Skip to main content

Full text of "De coena domini adversvs Iodici Harchii Montensis dogmata"

See other formats 


#'  •„  ' 


llh      -    * 


f 


r    V^ 


H| 


•\ 


; 


8 


wszajo- 


THE 

WILLIAM  R.  PERKINS 

UBRARY 

OF 
DUKE  UNIVERSITY 


Rare  Books 


U 


COENA  DOMINL 

ADVERSVS    IODOCI 

HARCHIIC   MONTENSIS 

D  O  G  M  A  TA. 


T  H  E  0  D  0  R  1     B  E  Z  AE 

Rejponfw. 


10 


GENEV^, 

A?VD    EVSTATHIVM  VIGNON 

M.  d'    L  X  X  X. 


DE    COENA    DOMINI, 

ADVERSVS     IODOCI 
H ARC  H  1 1     MOMT EN S  I  S 


D  O  G  M  A  T  A. 


Theodori  Bczae  Refponfio. 

%lSS18§S  Onsfttuta  Sacramentidefinitio- 
5Sj|  ne,  &  infuaspartes ,  idejtyin 
^^$  fg^a  &res  ftgnificatasyparti- 
!  fjU?  tione ,  mihi  quidem  vidcntur 
^PiX  omnes  de  Ccena  Domini  con- 
SgJX^S^^a  trouerjia ,  qmbus  ej  nostra  ey 
Vatrum  memoria  ,  tantopere  agitata  Ecclefiam  vi- 
demmyad  has  qudjiiones  commodifiime  reuocari. 


Qua  fmt  fi?na. 

Qua  resfivnificata. 

Ou&fitfignorum  ety  rerum  fignijicatarinn 

analogia. 
G)u&  ftgnoram  &  rcrum  fgnijicatarum 

copulatio. 
jguomodo  percipiantur  figna. 
Qupmodo  percipiantur  res  fignificat*. 
^ftafint  Sacramentorum  vjh-s  ejfecia. 

A.ij. 


4  De     Coena 

Nulia  cft  attt&m  iJJarumquxHivnttm ,  quam  non 
deprauaritSatan  mfinitis  rnodis ,  vtSacramenta, 
velin  contemptum  adduccret,  ea  cxtent:andoyvcl 
ea  [upra  modum  eferendo ,  in  idola  transforma- 
rei-  qtio  magis  cmnes  Pafiores ,  in  quibm  &  ipfe 
nomen  meu?n  profiteor^  laborare  de  afercndavc- 
ritatt  in  tanti  momenti  controucrfia  decet.  De  his 
i^iturommbix^  &  cii  PaptjHs^  <y  cli  Anabaptifis, 
tnjgna  quanuis  non  vnim  gencris  nobis,  editatn 
in  Heluitia  Confcjiionem  vt  veram  amplexis, 
contcntio  ejh  Cum  lis  vero  qui  Lutheranidici^ 
habcri  volimt,duabustantiim  de  rebm,  nepetum 
de_fgnorttm  cr rcrumfgnificatarum  copulatioae, 
tumde  rmimfgmfoatazum  ptxxtptiontximtxjh^ 
uerfa  fupereftji  quibus  de  rehtts  alias  a  nobis  ple- 
nifsime,  Deo  fauente,  dijptttabitur.  Nuc  vero  cum 
Iodoco  Harchio  quodam  Montenfl nobis  negotiu?n 
cft,  cum  librum  Fformati^f  vera  efi  infcriptio, 
ante  Jcptem  annos  editum  quurn  perlegiffem,pro- 
baui  quidem  hominis  voluntatem ,  qui  hdc  a  fe> 
faiptafedandis  isiis  controuerfis  teUarctur :  fed 
iltum  adtantam  caufam  agendam  crcdidi  mnlto 
phis  iudici/ ,  confidentu  vero  multo  minus  afferre 
debuffc.  Tacui  tamen  >crlicet  vrgentibtis  non- 
nullis  vtfalf.fimo  fane  ipfms  dogmati,  vtpote  quo 
nou^potim  controuerfiA  excitarentttr  ,quam  vete- 
res  toH crcntur y  rcfn^ationem  opponercm  ,flcntio 
potms  eiufmodt  fcripta  ejfe  obruenda  rejpondt. 
Nulium  enim  fore  arbitrabar ,  qui  tam  abfurdis 

fententik 


JL>  O  M  I  N  I .  5 

fententiis  ajfentlretur :  qu&jjes  qttum  me  fefellc- 
rit,  cogor  amicorum  precibm,  quam  h&c  vana  Cint 
demonfirarc,  ide(l,pcne  cum  ralione  infanirc^j. 
Adfcribam  autem  prtmo  loco  tpfius  lodoci  verba 
exvariis  eius  libn  paginis  cptima  fde  dcfcriptay  ' 
vt  quajparfim^  prorfm perturbate  fcrtpfit,  adco 
denife  djutdvJhc  &  obfiure^vtde  indufivira  texijfe 
potiu4 'quam  apertefuum  dogmafieffandum  pro- 
pofuiffe  videatur,melim  appareant:&  ne  quam  e- 
tiam,  homini przfirtim,vt audio,  iam  morttto,  in- 
iuriam  in  ipfius  erratis  annotandis,&  refutandis, 
fecijfe  ?ne  quifquamfufiicetur. 

Expagina  12. 
Qvje  precor eft illa gratia quarn Dominus 
addidit  pani  &C  vino?  Rcfpodet  Auguftinus  vc 
fupra ,  Spiricus  &  vita,  hoceft  verbuiri  viuifi- Ci 
cum  &:  Spiritus  fan&us.  Non  igicur  amicelc-  " 
£tor,dat  nobis  Ghriftus  corpus  illud  iuirm  viui 
ficum,crucifixuolim,ore  in  Sacramento  man- 
ducadum ,  fed  fpirituale  fuam  carnem  &  diui- 
nam,impa!pabilem  in  viiibiU  hoc  fui  camifi 
nutrimencodut  nobss  mente  potiiTimum  de- 
guftadam,(uce  nimirum  diuinitaris  fttbftantia: 
quse  vt  vbiqueeftper  generalem  pra?(cntiarn, 
ita  non  nifi  per  verbum  &c  in  nobis  cft  pcr  fpe- 
cialcm  habicationis  gratia,  &  potiTimu  in  hoc 
Sacramcnto:cuicerte  carni,vt  aic  Auguftinus, 
vtrobique  debemus  quoque  fpccialem  latrije 


6  De     Coena 

cultum,  extertiis  vero  ilhs  rcbus ,  m  quibus  fic 

habitat,fanctis  fcilicct  hominibus  &.  Sacrame- 

tis  (ne  quis  (n  pofterum  putet,  eafic  contemni 

dcberc,vt  ha&enus  facKi  cft ,  proh  dolor/ )  ipe- 
»  cialem  vencrationcm.  Subftantiam  crgo  diui- 
»  nitatis  accipimus  in  Sacramento ,  &C  cum  hac 
» licet  fimilem,  non  tamen  candem  numero  (  Sc 
3»  notajcorporisfui  viiibilis  fubftantiam. 

Pagwa  13. 
„•     In  Sacramento  folam  fuam  dat  tibi  diui- 
n>nitatcm>  non  animatam  humanitatem,  iiue 

carnem. 

Pagina  14 . 
"  Spirituale&:  impalpabile  eft  corpus  quod 
"  nobis  dat  Chriftus  in  alimoniam  fpiritualem, 
"  in  viiibililicet  fua?  carnis  Sacramento  conten- 
"  tam.Impalpabile  igitur  dico  eiTe ,  quod  nobis 
55  vel  extra  Sacramentum,  vel  cum  Sacramenco, 
>'  fcdfideerutum ,  Sc  propter  certum  Dei  ver- 
>'  bumin  panem  illapfum ,  daturmanducadum, 

$c  intro  in  animam  recipiendum  realitcr  8c 

vere. 

Pagwa  1$. 
Corpus  Chrifti  naturalcnon  fufcipitur  ore 

afidclibusin  Sacramento,  fed  fpirituale  illud 
>>&;  diuinumrdc  quoinThrenis  capice  quarto 
5'  dicitur,Spiritus  ante  faciem  noftram  Chriftus 

Dominus.  Id  exponcns  Ambroiius  de  Sacr. 

Corpus,inquit,Chrifti,  corpus  diuini  eft  fpiri- 

tus. 


Domini.  7 

tus.  proindeverbum  illudseternum ,  quod  ca- u 
ro  fa6T:u  eft,&:  Spiritus  fan&us ,  in  Sacramento  " 
nobis  proponuntur ,  &:  a  fidelibus ,  in  animam  " 
fidei  oreadmittuntur:  qux  tamen  mirabiliter  cf 
vnita  pani  &c  vino,  panem  &  vinum  (uo  modo « 
carnem  5c  fanguine  Chrifti  efficiunt :  ex  qui- « 
bus  etiam  alitur  caro  Chriftiani.  " 

Pagina  16. 

Quodnam  corpus,  precor,  Chrifto  vnitum  cc 
eftvt  homini  ,  nonne  corpus  diuinifpiritus,  cc 
nonne  Verbum  Dei  xternu,  nonne ipfa  Chri-  <c 
fti  deitas,qua:  fuo  modo  dicitur  corpus? 
Pagina  19. 

Magna  cum  laude  afTeruerunt  ha&enus  ali- 
quot  Euangelici,D.Zuinglius,  Oecolampa- 
dius,  Caluinus,  Beza,  Dathenus  nofter,  Petrus 
Martyr,Chriftum,  in  quantum  homo  eft,  non 
nifi  fide&:fpiritualiter,aut  (  fi  mauis )  fpiritua- 
li  contemplatione  paffionis  eius  ^manducari. 
Vnum  illis  videtur  deefle ,  quod  modum  man- 
ducandi  non  adeo  ftudiofe  explicarut.  At  nos 
pro  modulo  facultatis  nobisa  Deo  conceflar, 
adeo  firmiter  rationem  mandiicanda;  natura- 
lis  carnis  Chrifti  ibla  fide  &.  fpiritualiter  tan- 
tiim  fieri  afteremus,&:  cius  rei  modum  ita  luci- 
deexponemus ,  vt  amplius  nonfit  futurus  (  ni 
fallorjcotradictioni  locus.  Quod  fi  igitur quis, 
mei  confilij  ignarus ,  qiuxrat ,  cur  alienis  vcfti- 
giis  infiftens  aclum  agam,  Refpondeo  ,  fruftra 

A.iiij. 


8  Dfc     Coena 

cquidcm &  id  attcntaturum  fui(fc,nifi fimul  id 

>>quod  Neotericis  illis  Euangclicis  defuerat, 

fut>fidio  vctcrum  Patrum  &:  doftorum  refarci- 

reprofpe  reconciliationis  adnitcrer.  Nam  fi- 

cuti  ncmo  nonmultiscffcrat  cncomiisillorum 

&:  diligcntiam,&:  induftriam,quaaliquocPon- 

tificiorum  (non  enim  omnes  ita  (enferunc)im- 

pium  dogma  fubuerterunr.ita  ncmo  eft,qui  no 

dolere  debeat ,  illis  tam  paruce  curc  fuiite ,  vt 

quemadmodum  fpiritualis ,  ctiam  Sacramcn- 

talis  manducationis  &  dignitatem  paterace- 

rent,  &  rei  vcritatern  digna  veneratione  cele- 

5?brarent.  Quum  enimnonnulli  cxiisvidcan- 

„tur  Sacramentapronudis  fignis  habcre,  ncc 

55  vllam  rem  fpirkualem  >  vim  aut  cnergiam  cum 

5,  figno  realitcr  coiungere  fimul  &  ineftabiliter, 

,,  &;  fic  diuinam  inftitutionem  minuerc :  veren- 

dumeft  (  fianimohoc  pcrucrfo  &  ambitiofo 

fiatjne  parem  condemnationcm  fubeant  cum 

illis, quiverbo  Dominiaddunt:  &tamreifint, 

»  qui  vllam  Domini  carnem ,  aut  ( vt  mcliusj  vl- 

>?lam  carn  is  eius  fubftantia  in  Sacramento  man- 

»  ducari  auc  ncgant,  aut  diifimuhnt ,  quam  qui 

fimpliciter  ipfam,quae  in  carlo  cft,  dentibus  al- 

tcri  dcfendunt.  Eft  quidcm  poftcrior  hxc  opi- 

nio  ncfandiffima,fiteor,&  intolcranda:  prior 

tamen  non  cft  diffimulada,  nifi  Dominum  no- 

ftrum  Iefum  Chriftum ,  quifcad  infiintia  no- 

ftram  accpmodat,contcmncre  vclimus,  qui  in 

fenfibi- 


Domi  N  I.  9 

fenfibilibus  dignatur  nobis  dare  infenfibilia  &: 
iinufibilia,quiafunuis  corporei:  vnde  ctiam  &- 
ftumeft,  vtintcr  Mart.  Lutherum  &:  Phiiip- 
pum  Melanchthoncm ,  nunquam  fatislauda- 
tx  &  pietatis  Sc  eruditionis  viros ,  tum  inter  i- 
pfum  D.  Zuinglium  &  Oecolampadium,  Cal- 
uinumque  nulla  potuerit  ha&cnus  inueniri 
farcienda?  cocordia?  ratio.  Lutherus  enim  cxa- 
minata  vcterum  Patrum  dottrina  facile  colle- 
git  aliquid  reale  eflccum  pane  poft  confecra-  " 
tioncm  quam  vocant,aliquidinquam  carnis  u 
dominica:  quo  aleretur  caro  Chnftiani ,  vt  in- <c 
tcrim  anima  de  Deo  fatiaretur ,  Verum  quo- u 
niamcam  carnem  ipfiffimum  corpuseiie  vo- 
luit,aut  voluifte  creditus  eft,quod  Chriftus  ha 
foetiiicxlocumPontificiis,  &  (vtpaucis  dica) 
Chriftumipfum  realiterefTe  cu  pane&  man- 
ducariore  mon  mirum  eftfi  eireftitcrunt  & 
forticer  &  laudabilitcr  tu  Zuinglius  tum  Oc- 
colompadius.  Contraiquum  ipfe  ZuingHus 
videretur  Luthero  &  fuis  omuia  trahere  ad 
Ipiritualem  manducationem ,  nihilquereliqui « 
facere  in  Sacramento  quo  reuera  alcretnr  prg-  u 
tcr  communem  vfumcaro  Chriftiani ,  fa&um  u 
cft  vtpariobftinatia  nccmmus  laudabil/  cum 
conatuillis  contradixerit.  Inrerimhac  dificn- 
fione  adhuc  tn  hodiernum  diemperduranrc, 
Sc  religio  pene  abiit  pefftfm  (proh  dolorj  &  rc- 
uerentia  circa  Sacramenta  penitus  intercidlt, 


io  De     Coena 

&:eorundemfufcipiendorum  ferucns  $£  quo- 
cidiantim  deiidcriu  pene  eft  collapfum.  Proin- 
de  vc  concordiae  aliquam  vianvinucniamus, 
ncque  tamen  aut  adfiniftram ,  aut  ad  dextram 
vera?  doftrina*  via  declmemus ,  fpiritu  Dei  nos 
pcr  gratiam  adiuuantc ,  dicimus  lpfum  Zuin- 
glium  fimul  §£  Occolapadium/aliofqtie  Chrifti 
manducationcm  fpiritualcm  bcne  aireruiiTe,&: 
magnacumlaude  cu  Athanafio  pronuntiafte, 
corpus  Chrifti  nosfpiritualiternutnreecek), 
qnoties  vera  fide  erecli  in  ccelu  Ieium  Qiriftti 
&:  fatemur  &£  afpicimus  propeceatis  noftris 
(quibus  tame  mori  ftatuimus)quondam  natu, 
mortuu  tade  &:  crucifixu:Cuius  refurre&ionis 
beneflcio  tu  omniu  bonoru  eius  fimus  partici- 
pcs ,  ttt  fpiritualis  carnis  &  fanguinis  ipfius  oc- 
culta  &  potcnti  opera  S.fan&i  cofortes.Et  hxc 
eft  puleherrimailladifpcnlatio  carnis  Chrifti, 
&:  fanguinis  potatio  fpiritualis,qtiam  ii  fuiflent 
edofti  Capernaitar,  non  itatcmcread  Domini 
verbaexhorruuTent.Eam  quoquc  fi  &  nos  ho- 
dic  reciperemus^nihil  horrcndi,nihil  impi  j  aut 
doccremus  ,aut  committcremusmanducado, 
tatum  fub  ailuctarecordationc  pafiionis  Chri- 
fti,  fpiritualitcr  totus  Chnftus  manducaretur, 
&illius  caro  vclutiin  partcs  comminuta,  auc 
diftra&a  in  vifccra  cordis  traiiccrctur.  Vnde 
cxurgcrct  in  anima  mirtis  charitatis  fapor,mi- 
rabilcamoris  delcdamentum. 


DOMINI.  II 

Pagina  2j. 

Sacramentum  vocatnr corpus  Chrifti ,  id- « 
que  non  fine  ratione.  Namlicet  naturalecor- 
pus  Chrifti  lbi  non  fit  localitcr  aut  corporali- 
ter  cum  fua  anima  r  (ed  nomine  tantum,  vir-  « 
tute  &c  imagine  ( vti  poftea  dicemus  Xab  ea  ta- cc 
men  veluti  a  typo  ad  veritatem  fcilicet,ad  cor-  « 
porisquod  incoelo  eft  contemplationemin--" 
ducimur  ( fi  cceleftium  aliquod  nobis  fupereft  cc 
defiderium)  vt  poftmodum  in  erus  quod  eft  m 
Sacramento  porTeiTionem  inducamur. 
Pagina  26. 

Intelligis  igicur  &:  percipis ,  amice  le&or, 
quomodo  in   pane   lateat    gratia    corporis cc 
Chrifti ,  lateat  eius  natura ,  dotes  &:  virtutes, " 
&;  quomodo  illa  erui  pofiint ,  hoc  eft  mandu- 
cari ,  extenta  fcilicet  fide &  amore  cordis  fur- « 
fum  ad  fignata ,  priufqua  manu  vifibili  &  car- cc 
nali  ad  figna.Verum  fi  nec  tibi  fatis  eftconiun  cc 
gi  Chrifto  111  virtutibusjin  natura  aut  dotibus,  ct 
fed  vis  quoque  lubftantiam  corporis  ipfius  <c 
tibi  impartiri,&  eam  habesin  Sacramento  vi- 
fibili,habes  &  eam  in  teipfo. 
Pagina  27. 

Duse  funt  carnes  Chrifti ,  non  numero,  fcd 
natura  &  fpecieeadem,&  fibi  fimiles  (vti  dice- 
mus)  quarum  altera  qua:  eft  il  li  naturalis ,  &  e 
Maria  virgine  fumpta ,  in  coelu  glonofa  afcen- 
dit ,  altera  qua:  cft  in  Sacramcnto  virtutc  &  « 


II  DE       CoENA 

3>  potentia,  fada  ex  panc  Sc  vino,  in  alimoniam 
"corporis  Chriftimyftici,hoc  cft  omnium  fidc- 
»  lium  quotidic  fumpta  trafit,  a  qua  fidclcs  cor- 
3>  pus  Chriftidicuntur.  Si  igitur  vis  carnis  Chri- 
fti  vcrum  cxpcrin  guftum ,  &:  tibi  non  fufficit 
Sacramentu,tuurn  arripe&:  dcuora  brachium. 
„Nam  non  alitcr  differt  caro  Sacramenti  a 
„tua  carnc(modo  vere  fidelis  fis)quam  quod 
„  tua  eft  in  a&u,  illain  potcntia,  vtraque  pcr 
„gratiam. 

Pagr/fa,  28. 

„      In  pa*ne  cft  caropotentiaiimilisillifpccic, 

„  quam  ipfe  geftas  in  corpore :  ergo  fumens  pa- 

,>  nem,  fumis  tua  carnem.  Iam  quum  in  panem 

„  iefe  infudcrit  Verbum  viuificum ,  &:  Spiritus 

„  fan&us,  Sacramentum  autem  hocfit  appara- 

tum  iis  qui  Spiritum  fan&um  habent,&:ridelcs 

funt,dcniquc&  per  Baptifmum  rcgenerati  fe- 

quitur  quod  fideles ,  qui  in  charitate,vnitatc, 

veritatc  perfeuerant,hincaccipiut  nutrimcn- 

tum  pietatis,veritatis,charitatis,  vnitatis,  qux 

funt  ( tefte  Auguftino)  ipfum  corpus  Chrifti 

„  fpirituale.   Ifta  igitur  funt  qua?  videntur  omi- 

„  fiffe  Neoterici  aliquot  Euagelici  D.Zuinglius, 

^  Caluinus,  &:  alij.  Omiferunt  inquam  docere 

,,  populum(quod  fcucriter  vult  fieriCyprianus) 

„  quomodo  panis  fiat  caro  Chrifti,  ex  qua  alitur 

„  caro  Chriftiani.    Nam  in  eius  rei  cognitione 

totum  pcndet  myfterium  &:  dignitas  Sacra- 

menti. 


DOMINI.  Ij 

menti.  At  D.  Zuinglium  facile  excufabit,  o- " 
pinor^diuus  Cyrilltisjqtri  inloan.fcnbens,  lib. <c 
i.cap.47.  fic  ait,  Atcendamus,obfecro,nos  qui  " 
doccndi  poceftaccm  acccpimus ,  mclius  cile  vt u 
iimpliciter  fidem,  quam  profundion  ratione  " 
diligcntius  expofitam  Ncophytis  tradamus." 
Nam  &  lacte  Paulus  nutrit^&cEx  hoc  coJligis  u 
leftor ,  no  apud  omnes  fidei  myfteria  effc  pro- " 
mulganda.    Proinde  fatisfecit  D.  Zuinglius  " 
rudi  fuo  tempori,&:  populo,iamduclum  in  ido 
lolatria  fubmerfo ,  docendo  quod  Euchariftia 
non  eflet  Chriftus,nifi  forfitan ,  eo  modo  quo 
petra  erat  Chriftus ,  de  qua  dicit  Auguftinus, 
Petra  erat  ludads  Chriftus  vnobis  Chriftus 
quod  fuper  altare  ponitur.  Iam  autem  quum  " 
populus  Chriftianus  magnos  fcceric  in  fidei u 
cognitione  progreirus,aliqua  opcra  fucceden- u 
tium  Euangelicorum ,  fine  pcnculo  doccre,  &  " 
poiTumus,  &:  debemus ,  quomodo  Euchariftia <c 
fit  caroChrifti.  " 

Pagiva  jt. 
Scias  Sacramenta  noneile  nudafigna ,  aut « 
illis  diuinitatemadcfie  vulgari  modo,fcd  inef-  « 
fab.ili.  Quocirca etfi  ccrtu eft  fidclcm  omncm 
ali  verbo  viuifico  ,  &:  proinde  fpirituali  came 
Chrifti  etiam  extra  comunionem ,  quorieni- 
cunqucfldcli  oratione  fibi  tale  alimcntuma 
Patre  Deo  propter  Chriftnm  depofcit :  Vc  ta- 
men  Dcus  imbccillitari  fidci  noftrx  fcfe  ac- 


14  DE        COENA 

commodarcr,&:conuentus  lidclium  ftabiliret, 

habcremuique  uitibile  noftne  rcfurrc&ionis 

fymbolum  in  vilibili  fux  carnis  nucnmcnto 

"  itabilirum ,  denique  vt  ccrto  fui  concactu  nos 

w  foris  &  intus  iandiricarct,voluic  quoque,c\:in 

j3  Sacramctalcwi  panc  mcrrabili  mpdo  liuundi, 

M  vt  tibi  corporco  in  corporalibus  quoquc  icfc 

«  mifericorditer  infinuarct.Proindc  quicunque 

»  hac  ineffabilem  diumx  miieftatis  prxfcnciam, 

M  fnam  alias  etiam  iuo  modo  vbique  cft)  111  Sa- 

M  cramento  non  docct,&.  annuncia«t,qua  fit  vt 

,;  panis ,  qui  potentia  caro  eft ,  in  carnis  Chrifti 

„  virtutcm  ^naturam  tranfeat,minuit  Sacra- 

»  mcnti  dienitatem ,  inde  &:  circa  Sacramenta 

deuotionem :  &  pcr  confcqucns  rciiftcre  vidc- 

tur  Chrifto  prxcipienti  &  dicenti,  Accipitc&: 

"  manducatc.     Ipfa  eft  ergo  diuinitas  iiue  ver- 

r  bum  viuificum  quodfe  infundit  in  panem,ma 

"  ncnte  in  ccclo  Chrifto ,  iic  tamen  vc  illa  diui- 

nitatis  prcientiacum  pane,pancm  cfficiat  car- 

„  ncm  Chrifti  in  potentia  ,  exqua  aliturcaro 

»Chriftiani. 

Pagma  32. 
CarncChrifti(  quxeftinEucharillia)  car- 
*  ncs  noftrx  vera  numdoncaluntur.Somniant 
"  crgo  (nc  quid  durius  dicam;  qui  in  Cccna  Do- 
l3  mini  folam  alimoniam  fpiritualem  aifc&ant, 
5  i\L  facramcntalc  iiuccarnalcm  vcl  ignoratvel 
refpuut.Quicotra  Cvrilli  doftnna  Euangclio 

confo- 


DOMINI.  15 

confonam  nos  vniti  tantumChriftopcrSpi-" 
ritum>&:  non  per  carnem  affirmant. 
Pagina  32. 

Panis  &  vinum  altaris  tranfeunt  in  virtu-* 
tem  carnis  &  fanguinis  Chrifti,  virtwte  ineffa- 
bilis  praefentise  diuiar,aut  fquod  idem  eftj  ra- 
tione  my  fticx  benedi&ionis,  vt  vult  Nyffenus, 
&:  Nyffeno  confentiens  ipfe  Cyrillus. 
Pagina  36. 

Notabene  amice  le&or>  vt  fcias  qW  fuerit 
fides  de  Euchariftia  per  vniuerfum  orbe,  huius 
fanciiffimi  viri  tempore,  Credcbant  enim  Eu- " 
chariftiam  effe  corpus,fiue  carnem  Chriftipo-  tt 
tentia ,  &c  habere  eius  imaginem,  non  tamen  « 
Chrifto  per  omnia  fimilem  aut  aequalem ,  fed  « 
per  gr  atiam  i  iue  ad  me  nfuram .  " 

Pagina  37. 

Ergo  conclude  le&or ,  Euchariftia  non  eft  K 
Deus:  Nam  licet  Deus  infuderit  &:  coniunxe- 
rit  fe  pani  inefFabiliter ,  non tamen  aflumpfit 
eumfibi  in  vnitatera  perfona^vnde  vere  Chri 
ftus  dici  poffit  :  fubftantia  tamen  eft  carnis 6S 
Chrifti  viuifica  &:  creatura  nobiliffima  (  fa- " 
teor)at  vt  ait  Ambrofius  lib-4.de  Sac.creatura 
licetfolennis.  Vnde  ctiam  patet,quod  non  per 
vulgarem  gratiam  adeft  Deus  Sacramento, 
fed  per  misabilem  &:  ineffabilem. 
Pagina  38, 
Panis  &vinum  altaris  per  verbuna  Dei  a« 


16  D  E       C  OE  N  A 

*>  legitime  ordinato  miniftro  pronuntiatu,fiunt 

>»  nu)x  ctiam  antc  maducation^  m,caro  vcrbi,&: 

<»>  fanguis  vcrbi,non  (anguis  carnis.  fic  igiturvi- 

num  ianguis  Chrifti  non  formalitcr,fed  virtu- 

ccjianguis  inquam  Chrifti  uonidem  numero, 

fedfpecicidemcum  fanguine  quem  Chriftus 

habcc  in  ceelo ,  vcl  (vr  mox  diccmus  cum  Cy- 

rillo)  idc  fanguis  per  atfinitatcm:  aut  cum  Epi- 

«  phanio  ,idcm  pcr  gratiam.  E(t  igitur  fanguii 

»  poccncia  non  actu  ,  ianguis  vcrbi  non  carms. 

Nam  vc  fiat  a&u  fanguis,aut  caro,  debct  man- 

ducari  non  circungeftari ,  &  nutritionisordi- 

ne  in  veram  carncm  conuerti,  &  noitra:  carni 

afiimilari. 

Pagina  39. 

Si  panis  quem  Chnftus  comedcbat  non  e- 

rat  caro  a&u  ante  manducationem,fcd  potcn- 

•»  tia,itaneque  nunccftin  altari.  Erat  quidcm 

,>  &;  ficbat  cliuinus  in  Chrifto  propter  diuinita- 

55  tcm  m  Chrifto  habitantem.  Sic  &  nunc  eft  $c 

,>  fitdiuinus  in  altari,  propterinfufamillidiui- 

35  nitatcm  pcr  Vcrbum.  Vnde  caro  qua?  ex  pane 

>,  illo  in  nobis  pcr  concoclione  efflorefcit,quum 

»  iit  caro  diuina ,  effitit  vt  magis  iimus  diuini: 

37  quum  iit  fan&a, efficit  nos  fan£tiqres.  Quod  fi 

»  dicas  mihi ,  cur  Dominus  igitur  vocat  fangui- 

,>  ncyn,  ii  no eft  verus fanguis,cur carnem,  ii  non 

>>  cft  vcra  caro,  &:  in  forma ,  vt  dicunt?  Non  re- 

fpondcbo  tibi  vc  faciunt  Pontificij ,  qui  dicut, 

id  &. 


D  O  M  IN  J.  I7 

id  fa&um  a  Domino  vc  horror  carnis  euite- 
tur,  quonia  horrendum  eft  comedere  crudam 
carnem ,  propterea  voluifte  eam  Dominu  tegi 
accidentibus.  Nam  obfecro,nonnea:quehor- 
rendum  eftet  fi  quis  diceret ,  Accipe,  comede, 
hxc  eft  caro  Patris  tui  te£ta  faccharo,a?quc,in- 
quam,  horrendurn,  acfi  non  eifet  tefta  ?  Audi '* 
igitur  Auguft.de^&cnef.  contra  Manich.affir-  c< 
mantem  phrafim  eife  Scriptura?  paffim  vfita- c< 
tam,  vtaliquid  dicatur  efTequodnoneft,fedc< 
quod  vel  mox  erit ,  vel  effe  poteft.   Informis,  c< 
inquitillamateria  quam  Deus  de  nihilofecit 
appellataeftprimoccqlutn&:  terra,  non  quia 
iam  hoc  erat,  fed  quiaefie  poterat.  Na  6c  cod- 
lumdiciturpofteafadum.Quemadmodumfi 
femen  arboris  poftea  confiderantes ,  dicamus 
effe  radices,&  robur  &:  ramos,&:  fru&us  Sc  fo- 
lia,  non  quia  ia  funt,fed  quia  inde  futura  funt. 
Innumerabiles  tales  loquutiones  in  Scripturis 
diuinisreperies.haec  Auguftinus.  Exquodi-" 
fcis  lector  nihil  effe  abfurdum  quod  dicimus/c 
panem  Euchariftie  no  eiTe  carnem  a£tu,etfi  fic cc 
appelletur,  fed  quia  manducatus  abhominecc 
fideli,&:  eo  qui  eft  corpus  Chrifti,tranfit  demu cc 
in  carnem  a&ualem  ,  vt  fic  dicam ,  licet  antea" 
vim,virtutem,energiacarnis  Chriftihabueht. cc 
Tagina  42. 
Duo  genera  funt  eorum  qui  manducantcc 
corpus  Chrifti ,  vnum  infidclium  &;  hxretico  <c 

Bj. 


l8  D  E      C  OEN  A 

,>rum,,qui  totum  quidcm  Sacramcntum  man- 
,'ducant  teproinde  corpus  Chrifti ,  fcd  nomi- 
„ne  ScSacramcnto  tcnus .  altcrum  coruqui  in 
„  vnitate  fidei  in  Ecclcfia  pcrfeucrant,  &  hi  rem 
„  accipiunt  Sacrameti  (vnitatis  fidci  donum  fci- 
„licct:)qii£quoque(vt  ahbi  Auguft.)nonnullis 
„ccdit  ad  vitam,  aliis  ad  morte.  Tcrtium  reftat, 
,,&  eft  eorum  qui  &  Sacramcntum  &  rcm,&: 
„  fru&um  Sacramenti  (  qui  eft  Spirkus  fancti  & 
„caro  Chnfti  fpiritualis)pcrcipiunt. 

Pagina  4U 

„      Corpus  quod  dat  Dominus  vel  contem- 

„plationis  fideique  ore  lufcipiendum  ,  citrapa- 

„nem  vifibilem  extra cocnam  nobis  orantibus, 

„vel  quod  in  Ecclefia  dat  cum  vclinparie,  eft 

„corpus  Verbi£terni,quodtamen  in-pancm  il- 

„lapfum mirabili  &  ineftabili modo,  panem  fa- 

„cittranfirein  fubftantiam  illius  carnis,quam 

„furfum  cuexit  in  ccelum ,  cftq;  cum  ea  eiufdem 

„generiscaro,  exqua  vere  alitur  carnis  noftrx 

„fubftantia.  Manet  ergo  fubftantia  vini ,  licct 

ipiritualimutatione  tranfeat  innaturam  fan- 

guinis  Chrifti.Sic  ftabilitur  pulcherrima&  mi- 

nime  horrendamaducatio  carnis  Chrifti,  eius, 

inquam,carnis  qu<j  fit  ex  pane  &  vino,&  eft  in 

Sacramento. 

Pagina  4$. 
Si  igitur  qui  Auguftanae  funt  confeflionis  de 
tali  fubftantia  carnis  Chrifti  intelhgunc,  quum 

doccnt 


DoMINI.  19 

docent  in  fuis  Catechifmis,Chriftum  vere,fci- 
licet  fecundum  diuinitatem ,  &c  fubftantialicer 
per  (ubftatiam  carnis ,  qua?  fit  ex  pane  &  vmo, 
per  gratiam  adefle  Sacramento,  nihil  abfurdi 
aut  a  Scriptura ,  aut  a  Patnbus  alienum  ha&e- 
nus  docuerunc. 

Pagina  47. 

Panis  Euchariftix  eft  caroChrifti  potefta-" 
te  &:  virtute.non  a&u,  per  graciam ,  no  per  na-" 
turam,denique  caro  qux  fa&aeftcxpane  &:» 
vino,  116  qux  ex  purifTimo  Maria*  virginis  fan-" 
guine,  nifi  fpeciem  accipias  pro  indiuiduo,aut,> 
partem  pro  toto ,  qua  ratione  dicebat  Augu-" 
fti  il .  A  ccipe  in  pane  quod  pcpedit  in  cruce,  & " 
bibe  de  calice  quod  efFufum  cft  de  latere.Nam " 
reuera  diuinitas & xternum Dei  verbum  fu-» 
mitur  cum  pane,quod  aliquando  pependit(lo-" 
quendi  quodam  modojin  cruce. 
Pagina  48. 

Qupcirca  certum  nuric  eft  eos  errare  qui" 
nihil  agnofcunt  in  pane  aut  carnis  dominica?," 
aut  maieftatis  diuinae.    Deinde  bc  eos  grauiter  " 
falli ,  qui  eandem  numero  fubftantiam  carnis" 
Chrifti  ponunt  in  Sacramento  cum  illa  qu<£ 
eft  111  ccelo.  Proinde  frede ,  Sc  forfitandamna- 
biliter  nonnulli,qui  Anguftanae  funt  conref- 
fionis,intalifententia  perfilterent.  Licetenim 
(vt  benedicit  Cyrillus  in  loanem  )  Chriftus  Sc 
fpiritualiter  $c  carnaliter  fit  vitis^uos  palmites, 

B.ij. 


io  De     Coena 

vnde  Chriftus  noftri  gencris  carne  habct,& 
nosquoquc  ciutcic  iubuancix  carne  cumipfo 
habcamus,proindc  vnd  (imus  vnitatc  in  Chri- 
fto,ficuti  palmites  eiufdem  fubftacia:  funt  cum 
trunco  &  vice,palmes  tamcn  truncus  non  eft, 
nec  Petrus  Chriftus  cft:  quare  etia  &  hoc  id fe- 
„  ro,quod  etii  fubftancia  panis  mirabili  infuiione 
„  diuinicacis  fattant  fubftatia  carnis  Chrifti,pro- 
pccrea  tamen  panis  Chriftus  non  eft ,  nifi  no- 
minc  &:  per  gratiam,ncc  cius  caro ,  nifi  natura 
&  fpecie. 

Pagina  4p, 

Quod  ad  meatcincr,&:  crcdo,&  ad  mortem 

vfque  credam  in  re  Sacramenti ,  &  aliis  fidej 

myfteriis(Deo  iuuantcJCypriano ,  Iren.Nco- 

cxfarienil,  Aug.  Orig.  Achin.&eiufmodi  cum 

iibiconfenciencibusin  hacrc,  cum  Scripcura?. 

Pr&terca  concordi  vocc  docetibus,quod  Sacr. 

corporis  Chrifti  aliquo  modo  corpus  Chrifti 

cft ,  quem  modumex  Nyileno  explicauimus. 

7>  Ex  quo  didicimus  racione  myftica:  benedi&io- 

^nis,  quam  accipimus  in  pane  &  vino  ,  nos  vni- 

»  ri  Chrifto  per  carnem, vc  homini,&  pcr  S.S.vt 

Dco.  Ec  licet  quoquc  id  quocidie  fiat  fpiritua- 

licer  cicra  Sacra.fi c  tamcn  per  Sacr.ad  imbecil- 

lis  fidci  noftra?  robur  magis  efficaciter.  Quum 

enim  per  peccatum  concra  confcientiamfiue 

morcalequis  Spiricum  fan&um  concriftauic,& 

afeexpulic,vcnonnifi  prxuia  pcenitcntiaea- 

que 


i  ■-# 


D  o  m  r  n  i.  21 

queferia  propccr  Iefum  Chriftum  fidereuo- 
catur,  itati  reuocacum  &c  quafi  redeutem  per- 
cipere  cerco  argumenco  volumus ,  mulco  me- 
lius  id  ex  Sacrameto,cui  fefe  infudic  cum  Vcr- 
bo  inerFabihcer,  quam  ex  fccreco  illapfu  co- 
gnofccmus.  Adeunda  igirur  eft  Eccletia,  &c  pa- 
nis  ille  '(fh^cnQ^  a  Domino  dc  facerdotis  manu 
pccendus  &c  fufcipicndus,  cu  ad  redeuncis  gra- 
tia?  fan&iquc  Spiricus  cercicudinem,  cum  ad 
augmencum  noftra?  fidei,quinimo  ad  fpiricna- 
lis  pociifimum  alimonise  incremencum. 
Pagina  $3. 

Quancomelius  o-mnes  Patrcs ,  qui  confti- 
cuunc  panis  fubftanciam,qui,quum  iic  pocefta- 
te  caro,  acceftione  Verbi  viuifici  craniic  in  car- 
nemdiuinam,&;proindein  S.icrametum  car- 
nisChrifti.  Siciuxcaid  quodhabec  maceriale" 
Euchariftia  trantit  in nos ,  iuxta id  quod  habet « 
fpiritualc,tranfimus  in  illud  Sc  fimus  fpiricua- c< 
les,  quia  hacracione  pafcimur  carneChrifti" 
fpirituali,fpiritualicer  tamen.  « 

Pagina  $3. 

Eft  Chriftus  in  nobis  propccr  affinitate  car- 
nis  quailliconiungimur.  Audisaffinitate  car- 
nis,vc  fcias  fubftanciam  carnis  quceft  in  Sacra- 
mento,&  quaalicur  caro  Chriftiani,non  eiTe 
eandemidencicacenumerali  cum  Chrifticar- 
ne,fedeiufde  generis  &  nacura? ,  iiue  fimilem, 
fimilem  dico,non  ipfam  eandem. 

B.iij. 


zi  ,  De     Coena 

Pagina  $4. 

Dux  'proinde  Chnfti  carncs  fiue  duo  illius 

corporamaducari  debcnt,fi  vera&:  anime  cor- 

porique  falutaris  communio  cclcbrandcbet. 

Vnacft  Chnfti  caro  qux  incxloeft  gloriofa, 

qux  folafide&.  contemplatione  defiderioque 

^virtutummanducatur ,  &equamyfticabene- 

^diitiofiuefpiritualiscaro  &:  inpane  &:innos 

«tempore  Ccen^prxfertim,  derluit.  Akcra  eft 

7?caroSacramcnti  vifibilis  &tangibilis  ,qua?Sc 

yyorcte  fide(  namhabet  aliquid  quodpcriftud 

>>os  mtrare  debet )  manducatur  adcorporis,  tc 

^animxpotifl]mum,ninritionem. 

Pagma  Sf. 

»      Vfitatus  cibus  Chrifti  erat  panis ,  qui  ficuti 

j>propterhabitantem  in  Chrifto  diuinitatcfie- 

?>  hat  diuinus  quum  maducaretur,  ita  noftcr pa- 

»nis  propter  verbumilh  additumpcrverbum, 

»  Hoc  eft  corpus  meum ,  trafit  in  naturam  Ver- 

»bi,!k.  quumfitcaro  potentia,fit  caro  Chrifti 

»quieft  verbum  Dei :  proinde  caro  diuina,  pro- 

^pterhabitantemin  eadiuinitatem.  Dicet  hic 

aliquis ,  Si  diuinitatis  prxfentia  in  pane  aut  vi- 

no  facit  panemeffe  Sacrametum  carnis  Chri- 

fti,ergo  omnis  panis  eciam  communis ,  cft  Sa- 

cramentumcorporis  Chrifti.  Nam  fi  diuinitas 

omnia  implet  &:  vbique  prefens  eft,ergo  etiam 

inomnipane&omni  vino:quid  igitur  opus 

pane  altaris  \  Audi  amice  lector,  quid  refpodet 

Augu- 


- 


DOMINI.  Ij 

Auguftinus  epiftola  ad  Dardanu.  Vbiq;  quide 
inquic^&cocus  eftDeus  per  diuinicatis  prefen- 
tia:fedno  vbiq;  per  habicacionisgraria:  dcinde 
ecia  in  quib9  habicac  n5  tfqualicer  habicac:  nam 
vnde  alij  aliis  eftenc  fan&iores,  nid  abundacius 
habendoinfehabicacorem  Deum?  hxcille.Eft  " 
proinde  ffaccor)  Deus  in  pane  tuo  vulgari  per » 
diuinicacis  pra?fcncia ,  fed  non  per  habicationis  » 
gratia :  proinde  nec  corporis  &:  fanguinis  Do- » 
minipropriumSacramcntum.     Pag.  $6, 

Inalcari  tria  proponuntur,auc  pociusqua- 
tuor  ,  vt  lucidions  do&rina?  gratia  omniaex- 
plicemus.  Primovidespanem,  quemqui  folo 
orefumunt,fi  animalia  fuerint  irrationalia,  fu- 
mut  folum  adbeneficiu  prefentis  vitxfi  fuerit 
rationalia  fumut  illu  ecia  &:  ad  eu  fine,fed  qua?  >> 
fi  in  infidelicace  perfticerinc,quu  ecia  fumat  cu  » 
pane  Deu  per  generalem  prefentia  diuinitatis,  » 
iudice  accipiunt  no  Saluatore.caufam  (i  requi- 
ris ,  refpodeo  cu  Paulo,  O  alticudo  diuitiarum 
fcictia?  &,  (apietia*  Dei.&:  venio  nuc  ad fidelcs. 5> 
Ex  his  igitur  funt  qui  accipiuntpane,  cui  vnica" 
eft  diuinitas  per  habitationis  gratiam:  fed  quia »'? 
talis  nonadeft  nifi  operante  Spiritu  fancto,  tria 
in  altari  proponutur ,  panis  ex  cuius  ilmili  fub- » 
ftancia  au&aeft  fubftanciacorporis  Chrifti,di-  " 
uinicas  fauorabilis,tertiiim  Spr.fandus.Fidelis» 
ergo  credens  eternum  Dei  filium  incarnatum, » 
iifuerit  extra  peccatum  morcale,  fufcipitore» 

B.nij. 


w  - 


14  De     coena 

fubftantiam  carnis  ,  cui  adeft  diuinitas  CJirifti 
fauorabilis  iiue  pcr  habicationis  gratia :  proin- 
de  Patrem  habct  in  fe  habitantcm  &  Filiu  pcr 
fidem  la  cum  Spintus  fan&us  cfficiat  &  opcre- 
tur,vt  hoc  pa&o  adfit  Dcus  pani  Sacramcnta- 
li  jiidilcxerit  Chriftum,  accipict  etiam  iimul 
in  fe  opcrantcm  Spiritum  fanftum.  quod  fi  di- 
ligctChriilum^diliget  quoque  domumhabi- 
tationis  Chrifti  :  accum  Chriitum  crcdac  ex 
mortuis  rcdiuiuum  iam  rcli&aterraincxlos 
afcendiiTe  ,  debebit  quoquc  reli&is  tcrrenis 
ad  fpiritualia  contcndere,  hoceft  tranfire  a 
vitiis  advirtutes,quarumfumma  eft  Charitas: 
ergo  charitatc  &  dilc&ione  rctinetur&  totus 
poiiidetur  Dcus.  Quum  lgitur  iint  quiplus, 
alij  minus  diligat,fit(teftc  Auguftino  pre/ii&a 
Epiftolaad  Darda.)vtalijaliis  fint  fan&iores, 
abundantius  habcndo  in  fe  habitatorem  Dcu : 
y>  vnde  fit  (fortc)  vt  quum  panis  abundantifli- 
»  me  habeat  in  fe  Dcum ,  mcrito  San&um  tan- 
»  &orumdicatur.  Qui  igitur  nihil  diligunt  (funt 
autcm  illi  omncs  qui  in  peccatis  mortalibus 
perfeuerant  &:  fide  hiftoriali  tantum  crcdunt 
in  Chriftum  )  hi  pi\rfcntia?  diuinitatis  Chrifti 
bcneficio  indigni  adiudicium  arterna?  mortis 
accipiunt  Sacramentum.  Verum  dehis  toto 
hoclibro  non  loquimur,  vtpoteadquosnon 
pertinct  cccleftchoc  de  quo  loquimur  nutri- 
mcntum. 

f*gh 


M 


Domini.  iy 

Pagina  62. 

Sire&ecommunicamus,adCln'iftum  fur- 
fum  mentem  dirigere  debemus,quia  nunirum 
eum  realiter  efte  m  pane  non  credimus ,  noti 
quod  nihil  fit  in  pane  vcrbi  viuifici  &:  fpiri- 
tualis  alimonia^fedquiaquicquidineft  quod 
ineft ,  &:  in  nos  &  in  panem  a  fan&a  Clirifti 
carne  defluere  debeat,veluti  lumen  a  Sole. 
Pagina  63. 

A  Chrifto  veluti  maternis  mamillis  defluic 
in  nos  panis  Angelorum,  &  ficVerbum  in  no- 
bis  fit  caro  per  habitationisgrariam  non  percc 
illam  vnionem  admirabilem  &  hypoftaticam  u 
quac  fa&a  eft  in  Chrifto  in  Maria?  virginis  vce-  cc 
robenedi&o.  Quoniaergo  hoc  verbu  viuifi- 
cum  quod  in  folo  Chrifto  fiiio  Dei  corporali- 
ter  habitat ,  a  (an&a  carne  Chrifti ,  qua?  totam 
viuificandi  vim  haufit,  &  ii\  Sacramenta,  &  iri 
nos  defluere  dcbet :  non  mirum  fi  appofice  di- 
xic  Raban.&  Auguftin.  quod  fi  re&e  commu- « 
nicamus ,  ad  Chriftum,  qui  in  cxlo  eft,mecem  << 
dirigerc  debemus,  vt  ex  ipfius  finu  arternum  cc 
Verbum  exugamus.   Proinde  ficutihsec  diui-  <c 
nitas  eft  qux  in  Chrifto  corporaliter  habitans,  u 
&  hypoftaticeinefFabiliterque  illi  vnita  Chri-  cc 
ftum  facit  Deum  abfolute,fempcr  falua  homi- « 
nis  proprietate  &  natura :  ita  illa  eadem  miro  cc 
modo  de  plenitudine  fan&a?  carnis  Chrifti  aut « 
innos  aut  in  panem  Coena?dominicx  infufa,  u 


m  I 


l6  D  E        COEN  A 

*>  propter  fidem  &:  vcrbum  Dei ,  facit  panem  &: 

»  nos  diuinos  quidem ,  fed  non  fimpliciter  deos , 

99  quia  pcr  gratiam  &:  per  menfuram,  item&: 

Chriftos ,  at  nec  idfimpliciter,  fcd  panem  per 

potentiam  &:  virtutem,nos  vero  aftu  tales,  de 

quib.dicitur,Nolite  tangere  Chriftos  meos. 

Hinc  etia  fcquitur ,  quod  ficuti  nec  noftra,  ita 

neccaro  Sacramcnti  eft  naturalis  caro  Chrifti, 

licet  fpccie  &:  natura  fit  illi  iimilis. 

Pagina  6$. 

Fatendum  eftigiturquod  latetaliqua  caro 

fub  accidentibus  panis,&:  fanguis  fub  acciden- 

tibus  vini.   Sed  antea  probauimus,quodilla 

caro  non  fit  aftu ,  fed  potentia ,  deinde  quod 

non  fit ipfiflima  numero  caro  D.  Iefu  Chnfti, 

fed  fpecies  illiufque  imago ,  non  vifibilis ,  fed 

intellicnbilis. 

Pagina  66. 

Vides  leftor  Euchariftiam  effe  Chriftu  qui- 

dem,  fcd  in  imagine  intelligibili,  no  omnimo- 

da  veritate  ?  Accipe  familiare  exeplum  vt  me~ 

lius  intelligas  (vulgo  enim  loquor ,  nondoftis 

5>  ipfe  indoftus.)  Accipiat  facerdos  infante  iam 

»  iam  baptizatum  &:  nudum,  efteratque  eum  ad 

3>  altare  fupra  humeros  &:  caput,&:  dicat  Deo  Pa 

»  tri ,  Sufcipe  fanfte  Pater  corpus  hoc  filij  tui. 

»  Certe  non  mcntietur.  Eft  enim  infans  ille  ve- 

rum  corpus  Iefu  Chrifti ,  &:  quem  dicere  poffis 

iure  adoptionis  efle  ChriftiL  At  obfecro  non- 

neme- 


D  O  M  I  N  I.  27 

nemerico  confpuendus  eiTec  iacerdos  ille,  qut 
eum  puerum  &:  proponerec  &£  contcnderet 
adorandum  ?  Nemo  negat,opinor ,  fed  quare? 
(pecic  aliquisjRefpondet  prudentk>r,Quia  etii  " 
iic  Chriftus,  gratia  eft  Chriftus,  no  natura,etfi  " 
fit  vcra  caro  Chrifti  in  imagine,camen  non  ve- 
rirace  :ecii  iit  Deus,parcicipacipne  camen,  non 
eiTencia. 

Pagina  67. 

Qui  panem  videt^quodammodo  videt  cor-  » 
pus  humanum,  qui  panis  in  corpore  exiftes  fic  >> 
caro&traniitin  corpus.  Eftigiturpanisima-» 
go,intelligibilis  fcilicet ,  non  lineamecis  mem-  » 
brorum  iniignis :  eft  inquam  imago  fignurn  ii-  » 
ue  chara&er  nacuralis  carnis  Chrifti,  incerim  » 
non  nuda  imagp  ,  fed  impleta  Spiricu  fantto  » 
&:  caro  diuina.  » 

Pagma  68. 

Caro  Chrifti  animata,coniun£ta  eft  in  cxlo 
hypoftaticeque  vnitadiuinicaci:  at  caro  Sacra-  ** 
menti  ecil  habec  diuinicacem  coninnftam  per  " 
habicacionis  ineffabilem  graciam ,  animaca  ra- " 
mennon  eft ,  a&ionibufque  animalibus  perfi- " 
ciendis  idonea,  ne  inimpiam  iilam  &  fcelera- 
tam  de  manducando  homine  opinionem  in- 
cidas.  * 

Pagina  70. 

Quocirca  vc  paucis  totum  de  Sacramento 
conciliemus  negocium,  diligenter  animaduer- 


28  De     Coena 

tendum,quod  aliud  fit  fumere  carncm  Chrifti 

quae  ficexpanc  &vino,aliud  carncmChrifti 

manducare,quxeft  in  aelo.Siquide  ha?c  man- 

ducatur  ibla  fide  vc  oftcndimus,adrecordatio  • 

ncm  morcis  quam  Chriftus  pailiis  eft  in  ca  car- 

ne,ad  xmulacionem  virtutum  quas  in  Chrifto 

contcmplamur ,  dcniqucad  immolatione  fpi- 

ricualcm  pro  impccrandanoftn  apudPacrcm 

yy  rcconciliationc.  Ac  caro  Sacrameci,qux  eciam 

"  carnc  fpiricuali  Chrifti  perfufi  cft,  &  qux  a 

"palpabili  came  Chriftiin  pancmdcftuxic,&: 

"  ore&:  fidc  fufcipitur ,  licec  non  cam  ad  corpo- 

"risquam  anirnas  nutricionem,  &:pociusadfi- 

dci  &  charitacis  quam  ad  ofrkim  incremetum. 

Prancrcacaro  iiue  corpus  Chrifti  quod  in  ca> 

lo  cft,  animatum  cft ,  ncc  dcfccndic  m  pancm 

tcmpore  Cecna? ,  deinde  veris  membrorum  li- 

neamentis  diftinitum  eft,&:  pocens  proprios 

mocus  exerccre.  Atcaro  quce  quocidieexpa- 

ne&  vino  crcatur,&:  dealcariafidelibus  fumi- 

tur,  nacura  quidcmeft  iimilis  carni  illi ,  quam 

"  habcrChriftusinccclo,  viuificanimirum  ra- 

"  tione  viuificantis  diuinicacis ,  qux-  fefe  in  pa- 

"nem  infudit  &:  commifcuic  ineftabilimodo: 

incereapoccncia  cancum  homoeft  non  a£cu, 

vircucecaro  non  formaliter,&:  deniquediuina, 

quidem  caro,fcd  non  Deus.  Ex  quibus  omni- 

bus  iam  fufficicntcr  probacis  pocerit  foriican 

redargui  D.  Zuinglij  de  Sacramenco  do&rina, 

quar 


DOMINI.  19 

quce  nontantum  illi  tribuit  quantum  debet. 
Poterit  reprehedi  quoq;  &:  Auguftana ,  quam 
vocant  confeflio ,  quae  ita  fubftantiam  carnis 
Chriftiin  Sacramcnto  ftabilit,vt  indeinrerat 
quodcum  pane  adiit  Chriftus  verus  Deus&: 
homo.  Vcrum  hic  illorum  errdr  hinc(opinor) 
ortuseft,  quod  initio  fcipfos  maluerint  (equi 
quam  Patres,  a  quibus  facile  didiciffent,  quod  « 
ratione  Verbi  viuifici  mirabilitcr  vniti  cum  « 
pane ,  panis  fubftantia  tranfic  in  naturam  car-  « 
nis  Chr ifti :  qux  fubftantia  non  eft  illa  eadem  « 
numero&dignitate  parcum  ea  quam  habet" 
Chriftus  in  coelo ,  fed  fpecie  eadem.  Qnod  fi  « 
hacfimilitudine  vti  licet  pro  ftabiliendis  Pa- 
trumdidis  ,  Nonneouum  cft  imago  quxdam 
gallina?  ?  &  qui  videt  ouu intelleftu  videt  gal- 
linam.Nemo  tarmen  dicat  ouum  efTegillinam 
ipfam,qux  ouum  pofuit.   Demde  etfi  gallina 
fitin  ouo  fubftatialitcr  &:  virtute,non  tamen 
a&u  &;  formaliter.    Prarerea  nec  fubftantia 
gallina:  eadenjeftnumero  cum  fubftantiaoui, 
licet  fpecie  non  differac. 

Vagina  7/. 
Euchariftia  eftcorpus  Chriftifymbolicurn 
&:  typicum  ,  quod  &  boni  &  mali  comedunt, 
fed  ratione  &  ytilkate  difpari .    Qui  enim  <* 
mali  habentquandam  fidcm,  cornedunt  Sa-  <t 
cramentum  ad  aliquod  bonum  vita:  tempo-  " 
ralis :  fed  quia  non  diligunt  Chriftum  imitan- 


JO  D  E       C  OE  N  A 

do,quem  credtmt  iricamatum*quondam  mor 

tuum,&:nuc  m  ca?lo  giorioium ,  quia  mquam 
non  ca  fide quas  dilig  t,fic  c,  um comediit,  pro- 
pterea  Hihrl  illis  prodeft  Sacramcnci  comeftio 
ad  vita  cetcrnam.  Inde  ncc  mali ,  multo  minus 
infidcles,dicuntur  comedere  corpus  Chrifti. 
PagiffA  js. 
Si  quis  cft  igicur  qui  iic  cum  incuens  credit 
incum,&  pertacius  fuae  fcelerata?  vita?  dolec  de 
fua  mohcdiecia ,  ob  quam  (cic  filium  Dei  paci, 
iiquis  eft  qui  carnis  fiur  impudiciciam  dece- 
ftatur  &  fcedicaccm ,  appecicqueiimilcm  car- 
nemilliquam  inChrifto  concemplacur,  pce- 
nitec  quod  omifent  prarfencise  diuinas  fola- 
tium  &graciam, vcllec  quoque  fibi  reftitui  Spi- 
ricum  landum ,  admoueac  manum  ad  Sacra- 
mentum,  $c  illud  manducec  ore  &  corde.  Sic 
»enim  &  in  carnem  corpufque  excrefcet  illi 
?>  iimile,  qualc  Chrifti  eft ,  parcicepfque  eric  di- 
»  trinitatis,&  Spiricus  fan£ci,corporis,iiue  carnis 
&:  fanguinis  Domini.  Sic  iicuci  non  nuda  fym- 
bola  carnis  &  ianguinis  Chrifti  accipicc ,  ica 
non  ipfiffimam  carnem  &  fanguinem  Chrifti, 
quam  fide  incuecur&  concemplacione  in  fto- 
machumdetrudec.  Valeanc  proinde  qui  hoc 
horrendum  dogma  adferucin  Ecclcfiam  >  va- 
>y  Icanc  &c  qui  Sacramenca  tam  parui  aeftimant, 
35  vt  in  ea  nec  mirabilicer  pra3fentemdiuinita- 
» cem  agnofcant ,  nec  operantem  Spiritum  fan- 

dum 


D  O  M  I  NI.  jl 

&umfufcipiant.  Scio  do&iflimum  OEcolam- 
padium  in  ea  non  fuifle  opinione:  cuius  verba 
iane  pia  &c  catholica  poftea  apponam.  Scio  &; 
Petrum  Marty  rem  in  fuis  fcnptis  latentem  in 
Euchariftia  diuinam  virtutem  agnouifle,&:  in 
eo  praefertim  libello  quem  de  Euchariftia  edi- 
dit  ad  Archiepifcopum  Cantuarenfem,  cuius 
h#c  funt  vcrba.  Non  mihi  magncpere  placer, 
inquit,  quod  noftri  tam  paruam  faciunc  men- 
tionem  mutationispanis  &  vini,  adquemPa- 
tres  diligenter  refpiciunt,  nec  eam  dedignan- 
tur  ScriptunE,cum  Paulus  vocet  Sacramenta^ 
nonfimpliciterpanem,  fed  panem  Do-mini. 
Eft  enim  in  eis  virtus  quaedam  latens ,  quam  „ 
non  habent  ex  fefe,  fed  ex  infticutione  Domi-  „ 
ni  y  tum  ex  virtute  Spiritus  fancti ,  tum  &  ex  „ 
verborum  prolatorum  efficacia.  ha?c  iile.  Nec  „ 
potuiflet  Auguftinus  multo  plura  aut  augu- 
ftiora  de  Sacramenro  dixifle.lam  fcio  quoque 
&:  his  pofteriorem  licet,eruditione  non  impa- 
rem(fi  rectciudico)Theodorum  Bezamidem 
forte  fentire ,  cuius  harc  funt  verba  aduerfus 
Veftphalum  virum  quendam  doftum.  ,  Augu- 
ftinus  fatis  indicat  abfentia  vere  carnis  Chrifti 
a  Sacramento,licet  fpiriru  prxicnsfit  in  vcrbo 
(inquit.)  En  &:  diuiniratem  &;  Spiricum  fan- 
ftum  fatetur  cum  pane.Rcftarct  tantumfcum 
venia  dicoj  vt  confcntiant  ad  pacem  Ecclefuu 
cum  antiquitate,  &ad  reuerentiamreligionis 


3i  De     Coena, 

circa  Sacramcnta,  vt  in  Catechifinis  doceant, 
w  quomodo  ipfa  diuina  maicftas  ineffabili  mo- 
"  do  fefe  infundat  Sacramcntis  ,  quomodo  lbi 
n  rcuera  adfit  no  per  generalem  diuinitatis  prx- 
57  fcntiam  tantum ,  fed  (operante  id  Spintu  ian- 
>7ftoJpcr  fpecialem  & admirabilem  habicatio- 
nis  gratiam.Cuius  rationc,panis  altaris  potcn 
tia  aiioqui  caro,  tranfit  in  natura  carnis  Chri- 
fti,  non  tam  corporali  quam  fpirituali  tranfi- 
tionc ,  vndc  panis  ftt  iubftantia  corporis ,  fiue   | 
carnis  Cbnfti.  Hccc  omnia  concinnc  breui- 
terquc,  fed  paulo  intricatius  ailcruiiTe  videtur 
confeffio  Auguftana ,  qua:  dicit ,  quod  Cana 
Domini  cft  communicatio  corporis  &  farigui- 
nis  Chrifti,  in  qua  Chriftus  vere  &  fubftantia- 
litcr  adeft,&:(vt  Melanchthon  in  Apologia 
explicatj  non  folum  efficacia,  fed  ctiam  fub- 
ftantia.  V  erc  nanque  adeft,  vt  cgo(  pace  illoru ) 
cxplico ,  ipfe  Chriftus  per  vcrbum  viuificum 
&  perduinitatisfubftantiam,a  qtia  nonabeft 
Spiritus  cius.   Huius  diuinitatis   mirabilitcr 
pr»r  fcntis  ratione ,  fit  vt  panis  ipfe  altaris ,  qui 
antevcrba  Domini  jndeterminatxfpccieicor 
pus  fiue  caro  crat ,  fiat  fubftantia  corporis 
?>  feu  carnis  Chrifti,  mirabili  quadam,quia  fpiri- 
35  titali  mutatione.  Vnde  etiam  Chriftus  adeft 
>•>  fubftantialitcr,  hoc  eft  pcreiufdcm  non  nu- 
?>  mcri,fed  fpecici  fubftaciam  Ji  carncm  fpcftes, 
»aiioqui  reucra  per  eandem  fubitantiam  diui- 

nitatis 


Domini.  33 

nitatis  &:  Spiritus ,  cuius  refpe&u  Ecclefia  ve- 
rum  corpus  Chrifti  eft ,  &:  Chriftus  ipfum  ca- 
put.  Sic  (tiillorii mentem aftequor)non  ipium 
Chriftum(qui  in  ccelotantum  eft,faltem  in 
vno  loco  cceli  vt  homo)  ponunt  localiter  in 
Sacrameto,fed  tacite  cum  Epiphanio  gratiam 
corporis  Chnfti  in  Euchariftia  annuntiant, 
quam  nomine  tantum ,  ti  corpus  naturale 
fpe&es,  &:  re  ti  corpus  Chrifti  myfticum  in- 
tuearis ,  appellant  carnem  Chrifti,qua?  poten- 
tia  interim  caro  eius  eft  non  a&u ,  gratia  non 
natura  ,  ex  pane  &:  vino  fuuira  111  nobis ,  non 
realiter  immediate ,  &:  timpliciter  ex  virginis 
Maria?  benedi&o  fanguine. 
Fagma  yp. 

Fis  proinde  naturalis  carnis  Chrifti  parti- 
ceps  per  hoc  Sact  amentum ,  non  carnem  eius 
naturalem ,  aut  tangendo ,  aut  in  ftomachura 
admittendo ,  fed  fide  ante  omnia  eliciendo  in 
panem  &  vinum  delapfam  a  glorioia,  quod  » 
furfum  eft,  Chrifti  corpore  viuifici  verbi  vir-  » 
tutem.  » 

Vagina  S'o. 

Non  ergo  defcendit  caro  Chrifti  in  panem, 
fed  verbum  de  Deo  verbo,&  virtus  illa  nos  vi-  » 
uificansafancta  carne  Chrifti ,  &:  in  nos ,  &  in  » 
panem  tempore  communionis  a  fupernis  de-  » 
fluit.  Sed  nota  bene,in  hoc  difFerimus ,  &:  nos 
a  pane ,  &  panis  a  riobis ,  quod  panis  fiat  vere 

C.j. 


34  De     Coena 

caro  Chrifti ,  nos  vcra  caro ,  vtcrque  alioqui 
per  gratiam,licct  rorte  prupccr  fidei  defe&um 
inxqualem ,  &.  vc  vno  vcibo  abibluam  >  Panis 
eit  potcntia  &,  virtute  caro  Chrift  ,  nos  a&u 
talcs  fimus,etiam  extra  Sacramcncum. 
Pagina  82. 
Qu£  diligcnter  nota ,  vt  partim  fcias  non 
ita  contemnendum  panem  Sacramentalem, 
vtha&enushorrende  fecerunt  nonnulli,  qui 
cum  lean  le  blanc  vocarunt  ,  quem  Chry- 
foftomusdicitSpiritu  fan&o  vndiquecircum- 
ueftitum:partim  vtcredaSjCertiflime  aliquam 
cffe  mutationem  in  ipfo  panc  Sacramcntali, 
non  quidem  ex  dignitate  iaccrdotis  vcrba 
Chrifti  prontmciantis  fuccedentem,fedccrtis 
Chr  fti  vcrbis,  &inftitutioncfirmatam.  Errat 
proindenonnuili  in  hocparum  Euagelici  qui- 
dam,qui  Eu chariuia1  pancm  in  eo  tantum  dir- 
fetre  a  panecommuni  aflerunt,  quia  in  alium 
&:  fan&um  vfum  transrcrtur.  Non  enim  pro- 
pter  id  folum,fed  (vt  difertis  verbis  omnes  Pa- 
tres  dicunr)  quia  mirabiliter,  potenter,  incffa- 
bihter  panis  fit  caroChnfti,mutata  quidem 
natura,fcd  fcruata  forma,&:  fubftantiain  diui- 
nam  abeuntcnaturam  (ait  Gelaf.)  non  camen 
pereuntc. 

Pagina  86. 
»     Carnaliter  &  aliquo  modo  vnimtir  Chrifto 
»per  carnem  ,  quia  panis  eft  eiufdem  natura* 

caro 


Domini.  3j 

caro  cum  carne  Chrifti  ,  quandiu  mirabi-„ 
lem  hanc  habet  ii\  fe  pnefenciam  diuinica-  „ 
tis  &.  Spiricus  fan&i.  Igicur  coniuncho  ha?c„ 
mirabilis  diuinicacis  cum  pane ,  mucac  panis  5> 
fubftanciam  in  iubftanciam  carnis  Chrifti.  Eft }> 
proinde  panis  &:  came  ahus,quia  diuinus,quia 
viuificus,  &(quod  mireris)  quia  panis  fimul 
&:caro  eft5panis  forma,caro  vircuce. 

Fagma  87. 
Accipis  quidem  elemencnm  cui^acceffit 
verbum  &  proinde  Sacramencum,fed  non  ( vt 
rem)force  ica  vircuce  a.ccipis  Sacramenci.Nam 
panem  quidem  fan&ificacum  vircuce  myftica* 
benedi&ionis  intromittis,  fed  Spiritum  Dei 
fan&ificantem  non  admiccis , 

Pagwa  88. 
Sicucicertuseft  &  infandus  aliquot  Ponti- 
ficioru  de  traiTubftaciacione  error,  ica  nonnul-  „ 
lorum  quoque  Euagelicorum  prxpofterus  ze-  „ 
lus(fimod6 zelus  eftjreprehendendus eft , qui  „ 
pncanc  nullam  efle  mutationeminpane,  nul-  „ 
lam  ad  eum  acceflionemdiuinitatis  fieri  mira-  „ 
bilem.  Deniquenon  nifi  in  aitione  panefan-5> 
ftificacionis  graciam  retinere,  JP 

?agina8g. 
Viuifica  gracia  perpecuo  manet  etiam  in  re-  „ 
liquiis  communionis.   Necvalct  quorundam  „ 
argumentum  quidicuc ,  quod  ficutiBapcifmus 
tautum  valet  in  vfu  5  ita  nec  Euchariftia,  quo- 

C.ij. 


ji  De     CoEna 

niam  gcneratio  eftadtio  tranfiens,atalimen- 
tumrcsmanens.  Proinde  vtbencmonet  Oe- 
colampadius  contra  Mclanchthoncm ,  quan- 
diu  ,' benediftus  panis  fcruire  potcft  efui, 
tamdiu  ad  iandimoiiiam  cft  vtilis ,  a  quo  nun- 
qua  feparatur  Spiritus  &  viuificagratia.  Qua- 
propter(adiicit)hcftcrnisrcliquiis  fa&ificari  q- 
2;ros  non  nceamus  >  tametfi  in  Ecclefiaid  fieri 
hortamur,  vt  verior  fit  Cccna  dominica.  Ha- 
crenus  Oecolapadius  Sc  fane  6c  catholice  fen- 
tit  de  hac  re,vti  certefopinor)dc  omnibus  aliis 
religionis  articulis,  docens  viuificam  gratiam 
&;  Spiritum  fanfturri  non  abcffe  vnquam  a  Sa- 
cramentis,  quandiuillatcrrena  clementama- 
nent  incorrupta.Et  certcquid  alioqui(precor) 
dcfcrcbant  Diaconi  ad  abfentes ,  tefte  luftino 
inApologia?  Quii  petiit  Scrapion  fibi tranf- 
mitti  per  presbyterum,  narrate  Eufebio?  Quid 
feruabat  vxor  Tertulliani  domi  (ux  l  Quid 
portabat  frater  Ambrofij  transfretaturus  ma- 
re?  Quid  inercmofolicanam  vitamagentes  a 
feipfis  accipiebant  communicantes  vbi  aberac 
facerdos  ?  tcfte  Bafilio  in  epiftola  ad  Ca^far. 
Quid  accipicbanc  Diaconi  in  Eccefia ,  prxci- 
piente  concilio  Nicxno,  &:  diccnte,  Proferant 
ipfi,fi  presbyter  ilon  adfic  qui  eis  porrigat,&  e- 
dant?  Videfne,le£tor,  quod  &:  tunc  feruabatur 
Euchariftia,&:  quod  hodic  etiam  non  male  fer- 
uatur  in  templo  Chriftiai^orum?  Si  Sacramen- 

tum 


DOMINI.  B7 

tumeftverbum  vifibile,  quidloquitur  intuen- 
tibus  j  nonne  Hoc  eft  corpus  meum ,  licet  per  35 
gratiam  &:  virtute,  vt  ait  Epiphanius  ?  Aderit- 
neigiturgracia&:  veritas  corporis  Chnfti  ipfi 
figno  &  Spiritus  Sacramento  ?  aderit  cerce  (  vt 
cx  Cyrillo  didicimus)  aderit  inqua  ,  modo  ad- 
fit  obedientia,hoc  eft  fi  fumatur,  aut  ad  madu- 
cationis  finem  alTeruetur.  Alias  adeft  quidem 
aliis ,  fed  tibi  nop  adeft  :  receflit,  qiii  tamen  eft 
vbiq-,:  mortem  ibireliquit  qui  omnia  viuificat, 
&:  diabolo  locum  dedit  qui  omnem  alioqui  lo- 
cum  implet.Denique  femper  iiii  adeft  fpiritus 
&:  vita,fed  tibi  aut  no  credenti ,  aut  myfterium 
noniutelligenti,folus  eft  panis3folu  eft  vinum, 
ait  Auguft.in  Ioan.  tract.  z6.  Quod  ergo  olim 
pijChriftianiinEcclefiaprius  fumptse  Eucha- 
riftia*  portionem  domum  aliquando  defere- 
bant,  quod  adargros  quoque  eam  deporcabat, 
ouoniamad  manducationis  finem  &:  reconci- 
liationis  cum  Ecclefia  fignu  tendebat ,  non  aut 
fuperfticionis  aut  adorationis,  indulgentiafuit 
charitatis^opinorj  non  inobedieti^e  peccatum. 
Vnde  hocintuitu  fuaferim  ab  iis  idem  fieri,qui 
nondumin  fidead  plenum  func  confirmati. 
Tagwa  90. 
Vnde  fit  vt  non  pofiim  non  approbare  illa- 
rum  Ecclefiarurri  morem  in  Gcrmania  refor- 
manda  &  pium,  &  fedulum,qui  vt  ftequentil- 
fime  Coenam  Domini  celebrant,  ica  etiam  po- 

C.iij. 


38  DE       CbENA 

fcentibus  Euchariftiam  infirmis  benigne  lllis 

eam  impartiuntur. 

Pagin*  92. 
97  Diuinitasiiuevcrbum  Dei;eternum,meffa- 
99  bili  modo  in  panem  illapfum ,  per  mirabilem 
97  gratiam  nimirum(alioqui  etiam  vbique eft  per 
99  potentiam  &  prouidentiam)  pancm  mutat  in 
99  virtutem  carnis  Chrifti,cuius  encrgias  ratione, 
>y  non  immerito  vocatur  caro  Chrifti ,  &  corpus 
99  eius.Caeterum  hxc  myftica  benedi&io  fiue  hic 
99  Spiritus  fandi  afflatus ,  a  facra  carnc  Chrifti  e 
99  fupernis  in  nos  &  Sacramenta  defluit. 

PdgWA  pj. 

99  Caro  Chrifti  non  dcfccndit  ad  nos,  tantum 
"  abeft  vt  eam  ore  &  dentibus  premamus,fed  ab 
99  ea  veluti  lumen  a  fole  in  nos  &  in  Sacramenta 
"lllabiturVerbumdcDeo  Verbo,  vt  vocat  O- 
rigenes. 

Pagwa  94. 

Cuperes  tibi  fimile  corpus,expofceres  fimi- 

Iealimetum  quodfimul  tibiefTecmedicamen- 

tum,vt  tandem  in  fimilecorpus  excrcfcasfAd- 

moue  manum  ad  Sacramentum,  &  quale  defi- 

»  deras,tum  ore  tum  corde  fufcipenutrimetum. 

>*  Siquidem  hfc  panisquem  tagis,  virtute&  po- 

»  tencia  caro  eft,  fimilis  illi,  quam  cum  tanta  ad- 

»  miratione  furfum  contemplaris:&:  vinum  hoc 

»  fanguis  eft  virtute,illi  fanguini  cognatus  &  af- 

»  finis ,  quem  e  Chrifti  latere  diffundi  profpicis^ 

plenus 


DoMINI.  39 

plenusvita&:  Spricu  fan&o.  Eft  proinde  hoc» 
Sacramentum  quoddeteprcmis ,  &  cuiu^  vim  » 
corde  fugis,  vera  imago  ,  <ed  lnteliigibilis  illius  » 
corporis  Chrifti  quod  furfum  fideintueris,  &:  ■» 
ad  vita:  t\xx  armulationem  manducas.  » 

Pagina  9$. 

Conclude  igiturvel  meo  pcnculo  ,le£tor, 
quod  caro  illa  quam  in  pane  cotcmplaris  ( po- 
tentiatamen  &  virtute  nona&u,  nam  debet 
manducarivt  fiat  veracaro)  nofitillanatura- 
lis  caro  Chrifti  <k  numero  ipfiflima  qua  in  c^Io 
contemplaris :  fed  caro  illi  germana  ,  caro  iili ,, 
affinis,aurdeniquecaro  vicina  &  natura  fimi-  „ 
lis  carni  Chrifti ,  plena  tamen  vica  &  Spiricu  „ 
fan&o,  ne  typus&fimilirudo  omni  vericate,, 
deftituatur ;  interim  non  eft  tota  veritas,  ne„ 
nonfittypus. 

Pagina  pf. 

Multi  quos  nouimus  Euangelici  facile  ad  " 
mittunt  quodfit  fignuir.,figurafiueimago,(ed " 
(quoddolendum)  aut  diffimulant  ant  ignorar, ,1 
qu6d  fit  imago  &:  figufa  non  nuda  aut  inanis, » 
fed  viuifico  verbo  plena  Sc  Spiritu  tan&o.         " 

Pagina  9S. 

Per  hancigitur  vim  vitx  fiue  virtutem,  qvx  " 

a  carne  Chrifti  profluit  in  ^ane,dfcimus,qudd  >* 

inEuchariftiaeft  vis  fiueveritas  carnis  Chri-" 

fti,vnde  difFert  a  pane  comuni.  Hic  enim  cor- » 

C.iiij. 


40  De     Coena 

'  pus  tantum  nucrit^ille  autem  &  corpus  Sc  ani- 
^  mam,  quia&:  fubihntiam  habct  teirenam&: 
5  cceleitem.Proptercaegct  &c  orecarnis  &:  fidei, 
vt  &:  fidei  &:  carni  noftrae  pra?beat  alimcntum. 
Pagina  g8. 
Accipio  inEuchar.  fideidonum  fiuevirtu- 
„  tem  quadam  a  Chrifti  carne  illapfam,  quse  me 
„  coniungit  Chrifto  carnaliter,hoccft,facitmea 
„carnem  Chirifti  carnicongenerem. 
Pagina  pp. 

Sicut  cognitio  Patris  &  Filij  vim  vit#  &:  my- 
fticx  benedi&ionis  virtutem  immittit >  hoceft 
fidcm  qua?  nos  coniungit  Chrifto  vt  homini: 
ita cognitio  &:  cofeffio  Spiritus  fanfti  qui  a  Pa-  ; 
tre  &:  Filio  proccdit,  vim  quandam  infundit, 
qua?  charitas  vocatur. 

Pagina.  ioo~ 
Cum  dicit  vel  Irenxus  vel  Cyiill.  nos  natu- 
rali  partiapationevniri  Chrifto  per  carnem, 
intellige  id  fieri  potiffimum  quando  manduca- 
„ tur  panis  Eucfiariftix,quiob  inexplicabilem 
„  vnionem(qua?  tamenhypoftatica  non  eft)ver- 
„biviuifici  cumpanetraniitin  naturam  carnis 
„  Chriftiiproinde  per  illu  pane,  qui  vere  nos  nu- 
„  trit ,  naturas  ta  carnis  Chrifti  quam  diuinitatis 
fimus  participes,mod6accefterimus  adcome- 
dendum  &  fidei  &  charitatis  confortes. 
Pagina  103. 
Audeo(inquaro)&:  fide  qua  polTum,&:diIe- 

dionem 


D   O  MI  N  I.  4? 

£tione  quama  te  accepi  admittere  in  animam  » 
meam  corpus ,  hoc  eft ,  fubftantiam  Verbi  tui » 
viuifici  &:  Spiricus  fanfti^qui  fecreta  &:  pr*epo-  » 
tentivirtutepanis  huius&:  vini  fubftantias  a- » 
lenda^  carni  mcx  idoneas,  in  naturam  fan&ifli- >' 
ma?  carnis  &:  fanguinis  dilc&i  Filij  tui  Domini » 
noftri  lefu  Chrifti  permiftica  benedi&ionem  » 
immutat. 

-Ev  2.  //£. 
In  ca?lo  totus  Chnftus  eft,in  facrameto  vero 
ipfius  qu^dam  imago  fiue ,  vt  ita  dica,  portio. 
Pagwa  114. 
Fruftra  in  manducando,  hoc  eft  occidendo 
vetere  Adamo  tuo ,  fruftra  in  obferuada  Lege 
defudas,nifi  noui  Teftameci  beneficium  quod 
in  effufo  Chrifti  fanguine  nobis  oblacum  eft, 
&:  fide  fufcipias ,  &  aliis  hoc  dile&ionis  chari- 
tatifquedonum  propines.  Bibite  finquit  Do- 
minus)  huc  mex  charitatis  fanguinem  omnes, 
qui  effunditur  in  remiffionem  peccatorum:  &  » 
Facice,hoc  eft  (ait  Orig.j  paricer  in  alios  efFun  » 
dite.  Quare  ergo  omnes?  quia  falutis  fymbo- 
lum&remiffionis  qua  omnes  egemuspecca- 
torum  fignaculu.Iam  quum  in  remiflione  pec- 
catorum  potius  conftet  noftra  iuftitia  (tefte 
Auguft.)quam  perfeftione  vircutum,ei  potius 
oblatione  fidei  ,  uL  amoris  placecur  Deus, 
quam  facrificio  iuftitia:  operum  noflrorum, 
potius  etiam  in  bibendo  fanguinem ,  hoc  eft 


42,  DE       COENA 

fidei  charicate  iuftificamur,quam  in  legis  mu* 
tila  noftra  obferuanria. 

Pagtna,  u6. 

Sedhic  infurget  Chriftiana?  militix  ignauus 

aliquis  tyrunculus,&  dicet,Si  non  magnopere 

prodeft  ad  ialutcmobferuatiaLcgisiiueobe- 

dientia,quam  tu  efcamChrilti  appellas ,  vndc 

§c  totius  Ecclcfiae,  verum  iufti  fimus  i\\  biben- 

do  fanguine  Chrifti ,  hoc  eft  credendo  qu6d 

eflfudent  fanguinem  pro  peccatoribus ,  aut  fi- 

deliterdiligendoDeum,quod  appellas  bibere 

»  nouumTeftamentum.  Ergo  cotra  vctus  Pon- 

»  tificum  inftitutum  bibamus  de  Calice,  &:  non 

»  comedamus  de  pane.  Re&e  quidem  inters ,  fi 

» temporeexcluderis.Quum  cnim  manducatio 

longius  exquirat  tempus  quam  potatio,fi  in 

anim£  deliquium  incideris,nonneinos  potius 

iniicies  vinum  quam  carnes,  quoniam  illud  ci- 

tius  repente  dclapfas  inftaurat  vires?  Et  tamen 

quis  fucceftli  temporis  panem  negligat,qui  vi- 

num  diligit? 

Pagina  132. 
Populus  cumfitfacerdos  facrificare  etiam 
tenetur  fub  poena  artern?  damnationis,ne  quis 
putet  in  pofterum  in  Ccena  Domini  nullum 
efle  facrificium,  quod  ab Euangelicis  aliquot 
(doleo )  nimis  impudenter  aut  negatum  aut 
omifTum  ,  neque  in  Catechifmis  explfcatum. 
Scio  quod  folus  Chriftus  fit  facrificium  pro- 

pitiato- 


Domini.  45 

pitfatorium,  folus  interpellas  Patrem  pro  pec- 
catoribus  cum  indubitataefficacia. 
Pagina  132. 

Nemo  interim  negabit  &:  populo  &:  mini- 
ftris  nouaelegis  pr£terlaudis,precum,eleemo- 
fyna?,(pecialia  duo  alia  eile  &:  commifTa,&:  pra? 
cepta  facrificia,quorurn  vnum  eft  oblatio  cor- 
porum  fuorum,  iuxta  illud  Pauli,  Offcrte  cor- 
pora  veftra  Deo  hoftiam  viuentem.  Alterum 
paffio  Iefu  Chriiti,&:  bencficiorum  eius  in  nos 
comemoratio,  iuxta  illud  Chrifti ,  Hoc  facjtc 
in  mei  memoriam. 

Pagina  136. 

Panis  duplicem  habet  analogiam.  Vnam^ 
qua  refpicit  &:  denotat  Chriftum  caput  Ec- » 
clefix :  altera  analogia  eft  qua  refpicic  Eccle- >' 
fiam  &:  fingula  eius  membra ,  fideles  fcilicet" 
omnes,  5> 

Pagitta  142. 

Auda&er  panem  &:  vinum  oflferamus ,  hoc 
eft,,corpus  &animam noftram  aeterno  Abra- 
haosi,&£  Patrinoftro  Deo. 
Pagina  143. 

OfFeramus  panem  obedientix  fcilicet,ofife- 
ramus  vinum  fidei&  charitatis  noftra? ,  &  fuo 
temporeeffundamuseain  proximum. 
Pagina  iqs- 

Proinde,mi  Liridane ,  fi  intclligerecis  cano- 
nem  veftrum,cum  dicicis,Sufcipe  fande  Patef 


44  De       COENA 

hanc  oblationem,&:c.deinde,  ube  eam  perfer- 
ri  furfum  per  manus  fan&i  Angcli  cui :  tantum 
eftacfic  diceretis,SufcipePaterme&:  populii 
hunc,qui  fumus  corpus  Filij  tui  fa&i  in  Baptif- 
mo  per  gratiam  tui  paflionis  ipfius  :  fufcipe 
nos ,  inquam ,  qui  in  oblato  hoc  panereprae- 
fentamur.    Ha;c  igitur  fuic  cxcitas  Ecclcfice 
Romana?,qu£  ii  oculos  aperire  vellet,&:  ad  ve- 
rumredire  facnficij  Chnftianiintelle&um,id- 
que  peragerc  cum  populo  (  vt  fit  in  refor- 
matis  Ecclcfijs  hodie  )  vulgari  &:  mtclligibili 
linguafvtbcne  meo  iudicio  inftituerac  Bon- 
neniis  reformatio  fubpioillo  Archiepifcopo 
Colonienfi ,  adiuuantibus  &:  fua  operam  eirei 
nauantibus  Buccro  &:  Melanchthonejnon  vi- 
»  deo  cur  tam  abominabilis  reputaridebeat  Ca- 
"non  ille  Pontificiorum ,  quam  clamant  non- 
»  nulli  magno  boatu,seque  ignari  antiquitatis  &: 
»  veritacis,ac  Pontificij.Id  quod  bene  intellexif- 
fe  videtur  hodic  nunquam  fatis  laudata  Eccle- 
fia  Anglicana,  qua?  fere  totum  Canonem  reti- 
net,  &  in  cclebranda  Ccena  Domini  ipfam  ve- 
tuftatem  quam  proxime  semulatur,  prafertim 
inconfecrationepanis  &  vini:quxetfinihilfa- 
ciunt  ad  confecratipnem  ,  explicant  tamen 
confecrationis  Chrifti  vim,  &  quxdam  funt 
veluti  paraphrafis,cuius  hxc  funt  uerba,  Con- 
cede  mifericors  Pater,vt  hx  creaturae  panis  &: 
vini  per  fanftum  Spintum  &  verbum  fan&ifi- 


cata 


D  O  M  I  N  I.  4$ 

cata  fiant  nobis  corpus  &  fanguis  dile&i  Filij 
tui,qui  pridie  quam  pateretur,&c. 
Pagina  148. 

Auguftinus  panem  &:  vinum  in  altari  con- 
fecrata  fignaeffe  dicit  bona?  noftrae  voluntatis 
&  puritatis  cordis,quae  Deo  offeruntur:  neque 
dicit  figna  effe  prasfentis  carnis  Filij  Deifiue 
integri  corporis  eius  &  animati. 
Pagina  14^. 

Quum  Chriftus  feipfum ,  hoceft  corpus  &: 
animam  obtuliifet  Deo  Patri  in  Spintu ,  pane 
Scvino  repraefentatus,&:iufliffet  vos  potifli- 
mum  ( alioqui  pertinet  ad  omnes  )  facere  in 
comemorationem  fui  hoc  eft  memores ,  quod 
ipfeprior  hoc  feciffct  ,vos  contra,  non  vofi- 
pfos,fedipfum  rurfus  offerre  vukis? 
Pagina  162. 

Si  non  poteft  offerri  nifi  per  facerdotem  iu- 
ftum ,  &:  Bernardus  dicit ,  quod  facrilega  cru- 
delitate  fnrripitur  pauperibus,quicquid  facer- 
dotes  pra:ter  vi&um  &  veftitum  accipiunt ,  Sc 
certum  eft  illos  retinere  ingentes  diuicias ,  do- 
minia&:  terras  ,efurientibus  egregie  pauperi- 
busrergo  omnes  abbates,epifcopi,  diaconi ,  ar- 
chidiaconi,  cardinales,  canonici  funt  facrilegi, 
aut  menticur  diuus  Bernardus  &c  Auguftinns, 
&C  vtinam  officiofe  mentiantur  (  Deusitame 
amet  vel  vnius  mei  brachij  ia&ura. )  Si  igitur 
fiuic  facrilegi ,  funt  infames ,  proinde  non  tan- 


jf.6  DeCoena 

tum  non  pofTunt  offerre,fed  pcccnto  contami- 
nant  etiam  eos  (vt  diximus  ex  Cypnano  )  qui- 
cunque  illorum  oblationi  afliitunt,  etiamii  ni* 
Bileuet  amplius,quod  in  illis  rcprehendas. 
Fagina  164. 
Offerturprimucorpus  &  caro  fingulorum 
Chriitianorum ,  hoc  eft  Eccleiia  militans  Dco 
in  precibuscommunicantium  commendatur, 
quodctiambene  obferuant  Euangelici ,  &  in 
pane  id  quadam  analogiaficri  non  negant. 
Pagina  168. 
At  cur  non  audis  Cy  prianum,qui  monet  lib. 
de  Vnftione,vtmquiramus  quomodo  panisil- 
lc  dicatur  corpus  Chrifti?Tunc  rcfpondebit  ti- 
bi  Tcrtullianus,  quodfit  figura  corporis  licet 
noninanis.Clemens  Alexandr.  quodfit  Tem- 
peratura  vini  &  verbi.  Origenes,  qu6d  fit  ver- 
bumd  c  Dco  verbo.  Thcodo.  quod  ideo  dici- 
tur  Corpus,quia  pani  addiderit  fua  gratia  Do- 
minus.  IdemEpiphanius,  idem  Auguft.  Vide- 
bitis,inquit,qu6dgratia  eiusnon  confumitur 
morfib.  AudicsaNeoca:faricnfi,qu6d  fitima- 
go  carnis  Chrifti  impleta  Spiritu  fancto.   A 
Chryfoftomo,quod  fit  aliquid  intclligibile,in- 
uifibile&:  inpalpabile.A  Theophylafto,  quod 
fitvirtuscarnis  Chrifti.    Gclafio  quod  fitpa- 
nis  diuinus.  A  NyiTcno,quod  fit  panis  cui  vni« 
tum  fit  verbum.  A  Damafceno ,  quodilli  con- 
iuncTafit  diuinitas.  A  Cyrilio  in  Cacch.  quod 

iic 


Domini.  47 

ilc  panis  quidem  ,  fed  non  nudus  aur  fim- 
plex  ,  fed  cum  eo  dsuinitas.    Ab  eodem  ad 
Calofy  r  .quod  Deus  infuderit  in  eum  vim  vit£. 
ACypriano,  quia  in  illo  infufa  eft  diuinitas 
mirabilimodo.  Ab  Ambrofio,quiaeft  fimili- 
tudo  carnis,  aut  quia  eft  cum  eo  diuinus  Spiri- 
tus.  Ab  Emiffeno,quia  eft  panis  cuius  fubftaw- 
tia  propter  praefentiam  maieftatis  diuinse  fic 
mutatain  melius.A  Rabano,quoniameftcha- 
ra&er  fiucfiguracarnis.  A  Nazianzeno,  quia 
eft  figura  figur2e>&  magni  figmentum  Dei.  Ab 
Ambrofio,quiacreatura  folennis.  Denique  ab 
omnibus,quiafubfigurapanis  occultet  (tan- 
tumhabebis  ex  me)figuram  fiue  Sacramen- 
tum  carnis  Chrifti,  vt  diximus  ex  Beda.  De- 
mum  qu6d  in  paneadfit  ventas  carnisChrifti* 
non  tamen  vera  caro  &:  formata,  vis  illius  non 
caro  ipfiflima,  &:  fubftantia  etiam  eadem  na- 
tura  cum  carne  Chrifti,non  eadem  numero. 
Fagwa  171. 
Dixit  Chriftus,  Accipite,manducate,&:  po- 
ftea,Facite.Nota!e£tor,ordinem,quemnefcio 
an  bonozelo  inuerteric  antiqu^tas,  qua?facic 
p^nem,hoceft  (vtipfi  accipiunt)  offertpriuf- 
quamcomedant.  Atfi  ordinemverborumfe- 
quaris,priuscomedendumefletSacrametum, 
deinde  ofFerendum ,  iic  foris  nullum  effet  vifi- 
bilefacrificium,fed  totum  in  nobic,iuxtaPau- 
lum,  Offerte  corpora  veftra  Deo  hoftiam  fan- 


4§a  De     Coen^. 

ftam.  Sic  Petrus  iubec  nos  ofFcrrc  fpirituales 
hoftias.  Dc  panis  &:  vini  hoftia  nufquam  leges 
in  Scripturis,  imoneque  in  Patnbus  ,  nifica 
ratione  ofreramus  panem ,  &  eiufmodi  viiibi- 
lia  quae  Irenxus  vocat  crcaturas ,  vt  non  appa- 
rcamus  in  confpc&u  Dei  aut  vacui,aut  ingrati. 
Hxc  quum  oblata  cedat  in  alimoniam  paupe- 
rum,  &  admoneant  populum  fui  officij  fuiquc 
mentalis  facriflcij,  pulchrum  efTet,&:  monbus 
antiquorum  confonum ,  vt  ab  Euangelicis  re- 
uocarctur  in  vfum.  Id  quod  fit  (vt  apparet) 
quando  poft  aut  ante  concionem  colligitur 
eleemofyna ,  a  iingulis  pro  fuo  arbitratu  Sc  fa- 
cultatibus  oblata. 

Pagwa  jj6. 

Eft  quidem  panis  altaris  corpus  &:  cnro 

Chrifti  viruite  §c  per  gratiam ,  &:  proinde  in- 

tclligibilis  admirabiliique  Chrifti  imago.   At 

>'  tu,  quifquis  es  ,  qui  pancm  digne  fumis,  fis 

j>corpiisChriftivifibiIe,  fenfu  &ratione  prae- 

^ditum. 

Hactenus  Harchius. 


D  o  m  i  n  i.  49 

ETh&c  quide  Harchius  nominus  obfture  quam 
perturbate,  vtquiabvna  qu&ftione  ad  altcra 
defiliat,&  plurimis  ambiguis  voabus  ac  formulis 
vtatur,adeo  vt mihi  fepiftime  h&c  omnia  relegeda, 
<onfiderada,perfcrutada  fuerint ,priufquam  quid 
homo  ftefibi  vellet^intelligere ,  ejrinfuos  locos  di~ 
ftinttc fingula  referrepotuerim.  Itaa  ne  huius  mei 
fcripti  leclonbm  ide  eueniat^  diftinctisjvt  eft  a  me $t  *  H> 
initio  diffum,  qu&ftionibus  ,primtlm  ommum  ex- 
ponam  quid  de  fingulis  in  Helu ettc£  confcftwus 
Esclefis  docedtur ,  cui  amnes-quoque  Rhetic&  >  &- 
baudtcX)  Gallic&,  ^.ng/ican^  Scotics, ,  Bclgica,  ejr 
Po/onicarum,  Mor^uienfiumyBohtmicarum,  Hun- 
garjcarjmukniquephirimjL£.cclcfiafubfcripferutt: 
acdeinceps  quid  Harchius  de  ijfdem  rebus  fenfe- 
ritoftendam  ,  vtproindein  quibus  confentiamus 
vt/diffentiamm,  cunciiperfpicue  cognofcant. 

De  fignis  in  Ccena  Domini. 

Defignisftue  Symbolisfiue  Sacramentis(quum 
ifta  vox  anguftiore  notatione  fumitur  )  h<ec  doce- 
mus.  Vrimum  h&cfigna  a  rebus  communibus  qux 
figna  nonfunt,  eo  dififerre,  quodin  his  fubflanti& 
ipfie  ad  naturalem  illarum  vjum  adhibeantur ,  illa. 
vero  aliud quippiam  quam  quod ipfa  funt,  animis 
repr&fcntent,ac  proinde  adaliumquam  naturalem 
vfumaccommodentur:  vt  exempli gratia,  ccmmu- 
mspanii  idcirco  profertur  & fumiturvt corporibus 

D.j. 


5° 


De 


C  OE  NA 


nofiris  naturale  nutrimttumpr&beat  exftti  ipfius 
fubfiatia:  panis  aute  Sacramentttfic  ad naturalem 
njfittm  adhibeturore  comeHus  &  tn/vcntrtculo  con- 
cocius,  vttamen  ncque  inipftusfubfia&tia ,  nequc 
in  naturalt  ipfius  vfufubfijiatflrfedadfiiritualcm 
cum  Chrifio  coalitionem  anbnus  afjurgat.Docemus 

*>  iur.-prjfrrn   Zirr<i™rntnrum fgnifir itinnpm.    ditlini- 

™%tus  infiHutam,  neqtte  nudam  effe ,  qaidLSjfipicLx- 

rjim  imrtgi*"t™  ^rtlinrum  Uuiuf/nndj  <7iiflgirjr?v 

fjgmrttm  ^ftdjjmt-ipfa  rerura  fgmficatarum  prt- 
Initiniie.cnniunElawineque  in  rebtts  humanis  ejrca- 
duciSifedin  rebus  cdcflihus  &  aternisverfiart.  Sic 
excmpli.  caufifin  carnalis  coniugij  obligatwa^an- 
mli  tradiiio  nudum  fignum  namjLft  ?  fed  quo  ipfit 
coniugij  obligatio fancitur.  Pqri*  ^utpm  s«rr  **».??!- 

ti  izfpiritPtlJ  rUW  ChrjJrn  rnniuginfiinrjfd"  "Jhi- 

bittts,  ffiritMlisACJperjfetHif  cttm  illo  noHrx  con- 
iuncfionls ,  &  omnium  ex  ea  dcfuentium  in  nos 
bonorttm  ccrtifiimttm  efipigmM.  T)cj2/qurprnfgnic 
&  Sacramentis  in  Ccena  Domini  primo  loco  cenfe- 
mus  ipfam  Domini  infiitutionem ,  qua  nobis  totum 
illud m yfierium  fignificatur .  T)ei  udep mfigniuwt 
tajttiiMpMm^Miwum,fed  etiamfubfiatiales  fa- 
cr&  illius  afiionis  rittts  habemus-ide  quibus feorfim 
a  nobisdifferetur. 

Nos  igtturhacde  refic  ex  Dei  verbofentire  di- 
dicimus,nempetttm  ex  ijs  qtta  de  veteribus  Sacra- 
mentis  aduerfiusplurbnos  in  refacrametaria  erro- 
rcs  a  Prophctis  &  in  epifiola  ad  Hebraos  docentur: 

tum 

\ 


D  O  M  I  NI.  yi 

tum  ex  ijs  qu&  &  de  Baptifmo  Mat.  n.3,&  A5l.ii. 
i6,&  i.Pet.3.21,  &  de  Ccena  Domini,  i.  Cor.  10.4-, 
&  i6,referuntur:  qu&  nunc  attigijfe fatis  efi.  Quid 
autemHarchius?  Agnofcitpams  &  vini  fignis  co- 
qitatione  nofira  admoneri  carnis  chrifiipro  nohis 
crucifixA^  nunc  no  in  terris  fed  in  cdis  co/iocatd, 
ex  qua  cunffa  in  nos  Dei  vera  dona  ,  ipfife  in  pri- 
mis  vita  atemaveluti  ex  capite  infubiefrta  mebra 
deriuetur.  EthactenMS,  quide  recTefewW^rjLdem 
cozpims  Chrjfii  in  terrisprjfentia^firmifiimisp/u' 
rjmis  argumetis ^nobifiu  refutas.  Scdnwuumpro- 
fecToparce  acieiune  de ifio  fignorum  genere  loqui- 
tur,  quum  ea  fAVY,fA$o~wo&  tatum  vocat,  quod  etiam 
pi&ts  imaginibus conuenit.  ^Quamuis  enimpoflea 
flus  etiam  i/lis  quam  nostribuere  videatur,nedum 
vt  illa  extenuetfiquis  tamen  rem  totampropius  in 
fpiciat ,  comperiet  omnem  fignoru  rationem  ab  ipfo 

aboleri  :  Vf  qtfjpanp-m  'dlwmfe  *n}num.jllf(d }  nny. 

cazjiaris  illim  pra  nabis  traditi^fkiigmms.  illaus 
fro^noh/k  efflifi  figna,  ,  fed  itofius  effentialU  *ter- 
nj   Tdij  T)pj  rnftrppt.a.rul.a.  ejfe  contendat.T  <Vt  ficut 

I  Chrifli  caro  propter  inhabitantem  in  ea  lov  Koyov 
hypofiafin  faffa  eflreipfa  Dittina7fic  propter  eiufi 
dem  effentialem  in  illofane  &  illo  vino  inhabita- 
tionem  atqtte  adeo  cum  illis  vnitibnem ,  pjjtjsiUe 
(jr. vinumillud fint res diuimfiim^. :  adeo  vt ex il- 
Uwsfententiahac\oZ \oyov  inpanc  &  vino  inha- 
bitatiOy  ab  illa  hypofiatica  nototo  generefiedfecun- 
duplus  &  minus  dijferat.Hactenus  videlicet  qubd 

D.ij. 


jl  D  E       C  OE  N  A 

htc  cum  ipfa  carne  chrifli  fitpcmt/or  &  arctior, 
adcovt  homo  illc  fitipfiemet  Detss ,  ifia  vero  cum 
il/o pane  &  vino  nonfit  vfique  adeo  intima^vt ille 
panis  cr  illudvinu \fini ipfcmct  aterni  Dci  Filiu>s: 
quehi  teterrimum  & p/ane  cum  manifefla  impie- 
tate  coniucfum  errorem  tuncdemum  refutabimus^ 
'quum  eiufdemde  rebws  fignif/catis  y&  fgnorum 
cum  rebus  ipfis  analogia  ,  &vtrorumque  interfe 
copulatione,itemquepcrceptione7  &  eflecJisfienten- 
tiam  expofiuerimiu ,  ne  fixpius  idem  inculcarc  co- 
gamur. 

De  rebus  Sacramentaliter  in  Ccena  Do 
minifignificatis. 

Edocli  Verbo  Domini  ,proutfionant  &  fignifi- 

cant  inflitutionis  vcrbayp£rpanem  ittum>corpm  il- 

lud  chrifiipro  nob is  crucifixum  :pervinum  i//ud7 

fianguinem  illumpro  nobis  efifufum:  pjerpanis Ulius 

firactionem  &  i/lius  vini  ejfufionem>diros  illosine- 

narrabiles  chriflipro  nobis  tum  in  corpore  tum  in 

anima  to/eratos  cruciatus  rper  exteriorem  eorun- 

dcmfymbo/orum  traditionemj  interiorem  ac fipiri- 

tua/em  Chrifii  pr&bitionem  :  per  eorundcm  deni- 

quefumptioncmyfpiritualcm  eiufidcmperfidem  re- 

ceptioncm  ^fkmirnenta/iter  ex  ipfins  Ckrisiu&di- 

uAtione  fi gmficaridocemiis .  Harchms  verotripli- 

cem  nobis  Chrifti  carnemflatuit,vnam  natura/emy 

alteramfacramentalem,tertiam  myflicam .   Natu - 

ra/em  carncm  definit  eam,qua\m  o  ho^fibi  hypo- 

flatice 


Domini.  55 

jtatice  vniuis  nunc  in  calis  gofiitam ,  ey  cuius  M>n- 
fjja-twctfintpams  i/le  &  vinumii/ud^ficutpaulo 
ante  diximttsdta  videlicetvtil/acaro  in  hacfacra 
aciime  nonaliter{  quamuis  in  diuerfum  finem) 
fenfibus  nofrris  externis proponatur ,  quamimago^ 
vtreipic~t&  admoneamur.  Sacramentalem  carnem 
autem  vocatipfium  iUumpanem  gr  i//udvinum,in 
qu&  i/lapfia  diuinitas  ejfentialis  tS  h6ycv,eifque  v- 
nita  7  faciatvt  panis  i/le  &vinum  Uludfint  caro 
chrifii ,  non  quidem  eademnamero  atque  natu- 
rahs  it/afied  natura,  ideflratione  viuificantis  Di- 
uinitatis  ,  ei  cami  fimi/is.  Tertiam  deniquemy- 
fiicam  nosipfios  appel/atyquipane  il/o  virtute  viuifi- 
ca  pradito  rite  vtentes^ipfium  Chrifli  corpt/s  euada- 
mus, 

Defignorum  &:rci  (igniiicata* 
analogia. 

ReEtiflimeficribit^ugufiimis ,  nificonuenien- 
tia  &  fimilitudo  quadam  ejjet  inter  figna  ejr  res 
fignificatas,nefigna  quidem  fore.  Nam  vifia  equi 
vel  bouis  imagine ,  cui  tandcm  homo  veniat  in 
metem? £)uam  autem  analogiam  interillafigna  & 
r€s  illas fignificatas fiatuarnus-,  facile  vcl  nobis  ta- 
cetibits,  ex  iis  qu£  paulo  ante  diximm  intetligipo- 
tefi.  Apparet  enim  mox fiimilitudo  apiifiima  interpx 
ne&  vinum-iidcfl  corporalem  alimoniam  noflra^ 
Chrifium  ,  exquo  &tern&  vit£  fuccum  haurimus: 
itidcmqueinterpantsfractione-,  &  diros  eiuscru- 


J4  D  E      C  OEN  A 

ciatus  intervini  in  poculum  infufioncm  cjrfangui- 
nis iffius effufonem  :  acdenique  inter  corporalem 
cjrjpirttualem ,  tumpr&bitidnem  tum  reccptionem. 
Harchius  autem.omnibus iflis  neglecHsy  duplicem 
analogiam  no  interfigna  (yres figntficatasfcd '  in- 
ter  rem  effenttaliterin  pane  &  vtno  contentam^ 
intime  ac  tnejfabilitfr  illis permixtam ,  eypanem 
iftum  acvinum  iflttd  commimfcitttr.  Vnam  vide- 
licet,quod  flcut  caro  chnfli  naturalis  per  hypofla- 
ticam  inhabitationis  gratiam  euafit  caro  cffcntia- 
liter  Diurna ,  vtpote  Filij  Dei  caro:  ficpams  ifle  & 
vinum  iflud  eadem  Diuinitate  ipfis  effentialitcr 
vnita  fiantcaro  Chrifli  vcra,&  illi cami  naturali9 
quod '  adviuificam  illam  virtutem  attinet9fimilis: 
alteram  autern  in  eo  quod ficutpanis  quo  vefccba- 
tur  Chriflus^virium  quod  bibebatjn  terris  ages, 
calore  naturali  concoffa  ,  rjr9  vt  loq uuntur medtci , 
(fttit autem profefstone  medicus  Harchtus,  cttipro- 
pterea  fimilitudines  ifl&  fortaffis  in  mentem  ve- 
nerunt)carni  illipro  nobis  ajfumf?t£9  &  Diuiuitati 
7oi  ?s6you  vniU  afltmilata  euadebant  tpfaChrifli 
caro  naturalis:ita  ctiam  quifquis  illa  Sacrarnenta 
(quibus  eademiila  Diuinttas  quamuis  non  hypo- 
fiaticejamen  effentialiter  &  abundantifitme  vni- 
ta  efl ac permixt a)rite 9id efitum  ore tum  viua  fide 
fumit^flat  verum  Chrifti  corpus ,  ey  quodammodo 
ipfe  Chnflus. 

De 


DoMINI.  Jf 

Delignorum5£  rerum  fignificatarum  Sacra- 

mentah  in  cocna  Domini  coniun- 

dionefeu  copulatione. 

Quum  Sacramenta  fint  fignorumfipeciesfiaten- 
dtim  efi  neceffario fignificatiua  relatione  resper  ea 
fignificatas  cam  ijs  quodammodo  coniungi.  S&' 
qi<Hn/iutpm  nnn  qujdquid  fip.wup.rhjt  nudh  T  feii 
adiimclis  pr^terea  Symholjs  ac  vifihilihusfignis 
proimUitursre  ipfia^pmftaMnidcirco  non  tantum  fi- 
gnicatione  jfaLeiiaw  ipfiaznm-rerum  fignjficjM: 
ruf^_j7jp^t^^fi-.itf.o?2P    SacramentaUm   coniun- 


tf\(memfiup  rnpuUtinnPfn  dpfiyf.twf.tLS .       Et  h &C  eH 

Sacramentalis  rerum  communium  tranfimntatio, 
qua  fit  nimirum-i  vtex  rebus ccmunibus  fittvcra 
&  nifiper  nos  fleterit,  efficacifsima,  noftra  cti  Chri- 
fio  fancicnd&  concorporationis  fviritualis  inftru*  / 

meta.  jfl?™  "»^  tr*y>fi™«.t4t\nnrn»  'infnln  nift^  vrnn    fy^itt^ 

infubfvantiaipfius  pamse>rvini  pofitam}vni  Dei  ***'?;£ 
nwjJcum.pacij£.eMi^zmIaiMjJU trwu im u,s ;  ex  quo  ^**^ 
efficiiur  >  quum  Sacramtntalis  hzc  mutatio  infiolo 
vfiupofita  fit  y  illa  S&cramentorum  rationcm  extra 
vfium  ,  eumL  legitime  obferuatum>  nullam  habe- 
re.  In  hac  autem  doclrina  qui  non  acquiefawt* 
[tranjfubfrantiatores  nimirmn  &  coniuhflantiato- 
res )  hoc  pr&terea  reqnirunt  >  v£j£s_ftgjdfikjat£j% 
ipfia  non  tantumdari  ( quod nos  minime  negamujs )  M 
fiedetiam  in  terris  vna  cttm  ipfisfignis  adefife  di- 
!  cantur :  quodquatenus  concedamus ,  &  quatenus 

B.iiijk 


$6  D  E       Coe  N  A 

negemus  ,fuo  loco  dketur.  Ctferum  Harchius no- 
fler  in  eodemprorfw  atque  illi  errore  verfatur  >in 
eo  tamen  diuerfumfentiens ,  quodilli  quidem  cor- 
pusipfum,  &  fanguinem  Chriflire  ipfi  adeffevo- 
lunt^  txajiffiihjUjiidAtm:^  &vi- 

no,  covfubflantiatores  autem in,fuk>  vcl  uwifane 
ejryino :  Harchius  autem  non  ipfitm  corpus,  neqtte 
tpfumfanguincm,  fed  Diuinitatem  ipfam  effentia- 
lemlou  Xoyov ,  &  carnemillam  potentialem  cum 
pane  &  vino,  atque  adeo  nobifcum  cofubflantiat> 
ideoque  extra  vfurn  quoquepanem  ejr  vinum  ba- 
berefacramentorum  rationem  exiflimat. 


Dc  li<morum  &:  rerum  hVnificatarum  in 
Coena  Domini  perceptione. 

gnu  Sacrameta(Hocvocabulo  latiore  notatione 

accepto)duabus  reb.c'oHent,vna  videlicct  terrena> 

altera  cdeflhdocemw  re  terrenam,id  eflpancm  gr 

vinum,  terrenls  inHrumentls ,  mann  videlicet  & 

ore  percipi ,  ejr  fimiliter  ritw  Sacramentales  ,fra- 

tfionem  videlicet ,  pr<tbitionem  &  rcceptionem, 

corporeis  itidem  inflrumentis peragi ;  tem  autem 

v  c&leHem,  id  eflqmdquid  per  ULLfaaumentaliter 

»    fignificatur  fflcuti  menti  obyciittftur,ficfliLLm£22te 

*>  fizrfidem  apprehcndi.  Rurfum  vero  Tranffubflan- 

tiatores  &  Confub(lantiatores,propterea  quodrem 

cdeHem  tampr&fentem  ejfe  volnt  in  terris  quram 

•  rem 


D  o  m  in  i.  57 

rem  ipfam  terrenam,  idcirco  corporis  inHrumcntis 
vtranque  fimul  percipi  contenduntrnec  aliterfen- 
tit  Harchitis,eo  quodmodo  diximus  excepto. 

DeCoena^Domini  effe&is. 

CazuAm Dom'mLnjuz,pr/>pterpanem  &  vinum*  \a 
Jed  prapwa.  kamm£j^  infiitutam  effe  dicimus  >-&* 
tpridjexauultll&rufalutem.  Sedquonia  alij  quidem 
digne  (id  eficum  pcenitentia  (jrfide)  alij  verb  in~ 
dtgne  (idefivelquid  hoc  reifit  ignorantes ,  vel 
increduli.vel  impcenitentes)ad  eam  accedunt,id- 
circo  contraria  duo  effeffa  illi  tribuimus  :  vnum 
fzluifiuixn ,  piodi^fiusXjEnjipxcpxiu  efi ,  altexum 
veiw}igQm4jJ^YMQ£^^  ynm 

abipfa  Cmm^fed^imdignAipfiu^ 
Verum  igiturillius  infolispcemtentibus  &  creden 
tibus  effecium  eft,cofirmatio  confociationis  ipforum 
cum  ChrifioJpiritualu\qwiJti_vtJf!irJi^ 
ipfiiChri/io  cQnnzxiy&fic  tpfius  meritoru  omnium 
participes  fatii ,  hoc  etiam  confequantur^vt  <>  ficuf 
in  corpore  naturali  ammato  memhra  cum  capitg 
cohdrentiafenfum  &motum  tnde  p^rctpiunt  :itA 
JpiritualiterJpfi Chrilio  copulati ,  dona  omniajpi- 
ritualiaregeneratorumpropria  ,  ac  tzndcmctiam 
vitamipfam&exnM/Lyk-Uzne  Chrisii,  ceu  capitey 
in  coh&rentia  membra  emanantem ,  magis  acma,- 
gis  adipifcaMur :  cuim  etiam  propterca  figillatim 
quidemmembra,  cbiuncTwi  vero  myfiicum  corptu 


58  DE       COENA 

appellantttr.  Et  quontam  feparata  alia  ab  aliis 
membra  nequevnumcorpus efficere,  neqtte  vnius 
eiufdim^ue  capitis  corpus  vnum  effe  pojjunt,  id- 
circo  interCcenst  Bominteffecia  tn  primis  nttme- 
ramus  charitatis  incrementum ,  quo  alq  cttm  alits 
fub  eodemcapite  arcitus  coniungatttr \ficut  ettn- 
dem  Cbrisittm  tifdem  Sacramentis  omnes  parti- 
cipant.  In  hoc  porrb  mysieri  0  concurrentes  ca u  - 
fa<s  fic  disiinguimm^vtftcutvni  dtuinx  ordmatio- 
mfacramentalem,  de  qua  diximus,  tranfmatatio- 
ncm  tribuimus ,  ita  vni  Spiritus  fancii  infiniU  & 
inejfabilt  potentut  acceptamferimus  infolidum  il- 
lam  noflri ,  qtti  in  terrtsfumus  ,  cum  Chrifio ,  per 
eius  carnem  qua  nunc  in  ccela  efi^  &  nufquam  a- 
libi ,  conjociationem  ,  quam  Paulus  Epbefi$.j2. 
MyUerium  magnum  vocat  .  Qtibd  autem 
fitc  fatii  fpiritualiter  ipfius  Chrish  participes ,  fi- 
dei  increme?itum  ,  altaque  cstlefiia  dona ,  ac  in 
primis  hosira  regencrattonis  obftgnationem  ,  ac 
tandem  etiam  atcrnam  tum  corporis  tum  anim<t 
vitam  adipifcamttr ,  totum  illud  ab  vno  Chnflo 
Deo  &  homine  ,per  eitis  camempro  nobis  affum- 
ptamycrucifixam^tandemfiupra  res  omnes  crea- 
tas  euec~iam,in  nos  emanarecredtmus.  Inflrumen- 
tales  denique  caufas  in  his  myfieriis  agtzofcimus^ 
partim  ipftus  Dei  refieciu,  exteriores  illas,  quibus 
jtn  externosfenfu*  incurrentihus,mentes  nofird  ad 
rerumfignificatarttm  conftderationem  commouen- 
tur :  nempe  paliorem  ipfum.  fiverba  infHtttHonis-> 

Symbo- 


D  O  m  I  N  r.  <q 

tymhda ,  &Sacr&m£2?td£L  ritrn :  partim  noHri 
reftcciu  fwterjw:£m&  in  nobis  exDei  dono  b&- 
rentcm  vnicam ,  nempe  Fidem.  Et  rurfium  inter 
hdc  inHrumenta  hoc  dificrimenftatuimm ,  qtiod 
externis  illis  fiic  vtatur  Deus ,  vt  tamen  ipfiis  nid- 
lam  vim  intrinfiecam  efificientem  infinuet ,  fed 
duntaxat  quid  ipfie  vnus  intw  agat ,  nobis  per  ea 
teHificetur :  interius  autem  illud  quonosipfivti- 
mur,nempe Fidem->agnoficimtts  hacvipradita  effe, 
idque  ex  Dei  ordwatione,  vt  ChriHum  vere  nobis 
fpiritualiter  applicet.  ^Qejuque  zoiuoouc^fiue  Con- 
fociationis  voce  ex  ApoHolo  defiumpta,  nulla  ipfipts 
corporis  chrifti  ctim  noHris  owjaQh ,  nullum  rea- 
lcm  contaclum  •>  ncque  corporali ,  neque fpirituali 
modoftatuimm.  ( ^uorfum  enim  h&c  wonHrofit, 
Cyclopica^cum  corporis  Chriftiveritate  &  eiufdem 
in  cdlis  collocatione  ex  diamctro pugnantia-,  &  ab 
hoc cdefti  myftterioprorftis  aliena?)  Scdita  ffignifi- 
QLnJjztfimtSy  quemadmodum^vtribo-  naturdi~in 
ha&vjta .  mitriajnurynofr-fiUs~  eft^pp4M£&s~effe-& 
appQfit^sdape.sfiedill^preiereare4pfiafiumerc^ 
€OMoquerx-ms4ifiortet,mini?ne  alioquifuccum  ali- 
menUrium  inde  hauHuros:  (ic,  vt  meritis  Chriftiy 
ejr  iis  qu<z  ipfii  infiuntfiruamur ,  ac  in  primis  vt  <e- 
ternA  vit&fiuccumfieu  vimfpiritualem  ex  eo  hau- 
riamus ,  non  faiis  efifie  qttod afifiumpta  ab  ipfio  caro, 
tum  acceptajpirittu  plenitudine,  tum  in  ara  crucis 
fiit  nobis  iuftificandisfiancitficandis^  &  tandcmglo 
rificadis,perfieciiftime  aptata.fiedpr&terea  oportere 


6o  D  E      C  OE  N  A 

vt  ipfcmet  Christus  vere  ac  re  ipfa  nosterfiat,  qtu 

coatitwne  mystica  &flirituali,ipfe  in  nobis^  nos 

in  illo  viuamus.  H&c  autcm  arcttfltma  credentium 

curn  tpfo  Chriflo  connexio,  non  adv/lum  corporttm 

contacittm^attt  animarum  realem  coharcnttamfal 

4d.,intimam  injmbis  ipfiu£Mfficacitjj_\_mkjrelata, 

tranjlatitiis omnibiis  il/isvjiuibalis ,  Comedendi, 

Bibendi?  Concorporationis<>InfitionisyCoiuguy  Vni- 

tionis  deniquc,  infacris  literis  figntficatttr,  quibtts 

videlicet  arcttfiimit  connexwnes  naturales  in 

communi  hominum  vita  declarantur.    Poflremo 

docemus  ncque  ipfius  Chrifti  virtutemfue  tvipyiczv 

poffe  a  nobis  partictpari ,  quin  ipfemet  noster  fiat 

ejr  nos  i/lius :  neque  victfiim  ipfum  fieri  nostrum 

poffe,quin  tpfius  energumparticipemus^quodcaro 

cum  virtute,  ac  virtus  cu  tpfitts  carnefic  cohdreat, 

vtneutra  ab  altcra  dtuet/ivnquam  pofiit.  Exqjto 

confquitur  tuw  in  verbo  nudo  tum  in  vzzhtLLum 

Sacrametis  coniuncto^vnum  &_eundem  Chriflum 

toturn  cum  ipfus  Spirttu  fcu  virtutefaluifiauLokis 

(piritualiter  apprehendcndttm  proponi ,  quamuis 

accedentibus  advcrburn  Sacramentis fidcm  vehe- 

mentius  in  nobis  commoueri,  ac  proinde  efficacius 

agere  oportcat.  Deinde  &  il/ud  efficitur  christum 

ipfumfiueinnudo  verbofiuein  Sacramentis.non 

niflt  a  credenttbus^ac  proinde  advttampercipi. 

Quidautem  Harchius?  Ita  varius  efl  acmulti- 
plex,vtvix,quidliquidbfentiat)inte//igerepotue- 

rim. 


DOMINI.  6l 

rim.  In  fumma  vero  vult  virtute  benedictionis 
myfiic<e, (vt loquitur Pagina 32.)  id eft,per verbii 
Dei  a  legitime  ordinato  miniftropronunciatu  >  (vt 
fcribit  Pagina  3S.)  diuinitatis  Chrifti  fubHatiamy 
qu&vbique  efi  perpr#fentiam  gencralem  (pagina 
.72.)  Deum  :  (pagina  32.)  Verbdmillud dtermtm, 
quod  caro  fditum  cft :  ( pagina  //.)  ipftim  Chrifli 
Deitatem:  (pagina  16 .)  Verbumviuificum^  rjrSpi- 
ritum  fincium :  (pagina  28.)  ipftam  diuinitatem: 
(pagina  37.)  Verbum  <zternumy  &  effcntiam  dmi- 
uam:(pagtna  4$.)  diuinitatcm^qud  in  Chrifto  cor 
poraliterhabitat ;  (pagina  63.)carnem  Chrifiiin- 
uifibilcm^d  efr^ernum  Verbum  &Spiritumfan~ 
cl7im:  (pagina  jy. )  viuiftci  verbi  virtutem:(pagi- 
na  jp.)  verbum  deDeo  verbo:  (pagina  So.)virtu- 
tem  &vim  quandam  a  Chrifti  carne:(pagina  pj . ) 
fubftantia  verbi  viuiftci  &  $piritus  fancii:(pagina. 
jo3.)quandam  Chri/ii portionem :  (pagina  106.) 
efje  potiftimum  in  hoc  Stcra?nento:  (pagina  73.) 
folam  dari  in  Sacramento  :  (eadempagina)  In  Sa- 
cramentocontineri:{pagina  74.)  ore  fufcipi  a  fide- 
libus:(pagina  is.)alerecarnem  Chriftiani:(pagina 
i6,&  21, &  2S,& 32,&  $3,&  55>  &  102.)  inpane 
latere:{pagina  26.)  infundere  fteje  inpanemyinef 
fabilimodo:  (pagina  ^S^yalibi  fepe. )  immutare 
panem  incorpm  verbi:(pagina  3o.)impertirefeji 
per  carnem  non  iliam.qux  in  ccelis  efifedeam  qu,t 
expane  &  vino  conftituitur  ^ftdeliumque  corpori 
conitwgitnr :  (cadcm pagina.)  facere  vt panis  tn 


6i  DeCoena 

carnis  Christi  virtutem  &  naturam  tranfeat: 

(pagrna  ji.)facere  panem  corput  Chrifti  aciualey 

quando  manducatus  cr  concoffus  eft  ab  homine  fi- 

deli,  hominem  faciens  acfu  corpus  ipfius  Christi: 

(pagina  40.)  fumi a  quibufins ,  jed  euanefcere  in 

tjs  quicarent  calore  charitatis :  (pagina  41.)  illabi 

inpanem  inejfabili  modor(pag.4f.)facere  vtpanis 

tranfeat  in  fubftanttam  carnts  Chrifti  in  ccelum 

euecU:  (eadcmpagina)  perfundcrepanem: {pag> 

46)  mutarepanem  infubftantiam  chrifti  infujio- 

ne  diuinitatis  fecreto  illapfu:  (pag.^p.)  vniri  pani 

mirabiliter,  (jrperhabitationisgratiam:  (pag.ify 

&S<>,&74j  &  So,&Si.)  facere  vt  panis  abun- 

dantifiimehabeatinfc  Dcum:  (pag.$y.)  miromo- 

do  de  plenitudine  fancix  carnis  Chrifti  in  nos  & 

inpanem  infufafacere  pancm  Chriftumperpotcn- 

tiam  ey  virtutcm  .-fideles  vero  aciu  talesjde  qui- 

h:M  dicitur.-Nolitc  tagcr£  chriftos  meos:(pag.6s.) 

quotidie  ex  pane  &  vino  creata ,  &  de  altari  a  fi- 

delibusjumpta  naturafmile  ejfe  iili  carni-,  quam 

habet  Chriftus  incoclo  ,  viuifica  nimirum  ratione 

vimficantis  diuinitatis ,  qutfef  in  pane  infudit^ 

cjr  commifiuit  ineffabili  modo :  (pag.jo.)  iilapjam 

inpanem  eidemvniri-futcera  liqucfacia  alterice- 

r£  /iquefac7£:(pag.7  p.)  facere  mirabilitcr,  poten- 

tcr^ineffabilitersvt panis  feruata  forma  &fubfian 

tiajn  diuinam  abeat  naturam:  (pag.S2.)  Difii.n- 

^uens  autem  idem  Harchius  inter  cos,  qui  ad  Cce- 

nam  accedunt>vult,ft  animalia  fuerwtirrationa- 

lia. 


DOMINI.  £j 

lia,foh  orepanem  ijlumfumere  ,fedduntaxatad 

benejiciumpr^fentis  vitd.fi  verofuerint  rationa- 

lia  fumere  etiam  illum ,  fednon  pari  exitu.  nam 

infideles  quidem  &  hareticos  Jumere  etiam  il- 

lum  a<J  eundem  finem ,  fed  qui  fi  in  infidelitate 

persiiterint ,  cum  etiam  Jumant  cum  pane  Deum 

per  generalem  pr&fentiar/i  diuinitatis,accipere  iu- 

dicemnon  SeYuatorem:(pag.$6 .)  &totum  quidem 

Sacramentu  manducare^acproinde  corpus  chrifti^ 

fednomine  &facramentotcnm:  {pag.42.)  malos 

verb  habcntes  quandam  fidem  comedcre  Sacra- 

menium  ad  aliquod  bonmn  vita  temporalis  ,fed 

quia  non  diligunt  ea  fide  qua  diligtt,  nihil  illis 

prodcffe  Sacramenti  comesiionem  advitam  <zter~ 

nam:  (pag.71.)  Tertium  genrn  rcFtare  eorum,  qui 

orc  cyfide  &  Sacramentum  &  rem  &fructum  Sa- 

cramenti  percipiunt:  (pag.  42.)&  ta?wn  mali  ( in- 

quit pag.yz.)  multo  minus  infideles  dicuturChri- 

Jii  corpus  comedere .     Idcm  Harchins  interdum 

Baptifmum  Ccena  Domini  ex<zquat,  vtpagina  32. 

aliquando  mere  Jpiritualem  vim  extra  carnem 

Chrisii  ei  tribuit,  vtpag.  61 ,  non  minus  ( inqttit) 

estcbrisius  in  Bapiifmo.quam  in  Eucharifiia,ve- 

rumpcr diuinitatem^non  humanitatcm.  Fratcrea 

quamuis  Vapistas  meriib  reprehendat  in  eo,  qubd 

poculi  vfum  in  ijs  quos  Laicos  vocant  fustulcrint, 

ey  illam  Deitatem  non  minus  in  vinum  quam  in 

panem  velit  infimdr.  {pag.4  4  .)videturtamen  vi~ 

ni  &  fanguinis  illim  viufici  potum  magis  ctiam> 


64  De     Coena 

quampanis  ejumvrgere^  quonia(inquit)ex  Ori- 
gene*  (pag.iif.)  non  dixit  Dominus,  Htc  cjtpanis 
noui  Testamenti:  ficut  dixit,  Hic  est  calix  noui 
Testamenti :  adco  vtfi  quisjp.ieiotemponsprema- 
tttr>  idest>  (vtloquitur  pag.116.)  tepore  excluda- 
tur3malit  pr&tenripanis  vfum^quam calicts.jj)uu  " 
enim  (tnqutt)  manducatio  longius  exquirattem- ' 
pus,quampotatiofii  in  anim&deliquium  incidcris^ " 
nonne  in  os  pottus  tnijcies  vinum ,  quam  carnesy " 
quoniam  illud  citius  repente  delapfits  instauratyi 
vires  ?    Prxterea  male  defiendens  panem  &  vi- 
num  Cuena  Domini  habere  Sacramentorum  ratio- 
nem  etiam  extra  vfum  ,t  id  tamcn  non  vult  in 
Baptifmovalere.  (pag.Sp.)  Ccenamautem  quate- 
nmvocet  fiacrtficium  ,  &bic  rurfium\quot  allego- 
riisfiacra  myfieria  contaminet  Harchuts ,  fiuo  loco> 
id  estjn  refiutatione  dicemm. 

De  Cocnx  Domini  adminiilrandje 
modo  ac  ratione. 

Ccena  Domini  adminiHrationemJicutipar  esty 
*d  institutwnis  duiinx,  normam  <jr  amttfitm  cxi- 
gimus.  Itaque  a  Domini  inuocattone  exorfi^ha- 
bita  concione  &  repetitts  prccibtts ,  ipfitm  Domini 
tnfiitutionem  magna  cum  attcntione  recitatam  \ 
populofoleni  formula  expHcamus>ac  deinceps,  cdi- 
ta  fidei  Chriftiana  publicA  pcr  Apofiolict  fym-  , 
boli  rcciutionem  frofieftone  ,  quod  iujstt  facere 

BomintUy 


D  O  M  I  N  I.  6 J 

Dominusfacimus.  Pane  enimfracJum >  ejr  vinum 
poculo  infufum  tradunt  qttidem  miniftri ,  acci- 
fiuntveroy  comcdunt>  ejr  bibuntfinguli :  quibzis, 
feractis  >  &  rurjum  gratijs  Deoaclts ,  popttloque 
diligeterde  coferenda  elecmofyna>  cdterifquecha- 
ritatis  praftanda  offlcijs  commonefaclo ,  ( quibus 
vnis  rationibus •>  quatenm  videlicet  Deo  gratias 
agimus,folenni  noflritu  corporis,  tum  animi >  con- 
fecrationo  ChriflianA  charitatis  officiifque^j  te- 
fliflcata ,  hanc  aciionem  docemus  ivx&ej&wv,  fa- 
criflcium  vocari )  minifler  populum  cttm  folemni 
hazzdlffionc  dimittiU  Et  quoniam  facra  esr  in 
primis  hac  aftio,  quafl  in  cdispotiiisquam  in  ter- 
ris  celebranda  :  curamm^vth^comnia  non  tan- 
iurn  honefte  ejr  dcccnter>  (ficut  reliqua  omnia 
in  domo  dominifleri  decet)fed  etiam  reuerenter  & 
venerabiii  cum  grauitatradminiftrentur.  Omnia 
autc?n  illa  qnorumquada  ad  impietatem>qu£dam 
adfuperftitionem  conuerftfunt  >  quddam  denique 
ridicula  funt  >  &  hiftrionic<e  faltationi  quam  vfife 
adeofacris  myfterijsconucnicntioraie  domoDomi- 
ni  tanquafordes^eiccimm :  relicia  in  i/s,q?t£  adia- 
phorafuntfingulis  Ecclcfiis  libertate.Harchiiu  au- 
tcm  ,  quanuk  panem  &  vinum  Btuinx  ipfitts  cf 
fentialisloZ  7\dyov.virtute,ipfis  abundantifli?ne>vt 
ipfe  loquitur,  vnita  repleuerit :  nihilominus  tamen 
adorationem  interiorem  ad  illa  direBam  tollit,  vt 
exteriorem  >  quamvenerationem,  afpcllat ■,  fubfti- 
tftat:oblati one&  o%i£ {fyv  n  o fimpliciter  cla mna t: 

E.). 


66  D    B      COENJ\ 

lintea  denique  jkcerdotis  vejle n~o  improbat:  impia 
tamen  ey fuperjHtiofa  qu&da  ?nerito  reprehedcns. 
Et  hacienus  quidem  Harcbij  fententiam  de 
fingulis  huius  controucrfu  quajlionibus  cum  no- 
(tra  comparauimus.  Itaque  fupereffe  hoc  vide- 
tur  ,  vt  nojrris  conjirmatis  y  dogmata  i/Iius  ex 
Dei  verbo  rcfutemus  ,  acdemum  tjs ,  qud  pro  fe 
p rofert^ refftondcamus .  Erit a utcm  hoc  nobis  eofa- 
ciliusy  quodnc  fpeciem  quidcm  vllam  vllius  argu- 
menti  Harchius  ex  Dei  verboprofert^  pr#ter  vni- 
cum  prorfus  elumbe  yquod  fuo  loco  explicabimus. 
Primum^quodpanem  &  vinum  dciamus  figna  ef 
fecumipfa  rerum  fignificatarum  prtjtatione  con- 
iunffayprobationc  nonegety  mfi  apudTranffub- 
Jtantiatores,  quipro  mutatione  rerum  communium 
in  Sacramenta,(tatutit earum  annihilationem.  Sed 
cum  Harchio  fentire  non  poffumus  intra  ipfaf.gna 
re  ipfa  contineri  resfignifcatas ,  qu&cumque  tan- 
demilUfint.  Hocenim  nequcipfa  rcrum*  idejty 
Sacramentorum  autrerum  (ignificatarum  natura 
patitur :  neque  in  facris  literis  vlla  vocula  inue- 
nieturyqua  conftttui  tale  quicquam  pofiit:  vtplane 
videatur  hacquide  inparte  miniis  abfurda  eorum 
fenjentia,  qui  chrifti  corpus  realiter  adcffe  volunt, 
quam  eorti  qui  in  ,fuby  velctipane  reipfa  illudad- 
effe  cotendunt.Sed Harchius  magis  ettaineptafen- 
tentiamtuetur  ,qui,vt  corporis  naturalis  localem 
pmfentiam  excludat,  deitatem  ipfius  vcrbiyex  car- 
ne  ajfumpta  inpane  illapfam>vclitintra  ipfumpa- 

nem 


DOMINI.  6? 

panem  habitare ,  adeoque  ipfi re  ipfa  vniri  &per- 
mifceri.  De  quodogmate  mox  dicemus. 

lam  vero  quodad  res  fignificatas  attinet^  vt- 
rum  illudipfum  corpus  naturale ,  &  verum  illum 
naturalemfanguinem  Sacramcntis i/Iius  panis  & 
i/liusvim flgnificari ,  dicimus  conHareex  additis 
vocibus.gJO  D  TRADITVR.&  gVI  EF- 
F  VND I TVR :  item  ex  difertis  Pauli  verbis ,  /. 
Cor.  10.16,  vbipanem  quidemcorporis  Chrifli  ,po- 
culum  autem,(id  eftvinumpoculo  contentum)fan- 
guinis  Chrifticommunionem  effe  teftatur.  T^ece- 
nim  dubium  effepotefl\quin  idipfum  quodtimuni- 
caturflt  illudipfum,  quod  in  Ccena  Dqmini  figni- 
flcatur  &  pr/ftatur.  Itaqne  nihil  abfurdius fingi 
potuitifto  Harchij  commento  ^quinominecorporis 
quod  traditumfuit  pro  nob  is->  &fanguinis  quifuit 
effufus^Deitatem  ipfam  Chriftifiue  verbumipfum 
Aternum  Patris^  Spirfanttum  intelligit.  Diuer- 
fa  eft  autemqu&flio.  QuidinCcenaDominifigni- 
cetur  (jrprdftetur ,  ab  ea  qua  qu&ritur^  quo  fenfu 
corpus  illud  naturale  depane  illo,& Janguis  iUe 
naturalis  de  vino  illo  dicatur.  Ad  hanc  enim  re- 
fpondendum  eft,  Sacramentale  hoc  effe  dicendi  ge- 
nus ,  qno ,  vtipfe  Harchius  agnofcere  cogitur  jrei 
f{gmficats>  nomen  ipfifigno  tribnitur.Acproinde  a- 
gnofcimus  Corporis  nome  interdum  non  ipfum  na- 
turale  corpusfed  eius  Sacramentu  fignificare:  quod 
nonnulli  ex  vsteribus  patribus  corpus  Sacramenta- 
le  vocarut}idcftySacramentaliter  inte/leffu,  velu- 


68  Decoena 

ti  qttum  dicut.  Corpus  Domini  videri,  tangi,  den- 
tcs  in  illnd  tnfighin  terrarn  caderey  crearijieri,  cb- 
fumt:fed nttil \im propterea  Dittmitatis  Chrtflifue 
7oj  Aoyov  in  ipjis  Suramentis  realem  inhabitatio- 
nemponimus.  Prxterea  @-hoc  agnofctnws ,  EccU- 
fiam  quoque_corptisJCkusli  voulli  fcdmyjiicumfi- 
up  Jpiritualiter^myjieria  magno.vt  loquitur  <^4po- 
Jio[us  Ephefi.%.32  jjiterfefub vnv  &  eodemcaptte, 
Chrijio  connexum  }rjr  eiufdem  Spintu  viuificatum, 
Eph  4.16.  neque  id  quoque  myjierium  inficiamur 
Jignis  pants  ey  vini  ,  cr  eo  quod  omnes  ex  eo- 
dem  iHopanefumimns,  &  ex  eodem  ii/o  poculo  ii- 
lum  Spiritum  bibimus^i.Cor.io.  iC.adumbrari  at- 
que  ettamfanciri  \fedhocnnnquamprobabit  Har- 
chitis,  n  eque  aliits  quifquam  his  vcrbis  injiitutio- 
msccena  Domini:  CO  RPFS  ME  VM   QVO  D  , 
PRO    VORIS  TRADlTVR,Ecciefi{fueip(k 
Ecciefu  mebra^td cft,corpii,s  Chrtjii  myfiicu  inte/ii- 
gi.Pari.n.raiioneper  HOC  EST  SANGVIS 
QVI  EFEVN DITVR  idem corpus myjitcum 
rurfum  inteiligeretur^quod  adhuc  nemini  venit  in 
mentemjvt  dtceret.Et certe  ftcorpm  il/ud  effetmy- 
Jiicnm  corpus  ,  finguii  fideies  Eccieftam  comcdere 
v;derentur.  Apage  igiturpiufquam  aniies  ijlius- 
modi  nngas^cr  vertiginofisfolis  ijia  deliria  relin- 
quantur. 

Tertto,  analogia  intercaducamhanc  aiimoniam 
&  vitam,  &  cceleHcm  il/am  naturaiis  Chrijii  car- 
nis  virtutem,  xternamque  i.tde  in  nos ,  non  inpa- 

ne?n 


DOMINI.  69 

nem ast  vinu  cmanitemvitam,  quuminfacris  li- 
teris  millies  ;nculcetur  &  ipfi  con\ubfiatiatores  idi- 
ffum  infexto  loannis  capite  agnofcant,  probatione 
non  eget.  Totum  autem  illud  Harchij  commentum 
depane  commtinuquo  chrifius  vefcebatur,qui  an- 
tea  Swua/Jtei  caro  Chrifii ,  ab  eodempoflea  comefus 
ejr  calore  naturali  coucgcIus  euaferit  mfyilct  caro 
Chrifti,&  quidern  diuinayproptervnionemlov?^- 
you  hypofiaticam ,  quafi  propterea  panis  coenJt  Do- 
mini  corpus  ipfius  dicatur  >quid  aliud  efi  quim 
ebrij  delirantis  fomnium  ?  Nam  etiamfi  ifiud 
tam  abfurdum  commentum  illi  concederem,  opor* 
tuiffetfane  Chrifluprius  hunc  ipfumpanem,  quem 
corpus fluum  appellat  comediffe^  cccoxiffe  &  jft  ho- 
?jpr  auriktfs)  reieciffe  ,  acfic  tandem  facfum  corpus 
fuum  difcipulisprxbuijfe.  Et  nuncquoque  vbicun- 
que  &  quoties  Domini  Coena  adminiflraiur,chri- 
Hum  oportuerit  corporaliter  frzfcntem  hxc  eadcm 
agere,  aut  inuifibiliter  in  ccelum  fubducere^ne  nu- 
dumpanemfumeremus .  Verumnefc  quidempa- 
nis  illefuerit  Domini  caro ,  quum  cihi  excrementa 
nonfiant  ipfiu<fumentis  caro ,  fedis  dcmnmcibi 
fuccus,qui  carni  fumetis  aflimilatur.  Sed  his  omni- 
busputatfepulchre  occurrifll^quwt  Chriflum  di- 
citcarnem  illamfuamfc  expane  creati  in  cdo  ha- 
here ,  fed  ex  illacarne  fuam  Deitate  infundcre  in 
panem  (pag.j6.)  qui  proinde  diuinus  effcclus  ,  fit 
quoque.noflri  refpeffu,  caro  Chifii  ^vyijuiSi^  >■-}  de- 
mum  ethm  credentes,  ore  &fide  comefus  .faciati- 

E.iii. 


70  D  E       COEN  A 

tidem  diuinos  &  ivtpyticL  ipfiu*  chrifli  carne?ny  illi 
in  cdis  manenti  naturali  natura  &  fpecie ,  vt  lo- 
quitur^fimiliSy  atque  adeo  ,  vtloquitur  ypag.  77, 
caro  Chrifii  caro  inuifibilis ,  Aternum  verbum ,  & 
Spirittts fanclus :  qu£  non  tantumfiultafed  etiam 
impiaportenta  quid attinet pluribus  refutare^qtm 
nulla  ne  rationis  quidemfpecie  nitantur  ?  Abfit 
emm  vt  Patribus ,  quorum  teflimoniis  Harchium 
nullo  cum  pudore  abutioflendemw,  h&ctnonftra 
vnquam  in  mentem  veniffe  exiflimemus. 

jgtibd autem  ad  Sacramentalemfymbolorum  & 
rerumfignificatarum ,  id  efl>corporis  illius  natura- 
lis  pro  nobistraditiy  &  fznguinis  pro  nobis  ejfufi 
praftationem  cum  fignificatione  coniunttam  atti-* 
net  y  quodhacde  re  docemus.cerib  &  expreJfoDei 
verbo  nititur.  Qutim  enim  confiet  Sacramenta  de 
quibus  agimus,efle  promifiionibus  Euangeltcis  ad- 
iunffa,  vt  tanto  magis  de  illarum  pr&ftatione  cer- 
tionesfiamus-,  cofequitur  neque  ipfis promifiionum 
verbis ,  neque  Sacramentis  aliam  coniunffionem 
tribuipoJfe,quam  efficacisfignificationis  qu&  apra- 
mittentis fola  vi  fyfidelitate  emanet.  fyeximfpi- 

rituAi/ifiitn±JfJi3  tummprhn  ,  ttim  S^r/tTtzfpt/c  & 

figmfic&ntMtL&fub  F.mngtlkrt,  id eft,fidei  condi- 
tioneprAbenturrmere  vero  fpiritualia  ac  diuitfina. 
caiufmodi  funt  incorporatio  in  Chrisiu ,  &  in  eode 
collatum  iuftificationisfancUficationis^  &  tandem 
glorificationts  feuvit&&tern<z  donum  ,  peralium 
vt  vllo  modo  cfficientemcatifam fii quis  nobistribui 

exiflimety 


D  O  M  IN  I.  77 

exiftimet^aut  rerum  diuinarumprorfus  eftimperi- 
tus^autflane  impius^vt  qui-,quodvniusDei  efl  in- 
communkabiliter tam  proprium  quamipfa  eftDei- 
tas,adpanem  &vinum>>res  inanimatas  Jransfc- 
rat^ aut certe  cum  illis  communicent.  Nfgo  igitury 
^Lp£megO-Deka.tem  autvim  vllam  diuimm  ind- 
pjaftgna  wfwxdi  ,&  impiu  effehoc  dogma-mrfum 
dia^eo  quidemfenfu  quo  loquitur  &  fcrtbitMar- 
chius.non  quolocutifuntPatres,  quorumfententia 
penitus  deprauat>vtfuo  loco  dicemus.  Aio (inquam ) 
impiu  ejfe  dogma,  exiftimare  quod  res  communesy 
ex  Dei  ordinatione  Sacramentaftant,alitcr  intelli- 
gere,qu!tm  quod  ad  aliumvfumy  id  eft,  adres  di- 
uinasfgniftcandas^transferantur^qMjinm-pJt^^--y7 
tj£nullo^jojo.-nx^cl-mm  verbjsipfis_ 

iftftjtutioms7nequeafymboli^ 
nius  Dei  vi^niilli^rorfusru.creat^^jiqiLim.a^ 
mjmicata^effkitur  Ta.lffti.mu  eft igitur hoc  delirJM 
ab  Harchio  tntntndUinrulr/i.tu,i.neff«hili  mndn  <7ff>v 
bum  jpfurn  jnp/inpyn  fo  <jtjnurpjpfr  jlhhj ;  tit  7\n~ 

mini  cam.  ftintJhvdf^  \ .  Nec  enim  Sacramentalis 
mutatio  eftmagis  ?niraculofum  autineffabile  qtiip- 
piayquam  quum  ex  comuni  ceraftt  autenticumpu-  ■ 
blici  inftrumeniifgillum.  jQuanuis  enim  illa  qui- 
demft  diuina  &  diuinarum  reru  caufa ,  hac  vero 
humana  ^fancicndis  rebus  humanis  inftituta  or~ 
dinatio:  tamen  res  ipfa  in  genere  eade  efl-,  tantum 
in  eo  dijferestfuod in  il/is  Dcus  devita  /cternajjic 
vero  homines  de  negotiis  humanis  pacifcuntur. 


0) 


J2  D  E        COE  N  A 

<£uod  cr  Tranjfubftatiatores  ftgnoru,  &  Ccfubfta- 
tiatores  rerumjigniftcatarum)&  quidem  tnprimis 
Harchium^qui  ipfum&ternum  Deifiliummaxima 
cum  impietatepam  realiler  vniri  docet,  faltem  ex 
toties  a  nojhis  citato  Auguftmi  loco  lib.de  Trinit.j. 
cap.io  Mfcere  oportuit:vbi  Sacramenta  dicit  vt  re- 
ligiofa  honorem  haberepojfe,  non  autem  Uuporem 
vt  admiranda.Sed hoc ijios  omnesfefellit,  qno^ea 
qn<z  Domintts  vere  inejfabilitcr  agitydum  qtt£  cor- 
poraltterper  fymbola  figmficatjn  credentium  cor- 
dibus  fpiritualiter  fuavnius  virtute  exequitur, 
cum  Sacramentali  mutatione  confundut :  quum  il- 
lud  Dei  opu>s,ideft,EcclejM  &  chriftifpiritualis  il~ 
la  connexio  vere  magnum  (it  myftcnum^vt  loqni- 
tur  K^dpoHolw.hoc v ero yid eftt,  rerum  aliqnarum 
a  communi  vfu  ad aliu  extra  ordinariu  fignifican- 
dum  tranftatio  a pacifcentiu  voluntatepcndeat,ejr 
inter  homines  ctia  fit  quotidianum.  §ed  criftud co- 
mcntum>quo  <zterna  illa  Aterni  Filij  Dei  Deitasfe- 
cundumfubftantia?npani  vnitttr^quomodo  impin 
no  efr.  Quod  enimHarchitts  hypoftatica  hacvnione 
Deitatis  &panis  non  effe  cotendttymanifette>vt  in 
Scholis  loquunturycontradiftioneimplicat.Quid  e- 
nim  aliud  eftyhyposratice  verbum  illud  Aternu  Dei 
carniaffumptA  vnitnmeffe.quam  K&&  lixo&unv 
ideftfua  njsroswg/,  won  autemfola  fvtpyttq,  aut  7tcl- 
povjvt  ilU  carnivnitum  ejfe?  Scd  audio  quid  Har^ 
chiu*  refpondeat,verbum  videlicetillud  £temum 
fic  illi  carni  vnitum  effe^vtcum  illa  vnicum  vqi&l- 


Domini.  73 

jufyjov  conHituat ,  cnm  pane  verbfic  vniri ,  vteum 
non  aciu  yfied^hvcl/u<l  tatum  efificiatcorpus->n~o  idem 
illudipfium  quod  cfit  in  ccelis^fied aliud mimero^na- 
turatamen  ejrfleciej  id  efl>  etiampcr  wbahitan- 
tem  re  ipfiainpane  Deitatem  diuinum  ^postquam 
illud  potentiale  corptis  ore  &fidefiumptum ,  c  ome- 
fium,&  concottumfiueritXnimuero  quid  hocaliud 
efl ,  quam  totidem  incarnatos  fllios  Dei  flatuerey 
quotadCcenam  Domini  rite  ,&ficutipar  efi,  ac 
cedunt?  Et  inefifiabilem  illam  gratiam  vni  illi  car- 
ni  ex  Maria  Virgine  afifiumpt&propriam ,  qnanuis 
tmpari  ,  quod  ad  energiam  attinet ,  efficacifate, 
cum  credentibits  omnibus  communemfiiatuere?  Vt 
autem  apertiits  etia  inte/ligatur  ,  quxm  &  ridicu- 
lum  &  impiumfit  isiud  commentum ,  quo  ivfiemet 
Dei  Tiliws  cumfiymbolis  re  ipfa  vnin  dicitur ,  fin- 
gamu*  Harchium  non  ipfum  Deum ,  non  Verbum 
ipfum  dternumfed quandam  duntaxat  ipfitis  vir- 
tutem ,  qudm  carnem  verbi ,  (jr  vcrbum  de  Deo 
verbo  Patru  teflimonia  non  intelligesy  velperucr— 
tensfiepiw  appellat^intellexififie:  &  qu&vzm  h<ccfit 
virttts,  ejr  cuius  efificacta  dtfliciamus .  Dcu?n  cert } 
vbique  ovcicoJ&c  qui  effie  negatyDei  infinita  effien- 
tiam  negat.  vbique  autem  illum  effie ,  vt  rerum 
creatarum  partem ,  &  quafi  cum  illis  compofiitam, 
vetm  Manich&orum  dclirium  esL  Ettamen  cumy 
vt  dicit  ApofiiohtSy  in  ipfoy  id  efl  ipfiuts  vnim  vi  vi- 
uamus ,  moueamur  &fimm :  &  ,  vt  ipfi  yrophani 
Jcriptores  cognouerunt y  qua  vi  creata  funt  omma> 


74  De     Coena 

eadem  etiam  illa  quandiu  funt  fatendum  ftt  con- 
firuari.ex  quo  cfficiturDeum  non  tatuw  owiooj&c. 
Jedetiam  lvifyi\\aue(;  rebus  omnibus ,  quanms  non 
eadem  nec  pari  efficacitate  adejfe.  Sedeadem  illa 
ejr  vnica  vis  diuina  non  pariter  fefe  in  rerum 
creatarum  conferuatione  exerityvt in  prima  earum 
crcatione  fefe  demonstrauit.  Sic  enim  ipfa  res  ex 
nihilo  condidit ,  vt  non  tantum  prima  yfed  ettam 
fohfitrerum  omnium  existentia  caufa  ,feu  matc- 
riamfcuformamjpectes.  In  rerum  autemyquas  ex 
pr<eiacente  materia  condidit y  conferuatione y  fiue 
Jpecierum  propagatwnem  ,  fiue  indiuiduomm 
ferfeuerantiam Jpectemus , caufas  fecunias  ordi- 
nauit  ypcr  quas  yquanu  is  iis  minime  deuinc~tusy  re- 
rum  omnium  acfingularum  naturas  conferuat.  Sic 
a  coelo  fe  ab  agriculturafoli  vbcrtas :  afole ,  lunay 
flellisy  ventisy  aeris  constitutio  :  a  cibis  fu&  natur& 
accommodatis  animantium  vitt  dependet.Sed lon- 
gealiud  eji  rem  aliqmm  vi  fibi  diuinitus  infita 
fouere,quam  res  ipfas  ex  nihilo  condidiffe.  Itaque 
illudfumma  quada  benignitatc  rebus  creatis  Deus 
certis  gradtbus  conceJ$ity  res  naturales  naturalibus 
caufis ,  prout  tamen  ipfi  libuity  conferuans.  At  illam 
ereandiyidejlyex  nihilo  aliquid  efficiendiyvimfibi 
vnipropriam  effe  acpermanere  voluity  vtey  ipfius 
natur&  ordinis  immutationcm.  Etenim  lehouaft 
oportet  y  qui  quidpiam  a  Non  effe  adEjfe  traducat: 
vnde  etiam  &  Filq  &  Spiritm fantti  Deitatem  ex 
eoprobamm,quod  ijs  rerum  omnium  cxiHentium 

creAtio9 


Domini.  7j 

creatio,vt&  Patri>infacris  literisfribuatur.gluod 
attinet  autemad  ordinis  natur&mutationem ,  qua\ 
miraculi  voce  proprie  accepta  fignificatur :  valde 
hallucinantur  qui  (vno  excepto  Chrifio  bomi- 
ne)  vim  eiufmodi  miracula  edendi  cuiquam  *vn- 
quam  infitam  aDeofuijfe  exiHimant.  Itaque  mi- 
raculaproprte  appellata,  quibus  nimirum  ordo  ipfe 
natura  immutatur  vel  etiam  aboletur ,  nulli  nec 
Angelonec  homini  accepta  fereda  sut>  quaficaufis 
vilo^modo  ef£cientibus->fed  vt  meris ac  nudis  in- 
fimmgtis.Namnec  AngAiquidem  boniynecfanHi 
hxtmines  quicquamvnquam  <z^^q>va-iy  egerunt: 
fed  illi  quidem  Dei  mandatafunt  executi ,  rerym 
natum  non  ipfis  vlh  mi)do  7fedDei  vnius  condito- 
ri&mancUtis  obfequente.  Sancfi  autem  homines^ 
itidem  Dei  mandato  ,  fiue  expreffa >  fiue  tacito 
&  intrinfeco  afflatufuggefia,fiueprecibus  impetra 
tamiraculafic  ediderunt  ,vt  nulla  ipfis  infitavis 
hoc  effeceritjfedvnicum  eorum  externum  minish- 
rium  interuenerit.  Multomagis  ergo  qu&  ab  im- 
purisfiuejpiritibus  fiue  hominibus  edita  leguntury 
vel  mera  fuerunt  prasHgi* :  vel  caufarum  natu- 
ralium  nobis  quidem  occultaru^d^monibus  autem* 
quos  nulU  res  ifhufmodi  latet,  cognitarum  effecJa^ 
qu/z  tamen  hominibus  miracula  videntur :  vel  ab 
ipfo  Deoper  rnalos  etiam  Angelos  iusia  fua  iudicia 
exequenteycdita.  Itaque  non  magis  Mofes,  quam 
ipfius  virgajot  miracula  in  AEgypto>&  in  deferto 
edidit:vpmeritb  Marcus  i6.2o7  Deumipfumdicat 


j6  D  E       C  OE  N  A 

miraculis  ApoHolicam  dochinam  confirmaffe^j^ 
AcLj.16.  &  4.10.  Petrus  fanati  claudi  miracu- 
lum  fic  ad  Chrtfti  inuocatum  nomen  referat ,  vt 
fibi  ejr  loanni  mhd  prater  externi  ministerijpar- 
tes  relinqttat.^d  Chrisrum  autem  ipfum  quodat- 
tinetyjtataendii  eft>  eum  effe  verttm  Deum  natura 
fiue  e/fentia,  cr  qui  etiam  qttatenus  homo  eftjmpe- 
riumin  res  omnes  inferiores  acceperit  -.fedtamen 
opera  qu&pr&ter  naturam  edidit:  AttguHJMMfwzi 
Dcltati  *b  hum<mitate  11  nv  quidem  fepjznta  f  fed 
diftwffd  yAttribuit  his~verbis  Jxaff.  in  loan.  g. 
£lttia  (inqttit)  MaxU-m^rat-maUr  diuinitatis, " 
(X_per di mnitatem f'<t?iYj<m  erat  ?*>irar'jh<™  quod ' ' 
petebat,  refpondit  cU~quid  mihi  ey  tibi  mtdier?  " 
Idem  eodem  loco^ :  Efuriekat  chriThsx,  ^ini  hamo  >' 
crat.-pattit  qumqiie.famkjMJMj»i]lu }  qui<t  T*ms " 
frat-dnrwifbi+rfuift  homo  eratjVe^U^  fe^u.FtihuA  " 
imperauit.quia  Deus  e^.  Et  CyriHus  in  Ioa.lib.2. " 
cap.Tjp.  Propriu  eft(  inqttit)fupremx  fttbftantuy  vt " 
mortuospofsit  vittificare,  qttod  &qualiter  Patri  atyf 
Filio  ineft^propriu(inqtta)dzivcovi]TZt);,Na  alioqttin  " 
non  procederet  Cyrilli  argttmetum,  Deitatem  Filij 
exmortuos  vittificandi  virtute coUircntis \Et idem 
Cyrilltislib.de  Trhut.$.  Ei  /jtta  diuino  modojacta  » 
fimtlxdmfto^nm  fun4-h^nanis-conditiQmbt4^at'  " 
tribuenda  fcdjutiur&4neffahili  ejr  omntmmtntem 5 » 
tranjfcejtdcntii   idem  eodem  libro :  Poffe  implere  » 
omnia  ,  &  tranfre  per  omnia ,  ejr  fequi  in  omnibm  n 
concedes  etiamalteri  natura}  diuina,  quam  diui-  » 


ntf 


D  o  m  i  n  i.  77 

55 na?  Non  equidem.    n&uqu^chrifius  ipfe  tefiatur 

Jiin  Spiritu.  Dci,  eiicere  d&monia  \  tdeH,  »?t  idem 

CyrttlusrecTe  intezpzeUtur.in  Spintu  Jancto ,  qui 

ejt  cjr  Vatris  &  Tilij  virtm  coejfentialis.  Idcm  Cy- 

rillus  libro  in  loan.primo,  cap.j2.  explicans  it/a 

BaptiH<z  verba.Non  enim  admenjnram  Ci  dat  Spi~ 

ritum ,  &  Soiritum  ipfum  ejfentialem  a  donis  ab 

eodem  per  participationem  communicatis  dtHin- 

" guens^Non  ignoramus  (inquit)  ApoHolorum  quo* 

r  que  manibus  datum  Spiritum,fed  orabant  ii/i  Spi- 

"ritum,qui  quum  veniret^mambus  eorum  praberi 

"diffus  ejt.   Non  cnim  ipfe  heatus  Mojes  de  Spiritu 

"  qui  erat  in  eo  accipere  videbatur,  $>  aliisprdbere, 

y  fed foli  diuinahoc feruatu  ejlpotejtati.  Solusenim 

"  Deus  h<ec  Jublimia  Dcoque  digna  efficere  potelt. 

iJOuorJum  autem  h&c  omnia?  nempe  vtfic  aduerfus 

Harchium  colligamus.  Siper  hanc  virtutem^cuius 

i/tapfu  reali  per  benediStionem  myjlicam ,  vispa- 

nem  huncferi  potentia  corpus  ChriHi ,  intettigis 

ipfam  aterni  Filij  Dei  effentiam^  plus  certe  huic 

panirei  inanimatdt ,  quam  ipfis  etia  ApoHolis  con- 

ceffumfuerit,  vtqui  Spiritus  tatum  participatione, 

id  ejl,  dona  ab  ipfo  in  ipfis  creata ,  &  quidem  ad 

mcnfuram  habuerint.  de  quibus  late  AvoHolus 

i.Cor.j2:  Deitati etianhvt oHendimm feruata  itla 

incomunicabili  miraculorum ,  quibus  ordo  natura 

immutatur.efjiciendorumpotejtate.  Imo  etiain  eo 

quodvim  nosdiuinitus  regeneradi  dicis  ejfentia- 

liter  itli  pani  infundi>  plus  huic  pani,quamipji 

ChriHi  carni  naturalifpcr  Jfe,fiiie  in  fefe  confide- 


7%  De     Coena 

rat&tribuis:  vtpote  qu&,ficut  ex  AuguHino  &  Cy- 
ril/o  probauimus,i//a  verefublimia  crdiuina  opera 
ediderit^  etiamnu  edat,non  gratia  v/la  habitua- 
Ihvt  in  fcholis  loquunttiryfcdfola  vnionis  gratia> 
id  efi ,  non  quatenus  homo  fuit  &  efi  omntbm  do- 
ms,quorum  capax  effepoteft  humana  natura  ypcr- 
fectifiime  ornatusfedfolms,folius  (inquam)  infefe 
confideraU  Deitatis  reftectujjumanitatejaquam 
inflrumento^adea  qu&  mere  human#funt  prdflan 
da,vtentis:quauis  operum  Christi  '"Sm-rtAitrjbyrnt, 
totip  erfona  aduerfus  Nestoriu  fint  tribu  eda.  Jjhtpd 
jiperi/iam  vim  non  ipfummet  Filium  Dei  e/fentia- 
/iter,nec  Spiritum  ipfttmfanElum*>fed  energiam  in 
ipfa  carne  Chrifti  naturaliab  il/is  creatam  intel/i- 
gis3primum  mer&s pr&Higiai profers \  Nu/la  enim 
talis  vimfica  vis  ipfi  chrifti  carni  inferipotuit  in 
fefe confideraUyVt ex  ijs  teHimoniis ,  qttaprotuli- 
mus,apparet.  Qtipd  enim  htc  caro  viuificat ,  ideo 
fit ,  quia  hic  homo  efl  effentialiter Deus,  non  qtibd 
hdccaroftvita  infefe :  quodfivita  infefe  non  efi, 
ne  viuifica  qttidpn  eflinfefe.  ,  ^uomodo  igitur  ex 
i/lum  carne  viuifica  viscrcatafiue  exparticipatio- 
ne  in  panem  reipfa  fefe  infnuarit ,  qu&  neque 
creata  vnquam  ef/  >  neque  crearipotuit ,  quoniam 
quicquid infemetipfo  viuificum  efl,  Deus  vtfitne- 
ceffe  efly  Deusautem  effe  nihil  quodfit  creatumpo^ 
teH?  Et  tamen  tantum  abefl,  vtquoniam,  ncpro- 
prietates  cum  Eutychete  confundamus ,  negamus 
Chrifti  carnem  in  fefe  viuiftcandi  vimhabere^y 

propterea 


Domini.  79 

propterea  natums  cum  NeHorio  feparcmus.   vel 

homini  Chrifto  ,fiue  cami  Chrifti  vim  viuificamy 

contra  ipfius  verba  mamfefta  adimamus^  vtcontra, 

&^7TDTzX&ftyi&  totiperfendj  ficutidicfum  eftjri- 

huamusycontra  Nestorium->&  quum  carnem  chri- 

fti  dicimmpropter perfonaliter  inhabitas  verbum 

illudAternum  DeUnosproinde  ejjentiali  vi  Deita- 

tis  viuiftcare-,multo  plus  ei  tribuamus^quam  ij^  qui 

^proprietatibm  naturarum  cum  Eutychete  confufisy 

virtute  quadam  creata  cyparticipata^carnem  illam 

viuificamfacfam  ejfe  contendunt.   f^ud  quum  ita 

fe  habeantjtcrum  dico  Harchiumfomniajfe^qimm 

panem  Coen&  Domini  ea  vi9  qu&  nufquamfuit^ne- 

que  eft,neque  erit^ecarne  Chriftidelapfa,non  mo- 

do  dtuinti  factum ,  fed  etiam  viuificandi  vim,ad 

nos  videlicet  re  ipfa  ejr  acfu  Chrifti  corpus  effi- 

ciendos^adeptum  diceret :  quodfti  veru  ejfet^quan* 

uis  aliquidejfe  aciu  plusfit,  quam  ejfe  $antum  Jb- 

vdjuet^tamen  cum  maius quiddam  fit^acprAstan- 

tiusfuim  hahere  alios  viuiftcandi^quam  ab  alio  vi- 

uificariy  &  hocvtrum^  tribuatillipaniHarchim* 

( nec  enim  viuiftcare  nos  Chrifli  corpus  poffet 

hicpanis ,  nifiprius  ipfemet  ejfet  talis  effeffus)  & 

pofterius  iftud  tantum  nobis  relinquat  Harchius^ 

maiorem  certe  gratiam  Deusin  hucpanem ,  quam 

in  vllos  Chriftianos  contulerit.  Hunc  autcm  erro- 

rem  alij  multi  confequnntur  ^diHincTe  quoque  re- 

futandi.  Quoniam  enim  exisHmat  Harchiu*  hane 

vim  huicpani  reipfa  inferi  &  vniri>  hinc  tria  effi* 


80  D  E        COE  N  A 

ciuntttr  neceffarto.  rnttm,quamdiumancntpanis 
C?  vinum^  perccpta  Jemel  benediffione  mysiica, 
fiue  fumantur  ,  (iue  non  ftrmantur ,  id  e/t  extra 
vjum  quoqne  rationcm  Snramentorum  habere. 
Altertim,^ujcnnquc  orc  Sacramenta\nmat>  vtrii- 
quefumere-,  nempe  ey  tllafjmbola  cy  re  ilhs  retpfa 
infitam  ejr  vnitam.Tertittm  den':que,Si  Fdius  tpfe 
T>ei  cr  Spirtfus  fancius  retpfa  ty  fubsiatialit  er  tjiis 
fmbolis  inh^retjFilium  Dei,&  Spiritumfantiurft 
in  iilis  adorari  debercquos  &  aljurdtjumos  d  tc- 
tcrrimos  errores  ,  Harchio  cttm  Tranffubjtantiato- 
ribm  cr  Confubjiantiatoribus  comrnunes  >feorfm 
rcfutabimus. 

i^dd  primum  quod  atiinet ,  quxttio  in  eo  tota 
vertitur ,  Nu?n  bcnediciione  Sacramentali  (ideft, 
ea  recitatione-  cr  explicatione  infiitutionis  Ccend 
Dominiy  qu<z  fit  in  legitima  ipfus  admwijiratio- 
ne)panis  &  vinum  certa  qualitate  qnapiam  affi- 
ciantur>qud  ipfis  re  ipfa  inh.tr  eat^vt  etiamfi  eo  ipfo 
tempore.quohatcfittnt,  non  (umantur^ifia  qualitax 
ipfs  vtfubiecJis  imprejfa  pcrmaneat :  acprowde^ 
ftttc  ad  abfentes  eo  ipfo  tempore  quo  mysieria  in 
ccetu  peraguntur ,  deferantur  jfitiefkorfim  repefi- 
ta^pmut  tulerit  aigrotorum  neccfitds^ipfisprtbean 
tto\noua  confecrationCy  id  eji,  inftitHtionis  recita- 
tione  &  explicationcj  dcnuo  facia  non  fit  opus. 
Nos  qttanuis  vetufinm  effe  fciamus  rcliquiaruni 
Euchansii<e  in  hos  &  alios  vfus  referuationemy 
tamenyquoniam  nequc  ftwdamentum  habent  iHa 

inDei 


Domini.  8l 

in  Dei  verho ,  neque  aliwnde  qttam  kfuperftitione 
natafunt,  ch  vtfortafiis  aliquando  tolerabilis  ifte 
mos  fuerit  {quod  eo  vfque  nonnitlli  putarintiftud 
aliquorum  inftrmitati  concedendum  )  nunc  ta- 
rnen,proptermox  fequutam  idolomaniam-,morem 
tstumprorfm  abolendum  cenfemtuy  &fymknla  do- 
rem"A  evtr/t  nfumyfueeytYA  i/iarumfiumptjnrre^  J\& 
mtlhw  h-abere  Sacramentorum  mtionem.  Conftat 
enim  hac  myHeria  religiofa  meras  ejfe  aciiones 
continuas ,  ad  quas  idcircoMon  adhibeantttr fiym- 
bolacorporea  vtinijs fftatfefe  cogitatio  yfedcon- 
tra  vt  eos  quibm  pr&heniur  ad  aliud  cogitan- 
dum  &  agendu  commoueant.Itaque  ficutpanis  & 
vinum  ex  rehus  communibus  fiunt  relatiueadre- 
ctum  illorum  vfmn  Sacramenta ,  citra  vllam  rea- 
lem  in  ipffmet  mutationem :  ita  mutationem  illam 
Stcramentalem  illofine  ry  vfu  merito  circunfcrtbi- 
mus.  Afferimus  &  alias  rationes  ab  exemplo  tum 
veterum  Sacramentorumjum  etiam  Baptifmifum- 
ptas.  Ghttim  enim  qujftiam  Uvc^m  fine-ffivfufuA 
aj$uafm?h^wuM.ato  FatriSyFil^  &  Spiritusfanffi 
nomine^ftt  Kftcramcntiifyjtied  idew  in  circunci- 
fonefuit:  &  ide  nosiri  aduerfarij de fiuis  illisfcH- 
tijsSacrametis  Cofrmationis  ^Extremd  vnclionis, 
Pcenitentid  cofiteri  coguntur.  Qubd aute  excipiunt 
aliud  flatuendnm  effe  in  Euchariflia  ,  quoniam  in 
affione  fola  non  confiftat,nihil  cfi.  NMLASia&e- 
tiusJiftLrtA^asMr-emn^ 

extj^^uam^^hfurdim^effufi^ie^m  aliquam 

F.}. 


8l  D  E       C  OE  N  A 

imagtnari :  (?  in  Bapttfno  qiioque  aqtta^  a  Pon- 
tifsfs  quoque  oleumtn  Cofirmatione  £r  Vnciionc 
pluribm  cr  cperofiortbm  rttibus  prxparata  adhi- 
bentur ,  quam  panis  cr  vinum  in  Ccena  Domini: 
qu&  tamen  ne  ipfquidem  Sacramenta  vocant  ,fed 
ad  Sacramentorum  adminiflrationem,  vclutima- 
teriam  adhibcriconcedunt.  Siue  ergo  fatis  fitfemel 
recitatam  &  expltcatamfuiffe  in  publico  ccetufacra 
Coena  inftitutionem ,  ad  hoc  vt  fymbola  ex  rebus 
cornrnunibiM  Sacramcnta  euadant,ita  vtinpraben 
dts  eorum  reltquijs  adhibeantur^  quaji  iampr<epa- 
rata-,  fine  repetita  bencdicfione  indtgeant:  non  ha- 
henttamen  Sacramentorum  rationem  extra  actio- 
nem  his  verbts  pr^fcriptam  :  L^dCCIPITE 
COMEDITE:  ACCIPITE,  BIBITE. 
Narn  ne  in  naturali  qnidem  alimoniapanis  habet 
cibirattone?n,  nifiin  eo  quipanevefcatur.  Sedin 
eopanis  hic  cceleftis-,  id  eft.addjtiinum  <>ftimfgr?i- 
ftcandum  &  prattanda  extra  ordinem  deftinattM^ 
(ideoquc  Sacramentum  fafftts)  a  naturali  differt, 
qitod  naturalts  vtm  alimentarem  fibi  habetana- 
tura  fic  infita^vt  quandiu  pants  efi,il^  non  careat^ 
ftue  quifpiam  eo  vtatur^fwe  minus :  pftnk  autem 
ijic  cxkflAdgvificatione^taJztum  Sacxamentttm, 
td eft,  fpi-ritualis cibus  eft>  tdrj,  vfws  ipftm refteBu, 
rtempe  efus  (ypotm:  ficut  aqna ,  qttd  inBaptifmo 
adbihxtJdJiJzoJieftbapjifmi  aqua^mfquis  ea,ficuti 
pj2_eit-jingatur.  Et  hoc  quidcm  mirnm  non  eft 
j ranffnbsiantiatorcs  &  Harchium  agnofcere^  \ 

noluiffe^ 


Do  MINl.  8j 

noluiffe,quum  illi  quidempanem  in  verum  corptts 
Chrtfii reipft  trajfubfiatiari  dtcat-Harchms  autcm <c 
ipfummet  aternum  Dei  verbum ,  feu  virtutem  ex  u 
came  chrifii  reipfa  emanantem  impanari  ,idefiycc 
ipfi  pani  inferi  <&  vniri  mystica  benedifftonisu 
virtute  veltt.     Sed  ConfubHantiatores    ipfum- 
met  corpus  ChriHi  non  minus  realiter  in,fuby 
velcumpane  copulantcs mirumvideri  pofitt  iMjid 
qitoque  PhilippLverifiimum  axioma  yqmdfymho~ 
U  extra^jfujn-MJMMjJieaint  Sricr^inentorupizalia - 
mm,nan^vtq^&dm±-4lia,falfildL^ 
rej^ipfafatisfiipeiqtte  dcmonH/aret  nondumiHot 
hominesyquid  dtcant  atttfcribant  fiatis  cogiuffe^j. 

.  Profert  atttem  hoc  loco  Harchius  nonnulla  ,  qui- cc 
hus  refiondendumvidetur.Nam  (inqttitpag.Sp.)  " 
mfiviuifica  gratiaperpetuo  manet  etiam  in  reli- cc 
quiis  communionis ,  quid  deferebant  Diaconiadu 
abfentes,  tefie  Iufitino  in  Apologet?  Refi?ondeo>non 
aliud  dicere  luftinum ,  quarn  qtto  tempore  Coena, 
Domini  inpublico  ccettt  celebrabaturyh abita  etiam 
fiuiffe  rationem  eorum ,  qui  proptcr  morbu  abejfent 
a  ccetu,(jr  adillosfuiffe  mifiaperDiacOnos  Eucha- 
riHta.  Vna  igitur  cjr  eade  erat  hdc  aBio^acproinde 
nihilpertinet  ad  afferttata*  epuli  ficri  reliquias. " 
Profert  Harchiwpoflea  Serapionts  cuiufdam  exem  <c 
plum  ex  EttfebioJib.6.cap.34.  Cui  animam  agenticc 
notte  miffu m  fu erit  p a ululum  Ettch ariHU.  Item-,  <■ c 
quod  dtcit  Hieronymtts  de  Exttperio  Epifcopo  To-" 
lofano  ,  qui  corptts  Domini  portarit  in  caniHro,  f« 


F.ij. 


84  Dt     Coena 

vfanguinem  autem  in  vitro.    item  illud  de  Ter~ 

^tuUiani  vxore  ferttante  domi  fua  EuchariFtiam. 

>>  Itemtllttdde  Satyro  fiatre  Amhrofijy  Bucharifiiam 

,y  quafi  viaticttm  in  collo  portante_j.  Etde  Heremi- 

3>  t/syfi  aberatfacerdos ,  a  \c  ipfis  EuchariFiiam  acci- 

vpientibtis :  cuiufmodi  alia  plura  repeti  ex  antiqua 

hiFtoria  poffunt.    Ouorfum  a utenT  /wc  ?  nempe^j 

vt  co/Iigatur  no  iemere  afferuatas  o/imfuijje  iflas 

re/iquias^  nttnc  ettam  non  ma/e  in  templis  Chri- 

Ftianorum  feruari,  manente  in  Sacramentis  et- 

iam  afferuatis  henedictionis  virtute  y  vt  difer- 

te  ad  Co/ofyrium  Jcribit  Cyrilltts.    Nos  vero  non 

*  an  afferuaia  rfed  ajnmerito  afferuata  fuerint  illa 

fikgm enta  q u arimm .  ConFtat  cnim  ex  Deiv  erbo 

diferie  inhibttum  a  Domino  fttiffe  y  ne  qttid  ex 

agno  Pafch&yexprejfo  EuchariFtia  noFtra  typo ,  in 

posierum  dicm  Jeruaretttr :  &  in  a/iis  facrificits 

Lettit.  7.  idem  non  temere  prdapitur  ,  nempey 

vt  omnts  adittts  fuperstttioni  pnu/ttderctur.   Et 

ccrte  qttttm  Pattlus  idolothyta  in  macello  vanalia 

expofita  y  non  vult  inter   res  prophanas  cen- 

feri  y  extra    vfttm  profanorum  facrificiorum  , 

fiatis  etiam  oFiendit  y  qu&nam  vicifiim  tumftte- 

rit  in  Ecclcfia  des  Euchariiiici  cpuli  rcliquiis 

fententia .     Tum  autjtm  fuit  valde  difficile  cr 

pene  aMv&Zsv >  quum  chriFtiani  cibttm  fimttl  ca- 

perent  in  jttis  Agapls  y  (qttod  ad  muita  fecu/ay 

prjifertira  in  concurpt  ad  martyrum  fawfJi&&  vi- 

gttit)  ita  dimetiri  fanem  &  vinum  qu&  pectt- 

liaritcr 


D  O  M  I  NT.  8j 

liartier  Sacramentali  cfui  destinabantur  ,  quin 
aliquid  plerunque  fiupere(fiet>  de  quihm  varia7imb 
etiam  repugnantia flatuta  fuiffe  ex  vetuH-orum 
ficriptis  apparet:  ac  proindc  opinionemishm  deLt 
Santtiflcationis  alicuim  in  ipfis  jymbolis  inh&rw- 
tia  non  (latim  irrepfifik^.  Jubentur  enim  cx  Cie- 
mente  Romano  Pontiflce  ,  de  Confiecr.  Diflinct.  2 . 
cap.  Tribtts  gradibtis ,  Clerici  reliquias fragmen- 
torum  corporis  Domini  fiepofit&s  in  fiicrarium  eo 
ipfo  die  confiumere:&  Hefiychius  Nazianzeni  difii- 
puhis  in  Leuit.S.fiui  ficculi  moremfuiffie  dccet  ?  vJ 
qujid^fiujLZrfitiiffkii  cx^maretur :  qucd  e tiamnnm 
bodie  in  multis ,  vtloquuntur ,  cafiibtts  apud  ipfios 
Pontiflcios  obfieruatur.  Jpud  Nicefhornm  auicm 
lib.ij.  cap.2S.&in  Confilio  Matifconcnfi '  fecundo, 
adhibebantur  etiam  Scholastici  ilhs  cdendis  reli- 
quiis.  fihiid  ampliml  Eatetur  ipfie  Harchitis  ali- 
quando  fiuijje  vetitum ,  [velutt  ConcilioTolctano 
primo  cap.14.  Et  Cafiaraugufiano  cap^.addita  <c 
etiamperpetui  anathematis  pocna)  ncqtus  domum  u 
Eucharihiam  deportaret :  contra  quam  fccit  Gor- 
gonia  Nanzianzenifioror,  &(ghficente  paulatim 
juperslitione^ qu^tandcm  inistam  horrendam  cir- 
cunge&ationem  &  idolomaniam  deucnit)  alij  pm- 
culdubio  nonpa uci.  firujd  igitur  hic  profcrt  Har- 
chitts  j  quo  ishid  fuum  dogma  confirmari  popit? 
3Sfjm>  vtcdtera  omittamy  fqua  ratio  eft  feruandt 
Eucharisfupanis-,  eadcm  etiamin  akerofymbclo, 
nempevinovaleat  nccefifie  eflymfi  dtfccrpcndain 

'Eui. 


8*  De     Coena 

ejfe '  ptttet  }qn&Dominm  coritnnxit.  Cedhveza-cur 
pjuiLmpotius  ijli  qriam  vinttm  ajfemant?  nempe^j 
(tnqtati^  <xn&iaw'^ 

rjLi)  jjuuL  liwttm.  fmlun  acejatt ,  quurn_tAmen 
oiuncm  vjni  fnbjljj2tiam  euanuijje  velmt.  Et  h&c 
fort/tjTis  fuit  prxciptta  ratio  azymi  vfttrpandi  pa- 
nis  ,  &orbicttlares  illas  tenucs  ojfulas  prabendi. 
Denique  quisjan£  mentis  non  videt}<egrotts(nam 
aliitfupersritiones  domi  rejeruandijacri  parits  iam 
pridem  apud  ipfos  objoleuerunt )  etiamfi  illava- 
leret  Jentenna-.longe  meiiits  confuli  ,  ft  deinte- 
grotohi.  Sacramentalis  aclio apud  tpjos  renouetur, 
quimfi  rancido  pane  ypraterito  verbo ,  quode/I 
Jy  mboloni  v  elut  anima  qu£damypajcantur?  Etde 
hoc  quidcm  hacfenus. 

(  yjlter  error.  ex. Ma  reali  ftue  corporls  ipjtus.jiue 

DeltatisChriJli  inpane  &vino  inexijtetia  hic  ejt, 

quod quijquis  ore  fttmit fymbolayipfum  etia  chri- 

fl:m  orejumat ,  quodgrverbo  Dei  cxprejfo  ej  Sa- 

cramentorttm  natur&  ex  diametro  repugnat.  Acde 

eorpore  quidem  ipjo  chrijliphyjtco  nunc  non  difpu- 

fofjed  aduerjm  Harchium  dico  vix  vllttmpojfe  ma- 

gisinfavircqtnm  qui  opineturDeitatem  ipfim  Ei- 

lij  &  Sf.fanfli  pofje  corportsfenfibus  percipi.  4d 

hqcaute  deliriu  accedit  etia  duplex  impieUtS-. unay 

"  gttXdcorpus  Clmfti ,  quod  vocatypuUt  db  infideUbus 

97  eJjjj&JMZ£lkMjymiy  qua(icomuriw  v/Ia  ejjepofiit 

97  lucictt  tevebrts :  alteray  qnodab  ipfapercepta  Dei- 

"tate  virtutemeius  in  nGnnu/Iis  Jeparet :  quod  ejl 

dpfarn 


DOMINI.      '  87/! 

ipfam  Deitatem  diuidere .  J^ua  de  re  mox  di- 
cemus. 

quarn  modo  toHitymodb  in  veneratio?iem  tranfmu- 
tat,  modbfiatuitHarchius:&  certe,fveru  efieiut 
dogma,de  reali  &effentiali  atefni  verbi  &Spiri$t& 
flancii  cumfymbolis  vnitione ,  adoratio  tum  inter- 
na  tum  externa  excludi  necVotetinec  debet.  Qmm 
difputatio-nemin  traciationcm  qu&fiionis  de  Cecna 
Domini  adminifirand^  ratione  placet  reijcere. 

Nunc  igitur  agamm  de  Ceen&  Domini  eifeciis, 
qu&  dupliciafiatuit  Harchius:  vna  videlicct ,  qu£ 
ipfafymbola  refpiciunt.vtpote  qtui  Deitatis  illapfu 
reali  fiant  ipfum  Chrifii  corpm  Jbvd/j,{ .-  allera  qu& 
ad  nospertineant^  qui  viuificorum  fymbolorum  ore 
ejr  viua  fide  perceptorum  virtute  fiamus  ipfum  <c 
Chrifii  corptu  aciu ,   non  tamen  illudipfum  idem  cc 
numero^quod fumpfit  ex  Virgine^  quod  nunc  esi  u 
in  co?lis,fed  ei  fpecie  cjr  naturafimile.     Et  de  iiiis  u 
quidcmprioribwspaulo  antecopiose  diximtk^quod 
proprie  pertmeant  ad  quaflionem  de  fymbolorum 
&  rerum fignificatarum  copulatione.  .Ac  promdc^> 
fuperefly  vtdefosierioribus  cigamm ,  id  efi ,  de    r, 
quorum  in  nobis  cfficiendorum  ,velpotius  famiear 
dorum  caufa  Dominm  h#c  mysieria  iniiitutt :  qu<z 
tratiatio  in  tribws  quafiionibtis  pofita  videtur. 
Vwl  vidclicet,  quid  ex  Coena  Bomini  confequa- 
mur ;  ake.ra,  per  quid ,  ceu  efficientem  caufam ,  id 
eonfequamur.-txilia^quoperceptionis  modo  idcon- 

F.iiif. 


83  De     Coena 

fcquamur.  Nam  in  his  tribus  valde  <tb  Harchio 
difcntimus.  Vult  cntm  tpfe  infumm&,quod adpri- 
mum  qu&fitu  attinet ,  nos  nm  tpfum  tllud  naturalc 
pro  nobis tradttumcorpus ,  &  naturalem  illumpro 
nobis  effufum  fanguinemftcd 'potentiale  corpuspar- 
ticipare,ex  Deitate  chrifti  &  Spiritus ftanchin  pa- 
nem  &  vmum  illud ftubsiantialiter tllapfa^  ipfis 
panis  &  vinifymbolis  creatum:cu'ms  manducatio- 
ne->potu,  &concocttone  tranfeamus  in  corpus  chri- 
ftU  ide&,fiamus  homines  Chrtfio,etft?ion  A-qttales, 
tamen  ftmiles.  Deinde  Deificationem  dia  nofiram 
v  ult  ex  ipftftmet  fy?nbolis  ,quibus  vnita  eypermixta 
fitilla  transfufz  Dcitas ,  in  nos  emanare :  vt,ftcut 
naturaliter  &  corporali  huius  feculi  a!i?nonia,cor- 
ptis  hoc  noHrum  alttur ftubftantia  tpftapanis  cjr  vini 
propter  vim  nutriendts  noftns  corportbusa  Deotl- 
tts  infita?n :  ita  etiam  fpiritualem  illam  vim ,  qua 
regeneramurin  aternam  vitam,  exillo  ipfopane 
propter  Dettatem  in  ipfo  cx  Chrifti  carne  fubjia- 
tialiter'pcrmixtam,&  quaftcumillis  fmbolis  tern- 
pcratam ,  &  ore  &fidc  ftumamm.  Vofiremo  fpiri- 
tualem  quide?n  efte  vult  iflius  in  chri/fi  corpus 
trafttionis  modiiffedcu  corporali,  qttod  adpanis  & 
vint  ftubftantias  orcperceptsis  attinet,  coniuncium. 
3S(j)s  autem  de  primoprimum  agamus . 

Primtlm  igitur  qu&ro  ex  quo  tande?n  Scriptur* 
loco  didicerit  ,plura  ipft  chriflo  corpora  trtbuere: 
vnum  videlicet  naturaU ,  altcrum potentiale  ex 

Deitate 


D  O  M  I  N  I.  89 

Deitate  &pane  confiatum :  ac  tertium  deniqu^j 

aciuale  ex  Deitate  verbi  ey  Sp.fancii  effentiaii  & 

illtspanis  acvinifymbolis  creatu.Scio  refponfurum 

ejje,vel  jpfittsfautores,  fiquos  habet  [quandoqut- 

de  hunc  hominem  Detts  ex  hoc  mundo  tempefiiue 

Jujiuiit  )Je  non  hac  duo  pofiertora  corpora,  qu<epo- 

fiea  in  vnum  confantur  ipfi  Chrijlo  attribuere^ 

Jed potentiaic  quidem  in  ipfis  fymbolis  confiituere :  " 

aciuale  vero  infingulis  chnjii  membris .  Et  for- iC 

tafiis  tam  erunt  etixm  nonnulli  impuden^s,  vt  ad 

fuum  iftuddeiiriu  probanduverbi  Dei  teftimonits 

abutatur.-quonia  nimiru  ejrpanis  tlle  corfmChrifti 

dicitur ,  &  vinum  iilttd  Chriftifanguis:  &  Ecclefia 

quocfecorpus chriHivocatur.  Sedjitalem  corporis 

chr/fti  propagatione ' ftatuamw ,  quid  fuperefini- 

ftvt  Valentini  etiam  a^dvaA  ab  inferis  reuocemtts? 

Res  autem  itafe  habet.jjhtum  de  Filtj  Dei  incarna- 

tione  ioquimur ,  corptts  intetiigimtit  vere  huma- 

num,  &  anie  &pofidepofita  inftrmitatem  circun- 

jcriptum,vifibiie  f(jr  iocaie,  vtpote  cuigloria  neque 

fubfiantiam  ipfam  humand  natur£,neque  effentia- 

lesproprietates  ademit:qua  in  re  Harchitts  quoque 

recie  nobis  afjentitur.  £)uum  autem  fymbola  au- 

dimas  corptts  &  fanguinem  a  Chrifio  vocari ,  nos 

itidem^  quod  adipfas  infefe  voces  att'wet,nul- 

lam  b/zct)vv{McLv  fiatuimm ,  quum  non  aliud  corptu 

nifiverum  illudfitpro  nobts  tradttum ,  nec  altus 

fanguisnifi  ilie  verm  &  natttraits pro  nobis  effu- 

fus :  (Jr  exprefiisverbispanis  tlle  dicatur  ejfe  tilud 


90  De    coena 

iffum  corpuspro  nobis  traditum,&  vinum  i/leipfie 
/anguispro  nobis  effufius,fed  Sacramentali  {m\'juvu~ 
fjua.  dicimas  fymbolis  attnbui  rerum  fignificata- 
riwi  nomina  y  vt  Sacramentalis  fiignificatioms  vis 
perfticiatur.  <£uum  autem  Ecdefia  Chrifii  corpus 
vocaturjum  corpons  nomcn  pro  compacta  creden- 
tiu  multitudine  bjumv/uca^  accipimus ,  veluti  quu 
corpus  alicuius  ciuitatis,aut  regni,aut  col/egij  no- 
tninamas  :  nec  tamen  diffitemur  Ecclefiam  non 
fimpliciter  corpits  ifcdcumadiectione  chrifii  cor- 
fus  dici:  nimirum  quonia  huius  omniu  mebrorum 
coniunffionis  &  deuinclionis  vtnculum  &  velut 
anima  qu&dam  efiipfie  Chriftus,  vtcopiose  dedarat 
multis  locis  Apoflolm,  acprdfertim  Ephefii.  23,  & 
4.16.  Sed  hoccorpm  myflicum ,  quodnos  fumus,a 
corporepro  nobis  tradito  &  fanguinepro  nobis  ef- 
finfio^de  quibus  demum  in  verbis  infiitutionis  Ccena 
Domini  agitur,vfique  adeo  non  diflinguere,vt  hoc 
ctiam  ad  illudintroducedum  extrudatur,non  tan- 
iiim  infianientis^fied  etiam  tmptj  hominis  effie  vide- 
tur.  ?/ittereapanis  ilieiamtum  quum  in  manus 
traditur ,imo quum  verba  inltitutionis  Coen&ri- 
ie  recitantur  &  explicantur,certe  fit  Sacramenta- 
liter  Chrifiicorpus  ,  aut  inanis  esi myftica  benedi- 
ciio :  autnon  corpus  Chrifli ,  fed  panem  accipiunt 
credetes.  CMerum  igiturdelirium  eftopinari  tum 
demumfteri  chrifti  corpu*  quumper  concocTianem 
tn  corpore  credentiumfaBam  ipfitranfieiitin  Chri- 
fticorpus^c proinde  nonfiuerat  dicendum  HQ  C 

ESTy 


Do  M  I  NI.  91 

EST,fedHOC  ERIT  CORPVS  MEVM. 
Et  rurfum  ^fi ,  vtvult  Harchius ,  istud  de  corpore 
myttico  tntelligendum  es~f,  aut  ipfe ,  autChruins 
(quod ab fit)mendax  comperietur.  Ethicoperapfe- 
cium  eftintelligere ,  quomodo  Harckius ,  quumfe 
premi  v erbo  E  S T  praCentis  temporis  videretyhuic 
obieclioni  occurrerit.  (  pagin.  jy.  )  Primum  re- 
flondet  ex  '^duguftino^fvpe  in  Scripturis  dicieffe 
quodnon  eftfted  quod  v  el  mox  ent  >vel  cffepoteH: 
Exquo  ( inquit )  intelligere  potes  non  effe  abfur- 
dum  quod 'dicimns,  nempepanem  Euchariftiz  non 
effe  carnem  a£fus  etfificappeUetur :  fedquia  man- 
ducatus  ab  hominefldeli ,  qui  e(t  corpus  Chrifri, 
trafit  demumin  carnemaciudem,licet antea  vim 
&  cnergiam  carnis  Chrifli  habuerit.Si  hancphra- 
fin  Scriptura  Harchius  idcirco  protuliffet ,  vt  hac 
verba,  JQVO  D  TRADITVR.&  gVI  E  F- 
E  VN  D IT  VR,  quamuis  prsfenti  te?npore  enun- 
cientur^dere  tamen  moxfutura  intell/gatur,appo- 
fite  loquutus  effct.  ( Hoc  eni?n  hiftorica  ipfa  narra- 
tio  demoftrat)fed  quod  interdii  in  Scripturis  occur- 
rity  hic  locn  habere^  vbi  manifeHc  no  quidfninrus 
fit  hicpanis  7poftqua  comeft9  &  cococfus  fneritfed 
quidfitoftcnditur ,  id  eft  vt  a  communi  vfn  ad  Sa- 
cramentalem  trasferatur,  extremdiprofecio  eftim- 
pudentU .  Vt demus  enim pro  EST  fcriptum  effe 
ERIT,  an  de  corpore  rnyBico  iJhid ,  QJfO  D 
TR  A D ITVR  &  gjrI  EFEVNDITVRyin- 
te/ligifoterit?  ista  igitur  ne  refutatione  quidein- 


4?L  ])E       COENA 

digent.^fltera  autem  refponfioyquam  ajfert  Har- 
"  chiusynon  minus  eltimpudens.  Nec  entm(inquit) 
"  Dominus  dixityHoc  ettcorpus  meumyaccipite  com- 
"  meditcfcd  Accipitey  comediteyHoc  cstcorpusmcu^ 
"  quoniam  [inqmtpag.  So.)  etiamfi  panis  Euchari- 
"  ftitjit  virtute  caro  chrifhj&rtditer  corpus  verbi 
n  ante  manducationcm:tamen  vtfiatactu  vera  caro 
"  debetprius  manducari ,  cr  nutritionis  legc  in  car- 
nisformaconuerti.  GHiafivero  res  ipfa  n~o  ojtedat 
manifejle^voluijfe  Chriltu  difcipulos prius  intelli- 
gere,  quale  effct  quod  illisprobebaty  qnam  id  acci^ 
peret  &  comederet.  Vtaute  valeret  Harchijfigme  - 
tumypfius  acceptum  &  manducatum  fuijje  pa- 
nem  oporteret ,  quxm  ex  Chrilto ,  qnalis  hic  effct 
cibusyinte//igerenf:  quodfiverum  effet ,  quomodo 
ex  fidepanem  il/um  manducafjent  dijcipuliyquum 
verbis  nondum  ex  Chrilto  auditis  credere  non po- 
tuerintt    Pr&terea  quomodo  ftxbitillud  Harcbi/: 
panem  etiam  ante  manducatione  corpus  vcrbi  po- 
tentixliterjieri  ^fimanducationcm^  nonpr&cedunt 
bencdtctionis  vcrba  ?  Itaque  nihil  dicipotuit  ijtis 
ineptius. 

Sed cr  illud '  cuiujmoditandem  elttfuod fingu- 
losjdeles  vult  Christi  mylticum  corpusfieri ,  hoc 
{inquam)obfecro  quxm  ridiculum  ejt?  Necenim 
fingulifideles  dicuntur  Chriflicorpus  yfed  Chrifli 
membra,qu£  fimidfub  Chrijlo  capite  coniucia  Ec- 
clefiamconftitutit.  Nec enim dicit ¥ aulmw  (tco^ 
%K&$v$  iv/dfyjedh  v5>fj& ol  ttcMo)  icr/ud^: &  tamen 

Harchitu 


.  »{IW 


DOMINI.  0J 

Harchiit4(pag.6  6  .)nefcio  quo  incptiflimo dialogi- 
Jmo  vult  infantem  baptizatum  effe  corpus  Chrt/H, 
irno  etiam  chriftum  iure  adoptionis:  ey  quodam  e- 
tiam  alio  loco  y  nos  neotericos  Euangelicos  Zuin- 
glianos  &  Caiuinianos  quos  vocat^  comminifcitur 
Jic  loquentesprobarc.  Proculdubio  vero  nobis  im- 
primishic  obieceritllarchim  expatribusfipirituate 
iliam  carnem->quam  a  cruciflxa  diflingunnt.Quafi 
vero  duplici  refpectu}(corporalividelicet  ejrjpiri- 
tuali modoflue corporisjenfu  & intetieclu)carnem 
Chrifli  confiderare  &  percipere ,  cfficiatduas  car- 
nes  exvna.-vt  exittis  duabm  vna  demumftt  na- 
turalis  &  qualis  eflvere  humana  ,  altera  vcrofit 
ipfamet  Deitasyidcirco  carovocata,  quoniam  a  car- 
ne  Chrifli  naturali  in  panem  ineffabiliter  i/laba- 
tur  eique permifceatur ,  vtpoflea  expotentialicor- 
porejiatnaturalis  caro. 

Jgind '  amplitis^Harchimfuum  iflud  idolufuprx 
ipfum  quoy?  Chrifluyquatenm  mediator efl-,  cuches 
(pag.libn  ipfiusfecudo  editi.\83.)infinita  [inquii) <c 
iita  beatdt  Trinitatis  effentia  cum  omnibus  natura-  " 
libus  (jr  ejfentidibus  proprietatibus  Chrifii  ejr  cor-  " 
poris  eiufdem ,  eftin  hoc  panc  in  terra ,  nunquam  " 
abfens  a  Chrifloinccelo.  ^dtqui  ego  adhuc  credi-  u 
di>quamuM  vnica  (it effentia  diuina  &  trcsperfo- 
n£fintivV7R)su{Qi,nihilo?nin!S.s  tamenfolam  tS"Ac- 
y>v  i7ro7&(r>v  effe  incarnatam.  Itaque ,  (i  vernm  eft 
Harchij  dogma^aut  tota  trinitas  ( idem  enim  eft 
trinitatis  effentia  atquc  ipfatrinitas  ,fiuc  cffcntix 


g+  D  E        COE  N  A 

abfoluie,non  autem  relate  conftderata)  carnem  no- 

ftra  ajfumpferit:aut panis  ifte  pl/ts  injeje  illapfum 

ftbiqf  vnitum  &pcrmixtum habebit7(  vtpaftim  lo- 

quitur  idem  Harchit/<s)quam  ipja  Chrijti  caro.  Ita- 

que  iam  iftepanis  non  erit  appelUndm  CO  RP  VS 

VERBlftuc  S?  I RIT  VSChnfthfic  eniminter- 

pretaturipjcmet  Harchitts(pag.eiufdem  libri  1S6.) 

fedfpirttm  Trinitatis:  eyfictadem  digne  hunc  pa- 

nem  recipientes  non  tanttim  tranfbunt  in  Fhum 

fedetiam  in  Patrem  &  Sptr.fanc7um.Et  quis  tande 

erit  iftorumportentorumfinisl  Deinde  ,fi  na  tura- 

les  cr  effentiales  omnes  corporis  chrifti  propricta- 

tes  cceltttts  in  huc  panem  reipfafefeper  myfttca  bc- 

nediciionem  in  terra  injundunt  -palpabtle  autcm 

cffc  y  ac  locale ,  &  circumfcriptum,  naturaUs  ac  ef 

fentialis  eftprorfus  corporls  Chrifii  quantumlibet 

glorificatt  proprietasy  an  no  manifeftifttme  fubuer- 

tit  Harchins  quicquidcontra  Tranffubfiantiatores 

(jr  Confubftantiatores  hoc  eode  libro  recie  ajferuit? 

jOu.eropr^terea7  quum  ipfeminime  ncgctopur- 

tere  nos  ex  Chrifti  carne petcre ,  quicquid  advi- 

tam  dlernam  neceffarium  eft ,  imo  ipfammet  etiam 

dtcrnamvitam^quMo  (inquam)quomodojecu  ipfe 

confcntiat  fic fcribens pag.priorls  libri  6i.7{on  mi- 

,>  nus{  inquit)  esi  Chrisht*  in  baptifmo ,  quamin  eu- 

„  chartftia.verumperBiuinitate  non  humanitatem: 

„  eytamcn  non pudet  cundem  Harchium  (pag.  eiuf- 

,y  dcm iib \  fecundd editionis 1 42 .)  h&c  Origenisver- 

„  baproferre:  Sufcipimm  carnem  verbi  nonfolum  in 

\  Sacra- 


D  O  MI  NI.  9^ 

Sacramento^fed  etiam  quumfideliter  audimus  Bei cc 
verbum\  &  ifta  Hieronymi^  jguando  audimus  ver- <c 
bum  Dei,  t#M  caro  Chrifti  &  fanguis  eius  in  no- 

s  Hras  auresfunditur.  Cedo  igitur,  Harchij  difcipu- 
li,quid  amplius  in  hoc  pane  &  hoc  vino ,  quam  in 
aqua  baptifmi  &  infimphci  verbo  quaritis? 
Refiondet  Harchius  (pag.i^s.)  In  his  quidempor-  " 
tionem  verbi  aterni  &  Spiritus fanBi:in  illis  verb" 
totum  corpus  verbi  aterni  in  Chrifto  corporaliter" 
habitantis  cum totaplenitudwe gratia  apponi  ,vtic 
quifque  tantum  de  eo  fumat^  quantum  capitfides Ci 
jingulorumpropria.  Atquihoc  non  eflreftondere-, 

fed  illudere^j .  2Jjc  enim  nunc  quarimus ,  plus  an 
minus  in  his  vel  illis  detur,  fed  an  idem  detur  y  id 
eftfilla  ipfa  chrifti  humanitas.  Si  hoc  negatis^ergo 
extra  Chrifii  humanitatemfalutemponitis,  id  e(ty 
vultis  aliquos  feruari,  qui  veHru  illud  potentiale 
corpus  ChriHinonperceperint3nififortaJJe  abfolute 
neceffaria  effe  omnibus  ad  falutemputatis  Eucha- 
riHia  fumptionem :  fin  vero  co-nceditis ,  deceperit 
fefe  &  vos  Harcbius,quumhumanitatem  chrifli  a, 
baptifmo  excluderet?  &  totum  hoc  veftrum  dogma 
de  corpore  vcrbi  &  potentiali  &  aciuali  corpore 
corruet .  Sed  quid  fi  rurfum  oftendero  veHrum 
Harchium  alibiplus  tribuere  fimplici  verbo>  quam 
huic  potentiali  corpori  ?  cui  totam  Trinitatis  effcn- 
tiamvnitamejfe  vult?  Sic  enim  illepagina  eiufi 
dem  hbrifecunda  editionis  S4^E>iligens  leciiofan- 
ctarurn  Scripturarum  est  veriuscorpus  ChriHi ,  id 


g6  DE       COENA 

y,  efl,melius  nobis  Chriflum  cr  eiusfacla,  dtclaqe  ob 
,,  oculos  pontt,  (jr  viuidius  illius  nobis  ?nemorixm 
^rcjricat,  qttam  panis  Euchxrtsh<e ,  qtti  memoria 
y)  ta/iium  eH ,  cfrnuta  Chrifii  figura.  Et  ne  mirum 
ciiiquxm  vidcatur  Jicfcrtpjijfc  Harchtu,  ecce  Attg. 
verba  de  vcrbis  Domini  in orat.  26.  ab  ipfo  citata 
pxgpriorisitbri  ioj.(Na  inpolteriore  editionepar 
^  te  hiit  loci  cofulio pr<zterijt)Int errogo  vos,jratres, 
„  inqtiit  Auguftimu ,  quid  vobis  plus  effe  videtur> 
5,  Verbum  Dei ,  an  corpus  chrifti?    St  verum  vultis 
„  rcfbondere,  dicetis  qiiodno  minus  fttverbum  Dei. 
Intelligit  a  utem  Auguftinusper  Dci  v erbum,iiiud 
quod  per  pr&dicatiGnem  erogatur  ,vt  eodemioco 
fubijcit.   Qmnam  igitur  Harchium  fecum  concilia- 
bimus?  idccriefteri  nbpoteft,  niftin  hacpofieriore 
fententia  qua  vcrifiima  eft,abnegataprioreprorfus 
phanatica  ,perjeuerct.  Rcs  enim  itafe  habet.  Me- 
diator nofler  eflvnicus  chrisimfecunium  vtran% 
naturam  ,fcdita  vtfcutpcrfona  nondiuiditury  ftc 
fua  cuiquc  nxtur&  inconfuie  tribnantur,  dittina 
nimirum  diuin&,  hu?nana  human^ ,  ficut  Leo  Ro- 
?nxnus  Epifcopu-s ,  operaprofccio  cgregtx  in  hocar- 
trumento  nauata  ,  in  iila  cclcbratfiima  Epiflola 
Jcribtt.  Totum  crgo  illum  fiert  noltrum  oportetvt  in 
eo  cltcia  obtivcxwus  adfalute  neceffarix  :  &  quum 
Jecundttm  carne?n  ad  nos  accedat ,  immo  tdcirco 
faclusfit homo,vt  frater  tiofler  effet ,  nccefje  esivt- 
ivjius  caro  fit  mediumpropinquum  noflra  cttrn  ipfo 
coniuncftonis  ,  quanuis  a  diuina  virtuto_j  ipfa 

coniuncfto 


DOMINI.  gj 

coniuc7iopendeat.  Opm  enim  iftudinchoet&per- 
ficiat dittwa  virtm  oportet.  Sed  vt  in  Chrifto  ele- 
fHfumus  ita  in  ipfo  diligimur ,  non  tatitm  adfiti^ 
fcd  etia  adfcijcedtr^pojiea  vocamur  ita  vth&c  di- 
uina  virtm  epm  illudjuu  extra  camem  Chrifii  no 
efficiat.  Et  ne  quis  excipiatcum  Harchio,virtutem 
tamenfeu  vim  illam  diuina  Chrifii,Jitte  rhv  Xoypv 
extra  carne  eiustefe  exeruiffefalte  anteqmm  rei- 
pfa  tn  ytero  virginis  crearetur :  refpondendum  efb 
(Zhrifii  carnem ,  quod  ad  Deum  attinet ,  femper 
fuijfe  in  ipfius  oadispr^entem^  vt  no  in  ea  qua- 
fiiamexifiente  yatccrte  propter  eam  najcituram^ 
ab  origine  mundi  ejfufa  fuijfe  in  omneseleffosdo- 
na  adfalutem  neccjfaria.  Vidit  enim  L^braham 
diem  Domini7  inquit  Chrifius.  Dauid autem  pfal. 
2.&  ii o.  inprimis  Chrifium oculisfidei>  quafiam 
Regem  in  cruce  coronatum,  g;  ad  dexteram  Patris 
eueffum  oculisfidei  co?itcrmplatur:  ey  patres  ean~ 
dematque  nos  cfcam  comederunt •*  &  eundem  po- 
tum  biberuyitjd  cfi  Chriltum ,  interprete  ^pofio- 
lo^quodadfolam  Dcitatem  ChrifiicumHarchio  re- 
firingere,  efr  fundametafidei  Ch  rtjiian^  cou  dlere . 
Statenimillud^Christm  erat  heri,&  eFihodie' 
non  modo  quoniaDcus  csiPatri  (Tujjai<Pio(;fied  etia 
quoniam  ah  aterno  decretw  efi  fecundiivtramque 
naturam  Mediator ,  quamuis  in  plenitudine  tem- 
poru  Verbnm  ftfaclum  caro.  Deni^  Dcumin  ido- 
lu  trasformamus Ji citra  fanguwis  Filinpfus  cjfu- 
f.one  eum  cxisnmamu*  ALttqua  fitiffe  cuiqnam  bo- 

G.u 


pS  De     Coena 

mtni  rccocilittum.ldotum  entrn  est  Deus,  qtri  citr* 
pccnam  condtgnam  in  vntcomedtatoreperjolutam 
qucnquam  jeruauent  :  quarn  ob  caujam  etiamy 
qnod  ad  propittxtioncm  attinet ,  dicttur  Agnm 
ille  ab  origine  mundi  occtjus.  Sicutautem  vnicus 
futt ,  efly  &  erit  ad  nouijumam  vfqne  dtem  me- 
dtator  Chrifltts  fecundum  vtramque  naturam  y 
td  esi  natnra  humana  pccnas  nosiris  peccatis  de- 
bitas  pcrfoluente  ,  Dcitate  vcro  illi  obedientU 
dignitatcm  ,  ac  efficaciamnecefhiamconcilian- 
te :  tta  vmcum  Jemper  fnit  in  Ecclefa  ordina, 
rium  injlrumcntum,quo  electiad  Chrtflumfbi  ap- 
pltcadum  idonci  rcdderetur,  Tides  videlicetyvt  v- 
muerfafcrtptttra  teftatur:  &  h.tcrurfits  fides>quum 
ft  ex  audttu{mutua  enimcfi cyperpetua  interDcu 
loquentem  &  cleffos  audttis  afjentientes,  &credt- 
tafbi  applicantes  relatio )  confeqmtur  Verbum  E- 
uangelij  tllud  efje  vnicum  injirumentnmy  quod 
mertto  vocat  Apofiolus ,  Detpotentiam  adfalutem 
cuiuts  credeti .  Alioqut  mentitm  effet  Petrus  ^qnum 
diceret  fuo  ac  difcipulorum  nomine  ,  Verba  vitct 
Aternx  habes :  &  rurfum  quum  verbn  illud  ipfum 
pr£dicatu$r£ceptoris  Chrifti  vefijg.ys  infiftensfe- 
mentncorruptum  appc/iaret.  Quid  autem  cfifie- 
mineprms  in  quolibct generato?  &  quid  illi  ferni- 
ni  deeffe  potcft  vnde  profecr/4*  fcetus  gjgmtur  f 
Nam  etiarn  altcnbi  Harchms  vuL\CyrilH  teftimo- 
nio dbutens iEmcIj artftt&femen  viutficum  ine(feyeo 
(itum  iilum  effentU  Tnnitatis  in  huc  dtuinum  pa~ 

nem 


D  O  M  I  N  I.  pp 

nern  ilUpfum  detorquens.  At  nos  non  a^nbigimits, 
ejr  Chriflum  totum->  &  tottim  Chrifli  nobis  tam  in 
verbo fmplichquam  Sacramentis  adhibitis-,  veluti 
nobis  euidentiorefdcio  yvereperfldem  percipicn- 
dumproponiyquod  neque  Dcus  elecios  fuos  aliter 
quam  vni  Chriflo  fuo,veroDeo  crvcro  hominifpi- 
ritualitervmtos  vnqua  feruarit,aut feruet,  autjit 
fcruaturw.nequea  verboflmpUci  Sxcrametaflgni 
flcau  &  prdbiU  rei  refpetiuffed  fgniflcationis  mo- 
do  difftrre  arbitramur,  quonia  videlicet^vtfcitifli- 
me  loqniturAuguflinusfunt  verba  vifibiUajd efly 
hoc  ipfum  oculis  renutiant,quodverba  auribtts  au~ 
dientiumfigniflcant.In  fumma  igiturtumin  ver- 
bofimplici  Euangelj/,  tuminfacru  myflerijs  Chri- 
flus  totus  nobisjpiritualtterper  fldem  applicandus 
pr&betur :  neque  exiftimandws  eft  aut  in  verbum 
vocale,  aut  infymbola  Sacramentalia  illabi  vel  in- 
fundi  reipfa  ffed  quod  externisfenftbus  vtraque 
illapromittut ,  hoc  in  cordibmcredentiu  cfflcere  & 
obfignare  Sp.fancin  dociorem  illu  veritatis^omnes 
axdentes  Chriflo  inferenfe,ex  quo  i//Jpoflea,quic- 
qutd  adfilutem  neceffarium  cfi\hanriunt. 

Guaro  &  illudvbi  didicerit  Harchius  rem  Sa- 
cramenti  ab  ipfmfruciu  feiungere,  idefl,  a  Chrifti 
carneper  Diuinitatem  in  ipfa  corporalitcr  habitan- 
te  viuifcata  &  viuiflca  ,  viuificationemfeparare; 
T^am  audio  quidem  Euangclium,idcfl,Euangclij 
pradicationem ,  alijs  vitam ,  aliis  mortem  fpirare> 
2.Cor,2. 1 6.at  ipfummet  Chriflum  vitam  non  mor- 

G.v. 


joo  De     Coena 

temejfe  vbique  inuento  >  ej  chrtjlum  quidem  a~ 
gnofco  credentes  }eruaturnm,a  qmbus  mmtrumfi- 
derecipttur>  catcros  antemmorti  adtudicatuntmy 
nempe  a  quibus  rcijatur  :  &  fymbola  qutdem  /e- 
<ro  ab  alijs  dtgne  ad  vitam ,  ab  alijs  vero  indi- 
gne  ad  ittdicium  Jumi>  rem  autem  ipfam  fymbo- 
Itsfgnificatam  aliter  qulm  vera  fidejuminujqua 
lego.  T^jtm  emm  qui  verafidefumti ,  indigne  fn- 
mit?  Neque  his  obJiat,qt/od apud  Patres  &pr&fer- 
tirn  ^AuguJlinum,  corput  Domini  interdum  Jumi 
etiam  ab  impijs  diciiur.    Tum  enirn  hac  Corports 
■voce  non  res  Sxcramenti  fignificata,  fed  fignumfi- 
gnificans  inteHigitur:  quo  fenfu  etiam  h#  locutio- 
nes  intclligendd  funt ,  Corpns  Domini  tntrare  in 
os-,  cadere  in  terram,confumi ,  &  eiufmodiplnrima: 
idt%  ita  ejfe  aperte  idem  Augujlinttsdocet,  quu  non 
de  frucluyfed  de  re  Stcramentijd  cjl,  de  ChriHo  i- 
pjo loquens?  Hic cibtts(inquit)  non  eji  ventris ,  fed 
mentis\  o°alibi  corpns  Dominiyfymbolicumvide- 
licetfine  fymbolo  repr<efentatnm,i,  corpore  Dominoy 
id ejlyab  ipfa  re  Stcrameti  manifesfe  dijlwguit.  Et 
lo£C  profertquidem  ctiam  Harchitis  adue>fusora- 
lem  ipfiwcarms  chrisii  manducationem fedita,vt 
mtgis  etiam  abfurdum  errorem  inuehat.     Vtrnm 
enim  mdgis  abfurdum  efidicin  ,  carnem  Chrifii 
naturalemf  pofitoreipfi  tllaprjifentem  effe,  injuby 
vel cum  bfo panefi  quibufvis panem  o^e  fumenti- 
b',fs  ore  quoq.  ftmulfnmi :  an  vero  dicere  cum  Har- 
chioytotamipfins  Trinitatis  effentiam7vtputa  pani 

re  ipfa 


D  O  M  I  N  I.  iol 

re  ipfa  vnitam  &  'permixtam ,  tum  ore  tumfidc 
fumt,  idd^  abfqu e  fructu  f.  Nam  h  lc  quoque  eft  a - 
liwipfins  graiiiftimm '  error,quod in  boc  argume- 
to  nominc  Ftdeltu  eos  eti£  comprchcdtt^  qutfidcm 
tantltm  hiftoricam  habcnt :  qua  qui  pr<edtti  funt, 
nibilcertc  ampHus?  aut  fortaftis  etiammimts  ha- 
bent  quarn  dzmones.  Jtaque  horrendum  cjtcogi- 
tare  tales  v/lo  modo  exiftimare  Deitatem  injcfc 
recipere.quum  nutiafitcommunio  Chrijlo  cumBe- 
liafne^tefte  Apoftoloypofttnt effe participes  menfe 
Domint  &  menjd  damonioru.  Nequehkmibiob- 
tjciatHarchius  Diuinitatem  vbique  eftfe,  acproin- 
de  hocrefteciu  abindiz/iis  quoqucfumi.  Nam  hac 
rcfponfione  non  modo  no  ftabiliturjed etiampror- 
fus  euertitur  doamatis  ipfim  fundamcntum.    Qut- 

J  O  iJ        .)  <^^_; 

nam  enim  dtxerit  id  inpanem  illabi  mjHicjz,  be- 
ncdtcttonis  virtute,quod  iam  antea,  quufttvbiq, 
inpane  etiam  eratl  At  non  per  inhabitationts 
gratta{inquit Harchms. )  qttod fi cocejjero^cofeque 
turvcraftdc  deftttutosji fumat  rc  Sacramentiynon 
tamcnfumcrequia  Diuinitasfttvbique.Num  ve- 
ro  idcirco  yquod  Diuinitas  infitin  pancper  inha- 
bitationis  gratiam?  Demus  boc  Harcbio(quodta- 
rncny  vt  ipfe  quidem  intcHigtt,  falftftirmm  est ,  vt 
mox  explicabimus)concludcndumcrttprofecib  >  /- 
pfts  etiam  beHias(quandoquidem  hanc  habitatio- 
nem  dcfinit  rcali  &  ejfentiali  cum  ipfis  fymbolis  v- 
nitione)  fi fymbola  fumpferint ,  quodipfts  fjmbolis 
reditcr  cohdret ,  neceffarto  fmnere :  quamctiam 

G.iij. 


102  De      Coena 

confcqnutione  cffugerc  vllis  Hrophis  nequc  Tranf- 

fuhUa  nliatores.neque  ConfubHantiatores  poflunt. 

Veritas  antem  hacejl.Solam  hypoHafin  Filij  vni  & 

foli  ajjumpu  noHra  naturtfua  tpfuisfubHtntia  v* 

nitam :  hanccarncm  effe  vnicum,reale,  crpropin- 

qunm  noHrst  cum  Deo  reconcdiationis  vinculum: 

hanc  recociliationem  ad  eos  demum  pertinere  ,qni 

fefe  huic  carniperveram  fidem  adiungunt.-hancfi- 

dem  effe  Jingnlare  Dei  donum ,  cums  efficacia  a  Sp. 

ftncHopromanans  ChriHi  carnem  ideshvinculum 

illndcredentibus  applicatum  illos  ChriHofpiritua- 

Utervniat:  Spir.fanHum ,  vthanc  fidem  in  nobis 

creet ,  <&femel  creatam  foueat,tum  verbo  fimplici 

tum  Sacramentis  vti>  non  vimaliquxm  illis  inHd- 

landojfedintusfua  vnius  vi  efficiendo>quodver- 

bum  a  uribm  &  Sacramenta  oculis  renuntiant :  fo- 

los  igiturverafideprxditos  rem  Sacrameti  ejr  rcm 

Verbiparticipare.  Necindc  confeqnitur ,  integrum 

igitur  Sacramentttfolis  fidelibusprAeri.fiuepront 

credentes  vel  increduli  fuerint ,  qui  ad  menfam 

Domini  accedunt,  Hatuendum  effe  vera  vel  fa/ft 

ejfe  Sxcrawenta  .Hoc  ( inquam)minime  cofcquitur. 

Pddicula  enim  eHvtraque  h<ec  confequutio^Datur, 

ergoaccipitur:Non  acnpitur^ergo  no  datur.Sed  hoc 

•vere  concluditury  ChriHus  verax  eH,  ergo  nuquam 

offert  facra  fymbola,  quin  etiam  vere  offerat ,  quod 

perilla  fgnificat:  ac  proinde  verafunt  femper& 

integra  Sacramenta  ex  Dei  verbo.  Sed,  quoniam 

fymbola  quidcm  pr&bentur  manni  ejr  ori ,  res  au- 

Hm 


DOMINI.  XOJ 

tem  fgnificat£^id  eFt,ipftmet  Chrifius  mcntifideli 
pr&betur,idcirco  omnes  quidem  mannm  &  os  afife- 
rentesfymbolapercipiunt^mcns  vero  vera  flde  no 
pradita^rem  Sacramenti  repudiat :  acproinde  rem 
nonfit  talis  qnifpiam  indigne  fumti  corporis  & 

fanguinis  Domini ,  ( nif  percorpus  &fanguinem 
ipfa  illormnfymbola  metonjmia  Sacra?nentaii  in- 
telligat )  fed  corporis  &  fanguinis  Domini  con- 
tempti^  rjrper  incredulitatem  repudiati ,  ipfiufqne 
adeotamfacra  atlionh  tnrpiter  contaminata.  Ita- 
que  y  vtfemel  hunc  locum  cofkludam^  vfque  adeo 
conittncta  funt  &  connexa  vita  &caro  ChriFtiy 
quoniam  carojiltj  Dei  efi ,  vt  neque  vitx  partccps 
effe  quifquam  extra  illius  carnisjvnki  vinculi  no- 
Ffr<c  cum  vita  coiligationis  ,p articipationem  pofiii % 
nequeqnifquamillius  effe  particepsfiue  in  vcrbo^ 

fiuein  Sacrametis^qui  ex  ea  nonviuificetur:&  atu 
contrariumfiatuunt  ChriFtum  diuidant^  de  quibus 
qnid  Ftatuendttm  fit^  docct  Spiritus fariffus  >t  .loan . 
4. 3.  Proinde  quantum  fallatur  Harchius  apparet^ 
qni  Deitatem  no  modo  in  hypoflaf  r£  Kcyov  relate 
confideratam ,  qu&vna  eftincarnata  ,fed  abfolu- 
te  totius  Trinitatis  illabi  vult  in  pancmsut  Ulo  ad 
Diuinitate?n  potentiale?n  redacto.poflea  finguli 

fiamus  ipfius  Chrifii  attuale  corpus.  4Qxffii  vero 
cx  carnc  ChriFti  emanarepofiit,  qnod  non  efiin- 
carnatum:  attt  Chriflidiuinitas  fitneHrti  vnitio- 
nis  vinculum^ac  non  potiuspercarnem  adnos  tpfe 
appropinquarit yvt  pefeam  noFtrnm  factam^Deo 


G.ittj. 


J0A(  D  E       C  CE  N  A 

adiunga  mttr,  quamnis  hanc  vtm  ca  ro  non  fbiqtta- 
ffubtei-io  whjtrcntemjed  quatcnus  in  f.lij  Dci  hy- 
poHaft  fnbfifttt  }obtineat;  fiue  ,vt  vcre  quamuis 
barbare  loqunntur  infcholisynode gratia  vlla  ha- 
hituali^fed  dc  gratia  vnionts  ft  tftud  accipiex- 
dum  :  quod qui noninte/Iigunt ,  multa  Cynlliloca 
deprauat  ,quafivt  TfjHorqfiopnlum  vitaret,  Eu- 
tychianus  euajcrit. 

Sed  tam  tepus  ejl  aliquid  de  iHa  inhabitationis 
gratia dicere.2{otw efltlie  verfcttlus  ,  Entcr  pr£- 
fcnter  Deus  cfi &  +b;a,poteter.  Ethxcquidem  efl 
v  niuerfalis^id  efi^ad  res  omnes  creatas  relata  Dci 
tum  exifl  ntia,qu£,  vt  inquit  Auguflinusy  necmo- 
le  diHenditur,nec  partitione  mwuttur  :tttm  etiam 
in  iiiis  qttamdiu  &  quomodo  i/Ii  libet^  conferuadis 
virttts  ac  potentia .  Sed  amplius  aliquid (ignificatur 
Habitadt  voce.  Na  &  habitare  in  cceiis  diciturDe9 
nempe  ab  effeclis^quodvidclicet  illuHrtora  ibi  col- 
locarit  maieflatis  ac  gloria  fttsfgnx .  Sic  etiam  Ki- 
tiw  eflin  mediopovttlifui  habitarcpartimproptcr 
vifbilia  fu<p  prtfcntU  cumfnguLxri  benignitate 
coniuncict  fymbola  partim  propterca  qr/od \c<eteris 
gentib/ss  ad  tempus  defcrtis,  hutcfolipopulo  gratia 
il/amfuam  faln*are impertiretnr:  ftcnt  &  hodie in 
ijs  qttorttm  ,y  animos  &  corporafhi  ftncii  fui  Spi  - 
ritus  vtrtttte  fancitficauit ,  dicitur  Spintusfancius 
taquam  in  templo  habitare ,  /.  Cor.  3.i6:itidemcjue 
pater  &fHitisJoan.  14.  23: dcnique  dicitur pleni- 
tudo  Dettaiis  habitare  in  ChriHo.  Colofl.  z.  g. 

Difcri- 


DOMINI.  10J 

Difcrimen  autem  inter  ista  qui  non  intellexerunty 
iampridem  teterrimos  errores  in  Ecclefiam  inue- 
xerunt ,  cuiufmodi  fuit  Manich&orum  deliruim  a 
Serueto  nosira  memoria  renouatum ,  quod  Dei 
effentia  rebut  omnibm  fefe  vniret  y  ficut  apud 
Poetam  dicitur  Spiritu* fiuc^  mens  totam  mun- 
di  molem  fic  agitare  y  vtfe  magno  in  corpore^j 
mijceat.  Contra  vero  Neflorim  dterni  verbi  vnio- 
nem  hypofiaticamcum  humana  natura  non  intelli- 
gens  fola  TsvL&vcricL  vj&l  cr%tcr<l ,  Deum  putauit  ih 
Chrifli  carne  habitare-,  vt  &  m  reliquisfanciis:  re- 
UcJa  tantum  Chrifio  d^id>d ,  id  eft  Autoritate  cjr 
eminentia ,  vt  inter  multos  fiatres  primogenito. 
Hanc  impietatemfuperioribiis  annis  ab  inferis  re- 
uocaruntBrentius  ejr  lacobus  Andr&asydiferie  fcri- 
bentes^Deumy  quodadeffentiam  attinety  non  ali- 
ter  effe  in  Chrifio ,  quarn  in  rebus  omnibm ,  fedpe- 
tendam  cjfedisfwcTionem  ab  energia  :  &  his  ver- 
hisyVERBVM  CARO  TACTVM  ESTnon 
aliudfignificari,quam  quod Dews  in  reliquos  qud- 
damy  infilm  autem  Maruomnia  donayimo  omnes 
Deitatis  proprjetates  effttndat :  vt  fic  cr  fecundum 
Neftorium  diuidaPur  perfona ,  ^rfecundum  Euty- 
chetenproprietates  naturarum  confundatur.  Rar- 
chim  autem  contrariam  prorfm  viam  ingrcffm 
vult  non  in  Chrifti  tantum  came_j  effentialiier 
vniri  Verbum  &ternumy  vt  illam  reddat  diuinamy 
(quod  epitheto  ambi^uu  efl)fed  etia  illud  in  Coendt 
Domini  fymboU  retpflt  cjr  aciu  illabi ,  eifque  vniri 


106  De     Coena 

gr  permifceri  ,  vt  fint  cr  ipfa  diuinapcr  eandem 
tpfam  Deitatem^ey  qutdem  non  tantum  verbi^Jed 
etiam  totim  Trinitatis)  qua  carnem  naturalem 
Christi  diuinamreddit:vt  Jymbola  fic  fiant  poten- 
ttaliter(ide(l,vt  ego  intcrpretorjjabitudine  &difi 
pofitione  quada)  corpm  Chrifti^non  quidem  idem 
ntimero  atque  illud  phyficum  &  naturale  quod 
est  in  ccelis ,  fed  ei  tamen  virtute  fimile :  ac  tan~ 
dcm  vera  fide^j  praditi  panem  illum  Jumentes 
ftant  finguli  afiuale  cdrpus  Chrtfii,  hypoHatica  ta- 
men  vnione  vni  GbriHo  feruata :  quod  abfurdif- 
fimum  &  wfanijumum  dogma ,  quamuis  a  nobis 
aliquatcnus  refutatumypriufquamplenitis  refella- 
mtis  ,  dtcendum  arbitror  ,  quid  hac  de  re  fit  ex 
Dei  verbo  &  orthodoxa,  Ecdefia,  fententia  fta- 
tuendum. 

Primum  omnium  iqitur  cxiHentia  illa  Dei,  qua 
ficut  ejfentia  ipfitts  infintta  efi  &  impartibilis ,  ita 
etiam  vbtque  eft  »  cjfcntialiter  pr&fens ,  ejromnia 
ftbi  habcnsprtfentia ,  neque  tota  ex  integrantibus 
partibtts  conjhns,  nequevtin  loco,fed non  minus 
ineffabili  &incomprehenftbilt  modo^quamipfa  eH 
tnfefe  immenja,  tum  ab  ipfim  prafentia  vniuerfa- 
Its  energia  diHinguenda  efi,tum  inprimis  ab  hy- 
poHafi  Filij  Dci  incarnatione .  <guanuis  enim 
nufquamfit  Deitas  ociofa ,  tamen  aliud  eft  Adeffe^ 
q/uam  aliquidefficere,&  huius  effettionis  nonvna 
efijpecies.  Namalia  eftvuiuerfalis  res  omnesea 
ipfa  virtute ,  qua  condttafunt ,  tum  vifibiles,  tum 

inuifi- 


DoMlNI.  I07 

inuifibiles :  tum  ex  naturd  ordine ,  tum  pr&ter  aut 
contra  illum  ordinem  gubernans:alia  eflvero  ma- 
gis  etiammirijica>& ipftsetiam  Angelis  incompre- 
henfibilis ,  qua  videlicetfacium  est ,  vt>  quanuts 
tres  perfon&fint  vnica  Deitas.non  ex  tribm  aggrc- 
gatay  fcd  infingults  vnica  &prorfm  eadem  >fi#tfe 
h&  perfona  ivo7ivsTx!St ,  nihtlomtnm  tamen  foU 
perfona ,  qu&  Filim  Dei  eH  aternm ,  itafefe  arcic 
cum  noHra  carne  ex  Dauidis  filia  Virghiefecrindn 
fuaspromtfiiones  affumpta  adtunxit ,  vt  non  modo 
cunciis,quarum  capax  ejfe  res  Treata  potefl,dotibm 
illam  perfefttfitme  repleuerit^fed  etiam,  (fkltHs 
fcmpermanentibm  &  naturis  ipfis  &  ejfcntialibm 
earumproprietatibm^quibm  nimirumfubUtis  cffe 
dcfinerentid  quod funt,&  qttibm  immutattsjaits 
amplim  non  effent^quales funt^acproinde  chriftm 
nec  verm  Dem  effetynecverm  homo)illa  ad  fuam 
ipftm  hjpHafin  redegeritmec  iam  Fdius  Ule  honti- 
nis  fit  diuinm  duntaxat  aut  etiam  diuinifiimm^ 
(id  efl excelientifiimis  donis  Dei  fupra  res  omnes 
aliits  creata*  ornatm)  fed  etiam  ipfemet  Dei  Fdim 
non  ex duobmfiliis  confiatm  fed  a  Ftlio  Dei  (vt ita 
loquar)perfonatm\<y  ita  in  ChriHo  fit  quide  Almd 
&  Aliud^nempe  0  xby©',&  indiuiduum  humanu 
affumptum,  nonfit  autem  Alius  &  Alim  :ficut  ad- 
uerfus  Samofatenum  ^tXov  a>K$&>7SQV  flatucntem: 
aducrfm  Arium  creatam  Deitaiem  inuehentemy 
eamque  pro  animain  carne  affumpta  fubHitucn- 
tem ;  aduerfm '  NeHorium  <r%pmh  &  hGftWixb, 


io8  De     Coena 

ficut  ry  hodie  nosiri  P'biqu:tarif^7rctpovcnctv  loco  hy- 
pojhtiai  vntonis  fub(hluetem:aduerfts  Eutychen 
demque  pro  vnione  confujionem  naturarum  po- 
nentemjota  vetus  Ecclejia  ex  Dei  verbo,extnfni- 
tis  diffcuitattbus  ey  certaminibus  ciuclata  ycon- 
flitutt. 

SupereFi  ea  Habitatio  qux  fic  buccvvfxax;  cum 
fttpcriore  ftgnt  icatur  yfed  qux  quttma  Paulo ,  ad- 
ieffa  parttcula  ozdtm&.tw.Cuc.  ,  cy  j  Patrtbus  vnionis 
HypoHaticx  vjcc  determinetur>faciie  ab  ea  dtfcer- 
natur.  Ejlemm  illa  vm  Chntto  propria  ^you^uxhiQ 
infiii/  hyposhf:tfla  vero  esrommbusfincris  comti 
niSfty  mere  o"Xfn'<cv  ?i  iytpyyiww,  quod  ad  Dettatis 
Chrifl, iparticipatione  attmet ;  humanx,  vero  nattt- 
r&  nobis  cdmunicaUrefpe5ltt  etia  hco*ixn,fedcitr£ 
vllarn ovvctp.v  realcm: ac mcre fpiritualts^quanuis 
eius  beneficium  ad  corptis  etiam  hominis  redundet. 
Habitare  igiturDeus  injolis  fuis  fanciis  dicitury 
non  effentiaiis  neqttc  vniuerfiiis ,  acmulto  minus 
hyposhtiCiC  altcinus  vnionis  reflecittyfed '  qttoniam 
illos  in  Fiiio  mcdiatore  facit  o?nnium  ad  vitam 
aternam  ncccffariornm  donorum participes.  Dici- 
turautemcttam  Detts  habitare  in  iis ,  quibtis  tum 
gratix  tum  etiam  ludiciorumfuorum  itifrrttmentis 
vtitur.  T^am  &  in  tabernaculo  &  in  tcmplopafitm 
diciuir  habitaffe  &  fatjfe  in  Prophetis ,  &  arc£  ipfi 
tribuiturDei  nomcn ,  quA  rjr  ipft  habitatio  tota  eH 
faepynriKiijfeda  fuperiore  in  eo  dmcrfa  ,•  quod  Detts 
tvere  agit  quicqnid  Jpirituale  eli  >  wftrumenta 

verb 


DOMINI.  I09 

verb  >  qiucunque  tandem  illafnt  ^fiue  inanimaU 

videlicet?vt  Sacramenta,fue  animata>vt  Prophe- 

t<e,Pas~tores  &  alij,externumtantiim  opus  admini- 

ftrant.  Sed  hdcomniafupereftvt  ex  verbo  Deipro- 

benrns .  Quod  a ttinet  igitur  ad  illam  vniueifalcm 

tumprzfentiam,  tum  etiam  potcntiam ,  non  vide- 

turprobatione  indigere ,  cjtium  nonfta  nobls  ad- 

mrf^Epuureos  wHituta  d?fputa?io.  Hjpostatkam 

autem  vmonem  effe  ipfaram  nxtttrarum ,  &to!o 

gene>e ab ea habitatione  qua in  fanffis eft, differ- 

re.quum  innumerabdibutpene  testimonus  aduer- 

ftis  omnia  illa  hareticorum  monstra  ,  omniumpa- 

trum  cjr  veterum  illarum  decantatifumarum  fyno- 

dorum  perjpicuo  confenfu  fuerit  demonstratum, 

nolui  multas  chartas  istorum  certaminum  repeti- 

tione  implere.   Tantum  dico  non  effe  hodie  Chri- 

ftianum  cenfendum,  qui  chriftum  vere  ejr  effcn- 

tiali^erDcum  &  hominem  cffe  inficictur.  Scd  ha,- 

bitationem  Dei  in  fancHs  mere  (rygnxfa  cjr  htfjn- 

nxhv  ejfe,  &  rurfus  eam ,  qu&  eft  in  Sacramentis, 

aliam  ejfe  prorfut  ab  ea  ,  quam  ponit  Harchizts9 

fupcreft  vt  ex  Dei  verbo  demonsfremtts.  Illudigi- 

tur  nobls  tenendum  eft,  non  aliter  nos  Chrislum 

recipere,  quamperipfim  Spiritum ,  qui  eftSpiritus 

fanttus ,  &  rurfum  non  dliter  Spiritum  a  nobis 

accipi.quamipfe  Christus  acceperit:  qu<zquumfint 

verbo  Dei  teftatiftima,  citatis  tcstimonijs  non  puto 

indigere.   Sed  &  illud conftat, chrifturn,  quatenm 

Deuseft,  effe  natura  vnum  cum  Patre  &  Spiritu 


iio  De     Coena 

fmclo  Deum,  ac  proinde  femperfuijfe  Patri  &  Sp. 
jancto  ivv7nfsa%?v,vt  tam  vere  dicere potuent  chri- 
jius,SpintusJanc7us in  meeft,&  ego  in  eo ,  quam 
cidem  prorjus  ratione  ,  dixit,  Ego  in  Patre,  & 
Vaterin  me  ejt :effe  nt  lalii  er  nimirum  &  ab  aterno. 
Sccundum  humana  autem  naturam  Spiritumfan- 
ttum dicitur  accepijje.  Ioan.3.34. .   Sed  & Ioan.17. 
jq.  dicitur  feipfum  fxnctificare.    Ex  quo  inteUigi- 
tnnsdu&s  effe  naturasinvna  Chrifiiperfona,  Dei- 
tatem  videlicet  fanctifkantem ,  &  humanitatem 
ftnctificatam :  quod  vtrunque  diuintjtime  Paulus 
declara  utt,  Collof.2 .  p .  qumn  diceret  totam  plenitu- 
dinem  Deitatis  habitare  in  christo  ow/u^cnTtcoq; 
fcut  Ioannes  Baptifta  Ioan.3. 34  .per  Spiritum  non 
ad  menfuram  acceptum  de  Spiritu  participato  lo- 
quebatuY:vt& Spirit^s fanctus  lfal.44,Vnxit te^j 
Deus  DernUms  oleo  Utitia  pra  participibmtuis: 
in  quem  locum  Cyrillus  in  Ioan.  lib.2.cap.s.  Memi- 
"  ncris(iuquit)fecundumformamferui,qua  Patre^s 
**.  minor  ejf,ejr  a  Patre  ey  *  Spiritwfancto,  &  afeipfo-> 
99  qui  Verbum  &  Filius  cst ,  effe  fanctificatum ,  ficut 
>'  ipfe  dicit,pro  eisfanctifcabo  meipfum.ldque  etiam 
apcrtijsime  ab  Apoflolo  dcclaratur^q u ttm dicit  ef/i- 
cacitate  Dei  Chrijtum,  fecudum  carncm  videlicet, 
a  mortuis  fuiffe  excitatam.  Et  hucJJ?cc7atappoJi- 
tifsima  illa  distinctioa  Scholafiicis  vfnrpata  inter 
Cratiam  vnionis  ,fecttndum  qnarn  hic  homo  eft 
ejfcMialiter  Dcus  ,  vtpotc  vcrbum  c?  DciFilius 


vmge 


DoMINI,  III 

vnigenitus;&Gratiam,quam  habitualem  vocant, 
Cyrillm  autcm  ar%vnx,h  ,&  Latini  ex  participa- 
tioneappe/lant  ,fccundum  quam  hac  affumpta  na~ 
tura  humana  non  eflDew  effentia^fed  qualitat^ 
&  efficacitate  diuinifiimus :  nectamefkotpop&^vt 
i/lum  vocabat  NeHoriusperfona  diuidens,vt  puta 
qui  hac  diuinitatem  carni,vt  fubiectojnfitam  non 
aliunde  neque  extrinfecus  ,fed  afemetipfo ,  id  es% 
a  Deitatc^  in  ipfomet  per  gratiam  vnionis  in- 
habitante^? fibiipfi  donet .  ^tu  quum  itafe  ha- 
beant,efficitur neceffarioDeum  dici  in  nobisomni- 
bushabitare  non  effentialiter,  (nam  aliud  effedi- 
ximus  Adeffe  quam  Htbitare)fed  crftTW&g  fiucs 
wpyvmxcvg  ,  ex  carnis  ChriHi  participatione ,  vt 
moxoHendemus,  Etcerte  non  aliter  poffunt  illa 
ch riHi  v crba  intel/igi  1I0an.14.23.  Ego  $ Pater 
veniemus  ,  &  manftonem  apud  eum  faciemus. 
T^ec  enim  dici  poffunt  venire^j  vbi  iam  erant 
effentialiter  ,  fed  fecundum  energiam ,  uon  il- 
lam  vniuerfalem  ,  de_j  qua  loquens  Apoflolus 
Aclorum  decimo feptimo ,  in  ipfo  fumus  (inquit) 
mouemur  &  viuimus  ,  fcd  fecundum  il/am  fan~ 
ffis  cjr  elcciis  in  Chriflo  propriam.  Qt&od  crgo 
dicit  Paulus ,  1.  Corinth.6. 17  y  Oui  adh^ret  Do- 
mino  vnusfliritusefl:  ey  ittud  Petri,Diuin<£  na- 
turdt  f!eriparticipes,2  •  Pet.i.  4  .ad  energiam  eydona 
Spiritus  prxfertim  illa  d/A^t^Mrct ,  non  autem 
ad  vllttm  effentialem  intra  nos  i/Iapfum  rcfcren- 
da  fnnt,   Datur  igitnr  ,  efl,  &  habitat  in  nob/s 


III  D  E      C  OEN  A 

Sbirittu  fanetus,fiuc  Detts  ,  fiue  Pater ,  fiue  Ttlim 
per  tyiritumfincium>  quia  docet  nos  omnem  vcri- 
tatemJoan.i6.jjy  &  Efai.s4.13 :  Cr  renunciat  no- 
bis,  qud  ex  chnHo  accipit ,  Ioan.16.4:  ey*  operatur 
omnia  tn  omnibmvidelicet{anciis,i.Cor.i2.6:  & 
tefiimonium  reddtt  Jpiritui  noHro ,  quod  Ftlij  Dci 
fimus  ,  Rom.8.16 :  (f  clamat  in  cordtbtts  nosi/is 
Abba  Pater>  Gal.4.6 -,id eji-,  facit  vt  damemusy 
Rom.  8.  is :  ac  per  eum  acliones  corpons  mortifca- 
rnus  y  &ab  ipfo  ducimur>Rom. 8.13,14:  eyper  cum 
cognojcimus  nos  in  Deo  habitare ,  &  ipfum  in  no- 
biSy  iJoan.4.13 :  & data  nobis efimens ,  vtcogno- 
fcamtis  eum,qui  verax  efi:cuiufmodi  aliapene  in- 
monerabilia  exfacris  literis  depromipoffunt .  Jta- 
que  conjiat  eyDiuinitatis  qualttatem ,  idesidiui- 
nijitmas  illas  omnes  dotes ,  quarum  capax  cjl  caro 
ex  Spiritu  fanclo  in  vtero  vtrginis  concepta  (di- 
Jiingnimus  enim  inter  Siotiitci,  id  eji  Deitatem,  vt 
loquiturVaulus^quit  efieffentialts:&  §&*QiviTCL,qu<z 
efi  qualitas  creata)  in  Chrisii  carnetanquam  fub- 
iecio  inl)Arentes>  &  dona  Dei,  quornm  rejfeciu  in 
fanciis  dicitur  habttare ,  adenergiam  vt  ad  com- 
mune  genus  e(fe  referenda  ,  &  fecundum  phts  & 
minus  differrc :  quoniam  htidelicet  cx  chrisU  ple- 
nitudme  omnes  accipiamus  :  tum  etiarn  in  eo  vel 
maxime  ,quod  i//d  qualitates  non  fint  in  Chrtflo 
extrinfecus  aduentitU  ,fed  ipfemet  eas  Deus  fu£ 
carnirutftbi  proprte  &  hypojiattc}  vnitA  pcrfechf- 
fimefuppeditet.  Iam  autem  docendum  nobis  efi  ex 

eodem 


DOMINI.  I13 

eodem  Dei  verbojvnde  tandem  UU  qualitatespre- 
deant  7per  quem&qmbut  inlirumentis  interue- 
nientibusinnobis  efficiatur.  Prouenire  igitur  illas 
omnes  a  Dei  bomtate,natura  ipfa  quantumuis  cor- 
rupta  nos  docet:  grtefiatur  etiam  Scriptura  lacob. 
i.ijftdque  m  Chriflo.  Loquimur  enim  de  donis 
fancrorum  propriis,  Spiritus  emm{inquit)  demeo 
accipiet^  annuntiabitvobis,  Ioan.16.14:  ?jr,Ego 
meipfum  fancfifico,  vt  &  ipfifanclificentur ,  Ioan. 
17-19 :  &•>  Vaternos  in  ilh  dileffo flbi  gratis  cffecit 
gratos,Eph.i.6:denife  ex  ipfins  plemtudtne  omnes 
accipimusjoan.i  .16 .  Cedo  vero,num  Chrifium  hic 
confiderabimus  yt  inttrumentalem  duntaxatcau- 
fam ,  qu&  non  agat,fed  agatnr  ?  Minime  id  vero . 
Habet  enim  vitaminfemetipfoy  ejr  vere  Mediator, 
ac  Seruator  efitotus ,  & fecundum  fuitotum ,  quia, 
(vtrecJefiribit  Auguftinus  &  alij):  nec^  Filij  Dei-" 
tasfine  humanitate ,  neque  humanitasfine  Dei-» 
tate  Mediatrix  efi:fedita  ,  vt  cuique  naturafua  " 
tttm  ovcn&,tum  etiamvoluntas  >tum  operatio  di- 
HinBe  ydiuina  diuina  ,  humana  humtnA  feruen- 
tur  ->  quanuis  ^faiTe^icrtfSLVzfinttotipcrfon&com- 
munia. 

Omniaporrb  ChrilH  in  Ecclefiam  fuam  proprie 
collata  dona ,  ad  quatuor  reuocaniurab  ApoUoloy 
i.Cor.1.30 :  nempe  ad  Sxpientiam,  IuIiificationemy 
Sanffificationem ,  &  Redemptionem :  quas  inquit, 
faffum  effe  nobis  Chriflum,  idefl  quarum  caufa 
Chrifius  fit  in  mundtm  mijjusa  Deo,  (iuefacius 


114  -D£       COENA 

homo  :  qu<e  ommavnicoviuficaticnis  vcrbo  com- 

prebedtt  Chrtftus,Ioan.$.2i.S:cy  Apoftolus,Eph.2. 

J,&  S'  Atemm  cuius  cHnatura  viutjicare  ?  diuinx 

certe  vntus ,  cuius  cjr  creare ,  Dertt.jp.r,  Sam.2. 6. 

»  &  altbt  tnfinitis  locts.  N<mt  (vt  inqutt  Cyrillm  li- 

»bro  de  rccta  fide  ad  Rcginas)  poffe  viuificare  id 

»quodvita  indtgum  cH ,  joli  Deo  conuenit:vndc_j 

etiam  Deitatem  fua  probat  CbnHus  >  quum  inqttit 

fe  haberc potcftatem  dcponendi  animamfuam  & 

rurfum  illamfume?2dt-,Ioan.  10.1S :  &  ex  coquod 

Cbriftus  fua  ipfus  virtute  refurrcxtt ,  Deitatem 

ipftus  demonftrat  Apoftolus  ad  Rom.i.4:quodfi  lo- 

cumhabetinhuius  caduca  vtU  munerc  vel  tri- 

buendo  y  vcUpoftqnam  Jemel  amiffum  futt,  reHi- 

tuendo,  multo  cerie  magisdc  vita  tlla  £tcma  iftud 

intelligendum  eH,  qua  cH  ipJemetDeus ,  quatcnus 

ipfc  infefe  Aternnm  vinit :  cyproprium  ipfms  effe- 

cium  in  folidum  >  quatcnus  res  creat^s  princi- 

piumexiHentid  habcntes  vult  diffolutionis  cjfc^j 

expertes. 

Et  vt  ad  tlla  quatuor  accedamus ,  qtu  funt  a, 
nobis  ex  ApoHolo  commemorata ,  cuius  eft  naturx 
ad  Sapientiam  yidcft,  ad  faluificam  veri  Dei  co- 
gnitioncm  homines  eo  vfque  ftta  culpa  delapfos, 
vt  ipforum  (pc$vvm&  fit  odittm  aduerfus  Deum, 
RomS.7,  &qtt£  Deifunt  ne  cogitare  quidem  ex 
feipfis  pofswt  >  2.Corinth.s-  S-  reuocare ,  nift  eius 
vnius ,  qui ,  quod  nobis  ingratts  ittfto  fuo  iudicio 
ertpuit ,  vnus  quoqtte^j  poteft  reftitncre^j?  Sic 

enim 


Domini.  ny 

e nim  chriltus  Petri  confeftionem  laudans ,  Caro 
ryfanguis  (inquit)  hac  non  retexit  tibi  ,fedPater 
meus ,  qui  efi  in  ccelis ,  Matth.  16.17  :  &  leannes 
Deum  (inquit)  nemo  vidit  vnquam ,  vnigenitus 
ille  Filius,  qui  eftin  finu  Patris,  nobis  eum  expo- 
fuit7  loan.  /.  iS .  Vnde  &  Mud  loan.  3. 6.  <£uod 
genitum  ex  carne  efl-,  caro  eft,  &  quod  genitum  ex 
Spiritu  e$t  >  ftiritus  eH.  Narn  Gignendi  voce^j 
principium  exiftentU  declaratur  :  &  quum  Sa- 
fientia  comparetur  luci  ,  ignorantia  vero  tene- 
hris ,  huc  referendum  eft,  quoddicitur  Eph.i.iy. 
Patrem  glorid  dare^  nobis  Spiritum  fapientU 
&  reuelationis ,  illuminatis  oculis  mentis  noltrx, 
quoddicendi  genus  paftim  apudProphetas,&in 
fcriptis  Apoftolicis  notum  eft  inculcari.  Etdefa- 
pientia  quidem  hactenus. 

Cuinam  autem  Iusiificationem  tribuemus?  vni 
certe  Deo ,  Rom.$.26,  &  4-S  >  &$-4S  >  Galat.3.8: 
vnus  fiquidem  Deus  peccata  remittit,  Luc.$.2r. 
Pofita  eft  autem  omnis  iuFtificatio  in  remiftio- 
ne  peccatorum ,  Rom.4. 7 :  &  ideo  iuflitia  h&c  in 
imputatione^  pofita ,  Rom.4.6 :  iustitia  Dei  voca- 
tur>Rom.i.i7,&3.2i,  2.Cor.$.2i,  Phtl.s.py& 
Efa.$3.n. 

Iam  vero  quod  ad  Santtificationcm  noFtram 
attinet ,  qu<z & regneratio  &purificatiocordis ,  & 
noua  creatio  vocatur,  tieceffe  efi  eam  non  aliunde 
oriri ,  quam  ab  eo ,  qui  ipfamet  eft  fdnctitas,quem 
compejl^s  Dauid,Cor mundum  {iuquit)  crea  in  me 

H.ij, 


n6  De     Coena 

Dem :  nec  diceretur  noum  homo  natm  ex  Spiritu, 
nifi  Spiritm  fanclm  ejfet  iliim  generattonis  autor, 
Ioan.j.<),&  j.Ioan.2.2p. 

Superest  redeptio ,  quo  nomine  Paulm  inte/Iigit 
nostr&  apeccato  &  morte  liberattonis?  ey  in  vitam 
beatam  tntroductionis  cliplementum^vltimo  dcmu 
tfo  die  futurum,quomodo  etiam  loquiturDominm 
Luc.21.2S:  &  Rom.8.23 :  quod  beneficium  quis  in 
nobis perficere potefl^nifi  vnm  ille  Dcm,  cuiwgra- 
tiafumm  .quicqnid  fumm  ? 

Stat  igitur  illud  abunde  confirmatnm ,  vnim 

ejfe  diuina  natura ,  h&comnia  &fingula  in  nobis 

efficcre^j.  guum  autemTrinitatis  opera  ita  fint 

triumpefonarum  propria ,  vt  tamen  fmgularum 

perfonarum  difiinttio  in  eodem  opere  efficiendo 

feruetnr :  idcirco  diciturPater  nos  w  Ftlio  ferua- 

re^jyTilms  autem  perfemetipfum^  Spiritm fanclm 

denique ,  quod  mifjm  a  Patre  &  Filio  mysterium 

falutis  nobis  applicel?  Sed  Chrifii  ficuti  proprium 

eftcorpm,  itaproprinm  eft  opm,  quodincorpore_j 

fuopro  nobisperegit:ab  eo  quidem  non  feparadum 

fed  difiinguendum ,  quodquatenm  Dem  efi  com- 

muniter  cum  Patre  fjr  SpiritufancJo  efi  cperatmy 

ejr  quotidie  adhuc  operatur.£)u£  dtfiinc7io,vtper- 

fiicue  intelligatur ,  ageperquatuorillay  de  quibm 

diximm ,  genferalia  Dei  in  nos  beneficia  decur- 

ramm. 

Chrifim  Sapientia  noHra  efl,primum  vt  Dem 
cfi  Patre  ejr  Spiritufanffo  dtuina  virtute,  depulfis 

depra- 


DOMINI.  ,      I17 

deprauaU  natura  tenebrisyluce  in  nobls  accendesy 
vt  veri  difcipulifiamus  adintelligenda ,  qu&  Dei 
funt.  Deinde  nobis  eft  Sapientia  vthomo  >inquo 
quum  reconditi  funt  omnes  thefauri  fapientU  & 
intelligenti^  Col.2.3.  neceffe  eflvth&s quoque ex 
ipfmsplenitudine  hauriamus .  Efl  aute  h  m  fapietU 
anim&  Chrifli  vt  fubietto  inh*rens  ,  non  illafa- 
pientia  effentialis  iffius  carni  hypoHatice  vnitafed 
qualitas  ab  hacipfa  vnita  Deitate  in  animam  Chri 
jiipleniflime  &  abundantifsime  effufa ,  vt  inde  in 
omnes  eleffos  redundet  ^quorum  nimirum  caufa 
humanam  naturam ,  &  omnes  ipfitributas  dotes 
affumpflt. 

Sicnos  quoque  tum  vtDem  iuHificat^nobis  non 
tmputans  peccata^  gratis  ea  nobisremittens,  atc^ 
adeo ,  loco  eorum  omnium  qu<z  mortem  aternam 
merentur^  iuHifiimos  etiam  infefe  homines  ma- 
ledicTwni  reddunt  obnoxios,ea  omnia  nobisimpu- 
tanstfu&  vitam  Atemam  expacio  diuina  legis  me- 
rcntur.  IuHificat  igitur  nos  etiam  vt  homo  3  non 
iuftitia  illa  effentiali  ipfivnita-,vtfomniauitimpu- 
rus  ille  Ofiander^fcd  habituali  fiue  qualitatecrea- 
ta ,  &  (ficut  de  fapientia  diximus)  ipfius  ChriHi 
anima  affumptajanquamfubiecio,  inh#rente:qu& 
rurfus  diflinguendanobis  efl^  vttotumhocmyHe- 
rium  imputatA  nobis  iuHitu  Chriflipenitus  per- 
Jpiciatur. 

Habitualis  ergo  fiue  creata  illa  iuHitia  ChriHh 
partim  Jigniflcat  iilum  perfeciifiima  inttgratis  & 

U.itu 


Il8  De       COENA 

ad  implenda  omnem  iuftitia  aptitudinis  habitumy 
quoab  ipfo  conccptu  perfecliftima  &  integerrima 
ifftus  anima  imbuta  eft,cumperfec~la  itidemcorpo- 
ris  cjr  omnittm  ipfus  fenjttum  dijpofitione  ,ad  vltro 
implendum,qtticquid  purifttma  anima  per  corpus 
agere  voluit.-partim  autem  iftius  habitus  effecJio- 
nes^ac-quiftam  hoc  etiam  modo  iuftitiam  decla- 
rat.  Itaquc  tribus  modis  iufliftimus  fuit^  &  in 
&ternum  erit  Chriftus  :vno  ,effentialiter,quatenus 
eft  verus  Deus ;  altero  vt  omnium  virtutum  ha- 
bitu  pr&ditus  homo  :  tertio  denique ,  quatenus 
omnem  iuflitiam  reipfi  implettit  pcrfecliftimeprA- 
ftita  Patris  voluntate,propter qua miffus fuerat.-rjr 
cui  Patri  tu  anima  tu  corpore  ferfeffiftime  obedies 
vfque  ad  mortem,mortem  autem  crucis,merito  iu- 
ftiftimus  hac  etiam  inpartc  dicendus  eft:  idque^j 
contrario  qua  m  hominibus  accidat  ordinc^j .  Prd- 
ceditenim  in  hominibus  (quatespotf  lapfum  nafci- 
mur.)  fy&dicng  ex  fancli  Spiritus  gratia,  qu&  tan- 
dem  ftrequenti  vfu  euadit  %%te, ,  (de  qua  loquens 
Ioannes,Iushts  eft,inqttit,qui  iuffitiafacit,i.Ioan. 
S-7')  hic  quidem  (vt  modo  dicemus)  tnchoata,  in 
altera  autemde?num  vita  confummanda.  Sed  in 
Chriftopr&cefiit perfecliftima%fy$ ,  qu&  realemal- 
teram  iuHitiam  in  ipfo  peperit ;  qualis  etiam  erat 
futura  Adami  iuHitia,  atfualis ,  nift  habituali  per 
feccatum  excidiffet. 

Ex  hac  autem  iuftitia  triplici  ejfentialis  illa  tam 
fropria  eft  Deo  ejr  eikifdplSk  ,  quam  ipfamep 

DeitaS) 


DOMINI.  119 

Deitas ,ac 'proindeft deliriu  ofiadri  valeretyomnes 
credentes  effentiali  Dei  iuftitia  iuftificati  illud 
ipfum  effent  y quod eft  Deus.-ficut homo  illc  affum- 
ptuspropterea  dicitnr  Deus,quod  effcntialisDeitas 
verbi ,  ac  proinde  iuftitia  fit  ipfi  vnita.  7{am  recie 
emnino  Cyrillus in loan.lib.2.ca.si.  Nihil (inquit) 
firmum  ac  ftabile ,  nihil perpetuumfoli  Deo  attri- 
buetur?  fi  creatura  quoque  eafubftantiahter  rjrper 
naturam  fufcipere  poterit ,  qu&  in  Deofubfiantia- 
Uterfunt.  Ncc  tamenpropterea  cenfendu  eftnullas 
effe  effentialis  iuftitU  in  nobis  iuftificandispartes. 
Nam  illa  ipfa  eft ,  qu&  duplicem  illam  alteram  iu- 
ftitiam  creatam  inenarrabili  virtutc  perfundit,  vt 
Deo  Patri  infinite placeat,& propterea  iuftitia  Dei 
nuncupetur-,  vtpote^j  qu£  vnica  coram  Dei  tri- 
bunali fit  coronada.  lam  verbtfuumfjt aitEfaias, 
Puer  ifte  natusfit  nobis :  qmdetiam  AngcUpafto- 
ribus inculcantyLHC2.il.  vtraque  etiam  illa  iu- 
fiitia  noftri  caufa  affumpta  eft :  vfvidelicetDei 
iuftitia  efficiamur  in  eo^.Cos.s.zi.  id  eft-futraque 
nobisy  interuentujideiy  imputata,  non  modo  a pec- 
catis  abfoluamur,fcd  etia  coharedes  cum  ipfofacti 
fimulquoque  coronemur. 

j\unc  adSanctificationis  hencficium  veniamusj 
quod  &  ipfum  duplex  efl:vnu  videlicet  exfantti- 
ficatione  human&  natura  Chrifti  ab  ipfo  virginis 
vtero  plenifiimefanctificatx,  Mat.  1.20  >&Luc.i.$$. 
nobis  imputata.  Sanctificat  nos  ergo  chriftusvt 
Dem ,  naturxfuse  human&  fanttimomam  gratis 


fflfck»,.  "w*. 


IIO  D  E       C  OE  N  A 

imputans,qua  non  modo  tegatur  noftra  omnit  na- 
tiua  corruptio,  quampropterea  in  ajfumpta  carne^j 
noftra  aboleuit ,  fed  etiam  fincit  &  lmmaculati 
cenfeamur:&nos  fancttficat  vt  homo,quoniam  hdc 
ipft  Janfftficatio  qttx  nohis  imputatur,  humana 
tpfttis  natur&,vt  fubteclo,inftdct  rjr  inheret,vtpote 
quafteipfumfanclificauent,  vt  tn  eo  fancttficare- 
mur ,  ftcut  ipfemet  loquitur  Ioan  .r/.ip.  Alterum 
autem  fancftficationis  beneficium  prorfws  dtuerfum 
quiddamefi.  Sicenimvocamus  donum  illud  ,quo 
vetus  quidem  homo  mortificatur  ,  noutu  autem 
in  illius locumfuccedit ,  id  efi-,  tum  mentisfacul- 
tates  omnesytum  mens  ipfa  illuminatur  in  agnitio- 
nem  veritatis :  volunta*  autem  immutatur,vtin- 
cipiamus  &ve/Ieytjrfacere,qu£  Deifunt.Ethjceft 
tuftitia  ,id  eji ,  noua  qualitas  in  nobisper  meram 
gratiam  creata ,  ey  animo  noftro  quafifubiefto  in- 
h<zrens,quam  rurfum  Chriftus  vt  Dcuscum  Patre 
ey  Spiritu  ftariRo  in  nobis  efficit,quamobre  etia  mo- 
do  Patri,modh  Tilio,modo  Spiritui  fancfo  beneficiu 
iftud  attribuitur.Rcffe  aute  Cyrillus  in  Ioan.li.n. 
„  cap.2S.Participatione  Spiritttsfan&i  viuificafe,  fu- 
^premA tantum natura  opus  eft.Sedrurfum  eandem 
Chriftus,vt  homolnon  aliter,  quam  fons  riuttm,in 
nobis  gignit,quatentts  videlicet  ex  ipftus  human& 
natura  perfecfa  ftnciitate  in  nos  ipft  adiunffos, 
q ua  ipfi  libuit  mefura,  ejfunditur,  qttod  vtrumque 
henef.cium  diuinifttmePaulu sftic  explicat,RomJ.i. 
guum  enim  (inquit)legis  impotentia  nihilpoffet 

w 


D  O  M  I  N  I.  1.27 

in  carne,Deus,fino  ipfius  Filio  miffio,conformato  car 
nipeccato  obnoxi^  id^  propeccato  ( id  efl,  adabo- 
lcndam  in  ipfo  noftra  carnis  omnem  corrnptionem 
e_r  labcm)  condemnauitpeccatumincarn^_j{ut  il~ 
ludws  Legis  compleatur  in nobis,qui nonfiecun- 
dum  carnem  incedimus  ,fied  fiecundum  Spiritum. 
Etreffe  Cyriffus,Spiritum{  inquit )  propter  nos  vt  „ 
homo  recepit ,  vt  totam  naturam  fianBificaret ,  in  „ 
loan .  lib .z.cap.j.  Kljcpigebitplura  eiufidem  Cy-  7 y 
rilh  verba  ex  lib.in  Ioan.n.ca.2.}  ,refierrc_^,vtto- 
tum  hocfiantiificationis  tum  in  ipfia  chrifti  carne_j 
creat#,tum  in  nos  ex  illa  emanantis  myfteriu  pla- 
nifiime explicetur.  Sanctificari{inquit ) fiecundum 
legalem  confiuetudinemdicitur ,  quod,  vtfiacrum, 
Deo  tribuitur :  participationz_j  vero  Spir.  fancli 
fianflificare_^,fuprem&tantum  natnraopus  ett:  Et 
mox,  Arbitramur  autemcarnem  Dominiper  Spiri- 
tum  fuifif<Ls  fianctificatam  fimilitudinz_j  aliarum 
creaturarum  ^proprio  templo  a  Filio  Dei  perunclo, 
ficut  PfalmiHa  qnoqua_j  vnigeniti  perfionamcum 
humanitate  c1)fiderans,clamat,  Propterea  vnxitte 
Deus  Deus  tuus oleo  UtitUpra  ccfiortib .tuis-.&pro- 
pter •nos  feipfum  fanffificar,  vtab  eo  adnos  redun- 
dante fianffificatione,ipfii  fanctificemur  in  vcritate, 
id eftjn Spirfi&ncto.  Item: l^nlla res ex nihilopro- 
duciafianBificationis  frucJumper  naturam  habety 
id  eft,a  feipfia,fied  eam  gratiam  ab  eoacquirit,  qui 
natura  Canctus  eft.  guoniam  ergo  caro  Chrijii  non 
natura  fiancJa  ,fianc7ificata  in  Chrifto  eft  a  verbo 


*    • 


r22  De     Coena 

n  Dei,  cjuod  habitatin  ea^  quodque  templum  fuum 

fancltficauit :  Item,fed quomodofanttificatur ,  qui 

naturaliter  fanctus  eft?  nempe  natttram  noflram 

abfolutifiime  ahfque^jpeccato  inejfabiliterfpont^ 

fibi  coniungens,  vt  eam  infeprimo  ry  per  feipfum 

"  adprtftinampulchritudinem  reflitueretwtque  coc- 

yy  leftis  ipfe  homo  rj- Adamfecundiu->primus  omnium 

97  innoua  vita,iu(litia,  &  fanfitficatione fpiritalt  co- 

y  ftituttts^cttnclfa  perje  hona  generi  noftro  immittat. 

"  ^uum  igitur faniius  natttrafit  Dcus,qttumque_j 

"  ipfefanitificatione  Spiritus  creaturis  immittat,  ef- 

"ficiatqttc^  vtcreatura  &  fit  cjrduret  in  fancto  Spi- 

9*  ritu,propter nos fanstificatur^non  ab  alio  idacqtti- 

rens,fedipfefux  carnifanEltficationem  immittens. 

Ita  Spiritumfibi  ipfivt  Detts  pr&bet,  &  vthomo, 

accipit,quod  nonpropter  feipfum  ^fed  propter  nos 

fecityVt  ex  ipfo  (jr  in  ipfoprimo  recepta  fantiificatio- 

nisgratia  adtotu  gen*  trafiret.  HacJenus  Cyrtlltts. 

Cumhacfanliitate  &  iufiitia  tum  imputata 

tum  inhxrete  vfque  adeo  coh&rctvita  dternaper- 

petuo  nexUyfcnbcnte  Habacuc  Propheta  Iufium  ex 

fide  viuere_j  ,vt  Viuificationts  nomine  omniaftt- 

periora  intelligantur,  quoniam  videlicetvt  omnis 

malcdi5iio a pcccato  eft,quodnos  a  Dei  benignitate 

feittngit^  feiunctio  autem  a  Deo  mprs.-ita  bene- 

diffio  cum  fanftitate^  &  iuftitia  cohstret^  qui- 

hus  Deo  adtungimur.    Coniuncitovero  cum  Deo 

vita  eft.    Sed  tn  eo  quarto  Chrifti  beneficio ,  quod 

nobis  nuncexplicandumfupereft)  vit&nominein- 

telli- 


DOMIKI.  123 

telligimusptrennem  illumfelicifiimumHatumy  in 
quocum  Chnftocapite  noftro  in  ccelis  regnabimm, 
&  cuius  arrhabonem  in  mentibus  noftris  iam  nunc 
obtinemtisyfidei  <srXy\po^oei(t  inuifibilia  cernetesy 
&  fteifirmitate  quafi  iam  in  ccelis  confiflentes  ,  & 
charitate^  fuis  fruclibftt  nofiram  adoptionem  in 
nobis  tefiificante,  alacriter  huius  viu  curriculum 
emetientes^  donecnon  morte^  ,fed  fuauifiimo  fo- 
mno  fuperueniente^?)  anima  quidem  ad  Chri- 
fium  emigret plenius felicifiimam  illam  vitamcu 
tllo  degustaturaycorpus  autemterra  mandatum  ad 
dqSzLpoicjbv  paulatim  formetnr  ad  vltimum  vfqucs 
illum  diem^in  quo  beatifiima  vita  totiperfruemur. 
Hancigitur  vitam  chriflus \quatenus  Deus  eftyno- 
bis  cum  Patre  &  Spi.fancJo  largitur,  quumfit  Deus 
vnicusfons  exifleti*  ejr  coferuationisreru  omniuy 
acpr&fertim  huius  <ztern&  felkitatis.  Hnic  autem 
opponitur  mors  tumprima  tumfecunda ,  qnx,  &  &- 
terna  vocatur :  vtraque  etfi  iuflo  Dei  iudicio  ordi- 
nata  &  decretajnimime tamen  a  Deo,feda  Satha- 
na  &  peccato  exorta.  Deinde  hanc  ipfam  vitam 
chrifius-,  vt  Deus ,  nobls  non  aliunde^quam  infua 
ipfius  carne  largitur :  qua  de  reficpnicherrime  Cy- 
nllus  in  illud  Chrifti  Joan.6.  Nifi  manducaueritis 
carne  filtj  hominis^  &c.  lib.in  Ioan.  10.cap.13.Caro  u 
vit&faffa  vnigeniti  caro  advirtutem  vita  tradu-  u 
c7a  eftinon poteft igitur morte  fuperari ,  propterea  u 
innobisfitUa  interitum  a  nobis  expellit.  None- <c 
nim  abeftab  ea  vnigeniti  Deifilius,  idefa  natura  <c 


ji4  De     Coena 

humana  quttm  affumerctur  ab  vnigcnitOjfaffa  eft 
dterna  vita  viucnsper  Dettatem ,  in  quafubfiflit: 
vnde  duo  confequuntur ,  nempe  nopofifi^  illam  a 
rnortefuperariy  &  quoniam  affnmpta  eflnoftri  vi- 
Uifkandi  caufa ,  omnes  quifiunt  ciusparticipesjn 
illa  quoque  viuificari.  Et  ne  quisputaret  hanc  vi- 
uificandi  vim  ab  ipfa  carnc^j ,  vt  caufa  efftciente, 
promanaYcs ,  addtt prudenter  Cyrillus ,  viuificam 
efifc,non  infefcfedin  Verbo  ipfi  hypoftaticc  vnito. 
(guemadmodum  ergodefapientia,  iuftitia,&  fan- 
tlftate  diximu4yita  duplex  eft  in  vnica  Chrifti  per- 
fona  vita,  vt  &  duplex  natura.vna  cw^^ce^nem- 
pe  Deitas  ipJa.-alterajHitts effctfum,vita  videlicet 
creata  crajfumpu  natur£>vt  qualitas ,  infita:  ea^ 
rurfum  duplex,  nempe  tum  animalis ,  qua  videli- 
cetfubfiHentem  infefcaffumptam  naturamtotam 
viuificauit  6  xby%  adtempus,  id  eHjantifterdum 
pro  nobts  in  infirmitate  illtmfatisfierct :  tumjpiri- 
tualis  &4ternai  qua poH peratfum  fuum  optts  cce- 
lum  ajcendensfrui  ccepity&cuitts  velutifemen  ad- 
iuntfisjibi  membrls  tafn  nunc  inHiliat ,  donecplc- 
mftimetoti  in  eo  &  cum  eofempiterna  felicitatcs 
perfruamur. 

Horum  autem  omnium,qu&  de  chrifti  in  nos  be- 
neficijs  diximut,  htcfumma  cH,  Vnicam  Deitatem 
Yatrisin  FilioperSpiritumfantfum  hdcomniaEc- 
clefi<e  <7£g7jfc<£c  non  ejfcntialiterlargiri:  depromi 
vcro  ex  chriHi  humanitate ,  tanquam  abundan- 
tiftimo  nec  vnquam  edhauriedo ,  &  in  huncipfum 

finem 


D  6  m  i  n  i.  115 

fnem  conHrutio  diuinitus ,  &furnme  locupletato 
tbefauro,  vtinde  in  omnes  credentes  exuberet.  Et 
bic  quaHio  duplex  agitatur.Sunt.n.qui  nobis^quos 
falfo  ejr  muidiofo  nomine  Zvvinglianos  rjr  Calui- 
nianos  appcllant,hoc dogma  tribuant,  quodin  Cce- 
na  Dominiprore  Sacramenti  non  corpus  ipfumfro 
nobis  traditum>nequc fanguinem  ipjum  pro  nobis 
ejfufum  ,fed  Cbriftitantum  merita  Hatuamus. 
Saltem  vero  pro  Meritorum  voce  dona  &  ener- 
giam  CbriHi ftatuerent.  gulverb  nobts  hocobij- 
ciunt  ,quia  ejr fymbola  &remfigniftcatam  (idefl, 
ipfumcorpus  faipfum  fanguinc)  reipfa]cupane  cjr 
vinoeodem  loco fHivolunt :  vtraque  eodemoris 
inftrumentofumi  a  quibufvis  contendunt:acproin- 
de,ficutinos  accufmnt  falso  quafi  energiam  Chri- 
Jli  abfqueparticipationecorporis  &fanguwispona- 
mus,ita  hoc  in  illis,&  vere  quidem  reprehedimus^ 
quodpro  fideifpiritualiorganoos  corporeufubfti- 
tuant ,  (jr  in  indigne  accedentibus  corpus  ChriHi 
energia  viuiftca  fpolient.  ?{os  autem  fc  de  iliis 
fentimus  ac  docemm. 

Jj)uum  ChriHi  beneftcia,  tum  qu£  perfolam  im- 
putationem,  tum  quaper  realem  efficacitatem  no- 
bis  conferuturfmt  qualitates  ChriHicarni,  vtfub- 
ieftojnhjt,rentes,a  quo  in  credentesper  Spirfanffu 
redundant ,  non  minus  abfurdum  eHexiUimare^ 
quempiam  fieri  bonorum  illorum  compotem  abfquc 
carnis  ipfiusyid eflfubiecliycui  proprie  inharent,& 
a  quo  emanant -iparticipatione ,  quamfiquis dicc» 


126  DE       COENA 

ret%corpuspojfe  ex  ea  animx  vitam  haurirc^ ,  qud 

ipfi  non  inJit,autpojfe  quempiam  cibo,que  non  com* 

edat,  autpotu  qucmnon  bibat  nutriri.   ltaque_j 

tanium  abcstvtjola  illa  ChrisH  donx  Jiue  ener- 

giamftue  mentaft  quis  volet,pro  re  Stcramenti  in 

Cojna  Domini  Hatuamusfeclufa  ipfuu  ChrisHcar- 

ne  & fanguina_j,vt etia  &  infimplicis  verbi  pr#~ 

dicatione^ ,  &  in  baptifmo  Chriftum  femper  /- 

pfum  in  carnc^  nob  is  fer  fidcm  femper fumendum 

proponi  ajferamus,  quoniam,  ( vt  recie  inquit  Cy~ 

3->  rillus)  Spiritm  in  Chriftofumme  cum  carnc  coiun- 

3>  cius  eft,  &  caro  etiamcum  Spiritu :  ita  vtnequc^j 

carnem  ems  abfque  energia ,  neque  energiam  abf 

quc  carne  Jumere  vel  in  fimplici  v  erbo,vel  in  Sa- 

cramentis  poftimus.  Sed  hoc  aduqmus  ,ficut  infim- 

plici  verbo  verbum  quidem  pr&dicatum  chriftum 

nobisvoce  annuntians  aurium  fcnfu  percipitur, 

ChriHu<$  autem  ipfe  verbo  prtdicato  Jignificatm 

xon  nifi  intclleffu  crcdente  recipttur ;  ita  etiam  in 

Baptifm  quidem  corpm  aqua  illa  tingi ,  mentem 

vero  credentisfanguineper  aqua  ftgnificato  ablui- 

in  Ccenavero  pane_j  illo  &  vino  illo  corpuspx- 

Jci,carne_j  autd  cjr  Janguine  Domini  animam  cre- 

dentis  ( vt  loquitur  TcrtulHxnm  )  faginari.  ^Sa- 

ginatio  autem  ifta  non  eft  in  reali  contaffu  carnis 

ipfius  pofita  (quod  ne%  carnis  chrifti  veritas  ,  neg^ 

analogia  inter  chrifti  carnemptfrceptam ,  rjr  men- 

tcm  noftram,qua  vclutinftrumentopercipitur)pa- 

tipoteft,  fedtotafpiritualis  eft,  &  huc  tendens  ,  vt, 

quem- 


Domini.  t*7 

quemadmodum  naturali  vinculo  anima  cum  cor- 
pore  coniunclafenfum  &  motum  naturalem  corpo- 
ri  infinuat:  itafpirituali  &  ineffabili  myfterio  ( vt 
loqttitur Paultts  Ephef  j.jo.ejr  5-. )  cum  ea  chrifti 
natura  quafraternojlerest  ^perfidem  apprehenfa 
conittnffi,  ab  ipja  non  ipfamcorporis  aut  fanguinis 
fubftantiam  cum  noftro  corpore  (jrfanguinc^  rea- 
liter  adiungendam,  nec  ipfius  ttnimam  cum  anima 
noflra  reipfa  agglutinandam  ad  nos  atrahamus: 
{quaomnia  nequevirtuti  ,nequ<L*>  nostr&falutis 
myfterio  confentaneafunt  ,fed  Cyclopica  &  Caper- 
natt'tcai)vcrumvt  qualitates  in  illayficuti  dixi- 
mus ,  httmana  Chrifti  natura ,  noflra  caufa  Diui- 
nitus  abipfo  verbo  ajfumentc^>  creat<e>ficut  etiam 
noftri  caufa  fuita  verbo  affumptaynobis fianffi  Spi- 
ritus  virtute  vere  communicentttr ■:  alti  quidem 
pcr  imputationem  ,  alid  verbfefe  nobts  reipja  infi- 
nuantesy  &  ex  illius  ceu  capitis  plentiudincsficut 
lumen  ex  luminc^  accenfum ,  &  ficutcalorexca- 
lore  prodiens ,  in  nos  fpiritualiter  ipfi  adhtrentia 
membra  defluentes-.cuiujmodi  funt  illa  Spir.  fanffi 
X&&VM&'71*'  &  wpyv/Lynu ,  qtucommemorat  Apo- 
ftolus  y  i.  Cor.  12.  tum  omnibus  fancfis  communia* 
vtcognitionisveri  DetfideifipeU  charitatis,  viui- 
ficddenique  virtutis  corpora  etia  noftra  fuo  tepore 
viuificaturdidonu:  tumpro  ditterfa  paritculariu  in 
Eccefta  vocationum  rationes  yfpiritualiter  huic  & 
illi  attributa.   Verifiimw-n  eft  igitur,  quodait  Cy- 
rtllusyillam vitisparabolam  ex  cap.  loan.  i^.lucu- 
lenter  aduerfus  i^Amnos  difputansfcribit :  Fitti 


uft  De     C  oe  n  a 

^nimirttm  appet/ationes  non  ipfam  perfe  Chrijii 

3 >  Dcitatemfied Deifkatam  carnem  inteitigi ,  cui  nos 

,>  injeri  fpirttualiter  oporteat,vt  ctus  fucco  vtutficati, 

j->  ceu  p  atmitc  s  fruct  um  feramus ,  ac  proinde  non  ha- 

^bitudine  Jolitm  ,qu&  pcr  chxritatem  inlclligitur^ 

5>  Chriflus  fitin  nobts:  vcrum  etiam  participatione^j 

,,  naturali.  Nam  quemadmodum,Ji  qttis  igne  liqtte- 

}1fa£iamceramaly  ftrd  fimditer  tiquefatta  itami- 

„fcuent>  vtvnum  quiddam  ex  vtrijquc^  factttm 

>}  videatur  >'  fic  communicatione  corporis  &  Jtvgui- 

„  nis  Chrifii  ipfe  in  nobis  efi\  &  nos  in  ipfo.  2{onpo- 

^teratenim  aliter  corrupiibtiis  hccc natura  corporis 

„  ad incorruptibtlitatem  &  vitamtraduci ,  nifina- 

„  turalis  viu  corpus  ci  coniungeretur.  H<tc  Cyrillus. 

J^uem  locum  quoniam  ey  Tranffubstantiatores  & 

Confubfiantiatores  infuaspartes  trahunt ,  &  Har- 

chius  quoquc^,  pro\tpfk  carne_j  ejfentiam  verbi 

fu bftitu  ens  depratt at^Jciendurn  eff  non  ipfiut  nattt  - 

ralis  participationis  rnodu^fed  quidparticipemuSy 

ficdeclarari ,  quoetiapertinetcer*  liquefaft*  per- 

mixtw.  Hoc  igitur  dtclttm  voluitCyritius:ipfum- 

met  chriflum  tportere  noflrumficri ,  vt>  qua  ipfi 

infunt^ab  eopoflca  accipiamusrfy  huiusnoftrdcum 

ipfo  coniuncitonis  vincuium  effe  naturam ,  cuius 

affumptione  frater  nofier  primogenitus  faftus  eft. 

i^jtfi  quis  iam  qu&rat ,  quis  fit  eius  participaiionis 

naturalis  modus  ,  audtat refiondemcm  Cyriilumy 

cjr  ex  eo  dtfcat.non  orcfieri ,  fedmentcj ,  rjr  vnica 

Spirfancti  virtuteivtmerefpiritual/s  fit  hie  modus 

ftue 


DOMINI.  129 

Jiue  Diuinam  virtutem  veram  illim  efficientem 
caufam  ->fiue fpiritum  noftrum  fidei  quafimatium 
ejr  inttrumentum  recipiendo  Chrifto  adhibentem, 
fiue  huitts  coniunffioms  effecJum  0fpiritualem  vi- 
delicetvitamfpeffes:  Agnofcite  (inquitlib.inLe- 
uit./.)figuras  effein  Diuints voluminibus^  &ideb 
tanquamfpiritales ,  &  non  taquam  carnales  cxa- 
minate^f&  intelligitequA  dicuntur.  Si  enim  qua- 
ficarnales  iftafufcipitis,  ledunt  vos  non  alunt.  Ejt 
&  in  Euangelio  litera,qu<e  occidit  eum  qui  nonfpi- 
ritualiter  ea  qu<z  dicuntur  aduerterit.  Si  enimfe- 
cundum  literamfequaris  hoc  ipfum  quod  ditfum 
eft^Nifi '  manducaueritls  carnem  meam,&  biberitis 
fanguinem  meum->occidit  h&c  litera.  Et  Bernardus 
in  Cantica:  jguafivero  Chrittus ,  quum  iamafcen- 
deritin  cdum  ytangi  aut  velit  autpojsit:  &vti- 
que poterityfed affetiu  non  manu  ,  voto  non  oculo^ 
fide  nonfenfibus .  Sed  de  his  fatis-,  quum  h&cmini- 
me  negetHarchius ,  aduerfus  quem  proprte  nunc 
difputamus. 

Supereft->  vt  quibtss  inttrumentalibus  caufis  itta> 
cum  Chrifto  confociatio  nottra  fiat ,  &  qu&  fit  illa- 
rum  vis  paulo  plenius  quam  antea  dijpiciamus. 
£)uod  adDeum  igiturattinet,  ordinaria  funteius 
inftrumenta  ypattorcs  ac  dociores  r  <&  verbum  ex- 
ternu  ,  interdumfimplex  &  nudum,  interdumad- 
ditis  Jymbolis  veluti  vettitum.  ^dnos  aute  quod 
Attinetpercipiendis  extemis  illis  inftrumentis^or- 
gana  corporis  adhibemus ,  aures  mmirum  ad.att- 


i^o  De     Coena 

dicndum  ex  Paftoribnsverbum,  oculos  pr&terta> 
os,&  manus^totum  denique  corpus  advijibilia  Sa- 
cramentifymbola  nobis  applicanda ;  rebus  autem 
ipfis,  tumperfimplex  verbu  ,  tumper  adiectafym- 
bola  t  Deo ftgnijicatis  fimul  &  oblatis percipicndis 
mcnte  ey  intelligentU  vtimuryqu&  ft  fidei  lumine 
illuHrata  eft,  tumfane  res  illas  tjp  intelligit,  ejrftbi 
applicatyfn  minus,  afternatur,  &  interdum  ettam 
irrtdet,aut  etiam  illis  offenditur.  Et  h*c  omnia  ejfc 
vera^ex  vniuerfo  Dei  verbo  conHat ,  vt  Eph.4 .11, 
Rom.ioJ,  ejy  17,  Ioan.ti.tijyi.Pet.s^iji.Cor.i.jjj 
&  2.16,  Rom.p.30.  &  alibi  paftim.  lam  vero^  quA 
fit  illorum  instrumentorum  efftcaciaft  qutratur, 
facile  hocfuerit  diiudicareftqua  dere  hic  agatur: 
qua  ft  inHrumentorum  extcrnorum.quibus  Deits 
vtitur^natura:  acdemque,  qtufitnoHra  tum  exte- 
rior  tum  interiorvis ,  confderemus.  {^Jgimus  htc 
ergo  de  repenitns  &  mere  diuina,nempe  de  noHra 
cum  Deo  per  Chrifti  carnem  Jpiritualiter  nobis 
communicatam  reconciliatione ;  de  noui  hominis 
noua  creatione^  &  veteris  abolitione :  de  imputata 
iuHficatione :  de  totim  hominis  ad  incorruptibili- 
tatem  &  cceleHcm  perpetuam  vitam  traductione: 
quxrum  rerumftvcl  vnicam  dicanms,  ab  vlla  re 
creata^tanquam  efficiente  caufa  innobis  effici,ido- 
lolatrA  fuerimus.  Narn  naturalibtss  quidem  effe- 
ttis  Deits  naturales  caufts  efficientes  indidit,  vt 
qui  non  tantum  crearit animantiafted  etiamaddi- 
derit>Crefcite  &  mult'tplicammi:nec  tantumplan- 

ta$ 


DOMINI.  Ijl 

tas  crearit ,  fed  etiam  vnamquanque^fecundum 
fteciemfuamfeminificare  iuffent.  Sed  in  hommis 
lapfi  inftauratione ,  qu&  altera  eft  creatio,  gloriam 
fuam  non  magis  alteri  dederit,  quamquum  omnia 
ex  nihtlo  crearety  &  quumfibiyvnico  videlicet  or- 
dinis  rerum  creatarumDominoferuaretintegram 
eitts  prottt  ipfi  libuit  immutandi  potestatem.  Facit 
enim  mirabiliafolus.Hocigituropu*  omniu\sSpqv- 
umw  excellentifiimuy&omnium  mtraculorum  mi- 
rdtulofifiimum ,  nifi  vnica  vnius  ipfius  virtut^j 
acpotentu  inchoari  ,  gubernari ,  ac  tandemperfici 
fateamuryplane  idololatra  fumtts.  Etquum  iam 
ante  oHenderimus  ipfum  Chriftum ,  quanuis  non 
abfa  carneytamen  nonfua  carne,nifi  vt  ftbiproprio 
inftrumento  yfedproprie duntaxat fua  Deitate  mi- 
racula  in  corportbtts  agrotantium ,  &  mortuorum 
edidtfifey  quisferuorum  aufus fiuerit fibiplus  tribue- 
reyquam  ipfe  magiHer  habueritl  Sed  nc  rationibus 
&  confecutionibus  ex  ratiocinationc  humana  peti- 
tis  agere  in  re.  tanta  videamur ,  agey  ex  vnoBei 
verbofapiamus ,  quanquam  HU  fane  rxtiones  non 
altundefuntpetit&.  ISljtllum  cffe  arbitror  nobiliws 
Dei  infirumentum  iis  in  quibus  pofuit  reconcilia- 
tionis fermonem :  &  tamen  y  neque  is  qui  plantat 
(inquitPaulus)  neque  is  qui  rigat ,  eft  aliquid^ 
fedqui  ihcrementum  dat Dettsy  i.Cor.f.f.&alibiy 
quumfedtxiffet  laboraffey  non  ego  tamen  (inquit) 
fedgratia  Dei,  quA  mecum  eli.  Itaque  in  admini- 
ftratione  verbi  ne  tantillum  quidem  interiorts 

tJf. 


Ijl  D  E        COEN  A 

iliius  virtutismimsiris  loqucntibus relinquitur: 
nequ^  hxnc  qtt&ftioncm  decidunt  qui  virtutis 
ilhus  pr&ctpuas  partes  Deofectidtts  hominibus  tri- 
buunt ,  pcnnde  acfi  fcripfjjet  ^poftolnsy  Gratitt 
Dct  mecum,  vtvulgo  Sophiftx  :n\uisfcholis  hunc 
locum  diprauarunt :  vt  (jf  illurn  priorem >  EST 
^yi  JL  1  oyvi  o  corrumpunt ,  addita  glojfa  ,  S  0  - 
LVSy    VEL     <^?BS£VE    GRATIA.    Ne- 
que  tamen  propterex  ncgo  ftdcles  Pa/tores  ejr  Do- 
chres ejfe  Dei <ju*XfioU,vt loquitttrPaulusyi-Cor. 
j.p.adeo  quide,vtJuo  TimotheofcribensyT.Tim.^. 
\6.in  hdcverba  erumpaty  ^Attende  tibi  ipfe  £r  do- 
c7rina:id  enim  fi  feceris  &  teipfum  feruabisy  ejr  eos 
qui  te  audierint.  £)u&  vt  intelligatur  quamodo  ac- 
cipienda  fnt ,  obferuandum  eftyin  vnoej  eodem 
opcre  noftra  vocationis  duplex  efjefpectandu  opus 
ad  illurn  vnumjinem  confpirans :  vnum  quidem 
cxterius  ,quod  per  externa  inftrumenta  Deus  fc 
exequituryvtipfa  qttoqtt<z_j  agant^quoniam  agun- 
tur  yquum  homines  ftipites  ey  trunci  non  ftnt  in 
Deimanw.alterum  interius  ,  a  quo  tota  infolidum 
prioris  affionis  extcrnx  efficacitas  depcndet ,  & 
quod  fc  eft  Deitatis proprium  ,  Patris  videltcet  in 
Filio  per  Spintum  fanffum  y  vt  iftius  ne  mini- 
mam  quidem  particulam,  vel  Angelus  vel  homo 
fibi  pofiit fne  facrilegio  vindicare.  Sunt  igitura- 
liquidpasiores  loquentes  per  eum  ejr  eius  nomine 
qui  ipfos  mifit,fed  in  externo  duntaxat  opere.  Nec 
enim  aliud pojfunt^  quamfurdis  loqui,  nifiDeus 

iffe^ 


D  O  M  I  N  I.  Ijf 

ipfefua  vnius  vi aures  det  adaudiedum: qu&  qtti 
dern  aurium  cordis  apertio  vnins  Dei  opus  efl.  A&. 
16.14.  Eides  ergo  ex  auditn  quidem  efi,  ideft,  in- 
teruenientc  externo  operepr &dicationis>& audi 
tionis  verbi  auresfer\ent'is :  &  hoc  eflexternttm 
opus,  quod  Deusper  mifericordiam  perferuosfuos 
mifjos  efflcaciter  exequitur ,  fed  qtiod  intelhgituT 
rjrflde  recipitur  hoc  verbum,  hoc  efl  interiusth 
pus  in  quo  nullnm  habetDeus  a-ttuip^v.Suntenim 
omnes  [inquitEjaias ,  citante  etia  loanne  ,Ef  $4. 
\$->&  Ioan.6.  4j.)fooc/cfbK%i.  Neque  exifttman- 
dum  eflyPattlumfic  vocarefefe  &fuos co//egas,Coo- 
peratores  Dei^  vtEhil.  2. 2$.  Epaphroditum  vocat 
fuum  Cwuip^pv  x,cu~o-vcrggLri&rlw.  Erantenimin 
eodem  opere  cxterno  eandem  operam  nauantcsfub 
eodem  domino^opcre  ipfornm  vtcnte.  At  in  eo,quod 
interins  efficit  Dominns,&quod  cst  exterioris  ope- 
ris  vnicusfinis,  nec^  fibi  Paulm,  nen^  collegis  qttic- 
qua  tribuit.Jj)upd  enim  miniXeriu  ipfttis  noftterit 
inutilejnfolidum  ex  Deo  effefatetur ,  non  qubd 
Deus  hanc  ipfi  gratiamfecerit,  vt  corda  potnerit 
immutareflue  vimflcare.  [quod  ntt/li  vnquam  rei 
creatd  comunicatum  fuit ,  neque  communicabitur) 
fed quoniamper  Spiritumfuum  Dcus  dtfpofuerit 
audientium  mentes  aJ  intelligenda ,  &  veraflde 
Jibi  applicanda^qu£  aures  corporis  ex  ore  Pauli  au^ 
diebant.  2.Cor.j.6.quomodo  etiam  loquitnr.-j.Cor. 
2.4.Gal2.8.Thef.3.$. 

£>Jtpdfi  in  ipfis  hominibus  Verbum  adminiflra- 

IMj. 


2J4  De       COENA 

tibus  nulla  vis  interior  inefl ,  fed  eam  totamfibi 
Deus  integram  feruarit,fatis  ex  eo  intelltgitur^ 
quidft ipfiverbopronuntiato  tribuendum.nempe 
veriftime^)  quidem  ideffe  quod  dicitur ,  Verbum 
viU  <etern£3  loan.6.  63.  &  68  :&  potentia  Deiad 
falutem,Rom.i.i6  :&  quottis  gladio  penetrantius, 
Heb.4.i2:&  feme  incorruptibile,Luc.8.u:atnon 
quatenus  vox  eftauresferies,fed  quatenus  Dcus, 
ideft,fermo  ille  Dei  viui  interior  meti  id  infulpit, 
quod  auribusper  externum  verbum  fignificaturt 
vt oftenditPetrus ,  1 .  Pet.  1 .  13.  T^eque  quum  b&c 
dico,  externumopus^  quod Deus per  homines  ad- 
miniHrat ,  ab  interiore^quod vnius  Devefl  injoli- 
dum,feparo  cum  Entkufiaftis  &  phanaticts  <>fed 
tantiim  diHinguo:  vt  in  eo  commendetur  fingula- 
ris  Dei  mifericcrdia  ,  quod  hominum  minifterium 
adhibere^j  in  hominum  falute  dignetur,  quodqui 
fpernant  illa  clementia  feipfospriuent:  &  tamen 
fua  Deitati  gloria  totaffcutipar  eHferuetur. 

Superfunt  Sacramentales  attiones  ,  in  quibus 
quu  pr&cipuApartesfwt  verbalis  promifiionis ,  cui 
fymbola  viftbilia,  velutifgilla  qu&dayn,  adijciun- 
tur  ,exijsqu<zmodo  diximusde  extcrioris  vcrhi 
fr&dication<L~>fatis  intellioipateH,  non  effe  aliter 
de  eoftatuendum  propter  fymbolorum  adiunttio- 
nem.  Ipfisverofymbolis  aliquid  Diuins,  virtutis 
tribuere  abfurdius  eft  quamfiverbo  tribueretury 
quum  illa  ab  iftohabeat ,  quodex  rebus  communi- 
hus  SacramenU  euaferint.    Nota  enim  eHreguU 

in 


D  o  m  i  n  r.  ijs 

mfcholis  trita ,  fypter  quodaliquid  tale  efl,  idi- 
pfum  magis  tale.  Totum  igitur  iflud  commcntum 
Magis  &  Incantatoribtis  relinquamm ,  &  de  his 
myflerijs  idem  quod  defimplki  verbo  flatuamus: 
tnvna  videlicet  eademque  acfione^  Baptifmi& 
Ccena  Domini ,  Dcum  aliquid  agere  per  homines, 
(idvidelicet,quod  in  mylterioru  inflitutione  fieri 
externo  miniflerio  madauit)&  aliquidfolu  crper 
feinterins,  qttauis  no  abfque  illo:idnimirum  quod 
verbifono  fofymbolis  verbo  adiunciis ,  totoque^j 
Sacramcntali  ritufuitfignificatum.  Sic  enim  loqui 
nos  docet  Mofes  cordis  circuncifonem  vni  Deo 
tribuens,  Deut.  30.6:  vt  &  Faulus  Rom.  2.19.  Sit 
crgo  BaptiJmtM  lauacrumpurgationis  per  verbumy 
Ephef.$.6 '.&  lauacrum  regenerationis  &renoua- 
tionts  Spir.fancii ,  Tit.3.  &  ^cl.  22. 16.  Sedita^ 
vt  externus  aqu<z  Baptifmus  non  quidem  fcfa- 
retur  ,fed  authorcs  Ioanne  Baptisia  ,  (ficut  afud 
quatuor  Euangelisias  inculcatur  (frrepetitur.-SJff. 
/.5.)  ab  interiore Baptifmo  Spiritnsfitncii,diflin' 
guatur  ,  quo fe  quoque  baptizari  oportere  confeffus 
eflMath.3.14.  Et  ne  quis  fophifla  quippu  hicgar- 
riat  de  Baptifmi  loannis  &  Baptifmi  Chrisii  v- 
triufque  exterioris  difrimine^j ,  audiatur  Vetrtis 
falutem  tribuens  Baptifmo ,  non  quo  carnis  fordes 
abijciuntur,fed quofit ,  vtbonaconfcientia  Deum 
interroget,  fliue,vt  alij  vertunt,Dco  refpondeatper 
refurreclionem  Chrifii:\  .?et .  3 .  2,1.  id  quodPaulus 
a>pioseexplicat,Rom.  6.3.ey  4.&C0I.2.12.  Sed& 

Liip 


jj6  DE       COENA 

pulchre  Tertullianus  de  refurrectyne  carnis ,  Ani- 
ma(  inquit )  non  Uuatione^?,fedrefponfionefan- 
citur:  alludens  proculdubio  adpublicam  fideipro- 
fefiionem,qu&  ab  adultis  baptizandis  requireba- 
tur  ,  vt  difcrie  fcribit  Lucas  K^dii.  8.  jj.quod 
ridiculepoflea  &  imperiie  a  baptizandis  infantib. 
requiricoepit.  JSjcaliter  cffe  nobis  de  CcenaDo- 
mini  fentiendum  ,partim  communis  Sacramento- 
rum  ratio  demonfirat,partim  etiam  illud  oflendit, 
qiiodnon  omnes  eandem  efcam  fumentes ,  nempe 
exteriorem  ab  hominibus  adminittratam,&  ha- 
cfenus fpiritualem(Sacramentum  enim  efl,non  rcs 
communis  )  nolit  tamen  Apoflolus  ad  vitamfume- 
re,fed  quofdam  etiam  ad  damnaiionem:  i.  Cor.  10. 

3*&  S-& u>27- 

Etde  his  quidem  haffenus ,  ex  quibus  fore  fpe- 
ro  vt  omnibus  ver&  pietatis  fne  prdudicio  flu- 
diofispateat,quam  vana  iflafnt  Harchu  commen- 
tadefubftantia  Trinitatis  reipfa  in  panem  illapfay 
&  alijs  inde  confequentibusportentis,  acproindes 
quamfalf&fintcalumni<z ,  quibus  homo  tfle  nos  o- 
nerat,  quafi  inter  Sacramenta  &  res  communes 
nullum  difcrimen  conjlituamus  ,  mutationem  Sa- 
cramentalem  ignoremus ,  aut  tradere  in  catechif- 
mis  noflris  negligamus:adeo  quidemimpudenter^ 
vt  Oecolampadmm  &  Martyrem,  beaUmemori* 
fideles  Deiferuos,  inpartesfuas  audeat  pertrahe- 
re:  Zvvinglium  atitem  illum  vere hominem  Dei, 
partim  infcitU  ,partim  etiam  per  ludibriumdifli- 

muh- 


DOMtNL  137 

mulationis  accufiif^  quafi  difcipulorum  habuerit 

rationem  ,  qui  non  fuerintfolida  Theologia  ad- 

huc  fatis  capaces  :   tyuinimo  me^j  quoque^  Be~ 

zam,  poflquam  efl  mihi  affentatus  multo  honorifi- 

centiore^s,quam  merear,eruditionis  teflimoniofibi 

pene  &  alz/f  perfuadet  a  potentiali  &  afiuali  co- 

mentltioChriflicorpore^j  nonvalde  diffentire^j. 

tyuibiis  calumnijs  omnibus  hoc  fitfemelrefpon- 

fum,datam  effe  hanc  gratiam  rnagnis  illis  feruis 

Dei,quorum  operapro'  Papifmo  verus  Chrittiani- 

fmus  in  Helueticis  primum,Rheticis,  &  Sabaudicis 

Ecclefiis  obtinuerit,  acfitdeinceps  longe  &  lafe  in 

orbeterraru  propagatm:vt  neque  de  Ccena  Dbmi- 

niy  necfe  de  vllofldei  Chriflian&  articulo  almdfue- 

ritprtdicatum-,  quam  quod  grpriore  &pottertore 

Heluetica  confeflione  continetur :  quorum  vetti- 

gtjsfic  inflitiffe  ,  &  deinceps  perrecJuros  illorum 

fucceffores  coftdo>  in  quibtts  &  ipfe^Deofic  volente, 

nome meu  profiteorjvt a  Dei  veritate.quam  illi  ad 

extremum  vfque  halitum  &  voce  &  fcriptis  per- 

fpicue ,  &  fne  vlladiftmulatione  teftatifunt  ,  ne 

latum  quidem  vnguem  difcedamus. 

Adhac  autem  errorum  monflra  de  quibm  dixi- 
mus  y  libet  etiam  alia  duo  adiungere^j ,  vtfi  quos 
illein  errrorem  abduxit  ,tempettiue  in  viamre- 
deant.  Harchius  igiturpoflqnamde  effentia.  diui- 
n<t  in  panempercolatione,  &  alus  eiufmodi  nugis, 
velutipotentialichrifli  corpore,  ejr  noflrain  Chri* 
flnm  tranfitione,  qua.fi fupra  ccelos  omnes  tranCue- 


IjJ  DE      COENA 

tfus  diftutauit^  tandem  audiamys ,  quemtandem 

fruffum  nos  velit  ex  hoc  mysterio  elicere^ ,  vbi 

Chrijium  ipfum  loquentcm  inducit,  (paginapofte- 

» rioris  libri  fui2-/\.)  HO  C     F ACI TEy  inquit 

»  Chriftus,  ideft,  ojferte  Deo  Patri:&  deinceps,  CO- 

»  MEDI  TE,  id  efi,donum ,  quod  eft  in  hoc  vifibili 

•>,pane ,  (fymbolo  huius  mei  corporis  cras  pro  vobis 

^crucifigendi)  cum dtleBione^j  &  fide  Jufcipite ,  vt 

»  hincmeo  exemplo  difcatis  offerre  ve/lra  corpora,  & 

»  expontre  vitam  ad  Dei  gloriam  grproximi  defen- 

,yfionemfiopus  efty  tum  &  bona  omnia,qu£accipitis 

„a  Deo  ,pari  affuefcatis  liberalitate  ali/s  egentibm 

,,diftribuerey&  fimili  charitate  in  alios  ejfundere_j. 

Hdc  vero  ,  ftficfe  habent ,  quid  aliudfuerit  Ccena 

Domini,quam  qu&dam,  quantacunque  illafit,ad 

eolendam fraternam charitatcm incitatio \  T^eque 

verb  nos  inficiamur  longe  pr&fiantifiimum  hoc  ejfe 

diuin&in  nos  miferrimos peccatores  charitatis  pi- 

gnus  ,quomutu&  noHra  dilecttonis admoneamur; 

fedabfityVt  vel  pracipuumhunc  finem  Coens,  ef 

fe  exittimcmus ,  velhdc  facra  myfieria  pro  imita- 

tionis  exemplo  &  myftica  tantum  quadamcommo- 

nefafiione  habeamm .Sunt enimloge alia  beneficia 

nouifcederis ,  quodifiis  tefferis  nobifcum  fancitur. 

Frimus  igitur  &  primarius  huiws  facra  atfionis 

finis  eft  ,  noftrd  cum  Chrifto  confociationis  ,  per 

ipfius  carnem ftiritualiter ,  adhibitis  illisfymbolis-, 

interuenientefide ,  nobis  vere  communicatam ,  & 

snimi  nofiri  quafi  intimis  vifceribus  infculptam 

diuina 


DOMINI.  139 

diuina  folennis  confirmatio :  alter  verb,  omnium 
donorum->qu&  in  ipfius  carne  infunt,nobifcumpar- 
ticipanda ,  tumper  imputationcm ,  tnmperrealem 
.intra  nos  efjicacitatem  magis  ac  magis  fancita 
adeptio.Sunt  enim  h&c  myfieriayvt  ex  Inftitutionis 
CJr  ApoHoli  verbis  apparet,  noui  Tefiamenti  teffe- 
ra  in  remifiwnempeccatorum  :  pr&cipuum  videli- 
cetnoHra  cum  Chrifio  reconciltationis  beneficium, 
CJr  quodc&terispr&ire  oporteat. 

Sedilludquoque  mirarifubit,  qulnam  tandem 
Harchiutipofiquam  nulla  vinifatia  mentione,vf 
que  adeo  panem  illum  Deificauit,  in  vino  tamen 
illo  nefcio  quid amplitts,  quam  in  pane  *>idefi,m 
fanguine  Chrifli  amplius  aliquid  quam  in  eiu* 
corpore  conHituat :  adeo  quidem,  vt,fi  tempore^ 
excluderis  ( inquit  pagina  editionis  prioris  116.) 
bibendumfit  de  calice ,  &  non  comedendum  de^  m 
pane  ,ficut  fi  quis  in  animi  deliquium  inciderit,  « 
quod  manducatio  longius  exquirat  tempm  qudm  « 
potatio ,  in  osfotim  iniecerit  vinum,quam  earnes,  " 
quoniam  illudcitiits  repente  delapfas  infiaurat  vi- 
res.  Enimuero,  an  non  h&c  potius  ebriofum  qukm 
Chriflianum  hominem  decent?  Jguafi  verb  non 
manifeFte  ChriHus  duplex  fignum  in  Coena  Domi- 
ni  inftituens,vnum  cibi,  alterumpottts,fic  demon* 
firarit  totam  noHram  alimoniam  Jpiritualem  in 
vno  Chriftofitam  effe,&quidem  mortuopro  nobis: 
quodetiam  eo  adumbratutn  eH,  qtibd  feorfim  vi- 
nufeorfimpanis  diHribuitur,  vtfanguis  a  corpore 


. 


140  D  E       COEMA 

noftri  caufafeptratusfuiffeftc  quoqueftgniftcetur. 
Citat  tarne  profe  Harchim  duos  teftes,  Ambrofum 
videlicet ,  cy  Originem  ,fed  quorttm  neutrt  in 
mentem  venit ,  vt  caliccm  abfque  pane  rite  fumi ' 
pojfe doceret^  quttmlonge certefit  abfurdtusfobrijs 
omnibm  ieiunis  biberc^  abfquc  cibo ,  quam  ct- 
bumfumere  abjqttepotu.  Sed quid  ait  Ambroftus? 
,  / .  Cor.  ii  .  Caro  SeruatonsJfp  falute  corporisftanguis^ 
*fro  anima  cffujm  est.  H&c  verba ,  fa  teor,  in  Com- 
mentarjjs  Ambrofto  adfcriptis leguntur,eo  quoque 
h&cverba  Mofisdetorquenti,  Leuit  jy.ij.Anima 
carnis  eft  infiwguine,&  ego  dedi  eum  vobtsfiuper 
altare,ad expiandum  ani?nasvefiras,quia  fangup 
ipfe  animam  expiabit.  Sedquis  Ambroftoconcedet^ 
quod  inde  colltgit?  nempe  pro  folo  corpore  oblatam 
fttiffe  vic~iim&  carnem,vt  hocpoHea  ad  chrifti  cor- 
pmpcrtrahatur.  JS[on  excludit  ergo  Mofes  ab  ex- 
piatione  anim& ,  carnes  oblaU  vi£lim&  fed  pro- 
pterea  qubd  animalis  vita  in  fanguine  eft  ,voluit 
offerentes  non  ipfiam  materiamcarnis  vic~iim&  ,fed 
viciim&  mortem  in  cffufwne  fangttinis ft>etiare^>: 
quemadmodum  ChriHi  carnem ,  vtfitnobisfierua- 
trix,non  debemm  fmpliciter  in  fefie,ficttt  eapr&di- 
tm  fuit  christm  ,fed  vt  cruciftxam  ejr  mortuam 
tro  nobis  conftderare  &  participare :  quamobrem 
etiamfi&pijume,  vbi  de  noHraper  Chrisium  recon- 
ciliatione  agitur,peculiarisfit  eimfanguinis  men- 
tio  .-fedita  vtcorpm  minime  cxcludatur.  Nam  de 
toto  chriftodixit  Ioanes,Ecce  Agnm  DeUquitollit 

peccata 


DoMlNI.  141 

peccata mundh&  Apoftolus Col. i.22,de totls nobts 
credentibus  loquens,  Reconciliauit  nos  (inquit)  in 
corpore  carnisfus  permortem :  &  Heb.10.10 ,  qua, 
voluntate  fwffiftc.iti  fumuspcr  oblationem  corpo- 
ris  Iefu  Chnftifemelfaffam :  &  Pctrus  i.Pet.2.24, 
gtu  peccata  noftra  pertulit  in  corporefuofuperli- 
gnum^&c.  K^dbfttigitur^vtin  redemptionis  noftr& 
myfterio  allegoriamillam  Ambroftanam>aut cuiuf 
qua  alterius  fequamur ,  quodtametanti  viri  pace 
ftt  diffum.  guid  autem  Origenes  illeallegoriarum 
magiHer  tum  certefommans ,  quum  attentiftime 
videtur  vigilare  ?    Cur  ( inquit  Homilia  jj.  in 
Matth.)  nodixit  Dominus-,  HIC  EST  PANIS 
NOVI   TESTAMENTI,  ficutdixit,  HIC 
EST  CALIX   NOVI    TESTAMENTI? 
quiapanls  eft  verbti  iuftitU,qua  maducates  anim& 
nutriuntur,potus  autemfme  calix,eft  verbu  agni- 
tionis  Chrifli  fecundum  myfterium  natiuitatis  & 
paftionis,&c.   Pudet  enim  me  iftmfmodi  delirijs 
chartas  implere^j*      jguorfum  enim  nobis  alle^o- 
ricam  facramentorum  transformationem  ,  &qui-* 
dem  vfque  adeo  infulfam  ?  Si  quis  tamen  illuts 
quAJlionis  explicationem  defideret ,  fic  potius  rem 
accipiat.  Sancitu  quidemfuit  fcedus  nouum  totius 
ChriHi  oblatione  ,fed  qitia  mors  interuenerat.cui- 
dentiorfuit  in  effufo  fanguine,  quam  in  ipfa  carnis 
materia.  Proptereafub  vetere fcedere  Mofcs  dixity 
Ecce  fanguis  foederis  ,quod  pepigit  Dominus  vobif- 
cum :  ac  proinde  Chrifttumquoque  vt  veritatis  ad 


14^  De     Coena 

typum  relatio Jieret  expreflwr,  notiifoederis  appel* 

lationem  fanguim  fuo potius,  quam  corpori  appli* 

cajfc-j,  fic  tamen  vt  corpus  cuius  fanguis fuit  ejfu  - 

fus,  nequaquam  excluferit  ab  amm&  wprimis  re- 

demptione.  ^Addo  cr  aliamrationem,quod quum 

Chriflus  bibendi  vini  3  quod  fanguinem  fuum  ap- 

pellat,  mentionem  feciffet ,  neceffe  fuitillum  noui 

fcederis  meminiffe ,  quoniamjub  vetere fanguims 

vfus  diferte  prohibcbatur ,  quod  in  altero  panis 

fymbolo  exprtmere  neceffariumnonfuit. 

Expcclabit  autem  fortaffe  leclor  hoc  loco,vtfw- 
gulis  Patrum  teflimoniis  reftondeam,  quorum 
multitudine  putauit  Harchius  fuum  illud  comen- 
tum  aperte  confirmari ,  illis  certe  non  diftimilis^ 
quibusfljpecillisviridtbus  vtantur,viridia  omnia 
apparent.   Et  mihi  quidem  propofitum  hoc  eraty 
quum  hancfcriptionem  aggrederer , fingulos  vi- 
delicet  Patrum  locos  ab  Harchio  citatos ,  oflendere 
partim  mala  fide  defcriptos  ,partim  perperam  ap- 
plicatos  drmale  ab  ipfo  explicatos  ejfe,partim  etiam 
jpfmsfententiam  manifefte  refellere.    Sed  tardius 
vosterioremipfim  libri  editionem  >nac7us ,  inqu.t 
crdinepaulo  mcliore  fuum  dogmaproponit:&  tem 
porisfvacio  exclufus,  quantomihi  adpriorarete- 
xenda  fuiffet  opw.cogor  accuratiorcm  hac  inparte 
refutationem  aliquantulum  dijferre.  Tantum  inte- 
rim  hoc  dico.quemadmodum  Tranjfubfiantiatores 
ejr  Confubftantiatores  videmus  ignoratione ,  vei 
difsimulatione  Sacramentalis  tropi,quoflt,vtrei 

figni* 


DoMINI.  14$ 

fignificat&  nomen  ad  figna  transferatur ,  detor- 
tis  Patrum  tettimonijsfefe  magis  acmagisdemen- 
tare  \fic  etiam  Harcbium,  quacunque  Patres  de  vi 
&  efficacitate^  fpirituali  facrorum  myfieriorum 
diflferentes  proferunt^adfuum  illud  commentum 
fubflantu  diuin*  reipfa  in  panem  illapfz  per- 
trahere^ :  quod  tamen ,  haud  fcio  an  cuiquam 
vnquam  ,  pr&ter  hunc  vnum  Harchium  ,  in 
mentem  venerit ,  vt  vel  fomniando  cogitaret% 
nedum  vt  fuerit  vnquam  hoc  abfurdiflimum  ejr 
falfifitmum  dogma  in  Ecclefia  ChriHiana  rece- 
ptum.  Nec  illud  etiam  hominibusinveterumtum 
Gr&corum  tum  Latinorum  le6tion^j  verfatis  i- 
gnotum  effepotest ,  illos  nonnunquamfuis  allego- 
riis  fuiffe  plus  £quo  deleftatos ,  &  hyperbohce  cum 
de  facramentali  trafmutatione ,  tum  defacrameto- 
rufructu{rebus  illofeculocuiuis  exEcclefia  notisac 
perfpectis)  nonunquam  fuiffe  loquutos :  quibusta- 
men  hyperbolis  Tranflfubflantiationis  &  Confub- 
fiantiationisfomnium  in  Ecclefiam  infcitia  vel  ne~ 
gligentiaPaftoruminuectum  debemus.  Sed  alias 
hacde  replurayfl  Dominus  dederit. 

Nunc  verofuperefiy  vt ,  quidin  Ccen&  Domini 
adminiflration^  idem  Harchius reqmrat  >  difpi- 
ciamus.  Primum  omnittm  igitur  cum  cultum^quem 
modb  adorationem ,  modb  venerationem  vocat,in 
EuchariflUcelebratione  vultvfurparirfuje  tamen 
non  ad  ipfafymbola^{quodin  Papiflis  meritb  repre,- 
hendit:quj  tamenfefe  nonpanemnequevinnmy 


144  D*     Coena 

fed  ipfummet  Chrijlum  Deum  &  hommcm  rei- 
pfa  adorare^j  refpondent )  fed  ad  totius  Trimta- 
tis  effentiam  in  panem  de/apfam ,  &  a  carnls  na- 
turalis  Chrifti  in  coclo  nuncftd  mimme  feparatam 
referatur.  Ego  vcroprimum  qutro  de  qua  ado- 
ratione ,feuvcneratione loquatur,  interiore  vide- 
licet,an  exteriore^ande  vtraque  coniunttim.Nam 
quod  ad interiorem attinet ,  quis  vnquam  ttafuit 
impudens^qui  mentalem  adorationem,  atque  adeo 
totiits  cordis  adDcum  conucrfwnem,  in  illa  tamfo- 
leni  Chrifti  mortis  celcbrationc  neceffino  adhibe- 
dam  ncgaret?  Abfit  igitur,vt  illa  fit  in  myfterioru 
celebrationcj  in  nojtris  Ecclefiis  fublata  ,  quam 
potius^quumefjet  infinitis  modis  inpapatu  conta- 
minata^  advcrampuritatem  reuocauimus.   C)uod 
ad  exteriorem  autem  corporls  geftum  attinet,  fate- 
murquidem  a  nobis  fublatas  tum  hiftrionicas  illas 
gefticulationes  ridiculas  potius,  quam  religiofasy 
tum  illa^quamuisperfc  non damnanda,tamen  hy- 
pocritis  inpublico  quidem  ccetu,  quam  veris  Chri- 
(tianis  in  fimplicitate  Deum  inuocatibtis  conue- 
nientiora  ,  veluti  totius  corporis  proftrationem^ 
tcrr&  deofculationem ,  alta  fufpiria ,  peclorisper- 
cufiones ,  ey  fmilia  nimirnm  multa:qu£  fortaf 
fe  domi  crpriuatim  ,folo  Deotefte  &  confcio  ypof 
fint  vt  ver<c  refipifcentufgna  vfurpari .  HoneUa 
autem  illa,&  communi  populorumconfenfu  apud 
Europaosadhiberi  confueta,vtcapitis  apertionem 
ac  demif?ioncm,genuftexionem,  £r  fi  quid  est  eiuf 

modi 


DOMINI.  Ifj 

modinonmodo  in  myfteriorum  celebratione  ,fed 
etiam  in  quotidiana  verbi  prxdkatione ,  &  fa- 
crorum  pfilmorum  cantione,  concionem  ftc  ey  in- 
choantes  & finientes  >Hudiose ,  &  quanta  cum  re- 
uerentiafieripoteft^  obferuamus.  Sedhoc  nimirum 
Harchium  £r  alios  nonnullos  male  habet  ,  quodin 
noHrx  Eccleftisfrantes,necpofitis  ad  terram  geni- 
bus^alicubi  etiamfedentes^rurfum  alkubi^vtin 
Anglia^ad  menfam  difcumbentes fymbola  expa- 
ftorum  &  diaconorum  manu  accipiamus.  Imo  etia, 
(non  defunt  quipaftores  vellent  in  illis ,,  fi  non  ori- 
gine ,  atcerte  vfu ,  vere  Baaliticis  vefttbus  appa- 
rere.  Scilicetquum  ipfe  adftans  admenfam  Domi- 
nus  vere  adorandus  qua  Deus>&  qud  Dem  &  ho- 
mo  fimuUcoenam  inftituebat  ^furrexerunt fnguli 
difcipulivi in genua  procumbentes  panem  illum 
eyvinum  illud  ex  ipfius  manu  acciperent ;  &i- 
gnorabant  fcilketipfi  Apoltoli  quoritudeinceps 
celebranda  myfteria  Eccleflis  traderent.  Agapas 
quidem  certe  conftatvix  ac  ne  vix  quidem  genu- 
flexionem  admifffe.  luftinus  in  Apdogetico  nulla, 
facit iHarum  rerum  mentionem .  In  libello  <Ji  aZ&- 
yav  Clementi  adfcripto^cuius  UturgU ritum  fate- 
tur  Harchius  proxime  ad  Caluinianorum  ,  quos 
iftivocantjformulam  acccdere-,  nulla  <7&£$(nuuji\- 
ovctjs  in  ipfa  fumptione,  ne  tenuiftima  quidem 
mentioyfedaccedere  post  Epifcopum  >presbyteros> 
diaconosy& populus  reliquus  iubetur  /A*(k  cySxQ 
H&i  <$CA£/3?w  ccvw  fopifix ,  id  eft }  cumpudibunda 

K.y 


J4.6  De     Coena 

quadtm reuerentiiyfinc tttmultu accederc.  Poftea 
nullusfuitexternii  ritibtu  adbibitm  modtPsyhono- 
randomm  myHeriorum  obtenttt:  EuchariHia>do- 
mum  deportari,  fcruari,  collopro  viatico  appendi 
cocoit:  contra  vcro  tandempiacttlumfuitillamvel 
rnanu  laicis^quos  vocan^attingere.  Vuidplura? 
tandem  noHra ,  cum  Deo  conjociationts  pigntts 
Satan  in^i7\vy/u^ ,  quo  nunquam  vllum  execra- 
bilius  ncque  extitit,  necpoHkacpoterit  excogitari, 
apertc  tiiiique  cum  erroris  efjlcacia  conuertit  ,vt 
fymbolorum  illorum  ( fi modo fymbola  cffepofint> 
in  quorum  pr&paratione  lnftitutio  Domtni  tam 
horrendis  modis  coniaminatnr)  adoratioprofum- 
?na  totim  CkriHian&  religionis  habeatur.  H<ec 
cattfi  eftcur  non  modo  #pTOAcflf£iW  ipfamfedeim 
qtioque  initia  radtcitm  euellereftudum^s  :ferua- 
ta  religiofa  tum  animi  tum  corporis  adoratione, 
qticz  vni  Deo  tota  debctur:tum  etiamgrauitate  & 
reuerentia  q/t£  inpublico  ccetu  ftncforum  rcqui- 
riturdtligenter cuftodita .  Quodftqui vel infirmi 
tatefuorwncoacHi^vcl  ali&s  ob  caufas  aliquid  am- 
plius  cx  vetuftts  iliis  ritibttsfbi  retinendum  pu- 
tcntfua  cttique  maneat libertas.  Sed quis  ferat 
Hxrcbitr/n  eos  reprekendentemyquipanem  aliquo 
modoputet  adorabtlcm^quod  lcfus  Dci  ftlitis  vere 
Cjr  realiteribi  adfttcttm  mera  fua  carne ,  cr  mero 
fuo  fanguinc:qu ttm  tamen  ipfe  longe  ftrmitls  fta- 
tuat  adorationis  fundamentum  -,  realem  videlicet 
cjr  inejfabilem  ipfufmet  effentialis  Deitatis  cum 

pane 


D  O  M  I  N  I.  \4j 

pane  vnitione  acpermixtione?  Ex  quo  dogmate 
apparetjllum  non  multo  aliter  certe  nuncinpane 
Christii  adoradti  cefere,  quam  qnum  olim  inpra- 
fenti  carne  in  terris  verfaretur.ld  aute  fi  ita  effet^ 
immemor profecio  corum  reperietnry  qud  tpjemet 
pag.iSp.ex  Nicdno  confdioprimo  citauit ,  iffa  vi- , , 
delicetjNe  h&reamm  humiliter  intenti  adpane& ,, 
vinumtfuapofita  ftint Juper  altarefedvtfidefur-  ,* 
fum  eleuemus  corda.Namyobfecrofi deorfumjd '  eft 
in  terris  &  in  ipfo  pane  realiter  &  effentialiter 
vnita  &permixta  eft  Deitas  qu&vna proprie a- 
doranda  eft,cur  non  ego  mentis  oculos  ad  ipfum 
panem  conuerterim  ,  vt  in  prafentem  ipfuis  car- 
ntmfi  adhuc  in  terrisverfaretur?  num  quia  caro 
incoelis  nnnc  esi.nonintcrris?  ^ftqui  h&c  ratio 
nullim  esimomenti .  Nec  enim  prop ter  carncm  i- 
pfms  chrisii  adoratnr  ipfws  Deitas  ,  fed  Deitas 
non  abfque  ipfiws  carne  adoratur  ,nc  diffoluatur 
perfon&vnitds.  Et  de  adoratione  quidcm  hacfe* 
nus,quam  certefic  ponit,  vitollat  Harchiits. 

Superefinunc  alia  grauiftima  tn?n  noftri  tum 
Luthcranorum^quos  vocat,  accufatio.quod  nimi- 
rum  vifbile  Chrisii  facrificium  in  imagine,fiuc 
itt^em  oblationem  fancix  Euchariftia  in  Ecclefiis 
noliris -  aboleuerimusjd csi,fcelws  omnium  maxt- 
mttm  admittamns.  Triplex  antcm  e(fe  vult  Har- 
chius  hocfacripcium ,  quantum  quide?n  excapiti- 
hus  ipfius  libri  2 1 . 2  2 .  2^  cr  24 .  coniicere  potuiji- 
cet  tam  obfcnre  &  tam  pcrplcxe  feriptis,  vtfortaffe 

K '  tf. 


14^  D  E       C  OE  N  A 

ne  nuncquidemipfius  fententiam  fatis  capiam.fed 
i,i  fumma  hoc  mihi  videtur  fcntir  ejripliccm  obla- 
tionem  i  n  mjHcriorum  celebratione  femper  fuijfe 
a  Deo  requijitam  (jr  in  Ecclefia  ChnHiana  objer- 
uatam.-vnam  mere  /piritualcm^qua  fefe  vnufquij- 
que  corde  contrito  crfide  prdditoc&am  Deojiftit^ 
quam  oblationem  vnicam  a  nobis  obferuari  dicit 
Harchiiis:.thL'ramvifibile?nyaifcrentevnoquoque 
quidpiam  ne  coram  Deo  appareret  vacuus :  ter- 
tiam  ipfius  corporis  &r  fanguinis  Domini ,  quam 
vtramque  concludit  Harchius  a  nobis  qutdem 
fublatam  ,  a  papiHis  vero  penitus  adulteratam. 
Ego  Papi/fas  minime  defenderoyftcut  etiam  meum 
patrocimu  rninime  defiderant.  Quod ad nos  aute 
attmet,neutramftrecHeinte/Iigatur,a  nobis  ab- 
rogatam,  (edpotius  vtramqueij  adverum  vfum 
rcjocatam  effe  affirmo.  Nam  vt  dc  priuatorum 
oblationibuspriore  loco  dicamdiquetjum  ex  o/- 
ctis,tum  ex  EpiHolis  ApoHolicis ,  itemque  luftini 
&  Tertalliani  apologetico,  &  varijs  antiquorum 
Synodorum  canonibus  quos  hoc  loco  repetere  nolui^ 
collatits  fuijfe  elee?noJynas ,  cx  quibus*,  tum  com- 
rnunesepuLc.qnas  Agapas  vocabant,  inHrueban* 
tur^tumminiHrisvcrbi ,  turnpaperibus,  (jrali/s 
Ecclefu  necejfariis  vfibusfubueniebatur.  Hxc 
autem  ficcollecia  w communiccetu,commoda  ra- 
tione.puta  velin  mefa^velabaco  adid cunftructo^ 
qui  dvciwi&ov  in  Canonibus ,  quos  ^sdpoftolicos 
vocant?Canone  2.  vocatur  \primum  imponi  con- 

fueuerant, 


D  O^M  I  N  I.  I4Q 

fueuerant  &  folcmri  prcce  adhibita  Deo ,  idest, 
piis  vfibus  confecran  ,  fepofitis  in  primis  pane 
&vino,quibus  feorfim  ad  Jacramentalem  vfum 
benedicebatur->recitata  cy  explicata  Domini  insti- 
tutione ,  qua  de  re  diHinBe  mox  agemus.  il/as 
igitur  oblationes  distinBum  aliqtud fuiffe  afacris 
mjsierip  constat:  quod  etiamnum  hodie  liquetex 
Romana  Mijfte  particula ,  quam  Ojfertorium  vo- 
cant :  item  ex  illis  precibus ,  quibus  hdc  dona  & 
munera  ( magno  quidem  cttm  Ecclefut  Cbrisiiana 
ludibr'io)adhuc  hodie  facrificuli  Romani  petttnt  a 
Deo  benedici  Sublatis  autem  iampndc^n  Agapis, 
(jr  ita  panlatim  conflitutis  in  Ecclefia  Chrisiiana 
rebus-yVt  non  de  qudrcndis  nouis  facultaiibns  la- 
borandum  videaturquibus  Ecclefiastiri  alantur, 
fedpotius  curandum,  vt  op  es  ,  qmbtts  redundanty 
pijs  vfibus  impendantur.-quorjmn ,  obfecro ,  abla- 
tiones  iftiufmodi  in  noftris  Ecclefiis  retinuiffe- 
mus?  ltaque  plerifque  locis ,  vbi  nimirum  Chri- 
stianimagisiratus  imperant ,  cautumeft,qua  ra~ 
tione  tum  ministris  verbi  iulia  ftipendia  pcrfol- 
uantur ,  tum  cuiufque  lccipauperibus  confulatur.- 
tum  Jcholis  instituendis  &  pauperibus  alcndis 
fcholasticis  ^rtuedis  Ecclefarum  ddiftciisprofti- 
ciatur.Nec propterea  priuatarum  eleemofjnarum 
colle&io  ,  ]iue  quu  dmittitur  publicus  ccctusftue 
domatim  collccia  Ttipe,ncglfgitur.In  ijsautcm  lo- 
cisyin  quibtts  Romani  quidcm  ventres  fuis  adhuc 
facrilegiis  fe(e  ingurgitant  ,pauperculi  vcrople- 

K.pj. 


i/o  De     Coena 

rique  gregcs  cumfuis  pas/oribus  efuriunt,ibiquo~ 
que\quaratione  f/ert  potefi,  infiitutis  diaconis, 
eleemofynxconferuntur.  Rem  igttur  ipjam  rcti- 
nuimm  aut  infllaurauwms  potuls :  formam  antem 
illam  vctercm  oblationnm  opcrofam ,  mo/cflamy 
nulla  ceric  lege  in  verbo  Dei  prjferiptamjam  va- 
ric  apudveteres-,  vtex  fynodorum  canonibm  ey 
Patrum  fcriptis  aPparet admintftratam,denique^j 
vt  ambitiofampotins*,  qtumre/igiofam  abrogaui- 
mus.  Quidautem  Harchms?  Vult  omninofuifft 
mysiici  con  iiiuij->quod  Sacriftcium  appe//at>altera  m 
partem:&  velutipriorum  omniumoblitm ,  ac  in 
primis  eitts  quodtoties  repetijt  ynon  de  tflis  obla- 
tiombusfledde  eopane  &  vino^quod  perfolos  ,  vt 
/oqnitm\  facerdotes  ojfcrtur-.cum  videlicet  pri- 
mum  quidem  pcr  facrambencdic/ionem  fleri  po- 
tentiale^ac dciuceps  comefum  af/uale  Chris/i  cor- 
pusmyf/icumyijs  nimirum,  a  quibm  fumpttis ,  co- 
meflmyactandem  concoc/tM  efi,in  vnum  Chrifli 
corpus  tranfeuntibm :  e'ms  ( iuquam )  rei  oblitns, 
vult  vifibi/es  etiam  iflas  priuatorum  ob/ationes 
fide  vniufcuinfque  offcrentts  dup/tcem  habuijfc^j 
fluefigur&,fiue  Sacramentirationem.  Primiim 
enim  fuiflfe  fymbo/nm  eorum  bonorum  ve/tem- 
pora/ium  ve/fiiritualiumy  quaflbi  quifque  aut  a- 
lijs  darive/conferuari  vel  etiam  augeri  poflula- 
bant,velde  quib.fbi  coceflis  gratias  agebat.Dein 
de  vu/t  etia  Harchimtranfmutatas  eas  fuiflein 
0jriHicorpus  mys/kum.Nam  hxcfunt  eius  verbay 


Domint.  151 

pag.2S7-  Ofjerebatpopulus  (  &ccrti>  adtalemo-» 
blationis  vfiimreuocaridebet )  vifibile  quidpiam  » 
adaltarefdenotans  inuifibilc,quod 'vel manduca- » 
bat,  velpro  quo  gratias  agebat :  quin  ejr  eadcm " 
hosiia,  cjr  idemfimplexpanis  oblatmfanciificaba-  *> 
iur  ab  iiiorum  fide  &  Spiritu  Dei,  qui  in  illis  ha- ?> 
bitabat^  in  Sacramentum  fiue  antitypon  ey  Eu-  » 
charisiiamcorporis  Domini  tranjmutabatur  ab  i-» 
pfis.  Et  alterapagina  ^Panis  quem  offert  populw» 
fidelis^exiflcnsfmtiificatus  apropria  fide  &  Spi-» 
ritu  Dei}que  quifque  pofiidetproportione  fidei  efy  » 
charitatisfud^afigura  carnis  comunis  ytrafibatin  •>■> 
figuram  fmeantitypon  corporis  Chrisitfed  myfiici.  ?> 
fUc  ille,  quafi  quis  roget l,quo  fund^nento  nttan- 
tur,cetre  vel  nouam  aliquani  nobis  Ccena  insiitu- 
tionem  proferata  Domino  traditam  oportet . •  aut 
illam^quam  tres  Euangelifl&  traduut^  ey  ex  Euan 
gelifiis  Paulrn  repetit,  huc  quoqiieperiinere  nobis 
demonsiret :  aut  denique  dennffum  fe  ccelitus  0- 
fiendat^qui  noua  nobis  mysieria  cuderet.     ifia  i* 
gitur  ne  refutationc  quidem  indigent,  necfunt  c- 
tiam  in  alium  finem  a  me  prolata,  quhn  vt  hinc 
faltem ,  cuius  fiiritus  ifite  magifier  fuerit ,  omnes 
intelligant ,  nam  quurn  ne  Patrum  quidem  tesii- 
monium  vlium  Harchius  adhoc  deliriumproban- 
du?n  protulerit.Fuerintfane  tamen  obiationes  ifid 
rerumvifibilium  facrificij fie.cics  '  fedqualesfunt* 
nominis  Deiinuocatio,  &  eleemofyns  iuuandis 
fratribus  collat  <z:quam facrificandt  rationem  tan? 

K.iitj, 


Jjl  D  E        COE  N  A 

tum  abcit,vt  infacrorum  myflcriorttm  cclebratio- 
nefustulcrinws  ,  vt  in  quotidianis  etiam  caetibus 
hocinprtmis  vrgeamtis. 

Reflatpr<zcipuum  tsiius  accufationis  capttt ,  fu- 
blatumvideltcet  a  nobis  iugeillud  facrtjicitim  in 
Melchifedeco  adumbratum,  a  Cfttalachiaprophe- 
ta  pr^dictum  ,  &  quo  fublato  nullx  in  terris 
fuperft  Ecclefa.Saltem  vero  tste  tam  rancidits  no- 
bis  accttfationes  reponens,  refutationes  noflras  re- 
felleret.  2(obts  verofemper  ne  adrauim  vfque 
inculcandum  erit^uod &  ipfetextus demonflrat^ 
nullam  tn  Melchifedeci  hifioria  fieri  facrificij  men- 
tionem ,  quantumuis  fbi  veteres  in  tflis  Pants  & 
Vini  nominibfjplacuerint?  Et  quoties  nobis  illud 
iteradum  erit  ,  Malachiam  de  numinis  cultu  in 
Spiritu  cjr  veritate  noui  fcedens ,  abrogato  vetere 
&  adgentes  tranflatoflormttlts  dicendi ,  ex  vete- 
re  cultU)  ceu  Prophetxfolent ,  defumptis  differen- 
tem^non  Stcramenta  no?ritneftffitws  &  oblationis 
mund&fled flacrificium  illud  declarare ,  quod^i- 
pofloltM  copiosc  Rom.  12, .  1  .dedarat?  Nec  enim  Sa- 
cramcnta poptdi  fttnt offerentis  fled a  Deo  data  re- 
cipientis  :  adco  quidcm,  vt  nihil  cflfc pofitt  tf  s  ho- 
miriwmineptitis,qui  Sacramentumcum  facrificio 
confundttnt.  IS^eque  tamen  inficior  Ccenam  Do- 
mini  aliquam  etiam  habere  nofiri  refleffufacri- 
ficij  rationem ,  eypropterea  iam  oltm  Euchariftit 
appellatam.  Verum  idfieri  negoproptcrpr^cipu- 
um ipfiusflnem^nempe  vtnofira  cum  ChriBo  con- 

corpor 


D  O  M  I  N  I.  IjTj 

corporatio  fanciatur ,  quum  vniuerfam  noflram 
vitam  oporteat  velutiperpetuum  efle  EucharisU- 
cum  facnficiumy  ^Jji_^UQtjd.iaj2JS  wlxd£fi.a_cj£- 
tj]jM*foleMnkgxMimtm^  in.Chn. 

Jhcjdldl^mkisJieneficus jCtiam  extra\C(en<c  Domi 
mjjdzb/MianemJi  nobisxeqMiratur.Nihilommi^s 
tame  quia  peculiaris  qutda  mortis  T>omini  annu- 
tiatio  in  Ccena  Dominiprmpitur  ,fitfaneacdtca 
tur  quod ad  nos  attinet y  ^rh a  riflinif/frrifirif{yi7. 
Idvero  an  nosfufiulerimus y  ac  nonpotiusymeri- 
ib  fublatis  ex  veteri  Canone  quamplurimis,  in- 
fiaurauerimusyage  ex  nofirarum  liturgiarumfor- 
mulis{  &fi  non  peromnia  in  ipfis  verbis ,  at  cerfe 
in  doffrina  fubflantia  penitiis  confcntientibm)iu-- 
dicetur.Audiamm  tamen  y  quid  hic  amplitis  a  no~ 
bis  expatribws  requirat.  Iufiitnos  (inquit)  Chri- 
flusfacere  quodfecit.Concedo :  quamobrcm  etiam 
humanos  omnes  illos  riius  in  noflra  liturgia 
aboleuimus.  Sed  Facere  (inquit)  eo  loco  idcm  ett 
atque  Sacriflcare.  Imo  idem  eflatque  panem  acci- 
pere,benedicereyfrangere ,  comedendum  prdbefCy 
itidemque  poculumy  px^eunt^Jie-ncdictione Joiben 
dum  traderey  quod ad  minisiros  attinet : flumen- 
tium  autem  refiectu^accipere ,  comedere ,  bibere, 
mortem  Domini  annuntiare.  Itaque  etiamfi  Har_ 
chio  concederem  Facereidem  effe  eoloCo  atque^j 
Sacrificareytamen  quum  totidemilla  confleta  no- 
his  diligenterfierucalummatorin  eo  deprehende- 
furyquodfacrificium  a  nobisjubtatum  eff^j>  dicat. 


IJ4  D  E       COENA 

Jguum  Autem  negari  nvnpofitt  ^  facrificium  ejfc^ 

vni  Deo  o(ferendum>quinam  obfccrodicenturmi- 

niftrifacrtficarc,  quumpanem&vinum  non  Deo 

fedpopulo  acctpiendumprdtbent?  Etrurfumpopu- 

Ui4  ipfe  panem  &  vinumacciptens ,  comedens ,  & 

btbensjd  eU>  non  offerens  ,fed  oblatum  fibi  acci- 

ftens^quomodo facrijicare  dicetur?   Et  tamen  fa- 

tendum  efi,quum  h&cfiunt,  velfieri  qu£  Chrifitus 

fecit(jrfitciendapr£cepit>vel(quodabfit)  non  effe 

h^cfacicndafied  omittenda^  quum  td  demumin 

Cocnafaciendumfitquodchrifiits  fecit.    Ex  quo 

efjicitur  Facere  non  recte  expltcariper  Sacrificare, 

quum  Totum  non  rctie  per  ipfim  Partem  definia- 

i^^ta^fttr.Bxs  autemitafehabet.  Patr£sC<rnam  Dam'uu 

'*>**  Ahifacrifinum  voc/trunttriplici  refieBu.-vno^propter 

3  fymbdQrwmbencdircJionemialtcxjL)  pxtiptjocfitcrfi^ 

C!j,quodfini4l^r€hriHo  //?  rrurppcraBum  eFK  co~ 

m rworaf-iincr^-fjr  qf<(itfddft?ft<h  i**i"gt*">  s*rr,t - 

mentortim  rtprrfnt.itmnpm' tfrtin  j prfipl^rfolcn- 

ticmfidciprofefume-m^ptyces ,  ac  pr&fertim  gra- 

tiarum  affionem  pcculiarem:qudiomniarecorda- 

tionis nomtne  a  Chritto,  &  annuntiattonis  mortis 

Domini  ab  K^ApoUolo figmficantur.  T^am  vcrum 

etiamfacrifictumefi,  vt  recfe  fcrtbit  Augufiinm, 

"  de  Ciuit.  Itb.  i  o.cap.  6 .  Omne  optts  quodagitur ,  vt 

"  fanttafoctetate  inh&reamm  Dco.   Totam  verbfui 

temporis  liturgiamfic  defcribit  idem  AuguHinws 

"  Epifi.  sg.  qttctH.  $.  Precationes  accipimtts  dtcias, 

"  quas facimm in  celcbratione  Sacramentoyum>  an- 

tequam 


DOMINI.  IJJ 

tequam  i/Iud,  quod  eflin  Domini  menfa  ,  incipidth 
benedici:  Orationes,quum  benedkitur  &ftnciifi->> 
catur,&  addiHribuendm  comminuitur^  quam  to-  » 
tampetitionernfere  omnis  Ecclefa  Dominica  ora-» 
tioneconcludit :  ad  quemintellecfumverbi  Gr&ci» 
origo  nempe  ^rpocnvy^  nos  adiuuat.  Sic  enimpro-  » 
prie  intelligenda  esioratio ,  quam  facimus  advo-» 
tum,  id cfl^  Ti&o-wyiw.   Vouentur  autcm  omnia» 
qud  offeruntur  Deoymaximeftncii  altaris  oblxtio, » 
quofacramentopr&dicaturvotum  il/udmaximti-,  » 
quo  nos  vouimm  in  chriflo  effe  manfuros ,  vtique» 
incompage  corporis  ChriHi:cuius  rei  Sacra?ncntu» 
e&3  qiiod  v  nu*  panis  vnum  corpus  multiflmus. » 
Interpellaiiones  autem ,  fiue  poflulationes  fiunt» 
quumpopulus  benedicitur.  Tunc  cnim  antisiites» 
velut  aduocatifufceptos  fuosper  manmimpoftio-  ->> 
ncm  mifericordifltmd  offerunt  potefiati :  quibus» 
peractis-><& participatotanto  Sxcramento,gratiaru  » 
affio  cunlra  concludit.   H&c  ille.   Ex  quibus  quo 
fenfu  veteres  Cosnam  Domini  facrificium  voca- 
rint,apertifitme  liquet.OHendat  aittem  Harchius, 
ecquid  tandemisiorum  innofiris  Ecclefis  prdter- 
mittatur :  rjr  tunc  a  nobis  vifibile  facrifcium  abo- 
litum  effe  clamitet.  Nempe  hoc  illum  maie  babet, 
quod  WJV*£/j/ ,  ideH ,  abominandd  il/ius  df\o?&- 
Tpciat  caufam  vnam  ex  pracipuis  Juflulerimus: 
cuius  tamen  neque  Clemens  ille ,  quifquis  efl ,  in 
Consiitutionibus  ApoHoiicis quasvocat  >neque^> 
Iuflinus,neque  Tertullianus  memincrunt:&  qu& 


\$6  D  E       C  OE  N  A 

Cbriflum  a utorcm  habere  certe  non  potefi.    Sit  i- 
gttur  vetufim  htc  rttusy  cuius  etiam  mcminit  Bafi- 
titcs  ad  Amphilochium,  fimodo  i/laomniiBafdtj 
funt :  fueritetiam  hoc  non  inuttlitcr UU$  temvori- 
busvfttrpatum,  fiue  quttm  ex  priuatommobtatto- 
ntbuspancm  &  vinumfepofuera,nt  inpeculiarem 
Sacramentorum  vfv.m^  fitte  qttitmperaffu  benedi- 
ffionc  prtulum  ad  participationem  praparabant. 
f}uu  tamcn  neqtte  hic  ritusfitnobis  a  Deo,neque 
ab^lpofiolils prafcriptus^ neque  inilla  vetufiifii- 
mapurifimaqttc  Ecclcfiajvt apparet ,  obferttatus, 
Cr  a  iampridem  idolomanictoccafioncm  pr&bue- 
rit^fM,  pcr?va;u\vtc  i//a  iv&  Ji*%i  vix  ac  nc  vix 
quidem  tol/i  ex  ho?ninum  animispofttt ,  non  modo 
nosyquum  illam  abrogaremus  rectifiime  feciffe^>y 
veritm  ctiam  eos  a  qmbus  retinetur^ncqnchbi  ne- 
quefuis  gregtbus  bene  confulere  arbitramur:  que- 
admodum  etiamin  eo,  quodfubiatapanisfracJio- 
nc(qtt£  nunquam in  Orientefuit  abrogata,  &,vt 
expr^cedentibus  apparet,  Augufiini  tempore  apud 
i^Afros -obferuabatur ,  Sacramentalis  nimirumri- 
tus  a  Cbrifto  ipfij  infiitutus)ojfuUs  intcgras&qui- 
dem  ori  non  manibus  contra  totius  vctcris  purio- 
ris  Ecclefa  morcm,inferunt>  adhuc  Papijfare  fefe 
&  horrenddfupcrfiitionis  fomitemfouere ,  nefcio 
qua  tandemratione  inficiaripofiint,    jQuid  igi- 
tur?  nempe  etiam  abfque  hS^i  falua  manet  o- 
blatioftcrificu  incruentiyid  efifacrametaliterper- 
actifiue  bcnedictionem  ipfam  fymbolorum,  idefly 

Jnfii- 


Domini.  \$7 

Infiitutionis  Domini  recitationem  &  explicatio- 
nem  cumpraeuntibus  &fubfeqttentibus  a  tota  Ec 
clefia  conceptisjpafiorepr^eunteprecibus  coniucia, 
/petfes,  quibns  ipfa  quodammodofilij  pafiio,  vtlo- 
qnitur  Cyprianus,Deo  Yatri  offertur ,  cr  tota  Ec- 
clefia  Chriflimortem  annttntians ,  fefe  qttodam- 
modo  Deafacrificat.fmefidei  Chriftiana  folennem 
profefttonem.fwe  denique  gratiarum  affiionem  <& 
eleemofynarttcollationem  Oblat'tonts&  Sacrifictj 
nomine  accipi^s. 

Npqup  de  alia  ohlatione  loquutos  effe P&rp^ 
ex  ipflis  ab  Harchio  prolatis  teflimonits  omnibus 
apparet:qui  tamen^quotiesfcnbunt  chriflum  fefc 
Patri^  quumfacram  Ccenaminfittueret ,  obtulijfey 
improprie  loquuti  funt  :quum  Chriflus  fefe^j  pro 
peccatis noflris  non  bisytmo  videliatmvdojn- 
cguente-,  alterovero  cruente  ,  fed  femel  dunta- 

xaty  fa  qtdAp-m  in  a.r/t  rruri.x  in  rpmjfiionempet- 

catorum^MfhMiim  obt.ulcrjt  .•  nihil  ettam  nobis 
oblatione  illa  incruenta  ad  vd proftitttra.iquttm  te- 

Be^4poftolo,  ahfque fanrr^inP  nnnftpPrr^to.YH^ 

t£rmfi&*Ex  qu0  tfficitttr  chriftum  fefe  non  obttt- 
liffe  Patriin  Coena,nifi vniuerfam  eitis  vitamper 
oblationem  iutelligasfed  oblationis  ?noxfequutn~ 
raSacramentalem  commemorationem^  &  nosirA 
cttmipjo  Spiritualis  coadttnationis  myflerium  Sa- 
cramentaliter  reprefentandum  ac  Spiritttaliterper 
fidemfanciedum  insfttttiffe. 

^tihdautempoflremo  loco  Harchius  addit^er- 


158  De     Coena 

rare  nimirumgrauitertum  Lutheranos  tum  Cal- 
utniflasyquos appel/at  yqui  Chriflum dicantcertu 
ordinem  facerdotij  non  ordmaffe  a  populari  diflin 
clumycy  v/lam  peculiarem  dan  poteflatem  per 
manuum  impoftioncm  els  ad  Eucharifliam  Deo 
Patri  oflerendam  negent .Hoc  (inquam)  putidifli- 
mum  iwpudentiflwu  hominis  eH?nedacium.  Quis 
enirn  hominum  hoc  ignorare  poteU  mntum  nos 
ab  eo  abcjfe  vtpafloresydoc7ores,presbyteros,dia- 
conos  cum  magiflratu  vel  cum  plebe  confunda- 
mus ,  ey  cuiuis  aut  Euangelij  in  ccetu  pradicandi 
aut  Preces  publicas  conctpiendi ,  aut  Baptifmumy 
Ccenamve  Domini  adminijlrandi ,  aut  e/eemofy- 
nas  reeipiendi  &  dif/ribuendi ,  aut  Ecclefaflica 
iudicia  exercendipoteflhte  faciamusyvt  contra  & 
Ecc/cjiaflicas  omncs  tum  elec/cOnesy  tuordinatio- 
nes  ad  Apoflolicam  normam  cjr  regulam  Dei  bene 
.  fcio reuocauerimu4'y&qn)mfeueriflime{nifificu- 
'££!*£'  bi priuaiim peccatur )  obfcruemus?  Etenim  ne- 
•**'<* .  '  que  viu  neque  morum  exac~/um  examenmeque^ 
docirinA  &  donorum  adfuntfiones  Ecclefaflicas 
obrundas  neceffariorum  di/igens  exploratio :  ne- 
qjiejnagiflratiis  y/vbi  chrifiianui  efl7authortitas: 
nrq  ueflektivolu*7  f/i  w*  confenfws,  m^eMXMiA- 
tj.  nuf-jo  npglLgitnr ,  ne  quis  ambitioni  velgratia 
ve/ 7ro$vct)7w\H"licL  vel  Jh&Jbxict,  Ucus  rc/inqut 
tur.  Quod ad ordinationem  autem  attinet,  huma- 
nos  quidem  illos  omnes  ritus  tam  op  erofos ,  quhn 
inutileSyCr  maxima  iam  exparte  in  fupers/itione 

mani-- 


DOMINI.  JSp 

manifeflamverfosjmo  etiam  aliquatenus  impie- 
tate  contaminatos fujiulimu*  'fpd(,  /ipnftflhr*  nir- 
YAordtn^tJLn^ix Juhfi/tntiam  rejhttiimut.  Ftfi  enim 
nonnutlts  locis  ceremonia  impofnionis  manuum 
non obferuatur,  t±mpn  rp<  ipp  difigetff.r.rrtfi'1/fi- 
tur^afionbjM  legitim^d^LkAiJAndcjn  ordinan^ 

dfxjrnrqwppptf/o  dftp^n  rapi.tr  afiantihuA^.ruvp. 
gjrflui.  rnm?HOM'prtinnp plennihuA  prprihux   Tipfi. 

Opt^Max.  cuius  oper arif _fMtiau.fi nt  iCammedaUs. 
JVupd  autem  Harchim  impofitionem  manuumy- 
?Hc£  benedictionis  nomine  dignatnrjum  ilii  in  eo 
affentiemur^quum  veltalealiquod  Sacramentum 
a  Deo  conflitutumfuiffe ,  vel  hominibus  iicere^j 
Sacramentacudere  nobis  fueritex  Deivcrbode- 
monflratum:qnanuis  maximu  effe^pondusprecu 
Ecclefi&propaHore fuo  minifierium  ineunte  Deii 
Opt.Max.  interpe/tantis  >minime  injiciemur,  vt 
quiverumideffereipfa  quotidie  experiamur.  Sed 
perlepidiM  esi  tnprimis  Harchius  iHenofler^quipo 
stquam  Pontificios  vt  omnts  ordinis  Apoflolici  & 
veteribus  etiam  Canonibm  conftituti ,  ?nanifeHos 
violatores  atct  adeh  hareticos  appett auitynihilomi- 
nmfuccefiionem  fyoHolica  in  eis  agnofcitjanqua 
faltem  fuccefiionem  ApoHolicam  redolentibus ,  & 
fcceffnm  a  RomanaJidefl,AntichriHiana  &  chri- 
fiifundametum  toltentc  Pfeudecclefa  fine  excepiio 
ne  non  probat.  J^uafvero  ex  omnibus  veterib. 
etiam  canonibas  non  aperte  Hatuatur  ciits  ordina- 
tioirrita&  quidem  grani  cum  anathemate  -.  vt 


i6o         De    Coena     Domini. 

ipfemet  Harchim  citat^eorum  cmnittm,  qui  co?2tra 

Jpofloltcam  regulamfuerint  eletti ,  autjeje  vltro 

adebeundam  EcclefajUcam  func~tionem  obtrufe- 

rint.  Ext  igitttr  Harchim  cumfuis  ajfeclts  omnib. 

cy  habeat  pro  Ecclejia  cdtum  a  quo  expuifus  ejl 

<vertM  Chrifius  totius  ver&  EcclefiA  capttt ,  &  in 

ctuo  ntillttm  ah  ipfo  Vapa  advltimttm  clericumin- 

uenirepoftts,  qui  Chriftumhabeatfu&  veldoctri- 

n&velfunttionis  auctorem.  T^os  autem  in  vera, 

veri  chrtfti  confeftione  &  vera  eiufdem  Ec- 

clefia ,  aduerjus  quam  infcrorumportA 

nunquapr&ualebunt,T)eofauentey 

pergemus  y  ctti  gloriaftt  in  &- 

ternum.     ^imen. 

F  I  N  I  S. 


Errata  ficcorrigito. 
Pafjna.s.tcge  induflria.  p.66.dicamus.  ibid-pofl^ui  corpus  Chriftirealiter^ 
lcgc  abfapane.  P-"}o.l  j.dele  caro. p -7 1  d  ,i  i  .dele  exiftirnarc.p.76.  cwa/vavw7o?.. 


p.rj.difcerpenda. 


m 


Br 


■i 


«  ...