synoptiques  d'histoire  naturelle  me'dicale,  neuf  feuilles,  papier 
grand-aigle,  satinees,  avec  pres  de  600  fig.  gravees  ,  representant  les  carac- 
teres  des  familles  botaniques,  naturelles  elzoologiquesj  br.  18  fir. 

Cart.  20  fr. 

Ces  lableaux,  tires  a  un  pelit  Dombre  dVxemplaires ,  presenient,  dans  un  cadre  ires  etroil  et  d'une 
maniere  philosopbique,  tout  ce  qu'il  importe  de  savoir  relalivement  aux  animaux  et  vegetaux,  ainsi  qu'a 
leurs  produits,  qui  apparliennent  au  domaine  medical.  Ce  travail ,  esecule  avec  luxe  et  le  soin  le  plus 
minntieux  ne  sera  pas  seulement  utile  aux  eludianls  en  medccine  el  en  pliarmacie  qui  doivent  passer  des 
examens;  mais  il  sera  encore  precieux  a  ceus  qui,  parvenus  a  un  dcgie  de  connaissances  suflisanles  pour 
exercer  Tune  des  branclies  de  l'art  de  guiirir  ,  aimeront  a  aioir  sous  les  yeux  le  resuroe  d'une  partie  de 
leurs  travaux  passes  ,  et  un  recueil  d'experiences  "l '.le  recherches  difiiciles  a  repeler.ou  disseminees  dans 
un  trop  grand  nombre  cl'ouvrages.  Lcs  d€50'.vertes  cbimiques  ,  th^rapeuliques ,  elc. ,  meme  les  plua 
reoenles ,  y  sont  mentionnees  ,  eu  sorte  quo..  peut  considerer  cet  ouvrage  comme  Tun  des  plus  complets 
puhlies  jusqu'a  c«jour. 

—  Phyiologie  pharmaceutique  et  me'dicale  ou  vegc'taux  envisage's  sous  les  rap- 
ports  anatomiques  ,  physiolo;^iques  ,  taxonorraques,  chimiques  ,  pharmaceu- 
tiques  et  the'rapeutiques ;  etc.  Paris ,  1829,  1  vol.  gr.  in-8,  avec  3oo  fig. 
grave'es.  10  fr. 

SCEMMERING.  Iconologic  de  Torgane  de  l'ouie  ;  Iraduil  du  latin  ,  par  A.  Ri- 
vAiLiE ,  D.  M.  P.,  Douvelle  edition.  Paris  ,  182S,  inS.  et  atlas  in-4  de  17 
planches  tres  bien  lithographiees.  7  fr. 

armi  les  travaux  anatomiques  de  Sceumering,  celui  qui  a  pour  objet  Forgane  auditif  est  sans  contredit 


(12    ) 

!'an  des  plusimpoiiants;  aussi  ledocleur  KivallieTienl-il  de  rendre  un  veiitable  serviee  a  la  science  en  met. 
lanl  a  la  portee  de  lous  les  lecteurs  un  ouvrage  (jue  sa  rareie  etson  prixeleve  einpeel);iient  de  consuller  avc' 
fruil.  La  liiliographiea  reproduil  avec  unenelieleet  unc  precision  remarqu:ibles  les  partieslesplus  dilifesde""! 
l'oreilIe  interiie,  etque  lagravureseule  semblail  ponvoir  rendre  convcnablemcnl.  Ccsplanelies.  d'uiie  execu 
lion  parfaite,  soul  accompagnees  d'une  brochure  qui  oonlienl  lcur  explicaiion.  Anciin  iraile  d'analomiee» 
plauches  ne  peut  rivaliser  avec  rexaclitudeel  la  perfeciion  de.s  delailsanaluniiques  represenles  dans  les  dix- 
Bcpl  planches  de  l'organc  dc  l'onie  d«i  Sogmmering,  qui  doivenl  elre  recherchees  dc  lous  le.s  medecins  jaloux  de 
posseder  desconnaissancesprecisessur  lesdelaits  des  parties  lesplus  complexes  de  nolrc  organisalicu. 

TARTRA.  De  roperation  de  la  cataracte.  Pam ,  1812,  in-^.Jar.  3  fr. 

TENON  (M.  J.)  Offrande  aus  vieillards  de  quelques  moyens  pour  prolonger  leur 
y\e.  Paris,  i8i3  ,  in-8  ,  br.  .  60  c. .. 

THIAUDIERE  (  P.  D.).  Observations  sur  deux  cas  remarquables  d'accouche-   , 
menfs  laborieux,  precedees  de  reflexions  sur  rexercice  de  la  profession  de  sage- 
femme  en  France.  Paris,  iS3o,  in-8,  br-  75'c. 

THIAUDIERE  (P.  D. )  ,  ancien  cbirurgien  inlerne  de  l"h6pital  des  ventricns* 
et  de  l'H6lel-Dieu  de  Paris.  L'art  de  se  preserver  de  la  conSagion  syphililique 
a  l'usagedes  deux  sexes,  Paris ,  iS3i,  in.-8,br;  1  fr.  5pc. 

TOURTELLE.  Elements  d'hygiene,  ou,  de  rinfluence  des  choses  physiques  etmo- 
rales  sur  riiomme,  et  des  moyens  de  conserver  la  sante;  4'  edition,  revue,  corri- 
gee  et  augmentee  par  Bricheteau,  D.  M.  P.  Paf-is ,  1823  ,  2  vol,  in-8,  broc. 

12  fr. 

VIREY.  Histoire  naturelle  des  medicaments ,  des  aliments  et  des  poisons ,  tires  des 
trois  regnes  de  la  nature,  classes  suivant  les  methodes  naturelles  modernes  les 
plu6  exactes;  avec  rindicalion  de  leurs  proprietes  ,'  de.leurs  usages  ,  deleurs  qua- 
lites  nuisibles,  et  des  moyens  d'y  remedier:  leur  analyse  chimique  ,  leur  emploi 
medical.  On  y  a  joint  partout  les  noms  specifiques  de  zoologic,  de  botanique  et 
de  mineralogie ,  et  distribue  les  substances  d'apres  leur  genre,  leur  famille  ,  leur 
ordre  d'affinite  naturelle  avec  leurs  descriplions.  Paris ,  1820,  1  vol.  in-8 , 
broch.  ^  f. 

YOISIN.  Du  begayement ;  ses  causes.,  ses  differents  degres;  influence  des  pas.sions, 
des  sexes,  des  ages,  sur  ce  vice  de  prononciation ;  moyens  therapeuliques  pour 
prevenir,  modifier  ou  guerir  cette  infirmite.  Paris,  1821,  in=8,  br.  2  fr. 

"WINSLOW.  Exposition  anatoraique  de  la  structure  du  corps  humain ,  etc. 
Paris  ,  1776,  4  vol.  iii-12  ,  %.,  br.  8  fr. 


■4 


IMPRIMERIE  D'HIPPOLYTE  TILLIAKD , 

RUE  DE  LA  HARPE  ,   Ti°  88. 


mm