Skip to main content

Full text of "Delphin classics"

See other formats 


A 

A 

0 
0 

r 

0 

4 

r 

0 

4 
8 

5 

5 

-  1 

9 

1 

n 


■«i:.,. 


|5i5l5tv,  -  ■  'Mi'^ 


v  W  w  w  W  V 
■-  *  w  W  W  ^' 


^  ^  V  U'"' 


t$^^Bmmm^ 


'IVM  '  1  ' 


w  w  w  *  *  w  ^  V"!;  ,u<iy  .s,,V'  y.,5,A 


^  V  .  V  V  V  y  y 


REESE    LIBRARY 


I    UNIVERSITY  OF  CALIFORNIA. 

i    zAcc&ssious  No .  S'O  '^S^O  .      CA?S5  No . 

1 r>  A 


PA 
6105 
V24 


V.79 


Valpy   - 


Delphln  classics. 


Southern  Branch 
of  the 

University  of  California 

Los  Angeles 

Form  L   1 


This  book  is  DUE  on  the  last  date  stampeu  lidow 


Form  L-9-15m-8,'26 


m 


Digitized  by  the  Internet  Arciiive 

in  2008  witii  funding  from 

IVIicrosoft  Corporation 


littp://www.archive.org/details/delphinclassics79valp 


T.    LlVll    PATAVINI 

HISTORIARUM 

LIBRI    QUI    SUPERSUNT. 
VOL.   Xlll. 


Delfih.  el  Vur.  Clus.  Licius. 


T.    LIVli    PATAVlNl 

HISTORIARUM 

LIBRI     QUI     SUPERSUNT, 

EX     EDITIONE    G.     A.     RUPERTI 

CUM  SUPPLEMENTIS 
NOTIS    ET    INTERPRETATIONE 

IN     USUM    DELPHINI 

VARUS  LECTIONIBUS 

NOTIS     VARIORUM 

RECENSU    EDITIONUM    ET    CODICUM 
INDICE   LOCUPLETISSIMO 

ET 

GLUSSARIO     LIVIANO 
ACCURATE   RECENSITI. 

/  "■■        ^■'      ..      -  * 

L.       -.^-     -^      v^       1^ 


VOLUMEN    DECIMUM  TERTIUM. 


T 


LONDINI: 

CURANTE  ET  IMPRIMENTE  A.  J.  VALPY,  A.  M. 
1828. 


rt-       c    '    "H. 


^o'jSb 


( 


LIBRORUM    LIVII.  0009 

one  edita,  rogo  ei  cxstriicto,  ipse  supra  rogum  se  transfo- 
dit,  et  eodem  igiii  consumtus  est.  Et  cum  opprimi  inter 
initia  potuissent,'°  Cn.  Pompeii  fraude,  qui,  utramque  par- 
tem fovendo,  vires  Cinnae  dedit,  nee  nisi  profligatis  opti- 
matium  rebus  auxilium  tulit,  et  consulis  segnitie  confirmati 
Cinna  et  Marius  quatuor  exercitibus,  ex  quibus  duo  '  Q. 
Sertorio  et  Carboni  dati  sunt,  Urbem  circumsederunt. 
Ostiara  coloniam  Marius  expugnavit  et  crudeliter  diri- 
puit. 


runt.     Mox  viorluum  spoliaret  edd.  ante  Sigon. — 20  Potuisset  Clioii.  Doujat. 
cum  edd.  ante  Gron. —  I  Quorum  duo  Gron.  Doiijat.  Crev. 


LIB.  LXXX. 

Italicis  populis  a  senatu  civitas  data  est.  Samnites, 
qui  soli  arma  retinebant,^  Cinnaj  et  Mario  se  conjunxerunt. 
Ab  iis  Plautius '  cum  exercitu  cassus  est.  Cinna  et  Ma- 
rius cum  Carbone  et  Sertorio  Janiculum  occupaverunf,'^  et 
fiigati  ab  Octavio  consule  recesserunt.  Marius  Antium  ^ 
et  Ariciam  et  Lanuvium  colonias  devastavit.  Cum  nulla 
spes  esset  optimatibus  resistendi  propter  segnitiem  et  per- 
fidiam  et  ducum  et  militum,  qui  corrupti  aut  pugnare  nole- 
bant,  aut  ad  diversas  partes  ^  transibant,  Cinna  et  Marius 
in  Urbem  recepti  sunt :  qui,  velut  captam,  cam  caedibus  et 
rapinis  vastarunt,  Cn.  Octavio  consule  occiso  et  omnibus 
adversae  partis  nobilibus  trucidatis,  inter  quos  M.  Antonio 
eloquentissimo  viro,  L.  et  C.  Caesare,^  quorum  capita  in 
rostris  posita  sunt.  Crassus  filius  ab  equitibus  Fimbrias 
occisus.^  Pater  Crassus,  ne  quid  indignum  virtute  sua 
pateretur,  gladio  se  transfixit.     Et  citra  uUa  comitia  con- 


2  Recipicbant  edd.  ante  Sigon. — 3  Pla7itius  ead.  Epit.  Lxxiv.  A.  Plotius 
dicitiir. — 4  '  Vet.  lib.  oppugnavertint.  Ocrupasse  tanien  ait  App.  Itaqne 
niliil  muto.'  Sinon. — 5  Antium  (juidem  ct  mox  nulla  omnino  spes  edd.  ante 
Sigon.  Lanuvium  pro  Lavinium  est  ex  emend.  Cinv.  Ital.  Ant. — 6  Voss.  et 
Gud.  in  diversas  part. — 7  L.etC.  Cof-aribus  vuit  Gron.  prob.  Crev.  Tb  L. 
deerat  ante  Sigon.  et  mox  rh  sunt. — S  Interemptus  Grou.  Donjat.  Crev. — 
Delph.  et  Var.  Clas.  Livius.  17  N 


6010  EP1T0M.E 

sules  in  sequentem  annum  se  ipsos  renuntiaverunt :  eodem- 
que  die,  quo  magistratura  inierant,  Marius  9  Sex.  Licinium 
senatorem  de  saxo  dejici  jussit ;  editisque  multis  sceleribus, 
Idibus  Januariis  decessit :  vir,  cujus  si  examinentur  cum 
virtutibus  vitia,  baud  facile  sit  dictu,  utrum  bello  melior, 
an  pace  perniciosior  fuerit :  adeo,  quam  rempublicam  ar- 
matus  servavit,  eam  primo  togatus  omni  genere  fraudis, 
postremo  arniis  hostiliter '°  evertit. 


9  Eodem  die,  quo  .  .  .  inerant,  Marius  edd.  ante  Sigoii. — 10  Carent  edd.  antt. 
adv.  hostiliter. 


LIB.  LXXXI. 

L.  Sylla  Athenas,  quas  Archelaus,  praefectus  Mithridatis, 
occuparat,  circumsedit  et  cum  magno  "  labore  expugnavit: 
urbi  libertatem,  et  civibus,  quae  habuerant,  reddidit.  Mag- 
nesia, quae  sola  in  Asia  civitas  in  fide  manserat,  summa 
virtute  ad  versus  Mithridatem  defensa  est.  Praeterea  Thra- 
cum  in  Macedonia  continet  gesta.'^ 


11  Maximo  Gron.  Doiijat.  Crev. — 12  Habent  eacdcm  ex  emend.  Sigon. 
Prceterea  transitus  Thrucum  in  Maced.  continet,  cum  antea  legeretnr  Praterea 
a  Thracibus  in  Maced.  gesta  continet. 


LIB.  LXXXII. 

Sylla  copias  regis,  quae,  Macedonia  occupala,  in  Thes- 
saliara  venerant,  praelio  vicit,  caesis  hostium  centum  railli- 
bus,  et  castris  qnoquc  expugnatis.  Renovato  deinde  bello, 
iterum  exercitum  regis  fudit  ac  delevit.  Archelaus  cum 
classe  regia  Syllae  se  tradidit.  L.  Valerius  Flaccus  consul, 
coJlega  Cinnae,  missus,  ut  Sylla3  succedcrct,  propter  avari- 
tiam  invisus  cxcrcitui  suo,  a  C.  Fimbria  legato  ipsius,  ulti- 
mac  audaciaehomine,  occisus  est,  ct  iraperium  ad  Fimbriam 
translatum.      Praeterea  expugnatae  in  Asia  urbes  a  Mithri- 


LIBRORUM    LIVII.  6011 

date    et    crudcliler    direpta   provincia,  ''    incursionesque 
Thracum  in  Macedonian),  referuntur. 


3  Malit  Rupert,  ex  Ms.  Boend.  direpta  provincia. 


LIB.  LXXXIII. 


C.  Fimbria  in  Asia,  fusis  pra3lio  aliquot  praefectis '-^  Mi- 
tliridatis,  urbem  Pergamum  cepit,  obsessumqueregem,  non 
multum  abfuit,  quin  capcret.  Urbem  Ilion,  quae  se  potcs- 
tati  Syllae  reservabat,  expugnavit  ac  delevit,  et  magnam 
partem  Asiae  recepit.  Sylla  multis  '^  praeliis  Thracas  ceci- 
dit.  Cum  L.  Cinna  et  Cn.  Papirius  Carbo,  ab  se  ipsis 
consules  per  biennium  creati,  bellum  contra  Syllam  para- 
rent,'^  effectum  est  per  L.  Valerium  Flaccum  principem 
senatus,  qui  orationem  in  senatu  habuit,  et  per  eos,  qui 
concordiae  studebant,  ut  legati  ad  Syllam  de  pace  mitteren- 
tur.  Cinna  ab  exercitu  suo,  quem  invitum  cogebat  naves 
conscendere  et  adversus  Syllam  proficisci,  interfectus  est. '7 
Consulatum  Carbo  solus  gessit.  Sylla,  cum  in  Asiam  tra- 
jccisset,  paccm  cum  Mithridate  fecit,  ita  ut  is  cederet  pro- 
vinciis  '^  Asia,  Bithynia,  Cappadocia.  Fimbria,  desertus 
ab  exercitu,  qui  ad  Syllam  transierat,  ipse  se  percussit, 
impetravitque  de  servo  suo,  praebens  cervicem,  ut  se  occi- 
deret.'9 


14  Qiiidam  Mss.  et  edd.  antt.  aliquot  copiis  M. — 15  Mss.  Sylla  compluribus 
et  Sylla  cnini  pluribus. — IG  Mss.  pvteparent,  prcepararent,  et  repararent.  Mox 
quidem  post  effectum^AA,  odd.  ante  Sigon. — 17  Interemptus  est  Groii.  Doiijat. 
Crev. — 18  Provinciis  del.  esed.  Malit  Crev.  provincia,  quoniam  Bithyn.  et 
Capp.  non  fiiere  eo  tempore  provinciaB  Rom.  sed  regua. — 19  Impetravitque  a 
servo  .  .  .  ut  eum  omnino  interficeret  edd.  ante  Sigon.  Interjictret  Gron. 
Doujat.  Crev. 


LIB.  LXXXIV. 

Sylla  legatis,  qui  a  senatu  missi  erant,  futurum  se  in 
potestate  senatus  respondit,  si  civcs,  qui  pulsi  a  Cinna  ad 


6012  EPITOM.'E 

se  confugerant/°  restituerentur.  Quae  conditio  cum  justa 
senatui  videretur,  per  Carbonem  factioneraque  ejus,  cui 
bellum  videbatur  utilius,  ne  conveniret,  efFectura  est.  Idem 
Carbo,  cum  ab  omnibus  oppidis  Italiae  coloniisque  '  obsi- 
des  exigere  vellet,  ut  lidem  eoium  contra  Syllam  obligaret, 
consensu  senatus  prohibitus  est.^  Novis  civibus  senatus 
consulto  suiFragium  datum  est.  Q.  Metellus  Pius,  qui 
partes  optimatium  secutus  erat,  cum  in  Africa  bellum  mo- 
liretur,  a  C.  Fabio  praetore  pulsus  est;  senatusque  consul- 
tum  per  factionem  Carbonis  et  Marianarum  partium  factum 
est,  ut  omnes  ubique  exercitus  diraitterentur.  Libertini 
in  quinque  et  triginta  tribus  distributi  sunt.  Praeterea 
belli  apparatura,  quod  contra  Syllam  excitabatur,^  con- 
tinet. 


20  A  Cintia  pulsi  ad  sefugerant  edc).  ante  Gron. — 1  Coloniisque  deerat  ante 
Sigon. — 2  Carent  verb,  est  edd.  ante  Sigon. —  3  Belli  apparat.  contra  Syllam, 
quod  pluritn.  excitah.  eaed. 


LIB.  LXXXV. 

Sylla  in  Italiam  cum  excrcitu  trajecit,  missisquc  legatis, 
qui  de  pace  agerent,  a  consule  C.  Norbano  '^  violatis,  eun- 
dem  Norbanum  praelio  vicit.  Et  cum  L.  Scipionis  alterius 
consulis,  cum  quo  per  omnia  id  egerat,  ut  pacem  jungeret, 
nee  potuerat,  castra  oppugnaturus  esset,  universus  exer- 
citus consulis,  solicitatus  per  emissos  a  Sylla  milites,  signa 
ad  Syllam  transtulit.  Scipio,  cum  occidi  posset,  dimissus 
est.  Cn.  Pompeius,  Cn.  F.  ^us,  qui  Asculura  ceperat, 
conscripto  ^  voluntariorum  exercitu,cum  tribus  legionibus 
ad  Syllam  vcncrat ;  ad  quern  se  nobilitas  omnis  conferebat, 
ita  ut  deserta  Urbe  ad  castra  veniretur.  PrcCterea  expc- 
ditioncs  per  totam  Italiam  utriusque  partis  ducum  tefe- 
runtur. 


1  F.t  ab  consule  Qvon.  et  a  consule  Donjat.  «  consule  Cn.  Carhone,  et  C. 
?s'<>rbunii  edd.  ante  Sigou. — 5  '  Voss.  ceperat  scriptus  cum  scripto.  Giid.  cepe- 
rut  scriptua  conscripto.  Fortasse  ceperat,  privatus,  conscripto,  ^c'  J.  1*'. 
GroD. 


LIBRORUM    LI  VII.  ,  C013 


LIB.  Lxxxvr. 

Cum  C.  Marius,  C.  Marii  filius,  consul  ante  annos  vi- 
ginti  per  vim  creatus  esset,  C.  Fabius^  in  Africa  propter 
crudelitatem  et  avaritiam  in  praetorio  suo  vivus  exustus 
est.  L.  Philippus  legatus  Syllae  Sardiniam,  Q.  Antonio 
praetore  pulso  et  occiso,  occupavit.  Sylla  cum  Italicis 
populis,  ne  timeretur  ab  lis,  velut  erepturus  civitatem  et 
suffragii  jus  nuper  datum,  foedus  percussit.  Idemque,  ex 
fiducia  jam  cert*  victorias,  litigatores,  a  quibus  adibatur, 
vadimonia  Romam  ditferre^  jussit,  cam  a  parte  diversa 
Urbs  adhuc  teneretur.  L.  Damasippus  praetor,  ex  volua- 
tate  C.  Marii  consulis  cum  senatum  contraxisset,^  omnem, 
quas  in  Urbe  erat,  nobilitatem  trucidavit :  ex  cujus  numero 
Q.  Mucius  Scasvola  pontifex  maximus  fugiens  in  vestibulo 
aedis  Vestae  occisus  est.  Prasterea  belluni  a  L.  Murena  '° 
adversus  Mithridatem  in  Asia  renovatum  continet. 


7  '  Scribe,  deleta  conjtinctione,  C.  Marius  .  .  .  aratus  est.  C,  Fnhius,  ^c' 
J.  F.  Gron.  '  Non  diibito  quiii  mendmn  sit  in  Epit.  Liv.  ct  \)\oXX.  inini- 
iiiiiin  reponi  debeat  A'A'F.  iit  ei  sic  conveniat  ciiiii  anct.de  Vir.  111.  Velleius 
tamen  annos  nnmerat  .Y.YF/. ;  App.etiam  XXVII.'  Vossinsad  Veil. — 8  De- 
ferre  olim  legebatnr.  Ex  vett.  iibb.  emend.  Sigon.  et  vadimonium  piomit. — 
9  Convncasset  malit  Rnpert. — 10  '  Al.  [ut  Gron.  Crev.]  scribuut  Murana, 
nomen  dedticentes  a  pisce  qni  Gr.  fivpatva  dicitur.'  Rupert. 


LIB.  LXXXVII. 

Sylla  C.  Marium,  exercitu  ejus  fuso  deletoque  ad  Sacri- 
portnm,  in  oppido  Praeneste  obsedit :  urbem  Romam  ex 
inimicorum  manibus  reccpit.  Marium  erumpcre  tentantera 
repulit.  Praeterea  res  a  legatis  ejus,  eadem  iibique  fortuna 
partium,  gestas  continet. 

LIB.   LXXXVIII. 

Sylla  Carbonem,  exercitu  ejus  fuso  "  ad  Clusium,  ad 
Faventiam  Fidentiamque  caeso,  Italia  expulit:  cum  Sam- 


6014  epitomjE 

nitibus,  qui  soli  ex  Italicis  populis  nondum  arma  posue- 
rant,  juxta  urbem  Romanam  ante  portam  Collinam  debel- 
lavit;  recuperataque  republlca,  pulcherrimam  victoriam 
crudelitate,  quanta  in  nullo  bominura  fuit,  inquinavit.  Octo 
millia  deditorum  in  villa '^  publica  trucidavit:  tabiilam 
proscriptionis  posuit :  Urbera  ac  totam  Italiam  casdibus 
replevit :  inter  quas  omnes  Praenestinos  inermes  concidi '' 
jussit:  Marium,  senatorii  ordinis  virum,  cruribus  brachiis- 
qne  fractis,  auribus  prsesectis  et  effossis  oculis,  necavit. 
C.  Marius,  Praeneste  obsessus  a  Lucretio  Ofel!a,'+  Sylla- 
narura  partium  viro,  cum  per  cuniculum  captaret  evadere, 
septus  ab  exercitu,  mortem  sibi  conscivit,  id  est,'^  in  ipso 
cuniculo,  cum  sentiret  se  evadere  non  posse,'^  cum  Pontic 
Telesino,  fugae  coraite,  stricto  utrimque  gladio,  concurrit ; 
quem  cum  occidisset,  ipse '7  saucius  impetravit  a  servo,  ut 
se  occideret. 


11  Additiir  rb /mso  a  Gronov.  ex  aliquot  Mss. — 12  Via  cdd.  ante  Sigon. 
RIox  proposuit  pro  posuit  conj.  Drak. — 13  Interimi  edd.  ante  Sigon. — 14 
Asella  eaed. — 15  '  In  verbis  id  est  aliquid  vitii  haprere,  locum  etiam  luinc  non 
integrum  esse,  et  varias  potius  sententias  de  niorte  Marii,  ut  in  Vclleii  ii.  27. 
relatas  fuisse,  certe  non  eadem  genera  mortis  memorari,  jam  monuit  Dnk.' 
Rupert. — 16  Minime  posse  edd.  ante  Gron. — 17  Ipse  deerat  ante  Sigon. 


LIB.  LXXXIX. 

M.  Brutus,'^  a  Cn.  Papirio  Carbone,  qui  Cossuram  ap- 
pulerat,  missus  nave  piscatoria  Lilybaeum,  ut  exploraret, 
an  ibi  Pompcius  esset,  et  circumventus  a  '9  navibus,  quas 
Pompeius  miscrat,  in  se  mucronc  verso,  ad  transtrum  navis 
obnixus  corporis  ponderc,  incubuit.  Cn.  Pompeius,  in 
Siciliam  cum  impcrio  a  senatu  missus,  Cn.  Carbonem,  qui 
flcns  muliebriter  mortem  tulit,  captum  occidit.  Sylla,  dic- 
tator factus,  quod  nemo  unquam  fcccrat,^°  cum  fascibus 


18  L.  Brutus  C(U1.  ante  Sigon.  Mox  Cossaram  pro  Corcyrnm  primus  suh- 
Hlituit  Sicon. —  I'J  T?)  o  deest  in  Gron.  Doujnt.  Crev.  Mox  wiutroHt  proinu- 
crone  conj.  Gron.  et  in  se  mucrone  verso  . .  .ci  incnhuit  Drak.  Dcinde  occubuit 
pdd.  ante  Gron. — 20  '  Ilac  verba  ab  ine|)lo  ant  sciolo  boinine  iuscria  pufa- 
bant  Lips,  ct  Voss.  ad  Caes.  quia  dictatoribus  icm^icrXX IV.  fasces  et  secures 


LIBRORUM    LIVH.  G015 

viginti  quatuor  proccssit.  Rebus '  novis  reipublicec  sta- 
tum  confirmavit,  Iribunorum  plebis  potcstatem  minuit,  et 
omne  jus  legum  ferciidarum  ademit.  Pontificum  angurum- 
que  collegium  ampliavit,  ut  assent  quindecim  ;  scnatum  ex 
equestri  ordine  supplevit:  proscriptorum  libcris  jus  pcten- 
dorura  honorum  eripuit,  et  bona  eoruin  vendidit ;  ex  qui- 
bus  plurima  primo  ^  rapuit.  Redactum  est  sestcrtium  ter 
millies  quingenties.  Q.  Lucretium  Ofellam,  consulatura 
adversus  voluntatem  suani  petere  ausum,  jussit  occidi '  in 
foro,  et,  cum  hoc  indigne  ferret  populus  Romanus,  con- 
done advocata,  se  jussisse  dixit.  Cn.  Pompeius  in  Africa 
Cn.  Domitium  proscriptum  et  Hiarbani,  regem  Numidiae,* 
bellum  molientes,  victos  occidit ;  ^  et,  quatuor  et  viginti 
annos  natus,  adhuc  equcs  Romanus,  quod  nulli^  contige- 
rat,  ex  Africa  triumphavit.  C.  Norbanus  consularis  pro- 
scriptus,  in  urbe  Rhodo  cum  comprehendcretur,  ipse  se 
occidit.  Mutilus,7  unus  ex  proscriptis,  clam  capitc  ad- 
operto  ad  posticas  asdes  Bastias  ^  uxoris  cum  accessisset, 
admissus  non  est,  quia  ilium  proscriptum  diceret;  itaque 
se  transfodit,  et  sanguine  suo  fores  uxoris  9  respersit.  Sylla 
Nolam  in  Samnio  recepit :  quadraginta  septem  legiones  "" 
in  agros  captos  deduxit,  et  eos  iis  divisit.  Volaterras,  quod 
oppidum  adhuc  in  armis  erat,  obsessum,  in  deditionem  ac- 
cepit.  Mitylenoo  quoque  in  Asia,  quas  sola  urbs  post 
victum  Mithridatem  arma  retinebat,  expugnatas  dirutaequc 
sunt. 


praelatas  fnisse  testantur  Polyb.  iii.  87.  Dionys.  Hal.  Plut.  App.  et  Dio. 
Al.  legcndum  putabant  quod  nemo,  sc.  eo  tempore  viventium,  unquam  viderat, 
vel  Sijllu  dictator  perpetuus,  quod  nemo  unquam  fuerat .'  Rupert. — 1  '  Lig:ibus  pro 
retus  bene  conj.  Gron.  iif^itus  Ms.  Leid.'  Rupert.  Rebusque  iwvis  cdd.  ante 
Sigon. — 2  '  Mss.  Leid.  Barb,  et  Giid.  minor  pro  primo  liabeiit  pramia,  probb. 
Gron.  et  Drak.  qui  pramia  passim  praedas,  manubias  dici  moiient.  Aliquid 
potius  intercidisse  putabat  Crev.  ut  Sylla  dictus  sit  plurima  primo  rapuisse, 
deinde  cetera  redegisse  in  publicum.'  Rupert.— 3  Interimi  al. — 4  Hieram  re- 
gem  Numidarum  eild.  ante  Sigon.  al.  larhamr.  A'.— 5  Intcrcmit  b.  I.  et  inf. 
Gron.  Doiijat.  Crev.— 0  Quod  quidem  nemini  edd.  ante  Si{;on.— 7  Mutilius, 
Mulillus  et  Meteilus-A.—  S  '  Leid.  Ilastice.  Nentrius  gentis  qulsquani  memi- 
nit,  et  forte  leg.  Hosliff.'  Drak.  Ad  posticum  ccdis  B.  edd.  ante  Sigou. — 
9  Uxoris  deest  in  edd.  ante  Sigon. — 10  LXVII.  legiones  Boend.  el  ed.  Camp. 
XXVII.  kg.  conj.  Drak. 


G016  EPITOM-(E 


LIB.   XC. 

Sylla  decessit,  honosque  ei  a  senatu  habitus  est,  ut  in 
Campo  Martio  sepeliretur.  M.  iEmilius  "  Lepidus,  cum 
acta  Syllae  tentaret  rescindere,  bellum  excitavit,  et  a  Q. 
Catulo  collega  Italia  pulsus  est,  et  in  Sardinia,  frustra 
bellum  molitus,  periit.  M.  Brutus,  qui  Cisalpinam  Galliam 
obtinebat,'^  a  Cn.  Pompeio  occisus  est.''  Q.  Sertorius 
proscriptus  in  ulteriore  Hispania  ingens  bellum  excitavit. 
L.  Manlius  proconsul  et  M.  Domitius  legatus  '''•  ab  Hercu- 
leio  quaestore  praelio  victi  sunt.  Prasterea  res  a  P.  Servi- 
lio  proconsule  adversus  Cilicas  gestas  continet. 


11  Mmilius  deest  in  edd.  ante  Gron. — 12  Tenebat  a],  cum  edd.  ante  Gron. 
— 13  Quidam  Mss.  apud  Gron.  inteiponiint  Q.  Sertorii  riri  bellicosissimi 
(ant  bcllacissimi)  g'esta  re/eruntur,  '  ciii  forte  connectendiini,'  ait  Gron. '^ui 
proscriptus.' — 14  L.  IManlius  .  .  .  M.  Antonius  leg.  edd.  ante  Sigon.  et  mox  esed. 
iiabent  Hertukio. 


LIB.  XCI. 

Cn.  Pompeius,  cum  adhuc  equcs'^  esset,  cum  imperio 
consulari  adversus  Sertorium  missus  est.  Sertorius  aliquot 
urbes  expugnavit,  plurimasque  civitates  in  potestateni 
suam  redegit.  Ap.  Claudius  proconsul  Thracas  pluribus 
prffiliis  vicit.  Q.  Metcllus  proconsul  L.  Ilerculeium,  quas- 
storem  Sertorii,'^  cum  exercitu  cecidit. 


15  '  /ic/ues  c.  Voss.  Re\i(\»i  quastor  et  I'tjiiester  :  nnde  ^v/itc.s /?.  (Ronianiis) 
coiij.  Drak.'  liiiperl. — 10  Omni  add.  al.  Qiiidam  Mss.  apud  Gron.  iiabent 
cecidit  ul(jue  fugavit  ant  ci-ciditque  at.fw^. 


LIB.   XCII. 

Cn.  Pompeius  dubio  eventu  cum  Sertorio  pugnavit,  ita 
ut  singula  '^  ex  utraque  parte  cornua  vicerint.     Q.  Metel- 


LII3R0RUM    LIVII.  G017 

lus  Sertorinm  et  Pcrpernam  '^  cum  duobus  excrcitibus 
praelio  fiidit :  cujus  victoriae  partem  ciipiens  ferre ''  Pom- 
peius  pariini  prospcre  pugnavit.  Obsessus  deinde  Cluniae  ^^ 
Sertorius,  assiduis  eriiptionibus  non  leviora  damna  obsi- 
dentibus  intulit.'  Praeterea  ab  Curione  proconsule  in 
Thraciu  res  gestas  adversus  Dardanos,  et  Q.  Sertorii  multa 
crudelia  in  suos  facta  continet;  qui  plurimos  ex  amicis  et 
secum  proscriptis,*  crimine  proditionis  insimulatos,  oc- 
cidit. 


17  Conj.  Gron.  ita  tit  sinistra. — 18  Q,  Sertorius  Metcllum  et  Perpernam,Sfc. 
e(i(l.  ante  Sigoii. — 19  Partem  ejus  cupiens  auferre  edd.  ante  Sigon. — 20  Cala- 
gurii  eaed.  clim<e  Barb,  climice  Gud.  Clume  alter:  cluvicc  Voss. — 1  TulU 
pro  intulit  legebatiir  ante  Sigon. — 2  Amicorum  et  sec.  proscriptoriim  edd.  ante 
Sigon. 


LIB.  XCIII. 

P.  Servilius  proconsul  in  Cilicia  Isauros  domuit,  et  ali- 
quot uibes  piratarum  expugnavit.  Nicomedes,  Bithyniae 
rex.moriens  populum  Romanum  fecit  haeredem,regnumque 
ejus  in  provinciae  formam  redactum  est.  Mithridates,  foe- 
dere  cum  Sertorio  icto,  bellum  populo  Romano  intulit. 
Apparatus  deinde  regiarum  copiarum  pedestrium  navali- 
umque;  et,  occupata  Bithynia,  M.  Aurelius  Cotta  consul 
ad  Chalcedonem  praelio  a  rege  victus ;  resque '  a  Pompeio 
et  Metello  adversus  Sertorium  gestas,"*  qui  omnibus  belli 
militiaeque  artibus  par  fuit.  Quos  etiam,  ab  obsidione 
Calagurris^  oppidi  depulsos,  coegit  diversas  regiones  pe- 
tere,  Metellum  ulteriorem  Hispaniam,  Pompeium  Gal- 
liam. 


3  Ab  rege  victus  est.  Resque  Gron.  Doiijat.  Crev. — 4  '  Snadente  Drak. 
recepi  lectionem  omniiiin  IVlss.  nisi  quod  post  Sertoriuni  adjeci  gcstie  ex  ed. 
Camp,  in  qna  ct'ite  gestas  legitiir.  Ita  apparatus,  victus  et  res  pendent  a 
verbo  referuntur  ant  siinili,  quod  siipplenduin  est ;  ut  'concio  ejus  bona  '  Epit. 
c.  et  alia.  Sigonius  et  deinde  leliqni  editores  post  Sertorium  iusei  were  gestas 
continet,  (piae  ratio  dnrior  est  et  scabriorem  efficit  orationem.  Mox  onwibus 
belli  militio'quc  artibus,  forte  leg.  o.  bellis  (qnaB  cum  Pompeio  et  Metello  gessit) 
militia:  a,  par  fuit  illis ;  Drak.  belli,  militia  Boeud.  Sed  non  est  forsan,  quod 
pleonasmns  iiie  displiceat.'  Rupert,— 5  Culagurii  GroD.  Uoujat.  Crev. 


UNIVEESITY 


601S  EPITOME 


LIB.  XCIV. 

L.  Licinius  Lucullus  ^  consul  adversus  Mithridatem 
equestribus  praeliis  feliciter  pugnavit,  et  expeditiones  ali- 
quot prosperas  fecit,  poscentesque  pugnam  milites  a  sedi- 
tione  inhibuit.  Deiotarus,  Gallograecias  tetrarches,  pree- 
fectos  7  Mithridatis,  bellum  in  Phrygia  moventes,  cecidit. 
Praeterea  res  a  Cn.  Pompeio  in  Hispania  contra  Sertorium 
prospere  gestas  continet. 


6  Licinius  aberat  ante  Gron.  apud  quem  habet  Voss.  P.  Lie.  coss.  Gad.  A. 
Lie,  Luc.  Mill.  Publius  Lucius  Luc — 7  Prcefectus  edd.  ante  Sigon. 


LIB.  XCV. 

C.  Curio  proconsul  Dardanos  in  Thracia  domuit.  Qua* 
tuor  et  septuaginta  gladiatores  ^  Capuae  ex  ludo  Lentuli 
profugerunt,  et,  congregata  servitiorum  ergastulorumque 
multitudine,  Crixo  et  Spartaco  ducibus  bello  excitato,Clau- 
dium  Pulchrum  legatum  et  P.  Variniutn'  praetorem  praelio 
vicerunt.  L.  Lucullus  proconsul  ad  Cyzicum  urbem  cxer- 
citum  Mithridatis  fame  ferroque  delevit;  pulsumque  Bi- 
thynia  regem,  variis  belli  ac  nauiVagiorura  casibus  fractum, 
coegit  in  Pontum  profugere. 


8  CCCCLXX.  glad.  Ber<r.  et  Leid.  r,xx\  in.  fiiisse  dicit  Pint,  alii  vero 
paiiciores.  Mox  et  ergastulorum  edd.  antt.  ex  ergasfulis  in  Mss.  legit  Piitean. 
piob.  Diik. — 9  *  P.  Varinium  ex  emend.  Sigon.  restitni.  P.  Vorenum  edd. 
vett.  P.  Varcenum  Voss.  P.  Varenum  pleiique  Mss.  et  edd.  recentt.' 
Jiupert. 


LIB.  XCVI. 

Q.  Arrius  praetor  Crixum,  fugitivorum  ducem,  cum  vi- 
ginti  niillibus  liominum  cecidit.  Cn.  Lcntulus  consul'" 
male  adversus  Spartacimi  pugnavit.  Ab  codem  L.  GcUius 
consul  ct  Q.  Arrius  praetor  acic  victi  sunt.     Seitorius  a 


LIBRORUM    LIVII,  6019 

M'.  Antonio  ct  M.  Perperna  et  aliis  conjuratis  in  convivio 
interfectus  est,  octavo  ducatus  sui  anno  ;  magnus  dux,  et 
adversus  duos  imperatores,  Pompeium  et  Metellum,  saepe 
par,  vel"  frequentius  victor ;  ad  ultimum  desertus  ct  pro- 
ditus.  Impciium  partium  ad  Marcum  '^  translatum  est, 
quem  Cn.  Pompeius  victum  captumque  interfecit,  ac  rece- 
pit  Hispanias  decimo  fere  anno,  quara  cceptum  erat ''  hel- 
ium. C.  Cassius  proconsul  et  Cn.  Manlius  praetor  male 
adversus  Spartacum  pugnaverunt ;  idque  bellum  M.  Crasso 
praetori  mandatum  est. 


10  Vox  consul  deerat  ante  Sigon.— 11  Ut  pro  vel  legebatnr  ante  Sigon. 
prob.  Gion.  moiio  iiitelligatur  rb  ita  in  prspcc.  verbis. — 12  Murium  edd.  ante 
Sigon.  In  Lov.  2.  le'^hnv  M.  Perpernam  prob.  Kiipert. — 13  £s<  Gron.  Doiijat. 
Crev.  et  mox  eaed.  omittunt  rh  ct  ante  Cn.  Manlius. 


LIB.  xcvir. 

M.  Crassus  praetor  primum  cum  parte  fugitivorum,  quae 
ex  Gallis  Gerrnanisque  constabat,  feliciter  pugnavit,  caesis 
hostium'4  triginta  quinque  millibuset  duce  eorum  Gannico. 
Cum  Spartaco  dein  debellavit,''  caesis  cum  ipso  millibus 
sexaginta.  M.  Antonius  praetor  bellum  adversus  Creten- 
ses,  parum  prosperc  gcstum,'^  morte  sua  finivit.  M.  Lu- 
cullus  proconsul  Thracas  subegit.  L.  Lucullus  in  Ponto 
adversus  Mithridatem  feliciter  pugnavit,  caesis  hostium 
amplius  quam  sexaginta  millibus.  M.  Crassus  et  Cn.  Pom- 
peius consules  facti  (sed  Pompeius,  ante  quam  quaesturam 
gereret,  ex  equite  Romano)  tribunitiam  potestalem  rcstitu- 
erunt.'7   Judicia  quoque  per  L.  Aurelium  Cottam  '^  prasto- 


14  Inimicorum  edd.  ante  Sigon.  Mox  Gannico  pro  Granico  reccpit  Rupert, 
ex  Mss,  et  Frontino.  C.  Canniciiis  dicitur  Pint. — 15  '  Dein  dehtlliivit  cum 
Crev.  reposiii  pro  deinde  bcllavit.  Urak.  nialebat  deinde  dcbtllavit,  quia  dein 
sappe  quitlem  in  Livio,  at  nunquani  aut  raiissinie  in  Epitoniis  occurrat.' 
Rupert.  Mox  quadraginta  pro  sexaginta  al. — IG  '  Ita  revocavi  ex  Mss.  et 
edd.  ante  Grut.  qua?  substitnit  parum  p.'susceptum ;  (et  secutae  sunt  reliquje.)' 
Rupert. — 17  Facti  sunt  *  sictd  Pompeius,  &,-c.  rest,  edd.  ante  Sigon.  qui  d-? 
conjt'Ctura  inter  facti  ft  Pompeius  interposuit  ut  Crassus  ex  prcvtura,  sic.  Th 
sed  ante  Pomp.  del.  Gron.  Doujat.  Crev. — 18  M.  Aurel.  Cott.  edd.  ante 
Sigou. 


6020  kpitom/t: 

rem  ad  equites  Romanos  translata  sunt.  Mithridates,  de- 
speratione  rerum  suarum  coactus,  ad  Tioranem  Armeniae 
regem  confugit. 


LIB.  XCVIII. 

Machares,'9  filius  Mithridatis,  Bospori  rex,  ab  L.  Lucul- 
lo  in  amicitiam  receptus  est.  Cn.  Lentulus  et  L.  Gellius 
censores  asperam  censuram  egerunt,  quatuor  et  sexaginta 
senatu  motis  :  a  quibus,  lustro  condito/°  censa  sunt  civiura 
capita  quadringenta  quinquaginta  millia.  L.  Metellus  praj- 
tor  in  Sicilia  *  adversus  piratas  prospere  rem  gessit.  Tem- 
plum  Jovis  in  Capitolio,  quod  incendio  consumtum  ac  re- 
fectum  erat,  a  Q.  Catulo  dedicatum  est.^  L.  Lucullus  in 
Armenia  Mithridatem  et  Tigranem  et  ingentes '  utriusque 
regis  copias  pluribus  praeliis  fudit.  Q.  Metellus  proconsul, 
bello  sibi  adversus  Cretenses  mandato,  Cydoniam  urbeni 
obsedit.  C.^^  Triarius,  legatus  Luculli,  adversus  Mithrida- 
tem parum  prospere  pugnavit.  Lucullum,  ne  perseque- 
retur  Mithridatem  ac  Tigranem  summamque  victorias  im- 
poneret,  seditio  militum  tenuit,  quia  scqui  nolebant,  id  est, 
quia^  legiones  Valerianae,  irapleta  a  se  stipendia  dicentes, 
Lucullum  reliquerunt. 


19  L.  Achares  edd.  ante  Sigon.— 20  Lustrum  comlilum  est  eaed.  Mox 
'CCCCL.  JHi7/i<i;itaoniiies  editi :  at  Mss.DCCC.m.,  DCCCCL.m.,  DCCCC. 
et  DCCCCL.  m.  liabent,  et  Phlegon  (in  Bibl.  Pliot.  cod.  1)2.)  DCCCCX.  m.' 
Rnpert. —  1  Ci/icia  edd.  ante  Sigon. — 2  '  Ita  oiiines  Mss.  et  ed.  Camp,  sed 
reliquac  edd.  ante  Sigon.  ctinsumtum  erat,  rtfectum  a  Q.  C.  d.  est.'  Knpert. — 
3  Immensas  Gron.  Doiijat.  Crev.  Mox  ynultis  ccrtaminibus  pro  pluribus  praliia 
edd.  ante  Sigon. — 4  L.  pro  C.  If  gitnr  in  Gron.  Doujat.  Crev. — 5  Q(»"  scqui 
nolebant:  id  est,  lepiones,  &,-c.  Gron.  Donjat.  Crev. 


LIB.  XCIX. 

Q.  Metellus  proconsul  Gnosson  et  Lyctum  et  Cydoniam 
et  alias  plurimas  urbes  ^  expugnavit.  L.  Roscius  tribunus 
plebis  legem  tulit,  ut  cquitibus  Romanis  in  thcatro  quatu- 


LIBRORUM    LI  VII.  (J021 

ordecim  jj^radus  proximi^  assignarentur.  Cn.  Pompeius, 
lege  ad  populum  lata,  persequi  piratas  jussus,  qui  com- 
mercium  annonae  intercluserant,  intra  quadragesimum  diem 
toto  mari  eos  expulit;  belloque  cum  iis  in  Cilicia  confecto, 
acceptis  in  deditionem  piratis  agros  et  urbes  dedit.  Praj- 
terea  res  gestas  a  Q.  Metello  ad  versus  Cretenses  continet, 
et  epistolas  Metelli  et  Cn.  Pompeii  in  vicem  missas.  Que- 
ritur  Metcllus,  gloriam  sibi  rerum  ^  gestarum  a  Porapeio 
prajripi,  qui  in  Cretara  miserit  legatum  suum  adaccipiendas 
urbium  deditiones.  Pompeius  9  rationem  reddit,  hoc  so 
facere  debuisse. 


G  Civitatcs  d], — 7  '  Proximi,  cm?  Forte  excidit  orc/(CS<»rt?,  aut  \og.primi, 
sc.  post  orchcstiiim.'  Dulc. — 8  Gloriam  rerum  ah  se  Gron.  Doiijat.  et  al. 
— 9  Roma  iiiserebatiir  ante  Sigon. 


LIB.    C. 

C.  Manilius '°  tribunus  plebis  magna  indignatione  nobi- 
litatis  legem  tulit,  ut  Porapeio  Mithridaticum  bellura  man- 
daretur.  Concio  ejus  bona.  Q.  Metellus,  perdomitis  " 
Cretensibus,  liberae  in  id  tempus  insulae  leges  dedit.  Cn. 
Potnpeius,  ad  gerendum  bellum  adversus  Mithridatem  pro- 
fectus,  cum  rege  Paithorum  Phraate  amicitiam  renovavit ; 
equestri  prajlio  Mithridatem  vicit.  Pra^terea  bellum  inter 
Phraatem  Parthorum  regem  et  Tigranem  Armeniorum,'^ 
ac  deinde  inter  Tigranem  filium  patremque  gestum,  con- 
tinet. 


10  r.  Manlhis  edd.  ante  Sigon. — 11  Domilis  eaed.  Mox  lulil  pro  dedit 
habent  ea  d.~12  7iVg-.  Partlwr.  et  Ti^.  Arm.  regem  edd.  ante  Gron.  Mox 
ante  Sigon.  legebatur  uc  demum  inter  Jil. 


LIB.  CI. 

Cn.    Pompeius   Mithridatem,   nocturno   praslio  victum, 
coegit  Bosporon  profugere.     Tigranem  in  deditionem  ac- 


6022  EPITOME 

cepit,  eique,  adenitis  Syria,  Phoenice,''  Cilicia,  regnuni 
Arraeniae  restituit.  Conjuratio  eorum,  qui  in  petitione 
consulatus  ambitus  damnati  erant,  facta  de  interficiendis 
consulibus,  oppressa  est.  Cn.  Pompeius,  cum  Mithrida- 
tem  persequeretur,  in  ultimas  ignotasque  gentes  penetra- 
vit.  Iberos  Albanosque,  qui  transitum  non  dabant,'*  prae- 
lio  vicit.  Praeterea  fugam  Mithridatis  per  Colchos  Henio- 
chosque,  et  res  ab  eo  in  Bosporo  gestas  continet. 


13  Phanicia  edd.  ante  Sigon. — 14  Albanos,  qui  transitum  niiniine  dabant 
eaed. 

LIB.  CII. 

Cn.  Pompeius  in  provinciae  formam  Pontum  redegit. 
Piiarnaces,  filius  Mithridatis,  bellum  patri  intulit.  Ab  eo 
Mithridates  obsessus  in  regia,  cum  veneno  sunito  parum 
profecisset  ad  mortem,  a  milite  Gallo,  nomine  Bitoeto,'^  a 
quo,  ut  adjuvaret  se,  petierat,  interfectus  est.  Cn.  Pom- 
peius Judaeos  subegit:  fanum  eorum  in  Hierosolyma,"^ 
inviolatum  ad  id  tempus,  cepit.  L.  Catilina,  bis  repulsam 
in  petitione  consulatus  passus,  cum  Lentulo  praetore  et 
Cethego  et  pluribus  aliis  "^  conjuravit  de  caede  consulum 
et  senatus,  incendiis  Urbis  et  opprimenda  republica  ;  ex- 
crcitu  quoque  in  Etruria  comparato.  Ea  conjuratio  in- 
dustria  M.  Tullii  Ciceronis  eruta  est.'^  Catilina  Urbe 
pulso,  de  reliquis  conjuratis  supplicium  sumtum  est. 


15  '  Ditccto  ex  emend.  SiRon.  Bitocho,  liitoco,  Biroco,  Bithocco,  Bilhoco 
Mss.  et  eiid.  vett.'  Jitipcrt,  ]\Iox  a  quo,  ut  juvaretur  petierat  edd.  ante  Sigon. 
— 16  Ilierosuhjina  Gron.  Donjat.  ilrev. — 17  Ab  edd.  ante  Sigon.  abest  rh 
aliis;  et  mox  tJ)  e<  ante  oppriin. — 18  '  Extincta  est  Boend.  et  ed.  Camp,  ut 
ap.  Oros.  VI.  G.     Sed  ex  glossa  id  Datum  puto.'  Drak. 


LIB.  cm. 

Catilina  a  C.  Antonio  proconsule  cum  cxercitu  caesus 
est. '9     P.  Clodius  accusatus,  quod  in  liabitu  rauliebri  '■"  in 


LIBROUUAI    LI  VI  I.  0023 

sacrarium,  in  quod  virum  intrare  nefas  est,  intrasset,  et 
uxorcm '  maximi  pontificis  stuprasset,  absolutus  est.  C. 
Pontinius  *  praetor  Allobrogas,  qui  rebellaverant,  ad  Solo- 
nem  domuit.  P.  Clodius  ad  plebem  transiit.  C.  Ca3sar 
Lusitanos  subegit ;  eoque  consulatus  candidato,  et  captante 
rempublicam  invadere,  conspiratio  inter  tres  principes 
civitatis  facta  est,  Cn.  Pompeiura,  M.  Crassum,  C.  Caesa- 
rem.  Leges  agrarias  a  Caesare  consule  cum  magna'  con- 
tentione,  invito  senatu  et  altero  consule  M.  Bibulo,  latae 
sunt.  C.  Antonius  proconsul  in  Thracia  parum  prospere 
rem  gessit.  M.  Cicero,  lege  a  P.  Clodio  tribuno  plebis 
lata,  quod  indemuatos  cives  necavisset,  in  exilium  missus 
est.  Caesar,  in  provinciara  Galliam  profectus,  Helvetios, 
vagam  gentem,  domuit;  quae,  sedem  qusereus,  per  provin- 
ciam  Caesaris  Narbonem*  iter  facere  volebat.  Praeterea 
situm  Galliarum  continet.  Pompeius  de  liberis  Mithrida- 
tis,  Tigrane  et  Tigranis  filio,  triumphavit ;  Magnusque  a 
tota  concione  consalutatus  est. 


19  Carent  edd.  ante  Sigon.  t^  est. — 20  MuUevis  Gron.  Donjat.  Crev. — 
1  CunK/ne  uxorem  eaed.  Cum  intrasset  et  uxorcm  Voss.  et  Giid.  '  Uxorem  max- 
imi pontificis  ex  emend,  viionim  doctoruni  pro  h.  Metelli  pontificis  vt\  Ponti 
et  Pontiiet  Pon.  qnas  lectiones  ex  conipendio  scriptnrae  M.  Pont,  vel  ex  eo 
ortas  piitant,  quod  Metellus  Fius  pontifex  max.  fiierit  ante  Caesarem.  Qnse 
conjecturae  si  verse  sunt,  erravit  certe  auctor  Epit.  cum  aliis,  aut  minus  apte 
max.  ponf.  pro  proitoris  dixit.'  Rupert. — 2  *  Nomen  ejus  varie  scrihitur  in 
Mss.  fastis  et  lapidibus,  Pontinus,  Pontinius,  Pomtimis,  Pomptinus,  Pomptinius.' 
Kupert.— 3  IMaxima  edd.  ante  Gron. — 4  '  Forte  Narbonensem,  sc.  in  aliam 
Gilliam,  quae  non  erat  provinciu  ;  Gron.  Nartwnem  abest  a  c.  Leid.  et  potest 
abesse  ob  praec.  provinciam  Galliam.'  Drak.  Mox  '  Pompeius  de  liberis  Mi- 
thridalis  .  .  .  triumphavit,  sed  jam  A.  U.  692.  ad  quem  v.  Figii.  Hinc  ordinem 
rerum  verborumque  vel  librarii  turbarunt,  vel  ipse  auctor,  ut  in  Epit. 
cxxxix.  extr.  Prasterea  Gron.  emend.  Pompeius  de  Mithridate,  ductis  ante 
currum  Mithridatis  liberis  et  Tigrane,  Tigranisjilio,  triumphavit.'  Rupert. 


LIB.    CIV. 

Prima  pars  libri  situm  Gcrmaniae  moresque  continet. 
C.  Caesar,  cum  adversus  ^  Germanos,  qui  Ariovisto  duce 
in  Galliam  transcenderant,  exercitum  duceret,  rogatus  ab 
iEduis  et  Sequanis,  quorum  ager  possidcbatur,  trcpidatio- 
nem  militum,  propter  metura  novorum  hostium  ortam,  alio- 


0024  RHITOMiE    . 

cutione  exercitus  inhibuit,  et  victos  praelio  Gerraanos 
Gallia*^  expulit.  M.  Cicero,  Pompeio  inter  alios  orante 
et  T.  Annio  7  Milone  tribuno  plebis  agente,  ingenti  gaudio 
senatus  ac  totius  Italiae,  ab  exilio  reductus  est.  Cn.  Pom- 
peio per  quinquennium  annonas  cura  mandata  est.  Caesar 
Ambianos,  Suessiones,  Veromanduos,  Atrebates,  Belga- 
rum  populos,  quorum  ingens  multitudo  ^  erat,  praelio  victos 
in  deditionem  accepit;  ac  deinde  contra  Nervios  unius 
civitatis  cum  magno^  discrimine  pugnavit,  eamque  gentem 
delevit ;  quae  bellura  gessit,  donee  ex  sexaginta '°  millibus 
armatorum  trecenti  superessent ;  ex  sexcentis  senatoribus 
tres  tantum  evaderent.  Lege  lata  de  redigenda  in  provin- 
ciae  formam  Cypro,  et  publicanda  pecunia  regia,  M.  Ca- 
toni  administratio  ejus  "  rei  mandata  est.  Ptolemaeus, 
JSgypti  rex,  ob  injurias,  quas  patiebatur  a  suis,  regno 
pulsus,  Romam  venit.  C.  Caesar  Venetos,  gentem  oceano 
junctam,  navali  praelio  vicit.  Praeterea  res  a  legatis  ejus 
eadem  fortuna  gestas  continet. 


5  Contra  Gron.  Donjat.  Crev.  Mox  descenderant  edd.  ante  Gron. — C  Omni 
inserunt  edd.  antt. — 7  Ti.  Antonio  edii,  ante  Sigon.  qui  niox  vocem  agente 
add.  piob.  Drak. — 8  Quorum  quidem  maxima  mult.  edd.  ante  Sigon.— 9  Unam 
hnrum  civitatutn  cum  maxima  Gron.  Crev.  Sed  malebant  ejed.  quod  liabet 
Donjat.  unatn  horum  (sc.  Belgaruni)  civitatcm. — 10  Codices  adn'odiim  vari- 
ant. Quadringentis  Gron.  Donjat.  Crev.  et  niox  tantummodo. — 11  Ejusdem 
edd.  ante  Sigon.  Mox  '  verba /eg-no /j«/s«s  absiint  a  c.  Leid.  et,  quod  jam 
Duk.  et  Drak.  nionnere,  suspecta  sunt,  quia  PtoIema>ns  sponte  regno  cessit, 
et  injurias  non  tarn  passus  est,  quani  civibtis  propter  exactiones  pecnniaruin 
intulit,  neque  ob  illas,  sed  ob  lias  rex  pelli  solct,  nisi  post  regno  pulsus  intel- 
ligi  potest  utferebat  ant  querebutur.  Cf.  Plut.  Cat.  Min.  p.  77G.  et  Pomp.  p. 
C45.  Uio  XXXIX.  12-10.  ob  i}\}urias,  quas patiebantur,  a  suis  leguo  pulsus  eld. 
vett.  forte  rectius.'  Rupert. 

LIB.   CV. 

Cum  C.  Catonis  '*  tribuni  plebis  intcrccssionibus  comi- 
tia  tollcrentur,  senatus  vestcm  mutavit.  M.  Cato  ''  in 
petitione  practurae,  praelato  Vatinio,'+rcpulsam  tulit.  Idem, 
cum  legem  impcdirct,  qua  provincial  consulibus'^  in 
quinquennium,  Pompeio  Ilispaniae,  Crasso  Syria  et  Par- 


12  M,  Citluni.i  cild.  ante  Sigon. — 13   C.  C«<oGron.  — 11  P.  Vatinio  scrib. 


LIBRORUM    LIVII.  G025 

Ihiciim  bclliim,  Caesari  Gallia  et  Germania  dabantur,  a  C. 
Trebonio  tribuno  plebis,  le'^is  auctore,  in  vincula  ductus 
est.  A.  Gabinius  proconsul  Ptolemasum  rediixit  in  regnum 
^gypti,  ejccto  "^  Archelao,  quein  sibi  regem  ascivcrant. 
Caesar,  victis  Germanis  in  Gallia  caesisque,'^  Rhenum 
transcendit,  et  proximam  partem  Germania^  doniuit:  ac 
deinde  occano  in  Britanniani,  primo  parnm  prospcre  tem- 
pestatibus  advcrsis,  trajecit;  iterum  parum '^  felicius ; 
magnaque  multitudine  hostiura  caesa,  aliquam  partem  in- 
sulae  in  potestatem  redegit.'^ 


pntat  Gion. — 15  Provincia  consulares  edd.  ante  Sigon. — IG  Rcjecfo  eaed. — 
17  Victis  CievtiKtnis  ct  in  Gallia  ctesis  Gioii.  Doiijat.  Ciev.  Mox  rh  et  ante 
pro.T.  deevat  olim. — 18  Vocem /)rtr«m  ex  verbis  prircc.  perpeiani  repetitam 
putant  Gron.  et  Drak. — 19  Reliquam  .  .  .  redigit  edd.  ante  Sigon. 


LIB.   CVI. 

Julia  Ceesaris  filia,  Pompeii  uxor,  decessit;  honosque 
ei  a  popiilo  habitus  est,  ut  in  canipo  Martio  sepeliretur. 
Gallorum  aliquot '°  populi,  Ambiorige  duce  Eburonura,' 
defecerunt ;  a  quibus  Cotta  et  Titurius,^  legati  Caesaris, 
circumventi  insidiis,  cum  exercitu,  cui  praserant,  caesi 
sunt :  et  cum  aliarum  quoque  legionum  castra  oppugnata 
magno  labore  defensa  essent,  interque  eos,  qui  in  Nerviis 
prajerat,  Q.  Cicero, '  ab  ipso  Caesare  hostes  praelio  fusi 
sunt.  M.  Crassus,  bellum  Parthis  illaturus,  Euphratem 
fiuvium  transiit,  victusque  praelio,  in  quo  et  filius  ejus  ce- 
cidit,  cum  reliquias  exercitus  in  collem  recepisset,  evocatus 
in  colloquium  ab  hostibus,  velut  de  pace  acturis,'^  quorum 
dux  erat  Surenas,  comprehensus,  et,  ne  quid  vivus  patere- 
tur,  repugnans  interi'ectus  est. 


20  Multi  edd.  ante  Sigon. — 1  Emend.  Gron.  Ambiorige  duce,  rege  Ehuvo- 
nnm,  cam  priiis  legeretur  Ambiorige,  duce  Ebinonum, — 2  T.  Auriinculeius  edd. 
ante  Sigon.  apud  queni  habet  vet.  lib.  T.  Veturitts. — 3  '  Ceternni  cum  Gron, 
\e'j^.  interque  ea,  quibus  in  i\'erviis  (male  Treviris  Mss.  et  edd.  aiitt.)  praerat  Q. 
Cicero,  vcl  cum  Drak.  inter  qua-  ejus,  qui  in  N.  p.,  Q.  Ciceronis.'  Rupert. — 
4  Ut  de  pace  acturus  edd,  ante  Sigon. 

Delph.  el  Var.  Clas.  Livius.  17  O 


(5026  EPITOMiE 


LIB.  CVII. 


C.  Cajsar,  Treviris  in  Gallia  victis,  iterum  in  Germaniam 
transiit ;  nulloque  ibi  hoste  invento,  reversus  in  Galliam, 
Eburones  et  alias  civitates,  quae  conspiraverant,  vicit,  et 
Ambiorigem  in  fuga  persecutus  est.^  P.  Clodii,  a  T.  An- 
nio  Milone,  candidate  consulatus,  Appia  via  ad  Bovillas 
occisi,  corpus  plebs  in  curia  cremavit.  Cum  seditiones 
inter  candidates  consulatus,  Hypsseum,  Scipionem,  et  Mi- 
lonem  essent,  qui  arrais  ac  vi  contendebant ;  ad  compri- 
mendas  eas  Cn.  Pompeius  legatus  ^  a  senatu  consul  ter- 
tium  factus  est,  absens  et  solus,  quod  nulli  alii  unquam 
contigit.7  Quasstione  decreta  de  morte  P.  Clodii,  Mile 
judicio  damnatus  in  exilium  actus  est.  Lex  lata  est,^  ut 
ratio  absentis  Caesaris  in  petitione  consulatus  haberetur, 
invito  et  contradicente  M.  Catone.  Praeterea  res  gestas  a 
C.  Caesare  adversus  Gallos,  qui  prope  universi,  Vercingen- 
torige  Arverno  duce,  defecerunt,  et  laboriosas  obsidiones 
urbium  continet :  inter  quas  Avarici  Bituriguni,  et  Gergo- 
viae  Arvernorum. 


5  *  Ante  pc?'secH(«s  es^  quod  frigide  dicitur,  excidisse /r«s<ra  conj.  Duk.' 
Rupert. — 6  Delegatus  aiit  rogatus  lualit  Gron, — 7  Ncmini  unquam  cont.  &Ai. 
ante  Sigon.— 8  Ex  emend.  Sigon.  cum  antea  legeretur  lex  dicta,  et  in  vet.  lib. 
lex  data. 


LIB.   CVIII. 

C.Caesar  Gallos  ad  Alesiam^  vicit,  omncsque  Galliae 
civitates,  quae  in  armis  fuerant,  in  dcditioncm  accepit.  C. 
Cassius,  quaestor  M.  Crassi,  Parthos,  qui  in  Syriam  tran- 
scendcrant,  cecidit.  In  petitione  consulatus  M.  Cato  re~ 
pulsam  tulit,  creatis  consulibus  Scr.  Sulpicio,'°  M.  Mar- 
cello.  C.  Ca'sar  Bellovacos  cum  aliis  Gallorum  populis 
doniuit.     Pricterea  contentiones  inter  consules  de  succes- 

9  '  Alexiam  IMss.  ct  cdd.  vclt.  male.'  Rupert. — 10  Add.  ct  Oron.  Doujat. 


LIBRORUM    LIVII.  G027 

sore  C.Caesari  mittendo,  agcntc  in  scnatu  M.  Marcello  con- 
sule,  ut  Ca3sar  ad  pctitionem  consulatus  vcniret,  cum  is 
lege  lata  in  id "  tempus  consulatus  provincias  obtincre 
deberet,  resque  a  M.  Bibulo  in  Syria  gestas  continet. 


Crev. — 11  '  Del.  rh  id,  et  leg.  in  tempus  consulatus,  li.  e.  in  solidiim  deccnni' 
um.'  Gron. 

LIB.   CIX. 

Causae  civilium  armorum '*  et  initia  referuntur,  conten- 
tionesque  de  successore  C.  Cassari  mittendo,  cum  se  di- 
missurum  exercitus  negaret,  nisi  a  Pompeio  dimitterentur.'^ 
Et  C.  Curionis  tribuni  plebis  primura  adversus  Caesarem, 
dein  pro  Caesarc  actiones  continet. '-^^  Cum  senatus  con- 
sultum  factum  esset,  ut  successor  Caesari  mittcretur,  M. 
Antonio  et  Q.  Cassio  tribunis  plebis,  quoniam  intercessio- 
nibus  id  senatus  consultum  iiupediebant,  Urbe  pulsis,  man- 
datum  est  a  senatu  '^  consulibus  et  Cn.  Pompeio,  ut  vide- 
rent,  ne  quid  respublica  detrimenti  caperet.  C.  Caesar, 
bello  inimicos  persecuturus,'^  cum  exercitu  in  Italian!  ve- 
nit;  Corfinium  cum  L.  Domitio  et  L.  Lentulo  '^  cepif, 
eosque  dimisit.  Cn.  Pompeium  ceterosque  partium  ejus 
Italia  expulit. 

12  Vid.  Nott.  Varr. — 13  Exercitum  . .  .  .cUmitteretur  edi\.  ante  Sigon.— 
14  Primuin  adversus  Casarem  de  populo  Romano  Ct/sare  actiones  continet  vet. 
lib.  apiid  Sigon. — 15  Mandatum  ub  .senatu  Giou.  IJoiijat.  Crev.— IG  Fersecu- 
tus  edd.  ante  Sigon. — 17  P.  Lent,  niavult  Rupert.  Mox  nniversosque  ejus 
part.  Ital,  omnino  exp.  edd.  ante  Sigon. 


LIB.  ex. 

C.  Caesar  Massiliam,  quae  portas  ipsi  clauserat,  obscdit ; 
et,  relictis  in  obsidione  Urbis  ejus  Icgatis,  C.  Trebonio '* 
et  D.  Bruto,  profectus  in  Hispaniam,  L.  Afranium  ct  M. 
Petreium,  legates  Cn.  Pompeii,  cum  septem  legionibus  ad 
llcrdam  in  dcditionem  accepit,  omnesquc  incolunics  dimi- 
sit, Varrone  quoquc  legato  Pompeii  cum  exercitu  in  poles- 


6028  EPITOME 

tatem  snam  rcdacto.  Gaditanis  civitatem  dedit.  Massi- 
lienses,  diiobus  navalibUvS  praeliis  victi,  post  longam  obsi- 
dionem  potestati  Cfiesaris  '9  se  permiserunt.  C  Antonius, 
legatus  Caesaris,  male  contra  Pompeianos  in  Illyrico  rebus 
gestis,  captiis  est.  In  quo  bello  Opitergini  Transpadani, 
Caesavis  auxiliares,  rate  sua  ab  hostilibus  navibus  clausa, 
potius,  quam  in  potestatera  hostium  ^°  venirent,  inter  se 
concurrentes  occubuerunt.  C.  Curio,  legatus  Caesaris  in 
Africa,  cum  prospere  adversus  Varum,'  Pompeianarum 
partium  ducem,  pugnasset,  a  Juba  rege  Mauritaniae  cum 
exercitu  caesus  est.     C.  Caesar  in  Graeciam  trajecit. 


18  Relictisin  obsidione  C.  Trebonio  edd.  ante  Sigon. — 19  In  potestatem  CcE' 
saris  eaed. — 20  Inhnicorum  eeed. — 1  Ex  emend.  Sigon.  cum  prius  legeietnr 
cum  adversus  Pomp.  par.  ducem  Varronem. 


LIB.   CXI. 

M.  Coelius  Rufus  *  praetor,  cum  seditiones  in  Urbe  con- 
citaret,  novarum  tabularum  spc  plebe  solicitata,  abrogate 
magistratu  pulsus  Urbe,  Miloni  exuli,  qui  fugitivorum  ex- 
ercitum  contraxerat,  se  conjunxit.  Uterque,  cum  bcllum 
molirentur,  interfecti  sunt.  Cleopatra,  ^gypti  regina,  a 
Ptolema30  Iratre  regno  pulsa  est.  Propter  Q.  Cassii '  pree- 
toris  avaritiam  crudelitatemque  Cordubcnses  in  Hispania 
cum  duabus  Varronianis  legionibus  a  partibus  Caesaris  de- 
sciverunt.  Cn.  Pompeius,  ad  Dyrrachium  ^  obsessus  a 
Caesare,  et,  praesidiis  ejus  cum  magna  clade  diversae  partis 
cxpiignatis,  obsidione  liberatus,  translate  in  Thessaliam 
bello,  apud  Pharsaliam  acie  victus  est.  Cicero  in  castris 
remansit,  vir  nihil  minus  quam  ad  bella  natus ;  omnibus- 
que  adversarum  partium,  qui  se  potestati  victoris  permise- 
runt, Cajsar  ignovit. 


2  C  CcvcUius  Rufus  edd.  ante  Sigon. — 3  '  Pro  Cassii  in  Mss.  et  edd. 
antt.  male  Icf^itur  C'u/uZt  et  Calii:  pro  vulg.  Varianis  [(juod  <Jion.  Donjat. 
CiPv.]  f  i\Is.  Leid.  Vurrianis)  c\  cincnd.  Jar.  Gion.  snbslitui  Vurrotanis  i.e. 
Varronianis.'  Kupei  t. —  1  Ad  JJrundusium  odd.  ante  Sigon. 


LIIJRORUM    LIVII.  G029 


LIB.   CXII. 


Trepidatio  victarum  parlinra  in^  diversas  orbis  tcrraiura 
partes  et  fuga  refcruntur.  Cn.  Ponipcius,  cum  yEgyptum 
petisset,  jussu  Ptolcma;i  regis  pupilli,  auctore  Theodoto 
praeceptore,  cujus  magna  apud  regem  ^  auctoritas  erat,  ct 
Pothino,  occisus  est  ab  Achilla,  cui  id  faciiius  erat  dele- 
gatum,  in  navicula,  antequam  in  terram  exiret.  Cornelia 
uxor  et  Sex.  Pompeius  filius  Cypron7  lefugerunt.  Cassar, 
post  tertium  diem  insecutus,  cum  ei  Theodotus  caput  Pom- 
peii et  annulum  obtulisset,  et  infensus  est,  et  illacrymavit : 
sine  periculo  ^  Alexandrian!  tumultuantcm  intravit.  Cae- 
sar, dictator  creatus,  Cleopatram  in  regnum  yEgypti  rcdux- 
it,  et  infcrentem  belhim  iisdcm  auctoribus  Ptolemseum, 
quibus  Pompeiuni  interi'ecerat,  cum  magno  suo  discrimine 
vicit.  Ptoleniaens  drtm  fugit,  in  Nilo  navicula  subsedit. 
Praeterea  laboriosum  M.  Catonis  in  Africa  per  deserta  cum 
legionibus  iter,  et  bellura  a  Cn.  Domitio  contra  Pharna- 
cem  parum9  piospcre  gestum  continet. 


5  Per  pro  in  Gron.  Doujat.  Ciev.— 0  Cujus  apud  regem  maxima,  Sfc.  ethl. 
ante  Gron. — 7  In  Cyprum  eaed. — 8  '  Groii.  non  male  conj.  et  offcnsus  est,  et 
illacrumavit ;  nee  sine  periculo  eel.'  Rupert. — 9  Pliraatem  Purthum  edd.  ante 
Sigon. 

LIB.   CXIII. 

Confirmatis  iu  Africa  Pompeianis  partibus,  impcrium 
carum  P.  Scipioni  delatum  est,  Catone,  cui  ex  ajquo  defe- 
rebatur  iraperium,'°  cedcntc.  Et  cum  de  dirucnda  urbc 
Utica  propter  favorem  civitatis  ejus  in  Caesarem  delibera- 
rctur,  idque  ne  fieret,  M.  Calo  tenuisset,  Juba  suadcnte,  ut 
dirueretur;  tutelaejus  ct  custodia  mandata  est  Catoni.  Cn. 
Pompeius,  Magni  filius,"  in  Hispania,  contractis  viribus, 
quarum  ducatum  nee  Afranius,  nee  Pctreius  excipcre  vole- 


10  ImiKrium,  siiadeiite  Sigon.  del.  Gron.  Doujat.  Crev.— 11  Tmle  Pompdus 


6030  EPITOME 

bant,  bellum  adversus  Caesarem  renovavit.  Pharnaces, 
Mithridatis  filius,  rex  Ponti/^  sine  ulla  belli  mora  victus 
est.  Cum  seditiones  Romae  a  P.  Dolabella  tribuno  plebis, 
legem  ferente  de  novis  tabulis,  excitatae  essent,  et  ex  ea 
causa  plebs  tumultuaretur,  inductis  a  M.  Antonio  magistro 
equitum  in  Urbem  militibus,  octingenti  e  plebe  cfesi  sunt. 
Cassar  vetcranis  cum  seditione  missionem  postulantibus 
dedit ;  et,  cum  in  Africara  trajecisset,  contra  copias  Jubae 
regis  cum  discrimine  magno  pugnavit. 


Gron.  Doujat.  Pompeii  Magnifil.  edd.  ante  Sijron. — 12  *  Ex  Ponio  plerique 
Mss.  et  edd.  ante  Mogunt.  Forte  leg.  in  Ponto,  (ut  ap.  Oros.  vi.  16.)  vel 
rex  Bospori,  vel  regis  Ponti.'  Rupert. 


LIB.   CXIV. 

Bellum  in  Syria  Caecilius  Bassus,  eques  Romanus  Pom- 
peianarum  partium,  excitavit,  relicto  '^  a  legione  Sex. 
Caesare,  quae  ad  Bassum  transierat,  occisoque  eo.  Caesar 
Scipionem  praetorem, '+  Afranium  Jubamque  vicit  ad 
Thapsum,  castris  eorum  expugnatis.  Cato,  audita  re, 
cum  se  percussisset  Uticae,  et,  interveniente  lilio,  curaretur, 
inter  ipsam  curationem  rescisso  vulnere  exspiravit,  anno 
setatis  quadragesimo  octavo.  Petreius  Jubam  seque  in- 
terfecit.  P.  Scipio  in  nave  circumventus  honestas  morti 
voccm  quoque  adjecit:'^  queerentibus  enim  impcratorem 
hostibus  dixit,  *  Impcrator  bene  se  habet.'  Faustus  et 
Afranius  occisi.  Catonis  filio  venia  data.  Brutus,  lega- 
tus  Ca^saris,  in  Gallia  Bellovacos  rebellantcs  praelio  "^ 
vicit. 


1.3  FJ  prirponunt  edd.  ante  Sigon.  Mox  tranxicrat:  occisoque  eo,  Ccesar,Sfc. 
Gron.  Doiijat.  '  Vox  eo  fortr  del.  ant  lep;.  ciini  Periz.  (Anini.  Hist.  c.  4.  p. 
170.  sq.)  octiso  eo,  vel  cnni  Druk.  occiso(iiii .  FA  vel  T.  Ca'sar  cet.'  Rnpert. — 
14  /-"rocoJisu/r;// legend,  pntat  (iron.  ])rol)l).  Drak.  et  Periz.  nisi  malis  Pelriium, 
non  iniprol).  Kupert. — 15  Videtnr  Gronovio  excidisse />a)tw  aut  mf»Horu6i/tHi. 
— 10  Ab  edd.  ante  Sigoii.  aberat  rb  pralio. 


LIBRORUM    LIVII.  0031 


LIB.  CXV. 

Caesar  quatuor  triumphos  duxit,  ex  Gallia,  ex  ^gypto, 
ex  Ponto,  ex  '^  Africa.  Epulum  et  omnis  generis  specta- 
cula  dedit.'^  M.  Marcello  consulari,  senatii  rogante,  redi- 
tum  concessit:  qui  Marcellus  beneficio  ejus  frui  non '9 
potuit,  a  Cn.  Magio  Cilonc  cliente  suo  Athenis  occisus. 
Recensum  ^°  egit,  quo  censa  sunt  civium  capita  centum 
quinquaginta  millia.  Profectusque  in  IJispaniam  adversus 
Cn.  Pompeium,'  multis  utrimque  expeditionibus  factis  et 
aliquot  urbibus  expugnatis,  summam  victoriara  cum  magno 
discrimine  ad  Mundara  urbem  consecutus  est.  Pompeius 
Sextus  elFugit. 


17  Et  pro  ex  legebatur  ante  Gion. — 18  Edidil  edd.  ante  Gron.— 19  Mi- 
nhne  eaed.  '  Gud.  qui  beneficio  ejus  Marcellus,  &,-c.  Ex  hoc  veibornm  ordine 
jam  facile  est  videie  legenduin  esse  quo  beneficio:  qnanqiiam  perinde  est  quo 
31uvcellus  hen.  ejus.'  J.  F.  Gron.  Mox  P.  Mag.  CliiUme  edd.  ante  Sipon.— 
20  '  In  plerisque  Mss.  c£ns«m;  et  censum  ;  Romce  censum.'  Rupert. — 1  Contra 
Sext.  Pomp.  edd.  ante  Sigoii. 


LIB.   CXVL 

C.  Ca?sar  ex  Hispania  quintum  triumphum  egit.  Et, 
cum  pluvimi  maximique  honores  "^  ei  a  senatu  decreti  es- 
sent,  inter  quos  ut  *  Pater  Patriae  '  appellaretur,  et  sacro- 
sanctus  ac  dictator  in  pcrpetuum  esset,  invidiae  causam  ad- 
versus eum  praestitere,  quod  scnatui  deferenti  hos  honores, 
cum  ante  aedem  Veneris  Genitricis  sederet,  non  '  assurrexit; 
et  quod  a  M.  Antonio  consule  collega  suo,  inter  Lupercos 
currente,  diadcma  capiti  suo  impositum  in  sella  reposuit ; 
et  quod  Epidio  Marullo  et  Caesetio  Flavo  tribunis  plcbis, 
invidiam  ei  tanquam  regnum  aflectanti  movcntibus,  potes- 
tas  abrogata  est.  Ex  iis  causis  conspiratione  in  eum  facta, 
(cujus  capita  fucrunt  M.Brutus  et  CCiissius,  et  ex  Ca^saris 
partibus  D.Brutus  et  C.  Trebonius,-^)  in  Pompeii  curia  ^ 


2  Multi,  quam  maximique  honores  edd.  ante  Sigon. — 3  Minime  cxd. — 4  M. 


G032  EPITOMiE 

ocCisus  est  viginti  tribus  vulneribus,  occupatumque  ab  in- 
terfectoribus  ejus  Capitolium.  Oblivione  deiode  caedis 
ejus  a  senatu  decreta,  obsidibus  Autonii  et  Lepidi  liberis 
acceptis,  conjurati  a  Capitolio  descenderunt.  Testamento 
Caesaris  baeres  ex  parte  dimidia  institutus  C.  Octavius  so- 
roris  nepos  ^  et  in  nomen  adoptatus  est.  Caesaris  corpus, 
cum  in  campum  Martium  ferretur,'  a  plebe  ante  rostra 
creraatuni  est.  Dictaturae  honos  in  perpetuum  sublatus 
est.  C.  Amatius,*  humillimae  sortis  homo,  qui  se  C.  Marii 
filium  ferebat,  cum  apud  credulam  plebem  seditiones  mo- 
veret,  necatus  est.' 

Brut,  et  C.  Treb.  et  C.  Cass,  et  ex  Cas.  part.  D.  Brut.  eaed. — 5  Pompeii  in  curia 
Oion.  Doiijat.  Crev. — 6  E.r  so7'ore  Mf;)o.s  c|ui{lam  Mss.  et  edd.  vett. — 7  Vet. 
lib.  apiid  Sigon.  il^erretur. — 8  'Male  Clutmaccs,  Chamates,  Carmates,  Cam- 
tnates,  Camartes  Mss.  et  edd.  ante  Sigon.'  Rupert. — 9  Interfectus  est  edd. 
ante  Gron. 

LIB.  cxvir. 

C.  Octavius  Romam  ex  Epiro  venit,  (eo  enira  ilium 
Caesar  praemiserat,  bellum  in  Macedonia  gesturusj  omi- 
nibusque '  prosperis  exceptus  etiam  nomen  *  Caesaris' 
sumsit.  In  confusione  rerum  ac  turaultu  Lepidus  pontifi- 
catum  maximum  intercepit.^  Sed  M.  Antonius  consul  cum 
impotenter  dominaretur  legenique  de  permutatione  provin- 
ciarum  per  vim  tulisset,  et  Caesarem  quoque,  petentem, 
ut  sibi  adversus  pcrcussores  avunculi  ^  adesset,  magnis 
injuriis  alTecisset ;  Caesar,  et  sibi,  et  reipublicae  vires  ad- 
versus eum  paraturus,  deductos  in  colonias  veteranos  ex- 
citavit.  "^  Lcgioncs  quoque  quarta  et  Martia  signa  ab  An- 
tonio ad  Caesarem  tulerunt.  7  Deinde  et  complures  seevitia 
M.  Antonii,  passim  in  castris  suis  trucidati,  quia  et  suspecti 
erant,    ad  Caesarem   descivcrunt.     D.  13rutus,   ut   petenti 


3  Omiiihu.tiiue  Doiijat.  cum  edd.  ;intc  Sigon, —  1  Lipidum  ponlificcm  ma.ri' 
muiH  intvremil  eili].  nnta  Sigon, — 5  'Avunculi  uiuf^ni  dK-cndiiin  eiat.'  Sigon. 
Mox  iijfccil.  ('a:sar  ut  sibi,  ^c.  edd.  antt. — 0  Hxcivit  niaiit  Kiipcrt.— 7  Truns- 
iulirunl  niriliint  Diik.  ct  Crev.  Mox  M,  Antonii,  passim  in  castris  suis  truri' 
dantis,  /fui  suspccli  craul  conj.  C ion.  vol  ob  suvitiam  :  dein<ic  (t  ad  Vasarem 
edd. ante  Sigon. 


LIHRORUM    LI  VII,  G033 

Cisalpinam  Galliam  Antonio  obsisterct,  Mutinam  cum  cx- 
ercitii  occnpavit.  Pra^tcrea  discnrsus  utriustjue  partis  vi- 
rorum  ad  accipicndas  provincias  apparatusque  belli  con- 
tinct. 

LIB.   CXVIII. 

M.  Brutus  in  Graecia  sub  prastextu  reipublicae  et  sus- 
cepti  contra  M.  Antonium  belli,  exercitum,  cui  Vatinius 
prajerat,  cum  provincia  in  potcstatem  suani  rcdegit.  C. 
Ca?sari,  qui  primus  reipublicae  ^  arma  sumserat,  proprai- 
toris  imperium  a  senatu  datura  est  cum  consularibus  orna- 
mentis,  adjectumque,  ut  senator  esset.  M.  Antonius  D. 
Brutum  Mutinae  obsedit;  niissique  ad  eum  a  senatu  Icgati 
de  pace  parum  ad  cam  componendam  valuerunt.  Populus 
Romanus  saga  sumsit.  M.  Brutus  in  Epiro  C.  Antonium 
praetorem  cum  exercitu  potestati  suaj  subjecit. 


8  '  Pro  primvs  reip.  cum  Sigon.  leg.  pro  rep.  ant  potiiis  cum  Gron.  et  Dnk. 
privatux  (privatoque  consilio  et  sumtii)  pro  rep.'  Rupert.  IMox  pro  pojiulo 
Rom.  legebatur  ante  Sigon.  vice  proprcetoris ;  et  pratoriis  ornnm,  mallet 
SigOD.  vice  consularibus  ornam. 


LIB.  CXIX. 

C.  Trebonius  in  Asia  fraude  P.  Dolabcllae  occisus  est. 
Ob  id  facinus  Dolabella  hostis  a  senatu  judicatus  est.  Cum 
Pansa  consul  male  adversus  Antonium  pugnasset,  A.  Hir- 
tius  consul  cum  exercitu  superveniens,  fusis  M.  Antonii 
copiis,  fortunam  utriusque  partis  ajquavit.  Victus  dcinde 
ab  Hirtio  et  Caesare  Antonius  in  Galliam  confugit,  et  M. 
Lepidum  cum  legionibus,  quae  sub  ipso  crant,  sibi  junxit; 
hostisque  a  senatu  cum  omnibus,  qui  intra  praesidia  ejus 
esscnt,  judicatus  est.  A.  Hirtius,  quia  post  victoriam  in 
ipsis  hostium  castris  ceciderat,'  et  C.  Pansa,  e  vulnere, 
quod  in  adverse  prailio  exceperat,  defunctus,  in  Campo 


9  Qui  post  vict.  suam  in  inimicorum  cast.  cec.  (Sfc.  edd.  ante  Sigon.     Mox  L. 


6034  EPITOMyE 

Martio  sepulti  sunt.  Adversus  C.  Caesarem,  qui  solus  e 
tribus  ducibus  supererat,  parum  p;ratus  senatus  fuit,  qui, 
D.  Bruto,  obsidione  Mutinensi  a  Cassare  liberate,  honore 
triumphi  decreto,  Caesaris  militumque  ejus  mentionem  non 
satis  gratam  habuit.  Ob  quae  C.  Csesar,  reconciliata  per 
M.  Lepidura  cura  M.  Antonio  gratia,  Roraani  cum  exercitu 
venit,  et,  perculsis  adventu  ejus  iis,  qui  in  eum  iniqui 
erant,  cura  annos  noveradecim  ''°  haberet,  consul  cre- 
atus  est. 


Pansa  Gron.  Donjat.  Crev. — 10  A7inos  XVII.  edd.  ante  Sigon.  Mss.  apud 
Gron.  decern  et  noveni  an7i.  decent  et  octo  ann. 


LIB.   CXX. 

Caesar  consul  legem  tulit  de  quaestione  habenda  in  eos, 
quorum  opera  pater  occisus  esset,  postulatique  ea  lege 
M.  Brutus,  C.  Cassius,  D.  Brutus,  absentes  damnati  sunt. 
Cum  M.  Antonio  vires  Asinius  quoque  Pollio  et  Munatius 
Plancus,  cum  exercitibus  suis  adjuncti,  ampliassent,  et 
D.  Brutus,  cui  senatus,  ut  persequeretur  Antonium,  man- 
daverat,"  relictus  a  legionibus  suis,  profugisset ;  jussu 
Antonii,  in  cujus  potestatem  venerat,  a  Capeno  Sequano'* 
interfcctus  est.  C.  Caesar  pacem  cum  Antonio  et  Lepido 
fecit,  ita  ut  tresviri  rcipublicae  constituenda}  per  quin- 
quennium essent'5  ipse  et  Lepidus  et  Antonius,  et  ut  suos 
quisquc  inimicos  prosoribercnt :  in  qua  proscriptione  plu- 
rimi  equites  Romani,  centum  triginta  senatorum  nomina 
fuerunt,'-*^  et  inter  cos  L.  Paulli  fratris  M.  Lepidi,  etL.  Cae- 
saris Antonii  avunculi,  ct  '^  M.  Ciccronis.  Hujus,  occisi  a 
Popillio   Icgionario   militc,  cum  liabcrct  annos  sexaginta 


11  Mandaiit  cdd.  ante  Sigon. — 1'2  '  rortc  mm  Drak.  Ic^.  jussu  Antonii  a 
Camclo,  vel  <'amillo,\c\,  nt  ap.  Liv.XLi.  1.  Vatmclo  Sc<iuuno,in  cujus  p.vcncrat.' 
Rupert.  Mox  intercmptus  est.  Casar pactm  cum  M.  Anlimio  (Iron.  Donjat. 
Crev.— 13  Cons,  ijuidem  prr  quin.  /iiv/rssc/i/,  odd.  ante  Sigon.  Mo\  Anton,  ut 
«uos  Gron.  Uoiijat.  Crev. — M  7'tttraHt  cdd.  ante  Sigon. — 15  LI  deeiat  auto 


LIBRORUM    LIVII.  G035 

trcs,  caput  quoqiie  cum  dextra  manu  "^  in  rostris  positum 
est.    Praelerea  res  a  M.  I3ruto  in  Graicia  siestas  continet. 


Sicon.  ot  niox  ante  oiini  Icfiobatiir  ciijits  occisi. — IG  Cap.  quoque  cum  manu 
edd.  ante  Sigon.  apud  (juein  liabet  vet.  lib.  caput  cum  manu. 


LIB.   CXXI. 

C.  Cassius,  cui  mandatum  a  senatu  crat,  ut  Dolabellam 
hostem  judicatum  bello  pcrsequeretur,  auctoritate  rcipub- 
licae  adjutus,  Syriam  cum  tribus  exercitibus,  qui  in  eadem 
provincia  erant,  in  potestatcm  suam  redegit.  Dolabellam, 
in  urbe  Laodicca  obsessum,  mori  coegit.  M.  quoque  Bruti 
jussu  C.  Antonius  captus,  occisus  est. 


LIB.   CXXII. 

M.  Brutus  adversus  Thracas  parum'7  prospere  rem  ges- 
sit  ;  omnibusque  transmarinis  provinciis  exercitibusque 
in  potestatem  ejus  et  C.  Cassii  redactis,  coierunt  Smyrnae 
uterque  ad  ordinanda  belli  futuri  consilia.  M.  Messallae 
Poplicolara  '^  fratrem  victum  communi  consilio  condo- 
naverunt. 

17  Voccm  parum  delendam  Rupert,  et  al.  momiere. — 18  Pnblicolam  Gron. 
Crev.  Mox  '  Vincfum  Exc.  Pith,  junctum  edd.  vett.  conjunctum  ed.  Parm. 
insidiarum  convktum  ex  Dione  conj.  (iron,  fratrem  so.  adoptatuiu  a  Gellio 
quodani,  letento  cognomine  gentis  Valeria;.  Cf.  Drak.'  Rupert. 


LIB.  CXXIII. 

Sex.  Porapeius,  Magni  filius,  lectis  ex  Epiro  proscriptis 
ac  fugitivis,  cum  exercitu  diu,  sine  ulla  loci  cujusquam 
possessione,'9  praedatus  in  mari,  Messanam  oppidum  in 


19  '  Quoniodo  exercitnni  liabcre  ct  cum  eo  din  in  mari  pracdari  potuit,  qui 
'  nullam  loci  cnjiisquam  possessionem'  habebat?  Si  mannm  illam  '  pro- 
scriptorum  ac  fugitivorum,'  quos  ex  Epiro  Icgerat,  exercitum  vocavit,  iion 


G036  EPITOM.'E 

Sicilia  primum,  deinde  totam  provinciam  occiipavit;  oc- 
cisoque  A.  Pompeio  Bithynico  pvastore/°  Q.'  Salvidicnnm 
legatum  Caesaris  navali  prajlio  vicit.  Cassar  et  Antonius 
cum  exercitibus  in  Graeciam  trajecerunt,  bellura  contra 
Brutum  et  Cassium  gesturi.  Q.  Cornificius  in  Africa  T. 
Sextium,  Cassianarura  partium  ducem,  praelio  vicit. ^ 


admodum  propiie  locutus  est.'  Duk.— 20  Occisoqite  a  Pompeio  A.  Bilhynico 
jtratore  ed(J.  ante  Sigon. — 1  Q.  del.  edd.  antt.  additqiie  Riifum  Snet.— 
2  '  Cum  Sigon.  et  Diak.  forte  leg.  Q.  Cornificium  in  Africa  Cassimi,  p.  dvcem 
T.  Sextius  p.  vicit.'  Rupert.     Legenduin  Casarianarum  p.  putat  Henr.  Vales. 

LIB.   CXXIV. 

C.  Caesar  et  Antonius  apud  Philippos  vario  eventu  ad- 
versus  Brutum  et  Cassium  pugnaverunt,  ita  ut  dextra 
utriusque '  cornua  vincerent,  et  castra  quoque  utrimque 
ab  iis,  qui  vicerant,  expugnarentur.  Sed  inaequalem  for- 
tunam  partium  mors  Cassii  fecit ;  qui,  cum  in  eo  cornu 
fuisset,  quod  pulsum  erat,  totum  exercitum  fusum  ratus, 
mortem  sibi  conscivit.  Altero  deinde  praslio  victus  M. 
Brutus  et  ipse  vitam  finivit,  exorato  Stratone  fuga?  comite, 
ut  sibi  gladium  adigeret ;  +  idemque  fecerunt  principum 
Romanorum  circiter  quadraginta,  inter  quos  Q.  Horten- 
sius  erat. 

3  Utriusque  aciei  vel  utrorumque  \el  ulrimque  legend,  vnll  Gron. — 4  Addi- 
ccret,  annorum  erat  tetatis  quadrai,nnfa  edd.  ante  Sigon.  Adjicerct  et  adiceret 
al.  iMox  '  idemque  fecerunt  p.  it.  . .  .  erat  lia;c  reoi'pi  ex  Exc.  Pith,  pro 
vulg.  annorum  circiter  XL.  inter  quos  Q.  U.  occisus  est  [quod  leliqua:  edd.]  quae 
salteni  manca  sunt.'  Rupert. 

LIB.  CXXV. 

C.  Caesar,  relicto  trans  marc  Antonio,  quae  provinciae 
ex  purtitiouc  imperii  in  potestatem  ei  cesscrant,  rcversus ' 
in    Italiam   vctcraiiis   airros    divisit.     Scditiones  cxercitus 


a  '  Ita  ed.  Camp,  et  omnes  fere  Mss.  cpios  seoitus  sum,  nisi  quod  in  his 
ex  parte  im]ierii  pntestate  recesserant,  v.t  in  ed.  Camp,  ci  ce.Hseral  Icgitur;  quiP 
jam  iia  emt-ndaverc  (Jron.  et  Crev.  qui  tamen  ejus  pro  ei  conjecerc.  C.  C<r- 
aar,  rclicto  Anlonio,  Iransmarina  jirovinciw  ex  parte  imperium  ei  cessit:  reversus 


LiBRoRUM    LI VII.  0*0:37 

sui,  quas  corrupt!  a  Fulviii,  M.  Antonii  nxorc,  militcs  ad- 
versus*^  imperatorcm  suum  concitaveraiit,  cum  ^'ravi  peri- 
culo  iuhibuit.  L.  Antonius  consul,  M.  Antonii  tValcr, 
cadem  Fulvia  consiliaute,  bellum  Caesari  intulit ;  receptis 
in  partes  suas  populis,  quorum  agri  veteranis  assignati 
erant,  et  M.  Lepido,  qui  custodiee  Urbis  cum  exercitu  prse- 
erat,  fuso,7  hostililer  in  Urbem  irrupit. 


cett.  perperam  onines  edd.  practer  Camp.'  Rupert. — G  ContiaGvon.  Doiijat. 
Crev.     iNIox  grandi  pro  gravi  edd.  ante  Sigon. — 7  Scisso  pio/«so  ciEd. 


LIB.   CXXVI. 

C.  Caesar,  cum  esset  annorum  viginti  trium,  obsessum 
in  oppido  Perusia^  L.  Antonium  conatumque  aliquoties 
erumpere  et  repulsura  fame  coiigit  in  deditionem  venire, 
ipsique  et  omnibus  militibus  ejus  ignovit.  Perusiam 
diruit:  redactisque  in  potestatem  9  suam  omnibus  diversse 
partis  exercitibus,  bellum  citra  ullum  sanguinem  confecit. 


8  Perusice  Gion.  Doujat.  Crev. — 9  Diruit.    Redactis  in  pot,  ezed. 


LIB.   CXXVII. 

Parthi,  Labieno,  qui  Pompeianarura  partium  fuerat, 
duce,  in  Syriam  irruperunt,  victoque  Decidio  '°  Saxa,  M. 
Antonii  legato,  totam  eam  provinciam  occupaverunt.  M. 
Antonius,  cum  ad  bellum  contra  Caesarem  gerendura  inci- 
taretur,  uxore  Fulvia  dimissa,  ne  concordice  ducum  ob- 
staret,"  pace  facta  cum  Caesare,  sororera  ejus  Octaviam  in 


10  Didio  edd.  ante  Si<;on.— II  '  Cf.  Dio  XLViii.  4.  sq.  xxiv.  27-31.  Pint. 
Anton,  p.  92G-930.  Appian.  I>.  C.  v.  8.  sq.  L.  52-60.  Ex  qiiibns  locis  partiuj 
cum  Gron.  partim  cum  Diik.  Ie£;e.nduni  videtur  inciturctur  nb  uxore  rulvia.ea 
amiss«,  (i.  c.  nioitua;  nam  dc  divortio  Antonii  niliil  iisquam  proditiim  est) 
qua  concordiai  ducum  (ihslubat ;  \c\  \wX\us  gcrcndum  jHiratus  esset,  (ita  c,  Leid. 
pro  incitarctur,  quod  iu  5  Mi&.  deest)  uxorc  I'ulvia  aviissa  cet.    Piaiterea 


6038  EPITOM/E 

matrimonium  duxit.  Q.  Salvidienum,  consilia  nefaria 
contra  Caesarem  molitum,  indicio  suo  protraxit,'*  isque 
damnatus  mortem  sibi  conscivit.  P.  Ventidius,  Antonii 
legatus,  Parthos,  praelio  victos,  Syria  expulit,  Labieno 
eorum  duce  occiso.  Cum  vicinus  Italiae  hostis  Sex.  Pom- 
peius  Siciliam  teneret,  et  commercium  annonae  impediret,'^ 
cura  eo  postulatam  pacem  Caesar  et  Antonius  fecerunt,  ita 
ut  Siciliam  provinciam  haberet.  Praeterea  raotus  Africas 
et  bella  ibi  '4-  gesta  continet. 


copalam  et  ante  pace  facta  excidisse  credulerim.'  Rupert. — 12  Ante  Gniter. 
detexit  legebatiir. — 13  Ann.  commeatum  impediret  edd.  ante  Sigon. — 14  Ibi 
del.  Gron.  Doujat. 


LIB.  CXXVIII. 

Cum  Sex.  Pompeius  rursus  latrociniis  mare  infestum 
redderet,  nee  pacem,  quam  acceperat,  praestaret,  Ceesar, 
necessario  adversus  eum  bcllo  suscepto,  duobus  navalibus 
praeliis  dubio  eventu  pugnavit.  P.'^  Ventidius,  legatus 
M.  Antonii,  Parthos  in  Syria  praelio  vicit,  regcmque  eorum 
occidit.'*^  Judeei  quoque  a  legatis  Antonii  subacti  sunt. 
Praeterea  belli  Siculi  apparatum  continet. 


15  L.  pro  P.  legebatur  ante  Sigon.  Mox  pralio  omittunt  ante  eum  edd. — 
IG  Intertmit  Gron.  Doujat.  Crev.  Mox  Judceorum  quoque  kgali  ah  Ant.  inter- 
em<is.  edd.  ante  Sigon. 


LIB.   CXXIX. 

Adversus  Sex.  Pompeium  vario  eventu  navalibus  prae- 
liis '7  pugnatum  est,  ita  ut  ex  duabus  Cacsaris  classibus 
altera,  cui  Agrippa  praeerat,  vinccrct ;  altera,  quam  Cassar 
duxerat,  delcta,  cxpositi  in  terram  milites  in  niagno  pcri- 


17  CerlaminibuH  Gron.  Doujat.  Crev.     Mox  uiduar.  dassium  Crt-sur/s  edd. 


LIBRORUM    LIVII.  G03i) 

culo  essent.'^  Victus  dcinde  Pompcius  in  Siciliam  pro- 
fugit.  M.  Lepidus,  qui  ex  Africa  velut  ad  societatcm  belli, 
contra  Sex.  Pompeium  a  Caesare  gercndi,  trajecerat,  cum 
belluin  Caesari  quoque  infcrrct,'^  relictus  ab  exercitu,  abro- 
gate triumviratus  honore,  vitam  impetravit.  M.  Agrippa 
navali  corona  a  Caesare  donatus  est :  qui  honos  nulli  *"  ante 
eum  habitus  erat. 

ante  Sigon. — 18  Exp.  in  terr.  in  quam  tnaximum  per.  eaed.  Mox  ex  Sicilia 
malit  Drak, — 19  31.  Lepidus  ex  A/r. . .  .  trajecerat,  ei  helium  quoque  cum  Ccesar 
inferrct  edd.  ante  Sigon. — 20  Nemini  Gron.  Doujat.  Crev.  Mox  eat  pro  erat 
edd. ante  Sigon. 

LIB.   CXXX. 

M.  Antonius,  dum  cum  Cleopatra  luxuriatur,'  tarde 
Mediam  ingressus,  bellum  cum  legionibus  octodccim  et 
sexdecim  millibus  equitum  Parthis  intulit;  et  cum,  dua- 
bus  legionibus  amissis,  nulla  re  prospere  cedente,  retro 
rediret,  insecutis  subinde  Parthis,  et  ingenti  trepidatione, 
et  magno  totius  exercitus  periculo,  in  Armeniam  reversus 
est,  viginti  et  uno  diebus  trecenta  millia  fuga  emensus. 
Circa  octo  millia  hominura  tempestatibus  amisit :  tempes- 
tates  quoque  infestas  super  tam  infeliciter  susceptum  Par- 
thicum  bellum  culpa  sua  passus  est ;  quia  hyemare  in 
Armenia  nolebat,  dum  ad  Cleopatram  festinat. 


1  Luxuriaretur  Gron.  Doiijat.  Crev.  Ms.  ap.  Gron.  Dum  M.  Antonius  cum 
Cleop.  luxvriatur. 

LIB.  CXXXL 

Sex.  Pompeius,  cum  in  fidem  M.  Antonii  venirct,*  bel- 
lum adversus  eum  in  Asia  moliens,  oppressus  a  legatis 
ejus,  occisus  est.'  Ceesar  seditionem  veteranorum,  cum 
magna  pernicie  motam,  inhibuit :  lapydas  ct  Dalmatas  et 
Pannonios  subegit.     Antonius  Artavasdem,*  Armenise  re- 

2  Vcnisset  malit  Gron. — 3  Oppressus  est  edd.  ante  Sigon.  apud  qneni 
habet  vet.  lib.  ojipressus  a  legafis  ejus  occisus  est. — 4  '  Artaiasdes  ((iiibiisdani 
.4i(«6a:cs,  et  Dioni  utroque  niodo,  dicitur,  noinenqne  ejus  in  Mss.  vt   hujiis 


6040  EPITOME 

gem,  fide  dala  perductuni,  in  vincula  conjici  jussit,  reg- 
nuraque  Armeniae  filio  suo,  ex  Cleopatra  nato,  dedit ; 
quam  uxoris  loco,  jam  pridera  captus  amore  ejus,  habere 
coeperat. 

Epit.  et  scriptoiuni  modo  laudatoruni  in  varias  formas  distortum  reperitur.' 
Rupert. 

LIB.  CXXXII. 

Cassar  in  Illyrico  Dalmatas  domuit.  Cum  M.  Antonius 
ob  araorem  Cleopatrae,  ex  qua  duos  filios  habebat,  Phila- 
delphum  et  Alexandrum,  neque  in  Urbem  venire  vellet, 
neque,  finito  triumviratus  tempore,^  iraperium  deponere, 
bellumque  moliretur,  quod  Urbi  et  Italia?  inferret,  ingen- 
tibus  tarn  navalibus  quam  terrestribus  copiis  ob  hoc  con- 
tractis,  remissoque  Octaviae  sorori  Caesaris  repudio,  Caesar 
in  Epirum  cum  exercitu  trajecit.  Pugna;  deinde  navales  et 
praelia  equestria  secunda  Ceesaris  referuntur. 


5  Gild,  neque  finito  ejus  tempore  triumriiutus,  4"c. 


LIB.  CXXXIII. 

M.  Antonius,  ad  Actium  classe  victus,  Alcxandriam 
prolugit ;  obsessusque  a  Caesare,  in  ultima  rerum  dcspe- 
ratione,  prascipue  occisaj  Cleopatrae  falso  rumore  impulsus, 
sc  ipse  interfecit.  Cassar,  Alexandria  in  potestatem  red- 
acta,^  Cleopatra,  ne  in  arbitrium  victoris  veniret,  voluntaria 
morte  dcfuncta,  in  Urbem  rcvcrsus,  trcs  triumphos  egit ; 
unum  ex  Illyrico,  alterum  ex  Actiaca  victoria,  tcrtium  de^ 
Cleopatra,  imposito  fine  civilibus  bcllis  altcro  ct  vigcsimo 
anno.  M.  Lcpidus,  Lcpidi,  qui  triumvir  fucrat,  lilius,  con- 
juratione  contra  Caesarem  facta,  bellum  moliens,  oppressus 
ct  occisus  est. 

a  Ac  excidissc  piilat  Uiipcrt.     IVIox  (lenputra  .  .  .  occubuil  cdd.  ante  Slgou. 
—7  Lx  pru  de  Icgcbaliir  ante  bigou.    Mox  allero  el  trigaimo  au(e  cuui  edd. 


LIBIIORUM    LM  II,  C041 

LIB.   CXXXIV. 

Caesar,  rebus  compositis  et  omnibus  provinciis  in  certam 
formara  redactis,  Augustus  quoque  cog:nominatus  est;  et 
mensis  Scxtilis  in  honorcm  ejus  appcllatus  est,^  Cuui 
ille  conventum  Narboiic  agerct,  census  a  tribus  Galliis, 
quas  Caesar  pater  viceiat,  actus.  Bellum  adversus^  Bas- 
tarnas  et  Moesos  et  alias  gentes  a  M.  Crasso  gestuni 
rcfertur. 

8  Conj.  Gion.  ut  et  rnensis  Se.rlilis  in  h.  e.  a.  et  Peiiz.  ut  et  in.  Sextilis 
inh.e.  itu  itpiielldlus.  IVIox  egit  pro  (/gcreHegcbatiir  ante  Sigon. — 9  Contra 
Gron.  Doujat.  Crev.     IMox  rh  gesliim  deerat  ante  Sigon. 

LIB.  CXXXV. 

Bolhim  a  M.  Crasso  ad  versus  Thracas,  et  a  Cajsarc  ad- 
versus  llispanos  gestum  refertur;  et  Salassi,  gens  Alpina, 
perdomili. 

LIB.   CXXXVI. 

Raetia '°  a  Ti.  Nerone  et  Druso,  Caesaris  privignis,  do- 
inita.  Agrippa,  Caisaris  gcner,  mortuus ;  et  a  Druso" 
census  aclu    est. 


10  Duos  libros  li.  1.  dcessc  piitat  Sigon.  nt  exploaliir  nnmeius  lihronim 
centum  qnadrai;inta  dtionuu  quos  I'etinulia  a  Livio  scriptos  esse  ait.  I'lob. 
Ciev. — 11  Mortuus:  ab  Druso  Uion.  Doiijat.  Crev. 

LIB.  CXXXVII. 

Civitates  Gcrmania?,  cis  Bhenum  et  trans  Rhcnum  po- 
sita^,  oppugnantur  a  Druso  ;  et  tumultus,  qui  ob  censum 
exortus  in  Gallia  erat,  compositus;  araCaisari'^  ad  con- 
fluentem  Araris  et  Bhodani  dedicata,  sacerdote''  create 
C.  Julio  Vcrcundari  Dubio  iEduo. 


12  D.  Casari  Gron.  Donjat.  Crev.  ex  rniond.  Sigon. — 13  Saceydofequc  edd. 
■ante  Sigon.  IMox  Vcrcondaridnbio  Croii.  Doujat.  Crev.  '  C.  Julis  Vcrecunila 
RudUirio  .Tltltto  Waiher.ct  Gn(\.  V.  Julio  Iraconditfi  duhrio  eduo  \ois.  C.Ju- 
lio Vercon.  Clariiliibrio  Adrio  Gud.  alter.' J.  F.  Gron, 

Det/ih.  et  Vur.  Clas.  Livius.  17  P 


6042  EPITOME    LIBRORUM    LIVIL 


LIB.  CXXXVIII. 

Thraces  domiti  a  L.  Pisone  ;  '^^  item  Cherusci,  Tencteri, 
Chatti,  aliasque  Germanorum  trans  Rhenum  gentes  subactae 
a  Druso  referuntnr.  Octavia,  soror  Augusti,  defuncta, 
antea  amisso  filio  Marcello  ;  cujus  monumenta  sunt  thea- 
trum  et  porticus,  nomine  ejus  dedicata.'^ 


14  A  Scipione  edd.  ante  Sigon.     Mox  Canci  pro  Chatti  eaed. — 15  Ejus  no- 
mini  dicata  e£ed.   rfitrt^aetiaui  Gron,  Donjat.  Crev. 


LIB.   CXXXIX. 

Bellum  adversus  Transrlienanas  gentes  a  Druso  gestum 
refertur;  in  quo  inter  primores  pugnaverunt  Senectius  et 
Anectius  "^  tribuni,  ex  civitate  Nerviorum.  Dalmatas  et 
Pannonios  Nero,  frater  Drusi,  subegit.  Pax  cum  Parthis 
facta  est,'7  signis  a  rege  corum,  quae  sub  Crasso  et  postea 
sub  Antonio  capta  erant,  redditis. 


16  '  Verba  Senectius  et  Anectius  cet.  corrnpta  esse,  ex  Mss.  probabile  fit.' 
Rupert. — 17  '  Haec  verojam  facta  sunt  A.  U.  734.  Hinc  INIassoniis  suspica- 
batur,  vel  voceni  nnte  post  facta  est  excidissc,  vel  haec  verba  librariornm 
errore  loco  niota  et  hue  detnisa  esse.  Cf.  ad  Epit.  cm.  10.  et  Duk.  ad  li.  I.' 
Jiupert. 

LIB.   CXL. 

Bellum  adversus  Germanorum  trans  Rhenum  civitates> 
gestum  a  Druso,  refertur.  Ipse  ex  fractura,'^  equo  super 
crus  ejus  collapso,  tricesimo  die,  cfuam  id  acciderat,  mor- 
luus  est.  Corpus  a  Neronc  fratrc,  qui,  nuntio  valetudinis'9 
evocatus,  raptim  accurrcrat,  Romam  pervectum  "  et  in  C. 
Julii  tumulo  conditum.  Laudatus  est  a  Caesare  Augusto 
vitrico,  ct  supremis  ejus  plures  lionores  additi. 


18  Ajiact.  Gron.  Donjat.  Crev. — 19  Inseritur  ejus  in  vet.  lib.  apud  Sigon. 
Mox  occurrerat  et  accucurrcrat  al. — 20  Rcvectum  edd.  ante  Sigon.  RIox  eivd. 
del.  t6  est  post  laudatus. 


NOTJ2  VARIORUM 


IN 


T.    LIVII    PATAVINI   IIISTORIAS, 


EX    EDITIONE    DRAKENBORCHIANA, 
Ldgd.  Bat.  et  Amstel.  1738 — 1740. 


NOTJL  VARIORUM 


IN 


T.   LIVII    PATAVINI    HISTORIAS. 


Hisloriaricm  ab  Urbe  condita  Dccadis 
prima]  Germaniim  non  esse  Liviano- 
ruin  liljroiiiiu  indiceni  ilium,  ()iii  vul- 
goft'itiir.venim  a  Gian)maticoaii(]UO 
paniiii  scite  fiiisse  affictiim.ciiiii  niiil- 
tis  alils  summis  snperioris  memoriae 
viris  assentior,  turn  maxime  Fran- 
cisco Petraiciiap,  qui  in  primo  libro 
rerum  memoratanim,  et  in  epistoia 
ad  J.  Certalilensem  non  obscure, 
quid  ipse  de  ejusmodi  re  sentiat,  edit 
his  verbis :  '  Sed  hen  quantam  »talis 
nostra;  niaculam  !  Hujus  tarn  ingen- 
tis  tanique  egregii  operis  vix  portio 
siibest  exigua  quidem  :  oim  in  De- 
cades vel  ;ib  ipso  conditore,ve],  quod 
inagis  reor,  a  fastidiosis  postmoduni 
lectoribus  sectuni  foret,  ex  quatuor- 
decim  non  nisi  tres  Decades  super- 
snnt.'  Item  :  '  Quod  nisi  fallit  exis- 
timatio,  frustraturque  menioria,  pro- 
pe  ad  eandem  literarnm  congeriem 
vidctur  accedere  vel  T.  Livii  Roma- 
narum  rerum  liber  ingens,  quern  in 
partes,  quas  Decades  vocanf,  non 
ipse,  ([ui  scripsit,  sed  fastidiosa  le- 
genlium  scidit  ignavia.'  H;ec  ille. 
Id  aiitem  ita  esse,  ex  Grammati- 
cis  etiaui  vett.ut  Prisciano,  Diouiedc, 
Censorino,  ct  co  demum,  qui  singulo- 
rum  liornm  librorum  Kpitonias  scrip- 
sit,  facile  iutelligi  potest ;  apud  quos 


animadvertere  licet,  in  hac  Iiistoria 
nominaiid*  nullam  Decadum,  perpc- 
tuam  libronim,  in  quos  ipsa  descripta 
erat,  fieri  mentionem.  Quod  t'aclu- 
ros  los  aliquando  fiiisse  credt-nduui 
est,  nisi  jam  niortuis  illis  ejusmodi 
index  celebrari  ccepisset.  Decadum 
antem  nomen  probabile  reddidisse 
videtur  numerus  librorum,  qui  a  T. 
Livio  script!  esse  dicuntur  :  cum  xiv. 
Decades  in  cxr,.  libros  (tot  enim  ab 
CO  editos  esse  viilgo  creditur)  rotnu'^ 
do  quodam  numero  dividautur.  Ve- 
rum  et  lisec  falsa  opinio  est.  Idem 
enim  Petrarcha  cxlu.  ab  eo  scrip- 
tos  esse  tradit.  Idque  nos  ita  esse 
in  scholiis  Epitomas  librt  cxxxvi. 
ostendemiis.  His  igitur  adducti  ra- 
tionibus,  germanam  hornm  librorum 
inscriptionem  restituendam  esse  pu- 
tamus  banc  :  t.  livii  patavini  his- 

TOUIAULIM    AB    URBE    CONDITA    LIBRI 

CXLU.  Ex  quibiis  tamen  cum  supe- 
riorum  sa?culorum  incuria  cvii.inter- 
ciderint,  cogimur  eos  xxxv.  tantum- 
modo  nominare.  Historias  auteni 
eum  credo  idcirco  inscripsisso,  ut 
Iiic  liber  distingueretur  ab  iis,  qui 
annates  appellabantur.  Siciuidem 
aliud  erat  amiales,  aliud  historias 
scribcre.  Nam  annales  (ut  a  vctcri- 
bus    acccpimus)    tantumuiodo    quid 


1 


^  ^  O  tj 


6046 


NOTiE    VARIORUM    IN 


factum,  quoqiie  anno  factum  esset, 
demonstrabant ;  liistoriae  vero  non  so- 
lum id  quod  gestiim  est,  sed  etiam  quo 
consilio  quaque  ratione  gestum  esset, 
indicabant.   Cum  autem  primis  tem- 
poribus  omnes,  qui  de  rebus  Romanis 
scriberent,    annales    conficeienf,   ut 
Pictor,  ut  Piso,  ut  Fannius,  ut  Libo; 
postremo  etiam  bistoriae  scribi  ccep- 
tJE  sunt,  ut  a  Coelio,  a  Tuberone,  ab 
Asellione,   a  Siseuna,  a  Sallustio,  a 
Livio.     Itaque   cum,    qui    bistoiias 
srriberent,  alii  aliunde  scribendi  in- 
itiuui   faceieut  ;    Livius,   ut  et  ipse 
scriptionis  suee  et  genus  et  iuitiuni 
indicaret,  Hislorias ab  urbe  condiia  no- 
niinavit :  nimiium  intelligi  cupiens, 
se  a  piimordio  (quemadmoduni  ipse 
in  principio  profitetur)  res  Romanas 
esse  scripturum.     Atqne  hoc  quidem 
etiam  consilio  Sallustius  usus,  libros 
Listoriarum  coniplures  edidit,  quibus 
res  (ut  opinor)  populi  Rouiani,  qui- 
bus ipse  interfuit,  se  perscripturum 
esse  testatns  est.   Initium  certe  scri- 
bendi a  SuMje;  morte,  Catulo  Lepido- 
qne  consulibus,  fecit.     Quod  ex  ver- 
bis ejus  qnibusdam,  quanquam  divul- 
sis,  qua   a  Prisciano  xv.  p.  1115.  ex 
primo  histoiiaruni  libro  Sallustii  pro- 
feruntur,  intelligi   potest.     Ea  vero 
sunt  liffic  :  'Res  populi   Romani,  M. 
Lepido,  Q.  Catulo  consulibus, ac  dein- 
de,  militiae  et  domi  gestas  composui.' 
Sigcn.     De  operis  Liviani  divisione 
in  Decadas  librorum,  eadem,  quae  Si- 
gonius,  scntiunt    etiam    El.  Vinetus 
ad  Priscian.  de  Ponder,  et  INIensur. 
editus  post  Hotoman.  de  Re  Nunnu. 
pag.  47G.  Ger.  Job.  Vossius  in  Arte 
Histor.  cap.  xxv.  et  quos  ibi  plures 
laudat.  lUoruui  aulcni  numero,  quos 
ibidem  Voss.  divisionem  banc  defcu- 
di'utes    rcfollit,     addendus    viiielur 
Martin.  Anton.  Dclrius,  qui  ad  Se- 
ncc.   Troaii.   vers.  .OS.  docct,  citari 
Di'cadas  Livii  iu  antiquissimo  IMar- 
tyrolo<;io  in  vita  D.  Sebastiani,  quod 
adeo  antiquum,  ut  ex  eo  Heda  ct  If- 
•uaidus   niulta    desumseriut.    Uude 


tamen  nihil  alind  rite  efficere  pote- 
nt, quam  divisionem  banc  non  nuper 
demnm  inventam,  sed  jam  antiquam 
esse;  non  vero,  eam  ipsi  Livio  pla- 
cuisse.  Ceterum,  si  verum  ac  certuni 
haberi  debet  bistoriarum  etannalium 
discrinien,  a  Sigonio  hoc  loco  propo- 
situra,  fatendum   est,  Livium  histo- 
rias,  non  annales,  reliquisse.     Atta- 
men  ipse  Livius  opus,  quo  res  populi 
Romani  a  primordio  urbis  perscrip- 
sit,  annales  vocat  xliii.  13.     '  Non 
sum  nescius,  ab  eadem  negligentia, 
qua  nihil  Deos  portendere  vulgo  nunc 
credaut,   neque    nunciari    admodum 
nulla  prodigia  in  publicum,  neque  in 
annales   referri.      Ceterum   et   niihi 
vetustas   res   scribenti,    nescio    quo 
pacto,  antiquus  lit  animus;  et  quae- 
dam  religio  tenet,  quje  illi  prudentis- 
simi  viri  publice  suscipienda  consue- 
rint,  ea  pro  dignis  habere,  quas  in 
meos  annales  referam.'    Quin  et,  si 
vera  est  conjectura  Grou.  c.  9.  Obs. 
in  Script.  Eccles.  Livii  Annales  me- 
morat  etiam  Jul.  Firmic.  de  Error. 
Prof.  Relig.  pag.  419.  ed.  quam  pro- 
curavit   Jac.    Gron.  *  Sicut  in   Livii 
annalibus    invenimus,    Bacchanalio- 
rum   scelera,   yEbutio    quodam   ado- 
lescente    deferente,    detecta    sunt.' 
Nunc  vulgo  hgitur  '  in  libris  annali- 
bus,'    At  alio  charactere  annales  ab 
historia  distinguit  Servius  ad  Virg. 
JEn.  I.  373.     '  Inter  historian!  et  an- 
nales hoc  interest :  Historia  est  eo- 
rum  temporum,  quiB  vidimus,  vel  vi- 
dere  potuimus,  dicta  airh  tov  laropuv, 
id   est,  videre.     Annales   vero  sunt 
eorum   anuorum,   quos   xtas   nostra 
non  novit.'     Hicc  si  recipienda  dis- 
tinctio,     recipitnduui    etiam,     quod 
Servius  subjinigit,  '  Livius  ex  annali- 
bus et  historia  constat.'    Pulo  tamen 
cum    Sigonio,   Livitim    potius    opus 
suimi   historiam  iuscripsisse,  et,  sic- 
nbi  annales  ejus  mrnmrentur,  vora- 
buluui    illud    laxa   signilicationc   pio 
(juavis  historia  cuui  J.  Fr.  Grouovio 
loc.  laud,  accipiendutu. 


T.  LIVII    HIST.     PR^F. 


G047 


PRiEFATIO. 


^  1  Facturusne  sim  opera  preci- 
Mm]  Sic  vulgo  omiies  Liviani  codd. 
habent.  Venim  Fabius  Qiiiiilil.  do- 
cet,  non  ita  Liviiim  exoisum,  sed 
Facturusne  opera;  precinmsim:  atqiie 
eo  anctoie  ita  repoiieiidiiin  cniavi. 
Sahell.  Quidam  iinniodico  studio  ac 
atfectata  diiigentia  (ut  tit)  iiuic  prae- 
iationi  plus  obsciuitatis,  qiiam  liicis, 
attulisse  niilii  videntur.  Nam  cuiu 
Quiiitil.  hand  coutemnendiis  auctor, 
1.  IX.  satis  dare  indicet,  ab hexanietii 
exoidio  Livitim  liistoriani  coepisse, 
Facturusne  opcrcE  pretium  sim;  hi  ta- 
ijieu,  inversis  verbis,  Factui'usne  sim 
opercB  pretium,  legerunt,  afqne  adeo 
ita  libris  exciidi  curanuit.  Idem  dico 
de  his  veibis,  non  ita  multo  post  se- 
qiientibus, '  Et  si  in  tanta  sci  iptoriim 
tiiiba  mea  fama  in  obscuio  est  ;*  ubi 
illi  sit  siibstitueruut.  Item  in  his, 
'  Etsi  non  Hectere  a  veto,  soUcituii* 
tamen  efficere  potest ;'  iHi;ws.vi^iepo- 
siienmt;  quasi '  etsi '  niagis  sujjjiinc- 
tivuin  desideret,  quani  indicativum. 
Riirsus  in  his  verbis,  '  Tam  hoc  gentes 
hnnianae  patiantur  seqiio  animo  ;'  illi, 
posita  conjiinctione  et  inter  turn  ct 
hoc,  legiint  '  Tam  et  hoc  gentes  hii- 
niana;  ;'  inepti  nieo  qiiidem  judicio. 
I'aullo  post,  cxislimata,  pro  ccstimala, 
contra  fidcm  exeniplarionim  :  et,  hand 
in  niagno  equidem  ponam  discrimine, 
pro  liaud  equidem  in  magno  ponam  dis- 
crimine;  qua- compositio  hand  panllo 
concinnior  anribus  tinnit.  Ktirsns 
dissidentes,  y>vo  desidentes :  et,  indc  tibi 
tiKcque  reip,  pro  unde  tibi.  Ita  indcfw- 
dum,  1)10  unde fadum,  JLt^sera:  avaritia 
luxuriaque,  pro  sero  avaritia  lu.ruria- 
que  ;  quo  in  loro  alii  cirilatcm  adjecere, 
Non   erat   diilicile  ad   hiinc  nioduni 


pleraqiie  alia  commtitare :  Bed  hand 
scio,  liceatne  hoc  in  tam  eximio  auc* 
tore  absque  scelere.  Certe  mihi  li- 
cere  nentiquam  existimavi  ;  etiamsi 
non  ouinia  ha;c  rejicimus.  Quaprop- 
ter  panllo  religiosius  negotium  trac- 
tabimus:  nee  nisi  annotaiione  digna 
(quando  id  niajore  lectoris  commodo 
fieri  certura  est)  perscqnemur.  Glar. 
Verba  Qninctil.  loco  a  viris  doctis 
laudato,  Instit.  ix.  4.  p.  853.  ed. 
Burm.  hac  sunt :  '  T.  Livius  hexame- 
tri  exordio  coepit,  Facturusne  opera; 
pretium  sitn.  Nam  ita  edidit,  estqne 
melius  quam  quomodo  cniendatnr.' 
Hoc  tamen  Quinctil.  judicio  neglec- 
to,  emendatio,  quam  daninavit,  in  pie- 
risque  et  tantum  non  omnibus  Livii 
Mss.  snperest.  Certe,  Facturusne  sim 
opera;  pretium  servant  Florent.  Voss. 
utcrq.  Leid.  uterq.  Harl.  uterq. 
Port.  Hav.  et  Neap.  Lai.  etiam  qui- 
dam vett.  codd.  bibliotli.  Colbert,  nt 
Doujat.  monuit.  Quo  consensu  per- 
motus  Caspar  Bonitacius  in  littris  ad 
Eliam  Putsch.  Januarii  xiii.  a.  1()02. 
scriptis,  quaruni  excerptum  Paull. 
Dan.  Longoliusmecumcommunicavit 
ex  bibliotli.  Wilckens  patricii  Ham- 
burg, hoc  igitur  Mss.  consensu  per- 
motus  Bonifacius  se  Quinctil.  Iicxa- 
metri  exordio  Livium  ccepisse  scri- 
bentem,  et  codd.  Livii  maiiu  exara- 
tos  in  concordiam  redacturum  existi- 
mabat,  si  per  syncopen  legeret  Fac- 
turusne sim  opra  pretium,  addons,  si- 
militer Enniumscripsissein  Epitaph. 
Scipionis  quod  exstat  in  Catalcctis 
Virg.  'Quibit  profactis  reddere  oprap 
pretium.'  At  Livium  ita  scripsisse 
liaud  facile  cuiquam,  certe  non  mihi, 
persuadebit.  Curenim  potius  pracfe- 


G04S 


SOTJE    VARIORUM    IN 


rendns  foret  ordo  veibonim  vnlgo  in 
cocld.  Livi.inis  obviiis,  (in  qiiibus  ta- 
men  jam  suo  tempore  aliquid  emen- 
datum    ftiisse    Quinctil.    observat,) 
quani  in  quern  consentinnt  menibranae 
Quinctilianea?,  de  qnihns  idem  adfir- 
niari  nequit  ?     Taceo,  non   continno 
Livio  coiivenire,  quod  Enniunidecet; 
pratterea,  ea  lectione  lecepta,  sinuil 
censendum  esse,  Liviiim  ab  hexame- 
t.ri  exoidio    dedita    opera  cojpisse, 
quum   verosimilius    videalur,   ipsuni 
per  inprndentiani  in  hos  tnuneros  in- 
cidisse,    pra?ser!in»   quum  et   pbires 
alios  versus  inprudens  historian  inse- 
riierit,  ut  mox  videbimiis.     Ceteruin 
Cic.  quideni  scripsit  in  Orat,  c.  56. 
'  Incidere  vero  omups '  nunieros  'in 
orationem,  etiam  ex  boc  intelligi  pot- 
est, quod  versus  saepe  in  oratione  per 
iiiprndentiain   dicimus  :    quod  vebe- 
menter  est  vitiosuni:  sed  non  adten- 
dimus,  neque  exaudimus  nosniet  ip- 
sos.     Seuarios  vero  et  Hipponacteos 
effugere    vix    possumus.      Magnam 
enini  partem  ex  lambis  nostra  con- 
stat  oratio,  sed  tamen  eos  versus  fri- 
cile  agnoscit  atiditor  :  sunt  enim  usi- 
tatissiuii.    Inculcanius  antem  per  in- 
prudentiam  saepe  etiam  minus  usita- 
tos,  sed  tamen  versus ;  vitiosum  ge- 
nus, et  longa  animi  provisione  fugi- 
enduni.'    Observandum  tamen,  hujiis- 
modi  versus,   niodo  integros,  mode 
dimidiatos,    inprudentibus  orationis 
prosaiccK  scriptoribus,  etiam  qui  dili- 
gcntissime    stilo    operam   dcdcrunt, 
nonnumquam   excidisse.     Talcs   oc- 
currunt  xxii.  50.  '  Hanc  ubi  dicta  de- 
dit,     stringit     gladium,    cuneoque.' 
XXIII.  18.  '  Moliri  portas  ef  claustra 
refringere.'  Duos  proximos  suggessit 
Dukcr.  altcrum  ex  Liv.  vii.  \'.i.  'Ut 
.pignum  daiet,  ut  capcre  arrna  jube- 
ret :'  altorum  ex  xxi.'J.  '  Ainia  :  ncc 
Hannibali    tanto  discriniine   rcrum.' 
Tales    pra'tcrca   viri    docti  observa- 
runt  apud  Tac.   Ann.  i.  1.  '  Urbcm 
Uomam  a   piimipio  regcs  iiubueic' 


Ubi  vid.Theod,Ryck.xv.73,  'Donee 
consensu  patrum  deterritus  est,  ne  ;' 
notante  Acidalio.  Phirinia  similia 
exempla  ex  omnis  sevi  scriptoril)us 
diligeutissime  coUegit  Bartliius  Adv. 
IV.  13.  XLi.  22.  aliisque  locis,  obser- 
vatis  a  Burman.  ad  Quinct.  ix.  1.  p. 
852.  quibus  adde  Muret.  ad  Cic.  Or. 
Cat.  I.  1.  qui  non  tantum  ex  Cic.  Sail, 
et  Caton.  exempla  congessit,  sed  et 
ex  Liv.  VII.  11. '  Pugnatum  hand  pro- 
cul  Porta  Collina  est  totius  viiibus 
urbis.'  et  c.  14.  '  Ipse  ubi  illuxit,  in 
radicibtis  montium  cxtendeie  aciein 
ccrpit  Sedulo,  ut  adversus  montes 
consisteret  boslis.'  Adde  etiam  Gu- 
lielm.  Forster.  Juris  Interp.  i.  7. 

§  2  Qiiippe  qui,  cum  reterem,  turn 
vulgatam  esse  rem']  Ha2C  lectio  in  solo 
Pal.  3.  babetur  interpolata,  cum  pri- 
mo  fuerif,  ut  exaratur  in  1.  quippe  giii 
relerum  tarn  vulgalam  esse  rem.  Nee 
longe  abit  Pal.  2.  nianii  exaratus  in 
pergameuo  sive  inenibr.  Quippe  qui 
veterem  turn  vitlgatam  esse  rem.  Ego 
contra  vulg.  lect.  nibil  dtcerno,  ut- 
pote  animo  nieo  sincerissimam.  GeW. 
Quippe  qui,  tum  reterem,  turn  vulgalam 
rem  esse,  Voss.  I.  et  Leid.  posterior 
a  ni.  sec.  cum  a  m.  pr.  tarn  veterem 
srrii)tum  sit :  quippe  cum  veterem,  tum 
vulgdtam,  esse  rem  Voss.  2.  quippe  qui 
tarn  veterem  vulgatuin  esse  rem  Port, 
sed  recte  Gebli.  vulg.  kct.  adlnvret, 
quae  etiam  superest  in  utroq.  llarl, 
Hav.  ct  Lcid.  1.  nisi  quod  posterior 
ille  li.  I.  pra  ferat  tarn  vulgatam.  Cum 
ct  turn  similitudine  ducluum  s^pius 
in  Mss.  commutantur.  V.  ad  vi.  23. 
§  3.  tum  vero  camdem  ob  caussam 
postca  niutatuni  est  in  tarn. 

Ccrtius  uliquiil  (ulluturos  se]  Certiiis 
alldturos  aliquiil  de  sc  Neap.  Lat.  cer- 
tius  aliquid  se  (diaturos  Hav. 

§  3  ]\erum  geslurum  mcmoriic  prj'n- 
cipis  tcrrttrum  populi]  Illiul  Icrrarum 
adilituni  puto.  Anicm  consule,  et 
(•(•rt(!  (hiliitabis.  T.  I'nb.  litrum  ges- 
I'trum  tuctnoria  principcs  terrmum  po' 


T.    LIVIl    HIST.     PRyEF. 


G04[> 


pulos  Voss.  1 .  rerum  ffestarum  memorice 
jtrincipeg  terrarttm  pnpidi  Leid.  1.  Re- 
li(|iii  omnes  nostri  cum  vulg.  lect. 
conspirant,  et  cnm  nioilo  laudatis 
Voss.  1.  fic  Leid.  1.  illud  termrum, 
quod  Faber  a  malamanu  additiim  pii- 
tabat,  constanter  servant  ;  id  recte 
etiam  defendit  Jac.Gion.ad  xxix.17. 
aliisque  exeinpiis  iiiliistrat.  Sirpiiis 
qiiidem  Roniaiii  '  piinceps  populiis,' 
vel  '  victor  popnins  '  sinipliciter  vo- 
cantur  ;  non  raro  tanien  etiam  alitid 
adjimgi  nonieusolet,ut '  princepster- 
rariim  popiilus,'  'victor  tinitinionim,* 
vel  '  victor  gentium  populus.'  Inf. 
IV.  15.  '  Cihoque  oi)jicieiido  ratum, 
victoreni  fii)itimoriim  omnium  popn- 
liim  in  servitntem  perlici  posse.'  Cic. 
pro  IManc.  4. '  Est  cnim  hcvc  conditio 
liberornm  popnlornm,  privcipneque 
hnjus  principis  populi  et  omnium 
gentium  doniini  ac  victoris.'  Flor. 
111.  y.  'i,  *  Victor  gentium  popnlus  et 
donare  regna  consuetus.'  De  Graccia 
pari  niodo  loquitur  Just.  viii.  4.  7. 
'  Gra'ciani  etiam  nunc,  et  viribus  et 
dignitate  orbis  terrarum  principem, 
regum  certe  gentiumque  semper  vic- 
tricem,  et  multarum  adiiuc  urbium 
doniinam.'  De  urbe  Roma  Li  v. 
XXX VI u.  .51.  '  Sub  umbra  Scipionis 
civitatem  doniinam  orbis  terrarum  la- 
tere :'  et  Maniert.  in  Paneg.  Maxim. 
c.  1.  '  Hoc  die,  quo  inmortsilis  ortus 
domina;  gentium  civitatis  vestra  pie- 
tate  celebratur.'  Neque  Fabrum  of- 
fendere  potuisse  credo,  plures  bic 
genitivos  jungi,  sed  alterum  ex  altero 
pendentcs.  Id  enim  Livio  aliisque 
frequens  est.     V.  ad  xxv.  15. 

Pro  viTili  parte  et  me  ipsum  consn- 
luisse}  Meml)r.  Flor.  oniniimi,  quae 
bujus  prima;  partis  exstant,  optimap, 
et  ipsum,  sine  tc^  me.  Nee  aliter  Rot- 
tendorf.  et  a  m.  pr.  Voss.  1,  Qua 
Virg.  arte  Eel.  i.  U.  '  Ille  meas  er- 
rare  boves,  ut  cernis,  et  ipsimi  Lu- 
derc,  quae  vcllem,  calanio  pcrmisit 
agresti.'    Just.  xiv.  4.  'Autstipsos 


pudet  roganti  vim  adliibere,  ferrum 
buc  date.'  J.  F.  Gron,     Parte  meip' 
sum  Leid.  2.  et  Port,  quomodo  etiam 
in  Voss.  1.  a  m.  sec.  emendatuni  est : 
parte  et  ipsum  Leid.  1.  et  Hail,  antiq. 
Ita   Plin.   Ep.  in.  4.    '  Factum  est 
scnatusconsultum  perquam  honorifi- 
ciim,  ut  darer  provinciaiilms  i)atio- 
nus,  si  ab  ipso  me  impetrasscnt ;'  id 
est, si  nie,tamqMam  patronum,abipso, 
sen  a  me  ipso,  impetrasscnt  :  quam- 
vis  etiam  aliter  bic  locus  capi  possit. 
Simili  modo  ipsum,  pro  se  ipsum,  cum 
Nostcr,  tum  alii,  frequenter  usurpa- 
runt.     Liv.  i.  17.  '  Ni  c  ultra,  nisi  re- 
gem,  et  ab  ipsis  creatum,  videbantur 
passuri.'    vi.   33.     '  Latinos   in    exi- 
guam  de  ipsis  spem  verterat.'      Ita 
enim,  pro  de  se  ipsis,  ut  editur,  pleri- 
q\ie  codd.    xxix.  10. '  Legati  refere- 
bant,  et   sacrificantes  ipsos    Pytliio 
Apollini  litavisse.'    xxxi.  17.     '  Pa- 
cisceliantnr  autem,  ut  Rliodiam  qua- 
driremem  cum  sociis  navalibus  Atta- 
lique  praesidium  emitti  liceret,  atque 
ipsis  urbe  excedere.'  xxxiv.G2. '  I\Ia- 
sinissa  postquam  et  infames  Kartba- 
ginienses,   et    inter   ipsos   discordes 
sensil.'Ita  etiam  h.  I.  cod.  Voss.  vul- 
go, inter  sc  ipsos.  XL.  4. '  Poris,  abomi- 
natus  meutioncm  tarn  focdi  facinoris, 
Atlienas  deportaturum   eos  ad  fidos 
liospites    dixit,    comitcm(|ue    ipsum 
fuga;  futnrum  esse.'     Cic.  de  Sen.  c. 
2.    '  Quibus  nihil  opis  est  in  ij)sis  ad 
bene  beateque  vivendum,  iis  omnis 
gravis  est  aetas,'  InParad.  v.  1.  '  Cu- 
jus  omnia  consiiia  ab  ipso  proiit-iscun- 
tur.'    Just.  II.  4.  §  11.     '  Virgines  in 
eumdem  ipsis  morem,  non  otio  neque 
lanificio,  sed  armis,  equis,  veiiationi- 
bus  exercebant.'  Plin.Ep.  i- 4.  'Pro. 
barique  dominis  per  alios  magis,  quam 
per  ipsos,  laborant  :'  ita  recte  Cor- 
tius  ex  Mss.  edidit,  et  pro  se  ipsos  po- 
ni    docuit.     V.  Scalig.  ad   INIanil.   i. 
212.    Hinc  colligi  potest,  quam  infir- 
mum  sit  argumentum  CJevart.  Papin. 
Lcct.  111.  8.  qui  cx  liac  lociitione,  ip- 


6050 


NOT.E   VARIORUM    IN 


sum  pro  seipsum  sexcenties  ap.  Manil. 
poni,  efBciendum  arbitrabatur,  Rlani- 
liijni,  ciijus  exstat  Astionom.  esse  Rla- 
niliiim  Theodonim,  ciijus  Panegyr. 
Clandian.  conscripsit :  cum  etiain 
optimoruni  linguae  Latins  temporum 
scriptores  ita  ioqui  non  abnuerint. 
Eliam  ipse  pro  is  ipse  poni  docet 
Gron.  ad  v.  43.  §,  4. 

In  taiita  scriptorum  ttirba]  In  tanta 
turba  scriptorum,  vocum  serie  inniuta- 
ta,  Voss.  1.  et  Leid.  2. 

In  obscuro  si<]  In  obscitro  est  editi 
ante  Aid.  qui  primus  in  obscuro  sit  re- 
posuit,  damnanie  Glar.  sed  perpe- 
ram  :  sit  enini  est  in  omnibus  Mss. 
quibus  usus  sura. 

Magnitudine  eorum,  meo  qui  noniini 
obftcient,  me  consolei-'\  Ita  Florent.  et 
Helm.  Non  ineleganter  Freinsb.  lu- 
viini.  Cur  tamen  tarn  eleganter,  si 
Livius  illu  J  maluit  ?  Inf.  c.  9.  '  Quas 
sua  virtus  ac  Dii  juvent,  niagnas 
opes  sibi  magnumque  nomen  facere.* 
XXII.  22.  '  Id  privaiim  parentibus, 
quorum  maximum  nomen  iu  civitati- 
bus  est  suis,  id  publice  populis  gratum 
erit.'  Qui  gloriam  aut  famam  meam 
impedient,  ipsi  clariores  et  mibi 
utubram  facturi.  ii.  33.  '  Tantumque 
sua  laude  obslitit  faniaeconsulis  INIar- 
ciuj.'  XXVI.  40.  de  Mutine  :  '  Hacc 
ejus  gloria  quia  jam  iiiiperatoris  quo- 
qiie  fama;  officiebat.'  xxxviii.  58. 
'  Ne  magnitudo  et  splendor  legati  lau- 
dibus  consulis  officeret.'  J.  F.  Gron. 
Qui  nomini  meo  ojficicnt,  me  consoler 
Voss.  1.  Leid. 2.  et  Hav,  (juinomini  of- 
Jtcient  meo,  consoler  Voss. 2.  Harl.  Let 
Leid.  I.  qui  nomini  officicnt  meo,  me 
consoler  Harl.  2.  Port,  et  prima-  edd, 
qujp  omnia  nata  videntur  es  supersti- 
tiosa  diligentia  corum,  qui  cxistima- 
runt  Tc»  qui  semper  in  initio  orationis 
ponendum  esse:  cum  tamen  s;rpius 
secnnd*  vel  ultcriori  voci  postponiso- 
Jcat.  V.  Jac.  Periz.  ad  xxviii.  12.  § 
J3.  Kccte  antem  Gron.  adv.  Frcinsli. 
in  ludic.  Flori  voc.  '  Victus,'  vulga- 


tumnomini,  quod  in  omnibus  siiperest 
codd.  defendit.  Sjepissime  enim  id 
pro  fama,  gloria  poni  solet,  unde  '  sine 
nomine  '  de  liomine  obscuro,  ignobili 
usurpatur.  V.  Jac.  Feriz.  in  Orig. 
Babyl.  c.  1 1,  p.  218.  Viii  docti,quum 
lumini  icribendum  conjiceret,  animo 
obversata  fuisse  videturservitusne/K- 
wiiHitus  objiciatiir,  injurisconsultorum 
fragmentis,  quee  in  Justin.  Digest,  ex- 
stant,  ssepius  niemorata.  V.  Brisson. 
de  Verb.  Signif,  voc.  '  Officere.'  De 
verbo  'obficere'  vide  ad  Li  v.  iv.  31.  § 
5.  Denique  Ant.  Periz.  Jac.  pater,  ad 
inarg.  Livii,  quo  usus  est,  scribeud. 
conjecit  consolabor ;  forsitan  ut  conve- 
niat  cuni  praecedenti  juvabit  ;  quod 
tameu  non  necesse  est. 

§  4  Res  est  praterea  et  inmensi  ope- 
ris]  ['  De  suis  Divin.  Institut.  libris 
idem  dicit  Lact.  prajf.  1.  i.  *  Nullus 
suavior  animo  cibus  est,  quam  cogni- 
tio  veritatis :  cujus  assereudee  atque  il- 
lustrandffiseptem  voluminadestinavi- 
mus,  qnanivis  ea  res  infiniti  pene  sit 
operis  et  inmensi :'  nee  dubito  apud 
Trogum  vel  Just,  in  pra'fat.  ubi  di- 
cit, '  Prorsus  rem  magni  et  animi  et 
corporis  adgressus,'  reponendum  esse 
operis ;  quod  nimio  melius  est.  Vulga- 
ta  lectio  frigidior.']  HsecCoutier.  ad 
niarg.  Livii  notarat.  Verum,  quod  ad 
locum  Justini  adtiuet,  ejus  eadem 
cmendatio  jam  ante  Coutier.  miiltis 
viris  doctis  in  mentem  venit.  Quin 
etiam  Gricv.  h.  I.  Livii  illuiu  Justini 
jam  dudum  inlustrarat. 

Populi  vires  se  ipsce]  IMiror  Hearne 
scribere  sustinuissc,  Noris.  in  Ceno- 
tapii.  Pisan.  Dissert,  iv.  3.  viris,  jiro 
vires,  more  antiquo  ex  F"Iorent.  pra'- 
tulissc  :  quod  eminentissimum  cardi- 
iialem  numquam  cogitasse,  mihi  pci- 
suadco.  Nam  loco,  quem  Hearne  lau- 
dat,  cgit  de  casu  quarto  plurali  quo- 
rumdam  nomiuum  tertias  deolinatio- 
nis,  in  is  cxeunte,  ejusque  multa  ex- 
empla  auctoritatc  duorum  codd.  Me- 
dic, ex  Livii  I.  XXXI.  protulit.  \'eruui 


T.    I.IVII    HIST.     I'RyEF. 


G()5l 


liiijns  loci  ne  nieminit  (juidem  :  (in 
quo  vires  casii  primo  capit'iidiim  esse, 
vel  piieii facile (iepreheiuleiit.)  Paul- 
Jo  ante  minus prabiture  vvluptalis  Voss. 
Let  Leid.2. 

§  5  Uti  me  a  conspectu]  Ita  primus 
edidit  Grut.  adseutientibus  Hail.  1. 
Port,  et  vet.  lib.  Sigonii,  fiiieiuadino- 
dum  in  prima  cd.  scholioium  monuit. 
Sed  antt.  odd.  cum  utroq.Voss.utroq. 
Leid.  Hail.  2.  et  Hav.  a  ni.  enieiida- 
trice,  lit  me  a  conspectu.  Turn  per  tot 
annos  paullo  post  Voss.  1.  Leid.  2. 
Harl.  recent,  etedd.  antt.  pro  quo  tot 
per  annos  Aid,  recepit ;  cui  consciitiunt 
alii,  quibus  utor,  Msti.    V.  ad  ii.  19. 

Tota  mente  repeto,  acertami  Pal.  1. 
et  base  aliter  concipit ;  qna3,  etsi  non 
probeni,  indicare  tamen  voltii ;  ut  sci- 
atur  (juid  et  veteres  et  novi  enien- 
datores  in  tani  exiniio  scriptore  sibi 
permiserint ;  tota  mente  adverlo,  repe- 
tam.  Gebb.  Mente  repeto,  advertam 
Voss.  ambo,  sollemni  errore  librari- 
orum.  V.  ad  vi.  23.  §  8.  Mox  ominis 
expers  curaque  Leid,  2. 

Etsi  nonfiectere  a  vera,  soUicittnn  ta- 
men cfficere  possit'\  Potest  priniae  edd. 
quod  Ald.inpossi<  mutavit.adversante 
Glar.  qui  ad  initium  pr*fationis  rh 
e<si  aeqnc  indicative,  qiiam  j^ubjuncti- 
vo,  jungi  posse  monuit.  Id  licet  fa- 
tear,  et  infra  etiam  exemplis  adstruc- 
turus  sini  ad  v.  42,  7.  bic  tamcn  po- 
tius  codd.  scri[)tos,  quibus  usiis  sum, 
serjuor:  ii  veroonines,  praeter  Voss.  1. 
et  Leid.  utruuiq.  in  quibus,  levi  aber- 
ratione  librarii,  posset  occurrit,  con- 
stanter  prifferunt  possit.  De  Mss, 
quns  in  consilium  advocarnnt,  niliii 
reliqui  viri  docti  inonuerunt. 

^  G  Qiuc  ante  conditam  condaidamve 
urbeni]  IMaguorum  viiorum  aliquaudo 
super  boc  loco  contentiones  audivi; 
neqne  id  sine  caussa.  Nam  cum  duo 
tenipora  Livius  significet,  in  unam 
tamen  vicem  coincidere  vidcntiir. 
Sive  enim  dicas  ante  conditani,  sive 
ante  condendwn,  utroque  modo  tern- 


pus,  quod  uatalem  Urbis  anleces- 
si),  innuitur,  Quamobrem  alii,  utdis- 
crimen  iiiveniient,  conditain  faciunt 
prajsentis  temporis  passivi  generis; 
quod  apud  poelas  frequentibus  ex- 
emplis probari  potest.  Virg.  JEn. 
lib.  I.  V.  12L  '  Et  qua  vectus  Abas, 
et  qua  grandeevus  Aletes,'  Cicero 
do  Leg,  Agrar.  contra  RuU.  or.  ii. 
2.  '  Cui  errato  nulla  venia ;  recte 
facto  eximia  laus,  et  ab  invitis  ex- 
pressa  proponitur  :  non,  dubitanti 
fidele  consilium  ;  nor),  laboranti  cer- 
ium subsidium  nobilitatis  ostenditnr.' 
pio  erranti,  recte  facienti.  Atque 
ex  eodem  origine  profluxisse,  quod 
participia  ilia,  qn<e  nominascunt, 
prtesentis  tenij)oris  significationem 
retinere  videntur.  '  Cautns'  enim  di- 
citur,  non  qui  cavit,  sed  qui  cavet ; 
*circnmspeclus,'non(Hiicircumspexit, 
sedcircumsi)icit;  'jurisconsultus,'(iui 
non  consuluit,  sed  qui  consulitur  ; 
'discrelus,'  non  qui  discrevit,  sed  qui 
discernit :  et  quod  habitum  signifi- 
cent,  vi  prsesentis  tenijioris  fieri :  sic 
'  amans'  pro  amatore  :  praesens  enim 
tenipns  assiduitalem  facuUatemque 
denotare  solet.  Erit  ergo  bic  sen- 
sus;  dum  conditur,  dunique  nondum 
condita  esset.  Sed  hie  videmus  iiia- 
niaMiam  illam  figuram,  et  in  liistorico 
vix  tolerabileui,  bysteroproteron. 
Alii,  ut  boc  malum  cavcrent,  condilam 
voluerunt  esse  praeteriti  temporis, con- 
dendam  vero  paulo  post  futurum ; 
quod  Grai-cis  juer'  dAiyov  fieWov  did- 
tur,  putautes  se  boc  modo  intercape- 
dinem  juslam  in  temporibus  c«nsii- 
tuere  ;  ut  intelligerenms  tt^mpora, 
qua^  din  ante  initia  nrbi<,  et  qua?  sub 
ipsum  natalem  fuere.  INIilii  pcricu- 
losius  id  videtur,  qniaexemplo  caret, 
nee  nllius  auctoritate  coniprobatur. 
Ego  autem  sic  ceuseo,  usque  dum 
nieliora  docear,  in  ea  opinione  futu- 
rus :  nimiruni  conditam  esse  praeteriti 
temporis,  condendani  praeseutis  :  nt 
primum  intervallum  temporis  ea  lia- 
beat,  qute  antequam  urbs  existcret  j 


6052 


NOT^    VARIORUM    IN 


secundum,  qiue  in  ipsa  constitiienda 
urbe,  dum  conditnr,  obtigernnt :  at- 
qne  ita  in  vicibus  nulla  eiit  pertni ba- 
tio,  uec  exigno  fine  distincia;  eriiiit. 
Participia  autem  in  dus  esse  prsesen- 
tis  tempoiis  ac  passivee  indolis,  ope- 
rose  docetur  a  Tlionia  Linacro,  unde 
nnnni  pro  multis  exemplis  nuitua> 
biniiis.  Virgil,  ^n.  ix.  0.  '  Turne, 
quod  oplanti  Divnni  proniittere  nemo 
Aiideret,  volvenda  dies  en  atliilit 
nitro.'  Non  dies  quae  volvetur,  et 
adliuc  in  futurum  imminet,  sed  prae- 
sentem  diem,  quae  jam  volveretur, 
indicavit.  P.  Nann.  Miscell.  v.  2. 
Quidam  explicant  ante  conditam,  id 
est,  paulo  antequam  conderetur  :  mi- 
lii  videtur,  in  ipsa  aedificatione  :  aut 
fortasse  legendum,  antecondUam,  con- 
dendoi-e  urbern.  Sanct.  Minerv.  i,  15. 
Possit  asque  bene,  aut  etiam  melius, 
ex  propria  et  comnuini  ilia  particijii- 
oruni  in  dus  significatione,  exponi 
hoc,  antequam  condenda  esset  urbs, 
antequam  condi  deberel;  remotius- 
que  adeo  lempus  significet  posterius 
illud  ante  condendam  urbern,  quam  pri- 
ns  ante  conditam.  G.  H.  Ursin.  Obs. 
Philol.  c.  12.  p.  232.  Doujat.  in  notis 
ad  h.  loc.  per  spatium  (ante  conditam 
urbern)  ea  non  absurde  intelligi  posse 
existimat,  qnce  proximo  ejusexstruc- 
tionem  antecesserunt ;  per  tempus 
autem  (ante  urbern  condendam)  ea,  quae 
ante  ipsum  Romulum  a  Troicis  usque 
tcmporibus  acciderant.  Verum  vid. 
jac.  Periz.  ad  loc.  Sanctii  modo  laud, 
ubi  Nannii  sententiam  pluribus  ad- 
struit,  docens  participia  similia  ple- 
rumque  adsignificare  simplicitcr  prae- 
sens  tempus,  rarissime  futurum,  sed 
sappius  id,  quod  fieri  debet  :  banc 
autem  pra-scntis  tcni|)oris  signitica- 
tionem  firmari  ex  analogia  derivatio- 
nis  ;  dcdnci  euiui  a  ])articipio  activo 
praesenti,  idque  manifcste  patere  ex 
participiis  in  iens  cxcuntibus,  sed 
nianirestius  ex  i|)so  participle  ienn,  a 
quo,  fticuti  in  obliipiis  casibiis,  est 
tuntis,   &c.  sic  et  eundns.     Cctcruni 


condendamque  urbern  est  in  Voss.  2. 
condendam  vere  urbent  in  Port.  Mox 
decorata  fnbulis  Florcnt. 

^  7  Primordia  urbium  augustiorafa- 
ciat]  Liiciaii.  Pliilopseud.  p.  328.  ed. 
Graev.  'AOrjuaLOi  Si  koI  0rj/3o?oi,  Kal 
eiTij/es  aWoi  (re/xvorepas  a-rrofpaivovTai 
Tots  iraTpldas  e'fc  rut/  toiovtuiv.  Gebli. 

Ea  belli  gloria  est  populo  Romano^ 
Non  rejicio.  Sed  fortassis  scriptura 
fuit  per  compendia  Pop.  Rom.  unde 
non  minus  recte  fieri  potnit  Populi 
Romani.  Justin,  i.  10.  'Magna  glo- 
ria recepti  regni  principum  fuit.' 
Corn.  Nep.  in  Epam.  c.  4.  '  Quod 
sibi  Agamemnonis  belli  gloriain  vide- 
retur  consequutus.'  Duk.  Ea  belli 
est  gloria  alio  ordine  Hav. 

Tam  et  hoc  gcntes  . . .  quam  imperi- 
um  patiuntur']  Vocula  et  a  cod.  Hav. 
m.  sec.  et  a  prise,  edd.exsulaf,  quam 
primus  Aid.  inseruit,  indignus,  nt 
propterea  ineptus  judicio  Glar.  vide- 
atur,  siquidem  cam  agnoscant  ambo 
Voss.  uterq.  Leid.  ambo  Harl.  et 
Port.  Ex  solo  Neap.  Latinius  laudat 
tamen  hoc  gentes  . . .  quoniam  imperium 
patiuntur.  Gentes  patiantur  humuna;, 
inverso  vocabulorum  ordiue,  Harl. 
recent. 

§  8  Sed  hac  et  /»'s]  Pal.  2.  sed  et 
heec  et  his  similia.  Gebli. 

LJtcumque  animadversa  aut  cristima- 
<a]  Utrimque  animadversa  Leid.  2. 
Pricterea  ceslimata  antiq.  edd.  qnod 
Aid.  in  cxistimata  mutavit,  contra 
fidem  exemplarium,  secundum  Glar. 
Quibus  exemplaribus  Glar.  usus  fu- 
crit,  dicere  nequeo;  id  tamen  certum 
est,  utruniq.  Voss. cum  Le\i.\.2.extima- 
la  praeferre,  utrumq.  vero  Harl.  Leid. 
1.  Port,  et  \\i\\.  existimata:  de  qua 
verbo  vid,  ad  xxxiv.  2.  §.'">.  Doujat. 
ctiam  ceslimata  pra^ferebat,  id(|ue  Li- 
viiim  vellc  putabat,  parum  sibi  ciira) 
esse,  qua  ratione  a  Icgentibus  liapc 
accipiantur,  animadvirsa  et  re|>re- 
bcusa,  sive  asiimala  atque  in  pretio 
babita  fuerint. 

JJaud  in  mugno  equidem  ponam]  Ab- 


T.    LIVII    HIST.     PR/EF. 


G053 


est  pijepositio  ab  optiniis  libris.  Lips. 
A  best  etiam  pra'positio  a  V'oss.  1.  ct 
Leid.  2.  IMoniiit  tanioii  Coutier.  ad 
niarg.  Livii,  viilgaia'  lect.  hand  absi- 
liiilemcsse  lociitioiiein  Suet.  Cas.  23. 
'  III  magno  negotio  habiiit  obligare 
semper  amnios  magistiatiis.'  l*io- 
pior  accedit  lociitio  '  poiiere  in  glo- 
ria,' qua  utitur  Liv.  xxvi.  37.  '  Ad 
niocnia  tirbis  Ronianae  nulio  piobi- 
bente  se  pervenisse  in  gloria  pone- 
baut.'  Siinilia  etiam  Cic.  de  Leg.  i. 
13.  '  Virtulibtis  exceptis  alque  vitiis, 
cetera  in  siirama  aeqiialitate  pone- 
rent:'  ad  Fam.  iv.  ep.9.  '  At  erat  Inai 
virtutis,  in  minimis  tnas  res  ponerc, 
de  republica  veiiementius  laborare.' 
Orat.  pro  Flac.  17.  '  Quicscant  igi- 
tur,  et  me  hoc  in  Ituio  ponere,  atqne 
aliud  agere  patiaiitur.'  '  In  gloriam 
ponere'  inliistrat  Coit.  ad  Sail.  De- 
clam,  in  Cic.  c.  2.  IMalini  itaque  rb 
in  excidisse  in  codd.  laudatis  ob  prox- 
imae  vocis  literani  initialem  m.  Vid. 
ad  XXXVII.  1.  §  2.  Ceterum  prima; 
edd.  hand  equideni  in  magno;  pro  qno 
apud  Aid.  invenio  haud  in  magno  equi- 
dein  ;  quod  reliqui  omnes  secuti  sunt, 
Priorcni  compositionem  haud  panllo 
concinniorcni  anvibus  tinnirc  Glar. 
exislimat,  quod,  qua  sunt  niea?  tai di- 
late, depreliendere  nondum  potui. 
Sequor  igitur  quod  nupcri  dederunt, 
cum  ab  ea  parte  stent  onmes,  quos 
adiiibui,  codd.,  Voss.  ambo,  uterq. 
Harl,  uterq.  Loid.  Port,  ct  Hav. 

^  1>  Ad  ilia  mild  pro  se  tjuisquc]  IlhuJ 
milii  adscriptum  quidem  babel  Harl. 
recent,  ejus  tauien  librariiis  sub^icrip- 
tis  notis  eandem  voccm  deiendam 
esse  indicavil ;  sed  male  :  su  pins  euim 
mihi,  tibi,  ac  similia  TrapeXKeiv,  atque 
ornatus  caussa  orationi  addi,  olim 
monui  ad  Silii  Hal.  i.  4G.  quibus  adde 
quae  Burmann.  notavit  ad  Pliaedr. 
Fab.  I.  22.  3. 

Quibusque  arlibusl  Quibusque  parti- 
bus  Voss.  1.  a  m.  pr.  solleunii  errore 
scribarum.  V.  ad  i.  15.  §  4.  quibus 
artibus,  oinissa  copula,  Harl.  pos- 
ter. 


Labentc  deinde  paullalim]  Sic  qui- 
dem scripti,  sic  editi  :  vcrius  tanien 
lubanle.  Etsi  enim  Iradat  Priscian. 
VIII.  p.  803.  '  labare '  et '  labi '  ex  illis 
esse,  quae  conjugationein  mutant  cimi 
genere,  in  eadem  maneiitia  sijrnifica- 
tione,  tt  confnudantur  interdum  ;  ut 
plurimum  tanicn  dift'erunt,  et  '  la- 
bare'  est  deficere,  labefactari,  niiua- 
ri  ruinain,  nutare,  propemodiini  la- 
bi; nondum  tamenlabi.  Lib.  iv.c.38. 
idem  vitium  ;  '  Ni  Sex.  Tempanius, 
decurio  equitum,  labante  jam  ro, 
pra?senti  aninio  subvenisset.'  Sic  ali- 
bi 'labentem  fortunam'  dederunt, 
nbi  opt.  libri  '  labantem.'  xxxvi.  G. 
'  Publice  privatimque  labante  egre- 
gia  quondam  disciplina  gonlis.'  Spar- 
tianus  Hadrianoc.lO. '  PostCa^sarcm 
Octaviauuni  labantem  discipliuam  in- 
curia  snperiorum  principum  retinuit.' 
J.  F.  Gron.  Recte  Livii  sospitator  ; 
magnns  Gron.  labante  legcmUim  vidit, 
quod  facili  errore  in  lubente  deprava- 
ri  potuit.  III.  40.  '  Ita  labante  jam 
caussa  decemviiorum  L.  Cornelius 
Maluginensis  fratrem  collegasque  e- 
jus  tuebatur : '  ubi  etiam  simili  errore 
picrique  codd.  scripti  et  prise,  edd. 
labente.  vii.  15. '  Postquam  labantem 
una  parte  vidit  aciem,  signa  in  Iee- 
vum  coinu  confert.'  Et  liic  etiam 
unus  cod.  labentem.  V.  etiam  Gron. 
ad  Liv.  XXII.  61.  §  10.  xxvi.  41,  ^  17. 
et  qua;  notavi  ad  Silii  ii,  392, 

Velut  dis^identes  primo  mores]  Ne- 
mo Iiactenus  snspicatns  est,  quin  ho- 
rum  verboruni  sensus  sibi  optime 
constaret,  leclioque  sana  esset  et 
Integra,  Sed  mibi  suspecta  esse  coe- 
pit  vel  ob  hoc,  quod  vox  dissidejitcs 
parum  quadrare  videretur  ;  cum  nou 
de  dissidio  morum  Livius  hie  agat, 
sed  de  lapsu,  prxcipitio,  et  ruina, 
Quocirca  cum  iuspexissein  cod.  qtieni- 
dam  ineum,  (coutemtibileni  ob  infini- 
tas  luendas  e  primis  illis  impressis 
exeniplaribus,  qui,  adolescente  typo- 
graphia,  Venetiis  ex  libris  nianu  de- 
scriptis  excusi  crant)  inveni  ibi  non 
dissidentes,  sed  desidentcs  Icgi  :  quod 


6054 


NOT/E    VARIORUM    IN 


ipsuni  in  quibusdam  aliis  obscuiioris 
notae  edd.  seqmitum  vidi.  Quam 
vet.  lect.  ut  liac  recente  sincerioiem, 
retinendam  arbitiatiis  sum  :  ut,  me- 
taphora  ab  aedibus  ruinam  ininitanti- 
bus  siimta,  Liviiis  mores  desideutes  dix- 
eiit,  qui  jam  sua  e  basi  fundamen- 
toque  nioveii  transfenique  incipi- 
antjCt  deorsum  nutare.  Nam  per- 
stans  in  eadem  nietapliora  subjnngit, 
'  deinde  ut  magis  magisqne  lapsi  sint, 
turn  ire  coeperint  prascipites.'  Pri- 
nuim  enim  domus  aut  aedificium,  rui- 
nam patiens,  desidere  incipit,  deinde 
labi,  postremo  totum  praeceps  et  pro- 
num  ad  terram  devolvitur,  proster- 
nifurque.  Est  enim  '  desidere  '  de- 
orsum sedere,  a  sido  compositnm, 
lit  norunt  grammatici :  unde  '  terram 
desidere '  dicitur,  cum  deorsum  de- 
scendit,  et  subtrabitur.  Ejus  autem 
vocis  pleniorem  notionem  nobis  tra- 
dit  Hadrianus  cardinabs,  pluribus 
auctoritatibus  eam  suffniciens,  egre- 
gieque  detegens  quorumdara  litera- 
torum  inscitiam,  qui  in  bac  voce  ex- 
plananda  supra  modum  sunt  balluci- 
iiati.  J.  Locns.  Misc.  Epipbyllid.  vii. 
17.  Probo  doctorum  quorumdam  bo- 
niinum  conjecturam,  qui  dcsidentcs 
legunt.  Etenim  subsequitur,  *  ut  ma- 
gis magisque  lapsi  sint,  tnm  ut  ire 
coeperint  praecipites.'  Videtur  enim 
eadem  semper  trauslatione  res  magis 
crescerc:  quam  translationem,  quia 
primo  duriorem  esse  putavit,  adliibi- 
ta  particula  velut  moUiorem  fecit : 
quod  in  proprio  dissidoUcs  taciundum 
non  fuisset.  Est  autem  *  desidere ' 
leni  quodam  motu  in  seniet  conci- 
dere.  ['  Robortelbis  boo  loco  rcpre- 
bendit  Sigon.  Emend,  ii.  55.  ac  dissi- 
dentes  Icgendum  putat.  Vocat  enim 
Livius  dissidentes  mores  in  divcrsa 
euntes,  nee  aequalitatem  servantes.'] 
Porro  autem  liis  verbis  mulaliones 
omnes  Romani  imperii  brevissimc 
complexuii  est.  Nam  cum  *  partum 
im))orium  '  ait,  intcrvallum  ilbid  to- 
tum iudicat,  quod  a  Unniulo  ad  A  p. 
Claudium  intcrcedit,  qui  primus  bcl- 


Jum  extra  Italiam  CartbaginensibuS 
fecit.  Cum  '  auctum,'  tempus  inde 
ad  Carthaginem  eversam  notat.  '  De- 
sedisse  '  praeterea  '  mores' intelligit 
Gracclianis  temporibus;  *  lapsos  ma- 
gis esse '  Sullanis ;  '  praecipites  isse  ' 
Capsarianis.  'Reliqua'  inde  'tem- 
pera,' Augusti  imperium,  post  devic- 
tum  ad  Actium  Antonium,  quibus 
lia?c  scribere  aggressus  est.significat. 
Itaque  ix.  19.  ait,  '  Modo  sit  perpe- 
tuus bujus,  qua  vivimus,  pacis  amor, 
et  civilis  cura  concordiae.'  Sigon. 
Mci  libri  desidentes,  cui  lectioni  fir- 
mandae  Sen.  est  de  Tranq.  ii.  2.  '  Ca- 
to  adversum  vitia  civitatis  degene- 
rantis,  et  pessum  sua  mole  sidentis, 
stetit  solus.'  Lips.  Aliae  edd.  dissi- 
dentes;  et  pro  eo  pugnat  Robortell. 
Frustra  :  nam  et  alterum  exstat  in 
Pal,  1.2.  et  Ms.  Theod.  Morelli,  pro- 
pugnatque  ipsa  ratio.  Grut.  Pall, 
duo  dissideittes,  quod  studio  contradi- 
cendi  Sigonio  propugnabat  Robortell. 
Sed  desidentes  exbibct  Pal.  1.  et  Lip- 
sii  libri.  Gebh.  Dissidentes,  quod  de- 
mum  receptum  est  in  Aid.  eamque 
secutis  nonnnUis  edd.  superest  in 
Leid.  2.  et  Hearnii  Oxon.  N.  dissi- 
dcnlis  in  Leid.  1.  disidentes  in  Port. 
disidcnlis  in  Hav.  sed  desidentes  noil 
modo  in  edd.  ante  Aid.  quibus  usus 
sum,  omnibus,  sed  etiam  in  Voss. 
utroq.  et  in  utroq.Harl.  quod  optime 
viri  docti  probarunt.  Quid  Robor- 
tello  Sigon.  rcposuerit,  patet  ex  ejus 
lib.  1.  Emend,  c.  50.  V.  etiam  de  hoc 
verbo  Pierium  ad  Maron.  JEn.  iil. 
5G5.  et  Heins.  ad  Nason.  Metam.  xi. 
517.  Ceterum  eamdem,  quae  Sigo- 
nio,  etiam  patri  suo  cmendationem 
in  mentcm  venisse,  et  ab  eo  margini 
ed.  Frob.  1535.  adscriptam  fuisse, 
quin  et  Theod.  Morellum,  longo  post 
|)atrem  tempore,  miiito  tamen  ante 
Sigon.  ita  scribcndum  monuisse,  ob- 
servat  H.  Stepban.  opcrarum  in  Di- 
on. Hal.  c.  9.  p.  19.  qiicni  locum  mihi 
l)uk.  indicavit. 

Tinn   ire  carjierinl    pracipilcs]     Ire 
abcst  u  Port,  in  quo  m.  sec.  emend. 


T.    LIVII    HIST.     PilJEF. 


C)055 


tunt  coeperint  prcecipitcs  ruerc. 

Donee  ad  hcec  tempora]  Vet.  ad  liu- 
jiis  tcnipora.  Quasi  per  cmpliasin  de 
Aiigiisto.  Lips.  Ad  hcec  tempora  trias 
Mss.  Pall,  nam  qui  ex  suis  proclncunt, 
ad  hiijus  tcnipora,  et  vix  iiii|)robant, 
quasi  per  cmpliasin  de  Augusto  dic- 
tum, non  vident,  ita  abiii  a  decoro  ; 
eaque  propter  et  nimia  invidia  one- 
rari  Livium,  et  niniio  odio  ipsum 
Cresarcm  :  quin  imo  vel  sic  quoque 
libcrius  loquitur  auctor,  quam  ut  se 
probet  sue  priucipi,  queri  ausus  de 
seculo  sue.  Grul.  i/«j«s  solus  Leid. 
2.  qui  est  ipse  Lipsii  cod.  quern  ex 
bibliotli.  Lips,  reliquiis  sibi  nuper 
comparavit  academia  Lugduno-IJa- 
tava.  Reliqui  nostri  rccte  vulgatuni 
tuentur. 

§  10  Hoc  illud  est]  Hoc  est  illud 
Harl.  recent,  et  Port,  male,  V.  ad 
V.  2.  §3. 

In  cognitione  rerum]  Expressif  hunc 
locum  Lucian.  adversus  indoctum  p. 
387.  ed.  GriKV.  Avolv  5e  ocTWf ,  arr^  hv 
trapb,  Tuv  TraAaioiv  ris  KTyjaaiTOf  \4yeiv 
T6  Sifaffdat,  Kal  TrpdrTnv  ra  SeWro, 
^i]K<fi  Twv  apiffrwv,  koX  (pvyfj  twv  x*'- 
pdvaiv.  Gebh. 

Omnis  te  exempli . .  .  monumento  in- 
tueri]  Non  extrudo  quidem  Icct.  vul- 
gatam  ;  indico  tamen,  rescribendiim 
mihi  videri,  in  iltuslri  positu,  momento 
intneri.  Eo  enim  sane  nomine  potis- 
simum  celebratur  liistoria,  quod  ninl- 
torum  scculorum  gentiumque  gesta, 
bello,  pace,  simul  et  semel,  quasi  in 
speculo,  Icctoribus  compendiose  ob- 
jiciat.  Livius  profecto  non  semel 
ita  usus  est  illo  viomento,  ubi  direre 
voluit,  celerrime  quid  factum.  Gvut. 
Voc  te  abest  a  Port,  turn  prrepos.  in 
non  agnoscunt  Voss.  2.  et  Harl. 
antiq.  quam  omisisse  videntur  librarii 
propter  similitudinem  primaj  syllabae 
vocis  sequentis  inlustri,  qualia  ex- 
empla  plura  vid.  ad  \  iii.  33.  §0.  et  ad 
XXXIV.  28.  §  3.  denique  monumento 
omiserat  librariusVoss.l.quod  dcinde 
ni.emendatricc  inter  versus  adscrip- 


tum  est.  ProGrutero,wiome«<orepo- 
nente,  illud  facere  etiam  posset,  sae- 
pius  ita  scribas  peccassc,  de  quo  di- 
cam  ad  v.  52.  §  1.  Magis  tamen  vul- 
gatum  placet,  quod  servant  reliqui 
codd.  nisi  quod  quidam  corum  habe- 
ant  monimento. 

Inde  tibi,  l)'c.  inde  foedum]  Sic  tria 
exentplaria  Pall,  sic  primogenia  ed. : 
nam  sequens  tinde  tibi,  Sfc.  nnde  fw 
dum ;  cui  acquiescebat  Giar.  Gmt. 
Praitcr  solum  Hav.  in  quo  nude  priori 
loco  a  m.  interpolatricelegilur,  etiam 
onines  nostri  inde  utroque  loco  ser- 
vant,  quod,  post  prim.  ed.  in  tinda 
mutatum.  Aid.  iterum,  sed  invito 
Giar.,  revocarat.  Alibi  etiam  haec  vo- 
cabula  commutata  fuerunt.  V.  ad 
xxxix.  33.  §  5. 

Quod  imitere,  capias]  Rectius  fore, 
quod  imitari  citpias,  ut  alter  Colbert, 
cod.  praefertjj.  Doujat.  conjecit.  Ea- 
dem  lectio  obvia  fuit  in  Harl.  recent, 
et  Port,  quod  imitere  cupias  in  Voss.  1. 
Reliqui  nostri  servant  vulgat.  sed  cO' 
j)ia5  sensus  requirere  videtur  :  unde 
nee  imitere  mutandum.  '  Capere'  ct 
'cupere'  alibi  in  Mss.  confundun- 
tur.  V.  quae  notavi  ad  Silii  Ital.  xvir. 
1G7. 

Fcedum  incept u,  fwdum  exitii]  Nihil 
inn  to ;  in  vulgat  am  Icct. conspi  rant  i  bus 
onin.  codd.  et  edd.  quibus  usus  sum. 
Altamen  Liv,  xxvi.  38.  '  Id  fcedum 
consilium  quum  incepto,  turn  etiam 
exitu  fuit.'  xxxv.  12.  *  Et  tutum  vel 
incepto  vel  eventu  se  consilium  ad- 
ferre.'  Max  quid  vites,  pro  quod 
viles,  iiabet  Harl.  recent,  qua:  vites 
Leid.  2. 

§  11  Aut  me  amor  negotii  suscepti] 
Aut  amor  negotii  me  suscepti  Leid.  2. 
aut  me  amor  suscepti  negotii  Harl.  2< 
etHav. 

Nee  bonis  exempUs  ditiorfuit]  Unde 
Quinctil.  Inst.  Orat.  xii.  2.  •  Quan- 
tuni  Graeci  pracceptis  valent,  tantum 
Roniani,  quod  majiis  est,  exeuiplis.' 
At  Val.  Max.  n.  7.  §  G.  •  Nostra 
urbs  oniui  gcnere  mirificorum  exeni- 


'NnEEsiT¥] 


605G 


NOT.E    VARIORUM    IN 


plonmi  totiun  orbeni  terranini  re- 
plevit.'  Utnoii  sine  oausa  proniinciet 
M.  Tulliiis  Tiisr.  Qiia>st.  i.  1.  '  Qiiaj 
tanta  gravitas,  quse  tanta  conslantia, 
niagnitiido  aniiui,  probitas,  fides  ? 
qiiiB  taiu  excellens  in  oiuiii  genere 
virtus  in  ullis  fnit,  lit  sit  ciiiu  niiijo- 
ribns  nostiis  coinparanda  ?'  Grut. 

Nee  in  quam  tarn  sera  avaritia  luxu- 
riaque  inmigraverinQ  Et  istiid  exlii- 
beiit  Mss.  nostii  ties.  Nam  edd. 
primae  et  seqq.  multi¥  sero :  minus 
recte,  nisi  veiinius  auctori  praescri- 
bere,  qiioniodo  eloqiii  sua  debeat. 
Grut.  Per  qnindecim  et  ultra  edd. 
quas  sub  oculis  Iiabco,  banc  scrip- 
turam  constanter  propagatam  video. 
Sola  prima  omnium  Aleriensis  Epis- 
copi  et  Aid.  1518.  verbo  uno  aucti- 
ores  nee  in  quam  cicitntcni  tarn  serce. 
Et  sic  novimus  esse  in  Mss.  Ciiifl. 
Helnist.  Voss.  Gud.  Uott.  Florentt. 
turn  iMediceo,  turn  ad  S.  Marci.  Quas 
igitur  caussa  rejiciendi  ?  An  volue- 
runt  cavere,  ue  post  rb  rempublicam 
adeo  junctim  sequeretur  lioc  voca- 
bnlum  ?  At  sic  Livius  n.  24.  '  Cas- 
terum  deliberationi  de  maxima  qui- 
dem  ilia,  sed  tamen  parte  civitatis, 
nietum  |)ro  universa  republica  inter- 
cessisse.'  iv.  26.  'Vir  cujus  provi- 
dentiam  in  republica  quum  multis 
aliis  tempestatibus  ante  exjierta  ci- 
vjtas  erat.'  Apud  Festum  babes, 
'  Respublicas  niultarum  civitatuni.' 
J.  Gron.  Cum  codd.  Gronovianis  fa- 
ciunletiam  Lcid.uterq.,  Harl.  iiterq,, 
I'ort.Hav.Neapol.Lai.IIearniiOxon. 
L.  2.  et,  pra-ter  edd.  a  Gronovio  lau- 
datas,  Colon.  1525.  Cui  lectioni  in- 
lustrandic  Jac.  Periz.  ad  marg.  Livii 
notarat  locum  ex  v.  24.  '  Duasque 
urbes  communis  rcipublicir  incoli  a 
populo  Romano  posse.'  Utrum  ta- 
men cadcm  lectio  in  Voss.  exstet,  ut 
Gron.  docet,  dubito :  certe  in  ex- 
ccrptis  amboruni  Voss.  qua;  babeo, 
niill;im  varietalem  notalam  video. 
Erudites  etiani  Gronovio  vix  adseii- 
Buros  existiiuat  Uearne.    Tot  taincu 


codd.  atque  inter  illos  etiam  pra?- 
stantissimonim,  .nuctoritati  refragari 
ausus  non  sum.  Praeterea  scree  omnes 
codd.  quibus  tisus  sum,  prirter  Hav. 
et  Port,  omnesque  edd.  ab  Aid.  usque 
ad  Francof.  a.  1578.  quae  prima  ile- 
rum  sero  reposuit.  Male.  Hor.  i.  2. 
25.  '  Serus  in  cnslum  redeas,  diu- 
que  La?tus  intersis  populo  Quirini.' 
Suet.  Aug.  c.  XVII.  'Antonium  seras 
conditiones  pacis  tentantem  ad  mor- 
tem adegit.'  Livio  insolitum  uon 
esse,  ut  adjectivis  pro  adverbiis  nta- 
tnr,  infra  vidt-bimus  ad  xxii.  12.  §  7. 
Apud  eumdem  etiam  obvium  esse,  ut 
duobus  substantivis  numero  singular! 
jungatur  adjectivum  numero  pluriuni, 
alibi  probabimus.  Tandem  migra- 
verint  Voss.  1.  et  Leid.  2.  sed  prajfero 
vulgatum.  NametilludLiviofamiliare 
est,  ut  praapositionem,  unde  verbuin 
componitur,  in  regimine  repetat.  Ita 
'  increpare  in  similitudinem  nominis  ' 
Livio  infra  6  irdvv  Gron.  restituit 
XXVII.  1.  §  9.  Eadem  forma  '  in- 
ducere  in  agrun»'  Livius  dixit  i.  37. 
'  incidere  in  insidias'  ii.  30.  ubi  pie- 
rique  codd.  praepositionem  omittunt ; 
non  recte  :  '  invadere  in  consulem  ' 
II.  47.  §  G.  ubi  similiter  praeposilio  in 
a  quibusdam  codd.  exsulat :  '  inferre 
se  in  median]  dimicationem '  iii.  5. 
'  inmittere  in  bostes  '  ix.  4.  ita  enira 
ibi  viri  docti  legendumdocuerunt,  pro 
'  mitttre.'  '  Invebi  in  portum'  xxxv. 
43.  Vid.  ad  ii.  31.  §  3. '  ingredi  in  cas- 
tra'  XXXVIII. 27.  'inferre  in-d?rarium' 
XXXIX.  29.  '  inesse  in  area'  xl.  29. 
'  inire  in  nrbem'  XLi.  28.  '  inducere 
in  urbem'  xliii.  17.  '  abesse  a  Cplo- 
piione'  vid.  ad  xxxvii.  20.  §  .*>.  •  ad- 
ferre  ad  consules'  vid.  ad  ii.  36.  §  7. 
'  devolare  de  tribunali '  ii.  29.  '  dece- 
dere  de  cflicio' VIII.  25.  Vid. Gron.  ad 
xx\  II.  10.  §  1.  *  deducere  de  pro- 
viiicia'  XI..  35.  *  deportare  de  Mace- 
donia' xi.iv.  15.  *  excussus  c  navi ' 
vid.  ad  XXXVII.  30.  §  9.  '  Irajicere 
trans  ilumen  '  in.  11.'  trantiportare 
castra  trans  Pencum'  xui.  GU. 


T.    LIVII    Hl.ST.    LIU.    I.    CAP.    1. 


G057 


Ac  parsimoniee  honos']  Aut  parsimo- 
nice  hunos  Port,  ac  parsinwniis  honor 
Hav.  <]ui  paiillo  ante  etiain  prx'Tcit 
tanius  aul  tamdiu.  Mox,  inverso  or- 
diiie,  quanta  minus  rerum  Leid.  2.  et 
Harl.  uterq. 

^12  QuHin  forsilan  et  necessaria 
erunt]  Th  et  exsulat  ab  Hail.  2.  Leid. 
1.  et  Port,  efiam  ab  onniib;:s  edd. 
quibus  iisiis  siuii  usque  ad  Paris,  a. 
LOTS.  Particulam  eanidem  in  vet. 
lib.  legi  Sigon.  prima  scliolioruni  ed. 
testatus  est.  Praeterea  ordiendcc  Voss. 
ainbo,  Leid.  ambo,  Harl.  ambo,  Port, 
et  a  m.  sec.  Hav.  qiiiini  a  in.  pr.  ori- 
und(E  scriptuni  fuisset.  Ordiendcc 
etiiim  oniiies  edd.  ante  Grul.  qui,  qua 
anctoritate  ordiunda:  vulgaverit,  non- 
dum  adsequor. 

§  13  Votisque  ac precationibus]  Votis- 


que  et  precationibus  Voss.  ambo,  Leid. 
ambo,  et  Port,  votis  et  precationibus 
Harl.  recent,  votisque  precationibus 
Hav.  a  m.  sec.  erasa  vocuia,  qua;  in, 
pr.  adscriptafuerat,  media;  sedciijus 
vestigia  evannere. 

Ut  orsis  tantum  operis]  Sic  initio 
fuit  in  Pal.  3.  factumque  postea  tanti 
o;)e»'is,quomodo  exstat  in  Pall.  L  et  2. 
Neque  aliter  ex  press!  t  Sigon.  Nos- 
trum invenias  etiani  in  ed.  Jo.  An- 
dreee.  Grut.  Pall,  treset  Camp.  ed.  wt 
orsis  tanti  operis.  Ut  '  orsis  '  liic  non 
esset  ap^afxeuois,  sed  substantive  ab 
orsum,  ac  orsa.  Gebh.  Orsis  tanti 
operis  praiter  Leid.  1.  omnes  codd. 
nostri,  ut  et  edd.  omnes  ante  Fran- 
cof.  Modii,  quae  orsis  tantum  operis 
prima  exhibuit,  quod  rccte  D.  Hein- 
sius,  viris  doctis  obsccutus,  mutavit. 


LIB.  T. 


Cap.  I.  §  1  Duobus,  JEnea  Anteno- 
requc,  et  vetusti  jure  hospitii]  Servius 
ille  Grammaticus  ad  hoc  Virgilii  car- 
men [/En.  I.  242.]  'Antenor  potuit, 
mediis  elapsus  Achivis,  lUyricos  pe- 
netrare  sinus  :'  ita  ait,  '  Antenor  et 
^neas,  teste  Livio,  patriam  prodi- 
disse  dicnntnr :  quod  Virg.  tangit, 
'  Se  qiioque  priiicipibns  permixtum 
novit  Achivis."  Haec  ille.  Eam  Ser- 
vii  opinionem,  quantum  ad  Virg.  at- 
tinet,  eleganter  sane,  nee  minus 
erudite,  refellit  Christoph.  Landinus. 
Neque  enim  verosimilc  est,  inquit, 
voluisse  poetam  enm  virum,  quern 
omni  laudum  genere  ad  divinitateni 
usque  extollere  contendat,  vcl  mini- 
ma infamiw  suspicione  deturpare. 
Idem  ego  do  Livio  sentio.  Quam 
enim  conveniebat,  eum,  qui  tantopei  e, 
ac,  post  tot  exiniios  scriptores,  rem 
Romanam  scriptis  suis  illustrare  in 
animo  hahebat,  tale  quid  de  origine 
Delph.  et  Var.  Clas,  Liv 


testari  ?  Mirer  antem,  ut  Servius 
luec  Livii  verba  legerit ;  nam,  ut  nos 
ea  habemns,  nulla  prorsus  mentio 
proditionis  inest.  Quod  antem  Gra;- 
coinm  ante  bellum  fuerint  liospites 
^neas  et  Antenor,  majestatem  hu- 
manitatemqne  patriae  illustriorem 
reddidere.  Et  quod  Helenas  redden- 
da^,  per  summam  injuriam  erepta?, 
auctores  dicantur,  officio  bonorum 
viroruin  functi  plus  ceteris  civibus 
milii  videntur,  justusqne  eornm  cora- 
nionstratus  animus.  Antenor  sane 
ab  Hom.  II.  vii.  348.  adv.  Alexan- 
druin  Prianii  filiuni  disserens  intro- 
ducitur,  acerba  injecta  contentione, 
ut  INIenelao  uxor  restitucretur.  i^- 
neas  vero  ab  eodem  poeta,  quantum- 
vis  Trojanis  iniqiio,  mnltis  locis  exi- 
niie  landatur :  pra?cipue  vero  II.  xx. 
307.  ubi  Ncptunns  a  pietate  j^ncam 
commendat,  solicitusque  de  ejus  vita 
Junonem  affatur,  couciudcns  his  ver- 
ius.  17  Q 


6058 


NOTiE   VARIORUM    IN 


bis  :  Nw  Se  S^  AiVe/ao  filri  Tpdicrai  h.vi- 
|6i,  Kai  iraiSes  ttoiScoj',  rot  kex'  fiijSiTiaGi 
yivwvrai.  Atqne  inde  Virg,  laudan- 
di  celebrandique  ^neae  occasionem 
mihi  sumsisse  videtiir,  quippe  qui 
alteriim  carmen  in  jEn.  iii.  98.  nt  ple- 
raqne  alia,  traduxerit  :  *  Et  nati  na- 
tonira,  et  qui  nascentur  ab  illis.' 
Glar.  Camp.  ed.  a  duobus.  Pal.  1. 
ac  2.  nt  fuit  quoque  in  3.  duobus  Mneo! 
Ante7iorique,  casn  dandi,  ut  jungatur 
T(fi  abstinuisse.  Gebli.  Flor.  S.  Marci 
Mnew  Antenorique.  Idem  ex  Rott. 
"Voss.  ulroq.  Gud.  Flor.  annotavit  pa- 
ter. Sed  et  Muriet.  '  JEnecE  Anteno- 
rique legit  vetus  mens,  itemque  lib. 
Leon.  Mocenici,  et  duo  mihi  dono 
dati  a  Cardin.  Sirleto.'  Quod  si  rec- 
tum est,  nt  videtur,  notandum  est 
genus  loquendi  '  abstineo  tibi  jus 
belli,'  id  est,  parco  in  te  facere  ea, 
quae  jure  belli  facere  liceret.  Jnc. 
Gron.  Codd.  a  J.  Gron.  et  aliis  lauda- 
tis  ex  nostris  concinunt  Harl.  antiq. 
Leid.  1.  Port,  et  Hav.  a  m.  pr.  Ne- 
que  aliter  Hearne  Oxon.  in  L.  2.  et 
B.  invenit.  Sed  Mnece  et  Antlienori 
Harl.  2.  Mnea  Antenorique  Leid.  2. 
Vulgatum  defendit  locus  Horatii  Sat. 
11.3.202.  'abstinuit  vim  Uxore  et 
gnato.'    Mox  auctores  fuerunt  Port. 

§  2  Rege  Philemone'}  Ulud  non  fe- 
rendum  duxi,  quod  tam  recentia, 
quam  vetera  exemplaria  babent  rege 
Pliilemone  ad  Trojam  amissojCam  Ho- 
meri  lectio  manifesto  demonstret, 
Pylemene  esse  legcndum.  Ejus  car- 
men ex  11.11.  est.  Sabell.  Annotavit 
hoc  Sabell.  quoque.  Carmen  est  ad 
finem  Bciotiic  vs.  S.'iS.  T\a.(f>Xa.y6vu)v  S' 
r]yilro  XlvXaiixivios  Xaaiov  Krjp  'E{  'Eve- 
Twv.  Undo  Ptjlcenieue  Xo'^cwA.  won  Plu- 
lemeric,  plane  convincitur.  Pylicmc- 
nes  autoni  Paplilagonum  dux  a  Mc- 
nelao  occiditur,  ut  narrat  Horn.  II.  v. 
27G.  (jlar.  Pijltrmcne  legcndum  esse 
apparct  ex  versti  \h\n\.'Ua(p\ay6vbiv  5' 
rp/UTo  nuAaijUfVeos  Xdiriof  ia)ji  'E|  'Ere- 
Tuiv.  [Hoc  ex  Sabell.  ct  Glar.  Iiabet, 
licet  nentriiis  memineiit.]  Sigon.   Vi- 


dentur  Latini  adspirationibus  anhela- 
tisque  vocibus  in  p  litera  delectari. 
Id  multis  ex  rebus  percipi  et  ani- 
madverti  potest.  Qui  a  Graecis  ypv- 
Tres  vocantur,  ab  illis '  gry  pbes '  adspi- 
rate  proferuntur  :  quod  a  Graecis 
TpoTtaiou  leviter,  '  tropliaeum  '  aspere 
effertur.  Persius  Sat.  i.  34.  '  Phyl- 
lidas  Hypsipbylas  vatum  et  plorabiie 
si  quid  Eliquat,'  dixit:  attamen  ilia 
Graece  exiliter  et  tenuiter  'Ti/zittvAtj 
vocatur.  Sic  et  in  sanctissimo  Euaa- 
gelio  qui  Gracis  KAeJjros  dicitur, 
'  Cleopbas '  a  Latinis  vocatur.  Sic 
qui  nv\aifj.4vr]s  ab  Horoero  vocatus 
est,  a  Livio  '  Phylenieues  '  nominatnr 
in  omnibus  quidem  antiq.  edd.  Itaque 
cum  earn  Latinorum  consuetudinem 
esse  videam,  non  assentior  his  qui 
Pylemenem  emendant.  '  Thermophy- 
las'  etiam  in  vett.  libb.  pro  '  Thermo- 
pylis '  reperimus,  nee  damnamus; 
cum,  quae  a  irvXt)  derivantur,  Latini 
aspirasse  videantur,  ut '  Hypsipbyle' 
argumento  est.  Sic  '  Argyppaei '  He- 
rodoto,  Mela;  '  Argymphaei.'  Si  quia 
in  banc  cogitationem  incumbat,  sat 
scio,  niulto  pliira  reperiet :  sedbunc, 
tamquam  gustum  observationis,  de- 
disse  satis  mihi  est.  Aliamulto  plura 
aliorum  industriae  relinquimus.  Turn. 
Advers.  xxviii.  40.  Turnebo  adspi- 
rationem  in  nomine  bujus  regis  de- 
fendeuti,  adsentire  ncqueo,cum  ratio- 
nem  scribendi,  qua;  in  antt.  edd.  su- 
perest,  mendosam  esse  literam  i,  pro 
qua  ex  Graco  vocabulo  litera  y  adhi- 
bcnda  est,  satis  docere  posse  videa- 
tur.  Qui  addita  adspiratione  scrip- 
serunt  in  edd.  antiq.  forsitan  siniili 
intempcric  agitati  sunt,  atque  illi,  de 
qnibus  agit  Quinctil.  Instit.  i.  5.  p. 
37.  ed.  Burm.  ubi  videnda  quae  viri 
ducti  notaruut.  In  Mss.  etiam  vari- 
atur.  Voss.  2.  habet  Pliilcpomene, 
Port.  Pliilomvne,  Leid.  1.  Phylemcne, 
Leid.  2.  Pilamcnc,  Hav.  I'ilemene.  Ex 
rcliq.  codd.  quorum  excerptis  usus 
sum,  niiiil  notatum  video,  ut  cum  re- 
centt.  edd.  ad  tpias  exact!  sunt,  Py- 


T.    LIVII    HIST.    LIB.    I.    CAP.   1. 


6059 


lamene  praefulisse  suspicio  sit,  qiiam 
acriptiiiam  jam  recte  passim  rcccpe- 
riint  viii  docti,  qui  aiiis  scrii)toiibus 
edeiuiis  hoc  et  priori  seculo  niaiitis 
admovcnint.  V.  ad  Just,  xxxvii.  c. 
lilt.  Neqiie  aliter  id  nomen  exaiatum 
reperitiir  in  Daret.  Plnyg.  ct  Diet. 
Cretensi.  '  Pyla'iiienia'  etiam  '  Pa- 
phlagonia  *  ita  a  rege  dicta  apiid  Plin. 
N.  H.  VI.  2.  Neque  veiiora  sunt  ple- 
raque  cxempia  similiuni  miitatioiium 
Tiirnebo  laiidata,  pra?sertiin  •  tro- 
phxum/  '  Hypsipliyle,' '  Thei  mopliy- 
lac,'  quae  emcudata  orthogiaphia  sine 
liters  h  scribi  jubet.  De  hoc  Pyla;- 
mene  vide  Sebast.  Faesciiium  de 
Nunim.  Pyiaemenis  Euergcta". 

In  intimum  inaris  AdriiUici  sinum'\ 
Ita  et  alibi  scribitur  in  lecentt.  Livii 
edd.  saepius  etiam,  addita  adspiratio- 
ne, '  Hadria '  et  '  Hadriaticus  ;'  quod 
priori  pncterendtim  esse  infeiiiis  di- 
camad  xxiv.  10.  §  lO.displicet  desul- 
toria  haec  editoruni  inconstantia,  qua- 
re  ad  eanidem  formam  nbique  re- 
duxi.  Ceterum  Adriaci  est  in  cod. 
Hav.   in  intumiim  habet  Leid.  1. 

§  3  Primumegressi  sunt  locuni]  Vett. 
el  in  quern  prima  egressi  sunt,  locus. 
Lips.  Primo,  pro  jirimum,  onuics  nos- 
tri,Voss.  aiubo.Leid.ambo,  Harl.  am- 
bo.  Port,  et  Hav.  Deinde  Heumann. 
suis  ad  me  Uteris,  legendiuii  conjicie- 
bat  is  in  quern.  Aliquid  scabri  latere 
puto  :  cui  enini  rh  et  inserviat,  non 
video.  Port,  voculani  illani  omisit ; 
non  displicet,  niodo  omnia  ha>c,  in 
quern  pvimum  egressi  sunt  locum,  Troja 
vacatur,  pugoque  inde  Trojano  nomen 
tit,  gens  unieersa  Veneti  appellati,  pa- 
renthesi  includantur.  Eadcm  con- 
jcctura  etiam  Diikero  in  mentem  ve- 
iierat.  At  Jac.  Periz.  hunc  locum 
laudavit,  ut  ostendat,  divcrsissimam 
in  verbis  ct  Integra  oratione  con- 
structionem  per  conjunctiones  con- 
jungi,  ad  Sanctii  Minerv.  in.  11. 

Pagoque  inde  Troja  nomen  est]  Md- 
lim,  Pagoque  inde  Trojano  nomen  est, 
ut  no  syllaba  repetenda  sit,  ut  sacpe 
infra  faciundum  esse  nionebiuius.  Si- 


gon.  Lectio  scripta  Trojano  nomtn. 
Lips.  Eamdem  scriptural!!  pra^ferunt 
Florcnt.  Harl.  antiq.  Voss.  ulerq. 
Leid.  ulerq.  et  Neap.  Lat.  ncque  ali- 
ter Hearne  invenisse  videtur  in  om- 
nibus Oxon.  praeterquan!  in  N.  ex 
quo  solo  Troja  profert.  Liv.  ii.  33. 
'  Cui  cognomen  postea  Coriolano 
fiiit.'  VII.  2.  '  Vernaculis  artificibus 
nomen  his trionib us  inditum.'V.Gron. 
ad  h.  c.  verba  seq.  §  4.  'Trojie  et 
huic  loco  nomen  est.' 

§  4  yl6  simili  clade  domo  profuguni] 
Idem  liber  domu,  antiquo  sciibendi 
ritu.  Lips.  Pal.  1.  «  simili  clade  do- 
mus  videtur  stabilire  lectionem  cod. 
Lipsiani  domu,  apxa'iKws.  Gebfi.  Cum 
simili  clade  Harl.  recent,  a  simili  cla- 
de Leid.  2.  Voss.  1.  et  a  m.  sec. 
posterior.  Tum  domi  profugum  Leid. 
2.  Dc  antiqiia  scribendi  ratione  do- 
mu V.  ad  III.  29.  §  5.  Deinde  profugum 
domo,  alio  verborum  ordiiic,  I'ort. 

Ad  jnajora  initia  rerum]  Ad  majora  re- 
rum  iHJ</a,vocibiis  transpositis,  etiaiu 
uterq.  Harl.  ulerq.  Leid.  Hav.  et 
Portug.  simul  cum  prise,  edd.  quibus 
usus  sum,  omnibus  usque  ad  Paris. 
1573.  quae  prima,  in  alium  ordinem 
conjectis  vocabulis,  ad  majora  inilia 
reruOT  dedit.  Gronovii  conjectura[vid. 
Lectt.Varr.]  adstrui  posset  aliis  cx- 
eniplis  Livii,  ut  v.  10.  '  Inter  delec- 
tiim  tributumque,  et  occupatos  ani- 
nios  majoruni  reruin  curis.'  xxvii.  8. 
'Inter  niajorum  rerum  curas  comitia 
niaximi  Curiouis  vetus  excitaveruiit 
certamen.'  xlv.  39.  '  Majores  vestri 
omnium  magnarum  rerum  et  princi- 
pia  exorsi  ab  Diis  sunt,  et  finem  eiiin 
statuerunt.'  Sed  nihil  iniitari  prae- 
stat.  Ut  cnim  hie  7najora  initia  re- 
rum, ita  alibi  '  parvuin  principium 
rerum,"  et  '  parviim  inititmi.'  vii.  11. 
'  Inter  aliarum  parva  priMci})ia  re- 
rum liidorum  quoque  prima  origo  po- 
iienda  visa  est.'  xxiii.  10.  '  Quam- 
(jiiam  hand  parvo  initio  iniiiui  vide- 
baturjiis  liberlatis.'  Qiiin  etiam  Jac. 
Cron.  in  Dissert,  de  voce  Mtyas,  p. 
22.  monuit,  nihil  corrigendum  esse 


6060 


NOT>E   VARIORUM   IN 


ex  stili  Liviani  genlo  ;  qncm  tamen 
ntriqtie  loquendi  generi  favere  ad- 
scripta  exempla  probaiit. 

Ab  Sicilia  classe  Laurentem  agrum 
tenuisse]  Veteri  tantiim  erat  ab  Sicilia 
classe  ad  Laurentem  agrum,  vocibiis 
illis  oiiiissis,  teniiisse  constat,  qnze 
oleiit,  nie  heiciile?,  glossehia.  Lips. 
Lipsii  vetns  liber  omittit  rh  teimisse. 
In  libris  nostris  niiiifice  variat  scrip- 
tiira  ;  quorum  Pal.  1.  Inde  in  Sicili- 
am  quarentem  sedes.  Delatum  ah  Si- 
cilia classe  ac  Laurentem  agrum  temi- 
isse.  Pall.  2.  et  3.  ab  Sicilia  classe  ad 
Laurentem  agrum  tenuisse.  Omnium 
licentiosissiiriie  Jo.  Campani  ed.  in 
Laurentem  agrum  venisse.  Quoinodo 
ego  hunc  locum  emendandum  cen- 
seani,  aequiores  aibitrentur.  JEncam 
ah  simili  clade  domu  profugum,  sed,  ad 
majora  rerum  initia  ducentibus  fatis,pri- 
mo  in  Macedoniam  venisse  ;  inde  in  Si- 
ciliam  quccrenfem  sedes  delatum ;  ab  Si- 
cilia, classe  ad  Laurentem  agrum ;  re- 
scisso  illo  tenuisse,  sive  altero  perve- 
nisse,  quod  utrumque  niniium  inepte 
libeiales  conectorescomplendaB  ora- 
tioni  invexere:  cum  et  illo  misso 
nibil  neque  sententia^neque  numeris 
ac  sono,  deficiat.  Gehh.  Sero  posi- 
tum  liicvidetur  classe:  nam  et  iniMa- 
cedoniam  classe  venit,  et  classe  in 
Sicilian!  est  delatus.  Aiigent  suspj- 
cionem  sciipti,  in  quibus  omnibus 
fere  classe  ad  Laurentem,  vel  classe  ac 
Laurentem.  Videnuni  ({\er\t,ab Sicilia 
classem  Laurintcm  agrum  tenuisse:  sic 
XXI.  49.  '  Noveni  quinqiicremes  Li- 
paras,  octo  insulam  Vulcani  tcnue- 
runt.'  XXX1I.15,  *  Utrum  Lcucadem 
ac  sinnni  Anibracium  oneraria!  lenu- 
issent.'  XLlv.28.'  Posterodie,  quam 
Subota  clussis  tenuit.*  ./.  /■'.  Gron. 
Equidem  sana  ratio  loqucndi  osten- 
dit,  rh  classe  sero  pnni ;  et  Livium 
aliud  in  animo  liabuisse  IMss.  fidtMU 
faciunt,  (|iii  onnics  liabent  vol  classe 
ac  Laurentem,  vel  classe  ad  Laurentem, 
quodct  ipso  in  Florent.  S.Marci  ofFcu- 
di,  et  Muret.  (|uo(|uc  ex  vctt.  libb.  ac 
duobus  cardiualis  Sirlcti,  et  Mod.  ex 


Ms.  notant.  Unde  si  componatnr  ab 
Sicilia  classem  Laur,  ag.  ten.  utique 
manet  ac  constat  prius  crimen,  et 
aeque  sero  nunc  rb  classem  venit,  quam 
prius  classe :  cum  prior  vox  JEneam 
satis  abundeqne  omnium  accnsativo- 
rum  viceni  impleat.  Nos  ita  quzere- 
bamus.  Si  iEneas  a  Troja  in  Mace- 
doniam, inde  in  Sicilian),  inde  in  La- 
tium  venit,  quis  tandem  iste  imnifn- 
sus  error  fuit,  quern  in  hoc  itinera 
notat  Livius  ?  quum  rectissima  pro- 
cesserit  navigandi  cursns?  Non  ig- 
uoro,  errorem  nonnumquani  poni  pro 
quavis  profectione;  sed  istud  epithe- 
ton  videtur  docere,  aliud  ibi  rcspex- 
isse  Livium  ;  cujus  certissima  nianus 
fuit,  ah  Sicilia  errassc,  ac  Laurentem 
agrum  tenuisse.  Hoc  aptissimum  et 
Mss.  et  historiae  ipsi.  Error  enim 
yEneae  tunc  demum  accidit,  quum  ab 
Sicilia  discessit  ;  ut  pro  Laisrente 
agro,  qtiem  petebat,  delatus  fuerit 
in  AtVicam.  Virg.  JEn.  i.  34.  *  Vix  e 
conspectu  Sicula>  telliiris  in  altum 
Vela  dabant  leeti  :'  et  quee  sequnn- 
tur.  Ovid.  Met.  xiv.  75.  '  Hanc  ubi 
Trojanae  remis  avidamque  Cliarvbdin 
Evicere  rates ;  cumjamprope  littus 
adessent  Ausonium,  Libycas  vento 
referuntur  ad  oras.'  Saltern  in  ex- 
eniplis  qu<e  subjiciiintur,  locus  ex 
xxr.  40.  in  Mss.  omn.  ita  legitur, 
'  noveni  quinqueremcs  Liparas,  octo 
ad  insulam  Vulcaui  tenuerunt.'  Ut 
dtibium  non  sit,  illic  geminata  parti- 
cula  scribi  deberc,  *  novem  quinque- 
remes  ad  Liparas,  octo  ad  insulam,' 
modo  loqucndi,  quo  saepe  utitur  Li. 
vius,  et  illustratus  a  patread  xxiv.  8. 
XXV.  7, '  Qui  onerarias  retro  in  Afri- 
cam  repeterejubcrcnt. 'J«c.  Gron.  Id 
est,  postquam  classe  Siciliam  tenne- 
rat.  Hoc  in  loco,  eliamsi  forte  levior 
q\ia>piam  nietida  lateat,  ridicule  ta- 
men,  ut  pnto,  legere  nos  volunt  er- 
rassc, qua'-i  non  miilto  magis  crravcrit 
^ncas,  autequam  delatus  fuit  in  Si- 
ciliam. Certe  in  ea  fuisse  sententia 
Livium  patet.qni  res  gpstas  liistorica 
fide  debuit  tradcre,  nee  pootas  seqtii, 


T.    LIVII    HIST.    LIB.    I.    CAP.    1. 


G061 


qiiil)ns  licet  mnlta  ornando  locuple- 
tandoqiie  arfjniuento  finj^ere,  qiue 
iiiinn|uani  accideiiiiit.  Seel  tamoii  et 
Virgil,  /lin.  VI,  vix  ullos  amplius  er- 
rores  ylZiieiB  ex  Sicilia  profecti  nie- 
niorat.  Per*:,  in Syntagni.  Kpist.  quod 
Buiniann.  edidit  toin.  iv.  p.  S02. 
Quia  libri  scripti  variant,  hie  ali()iii(i 
corruptiuu  esse  potest :  sod  rationes, 
qoibiis  Jac.  Gron.  conjectiirain  snain 
cuntinnaie  coimtiir,  non  niinis  iirniae 
visa'  sunt  <  iiiu  aliis,  turn  Perizonio 
ill  Epist.  ad  Nic.  Heins.  torn.  iv.  Syl- 
log.  Biirm.  Ep.  xn.  Certe  yUneani, 
e  Sicilia  in  Italiani  tendenteni,  teni- 
pestate  in  Atricani  abreptiini  ftiisse, 
nee  Dion,  Hal.  nee  alii  probati  his- 
torici,  ut  puto,  tiadidenint.  Et  vi- 
detur  coninienlnni  poctariun  esse, 
cujus  latioiieni  Liviiis  habere  uon 
debuit.  Quod  si  jam  veiiini  esset 
£neani  in  AtVicain  venisse,  tamen 
non  lecte  '  innienMis  error  '  dici  pos- 
set is,  queni  pntat  Gron.,  ab  Sicilia 
scilicet  ill  African!.  Duker.  A  Sicilia 
Port,  tuin,  clause  ac  Laurenlem  agrum 
tenuisse  idem  I'ort.  cktsse  Laur.  agr. 
tenuisse  constat  Leiil,  2.  classe  ad  Laur. 
agr.  tenuisse  Voss.  1.  Leid.  I.  et  anibo 
Harl.  Sed  Hearne  nioiiuit,ad  niarg. 
exeniplaris  typis  descripti,  quod  ser- 
vatur  in  bibl.  Bodleian.  Iiaberi  classe 
in  Laurenlem,  idqiie  oinnino  cornip- 
tum  esse  pro  classem  Laiirentem,  quo- 
modo  J.  F.  Gron.  conj. 

Troja  (t  liiiic  loco  nomen  est~\  Sic  A. 
Gell.  xvu.  21.  '  Tarqninii  tilio,  ciii 
cognomcntnm  Siiperbus  fiiit.'  Inimo 
Cic.  in  Verr.  iv.  53. '  Pons  aqu*  diil- 
cis,  cni  nonien  Arethnsa  est.'  Et 
niox,  '  Altera  autcm  urbs  Syracusis, 
cui  nonien  Acradina  est.'  ProCaccin. 
c.  10.  '  Sext.  Clodiiis,  cui  nomen  est 
Pliorniio,'  sed  fere  in  peregrinis.  A- 
liter  ill  more  Ronianis.  In  Verr.  v.  7. 
'De  Api)llonio,cni  Gemiiio  cognomen 
est.'  Pro  Rose.  Amer.c.6. '  T.  Roscii, 
quorum  alteri  Capitoni  cognomen 
est.'  Et  bac  ratione  ferri  potest  apud 
Nostrum  xxv.  28.  '  Epicyden,  cui 
Sidon  cognomen  erat.'  XL,4.  'Tlieo- 


xena  et  Arclio  nomina  ninlieribus  e- 
rant.'    xi.iv.  14.  '  Ab  regiilo  Gallo- 
nun  (Balanos  ipsiiis  tradilur  iiomeii.)' 
At  xxv.  2.  '  Scipio,  cui  postea  Afri- 
canus  fiiit  cognomen,'  priefcrani  '  A- 
fricano  : '    quaiido    et    Put.  '  Africa- 
nos.'     Et  XXXV.  25. '  Utriijne  eoriim 
Salinatori  erat  cognomen,'  non  '  Sa- 
liiiator.'     Tuni  in  re  pra?seiiti,  Trojce 
et  liuic  loco  nomen  est,  ex    perpetiio 
Livii  more,  <|ui   in  talibiis  ciijusqiie 
anctoris  niaxime  respiciendiis.    Hoc, 
olim  conjectura  dcpreliensiim,  acce- 
pimiis  postea  |)lanescriptiim  reperiri 
in  membranis  oi)tiiTiis  Florentt.  quae 
et  pauUo   ante   Pagoque  Trojano  inde 
nomen  est.     Ubi  7V»j((Ht)  ad  suaiu  con- 
jectiirain  rtfert  Sigoii.   cum  id   lia- 
beaiit  Aiidr.  et  onmes  antt.  edd.  ante 
Frob.    Apud  Plautnm  in  Pros,  Asin. 
edunt,  '  Huic  nomen   Grjrce  est  O- 
nagos  fabulai :'  cum  in  Mss.  sit '  ona- 
gro,'  '  onago,'  '  onego.'      Veriiis  est 
utriimvis    posterioriim.    J.  F.  Gron, 
Videat  J.  Doujat.  antecessorum  Pa- 
ris, priniicerius,  qua  fide  scripserit,  a 
Gron.  adducta  auctornin  testimonia 
distinctiouem,   (quam    in  siniili  con- 
structione  inter  peregrina  et  Roma- 
na  vocabula  statuit,)  evertere  potins, 
quam  confirniare.     Neque  etiam  ejus 
distinctioni    ipsum  Imnc    locum,    iit 
Doujat.  cxislimabat,  adversari  jiuto. 
Quamvis  eniin  Troja  nomen  ex  Asia 
advectum  fuerit,  ratione  tanien  Ro- 
manoruin.qui  se  aTrojanis  orlos  glo- 
riabantur,  non  pcregrinuni,  sed  do- 
mesticiini  potius  atque  avituni,  cen- 
seri  debet.     Ceterum  pro  anti(].  lect. 
stant  ambo  Voss.  ambo  Leid.  Port, 
nterq.    Harl.    et    Hav.    quam    cum 
Hearne  etiam    testetnr  se  in   codd. 
Oxon.  L.  2.  et  B.  reperisse,  et  de 
aliis  nihil  addat, losGroiiovio  favisse 
suspicio   est,  modo  Hearne    partes, 
qiias  suscepit,  diligenter  egorit.     V. 
etiam  ad  u.  '.i'i.  5.     Gronovio  etiam 
qiia-dain  Livii  loca  adversantur,  nt  i. 
34.  '  Nomina  bis  Lucuino  atque  A- 
runs  fiieruut.'  ix.27. 'Cui  nunc  iirbi 
Beueventum   iiomea  est,'    ubi    alia 


G(K)'2 


NOT^    VARIORUM    IN 


constructione  in  nominibus  Latinis 
u.'us  est :  ut  contra  in  nominibus  pe- 
regrinis  xxiii.  39.  '  Heraclitus,  ciii 
Scotino  cognomen  erat:'  ubi  tamen 
'  Scotinos '  legend,  ex  cod.  vestigiis 
postea  videbimus.  xxiv.  7.  '  Uni  ex 
iis  (Dinomeni  fnit  nomen)  partes  da- 
tJe  sunt :'  et  auct.  Epif.  Liv.  i.v.  '  P. 
Cornelio  Nasica,  cui  cognomen  Sera- 
pioni  fait,'  sed  ibi  '  Serapio'  legend, 
videbimus.  Auctoritati  tamen  cod. 
Fior.  quern  Gron.  laudat,  cedendum 
hoc  loco  existimo,  ejusque  unius  fide 
rh  Troj(p,  quod  idem  in  contextum  re- 
cepit,  servo. 

§  6  Duplex  exinde  fama  est]  Inter- 
polatilia  lectio  in  Pal.  IMs.  3.  I.  du- 
plex hide,  2.  duplex  deinde.  Gebh.  Du- 
plex inde  Harl.  antiq.  et  Leid.  2. 
cnm  antt.  edd.  ante  Aid.  cnjus  libra- 
rius  perperani  ultimas  litcras  praec. 
vocis  repetiit.  Suam  itaqiie  manum 
Livio  tot  auctoritatibus  adductus  re- 
stitui,  licet  illiid  exinde  Livio  alibi 
ssepe  ailhibituin  agnoscam.  V.  ad 
Liv.  XLii.  9.  §  8. 

(j  7  Priusquiim  signa  cancretif]  Me- 
diam  vocem  negligenter  omiserunt  li- 
brarii  codd.  Leid.  poster,  et  Voss.  1. 
Inf.  X.  19.  '  X'olumnius  signa  canere, 
ac  vexilla  efferri  e  castris  jussit.'  c. 
20.  '  Itaqiie  signa  canere  jussit,  ag- 
menque  hostium  adgreditur:'  et  infi- 
nitis  locis  alibi. 

In  agrnin  Laurentem  exissent]  Lau- 
rentum  Leid.  2.  Luurentinum  Harl. 
prior.  Verumpaullo  ante  babuimus, 
classe  Laurentem  agrum  insedisse.  Pra*- 
terea  exiisscnt  Harl.  2.  V.  ad  xxxvi. 
20.  §  3.  mox  audivit  Hav.  a  m.  sec. 
Neap.  Lat.  ct  omties,  quas  vidi,  edd. 
ante  Aid. 

^  8  Cremata  patria  et  domo  profu- 
gos]  Copulani  ignorant  Florcnt.  et 
Voss.  2.  si  pjures  acccdcrcnt  ac 
fide  digniorcs,  non  dispiiccret.  Pro 
domo,  perperani  trauMpositis  Uteris, 
modo  prirterl  Harl.  aniMj.  Idem  error 
erat  in  eodcin  cod.  ^  prii-c.  modo,  pro 
domo.     V.  XXXIX.  KJ.  §  3. 

Scdem  condendanjuc  urhi]    Sedemqur 


condendcE  Voss.  1.  et  Leid.  post,  urbis 
Harl.  2.  Male.     V.  ad  iii.  46.  §  2. 

Et  nobilitatem  admiratum  gentis  vi- 
rique,  et  animum']  Gentis,  virique  ani- 
mum  Hav.  non  sequor.  Latinus  mi- 
rabaturnobilitatem  non  tantum  gen- 
tis, sed  et  viri,  qui  se  Ancbisae  et  Ve- 
neris filiuni  professus  fuerat. 

Vd  hello  relpaci]  IMutatoverborura 
ordine,  ffZ  pad  vel  hello  Voss.  1.  et 
Leid.  2.  vel  hello  vel  pace  Harl.  2. 

§  9  Domesticum  publico  adjunxisse 
fcedus]  Pal.  1.  omittit  rh  publico:  et 
rectius  intelligitur.  Gebh.  Unius  cod. 
ejusque  saepius  interpolati,  auctori- 
tati non  tantum  tribuo,  nt  Gebhardo 
adsentiam.  Liv.  xxix.  23.  Ut  pub- 
licum quoque  fcedus  privato  adjiceretur. 
Ceterum  publicehahet  Hav. 

§  10  Ea  res  titique  Trojanis  spem  ad- 
frmat,  tandem]  Salebrosa  videtnrora- 
tio.  Cogitabam,  ea  re  titique  Trojanis 
spon  adjirmatam  tandem  stabili  certa- 
que  sede  fniendi  crroris.  Sic  oppidum 
condunt.  Duk. 

Oppidum  condunt.  AUneas  ab  nomi- 
Tie]  An  Latiuus  yEncani  adjuverit, 
nescio  :  sed  cos,  qui  volunt  referri  ad 
Trojanos,  fefellil  consensus  Mss.Pall. 
Nam  Pal.  1.  oppidum  condens  JEneas. 
Et  ita  fuisse  in  Pal.  3.  rasurae  ves- 
tigia indicant.  Palat.  2.  Opidum  con- 
dicns.  Gebli.  Oppidum  condens  /Eneas 
etiam  Hav.  a  m.  pr.  Port,  et  Harl.  2. 
qiiam  lect.  similiter  Hearne  ex  codd. 
Oxon.  L.  2.  et  B.  protcrt.  Pracstan- 
tiorcs  tamen  in  receptara  lect.  con- 
sentiunt.  Mox  a  nomine  vxoris  Voss. 
pr.  Leid.  2.  et  Hav.  qui  idem  a  ro. 
pr.  pra? fert  Lttvinmn  appellat. 

§  11  Urevi  si irps  quoque  virilis]  In 
membr.  est  stirpes  quoque  lirilis  ex 
matrimonio  Juit,  cui  Ascanio  parentes. 
Modius  Novant.  F^ect.  Epist.  30.  Bre- 
vi  slirpis  quoque  I'lorent.  Leid.  1.  et 
Harl.  antiq.  quod  eodem  niodo  dic- 
tum esse  posset,  quo  '  frondis,'  pro 
'  frons,'  antiquos  dixisse  eontendit 
Kenchen.  ad  Serin.  Samm.  vs.  189. 
ct  672.  Pari  niodo  '  stirpes,  '  pro 
'  stirps,'  infra  in  Ms.  Liviano  inveuiri 


T.    LIVII    HIST.    LIB.    I.    CAP.    2. 


G0G3 


Gron.  testatiir  ad  xm.  8.  §  10.  Si 
plures  codd.  addicerent,  in  contcxtum 
reciperein.  A  gcnio  eniin  slili  Livi- 
ani  aliemim  non  esse,  osteiuiit  toties 
apiid  eiimdeni  obviuiu  rb  *  picbes.' 
Similia  alia  videantur  ap.  Voss.  de 
Art.  Grannu.  ii.  33.  et  3G.  ap.  Giid. 
ad  Plia;dr.  i.  8.  liiirmann.  ad  eunid. 
loc.  Pliapdri,  et  ad  Uuinctil.  Uecl.  vi. 
17.  et  Coitiiim  ad  Sail.  Jug.  c.  14.  § 
23.  Breii  quoque  stirps  virilis  Hav. 
brcvi  stirps  et  virilis  Port. 

Cui  Ascanium  parentes  dixere  no- 
menl  Pali,  duo  omittuut  rh  cui.  Gebli. 
Duo  Pall,  et  Ms.  Miireti  pronoinen 
ignorant.  Et  certe  compendium  lo- 
quendi  scitiini  ac  familiare  Livio  vi- 
tianint,  a  quibus  illud  iniiiiissum.  Sic 
C.  '23. '  Ea  res  ab  stalivis  excivit  iNIet- 
tiiim  :  dncit,  qua  proxime  ad  hostcm 
potest  :'  sic  Klienani,  tres  Pall.  Ox- 
on.  Flor.  Mnr.  libri.  Vulgo  hie  quo- 
que is  ducit:  et  sequent!,  '  Fecialis 
eratM. Valerius:  patreni  patratiimSp. 
Fusiuni  fecit;'  Rlienan.  interposuit  is 
a  mala  nianu.  v.  31.  '  Ibi,  omen  se- 
quentes  loci,  condidere  urbem.  Me- 
diolanum  appellarunt :'  sic  xxvi.  40. 
'  Per  totam  Sicilian!,' &c.  Ubi  ple- 
nius  et  vnlgarius,  '  Is  per  totam.' 
XXVII.  51. '  Circumtusi  oninis  generis 
liominum  frequenlia  ;'  ovtItoO, /li  cir- 
cumfusi.  J.  F.Gronov.  Abest  etiani 
pronomen  a  Port,  quod  neque  in  Ox- 
en. L.  2.  Hearne  reperit.  Sane  saj- 
pissime  librarios  seriem  orationis  Li- 
viauae  male,  ut  sibi  persuadebant, 
cohaerentem  his  similibusque  voculis 
diligentius  connectere  conatos  fuisse, 
pltiribus  exeniplis  Gron.  docuit  ad 
XXXIV.  5G.  ^  1.  ubi  V.  quae  uotantur. 
Utriim  vero  rh  cui  liiuc  ejici  debeat, 
dubium  videri  posset  propter  plura 
loca,  quibus  Livius  siniili  fere  modo 
locutus  deprehenditur  :  ut  ii.  IG.  'At- 
ta  Clausus,  cui  postea  Appio  Claudio 
fuit  Roma'nomeu:'  c.33. '  (3.IMarcius, 
adolcsccDs  et  consilioel  nianu  proni- 
tus,  cui  cogiionien  postea  Coriolano 
Tuit.'  III.  12.  '  Inter  lios  L.  Quincti- 
U8,  cui  Ciucinnato  cognomen  erat :'  c. 


48. '  Sedncit  filiam  ac  nutricem  prope 
Cloacinae  ad  Tabernas,  quibus  nunc 
novis  est  nomen.'  v.  31. '  M.  Manlius, 
cui  Capitolino  postea  etiam  fuit  cog- 
nomen,' et  sa.pissime  alibi.  Veruui 
discrimen  utriusque  locutionis  ad- 
tcndenli  mox  patebit :  si  enim  nunc 
stilum  similiter  formare  Livius  volu- 
isset,  omnino  dixisset,  cui  Ascaniv  pa- 
rentes  dixere  nomen:  quod  paullo  ante 
ex  suo  cod.  Modius  proferebat ;  cui 
tamen,  rcliquis  omnibus  adversanti- 
bus,  accedenduM)  non  existimo,  quam- 
vis  ita  Livium  loqui  solilum  fuisse  os- 
tendunt,  qua;  supra  hoc  capite  <licta 
sunt.  Potius  itaque  Gron.  seutentiani 
probo. 

Cap.  II.  §  I  Trojaniqne  simul  peliti] 
Tb  simul  abest  a  Florent. 

§  3  Ad  Jiorenles  IJttruscorum  opes^ 
Etrusci  et  Elruria  scribentlum  est 
sine  adspiratione,  Mss.  libris  auctori- 
biis,  iisque,  qui  lapides  triumphales, 
qui  ill  Capitolio  Romas  sunt,  descrip- 
scrunt.  Sigon.  V.  etiam  Pierium  ad 
Rlaron.  Georg.  ii.  vs.  355.  Tenniil. 
ad  Front.  Strat.  i.  2.  ex.  2.  Broek- 
hus.  ad  Propert.  Eleg.  iii.  7.  1.  et 
Cort.  ad  Sail.  Cat.  c.  27.  Praeterea 
opes  Etruscorum,  inverso  ordine,  Flo- 
rent,  ambo  Harl.  ambo  Leid.  Hav.  et 
Port,  etiam  edd.  ante  Aid. 

Mezentiumque  eorum  regem]  Tb  eo- 
rum  abest  Mss.  Lips.  Abest  eliani  a 
Voss.  1.  et  Leid.  2.  sed,  serie  verbo- 
runi  mutata,  Mezentiumque  regem  eo- 
rum Voss.  2.  Leid.  1.  Harl.  ambo, 
Hav.  et  Port. 

Qui  Care  . .  .  imperilansi  Qui  Care 
.  .  .  imperans  Neap.  Lat.  V.  ad  xxi. 
1.  §3. 

Jam  indeah  initio]  Turn  inde  ab  initio 
Voss.  2.  sed  vulgatum  tuetur  locus 
Liv.  li.  1.  cap.  5.  '  Jam  inde  ab  initio 
Faustulo  spt's  fuerat,'  qnem  ad  orani 
ed.  qua  usus  est,  adscripsit  Periz.ii. 
05.  '  Jam  inde  ab  infelici  pugna  cas- 
trisqiie  amissis  cecideraiit  animi.'  iii. 
30.  '  Suo  jam  inde  vivere  ingenio 
coepit.'  IV.  3G.  'Jam  inde  ab  incu- 
nabulis    inbutuin    odio    tribunoruui 


6064 


NOTiE   VARIORUM    IN 


plebisque.'  XXXVI.  17.  *  Exercitatus 
jam  inde  ab  jiivcnta  finitiinis  Thra- 
ciim  at(|ue  Illyrioniin  et  circa  oniui- 
um  adcolarnni  bellis;'  ubi  v. 

Et  turn,  vimio  plus]  Etiam  nimio 
plus  Neapol.  Lat.   Et  tuvc  nimio  Hav. 

§  4  Animos  Aboriginum  sibi  concili- 
aret]  Vett.  Aboriginensium,  et  infra 
aliquoties,  iit  ea  terniinatio  admit- 
tenda  etiam  videatiir.  Lips.  Abon- 
ginensium  etiam  Voss.  1.  et  Leid.  2. 
Propterea  tanien  vocem  probae  notaa 
esse,  ut  Lipsio  videbatiir,  praestare 
non  andeo.  INIox  7iec  sub  eodem  jure 
Voss.  poster,  et  Leid.  1. 

§  5  Freiusque  his  animisi  Fretus  his 
animis  Port.  Mox  tantis  operibns  £• 
iruria  Hav.  a  m.  pr.  an  voluit  libra- 
rins  tantis  opibus?  Nam  eas  voces 
scribapi  saepe  commutarunt.  V.  ad 
VIII.  IG.  ^  4. 

Vt  jam  non  terras  solum]  Pall,  duo 
delent  rhjam:  et  in  3.  demnm  subti- 
liore  calanio,  crassioribiis  Uteris  era- 
sis,  siibslitntum  est.  Gebh.  Eamdem 
voc.  non  agnosciint  etiam  Voss.  2. 
Hav.  a  m.  pr.  et  Port.  Turn  terra  so- 
lum Leid.  1.  verum  litera  sibilans  in 
fine  vocis  omissa  est,  quod  se(|uens 
ab  eadein  incipiat:  quod  in  eo  cod. 
sappissime  coniniissnm.  V.  ad  xxviii. 
25.  §  2.  mox,  in  verbis  seqnentibus 
sed  mare  etiam,  rh  sed  abest  ab  Harl. 
aiitiq.  timi  deinde,  ordine  verborum 
milt  a  to,  fnma  sui  nominis  Voss.  1. 
Leid.  2.  et  Harl.  post. 

§  G  Secundum  inde  prcclium  Latinis] 
Deinde  Harl.  2.  et  Hav.  qnod  ex  in- 
terpretiitione,  margin!  adscripta,et  in 
contexltuii  postea  adinissa,  natum 
est.  Nam  inde  pro  deinde  accipien- 
dum.  V.  ad  xlii.  55.  ^  G.  Mox  /E- 
necrque  tdtivium  Harl.  2. 

Situs  est,  quemcumtjue  cum  did  jus 
fnsquc  est]  Non  est  ilia  tvKi^ua  T. 
Livii,  exliorrentis  nomen  J\L\\G?e  in 
Divos  recipti  eviiljjarc.  Sed  mox  de 
ca  re.  Sumina  autem  proprietatc  de 
Hcpnlto'  si  turn  esse  '  dixit.  liinccnim 
'hiticines'  dicli,(piod  a|)iul 'sit08,'lioc 
est  sepultos,  canerc  solcbant,  idquc 


ex  auctoritate  Capitonis  Ateii,  ut  in 
Noct.  Att.  ab  A.  Geil.  memoratum 
invenias  xx.  2.  Ceteriim,  ut  ad  re- 
ligionem  Livianam  revertamur,  nefas 
olim  fait,  indigitati  et  inter  Divos 
recepti  nomen  edere,  quod  illis  a 
consecratione  novum  solet  indi ;  ne- 
qne  fas  erat  mortali,  divinis  nomini< 
bus  uti,  quod  Juda?i  servant  in  sue 
tetragrammate,  quod  ab  ipsis  aveK' 
(pilivqTov  dictum.  Id  enim  in  myste- 
riis  latere  debet :  quamobrem  olim  ta- 
citi  lieroa,  boc  est  templa  lieroum, 
prjeterire  solent,  iram  oflFensi  lierois 
metiientes,  nisi  id  facerent.  Sunt 
tamen  alia  consecratis  nomina,  quae 
citra  piacnlnm  effari  licet:  quale  est, 
dimi  Romultmi  Quirinum,  Melicer- 
tam  Portumnum,  Inonem  Leucothe- 
am,  lo  Isidem  appellaniiis.  Nann. 
Miscell.  V.  3.  Nam  antiquo  eum  no- 
mine vocare  nefas  habebant,  quum 
inter  Divos  relati  nomen  mutarent  ; 
ut  Romulus  dictus  est  Quirinus  ; 
Melicertes  Palaemon.  Sed  et  eos, 
qui  amplissimo  magistratu  pracditi 
erant,  proprio  nomine  salutare  non 
audebant.  Dion.  Hal.  x.  G44.  Ot  Se 
iirl  r^v  Trapd\T]\l'tv  avrov  irapSfTes  r}cr- 
iraaavT6  T€  airauTes,  ovk  tK  tov  ovSfxa- 
ros,  aWa  v-Karov,  Kal  t^jv  irfpiir6pipvpov 
f<T6r}Ta  TTfptfdeo'ai'.  Loquitur  de  Q. 
Cincinuato.  Dcinetr.  Plialereus  irepl 
kpix7]V(ias,  ubi  avThs  ((pa  a  Pytliago- 
reis  aifjiv6rr)ros  caussa,  non  vero  Py- 
tliagor*  nomen, usurpatum.  11.  Vales. 
Proprietatem  verbi  situs  est,  ut  iio- 
tet,  '  scpultus  est,'  optime  Nann.  in- 
lustravit.  Cic.  de  Leg.  ii.  22.  '  C. 
Marii  sitas  reliqiiias  apud  Anienem 
dishipari  jussit  Sulla  victor.'  Naso 
Met.  II.  327.  '  Hie  situs  est  Pbae- 
llion,  currns  auriga  paterni :'  ubi  v. 
Ciofan.  et  N.  Heins.  TibuU.  in.  11. 
in  fine  :  '  Lygdainas  liic  situs  est  ; 
dolor  liuic  et  caussa  Neaera.'  Plant, 
in  INIil.  (Jlor.  ii.  4.  19.  '  scio  cm- 
ccni  futuram  niilii  sepulcrum :  Ibi 
nici  majores  sunt  siti.'  In  niarmo- 
ribus  scpulcralibus  frequentissimae 
sunt  formula;  iiic  siTvs  est,  vel  OSSA 


T.   LlVll    HIFJT.    Lin.    I.   CAP.   3. 


G0(i5 


Hic  siTA  svNT.     V.   Hief.  Colunir. 
ad  Ennii  Frasim.  p.  162. 

Sillier  Siimiciiin  Jlumen]  Vide  mini 
legeinliiin  ISumiciuin,  diceiite  Ovid. 
Met.   XIV.   r/jy.  'In    fieta  fluniineis 
vicina  Numicitis  uudis;'  adstipiilante 
ad  idem  IMin.  iii.o.    (iraminatici  lioc 
de  noniiiic  in  divtrsas  abiere  seiiten- 
tias  :   quidani  aiiint  eiindein  esse  flii- 
viuin  Nnniicum  et  Nuniicitini;   (|ni- 
dam  Numicium  appellandiiin  censent, 
et   Numki   apiid    Latinos  per  sy nan- 
resin   dictum   pro   Numicii.      Veiuni 
res  non    est  tanli.  Glar.     Probo  ea 
qtiaj  a  Glareano  dicta  sunt,  ciir  J\'m- 
micium,  et  non  Nunticum  Jluincn  di- 
cenduin  sit.    Addo  ctiam  Dion.  Hal. 
I.  p.  52.  TTOTa/jibi'  'NofxiKiov  appellare. 
Sigon.     Ovid.  Fastor.  1.  ill.   v.   G47. 
'  Corniger  banc  tnmidis  rapuisse  Nii- 
iiiicins  uiidis  Crcditiir.'  Muret.     Nu- 
micum  et  Numicium  legi  posse  credi- 
dcrini,  cum  ntnimque   dicalnr  :  hoc 
Dionysio,   Zonara,   Ovidio    auctori- 
bns  ;  iiliid  Marone,  Silio,  (etsi  in  els 
quodaniinodo  ambiguum  est,)  Servio, 
etVibio  asserentibus.    Turn.  Advers. 
XI.  17.  Quid  gloiiatur  multiiin  de  bac 
emendatione  Glareanuf-  ?  Ante  euni 
dudiiin  tic  eniendavit  J.  Campanus. 
Pal.  2.   liuic   sciipturae  adstipniatur 
cxpresse.     Pal.  1.  \ero  Numitum;  3. 
Numicum.  Gebb.     Turn,  etiani   Nti- 
micum   dici    putat,  Servio    et  Vibio 
auctoiibus.    Saepe  ita  Serv.    V.  ad 
lEa.  IV.   619.  VI.    8S.   et   332.    vii. 
150.  et  797.  et  xn.  799.  seinei  Nu- 
jiticius  ad  A\n.  i.  v.  203.  sed  ibi   I\Is. 
Ryckii   itideni    \i<»«icus.   Virg.  qiio- 
que  plus  semel  Numici  dicit  in  geni- 
tivo,    item    Tibull.  Eleg.   u.   5.  45. 
Ovid.  Fast.   iii.  653.    Metarn.  xiv. 
328.  et   Silius  viii.    360.     Id  in  his 
ambiguum     qutidamniodo     esse    ait 
Turn.;  quia  scilicet  '  Numici'  con- 
trabi    potuit  e    '  Numicii.'     Tamen 
apud    Silium    viii.    180.    est     Nu- 
micus.      Et  Cluv.  Ital.  Ant.    p.  893. 
ac  Cellar.  Cieogr.  Ant.  ii.  9.  I\'umi- 
cus  et  Numicins  dici  scribunt.      Sed 
in  vett.  prosae   scriptoribus  vix   iij- 


veniri    piitem   '  Numicns.'     Sisennae 
apud  Nonium  in   'Jnxtiin'  est  Nu- 
micius,    Et  sic  Gra?ci.  Sei  viiis,Vibiiis, 
Solin.  et  Aiict.  de  Orig.  Gent.  Uoin. 
recentiores  sunt,  qiiam  nt  eorum  aiic- 
tdiitas  contra  veteres  valere  debeat. 
Poetai  ut  '  Numicus  '  efferreiit,  etiain 
necessitate    nietri     adigi    potiierunt. 
Idijue  satis  apertuin  est  ex  eo,  qiiod 
Ovid.  Fast.  III.  647.  et  Metani.xiv. 
599.   Numicius   dicit.  Duker.     Numi- 
cium   semper   scribendnm    esse,  eti- 
ain voluisse  videtiir  Scbott.  ad  Auct. 
de  Orig.  Gent.  Rom.  c.  14.     \'ernni 
recte  Turn,  et  antea  Constant.  Fa- 
iiensis  ad  Nason.  Metam.   xiv.  328. 
et  Numicum  et  Numicium  dici  posse 
exisiiuiarunt.    Ctrumqiie  certe  apiid 
Silium   occurrit,    alteriiin    viii.    180. 
'  Hand  procul  bine  parvo  descendens 
fonte  Numicus.'     Ubi  ad  syna-resin, 
quae  in  casu  secundo  Numici  statui 
posset,  coiifugicndi   locus    non    est. 
Alterum  lib.   eod.  191.   '  Donee   ba- 
renoso    (sic    fama)    Numicius    illain 
Stiscepit  gremio,vitreisque  abscondi- 
ditantris.'  Vulgatamolim  lect.  Niimi- 
cnmjlumen  servant  Harl.  ambo,  Leid. 
ambo,  et     Hav.     eidemque     tavere 
utrumq.  codd.  Voss.  quanivis  cornip- 
tam  scripturani  librarii  dcderint, duc- 
tus literarum  docent:   in  priori  eiiim 
est  mimicum,  in   posteriori  inimicutn  ; 
neque    abludit    Portug.     Numidictim 
praeferens.      Ex    variis  tamen    locis 
scriptornm  apud  Cluv.  in  Ital.   Ant. 
III.  3.  p.  893.  in  quibiis  biijus  Huini- 
nis  mentio  occunit,  illud  efficiendum 
est,  Numicus   frequentius    apud    po- 
iilas,    Nu7nicius   apud   hisioricos   ali- 
osque    antiquiores    ac    ineliores  pro- 
saicae  orationis    scriptores   rcperiri, 
adeoque  recte  viros  doctos  bic  Nu- 
micium Jlumen  eiiiendasse. 

Cap.  III.  §  1  Ascanius  JEne<e  filiun'] 
yCneas  duas  babiiit  uxores  :  in  Asia 
alteram,  Prianii  tiliam,  Crensam  no- 
mine, ex  qua  Ascanium  sustulit,  fii- 
gae  paternae  comiiem  ;  alteram  in 
Italia,  Laviniam,  Latini  regis  filiam, 
ex  qua  alterum  genuit  filinm,  qui  Sil- 


6066 


NOTiE    VARIORUM    IN 


viiis  nominatus  est  ea  de  canssa, 
quod  in  silva  iiatiis  sit.  Nam  Lavi- 
nia  post  /Eaex.  mortem,  cum  privig- 
nnm  Ascanium  time»et,et  praegnans 
ab  iEuea  relicta  esset,  ad  pastoiem 
Tyrrhenuni  confngit,  apud  quem  Sil- 
vius  et  uatus  et  enutritus  est.  As- 
canius  autem,  iiovercas  Laviniae  ur- 
bem  Lavinium  tradens,  ipse  sibi  Al- 
bam  coiKiidit.  Porro  Dion.  Hal. 
eidem,  inqiiit,  Ascanio  ex  Crewsa 
nato  fuisse  filiuni  Iiilnm,  qui,  Asca- 
nio mortuo,  imperium  Albae  posside- 
re  voluerit,  sed  populum  Albannm  id 
ad  Silviuui  detnlisse  propter  Italam 
matrem,  lulo  tradita  regni  loco,  sa- 
cra quadam  potestate,  honore  vide- 
licet imperii  periculis  vacuo,  qui  ad 
snam  usque  eetatem,  ut  idem  ait,  du- 
raverit,  Caesaremque  dictatorem  in 
eo  mirifice  floruisse.  Hunc  Silvium 
Livius  Ascanii  filiuni  credidit :  at  Ser- 
vius  grammaticus  ac  Dionysius  yE- 
neae,  et  ex  Lavinia.  Euseb.  eliam  in 
Cliron.  Dionysio  conformia  de  lulo 
refert.  Error  itaque  in  Livio  duplex 
videri  potest,  et  quod  Silvium  Asca- 
nii filium  putarit,  cum  esset  /Eneas 
'  postimia  proles,'  ut  Maro  inquit 
VI.  7C3.  et  quod  eumdem  Ascanium 
et  lulum  crediderit,  cum  lulus  As- 
canii fuerit  filius.  Quidam  tanien 
Ascanium  etiam  lulum  vocatum  pu- 
tant,  quorum  ex  numero  videtur  et 
fuisse  Virg.  yi:;neid.  ii.  723.  'dextra 
ge  parvus  lulus  Implicuit,  sequitur- 
que  patrem  nou  passibus  eequis.'  Et 
Ovid,  binominem  vocat  Ascanium 
Met.  XIV.  OO'J.  Et  sa^pe  pater  at- 
que  filius  idem  liabuere  nonien.  Glar. 
In  his,  quae  Giar.  carpit,  non  tarn  er- 
rores  Livii  video,  quain  disscnsum 
ejus  a  nairatiuiic  Dionysii  aliorum- 
que.  Suos  auctorcs,  (juos  secutus  est, 
Livius  babiiit  ;  suos  item  Dioiiys.  ut 
ex  ipsa  I/ivii  expositione  sequonti 
satis  patet.  Utri  autem  veriora  me- 
morise prodiderint,  quis  in  re  tam 
veteri  prastabit  ■!  Dionys.  tamcn,  ct 
quos  pratulit,  scculi  Festus  in  voce 
'  Silvii,'  Auctor  do  Orig.  Geut.  Roiu. 


c.  16.  aliique. 

Ad  puberem  cEfaleyn]  Ad  pubem  ata- 
tern  Leid.  2.  quod  eodem  mode  dic- 
tum videri  potest,  quo  inpubes,  pro 
inpuberes,  ii.  13.  §  11.  ubi  v.  quae  no^ 
tantur.  Reliquis  tameu  codd.  in  re- 
ceptam  lect.  conspirantibus,  scriptu- 
ram  banc  erranti  librario  tribuere 
nialo,  qui  cum  pub'em  exaratum  in- 
veuisset,  ncglecta,  quae  additur,  no- 
tula,  pubem  dedit.  Eos  errores  in 
codd.  Mss.  freqtientes  esse,  docebtmt, 
quae  dicam  ad  xxi.  28.  §5.  In  verbis 
pracc.  rh  ei  deest  in  Harl.  2. 

Tantisper  iutela]  Tantisper  in  tutela 
Hav. 

§  2  Rem  tam  veterem  pro  cei<o]  Lege 
procerta;  sic  xxxix.  49.  '  Dum  pro 
se  quisque,  nisi  ipse  oculis  suis  cre- 
didisset,  vix  pro  comperta  tautam 
rem  habiturus  videretur.'  J.  F.  Gron. 
J.  F.  Gron.  e  conject.  pro  certa,  Et 
sic  Ms.  Neap.  ap.  Hearne.  Non  te- 
mere  rejecerim  pro  cerlo,  nempe  ne- 
gotio.  Nam  etiam  dicitur  praece- 
dente  alio  genere  et  numero.  Ter. 
Adelph.  III.  5.  32.  *  Pro  certon'  ta 
istliaec  dicis?'  Cic.  ad  Att.  v.  Ep. 
21.  '  Postliac  omnia,  quae  certa  non 
erunt,  pro  certo  negato.'  Et  fcemi- 
ninum  res  saepe  post  se  liabet  diver- 
sum  genus.  Ter.  Eun.  v.  5.  28.  '  Tu 
isti  narra  omnem  rem  ordine,  ut 
factum  siel,'  nempe  ncgotium,  vel 
quidque  ;  ut  apud  Plant,  in  Amph. 
II.  1.  52.  et  rursus  Terent.  Heaut. 
V.  1.  3.  '  In  me  quidvis  liarum 
rerum  convenit,  (juaj  sunt  dicta  in 
stultum,'  quod  sine  caussa  sollicitat 
Guyetus.  Duk.  Quid  pra;feram,  vul- 
gat.  scripturam,  an  Grouovii  conject. 
dubito.  Pi'o  certo  etiam  alibi  apud 
Livium  occuirit.  xxiii.  (i.  '  Quia  ni- 
niis  com|)ar  Latiiiorum  (|uoii(lam  pos- 
tulatio  crat,  Caliusque  it  alii  id  baud 
sine  caussa  pra'tciuiiseraut  scripto- 
rcs,  poncrc  pro  certo  sum  veritus.' 
xxvii.  1.  '  Homanoriun  sociorumque 
quot  cacsa  in  eo  prculiu  niillia  siiit, 
quis  pro  certo  adfirmet  ?'  xxxvii.4S. 
'  Valerius  Antias  auclor  est,  runio* 


T.    LIVII    HIST.    LIB.   I.    CAP.   .3. 


G0G7 


rem  celebrem  Romac  fnisse,  et  pene 
pro  ccrto  habiltim.'  In  illis  tainen 
iionicn  generis  fccniinini,  ul  lioc  loco, 
non  piacesseiat.  Contra  Gionovii 
conject.  firmat  Neapol.  Lat.  pro  qua 
insuper  illiid  stare  videtnr,  (|iiod  Li- 
vius  ill  his  siinilil)us(nie  lociitionibiis 
saepiiis  ad  genus  noininis,  ((uod  prae- 
cessit,  respicerc,  fpiain  nulla  ejus  ra- 
tioneliabita  neiili'uni  adhiberc  solitiis 
sit.  XXV,  35.  '  Alteram  pro  iiand  du- 
bia  pareni  victoriain  exspcctantes  :' 
ita  Gron.  edidit,  ciuum  antea  vuiga- 
retur  pro  hnud  duhio.  V.  qiiiE  ibi  uo- 
tantnr.  xxvir.  47.  '  Multitude  quo- 
que  major  soiita  visa  est.'  Et  h.  I. 
ita  Gron.  pro  solito  ex  Mss.  restituit. 
xxxvu.  11.  '  Hiec  ne  pro  veris  audi- 
rentur, animus  errore  et  spe  vana  prie- 
occupatus  fecit.'  c.  48.  '  Neque  ad- 
firmata  res  mea  opinione  sit,  nee  pro 
vana  pra^tennissa.'  xxxix.  34.  '  Ne- 
gare  Appius,  rem  evidentem  pro  dii- 
bia  qiia»rendam.'  Nihil  bic  imitan- 
dum  censuit  Burnian.  ad  Nason.  A- 
mor.  II.  El.  11.  V.  49.  cui,  lit  et  Dii- 
kero,  omnibus  perpensis,  tantoliben- 
tius  nunc  subscribo,  quod  reliqui, 
prajter  unum,  quern  dixi,  codd.  viilga- 
tutti  constanter  servent,  et  non  niodo 
alii  scriptores  ])ari  ratione  loqui  soliti 
fuerint,  nt  Lactant.  Div.  Inst.  i.  11. 
*Totam  Ganymedeain  fabulam  pro 
falso  repudiant :'  sed  et  ipse  Li  vius  il- 
lud  loquendi  genus  non  refugerit.  Ila 
XL.  9.  'Sidepreliensos  intra  limen  me- 
nm  cum  ferro  ad  te  deducereni,  rem 
pro  manifesto  liaheres.'  Ita  pra>ferunt 
codd.  et  vetuslissimae  edd.  Gelenius 
postea  rem  oniisit,  sed  verosimiliter 
librariorum  errore,  quibus  fraudi  fuit 
praec.  vocis  ultima  syllaba.  Gron. 
antem,  Gelcnium  secutus,  insuper  j^ro 
mani/estis  scribendum  conjecit.  Et 
ita  nomini  nuniero  miiltitiulinis  rhpro 
certo  idem  Livius  siibjecit  iv.  55. 
'  Ilia  pro  certo  liabenda,  in  <|uibus 
non  dissentiunt.'  Ita  onines  non  nio- 
do typis  descripti,  sed  et  codd.  qui- 
bus ntor ;  nisi  quod  Voss.  poster,  prae- 
ferat  pro  certis,  fragm.  Hav.  pro  eerta. 


In  praccc.  verbis  Ilaud  nihil  amligam, 
mediam  vocem  nihil  male  omittunt 
Leid.  1.  Harl.  uteri|.  et  Hav. 

Hiccine  fuerit  Ascatiius]  Hinccive 
Voss.  1.  hicine  Leid.  1.  et  Harl.  1. 
hicne  Voss.  2.  Harl.  2.  Hav.  et  Port, 
a  m.  sec.  Ita  saepe  erratum  in  Mss. 
V.  ad  XXXVIII.  49.  §  4.  Mox,  tiuam 
hie,  qui  ex  Creusa  Harl.  2.  an  major 
hie,  qui  Creusa  Hav.  Tuin,  quern  Ju- 
Hum  Harl.  2.  Port.  Hav.  et  Neapol. 
Lat. 

Julia  f^ens  authorem  nominis  sui  nun- 
cupaf^  Auctor  et  uiicloritas  scriben- 
dum, ita  et  Mss.  libiis  et  vetustis  la- 
pidibus  attestantibiis,  et  Dione  tra- 
dente,  qui,  declarans  quid  '  auctori- 
tas  senatus '  sit,  avKTwpiTas  scribit  lv. 
p.  550.  postremo  ex  vocis  etiam  ipsiiig 
ratione,  a  veteribiis  grammaticis  tra- 
dita.  Sigon.  Pal.  1.  nuncvpant.  Gebh. 
De  vera  orthographia  vocuin  'auc- 
tor '  et  *  anctoritas '  copiose  agit  Pie- 
rins  ad  Maron.  ^En.  I.  xii.  v.  159. 
Quod  autem  Pal.  1.  teste  Gebhardo, 
pra>ferat  nuncupant,  ab  ipsius  Livii 
nianu  profectum  videri  posset,  qunm 
similiter  loquatur  v.  27.  '  Nata  in  va* 
nos  tumultiis  gens  truci  cantu  clanio- 
ribusque  variis  horrendo  cuncta  com- 
pleverant  sono.'  44.  'Quae  eftuso  ag- 
niine  adventat,  gens  est,  cui  natura 
corpora  animosqiie  magna  magis, 
quam  firma,  dederit :  eo  in  certaraen 
omne  plus  tenoris,  <|uam  viriuin,  fe- 
nint.'  V.  ad  xxxviii.  3.  §  4.  Passim 
solitum  fuisse  Liviiim  conlectivis  sin- 
gularibiis  verba  pluralia  addere,  mul- 
tis  locis  monendum  erit.  V.  ad  xxxv. 
2G.  §  9.  Attamen  uniiis  illius  cod. 
auctoritate  nibil  mutandum  censeo, 
quamvis  non  niultum  abeant  Harl. 
poster,  et  Port,  in  quibus  est  nuncM- 
pavit.  Ceterum  victorem,  pro  aucto- 
rem,  Hav.  male  a  ni.  pr.  tiiin,  inverse 
ordine  vocabulorum,  sui  noininisXoss. 
1.  et  Leid.  2. 

§  3  Natum  jUnea  constat]  JEnea: 
Oxon.  N.  ut  Hcarne  testatur  :  alte- 
rnm  Livio  frequens  est.  V.  ad  E- 
pit.  I. 


6068 


NOTiE   VARIORUM    IN 


Abundante  Lavinii  multitudine']  Con- 
jectuiaGronovii,[vicl.Varr.  Lectt.]  li- 
cet ita  etiain  exhibeat  Harl.  aiilirj.  et 
Leid.  1.  sublilior,  quam  verior,  vide- 
tur.  Seepe  eiiim  libiarii  LavinI,  pro 
Lavinii,  et  similia  hiijns  generis  etiani 
apnd  scriptores  prosaicos  exararunt. 
V.  ad  xxxvi.  19.  i^  2.  Praeterea  non 
raro  etiam  '  Lavinum,'  pro  '  Lavi- 
nium,'  per  errorem  dare  soliti  fue- 
runt :  ut  i.  14.  §  3.  ii.  2.  §  10.  v.  52. 
§  8.  et  alibi. 

Ut  turn  res  eranf]  Erat  ^'oss.  2.  et 
Leid.  1.  a  ni.  pr.  niliil  niuto.  V.  ad 
X.  33.  §  8.  Mox  relinquit,  pro  reli- 
quit,  Harl.  1. 

Novam  ipse  aliam  sub  Albano  moitte 
condidit]  I'al.  \.  monte  edidit.  Dubito, 
an  loculiis  sic  Latine.  Consideretiir. 
Gebli.  Illud  edidit  profectum  arbi- 
tror  ab  ignorantia  indocti  librarii, 
non  adseciiti  per  notas  sciiptniii  *jdi- 
dit,  vel  edidit.  PraKterea  Novum  ipse 
Album  sub  ulbo  monte  cond.  corrupte 
Voss.  1.  Novum  ipse  Album  sub  ulbo 
condidit  corruptiiis  Leid.  poster. 

Qucp  ab  situ  porrectai  in  dor  so  urbis'\ 
Qiiidani  in  dorsum  habeiit  libri  :  sed 
zeqne  in  obscuro  nianente  sensu. 
Videtiir  aiiteni  in  dorsum  dictum  per- 
inde,  atqiie  diceret,  '  in  longinn  at- 
que  dorsum  est.'  Glur.  Nodum  in 
scirpo  qua'rere  videtur,  cui  sensus 
bujus  loci  in  obscuro  nianet.  '  Por- 
rigi '  dicuiitur,  qua;  in  longitudineni 
exten<luntiir.  Alba  itaque  non  ro- 
tunda vpI  quadrala,  sed  in  longitndi- 
nem  cxtensa  condita  erat,  et  (piidem 
in  dorso  montis.  Nostri  niliil  mu- 
tant :  nisi  quod  soUonuii  errore  scri- 
barnm  in  Port,  a  m.  pr.  sit  prorccta, 
a  m.  sec.  prervcltv.  I\lox  appvlluta  est, 
addito  verbo  snbstantivo,  Voss.  1. 
I'ort.  llav.  et  Harl.  poster.  Postca 
deduclum  coloniam,  el  inlerfuerunt  unni 
Port,  eliani  fere,  pro  ferme,  Hav. 
(|iix  viirictas  in  IMss.  frequentissinie 
occunit.    V.  ad  xxxvii.  38.  ^  5. 

^  4  Tunlum  lumen  opes  creverant] 
Et  hie  Vdlucre  correctores  exercere 
libcralitatcni  suam.     Nuni  in  I'all.  1. 


ac  3.  visitur  Tantum  tamen  lovga  AlbK 
opes  crcveranf :  in  2.  Tantum  tamen 
Luvinii  opes  creverant,  Gebli.  Pari 
moi\o  longa  Alba  interponitur  in  Voss. 
2.  Lavinii  in  Harl.  2.  Mox  ut  nee 
morte  quidem  Port,  frequentissimo  er- 
rore, de  quo  V.  ad  i.  10.  §  3. 

Rudimentumque  primum]  Tb  primum 
abundare,  tuni  Latina  norma  loquen- 
di,  turn  Pal.  2.  pervincit.  Gebli.  Nos- 
tri  nihil  mutant.  Neque  niagis  in 
hoc  sermone  aliquid  abnndat,  quam 
cum  passim,  etiam  apnd  Livium,  oc- 
currunt  '  primum  iuitium,'  de  quo  v. 
ad  VI.  12.  '  ante  praeoccupare,'  quod 
inlustratur  ad  xxi.  20.  *  prius  praeci- 
pere  '  ibid.  32.  '  parvum  navigium,' 
de  quo  egi  ad  xxxv.  37.  Ipsum  illud 
nostrum  babes  etiam  apud  Tac.  Agr. 
5.  '  Prima  castrorum  rudimenta  in 
Britannia  Suetonio  PauUino  diligenti 
ac  moderato  duci  adprobavit.'  apnd 
Just.  VII.  5.  '  Prima  pneritiae  rudi- 
menta in  nrbe  severitatis  antiquap,  et 
in  domo  Epauiinondse,  summi  et  phi- 
losophi  et  imperatoris,  deposuit.' 
Apul.  in  Apolog.  p.  '516.  ed.  Elmenh. 
'  Quippe  homines  erudiiissimi  juve- 
nes  laudis  gratia  primum  hoc  rudi- 
mentnm  t'oreusis  oper*  subibant,  nt 
aliquo  insigni  judicio  civibus  snis  nos- 
ccrentur  ;'  in  Florid,  p.  352.  '  Pror- 
sus,  inquam,  hoc  erat  priuuim  sapien- 
tiie  rudimentum,  meditari  condiscere, 
loquitari  dediscere.' 

I'lli  alii  uccoLtI  Media  vox  in  Voss. 
2.  postrcuia  in  Leid.  2.  omitluntur. 

§  5  AUmhr,  quem  nunc  Tiberim  eo- 
cuntl  Qui  nunc  Tiberis  rocatur  Hav. 
cui  mutationi  caussam  dcdisso  puto, 
quod  libraiius  non  videret  nomen, 
quo  vocant  ret'erendum  esset.  Sed  v. 
ad  xxxiv.5(j.  §11.  quam  nunc  Tiberim 
roiunt  Voss.  2.  Non  ifjnoro,  sa^pis- 
siine  (luvioruui  nonuua  vulgo  ejus  ge- 
neris liai>eri,  quod  terniiiiatio  requi- 
rit,  a(leo(|ue  quam  det'cndi  posse  : 
quuni  tamen  reli(|ui  codd.  stent  a  rc- 
cppta  lect.  earn  etiani  veriorcm  cxis- 
timo,  ft  Albulu,  quem  dici,  vcl  quia 
respicilur  vox  'flavins,'  qui  praeces- 


T.    LIVIl    HIST.     lAli.    I.    CAP.    3. 


G0G9 


sit;  (qnod  etiam  fieri  potest,  licet  ea 
vox  per  ellipsiii  subintelliRatiir,  piae- 
sertim  apnd  poi'tas,  ut  ap.  Oviil.  Fast. 
II.  205.  '  Ut  celeii  passu  Ciemerain 
tetigere  rapacem  (Tmbidus  liilieinis 
ille  fluebat  aqtiis).'  V.  Voss.  Grainm. 
in.  10.)  vel  <iuia  prononien  quern  re- 
gpicit  seqiiens  Tilicrim  :  quod  Livio 
faniiliare  esse  palet  ex  illis,  quae  no- 
taiitur  ad  xxxii.  30.  §5,  'Tiberis' 
enim,  etiaui  apud  Nostrum,  genere 
niasculino  dicitur,  ut  xxxv.  21.  *  Ti- 
beris infestiorc,  quam  priore,  inpetu 
inlatus  urbi.' 

§6  Ascaniijilius']  Ascani  filius  heid. 
1.  V.  ad  XXXVI.  19.  §  2. 

^  7  Colonicc  aliquot  deductcBl  Aliquo 
deductcE  Harl.  1.  aliqucE  coloniadeductce 
Neapol.  Lat.  vox  aliquot  exsulat  a 
fragm.  Hav.  a  tu,  pr. 

Mansil  Silvin^  postea  omn.  cogn.'\ 
Scripti  libri  Silviutn.  Optime.  Sa»pe 
ita  scriptores.  Et  vix  est,  ut  aliter 
Livius.  Hoc  eodein  libro  reperies 
1.  '  nomen  Ascauiuni  :'  et  34.  '  Tar- 
qniniuui  Priscuin  edidere  nomen.' 
Lips.  Silvium  Mss.  tres.  Quare  fi- 
denter  jussi  migrarc  Siliius,mwd  oc- 
cuparat  edd.  omnes,  prapterqnam 
Cauipani,  in  qua  Silviis.  Grut.  Lips. 
Silvium,  et,  vix  est,  inqnit,  ut  aliter 
Livius.  Sane  ubi  nomen  f'amiliani  sig- 
nit^cat  ant  genteni,  aniat  ita  ponere 
aurtor;  nt47.''re  nomen  Tai(|iiinium 
creat  vocatqiie  regeni.'  Hoc  est, 
jure  geniis,  ut  alibi  lo(|uitur,  regnnm 
ad  to  perlinet.  ii.  42. '  Invisinn  erat 
Fabiinii  nomen  plebi  propter  novissi- 
innni  cousniem.'  Et  statim, '  Fabinni 
inde  non.en  ingens  post  tres  conti- 
nuos  consiilalus.'  At  cum  vocabulum 
viri  significat,  pace  tanti  viri  dixeriu), 
juimquam  sic  Livius.  Qua)  vero  Lip- 
sius  obducit,  '  Ascanium  dixere  no- 
men :'  *  L.  Tarquiniuni  Priscinn  edi- 
dere nomen  ;'  (potuisset  addere  ex 
"VIII.  IS.  '  Flaccnni  Potitumque  varie 
in  annalibus  cognomen  cos.  invenio.') 
in  iis  epi'xegesis  sen  conipositio  quasi 
substantivi  cum  substantive,  non  ad- 
jectivi  cum  substaiitivo.     Agaoscae 


ex  his,  VII.  22.  '  Qnidam  Caesonem, 
alii  {'alum  nomen  (iiiinrtio  adjicinnt.' 
xxxv.  47.  '  Filiis  duobiis  Pliilii^pum 
atque  Alexandnin),et  filiac  Apamiam 
nomina  iinposuerat.'  Ha?c  sic  posita, 
«it  non  efficitint  Ca*sonem,  Pliiiipiium, 
Alexandrnm,  Apamiam  pro  adjectivis 
liaberi,  ita  nee  cetera  in  isto  nsn. 
Vulgo  iegebatur  antea  Silvius,  pro 
veteri,  quam  inveiiit  insuis  ediditque, 
Campanus,  noscpie  conspeximus  in 
Oxon.  ac  Kott.  et  amici  nostri  in 
Cbifletiano,  et  omnium  optimo  Flor. 
Mansit  Silviis  posted  omnibus  cognomen. 
Atque  liac  forma  perpetuo  Noster. 
Hoc  lib.  c.  39.  '  Puero  dormienti,  cui 
Servio  Tiillio  nomen  fiiit.'  c.  48.  '  Cni 
Superbo  cognomen  facta  indidenmt.' 
c.  50.  '  Superbo  inditum  Romae  cogno- 
men,' II.  16. '  Atta  Ciaiisus,  cui  post- 
ea AppioCIandio  fiiitRoma'  Nomen  :' 
sic  locis  prope  innumerabilibus.  Nec 
numerns  ofFendat  lirones  :  nam  ita 
XXXVII.  47.  '  Duo  Quinti  Fabii,  La- 
beo  et  Pictor.'  Interim  baud  rejicio 
istam  fignram,  quam  ex  Pisone  ob- 
servant Noct.  Att.  XV.  29.  sed  mo- 
reni  cujusqne  sequendum  censeo. 
Sen.  Ep.  XII.  '  Heracletus,  cui  nomen 
Scotinon  fecit  orationis  obsruritas.' 
Nisi  tamen  m-d\\s  Scotino.  J.  F.  Gron. 
Silvius  Port.  Harl.  rectnt.  Hav.  ct 
fi'acm.  Hav.  contra  Silviis  Leid.  ii- 
terq.  Harl.  antiq.  et,  nt  vidctur,  Voss. 
uterq.  Certe  in  excerptis  ex  neutro 
eorum  aliquid  notatum  video,  licet 
collatio  instituta  fnerit  cum  ed.  qute 
ex  niente  Gronovii  Silviis  pra-fcrat. 
Post  tain  clara  luce  perfusum  a  Gro- 
novio  genus  hoc  loquendi,  tcnebras 
adliuc  Doiijatio,  qui  Livitim  principi 
jiiventutisFrancicaE  enarravit,  oi)oriri 
potuisse,  qiiis  non  jure  mireiur  ?  Cete- 
rum,  nintato  verborum  ordine,  Mnnsit 
postea  Silviis  otnn.  cogn.  Leid.  2.  Man- 
sit  postea  Silvius  omn.  i'o/,'H.  omnes  edd. 
quibns  nsus  sum,  ante  Aid.  jVanfit 
Silvius  postea  co<i^n.  omn.  Port.  Postea 
regnaverunt  idem  Port,  et  fragm.  Hav. 
regnaret  Voss.  2. 

^  8  Alba  Atys,  Aty  Capys,  Copy  Ca- 


6070 


NOTiE   VARIORUM    IN 


petus}  Atis  ex  iis  nominibus  est,  quae 
literam  y  respiiunt :  qiiod  Vetera  ex- 
emplaria  doceiit,  et  derivativiim  no- 
men  Alius.  De  quo  ita  Virg.  Mn.  v. 
568.  '  Alter  Atis,  genus  unde  Atii 
duxere  Latini.'  Capys  etiam,  cum 
Graecorum  more  flectitur,  Capyos, 
amat  literam  y,  cum  Latinorum,  Cu- 
pis,  i.  Sigon.  Spectatus  ille  liber 
Atyne  Capys,  Capyne  Capetus.  Et  pro- 
fecto  ea  inflectio  non  spernenda, 
qnam  etiam  in  Catulli  priscis  libris 
invenit  Phcebns  hnjus  seruli  Scaliger. 
Alias  legi  potest,  Atye  Capys,  Capye 
Capetus.  Lips.  Andreas  Romie  dede- 
rat  Atyne  Capys,  Capye  Capetus :  sed 
mox  mutarunt.  Lipsian.  et  nonnulli 
Atyne  et  Capyne.  Legendum  est,  ut 
ipse  Lipsius  legi  posse  ait,  habeturque 
in  Florent.  et  Cliiflet.  Atye  Capys, 
Capye  Capetus.  iv.  37.  '  Vulturnuin 
Etruscorum  urbeni,  quae  nunc  Capua 
est,  ab  Saninitibus  captani,  Capuani- 
que  ab  duce  eorum  Capye,  &c.  ap- 
pellatani.'  XLii.  ultimo:  'Ipse  cum 
Cotye  Thessalonicam  est  profectus.' 
Phocas  de  nomine  et  verbo  p.  1704. 
ed.  Putsch.  '  In  iis  propria  masculini 
generis  sunt,  et  tertiae  declinatio- 
nis,  ut  Capys  Capyis,  Phorcys  Phor- 
cyis  : '  sic  scribendum  ap.  Ovid.  Fast. 
IV.  45.  '  Ille  dedit  Capyi  repetita 
vocabula  Troja.'  Vulgo  captcs  Tro- 
j(B.  Sed  certum  est  hoc  nomen  desi- 
derari  :  et  ap.  Serv.  ad  JEn.  x.  145. 
liabes,  '  Ille  dedit  Capis.'  Successo- 
rem,  inqiiit,  riliuiu  habuit,  denomina- 
turn  a  Capye  Trojano.  Sic  enim  et 
Anchisae  patrein,  et  sobrinum  JEnex 
ferunt  appellatum.  'Repetita'  sic 
iterat  Met.  xiv.  (ill.  '  Quo  satus  an- 
tique tenuit  repetita  Latinus  Nomina 
cum  sceptro.'  Virg.  yEn.  vi.  7G8. '  et 
qui  te  nomine  reddet  Silvius  /Eneas.' 
A  Troja  igitur  repetitum  vocabuluni 
('apys  habuit.  Frustra  (|uoquc  in  his 
literam  Graecam  rcspiiit  Sigon.  Tac. 
Ann.  II.  Gl.  '  Partem  filio  Cotyi  per- 
niisit.'  Et  c.  eod. '  Vertere  iu  se  Co- 
tyi data.'  Et  Cj.  '  A  Colyc  dimiBsa.' 
J.  /■'.  (Jrun.     Alba  AthiH,  Alhi  Capis, 


Capi  Capetus  Harl.  poster,  et  Nea.pol. 
Lat.  Alba  Atis,  Ati  Capis,  Capi  Cape- 
tus Hav.  Alba  Atis,  Ate  Capis,  Cape 
Capetus  fragm.  Hav.  Alba  Atis,  Aty 
Capis,  Capi  Capetus  Port.  Alba  Atys, 
Ate  Capys,  Cape  Capetus  Voss.  2.  Al- 
ba Atys,  Atyne  Capys,  Capyne  vel 
Capine,  Capetus  Voss.  1.  et  Leid.  2. 
Alba  Atys,  Atye  Capis,  Capye  Capetus 
Leid.  1.  Alba  Atys,  Atye  Capys,  Ca- 
pye Capetus  Harl.  antiq.  quod  recte 
Gron.  probavit.  Liv.  xlii.  67.  *  In 
Cotyis  tines  inpetum  fecisse.'  XLV. 
42.  '  Legati  ab  Cotye,  regeThracum, 
venerant.'  Hac  forma  emendandum 
videtur  apud  Frontin.  ii.  5.  ex.  19. 
'  Bello  petitus  ab  Ardye  Illyrio  : ' 
vulgo  legitur  Ardie :  sed  ex  ed.  Pa- 
ris. Keuchen.  laudat  Ardycillyrio.  In 
optimis  edd.  Virgilii  loco,  queni  Si- 
gon. laudavit,  hodie  Atys,  non  Atis, 
legitur.  Quin  et  iu  Euseb.  Graeco 
Chron.  p.  138.  "Atvs,  ^toi  AXynros 
vocatur.  Eadem  forma  Libyes  a  rec- 
to Libys  dixit  Sail.  Jug.  18.  ubi  v. 
Cortium.  V.  etiam  Burmann.  ad  Veil. 
Paterc.  ii.  129. 

Capeto  Tiberittus}  Tiberius  legendnm 
esse,  auctoritate  veterum  historico- 
rum,  et  niaxime  Dionis,  Eustath.  iu 
Dionys.advs.  350.confirmat;  quiTi- 
berini,  cum  Albula  diceretur,  aTibe- 
rio  vocatum  esse  scribit,  non  ab  eo,qui 
Augusto  successit,  sed  a  quodani  alio, 
qui  raptus  a  flumine  nomen  ei  reli- 
quit.  Verba  etiam  illiiis  placuit  ap- 
ponere  :  "Otj  v  Tl^epts,''A\^uv\os  Trore 
KaXovp.ivos,  ovTw  /x€r€/cA7)07j,  us  /3cwr«- 
\(ws  TilSfplov  iv  avT(^  6at'6i'Tos,  SAAoit* 
laropla.1  fiooiai,  Koi  tj  rod  AiWox.  Ti^€- 
piov  Si  ivrav6a  r)  'KXropla  (prjalv,  oil  rhy 
HiTO,  rhv  AijyovaTov,  aAA'  erfpov  hp- 
XaiSTtpov,  t)S,  (pTjirlv,  iy  p.dx])  T(\tvT-f\- 
aas,  Koi  virh  rod  ^eu/uaroy  irapevexOdi 
iiTuivvfiov  iavTCfi  rhv  -Kcnap-hy  a.<priKf.  Si- 
gon. Tibcrinum  Ovid.  IMet.  xiv.  614. 
(qui,  '  regnum  Tiberinns  ab  illis  Ce- 
pit,' scribit,)  sinecontroversia  defen- 
dit.  Et  Tiberinum,  non  Tiherium,  in 
Dionys.  legit  Zoiiar.  Turn.  Adv.  xi. 
J7.    Tibcrinus  triga  membr.  Pall,  non 


T.    LIVII    HIST.    LIB.    I.    CAP.    3. 


G071 


Tiberius,  landatum  Sigonio.  Grut. 
Viilgat.  lect.  Tiberinus  defendit  etiani 
Ciofan.  ad  Nason.  Met.  xiv.  614.  V. 
insiiper  Pier,  ad  Maron.  JEn.  viil. 
328.  Onines  etiam  codd.  qiios  con- 
suliii,  stant  pro  hac  lect.  Cetcnitn 
Duk.  niuniiit,  Chiveriura  Ital.  Ant. 
II.  10.  p.  094.  ostendisse,  in  loco 
Eustatliii,  a  Sigonio  laudato,  Alwvos 
perperam  pro  Atowcriov  logi,  et  Eu- 
stathiiiiii   vitioso  cod.  Dionysii  Hal. 


tavit  deinde  dicere,  non  procederc 
ideo,  quia  etiani  ante  Albani  Tybris 
dictus  invenitur  ad  /Ln.  vm.  330. 
Cetenim  cum  Liviiis  et  Varro  in  pri- 
mo  de  Lingua  Latina  libro,  et  item 
Hal.  Dion,  sic  scribant,  et  in  Fastis 
Naso  canal  n.  389.  '  Albula,  quern 
Tibrim  mersus  Tiberinus  in  illo  Fe- 
cit ;'  non  video,  cur  a  Servio  standnm 
diutins  sit.  Plol.  Flavins  Conject.  c. 
96.    Nomen  dcdit  Jluinini,  ordiue  vo- 


usum,  in  quoTi^iplov  scriptum  fuerat      cum  mutato,  Port. 


pro  Ttpepivov.  Sed  Tt$epios  etiam  vo- 
catur  apud  Euseb.  in  Chron.  Grape,  p. 
141.  et  apud  Auct.  de  Orig.  Gent. 
Rom.  c.  18.  ut  etiam  apud  Fest.  voc. 
'Albula.'  Verum  duos  posteriores 
erroris  accusal,  et  Tiberinus,  pro  Ti- 
berius,  scribendum  docuit  etiani  Me- 
rula  ad  Ennii  Fragm.  Ann.  i.  p.  170. 

In  irqjectu  Albula]  Mss.  trqjecto : 
et  haec  talia  sa'pe  scripta  in  libris 
priscis  comperior  praeter  mentem 
vulgi.  Lips.  Non  aliter  etiam  Florent. 
Voss.  1.  Harl.  antiq.  fragm.  Hav.  a 
m.  pr.  et  Port,  a  m.  pr.  V.  ad  c.  15. 
§  7.  sed  in  trqjecto  Albulce  amni  Leid. 
2.  sed  postremam  literam  vocis  amnis 
intercepit  prima  scqnentis  dictionis 
submersus.     V.  ad  xxxvii.  29.  §  5. 

Celebre  ad  pvsteros  nomen  flumini  de- 
dif]  Livii  etymologiam  secutus  olim 
Serv.  ad  Virg.  lEn.  lu.  500.  non  dubi- 

TYPUS    XV 

Livio. 
1.  ^neas. 


§  9  Agrippa  inde  Tiberini  filius'] 
Post  Tiberinum  Livius  ac  Dionysius 
Agrippam  ponunt.  At  Ovid.  Met. 
XIV.  616.  Remulum  subjicit.  Post 
Agrippam  vero  Dionys.  Alladium, 
Liv.  Roniulum  Silvium.  Idem  Liv.  ac 
Dionys.  post  Aventinum  Procam  po- 
nunt, Numitoris  ac  Aniulii  parentem. 
Ovid.  eod.  lib.  vs.  622.  Palatinum  ;  at 
in  Fast.  iv.  52.  similiter  Procam,  ut 
alii.  Quae  differentia  nuni  inde  acci- 
derit,  quod  uni  varia  fuerint  nomina, 
an  scriptorum  errore,  dubium  relin- 
quimus  ;  maxime  cum  Ovid,  ipse  sibi 
pugnet,  idqiie  non  in  soluta  oratione, 
ubi  facDior  erat  error,  sed  in  carmine. 
Quare  ego  de  his  plura  disserere  su- 
persedeo.  Typum  tamen  lectori  op- 
pido  utilera  subnectere  placuit,  in 
quo  quatuor  classicorum  variationem 


2.  Ascanius. 

3.  Silvias. 

4.  iEneas  Silvius. 

6,  Latinus  Silvius.  Latinns 


uuo  intuitu  conspicimus. 

REGUM    ALBANORUM    EX    IV.    SCRIPTORIBUS 

Ovidio.         Dionysio.  Eusebio. 

^neas. 
Ascanius. 


iEneas. 

Ascanius 

Silvius. 


6.  Alba.  Alba. 

7.  Atys.  Epytus. 

8.  Capys.  Capys. 

9.  Capctus.  Capetus. 

10.  Tiberinus.  Tiberinus 

11.  Agrippa.  Remulus. 

12.  Romulus  Silvius.  Acrota. 

13.  Aventinus.  Aventinus.  Aventinus 

14.  Proca.  Palatinus.    Procas. 

15.  Amulius.  Amulius.      Amulius. 


Silvius. 

jEneas  Silvius. 

Latinus  Silvius. 

Alba. 

Capctus. 

Capys  Silvius. 

Calpetus. 

Tiberinus. 

Agrippa. 

Alladius. 


^neas. 

Ascanius. 

Silvius  jEneac  filius. 

iEneas  Silvius. 

Latinus  Silvius. 

Alba  Silvius. 

Silvius  AthissivCiEgyptus. 

Capys  Silvius. 

Calpetus  Silvius. 

Tiberinus  Silvius. 

Agrippa  Silvius. 

Remulus  Silvius. 

Aventinus  Silvius. 

Phocas  Silvius. 

Amulius  Silvius^ 


6072 


NOT^    VARIORUM    IN 


Cum  in  omnibus  his  tantam  videam 
differentiam  ;  annos  omitiere  placuit, 
quos  etiani  Liv.  oinisit  :  Dionys.  ac 
Euseb.  posuemnt,  se^i  nequaquam  iu 
omnibus  consentieutes.  Qui  auteuj 
omnino  scire  velit  quid  de  iis  sen- 
tiara,  videre  poterit,  quas  in  Diony- 
sium  scripsinuis,  annotatlones,  cla- 
riusque  in  chionologia.  Hasc  ad  liunc 
auctorem  nunc  satis.  Glar.  Niliil 
addo,  nisi  vires  doctos  locum  Na- 
sonis,  in  quo  Glar.  suo  tempore  Pa- 
latinum,  regem  Albanuni,  invenit, 
nunc  ita  emendasse,  ut  rellquis  con- 
sentieus  similiter  Procam  exiiibeat. 
Ceterum  Agi-ippa  deinde  exhibent 
Harl.  2.  et  Hav. 

Post  Agrippam  Romulus  Silvius'] 
Muretus  ad  marg.  libri  sui  notavit 
Remulus,  dubium  ex  Ms.  an  ex  con- 
jectura.  Certe  siclegi  praecipit  Ovid. 
Met.  XIV.  616.  '  de  quo  Reniulusque 
feroxque  Acrota  sunt  geniti:'  et  Fast. 
IV.  49.  '  Jam  tamen  Ag'^ippam  natum 
Remulumque  nepotem  Viderat.'  Sed 
illic  fratres  facit,  et  Remulum  matu- 
lioreni  annis.  An  igitur  sciipsit  Re- 
mulumque priorem  ?  An  potius  alios 
auctores  est  secutus  ?  ut  Livius  et 
Dionysius.  Nam  'Tiberium'  Gras- 
corum  quorumdam  et  Sigonii  refu- 
tat  utroque  loco  Ovidius.  J.  F.  Gron. 
Quemadniodum  Ovidii  loca  satis  re- 
futant  quorumdam  Graicoruuj  lect. 
*  Tiberius,'  ita  etiam  Remulus,  non 
Romulus,  hie  legendum  esse  satis 
cvincunt.  Statui  enim  non  potest, 
Ovidium  potius  ex  Livio,  qiiam  Li- 
vium  ex  Ovidio  einondaudum  esse. 
Ita  enim  syllaba;  modulus  obstarct. 
Nam  prima  in  Romulus  producilur, 
qua;  in  Remulus  corri|>itur,  ut  niouuit 
Ciofan.  ad  Na^^on.  Met.  xiv.  612.  qui 
ob  eam  caussam  etiam  Remulus  hie 
acribendum  monuit:  neque  aliter  ex- 
hibent Hav.  et  fragm.  Hav.  I\Iox 
alio  ordinc  ncceplu  imperio  a  pulrc 
Harl.  2.  et  turn  rcgnuvit,  pro  ref^nat, 
Voas.  2.  quomodo  seiiuitur  tradidit. 
An  taincn  potius  librarius  remnant 
scribcrc  voluit?     Deniqii*  Avcnlino, 


fulmine  ictus,  ipse  Hav. 

Is  sepultus  in  eo  colle,  . . .  cognomen 
colli  fecit]  Si  quo  in  vetere  libro  inve- 
nirem,  Is  sepultus  in  eo,  qui  nunc  est, 
libenter  id  Livio  attribuerem.  J.  F. 
Gron.  Contra  Ant.  Periz.  Jacob!  pa- 
ter, in  ora  cod.  sui  legendum  cense- 
bat.  Is  sepultus  in  eo  colle,. ..cognomen 
illij'ecit.  Verum  et  haec  et  ilia  Gro- 
novii  conjectura  non  aliunde  nat» 
esse  censeri  dtbent,  quam  quod  viris 
doctis  displicuerint  to.  colle  et  colli 
tani  panels  verbis  interjectis  repeti- 
ta.  Sed  non  satis  attendisse  viden- 
tur  ad  genium  stili  Liviani,  qui  a  si- 
niilibus  repetitionibiis  non  abstinuit. 
Id  cum  seepissime  inferius  monendum 
erit,  hie  pluscula  loca,  in  quibus  ea- 
dem  emendandi  ratio  esse  posset,  et 
tamen  codd.  quos  contuli,  nihil  a  re- 
cepta  lectione  recedunt,  ex  Livio  col- 
ligere  libuit;  ut  postea,  ubi  nsu  ve- 
niet,  ad  eadem  ha^c  lectorera  dimit- 
tere  possim.  Ita  supra  in  Praefat. 
'  Tam  et  hoc  gentes  humanae  pa- 
tiautur  aequo  animo,  quam  imperium 
patiuutur.'  Hoc  cap.  paullo  ante, 
'  Nondum  maturus  imperio  Ascanius 
^neae  filius  erat ;  et  tamen  id  impe- 
rium ei  ad  puberem  actatem  incolume 
mansit.'  H.  lib.  c.  17.  '  Ne  civitateni 
sine  imperio,  exercitum  sine  duce, 
ninltarum  circa  civitatiuni  irritatis 
animis,  vis  aliqua  externa  adoriretur.' 
Cap.  21. '  Lucus  erat,  quem  medium 
ex  opaco  specu  fons  perenni  rigabat 
aqua.  Quo  quia  se  persaipe  Numa 
sine  arbitris  velut  ad  congressum  Deae 
iuferebat,  Camenis  euni  lucum  sacra- 
vit.'  Cap.  41.  '  Quai  curando  vulueri 
opus  sunt,  tamquam  spes  subesset, 
sedulo  comparat;  simul,  si  destituat 
spes,  alia  privsidia  molitur.'  cap.  50. 
'  Quia  colonis  miltcndis  occiipari  la- 
tins imperii  fines  volebatjSiguiaiuCir- 
ceiosijue  coloniam  misit.'  ii.  4.  '  Eos 
quoquc  iu  societatem  consilii  avun- 
culi  adsumunt,  pr.rtcrca  et  iiobiles 
aliquot  adolescentcs  conscii  adsumti.' 
c.  7. '  Adjiciuut  miraciila  huic  pugnae ; 
silentio  proximal  noclis  ex  silva  Ar- 


T.    LIVII     HIST.    Lin.    I.    CAP.    3. 


6073 


gia  ingenfem  ciJitam  voopm,  Silvaiii 
voccm  earn  ntditani :'  iibi  iimis  tau- 
tiini  cod.  isquu  iion  magna:  aiictorita- 
tis,  rh  voccm  seciiiicio  loco  omittit.  o. 
14.'Si  Jaiiiciilopnvsidinin  dcdiici  vel- 
leiit.  His  coiniilioiiibus  composila 
pace,  cxercitiiiii  ah  Jauiculo  dediixit.' 
c.  18. '  Neqiie  eiiini  altt-riiis  aiixiliiim, 
Deque  piovocatio  erat,  ne()iie  uilinn 
i]8quani,  nisi  in  ctira  paienili,  aiixi- 
liiim.'  c.  2G,  '  Ut  nee  coiisiiii  ordine 
patres,  nee  pacatum  ies|)onsiiin  arnia 
inferentibiis  anna  ipsi  oapienfes  dare 
possent.'  C.31.'  Postpugnamad  He- 
gilliini  lacnm  non  alia  illis  aiinis  pug- 
na  ciaiior  fnit.'  c.  47. '  Omni  acto  tri- 
uinplio  dcpositns  triiinipiius  clarior 
fuit.'  c.  4S.  '  Ni  K.  Fahius  in  teiDpore 
snbsidio  venisset.  Ex  eo  tpniporo 
neqne  pax  ncque  bellnni  cnni  Vcien- 
tibus  fiiit.'c.  50.  'Qutim  sumnia  vi  re- 
sisteienl  palres;  nee,  quae  una  vis  ad 
rcsisfendnm  erat.'  ni.  10.  '  Lex  Te- 
rentilla,ab  toto  relatacollegio,  novos 
adgrossa  consules  est.  Erantconsn- 
l"'s  1^.  Volnmnins,  Ser.  Sulpicius,' 
28.  '  Tribunis  milituni  imperavit,  ut 
sarcinas  in  nnum  conjici  jiibeant,  nii- 
liteni  cum  arniis  valloque  redire  in 
ordines  sues  :  factum,  quod  impera- 
vit.' c.  31.  '  Nee  iiiec  priorum  caiami- 
tas  consulum  segniores  novos  fecerat 
consules.'  c.  33.  '  Decimo  die  jus  po- 
pulo  singuli  reddebant.  Eo  die  penes 
praKfectnm  juris  fasces  duodccim 
eraut.'  c.  37.  '  Dua^,  tabular,  legiim  ad 
prioris  anni  decern  tabulas  erant  ad- 
jects.'  c  43.  'U t  cum  obport  nno  ador- 
ti  loco  intcrficercnt.  Hand  inulto  in- 
terfocere.'  c.  54.  'Odium  in  se  aliorum 
suo  in  COS  metiens  odio.'  Panllo  post 
cod.  o.  '  Qua  hie  modestiafiiistis,  nbi 
luillius  ager  in  tot  usu  reruin  neces- 
sario  tanta>.  muUitudini  est  vinlatus, 
earn  modestiani  ferte  in  urbeui.'  v. 
4.  '  Ant  non  su«cipi  bellum  oportct, 
aut  geri  pro  dignitate  populi  Koma- 
ni,  et  perfici  qiMiu  primum  oportet.' 
c.  28.  *  Prreliuui  ante  lucem  (et  luna 
pernox  erat)  commissuni  est,  et  baud 
Deli>h,  et  Var.  Chis.  lAv 


inccrtius  dinrno  pra>lio  fuil.'  c.  .'>4. 
'  Non  sine  caussa  Dii  hominesque 
Ininc  url)i  condendae  locum  elegeruni, 
saluberrimus  colics,  ilumen  obportu- 
num,  quo  ex  niediterraneis  locis  fiu- 
gcs  dcveliantur,  quo  maritimi  coni- 
incatus  accipiantur  :  marc  vicinuui  ad 
comujoditates;  nee  expositum  nimia 
propinquitate  ad  pericula  classium 
externarnm  ;  regionum  Italia  mcdi- 
nn),  ad  incrementum  urbis  natiu)i 
nnicc  locun).'  vi.  2.  '  Dictatorpnuinc 
dici  M.  Furium  Camilluni.  Is  dic- 
tator C.Servilium  Alialam  magistrum 
cquitum  dixit.'  viii.  11.  '  Latinus 
ager,  Privernati  addito  agro,  et  Fa- 
bernus  picbi  Uomana?  dividitur.'  i\. 
24.  '  Missis  ad  arcein  exploratoribns, 
cum  tela  et  armatos  tenere  arcem 
audirent,  avertunt  animum  a  spe  re- 
cuperandag  arcis.'  xxiii.  37.  '  Qui- 
bus  diebus  Cuma?  liberatae  sunt  o))si- 
dione,  iisdem  diebus  et  in  Lucanis  acl 
Grumentuni  Ti.  Simpronius,  &c.  pro- 
spere  pugnat.'  40.  '  Hand  procul  ab 
Hamsicorae  castris  castra  posuit:'  et 
mox,  '  Primo  castra  castris  niodico 
inlervallo  sunt  objecta.'  xxvi.  17. 
'  Eum  exercitinn  Putcolis  in  naves 
inpositum  Nero  in  Hispaniam  trans- 
portavit.  Cum  Tarraconem  navibns 
venisset,  expositisque  ibi  ropiis  et 
navibus  subductis,'  &c.  xxvi.  25. 
'  INIemor  /Ijltolici  junctique  cum  eo 
Komani  belli  per  Pelagoniam  ct  Lyn- 
cnm  et  Bottiicam  in  Tliessaliam  de- 
scendit.  Ad  bellum  secum,'  c^c.  t. 
'  Delectu  liabilo,  cum  delcctis  mille 
et  quadringentis  rquitibus  ad  Scipio- 
nem  revcrtit.'  xx\ii.22.  '  Ut  naves 
longas  triginla  vcteres  reftceret,  quae 
OstiiP  eraut,  et  viginti  novas  naves 
sociis  navalibus  inpleret,  utquinqua- 
gintanaviumclassemaretueri  posset.' 
c.  37. '  Carmen  canerent.  Id  quum 
in  JovisStatoris  aide  discerent  condi- 
tum  al)  Livio  poela  carmen.'  xxviii. 
3.  '  Castris  prope  nrbem  positis, 
priusquam  circumvaliarent  urbeni.' 
XXIX.  30.  '  Quum  in  urbem  refugis- 
his.  17  R 


G074 


NOTiE    VARIORUM    IN 


set,  urbeni  RIasinissa  primo  inpetii 
capit.'  XXXII.  39.  '  Postqiiam  in  po- 
testate  Argivonun  civitas  erat,  nihil 
ejus  memor  tyraiinus,  a  quo  earn  ci- 
vitatem  accepisset.'  xxxiv.5.  'Non- 
ne  id  agmen,  quo  obruta  nrbs  esset, 
niatronfe  averteiunt  ?  Jam  uibe 
capta  a  Gallis,  aurum,  quo  redemta 
urbs  est,'&c.  c.56.  'Ad  quam  diem  L. 
Cornelius  consul  edixisset,  et  in  quern 
locum  edixisset  Etruriae.'  xxxvi.  31. 
'  Extemplo  profectus  Quinctius  a 
Megalopoli  ad  Uiophanem  praetorem 
Acbaeoium  misit,  qui  extemplo  ledu- 
cere  eum  cxercitum  jubeiet.'  c.  42. 
'  Pergit  piotinus  navigare  Pelopon- 
nesum.  Samen  Zacyntliumque,  quia 
partis  i?Ltolorum  maluerant  esse,  pro- 
tinus  depopulatus  Maleam  petit.' 
xxxviii.  22.  '  Fiexere  iter  in  partem 
iiiontis,  quaa  una  liabebat  iter.'  c.  45. 
'  Saspe  legates  ante  misses,  res  repe- 
titas;  postremo,  qui  bellum  indice- 
rent,  misses.'  xl.  11.  '  lUic  ante  em- 
nia  clandestina  concoctasuntconsilia. 
Qua,Muntur  adjutores  consiliis.'  c.  48. 
'  Quum  populi,  alii  voluntate,alii  me- 
tujuguui  acciperent,  centum  triaop- 
pida  intra  paucosdies  in  deditionem 
accepit.'  xli.  I.  '  Castra  ad  lacum 
Timavum  posuit.  Inminct  mari  is  la- 
cns.*  c.  G.  '  Postulandosque  lionores 
nieritos,  et  ut  Diis  inmortalibus  liabe- 
retur  lionos.'  c.  8. '  In  senatum  venit. 
Ab  his  edoctus  est  senatus,  quantimi 
belli  eae  provincitr  liabcrent.  IVIove- 
runt  senntum  et  legationes  secium  no- 
niinis  Latini,  qus  et  censures  et  prio- 
res  consules  fatigaverant,  tandem  in 
senatum  introducl.c.*  r.l2.  '  Cujiis  li- 
teris  senatus  cerlior  factus,  eas  ipsas 
literas  ad  C.  Claudium  difcrendas 
censet.'  Eodem  cap.  '  Plus  septiu- 
genti  aut  in  proe.lio  aut  in  castiis  cap- 
ti,  et  signa  militaria  unum  ct  quin- 
quaginta  capta.'  c.  IS.  '  Pontif'cx  eo 
anno  moitnus  est  INI.  Claudius  Mar- 
cclius,  c|ui  consul  ccnsorque  t'uerat. 
In  ejus  locum  sul>J'tct\is  est  ponlifex 
fiiius  ejus  M.  IMarccllus.'  c.  IG. '  Pon- 


tificibus,  quia  non  recte  factae  Latins; 
essent, instanratis  Latinis  placuit  La- 
nuvinos,  quorum  opera  instauratae 
essent,  hostias  pra^bere.'  c.  21.'Lon- 
ginquo,  maxime  quartanap,  inplica- 
bantur  morbo  :  servitia  maxime  mori- 
ebantur.'  xlii.  7.  '  In  fiiga  passim 
CEEsi  sunt.  Decem  millia  hominuni 
caesa  traduntur;  amplius  septingenti 
passimcapti.'c.  2G. '  Nihil  magnopere, 
quod  memorari  adtineat,  reipiiblicae 
00  anno  consules  gesserant.  Magis 
e  republica  visum  erat.'  XLiii.  12. 
'  Alteri  consuH  nullus  certus  finitus 
numerus  civium  Romanorum,  quera 
in  subpiementumlegeret.  Id  mode  fi- 
nitum.'  c.  15.  '  Quas  ex  novis  legioni- 
bus  duas  legiones  secum  in  Gaiiiam 
duceret.'  c.  20.  'Pecuniam  maxime 
deesse.  Haec  Stuberam  retulere  regi, 
tum  maxime  captives  ex  liiyrico  ven- 
deuti.'  c.  22. '  Eo  die  ad  fineni  agri  M- 
toli  castra  posita  :  indc  altero  die  ad 
Stratum  perventum  :  ubi  prope  A- 
cheleum  castris  positis  quum  exspec- 
taret.'  xliv.  11. '  Euiinet  namque  in 
ahum  lingua,  in  qua  sita  est :  nee  mi- 
nus quam  in  altum  magnitudine  A- 
thos  mens  excurrit.'  c.  19. '  Quidnani 
consul  de  Macedonia  refcrret,  nihil 
se  habere  Paullus,  quod  referret,  dix- 
it.' c.  28. '  Quum  jam  adpropinquan- 
tium  forma  lemberum  hand  dubia  es- 
set, et  concitalio  remoruni,  directae- 
que  in  se  prorse  hostes  adpropinqiiare 
apcruissent.'  c.  35. '  Per  Enipei  ripam 
ninnitionesque  vim  facere  :  confertis 
et  vim  facientibus  resistere  Rlacedo- 
nas  non  posse.'  xlv.  27.  '  Autumni 
fere  tempus  erat,  cujus  temperis  ini- 
tio.' c.  28.  'Sicyonem  inde  et  Argos 
nobiles  urbcs  adit :  indc  hand  parent 
opibus  Epidaunim,  sed  inciitam  /E- 
sculapii  nobiii  temple.'  c.  29. '  Ab  oc- 
casu,(|ua  Axius  tcrminaret  (luvius.ad- 
<litis  Pa'onibus,  qui  propc  Axium  llu- 
men  ad  rcgionem  oricniis  colcrent. 
Tertia  pars  facta, quam  Axius  ab  ori- 
ente,  Pencus  auniis  ob  occasu  ciu- 
gunt,  ad  scptcntrioucm  liora  mens 


T.    LIVII    IIIST.    I.I15.    I.    CAP.    3. 


6075 


objicilnr.     Adjpcta  luilc  parti  regio 
l*a;oni«?,  qua  ab  occasu  prseter  Axitim 
aimicrn  porrigitin.'  c.  31.  '  Tria  ge- 
nera priiicipiini  in  civitatibiis  erant : 
duo,   qiKB  adiilando  aiit  liomanonini 
iinperiiiin  ant  ainicitiani  regiini,  sibi 
j)rivatini    opes    obprcssis    fariebant 
civitatibiis.'  c.  33. '  Edito  liulicro  om- 
nis  generis,  clipcisque  aireis  in  naves 
inpositis,  cetera  omnis  generis  anna 
ciiniiiiata  in  ingoiitein  acerviim.'  c.  39. 
'  Quid  de  imperatore  I'aullo  scnatiis 
decrevit    poliiis,    quain    quid    Serv. 
Galba  Cabidctur,  aiuii:  et  lioc  dicere 
inc  potiiis,  qiiani  illiim,  audi.'  c.  41. 
'  Rex    ipse,  tradentibns  proi)e  ipsis 
Diis,  in  teniplo  Saniotiiraciiin  cum  li- 
beris  est  captiis.     Milii  (|iioqne  ipsi 
niiniajani  foitiina  mca  videri.'  c.  12. 
'  Ha!C  tanto  dicta  aninio  niagis  con- 
fiidere  audientium  aninios.'     Neqiie 
diibitn,  qiiin  siiuilia  ex  omnibus  fere 
et   optimis  scriptoribus   in   mediiun 
adduci  possint,  modo  ad  id  diligentiiis 
viri  docti  aninuim  adtendanf.     Certe 
similes  earumdeni  vociiin  repclitiones 
in  Gratio  observavit  Barman,  ad  ejus 
Cyncg.  vs.  2.  et  213.  V.  etiam,  <|uzp  in- 
fra notantiir  ad  Epit.  Liv.  cxv.    Ta- 
les repetitioncs,   priesertiin  si  neqiie 
propter  empliasin,  neque  perspicui- 
tatis  canssa  captatas  constet,  qnura 
inter  virtiites   oratorias   referri  non 
soleant,  ego  sane  nolenti   Livio  non 
flbtrndam ;   sed   contra,    nbicnmqiie 
libri  addicunt,  viris   dortis  aut  de- 
lentibus  aut  niutantibus   adsentiani. 
Qunm  tamen  tanta  coi)ia  prolata  ex- 
empla  doceant,  et  vel  invilis  extor- 
qnere    possint,    nequaqnam    ab    his 
Livium  abhorriii^se,  neininem   srgre 
laturuin  spfro,   quod   plurimis   locis, 
ubi  viri  docti,  talibus  vocuni  repeti- 
tionibus  obfensi,  contra  INIss.  auctori- 
tatem   verba  Livii  emendare   conati 
sunt,   a   vulgata  scriptura    steterim, 
eamqiie  defendcndani  esse  existima- 
verim.  Ol)  lianc  canssam  receptani  lee- 
tionem  servandam  docui  contra  Rhe- 
nanum,  iii.  4'J.  §  3.  xxviii.  23,  §  G.  et 


c.  37.  §  5.  contra  liartbinin  xi..  7.  ^  8. 

contra  Tan.  I'abrum  vi.  G.  ^  7.  vin. 

12.  §  13.  XL.  40.  ^  5.  contra  J.  F.Gro- 

novium  i.  20.  §  7.  et  c.  53.  §  4.  ii.  10.  ^ 

3.0.18.^2.  c.19.  §8.  c.23.§14.c.31. 

^  2.  c.  48.  ^  4.  III.  38.  §  II.  V.  41.  §  4. 

c.  43.  §4.  VI.  4.  ^  5.  et  c.  14.  §  11.  viir. 

25.  §  6.  IX.  20.  §  8.  et  c.  44.  §  13.  x. 

G.  §2.  et  c.  17.  §4.  XXII.  45.  §7.  xxv. 

19.  §12.  c.32.  §7.et  c.33.  §2.  xxvii. 

12.  §  4.  XXVIII.  18.  §  7.  c.  23.  §  G.  et 

c.25.  U3.XXIX.2G.  §  l.xxx.  15.  §3. 

XXXIV.  17.  §  7.  c.  23.  §  3.  c.  28.  §  9.  c. 

49.  §  8.  XXXV.  12.  §8.  xxxvi.  4.  §2. 

xxxvii.lO.  §2.  XL.  19.  §9.0.34.  §11. 

XLiii.  11.  §  3.  XLiv.  15.  §  4.et  c.  40. 

§  8.  contra  Jac.  Gronovium  1. 14.  §  4. 

VI.  1.  §  1.  etc. 2.  §  12.  xxv.  37.  §  11. 

XXXVI.  33.  §  3.  contra  Jac.  Perizo- 

nium  XXI.  21.  §  9.  xlii.  57.  §  2.  xliv. 

37.  §  12.  et  denique  contra  Donjatinm 

VI.  3.  §  7.    Ceteniin  is  sepuUus  est  in 

CO  colic,  To)  csi  addito.  Port,  a  m.  pr. 
Qui  nunc   est  pars  Romance   Mr/;js] 

Qui  nunc  pars  est   Rom.   urh,    Voss. 

ambo  et  Leid.  2.  qui  nunc  pars   Ro- 

mancE  est  wr/^isFlorent.  Leid.  1.  Port. 

Hav.  et  fragm.  Hav.  qui  nunc  pars 
Rom.  vrb.  est  Harl.  1.  qui  nunc  pars 
Roma  urbisest  Harl.  2. 

§  10  Proca  deinde  regnal']  Procas 
Neap.  Lat.  et  a  m.  pr.  Port.  Prochas 
Harl.  2.  Gra?cis  np6Kas  vocatiir,  ut 
Dion.  Hal.  1.  p.  57.  et  aliis.  Eorum 
exempio  Procas  etiani  dicitur  ap. 
Auct.  de  Orig.  Gent.  Rom.  c.  19.  Sa- 
pissime  vero  Latini  ultiniain  litcram 
in  liac  forma  nomiiium  abjiciunt.  Ita 
Proca  etiam  eftertur  ap.  Nason.  Met. 
XIV.  622.  '  Janique  Palafina>  sum- 
mam  Proca  gentis  liabebat.'  V.Voss. 
Gramm.  iv.  2.  Et  ea  etiam  tcrmi- 
natio  lioc  loco  prarferenda,  quod  ab 
ea  et  plnres  et  optimi  staiit  codd. 
scripti.  INIox  maximus  stirpis,  tra- 
jectis  vocabulis,  Hav. 

§  1 1  Pulso  fratrc  Aniulius  rcg-nn/] 
Rcv;narit  Voss.  2.  Turn  addidit  et  in. 
trrcmif,  pro  addit  et  interijnil  Leid.  2. 
et  Harl.  2.  addidit  etiam  Hav.  qiieni- 


6070 


NOT.E    VARIORUM    IN 


admodiim  interemit  Leid.  1.  et  fragm. 
Hav.  sed  addicit  Port.  Paullo  ante 
jus  potuit,  pro  vis  pofiiit,  Hav.  qui 
error  in  Mss.  frequens  est.  V.  ad  iii. 
3S.  §  13. 

Rhece  Sijhuif\  Vet.  Rea  Sylvice  sem- 
per. Lips.  Rcce  etiani  Voss.  ambo, 
Leid.  2.  et  fragm.  Hav. 

Cap.  IV.  §  2  Vi  compressa  Vestalis'\ 
Vera  est  liaec  lectio,  exsciilpta  ex 
codd.  scriptnra  Ul  compressa,  qna  po- 
tiuntur  Pal.  duo  et  Campani  ed.  Pal. 
tamen  2.  oninino  rb  Vi  exptinxit. 
Gebh.  Ita  primum  editmn  iiivenio 
ap.  Aldiira,  quiim  eum  pra?cedens 
IMogiint.  ed.  voceni  oniiserit  ;  reli- 
quEe  aiitem,  quas  vidi,  ea  antiqiiiores, 
Ut  compressa  dederint,  qnod  et  ser- 
vant Voss.  2.  Leid.  uierq.  Hav. 
fragm.  Hav.  Harl.  2.  et  Port.  Sed 
recte  Gebh.  Vi  compressa  probavit, 
cui  consentiiint  Voss.  1.  et  Harl.  1. 
Solitiun  autem  fiiisse  indoctiim  scri- 
barum  genus  voculas  vi  et  ut  com- 
miscere  infra  vid.  ad  iv.  51.  §  G. 

Slirpis  patron  7iuncupat]  Stirpis  pa- 
rentein  Port.  Turn  patrem  esse  nuncupat 
Harl.  antiq.  Leid.  1.  et  a  m.  pr.  Voss. 
1.  Postea  vcndicarunt  Port,  a  m.  sec. 
Denique  in  custndiadatur  Hav.  at  Liv. 
inqiiit  xxviii.  3.  '  Kartliaginienses 
omncs  in  cnstodiam  dati  sunt.' 

§  4  Sorte  quadam  diviiiitus]  Scribe 
Furte  quadam:  assidiinni  in  libris  pec- 
catuni.  Lips.  Din  est,  qnod  antnma- 
tns  Slim  in  snspicionnm  libeliis,  le- 
gcnduni  vidcri  forte  quadam,  an  divi- 
nilns.  nam  opposita  sunt  I'orte  et  di- 
rDiilns:  pntattpie  alterntio  vitam  re- 
lictam  gemellis  istis  Livins.  Sic  Sta- 
tins Tlieb.  I.  327.  'Sen  fors  ilia  via?, 
sive  here  immuta  vocabat  Atropos.' 
Suet,  in  Cland.  c.  13.  '  Casu  qnodam, 
an  divinitiio.'  Grid.  Alii  diccreni, 
Forte  quadam,  scudivinitus.  Tan.  Fab. 
Speciosa  (Jrnteri  conjcctura  Forte 
qnndam,  an  dirinitus :  cnm  praesertim 
Siiet.  Claud.  13.  '  Casu  (piodam,  an 
divinitus.'  Et  sappc  pounntur  diver- 
gffi  Uji  caussjE    vctcribus.     C>cs.   B. 


G.  I.  12.  'Sive  casn  sive  consllio 
Deoruni  immortalinni.'  Virg.  in  Cu- 
lice  vs.  191. '  Casus  sociarit  opem  nu- 
menve  Deornni.'  Sed  consentinnt  in 
vulgatnm  vett.  libri,  et  potest  ex  sa- 
niori  explicari  sententia  illorum,  qui 
forlem  ipsam,  sen  quae  fortuita  nobis 
videntnr,  divinse  cnreeadsignant.  Sic 
V.  49.  '  sed  Diiqne  et  homines  prohi- 
buere,  redemtos  vivere  Romanos. 
Nam  forte  qnadam,  priusquam  infan- 
da  nierces  perficeretur,  per  alterca- 
tionem  nondum  auro  appenso,  dicta- 
tor intervenit.'  Intelligit  nempe  •  ho- 
mines '  cum  exercilu  dictatorem  Ca- 
niillnm, 'Deos  '  qnornni  numine  fac- 
tum, nt  in  tempore  adesset,  atque 
interposita  mora  non  perficeretur 
merces.  Hoc  prins  attributum  Diis, 
mox  'forte  quadam'  factum  dicit. 
Hinc  apud  Pint.  6ela  rvxVt  '"  Theseo 
extremo,  de  ossiljus  ejus  a  Cimone 
inventis  p.  17.  'Aerov  nva  t6itov  Pou- 
yoeiSfj  kStttovtos  rai  arSnan  koI  Sia- 
ariWovTos  to7s  ovv^i  Beta,  rivl  tux?? 
(rvficppovTiaas.  In  Lucnll.  p.  493.  Eire 
Kara  Beiav  5?)  nva  tuxw  irfpKpeicrd/xevos 
avTov  MieptSdrov  et  iternm  p.  494. 
©fi'ot  rivl  rvxv  '"'^P'  '''"■^  *'"  'Ac'<f  trpd^ns 
lipaSvvas.  Intellige  igitur  forte  qua- 
dam divinitus  coniparata.  Sic  et  phi- 
losophi  nieliores  censnero,  t^  rf/s  tv- 
XV^  ou/c  &vev  (pio'eais  ■?)  (TuyK\(i(Tiws  Kal 
^ttlttXokT^s  rwv  irpovoia  Sioncouixiuwv,  nt 
pra'clare  divinus  ille  Marcus  ait  de 
Reb.  suis  ii.  2.  §  3.  Igitur  canssas  in- 
terdnm  ita  concipiunt,  ut  pro  '  forte' 
ponant  'Deos.'  Suet.  Julio  o.  1.  'sive 
divinitus,  sive  aliqua  coujectura.' 
Ovid.  Fast.  III.  G21.  '  sen  ratio  fc 
nostris  api)ulit  oris,  Sive  Deus.'  J.  F. 
Gron.  Cic.  quidcni  etiam  forluitum 
a  diviiio  distinguit,  ad  Fani.  vii.  Ep. 
V.  '  Tanta  fnit  opportunitas,  nt  illnd 
nescio  (|uod  non  fortuitiini,  sed  divi- 
num  viderctur.'  Sed  recte  Gron. 
Adde  Grffiv.  ad  Suet.  Cland.  c.  13. 
Duk.  Ktiani  Paulns  Mcrula  ad  Kn- 
nii  Fi  agm.  p.  18G.  Forte  quadam,  an 
divinitus,  Icgendnni  conjecit ;   exisli- 


T.    LiVn    HIST.    LIH.    !.    CAP.   4. 


G077 


mans  rh  an  excidisse  ob  postcriorem 
prseced.  vocis  sylliibaiii.  Earn  f  tiain 
videntiir  firmate  conject.  loca  pliiia 
vett.  scriptonim,  in  rpiibiis  foitc  ac 
casii  facta  obponiiiitiir  illis,  (nia;  divi- 
nitiis  SL'ii  piovidoiitia  Dconiiii  acci- 
diiiit.  Veil.  Pat.  ii.OG.'  Hoc  vel  forte, 
vel  |)rovidei)tia,  vel  titcumcjiie  coiisti- 
tiitmn  rtiiirn  iiatma-  corpus.'  I'liii. 
ill  I'aiU'g.  c.  1. '  iSi  adliiic  diibiiini  fiiis- 
sct,  forte  casiujue  tenis,  an  ali(|iio 
uiiinine  <lareiitur  rectores.'  Aiiicl. 
Vict.de  Vir.  III.  c.  2.  '  Et  exerciiiua 
.sen  forte  sen  divinitns  reslittiit.' 
Claud,  in  Riilin.  1.2. '  Curarent  Siiperi 
terras,  an  niillns  inesset  Rector,  et 
incerto  fluerent  niortalia  casn.'  Ad- 
sentio  tanicn  potiiis  Gronovio  doccn- 
ti,  reccpta  tantnni  Lipsii  coiijectnra 
Forle  quadnm  diiiiiitus,  locnm  sainnn 
fore.  Et  ita  prafcrunt  anibo  Voss. 
Port.  Leid.  ambo,  fragni.  Hav.  ct 
Harl.  1.  Nerpie  aliter  Hearne  iuOxo- 
iiiensibns  n  perit,nisiqnod  eodini  dno 
L.  1.  ct  C.  omiserint  voceni  (UKulum. 
Soli  deniqne  11  art.  2. et  Hav.  cum  edi- 
tionibus  prtorr.  habebant  Sorte  qua- 
dam  divinidis.  Et  sane  pa.ssini  utra- 
que  ilia  sorte  et  forte  scribzc  lihrarii 
coniiniitarnnt.  V.  alia  exenipla  ad  i. 
45.  §  10.  II.  10.  §  3,  c.  33.  §  C.  ill.  G4. 
§  4.  X.  19.  §  lf>.  XXH.  5.  §  8.  xxvii. 
6.  §  3.  xxxviii.  10.  §  10,  His  adde 
qtisE  notarnnt  Sciiott.ad  Anrel.  Vict. 
de  Vir.  HI.  c.7.  Kiviiis,\Va.sse  et  Coi  t. 
ad  Sail.  Jug.  c.  1.  quscqne  olini  nolavi 
ad  Silii  xv.  105.  et  niox  dicam  ad  c.  9. 
h.  I.  §  15.  Mox  effusis  lenibus  stugnis 
Hav.  pro  eff'usus. 

Usee  adiri  usquarii]  Vet.  usque.  Lips. 
Ita  etiani  codd.  Leid.  2.  Hari.  2. 
Hav.  et  Port,  a  in.  sec.  nam  tota  vox 
dt  erat  a  m.  pr. 

Ad  justi  cursum  poterat  atrmis']  Sns- 
pcctnni  milii  rt)  pulerul,  ct  ni:ii;is  e\ 
more  Livii :  '  'I'ibcris  ett'iisns  lenii)iis 
stagnis  nee  adiri  ad  justi  cnrsniii  ain- 
nis,  ct  posse  ([uamvis  laii^uida  meigi 
aqua  infantes  spcm  fcicntibns  dabat.' 
Idem  scilicet  Tibeiis  ita  rcslagnuus 


fereiitibus  pueros  spom  et  anforcbat, 
posse  adiri  n.-(iue  ad  cnrsuin  justi 
amnis,  el  dabat,  infantes  posse  quam- 
vis  bingnida  a(jna  mergi.  ./.  /•'.  Gron. 
Nostri  <i II idem  omnes  vocem  poltntt 
constaiiter  servant;  aliuin  aiitem  at- 
(|ue  aliiini  verborum  ordinnni,  quod 
additi  glossematis  signiim  a  viris  doc- 
tis  sd'piiis  babitnm  est,  qiiidam  eo- 
ruin  exliiboiit.  Nam  ncc  miiri  usqudin 
yoterat  ad  jus.  curs.  am.  Voss.  i.  ucc 
udiri  polerat  usque  ad  jus.  curs,  am, 
Leid.  2.  P  ra;t  ere  a  a</ JHS^w/n  cursum 
pulcrut  amnis  Hav.  fragm.  Hav.  a  m. 
sec.'et  Port.  Netpie  aiitei  Hearne  ex 
Oxon.  L.  1.  2.  B.  et  C.  laiidavif. 

El  posse  quamvis  languida  mergi  aqua 
infuiites]  i'.l  aqua  quamcis  languida  posse 
mergi  infantes  Voss.  1 .  et  Leid.  2.  PriE- 
terea  quavis  pro  qnami:is  Hav.  se<l 
male  :  quamvis  eiiini  liic  pro  adinodum, 
valde,  accipiei)at  Ijiiriiianii.  ad  Flue- 
dri  Fab.  J.  28.  1.  sic  iuf.  ii.  .51.  '  Nee 
aiictor  quamvis  andaci  facinori  de- 
erat.'  Et  ita  Cic.  locntnsde  Am.  c. 25. 
'  Quamvis  enim  multis  nominibus  est 
iioc  vitium  notandum,  levium  liomi- 
num  atque  fallaciiim,  ad  voluntatcm 
loqnentium  omnia,  nihil  ad  verita- 
tem:'  ubi  vid.  Griit.  et  cap.  2(i. 
'  Quamquam  ista  adsentatio,  quamvis 
porniciosa  sit,  nocere  tamen  ncmini 
potest,  nisi  ei  qui  eam  recipit,  atqiu; 
CH  dclectatur  :'  nbi  recte  Gra>v.  vid- 
jraliim  contra  ennulem  Grut.  dcfin- 
dit.  Vid.  etiam  viros  doctos  ad  Plant. 
Menwcli.  II.  2.  43. 

§  5  /»  proxima  adluvicl  Quod  acci. 
pitur  band  dnbie,  in  aqua  super  ri- 
pani  egressa.  Neqne  agre  patior. 
Front.  Strat.  ii.  3.  22.  '  Propter  llu- 
nien  Enipeum,  quod  et  alveo  sno  et 
alluvie  regioneni  impediebat.'  Tan- 
tum  pono  quicstionem,  sitne  rectius 
uirobiqiie  efiuie?  Videtur  enim  '  al- 
luvit  s  '  eadem  esse  dtbere,  (\h.v  '  al- 
luvio;'  nt  '  contages,'  '  contagio,' 
'  chivies,' '  cluvio,''  diliivies '  Horatio 
ct  Plinio,  '  diUivio  '  Ccnsorino.  Nam 
ut  'cluvio'   Ciceroui  iuunUatio  est. 


C078 


NOTiE    VARIORUM    IN 


ita  €t  '  eluvies '  effnsio  et  excursus 
aquae :  sive  veheniens,  (iit  apu»l  Oviil. 
Met.  XV.  207.  *  Et  eluvie  mons  est 
deductus  in  lequor.'  Ubi  postremam 
vocem  pro  caiiipo  sen  planicie  accipc, 
vel  clarius  lege  in  cequum  :  ut  Justin. 
II.  10.  '  monies  in  planum  deduce- 
bat :'  ap.  queui  scrlbo  ii.  1.  'Sive 
eluvies  aquarum  principio  reruni  ob- 
rutas  terras  tenuit :'  et  eodtni  lib. 
c.  G.  '  Aquarum  eluvies  magnam  par- 
tem populorum  Graeciae  absunisit:' 
non  illiivies,  quie  sunt  sordes  extrin- 
secus  aspersEE  :  neque  videntur  liaec 
confudisse  veteres  :)  sive  modicus,  et 
quatenus  restagnat  evehitque  se  plu- 
rimum  unda  :  ut  ap.  Tac.  Ann.  xiii. 
57.  '  salem  provenire  non,  ut  apud 
alias  gentes,  eluvie  maris  arescente 
unda:'  ap.  quern  similiter  scribendnm 
XII.  51.  '  Zenobiam  placida  eluvie 
spirantem,  ac  vitse  manifestam  ad- 
vertere  pastores;'  non  illuvie.  Sic 
Lucilii  '  eluviem  ventris  facere  '  No- 
nius in  voce  '  Eluviem  '  purgationem 
interpretatur.  Serv.  in  jEneid.  iii. 
]>ro  eodem  dicit '  effusionem  sordis.' 
Juvenali  Sat.  in.  32.  '  siccare  elu- 
viem '  est  emittere,  quam  alibi  Sat. 
V.  105.  dicit  '  torrenteni  cloacam.' 
Ncutro  loco  bene  dices  illuviem:  de 
qua  Nonius.  Curt.  v.  4.  '  Circuiri 
bievi  spatio  poterat  eluvies;'  quani 
ante  '  voraginem  concursu  cavatam 
torrentiuni '  vocat.  vi.  3.  'Torren- 
tesque  et  eluvies  iter  morabantur.' 
Inspicerc  liunc  locum  operiv  pretium 
est.  Apud  eundem  viii.  11.  ubi  Ms. 
'  propcmoduni  immobiles  currus  inlu- 
vie  ac  voragiuibus  liacrcbant,'  scri- 
be iuliim,cM»rus  in  dufic  nc.  Sic  eliain 
C;olumell.  111.  II.  nieliusforet  <  Valles 
qua-  fliiminuni  eluvio  et  iuundationi- 
bus  concrcveriut.'  Nccminiui  vidca- 
tur,  'alluere'  dici  fluctum,  quacuni- 
que  excurrit ;  '  alluvicm  '  non  item: 
lion  niiigis  (|uain  'eluviem'  vocari 
8t>igiiantL-m  undam,  cum  tamen  non 
diratur  boc  mode  'eluerc'  tluvius. 
Voluit  cniui  usus  dislincta  reruuj  vo- 


cabula.  J.  F.  Gron.  Gronovii  con- 
jecturam  eluvie,  pro  adltwie,  aliquo 
modo  juvare  posse  videtur  scriptura 
Port,  deluvie ;  ut  ejus  librarius  eo 
modo  peccaverit,  quo  erratum  est  ab 
illis,  qui  '  descendere '  pro  '  escen- 
dere,'  '  deducere  '  pro  '  educere,'  et 
ita  etiam  alia  scripsere. 

Ubi  nunc  ficus  Ruminulis  est  {Romii- 
larem  vocatam  ferunt'\  Nunc,  id  est, 
nostra  aetate,  quje  olim  tempore  Ro- 
muli,  et  fortassis  aliquamdiu  post,  a 
casu  Romuli  Roniiilaris  vocabatur. 
Ita  non  opus  est  emendalione  Bucli- 
neri,  in  Thesauro  Fabri  voce  '  Ruma,' 
lia^c  frausponentis,  ubi  mine  Jicus  Ro- 
tnularis  est  {Ruminaleni  rocatam  fe- 
runt).  Necjuvat  euni  scriptura  vul- 
gata  Ovid.  Fast.  ii.  412.  '  Romula 
nunc  ficus,  Rumina  ficus  erat.'  Nam 
boc  Heins.  et  alii  dudnm  correxerunt. 
Duk.  Ficus  Ruminulis  est,  quam  Ro- 
mularem  Florent.  a  m.  recent.  Hav. 
fragm.  Hav.  Port,  et  Neap.  Lat.  jic. 
Rum.  quam  Romularem  Voss.  2.  Jic. 
Rum.  est,  quatn  Romuleam  Har).  2. 
Jic.  Ruminul.  Rumularem  Voss.  1.  Sed 
nibil  mutandum  :  ubique  enim  similes 
parliculae  ab  indoctis  scribis  contex- 
tui  Liviano  interpositae  sunt.  V.  Gron. 
ad  I.  1.  §  2.  et  ad  xxxiv.  56.  §  1. 
Mox  exponunt  pueros  Harl.  2. 

§  G  Fluilantem  alvcum]  Fluvitantem 
Hav.  a  m.  pr.  forte  quoniam  librarius 
id  eadem  ratione  dici  posse  existima- 
vcrit,  qua  8a?pius  a(iud  Livium  '  plu- 
vit '  scribi  soltt,  pro  '  pluit.'  Vid.  ad 
1.31.  §  1.  Verum  'pluvit'  est  tenipus 
pra^teritum,  fornialum  a  pra'scnti 
'  pluo.'  Recte  ergo  m.  sec.  emenda- 
tum  Jluilantcm. 

Quo  expositi  crunt]  Quo  jam  c.rpositi 
Florent.  Harl.2.et  fiagui.  Hav.  Paul- 
lo  post  ileslilisset,  manifesto  errorc, 
Voss.  2. 

F.x  montibus,  qui  circa  sunt]  Suspec- 
ta  vidtri  possuut  \uvc,qui  sunt.  Nam 
Livius  fere  ui)i(|ue  ab>olutc  ponit 
tir((i,omisso  prononiineet  verbosub- 
stantivo.     Infra  hoc  cap.  '  Vcuaudo 


T.    LIVIl    HIST.    LIB.    I.    CAP.   4. 


G079 


peragrarc  circa  saltns.'  ix.  2. 'Saltiis 
(Jiio  aiigiisti  .silvosi(|im  .sunt,  inoiitibus 
circa  perpetuis  inter  se  juiicti.'  Ul)i 
V.  Groii.  Ibidem  c.  2S.'  Circa  omnia 
defecerunt.'  xxiii.  19.  '  Farre  ex 
agris  circa  iinilique  convecto.'  xxiv. 
3.  '  Tenipliim  sanctum  omnibus  circa 
populis.'  IbiJ.  c.  40. '  Praesidentcm 
classi  Urundisio  Calabria'que  circa 
littoribus  : '  et  c.  41.  '  Cum  expedilis 
clam  profectus  ad  loca  circa  visenda.' 
Sed  quia  eadem  alibi  kut  (Wettpip, 
alibi  plena  orationc  dicuntnr,  iioii  sa- 
tis tutum  est  aliquid  tentare  contra 
libros  scriptos.  Nam  et  Liv.  xxxvi. 
14.  '  Proiiruam  inde  recepit,  et  qua: 
circa  earn,  castella  crant.'  Duk. 

Submissas  infantibus]  Submissam 
Laid.  2.  sumviissis  Harl.  2.  Mox  lam- 
bentes,  male,  pro  lambcnlem  Port. 

Fuisse  nomcn  fcrunt]  Nomen  fuisse 
ferunt  Voss.  I.  ferunt  fuisse  nomcn 
Leid.  2. 

LaurenlicB  uxori]  Veteres  libri  La- 
renlia.  Item  Plut.  in  Rom.  c.  19.  et 
Dionys.  I.  71.  "Akkuv  Aapevrtav.  Si- 
gon.  Florent.  Larentice  et  Lnrentiam. 
Sane  apnd  Varr.  de  L.  L.  v.  p.  48. 
Ovidiumque  Fast.  iii.  55.  Iiodie  Laa- 
rentkim  leginms.  At  Oionys.  Plut.  in 
Rom,  et  in  Q.  U.  Fest.Oell.  Macrob. 
Lactant.  Larcntium  vocant.  Pra'ci- 
pua  anctorilas  tabula  Fastorum  men- 
se  Decembri :  e.  lar,  ni».  Manutius 
Larentalia  vel  Larenlinulia  interpre- 
tatur.  Sib.  Siccama  Luralia,  quod 
Varro  scribat,  paucis  [)ost  Saturna- 
lia diebus  festum  Laribus  diem  cele- 
brari,  qui  Com|)italia  vocetur.  Sed 
errat,  et  dies  ille  Laribus  sacer  diem 
LAR.  prajcedit.  Ille  undecimus  est 
Caleud.  Januarias,  hie  dccimus.  Ma- 
crob. Saturn,  i.  10.  '  Undecimo  au- 
tem  Calendas  feria;  sunt,  Laribus 
consecrat;v.  Dccimo  Calendas  feriaa 
sunt  Jovis,  quap  appellantur  Laronli- 
iialia.'  Consentit,  quod  apud  Ovid, 
quoque  Fast-  iil,  57.  Lauiciitalia 
liabere  acceptum  geniis  Deceuibrem 
scribitur.  J.  I',  Gvon,     Larenliic,  et 


mox  Litretitiam,  etiam  ambo  Harl.  et 
Leid.  1.  I'ariter  Hearne  codd.  quos 
Oxonii  consuluit,  onuies  Lnrcnticc 
praterrc  munuit,  uno  tantum  B.  ex- 
cepto,  qui  cum  ulroquc  Voss.  Leid.  2. 
et  I'ort.  vulgatum  Laurcnt'ue  servat  ; 
(pioil,  tamquam  posterioribus  tempo- 
ribus  notins,  quam  Larcntia,cx  inter- 
polationc  librariorum  natum  credo  : 
illos  enim  passim  solitos  fuisse,  minus 
obvia  nomina  in  ea,  <jua;  usus  fre- 
quentioiis  erant,  mutarc,  sa-pissime 
infra  erit  dicendum.  Calarentice  est 
in  fragm.  Hav.  a  ni.  pr.  AcalarenlicE  a 
m.  sec.  qui  idem  mox  Acalarenliam 
haint.  Acalaurenl'uc  et,  verbis  proxi- 
niis,  Acalaurenliam  Hav.  Librarii  vi- 
dentur  voluisse  Accai  Larentice,  vel 
Acca  Lainrntia:.  De  hoc  nomine  La- 
rentia  pluribus  etiam  egitNic.  Heins. 
ad  Nason.  F'ast.  iii.  55. 

Uxori  educandos  datos]  Pulo  rescri- 
bendum  educandos  latos.  Solemni  cr- 
rore.  Ita  apud  Cell.  x.  12.  videtur 
corrupte  editum,  *  Multa  autem  vi- 
dcntur  ab  liominibus  istis  male  soler- 
tibus  liujusceniodi  commenta  in  Ue- 
mocriti  nomen  data,  nobilitatis  auc- 
toritatisque  ejus  perfugio  utentibus.' 
Legendum  puto  in  Democrili  nomen 
lata.  Plautus  in  Cistell.  iv.  2.  GO. 
'  In  caveam  latam  oportuil.'  Gebh. 
Ab  CO  latns  ad  stab.  Lar.  n.rori  cdiic. 
daios  Harl.  2.  ab  eo  ud  slab,  delatos  Lar. 
uxori  educ.  datos  edd.  quas  vidi,  om- 
nes  ante  Aid.  qui,  adsenticnlibus  Voss. 
utroc].  Leid.  utroq.  Harl.  1.  Hav.  et 
Port,  edidit  piimus,  voce,  quam  pri- 
ores  servarant,  oniissa,  ab  eo  ad  stab. 
Litr.ux<:ricduc.  datos:  qua;  lectio  ob- 
tinuit,  usque  duin  Gron.  latos  pro 
datos  substitueret  :  quod  ex  meis  in 
solo  fragm.  Hav.  inveni.  Voces  '  da- 
tus  '  et  'latus  '  s;cpius  a  librariis  invi- 
cem  permutantur.  Vid.  alia  exempla 
ad  III.  31.  §  8-  XXXIV.  5.  §  5.  c.  59.  § 
2.  et  ad  Epil.  evil.  Quin  et  literas  d 
et  /,  in  quibus  vociim  earum  nnicum 
discrimen  consislit,  frequenter  con- 
fuudi  docuil  Brocklius,  ad  Propcrt. 


0080 


NOT.E   VARIORUM    IN 


II.  18.  12.  Pra?ferea  cducetidos  est  in 
Leid.  1.  qiiomodo  Liviuni  iioii  sctnel 
lociitnm,  seil  fere  nbifjtie  libiaiio- 
nim  iuscitia  notins  cducandos  ei  sub- 
stitiitmn  esse,  dicani  ad  xxi.  43.  § 
15. 

§  8  Ita  gcniti,  ifa  ediicati]  Vet.  Ita- 
que  educati.  Lips.  Pal.  1.  a  rasura 
aca:  nou  intelligo.  Pal.  2.  ut  Lipsii 
cod.  itaque  educati.  Ita  c.  G.'  Ubi  ex- 
positi,  ubique  educati.'  Gebh,  Mss. 
Ita  genili,  itaque  educati.  ut  c.  6.  '  Ubi 
expositi, ubique  educati  erant.'  Andr. 
Roniae  Ita  genili  atque  educati,  J.  F. 
GroD.  Non  Andreas  niodo  Romas 
ita  gcniti  atque  educati,  sed  onuics 
etiam  edd.  ante  Aid.  qui  primus  vul- 
gavit,  quemadmodum  deince|)s  con- 
stanter  editum  est,  quamvis  interim 
Lipsio  et  Gronovio  displicuerit.  Ve- 
lum  itaque  educati  recte  Fiorent,  Voss. 
1.  Harl.  antiq.  Leid.  uterq,  fragni. 
Hav.  et  Port,  quod  etiam  in  contex- 
tum  admisi.  xlii.  3-1. '  Pater  milii  ju- 
gerum  agri  rcliquit  et  parvum  tugu- 
rium,  in  quo  natus  educatusque  sum.' 
V.  ad  111.30.  §  7.  Nisi  codd.auctoritas 
adversaretur,  vulgatuni  defendi  pos- 
set simiii  loco  hoc  lib.  c.  47. '  Ita  na- 
tum,  ita  creatum  regem,  fautorem  in- 
fimi  generis  honiinum.' 

Venando  peragrare  saUus'\  Voce  ad- 
dita  cod.  IMs.  perag.  circa  saltus,  more 
Livii :  id  est,  saltus,  qui  vicini,  qui 
circa  sunt.  Lips.  Vocem,  quam  in 
niembranis  Lips,  invenit,  recte  Mod. 
recepit.  V.  ad  ix.  2.  §  7.  Tb  circa  ta- 
men  aberat  a  Voss.  2.  Harl.  2.  Port. 
Hav.  et  fragm.  Hav.  quemadmodum 
idtin  etiam  omitti  in  Oxon.  L.  1.  et 
C.  Hcarue  monuit. 

(j  9  In  latroncs,  prada  nnustos,  inpe- 
turn  fuccre']  Pail,  trcs,  Campani  cd. 
impctuH  faccre.  Gcbh.  Ita  in  vctt.  libb. 
reperiri  monuit  etiam  Gron.  ad  ix. 
15.  §  3.  camquc  lect.  1005.  exprimi 
curavit :  iifquc  alitcr  pra-ftriint  Voss. 
Mterq.  Harl.  ul«rq.  Leid.  uter(|.  Port. 
ct  Hav.  IF.  51.  '  Popiiliitiones  erant, 
ct  vclut  ab  urcc  Juniculi  passim  in 


Romaiuim  agrum  inpetns  dabant.' 
ubi  etiam  pauci  codd.  impctum  dabant. 
III.  14.  '  Sed  il)i  plurimum  profectum 
est,  quod  modo  quodam  temperavere 
inpetus  suos.'  x.  4.  '  Itaque  propere 
ad  dictatorem  auxiliaaccitum  mittit; 
interea  ipse  inpetns  hostium  sustinet.' 
ubi  male  etiam  priscae  editiones  itipe- 
tum.  XXIV.  31.  *  Ne  fuga  quidem  eo- 
rum  seditio  compressa  est,  inpetus- 
que  in  Syracnsanos  milites  fiebant.' 
ita  et  hie  Gron.  ex  Mss.  restituit. 
XXV.  30.  '  Circumdati  equites  liaud 
difficulter  inpetus  incursantium  Nu- 
midarum  arcebant.'  xxxiv.  39. '  Non 
ultra  vis  eorum  atque  inpetns  susti- 
neri  poterant.'  Nisi  ibi  multitudinis 
niimerus  potins  addatur  ob  duplex 
nomen.  Eod.  cup. '  Turn  maxime  in- 
petus facientcs  recessere  a  niuro-' 
XXXV.  5.  '  Siistinebant  inpetus  Ro- 
nianorum.'  xxxvii,  41.  '  Quorum  in- 
petus et  levis  armatura,  et  expediti 
funditores,  et  velox  Crttensis  mo- 
mento  declinabant  :'  ubi  etiam  multi 
rodil.  inpelum  legunt.  Ceterura  male 
pradam  Iwnustos  Leid.  2.  V.  ad  xxix. 
27.  §  3. 

El  cum  his,  tyc.  fcrias  «c  jocos  cele- 
brarc]  Scribe  scria  «c jocos.  Lips.  6V- 
ria  ac  jocos  quidem  Andreaj  ed.  at  se- 
quens  Campani  J'erias.  Neque  secus 
triga  Pall.  Mss.  Alterum  tuetur  se 
fide  menibranarum,  quas  excussit 
Lipsius,  neque  aliterTac.  Ann.ii.  13, 
'  I'er  seria,  per  jocos  eundcm  ani- 
mum.'  Crut.  Pall,  tres  Mss.  Cam- 
pani ed.  ferias  ac  jocos.  Recte  vero 
Lipsius  emcndavit,  ut  editum  est. 
Plin.  II.  13.  '  Cum  hoc  seria,  cum  hoc 
jocos  miscui.  Quid  enim  aut  illo  fi- 
delius  amico,  aut  sodalc  jocundius.' 
Liv.  VII.  41.  '  Ne  quis  earn  rem  joco 
seriove  cuiquam  exprobraret.'  Just. 
IX.  8.  'In  seria  ac  jocos  artifex  ;'  de 
Pliilippo.  iiehli.  I'eriasac  jocos  Voss. 
2.  Harl.  2.  Hav.  a  m.  pr.  fragm.  Hav. 
a  m.  sec.  ot  PorLtpiod  placcbatDou- 
jat.  qui  exislimabal,  non  de  seriis  hie 
agi,  SL'd  de  ludicris ;  ct  simul  roga- 


T.    I.IVI!    UI8T.    Lin.    I.    CAP.    5. 


GOSl 


hat,  quid  fort-l  ^-dia  celebraie  i'  Acl 
i)Uiini  (|iia*stioiicin  liaiid  difiicultcr 
resi)oiidel)it,  qui  iioveiit,  quid  sit 
'  jocos  celelirarc'  Nimiinm,  qncm- 
udiiioduni  loca  diciiiittir  '  ceiebiari,' 
ill  i\\\x  iiia^iia  honiiiiuiii  tVeqiuiitia 
convenit,  v.  Ziiizerl.  I'romids.  Ciit. 
c.  II.  ita  res  dicitur  '  celcbiari,'  (lua; 
saqtitis  t'actitatiir  :  v.  Bin  iiianii.  ad 
Nasoii.  Met.  IV.  304.  vel  eJiain  sim- 
pliciter,  quae  pcragilnr,  quae  tit. 
Itecte  itaijue  MoJins,  eimique  seciiti 
rcoenlt.  ex  sententia  Lipsii  stria  (if 
joto.sedidernnt:  quomodoetiam  \'oss. 
1.  Harl.  aiitiq.  Leid,  iiteiq.  Hav.  a  m. 
sec.  frav'iii.  Hav.  a  ni.  pr.  et,  teste 
Heaniio,  ex  codd.  Oxon.  C.  Cir.  de 
Fin.  11.20.  'At  qdicum  joca,  seria, 
lit  dicitur,  (|uictiin  arcana,  quicuin 
occulta  omnia.'  Sail.  Jug.  c.  90.'  Joca 
atqiie  seria  cum  liuinillimis  a^c re  :' 
iibi  V.  Cort.  Ceteruin  in  vocibus  et 
cum  his,  prima  ilia  et  deerat  in 
Lcid.  2. 

Cap.  v.  ^  1  In  Pahitino  wuiitc  Lu- 
jtei'cal  hocfmsse  ludicruin]  Cum  de  Lu- 
percali  nnllns  adlinc  tuerit  sermo,  iit 
dici  possit  'Lupercal  hoc,'  bine  Dou- 
jat.  interpungebat,  ac  rescribebat, 
in  Palalino  tnunte  Lupercal,  sc.  eiat, 
hoc,  vel  potius  hk,  fuisse  ludicrum  Jc- 
runl.  Veruiii  Jac.  Periz.  ad  orain  ex- 
euiplaris  sui  notavit,  ideo  Liviuni 
'Lupercal  lioc '  dixisse,  ut  inniiat 
idem,  quod  suo  tempore  fiebat.  Prre- 
terea  Palaniino  Port.  Palnlio  Lrid.  l, 
et  Harl.  antiq.  Y.  Groii.  ad  verba 
seqq.  Tandem  indicium,  pro  ludi- 
crum, Harl.  2. 

Et  a  Palitntco  urbe  Arcadica  P<diiii- 
tium,  dcindc  Palatinuin  monteni^  ICu- 
stath.  docet  ad  Dionys.  Perieg.  347. 
Pallantium  diiobus  It,  Palalium  uno 
scribendiim  esse, bis  verbis:  T^S  Oa;'! 
pewv  ISpvJas,  koX  \6<pov  oxvpuiaajxfvo^, 
t)V  TlaKKwriov  wv6)xaaiv  airh  ruv  vlov 
ndWavTOS.  (iOev  Kcd  vdv  ol  'Puifxaioi  tovs 
i3a(n\€t  trpeTTOvTas  riirovs  ovtu  Ka\uvfft 
noA.dTio,  KaO'  iKpaipetJtv  aixira06\a>i'  toC- 
T€  \,  kqX  tov  V,  Higon.     Velt.  I'uUan- 


ten-    Lipsius,  Pall.  1.  ac  3.  dchinc  Pa- 
laliituiii  muntein.  (Jebb.     [\'id.  Lectt. 
Varr.J    Dioiiys.  r.  p.  25.  ''Oco/ua  5t  t((j 
■no\i(T!xari   rovTCf    rWiVTUi   XlaKKatnwv, 
iis  aiTu  rrjs  iv  'ApKaSla  aipwv  fiTjrpoTrd- 
Kicms.  vvv  fxiVTOi  na^driov  vnh  'Pw/tiotwj/ 
\iyerai.  Pausan.  in  Arcad.  c.43.  "Ovo- 
Ha  tcrx^  XlaWdi'Tioi'  Kara  fxvi)ixriv  rfjs  «f 
'ApKaSia.  XP^^V  2*  varepou  ^ueTeVecre  rb 
'6vGfjLa  iv  avaipfcei  ypafin&Ttav  roine  A 
Kal  TOV  N.   Voss.  1.  quoque  c.  0. '  Pala- 
timn  Ivomulus  :'  turn  c.7.  Voss.  uterq. 
'  Palatium  primnni  :'  et  c.  12.  '  liic  in 
Palatio'  Flor.  et  Voss.  I.  J.  F.  Gron. 
A   PidUmtea  urbe  Voss.   1.  sed  a  m. 
sec.  Voss.  alter,   Leid.    2.  et,  quos 
Heariie  Oxon.  evolvit,  L.  I.  B.  et  C. 
a  Pahiutco  KrteLeid.l.  Harl.  antiq.  et 
Hav.  rt  Palantheo  urbe  Port,  a  Pailan- 
teo  urbe  fragm.  Hav.  et  Voss.  1.  a  m. 
jir.  (I  Ptdantea  urbe  Harl.  2.     Tuin 
Pallimteum,  dchinc  Palutinum  Voss.  2. 
I'ullutiliuni,  dehinc  Pallantiuum  Port. 
Piillioidum,  deinde  Palluntinum  Voss. 
1.  1 1  Leid.  2.  Pidhmliina  dehinc  Palu- 
tinum fragm.  Hav.  Piduntium.dcin  Pa- 
lutinum  Hav.    Palltintium  dein  Pala- 
tium  Harl.  1.  Pallantium  dchinc  Pala- 
tium Leid.  1.  dictum  PaUaitinum,  de- 
hinc Palutinum  Harl.  2.  Pallantium, 
deinde  Palatinum  Oxon.  quos  Hcarnc 
consuluit,  B.  N.  C.  neque  alitcr  pris- 
ca;   edd.  omnes,  nisi  quod  quscdam 
Palantium,  et  Ascens.  1510.  pra-ferat 
Pidntium,   deinde   Palalinum  monlein, 
quod  in  Gruterianaui  iiltiniam  reccp- 
tum,  et  per  recentt.  omnes  dtinde 
proi)agatum    est.       Ego    oplimornni 
ootid.  Florent.et  Harl.  antiq.  scriptu- 
rani  et  a  Pullanteo  urbe  Arcadica  Pal- 
lantium, dein  Palatium  montem  adpel- 
latum  in  contextum  recepi.  Certe  lec- 
tio, qua-  adliuc  obtinuit,  luillius  Mss. 
et,si  imam   Ascensii  excipias,  nuUius 
e<l.  pos.trema  Gruteriana  antiquioris 
auctoritate  det'enditur. 

§  2  Mullis  ante  iempcstatibus  ea  te- 
nucrat  luca]  Tempeslatibus tcnuerat  loca 
Port,  et  fragm.  Hav.  tcmpistalibus  te- 
nucrit  loca  Harl.l.  cl  Leid.  pr.  tcmpcs- 


G082 


NOT/E    VARIORUM    IN 


tatibust^nuit  loca  Leid.2.  tetnpcstatibus 
tenuerat  ca  loca  Hav.  et  Haii.  2.  qui 
etiam  tnultis  nntca.  Pluriniornni  ergo 
codd.  anctoritate  coiifixuiii  rb  ea  dele- 
vi.  Pari  inodo  infrain  uno  est  cod.c.  7. 
'Euander  tiun,  eo  profiigiis  ex  Pelo- 
poiineso,  anctoritate  magisquam  ini- 
perio  regebat  loca.'  Il)i  taiiien  ea,  pro 
CO, quod  rt'liqui  codd. servant, piietero. 
Mox  in/^tituisse  ex  Arcadia  Leid.  2. 

Per  luxiirn  alque  lasciciam]  Pal,  1. 
lusum,  forsan  melius  :  luxum  enim  pa- 
iiim  habet,  quod  agat  in  simplici 
paslorum  populo,  figura  tamen  se 
tueatur.  Grid.  Pal.  1.  quod  alliibes- 
cit,  per  lusum,  hoc  est,  Kara  Tpv<priv, 
sen  lasciviam.  Ita  dixit  Ini[)erator 
Instit.  IV.  tit.  1.  de  furtis  §  11.  In- 
terdum  ; '  Per  lasciviam  panno  nibio 
fugare  armentum.'  Liv.  iv.  53. '  Plus- 
que  ea  res,  quain  prope  solemnis  mi- 
Iltuui  lascivia  in  consulem,  cura^  pa- 
tribus  injecit.'  Just.  i.  5.  '  (;uin  per 
lasciviam  contumaces  flagellis  ceci- 
disset.'  In  Pal.  3.  quoqne  S  super 
X  reposita.  Liv.  v.  G.  '  Belli  neces- 
sitatibus  earn  patientiam  non  adiiibe- 
bimus,  quam  vel  lusus  ac  voluptas 
elicere  solet.'  Gehh.  Scribe  per  lu- 
sum. Ille  luxus  nee  personis,  nee 
rei,  qua  de  agitur,  convenit.  '  Luxus ' 
opulcntorum  liominum,  urbiuni,  ar- 
cium  est;  non  paupeiis  Euandri,  aut 
inidoruni  juvenum,  aut  ruris  et  casa- 
rum  :  '  luxus '  ganea;,  gula-,  vestis, 
supelleclilis  aut  liujiisniodi  rerum,  in 
quibus  sunitus  fit ;  non  festi  discur- 
sus,  et  rudiuin  saltationuin.  Deniqiic 
in  liac  materia  ut  phiriunun  veteres 
ista  duo  vocabula  conjungunt,  uti 
dixinius  in  Obs.  in.  4.  J.  I\  (inm. 
Viroruui  doctorum  emcndalioiii  per 
lusum  adstipulantur  etiam  Leid.  1. 
Harl.  anli().  et  fragm.  Hav.  '  Lusus 
lasriviaquc' jungiintur  xxwii.  20. 
*  Pars  in  juveniles  lusus  laseivianique 
versi,  pars  vescentes  sub  umbia,  qni- 
d;im  somno  etiam  strati  :'  et  ap.  Co- 
luiu.  VII.  12.  '  Catulos  sex  mensibus 
piimis  cniilli  non  oportet,  nisi  ad  ma- 


trem  lusus  ac  lascivias  caussa.'  '  las- 
civia ac  jorus '  lib.  xxiv.c.  16. '  Praa- 
dam  portantes  agentesque  per  lasci- 
viam ac  jocuni  ita  ludibundi  Bene- 
ventum  rediere.'  '  Indus  et  lascivia  ' 
XXXIX.  15.  'Alios  Deoruni  aliquem 
cultum,  alios  concessum  ludum  el 
lasciviam  esse  credere.'  Eadem  for- 
ma etiam  hoc  loco  per  ludum  atque 
lasciviam  legendurn  coiijecit  Cort.  ad 
Sail.  Jng.  cap.  GG.  Quamvis  autem 
parum  intersit,  et  '  Indus  '  ac  '  lusus ' 
in  membr.  perpetiio  commutentur, 
(v.  Burm.  ad  Phadri  Fab.  in.  14. 12.) 
nialim  tamen  Mss.  adiiaerere.  Cete- 
rum  frequentissime  librarii  voces 
'  lusus '  et '  luxus  '  confudei  unt.  Alia 
exempla  vid.  ad  i.  57.  §  9.  et  v.  G.  §  3. 
ap.  Gron.  ad  Sen.  Hippol.  vs.  449. 
Broekhus.  ad  Propert.  ii.  El.  13. 
79.  et  viros  doctos  ad  Nemes.  Eel. 
IV.  11.  Eosdcni  etiam  passim  literas 
s  et  X  commutasse  infra  videbimus  ab 
XXVI.  19.  §  4.  Vulgatae  dim  \ec\..  per 
luxum  codd.  Oxon.  B.  L.  1.  N.  et  C. 
adiiaerere,  Hearne  testator  :  et  forte 
ea  defendi  posset  ex  Ant.  August. 
Emend,  iv.  cap.  11.  nbi  '  per  luxu- 
riam  '  et '  per  lasciviam '  apud  JCtos 
et  alibi  sacpius  eadem  significatioue 
occurrere  monuit. 

Quern  Romauideinde  vocarunt  Inuum} 
Non  secus  Pal.  2.  Pal.  1.  quoque  non 
abliidcns  niuum  habet  :  Campani  ed. 
Imnum.  In  Pal.  3.  exsralpta  legitima 
lectione,  minutioribus  Uteris  rescrip- 
tum  est  Lupercal,  vitiosissime  ac  sce- 
lestissiiue.  Gcbh.  Inivum  in  vett. 
Livii  libb.  iiiveniri  testatur  Salmas. 
ad  Solin.  p.  294.  quod  scriptum  docet 
more  antiq.  quo  'vacivus'  pro  'vacuus' 
pouitiir.  In  iiullo  tamen  eoruu),  qui- 
bus nsus  sum,  id  obvium  fuit.  Nam 
Voss.  1.  Leid.  utorq.  Harl.  2.  Port. 
Hav.  et  fiagm.  Hav.  nihil  mutant: 
sed  pro  eo  unde  est  in  Voss. 2.  Iinniu 
autcin  in  Harl.  anti(|.  Praterea  rocn- 
reruut  Harl.  2.  Voss. 2.  Port,  et  Hav. 

§  3  Cum  solemie  rvtum  cssel]  Cor- 
rige  nolum  cssct.   Lips.     Hanc  lectio- 


T.  Livii   riiST.  I. in.  I.  CAP.  5. 


G083 


iicm  nolum  ex  Lipsii  jiulicio  invexcre 
rccentt.  inipressioiies  :■  alias  vett.  et 
codil.  Pall,  ties,  cum  soleinne  fotttm 
essel,  ut  voiiiit  Koboitel.  Emend,  ii. 
60.  Liv.  V.  17.  '  Ubi  iieglcctas  caeri- 
nionias  iiiteiniissunivesolenineDii  ar- 
giierent.'  (ithlt.  i\'otumc\  iiostiis ser- 
vant Florent.  Voss.  ambo,  Leid.  1. 
iiteiq.  Hail.  Port,  et  Hav.  a  m.  sec. 
ctiain  Latinii  Neap,  cum  omnibus 
priscis  eJd.  qiiibus  iisus  sum,  us(jue 
ad  Ascens.  1.510.  in  qua  operarum  er- 
rorc  scriptum  est  votum.  Hie  tamen 
error  per  plures  sequenies  fuit  pro- 
pagatus,  donee  Mod.  iteruni  nolum  ex 
Lipsii  sententia  recejierit.  Votum 
tantum  offendi  in  Leid.  2.  Hav.  a  m. 
pr.  et  fragm.  Hav.  ita  autem  fre- 
quenter librarios  peccasse  dixi  ad 
Silii  II.  282.  pariter  '  vovisse'  et  '  no- 
visse '  commutantur  c.  .'iS.  §  1.  Ex 
liis  constat,  qnam  iniqne  Robortel. 
nullam  quo  jure  qua  injuria  Sigoniutn 
carpendi  occasiouem  oniittens,  eidem 
exprobraverit,  ipsius  culpa  locum 
corruptum,  et  votum  t(^  notum  substi- 
tutum  esse,  quoniam  soUemne  iuter- 
dum  substantive  poni  ignoraret  : 
quam  euini  scntentiam  Robortelli 
Gebli.  notis  suis  intexuit,  ipsius  ver- 
bis adversatur:  similiter  Doujat.osci- 
tanter  Robortellum  consuluisse  ejus 
adnotatio  evincit,  in  qua  itulum,  pro 
totiim,  eiuendauti  Itoborteiium  rccla- 
niasse  lectori  pcrsiiadet.  V.  Robor- 
tel. Disput.  dc  Aite  Corr.  Antt.  Libb. 
pag.  20.  et  Obs.  ii.  cap.  ult.  Quare 
recte  liujus  cnicndationis  culpam  a 
se  amolitur  Sigon.  in  Anuot.  ad  Ro- 
bort.  lib.  de  Arte  Corr.  p.  140.  Et 
sane  nihil  in  bac  re  conimisit,  nisi 
quod  errorem,  typograjjlioruni  incu- 
ria  per  plures  ante  se  edd.  propaga- 
turn,  eniendaro,  ac  veraui  lect.  resti- 
tuere  neglexerit.  iSollcmne,  ut  xxvii. 
31.  'Per  bite  flagitia  sollcmni  Neme- 
orum  peracto.'  xxx\  iii.  57.  '  Quibua 
ita  inter  i)ul)licum  sojlemne  sponsali- 
l)us  rite  factis.'  XL.  10. '  Cui  non  sol- 
Icmne  luslrati  cxcrcitus  tui,  non  de- 


cursus  militum,  non  cpula?,  non  nox, 
ad  quietem  data  natnrai  bcneficio 
mortalibus,  tuta  est.'  xi.ii.  35. '  Lati- 
nae  Kalendis  Juniis  fuere  ;  eoque  sol- 
Icmni  perfecto  C  Liicrctius  prirtor 
Biundisiiim  est  profectus.'  Quod  ad- 
tinet  autem  ad  orthograpiiiam  vocis 
*  sollemnis,'  quam  seciitus  sum,  videri 
potest  Cort.  ad  Sail.  Cat.  22.  et  quos 
ibi  laudavit. 

§  4  Dabant,  in  Numitoris  a^ros^ 
Dailies  Voss.  1.  et  Leid.  2.  'I'um 
agrum,  quibus  nsus  sum,  vett.  odd. 
usque  ad  Aid.  qui  agros  edidit:  quod 
servant  ouines  codd.  nostri. 

liemiis dcditur]  nemustraiUtui-  Voss. 
1.  et  Leid.  2.  Rcmum  dedit  Voss.  2. 
Paulo  ante  pradam  agere,  Harj.  1.  et 
Port. 

§  5  Jam  inde  ab  imtio'\  Th  inde  non 
agnoRCunt  Voss.  1.  Leid.  2.  et  Hav.  a 
m.  pr.  sed  male.  V.adc.2.  ^3.  Paul- 
lo  inferins  ud  ipsiim  pro  ad  id  ipsnm, 
Leid.  1.  et  Hav.  ipse,  pro  is  ipse,  alibi 
poni  solet.  V.  ad  v.  43.  §  4.  Hie 
tamen  nihil  muto. 

Aut  per  necessitatem  aperiri  noluerafl 
Pal.  2.  et  Camp.  ed.  aperire.  Gebli. 
Aperire  Voss.  1.  Leid.  2.  Harl.  2. 
Hav.  a  m.  sec.  et  edd.  ante  Aid.  a 
(|uo  deinceps  vulgatum  aperiri  pro- 
liuxit,  quod  in  reliquis  codd.  meis 
constanter  superest.  IMox,  Turn  metti 
subactus,  pro  Ita  metu,  Hav.  Paullo 
post  ill  custodiam  liemum  haberet,  pro 
in  custodia,  Harl.  2.  quod  eodem 
modo  dici  potuit,  quo  '  in  potestatem 
esse'  II.  14.  §  4.  ubi  'in  custodiam 
liabere'  ex  Liv.  xxii.  25.  profert 
Gron.  Verum  unius  cod.  auctoiitali 
tantum  tribuendum  non  existinio,  ut 
ipsi  hoc  loco  credere  audeam. 

§  G  Audissetque  geminos  esse  frutresl 
Verba  sunt  Ouinctil.  Inst.  Orat.  ix. 
4.  '  Qua-dam  ordiue  perniutato  fiunt 
supcrvacua,  ut,  fratrcs  gemini.  Nam 
si  praccesserint  gemini,  fratrcs  addcre 
non  est  necesse.'  Hanc  tamen  ejus 
observaiionem  periietuam  non  esse, 
non  modo  locus  hie  Livii,  sed  etiam 


60S4 


NOT.E    VARIORUM    IN 


pluia  exempla  decent,  qua;  Biir- 
niann.  ad  I.  I.  Quinctil.  Ia:<j;a  maiiii 
congessit.  Qiiibus  add.  Nason.  He- 
roid.  XVI.  271.  'O  deciis,  o  |)ia?sins 
geminorum  gloria  fVatnini.'  Her. 
XVII.  219.  '  Tu  fore  tam  jiissa  If  ntnni 
Menelaon  in  ira,  Et  geiuinos  fratres, 
Tyndareiini(|ne  putas  ? '  iVIet.  iv. 
107.  '  Hinc  geiiiini  fratres,  Bioteas- 
que  et  caestibus  Anr.nou  Iiivicti.'  qui 
eodem  modo  '  geminas  sorores'  dixit 
Met.  IV.  773.  '  Ciijus  in  introitii  ge- 
minas iiabitasse  sorores  Piiorcydas;' 
'  vidua  inulier'  Ter.  in  Heaut.  v.  1. 
80.  '  Non,  ita  me  Dii  anient,  auderet 
facere  hcec  vidnaj  mulieri.'  Quiedani 
alia  exenipla  simiiium  locutionum  ob- 
servat  Cort.  ad  Sail.  Jug.  12.  Hac 
ratione  vofidSes  audpuTroi,  ypavs  7W/), 
XVP^  yvpi]  apud  optiinos  sciiptores 
Gritcos  occurrunt.  Apud  Arrian.  in 
Indie.  C.  29.  ''EfOa  uo/xdoes  Tivts  &v6pci)' 
iroi  (fKiov.  Ubi  pastorcs  habilabant. 
Liician.  in  Asin.  p.G52.  Ed.  Bourdel. 
FpaCs  Se  yvvT)  tuSoy  Ka6ri(TTo,  Anus  au- 
tem  intus  sedebat.  V.  Eisner.  Obs.  ad 
Luca;  Evang.  iv.  20. 

Comparando  alatem  coruin]  Inserit 
conjuiictioiieni  mcus  codex  et  alatem. 
Lips.  Voss.  1.  Lipsius,Flor.  et  Murc- 
ti  codices  c'o>/i;)ara»K/o  el  atatemeoruiii. 
Significat  Numiloreni  lios,  qtios,  qui 
essent,  etiam  turn  ncsciebaf,  compa- 
rasse  suis,  quibus  quid  factum  cssct, 
juxta  ignorabat,  nepotibus,  cogitan- 
do,  ct  liac  illos  zetate  esse  oportuisse, 
si  superslites  forent,  et  pareni  indolis 
spem  daturos  fuissc.  J.  /'.  Cron.  Co- 
pulam  servant  etiam  Leid.  2.  et  Harl. 
antiq.  cotiip.  corum  atatcm  linbent 
Voss.  2.  Harl.  2.  Port.  Hav.  et  fragm. 
llav.  compnrandii  alalem  coium  Leid. 
1.   Mox  tcligit,  pro  tedgerut,  Port. 

Sci<tcit(t)Hlo<i}ie  eodem  pcrvcnil]  ]Ma- 
lini  divisim  scribi  co  dent  peivniil. 
Lips.  In  Pal.  3.  erasa  est  ultima  vir- 
gula  in  T<f  ciidem :  liocque  modo,  cudcn 
SL-riptnni.  Legenduni  ergo  cnni  Lip- 
hio  sciscildudoquc  ei>  dcin  pcrccnil. 
Cainpani    cd.    pruicnil,      I'crpcram. 


Gebli.      Eo  demum  Florent.     V.  ad 
xxxii.  14.  §  2. 

Ul  hmid  procul  esset,  quin  Remum 
agnoscerct]  Lectorem  admonere  vo- 
huiius,  videat,  num  hie  orationi  all- 
quid  desit.  Nam  bis  verbis  continue 
annectif, '  Ita  undique  regi  dolus  nec- 
titur,'  cum  de  dolo  nulla  pra?missa 
siiit,  quae  banc  conclusionem  juvent, 
consilia.  In  Dionysio  haec  omnia  pul- 
clierrimo  explicantur  online,  nt  baec 
niniia  brevitas  milii  non  possit  non 
esse  suspecta.  Glar.  In  oratione  Li- 
viana  nihil  deesse  puto.  In  prscc. 
narravit  Livins,  quo  casn  subactns 
Faustulus  Ronuilo  generis  niajesta- 
teni  aperuerit,  quibusqtieconjecturis 
eo  Numitor  pervenerit,  ut  fernie  ne- 
potem  Remum  agnoverit,  id  est,  pa- 
iani  ex  filia  sua  natuni  professus  sit. 
Subdit  nunc,  '  Ita,'  sive  has  ob  caus- 
sas,  Amulio  regi  nndique  insidias 
structas  esse.  Deinde  vero  per  par- 
tes exsequitur,  qua  ratione  id  a  Ro- 
mulo,  qua  etiam  a  Remo  factum  fu- 
erit. 

§  7  Ita  tindique  regi  dolus  jieclilur] 
Itaque  undique  Leid.  1.  a  m.  pr.  et 
Hav.  Sed  nihil  muto.  Elegans  est 
usus  particuke  ita,  qua  eodem  fere 
modo  verbis  pra;cc.  Livius  usus  erat, 
'  Nccessitas  prior  venif.  Ita  metu 
subactns  Romulo  rem  aperit.'  Turn 
regi  Amulio  dolus  Neap,  Lat.  et 
fragni.  Hav.  quod  ex  marg.  iu  con- 
text, inrepsisse  puto. 

Ro7)iulus  non  cum  globo"]  Romulus 
rcro  non  cum  globo  Hcarne  in  B.  inve- 
nit :  et  ita  Hav.  a  m.  pr.  Sed  parti- 
cula  addita  videtur  ab  illis,  (pii  se- 
rieni  sermonis  Liviani  sine  ea  minus 
apte  coliaMtue  existiinavernnt.  V.  ad 
XXI.  13.  §  2.  Pru.'terea  non  globo 
Neap.  Lat.  V.  ad  i.  11.  §  7.  INIox 
ud  vim  par  apcrlam,  ordine  inverso, 
Voss.  1.  cl  Leid.  2.  7icc  erat  ud  vim 
Hav.  a  ni.  pr.  oniissa  vocnla  enim. 

Ad  regiam  venire  pasloribus]  Dc- 
crant  ha^-.  verba  in  Li  ill.  2.  pervenire 
habcl  Harl.  2.  et  Port,  a  m.  sec.  Mox 


T.    LIVII    inST.    MB.    I.    CAP.   G. 


G085 


impelu  facU  Hail.  2.  An  voliiit  libra- 
liiis  impvlHS  facit  1  V.  Gron.  ad  ix. 
13.  §  3.  et  sii|)ciiiis  dicta  ad  cap. 
pisec.  ^  0.  at  nihil  niiitaruliiin.  Ho- 
niiiliis  noil  s*|)iiis  iinpetimi  fecit,  scd 
iinico  ictii  avi  matonii  fVaticm  ever- 
tir. 

Cap.  VI.  §1.  Iloslcsiiivasisse]  Una 
voce  additd  liosles  jam  iiivusisse  Voss. 
2. 

Cum  pulntn  Alhunum  advocasset] 
Manifeste  scribeiuliini  nvoatusfi  :  et 
ita  niemhr.  iViistraqiie  adeo  »st  Bea- 
tiis,  qui  contra  coriim  aiiclorltatein  et 
liljiosoiniies  editos  iii.  IG.  'Concili- 
um deinde  logi  pertVreiuije  habere, 
advocato  populo  ab  arniis.'  Cum  et- 
jaiii  liic  uiocnlo  in  (unnibus  oiiuiiiioet 
scriptis  et  tditis  codd.  Iiabeatiir.  Et 
ita  legendiini,  ista  quas  prKctdtint, 
'  sed  vanam  iinaginem  belli,  ad  aver- 
tendos  ab  legis  cuia  plebis  aninios, 
Capilolium  insedisse  contenderent,' 
Kiienaiuini  comniovere  potuerint.  Sic 
auteni  et  in  Epist.  Sul|>icii  ad  Cicero- 
neni  est  ad  Fam.  iv.  5.  '  I'^.tiam  tn  ab 
hisce  rebus  aniinum  ad  cogitationcm 
twain  avoca.'  Calilstratus  J.  C.  tit. 
de  Nundinis2.  '  Cum  avocentur  agro- 
rum  ciiltores  ah  opere  nislico.'  Usi 
sexccnti  alii  eo  verbo  in  ista  signifi- 
catione.  Modiiis  Novant.  Lect.  Ep. 
20.  Pal.  1.  ac  2.  Ctnn  plehem,  iit 
erat  in  Pal.  3.  Cetennn  cum  Cam- 
pani  ed.  magis  probo  vulgat.  Icct. 
Fest.  '  Pube  pr-.vsente  est  poj)ulo 
pra'sente  ;  avviKSox^Koos  ab  iis,  qui 
pnberes  sunt,  omnein  populum  sigiii- 
licans.'  At  Rlodius  ex  mrmbr.  logit 
avocassct.  Gebli.  Non  spermndum, 
si  non  solum  piobamliiin,  quod  iModii 
Florcniinusque  aiocasxct.  Duplex  e- 
jiis  verbi  vis  est  hue  mire  conveni- 
ens. Est  enim  et  sevorare  partem 
populia  magistralibus  si'diiioniscaus- 
sa  ;  et  avertere  ab  agnosccndo  ve- 
ro  periculo,  nc  auxilium,  quo  max- 
ime  debebat,  ferat ;  veluti  hie  regi. 
Ji.  34.  'Secedat  nunc,  avocet  ple- 
beiii.'  III.   IG.  '  Ut  non  bellnm,  sed 


vanam  imagineni  belli,  ad  averten. 
dos  ab  legis  cura  plebis  aniiuos,  Ca- 
pilolium insedisse  contenderent.'  iv. 

01.  '  Ea  oppiigiiatio  segnior  inse- 
()uenti  anno  fuit,  parte  tribiinoriiiii 
exercitusque  ad  Volsciim  avocatabel- 
hiiii.'  XLiii.  IG.  '  Eo  facto  avocataiii 
a  se  concionem  Iribunus  questus,  et 
in  ordinom  se  coactum.'  J.  /•'.  Gron. 
Avocussft  etiani  Leid.  1.  et  Hail,  an- 
tiq.  (|uod  similiter  sibi  iiiOxon.  B.  ob« 
vium  fuisse  Hearne  docet.  Infra  vi. 
18. '  Plcbi  peropportune  externa  pax 
data,  quod  non  avocata  delectuspem 
cepit  foenoris  expiignandi.'  Sa-pe  an- 
tem  librarii  verba  *  avocare,'  et  '  ad- 
vocare '  commutarunt  in  Mss.  Ita 
IV.  Gl.  §  3.  loco  quern  Gron.  ad  par- 
tes vocavit,  niulii  codd.  male  adcocata, 
pro  ai'oc«<a,dederunt.  Eadem  verba 
etiam  infra  confundiintiir  ii.  57.  §  1. 
iii.lG.  §6.  C.G3,  §  7.  xxxvii.  18.  §  8. 
c.  38.  §  7.  XXXVIII.  7.  §  2.  V.  alia 
exempla  ap.  Gron.  ad  Epit.  lxix.  et 
qua;  dim  notavi  ad  Silii  x.  80.  Cete- 
rum  puhem  omncs  nostri  constanter, 
nisi  quod  pubcre,  inanifesta  scribas 
aberralione,  prseferat  Leid.  2.  qiiare 
plebem  etiam,  quod  Pal.  teste  Geb- 
hardo,  servant,  errori  librarionim  ad- 
scribam,  qui  vores  has  permiscere 
solent.  V.  ad  Silii  Ital.  xiv.  280. 
Paulo  post  gratulanles  vidttc  Harl. 
antiq.  An  voluit  librarius  g^rrt^w/an^cs 
videt  ?  ut  postrema  litera  c  perperani 
repetita  sit  ex  prima  vocis  sequentis. 
Mox  advocato consilio\o?is.  Let  Leid. 

2.  sollemni  errore.  Hie  vero  vulgat. 
praestat.  Non  enim  consiliarios  fra* 
tris  in'erfecti,  quod  consilium  erat, 
sed  populi  concionem,  quod  concili- 
um dicitur,  ad%'oravit.  V.  Gron.  ad 
XLiv.  2.  §  5.  Hinc  mox  subjungit 
'  per  mcdiam  concionem  ingressi,' 
nempe  per  concilium  ab  avo  advoca- 
tum.  Inforius  .vcc/u5,  pro  sct/cr((,  Flo- 
rent,  et  fragm.  Hav.  sceUre,  manifes- 
to errore  scril)a\  librarii  Voss.  2.  Sed 
nihil  muto.  Plura  enim  Aniiilii  in  Nii- 
niitorem  scelcra  fiierunt,  qu<£  potius 


6086 


NOTiE    VARIOHUM    IN 


ad  commovendnni  popnlum  aniplifi- 
caiida,  qiiain  exteniiaiida,  craiit.  Mox 
deinile  tyrniini  Florent. 

§  2  Ratum  iiomen  impcriumque  regi 
effecit'\  F/fficitVoss.  ambo,  Leid.  iiterq. 
Port.  Haii.  2.  Hav.  et  fragm.  Hav.  J. 
Doujat.  conj.  ralum  ei  ninnen  iinpe- 
rhtm  regis  effecit.    Verum  cni  bono  ? 

§  3  £f  supererati  Superat  Harl.  2. 
sed  iibrarius  literas  er  diiplicare  neg- 
lexit,  vel,  qiuim  per  compendium 
sitp'erat,  aut  suverat,  scriptiiin  esset, 
lion  advertit  ad  signiim  additnm.  V. 
ad  XXI.  28.  §  5.  et  ad  xxxi.  22.  §  8. 
Mox  et  ad  id  paslores  Hav.  Sed  reli- 
qui  codd.  primam  vociilam  oniittiint. 

Qui  omnes  facile  spe)n  facerenf]  Th 
facile  abest  a  Pal.  1.  Gebhard.  Noslri 
luliil  mutant,  nisi  qnod  llbrarii  Harl. 
2.  et  Hav.  a  m.  pr.  dederint  faciles, 
perperam  repetita  in  fine  liujus  litera 
initiali  vocis  seqiientis  ;  qnod  sappissi- 
me  alibi  factum  in  membr.  inprimis 
autem  id  in  litera  s  commissum  esse 
infra  videbimns  ad  xxviir.  25.  §  2. 
Mox  regni  cupido :  inde  Port,  omissa 
voce  aique. 

§  4  Quoniam  gemini  esscnti  Pall.  1. 
ac  3.  quoniam  cum  gemini  essent.  Pal. 
2.  cum  gcmiiii  essejit.  Gebhard.  Cu7n 
gemini  etiam  Voss.  1.  et  Leid.  2. 
Solent  librarii  vocnlas  '  cum,*  sive 
'  quum,'  et  'quoniam'  passim  com- 
mutare.  V.  Scalig.  ad  Cat.  Carm.  2. 
quoniam  cum  gemini  Harl.  2.  et  Hav. 
a  m.  pr.  qir*  scriptura  nata  videtur 
ex  dnplici  lect.  qnam  Iibrarius  par- 
tim  in  contextu  Livii,  partim  inmarg. 
cod.  invenerat ;  quod  sicpius  ab  inpc- 
rita  scribarum  natione  commissum 
esse  excmplis  docebimus  ad  in.  14. 
^  4.  Praeterea  locus  liic  videtur  ma- 
la distinctionc  laborare.  Verba  enim 
iia  interpungere  nialo:  fwdum  cerla- 
men  coortum  a  satis  miti  principio.  Quo- 
niam gemini  esseut,  nee  atatis  verecun- 
din  (liscrimen  faccre  possit,  ut  Dii,  quo- 
rum tutcUr  ca  loca  essent,  auguriis  lege- 
rent,  qui  nomen  nova-  urin  daret,  qui 
condilam  imjwrio  rcgercl,  Palalium  Ho- 


mtdus,  Remus  Arentinum  ad  inauguratt' 
da  templu  capiunt ;  et  ita  nonnullae 
antt.  edd.  Non  diffiteor  tamen,  etiam 
vnlgat.  dislinctionem  servari  posse. 
Mite  erat  principium  certaminis,  ut 
Dii  legerent,  qui  nomen  novae  urbi 
daret.  Quare  cam  defendenti  non 
pertinaciter  adversabor. 

Ut  Dii,  in  quorum  tutela  ea  loca  es- 
sent] Elegantius  priscus  liber  Di,  quo- 
rum tutelcB  ea  loca  essent.  Lips.  Ed. 
prima  ut  Dii,  in  quorum  tutela  ea  loca 
essent.  Nam  sequens  ut  Dii,  quorum 
tutelw  ea  loca  essent  :  neque  aliter 
Pall.  tres.  Grut.  Pal.  2.  praeponit  ita 
ut  Dii:  alias  cum  Pall. l.ac  3.  et  Cam- 
pani  recensione,  ut  Dii,  quorum  tu- 
telle  ea  loca  essent.  Indicavit  quoque 
Lipsius  ex  cod.  suo.  Gebhard.  Cur  hie 
cum  Gruter.  nonsequamur  Andream, 
sed  optimos  quosque  Mss.  edenteni- 
que  Campanum  ut  Dii,  quorum  tutelcB 
ea  loca  essent,  dicat  ipse  Livius,  qni 
non  fortuito  in  elegantiam  suam  in- 
cidit :  XXIV.  22.  'Et  corpus  suum  ce- 
teraque  omnia,  quai  suae  fidei  tutelae- 
quc  essenf.'  37.  '  Ad  eum  mitterent 
legates,  cujusjuris  arbitriique  esset.' 
XLii.  19.  '  Petere,  ut  eum  non  sub 
hospitum  modo  privatorum  custodia, 
sed  pnblicai  velut  curaj  at(]ue  tntelae 
esse  vellent.'  Auctor.  de  Grig.  Gent. 
Rom.  20.  '  Inde  videlicet  lupum  pi- 
cumque  Martiae  tntelae  esse.'  Fest. 
in  'Insula.'  '  Ejusdcm  [/Esculapii] 
esse  tutela?  draconem.'  J.  F.  Gron. 
Vulgat.  defendi  posset  ex  xxxiv.  24. 
'  Junoqiie  regiua,  cujus  in  tutela  Argi 
sunt:'  et  Phadr.  Fab.  in.  17.  '  Olini 
quas  vellent  esse  in  tutela  sua.'  Sed 
rccte  Dii,  quorum  tutela:  ca  loca  essent 
prob.  viri  dorti  auctoritale  Mss.  Ne- 
que alitor  omnes  nostri,  ut  et  illi,  quos 
Hearne  Gxonii  excussit.  xxi.  41. 
'  Paccm  cum  victis  fccimns :  tutela; 
nostrae  <leinde  duximus,  cum  Africo 
bcllo  iirgcrcntur  :  sui  arbitrii  esse.' 
XXV.  29.  '  Cum  primnm  noslri  arbi- 
trii esse  crepimus :  sua:  curae  esse.' 
xxxviii.  48.  '  Curac  vestris  ceusetis 


T.    LIVII    HIST.    LIU.    r.    CAP.   7. 


G0S7 


esse,  lit  pacem  terra  mariqne  lia- 
beant.'  Et  ita  'siuc  tiitelu;  factns,' 
'  siuc  tntclac  cfRci,'  in  fiagmentis 
JCtonim  obvinm  est.  Una  voce  auc- 
tior  Ilitque  ut  Dii  Hail.  2. 

Qui  ni)men....qni  conditam]  Quis  no- 
men  et  quis  comlitnm  Voss.  1.  et  Leid. 
2.  Solent  ita  frequenter  peceare  11- 
brarii.  V.  ad  cap.  seq.  §  9.  Vociila 
anctior  eumqne  nomcn  liav.  a  in.  pr. 
etim,  qui  nornm  a  m.  sec. 

Palalinnm  Romtilus,  Remus  Ave^iti- 
num]  Vet.  lib.  Palatium  Romulus. 
Recte.  Nam  Pitlatinum  non  est,  per- 
inde  atque  Arentinum,  substantivnm 
nonien,  sed  adjectivnnn.  Itaque,  nisi 
ubi  coUcm  addiiuiis,  Palatinum  dicere 
non  debeinns,  ut  c.  12. '  Inter  Palati- 
num Capitolinunique  collem.'  Ex  Pa- 
latio  antein  I'alatiniis,  ex  Aventino 
Aventinensis  oita  noniina  sunt.  Ita 
cap.  seq.  '  Palatium  priinum,  in  quo 
ipse  educatus  erat,'  non  Palalinum, 
lege.  Sigon.  Romulus  Palatinum,  in- 
verso  ordine,  Hav.  Palluntium  Ro- 
mulus Oxon.  Hearn.  B.  el  N.  Pal' 
lanlinum  Port.  Palantinum  Harl.  2. 
Palatium  Florent.  Harl.  1.  Voss.  1. 
Leid.  I.  f'ragm.  Hav.  a  ni.  pr.  et 
Hearnii  L.  2.  Ita  cap.  seq.  Palatium 
primum  Voss.  ambo,  Leid.  ambo,  et 
Harl.  1.  VIII.  19. '  ^des  fuere  in  Pa- 
latio  ejus,  quae  Vacciprata,  dirutoac- 
dificio  publicatoque  solo,  adpellata.' 
c.  20.  'JEdes  ejus,  quae  essent  in  Pala- 
lio,  diruendas,  bona  Semoni  Sanco 
censuerunt  consecranda.'  hoc  nb.c.33. 
'  Quuni  circa  Palatium  sedem  Roma- 
ni  veteies  inplessent.'  xxix.  14. '  In 
aede  Victoria;,  quae  est  in  Palalio, 
pertulere  Deam  ; '  et  niox,  '  Dona 
DejB  in  Palatium  tulit.'  c.  37.  '/Edein 
Matris  magna;  in  Palatio  t'aciendam 
locaverunt.'  Similiter  alii  passim. 
V.  ad  c.  5.^  1. 

Remus  Arentinum  ad  inaugurandnm 
teinpta  capiuni]  Pal.  1.  omittit  rb  ad. 
Existiino  scripsisse  Liviiiin  Aventi- 
nvm  innuguraiido  templa  copiunt.  '  In- 
aiigurando  capere'  cstinauguratiouis 


gratia  occiipare.  flehh.  Ti«(/omitf. 
etiam  Port.  Adventinum  ad  auguran- 
dum  templa  Harl,  2,  et  Hav,  a  m.  pr. 
Sed  nihil  muto.  i,  30.  '  Agedum,  in- 
quit,  divine  tu,  inaugura,  (ieriue  pos- 
sif,  quod  nunc  ego  niente  concipio.' 

Cai',  vit,  §  1  Priori  Remo  auguri- 
um  venisse  ferlur]  Pal.  1,  avgurio : 
nequo  alitor  fuisse  videtur  a  m.  pr.  in 
3,  sic  Papinius,  '  Nee  vciiit  aiigurio 
melior.'  Sed  tamcn  litera  dictionis 
praec,  postrema  tacit,  ut  pra?tulcrim 
lectioneni  reccptani  huic  novitia', 
Grut,  Pal.  1.  ut  erat  quoqiie  in  3. 
aiigurio  venisse.  Gebh.  Omnesnostri 
receptaa  lectioni  adhaerent.  neqiie 
ex  suisaliquam  scripturae  varietateni 
Hearne  protulit. 

Jamque  nuncialo  augurio'\  Pall,  tres 
Itaque.  Gebh,  Itaque  nunciuto  etiam 
Voss.  1.  Port,  Harl.  2.  et  Hav.  ila 
nunciato  fragm,  Hav. 

Utrumque  regem  sua  multitudo  con- 
salutaterat]  Salutaverat  Leid.  2.  At 
similiter  Liv,  locutus  sanpe  est,  ut 
in.  26.  '  Dictatorem  eurn  legati  gra- 
tulantes  consalutant.'  c.  29,  '  Pro- 
ficiscentem  eurn  patronum  consalu- 
taverit  : '  ita  plures  codd.  script! : 
vulgo  est  salutaverit.  xxxvi.  11, '  Ad 
ludibrium  regem  eum  consalutari  jus- 
sit,'  XLiv,  22.  '  Quum  aut  consul  es- 
sem  consalufatus,  aut  quo  die  ma- 
gistratum  inissem,'  Epit,  cm,  'Mag- 
nusque  a  tota  concione  consalutatiis 
est;'  ubi  etiam  multi  codd,  salntatus 
est.  Mox  occidit,  pro  ctcidit,  Harl,  2. 
V.  ad  xxxvi.  3G.  §  G,  et  Cort,  ad  Sail. 
Cat.  c,  Gl.  Hie  tamen  nihil  muto  ob 
reliq.  codd.  consensum. 

Novos  transiluisse  muros'\  '  INIurum  ' 
adpellare  videtur  muri  ac  fossarum 
designationem  :  nisi  quis  murum  ex 
ligno  factum  intelligat.  Lapideoenim 
iiiuro  primus  'I'arquiuins  Priscus  ur- 
bem  cinxit,  ut  postea  dicturus  est 
Liv.  At  hiBC  opinio  Dionysio  qnoqne 
suspecta  est;  milii  fabuhv  siinilis  vi- 
detur, (ilar.  Postea  (luidcm  Liv.  dic- 
turus est,   Tarquinium  Piiscum  ur- 


6088 


NOTiE    VARIORUM    IN 


bem  miiro  lapidco  oinxisse  :  nt  c.  30. 
'  Muio  qiioqiie  la|)i(lco  circumdare 
urbem  parabat,'  et  c.  38. '  ftluro  lapi- 
deo,  ciijus  exordium  operis  Sabino 
bello  tmbatiui)  erat,  urbeiii,  qiianoii- 
diiiii  miiiiierat,  cinjiere  paiat.'  Ve- 
riim  primum  fuisse  Tarqiiiniiim  Pris- 
cuHi,  qui  id  feceiit,  non  addit.  Inimo 
adversatiu-  plane  narrationi  Dionys. 
Hal.  Antiq.  iii.  p.  200.  Ta  reixv  ""Is 
v6\eciis,  avTocTXi^i-o-  koX  (pavKa  reus  epya- 
aiais  oyra,  ■wpHoTos  iSoKifjiacrf  XiOois  a/xa- 
^laiois  (Ipyaa/xevois  Trphs  KavSva  Tavra 
Kara(TKfvi^eLV,  I\Iuros  urbis,  rmli  ct 
vili  opere  exslructos,  ipse  primus  ingen- 
tibus  lapiclihus  ad  regulam  formatis  fa- 
bricandos  curavit.  Unde  patet,  jam 
ante  Tarquinii  Prisci  tempora  Ro- 
mam  muio  cinctam  fuisse;  sed  pri- 
mum fuisse  hunc  regeni,  qui  ninrum 
ex  lapide  quadrato  constrnxerit. 
Vallo  Romania  Romulo  cinctam  fuis- 
setradunt  Flor.  i.  1. '  Ad  tutciain  no- 
va urbis  sufficere  vallum  videbatur,' 
et  Aurel.  Vict,  in  Vir.  III.  c.  1.  '  Ut 
Romam  i)rius  legibns,  quam  nioeni- 
bus,  niuniret,  edixit,  ne  quis  vallum 
transiliret.'  Ilinc  constat,  necesse 
lion  esse,  ut  cum  Glareano  per  '  niu- 
rum  '  lioc  loco  intelligamus  niiiri  et 
fossarum  designationem,  vel  iiiiirum 
ex  ligno  factum.  Si  enim  niunimen- 
tuni  ligneum  'murus'  vocavi  potest, 
potest  et  munimentum  ox  ccspite  eo- 
dem  nomine  indicari  ;  (|uomodo  '  nin- 
rum cespititium'pro  vallo  dixit  Capi- 
tol, in  Anton.  Pio  c.  .'5.  '  Dritannos  |)er 
Lollium  Uibicuni  b-j.^itum  vicit,  alio 
jniiro  cespititio,  sulnuotis  baibaris, 
diictc'  Ubi  Casaub.  nionot,  Capito- 
linum,  dlccndo  'alio  niuro  cespititio,' 
lespcxisse  priorom,  ab  Hadriaiio  cx- 
structiim,  queni  Spartiaii.  simplicitcr 
'  miirum  '  vocat  in  lladri.mo  c.  II. 
*  In  I5ritanniamultacorr('xit,  niunim- 
<]uc  ])er  octoginia  niillia  passuum 
primus  duxit,  cpii  barbaros  Runianos- 
qu(!  dividcret.'  T^xos,  dc  vallo, (picm 
vel  II.Klrianus  vcl  Antoninus  in  Hri- 
tatinia   duxit,    verba   faciens,   vocat 


Dio  Cass,  i.xxii.  p.  820.  Twv  yap  in* 
T1J  v^crcj}  vTrep^e^riKoTwi'  rb  relxos  rh 
Swpl^ov  avTovs  re  koI  to,  toiv  'Pw/iaiuv 
(TTpaTdTTiZa:  el  SiaTeix^crna  LXXVI.  p. 
SCO.  Etiaui  '  murum  per  transversam 
iusulam  Biitanniam  ductum'  a  Severe 
niemorat  Spartian.  in  ejus  Vit.  c.  18. 
quern  '  nuirum  aut  vallum'  vocat 
posteac.  22.ubi  v.Salmas.  Similiter 
itaque  vallum  Romae  ex  cespite  a  Ro- 
mulo factum  '  murum  '  hie  Livius  vo- 
care  potest,  qneuiadniodum  *  moenia 
Romae  '  a  Romulo  strncfa  memcrat 
Ovid.  Fast.  1.  iii.  vers.  09.  *  Moenia 
conduiitur  ;  quae,  quanivis  parva  fu- 
erunt,  Non  tamen  expediit  transilu- 
isse  Reuio.'  et  Trist.  Eleg.  iv.  3.  7. 
'  Adspicite  ilia,  precor,  quje  non  bene 
moenia  quondam  Dicitur  Iliades  tran- 
siluisse  Remus.'  '  IMuruni  'etiam  Fast. 
IV.  835.  '  Augurio  la^ti  jaciunt  funda- 
niina  cives ;  Et  novus  exiguo  tempore 
niurus  erat.*  et  vs.  839.  'Neve  quis  ant 
niuros,  aut  versam  vomere  terrain 
Transeat,  andentem  talia  dede  neri. 
Quod  Remus  ignorans,  Immiles  cour 
temncre  miiros  Coepit,  et.  His  popu- 
lus,  dicere,  tutus  erit?'  Euoan.  i.  95. 
'  Frateriio  juimi  niaduerunt  sanguine 
inuri,'  Oros.  ii.  4.  '  Romidus,  inter- 
fecto  primum  avo  Nnmitore,  debinc 
Remo  fratre,  arripuit  imperium,  ur- 
bem(|ue  conslituit :  regnum  avi,  inu- 
ros  fratris,  temidum  soccri  sanguine 
dedicavit.'  Et  ita  re7xos  fuisse,  quo 
Romidus  Romam  muniit,  docet  etiam 
Dion.  Hal.  i.  p.  71.  'EireiSyj  KareaKev- 
daOrj  tJ»  relxos  ',  et  mox,  KeKfptov  Se  ti- 
va  tSiv  iiTL^i^riKuTiJiv  rov  Teixovs,  is  ^f 
iin(TT arris  rHv  tpyaiv ;  et  p.  75.  KaAe- 
aas  aTravras  els  rhu  aTroSeixOevra  riwuv, 
Tepiypii.<^ei  rerpdyoovov  CXW"  ''^V  Aric^xj.', 
/3obs  &^^evos  a/xa  OriXeia  ^evx^ein-os  yjr' 
&pOTpov,  eXtiviTas  aii\aita  Snp'eKrj,  r^v 
IxcWovaav  vTti^e^errOai  rh  re7xos.  Om- 
7iihiis  in  locum  disignatiim  ami-oaitiSf 
collem  iiuadviuigithi  figura  circumscrip- 
sit,  bidius  mini  (■tj'emiiut  sitbendemjiigo 
jinictis,  pcrpelitwuque  sulciim  dii.rit,  in 
ijuo  mania  Jundalurus  erat.     At  Dion. 


T.    LIVII    HIST.    LIB.    I.    GAP.   7. 


G089 


el  aliis  vallum  ilicitur  X"P"4-    Si  quis  Alhanoriini    ceremonias     seivaverit, 

taiiien  .icqiic  '  niiinis'  iieqiie  teIxos  Herciilem    autem    solunt,  qui    apnd 

siinpllciter  de  vallo  dici  posse  coiiten-  Tliebas  Jjceotiac  natiis  eiat,  Grx-co- 

dat,  loca  accipi  possunt  dc  ni!iro  late-  rtini  more  coluerit.    Non  male.    Ma- 

ritio,  ad  ciijiis  disliiictioncni  munis  a  crob.  Sat.   in.  0.  '  Hoc  fit,  ne  quis 

Tar(|uiriio  structus  lapideus  vocatur.  in  acdc  D»'i  (nempe  Heiciilis)  habitimi 

Celcium  Glar.  sulijiingons  banc  opi-  ejus  iiniteliir  ;  nant  ipse  ibi  operto  est 

nionem   Dionysio  qnoquc  suspectam  capilc.  Vario  ait,  Graccum  liunc  esse 

esse,  s'.ibi  fabiiliP.  siuiilein  videri,  in  niorem  ;   quia  sivo  ipso,  sive  qui  ab 

aninio   babet   illam   opinionem,   qua  co  ielirti,aram  maximam  statuerunt, 

Remus  niounia  Romuli  tiansiluisse  di-  Giaeco   ritii    sacrificaverunt.'     Cete- 

cilur :  quani  Liviiiui  piol)asse,  licet  rum  ct  hie  eadem  vocabulorum  series 

'  vulgatiorem  '    banc  '  f  amam  '    esse  non  in  omnibus  constat  odd.     Nam 

testt'tur,  ex  verl)is  ejus  demonstraii  sacra   Diis,   AUmno  ritu  aliis,   Graco 

nequit :  immo  inde  potius  coutrarium  IJerculi  est  in  Leid.  2. 
coliigendiun  pnto.  §4  Htrculem  in  caloca,  Geryone  in.' 

Sic  deiiide,  quicumqiie  alius  tran€iliet  tcremto^  Quod  Livitis,  priscis  illis  ie- 

mamiamea]    Alia  collocatio  in  Pal.  1.  viter  mcmoratis,   ad  nova  sui  tenipo- 


quicumque  alius  viccnia  mea  transiliel ; 
et  in  2.  mamia  tiansitiet  mea.  Gebli. 
In  Hai  I.  2.  eadem  erat  collocatio  ver- 
borum,  quaj  in  Pal.  1.  rh  mea  deerat 
in  Leid.  2.  et  Hav.  quorum  posterior 
omittit  etiam  vocem  alius.     Gontra, 


ris  festinarit,  fortassis  rationeni  ba- 
bet. At  quod  de  ara  maxima  tantam 
refert  fabiilani,  omissis  longe  ma^^is 
necessariis,  nullain  meo  quidem  jiidi- 
cio  excusationem  recipit.  An  non  ad 
rem  magis  erat,  latas  a  Ilomulo  leges 


voce  addita,  sic  deinde  cat,  quicumque  rcferrc,  ut  facil  Dionys,  quam  Euan- 
Port,  in  marg.  sic  jniniatur  dtiiide,  il'i  cum  Hercule  colloquiimi  ?  Si 
quicumque  (rugin.Hav.  Utrumque  ta-  Herodotus  tale  quid  designasset, 
men  ab  ingenio  librarii  vel  alterius  quam  clamasset  spurcus  aliquis,  '  et 
profectum  puto,  qui  ellipticam  lorn-  quicquid  Grrecia  niendax  audet  in 
tionem  supplere  conatus  est.  Id  bistoria ! '  Sed  scilicet  Livium  ex- 
eiiim  ipsis  in  more  fuisse,  pluribus  cusant  ba-c  veiba,  '  fama  est,'  '  ita 
exemplis  infra  evincetur  ad  xxxvii.  mcmoranl,' •  feruut.'  Herodotum  non 
18.  ^  1.  juvant  is    aicrjKoa,    ovtoo    Kiyovcri,    &y' 

^  3  Palatinum  primvm,  in  quo  iitso  e/j-ol  &m<Tra,  et  si  qua  sunt  siniilia.     O 

erat  educatus,  muniit']   Pal.  1.  Pallanii-  numen  populi  Roman! !   Glar. 

num  ;  Pal.  2.  Palantium  cum  nota  ex-  Quiete  ct  palmlo  Iccto  rejiccret]    Qui- 

punctionis  Toi' M.     Et  expresst' Gam-  ete  uc  pahulo  L(.-i(\.  I,     Tum  perpcram 

paui  ivcei\&\o  Palatium.  Geterum  Pal.  J^ea\}o\. Lat.  pulnilo  lalior  tjiccret.  An 

2.  omittit  rh  primum,  et,  pro  erat,  ex-  voluit  librarius /)nt»/o  latiore  rejicerct  ? 

\\\bQt  fuerut.  Gebli.     Pallaiiliuin  Por-  quod  Tlorent.  et  fragni.  Hav.  pra^fe- 

tug.  a  m.  pr.   Pallantinum  am.  2.  Pa-  runt.     Ego  tamen  nihil  muto. 

lalium    Florcnt.    Voss.    ambo,    Leid.  Boies,  ipsum  ft:ssu)n]    Non    otiose 

nterq.  fragm.  Hav.  et  Harl.  1.    Pra'-  Flor.  llott.   Gud.  Voss.  uterci.  botes, 

terea   munire   idem    Harl.    1.     Tum,  et  ipsum  fessuin.    J.   F.    Gron.     Non 

alio  vcrboriiui  ordiiie,  in  quo  erat  ipse  tantinn   codd.  quibus  usus  sum,  rh  ct 

educatus  Leid.  1.  agnosciint.sed  etiamounieseditiones, 

Grucu  Herculi,ntal)  nuandro]\)on-  usque    ad   ult.   Gruteri,  in   qua   sine 


jat.  moniiit,  illiid  Grwco  non  ad  Her- 
culem  lelercndum,  sed  ad  rilum.  Ut 
in  propitiandis  ceteris  Diis  Romulus 

Delph.  ct  Var.  das,  Livius. 


dnbio,    operarnm     errore,    oiiiissuni 
erat. 

§  .5   I' hi  quum  cum  cibo  vinoque  gra- 
17  S 


6090 


NOTiE    VARIORUM    IN 


vatum']  Velt.  ibi.  Lips.  Ordodiver- 
siis  in  Pall,  diiobiis,  ibi  eum  cum  vino 
ciboque  gravatum  ;  uter  nielior,  iion 
definio.  Graeci  diciint,  5i^  rrjv  Kara- 
(pp6vr](nv  Koi  fi.4Q7\v  els  vnvov  rerpa^ixi- 
voi.  Diod.  Sic.  XVI.  520.  Liv.  iv.  37. 
'  Festo  die  graves  sonino  epniisqne 
incolas  veteres  novi  coloni  noctuiiia 
csede  adorti.'  Gebh.  Vino  ciboque 
etiani  Hail.  2.  At  Ovid.  Epist.  He- 
roid.  XIV.  33.  '  Jamque  ribo  vinoqne 
graves  somnoque  jacebant.'  Th  ubi 
vero  a  Lipsio  daiunatuni  in  sola  ed. 
Paris.  1573.  vidi.  Mntato  ordine 
verbornn),  ibi  eum  cum  cibo  vinoque 
Hav.  Mox  Th  loci  abcst  a  Leid.  2.  bo- 
vum,  pro  bourn,  habet  Hav.  a  m.  pr. 
V.  hoc  cap.  §  7. 

Dominum  eo  deduclura  erant]  Due- 
tura  Harl.  2.  tnin  Deum,  pro  dominum, 
Hav.  a  ni.  pr.  Male.  Panllo  ante, 
alio  ordine,  earn  vellet  prtrdam  Leid.  1. 

§  6  E<  partem  abesse  numero  sensis- 
set,  pergit]  Genuinam  esse  banc  lec- 
tionem  diffiteor,  siqtiidein  Pal.  1.  par- 
tem abesse  sensisset:  numero  pergit ;  et 
Pal.  2.  partem  abesse  sensisset  numero, 
pergit.  Unde  restituo  et  partem  abesse 
setisisset,  numero  pergit  ad  proximam 
speluncam.  '  Numero'  liic  est  cito; 
nt  Plant.  Anipli.  i.  1.  25.  'Nume- 
ro milii  in  nienttm  fuit.'  Varro  Cato  : 
'  Quod  qui  cito  factnrum  quid  se  os- 
tendere  volebat,  dicebat,  numero  id 
fore.'  V.  Fest.  et  Noniuni.  Ignoratuni 
sibi  correttores  immutariint,  aut  fla- 
gitinm  crediderunt,  verbo  antiquiore 
Livium  uti.  Gebh.  Immo  flagitinui 
puto,  antiquata  similia  verba,  qua: 
apud  seculuni  prius  in  umi  erant, 
Livio  nolcnti  obtiiulerc,  cjuibus  alibi 
aut  nuinquani,aut  (|uam  rarissime  iisus 
reperitur,  nisi  ubi  ipsa  vctiistissima- 
rnni  formularnni  verba  proferl.  V. 
ad  XXXVI.  2.  §  2.  Hinc,  quamvis 
partem  abesse  scnsissel  numero,  pergit 
praeferat  etium  Harl.  2.  niiiil  tamen 
mutandum  puto  ;  sed  vel  ex  senten- 
tia  lil)rarii  ita  <)istingucnduni  esse,  ut 
numero  ad   verbum  abesse,  nori  ad  sc- 


quens  pergit,  referatur. 

Agere porroarmentum  occepit'\  Pal.l. 
accepit:  male.  Inf.  111.66.  habet  Pal. 
2.  Ad  quarum  primum  strepitum,  velut 
signo  accepto,  arma  accepere  Mqui. 
Forte  legendmn,  armaoccepere.  iv.  37. 
'His  rebus  actis  consules  ii,  quos 
diximus,  Idibus  Decenibribus  nia- 
gistratum  occepere.'  Ubi  tamen  Mss. 
accepere.  c.  55.  '  Ad  quod  bellum  ubi 
ex  senatusconsulto  consules  delectum 
habere  occipiunt:'  quod  male  in  Pal. 
2.  interpolatum  est  in  btciplunt.  v.  9. 
'  Qui  Calendis  Octobribus  magistra- 
tum  occiperent.'  Male  ibi  codd. 
acciperent.  Sic  v.  32.  principio.  ^  i.  5. 
'  Hi  ex  interregno  magistratnm  orce- 
pere.'  Perperani  et  ibi  Mss.  libri 
accepere.  Add.  xxxiii.  31.  Simile 
inendum  haeserat  in  Sisennae  fragm. 
apud  Nonium  voce  '  Prapstoiari.'  iii. 
'Occulta  taciteque  advenientium  co- 
hortiuni  priestolari  occipiunt.'  Emen- 
davi  ex  Ms.  occf/Jt«H<,  Antiq.  11.  5.  Sic 
niox  c.  8.  quia  Pal.  2.  acceptam,  lego, 
Idque  primum  ad  acceptam  magnitu- 
dinem  mboris  fuit.  Tale  quid  fui.^se 
in  Pal.  3.  rasnra  prsefert.  Pal.  2.  ar- 
menlum  capit  ;  Pal.  3.  occipit.  Gebh. 
Cepit  Voss.  2.  et  Harlei.  2.  armenia 
ccepit  Hav.  qui  etiam  loco  insto  prae- 
fert  a  m.  pr.  armentum  li"  cepit  Leid. 
2.  sed  recte  vulgatuni  Gebh.  defcndit, 
quod  et  in  Voss.  1.  Leid.  1.  Harl. 
antiq.  Port,  et  fragm.  Hav.  apud  me 
superest.  V.  ad  xxxi.  50.  §  G.  Panllo 
ante  incertus  animce  H<irl.  1.  manifes- 
ta  librarii  aberratione. 

(j  7  Quadum  ad  desidcriutn,  ut  fit, 
rclictarum  mugissent]  Alio  ordine  qua- 
dam,  ut  fit,  nd  desid.  rcl.  Hail.  2.  sed 
receptum  prapstat ;  non  enim  indicat 
Livius,  vaccis  sollrmnc  esse,  ut  mu- 
giant,  sed  rclictarum  dfsideriiim 
caussam  istius  mugitus  esse  solere. 
Insuper  Huumann.  suis  ad  me  Uteris, 
nialebat  ob  dcsiderium.  Sed  v.  fort, 
ad  Sail.  Fragm.  lib.  iii.  Hist.  p.  <J7I. 
I)cni(|ue  inclusarum  spelunca,  pro  e.v 
spi'luHca,  Harl.2.  toru;n ro.T  Voss.  Let 


T.    LIVII    HIST.    LIB.    I.    CAP.    7. 


G091 


fi.tiim.  Hav.  am.  pr.  V.  hoc  rap.  §  .5. 

dacus  pruhihere  conatus]  Flor.  iitercj. 
Gild.  Voss.  «tcr(|.  Helm.  Rott.  et 
cd<l.  oinnes  ad  annum  hnjns  secnli 
S3.  Cacus  vi  proliihere  conaliis.  Quod 
noil  est  otinsnm.  Ita  enim  cxprimit 
Li  vins  linnc  CacMin  5p|ai  x^'P'^''  clSIkoov, 
iinn  vero  Hercnlem.  Et  postreniaf 
ed.  margin!  id  a  patie  adsciiptum 
video,  lit  secure  admiserim.  Jac. 
(iron.  Illiid  vi,  quod  recte  Gron.  re- 
traxit, et  supiMesl  in  omnilins  iios- 
tris,  (nisi  quod  pro  eo  in  imo  Leid.  1. 
leffatur  t«(,  aperto  scriptoris  librarii 
crrore,)  nt  et  in  Oxoniensihus,  quo* 
Hearne  evolvit,  codd.  jam  oniiserat 
ult.  Gniteri  ed.  1G28. 

§  8  Ea,  profit gus  ex  Peloponneso, 
aucloritate,  Sfc,  rcf^cbnt]  Eo  prof,  ex 
Pdop.  auctoritnte  regebat  Port.  Scd 
ni.  sec.  addita  voce  ()ritfert,  Eoprqf. 
ex  Pelop.  ea  uuctorilate  regchat.  V.  ad 
c.  .5.  Hie  tanien  prievalet  reliquoruin 
codd.  consensus. 

Ante  SihyllcB  in  Itnliam  adventuin, 
mirata  hcc  gentes  fiiera^ttl  Pal.  1. 
tnirnre  in  ea  gentes  ;  Pall.  2.  et  3. 
miratce  in  en  gentes.  Gebli.  miratce 
gentes  Voss.  I.  et  Leid.  2.  iniratee  in 
ea  gentes  Voss.  2.  miratm  ece  gentes 
Leid.  1.  Hari.  1.  et  tVagm.  Hav.  mi- 
rata  liec  gentes  \i?ir].  2.  soli  ex  nostris 
codd.  Hav.  et  Port,  vulg.itum  servant. 
Prjuteiea  ante  Sib.  udventuin  in  Ita- 
Ham  Voss.  1.  et  Leid.  2. 

§  9  Aliquantum  umpUorem  augiistio- 
remque  humana  intiicns]  Pall,  duo  ali- 
{juantulum,  et  sic  jun£;atur  cum  r^  in- 
tucns,  non  cum  proxinie  insequenti- 
bus.  Campani  ed.  male  aliquanto. 
Gebli.  Onines  nosiri  bic  niliil  mu- 
tant. 'Aliquantum'  et  'aliquanlu- 
liim  '  sa-pe  commutantnr.  V.  ad  vii. 
36.  §  5.  Cur  vero  vel  aliquantum  vel 
aliqunntulum  ad  xJiiiifHcns  referendum 
sit  potiiis,  quam  ad  proxima  airiplio- 
rem  augnstinrrmque,  non  adsequor. 

lingilut,  Qui  rir  csset]  Qnis  vir  csset 
Voss.  1.  et  Li'id.  2.  scd  nihil  nnitan- 
diiiii ;  sxpe  enim  Liviiim  qui  pro  quis 


usnrpasse  docet  Rlienan.  ad  xxvii. 
28.  §  4.  Inf.  c.  41.  '  Oni  sis,  non 
unde  natus  sis,  reputa  :'  iibi  iternin 
codd.  alii  9UW  Si's,  xxvii.  13.  'Qui 
pavor  hie,  qui  terror,  quae  repente 
oblivio  aiiimos  cepit.'  V.  cap.  priipc. 
§  4.  inf.  ad  vi.  32.  §  5.  xxiv.  15.  §  4. 
et  Cort.  ad  Sail.  Cat.  44. 

§  10  Ubinonienpatremque  ac  patriam] 
Pal.  1.  ubi  nomen,  pati'em,  patriamque. 
Gebh.  Pariter  etiam  Harl.  2.  Et 
id  voluisse  videtur  librarius  Hav.  qni 
a  in.  pr.  dederat  ttbi  nomen  pntretnque, 
patriam.  Sed  ubi  nomen,  patrcm,  ac 
patriam  Voss.  2.  Niliil  inuto.  V.  ad 
II.  31.  §1. 

Jovenate,  Hercules,  salve']  [Cf.  Leett. 
Varr.]  V.  Voss.  de  Arte  Grainin.  iv. 
10.    Nostri  vulgatnni  tuentur, 

Quam  opultnlissima  olim  in  terris 
gens  Ma.rimam  vocet,  tuoque  ritu  colat] 
Vocent  Voss.  2.  V.  ad  c  3.  §  2.  Ve- 
riim  turn  etiam  legpiuluin  foret  colant. 
Nihil  itaquemutandum.  Pra?tereao/)M- 
lentissimam  in  terris  olim  gens  Leid.  2. 

§  11  Dextra  Hercules  data,  accipere 
se  omen,  inphturjimque  fata,  ara  conditn 
atque  dicata,  ait]  Dextra  Hercules  data 
constanter  defendendum  est.  Nam 
dextra  Euandro  data,  Hercules  se 
omen  divinitatis  accipere  dixit,  et  se 
fata,  id  est,  ea  quae  Nicostrata  eeci- 
iierat,  impleturum,  aramqne  maxi. 
mam  conditurum  et  dicatnrum.  Nam 
ei  omen  divinitatis  Enander  fecerat, 
ea  momorans,  qnir  de  matre  Carmen- 
ta,  fatidica  mnliere,  audierat.  Turn. 
Adv.  XI.  17.  Pal.  2,  post  omen  inter- 
serit  respondit,  excnsso  T(f  ait.  Gebh. 
Ha?c  scripta  sunt  Turnebo,  uf  doceat, 
se  non  adsentire  Sigonio,  legeiiti 
dextra  Herculi  data  :  ace.  se  omen.  Ad- 
versiis  eamdem  emendationem  insiir- 
rexit  etiam  Robort.  in  dispnt.  de  Art. 
Corr.  Antiq.  Lib.  |).'24.iic  promittens, 
se  de  inultis  quam  maximc  absurdis, 
qiiie  ex  SiRonii  emendationc  etinter- 
|)unrtione  sequantur,  alibi  copiosins 
uctnrnm,  sic  legendnm  et  interpnn- 
gcnduni  pronunciat,  Dextra  Herculet 


6092 


NOT^    VARIORUM    IN 


data,  ace.  se  omen  ait,  impleturumque 
fata.  Ara  condita  alqiic  dicala.  Qiisim- 
vis  autem  Sigon.  Ememl.  i.  2.  p.  144. 
reposueiit,  se  Robortello  tiini  deni- 
que  responsiiniin,  cum  incominoda, 
quae  se  demonstraturum  poUiceliir, 
indicaverit;  ipse  tanien  hanc  emen- 
dalioneni  in  repetita  iiott.  ed.  oniit- 
tendo  tacite  eaiii  damnasse  videtur. 
V.  etiam  J.  F.  Gron.  ad  verba  seq. 
hoc  cap.  In  ultt.  verbis  etiani  codd. 
nostri  niliil  mutant,  nisi  quod  condita 
acdicata  ait  constanter  Florent.  Voss. 
ambo,  uterq.  Harl.  Leid.anibo,  Port. 
et  Hav.  j)r£eferant,  et  condita  atque 
dicuta  respondit  ex  Oxon.  B.  laudet 
Hearne. 

§  12  Ibi  turn  primum  bote  eximia 
capta  de  grege]  Ibi  dum  primum  Flor. 
Voss.  anibo,  Leid.  ambo,  et  Harl. 
antiq.  etiam  bovem  eximiam  captam  de 
grege  Voss.  1.  Quid  si  uno  verboruui 
ambitu,  distinctione  mutata,  lega- 
nius?  Ibi  dum  primum  bove  eximia 
capta  de  grege  sacrum  Hcrculi,  S(C.  fac- 
tum, forte  ita  evenit,  ut,  Sfc. 

Sacrum  adlitljitis  ad  ministeriuni] 
Pall,  tres  et  Campanus  sacrum  Hcr- 
culi adhibitis,  ^c.  Gebii.  Tres  Pall. 
et  Flor.  cum  Sigoniano  sacrum  Hcr- 
culi adhibitis.  Sive  ab  Euandro  H<'r- 
culi,  sive  ab  Hercule  ipso  :  boo  enim 
ambiguum  manet,  etsi  refutet  poste- 
rius  Sigonius,  eoque  laudet  e  veteri 
libro  '  Dextra  Herculi  data.'  Sed  re- 
jecit  lioc  olim  Turn,  monuitque  in- 
telligendum  esse,  dextra  Euandro 
data  Hercuifin  se  divinitatis  omen 
accipere  dicentem  induci,seque  fata, 
quaeCarnienta  cecinerat,  inipleturum, 
aranique  maxiiiiam  conditiirum  et  di- 
caturum.  Contra  nibil  absurdius  esse, 
quam  dicere,  ipsmu  sibi  Herculem 
aram  maximam  consecrasse  ccuset 
Sigon.  Verum  non  convcnit  inter 
aurtores.  Dionys.  i.  31.  et  32.  scribit, 
Hercidcm  Jovi  Inventori  posnissc 
aram,  et  juvencinn  mactassc  ;  liuan- 
drum  vero  a  matre  edoctum,  Superis 
accessurum     Herculem,     occupasiic 


gratiam  divini  cultus  ci  tribuendi,  et 
statuisse  illi  aram  Maximam,  et  ad 
eain  bovem  ininiolasse,  rogato  tamen 
ipso,  tUv  lepuiv  KaTcip^aaOai,  ipsumque 
Herculem  Ovaai  ruv  fiowi/  rivas  koi  t^j 
^AAtjs  Aeias  t^s  Se/caTos  i^i\6vTa  tirl 
TovTov  Tov  ^mixov  iniOvcrai.  Auctor  de 
Orig.  Rom.  c.  6.  ex  Cassio  et  libris 
Pontif.  luventoris  Jovis  eandem  fa- 
cit,  quam  Maximam  aram  ab  Hercu- 
le consecratam,  apud  quam  ille  deci- 
mam  sui  pecoris  profanarit,  Poticio- 
que  et  Plnario  ritiun  instaurandi  tra- 
diderit.  Virg.  yEn.  viii.  269.*  primus- 
que  Poticius  auctor  Et  domus  Her- 
culei  custos  Pinaria  sacri  Hanc  aram 
liico  stattiit,  qna>.  Maxima.'  Ovid. 
Fast.  I.  579.  Hercules  '  Immolat  ex 
illis  taurum  tibi,  Jupiter,  unumVictor, 
et  Enandrum  ruricolasque  vocat, 
Coiistituitque  sibi,  qua?  Maxima  di- 
citur,  aram.'  Tac.  Ann.  xv.  41.  mag- 
na ara  fanumque,  '  quse  praesenti 
Herculi  Areas  Eiiauder  sacravcrat.' 
Solm.  Polyh.  c.  1.  '  et  aram  Hercu- 
les, quam  voverat,  si  amissas  boves 
reperissel,  pnnito  Caco,  patri  Inven- 
tori dicavit,  et  suo  quoque  numini 
instituit  aram,  qua'  Maxima  apud 
Pontifices  biibetur.'  Servio  deiiique 
ad  Maron.  ^'En.  viii.  271.  '  Alii  Maxi- 
mam dicunt,  quia  illo  tempore  omni- 
bus erat  potior,  quam  sibi  Hercules, 
postquam  a  matre  Euandri  se  Jovis 
filium  esse,  et  immortalem  futurum 
cognovit,  .statuit.'  Ex  quibus  liquet, 
festinasse  Sigou.  Posset  alioqui  legi 
impleturumque  fata.  Ara  condita  atque 
dicata,  ibi  turn  primum.  Per  Euan- 
drum  scilicet.  J.  F.  Gron.  Sacrum 
Potitiis  ac  Pinariis,  reliquis  mediis 
oniissis,  Voss.  ambo,  Leid.  nmbo, 
Harl.  I.  et  Port,  sed  solum  to  Herculi 
ab  Oxou.  L.  2.  cl  (juibusd.  aliis  abrsse 
Hearne  monuil,(inod  Harl.  2.  et  Hav. 
servant,  (juamvis  autem  loca,  quae 
d  Tract;  Gron.  laudavit,  ((piibus  adde 
cti-am  Propert.  iv.  9.  07.  '  Maxima 
qua'  gregibus  devota  est  Aia  reper- 
tis,  Ara  per  lias,  inqtiit,  Maxima  tac- 


T.    LIVII    HIST.    Lin.    I.    CAP.   7. 


0093 


ta  maniis,  H.fC  niiUia  iimquam  pateat 
temeranda  piiellis.')  Qiiamvis  ergo 
ea  loca  satis  lioceant,  iion  convenire 
inter  aucloros  ;  cui  tamen  seiitenlitc 
Liv.  adlia>seiit,  ex  pracc.  hoc  cap.  et 
seqq.  colligi  potest,  ubi  sacra  Hercii- 
lis  noil  al)  ipso  illo,  sed  '  ab  Eiiandro 
institiita,'  et  Potitios  ca  '  ab  Eiian- 
dro '  edoctos  fiiisse  dicit.  Non  itaqiie 
ambij^niim  nianet,  quo  sensu  illud 
Herciili,  si  id  recipi  placeat,accipien- 
dum  sit;  ntrum  sacrum  factum  Her- 
culi  ab  Enandro,  an  sarnini  factum 
ab  Hercule  ipso.  Ne  quid  tamen 
dissimulem,  Herculis  boc  '  antiquis- 
simum  sollemne  ab  ipso,  cui  fit,  in- 
stitutuniDeo'fuisse  Liv.  testatnr  ix. 
34.  quare  alios  ibi,  alios  lioc  loco 
scriptores  secutus  fuisse  videtur, 
quod  interdum  ipsi  accidisse  videbi- 
mus  ad  xr.ir.  47.  §  G.  Praeterea  in 
Harl.  2.  voci  sacrum  librarius  notas 
addidit,  quibus  indicabat,  eani  de- 
lendani  esse,  ut  '  bove  eximia  capta 
de  grege  Herculi  factum'  posilum 
sit,  pro  ei  sacrificatum.  Hoc  sensu 
'  facere  '  saepins  ponitur.  Vide  ad 
XXXVII.  3.  §  5.  Unius  tamen  cod. 
auctoritati  non  niniium  tribuo. 

§  13  i't  Pvlilii  nd  tempus  prcesto 
essent]  Quantum  tribuam  Mss.  codi- 
cibus,  ex  liac  notatione  lector  intel- 
ligat:  nam  cum  in  Pal.  1.  restet,  ud 
tfieprcrsto  essent,  persevero  legenduin 
eleganti  diieresi,  ut  Potitii  ad  tempore 
prcesto  essent,  pro  j'riesto  adessent 
tfunpore,  lioc  est,  niatuic.  Nam,  ut 
ait  Afer,  in  tempore  venire  omnium 
rerum  est  primum.  Gebh.  Ego  ctiani 
Mss.  codd.  multuni  tribuendum  piito, 
ita  tamen  ut  librariorum  erroribiis 
etiam  integerrimos  deturpatos  ag- 
noscam.  V^el  ipso  Gebliardo  ol)soletis 
magis  delectari  deberem,  nisi  faterer, 
tjie  culpa  scribce  boc  loco  pro  tps  in 
Pal.  1.  datum  esse. 

Usque  exla  adponerentur,  Pinarii 
extis  adesis  ad  ceteram  vcnirent  dapem'] 
Longe  elf  gantior  lectio  est  in  duobus 
gcriptis  codd. quorum  alter  a  Buslidio 


relictus,qui  primus  in  orbe  Ciu  istiano 
coliegiuiii  trilingue  instituit,  alter  est 
Atrebatensis  collegii,  quorum  testi- 
iiioniissubinde  uteinur,  ac  proinde  ad 
compendium  alterum  Bu^lidjanum, 
allerum  Atrebatensem  perpetuo  ap- 
l)ellabinius,  in  quibus  ita  scriptum 
iiivenias,  Usque  extapolirentur,  Pinarii 
ad  ceteram  dapem  vcnirent :  quod  om- 
nino  castigatius  arbitror.  Per  TpSiroy 
enim  iTvuoXoytKhu  originationcs  eorum 
vorabi).  docet.  Nimirumquod  altcri  a 
potiendo  Potitii  sunt  dicti,  alteri  airb 
Tov  TTiLviv.  Nec  remorari  nos  debet, 
quod  alterum  sit  Graecum,  alterum 
Latinum  :  verisimile  enim  est,  adve- 
nas  et  sua  et  indigenarum  lingua  lo- 
cntos  esse,  ut  fere  semper  fieri  solet. 
P.  Nann.  Miscell.  v.  4.  Ms.  prccpo- 
nerentur.  Lips.  Lipsii  liber /(rtfpone- 
rentur:  dictum  forte,  ut  Plauto  in 
Menaecb.  ii.  2.  2.  '  anteponere  pran- 
dium  pransoribus.'  Nannius  defen- 
sitet,  qnantus  est,  lectionem  suani 
Usque  exta  potircntur.  Jam  enuncio, 
bujus  neque  volam  neque  vestigium 
conspici  in  libris  nostris,  qua  srriptis, 
qua  cusis.  Gebh.  Nannii  emend,  pro- 
bat  etiam  G.  J.  Voss.  in  Elym.  voce 
*  Potior,'  adscripto  loco  Serv.  ad  Ma- 
ron.  JEn.  viii.  269.  '  Ferfur  Potitius 
dici,  quod  eorum  auctor  epulis  sacris 
potitus  sit;  Pinarius,  quod  eis,  sicut 
dictum  est,  fames  epularum  sarrarum 
indicta  sit:  boc  enim  eis  Hercules 
dixisse  dititur,  vfj.e7s  5e  treivdatrf.' 
Nostri  nihil  variant,  nisi  quod  prapo- 
nerentur  male  babeant  Voss.  1.  et 
Leid.  2.  Sed  nihil  muto.  Nam  '  ap- 
ponere  '  sollemne  verbum  est  de  cibo 
ac  potu,  <iuuui  in  meusam  inferuntur. 
Suet,  in  Caes.  c.  43.  '  Apposita  e  tri- 
clinio  auferrent.'  V.  Burmann.  ad 
Petron.  Sat.  c.  20.  Eodem  sensu  non 
tantuni  Latinis  '  adponere,' sed  Gra;- 
cis  etiam  irapaTtdfyai  usurpari,  docet 
Budaeus  in  Comm.  Ling.  Gra;c.  p.  m. 
433.  Simplex  '  ponere '  similiter  ad- 
hiberi  docuerunt  Nic.  Heins.  ad 
Ovid.  Art.  Am.  i.  229.  et.  Cort.  ad 


6094 


NOT/E    VARIORUM    IN 


Plin.  11.6. 

Ne  extis  soUonnibus  rescerentur'] 
Pall.  1.  ac  3.  exlis  solempitium.  Gebh. 
Sciibo  cum  dnobiis  Pall,  et  aliis,  »»e 
extis  solenniiim  vescerentur.  lutellige 
sacrorum  vel  sacrificioriim.  v.  52. 
'  Sacrlficiis  soleiinibiis  non  dies  niagis 
stati,  qnam  loca  sunt.'  Cic.  de  Leg. 
II.  8.  '  Nee  ulla  vitiorura  sacra  so- 
lennia  obennto.'  Tibull.  iv.  2.  23. 
'  Hoc  solenne  sacrum,  cunctos  hoc 
sumet  in  aniios.'    Suet.  Octav.  c.  94. 

*  Cum  ad  solenne  Apollinis  sacrum 
media  nocte  venisset,'  Auct.  de 
Orig.  Rom.  c.  22.  'Utque  solenne 
sacriticiuni  sibi  pcsterisque  id  esset.' 
J.  F.  Gron.  Exlis  soUempnibus,  vel 
solennibuSfV OSS.  I,  Leid.2.  Harl.  2.  et 
Port,  et  ita  landat  Hearne  ex  Oxoui- 
ensibus  B.  L.  1.2.  et  C.  Cum  Gron. 
tamen  malim  exlis  sollemniu7n,({nod  fir- 
mant  etiam  Florent.  Voss.  2.  Leid.  1. 
Harl.  antiq.  et  Hav.  Inf.  v.  52.  *  De- 
gressus  ex  arce  sollenine  Fabiae  gen- 
tls  in  coUe  Quirinali  obit.'  Et  postea, 

•  Pontifices  Flaminesqne  negligentio- 
res  publicarum  religionum  esse,  quam 
privatus  in  sollenmi  gc ntis  fuerit.'  ix. 
84.  '  Poenitet  enim,  quod  antiquissi- 
mum  sollenine,  et  soliun  ab  ipso,  cui 
fit,  institiitum  Deo,  ab  nobilissimis 
antistitibus  ejus  sacri  ad  servornni 
ministeriuui  religiosus  censor  dednx- 
isti.'  Mox,  ab  Euandro  docti  Hav.  a 
m.  pr. 

§  14  Donee  genus  omne  Potiiiontm 
intcriifl  Pall,  tres,  genus  Politiorum 
omne.  Porro  Pal.  1.  qiioque  intererit. 
Gebli.  Genus  Potiliorum  omne  etiam 
Voss.  2.  Harl.  2.  Port,  et  Hav.  Scriba 
autem  Pal.  1.  qui  dedit  intereriit,  vi- 
detur  scribere  voluissc  interierit,  quod 
tamen  necesse  non  est.  Sup.  in  Praef. 
'  DoHcc  ad  liacc  tempora,  quibus  nee 
vitia  nostra,  ncc  remodia  pati  possu- 
mu8,  pervcntum  est.'  Inf.  Ii.  lib.  c. 
•23. '  Donee  cum  re  nomen  qnoque  ve- 
tiistate  abolcvjt.'  ii.  1'>.  '  Donee  nihil 
aliud  ()uaui  in  popiilatiouihns  res  fuit.' 
III.  4H.     '  Duucc   multitudiiic  ctiain 


prosequentium  tuente  ad  jtortam  per- 
rexit.'  IV.  30.  '  Novos  ritus  sacrifi- 
cando,  vaticinando  infereutibus  in 
domos,  quibus  queestui  sunt  capti  sn- 
perslitione  animi ;  donee  publicus 
jam  pudor  ad  primores  civitatis  per- 
venit.'  c.  34.  '  Nee  minor  ccedes  in 
nrbe,  qnam  in  proelio  fuit,  donee  ab- 
jeetis  armis,  nihil  praeter  vitam  pe- 
tentes,  dictator!  deduutur.'  ix.  28. 
'Ibique  hiberna  egerunt,  donee  ab 
novis  consulibus,  &c.  dictator,  &c.  ex- 
ercitnm  accepit.'  c.  42.  '  Coniitiaque 
ejus  ab  L.  Furio  tribuuo  plebis  inter- 
pellata,  donee  se  eensura  abdieavit.' 
XXIII.  31.  '  De  comitiis,  donee  rediit 
Maieellus,  silentium  fuit.'  c.  46.  '  A- 
grumque  Campannm  ferro  igniqne 
est  depopulatus,  donee  eoacti  sunt 
Campani  egredi  portis.'  xxxvii. 
42.  '  Donee  fugati  equites  primum, 
deinde  proximi  peditum  efFuso  cursu 
ad  castra  compulsi  simt.'  xxxix.39. 
'  Donee  senatus  a  consule  est  habi- 
tus, decretumquc.'  xr,.  41.  'Donee 
cladibus  omnibus  belli  eoacti  in  dedi- 
tionem  veneruul.'  xi.iv.  37.  '  Clainor 
nlnlatusque  in  castris  Macedonum 
fuit,  donee  luna  in  suam  lucem  emer- 
sit.'  XLV.  6.  '  Ne  tinn  quidem  absce- 
debat,  donee  jussu  Cn.  Octavii  pro- 
nnneiatum  est  per  praecouem.'  Et  ita 
Gron.  emendandum  censet  ibid.  v. 
7.  'Progredi  pra;  turbaoccnrrentium 
ad  spectacnlum  non  poterat,  donee 
consid  liclores  misit  :'  nbi  nunc  edi- 
tur  misisset. 

§  15  Virtutc  partte]  Virtule  porta 
male  Florent.  Harl.  antiq.  Voss.  2. 
Hav.  a  m.  pr.  I'ort.  et  Neapol,  Lat. 
virtute  peractaVoss.  I.  et  Leid.  2.  cir- 
tute  purlin  Leid.  1, 

Cap.  VIII.  §1  Jura  dedit]  Reddit 
Voss.  1.  et  Leid.  2.  Virg.  JEn.  i.  292. 
'Cana  Fides,  et  Vesta,  Rcmo  cum  fra- 
tre  Quirinus  Jura  dabant :'  lib.  eod. 
vs.  507.  'Jura  dabat  Irgesque  viris.' 
^n.v.  758.  '  Patribus  dnt  jura  voca- 
tis.'  Liv.  XXXIX.  37.  *  Non  suas  ad- 
cinissc,  quas  non  habcbant,  sed  nos- 


T.    LIVII    HIST.    LIB.    I.    CAP.    8. 


G09; 


tias  Irges  dedisse.'  I\Iox  turn  cerlo 
habilu  august.  Port,  quum  celero  ha- 
bitu  re  august.  Hail.  aiiti(i. 

^  3  Qmbus  it  ndituriloies  et  hoc  ge- 
nus] Panim  in  his  senlentix.  Quid 
eiiiin  ?  an  non  et  lictoies  genus  vel 
.species  apparitoruni?  Certe  (jnum, 
cadente  Seivio,  ait  Livius  1.48.  'fit 
fuga  regis  appaiitoruni  atque  comi- 
tuni,'  non  potest  negaii  illic  et  licfo- 
res  intelligi.  Similiter  iv.  14.  qiiuni 
'  apparitor  jussu  magisiri  eqnitum 
duxisse'  Mapliuni  dicitur.  Et  passim. 
Deinde  quid(]nid  sit,  qnnm  ne  transi- 
tum  quidfm  Tiherim  liactenus  a  Ro- 
inuio  nairarit  Living,  sane  credibiie 
est,  etiam  Albania  regibiis  et  tyranno 
novissimo  Aniulio  adfuisse  stipatores 
et  alios  appariton  s,  lit  potins  inde 
exemiiluin  eorum  hauseiit  Romulus, 
quam  ex  aulis  Etruscis;  sic  nt  ista 
Livii  aignmentalio  clandicet,  vel  po- 
tins conupta  sit.  Expedio  rem,  de- 
leta  altera  particnla,  qi/i/>?<s  et  appari- 
tores  hoc  genus.  Neuipe  varii  sunt 
apparitores;  et  eorum  plurimnm  et 
vulgarem  slrepiium  ab  Alba;  imila- 
tione  liabiiit ;  sed  unum  ex  iis  genus, 
quoslictores  vocaverunt,petltnm  cre- 
dit Livius  ex  Etruria,  illis  scilicet 
iiisignihiis  ornatos,  et  istuiii  luiiue- 
riim  ;  idque  cum  ratione  credi  po- 
test. Loquutio  liicc  passim  obtinet 
apud  Latinos  auctores ;  nee  aliud  est 
Livianuin  xxiv.  42.  'Spolia  plurima 
Gallica  f'liere,  aurei  torques  armillae- 
que  niagnus  numerus.'  xxvi.  39. 
'  Cimi  pari  classe  navium  Tarentina- 
rum  numero.'  Jac.  Gron.  Similiter 
Lucret.  vi.  919.  '  Hoc  genus  in  rebus 
firmandum  est  multa,  priusquam  Ip- 
sius  rei  rationem  reddere  possis.' 
Heuman.  suis  ad  me  Uteris,  nialebat, 
quibus  et  upparilorum  hoc  genus  ah 
Etruscisjiiiilimis,  Sfc.  sumta  est,  et  nu- 
merum  quoque  ipsum  ductum  placet.  Ve- 
rum  Ezecli.  Spanhem.de  Pra'st.el  Us. 
Numisni.  x.  p.  95.  vnlgatum  tnetnr, 
«t  Livius  dicat,  se  '  liaud  poenitere 
eorum  sententiae  esse,  quibus  (in  ge- 


nere)  ajiparitores,  (sen  regios  minis- 
tros)  et  (nomiiiatini)  lioc  (eomni) 
genus,  (sen  lictoriim,  qui  secures 
ante  reges  ferrent,)  niimerum  quoqnc 
ipsum,  ab  Etruscis  diiclum  placet:' 
proinde  suain  conslare  Livio,  prout 
ea  verba  sunt  edita,  et  in  antt.  ejus 
codd.  leguntiir,  ea  de  re  senfentiain. 

Nuinerum  qtioque  ipsum  ductutn  pla- 
cet] Vdl.  \.  suinlum:  Pal.  2.  vero  n- 
trunique  refitrt  nuinerum  quoque  ipsum 
vel  siimtum  ductum.  Gehh.  Nihil  uiu- 
to  :  siimtum  ex  pra^r.  adscitum  vide- 
tiir.  Pal.  2.  lectio  satis  ostendit,  il- 
]n(isumtum  ex  marg.  in  contextum  mi- 
grasse.  V.  ad  iii.  44.  §  4. 

§  4  Cum  alia  atque  alia  ndpelaido 
loca,  in  spem]  Pal.  tres,  Campan.  alia 
atque  alia  appet.  loca,  cum  in  spem,  ifc. 
Gebh.  Pnepostcra  sunt  isla.  Non 
enini  si  iirbs  munitionibus  instrnatur, 
inde  sequitiir,  ipsam  quoque  cresire- 
re.  Muiiitiones  (|iiideni  extenduntur, 
non  tauien  ijjsa  ulierius  poirigitur. 
Urbs  vero  crescit,  cum  alia  atcjiie 
alia  loca  ei  adjiciuntur.  Et,  qua'so, 
cur  spernimiis  ordinem,  qui  est  in 
scriptis,  Crescebat  interim  urbs  munit. 
alia  atque  alia  appet.  loca,  quum  in  spem, 
S^c.  Ita  vidi  in  Flor.  S.  Marci :  ita 
notavit  maniis  paterna  ex  Rolt.Voss. 
Gud.  Fior.  Helmst.  vi.  4.  '  Et  Roma 
cum  freqneiitia  crescere,  turn  tola  si- 
niul  exsiirgere  d?dificiis.'  Jac.  Gron. 
Idem  ordo  veibb.  servatur  in  \'oss. 
utroq.  Leid.  iitroq.  Port.  Harl.  utroq. 
et  Hav.  eunidem  etiam  ex  Neapol. 
Lat.  nisi  quid  amplcctvndo,  pro  appc- 
tendo,  habeat,  et  Hearne  ex  Oxon.  B. 
et  ed.  Romana  pr.  lamiarunt.  Quare 
tot  codd.  auctoritatibiis  subfultus 
in  contextum  admitterc  non  dnbitavi ; 
pra^sertiin  quum  altera  lectio  ex  edi- 
toiuiii  iiiterpolatione  nalasit.  Quum 
eiiim  antt.  edd.  INIstis  adsentirenf, 
aliac  exhibercnt  munit.  et  alia  atque 
alia  appet.  loca,  quum  in  spem,  primus 
tandem  Ciel.  Secuncius  (^urio  in  Ba- 
sil, a.  1549.  dedit  munit.  quum  alia 
atque  alia  appet,  loca,  in  spem. 


0096 


N0T7E    VARIORUM    IN 


§  5  Adjicienda  mullitudinis  caussa, 
vetere  consilio']    Haec    veiba   in  spe- 
cieni  recta  sunt,  re  non  item.    Haud 
diibie  eniiii,  cum  in  cuso  cod.  antiq. 
non  multitudiuis,  sed  viultitudini,  in- 
veniatur,  sciibendum  est,  deinde,  ne 
vana  mngn.  urb.  esset,  itdjicieiuhe  mul- 
iitudini   vetere  consilio,   omissa    voce 
caussa,   a    scioio    aliqiio    line    inctil- 
cata.     Talia  sunt  ilia  .ip.  Tac.  Annal. 
XV.  4.  '  Ea  diini  a  Corbulone  tiiendae 
Syrias  parantur.'    xvi.   1.    '  Per  tan- 
Inm  aevi  occidta  augendis  piaesenti- 
bus  bonis.'   Item  statim  c.2.  'Dantur 
triremes  et  delectum  navigium  juvau- 
dae  festinatioiii.'     Sed  et  miilta  alia 
hoc  exeinplo  in  Livio  peccata  sunt. 
Legebatur  enim,  legitiirque  in  omni- 
bus fere  libb.  ut  alii  etiam  testantur, 
ap.  Liv.  III.  38.  'Suarumque  rerum 
erant,  amissa  publica,  tantum  ab  in- 
juria  abesse  rati,  quantum,'  &c.  ea 
forma  nempe,  qua  dicimus,  '  aliquem 
esse  bonarum  rerum.'     Inventi  ecce 
sunt,  qui,  ut  per  omnia  antiquum  ob- 
tineaut,  nobis  interpolarunt,  suuruin- 
(jue  rerum  soUiciti  erant,  amissa  publica. 
Mod.  Nov.  Lect.30.  Pal.  1.  ndlicenda, 
sicut  et  J.  Campani  ed.    Pal.  2.  addi- 
ciendce.  Pal.  3.  adiciendw.    Quia  vero 
alii  codd.  multitudini.  Mod.  scriben- 
dum  putat,  deinde,  nc  vana   ina^^nit. 
urb,  esset,  adiciendcc  multitudini,  I'eteri 
consilio,  Sfc.  in  qua  et  ego  sententia 
ante  visam  Modii  conjecturam  eram. 
Gebh.     Illud  multiludiin  vidi  etiam  in 
edd.  Mediol.   N80.  et  Tarvis.  utraq. 
Qiium   tamen  ex    nullo  scripto  luvc 
lect.  profeiatur,  et  nostri  etiam  om- 
nes  in  vulgatam  conspirent,  nisi  quod 
adicicndtc,    pro     adjiciindtr,     (piidatn 
praeferant,  (de  qua  scii|>tura  v.  ad  ii. 
10.  §  y.)  ncqiie    Mod.    neque  (Jcbli. 
iimquam   persuadeliunt,  ut  uniu.s  al- 
teriusve  ed.  f  non  enim  codd.  ni  (jebli. 
videri  vult,  sed  ciisi  cod.  anti(|ni  ves- 
tigia 8ecutum  sc  ila  conjeci.sse  Mod. 
testaturjauctorilate  vulgatum  bic  mu- 
tcm  :    f|uil)U!i  ratio  libros  inprimcndi 
uota  est,  Bciunt,  qiiam   facile  litera 


praeter  mentem  editoris  ex  contextn 
excidere  possit. 

Conciendo  ad  se  midtituditiem]  Con- 
jiciendo  Neapol.  h^X.coniciendo  Hav.  a 
m.  pr.  conciendo  multit.  ad  se  Voss.  1. 
et  Leid.  2. 

Natam  e  terra  sibi  prolem  emenlie- 
bantur]  Ita  prima  praefert  Modiana 
a.  1588.  Omnes  autem,  quas  vidi, 
priores  mentiehantur.  Verum  emen- 
tiebantur  etiam  codd.  nostri :  quod 
verbum  Livio  freqiiens  fiiit.  ix.  18. 
'  Et  inter  vinum  et  eptilas  caedes  ami- 
coruni,  et  vanitatem  ementieudae 
stirpis.'  XXI.  63.  '  Ratus  auspiciis 
ementiendis,  Latinarumque  feriarum 
mora,  et  consularibus  aliis  inpedi- 
mentis  retenturos  se  in  urbe,'  xxv.  3. 
'  Quia  publicum  periculum  erat  a  vi 
tempestaiis  in  iis,  quae  portarentur 
ad  exereitum,  et  ementiti  erant  falsa 
naufragia.' 

Locum,  qui  nunc  septus  densis  senti- 
Ims  inter  duos  lucos  est]  Quidam  vett. 
libb.  Iiabent,  <]ui  tunc  septus ...  erat. 
Quod  non  probo.  Nam  Dionys.  ita 
ut  Liv.  loquitur  I.  ii.  p.  88.  Th  /xera^b 
X<^piov  Tovre  KaireruAlov  koI  tjJs  &Kpas, 
t>  KaAuTcu  vvv  KaTo,  t))V  'Puixalcav  Sid\(K- 
rov  ixedSptov  Svo'iv  Spvfxwv.  Nigon.  Scrip- 
ti  pleri(|ue  libri,  qui  nunc  septus  de- 
scendentibus,  Probo,  ct  liabeo  caii- 
sas.  Lips.  Camp,  dempsis  senlibus. 
Pal.  2.  qui  nunc  aquis  septus  dcscedcn- 
tibus,  alludens  ad  loctionem  quam 
protulit  Lips,  qui  nunc  septus  descen- 
denlibus.  Cebli.  [Vid.  Varr,  Lcctt.J 
Seplo  clausum  fuisse  asylum  confir- 
mat  ct  Dio  XLVII.  p.  338.  Ovru  yap 
TTfpt«{>pdxdri,  i>s  ixr/Sffa  tri  rb  irapdwav 
(lirfKOilv  fls  ainh  SvvqdTJvai.  Descetl- 
dentibus  inter  duos  lucos  est,  intellige, 
occiirrit  in  descensu  (^npitolii  circa 
cam  partem,  qiuv  vocatur  '  inter  duos 
Lucos,'  vel  MfOdpiov  Svu'iv  Spv/xwi/,  ut 
Dionys.  Ka\u(T6ai  Kara,  rijv  'Pw/ialwu 
HiaKfKTov  a\t.  Sic  autem  Gia-ci  pas- 
sim. Pausan.  in  Alt.  c.  2G.  Ela-fXdovai 
Sf  elcri  fiw/xol  noffitSwi'us,  Kol  7)^)010?  lio{>- 
Tov.     Kt   deinde    c.  28.    KaTaflaai  Se 


T,    LIVII     HIST.    LIB.    I.    CAP.    8. 


G097 


■ni-iykr*  Warrfj  4aTi.     Kt  fere  ir»  oinni- 
liiis  paginis.     Quae  lota  iiiilii  siibjecit 
Albert.    Kuben.    Noster    xxxii.    i. 
'  Tliaiimaci  a  Pylis  siniiqiic  Maliaco 
per  Laniiani  ciinti,  loco  alto  siti  sunt.' 
xi.ii.   15.    '  Dc'srendeiitibus  ad  tem- 
pluin  a  Cinlia  maceria  erat  ab  la>va 
seniit.i'.'    Suet.  Vcs|)as.  c.  1.  'Locus 
etiain  mine   ad   sextiiin  inilliariiiin   a 
Nursia  S[)oletiiun  cuntibus  in  nionte 
siimnio  appellatnr  Vespasiae.'     Sen- 
tentia,  qui  descendentibus  inter  duos 
lucos   septo   clausus  obstat,  et  cir- 
curoeundus  est.     Cic.  lib.  ad  Att.  iv. 
3.  '  Assequitur  inter  lucos  hominem 
Milo.'  de  Div.  ii.   17.    '  Deos  eniin 
ipsos  jocandi  caussa  induxit  Epicurus 
pcrlucidos,  et  pcrflabiles,   ct   liabi- 
tautes,  tanquam  inter  duos  lucos,  sic 
inter  duos  mundos,  ob  nietuni  ruina- 
rum.'     Add.  Salmas.  ad  Hist.  Aug. 
p.   317.    J.   F.   Gron.     Septus  densis 
sentibus   Lipsiens.   Senatorius,  cujus 
codicis   excerpta,  quum   hue   usque 
operae    processisseut,     nactus    sum, 
Voss.  2.  et  niarg.  Voss.  1.  septus  densis 
scenlibus  I'ort.  septus  aquis  desce7iden- 
tibus  Harl.  2.  Hav.  a  ni.  pr.  et   ex 
Oxon.  quos  Hearne  vidit,  N.  septus 
densis  apris    descentibus  sentibus  cor- 
rupt, ejusdcui  cod.  L.  i.  septus  aquis 
detisis  sentibus  \ia.v.  in  marg.  am.  sec. 
septus  descendentibus,  ut  viri  docti  ex 
suis  probanint,  etiaui  Flor.  Voss.  1. 
Leid.  ambo,  et  Hail,  aniiq.  idem  quo- 
que  Hearne  in  Oxon.  L.  2.  et  €.  in- 
venit.    Mo\  infer  duvs  locos  Lipsiens. 
Alibi  voces  '  locus' et  Mucus'  com- 
niutantur.  V.  ad  xxi.  48.  §  4. 

Asylum  apevit]  hide  aptrit  asylum 
Harl.  post,  inde  asylum  aperit  Hav. 
in  asylum  aperit  Oxon.  B.  et  N.  ap. 
Heiirn.(;/)«')it  asilum  Lipsiens.  Asylum 
appellant  Flor. 

§  G  £o  ex  Jinitimis'}  Pal.  2.  ex  in- 
finitivis.  Gebli. 

Reruni  per/unit]  Pall,  tres  profugit. 
Gebli.  Profugit  etiani  Leid.  2.  Port. 
Lipsiens.  Harl.  2.  Hav.  et  a  m.  inter- 
polatrice  Voss.  I.     V.  ad  ix.  10.  §  7. 


Idque  primum  ad  cccptam^  Id  quod 
primum  Voss.  2.  V.  ad  xxiii.  5. 
§  9.  Solent  autem  voculee  'que' 
et  'quod'  in  Mss.  commutari  ob 
similitiidinem  nota>,  qua  utraque  per 
compendium  exarabatur.  Vid.  ad 
II.  54.  §  10.  Praeterea  pro  captam 
Pal.  2.  acceptam:  unde  Gebh.  ad 
cap.  prapc.  §  G.  occeptam  legendum 
conjicit.  Sed  primaui  syllabam  po- 
tius  natam  putem  ex  vocula  pr«c. 
et  nihil  hie  mutandum  esse.  Mox 
conscilium  deinde  Lipsiens.  qui  ita 
semper  pro  consilium  exbibet.  Hinc, 
aliis  literam  sibilantem,  aliis  sequen- 
tem  c  expungentibus,  factum,  ut 
passim  in  vocibus  'consilium'  et 
*  concilium'  commutandis  turbetur 
in  scriptis.  V.  Gron.  ad  lib.  xLiv. 
2.  §  5. 

§  7  Centum  creat  senatores,  Sfc.  qui 
creari  patres  possent}  Sane  legendum 
esse  videtur,  Qui  ciere  patres  possent. 
Sic  enim  scribit  x.  8.  '  Qui  patrem 
ciere  possent,  eos  patricios  esse  ap- 
pellatos.'  Dionys.  etiam  Ant.  ii. 
pag.  88.  ac  Pint,  in  Vit.  Rom.  p.  21. 
ubi  exponunt  causas,  cur  centum  po- 
tissimum  senatores,  quos  patres  ap- 
pellaverit,  Romulus  crearit,  ita  aiunt 
'6ti  iraTfpas  elxov  anuSfl^ai  ^6voi :  id 
est,  qiwd  patres  nominare  soli  centum 
possent,  quasi  vero  alii  terra?  filii  es- 
sent.  [Hunc  locum  reprehendit  Ro- 
bortel.  Emend,  ii.  55.  Esto  enim 
patricios  ita  dictos,  non  tamen  pa- 
tres, nee  ea  de  causa  primum  ita  ap- 
pellati.  Dionys.  ii.  nuilta  tie  hac  re 
scribit,  et  refellit  eos  nominatiui,  qui 
patricios  dictos  asserebant,  q\iia  pa- 
trem ciere  possent.  Cur  itaque  lec- 
tio mutatur  contra  fidem  omnium 
antt.  libb.  ?]  Sigon.  Qui  creari  patres 
possent  etiam  adv.  doctissimos  triti- 
cos  nierito  defendmius.  Etsi  enim 
patricii  eranf,  qui  ciere  palrem  pot- 
eraut  ;  tamen  non  ex  eo  eflicitur,  ut 
ciere  patrem  hie  h-gamus,  cum  patres 
a  patriciis  distinguat,  et  patres  ab 
honore  dicat  vocatos,  patricios  autem 


609S 


NOT^    VARIORUM    IN 


eorutn  progeniem.  Turji.  Adv.  xi. 
17.  Critici,  qui  ciere  patres  possent: 
recte,  quamvis  in  Adv.  sit  adversa- 
riusTurn.  Sed  (|nia  resapiid  veleies 
qiioque  ignorantia  claudit,  supra  re- 
petendniii  est.  Komniiis  in  beiii  suanj 
cundidit  parva  maun.  Partim  eoruni 
ex  Albanis,  Latinis:  partim  ex  pas- 
toribiis  erant.  Pleia  libera,  tanien- 
etsi  ignobilis,  et  sine  nomine  turba. 
Sed  nrbem,cum  prep  nuniero  aedifira- 
tio  frequens  esset,  an  cives  imperio 
videri  niniis  paiici,  adjiciendae  miil- 
titndini  asylum  aperit.  Tiim  vero  ex 
circa  locis  omnes  nndiqiie  noxee,  sce- 
lera,  ac  flagitia,  (latroni  regi  oppor- 
tiini  homines)  ad  hoc  ganeones,  co- 
inedi,  qniqne  bona  patria  per  dede- 
cora  panperaverant,  ii  Koniam,sicutr 
in  sentinam,  coiifliiebant.  Sed  multo 
maximum  pondus  servitiorum,  carce- 
mm,  atque  ergastulorum  eo  perfii- 
giebat.  Hi  postqnam  libertate  auxe- 
raut,  cnni  Albani'^,  Latinis,  vetere 
nmitiludine  juxta  vivebant.  Nisi  ta- 
nien  utros  inter  discrimen  Romulus 
fecit  ab  natura  atque  forlnna,  patri- 
cios  (id  est,  ingenuos,  et  nihil  pra>- 
terea)  nobilitatem,  senatinn :  Nepa- 
tricios  (libcrtinam  illam  et  novitiam 
tnrbam)  valgus,  plebem  esse  volebat, 
pro  re  nata.  Sed  Romani  irrisui, 
contemtuique  esse,  et  per  gentes 
cluere  peregiini,  obscuri,  macnlosi 
cives.  Absque  illo  fuisset,  juxta 
Remp.  ventnm  erat.  Nam  cum  scna- 
torem  nemincm  essct  leclio,  quam 
libernm,  et  cum  patriciiim,  patres 
novae  intra  ponueria  nrbis  deerant 
ciri  posse.  Alba,  Lavinio  aliunde 
ciebant  patres,  c.  circulo  |)atr«s,  et 
qui  cubiio  solibant.  Igitur  ii  tilios 
Uomanos  senatores  (iehonestatum 
ibant.tnrpia  capita  clara;  fulura-  no- 
bililatis,  vt  qiiap  fainiliam  diicereut, 
serie  majorum  imagines  deformes. 
Hercules  valiiisset  etiam  pratcrea 
conlumelia,  ni  matuic  pra-vertisset 
priKli'hs  futura  rex,  tain  lioriim,  quaiii 
illornni,(|ui  genus,  ct  nude  domo  me- 


moriam  rebus  incertis  confundere: 
atque  in  singulos  (in  iuiiversos  enim 
qui  pote?)  suam  cuique  eluere  ad 
posteros  maculam.  Jam  primuni 
igitur  omnium,  illam  infauiem  et 
nuperam  tnrbam  ex  terra  sibi  men- 
tiebatur  natam.  Post  delude  in 
serratorum  patris  nomine  patricium 
mutabat  vocabulum,  qua  abolends 
memoriae,  qua  abstergendsE  sordi- 
tudini  paternae.  Sed  in  senatorum 
progenie  relinquebat  patriciormn 
appellationem.  Ut  enim  quod  non 
in  voce,  sed  in  patre,  quem  primus 
ciebat  senator,  versaretur  dedecus. 
Quod  non  abs  re  pulchro  consilio  a 
civitate  sua  procul  habuit.  Plane  nt 
cujusque  in  senalu  legendo  rationem 
habuit,  si  ingenuitatem  et  statum 
edocuit,  id  iili  ad  honorcm  capiendum 
satis  erat.  Sed  cum  Romulus,  qua 
Alba  atque  Lavinio  indigna  senatore 
laudabat,  a  creatione  illico  exnere,  et 
pro  patricio,  patrem  dici  velle,  non 
ab  honore  aiit  curae  siniilitudine ;  sed 
quod  ab  Albano  atque  Latino  novum 
jam  hinc  orsiirus  genus,  atque  a  se 
fortassfan  post  serendiE  genlis  ipse 
caput  futurus  toret.  Id  temporis 
enim  innupli  atque  improles  omnes 
simul  erant.  Nihil  igitur  absonum 
fidei,  solos  fuisse  cenliim,  qui  ciere 
patres  possent  :  addito,  quorum  ra- 
tionem habitum  fuit.  Pleri  enim, 
quamvis  ingenui,  tot  tamen  flagitiis 
et  sccleribus  cooperti  ai(|ue  obslinati 
erant,  ut  a  rep.  tam(]uam  contagia  et 
pestes  propul  arcendi,  non  arciendi 
esscnt.  3J.  Kluck,  Syllog.  Epist. 
Hurman.  ed,  tom.  i.  p.  389.  Nolui 
recedcrc  a  lectione  chirographorum 
libb.  etiam  Pall.  Scio  alio(piin  ex- 
pressum  a  Sigonio  ciere;  sed  sine 
auctoritate  scripta.  Si  quid  nnilan- 
dum,  mallem  cieri  cum  Alberico  Gen- 
Iili;  nt  scilicet  centum  solummodo 
fuerini,  ciuibus  cssent  liberi.  (irul. 
Vulgat.  adv.  Sigon.  dcfendit  liobor- 
tell.  Linend.  ii.  55.  At  conlra  con- 
jcct.  suam  tuctur  Sigon.   Lmcnd.  i. 


T.    LI  VI I    HIST.    LIB.    I.    Cy\l'.    9. 


cmo 


50.  Similiter  cieie,  ajiuii  Livitun  Ic- 
{jeiiduiD,  ctiaiij  absque  Sif-onii  latio- 
iiiliiis,  niiniiiin  quaiiliiin  iiilirmi.s,  con- 
textu  et  alilji  ipso  Livio  siiadeiite, 
pi'oniinciat  Scliegk.  ad  Veil.  Pat.  i.  b. 
Nustri  nihil  iniilant,  nisi  quod  voces 
sire  nuia  is  Humerus  satis  erat,  sive  quia 
soli  cinlum  eiant,  (pn  creari  patrcs  pos- 
sent  dcsiiit  in  Leid.  2. 

Eorum  adpellati]  Appellata  Haverk. 
a  ni.  |)r. 

Cap.  IX.  ^1  Civitatum  hello  par  es- 
sel]  Civitaiiian  Leid.  1.  et  hoc  loco  et 
passim  alibi.  V.  quae  notantiir  ad 
xwiii.  20.  §11.  et  ad  xli.  22.  §7. 
Turn  par  hello  esset  Harl.  2. 

Jlominis  alatem  duratura  magniludo 
t'ia<]  Uominis  (state  Voss.  2.  et  Ncaj). 
Lat.  sed  v.  Buimann.  ad  Nas.  Art. 
Aniat.  I.  C47.  Timi  dtir.  magn.  non 
erat  Port.  diir.  tantuin  7nagn.  erat  Hav. 
et  Harl.  2.  Mox,  quidpenec  domi  Lip- 
sieus.  voce  qtiibus  peiperain  omissa. 
V.  infra  ad  ii.  37.  §  5.  et  ad  xxxvii. 
7.  §  5.  Deinde,  connubia  esse.  Leid. 
1.  scriptuin  f'nerat  esset  sed,  ultima 
litera  t  a  scquentis  vocis  initial!  in- 
tercepta,  et  pvanesccnte  linea  su- 
prascripla,  datum  est  esse. 

§  2  Turn  ex  cottsilio  putrum]  Oj)- 
tirae  subintelligerelur  rh  palrum :  et, 
no  nescias,  abest  a  Pal.  2.  Gebh. 
Nostri  nihil  mutant,  nisi  (|uod  cum  ex 
consilio  piitnttn  Lipsiens.  et  Leid.  1,  a 
ni.  pr.  Nequp  placet  rhpatrum  dderi. 
PauUo  post  connuliium  quoque  Lip- 
sieus.  solito  errore.  V.  ad  v.  27.  §  1. 

§  3  £.r  infiino  Jinsci]  Ex  infimo  nusci 
solere  Harl.  2.  et  Hav. 

Deinde  quas  sua  virtus  ac  Diijuvent'] 
Lectio  spuria.  Camp.  ed.  deinde  quia 
sua  virtus  ah  ipso  corrupta  ;  nam  in- 
vt-nerat  in  Mss.  ut  habet  quoque 
Pall.  2.  ac  3.  Deinde  qua  sua  virtus 
ac  Uii  juvent:  melius.  Optimo  ta- 
inen  Pal.  1.  dein  qua  sua:  et  rh  qua 
est  conditionale,  ut  vnlgo  loquuntur- 
Ita  mox  Pal.  3.  proin  ve  grararentur. 
Gebh.  Qua  sua  virtus  etiam  Voss. 
ambo,  Leid.  ambo,  Harl.  ambo,  Hav. 


a  m.  pr.  et  Port,  rum  plerisque,  qui- 
biis  usus  sum,  edd.  antt.  nisi  (pioil  in 
Tarvis.  prima  sit  quw  sua  virtus.  Simi- 
liter que  sua  virtus  Lipsiens.  Primus 
Aid.  quas  sua  virtus  dedit ;  et  ita  ba- 
bel Hav.  a  m.  inter|)olatrice, litera  ini- 
tiitli  vocis  seq.  in  fine  prapc.  repetita: 
quod  freqnentissime  pra-sertim  in  li- 
tera sibilantc  s  accidit.  Vid.  ad 
xxviii.  25.  §  2,  Tb  deinde  et  mox 
proinde  servant  ouines  nostri;  nisi 
quod  dein  sit  in  Flor.  et  Leid.  1.  S<e- 
piiis  si'se,  pro  'deinde'  et  '  proinde,' 
Mss.  auctoritatem  scciitnm  '  dein'  et 
'  proin'  Livio  reddidisse  Gron.  testa- 
tur  ad  IV.  32.  §  5.  V.  ad  ill.  3.  §  G. 
Tum  juvcrit,  librarii  errore,  Leid.  2. 
Litera;  n  et  ri  ob  similitudiiiem  duc- 
tuum  passim  coiifundnntur.  V.ad  iii. 
30.  §  3.  Mox  sibi  deest  in  Voss.  2. 
Tandem,  ordine  vocabb.  ininutato, 
nomenque  magnum  facere,  et  sciri,  pro 
scire,  Hav.  Opes  magnumque  nomen 
Flor.  a  m.  pr.  nomen  sibi  a  m.  sec. 

§  4  Sanguinem  et  genus  miscere]  Ita 
primus  Frob.  ed.  1531. quod  ex  nostris 
servant  soli  Leid.  1.  et  Harl.  anliq. 
Omnes  autem  priores  tyjiis  descripti, 
ut  et  Flor.  Voss.  ambo,  Leid.  2.  Harl. 
2.  Lipsiens.  Port,  et  Hav.  ac  genus. 
Pra^terea  imtnisccre  Hav.  et  patillo 
ante  nee  grav,  pro  ne  grar. 

§  5  Adeo  simul  omnes  sperncl/unt] 
Omnes  deesi  Vet.  Lips.  Adeo  simul 
uperncbunt  ed.  Camp,  cui  accedit  trias 
Pall.  Cetera",  voce  aucliores,  adeo 
simul  omnes  spcrnehant .  Sed  et  Lipsius 
testatur,  dictionem  illam  non  visam 
in  vett.  suis.  Grul.  Abest  etiam  ah 
ntroq.  Voss.  ntroq.  Leid.  ntroq.  Hail. 
Port,  et  Hav.  a  m.  pr.  cui  demuma  m. 
intcrpolai  rice  additum  est.  Similiter 
Hearne  rb  omnes  ex  nuUo  Oxon.  sed 
tanluni  ex  antt.  edd.  laudavit.  Paul- 
lo  ante  legatio  beuigne  audita  est,  alio 
vocum  ordine,  Leid.  2.  A'unquam  be- 
nigne  Flor. 

A  plerisque'\  Ac  plerisque  Leid.  1. 
et  Harl.  1.  Et  ita  eliam  tledit  scriba 
Voss.  1.     Postca  tanieu  adpicta  est 


6100 


NOT/E    VARIORUM    IN 


nota,  indicans  literam  ultimam  vocu- 
lae  ac  delendam  esse. 

Ecquod  femiuis . . .  nperuissenf]  Vett. 
libb.  Ecquid  non  feminis.  Sigou.  Ec- 
quod femitu^.  ItaPall.  1.  et  3.  nisi 
quod  anibo  perperam  eo  quod:  at 
Pal.  2.  quel  non  feminis.  Ut  neiiiint 
aniplius  disbiiim  esse  possit,  negatio- 
nem,  quani  et  in  libris  suis  invenit 
Sigon.  natam  a  libraiiis,  minus  asse- 
queutibus  lect.  alteram.  Grut.  Pall. 
1.  ac  3.  eo  quod,  Campan.  et  quod. 
Pal.  2.  qui  no7i  feminis;  vide tiiiq lie 
esse  niiilto  acerbius.  Gebfi.  Cur  non 
feminis  . . .  aperuisset  Hail.  2.  et  Hav. 
asylum  non  aperuissent  Port,  a  m.  sec. 
in  niarg.  adjeclo  t^  non,  quod  ab  ini- 
tio omissum  fuerat.  Hac  quod  femi- 
nis Leid.  1.  edquod  feminis  Lipsiens. 
in  context,  nam  m.  sec.  inter  versus 
adscriptum  ecquod.  Ecquid  7ion  femi- 
nis Oxon.  B.  ut  Hearne  testator.  Eo 
quod  feminis  V OSS.  1.  et  Leid.  2.  Et 
quod  feminis  Voss.  2.  simili  scripturae 
varietate,  ac  de  qua  agitur  ad  v.  44. 
§  2.  Soli  Harl.  antiq.  et  Port  a  ni. 
pr.  vulgat.  servant.  Henman.  suis  ad 
me  Uteris,  malebat  Ecquidni  feminis. 

i  6  Hitud  dubie  ad  vim  speclare  res 
ccepit]  Hand  duhiu  est  ml  vim  Harl.  1. 
Forte  ha^c  lectio  inde  nata  est, 
quod  librarius  diipliceni  lect.  duhium 
et  dubie  in  cod.  invenerit,  eamque 
utramque  hoc  niodo  dubium,  e,  ad  vim 
expresserit:  unde  postea  alius  for- 
marit  dubium  est,  ad  vim,  quod  vocula 
est  sappe  unica  litera  i  in  IMss.  brevi- 
tatis  caussa  scribatiir.  Si  in  fide  dig- 
nis  codd.  Iinud  dubium  ud  vim  obviuui 
fuissct,  iegcnduni  putassem  haud  du- 
biam  ad  vim.  V.  ad  xxxiv.  43.  §  5. 
Nunc  nihil  muto.  V.  ad  iii.  24.  §  3. 
Tuin  res  omisit  Neap.  Lat.  cui  crrori 
ansam  dedisse  vidctiir  siinilitudo  ul- 
tiuia  syllabic  vocis  proxiniue  speclare. 
Liv.  II.  18.  §  2.  '  Parvaqiie  ex  re  ad 
rebcliionem  speclare  res  cnepit.'  Ubi 
V.  qua;  notantnr. 

Locumque  uplum  ut  d<iret'\  Donaret 
Leid.  1.  alibi  ctiaui  obvio  ciroie.    Y. 


II.  35.  §  5.  locumque  actum  Leid.  2. 
manifesto  enore  scriptoris  librarii, 
quod  honiiuum  genus  vores  '  aptus  ' 
et  'actus'  s*pe  coinnuitare  consue- 
vit.     V.  ad  XL.  13.  §  G. 

Ludos  ex  industria  parat,  Neptuno 
Equestri  sollemnes:  Consuulia  vocat'\ 
Perliumane  a  me,  nt  solet,  quapsivit 
Ludcv.  Rheginus,  juvenis  nostratium 
literarum  siudiosus,  nee  a  musis  (ut 
dicitur)  et  gratiis  alienus,  quid  esset, 
quod  Romance  historia;  auctor  gra- 
vissimus  Livius  eo  libro,  unde  res 
Quiritium  scribere  est  orsus,  Neptu- 
no solennes  'Consualia'  dixerit  ap- 
pellatos.  Cui  id  ego  in  causa  fuisse 
nie  arbitrari  dixi,  quia,  ut  Serv.  ad 
Virg.  JEn.  viii.  636.  et  Plut.  in  Rom. 
p.  25.  et  in  Qusest.  Rom.  p.  276.  scri- 
biint,  Equestrem  Neptunum  eundem 
et  Consum  veteres  credidere.  Etsi 
non  mihi  excidisset,  Dionys.  Anf,  i. 
p.  100.  nusquam  gentium  credere, 
Neptuno  terras  domitori  arara  poni 
consuesse,  cum  in  parte  urbis  Congo 
genio  alioijuin  veteri  religione  dicata 
offenderetur.  Quibus  ille  verbis  in- 
nuere  mihi  videtiir,  Consum  a  Nep- 
tuno equestri  genitum  fiiisse  omnino 
diversum.  Sed,  neque  teniere  me  illi 
accedere  identidem  prafatus,  Stra- 
bonis  et  INIacrobii  testimonium  cele- 
brabani,  (piorum  hie  circa  Coriufhia- 
cum  isthmum  nobile  Nepttiui  tern- 
plum,  ille  in  Delo  aram  fuisse,  memo- 
rise prodidisset :  nisi  aliquis  ita  oc- 
curreret,  alium  Neptunum  iiiarinum 
esse,  alium  equestrem  :  quod  Ari- 
stoph.  significare  videalur,  in  Nub. 
83.  N^  rhv  noanSoi  tovtovI  rbv  'Ittttiov^ 
Per  Neptunum  hunc  equestrem,  sive 
equorum  domitorem:  et  rursus  rhv  Oa- 
xdaaiov  Tloffn^w,  id  est,  marinum  Nep- 
tunum. Quo  fieri  potest,  ut  in  Delo  et 
Isthuio  alterius  Neptuni  fucrit  hie 
ara,  illic  tcmphnu:  sic  ut  propiora 
vero  videri  possint,  qua>  Dionys. 
quain  qua*  Serv.  et  Plut.  tradidere. 
Sabell.  [Vid.  Lictt.  Varr.]  Cf.  xxx. 
39.     '  Ccrealia  ludo3  dictator  et  ma- 


T.    IJVII    MIST.    MH.    I.    CAP.    9, 


GlOl 


gister  efiiiitiim  ex  sc  feccnint : '  ubi 
V.   not.   Aiir.  Vict.  Vir.    111.    c    11. 
'  Uuibiis  iiejtntis  ludos  Consiialia  ce- 
lel)iavi(.'     Flin.  xxxvi.  27.    '  Ob  id 
Compitalia  liuios  Laiibiis  primiim  iii- 
stituisse.'     Sic  Ms.  Piiniani.     Vulgo 
et  ludos.     Vet.  versus   ap.  Yarr.  de 
Vit.  Pop.  Kom.  I.  et  Nonium  '  Cer- 
iiiiiis '  '  Sibi    pastores    iiidos   faciunt 
coriis  Coiisiialia.'     Qiiintil.  Inst.  i.  .5. 
'  QuaEdani  tanien  et  facieni  solo^cismi 
habent,  et  dici  vitiosa  non  possiint : 
tit  Tragnedia  Thyestes,  et  liidi  Flora- 
lia  ac  Mcgalcsia,  qiianqnam   lia^c  se- 
ijiienti  tempore  intercideriint,    niiii- 
qiiam  aliter  a  veteribiis  dicta.'    Varr. 
de  Geut.  Pop.  Kom.  iii.  ap.  Sosip.  p. 
76.  ed.  Putsch.    '  Ludos  Olympia  fe- 
cerat.'     Pausan.  viii.  14.  ©ei;' 5e  rt- 
fiuijiv  'Ep/xriu  ^eveaTM  /udAiffTO,  xol  070;- 
va  iyovcnv  'Ep/xuia.  J.  F.  Gron.     Li  v. 
II.  21.  '  His  consulibus  eedes  .Satiirno 
dedicata:  Saturnalia   institutus   dies 
festus.'      V.   etiam    Biumann.  ad   \. 
laud.     Qiiinctil.  p.  05.    Quum  tamen 
onnies  reliijui  codd.  a  vii  is  doctis  ad- 
liibiii,  etiam  nostri,   vulgat.  servent, 
nisi  quod  solus  Leid.  1.  aberrante  li- 
brarii  nianu,  habeat  vacal  pro  vocat ; 
dubilo,     iitruni     unius     cod.     Flor. 
qnamvis   proestantissiuii,  auctoritati 
tantum   tribuendum   sit,   ut   scriptu- 
ram,  quai  constanter  adbiic  obtinuit, 
mutemus ;  praesertim  cum  etiam  al- 
tero  loquendi  genere  interdum  nsus 
sit  Liv.  ut  XXIX.  14.     '  Populus  tVe- 
quens  dona  Deae  in   Palatium  tulit, 
lectisterniuincjue  et  ludi    fuere,  IMe- 
galesia  adpellata.'  xxxvi.  36.    '  Lu- 
dique   ob   dedicationem    ejtis    facti, 
quos  primes  sccnicos  fuisse  Valerius 
Antias  est  auctor,  IMegalesia  adpella- 
los.'    Ceterum  Sabel.  admodum  neg- 
ligenter  Dionys.  Hal.  consuluisse  de- 
buit  ;  non   enim  negat,  usquam  gen- 
tium Neptuno  arani.sed  a(pav?i  ^u^ihv, 
occultam  uram,  poni  consuesse.     Vox 
etiam  Equuslri  abest  a  Voss.  2.  cqucs- 
tris   soUmnis    praefort   Leid.  1.  quasi 
vellet,  ludos  equestres  solleniues. 


§  7  Ut  rem  clarain  spectatamque  fa- 
cerent]  Pal.  3.  exsiiectatant.  Pal.  ]. 
vero  expeditamque  facerent.  Gebh. 
Expeditamqite  etiam  Lipsiens.  exspec- 
tatamqucY OSS.  I.  Leid.  ambo,  Harl. 
nterq.  Port,  et  Hav.  cum  edd.  omni- 
bus ante  INIod.  1588.  qua?  cum  Gru- 
teri  prioribus  spectatamque,  quemad- 
niodum  etiam  prafert  Voss.  2.  quod 
inter  sollcmnes  librarioium  errores 
referendum.  V.  ad  xxx.  23.  ^  7. 
In  postrema  vero  Grut.  exspectutam- 
que  restitnit.  Doujat.  vel  exspecta- 
tarn  interpretatur  finiiimoruni  ex- 
spectatione  dignam,  vel  conjiciebat 
legendum  spectatamque.  Sed  nihil 
mutandum.  V.  Gron.  ad  xxviii.  27. 
§  9.  PauUo  ante  concekbrabant.  Port, 
et  Harl.  2.  cum  cehbrabunt  Lipsiens. 
Inf.  VIII.  7.  '  Spoliisque  contectuni 
juvenis  corpus,  quantum  niilitaribus 
studiis  funus  ulliim  concelebrari  po- 
test,  structo  extra  vallum  rogo  cre- 
maretur.' 

§  8  Ceninenses,  Cruslumini,  AnteJi- 
nates'\  Plin.  iii.  5.  ubi  de  oppidis  in 
Latio  deletis,  '  Crustuinerium,' '  Cae- 
ninam,'  ac  '  Antennam '  pouit.  Paul- 
lo  ante  autem,  ubi  de  Tiberi,  '  Crus- 
tuminum  agrum  '  nominat.  Dionys. 
II.  101.  '  Crustuminum,'  alibi  '  Crus- 
tumerium  '  vocat.  Ita  quidem  apud 
me  hoc  nondum  definitum,  utrum 
melius  dicatur.  Hi  autem,  ut  Sabini 
populi,  in  Latio  fuerunt,  non  in  Tus- 
cia.  Glar.  Dionys.  et  Steph.  de 
Urb.  urbeni  Kaiyivuv  scribunt  cnm 
diphtliongo.  Ex  quo  apparet,  Ccc- 
ni7ienses  esse  scribendum.  Sigon.  Co- 
ninenses  Lipsiens.  in  marg.  vero  m. 
sec.  emeiidatum  Cicninenscs  Icgitur. 
Cenicenses  Voss.  2.  Ceniienses  Leid.  2. 
sed  per  diphthongum  Ctctiinenses  scri- 
bendum esse,  Sigonio  adsentit  Cluv. 
Ilal.  Ant.  II.  9.  p.  605.  V.  etiam 
Burm.  ad  Nas.  Fast.  11.  135.  Quod 
vero  Cluv.  addat,  Festuni  grammati- 
cum  rh  '  Cenina'  inter  alias  voces  a 
Cc  incipieules  retulisse,  non  videtut 
mcininisse,  recentiorcs  dtuium  edd. 


0102 


NOT^    VARIORUM    IN 


vocabula  a  Festo  enarata  ad  seriem 
alpliabeti  ordinasse,  cnm  longe  alio 
ordine  omnia  digesta  sint  in  Festi 
codd.  scriptis  et  edd.  antt.  ideoqiie 
ex  loco,  qneni  nunc  iinum  quodque 
vocabuluni  oblinet,  niliil  i-ffici  posse. 
Prspterea  Crusthnini  Port.  Crustume- 
ni  Voss.  2.  Ciustntninii  Hav.  Cvustu- 
tnerii  Neapol.  Lat.  SeciindnniCliiv.  ib. 
p.  657.  oppidtini  dictum  fnit  '  Cnis- 
tiimeriiini,'  vel  '  Crijstumeria,'  oppi- 
dani  '  Ciustumini.'  Tandem  Arco- 
mimites  Port.  Arteiiatcs  Lipsiens.  pro 
quo  in  niarg.  ni.  sec.  Antemnates  re- 
posuit.  AutemnatesYos^.l.  Antenates 
Neapol.  Lat.  Anlennates  Leid.  2.  Sed 
Antemnates  veram  noniinis  ortliogra- 
pliiam  esse  ex  Varr.  Serv.  ac  Fest. 
ap.  Chiv.  ib.  p.  663.  laudatis,  patet, 
qui  oppidnm  ita  dictum  pntant,  quod 
ante  amnem  est  constitntum,  sicut 
*  Interamna/  qnod  inter  ainnes. 
Paulo  ante  muxume  proximi  Flor. 

§  10  Deditcpque  eo  ntentes]  Quid,  si 
lesas  dcditaque  in  eo  mentes,  (piomodo 
Catull.  Lncret.  alii  loquuli?  Lips. 
Lipsins,  deditaqrie  in  eo  mentes,  contra 
onines  libros.  Gebh.  Dcditaque  men- 
tes, media  voce  omissa,  Harl.  antiq. 

Turn  ex  composito  orta  vis]  Orta  lis 
scribendnm  esse,  Latinius  conjecit. 
Sed  niliil  mnto.  Just,  xxviii.  2. 
'  Qui  nxores  cum  propter  originis 
delionestamenta  non  invenirent,  vi 
pnblica  rapuerint.'  '  Ex  composito' 
antem  est,  queiuadniodum  convene- 
rat.  Locutio  Livio  admodnm  fre- 
qnens,  i.  40.  '  Unns  rem  ex  compo- 
sito orditnr.'  c.53.  '  Sextns  (ilins  ejus, 
qui  minimus  ex  tribus  crat,  transfu- 
git  ex  composito  CJabios.'  ill.  10. 
'  Mox  Sabina^  litrnsca^epie  legiones 
ex  composito  adessent.'  c  63.  '  Con- 
sules  ex  composito  eodem  bidno  ad 
urbem  accesserc'  iv.60.  '  Primores 
plebis,  nobilium  amici,  ex  composito 
conferjc  incipinnt.'  xxv. 'J. '  Editus 
ex  composito  ignis  ab  Hannibale  est.' 
c.  19.  '  Vi-lnt  ex  composito  ntrimqnc 
signuni  rcceptui  datum.'  c.  24. '  E  mu- 


ro  ex  composito  tuba  datum  signum 
erat.'  xxvn.  42.  '  Nnniidse  ex  com- 
posito paulisper  in  portis  se  valloque 
ostentavere.'  xxix.  34.  '  Masinissa 
ex  composito  nunc  terrentis  nunc  ti- 
nientis  modo  ipsis  obequitabat  portis.' 
xxxvr.  25. '  Eodem  tempore,  quo  Ro- 
mani  Heracleam,  Philippus  Lamiam 
ex  composito  obpngnabat.'    xxxviii. 

I.  '  Ex  composito  quatuor  simul  locis 
priEsidia  Macedonum  expulsa.'  c.  5. 
'Ex  composito  repente  opera  est  ad- 
gressus.'  c.  6. '  Si  ex  composito  acta 
res  fuisset.'  XL.  5.  *  Ex  composito  ser- 
mones  ad  spretionem  Romanorum  tra- 
bcbant.'  48. '  Ex  composito  refugien- 
tium  suorum  agmen  conspexit;'  et 
eo  sensu  'componi'  dicuntur,  de 
quibus  conveuit.  xxv.  9. '  Ceteri  pro- 
ditores  ea,  quae  composita  erant,  ex- 
spectabant.'  c.  16. '  Dies  composita 
gerendae  rei  est.'  xxvi.  12.  '  ludicat 
imperatori  Romano,  Nnmidas  frande 
composita  transiisse.'  Et  ita  saepe. 
Tunc  ex  composito  est  in  Leid.  2.     V. 

II.  12.  §15. 

§  11  Ut  in  quern  qucpque  inciderat] 
In  solo  Pal.  3.  lia^c  lia;sitat  lectio, 
sed  acutioris  calami  pictura  intrnsa. 
Pal.  1.  ut  i7i  qciiq;  inciderat.  Pal.  2. 
vero  ut  in  qvemque  inciderant.  Cur 
discedam  a  vnlgaf.  niliil  caussae  vi- 
deo. Gebh.  Vocnla  ut  decst  al)  Harl. 
antiq.  et  Leid.  1.  ut  in  qucniqudm  inci- 
derat Harl.  2.  ut  in  quern  quaque  incide- 
rant Port,  ut  in  qnemque  inciderant 
Hav.  ut  in  quemcumque  inciderat  Lip- 
siens. 

Quasdam  forma  cxccllentes'j  Flor. 
forma  excellente.  Cic.  de  Iiiv.  ii.  1. 
•  Ut  excellentem  mulicbris  t'ormae 
pulcliritndinem  niuta  in  sese  imago 
contincret.'  Tiisc.  v.  21.  '  Ad  men- 
sani  exiniia  forma  pueros'  delectos 
jnssit  consisterc.'  J.  F.  Gron.  Liv. 
IV.  19.  '  I'lrat  lum  inter  cqiiites  tribn- 
nus  mililum  A.  Cornelius  Cossus,  cx- 
imia  pulcbritudine  cor|)oris,  animo 
ac  viribus  par.'  vii.  9.  '  Turn  exiniia 
corporis  inagnitudiiie  in  vacuum  pen- 


T.    LIVII    HIST.    1,1 «.    I.    CAP.    9. 


GKK? 


torn  CJalhis  proccssit.'  Ovid.  Epist. 
Her.  III.  3.j. '  Qnodqiic  snpei  vaciium, 
forma  privstantc  pnellir.'  Aliciimi 
taincn,  quod  viilgo  ante  Gion.  ol)ti- 
iiiiit,  et  omncs  nostri  servant,  saepe 
Livio  iisiirpatur.  Sup.  c,  7.  '  Aver- 
sos  bovcs,  eximintu  qiiemque  pulchri- 
tiuliiie  caiidis  ill  spciiincam  traxit.' 
111.  44.  *  Hanc  virginein  adiiltam,  for- 
ma excelientem,  Appiiis  amore  ar- 
dens  pretio  ac  spe  pellicere  ador- 
tus.'  IV.  9.  '  Virgineni  plebeii  <;('iie- 
ris,  maxime  forma  notani,  petiere  jii- 
veiips.'  VII.  10.  '  Corpus  alteri  mag- 
nitndine  eximium.'  Similiter  diiliia 
scriptiira  est  ii.  40.  '  ob  insignem  mcE- 
stitiam,'  et '  insignem  nioestitia  ;'  nbi 
vid.  et  ap.Cic.  de  Sen.  c.  17.  '  Cyrum 
minorem,  regeni  Persarnm,  przestan- 
teni  iiigenio  atque  imperii  gloria.' 
Iiaqiiinderini  ox  codd.  snis,  qninqne 
alios  pr(cstanti  ingenio,  unuin  pra'slantc 
ingenio  exliibere  Aid,  Manntins  tes- 
tatns  est.  V.  Burmann.  ad  Phaniri 
Fab.  III.  8.  3.  Iw^nyiK'T  quadam  forma 
excellenics primorihiis  I'atrum  destinatcB , 
quas  Hav.  Qua-darn  forma  excellente 
sunt  . . .  destinatcc  Flor.  Pra^lerea  da- 
tum erainegotium  Lipsiens.  alio  ordine. 

§  1  2  Ante  alius  specie  ac  pnlchritU' 
dine]  Inter  alias  Leid.  2.  specie  ante 
alias  ac  pulchritudine  Port. 

Thalassii  cujusdam]  Vctt.  libb.  Tula- 
sii;  item  Graici  TaXiiffiov.  Sigon.  '  Ta- 
lassiiis  '  melius  geminato  sigma  scri- 
liitnr,  quain  iinico,  nt  '  Talassioneni ' 
geminato  sibilo  apnd  Martial,  legi- 
mus.  Nee  Grapcornm  hie  pins  ancto- 
ritati  ad  veriloqnia  lingnre  snap  et 
origincm  ista  rcfurentinm  defero, 
qiiam  Latinis  liominibns  et  versibns 
credo.  Turn.  Adv.  xi.  17.  Pall,  tres 
T((/(isi(,  ut  Sigonii  liber.  Geb^.  Tala- 
sii  Lipsiens.  Port,  a  m,  pr.  et  Hav. 
Tlialasii  Voss.  1.  Leid.  2.  et  Port, 
a  m.  sec.  Talassii  Voss.  2.  et  ambo 
Harl.  et  ita  qnidem  etiani  Leid.  1. 
hoc  loco:  post  tamen,  addit.i  adspira- 
tione,  habet  Thalassio.  Mox  cuinam 
ferrent  earn  Harl.  anliq. 


Vocem  factam]  Factum  fcrunt  una 
voce  aiiclior.  Neap.  Lat.  Male;  pen- 
det  enim  a  prscc.  nbi  jam  ferunt 
priecesserat. 

§  13  Incusanles  violati  liospitiifoedus] 
Periz.  pater  ad  marg.  Livii  iegendnni 
conjecit  riolutum  hospiliifwdus.  Si  viiU 
gatniii  displiccret,  ininori  mntatioiie 
repoiii  possci  violari.  Sed  potins  ni- 
hil mnto.  Fcedus  violati  hospitii  Li- 
vins  dixit  pro  fredus  violatnm  hospi- 
tii :  qncmadmodiim  '  majora  initia  re> 
rum'  I.  1.  pro  majornm  rernm  initia. 
Mox  adsolennes  ludos,  pro  ad  sollemne 
ludosqne,  Hav.  sup.  h.  caj).  '  Lndos 
ex  industria  parat  Neptuno  Eqnesfri 
sollemnes  : '  sed  *  sollemne  '  pro  Iiidis 
sollemiiibiis  supra  est  c.  5. '  Ewandrnm 
sollemne  adiatum  ex  Arcadia  institn- 
isse  ;'  et  postca  eod.  cap.  '  qmini  sol- 
lemne notnm  esset.' 

Per  fas  ac  fidem  decepti']  Decepti 
abest  Vet.  Lips.  Per  fas  ac  jidem  de- 
cepti nostri  tres,  ne  qnis  forte  Lipsi- 
ano  accedat,  cui  vox  decepti  abest. 
Sic  dixit  Ceesar  B.  G.  i.  46.  '  per 
fideni  circumveniri.'  Plant.  Most.ii. 
2.  70.  '  per  fidem  snni  dereptus.'  Liv. 
vt.  29.  '  Adeste  Dii  nobis,  per  ves- 
trnm  numen  deceptis:'  quasi  dice- 
ret,  vestrum  nnmen  hamiis  fnit,  qno 
inimcareinnr.  Idem  xxxviii. 2.5. 'Ma- 
jor pars  per  fidem  violati  colloqiiii 
pcenas  morte  Inenint.'  Rursus  xl. 
2.5.  '  Dnos  eqiiites  ad  Ba-binm  Pisas 
mittit,  nt  obsesso  sibi  per  indiicias 
quam  prinuim  snbsidio  veniret;'  hoc 
est,  interpositis  indiiciis,  sicnt  id  in- 
terpretatnr  Valerius  Maximns.  Ita 
in  or.  Philippi  ap.  Sail,  nbi  hodie  ad- 
liiic  liabemns,  '  qnos  perfidiaant  per- 
jnrio  violasti,'  reponondnm,  fide  cod. 
Vatican!,  <iuos  per  jidem  aut  perjnria 
viol,  hoc  est,  per  fas  ant  nefas.  E- 
mendandus  similiter  C.  Ca-sar  B.  G. 
viii.  48.  '  Cominus  repente  omnium 
suornm  invocat  fidem  atque  anxilium, 
ne  sua  vnlnera  perfidia  iiiter|)osita 
paterentur  inulta;'  revocandaeqne 
edd.   priuiae  per  Jidem   interpositam ; 


GlOl 


NOT/E    VARIORUM    IN 


qiiomodo  et  Mss.  ineliores.  Adde 
Caes.  B.  Gall.  i.  4G.  Legimus  quo- 
que  in  Tiillii  Amerina  c.  40. '  Ad  ciijus 
igitur  fideni  confugiet,  ciuii  per  ejus 
fidem  laeditur,  cui  se  conimisit  ?'  ubi 
inepte  ad  oram  Lambiuiananim  edd. 
'  forte,  cum  per  ejus  perfidiam,  vel 
per  ejus  fraudem'  Sen.  c.  3.  de 
Prov.  '  Multa  millia  civiiim  Romano- 
mm  uno  loco  post  fidem,  imo  per  ip- 
sam  fidem  trucidata.'  Auct.  de  In- 
vent. I.  39.  *  Qui  ssepe  nos  per  fidem 
fefellerunt,  eorum  orationi  fidem  lia- 
bere  nan  debemus.'  Grut.  Liv.  xlii. 
47.  '  Legitionem  in  Capitolio  ita  re- 
nuncianint,  ut  nulla  re  magis  gloria- 
rentur,  qnam  decepto  per  indncias 
et  spem  pacis  rege.'  V.  etiam  Cort. 
ad  land.  loc.  Sallust.  p.  950.  Per  fas 
banc  fideni  Lipsiens.  qui  in  niarg  a  m. 
sec,  prsefert  per /as  e^^^rfem.  Vocem 
decepti  prseter  Leid.  2.  qui  olim  Lip- 
sii  fuit,  servant  omnes  reliqui,  quibus 
usns  Slim. 

^  14  Aut  indii^natio  minor"]  [Vid. 
Varr.  Lectt.]  Aut  indignatio  est  mi7ior 
etiam  Harl.  1.  Leid.  nterq.  Port,  et 
Hav.  In  context,  itaque  recepi.  Mox 
dicebatque  Harl.  2.  etiam  alibi  obvio 
errore.     V.  ad  xxxix.  47.  ^  3. 

Lihcrumfure]  Liberorum  Port,  a  m. 
sec.  et  Hav.  Sed,  Livium  similibus 
contractionibus  iiti,  ad  xxii.  22.  §  5. 
probandi  locus  erit. 

§  15  Quil/us  sors  corpora  dedisset] 
Pal.  2.  ac  3./o)s;  et  sic  magis  aniant 
Io(|ui  veteres.  Grut.  Lege  furs,  ut 
liabent  Pall.  2.  3.  Camp.  Gehh.  Fre- 
queiis  corruptio.  Reficc  cum  Mss. 
qnibus/ors.  Fortuitus  nempe  raptus  ; 
placuitque  (Jrutero.  Sic  xxii.  5. 
•  Fors  conglobat;'  ubi  vulgo  Sors 
conglohnbat.  xxxi.  41.  '  Castra,  quo 
fors  tulissct  loco,  sine  ullo  discriuiino 
aut  ciira  municndi  jiosila.'  J.  /''. 
Gran,  fors  est  in  Flor.  et  Leid.  1. 
ct  Harl.  antiq.  ct  idem  se  in  Oxon. 
rcperissc  Hearne  profitetiir.  Ante 
CJnit.  ita  qunque  ex  conject.  rcpo- 
ni:n<liiiii    niouuit    Mcrula    ad    Ennii 


Ann.  p.  225.  Frequenter  auteni  li- 
brarios  in  bis  vocibiis  confundendis 
errasse  supra  dictum  ad  h.  lib.  c.4.§4. 
quibus  adde  inferiiis  dicenda  ad  v.  1 1. 
§  1.  c.  20.  §  9.  c.  28.  §  3.C.  49.  §  l.xxiii. 
23.  §  3.  XXVIII.  18.  §  2.  XXXVI.  9.  §  8. 
Schott.  ad  Anrel.  Vict,  de  Vir.  III. 
c.  13.  et  quae  notarnnt  viri  docli  ad 
Val.  Max.  n.  4.  ex.  5. 

Sccpe  ex  injuria  postmodum  gratiam 
orlam]  Ter.  Eun.  v.  2.  34.  '  Saepe  ex 
Inijusniodi  re  (piapiam  et  malo  prin- 
cipio  magna  t'amiliaritas  contlata  est.' 

Adnixurus  pro  se  (juisquel  Adnisurus 
Voss.  anibo,  et  Leid.  nterq.  annisurus 
Harl.  ambo,  et  Port.  V.  quae  uolavi 
ad  Sil.  II.  123. 

Quum  sua  vice  fundus']  Iterum  lege 
ex  Pall,  tribus,  Campano,Mt  cum  swrtm 
vicem fundus  officio  sit;  longe  elegan- 
tins.  Gebh.  Septem  Mss.  Andr.  Be- 
cliar.  swim  riccm.  Flor.  suam  vim. 
Quia  non  eiat  plebeiiini,  mutari  opor- 
tuil.  III.  36. '  Et  hoc  insjgne  regium 
in  orbem,  suam  cujusque  vicem,  iret.' 
XXVIII.  19.  '  Ab  sollicitis  vicem  im- 
peratoris  militibus.'  Itcrumque  c.  43. 
'  Ut  ineam  quoque,  non  solum  reipub- 
licee  ct  exercitus  vicem  videretur 
sollicitus.'  xxxiv.  32.  '  Remittimus 
hoc  tibi,  ne  nostram  vicem  irascaris.' 
Ergoet  hoclib.  c.25.  'exanimes  vicem 
illius  '  lege,  non  vice,  ut  editiir.  J.  F. 
Gron.  Suam  vicem  Voss.  uterq.  Leid. 
uterq.  Harl.  ambo,  Lips.  Port.  Hav. 
Ncapol.  Lat.codd.Oxon.  quos  Hcarnc 
consuluit,  omnesque  edd.  ante  Aid. 
nisi  quod  in  nonnnllis  tc>  suam  opera- 
rum  culpa  omissum  sit.  Liv.  viii.  35. 
'  Stupentcs  tiibnnos  et  Jam  suam  vi- 
cem m.Tgis  anxios  libcravit  onere.' 
XXV.  38.  '  Cogor  vcstram  oumium  vi- 
cem nniis  consulere.'  V.  Uron.  ad 
XXXIX.  14.  §  4. 

Pavenium  etiam  palriaque  cxpkal] 
Parcnciutn  Harl.  <niti<|.  Videtiir  libia- 
rius  voluissc  j)ai't'/i<ii(W( ;  (|uom(id()  in- 
veni  in  J'loicnt.  ct.  Leid.  pr.  Ita  Ho- 
ralium,  et  ex  Cliaris.  ac  Priscian. 
CJccioncmlocutos  esse obscrvat  Voss. 


T.    LIVII    inST.    LIB.    I.    CAP.   10. 


0105 


Anal.  II.  14.  PInra  alia  v.  ad  iv.  33. 
^  4.  Prapterea  par.  ctiam  patria  ex- 
pleiit  Hail.  2.  par.  patriqne  expleat 
Hav.  par.  patriaque  expleat  Lipsiens. 
Mox  purganlium  a  cup.  Leid.  2.  I'ei- 
pcrani. 

Cap.  X.  §  1  Parentes  turn  maxime'\ 
Cum  vutxime  Voss.  2.  Leid.  1.  Hail.  2. 
Lipsiens.  Port,  et  Hav.  V.  infra  ad 
xxvii.  4.  §  2.  Indicat  Liv.  eo  max- 
ima tempore  parentes  raptariim  ci- 
vitates  concitasse.  Adsentioritaque 
Cortio  viilgatum  prapferenti  ad  Plin. 
IX.  13.  §  4.  Contra  CM/H  maxime,  qnod 
in  optinio  Fioreiii.  superest,  probat 
Longol.  ad  Plin.  x.  58.  §  1. 

Tantum  indigtiatitmes  continebant'\ 
Tantuin  indignatiunii  legendum,  siiis 
ad  me  Uteris,  Heumann.  conjiciebat. 
V.  ad  XXXIV.  27.  §  1.  Vuigatam  ta- 
nien  lect.  salis  commodam  pnto. 

Et  legntiones  fo]  Legationes  ee  Harl. 
aiitiq.  Itgati  ortines  eo  Leid.  2.    Vulga- 


XL.  25.  ^  C.  Plnra  alionim  scripto- 
rum  loca,  qiias  viri  docti  eodem  pcc- 
cato  lil)eraiiint,  colit-git  Diik.  ad  Flor. 
II.  5.  §  3.  qiiibus  adde  Gron.  ad  Cic. 
deSen.  c.  10.  Latinium  ad  Val.  Max. 
n.l.  ex.4,  alios  doclos  interpretes  ad 

II.  8.  ex.  2.  et  ad  iii.  7.  ex.  ext.  1.  et 
Cort.  ad  Plin.  ii.  Ep.  1 1.  Sic  enien- 
dandiim  ex  optimo  cod.  Sangerman. 
apud  Colnm.  ii.  18.  '  Propter  quod 
ne  pecora  qiiidcm  oportet  feneris  ad- 
Inic  et  subsidentibiis  pratis  inmittere.' 

III.  10.  '  Ne  generandi  quidem  data 
est  faciiltas  manibus  ant  plantis.' 
VII.  8.  '  Kiistici  ne  patiiintiir  quidem 
sua  sponte  pigro  iiumore  defluere.' 
IX.  8.  '  Quaniquam  ne  sic  quidem 
velini  nisi  optimas  possidere : '  qni- 
buslocis  vulgo  adbuc  nee  editur.  His 
ergo  exemplis  fretus  eamdein  lec- 
tionem  restituo  Maroni  Geor.  i.  390. 
'  Ne  noctiirna  quidem  carpentes  pen- 
sa  puellae  Nescivere  hiemein  :'  el  Val. 


turn  pra'stat.  Moxmaximum  Tationo-     Max.  iii.  2.  ex.  1.    '  Nam  neque  alti- 


meti,  Hav.  et  post,  ordine  inverse,  erat 
in  his  regionibus  Voss.  1.  et  Leid.  2. 

§  2  Cciiinenses,  Crustuminique  et  Ari- 
tcmnates]  Vid.  Var.  Lect.  et  cap. 
praec.  ^  8.  et  ad  ii.  31.  §  1. 

Ipsi  inter  se  tres  popuU]  Primam 
vocem  oniiserant  omiies,  quas  vidi, 
edd.  ante  Aid.  1518.  quae  prima  ex- 
iiibuit,  concinentibus  scriptis  nostris. 

§  3  Nee  Cruslumini  quidem']  Ne  Cms- 
tumini  quidem  hie  legendum  esse,  mo- 
nuit  Jac  Gron.  ad  ii.  16.  §  9.  et  ita 
est  in  Leid.  1.  et  Harl.  1.  ut  et  in  Ox- 
onicnsibus,quos  Hearne  vidit.  Neque 
aliter  se  in  vet.  lib.  invenisse  testatur 
Sigon.  in  prima  Schol.  ed.  Idem  sae- 
pissime  Livio  eruditi  interpretes  red- 
diderunt.     V.  Sigon.  ad  viii.  38.  §  4. 

XXI.  30.  ^  8.  XXVI.  49.  §  15.  xxviii. 
27.  §  3.    J.  F.  Gron.  ad  iv.  3.  ^  7. 

XXII.  59.  §  9.  c.  60.  §  12.  xxviii.  27. 
§  3.  xxix.  12.  §  10.  XXXI.  31.  §  10. 
Jac.  Gron.  ad  ii.  16.  §  9.  xxvii.  18. 
^  9.  Idem  error  saepe  in  Mss.  com- 
missus  est.  V.  ad  i.  3.  §  4.  iii.  14. 
^G.    XXV.   16.  §21.  XXXV.  42.  §  1. 


tudine  dejectus  quassatusve,  neque 
pondere  armorum  pressus,  nee  ullo 
vorticis  circuitu  actus,  ne  telis  qui- 
dem, quae  undique  congerebantur, 
lapsus,  tutum  natandi  eventum  ha- 
buit : '  utroque  loco  vulgo  nee  pro- 
stat.  Paruni  interesse  existimat  Tor- 
ren.  ad  Val.  Max.  iii.  7.  ex.  2.  ne  qui- 
dem, an  Tiec  quidem,  legatur. 

Pro  ardore]  Pre  ardore  Harl.  antiq. 
V.  ad  IX.  10.  §  7. 

Ita  per  se  ipsum  nomen  Caiiinuni] 
Itaque  per  se  ipstim  Voss.  1.  et  Leid. 
2.  V.  ad  XXI.  53.  §  7.  Turn  nomen 
CiEniriium  Leid.  2.  nomen  Canieensi- 
um  Voss.  2.  nomen  Cccninensium  Leid. 
2.  Hav.  Lips,  et  a  m.  sec.  Voss.  1. 
quod  ex  praec.  iraque  Caninensium  liic 
repetituin  est.  Et  ea  etiam  caussa 
exstitit,  cur  voces  satis  se  inpigre  mo- 
vent:  ita  per  se  ipsum  nomen  Ccrninum 
oiuissa>  fuerint  in  contextu  Port,  cu- 
jus  deinde  margiui  adsrriptae  sunt. 
Vulgatum  nomen  C<Fninum  rectum  pu- 
to.  Non  modo  enim  '  Capnincnsis '  sed 
et  'Caeninus'  in  usu  fuit.    Propert. 


Delph.  et  Fur.  Clas. 


Livius, 


17  T 


6106 


NOT^   VARIORUM    IN 


IV.  10.  7.  '  Tempore  quo  portas  Cseni- 
Dum  Acronta  petentem  Victor  in  e- 
versiim  ciispide  fundis  eqiiiim.  Acron 
Herculens  Ceenina  victor  ab  arce, 
Roma,  Hiis  quondam  finibus  horror 
erat.'  '  Nomeii  Caenimmi '  auteni,  ut 
'nomeiiVolscum,'  iii.S.  §  10.  ubi  vide. 

^  4  Vanam  sine  viribus  iram  esse] 
Ultimam  voceni  omittuiit  Lipsiens. 
Voss.  1.  et  Leid.  2.  esse  iram  alio  or- 
dine  Port,  et  Harl.  2.  Mox  fusum 
prosequitur  Lips,  et  Port.     V.  ad  Liv. 

I  x.lO.  §  7. 

§  5  Spolia  ducis  hostium  C(Esi  suspen- 
aa]  Excludit  Pal.  1.  rh  ccesi.  Gebh. 
Ti  casi  abest  etiani  a  Lipsiens.  Voss. 
1.  et  Leid.  2.  In  verbis  proxinie 
praecc.  Vidore  ducto,  pro  vict.  reduc- 
to  habent  Port,  et  Hav.  a  m.  pr.  sed 
primam  syliabam  rov  reducto  elisit  ul- 
tima proximaa  vocis  viclore,  Victorie 
ducto  Harl.  2.  Mox  turn  factis  vir 
magn.  Voss.  ambo,  Leid.  2.  et  Hav. 
Vid.  ad  VI.  23.  §  3.  Denique  non  7hi- 
nor,  pro  hand  minor,  Hav. 

Fabricalo  ad  id  apte  ferculo  gerens] 
Nicol.  Perott.  in  Cornu  Copiae  p.  33. 
in  verbo  '  Feretrius  Jupiter'  multis 
niodis  redargnit,  qui  hoc  loco  ferculo 
legunt,  pro  pheretro :  reprehendens 
etymon  quoque  hnjiis  verbi,  cum  a 
PUit.  in  Rom.  p.  27.  tum  ab  Fcsto 
Pomp.  V.  '  Feretrius'  memoriae  pro- 
ditum.  Porro  quam  vere  id  facial, 
non  est  hujiis  loci,  ut  pluribus  piosc- 
quamur.  Dionys.  ii.  p.  102.  putat 
Iriphariam  Grace  hunc  Pheretrium 
Jovein  nomiuari  posse,  TpoTraioZxov, 
ffKv\o<p6poy,  vTrfp(pepeTr}v.  Glar.  Quid 
uuiiis  honiinis  uudacia  noceat  libris, 
vcl  hie  locus  cs>c  docuiueuto  potest. 
Quippe  cum  Nicoi.  Perott.  hie  inep- 
te  ctnsuissf't  legendum  fcrclro,  illico 
cuui  sccuti  librarii,  erasa  gcnuina,  lec- 
tioncm  roOei'vouffa^'substitucrunt  ;quod 
factum  (lok'o  in  Pal.  2.  et  3.  Obse- 
Culus(|U()qur  ilii  Caui|)anuscst.  Gchli. 
I'ercto  Harl.  2.  fcrclro  Hav.  Nca- 
pol.  Lat.  et  ex  f)xon.  (|uos  Hcarne 
coninluit,  N.  ct  C.    Kamdeni  lectio- 


nem  a  Perotto  probatam  video  ;  vit 
tamen  verum  esse  potest,  id  quod 
Gebh.  scribit,  demuui  in  codd.  scrip- 
tos  earn  receptam  esse,  postquam 
Perott.  ita  scribendum  docuisset. 
Plerique  eniin  codd.  Perotto  anti- 
quiores  esse  videntur,  siquidem  a. 
1480.  obiisse  dicatur.  Eamdem  con- 
jecturani  Perotti  sibi  displicere  testa- 
tur  jM.  a.  Delrius  in  not.  ad  Sen. 
Here.  CEt.  110.  Titius  ad  Gratinm 
488.  malebat,  fabricata  ad  id  apte  fer- 
cula ;  in  quo  sensum  nullum  video. 
Vellem  itaque  rationem  conjecturae 
addidisset.  RIox  in  Capitolio  conscen- 
dit  Voss.  1.  et  Leid.  2.  In  Capitoli- 
ton  escendit  Flor.  a  m.  pr.  in  Cap. 
abscendit  a  m.  sec. 

Simul  cum  domo  designatit  tetnplo 
Jovisjines]  Ante  hoc  bellum  caruisse 
Romulnm  a;dibus  sive  domo,  quae  sua- 
dame  subiget,  ut  credam  ?  Pall,  tres. 
Camp,  cum  done.  IMox  legit  Mod. 
e  Ms.  cod.  Jovis  Feretri,  iiiquit,  hcec 
tibi  victor.  Gebh.  Illud  domo,  pro 
quo  Gebh.  do7io  restituebat,  per  erro- 
rem  operarum  irrepserat  in  prioies 
Grutcri  edd.  Non  tantum  eiiim  Pall, 
et  ed.  Cauipani,  verum  insuper  quid- 
quid  est  aliorum  codd.  et  edd.  praeter 
illas  Grutcri,  huic  lectioni  adversan- 
tur,  etiam  ultiuia  ipsius  Gruteri. 
Mox  cognomcnque  nddil  Port.  Lipsiens. 
et  am.  sec-  Voss.  1.  cognomen addidit 
Hav.  Priorum  error  ex  neglecta  li- 
terarnm  rcpetitione  deducendus.  V. 
ad  II.  21.  §  G. 

§  6  Jupiter  Feretri,  inqitit]  In 
membranis  legitur  Joiii  Feretri;  sed 
Jupiter,  pro  Jovis,  ita  dcmum  bene 
se  de  Livio  mereri  existiuiantes,  te- 
niere  substituerunt.  Et  tamen  hi 
sunt  illi,  si  Diis  placet,  qui  cerium 
terrtB  niiscent,  si  quid  nos,  non  pro 
nostra  lubidiiie,  sed  ex  libb.  fide,  in 
vulpatisjam  auctoribus,  ct  sexcentis 
locis,  eodem  modo  ab  iis  male  accep- 
lis,  loco  movcanius,  et  pro  spuriis  le- 
gitima  in  suaui  possessionem  reduca- 
mus.    3lod,  Nov.  Ltct.  30.  Jotis,  pro 


T.    LIVII    inST.    LIB.    I.    CAP.   10. 


0107 


Jujiiter,  antiqiiissinios  Latinos  iisos 
fiiisse  (iocet  INIeiula  ad  Enii.  p.  '223. 
qiinnim  cxemplo  in  niiminis  Otlionis, 
Vespasiani,  'I'iti,  et  seqiicntiiini  Iin- 
peratorum,   liodie    *    lovis  CVSTOS,' 

'  lOVIS    IMU)I>\  (iNATOR,'    '  lOVIS    STA- 

TOR,'  simiU'sqiic  tituli  siipersiint. 
Livium  ctiain  in  precatioiinni  aliis- 
que  antiquoruin  foimuiis  referendis 
saepe  ipsa  verba  turn  nsitata,quamvis 
postea  nsii  abrogata,  servassc  vlde- 
bimus  ail  xxxvi.  11.  §  2.  Uni  tamen 
Modii  cod.  tantuni  tiibuere,  ut  ad- 
versiis  icliquoiuni  omnium  auctorl- 
tatem  constantem  recepta  lectio  in- 
niutetur,  periculosnni  esse  judico. 
Certe  onines  nostri  peitinaciter  Ju- 
piter praeftMunt :  nequc  aliam  ex  suis 
lectionem  ulli  viri  docti,  prapter  .Mod. 
protiileriint.  Cetenim  emendationem 
banc  Modio  sublegit,  et  sine  nomine 
auctoris  commentaiiis  suis  intexiiit 
Dempster,  ad  Rosin.  Antiq.  ii.  3. 
Vox  Feretri  aberat  a  Leid.  2.  pro  ea 
/frcHiabet  Voss.2.  Mox  iriumphum- 
que,  pro  templumijue,  alia  cogitans, 
dedit  libraritis  Leid.  2. 

Quas  modo  animo  metalus  sum]  Quas 
meo  animo  Voss.  2.  (juas  animo  met. 
Port.  Voces  modo  animo  metatus  sum, 
dedico,  scdim  exsulant  a  Leid.  2. 

Sequentes  posteri  ferent]  Hie  per 
posteros,  nt  posteriora  i)rioribus  et 
ipsi  Livio  congruant,  non  alii  sunt  in- 
telligendi,  qnani  qui  ex  omni  poste- 
ritate  ad  regiam  vel  imperatorlam  in 
re  mibtari  dignitatem  essent  provec- 
1i ;  posteri  ejusdein,  quo  ipse,  ordi- 
nis  et  fastigii ;  successores  ejus  in 
summo  imperio.  Sic  Plin.  Paneg.  c. 
74.  agens  de  Trajani  bumanitate  et 
morum  dementia  erga  seuatum,  et 
liujus  vicissim  laudationibus  et  accla- 
mationibus  ad  Trajannm  in  curia  fac- 
tis  ;  '  Onerasti  futures  principes, 
sed  et  posteros  nostros.  Nam  et  lii 
a  principibus  suis  exigent,  ut  eadcni 
andire  mereantiir ;  et  illi,  quod  non 
audiaut,  indignabuntur  :  '  ubi  Lipslus 
breviter,    sed    vcrissinie,  '  posteros 


nostros  '  interpretatnr  non  alios, 
quam  senatores,  qui  post  nos  eriint. 
Perizon.  Animadv.  Histor.  c.  7.  p.254. 
Ha?c  Perizonii  adnotatio  obposita  est 
illis,  quae  observat  liutgers.  Var. 
Lect.  IV.  7.  ubi  putat,  boo  loco  quos- 
cumque  posteros  memorari,  nulla  im- 
perii mentione  facta.  Celerum  pro- 
nomen  ((Uie  deerat  in  Lipsiensi.  In 
verbis  proximo  prtecc.  me  uuctore  pro 
me  uuctorem  Florent. 

§  7  Qua  Idfuroseo  spatial  Qua  laturos 
Voss.  1.  Tum  laturos  eo  spolia  servant 
Voss.  ambo,  Leid.  ambo,  Port,  et  Harl. 
2.  Neque  niultum  abit  Lipsiens.  in 
qno  est  laturos  eos  spolia,  in  fine  vo- 
culcC  cos  repetita  liteia  initiali  vocis 
seq.  Sed  non  in  gencre  Romulus 
nuncnpavit  id  templum  sedeni  spo- 
liis,  sed  distincte  opimis  spoliis.  Rec- 
tum est  eigo  ca  spolia,  ut  pra;fenint 
Harl.  1.  ct  Lips.  Mox,  tnultitudine 
tcmpoTum  aberrans  Voss.  2.  librarius 
dedit.  Praeterea  vulgarem  laudem 
Leid.  2.  Tandem  pauUo  ante,  alio 
ordine,  Hac  templi  origo  est  Lipsiens. 
qui  etiam  in  ta,  pro  irritam^  prae- 
fert. 

Bina  postea  intra  tut  annas']  Hepc 
praepositio  est  finitio  temporis  non 
ultra  excurrentis  :  nam  tres  istac  vo- 
ces 'intra,'  '  citra,'  'ultra'  certos 
locornm  fines  proprie  demonstrant, 
ut  recte  Sul|)icins  Apollinaris.  Liv. 
IX.  29.  '  Omiies  intra  annum  cum 
stirpe  exstiuctos.'  Itaque  '  intra  tot 
annos'  foret,  priusquam  tot  anni  ti- 
nem  acciperent:  qui  sermo  liic  est 
ineptus.  Vult  enim  Livius,  cum  tot 
anni  sint  elapsi :  quod  '  tot  annos  ' 
Virg.  '  tot  annis  '  dicit  Cic.  et  pas- 
sim Latini.  Sed  ille  nonnumqnani 
'  inter  tot  annos.'  Pro  Quinct.  c.  14. 
'  Qui  inter  tot  annos  ne  appellarit 
quidem  Quinctium.'  In  IManil.  cap. 
23.  '  Qui  inter  annos  (ot  unus  inven- 
tus sit,  quem  socii  in  urbes  siias  cum 
exercitu  venisse  gaudcant.  '  Ubi 
frustra  nodum  putat  vir  eruditus. 
Titinuins   ap.   Nonium  voce  '  Toga,' 


6108 


NOT.E   VARIORUM    IN 


*  quae  inter  decern  annos  nequisti  u- 
iiam  toffam  detexere.'     Plant.  Sticli. 

1.  3.  61.  '  Praudia,  qnae  infer  conti- 
nuum perdidi  trienniuni.'  Agnoscis 
scripsisse  Livinni  inter  tot  annos.  Nee 
sane  aliter  Florent.  Voss.  uterq.  Rott.- 
Gud.  et  vetustissimae  edd.  J.  F.  Gron. 
Inter  lot  annos  etiani  Leid.  uterq. 
Hail,  uterq.  Lips.  Port,  et  Hav.  ne- 
qne  aliter  Oxon.  (pios  Hearne  vidit, 
oniiiesqne  edd.  ante  Median.  1588.  in 
qua  prima  intra  luilii  occurrit :  sive 
I\Iod.  ita  legendiim  censuerit,  sive  er- 
ror sit  operarum.  Plant,  in  Truciil.  ii. 
6.  29.  '  Inter  tot  dies  quidem  hercle 
jam  actum  aliqnid  oportuit.'  Cic.  in 
Verr.  I.  13.  '  Quae  inter  decem  annos 
netarie  flagitioseque  facta  sunt:'  ubi 
Hotomann.  ita,  pro  intradccem,  legen- 
diim monuit,  et  nou  modo  utriusque 
locutionis  discrimen  pluribns  adlatis 
exeniplis  inlustravit,  verum  hoc  loco 
etiam  ex  Aid.  et  vett.  Mss.  inter  tot 
annos  vindicavit.  Saepissime  etiam 
scribas  libraries  has  voces  confudisse 
videbinius  ad  v.  27.  §  3.  Mox  pro 
tot  bella  Heumann.  suis  ad  me  Uteris, 
tot  bcllis  legendura  conjecit. 

Parta  sunt  spolia]  Voces  dua-  a  fine 
abesse  poterantsine  iucommodo  sen- 
tentiae.  Grut.  Parata  sunt  Voss.  1. 
et  margo  Leid.  2.  sollemni  crrore. 
Vid.  ad  V.  6.  §  1. 

Cap.  XI.  ^  1  Incursionemfacit]  In- 
cursiones  Port.  Liv.  inf.  hoc  lib.  c,  32. 
'  Quum  incursionem  in  agrnm  Ro- 
Riauum  fecissent,  repetentibus  res 
Romanis  siiperbe  responsiini  red- 
dunt.'  III.  38.  '  Sabini  magna  nianu 
incursionem  in  agrum  Ronianum  fc> 
cere.'  Paullo  anXe  solicitudinem  Voss. 

2.  Leid.  2.  Lipsicns.  Hav.  a  m.  pr.  et 
Voss.  a  m.  sec.  Alibi  ita  pcccatum  est 
in  Mss.  et  edd.  Vid.  Oron.  ad  Sen. 
Consol.  ad  IMarciam  c.  24. 

Palantes  in  as;ris  ohpressit]  Mss.;)a- 
latos :  id<|ue  fru(|uenter  reperioin  Li- 
vio,  ft  semper  mutatum.  f.ijis.  Pri- 
ma »;d.  confirmat  lect.  Mss.  Lipsiani 
palatoB.     Pall,  tanicn  tres  adhacrent 


alteri.  Grut.  Nostri  Mss.  palantes, 
vel  puUantes.  Lipsius  tamen  pahttos. 
Gebh.  Voss.  1.  Rott.  Helm.  Gud. 
palatos,  quo  gaudet  alibi  quoque  Li- 
vius.  Sed  et  sic  Andr.  et  onines  vett. 
edd.  usque  ad  Mogunt.  Primus  Aid. 
dedit  jmlantes.  J.  F.  Gron.  Palatos 
etiam  Harl.  autiq.  et  Leid.  ambo  :  in 
contextum  itaque  recepi,  quum  codd. 
praestantium  auctoritate  subnixus, 
turn  more  Liviano,  qui  ita  passim  lo- 
qui  solet.  Ita  ii.  50. '  Palatiqiie  pas- 
sim vaga,  ut  fit  pavore  injecto,  rape- 
rent  pecora  :'  ubi  etiani  priuiie  edd. 
eodem  errore  palantesque  praeferunt. 
HI.  5. '  In  quos,  palatos  prasdam  agen- 
tes,  Posturaius  aliquot  locis,  qui- 
bus  opportuna  inposuerat  praesidia, 
inpetum  dedit :'  ubi  iterum  vetusti- 
ores  excusi  easdem  turbas  dederunt. 
VIII.  24.  '  Contrahens  suos  ex  fuga 
palatos  pervenit  ad  aninem.'  ix.  31. 
*  Easdemque  latebras,  quibus  se  paul- 
lo ante  fexerant,  palati  atque  iner- 
mes  fuga  repetebant.'  xxii.  17.  '  In 
quosdam  bovcs  palatos  ab  suis  gregi- 
bus  inciderunt.'  c.  24.  '  Ut  inpetus 
aut  in  frumentatorcs  palatos,  aut  in 
castra,  relicta  cum  levi  praesidio,  fie- 
ret.'  c.  32.  '  Frumentafum  exeunti 
Hannibali  diversis  locis  opportune 
aderant.carpentes  agmen,  palafosque 
excipientes.'  c.  52.  '  Cum  quatuor 
niillia  hominum  et  ducenti  equitcs, 
alii  agmine,  alii  |)alati  passim  per 
agros,  Canusium  perfugissent.'  xxiir. 
27.  '  Cohortatus  milites,  ut  palatos 
sine  signis  hostes  adgrt'derentur  :  ' 
quorum  quinque  posferiora  loca,  an- 
tequani  niedccinam  6  iravv  Gron.  ex 
IMss.  optimis  adtnlissct,  eodcm  mor- 
bo  laborariint.  c.  42.  '  F,i  facile  esse 
diicamobprimere  populatorcs  nostros 
vagos,  sine  signis,  palatos.'  xxiv.  20. 
'  I'.os  effuse  palatos  Haiino  adortus  :' 
ubi  male  etiam  prima;  odd.  palantes. 
XLiii.  23.  '  In  palatos  populatorcs 
quum  crnpisscnt  ab  Antigouca  arma- 
ti.'  XMV.  4i.  '  Magnam  eos  civdeni 
pra:damque,  palatis  pasxim  per  agros 


T.   LIVII    HIST.    LIB.    I.    CAP.    IJ. 


0109 


Romania,  facturos.'  Siiiiili  cornipto- 
la  inopinutitrs,  pro  inopiuati,  librarii 
tleileraiit  xxi.  52.  §  10. 

§  2  Fitsi  sunt  igitui'  primo  inpetu 
et  damore  hastes']  Sunt  dcest  Vet. 
Lips.  Deest  ctiam  ab  omnibus  nos- 
triSjFlorent.  ntroq.  Voss.  ntroq.  Leid. 
utroq.  Haii.  Lipsieiis.  Port,  et  Hav. 
etiain  ab  edd.  ante  Aid.  (|ui  primus 
addidit :  a  quo  obtinuit  vulgo  usque 
ad  Grut.  qui  Lipsio  ob.secutus  iterum 
delevit.  Pratcrea  vox  inpetu  deest 
in  Lcid.l.rJ)  /405/fs  in  Voss.  2.  sedcia- 
morc  hostium  babet  Harl.  2. 

Precilms  raptarum  fatii^at,  ornf] 
Vet.  libr.  precibus  raptarum  fatigata. 
Perspicue  verum.  Sic  loquitur  alibi 
Livius.  Sigon.  Non  alitcr  ouuies 
codd.  (nisi  qtiod  eriit,  pro  orat,  f'acili 
lapsii  sit  in  Harl.  antiq.  et  Leid.  2.) 
omuesque,  quas  vidi,  edd.  praeter  so- 
1am  Basil.  1555.  in  qua  operae  aber- 
rainlea  fat) gat  dederunt.  De  locuti- 
one  <  precibus  fatigare  '  dictum  ad 
XXVII.  45.  §  10. 

Coalescere  concordia  posse]  Ultimam 
vocem  nescit  Leid.  2. 

§  3  Ibi  minus  eliam,  quod  nlienis  da- 
dibits  ceciderant  animi,  certaininis  fuit] 
Vet.  lib.  quod  jam  ulienis.  Sigon.  Vox 
animi  abcst  a  Pal.  1.  Non  enim  ani- 
mi tantum,  sed  et  vires  in  victis  so- 
ciis  affliitae.  Gcbh.  Vocem  jam  Si- 
gon. interposuit.  Sed  abest  a  Voss. 
utroq.  Rott.  Gud.  Flor.  Helm.  J.  F. 
Gron.  Ibi  minus  et,  quod  Lipsiens.  Ubi 
minus,  quod  Voss.  1.  et  Leid.  2.  ubi, 
pro  ibi,  etiam  Hav.et,  qu  is  vidi,  edd. 
Aldo  priores  :  is  enim  primus  ibi  edi- 
dit,  conciuentibus  ex  nostris  Voss.  2. 
Leid.  1.  Port,  ct  utroq.  Harl.  Vid.  ad 
XXVII.  5.  §  2.  Praeterea  vocem  jiiw, 
quam  Sigon.  inseruit,  non  aguoscuut 
ambo  Leid.  Port,  et  Hav.  eanidem 
eliam  non  invenit  Hearue  in  Oxon. 
L.  2.  et  C.  quare  iterum  expunxi. 
Denique  probare  nequeo,  Gebiiardum 
unius  cod.  aiictoritate  adv.  consen- 
sum  plerorumque  reliq.  delere  vocem 
0)iimt,  licet  ea  etiam  detlciat  in  Lipsi- 


ensi. '  Cadunt  animi,'  vel  'cadunt  ani- 
niis,' qui  animiun  dcspoiideut,  quibus 
audacia  miiiuitur.  Liv.  11.  cap.  ult. 
'  Quod  jam  iiide  ab  iiifelici  pugna  cas- 
trisqueauiissis  ceciderant  animi.'  Cic. 
de  Amic.  c.  7. '  Amicitia  bonam  spem 
prailiicet,  nee  debilitari  auimos,  aut 
cadcre  patitur.'  V.  Manut.  ad  Cic. 
ad  Fam.  vi.  1.  et  viros  tloctos  ad 
Grat.  Cyneg.  v.  450.  '  concidere  ani- 
mis  '  dixit  des.  B.  G.  viii.  19. '  Hos- 
tes  concidunt  aniniin,  atque  itineri- 
bus  diversis  fugam  quaprunt :'  etiam 
Oros.  VII.  7.  '  Posttjuam  Galbam  in 
Hispania  imperatorem  creatum  ab 
exercitu  cognovit,  totns  animo  ac  spe 
concidit.'  Animi  itaque  Crustiimi- 
norum  ceciderant,  quod  socii  vioti  fn- 
rent,  atque  post  devictos  socios  ti- 
merent,  ne  siniili  cladc  adficerentur. 
'  Cadere  '  autem  siuipliciter  diri  de 
eo,  cui  et  animi  et  vires  adllictae 
sunt,  nonduin  ine  observare  me* 
mini. 

§  4  In  Criistuminium  nomina  darcnt] 
Legendum  in  Crustuminmn,  ut  subau- 
diatur  agrum.  Sigon.  Rectius  Si- 
gon. Crustuminum,  assentantibus  Pall. 

1.  ac  3.  Gebli.  Crustuminum  etiam 
ambo  Voss.  ambo  Harl.  ambo  Leid- 
Lips,  et  Port.  Sed  Crustuminium 
Hav.  Crustumerium  Neapol.  Lat.  quod 
non  displiceret,  si  perpetuam  inter 
Crustuminum  et  Crustumerium  diffe- 
rentiam  esse  constaret,  quam  ex 
Clnv.  supra  notavimus  ad  c.  9.  §  8. 

Maxime  ac  prupinquis  raptarum] 
Vocem  maxime,  quam  constanter  ag- 
noscunt  codd.  scripti,  perperam  omi- 
serunt  ant.  edd.  usque  ad  Aid.  qui  pri- 
mus interposuit.  Deinde  et  prupin- 
quis Leid.  2.     Turn,  captarum  Harl. 

2.  sollemni  errore  scribaruni.  V.  ad 
VI.  23.  §5. 

§  5  Ab  Sabiuis  helium  ortum']  A  Sabi- 
nis  Voss.  1.  Leid.  2.  et  Harl.  2.  Hinc 
bdlum  ortum  est  Harl.  2.  ortum  est 
bdlum  Voss.  1.  etLeid.  2.  Mox  mul- 
toque  ma.cimum,  oniissa  vocula  id, 
Leid.  2. 


6110 


NOT/E    VARIORUM    IN 


Aui  cupldUateni]  Aut  per  cupidita- 
tern  Leid.  2.  repetita  preepositione, 
quae  prsecesseiat :  quod  Livio  fami- 
liare  admoduni  fuisse  videbinms  ad 
VI.  28.  §G.  Uni  tanien  cod.  contra 
alios  oinnes  fidein  habere  periculo- 
siiis  est.  Mox  intulerant,  pro  intule- 
runt,  Hav. 

§  G  Aquam  forte  ea  turn  sacris  extra 
moenia  petilum  ierat]  Aquam  forte  earn 
turn  Hav.  a  ni.  pr.  aquam  forte  turn  ea 
Harl.  2.  An  vocula  ea  delenda  ex 
more  Livii  ?  Nisi  forsitan  addita  sit, 
ne  inperitiori  lectori  dubiuin  toret, 
Utrum  virgo,  an  Talius,  aquam  peti- 
tuni  extra  nirenia  ierat.  Paullo  ante 
corrupit,  pro  corrumpil,  Harl.  2.  et 
Lipsiensis.  Mox  pet,  ierat  ext.  mania 
Voss.  I.  et  Leid.  2. 

§  7  Accepii  ohrutam  armis  vecavere^ 
Pal.  I.  Acceptis  oblritam  armis.  Forte 
accepti  oblritam  :  sed  sicciiin  non  in- 
terduim,  utrani  preliendas.  Gchh. 
Nostri  nihil  mutant,  nisi  quod  vitiose 
aeque  accf/j^ts  sit  in  Voss.  1.  Leid.  2. 
et  Lipsieus.  qui  et  obtutam  pro  obru- 
tam  pra^fert:  delude  nee  caure,  pro 
necavere,  habet  Leid.  2. 

§  8  Additur  fabulw,  quod  vulgo  Sahi- 
ni']  Omnes  in  daudi  casu  legunt/«- 
bulcc:  quasi,  quai  pra-niiserit  auctor 
de  cacde  Tarpeiae,  fabulaui  videri  ve- 
lit.  Ituque  ego  in  nominandi  casu 
fahula  legam,  nt  sequenlia  fabiiiam 
vocet,  non  pripcedentia.  Sane,  quae 
sequunlur  verba,  obscura  sunt,  cum 
ait,  '  eo  scuta  illi  pro  aureis  donis 
congesta  :'  nisi  eo  exponas  pro  ideo. 
Delude  'ex  pacto  dccrcto,'  vix  in- 
telligitur  syntaxis.  (ilar.  Probo  sus- 
picioneni  Glareani,  qui  le<;it  Additur 
fabuta :  ut  non  ca,  qiize  exposita  sunt, 
sed,  quic  exponeuda  sunt,  'fabula' 
dicantur.  Addo  illud,  Liviiim  ila  v. 
21.  esse  locutuni  :  '  Inseritur  huic 
loco  fabula  :'  et  x.  y.  '  Id  credo,  cog- 
nomen errorem  in  ivdilibus  I'ecisse, 
scciitauKpic  fabnlam  niihtam  ex  a?di- 
licii.t  et  consuiaribus  cumiliis  oouvc- 
lueDtciu  error!.'  L>igon.    Kcslituilcc- 


tioneni  omnium  membr.  omnium  retro 
edd.  additur fabulcc.  Nam  Sigon.  dum 
auscultat  Glareano,  iuvexerat  fabu' 
la:  male  uterque  :  ac  nobiscum  facit 
pleraque  pars  liistoricorum ;  expli- 
catque  ambiguitatem  ipsorum  Val. 
Max.  IX.  G.  Grut.  Additur  fabula- 
Pall,  omnes,  itemque  olim  editi. 
Glar.  tanien,  suffragalore  Sigonio, 
ex  coiijectura  Additur  fabula.  v.  21. 
*  Inseritur  huic  loco  fabula,'  &c.  lb. 
c.  23. '  Inde  fabula?  adjectumest.'  Mi- 
lii  temerarium  videtur,  contra  tot 
testes  niutare  lect.  optimam.  Ar- 
gutias  amboruui  nunc  non  discutio, 
non  menioruni,  'fabulaui'  significare 
quoque  historiara.  Infra  v.  11.  '  Sed 
in  rebus,'  ait  ipse  Livius, '  tarn  anti- 
quis,  si,  quee  siniilia  veri  sint,  pro  ve- 
ris  accipiantur,'  &c.  Gebh.  Fabulw 
praeter  Hav.  omnes  nostri,  Voss. 
uterq.  Harl.  uterq.  Leid.  uterq.  Port, 
et  Lipsiens.  et  pariter  omnes  Oxon. 
quosHearneexcussit :  ut  noninmerito 
temerarium  Gebhardo  visum  fucrit, 
adversus  tot  codd.  sola  coujcctura/a- 
tu/a  in  con  textumrecipere;praisertim 
cum  '  fabula,'  nt  addit,  etiam  notet 
veram  historiam :  ut  apud  Sen.  de 
Benef.  v.  24.  '  Puto  ob  hoc  iratus, 
quod  se  a  cognitione  media  ad  vete- 
rem  fabulaui  adduceref.'  V.  Gron. 
ad  Sen.  Nat.  Quaist.  ill.  17,  et  Scheff. 
ad  Phadr.  in  Prol.  i.  7.  Similiter 
tamen  fere  Mela  i.  5.  'Addit  fania 
noniinis  fabulaui ;'  et  Liv.  ii.  7.  'Ad- 
jiciunt  iiiiracula  huic  jiugna*.' 

Gcmmalusque  magna  specie  anuulos] 
Gemmatosque  jnunu  dextra  annulos  in 
Oxon.  N.  .se  reperisso  Hearue  testa- 
tur.  Qua;  lectio  (idei  hisloricce  ad- 
vcrsatur.  Kx  historitis  cnim  constat, 
Sabiuos  armillas  et  annulos  sinistra 
nianu  geslasse.  Vid.  Val.  i\lax.  ix.  C. 
ex.  1.  geminatosquc  perperam  etiani 
Voss.  2.  et  Leid.  2.  Pari  errore  vo- 
ces' geniinatus  '  et '  gemmatus  '  con- 
fiindiiiitur  apud  Stat.  Silv.  i.  1.  1.  ut 
,td  eniii  locum  viri  docli  inonuernnt. 
Vid.   etiam  viros  doctos   ad  Nasou. 


T.    LIVII    HIST.    LIB.    I.    CAP.    12. 


Gill 


Am.  I.  2. 41.    Mox  halmcrunt  Voss.  I. 
Leid.  2.  Port.  Hail.  2.  et  Li|)siens. 

Eo  scuta  illi]  l£t  scuta  Hail.  1.  ea 
acuta  Voss.  Let  Leid.  2.  Sed  vulgatmn 
servandum:  '  eo  '  est,  ideo.  xxxvii. 
23.  '  Piocul  navium  liabet  prospec- 
tum :  eo  maxinie,  nt  in  obvlo  classi 
hostiiim  assent,  electiis  locus  est :'  et 
alibi  sajpc.  Tiini  illis,  pro  illi,  Leid. 
2.  et  Hav.  a  ni.  pr.  In  verbis  praecc. 
quod  in  sin.  man.  esset,habcret  prafert 
Harl.  2. 

§  9  Decreto  anna  petiisse  dicanf] 
Lib.  Buslid.  ad  istnin  niodnm  legit, 
directo  arvta  petiisse  dicant,  qnain  lec- 
tioneni  veram  arbitror.  Opponitur 
enim  anibagiosie  illi  petitioni,  qua 
vol  arnia  vel  armillas  poscere  vide- 
batur,  diini  paciscitur,  nt  id  sibi 
traderent,  quod  in  sinistris  manibus 
Laberent.  Nunc  auteni,  plane  ex- 
plicilis  verbis,  arma  petiit ;  quam- 
obrem  non  avara,  s«d  insidiosa  est 
habita,  tamqnam  quae  illos  nudos  bos- 
U  objicere  vellet.  P.  Najtn.  Miscell. 
V.  5.  Vet.  directo  arma.  Kgo,  quid 
laleat,  propeniodnm  scio.  Lips,  Alii 
directo.  Lego  dierecto.  M.  Klock.  ap. 
Burmann.  in  Syntagm.  Ep.  torn.  i.  p. 
S90.  Buslid.  lib.  cum  vet.  Lipsii  di- 
recto arma  petisse  dicant,  quani  scrip- 
turam  Nann.  Miscell.  v.  defendit,  et 
interpretatur.  Lipsius  vcro,  quid  la- 
teat,  propeniodnm  se  scire  ait;  sed 
niillns  explicat.  Veram  sciptiiram 
puto  dierecto  arma  petisse  dicant.  Fest. 
niedocuit,  'dierectum'  per  avr'Kppaaiv 
did,  malum  diem,  quasi  niinime  rec- 
tum. Uncle  Latiiiis  (notavit  Seal,  et 
oostra  laude,  et  seculo  major)  'die- 
rectum  intrare,'  quod  Graci  (iV<J)0a- 
pfjfcw,  et '  dierecta  abire,'  quod  eVreD- 
6(v  airo<p6ap-7}uai,  boc  est,  abire  in  ma- 
lam  rem.  Sensus  itaque  Livii  erit  ; 
Virginem  Tarpeiam  in  pcrniciem 
suam,  nialo  suo,(Jeimanis  zueiner  tin- 
glucklia/tcn  stundt,  arma  petisse.  Ad- 
posite  :  quamvis  nihil  displiceat  M. 
Klockii  dierecta  arma,  nt  Plant.  Men. 
II.  3. 87. '  lembum  dierectum.'  Schegk. 


Pracmess,  13,  Pall.  1.  et  3.  delecto,  2. 
vero  dc  directo.  Cain  pan.  (/(icc/o.  Du- 
dum  moniicrnnt  Lips,  ac  Scliegk.  et 
ante  bos  Nann.  Gebh.  Decreto  vide- 
tiir  posse  defendi  verbis  Cic.  Agrar. 
II.  17. '  Cur  non  aperte,  nt  antea  P  cur 
non  item  iit  decreto  et  palam  regij- 
nem  illam  pctierunt  ?'  Ubi  non  nin- 
tem  cum  Manut.  Sed  Flor.  de  recto. 
Reg.  et  Cliifl.  dereclo.  Pall,  duo  de- 
lecto. Va\.'i.  dc  directo.  Oxon.  Bus- 
lid. et  Mur.  et  Voss.  1.  directo:  quod 
probavit  olim  Nann.  Nunupiid  aliud 
sub  eo  lateat,  viderit  Lips,  nam  '  die- 
recto '  et  'dierecta'  adoiescentum, 
ut  ilia  tempora  ferebant,  ehgantiuni 
a-tatibus  condonanda  sunt.  Cic.  in 
Partit.  c.  13.  '  Aitorum  ad  fidem  di- 
recto spcctal ;  altenim  se  inflectit  ad 
motnni:'  et  Div.  ii.  01.  '  Quid  opus 
est  circuitione  et  amfractu,  nt  sit 
utendum  iutcrpretibus  soniniorum 
potiiis,  quam  directo?'  J.  F.  Gron. 
Delecto  arma  petisse  Lipsicns.  in  cujiis 
marg.  m.  sec.  emend,  directo  exstat. 
delecta  arma  petisse  Voss.  2.  delecto  ac 
directo  arma  petisse  ex  Oxon.  L.  1. 
j)rofert  Hearne,  duabus  diversis  lectt. 
junctis,  quod  saepins  verae  lect.  igna- 
ros  scribas  fecisse, dictum  est  ad  lit. 
44.  §  4.  directo  arma  petiisse  Hav.  rfe- 
recto  armapctisse  Leid.  1.  directo  arma 
petisse  Harl.  iiteiq.  Leid.  2.  et  Port. 
Scliegkii  conjecturam  dierecto  armapc- 
tisse refellit  etiam  G.  H.  Ursin.  Obs. 
Philol.  c.  3.  p.  86.  '  directns  '  et 
'  decretus '  etiam  alibi  confuiuluntur. 
Vid.ad  XL.  30.  §0.  lMox,/r(u«/( wag-fire 
visum,  sua  peremtam  mercede  Leid,  2. 
perceptam,  pro  peremtam,  Lip.^iens.  qui 
error  facile  ex  compendio  periptam 
nasci  potuit. 

Cap.  XI I.  §  1  Atque  inde  postera  diel 
Rott.  Hel,  Gild.  Voss.  1.  ;jos<tTo.  J.  F. 
Gron.  PosterodiceUiun  Florcnt.  Harl. 
iiterq.  Leid.  uterq.  Port.  Hav.  et  Lip- 
siens,  (qui  etiam,  frajectis  vocibiis, 
<]uum  postero  die  dedit)  cum  edd.  antt. 
Neque  aliud  voluit  librarius  Voss.  2, 
qui  tamcn,  manii  abcrranii,  poslremo 


6112 


NOTiE    VARIORUM    IN 


dietledit.  Primus  Aid.  pos«era  edidit,     Vnlgocoi6an(.c.43.'Haudinuitumln. 
ex  quo  per  reliq.  edd.  eadein  lectio     terficere,'   ut  habeiit  Pall,  duo   nie- 
propagata  est.     Vulgo  quidem   dis-     liores.  iv.  8.  quoque  emendanduin  ex 
tiiixerunt  giammatici,  'dies'  virilis     duobiis  Pail.  '  Et  paties,  quamquam 
generis  esse,  cum  de  ceito  die  loqui-     rem  parvani,  tamen,  quo  plures  pa- 
mur  ;  mullebris  autem,  cum  de  tem-     tricii  magistiatus  in  lep.  essent,  lajli 
pore.    Vide  etiam  Manut.  ad  Cic.  ad     accipere.'    Vulgo  male  accepere.  Sta- 
Fam.  I.  2.  Non  multum  tamen  eorum     tim  ibidem  e.  9.  ex  melioribus  iisdem 
dictatis  tribmndum,  et  pro  arbitrio     codd.  lege, '  Prioies  Volsci  duce  JE- 
licere  '  diem,'  sive  certum  diem,  sive     quo   Cluilio    in    Ardeam    venire,   et 
tempus  notet,  utroque  genere  dicere,     moenibus    hostium    vallum    obicere.' 
coniendit  Biirmann.  ad  Nason.Trist.      Nam  qui  primitus  mutare  ausi  sunt, 
IV.  6.  38.     Hie  tamen  postero  die  in     lolio,  credo,   tarn  vili   tritico,  victi- 
contextum  recepi,  tum  propter  codd.     tasse   milii    persuadco.     Eodem  lib. 
et  edd.  plnrimarum  consensum,  luui     c.  39. '  Quod  ubi  est  factum,  interclusi 
etiam  quod  Livium,  qui  vel  centum     equites  :  nee  perrumpere  eadem,  qua 
ac  pluiibus  locis  'postero  die,'  aut     transierant,  posse.'  v.  49.  'Sed  Dii- 
'in  posterum  diem'  dixit,  rarissinie     que  et  homines  prohibere  redemtos 
*  postera  die,' et 'in  posteram  diem  '     vivere   Komanos  ; '    ut  habent  Pall, 
usum  observarim  ;    et  nescio  an  plu-     duo  :  vulgo  prohibuere.  Gebb.  Nostri 
ribus,  quam  his  quatuor  locis  :  ii.  49.     codd.  nihil  mutant ;  nisi  quod  descen- 
'  Fabii   postera    die    arnia  capiunt.'     derent  a   nj.  pr.  descendere  a  m.  sec. 
VI.  22.  'Exercitu  indicto  ad  portam      prajferat  Port,    descenderent   Hav.   a 
Esquilinam  in  posteram  diem.'  vii.     m.  pr.  dtscenderitiU  a  ni.  sec.     Tum 
8.  '  Postera  die  deserta  fuga  castra     Roinani  principcs,  una  voce  auctior, 
Hernicorum  ;'  et  ix.  20.  quorum  ta-     idem  Hav.  a  m.  pr.  quse  tamen  vox 
men    plerisque  adhuc  variant  codd.     ex   sequent!    hue    translata   videtnr 
Preeterea  vox  inde  aberat  a  Voss.  1.     scriba;  errore.  Denique  suhigcre,  pro 
ct  Leid.  2.  pro  qua  in  exhibet  Port,     subiere,  sit  in  Harl.  1.     Livium  sae- 
qua;  scriptiua  bine  orta  est,  quod  iru/e     pissime  orationibus  infinitive  propo- 
breviter  in  exarari  soleat,  et  notam     sitis  usum  fuisse,  easque  frequenter 
adderc  scriba  omiserit.  V.  ad  x.  20.     ab  indocta  scribarum  natioue  corrup- 


Inter  Palutinum  Capilolinumque  col- 
lem  ciimpi  est]  Intra  Pal.  Voss.  2.  so- 
lito  scribarum  errore.  Vid.  ad  v.  27. 
§  3.  Tuns  I'aluntinum  Port.  Hinc 
Capiloliumque  Leid.  2.  et  Hav.  a  m. 
pr.  Denique  CapitoUnuinque  campi 
collem  est  Port. 

Non  prius  dcscenderiint  in  aquum . . . 
suhierc]  Videtur  niilii  iegendum,  Non 
prius  de.iceudere  in  fcquum, . . .  subirc : 
quandoqiiidfui  exprcssc   Pal.   2.   de-     cJus  Voss.  1.   CkWh.s  Leid.  2. 
acendere,  et   mox    primus   suliire.  in.  Ab  Romanis  llosliiis  HostUiiis]  Dio- 

30.  ex  Pall,  triga  restituo, '  Id  modo  nys.  ii.  p.  108.  F>ucuuioncm  Tiiscimi 
excipere,  tie  postca  eosdem  tribunes  Homulo  adjutorem  adhibct.  Unde  et 
juberent.'  Fatna  vulgo  lectio  reg-  e(|uituin  una  cj-ntinia  non)cn  habet, 
nat  cxccpfre.  Ita  in.  30.  Iiabct  Pal.  nt  auctor  est  M.  Varro  iv.  p.  IG. 
2.  'Uuotidie  coire  remotis  arbilris.'     Livius  Luccrum  originem   incertam 


tas  esse,  niultis  locis  viri  docti  obser- 
varunt.  Vid.  ad  c.  50.  §5.  Hie  tamen 
eamdcm  adhibitam  fuisse,  ut  Gebb. 
putabat,  nondum  mihi  persuadere 
potui. 

§  2  Melius  Curtius]  Vet.  Mettius 
semper,  utGr*ci.  Lips.  Hhttius¥[o- 
rent.  Voss.  1.  Port.  Leid.  1.  et  Hav, 
Meetius  Leid.  2.  Metitus  Harl.  L  Me- 
cius  Harl.  2.  et  Lipsicns.  C(ccius\oss. 
2.  Vid,  ad  c.  23.  §  4.    PraUerea  Cru- 


T.    LlVIl    rilST.    LIB.    I.   CAP.  12. 


6113 


ait  cap,  seq.  Qnidani  Iletrusca?  liis- 
toria;  racematoies  Liviuiii  iiividi;i:  in 
iioinen  'i'lisctini  insiiniilant,  ideocjiie 
al)  eo  Hostilinm  pro  Liiciimone  posi- 
tuiu  esse.  ]\Iilii  aiitciii  vidcttir  Liviiis 
hoc  absf|iic  aiictoriijiis  noii  fecisse  ; 
at  qiiibiis,  nescio  :  ne(nie  eiiim  facile 
scitii  est.  Glnr.  Alio  iibro,  ncinpe 
(le  Prapnom.  Rom.  ostenili  ex  aucto- 
litate  Iai)idiiiii  Capitol,  el  Valerii,  et 
INIacrobii,  esse  praenomen  tiiin  in  lioc 
rege,  tinn  in  Hoslo  Liicretio  coiisiile, 
de  quo  dicam  ad  iv.  30.  §  4.  iion 
Hostiiim.  Sigon.  A  Romanis,  et  paiil- 
lo  ante  «  Subinis  Leid.  2.  Preeterea 
Ilostius   Hostiliiis  Voss.  nteiq.  Leid. 

1.  Harl.  uterq.  Hav.  Port.  Lips,  et 
a  in.  sec.  Leid.  2.  cum  a  ni.  pr.  cor- 
rnptiiis  adtiticscriptiuii  fuissct  hoslibus 
IlostUiiis.  Vocem  IJostius  non  ag- 
noscit  Oxon.  L.  1.  nt  Hearne  notavit, 
et  Neap.  Lat.,  qtiemadmoduni  contra 
Hostilius  omittit  Hail.l.  qiiod  enore 
factum  librai'ioium,  qui  tantum  non 
easdem  literas  repetere  ncglexernnt. 
Cur  vero  Sii^on.  Hostuni  Hostilium 
'  regem  '  vocat  ? 

Animo  atque  audacia  sustinehaQ  Pal. 

2.  suslcntahat.  Gebli.  Nostri  nihil 
mutant,  nisi  (piod  rb  atque  omiserit 
8criba  Hail,  antiq.  an  foisitan  vohiit 
animo  audaci  ?  Sed  nihil  miito.  Paullo 
ante  rem  Rom.  aquo  iniquo  Voss.  2. 
Sed  peccatum  pule  libraiii. 

§  3  Ut  Hoslius  cecidit'\  Libri,  quos 
supra  allegavi,  sic  liabent.  Ut  Hos- 
tilius cecidif,  .  .  .fusaque  ad  vetrrem 
portam  Palatii.  At  Romulus.  Videat 
diligens  lector,  nuni  idem  sit  nomen 
'  Hostius  '  et  •  Hostilius,'  et  aliquo 
mode  viroKopicrrtKws  ded  actum,  ut 
'  Quintilius'  a  '  Quintio,' '  Sextilius  ' 
a  '  Sexto,' '  Petilius  '  a '  Peto,'  '  Man- 
lius  '  sive  'INIanilins'  a  '  Manio,' 
'Lticilius'  a  '  Lucio,'  ea  forma,  qua 
Gra?ci  dicunt  fip«pvX\iov,  el^vWiov, 
fxeipaKiWiov.  Nam  tametsi  lambda  in 
his  dictionibus  non  geminciur,  non 
miruni,  quum  veieres  itraWriaiv  ea- 
ruuidem  cousonantiuui  valde  exhor- 


rutiint,  P.  Nairn.  Misc.  v.  5.  Ul 
Ilosliliu.s  eliam  Latin,  in  Neap,  et 
Hearne  in  Oxon.  N.  et  C.  invenerunt. 
Sed  Hoslius  oumes  nostri  Iiabuenuit : 
pro  ()no  recte  Sigon.  ad  §  2.  dedit 
Uostus.  Mox  iticlinatur  omittitur  in 
Voss.  2.  nt  scribendum  videri  possit 
'Kouiana  acies  fusa  est.'  Sed  nihil 
nuiiandum  puto  :  t6  iticlinatur  enim 
iiegligentia  scribae  excidisse  verius 
est. 

Romulus  et  ipse  turbafugicntium  ac- 
tus^ Pal.  2.  Romulus  et  ipse  ex  ipsa 
turbaf.  actus:  ceteri  duo  pro  ipse  ha- 
bent  ipsa.  Gebh.  Et  ipsa  etiain  per- 
peram  Voss.  2.  et  Leid.  1.  Mox  tiir. 
actus  fug.  Port.Tum,«(/<o//c7(sHarl,2. 

§  4  Hie  in  Palatino  prima  urbifun- 
dnmenta]  Vet.  lib.  Palatio,  iit  ante. 
Sigon.  Voces  in  Palntino  aberant  a 
Voss.  2.  Sed  in  Pallantino  Port,  in 
Pulatio  Florent.  Voss.  1.  Lpid.  uterq. 
et  Harl.  1.  et  ita  ex  codd.  L.  2.  et  C. 
laudat  Hearne.  V.  Gron.  ad  c.  5.  §  1. 
etSigon.  ad  c.  7.  §  1.  Praeterea  prima 
urbis  fund.  Harl.  2.  prima  fund,,  media 
voce  omissa,  Harl.  1.  utrnmque  male. 
•  Fnndamenta  urbi  jacere,'  ut '  locum 
seditioni  qiiaerere'  in.  4G.  §  2.  In 
praecc.  non  idem  ordo  est  verborum 
in  omnibus  membr.  nam  Jup.,  inquit, 
tuis  jussus  av.  Voss.  1.  et  Leid,  2. 
Jup.,  inquit,  jussus  tuis  av.  Harlei.  sec. 
Jup.,  tuis,  inquit,  visis  av.  Iiabet  Lip- 
sieus.  in  contexlu.sed  jxsjjws  in  inarg. 
mutatiim  a  m.  sec. 

Scelere  emtam  Sabini  habenti  Pal. 
2.tencnt.  iii.  17.  '  Arcem  ab  his  iis- 
dem  Sabinis  auro  captam  rerepistis.' 
Gebh.  Tenent  etiam  Hail.  2.  et  Hav. 
Sed  male.  Vel  enim  repetitum  ex 
principio  liujus  capitis  '  Toniiere  ta- 
men  arcem  Sabini  ;'  vel  id  factum 
sollemni  errore  librariorum,  qui  has 
voces  ' tenere  '  et  'habere'  confnn- 
dere  soliti  sunt.  Vid.  ad  ii,  31.  ^  G. 
Tac.  Ann.  i.  1.  '  Urbeni  Komam  a 
principio  reges  habuero.'  Vid.  viros 
doctos  ad  Tlor.  iv,  2.  §  22.  Pra?terea 
male  scelere  erutam  Leid.  2,    Simili- 


Gil  4 


NOTiE   VARIORUM   IN 


tiido  ductmim  m  et  rti  in  scripfura 
Longobaidica  hiiic  erroii  caussam 
dedit. 

§  5  Fugamque  foedam  siste']  Media 
vox  aberat  a  Voss.  2.  Paiillo  ante, 
deinde  terrorem,  pro  deine  terrorem, 
Lips,  ct  Harl.  2.  Male.  Vid.  ad  ii.2. 
§  7.  Sap.  hinc  alte  arce  Flor. 

§  G  Hie  ego  tihi  templuin'\  IMelior 
coUocatio  in  Pal.  2.  Hie  tibi  ego. 
Gebh.  Canssam,  cur  ilia  verbonini 
collocatio  prteferenda  sit,  nuUani  vi- 
deo. Omnes  etiani  nostii  in  vulgat. 
conspirant. 

Tua  prcEsenti  ope  servatam  urbein  es- 
*e]  Tua  prasertim  ope  Port.  Eodem 
modo  olim  peccatiini  erat  ap.  Sail,  in 
Cat.  c.  51.  §  19.  ubi  vide  Cort.  qui 
docet,  'pra:senteni  diligentiam  '  esse 
adjuvantem,  prEestantem,  certo  in- 
tentaoj :  quas  etiam  est  significatio 
liuic  loco  conveniens.  Tua  prcesentia 
perservalam  Fiorent.  a  m.  sec.  Tuin 
servatam  esse  urbein  Voss.  1.  et  Leid.  2. 
scrvation  urbem,  rw  esse  omisso,  Hav. 

§  7  Veluti  sensisset  auditas  preces^ 
Iterum  Pal.  2.  Veluti  si  sensisset. 
Gebli.  Rott.  Gild.  Vcss.  uterq.  Fior. 
uterq.  Veluti  si  sensisset.  Id  perinde 
Livium  sonat,  ac  vnlgata.  Hoc  libro 
c.  56.  '  Vehit  si  prolapsus  cecidissel.' 
XXI.  8.  '  Velut  si  paritcr  utrosqne 
munis  texisset.'  xxiii.  9.  '  Velnt  si 
jam  agendis  interesset ;'  et  sjppe.  Jac. 
Gron.  Veluti  si  sensisset  etiam  Leid. 
nterq.  Harl.  ant.  Hav.  a  m.  sec.  et 
onines,  quibus  usus  sum,  edd.  antt. 
Primus  Aid.  particulani  omisit,quani 
iterum   rccipiendain  duxi.   xxi.   41. 

*  Veluti  si  servos  videatis  vestros  ar- 
ma  rcpentc  contra  vos  ferentes;'  et 
inox,  '  Hie  est  obstandum,  milites, 
velut  si  ante  Romana  mncnia  piignc- 
nius.'  XXIII,  IK.  '  Velut  si  cum  alio 
exercitu  a  ('apiia  exiret.'  xxv.  S8. 

*  Velut  si  adiiorlantes,  sigiiumque 
dantcs  videatis  eos,  ita  pro'lliiui  iii- 
ire.'  xxviii.  32.  'Veluti  si  oinniuin 
communis  agatur  lioiios.'  xxix.  28. 
'  Veluti  si  urbciu  cxtcniplo  adgics- 


sums  Scipio  foret.'  Simili  modo  dic- 
tum 'quasi  si.'  Vid.  N.  Heins.  ad 
Nas.  Ep.  IV.  3.  'tauiquam  si,'  de  quo 
vide  ad  xl.  9.  §  7. 

Hinc,  inquit,  Romanil  Heiis,  inquil, 
ivoma«i  scribeiidiim,  suis  ad  me  Ute- 
ris, conjiciebat  Heinnann.  Hie,  in- 
quit,  Roynaiii  Leid.  1.  et  Hav.  Easdeni 
voces s»pius  commutari  videbimns  ad 
XXVI.  13.  §  13.  Hie  Romanos,  media 
voce  exsulante,  Voss.  2.  inquit,  hinc 
Romani,  mutato  ordine  vocabulorum. 
Port.  Mox  resistere  7ios  atque,  vocula 
addita,  idem  Port,  a  m.  sec. 

Restitere  Romani,  tamquam  calesli 
voce  jussi]  Pal.  1.  resistere  R.  tarn. 
cceI.  v.  nisi.  Gebli.  Resistere  R.  etiam 
Voss.  2.  Lipsiens.  Leid.  2.  et  Hav. 
Vid.  ad  I.  50.  §  5.  Sed  hie  nihil  muto. 
Turn  quamquam  cccl.  voce  Leid.  1.  ea- 
dem  scribaj  aberratione,  qua  etiam 
'tantiim'  et  'quantum'  commutan- 
tur.  Vid.  ad  xxiv.  35.  §  4.  Mox 
periolat  Harl.  2. 

§  S  J6  arce  decurrerati  Vet.  lib. 
decucurrerat.  Ostendit  porro  Prise, 
bonos  auctorescompositum  'cucurri' 
usurpasse  :  ut  Liv.  in  xxv.  II.  '  Etsi 
ferocius  procucurrissent.'  Idem  fe- 
cisse  Catonem,  Plaiitiira,  et  Teren- 
tiiim.  Sigon.  Decucurrerat  etiam  Flo- 
rent.  Voss.  1.  et  Hai  1.  uterq.  cucurre- 
rat  Voss.  2.  et  Leid.  1.  Vid.  Gron.  ad 
XXII.  4.  §  G.  et  xxv.  17.  §  5.  et  Coler. 
ad  Pra-f.  Val.  Max.  ubi  testatnr,  se 
ejusmodi  praHerita  numquam  aliter 
invenisse  in  scripto  cod.  Danielis. 
Pariter  einendaiidum  ap.  Front. 
Strat.  II.  2.  4.  '  In  suiycctos  liostes 
decucurrit.'  Ita  enini  iiiiiis  Hillensb. 
ciijus  excerpta  jjenes  me  sunt,  exlii- 
])et.  Passim  etiam  cod.  Suetonii 
Meinmianiiiii  liabuisse  '  accucurrc- 
runt,"  transcuciinissct,'  '  concucur- 
risse,' '  percucurrit,' '  prociiciirrissel' 
Jac.  Groiiov.  Pra'f.  Suetonii  cd. 
cjiiaiii  1G98.  eiiiisit,  pra'lixa  testatnr. 
Add.  Corl.  ad  Piin.  ii.  1.  Simili  mo- 
do formatiim  prieteritiim  'exciicnrrc- 
runt'  ex  codd,  rcstiluliim  est  c.  15.  ^ 


T.    r.IVII    HIST.    LrU.    I.    CAP.   12. 


6115 


1.  'prapciicurrerant '  viii.  30.  ^2.  Vid. 
eliaiiiTonen.ad  Val.  Max.i.8.  ex.  10. 
et  ad  III.  1.  ex.  1.  '  concuciiirenint' 
vid.  Jac.  Gron.  ad  Liv.  xxix.  18.  §  10, 
'  procucuni '  vid.  ad  xl.  30.  §  5. '  in- 
cucunerat '  vid.  Jac.  Gron.  ad  xxvir. 

18.  §  19.  Hoc  postcrius  aiiteni  ex 
iliis  erat  compositis,  in  quibiis  se  ge- 
niinationiiii  nondiini  in  prirterito  re- 
perisse  te.statnrVo.ss.de  Analog,  in. 

19.  inter  qua^  etiani  enunierat  '  discn- 
curii,'qno  fauien  ntitui  Siut. in  Calig. 
c.  32.  '  More  victoruin  cum  palnia 
discncurrit.'  Pra^terea  a  Sabinis,  pro 
<ih  Sabinis,  est  in  Voss.  1.  Leid.  2.  et 
Harl.  2.  Deniqne  toluin  quanto  foro 
spatium  est  Lips.  Male. 

Pevfidus  Iwspitcs,  inbelles  /tos/e.s] 
Pcrfidos  hosies,  imbelles  liospilcs  Port. 
pcrjidus  liostes  etiani  Voss.  1.  Male. 
Proprinni  enim  conviciinn  in  liospi- 
tes,  quod  perfidi  sint ;  in  liostes  aii- 
tem,  quod  inbelles.  Similiter  dictator 
liomaniis  Fidenates  et  Volscos  iv. 
32.  '  perfidos  socios,' '  imbelles  lios- 
tes' vocat.  Et  Jta  Ovid,  de  Paride 
xai.  44.  'Tarn  sis  liostis  iners,  qnam 
mains  liospes  eras.'  Mox  lorige  esse 
aliudv.  capere  Harl.  2.  Vid.  ad  vi.  23. 

§  9  Fcrocissimorum  juvenuni]  For- 
lissimorum  jm-enum  Leid.  2.  et  Hav. 
quod  ex  glossemate  natum  esse  ceii- 
senduni  est.  Vid.  ad  xxviii.  42.  §  4. 
In  verbis  praecc.  unain  vocem  addc- 
bant  Harl.  2.  et  Hav.  hoc  mode,  in 
cum  jam  luce  glurinntem. 

Riimmii  persc(puintur1  Proscquunlur 
Port.  Vid.  ad  ix.lO.  §7.  Paullo  ante 
forte  pugnabal  3Iecius  Harl.  2. 

^10  Advevtcralqiie  en  res  etiain  iSa- 
binos  taiiti  periculo  viri]  Id  est,  con- 
verteiat  illiic  animos  oculosque  Sabi- 
noruin.  Nam  male  libris  omnibus 
avertcrat  scriptum  alio  sensn.  Lips. 
ad  Tac.  Ann.  xii.  51.  Sic  I'al.  2.  a 
dextra  emendatricc,  quomodo  emen- 
dand.  ceiisebat  Lips,  ad  Tac.  Ann.  ii. 
17.  Antea  legebanius  avertcrat,  ig- 
uorautia  historicac  dictlouis  ;  quam- 


vis  forte  fnit  initio  adverteralque etiam 
S.  tanti  pcrieulum  viri :  nisi  prieterea 
vclimus  tniiti  periculo  tiri  adsiitnm  a 
niaiui  librarii.  Sic  ct  infra  post, '  fa- 
vore  raultoruiu  addito  animo,'  deleri 
poterant  e  Livio,  salva  interim  narra- 
tioue.  Gritt.  Pal.  1.  averteratifque  ea 
res  etiam,  c^c.  Forte  legendiim  aver- 
terantque  ea  re  etiam  Suhini,  iioto  di- 
cendi  genere,  pro  aversi  erant.  Gebli. 
Kecte  viri  docti  adverteralque  Icgen- 
dnm  nionnerunt :  quomodo  a  m.  sec. 
praefert  Port,  in  (juo  a  m.  pr.  utetiii 
omnibus  reliq.  nostris,  ntroq.  Voss. 
utroq.  Harl.  ntroq.  Leid.  Hav.  et 
Lips,  erat  averleratque.  Vorum  non 
tanlum  ea  res  '  averterat,'  id  est,  alio 
verterat  Sabinos,  verum  etiam  '  ad« 
verterat,'  id  est,  ad  se  converterat. 
Plin.  I.  10.  '  Mnlta  in  Euphrate  sic 
eminent  atqne  elucent,  nt  mediocri- 
ter  quoque  doetos  advertant  atqiie 
adficiant :'  ubi  Corte  nos  reniittil  ad 
ea,  quit  nofatnrns  est  ad  Liirani  vni. 
857.  Eodeiii  sensn  hoc  vei  bum  Livio 
restituendum  existimabat  Gron.  atl 
V.  42.  §  4.  Vid.  etiam,  qua;  nolantur 
ad  VI.  23.  §  8.  x.  21.  §  2.  xxvi.  5.  § 
9.  XXX.  8.  ^  1.  et  XXXI.  40.  §  7.  Si- 
mili  modo  'aversns'  et  '  adversus  ' 
siepins  in  inembr.  antt.  commutantnr. 
Vid.  ad  II.  31.  (^  6.  De  verlio  »  adver- 
tere'  hae  signiticatione  agunt  Acidal. 
ad  Tac.  Ann.  1.  i.  c.  41,  et  Gifan.  in 
Obs.  Ling.  Lat.  voce  '  Advertere.' 
Aliter  tamen  loqui  videtiir  Liv. 
XXVIII.  C.  '  Quum  omnium  animos 
ocniosqne  id  certamen  avertisset.* 
Ccterum  unus  e  Ivegiis  codd.  ap. 
Crev.  advertitqite.  Vcriim  niitim  liiinc 
testeni,  adversantibns  reliquis,  nou 
andiendum  censeo.  Verba  seq.  *  tan- 
ti periculo  viri'  pro  glossemate  ha- 
bet  Scliefl'er.  in  Misc.  Obs.  Crit.  torn, 
viii,  p,  298.  Insuper  *  f.ivore  multo- 
runi,'  quod  proximnm  est,  cxponit 
multorum  auxilio  vel  ope  Potins 
favor  est  vox  qna  indicatur  spectato- 
runi  in  circis  ac  tlieatris  benevolen- 
tia,  non  tatnen  tacita,  sed  quje  voce 


Giir> 


NOTiE    A'^ARIORUM    IN 


ac   gesfn  exprlmitiir.    Vid.  Casaub. 
ad  Vopisc.  Aiirel.  c.  48. 

In  media  convalle  . . .  proeliuni]  Vet. 
helium.  Lips.  In  media  valle  Lip- 
siens.  quern  non  audio  invitis  leli- 
quis.  Infra  c.  38.  '  Infinia  uibis  loca 
circa  forum  aliasque  interjectas  col- 
libus  convalles,  quia  ex  planis  locis 
hand  facile  evehebant  aquas,  cloacis 
e  fastigio  in  Tiberiin  ductis  siccai.' 
Redintegrant  bellum  Voss.  1.  Leid.  2. 
et  Hail.  2.  S*pius  libiarios  voces 
'  bellum'  et  '  prcelium  '  coramutasse 
dicain  ad  iii.  61.  §  2.  Quo  minus  ta- 
men  liic  et  alibi  temere  eo  sensu 
'  bellum  '  recipiendum  existimem, 
obstant,  qua;  ibidem  dicam.  Pra?cc. 
ita  exbibebat  Hav.  Romani  atque  Sa- 
bini  in  media. 

Cap.  XIII.  §  1  Turn  Sabina  mulie- 
res]  Eleganter  Pal.  1.  expungit  tJi 
mulieres.  Sic  inf.  niox,  '  Ex  belle  tani 
tiisti  laeta  repente  pax  cariores  Sabi- 
nas  viris  ac  parentibu.s,  et  ante  omnes 
Romulo  ipsi  fecit.'  Gebh,  Eadeni 
vox  abest  etiam  a  Lipsiensi.  Sed 
nnius  vel  alterius  fide  earn  expungere 
non  sustinco. 

Qtuiriiin  ex  injuria  bellum  ortum  erat] 
Htinc  locum  imitatus  esse  Eutiop. 
videtur  i.  2.  *  Commotis  bellis  prop- 
ter raptarum  injiiriam  Ceeninenses 
vicit.'  Ubi  vir  clariss.  qui  proxinie 
scriptoreui  liunc  in  luceni  emisit,  ex 
cod.  Lugd.  rapforum\n  coutextuni  re- 
cepit,  et  inteni;:it  injuriam,  quam 
raptores  liitulere.  Ita  sa?pe  active 
'iojuria'  sumi,  adscripta  ab  eo  auc- 
torum  loca  ostendunl,  idcjuc  non  lie- 
gamus.  Uni  tanien  cod.  contra  alio- 
rum  conscnsum  palniam  iiiidem  tri- 
bucndarn  non  esse,  vcl  Livii  locus, 
quern  Eutropius  imitatus  cat,  cvin- 
cere  potest. 

Crinihns  passis  sc>ssit<iue  veslc]  Lego 
spnrsis.  Lips.  Kecentius  editi  ;<(i.s«is; 
non  carpo.  Sed  tanicn,  quum  antiq. 
praeferant  sparsis,  (|uod  et  in  Lipsii 
libb.  et  tribns  Fall,  niirum  est,  nisi 
•rigiucm  suam  debeat  alteram  illud 


Petro  Justino  Pbilelpbo,  qui  prapfuit 

ed.  Mediol.  1480.     In  ea  certe  com- 

paret,  addilunique,  ut  amicis  quibus- 

dam  suis  morem  gereret,  quam  diligen- 

tissime    illam    recognovisse.     At    ego 

minime  amare   possum  tarn  diligen- 

temrecognilionem.  Grut,  Pall.  Camp. 

sicut  Lipsii  cod.  sparsis,    Diod.  xvii. 

p.  580.  de  Persidibus,  Uepiaipovfifvai 

5e  Ta7s  x^P^^  Tpeixovcrais  rhv  rod  adfj-aros 

K6crfj.ov  Kol  ras  K6/j.as  avujxivai  3ia  Tdiruv 

Tpoxew  iOeov,  &c.     Liv.  xxxix.   13. 

'  INIatronas  Baccbarum  babitu  crini- 

bus    passis   cum   ardentibus   facibus 

decurrere  ad  Tiberim.'  Gebh,   Passis, 

pro  quo  Lips,  et  Grut.  sparsis,  (quod 

perpetuo  etiam  apud  poetas  habere 

pejores    observavi,   ubicumque   fere 

illud  meliores  libb.)  non  est  Pbilelphi 

istius  Mediol.  sed  Flor.  niembr.  quae 

antiquissiuia  est  omnium  hujus  partis 

Livii  adliuc  visarum  :  nee  aliter  Voss. 

1.  a  m.  pr.  J,  F.  Gron.    Sparsis,  prae- 

ter  Voss.  l.a  nianu  interpolatrice  ba- 

bent  etiam  Voss.  2.  Leid.  2.  Harl.  2. 

Hav.  Port,  a  m.  1.  et  Lips.  Verum/ias- 

sis  superest  in  Harl.  antiq.  Leid,  1.  et 

Port,  a  m.  sec.  quod  Gronov.  membr. 

anlt.  apud  poetas  et  alibi  plerumque 

pra^ferre  testatur,  ubi  recentt. '  spar- 

sos  crines  '  exliibent.     Id  infra  etiam 

repetit  ad  xxvi.  9.  §  7.     Ita  Ter.  in 

Heaut.  II.  3.  41).    '  Capillus  passus, 

prolixus,  circum  caput  Kejectus  neg- 

ligentcr.'       L'bi    nemo    interpretuni 

dissensnm  codd.  notavit,  praeter  Pa- 

reum,  qui  ex  Pal.  2.  profert  capillus 

sparsus,  et  nuper  lientleiuu),  qui  eara- 

dem  scripliirani  trcs  ex  suis  provaria 

lectione,  duos  vero  in  ipso  textu,  ser- 

vare  inonnit.     In    Pliorm.  i.   2.   60. 

'  Capillus    jjassus,  niidns    pes,    ipsa 

liorrida.'     Ubi,    rcliquis    tacrntibns, 

solus  Parens  ilcrum  ex  Mss.   Pall. 

sparsus    laudavit    Ovid.    Ep.  vi.   89. 

'  Per  tuunilos  errat,  passis,  discincta, 

capillis.'     Liv.  \ii.  40.  '  Exspectate, 

duni  vobis  singidis  matrea  oonjuges- 

que  crinibus  passis  obvia-  ab  urbe  ve- 

niant.'   xxvi.  9.  '  Undique   niatronae 


T.    LIVII    IirST.    LIB.    I.    CAP.    13. 


0117 


\n  piibliciim  cffnsae  circa  Denin  dclu- 
bra  discitrnint,  crinibns  passis  aiMS 
verrentes.'  Vid.Nic.  lieinsiiis  ad  Nas. 
Fast.  I.  (J4G.  et  Weitz.  ad  Ter.  Heaut. 
II.  3.  49.  Laml)in.  deniqiie  ad  Hor. 
Sat.  I.  8.  23.  Quid  vero  sit  '  passiis 
capilliis,'  Gellins  docet,  jam  ah  aliis 
ad  partes  vocattis,  Noct.  Att.  xv.  15. 
'  Capilio  qnoqne  esse  miilier  passo 
dicitiir,  quasi  poirecto  et  expanse. ' 
Not!  tanien  statnendum  cum  Giaev. 
ad  Just.  x\iv.  3.  genus  loquendi  '  cri- 
nibns sparsis  '  Latinis  auribus  placere 
non  posse,  quae  '  passos  crines,'  non 
'  spaisos,'  norunt.  Ceite  '  spargere 
crines  '  Latine  dici  docuit  J.  F. 
Gron. ,  ad  Just.  XXIV.  8.  Vid.  etiam 
Bentlei.  ad  Ter.  Heaut.  ii.  3.  49. 
'Sparsi  capilli  '  memorantur  quoque 
Nasoni  Ep.  xv.  73.  '  Ecce  jacent  cel- 
lo sparsi  sine  lege  capilli.'  Ubi  Hcins. 
qui  Ovid,  recenseiis  ingentem  codd. 
scriptorum  copiani  consiiluit,  ex  selo 
tantnm  Regie  passi  capilli  profert : 
qui  tamen  non  videntur  ihi  lecnni  ha- 
bere posse.  '  Passi  capilli '  magis  lu- 
gentibus  ac  supplicibus,  ut  'sparsi' 
vaticinantibus,  furore  divine  correp- 
tis  ac  bacchantibus  convenire  viden- 
tur. Vid.  Burmann.  ad  Ovid.  Art. 
Am.  III.  709.  Hinc  crinibus  sparsis 
legenduni  videri  dicam  ad  xxxix. 
13.  §  12.  etiam  ap.  Ovid.  Heroid.  xv. 
73.  Centra  hie  cum  Gron.  et  aliis 
male  crinibus  passis,  q\iod  lugentes 
{fcrdriras  ix°^'^°'^  ''^^"S'f'-ovs  inquit  Dion. 
Hal.  111.  p.  110.)  ac  supplices  Sabinae 
ex  urbe  egrcssae  sint ;  et  quideni  tan- 
to  magis,  quod  et  codd.  Oxou.  banc 
lectionem  prajferre  Hearne  profitea- 
tur. 

Victo  7nalis  muliebri  pavore]  Iterum 
in  Pal.  1.  deficit  rh  malis.  Lucan. 
VIII.  817.  '  Ille  per  umbras  Ausus 
ferre  gradum  virtum  pietate  tiuiorem 
Cempulit.'  Gebli.  Nostri  onines  ni- 
hil mutant,  nisi  quod  rh  malis  etiam 
desit  in  Lipsiens.  Vid.  ad  ii.  30.  §  3. 

Ausie  se  inter  tela  volantia  inferrc,  ex 
transverso]    Pal.  2.  volilantia.  Gebh. 


VoiUantia  etiam  Harl.  2.  tollancia 
Lips.  Tum  Husa  sunt  .  .  .  se  itifirre, 
ct  ex  transcerso  Voss.  1.  ausea  .  . .  sc 
inferre,  et  ex  transversa  Leid.  2.  ausfs 
se  inter  tela  inferre  volantia,  ex  trans- 
verso  Pert. 

Diriinere  infestas  acies,  dirimere  iras^ 
Hand  aliter  scripti.  Ter.  in  Hec. 
III.  1.  11.  '  Rem  cognosces,  iram  ex- 
pedies.'  Noster  xxviii.  21.  'Quod 
ab  tanta  rabie  dirimt  nequirent.' 
Malim  tamen  fere  delenire  iras.  Ut 
II.  45.  '  Diem  tcmpusque  forsitan  ip- 
sum  leniturum  iras.'  xxxiii.  16. '  Aut 
eo  ipso  lenire  iras,  aut  pati,  quod  ca- 
sus tulisset.'  XXXIX.  13.'  Simul  iram 
lenire.'  Plaut.  in  Asin.  ii.  4.  28. 
'  Vah  !  delenire  apparas.*  Colum. 
IX.  3.  '  Sed  tamen  iracundia  notae 
melioris  apium  facile  delenitur.'  J. 
F.  Gron.  Liv.  xl.  7.  '  Quin  comis- 
satum,  inquit,  ad  fratrem  imus,  et 
iram  ejus,  si  qua  ex  certamine  resi- 
det,  simplicitate  et  hilaritate  nostra 
lenimus.'  Sen.  de  Ira  i.  1.  '  Exegisti 
a  me.  Novate,  ut  scriberem,  quemad- 
niodtim  posset  ira  leniri.'  Ovid.  E- 
pist.  XVII.  23.  '  Crimen  erat  nostrum, 
si  delenita  fuissem.'  Pari  modo  '  le- 
nire seditienem'  est  v.  24.  '  Roniie 
interim  multiplex  seditio  erat:  cnjus 
leniendaj  canssa  coloniam  in  Vol- 
scos  deducendam  censuerant.'  vi.  IG. 
'  Jam  baud  procul  seditiene  res  erat ; 
ctijus  leniendiE  caussa,  largitor  vo- 
luntariussenatus  repente  factus.'  iv, 
51.  '  Vindicatis  sedilionibus  deleni- 
mentuin  animis  Bolani  agri  divisio- 
nem  objici.'  xxviii.  20.  'AnteaSucro- 
nem  ad  leniendamseditionemieraut:* 
'  lenire  indignationem  '  xxxviii. 
24.  '  Ad  leniendam  indignitatim  in- 
juria', spem  reditu?  ad  sues  niulieri 
facit.'  Vide  Cert,  ad  Sail.  Jug.  11. 
etiam  *  mitigarc  discordiam  '  non  ab- 
simili  ratione  dixit  Liv.  ii.  57.  Vul- 
gatuin  tamen  damnare  non  audeo, 
quod  etiam  Doujat.  tuotur,  <locens, 
idee  lion  male  '  diriuiendi  '  voce  usnin 
esse  Liviiim,  quod  nou  de  unius,  sed 


G118 


NOT^    VARIORUM    IN 


de  duorum  mutua  ira  flectenda  hie 
agatur.  Inf.  xxxix.  22.  '  Legatnm 
enm  post  dariinationem  et  bona  vendi- 
ta  inissiim  in  Asiam,  addiiimenda  in- 
ter Antiocimm  et  Euraenem  reges 
certamina,  Valerius  Anlias  est  auctor.' 

^  2  Ne  pnrricidio  macularenti  Vide- 
tur  necessaiio  legendiim  orharent.  A- 
liter  sensiis  extiicari  nequitiir,  ant 
certe  non  placet.  T.  Fab.  Exiniie 
Livius  se  ipse  explicat  in  persona 
Virginii  iii.  50.  orantis,  '  ne,  quod 
scelus  Appii  esset,  sibi  attribuerent, 
neu  se  nt  parricidani  libernni  aversa- 
rentur.'  Similiter  deprecantur  hee 
Sabina  frednni  dedecus,  ne  niutuls 
cajdibiis  patres  ac  niariti  efficerent, 
ut  stirpi  su?e  posset  objici  et  expro- 
brari,  earn  a  parricidis  ortam  esse,  et 
patres  simiil  avosqne  inquinatos  et 
macnlatos  mntue  cognate  sanguine. 
Sic  Manlius  itiaculavit  genteni  suam 
parricidio  filii  viii.  11.  Vides,  nihil 
in  his  nuitandum.  Jac.  Gron.  Nihil 
mutandum  esse  Doujat.  etiam  nio- 
nuit,  et  veruni  sensum  Livii  vidit. 

Nepotum  illi,  liherum  hi  progeniem] 
Alio  ordine  hi  liberum  Florent.  Voss. 
2.  Leid.  1.  Port,  et  Lips,  hiliberorum 
Voss.  1.  Leid.  2.  Hav.  et  Harl.  anibo. 
Sed  amat  has  contractioncs  Livius, 
ut  dicendum  ad  xxii.  22.  §  5.  Mox 
inter  nos,  pro  inter  vos,  Hav.  Vid.  ad 
XXXIV.  2.  '^  2. 

§  8  Nos  caussa  belli,  nos  vulnerum 
ac  cadium  viris  ac  parcntibns  stt7nns'] 
Nos  caussa  belli,  nos  caussa  vuln.  Leid. 
2.  nos  caussa  belli,  nos  vuln.  ac  cad, 
caussa  Port.  Deinde  vuln.  ac  cadis 
Harl.  2.  Turn  sumus  vir.  ac  par.  Voss. 
1.  et  Leid.  2.  Tandem  vidua  ac  orba 
Lips.  Voculae  hae  passim  tnrbanturin 
Mss.  Vid.  ad  xxi.  53.  §  3.  Sed  rh  aut 
servandum  constabit  vel  ex  illis,  qua; 
notabo  ad  x.  3C.  §  17. 

^  4  3J«vct  res  turn  tmdliludinem,  turn 
duces]  nJovent  res  ambo  Voss.  anibo 
Harl.  Leid.  2.  et  Port,  a  m.  pr.  in 
quo  a  m.  eiuendatriro  rcpositum 
Movit.     Monet   res    pcrpcram  est  in 


Hav.  de  quo  errore  in  membr.  vetf. 
saepissinie  obvio  vid.  ad  ix.  38.  §  12. 
Praeterea  cum  multitudinem  turn  duces 
Florent.  Harl.  antiq.  et  Leid.  uterq. 
Vid.  ad  VI.  23.  §  3. 

Inde  ad  fo^dus  faciendum']  Pal.  1, 
inde  et  ad  fcedus.  Vide  tamen,  an 
^xo  faciendum  reponendum  %\t  sancien- 
dum.  Fuit  prime  exaratum  sacie7i- 
dum.  Gebh.  Vulgat.  invitis  omnibus 
nienibr.  cum  Gebhardo  non  mutarem  : 
*  facere  foedus  '  enim  nbique  obvium. 
Inf.  h.  lib.  c.  24.  '  Foedcra  alia  aliis 
legibus,  ceteruni  eodem  mode  omnia 
fiunt.  Turn  ita  factum  accepimns.* 
IX.  5.  '  Negaruut,  injussu  populi  foe- 
dus fieri  posse.'  Cic.  pro  Sext.  c.  10. 
'  Fcedus  fecerunt  cum  tribune  plebis 
palam,  ut  ab  eo  provincias  accipe- 
rent,  quas  ipsi  vellent.'  De  Fin.  ii. 
26.  '  Posuisti  etiam,  dicere  alios,  fre- 
dus  quoddam  inter  se  facere  sapien- 
tes.'  De  Inv.  ii.  30.  '  In  eo  fiedere, 
quod  factum  est  quondam  cum  Sam- 
nitibus,  quidam  adolescens  nobilis 
porcaui  sustinuit  jtissii  iniperatoris.' 
Si  forte  Gebhardo  displicuit '  facien- 
dum,' quod  mox  sequatur  '  faciunt,' 
satisfacere  poterunt,  qua;  notavi  su- 
pra ad  c.  3.  §  9. 

Sed  et  civitatem]  Vocula  c^abest  ab 
utreq.  Voss.  utroq.  Leid.  Port.  Harl. 
2.  Lips.  etHav.  Vid.  ad  ii.  6.  §  1. 
Mox  omne  imperium  conf.  Voss.  1.  et 
Leid.  2.  Turn  liomani,  pro  Romam, 
Hav. 

§  5  Ubieques  Curtiusin  vado  statuil] 
Ego  lectorem  admonui,  videret,  ne 
Curiium  legcndum  sit  potius:  ut  ve- 
teri  voce  usus  Livius,  quod  ct  Mare 
et  Ennius  fccere,  cques  pro  equus  po- 
suerit :  siatuit  enim  active  siguificatii 
hoc  loco  accipiat,  necesse  est.  Sabell. 
Lectio  lia'C,  ciiunm  Curlius  in  vado 
statuit,  si  quidem  vetusta  est,  maxi- 
nie  placet.  Sabel.  tamen,  c/ufs  Cur- 
tium,  pro  equus  Curlium,  Icgendum 
putat.  Ceterum  ab  hocuc  Mctio 
Curtio,  an  ab  M.  Curtio,  (de  quo  vii. 
G.  posteu  Livius  fubulani  narrat,)  la- 


T.    LIVII    HIST.    LII5.    I.    CAP.    13. 


G119 


CU3  nomen  liabeat,  incertnm  est. 
(•lar.  llaiic  lectionem,  eqiius  Curtium 
latidat  Glar.  injnste.  ['  (J lar.  legit 
equum  Ctirtius ;  de  verbo  slatuit  di- 
cere,  qnando  onines  codd.  ita  liabc- 
bant,  siipersedit.  Sabell.  de  verbo 
statuit  loquitur.  At  Sabell.  oniittit, 
Glar.  carpit :  cum  Glar.  loquatur  ex 
Gcliii  aucioritate  xviii.  5.  Robortel. 
mire  bic  iiicrepat  Sigonium  de  mu- 
tatione  bujus  loci  Emend,  ii.  51.  bo- 
rum  vcrborum  banc  senteutiam  esse 
sca'ibens,  liquum  eniersisseex  palude 
ilia,  at  -statuisse  Curtium  in  vado,  id 
est,  in  loco  tuto  ac  minime  profundo. 
Ita  ut  legendum  sit  eqjtus  Curtium  in 
vado  slatuit.  Et  ita  omnes  vett.  libb. 
babent.  Ncc  commode  Livii  verba 
ad  Plut.  sententiani  accommodari 
possunt,  cum  uterque  diversos  fuerit 
secutus  auctores.  Nam  id, quod  nar- 
ratur  de  eo,  vario  modo  prolatum  est 
ab  bistoricis.  Dionys.  peditem  ilium 
pugnasse  ait.']  Vett.  eiiim  libb.  ba- 
bent equum  Curtium  in  vado  statuit. 
Ex  quo  intelligi  potest  legendum  esse, 
equum  Curtins  in  vado  deslituit.  Nam 
Plut.  banc  senteutiam  ita  vertit  in 
Rom.  p.  28.  Kai  idcras  rhy'iirTTOv,  eau- 
Tby  ^(TQKTfv ;  id  est,  Deslituto  equo  se- 
met  nervavit.  Errori  locum  dederunt 
finitimae  illae  syllabae  do,  de.  Sigon. 
Plerique  libri  cquus  Curtium:  quod 
veritis.  Lips.  In  vado  statuit  retinen- 
dum  censeo.  Turn.  Adv.  xi.  17.  E- 
quum  Curtius  in  vado  statuit  Pal.  2. 
et  a  scalpello  correctoris  Pal.  3.  in 
quo  prius  forte  equos  Curtius,  quomo- 
do  diserte  visitur  in  1.  Sigon.  nobis 
finxit  vado  destituit,et  praster  niembr. 
et  non  necessario.  Nam  et '  statuere  ' 
idem  notare  poss«  colligamus  ex  Mar- 
tial. IV.  Epigr.  28.  '  Nudam  te  statu- 
et  tuus  Lupercus.'  Ex  Symmachi  i. 
Ep.  52.  '  Quid  tu?  libenter  Atilio 
factum  putas,  quod  fascibus  aratra 
mutavit,  et  in  medio  scnientis  opere 
anlielos  boves  statuit  rusticus  magis- 
tratus?'  Ubi  dudum  est,  quod  le- 
geudum  putabam,  quid?  tulibente  Ati- 


lio, Ifc.  At  rationem  sic  damus  equo, 
instat  Sigon.  Ita  est ;  sed  et  alii  de- 
derunt ;  non  animi  quidcm  ac  volun- 
tatis, sed  facti  et  eventus.  Virg.  /En. 
X.  593.  '  Nulla  tnos  currus  fuga  seg- 
nis  equorum  Prodidit.'  Neque  alia 
utitur  imagine  optimus  quisque  poii- 
tarum.  Unde  et  id  vocis  IMartiali 
meo  reddidl  ix.73.*  proditor  Helles,' 
suasu  Ms.  Pal.  antea  legtbatur  por- 
iitor ;  male.  Utique  cum  et  proditio 
accommodetur  vel  inanimatis.  Siliiis 
XV.  712.  'Occubuit  clipii  transfix! 
proditus  iere.'  Meminilque  turris 
proditricis  ^lian.  Var.  in.  2C.  injus- 
teque  verbuin  id  arcctur  Plin.  xxix. 
1.  in  fin.  '  ilia  perdidit  imperii  mores.' 
Reponatur  auctoritate  niembrana- 
rum  prodidit.  Sed  et  nescio,  an  juste 
eam  dictionemSilio  excluserit  Dau8- 
quius  noster  xvi.  G21.  '  septem  de- 
iiudas  proditor  arces.'  Ita  enim  et 
ed.  pr.  et  liber  nianu  exaratus  Oxo- 
niae,  quern  inea  caussa  ante  plures 
annos  compararunt  cum  vnlgat.  egre- 
gii  juvenes  Lingelsbemius  et  Dorvi- 
lius.  Ineptc  posterius  edit!  protinus^ 
Sed  et,  ubi  liodie  est  Ovid.  Met.  vii. 
GOO.  '  Fibra  quoque  a?gra  notas  veri 
monitusque  Deorum  Perdiderat ;' rt- 
ponatur  potius  fide  Ms.  quarti  Pal. 
Prodidcrat.  Imo  ubi  Paullo  J.  C.  at- 
tribuilur  definitio  '  rejzulaj '  i.  ir.  De 
Divers.  Reg.  Jur.  '  Qua;cumque  la 
aliquo  vitiata  est,  perdit  otBcium 
suum,'  assentior  desideratissimi  Mar- 
quardi  Freberi  conjecturje  prodit,  qui 
consulatur  libro  altero  Parerg.  c.  13. 
Quare  minus  etiam  recte  aeque  desi- 
deratus  nobis  F.  Sylburg.  reprebcn- 
dit  Politiani  versionem  Herod,  vi.  1). 
'  Exercitum  Romauum  plane  prodi- 
dit ; '  putatque  rescribendum  perdidit, 
J.  quoque  Leunclav.  noster  frustra 
fuit,  dimi  Xylandri  versionem  emen- 
dat  in  Dione  xxxviii.  31.  '  Praesti- 
terunt  nunujuam  suscipere  bellum, 
quani  susceptuni  prodcre,'  substitu- 
itquc  deserere.  '  Produnt '  enim  sae- 
pe   non   proditores,    vel  nccesBitate 


(>I20 


nota:  variorum  Ts 


pressi,  vel  casu  ;  nt  videre  est  apud 
Polyb.  I.  G2.  Grut.  Tragcedia  hie 
criticis  acta  est.  Pariini  opis  ad  tran- 
qnillandos  tales  snbvehiuit  Pall.  A 
Pall.  2.  et  3.  iit  et  Campani  ed.  vul- 
gata  lectio  eqnum  Citrtius  in  vado  sta~ 
tint  stabilitiir.  Pal.  vero  1.  equos  cur 
ejus  in  vado  skduit.  Lips,  ut  ante 
cum  dudiim  Sabell.  ac  Glar.  ariolati 
sunt,  eqiiiis  Ctirtiitm  in  vado  statuit. 
Quod  si  accurate  examinetur  Pal. 
prim!  lectio,  dicendum  est,  non  longe 
deerrare  hinc  ejus  vestigia,  siquidem 
vetusta  scriptura  equos  valet  eqiius. 
Sigon.  conjecit  eqiium  Curtiiis  in  vado 
destituit :  quia  Pint,  vertit  Kal,  eacras 
thu  XwTTOv,  kav7hv  ecTaxre.  Sed  hujus 
emendationem  aiietavit  Robortel. 
Gehh.  Equus  Curtius  in  vado  statuit 
Voss.  1.  Laid.  1.  et  Hail.  I.  eques 
Curtius  in  vado  statuit  Voss.  2.  et  non- 
nnllae  ex  vetustissimis  cdd.  equos  Cur- 
ciusin  vado  statuit  Lips,  equum  Curtius 
in  vado  statuit  Florent.  Hail.  2.  Hav. 
et  Port,  equus  Curtium  in  vado  statuit 
Leld.2.  Quam  cum  Robortel.  et  aliis 
veriorem  lectioneni  existiino ;  licet 
adhuc  postea  Sigon.  alia  lectioni  suaR 
stabiliendac  in  medium  adtulerit  E- 
in^nd.  I.  46.  et  praesertim  cod.  Mme- 
ti  sil)i  adsenlire.  Utrum  Robortello, 
an  Sigonio  codd.  Oxon.  congruant, 
ex  Hearnio  intelligi  nequit :  nisi  quod 
tanien  prius  statuenduin  ex  ordine 
veiborum  videatiir.  Mox  Curtium  vw 
dum,  Harl.  2.  et  appellarerc,  pro  ap- 
pellarunf,  Hav.  uppeUaverunt  Harl.  2. 
Sed  Livium  contractionibus  in  his 
verb,  formis  gauderc  alicpiotics  infra 
diccndmn  erit.  Quit  Grut.  de  verbo 
'prodcre'  ad  liunc  locum  disputavit, 
pluribus  rcfcllcre  couatus  est  Gron. 
Obs.  in.  20. 

§  0  Quuin  popnlum  in  curias  tri^inta'] 
Qiiutn  eum  populum  Voss.  2.  Tuni  in 
trif;inta  curias,  alio  ortline,  Hav. 

^  7  Aliquanto  numcrus  major  Aoc] 
Ultimam  voc.  dclcndam  ccnsebat, 
»uis  ad  nif  Uteris,  Hcumnn.  );«wc»i/s 
nutjur  hie  est  in  Hail.  2.  Hav.  ct  a  m. 


sec.  in  Port. 

^  8  CenturicE  ires  equittim'}  Velcu- 
rio  cum  docuisset,  ex  Asconio  Ped^' 
ad  Cic.  in  Verr.  i.  5.  constare,  nomi- 
na  Ramnensium,  Titiensium,  ac  Lu- 
cerum  pertinere  ad  tres  tribus,  in 
quas  Romulus  universum  populum 
Romanum  divisit,  qute  tamen  hoc 
loco  ad  centnrias  equitum  refenm- 
tur,  tandem  existimavit,  hie  aliquid 
in  Liviano  exemplari  deesse,  aut  va- 
riare  saltern.  Verum,  quo  sensu  ver- 
ba Liviana  capienda  sint,  docnit 
Graev.  ad  Flor.  i.  5.  unde  patet,  in 
Livio  nihil  desiderari. 

Ab  Tito  Tatio  Titienses  adpellati] 
Quamquam  Fest.  a  praencmine  Tatii 
ait  Titienses  esse  dictor,  tamen  Tati' 
enses  potius  legenduiu  puto  a  Tatio. 
Ita  enim  vett.  libb.  ita  Varr.  de  L.  L. 
IV.  p.  16.  ita  Plut.  in  Rom.  p.  30. 
'Airh  Tariou  Tari-fjvffes.  Sigon.  Nostri 
nihil  mutant,  nisi  quod  Tatienscs  sit 
in  solo  Hav.  quod  etiam  ex  Oxon.  L. 
2.  B.  et  C.  profert  Hearne.  Equi- 
tum tamen  centuriam  tertiam  Titieri' 
scs,  non  Tatienses,  adpellandam  esse, 
contendit  Hcins.  ad  Nason.  Fast.  iir. 
131.  Prapterea  appellnti  sunt  Harl.  2. 
appcllat(r  Florent.  Neap.  Lat.  et  Port, 
quo  modo  locutus  Varr.  loc.  laud. 
'  Ager  Romanus  primiim  divisus  in 
partes  tres,  a  quo  tribus  adpella- 
tae  Tatiensiiim,  Raninium,  Lucernm. 
Nominatap,  ut  ait  Ennius,  Tatienses 
a  Tatio,  Ramnenscs  a  Romulo,  Luce- 
res,  lit  ait  Junius,  a  Lucumone.'  Ce- 
terum  Ramnenses  hie  servant  omnes 
mci,  nisi  quod  Ranenses  sit  in  Lips, 
et  Harl.  2.  Romenses  in  Voss.  1.  et 
Leid.  2.     Vid.  ad  x.  6.  §  7. 

Lucernm  nom.  ct  orig.  causa  incerta 
esll  Tideni  Lucrcnses  etiam  a  Fest.  et 
Plut.  dicti  sunt.  Horum  originem 
iucortam  esse  ait  Livius,  non  quia 
nulla  tradita  sit;  sod  quia  aliam  alii 
tradontcs  rem  in  diibinm  addtixerunt. 
Alii  cnim  a  liico,  alii  a  Lucumone, 
alii  a  Lucero  Ardea^  'cge,  nominates 
voluerunt.    Auctor  Plut.  Fest.  Pe- 


T.    LIVII    rilST.    Lin.    I.    CAP.   14. 


GI21 


tlian.  .S/g'on,     Vide  J.  Scopam  in  Col-  praferl   Voss.   2.      Turn    convenissct 

lect.  c.  18.    Lucrum,  pro  Luver tun,  Ua-  proco  roiissct  Kloient.  Insuptr  etiam 

bet  Leicl.  2.  occursu,    pro   concursu,    vitiose    idem 

6V(/  concora  etiam]    Pal.  3.  censors,  Voss.  2.     Vid.  ad  c.  25.  §  4. 
Cebii.     Comors  etiani  Leid.  2.  quod         §3  Itatiue  hello  quidem]  Nonvisiliir 

ex  sollemni  librarioruiu  enoie  iiatuin  in  Pal.  2.  quidem.  Cebii.     Itaquc  qui- 

censeii  debet.     Vid.  (juae  notavi    ad  dcm    bello,    voce    tiajecta,    Leid.    2. 

Silii  1.  100.  etir.m  cuncors  est  in  Hav.  Patilio  ante,  seu  hand  injuria,  defici- 

Pauilo  ante,  alio  ordine,?ion  commune  ente  voce  quia,  Leid.  2.   seu  qui  haud 

modo  Lips.    Hari.  2.  et  Port,  nt   et  injuria  Voss.  2.  et  Leid.  1.     Sed  nlti- 


iTiox   regibus  duobus  fuit   Voss.  1.  et 
Leid.  2. 

Cap.  XIV.  §  1  Legntos  Laurentium 
pulsunt]  Laurentum  Leid.  2.  et  Hav. 
Hac  forma  '  societas  consortinnupie 


nia  litera  tov  quia  intercepta  est  a 
proxiniiB  vocis  initiali.  Pio  haud 
cnim  passim,  oniissa  adspiratione, 
scribitur  nut. 

IJt  tamen  e.rpiarentur  kgatorum  in^ 


Laurentum'  mcnioratur  le^'.  46.  €.  juriw]    Consideranduni  lectori,  quo- 

Tlieod.  de  Cursn  I'ubl.    Quod  tamen  modo  Icgatorum  injuria:  repisqueTa- 

an  luic   pertineat,  dubitat  Jac.  Go-  tii  ca-des  expiata  sint  per  ftedus,  in- 

tliofr.     Jnnoni    Lavinati  consecrato-  ter  ilomani  Laviniumque  urbes  reno- 

rum  sacerdotum  collegium  vocal  Uei-  vatum.    Glar.    Si   locus   liic  attente 

nes.  Class.  Inscr.  VI.  90.     Vid.  etiani  spectetur,  facile,  nt  ait  Glar.  intelli- 

ad    Class.   Inscr.   xii.  114.     Verum  gitur  aliquid  deesse.     Deest  autem 

altera  forma  placuitSymniacho  I.  65.  ratio,   qua  expiatio   facta   est.      De 

(quje  aliis  est  71.)  '  CaBcilianum  vi-  qua  Dionys.  ita  ii.  p.  115.     Tdre  ^70$ 

rum  Iionestum,  Laurentium   Lavina-  acpoinovTat  Th  irepl  tovs  Trp{(T$ets  yfvSf^e- 


tium  defensorem,  susceptum  com- 
mendat  officium.'  Eadem  forma  eti- 
am occurrit  in  lapidibus  literatis 
antiquis.     Ita  apud  Gruter.  p.  256. 

num.  7.  '  CVRANTIBVS.  TI.  IVLIO.  NE- 
POTIANO.ET.  P.  AEMILIO.  EGNATIANO. 
PRAEF.    DO.    II.    Q.    Q.    LAVRENTIVM. 

LAVINATIVM.  ap.  cumdem  p.  398. 
num.  7.  M.  Cornelius  M.  F.  Pal.  Va- 
lerianus  Epagatianus  vocatur  decv- 

RIO.  LAVKENTIVM.  VICI.  AVG.      QuCm 

lapidem  Gudius  de  sodalitio  Jnnonis 


vov.  Et  Pint,  in  Rom.  p.  32.  Kal  Ka- 
6apiJ.o7s  6  'PwjxvKos  i^yvtcre  ras  Tr6\eis, 
ovs  €Ti  vw  l(nopovcn  iirX  tjjs  iepevTivr]S 
'KvKy)s  (TwreXuffdai.  Ant  igitur  sacri 
mentio  deest,  ant  voce  ilia  'foedus' 
continetur,  atque  expressa  est.  Ce- 
terum  rcnovatio  foederis  cum  Lanren- 
tibus  solennis  erat.  Libr.  enim  viii. 
11.  aif,  'Cum  Laurentibus  renovari 
fcedns  jussum  :  renovaturque  ex  co 
(piotannis  post  diem  deciinam  Lati- 
narum.'  ['  Glareanus  non  dicit,  quic- 


Lavinatis  intelligendum  putavit.  Ob  qnam  deesse:  sed  scire  cupit,  quo- 
liaec  igitur  nihil  ap.  Liv.  mutandum  modo  inter  Romanos  et  Lavinium  sit 
arbitror.  expiatnm  scelus  ca;dis.']  Sigon.  Glar. 
^  2  Nam  Larinii,  quum  ad  sotkmne  considerare  lectoremjubet,  quomodo 
sacrificiuin  eo  venisset]  Lavini  Voss.  inter  Romanos  et  Lavinienses  inju- 
uterq.  Leid.  ulerq.  Lipsiens.  et  Harl.  ria;  Icgatorum  regisque  cicdes  expi- 
antiq.  Siconjccturis  indulgerelibcret,  ata  sint  per  fcedus.  Sigon.  vnit,  si 
legendum  ceuserem,  nam,  Lavinium  locus  attente  spectetur,  aliquid  de- 
quum  ad  soUemne  sacrijicium  venisset,  esse,  nempe  rationcni,  qua  expiatio 
concursu  facto,  intcrjicitur.  Nunc  ta-  facta  est :  aut  igitur  sacri  mcntionem 
men  nihil  niuto.  Lavini  enim  scrip-  excidisse,  aut  voce  ilia  '  fredus '  con- 
turn  est  pro  Lnvinii.  Vid.  ad  c.  3.  tiueri  et  cxpressam  esse.  Non  venit 
^3.  Ita  niox  /^(ni/fto/i,  pro  Laiin/u/n,  in  nienteni  viris  optinii^i,  duplicem 
Vclph.tt  Vur.Clus.                     Livius.  17  U 


6122 


NOT.^    VARIORUM    IN 


esse  expiationeni,  supeistitiosani  et 
civilein  :  per  illain  Diis,  per  liaiic  lio- 
luiiiibus  satis  tit  laesis  et  alioquin  uU 
tiiris.  Illi  utique  a  Livio  reqiiinint 
snperstitiosam  :  qiias  etsi  liaud  dnbie 
aliqiia  detiinctoiia  inteiposita  est,  ta- 
nieii  earn  suo  jure,  iit  imilta,  Noster 
praeteiit.  De  civili  loquitur  hoc  seu- 
su.  Ut  satisfieret  tanien  Laurcntibiis 
pro  pnlsatis  legatis,  et  vicissini  ut  sa- 
tisfieret Roiuauis  pro  rcge  caeso,  ue;i- 
terque  popuUis  necessitatem  liostili- 
um  haberet,  colloquio  babito  placuit 
compeusari  iujurias,  et  rediri  in  gra- 
tiaia  fffidere  reuovato.  Vid.  ad  M.Sen. 
Controv.  v.  Prsef.  J.  F.  Grun,  Vox 
tamen  perperam  aberata  Port.  Scrip- 
turn  fuerat  Ut  lii.  Hiiic  f'acili  ac  pro- 
clivi  errore  duae  posteriores  literac, 
priorum  ductibus  siruilcs,  licet  ordine 
inverse  positjp,  oinitlL  potuerunt. 
Mox  intra  Romam  Luvinumque  Voss. 
2.  'inter'  et  'intra'  sa-pe  in  Mss. 
confunduntur.  Vide  ad  v.  27.  §  3. 
Deinde  renovalum.     Et  cum  his  Flor. 

§  4  Nimis  vicinas  prupe  se  convales- 
cere  opes]  [Vid.  Lectt.  Varr.]  Nihil 
mutant  codd.  quibiis  usus  sum  :  nisi 
quod  voculani  se  omiserint  librarii 
Voss.  1,  et  Leid.  2.  et  coalesccre,  pro 
convalescere,  sit  in  Hav.  a  m.  pr.  con- 
tascere  in  Lipsiens.  Qnamvisilaque  vo- 
cis  prope  repetitionein  baud  laudem, 
invitis  libiis  tanicn  nihil  nuitare  au- 
deo,  praiserlini  cnui  Livitim  tales  re- 
petitiones  non  niniis  religiose  vitasse 
pateat  ex  illis,  (pia:  supra  notata  sunt 
ad  1,  3.  §  9.  Si  tanicn  ontnino  hoc 
loco  displiceat,  vide  mini  potius 
praec.  vcrbiit  vitiiiin  inlutreut,  ibiqiie 
cum  Leid.  2.  scribendiim  sit  in  ipsis 
pene  portis:  qiiannis,  ut  veniin  t'a- 
tear,  illud  pcnc  inihi  potius  vcr<u  lec- 
tioiiis  inlerpreiatiu,  olim  inargiiii  ad- 
scripta,  et  delude  in  contextuin  ad- 
missa,  vidcatur.  In  Hav.  in  ipsis 
porlis,  uiiiissa  voce  prvpc,  a  in.  pr. 
scriptuiii  fuerat.  Paiillo  ante  inspe- 
rnla  trat  pax,  ordinc  iiiverso,  Voss.  1. 
et  Leid.  2. 


Priusquam  tanlum  roboris  essel]  De« 
leo  ex  Pal.  1.  auctoritate  rh  esset. 
Gebli.  Caussam  justani  non  video, 
cur  uni  buic  cod.  adversus  reliquos 
omnes  favere  debeamus.  Certe  pras- 
ter  Lipsiens.  qui  eliaui  esset  omisit, 
oinnes  nostri  cum  vnlgatis  faciunt,  et 
sensus  etiam  rh  esset  requirere  vide- 
tiir.  Mox  occupabant  pro  occupant 
Florent. 

Vastatur  agri,  quod  inter  tirbem] 
Vastatur  ager,  qui  Hav.  id  vastatur 
agri,  quod  Port,  a  ni.  sec.  cum  m.  pr. 
scriptum  fuisset  vastatitur  agri,  quod: 
quoniodo  etiam  praeferunt  Voss.  1.  et 
Leid.  nterq.  Id  defendi  posset,  a 
plurali  ad  singularem  numerum  tra- 
ducta  oratione  :  quod  Gratio  lanii- 
liare  esse  observat  Burm.  ad  Cyneg. 
ejus  vs. 122.  Turn  antein  quod  positum 
erit  pro  qiiaa  pars  agronim.  Simili 
fere  inodo  serino  a  singulari  ad  plu- 
raleui  traducitur  xxxiii.  24.  '  Cum 
Macedoues,  quajcumque  senatus  cen- 
suisset,  id  regeni  facturum  esse  dice- 
rent  ;'  ubi  alia  exenipla  videbimus. 
Maliin  tanien  id  hoc  loco  errantibus 
scribis  tribuere,  quibus  rh  agri  inpo- 
suit.  Insuper  perperam  iterum  Voss. 
2.  intra  urbem.     Vid.  niodo  ad  §  3. 

§  5  Quia  dextra  Tibciis  arcebat,  cum 
magna  trepidutione  ugrestium  populaii- 
tur] Quadexlra Florent. etLeid.l.  quia 
a  dcxlra  Harl.  2.  et  Port,  servanies 
diiplicem  lect.  quia  et  qua.  Hinc  tuni 
magna  trepidutione  Harl.  antiq.  solito 
errore  scribarnin,  (|ui  voculas  turn  et 
cum  infmitis  locis  commutaruut.  Vid. 
ad  Epit.  Liv.  xLviii.  Tandem  pojiu- 
labantur  Neap.  Lat. 

§  G  Excilus  Romulusi  Excrcitus  Ro. 
inulus  Leid.  1.  durmitantis  librarii 
culpa.  Vid.  ad  x.  33.  ^  I.  Exilus Ro- 
mulus habct  Lips. 

^  7  Egressus  cum  omnibus  copiis] 
I'rJ'positio  cum  abest  a  Mss.  nostris. 
(iebli.  Ab  Kigonio  particula  est  :  om- 
nes nieliores  libri  ignorant.  Vid.  ad 
XXV.  22.  §  «.  J.  E.iiron.  Sigon.  pr. 
ed.  Schulioruin  inonuerat,  in  vet.  lib. 


T.    LIVII    HIST.    LIB.    I.    CAP.    14. 


Gl!?:3 


esse  c^ressus  cum  omnibus  copiin:  id- 
qiie  iti  coiitextiim  recopit.  Itcrata 
postca  ed.  1572.  aliisqtie  rcceiitf.  h;vc 
qiiidem  adnotatio  ejus  omissa,  sed 
niliiluminiis  rh  cum  in  contcxitt  Li- 
viaiio  seivatum  est,  usque  dum  Gron. 
itci'uni  delcret;  et  recte.  A  best  enim 
etiani  al)  omnibus  nostris,  nisi  quod 
nui  Portug.  a  ni.  sec.  ad^cripta  f». 
erit.  Ssepissime  ita  Liv.  lociitus  est. 
II.  24.  '  Latini  equitcs  cum  tiimiiltuo- 
80  advoiant  nuncio,  Volscos  infesto 
exercitu  ad  urbeni  obpugnaudain  ve- 
nire : '  ubi  eiiaoi  unus  cod.  cum  infes- 
to exercitu,  c.  20.  'Secutus  consul 
Serviliusdelecta  peditum  nianu  :'  ita 
unus  cod.  uon  cum  delecta:  ubi  quse- 
dam  vide,  iu.23.  '  Keliquo  exercitu 
hand  procul  moenibns  Tusculi  consi- 
diint.'  c.  38.  '  Sabini  magna  inanu 
incursionem  in  agruni  Romanum  fe- 
cere.'  vi.  15.  '  Agmine  ingenti  ad 
tribunal  venit.'  ix.  44.  '  Postuniius 
integris  legionibus  defessam  jam 
aciem  hostiuni  inproviso  invadit.' 
XXX.  11.  *  Exercitu  baud  minore  ire 
ad  hosfes  pergit.'  xxxiv.  26.  '  Jam 
ab  Leucade  L.  Quinctius  qundraginta 
navibus  venerat.'  Ita  codd.  nostri. 
Vnlgo  editur  cum  quadraginta  navibus. 
Vid.  quEB  ibi  notanfur.  r.  30.  'Ad  ini- 
peratorem  venit  nullis  aliis  mandatis, 
quam  ut  tyranno  conloqui  cum  inipe- 
ratore  liceat.'  Ita  plerifpie  Mss.  sed 
in  qnibusdam  nullis  aliis  cum  mandatis. 
XXXV.  34.  '  Luce  prima  tribus  electis 
turmis,  cetera  multitudine  equitum 
subseqnijussa,  pracessit.'  xxxvi.2G. 
'  Non  sinere  Romanes  omni  cura  va- 
cuos,  quum  iEtoloruui  genteni  sustu- 
lissent, omnibus  copiis  in  Asiam  traji- 
cere.'  xxxvii.  11.  'Nicandro  quodam 
arcliipirata  quinquc  navibus  tecfis 
Palinurum  petere  jusso.'  Ita  picrique 
praeferunt  codd.  et  edd.  antiq.  alii 
habent  cum  quinquc  navibus.  xxxviti. 
11.  '  Omnibus  copiis  simiil  in  Atba- 
inaniam  rcdiit.*  Hoc  niodo  itaque 
defendi  potuisset  scripturacod.  Neap. 
Lat.  I.  5.  '  Romulus  non  globo  juve- 
num,  sed  aliis  alio  itinere  jussis  cer- 


to  tempore  ad  regiam  venire  pasto- 
ribus,  ad  rcgein  iupetiim  facit:'  ubi 
nunc  von  cum  globo  editur.  El  scrip- 
tura  Voss.  xxxv.  23.  '  Nunciavit, 
Antiocbum  regem  Hellespontum  ex- 
ercitu  transisse:*  ubi  pariter  nunc 
prostat  cum  exercitu:  nisi  aliud  sua- 
deret  conspirans  reliquorum  consen- 
sus. Hac  ratione  jam  etiam  infra 
docebo,  commode  exponi  posse,  et 
nulla,  nisi  tantum  levi  distinctionis, 
emendatione  indigere  Livium  loco, 
qui  exstat  xxii.  9.  '  Ubi  satis  quieti 
datum;  praeda  ac  populationibus  ma- 
gis,  quam  otio  aut  requie,  gaudenti- 
bus  profectus  :'  ubi  plura  dicam.  Si- 
militer 'castris,'  pro  'cum  castris,' 
cum  exercitu,  capiendum  viri  docti 
docuerunt  in  vexatissimo  loco  Statii 
Silv.  I.  1.  30.  '  Et  minor  in  leges  iret 
gener  et  Cato  castris.'  Vid,  etiani 
Manut,  ad  Cic.  ad  Fam.  viii.  15. 
Ulit.  ad  Nemes.  Cyneg.  vs.  158.  e 
Cort.  ad  Sail.  Cat.  c.  57. 

Locis  circa  densa  obsita  virguUa  ob- 
scuris]  Verba,  circa  densa  obsita  rir- 
gulta,  velut  in  parenthesi  posita,  ob- 
scurum  liabent  sensum,  duramque 
compositionem,  et  duo  adjectiva  uni 
substantive  apposita  videntur.  Glar. 
Retincndum  censeo  locis  circa  densa 
obsita  virgulta  obscuris.  Nam  densa 
valet  dense:  ut  ap.  Maron.  Geo.  ir. 
275. '  Densa  sere.'  Qui  autem  ob  sita 
duobus  vocabulis  legunt,  et  praepos- 
tere  collocatam  pntpositionem  pu- 
tant,  fidcm  milii  nondum  faciunt,  cur 
ita  legenduui  censeani.  Turn.  Adv. 
XI.  17.  Turneho  atque  aliis  videtur 
locis  circa  densa  obsita  virguUa  obscuris. 
INIilii  placeret  rescribere,  locis  circa, 
densa  ob  sita  virguUa  obscuris.  '  Locis 
circa,'  more  iustitiitoquc  Livii,  et 
crebra  locutione  in  ejus  scriptis; 
delude  '  obscuris  propter  sita  virgiil- 
ta.'  r/^itis  ad  Gratii  Cyneg.  c.25.  Si- 
gon.  densa  ob  sita;  ut  sit,  ob  circa  den- 
sa sita  virgiilta.  Quod  rejicit  Turneb. 
et  densa  interprctatur  dense.  Vel- 
lem  locis  circa  denso  obsitis  virgulto  ob- 
scuram.    xxi.    54.    '   Rivns    prrealtis 


6124 


NOT^   VARIORUM    IN 


iitrimqiie  clansns  ripis,  et  circa  obsi- 
tns  paliisti'ibus  lierbis,  et,  quibiis  in- 
cnlta  fere  vestiuntur,  virgiiltis  vepii- 
busque.'  xxviii.  2.  '  ContVagosa  loca 
et  obsita  virgiiltis  tenebant  colles.' 
J.F.Gron.  Densa  ob  sita  virgulta  eti- 
am  Titiiis  ad  Gratii  Cyneget.  vs.  25. 
In  Turnebi  interpretatione  rod  densa 
qiiis  sit  sensiis,  non  intelligo.  Nam 
quid  boc  est,  in  locis  obscuris  circa  vir- 
gulta dense  locis  iliis  obsita?  ita  cnim 
hffic  videtiir  voltiisse  accipi.  Nic. 
Heinsius  ad  Veil.  i.  17.  conj.  detiso 
obsitis  rirgult;}  ac  obscuris.  Periz.  ad 
Sanct.  II.  8.  citat  denso  obsito  virgulto, 
in  quo  itidem  stipplendum  relinquitur 
locis  iliis.  Sed  loca  potius  dicuntur 
obseri  virgiiltis,  quam  virgulta  locis. 
Varr.  de  R.  R.  i.  44.  '  In  rudi  terra 
seras,  an  in  ea,  quae  quotannis  obsita 
sit.'  Curt.  VI.  C.  '  Rupes  multis  ar- 
boribus  obsita.'  Liv.  xxviii.  11.  in 
nota  Gron.  et  alii  sappe.  Unde  li- 
quet, Gron.  et  Heins.  recta  enien- 
dare  obsitis.  Diik.  In  codd.  scriptis 
vel  editis  vetustis  nihil  opis  est.  Oni- 
iies  conspirant  in  vulgatam  lect.  nisi 
quod  loca,  pro  locis,  sit  in  Lipsiens.  et 
Voss.  2.  una  voce  auctior,  prirferat 
locis  circa  densa  opposila  obsita  virgulta 
obscuris  subsidere,  manifesta  scriptoris 
librarii  aberratione  ;  qui  etiam,  notis 
subjunctis,  insiticiam  voceni  obposita, 
qua^  sequentis  obsita  glossa  atqiie  in- 
terpretatio  marginalis  esse  videtur, 
delendam  indicavit.  Sigoii.  pr.  cd. 
Scholioniin  ob  sita  duas  voces  esse 
nioniiit,  Liviumijiic  pra^positionein  ob 
transposuisse,  quod  durum  fiiturum 
esse  putaret,  locis  ob  circa  doisa  sita 
virgulta  obscuris,  praipositione  adver- 
bio  pra-posita.  Eani  expositionem 
<lein<le  refellit  Turn,  in  Adv.  quare 
8igon.  totani  adnotationem  in  rcpeti- 
ta  ed.  1500.  subprcssit ;  quaiii  postca 
tamen  Tititis,  sed  pnullum  niutatam, 
adoptavit :  non  enim  *  circa  '  ad  '  den- 
sa KJta  virgulta,'  lit  Sigoii.  sod  ad 
pia-cfdens  '  locis'  retulit.  Doctissi- 
mus  amicus,  cujiis  ingcnio  non  minus, 
ijuam  diligcntiit:  et  industria;,  multa 


jam  debet  respublica  literaria,  et  In 
dies  piura  debebit,  sed  qiiem  tum 
nomine  adpellare  gaiideo,  ubi  senten- 
tije  ejus  siibscribo,  vulgat.  scripturam 
defendi  posse  existimabat :  virgulta 
enim  sequioris  generis,  et  densa  vir- 
gidta  casus  sextos  esse  piitabat.  Do- 
cet  qnidenijLutatium  vel  Lactanlium 
Narrat.  Pabular,  iv.  19.  ea  forma  liac 
voce  usum  fuisse  :  inde  tamen  id  Li- 
vianum,  aiit  ejus  seculo  dignum  esse, 
nondum  evincitur.  Certe  ipse  Liviiis 
non  raro  alibi  *  virgultiim '  genere 
neiitro,  quemadmodum  omnes  ejus 
aevo  et  diu  postea,  adhibuit.  Ita 
XXIX.  32.  '  Duo  reliqui  equites  cum 
eo inter  virgultanlterioris  ripae  emer- 
serunt.'  xlii.  G3.  'Transitus  per  dis- 
tracta  fumantia  virgulta  patuit.'  Nic. 
Heins.  curis  secundis  ad  Veil,  Paterc. 
I.  17.  legendum  conjiciebat,  locis 
circa  denso  obsitis  virgulto  ac  obscuris. 
Ita  enim  voliiisse  videtur,  non  oblitis, 
ut  operarum  errore  editur.  Verum 
in  hac  conjectura  omnino  displicet  ac 
obscuris.  Rationem  inf.  vid.  ad  x.  3C. 
§  17.  'O  irdw  Gron.  pr.  ed.  notarum 
scribendiim  putavit  locis  circa  denso 
obsito  virgulto  obscui'is.  In  liac  emen- 
datione  facile  ferrem,  duo  adjectiva 
denso  obsito  jmigi  nni  substantive  vir- 
gulto; sa^pissime  enim  Liviiis  ita  lo- 
cutus  est.  Infr.  hoc  lib.  c.  31,  '  Quum 
ibi  qnxdam  occulta  sollemnia  sacrifi- 
cia  Jovi  Elicio  facta  invenisset.'  c.57. 
'  Et  tum  quidem  ab  nocturno  jiivenili 
liido  in  castra  rcdeiint.'  ii.  53.  'Ea- 
dcmqiie  bora  duo  exercitus,  duxque 
potentissima^  ct  maximae  <initim»3 
gentes  siiperata;  sunt.'  vii.  3D.  '  In- 
compositi  itaqiic  pracdantes  in  agriim 
Albanum  perveniunt.'  ix.  11.  '  Jacet 
inter  cos  satis  patens  clausus  in  me- 
dio campus  herbidus  aquosusque.' 
XXVIII.  2.  '  Ha;c  stationibus,  vigi- 
liis,  omni  justa  militari  ciistodia  tuta 
et  firnia  esse.'  xi<.  60.  '  Quiini  idcn- 
tidcm  species  ct  iiuibnc  iiisontis  in- 
tercmti  filii  agitarcnt.'  m,m.  50. 
'  Cervicibus  eorum  pra'potcntem  fi- 
nitimum  rcgciu  inposuissc.'  xmii.  1. 


T,    LIVII    HIST.    LIB.    I.    CAP.    14. 


G125 


*  Exeicihiin  novo  periculoso  itinere 
inter  exteras  gcntes  iluceiet.'  xmv. 
6.  '  Longi  duo  validi  asseres  ex  infe- 
riore  parte  in  terra  difigcbantur.'  c. 
43.  '  Pellam  celerius,  quam  ipse  Per- 
seus, quia  recta  expcdita  via  ierant, 
pervencrunt.'  Vid.  Sanct.  in  Min.  ii. 
8.  qui  ex  oninis  levi  scriptoiibus  in- 
gentem  exemplorum  scgctcni  colli- 
gens  etiam  duo  Livii  laudavit  ex  i. 
20.  '  Insignique  eum  veste  et  curnli 
vegia  sella  adornavit :'  et  ex  xxxviii. 
52.  '  Hie  speciosus  ultimus  dies  P. 
Scipioni  inluxit.'  Id  itaqiie  facile 
ferrem,  quanivis  compositionem  du- 
ram  vocet  Glar.  At  illud  obstat, 
quod  jam,  alioruni  conjecturas  rtfel- 
lens,  Duk.  obposuit,  potius  loca  ob- 
sita  dici  virgultis,  quani  virgulta  lo- 
cis.  Ita  homo,  vel  ejus  vestis  dicitur 
obsita  squalore,  nou  autem  squalor 
obsitus  homini,  vel  vesti.  ii.  13.  '  Ob- 
sita erat  squalore  vesti«,  fcediorque 
corporis  habitus  pallore  ac  macie 
pererati.'  xxix.  16.  '  Legati  Locren- 
sium,  obsiti  squalore  et  sordibus,  in 
coinitio  sedentibus  consulibus  vela- 
nienta  supplicum,  ramos  olea^,  por- 
rigentes.'  Et  lra;c  ratio  eliam  fuisse 
videtur,  cur  viro  acerrimi  judicii  in 
iterata  ed.  liac  conjectura  displicu- 
crit,  ciquc  aliam  substitueiit,  (|ux  in 
prsccc.  vidcnda  est.  Et  sane  cam  ve- 
riorem  esse  puto,  nisi  qiiis,  vestigia 
Heinsiana  legens,  mallet  jnilitem  locis 
circa  denso  ubsitis  virgulto  et  obscuris 
subsiderc.  Sclieff.  in  Misc.  Obs.  Crit. 
torn.  VIII.  p.  298.  legebat  locis  circa 
dense  obsilo  virgullo  obscuris.  In  qua 
conject.  iterum  displicet,  quod  in  illis 
Turnebi  et  Perizonii  notarat  Duk. 

Subsidcre  in  insidiis  jussit]  Praspo- 
silione  in  carent  Lipsieus.  Port,  et 
Hav.  Verum  excidit  ob  primam  syila- 
bam  vocis  seq.  quod  iu  inembranis 
antiq.  sa>pissime  usnvenit.  Pluraex- 
einpla  vid.  ad  viii.  33.  ^  G. 

Rlinaci  gencrc  pitgnte  obe<juilando  ip- 
sh  prope  porlis  hostem  excicil]  Pall. 
Camp,  adeqiiitando,  Gebh.    Scriptura 


omnis  vet.  adequitando :  ut  xxiv.  31. 
'  Ut  prsutores  inter  tumultum  pavidi 
adequitaverint  Syracusas.'  xxxv.  35. 
'  Nunc  in  dextrum  coruu  ad  suos  ad- 
equitandi.'  ./.  /•'.  Gran.  Non  quidein 
oheijuitando  rcjicitur,  tamquam  Livio 
indignum  ;  ipse  enim  sa'pius  eodcin 
verbo  alibi  nsus  est:  sed  potius  tam- 
quam invectum  contra  codd.  aucto- 
ritatem,  qui  adequitando  exliibeut. 
Certe  praster  Gron.  id  de  Oxon.  tes- 
tator Hearne.  Neqne  aliter  nostri 
omnes,  nisi  quod  in  Portug.  obequi- 
tando  pro  varia  lectione  inter  versus 
adscriptum  sit ;  et  Hav.  id  iu  con- 
textu  piaiferat  ;  Lipsiens.  autem, 
servans  tanien  vera;  lectionis  vestigia, 
ostentet  adequinando.  Infra  ix.  22. 
'  Samnitium  imperator  aegre  pa- 
tieiis,  quo  tani  ferociter  adequitas- 
set,  inde  se  fundi  fugarique.'  x. 
32.  '  Adeqnitant  deinde  sensim 
portis,  nrbeuKjue  ex  tuto  rectis  iti- 
neribns  perviain  conspiciunt.'  xxif. 
42.  *  Ubi  adequitavit  portis.'  c. 
48.  *  Quum  ab  suis  parmas  post  ter- 
ga  habentes  adequitassent.'  xxxv. 
11.  '  Numid<E  adequitare,  dein  refu- 
gere,  sed  propius  saltum  paullatini 
evehi.'  Et  ita  forsitau  restituendum 
ap.  auctorem  Epit.  Liv.  xxvi.  '  Us- 
que ad  ip.saui  Capenam  portam,  ut 
nrbis  situm  exploraret,  adt'(|uitavit.' 
Ubi  nunc  scripti  et  editi  obequitavit 
siuiiliter  exiiibcnt.  Pra;terea  adequi- 
tando ipsis  portiSf  oniisso  T<f  prope, 
Port. 

§  8  Pedes  qiioque  refcrret  gradum'\ 
Pedites  quoque  referrent  Voss.  1.  et  ex 
Oxon.  quos  Hearne  inspexit,  N.  /la/i- 
tes  referrent  h^M.  2.  Indocti  librarii 
elegantiani  Livianam,  quaui  minus 
intelligebaiit,  quantum  in  ipsis  erat, 
exstinctam  voluerunt.  '  Pedes  '  sunt 
copia-  pedestrc?,  ul '  miles  '  universus 
exercitus.  Vid.  Gron.  ad  vii.  35.  §  2. 
'  Uomanus'  pro  Homunis  infra  illus- 
trainns  ad  in.  2.  ^  11.  t2i  quoque 
aberat  etiam  a  Voss.  2. 

Inpulsa  liumuna  aciel  Pcrpcram  Ro* 


6126 


NOT^    VARIORUM    IN 


viana  acles  Voss.  2,  a  ni.  pr.  Hail.  2. 
et  Neap.  Lat.  Mox  ■perstquendhpie 
Harl.  2.  et,  nuitato  oidine,  ad  locum 
ittsid.  trait.  Hav. 

§  9  Motue  castris  signd]  Prappositio 
exsulat  aPal.2.  GeM.  Eamdem  eti- 
am  omittunt  Florent.  et  Harl.  2.Liv. 
XXV.  9.  '  lu  cetera  adeo  nihil  ob  id 
intenta  ciira  est,  ut  contra  pro  argu- 
mento  fuerit  ilia  procursatio  Niimi- 
darum,  Hannibalem  exercitumque 
castris  non  niovisse.'  Ita  '  movere 
tribn,'  '  movere  senatii '  ap.  Liviiim 
frequenter  usurpantur.  Reliquonini 
taraen  dissensus  vulgatam  scriptuiani 
veriorem  esse  iudicat.  Et  qnidem, 
nnde  factum  sit,  ut  praepositio  in 
quibusdam  codd.  deficiat,  collegisse 
videor  ex  Leid.  1.  qui,  inperite  divi- 
sis  vocabulis,  legit  mota  castris :  quod 
cum  in  leges  grammaticas  peccaret, 
alii  mutarunt  substitiiendo  7nota  cas- 
tris. 

Multiplici  terrore  perculsil  MuUiplici 
erroreLipsiens.  soilemni  lapsuscripto- 
rum  librariorum.  Vid.  infra  ad  xxiv. 
30.  §  G. percussi  Voss.  1.  et  Leid.  2.  quo- 
modo  infinitis  locis  variant  librarii  in 
codd.  antiq.  Vid.  quae  olim  notavi  ad 
Silii  II.  213.  Scd  in  primis  Bur- 
mann.  ad  Nason.  Met.  iv.  138.  Ex 
sententia  autem,  qnani  vir  maximus 
eo  loco  defcndit,  percussi  hie  proban- 
dum  videretur. 

Quiqiie  cum  eo  cquites  erant]  Vett. 
libb.  quiijue  cum  eo  eqnis  ierant.  P. 
Nann.  Misc.  v.  0.  Miror,  in  quos 
inciderit  libros  Nann.  profercns,  qui- 
que  cum  CO  equis  ierant.  Niliil  tale 
Pall.  Camp,  ceterique  cusi :  et,  si 
interins  consideretur,  non  videtur 
logitima.  Gebh.  [Vid.  Varr.  Lectt.] 
Hor.  Sat.  i.  6.  104.  '  curto  licet  ire 
mulo.'  Liv.  xxviii.  17.  '  Cartliagine 
Nova,  quo  pedibus  ab  Tarracone  ili- 
iieribiis  magnis  ierat.'J. /-'.(I'ron.  Cor- 
rtiptam  IccUoueiu  quiquc  cutn  eo  cqui- 
tes CTiint  Hav.  Port.  Lipsicns.  et  Harl. 
2.  servant.  Sed,  voce  eqiiitcs  omissa, 
quiquc  cnm  to  cranl  Vos».  2.  et  ex  ()\- 


on.  Hearnii  L.  1.  2.  et  B.  quique  cnm 
eo  risi  erant  Harl.  antiq.  quique  cum 
equis  abler  ant  visi  erant  Leid.  1.  simi- 
liter fere  interpolatns,  ac  Gronovii 
optimus  Florent.  quique  cum  eo  eqtris  ie- 
rant Leid.  2.  et  Oson.  N.  quod  recte 
Nann.  et  Gron.  probarunt.  '  Super 
equos  ire'  dixit  Just.  xu.  3.  '  Equis 
omni  tempore  vectantur,  illis  bella, 
iliis  convivia,  illis  publica  ac  privata 
officia  obeunt;  super  illos  ire,  con- 
sistere,  mercari,  conloqui.'  '  Plaus- 
tro  ire '  idem  xr.  7.  '  Qnem  reversi 
primum  in  templum  Jovis  euntem 
plaustro  reperissent.'  'Ire  equis' 
vel  '  in  equis,'  non  tantum  de  illis, 
qui  equis,  sed  etiani  qui  currui  insi- 
dent,  nsurpari,  docet  Burm.  ad  Na- 
son. Art.  Amat.  i.  214.  Ita  Ovid, 
ex  Pont.  Ep.  iii.  4.  99.  '  geminabit 
honorem  Fiiius,  et  junctis,  ut  prius, 
ibit  equis.' 

§  10  Fuga)  qui  simutantes'}  Rectius 
putem  scribi  multoque  cffusius  (quippe 
vera  fuga,  quam  simulantes  paullo  ante 
secuti erant)  oppidum.  Intellige  ex  su- 
periore  Fidenates.  '  Effusius'  autem 
comparatur  cum  illo  '  plenis  repente 
portis  cffusi  liostes:'  '  quam,'  fngam: 
'  simulantes,'  Romanes.  J.  F,  Gron, 
Quam  simulantes, ntGvon.  conj.,  pras- 
fert  Voss.  2.  Paullo  ante  multo  effw 
sins,  sine  vocula  que,  Leid.  2.  Inver- 
sis  etiam  vocibus,  rem  fuga  quippe 
Hav. 

§  11  Non  tamen  eripuere  se  hosii] 
Pal.  1.  eripere.  Gebh.  Omnes  inei 
conspirant  in  id,  quod  editi  servant. 

Ihcrens  in  terga  Jiomanus  velut  ag- 
mine  uno  inruinpit]  Ms.  teigo.  Lips. 
Lipsius  tergo.  Sic  fuisse  in  Pal.  2.  m. 
emendatrix  admonet.  (iebh.  In  tergo 
etiam  Florent.  Voss.  1.  Leid.  uterq. 
Hav.  et  Harl.  antiq.  Neque  alitor  ex 
ingcnio  emcndabat  Heuman.  siiis  ad 
nic  Uteris.  Liv.  xxvii.  42.  '  Equitcs 
ill  tergo  hc?rcbant.'  Ita  olim  edeba- 
tur;  pro  quo  tamen  postea  ex  Mss. 
repo'-ilum  tergo  inlurrcbant. 

Vclul  ugminc  uno   inrumpit]  Colo< 


T.    LIVII    HIST.    LIH.    I.   CAP.   15. 


r>it27 


niam  factani  Fidenas  Dionys.  Ant.  ii. 
p.  IIG.  scribit;  Liviiis  lioc  loco  omi- 
sit:  inTiillo  tanicn  Hostilio,  lioc  lil>.  c. 
27.  coloniani  noniinat,  tiini,  iibi  antea 
facta  fiierit,  dixisse  oportiierit.  Glur. 
irrujtil   Hail.  2.  imniipuvt  Leitl.  2. 

Cap.  XV,  §  1  Belli  J'ideHatis  coniU' 
gione  inilati]  Pal.  1.  iinitiUi.  Alte- 
nim  cxislimo  vciius  esse.  Gebli.  11- 
liid  invUali  adscribani  tituliaiiti  libra- 
lio,  qui  ita  facile  lain  potuit  propter 
similes  ductus  liferarum  v  ct  ;■.  Et 
alibi  lias  voces  coiif'undi  constat  ex 
Nic.  Heins.  ad  Nasou.  Amor.  ii.  El. 
IV.  9.  et  ad  Fast.  ii.  649.  ad  Clau- 
dian.  in  Eutrop.  ii.  236.  et  ex  iliis, 
quae  infra  notantur  ad  Livii  ii.  42. 
^  G.  Omnes  mei  constanter  vulgatiim 
tuentur,  nisi  quod  in  coutextu  Lipsi- 
ensis,  aj)erto  scribiv:  lapsu,  sit  iiitati. 
In  quale!!!  co<l.  foite  inciderunt,  (pii 
primi  invituti  scripserunt. 

I'^t  cojisanguinitate]  Adde  ex  veteri 
voceni  sunt.  Lips.  Addiint  etiani 
Voss.  1.  et  Leid.  2.  Non  tamen  ne- 
cesse  videtur,  ut  recipiamns.  Oratio 
eiiim  pendet  ex  verbo  excucurrerunt. 
Vidoudiim  potius,  an  recte  dicatur, 
'  aninii  Veientiiim  iriitati  ...  in  fines 
Komanos  excucuneiuiit  populabun- 
di.' 

Et  (/nod  . .  .  si  Romaiia  arma  omnibus 
in/cstufinidmiseiiiienl,  slimiilubat]  Pri- 
inani  voc.  ignorat  Hai  I.  2.  Tuni  si 
arma  Roiimnu  Hav.  Hinc  inf.  fin.  erant 
Harl.  2.  quod  et  in  marg.  est  Port. 
Tandem  simulat,  pro  stimtdubat,  Leid. 
I.  a  ni.  pr.  simnlabut  a  lu.sec.  stimu- 
labant  Hail,  antiq.  qua;  omnia  libra- 
riorum  peccata  habenda  sunt. 

In  fines  Romanos  i'xcurrerunt'\  Pal.  3. 
excucurrerunt.  Probo:  itac.  12.  'Me- 
lius Curtius  ab  Sabinis  princeps  ab 
arce  decucurrerat.'  in.  38.  pufo  le- 
genduni.  Ate  ipsi  solum  dcspopundirmit 
animos:  quod  cum  i'al.  2.  non  intel- 
lexisset,  sup])0suit  dipusuerant.  Vide 
A.  Gell.  et  Antiquas  nostras,  Gebh. 
Excucurrerunt  etiam  Lcid.l.  Lipsiens. 
et  aiubo  Harl.  atquc  ita  Gron.  1665. 


edi  jusisit:  excurrunt  Flor.  a  m.  pr.  ex- 
cucurrerunt Voss.  2.  cxcurrcrarit  Poit. 
a  m.  pr.  Vid.  ad  c.  12.  §  8.  et  ad  ii.  17, 
§  2.  in  fines  Ronice  male  est  in  Port. 
]\lox  popiilubundique  inagis,  addito  rij) 
que,  Harl.  2. 

§  2  Jlosliumcxrrcitn,  Sfc.  Veios  red- 
itre]  Ilnstium  incursu  Oxon.  N.  teste 
Hearn.  Turn  redire  Portuj;.  Paulo 
ante  portantes.  Has  Romanus  contra 
Florent. 

§3  f'eienlesdudivcre]  VcnientesHav. 
alibi  etiam  ob  vio  errore.  Vid.  ad  ii.  46. 
^4.  audicre  Lipsiens.  Voss,  Let  Lei(L 
2.  snp.e.  1.  '  Postqiiam  atidicrit,  nini- 
titudinem  Trojanos  esse.'  Mox  etiarn 
dccerlarent ,  pro  decernerent,    Leid.  2. 
quod    ex    glo«sa    vel    interpretatione 
niari;iiiali   natiim   puto.      Inf.  ii.  14. 
'  Tantum  spei  fecere,  nt  acie  deccr- 
nere  audereni,'     '  Ferro  decernere  ' 
est  XXXIX.  15.  et  alibi  sa>pe.  Nep.  in 
Milt.  c.  4.  '  Utriim  moenibns  se  de- 
fenderent,  an  obviam  ircnt  liostibus, 
acieque  decernerent.'  Ita  ed.  Uliraj. 
integerrima  :  aliae  partim  decertarent, 
partini  contenderent,  pra'fenint,  (piie 
itidem  ex  glossatoris  inter[)retatione 
orta  sunt  :  in  Hann.  c,  10,  '  Classe 
paucis  diebus  erant  decreturi.'     Ita 
et  boc  loco  eadem  edit,  pro  decerta- 
turi :   ntroque    loco    ita    scribenduni 
etiam  ex  cod.  siio  evicit  Gifan.  Col- 
lect, in  Lncret.  voc. '  Revisere  ad  ali- 
quern,'  et  'Tractns  corporis.'     Mox 
inclusi  detectis  manibus  dim.  Lips,  et 
Haveik.  errore  librarii.     Sup.  c.  9. 
'  Qiuim  situin  inceniaqne  et  freqnen- 
tem  tectis  urbem  vidissent.'    ix.  4. 
'  Quid  liabent,  (piod  morte  sua  ser- 
vent?  Tecta  nrbis,  dicat  aliipiis,  et 
moenia.' 

§  4  Ibi  tiiibus  nulla  parte  adjutis] 
Quamquam  nullum  sutlVagium  corro- 
gare  possum  ex  vett.  codd.  ausim  ta- 
men dejerarc,  ad  hunc  modum  le- 
gend urn  esse,  Ihi  fir.  nulla  arte  adj. 
Ut  intelligas,  Uomulum  apcrta  vi  sine 
ullo  strategemale  lioslem  vicisse.  In 
tain  affinibus  vocibus  parte  et  arte  fa- 


G128 


NOT.E    VARIORUM    IN 


rilis  lapsus  fnit.  P.  Nann.  Miscell.  v. 
G.    Scribo  arte.  Lips.    Nulla  arte  pla- 
cuit  Petio  Nannio,  eiatque  in  RIs. 
Tbeodoii  Blorelli.  Exeniplaria  tamen 
scripta  omnia  propngnant  iliiid  parte. 
Gifan.  inde  fingebat  ab  arte  ;  dexteie. 
Grut,   Visa  est  non-aciita  solum,  sed 
etiam  vera,  criticis  nostris  haec  Nan- 
uii  emend.     Trabit  quippe  illam  ad 
se   Lipsins.     Pall,  duo,  Ibi  vir.  yudia 
parte  adj.     Pal.  3.  antem  ac  Camp, 
vitiose,  Ibi   vir.  nulla  parte  adjulus. 
Gebh.      Nostri  tantum  non   onines, 
ambo  Voss.  ambo  Harl.  ambo  Leid. 
Port,  et  Hav.  stant  pro  vulg.  scrip- 
tura;  solus  Lipsiens.  hahet  nulla  arte, 
quod  etiam  ex  uno  tantum  cod.  Oxon. 
B.  Hearne  laudavit.  Cui  lectioiii  sta- 
biliendae  ad  marg.  Livii  Jac.  Periz. 
adscripserat  duo  baec  Livii  loca  ex 
III.  62.  '  Consilio  etiam  Sabini  vires 
adjuvere :'    et  vi.  23.  '  Occasioncm 
jnvandarum  vatione  virium  tralieudo 
bello  quaerebat.'  'A  rs '  antem  bic  erit 
dolus,  strategema.  Li  v.  n.  51. '  Capti 
deinde  eadem  arte  sunt,    qua  cepe- 
rant  Fabios.'  vii.  14.  '  Dictator  om- 
nia circumspicere  atque  agitare  cce- 
pit,  ut  arte  aliqua  terrorem  hostibus 
incutcret:'  et   sa>pe   alibi.      Facilis 
autem   librariorum  lapsus  est  voces 
'ars'  et  '  pars'  inter  sc  comnnitan- 
lium,     qucm     sa>pius    comniiserunt. 
Kxcmplum  iiabuimus  supra  in  prief. 
§  9.  et  alia  irifra  babebimus  ii.  17.  § 
2.  et  X.  3.  §  8.    Grut.  (luidem  docet, 
(lifdniuni  iiitlla  ab  arte  legisse  ;  is  ta- 
mvii  in  Obs.  I^ing.  Lat.  v.  '  Partibus,' 
vulgaluu) »»(//« j)rt)<cpraTert.  Cetcrum 
itdjutiis ct\din  Lipsiens. Voss. Let  Leid. 
2.  adjulus  Hav.  a  ni.  emendatiice,  cum 
priuiigenia  adjutis  dcdeiit.     IMox  jdw 
veteraui,  tantum  telcrani  rob.  Lcitl.  1. 
«:ujus  sci'iptor  duplicem  led.  jiinxisse 
ccnseri  potest.     Vid.  ad  iii.  41.  §4. 

^  5  DIullatia  in  centum  annos  induciir 
dal<F'\  Mullnli  sunt:  in  centum  annos 
Neap.  Lat.  a(lsti|)ulantil)us  antt.  odd. 
fpr.i'  Aldo  priorcs  sunt.  Ls  enim  reclu 
winllatis  in  centum  annos  primus  repo- 


suit :  cum  quo  etiam  faciunt  omnes 
nostri  codd.     Vid.  ad  xxxii.  1.  §  1. 
Ccterum  multatis  edidi,pro  mulctatis, 
Et  ita  pra?fert  Leid.  1.     Vid.  ad  iir. 
67.  §  5,   datce  deficiebat  in  Lipsiensi. 
§  7  Ab  illo  enim  profectu  viribus  da- 
tis  tantum  valuit]  Vet.  profecto.   Latet 
aliud.  Lips.  Conjiciebam,  a  bello  enim 
pro  c.xercitus  viribus  stalis,  SfC.  sed  a 
scriptura  longius  exerrat,      Itaque, 
quod  bunc  locum  emendare  non  pos- 
sum, '  mihi  est  senium  uiulto  acerri- 
mum,'  nisi  verum  est,  profato  viribus 
statis,  ifc.    Vides,  quam  facile  rh  a  ds 
TO.  ct,  id  est,  ec  antiquae  scripturae  de- 
generet ;   rursus  quam  leviter  to  ct 
€is  rh  a  coalescant.  Si  persnaderemus 
deesse   vocem,  rem  haberenins  fac- 
tani,  et  leg.  esset,  a  hello  enim  protec- 
tits  excrcitus  viribus  stalis,  Sfc.     Sed 
crediderim  scribendum,  a  bello  enim 
(vel  ab  illo  enim)  proteclus  viribus  sta- 
tis tantum  valuit,Sj-c.     Sic  Virg.  Cul. 
vs.  319.  '  ille  ut  Vulcania  ferro  Vul- 
nera  protectus  depellere  navibus  in- 
stet.'    Statas  vero  vires  Livius  dixit, 
ut  idem  Virg.  Div.  Op.  ii.  638.  '  vos 
o,  quibus  integer  Ecvi  Sanguis,  ait, 
solida;qne  suo  stant  robore  vires,  Vos 
agitate  fugam.'  M.  Klock.  Syntagm. 
Epist.  quas  edidit  Burmann.toni.  i.p. 
3'JO.  Omnes  libri  profecto.  Gchh.  Pro- 
fecto etiam  ex  nostris  Florent.  ambo 
Voss.  ambo  Harl.  ambo  Leid.  Port.et 
Hav.  cum  omnibus,  quas  vidi,  edd. 
antt.  quod  primus  Vascosanus  in  pro- 
fcclu    mutavit    in    ed.    Basil.    1512. 
I'ropterea  tamen  non,  ut  Lipsio  vi- 
sum full,  aliud  bic  latere  snspicor ; 
nisi  unum  boc,  vel  ipsum  Livium,  vel 
potius  ejus  librarios,  casum  sextuni 
nominis,  quod    ad   qiiartam   declina- 
tiouem  pcrtinebat,  codem  modo  for- 
mas^e,  (|uasi  secnnd*   declinationis 
forct.     Ila  trajecto,  pro  trajectu,  ipse 
Lipsius  supra  in  Mss.  invencrat  c.  3. 
§  8.  viercato,  pro  vicrcatu,  c.  30.  §  5. 
delecto,  pro  delectu,  unus  codex  infra 
cxliibct  II.  27.  §  \0.senato,  \no  scnatii, 
OK  cod.  Colon.  Icgebat  Grut.  iii.  36. 


T,  i-ivii   msr.  FIB.  I.  CAP.  10. 


0129 


§  5.  tiihitnato,  |)io  Irihunalu,  plurcs 
codti.  III.  54.  §  11.  iiiijxirdto,  \)ro  apjxi- 
rutu,  IV.  12.  §  5.  an/iuclos,  pro  anfrac- 
tus,  XXIX.  32.  §  5.  convenlo,  pro  con- 
ventu,  XXXIV.  48.  §  3.  adilo,  pro  ad'Uu, 
(inns  cod.  xxxviii.  2.  §  13.  Alia  vi- 
deri  possiint  apiul  Voss.  de  Analog. 
II.  17.  et  18.  Nisi  potius  proj'eclo  hie 
particulam  confirmandi  capere  vclis. 
^  8  MuUHudinl  tamen  gralior  /uj<] 
Pans.  IV.  3.  AtoiKoufxevou  5e  avrhv  to, 
TToWa,  is  X^P^"  '''"^  SriiJ.ou  ixciWov,  ol  ra 
XpriixaTa  exovns  avT6vTe  Kpe(T(p6vTf]V 
fTrafaffTdfTes  koI  toi/s  vlovs  aTro/CTetVouci. 
J.  F.  Gron.  Gratior  in  paccfuit  Voss. 
I.  et  Leid.  2. 

Trecentosque  armatos  ad  custodiam 
corporis]  Tercentosque  Hari.  2.  Prae- 
lerea  armatos  adcorpotis  tuttlam  Oxon. 
L.  1.  ap.  Hearn.  Sed  arm.  ad  cast, 
corporis  stii,  nna  voce  aiictior,  Hav. 

Quos  Celeres  adptdlavit]  Rationem 
affert  nominis  Pint,  in  Itoni.  p.  34. 
anb  TTJs  TTfpl  ras  i/novpyias  o^vTrjTos.  Si- 
gon,  Vid.  Voss.  Etyniol.  Ling.  hut. 
in  voc.  'Tribns,'  et  in  voc.  '  Celer.' 

Sed  etiam  in  pace]  To  eliain  aberat  a 
Leid.  1.  postoa  tamen  adscriptuni. 
Vid.  ad  II.  G.  §  1. 

Cap.  XVI.  §  1  Ad  Caprece  paludem] 
Quideni  eincndarunt  ad  CajircE  palu- 
dem:  qnod  qnain  bene  fecerint,  niliil 
detinio;  qiiippe  qui  de  hoc  nomine 
nihil  lue  legisse  sciam  :  nonien  ait 
Glar.  neqiie  alibi  se  legisse.  At  Pint, 
tamen  in  How.  p.  3G.  ita  ait  :  'H  -/of) 
Tjlitpa,  j;  ;u€Tr)\Aa|cr,  ux^ov  (pvyrj  KaAel- 
rat,  Koi  I'Sfvai  Kairparivui,  Sia  rh  flveir 
CIS  rh  Trjs  alyhs  «Aos  (k  TriiAeois  KaTiov- 
Tas'  T^u  yap  aiya  uditpav  ovond^ovaiv. 
Et  Fest.  III.  '  Caprilia  appellatnr 
ager,  qui  vnlgo  ad  Capra)  paludtMn 
dicitur.'  ['  Clar.  adiiiunct  duntaxat, 
nihil  definit,  nt  aliis  cogitaiuli  ansani 
pra;beret:  quod  cum  laudabile  erat, 
non  erat  in  coiitumeliam  Irahendum.'J 
Sigon.  CaprccE  \'oss.  2.  llarl.  2.  et 
Hav,  Cap  Port.  Keliqui  Voss.  1. 
Leid,  ambo,  Lips,  et  Harl.  1.  Cuprw. 
Vid.  virus  doctos  ad  Flor.  1.  I.  Pauilo 


ante  his  morlalibus  e.  op.  pro  his  im- 
morUdibus  e.  op.  Icgendiim  conjecit 
Sclieft".  ill  Misc.  Ob*.  Crif.  toin.  viir. 
p.  299.  Similiter  enim  Livium  dc 
/Knea  locutnm  i.  2.  Qtiiim  tamen  in 
vnlgat.  lect.  consentiantoinnes  script! 
eteiiiti,atqiie  ipse  agnoscat,  illud  im- 
mortalibus  intelligi  posse  de  letcrni- 
tate  uibis,  de  fania  gloriaqne  a^terna 
rcrum  gestariim,  nihil  immutandum 
censeo. 

Subilo  coorta  tempeslas]  Pal.  1.  sub- 
icto  exorta.  Gebh.  Supra  c.  14. '  Inde 
siibitoexorti  Homani  transvcrsain  in- 
vadunt  hostiuni  aciem.'  Nostri  tamen, 
solo  excepto  Lipsiensi,  qui  etiam  exor- 
ta prafifert,  nihil  mutant,  xi,.  11. '  Me- 
dio ferine  die  atrox  cum  vento  tem- 
pestas  coorta  multis  sacris  profanis- 
que  locis  stragem  fecit.'  c  45. '  Lati- 
nas  mox  snbito  coorta  et  intolcrabilis 
tempestas  in  monte  turbavit.'  Jul. 
Obseq.  de  Prod,  qua:  saepe  verbis  Li- 
vianis  recensere  solet,  c.  124. '  Qunin 
etiam  coorta  tempestas  signifero  sig- 
nnm  arreptum  mersissetgurgiti.'  Mox 
jh  tnagno  dcest  in  Hav.  Tum  toni- 
trubusque  pra^fert  Voss.  1.  Dcnique 
tain  densa  Hav.  a  m.  pr.  quasi  refe- 
rendum  sit  ad  pra^c.  tempestas.  Sed 
rccte  alteram,  emendatum  lam  denso. 
Ccteruni,  qui  tenebras  hoc  tempore 
orlas  ecclipsi  soils  tribueruiit,  trraie 
exisiimat  Uodwell.  in  Adpar.  ad 
Cliron.  Dioiiys.  §  IG.  et  17. 

§  2  Poslquam  e.x  lam  turbido  die  se- 
rena]  Ex  tum  turbido  molu  dies  screna 
Voss.  1.  et  Leid.  2. 

Proximi  stelerant,  sublimcm  raptum] 
SteterantJ'ulminisraplum  Oxon.  C.  ap. 
Hearne.  Verum  infra  est  hoc  cap. 
'  ilx'Cjinquit,  locutus  sublimis  abiit :' 
et  c.  34.  '  Velut  ministerio  divinitns 
missa  capili  apte  reponit.  Inde  subli- 
mis abiit.'  Proxumi  sttterant  Florent. 
Sikntitimobliniiil]  Xet.tetivit.  Lips. 
Ha  etiam  Voss.  1.  et  Leid. 2.  nisi  quod 
in  poster,  etiam  desit  vox  silcutiiim 
negligentia  librariorum.  '  Tenere  si- 
lentium  '  etiam  inf.  est  i.  2S.  '  Albana 


6130 


SOTJE    VARIORUiVI    IN 


pubes,  inermis  ab  armatis  septa,  in 
variis  voliintatibvis,  conimiini  tamen 
metii  cogente,  silentiiim  teniiit.' 

§  3  Diinde  n  paucis]  Deinde  paucis 
sine  pra^pos.  Leiil.l.  V'id.ad  vi.ll.§4. 

DeitiH  Deo  natum  ...  Romnva]  Inf.  Ii. 
lib.  c.  40.  '  Konnilus,  Deo  piognatus, 
Dens  ipse.'  iv.  15,  '  Romuli  condito- 
ris,  ab  Diis  oiti,  recepti  ail  Deos  in- 
signia atqtie  iniperiiim  habenteni.' 

Pacem  prccibtis expobcnnt]  Media  vox 
abest  a  Neap.  Lat.  et  pleiisqiie  antt. 
edd.  ■pacemque  exposamt  ed.  Ascens. 
1513.  Sed  Aid.  tandem  reposuit  pii- 
cem  precihiis  exposcunt  :  quod  omnes 
nostri  piafeinnt.  Inf.  ii.  35.  •  Pre- 
cibiis  plebem  exposcentes,  unum  sibi 
civem,  uniini  senatorem,  si  innocen- 
tem  absolvere  nollent,  pro  nocente 
donarent.'  Ita  '  precibns  petere  ' 
inox  h.  cap.  '  Qnum  perfiisns  hoirore 
veneiabaiidiis(|ue  adstitisseni,  petens 
precibns,  nt  contra  intueri  fas  esset.' 
IX.  10.  '  Qniiin  legatis  missis  ad  pa- 
cem  cnin  pricibns  petendam  triste 
responsum  ab  consnle  redditnni  es- 
set.' XLiii.  4.  '  Erant,  qni  legates 
miltendos  ad  paceni  precibns  peten- 
dam censercnt  :  ninltis  precibns 
orare,'  ii.ll.'  Dicere  deinde  incipi- 
enteni  primores  civitatis  circumsis- 
tnnt,  eadeni  ninltis  precibns  orant.' 

Suam  semper  sospitct  progeniem']  Vet. 
urbem  vel  progeniem:  ut  appareat,  am- 
bigiiae  sedis  ntramque  vocem  esse. 
Lipi.  Vox  suam  deest  in  Leid.  2. 
Deinde  sospitent  Hari.  2.  Tandem 
sospiiel  urbem  vel  progeniem  Voss.  1.  et 
Leid.  2.  qnae  scriptura  orta  videtur 
ex  duplici  lect.  qiiamntrain(|nc  libra- 
lins,  veriori.H  ignariis,  in  contextum 
rccepif.     Vid.  ad  iii.  44.  §  4. 

^  4  Palrum  manihiLs  tacili  nrguerenl] 
Voceni  liicili  non  agiioscit  Neap.  Lat. 
manibus  Patnnn,  trajeriis  vocibns, 
Vot»«.  1.  et  Leid.  2. 

Manavil  tiiim  hue  quoqne,  sed  pcrob- 
icurii\  Quani  oliscnra  bac  sit  opinio, 
ncscio  :  cirle  veram  esse  i  am  puto  ; 
et  mulli  I'ximii  viri,  nt  Dionys.  \al. 


Max.  atqne  alii,  ita  credidere.  In 
hac  auteni  fabulosa  historia  de  Pro- 
cnli  astntia  bene  longus  est  Liviiis. 
Glar.     Tb  enim  deest  in  Hav. 

§  5  Consilio  etiam  . . .  dicitur  fides'] 
Vox  dicitur  anferri  poterat  ceu  sn- 
pervacanea  :  non  reperiri  in  Pal.  2. 
id  testor.  Grut.  Rectius  meo  animo 
eat  in  fiircam  verbnm  dicitur,  ut 
viilt  Pal.  2.  Gebh.  Et  consilio  etiam, 
vocnla  ab  initio  addita,  Florent. 
Harl.  antiq.  et  a  m.  pr.  Voss.  1. 
Tiim  verbiim  dicitur  etiam  ab  Oxen* 
L.  2.  abesse  testatnr  Hearne,  quod  et 
scriba  cod.  Hav.  omisit.  Ego  neuti- 
quam  delendum  existinio.  Livins 
enim  bic  nihil  adfirmat,  sed  aliorum 
periculo,  quod  sequitnr,  refert. 

Namque  Proculus  Julius'\  Pall.  1.  ac 
3.  Julius  Proculus.  Gebh.  Ita  etiam 
Flor.  I.  1.  '  Cni  niox  Julius  Proculus 
fidem  fecit.'  Pint,  in  Rom.  p.  35.  si- 
militer 'lov\ioi' Up6K\ov  \ocsit.  Huic 
lectioni  ex  nieis  concinit  solus  Lips. 
Si  autem  is  ordo  verborum  admitten- 
dus  foret,  eadem  ratione  positnm  ex- 
istimari  deberet,  qua  '  Fabiiis  Qnin- 
tus,'  'Menenius  Agrippa,'  et  similia, 
de  quibus  actum  ad  in.  1.  §  1.  Pro- 
culus enim  est  praenomen,  quod  etiam 
in  gentibus  Gegania  et  Virginia  in 
usu  fnit.  Ceteruni  Proculus  Julus 
Voss.  2.  ct  Harl.  2.  sed  constauter 
ab  aliis  Julius  et  'lov\tos  dicitur. 

Gravis,  ut  traditur,  quamtis  magna 
ret  auctor^  Gratus,  pro  ^'idiis,  Vo^s.  2. 
gratius  Leid.  1.  Deinde  nclor,  pro 
auctor,  Voss.  2.  quomodo  et  alibi  va- 
riant librarii.  Vid.  infra  adhujnslib. 
C.26.  §  5.  Sed  nihil  mntandum.  Sunt 
qui  in  his  verbis  ha-sitant,  quiim  ta- 
men intellectu  faciliinia  sint.  Qnam- 
vis  Proculus  Julius  rem  niagiiam,  et 
qua;  vix  fidem  inventura  videbatur, 
niinriaret,  erat  tanien  '  ancfor  gra- 
vis,' id  est,  nnncins  multa*  aurtorifa- 
tis,  cui  popiilns  nnncianti  credebat. 
Infra  xxxiii.  45.  '  H;vc  cnm  jam  ab 
gravibus  auctoribus,  tum  qni  omnia 
per  se  ipsos  cxplorata  rcfcrrcnt,  au- 


T.    LLVII    HIST.    LIB.    I.   CAP.   10. 


G131 


(incut  niajorcs.'  Pliii.  Hist.  Nat.  v. 
1.  '  Hand  alio  fuioi  |»ronioie  lapsn, 
quani  nbi  falsa  rei  gravis  auctor  ex- 
istit:'  nt  contra  '  Icvis  aiictoi'  Liv. 
V.  16.  '  Anctorcni  ieveni,  nee  satis 
fiiliim  Ktiper  tanta  re  pat  res  rati.'  vi. 
24.  '  All  (]i!i»ni  rem  leviorcni  aiutnrem 
cmn  ciilpai  socielas  tecerat.'  vii.  9. 
'  Qiia^sita  ea  propria^  famiii<«  lans  le- 
viorein  anctorem  Liciniiitii  facit.' 
XXIII.  13.'  Sinuilta!;  ciiin  fainiiia  liar- 
cina  leviorem  anctorem  faciebat.' 
Snet.  in  Claud.  37.  '  Nulla  adeo  sns- 
picio,  nullus  anctor  tarn  Icvis  exslitit, 
a  quo  non  mcdiocri  scrni)ulo  injecto 
ad  cavendiim  ulciscenduinipic  com- 
pelleretiir.  Levis  anctoritas'  Liv.xxr. 
10. '  Scio  nieam  leveni  esse  in  eo  auc- 
toritatem  propter  paternas  inimici- 
tias.'  XXVI.  22. '  Centuriani  jiiniorum 
seniores  consulere  voluisse,  qnibus 
iiiipcrium  sutfragio  mandaret,  vix  ut 
verosiniile  sit,  parentum  quoque  hoc 
seculo  viiis  levisque  apnd  liberos  auc- 
toritas  fecit.' 

In  concionem  prodit]  In  condone  pro- 
diit  Hav.  In  Mss.  ita  et  alibi  pecca- 
tiir.  Yid.  ad  ii.  24.  §  4.  ut  et  in  aliis 
voce,  ejnsdemfoiuia;.  Vid.ad  xxxvi. 
20.  §3. 

§  G  Romulus,  inquit,  Quirites']  Ma- 
gis  pathetice  Pal.  1.  o  Quirites.  Gebli. 
O  Quirites  etiam  Port,  et  Hav.  Pu- 
tein  tamen  ab  interprete  adscriptum 
esse.  RIox  parens  hiijus  urliis,  trans- 
positis  dictionibns,  Lips.  Denique  se 
mild  obviam  dedit  Voss.  I.  tt  Leid,  2. 
Sed  vid.  ad  xxvi.  25.  §  15. 

Quum  perj'usus  horrore  venerabundus- 
queudstilissan]  Le^e  obslilissan.  Vide 
Fcst.  in  '  Obstitum.'  M.  hlock.  Syl- 
log.  Ep.  quas  edidit  Bnrniaini.  toni.  i. 
p.  301.  Aptius  niilii  olini  visum  in 
suspicionum  libellis  abstitisnem.  Mo- 
vebar  loco  Sen.  Ep.  115.  '  Velnti  nu- 
minis  occursu  obstnpefactus  resistat, 
ct,  ut  fas  sit  vidisse,  tacitns  precatur.' 
Et  vero  abstitissem  initio  fuisse  in 
Pal.  3.  liquet  adiiiic  r.\  litura.  Sane 
|iro  iufausto  habitum  occuircre  nu- 


niini,  utique  nolcnti,  scimus  ex  libro 
Jiidicum  13.  22.  ex  (  allimailii  Pal- 
lade  vs.  100.  Alliulit  Ovid.  Fast.  iv. 
749.  759.  Pint,  in  Alex.  c.  13.  m.  Sic 
intellipo  Viij;.  /l^n.  n.GO(i.&';«^  Cum- 
que  pcrfitsjis  horrore  Hav.  addita  co- 
pula ;  at  mox,  cadcm  omissa,  reHcrrt- 
hundus  adslitibscin  Florent.  Leid.  2.  et 
Harl.  2.  exstilissem  Hav.  sed  nihil 
muto.  Inf.  III.  23.  '  Qunm  ad  id 
spectator  pugn-.c  adstitisset.'  Resti- 
tisson  lejiendiim  censuit  Burn),  in 
Jove  Ful^ur.  c.  1.  p.  232.  nov<e  ed. 
Denique  precibus  petens  Harl.  2. 

Ut  contra  intiieri fas essetl  Vid.  Lips. 
ad  Sen.  Ep.  115.  et  Erasin.  in  Prov. 
'  Ne  respexeris.'  Merula  ad  Enn.  p. 
225.  ex  Ennio  et  Accio  ostendit,  ve- 
tustum  sermonem  esse  '  contra  tneri,' 
ejusque  ignaros  hie  intueri,  pro  tucri, 
substitui«;se  existimat.  Hoc  recipi 
posset,  si  a  libris  scriptis  contirnia- 
retur  :  qnibus  tacentibus  non  certunj 
est,  Livinin  antiquum  genus  loquendi 
secutiim  fuisse.  '  Contra  intueri '  non 
minus  Latinum  est,  quam  'contra 
aspicere  '  ap.  Plant,  in  Cas.  v.  3.  2. 
et  Mostell.  v.  1.56.  et  'contra  lol- 
lere  '  et '  attollere  oculos'  apnd  alios 
in  notis  Bentl.  ad  Hor.  Carm.  i.  3. 
18.  Dulc.  Ut  contra  se  intueri  Neap. 
Lat.  quod  ex  inperitia  librarii  natiim, 
qui  contra,  casu  non  adjuncto,  perpe- 
ram  dictum  putabat.  Prreterea  ut 
contra  tueri  scribi  jiibet  jNIerula  ad 
Enn.  Ann.  p.  225.  Sed  nihil  mutau- 
dum  esse  ipse  evincat  Liviiis,  qui  si- 
militer locutus  est  IX.  G.  '  Ne  ut  ocu- 
los quidcm  adtollerent,  aut  coiisolan- 
tes  amicos  contra  intuerentnr,  etti- 
cere  potcrant.'  'Contra  contneri' 
dixit  Plant,  in  Pers.  ii.  2.  2G.  '  Femi- 
nam  scclestam  te  astans  contra  con- 
tuor.' 

§  7  Abi,  nuncia,  inquit,  Romanis,  et 
proinde  rem  niHitarem  culaiit]  llxc  sic 
vertit  Plut.  in  Kom.  p.  35.  Xaipf, 
Kol    (ppa^e    'Pu>f.ialots,    uti    a()!(ppoavvr]V 

dpwtr'ivqs    aipi^ovTai    dvvdixiws.     Sigon. 


0132 


NOT^    VARIORUM    IN 


Prima  voce  omissa,  Anuriciu,  vel  An- 
nwicia,inquit,  Romanis  \ OSS.  2.  Lip- 
siens.  Harl.  2.  Port,  ct  Hav.  Mox  ita 
velle  ccelestes  Voss.  1.  et  Leid.  2. 

§  8  3Ii)um, quantum  illi  viro  nimcinn- 
ti  hcec  fides fuerit]  Legofidei.  Justin. 
viii.  2.  '  lucredibile  quantum  ea  res 
apud  omnes  nationes  Pliilippo  {^lorise 
<ledit.'  J.  F.  Gronuv.  Minim  quantum 
illi  viro  nuncianti  ha c  fides  fuerit  sine 
controversia  solcecismum  esse  prO' 
nunciat  Clericiis.  Alitor  scripsisse  pn- 
to  vires  doclissimos,  qui  crediderunt 
rccte  dici  'panim  fidem,'  'satis  oti- 
inn,'  '  satis  tempus  liai)cre.'  Vide 
Gulielm.  Qiiaest.  Plant,  in  Baccliid. 
c.  3.  Acldal.  in  Plauti  Psendol.  r.  4. 
Colv.  ad  Apnl.  Met.  i.  p.  22.  et  Flo- 
rid, p.  189.  Scluilting.  ad  Sen.  Con- 
trov.  I.  2.  p.  91.  qui  his  exempiis  hie 
tnelnr  fides,  et  Bnrm.  ad  Ovid.  Mer. 
Ml.  149.  Adde  tamen  Voss.  de  Con- 
struct, c.  64.  Duk.  Ita  etiam  Flor.  iv. 
2.  §  74.  *  Plurimum  quantum  favoris 
partibus  dabat  fraternitas  ducum.' 
Similiter  Scheff.  in  Misc.  Obs  Crit. 
torn.  VIII.  pag.  300.  licet  concedat, 
'quantum'  adverbialiter  accipi  pos- 
se, pro  quoad,  quo  nsqno,  commodins 
tanien  sibi  videri  testator,  si  [no fides 
scribatur/(/t/.  Merito  tamcn  ttnie- 
ritaiis  accusari  potest  vir  clarissimns, 
qui  nuperrime  Livinm  edidit,  (|uod 
Gron.  conjf  cturam,  iiullius  cod.  anc- 
toritatc  firniatam,  in  contextum  rece- 
perit,  quiim  ipse  vir  summus  facere 
id  lion  stistiiiuerit.  Ut  enim  demus, 
vul|;;itam  orationem  solu-cani  esse, 
((\uol\  tamen  falsi  argniint,  qua^  Unk. 
;id  liunc  lonim  notavit,)  et  praterea 
elegantissimnm  locpicndi  genus  esse 
'mirum  quantum,'  (quod  non  diffi- 
teor,)  nntiiic  modo  optimis  scriptori- 
Liis,  sod  i|)si  etiam  Livio  iisiirpatum 
II.  1.  '  Id  miruin  quantum  profuit  ad 
concordiam  civitatis  juiigcndosiiue 
])atribns  plobis  aninios.'  Vid.  viros 
doctos  a  Dukcro  ad  loc.  I'lori  lauda- 
tos:  (|iiis  lamtM)  pnvslabit  i"  ita,  ut 
Gron.  coiijccit,  nunc  potius  locnlum 


esse  Livinm,  quam,  qnemadmodum 
minima  etiam  emendalione  refingi 
poterat,  Mirum,  qumita  illi  viro  nun- 
cianti hac  fides  fuerit :  praesertim 
quum  in  Voss.  1.  pro  quantum,  sit 
quanta.  Certe  ntrumque  genus  locu- 
tionis  '  mirum  quantum  fidei '  et '  mi- 
rum quanta  fides  '  in  usu  Latinis  fu- 
isse  docet  Voss.  de  Construct,  c.  19. 
Quin  et  in  nieutem  defendendae  vulg. 
lectioni  venire  posset,  '  quantum '  hie 
positum  esse  pro  in  quantum.  Vid. 
Vorst.  ad  Vai.  Max.  iii.  7.  in  princ. 
HiEC  non  ideo  dicta  velim,  quod  Gro- 
novii  conjectura  displiceat;  sed  ut 
constet,  non  temere  conjectnras  in 
contextum  recipiendas  esse.  Ipse  ni- 
hilominus  lectionem  Gronovii  in  cou- 
textu  servavi  ;  nou  tamen,  nisi  post- 
quam  ita  in  Leid.  1.  invenerim.  Et 
itaquoque  in  utroq.  Harl.  fuif,  modo 
vir  doctus,  qui  meo  nomine  eos  ex- 
cussit,  diligenter  officio  functus  sit. 
Contulit  enim  cum  nupera  ed.  quas 
fidei  fuerit  in  contextum  recepit ;  et 
tamen  ad  ilia  verba  nullam  lectiouis 
diversitateni  adscripsit.  Ceterum  or- 
dine  mwlato  fides  fuerit  hac  Lipsiens. 

Cap.  XVII.  §  l  Patrum  interim ani- 
7nos]  Patrum  igilnr  animos  Neap.  Lat. 
et  odd.  antt.  Vnlgata;  leclionis  Aid. 
auctor  exstitit :  eamque  habenl  om- 
nes codd.  nostri. 

Necdum  a  sinti^ulis,  !^'c.  perrenerant 
ficfioncs  :  inter  ordines  certahatur']  Vet. 
scribit,  ot  distinguit,  jurrfncru^;  fac- 
tionihus.  Lips.  Lipsius.scribi  volobat, 
pervenerut :  faetionibus.  Sed  cum  Ir.oc 
scriberet,  nientem  ipsi  sanani  consli- 
tissenego.  (Jebh.  Lijisius  c  libro  uotat 
pervencrat:  faetionibus.  et  sic  Voss.  1. 
et  Holm,  et  optimi  quotjue  codd. 
Itaque  valde  placet  ingoniosa  conjec- 
tura (loctissimi  J.  G.  Gra^vii  nostri, 
neciium  ad  singulos, ...  pervcncrat :  fae- 
tionibus inter  ordincs  eerlabalur.  Sic 
scripsit,  opinor,  Liviiis.  '  Pervene- 
rat,'  intcllige  certamen  ct  cupido 
rogni.  Tac.  Ann.  xii.tiO.  'Sod  tunc 
ordiuuni  divcrsa  sludia,  ct  qui  vice- 


T.  Livn  iriST.  Lin.  i.  cap.  17. 


Gltl3 


rant,  pnblire  valebant.'  Inf.  cap.scq. 
*  iie(|iie  sc  (|uis(iuam,  npque  suae  fac- 
tionis  aliiiiii.'  J.  /•'.  Gron.  Pcrvene- 
rat  :  fuctionibus  inter  oulines  etiain 
Flor.  Hail,  antiq.  et  Leid.  2.  qiiaie 
ciiin  Gron.  inprimis  Grajvii  conjec- 
turam  probo.  J.  Doujat.  objicif,  si 
lia>c  sententia  probctiir,  nibil  vetare, 
qiiominus  retineatnr  piiiralis  niinie- 
rus  pervetierant,  scilicet  certanien  et 
cnpido  rcgni.  Venini  qiiam  maxime 
id  vetat  consensus  optinionun  codd. 
qui  constantcr  tuentur  pervenernt. 
Ipse  vcro  conj.  vecdum  a  singulis,  Sj-c. 
provenernnt  faciumes :  inter  ordines. 
Idem  eliam  ciariss.  Trillero  in  men- 
tern  venit  lib.  i.  Obseiv.  Crit.  cap.  10. 
Cler.  nialebat  nee  diim  a  singulis,  Ife. 
praculucrant  factiones:  inter  ordines: 
vel  pervuluerant ,  nh'i  exemplum  vocis, 
ceteioqiiin  analogica",  defiiisset.  In 
viilgatissimoqiiideni  Fabri  tbesauro  il- 
lud  landatnm  viderc  potest  ex  Lucret. 
VI.  918.  'Usque  adeo  permanenter 
vis  pervalet  ejus :'  nihilominus  tamen 
viio  doctissinio  adsentire  nequeo, 
turn  quod  optimi  codd.  nimium  ab 
hac  lect.  abeant,  tum  quod  ita  plura, 
quam  ferii  posset,  vocabula  interji- 
cerentur  inter  voces  'a  singulis'  et 
'  factiones,'  quae  tamen  conjungi  in 
hac  locutione  deberent,  ut  'factiones 
a  singulis  '  foient  factiones  singulo- 
rum.  Unus  Hav.  voc.  addit  pervene- 
rant  factiones.  Sed  inter  ordines.  Male. 
Vid.  ad  VI.  32.  §  8. 

Nemo  magnopere  eminebat]  Ulagno 
opere  Voss.  uterq.  et  Lipsiens.  Vid. 
ad  xxviii.  18.  §  4. 

^  2  Ne,  quia  ...in  societate  (vqua, 
possessionem  imperii  nmitterenf}  Ha-c 
est  quidem  Sigoniii  distinctio :  mal- 
1cm  tamen  erat  regnutum,  in  societate 
aqua  possessionem  imperii  amitterent ; 
longe  alio  sensu,  quam  qui  resuitet  e 
|Kiore.  Grid.  Eadem  ba;c,  quaj  Gru- 
tero  placuit,  distinctio  in  autt.  fuit 
edd.  ita  ut  qua^dam  etiam  uncinulis 
parentbeseos  incluserint  verba  luce 
(<2«ia  post  Tatii  mortem  ab  sua  parte 


non  erat  regnntum).  Primus  id  miita- 
rat  Aid.  quein  reliciui  edilores  sccuti 
sunt.  Grutero  obsccutus  prisiiuam 
distinctionem  restilui. 

Sui  corporis  creari  regrm]  In  Pal.  2. 
superscriptum  est  sanguinis  :  non  pro- 
bo. Gebli.  Liv.  IV.  9.  'Alter  virgini 
generc  par,  tutoribus  fretus,  qiii  et 
ipsi  ejusdem  corporis  erant.'  vi.  34. 
•  M.  Fabii  Ambusti  potenfis  viri, 
quum  inter  sui  corporis  liomines,  turn 
etiam  ad  plebeni,  liliic  du<t  nuptap, 
C  Sulpicio  major,  minor  C.  Liciiiio 
Stoloni  erat.'  Just.  xvm.  3.  '  Ser- 
visque  de  statu  reip.  deliberantibiis 
placuisset,  regem  ex  suo  corpora 
creari.'  xiv.  2.  '  Oral,  ut  non  tani 
ducem  se,  quam  connniiitonem,  reci- 
piant,  unumque  ex  corpore  suo  esse 
velint.'  Th  sanguinis  ab  inlerprete 
adscriptum  pulo. 

Pcregrinum  regcm  aspernabantur^ 
PaW.  ties, aspernabant.  Vid.  Noniuui. 
Sic  III.  5.  vagabant  in  Ms.  Gcbk. 
Nostri  nihil  mutant,  nisi  quod  asjier- 
ncbantur  sit  in  Voss.  1.  aspcrnubunt  in 
Lips,  et  rcgem  pcregrinum  pra^ferat 
Harl.  2.  Illud  aspernnbant  errantibus 
librariis  adscribendum  videtiir.  Vid. 
Ii.cap.  §  C.  Deponentia,  ut  vulgo  vo- 
cari  Solent,  significatione  quidem 
passiva  interdum  Livio  adhibentur. 
V.  ad  XXIV.  8.  §  14.  Sed  forma  ac- 
tiva  ipsi  aut  numquam  aut  rarissime 
usnrpanlur. 

§  3  Regem  tamen  omnes  valebant] 
Libri  Mss.  regnare  tamen.  Scripserat 
Livins  regnari.  Lips.  Adnotatuni  ad 
Pal.  2.  alias  legi  regnare  tamen:  quo- 
modo  item  erat  in  Mss.  Lipsii  :  ex 
quo  nullo  negotio  fiat  regnari.  Grut. 
In  Pal.  2.  superscriptum  regnare.  Ita 
Lipsii  lib.  probat  tamen  idem  regnari. 
Gebli.  Flor.  quoqiie  et  Voss.  1.  et 
Helm,  et  in  marg.  Pal.  regnare:  quod 
iu  pluribus  inventum  mutabat  Lip- 
sius  in  regnari.  Rectc  :  idque  e  suo 
quodam  annotavit  Muret.  Sive.ut  Li- 
vius  in  fine  bujus  libri,  '  Regnatum 
Romae  ab  condita  urbe  ad  iibertateni 


6134 


NOTiE    VARIORUM    IN 


annos  ccxi.iv.'  Sive,  ut  Tac.  Ann. 
III.  64.  '  Qui  natioiieni  earn  rege- 
bant,  in  quantum  Geiinani  regnan- 
tiii.'  Quod  fnistra  convellere  labo- 
rat  Cluv.  Germ.  xiii.  17.  Hist.  i.  IG. 
'  Ut  in  ceteris  gentibns,  qu£e  regnan- 
tiir.'  Sil.  I.  293.  *  Magnanimis  reg- 
nata  viris,  nunc  Ardea  nomen.'  J.  F. 
Gron.  Vulgatain  lect.  regcm  tainen, 
quam  servant  edd.  etiam  antiq.  et 
Hav.  insnper  ex  Oxon.  B.  et  N.  pro- 
fert  Hearne  :  at  regnare  ex  L.  2.  et  C. 
quibus  adstipulantur  Leid.  nterq. 
Port,  et  Harl.  1.  regcmre  Harl.  2. 
duabus  tamen  posterioribus  Uteris 
notae  subjectae  sunt,  quibus  eas  delen- 
das  librarius  indicavit.  Denique  reg- 
nari,  ut  viri  docti  conjecerunt,  Voss. 
2.  Lips,  et  Oxon.  L.  1.  teste  Hearnio. 
Ex  Iiis  facile  responderi  poterit  Dou- 
jatio  roganti,  quid  adtinuerit  subji- 
cere  minus  usitatani  piirasin  reg7iari 
volebant,  loco  notissinias  regeni  lolc- 
bant,  quaB  eamdeni  onuiiiio  vim  ha- 
bet?  Nempe  id  factum  fuisse  aucto- 
ritate  codd.  partim  banc  lectioneui 
prffiferentium,  partim  manifestis  ves- 
tigiis  eo  ducentium.  Adde,  non  adeo 
earn  inusitatam  lociitionem  esse,  quin 
cadem  Livius  et  alii  scriptores  sa;- 
pius  usi  fuerint ;  ut  decent  exempla 
aGronovio  laudata:  quibus  addc  Liv. 
li.  cap.  *  Quia  post  'fatii  mortem  ab 
sua  parte  non  crat  regnatum.'  3\Ie- 
1am  11.  11.  'Turn  Kiieso  reguata 
quondam  pars  Tbraciae  et  Bysantlie 
Samiorum.'  Sil.  Ital.  xiv.  7.'  VelTy- 
rise  quondam  regnata  mapalia  genti.' 
ct  vs.  71.  'Quid  rtferam  /liolio  reg- 
natas  nomine  terras  ? '  Tac.  de  Mor. 
Germ.  cap.  43.  'Trans  Lygios  Go- 
tliones  regnantur.'  liliid  idem,(|iiod 
minus  usitata  sit  lociitiu,  docet,  non 
sponte  indoctos  librarios  in  cam  in- 
cidissc,  sed  prapcuntcs  codd.  scciitos 
esse.  Adde  dcnicpic  mox  pra-ccs- 
sisse  '  sui  corporis  creari  rcgen) 
volebant.  Komani  veteres  percgri- 
num  regcm  adspcruabantur.'  Qiiibiis 
nunc  non  rcctc  subjuugitur  '  regem 


tameu  oinnes  volebant.'  Licet  enim 
easdem  voces  a  Livio  passim  iterari 
supra  dictum  sit  ad  c.  3.  §9.  additum 
tameu  ibideu)  est,  eas  repetitiones  in- 
ter virtutes  oratiouis  non  semper  re- 
ferenda?, adeoque  non  admittendas 
esse,  nisi  ubi  codd.  in  eas  conspirant. 

§  4  Mullariim  circa  civitatwn]  Mult, 
circa  civitaliuni  Florent.  ct  Leid.  1.  et 
edd.  antt.  quanlam.  Certe  id  vidi  in 
Medio).  1480.  elTarvis.  1482.  at,quic 
Taivisii  triennio  post  prodiil,  jam 
civitatuni  exiiibel.  Vid.  ad  xxxiii.  20. 
^  11.  et  ad  XLi.  22.  §  7.  mult,  circa 
civilatem  Lips,  cujus  scriba  non  intel- 
lexit,  tI  circa  hie  sine  casu  poni  : 
quod  Livio  frequens  est.  Vid.  Uuk. 
ad  IV.  §  6.  et  quae  infra  dicaui  ad  ix. 
11.  §  7. 

Et  esse  igittir  aliquod  capuf]  Media 
vox  exsulat  a  Yoss.  2.  In  verbis 
praDcc.  vis  externa  aliqua  praefert 
Leid.  2. 

Nemo  alteri  concedere  in  animum  i«- 
ducebatl  Abest  a  tribus  Pall,  jh  in : 
elegauiius.  Gebh.  Abest  etiam  a  Voss. 
2.  Harl.  2.  Port.  Lipsiens.  et  Hav. 
Elegantem  autem  locutionem  esse 
'  induccre  animum,'  adtirmanti  Geb- 
liardo  non  adversabor ;  quin  et  Te- 
rentio,  Ciceroni,  aliisque  optimis 
scriptoribiis  in  frequent!  usii  fuisse 
ultro  confiteor.  Elegantiorrm  tameii 
esse,  quam  alteram  illam  '  inducere 
in  animum;'  nnde  probaturus  sit, 
non  video.  lidem  enim  aliique  scrip- 
tores  eodem  modo  locnti  sunt,  et 
quidem,  ut  lioc  loco  Livius,  addito 
verbo  infinito.  Sail.  Cat.  cap.  54. 
'  I'ostremo  Capsar  in  animum  indnx- 
erat  laborare,  vigilare.'  Ubi  Corl. 
in  notis  duo  alia  exempla  ex  'I'er. 
laudavit.  Quibus  addc  illud  ex  Prol. 
Meant,  vs. 49.  '  Et  eiim  esse  qna-stuoi 
ill  animum  induxi  maximum,  (<}iiani 
maxlme  scrvirc  vestris  comuiodis.' 
Qui  duo  versus  repetuntnr  etiam  in 
Prol.  altero  Hecyr.  vs.  42.  et  tx 
llcnut.v.  1.  5.  'Obhecro,mi  gnate,  no 
isluc  in  animum  inducas  tuum,  Alie- 


T.    LIVII    HIST.    LIB.    I.    CAP.    17. 


r>i.3.-> 


inim  esse  te  :'  Cic.  pro  (^Inoiit.  c.  15. 
'  Neqiie  eniin  legme  cjusinodi  iiiatri 
poterat  in  aiiiiiiiini  indiiccro,  neqiie 
te.stnniciito  iionicii  oiiniinu  praiter- 
mitlere  parentis.'  I'loSyll.  cap.  30. 
'  Adcone  vobis  aliiiius  a  sanitate, 
adeo  oblitus  constantiir,  adeo  inme- 
jnor  rcriim  a  me  gestaiuin  esse  vi- 
deor,  nt,  qutim  eonsnl  bellniii  gesse- 
rini  cniii  conjuratis,  nunc  eonun  dii- 
cem  seivare  ciipiant,  et  in  aniniuin 
indiicain,  ciijus  nnper  t'erruni  relude- 
rini,  tlamnianujue  lestiuxeiim,  ejiis- 
dem  nunc  caiissam  vitannjue  defen- 
dere.''  Val.  Max.  iv.  11.  ex.  5.  'In 
aninuiDi  indnxit,  et  judiccin  et  prai- 
torcm  et  Vesta;  a?deni  intuens,  anii- 
ciiin  Lentulo  agere.'  Hivc,  speio, 
exempia  probabunt,  utianupic  locii- 
tionem  piobani  esse,  neque  alteram 
altera  eiegantioreni  dici  posse.  Jam 
vero  contendo,  vnlgatnm  hoc  loco 
servandom  esse  duplicem  ob caiissam. 
Primo  quia  ca  lectio  conslanter  su- 
perest  et  in  pliiribns  et  in  fide  dig- 
iiioribus  ac  melioris  nota?  ccdd.  Ita 
enim  ostentant  Voss.  1.  Leid.  nterq. 
et  Harl.  ant.  Necjiie  aliter  Hearne 
in  Oxon.  omnesque  reliqni,  preeter 
Gebli.  edd.  in  nienibr.  suis  invenisse 
videntnr.qiiod  nulianiex  iisscriptiirae 
variefatem  proferant.  Altera  caussa 
est  consnef lido  Livii,qneni  alibi  *ani- 
muni  indncere'  dixisse  nondiun  obser- 
vavi,  licet  tanien  sicpins  '  in  animnni 
indncere'  nsnrparit.  Ita  ii.  5.  '  Ulos 
CO  potissimum  anno  patriam  libera- 
tam,  patrem  liberatorem,consulaHnn 
oitum  ex  donioJnnia,patres,plebem, 
quidqnid  Deornm  liominnmqne  Ro- 
manoruni  esset,  induxisse  in  aninium, 
nt  Snpcrbo,  quondam  regi,  turn  in- 
festo  exsuli,  proderent.'  c.  15.  'Ita 
induxisse  in  anin)nm,liostil)ns  potiiis, 
quam  regibus,  portas  patefarere  :' 
ubi  iteruni  videndns  (iebli.  c.  18.  'Si, 
quod  inpensie  factum  in  bclluui  erat, 
pra>stare  Sabini  (id  eniin  postulatum 
erat)  in  animnui  induxissent.'  c.  54. 
'Jam  nunc  ita  in  animum  inducant, 


consnlatum  ca|>tum  et  obprpssum  ab 
tribnnicia  potestate  esse'  iii.  71. 
'  Non  potuisse  se  tamen  indncere  in 
aninium,  quin,  r|ueui  agrum  miles  pro 
virili  parte  mann  cepisset,  enm  se- 
ucx  quoque  voce,  qua  una  posset, 
vindicaret.'  xxvii.  9.  '  Eos  ausos 
consulibus  dicere,  aiebant,  quod 
consule.s,  ut  in  senatu  pronunciarent, 
in  animnm  indncere  non  possent.' 
XXVIII.  18.  '  Illiid  niagiio  opere  ten- 
dente  rege,  ut  in  animnm  iuduceret, 
ad  casdem  venire  epulas,  baud  ab- 
nuit.'  XXXIX.  12.  '  Si  vera  dicere  in- 
dncere in  animnm  posset,  ncgat  per- 
tuibari  debere.'  xi.iv.  23.  '  Inclion- 
tum  perticere,  quia  inpensa  pecuniic 
facienda  erat,  non  inducebat  in  ani- 
nium.' 

§  5  Itaque  rem  inter  se  centum  jm- 
tres]  Pall.  1.  ac  3.  //a  rem:  bene. 
Gebh.  Ita  rem  etiam  Florent.  Vos8. 
nterq.  Leid.  uterq.  Harl.l.  Lipsiens. 
Port,  et  Hav.  neque  aliter  vett.  ex- 
cusi  usque  ad  Aid.  qui  primus  Ita- 
que rem  substituit.  Ea  autem  lectio 
in  Hail.  2.  solo  fuisse  videtur.  Alibi 
saepe  in  confnndendis  voculis  '  ita  ' 
et  '  itaque  '  iibrarii  turbasdedernnt. 
Vid.  ad  XXI.  53.  §  7. 

Decern  decwiis  factis]  Decern  curils 
factis  Leid.  1.  et  Harl.  2.  Male.  Nam 
etiam  Dion.  Hal.  Ant.  n.  p.  119.  pa- 
riter  scnatores  els  SeKciSas  divisos  fu- 
isse tradit.  Praptcrqnam  quod  in 
verbis  scq.  et  iidem  illi,  et  alii  omnes 
codd.  constanter  in  singulas  decurias 
servent. 

§  6  Quinque  dicrum  spatio  finicbatur 
imperium^  Quicumquc,  pro  quinque,  Ii- 
brarii splialmale, Lipsiens.  Tum^HJi'- 
lul  Leid.  2.  Quod  eodenimodo  dictum 
videri  potest,  quo  apnd  'I'ac.  occun  it 
Ann.  VI.  50.  'Sic  Tiberius  finivit, 
octavo  et  septuagesimo  <Etatis  anno.' 
Ita,  Livium  sa^i)iiis  '  abolere  '  ouSere- 
pus,  sive  absoliitp,  nsurjiasse,  infra 
videbiiniis  hoc  lib.  ad  c.  23.  §  3.  '  ver- 
tcre  '  ad  ii.  (i2.  §  2.  '  mutare  '  ad  iii. 
10.  §  G.  'iaclinare'  ad  in.  Gl.  §  4. 


G136 


NOTyE    VARIORUM    IN 


'  prapcipitare  '  ad  xsv.  11.  ^.  G.  Ita 
alii  adhibent  vei  bum  '  aiigere.'  Vid. 
quae  iiotantnr  ad  in.  6.  §  2.  etiam 
'convenere.'  Vid.  Cort.  ad  Sail.  Jug. 
20.  De  variis  aliis  verbis  id  testaiitur 
Bartli.  ad  Gratii  Cyn.  vs.  9.  Veclin. 
in  Hellen.  i.  part.  1.  c.  6.et  i.  part.  2. 
c.  3.  §  5.  et  idem  Cort.  ad  Sail.  Jug. 
in  Exc.  c.  6.  Qnum  tamen  hoc  looo 
reliqui  codd.  in  vulgatuni  conspirent, 
rh  finiebant  potius  adscribani  erjauti 
librario,  Cjueraadmodum  aspernabant 
pro  aspernubntitur,  hoc  cap.  §  2.  et 
contrario  errore,  ibatur  pro  ibat,  ver- 
bis continue  sequentibus.  Vid.  ad  x. 
10.  §  1. 

In  orbem  ibat :  annuumque  interval- 
lum  regnifuit]  Ibatur  Hav.  male.  Vid. 
hoc  ^  ad  verba  pracc.  annique  int. 
Leid.  2.  annuum  quoque  inlervallum 
Harl.  2.  non  recte.  Vid.  ad  verba 
seq.  hoc  §.  Denique  int.  reg.  fuerat 
Leid.  2. 

Quod  7iunc  quoque  tenet  nome7i'}  Belle 
Pal.l.  ac  2.  quod  nuncque  tenet  nomen. 
Gebh.  Videtur  Gebh.  existimasse, 
illud  nuncque  eodem  modo  dictum  es- 
se, quo  '  hodieque,'  de  quo  ad  v.  27. 
§  1.  Quum  tamen  nullus  meorum 
codd.  a  vulgato  in  diversum  abeat, 
illud  nuncque  referendum  puto  inter 
scribarum  aberrationes,  qui  passim 
primam  syllabam  toD  quoque  pro  ar- 
bitrio  oniittere,  nbi  reqnirebatur,  vel 
addere,  nbi  necessaria  non  erat,  so- 
liti  fucrunt.  Vid.  quae  ad  d.  1.  notata 
sunt. 

^  7  Fremere  deinde  piths']  Plebcs 
Leid.  uterq.  et  a  ni.  pr.  Voss.  1.  Vid. 
hoc  lib.  c.  20.  §  G.  Deinde  nunc  vUra, 
pro  ncc  ultra,  Lipsiens.  Nee  ultra  re- 
gem  Flor.  a  ra.  pr. 

§  8  Quod  amissuri  erant]  Una  voce 
interposita,  quod  vi  amis.  Port,  a  m. 
sec.  Panllo  ante  amovcri,  pro  eamo- 
veri,  Harl.  1. 

Summa  putcstate  populo  pcrmissn] 
Dionys.  non  uno  tantum  loco  ait,  se- 
naiiiin  I'oinannm  omniuin  rorum 
potcfttatcm    liabuissc,     pra:lcrquum 


creandorum  magistratuum,  sancien- 
daruni  legum,  inferendique  belli, 
aut  dissolvendi,  si  fortassis  coeptum 
erat.  Hapc  enim  tria  in  potestate 
sua  populnm  habuisse.  Livius  nu8- 
quam,  qnod  sciam,  haec  simul  coni- 
niemorat,  rem  oppido  necessariam. 
Glar. 

Non  plus  darent  juris,  quam  retine- 
rent]  Ita  primus  edidit  J.  F.  Gron. 
scd  qua  auctoritate  non  nionnit. 
Non  modo  edd.  priores  verum  etiam 
tantum  non  codd.  quibus  nsus  sum, 
omnes  constanter  servant  detinerent. 
Ex  solo  Voss.  1.  et  Harl.  2.  in  cx- 
cerptis  nihil  adnotatur,  licet  com- 
missi fuerint  cum  ed.  qu£e  Gronovia- 
nam  secuta  etiam  reiinerent  exhibet. 
Neque  aliquid  addit  Hearne  de  suis 
codd.  licet  et  ipse  retinerent  ediderit. 
Pristinam  itaqne  lect.  in  sedem  re- 
duxi,  donee  de  altera  melius  constet. 
Praeterea  regem  populus  alio  ordine 
Lipsiens. 

§  9  Hodieque  in  legibus  magistrati- 
busque]  Hodie  quoque  Lipsiens.  Voss. 
ambo,  Leid.  ambo,  Harl.  anibo,  Port, 
et  Hav.  Vid.  ad  v.  27.  i^  1.  Praeterea 
particulam  couuectentem  que  ultimo 
loco  male  omisit  Harl.  2.  Sup.  pro  sic 
rntum,  si  gralutn  habet  Florent. 

Usurpalur,  id  enim  pis,  vi  adcmta] 
Quidaui  emendarunt  idem  jus  vi  adem- 
turn,  et  ad  usurpntur  verbum  conjun- 
gunt,  quod  placet :  et  ri  adcmtum 
fortassis  ad  Julium  Caesarem  retulit : 
quem  tamen  propter  Angustum  no- 
minarc  non  audcbat :  nisi  quis  malit 
ad  ejus  seculi  seditiones  ref"erre,qnae 
Civsarem  prapcesserunt.  Glar.  Diffi- 
ciliset  lubricus  locus  hie  est.  In  vett. 
libb.  est  vi  adempta,  non  vi  ademp- 
tum:  quam  lectionem  aliorum  inge- 
iiio  partam  probat  Glar.  his  verbis: 
'  Quidiim  emendarunt, &c.'  Hacc  illc. 
['  Glar.  ingenue  fatetur,  hoc  ab  aliis 
erutum.ncc  sibi  adscribit.'J  Milii  ve- 
ro  necpte  hacc  lectio,  neque  ha;c  sen- 
tentia  |)robatur  :  neque  enim  hoc  jus 
vi  aut  a  Cxsarc  ademptuni  (st,  aut 


T.    LIVII    HIST.    LIB.    I.    CAP.    17. 


()137 


ante  Ca\saieni  ab  alio.     Dc  CaRsaie  aiictoiitate  scnatiis  riim  popnlo  agat. 

te.slis  est  Suet,  qui  .xciibit  de  eo  c.  (Juod  sappissime  ante  Ca.'-aieni  fac- 

xi.i.  'Comitia  cum  populo  partitus  turn  esse,  omnia  Konianonini  iiioiiu- 

est,  lit,  exceptis  coiisiilatiis  competi-  mcnta   loqiiuiitiir.     Qiiod   auteni  in- 

toribiis.de  ceteio  niimcio  caudidato-  qui',  vi  ademiitn,  Cic.  dixit  ad  Lent, 

riini  pro  parte  dimidia,  quos  populns  !•  4.  ad  Fam.  iv.  '  vi  excepfa.'    •  E{:o 

veilet,    pronmiciaientiir,    pro    parte  tibi  a  vi,  bac  pra^sertim  iiiibecillitate 

altera,  qiios  ipse  dcdisset,  et  edebat  magistratiiiim,   praf-stare    nibil    pos- 

per    lib'llos   circiim    tribiim    inissos  sum :  vi  exce|)ta,  possum  coiifiriiiare, 

sciiptura     brevi.      Csesar     dictator  to,  ct  senatus  et  populi  Ilomani  sum- 

illi     tribui.      Cominendo    vobis     il-  mo  studio,  ainplitiidinem  tuam  reteii- 

lum,   et  ilium,    ut    vestro    sufiraj;io  tunim.'  Sigon.     Quod  sciibit  Livius, 

suam   dignitatem    tencant.'     [' Ha>c  banc  babet,  opinor,  sentcntiam  ;  oiim 

Snetonii  verba  sails  declarant,  conii-  solitum  fuissc,  Patres  auctores  fieri 

tiorum   rutionem  niutatam,  etsi   non  post  populi  comitia,  ut  et  Cic.  scribit 

omniau  abrogatam  ;  non  igitur  sine  pro   Plane,  c.  3.  '  turn  enim  n)agis- 

caiissa  dubitavit  Glar.']  De  aliisauc-  tratum  non  gerebat  is,  qui '  suffiagio 

tor  est  Livius,  qui  sa^pius  boc  insti-  populi  •  ceperat,  si   Patres  auctores 

tutum  relatum  esse,  et  lege  sancitum  >'on    crant    facti.'     At    vero   postea 

nova,  cum  quasi  vetustate  obsolevis-  nsurpatio  quanlam  retenta  est  liujus 

set,  scribit.     Ut  vi.  12.  'Quia  patri-  "ei,  non   ut,  comitiis   factis,  Patres 

cii  se  auctores  futiirosnegabant,  pro-  probarent  vel  improbarent ;  sed    ut 

pe  ad  secessioneni  plebis  res  veiiit.'  ante  comitia,  in  incertuin  tamen  e- 

Itein.  'S.C.  factum  est,  ut  duos  vi-  ventum,    auctores    fierent.     JSeque 

ros  aediies  ex  Patribus  dictator  po-  enim    plerunique,   quod   ccnsuerant* 

puliim  rogaret,  Patres  auctores  oni-  populus  decernebat ;  inlerduni  etiam, 

uibus  ejus  anni  comitiis  fierent :'  et  vi  facia,  ne  auctores  quidein  fiebant. 

A'lii.  12.  '  Lata  kx  est,  utiegum,  quae  Tur?i.     Adv.  xi.    17.    Mens   cod.   id 

centuriatis  comitiis    ferrentur,  ante  enim  jus  vi  adempta.  Lips.    Quum  Li- 

iuituni  suflragium    Patres   auctores  *'"»  vi  udeptum  scripsisset,  qui  parti- 

ficrtnt.'      Pra'tcrea    liiinc    eiindem  cipiuin  at/qjixwj  passiva  interdum  sig- 

niorein,  temporis  vetustate  oblitera-  nilicalione  pcni  igiioiabant,  in  udemp' 

tuin,   a    L.   Sylla   renovatuni   fiiisse  '"»«  niutaverunt.     At  in  postr.  edd. 

scribit  App.  B.  C.  i.  38(5.  bis  verbis:  crescente  paullatim  niutandi  aiuhcia, 

El(r7}y0vvT6T€  ftr]5iu  en  airpo^ovXevrou  pro  it  udcmptum,  scriptum  fuit  vi  ad- 

fls  rhv  Stjuov  irrtpepecrdai,  vfvo/u.icrfjLii'ou  etnpla.     Pacta  est  ciiidam  Cic.  loco 

(jLiv  ovTw  Kal  iroAai,  irapaXfAvjj.fvov  Se  '•'  eadem  voce  injuria  in  Cat.  Maj. 

Ka\  tK  TTuWov.     Accedit,  quod  Cic.  in  c.  11,  'Quo  in  genere  inpiiniis  est 

orat.  pro  Plancio,  quam   post  Sullae  senectus,  quam  ut  adipiscautur,  om- 

mortcm  ante  Cffsaris  dictaturam  dix-  nes  optant ;  eandem  accusant  adep- 

it,  ne  lioc  quidem  observatiim  fuisse  t'-'  Hie  adeptum  scripserat.  Jam  pri- 

significat,  cum  ait  c.  in.   '  Apud  ma-  dem  enim  in  vet.  exempl.  banc  lect. 

jorcs  nostros  niagistrattim  non  gere-  inveni,  cni  postea  omnia,  quie  Paris, 

bat  is,  qui  ceperat,  si  Patres  auctores  ed.  adliibita  fueninf,  assenliri  coni- 

non  erant  facti.'     Qua;  cum  ita  sint,  peri.  Hoc  enim  annotationes  illi  siib- 

probo  magis  vet.  lect.   Vi  adempta  ;  juncta:  testantur.   Sed  qui  s:bi  in  ilU 

ut  sit  sensiis  ;  liodie  quoque  usurpa-  ed.  ex  coiijectura  (|)rob  faciniis)  in- 

tur  idem  jus,  ut  Patres  comitiorum  novarepermiserunt,  iiac  in  re  tot  vett. 

Bint  auctores,  nisi  fortasse  vis  alitjua  libb.  auctoritateni  sequi  ausi  non  fue- 

fiat  a  tribuno  plebis  aliquo,  qui  sine  runt.     Adeo  suspecta  illis  heec  Lati- 
Detph.  et  Var.  Clas.                    Livius,  17  X 


G138 


NOT^    VARIORUM    IN 


nitas  fuit,  '  eandem  accusant  adep- 
tam,'  passiva  significationc.  Quidam 
tameu  Nasonis  locus,  qnoniani  ejus, 
quod  ad  sensiuu  attinebat,  difficilis 
miitatio  erat, sacrilegas  taliiini  correc- 
toruni  nianiis  effngit.  Stepli.  Sche- 
diasm.  i.  24.  Trajectione  juverim 
locum.  lude  leg.  mag.  rog.  usitrpalum, 
ut,  priusquam  pnp.  stiffr.  in.  in  inc.  com. 
event.  Pat.  auct.  jiant.  Hodie  qnoqiie 
idem  jus,  vi  adempta.  Turn  inter.  &,-c. 
Id  est,  usurpatur  hoc  quideni  jus 
etiam  hodie,  sed  dicis  caussa,  quani 
ut  ulla  vis  subsit,  lapsa  (iisciplina,  et 
leguni  potestate  senescente.  Scio, 
quid  Sigonio,  Tnrnebo,  Stepliano  hie 
dictum  sit.  Sed  ego  iis  eras  credain. 
M.  Klock.  Syliog.  Ep.  quas  ed.  Biir- 
manii.  torn.  i.  p.  391.  Legendum, 
hodieque  in  leg.  7nagist.  rog.  usurp, 
inde  jus,  vi  adepfum  :  prius.  pop.  suff. 
in.  8j-c,  Qnibus  verbis  Livius  ad  le- 
gem Maniam,  ut  opinor,  respiciens, 
signifieat,  siio  quoque  tempore  in  co- 
mitiis  jus  quoddam  vi  adeptnni,  iiae 
lege  Maenia  scilicet,  usurpari,  ex 
priino  illo  Patrimi  jure  proveniens, 
ut,  priusquam  populns  ineat  sufFra- 
gia,  Patres  auctores  fiant.  Ha;c  igi- 
tiir  genuina  Livii  sententia,  atque 
lectio  recta,  sic  ut  scripsi,  mancbit, 
si  locum  curiosiiis  exauiinare  veli«. 
Nee  niirum  videatiir,  quod  exemplar, 
vulgat.  fidem  non  sequar:  nam  ma- 
cula insif;nis,  contextum  verborum 
omncm  tenebris  profundis  involvcns, 
Uteris  paucis  mutatis,  rlnemla  fuil. 
lu  antt.  enim  libb.  ita  legitur,  id  enini 
jus  vi  adcmpla  :  in  aliis  nuper  editis, 
quos  nostri  temporis  viri  doctissimi 
quidam  correxere,  idem  Jus  vi  udcmp- 
tum  habetur.  In  quibus  verbis,  quae 
niliil  succi,  nil  veix  lucis  atVcrunt 
Livianx  sententia",  nil  aliud  mu- 
tavi,  quam  iliud  id  enim,  vel  idem, 
decisis  et  transpositis  Uteris  pau- 
culis,  in  inde,  et  ademplum,  ablata 
una  litcra,  in  adeplum.  Et  lure 
quideni  pusilla  mutatio  quantum  lii- 
cis  afferat,  demonstrat  ipsa  historia 


legis  RlaMiiap  ;  eaque  fdcit,  ut  alia- 
rum  correctionuui  adductas  rationes 
probare  neqiieaui.  Pigh.  Ann.  Roro. 
ad  A.  U.  C.  466.  p.  410.  Usurpa- 
tur idem  jus,  vi  adcmpta  legitnr  in 
ed.  Campani;  neque  abscedit  Andr. 
quam  quod  ea,  id  enim  visui  ademp- 
ta.  Pall,  tres  habent  usurpalur :  id 
enim  jus  vi  adempta :  priusquam. 
Posteriores  induxerunt  vi  adevip- 
tum.  Id  in  ndeptum  mutat  H.  Steph. 
at  St.  Pigh.  emeiidat  usurpatur 
inde  jus  vi  adeplum.  Grut.  Pal.  i. 
usurpatur :  id  enim  jus  vi  ademptn. 
Neque  aliter  Pall.  2.  ac  3.  Gebh, 
Sensus ;  et  nostro  aevo  in  comitiis  le- 
gum  et  magistratuiim,  si  res  ordine 
geratur,  non  fei  tur  ad  populunt,  nisi 
ex  auctoritate  senatus,  nisi  Patres 
tiant  auctores  :  ita  tamen,  ut,  si  jii. 
beat  aliud  populus  quam  senatui  vi- 
sum sit,  non  possit  irritum  reddere, 
quod  actum  est,  auctoritatem  negan- 
do,quemaduiodnm  olim.  Caelerumde 
hoc  loco  latins  distincliusque,  qiiam 
ante  liac,  agemus  aw  Qtw,  ubi  minus 
erimus  in  arctum  compulsi.  J.  F. 
Gron.  Ciuii  codd.  nostri  ceterique 
fereomnes  vi  adcmpta  retineaut,  nihil 
mutandiim  censeo  ;  ita  tamen  ut  cum 
P.  Fabro  Comm.  in  libb.  Academicos 
Cic.  ad  I.  3.  pro  potestate  atque  ef- 
fectu  juris  ipsius  'vis'  hoc  loco  intei- 
ligatur:  quo  sensu  c(iau)  apud  alios 
auctores,  praecipue  TulliumjSJ-pe  ac- 
cipi  exploratum  est.  Sic  enim  ille  in 
Epist.  ad  M.  Crassum  ad  Earn.  v. 
8.  'Has  literas  veiim  existimes  foe- 
deris vim  liabitiiras  esse,  non  episto- 
la?.'  et  de  Div.  ii.  xx.  *  quarumdam 
radicum  vim  et  etlectum'  conjuncte 
dixit.  Henrne.  Hie  locus,  in  quo  e- 
niendando  et  exponendo  certatim  vi- 
ri docti  desudarunt,  jam  satis  ex- 
peditus  est  post  ilia,  quae  INIagniis 
Gron.  olim  in  priori  ed.  not.  hue  ad- 
tulerat,  sed  in  repetitis  ciuis  expun- 
xerat,  cpiod  latins  deducore  decrevis- 
set,queinadmodum  poi>teaeliam  prx- 
ililit  Obs,  1.   c.  ult.  quo  oniuino  re- 


T.    LIVII    HIST.    LIB.    I.    CAP.    17. 


6139 


splcieniliim.  Post  tarn  clarani  verbis 
Livianis  liiceni  adfiisam  iiiexspccta- 
tiiiii  accidit,  Cleiiciim  ra  vi  adeinla 
ila  exponcre  :  '  Uiiamvis  nimc  seiia- 
tiii  sit  vis  adempta,  cum  nihil  ab  co 
fiat,  nisi  niitii  I'rincipis.'  Satis  pniiii 
siiperque  vir  exiiiiiiis  dociiit,  vim  anc- 
toritati  senatiis  in  Ipjjibiis  maj;istrati- 
busqiie  ro<iandis  adetiitam  esse  per 
lesjes  Piibliiiam  ac  RTapniam  :  qiiibiis 
Patres  in  comiliis  legum  ferendantm 
ac  n)a<;istratniini  loj'aiidonim  centn- 
rialis  jubt-bantiir  ante  inita  snflfiagia 
ancfores  fieri  :  adcoque  piistini  Juris 
atqne  auctoritatis  tantum  imagineni 
quaiidam  et  inanein  specicin  lelic- 
tam  f'uisse.  Non  opus  itaqiie  in  ani- 
mum  inducere,  Liv.  ad  sua  atque 
Aiignstapa  ttmpora  respexisse.  Ce- 
teriim  omnos  nostri  damnatac  lectioni 
id  enim  jus  vi  ademtu  adherent,  nisi 
quod  idem  enim  jus  sit  in  Flor.  et  Lip- 
siens.  id  enim  visui  in  Harl.  antiq.  et 
quod  Hav.  prapt".  a  m.  sec.  tisurputur 
id  jus:  vi  enim  adempta,  quum  a  m,  pr. 
etiam  fnisse  videatur  usui'palur.  Id 
enim  jus  vi  adempta. 

In  incertum]  Prima  vocula  prapter- 
itur  in  Voss.  1.  Leid.  2.  et  Port,  a 
m.  pr.  quam  vocis  seq.  prima  syllaba 
elisif.  Id  infinitis  locis  in  Mss.  ob- 
servare  est.  Quacdani  exenipla  con- 
tuli  ad  VIII.  33.  §  G. 

^  10  Quod  l/onum,  faustum,  felix- 
que  s?<]  Faustinnque  felixque  Voss.  1. 
et  Leid.  2.  Tiini  vocem  sit  exclu- 
dunt  idem  Leid.  2.  et  Harl.  2.  Ve- 
rum  usitata  sunt  tbrmulap  quam  max- 
ime  soilcmiiis  verba,  in  qnibus  niliil 
nintandiim.  Vid.  Rrisson,  de  Form. 
I.  p.  CC.  Mox  re!i;es  create  Lipsiens. 
Turn  el  ita  Pair,  addita  prima  vocula, 
Hav.  quae  tamen  vcl  ex  praec.  vel  ex 
seq.  nata  vidctur. 

Qui  secundus  ab  Rmmdo  vumeretnr'^ 
Pal.  2.  Camp,  dinuweretur.  Gebli. 
Dominaretur  Harl.  2.  a  ni.  sec.  Paullo 
ante,  qui  sedem  ab  R.  Vo?s,  2.  qui  sec. 
a  Rom.  Leid.  2.  et  Hav.  et  post  crea- 
teritis  Voss.  utei'q.  et  Leid.  2.  sed 


Livium  conlractiones  potius  amarc, 
sirpe  iiifia  vidtbiuius.  Ab  Rom.  di- 
numeretur  Flor.  Turn  vocem  auctores 
male  omisit  Neap.  Lat.  Tandeuj  plC' 
hi  gratum  fuit,  iiiverso  online,  Harl. 
2.  gralum  fuit  plebi  Voss.  1.  et  Leid. 
2. 

§  1 1  .Juberentque,  ut  senutus  decerne- 
ret}  [V'id.  Lectt.  Varr.]  Nescio,  quid 
Gron.  permoverit,  ut  particulam  ut 
delendamcenseret.quam  omnes  codd. 
servant,  prjeter  uniim  Flor.  qui  ta- 
men ejus  loco  aliam  substituit :  nisi 
si  forte  caiissa  cxstiterit,  quod  eadeni 
niodo  prwcesserit.  Sane  eo  casu  in- 
terdum  Livius  alteiutro  loco  illam 
cogitationi  lectoris  supplendam  reli- 
quit,  ut  III.  51.  '  Facerent,  ut  vel- 
lent,  pcrmittentibus  cunctis.'  viir. 
23.  '  Actum  cum  tribunis  esr,  ad  po- 
pulum  ferrent,  ut,  quum  Pnblilius 
Pliilo  consulatu  abisset,  pro  consule 
rem  gereref.'  xxi.  21.  '  Primo  vere, 
edico,  adsitis,  nt,  Diis  bene  juvauti- 
bus,  belluni  ingentis  glorias  praedaE- 
que  futuruin  incipiamus.'  xxxix.  27. 
'  Niliil  sui  pudoris  esse  ultra  dicere, 
quam  ut  admoneant,  re  non  veibo 
COS  liberos  relinquant;'  ubi  etiatn 
dim  bsec  particula  addita  legebatur 
altero  loco,  sed  ex  fide  integerrimi 
cod.  deleta  est.  xlv.  35.  '  Manda- 
tumque  Q.  Cassio  praetori,  cum  tri- 
bunis plebis  ex  auctoritate  Patrum 
ageret,  rogationem  ad  plebein  fer- 
rent, ut  lis,  quo  die  urbcm  triuni- 
pliantes  inveherentur,  imperium  es- 
set :'  ubi  bis  omissa  est.  Quare,  ubi 
libri  non  adversantur,  id  etiam  obser- 
vandum  ceiiseo.  Hinc  priefercnda 
est  lectio  Gronov.  priE  Sigoniana 
XXIV.  1(3.  ^  1.  Verum,  invitis  codd. 
id  ubique  Livio  obtrudendum,  mini- 
me  existimo.  Non  paiica  enim  su- 
pcrsunt  loca,  ubi  liunc  nioreni  niani- 
teste  ipse  Livius  neglexit.  Infra  h. 
lib.  XXVI.  '  Itaque,  ut  casdes  niani- 
festa  aliquo  tamen  piaculo  lueretur, 
imporatuin  patri,  ut  filium  expiaret 
pecunia  pubiica.'    Ita  eiiiiu  legeu- 


6140 


NOTiE    VARIORUM    IN 


dum,  ex  Mss.  et  ccUl.  antt.  eo  loco 
docebo.  IV.  1.  *  Eo  processit  delude, 
lit  rogatioiiein  iiovem  tiibuni  pio- 
miilgarent,  iit  popiilo  potestas  esset.' 
c.  59.  '  Additum,  ut  ante  mentionem 
iillam  plebis  tribiinorumve  decerne- 
ret  senatus  ut  stipendium  miles  de 
publico  accipeiet.'  ix.  30.  'Legatos- 
que  Tlbuv  miserunt,  ut  darent  ope- 
rani,ut  hi  homines  Romanis  restitue- 
renliir ;'  ubi  prius  ut  Grouovio  forte 
Buperfliium  visum  est.  xxi.  19.  '  In 
Hispaniam,  ut  adirent  civitates,  ut  in 
societatem  peliicercnt,  ant  averte- 
rent  a  Poenis,  trajecenint ;'  ubi  id 
iterum  contra  codd.  aurtoritatem 
Gron.  mutaie  tentavit.  xxiii.  25. 
*  In  tanto  pavore  fuisset  civitas,  ut 
senatus  aediiibus  negotinm  daref,  ut 
urbem  circuniirent.'  c.  30.  '  Senatus 
decrevit,  ut  Ti.  Senipronius  consul 
desiguatus  ad  populum  ferret,  ut  Q. 
Fabium  dniiniviriim  esse  jiibereut.' 
XXVI.  15.  '  Imperavit,  uti  duobiis 
millibus  equitum  delectis  deniincia- 
rent,  ut  ad  tertiani  buccinani  praesto 
essent.'  xxvii.  27.  '  Signuin  dedit, 
nt  ad  locum  miles  esset  paratus,  ut, 
si  collis,  in  qiieni  speculatum  irent, 
placnisset,  vasa  coiiigerent ;'  iibivid. 
Jac.  Gron.  xxix.  24.  *  Mittit,  ut,  si 
ei  videretur,  Lilybsum  veniret,  ut 
communiter  consulerent.'  xxx.  41. 
'Uti  consules  cum  tribunis  agerent,  si 
eis  viderctnr,  ut  plebem  rogarenf,cui 
juberent  in  Hispania  iiuperium  esse.' 
c.  43.  '  Senatusconsulttim  factum 
est,  ut  Irgati  Romani  diicentos  ex 
captivis  ad  P.  Cornclitim  Scipionem 
in  Africam  deportarent,  nunciarcnt- 
qiie  ei,  ut  sine  pretio  eos  Karthagi- 
niensibus  redderet.'  Et  niox,  '  Se- 
natusconsultuin  in  base  verba  factum 
est:  ut  privos  lapidcs  silices  privas- 
que  verbenas  secuni  ferrent :  uti  proc- 
tor Ronianiis  his  iinperaret,  ut  focdus 
ferirent.'  xxxvi.  IG.  '  Nmicium  Hc- 
racleam  ad  yTltolos  niittit,  ut  banc 
saltern  sibi  operam  eo  bello  praesta- 
reut^ut  vertices  circa  nioutium  occu- 


parent;'  ubitamen  ambigua  est  scrip- 
tura,  codd.  manu  exaratis  praeter 
Mogunt.  omnibus  TO  uf  loco  posteriori 
delentibus.  c.26.  '  INIandata  erant,  ut 
ab  rege  peterent  primum,  ut  ipse  in 
Graeciam  trajiceret.'  xxxix.l9.  '  Se- 
natusconsultnm  factum  est,  uti  con- 
sul cum  tribunis  plebis  ageret,  nt  ad 
plebem  primo  qnoqne  tempore  fer- 
rent, ut  P.  iEbutio  emerita  stipendia 
essent.'  c.  28.  '  Mei  autem  regni, 
tantiim  aberat,  ut  ulla  pars  in  discri- 
mine  fuerit,  ut  tria  millia  talentum  et 
quinquaginia  tectas  naves,  et  onines 
Grapciae  civitates,  quas  aiitea  teuuis- 
sem,  poUicentem  ultro  Antiocbum  in 
mercedem  societatis  sim  ad'perna- 
tus.'  XL.  13.  'Utrum,ut  placarem  te, 
danda  opera  fuit,  ut  aliani  qujererem 
occasionem.'  v.  21.  '  Dat  ei  mandata, 
ut  per  omne  obsequium  insiniiaret  se 
in  qiiam  maxime  fauiiliarem  usum,  ut 
elicere  omnia  arcana  specularique 
abditos  ejus  sensiis  posset.'  xii.  10. 
*  Scripsit,  nt  militum  novorum  ei 
parti,  qua;  scripta  in  Istriam  provin- 
ciaui  esset,  ediceret,  Aquileiam  ut 
conveniret.'  c.  19.  '  INIoneri  enim 
lantummodo  jiissit,  ut  etiani  atcpie 
etiam  curaret,  ut  sanctum  haberet 
ftudus.'  XLii.  13.  '  Quid  ultra  facere 
possum,  quain  uti  Deos  Deasque  pre- 
cer,  ut  vos  et  vestra;  reipublicae,  et 
nobis  sociis  atque  amicis  consulatis.' 
c.47.'  P.LentnIo  trecenli  milites  Ita- 
lici  generis  dati,  ut  Tliebisdarct  ope- 
ram, ut  in  potcstate  Rncotia  esset.'  c. 
GO.  '  Eumenes  suaderc,  ut  trans  Pe- 
neum  transferret  castra,  nt  pro  mu- 
nimentc  amnem  haberet,  dum  perrul- 
si  milites  animos  coiiigerent.'  xi.iii. 
11.  '  Legates  in  Macedonian!  M.  Fnl- 
vium  riaccuni  et  RI.  Cauinium  Rebi- 
liim  miserunt,  qui  comperta,  quaj 
agerentur,  refcrrent :  ct  ut  A,  Hos- 
tilius  consul  comitia  consulibns  sub- 
rogandia  ita  ediceret,  uti  nicnse  Ja- 
niiario  comilia  habcri  possont,  ct  ut 
primo  quoqiic  tempore  in  urbem  ro- 
diret.'  xli.  5.  '  Siniul  dccretnm,  ut 


T.    LIVIl    HIST.    LIB.    I.    CAP.    18. 


0141 


Ti.  Claudius  praetor  militibns  Ipgio- 
ris  qiiaita',  Pisas  ut  coiivenireiit, 
ciliceret.'  xlii.28.  '  Iniiiciavit  sena- 
tns,  tit  lio<:tii(i  niajoribus  rite  inacta- 
lis  precarenmr,  ut,  (jiiod  Ijellum  po- 
piiliis  Roinaiuis  in  aiiiiiio  liabeiet  i;e- 
rere,  iit  id  prospore  eveniret.'  Hiiic 
etiain  lioc  loco  rh  ut  servanuiiin  arbi- 
tror. 

Cap.  XVIII.  §  1  Ut  in  ilia  qnis- 
quam  cetale  esse  pnterat]  Nescio,  an 
lion  dcceat  siispicari,  scriptnin  Livio 
tantum  utin  ilia  cetale,  resectls  ceteris. 
Grut.  Pal.  2.  alio  ordine,  vt  in  ilia 
esse  quisq.  cet.  Gcbli.  Ut  in  ilia  quisq. 
<«*f  <r<.Voss.  ainbo,  Lipsiens.  Harl.  an- 
tiq.  iiterq.  Leid.  Port.  etHav.t(<  inilla 
quisq.  esse  pot.  cet,  Harl.  2.  Cetcrmn 
.si  conjecturae  Griiteri  iilii  codd.  fa- 
verent,  ab  ea  probanda  non  abliorre- 
rem.  Nam,  ita  bieviter  Liviiini  in- 
terdiiin  Jocutum  esse,  docent  cxem- 
pla,  quae  adscripsi  x.  43.  §  10.  et 
XXXII.  33.  §  9.  Nunc  tainen,  qiiuni 
omnes  voces,  licet  alio  alioqiie  ordine 
in  scriptis  siipersint,  earuin  tres  re- 
secare  teiiierariuni  judico;  prieser- 
tiin  qiiuru  Liv.  fere  siniili  niodo  lo- 
qiiatur  x.  40.  'Trininphavit  in  ma- 
gistratii,  insij^ni,  iit  illornni  tenipo- 
nini  habitus  erat,  triinnpbo.' 

Oinnis  divini  utqnc  tuanaui  juris~\ 
Non  male  abest  vociila  oimiis  Pal.  3. 
Grut.  In  oinn.  nostris  ilia  const an- 
ter  snpeiest.  Deest  ca  apnd  Veil.  Pa- 
tirc.  II.  20.  'Scaevolani  ctiam  ponti- 
ficeni  niaxinium,  ct  divini  bumaniqnc 
juris  anctorem,  trucidavit.'  8ed  add. 
Tac.  Ann.  vi.  20.  '  Cocceius  Nerv^ 
conlinuus  principis,  omnis  divini  lui- 
niaiii(Hie  jmis  sciciis,  intcgro  statu, 
curporc  inl'<£S0,  nioricndi  consilium 
cepit.'  Qnare  non  video  caussara, 
ob  quam  cam  deleri  pra-stet. 

^  2  Falso  Samium  Pytlutgnran  e- 
dunt]  Variae  veterum  sententiffi  de 
aptate  Pythagorae  videri  possunt  ap. 
Florid.  8abin.  Subsec.  Lect.  i.  13. 
De  eadeni  nnper  accrrime  contcnde- 
runlM.Britanniie  viriductissimi,liinc 


Guliel.  Lloyd  et  R.  15entl.  qui  ipsnni 
natum  ccnsuerunt  A.  J  Olymp.  xliii. 
sive  A.  U.  C.  Varron.  cxi.ix.  iude  H. 
Dodvvell.  qui  annum  ejus  natalcin 
confert  in  a.  ij  Olymp.  i.ii.  sive  A.U. 
C.  Varron.  ei.xxxv.  Moriente  itaque 
Servio  TiiUio,  qui  Koinai  annos  xi.iv. 
regnum  obtinuit,  Pythagoras,  ex  il- 
lornni senteiitia,  natus  fuisset  annos 
Lxxii.  ex  liiijus  autem,  annos  xxxvi. 
qui  cum  idem  Pythagoran  deniuin 
anno  a^tatis  XL.  in  Italiam  venisse 
statnat,  etiam  adveiitum  ejus  in  tem- 
pera Tarquinii  Superbi  diffcrt.  Ce- 
teruni  credttnt,  pro  edunt,  Leid.  2. 
Similis  scripturif  varietas  infra  est  li. 
J.,  c.  40.  §  4.  Verum  nihil  mntandum. 
XXXIX.  43.  '  Ut  qui  ikc  Cafonis  ora- 
tionem  legisset,  et  fabul*  tantum 
sine  auctore  edita;  credidisset.'  '  E- 
dere'  hoc  scnsu  sanpe  occurrit.  Vid. 
XXV.  12.  §  4.  XLii.  11.  §  3.  et  xi.iii- 
13.  §  7.  I'rasterea  Pictuf^orevi  Leid. 
2.  Pytliagoicc  Leid.  1.  I'ylUugora  H-dv, 
Pijtha^oram  Harl.  2. 

Quern  Servio  Tullo  res^nnnte  Roma 
centum  amjilius  post  annus]  Tullio  pie- 
rique  liabent  libri.  AM.  Tullo  pies- 
serat :  sed  male.  TuUus  enim  tertius 
Komanorum  rex  dictus,  Tullius  au- 
tem sextus.  Deiiide  legendnm  cen- 
tum post  annos  ct  amplius  ;  quod  idem 
Aid.  iuvertit,  et  secuti  (piidam  alii. 
Glar.  Ser.  Tullio  perspiriie.  Sigon, 
Quern  Ser.  Tullio  regn.  fcrme  cent.  amp. 
an.  post  perperam  Harl.  2.  cent,  amp. 
post  annos,  (\\\od  Glareano  displicuit, 
reliqui  omnes  nostri.  Non  videtnr 
concoquere  potiiisse  locutioneni  am- 
plius centum  annos.  Sc-d  vid.  ad  xxi, 
2y.  §  3. 

Ueracleamque  et  Crotonam]  Crotona 
legenduiu  pnto,  accusativum  Gra:- 
cnm,  non  Crotonam.  Miium  autem 
hoc  Livio  visum  est,  si  ex  his  iirbibns 
quispiain  ad  Sabinos  pervenire  poiii- 
erit,  ant  contra  ;  cum  sit  iter  quin- 
que  fortasse  dieium.  Consiinilis  ra- 
tio de  Ciuiinia  silva  ix.  30.  Glar. 
Assentior  Glareauo  legeudum  Croto- 


6142 


NOTiE    VARIORUM    IN 


Ha;  nam  Pall,  et  Camp.  Crotonam. 
Gebh.  Qiinm  et  scripti  ct  editi  veit. 
consensu  liabeant  Crotonam,  adsenti- 
niur  liihentes  Glareano,  Gifficam  ter- 
minalionem,  Crntuna,  placuisse  Livio. 
Nee  minus  Just.  xxiv.  4.  '  Crotona 
venit ;'  et  'Crotone  egisset ;'  ut,  'C<ir. 
thagine.'  Sic  aj).  Val.  Max.  ii.  6.  4. 
'  Aveiospagos.'  iv.  7.  4.  'Loqnalnr 
nunc  Grapcia  Thesea.'  v.  3.  circa  tin. 
'Tlieniistoclea  victorem'  in  INIss.  re- 
peritur.  Sic  '  Timagoran,'  '  Manti- 
iiean.'  Ejnsmodi  cnm  niiilta  passim, 
turn  in  idtimis  quinque  lihb.  ex  pr. 
ed.  restituimns.  J.  F.  Gron.  Croto- 
nam liic  fortassis  dari  potest  consen- 
sni  l\Iss.  e  quibiis  id  tuetiir  Davis,  ad 
Cic.  Tiisc.  I.  40.  et  alia  liiijiis  generis 
ex  aliis  adfert.  Add.  Tan.  Fab.  ad 
Just.  XX.  4.  Periz.  ad  Val.  Max. 
VIII.  14.  ex,  1.  Torren.  ad  eum- 
dem  V,  3.  ex.  3.  et  quje  ad  Flor.  iv.ll. 
^  4.  adnotata  sunt.  Duk.  Crotonam 
etiam  omnes  nostii.  At  infra  semper 
Livius  Latina  tern)inatioue  profert 
Crolonem.  Vid.  xxiii.  30.  xxiv.  11. 
XXIX.  36.  et  XXXIV.  45.  et  ita  hie 
eliam  ediderat  Frob.  1.535.  quod 
posteriores  adoptarunt  usque  ad 
Gron.  Ita  ap.  Front,  in.  6.  ex.  4. 
ubi  bis  in  vulg.  edd.  est  Crotonam, 
iinus  Hilienb.  IMs.  quo  Tenniil.  usus 
est,  cujusqne  excerpta  penes  me 
sunt,  Crotona  ntroque  loco  exliil)et, 
et  Crotonicnsca  pro  Crotonenses.  Clu- 
verio  quidtin  auctore  in  Ital.  Ant.  iv. 
13.  p.  1310.  urbs  Latinis  dicebatur 
Croto,et  Croton,et  Cri)tona:  postre- 
inae  tanien  terminationis  in  locis 
scriptorum  subjeclis  nullum  exem- 
jtlimi  occunit,  ut  ipsuui  bis  Livii, 
J'rontini,  Justini,  similibus()ue  alio- 
runi  corruptis  locis  in  earn  seiitcntiani 
inductum  fnisse  verosimile  sit.  Vid. 
Oudcnd.  ad   Front.  Strat.  ii.  3.  §  fi. 

Jiivfuum  trmulant'uiin  studia  calus 
haliuissc]  Sic  (^ic.  pro  I\Iur.  2!).  '  Ze- 
no  ciijiis  invenloriiui  auiuli  Stoici 
nnmiuantur.'  Id  est,  scctalorcs.  Tac. 
Hiat.  III.  81.   'Stiidium  |>liilosopliiie 


et  placita  studiorum  aemulatus.'  Hinc 
et  capiendus  Pliaed.  Fpil.  ii.  ubi, 
quia  j^sopus  occuparit,  et  primus 
fuerit  in  fabulis  scribeiidis,  se,  quod 
supererat,  studuisse  ait,  ne  solus  ille 
foret:  '  Nee  haec  invidia,'  pergir,' ve- 
rum  est  aemulatio.'  J.  F.  Gron.  Vid. 
Graev.  ad  Cic.  Orat.  pro  Mur.  c.29. 

§  3  Ex  quibus  locis  etsi  ejusdem  ata- 
tisfuisset]  Caussas,  ob  quas  Nuina, 
licet  PytbagoriB  a?qiialis  fuisset,  ta- 
luen  ex  Livii  sententia  ejus  discipulus 
esse  non  potnisset,  exauiinat,  ac  mi- 
nimi ponderis  esse  pronunciat  Florid. 
Sabin.  Subsec.  Lect.  1. 1 3.  Vide  etiam 
Baudelot  de  Dairval  in  lib.  Francico 
L'Utilitc  des  Voyages,  p.  35.  Et  sane 
argumentum,  ex  dissouo  sermone  pe- 
titum,  minus  stringit,  cum,  non  diu 
post  reges  ejectos,  Romani  non  in 
Volscos  modo,  sed  Cumas,  etiam  Grse- 
cam  nrbeu),  legatos  ad  frimientnm 
couiparandum  miserint,  teste  ipso 
Liv.  II.  9.  et,  non  longe  post,frumen- 
tum  in  Sicilia  quaesiverint,  teste  eo- 
dem  II.  34.  immo  'I'arquiniiis  Super- 
bus,  adbuc  rex,  filios  miserit  Dilplios, 
ut  oraculuui  Apollinis  consulercnt, 
narrante  iterum  Liv.  i.  50.  Ex  qui- 
bus siuiul  pattt,  non  tanto  opus  fuis- 
se  pra^sidio,  ut  quis  per  bas  gente.«, 
quauivis  dissonas  sermone  moribus- 
qiie,  in  Graciam,  in  Sicilian!,  inulto 
minus  in  ultimas  Italia;  oras  perve- 
niret. 

Qua  fama  in  Sabhios']  Vet.  lib. 
Qua  fama.  Sigou.  Abruptum  iilnd, 
in  Sahinos,  nisi  intelligas,  iiomen  ejus 
pervenisset.  Quod  (|)iidem  durum 
mibi  videtur.  Potius  dele  pia'posi- 
tioneni,  aut  sciibe,  Qua/ama  lum  Sa- 
hinos. Vix  erat  ea  jvtate  ronnner- 
cium  nifdia^  Italiie  iucolis  cnm  mari- 
timis  :  quumodo  ij;itnr  Sabinos  aut 
quenujuam  allerius  o\x  excivisset? 
Neque  enim  transponcie  voles,  Qua 
fama,  in  Sabinos,  quote prcesidio  unus . . . 
pervenisset  ?  aut  quo  linguw  com.  . .  . 
cxcivissct?  J.  F.  Gron.  Ab  Sigon.est 
Qua/ama  in  Sal;inos.     Nam  in  Mas. 


T.    LIVII    HIST.    LIB.    I.    CAP.    18. 


G143 


omn.  et  vetf.  edd.  repei  io  qutv  fama. 
I'A  viiletiir  loqiii  hac  parte  contra  cos, 
qui  vel)ei)t,  I'ylliagoran  ab  Niima  in 
Sabinos  acciiiiin.  Qudn.  tanla  turn 
teiiiporis  aliciii  poteiat  continfjere 
noiiiiiiis  fama,  inter  popiilos  dissocia- 
Mlcs  et  proxinia  (|ird.-(|iie  i;;norantes, 
ut  ob  eanj  vocaietnr  ex  magna  Gia?- 
cia  in  Sabinos  ad  discendi  cupidnm  ? 
Et  ki  rontipisset  fama,  quo  eadem 
scrmonis  commercio,  cum  niilUim  es- 
«et,  id  clfecisset  f  '  Famam  '  eiegan- 
ter  dicit '  cxcire  enm,'  qui  ob  famam 
evocatur.  Altera  inlerrogalio  etsi 
possit  ad  ntruiniiue  r»>ft'rri,  lainen  ad 
Nnmani  polins  videtnr  pertinere,  nt 
Mtrnnujue  evicerit,  ncc  Pytiiagoran 
ad  Niiniam,nec  Nnmain  ad  Pytiia- 
goran ire  potuissc.  J.  F.  Gron.  Qua 
fama  Harl.  aiiliq.  Leid.  uterq.  Voss. 
2.]iav.  et  Port.  Atqne  ita  eliani  ex 
Oxon.  B.  Hearne  landat.  Mox  q  lo- 
que  ]irasidw  inter  tut  gentes  Haveik.  a 
nianu  prima  ;  quote  prasidio  unus  inter 
tot  gentes  a  ni.  sec.  Tiim  inter  tot  gen- 
tes diserto  sermone  Lipsiens.  Heuman. 
transpositione  hoc  modo  succiirrere 
loco  male  adfecto  conabatur:  Qua 
fama,  aid  quo  ling.  comm. . . .  excicisset  ? 
quuve  pras.  ..  .moriiiusqiie,  in  Sabinos 
pcrvenisset  ?  Ego  pristinam  Iictionem, 
quae  ante  Sigon.  exstabat,  rediixi. 
Prior  J.  F.  Gronovii  conjectiira  displi- 
cuit  SclicfV.  in  Misc.  Obs.  Crit.  torn. 
VIII.  p.  300.  qua  rejecta,  vulgatum 
servat,  et  'fama  in  Sabinos'  exponif, 
qu}»  in  ipsorum  usque  pervenit  regi- 
onem,  ac  subiiitelligit  '  perlata.'  In- 
lustrat  autem  loco  Tac.  Ann.  xi.  G. 
qui  codeni  modo  dixit  '  faiua  in  pos- 
teros.' 

§  4  Suopte  igitur  ingenio]  Sumplo  igi- 
turingenio  Lipsiens.  suopte  igitur  tunc 
ing,  vocula  inter[)Osita  Hav.  suo  tegi- 
fur  ing.  duabus  Uteris  elisis,  et  reii- 
quis  inperitc  in  sua  vocabula  divi«is, 
Leid.  1.  suo  nple  igitur  ing.  Voss.  l.'cu- 
JHs  scriba  ad  vocem  minus  in  Livio 
obviam  offendit,  suapic  igitur  ing. 
Voss.  2.  et  Leid.  2.     Vide  Cort.  ad 


Sail.  Fracm.  p.  098. 

Inslructuni'iue  nan  tani]  Copulam 
que  iguorat  Leid.  2.  Ejus  loco  pro- 
iiomcn  qua  exstat  in  Leid.  1. 

§  5  Neque  se  quisquum,  nccfaclionis 
sua  alium]  AV^i/e  faetiunis  Harl.  2. 
An  scriba  existimavit,  post  rb  tieque 
non  nee,  sed  iterum  neque,  inferen- 
dum  esse?  Verum  vel  ita  sequitur 
adbuc  '  nee  deniriue  Patrum  aiit  civi- 
um  quemquam.'  Sed  vid.  ad  ix.9.  § 
14.  Prffitereaaccii'.  Port.ct  Lips,  pro 
aut  civ.  Vid.  ad  XXI.  53.  §3.  Denique, 
alia  vocum  positura,  queinq.  illi  viro 
pro-/. 

§  6  Augurato  urbe  condenda'}  Hand 
aliter  l^all.  nisi  quod  duo  augurio : 
quomodo  item  ed.  pr.  Aid.  priniuin 
maluit  uug.  in  urbe  cond.  Grut.  Au- 
gurio in  urbe  cond.  Harl.  2.  quod  ex 
Oxon.  B.  laudat.  Hearne;  idem  au- 
tem ex  L.  2.  et  C.  profert  augurato  in 
urbe  cond.  et  ita  inveni  in  Hav.  neque 
aliter  ab  Aid. ad  Grut.  editum  fuerat. 
Augurio  urbe  cond.  Neap.  Lat.  et  eil. 
Campani.  Grutero  ailsentiunt  Voss. 
ambo,  Leid.  ambo,  Hari.  antiq.  Lips, 
et  Port. 

De  se  quoque  Deos  consul!  jussif]  He 
se  quoque,  ut  de  Romnlo,  Dii  con- 
sulli  fuerant  ;  quod  tamen  Living 
nusquam  antea  dixit.  Dionysius 
certe  now  neglexit,  ii.  propc  ab  ini- 
tio. Glar.  Imnio  quodanimodo  de 
Komnlo  rege  Deos  ronsultos  fnisse 
Liv.  supra  retulit  G.  '  Ut  Dii,  quo- 
rum tutelae  ea  loca  essenf,  auguriis 
legerent,  qui  nomen  nova  iirbi  daref, 
qui  conditam  iuiperio  rcgeref.'  Dio- 
nysius autem  bis  de  Romulo  Deos 
adhibitos  narrat,  priuio  in  ccitamine 
ctim  fratre  Uemo,  nter  coloniae  no- 
men  daret,  eique  impcrio  praesset, 
Ant.  I.  p.  73.  iterum  post  liemum 
interfectum,  quuni,  urbe  jam  condi- 
ta,  a  populo  delatum  reguniu  reci- 
pere  recusarel,nisi  Dii  latis  auspiciis 
lionorem  ratum  jussissenf,  ii.  p.  80. 
Cetcrum  voces  dc  se  desidcrantur  ia 
Port. 


G144 


NOT.E    VARIORUM    IN 


Cui  deittde,  honoris  gratia,  publicum] 
[Vid,  Lectt.  Varr.]  Honoris  ergo  Leitl. 
ambo,  Harl.  antiq.  et  a  ni.  pr.  Voss. 
alter.  Viilgat.  ex  interpretatione  enar- 
latoris  natuni  erat.  Simili  niodo  va- 
riatiim  est  xxxvii.  47.  §  4. 

In  arcem  in  lapide  consedil]  In  lapi- 
dem  Flor.  Laid,  ambo,  Voss.  2.  Hav. 
Port,  et  Voss.  1.  a  lu.  pr.  in  arcem  la- 
pidem  consedit  Harl.  1. 

§  7  Augur  ad  lavam,  ejus  capite  ve- 
lato,  sedem  cepit]  Hunc  in  modmn  dis- 
tinguendum  esse  liiinc  locum,  Rhodi- 
gino    placuit,   Pintarclii    anctorifate 
adducto,  qui  scribit  in  Num.   p.  C4. 
^Evravda  tHu   navrewv   6  -npuircuuiv  rhv 
fjLif  els  i^effTjiJ-Ppiav  Tpi}pas  iyKiKaAvfj.fi4- 
vov,  avrhs  5e  Trapaaras   i^oTrurOiv,  &C. 
Videtnr  enim  Plat,  si  luodo  recte  est 
apud    ilium    vox   ilia  eyKfKaAvfXfj.evov, 
caput  regis  velatum  fiiisse,  iion  an- 
giiris,   significare.     IMe   autem  juvat 
eorum  esse  sententia?,  qui  ad  Iccvam 
ejus  scribunt,  et  caput  relatutn  aiiguris 
intelligunt  :  quod    infra  dicat,  c.  36. 
♦Statua  Attii  capite  velatoin  Comitio 
fuit.'  Et  X.  7.  'Si  angur  capite  velato 
victimam  Cfedat,  aiiguriumve  ex  arce 
capiat.'  Sigon.     Ad  lavam  ejus,  scili- 
cet regis,   ex   Pint,  in  Num.  et  ex 
Dionys.  Hal.  Virg.  liucol.  E.  v.  p.  37. 
I'.  Satict.     Robort.  Emend,  ii.  .50.  in 
loco  Pint,  a  Sigonio  laudato  legen- 
dum    et   intorpungendum    existimat 
Tpti^os,   f-yiceKaXvufxevos   aiirhs,    Kol  wa- 
paaras  i^6irt(r0ev.     Ut  Plut.  similiter 
angureni,  non    Nnmam,  vclatnm  f'u- 
isse  dicat.     IMox  fjunn  lituuvi  appcUa- 
runt,  Voss.  1.  et  Loid.  2. 

IJexierus  ad  meridiem  paries]  Hoc 
de  augine  intclligitiir,  qui  orienteni 
spectabat,  auctorc  Dionys.  ii.  p.  80. 
rex  iiuteiu  versus  nifridiem,  ut  liic 
ail  anrtor.  Cetera  facile  intcllignn- 
tur.  (ilar. 

Ltevasfiue  ad  .lepletitriovrm]  Flor. 
Voss.  ulerq.  Helm.  Rotf.  Gud.  lavas 
nd  Sept.  J.  F.  C5ron.  Lirras  eliam 
Leid.  auibo,  Harl.  iilerq.  I^ips.  Port, 
ct  Hav. 


§  8  Sigmim  contra,  quod  longissime'] 
Flor.  et  INIur.  et  Oxon.  ut  etiam  con- 
jeceramus,  et  Tar.  Ven.  Asc.  Mog. 
ediderunt,  Signum  contra,  quo  long. 
Ex  adverse  id,  quo  longissime  pro- 
spectus datur.  J.  F.  Gron.  Quo  lon- 
gissime Leid.  2.  et  ita  Hearne  notavit 
ex  Oxon.  L.  1.  B.  et  C;.  quod  primus 
ed.  Aid.  Prapterea  Signum  vero,quod 
cetera  long.  Harl.  2.  Mox  ferebant 
oculi  Voss.  1.  conferebant  oculi  Leid.  2. 

Dextra  in  cupile  Numa  imposita'] 
Sic  ab  Andr.  publicati  libri :  at  a 
Campano  dextra  in  caput  Numce posita. 
Cui  accedunt  Pall,  tres  :  et  malim. 
Grut,  Omnes  libri,  tarn  script!, quam 
impressi,  dextra  in  caput  Num.  posita. 
Gebh.  Flor.  Voss.  uterq.  Rott.  et 
Gud.  dextra  in  caput  Nuviee.  J.  F. 
Gron,  Dextra  in  caput  Num.  imp. 
qnoquelcgi  in  Flor.  S.  Marci ;  ethaud 
dubie  Livianum.  Fest.  in  '  Strop- 
pus;'  '  Quidam  coronam  esse  dicunt, 
ant  quod  pro  corona  insigne  in  caput 
imponitnr,'  Noster  v.  41.  *  Scipione 
eburneoin  caput  incusso.'  Jac.  Gron. 
Usitatius  sane  est  '  in  caput.'  Sed  in 
dissensu  libb.  vett.  non  adfirmari  po- 
test, banc  band  dubie  esse  scriptu- 
ram  Livii.  Nam  alterum  illud  non 
minus  Latiue  dici  videtur.  viii.  23. 
'  Coloniauique  in  Saninitium  agro  in- 
posuerit.'  xxxvi.  12.  •  Pra?si(lio  Me- 
dione  iuposito  et  in  quibusdam  aliis 
Acarnaiiia'  oppidis.'  Sail.  Jug.  c.  Gl. 
'  In  bis  urbibns,  qua'  ab  se  defece- 
rant,  prtpsidiuni  inponit:'  nbi  vid. 
Cort.  Dull.  In  caput  Num.  posita 
Leid.  1.  Harl.  2.  ct  Hav.  in  cap  Num. 
posita  Port,  in  capite  Num.  posita 
Lips,    in  caput    Num.  imposita   Harl. 

1.  et  Leid.  2.  caput  etiam  in  Oxon.  L. 

2.  R.  N.  et  C.  invenit  Hearne.  Liv. 
II.  04.  '  Cornicines  tubicinesqnc  in 
equos  inpoi-itos  cauere  ante  vallum 
jubet.'  Ita  CO  loco  ante  Sigon.  ede- 
batur,  qui  ex  vet.  lib.  in  equis  rcpo- 
suit.  Vid.  ib.  notata.  xxiii.  10.  '  Ex- 
tompbxiue  inpositus  in  naviu)  et  Kar- 
tliagincin  missus.'  xxvi.  51.  '  Mago- 


T.    LIVII    HIST.    I. IB.    I.    CAl'.    18. 


CI  15 


ne  et  (niimlccim  fere  sfnatoiil)iis,  qui 
siiiiiil  ciini  CO  cnpti  erant,  in  nuveiii 
inpoilis:'  iibi  pluiavidc.  xxxvii.25. 
'  Masinissaiii  so  in  Syjiliacis,  a  quo 
ante  expiilsns  fiiissct,  regn\ini  iiipo- 
Suisse.'  Cic.  Tusc.  v.  5.  '  Clioiiis  vir- 
tutiim  in  cculeuni  inposilus.'  Tusc. 
I.  3.').  '  IVIetelluni  niulti  lilii  in  ropuni 
inposueiunt.'  Ter.  in  Andr.  i,  1.  101. 
'  Ad  sepulcrnni  veninius,  in  igneni  in- 
posita  est : '  nbi  vid.  G.  Fabi  icium  et 
li.  Bentl.  Vid.  etiam  Oiidend.  ad  Ln- 
ran.  vi.  2.33.  '  in  rostra  ponere  '  qui- 
dani  codd.  praefciunt  in  Epit.  lxxx. 
Simiii  niodo  'deponere  in  arani.'  Vid. 
ad  xxni.  11.  §  0.  '  rci)oneie  in  the- 
sauios.'  Vid.  xxix.  19.  §  7-  nbi  etiam 
consniendus  Gron.  Vulgat.  lect.  '  ini- 
ponere  in  capite '  Latiue  loquendi 
rationi  non  adversari  dociiit  quidem 
J.  Uavis.  ad  Cic.  de  Nat.  Deor,  i.  20. 
Iiic  tanien  codd.  sciiptos  secutns  in 
caput  inpositn  recepi,  Mox  precains 
est  itaqtie  Voss.  2.  prccatiis  ita  est 
Harl.  1. 

§  9  Rcgem  Roniw  essel  Regem  Ro- 
manum  esse  Harl.  2.  Pari  rnodo  in 
sciiptis  sarpissinie  '  urbs  Roma'  et 
'  urbs  Romana'  promiscue  occurrunt. 
Vid.  ad  Epit.  xi.ix. 

Uti  tita  signa  nuhis  cerla  ac  cl<ira  shit] 
Desideraliir  verbuni  precor,  vel  quid 
simile.  Nisi  qiiis  deesse  contendat. 
Sed  iioc  levicnhini.  (ilar.  Hie  locus 
cum  videatur  satis  inicger,  facit  ta- 
men  scriptura  membranarum  et  cod. 
impressi,  de  quo  jam  anieadixi,  quae 
est,  uti  tu  sig.  V.  c.  ac  data  sis,  rcsti- 
tuendiim  ul  cxistiniem,  uti  tu  sig.  nob. 
certa  acclarassis.  Quod  verbum  mire 
convcnit  anliqua;  buic  fornuilir,et  ab 
aliis  iulcrpoiatum  vidctur,  qui  siniiiia 
non  inlcliigiint,  et  Liviuni  niiiii,  nisi 
vulgo  trilum,  \iti  in  iibb.  suis  aniasse 
existimant.  Verl)o  'darare'  certe, 
pro  clarum  ct  conspicuum  facere,  usi 
midti,  et  in  niultis  Lucret.  iii.  36. 
Hor.  Carm.  iv.  3.  Anson,  citatque 
ipse  Cic.  de  Div.  i.  12.  versuni  suum 
hue   omnino  I'acientem  :    '  Juppiter 


excelsa  clarabat  scrptra  coiumna.' 
Ad  ejus  cuim  cxcinpium  liic  loculus 
Livius  videtur.  Mud.  Nov.  Lect.  ao. 
Pail,  uli  tu.  ('etcrnin  Pal.  2.  inter  il- 
los  quo(iue,  pro  sint,  pr;rftrt  Jes.  Sed 
Mod.  quoniani  in  menibranis  reperit 
ac  Claras  sis,  restituendiim  existiniat 
nil  tu  signa  nobis  certa  acclarassis, 
Gebli.  Hacrebam  anii»i'.MUis  in  Sigo- 
nii  acclarassent ,  Modii  uli  tu  acclaras- 
sis ;  donee  e  Flor.  notatum  vidi  vti 
tu  signa  nobisccrta  adclarissis :  et  idem, 
quod  voluit  Mod.  piorsns  e  suis  no- 
tasse  Muretum.  Voss.l.u/i  tu...accla- 
ras  sint.  Helm,  uti  tu  . ..  ac  clara  sis. 
Cliifl.  uti  tu  . .  .  udclarassis.  Rolt.  uti 
tu  . .  .ndclara  sis.  Sic  ut  satis  appa- 
reat,  fuisse  adclarassis,  et  priorem  s 
erasam.  Gud,  uti  tu  signa  cerla  accla- 
rusis,  Ndiil  igitur  dubitandum  ul- 
tra; nam  sic  quoque  retnlit  duo  ver- 
ba jungi  solila.  Hor.  Sat.  ii.  C.  27. 
'  Quod  mi  obsit,  clare  certumque  lo- 
cuto.'  Liv.  XXII.  39.  '  Omnia  non 
properanti  claiacertaque  erunt.'  Cic. 
Fam.  VII.  23.  '  Cui  plane  res  certas 
niandaram.'  Suet.  Tib.  59.  '  Deinde 
vera  plane  certaque  esse  ipse  fecit 
fidem.'  Legendum  vero  at  tu  signa. 
J.  F.  Gron.  Uti  tu  . . ,  ac  clara  des 
Harl.  2.  et  Hav.  quod  et  Hearne  in 
Oxon.  L.  2.  IJ.  et  C.  invcnit.  ulitu... 
acclara  sint  Leid.  2.  Lips,  et  Neap. 
Lat.  uti  vi . .  .uc  clara  si  Voss.  2.  uti, 
vcl  m.  sec.  ut  signa  ..  .ac  clara  siii 
Port.  Quit  ipsve  lertionum  vaiieta- 
tcs  satis  clamant,  Livinm  vocabulo 
nsnm  fuisse,  quod  indocti  librarii  non 
inlellexi>runt,  ideoque  varie  procap- 
tu  mutanint.  Signn.in  priori ed.  nott. 
(in  seqq.  enim  lia.'C  iiota  omissa  est) 
se  audire  notarat,vet.  libr.  quemdam 
habere  ut  tua  sigua  nobis  cerla  accla- 
rassint ;  id  que  velustum  et  soUenini 
precationi  conveniens  vrrbuni  dixe- 
rat.  Eani  lectionem  carpsit  poslea 
Rtd)ort.  Emend.  ii.5G.  tcstatus.onines 
codd.  pr;vferre,  \it  in  vulg.  edd.  co 
tempore  legebatur.  Sed  recic  Si-ion. 
Emend,  i,  51.  reposuisse,  Uoboitell. 


614G 


NOT.E    VARIORUM    IN 


non  onines  codd.  evolvisse,  decent 
vaiiantes  ad  liiinc  lonim  conlata?. 
Ex  illis  hand  male  viii  docti  college- 
rnnt  Livinm  scrip'-isse,  uti  iu  signa 
nobis  cerla  adclurassis :  rjuoniodo  et 
Leid.  1.  et  antiq.  Hail,  exiiibent,  nisi 
quod  eorum  posterior,  pro  vti  legal 
fit;  prior  aiitem  eerie,  pro  ceWa,  ha- 
beat.  *  Adclarassis  '  verbiim  forrna 
antiqiia  pro  '  adelaraveris.'  Qiiemad- 
modum  '  ruramqne  levasso,'  pro  '  le- 
vavero,'  dixit  Enniiis  apud  Cic.  de 
Sen.  c.  1.  Vid.  ad  in.  55.  §  5.  Solitnm 
auteni  fuisse  Livium  iu  fornuilis  his 
vett.  quariim  subimle  nieminit,  anti- 
quitatis  caussa  nonnulla  illorum  vo- 
cabulorum,  qnibus  oliui  couceptae  fn- 
erunt,  ad  veibuin  referre,  docebimus 
ad  XXXVI.  2.  §  2.  Fortas.sis  etiaui 
non  male  Gron.  pro  uti  tu  signa,  scri- 
beudumopiiiatiir  ai  tu  signa;  cui  con- 
jectnra"  favent  codd.  qui  ut,  pro  uti, 
retinent.  '  Ut'  enim  et  'at '  propter 
ductutmi  siniilttiidineiu  facile  coni- 
mutari  possunt.  Itaingeniosiis  IMarkl. 
ad  Stat.  Silv.  p.  2.  iu  Ovid.  Met.  viii. 
60.  At,puto,  legendum  conjicit,  pro 
Ut  puto,  licet  alio  sensu.  Illiid  at 
tu  pariter  infra  occurrit  li.  lib.  c. 
28.  '  Nunc  quoiiiam  luum  insa- 
nabilc  ingenium  est,  at  tn  tiro  sup- 
plicio  doce  liiimaiium  genus,  ea  saiic- 
ta  credere,  qiiy  a  te  violata  sunt.' 
Idem  adiiiic  duobiis  locis  restitueii- 
diim  vidctur  infra  hoc  libro,  nt  c.  24. 
'  Si  i>vi()r  di'fexit  publico  consilto  do- 
lo  inalo;  at  In  illo  die,  Jupiter,  po- 
puluiii  Konianiini  sic  ferito,  ut  ego 
liiinc  porcum  liic  liodie  feriani :'  et 
c.  32.  '  Si  ego  iujuste  inpieqiie  illos 
liomines  illas(|iie  res  dedier  nuncio 
popiili  Romani  niilii  cxposco,  at  tu 
palria'  conpotem  me  iiunKjuani  siris 
esse'  Et  fortasse  eliani  xxii.  53. 
'  Si  sriens  fallo,  at  tu  nir,  .Iiipiler  Op- 
time  Rlaxime,  domiiiu  familiam  lem- 
que  meani  pessiuio  Ictu  adficias.'  In 
his  foriniilis  voctila  'at'  idem  notat 
ar  iiim,  ut  doct-t  J.  V.  Gron.  ad  xxiv. 
87*  ^  ll.ubi  pluribus  inlustravit.  Vid. 


etiam  quae  nofantur  ad  iir.  56.  §  12. 

§  10  Turn  peregit  .  ..  vellet]  Tunc 
peragit . .  .vellent  perperam  Hav. 

Cap.  XIX.  §  1  Regno  ita  potitus, 
urban  nuvani]  Doujat.  verba  regno  po- 
iiliis  noram  urbem  juucia  sine  inter- 
punrfione  accipit  hoc  sensn,ut  Numa 
regni  titulo  regiaque  potestate  Ko- 
niani  urbem  novam  obtinen?,  eam  le- 
gibiis  vclut  denuo  condere  statuerit. 
Aiioqiiin,  addit,  rediindabit  inepte 
pronomen  earn,  quod  et  apud  Becha- 
riuui  deest.  Non  nrgebo  nunc,  non- 
dum  me  notassc,  Livium  verbo  '  po- 
tiri,'  quod  vel  cum  secundo,  vel  cum 
sexto  casu  ccnslriiere  solitus  est,  alibi 
casum  quartum  junxisse,  licet  id  jure 
meritoqiie  facerc  possem.  Vernm  nas 
sappiiis  Doujatio  displicebunt  Livi- 
us  et  alii  plerique  scriptores,  si  pro- 
nomen ita  abundans  inter  inepta  lo- 
queiidi  genera  referendum  sit.  Quan- 
topere  hie  regionim  professorum  pri- 
mlcerius  lectione  Liviana  animiim 
iuibutus  ad  ed.  gravissimi  historici 
accesseiit,binc  asstimes,  quod  formu- 
las loqneiidi,  qua'^  Liviiis  et  0|)timi 
scriptuics  ill  deliciis  babuerunt,  inter 
ineptias  referre  non  diibitaverit.  Plii- 
ra  exempla  Imjus  locutionis  infra  con- 
gesta  videbis  ad  xxv.  27.  §  1.  Voc. 
cam,  quain  in  ed.  Bicharii  deesse  mo- 
net,  omiseriiiit  onines,  qnibus  usus 
sum,  vett.  inprcssi.  Primus  Aid.  in- 
terposuit  :  cui  adsentiunt  omnes 
codd.  nostii.  Delude  vi  ct  armis  con- 
ditam,  jure  cam,  legihus,  ac  rnoribus 
Hurl,  2.  trajectis  in  alinm  ordineni 
vocibiis,  et  omisso  rcjique.  Male.  Xid. 
ad  11.31.  §  1. 

§  2  Qiiii)pc  efferads  militia  animis] 
Hie  quo(|ue,  (]uod  conjectiira  depre- 
lienderamiis,  postea  vidimus  requi- 
rere  veteres  codd.  [Vid.  Lectt.Varr.] 
Damnata'  a  Gionovio  lectioni  adliw- 
reiit  ex  noslris  Voss.  nierq.  Port. 
Lips,  et  Hav.  ex  Oxou.  aulem,  qiios 
Ilearne  consulnit,  L.  1.  N.  C.  ct  B. 
Prima  deniqueedd.quarcamdem  pias- 
fort,  est  Veneta  1498.     Nonniultuni 


T.    LIVII    HIST.    LIB.    I.    CAP.    10. 


GI47 


abpiint  Leid.  2.  qui  habet  esse  ralis 
mHiliii  ri/ijwii,  et  Hai  1.  2.  in  quo  exstat 
eff'uatis  militia  auimis.  Scd  ifferari 
militia  animus  Marl.  anti([.  Floreiitino 
assent ieiis,  quod  pra^feiendiim  puto. 
Proxime  accedit  Leid.  1.  exhibens 
efferre  militia  aniinos. 

§  3  Iteruin,  quod  nostra  cctali  Dii 
dedcrunt,  ^c]  His  verbis  Livius  indi- 
cnre  videtur,  AnguNtum  semel  tan- 
tiim  Juui  tenipbiiu  clausisse.  Adver- 
santur  itaque  ei,  quod  refert  Suet,  in 
Aug.  c.  22.  '  Janiini  Qnirinuni,  semel 
atqiie  iternni  a  condita  urbe  memo- 
riani  ante  snani  clausiiiu,  in  inulto 
breviorc  teniporis  spatio  terra  niari- 
que  pace  parta  ter  claiisit.'  Ea  ut 
conciliarct,  Lips.  Elect,  i.  20.  existi- 
niavit,  primam  partem  operis  Liviani 
editain  fuisse,  priusquam  Augustus 
post  devictos  Cantabros  Janum  ite- 
runi  clauderet.  Cnjus  sententiam 
plures  viri  docti  probaruul.  Verum 
ea  displicnit  Jobanni  Masson,  qui  in 
Jani  teniploCliristo  Nasc.lieser.  sect. 
II.  c.  2.  post  adductas  difficuUates,ob 
quas  Li|)sii  sententiam  jirobare  non 
posset,  aliam  viam  institit,  atque  opi- 
natus  est,  Livio  proposituni  non  fu- 
isse, ut  euumeraret,  quolies,  sed  per 
quos,  Janus  clausus  fuerit.  Cui  opi- 
nioni  obstare  vidcntur  verba  pra?ce- 
denlia, '  15is  dcindc  post  Nuniae  rcg- 
num  clausus  fiiit.'  Longe  aliter  enini 
ea  concipienda  erant,  si  Livii  consi- 
lium forct,  cos  tantum,  qui  Janum 
clauseruut,  mcuiorarc.  Ceteruni  i/c- 
rumijuc  noslrcc  at.  Leid.  2.  Vld.  ad  ii. 
41.  §8. 

Pace  terra  marique  parta"]  Parala 
Voss.  1.  et  Leid.  2.  Male.  Suet,  in 
Aug.  c.  22.  '  Janum  Qiiirinum  terra 
marique  pace  paita  ter  clansit.'  De 
errpre  line  librarioruui  iVequenti  vid. 
ad  V.  C.  §  1. 

§  4  Ne  litxiiriarent  olio  animi]  Vet. 
luxuriaretitiir.  IJeiie.  Lips.  Ita  etiam 
Voss.  ambo,  Lciil.ambo,  Harl.2.  Lips. 
Port,  et  Hav.a  m.  pr.  Verum  lu.ruri- 
arent  Harl.  antiq.  et  idem  Haveik.  a 


m.  sec.  qua  forma  usns  est  Liv.  ii.  48. 
'  Questi  quoijuc  quidani,  Inxuriare 
et  cvanescere  vividum  quondam  illiid 
C*soniH  ingeuium.'  iii.  .33.  '  LaUa 
eniui  principia  magislratus  ejus  uiuiiK 
luxuriavere.'  xxiii.  12.  '  Verior,  ne 
ba-c  quoque  laMitia  luxuriet  nobis,  ac 
vana  evadat.'  ^lox  mctiis  disciplinave 
ilarl.  2.  Lips.  I'orf.  et  Hav.  Deiude 
ej/icacissimum  Deorum  Flor.  a  m.  sec. 

§  5  Cum  Dea  /Egeria]  Vet.  lib.  E- 
geria.  Probe.  Dionys.  enini  ii.  p.  122. 
et  Plut.  in  Numa  p.  G2.  'Hytpiav  di- 
ciint,  aut  'Eyepiai'.  Fest.  ab  '  Egeren- 
do  '  dictam  esse  scribit.  iSigon.  eoe- 
RiA  lUAiiCEM.A  memoraiur  in  Lapide 
ap,  Griit.  p.  cccxcii.  num.  2.    At  i\- 

PITER     AEGERIVS     ib.     p.  LXXII.    n.  5. 

Cum  Dea  EaeriuVloveul.  Paullo  ante 
commento  aliquo  Voss.  1.  et  Leid.  2. 

Sacerdntes  suos  cuique  Deorum  pra- 
fccre]  Siicirdotes  Deorum,  ut  Jovi<, 
Apollinis,  Martis,  recte  dicuntur. 
'  Sacerdotes  Uiis  pracficere  '  an  apud 
alios  inveniatur,  non  scio.  Si  boc 
ostendi  non  possit,  suspicev  legen- 
dum  esse  eorum,  nempe  saciorum. 
Dulc. 

^  G  Alque  omnium  primum  ud  cur- 
sum  Luna:,  ^v-]  liuslid.  Iiunc  ad  mo- 
duni  babct  :  Alque  o.  pr.  ad  cursus 
Lunce  in  d.  m.  d.  a-  q.  (quia  tr.  d.  s.  m. 

1.  n.  e.  desunlque  dies  solido,  qui  s.  e. 
orbe)  intercalares  mensiius  interponen- 
dos  ita  dispensavit,  ut  viii'esimo  quoque 
anno  ad  metam,  ^c  Non  adscripsis- 
sem  diversam  lectionem,  nisi  inter 
Macrob.  (qui  liunc  locum  quasi  ex 
professo  inlerprelatur)  Sat.  I.  13.  et 
M.  Cic.  in  \'err.  Act.  iv.  52.  ingens 
esset  discordia.  Videturcpie  sciipti 
cod.  IJusi.  lectio,  Ciccronis  caiisam  ; 
vulgala,  IMacrobii  suslinere.  P. 
Nutin.  I.  V.  INIiscell.  c.  7.  cursus  luna 
etiam  Voss.  1.  Leid.  ainbo,  Harl.  am- 
bo,  Lips,  et  Port.  Et  boc  voluit  Ii- 
brarius  Voss.  2.  scribens  versus  Lume, 
Tuni  descripsit  auiium  \'oss.  1.  Leid. 

2.  et  Lips. 

Dcsuntquc  dies  sulido  annol  Annus 


G14S 


NOT^    VARIORUM    IN 


apud  Hipparclinni  (iit  auctor  est 
Ptolem.  III.  Trep]  TTJs  fX(yd\T]s  ■npayixa- 
relas)  dies  liabet  ccci-xv.  et  qua- 
dranteni,  hoc  est  sex  hoias.  Hunc 
secuti  sunt  Komaiii  Cliristianiqiie  a 
temporibus  C.  Jiilii  Csesaris.  Sub 
Roinnlo  autera  annus  decern  liabebat 
menses,  sex  quideni  tricenis,  quatuor 
vero  tricenis  singulis  diebus,  qui 
efficiebant  dies  ccc.  ac  iv.  et  a  Mar- 
tio  initium  liabebat.  Verum  cum  is 
iiuiiierus  neque  solis  cursui,  neque 
lunae  rationibus  conveniret,  atque 
sscpe  usu  veniret,  nt  hiems  pra?cipi- 
taret  jestateni.et  contra  aestas  hiemis 
orcnparet  tempora  ;  tantuni  diernni 
sine  ullo  mensis  nomine  intercalabant, 
quantum  sat  erat  ad  pristinnm  coeli 
liabituin.  Hoc  Noma  considerans, 
ad  decern  jam  dictos  menses  quin- 
qnaginta  addidit  dies:  retractisque 
sex  diebus  de  Romuli  mensibus,  qui 
tricennm  erant  diernm,  duos  novos 
effecit  menses  vicenum  octonum  die- 
rum,  Januarium  ac  Februarium.  Ita 
annus  factus  est  cccLiv.  dierum, 
(]uat  etiam  apud  Graccos  aliquam- 
dill  fuit :  scd  Graecorum  ordinem  Nu- 
ma  turbavit,  uno  adjecto  die  Ja* 
nuario,  nt  oinnes  menses  pra^ter  Fe- 
bruarium impari  constarent  nuinero. 
Et  Giascorum  siippntationi  ab  solido 
Hipparclii  anno  deticiebant  dies  un- 
derim  ac  quadraus.  Veriim  quod 
difticiie  erat  quotannis  iiilcrcalare 
cum  reli(|iiis  diebus  qiiadrantcm, 
inensi-fjue  ratio  potius  expctebatur, 
liiiiic  numcrum  octies  inultiplicatum, 
lioc  est  nonaginta  dies,  qui  nascun- 
tur,  si  quadraus  cum  undorim  diebus 
ociies  coiiiponafur,  octavo  qiioque 
anno  intcrserebant  per  trcs  tricennm 
<lietnm  distributiim  menses,  llosdies 
vwfpPaii'uvras,  (iiostri  '  concurren- 
l('s')  menses  vero  ^fiPoXia/iohs  voca- 
hant.  Hunc  ipiliir  Graccoriim  mo- 
duin  intercalandi  cum  etiam  Niima 
n!)«rrvaret,  invenll  (|uutannis  die 
riiiiiilicaiitcm,  nimiriim  eo  (|U('m  ipse 
adjeccrat.     (Juarc   lertio  quoijue  oc- 


tcnnio  ita  intercalandos  dispensavit 
dies,  ut  non  nonaginta,  sed  lxvi.  in- 
tercalaret,  compcnsatis  xxiv.  diebus 
pro  illis,  qui  per  tolidem  annos  supra 
Grfecornm  nnmerum  creverant.  Ha-c 
ex  Macrobio  pleraque  Saturn,  i.  13. 
Quare  in  Livio  hoc  loco  pauilo  post 
legendum,  '  ut  vicesimo  quarto  quo- 
que  anno  ad  metam  eandem  solis, 'lisc. 
quod  in  Aid.  cod.  neglectiim  vidimus, 
judicione  an  temerc,  scire  non  pos- 
sum. Est  antem  visum  nobis  operae 
precium,  nt  banc  rem  pauUo  diffusius 
tractarenuis,  quamquam  necessitas 
propositi  nostri  non  urgebat.  Reliqua 
qui  latius  scire  voluerit,  videat  ipsum 
Macrobium.  Glar. 

Solstitiali  circum  agitur  orbs']  Id  est, 
solari.  Etsi  eiiim  solstitialis  a  sol- 
stitio  deducilur,  tamen  in  eo  sap- 
peniimero  soiis  tantum  signiticatio 
attenditur,  ut  Solaris  sit.  Solin,  c. 
XXVIII.  25.  '  Quae  solstitiali  plagee 
obvia  est:'  id  est,  solari  plagae  et 
meridiei.  Tuni.    Adv.  xxiv.  38. 

Intercalares  mensibus  interpoiiendo'] 
Scribendum  intcrcalaribus  mensibus 
intcrponeiulis  . .  .  ct  vicesimo  quoque  an' 
no,  SjW  de  quibus  alibi.  Scaliger  de 
Emend.  Temp.  ii.  p.  181.  vigiutiduo- 
rum  annorum  cum  cyclnm  facit ;  Si- 
gon.  et  Pciitus  Eclog.  Chron.  v.  I. 
viginti,  diversis  rationibus.  Sed  fal- 
luiitur.  J.  F.  Gron.  Vulgat.  Icct. 
servant  Port,  a  ni.  sec.  et  Hav.  a  m. 
pr.  camdeniqne  Hearne  invenerat  in 
Oxon.  L.  2.  1?.  N.  et  C.  intercnlares 
vtensis  interjioncndo  Hav.  am.  sec.  in- 
tercalares mensibus  intcrponendns  Voss. 

1.  Harl.2.  Leid.  2.  Lips,  et  Port,  a 
ni.  pr.  intercalares  7nensibus  inferpo- 
nendis  Florctit.  Lcid.  1.  Hari.et  Voss. 

2.  intcrcalarihus  mensibus  interponendig, 
nt  Gron.  Icgebaf,  Hcarnc  in  0>u)n. 
L.  1.  exstarc  tcstatur.  Vid.  ad  liujus 
lib.  c.  53.  §  3.  I'lcnius  ac  latins  de  hoc 
loco  egit  j.F.Gron.  Obs.  ii.  18.  Vid. 
etiam  Cornel.  Viteil.  in  Georg.  Me- 
rulant  p.  (537. 

i'l  riccsimo  anno  ad  mclam  camdem 


T,    LIVII    HIST.    lAV.    I.    CAl'.    ][). 


GUf) 


gfilis]  Grapci,  qnos  Niiina  hand  dubic 
iiiiiiatiis  est,  octavo  fiuoqiic  anno  ties 
nieii>es  intercalandos  constitiieniiit, 
Jjoc  est,  nonaginta  dies,  qui  ex  niime- 
ro  XI.  dienim  et  qiiadrantis  octies 
nuiitipiicato  superal)aiit.  Nam  cum 
anuuni  illi  ex  xii.  luniv  cuisibus  sta- 
tuendum  putassent,  supeiesscntque 
ad  solbtiiialeui  annum  dies  xr.  et  ^ex 
liorr,  quarta  scilicet  diei  pars,  cum 
dierum  numerum  octavo  quoque  (ut 
dixi)  anno  placuit  intcrcaiaii.  Quare 
Giiccos  Numa  iniitatu3  videri  non 
potest.  Quin  iilud  vide  potius,  quod 
8ubfilis«ima  Maciobius  disseitatione 
denionstiat,  no  non  vicesimo  Livius 
sciipserit,  sed  vicesimo  quarto  quoque 
anno;  idque  ex  Numa?  constitutione 
comi^aratuni.  Nam  cum  ad  eum  nu- 
merum dierum,  quem  ad  lunaj  rur- 
suni  Gr.rci  coustitucrant  (erant  enim 
trccenti  i.iv.)  uniim  in  bonorem  ini- 
paris  nmneri  diem  Numa  adjecisset, 
Uomanis,  sinipliciter  Grancorum  in- 
tercalationem  secutis,  ob  diem  nnuni, 
cujus  oblili  erant,  non  ea,  quae  et 
GraRcis,  constarc  potuit  iutcrcaiandi 
ratio.  Quo  postea  errore  cognito, 
Ntiniane  adbuc  regnante  parum  com- 
pertum  iiabeo,  satis  constat,  bujus- 
modi  emeu'lationcm  iuductam,  ut  in 
tertio  quoque  octenuio,  id  est,  quarto 
et  vicesimo  quoque  anno,  non  nona- 
ginta, sed  sex  et  sexaginta  dies  in- 
tercalarentur.  Siquidem  nonaciena- 
rium  nnmeruni  explebant  qiiatuorilli 
et  XX.  dies,  qui  quotaimis  singuii  in 
bonorem  imparis  nnmeri  adjicieban- 
tur.  Eienim  ille  dies,  ut  dixi,  neque 
lunari  rationi  adscribi  potuit,  neque 
Gracorum  intercalationi  erat  inser- 
tus,  sed  snpervacuus,  nee  intelleclus 
aliquamdin  Ronianis  fiuxcrat.  Krit 
igitur,  ni  falior,  vera  Livii  emenda- 
taqne  lectio  vicesimo  quarto  anno.  Nee 
obstat,  quod  Livius  intcrcalationis 
iliins  Nuniam  auctorem  dixerit,  cum 
INIacrobius  emendationem  illam  quan- 
dam  fuisse  innual.  Siquidem  talis 
iniercaiandi  ratio  abeo  proftctaest ; 


sed  sive  Numa,  sive  alii  postea  enien- 
dariiit,  jure  id  totum  auctori  referas 
accept uni.iS'u^c'//.  M.  Ant.  Sabeil.  bu- 
jus loci  obscuritalem  primus,  ut  opi- 
nor,  et  sensit,  et,  ut  ipse  sibi  visus 
est,  sustulit.  Cujus  viri  auctontas 
tantuni  valuit,  ut  post  cum  Glar.  et 
ceteri,  qui  hunc  locum  attigerunt, 
eundem  ita,  ut  iile  ostendcrat,  expo- 
suerint.  ['Glar.  Macrobii  traditio- 
nem  explicavit,uon  siiani;  in  ilium  igi- 
tur clauies,  op  or  tet,  non  Glareanum.'] 
Quorum  interpretationem  cur  hoc 
demum  tempore  nnus  ipse  rcpudiem, 
panels,  ut  institui,  explicabo.  Sic 
igitur  exponit  Sabell. :  cum  lunarem 
annum  Numa  xii.  mensium,  et 
CCCLV.  dierum  primus  iustitiiisset, 
quia  cum  sclari  eiun  anno  non  con- 
veuire  reperiebat,  qui  diebus  ccclx  v. 
et  quadrante  conficitur,  dies,  qui 
quotannis  ad  Solaris  anni  rationem 
deeraiit,  quorum  summa  vigesimo 
quoque  quarto  anno  erat  ccLXiv.  ita 
dispensavisse,  ut  octavo  quoque  anno 
xc.  interponeret,  tertio  auleiu  octen- 
nio,  id  est,  vicesimo  (juarto  quoque 
anno,  non  xc.sed  LX.qui  superabant  : 
atque  ita  effecisse,  ut  eo  demum  anno 
dies  lunaris  et  Solaris  anni,  a  quo  orsi 
essent,  congruerent.  Hunc  autcm 
sensum  ut  eliceret,  contra  omnium 
librorum  auctoritatem  legit  vicesioio 
quoque  quarto  anno,  cum  ubique  vice- 
simo legatur.  Ego  autem  ita  sentio, 
lunarem  annum  Numam  inslituis>ie 
non  CCCLV.  sed  ccci.iv.  iliernm.  Cum 
autem  Solaris  lunarem  superaret  quot- 
annis XI.  diebus  et  quadrante,  inve- 
nit  vicesimo  anno  lunarem  a  solari 
victum  esse  diebus  oninino  ccxxv.  ut 
ergo  illo  demum  anno  Solaris  cum  lu- 
nari congrueret,  atque  ad  eandem 
metam  soils,  «mde  orsi  essent,  dies 
convenircnt,  bos  dies  ita  dispensavit, 
ut  non  octavo,  sed  secundo  quoque 
anno  alternalim  modo  dies  xxii.  mo- 
do  XXIII.  interponeret.  Qua  ratione 
fiebat,  ut,  cum  pervcnissetad  annum 
XX.  lunaris  aunus  a  solari  nee  viucc- 


6150 


NOT^    VARIORUM    IN 


retur,  nee  eum  vinceret.    Qiiotl  nniis- 
qiiisque   intelligit,  qui  summam   an- 
iiorum    hoc    iiiodo  concipiet  :    nam 
cum   quarto  quoqiie  anno  XLV.  dies 
intercalentiir,    si  qninquies  qiiadra- 
ginta   qiiiiique  snniseris,  eos  ccxxv. 
reddidei'is.    Ilanc  autem  sententiani, 
qnamquam  obscurius,  edit    Pint,    in 
Nuina  p.  71.  ita:  T^s  Se  Yii/o^eVTjs  acw- 
/xa\las  TTfpl   TTji/  ceATjfTji'  Kal  rhv  ^jKiov 
evvoiav  ovK  ^X'"''''* s,  a\\'  If  /jl^v  (pvXaT- 
rovTes  fj-ovov,  ottcoj  k^u)KOVTa  Kol  rpiaKo- 
aia>v  7]/xipcov  6  iviavrhs   ecrrai.     'Nov/xas 
5e  Tci  wapdWayfia  ttjs  a.vci}fj.a\lai  Tj/xepuij' 
ei'SfKa  ylyfadai  Ao7if O/uei^os,  ois  rov  fj.iv 
ai\T]viaKov  TptaKocrias  TrevTriKOVTa  Te'criro- 
pas  fifx^pas  ex"^''"''^)  ''^O"  ^^  ijAiafcoC  rpia- 
KO(r'ias  i^7)KovTa  TrcVre,  ras  eVSe/ca  ravras 
Tj/xipas  SiTrAacrtd^cov  iirriyaye  Trap'  iuiavThv 
iir\  r<fi  ^e^povapiaj  /xrjvl    rhv  ifxPSKtuou 
flKoai  Kal  huolv  TjixepSiv  uvra.   \'A  Ceuso- 
rin.  ita  c.  20.  '  Cum  intercalario  mensi 
xxri.  dies,  vel  xxiii.  alteinis  annis 
addi    placiiisset,  ut  civilis  annus  ad 
natiiralem    exaequaretur,    in    niense 
potissinnnn    Februaiio   inter  Ternii- 
nalia  et  Regifngiuin  intercalatum  c>t.' 
Hoc  tantiim  inter  lios  interest,  quod 
Pint,  qnadrautis  diei   rationem   non 
liabct.     Itaque  secundo(]Uoque  anno 
XXII.  dies  interjjositos  esse  censet. 
(^ensorinus  autem  liabet.  Itaque  mo- 
do   XXII.  niodo    XXIII.    intercalatos 
ei«se  ait,  ut  qiiinque  diennn,  qui  ex 
quadraiite  diei  vicies  sumto  oriuntur, 
ratio  habcretiir.     Ha'c   cun)  summo- 
rum   scriptoiuin    auctoritate  firnien- 
tur,  nemiuem  non    probatiirnm,  ilia 
altera  non  oumitio  ropudiatiiruin  esse 
confido.      ['  Iniprobat   banc    Sigonii 
sententiani  Rnborlell.  in  disputatioiie 
dn  ratione  corrigeudi,  quod  adversc- 
tur  INIacrobio  tt  Censorino,  qui   im- 
parls nunicri  habitam  rationem  a  Nu- 
ma  dorcnt  in  anno  institucndo.']  iSi- 
t'on.  .Sabcllicum  secuti  editores  jam 
al>  annis    centum    addiderant    binas 
adliuc   voces   vicesimo   quarto    qnnque 
anno.    Eas  cxpunxi,  tum  suasu  Pall. 
librorum,    turn  aucturitate    Sigonii. 


Grut.  Ut  vigesimo,  vel  vicesimo  an' 
no,  quemadmodum  Sigonius  iegen- 
dum  censuit,  omnes  nosfri,  Florent. 
ambo  Voss.  anibo  Harl.  anibo  Leid. 
Port.  Lips,  et  Hav.  a  m.  pr.  qui  prae- 
fert  a  m.  sec.  ut  vicesimo  quarto  quoque 
anno.  Adversus  Kobortell.  obloquen- 
tem  sententiam  suain  defendit  Sigon. 
Em.  I.  2.  p.  143. 

Annorum  omnium  spatiis]  Omnium 
anjiorum  constanter  nostri  codd.  om- 
nes, uiodo  cnumerati. 

§  7  Idem  nifastos  dies  fasfosque] 
Mallem  cum  Pall.  3.  Inde  ncfastos. 
Nam,  et  sic  quoque  aliquando  lectnm 
I'uisse  aliis,  patet  ex  Pal. 2.  in  quo  Inde 
vel  idem  nefustos.  Grut.  Id  est  nrfastoi 
Voss.  2.  Reliqui  nihil  mutant.  Quod 
autem  Grut.  Inde  nefustos  in  Pal.  3. 
invenerit,  ortum  esse  potuit  ex  com- 
peudiaria  scribendi  ratione  utriusque 
vocabnli  ide,  id  est,  idem,  etide,  id 
est,  inde ;  unde  patet,  facile  inter  se 
comnuitari  potnisse.  Alia  exempla 
vid.h.lib.c.27.  $  8.  et  c.  32.  §7.  ad  ii. 
43.  §  14.  III.  59.  §  1.  VI.  11.  §  8.  XXXIV. 
13.  §  2.  XXXV.  3.  §  2.  et  c.  27.  §  11. 
xxxvn.  3C.  §  9.  XXXVIII.  11.  §  4.  et 
alibi.  Inde  vel  idem  nefustos,  quod 
Pal.  2.  prsefert,  inde  profluxit,  quod 
librarius  dnplicem  lecf.  jungere  vo- 
liierif.     De  quo  vid.  ad  iii.  44.  §  4. 

Cap.  XX.  §  1  Ea  maxime,  quie7iune 
ad  Dialem  Jlumiium]  Et  /iiaxiiiie,  \iro 
ea  maxime,  \iav.  Tum  Jlaminuin  Harl. 
antiq.  An  voluit librarius  ad  Dia/s 
flaminium? 

(j  2  Ne  saci'a  regice  vicis  desereren- 
tur]  Rcgia:  vices  Leid.  1.  quasi  per  ad- 
positionein  capitndum  f'oret,  sacra  vi- 
ces regia.  Quum  tamen  reliipii  nihil 
niutcnt,  eum  audieudum  non  esse  ar- 
bitror.  Delude  desereulur  Leid.  2.  ob- 
vio  passim  errore.  Vid.  ad  ii.  50.  ^7. 
Insignique  cum  Vesta-]  Exemplar  pri- 
niae  Decadis  IMs.sanequam  eleganter, 
quod  nobis  comniunicavit  non  gente 
solum,  sed  et  Uteris  clarus  ille  Vor- 
macicnsis  Ecclcsise  Dccanus  Do. 
Reinhardus  a  Hictpur,  dcsumtuin  iU 


T.    lAVll    m:>r.    LIB.    I.    {;A1'.   '20. 


G151 


lie  ex  bil>!iotli.  piiblica,  piiinis  diio- 
biis  tcriiionibiis  carebat,  qiios  iiebulo 
quispiam  (iesecuciat,  duiii  libe^r  ali- 
cnbi  innistotlitUM  jacet.  Idem  sccliis 
et  in  flue  volutninis  coniniissiitii. 
Qiiare  coacti  stiriius  hie  aliquot  \^afi,i- 
lias  transiliie.  Celcrum  exenipiaria 
qiiaedain  exciisa  liabtnt  Vestce,  qiiiim 
sit  scribciiiiiiin  veste,  alisque  dipb- 
liiongo.  Non  Piiiin  de  Dea  Vesta, 
j.ed  de  v^stimento  loquitur.  Rhen. 

Ilitic  duos  flamines  adjecit]  Heii- 
niann.  nialebat  liinc  ;  (jtiod  prafert 
Lips,  incoiitcxtii.  Sed  ejus  uiarg.  ad- 
scripta  est  vulg.  lectio.  Ita  librarios 
gappe  pecrasse  propter  ductuuni  si- 
niilitudiiiem,  notainus  ad  xxv.  40.  § 
2.  Paullo  ante  ScheftVr.  in  Misr.  Obs. 
Crit.  torn.  viii.  p.  300.  legenduin 
conjicit  curuli  regiu  adornavit,  oniissa 
media  voce  sella.  Absolute  eniin  '  cu- 
rnleni'  pro  curuli  sella  crebruin  esse 
apiid  antiques.  Veriini  onnies  codd. 
constanttr  banc  vocen*  servant,  et 
Livius,  sdDpe  boo  magistratuum  etsa- 
cerdotuni  insigne  meniorans,  semper 
'  sellaui  ciirulem  '  vocavit.  Ita  ix. 
4C.  XXV.  5.  XXVI.  3G.  XXX.  15.  xxxi. 
II.  XL.  45.  XLii.  14.  et  alibi. 

^  3  Genii  conditoris  htiud  alienurn] 
Pal.  1.  gentis  conductori.  Et  ita  fuisse 
in  Pal.  3.  liquet.  Uuod  non  capio. 
Gebh.  Nihil  aliud  voluisse  hi  librarii 
videntur,  quaui  gcnth  cunditori.  Ve- 
runi  codd.  nostri  nihil  mutant,  nisi 
quod  gentis  creditori  sit  in  Lips.  Panl- 
lo  ante  Virgines quoqiie  Fcstebabebat 
Hav.  Vide  ad  v.  27.  §  1.  BIox  is, 
pro  his,  perperam  omissa  adspira. 
tione,  L*id.  1.  et  Harl.  1.  Deinde  es- 
sent  templis  itntislites  assidiiai  Voss.  1, 
et  Leid.  2.  in  rpioruni  posteriori  etiani 
deficit  vox  slipendium. 

§  4  Tumcaque  pictcB  insigne  dedit\ 
Observa,  hie  ineniorari  tunicam  pic- 
tam  ;  quuin  alioipu  toga  picta,  tuni- 
ca vcro  palmata  apud  Uonianos  celc- 
brentur.  Vid.  Duk.  ad  I'lor.  i.  .5.  Ver- 
bis pra?ced.  alios,  pro  Salios,  habent 
Voss.  2.  Liid.  anibo,  Lips,  et  Voss.  1. 
a  ni.  sec. 


Coelesliaque  arma,  <)ua:  unciliu  adpti- 
lantur.  J'crre}  Si  li!)ri,  qui  tainen  ita 
concorditer  exhibent,  non  advcrsa- 
rentiir,  niallem  Cwk'sliaque  arma,  an- 
cilia  udp.  fcrre.  Viil.  ad  xxii.40.  §  9. 
J^adeui  conjertura  etiaui  Dukero  in 
nientem  venit ;  qui  nioniiit,  pronomi- 
na  is  et  7«j  sippe  ali  inpcritis  incul- 
cata  esse,  J.  F.  Gronovium  dociiisse 
ad  Liv.  I.  1.  ^  11.  et  ad  xxxiv.  56. 
^  1.  Ceteiiini  vucantur,  pro  adpellan- 
tur,  Hav.  (vid.  niox  ad  c.  30.  §  2.)  ac 
sultit  pro  saltalu :  quod  posteriiis  eti- 
am  siipercst  in  Harl.  2. 

^  5  Pontijicem  deinde  Numa  Mar- 
Hum  DIarci  fiUum  ex  patribus  legit] 
Non  integrnnt  videtur,  Alarci  filiuni 
Marlium,  non  I'tircum,  apptllari, 
quum  nomina  patriim  in  filiis  iterari 
gcntilitii  jiiiis  sit.  Anget  suspicio- 
neni,  quod  niira  istic  est  in  scriptis 
libris  discrepantia.  Alii  habent 
Marcum  Fluvium,  alii  /I/.  Fiihium, 
nonnulli  31.  Furitim.  Quid  melius 
sit,  in  medio  disceptandum  relin- 
quinuis.  P.  Nann.  INIisc.  v.  7.  Ne- 
mo animadvertit,  hiinc  locum  esse 
mendosuni,  cum  sit  tamen.  Nomi- 
nativus  eniu)  Numa  vacat,  cum  tota 
oratio  altius  rcpetenda  sit,  et  suiim 
liabeat  noininaiivum,  (luem  sppctet. 
Inquit  enim  ;  Declaratus  rex  Numa 
Janum  indicem  pacis  bellirjiie  t'ecit  ; 
aninim  descripsit  ;  Flaniinom  Jovi  as- 
siduum  creavit ;  Virgincs  Vesta-lcgit ; 
Salios  legit;  '  Pontificem  deinde  Nii- 
malNIarciuin,  Marci  F.  legit.'  Hie  ego 
dico,  non  esse  necesse,  nominativnm 
ISuma  iterare  :  placere  autuni  Nu- 
mam  Marcium  legi.  Fnit  enim  Numa 
prienomen  Sabinum.  Itaque  Pouipilii 
et  Mareii  id  tulerunt.  Marcus  aiileni 
IMarcius  is  est,  credo,  (pii,  Niimam 
Pompilinm  ad  regnum  Uoma?  acci- 
piendum,  tit  ait  Pint,  in  Numa  p.  74. 
hortatiis,  cum  eo  Roniam  ex  Sabinis 
commigravit.  Hie  cum  ab  eodem  rege 
inpatricioium  nunierum  relatus  esset, 
post  ejus  obitnni  cum  Tiillo  Hostilio 
de  regno  contendit,  ab  eoque  victiis 
sibi  mortem  conscivit.     Hiijus  (iliui 


6152 


NOT/E    VARIORUM    IN 


I'oinpiliam,  Nuniw  Ponipilii  regis  fi- 
liain,  in  niatiimonio  liabuit,  el  ex  ea 
Anciiiii  Marciiini  legeni  suscepit, 
qiieni  tnlisse  NumaB  pra-noraen  ap- 
paret  Tac.  vi.  11.  iibi  ait  '  Niimam 
IVIarciiim'  prEepositiim  nrbi  fiiisse  a 
Tiillo  Hostilio  lege.  Quod  aiitem 
ratione  confiriiiavi,  id  etiam  in  qui- 
bnsdam  nianiisciiptis  iibris  inveni. 
*  M.  INIarcius  Sabiniis,  a  Niima  rege 
in  senatiini  Icclus,  a  Tiillo  Hostilio 
victiis  sibi  mortem  conscivit.  Numa 
Miucius,  Niimae  regis  gener,  primus 
Pont.  Max.  ab  eo  faclns,  a  Tullo 
rege  urbi  praefectus.  Ancus  Mar- 
ciiis  rex  iv.  Niimee  regis  ex  tiiia  ne- 
pos.'  Pint,  in  Numa  p.  74.  Sigon. 
Scripturam,  qna?  Mite  Sigon.  obtine- 
bat,  unns  servat  Voss.  2.  Sed  deinde 
IS'umam,  Marci  filium,  media  voce 
omissa,  Port,  deinde  Nana  M"^.  F. 
M.  Hav.  deinde  Numam  Mareius  Dla- 
rius  Fluvius  Lipsiens.  corriij)tissinie, 
nt  el  deinde  Numa  Marciim  FulLium 
legit  Lat.  Neap,  deinde  Nummn  Mar- 
cum  Marci  Jiinun  Voss.  1.  et  Leid.  2. 
deinde  Numam  Marcium  Marci  filium, 
utSigon.  emendabat, Leid. Let  Harl. 
ambo.  Sigonii  emend,  egregie  firma- 
ret  iioc  nmrmor,  quod  ex  schedisSer- 
vii  edidit  Keinesius  class,  v.  insc.  I. 

NVMAE.  MARCIO.  M.  F.  PRIXC.  IVVEN. 

PRAEF.  VRB.  I.  PONT.  M.  uisi  id  mul- 
tas  ob  canssas  vodeias  snspectissimunt 
foret.  Mirer  Keinesium,  nionente 
insuper  Ruperlo,  fucum  non  depre- 
liendisse.  Mox  elegit,  pro  legit,  Lip- 
sius. 

Scripta  exsignataque']  Vet.  erscripta. 
Li|)sius.  Non  aiitcr  omncs  iiosti  i,  om- 
iicsque  editi  priorcs.  In  Paris.  1573. 
scripta  reperi:  sed  signataquc  Hav. 
exsignata  Port,  a  m.  pr. 

Ad  qua  templa  sacra  Jicrcnt]  Dictio 
sacrrt  snpervacua  est;  neqne  compa- 
ret  in  Pal.  3.  Grut.  Eamdem  omncft 
nostri  servant  ;  (piiv  (bite  Griilero 
displjcuit,  quod  niodo  praecesserit. 
.Srd  vid.  ad  i.  3.  §  9.  Prictcrea, <7Hi//us 
hoslii'i,  ad  qu.  t.  sac.  fu rent,  reiiipiis 
oiuissi<i,  Harl.  pr.  quib.  host.  qmh.  dicb. 


quceve  ad  templa  Hav.  et  Harl.  2.  quib. 
host.  quib.  dieb.  ad  quave  t.  sac.fierent 
Port.  am.  1.  Mox  alio  ordine,  alque 
in  eos  sumtus  wide  pecunia  Leid.  2. 

§  6  Cetera  quaque  omnia]  Vetus  lee* 
tio  ccctera  quoque  omnia:  el  sic  legi 
debet.  Rlien.  Primus  ita  ediderat 
Aid.  quod  et  przefert  Voss.  2.  et 
Hav.  Priores  edd.  dederant  ceteraque 
omnia.  Sed,  quemadmodum  Rhen. 
restitiiit,  etiam  Voss.  1.  Leid.  uterq. 
Harl.  uterq.  Lips,  et  Port.  In  ver- 
bis seqq.  pontifici  scito  babel  Voss.  2. 
pontijicibus  suis  Lips,  in  contextu,  sed 
pro  varia  lectione  pontijicibus  sitis  in 
marg. 

Quo  consuUum  plcbs  veniret]  Pall. 
plebs ;  recto.  Sic  Mod.  i.  1.  emit 
Brevi  stirpes  quoque  virilis  ex  novo  ma- 
trimonio  fuit.  Gebli.  Similiter  Flor. 
Voss. ambo,  Leid  ambo,  Hav.  Lips,  et 
Harl.  1.  Alqi.e  ita  jam  Gron.  edidit. 
Vid.  ad  hujus  lib.  c.  17.  §  7.  ii.  24.  ^  2. 
C.  55.  §  2.  III.  11.  §  7.  c.  14.  §  4.  c.  18. 
■^  11.  c.  10.  §  3.  c.  30.  §  8.  c.  37.  §  5. 
C.52.  §8.  c.  SS.'^  14.IV.  c.  1.  §6.  c.5. 
§  5.  c.  C.  §  3.  XXXI.  c.  44.  §  4.  et  alibi. 

Pcregrinosque  adsciscendo]  Copulam 
que  ignorant  Leid.  2.  et  Hav.  Turn 
vox  7uodo  exsulat  a  Leid.  2.  Denique 
manes  itidcm  pontifex  edoceret  A'oss.  2. 

§  7  Aliove  quo  visa  7nissa]  Pal.  J. 
alioce  quovis  usu  missa.  Pal.  2.  fulmi- 
nibus  ne  quo  visu  missa.  Pal.  3.  veto  ab 
iiianu  corniptrice  ulioque quovis  modo  ; 
ne(|uiter.  Pejus  Camp,  aliove  quo- 
vwdo.  Extricenl  ingeiiiosiores.  Gebh. 
Aliove  quovis  modo  tnissa  Hav.  et  Neap. 
Lat.  cum  priscis  cdd.  usque  nd  Aid. 
qui  restituit  aliove  quo  ri.su  missa,  sine 
dubio  libros  secntus ;  ccrte  eamdem 
scri|)tnram  servant  Voss.  ambo,  Leid. 
1.  el  Port.  I'^odem  etiam  ducunl  ambo 
Harl.  pntfercntes  aliove  quojussu  mis- 
sa: el  Leid.  2.  exliibens  aliusve  quo 
visu.  Qiiarc  visa  in  contextu  rccepi, 
pro  visa,  quod  inter  edd.  quas  adlii- 
bui,  prima  exiiibet  Paris.  1673. 

Siiscipcrcnlur,  alquc  curarenlur]  Lib. 
xi.iii.  c.  13.  '  Quae  illi  prudcntissimi 
viri  publicc  suscipicnda  ccnsuerint.' 


T.    LIVII   HIST.    LIB.    I.    CAP.   21. 


()lo3 


Et  mox,  'Duo  non  suscepta  prodigia 
snnt ;  altertim,  qiiotl  in  loco  sacro 
factum  esset ;  alt<-riiii),  quod  in  peie- 
grino.'  Prodigioruni  aiitem  '  pro- 
c'liiatioiies'  millies  legi :  '  ciiraliones,' 
quod  nieinineiini,  niinqnam.  Itaqiie 
videndnm,  \n:  scii\>ser\t  procurarentur. 
J.  F.Gioii.  Locutionem  '  piociirare 
prodigia'  illiistiavit  Vorstiiis  ad  Val. 
Max.  I.  1.  ex.  1.  itbi  tameii  '  curare' 
etiam  non  vidctiir  rejicerc.  An  ita- 
que  ei  adstrnend;t?  facere  posset  lo- 
cus infra  c.  31.  '  Sed  non  rite  inituni 
aut  curatiini  id  sacriun  esse.'  Diffe- 
rentiani  tanien  utriiisque  lociitionls 
probe  video.  Donjat.  curarentur  i-x- 
ponit,  non  negligereutiir.  Tandem 
procurareritur,  iit  Grou.  conj.  pra-fert 
Harl.  2.  Ejus  tanien  nnius  auctori- 
tatem  seqni  ausns  non  siiin.  Mox  ad 
tElicienda,  pro  ad  ea  eticier.ia,  Flor. 

Consuluil  aiiguriis,quce]  Ant.  Feriz. 
ad  marg.  Livii  legcndinn  conjecit  con- 
suluit,auf;itvia  qiicc.  IMale:  agitiirenim 
de  prodigiis  siij^cipiendis.  Dicavit,  de- 
niqiie  consuluit  in  auguriis  Ha  v.  cor- 
rnpte  exiiibet. 

Cap.  XXI.  §  1  MiiUiludine  omni  a 
»j]  In  Pal.  1.  Iiaec  vitiosa  sunt ;  quip- 
pe  continet,  midlitudine  omnia  vim. 
Pal.  2.  vero  melius,  omni  multiludine 
ab  vi.  Gebli.  Tb  a  in  Flor.  Voss.  2. 
et  Port,  a  m.  pr.  omitlitur.  RIox 
alque  armis  liabet  Harl.  2. 

Occitjxtli  erant]  Pal.  2.  oniiserat  rb 
erant,  rc-criptum  tanien  inter  lineas. 
xxxiv.  13.  '  Cum  spectaculo  eorum 
occnpatianimioniniimiessent.'  Gel/h. 
Propulso  legum  ac  pcenarum  niclii] 
Arclietj'p.  Vorniar.  habet,  proximo 
leg,  ac  ]icen.  m.  Rlien.  Alia  exem- 
plaria  liabent  propulso  legum.  Quod 
tametsi  in(iuinatius  videtur,  affinius 
tamen  verilati,  quam  illud  superius. 
Omnino  milii  persuadeo  legenduni 
esse,  pro  ipso  Irgiun  et  pan.  m. :  nt 
pro  ipso  corrn|)tum  sit  in  propulso. 
Nimirum  religioncm  snccesaiy.se  in 
viceni  nictus  legum  ac  poeuarum. 
Sed  ut  mihi  Imc  persuadeo,  ita  aliis 
Delph,  el  Var.  Ctas.  Lit 


necessitatem  credendi  afferre  non 
velini.  Sequor  enim  nieam  divina- 
tionem,  non  testimonia  codd.  Ha- 
bet auteni  Fabius  Pictor  similem  sen- 
tentiam  i.  '  Nullo  tunc  vindice  aut 
metu,  sed  sua  spoute,  retinebant  fi- 
dem  et  rectum.'  P.  Nann.  Misc.  v. 
8.  Autiqui  libri,/)(o.ri/no /fg^«?n.  Quid 
suspicer,  dicam.  Lips.  Kevocandani 
putavi  lect.  autlienticam,  quae  et  in 
Rlienani,  in  Lipsii,  in  Pall,  libris,  imo 
et  in  edd.  vett,  Aldina  prioribus.  Ea 
namque  invexerat  texUii  propulso  le- 
gum, (§•(-•.  minus  recte.  Idem  enim 
lieic  dicit,  quod  Ovid.  Fast.  i.  251. 
'  Proque  metu  populum  sine  vi  pu- 
dor  ipse  regebat ;  Nullus  erat  justis 
reddere  jura  labor.'  Sic  de  iisdcni 
Sail.  Cat.  c.  9.  '  Jus  bonumque  apud 
eos  non  legibns  magis,  quam  natura, 
valebat.'  Quod  et  idem  de  suo  aevo 
affirmat  Polyb.  Histor.  vi.  54.  *  Apud 
Konianos  qui  publicam  pecuniam 
tractant,  propter  unicam  jurisjurandi 
religionem  servant  fidem,'  &C.  Vult 
igitur  hie  Livius,  fidem  ac  jusjuran- 
dum  non  minus  coijrcuisse  popnluin 
Uomanum,  (juam  leges,  quam  suppli- 
cia.  Grut,  Nosiri  libb.  proximo  leg. 
ac  peon.  m.  alii  propjdso,  valde  impo- 
lite: ut  et  Nann.  rescribens  pro  ipso. 
Gebli.  he jif  rim,  proxime  leg.  ac  pcen. 
metum.  Sail,  et  alibi  Liv.  Tun.  Fab, 
Proximo  legum  Andr.  et  Mss.  in  quo 
tamen  cum  sit  ali(]uid  vitii,  snppo- 
suerunt  propulso  legum.  Nann.  pro 
ipso  legum.  Conjeci  pro  su7nmo  le- 
gum. Ea  particula  nonnun(|uam 
comparationis  ;  '  Pro  nibilo  putare  ;' 
'pro  sepulcris  ;'  '  pro  alienigenis  spcr- 
ni.'  Ovid.  Ep.  Briseid.  vs.  98.  '  At 
niea  pro  nullo  pondere  verba  cadunt.' 
Quod  uecLatiuuni,  nee  supplere  sen- 
sum  caussatus  Grul.  corrigit  proh  nul- 
lo. Quasi  non  ]\Iet.  iii.  333.  '  gra- 
vius  Saturnia  justo,  Nee  pro  materia 
ferlur  doluisse.'  x.  133.  '  ut  leviter 
pro  n)ateria(|ue  doleret.'  Ad  sensum 
illud  Faat.  I.  251.  '  Proque  nietii 
populum  sine  vi  pudor  ipse  regebat.' 
lus.  17  X 


6154 


NOTiE    VARIORUM  IN 


Plato  :   TloXtrela  r'  ijv  traXaia.  kolI  e'/c  Ti- 
fj.7]fj.dTwv  apxal  Tives  Tirrdpuv.  Koi  Se- 
aTc6Ti,s  ivr\v  tJs  al^ws,  Si"  ^jv  SovXevofres 
Tois  v6fjiois  ^ipv  7]Qe\ofj.ey.     Nee  spreve- 
rim  tamen  conject.  Miiieti,  proxime 
leg.  ac.  pwn.  mclnm.    Imo  veram  piito. 
Vid.  ad  II.  48.   J.  F,  Groti.     Propuho 
leg.  ac  pan.  metu  Harl.  recent.  Port, 
et  Hav.  qiiibus  adstipulari  Oxon.  B. 
et  C.  Hearne  nionuit.    Proximo  leg. 
ac  poen.  metu  Flor.  Voss.  ambo,  Leid. 
aniijo,  Lipsiens.  et  Harl.  1.  iit  et  ap. 
Hearn.  N.     Conjectniam  pro  siunmo 
leg.  ac  pcen.  metu  jam  Gron.  in  Epis- 
tola  ad  Nic.  Heiiis.  persciipta  pro- 
posiiit,quam  edidit  Bnrmann.in  Syl- 
log.  Epist.  torn.  III.  p.  106.     Rectius 
tamen    postea    IMureti    conjecturam 
proxime  leg.   ac  pcen.   metum    proba- 
vit,  qnani  et  in  contextuin  retepit. 
Ego  veio  optimoinm  codd.  scriptu- 
rain  rediicendam  cxistiniavi,  licet  ea- 
dem  Mureti  conjectnra  mihi  qiioqiie 
inpi'imis  placeat,  et  vera  esse  vide- 
atur,  praserlini  quoniam  Livius  alii- 
que  scrlptores  ita  sippissime  loqui  so- 
liti    fiierint.      Infra   xxiii.   15.    '  Ad 
mare  proxime  Neapolini  descendit.' 
XXIV.  48.    '  Ordinatosqiie    proxime 
moren*  Konianum  insiincndo  et  de- 
cnrrendo  signa  seqni,  et  servare  or- 
dines  docuit.'  xxviii.  13.  '  Promtis- 
sinuini   qnemque  et  proximo  vallum 
atqiie  in  ipsos  mnnitores  primiin)  in- 
vectmn    vixdnm   prcelio   ii\ito    Ciuie- 
runt.'     Colnm.  iv.  15.    '  Pra^ciditnr 
proxime  palmam.'  Vid.  J.  F.  Gron.  ad 
II.  48.  §  5.  VIII.  32.  §  12.  et  xxv.  14. 
§   4.     Munker.   ad   Lactant.  Placidi 
Narrat.  Fab.  xiv.  18.  IJnrm.  ad  Nas. 
Art.  Aniat.  i.  139.  Cort.  ad  Sail.  Jiif,'. 
c-    18.   ct   qua?   uotavi   ad  Sil.  i.  13. 
Doiijat.  proximo  leg.  ac  pan.  metu  de- 
fcpilit ;   cnjiis  senium  sccund.  illiini 
vid.  in  Delph. 

^  'Z  In  regis  velut  tinici  exemi>lt  mores 
formarctit]  Hanc  Kcnlenliiim  inferius 
aliis  verbis  cxprimit  idetii,  sc.  '  Mill- 
tilndo  fere  semper  rcRenli  est  sinii- 
Ii».'     Vid.  v.  28.  Cic.  Fain.  i.  \).  dixit, 


'  Qnales  in  repnblica  principes  sunt, 
tales  reliqiii  solent  esse  cives.'  Xen. 
Kvp.U.  viii.  p.  239.  'OTToloiTii'es'ya.phv 
01  TTpocTTaTai  Sicri,  tolovtoi  kq).  ol  vir'  o.xi- 
rovs  US  inl  rb  ttoAu  ylyvovrai.  Isoc.  ad 
Nicoc.  Tb  rris  irjAecos  oArjs  ^dos  6fji.oi- 
ovTairo7s  &pxov(Ti,  Dionys.  Hal.  v.  p. 
331.  in  App.  Claud,  orat.  'Onu'ia  &TTa 
fi  TO.  Koiva  ruv  irSAfoov  4inrriSev/j.ara, 
ToiovTovs  yiyetrdai,  tovs  ruv  IdtaiTwv 
^iovs.  Herod,  i.  3.  ^i\e7  yap  ttws  del 
rd  vTTriKoou  fi'jAy  ttjs  tov  dpxovros  yvci- 
;U7;s  ^tovf.  Ap.  Laiirt.  Segm.  vii.  7. 
Antig.  in  Epist.  ad  Zenon.  OTosyapav 
6  ■))yovij.ivos  ■fj,  roiovTovs  flnhs  ws  inl  rb 
iroXv  yiyveaOai  Kol  rovs  v-KOTerayjxivovs. 
Lamb.  Boss.  Spec.  Animadv.  ad  script. 
Lat.  p.  3. 

Finitimi  etiam  popuW]  Finitumi  Flor. 
et  Leid.  1.  Vid.  ad  Liv.  iv.  3.  §  4. 
Praeterea  el,  pro  eliam,  Voss.  2.  De 
quo  errore  diram  ad  xxii.  47.  §  9. 

Castra,  non  urbem  positam  in  medio'} 
Doujat.scribendumconjicit  cf(s/ra,no»j 
urb.  posila  in  med.  Sed  nibil  mntan- 
dum.  Non  modo  enim  onines  codd. 
quos  viri  docti  adiiibuernnt,  in  vulga- 
tnm  posilnm  conspirant,  vernm  etiani 
Livius  ita  sapissime  loqni  amat.  iii. 
7.  '  Deserta  omnia,  sine  capite,  sine 
viribiis,  Dii  pra^sides  ac  fortuna  nr- 
bis  tiitata  est.'  c.  GO.  '  Et  trihnnis  et 
plebe  incitata  in  Patres.'  ix.  11. 
'  Saiiiniti  populo  omnes,  quos  in  po- 
I (Slate  liabuit,  aut  pro  eis  pax  debe- 
tiir.'  Sup.  antea,  castra  pro  ante  c. 
liabet  Flor. 

Toliim  in  culium  rcrsam  Deorinn'] 
Primam  vocem  omisenint  omnes 
antt.  edd.  Kam  primus  adjecit  Aid. 
rui  adsentiunt  codd.  scripti.  Mox 
diiccre,  [tro  ducerent,  Lipsiens. 

§  3  Qucm  medium  ex  op.}  Qucm  me- 
dius,  qucmadiiioduni  sc  in  scriptis 
codd.  invenisse  Nann.  ad  verba  seqq. 
l)ro(iletur,  supcrcst  apnd  me  in  Loid. 
2.  ct  Flor.  a  m.  sec.  Sed  mediiitn, 
Imnc  locum  laudaiis,  babet  i'risc. 
Gr.imm.  vi.  p.  713.  IMox  (jiio  quia 
persicpe  Numa  .  .  .  se  inferebat,  voce 


T.    LIVII    HIST.     LIB.   I.    CAP.  21. 


G155 


tiansposifa,  Voss.  2.  quo  quia  persccpe 
Numa  .  ,  .  D.  infercbal,  eadein  voce 
oniissa,  Port,  quo  quia  perscvpe  se  Numa 
.  .  .  se  iuferehut,  eadem  et  Iransposita 
et  iterata,  Ifav.  quo  quia  qui  sape  Nu- 
ma  ...  D.  infercbat  Lipsiens. 
•  Quod  eaium  sibi  concilia,  vel  Quod 
Dcarum  sihi  cousilia  cum  conjuffe] 
Scripfi  coiid.  per  omnia  rum  viilgat. 
consciitiiiiit,  nisi  quod  paiilio  siipe- 
rius,  pro  qucm  medium,  quern  niedius 
lef;ant,  Milii  iliml  sibi  iioii  arridet, 
arl)itroiqne  mutandiim  \nibi,eto\}  id 
hiciim  ilium  INIusis  esse  dicatum,  quod 
ibi  coiloquia  uxori  ejus  cum  Dcabus 
cssciit.  Sub  nomine  ant(-m  Dcaium 
Musasintellij^it,  quas  Theocritus  per- 
peluo  Nympiias  appellat.  llabct  id 
quoque  niagnificentiam,  cum  genus 
pro  specie  sniyicitur.  P.  Nann.  Misc. 
V.  9.  Hal.  1.  qui  earum.  Pal.  3.  71/0  De- 
arum,  ex  ingenio  ac  manu  pruiigine 
laborante  coi  rumpendi  omnia.  Nan- 
nius  pro  sibi  cmendare  se  piitat  ibi. 
Sed  coniinipit.  Cieb'i.  Quod  Dcarum 
sibi  concilia  primse  edd.  usque  ad  Aid. 
qui  dedit  quod  earum  sibi  concilia,  ad- 
probante  Leid.  1.  utroq.  Hail,  et, 
quemadmoduni  Hcaine  tesiatur, 
Oxon.  L.  1.  et  C.  quod  earum  sibi  con- 
silia  Flor.  et  Hav.  qui  earum  sibi  con- 
c<7ta Lipsiens.  quod  eo sibi  cottsiliaV ovt, 
quod  Dcarum  ibi  consilia  nialebat  Lat. 
quod  earum  ibi  concilia  Voss.  uteiq.  et 
Leid.  2.  Quod  ceteris  practuli,  quam- 
vis  uon  tanlum  Gebh.  sed  et  Uoujat. 
Nannio  ibi  cmendanti  adverseutur; 
cui  tanto  aquiores  fuissent,  si  enien- 
xiationeni  Iianc  codd.  firmari  vidis- 
sent.  Nisi  enini  ibi  legamus,  caus- 
sam  non  dedisset  Livius,  cur  hunc 
lucuni  potius,  qnam  alium  qucmvis 
locum,  Numa  Camenis  dedicaverit. 
'Ibi'  et  *  sibi '  etiam  infra  commu- 
tantur  i.  '>5.  ^  t.  Dcarum  vero  rejeci, 
licet  id  Nannio  placeret,  quuniam 
nullius  Ms.  auctoritate  probatur.  In 
autt.  edd.  litera  D  ad  inilium  vocis 
earum  adliiKserat  ex  cauda  prapce- 
denlis    quod.      Ceteroquin   *  ea'    et 


'  Dea'  etiam  alibi  confundnntur  in- 
terse.  Vid.  alia  exenipia  ad  x\ix.  11. 
^  (3.  Ceterum  iiicum  hunc  Camenis 
dicatum  fuisse  indicat  etiam  Sulpicia 
Sat.  G7.  iibi  Calliope  una  Musarum 
inquit,  '  Nam  laureta  Nuniic  fontes- 
que  liabitamus  eosdeni,  et  comite 
Egeria  rideinus  inania  coepta.'  Ubi 
vid.  commentatorcs.  Vid.  etiam  Cluv. 
Ital.  Ant.  in.  4.  p.  932. 

^  i  Et  soli  Fidei  sollemne  instituil] 
Vox,  soli,  habet  sine  controversia 
nienduni.  Dionys.  11.  p.  131.  drjixo- 
ffiav  UicTTiv  vocat,  id  est,  publicum  I'i- 
dem.  Si  autem  in  (|uibnsdani  Mss. 
est,  ut  audio,  Et  simul  Fidei,  non  im- 
probo.  ['  At  iniprobat  Robortel.  E- 
nicnd.  II.  56.  ct  soli  Icgenduni  affir- 
mat,  quia  non  instituerat  aliis  Diis  so- 
lenne  sacrum,  id  est,  anniversaiium, 
ut  vocat  Varro  de  L.  L.  et  Virg.  lEn. 
III.  301.  ubi  ait,  '  Solennes  tum  forte 
dapes:'  et  Liv.  i.  5.  '  Solenne  notuui 
erat.'  Et  v.  52.  '  Solenne  gentis,'  de 
anniversariis  sacris  loquens,  qu-je  se- 
niel  quotannis  fiebant  statis  diebus.'J 
Sigon.  Soli  Fidei  solemne  quid  ni  pro- 
beinus  ?  Ut  ei  non  cum  alio  Deo 
commune  sacrum  institutnm  fuisse, 
communemque  rem  divinam,  sed  soli 
seorsuin  iiitelligamus.  Turn.  Adv. 
XI.  17.  Hand  aliter  Mss.  nostri ; 
recte :  respicit  enim  ad  praceden- 
tia.  Novem  Musis  junctiin  anni- 
versarium  fecit,  consecrando  eis  lu- 
cum  :  sed  et  peculiariter  soli  Fi- 
dei sacrum  instiluit.  Itaque  faces- 
saut  criticorum  expositiones,  enien* 
dationesque.  Facit  hue  Diogenianus 
II.  Centuriae  Adagio  80.  '  Attica  Fi- 
des. De  probabilibus,  fide  dignis,  n)i- 
nimcque  perjuris.  Attici  enim  Fidei 
fanuni  erexerunt.'  Grut.  Non  an- 
sculto  Sigonio,  emendanti  [U  simul 
Fidei  solenne  instiluit :  ut  nee  illis, 
qui  novas  verbis  significationcs  ad- 
iigunt.  Milii  certuiii  est,  lociun  non 
esse  inlcgrum,  eo  magis,  (piod  I'ai.  2. 
Sed  Soli  Fidei;  ex  quo  licpiet,  nliud 
quidpiani  pr<iece6sisse.  Gebh.    Sigon. 


6156 


NOTvE    VARIORUM    IN 


Et  simul  Fidei.  Robortel.  et  Turn, 
explicant ;  ille,  soli  et  non  aliis  Diis 
Bolenne,  id  est,  anniversariiini ;  hie, 
non  cum  alio  Deo  conimune.  Rycq. 
de  Capit.  c.  42.  rh  soli  delet,  quasi 
male  natum  4k  tov  solenne.  Miiret. 
notat  e  vet.  poll;  et  coiijicit,  populi 
Fidei.  Nam  STifxaaiau  HIcttiv  vocat 
Dionysius.  J.  F.  Gr-on.  Adv.  Ro- 
bortel. sententiam  siiain  tuftiir,  ant 
certe  ejus  expositionein  reft'ilit,  Si- 
gon.  Emend,  i.  51.  Ego  vulgat.  reti- 
nae, quod  servant  omnes  codd.  nisi 
quod  vocula  et  exsulet  a  cod.  Hav. 
[Vid.  nott.  De][)li.]  Eruditioribus  ex« 
aminandum  obfero,  utruni  ad  loci  hu- 
jus  intellectum  faciant  verba  Plut.in 
Num.  p.  65.  TayapTrXelcrrarciv navTiv- 
fiaTCov  els  Movtra!  avriye,  Kol  /xiav  Movcrav 
tSiws  Kal  Sia(pip6vTciis  eSiSa^e  fffffeadai 
rods  'Pwfiaiovs,  TaKiTav  irpoaaycpevaas. 
Plerasijue  eiiim  divinnliones  suns  contti- 
lit  in  Musas ;  et  nnam  Mimim  peculi' 
ariter  et  eximie  veiierari  Romanos  do- 
cuit,  Tacitam  vncans.  Utrum  nempe 
per  illam  ftliisani,  quam  Numa  Taci- 
tam vocavit,  Fides  sit  inlelligenda  ? 
Turn  enim  sensus  foret,  omnibus  qui- 
dem  reliquis  Musis  iiicum  dedicatum, 
sed  soli  Fidei  sacrum  sollenine  insti- 
tutuui  a  Numa  fuisse.  Alio  tameu  ad- 
huc  b)co,  p.  70.  si\crarii,  quod  Numa 
Fidei  exstruxit,  Pint,  mentionem  fe- 
cisse  video  ;  unde  a  Musa,  Tacita 
dicta,  diversa  fuisse  videtur.  Vocula 
eiabest  ab  Hav.  Paullo  ante  adinvo- 
luta  pro  invuluta  F'lor. 

Sedemiine  ejus  etiam  in  dextris  sacra- 
tain  esse]  Sedcmque  et  jus  etiain  Leid. 
1.  qui  etiain  in  dexleiis  cum  Hav. 
jiraefcrt.  Tuui  ordine  Irajecto  esse 
sacratam  Lips,  et  Harl.  2. 

^  5  Sncrificia,  .  .  .  qua:  Argcos  pon- 
tijices  vocant]  Kidicula  est  eorum  in- 
tcrpretalio,  (|ui  ))ntant,  Argeos  scir- 
peos  hie  esse  homines,  qui  cum  faci- 
bu»  de  poute  dejiciebai;tur  ex  insti- 
tuto  Hcrculis.  Nam  ipsa  sacra  et 
loca,  ulii  sacris  operaui  <labant,  a 
ponlilitibus  Argei  dicebantur.  Sacra 


ob  antiquitatem  cum  snis  ritibns  jam 
pridem  abolita  sunt.  Loca  multa  Ro- 
niae  Argeoruni  nomen  retinent,  ut  vi- 
dere  est  apud  Varr.  de  L.  L.  iv.  ubi 
nunc  quintum,  nunc  sextnm  Arge. 
orum  sacrarium  citatur,  montesque 
certis  tinibus  distinguuntur  ex  Arge- 
oruni libris  ritualibus.  Fabius  Pictor 
universum  cauipum,  septem  collibus 
subsidentem,  usque  ad  Tyberim  dii- 
plici  nomine  Lybissuni  et  Argeum 
vocat.  P.  Nann.  Misc.  v.  10.  Qu<s 
agros  pont.  vacant  Voss.  2.  Deinde 
f^us  maximum  operum  alio  ordine  Voss. 

1.  et  Leid.  2. 

§  6  Romulus  septem  et  triginta  reg- 
navit  annosl  Septem  el  viginti  Oxon. 
L.  1.  ut  Hearne  testatur.  Sed  male. 
Vox  regnavit  errore  scrihae  non  com- 
paret  in  Lipsiens.  Paullo  ante,  tra- 
jectis  vocibus,  duo  reges  deinceps  Harl. 

2.  Lipsiens.  et  Port.  Praeterea  Ita- 
(jue  pro  Ita,  et  auxere  pro  auxerunt, 
prisca;  edd.  invitis  scriptis. 

Numa  ires  et  quudragintn]  Pal.  2. 
amplius  Ni(waPo»i/)J/Jus.  Gebh.  Eam- 
dem  vocem  interponit  Hav. 

Tarn  valida,  turn  temperata  et  belli  et 
pads  artibus  erat  civitas]  In  omnibus 
edd.  antt.  aberant  haec  verba;  quae 
primus  Aid.  addidit.  Eadem  etiam 
servant  codd.nostri,  nisi  quod  cum  vu- 
lida,  tum  tcmperuta  sit  in  Harl.  utro(|. 
et  Leid.  1.  Vid.  mox  cap.  secj.  {>  2. 

Cap.  XXII.  §  1  Ci(ius  in  iiifnna  arce 
clara  pugna  adversus  Sabinos  fuerati 
Va.\.  primo  2.  acic,  pro  arce.  Deinde 
Pal.  1.  ac  3.  alio  ordine  clara  adv. 
Sab.  fucrat  pugna.  Gebh.  Ctijus  in- 
fima  arce  Leid.  2.  et  Hav.  omisso  rcf 
in  propter  initium  vocis  seqiientis. 
\'^id.ad  VIII.  33.  §  C.  Cujus  in  summa 
arce  Voss.  2.  sed  suminam  arceni  tuni 
Sabiiii  tcnebant.  Vid.  c.  12.  Ciyus  in 
infuna  acie  Harl.  2.  clara  adv.  Sab. 
fucrat  pugna  idem  Harl.  2.  ut  et  Lips, 
et  Port. 

§  2  Sed  ferocinr  cliam  Rnmulo  fnit'] 
Vocida  /(»<  vidclur  ascititia:  unde 
prima;  edd.  servant  etiam,  quam  Ro- 


T.    LIVII    HIST.    LIB.  I.    CAP.    22. 


0157 


tnulus  fuit,  Grut.  Quod  sibi  liodie, 
id  et  oliin  sibi  permiseriint  coirecto- 
res.  Nam  J.  Camp,  edidit,  ncscio 
tamen,  an  ex  libris, /cr.  eliam  quam 
Romulus  fuit.  Libb.  contra  nostri 
omnes,  sed  fer.  Romulo  etiam  fuit. 
Gebh.  Scd  fer.  cliam,  qunm  Romulus 
fuit  Flor.  Voss.  1.  Leid.  2.  et  Hail, 
antiq.  cum  omnibus  edd.  Aid.  priori- 
bus,  in  qua  piiuiuni  etiam  Romulo  fuit 
exhibetnr.  Unde,  Canipanum  lecti- 
onem  suam  ex  Ms.  hausisse,  dubiiini 
lion  est :  sedferocior  Romulo  etiam  fuit 
Port,  el  Lipsiens. 

Tujn  atas  tiresque'\  Cum  cctas  lires- 
que  Flor.  et  Harl.  antiq.  et  Lipsiens. 
Vid.  ad  VI.  23.  ^  3.  Et  ita  variabatiir 
c.  21.  §  ult. 

^  3  Piadas  in  vicem  as^ercnl]  IMe- 
diam  voceni  omiitunl  Voss.  1.  et  Leid. 
2.  qnam  tamen  reliqui  omnes  constan- 
ter  tiientur. 

§  4  Imperilahat  turn  Gaius  Civilius 
Albee]  Hie  ap.  Dionys.  ill.  ab  initio 
Ceecius,  sive  Cadius,  dicitur  ;  sed  codd. 
errore.iit  in  eum  annotavimus.  C7«j- 
lius  vero  legendum  est,  ex  quo  nomine 
postea  Clibeliuni  fecere.  Et  Cluilius 
trisyllabon  intelligi  potest,  prima  syl- 
laba  Gallica  diplitbongo.  Id  nominis 
apud  eundfin  Dionys.  viii.  p.  49G. 
recte  legitur,  ubi  de  Cluilia  fossa. 
Et  facile  est,  ex  I  fieri  i.  Glar.  Le- 
gendum est  C.  Clalius.  Quod  liac 
ratione  confirnio.  Nominal  iioc  in 
loco  Livius  C.  Cliiilium  Alba;  dicta- 
torera,  et  cap.  seq.  fossam  Cluiliain 
ab  ipso  C.  Cluilio  procul  ab  iirbe  v. 
niillia  passuum  factani.  Dionys.  in. 
p.  137.  hiinc  duccm  Koi\ioi>,  et  p.  i:<9. 
fossam  KoiKiau  vocat.  At  viii.  p. 490. 
itemque  I'lut.  in  Coriol.  p. 227.  KA.01- 
\iav.  Ex  quo  intelligi  potest,  ap.  Liv. 
et  Dionys.  in.  legendum  esse  (7a>/j- 
vm  et  Clceliam.  Pr*sertim  vero  cum 
Fest.  scribal,  '  Cbelias  fossas  a  Clce- 
lio  Albanorum  rege'  esse  dictas.  Fuit 
auteni  Clalia  gens  Albana,  post  a 
Tullo  Hoslilio  Alba  cveisa  Romam 
translata.     Dionys.  111.  p.  170.  auc- 


tor,  itemque  Livius  li.  I.  c.  30.  Sigon. 
Gaius  Clutius  Flor.  Gaius  Civilius 
Voss.  anibi),  Harl.  anibo,  Lips,  et 
Porl.CaiMS  Civibns  Leid.  l.C.Ciiilius 
Hav.  Gaius  Cluilius  Leid.  2.  Glare- 
ano,  C.  Cluilio  reponenli,  adsentit 
Heariie.  Sed  Cluilius  el  Clojlius 
ejiisdem  gentis  tiomina  esse  videii- 
tur:  quam  etiam  Perizonii  senteii- 
tiam  fnisse  in  Dissert,  de  I'raetorio 
§  10.  observat  Duk.  et  prius  quidein 
posteriori  antiquius  fuisse  puto.  Qui 
111.25.  §  5.  in  antt.  edd.  et  Mss.  Grac- 
chus Clalius,  vel  Chlwlius  dicitur,  in 
recentt.  edd.  Gracchus  C/«i7(M.s  d ictus 
erat.  Ubi  Signn.  eiinKiiic  secutus 
Gron.  iterum  priorem  scriptiiram  re- 
vocarunt. 

Ne  quid  cum  Albano  prater  mandata 
ai>;eretit]  Alii,  ue  quid  prius,  quam  man- 
data  legiint :  quod  placet;  si  modo 
prius,  et  quam,  disjuucte  legantiir. 
Glar.  Exsniat  a  Pall.  1.  ac  3.  cum 
Albano,  et,  quia  statini  sequitur,  sa- 
tis intelligitur.  Gebh.  Flor.  Voss. 
uterq.  Helm,  duo  Pall.  Rott.  Gud. 
ignorant  ret  cum  Albano,  iit  et  omnes 
edd.  ante  Sigon.  Cujus  suspcctus 
iiber  non  est  tanti,  «t  eo  solo  auctore 
inseramus,  quod,  etiamsi  additnm 
non  sit,  satis  intellii;iinus.  J.  F.  Gron. 
Sigon.  prima  ed.  Scliol.  ex  vet.  lib. 
probabat,  ne  quidcum  Alb. prius,  quam 
man.  agerent,  Siiiiilis  lectio  eti.im  in 
quibusdani  meis  siiperest :  tuquid  pri- 
us cum  Albanis,  quam  man.  agerent  ba- 
bel iinus  Harl.  recent,  et  ita  etiam 
Hearne  in  cod.  N.  invenit  :  ne  quid 
cum  Albanis  sumercnt  prius,  quam  man. 
agerent  Hav.  pra^fert.  Reli(|ui  omnes 
nostri  voces  cum  Albano,  vel  cum  Al- 
banis, recte  ignorant.  Sigon.  autem, 
qui  in  curis  secr.ndis  boc  Scholium 
induc<'ndo  cod.  vet.  lect.  damnasse 
videtur,  debiurat  etiam  lect.  ejus, 
quam  in  contcxtum  rcceperaf,  simili- 
ter iiiinulassc.  \e  quid  prius,  qunm  age- 
rent  man.  liabet  Voss.  1.  (ndiiie  vo- 
cab.  mutate.  Prastcrea  Neap.  Lat. 
TIC  quid  prater  mandata  agerent.  Quod 


6158 


NOTiE    VARIORUM    IN 


recte  Glar.  rejecit. 

(^  5  Ab  Albariis  socordius  res  acta] 
Restituo  e  Pal.  3.  secordius.  Gebli. 
Secordius  etiaiii  Hav.  a  in.  sec.  et  tan- 
tum  non  onines  edd.  vett.  ante  Aid. 
qwi  socordius  leposuit.  Vid.  Dausqueii 
Orthogr.  part.  ii.  li.  v.  Res  acta 
Flor.  Prima  autem  vocula  at" non 
comparet  in  Leid.  1.  qiiam  priniaB  li- 
terae  vocis  sequentis  intercepisse  pu- 
to. 

Excepti  hospitio  ah  TuUo]  Placet 
niilii  a  Pal.  1.  exturbari  rh  hospitio. 
Gebh.  Stepe  qiiideni  banc  vocem 
scriptores  oniittiint.  c.  57.  '  Adveni- 
ens  vir  Tarquiniique  excepti  benig- 
ne.'  c.  58.  '  Collatiam  venit,  ubi  ex- 
ceptiis  benigne  ab  ignaris  consilii.' 
11.14.  '  Ibi  benigne  excepti,  divisi- 
que  in  hospitia.'  Cic.  pro  L.  TNIan. 
c.  9,  '  Mithridatem  in  timore  et  fnga 
Tigranes  excepit.'  De  Leg.  I.  ii.c.  2. 
•  Nos  et  cam  patriam  diicimus,  nbi 
nati;  et  illam,  qna  excepti  siiinus.' 
Just.  XXI.  2.  '  Exsnl  a  Locrensibiis 
sociis  exceptns  arcem  occiipat.'xxvii. 
c.  3.  '  Ad  soceruni  suuni  proveliitiir, 
a  qno  cum  benigne  exceptns  esset.' 
Flor.  II.  18.  '  Segidenses,  socios  et 
consangnincos,  Ronianorum  nianibns 
elapsos  excepernnt.'  Vernm  et  alte- 
rnni  non  minus  frequens.  Liv.  xxix. 
11.  '  Ut  eain,  qui  vir  optimus  Romae 
esset, bcpitioexciperet  :'ubi  alia  vid. 
Quare  quuni  in  rfli(|uis  codd.  prjeter 
unnm  ilium  Pal.  1.  (utet  Lipsicns.  ei 
saepiss-ime  concinentem,  qui  tamcn 
hoc  loco  margini  pro  varia  lect.  ad- 
scriptuui  ostentaf,e.rcf/)(i  hie  hospitio) 
qiiiim  ergo,  ill  reliqnis  codd.  vox  hos- 
pitio conslanter  snpersit,  iis  invilis 
tarn  Gebli.  cjicere  non  debucrat.  li- 
meiid.  Gcbliardi  sibi  etiani  displicere 
testatus  est  Rnrmann.  ad  Nas.  Yl- 
pist.  Heioid.  xii.  29.  Deindc  a  Tul- 
to  Hav. 

Comitfi'  regis  cnnviiiiim]  In  tribns 
Pall,  el  ed.  Gampani  cx|)rimitnr  lec- 
tio i-i\i*,comif route,  comilcr :  nisi  quod 
in  Pal.  2.  ad  niarg.  allitum  divcrsae 


lect.  notandae  caiissa,  pro  comi,  corn- 
muni.  Si  qnis  me  roget,  qnid  senti- 
am?  ei  respondeam,  duas  istas  vocu- 
las  comj/rojj<e  esseirreptitias  glossas. 
Gehh.  Comi  fronte,  comiter  Voss. 
amb.  Leid,  2.  Hav.  Port,  et  Lips. 
cum  fronte  commiini,  omissa  voce  co- 
miter,  Leid.  1.  communi  fronte,  comiter 
Harl.  2.  Concomi  regis  Flor.  a  m.  pr. 
concomiter  a  ni.  sec.  fraterniterque  a 
m.  recent.  Sohis  Harl.  antiqnior 
verba  comi  vel  communi  fronte,  qnas 
recte  Gebh.  pro  glossemate  babnit, 
oinisit.  Infra  c.  57.  hiijus  libri, '  Vic- 
tor maritns  comiter  invitat  regios  ju- 
venes.'  xxv.  12.  '  ApoUini  vovendos 
censeo  ludos,  qui  quotannis  comiter 
Apollini  fiant :'  nbi  vid.  qucE  notantur. 
XXIX.  22.  '  Quo  die  venerunt,  hospi- 
tio comiter  arceptis  postero  die  ter- 
restrem  navalemque  exercitus  osten- 
dit,'  RIox  et  tantisper  vocula  ab  in- 
itio addita,  Leid.  2. 

In  trigesimum  diemi  Trigesimum 
tertium  legendum  ex  eo,  qnod  infra 
scriptum  est  c.  32.  •  Si  non  deduntnr, 
quos  exposcit,  diebns  tribns  et  tri- 
ginta,  tot  enim  solennes  sunt,  perac- 
tis  belium  ita  indicit.'  Sigon.  Ita  et 
Serv.  ad  Virg.  lEn.  ix.  53.  '  Post 
tertium  et  tricesimum  diem,  cum  res 
repetissent  ab  hoslibus,  fcciales  lias- 
tam  mittebant.'  Venim  cum  Livio 
facit  Dion.  Hal.  ii.  p.  132.  AnXeov 
owv  5e  tSiv  TpMKOvra  rjfupwv,  qI  fi'Jj  irap- 
€?;^€f  avTCfi  S'lKctia  t]  ttoAis,  iiriKaKecrd- 
ixivos  TovdTe  oiipaviovs  Kol  KaraxOoviovs 
Oeovs  anyei.  lilapsis  uutcm  trigiuta 
diebns,  nisi  trihuitt  illi,  qua:  justa  sunt, 
en  civitits,  testatus  superos  et  inferos 
Deosabit.  Novi,  (juid  viri  docti  ad  lo- 
cum Dionys.  rcspoiideant :  cum  forte 
u>nm  niimero  bistorico  vel  rotundo. 
Cur  itaqne  non  codem  n»odo  hie  re- 
crplain  Livii  scriptiiram  servamiis  ? 
I'raseitim  (|niim  ab  ea  non  abeant 
codd.  script!  vel  cdili.  Alia  ratio  in- 
fra est  c.  32.  ubi  (Icdita  opera  belli 
indicendi  rationem  diligentius  enar- 
rat.     Mox  hoc  retiutiviant  Lipsiens. 


LIVII    HIST,    LIU.    I.    CAP.    23. 


(1159 


^  0  Quill  pctenles  venerint,  facit] 
Tri^ja  vei  honini  priorum  videtiir  ad- 
suta  a  lil»iarii8;  bi  absit,  nou  ic(|ui- 
ras.  Grut.  Temcraiiiun  est,  oiimia, 
qiiOR  abesse  possiiiit,  inviiis  codcl. 
recitlere  :  pra;sertim  in  Livio,  ciijiis 
'  lacteaiii  iibertateni  Sallusliaira;  brc- 
vitati '  obposnit  Qiiinctil.  Instit.  x. 
c.  1.  880.  Ecl.liuim.  Similis  Gruteri 
aii(laci<£  exenipla  vidcbiiniis  ad  xxiii. 
31.  §  15.  Vtneiint  fecit  Floient. 
Mox  Hit  omnium  primum,  voce  una 
neglecta,  Lipsiens.  ilti,  omnium  ignari, 
primum  omnium,  voce  perperain  ad- 
dita,  Leid.  2.  primo,  pro  primum,  ha- 
bet  Hav. 

§  7  Res  repeientes  legatns  adspcrna- 
tus  dimiserit]  Hnic  lectioni  qiiidein 
siibscribit  viilg.  editoiiini  at  Hal.  1. 
ac  3.  al)  initio  legatos  adspernalos  di- 
miserit.  Et  ita  scripsisse  Liviimi  im- 
bibi.  Vid.  quid  supra  notariin.  Gebh. 
Qiiamvis  coJd.  Pall,  sciiptiirain  ud- 
spernabunt,  pro  adsperiiabanlur,  a  Geb- 
liardo  probatam,  rejecerini  supra  c. 
17.  §  2.  hie  tanien  adspernatus  recipi 
posset,  quod  participia,  ut  vocantiir, 
deponentium  sa?pe  passive  adliibean- 
tiir  ap.  opliini  avi  scriptore>.  Et 
quidem  ipsiim  illiid  adspernalus  eo 
seiisii  Livio  ex  scriptis  et  editis  libris 
infra  vindicabimiis  ad  xxxiv.  40.  ^  2. 
ubi  alia  vide.  Verum,  qiium  onincs, 
quos  exciissi,  codd.  stent  pro  vulf;.  ad- 
spernalus, eonini  consensu!  ununi  al- 
terninve  cod.  prsEferre  insolentius 
puto.  Praeterea  dimisit  Leid.  2.  solito 
errore,  ex  neglecta  nota  orto.  Vid. 
ad  XL.  14.  §  10. 

E.rpeiaut  hujusce  clades  belli]  Ex- 
pectant Harl.2.  Lipsiens.  et  Hav.  quod 
errantibus  librariis  adscribendnm 
est,  qui  passim  lias  voces  commuta- 
rnnt.  Vid.  ad  x.  7.  §  12.  Tuni  hiijus- 
cemodi  clades  belli  Voss.  anibo,  Leid. 
2.  et  Hav.     Vid.  cap.  seq.  ^  7. 

Cap.  xxiii.  §  1  Nuncianl  domum 
Albani]  Demi  Port.  Non  soquor. 
Inf.  III.  2.  'Quae  ubi  Romam  sunt 
nuDciata.'    v.  30.    '  Ut  nunciare  do- 


nuini  possent,  (luaiituin  CJalli  virtule 
ceteros  niortales  pra^stent.'  ix.  G. 
'Quod  ubi  est  Oapuani  nnnriatuni.' 
xxxviii.  18. '  Prcfantibnsqiip,  ut  do- 
mum renunciarent,  potestas  facta.' 
Vid.  plura  ad  xxv.  22.  ^  I.  RIox,  alio 
vocab.  ordine,  simil.  eiv-  bello  Voss. 
1.  et-Leid.  2. 

§  2  Et  tectis  mcdo  dirutis']  Set  tectis 
Port,  qui  error  in  INIss.  frequens  est. 
Vid.  ad  XXI.2G.  §  0.  Turn  dirrupis 
Hav.  diruptis  Harl.  2.  et  Lips,  qui 
ctiam  soUemnis  librariorum  error  est. 
V.  ad  IX.  45.  ^  17.  Mox  vocein  Ro- 
manuni  omisit  Harl.  1. 

§  S  Inpetum  fecere]  Facere  Vo«s.  I. 
Tuni  quinijiie  milia,  proij.  millia,  Voss. 
auibo,  Leid.  anibo,  et  Port,  de  qua 
ejus  vocis  ortlidgrapliia  inf.  c.  33.  §  5. 
et  alii)i  videbinius.  Mox  \nf.fossacjue 
circumdant  Port,  a  »i.  sec. 

Fossa  Cluilia  .  .  .  adpellata  est]  Vox 
postrenia  bene  abcst  tiibus  Pall,  po- 
teratque  praeterea  etiani  txirudi  pri- 
ma, ut  omnia  penderent  a  periodo 
una.  Grut.  Bene  abest  a  tribus  Pall. 
rh  est.  Gebli.  Eamdem  vocein  omit- 
tunt  etiau)  Harl.  2.  Port,  et  Hav. 
Praeterea  Fossa  Cluili  F\oi:  fossa  Ci- 
vilia  Voss.  uterq.  Lipsiens.  Harl.  2.  et 
Hav. /ossa  civili  Leid.  1.  et  Harl.  1. 
fossacivillia  Leid.  2.  Vid.  ad  cap.  pracc. 
§  4.  Denique  a  nomine  ducis  Leid.  2. 
Donee  cum  re  nomen  quoquc  vetustate 
nbotevit]  ('anrpani  ed.  vetustas,  Et 
ila  conectum  in  Pal.  3.  in  quo  prius 
cum  vetustate,  quod  item  comparetin 
Let  2.  Grut.  Pall,  duo  cum  veins- 
tide,  ut  cxstiterat  in  3.  pro  quo  inter- 
polatum  nnmen  quoque  vetustas  abole- 
ril,  ut  edidit  Canipanus.  Gehh.  Ve- 
tustate abuleiit,  pro  velustds  ubolevit, 
ait  Scliott.  ad  Aurel.  Vict,  de  Vir. 
III.  c.  10.  Non  recte.  Nam  nomen 
primus  casus  est,non  quartus.  '  Abo- 
lere'  pro  interirr,  exstingui,  ctiam 
aliis  locis  dicit  Livius.  Cell.  xx.  1. 
'.Si  non  ilia  etiam  ex  xii.  tabulis  de 
trstinioniis  f'alsis  pcena  abolevisset.' 
Vid.Pcriz.  ad  Sanct.  i\.U.Ti.  Duh. 


6iG0 


NOTiE    VARIORUM    IN 


Cum  vetustate  etiam  Flor.  Leid.ambo, 
Hav.  et  Hail,  uteiq.  Sed  vetustas 
abolevit  \oi^,2.  Nihil  ninto.  Nomen 
abolevit  oudertpws  pro  abolitiim  est. 
III.  5.5.  '  Ciijiis  rei  prope  jam  menio- 
ria  aboleverat.'  viii.  11. '  Etsi  omuls 
divini  liuinanique  moris  meinoria  ab- 
olevit.' IX.  36.  '  Cladis  Caudinse 
nondum  niemoria  aboleverat.'  Alia 
verba  similiter  sa?pissin)e  Liviiim  ad- 
liibuisse  supra  dictum  ad  c.  17.  ^  G. 

§  4  Cluiliiis  Albanvs  rex'\  Pal.  1. 
Cuilius.  Gebh.  Civilius  Vos.«.  iiterq. 
Leid.  1,  Harl.  uterq.  Lips.  Port,  et 
Hav.  Civillius  Leid.  2.  Vid.  niodo  ad 
§  praec.  Praeterea /u's  cas<rw,  omisso 
T^  in,  Harl.  antiq. 

Albani  Metiuni  Suffetium  creant'] 
Lege  Fufetium.  Nam  Dionys.  liabet 
^ov(perios.  Et  Plut.  in  lib.  Toiv  nap- 
aK\ri\coi>,  p.  307.  MfTiov  ^ov^ivriov 
appellat.  Eodem  mode  *  Q.  Fnfitis 
Calenus,'  noii  Ftisius,  lit  vnlgo,  vo> 
candiis  est.  Quod  ex  Capitolino  ejus 
consulatu  et  Graeco  Dion,  libro  iiitei- 
ligi  potest.  ['  Glar.  credit,  Grieros 
Latina  nomiua  sjepe  scriptiira  corrn- 
pisse;  aut  postea  a  librariis  male  de- 
scripta,qiiod  liic  in  dnobiis  noniinibus 
satis  claret,  KoiAioy,  K\oi\ios,  iov^i- 
Tios,  Kol  ^ov0fi/rios.  Kobortell.  Iioc 
loco  magnifice  ridet  Sigon.  Emend. 
II.  52.']  Siffon.  Metium,  non  Mctti- 
«m,  scribendum  esse  pra;tpr  Robor- 
tell.  1.  laud,  docet  etiam  Sigon.  E- 
iiienil.  I.  47.  Neque  alitor  Voss.  ambo, 
Leid.  1.  Hav.  et  Port.  Mtclium 
Leid.  2.  Ulelliiim  Flor.  Jac.  Gron.  in 
erralis  monuit,  in  Epit.  i.  MetH,  pro 
MeltH,c\  \.  V2.  Mcltua  Ciirtius,  pro 
Mcllius  C.  logendiim  esse.  Quod 
quuni  .'\mstela<d.  nupera  editio  locis 
illis  recoperit,  similiter  eliam  liic  et 
alibi,  ubi  id  nomen  occurrit,  ila  scri- 
bcre  d<;biierat.  Virg.  tlictatorrm  lame 
AlbaniMM  voce  bisyllnba  JMittim,  vel 
Metium,  adpellavit  IMn.  vm.  G42. 
<|uod  Scrv.  nietri  caussa  factum  ex- 
istimat.  Verum  apud  Latinos  scrip- 
toret  frerjnentius  in  libris  inumbran. 


Metum  vel  Metium,  qwam  Metium,  re- 
periri  testatur  Salmas.  ad  Flor.  i.  3. 
§  8.  Atque  ita  etiam  pliires  codd. 
Gellii  exhibere  monuit  Jac.  Gron. 
ad  Gell.  xx.  1.  p.  873.  Metko  Suffe- 
tieo  ex  Eunio  laudat  quidem  Qiiinc- 
til.  Instit.  I.  5.  p.  54,  ita  tamen,  ut  in 
eo  vitia  ab  ipso  commissa  agnoscat, 
quee  poetico  jure  defenduntnr.  Fne- 
rit  itaque  'Metius'  pranomen  anti- 
quum, quale  '  Attus.'  Vid.  Gron.  ad 
Liv.  I.  36.  §  3.  pro  quo  Ronianos 
'Appius'  dixisse  docet  Val.  Max. 
Epit.  X.  et  'Status'  apud  eumdem. 
Nolim  tamen,  ubicumqiie  hoc  nomen 
occurrit,  semper  Metius  scribi;  alia 
enini  ratio  est,  ubi  pro  nomine  gentis 
ponitur.  x.  41.  '  Oclavius  Melius' 
memoratur  :  nomen  ibi  prius  prseno- 
men  esse  '  Octavius  Mauiilius,'  cu- 
JHs  c.  49.  mentio  fit,  docet.  Ita  '  Sta- 
tins Metius'  XXIV.  19.  Ubi  male 
Sigon.  ex  suocoii.  \eY>oint Stalius  Mi- 
nius.  Similiter  *  Stenius  Melius,'  vel 
'  Mettius,'  est  ap.  Fest.  v.  «  Ma- 
mertini,'  Ejusdem  gentis  '  Mettiae,' 
vel  '  Metia;'  fuerunf,  quos  ex  in- 
scriptionibus  memorat  Pier,  ad  Virg. 
JEn.  VIII.  642.  quibus  plures  alii,  ex 
Grutero,  Reinesio,  et  reliquis,  qui 
iuscriptiones  collegerunt,  addi  pos- 
siint.  Neque  inirum  videri  debet 
'  IMettus  '  pripnominibus,  '  Metlius  ' 
noniinibus  gontiiiin  adiiumerari.  Ea- 
dcm  enim  ratio  est  in  vocabulis  'Tiil- 
1ns' et 'Tulliiis;'  'Alius'  et  'Atti- 
us'  vcl  'Alius;'  'Status'  et  'Sta- 
tins,' '  Decinius  '  et  '  Decimins.' 
Quin  etiam  '  Octavins  '  niodo  prae- 
iiomen,  niodo  nomen  geuiis  est.  In 
altcio  dictatdiis  Albani  nomine  mire 
variant  codd.  Su/eclnm  liabct  Leid. 
2.  Sufclium  Voss.  2.  et  Hav.  Sufeci- 
?</«  Lipsiens.  .VH/;7ium  Harl.  2.  Fua- 
tclium  Voss.  1 .  I'uftlium  Flor.  Leid. 
1.  et  Port.  Fufelium  Harl.  anliq. 
Ccrle  vel  Fufelium  rum  Sifjoiiio,  vcl 
Fi(//)7no«ciiuialiisfMar<ien(liini.Vid. 
Sigon.  Emend,  i.  47.  nbi  Hobortcllo 
rcsjiondit,    Pierium  ad  Maron.  JEn. 


T.    LIVII    HIST.    LIB.    I.    CAP.   23. 


GlGl 


VIII.  G42.  Column,  ad  Enn.  Ann.  p. 
40.  Pliilaiulr.  ad  Uiiinctil.  i.  5.  p.  51. 
et  Duk.  ad  Flor.  i.  3. 

Ferox,  pra'ciiiue  mnrte  regis]  Pal. 
1.  mortis  regis,  Sapit  liclleiiisniiun. 
Gehh.  Iniino  potiiis  sapit  nianifes- 
liini  tibrai'ioruin  crrorcni  :  nt  et 
quod  mox  Dcorum  omen  pra-ferat 
Hhv. 

In  omne  nonien  Albanumexpeliturum 
pwiins]  Vacal  paciias,  ab  aliqiio  sciolo 
addiliim,  qui  nioduni  loiiueiidi  ignora- 
vit,  qualis  est  ille  supra  positusc.  22. 
'  Ut  in  euui  onmcs  expetant  liujusce 
clades  belli.'  Nam  '  expetere  pnenas 
inaliquem'  inauditum  est,  sed  '  ab 
aliquo.'  F.  Sanct.  Neque  e}ro  locu- 
lionem  'expetere  pa>iias  iu  aliquein' 
alibi  iiotavi.  Non  tanicn  ideo  vocem 
jMi'nas  cuni  Snnctio  delendam  ccnsco, 
Quid  si  lejjanius  ?  magnum  Denr.  num. 
ab  ipso  cap.  orsum ;  in  om.  nom.  Alb.ex- 
pctituras  pwnas.  Sed  integriores  codd. 
exspf  ctandi  sunt.  Vid.  viros  doctos  ad 
Val.  Max.  v.  1.  in  princ.  Th  in  oinittit 
Hav.  quod  excidit  propter  literani  m, 
qua  proxiuia  vox  finiebatur.  Vid.  ad 
X.  13.  ^  3. 

Node  prateritis]  Pal.  2.  noctu. 
Gebli. 

Infeslo  cxercitu  in  agr.  Alb.  pergit] 
Antt.  edd.  omittmit  duas  priores  vo- 
ces, et  deinde  legiint  in  Alb.  agr.  Sed 
invilis  omnibus  IMss.  quibus  primus 
obsecutus  est  Aid. 

§  5  Excivit  Mettium.  Is  ducit  ex- 
crcitum,  91/aw  prnxime]  Non  dubilo, 
quill  Livius  scripserit,  qneniadmo- 
dum  est  in  voium.  Vormac.  excivit 
Meliuin.  Ducit,  qiiam  proxime.  Ab- 
solute ei.ini  verbnni  'duco'  subinde 
Livius  usiirpat,  et  auctores  cetcri. 
Rlien.  Vet.  lib.  is  ducit,  qunm  prox- 
ime. Sigon.  Pronomen  is  invexit  Si- 
gon.  quod  pariter  iu  Vormac.  teste 
Rlicn.  pariterque  in  Pali,  dcfit.  Ve- 
rissiuia  Itctio.  Fxcirit  (Pal.  l.acci- 
vit)  niettium.  ducit,  qunm  pruxime,  Et 
ita  fernie  per  omnia  (^anipanus  :  mii- 
lat,  dum  edidit,  ducitque.  Gcbh,    Tb 


is  delendum  esse  diximns.  Quam 
proxime  potest  tolerari,  si  intidiigas 
proxime  I^omanos  castra  posuishe 
IMettium.  Sed  de  ipso  itinere  po- 
tiiis dixit,  <yHrt /J/o.TJwe.  IX. -14.  'Qua 
duci  proxime  potest,  expeditas  legi- 
ones  ad  collegam  dutit.'  x.  3 1.  '  Con- 
sul ad  earn  paitem  urbis,  qua  adie- 
rant  cquifes,  circumducit  agnien  :'  et 
c.  35.  '  Sed  via  iina,et  ea  ipsa  pra-ter 
liostes  erat  :  qua  ingressi  :'  sic  ntro- 
bique  Tliuan.  et  Pall.  Vulgo  quam. 
XL.  21.  '  Quum  in  conspectu  cousid- 
taret,  qua  proxime  itinera  ad  liosteni 
diicerent.'  I\Iox  Fl.  Inmedium  duces 
prodeuut,  procedunt.  Idemque  el  Voss. 
et  Kott.  rcpeiUcB  sint.  J.  F.  Gron. 
Vocida  is,  qnam,  a  lilien.  eject  am, 
Si^on.  vet.  lib.  aurtoritate  male  re- 
ducere  conabatur,  abest  ab  octo  nos- 
tris  Voss.  Htro(].  Leid.  utro(|.  Harl. 
utroq.  Lipsiens.  et  Port.  Unus  tantum 
agnoscit  Hav,  Vid.  Gi  on.  ad  1. 1.  §  11. 
et  Hurmann.  ad  Plia-dr.  Fab.  i.  8.  4. 
Tum  rfHtJ/gi/e,  ut  Campaniis  ediderat, 
ctiam  n)ale  Voss.  2.  exhibet.  Prseter- 
en.  ducit  exercitum  \>^\\>e\An\  Harl.  2. 
et  Hav.  Optime  Rlien.  luonuit,  rh 
'  ducere  '  absolute,  pro  ducere  exer- 
citum,  Livio  in  deliciis  fiiisse.  Infra  li. 
lib.  e.  27. '  Tullus,  Metto  excrcituqiie 
ejus  ab  Alba  excito,  contra  liostes 
ducit.'  V.  28.  '  Poscf  iitcs,  ut  confes- 
tim  inde  ad  castra  liostiiim  diiceret.' 
vii.  39.  '  Ad  uibcm  ducere  jnbent.' 
iX.  35.  '  Consiili  Fabio  imis  niontibus 
ducenti  ad  f'erendam  opein  sociis 
acies  liostium  obciirrit.'  xxi.  58. 
'  Profectiis  ex  hibernis  in  Ktriiriam 
ducit.'  XXII.  12.  'Iiineribiis  summa 
cnni  cura  cxploratis  ad  liostem  du- 
cit.' c.  52.  '  Hannibal  ad  minora  ducit 
castra  obpngnanda.'  xxiii.  18. '  Quod 
non  ex  Cannciisi  acie  protinus  ad  ur- 
bem  Romanani  diixisset.'  Ubi  adhuc 
alia  videbimus  ex  Livio  cxempla.  Si 
libri  siiaderenf,  oninino  etiam  recipi- 
endum censerem  qua  proxime,  quod 
Groiiovio  placebat.  Inf.  xxii.  24. 
'Castra  in  viaui  deferunt,  qua  Han- 


(3162 


-NOTJE    VARIORUM    IN 


jiibal  dnctunis  erat.'  xxvii.  43.'  Prae- 
inissa  per  agium  Larinatem,  INIanu- 
ciniim,  Frentamim,Pr£etiitianuiii,qiia 
exercittim  duciniiiseiat.'Simileni  er- 
rorem  Rhen.  inf.  emendat  c.  38.  §  5. 
Nunc,  invilis  libris,  quamproxime  niu- 
tare  non  sustineo.  Liv.  xliv.  12. '  Ip- 
si,  obscuia  nocte,  siniplici  ordine, 
quam  poteraut;  proxime  littiis  te- 
neiites,  intrarunt  oppidum.'  Et  solet 
saepe  quam  superlativis  ap.  Liviuiu 
jungi.  Vid.  ad  xxxvii.  20.  §  10.  Ue- 
nique  ad  hostes  Harl.  2. 

Opus  esse  coUoquio]  Pal.  1.  tempus 
esse  coUoquio.  Gebli.  Ita  quoque  Lip- 
.<iien$.  qui  etiam  verbis  prscccpermis- 
sum  habet  pro  prcemissum,  et  dimicuret 
pro  dimicent ;  at  dimicent  in  inarg. 
CoUoquia  Flor. 

Ea  se  adlaturum,  qua  nihilo  minus'] 
Ea  allaturuvi  Voss.  1.  et  Leid.  2.  Sae- 
pissime  Livius  hue  pionomen  oiiiit- 
tere  soiittis  est.  Inf.  c.  58.  'Addit 
ad  nietum  dedecus  :  cnni  niortua  jii- 
gulatuin  servum  nudum  positiiruni, 
ait.'  II.  1.  '  Avidum  nova;  libtrtatis 
popnlum  jurejurando  adegit,  nenii- 
neni  Roniffi  passuros  regnare.'  c.  45. 
'  Edicunt  iniJe,  ut  abstineant  piigna. 
Si  quis  injussu  piignaverit,  ut  in  lios- 
teni  animadversiiros.'  iii.  24.  '  In 
mora  tribnni  erant,  qui  comitia  quee- 
i'tores  liaberc  de  reo,  nisi  prius  babi- 
ta  de  lege  essent, passuros  nrgabant.' 
V.  3G.  '  Responsum  coram  Uoinanis 
accipere  velle.'  vi.  17.  '  Jam  nc  noc- 
te quideni  tiiiba  ck  co  loco  dil.ibeba- 
tur,  refracturosqiie  carcereni  mina- 
banlur.'c.38.  'Addit  minas,  si  perge- 
rent,  sacramento  onines  jtiniorcs  ad- 
actunim.'  xxi.  12.  '  Aicon.iusciisSa- 
guntinis,  precibus  alicpiid  moturum 
ralu?.'  c.  25.  '  Negantibus  CJallis,  nisi 
obsidcs  sibi  reddercntur,  eos  dimis- 
suros.'  \xiii.  34.  '  Ubi  celerilale 
vinri  scnscrunt,  tradunt  se  Koma- 
nis :'  ita  enim  ibi  opiimi  codd.  xxv. 
2G.  '  Acliradinani  inde,  triuis  castris 
per  id(mra  <lispo.siiis  loca,  spe  ad  in- 
opiani  onniium  rcruni  inclusoi  rcdac- 


turum,  circunisedit :'  non  aliter  eti- 
am hie  integerrimi  libri.  xxviii.  23. 
'  Perfugee  a  Gadibus  venerunt,  polli- 
centes,  urbem  Punicumque  praesidi- 
um,  quod  in  ea  nrbe  esset,et  inipera- 
torem  pr-.vsidii  cum  classe  prodiluros 
esse.'  c.  2G.  '  Nihil  aeque  eos  tenuit, 
quam  pra-ter  spem  robur  et  color 
imperatoris,  queni  adfectum  visiiros 
crediderant.'  c.45.'Etruriae  primum 
populi  pro  suis  q^iisque  facultatibus 
consulem  adjuturos  polliciti.'  Vide 
quae  notantur  ad  Liv.  ii.  45.  §  13.  iv. 
10.  §  1.  c.  57.  §  3.  VI.  25.  §  1.  X.  24, 
§  7.  et  C.26,  §  2.  xxiii.  22.  §  5,  xxiv. 
i3.  §  2.  et  c.  20.  §  14.  xxv.  26.  '^  2. 
XXVI.  39,  ^  10.  xxvii.  19.  §  9.  et  10, 
XXX,  22.  §  5,  XXXI.  28.  §  2.  xxxvii. 
27,  ^  6,  XL,  42.  §  3.  XLii.  10.  §  15.  et 
passim.  Vide  insuper  Cort.  ad  Sail. 
Cat.  c.  31.  ^  7.  et  ad  Plin.  Ep.  i.  19. 
Hinc,  si  phires  codd.  accederent,  hie 
etiam  non  displiceret. 

Quam  ad  AUmuamI  Quam  Albanam, 
omissa  pra-positione,  Voss.  1.  et  Leid. 
2.  contra  morem  Livii,  qui  saopissim^ 
praepositiones  repetere  solet.  Vid. 
ad  VI.  28.  §  6. 

§  G  Tiimiisi  vana  adferebantur']  Co- 
loniensis  a.  1525.  praefert,  (amen,  ac 
si  vana  ajferrentur,  siws,  ifc.  praeter 
INIss.  quideni,  sed  nihiloniiuus  conjoc- 
tnra  ingeniosa  Jacobi  Sobii.  Grut. 
Unde  sciebat  vana  afferri?  Suspira- 
bar  legeudum,  tametsi  vana  ajft-rri  re- 
hatur.  Tan.  Tabor.  Tametsi  vana  "ffe- 
vthanlur  dictum  hoc  loco,  nt  xxv.  33. 
'  Ne  metus  (|uidcni  ab  Romanis  erat, 
quippe  lam  panels,  si  vi  retinerent.' 
XXXIV.  1.  '  Pro  lege,  quae  abrogaba- 
tur,  ita  disseruit.'  l^bi  vi<lesi8  pa- 
teriia  :  et  addc  xxiii.  19.  Jac.  Gron. 
In  his,  (|uae  hue  adfert  Jac.  Gion.  in- 
pcrfectonim  alius,  quam  hie,  iisus 
est:  nam  'rctineient'  est  rctinere 
vellent,  vel  conarciitur  ;  qua;  '  abro- 
gabatiir,'  qiiam  abrogari  volebant. 
]'-t  sic  fere  omnibus  loris  in  not  is  pa- 
iris  illiiis  a<l  xxxiv,  1.  §  7,  Nee  in- 
porfeclis  solum,   verum  etiam   aliis 


T.    LI VI I    HIST.    LIU.    I.    CAP.   23. 


G1G3 


temporibiis,  ita  iitunttir  Latini.  Vid. 
f|iia;  ad  Flor.  i.  18.  ^  12.  dicta  sunt. 
Non  adsperiiaiidii  videlur  conjectiiia 
Fabri.  Vtik.  F;\l)io  <;tiaiii  favet  Dou- 
jat.  Vox  antem  '  lehatiii'  Livio  in 
deliciis  est,  caqiic  iioii  raro  a  scribis 
fuit  coniipta.  Vid.  ad  xxvii.  25.  §11. 
Jac.  I'eriz.  ad  niaig.  Livii  sciiben- 
diiin  conjecit  tauten  ut  si  vuna  ajfere- 
bantur,  Piajlerca  efferebanlur  Voss. 
2.  offeubanlur  Hail.  2.  et  Hav.  a 
m.  pr. 

Suos  in  acicin  cduciti  Vox  suos  non 
est  in  iillo  Pal.  aiit  ed.  antiq.  Grut. 
Prima  vox  abcst  :ib  Pall,  omnibus. 
Gebh.  Et  hie  interpnlavit  Aid.  Octo 
membr.  quas  partim  oi)  ociilos,  par- 
tim  in  exoerptis  liabemiis,  et  omnes 
editi  anle  illutn  rtsecaiit  ih  suos.  Sic 
IV.  17. '  Dictator  Romanus  baud  pro- 
cul  inde  ad  confluenlcs  consi'dit  in 
ntiiiisqiie  lipis  aiimis,  qua  sequi  nin- 
nimento  poterat,  vallo  inteiposito  : 
poBteio  die  in  aciem  eduxit.'  Vid.  ad 
XL.  25.  J.  F.  Gion.  Tb suos oniittunt 
ex  nostiis  Voss.  2.  Hail,  ambo,  Leid. 
ambo,  Hav.  a  m.  pr.  Lipsiens.  et  Port, 
eamdemque  vocem  Hearne  non  inve- 
nit  in  Oxon.  L.  2.  et  IJ.  Sic  iii.  62. 
'  Quod  bene  vertat,  gestiirum  se  il- 
lis  morem,  jtosteioijue  die  in  aciem 
eductiirum  : '  ita  Gronov.  legfiuliim 
conjicit,  [tro  deductitriim.  vii.  13. 'Si 
qiiis  det  signnin,  in  ariein  ediicat,  nt 
viris  ac  Roniaiiis  digmiiii  est,  piigna- 
tnros.'  vm.  9.  '  Komani  consules, 
priiisqiiam  educerent  in  aciem,  inino- 
lavenint.'  xl.  25.  ' /Lmilius,  (iiiiim  et 
ventures  scisset,  et  ediicere  in  aciem 
potuisset,  intra  vallum  suos  continu- 
it:'  nbi  alia  vide.  Ita  absolute  etiam 
Tb'diicere'  supra  lioc  capite  liiibui- 
mns  §  praeced.  Male  educut  liabet 
Lipsiens. 

Pvstquam  instrucli  ulrimquestubant'] 
Pall.  1.  ac  3.  et  Campani  ed.  Fost- 
quam  strncli.  Gebli.  Pvstquam  structi 
etiam  Flor.  Voss.  ambo, Leid.  2.  Harl. 
antiq.  Hav.  et  Port.  '  Siruere  aciem  ' 
pro  instruere,  et    '  structi  niilites' 


pro  insfructi,  Livio  u'-itatiim  esse  vi- 
debimus  ad  xi.ii.  51.  ^  3.  Hie  tamen 
veiius  piito,  nltiinain  literam  vocis 
pra'C.  m  propter  ditctuiim  similitudi- 
nem  absorpsisse  duas  priores  vocis 
seqiientis  instrucli.  Vid.  ad  x.  13.  %'i. 
et  supra  etiam  lioc  cap.  §  4. 

In  medium  duces procedunt]  Pall,  om- 
nesqiie  vetiisti  editi  prodeunt.  Gebh. 
Prodeunl  etiam  Voss.  2.  Leid.  1. 
Lipsiens.  et  Hav.  a  in.  pr.  Necpie  ali- 
ter  Hearne  invenit  in  Oxon.  L.  1.  2. 
et  N.  Frodunt  Flor.  Reliqui  nostri 
slant  cum  viilg.  lect.  similiter  etiam 
omnes,  qtiibus  nsiis  sum,  edd.  antt. 
Vercor  enim,  ne  Gebh.  erraveiit,  ex 
omnibus  vett.  edd.  prodeunt  laudans. 
Liv.  III.  02.  '  Et  ipsi  jam  oridem  avi- 
di  certaminis  proceduiit.'  vi.  23. '  Nee 
jam  pro  castris  tantum  suis  explicare 
aciem,  sed  prorcdere  in  medium 
campi.'  VII.  26.  '  Prins  sciscitatus 
consulis  voliintatem  in  mediiini  arnia- 
tus  processit.'  xl.  28.  'Ex  castris 
primis  diebiis  sole  orto  pariier  omnes 
conipositi  et  instriicti  procedebanl.' 
Verba  eadein  intra  etiam  inter  se 
commutantur.  Vid.  ad  h.  lib.  c.  41. 
§6. 

§  7  Regem  nostrum  Cluilium  audisse 
ti(/eo»]  Periz.  Anim.  Hist.  c.  7.  p. 
271.  snpplet  dicentem.  iNIihi  videlur 
e  secpjeutibus  hue  retrain  posse  prce 
se  ferre.  Liviiis  non  raro  in  priore 
meinbro  orationis  omittit,  quod  e 
posieriore  siipplendum  est.  i.  56. 
'  Quum  primores  civitatis,  in  quibus 
fratreiii  sunni  ab  avuneulo  interfec- 
tum  audisset.'  ii.  33.  '  In  his  Sicinium 
fiiisse  sedilionis  auctoreni,  do  duobns, 
qui  fuerint,  minus  cnnvenit.'  xxx.30. 
'  Quern  jam  prope  scandentem  moenia 
Koma?,  hie  cernis  : '  nbi  coiitia  Mss. 
post  Romic  inferebant  videras :  et 
xxxiv.  47.  '  Quic  iniperio  consulis 
noluerant,  suo  tei  roie  ac  pavore  cas- 
tra  repctniit.'  Adde  Grou.  ()b?.iv.2. 
Sa>pe  quoque  ila  Thurvdiiles.  Exem- 
pla  dabit  index  in  '  Ellipsis  partici- 
pioruni  vel  verborum.'  DiiA;.    Dukeri 


6164 


NOT^    VARIORUM    IN 


sententiam  veriorem  puto.  Alibi  ta- 
luen  ellipsis  ilia,  ad  qnam  Peiizon. 
loco  laudato  etiam  liuiic  locum  pei  ti- 
nere  arbitratiis  est,  Livio  non  intie- 
quens  est.  Vid.qute  notantur  ad  iv. 
20.  §  7.  PauUo  ante  Ibi  niisit,  pro 
Ibi  injit,  peiperam  Neap.  Lat.  Tniii 
repetit(E  s-^nt  Hav.  Hinc  vociila  et 
non  exstat  in  Voss.  2.  Delude  cnus- 
sam  hujuscetnodi  esse  belli  liabent  Voss. 
iiterq.  Leid.2.  et  Hav.  Vid.  ad  cap. 
preec.  §  7.  et  c.  23.  §12.  Deniqiie  ver- 
bis sequentil)Us,»!ec(/Mi!7o,  medio  pro- 
noniine  aiuisso,  qitod  in  reliquis  omni- 
bus constanter  siiperest,  Lipsiens. 

§  8  Nique,  rede,  an  jierperam,  inter' 
pretor:  fuerit  ista  ejus  deliberutio,  qiii 
bellum]  Hoc  est,  utrum  id  recta  an 
perperam  fiat,  de  eo  deliberet,  ac 
■videat  ille,  qui,  &c.  Ita  locum  expo- 
nit  Perizou.  Anim.  Hist.  c.  7.  p.  281. 
nbi  plura  vide.  Dubitatio,  pro  deli- 
beratio,  est  in  Hav.  a  m.  pr.  in  quo 
mox  suscepit,  id  est  susceperit,  pro 
suscepit,  librarins  exaravit.  Vid.  ad 
XL.  15.  §  7. 

Quo  propior  Volscis,  hoc  magis  scis"} 
Nann.  testis  est,  in  Buslid.  libro 
perpetuo  esse,  Vidsci,  Vulscorum, 
Vulscis,  Vitlscos.  Expediaui  igitur 
nodum  hunc,  qucni  librarius  vitio 
calan)i  nectebat,  et,  abjecta  prima 
litera,  divisim  scribam,  qtio  propior 
ttls  cis,  hoc  ma^is  scis.  Propior  uls  cis, 
deest  Tiberiin  ;  oiatorie,  non  vere. 
Id  temporis  enim  Homani  Cistiberes, 
Etrusci  Ultistiberes.  Kluck,  in  Syn- 
tagm.  Epist.  qiias  edidit  Hum),  lom. 
I.  pag.  391.  Campanus  edidit  Quo 
propior  es  Klruscis.  Sed  Pall,  omnes 
concorditer  Quo  propior  es  Volscis. 
Gebii.  Antt.  edd.  partim  quo  propior 
Volscis,  partim  quo  propior  es  \  olscis 
priiMulerurit;  donee  IJa^il.  Frobcn.  a. 
1531.  ederet  quo  propiorcs  vos :  quain 
Icctiunein  indc  omnes  edd.  sorvarunt. 
Sed  (|nnm  dixerit,  quo  propiores  vos, 
non  rede  inferri  |)iilo  hoc  mafsis  scis. 
Scio  cquidem,  iiiterduin  Livinni  nu- 
meros  comrautarc  solitnm  fuisse  ;  si- 


mile tamen  oxemplum  adhuc  require: 
pra^sertini  quum  Liviusin  prsecc.  dix- 
erit etiam  '  circa  uos  teqiie.'  Videa- 
Dius  itaque  codd.  Quo  propior  Vtdscis 
Flor,  es  proprior  Vulscis  Voss.  1.  es 
propior  I'ulscis  Leid.  2.  quo  proprior 
est  Vulscis  Voss.  2.  quo  proprio  res 
Vulscis  Leid.  1.  oniissis  vocibus  se- 
quentibns  hoc  magis  scis.  Quo  propior 
es  Vulscis  Harl.  1.  et  Port,  quo  pro- 
pior es  Volscis  Hav.  quo  propior  es  E- 
truscis  Harl.  2.  et  Lipsiens.  sed  Volsis, 
pro  Elruscis,  in  marg.  habet  eorum 
prior.  Quo  propior  Volscis  Neap.  Lat. 
ISlire  etiam  tuibant  reliqui  codd.quos 
viri  docti  adliibuerunt.  Ita  tamen, 
ut  omnes  indicent,  latere  hie  nonien 
gentis  vcl  nrbis,  cui  TuUinni,  quam 
se,  propiorem  esse  Albanns  dicit.  Et 
quidem  iidem  subindicant,  excidisse 
Volscoruni  nomen.  Vernm  quuni  Vol- 
sci  fiierint  Latini,  non  Etrusci,  qua- 
les  tanien  requiri  videntur,  vtrosimi- 
litcr  admodnm  Jac.  Gron.  in  Dis- 
sert. Epist.  ad  Livii  loca  quaed. 
Geogr.  Ep.  i.  p.  6.  Icgendnm  arbi- 
tratur  quo  propior  es  Veiis.  Veientes 
enim  Etrusci  fuerunl.  3Ierito  vero 
non  adtendimus,  quap  Gionovianae 
sententi*  destruenda'  reposuerit  Fa- 
brett.  Apologeni.  p.  9. 

§  9  Quoniam  non  contenti]  Qui  non 
contenti  Neap.  Lat.  et  priscae  edd. 
usque  ad  Aid.  (|ui  quoniam  primus  ei 
substituit,  roncinentibiis  omnibus 
nieis  scriptis.  Quoniam  contenti,  oniis- 
sa  negalione,  Leid.  2.  in  quo  versu 
prapcedenti  deeraut  ctiain  voces  ac 
tictum.  Praeterea  amcnt,  pro  amant, 
est  in  Hav. 

In  duhinm  imperii  servitiique  alcam] 
Scrvitutisque  Voss.  1.  et  Leid.2, 

Turn  indole  animi]  Cum  indole  Flor. 
Harl.  1.  et  Leid.  uterq.  Vid.  ad  vi. 
23.  §  3. 

Ulrimque  ratio  inittir]  Ulrisque  Voss. 
2-  Mox  forma,  pro  fortuna,  Voss.  2. 
sollemni  errore.  Vid.  ad  xi.i.  20.  §  1. 
Denique  -rh  ipsaAeat  in  Hav. 

Cap.    XXIV.   §   1     I'ortc  in    duobut 


T.    LIVn    HIST.    LIU.  I.    CAP.  24. 


G1G5 


turn  exercitibtis]  Voc.  in  deficiebtit  a 
ju.  pr.  in  Hav.  Forte  liim  in  dtwbus, 
dictionibus  transpossiiis,  liabet  Lipsi- 
ensis. 

Horatios  Curini'iosque  fuisse']  Curia- 
tiosque  Hall.  2.  el  Port,  a  in.  pr.  Sa»- 
pissime  lioc  nioilo  variant  scriba?,  et 
passim  nunc  Ciiiiatius,  nunc  Ciirutios 
meniorarunt.  Ita  niox  hoc  §  Cura- 
tii  habent  Voss.  1.  et  Port.  Curacii 
Leid.  2.  et  Lipsicn!<.  cap.  seq.  ^  G. 
Curalii  Leid.  2.  et  Port.  Curacii 
Lipsiens.  ^  9.  Curaciis  idem  Lip- 
siens.  §  10.  Curatium  Leid.  2.  Cu- 
racium  Lipsiens,  26.  §  2.  Curaliis 
Voss.  2.  el  Leid.  2.  Curaciis  Lipsiens. 
§  10.  Curaliorum  iidein  Ires  libri  §  11. 
Curaiioruin  Port.  Curaciorum  Li(isi- 
ens.  c.  30.  §  2.  Curalios  Port,  et  Hav. 
Curacion  Lipsiens.  Vid.  ad  in.  32.  §1. 
Necfermc  res  antiqua  alia  est  nubilivr'] 
Hoc  est,  nutior  ;  ut  siiprascriptnm  in 
Pal.  2.  ne  quis  diversam  leclionem 
existiinet.  (ichh.  Eo  sensu  '  nobi- 
lissima;  iniinicitiae'  est  xxxix.  4. 
'  Qiiiim  sint  nobilissima;  sibi  cum 
consnie  ininiidtiDe.'  Ita  Gron.  pro 
nolissimeF,  edidit :  ubi  pliira  dicentnr. 
Prapterea  iiec  fere  unt.  res  alia,  in  di- 
versuin  ordinein  dii^estis  vocabnlis, 
et  una  etiani  voce  niiitata,  editi  ante 
Aid.  qui  primus  lect.  quae  liodie  pas- 
sim circuinfertur,  recepit.  Cum  Al- 
do  antpin  stant  otnnes  script!  niei. 
Ubique  to  fere  et  ferine  inter  se  cul- 
pa librarioruin  cominutantui'.  Vid. 
ad  XXXVI 1.  38.  §  .5. 

Utrius  pojiuli  lloratii]  Pal.  1.  ntri- 
usque:  et  forte  resolvendnm  et  iitrius 
populi,  Gebli.  Utriusque  populi  etiam 
ex  meis  Lipsiens.  et  Hav.  Sed  nihil 
uiuto. 

Utrius  Curiatii  fiierinl^  Utriusque 
Voss.  1.  ct  Leid.  2.  quod  hoc  loco 
coiuinodius  in  et  utrius  resolveretur, 
qnani  paullo  ante  'nlriusqiie  populi 
Horatii,'  ubi  Gebh.id  volel)at.  Vid. 
ad  in.  30.  §  7.  Verum  nihil  etiam 
hie  mutaudiim  puto.  Liviiis  cnim 
locutns  est  aavvStTo/s,  ut  $a;pissime 


alibi  loqui  eoiitus  est. 

Qui  llumauos  Horatios  vocenl]  Vo' 
cant  Voss.  1.  et  Leid.  2.  Deiiule  //o- 
rutios  Romanos  tocent,  Irajectis  voci- 
bus,  Hav. 

Has  ut  sequnr,  incliuat  animus^]  (iuos 
etiam  infra  Livius  seciitiis  est,  inter 
gentes,  qu«  ab  Tullo  Hostilio  Alba 
Romam  traductue  sunt,  Curiatiam 
referens,  c.  30. 

§  2  Ut  ...  dimicent  ferro]  Dimicet 
/crro  Leid.  2.  Miile.  Vid.ad  ii.22.§  7. 

Unde  victoria  fuerit]  Ubi  victoria 
fuerit  Hearne  se  in  Oxon.  L.  1.  et  C. 
invenisse  processus  est;  quod  mihi 
in  nuUo  nicorum  obvium  fiiit.  Hi 
enim  omnes  in  vulgatnm  conspirant: 
et  recte.  Unde,  est  a  qua  parte  vic- 
toria fuerit.  Vid.  Cort.ad  Sail.  Jug.  e. 
11.  §  22.  Praslerea  conceniunt,  pro 
convenit,  vetustioies  typis  inpressi, 
quos  videre  mihi  contis^it  ;  quam  for- 
mam  loquendi  Livio  faniiliarem  esse 
videbimus  ad  c.3l.  liujiis  lib.  §7.  Pri- 
mus delude  Aid.  convenit  vulgavit ; 
quomodo  etiam  habent  omnes  calamo 
exarati.  Id  et  ipsum  Livianum  esse 
coustabit  ex  illis,  quie  dlcentur  ad 
XXXVII.  29.  §  6. 

§  3  Priusquam  dimicarent  . .  .  et  Al- 
hanos  es<]  Ultimiim  verbum  deficit 
in  Pal.  2.  Gebli.  Idem  verbum  om- 
nes inei,  et  scripti,  ct  excusi,  con- 
stanter  servant.  At  contra  dimica- 
retur,  pro  dinticarent,  babct  Hav.  De 
quo  librarioruin  errore  vid.  ad  ii.26. 
§4. 

Ut  cujus  populi  civts]  Vet.  ciijusque 
populi.  Ita  vul^o  diccbant,  ut  '  cu- 
jusce,' 'liujiispe.'  Lipsius,  Pall.l.ctS. 
quemadmodiim  el  Lipsii  liber,  ut  cu- 
jusce  populi,  pro  ciijiiscumque.  Gebh, 
Seplem  I\Iss.  nt  cujusque  pup.  Redo- 
let  vetustiim  sermoiiem  in  formulis 
scrvatnui.  Cic.  de  Leg.  ii.  8.  '  Qiije 
quoique  Divo  decora;  grataeque  sint 
hostiac,  exhibento.'  Rursum,  '  Qua- 
que  augur  iufesta,  ncfasta,  vitiosa, 
dirave  deixerit,  irrita,  infectaqne 
sunto.     Quiquc  uon  paruerit,  capital 


61G6 


NOTyE    VARIORUM    IN 


esto.'  Liv.  hoc  lib.  c.  31.  '  Ut  qiiaii- 
doqiie  idem  piodiijinni  uunciaretur, 
feriae  per  noveni  dies  ageientnr.' 
c.  32.  '  Cujnsque  gentis  sunt,  nonii- 
nat.'  IX.  10.  '  Quandoque  lieice  ho- 
mines iiijussn  pop.  Roniani  Qiiiri- 
tinm  foechis  idiim  iii  spopondemnt.' 
XXIX.  10.  '  Qiiaiuloque  hostis  aiieni- 
gena  terrae  Italiae  bellnm  iutiilisset.' 
Sic  omnibus  his  locis  ex]Ms«.  resiitni- 
miis.  Curt.  VII.  10.  '  Vilam,  quam 
accipcrent,  pigiiori  fntnram  esse  dix- 
eiunt :  reddituros,  qiiandoqiie  repe- 
teret: '  nbi  ma!e.sul)jiciunt,  quandncun- 
que.  Her.  Art.  Poet.  359. '  Indignor, 
qnandoqiie  bonus  dormitatHomerns.' 
Senec.  ad  Helv.  c.  11.  '  Animus  levis 
et  exsertus,  et,  quandoque  eniissus  fu- 
erit,  ad  suprenia  emiraturus.'  J.  F. 
Gron.  Cujusqne  populi  cives  etiam 
Flor.  Voss.  ambo,  nterq.  Harl.  Leid. 
uterq.  Lipsiens.  et  Port.  Pariter  eli- 
am  tres  ex  suis  codd.  habere  Hearne 
monet.  Liv.  iii.  18.  '  Suae  fortuna;  a 
qnoque  snmtum  supplicium  est; "  nbi 
etiam  codd.  turbant.  Plura  vid.  ap. 
J.  F.  Gron.  ad  Liv.  i.  32.  §  4.  ad  ix. 

10.  ^9.  ad  XXXIX.24.  §  1.  ad  Sen. 
Nat.  Quaest.  iii.  28.  Jac.  Gron.  ad 
Liv.  XXIII.  20.  §  8.  J.  G.  Graev.  ad 
Suet.  Claud,  c.  1.  Victor,  ad  Coiuni. 

11.  p.  C7.  Ant.  Angustin.  Emend,  iii. 
7.  et  Colt,  ad  Sail.  Cat.  c.  39.  Mox 
vocula  is  abest  a  Leid.  2. 

^  4  Faciiilis]  Fetialis  scribcndum 
arbitror  sine  diplitliongo.  Ita  enim 
libb.  vett.  ita  Graci,  <pr]Ttd.KtLs  koI 
^€T(dA.€is;  ita  deniuni  nominis  ratio 
postuiat.  Fetiiiles  cnim  '  a  feriendo 
dictos  esse  '  scribit  Feslus,  'quod  pa- 
ds faciendas  essent  auctores.'  Sigon. 
Sigonii  sententiap  subscribit  Voss. 
in  12tym.  Line.  Lat.  Ncgligenter 
vero  Sigon.  consuluisse  dcl)et  Daus- 
quei.  in  Ortliogr.  part.  2.  Iiac  voc. 
Rcribens,  earn  illi  menteni  sedisse,  ut 
jh  ffciulix  per  hieram  c  scribcnduni 
crederct. 

l{i'i:<m  Tiilliim  ltd  rogmil]  Nnmen 
pn.pnuMi  Tulluin  cxterit  Pal.  1 .   (icbh. 


Non  agnoscit  etiam  eamdem  vocem 
Lipsiens.  In  reliquis  meis  superest. 
Paullo  post  vox  rege  non  comparet 
in  Voss.  2. 

Sagmina,  inquit,  te,  rex,  posco]  Her- 
bam  fuisse  sacram  et  puram,  quo  ca- 
put patris  patrati  fecialis  tangeret, 
vel  circundaret,  ex  Livii  verbis  dare 
patet.  Sed  illnd  difRcultateni  facit, 
quod  primnm  inquir,  '  Fecialis  ex 
arce  graminis  herbam  tulit  : '  mox 
vero  subdit,  '  Verbena  caput  capil- 
losque  tangens.'  Aliam  autem  esse 
herbam  giamen,  aliam  vero  verbe- 
nam  nemo  ignorat.  Hujuscemodi 
objectioni  sic  occurrenduin  puto  : 
gramen  non  solum  accipi  specifice 
pro  herba  singular!,  ita  appellata ; 
sed  et  generice  pro  herba  cujuscum- 
que  generis.  Virg.  JEn.  vi.  612. 
'  Pars  in  gramineis  exercet  membra 
palapstris.'  Id  est,  palaestras  exerce- 
bant  in  loco  aperto  et  herboso*  Ita 
'  gramineum  canipum'  Fast.  iii.  519. 
dixit  Ovid,  hoc  est,  herbidum.  Mi- 
nime  itaque  mirum,  si  verbenara  gra- 
minis voce  comprehcndit  Livius  : 
quod  dare  ex  hisce  Plinii  dictis 
XXII.  2.  colligitur:  *  Non  aliunde 
sagmina  in  roniediis  publicis  fuere  et 
in  sacris  legationibusque  verbenee. 
Certe  utroque  nomine  idem  sij;nifica- 
tur,  iioc  est,  gramen  ex  arce  cum  sua 
terra  evulsum.'  Hactenus  Plinius. 
Eo  autem,  quod  ex  sacro  loco,  Capi- 
tolio  scilicet,  colligeretur,  dicebantur 
sagmina,  quasi  sancta.  Test.  xvii. 
voce  '  Sagmina  '  scribit,  sagmina  esse 
verbenas,  hoc  est,  hcrbas  puras,  quia 
ex  loco  sancto  sumebantur.  StTv.  ad 
illiid  Virg.  yEn.  xii.  120.  '  et  verbena 
tempora  vincti.'  'Verbena,'  ait, 'pro- 
prie  est  herba  sacra,  sumpla  de  loco 
sac-io  Capitolii,  qua  coronabantur  fe- 
cialis et  pater  patratus,  fccdera  fac- 
turi,  vel  bella  indicturi.'  Abusive 
tanien,  etiam  verbenas  appellanuis 
omues  licrbas  sacras,  ut  sunt  laurus, 
oliva,  vel  myrlus.  Ut  'I'er.  in  Andr. 
IV.  1.  '  Ex  ara  liiuc  verbenas  sume  : ' 


T.    LIVll    HIST.    LIB.  1,    CAP.  21, 


6l{>7 


quem  locum  cxplirans  Donatus  in- 
<|uit,  '  Vcrbeiuc  dixit,  quasi  licrbe- 
nae,  et  sunt  oinnes  lieib.e  tVondesque 
festa?,  ex  aliqiio  pnro  loco  decer|)tie 
ad  aras  coronandas.'  Citatqiic  Me- 
nandruiii,  qui  myrtuni  f'liisse  testaliir, 
a  quo  Ter.  transtulit.  Undo  et  illiid 
Virg.  Eel.  VIII.  G5.  *  Verbenasque 
adole  pingues.'  Ita  et  Suet,  in  Ca- 
lig.  c.  27.  scri|)tum  reliqiiit:  '  Alte- 
rum,  qui  se  peiituruin  e.»  de  caussa 
voveiat,  cunctantcin  pueiis  tradidit 
vi'ibenatnni  iiifuiatinnque,  qui  votiim 
re(>oscciites  per  vicos  agereiit,  quoad 
piircipitaietur  ex  aggere.'  Verbena- 
turn  eniin,  non  verbcratum,  ut  alii,  le- 
genduui  periliores  decrevere. '  Sag- 
jnina,'  inquil  Marcian.  in  1.  Viii.  §  1. 
TT.  de  Divis.  Rer.  '  sunt  quaedani  hei- 
bte,  quas  Icgati  populi  Uoinani  f'eire 
solebant,  ne  quis  eos  violaret.'  Quo 
in  loco  adnotavit  Rudieus,  peipeiam 
legi  *  sanctum  '  dictum  '  a  sanguini- 
bus.'  Nam  legcndnm  a  sngminibus: 
quod  etiani  ex  posterioribus  Catel- 
lianus  Cotta,  meniorabilium  libro  in 
dictione 'sanctum,'  confnmat.  Nee 
minus  rcpiehi'nden(ii,qui  ap.  Modest. 
1.  penult.  D.  de  lege  Pomp,  de  Pai- 
ric.  '  sagmineis  viigis'  caedi  paiiici- 
das  legunt.  Non  enim  veiisimile  est, 
Romanos,  religioni  quam  maximead- 
dictos,  peiniisisse,  sacrani  fVondeni 
paniciilaiuni  corpore  contaminari. 
Quare  leponcniium  non  duhito  san- 
guineis,  hoc  est,  quae  sauguiuem  icti- 
bus  clideient ;  vel  qtiai  ex  frtitice 
illo  pararentur,  (jui  sanguen  appel- 
Jatiir :  ciijiis  meminit  Plin.  xvi.  37. 
'  sanguineos  fVutices'  vocans  :  et  de 
sanguincis  viigis  xx.  10.  inquiens, 
'Sunt,  qui  sanguineis  virgis  tangunt 
ea,  qiia>  nolunt  his  obnoxia  esse  : '  et 
XXIV.  10.  'Nee  viiga  sanguinea  feli- 
cior  habetur.  Cortex  ejus  interior 
cicatrices,  quie  praesanavere,  aperit.' 
Sanguineas  antem  virgas  infanstas 
fuisse  ex  hisce  patet.  Sed  ad  rem 
rostram  revertcntes  addimns,  dubio 
procul  sagmina  fuisse  verbenani  ex 


loco  sacro  deccrplam,  de  qua  Plin. 
XXV.  9.  scribit,  *  Nulla  tamen  Koina- 
nap  nobilitatis  plus  habet,  qnani  Hic- 
rabotane  :  alicpii  Peristei'eon,  nohtri 
verbenam  vocant.  Ha?c  est,  quam 
legatos  fcrre  ad  hnstes  indicavimus, 
hac  Jovis  mensa  vcrritur,  domiis  nur- 
gautur,  lustranlmque :  '  et  lib.  xxil. 
c.2.  docet.'verbcnarium  '  dictum,  qui 
verbenas  in  sacris  gestabat :  quod 
pariter  testatum  reliquit  Liv.  xxx. 
circa  finem  c.  43.  uhi  de  verbena  et 
sagminibus  pinra.  'lepafiordyr)u  verbe- 
nam Gra^ci  dixere,  hoc  est,  sacrum 
herbam.  71/.  Donat.  Urumina,  pro 
sagmina,  Voss.  2.  quod  ex  alicujus 
interpretis  expositione  inarginali  in 
contextum  inropsisse  (;cnseri  debet. 
Is  vero  expositionem  adripuerat  ex 
verbis  seqq.  '  fecialis  ex  arce  granii- 
nis  hfrbam  puram  adtulit.'  Turn  ter 
exposco  Flor.  a  te,  rex,  posco.  Port,  ne- 
que  aliter  Hearne  in  Oxon.  B.  repe- 
rit.  A  te  posco,  rcji  rex  exsiilante, 
Hav.  Sed  nihil  muto.  Inf.  xxxv.  33. 
'  Qunm  id  ipsum  decretum  posceret 
eum  Quinctius.'  Virg.  Kin.  xi.  302. 
'  Nnlla  salus  bcllo,  pacem  te  pof^ci- 
raus  onines.' 

Rex  ait,  Puram  tolliio]  Vet.  lib.  Pu- 
ra,  nt  ad  sagtnina  referatur.  Sigon. 
Retinui  scripturam,  avornuj  serulo 
comprobatam,  firmatanique  auctori. 
tate  tiium  Pall.  Sobius  invexit  p«)f/ ; 
neque  aliter  publicavit  Sigon.  qucm 
tamen  contra  INIss.  nieos  sequi  non 
audeo,  <  xpertus  librum,  qucm  laudat, 
non  esse  lidei  nimium  bonff.  (^rut. 
Pura  etiam  ex  Oxon.  L.  2.  profert 
Hearne.  Neque  aliter  a  ni.  sec.  est 
in  Haverk. 

§  a  Pegem  ita  rogavit]  Regem  in- 
terrogavit  Neap.  Lat.  ct  vett.  odd.  us- 
que ad  Aid.;  a  quo  primo  restitutum 
est,  quod  nunc  vulgo  cxstat.  Cum 
Aldo  autem  faciunt  omnes  scripti 
mei. 

Fdcisnc  me  tu  regium  nuncium  pupU' 
lique  Rnmuni  Quiritium]  Scribcnduni 
Pupuli  Rom.  Quiriiium,  absque  parti- 


GIG8 


NOT^    VARIORUM    IN 


cilia  que.  Rlien.  Eamdem  partici'lani 
ignorant  onines  nostri.  Veiuiii  Jac. 
Gion.  ad  c.  38.  §  2.  earn  servandam 
jndicavit,  qui  videndus.  Pra-terea 
Quiiitum  Leid.  2.  et  piiscae  edd.  quae 
ita  et  verbis  seqq.  praefenint.  Veriim 
contra  iion  mode  inox  idem  Leid.  2. 
habet  Quiritium, veiam  etiaiii  \itroqne 
loco  ita  exstat  in  reliquis  Mss.  nisi 
qnod  manifesto erroredescriptoris  bis 
Qttintinm  rcperiatiir  inLipsiensi.  Vid. 
ad  ill.  20.  §7.  et  hoc  lib.  c.  32.  §13. 

Vasa  comilesque  7neos]  Nomine  rasa 
snpellex  Livio  intelligitur.  Va^a 
enim  onine  instrumentiim  significant, 
ut  venatorum  quoqiie  apnd  Gratiiim 
vs.  218.  'nee  tibi  turbam  Coutraxit 
comitem,  nee  vasa  tenentia  louge.' 
Turn.  Adv.  x.  26. 

Quod  sinefiaude  mea'\  Hoc  est,  sal- 
vo nieo  aiiorumqne  jure.  Budaus. 
Ad  utilitateni  rndioruin  adjiciendiim, 
fraiidem  liic  appellari  malitiosam  foe- 
deris interpretationem,  quum,  sen- 
tentia  violata,  verbis  satisfacimus  :  ut 
ille,  qui,  cum  certos  dies  induciis  ad- 
scripserat,  noctn  liostilia  fecit,  quasi 
de  noctibus  nihil  omnino  cautimi  es- 
set.  Pidchre  adniodum  hsec  distin- 
guit  Pauhis  JCtus  leg.  29.  ir.  de  Leg. 
et  SCtis  :  '  Contra  legem  facit,  qui  id 
facit,  quod  lex  prohibet:  in  fraudem 
vero  legis,  qui,  salvis  verbis  legis, 
sententiam  ejus  circunivenit.'  Nann. 
IVIisc.  V.  II.  Verba  quod  sine  fraude 
mea  populiijue  Roinani  Quiritium  per- 
peram  desuiit  in  Voss.  2. 

^  G  Palrein  palralum  Sp.  Fusiuin'] 
Adjice  prononicn  is.  Is  Palrem,  S^c. 
Sic  eniui  in  Ms.  legitur.  Jihcn.  Pro- 
nomen  is  iniuiinit  Rhcn.  invitis  omni- 
bas  Pall.  Gebh.  Rhcnano  i«  adjicienti 
adversatur  J.  F.  Gron,  ad  Liv.  i.  1. 
%  2.  Orte  pronomcn  hoc  ab  omni- 
bus nnstris  constanter  abest. 

Verbena  caput  capillnsnue  tangens'] 
Halx't  Hiislid.  non  laiigens,  sed  tegens. 
In  sacris  Droruui  caput  operiri  et 
tegi  sokt.  Et  apud  Plut.  in  Num. 
p.  CI,     Numa  capite   operto  sedet, 


cum  de  eo  in  regem  creando  anguria 
captantur.  Quid  tamen  rectius,  non 
ausim  definire.  Nunn.  IMisc.  v.  11. 
Posset  aliquis  suspicari  ex  versu 
Virg.  qui  habetur  jEn.  xii.  120.  '  Ve- 
lati  lino,  et  verbena  tempora  vincti,' 
posse  et  ap.  Liv.  legi  tcgens,  pro  eo 
quod  vulgo  legitur  tangens.  Nos  ta- 
men non  improbamus  receptam  lect. 
quae  fortasse  obscuro  aliquo  antiqui- 
tatis  testimonio  confirniatur.  Ursin. 
Capillosque  tangens  quidem  Pal,  3. 
verum  Pal.  1.  ac  2.  iegens.  Grut. 
Lib.  Buslid.  et  Pall,  duo  tegens. 
Gebh.  Tegens %{\d.m  Lipsiens.et  Hav. 
quod  similiter  ex  Oxon.  B.  profert 
Hearne,  Ita  etiam  legendiun  con- 
jecit  Latinius,  adscripto  loco  Virgilii, 
quem  Ursin.  etiam  laudavit.  Nostri 
reliqui  nihil  hie  mutant. 

Tangens  (pater  patratus  ad  jusjuran- 
dum  patrandum,  id  est,  sanciendumjit^ 
fcedus,  muUisquc]  Qui  feriendo  foederi 
praeerat,  Latinis  pater  patratus  dice- 
batur.  Hie  jiirauiento  foederiti  pacta 
firmabat,  quod  Plut.  in  Probl.  p.  279. 
scriptum  reliquit.  Licetque  saeerdo- 
tibus  fecialibus,  qui  ftederibus  san- 
ciendis  prieerant,  pater  patratus 
pra-ficeretur,  nihilouiinus  a  fcciali 
creabatur,  quod  hoc  in  loco  clare  Li- 
vius  docet.  Cur  vero  pater  patratus 
appellaretur,  ex  recentioribus  qui- 
dam,  Calepini  aucloritate  innixi,  in* 
quiunt  ita  vocatum,  quod  pater  pa- 
tratus esse  non  posset,  qui  patrem  et 
filios  non  haberet.  Nam  respectu 
filiorum  pater  diccbatur,  respectu 
vero  patris,  patratus  nuncupabatur. 
At  luvc  nunciipationis  ratio  mihi  ima- 
giuaria  penitus  videtur,  ncc  ulli  auc- 
toritali  iunixa.  Ration!  magis  cod- 
sunuui  arbitror,  |)atren)  patratnm 
appellatum  ea  dc  caussa,  quod  sicuti 
pater  liliorum  curam  gcrit.ct  in  illos 
pienaiu  habet  poteslatem  ;  ita  sacer- 
dus  hiijusmodi,  tan)qnaiu  pater  totius 
populi  Rouiani,  illius  vice  ct  nomine 
jusjiiranduni  peragcbat.  Ladem  de 
caussa    Romauos    scnutoros    Patrei 


T.    HVII    HIST.    LII5.  I.    CAP.  21, 


GIGD 


vocatos  obseivanuis  a  cm;v  similitii-     Viig.  <le  Jove  /En.  xii.  200.  '  Aiidiat 
dine,  eo  quod  ita  populi  Hoinani  iili-     haec  gcnitor,  qui  fadeia  fiilminc  san- 


litali  ac  bouo  invij'ilareiit,  qiieinad. 
iiiodiim  paties  filionim  student  be- 
iieficio,  ut  docuit  Sail.  Cat.  c.  G.  Pa- 
tratus  veio  insjniul  dictus,  ut  idem- 
met  Livius  apciit,  co  (|uod  crearetur 
od  feiicnda  fredcra,  et  juramenta  pa- 
tiauda.  31.  Donalus.  Ilidiciilaj,  vel 
nionstrosa)  potius,  sunt  in  exliiben- 
da  bac  periocbe  edd.  abenationes, 
quas  opera;  eiit  recensere.     Tarvis. 


cit:'  b.  e.  confuniat,  sancta  esse  ta- 
cit,' ut  ait  Servius.  Cic.  post  Koil.  ad 
Quir.  5.  '  Cum  omnia  omnium  fotdeia 
meo  sanguine  sancirentur.'  Sil.  xi. 
322.  'liic  erit  ille  Qui  polluta  dolls 
jam  foedera  sanciet  ensis.'  Ipse 
Liv.  sup.  c.  1.  '  Dextera  data  fidem 
futurae  amiritiee  sanxisse.'  Ceesar 
B.  C.  I.  9.  '  Hicc  jurejuiando  san- 
ciantur.'      Ut   '  niuii   sancti  '    apud 


sic  distinguit,  sancicndum  Jit,  fadus  :  Justinianuni.  Sic 'fcedera  sancta' et 

mnUiscjue.    Yenela,  palrandiim:  id  est  '  saciosancta  '    saplssiuie     dicuntur 

sancicudum  fit :  /(cdus.     Mogunt.  de-  propter  prenam  tiansgressoribus  de- 

nuiminterjlcitparentbesinhocmodo:  nuutiatauj   in    jurisjurandi    formula, 

tang  ens  pater  patratus  {ad  jusjurandum  quie  rnox  sequitur,  qua;que  referenda 

patrandum,    id     est,    sanciendum  fit)  est  non  ad  flecialem,  ut  fit  in  vulg. 

fadus.     IMox  IJaslleenses  eam  ampli-  lect.  contra  nianifestam  ipslus  Livii 

arunt,  prout  jam  viilgo  legltur  :    et  sententiam,  sed  ad  patreni  patratum, 

lioc  cxlnde  sequuntiir  alii,  nisi  quod  qui   utique   pra;stare   debuit  id,   ad 

Becbariana  (nam  et  banc  milii  pater  quod    patrandum  fiebat.     Praeterea 

reliquit,  etsi  tum,  quum  Livium  nu-  lapsu  typorum  male  in  uliimis  edd. 

per  ederet,  non    adfuisse   eam  sibi  invasit  Sp.  Fiifium,  pro  Sp.  Fusium, 

testetnr)   tangcns   pater    patrulus  ad  qnod  restat  in  aliis  omnibus  exem- 

jiisjur.  patr.  id  est,  sanciendum  est :  fit  plaribus.     Nee  aliter  citatur  bio  lo- 

foedus  mullisquc,  quomodo  etiam  ex-  ens  in  notis  paternis  i.  1.     Nam,  ut 

ce'pta  cod.Chiflet. et Aidinaejusdem  idem  vir  doctiss.  recteaddcbat,  Fufia 

formae,  cui  Asulanus   praefatur,  nisi  gens  nova  ac  plebeia  nmltis  post  se- 

quod  tangens :  pater,  quomodo  et  Flo-  culis  Romae  audita.    Fcecialcs  autcm 

reutini  Junta?.    Hie  quum  cunctarer,  jam  tum  ex  nohilissimis  capiebantur 

et  pene  cum  Manutio  (qui  in  notis  ad  familiis,  teste  Dionysio  Halic.  u.  p. 


epist.  ad  Att.  xiii.41.bunc  locum  ad- 
vocat,  omissis  iis,  quae  vulgo  paren- 
thesi  includuntur)iilam  patris  patrati 
interpretationeni  abolerem,  tempori 
occurrit  floreus  illud  vegetumque  J. 
Periz.  ingenium,  qui  nie  admonuit, 
servandam  esse  distinctionem,  sini- 
plicitatemque  primae  ed.  et  Badianaa, 


131.  Hie  autem  fuit  ex  gente  Furia, 
quae  antiquitus  Fusia,  et  praenomen 
Spurius  in  bac  gente  frequens  fuit, 
ut  Cos.  A.  U.  C.  289.  Sp.  Furius 
Fusus,  et  primus  praetor  Sp.  Furius 
Camillus.  Jac.  Gron,  I'utratis  est  fit 
fcedus  Voss.  2.  patrandum  id  est  san- 
ciendum est :  fit  fad  us  Lcid.  1.  Harl. 


Parisinaequc,  quam  prorsus  expressit     2.  et  Hav.  patrandum  est,  sanciendum 
quoque   scriba    cod.    Uottendorfiani.     fit  fadtcs  Harl.  1.    patrandum  id  est, 


Sed  en  tibi  ejus  verba.  'Deleo  sine 
ulla  dubitatione  ineptae  parentheseos 
notas,  atque  ita  distinguo  :  tangens. 
Pater  patratus  nd  jusjurandwn  jHttran- 
dum,  id  est,  sanciendum  fit  fwdus,  mul- 
tisque.  Non  enim  jusjurandum  dici- 
tur  sanciri,  sed  fiedus  jurejurando 
atque   cxecrationibus  in  violatores.' 


sanctiendum  est  sit,  silfcedus  Lipsien^. 
Reliqui  in  lect.  vulg.  consentiunt, 
quam  recte  exposuit  Periz.  Habent 
tamen  sanctiendum  Leid.  2.  et  Port. 
faciendum  ed.  RIediolan.  1180.  unde 
firmari  posset  conjectura  Gebbardi 
supra  c.  13.  ^  4.  Veruni,  ut  dixi  eo 
loco,  omnes  ibicodd.  receptam  scrip- 


Dtlph.  et  Var.  Clas. 


Livius, 


J7  Z 


C170 


not.t:  variorum  in 


tmani  servant,  qnibus  invitis  niliil 
videtiir  nuitandiiin. 

Qitce  lougo  cff'atii  carmine  non  opercB 
est  referre]  Quo  lorigo  Leid.  2.  a  m. 
sec.  Turn  affari  idem  ;  ejfati  Voss. 
2.  effatus  Neap.  Lat.  Deinde  non 
opus  est  Harl.  2.  Hav.  et  a  in.  sec. 
Port,  ill  qiio  plane  prioris  Ivctionis 
vestii^ia  abolita  erant.  Sed  vulsaUuii 
operce  est  piasfeiendnm  puto.  Id  au- 
teni  accipio  pro  non  vacat,  nt  iv.  8. 
§  3.  '  Neque  differri  census  poterat, 
nequeconsulibns,qniini  tot  popnloruni 
bella  inminerent,  oper?B  erat  id  nego- 
tiitni  agere  :'  ubi  vide  quee  notantur. 

§  7  Ut  ilia  pulatn  prima  poslremarjuel) 
Habet  exemplar  veins,  ut  ilia  palam 
prima postrema  ex illis fab.  Nihil  autem 
a!iii)igo,  particulain  <]ue  postea  addi- 
tam.  Rhcn.  Prima  postrcmum  Flo- 
reiitt.  Harl.  1.  Voss.  1.  et  Leid.  nterq. 
prima  postremnque  in  Oxon.  L.  1.  2.  et 
C.  se  invenisse  testatiir  Hearne ; 
qnod  primus  ex  edd.  recepit  Frob. 
1531.  Antiq.  eniin  inpressi,  qnibus 
iisus  snm,  exliibent  prima  pastrcmave. 

§  8  >Si  prior  defeccrit]  Lcgentlum 
Si  prior  defexil  .*  nam  sic  continet 
scriptnra  vetus.  Dixerunt  antem 
antiqui  <lefc:cit  pro  defecerit.  Rhen. 
DamnatiE  lertioni  adliaerent  plerique 
nostri,  ni>i  qnod  in  Lipsieiis.  sit  de- 
cessit ;  et  in  Leid.  1.  deficiet  a  m.  pr. 
dfficil  a  m.  sec.  Uiius  Harl.  1.  habet 
diferit.  In  formula  autcni  antiqua 
anticjuatum  defcxit  pra;fero.  Vid,  ad 
X XXVI.  2.  §  2. 

Tu  illo  (lie,  Juppiter,pnpulum  Horn.] 
Hie  niiiilum  laboris  mihi  exliibnit,  et 
din  me  distraxit,  qiinin  d(>pravat:i, 
tiiin  variata  lectio  libri  jNIs.  iu  quo  ie- 
g'\Uiv,tinn  Hie  diesJuppitcr;  ct  quidam 
supra  adjecerat,  vil  Dicspifcr.  In 
niar^.  nntaluni  erat,  Dirsjnppilir. 
Dcpr^hendi  vero  tandem  scribendutn 
esse,  turn  die  Juppiler.  Nam  pri>;ci 
diiim  Dcnm  dixerunt,  nt  '  Dinm  In- 
dium,' item  *  divum.'  Scribam  vet. 
<l(rcpit  Die,  sic  fortafise  scriptum  die, 
ui  poAsel  facile  verti  in  Hie,  diversi 


videlicet  lectione,  qnse  sappe  notata 
seorsim  a  parnm  altcntisscribis,  dum 
nihil  omittere  volant,  in  contextum 
recipitur.  El  Die,  quod  ipse  esse  pii- 
tabat  a  vocabulo  dies,  diei,  mutatum 
est  in  dies,  ut  quadraret  oralio  ille 
dies,  Habebunt  nalii  docli,  sat  scio, 
niagnam  gratiam,  pro  hoc  loco  resti- 
tute. Porro  turn  adveibium  satis  sig- 
niliiaiUice  temporalis  in  se  habet,  ut 
nihil  addere  fuerit  opus  illo  die.  Rhen. 
Vet.  lib.  pleriijue  turn  ille  dies  Jupiter, 
Ex  quo  conjicio  legendum  turn  ille 
Diespiter.  Verba  enim  solennia  sunt, 
eaque  anti(iuissinia,  ut  ait  Fest.  1.  X. 
V.  '  Lapideni,'  his  verbis:  '  Silicem 
tenebant  juraluri  per  Jovem,  haec 
verba  dicentes,  Si  sciens  fallo,  turn 
me  Diespiter,  salva  urbe  arceque, 
bonis  ejiciat,  ut  e^o  hunc  lapidem.' 
Est  antem  a  pud  Livium  dolo  inalo 
idem  quod  si  sciens  fallo.  Diespiter 
autem  Jupiter  dictus  est,  quasi  diei 
paler.  Varro  de  L.  L.  iv.  p.  19.  iSi- 
gon.  Cum  in  antiq.  monumcntis  lega- 
tur  turn  ille  dies  Jupiter,  credideriin 
legendum  turn  ille  Diespiter.  Ille  enim 
per  an)plificationem  dicebant,  et  si- 
niul  oculos  in  coelum  atlollebant,  nt 
apud  Plant,  iu  Amph.  1. 1.305. 'Quod 
ille  facial  Jupiter.'  Turn.  Advers. 
XI.  17.  tu  illo  die  Jupiter  Pall,  nostri. 
At  Rhenani  scv\[)tas  turn  ille  dies  Ju- 
piter, undo  fecit  Sigon.  turn  ille  Dies- 
piter:  nescio  quam  bene,  cum  seqiia- 
tiir  ferito^  Maiaissem,  turn  me  Dies- 
piter pop,  Rom,  ut  pater  patratus  se 
vocet  populum  Romanum,  quod  per- 
sonam ejus  tunc  sustineret.  Sic  inf. 
c.  32.  ubi  vulgo  Icgilur,  '  ob  earn 
rem  ego  populusque  Romaniis  popu- 
lis  priscorum  Laliuonim, '  refieri  in 
Pal.  1.  ego  populus  Romanus,  et  tale 
fiiisse  in  aulhenticis  cudd.  indc  patet, 
quod  Pall.  2.  niolus  iusolenlia  ^ser- 
monis,  sciipserit,  ego  nuncius  pnpuli 
Rnm.  Ila  et  c.  38.  ubi  habemus, 
'  Dcdistiuc  vos,  populum  Collatiiiuni,' 
&c.  liaud  aliter  id  intorprtitandum, 
ac  si  dixisset,  vos,  id  est,  popnlum 


T.    LI  VII    HIST.     LIB.  I.    CAP.  24. 


i'A7i 


("ollaliiiiim,  pciappnsitioncm.  Alitor 
qiiidi'in  pl.iciiit  Sigoiiio  ;  bene  is  ta- 
inuii  delcvit  ciicliticniii  que,  qua  alio- 
(jiii  destitnitiir  P<ill.  2.  Iiacqiie  cic 
caiissa,  si  per  lilib.  licerct,  ciipcrein 
legi  quoqiie  in  prance,  ut  vos  jwindtim 
CoUatiituin  dcderctis.  Gnit.  Tti  illo 
die  Juppiler  \n  Pail,  oniniljus:  liteia 
iniitat  Caiiipan.  fiini  illo.  (-Jiiaie  non 
<lebco  graliain  siibstitiitaii)  eunti  iec- 
tioneni  niliili  turn  die  Jiippiter  ;  nequc 
alteri  Veneto  turn  Diespiter.  Satis 
piiora  jam  clara  sunt.  Gehli.  Pro  <u 
in  plerisque  iibris  esse  itim  adnota- 
rnnt  Sigon.  el  Hearne.  Sic  quoque 
legit  Turn.  Advers.  xi.  17.  et  videtur 
esse  ex  formula.  Fest.  in  voce  '  La- 
pidem  '  ap.  Sigon.  ad  li.  I.  Plant,  in 
Ampli.  III.  2.  52.  'Si  fallo,  lum  te, 
sumnie  Jupiter,  qnsso:'  et  AnI.  iv. 
10.  40.  '  Ev.  Quid  si  fallis  ?  Lyc. 
Turn  me  faciat,  quod  volt,  magnus 
Jnpiter.'  Liv.  i.  32.  '  Si  ego  injuste, 
&c.  turn  patria  compotem  me  nuui- 
qnam  sinas  esse:'  et  xxii.  53.  'Si 
sciens  fallo,  turn  me  Jupiter  optimus 
maximus,'  &c.  Nee  persuadel  Jac. 
Gron.  omnibus  his  locis  Livii  legcn- 
duni  esse  Iti,  Porro  Sigon.  e  conjec- 
tura  tiini  vie  Diespiter.  Non  video 
qnomodo  conjungi  possint  me  pup. 
Horn.  Turn.  1.  d.  turn  ille  Diespiter, 
quod  verum  esse  puto.  Ille  sape 
addi  nomini  Jovis  ostendunt  idem 
Adv.  XVI.  10.  Nic.  Heins.  ad  Ovid. 
Epist.  Hypsip.  vs.  151.  et  liroeklms. 
ad  Tibull.Eieg.  i.4.  19.  Dtdc.  Vnlga- 
tuni,  <«  illo  die,  Jupiter,  populum  Roma- 
Ti«»j.s(c/tri7o  servant  quatuor  ex  meis 
codd.  Voss.  2.  Harl.  2.  Port,  et  Hav. 
Sed  sunt  minoris  auctoritatis.  At  tu 
ille  dies  Jup.  prec.  sic  ferito  liabet 
Voss.  1.  turn  illo  die  Jup.  prec.  sic  feri- 
to Leid.  2.  et  Lipsiens.  tu  ille  dies 
Jup.  pop.  Rom.  sic  verito  Harl.  1.  lum 
ille  dies  Jup.  pop.  Rom.  sic  ferito  Lei<l. 
1.  Praiterea  Hearne  turn  illo  die  Jup. 
pop.  Rom.  sic  ferito  in  N.  (ut  in  Flor. ) 
turn  illo  die  Jup.  pater  pop.  Rum.  sic 
t'crito   in    L.    2.    invenit.    Liv.   inf. 


XXX  VI.  2.  '  Tum  tibi  Jupiter  popnius 
Humanus  ludos  niaguos  dies  di-ceni 
continuos  f'aciet.'  Sigon.  prioribus 
eild.  legendoni  conjecit  lum  luc  Dies- 
piter. At  qiium  posteaTurn.  se  malle 
tum  ille  Diespiter  indicasset,  vcl  ipse 
Sigon.  vel,  qui  ultimani  ejus  cd.  in- 
terpolavit,  alius  quispiam  eamdeni 
cmcndationctn  [iriuri  subposuit.  Si 
tamen  per  libb.  licerct,  mallcm,  at 
tu  illo  die,  Jupiter,  pop.  Rom.  sic  ferito. 
Eo  ducunt  vestigia  codieis  Mureti 
turn  tu  illo  die.  In  his  formnlis  enini 
'  at '  valet  tum.  Vid.  ad  c.  18.  i  'J.  ut 
adeo  tum,  in  cod.  IMnr.  ex  glossemate 
inarg.  pro  at,  in  contextum  receptnni 
fuisse  existimari  deberet.  Illo  die, 
quod  nonnullis  displicnit,  necessa- 
rium  est  propter  amWiffiu  sequentis 
hodie. 

Ut  ego  hunc  porcum  hodie  feri(im'\ 
Exosculor  emend,  iiiodestissimi  Gu- 
tlierii  hanc  porcum,  qui  videatur  de 
Vet.  Jure  Pontif.  iv.  18.  Eo  enim 
scripto  ab  inferis  quasi  revocavit 
dignitatem  morientis  critical.  Grut. 
I'all.  2.  ac  3.  lame  porcum  hie  hodie  fe- 
ri(cm ;  non  illepide.  Sic  panllo  ante. 
'  Utique  ea  hie  hodie  rectissinie  in- 
tellecta  sunt.'  Et  duduni  sic  resti- 
tuit  Canipanus.  Gehh.  Flor.  Voss. 
Oxen,  vt  Cf^o  hitnc  porcum  hie  hodie  fe- 
riam.  Sed  et  Flor.  tumillo.  Mureti 
codex  tutu  tu  illo.  Voss.  1.  tum  ille 
dies  Jupitir.  Ex  qua  scriptnra  con- 
jicit  Turn,  turn  ille  Diespiter,  Vid.  ip- 
sum  Adv.  XI.  17.  ./.  F.Gron.  Ut  ego 
huncporcum  hie  hodie  feriam  Voss.  am- 
bo,  Leid.  ainbo,  Harl.  utercp  Lipsiens. 
I'ort.  et  Hav.  Porcns  in  fiudere  san- 
ciendo  infra  inmolatur  ix.  5.  'Uteum 
ita  Jupiter  fcriat,  (juenjadmodum  a 
fecialibus  porcus  feriatur.'  Porca 
vero  ap.  Cic.  de  Invent,  ii.  30.  '  In 
eo  fa-dere,  quod  factum  est  quondam 
cum  Samnitibus,  quldani  adolcscens 
nobilis  porcam  sustinuit  jussu  impe- 
ratoris.'  In  simili  re  agui,  non  agixe, 
memiiiii  Liv.  xxi.  45.  '  I'.atpie  nt  rata 
scirent  fore,  agnum  laeva  manu,  de\- 


0172 


NOT.E    VARIORUM    IN 


tera  siliceni  retinens,  si  falleret,  Jo- 
veni  ceterosque  precatus  Deos,  ita  se 
niactarent,  quemadmodiim  ipse  ag- 
iiuni  niactasset,  secundum  prer atio- 
nem  caput  pecudis  saxo  elisit.'  Vid. 
Donat.  ad  verba  Livii  sequentia,  et 
Biirnian.  ad  Quinctil.  lustit.  viii.  3. 
p.  684.  Prjeterea  potes,  poUes  sine 
copula  Hav. 

§  9  Porcum  saxo  silice  percussill 
Fluribus  Deis  fabulosa  aniiquitas 
porcum  mactavit.  Silvano  porcum 
CiEsum  docet  Juv.  Sat.  vi.  447.  '  Cae^ 
dere  Silvano  porcum.'  Et  Cereri  E- 
leusinas  quoqne  immolatum  legimus 
ap.  Varr.  de  Re  Rust.  ii.  4.  quod  pa- 
liter  confirmat  Tibull.  Eleg.  1. 11.  26. 
'  Hostiaque  e  plena  rustica  porous 
hara.'  Nam  mystica,  non  rustica,  ut 
alii,  legendum  docuere  Turn,  et 
Muret.  Et  Laribus  Diis  sacrifica- 
Lant  porcum,  teste  Hor.  Sat.  u.  3. 
164. '  immolet  aequis  Hie  porcum  La- 
ribus.' Nounumquam  et  Veneri  mac- 
tari  solitum  scribit  Callimachus.  In 
funeredefunctietcarsani  porcam  Ma- 
lius  Victorin.  in  ha?c  vcr!)a  scriptum 
reliquit :  '  Qui  justa  defuncto  non  fe- 
cerunt,  aut  in  faciendo  peccaverunt, 
iis  porca  contrahilur,  quae  omnibus 
annis  immolari  oporteat.'  Hinc  Cic. 
de  Leg.  ii.  22.  'Sunt  jura,  quae  in 
porca  contracta.'  Postremo  et  in  fe- 
riendo  fcedere  porcus  silice  occide- 
hatur,  quod  ex  Livio  lioc  in  loco  et 
IX.  5.  elicimus  :  et  Quinctil.  viii.  3. 
confirmat,  inquiens,  ca;di  solere  por- 
cum in  feriendo  foederc.  At  Suet,  non 
porcum,  sed  porcam  mactari  solitam 
tradit  in  Claud,  c.  25.  per  haec  verba, 
'  Cum  regibus  foedus  in  foro  icit  por- 
ca  caesa.'  Virg.  i^n.  viii.  641.  '  cac- 
8a  jungebant  foedera  porca.'  Idem 
l)ariter  sentit  Test,  voce  '  Porci  effi- 
gies '  scribens,  porci  effigiem  inter 
militaria  signa  locum  obtinuisse, 
quia,  confecto  bello,  inter  quos  pax 
fieret,  cassa  porca  t'oudus  firmari  so- 
lebat ;  quod  pariter  Varro  confirmat. 
Coociliamus  Livium  cum  aliorum  die* 


tis,  quod,  sicnti  appellatione  Iiominia 
comprehenditiir  et  niascnlus  et  fee- 
mina,  ita  et  nomine  porci  veniunt  et 
mas  et  foemina.  Vere  tamen  porca 
foeniina  in  sacris  mactabatur,  quod 
Cic.  de  Leg.  ii.  22.  docet,  dum  ait> 
'  E  porco  foemina  piaculum  pati.' 
Sic  Livii  et  Qninctiliani  dicta  inter- 
pretanda.  Sic  Virg.  illud  l.xii.  de  fce- 
dere loquens  ait  vs.  1C9.  '  piiraque  in 
veste  sacerdos  Setigerae  foetum  suis 
intonsamque  bidentcm  Attnlit.'  Ma- 
le itaque  Serv.  explanans  illud  .^n. 
VIII.  1G4.  inquit :  '  Falso  dixit  porca, 
nam  ad  hoc  genus  sacrificii  porcus 
adiiibebatur.'  Cum  potius  porcam 
accipi  solitam  ex  praedictis  pateat, 
idqiie  omnes  auctores  confirment,  si 
eorum  verba  recte  perpendantur  : 
turn  etiam,  quia  in  omnibus  fere  sa- 
cris foeminini  generis  victiniae  immo- 
larentur,  et,  si  quando  per  marem  li- 
taretur,  succid;inea  dabatur  fieniina; 
si  autem  per  foeminam  lifasset,  suc- 
cidanea  non  admittebatnr.  Porci 
autem,  qui  in  sacris  caedebantur,  sen 
sacris  faciendis  destinabantur,  sacres 
appellabantur.  Plant,  in  Meiia?cli. 
II.  2.  la,  '  Quibus  hie  preciis  porci 
veneunt  sacres?'  et  in  Rud.  iv.  6.  2. 
'  ut  rem  divinam  faciam,  cum  intro 
advenero,  Laribus  familiaribus  :  cum 
auxerunt  nostram  fainiliam,  Sunt  do- 
mi  agni  et  porci  sacres.'  Quod  idem 
est  his,  quos  Tibull.  loco  supra  citato 
'mysticos'  dixit,  quosque  Aristo- 
phanes modo  (xvcTTripiKas,  modo  fxvcm- 
Kas  vocavit.  De  modo  feriendi  foe- 
deris et  mactanda  porca  plura  Cic. 
de  Invent.  Nee  illud  hoc  loco  prater- 
eundum,  elegantissime  Livium  sa.ro 
silice  dixisse.  Nam  sicut  silex  lapidis 
duritiem,  qualis  ex  quo  ignis  excuti- 
tur,  significat,  ita  saxum  magnitudi- 
nem  demonstrat.  Nam  propric  sax- 
um lapidis  magnitudinem  notabilem 
prai  se  fort,  ita  ut  quandoque  hac 
voce  scopuli  et  monies  describantur. 
Virg.  JEn.  i.  537.  '  Perque  undas,  sn- 
perantc  salo,  perque  invia  saxa  Dis- 


T.    LIVII    HIST.    LIB.  I.    CAP.  25. 


6173 


piilit.'  Ovifl.  Met.  iir.  22G.  '  Per  ni- 
jics,  sco|)iilos'|iie,  ;i(litii(|ue  cai-cntia 
saMi.'  Plant,  in  Mc.stell.  iii.  1.  HO. 
'Jam  ail  nniiiii  saxiiin  nie  flnclus  clVi- 
riint.'  Virg.  ylin.  ii.  307.  'slnpct 
inscius  alto  Accipiens  sonitiini  saxi 
tie  vertice  pastor  :'  el  Georg.  n.  o2"2. 
'  Milis  in  apiicis  coquitiir  viiiileinia 
saxis  :' et  rurstisvs.  150. '  Tot  conges- 
ta  maiui  piJcniptis  oppida  saxis.'  M. 
Dnnal. 

Cap.  \xv.  §  I  Fwdcrc  iclo]  Pal.  1. 
iniln.  Geliii.  IlliicJ  inito,  quod  in  uno 
tantiun  Lipsiensi,  j)leruni(nic  in  lec- 
tiones  Pal.  1.  juranto,  inveni,  ex 
glosseniatc  interpietis  niarginali  in 
contextunj  veiboniin  iniepsisse  ini- 
lii  peisiiadco.  Reliqui  eiiini  codd. 
in  vulgatuni  icto  conspiiant.  Sup. 
cap.  pnrc.  '  Fcedus  ictum  inter  Ro- 
nianos  et  Albanos  est.'  Inf.  cap.  seq. 
•  Rogaiiti  IMetto,  ex  federe  icto 
quid  imporaret,  imperat  Tulhis,  nti 
jnventuteni  in  arniis  liabeat  :  '  cap. 
32.  '  Latini,  cum  ([uibus  Tullo  reg- 
nante  ictum  fiediis  crat,  snstnlerant 
animos.*  ii.  15.  '  Agrnin  Veicnteni, 
foedere  ad  Jaiiiculuin  icto  adenituni, 
rcstituit :'  v.  33. '  His  consulibus  cum 
Latinis  populis  ictum  fcedus  :'  eodem 
postea  cai). '  Nisi  ficdus,  cum  Latinis 
coliniina  a-nea  iusculptum  nionumen- 
to  essct,  ab  Sp.  Cassio  nno,  quia  col- 
lega  afuerat,  ictmn.'  c.  41.  '  Clum 
Herniois  foudus  icium.'  iii.25.'Kup- 
to  foidere,  quod  ictum  erat  priore  an- 
no :'  c.  30.  *  Fcedus  clandestiiium  inter 
ipsos  jurfjurando  ictum.'  xxi.  18. 
'  Nobis  vol)iscum  fii;dus  est,  a  Luta- 
tio  consule  ictum  :'  quae  locutio  eo- 
dem cap.  aliquoties  Livio  adliibita 
est.  XL.  8.  '  Etiam  liosfes  armis  posi- 
tis  fcedus  icisse.'  XLii.  25. '  Sua;  ora- 
tionis  siinimam  fuisse,  fcEdus,  cum 
Philippo  ictum,  cum  ipso  eo  post 
mortem  patiis  renovatum.'  M ox  eo- 
dem cap.  '  Fcedus  cinn  patre  ictum, 
ad  se  nibil  pertiucre  :'  o.  30. '  Adver- 
Fus  fcedus  cum  patre  Philippo  ictum.' 
XLiv.  10.'  Pater  ejus  Phiiippus  insti- 


tutum  usque  ad  nltimnm  vitae  diem 
servabat,  quotidie  bis  in  die  fcedpiis 
icti  rum  Uomanis  perlegcndi.'  In  Kp. 
\cm. '  Mitliridatcs,  fcuderecum  Ser- 
torio  icto,  populo  Romano  bcUuni  in- 
tnllt:'  ul)i  etiam  unns  cod.  j)ra'fert 
inito.  Tot  igitur  exeniplis,  et  qua; 
pinra  hue  conferri  possent,  constat, 
locutionem  banc  Livio  familiaris>i- 
niam  esse,  untimque  ant  allerum  cod. 
(iissentientem  non  esse  audiendnm. 
Vid. etiam  Gud.  ad  Plia^dri  Fab.i.  31. 
7.  'Quare  sollicitum  potiusaevum  du- 
citis,  Quam  regem  me  creatisicto  foe- 
dere?' Mox  male  siciil  convenerant 
praferuut  Harl.  2.  Hav.  et  a  m.  pr. 
Port. 

Dens  patrios,  patriam,  ac  parentes^ 
Deos piUrios,  parentes,  duabiis  reliquis 
vocibns  omissis,  unus  Oxon.  B.  ap. 
Hearn.  atqne  parentes  est  in  edd.  prior, 
quod  Aldus  primus  mutavit,  a  quo 
stant  omnes  codd.  reliqui.  INIox  domi 
abest  ab  Harl.  antiq.  Sed  perpe- 
ram. 

Quidquid  in  exercitu  sit']  Prime  PaL 
1.  abjicit  pra-positionem  in.  Deinde 
Pal.  2.  locupietius  quicquid  in  exercitu 
capilu7H  sit.  Absque  dubio  ex  glossa. 
(•ebli.  Praeposiiio  in  abest  etiam  in 
Leid.  Let,  qui  perpetuus  adseclaPal. 
1.  esse  solet,  Lipsiens. 

Tllorum  tunc  arma,  illurum  intueri 
manus'\  Latinius  legendnm  conjicit  il- 
lorum  int.  arma,  illorum  int.  mnnus  :  ut 
eadem  ferme  locutionis  forma  foret, 
qualis  supra  est  c.  13. '  Ex  transverse 
inpetu  facto  diriniere  infestas  acies, 
dirimere  iras:'et  ii.  5.'Vetuere  reddi, 
vetuere  in  publicum  redigi.'  Quam- 
vis  autem  ex  ultima  litcra  roij  iltortiin 
et  voce  tunc  parva  mutatione  formari 
possit  intueri,  lil)ris  t^imen  nihil  mu- 
tautibus,  a  vulgata  lect.  miuime  rcce- 
deudum  existimo.  In  solo  tanttmi 
Hav.  illorum  tunc  nrma  librarius  osci- 
tauter  omisit ;  cui  negiigentia!  sine 
dubio  origiuem  dedit  rov  illorum  re- 
petilio. 

J)uasaci£sprocedunt'\  ProdeuntHarl. 


0174 


NOTyE    VARIORUM    IN 


2.  in  niarg.  pro  varia  led.  Sed  vid. 
infra  ad  li.  llbii  c.  41.  §  G.  PauUo  ante 
rb  et  post  vocem  feroces  non  est  in 
vett.  excusis.  Aldo  vero,  qui  primus 
addidit,  consentiunt  omnes  sciipti 
inei. 

§  2  Itaque  ergo  crecti  suspensique'] 
Itaque  erccti,  altera  voce  exsnlante, 
Neap.  Lat.  et  plures  ex  vett.  edd. 
ante  Aid.  qui  earn  vevocavit.  Et 
lecte.  Nam  eanidem  etiam  agnos- 
cinit  omnes  codd.  no!^tl■i.  Et  ita  sce- 
pius  Liv.  loqni  solitus  est.  Inf.  iii. 
31. 'Itaque  ergo  ut  magistratu  abiere, 
dies  dicta  est:'  ubi  vid.  J.  F.  Gron. 
XXXIX.  25.  '  Itaque  ergo  in  tantum 
inetnm  omnes  Tliessalos  conjectos,  ut 
non  in  civitatibus  suis  quisquani  liis- 
ccre  audeat.'  Eodem  modo  '  ita  sic,' 
'jam  nunc'  Liviojunctim  efferuntur. 
Vid.  ad  11.  10.  §  11, 

Animo  intendunturl  Vet.  lect.  amino 
incendiintur.  Rhen.  Pall.  2.  et  3.  ut 
et  Canipan.  incenduntur ;  pro  quo  val- 
diu8  probarem  intendunlur,  nisi  ofl'er- 
ret  Pal.  1.  animo  accenduntur.  Gebh. 
Praepositionem  in  abjiciunt  Hari.  2. 
et  Lcid.  2.  qu*  facile  excidere  potuit 
ob  literani  primam  m  vocis  sequentis. 
Vid.  ad  XXXVII.  1.  §  2.  Praeterea  ani- 
mo accenduntur  habet  Lipsiens.  at  ani- 
mo incenduntur  Voss.  ambo,  Harl.2. 
Leid.  ambo,  Neap.  Lat.  Ha  v.  et  Port. 
Neque  aliter  edd.  Mediolan.  1480. 
Tarvis.  utraq.  aliaque  ejus  a^tatis. 
Similiter  fere  infra  xxii.  12.  '  Tacita 
cura  aninuim  incensns,  quod  cum 
duce  baud  quaquam  Flaminio  Sem- 
pronioquc  simili  fulura  sibi  res  cssct.' 
Malim  tamen  animo  intendunlur,  quod 
firmat  llarl.  antiq.  Liv.  in  Praf. '  Ad 
ilia  milii  pro  se  quisque  acriter  aiii- 
mum  iutcndat.'  vii.  li).  '  In  bellum 
Etruscum  intensam  civitatcm.'  Vid. 
Cort.  ad  Sail.  Jug.  c.  20.  §  1.  Simi- 
liter et  alibi  coufundunt  hire  verba 
librarii.  Vid.  Cort.  ad  Pliu.  Ep.  ii.  11. 
^  l.*!.  ct  Ifurmaun.  ad  Nason.  I\1et.  vi. 
5.  id)i  rtiani  lorulioucui  lulii.strat,  ac 
docci, '  intcnderc '  nounumcpiain  sim- 


pliciter  poui  pro  intendcre  animum. 

§  3  Tcrni  juvencs,  Sfc.  concurrunf] 
Terni  et  terni  juvenes  in  Oxon.  N. 
Hearne  reperit :  quasi  vero  terni  non 
perse  indicaret  ab  utraquc  parte  tres 
juvenes  concurrisse.  Librarii  itaque 
ignorantiae  tribnendum  pnto. 

Ptriculum  smun ;  sed  publicum  im- 
perium  servitiumque]  Vet.  lectio  puWt- 
cum  imperium  servitiumque  sine  con- 
junctione  serf;  qui  sermo  mirani  ele- 
gantiam  habet.  Rhenan.  Pericuhim 
suum  :  publicum  imperium  habcnt  vett. 
codd.  Et  sane  Livius  atque  alii  ve- 
tusti  auctores  sa>pe  intelligunt  sed: 
at  quidam  hoc  in  loco  post  suum  ad- 
jecerunt  sed :  quod  quam  probem, 
nescio.  Oportebat  certe  et  aliis  lo- 
cis  adjici.  Quid  igitur  auctores  omit- 
terent  ?  Glar.  Illud  sed,  quod  in  Aid. 
mihi  primum  occurrit,  non  modo  ab- 
est  a  prior,  edd.  verum  etiam  ab  om- 
nibus, quibus  usus  sum,  membr.  quod 
etiam  sa?pissime  Livius  ct  opliniiqui- 
que  scriptores  omittere  soliti  sunt. 
Inf.  III.  14. '  Ne  voce  quidem  incom- 
moda,  nedum  ut  ulla  vis  fierct,  paul- 
latim  permulcendo  tractando()ue  man- 
suefecerant  plebem  :'  pro  sed  paulla- 
tim.  Ubi  forte  id  non  intellectum  vel 
auimadvcrsum  caussa  fuit,  cur  locus 
perperam  interpunctus  sit.  xxii.  58. 
'  Non  iuternecivum  sibi  esse  cum  Ro- 
manis  btllum:  de  dignitate  alquc  im- 
perio  cerlare.'  Vid.  J. F. Gron.  ad  Liv. 
iii.71.§C.  xxii.  25.^^7.  xxvni.39. 
§  11.  xxxvi.  19.  §  10.  xxxix.  8.  §  4. 
ad  Sen.  de  Tranq.  Anim.  c.  12.  de  Be- 
nef.  VII.  4.  Epist.  24.  et  58.  Nat. 
Qna?st.  IV.  in  princ.  Jac.  Gron.  ad 
Liv.  XXII.  27.  ^  U.  et  Cort.  ad  Sail. 
Jug.  c.  10.  et  21,  Et  ita  forte  defen- 
di  potest  locus  Livii  xl.  54.  '  Eique 
ea  fiiies  ncquaciuam  aniicum  Pcrsca, 
ininiicissinium  feccrat:'  ubi  Gron.ma- 
Icbiit  ncqne  antea amicum  Pcrsca.  Quae- 
dam  infra  dicam  ad  vi.  34.  §  3.  In- 
super  vhscrranl  Voss.  2.  ohservattir 
Voss.  1.  llav.  Lcid.  and)o,  Lijjsiens. 
et  Port,  sollcinni  librarionim  crrorc. 


T.  Livii  JUST.  r.in.  I.  CAP.  25. 


G175 


^'id.  ad  VI.  17.  §  4. 

^  •!  Ut  prima  stdtiin  conciirsu  iiicre- 
jniere  arma]  I'rimo  slatim  congr-cssu 
Hav.  invitis  rclUpiis,  qui  vtil;;atuin 
tic'fcndnnt.  Notissiinum  est,'  conciu- 
siim  '  et  '  concmvere'  passim  de  cer- 
tamine  pngnaiiiium  usinpavi  :  ex  cii- 
jiis  iiiterpretatione  altera  lectio,  ge- 
niiina  rjecta,  in  contextiim  pciperam 
niigravit,  uc  alibi  s<ppe  factum  est. 
Vid.  Bmmann. ad  Nason.Met.xi.456. 
et  Cort.  ad  Sail.  Jug.  c.  74.  §  3.  ]Mov 
iKicantesftilsengladii  sine  copula  Port. 
Deindc  fulxere,  pro  fulscre,  Harl.  2. 
et  Hav.  Sed  indocti  scriljae  ubique 
literas  s  et  x  commntare  soliti  sunt. 
Vid.  ad  XXVI.  19.  §  4. 

Spectantes  ])erstringit :  et  neutro  i?i- 
clinata  spe  torpchat  vox']  Pal.  1.  spei, 
nescio  quaniobrem  :  sicut  et  illud, 
qnod  Pal.  2.  alia  longe  scriptura  pro- 
jiaget  talem  lectioncm,  horror  iiigens 
speclunlimn  perstritigit  oculos :  lU  neu- 
tro incliiiata  spe  torperent  vox  spiritus- 
que.  Credo,  e  prohibio  omnia nianasse 
corrrctprum.  Flacc.  .Argon,  iv.  257. 
'  Hinc  illinc  dubiis  intenta  silcntia 
votis.'  Gebh.  Nihil  mutant  in  prima 
parte  iiiijus  pericopes  Voss.  anibo, 
Havl.uterq.  et  Leid.  uterq.  At  spec- 
tuntium  perslriiiiiit  oculos  Hav.  Uuie 
vero  primaeva  f'uerit  scriptura  cod. 
Port,  adsequi  non  polui :  ei  cum  om- 
nibus vcsligiis  eras-.e  postea  a  m.  sec. 
substitutuni  est  speclandum  oculos  per- 
stritigit. In  i)arte  posteriori  neutro 
incliiiata  torpchat  vox  Hav-  neutro  in- 
clila  spe  torpchat  vox  pract'erunt  Leid. 
2.  et  Lipsions.  Verum  nullo  loco  ali- 
quid  nintandum  puto. 

§  5  Jam  non  motus  tanlum  corp.] 
Jam  non  modo  vis  tant.  corp.  Leid.  2. 
QuiK  scrijitura  ex  obscure  notata  li- 
tera  t  in  voce  niotus  nata  est  ;  unde 
factum  fuit,  nt  eani  in  duas  diviscrit 
librarius,  et  dederit  niu  vis,  id  est, »ho- 
do  vis.  D(indo/((/i(m,  pro  latum,  sive 
iantum,  liabet  Lipsiens.  Paullo  post 
vox  exspirantcs  non  est  in  Leid.  1.  et 
alio  ordiue  conuerunt  exspirantcs  ha- 


bet  Lipsiens. 

§  0  Quum  clamasset  gaudio  Alb.  ex-. 
e}'cilus~\  Vet.  lect.  quutn  conclnmasscf 
g.  Alh.  ex.  Hlien.  Conclamassel  ctiain 
Voss.  1.  Harl.antiq.  Leid.  2.  et  Port. 
quum  clamassent  g.  Alh.  ex.  Leid.  1- 
Vid.adiii.  28.§2.Tum  exercitus  Alh. 
alio  ordine  Harl.  2.  Ceterum  verba 
Rlienani  ex  prima  et  proximis  edd. 
emcndavi.  Corriipta  enim  exstant  in 
Francof.  1578.  aliisque  recenlioribus 
lioc  niodo,  gaudio  Alhanus  rex,  pro 
gaudio  Alhanus  ex.  id  est  Albanus  ex- 
ercitus. Unde  in  erroreni  inductus 
est  Freinsli.  et  insuper  ipse  erravit 
ad  Flor.  ji.  17.  §  11.  monens,  Rliena- 
nuni  ad  bunc  locum  notasse,  Rex  pro 
Rom,  exerc.  in  libris  Livii  exstare. 

Jam  spcs  tola,  nondum  tavien  cura  de- 
serucrat]  Jam  desperabant  Roman!, 
caussaui  suam  snperiorem  fore;  non- 
dum tanien  oculos  atque  animum  a 
certamine  avertere  poteranf,  sollicili 
atque  anxii  de  salute  Horalii,  quern 
unum  jam  tres  Ciiriatii  invasuri  erant. 
In  bis  nihil  video  difficultatis,  quam- 
vis  Doujat.  primo  pra^fatus,ut  de  in- 
possibilibus  nemo  sanus  deliberat, 
quia  inutilis  omnis  de  illis  consultatio, 
ita  reruui  omnino  despcrataruni  cu- 
lam  penitus  abjici  solere  ac  dcbere; 
dt'indesubjnngat,lubens  sepropterea 
vocabuhim  totu  deletnruni ;  nisi  forte 
curu  non  pro  studio  ac  diligentiu,  sed 
pro  angore  animi  accipiatiir:  veruuj 
sic  quoque  redundaturum  adverbium 
nondum,  (|uandoquiiiem  hie  dolor  ex 
certa  servitute  apud  Romanes  augen- 
dus  potius  fuisse  videtur,  quam  cxi- 
intudus  tempore,  nisi  admodum  Ion- 
go.  Vox  tamen  decrat  in  vctt.  edd. 
Addidit  delude  Aid.  cui  cousentiunt 
omnes  scripti. 

Exanimes  vice  unius']  Sola  liaec  lec- 
tio extiterat  in  unico  Pal.  3.  sed  in-, 
terpolatitia.  Neque  variavit  Cam- 
panu8.  At  cetcri  I'all.  duo  cxanimes 
vittc  unius.  Quid  probom,  eloqui  dif- 
fero.  (ichh.  Jam  dixi  ad  c.  !>.  §  15, 
Ugendum  viccm  unius,  ii.  31.  '  Appa- 


6176 


NOTiE    VARIORUM    iN 


1  nit  caussa  plebi,  suam  vicem  indig- 
iianteni  magistratu  abisse.'  viii.  3J. 
'Suam  viceni 111 agisanxios,qnani  ejus, 
cui  anxiliuni  ab  se  petebatur.'  xl.  23. 
'  Indignandoque  et  ipse  viceni  ejus.' 
XLiv.  3.  'Sollicito  consuli  et  eorum 
vicem,  quos  paucos  praemiseiat.'  J, 
F.  Gron,  Liv.  iii.  36. '  Et  hoc  insig- 
ne  reginm  in  orbem,  suam  cujusque 
vicem  per  omnes  ire!.'  Vid.  cuindem 
Gron.  ad  Liv.  xxxix.  14.  Et  line  vi- 
detur  pertinere  iliud  Ter.  Heaut.  iv. 
5. 1.  *  Menedemi  vicem  miseret  me.' 
Vulgatuin  (uetur  Doujat.  Et  sane, 
qnamvis  e.ianimes  vicem  recte  dicatur, 
id  genus  loquendi  tanicn  ubiqne,  iii- 
^itis  codicibus  scriptis, obtrudendiun 
Jion  videtur.  Vet.  scriptura  in  cod. 
Hav.  a  m.  eniendatrice  penitus  erat 
erasa,  eique  siibsiitutum  est,  ut  nunc 
legitur,  exanimes  vice  unius.  Sed  exani- 
mesviceshahet  Leid.l.  vox  deinde  imi- 
vs  a  m.  2. adscripta  est.  £xani/nos  pra;- 
fert  Lipsiens.  Ita  'corpora  exanima' 
hac  forma  dixit  Liv.  xxv.  26. '  Ut  non 
inodo  lacrimis  justoque  comploratu 
prosequerentur  niortuos,  sed  ne  ef- 
ferrent  qnidem  aut  sepelirent,  jace- 
rcntque  strata  exanima  corpora.' 
XXVI.  13.  '  Parati  erant,  qui  magno 
rogo  in  propatulo  xdium  accenso 
corpora  exanima  injiciant.'  Sed  vid. 
ad  vu.  21.  §  5.  Ceterum  exanimes  vi- 
cem, quod  Gron.  conjecit,  in  nuUo 
niiiii  cod.  obviuni  fiiit. 

§  H  Videt  mag7iis  iniervalUs  sequen- 
tes]  Vidit  Voss.  1.  Leid.  2.  et  editi, 
quibus  Aldo  anticpiiniiljus  nsus  sum. 
1'um,  alio  ordine  vcrljorum,  mag.  iti- 
terv.  videt  siq.  Harl.  2.  mngis,  pro  ma- 
gnis,  liiiljct  Hav.  qui  in  pra?cc.  vocem 
spatii  oiiiisit.  Sup.  Turn  jam  uliquun- 
turn  rior. 

Iluud  iirocul  ah  sese  abesfie'\  Ah  sc 
alesse  Vo>s.  ambo,  Leid.  2.  Lipsiens. 
et  Port,  ah  sc  esse  Harl.  2. 

/«  cum  imigno  iiipclu  rcdit]  licdiit 
Vohs.  uletq.  Harl.  ambo,  Li-id.  aniljo, 
Perl.  v\  Hiiv.  ctiam  omuts  t-dd.  ante 
Modii    rr.mcot".  quod   propierea  in 


contextum  revocavi.  Vid.  ad  xxxvi. 
35.  §2. 

§9  Vt  opemf erant  fratri']  Uli  opem 
/er«n<  Voss.l.  Harl. ambo,  Leid. ambo, 
Hav.  et  omnes  edd.  ustjue  ad  ultimani 
Gruteri.  Et  hie  eliani  libris  priori- 
bus  obsecutus  sum.  Paullo  ante  in- 
clamat  Curiatios  Flor.  Mox  cceso  hosti 
praefert  Jac.  Gron.  ed.  1679.  aperto 
errore  typograpliorum,  ut  inde  milii 
constat,  quod  minor  ed.  quae  anno 
praecedenti  prodiit,  rh  hoste  servat. 
Et  tanien  Clericus  errorem  typogra- 
pbicum  fideliter  expressit.  Nimiiiun 
Gron.  splialma  hoc  adnotare  omiserat 
in  syllabo,  in  quern  reliqna  conjece- 
rat. 

Quttlis  ex  insperafo  paventium  solet] 
Magnum  hie  mendum  exemplaria  Li- 
vianaoccupavit.  Nam,  \>io  paventium, 
scribendum  est  faveniiitm.  Vehemens 
autem  de  prospero  rei  prope  despe- 
ratae  successu  gaudiimi.  Rhen.  Vet. 
faventium  ;  recte.  Ego  scio  id  verbuin 
circi  proprium  et  amphitheatri.  Et 
ideo  transfert  istuc  Livins  quasi  ad 
spectaculum  liidicrum.  Lips.  Tunc 
enini  major  clamor.  iNlart.  Epigr. 
IX.  70.  '  Vincenti  parniaR  qtium  sua 
turba  favet.'  F.  Sunct.  Fuit  hsec  lec- 
tio, faventium,  posita  in  Pal.  2.  initio  : 
jam,  cxtrita  primoie  litera,  supposi- 
tum  est  paventium,  ut  in  Pall.  1.  ct  3. 
Flaoc.  IV.  228.  '  Nee  sonat  (Ebalius 
cavea;  favor.'  Quicquid  non  intelli- 
gebant,  mutabatur.  At  velim  scire, 
quani  valida  voce  sint  pavcntes.  Inf. 
IV.  37.  de  pavido  exciciln  :  '  Clamor 
indicmm  prinium  fuit,  (juo  res  incli- 
nalura  esset,  excitalior  crebriorquc 
ab  liostc  sublatus,  ab  Ivomanis  disso- 
nus,  impar,  spgnis,  sa-pf  itrratus,  in- 
certo  cianiore  prodidil  pavorem  aui- 
niorum.'  (iehli.  I'uventium  Neap.  Lat. 
\  OSS.  2.  L<'id.  1.  Hail.  2.  Lipsiens. 
Port,  ct  Hav.  De  pavore  plnra  nntat 
Nic.  Hcins.  ad  Sil.  xvi.  132.  Hie 
lamen  prafcro //»rt'n<ii//H,  quod  ser- 
vat Harl.  anli(|.  Voss.  1.  et  Leid.  2. 
Sa'pius  autem  banc  voccni  de  adcla« 


T.    LIVII    HIST.    LIB.   I.    CAP.  2-5. 


G177 


matinne  circensi  iisiir|)ari  dixi  ad  Sil. 
Wi.  3I.».  I'nuterca  solitos  fiiisse  li- 
brarios  ra  '  pavere '  et  'favere'  in- 
ter se  confiiiidfre,  nioiiui  ad  ejusdeni 
Sil.  III.  Cyo.  Paullo  ante  tunc  dumore , 
erat  in  Hari.  iitro*).  Leiil.  1.  V^oss.  2. 
et  c(l(l.  qiias  vidi,  ante  Paris.  1573. 
Vid.  ad  II.  12.  §  1 J. 

§  1 1  Marie  singuU  stipcreratW]  Sin- 
guli  sninrimt  Voss.  2.  Qiianivis  au- 
tcm  'siiperare'  pro  supcresse  poni 
infra  probatiirus  sini  ad  xxir.  49.  §  5. 
Iiic  taiiion  id  inpcritivc  librarii  tribno, 
qui  rompendinni  scribendi  sunemnt, 
aiit  supcr'ant,  vel  ex  fcstinatione  non 
vidit,  vel  non  adsecntus  est.  Tale 
exenipliini  jam  supra  babiiiinus  i.  G. 
§  3.  Fltira  vid.  ad  x\i.28.  §  5.  et  ad 
XXV.  7.  §  4. 

Fe.ssiim  vulnere,/essum  cursit]  Voces 
fessuin  cursii  in  Oxon.  L.  2,  deesse, 
Hearne  nioniiit ;  quod  iiegligentiaj 
librarii,  cui  re|u'titio  rov  fessuin  cans- 
sani  ilodit,  adscribeiulinn.  Siniilia 
exenipla  vid.  ad  Liv.  ix.  11.  §  11. 

Vict  usque  fratruin  antese  slrage]  Co- 
piilam  <jue  abjicit  Voss.  2.  Vir  doctis- 
sinms,  siiis  ad  nie  Uteris,  conjiciebat 
vidcnxque  fratriun  ante  se  strugem.  Ve- 
riini  iiiliil  iinitiiri  iiecei.se.  Virtna 
erat,  ant  jam  victnm  se  pntabat  ob 
fratruin  ante  se  intcit'ectoiism  cse- 
deii). 

A't'c  illud  pruTtuin  full]  Nihil  lieic 
deest  :  siibintelli^itur,  sod  rjedes  : 
prrclium  enim  ac  ccrtainen  inter  pa- 
res. Tac.  Ann.  ni.  39.  '  Nee  acicni 
aut  |)r(»;liuiii  dici  dicneril,  in  qno  se- 
niierines  ac  palaiUes  trucidati  sunt, 
sine  nostro  sanguine.'  Allnsit  Jiiv. 
Sat.  III.  289.  *  niisera-  cognosce  pro- 
ttniia  rix-* :  Si  rixa  est,  ubi  tu  pnl- 
ses,  ego  vapnio  tantnm.'  (ivut. 

§  12  Tertium  caussnm  belli  Imjusce'] 
Facie  alia,  sed  a  correctoribiis  forte 
jsersonata  fictitiaqiie,  Pal.  2.  teyiiam 
caussam  belli  te  hujnscc,  Non  diceii- 
dum  erat  forte  :  non  enim  tliibito,  ant 
credo  esse  falsum  ;  sed  salisdare  pa- 
ratus.  (Jebh.  Oui  tertius  ille  caussa 
belli?  Sabinae  vociferantur  superius 


c.  13.  '  Nos  canssa  belli,  nos  vnlne- 
riim  ac  ca;dinm  viris  ac  parcntiiius 
snmns.'  ix.  15.  'Ut  receptisequilibus, 
qui  canssa  belli  essenf,  absisterent 
obsidione;'  propter  quos  belluni  erat 
conflatiim.  At  non  propter  C'uiia- 
tiiini  bellabant  Komani  et  Albani. 
Turn  quid  serinonis,  tertium  cuussaui 
belli  (lubo?  Corrige  omniiio  tertium 
caussa-  belli  hujusce.  Priores,  inqiiit, 
singnlornm  fratrnm  Manibns  inferias 
cecidi,  tertium  impcudam  in  caussam 
belli,  quaj  est,  uter  populus  inipeiet : 
tertius  cacsus  caussam  faciei  obtinere 
Ronianos.  iv.  19.  Cossiis,  '  Jam  ego 
banc  mactatani  victiinam  legatoruni 
inauibnsdabo.'  xxii.  (».  Ducarius  Cal- 
lus, '  Jam  ego  banc  victimani  iiiani- 
bus  pcremtornm  fcvde  civinm  dabo.' 
'J'ac.  Ann.  ii.  13.  '  Simul  peifidos  et 
ruptores  pacis  ultioni  et  gloriae  mac- 
tandos.'  J.  F.  Gron.  Vid.  eiimdem  ad 
Nie.  Heinsium,  Ep.  91.  quam  edidit 
Burman.  Syllog.  Ei)ist.  tom.  in.  pag. 
lOG.  Conjeclurameju'  abcodd.Oxou. 
L.  1.  et  N.  firmari  Hearne  nionuit. 
Nostri  omnes  stant  a  scii|)tura  vul- 
}!ata,  nisi  ([uod  hujusmodi  babeaut 
Voss.  1.  et  Leid.  2.  Iiujusceiuodi  Voss. 
2.  et  Hav.     Vid.  ad  i.  23.  §  7. 

Mule  suslinenli  «nH(iJ  Scalig.  ad 
Manil.  p.  43.  ed.  Arg.  TrpoPaWo/j.it'w. 
Quasi  Livius  dicat,  vix  potnisse  ol)ji- 
ccre  scutum.  Ita  Ovid.  Met.  XII.37G. 
'  Defeusatqne  biimeros,  praEleutaque 
snstiiiet  anna.'  Sed  hie  male  susti- 
venli  (inita  videtur  esse,  vix  armornm 
teneudorum  potenti,  nt  loquitur  Liv. 
XXI.  54.  '  Rigere  omnibus  corpora,  ut 
vix  armornm  tenendoium  poteiitia 
essent.'  xxiii.  45.  '  Vix  arma  inem- 
braquc  sustinentcs  pngnare.'  Sail. 
Hist.  III.  '  Susliiiere  corpora  pleri- 
qne  neijueuntes  :'  Curt.  vi.  1.  '  La- 
couum  acies  languescere,  Inbiica 
anna  vix  sustinens.*  Idem  viii.  4. 
'  Forte  iMacedo  gregarius  inilt's,  se- 
que  et  arma  sustentans,  tandem  in 
castra  pervcnerat.'  Ubi  baud  dubie 
ex  edit,  liartli.  Merulae  in  Varr. 
Lectt,  Freinshemii  legendnni  est  vix 


G178 


SOTAL    VARIORUM    IN 


seque  et  arma,  Ovid.  Epist.  Briseid. 
vs.  119. '  Qiiam  nianibns  clipeos  et  acii- 
t£e  ciispidis  liastani  Et  galeam  piessa 
.sustinuisse  coma.'  Diik.  Recte  rh 
'  SHstinere'  exponit  Diik.  Liv.  xxii. 
CO.  '  Qmini  omnia  snbsidia  vitas  ab- 
essent,  a<lfeclisque  fame  viribiis,  ar- 
ma jam  sustineie  neqniient.' 

§  13  Eo  majore  cum  gaiidio,  quo  pro- 
■pe  metum  res  fuerat^  Vet.  lib.  ijuo  pro- 
pius  melum.  Placet.  Sigon.  Vet. 
prope  metum.  Genus  loqnendi  cre- 
brum  historia'.  Lips.  Quod  alii  Si- 
goiiii  codici  uni  tribiieriuit,  id  nostris 
omnibus  temere  nolim  :  quippe  in- 
ventam  banc  in  novello  libro  scrip- 
tarn  lect.  in  omnibus  edd.  propaga- 
lunt;  contra  quod  omues  nostri,  et 
Lipsii  quoqne  Ms.  quo  prope  metum 
resfuerat.  Gebli.  Ab  uno  Sigonii  est 
lion  optima;  notae  libro.  Lips,  tres 
Pall.  Oxon.  Flor.  Voss.  uterq.  Helm, 
cum  priscis  edd.  prope  metum.  Quod 
veruni  est:  utque  intelligas,  divide 
viiijore  in  niagis  magno  ;  nt  subau- 
dire  magis  ad  prope  possis.  Ut  ap. 
Sen.  de  Constant.  Sap.  c.  11.  '  Ut 
cjuisque  contcmtissimus  et  ludibrio 
est,  ita  solutissimae  linguae  est.'  Ubi 
duas  ejecimus  voces  ut  viaxime,  quae 
in  nuUis  Mss.  bonaj  nota:  comparent, 
et  exquisitum  loqnendi  compendium 
vitiant.  Vis  praeccdcntis  tertia;  col- 
lationis  prorogatur  ad  proximnm  /«- 
dihrin:  ut  perinde  sit,  ac  si  dixisset, 
ut  quisque  maxiiite  contcmlus  et  ludibrio 
est.  Tac.  Ann.  vi.  45. '  'i'anto  accep- 
tins  in  viilgum,  quanto  nmdicus  pri- 
vatis  aedificationibns; '  id  est,  magis 
tanto  acce])tum,  quanto  illc  niodicus. 
In  Agric.  c.  4.  '  Speciem  excelsiu 
magna?(|ue  gloria;  velirmentius,qnani 
raute,  appetebat.'  INIagis  vebenicn- 
tcr,  fjuam  caiite  Plin.xix.G.  '  Gran- 
«lcscunt,  (|U0  sa;pins  sarriiint.'  Sed  et 
ilia,  qunw,  quo,  quitiilo  passim  orcnr- 
runt  picniori  sigiiilicalionc,qna  Tom«. 
gix  intcllectuni  traliuiit.  J.  /•'.  (iron. 
Adtle  Periz.  ad  Sanct.  iv.  7.  4.  ct  ad 
Valer.  IMax.  Pralat.  i.  Dnk.  Viu 
codici  Sigonii,  ciqnc   saplss-inic  in- 


terpolate, (idem  habere  nialuit  Don- 
jat.  qiiani  tot  aliis  longe  integrio- 
ribus,  quibus  Lips.  Gebli.  et  Gron. 
usi  sunt,  atque  edd.  primis,  idqne 
duas  in  primis  ob  caussas;  turn  quod 
Livio  non  semper  convenit  in  for- 
ma loquendi  cum  Tacito  et  Sene- 
ca, quorum  similia  exempla  Gron, 
laudarat,  turn  qnod  cod.  Sigoniaui 
lectio  planior  sit.  Ego  tamen  reli- 
quis  omnino  adsentio,  nonmodo  quod 
omnes  nostri  etiam  prope  metum  prx' 
ferant,  verum  etiam  quod,  praeter 
alios  scriptores,  ita  ipse  quoqne  Li- 
viusferme  locutus  sit  xxxiv.4.  'Haec 
ego,  quo  melior  lectiorque  indies  for- 
tuna  reipublica;  est,  imperiumque 
crescit,  eo  plus  horreo.'  Ubi  etiam 
genus  idem  loquendi  ferre  non  potue- 
runt  quidam  librarii,  ideoqne  dede- 
runt,  5«o  magis  imperium  crescit ;  quod 
recte  iterum  Gronovio  displicnit. 
Alia  exempla  ibi  videri  possnnt.  Ne- 
qne  aliter  locutus  est  Colum.  vi.  27. 
'  Ut  quarque  est  praestantior,  ita 
ubere  canipo  pascitur.'  Quo  doctior 
est  vulg.  scrii>tura,  quam  ilia  cod.  Si- 
goniani,  eo  minus  ab  indoctis  libra- 
riis  profecta  videtur.  Ceterum,  prae- 
positione  cum  omissa,C()  majore  gauilio 
Voss.  1.  et  Leid.  ambo.  At  preeposi- 
lionem  servo.  Accipiunt  eo  majore 
cum  gaudio,  pro  accipiunt  eo  magis 
gaudentcs.  Ita  inf.  xxxvi.  36.  '  Eo 
omnia  cum  majore  religione  facta, 
quod  novum  cnni  Autioclio  instabat 
bellum.'  xxxviii.  12.  '  La;ti  cum 
frequent!  adsensu  consulcm  audive- 
runt.'  XLiv.  34.  '  Non  sermonibus 
tantnm  his,  cum  quanto  adsensu  au- 
dissent  verba  consulis,  oslenderunt.' 
xi.v.  10.  '  Cum  magno  adsensu  audi- 
tus  est.'  Sail,  in  Jug.  c.  14.  ^  15. 
'  Clausi  in  tenebris  cum  moerore  et 
luctu  niorte  graviorcm  vitam  exi- 
gunt.'  Ubi  vid.  Cort.  Vid.  etiam  ad 
xi.iii.  23.  §  1.  'i'um  quod  prope  melum 
Leid.  2.  Scd  sensus  re(|Mirit  quo,  ut 
est  in  reli(|uis  codd.  Alibi  error  idem 
frc(|ti(ntcr  occurrit.  Vid.  ud  XXXVI. 
33.  ■§  3. 


T.  Livii  HIST,  r.115.  I.  CAP.  2(5. 


ni79 


^  n  Quo  quisqiie  loco  ccciJit]  Pal. 
5.  abest  loco.  In  Pal.  2.  ostenditiir 
quo  quis<]iic  loco  concidU.  Oebli.  Cecu 
devil  Li'id.  2. 

Sed  dislanlia  loch,  ct  tit  pugnalum 
csl]  Non  enit  opus  iiic  paiticulas  is- 
tas  transpoiiPic.  Recte  ciiim  exem- 
plar scriptiini  hahvt,  scd  distant ia  lu- 
cin,  ul  ct  pugnaluin  est.  lihen.  Nou 
video  ex  aliis  Mss.  qnid(piam  anno- 
tatum  hie  esse.  Scias  tainen  oportet, 
usque  ad  a.l518.1ioc  locolectiimfiiis- 
seulpugu(ttumest,  Istoantem  anno  Al- 
dina  minoiis  formae  dcdit,  et  iit  pugna- 
turn  est,  id  quod  modo  17.  annos  obti- 
nerc  potuit,solis  Jnntis,  l^aiis.acBa- 
sileensibns  1531.  sequcntibus.  Nam 
(jui  iianc  curam  cxreperunt  liasileen- 
scs  1535.  mutaverunt  in  cum  niodnm, 
qui  hue  usque  tiaditusest  [ut  ct  pitgun- 
tum  est ;]  idque  exstat  in  Rottendorf. 
Veruni  tanien  est,  quod  piaster  istas 
quatuor  edd.  niilii  ol)venit  in  Flor.  S. 
Marci  et  ut  pugnutum  est :  vacua  cnim 
est  altera  admonitio,  et  nullus,  qui 
priora  Livii  legit,  nescire  potest,  dis- 
tantibus  locis  pugnatnm  esse.  Ncc 
inireris,  has  particulas  ila  tcniere  in- 
versas  ;  eccc  ii.52.  itidem  in  duabus 
saltern  postreniis  edd.  invenies,  ut 
non  Menenius,  qinini  oniniuo  recpiira- 
tur,  nun  \d  Menenius ;  quomodo  trans- 
posuimus.  Jac.  (iron.  Et  ut  pugnatum 
etiam  Voss.  2.  Harl.2.  Leid.  1.  Lipsi- 
ens.  Port,  et  Ilav.  quod  practcr  edd. 
a  Jac.  Oron.  inemoratas  exsiat  etiani 
in  Colon.  1525.  et  Ascens.  1530.  et 
quam  cxcudit  Ccrvicornus.  Ut  pug- 
nutum est,  altera  pai  ticula  nniissa,  in 
Oxon.  L.  2.  invenit  llearne.  Pugntc, 
pro  pugnatum  est,  habet  Harl.  1, 
Paullo  ante  Albana  Iria  liomam  versus, 
vocibus  trajectis,  Ilav. 

Cap.  XXVI.  ^1  Priusquam  indc  di- 
grcderentur]  Pal.  1.  priuins  ejicit  rh 
inde.  Gebli.  F.amdem  vocem  ejici- 
unt  etiam  Lipsiens.et  Port.  Seqnitur 
autem  nuix,  '  ita  cxercitus  inde  do- 
nios  abducti.'  Pra.'t°ercndus  tamen 
est  aliorum  consciisii?.    Mox  us.  so 


cor,  corpora  Leid.  2.  m».  se  eor,  copia 
Lipsieiis.  t(s.  se  ipsorum  opera  vetus- 
tiorcs  typis  cxcnsi. 

Ita  cxercitus  inde  domos  aliducd] 
Duo  Pall,  ndducli.  Gebli.  Adducti 
etiam  ultima  Giut.  Ileins.  et  Gron. 
priores;  qui  tamen  in  postcrioribus 
verius  abducti  restituit  :  quam  scrip- 
turam  servant  pra^ter  Hav.  et  Lip- 
siens.  onines  nostri,  et  recte  Gron. 
idem  vindicat  ad  xxvii.  29.  §  1. 

§  2  Tergemina  spolia  prcc  se  gerensi 
Supra  lloralios  Curiatio^que  recte 
trigeminos  vocaverat,  ut  dictuni  ad 
Epit.  I.  Quare  nunc  etiam  spolia 
eornm  trigemina  vocanda  orant,  quasi 
trigeniinorum  spolia.  \lt  ita  exlii- 
bent  etiam  Flor.  Voss.  1.  llarl.  ambo, 
Leid.  ambo,  I'ort.  et  Ilav.  Praiterea 
gerens  prcc  se  Port,  prcc  se  fercns 
Oxon.  C.  ap.  Hearn.  S;rpius  verba 
'  ferre'  et  '  gerere '  conimutarunt 
scribal  librarii.  Ita  apud  Sil.  Ilal. 
111.  3G5.  ubi  olini  edcbaliir  '  bella  fe- 
reiis,'  codex  Oxon.  exhibet  gerens, 
licet  ibi  Nic.  Heins.  screns  legendum 
conjecerit.  Vid.  viros  doctos  ad  Curt. 
III.  2.  §  3.  Ceterum  rh  principes  nou 
erat  in  edd.  antt.  quas  vidi.  Primus 
addidit  Aldus:  et  recte.  Habent 
cnim  onines  script!. 

Quic  desponsala  uni  ex  Cuiiatiis  fti- 
crat]  Exemplar  scriptum  Iiabet  qucc 
desponsa  uni,  non  dcsponsata.  Rlien. 
Desponsa  quidem  Rlien.  ex  Wormat. 
Sod  Pall,  tres  nihilominus  et  Camp. 
dcsponsata.  Gebli.  Pariter  Rlien.  in- 
fra emciidabat  xxvi.  50.  ^2.  ubi  vid. 
Gron.  Dcsponsata,  ut  autea  edcbatur, 
est  in  Flor.  Leid.  2.  Hav.  Lips,  et 
Port,  ut  et  Voss.  1.  a  m.  sec.  Atque 
ita  in  Oxon.  N.  et  C.  Hearne  reperit. 
Pariter  variant  codd.  antt.  x.wviii. 
57.  ^  8.  Similes  alios  librariorum  cr- 
rores  vid.  ad  x.  37.  §  2. 

Ohviiim  ante  portatn  Capcnam  fuit] 
Exemplar  scriptum  habit  ohria  ante 
portam,  non  ubiia)n.  Iviien.  Pall.  1.  et 
3.  et  (^ami>.  obiiam.  i!ebh.  Obvia 
etiam  Voss.  I.  ambo,  Harl.  Leid.  2. 


6180 


NOTiE   VARIORUM    IN 


Lipfiens.  ViJ.Sigon.  ad  x\vi.25.§15. 
J.  F.  Gron.  ad  Liv.  xxi.  31.  §2.  et 
Cort.  aii  Sail.  Jug.  4G.  §  5.  Pi  a^teiea, 
alio  ordiiie,  attte  port.  Cap.  obvia  fuit 
Leid.  2.     Turn  appelUtbat  Hail.  2. 

§  3  Siinul  verbis  incrcpatis']  In  Pal. 
2.  superscriptuin  increpitans.  Vid.  v. 
11.  Gebli.  Nostii  qiiidcm  omnes  hie 
nihil  a  vulg.  recedunt :  at  paullo  ante, 
trajectis  vocibus,  Movet  j'eroci  aniimtm 
jiiveni  Voss.  1.  et  Leid.  2.  et  i7isua  i'(c- 
toria  Hail.  2.  et  niox  infra  transigit, 
pro  transjigit,  Voss.  2.  Quod  positum 
esse  videii  posset  pro  Irausicit,  vel 
transjicit.  Ita  enini  alibi  librarios 
peccare  solitos  fnisse  dim  nioniii  ad 
Sil.  Ital.  I.  C42.  Sed  nihil  muto  ob 
coDsensum  alioruni.  Inf.  ii.  G.  '  Con- 
trario  ictu  per  parmam  uterque  trans- 
fixus.'  c.  20. '  Valeriiimex  transverse 
qnidam  adortiis  transfigit.'  c.46.'  Tus- 
ciis  incautiiin  gladio  per  pectus  trans- 
figit.' III.  48.  '  Pectus  deinde  pnellas 
transfigit.'  v.  30.  '  Dncem  Gallonini 
latus  transfixum  hasta  occidit.'  xxii. 
6.  '  Consiilem  lancea  transfixit :'  et 
sa'pe  alibi. 

§4  Cum  itimaluraio  amore]  Tu  scri- 
be, cum  immaturo  nmore.  Rhen.  Illud 
iwmaturulu,  qnod  priinnni  in  ed.  Al- 
dina;  coiitcxtn  visitur,  et  pernonnnl- 
las  alias  propagatuni  rccle  itcniin  a 
Rhcnaii.  ejeclum  est,  retiilisseni  inter 
errores  typiigrap!iornni,iiisi  t  tiaiu  ex- 
staret  in  ed.  Mediol.  1480.  et  pro 
var.  lect.  in  inarg.  Ascens.  1.513.  et 
151G.  ]\Iox  verba  ad  sponsum  desmit 
in  prioribns  typis  descriptis.  In  jiri- 
Jiia  inveni  Mogunt.  a  qua  slant  eliain 
oniiies  rodd.  sciipli. 

Sic  cat,  quaciimque  Romtnut]  Nota 
sunt  ilia,  '  i  nunc,'  ct  '  eat  nunc.' 
Neqiie  tanicn  hie  desidcrarcni  cat,  si 
ficripti  al)t  sse  paterentur.  Nam  scr- 
1110  aiirnplus  coiivenire  videtiir  irato 
el  iiiiiiiiiiti.  .Supra  c.  7.  '  .Sic  deinde, 
qniniinqtiR  alius  transilict  nuciiia 
mea.'  Dull.  Seiipti  rh  cat  constan- 
ter  iigiioscimt,  nisi  quod  ejus  loco  sic 
crul  libraiidruiii  crrore  pra>feral  liav. 


a  ra.  pr. 

Rumannm  lugehit  hosteni]  Tu  scribe 
Romana  lugibit  kostem.  Sic  enim  iu 
archelypo  Voruiac.  legitur.  Rhen. 
Vett.  libb.  Romanuni  lugebit  hostem; 
placet.  Sigon.  Hasc  {Romana^  est 
eiiiendatio  Rlienani,  si  consideres  in- 
lentius,  non  vera.  Non  enim  hostem, 
sed  sponsum,  liixit.  Itaqiie  melius 
edd.  priscae.  Pall.  Mss.  et  Sigonii 
cod.  Romarium  lugebit  hostem.  In 
Pal.  2.  tamen,  ne  tergiverser,  alia 
serie,  lugebit  hostem  Romanum.  Ex 
quibus  vides,  ubique  excludi  Khena- 
ni  lect.  Gehh.  Recte  Borbetomag. 
Voss.  1.  Ciiifl.  Mureti  codices  Ro- 
mana; meriloque  probat  Rhen.  non 
mode  quia  expressius  est  graviusque, 
sed  etiam  quia  alleriim,  licet  Sigonio 
placeat,  vix  Latinum  est.  Romanus 
hostis  cum  dicitur,  non  intelligimus 
aliqiiem  populo  Romano  infestiim, 
sed  ipsos  Komanos,  alii  nationi  vel 
homini  hostes.  Uli  nee  '  hostem  Pce- 
num,'  ant  '  Atheniensem  hostem,'  pro 
Poenorum  vel  Atlieniensinin  hoste  di- 
cimus.  Qua?  aulem  exempla  scrmo- 
nein  istum  probare  videbantur,  om- 
nia cornipta  sunt.  Veluti  xxii.  21. 
'  Agriim  pacatnin  Romanorum  soci- 
orum  :'  nam  liber  optimus  liabct,  so- 
cios Romanorum.  xxiii.  18.  '  Socii  Ro- 
niani  propugnacula  adversiis  vineas 
statuere:'  idem  cum  pliiribiis  melio- 
ribus  Romanorum.  Eodem  libro  c  23. 
'  Qui  spolia  ex  liostc  Romano  fixa 
domi  haberent.'  Idem  toO  Romano 
nihil  agnoscit.  xxiv.  30.  '  Capti  ad 
Thrasinienum  inter  Romana  aiixilia.' 
Onines  scripli  Romu7torum:  nam  Ro- 
mana auxilia  esseiit  Latino,  qua-  Ro- 
maiii  mitlerent  aliis  ;  nou  copi'.r  ali- 
inigena^  quibus  Roiiinni  utcbantur. 
Apud  Latinum  taiiien  I'acattim  legi- 
tur Paneg.  c.  32.  '  Ibat  siil)  diicibus 
vexiliisque  Roinanis  hostis  arKpiando 
Romanus.'  Si'd  aiit  legoiidiiiii  hostis 
aliqunmlo  Romanis;  aut  .wo  isti  con- 
(loiiandum.  Nam  cum  Clodius  Cice- 
rontni  vocavit  'hostem  Capilolinum,' 


T.    LIVII    HIST.    Lll!.  I.    CAP.  26. 


Glbl 


Ht  est  in  Oiat.  pro  Dom.  c.  3.  non 
quasi  Capitolii  liosteni  notaie  voluit, 
sed  ex  veteie  invidia,  quasi  qui  oc- 
cnpato  ft  aiiiiis  pia2si(lio(iue  eqnituin 
Konv.morum  firmato  Capitolio,  iiuie 
quasi  ex  arce  sajvierit,  liosteiiique  se 
gesserit  crga  cives  indcnmatos.  Ita 
enim  intcrpretabatur  iiebulo  ille  for- 
tissinii  consulis  in  patiicidas  patriae 
justissimam  vindictam.  J.  /•'.  Gron, 
Utruni  Romann,  an  Romaniim,  legen- 
dum  sit,  inter  se  digladiantiir  Kobor- 
tell.  de  Rat.  Corr.  Antiq.Libb.  p,2G. 
et  Sigon.  Emend,  i.  2.  p.  142.  Quam- 
vis  vero  Romaniim,  quod  Sigon.  prje- 
fert,  habcant  etiani  Voss.  2.  Harl. 
uterq.  Lipsieiis.  Port.  Hav.  et  Neap. 
Lat.  atque  ita  in  Oxon.  L,  1.  2.  et 
C.  repererit  Hcarne,  adsentio  tanien 
Gronovio,  cui  vineta  sua  caedenti,  et 
rh  Romanum  lugehit  hostcm  (quod  in 
priori  notarum  ed.  probarat)  rcfel- 
lenfi  placet  Romana.  Neque  aliter 
est  in  Leid.  utroq.  Vid.  eumdeni 
Gron.  ad  Liv.  xxiii.  23.  §  6. 

§  5  Atrox  visum  idfacinus]  Atrox  id 
visum  f acinus,  alio  ordine,  Hav.  Atrox 
visum  hoc  /acinus  Voss.  1.  et  Leid.  2, 
Deinde  Patribusque  plehique  Hav. 
Mox  mcritum  facto  ohstat  Voss.  2. 
meritum  obstuhat  facto  Harl.  1. 

JVe  ipse  tarn  tristis  ingratique  ad  vul- 
gus  judicii^  Ne  ipse  tii  (id  est,  tamen) 
^risf/s  Lipsiens.  solilo  librarioruin  er- 
rore.  Vid.  ad  xxii.  59.  §  13.  Turn,  ali- 
ter ordinatis  vocibus,  jadtcii  ad  vulgus 
Voss.  1.  et  Leid.  2. 

Aut  secundum  judicium  supplicii  auc- 
tor  foref]  Antiq.  lectio  «d  secundum  ju- 
dicium supp.  Scribendum  ac  secundum 
.  .  .  esset.  Rlien.  Rcvocavi  scriptu- 
ram  Pall,  omnium,  imnio  edd.  ante 
Klien.  Is  persuasit  criticis,  repone- 
rent  ac,  quoniam  in  INIs.  suo  invenis- 
set  ad.  Ncscio,  quam  recto.  Hoc 
scio,  aliud  esse  auctorem  judicii,  aliud 
auctorem  supplicii.  Grut.  Ad  secun- 
dum suppUcium  Leid.  1.  et  Harl.  antiq. 
Deinde  supplicii  actor  Voss.  1.  et  Leid. 
2.  soUemni  librariorum  errore,  qui  sje- 


])ius  has  voces  inter  se  coninintanint. 
Vid.Cort.  ad  Sail. Cat.  c.  3.  Jug.  c.  22. 
Torren.  ad  Val.  I\Iax.  ii.  4.  4.  ct  qme 
notavi  ad  Silii  Italici  xvii.  4'JO.  Ali,» 
ctiam  exenipla  videri  possunt  hoc  lib. 
IG.  §5.c.  51.§4.  11.21.  ^4.  c.31.  §9. 
c.  32.  §  2.  c.  54.  §  7.  c.  50.  §  G.  c.  58. 
§  1.  III.  15.  §  7.  c.  20.  ^  1.  c.  .'54.  ^  2. 
IV.  13.  §  9.  XL.  11.  §  2.  et  passim. 
Pari  modo  '  actus'  et  '  auctus'  com- 
miitari  videbimus  ad  xxi.  Gl.  §  4. 

Concilio  populi  advocato,  D uumviros'\ 
Consilio  Voss.  2.  Perperam.  Vid. 
Gron.  ad  xliv.  2.  §  5.  Deinde  duum- 
virum  Voss.  2.  et  Lipsiens.  quorum 
prior  etiam  mox  hahetjudicet. 

Qui  Horatio  pcrduellionem  judiccnt 
secundum  legem,  facio]  J.  F.  Croii.  dn- 
bitat,  an  non  hoc  loco  et  verbis  sc- 
queiitibus  pcrducllionis judiccnt,  paiiilo 
postea  antem  pcrducllionis  judico,  le- 
gendum  sit  :  quoniam  pari  ratione 
'  capitis,'  vel  '  pecuniai  aliciii  judi- 
care  '  aiiis  locis  Livii  in  optimis  codd, 
reperiatur.  Vid.  qua>  notavit  ad 
XXIII.  14.  §  3.  Praeterea  locus  hie 
dnbias  interpunctionis  est.  In  re- 
centt.  edd.  ita  distinguitur,  judiccnt 
secunduvi  legem,  facio.  Verum  in  antt. 
nonnullis  hoc  modo  interpunctum  \\- 
i\eo,  judiccnt,  secundum  legem  facio.  Et 
ita  etiam  verba  cepit  Pigh-  in  Annal. 
Rom.  tom.  i.  35.  Eodeni  modo  etiam 
Sigonium  Livii  verba  distinguenda 
existimasse  ex  eo  constat,  quod  de 
Judiciis  III.  4.  eadem  inverso  ordine 
laniiet,  facio  secundum  legem.  Si  pri- 
orem  interpungendi  rationem  recipi- 
mus,  sequitur  tantum,  ante  inslitii- 
tum  hoc  judicium  de  criniine  illo,  le- 
gem latam  fuisse  ;  sed  si  posteriorem, 
effici  potest,  non  solum  de  crimino, 
sed  etiam  de  creandis  duumviris,  qui 
crimen  judicent,  jam  antea  lege  cau- 
tum  fiiisse.  Existimant  autem  virL 
docti,  Komulum  primo  legem  tulissc 
de  homicidio  sen  parricidio,  aliam- 
que  de  pcrduellione :  deinde  ambas 
has  leges  a  Numa  relatas  fuisse,  eum- 
que  coustituisse,  ut  de  utroque  cri- 


6182 


NOT^   VARIORUM    IN 


mine  duumviri  jiidicarent,  ejusque 
poena  capitalis  foret :  tamlcni  iitra- 
qiie  lege  ream  fuisse  Horatiuin;  par- 
ricidii,  quia  sororem  inteifecit;  per- 
duellionis,  quia  cjcdem  in  conspectu 
regis  ac  populi  Komani  perpetravit. 
Vid.  Pigii.  loco  laudato.  Priorum  odd. 
dislinctionem,quam  Aldus  posteaniu- 
lasse  videttir,  restituendam  judicavi, 
§G  Lex  liorrendi  crimiiiis  erat}  Sunt 
velut  niiiiores  in  alto  scopuli,  qui  eo 
navigantibus  liabentur  infestiores, 
quo  minus  provideri  possunt.  Sic  et 
otfensacula  liaud  paruni  crebra,  siini- 
litudine  quadani  verboiiim  in  Liviana 
leclione  latitantia,  pro  sinceris  et 
emaculatis  recepta,  incautius  ciir- 
rentem,  tarn  saepe,  quam  turpiter, 
fallunt;  ut  illud  hoc  loco  lex  liorrcndi 
crimhiis  erat.  V«rum  cannhiis,  non 
crimiuis,  Livinm  scripsisse,  cum  ple- 
raque  alia,  tum  inprimis  Ciceronis 
verba  Orat.  pro  Rab.  Pcrd.  c.  4. 
plane  arguunt;  '  Tarquinii,'  inquit, 
'  SHperl)issimi  afque  crudelissimi  re- 
gis ista  sunt  cruciatus  carmina,  Ca- 
put obnubito,  arbori  iufelici  suspen- 
dito.'  Mitto  reliqua.  Sabelt.  Lex 
erat,  (nt  auctor  est  Uionys.  in  Tullo 
III.  p.  159.)  qute  necari  indcmnatum 
aliquem  vetaret,  Deorunique  omnium 
iras  precaretur  adversns  cas  civitiitis, 
quae  non  in  pulliitos  viiidicassent. 
Hffic  ille.  Hanc  ego  a  Komulo  lalam 
rxistimo.  Livius  legis  nomen  nun 
ponit :  legis  verba  ita  recital,  ut  ta- 
men  base  sequcntia  nibiluminus  lec- 
torem  turbent :  '  ilac  lege  duumviri 
creali,  qui  se  absolvorc  non  rebautur 
ea  lege,  ne  innoxiuni  {|uidem,  posse, 
cum  condemnassenl.'  G7«r.  \'et.lib. 
hurrcndi  carminis  erat.  Vere.  Car- 
men enim  appellat  verba  legis,  (lui- 
se(|uuntur,  'Duumvii  i  ixi'durlliunt  in,' 
&c.  Sic  III.  CI.  '  Kecilabat(|ur  roga- 
tionis  carmen.  Si  qiiis  trilmnos  plc- 
l)is  decem,' I've.  ['  Hoc  ante  multos 
annos  S.ibcll.  notavit ;  quare  sua  laude 
privandii.s  non  fnissel.  J  .V't''oH.  //or- 
reudi  crimhtis  Neap.  Lat.     Std  rccte 


Sabell.  et  Sigon.  cnrmh/s  legcndum 
monuerunt  :  quod  etiam  vidil  Rodi- 
gin.Antiq.  Lect.  x.  7.  atque  ita  etiam 
ambo  Voss.  uterq.  Harl.  uterq.  Leid. 
Hav.  l»ort.  et  Lips.  Snp.  c.  24.  '  BIiil- 
tisque  id  verbis,  qua  longo  efiata 
carmine  non  operas  est  referre,  per- 
agit.'  I\Iox  eod.  cap.  '  Sua  item  car- 
mina Albaui,  suumque  item  jusjuran- 
dum  per  sunm  dictatorem  suosque 
sacerdotes  peregeiunt.'  Inf.  c.  32. 
*  Panels  verbis  carminis  concipien- 
dique  jurisjurandi  mutatis.'  Cic.  de 
Sen.  c.  17.  'Apex  autem  senectutis 
est  anctoritas.  Quanta  fuit  in  L. 
Caccilio  Metello?  quanta  in  Atilio 
Calatino  ?  in  quern  illud  elogium 
unicum ;  plurimte  consentiunt  gen- 
tes,  populi  primarium  fuisse  viruni. 
Notuni  est  carmen,  incisum  in  se- 
pulcro.'  Vid.  ad  Sil.  ix.  26G.  et  ad 
XXXIX.  18.  §  3.  Comnnitando  autem 
perpcram  vocabula  '  carmen '  et  *  cii- 
mtn'  alibi  sivpe  librarii  peccarnnt. 
Vid.  Scalig.  ad  Severi  iiilthn.  p.  89. 
et  Broeklius.  ad  Propert.  iii.  9.  3. 

Duumviri  perduellionemjudicent]  De 
hoc  loco  agenlem  consule  Kivvard. 
ad  LL.  XII.  Tab.  r.27. 

Si  a  duumviris  provocaril'\  Provo- 
cant  Voss.  1.  et  Leid,  2.  Uteris  ri  inn 
coalescentibus,  Vid.  ad  in.  30.  §  3. 
provocavcrit  Harl.  2.  et  Lipsiens.;)?'*- 
vocuri  Leid.l.  Mox,«ir»icerfw^, pros? 
Vincent,  idem  Leid.  1.  Vid.  ad  xl.  1-2. 
§  2. 

InfeUci  arhori  suspendito']  Qnoe  sint 
'  infelices  arbores  '  e  INIacrob.  Sa- 
turn. III.  cap.  ult.  et  Plinio  xvi.  2G. 
etxxiv.  9.  est  notum.  Cnm  tamen 
a  Livio  lioc  loco,  et  Cic.  pro  Rabir. 
I'ost.  c.  4.  scribitur,  '  infelici  arbori 
suspendito,'  per  infclirem  arboreal 
inlelligo  stipitem  et  furcau),  de  qua 
sontes  snspendnntnr  ;  ac  sic  cxpli- 
candnm  reor.  Neque  cnim  ulla  ar- 
bor ant  ullum  lignum  infclicins  est. 
Ilacjuc  arbor  hie  lignum  est.  Neqnc 
veto  feiciidnm  est,  quod  a  nonnnllis 
tenlaii  video,  ut  arbor  tollatur^  reslis 


T.    LIVII    HIST.    LI15.   I.    CAl 


26. 


0183 


iiiiliiratiir  :  Icgimt  ciiiin  iiifelui  reslc 
nuiiumlito.  Ipsi  siio  arbilratii  lo(|Hiui- 
tur:  aiili(|iiis  aiictoiiljus  iic  piaTuiit, 
prir»ci'ibant<|iiL',(iiiiii  loi|iiantiii'.  Turn. 
Adv.  IV.  3.  <|iieii>  etiain  viil.  Ail  v.  w, 
I.  Per  vinmi  doctum,  qui  iufelici 
tesle,  pro  iiifvlici  uyhori,  legeiuiiun  ex- 
istiniavifjTmi).  imlicasse  vUielurRa'- 
vanluMi,  qui  ad  LL.  xii.  Tabid,  c. 
27.  hiinc  lociiiii  ila  laudavit,  iujdlci 
rcsle  suspcmlilu  :  ita  taiiien,  lit,  locum 
eo  iiiodo  lefiiigeiidiim  esse,  ne  veibo 
qiiidein  nioneat.  Quare  potiiis  vcl 
ipsiiis  Ra'vaidi  fesliiiationi,  vel  lypo- 
graphorum  ejus  eriori  tiibiieiuiiim, 
quod  vox  urbori  omissa  sit ;  queinad- 
iiiodmn  Turn,  omisii  hoc  loco  vocein 
leste,  qiiaj  in  omnibus  codd.  supeiest, 
quanivis  eau)  Cic.  loco,  queni  Turn, 
laudavit,  ne<;lexerit.  Opiniones  vc- 
tciuin  de  aiboie  infelici  coUegit  Cce- 
lius  Rhodi-r.  Antiq.  Lect.  x.  7.  Vid. 
eliam  doctos  Inteipr.  ad  Crat.  Cyn. 
442.  Verba  infcUci  arbori  resle  suspcn- 
</?<o  deerant  iu  Harl.  antiq.  IMivterea, 
alia  verborum  serie,  vel  intra  pnina- 
lium,  tel  extra  pomaerium  verberato 
prapfert  Hav.  Vfl  intra  pom.  vel  extra. 
Ac  lege  Flor.  Iufelici  arbure  Qrixi  in  ed. 
Wediol.  1 180.  Sed  adversantur  oui- 
nes  scripii. 

^  7  Hue  lege  duumviri  creati,  nui  se 
ubsolvere  non  rebantur  ea  lege,  ne  in- 
noxiaiit  quidcm,  posse,  cum  coiulemnas- 
sent]  Lego,  (abjectis  tanien  glossulis, 
quas,  qui  volet,  recipiat;  puguanti 
non  repuguabo)  a  vulg.  transveisuni 
unguein  lantum,  a  senttntia  vcro 
innltis  niillibus  ;  Hoc  lege  du.  creati, 
.  qua  se  abs.  non  reb.  neiiuiletn  posse.  In 
noxiam  cum  cond.  &,'c.  Si  Livio  '  Ne- 
quiris'  pictus  fictus  esset ;  observas- 
sent  grainmatici.  Nequitem,  pro  ne- 
quiritem,  sciipsi.  Nequiris  est  Qtiiii- 
tium  nuniero  excmtu?.  Ad  nientein 
Rievard.  praeclare  conveiiit,  aiit  d.i 
melius.  Nosti  auteui  Sail.  '  nrjurr;' 
Plauti  'nerecte;'  Cat.  '  neamictH,' 
'  nefunera  ; '  Ovid. '  neninnera  ; '  Cic. 
nt'voluptatem  ;'  Festi   '  nepuiun),' 


'  nehoniinen) ; '  Scanvi  '  nefrcniles  ' 
porcos ;  '  ncsai)uin,'  6:c.  JCloruni 
'  ncfinancui)i.'  '  In  noxiam'  aulcni 
'  coudeuindre'  dictum,  ul'ad  iioxani,' 
'  iu  iioxani  dedtre,*  c.  I'J.  O.  de  Nox. 
Act.  c.  1.  D.  Si  Oitadriip.  IMicuni  vi- 
des,  qunm  itum  sit  in  banc  corrupttl- 
laui.  '  No(|uiriteui,'  vel  '  Nequileni,' 
et '  in  noxiam  condeninare'  boni  nos- 
tri  patifs  nulli  intelligebaiit.  Ergo 
dcmendo,  niiitaiido,  interpolando  ali- 
(juid,  paiilatim  voces  probap,  sua  sede 
extorres,  in  alia  villi  verba  aberra- 
riint  cum  fraude  liiijus  egregii  loci 
magna.  Voliii  olim,  Ilac  lege  du.  cre- 
ati, qui  alls.  reb.  ea  lege  nequitum.  In 
noxiam  cum  cond.  ^'t'.  Klock.  in  Ep. 
qtiam  edidit  Burmann.  Syutagm. 
Epist.  torn.  I.  p.  391.  Quarat  Klock. 
(luibiis  conjectuiam  banc  veram  esse 
persuadere  poterit.  IMc  ex  eoriim 
nuuiero  non  fore,  jani  nunc  profiteor. 
Absolvere  non  rebantur j  Non  verc- 
banlur  Neap.  Lat.  Perperam.  Ver- 
btim  '  rentur'  ac  'rebantur'  Livio 
pitirinium  adamatum,  et  non  raro  a 
librariis  indoctis,  tanujuam  minus 
notum,  in  qua>vis  notiora  mntatiim 
esse,  videbinuis  ad  xxvii.  25.  ^  11. 
et  XL.  .').  §  13. 

Ea  lege  ne  innoxium  quidcm]  Tur- 
baruut  ista  Glar.  Neque  adliuc  in 
aliijiiem  incidi,  qui  inter[)retaretMr. 
Arbitror  antem,  Livimn  respicere  ad 
supradicti  carminis  verba  et  voces, 
hoc  est,  ipsamniet  formidam,  qua  jii- 
bebantur  damnare  reiim  contessiim 
convictumque  parricidii,  nulla  ad- 
niissa  distinctione.jure  ne  id  t'ecisset, 
an  injuria.  Plane  si  duumviri  isli 
formula;  certa;  adstringi  bantur,  nulla 
l)oteraut  ratione  absolvere  Horaiium. 
Interrogatus  enim,  '  nam  soroiem 
fcrro  intcreinisset ;  '  si  responderef, 
ut  decebat,  'Ita;'  nihil  ultra  ipsi 
fuernt  eloiiuendum  defondcndi  sui 
caussa  ;  sed  statim  abripiebatnr  ft 
lictore.  Eum  morem  exeinplis  ali- 
quot palam  feci  ad  Liviuin  viii.  32. 
*  Ad  hacc,  quae  interrogattis  es,  re- 


G184 


NOT.E    VARIORUM    IN 


spontle;  extra,  cave  vocem  mittas.' 
Gnit.  [Vid.  Let  tt.  Varr.]  Ita  vir  max- 
inins  suspicatiis  fuisse  videtur,  quia 
niodo  praecessit  hac  lege.  Verum  Li- 
vio  familiare  esse,  voces,  quae  modo 
praEcessenint,  iterum  lepetere,  dic- 
tum est  supra  ad  c.  3.  §  9.  Et  sane 
nihil  hie  mutant  codd.  script!  vel 
editi,  nisi  quod  voces  illae  absint  ab 
nnoLipsiens.  Abestetiam  mox  vocula 
cu?n  a  Leid.  2.  quae  intercepta  est  a 
sequentis  vocabuli  condemiiassent  pri- 
ma syllaba. 

I, lictor,  conliga  mantis']  Prioreni  vo- 
cem omittuntVoss.  anibo,Harl.  uterq. 
Leid.  uterq.  Hav.  Port,  et  Lipsiens. 
Similiter  etiam  omnes  ante  Modii 
Francof.  1588.  edd.  Sed  earn  adden- 
dam  esse,  interim  ex  conjectura  nio- 
nuit  Lat.  Ita  mox  hoc  cap.  '  I,  lictor, 
conliga  manus,  quae  paullo  ante  arma- 
t£e  imperium  populo  Romano  pepere- 
runt.  I,  caput  obnube  liberatoris  ur- 
bishujus:'  ubi  tamen  etiam  illud  i, 
ante  caput,  similiter  abest  in  Voss.  2. 
et  Leid.  2.  iii.  48.  '  I,  inquit,  lictor, 
submove  turbam  : '  ubi  etiam  rb  I 
deficit  in  nuiltis  codd.  Cic.  pro  C. 
Rabir.  Perd.  c.  4.  '  Namque  ha;c  tua, 
quae  te  homiuem  clementera  popula- 
renique  delectant,  i,  lictor,  coiliga 
manus : '  quae  verba  laudans  Gell. 
XII.  3.  rh  i  omisit. 

§  8  Injiciebatque  laqueuni]  Iniciibat 
laqueum  Leid.  2.  incipiebatque  laqueum 
Lipsiens.  iniciebat  quod  laqueum  Voss. 
2. 

Ita  de  provocatione  certalum^  Vet. 
ita  demurn  prov.  Lips.  Vet.  ita  dc- 
mu7n  prov.  V.  Sanct.  Miilta  ad  hiinc 
.spectantia  locum  invcnies  apud  Guil. 
Itancliinum  Varr.  Lectt.  i.  8.  Grut. 
Fctilum  mendum  :  non  cnim  dicebant 
*  de  provocatione  ccrtarc,'  (alioqui 
seiisus  longe  alius  foret)  sed  '  provo- 
catione certarc  :'  ut  paullo  ante,  *  si 
a  duimiviris  provocarit,  provocatione 
certato.'  Quarc  Icgendum  non  ita 
de,  sed  ilnquc.  'Ian.  I-ab.  ita  dcmum 
provoculionc  Leid.  2.     Insiipcr,   alio 


ordine  vocab.  ad  popiduin  certalum 
Hav.  et  Lipsiens. 

§  9  Hloti  homines  sunt  in  eojudicio'] 
Moli  omnes  sunt  Oxon.  B.  ut  monet 
Hearne.  Sed  sollemnishic  error  est 
librariorum,  de  quo  vid.  ad  c.  54.  §  6. 
Tb  su7it  non  comparet  in  excusis  vett. 
Primus  addidit  Aid.  concinentibus 
omnibus  meis  mauu  exaratis.  Mox 
P.  Orati  patre  Flor.  a  m.  pr.  et  P. 
Oral  a  a  m.  sec. 

Palriojure  infilium  animadversurum 
fuissel  Ed.  sec.  filiam:  quae  lectio  ne 
videri  queat  ab  ingenio  Campani, 
testor  exstare  in  Pall,  tribus.  Haud 
ausim  tamen  approbare.Gru^  Primo 
patriejure  Lipsiens.  Deinde  in  filiam 
etiam  Flor.Voss.  ambo,  Harl.2.  Leid. 
uterq.  Lipsiens.  Port.  etHav.  Ut  sen- 
sns  sit,  se  filiam  secundum  jus,  quod 
sibi  tamquam  patri  in  earn  compete- 
bat,  supplicio  adfecturum  fuisse,  nisi 
cxsAesset:  patre  procl.se filiam animad. 
/wisseHarl.  antiq.reliquis  omissis  cul- 
pa librarii,  cujus  plura  exempla  vid. 
ad  IX.  11.  §  11.  Ego  nihil  mutandum 
puto.  Denique  animadversum,  pro 
atiimadversurum,  aberrantc  librarii 
calamo,  Lipsiens. 

§  10  Hunccine,  aiebut,  quon  Miorfo] 
JIuccine  Leid.  2.  Huncne  Voss.  2. 
Turn  ngebat,  pro  aiebat,  est  in  Voss.  1. 
et  Leid.  2.  Quern  crrorem  liiirariis 
frequenter  conimissum  esse  videbi- 
mus  ad  vni.  33.  §  23.  Vocem  contra 
aichat  non  aguoscunt  primae  edd.  us- 
que ad  Aid.  Et  saipe  earn  similesve 
oniitti  videbimus  ad  xxiii.  45.  §  6. 
Hie  tamen  iuvitis  codd.  nihil  niuto. 
Praeterea  vocula  quern  deficit  in  Voss. 
2. 

Eum  sub  furcfl  vinctum]  Knndem 
Hav.  Vid.  ad  x.  10.  §  G.  Tr.m  rictum 
Voss.  1.  et  Lipsiens.  solito  lapsu. 
Vid.  ad  XXX.  12.  §  7. 

^  11  /,  caput  obnube  liberatoris  hu- 
jus  urbis]  Iniperativum  1  recent  ni. 
adscripserat  in  cod.  Vorniac.  in  quo 
non  caret  elcgantia,  quod  scriptum 
est  urbis  Imjus.  Khen.     Pal.  I.  rh  I 


T,    MVll    lll.>T.    Llli.    I.    CAI'.:2(J. 


GIS5 


oniilUt,  (iiiimI  liubent  cctori  duo:  tle- 
iiiile  sciil)it  cajiul  obnuhilu  liheratori 
urbis  /ii/Jii.t;  Pal.  2.  (|iiuqiie  liheratoii. 
(Jubli.  \'ei  biiiii  /  hlicst  etiam  a  \'oss. 
2.  Lipsieiis.  et  Leid.  2.  Sed  li  caput 
Hai  I.  aiiti(|.  et  Leid.  1.  Deinde  lihera- 
toris  urbis kiijus\'oi>s.  2.  Leid.  1.  Hav. 
et  Harl.l.  quod  Fiol).  1535. et  reli(|iiiE 
postea  seen  til?  recepenint.  Liberatori 
urbis  liujits  Poit.  et  Lipsiens.  Certe 
liberatori  prafereiwiuin  videtur  ex 
Livii  more,  qui  sa?pissime  '  augere 
aniiiios  liosti  '  potiiis,  quain  '  Iiostis,' 
ac  similia  alia  dixit.  Aid.  ad  vii.  7. 
§4.  Ejus  generis  et  illud  estxxxix. 
42.  '  Loquenti  Callo  caput  piiinuin 
peiLussisse,  deiiule  lugienti,  fideni- 
que  popiili  Romani  atqiie  eorum,  qui 
aderant,  iiiploranii,  l.itus  transtbdis- 
86  : '  noil  luquentis  Galli,  aut  ftigientis 
et  inplorantis. 

Arbori  infdici  suspended  Arbore 
Leid.  2.  «t  Harl.  antiq.  ntrumquc 
ferii  potest.  Vulgat.  defcndit  locus 
supra  hoc  cap.  '  Infelici  arbori  resle 
suspendito:'  et  ap.  Cic.  pro  Rabir. 
Perd.  c.  4.  '  Caput  obnnbito,  arbori 
infelici  suspendito.'  Alteruni  vero 
Silius,  perpetuus  Livii  imitator,  i. 
1G5.  '  Queni  po^tquani  diro  suspen- 
suni  robore  vidit  Deformeni  leli  fa- 
mulus.' 

RIodo  inter  ilia  pila  et  spolia  husiiuin'\ 
Corrigendum  intra  ilium  pilum.  In- 
telligit  colnmeilam,  quam  Dionys. 
Antiq.  Roui.  in.  p.  100.  o-TTjAiSa  dixit, 
gpoliis  Cuiiatioruin  insigueni.  '  Ho- 
ratia  peila'  ap.  Propcrt.  lit.  2.  7.  tela 
ipsa  sunt,  ne  quis  co  me  refutet. 
Lips,  ad  Tao.  Ann.  xiv.  8.  Modo  in- 
tra ilium  jiilam,  ul  Lips,  corrigit,  prae- 
ferunt  Voss.  2.  et,  qucni  Hearne  vidit, 
Oxon.  L.  2.  Voces  '  inter'  et  '  intra' 
saepius  in  i"\Iss.  permisceri  dicetur  ad 
V.  27.  §  3.  mudo  inter  ilia  spolia  hoslium, 
duobus  vocabuiis  ouiissis,  Harl.  2. 
Omnia  lia-c  7nodo  inter  ilia  pila  et  spo- 
lia liostium  :  vel  e.rtra  pomcerium  desun  t 
in  Leid.  2.  cujus  librarius,  rcpclilione 
Delpli.  cl  Var,  ttas,  Liv 


vocis  jmmariitm,  (jiia;  j)racessil,  dt- 
ceptus,  intermedia  lia^c  omnia  pcrpe- 
rani  omisit.  Quem  <  irorern  frcqucn- 
tem  esse  notamus  ad  ix.  11.  ^  11. 

DIodo  intra  sepulcra  Cur.]  Vett.  in- 
ter sepulchra.  Lips.  Inter  sepulcra 
etiam  Voss.  2.  Harl.  2.  Leid.  2.  Hav. 
ct  Port.      Quod  prubanduni  puto. 

Ducere  Itunc  juveuem  potestis]  Ilunc 
juvenem  ducere,  immutata  serie  ver- 
borum,  Leid.  2.  ct  Harl.  2.  juvenem 
hunc  ducem  potestis  Lipsiens.  Tuin;jo- 
teritis  Harl.  2.  Insuper,  ubi  eum  won 
stta  decora  Lipsiens.  Denique  adnio- 
duni  corrupte  infeditute  supplicum  vin- 
dicentur  Hav.  a  ni.  pr. 

§  12  Absulvcrunt(jue  magis  udmira- 
tione  virtutis,  quant  jure  caussa]  Non 
caret  elegantia,  (|uod  est  in  Vorniac. 
adm.  magis  virtutis,  quam  jure  causes. 
Rhen.  Eodem  ordine  veibaliac  sunt 
in  omnibtis  nostris  :  etitajam  recep- 
tum  ined.  Frob.  1535.  etomn.  poster. 
Sed  \n-ie.iev(iA  animumque  absoltit  adm, 
magis  est  in  Leid.  2.  Credo  tibrario 
indocto  displicnisse  genus  loc|uendi 
Non  tulit  populus,  absolver unique.  Sed 
vid.  ad  \.  X.  13.  §  11.  absolvereque  ba- 
het  Voss.  2. 

Itaque  ut  ctrdes  manifesta']  Abest  a 
Pal.  1.  manifesta.  Gebli.  Abest  eti- 
am eadem  vox  a  Lipsiensi.  Practerea 
Ita,  pro  Itaque,  est  in  Voss.  2.  Vid,  ad 
XXI.  53.  §,  7. 

Imperatum  patri,  filium  expiarcl]  Im- 
peratur  patri  Port.  Deinde  patri,  ul 
filium  expiaret  Voss.  1.  Leid.  uterq. 
Harl.  uterq.  Lipsiens.  Port,  et  Hav. 
cum  omnibus  edd.  usque  ad  ultimani 
Grut.  qua:  prima  particnlam  ut  omi- 
sit. Eain  vero  temere  lecentiores 
omnes  secutai  sunt.  Nos  vet.  lect. 
revocavimus. 

^  13  Velul  subjugum  inisit  jurenem] 
Subjugo  omnes,  quas  vidi,  vetustiores 
iupressi.  j1-que  autem  '  sub  jugo,'  ac 
'  sub  juguni,  mittere'  in  usu  esse,  di- 
cam  ad  iii.  2S.  ^  11.  Qiiuni  tanien 
Aid.  subjugum  edideiit,  camdeinquc 
ius.  18  A 


6186 


NOTiE    VARIORUM    IN 


lect.  amplecfantur  omnes  scripti,  il- 
lain  quoque  hoc  loco  veriorem  esse 
credo. 

Id  hodie  publice  quoque  semper  refec- 
turn  manet~\  Non  caret  elegantia,  quod 
scriptum  est  in  Vormac.  Id  hodie  quo- 
que publice.  Miror,  quid  libiierit  qui- 
busdam,  dictiones  hie  et  superiuslioc 
cap.  transponere  contra  fidem  exeni- 
plaris  scripti.  Rhen.  Scribo  Id  ho- 
dieque :  ut  c.  17.  *  Hodieque  in  legibus 
magistratibusque  rogandis  usurpatur 
idem  jus.'  J.  F.  Gron,  Ordineni 
verborum,  quern  ex  Rlienani  pree- 
scrlpto  receperunt  Basil,  ed.  a.  1535. 
et  reiiquae  onines  posteriores,  aguos- 
cunt  etiam  codd.  nostri,  Voss.  ainbo, 
Leid.  ambo,  Harl.  anibo,  Lips.  Port, 
et  Hav.  De  coiijectura  Gronovii  ho- 
dieque, pro  hodie  quoque,  vid.  ad  v.  27. 

i  1. 

§  14  Quo  loco  conruerat  icta,  con- 
struclum  est  saxo  quadrato']  Pal.  1. 
item  perieraf,  et  statim,  asseutiente 
tertio,  constructumque  est  ibi.  At  Pal. 
2.  construclurn  est  ibi  saxo  quadrato, 
Gebh.  Pcrierat  etiam  Lipsiens.  quod 
ex  verae  lectionis  expositione  margi- 
nali  natum  arbitror.  Supra  c.  priEC. 
'  Super  alium  alius,  vulneratis  tribus 
Albauis,  exspirantes  coniuerunt.  ' 
Constructumque  ibi  est  saxo  Harl.  2. 
constructumque  est  ibi  saxo  Voss.l.  am. 
sec.  Leid.  1.  et  Lipsiens.  conslructum 
est  ibi  saxo  Hav.  et  Port,  constilutuiu- 
que  est  ibi  saxo  Leid.  2.  constructumque 
ibi  saxo  munet  quadrato  Voss.  2.  cnjus 
tanicn  librarius  rh  munet  additis  notis 
dclendum  indicavit. 

Cap.  XXVII.  ^  1  Dictaloris conrupil'] 
Corrumpit  Voss.  1.  Leid.  2.  Lipsiens. 
ct  Port,  cum  cdd.  qnibus  usus  sum, 
ante  Aid. 

Evencrant ,  pravis  reconciliarc']  Eve- 
neranl,  prius  rec.  Neap.  L;it.  ]MaIe. 
Elrgantcr  mini  et  ad  propriam  sig- 
nificaliouem  indicaiidam  prarus  liic 
opponitur  rif  rectus.  Vid.  ad  iv.  20.  § 
0.     Tiini  pnpularum  animos  Hav. 

^  2  Pulam  alquc  ex  cdicto  gerendum} 


Pall,  gerttndum.  Gebb.  Hoc  potest 
esse,  ita  ut  expeditio  edicatur  exer- 
citui,  quod  xxv.  28.  dicit.  Sic  alibi 
'  ex  prapparato,' '  ex  edicto.'  Prafe- 
ram  tamen,  si  scripti  alicujus  auclo- 
ritas  accederet,  ex  indicto  ;  id  est,  ut 
bellum  ante  ex  more  indiceretnr. 
Duk.  Palam  ex  edicto  Voss.  1.  et 
Leid.  2.  sine  addita  particula  con* 
nectente.  Ex  indicto  vero  Doujat. 
etiam  scribendum  conjicit,  ad  ritum 
soUemniter  bellum  indicendi  respici 
credens.  Deinde  gerundum  etiam 
Gion.  1665.  edidit.  Et  idem  servant 
codd.  nostri  prteter  Voss.  1.  Leid. 
utruniq.  Flor.  et  Hav.  in  qnibus  est 
gcrendum.  Paulio  ante  aulem,  alio 
ordine,  pacem  in  bello  prafertint  Voss. 
1.  et  Leid.  2. 

Proditionem  reservat  ]  Reservans 
Hearne  in  Oxon.  B.  reperit.  Reser- 
vat proditionem  praeferunt  vett.  edd. 
usque  ad  Aid.  qui  voces  primus  tra- 
jecit,  faventibus  incepto  ejus  Mss. 
nieis  omnibus. 

§  3  Atque  armaincitanturl  Concitan- 
tur  Voss.  1.  et  Leid.  2.  Vernni  modo 
prarcessit  'alios  concitat  populos.' 

§  4  Aperte  descissent]  Dcstitissent 
y OSS. 2. desissent  Lipsiens.  Vide  xxiv. 
45.  §  2.  Paulio  post  contra  hostem  duxit, 
pro  ducil,  Harl.  antiq.  Deinde  transit, 
pro  transiit,  Voss.  1.  Leid.  uterq.  ct 
Hav.  Sa?j)ius  ita  librarii  peccarunt. 
Vid.  ad  Epit.  cm.  Mox  transivcrat 
Hav.  transierat  Tiberim,  transpositis 
vocabulis,  Harl.  2. 

^  5  Hi  et  in  acic  prope  flitmcn']  Hie 
ct  in  acie  Leid.  1.  et  Port.  Hi  in  acie 
Hav.  Hi  etiam  acie  Lipsiens.  Hi  etiam 
in  aciem,  et  mox  in  sinistrum,  pro  in 
sinistra,  praefert  Harl.  2.  proprius  eti- 
am, pro  propius,  Leid.  I.  IMale.  Vid. 
ad  IV.  17.  §5. 

Ad  versus  Veicjitcm  hostem  dirigit 
suos  :  Albanos  contra  Icgioncm  Fidcna- 
tium  conlocat]  Th  hostem  non  agnoscit 
Leid.  1.  Deinde  dirigit  Albanos:  suos 
contra  A'oss.  2.  Tuui  cmilra  hgiones 
Harl.  2.    Pra-terea  lldcnalum  Voss. 


T.    LIVII    HIST.    Lin.    I.    CAP.    27. 


G1S7 


1.  Leid.  2.  et  Hav.  Scil  altera  fornia 
passim,  etiain  in  pleiisque  ct  optiniis 
Mss.  infra  occnn  it :  lit  mox  iioc  cap. 
'  Ut  Fidenatiiini  inula  terga  iiiva- 
dant : '  et  paiillo  infciius  '  INIagna 
pars  Fidenaliuni  :'  et  itcnim  '  Fuso- 
que  Fidenatiiim  cornu  : '  qnibns  tri- 
bus  locis  tantuni  wnuf,  isqiie  inininia; 
aiictoiitatis,  cod.  rklenalum.  iv.  17. 
'  Interventn  Fidenatiiini  novornm  so- 
cionim.'  Et  post,  '  Obstringi  Fide- 
natium  popultim.'  c.  19.  '  Fidenatiiini 
plitrimi  ctfiigere  in  monies.'  c.  .31. 
'  Uni  Fidenatinin  popiilo  lebellaie 
placuit:'  ubi  tanien  unus  etiani  cod. 
Fidenalitm.  c.  32.  '  Caedem  in  pace 
Fidenatiiini  colonoiiim.'  At  tota  vox 
Fidcnalium  exsnlabat  a  Voss.  2. 

Alltano  noH  plus  aniini  crat,  qnnm  fi- 
dei]  Probo  banc  Icct.  conspicuam  in 
solo  Pal.  3.  ac  Campana.  Nam  Pal. 
1.  Alb.  non  pi.  aiiimi,  quam  Jidei,fue- 
rat.  Pal.  2.  Alb.  non  pi.  animi  erat, 
quamjideifuerat.  Gebli.  Nostri  ni- 
hil mutant,  nisi  quoil  Lipsiens.  Pal. 
1.  consentiat  ;  et  amplius,  pro  plus,  sit 
in  solo  Leid.  2.  Mox  successil,  pro 
succedil,  pra-fert  Harl.  2. 

§  G  Ubi  satis  subisse  sese  ratus  est'] 
Satis  ubi  Voss.  1.  satis  subisse  ubi  rap- 
tut  est,  T(f  sese  exsulante,  Leid.  2. 

Qua  . .  .ea  indinare  vires]  Bene  ita 
excusuin  est.  Interim  Pall.  Campa- 
nus,  eo  indinare.  Gehli.  quo  et  eo  lia. 
bent  Hail.  2.  Hav.  et  Port,  eo  etiani 
est  in  Leid.  1.  Piasterea  indinare  vi' 
ces  Voss.  1.  et  Leid.  2. 

§  7  Duodecim  vovit  Salios,  fanaque 
Pallori  ac  P«i-ori]  Verba  liac  Livii 
male  cepisse  videttir  Serv.  ad  Virg. 
^n.  VIII.  285.  quasi  TuUus  Pallori 
et  Pavori  non  tantum  fana,  sed  ctiam 
Salios,  inde  Pavorios  et  Pallorios 
dictos,  vovisset.  Scribit  enim, '  Duo 
sunt  genera  Salionim,  sicut  in  Salia- 
ribus  carminibus  invenitur,  Collini  et 
Quirinales,  a  Nunia  institnti,  ab  Hos- 
tilio  vero  Pavorii  et  Pallorii  institnti.* 
Verum  verba  Livii  ita  sunt  accipien- 
da,  ul  dicat,  Tullum  duodecim  Salios 


vovissc,  eumdem  etiam  fana  vovisse 
I'allori  ac  Pavori.  Hos  Salios  aiiieni 
Agonales  ct  Collinos  dictos  fiiisse,  a 
Numa  vero  institiitos  Palatines,  re- 
fert  Dion.  Hal.  ii.  p.  129.  qui  Salio- 
nim a  Tiillo  votorum  etiam  meminit 
III.  p.  173.  Vid.  etiam  Excerpta  Dio- 
nis  Pcircsciana  p.  509.  et  quaR  ad  eum 
locnni  notat  Vales.  Cetcrum  Favori, 
pro  Pallori,  male  Harl.  antiq.  Pulluri 
enim  jam  Scrvium  legisse  '  Salii 
Pallorii' satis  indicant.  Vid.  efiain 
Lactant.  Div.  Inst.  i.  c.  20.  Pavori 
ac  Pallori,  inmiitato  vocum  ordine, 
babel  Port.  Sed  reliqiii,  nianu  et  ty- 
pis  rxarati,  adversantur. 

§  8  Equitem  clara  incrcpans  race] 
Distinctio  ponenda  est  post  equitem  : 
nam  conjiingenila  sunt  '  equitem  re- 
dire  jiibet/  '  increpans  voce,'  ut  c. 
20.  '  Sinuil  verbis  iucrcpans.'  mi.  3. 
'  Victos  timeri  increpans  liostes.'  vi. 
37.  '  Hapc  quuni  apud  timentes  sibi- 
met  ipsos  inciepuissent.'  Duk.  Per- 
peram  cquidem,  pro  equitem,  Lipsiens. 
Diikeri  distinctionem  recepi. 

Suo  jussu  circumduci  Albunoruyn  ex- 
ercitum,  ut  Fidenatium  nuda  terga  in- 
vadat :  idem  imperat,  ut  hastas  equites 
erigere  jubeat]  In  volum.  Vormac.  le- 
gitur  Albanum  exercitum.  Quae  se- 
quunlur,  concordant  cum  vulg.  edd. 
At  ego  sic  arbitror  scripsisse  Livium, 
hoc  modo  distinguenda  oratione  :  Al- 
banum exerc.  ut  Fid.  nu.  ter.  invadat 
idem  (subaudi  Albanus  exercitus,) 
imperat :  hast.  equ.  er.  jubel.  Porro 
niiruni  Tulli  regis  consilium  fuit,  e- 
tiam  desciscentes  Albanos  in  spe- 
ciem  adhortaiilis,  quo  Fidenates  lios- 
tes terreret.  Rhen.  Vere  fateor,  me 
non  capere,  quomodo  ista  oratio,  ita 
interjiuncta,  possit  facere  ad  nicnteni 
Beati;  qui  (ut  apparet  ex  his  quae 
subjecit,)  Albanis  a  Ttillo  in  ipsa  eti- 
am defectione  imperitatum  existi- 
niat.  Etsane  ita  tiim  haec  distinguen- 
da erant,  Albanum  exercitum,  ut  Fi- 
den.  nu.  terga  inradat  idem  (TiiUus  sc. 
uisi  lualiinus  eidem  legere,  ut  ad  Al- 


61S8 


NOT/E    VARIORUM    IN 


bannm  exercitiim  referatur)  imperat : 
hast,  cq,  cr.jubct.  Sed  nihil  est  ant 
hac,  aiit  ilia  interpnnctioiie  opus. 
Qui  eniin  potiiit  iinperare  Albauis 
Tulliis  ;  a  qiiibus,  et  procnl  consti- 
tutis,  et  abeiintibiis,  exaudiii  non 
poteiat?  Nam,  ut  artificiiim  hoc  fii- 
isse  TiiUi  dicamus  ad  terrendtini  hos- 
tem,  nihil  est«  Moveri  niagis  potiiif, 
ut  levera  niotuni  Liviiis  statim  post 
testatur,  vocibns  Tulli,  confidenter 
Albanos  siio  jussu  circumduci,  ut  Fi- 
denatiuni  terga  invadant,  clainantis. 
Ut  oiHittam,  ineptiim  esse,  diceie, 
sue  jussu  circumduci  Albanos,  et 
postea  tamquam  ignaris,  cur  id  fie- 
ret,  quid  facto  opus  esset,  iuipeiare. 
Legemus  igitur  iios,  ut  ex  scidis  Co- 
1  )niensibus  legenduni  eum  locum  di- 
dicimus,  hoc  modo,  suo  jiissn  cir.  Al- 
bmum  exer.  tit  Fid.  nu.  ter.  invadat, 
Idem  imperat,  ut  hast.  eq.  erigerent  ; 
qua  scriplura  nihil  verius  esse,  se- 
quentia  ostendunt.  Verbum  jubet, 
sive  jubeat,  quod  paullo  ante  prapce- 
dit,  hie  repetitum  vitii  caiissa  fuit. 
Facit  autem  hue,  quod  ait  Veget.  iii. 
22.  *  Propterea  plerique  ante  pedi- 
tes  eqtiites  posuerunt,  ut  discurren- 
tes  adversaries  videre  non  sinerent, 
quando  pedites  abscedebant.'  Nam, 
lit  ibi  liostiuiii  caussa  equitcs  pediti- 
bus  pra?texuntnr,  ita  hie  prudenti 
consilio  TuiUis  eosdem  erectis  lan- 
ceis  pediti  suo  conspectum  eripere 
jubet,  trepidationiset  consternationis 
vitandae.  Mud.  Novant.  Lect.  Ep. 
30.  Magnis  se  dif)icultatibus  impli- 
cat  Rhen.  sine  caussa.  'J'uUus  cnim 
non  iniperavit  Albanis,  qui  jam  ad 
monies  successerant,  aciemque  expli- 
cucrant,  ut  hastas  equites  erigerent ; 
sed  imperat  equiti,  qui  sihi  niincia- 
verat,  abiisse  Albanos,  ut  jubeat,  e- 
quitcs  Romanos  hastas  origero,  qui 
conspectum  pediti  Romano  intersc- 
pirent.  \'ana  uxinde  ejus  corrcctio 
liaslas  fquilcs  erigcre  Juhel,  Ne«  pla- 
cet mihi  conatus  IModii  corrigentis, 
ut  I'idcnulinm  7iuda  Icif^a  iniudal  idem 


(vel  eidem)  imperat;  hastas'equites eri' 
gere  jubet.  Cui  tamen  damnataj  pro- 
tinus  aliam  substituit,  xtt  Fidenatium 
nuda  terga  invadat  Idem  imperat,  ut 
hastas  equitcs  erigerent,  ejecto  verbo 
jubeat;  quod  ait  hie  repetitum  vitio 
ausara  dedisse.  Pal.  1.  mirani  inicit 
lect.  ut  astas  sequentes  erigere  studeat. 
Gebh.  Flor.  invadaiH.  Rlulto  meli- 
us. Nee  aliter  edd.  vett.  omnes  ante 
Frob.  cujus  curatores,  ciuii  iioc  offen- 
deret,  mirum  cur  eiiani  fecerint  Al- 
banorum.  Sed  hoc  mox  iiicrepuit 
Rhen.  Statim  lege,  inde  imperat:  vel 
eidcmimperat.  Equiti  nimirum.  Frus- 
Ira  laborant  Rhen.  et  Mod.  J.  F. 
Gron,  Albanum  exercitum,(\»od  Rhen. 
rrposuit,  servant  omnes  nostri  codd. 
ut  et  illi,  quibus  Hearne  Oxonii  usus 
est,  item  edd.  omnes  ante  Aid.  quae, 
non  vero  Frobeniana,  prima  Albaiio- 
rum  dedit.  Privterea,  invadant,  quod 
Gronovius  ex  Flor.  probat,  exhibent 
Lipsiens.  et  Harl.  2.  et  ex  Oxon. 
Hearnii  L.  1.  C.  et  N.  turn  etiam  edd. 
usque  ad  Aid.  De  his  Livianis  deliciis 
dictum  est  ad  iii.  2S.  §  2.  Deinde 
Fidcnu(um,[>To  Fidenatium,  Hav.  Vid. 
hoc  c.  §5.  Mox  alterutra  Gronovii 
conjectura,  vel  inde,  quam  probat 
Hav.  vel  eidem  imperat,  vulj^alo  prai- 
ferenda.  'Idem'  et  'inde'  facile 
inter  se  commutata  fuisse  exemplis 
supra  demonstratum  est  ad  xix.  §7. 
id  adeo  imperat  in  Oxon.  L.  2.  et  C. 
se  rcperisse  Hearne  testatus  est. 
Hinc  nt  astas  sequcjites  erigere  studeat, 
quod  Gebh.  in  Pal.  1.  reperit,  servat 
etiam  Lipsiens.  ut  hastas  sequentes  eri- 
gere studeat  I'ort.  qui  tamen  loco  tou 
studeat  pro  var.  lect.  in  marg.  jubeat 
pra'fert.  Ut  arta  sequentes  erigere 
jubet  Lcid.  1.  ut  haslas  equites  erigere 
studcant  Leid.  2.  ut  aslas  equites  erige- 
re sludeant  Voss.  1.  ut  hastas  equilts 
erigere  jubet  Voss.  2.  Ccterum  quod 
Mod.  (|ueratur,  se  non  capere,  quo- 
niodo  interpunctio,  (juam  Rhen.  rc- 
positam  volebat,  ad  ejus  mcntem  fa- 
cerc  po.ssit,  inde  factum  est,  quod  ia 


T.   LIVII    HIST.    LIB.    I.    CAP.    27. 


0189 


ed.  noturiim  ejus  inimix  omeiiflatain 
incidciit.  Cum  cniin  Ulien.  in  ea, 
qiiaiii  ipse  ciiravit,  (qtiod  etiam  in 
paticis  sc(|i)eMtil)(is  uljtiniiit)  ita  dis- 
tiii>;ui  jiisserit,  ut  in  adnotatione  ejus 
pixcfdcDii  conspicitur  ;  postea  in 
ed.  Lngdiin.  inyi,  et  omnibus  icccn- 
tioiibus,  quibus  adnotationes  ejus 
adjecla*  sunt,  intcrpnnctio  ilia  hoc 
niodo  exbibetur  :  circtimduci  Albwium 
ex.  ul  I'iil,  nuda  ter^a  iinadat:  idem 
imperal:  hast,  cq,  crig.  jubet.  Quai 
omnino  corriipta  est,  et  nienti  Klie- 
nani  non  respondet.  Hecte  tanien 
idem  Mod.  et  alii  Rhcnani  interpunct. 
rejecerunt.  Iinperut,  ut  jubcat,  dic- 
tmn  est,  ut  inf.  iii.  28.  'Tiibiuiis  nii- 
litum  iuipcravit,  ut  sarcinas  in  ununi 
conjici  jubeant,  militem  cum  ainiis 
valloque  redire  in  ordiues  suos.' 

§  9  Abatuiis  AUiuni  cxercltus]  Vo- 
cem  Albiini  omittunt  Voss.  1.  et  Leid. 
2.  Deinde  qui  videbaut,  pro  vidcrant, 
Lipsirns. 

Id  quod  ah  rege  audiium  erat,  rati] 
Vitiosc,  ut  puto,  I'al.  2.  id  ut  ab  rege 
and.  er.  ita  rati:  ut  et  niox  ad  oppi- 
dumterga  vertunt.  Gcbh.  Recte  Gebli. 
Pal.  2.  sci'ipturani  damnat.  Ta  id 
quod  inlustrantur  ad  x\iii.  •'5.  §  9. 
Turn  andilum  erat,  irnti  Voss.  auibo, 
Leid.  ambo,  et  a  ni.  pr.  Port,  in  quo 
ni.  sec.  cmendatum  auditum  erat,  ita 
rati;  quod  liabet  etiam  llav.  jMox  ft 
uudnerntit  voce  clara  Harl.  2. 

Et  magna  pars  fidcnatium,  ut  qui 
coloni]  Mirnm  videri  qui  potnit,  cum 
Fideiiates  in  Latio  liabitarent,  eos 
Latine  scire?  quos  e{;o  (juidenj  puto 
nullam  aliam  scisse  liu^uam,  a  Roma 
XL.  distanles  stadiis,  ut  auctor  est 
Dionys,  ii.  p.  110.  ct  alil)i.  Non  sum 
nescius,  quosdam  Fidenates  oiigine 
Tiiscos  dicere,  ideoque  nescisse  La- 
tine:  sed  hoc  tempore  colonia  fuerat 
Romanaali(iuot  jam  a>tatibus.  Uuare 
nihil  hi  probant.  Glar.  I'idcnutum 
Hav.     Vid.  hoc  cap.  §  5. 

Ul  qui  coloni  uddili  llomanis  essent] 
Sensus  et  historic:  (ides  legi  postu- 


lant, ut  quels  coloni  uddili  Romani  et- 
sent.  Tan.  Fab.  Videtnr  ha-c  muta- 
tio  et  aliis  placuissc.  Sed  iojusle. 
Non  enim  Fi(lena>  tantum  consiabant 
ex  colonis  Romanis,  sed  etiam  ex  re- 
liquiis  veterum  civium  ;  nt  omnes  pe- 
ne  urbcs,  quo  colonias  duxenint  Ro- 
mani.  Et  satis  se  Livius  defendit  ex 
VIII.  11.  '  Antium  nova  colonia  mis- 
sa,  cum  eo,  nt  Antialibns  permitte- 
retnr,  si  et  ipsi  ndscribi  coloni  vel- 
lent.'  Similiter  iii.  1.  de  colonia 
Antio  :  'Adeopauci  nomina  dcderc, 
nt  ad  explendnm  n-.imerum  coloni 
Vol.-ci  adderontur.'  Adde  iv.  11. 
Jac.  Gron.  Fabri  conjecluram,  snis 
ad  me  literi«,  probabat  Heumann. 
Donjat.  veriorem  scripturam  puta- 
bat,  ut  qui  coloni  uddili  e  Homanis  ti- 
sent,  idque  cxponit,  quorum  plerique 
erant  coloni  Fidenas  dediicti  e  nn- 
mero  civium  Romanorum.  Et  qui 
coloni  addili  Romani  essent  Voss.  1.  a 
ni.  sec.  Lipsiens,  Leid.  uterq.  et  Port, 
quorum  po.'-terior  et  qui  coloni  additi 
a  Rom.  a  m.  sec.  prafort:  nt  legeii- 
dum  conjici  posset  ut  qui  colonis  additi 
a  Rom.  Sed  niliil  mutandum  Jac. 
(Jronoviiis  recte  docuit. 

§   10  Fidcnatium  cornu]  Fidenatum 
cornu  Hav.    Vid.  hoc  cap.  ad  §  5. 

Alieuo  pnvore  perculsum]  Mss,  per- 
cussum.  Lip*.  Percussum  ttiam  Voss. 
1.  ct  Leid.  2.  Quod  pra-ftrendum 
ex  sententia  Burmanni  ad  Nason. 
Met.  IV.  138.  doccntis,  in  vehemen- 
tioribus  animi  adfectibus  ideo  percus- 
sus,  (|\iam  percutsus,  pnstarc,  quia 
aperta  est  translatio  a  vulnere  cor- 
|)oris  ad  mentem  :  quum  '  |)crccllere  ' 
notet  in  terram  dare,  everlere,  ster- 
nere.  Sa;pius  has  voces  inter  se  com- 
miitari  inpcritia  librariorum,  monui 
dim  ail  Silii  ii.  "213.  Vide  ad  \xxiv, 
15.  ^  2.  Prjpterea  alio  pavnrc  Harl.  2. 
I'erocitcr  redit]  Legendimi  est  fe- 
rocior  rcdit.  Rhen.  Ita  enim  omnes 
nostri,  nisi  quod  ferocior  desit  in 
\  OSS.  2.  et  reddiit  pra-ferat  Harl.  2. 
rcdiit  Leid.  1.  Vid.  ad  xxxvi.  3o.  <,  2. 


6190 


NOTiE    VARIORUM    IN 


Mox  abjeclum  ab  tergo  Hail,  antiq.  ub- 
jectum  a  tergo  Hav.  ab  tergo  etiain 
Flor.  Leid.  1.  Lipsiens.  etPoit.  Tnin 
transpositis  Uteris,  acerbat,  pro  arce- 
bat,  Hail.  2. 

§  11  Fuga  inclinavit]  Fugam  incli- 
navit  Lipsiens.  Sed  ultima  litera  rod 
fugam  peiperam  repetita  est  ex  pri- 
ma syllaba  vocis  seq.  Vid.  ad  iii.  48. 
§  5.  fuga  inclinavit  absolute,  ut  '  for- 
tuna  belli  inclinet'  infra  hi.  61.  §  4. 
Mox  cunctareiitur,pro  cunctantur,\oss. 
1.  et  Leid.  2.  errore  librariorum. 

Non  alia  ante  Romana  pugna  atrociur 
fuit]  Pal.l.  ante alia,utPa\.  2.  quoqne. 
Ita  mox  cap.  sequent!  idem  oniiserat 
rh  ante  in  illis  verbis,'  Si  uniquam  ante 
alias  ullo  in  bello  fuit.'  Gebh.  Non 
ante  alia  etiam  Harl.  2.  et  Lipsiens. 

Cap.  XXVIII.  §  1  Devictos  hostes 
gratulattir~\  Ita  malini,  quam,  quod 
exstat  in  Pal.  1.  gratidatus.  Rotun- 
dior  enim  ciirrit  oratio,  et  quia  sequi- 
tur  '  alloquitur.'  Pessinie  auteni 
Campani  ed.  gratulanlur.  Gebh.  Ob 
devictos  hustes  Haverk.  sed  gratula- 
iur  est  in  omnibus  meis. 

In  diem  posterum]  Pall,  posteram. 
Gebh.  Posteram  etiam  Harl.  2.  Hav. 
a  nj.  pr.  Lipsiens.  et  Port.  Vid.  ad  i. 
12. §  1.  Paullo  ante  castra  Albatia,  pro 
castra  Albanos,  est  in  Harl.  2.  Ve- 
rum  ita  legendiim  foret  jungi,  pro 
jungere.  Vid.  tamen  ad  xlii.  2C.  §  5. 
i>ed  nihil  mutandum  pnto. 

Vocari  ad  conciotiem]  Ad  conditio- 
nem  Voss.  2.  snppc  obvio  errore  ope- 
rai  urn.  Vide  ad  iv.  12.  §  7.  i»  concio- 
Tiem  Hav.  in  quo  mox  etiam  prima 
excivere,  perperam  exaratum  vidi. 

Ut  regem  Romanum  . . .  proximi  con- 
stitcre]  Pal.  I.  consistcre.  Vid.  siipcri- 
ora.  Gebh.  De  locutionc  ilia  infiuita, 
s*pius  a  librariis  conrupta,  e^erat 
Gebii.  supra  hoc  lib.  c.  12.  ^  1.  Gron. 
cliam  in  prima  cd.  not.  Livii  ad  i. 
60.  (j  5.  Postca  enim  emissis  edd. 
ea  ibi  expiinxit,  et  rum  insif^iii  auc- 
tario  trauKtiilit  in  Obs.  ii.  15.  Verum 
hoc  loco   omncs    nostri    constantcr 


conslitere.  Praeterea  regem  Romano- 
rum  ed.  Venet.  1498.  et  tum  proxi- 
me,  pro  proximi,  omnes  excusi  Aldo 
priores :  is  vero  proximi  dedit,  con- 
senticntibus  ei  lectioui  scripiis.  Su- 
pra c.  16.  '  Etsi  satis  credebant  Pa- 
tribus,  qui  proximi  steteraut,  subli- 
mem  raptum  procella.'  Eodem  cap. 
'Quum  perfiisus  horrore  venerabun- 
dusque  adstitissem.'  cap.  praec.  '  Mi- 
raculo  prinio  esse  Romanis,  qui  prox. 
inii  steteraut,  ut  nudari  latera  sua 
socioruni  digressu  sensenint.'  In- 
fra XXXVII.  42.  '  Aiixilia  enim  subsi- 
diaria,  quiE  proxima  locata  erant,  pa- 
vore  et  consternatione  quadrigaruni 
et  ipsa  in  fugam  versa:'  ubi  etiam 
quidam  codd.  proxime  locata  erant. 
Vid.  plura  ad  xxii.  12.  §  7. 

(j  3  Armata  circumdatur  Romana  le- 
gio^  Anna  circumdat  Romaria  legio 
edd.  vett.  dissentientibus  scriptis 
omnibus,  qui  in  vulg.  conspirant. 
Qui  primi  Livium  in  lucem  protrax- 
erunt,  typisque  descripsernnt,  ita 
dedisse  videntiir,  quod  incideriut  in 
cod.  in  quo  exaratum  erat  armata  cir- 
cumdat Romana  legio :  qnem  errorem  in 
Mss.  frequentem  esse  infra  videbimus 
ad  X.  10.  §  1.  Et  ita  etiam  interpola- 
tor quidam  in  Hav.  emendare  voluit, 
ultimis  duabus  Uteris  toG  circumdatur 
lineoia  subjecta,  qua  eani  delendam 
esse  innuebat.  Ex  vitiosa  autcm  tali 
scriptura  delude,  non  consullis  inte- 
grioribus  meuibranis,  sensus  canssa 
factum  arma  circumdat  Romana  legio. 
Praiterea  vox  Romana  exsulat  a  Leid. 
2.  Deniquc  negotiutn  datum  erut, 
alio  vocab.  ordine,  Harl.  2. 

§  4  Tum  ita  Tullus  injit]  Tum  ilia 
Tullus  pro  var.  lect.  adscriptum  est 
marg.  Lipsiens.  Deinde  inijuil  pra;- 
feiiint  Voss.  2.  et  Hav.  sollemni  li- 
brariorum errore.  Vid.  Nic.  Heins. 
ad  Nas.  IVIet.  iv.  475.  Sup.  hoc  lib. 
c.  23. '  Ibi  iiifit  Alliauus.'  ni.71.'  De- 
derc  ciipida;  audiendi  plcbi,  ut,  quas 
velU't,  Scaptius  diccrct.  Ibi  inht :' 
ubi   etiam   quidam   codd.   perperam 


T.    LIVII    HIST.    LIB.    1.    CAP.   28. 


Gl!)l 


inqtiit  pra'foiimt.  Mox  vociila  ante 
omittilm  in  Harl.2.  ct  Lipsiens.  quam 
etiam  in  uiio  Pal.  dccsse  Gebli.  mo- 
iiiiit  ad  cap.  praec.  §  11.  Deniqiie 
privium  tiecst  in  edd.  prince,  quod 
primus  add.  Aid.  et  Dis  pro  Viis  ex- 
liibnt  Fior. 

IJeslevnum  id  jtralium  fuit]  Exter- 
num Leid,  1.  Vo.ss.2.Harl.  l.Port.  et 
Lipsieiis.  qui  error  in  nienibr.  anjiq. 
nbi  promisciie  adspiratio  vel  addi 
vel  deini  solct,  et  literrc  s  et  x  saepis- 
sime  confiindnntnr,  freqiiens  est.  Vid. 
ad  XL.  11.  §  2.  Insnper  pronomen 
id  deest  in  Leid.  2.  RIox  major  et 
periculosior  Hav.  vmjor  utque  periculo- 
sior  Voss.  uterq.  Harl.  nterq.  Leid. 
uterq.  Fort,  et  Lipsiens.  Denique  cum 
proditiotie  utque  perjiilui  Leid.  2. 

§  5  Iiijussu  meo  Albayn  subiere]  Jus- 
au  meo  a  ni.  pr.  Hav.  qui  mox  habct 
subire.  Sed  subicere,  una  lilera  male 
interposita,  Harl.  I.  Siibicrant  monies 
Flor.    Turn  imperium  istud,  idem  Hav. 

Vobis  ignorantibus  descri  vos,  avertc- 
retur  a  certdmine']  Ignor.  vob.  Harl.  2. 
Lipsiens.  et  Port.  Turn  ros  deficit  in 
Voss.  1.  et  Leid.  2.  Tandem  adicr- 
teret  a  cert.  Voss.  2. 

Circumvcniri  se  a  fergo  ratis  terror 
acfuga  injicerelur'\  Circumrenire  Harl. 
antiq.  Voss.  1.  Leid.  nterq.  et  Lips. 
Tnni  (lb  tergo  Flor.  Voss.  2.  Leid.  1. 
Lipsiens.  Port.  Hav.  omnesquc  edd. 
usqne  ad  illam  Curionis,  quae  a  tergo 
dedit,  quibusdam  meoruni  concinen- 
tibus.  Hinc  terror  nut  fuga  Lipsiens. 
et  Port,  terror  et  fuga  Hav.  Denique 
iniccretur  Voss.  1.  Leid.  ambo,  Harl. 
ainbo,  Lipsiens.  et  Port,  quod  more 
sollcuini  scriptum  pro  injiceretur.  Wd. 
lioclib.  ad  c.  30.  §  i.  inicerentur  \oss.2. 
quoniam  terror  acfuga  pra-cessernnt. 
Livio  auteni  frequens  est,  ut  duobus 
nominibus  numeri  singularis  subjici- 
at  verbiim  numero  multitudinis.  Vid. 
ad  Inijus  lib.  c.  SI.  §  (>. 

^  G  Ut  et  vos,  si  quo  ego  inde  agmcn 
declinare}  Vocula  et  non  comparet  in 
Voss.  2.    Turn  dec.  inde  ag.  trajeclis 


dictionibus,  Voss.  1.  et  Leid.  2.    Mox 
Mttus  ille  est  Flor. 

I^'isi  in  huuc  insigne  jam  documcn- 
turn  mortalibus  dedero]  Kisi  hunc  ins. 
in  doc.  Hav.  nisi  hunc  ins.  jam  doc. 
sine  pra>positione  Leid.  I.  Voss.  2. 
Harl.  2.  Port,  et  velt.  edd.  ut  oralio 
concipialur  pari  modo,  atque  Sigon. 
infra  eniendandnm  censuit  xxi\.  8. 
•  Lacus  Tlirasimenus  et  Cannae  tristia 
ad  recordationem  exempia,  sed  ad 
praecavendum  simile  utilia  documeii- 
ta  .sunt :'  ubi  alia  vide.  Potins  la- 
nien  credo,  prappositionem  in  sive  i 
interceptam  esse  a  praec.  voc.  li- 
tcra  finali.  Vid.  ad  xxxv.  8.  §  9.  et 
XXXVII.  41.  §  8. 

^  7  Centuriones  armati  circumsis- 
tunl]  Mss.  omues  cent.  arm.  Mettium 
circums.  Quod  non  debuit  negligi. 
Is  enim  erat  imperii  ordo,  ut,  Albano 
exercitti  in  concioneni  progresso,  ipsi 
soli  centuriones  Komani,  sive  tam- 
quam  vitem  tenentes  ct  supplicii 
exactores,  sive  per  speciem  honoris, 
Mettium  observarent,  circunularent- 
qne  ;  ne,  ut  in  magna  mullitudine, 
niaxime  ubi  audiret  criminis  sui  pce- 
nam,  elaberetur.  Deinde,  cum  sen- 
tentiamde  urbe  Alba  peregisset  Tul- 
lus,  ne  ad  liorrorem  ejus  aliquid  mo- 
vercnt  Albani,  ouines  Homani  armali 
eos  circumstetcrunt.  ii.  2.  '  Dicere 
incipientem  jjrimores  civltatis  cir- 
cumsistunt.'  Jac.  Gron.  Mediam  vo- 
cem  fllettum  non  modo  agnoscnnt 
omnes,  quibus  usns  sum,  codd.  Flor. 
Voss.  ambo,  Harl.  ambo,  Leid.  ambo, 
Lipsiens. Port. et  Hav.  atque  ex  ()\on. 
L.  2.  et  B.  teste  Hearnio  ;  verum  eti- 
am omnes  omnino  edd.  usque  ad  pos- 
trem.  Grut.  quae  prima  pcrperam  earn 
ejecit.  Quare  eamdem  loco,  nnde 
niota  erat,  restituendam  existimavi. 

Quod  bomnn  faustum  felixque  sit] 
Quod  bomnn  faustumque  sit,  altera 
voce  omissa,  Hav.  IVLile.  Viii.  de  IJris- 
son.  de  Formul.  i.  p.  CO.  ubi  ejusdeni 
formula;  etiam  ex  Livio  plura  excm- 
pla  conlegit. 


6192 


NOT.E    VARIORUM    IN 


Vohisque,  Alhani]  Alhanis  Hail.  2. 
qui  idem  cum  Voss.  2.  niox  plebeis 
praefert.  Turn  primos  in  pnlres,  pro 
primores,  Hav.  primores  impres  patves 
Lipsiens. 

Alhana  res  est,  sic  nunc  in  unum  re- 
deati  Ex  into  modo  in  duos  Harl.  2. 
qui  insiiper  voces  est  el  nunc  omittit. 
§  8  Ad  hac  Albana  pubes]  Ad  hoc 
Voss.  2,  Vid.  ad  xxi.  52.  §  10.  Hie 
lamen  nihil  muto  uniiis  cod.  auctori- 
tate.  Mox  perperam  etiam  Hav. 
comimmi  turn  melu.  Dp.  lapsii  hoc 
librarioriim  infra  vid.  ad  xxii.  17.  §  5. 
§9  ]\Jeti  Suffeti]  Vet  I.  Metti  Fu- 
feti,  qiioiiiodo  appeliat  Dionys.  Lips. 
Vide  ad  xxiii.  §  4. 

Fidem  acfoedera  servare']  Fidemfa- 
dere  servare  Voss.  2.  Verbis  autem 
piaecc.  dicere,  pro  discere,  Voss.  1. 
et  Leid.  2.  Vid.  ad  xxxix.  34.  §  6. 

Tu  ttto  suppUciu  docel  Pal.  1.  nittio. 
Scriptiim  erat  ne  tuo  supp.  dace.  Gebli. 
Scribe  ctiin  Flor.  Voss.  1.  Helm. 
Rott.Giid.Mureti  libb.  Andr.  etTarv. 
nt  tu  tuo  suppUcio  doce.  Non  cepe- 
rimt  elegaiitiam  banc.  Vid.  ad  xxiv. 
37.  J.  F.  Gronov.  At  tuo  supplicio 
XiCid.  1.  omissa  vocuia  tu,  qiiam  in- 
tercepit  prima  syllaba  vocis  seq.  Ve- 
riun  recte  at  tu  tuo  supplicio  etiam 
Harl!  antiq.  Qiiaiii  lect.  se  in  Ox- 
en. L.  2.  B.  etc.  reperisse  Hearne 
testatus  est.  Neqiie  aliter  prinicc  cdd. 
Sed  vocniam  at  jam  omissam  vidi 
in  ed.  Ven.  1195.  Vid.  ad  c.  18.  §  9. 
Particnia  at  cod.  Voss.  1.  adscripta 
quidcm  m.  pr.  erat,  librarins  tanun, 
lie  quid  dissiniiik'm,  cam,  additis  no- 
tis,  delendam  indicavit. 

Ita  jam  corpus  distraliendum  dabis'] 
Jiimita  Voss.  Let  Leid.  2.  Prjrterca 
dislr.  paucis  dabis,  voce  intcrjccta, 
Lipsif-ns. 

§  10  fn  currus  cnrum  distcntum  in- 
lijial  Melluni]  In  currus  ilnarum  Voss. 
2.  Turn  idligat  Leid.  2.  et  a  ni.  sec. 
Port.  Vid.  ad  v.  27.  §  9.  INIox  deindc 
dircrsnin  iter  Leid.  2. 

Qim    inhaserant    vincnlin    membra] 


Pall,  daoinhaserat.  Gebli.  Inhceserat 
etiam  Voss.  2.  et  Lipsiens.  Sed  cmni- 
no  librariorum  errore  :  unde  etiam  in 
posteriori  Ms.  a  m.  sec.  pro  var.  lect. 
margini  adscriptum  est  inltcrserant. 
Prajterea  male  etiam  quia  inhaserant 
Hav.  a  m.  pr.  Vid.  ad  *.l.  29.  §  8. 

§  11  Averlere  omnes  atantafadilate 
oculos']  Varia  hie  lectio  habetnr.  Qiii- 
dam  distinguiint  ante  arertere,  et 
supplent  verbiim  sunt  post  concitali. 
Alii  continiiate  legnnt,  ut  omneis  sit 
accusativi  casus,  et  nominativus  con- 
citaii  ad  avertere  referatur.  At  sic 
ego  omnium  legere  malim,  non  omnes. 
Glar.  Tanla  foedilate,  priepositione 
neglecta,  Voss.  2.  omnes  uptanda  foe- 
ditate.  Leid.  1.  nt  voluisse  videatnr, 
ah  tanta  fceditale.  Si  ultima,  quam 
Glar.  memorat,  interpnnctio  placet, 
etiam,  si  oculos  deleatur,  nihil  ad  sen- 
sum  defiiturum  Doujat.  testatnr. 
l^riorem  tamen,  quam  cdd.  passim 
recepcrnnt,  pra'fero. 

Exempli  parum  memnris  legum  huma- 
narumfuil]  (^ogilandum,  num  scribi 
jiossit, /f;;»m  liomannrum  fuit.  Nam 
s»M)uitur, '  in  aliis  gloriari  licet,'  &c. 
Rhcn.  Emendat  Ulien.  Tiomanarum ,^to 
humanarum,  quod  non  placet :  nam  et 
a  vet.  lib.  dissidet,  et  a  Varrone,  qui 
ita  scribit  de  Vila  Pop.  Rom.  ut  est 
ap.  Non.  (vid.'Distrahere')  '  Rletinm 
Fufetiiiui  propter  pertidiam  iuterfe- 
cit  pene  imperiosius,  quam  huma- 
nius.'  iSigon.  Legum  humanarum  etiam 
INIss.  nostri ;  ne  quis  forte  accedat 
conjectura;  Rlienani,  Romanarum. 
(Oiiam  certe  nniisisset,  si  ei  fuissent 
in  memoria  istlrivc  Silii  Punic,  i.  152. 
'  Antiqua  dc  stirpe  Tagum,  Supe- 
rumquc  huminuu\que  Ininienior,  c- 
rerlo  snffixum  iol)ore  ma'stis  Osten- 
debat  ovans  p'qiulis  sine  funere  re- 
gcm.'  Orcurrissentve,  qua;  de  Log. 
XII.  Tab.  scribit  (Jell.  Noct.  Atf.  xx. 
1.  ubi  nolaudum,  quod  (licit,  '  Acer- 
bitas  plcrnuiqnc  uicisct-ndi  nialeficii 
bene  ant  caute  vivendi  disciplina  est." 
(irut.  Robortcll.  de  Art.  Corr.  Ant. 


T.    f.lVlI    HIST.    lAll.    I.    (JAP.   29. 


()19;3 


Liblj.  p.  20.  Icffuin  lioinandrum  ad  ver- 
sus ,Si<,'()n.  (lefeiulit  ;  ct  in  loco  Vair. 
a  Sigonio  laiidati,  immaniua,  \)rohuma- 
ni'iM,  le^eiuliim  ceiiset.  Vcrum  sen- 
tentiaiii  snaiii  vindicavit  Sigon.  E- 
inend.  i.  2.  p.  142.  Ciii  etiam  faveiit 
omnes  codd.  quos  consiiliii. 

Cap.  XXIX.  ^  1  Jam  pra-missi  Al- 
hiini  erant  equitesi  Cleric,  in  Arte 
Crit.  toiii.  II.  p.  G7.  pramissi  Album  e- 
rant  equites  scribendnni  coiijccil.  Ve- 
lum in  nupera  Livii  ed.  rb  Albani 
operariini  errori  tribiiciuiimi  esse 
recle  vidit.  Non  tainen  liic  error  in 
soils  Gron.  posterioribns,  quaruni  taii- 
tnm  eo  loco  nicminit,  coinniissiis  est, 
sed  et  in  mullis  priorr.  Mediol.  1480. 
Tarvis.  ntraq.  Venet.  pluribus,  As- 
cens.  prima,  Mognnt.  et  aliis;  inuno 
eliam  in  codd.  Leid.  2.  Port,  et  a  in. 
pr.  Hav.  in  quo  m.  altera  margini 
adscriptum  erat  Itomani.  Insuper 
Hearne  ex  solo  Oxon.  L.  2.  Album 
laudans,  reliquos  quatuor,  quos  adhi- 
biiit,  pariter  Albani  liabuisse  tacitus 
agnosrere  vidotur.  Simili  erroii  tri- 
bupnduni,  quod  mox  Romani,  pro  /lo. 
mam,  repeiiatur  in  Voss.  2.  Ceterum 
t5  erant  exsulat  a  Leid.  1.  quod  trans- 
|>onunt  prlorcs  edd.  erant  Albam,  vel 
Albani.  Aid.  primus  dedit  Album  e- 
rant,  qucm  ordinem  servant  omnes 
reliqni  scripti.  Deni(jue  vox  equiles 
non  com[)aret  in  I'ort. 

Ad  diruendam  urhem]  Pall.  1.  ac  3. 
dirimcndum:  ut  mox  iteruni  Pal.  1. 
jumfragor  fcclorum,  qucc  dirimeliantnr. 
Gebli.  Dirimendam  Lip^iens.  ct  Port. 
uniendam  \'oss.  2.  irruendam  Hav.  a 
m.  pr.  dirrucndam  a  m.  sec.  I'ra'ttrea 
Legiones  deinde  duclw  sub  S  ad  dirimda 
Leid.  1.  Quibiis  vocibus  ac  notis  quid 
librarins  indicare  voliierit,  me  adse- 
qni  non  posse,  ingenue  profiteor. 
Nisi  forte  dicendum  sit,  to.  sub  s  ex 
niarg.  in  contextum  inrepsisse,iisque 
librarium  indicare  voluissc  subinlel- 
lige  sunt. 

^  2  Qualis  captarum  esse  urbium  so- 
ktl  Urbium  esse  sold,  alio  ordine  die- 


tionum,  Lipsiens.  et  Har.  Sod  rh  esse 
omittit  liarl.  2.  Tum  fructisce  ariete 
muris  Leid.  2.  et  Port.  Sed  ejfractis 
portis  proximo  pra-ccsserat.  Hinc 
arcejam,  pro  arce  vi,  Harl.  2. 

El  cursus  ....  miscef]  Et  incursvs 
Voss.  1.  a  m.  pr.  ef  concursus  Haverk. 
Tum  misc'et,  id  est,  misceret,  Port.  Vid. 
ad  xvxix.  52.  i  G. 

§  3  Ita  defi.rit  omytiutH  animos,  vt 
pra'tnefuobliti]  Vid.  Varr.  Lectt.  Alio 
ordine  omnium  ila  defixit  animos  Hav. 
Dukeri  conjeclnram  adstruit  locus 
simillimns  Justini  viii.  5.  '  Non  qui- 
dem  pavor  ille  bostilis,  nee  discursns 
per  nibem  militum  erat,  non  tnninl- 
tus  armonim,  non  bonorum  atque 
liominum  rapina  ;  sed  tacitus  moeror 
et  Indus. ' 

Rogilantesque  ulii  anas']  Particula 
qiie  exsulat  a  Leid.  2.  Mox  in  itincri- 
bus,  pro  in  liminibus,  Lipsiens. 

Ultimum  illas  visuri]  Cnjns  sit,  ig- 
noro:  sed  admodum  recens  est.  Nam 
et  Sigon.  prior  ultimum  illud  visuri. 
Ubi  video  adscriptum  INIureto,  'illas 
in  vett.  et  melius.'  Qui  sint  vett. 
isti,  ipse  viderit.  Ego  nee  in  scripto 
nllo,  nee  impresso  ab  Andr.  ad  Si- 
gon. inveni  aliter,  quam  ultimum  il- 
lud. Et  sine  dubio  dictum  est,  ut 
hoc  tcrtium  ap.  Curt.  iv.  11.  extre- 
mum  hoc  ap.  Val.  Place,  iv.  253.  De 
(piibus  Obs.  II.  8.  Cic.  ad  Att.  xiii. 
4G.  '  IMeo  autem  Lannvino,  qnod  Le- 
pido  tradidijcxeolioc  prinuini.'  ,/.  F. 
Gron.  Ultimum  illud  uno  ore  probant 
etiam  nostrioinnes, Voss.  ambo,  nterq. 
Harl.  nterq.  Leid.  Hav.  Lipsiens.  et 
Port.  Eamdem  lect.  ex  libb.  quos  ap. 
Oxon.  vidit,  L.  2.  IJ.  et  C.  laudat 
Hearne.  Vulgaiiim  ultimum  i7/n,v,quod 
cujus  esset  J.  F.  Gion.  ignorabat,  de- 
mum  vidi  in  IMod.  Francof.  1588.  Pris- 
tinam  itaqnc  lect.  revoc.ue  non  dubi- 
tavi. 

^  4  Ultiiuis  urbis  purtibusl  In  ulti- 
mis  Harl.  2.  et  Hav.  Pra>terea  alio 
onUrm  parlibus  urbis  Lipsiens. 

Jn  quibus  vutus  quisque]  Iralus,  pro 


GL94 


NOT/E    VARIORUM    IN 


ttatus,  Voss.  2.  errore  orto  ex  similitn- 
dine  ductuuni  literaruin  ir  et  n.  Id 
tanieii  aperte  falsiim  videnslibrarins, 
quum  forte  opnsabsoliitiim  relegeret, 
ex  iiigenio  maigini  adsciipsit  cre«<«s. 

^  5  Conspectus  aliorum  mittua  mise- 
rationed  Pal,  1.  tmitita  miseratione. 
Gebli.  Et  hoc  erranti  libiario  ad- 
scribere  miUiis  diibito.  Siniili  lapsii 
uerare,  pro  ilerare,  scripserat  libra- 
liiis  apud  Hor.  Epist.  i.  18.  vers.  11. 
rectc  id  iiiprobaiite  Bentleio. 

Vocesque  etiam  miserabiles^  Tb  etiam 
noil  adparet  in  Lipsiens.  Leid.  2.  et 
Port.  Vocesque  et  miserubiles  Harl.  2. 
Alibi  sa>pe  tJ>  et  cum  voce  etiam 
commntatur.  Vide  ad  xxii.  47.  §  9. 
Mox  mulierum  prtecipuce  Flor. 

§  6  Egressis  urbem  Albanis]  Urbe 
Leid.  2.  et  a  m.  sec.  Hav.  Non  se- 
quor.  Vide  quae  infra  dicentur  ad 
XXIX. 6.  §  4.  Egressisque  urbemLeid.l. 

Omnia  tecta  adccquat  solo'\  Adccqua- 
bat  siilo  Voss.  2.  solo  adcequat  Voss.  1. 
et  Leid.  2. 

Unaque  hora  quadringentorum  anno- 
rumopus']  Ex  Dionys.  iii.  |).  172.  col- 
ligitiir,  Albani  stetisse  annis  quadrin- 
gentis  octoginta  septeni.  Si'd  liaec  non 
rotunde  nunierat  Livius.  CUar.  Er- 
rat :  dicere  debiiit  quingentorum.  Sed 
Virgilium  sequitur  RLn.  i.  272.  '  Illic 
ter  centum.'  Intelligis,  quid  velini.  A 
condita  Alba  ad  Roinulnm  annos  Ire- 
centos  statiiit  Virg.  Li\  ius  sub 'J'ullo 
quadringentos.  Quare  N'irg.  scquitur. 
Tan.  Eaber.  Lege  Dodwell.de  Cyclis 
Dissert,  x.  in  fine.  Duk.  Clericus, 
pra  fatus  parvam  fuisse  urbem,  si  una 
liora  dirni  potuit,  liyiicrboien  in  his 
agnoscit.  Vernm  Latiuis  et  Gra'cis 
frequens,  ut  hora  vcl  una  hora  fieri 
dirant,  quod  parvo  tempore  fit.  Ita 
fi,[a  uipa  plerumque  rapitur  in  Aporal. 
Joh>inu.  c.  18.  coinm.  10.  Ouai,  oval,  rj 
ttAKis  f)  fjitydXTi,  nafiu\u)V,  7;  ttuKis  t]  iff- 
Xfpck,  '6ti  iv  p.ia  wpa  ^KOfv  ■>]  Kpiais  aov  : 
iibi  vidcndus  I'ricaiis.  Et  ila  hora 
in  gcncro  pro  tempore  ponitur;  np. 
Tcr.  Lun.  11.  .1.  49.  '  Uum  lisec  di- 


cit,  abiit  hora.'  Propert.  Eleg.  i.  6. 
11.  '  His  ego  non  lioram  possum  du- 
rare  querelis.'  El  eo  sensii  '  momen- 
tum horae  '  apud  Pha  dr.  Przefat.  iii. 
5.  '  Momentum  ut  horae  pereat  offi- 
ciismeis.'  Ubi  vid.Burmaun.  Utergo 
hora  in  genere  tempus  notat,  ita  una 
hora  est  tempus  exigmim.  Ceterura 
quad.  ann.  <e»n;)us,  perperam  Lipsiens. 
Templis  tamen  Deum  temperatum  est] 
Non  infreqnens  verbuni  Livio.  Sic 
*  temperare  manibus,'  n.  23.  absti- 
nere  se  a  vi  facienda.  '  cadibus,'  11. 
16.  '  prodilioriibus,'  xxiv.  39.  '  neci 
mulierum,'  Tac.  Ann.  xiv.  37.  At 
aliter  Noster,  ubi  apponit  res  vel 
personas,  cum  quibus  moderatins  vel 
minus  actum  est.  Praepositionem 
enim  interponit.  vi.  17.  '  In  quo  ab 
sociis  temperaverunt.'  vii.  20.  '  Ab 
oppugnatione  nrbium  temperatum.' 
XXIV.  31.  '  Nee  ab  uUo  temperatum 
foref.'  xxxix.  10.  •  Ab  his  sacris  se 
temperaturum.'  Num  quid  igitur 
hie  quoque  fuit  A  templis?  Sed  Cic. 
qnoque  Verr.  i.  59.  '  Te  putet  quis- 
quam  sociis  temperasse?'  Et  11.  G. 
'Si  cui(|uam  ulla  in  re  umquam  teni- 
peraverit,  ut  vos  quoque  ei  tcnipe- 
retis.'  J.  F.  Gron.  Ego  nihil  in  verbis 
pracscriptis  mutandum  existimo.  In 
vujg.  euim  lect.  consentiunt  omnes 
libri  scripti  et  edili,  nisi  quod  series 
mutetur  in  Harl.  2.  hoc  modo  habet, 
Tamcn  templis  Deum;  ct  edd.  ante 
Aid.  quas  vidi,  pra;ferant  Templis 
tanlum  Deuia :  (juas  voces  etiam  alibi 
librarii  comiuutarunt.  Vid.ad  111.  4G. 
§  1.  Pra:terea  non  semper  Livius 
earn,  quam  Cronovius  pulabat,  dif- 
fercutiani  ntriusque  constructionis 
observavit.  Nam  qncmadnioduni 
'temperare  ca-dibus'  loco  ab  eo 
laudato  dixit,  ita  etiam  '  temperare 
a  caede  '  xxv.  25.  *  Cum  omnia  ler- 
rore  ac  tumultu  strejicrcnt,  a  cicdi- 
bus  tamen  temjieratum  est.'  Et  eo- 
<lem  modo  quo  '  temperare  lacrimis' 
dixit  Liv.  XXX.  20.  '  temperare  a  la- 
crimis' est  ap.  Maron.  Mih  11.  U.  quo 


T.    LIVII    HIST.    LIR.    I.    CAl'.    30. 


(J  195 


loco  '  leinpcrare  al>  injuria  et  nvale- 
ficio  '  ex  Cii'sar.  H.  G.  i.  7.  laiidat 
Eiiiiiiencss.  Contra  quemadmoiliiin 
'  ab  ob|)iip;natioiiibiis  iirbinin  tcnipe- 
rare'  Livio  in  iisii  fnissc  exeniplnni 
a  Gronovio  prodiicfiini  evincit,  ita 
eiinideni  '  nrbibiis  obpiic;iiaiidis  tern- 
perare  '  adliibnisse  constat  ex  x.  12. 
'  Urbibns  obptignnndis  teniperatnm 
est,  in  qiias  tin)or  Etniscos  conipnle- 
rat.'  Hac  forma  '  amicis  tempcrarc' 
occiirrit  ap.  Cic.  pro  IJalb.  c.  27. 
'  Nostras  inimicilias  ipsi  inter  iios 
{jeramns,  amicis  nostrornin  inimico- 
rnm  temiicrcmns  :'  et '  privi<;nis  teni- 
perare'  ap.  Hor.  Od.  iii.  24. 17.  '  Illic 
matre  carentibus  Piivi;;iiis  niuiier 
temperet  iniioccns.'  Una;  exenipia 
eviiicere  videntiir,  has  simiiesque  lo- 
cutiones,  tiim  aptid  Liviuni,  turn  apiid 
alios  scriptores,  sine  discrimine  usiir- 
pari. 

Edictum  ab  regc  fneraQ  A  re^e  cdic- 
turn  Leid.  2.  Lipsiens.  et  Port,  edic- 
tum a  rege  Voss.  1.  et  Hav. 

Cap.  XXX.  §  1  Eamdem  sedcm  Tul- 
lus  regies  capit,  ibique  liabilavit]  Atic- 
toritatem  seqniiti  scripti  cod.  sic  le- 
f^emns,  Earn  sed.  Tiil.  regies  capit,  ibi- 
que deinde  hub.  Rlieii.  Ibique  deindc 
huh.  e<iiliis  a  Campano.  Cetcri  ex- 
cludnnt  t/f»it/f.  Kecte.  Neque  enim 
in  nilo  visitnr  Pail.  Imo,  si  quid 
scnlio,  abjicienda;  pra^terea  diia;  rc- 
liquee  voces  ibique  habitavit.  Haereas 
etiam,  an  non  preiiiim  constitiiendnm 
lectioni  Pal.  1.  ea  sede  Tull.  regiam  ca- 
pit. Nam  certe  in  Pail,  ceteris  exstat 
iliud  regiam.  Griit.  'i'liunipliat  de 
liac  prodticta  Uctione  Klieii.  at  ego 
aliani  ei  obduco  ex  Pal.  1.  forte  me- 
liorem,  endein  sede  Tullius  regiam  capit, 
ibique  habitavit ;  ejecto  qiioquc  rq) 
deinde,  quod  et  reliqui  duo  abdicant. 
Ccterum  E'liii.  duo,  ut  et  Camp,  earn 
scdcm  Tnlliisrcgiain  capit.  Gebli.  Rott. 
Helm.  Gild.  Voss.  nterq.  ibique  habi- 
tavit, sine  voce  media.  J.  1'.  Gron. 
Eandem  sed.  Tul.  regiw  capit  Hav.  ca- 
dcm  ted.  Tul.  regiam  capit  Lipsieus.  cam 


sed.  Tul.  regiam  capit  Harl,  2.  \'tTuni 
rh  deinde  onines  liliri  inanu  rxaiuti, 
quibus  U8US  sum,  Voss.  ambo,  Harl. 
uterq.  Leid.  uterq.  Lipsiens.  Port. 
Hav.  et  fraRUi.  Hav.  ignorant.  Quod 
Hearne  etiam  non  invcnit  in  Oxon. 
L.  2.  B.  et  C.  Tot  itaquc  codd.  testi- 
inoniis  confossam  vocem,quam  Rlien. 
unius  Wormaciensis  auctoritate  ad- 
diderat,  ex  contextu  ejeci. 

^  2  Principes  Albaiiorum  in  patres, 
S)-c.  legit  Tullius,  Scrvilios]  Inter  cele- 
bres  et  illustres  familias,  (jiiic  ex  di- 
rufa  Alba  Tulli  Hostilii  regis  tempo- 
ribus  Roman)  commigrarunt,  ap.  Li- 
viuni '  Tullios '  relatos  reperio.  Dio- 
iiys.  III.  p.  170.  in  earum  relatione 
non  Tullios,  sedJuUos,  memorat :  cu- 
jus  lectio  eo  niibi  verier  videtur,  quo 
niagis  constat,  Juliam  geniem,  non 
Tuliiam,  longa  Alba  fuisse  oriundam. 
Sabell.  Pro  Tullios,  Sabcll.  Julios  le- 
gendum  censet  ex  Dionysio.  Ego 
proppnioiium  adducor,  ut  utrumque 
legendum  putein.  Nani  et'I'ulliorum 
et  Juliorum  apud  priscos  Romanes 
insignis  nientio,  etiam  in  magistrali- 
bus;  quamquain  iiouiina  principuni 
familiarum  utrobique  non  prorsus 
conveniant.  Vid.  etiam,  quid  sibi  hoc 
'  templum'  velit,  quod  niox  snbjun- 
gil.  Glar.  Mendose  '  Tullia'  gens 
inter  Albanas  Komam  a  Tullo  Hos- 
tilio  translatas  numeratur,  pro  'Ju- 
lia.' Id  iudicat  Dionys.  qui,  codem 
ordine  conimemorans  has  gentcs,  in- 
quit,  'lovXiovs,  2fpovi\iovs.  Adde, 
(juod  gens  *  Tullia'  non  Albana  fuit, 
sed  Corniculana;  et  quod  Tullus  et 
Tullius,  pro  Julo  et  Julio  sa>pissime 
est  mendose.  ['  Et  hoc  quoque  uotavit 
Sabellicus.']  Sigon.  Pal.  1.  Tullos ; 
3.  Tulios:  ut  admodum  probabile  sit, 
quod  conjecerat  Sabcll.  et  non  im- 
probat  Sigon.  Julius.  Grut.  In  Pal.  3. 
ancipili  litera  udios  scriptimi  est,  ut 
nullo  possis  legere  negotio  Julios. 
Unod  verissimiiiu  esse,  dudum  per- 
docuit  Sigon.  Gcbh.  Damnat.  lect. 
Tullios  prat'erunt  Flor.  Voss.  ambo. 


6196 


NOT/E    VARIORUM    IN 


Harl.nterq.Leiil.  iifeiq.  Port.Hav. et 
fragm.Hav.  Tullos  Lipsien^;.  Ex  Oxon. 
etiani  ap.  Heariie  Tntlioshabevt  L.  2. 
B.  et  C.  Sed  ab  eodcui  inspect!  L.  1. 
et  N.  JuHos  If'giiiit.  Qiiam  sciiptu- 
ram  probavit  qiioque  Lnd.  Dorleans 
ad  Tac.  Ann.  xi.  p.  594.  Alia  exeni- 
pla,  nbi  Tiillits  pro  Juliis  et  Tullius 
pro  Julius,  oliin  niendose  legebantur, 
vid.  ad  II.  43.  §1.  iv.  35.  §  4.  c.  56.  ^  2. 
c.  61.^  1.  v.lO.  §  1.  c.  16.  §l.vi.  4.  § 
8.  et  alibi  sappe.  Nescio  tamen,  an  tot 
codd.  et  prliicipum  edd.  auctorilate 
ac  consensu  firmata  vox  ex  Liviano 
contextii,  id  quod  Gron.  1C65.  fecit, 
ejici,  et  alia  ei  substitiii  debiierit. 
Prffisertini  quum  secundum  Liv,  ali- 
osque  jam  Jiiliani  genteni  Romae,  ante 
All)aui  dirutain  fiiisse,  eviiicat  Pro- 
cuius  Julius,  cui  Romulus,  coelo  re- 
pente  delapsiis,  se  obviuni  dedit.  Vid. 
I.  16.  Flor.  I.  1.  et  quos  co  loco  lan- 
dat  Freinsheni.  Ex  his  Dionysio  vo- 
catnr  ii.  p.  124.  'lovAios  ovofia,  rwv 
dir'  'AaKav'iOv,  yeoipyiKhs  atnjp,  Ka,\  rhv 
Biov  afiirlXeirTos.  Hi  no  TuUios  loco 
restitui  ;  ex  quo  si  quis  voceni  illara 
certioribus  argumentis  ejiciendam 
probaverit,  ei  lubens  ccdau). 

Quintios,  Geganlos']  Qiiinctiim, 
Qiiinctium,  Quinctiiiuni,  et  Quiiic- 
tiliauum,  scribcndiiin  esse,  facile  om- 
iies  intelligent,  qui  Capit.  lapiduni 
scripturam  observaverint.  Eaileni 
scriptura  servatur  ctiam  in  qnibus- 
dam  Mss.  Diodori  Siculi,  quos  mihi 
commodavit  Lud.  lirccatellus,  turn 
cum  ^'enetiis  Pontiliciic  Icgationis 
niunus  ui>iret.  Qui  libri  cum  liactcnus 
impressi  non  sint,  plurinium  niihi,  ut 
post  idoneo  loco  ostendam,  ad  Livi- 
anaiii  historian)  eniendandaui  sappis- 
»iine  profuenint.  In  iis  ergo  est  Ko- 
ivKToi,  et  KoiVicTios.  IteuKpie  est  cum 
in  aliis  lapidibus,  turn  in  (juodam  per- 
vctusto,  (|ui  in  agro  Regiensi  est, 
ap.  Horatium  Malcgulinin,ejusnio(li : 

QVINCTAE.  NOMAE,  IIVFAK.  KT.  NONI- 

AE.  Q.  F.  gviNCTVi.AE.  Quidpiura?  in 
i|)si«  ctiani  ivivianis  Mss.  ila  dcnium 


s»pe  esse,  quamqnam  inconstanter, 
comperi.  iS/^on.  Vide  eiimdem  Sigon. 
ad  Liv.  IV.  17.  ^  9.  et  Colomes.  ad 
Quinetil.  Institnt.  Orat.  in  princ. 
Huic  scribendi  ration!  adversatur 
Turn.  Adv.  xxx.  28.  cum  alia  cans- 
satus,  turn  efiam  marmorarios  lapi- 
dumque  scalptores  bonos  grammali- 
cos  non  fuisse,  sed  operarios,  manu, 
quani  mente,  doctiores,  eoscjue  in  vul- 
go,  non  in  doctis,  nnmerar! ;  quos 
propterea  in  his  similibiisque  pec- 
casse  existimat.  Quod  ut  locum  ha- 
bere potest  in  ignotorum  et  ex  vulgo 
procreatoruin  honiinum  monumeutis, 
ita  non  facile  in  ill!s,quae  vel  publica 
auctoritate,  vel  a  viris  honoratis  de- 
dicata  sunt,  admissum  fuisse  credo, 
ubi  quaeque  ad  prajscriptum  expri- 
menda  erant,  ad  quod  deinde  opus 
absolutum  etiam  cxigebatur.  Certe 
id  non  videtur  statuendum  de  mar- 
moribus  Capitol,  in  qnibus  non  seniel 
vel  aliquoties,  sed  constanter  ha'c  or- 
thographia  obtinet.  Hue  accedunt 
nummi  antiqui,  eamdem  scribendi  ra- 
tionem  adprobantes.  Certe  I'atin.  in 
Gente  Quinctia  duos  vnlgavit,  quibus 
epigraphe  est  t.  qvinctivs.  crispi- 

NVS.  A.  A.  A.  F.  F.  et  T.  QVINCTIVS. 
CRISPIN.  SVLPIC.  III.  VIR.  A.  A.  A.  F.  F. 

aliuui  in  gente  Nonia,  cnjus  inscrtp- 

tio     SEX.     NONIVS.     QVINCTII.IAN.     111. 

viR.  A.  A.  A.  F.  F.  Vaillanf.  in  Nu- 
mism.  Colon,  part.  i.  pag.  56.  quar- 
tum,  in  quo  nieuioratur  p.  qvinctii.. 
VAR.  11.  VIR.  His  auctoritatibus  per- 
niotus  passim  eanulem  scripturam  se- 
cntus  sum,  (\\\.r  s^epe  occurrit  in  Op- 
timo meorum  Leid.  1.  et  ctiaui  obti- 
nuisse  videtur  in  anliq.  I\Is.  ex  qtio 
initium  xxxiii.  Livii  cditum  est ; 
ubi  non  modo  edd.  principcs  prae- 
euiitem  cod.  secuta?  sunt,  sed  et  re- 
centt.  ()u;e  alibi  semper  aliam  scri- 
bendi rationem  recepernnt.  Vide  eti- 
am Gcbh.  intra  ad  Liv.  iii.  20.  §  3,  In 
adpellativo  vcio  quinius,  a  communi 
orthographi.'i  reced('n<ium  non  judi- 
cavi.     Vid.  Cort.  ad  Sail.  Jug.  c.  24. 


T.    LIVII    HIST.    LID.    I.    'JAI'.    -M). 


G1J>7 


Prjcterca  Cicgamas  Ilail.  1.  (Jreganios 
Leid.  "2.  ct  Ilav.  Vide  atl  iv.  17.  §  7. 
Tuin  Ciiratios  Flor.  Port,  et  Hav. 
Curacios  Lipsiciis.  Vide  lioc  libro  ad 
c.  24.§  1.  Deni(|iie  Ce/ios,  [>ro  Clalios, 
Voss.   1.  et  Ltid.  2. 

Tcmphantjue  ordini  ah  se  aiiclo  cu- 
riam fecit]  Noris.  Dissert,  ad  Ceno- 
taph. Fix.  I.  4.  p.  53.  e  Cic.  aliisqiie, 
iiec  non  ex  lioc  loco  Livii,  et  ex 
XXXVII.  52.  et  53.  ostendlt,  senatiim 
sivpe  in  lenipla  coactiiin  fiiisse.  Po- 
tiiisset  omittcre  testimonia  Livii. 
Nam  qiiiiin  senatus  in  templum  vo- 
catiis  (licitur,  semper  additiir  nomen 
numinis,  ciijiis  id  tcmpliuii  esset,  ut 
Jovis,  ApoUinis,  BelloniE.  Sed  Living 
curiam  tenipliim  vocat,  quia  inangu- 
rato  consccrata  erat,  nt  senatns  ibi 
anspicato  liaberi  posset.  Vid.  Varr. 
de  L.  L.  VI.  paj;.  67.  cd.  Dordr.  Serv. 
in  Virg.  /'En.  i.  44G.  vii.  153.  et  174. 
et  Mauut.  ad  Cic.  ad  Fam.  iv.  G.  Et 
sic  rostra  tenipliim  vocant  Cic.  in 
Vatiu.  c.  10.  et  Liv.  viii.  14.  et  35. 
Duk. 

Ad  patrum  nnstronim  atatem  adpel- 
lata  eat]  Ad  patrum  mm  at.  Leid.  1. 
ad  patrum  nostrum  at.  Leid.  2.  ad  pa- 
trem  nostrum  at.  Harl.  antiq.  ad  pa- 
trum usque  uostrurum  at.  transposiiis 
in  alium  ordincm  dicliuiiiljus,  Haverk. 
Tiun  vocata  ist  Hearn.  Oxon.  L.  2. 
quod  alterius  illins  glossema  haben- 
dum videtur.  Vide  ad  20.  §  4. 

§  3  Aliquid  ex  novo  populu  adjicere- 
iur]  Pal.  1.  aliquid  novo  populo  addice- 
relur.  Et  ultimum  qnoi|ue  veibum 
retentat  Pal.  8.  pra;  vulgato  adjicere- 
tur.  Gebli.  Addiceretur  etiam  Leid. 
2.  Lipsicns.  et  tVagni.  Hav.  Quod  er- 
rautibus  librariis  trii)nen(hnu  est,  qui 
'  adicere,'  pro  '  a<ijicere,'  scribere 
soliti  fuerunt:  queiiiadniodum  etiam 
hie  scribitur  in  Leid.  1.  Voss.  utroq. 
et  Port.  Qxvi  ratione  iuiceretur,  pro 
injiceretur,  liabuimus  supra  hoc  lib. 
28.  §  5.     Vid.  ad  ii.  10.  ^  9.  et  iv.  8. 

Legxones  ctium  velcrcs]  Vet.  ct  sin- 


cerior  lectio  Lcgiunes  it  vcteres.  Riieii. 
Legioues  etiam  vcteres  primus  edidit 
Aid.  (luum  priores  dedisseiit,  media 
voce  exsuiante,  Legiones  vcteres.  Scd 
cum  Hlienano  faciunt  omnes  codd. 
quos  consiilui,  printer  Hav.  in  (|uo 
Legiones  etia  veteres  reperi,  et  Flor. 
in  quo  legiones  veteres.  Vid.  ad  ii.  44. 
(j  3.  Voculas  et  atque  etiam  commu- 
tari  videbimus  ad  \xii.  47.  §  9.  et 
hoc  cap.  §  G. 

^  4  lies  nequidqiinm  erant  repetita] 
ISequiquam  I'lor.  et  Leid.  1.  Vide  ad 
XL.  47.  §  9.  Paullo  ante  inducil,  pro 
indicit,  Voss.  2.  Vid.  ad  xxxviii.43. 
^1. 

(j  5  Ad  Feroniafanum  comprehensos 
a  Subinis]  His  Livii  veibis  liaud  du- 
bie  apparet,  in  Sabinoruui  potestate 
Feroniae  fanum  ea  teniiiestate  fuisse. 
Ncc  desunt,  qui  scribant,  circa  So- 
racte  niontem,  et  urbem  Fcroniani  et 
Dca?.  templum  religiosissimum  fu- 
isse; ipsanique  a  fcrcndis  arboribus 
ila  appellatam.  Sed  Dionys.  ii.  113. 
in  Latio  baud  procul  Circeiis  in  Po- 
metinis  campis  '  Feronias  templum' 
aSpartanis  conditum  tradit :  nomen- 
que  datum  genio  ab  aequorea  latione. 
RIaroque  vetustatis  peritissimus  yEn. 
vii.  799.  '  Circeiumque  jiigum,  quels 
Juppiter  Anxurus  arvis  Pritsidet,  et 
viridi  gaudens  Feronia  luco.'  Vide 
igitur,  ne  utrobique  Ue<E  templum 
fuisse  dicendum  sit.  Cui  opinioni  si 
quis  gravate  accedat,  perbelle  falca- 
tur  ni'cesse  est,  alteram  opinionein 
esse  falsam.  Accedit  et  his  tcrtia 
qua>dam,  quod  Ptolem.  iii.  1.  inter 
Lucam  et  Pisloriam  '  Feronias  lucum ' 
in  Etruria  retulif.  De(iuo  mine  loco 
an  intclligi  possit,  vidiriut  alii.  Sa- 
bell.  Neque  intfclligitiir  hoc  loco  Incus 
Feroniae,  Ptoleniiro  memoratiis,  de 
quo  agit  Cliiv.  Ant.  ii.  2.  p.  4G0.  ne- 
que etiam  Feronia:  Incus,  foiis,  et 
templum  in  campis  Pometinis,  me- 
nioratiim  Dionys.  ii.  de  quo  vid.  Cluv. 
Ital.  Antiq.  in.  7.  p.  1013.  sed  potius 
aliud  Feiouiaj  templum  in  agio  Ca^ 


6198 


NOTJJ    VARIORUM    IN 


penate  sub  niontem  Soracte,  unde 
non  longe  siti  erant  Sabini,  qui  Ronia- 
nos  niercatores  comprelienderant,  et 
Etruscoruni  Veientes,  qui  Sabinis 
opem  tulerunt.ut  Livius  refert.  De  eo 
consuleudusCIuv.  Ital.  Antiq.ii.  c.  3. 
p.  547.  Hand  miium  aulem,  eo  ne- 
gotiatores  Romanos  profectos  esse, 
cum  fanum  illud  coramuniter  a  Sabi- 
nis et  Latinis  coleretur.  Vid.Dionys. 
Antiq.  Iii.  p.  173. 

Merculu  frequentil  Vet.  mercato. 
Notavi  supra  simile.  Lips.  Pali.  Ires 
idem  praeferunt,  quod  codex  Lipsii, 
iiempe  mercato,  antique  scribendi  li- 
tu.  Verum  base  talia  niinutiora  cen- 
seo,  quani  ut  debeani  indicare  lecto- 
ri :  piJEsertim  qui  noiit,  actatemfere 
unamquamque  peculiarem  sibi  finx- 
isse  oitbograpbiani ;  ne  inusitata  ist- 
)i£EC  omnia  refeiamus  ad  antiquita- 
tem  exoletani :  sed  et  occupatior 
sum,  quam  ut  liceat  libeatve  descen- 
ders ad  has  criticorum  naenias  ina- 
nes.  Glut.  Pall,  tres,  Lipsii  cod.  mer- 
cato :  sic  III.  17.  Pal.  3.  '  Appii  Hei- 
donii  ducto  et  auspicio  ;'  non  ductu. 
IV.  27.  ut  liabeul  RIss.  duo  Pall.  '  In- 
ter noctuinos  tuniultus  nioderato  dit- 
ficilem;'  ubi  male  edidit  Camp,  vio- 
deratus  dijiciles.  Gebli.  Mercaio  etiam 
Voss.  uterq.  Leid.  2.  Lipsiens.  fragm. 
Hav.  et  a  m.  pr.Hav.  id  quod  probat 
etiam  Ger.  Voss.  ad  Veil.  Pat.  i. 
8.  p.  54.    Sed  vid.  ad  i.  15.  §  7. 

Ac  Roma:  retentos]  Detentos  fragm. 
Ilav.  Vid.  ad  Epit.  Liv.  iii.  cl  Roince 
retentos  Hav. 

Ila:  caussw  belli  fercbnntur'\  Para- 
bantur  Neap.  Lat.  unde  putabantur 
legendum  esse  ipse  Lalinius  conje- 
cit.  Vcruni  nihil  mutant  reliqui  codd. 
nisi  quod  luce  causscc  sit  in  l''lor.  Lip- 
siens. fragm.  Hav.  a  m.  pr.  ct  Port, 
a  m.  pr.  atque  ha:  cniin  caussw  in  Hav. 
Paullo  j)ost  memornt  suarum,  t(J)  ct 
omisso,  Voss.  2.    Vide  ad  ii.  44.  ^  5. 

§  G  Nupcr  etiam  adjectinne  popidi 
AUinni]  FA,  pro  etiam,  Voss.  2.  Ea- 
dcin   vurietas  in  Mss.  frcquens  est. 


Vide  ad  xxit.  47.  ^  9.  et  supra  hoc 
cap.  §  3.  Turn  vocem  Albani  non  ag- 
noscit  Leid.  2.  Hinc  circuminspicere 
Flor.  Lipsiens.  Harl.  antiq.  Hav.  et 
fragm.  Hav. 

§  7  Proximi  Etruscorum  Veientesi 
Fontaninus  de  Antiq.  Hortae  i.  1. 
Veientes  e  numero  duodecim  popu- 
lorum  Etruriae  expungit,  idque  testi- 
monio  hujus  loci  confirmat,  in  quo 
Liv.  Veientes  in  ipsa  Etruria  non 
agnoscere  dicit.  Hoc  ita  videtur 
colligere,  quod  proximi  Etruscorum 
ipsi  Elrusci  non  sunt.  Credo,  pleros- 
que  verba  Livii  ita  accepturos,  ex 
omni  numero  vel  ex  omnibus  populis 
Etruscoruni  Veientes  '  proximos  re- 
gione,'  ut  v.  8.  loquitur,  fuisse  Sabi- 
nis. Liv.  11.  50.  '  Veios  Etruscam 
civitatem  ;'  v.  22.  '  urbem  Etrusci 
nominis  '  vocat,  et  Veientes  sa>pe 
Etruscis  connumerat,  ac  sine  discri- 
mine  eosdem  niodo  Veientes,  mode 
Tuscos  et  Etruscos  dicit.  i.  15. 
'Belli  Fidenatis  contagione  irritati 
Veientium  animi  et  consanguinitate 
(nam  Fidenates  quoque  Etrusci  fue- 
ruut).'  II.  40.  IV.  17.  18.  21.  et  seqq. 
et  V.  15.  Flor.  i.  12.  '  Anniversarii 
hostes  ab  Etruria  fuere  Veientes.' 
Duk.  Verbis  praecedentibus  Etru- 
riaque  erat  vie.  addita  vocula  que,  piae- 
ferunt  A'oss.  1.  et  Leid.  2. 

Publico  auxilio  nullo]  Aullo  auxilio 
Voss,  1.  et  Leid,  2.  auxilio  nullus 
^'oss.  2.  An  voluit  librarius  7iuUius  ? 
Sed  vulgat.  pracstat.  Paullo  ante 
mcrccs  fuit  Flor.  merces  etiam  valuit 
Voss.  1.  et  Leid.  2.  ct  merces  valuit 
Voss.  2. 

Vuluitque  apud  Veientes  pacta  cum 
Romuloinduciurumjidcs]  Indiiciir  fac- 
tai  erant  sub  Roniulo  in  centun)  an- 
nos,  sed  sub  Tullo  Hostilio  ruptae : 
quippc  Veientes  cornu  dextroadver- 
sus  Tullum  steterant  pugnaverant- 
que.  Frustra  igitur  hie  scrvalir,  quiu 
antea  ruptae  erant.  Atqui  ego  me- 
moria  lapsum  puto  Livium.  Glar. 
Atqui  jam  ante  contra  Tullum,  rupta 


T,    LIVII    IHST.    LIB.    I.    CAP.    30. 


GI99 


illft  indticiaruni  cum  Komiilo  fide, 
btlliiin  gesserant,  una  cum  Tidenati- 
bus.  Supra  c.  27.  '  Tiillus  adversiis 
Vcicnteni  liosteni  dirigil  siios  :  Alba- 
no9  contra  Icgionoin  Fidenatium  col- 
locat.'  Vide  et  Dionys.  Hal.  iii.  G. 
ft  Fest.  V.  '  Septimontio  :'  qui  etiani 
urbem  Veientiiim  a  Tullo  oppugna- 
1am  ait.  Niillae  ergo  tunc  ampliu8 
erant  induciae  cum  Homulo  pactap, 
pactx  quidem  in  centum  annos, 
sed  f;csto  iiovissime  bello  violataB 
jam,  rupta>,  etabolitap.  Glar.  Livium 
memoria  lapsum  putat.  Sigon.  qui 
Glareani  ceusuras  diligenter  ubique 
examinat,  et,  si  potest,  refntat,  bic 
tainen,  quasi  acquiescat,  et  niiiii  ba- 
beat,  quo  Livium  excuset,  tacet.  Sed 
profecio  iiimis  foret  ille  nienioritc 
lapsus,  niniia,  ac  Livio  prorsus  indig- 
na  incogitantia,  rei  tarn  modo  memo- 
ratae  statim  fuisse  oblitum.  Tertio 
euim  ab  bine  capite  de  isto  Tulli  con- 
tra Fidenates  et  Veientes  bello  cgit, 
iiiimo  hoc  ipso  etiam  in  loco  a  Sabiiiis 
scribit  sollicitatos  ad  defectioncm  a 
Romanis  Veientium  aninios  '  ob  resi- 
duas  bellorum  iras,  sedvaluisse  apnd 
Veientes  partam  '  novissime,  ut  cen- 
peo,  '  induciarnm  fideni.'  Existimo 
autcni,  quoniam  Livius  in  superiori- 
bus  nihil  prorsus  de  exitu  istiiis  belli, 
aut  pare  inter  Veientes  et  Uomanos 
post  boruni  victoriam  restituta  tra- 
didit,  abductus,  ut  videtur,  narratio- 
ne  novi  et  inusitati  supplicii,  quo  per- 
fidiam  Albani  duels  vindicavit  Roma- 
nus ;  existimo  ergo  Veientes,  com- 
posito  tunc  bello,  Romanis  sen  eorum 
regi  Tullo  Hostilio  obligasse  itcruni 
suam  fidcm,  pactis  denuo  in  centum 
annis  indiiciis ;  idquc  Livium  hoc  de- 
nium  loro  per  occasionem  significare, 
srribendo  '  vabiit(]ue  apud  Veientes 
pacta  cum  Tullo  induciarnm  fides.' 
Sciolos  vero,  quia  nihil  ante  de  indu- 
ciis  cum  Tullo  pactis  Icgerant,  temerc 
satis,  sed  more  sno,  Romuli  nomcn 
bunc  in  locum  intulissc,  quippe  a  quo 
Veienlibus  'agri  parte  mulctatis  in 


centum  annos  inducias  datas,'  c,  15. 
nieminerant.  Atque  ita  plane  Liv. 
I V.  30.  induciarnn),  ad  finiendum  prius 
bellnm  cum  iisdem  Veicntibiis  parta- 
rum,  nieminit  dcniuni  initio  allerius 
belli :  '  Cum  Veienlibus  nuper  acie 
dimicatum  ad  Nomenlum  et  Fidenas 
fueraf,  induciuDque  inde,  non  pax 
facta,  (|uarum  et  dies  exierat,  et  ante 
diem  rebellaverant.'  De  bello  a  Ro- 
manis contra  Fidenates  et  ^'l■ientes 
gesto,  pugnaque  ad  Nomenlum  et 
Fidenas  pugnata,  captisque  ipsis  Fi- 
denis,  ac  Veientibus  metu  similis  ex- 
cidii  exterrilis,  et  nequidquam  solli- 
citantibus  ad  commune  belluui  duo- 
decim  Etruria;  populos  supra  c.  21. 
22.  23.  egerat,  at  de  induciis,  vel  quo- 
f  umque  modo  compositum  fuerit  bel- 
lum,  ibi  ne  ypv  quidem.  Multum  me 
etiam  in  bac  emendatione  confirnnt, 
qiiod  I.  42.  aucior  ait,  '  Peropporluue 
ad  praesentis  quietem  status  bellum 
cum  V^eientibus  (jam  enim  induciaR 
exierant)  aliisque  Etruscis  sumtuu),' 
sell,  a  Servio.  Quibus  verbis  si  ad 
aliquem,  non  ad  aliuni  certe,  quani 
bunc  respexit,  tentatum  a  me  locum; 
nee  alias  intelligere  potest  inducias, 
quarum  quidem  in  superioribns  me- 
miuerit,  nisi  has  a  Veientibus  cum 
Romanis  et  Tullo  in  centum  rursus 
annos  ex  mea  sententia  renovatas. 
Nam  quas  Romulus  antca  in  centum 
annos  iis  concesserat,  si  maxime  va- 
luissent  semper,  tamen  jam  diu  ante 
Servii  imperium,  immo  jam  anteTar- 
quinii  Prisci  exiisse  debuerunt.  At 
induciae  cum  Tullo  in  tolidem  annos, 
quocumque  ejus  imperii  anno,  pacta', 
neccssario  sub  Servio  demiim  suum 
decucurreruut  tempus.  NamTullns 
regnavit  annos  xx\ii.  Ancus  xxiv. 
Tarq.  Priscus  xxxviir.  Serving  de- 
nique  XMV.  Ex  quo  manifestum, 
quocumque  Tulli  anno  initium  centum 
annorum  ponas,  desinere  illos  in  Ser- 
viiino  im|)erio.  Periz.  Anim.  Hist.  c. 
4.  p.  170.  I'eriz.  bene  ostendit,  Ro- 
mulo  bic  non  posse  locum  baberc,  et 


G200 


NOTiE   VARIORUM    IN 


pro  eo  ex  hUtoiia  siil)3tituit  TuUo. 
Propiiis  ad  sciiptiirani  libb.  accedit 
liomano,  vel  Romanis.  E  coiiipendio 
scribendi  Rum.facWe  fieii  potuit  Ro- 
niulo.  Dtik. 

<i  8    Quuni   bcUum  utrimquc  summa 
ope  pararetur,  vertiijiie}    Pal.  1.  utrim- 
que  summa  operarent :  alliidit  ad  lect. 
restitantem  in  Pal.  3.  ac  Campani  ed. 
utrimqite  summa  ope  purarent ;  qii'ani 
duco   esse   legitimam.    Gebh.      Mss. 
oniiies  pararent.     Omiiino  eadeni  niu- 
tatio  placuit  auctoi  i  ii.  51.  '  Ut  eliam 
insontes  fecisse  videii  vellent,  palam 
ferietur.'  Jac.  Gron.    Maxiniam  pai- 
lein  IMss.  pararent  legeie,  Gronovio 
concedam,  non   tameii   omnes.      Ex 
iiosliis  enim   ita    soli    Leid.    iiterq. 
Harl.  1.  Hav.  et  Lipsiens,     Similittr 
ex  Oxon.  solos  tanluin  L.  1.  et  C.  lee- 
tioni  Gron.  faventes  laudat  Hearne  ; 
ne  quid  de  Pall.  Gebliardi,  quorum 
2.    vulgat.   servasse   videtur,  dicam. 
Veniui,   praiter  plerosque   scriptos, 
ih  pararent   eliam   superest  in  onin., 
quas  vidi,  edd.  antt.  quum  contra  j)u- 
rarelur  denium   obvium  fiierit  in  Si- 
goniana  1555.  ubi  Sigon.  testatus  est, 
se  ita  in  Mss.  in venisse.  Poslea  Scho- 
lion  hoc  omisit,  nee  tamen  lect.  quam 
olim  receperat,  simul  expunxit.    Un- 
tie, 60  rejecto,  altcruni  recipiendum 
pntavi.     De  mutalione   anteni  locu- 
tionis,  qii;E  hie  Livio  placuit,  nt  ver- 
bo  activo  siibjungat  passivnm,  infra 
dicenduni  erit  ad  viii.  31.  §  9.  et  ad 
IV.  2.   §  7.     Insuper  edd.  ante  Aid. 
ulriquc  summa  ope  pararent ;  quomodo 
'  ntrannie  iiianus'  inlustratur  Grono- 
vio  ad  Liv.  XXXVI.   IG.  §  G.     Sed, 
quum  ulri  niox  scquatur,  et,  pra?ter 
Leid.  2.  etiam  ulrique  obtVrenleni,  ab 
alia  parte  stent  onnics  codd.  scripti, 
nihil  niutans  u<ri;n(/Hr  pra-tuli.  Voces 
summa  ope  pararent,  vcrth/ue  negligcu- 
tia  librarii   omissae    sunt    in   t'lugm. 
Hav. 

Ulri  prius  arina  infer)-ent]  Ms.  ulcr 
priuHurma  inferret.  Lipsius.  llactVoss. 
1.  vt  Leid.  2.  ul  prius  arma  Lipsteus. 


Quae  scriptura  orta  videtur  ex  com- 
pendio  scribendi  ut',  pro  uter, 

§  9  Ad  silvam  HJulicusam/uit^  Hanc 
alii  3Ialitiain,  alii  SJalicusam,  alii  Ma- 
litiosum  vocant.  In  Dionys.  cod.  vero 
III.  p.  174.  Icgitur  BJalrJica.  Quod  in 
eum  quoque  auctoreni  annotavimus. 
Glar.  Cum  Vett.  libb.  omnes  li.ibeanl 
ad  sylvam  i\Jalitiosam,s&Us  mirari  non 
possum,  cur  isti  emendatores  Malij- 
cusam  malint  qnani  Ulalitiosam:  quani 
germanam  esse  hujus  loci  lect.  pro- 
batur  ex  Dionysio,  qui  banc  sylvam 
appellat  tt;*"  u\i]v  Ka\oviu,4vT]v  KUKavp- 
■yov.  Est  autem  Kanovpyus  malilivsus. 
Sigon.  Veil.  3Ialiliusam.  Li|)sius.  Re- 
tinuit  ed.  Mod.  seculi  snpeiioris  lect. 
Malicusam  ;  nam  Aid.  exhibel  3Iuli- 
tiam.  Nostrum  illud  Maliliosum  re- 
Stat  in  Pall,  tribus.  Neque  aliter 
Gra»ce  vertil  Halicarn.  in.  Grut.  Ma- 
litiosam  etiam  invenerunt  Latinius  in 
Neapol.  et  Vatic,  atque  Heaine  in 
Oxon.quosadhibuit.  Neque  aliter  est 
in  nostris  Flor.  Voss.  anibobus  utroq. 
Harl.  Leid.  utroq.  Lipsiens.  Port. 
Hav.  et  fragm.  Hav.  Eamdem  lect. 
probat  etiam  CIuv.  in  Ital.  Antiq.  ii. 
9.  p.  GC9.  Mox  ubi  pedilum  robore,  vo- 
cula  et  ejecta,  Voss.  1.  et  Leid.  2. 

^  10  Invcctis  turbatiordincs  sunt]  In- 
jectis  turb.  suntord.  Voss.  Let  Leid.  2. 
sunt  ordincs  fXiam  liabet  Lipsiens. '  in- 
vecti '  et  '  inject! '  etiam  alibi  in  INIss. 
conf'unduntur.    Vide  ad  ix.  40.  §  14. 

Deinde  ilia  constare'\  Vet.  libr.  dcin- 
de  illis  conslare.  Vere.  Sigvn.  Recte 
Sigon.  illis  restituit.  Neque  aliter 
Flor.  Voss.  L  Harl.  ambo,  Leid.  um- 
bo, Lipsiens.  Hav.  fragm.  Hav.  et 
Port.  edd.  dcniipie  Hervag.  1539, 
anti(|.  In  ^'oss.  2.  tola  ea  vox  deerat. 
Inf.  \  III.  19.  '  Vitruvio,  nee  ul  vallo 
se  teneret,  conslare  sana  mens.'  Suet. 
Tib.  c.  11.  '  Si  sibi  pudicitia  cousla- 
ret.'  in  Ner.  c.  30.  '  Sordidos  ac  dc- 
j)arcos  esse,  quibus  ratio  inpcnsaruni 
constaret.' 

Cai*.  XXXI.  ^  1  Quiini  in  mngnn 
gloria  magnitquc  ojnbus  regnum  Tulti 


T.    LIVII    HIST.    LIB.    1.   CAP.  31. 


C201 


?.«(><]  In  (leest  in  vet.  Lipsius.  Voc. 
tM  omittiint  eliam  Voss.  1.  Leui.  2. 
et  fragni.  Hav,  Utnimque  loqiieiidi 
genus,  '  esse  magna  gloi  ia,'  et  *  esse 
ill  nia{;na  gloria,'  probuni  est.  Hie 
tainrn,  qmiin  optinii  codd.  vulgatnm 
servont,  veiosiinilius  videtur,  vocii- 


dendum  Harl.  2.  et  Lipsiens.  tiscen- 
dum  Port.  Nihil  niiito.  Alibi  sippe 
'  visere '  pro  primilivo  'videre'  ap. 
Liv.  nsuipatiir.  Inf.  in.  C8. '  Ex  nm- 
ris  visite  agros  vestros  ferro  igni(|ue 
vastatos:'  ubi  in  quibiisdam  codd. 
pariter  peccatnr.    xxiii.  7.  '  Trepi- 


1am  in  inter  duas  voces,  alteram  litera     dante  tota  civitate  ad  excipiendum 


in  finicntem,  alteram  ab  eadeni  inci- 
pientem,  excidisse.  Sa?pe  vero  alter- 
ntra  canssa  earn  voculam  elisit.  Ex- 
einpla  liabes  x.  13.  §  3.  et  xxxvii.  1. 
1^  2.  De  locntione  '  esse  in  magna 
gloria'  vid.  ad  ii.  22.  §  G. 

Nunciittinn  regi  Patribusque  est]  An- 
nunciatum  Voss.  2. 

In  monle  Allmno  lapidibus  pluissel 
Pal.  2.  pluvisse.  apxa'iKws.Gebh.  Noslri 
codd.  hoc  loco  nihil  mutant  ;  qui  ta- 
men  saepissime  alibi  a))ud  Livium  plu- 
vil  et  pluvisse  praeferunt.  Exempla 
vide  ad  vii.  28.  §  7.  x.  31.  ^  8.  xxiv. 

10.  §  7.  XXVI.  23.  §  5.  xxvii.  11.  §  5. 
XXXIV.  45.  §  8.  XXXV.  21.  §  3.  xxxvi. 
37.  §  3.  xxxviii.  30.  §  4.  xxxix.  22. 
§  3.  c.  50.  §  0.  XL.  29.  §  2.  xlh.  20. 
(j  5.  xi.iii.  13.  §  5.  et  alibi.  Nihilo- 
minus  tamen  pluvisse  etiam  hoc  loco 
a  Livio  profectum  credo  anctoritate 
Prisciani,  qui,  de  praiterito  verborum 
in  uo  di'sincntiiim  agcns,  ilia  o  in  i 
mutare  docet,  et  turn  addit  Gramm. 
X.  p.  881. '  Excipiuntnr  struo,  struxi; 
fiuo,  fluxi  ;    piuo,   pluvi.     Livius  in 

11.  ab  nrbe  condita  et  in  xxi.  et  in 
XXII.  lapidibus  pluvisse  :  et  in  xxiii. 
sanguine  phivit.'  Ubi,  pro  in  II.  ab 
urbe  condita,  Icgendum  in  I.  ab  urbe 
condita.  In  lib.  enim  ii.  Livii  locutio- 
neni  illam  occurrerc  non  mcmiui. 
Postea  animadverti,  idem  etiam  vi- 
sum fuisse  Hieron.  Coluninae  ad  En- 
nii  Ann.  ii.  p.  54.     Dissensum  inter 


Pcenum  visendumque.'  Etmox,'Vi- 
senda  urbe  maguam  partem  diei  con- 
snmsit.'  xxv.  40.  '  Visebantnr  enim 
ab  externis  ad  portam  Capenam  de- 
dicata  a  Marcello  tenipla.'  xlv.  27. 
'  Circumeundam  Grwciam,  visenda- 
que,  quae  nobilitata  fama  magis  au- 
vibus  accepta  sunt,  qiiam  oculis  nos- 
cuntur,  ut  statuit.'  c.  33. '  Pracda  Ma- 
cedonica  oninis,  ut  viseretur,  expo- 
sita  :'  et  sa^pe  alibi. 

In  terras  a ffunt]  Pal.  1.  ac  3.  in  ter- 
ris:  nam  variant  lios  casus  auctores. 
Gebh,  In  terris  etiam  Voss.  I,  Lcid. 
2.  et  Lipsiens.  Verum  non  placet ; 
ut  nee,  quod  paullo  ante  in  conspectS, 
pro  in  conspectu,  habeat  Leid.l.  Pas- 
sim in  eo  cod.  nota,  qus  literae  m  vice 
fungitur,  in  fine  vocum  pro  lubitu  Ii- 
braiii  vel  additur,  vel  demitur. 

§  3  Visi  eliam  audire  voccni]  Vocem, 
Bempe  jubentem,  monentem.  Vid.  ad 
IV.  20.  §  7.  Prteterea  Visi  audire  et 
vocem  fragm.  Ilav.  Tum  summo  cac. 
loloco  Hav.  a  m.  pr.  in  quo  deinceps 
luco  emend,  m.  altera.  Sutnmi  cac. 
loco  Voss.  2.  Port,  et  fragm.  Hav. 
Sa>pe  ita  alibi  scribal  lapsi  .sunt.  Vid. 
ad  XXI.  48.  ^  4. 

Ritu  sacra  Albani  facerenf]  Ritu  Al- 
bani  sacrificarent  Hav.  a  m.  pr.  in  quo 
111.  sec.  pro  sacri  emendavit  sacra. 

Quic,  velut  Diis  quoque  simul  cum 
patria  relictis]  Pall,  iidem,  quee,  velut 
quoque  simul  Diis.     Val.  2.  vero,  quce. 


veteres  graminaticos  et  nostras  Livii     velut  quoque  Diis.  Gebh.     Qua-,  vi-lnt 


edd.  notavit  etiam  Turn.  Adv.  xvi. 
6.  Praitcrea  lapidcs  pltiisse  praefert 
Lipsiens.     Vid.  ad  iii.  10.  §  C. 

§  2  Credi  vix  posset]  Vix  crcdi  po- 
tuissel  Voss.  1.  et  Leid.  2. 

Missis  ad  id  visendum  prodigium]  Vi- 


quoque  simul  Diis  Lipsiens.  qua-,  velut 
Diis  simul  quoque  Hav.  qua,  velut  Diis 
quoque  simul  putria  Harl.  1.  De  '  simul 
patria,'  vide  viros  dodos  ad  Nemes. 
Cyneg.  vs.  l.'iS.  et  qua:  olini  notavi  ad 
Sil.  Ital.  via.   395.     Neqne  id  hoc 


Delph.  et  Var.  Clas. 


Livius. 


18  B 


6202 


NOT/E   VARIORUM    IN 


loco  displiceret,  si  plures  codd.  stif- 
fragaieiitiir,  et  Liviiim  alibi  ita  locii- 
tiim  esse  constaret.  Lipsiiis  quidenj 
infra  hoc  genus  loqnendi  ipsi  restl- 
tuere  conatiis  est  xlv.  7.  '  Piillo 
amictiis  illo  Perseus  ingressus  cas- 
tra:'  ubi  scribendum  conjicit,  Pullo 
amictu  simulfilio  Perseus.  Veruni  ne- 
qtie  ipse  aliud  ex  Livio  exemplum 
laudavit.  Vocein  tamen  ejusdem  sig- 
nificationis '  pariter,'  eadem  construe- 
tioue  adliibet  infra  xxxviii.  16. '  Ut, 
quas  adissent,  quasque  non  adissent, 
pariter  ultimo  propinquis,  imperio 
parerent :'  ubi,  (quod  notandum  con- 
tra Bentl.  ad  Cic.  Tusc.  in.  18.  quern 
Burniann.  ad  loc.  laud.  Nemesiani 
laudavit,)  rb  pariter  alia  voce  iuterve- 
niente  ita  construitur.  \ocem relictis 
perperamoinittit  fragm.  Hav. 

Et  aiit  Romana  sacra  , . .  obirati] 
Quia  aut  Rotn.  sacra  Lipsieus.  Prseter- 
ca  Ant.  Periz.  in  marg.  cod.  quo  uti 
solebat,  scribendum  sibi  videri  adno- 
ta.\it  subir at L  Verum  cui  bono  ?  De 
voce  '  obiratiis  '  vid.  Gron.  ad  xLie. 
10.  §15.  Ubi  verosimiliconjectura  Li- 
vio restituit, '  Consules  obirati  sena- 
tui,  Latinis  feriis  in  priniam  quanique 
diem  indictis,  in  provinciam  abituros 
se  denunciarunt  :'  antea  legebatur 
o&  ea  irati. 

§  4  Ex  Alhano  monle  missa']  Ab  AU 
bano  monte  missaV OSS.  1.  et  Leid.  2. 
Vulgatum  firuiat  locus  inf.  iii.56.  'Au- 
dita vox  una  vindcx  libertatis  ex  eo 
missa  ore.'  Paullo  ante  ab  eo  prod. 
pro  ah  eadem  prod.  Harl.  2.  et  mox  in- 
fra viansit  quoque,  pro  7nansit  certe, 
Voss.  2.  et  IJpsicns.    Male. 

Quandocnnujucidem prodigium]  Gud. 
quandotjuidcm.  Flor.  Helm.  Kott.  et  a 
ni.  i)r.  Voss.  1.  quandoiine.  Plin,  xxix. 
1.  '  Quandoquc  ista  g«ns  suas  literas 
tradct,  omnia  corrumpet :'  ut  practer 
Ms  Cliifl.  hai)et  Voss.  et  xxx.  1. 
'  Qiiandocjiic  sola  artium  (res  alias 
in  imam  se  rcdenit.'  Vid.  ad  c.  24.' 
J.  F.  (iron.  Quando  id  ijuidcm  prod. 
edd.  antt.  uscpie  ad  Aid.  qua>  prima 


quandocumque  idem  prod,  exliibuit.  Sed 
rccte,  pro  quandocumque,  magnus 
Gron.  quandoque  restituit  ex  auctori- 
tate  suorum  codd.  quibuscum  consen- 
tiunt  Harl.uterq.  Leid.  uterq.  Port, 
et  fragm.  Hav.  a  m.  pr.  sed  Hav. 
am.  pr.  quandocumque  exbibebat  ; 
quando  a  m.  iuterpolalrice,  quando- 
cumque etiam  est  in  Voss. 2.  et  Lipsiens. 
Hearne  vulg.  quandocumque  ex  uno 
Oxen.  B.  profert ;  de  aliis  nihil  rao- 
net:  ut  iniHisqJwnf/o^uerepertum  esse 
verosimile  fiat.  Idem  error  superest 
ap.  Columell.  ii.  10.  '  Quee  repleta 
cum  coufestini  gypsata  sint,  quando- 
que in  usus  promserimus,  integram 
lentem  reperiemus.'  iv.  24.  in  princ. 
'  Quandoque  igitur  vinitor  hoc  opus 
obibit,  tria  praecipue  custodiat.'  Ita 
utroque  loco  integerrimus  ac  prae- 
stantissimus  cod.  Sangermanensis  ; 
quum  vulgo  edatur  quandocumque, 
Plura  vide  ap.  euuidem  Gron.  ad 
Liv.  viii.  7.  §  14.  IX.  10.  §  9.  et 
XXXIX.  24.  §  1.  quibus  locis  similiter 
in  libb.  vulgg.  partim  quandoquidem, 
partiui  quandocumque  edebatiir.  Vid. 
etiam  Jac.  Gron.  ad  Liv.  xxiii.  20. 
§  8.  et  J.  G.  Graev.  ad  Suet.  Claud,  c. 
I.  Juriscousultos  quoque  ea  voce  sae- 
pissime  hoc  sensu  usos  esse,  sed  pas- 
sim etiam  libraries  ac  recentt.  edd. 
errasse,  docuit  Ant.  Augustin.  E- 
niend.  in.  7. 

§  5  Laboratum  est]  Th  est  ignorat 
Voss.  2.  Tum  pig.  milit.  iniretur 
Port. 

Ab  armis  quics  dabatur]  Quies  ab 
armis  dab.  Leid.  2.  ab  armis  dab.  quies 
Voss.  1.  Mox  a  bellicoso  rege  Voss. 
uterq.  Harl.  2.  Leid.  utcrq.  Hav. 
Lipsiens.  Port,  et  fragm.  Ilav.  Sed 
prappos.  ab  decrat  in  Harl.  antiq. 

Longinquo  morbocst  inplicilus']  Lon- 
gccro  Voss.  1.  et  Leid.  2.  Mali-.  Lon- 
ginquus  pro  longus  ponitur,  idquc  Li- 
vio est  frequcnlissimum.  Vid.  ad  vn. 
29.  §  1.  In  longinquo  morbo  fragm. 
Hav. 

()  0  Adeo  fracti  $imul]    Adeo  simut 


T.    LIVII    HIST.    LIB.    I.    CAP.  31. 


G203 


/lacti  Voss.  1.  et  Leid.  2.  Turn  spi- 
ritus  illius  Neap.  Lat. 

Qui  nihil  ante  mtusesset]  Pall.  Let 
2.  i/ni  nihil  rulus  asset  ante,  Oebli.  Vla- 
deiii  lectio  tliani  su()erest  in  Lipsiens. 

Magnis  parvisque  siiperstitionibits] 
Magnisque  paivisque  Voss.  1.  et  Leid. 
2.  'I'uui,  verbis  proximis  re/ig-(OHitas 
etiatu,  oniissa  copula  que,  Voss.  2. 
Hav.  Lipsiens.  et  Port,  regivnibus  eti- 
am  Harl.  2.  religionibus  et  fragm.  Hav. 
Tandem  impelleret,  pro  impleret,  Voss. 
2. 

§  7  JEgris  corporibus  relictam']  Re- 
lictam  esse,  addita  voce,  Hav. 

Si  pax  veniaque  nb  Diis  inpetrata 
esset]  Impetrata  essent  Voss.  1.  et 
Leid.  2.  Quod,  si  pltires  libl).  fir- 
niarent,  non  displiceret.  Ita  eniin 
Liv.  sa^pissinie  loqni  solet.  Sup.  i, 
28.  Voss.  2.  habebat,  *  Ut  hostibus 
circumveniri  se  a  tergo  ratis  terror 
ac  fnga  injicerentiir.'  c.  25.  '  Alte- 
rum  intactuin  ferro  corpus  et  genii- 
nata  victoria  ferocem  in  certamen 
tertiuin  dabant.'  c.  21.  '  Ea  pietate 
omnium  pectora  inbuerat,  ut  fides  ac 
jnsjurandum  civitatem  regerent,'  c. 
58.  'Conclamant  virpaterquc.'  ii.27. 
'  Metusomnis  et  periculum  libertatis 
in  creditores  a  debitoribus  verte- 
rant  :'  ut  ibi  legenduni  cum  viris 
doctis  doceo.  c.  57.  'Qiium  timor 
atqiie  ira  invicem  sententias  varias- 
sent,'  V.  8.  '  Ut  quosque  studium  pri- 
vatim  aut  gratia  occupaverunt :'  ubi 
male  vetus  cod.  Sigon.  occupaverat,  \i. 
42.  'Quod  passim  eos  simul  pavor 
tenorque  distulerant.'  xxx.  32. '  An- 
ceps  igitur  spes  et  metus  miscebaut 
animos.'  xxxix.  51.  '  Quem  suspec- 
tum  Romanis  et  receptus  post  fiigam 
Antiochi  Hannibal,  et  bellum  adver- 
sus  Enmenem  motum  faciebant.'  Ita 
cod.  Voss.  non  faciebat,  nt  vulgo  edi- 
tur.  XLiii.  IB. '  Qunm  a  Thracia  pa- 
cem  Cotys,  ab  Epiro  Ccpbalus  re- 
pentina  defectione  a  Romanis  prae- 
starent  :'  ubi  perperam  etiam  recen- 
tiores  vnlgaruDt  ;>;'(^s(a)-e^    xuv.  13. 


'  Circnmvecti  tamcn  mrenia  sunt  prs- 
tor  et  rex.'  xi,v.  11.  'Duos  euim, 
tamqnain  ex  magna  progenie  libero- 
rum,  in  adoptionem  datos  Cornelia  et 
Fabia  gens  Iiabent.'  Epif.  cxii. 
'Trepidatio  victarum  partium  in  di- 
versas  orbis  terrarum  partes  et  fnga 
referuntur.'  Vid.  J.  Gron.ad  xxxiv. 
19.  §  C.  Sigon.  ad  xxiv.  39.  §  C  et 
quaenolaviad  in.  10.  §  7.  xxv.  18.  § 
H.xxviii.  8,  §12.  C.15.  §4.c.l8.  §8. 
et  ad  xxxiii.  29.  §  10.  Si  autem  legas 
impetrata  essent,  illud  impetrata  capi- 
endum  genere  neutro.  Nam  ita  etiam 
duobus  pluribusve  suhstantivis  singti- 
laribus  alterius  generis  adjectivnm 
neutrum  plurale  addore  Livius  soli- 
tns  est.  Inf.  v.  4.  '  Labor  voluptas- 
que  dissimiilima  natnra  societate  qua- 
dam  inter  se  naturali  sunt  juncta.' 
XXXV.  21.  '  Foriniis  portam  murum- 
qne  de  coelo  tacta.'  c.  25.  '  Tenipus  et 
ratio  adininistrandi  ejus  libera  praB- 
tori  perniissa  sunt.'  xxxvn.  32. 
'  Postquam  ira  et  avaritia  iniperio 
potentiora  erant.'  Vid.  Jac.  Gron.  ad 
Liv.  xxiii.  12.  §  5.  et  quai  dixi  ad 
XXVII.  37.  §  2  ad  xxxii.  9.  §  2.  et 
XXXVIII.  8.§  5.  etiam  Cort.  ad  Sail. 
Jug.  c.  38.  Reliqni  omnes  vulgatum 
servant :  quod  et  ipsum  probnm,  ac 
Livio  frequens  est.  Vid.  ad  xxxvn. 
29.  §  (i. 

§  8  Ip.ium  regem,  tradinit,  volvcntem 
commentarios  Numte,  Sfc]  Tradilur 
Voss.  2.  (iuod  genus  loqnendi  ad 
imitationem  Graecorum  f'ormatum  Li- 
vio insolitum  non  est,  et  non  raro  ali- 
bi, partim  in  vulg.  add.  partim  in 
Mss.  apnd  euu)  occnrrit.  Ita  lib.  ii.  c, 
5.  'Creditur  addilas  moles,  manuque 
adjutum  ;*  ita  unus  cod.  vulgo  est 
credo,  v.  33.  '  Earn  gentem  traditur 
faina,  duicedine  tVugum,  maximeque 
vini,  nova  turn  voliipiale,  captan), 
Alpes  transissc.'  vi.  27.  'Profectos 
liostes  in  agro  Sabino  consedisse  nun- 
<ial)atur.'  vii.  0.  'Turn  iM.  Curtium, 
juvenem  bello  egregiiim,  castigasse 
fertur  dubitantes  :'  ita  unus  cod.  pro 


6204 


NOT^    VARIORUM    IN 


ferunt.  viii.  24.  *  EoJem  aiino  Alex- 
andriam  in  .Egypto  pioditiir  condi- 
tarn:'  ea  eiiam  hoc  loco  iinius  cod. 
lectio  est  loco  rod  proditutn.  xl.  29. 
'  Creditiir,  Pythagoras  aiiditorem  fii- 
isse  Niiniani.'  Auct.  Epitom.  Liv. 
XXIII.  *  Qiios  excessisse  iiiodii  men- 
snrani  traditur  :'  in  Epit.  1.  LXViii. 
•  Aiicilia  cum  strepitu  niota  esse,  an- 
tequam  Ciiubriciiin  helium  consum- 
iiiaretur,  refertur.'  Et  hie  unns  cod. 
eam  scripturam  obfert,  pro  referuntur. 
Pariter  Ovid.  Amor.  n.  17.  17. '  Cre- 
ditnr  aequoream  Plitbio  Neieidaregi, 
Egeiiam  justo  concubuisse  Numae.' 
Mela  III.  10.  '  Exiistis  insulae  adposi- 
t*  sunt,  quas  Hesperidas  tenuisse 
memoratur.'  Plin.  Hist.  Nat.  xi.  20. 
'  Alveos  nuniquam  ultra  decern  annos 
durasse  proditur.'  Tac.  de  Mor. 
Genu.  c.  33.  *  Juxta  Tencteros  Biuc- 
teri  olim  decurrebant :  nunc  Chama- 
vos  et  Angrivarios  ininigrasse  narra- 
tur.'  Front.  Strat.  iv.  3.  ex.  9. '  lEmi- 
linnum  Scipionem  traditur  in  itinere 
cum  amicis  ambulantem  accepto  pa- 
ne vesci  solitum.'  Vid.  J.  F.  Gron. 
ad  Gellii  i.  5.  in  princ.  Jac,  Gron.  ad 
Arrian.  de  Exped.  Alex.  i.  1.  et  eru- 
ditos  coitimentatores  ad  Nason.  Fast. 
IV.  507.  Uiiius  tamen,  et  quideui 
istiiis,  cod.  auctoritas  levior  est,  quam 
ut,  invitis  reliquis,  vulg.  lect.  mute- 
in  us. 

Qiiiim  ibi  quadam  occulta  soUemnia 
sacrificia]  Sulennia  sacra  et  sucr.  recte 
dici  constat  ex  lis,  quae  ad  c.  7.  ad- 
notavit  J.  F.  Gronov.  Nee  insolens 
est,  uni  snbstantivo  phira  adjectiva 
jungi.  Tanien  hie  nonuibil  siispec- 
tuin  est  sacrificia,  tamquani  ex  inter- 
l)retatione  ortnm.  Nam  et  ex  eo, 
quod  mox  dicit  '  operatum  his  sa- 
cris,'  facile  intelligi  poterat,  quae  so- 
i^nnirt  deniilcrarenlur.  Va  '  solenne' 
ac  'solcnnia'  pli-runique  a  Livio,  siip- 
pressis  siibstatitivis,  diciintur.  Sup. 
C.  5.  'Solenne  adlatum  ex  Arcadia.' 
C.  7.  '  Ne  extis  soUMininni  vepceren- 
tur.'  IX.   34.   '  Antiquissimum  solen- 


ne, et  solum  ab  ipso,  cni  fit,  institn- 
turn  Deo.'  xxiii.  24.  '  Idque  sacrum 
vas  iis  erat,  quo  solcnnihus  libarent.' 
XXVI.  2.  'Solenne  auspicatorum  co- 
niitiornm.'  xxxiii.  49.  '  Solenne  lu- 
dorum  ad  Daphnen  celebrantem.' 
Adde  Virg.  jEn.  v.  605.  vi.  380.  et 
VIII.  185.  Just,  xxxviii.  8.  et  Suet, 
in  Ner.  c.  2.  c.  28.  (ubi  non  dubito, 
qnin  legendum  sit  '  per  solenne  nup- 
tiarum  celeberrimo  officio  dediictum 
ad  se,'  quamquam  repugnante  Grae- 
vio)  et  c.  34.  Sed  et  aliquid  ingra- 
tum  auribus  habere  videntur  tria  ilia 
eadem  terminatione  occulta  solennia 
sacrificia.  Uuk.  Ibi  tnulta  occulta  so- 
lennia sacr.  Hav.  Quod  vel  auriuni 
judicium  rejicieudum  esse  docet. 

Operatum  his  sacris  se  abdidisse]  An- 
tiq.  scriptura  Pal.  1.  abdedisse.  Gebh. 
Operaturum,  pro  operatum,  rescriben- 
dum  putat  Bentl.  ad  Hor.  Od.  iii. 
14.  6.  Verum  nihil  niuto.  '  Abdi- 
disse operatum  '  est,  abdidisse,  ut 
operaretur  :  quo  sensu  *  trajicere 
prscdatum'  inf.  dixit  ii.  11.  '  Ut 
preedatum  milites  trans  6nmen  per 
occasiones  aliis  atque  aliis  locis  tra- 
jicerent.'  Vide  ad  xxii.  21.  ^  3. 
Perperam  autem  addidisse,  pro  abdi- 
disse, habent  Voss.  2.  et  Harl.  2.  a  m. 
pr,  nam  adidisse  est  a  m.  sec.  Vide 
ad  II.  45.  §  7.  Mox  factum,  pro  sa- 
crutn,  negligentia  librarii  Hav.  cura- 
turn  esse  id  sacrum,  alio  ordine,  editi 
usque  ad  Aid.  sed  invitis  omnibus 
Mss.  meis. 

Ira  Jovis,  sollicilati  prava  rcli^ione^ 
Pall,  prava  jam  relig.  Elegans  v<piv 
jamrciigione.  Canij)anus  amplius,na 
etiam  J.  soil,  prava  jam  religione.  Mi- 
ror,  quis  tani  elegnntem  excluserit 
particulani.  Gcbh,  Soil,  prava  jam 
relig.  eliam  Voss.  2.  Harl.  2.  fragm. 
Hav.  Port,  et  Hav.  soil,  prava  jam 
rclig.  Lipsicns.  soli  pravi  relig.  Lcid. 
1.  soil,  pravi  a  relig.  utrainque  lect. 
pravi  et  prar^u  cxpriniens,  H^rl.  1,  de 
quo  vide  ad  Iii.  44.  §  4.  soil,  pnr- 
vu  relig,  Leid.  2.  Uteris  male  traiispo- 


T.    LI  VI I    HIST.    r,lU.    I.    CAP.   32. 


()2()5 


sitis,  qnod  in  hac  voce  ctiam  alibi  in 
Ms8.  a  lihrariis  peccatum  est.  Vide. 
ad  wix.  37.  §  16.  et  cap.  seq.  ^  2. 
Tbjiim  non  placet. 

Fulmine  ipsum  cum  domo  conflngras- 
se]  In  omnibus  vott.  libb.  est  fulmine 
ictum  cum  domo  conjl.  quod  piobo.  Sic 
Cic.  de  Off.  III.  2.5.  '  IMiaeihuntem 
ictu  fulniinis  couflafjras.se.'  Et  Liv. 
XXXVI.  37,  '  Duas  naves  fulmine  ictas 
ronflagrasse.'  Et  Lactant.  iii.  17. 
'  Capitoliuni  sa-pins  fulmine  ictum 
conrta^'ras.se.'  Sii^on,  Fulmine  tunc 
cum  domo  Voss.  2.  Sed  recte  Sigon.  ie- 
tum,  pro  ipsutn,  emcndanduni  docuit. 
Iseque  aliter  praferunt  Fior.  Voss. 
1.  Harl.  uterq.  Leid.  uter<|.  Lipsiens. 
Port.  Hav.  et  fragui.  Hav,  ut  et  codd. 
Oxon.  qiiibus  Hfainc  usus  est ;  prae- 
teiea  edd.  antf.  quotquot  videre  con- 
tigit,aute  Frob.  1535.  in  qua  demum 
ipsum  piimo  vidi.  Adi,  qnse  olim 
notavi  ad  Sil.  Ital.  v.  73.  Sigonii 
eniendat.  probat  etiam  Schott.  ad 
Aur.  Victor,  de  Vir.  Inl.  r,  4.  Pra- 
ierca  flagrasse  Voss.  2.  onine^que  ex- 
cusi  principes  ante  Aid.  qui  recte 
conflagrnsse  restitiiit.  Nam  et  reliqui 
codd.  id  servant,  et  Livius  sa-pe  eo, 
tiim  propria,  tum  translata  siguifica- 
tione,  usus  est.  Inf.  xxx.  7.  '  ()b- 
testans  ne  patrein  snum  patriamque 
proderef,  iisdemque  flanimis  Rartlia- 
ginem,  quibus  castra  conflagrassent, 
absuuii  sineret.'  vii.  30.  '  Quiim  vi- 
dereinus  finitimum  populum  net'ario 
latrocinio  Samnitiiim  peti,et  ubi  con- 
flagrassent  Sidicini,  ad  nos  trajectu- 
rtim  illud  inccndium  esse.'  xl.  15. 
*  Si  inuocens  sum,  ne  invidia  coiifla- 
grem,  quuni  crimine  non  possim,  de- 
precor.' 

Gloria  belli  regnavit  annos  duos  et 
triginlu]  Th  belli  exsulat  ab  Harl.  2. 
Delude  nnnos  duo  et  triginta  Loid.  2. 
Vide  ad  xxxv.  21.  §  5. 

Cap.  XXXII.  §  1  Ili'iue  interrcgem 
nominaverant]  Nominuverunt  Harl.  2. 
ct  Hav.  qui  posterior  etiam  ki  ijuoijue, 
sollemni  librarioruni  errore,  de  quo 
vide  ad  v.  27.  §  1. 


Numcp  Pompilii  regis  nepos,  Jilia  or- 
tus,  Aiicus  Marcius  erut]  Hie  locus 
ostendit,  vitiose  legi,  a[)ud  Pint,  in 
principio  Coriolani  p.  213.  cum  ait, 
^riv  KOi  MapKios  ijv  Va'tos  uvo/xa  Ovyarpi- 
5oDy,  Kol  fxeTO.  TvAAiop  'OariKiov  /Sacri- 
\ivs  yiv6fieuos.  Legondum  autem 
essej'^ni'  Kol  VldpKios  ?iv  ""AyKos,  6  Nov- 
fjLu  Oiryarpibovs  :  id  est,  Ex  qua  gente 
fait  etiam  Marcius  Avcus,  Numce  ex 
Jilia  nepos.  Sigon.  Quod  si  de  alio 
diceretur  simpliciter,  nei)otem  fiiis- 
se,  reliquis  missis  ;  dubitari  posset, 
an  ex  filio  filiave  ortus  csset.  Jam 
cum  dicit  Livius,  filia  ortiin;,  quis 
adeo  Marrucinus,  ut  nesriat  nepotem 
existere?  Quaro  juste  omittit  Pal. 
rb  nepos,  hoc  niodo  concinnans  sen- 
tenliam,  Nuvice  Pompilii  regis  filia 
ortus  Ancus  Marcius  eral.  Gebli.  Tb 
regis  deest  in  fragm.  Hav.  et  in  edd. 
antt.  ante  Aid.  qui  addidit.  Et  su- 
per est  etiam  illud  vocabulum  in  re- 
liquis Mss.  nostris.  ^'ide  ad  c.  46.  § 
4.  hiijus  lib.  Praeterea  omnes,  qui- 
bns  usus  sum,  codd.  servant  seq. 
vocem  nepos,  qiiam  uuius  Pal.  aucto- 
ritate  induccbat  Gebli.  speciosa  ma- 
gis,  quam  vera,  ratione  niotiis.  Non 
enim  continuo  venim  est,  qui  ali- 
cujus  filia  ortus  est,  ejusdem  nepo- 
tem esse  ;  cnm  et  ulteriori  gradu  pro- 
nepos,  vel  abnepos,  esse  possit.  Qua- 
re  vocem  yic/jos  servandam  puto. 

Ancus  31artius  erat]  Marcias  gentis 
nomen  scribi  debere  litera  c,  non  t, 
quod  imperitorum  consuetiido  invex- 
eraf,  docent  Capitolina  niarniora, 
Graicorum  libb.  et  Mss.  Latini,  et 
ipsius  d€iii(|ue  noniinis  ratio  :  ant 
eiiim  a  INIarco,  aut,  quod  quidam 
tradideruut,  a  IMamerco  manavit. 
Eteuim  scribit  Pint,  in  Nunia  p.  73, 
placnisse  qnibusdau),  a  '  ^L^me^(•o 
Marcios'  esse  appellatos,  qui  Nuniae 
regis  filius  fuit,  cosque  pro[)ferea 
coguomine  Regis  esse  usos.  Nam 
INIarciorum  Kegiim  familia  Roma; 
fuit,  quam  tanien  non  a  Mamerco 
Nuniir  filio,  sed  ab  Anco  INLircio  re- 
ge  originein  traxisse,  intelligi  a  Sue- 


6206 


NOT^    VARIORUM    IN 


tonio  in  Caps.  c.  G.  potest.  Ap.  Pint, 
auteni  niendose  legitiir  'Atto  Se  rod 
Ma/xepKOV  MajxepKiovs,  pro  MapKiovs. 
Nam  Mamerciae  gentis  nulla  iisquani 
raentio  fit.  Sigo7i.  Argiinientis,  qui- 
bus  evincit  Sigon.  Marcia?  gentis  no- 
men  non  pei<,  sed  per  c,  scribendiim 
esse,  aliud  adde  ex  nummis  petitum, 
in  qiiibus  coastanter  it  a  exaratnm 
occiirrit.  Vide  nummos  editos  a  Pa- 
tin,  in  Famil.  Rom.  in  gente  '  Mar- 
cia,'  et  Spanliem.  do  Us.  et  Praest. 
Numism.  torn.  ii.  10.  p.  19.  Vid.  eti- 
am  quae  notavi  ad  Sil.  Ital.  vi.  403. 
etxiii.  700.  Ceterum  Ancus  erat Mar- 
cius  Voss.  1.  et  Leid.  2. 

^  2  Et  quia  proxinium  regnum,  ce- 
teris egregiuni]  Repone  ccetera  egre- 
gium.     Sic  enim  Livins  loqui   solet, 
et  auctores  alii.     Ita  habes  infra,  c. 
35.    '  Ergo  virum   caetera   egregiuni 
sequuta.'  Rlien.     Cateris  prima    lia- 
buit  Aid.  ed.  quum  priores  ob  catera 
praeferrent.     Sed  recte  cetera  legen- 
duni    monuit    Rhen.    adsentientibns 
Voss.    ntroq.    Harl.    utroq.   Leid.   2. 
Port.  Hav.  fragm.  Hav.  etiani  Oxon. 
quibus  Hearne  usus  est.     Vide  Jac. 
Gronov.  ad  Liv.  XXXVII.7.  §  15.     Ce- 
teru  egregiuni  erat  in  Leid.  1.  per  ce- 
tera egregium  in  Lipsiens.     Mox  pro- 
fectum,  pro  prosperum,  pra?fert  Voss.2. 
Aut  neglectis  religionibus,  aut  prave 
cultis]  Praifero,  quod  est  in  Pal.  1. 
aut  relictis  relig.  Geiili.      Sacris  aut 
neglectis  aut  pruve  cullis,   praeferunt 
hoc  loco  Neap.  Lat.  et  edd.  ante  Aid. 
qui    primus     vulgat.    Icct.     recepit. 
Eteam  defonduut  omnes  nostri  codd. 
nisi  quod  aut  relictis  relig.  sit  in  Lip- 
siens. et  aut  satis  neglectis  relig,  voce 
ex  prsEC.  pcriodo   rcpetit:t,   habeant 
Voss.  1.  et  Leid.  2.     Hinc  uni  Pal. 
1.  cui    non   nisi    unus   nieorum,  qui 
passim  cum  co  facere  sold,  concinit, 
tnntam   fi(icni  Imhcndam  nou  rxi.sti- 
mo,  ut  cutn  (icbliardo,  roli(|uis  invi- 
tiH,  rcreptam  lcc(.  mutemus  ;  (piam- 
vis   fjns   sniptura;    favcrc    vidoatiir 
locus  Livii  cap.  pracc.  '  Aut  Komana 
sacra  suscepcrant,  aut   fortuna;,  ut 


fit,  obirati,  cultum  reliquerant  De- 
um  :'  praeterquamquod  etiam  earum- 
deni  literarum  repetitarum  sonus  re- 
lictis relig.  auribus  ingratior  accidere 
videatur.  Praeterea  parce  Leid.  2. 
pro  prave,  Uteris  trajectis.  Vide  mo- 
do  cap.  praec.  §  8.  Prave  iucultis 
Flor. 

Longeque  anliquissimum  Talus']  Ut 
hac  verba  cadunt,  tres  habuisse 
caussas  Ancum  patet,  cur  sacra  ex- 
signata  in  publico  proposuerit:  ex- 
emplum  avi,  casum  decessoris,  et 
quod  ipse  praecipue  hoc  sibi  negotii 
dari  crederet.  Sed  si  bene  inspexe- 
ris,  apparebit,  hoc  tertium  non  pro 
caussa  narrari ;  sed  pro  ipsa  re  ges- 
ta,  ad  quam  duabus  caussis  fuerit 
impulsus :  publicationem  auteni  sa- 
crorum  adterri  tamquam  modum  a- 
gendi  exsequendique  destinata.  Quia 
vidit  avum  suum  institutioue  atque 
observatione  religionum  beatum  reg- 
num  et  sibi  et  civibus  pnnstitisse; 
Hostilio,  in  niagnis  licet  virtutibus, 
neglectum  earumdem  privatini  pub- 
liceque  calamitosum  fuisse;  ideo  ex- 
istimavit,  iiuUam  priorem  sibi  curani 
esse  debere,  quam  revocandorum 
avitorum  institutorum  :  et  hunc  sen- 
sum  suum  declaravit  prajscribendo, 
quidquid  ad  caerimonias  pertineret. 
Sic  voluit  Livius,  scripsitque,  longe 
antiqnissimum  ratus,  noli  longeque,  Et, 
ut  conjereramus,  Buslid.  et  Clii!let. 
Nota  elcganlia  ToD  '  antiquus.'  Cic. 
ad  Att.  XII.  21.  '  OflScium  sit  nobis 
antiquissimum.'  Columcll.  vi.  36. 
'  Antiquissimum  est,  diligenler  ex- 
quirere,  et  explorare  parenteui  futu- 
ra;  prolis.'  viii.  4.  'Antiquissimum 
est  auteni,  cum  in  omnibus  pecori- 
bus,  tuni  in  hoc,  fides  pasforis.' 
Ap.  Sail,  in  Fragm.  Hist.!.  VI.  'Tan- 
turn  antiquitatis  c  ura;que  niajoribus 
pro  Italica  gonle  fuisse."  Ortendun- 
tur  vocabulo  IJou/.a  tt  Aus.  Popma, 
subslituunlquo  tantum  anxietalis.  At 
Scrv.  isto  moilo  legit,  qui  ad  Georg. 
11.  Kil.  '  Antiquas(|uc  domos  avium,' 
aut  *  revera  anliquas'  explicat,  aut 


T.    LIVII    HIST.    LIB.    I.    CAP.    32. 


(i-i07 


'charas:'  et  in  posterioris  interpre- 
tatioiiis  fideni  adhibet  verba  Salliis- 
tii.  Figiira  est,  qiiain  tv  Sta  Svolu 
vocant ;  nam  '  tantiim  antiq\iitalis 
cura'qiie  '  est,  tantum  aiUiqiiae  et 
priniae  curcp,  vel  adeo  aiiti(|iiis>injam 
ciiram.  Ut  ap.  Just,  vel  Trog.  ii.  2. 
deScythis, '  Lanae  iis  ac  veslium  ustis 
ignotns:'  et  Virg.  Georg.  ii.  192. 
•  pateris  lihamns  et  anro,'  pro  pate- 
lis  aiireis.  Accepernnt  a  Graccis. 
Herodot.  Terpsicli.  c.  63.  To.  yap  tov 
6tov  irpf(r^vTepa  iiroievvro  f)  to  toov  av- 
SpQu.  JEWan.  V.  Var.  xvii.  Tlpear- 
PvT(pa  Tovruv  afj.(poTepcov  Ta  rod  deov 
■KoiricrdfjLivoi.  Sail,  iniitatur  Synima- 
ciiiis  I.  79.  '  Compertnni  tenes,  qiian. 
ta  sit  milii  tiix  laudis  antiquitas.'  J, 
F.  Gron.  Copiilani  que  oniisit  etiam 
Leid.  2.  et  a  m.  pr.  Port.  Ex  con- 
textu  itaqiie,  ciijns  sensum  tnrbat, 
ejeci.  Vox  'anliqiins'  ea  significa- 
tioiie  aliqnoties  apud  Liv.  reperitnr. 
III.  10.  '  Dilata  res  est,tribuno  de  le- 
ge agentc.  Id  antiqnius  consiili  fiiit.' 
VI.  40.  '  Claiuliae  genti  jam  inde  ab 
initio  nihil  antiqnius  in  repiiblica  Pa- 
truni  inajestate  fuisse.'  vii.  31.  '  Ta- 
men  tanta  militate  fides  antiquior 
fuit.'  IX.  31.  '  Niliil  antiqnius  obsi- 
dione  Cluviana  ratns,  quo  die  adgres- 
siis  est  nicenia,  vi  cepit.'  Etiam  sa;- 
pissime  apud  Columell.  ut  i.  1.  '  Qui 
stndium  agricolationi  dederit,  anti- 
qviissiina  sciat  hwc  sibi  advocanda, 
pi  udentiani  rei,  facidtatem  inpenden- 
di,  volnntatem  agendi.'  iii.  C.  '  Dnm 
taincn  antiqnissimuni  sit  considerare, 
ne  vitis,  ex  qua  is  suniitur,  ancipi- 
tem  floris  liabeat  eventuni.'  c.  11. 
'  Illud  antiqiiissinium  censemus,  rn- 
deni  potins  eligendum  agrum,  si  sit 
facultas,  quani  nbi  fuerit  seges,  ant 
arbustum.'  iv.  29.  '  Antiqnissimuni 
est,  et  ante  haec  ablaqueari  vitem, 
radicesque  summas,  vel  soboles  ani- 
pntari.et  postlia'c  adobrni  truncum.' 
VI.  36.  '  In  edncando  genere  niula- 
rnm  antiqnissimnin  est,  diiigenter 
excpiircre  atquc  cxplorare  parentem 


futnrac  prolis  feminam  et  marem.' 
VIII.  4.  '  Antiquissima  est  auteni,rum 
in  omnibus,  tnni  in  hoc,  fides  pasto- 
ris.'  c.  6. '  Antiqnissituam  est  atitfm, 
maximam  f|naiiiqne  avem  lautioribus 
epulis  dcstinare.'  c.  17.  'Sitque  no- 
bis antiqnissimuni  ineminisse  etiam 
in  fluviatili  negotio,  quod  in  terreno 
praccipitur.'  Hinc  restituendnm  ei- 
dem  videlnr  ii.  2.  anctoritate  inte- 
gerrimi  cod.  Sangerm.  qui  ila  exhi- 
bet,  'Quare  antiquissimum  est,  for- 
niam  iuijus  operis  conscribere  :'  nbi 
nunc  editnr,  Quare  antiquissiini  fere 
otnnes  formam  hujus  operis  conscripsere. 
Ex  comiiuntariis  regis  pontificem 
maximum  in  album  elata  proponcre]  Si 
quis  Macrob.  et  alios  plerosqne  re- 
spiciat,  relata  Livinni  potius,  quam 
elata,  scripsisse  dixerit.  Sdbell.  In 
libro  scripto  tantum  est  Pontificem  in 
album,  siciit  supra  c.  20.  '  Pontifi- 
cem deinde  Numa  Maroiuni  M.  F. 
ex  Patribns  legit.'  Rhen.  Pall.  1. 
et  3.  et  Camp,  regis  Pont,  in  altum  ela- 
ta prop.  At  Pal.  2.  regis  Pont.  HI.  in 
allium  elata  prop.  Gebh.  Ad  horum 
inarg.  annotavil  pater :  (deest  rb  Max- 
imum in  Rott.  Helm.  Voss.  ntroq. 
Gud.  Flor.  deest  etiam  in  Kom.  In 
edd.  non  est  ante  Aid.  Pal.  2.  Pont. 
M.  in  album.)  Certe  et  Flor.  S.  Mar- 
ci  eo  carere  quoqne  scio.  Et  cur 
tani  prjepropere  inculcari  patimnr? 
quum  et  capite  20.  hujus  libri  di- 
cat,  '  Pontificem  deinde  Nnmani 
Marcium  ex  Patribns  legit:'  ite- 
rnmqne,  '  Cetera  sacra  scitis  pontifi- 
cis  snbjecit.'  ii.  2.  '  Id  saierdotium 
Pontifici  snbjecere.'  et  c.  27.  '  Sol- 
lemnia  pro  pontifice  jussit  susci- 
pere  : '  libro  demum  in.  54.  adjicere 
Livius  incepit.  Jac.  (iron.  Cum  Mss. 
Gron.  conspirant  Ires  Anglic,  ap. 
Hearne.  Vide  adnotata  ad  Florum  i. 
13.  §  9.  et  16.  Fest. '  Ignis  Vesta;  si 
quando  interstinclns  essel,  viigines 
vcibcribtis  adficiebantur  a  Pontifice  :' 
nbi  non  utimur  libcralitate  illins,  qui 
in    vegrandi     Lexico    Antiqui^atnin 


6'208 


NOTiE    VARIORUM    IN 


voc.  'Ignis  Vestae '  ad  Festi  verba, 
nescio  de  suo,  an  de  alieno,  nobis 
adniensiis  est  vocem  Maximo,  Diik. 
Vox  maximns  abest  etiam  ab  ntroq. 
Harl.  iitroq.  Leid.  Hav.  frajjm.  Hav. 
Lipsiens.et  Port.  Neqneeani  Hearne 
in  Oxon.  L.  2.  B,  et  C.  invenit.  Flor. 
habet  ex  coinm,  regiis  pont.  in  album 
elata.  Neap.  Lat.  habet,  ex  comm.  re- 
giis  pontificum  manu  elata  prop.  Recte 
itaqne  Jac.  Gron.  rh  maximum  delen- 
duin  niontiit.  Ctijiis  jutliciuin  secntus 
ex  contextn  amovi.  Et  ita  alii  etiam 
simpliciter  pontificem  vocariuit,  qui 
erat  poiitifex  niaximus.  Liv.  iii.  54. 
narrat,  post  atnogatos  deceniviios, 
'  pontifice  niaximo  comitia  habente,' 
tribiinos  plebis  creates  esse ;  quod 
ita  exprimit  Cic.  in  Fragm.  Oral,  pro 
C.  Cornel,  majestatis  reo  ap.  Ascon. 
Pedian.  'Decern  tribiinos  plebis  per 
Pontificem,  quod  magistratus  nullus 
erat,  creaveriint.'  Qutc  verba  expo- 
nens  Ascon.  p.  139.  inquit,  '  Pontifex 
maximus  fuit  M.Papirius.'  Vide  ad 
xxvm.  11.  §  6.  Quamvis  autem  re- 
lata,  quod  Sabell.  conjecit,  proban- 
diini  videatur,  attamen  in  albuyn  elata 
Flor.  Harl.  utcrq.  Port,  et  Hav.  a  ni. 
pr.  in  quo  posteriore  relata  est  a  m. 
altera  ;  in  allum  elata  liabent  Voss. 
uterq.  Leid.2.  Lipsiens.et  fragm. Hav. 
A  ni.  pr.  in  quo  in  album  elata  est  a  ni. 
see.  in  auum  elata  pra-fert  Leid.  1. 

In  avi  mores  atque  instituta  rcgem 
abilurum]  Pal.  1.  habit urum.  Posset 
aliqnis  suspicari,  sic  dictum  esse,  pro, 
in  avi  moribus  utque  inslitutis  regem 
habitaturum.  Sed  arcliaica  scriptiira 
ilia  est.  'Abire'  autem  'in  mores 
patrin'sive  'avi,'  est  inmiigrare,  at- 
qui'  eosdem  imitari,  et  quod  Gra;ci 
dicunt  iKOt'iv  f]$  rp6irovs.  I'.urip.  Hel. 
947.  Ahs  TTjc  X'^P"'  fioiTr]vS(,  «aJ  fxi^ov 
irarphi  Tp6irous  StKaiuv.  UatSl  yap  K\fos 
rSif  KaKKtcTTOv,  8<tt(s  ^k  irarphs  XRV*^' 
rou  yfyws  Eiy  ravrhv  ?i\6f  to7s  TtKovai 
Tuvt  rpiirovs.  Plant,  dixit  Asinaria 
I.  L.'iH.  '  pcrse(|ni  mores  palris.'  Sen. 
Hippol.  907.  'redit  ad  auctorcs  ge- 


nus, Stirpemqne  primam  degener 
sanguis  refert.'  Just.  xix.  8.  *  Qui 
per  vestigia  paternJE  virtutis  decur- 
rentes,  sicuti  generi,  ita  et  magnitn- 
dini  patris  successerunt.'  Inde  mo- 
nitum  Basil.  Imp.  "Exe  Kara  vovv  tovs 
yoviKovs  aov  rpSTrovs  Sitji'^kcos,  koI  tou- 
TOis  rhv  ^iov  eTTijUsAcSy  /carapTi^e.  Isoc, 
ad  Demon.  "Oiruis  ((pd/juWos  yevfifff} 
ToTs  Tov  irarphs  4ivnrfiivixacTi.  Gebh. 
Habiturnm  etiam  Voss.  1.  Leid.  uterq. 
Harl.  antiq.  Lipsiens.et  fragm. Hav. a 
ni.  pr.  Et  ita  alibi  errare  solitos  fuisse 
librarios  infra  dicendum  ad  xxii.  59. 
§  19.  Praeterea^n.  civ.  ignavi  mores 
facta  spes  atque  instituta  Voss.  1.  et 
Leid.  2. 

§  3  Sustulerant  animos']  Sitstulerunt 
Voss.  2.  Harl.  2.  Haverk.  fragm. 
Hav.  Lipsiens.  et  Port. 

Repetentibus  res  Romanis  superbe  re' 
sponsum  reddiderunti  Magis  placet  an- 
tiqiia  lectio  rcJf/i/nf.  Rlien.  Illudrt'd- 
diderunt,  quod  Kiienano  displicuit,  ex 
Aldi  ed.  in  paucas  sequentes  promana- 
rat :  antiq.  autem  cum  omn.  codd. 
nostris  legunt  reddunt:  nisi  quod  redunt 
habeat  Port,  rediit  Lipsiens.  responsum 
addunl  priores  Gronoviana>,  incertum, 
an  ita  volente  viro  maximo,  an  tan- 
tum  operarum  lapsu,  exliibuerunt : 
quod  non  modo  Doujat.  sequutus  est, 
sed  et  vulgatain  interfniuctionem  ita 
perperam  mutavit,  superbe  rcsponsum  ; 
addunt  des.  Rom.  regem  :  inter  sac.  et 
aras  act.  esse  reg.  rati.  Sed  reddunt 
revoravited.  Jac.  Oron.  Praplereare- 
])entibus,[)\orepclcntibus, L'\\}s\ens.\ox 
etiam  res  aberat  a  Leid.  2.  Paullo 
post  desidcmregem  esse,  addila  ultima 
voce,  Lipsiens.  qui  etiam  aucturum 
habet  pro  acturum.  Viile  ad  xxi.  61. 
§  4.  actum  Voss.  2.  et  intra  sacella. 
Vide  ad  v.  27.  ^  3. 

§  4  Et,  praterquam  quod']  Qui,  pra- 
terquam  quod  Port.  Mo\  turn  fcruce 
pop.  Voss.  1.  et  Leid.  2.  Deinde 
T^  etinm  non  est  in  vett.  edd.  dein- 
ceps  ab  Aid.  additnu),  nisi  quod  pro 
00    et    coHspiciatur    in    Voss.    2.   et 


T. 


LIVII    HIST.    LIB.    I.    CAP.    32. 


G209 


fragm.  Ilav.    Vide  ad  x\ii.  47.  §  9. 

Uftbituruin  :  tentariputientiam  suam'\ 
Hahilitrum  rulus :  levtuii  Hail.  2.  Hav. 
et  Port,  ill  maiK.  hnl/iturum :  rulus 
tenlaii  Oxon.  L.  2.  et  li.  quos  ileanie 
consiiliiit.  Veriim  iieiitrtim  utcesse 
est.  Peiulet  enim  omnis  oiatio  ex 
praec.  ciedcbat.  Tiini  pntriam,  pro 
patient iarii,  Lipsiens.  et  Voss.  2. 

Temporaque  esse  Tullo  regi]  Tempo- 
ra  censelmt  esse  Hail.  2.  temporaque 
esse  censebat  Port,  in  niarg.  Neqiie 
hoc  necessariiim  ob  rationem  niodo 
datam.  Pra'terea  regi  deest  in  Lei(l.2. 

^  5  Ceremonice  proderentur']  Ccori- 
monite  nan  prod.  Neap.  Lat.  Mox 
indicerent,  pro  indicerentur,  Harl.  2. 
Vide  ad  x.  10.  §1. 

Jus  ab  antiijua  gente  MquicoUs,  quod 
nunc  fttiales  habent,  descripsit]  Hinc 
Valerius  in  Epitome  de  prienoiiiini- 
biis,  'Ab  yEqnicolis  Sertorem  Resi- 
iim,  qui  piiiniisjiis  fttiaie  institiiit.' 
Sigon.  /EquicuUs  Voss.  2.  Leid.  1. 
Harl.  2.  Hav.  fragm.  Hav.  et  Port. 
Equiculis  Flor.  Tola  ea  vox  aberat 
a  Leid.  2.  /Equiculis  semper  scriben- 
dum  existimat  Cluv.  Ital.  Ant.  ii.  16. 
p.  774.  Mox  repetentur,  [>\o  repetiin- 
tur,  Harl.  2.  Paiillo  posteriiis  voces, 
unde  res  repetuntur,  omiltuntiir  in 
Leid.  2.    Quo  res  pctuntur  habet  Flor. 

§  6  Filum  lance  vdamen  est'\  Scrip- 
tus  cod.  filo  lancB  vclatum  est.  Lips. 
Filo  luna  vel.  est  Pall,  et  Campani  ed, 
Gebh.  Mss.  et  principes  edd.  filo 
lante  vel.  est.  Nee  video,  cur  iniitare 
debeani.  Juv.  Sat.  vii.  134.  '  Tyrio 
stlataria  purpura  filo.'  Nisi  forte 
distiiigiiendtim,  cfl;)J(e  velatofilo  {lan<s 
velamen  est),  xxiv.  16.  1.  '  Pileati 
aut  lana  alba  velatis  capitibus  volo- 
iies  epulati  sunt.'  Tibnil.  1.  i.  eleg.  5. 
'  Ipse  ego  velatiis  filo,  tnnicisqiie  so- 
lutis.'  Fest.  '  Flamen  Dialis  dictns, 
quod  assidne  veletiir  filo.'  Hoc  ve- 
rius.  J.  Gron.  Oinnes  etiain  codd. 
nostri  constaiiter^/o  lan<r  vel.  est,  nisi 
quod  Voss.  2.  babeat  capile  velatofilo 
lana,   Audi,  Jupiter,  inquit,    duabus 


vocibiia  vel.  est  omi»?is  ;  et  lana  id  vel- 
e*t,  una  voce  addita,  Haverk.  a  m. 
sec.  filum  lance  vel.  est  denuiin  inveni 
in  Frob.  1531.  Priores  onines  cum 
Mss.  consentinnt.  Eanim  etiani  ^lo- 
glint,  plane,  nt  don.  distingiiit,  ca- 
pile velatofilo,  lance  vel.  est,  audi,  Jup- 
piter,  inquit ;  quod  in  context,  adniisi. 
In  Lipsii  iiota  male  ex  Ms.  addiic- 
tiim  puto  filo  lance  velalum  est.  Nam 
in  Leid.  2.  qui  olim  Lipsii  fiiit,  filo 
lance  velamen  est,  inveni. 

Ciijuscnrnqve  genlis  sunf]  Ut  supra, 
ita  hie  Pal.  1.  cujusque.  Gebh.  Voss. 
Cujus  gentis.  Sed  Pal.  recte  cujusque 
gtntis.  Vide  ad  c.  24.  J.  F.  Gron. 
Pleriqiie  nostri  in  viilgat.  roiispirant, 
nisi  quod  ex  Voss.  1.  in  excerpta  re- 
latiiin  videani  cujuscuTn  gentis.  Cujus- 
que gentis  tamen  vernm  puto:  quod 
est  etiain  in  fragm.  Hav.  '  Quando- 
cumqiic,'  pro  '  quando(|ue,'  eodem 
errore  datum  fuisse  vidimus  cap. 
pra?c.  §  4. 

Nominal)  audiut  fas']  Pall.  Camp. 
numina  audiant  fas:  vereor,  ut  perpe- 
ram.  Gebh.  Pariter  exstat  in  Voss. 
utroq.  Leid.  utroii.  Lipsiens.  Hav.  a 
m.  pr.  fragm.  Hav.  Port,  et  Neap. 
Lat.  «udia?i<etiam  Harl.  poster.  Paul- 
lo  post  fides  male  deficit  in  fragm. 
Hav. 

^  7  Inde  Jovem  tcstem  facit]  Idem 
Jov.  test,  facit  Harl. 2.  Vide  supra  ad 
c.  19.  §  7. 

Illasque  res  dedier  7iuncio  populi  Ro- 
mani  mihi  exposco]  Siispicor  tres  istas 
dictiones,  nuncio  populi  Romani,  post- 
ea  additas  ab  exponentc  dativuin 
mild.  In  exempl.  Vorinac.  recent, 
m.  suprascriptuni  erat  inter  res  et 
dedier,  Po.  Ro.  Khen.  Ulas  res  sine 
vocula  que,  Lipsiens.  Dedier  c.rposco 
Flor.  Turn  redier,  id  est,  reddier, 
Port.  Hinc  nuncio  exsnlat  a  Voss. 
ulro(|.  Lipsiens.  Harl.  2.  et  Port,  dc- 
dero  Po.  R.  mihi  e.rp.  Leid.  1.  dedier 
populo  Romano  mihi  exp.  Leid.  2.  red- 
di  P.  R.  mihi  exp.  fragm.  Hav.  dedier 
P.  Ii,  mihi  e.rp.  Hav.    a  m.  pr.  qui 


6210 


NOTM   VARIORUM    IN 


mihiqne  a  m.  sec,  piaefeit.  dedier  po- 
pulo  Romano  mihique  exp.  Hearne  laii- 
dat  ex  Oxoniensi  B.  Neqiie  aliter 
legiint  edd.  principes  usque  ad  Aid. 
qui  primus  substituit,  quod  nunc  vul- 
go  circumfertiir.  Si  codd.  addice- 
rent,  hand  displiceiei  dedier  mihi  po- 
puloque  Romano  exposco,  turn  propter 
ilia,  quae  notat  Jac.  Gron.  ad  cap.  38. 
§2.  tun)  propter  Gell.  qui  Noct.  Att. 
XVI.  4.  fecialem  Romanuni,  hostibus 
bellum  indicentem,  inter  plura  alia 
his  verbis  usum  fuisse  scribit:  'Ob 
earn  rem  ego  Populusque  Romanus  po- 
pulo  Herniundulo  honiinibusque  Her- 
rnundulis  belliiui  indico  facioque  :'  et 
propter  Livium,  qui  simili  modo  belli 
indicendi  fornmiani  concipit  infra 
hoc  cap.  '  Ob  eani  rem  ego  Populus- 
que Romanus  populis  priscorum  La- 
tinoriun  honiinibusque  priscis  Lati- 
nis  bellum   indico  facioque.' 

Turn  palrice  compotcm  me  numquam 
sinas  esse"]  Lectio  vet.  siris  esse. 
Scribo,  sieris  esse.  Rhen.  Diserte 
lueus  liber  siris  esse.  Priscum  ver- 
bum,  notum  lis,  qui  viderunt  Plau- 
tum.  Lipsius.  Inepte  Rhenanus  sie- 
ris. Ceteruni  in  Pall.  1.  et  3.  sinatis, 
in  Pal.  2.  et  Camp,  sinas.  Vellem 
tamen  ex  vestigiis  Pal.  2.  tu  pat. 
comp.  numquam  me  siris  esse.  Refe- 
renda enim  ista  compellatio  a-rth  koi- 
vov  ad  Jovem.  Inf.  iv.  2.  '  Ne  id 
Juppiter  optinius  niaximus  sineret:' 
quia  non  constant  sibi  I'all.  quorum 
2.sJn«<,forte  rcponendum  S(ri(.  Libr. 
xxviii.  28.  '  Ne  istuc  Jui)pitcr  Opt. 
Max.  sirit: '  ubi  Pall,  duo  sinat,  Pal. 
i.scierit:  legendum,  ul  scripsi.  Inf. 
XXXIV.  24.  '  Ne  istuc,  inqiiit,  Jupi)i- 
ter  Opt.  Max.  sirit,  Junotpie  Regina.' 
Nam  Pall.  Siria:  antiqua  ed.  tinal. 
Gcbli.  Verum  vet.  nunquam  siris  esse : 
quod  frustra  tcntat  Rlicn.  Plant, 
lipid.  III.  3.  19.  '  Cave  siris  cum  filia 
mea  copulari  banc'  Mercat.  iii.  4. 
28.  ♦  Ne  l>ii  sirint.'  Nosier  xxviii. 
28.  '  Ne  iiilliuc  Jupiter  optimus  niaxi- 
inus  sirit.'    Sic  plane  Putean.  nam 


recentiores  vitiati.  Neque  aliter  scri- 
bendum  xxxiv.  24. '  Ne  istuc,  inquit, 
Jupiter  optimus  maxinius  sirit,  Juno- 
que  Regina.'  J.  F.  Gron.  Tu  patrice 
pro  fum  patricE,  ut  Gebh.  conjecit, 
etiam  Jac.  Gron.  legendum  monuit 
ad  Liv.  XXII.  53.  Neque  aliud  inve- 
ni  in  Harl.  2.  Leid.  2.  et  Port,  tu  pa- 
ter compotem  Hav.  a  m.  pr.  et  fragm. 
Hav.  Quid,  si  scribatur  At  tu  patrice 
numquam?  Vid.  ad  c.  18.  §  9.  Prae- 
terea  comp.  mece,  pro  comp.  me,  Leid. 
2.  Denique  numquam  sinatis  esse  Lip- 
siens.  numquam  suisesse  Leid.  2.  cujus 
margini  pro  var.  lect.  adscriptum 
sines.  Sed  numquam  siris  esse,  quod 
recte  viri  docti  vindicarunt,  Flor. 
Harl.  1.  Leid.  J.  et  Voss.  I.  Ita 
fragm.  Corneliae  Graccborum,  quod 
Cornelio  Nepoti  vnlgo  subjungitur, 
et  hoc  modo  laudat  Gron.  ad  xxii. 
38.  §  13.  '  Ne  ille  sirit  Jupiter,  te  ea 
perseverare,  nee  tibi  tantam  demen- 
tiam  venire  in  animum  :'  quum  vulgo 
etiam  edatur  sinat.  Cato  de  Re  Rust. 
c.  142.  '  Utique  In  fruges,  frumenta, 
vineta,  virgultaque,  grandire,  bene- 
que  evenire  siris.'  Vid.  Nic.  Heins. 
ad  Curt.  x.  6.  §  20.  et  Jac.  Gron.  ad 
Liv.  IV.  24.  §  2.  Livium  autem  in 
referendis  formulis  vetustis  etiam  ip- 
sarum  antiquarnm  formularum  voces, 
licet  ejus  tempore  ex  usu  abiissent, 
adhibuisseAidebimus  adxxxvi.2.^  2. 

§  8  Here,  quum  fines  suprascandil^ 
Ihcc  cumfiniit,  suprascandit  Harl.  2. 
IJdc  cum  finit,  suprascandit  Voss.  1. 
fragm.  Hav.  Lipsiens.  et  Port.  Hcec 
cum  finit,  superscandit  Leid.  2.  Ihcc 
cum  fine  suprascandit  Leid.  1.  ultima 
litera  rod  fines  elisa  a  prima  vocis  se- 
quentis.  Vide  ad  §  9.  et  ad  xxxvii. 
29.  ^  5.  Mox  Th  ei  deficit  in  Lip- 
sicnsi. 

Carminis  concipiendique  jurisjuran- 
di  mutatis^  Concipiendii/ue  jusjurandi 
N'oss.  1.  Leid.  2.  et  Port,  concipiendi- 
que juyurandis  mutatis  Harl.  2.  l',o- 
dem  modo  optimus  codex  Salmasii 
cxhibet  npiul  Suet,  in  Tib.  cap.  35. 


T.    LlVIl    HIST.    LIB.    1.    CAP.    32. 


6211 


'  Eqiiili  Uoninno  jii>Ji|randi  gratiam 
fecif,  lit  iixoieni  in  stiipio  gcneii 
compcituiii  dimitferet.'  Cwsarem  ac 
TacUiiMi  similiter  locntos  esse,  din 
est,  quod  lexicofjraplii  obscrvaiint. 

^  9  Si  non  dedntilur,  tjiins  crposcil^ 
Paiillo  ante,  '  illus  homines  illanque 
res  dedier  :'  itn(|iic  potiiit  iiti  nias- 
ciilino  (juos,  lit  di:;niorc.  Sed  quia 
longe  freqiientius  diciintiirrt's  repeti, 
quo  nomine,  aiictore  Servio  ad  Virg. 
JEn.  X.  14.  etiain  lioinincs  contincn- 
tiir,  fonitabam  scribi  posse,  qu<e  e.r- 
poscil.  Uuk.  Si  nunc  deduntur  ah  eis 
Harl.  2.  sino  deduntur  Leid.  1.  perpe- 
ram  coiitiniiatis  duobus  vocibiis,  et 
omissa  siiprasnipta  nota  lileiae  n. 
Verbis  seqq.  soknncsunt, iterum  Leid. 
1.  dtias  voces  contimiaiis,  et  prioris 
literain  finalcm  omittens  ob  priniain 
voc.  scq.  V'ide  niodo  ad  §  praec. 
Praeterea  ila  bellum  indicit,  alio  oidi- 
ne  verbomm,  Hav. 

Audi  Jupiter,  et  iu,  Juno,  Quirine, 
Diique  omnes]  Jac.  Periz.  ad  inarg. 
Livii  scribendum  conjecit  et  tu,  Jane 
Quirine.  Macrob.  Saturn,  i.  9.  '  In 
sacris  quoque  invocamiis  Janiim  Ge- 
iiiiniini,  Januin  Patreni,  Januni  Jnno- 
niuin,  Janiiin  Cnnsivmii,  Janum  Qui- 
rinum,  Jaiuini  Patulciiiiii  et  Ciusi- 
vinm,  &c.  Qiiirinuin  quasi  belloruni 
potentein,  ab  hasta,  qiiam  .Sabini  Cii- 
liin  vocant.'  Suet,  in  Aug.  c.  22. 
'Janum  Qiiirinuin,  senui  atque  ite- 
rnm  a  condita  iirbe  memoriani  ante 
snam  clausiim,  in  miilto  breviore 
temporis  spatio,  terra  niariqiie  pace 
parta,  ter  clausit.'  Praeterea  voceni 
omnis,  qua?  aberat  ab  edd.  antt.  sed 
posteaab  Aldo  addita  est,  agnoscunt 
etiain  onincs  scripti  nostri. 

Vosi/ue  terrestres,  vosque  inferni  au- 
dited Terrcslres  omnes,  vosijue  Leid.  2. 
Pra»terea  infevi  audite  Voss.  2.  nt 
VIII.  10.  '  Quorum  alter  omnes  niinas 
periculaque  ab  Diis  snpcris  int'eris- 
que  in  se  unum  vertit.'  x.  28.  '  Prae 
86  agere  se  forniidineni  ac  fugani, 
csdemque  ac  cruoiem,  ccelestiuin, 


infeiornm  iias.'  xxviii.22.  '  Illos  se 
per  Deos  siiperos  inieroscpie  orare.' 
XXXI.  31.  *  In  Deos  superos  iiiferos- 
quc  iicfanda  at(|ue  inhumana  scelera 
ejus  reterendo.'  xxxii.  21.  '  Niliil 
ad  nos  |)ertineant,  quae  in  terra  At- 
tica scelera  in  superos  inferosque 
Deos  sunt  adinissa.'  Veriim  alteriiin 
etiam,  '  Dii  inferni,'  quod  reliqiii 
codd.  servant,  infra  est  xxiv.  38. 
'  Vos,  Ceres  mater,  ac  Proserpina, 
precor,  ceteri  siiperi  inferni(iue  Dii.' 
XXXI.  30.  '  Ut  priore  populationc 
cum  infernis  Diis,  seciinda  rum  sii- 
peris  bellum  nefarium  gesseiit.'  Ul- 
timo hoc  loco  Voss.  iteruin  inferis 
Viis  prapfert. 

^  10  Quicumque  est,  nominal]  Pal. 
1.  nominatur,  ut  supra.  Gebh.  Vide 
ad  XXXIX.  22.  §  3.  PauUo  post,  nee 
jus  persulvere,  Hav.  Tuni  natu  mujo- 
res,  alio  ordine,  Voss.  1.  et  Lfid.  2. 

Cum  his  nuncius  Romam  ad  consu- 
lendum  redit]  Cum  is  nuncius  Hav. 
Cum  is  nuncius,  Sfcvenit  fragni.  Hav. 
Sed  nihil  muto.  Sa?peenim,  adspira- 
tio  in  antt.  libb.  a  scribis  perperam 
vel  addita  vel  omissa  est.  Simili  mo- 
do  peccabatiir  infra  ii.  14.  §  9.  ubi 
vide.  '  Venit '  autcm  et  'redit'  ssepe 
comniutantur.  Vide  ad  xxxvii.  50. 
§  C.  Dein  nuncius  jwputi  Ho,  ad  cons. 
Lipsiens.  Mox  rex  ex  his  Leid.  1. 
Harl.  antiq.  Voss.  2.  Lipsiens.  Port, 
frajrm.  Hav.  etHav.rrx  ex hiis  Voss.l. 
rex  ex  istis  his  Harl.  2.  Sed  illiid  ex  na- 
tum  ex  ultimis  Uteris  voc.  prase,  rex. 

§  11  Quarum  rev.  lit.  causs.  condixit 
pat.  pair,  populi  linmuni  Quiritium  patri 
patrnto  prise.  Lat.]  Ita  intclligeiulum 
arbitror,  ut  vel  nomine  subaudiatur 
vel  potiiis  clarigatioiiem  et  repetitio- 
neni  subinnui  credamus;  et  '  condix- 
it,' denunciavit  repetitionem,  iiitelli- 
ganuis.  Quam  in  sententiam  |)otius 
iiiclinat  animus,  pra'scrtim  cum  eares 
clarigatio  sollemni  nomine  diceretur. 
Turn.  Adv.  xxx.  29.  Subaudiendum 
fViKa  annotavit  IVIuiet.  Turn,  ac  Hu- 
go Grotius  de   Pacis  et  Belli  Jure 


(J212 


NOTiE    VARIORUM    IN 


III.    3.  §   7.   viri    longe   eminentis- 
sinii,  has  Livii  voces  de  claiigatioiie 
accipiiint  ;  sic  iit  Turn,  quidem    in- 
terpretetiir,  '  condixit  '  et  '  denun- 
ciavit  '    repetitionem    reniin    rapta- 
rum ;    Grotitis    vero    id    notet    esse 
idem,  quod  Polyb.  vocat  f)v(na  Karay- 
yeWeiv.     Id  quod  ego  (pr2efiscine  sit 
dictuno)   longe  a  vero  alieiiissimnni 
opinor.     Prinio   enim    nnsquam   hie 
ap.  Liv.  pater  patratus  popiili  Roma- 
iil   denunciavit    clarigationem   patri 
patrato  popuii  Latini.   Sed  nee  apud 
aliuni  ulluni  aiictoreiu,  qui  propiora 
reip.  tenipora  attigit.     Itaque  quo- 
modoid  poterunt  ostendere  ?     Delu- 
de palam  Livius   verbis  expressissi- 
mis  I.  24.  patris  patraii  omnem  ope- 
lam  usumque  soiummodo  dixit  fuisse 
in  jnrejiirando   patrando,  et  foederis 
legibus    recitandis.     Et    in  hoc  solo 
luunere   adhibitum  fuisse  patreni  pa- 
tratum  novinius.     At  reruui  repeti- 
tio  omnis  spectabat  feciales.  iv.  30. 
'  Missi    tauieu   feciales  ;  nee   eoium, 
quum  more  patrum  jurali  repeterent 
res,  verba  simt  audita.'  et  58.  '  Quia 
ternpus  indiiciaiimi  c\mi  Veiente  po- 
pulo  exierat,  per  legatos  fecialesque 
res  repeli  caplae.'  x.  45.  'Acuit  cu- 
ram  Patribus,   ut  feciales  mittendos 
ad  res  repetendas  censerent ;  quibus 
non  reddiiis,  ex  anctoritate  Patrum, 
jussu  popuii  bellum  Faliscis  indicium 
est.'     Deuique  omnia,  qua;  ad  justi 
et    soUeuinis    belli    paratuui     requi- 
rebantur,    fecialibus     iucumbebant. 
Hinc  IX.   10.  post  fa-dus  Caudinuui, 
Postumium    aliosque    ejus  spousores 
per   feciales   Sauinitibus    rcstitni    ac 
dedi  videas.     Addc  iii.  25.  ubi  tres 
feciales  qiicstiim  injurias  eunt.  Plane 
similiter  ita  distingui   videas  a  Scrv. 
ad  /lin.  XII.  120.  'Feciales  et  pater 
patratus,  per  quos   bella  vel  foedera 
conlinu  ihantur.'     Il)ideu)(|ue,  '  Ver- 
bena corouabantur  feciales  et   pater 
pntratut,  fcidera  facturi  vel  bella  in- 
dicluri.'     Scilicet  res  bellira  ad  fe- 
ciales, fotdera  ad  patrem  patratiiin 


spectabant.     Alia   Servii  loca  nunc 
oniittimus.     Sed  et  modus  agendi  in 
clarigatione  id  patinon  potest.  Quo- 
modo  enim  ea  peragebatur?     Nimi- 
rum,   ut  paullo   ante    dixit,   legatus 
capite  velato  obtestatus  Joveni,  fines, 
fas,   fatebatur,  quis  esset ;  turn  res 
repetebat,  ac  clarigabat  primum  in 
ipso   liniite,    tum   cuicunique    prime 
obvio,  tum  portam  urbis  ingrediens, 
denique  forum  ingressus,  hoc  est,  ad 
senatum,  qui  illicfere  habebatur.    In 
ilia  urbe  manens  triginta  tres  dies, 
quos  ad  consultandum  dabat,  si  res 
non  dedi,  et  injurias  non  denii  popu- 
lus    iste  decerneret,  injustitiam  ejus 
popuii  exsecratus  abibat.     Ha;csunt 
sollemnia    clarigationis.     Hie    finis, 
hoc  principium.     Nulla  illic  pars  da- 
ta  fuit  patri  patrato.     Quin  etiam 
ipsa  vox  '  condicere  '  eam  interpre- 
tationem   refutat ;   quae    nonnisi    de 
duobus  in  rem  certani  vel  locum  con- 
sentientibus   usurpari    solet.     At  si 
pater   patratus    Romanus  repetisset 
res  a  patre  patrato  Latino,  non  sta- 
tim  sequitur,  lios  in  eadem  consenti- 
re,  neque,  quas  alter  exposcit  ac  fla- 
gitat,   continue  alter  justa  esse  ex- 
istimat,  eaque   condicit.     napeyyvau 
Grffcis.     Si  videtur  opera?,  de  verbo 
'condicere'  inspice  Obs.  palern.  i. 
1.     Itaque  respicit   hoc  loco  Livius 
non  clarigationem,  sed  foedus  novis- 
sime  inter  Romanos  et  Latinos  com- 
positum.    In  id  erant  relata?  leges  ex 
utriusque  partis  consensu,  id  percus- 
sum    erat  inter  patres  patratos  tarn 
Romanum  quam  Lalinum.    Illic  isti 
duo  sibi  iuvicem  condixerant  nomine 
popuii  sui  certas  res  fieri,  dari,  solvi 
invicem  oportere  ;  tunc  pro  iis  capi- 
tibus,  quic  inter  ipsos  conveneraiit, 
spoponderunt  mulue  sine  dolo  nialo, 
uiique  ea  tunc  lectisvime  fiu  runt  in- 
tcllecta,  pra^statum  iri,  ut  colliginius 
ex  c.  21.  Imjus  libri.     Naui  alias  eve- 
nit,  ut  patres  isti  patraii  sibi  cctei'a- 
rum    rerum    leges  condiccreiit.  ,luc. 
Gron.     Quorum  rerum,  lilium  caussam 


T.    LIVII    HIST.    LID.    T.    CAP.    32. 


G213 


condixit  Neap.  Lat.  Turn  condixerit 
Voss.  2.  conduxit  Lipsiens.  solito  er- 
roie.  Vid.  ad  xxxviii.  43.  §  1.  cum 
dixit  Port.  Et  liic  error  in  Mss.  fre- 
qiiens  est.  Vid.  ad  iv.  24.  §  7.  Tan- 
dein /<o;>.  Rom,  Quiriliim  pairi puirato 
Hiiil.  2.  \'id.  ad  ui.  20.  §  1  .pop.  Rom. 
Quiricio  patri  palrnto  Voss.  1.  et  Lcid. 
1.  pop.  Rom.  Quiiito  patri  patrato 
Leid.  2.  et  Lipsiens. 

Hominibusque  priscis  Latinis']  Ex 
vet.  voliunine  sic  apparet  legenduni 
esse,  homijiibusque  (subatidi,  prisco- 
ruiii  Lalinoriim)  priscisve  Latinis.  Et 
paiiUo  post  hominesce  prisci  Lat.  non 
Iwminesque.  lihen.  Verba  haec  Aomi- 
nibiisque  priscis  Lat.  deficiuiitin  Lips. 
Sed  omnibusque  priscis  Lat.  babent 
Harl.  2.  et  Hav.  omnibusque  priscis  vel 
Latinis  fragm.  Hav.  Leid.  1.  et  Port. 
Vid.  ad  fiiieni  §  13.  boc  cap.  homini- 
busque priicis  vel  lateris  Voss.  2.  homi- 
nibusque priscis  vel  Lat.  quam  proxi- 
me  ad  lect.  Kbenatio  probatani,Voss. 
1.  et  Harl.  antiq.  Niliil  tamen  mii- 
tanduin  esse  videtur  iudicare  locus 
Gcil.  XVI.  4.  a  Sigonio  infra  boc  cap. 
laudatus,  '  Quod  populiis  Hernimi- 
diiltis  bomint'S(|»ie  populi  Herniiin- 
duli  adversus  popnium  Koniauum  bel- 
liim  fecere,  deliqueruntque,  qiiod- 
qiie  populus  Romanus  cum  populo 
Hermundiilo  boniinibiisque  Heriiuui- 
duiis  belliim  jussit,  ob  eani  rem  ego 
popnhisqiie  r4omanus  populo  Her- 
niundulo  bominibusque  Hernmndulis 
belliim  iiulico  facioque.' 

Quas  res  dari,  fieri,  sold  opnrtuit ; 
quns  res  nee  dcderunt,  necfeccrunt,  nee 
solcerunt'\  Ordiuem  borum  yerboruni 
perverterant  recentt.  edd.  secutae 
Campanum.  Reduxi  eum,  qui  exstabat 
in  tribus Mss. Pall,  aliisqueantiquitus 
cnsis.  Grut.  Nenipe  ab  Aldo  usque 
ad  Grut.  editum  fuerat  boc  online, 
quas  res  nee  ded.  nee  solv.  nee  fee.  quas 
res  dari,  solvi, fieri  oportuit  :  quod  ex- 
slat  etiau)  in  Harl.  antiq.  et  t'ernie  in 
Hav.  ac  tVagni.  Hav.  nisi  <]uod  in 
posteriori  sit  quas  res  non  dederunl,  et 


quas  dari,  fieri,  tolvi.  In  priorr.  ante 
Aid.  edd.  plerisfjue  eaiieni  serie  v»-r- 
ba  legebautur,  atqiie  Grut.  restilnit  ; 
nisi  quod  servarent  nee  solverunl,  ncc 
fecerunt.  Et  linnc  ordineu)  non  nioilo 
tencnt  Voss.  ainbo,  Harl.  auti(].  Leid. 
auibo,  Lipsiens.  et  Port,  sed  etiaui 
primani  partem  ita  exliibent  Harl.  2. 
et  Voss.  2.  quas  res  dari,  solvi,  fieri 
oportuit.  Voss.  1.  et  Leid.  2.  quas  fieri 
res,  dari,  solvi  oportuit. 

§  12  Censeo ;  ilaque  conscntio,  con- 
sciscoque.  Indel  Censeo,  itaque  conscn- 
tioque.  JndeXoss.  1.  et  Lcid.  2.  cen- 
seo, ta7n  consentio,  consentiscoque.  Indc 
Voss.  2.  censeo,  itaque  consentio,  con- 
sistoque.  Inde  Neap.  Lat.  Mox  alii 
ordine,  verbis  trajectis,  Voss.  1.  et 
Leid.  2.  Tum  quandocumque pars  Voss. 
2.  quando  pars  fragm.  Hav.  Sed 
quandoque  est  quandocumque.  Vid. 
ad  c.  31.  §  4.  Delude  ;)ars  majorum, 
qui  ad.  Leid.  2.  Hinc  in  candcm  sen- 
tentiam  ibant  Hav.  parsfugerent  iulus- 
tratur  ad  v.  38.  §  5.  Hie  tamen  cod. 
istius  non  satis  gravis  auctoritas  vi- 
detur, ut,  solo  eo  volente,  reliquis 
dissentientibus,  vulgatum  niutetur. 
PauUo  ante  puro  pio  duello  Leid.  1. 
sine  copulante  particula.  Puro  pio- 
que  bello  Leid.  2.  Quam  lect.  ex  al- 
terius  glossa  atque  interpretatione 
natam  puto.    Vid.  ad  xxxvi.  2.  §  2. 

licllum  erat  cotisensu  fieri  solitum  ; 
111  fccialisi  Distinctione  juvanduuj 
helium  erat  consensu.  Hoc  est,  ptr- 
indc  babebatur,  atque  si  omnes  con- 
sensisseut  :  decretuni  erat  bellum,  et 
id,  quod  pluribus  placuisset,  arcipie- 
batnr  pro  consensu  pliirimornm.  Se- 
quitiir  nova  periodo,  I'ieri  solitum, 
ut  fecialis.  Hoc  quideni  abruptum 
aut  male  nexum  videtur :  sed  non 
visum  Livio,  qui  sic  solet.  iii.  54. 
post  verba  Appii  aeque  pra-cisum 
babes  '  Factum  senatusconsulium,' 
di-Ti  rod  turn  factum,  vel  indc  factum, 
xwi.  4.  'Inde  equitatu  quoque  su- 
perior Komana  res  fuit.  Instilutnm, 
ut  velitcs  in  legione  esscnt.'     Elor. 


6214 


notjE  variorum  in 


tamen  consensum,  ut  suspicari  possis, 
illiid  3J  factum  ex  IN;  quod,  cum  vir- 
gula  positiim,esset  inde:  ut  fueiit  inde 
fieri  solitum.  J.  F.  Gron,  Idem  Gron. 
in  prima  ed.  nott.  ad  Livii  xxiv. 
38.  locum  ita  legendum  censebat : 
bellum  erat  consensum  :  hide  fieri  soli- 
turn. 

Ut  fccialis  hastam /erratum,  sangni- 
neam,  ant  prceustam]  Lege  ex  vet.  lib. 
aut  sanguineampraustam.  Sigon,  Has- 
tae  sanguiiieae  sunt,  quae  factaesunt  e 
sanguineo  frutice,  vel  e  sanguinea  ar- 
bore,ut  multi  censent ;  quae  quod  co- 
loiiseiatciuentijideo  et  iis  ad  bellum 
indicendum  feciales  utebantur,  Nol- 
lem  hnc  sagminenm  homines, mutando- 
rum  verbotum  magiscupidi,quam  po- 
lypi coloium,  induxissent.  Nam  etsi 
pura  et  sine  ferro  ea  hasta  erat ;  tamen 
quod  sangninei  erat  coloris,  etsi  non 
ferro  privpilata,  belli  cruenti  signifi- 
catiouem  habebat.  Sed  crediderim 
eam  bastam,  cujuscumque  ligni  bas- 
lile  haberet,  sanguine  cruentatam 
fuisse,  ut  cruentura  atroxque  bellum 
niinaretur.  Id  alio  etiam  loco  recor- 
dor  me  jam  attigisse.  Turn.  Adv.  xi. 
17.  quern  etiam  vid.  Adv.  vni.  23. 
Inter  eos,  qui  sagmineam  substituere 
conati  sunt,  etiam  numerandus  est  C. 
Ronifacius  in  epist.  inedita  ad  Eliam 
Putscliium  die  x.  Februarii  1003. 
data,  quam  servat  bibliotiicca  am- 
pliss.  Wilckens  patricii  Hamburgen- 
gis.  Is  autem  se  ita  in  veteri  suo 
Ms.  invenisse  testatur  ;  sed  dubita- 
bat,  ulrum  sagniinis  lierba  tanta  fue- 
rit,  ut  inde  liasta  fieri  potuerif.  Ve- 
rum  lectio  ilia  in  nullo  nostro  niiJii 
obvia  fuit.  Perustam  Leid.  2.  sol- 
lemni  librariorum  lapsu,  qui  passim 
in  compendiis  scribendi,  (luibus  vo- 
cula;  per,  prae,  et  pro  a  Taxvypd.(]>ois 
notari  sokbant,  aberrarunt.  Vid.  ad 
IX.  10.  §  7.  Praeterca  Pier,  ad  Ma- 
ron.  JEn.  vii.  021.  testatur,  se  in  vet. 
cod.  invenisse  hnslam  fcrralam,  aut 
iudem  preensdtm.  Trillcr.  Obs.  Crit. 
li.   17.  legendum  conjicit    aut  salig- 


ncam  jrrattstam.  Vernm  hastam  son- 
guineam  tuetur  locus  Amm.  Marc. 
XIX.  1.  *  Hastam  infectam  sanguine 
ritu  patrio,  nostrique  more  conjece- 
rat  fecialis.'  Aut  sangidneam  sudem 
prcBustam  Haverk.  utramque  lectio- 
nem  exliibeus.  Insuper  rh  ferret, 
quod  sensui  necessarium  est,  exsulat 
ab  Lipsiens.  Tandem  onines  non  mo- 
do  codd.  quibus  usus  sum,  sed  et  om- 
nes  edd.  quas  evolvi,  servant  ordinem 
verborum,  quem  Sigon.  ex  vet.  lib. 
profert. 

§  13  Hominesve  prisci  Latini]  Lege 
hominesque ;  quia  baud  ita  niulto  post 
ait,  '  populis  priscorum  Latinorum, 
bominibusque  priscis  Latinis.'  Et 
Gell.  XVI.  4.  '  Quod  popnlus  Her- 
uuindulus,  hominesque  populi  Her- 
niunduli :'  ubi  eadem  verba,  quee  hie, 
usurpantur.  Sigon.  Hominesve  emen- 
darat  Rhen.  in  nota  sup.  hoc  cap. 
§  11.  ad  verba  '  honiinibusque  priscis 
Latinis'  adposita.  Omnesque  prisci 
Lat.  Hav.  omnes  nf  prisci  Lat.  Lips. 
omnes  prisci  Lat,  Voss.  2.  omnesve 
prisci  Lat.  Leid.  ambo,  et  Port,  ut  et 
Voss.  1.  a  m.  sec.  qui  a  m.  pr.  babet 
hominesve  prisci  Lat.  quod  pra^ferunt 
etiam  Harl.  1.  et  fragm.  Hav. 

Adversus  popidiim  Romainnn  Quiri- 
tium'\  In  his  similibusque  formulis, 
quip  frequenter,  tum  apud  Liviimi, 
tum  apud  alios  scrii)tores,  occnrrunt, 
semper  legendum  es^c  pnpulum  Roma- 
nnm  Quirites,  vel  populum  Romanum 
Quiri(is<pic,  existimat  Brisson,  de 
Formul.  i.  p.  01.  ad  id  inductns  tum 
locis  Livii  viii.  0.  et  Paulli,  qui  Fcst. 
in  Epit.  contraxit,  voc.  '  Dici  mos 
erat,'  in  quibus  est  populo  Romano 
Quirilihusque ;  ut  et  duobus  Gellii  i. 
12.  et  X.  24.  in  (|uibus  est  populo  Ro- 
mano  Quiritihus:  tum  origine  verbo- 
nnn.  (,}uiritium  eniin  nomen  populo 
Romano  adjungi  rocpisse,  postquam 
in  urbem  Homanam  Subiui  connni- 
grarunt,  Curibus  venientes  :  verba 
ita(|U(;  populus  Ronianus  Quirites  com- 
niunionem   et   societatem   utriusque 


T.    LIVII    HIST.    LI  15.    I.    CAP.   32. 


G215 


populi  Romani  et  Sabini,  f'actani  post 
I'a'diis  inter  Koinuhiiii  et  Tatiiini,  iii- 
dicai'c.  Et  ita  foinuila  liapc  '  popii- 
lus  Ronianiis  Qiiii  ites  '  acrvvSfTws  po- 
sita  iuliistrari  posset  simili  formula 
'  Patres  conscripti,'  quum  proprie 
'  qui  patres,  quique  conscripti'  vo- 
candi  essent.  Vid.  Liv.  ir.  I.  Eo  mode 
itaque  emendanda  censebat  JJrisson. 
oniiiia  loca  Livii  nostri,  in  quibus 
'  populus  Ronianus  Qiiiritiuni '  me- 
moratur,  eodeniqiie  mode  eniendan- 
dos  tuin  alios,  tmn  Plin.  xvi.  32.  ubi 
legebatiir  '  factum  populi  Romani 
Quiritibua  ostentum.'  A  quo  dissen- 
tit  Harduin.  ad  d.  loc.  Pliiiii,  vulga* 
tarn  scripturam  defendens  auctoritate 
Mss.  et  '  populi  Romani  Quirites' 
exponcns  non  quemlibet  e  populo 
Romano,  (toto  enim  orbe  Romano 
sparsum  populiim  Romanum  fuisse,) 
sed  eos,  qui  in  ipsa  urbc  regia,  eV  tjj' 
Kvpia  tt6\€i,  domicilium  Iiaberent.  Sed 
oranino  videndus  est  J.F.  Gron.  Obs. 
IV.  14.  hie  et  alibi  scripturam  recep- 
tam  populum  Romanum  Quirilium  ad- 
serens,  ac  docens,  eadem  ratione,qua 
populus  Romanus  Quirites  esset  po- 
pulus Romanus,  qui  iidem  Quirites, 
etiam  populus  Romanus  Quiritium 
esse  populus  Romanus,  qui  idem  po- 
pulus Quiritium.  Consulenda  qua3 
ibi  phuibus  Icguntur.  Ceterum  Quin- 
tium,  pro  Quiritium,  pra?fert  Lijjsiens. 
literis  ri  in  literam  ii  coalescentibns. 
Vid.  ad  III.  30.  §  3.  et  sup.  ad  c.  24. 
hoc  lib.  §  5. 

Bellum  cum  pviscis  Lalinisjussitesse, 
scnatusque  populi  Romani  Quiritium'] 
Haec  verba  non  recte  deerant  in  Leid. 
2.  et  fragm.  Hav.  Cui  errori  occasio- 
nem  dedit  repetitio  voc.  Quirilium, 
quiE  proxime  prjtcesserat.  Vid.  ad 
IX.  11.  §  11.  At  sola  vox  Latinis  de- 
licit  in  Voss.  2. 

Senaiusque  populi  Romani  Quiritium 
eensuit,  consensit,  conscivit]  Omnia 
baec  verba  nei^ligentia  supina  librarii 
omittuntur  in  Hav.  a  m.  pr.  et  a  recen- 
tissima  deinde  in  niarg,  addita  sunt. 


Sed  quatuor  tantum  i)riora  scnatusque 
pop.  Iiom.  Quir.  cxsulant  a  Voss.  2. 
senatus  pop.  Rum.  liabent  Lipsicns.  et 
Port,  senatusve  pop.  Itoin.  Voss.  1. 
Luid.  1.  Harl.  1.  et  vett.  edd.  usque 
ad  Frob.  qui  jam  1531.  scnatusque 
pop.  Rom.  dedit.  Praeterea  censuif,  et 
consensit,  conscivit  Voss.  1.  et  Leid. 
2.  ctnsuit,  consensit,  cotislituit  Voss.  2. 
Quae  posterior  lectio  ex  interpreta- 
tione  ejus,  quee  vulgo  exstat,  nata 
esse  censeri  debet :  nam  *  conscis- 
cere'  dicuntur,  qui  junctis  consenti- 
entibus  suffragiis,  cum  aliis  sciscunt, 
decernunt,  constituunt.  INIodo  supra 
hoc  cap.  '  Puro  pioque  duello  quze- 
rendas  censeo,  itaque  consentiO;  con- 
sciscoque.'  x.  18.  '  Tusci  fere  omnes 

consciverant  bellum.'  Denique  cum  p 
senatus  priscis  Latinis  Voss.  2. 

Egopopulusque  Roma7ius  populis  pris- 
corum  Latinorum  hominiliusque  prisci^l 
Ego  populus  Rom.  pop.  pris.  Lat.  Voss. 
2.  et  Lipsiens.  quod  se  quoque  in  Pal. 
1.  invenisse  testatnr  Grut.  supra  ad  c. 
24.  §  8.  ego  nuncius  populi  Romani  pop. 
prise,  Lat.  Harl.  2.  ego  nuncius  populi 
Rotnani  prise.  Lat.  Hav.  populo  prise. 
Lat.  edd.  principes  ante  Aid.  qui  po- 
pulis recte  substituit:  populi  enim 
priscorum  Latinoium  supra  iioc  cap. 
memorantur.  Pra^terea  hominibus 
priscis  Voss.  2.  omnibusquc  priscis  Leid. 
1.  Harl.  2.  Lipsiens.  Port,  et  Hav. 
Ta '  omnes  '  et  '  homines'  sa?pe  invi- 
cem  commutantur.  Supra  uon  mode 
hoc  cap.  §  11.  verum  etiam  hoc  ipso 
§  exempla  ejus  rei  occurrunt.  Alia 
vero  videri  possunt  ad  iii.  54.  §  6. 
Denique  indico  helium  Leid.  2. 

^  14  In  fines  eorumemittebat]  Omit- 
tehat  Lips'mns.  mittebat  Leid.  l.a  m.  pr. 
immiltebat  Hav.  Sed  vulgatum  pra-fe- 
To,infineseorum  emittebat,  sell,  ex  ma- 
nu.  Ita  '  emittere  equitatum  in  lios- 
tem,'  scilicet  ex  aciei  ordine,  inf.  iv. 
18.  '  Quod  ubi  conspexit,  primos 
equites  clamore  sublato  in  liostem 
emisit.'  xxviii.  14.'  Equitatum  om- 
nem   extempio  in  equites  emittit:' 


6216 


NOT/E   VARIORUM    IN 


ubi  vid.  qii£e  notantiir.  Non  alio  mo- 
do  dicta  sunt  '  educere  in  acieni,'  '  in 
castra,'  et  similia,  de  qnibus  vid.  ad 
III.  62.  §  5.     Mox  repetita  res  Leid, 

1.  et  fragra.  Hav.  Turn  inditum,  pro 
indictum,  soliemni  errore.  Vid.  ad 
III.  65.  §  4.  Denique  morem  euni  pos- 
teris  accepenint  Voss.  2.  Quasi  vellet 
Livius,  Romanes  CO  tempore  viventes 
huuc  morem  ealege  accepisse,  ut  eti- 
am  poster!  observarent.  Sed  vulga- 
tnm  verius  esse  quisque  videt. 

Cap.  xxxui.  §  1  Omnem  Romam 
fraduxit]  Pal.  2.  omnium:  ceteri  tres 
traducit,  Gebli.  TraducH  etiam  Lip- 
siens.  et  Port.  Paullo  ante  ti  capit, 
pro  vi  cepit,  erat  in  Hav.  Lat.  urb.  vi 
cepit  Lipsiens. 

§  2  Qumn  circa  Palutiutn  sedem  ve- 
teres  Romani']  Rectehabet  antiq.  lect. 
sedem  veterem  Romanorum ;  lit  intelii- 
gas,  Sabinos  Capitolium  atque  arceni 
iniplesse  circa  Palatium,  quaj  sedes 
erat  veterum  Romanorum.  Rhen. 
Pall,  sedcni  veterem  Romanorum.  In- 
dicavit  ex  Vorniac.  Rhen.  quoque. 
Gebh.  Alia  omnia  ad  hunc  locum 
agebat  Doujat.  qui  ideo  vulg.  lect. 
veteres  Romani  probabat,  quod,  Rlie- 
nani  emendatione  recepta,  nullum 
verbuni  foret,  a  quo  accusativus  se- 
dem  regeretur  :  quasi  non  sufficeret, 
circa  Palatium  sedem  per  adpositio- 
nem  dici,  ac  necesse  foret,  ut  a  verbo 
regeretur.  Pal.  sedes  vet,  Rom.  Hav. 
Pal.  sedem  vet.  Romanorum  Voss.  2.  et 
edd.  priores,  pro  quo  INIogunt.et  Aid. 
dcdcrunt  veteres  Romani.  Quie  lectio 
mihi  ill  nullu  cod.  aut  scripto,  aut  edito 
anti(|uo,  occurrit.  Sed  Pal.  sedem  ve- 
tcrem  Romanorum  Lcid.  1.  et  Lipsiens. 
Palatium  sedem  veterum  Romanorum 
Florent.  Voss.  1.  Harl.   antiq.   Leid. 

2.  et  I'oi  t.  quod  probandum,  atque  in 
contcxtuni  recipiendum  piitavi.Sabini 
inpleveraiit  Capitolium  atiiuearcem, 
Aibaiii  Cccliiiiii  moiitem,  (pia;  loca 
craiit  circa  Palatium  sedem  veterum 
Romanorum,  sive  illorum,  qui  cum 
Ruinulo  urbciii  condidcrant.     Potest 


tamen  et  veterem  Romanorum  ferrl. 
Palatium  erat  sedes  vetus  Romano- 
runi,  in  quo  nionte  primum  Romulus 
Romani  condidit,  antequam,  T.  Tatio 
in  consortium  imperii  adsumto,  Sa- 
bini,  qui  enm  secuti  Romam  niigra- 
runt,  Capitolium  et  arcem  occiipave- 
rant.  Gron.  in  pr.  ed.  nott.  monens 
veteres  Romanes  non  circa  Palatium, 
sed  in  ipso  niaxime  Palatio,  sedem 
cepisse,  ideoque  vulgatum  ferri  non 
posse,  tentabat  citra  Palatium  sedem 
veterum  Romanorum,  et  citra,  nt  in- 
terduni  alibi  solet,  idem  esse  puta- 
bat,  quod  pra^ter.  Sed  vir  eximius, 
ipse  sua  vineta  caidens,  secundis  cu- 
rls tacitus  conjecturani  damnavit, 
eamque  recte  expuiixit. 

Aventimim  nova  multitudini  daluml 
Aventinum  bis  hoc  loco  genere  neii- 
tro  usnrpavit,  quod  nescio,  an  quis- 
quam  alius  ;  sed  sa^pe  alibi  Livius. 
Glar.  Nescio,  cur  Giar.  miretur, 
Aventinum  neutro  genere  a  Livio 
esse  dictum;  cum  Dionysius  passim 
TO  'A/Bei'TiVoj',  rhv  'APefTivov  \6<pov  di- 
cat.  [*  Glar.  diibitat,  ut  solet ;  in  quo 
laudem  quarit.  Ft- cere  hoc  homines 
docti  ante  eum,  quorum  negligentiam 
mavult  imitari,  quam  invidiosam  alt- 
orum  indnstiiani.']  Sigon.  Inf.  in. 
67.  '  Adversus  nos  Avcntinnni  capi- 
tnr,  adversus  nos  sacer  occupatur 
nions  : '  ubi  vide. 

Addit  eidcm  hand  ita  multo  po.<it,  Tel- 
Icnis  Ficanaque  captis,  novi  circs']  De- 
lituit  elementum.  Ideo  lego,  sublato 
puncto,  ex  tribus  I'all.  additi  eidem 
...captis,  novi  cives.  Gebii.  Legen- 
duni  cum  Flor.  eodi3n:  id  est,  in  cum 
collem.  Sic  Ovid.  Met.  i.  8.  '  con- 
gcstaqne  eodcm  Non  bene  jiinctarum 
discordia  semiiia  reniiii.'  Liv.  ii.  5. 
'  lU  aliis,  quae  fert  teiiiere  Hiinien, 
eodem  invectis.'  J.  /'.  Gron.  Ob 
oculos  habuit  Gebh.  cum  notas  com- 
poiicret,  aliquam  ex  prioribus  editt. 
Grutori,  qua;  errore  opcrarum  addit 
liabct,  pro  additi.  Nam  additi  ser- 
vant onines  rcliquac,  ut  et  omncsque 


T.    MVII    HIST.    LIB.    I.    CAP.    33. 


G217 


lihri  script!  ;  nisi  qiioil,  neglccta  rov 
d  (leiniiiMtione,  mliti  sit  in  Poit.  I'rtr- 
tereafot/^/netiani  Voss.  I.  Lipsiens.et 
Hail,  antiq.  Mearne  contra  nioniiit 
Oxonienseni  C- et  aUoseidtin  privfer- 
re  :  quod  etiam  in  ceteris  nostris  su- 
perest.  Sed  eodem  cum  Grono\  io  ma- 
le. Cic.  de  Aniic.  c.  18.  '  Addendum 
eodem  est,  ut  nc  criminilins  aut  infe- 
rendis  delectetur,  ant  crednt  oblatis.' 
Liv.  XLV.  "29.  '  Edessa  quoque  et  Be- 
rraa  eodem  concesserunt.'  Dcnique 
voces  haud  ita  desnnt  in  Leid.  1.  to 
ita  in  Harl.  2.  qui  lapsus  librario- 
rumcensendi  sunt.  Inf.  ii.  10.  '  Hand 
ita  mnlto  post  in  principum  dignati- 
onem  pervenit :'  c.  22.  *  Nee  ita  inul- 
to  post  Volscis  levatis  metu  snuin 
reiliit  inftcnium  :'  c.  30.  '  Haud  ita 
inuilo  post  Ti.  Atinio  de  plebe  lio- 
mini  somnium  fuit ;'  et  saepe  alibi. 

Telleuis  Ficanaque  captis]  Diony- 
sius  iir.p.  179.  Ti\\-i^vr)v  et  <i>r]ST]vaiwu 
ttSmv  vocat  iibri  vitio,  pro  ir\Kr)va'MV, 
Nam  pauilo  post  addit  de  defectione 
Fidenatinm.  Signn.  Teliena  Ficana- 
que in  Oxon.  L.  2.  invenit  Hearne. 
>!<ed  utroque  modo  boo  nomen  profer- 
tiir.  Teliena,  vel  Tellene,  est  Plinio 
Hist.  Niit.  III.  5.  et  TeAA-^fTj  apnd 
Dion.  Hal.  At  TeWfyt-ai  apud  Strab. 
V.  p.  231.  Vid.  Cluv.  Ital.  Aniiq. 
III.  4.  p.  940.  Telenis  Sicanaque  est  in 
Hav.    Cilenis  Ficanaque  in  H;ir!.  2. 

§  3  Occupavcrant  prisci  Latini]  Oc- 
eupaverunt  Lipsiens.  Tun),  alio  online, 
ejua  urhis  Voss.  1.  Leid.  2.  Lipsiens.  et 
Hav.    Ueinde  recept.  font  Harl.  2. 

^  4  Latino  Medulliam']  Latino  in 
Eduliam  Harl.  2.  Lipsiens.  Neap. 
Lat.  et  ouines  edd.  ante  Mo<^nnt. 

Ibi  marie  incerlo,  varia  victurial  Th 
ibi  deest  in  Voss.  2.  Tum  vana  vic- 
toria Leid.  2.  soUemni  errore  scriba- 
rnm  librariornm.  Vid.  ad  xxii.  7.^  4. 

^  5  Omnihiis  copiis  conni.vus  Ancus'\ 
Copiis  victor  connixiis  Voss.  1.  Sed 
addendo  notas  voceni  victor  delen- 
dani  esse  librarius  indicavit :  conisus 
Flop.  Leid.  1.  et  Harl.  1.  connisus 
Delpit,  et  Var.  Clai.  Liv 


Voss.  2.  et  Lipsiens.  qnap  verier  ejus 
vocisest  ortlio;;ra|)liia.  Vid.  ad  ii.  ;J0. 
§  8.  ISIox  vicit,  pro  vincit,  Lipsiens. 
Hav.  et  a  m.  pr.  Leid.  1. 

fnde  ini^enti  prada  potitua  Ilnmam 
redit:  tum  quoque]  Exemplar  scriptnm 
liabet  potens.  Opinor  icgendum  po- 
tiins.  Hlien.  Pal.  1.  ac  3.  potens. 
Rlien.  ronjiciebat  potiens.  INLillem 
potens,  nt  resipiscat  antiqnitatem. 
Sic  mox  cap.  34.  '  divitiis  potens.' 
Gebh.  Mss.  omnes,  inde  ing.  pr.  po- 
tens domum  rediit.  Ncc  videtur  valde 
discedere  ab  aliis,  '  potens  aruiig,' 
'ferro,'  'dextra,*  'classe,'  '  opibiis,' 
'  divitiis,'  quaR  passim  leguntnr.  J.  F. 
Gron.  In  Luisini  I'arerg.  ii.  3.  est 
distinctio  minima  post  redit.  Non 
male.  Maxima  vix  retineri  potest, 
nisi  snblato  quibus.  Duk.  Dukeri 
conjecturam  recepi,  quatn  quanlain 
edd.  priores  expresserunt,  vel  dede- 
runt  redit:  tum  quoque.  Majorem 
distinctionem  primus  admisit  Dan. 
Heins.  apud  Elzevir.  Pra-terea,  po- 
tens Romam  rediit  etiam  Oxonienses 
quibus  usus  est  Hearne.  Ex  nostris 
ita  Flor.  Voss.  anibo,  Leid.  anibo,  et 
Lipsiens.  potens  etiam  Harl.  antiq.  »-e- 
diit,  pro  redit,  habct  quoque  Hav. 
Vid.  ad  XXXVI.  35.  ^  2. 

Ut  jungcrelur  Palalio  Avenlinuni] 
Aventinus  Voss.  2.  Et  ita  Oxon.  L. 
2.  et  C.  nt  Hearne  notavit.  Sed  male. 
Vid.  Iioc  cap.  §  2.  Pauilo  ante  mull. 
Lat.  militibus  Lipsiens.  mull,  mililibus 
Lat.  Voss.  2.  Harl.  2.  et  Port,  qui 
error  et  alibi  sa^pe  occnrrit.  Vid.  ad 
xxiii.  41.  ^  10.  Tanto  autem  facilius 
librarii  ita  erraruiit,  quod  olini,  pro 
millihus,  scriptum  sit  milibus,  qiiomo- 
do  liic  etiam  pra;fert  Leid.  1.  Vid.  ad 
c.  23.  ^  3. 

Ad  !\lurli(c  dalccsedes]  Videbam  ex 
Liviaiiic  liistoriiu  stuiiiosis  sollicite 
qnosdam  requirere,  (iiue  csset  IMurlia 
Dea,  ad  ciijiis  wdem  priscis  Latinis 
Romam  tradiictis  sedes  ab  Anco  rege 
datas  Livius  tradidisset.  Horum  cu- 
riosx  indagiui  Pliniana  opitulatur 
ius.  18  C 


G218 


SOTJE    VARIORUM    IN 


anctoritas.  *  Ara,'  iiiquit  ille  xv.  29. 
•  fiiit  Veneris  Myrteae,  nunc  Murtiam 
vocant.'  Qnibus  verbis  nemo  non 
plane  coUigit,  ea  appellalione,  quae 
a  myrto  facta  esset,  Venerem  in  parte 
urbis  quandoque  cultam.  Sed  res 
omnino  notior,  quani  ut  de  ea  pro- 
lixior  habeatur  seimo.  Idciico  quK 
de  Murtia  alii  tradidere,  consulto 
missa  facimns.  Sabell.  Murcia:  vide- 
tnr  scribendum  ex  Fest.  qui  ait, 
'Murcioe  Deae  sacelluni  erat  sub 
monte  Aventino,  qui  ante  Marcus 
vocabatnr.'  Et  Plut.  in  libr.  rwv 
KecpaKaiaiu  p.  268.  "Uv  vw  MoupKi'ai' 
'A<ppoSiT7]v  KaXovffLV,  Mvprtav  roiraXaioi/, 
&s  ioiKiv,  wvSjxa^ov.  Sigon.  Ad  Mau- 
rilicB  male  Neap.  Lat.  Amurlice  ihitts 
sedes  Leid.  1.  Vocnla  ad  deerat  etiain 
in  Hav.  dare  sedes  est  in  Leid,  2.  De 
Murcia  vide  Beroaldi  Obs.  p.  221.  et 
Luisini  Paierg.  ii.  3. 

§  G  No7i  inopia  loci]  Mira  Pal.  1. 
incopia  novitate  vocabuli.  Gebh.  IMi- 
rani  vocabuli  novitatem  cespitanti- 
bus  libraiiis  tribuendam  judico  :  quo- 
modo  etiam  eiravit  scriba  Lipsiens. 
Inpia,  litera  ncglecta,  Leid.  1. 

Ea  arx  hostium  esset]  Ea  arva  hos- 
tium  cssent  Pall,  concordi  sciiptura. 
Gebh.  Ita  etiam  Lipsiens.  Voss.  2. 
Harl.  2.  Hav.  et  Port.  Ex  qua  ta- 
men  iect.  sensus  commodus  non  effi- 
citur.  Arva  quidem  Leid.  1.  sed  esset 
tamen  retinet. 

Id  11071  mum  solum,  8fC.  sed  etiam 
pnnte,  8fc.  coiijuiigi  urbi  placuit]  Non 
constat,  Janiculum  Uoma!  muio  con- 
junctum  fuisse,nt  Piraeeum  Atlienis. 
Si  niiiil  excidit,  referendnm  est  ad 
illud  genus  ellipseos,  quuni  plinibus 
nominibus  tantum  uuum  verbum  ad- 
ponitur,  altero  suppiesso :  '  mnio 
cingi  '  scilicet,  vel  '  niuniii,'  'ponte 
conjungi.'  Vid.  Gracv.  ad  Flor.  in. 
21.  ^  20.  Duk. 

Sed  etiam,  oh  commnditatcm  itiiieris, 
pnnte  snblicio,  turn  priinuiti  in  Tihcri 
facto]  Vet.  lib.  in  Tibtriin.  Itcmque 
in   Epitome,   'ponlem  bubliciuni   in 


Tiberim  fecit.*  '  Sublicium  '  porro 
'  ponteni '  ^v\ivt)v  ytcpvpav  Graeci  vo- 
cant, id  est,  ligneuni.  Sigon.  Pall, 
ut  Sigon.  in  Tiberim.  Gebh.  Vet.  lib. 
Sigonii  el  Pall.  Gebhardi  nuUus  nos- 
trum adsentit,  nisi  Flor.  Lipsiens. 
qui  Pal.  1.  adsecla  esse  solet,  et  Hav. 
a  m.  2.  i/i  Tyberim  etiam  praeferunt 
edd.  Aldo  priores,  qui  in  Tyberi  sub- 
stiluit.  Ex  suis  etiam  Hearne,  cod, 
Sigoniani  Iect.  in  contextum  reci- 
piens,  nihil  monuit.  Utrumque  ferri 
potest.  Ca-sar  B.  G.  i.  13.  '  Pontem 
in  Arare  faciendum  curat.'  Nepos 
in  Milt.  c.  3.  '  Pontem  fecit  in  Istro 
flumine,  qua  copias  traduceret.'  At 
Liv.  XL.  51.  •  M.  Fulvius  plura  et 
niajoris  locavit  usus.  Porlum  et  pi- 
las  pontis  in  Tiberim.'  Ceterum  t^ 
etiam  abest  ab  edd.  principibus,  quod 
constanter  agnoscunt  codd.  script! ; 
eorum  fideni  secutus  videtur  Aid.  qui 
primus  eam  vocem  adjecit. 

§  7  Quiritium  quoque  fossa]  Fest. 
'  Quiritium  fossae,  (piibus  Ancus 
Rlarcius  urbem  circiimdedit.'  Sigon. 
Quiriluin  Leid.  2.  et  Lipsiens.  Vid.  ad 
HI.  20.  §  7. 

Muniincntum  a  planioribus  additum 
locis]  Qui  hiinc  locum  castigare  nisus 
est,  quum  recte  haberent  verba,  de- 
pravavit.  Nam  aditii  supiniim  vertit 
in  additum  participium  :  sed  perpe- 
rani.  Significat  enim  Livius,  fossani 
Quiritium  non  parvum  munimentum 
fuisse  ab  ea  parte,  qua  eraut  loca 
planiora  ac  faciliora  aditu.  lihen.  Ad- 
ditum demum  inveni  in  edd.  Mogunt. 
et  Aid.  PUrasque  enim  priorum  cum 
Harl.  2.  aditum ;  nisi  quod  Ascens. 
1510.  1.513.  et  1516.  rccte  receperint 
aditu,  quod  etiam  est  in  Flor.  Voss. 
iitroq.  Ilarl.  1.  Leid.  iitro(].  Neap. 
Lilt,  et  Hav.  a  m.  sec.  qui  a  m.  pr. 
exhibet  nJ(//^i.  Port.rt(//<«r.  Lifisiens. 
additum;  qui  eliani  nionimentuni  ha- 
bet,  pro  munimentum.  ICodeni  modo 
et  alibi  in  niembrr.  vctt.  peccalur. 
Vid.  ad  n.  59.  §  2. 

§  8  ConfusOffacinora  clandestinafie' 


LlVlI    HIST.    LIB.    I.    CAP.   34. 


0211) 


rent]  Cum  fuso  Lipsiens.  De  quo 
lapsii  scribanim  vid.  ad  iv.  24.  §  7. 
clandestine  est  in  Leid.  2.  Mox  in 
terroretn  Hav.  Hinc  m<  crcscentis,  pro 
incresccntis,  Lipsinns.  '  Increscere  '  a 
Livio  non  laro  adliil)etiir.  Ut  x.  14. 
'  \ec  snstinere  frons  prima  lam  Ion- 
gum  ceitamen  increscentemque  fi- 
ducia  sui  vim  potiiisset.'  XLiv.  3G. 
•  Quantum  incresceiet  aestns,  et  vul- 
lus  minus  vigentes,  et  voces  segnio- 
res  erant.' 

§  9  SUva  Masia  Veientibus  ridempta'] 
Silca  !\lesi  ndcenientibus  ademia  Voss. 

1.  a  m.  pr.  Messia  Hav,  Mnlesia  Port. 
Me/3,  ct  inter  linea  Meo,  Leid.  2.  De 
silva  Ma-sia  vide  CIuv.  Ital.  ii.  3.  p. 
537.     Turn  u  Veientibus  adepta  Leid. 

2.  Alibi  'adcptus'  et  'ademptus' 
comniutantur.  Vid.  ad  ii.  15.  §  C. 
IVIox  ad  marc  prol.  voce  imperium 
omissa,  Voss.  2.  ad  mare  imp.  est  prol. 
voce  addita,  Harl.  2. 

Et  in  ora  Tiberis  Hostia  urbs  condital 
L'genduniestef  Jnore  Tiberis, hoc  est, 
in  exitu,  nbi  in  mare  effunditur,  Alio- 
qiii  Roma  quoqne  in  ora  Tiberis  sita. 
Sic  in  ora  Elli  fluvii,  quam  et  Alsam 
vocant,  Argentuaria  ac  Elcebus  sive 
Sletstadiuni  jacent ;  in  ore  ejusdem, 
hoc  est,  apud  confluentes,  Argentora- 
tum.  lihen.  Ostia  scribeudum.  Nam 
Dionys.  in.  p.  1&3.  dictam  esse  ait 


quasi  Ovpav,  id  est,  ostium.  Sigon.  In 
ore  Tiberis  est  correctio  Rhenaiii. 
Quicquid  ille  dical,  Pail.  1.  ac  3.  in 
hora.  Pal.  2.  in  ora.  Gebli.  In  ora 
Tiberis  Leid.  2.  Hav.  Harl.  2.  et  a  m. 
sec.  Harl.  1.  in  hora  Lipsiens.  sed  in 
ore  Leid.  1.  Voss.  anibo.  Port,  et 
Harl.  1.  a  m.  pr.  quod  recte  Rlien. 
probavit.  Alterum  errori  scribaruni 
tribuendum,  quos  alibi  etiam  voces 
illas  confudisse  olim  notavimus  ad 
Siiii  1.  IV.  vs.  292.  Ex  ora  vero,  addi- 
ta adspiralione,  facile  delude  librarii 
effiuxerunt  hora.  De  quo  errore  vid. 
Nic.  Heins.  ad  Nason.  Met.  xiv. 
851.  Pra;terea  ex  sententia  Sigonii 
Ostia  in  contextum  Livii  recepi,  quo- 
modo,  praeterquam  hoc  loco,  alibi 
semper  edd.  scripserunt  apud  Liv. 
Vid.  Dausquei.  in  Orthogr.  part.  ii. 
voce  '  Ostia.' 

jEdes  Jovis  Feretrii]  JEdis  Jovis 
Leid.  1.  et  Harl.  1.  JEdis  Jovis  Fere- 
tri  Flor.     Vid.  ad  iv.  25.^3. 

Cap.  xxxiv.  §  1  Anco  regnante 
Lucumo  vir  inpiger]  De  Tarqniniorum 
origine  quaedam  variat  a  Livio  Dio- 
nysius  :  quae  ut  facilius  intelligantur, 
Livii  opinionem  hue  in  typum  sub 
oculos  conjecimus  lectori.  Molesta 
sane  genealogiarum  ratio,  et  qua 
etiam  exercitatos  sospe  turbat. 


Demaratus  Corinthius.     Huic  duo  fuere  filii, 


Lucumo,  qui  postea  L.  Tarqui-    Aruns:  hie  patrem  Deniaratum 
nius  Priscus,  V.  Rom.  rex.  niorte  praevenit.     Ex  hoc  na- 


Tarquinia: 
ex  liac  na- 
tus  est 
postea 


Brutus    1. 
Ronije  con- 
sul. 


Hiijus  tres  fuere  liberi, 


L.Tarquinius 
Superbus. 
Huic    ultimo 
Romanonim 
regi  tres  fu- 
ere filii, 


Aruns,  mi- 
noris  Tul- 
lid2  niari- 
tus. 


tus  est 

/ -^ V 

Egerius:hic,Col- 
latiiP  prafectus, 
genuit  Collati- 
nuni,  secundum 
Liv. 


Sp.  Lucreti- 
us Tricipiti- 
nus,  Lucre- 
tiae  pater. 


Titus,  Scxtus,  (|ui 
stupravit  Lu- 
crctiani. 


Aruns. 


/ "^ ,       , '^ , 

Coilatinus  Tar-         Lucretia. 
(juinius,  Lucrc- 
tiu3  maritus. 

I       Conjugium 


6220 


NOTiE   VARIORUM   IN 


Dionys.iri.  p.l87.  Egeriiim  ait  Ainn- 
tem  qiioqiip,  iit  parentem,  dictum  ; 
sed  a  Roiiianis,  nt  cum  patiiio  in  iir- 
bem  venit,  Egtriiiin  a  paupertate 
cognominatiim  :  CoUatiniun  autcm 
non  Egeiii  fiiiiim,  sed  nepotem  fii- 
isse,  IV.  2G1.  Item  L.  Tarqiiininm 
ac  Arunlem  non  filios,  sod  nepotes 
Prisci  Tarqninii,  imiltis  id  ac  dignis- 
simis  ad st mens  argiinicnti?,  iv.  p.  21 1. 
Unde  Laiircntins  Valla  ea  collegisse 
videtiir  in  Epistola  ad  Alplionsnm 
ntritisqiie  Hesperi*  regem,  quam- 
qiiam  non  citato  aiictoie,  quod  fa- 
cere  non  solet.  Nisi  qnis  Dionyxitim 
ab  eo  non  lectnm,  atque  enm  suopte 
hoc  ingenio  expiscatiim  contendat, 
quod  ipse  fatetiir  in  priore  defensi- 
one  adversns  Benedictnm  Moran- 
diim  qiiendam.  Nam  lit  de  Valla 
aliiid  siispicer,  ejus  candor  obstat. 
Libers  eiiim  ac  ingenue  ubiqne  fa- 
teri  solet,  per  quos  profecerit,  et 
unde  liabuerit  quae  scripserit  :  se- 
cus  certe  atque  Perottus  in  suo  cor- 
nu,  aut  in  suis  operibus  Politiann?, 
glorioliC  et  popiilaris  aura;  captato- 
res,  nt  mihi  quidem  visum  est,  etsi 
bonas  literap  eis  miiltimi  debent.  Glar. 
Epistolam  sive  disputationem  Vallir, 
cujus  Glareanus  hie  meminit,  ad  fi- 
nem  operis  Liviani  rcjecimus.  Tar- 
quiniiis  Priscus  antem,  pratter  tres 
liberos,  Glareano  enuiueratos,  insu- 
per  adliiic  filiani  habiiit.Serv.  Ttillio 
snccessoti  suo  uuptani,  quam  Livius 
nicmorat  iioc  lib.  c.  39.  Cetenim  re- 
gcntc,  pro  regnmitr,  prufert  Voss.  1. 
^  2  Dimarafi  Corinlhii  filius']  Ita 
libb.  onines  l^atini,  Gra?ci  A7?/napo- 
Tos :  at  Capitolina  niouumenta  !)»- 
marali  ednnt:  qua  ratione  xxxviii. 
5.  '  Nicodamus,'  et  c.  8.  '  Daniote- 
les,'  et  XXXI.  32.  et  alibi  '  Damocri- 
tiis'  dixit,  cum  tanieii  Grs-ce  litcra 
7)  scribantur.  ['  Dorum  lingua  pro 
r)  usurpat  a,  ut  raf  /xovaav,  pro  t)/!/ 
nounaf.  Ita  in  Imc  loco,  (|Uod  tamen 
non  advi'itit  Sigon.'J  .S'i^on.  Dcnia- 
ruti  Pal.  1.     At  Pal.  2.    Vemaruthi ; 


ut  et  rv.  3.  Pal.  3.  Demaracti.  Nnl- 
lus  Dtnnnrati.  Gebh.  Demarati  Port. 
Leid.  1.  et  Hav.  Neque  aliter  Hearne 
in  Oxon.  L.  2.  B.  et  C.  fuisse  notat. 
Demarathi  Voss.  1.  Demarathil  Leid. 
2.  Demaracli  Lipsiens.  Demorati  Harl. 
2.  Decibrati  Voss.  2.  DamarcUi  solus 
tantum  Harl.  antiq.  quomodo  etianx 
Latinius  scribendum  existimavit,  sed 
nulla  coMJectura;  caussa  addita.  Pa- 
riter  Sigon.  infra  emendavit  ad  iv.  3. 
§  11.  ubi  plures  ex  codd.  nostiishuic 
leciioni  favere  videbimus.  Ita  Hie- 
ronis  filia,  Andranodori  uxor,  Duma- 
rata,  pro  Demurata,  in  multis  Mss. 
vocatur  xxiv.  22.  Damocritiis  prae- 
tor jEtolorum,  non  Democritus,  xxxr. 
32.  et  xxxiv.  24.  quanivis  etiani  u- 
iroque  'llo  loco  codd.  varient.  Ar- 
chidinnus  dux  ^'Etoiorum  xxxii.  4. 
Damiurgos,  quod  nonien  erat  magis- 
tratus  Arhaeorum,  pro  Demiurgos, 
Voss.  XXXII.  22.  Nasos,  pars  urbis 
Syracusariim,  xxv.  24.  ubi  vidondus 
Glar.  qui  iterum  caussani  niutationis 
docet.  Ceterum  voceni^/i«,s  ignorat 
Harl.  2. 

Nomina  liis  Lucumo  atque  Arum  fu- 
enint]  Semper  mens  Lucomo  et  Ar- 
runs.  Lips.  Lucomo  semper  Leid.  2. 
qui  olim  Lipsii  fuit.  Luconio  Voss.  1. 
Tnm  Arruns  omnes  nosiri  pritter 
Hav.  et  Lipsiens.  'k^fiovvTa  et  Aok6- 
fiuva  utrumque  Damarati  filiuni  in 
cod.  Vatic.  Dionysii  Hal.  vocari  ad 
III.  p.  184.  Sylburg.  nionuit,  pro 
"Apovra  et  AvKu^uva,  ut  vulgo  cir- 
cumfertur.  Vid.  etiani  ad  Liv.  ii.  G. 
§  7.  et  c.  14.  §  5, 

Aruns  prior,  quam  pater']  Priiis, 
qunm  pater  Harl.  2.  Hav.  et  Neap. 
Lat.  ;>rior  fuit,  quam  pater  Leid.  2. 
Paullo  ante  omnium  liouorum,  pro  bo- 
uorum  omnium,  Li'id.2.  Vid.  ad  §  scq. 
omnium  hnnorum  Voss.  I. 

§  3  lumcmor  in  testando  nepntis  de- 
ee.isi.isrt]  Pal.  3.  diseessisiel.  Probo, 
quod  est  in  \*h\.\  .  occidis.iet .  Gvhli .  Hoc 
ad  auti(|uitatcni  et  jus  lestamcutormn 
pertinet.    Sed  quod  dc  nepote  ab  avo 


T.  Livii  HIST.   Lin.  I.  CAP.  34. 


Gi>2l 


pntcrifo  dicit,  de  eo  postea  jure  Ko- 
iiiaiio  aliter  coiistitiitiim  est  :  cle  quo 
nj;iMit  JCti  ad  Institiif.  de  J'^xlicred. 
Libeior.  tt  ad  Ulpiaiii  Frafjni.  Tit. 
XXII.  Diilc.  Oiiines  nosiii  vulgatnm 
servant,  nisi  quod  decessit  sit  in  Leid. 
2.  incessissct  in  Leid.  1.  ctcidissct  in 
Lipsiens.  Uiiiiis  itaque  cod.  fide  lec- 
tionem  receptain  innnitaii  displicet, 
nisi  ratio  sana  aliiul  jnheat.  PauUo 
ante  in  ventre  ferre,  pro  venlremfevre, 
male  Hav.  a  m.  pr. 

Sortem  bonorum  nato  ah  inopia  Ege- 
rto  ind'Uum  nomeri\  Paitem  bonorum 
Harl.  2.  sortem  honorum  Leid.  2.  Vid. 
niodo  ^  pr.TC.  Turn  ob  inopiam  Voss. 
2.  cum  priorr.  odd.  pro  (pio  Aldus 
demuni  ab  inopia  recte  restituit,  ex 
cujiis  interpretatione  ob  inopiam  na- 
tnni  videtur.  Vid.  ad  xxiv.  30.  §  1. 
Dcinde  Fgeno  Leid.  2.  Verniii  'H7e- 
pioy  vocatur  Uion.Hal.  iii.p.  187.  Fa- 
cili  lapsu  ob  ductuum  sin)ilit(idineni 
literai  ri  in  literain  7i,  vel  contra, 
ahire  potuerunt.  Vid.  ad  iii.  30.  §  3. 
Dcniqne  inditum  est  nomen,  vocula  in- 
serla,  Hav.  Paullo  ante  voces  post  avi 
mortem  non  visuntur  in  Lipsiens. 

(j  4  Ltiaunoni  contra  omnium  hccredi 
bonorum]  Pal.  1.  oniittit  rh  contra. 
Pal.  2.  antem  Lucumoni  omnium  con- 
tra. (Jebli.  To  cyn/ra  etiani  oniittitur 
in  Li|).sieiis. 

Tanaquil  summo  loco  nata,  et  qua 
hand  facile  iis,  in  quibus  nata  tru/] 
Tan.  sum.  loco  nata  ertit,  reliquis  oniis- 
sis,  Harl.  pr.  Lipsiens.  et  Voss.  2. 
Tan.sum.  loco  nata  deerat  Leid.  1.  Hiiic 
crrori  occasioneni  prtebiiit  vox  nata, 
quae  brevi  hoc  anibitu  verborum  re- 
petitiir.  Vid.  ad  ix.  ll.'^ll.  Tan. 
qu(B  sum.  loco  nata  erat,  et  qua  Leid.  2. 
Tan.  sum.  loco  nata  erat,  et  qua  Voss. 
1.  a  ni.  sec.  Turn  iis,  in  quibus  locis 
nata  erat  Hav. 

Humiliora  sineret.  F.a  cum  illi  nup- 
sisnet]  Hie  priscum  verbiim  t(\;de  dc- 
pravavit  tenieraiia  castigatoiis  ma- 
ims. Nam  pro  innupsissct  scripsit 
ilU  nupsisset.     Sic  autcm  liabct  lectio 


vetiis,  Ea  quum  innupsisset.  Porro 
nnilicr  'innubit'  proprie,  <|uum  in 
inariti  doniiim  transit.  Unde  fac- 
tum, ut ' innubere'  vcteres  pro  trans- 
ire  usurparint,  teste  Nonio  voc.  '  in- 
nubere,' (|ui  Lucilium  citat,  ita  hoc 
nsum  verbo.  Sensns  igitur  est,  ea 
(|iiuni  innupsisset;  hoc  est,  jam  ad 
domnin  mariti  transisset.  Nam  '  nup- 
sisse'  dicitur  puella,  etianuium  apud 
parentes  domura  nianens  ;  '  inn\ip- 
sissc,'  nisi  quae  cum  viro  jam  liabi- 
tare  crcpit,  non  dicitur.  RIten.  In- 
tegrum hoc  prima  specie  videtur,  et 
approbatur  omnium  codd.  consensu. 
Mihi  tameu  istic  ulcus  subesse  per- 
snadeo.  Credo  enim  illud  sineret  in 
sentirtt  niutandimi,  nt  i<lcm  sit  cum 
T<f  (ppovuf,  Niniirum  eam  pares  ani- 
mos  suis  natalibus  et  opibus  habere. 
Sino  tamen,  nt  suum  sineret  retine- 
ant,  qui  alterins  opinionis  sunt.  Ce- 
terum  id  pro  auctario  adjicienduni, 
Lucunioiies  dici  solitos  reges  Efrus- 
corum,  (jui  duodecim  erant  secun- 
dum duodecim  populos.  Qui  autem 
istis  ou\nibus  imperitabat,  Lartem 
appeilabant  ;  unde  adhuc  Angli  sa- 
trapas  sues  Lordas  appellant.  Nann. 
IVIisc.  V.  12.  'Innubere'  aliud  esse 
videtur, quam  '  enuberc.'  Nam  '  enu- 
bit'  ea,  qu*  extra  gentem  et  condi- 
tionem  suani  nubit  ;  nt  si  iibertiua 
ab  ingenuo  ducatur,  aut  eo,  qui  non 
sit  hbertinye  gentis  palronus.  Sic 
Fecenia;  HispaliB  legimus  apud  Li  v. 
XXXIX.  19.  datani  '  enuptionem  gen- 
tis.' At ' innubere'  esse  videtur  in- 
fra suum  ordinem  nubere,  et  collocari 
infcriori.  Alii,  in  urbe  nupsisset,  esse 
credunt.  r«r/iei.  Adv.  xxx.  29.  Pal. 
2.  a  m.  emeudatrice  scntiret,  ut  volu- 
crat  Nann.  Sed  hoc  a  Livio  alienura 
est.  GVWt.  Laus  debetur  Rhcnano, 
qui  innupsisset  reposuit,  pro  illi  nup- 
sijiset.  Cum  ne  sic  (juidem  essent  om- 
nia Sana,  Nannius  loco  sineret  rescri- 
bcbat  scntiret.  Pr<tstauuis  conjoctu- 
rau)  extra  aleam  :  qua  haud  facile  iis, 
in  quibus  nata  erat,  liumilwra  sineret  e^, 


6222 


NOTyE    VARIORUM    IN 


qua  innupsisset.  Spernentibus  Etruscis 
Lucumonem.  lis,  id  est,  ea  domo  et 
gente  :  ea  vicissim  cionium  illam  gen- 
teniqiie,  quani  innupsisset.  Partem 
senteutiae  illiistratilludTac.  in  Agric. 
c.  6.  '  Idque  inatriinouiuin  ad  niajora 
nitenti  deciis  ac  robiir  fuit :'  partem 
illiid  Stalii  Tiieb.  iii.  701.  '  Nescis, 
pater  optime,  nescis,  Qnantus  amor 
caiissas  misero  niipsisse  marito.'  Flo- 
rent,  sineret,  cum  innupsisset,  deleto 
T^  ea.  Non  male,  si  non  melius. 
Miireti  liber,  pro  sineret,  ferret ;  nihil 
difFerente  sensii,  sive  scribas  humili- 
ora  ferret,  sive  humiliora  sineret, qute  in- 
nupsisset. Fortassisetiam  scripsitauc- 
tor  quos  divitiee  jam  animos  fecerant. 
J.  F.  Gron.  Lectio,  quie  ante  Rlien. 
passim  edcbatur,  superest  in  omni- 
bus fere  codd.  ut  Voss.  ntroq.  Harl. 
2.  Leid,  2.  Hav.  Lipsiens.  et  Port. 
Eamdem  invenernnt  etiam  Hearne  in 
Oxon.  L.  2.  B.  et  C.  et  Latin,  in  Neap, 
nisi  quod  posterior  ille  senlirct  prae- 
fert  pro  sineret.  Port,  autem  siriere. 
Soli  Leid.  1.  et  Harl.  antiq.  exliibent 
eacum  innupsisset.  Gronovii  conjectn- 
ra,  quam  etiam  proposuit  in  Epist.  ad 
Nic.  Heins.  edita  a  Burm.  in  Syllog. 
Epist.  torn.  III.  p.  lOG.  ea  igitnr  non 
displicet;  nisi  quis  mallet  humiliora 
sineret,  in  qua;  innupsisset,  vel  quibus 
innupsisset.  Vid.  Biirmann.  ad  Qiiinc- 
til.  Ueclam.  cccxxxviii.  Heiimann. 
snis  ad  me  Uteris,  nialebat  et  qua:  hand 
facile  iis,  in  quibus  nata  cral,  humiliora 
ferret.  La  cum  nupsisset,  spernentibus. 
Doiijat.  ex  Florent.  praM'ert  huiitiliora 
sineret,  cum  innupsisset.  Siicvnentibus ; 
atqne  cum  innupsisset  exi>onit  |)t:r  ubi 
niipsisset. 

§  5  Lucutnonrm,  e.rule  ntlvena  orlum, 
ferrc]  Luc,  exsulem,  advena  orlum,  fer- 
re  Harl.  1.  Hav.  ct  cdd.  Aldina  pri- 
orns,  in  qua  deniiim  rccepta  lectio 
obviafuit.  Luc.  cisulem,  advenam  or- 
tum,  ferre  Harl.  2.  Leid.  1.  Vo»s.  2. 
Port,  et  a  m.  pr.  Voss.  1.  Luc.  exsu- 
lem, advenum,  ferre  V^oss.  1.  a  m.  sec. 
Lipsieai.et  Leid,  2.  Veruni  contra  rei 


veritatem.  Lnciimonis  enim  patei, 
ut  Livius  raodo  narravit,  Tarqiiiniis 
nxorem  diixerat,  ac  duos  filios  gfnn- 
erat,  qui  propterea  Tarquiniis  neque 
exsules,  neque  advena?,  erant.  Pree- 
terea  ortutn,  omnino  ferre  Oxon.  B. 
ap.  Hearne. 

§  6  Roma  est  ad  id  potissimum  visa] 
Scribe  Rojna  est  ad  id  potissimavisa  ; 
id  est,  commodissima  ad  eam  speni 
persequendam.  xxi. 48.  'Locum,  qui 
prope  fliimen  stativis  tutisssimus  est 
visus.'  Grut.  vellet  deltri  verbum 
est,  Non  video,  quid  sic  raagno- 
pere  accedat  orationis  ponderi.  J.  F. 
Gron.  Aptissima,  snis  ad  me  Uteris, 
scribendum  conjiciebat  Heumann. 
Doujat.  contra  nihil  miitabat,  et  visa 
exi)onebat,  inspecta,  spectata.  Ego 
Gronovio  adliasreo. 

Ubi  omnis  repentina  atqne  ex  tirtute 
nobilitas  sit]  Vox  ultima  sit  nescio  an 
veiiiat  ab  auctore.  Suavius  procede- 
rent  omnia,  ea  abjecia.  Idem  dictum 
velim  supra,  '  Roma  est  ad  id  potissi- 
nium  visa:'  mallem,  inquani,  abesse 
voculam  est.  Grut.  Ex  virtute  nobi- 
litas  sit  Harl.  ambo,  et  Hav.  Prze- 
terea  ubi  omnis  vis  rep.  atque  ex  rirl. 
Voss.  2.  Denique  Numa  Curibus 
Leid.  1.  Sed  cum  forte  exaratum 
fuisset  Ntma  a  Curibus,  postea  virgu- 
la  suprascripta  evanuit,  et  praeposi- 
tioa  per  ultimam  literam  vocis  prsc. 
intercepta  est. 

Ancum  Sabina  inatre  orlum,  nobilem' 
que  una  im(ip;ine  Kumce  esse]  Inter  le- 
ges  Romanos  AncusMarcius  semper, 
avi  sni  niatcriii  nomine  repetito,  Nu- 
mae  nepos  dicitur.  Ita  Livins,  Flo- 
rus,  Victor,  Dionysius,  Plutarclius, 
ct  celeri  omncs,  qui  nunquaui,  quo 
patro  fuerit  ortus,  ejus  noniini  ad- 
diiut;  sed  qua  vel  matre,  vel  avo, 
quia  inde  omnis  ejus  nobilitas.  Hiuc 
Seneca  i:pist.  108.  •  Duos  Romanos 
rogcs  esse,  quorum  alter  palrcnj  non 
iiabet,  alter  matrem.  Nam  dc  Scrvii 
matre  dubitatnr.  Aiici  paler  nullus  ; 
Nuniac  nepos  dicitur.'     Nullum  Anci 


T.    LI  VII    HIST.    LIB.    I.    CAP.    34. 


G223 


jialrcm   dicit,   non  qiioii  revera  pa- 
trcm  iiitt-r  homiru's  iioii  iiabiierit,  sed 
rjnod   igiiobilem,  si  cum  niatre  com- 
pares, iiieoqiie  ah  liistoricis  non  mc- 
moiatiim,  ot  ex  eo  plerisqiie  postea 
ignntiim.     Sic   de  Sorvio  Liv.  iv.  3. 
•  Ser.  TuHiiim  post  linnc  captiva  Cor- 
niculana,   patre  niiUo,  matre   seiva, 
ingenio  ct  virtnte  regniim  tenuisse.' 
Posses  itaque  de  Anco  fere  dicere, 
quod  Virg.   de   Drance   J\i\\e\{\.   xi. 
340.  •  genus  huic  materna  superbnm 
Nobilitas   dabat,  inceitum  de   ])atre 
tVrebat.'     Quia  pater  privatus,  igno- 
bilis,  et  peregrinus ;  mater  regis  Ro- 
niani   filia.     Unde  Livius   lioc   loco, 
'  Ancuni  Sabiua  matre  ortum,  nobi- 
Icmque    una  imagine   Niimae    esse.' 
Per  unum  Nuniani,  maternnm  avum, 
nobilis  erat,   ideoque  et  ejus  iiepos 
semper   vncabatur,  ut  diximns.     At 
cur  igitur   Sabinam    illi  objicit  ma- 
Irem  ?     Lege  omnino  ex  jam  diclis 
Sabino  patre.     Idque  volunt  evidcn- 
ter  etiam    anlecedentia,    in   quibus 
narrat   auclor,    quoniodo    Tanaquil, 
qnum     videret     Luciimonem    virum 
sunm  sperni  ab  Etruscis,  nt  exsule, 
advena   ortum,  consilium    niigrandi 
alio  ab  Tarquiniis,  patria  sua,  ce|)e- 
rit,  Romamque  ad  id  elegerit.     Sed 
qua   causa    earn  potissinium  ?     Non 
alia,  quain  quod  '  in  novo  populo,  ubi 
omnis  repentina  atqiie  ex  virtute  no- 
bilitas   sit,   locus  erat   futurus   forti 
ac  strenuo  viro,  (|namvis  peregrino. 
Regnasse'  enim    ibi   ' 'I'atium   Sabi- 
num,  arcessitum  in  regnum  Numam 
a  Curibus,  et  Ancum,  Sabino  patre 
ortum,  nobilenique  una  tantum  ima- 
gine NumtE  esse.'     Fuisse  itaque,  in- 
ter quatuor  vel  qiiinqne  reges,  duos 
peregre    natos,   et    aliunde   in   reg- 
num civitatemque  adscitos,ct  uiium, 
quanivis    ipsum   quidem    Romauuni, 
peregrino  tanien  patre  ortum,  et  a 
inateriio   solum  avo  nobilem.     Quis 
credere    potuit,  Liviiim   vel    Tana- 
quilcm   Anci  ignol)ililatcm  posuissc 
in  ejus  matre,  per  quam  ipse,  utique 


e\im  nobili  m  fiiisse,  (materna  scilicet 
avi    imagine,)    continuo  addit  ;    non 
contra  in  patre,  in  quo  tamen  inaxime 
nobilitas  alicujus  vel  ignobilitasspec- 
tari  solet,  et  de   quo  multo  am()lior, 
banc  in  rem,  contra  Ancum  diccndi 
erat  materia  (quippc  qui  ex  .Sabinis 
cum  rege  Numa  et  patre  suo  M.  Rlar- 
cio,  Anci  avo,  Romam  advcnit)  ntil- 
1am,  secundum  ipsutu  Livium,  imagi- 
nem,  quaj  lionoris  et  nol)ilitati8  sig- 
num,   fiiio  suo    Anco   reli(iuisse,    et 
quamvis  filii  regno  illustratus  videri 
possit,adeo  tamen  nominis  sui  famani 
et  omnem  fere  niemoriam,  (nimium 
quantum  pra?fu!gente  nxoris  I'ompi- 
liie  genere  et  splcndore,)  amisit,  ut  a 
Seneca  'Anci    pater   nullus'    fuisse 
dicatur  ?   Ex  vulgata  lectione  existi- 
mes,   paternum   Anco    genus   fuisse 
Romae   nobilissimiim  ;    certe,  (quod 
tamen    falsissimum,)   longe    iiobiliiis 
materno  ;   quia  Livius,  qui  ex  perso- 
na Tanaquilis    omnia  ejusmodi  in  re- 
gilnis  Romanis  cunquiiit,  qu.p  liomi- 
nem  peregrinum  et  advenam  in  spem 
lionorum,  immo   et   ipsius    regni    in 
ea  civilate    consequendi,    adducerc 
queant,  silentio  illud  plane  praHeri- 
ret,  tamquam  si  in  eo  nihil  reperiret, 
quod  ejusmodi  spem  novo  civi  facere, 
posset ;  et  contra  in  matre  Anci,  li- 
cet regis  Romani  filia,  Sabinam  ori- 
pinem  memoraret,  quasi  non  omncs 
fere    Romani  eo    tempore  ct  pauUo 
ante  niatre  externa  per  ra])liim  8a- 
binarum  aliarumque  virginum  fiierint 
nati.      Nee  tamen  in  iis  ipsis  Ancuni 
numeraverim,    qui    patrem    quidcin 
liabuit  Numani  Marcium  ex  Sabinis 
oriundum,    sed   matrem  baud   di\bic 
Roma;  natam.  Etenim  Pint,  in  Numa 
duas   dc  ea  opiniones  fuisse   tradit, 
quaruu)    altera  <iuidem  ex  Tatia  T. 
Tatii  regis  filia  susceptam  earn,  ante- 
quam  Numa  ad  imperandum  Romam 
arcesscretur,  adfirmct ;  altera  autem 
ex    Lucretia,    quam    Numa,  jam   ad 
regnum  accitus,  Roma;  in  matrimo- 
nio  liabuerit,  genitam  statuat.     Pos- 


6224 


NOT/E    VARIORUM    IV 


terior  ninlto  milii  verosimilior  vide- 
tui,  quippe  qiium  Niima  moriens, 
postqiiani  Roma;  ties  et  qiiadragiuta 
annos  regnasset,  teste  Livio,  filiam 
siiam  in  ea  reliqneiit  aetate,  ut  pai- 
vulum  liaberet  filiiim,  liunc  ipsiini 
Anciim,  vix  quinque  tunc  aiinos  na- 
tum,  et  tainen,  iit  videtur,  etiam 
oniniuiii,  si  qiios  praterea  liabuit, 
primiim  et  maximum.  Coriiipenuit 
baud  diibie  Livliim  scioli,  quia  nihil 
in  eo  de  patre  Anci  legerant ;  ma- 
trem  vero  in  superioribus  nominari, 
et  Niimae  fijian)  dici,  ipsumque  Nu- 
mani  Sabiniini  fiiisse  non  ignorabant. 
Jac.  Periz.  in  Animadv.  His  tor.  c.  3. 
J).  157.  Periz.  non  contemuendis  ra- 
tionibns  disputat,  legendum  esse  Sa- 
lino  patre.  Quo  minus  adhuc  ei  ad- 
sentiar,  eo  proliibeor,  quod  non  vi- 
deo, cur  Anci  pater  oninino  Sabinus 
dici  debeat,  quem  ex  sententia  Sigo- 
niiad  Liv.  i.20.  Keinesiiad  Inscript. 
T.  1.  et  Jac.  Gron.  ad  Taciti  Annal. 
VI.  2.  Livius  a  Noma  pontificeni,  Ta- 
citus a  Tullo  pi  aefectiim  ui  bi  factum  ; 
et  Plutarclius  in  fine  Numa",  patre 
cjuidem  Sabino,  sed  cum  Nniua  Ro- 
niam  profecto,  et  ab  eo  in  senatum 
adiccto,  natimi  scribunt.  Nee  pa- 
trem  Anci  in  Sabinis  natiim  fnisse,  et 
cum  patre  suo  Romaiu  venissc,  ulio 
certo  argumento  ostendi  potest.  Quod 
autcm  iionuuUi  tradiderunt,  Ancima- 
irein  non  fuisse  Sai)inam,  sed  Ronia- 
nam,  qiiam  Numa  ex  iixorc  Ronue 
ducta  stisceperit,  id  non  tantam  vim 
liabet  in  re,  quam  in  confrovcrsia 
positam  fuisse  tradit  Pltilarclius,  ut 
cum  Perizouio,  qui  sibi  iianc  senten- 
tial)) probabiliurem  vidcii  dicit,  ad- 
firmari  possit,  earn  '  hand  diibiu  Ro- 
mx  naiam '  fnisse.  Si  venim  est, 
quod  pioditnin  scribit  Pliitarcbus, 
Anctim,  Nunia  muriente,  (|uin(|uei)- 
nem  pucrum  fuisse,  ratio  temporis 
lion  r('pugnat,(|uo  miiitis  Nuiii.x  filia, 
in  Sal)inis  nata,  xxxvii.  anno  icgiii 
illiiiR  Aiicum  parere  potucrit.  Dtik, 
Uc  coiijectura,  quam   iu  Auimadv. 


Hist,  publico  exposuit,  olim  etiam 
egerat  Periz.  ciim  Nic.  Heins.  in  E- 
pist.  quam  Bnimann.  edidit  inSyllog. 
Epist.  torn.  IV.  p.  803.  Heinsium 
tamen  sententiam  rogatuni  nihil  re- 
posuisse,  ex  subjuncto  responso  pa- 
tet.  Ceterum  nohUemque  una  imagine 
Numa  esse  habet  Port,  a  m.  pr.  ut 
verba  per  adpositioneni  capiantur. 
Nobilemque  in  im.  Ntimceesse  Lipsiens. 
Sed  vulgatum  non  muto. 

§  7  Facile  liro  persuadet]  Viro  da- 
tivum  quispiam  addidit  inter  enar- 
randum.  Non  reperimus  in  cod.  Vor- 
niac.  nee  est  necessarius:  praecessit 
autem  '  Forti  ac  strenuo  viro.'  Rhen. 
Illud  viio  contextui  verborum  addi- 
derat  Aid.  quo  tamen  non  modo  edd. 
priores,  sed  et  codd.  quos  vidi,  carent. 
Sequentia  verba  ita  emendanda  Heu- 
mann.  existimabat  et  cupido  honoiutrtf 
et  quod  Tarquinii.  Prior  pars  emen- 
dationis  et  cupido  honorum  etiam  ad- 
scripta  fuit  a  viro  docto  in  marg.  ed. 
Mtdiol.1480. 

Commigrant  Romam]  Exemplar  an- 
tiquum habet  amigrant  Romam:  siib- 
audi  'J'arquiniis.  Non  aliter  dictum 
est  infra  c.  57.  'Avolant  Ron)am.' 
Porro  quid  vetat  dici  '  Ai))igro'  pro 
*  Abuiigro,'sive  '  An)niigro  '  pro  '  Ad- 
inigro;'  sicut  dicimus  'Immigro'  et 
'  Demigro  i '  Rlicn.  Vet.  migrant  no- 
viiis  paiillo  verbiim.  Lipsius.  Pal.  1. 
amigrant.  Pal.  2.  admigrant.  Emen- 
do  quoque  v.  53.  '  Quod  si  non  Galli 
hoc,  sed  veteres  hostes  vestri  jlilqui 
Volscive  fdciant,  ut  commigrent  Ro- 
mam f  Scriptiim  fuerat  initio  anii- 
grent.  Quod  non  pcrcipieiis  Campa- 
nus  edidit  ut  migrent  Romam.  Gcbh. 
Amigrant  etiam  I'lor.  Harl.  antiq. 
Leid.  ambo,  Voss.  1.  et  Lipsiens. 
amigrant,  id  est,  ummigrant,  Port. 
admigrant  Harl.  2.  commigrat  Voss. 
2.  et  editi  ante  Aid.  Mihi  vcrbuin 
minus  cognitum  non  adiiiodum  pla- 
cet. Ut  cnim  Icctionem,  (iir.r  in  ]Mss. 
siipercsl,  |)robam  esse  proiiuiicicmus, 
non  sulFicit,  vocein,  quam  pra^ferunt, 


T.    LIVII    HIST.    LII5.    I.    CAP,    31. 


C225 


analogicc  foimatam  esse,  sed,  etiam 
veteribiis  in  iisii  fni.sse,  siiiiul  demon- 
sliari  debet.  At  '  commi^'rarc  Ro- 
iiiain  '  lion  niodo  Liviiis  iisus  est  loco, 
qiiem  similiter  tentat  Gebli.sed  etiam 
xn.  8.  '  Gives  siios,  Konia;  censos, 
plerosqiie  Uomam  commisrasse.' 

^  8  Ibi  ei  curpento  sediJiti]  Ibi  co 
carpcntu  Voss.  2.  et  Jlav.  a  ni.  i)r.  ubi 
carpento  Oxon.  C.  ut  Heanie  notat : 
ibi  carpento  qua-dam  ex  priscis  cdd. 

Suspensis  demissu  leniter  alls]  Cler. 
hie  sibi  poiitai  cujuspiam  verba  olfa- 
cere  visas  est,  qua;  boc  niodo  in  nie- 
triun  redigebat:  '  Jovis  ales  Ccelo  sus- 
pensis deniissa  est  leniler  alis.  Au- 
fert  ilia  apieem  volitans,  apteque  re- 
ponit.  Tuni  sublimis  abit.'  Illud 
apieem  pro  pileum  accepissc  videtiir 
ex  Cic.  de  Leg.  i.  1. '  Ab  aqiiila  Tar- 
qiiinio  apieem  inpositiim  piitent.'  Ve- 
nim  liac  ratiune,  addeiido,  demcndo, 
jnutando  integer  Livius  in  numeros 
poiiticos  cogi  posset.  Cum  autem  ad- 
dat,  verba  Liviana  poetam  magis, 
quam  liistoricum,  decere,  vellem  dis- 
tinctius  indicasset  quie  verba  bisto- 
rico  Livio  indigna  ceiiseat.  Pro  leni- 
ter  autem  levitcr  liabent  Flor.  Voss. 
ambo,  Leid.  ambo,  Harl,  1.  Li|>siens. 
I*ortug.  et  Hav.  Quod  librariis  er- 
rantibus  adscribo.  Suet,  in  Aug.  c. 
94.  '  Ex  inproviso  aquila  panem  ei  e 
nianu  rapuit  :  et,  cum  altissime  vo- 
lasset,  nirsus  ex  inproviso  leniter  de- 
lapsa  reddidit.'  Etiam  alibi  sa'pe  ita 
peccatur  in  Mss.  vett.  Vid.  ad  xxxvi. 
31.  ^  8.  pilleum  deinde,  pro  pileum, 
plerique  iiiieni  codd.  quod  et  ipsum 
corrupt£e  su[)eriorum  temporum  or- 
tliographiaj  acecptimi  referendum, 
cui  tanien  vocis  etymon  adversatnr. 
Vid.  Vossii  Eiymol.  Ling.  Lat.  et 
Daiisq.  Oriliogr.  part.  ii.  li.  voce. 
Denique  vir  doctus  ad  margincm  ed. 
Mediol.  1480.  adscrijjsit,  pro  superque 
carp.,  sibi  legendum  videri  supruque 
carp.  Saepe  lia;c  vocabula  in  Mss. 
commisceiitur.  Vid.  ad  xxiii.  3G.  § 
C.  Hie  tamen,  nihil  niutantibus  scrip- 


tis,  vuls;atum  servo. 

Cupili  apte  repouit.  Inde  sublimis 
abiil]  Lege,  nt  est  in  Pal.  2.  cajnte 
apte  rcponit.  Gebh.  Capite  eUam  Leid. 
2.  ct  Poring.  >'erum,  quum  iitriim- 
que  ferri  possit,  nihil  mutandum  pu- 
to,  quod  a  vuigata  lect.  stent  plures 
et  optimi  codd.,  utqne  vitetur  ingra- 
tum  unoioriXivTov  cupile  apte.  PriE- 
terea  upeite  Leid.  2.  quod  adscribo 
librariorum  errori,  qualem  notavit 
Burniann.  ad  Quinctil.  Proo-m.  In- 
stit.  Orat.  p.  8.  et  ad  i.  2.  p.  32.  ubi 
etiam  videndus  Gibson,  et  quae  infra 
notamus  ad  xxxi.  22.  ^  8.  Tandem 
abit  Portug.  Vid.  ad  ii.  4.  §  2. 

■b  9  Circa  siimmum  culmeti  hominis'] 
JIumini  Harl.  antiq.  Non  sequor. 
Tuin  summutn  hominis  cuhmii  Leid.  2. 
Paullo  post,  div.  ei  reddcret  Leid.  2. 
Supra  autem  alia  ct  exc.  sperare  alio 
ordine  Leid.  2.  et  religione,  pro  re- 
gione,  Lipsiens.  duabus  Uteris  male 
omissis. 

§  10  L.  Tarquinium  Priscum  edidcre 
nomen]  Pulo  voeem  Priscum  inducen- 
dam  esse.  Neque  enim  Prisci  cog- 
nomen tulit,  nisi  po.stqnam  L.  Tar- 
quinius  Snperbusflorcre  ccepit.  Nam 
(ut  ait  Dionys.  jv.  p.  244.)  Priscus 
est  appellatus,  quia  major  natu  erat 
quam  Supeibiis.  Non  est  autem  ve- 
rosimile,  ab  ipso  L.  'I'arquiuio  Prisci 
cognomen  editiim  esse  :  verum  multis 
post  aiinis,  Horente  jam  Superbo,  il- 
lud vulgo  invenisse.  Comprobat 
hancmeam  conjecturam,quod  in  vett. 
libb.  luxatic  hie  vores  sunt,  L.  Tar- 
quinium edidcre  Priscutn,  nt  glossema 
alicujus  esse  videatiir  in  verba  auc- 
toris  ex  iiiargine  libri,  ut  fit,  teniere 
a  librario  translatum.  Sigon.  Pall. 
1.  ac  3.  ablegant  rh  nomen,  prieque 
ferunt  Nam  et  liomnnis.  Pal.  2.  ac 
Camp.  Lucumiinem  Turq.  ed.  Prise. 
AVjw  ct  Ilumanis.  Gebb.  Tb  nomen 
deest  etiaui  Leid.  1.  Port.  Voss.  2.  et 
Hav.  Hearnc  autem  vocem  Priscum, 
quam  Sigon.  delebat,  qnauKjue  Hav. 
oniisit,  exhibi'us  Lucumonem  Tarqui'^ 


G22G 


NOT^    VARIORUM    IN 


num  edidere,  in  Oxon.  B.  desiderari 
testatur.  Veriini  tautuni  vel  conjtc- 
tiirje  vel  nniiis  aut  altei  ins  INIss.  aiic- 
toiitati  tiibiii  non  placet,  lU  liinc  vo- 
cem  Friscum  ex  scrie  conlextiis  ejici- 
ainiis.  Potiiit  enim  Livius  Tarqiiinio 
Prisci  cognomen  per  prolepsin  tribii- 
isse  ;  qua  ralione  etiam  Fabio  adhnc 
Eedili  cuiuli  cognomen  jNIaximi  tiibiiit 
VIII.  18.  quod  demnm  postea  in  cen- 
sura  accepit,  at  ipse  testatur  1.  ix,  c. 
ult.  et  Scipio  /Emilianus  tanlum  tri- 
buniis  militum  lamen  Africanus  vo- 
catur  apud  Auctor.  Epitom.  Liv. 
XLVHi.  et  xnx.  ubi  audacius  viri 
docti  vocabuhim  Africanus  utroqiie 
loco  dclendum  censent.  Vid.  ad  c. 
44.  §  1. 

^11  Jam  et  Romanis  conspicuum  euni] 
In  voluniine  scripto  tantum  legitur, 
ed.  nomcn.  Rotiiaiiis  consp.  Adjecit 
fortassis  aliquis  dnas  illas  particulas, 
connectere  voler.s  orationem,  qux 
sibi  hiare  videbatur.  l\Iihi  non  vi- 
dentur  necessariap.  Rhen.  Absunt 
voces  Jam  et  a  scripto.  Lipsiiis.  Rom. 
Tarvis.  A^^cens.  ignorant  a  fronte 
diias  particulas,  et  in  proximo  niem- 
bro  rh  i)ui}iiue.  Mediolani  primum  fe- 
ceruiit  Jam  Romanis  consp.  ha?c  sic 
duae  ^'enetiP,  IJecbar.  Mosnnt.  Al- 
dus liberalior.  Nam  et  Romanis  consp. 
.  .  .  et  ipse  quoqtie  fortunam.  Ubi  t1 
jam  restituit,  reliquum  retinnit  Frob. 
dcindc  onmes.  At  tii  simul  jrtjn  et  si- 
mul  (/Moi/i.'c  jiibe  abire  is  nSpaKai.  Sunt 
enim  iutiliiim  bominum,  qui  Livium 
docere  voluerunt  commodius  oratio- 
nem connectere.  Sex  niembr.  baud 
quaquain  spernenda',  el  tres  velt.quas 
diximus,edd. erf.  women.  Romanis cnnsp. 
.  .  .  et  ipse  fort,  (iui  qua-iit  alia  Ins, 
malum  videtur  quaererc.  J.  /•".  (iron. 
Nam  et  Romanis  Voss.  2.  Harl.  2.  Lip- 
siens.  Hav.  et  Portiig.  cotpie  ferunt 
ve»ti|;ia  Lciil.  I.  in  quo  Nnmaf  Roma- 
nis  iiiveni.  Sed  diia;  prinres  voces 
jam  et  desunt  in  Flor.  Voss.  1.  Harl. 
aniiq.  et  Leid.  2.  similiter  (juoque  in 
ed.  Tarvis.  priori  an.  14U2.  et  Veuet. 


1495.     Quare  easdem  etiam  induxi. 

Et  ipse  quoqiie  fortunam]  A  best  ab 
omnibus  rh  quoqne.  Gebb.  Kanulem 
voculau)  ignorant  omnes  novem  codd. 
quibus  utor,  et,  ut  Gron.  priori  ad- 
nolatione  monnit,  edd.  omnes  ante 
Aid.  Et  banc  propterea  delevi.  Et 
ipse  fortuna  Flor.  INlox  coUoquio,  pro 
alloquio,  pr*fert  Lipsiens. 

Comitate  invitandi,  hcnejiciisque,  quos 
pnterat,  sibi  conciliando]  In  Portug. 
primigeuiie  lectionis  vestigia  plane 
erant  abolita,  ejusque  loco  m.  sec. 
scriptum  comiter  invitando.  Ejusdem 
scripturee  partem  praefert  Hav.  le- 
gens  comitate  invitando.  Ita  Flor.  a 
ni.  sec.  Prapterea  Portug.  a  ni.  pr. 
exhibebat,  ben.  quis  poterat,  ibi  cone. 
Sed  manus  emendatrix  postea  ad- 
junxit,  quod  nunc  vnlgo  circumfertur. 
Ibi  conciliando  etiam  Harl.  1.  Leid.  1. 
et  Lipsiens. 

§  12  Nodtiaque  euni  brevi  apud  re- 
gem]  Hunc  locum  sciolus  aliquis  adnl- 
teravit.  Legendiim  vero,  quemad- 
nioduni  arcbetypum  Vormac.  conti- 
t\eX,notitiamque  cam  brevi  apud  regem, 
ut  iiitelligas,  ipsum  Lucumonem  ad- 
dnxisse  eam  notitiam  in  jura  amiciti% 
familiaris,  Rhenan,  Eamdem,  quam 
Vormac.  leclionem  babent  Voss.  am- 
bo,  Harl.  1.  Leid.  iiterq.  Lipsiens. 
Portug.  a  m.  pr.  et  Hav.  itidem  a  m. 
jir.  Sed  nolitiaquc  ca  est  in  Harl.  2. 
et  Portug.  a  ni.  sec.  notitiaque  eiim 
in  Hav.  a  m.  sec. 

Libcrulitcr  dcxtrcquc  obcundu  ojfjcia] 
Siispicabar  officio.  Qtialia  niulta  Li- 
vio,  cum  ex  scri|)tis,  tum  ex  satis 
probabili  conjectura,  restitnimus. 
Invtni  dcinde  id  ipsum  non  modo  in 
scliedis  (iudiiinis,  vcium  cliam  in 
prima  omnium  per  Jo.  Andream  facta 
cditione.  Sed  Mediolani  jam  niiita- 
tum  est.  J.  r.  Gron.  Vid.  eumdeni 
nd  Liv.  VIII.  17.  §  2.  et  qua;  notavi 
ad  Liv.  I.  53.  §  3.  dcxtercque  Leid. 
uterq.  Lipsiens.  et  Hav.  Deinde  of- 
ficia,  ct  /((Ml.  am.  add.  virum  male 
Harl.  2. 


T.    LIVII    mST.    LIH.    I.    CAP.    05. 


0227 


Ut  pithlicis  paritcr  ac  privalis  cnnci- 
His  l/tlto  doinique  intcrrsscl]  Va\.  I.  ut 
puht,  ac  i>riv.  par.coiisciliis.  I'al.  3.  qiio- 
qiie,  consHiis.  I'rivfero,  qiioil  est  in 
Pal.  2.  ut  puh.  . . .  contiliis  belli  dumique 
interessel.  Belli  antein  forma  adverbii. 
Sic  inf,  c.  3G.  '  Ul  niliil  belli  domique 
nisi  anspicato  gereretiir.'  Gehh.  Ve- 
lini,  cnjisiliis  belli  doinique  intcrcsset. 
J.  F.  Gron.  Groiiovium  iiialiiisse 
belli  acinotat  Hcaine.  Sic  i.  3G.  ii. 
50.  et  alibi  apiid  Liv.  aliosqiie  infini- 
tis  loris.  Eliam  in  Cir.  Offic.  ii.  5. 
hello  in  locum  belli  venit.  Vid.  ibi 
Fabriciuin  et  Gra-v.  Dnk.  Covciliis 
j)rininm  exiiibnit  ed.  Liigduii.  1553. 
unde  id  in  nonniiUis  recentioribns  re- 
petitiim  est.  Scd  piiores  omnes  una 
cum  codd.  scri()tis  eonsiliis:  quouiodo 
hie  legendiun  esse  etiam  Gron.  nio- 
nnit  iiit".  ad  xmv.  2.§5.  Ita  hoc  lib. 
c.  49. '  Cognitiones  capitalium  reium 
sine  consiliis  per  se  solus  exerccbat  :' 
et  mox,  '  Domesticis  consiliis  rem- 
publicam  aduiinistiavit.'  Belli  domi- 
que  autem,  quoniodo  sibi  etiam  re- 
ponendnm  videri  Heuiuann.  nmnuit, 
nt  II.  CO.  '  Dubiis  rebus  popuii  Ko- 
inani  sa>pe  donii  bcllique  vel  maxi- 
mum futurum  auxiliiim.'  \\i.  19.'  Cum 
Ka?sonc  filio  sno  virtutein,  constan- 
tiam,  omnia  juventutis  belli  domique 
decora  pulsa  ex  nrbe  Romana  et  fu- 
gata  esse.'  c.  43. '  Ad  clades  ab  lios- 
tibiis  accoptas  duo  nefimda  facinora 
decemviri  belli  domique  adjiciunt.' 
IX.  34.  '  Mam.  yCmilium,  principem 
astatis  suae  belli  domique,  ai^rarium 
fecerunt:'  et  ita  Poitug.  pi»fert  eo- 
dem  lib.  c.  2G.  '  Post  res  tot  domi 
bellique  gestas  caussam  dixit,  abso- 
lutusque  est :'  ubi  nunc  domi  hellnque 
editur.  Pari  modo  '  militias  domi- 
que '  I.  31.  '  Salubriora  etiam  cre- 
dente  militiap,  quam  domi,  juvenum 
corpora  esse.'  c.  35.  '  Domi  militia> 
que  sub  baud  poenitendo  magistro, 
ipso  Anco  regp,  Romana  se  jura,  Ro- 
manos  ritus  didicisse.'  c.  38. '  Ut  non 
quietior  populus   domi  esset,  quam 


mililiae  fuisset.'  ii.  8.  '  Hapc  post  px- 
artos  reges  domi  mililiaM|iie  gcsia 
primo  anno.'  in.  41.  '  Viiiim  cgre- 
gium  olim  domi  militiacque  deccmvi. 
ratus  collegaMiue  ita  mutaveraiit :'  c. 
42.  '  Nihilo  militize,  quam  domi,  me- 
lius respublica  administrata  est :'  r. 
44.  '  Vir  exempli  recti  domi  militiie- 
que  :'  c.  5G. '  IMnjorum  merita  in  rem- 
publicam  domi  militiapque  commc- 
niorabat.'  vii.l9.'  Non  eadem  domi, 
quie  miiitiae,  forluna  erat  plebi  Fio- 
manae  :'  c.  32.  'Semper  ego  plebem 
Komanam  militiie  domique  colo,  at- 
que  colui.'  X.  8.  '  Vos  solo'*  gentem 
iiabere,  vos  solos  justum  imperiiim 
et  auspicium  domi  militiaeque.'  Vid. 
Jac.  Gron.  ad  Liv.  in.  G4.  ^  7.  Utram- 
que  vero  locutionem  illustrat  Nic. 
Heins.  ad  Nason.  Met.  xii.  185. 
Praeterea  vox  pariter  exsulat  a  Leid. 
2.  publicis  ac  piivatis  pariter  praefert 
Lipsieiis.  Postea  ac  per  omnia  Voss. 
2.     Tum  etiam  tutor  alio  ordine  Hav. 

Cap.  XXXV.  §  I  Regnavit  Ancua 
unnos  quatuor  et  viginti]  Quat.  annos 
et  vig.  Harl.  2.  quat.  et  vig.  annos 
edd,  principcs  usque  ad  Mogunt. 
quae  pra-fert  Regnavit  Anc.  is  quat.  et 
vig.  annos.  Aid.  dcmum  ita  edidit, 
ut  nunc  vulgo  exstat  :  cum  quo  fa- 
ciunt  reli(jui  codd.  nisi  quod  mendose 
anno  quarto  et  vig.  prasferat  Leid.  2. 
Annos  X.  et  viginti  Flor. 

Pacisque  et  artibus  et  gloria  par]  To 
et  priori  loco  non  aguoscit  Hav.  \'u\c 
ad  II.  44.  §  5. 

/TJateni  erant.  Eo  nwgis  Tarquiniiis 
instare]  Erant,  cum  eo  magis  Tarq. 
instarct  Leiii.  1.  QuaR  lectio  iiiter- 
polata  est  a  librario,  qui  locutionem 
infinitive  ennnciatam  h  rre  non  poie- 
rat.  Vid.  ad  i.  50.  §  5.  iustasse  Leid. 
2.  et  Voss.  1.  a  m.  2.  quum  a  pr.  da- 
tun)  esset  inslrasse. 

^  2  Sub  temjius  pueros  vcnalum  able- 
gavit]  Hoc  satis  inusitaluin  vidclur, 
pro  sub  id  tempus  ;  vel  sub  tempus 
eorum  ;  nempe  comitiorum.  Duk. 
Sub  id  tempus  Hav,  cui  fidem  habere 


G228 


NOT^    VARIORUM    IN 


lion  audeo.  Nam  ita  '  ad  teinpiis  ' 
est  III.  C4.  §  4.  ubi  vid.  quae  iiotan- 
tur.  Sub  tempore  Leid.  2.  Sed  vide 
ad  II.  54.  §  1.  Denique  allegavit,  pro 
ablegavit,  Voss.  2.  Vid.  ad  xl.  55. 
§  5.  De  veibo  'ablegare'  ejiisqiie 
vi,  respice  J.  F.  GiMn.  ad  Just.  i.  5. 
§  8.  et  Hadrian.  Cardin.  de  Serm. 
Latin,  p.  54.  et  55. 

Isque  primus  et  petisse  ambitiose] 
Pal.  1.  petisse  ambitione.  Gebli.  Jsque 
proximus  et  petisse  Leid.  2.  Vid. 
ad  V.  47.  §  5,  isque  primum  compe- 
tisse  Voss.  2.  isgue  primus  expetisse 
Hav.  ambitiose  autem  omues  mei  ser- 
vant. 

Ad  conciliandos  plebis  animos  compo- 
iltam]  Vox  compositam  non  visitur  in 
Pal.  2.  nisi  a  m.  aliena.  Neqiie  ad- 
niodiim  reqniritnr.  Grut.  Abest  a 
Pal.  2.  utinain  vote  ineo  ab  omnibus 
libris,  rh  compositam.  Gebli.  Onines 
nosti'i  rh  compositam  constanter  ser- 
vant. Nescio,  quid  tantopere  voci 
compositam  infesti  sint  Grut.  et  Gebh. 
nt  eani  unius,  et  quidem  passim  in- 
terpolati,  cod.  fideexpunctam  velint. 
'Oratio  ad  conciliandos  plebis  ani- 
mos composita  '  eodeni  niodo  dicitur, 
quo  'oratio  in  niawnificentiam  com- 
posita '  apud  Tac.  Hist,  m,  .S7.  '  Se- 
natum  composita  in  niagnificcntiam 
oratione  adlocutus  exqnisitis  patrum 
adulationibus  adtollitnr.'  Vel  'ora- 
tio ad  conciliandos  plebis  aninios 
composita'  est,  qua;  iis  conciliandis 
idonea,  apta  est ;  ut  'compositus  ad 
carmen'  ap.  Qiiinctil.  ii.  8.  '  Nam- 
qne  erit  alius  liistoria;  niafjis  idoneus, 
alius  compositus  ad  carmen:'  ubi 
vid.  liurmann.  Pra-terea  ad  conci- 
liandum  plebis  animns  Voss.  2.  \i<].  ad 
XI,.  49.  §1.  Ruliiiui  vulgatum  tiien- 
tur. 

^  3  Quum  se  non  rem  novam  petcrc'] 
Pall,  duo  alia  paiillnlum  collocatione, 
cum  se  rem  non  novam.  (lebli.  Pcndet 
oratio.  Si  liic  nihil  est  vitii,  supplon- 
dum  est  '  diccrot,'  vol  .iliiid  loco  con- 
teuicns.  bed  milii  suspectum  est  quum. 


Namcurbicniagis  ponatur,quam  alibi 
in  principio  infinit»  oiationis?  Inf. 
c.  47.  '  Non  sibi  defnisse,  cui  nupta 
diceretur ;'  et, '  Servum,  servaqiie  na- 
tum.' Et  alibi  sexcenties.  In  medio 
oratio  infinita  admittit  quum  abun- 
daiis.  Vid.  J.  F.  Gron.  ad  iv.  51. 
§  4.  Duk.  Heumann.  ctiani  suis  ad 
ine  Uteris,  voculam  quum  delendani 
censebat,  pro  qua  turn  praefert  Lip- 
siens.  Ceterum  idem  Lipsiens.  Pall, 
duobus  Gebh.  consentiens,  habet 
rem  non  novam.  Sed,  alio  adliuc  or- 
dine,  no7i  tiovam  rem  \oss.  1.  et  Leid. 
2.  Tum  quisque  indignuri  idem  Leid. 
2.  et  denique  admirarive,  pro  mirari- 
ve,  Hav. 

Peregrinus  regmnn  adfectefl  Reg- 
mim  per.  affectet  Harl.  2.  affeclaret 
Leid.  2.  Post  ultra  in  regn.  ace.  ver- 
borum  serie  inmutata,  Harl.  2.  Hinc 
vocula  elium  deficit  in  edd.  principi- 
bus,  quum  tamen  in  omnibus  supersit 
codd.  Kecte  igitur  Aid.  earn  inter- 
posuit,  licet  sEepe  oniittatur.  Vid. 
ad  II.  6.  ^  1.  Tum  potenicm,  pro  pe- 
tentem,  Hav. 

§  4  Quacivilibus  officiis']  Quam  Harl. 
antiq.  Lipsiens.  Leid.  1.  et  Port. 
Paullo  ante  Sed  e.x  quo  sui  Port.*  Se, 
ex  quo  potens  sui,  alio  ordine,  Hav. 

Roma:  se,  quam  in  vetere  patria]  Ro- 
mcE se potius,quamliv.Avne  se  in  Oxon. 
L.  2.  et  C.  invenisse  testatur.  Atque 
ita  pruifert  Hav.  Sed  nihil  mutan- 
dum  puto.  Delude  in  patria  vetere 
Lipsiens. 

^  5  Jjiso  Anco  rcge]  Ultiniam  vo- 
cem  non  agnoscit  Leid.  2.  Sed  quum 
in  rcliqiiis  omnibus  supersit,  servan- 
dam  etiau)  puto.  Vid.  ad  xxxviii. 
48.  §5. 

Romana  sejura,  Roinanos  ritus  didi- 
cisse]  Lcpidius  Romanos  se  ritus  Pal. 
1.  (.'cWt.  Eadom  etiam  lectio  est  in 
l>ipsicns.  se  Romana  jura  Voss.  2, 
Verum,  quid  Icpidi  in  alterutra  lec- 
tione  pra^  viilgata  repcriri  possit, 
nondum  iutelligo. 

JJenignilale  erga  alios^  Bonitate  ergn 


T.    LIVII    HIST.    LIB.    I.    CAP.    i3G. 


G25>9 


a/io9  omnes,  qiias  vidi,  cdd.ante  Aid. 
Sed  script!  viilgatiun  servant;  ex  cii- 
jus  glossa  alteriini  natiim  esse  viilc- 
tiir.  Ill  verbis  prepcc.  ordineni  mii- 
tantes  Voss.  1.  et  Leid.  2.  liabent  Ob- 
aenanlia  et  obsequio. 

§  G  Uccc  cum  hand  falsa]  Ilicc  lum 
hand  falsa  Lipsiens. 

Ceiilum  ill  patres  legit]  Tribiis  Pall, 
abest  pr;iepositio  t«.  Gebli.  llentum 
palres  elet^it  Voss.  2.  quod  et  Ilearne 
ex  Oxoi).  I,.  2.  ct  B.  profert.  Centum 
palres  legit  Voss.  1.  Harl.2.  Lipsiens. 
Port,  et  Ilav.  centum  palres  creat 
Leid.  2.  Centum  pntres  et  I'Mor.  a  m. 
sec.  Sed  nihil  tnutandum.  Inf.  ii. 
1.  '  In  senatuni  vocarentnr,  qui  pa- 
tres,  qiiiqiie  conscri|)li  essent.  Con- 
scriptos,  videlicet,  in  novum  sena- 
tuni ad|)elUI)ant  lectos :'  ubi  eliani 
male  cod<i.  variant.  Mox,  in  curiam 
venerat  Port. 

§  7  /i<  oppidum  ibi  Appiolas]  Voc.et 
omittit  H:»v.  Apupiolas  Leid.  2.  et 
Voss.  1.  Apiolus  Ijipsiens.  et  Hav.  'A- 
irio\dvoi  incol*  vocantnr  Dion.  Hal. 
III.  p.  18G.  iMcminit  etianiStephan.  de 
Url)ib.  'AnloKa,  irSXis  'IraXias'  rh  idvi- 
Khv  'A.Trto\av6s  :  iibi  niimero  sipgiilari 
etferfiir,  el,  qnod  etiatn  Dionys.  fe- 
cit, iinica  tantiim  litera  v.  Neqiie 
aliter  occmrit  ap.  Slrab.  v.  y.  SSI. 
njAiy  'AttioAo,  ?jf  KaTf(rica\</e  TapKvvioi 
TlpiffKos'  et  ap.  Pliii.  Hist.  Natiir.  iii. 
.5.  '  I'rapterea  aiietor  est  Aiiiias,  op- 
pidiini  Latiiioruni  Apiolas  captiim  a 
L.  Taiquinio  rege,  ex  cnjus  pra>da 
Capito'iiuii  is  inclioaverit ; '  nbi  eo- 
deni  niiinero  adhibet,  quo  Livius. 
Horum  itaqne  testinionio  firii'atam 
duoiMin  codd.  scripturam  recepi,  et 
alteruui  /)  expunxi. 

^  8  Designalus  locus  est]  Ita  pri- 
mus Aid.  Onines  priores  edd.  cum 
codd.  Lipsiens.  Port,  et  Hav.  alio 
verborum  ordine,  des.  est  locus. 

Lnca  divisa  patribus  equitibusquc, 
ubi  spectacula  sibi  quisque  facercnt] 
Dion.  Hal.  in.  p.  200.  de  liac  eadem 
re  :    KaTi<TKiva<rf  SI  k«J  rhv  ixiji^rov 


rSiv  iinru5p6ixwv  TapKvvioi  rbf  fitra^b 
TovTf  'AovfPTivov  Kal  rov  UaAarlou  Kfi- 
(Xivov,  irpwTOP  vwocTTtyovs  TTfpl  ai/rhv 
TToiTjcras  KadfSpas.  Te'cos  yhp  iarwrct 
(dfwpovv  in  iKpioiv,  Sopdrwu  fuAiVaii 
(TKrivais  iiriKeifjiivwv,  Kol  OieAwv  Toi/j  r6- 
irovs  (Is  \'  ippdrpas,  (KaaTT)  (pparpa  fjLo7- 
pav  aTTiSciiKe  jxiav.  Ausonius  in  Pro- 
logo  Ue  Luilo  Septem  Sapientam, 
'  spectacula  '  quid  hoc  loco  sint,  do- 
cet  Fronto,  '  Spectacula  loca  sunt 
iinde  Kpectaiiuis.'  //.  Vales.  Divisa 
pair.  eq.  urbis,  spect.  ubi  sibi  Leid.  2. 
et  Voss.  1.  a  m.  sec.  qui  a  m.  pr.  vo- 
cem  ubi  non  agnoscit.  Divisa  pair.  eq. 
uibis  spcct,  quce  sibi  \ OSS.  2.  loca  divisa 
pair.  eq.  urbi  spect.  sibi  Leid.  1.  di- 
visa putr.  eq.  loca  urbi  sped,  sibi 
Harl.  1.  divisa  pair.  eq.  loca,  ubi  spec- 
tacula sibi  Harl.  2.  et  Port,  a  m. 
sec.  in  quo  vox  loca  a  m.  pr.  omissa 
erat  ;  quai  etiaui  <leficit  in  Lipsiens. 
Equifibus  qucE  urbi  Flor.  a  m.  pr.  et 
equitibus  qua;  urbi  a  ni.  sec.  Prajterea 
sibi  quisque  faceret  Voss.  2.  et  Harl. 
2.  Male.  Vid.  ad  ii.  22.  ^  7.  Rectc 
antem  Valerius  spectacula  exponit 
loca,  unde  spectarent.  Inf.  xlv.  I. 
'  Murmur  repente  pop.ili  tota  spec- 
tacula pervasit.'  Vid,  Grxvium  ad 
Cic.  Orat.  pro  Muren.  c.  Si.  el  Bur- 
mann.  ad  Calj).  Eel.  vii.  49. 

§  9  Spcctavcre  furcis]  Spalaverunt 
Voss.  2.  et  mox  manscrunt,  pro  innn- 
scrc,  Harl.  2.  et  Hav.  Pra-terea  Ro- 
man;, HJagni,  sine  copula  que,  Voss.  2. 

Cap.  XXXVI.  ^  1  Muro  qunque  la- 
pideo]  Lapidfo  abest  a  scripto.  Lips. 
Muro  quoq.  lap.  Pall,  nostri  ;  nisi  quod 
1.  Muroquelap.  Et  non  vidflur  abesse 
posse  illud  hipidco.  Ct  rte  omnino  re- 
petitur  c.  3H.  Gruter.  Pal.  1.  iVuro- 
que  lapidco.  Gebli.  Muroque  lapideo 
etiam  Lipsiens.  Port,  et  Hav.  De 
sollemni  hoc  errore  librarioriim  vid. 
ad  V.  27.  ^  I.  Utrum  vero  ex  hoc 
loco,  et  c.  38.  quibus  Livius,  Tarqui- 
nium  miiro  lapidro  circumdare  nrhem 
parasse,  scribit,  efliciendum  sit,  ante 
ejus  tempora  earn  ncque  a  Komula 


G230 


NOTiE    VARIORUM    IN 


neqtie  ab  aliis  rcgibiis  muro  cinctam 
fuisse,  viil.  ad  i.  7.  §  2. 

Adeoque  ca  subita  resfuifj  Vocnlam 
ea  primus  Aid.  addidit,  qiiam  omise- 
runt  edd.  priores.  Sed  eamdem  ser- 
vant omnes,  qiios  adhibiii,  codd,  nisi 
qnod  ordine  inverse,  adeoque  res  ea 
subita  fuit  sit  in  Harl.  2.  Mox  tra7is- 
icrint  Iwstes  eaedem  edd.  invitis  ite- 
rtim  codd. 

^  2  Primo  dubia  victoria  ma^na  u- 
trimque  cade  pugnntiun  est]  Blagna 
deinde  utriinqite  cade  Port,  a  m.  sec. 
Turn  rh  est  non  conspioilnr  in  Hav. 
Prteterea  mox  Reductis  itaque  in  cas- 
tra  Leid.  2.  ac  tandem  dccessisse  viri- 
bus,  idem  Leid.  2.  suis  maxime  deesse 
fir.  Hav. 

Ad  Ramiienses,  Titienscs,  Lnceres'] 
IVIss.  Ramnis,  vel  Rmnnes.  Vid.  ad 
X.  6.  J.  F.  Gron.  Ad  Ramnis  Harl. 
1.  atramnis  Leid.  1.  Reliqni  codd. 
nostri,  nt  et  Oxon.  B.  L.  1.  2.  et  C. 
quos  Hearne  inspexit,  favent  alteri 
lectioni.  Varro,  praeterquam  locis  a 
Gron.  ad  x.  G.  §  7.  laiidatis,  ita  etiam 
loqnilnr  de  L.  L.  iv.  p.  24.  '  Ter  deni 
eqniles  ex  tril)ns  tribubns  Taticnsi- 
nm,  Ramninm,  et  Lucernni  fiebaut.' 
Qui  idem  tamen  etiam  altero  ntitnr 
de  L.  L.  IV.  p.  16.  *  Ager  Romanus 
primum  divisns  in  partes  tres,  a  quo 
tribns  adpellatte  Taliensium,  Ranini- 
uni,  Lucerum;  iiominafae,  ut  ait  En- 
nins,  Tatinnses  a  Tatio  ;  Raninenses 
a  Roniiilo;  Lnceres,  nt  ait  Junius,  a 
Lncninone.'  Fest.  voce  '  Sex  Vestac,' 
'  Civitas  Homana  in  sex  est  distri- 
bnta  partis,  in  primes  srcnndosque 
Titienscs,  Ranines,  Liiceres.'  Hor. 
in  Arte  Poet. 3 12.  '  Celsi  pra-tercnnt 
anstrra  poijniata  Ramncs.'  Tnn)  Ta- 
tienses,  Lucrresque  Hav.  Vide  ad  c.  13. 
^  8.  Kt  mox  Romulus  appcllavil  rcl 
scripscrat  Yoas.  I.  Seddiiabiis  mcdiis 
vocibus  snbjpcta?  snnl  notie,  indican- 
tes  cas  dclcndas  esse. 

§  3  Ncgarc  Actius  Navius]  Minim 
est,  qiiam  varient  aiigiiris  Imjns  no- 
men  auclurcs.     Val.  enim  Max.  i.  4. 


de  auspiciis  'Decium  Acciiim  Navi- 
nm'  appellat,  si  codd.  non  fallunt. 
At  Plinins  xxxiv.  5.  '  Acciiim  Na- 
vinni'  vocat,  ut  boc  loco  Livius.  Di- 
onysins  antem  in.  p.  202.  nomen  ejus 
ait '  Ntevius,'  cognomen  '  Accius'  fu- 
issc.  Et  '  Na>vins  '  qnidam  cnm  dipb- 
tli.ongo  scribnnt.  Variatio  itaque  est 
in  Navius,  Nevius,  ac  Navius,  Item 
in  Accius  et  Actius.  Deinde  in  nonii- 
nnm  commnlalione.  Alibi  enim  De- 
cius  praenomen,  alibi  Navius  nomeu, 
alibi  Actius.  At  res  non  est  tanti. 
Glar.  Flor.  Voss.  1.  Helm.  Roft. 
Gud.  Altus  Navius;  qui  et  dein  Alti 
vel  Acti,  pro  Accii.  In  Valerii  qnoqne 
Max.  Mss.  membranis  i.  4.  '  Atto  Na- 
vio,'  deinde,  '  qua  Actus  allata,'  re- 
peri.  Ap.  Plin.  XV.  18.  cod.  Tliuan. 
'  Atto  Navigio,'  teste  Salmas.  Sol.  p. 
1137.  [800.]  Apud  enmdem  XXXIV.5. 
niembrana?  Vossii  '  Atinavi  :'  ut  sus- 
picari  possis,  idem  in  boc  accidisse, 
quodingentisClaudiapprincipe.  Sed 
Dionjs.^'ATTioy.  J.  F.  Gron.  Acius  Q. 
Navius  Voss.  2.  Actius  Nevius  Hav. 
Actus  Navius  Harl.  1.  Leid.  2.  et  Port, 
a  m.  pr.  in  quo  emendatum  Actius  a 
m.  sec.  Alius  Navius  Leid.  1.  Actus 
Narvus  Lipsiens.  Veram  ortbogra- 
piiiam  vocis  posterioris  esse  Navius, 
constat  ex  numnio  Antonini  Pii,  edito 
ab  Harduino  ad  Plin.  xv.  18.  qui 
cotem  novarula  discindentis  Navii  ef- 
figiem  refert,  addita  liac  epigraphe, 
NAVivs.  Non  moranmr  enim  expo- 
Ritionem  Harduini  ipsins,  qui,  con- 
tendens,  nt  passim  alibi  facere  soli- 
tus  est,  literas  hiijus  vocis  totidem 
aliarum  fere  vocum  initiales  esse,  cas 
ita  exponit:  'Narbonenses  AVgures 
Imperatorem  Vcnerabnndi  Saluta- 
runt.'  Ex  boc  itaque  nummo  refelli- 
tur  scntentia  Sigonii,  (in  prima  Sclio- 
liorum  cd.  prnposita,  sed  postea  o- 
inissa,)  quani  mcmorat  Sylburg.  ad 
Dionys.  iii.  p.  202.  legendum  scili- 
cet, Actius  Naus ;  ac  Nirus  idem  esse 
quod  i'naus  vel  Gnaus,  teste  Valer. 
Max,  in  fragm.  1.  x.  Actius  Naus  ita- 


T.    LIVII    HIST.    LIB.    I.    CAP.    GO. 


G2:31 


que  dioi  eodem  niodo,  quo  '  Faltius 
Uuintiis'  111.  1.  Milii  toiitia,  si  a 
.teiitentia  Uioiiysii  disceiiere  placet, 
prajciptie  prohatur  Attus  P\'uviu.s. 
Ceite  Attus  inter  pritnoniiiia  Saliiiia 
f'liisse  supra  dictuni  ad  c.  '2'i.  \  •!■ 
Vid.  Groii.  ad  Liv.  ii.  IG.  §  1.  et  ad 
Plin.  XXXIV.  5.  et  Hardiiin.  ad  Pliii. 
XV.  18.  RIox  ea  Icmpistdte  inclitus,  et 
paiillo  ante  fecerat  Romulus,  utroqiie 
loco  trajectis  vocibiis,  Harl.  2. 

Neque  mulnri,  nei/ue  novum  constilui] 
Nee  niutari,  neque  novum  Voss.  2.  Vid. 
ad  IX.  9.  §  14.  Unius  tamen  codicis 
auctoritas  levior  est,  quain  ut  ejus 
fide  vulgatiim  nnitetnr.  Pra-terea, 
una  voce  aiictiiis,  novum  constitui  (juic- 
(jmim  Port,  a  iDaiiu  see.  Contra  vox 
7iovum  deficit  in  Lcid.  1.  Verbis  prox- 
imis  nisi  (ties  (tdisset  Voss.  2.  Adparet, 
indoctuin  libraiiuni  ita  dedis<e,  quod 
vim  vcrb\  adilixissent  non  intelligeret, 
quo  tamen  Livins  etiani  infra  usus 
est  xxvii.  IG.  '  Fabio  aiispicaiiti,  pri- 
usqiiam  egredcretur  ab  Tarento,  aves 
semel  atque  iterum  non  addixernut:' 
ubl  vide. 

^  4  Ex  eo  ira  rcgi  mota,  eludetisquc 
arleni'j  Legenduin  puto,  Ex  eo  regi 
ira  viota,  ludtnsque  artem,  ut  liabetiir 
in  Pall.  1.  ac  3.  ne(|ue  aliter  fuit  in 
Pal.  2.  Unus  tamen  ludcnsque  arte. 
Gebh.  Ira  regis  mota  Harl.  2.  et  Hav. 
a  in.  pr.  regi  ira  mola  Lipsiens.  Turn 
ludensque  apte  Voss.  2.  ludensque  ar- 
tem Lipsiens.  Hav.  et  Port,  ex  eo  ira 
regi  mota',  ludensque  artem,  in pe rite 
divisis  vocibus.oliin  unicaserie  scrip, 
tis,  Leid.  1.  artem  juhcusque  Flor.  Et 
hinc  nata  videtur  lectio,  (piani  Gebli. 
probavit,  toJ  molte,  quod  apertc  viti- 
osum  erat,  in  mula  niutato.  Vuiga- 
tnm  ita(jue  servo,  ii/utiejisautem  est 
illudens.  Infra  ii.  45.  '  Tandem  su- 
perant  externa,  adeo  superbe  inso- 
lenterque  liostis  cludebat:'  ubi  pUira 
vide. 

Agedum,  inquil,  diviue  tu,  inaugura'\ 
Hie  locus  corruptus  est  in  Pail,  ex 
quibus  Pal.  1.  divine  tu  augur,  ut  et 


Canipan.  nisi  quod  pro  tu  rcpra-scntct 
turn;  at  Pal.  S.  a  nianu  ac  scalpello 
corruptoris(/ii-iH(/<u  t/iau/ruru/o.  Oebli. 
Lectio,  qua;  liiiic  notaj  pricsciiptn 
tst,  priniuni  adparuit  in  Aid.  Pri- 
ores  tanium  non  omnes,  quas  in- 
spexi,  divitia  inauguralo.  Sed  divina 
tu  inauguralo  liabel  Hav.  a  inanu 
sec.  divine  tu  avgura  Flor.  divine  tu 
inauguria  Leid.  1.  divine  tu  augur 
Lipsiens.  diviue  tii  augura  Voss.  I. 
divine  cu  uuguria  Leid.  2.  divina  tu 
inaugura  Oxon.  L.  2.  ap.  Hearn. 
To,  divine  tu  desunt  in  Harl.  2.  Dou- 
jat.  forte  non  male  in  vet.  ed.  legi 
putat  divine  inuugurato.  Ego  Aldi 
scripturam  probo.  Earn  enim  ex 
nostris  servant  Harl.  1.  Voss.  2.  Hav. 
a  nianu  pr.  et  Port.  Keliqnoriim  vc- 
ro  vestigia  eo  aperte  ducunt.  '  l)i- 
vinus'  est  vates,  futurorum  peritus. 
Vid.  Gra;v,  ad  Cic.  ad  Att.  x.  4.  et 
doctos  interpretes  ad  Petron.  Satyr, 
e.  7.  '  Inaiignrare'  pro  angnrinm  ca- 
pere,  Liv.  dixit  c.  C.  '  Palatiuin  Ko- 
ninlus,  Remus  Aventiiium  ad  inau- 
gurandum  temjtla  capiunt.'  Sed 
'  iriaugurare  locum'  pro  angurio  eli- 
gere  locum  rei  aptiim  iii.  20.  *  Au- 
gures  jussos  adesse  ad  Regillum  la- 
cum  fama  exierat,  lorumipie  inaugu- 
rari,  ubi  auspicate  cum  populo  agi 
posset.'  Hie  vero  '  inaugurare'  est 
per  augurium  divinare  quidnam  ve- 
rius  sit.  INIox  quod  nunc  viente  Harl. 
2.  oniissa  voc.  ego. 

Quum  ilk  in  augurio  rem  experlus] 
Ex  F'loro  et  Latinitatis  ratione  lege, 
ille  augurio,  ilcleio  in.  Tan.  Fab.  Flo- 
rus  1,  5.  maluit,  Ille  rem  experlus  au- 
gurio. Serl  utrumque  potest  ferri. 
J.  r.  Gron.  Doujat.  ex  vet.  ed. 
probat  iinica  voce  innugurio,  id  est, 
actu  inaugurandi.  Sed  vocis  bujus 
inusitata;  aliud  exeniplum  requiro. 
Novi  plura  ciTra^  Xeyofxn'a  apud  scrip- 
tores  occurrere  ;  ea  tamen  liaiul  fa- 
cile unius  cod.  vel  ed.  autiq.  aucto- 
ritate  fiugi  debenl.  Ceterum  tJi  rem 
decst  in  Harl,  antiq. 


6232 


NOTiE    VARIORUM    IN 


Aiqui  here  animo  agitavi]  Hxc  lec- 
tio ex  ultima  iiiorientis  Gniteri  eil. 
per  receniiores  propagata  est.  Oni- 
nes  enim  priores,  simul  cum  omnibus 
qui  mihi  adfiienint,  codJ.  constanter 
leg'int/ioc.  Quod  propierea  revocavi. 
Turn  scissurum,  pro  discissurum,  Harl. 
2.  Et  denique  cape  hoc  Voss.2.  Leid. 
2.  Hav.  et  Port,  cum  nonnuUis  edd. 
antiquiorr.  Periz.  in  margine  Livii 
conjecerat,  cape  hanc.  Sed  praestat 
libros  scriptos  duces  seqni.  Cupe 
hcBc,  cotem  et  novaciilam.  Praster- 
ea,  una  voce  auctior,  cape  hoc  ergo 
Hav.  Tandem  portetidanf,  pro  porten- 
dmt,  Harl.  2. 

Turn  ilium  hand  cunctanter  discidisse 
cotem  fernnt~\  Ita  solus  Pal.  3.  Pal.  1. 
vero,  haud  cunctanter  Hi  discississe. 
Pal.  2.  haud  cunctanter  discississe  fe- 
runt  cotem.  Campanus  quoque  in- 
serit  rh  ibi.  Gebli.  Nostri  codd.  in 
vulgatum  conspirant ;  nisi  quod  cunc- 
ta,  pro  cunctanter,  sit  in  Hav.  a  manu 
pr.  et  indiscisse ,  pro  discidisse,  in  Lip- 
ciens.  pr. 

§  5  Slatua  Accii  capite  velato]  Vet. 
lib.  iStatua  Attii  posita  cap.  Sic  ii. 
13.  de  statua  Cloelia>  :  '  In  suninia  sa- 
cra via  fuit  posita,  virgo  insidcns 
equo.'  Sigon.  Restituit  liuuc  locum 
ita  duduni  ante  Sigon.  natiim  Cam- 
panus. Sed  tanien  abeunt  libb.  nos- 
tri. l*d\.  I.  statua  addita  cap.  vcl.  Pal. 
2.  Statua  posita  Accii  re/,  cap.  Pal.  3. 
Slatua  Accii  cap.  rel.  Gebli.  Voss. 
Mterq.  Flor.  Rott.  Gud.  ignorant  rh 
posita.  J.  F.  Gron.  Salmasius  ad  8o- 
lin.  p.  800.  locum  luuic  laudans  iti- 
deni  nniittit  posita,  nt  quidam  libl). 
Gron.  Vuk.  Slatua  Atli  cap.  vel.  Flor. 
Slatua  addila  cap.  vel.  Lipsicns.  Sed 
voc.  posita  ignorant  (luotnio  Harl. 
ambo,  Lcid.  ambo,  Hav.  et  Port.  I't 
praelcr  Pal.  2.  qui  tauien  cod.  passim 
interpolalus  est,  et  sa^pe  dcteriorem 
Icctionem  exhibft,  nullus  illud  posita 
agnosrat,  quamSigonii  vtt.  lib.  <jus- 
quc  solius  fide  in  contexlum  reccp- 
tuDi  lit  :  quarc   itcrum   cjcci.     Mox 


gradibus,  pro  in  gradihus,  Leid.  2. 

Miraculi  ejus  mvnumentum]  IMoni' 
mentitm  Leid.  2.  Lipsiens.  et  Port. 
munimentum  Voss.  2.  Vid.  ad  iv.  10. 
§6. 

^  6  Auguriis  certe^  Auguriis  quoque 
Voss.  1.  et  Leid.  2. 

Concilia  populi,  exercitus  vocati,  sum' 
ma  rerum  dirimerenturl  Sic  videtur 
explicanduni;  Comitia  curiata,  tri- 
buta,  centuriata,  bac  atque  bis  simi- 
lia  reruni  maxima,  res  summae  et 
niaxinii  momenti,  non  addicentibus 
avibus,  difterrentur,  in  tempus  aliud 
rejiceientur.  Cic.  de  Div.  i.  39.  'Cur 
pulmo  incisns  etiani  in  bonis  extis  di- 
rimat  tempus,  et  proferat  diem  r'  De 
Leg.  II.  12.  '  Quid  est  gravins,  quam 
rem  susceptam  dirimi,  si  unns  augur 
'Alio  die  '  dixerit?'  J.  F.  Gron.  Idem 
vir  suninius  existimarat  in  prima  ed. 
notarum  locum  corruptum  circumfer- 
ri.  Quid  est  eiiim,  rogabat,  summani 
rerum  dirimi  ?  aut  quis  concilium  con- 
sultantium,  ipsamve  consiillationem 
dixit  summani  rerum?  Scribebat  ita- 
que  exercitus  vocati  de  summa  rerum, 
Et  populum  exercitum  vocatum  per 
adpositionira  capiebat,  iisque  verbis 
comitia  centuriata  circuniscribi  pu- 
tabat.  Quaj  omnia  recte,  meo  judi- 
cio,  induxit,  substitutis,  quae  nunc 
circumferuntur.  Cefcrnm  consilia po' 
pull  Voss.  nterq.  et  Leid.  2.  Sed  male, 
ut  constat  ex  illis,  quae  diligenter  de 
usu  et  significationc  utriusquc  voca- 
buli  notavit  J.  F.  Gron.  ad  Liv.  xLiv. 
2.  %  5.  Delude  cxercitusque  vocati 
Voss.  2.  Sed  particulam  ronnecten- 
tem  reliqui  omnes  recte  respunut. 

§  7  Ai/mcro  tantum  allerum  adjecil'] 
All  cbat.  luibct  alteram  adjccit.  Bnslid. 
tamen  allerum  adjccit.  Sed  vulg.  lect. 
probalior  est.  Indicat  enim,  nnuic- 
rum  in  ccntuiiis  cqiiilum  dtiplicatuni 
esse.  Hac  foinia  lui|u<niii  (!ic.  <lc 
Orat.  c.  50.  usus  est  :  '  Pes,  qui  ad- 
liibelur  ad  numeros,  parlitur  in  tria  ; 
ul  necesse  sit,  partem  pedis  aut  a-qua- 
Icm  esse  allcri  parti,  aut  altero  tauto, 


T.    LIVII    HIST.    LIU.    I.    CAP.   36. 


0-233 


ant  sesqiii  majorem  esse,  ita  fit  Kqna-  non  excinciem,  Altenim  taiiliim  aiiri 
lis  dactylns,  diiphis  iambus,  sesqiii  non  itieroani.'  Ceteruni  tantum  ad- 
pa-on.'  '  Alteruni  lantiim  '  diciiiius,  jecit  alteram  Voss.  1.  et  Leid.  2.  nu- 
quiim  tantnnideni  adliuc  scmel  est,  viero  tantum  alterum  ailjecit  Leid.  1. 
qiiantuni  antea  in  niimero  ant  magni-  Harl.  ambo,  Hav.  et  Port,  numero 
tiidinefuit.  Snmta  aiitem  est  ea  for-  tanliim  alteram  ndjecit  Xoss.  2.  numero 
ma  loqiiendi  a  Deinosthene  contra  tnmen  alleram  adjecit  Lipsiens.  Quse 
IVIidiam,  nbi  inquit  p.  G32.  'T^€?j  5e,  omnia  scribarnni,  locniionem  nlterum 
S)  &vSpfs  'Aer]va7oi,  'S.^i'iKpmn  SiKa  ra\dv-  tantum  non  intellij,'entium,  somnia 
Toi/  iTifi7}(TaT(,  Kol  2,Kirwi'i  ToaavTuv  existimanda  sunt.  Paullo  ante  veque 
iripaiv.  Nann.  Misc.  v.  13.  Alias  al-  tamen  Tarq.  Lipsiens.  neque  tn  Tarq. 
teram  adjecit.  Repugnat  historia.  Leid.2.  Unde  patet,  inde  errorem 
Scribe,  transpositis  verbis,  alterum  ortiim  esse,  quod  librarius  perperam 
tantum,  phrasi,  qua  Cicero  et  Plaiitiis  confiiderit  tu,  sive  turn,  et  tii,  sive 
Hsi  sunt.  Lipsius.  Va\.\.  tamen  alteram  tamen.  Vid.  ad  xxii.  17.  §  5. 
adjecit.  Pall.  2.  et  3.  tantum  alteram  Vt  mille  et  trecenti  equites  in  tribus 
arfjai<,  sed  Pal.  2.  a  m.  emendatrice  cenluriis  essent]  Antiq.  lect.  u<  mi7/c 
fiieratqiie  priiis«»crum :  quomodo  eti-  ct  DCCC.  equites.  Hoc  pacto  in  sin- 
am  edd.  vett.  nisi  quod  Campani,  voce  gnlis  centuriis  fuerunt  sexcenti  equi- 
ita  omissa,  numero  tantum  adjecit,  ut  tes.  Rhen.  Locus  est  obscurns  atque 
milk,  Sfc.  quod  babebit,  qui  propug-  ampliibolus  :  nescias  enim,  alterum 
nent:  nam  milii  fere  allubescit^  Cn<<.  tantum  equitatiim  dicere  velit,  an 
Hoc  accipe  per  defectum  adversati-  simpliciter  alterum  tantum,  quantum 
vae  sed.  Quicquid  hie  variant  libra-  equitum  prius  erat.  In  codd.  qui- 
rii,  acceptum  referendum  non  intel-  busdam  legitur  mille  DCCC.  ut  in 
lecto  ab  iilis  rcf?  alterum  tantum,  quod  singulas  centurias  dc.  intelligamus, 
nunc  satis  notum  est,  et  ipse  Liv.  ait  Beat.  Rben.  Porro  de  numero, 
vindicat  sibi  viii.  8.  '  Alterum  tan-  quomodo  sub  duplum  inteliigemns 
turn  ex  Latino  delectu  adjiciebatur.'  niilie  ac  trecentorum  equitum  pro 
X.  46.  '  Alterum  tantum  centnrioni-  tribus  centuriis?    Num  equites  sex- 


bus  atque  equitibus.'  xlv.  10.  '  Al- 
terum tantum  aut  in  bellnni  proxi- 
mum  absumtnm,  ant  in  fuga  dissipa- 
tum.'  Qiiare  me  quidem  propugnan- 
tem  non  habebit  illud  Camjiani  nu- 
mero tantum  adjecit.  Neque  enim 
Tarquinius  auxit  modo  centurias,  nt 
tot  baberent  capita,  quot  mox  finiun- 
tur,  sed  plane  eas  auxit  alterum  tan- 
tum. Aurel.  Vict,  de  Vir.  111.  c.  0. 
'  Equitum  centurias  numero  duplica- 
vit.'  J.  F.  Gron.  Recte  Gron.  mo- 
nuit,  hoc  accipiendum  esse  per  de- 
fectum advcrsativa;  sed  :  de  quophi- 
ra  vide  ad  Liv.  i.  25.  §  3.  Recte  eti- 
am  inlustravit  locntionem  '  alterum 
tantum,'  qua  etiam  ntitur  Plant,  in 
Kacchid.  v.  2.  6G.  '  Quadriu^enlis 
Pliilippis  filius  me  et  Clirysalus  cir- 
cumdiixernnl ;  Queni  (|uidem  ego  ut 


centos  ac  quinquaginta,  nt  centurias 
duccnum  ac  seimm  demim  equiluni 
accipiamus,  et  reliqni  sint  duo.''  Ego 
sane  legcndum  snspicor  hoc  in  loco 
Livii  mille  ac  ducenli  equites.  Nam 
primuui  fuerunt  tres  centuriae  cen- 
tenuui  equitum  :  eas  duplicatas  vel 
sub  Roniulo  pnto,  quippe  sub  quo 
peditalus  decuplo  prope  creverit,  et 
equitatns  propemodum  triplo,  nt  auc- 
tor  est  Dionysius  in  Rom.  vel  sub 
Tullo,  qui  decem  turmas  equitum  ex 
Albanis  legit,  ut  paullo  ante  dixit 
Liv.  c.  30.  atque  ita  duccnum  equi- 
tum centurias  intclliginius,  quae  hoc 
loco  rnrsus  a  Tarquiuio  duplicataj 
efficient  equites  mille  ac  ducentos, 
lit  tres  centurias  qnadi iiigcniim  equi- 
tum accipiamus.  Dionysii  interpres 
hoc    loco  non   centurias,    sed    tribus, 


Dclph.  et  Var.  Clas. 


Livius. 


\H  D 


C234 


NOTiE    VARIORUM    IN 


vertit.  Quid  vero  in  Giapcis  invene- 
rit,  scire  non  possum.  INIlnns  autein 
conjectare  licebat,  quod  in  classiuni 
enumeratione  ha?c  iiomina  '  tiibus,' 
'  centuiia,'  '  classis,'  minim  qiiani 
confudeiit  idem  inleipres,  ut  in 
euni  quoque  anctoiem  annotavimns. 
Quamquam,  quod  ad  hiinc  attinet 
locum,  lectio  vulgaris  aliquo  pacto 
defendi  potest.  Si  enim  turma  tii. 
cenuni  binum  equitnm  est,  ut  tradit 
Vegetius  ii.  14.  et  Tullus  rex  adjecit 
decern  turmas  ad  priores  tres  centu- 
rias,  erant  in  universum,  duplicato 
numero,  equites  niiile  diicenti  qua- 
draginta,  quod  cum  Livius  rotundo 
numt'ro  dicere  vellet,  ait  niiUe  et  tre- 
ceiitos.  Glar.  Vt  mille  et  tree.  eq. 
onmes  edd.  et  Pall.  tres.  Rhen.  in 
lib.  siio  inverit  ut  mille  et  oclingenti 
equites,  quod  in  ed.  suam  recepit  Si- 
gon.  Grut,  De  numero  non  satis 
constat.  Glar.  maviilt  mille  ducenti  ; 
quod  et  placuit  Salmasio  de  Re  Rlii. 
c.  20.  Borbet.  mille  et  octiiigenti,  snb- 
scribente  Rhen.  et  Sigon.  Sic  et  Flor. 
idque  verum  esse  ostendenius  pro- 
lixe  in  Obs.  iii.  25.  quae  jam  iteruni 
prapla  exercent.  J.  F.  Gron.  Ut  M, 
et  CCC.  equites,  vel  ut  MCCC.  equi- 
tes, vel  ut  mille  et  trecenti,  vel  deni- 
que  ut  mille  et  tricenli  codd.  scripti, 
quibus  usus  sum,  pra?ferunt,  Leid. 
anibo,  Voss.  amho,  Harl.  ambo,  Lip- 
siens.  I'ort.ctHav.  Similiter  etiam, 
quos  Hearne  consuluit,  Oxon.  L.  1. 
2.  B.  et  C.  Earn  script uram  liac  ra- 
tione  defendit  Manutius  de  Comit. 
0.4.  Romulus  urbem  condcns  scripsit 
tres  centurias  centcniim  equitnm. 
Sed  aucta  civiuni  miiltitudine,  ctiani 
equituni  numerus  auctus  est,  ut,  Ro- 
mulo  morienic,  mille  admodum  Itie- 
rint.  Nunc  equitnm  numero  alterum 
tantuni  adjerisse  Tarfpiininiu  Livius 
dicit,  respicicns,  non  ad  mille,  (piot 
erant,  Romnlo  moriente,  sed  ad  pri. 
nios  trccentos,  quos  scripserat,  quiun 
Romnm  coiiderel.  Ea  itaque  ratione 
fiierunt  niiiic  trecenti.     Ab  liac  scn- 


tentia  ipse  Manutius  diversus  abiit 
in  lib.  de  Civit.  Rom.  p.  9.  et,  pro 
mille  et  trecenti  equites,  alteram  scrip- 
turam  mille  et  oclingenti  equites  reci- 
piens,  docuit,  Romulum  prime  tre- 
centos  equites  scripsisse;  deinde,  re- 
ceptis  in  civitatem  Sabinis,  eorum 
nunierum  duplicasse,nt  sexcenli  fo- 
rent.  Postea  regem  Tnlluni  Hosti- 
linm,  additis  decern  Albanorum  tur- 
niis,  nongentos  fecisse  :  quibus  tan- 
dem Tarquiuius  alterum  tantum  ad- 
jecit :  ut  mille  et  octingenti  essent. 
Deniqne  Servinm  Tulliuni,  qui  equi- 
tnm Romanorum  nunierum  plurininm 
auxit,  tres  antiquas  centurias,  qnae 
ex  nominibus  tribuum  Ramnes,  Lu- 
ceres,  et  Titienses  dicebantur,  in  sex 
divisisse,  Ramnes,  Luceres,  Titienses 
prinios  etsecundos;  iisquednodecim 
novas  centurias  addidisse:  atque 
Iiinc  esse,  quod  Livius  snbjungat, 
'  nunc,  quia  geminatce  sunt,  sex  vo- 
cari  centurias: '  quod  ultimnm  etiam 
Sigon.  infra  amplectitur  ad  c.  43.  §  8. 
Cum  Rlanutio  etiam  facit  Gron.  Obs. 
III.  25.  in  nno  tantum  ab  eo  et  Sigo- 
nio  dissentiens,  quod  Ramnes,  Luce- 
res,  et  Titienses  in  primos  ac  secnn- 
dos  distinctos  velit,  niox  postquam 
Tarquinius  equitnm  numerum  dnpli- 
carit,  licet  Ramnes  primi  et  sccundi 
nnam  tantuni  centnriam  efficerent, 
donee  revera  etiam  a  Servio  Tullio  in 
sex  centurias  dividerenfur.  Id  probat 
ex  hoc  loco  Livii,  tradentis  equites, 
qui  addili  erant,  sub  iisdem  nomini- 
bus, nempe  Ramnium,  Lucerum,  Titi- 
ensitim  adi>ellatosesse  '  posteriores; ' 
nimirum  Ramnes  posteriores.  Luce- 
res  posteriores,  Titienses  posteriores : 
quos  Fest.  voce 'Sex  Vestac  '  ad|)clla- 
vit  '  secuudos.'  Numerus  itaque  hoc 
modo  notis  perscriptus  fneril,  05  IJ 
CCC.  equites,  vel  CO  et  /->  CCC 
equites,  nude  librariorum  vel  nfgli- 
gentia  vel  inscitia  excidit  nota  7,'), 
qua  quin<:enti  indicanliir.  Ita  CO  et 
rC,  pro  ZOIJCC,  vel  00  et  UCC 
librarii   dcderunt  inf.   xxxvii.  40.^ 


T.    LIVTI    HIST.    LIU.    I.    CAP.   37. 


023; 


II.  Tanilcm  interpres  Latinns  Dio- 
nysii,  de  (|iio  hie  diibitat  Cl.ire.imis, 
nihil  coiiiniisit,  in  liac  liistoria  tri- 
biiiini  mentioiiem  faciendo,  nam  ipse 
Dionys.  1.  III.  p.  203.  <pv\a.s  vocavit. 
Qua  ratioiie  veio  Dionysio  tpv\a\,  et 
Floio  tiibiis  dici  possint,  qiuc  liic  et 
alibi  cenliiria;  eqnitiiin  adpellantiir, 
expcdivit  (Jra;viiis  ad  I'lor.  i.  5.  ^  2. 

^  8  Posteriore  modo  sub  iisdem  nonii- 
nihus']  Vet.  lib.  Posteriorea.  Recte. 
Ut  sil  '  posterioics  '  eqiiites,  'qui 
additi  erant,  appcllati  sunt  sub  iisdem 
noniinibiis,'  id  est,  idem  nomen,  at- 
qiie  priores,  temienint,  ut  post  aper- 
tius  dicam.  Sigon.  IlUid  Posleriore 
modo  prinium  obviiiui  est  in  edit. 
IJasil.  1531.  sed  natum,ut  videtur,  ex 
operarum  errore,  qui  tamen  per  inul- 
tas  sequentes  piopagatus  est,  donee 
Sigon.  iterum  Posleriores  modo  revo- 
caret.  Et  recle.  Non  modo  enim 
ita  onines  piiores  edd.  sed  etiam 
codd.  sciipti,  quos  consiilere  conli- 
git.  Eamdcm  lectionem  probat  etiam 
Gronov.  Obs.  iii.  25.  Sed  paullo 
alio  sensu.  Nam  rh  posteriorcs  cog- 
nomen esse  censet  equituni  a  Tai- 
quiniu  additorum,  quo  ab  antiquis, 
qui  ante  fuerant,  distinguebantur,  ut 
ad  verba  praecedentia  dictum  est. 
PauUopost  qua  gemin.  pro  quia  gemin, 
Harl.  1.   Vid.  ad  XL.  29.  §  8. 

Cap.  XXXVII.  §  1  Hac  parte  co- 
piarum  aucta']  Ac  parte  cop.  omissa 
adspiratione,  quee  passim  in  Mss.  pro 
arbitrio  librariorum  vel  addi  vel  de- 
trahi  solet,  Lcid.  1.  In  hac  voce  ita 
sacpe  peccari  intra  dicendum  ad 
XXXV.  26.  ^  7.  Turn  acta,  soUemni 
scribarum  errore,  Voss.  1.  et  Leid.  2. 
Vid.  ad  XXI.  CI.  §  4.  Mox  ittrum  tibi 
Sabinis  Voss.  2.  Et  poxtea  crevcrat 
viribus,  transpositis  vocibns,  Voss.  1. 
et  Leid.  2. 

Ventoque  juvante  accensa  Ugna]  Co- 
pulam  que  si  non  habercnt  Mss.  ne- 
mo requireret.  Sed  ea  et  alibi  ab- 
csse  poterat,  de  quo  infra  agctur. 
Vuk,    Ita  edidit  primus  Aid.   Neque 


alitor  in  scriptis  obvium  fnil.  Abio 
priores  excusi  renloque  adjuvante  pr^- 
f'erunt.  Vid.  Nic.  Hcius.  ad  Sil.  Iial. 
VII.  351.  et  ad  xiv.  423.  Sed  a  M?s. 
discedendi  caussam  non  video. 

Plcraquc  in  ratibus  inpacta  subliciis 
quum  liarcratt]  In  Pal.  1.  restat /la/^c- 
rent:  ut  erat  quoque  in  Pal.  3.  Ali- 
quid  latel  vnou\ov.  (iebh.  Ulcumque 
toleres  ligna  in  ratibus,  pro  lignis  in 
rates  contextis  :  sed  quae  rates  sub- 
liciae  ?  Jam  Aleriensem  hoc  otfendit: 
itaque  fecit  sublicium,  et  conjunxit 
hoc  cum  sequent i  pontem.  Sed  non 
fuit  ille  pons  universus  ita  paratus, 
nt  sublicius  dici  posset.  Scribenduni 
existimo,  ct  pleraque  ratibus  impacta, 
sublicisque  cum  liarerent,  pontem  suc- 
cendunt.  Inteliige  rates  sublicasque 
ipsius  pontis,  qui,  nt  adsolet,  parte 
aliqua  adactis  in  (lumen  snbiicis, 
parte  contextis  ratibus  constabat,  ad 
quas  utrasque  ardentia  ilia  ligna  se- 
cundo  amne  missa  impacta  hxsere. 
xxiii.  37.  '  Quia  mnro  satis  per  se 
alto  subjectis  validis  snbiicis  pro  solo 
usus  erat.'  J.  F.  Gron.  Impacta  sub' 
pliciis  Voss.  1.  Leid.  2.  et  Harl.  uterq. 
impacta  sublitiis  Port,  impacta  subliciis 
Voss.  2.  Leid.  1.  Lipsiens.  Hav.  et 
Oxon.  quos  Hearne  vidit,  IJ.  et  L.  2. 
impacta  sublicium  Neap.  Lat.  Impacta 
sublicis  Flor.  Sed  Gron.  emend,  pr*- 
ferenda  videtur.  Ilaberent  autem, 
quod  Gebh.  in  uno  vel  altero  Pal. 
invenit,  errori  operarum  tribuo,  qui 
*  habere '  et  '  haerere  '  alibi  etiam  in- 
ter se  commutarunt.  Vid.  ad  xxix. 
4.§  8. 

Pontem  incenduntl  Vet.  lib.  succeii- 
dunt,  aptius;  nam,  inquit,  accensa 
ligna  in  fliimen  esse  conjecta,  quibus 
pons  ronflagravit.  Higon.  Pleriquc 
nostri,  Voss.  uterq.  anibo  Harl.  Leid. 
aml)0,  et  Port,  adiiaerent  vulgat.e 
ante  Sigon.  lectioni.  Et  ita  etiam 
Hearne  reperit  in  Oxon.  L.  2.  et  C. 
Uiius  Hav.  iitramque  lectionem  exhi- 
bens,  pracfert  subinccndunt.  Quod 
librariis  solleuine  t'uisse,  qunm,  utra 


623G 


NOT^    VARIORUM    IN 


lectio   prstferenda  foret,  haererent, 
videbimus  ad  iii.  44.  §  4. 

§  2  Effusis  eademfugam  inpediit]  Sic 
quideni  Mss.  omnes.  Sed  qiium  iiiis- 
quam  voce  effusus  pio  simplici  iita- 
tur,  semperqiie  ea  vel  exerciiiis 
(quern  prius  concussiim  et  a  gradii 
motum  retulit)  in  fiigafestinatioiieni, 
vel  victoris  cum  ardenti  impetu  iu- 
stantiam  significet  Liviiis,  oimiino 
credideiim  sciipsisse,  Sabinis,  et  fu- 
sis  eadem  fugain  impedii! .  Vides  vn. 
33.  ita'  effliieie'  factum,  pro  '  etflue- 
re.'  Et  ab  hoc  ipso  corruptelae  modo 
memini  me  aliquandu  patri  ostendis- 
se  damnum  Sen.  in  Hercnle  Fur.  237. 
'  Utrimque  monies  solvit,  ac  rnpto 
objice  Latam  ruenti  fecit  oceano 
viam.'  Vulgatur  ahrupto:  et  secun- 
dae  ed.  operantem  video  admisisse. 
Jac.  Gron.  Simili  modo  saepius  libra- 
rios  peccasse  olim  pluribus  exeiiiplis 
docui  adSii.  iii.  57.  Ita  '  et  fractus' 
atque'effractus'commutantur  xxxvi. 
24.  §  10.  '  et  promere  '  atque  '  expro- 
mere  '  xxxix.  12.  ^  4.  Vid.  alia  ad 
xxxvin.  49.  §  4.  Praptcrea  fiigmn 
impedit  Flor.  Voss.  i*mbo,  Harl.  uter- 
que,  Leid.  uterque,  Lipsiens.  et  Hav. 
"Vid.  ad  XXXVI.  20.  §  3.  Impedivit 
edd.  Aidina  priores.  Mox  hoates 
effugisscnt  Flor. 

Fluitantia  arma  ad  urbem  cognita'] 
Flor.  IV.  12.  §  9.  '  Arma  victoruni 
non  ex  more  belli  cremata,  sed  cap- 
ta  sunt,  et  in  proiluentcs  data,  ut 
ceteris,  qui  resistebant,  victoria  sic 
renunciaretur  :'  ubi  forsitan,  ejecta 
copula,  legend um  sed  capta  sunt  in 
projlitenles  data:  id  est,  arma  capta, 
vel  quaecumque  capta  essent,  in  pro- 
flucntes  data  sunt.  Pro  capta,  Grajv. 
jacta,  Periz./racfalcgebant.  Oros.  v. 
18.  '  Arma  et  corpora  interfectorum 
in  couspectiim  Marii  legati  Tolenns 
Huvius  pertulit,  atque  in  testimonium 
cladis  evcxit.'  Mox  etiam  in  Tibeti 
Leid.  2.  in  Tiberim  Ilarl.  1. 

^  3  Suhilo  infugam  vcrterent]  Vet. 
converlerenl.     Sic  Plaut.  Ampb.  i.  1. 


83.  '  Sed  in  fugam  nemo  famen 
convertitur.'  Lipsius.  Ed.  Campani 
avert erent :  neque  aliter  Pall,  tres  :  et 
cur  excludamus  ?  Grid.  Lipsii  li- 
ber convcrterent.  Sed  Pall,  tres  et 
Camp,  averterent.  Gebh.  Voss.  1. 
convert  erent,  alter  adverterent.  Sed 
Pall.  Flor.  Helm.  Rott.  Gud.  averte- 
rent. J.  F.  Gron.  Convcrterent  Leid. 
2.  adverterent  Voss.  2.  averterent  Leid. 
1.  Lipsiens.  Harl.  anibo.  Port,  et 
Hav.  Et  ita  vir  doctus  in  margine 
ed.  Mediol.  1480.  emendarat.  Neque 
aliter  ex  Oxon.  B.  L.  1.  2.  et  C. 
profert  Hearne,  qnare  in  contextura 
recipiendum  duxi.  Ita  Liv.  vii.  S. 
'  Primum  gradu  moverunt  hostem, 
deinde  pepiilerunt,  postremo  jam 
baud  dubie  avertunt.'  c.  11.  'Magna 
utrimque  edita  caede  avertitur  tan- 
dem acies  Galiornm.'  cap.  15.  '  Hie 
primo  inpetu  prope  vecors  turbavit 
liostes  ;  eques  deinde  emissns  tuiba- 
tos  avertit.'  cap.  IG.  'Primo  inpetu 
avertere  hostem.'  c.  17.  '  Cum  in  ip- 
sos  armatos  se  intulissent,  averterunt 
totam  aciem.'  xxv.  39.  '  Hie  terror 
in  fngam  avertit  omnes.'  Ubi  etiam 
qnidam  codd.  male  vertit.  xxvi.  44. 
'  Subsidia  deinde  idcntidcm  submissa 
e  castris,  non  averterunt  solum  in 
fugam  bostes.'  xxvii.  14.  'In  fu- 
gam  versi  etiam  integros  avertere." 
xxxviii.  20.  '  Equites  bostinm,  du- 
plex numerus,effusi  castris,  in  fiigani 
averterunt :'  ubi  vide  adliuc  alia, 
c.  41.  '  Inpetu  facto  primum  expu- 
lere  loco  bostes,  deinde  avertere; 
fuga  inde  caidesque,  suis  ipsos  inpe- 
dientibus  angustiis,  fieri  coepta  est.' 
Paullo  ante  suorum  peditum  acies,  tra- 
jectis  vocibus,  Lipsiens. 

§  4  Et  pauci  icnuere']  Vulgatum 
non  damno.  Posset  tamen  legi,  sed 
pauci  tenuerc.  Paullo  post  ab  equ.  in 
Jlum.  turn  acli,  addita  penultima  voce, 
Leid.  2.  i«  Jluin.  ab  equ.  acli,  ordine 
verborum  mutato,  Lipsiens.  et  Port. 

^  5  Votum  id  Vulcuno  cral}  Omnes 
noBtri  id    votum    Vulcano  erat ;    nisi 


T.    LIVII    HIST.    LIB.    I.    CAP.   38. 


C237 


qjiod  Lcid.  2.  eriore  aperto ad  votum  ; 
ct  Lipsiens.  id  voto.  Mox  ducere,  pro 
inducere,  Ilav.  Nihil  niuto  :  nam  '  in- 
diicere  in  agrmn,'  iit  '  iniiiifjiare  in 
civitatcni,'  ile  <ino  dictum  ad  Pra^fat. 
§11.  Prima  sylldha  tou  inducere  t\- 
cidit  propter  siiiiilitiidiii(.'iM  diictnntn 
lileriE  iiitiinae  in  voce  pia'C.  exerci- 
turn.  Vid.  ad  x.  13.  §  3.  Pia-teiea 
gesta  res  erant  Flor. 

§6  Melius  sperurc  poterant]  Poterut 
Leid.  2.  An  voiiiit  librarius  sperari 
poterat?     Sed  nihil  miitandum. 

lere  nbviain  Sabini]  lie  obciam  Haii. 
antiq.  Sabini  ieve  obviam  Hail.  2. 

Iterumque  ibifusi]  Iter.  ubiJ'usiHavl. 
antiq.  ilerum  ibifusi  Voss.  2. 

Cap.  xxxviii.  §  1  Collatia,et  quid- 
quid  circa  CoUaliam  agri  ernt]  Milii 
magis  probatur,  ut  scribamns  ad  fi- 
dem  vet.  cod.  et  quicq.  citra  Coll. 
agri  erat.  Rhen.  Vix  displicet,  qnod 
exstat  in  editis  a  Campano,  eruitque 
e  sue  cod.  Rhen.  cilra.  Nam  et  id 
initio  videtnr  fiiisse  in  Pal.  3.  Grut. 
Pall,  duo,  ut  Rhen.  cilra.  Gebh. 
Flor.  Voss.  lit  Rhen.  et  Camparns, 
cilra,  qnod  etiam  Gruterns  probat. 
Forte  et  to  CoUaliam  spiniuni.  Sic 
passim  'quod  circa  est.'  iv.  23. 
XXXIV.  29.  J.  I'.  Gron.  Cilra  Cutla- 
tiam  eliam  Harl.  ambo,  Leid.  2.  Hav. 
ft  Port,  idemque  servant  Oxon.  L.  2. 
et  C.  qiios  Hearne  consnluit.  Eadem 
lectio  etiam  a  ni.  sec.  est  in  Leid.  1. 
in  quo  rh  cilra  deerat  a  ni.  pr.  '  citra' 
auteiii  et  'circa'  alibi  sa>pe  culpa 
librariorum  coufundnnlur.  Vid.  ad 
XXI.  48.  ^  6.  Et  quidquid  circa  agri 
erat,  ut  Gron.  emendat,  etiam  si- 
bi  legcndiim  videri,  Uteris  ad  me 
datis,  nionnit  Heuman.  addens,  si- 
mile mendiim  a  se  sublaium  esse 
ex  Curtii  in.  11.  §  25.  '  Ingens 
circa  nobilium  feminarum  turba  con- 
stiterat  :'  ubi,  quiim  vulgo  edatur 
circa  earn,  Freinsli.  reponendum  con- 
jiciebat  circa  cas.  Sappissime  ita  Livi- 
um  locutnni  fuisse  agnosco.  Vid.  quie 
inf.  notantur  ad  ix.  2.  ^  7.  et  Duker. 


hoc  lib.  c.  4.  §  G.  Verum  non  satis 
justa  ha;c  caussa  est,  ut  eunidem  lo- 
qiiendi  modiim  iibiqiie  contra  codd. 
aiictoritatem,  invito  Livio,  obtruda- 
nius.  Vid.  ad  xxxvi.  14.  §  10.  Prae- 
terea  Sabinis  ademlum  est,  ultima 
voce  addita,  Vo<s.  1.  et  Leid. 2. 

Fralris  hie  fiUus  erat  regis]  Ulti- 
niani  vorem  deesse  in  Oxon.  C.  mo- 
niiit  Hearne.  Alio  ordiiie  hie  f rat. 
filius  erat  exstat  in  Harl.  2.  Hav.  et 
edd.  i)rincc.  usque  ad  Aid.  qui  pri- 
mus edidit,  ut  nunc  vulgatur  ;  eique 
reliqui  Mss.  consentiunt. 

§  2  Ut  vos  populuinque  Coll.  dedere- 
tis]  Th  que  abest  a  Voss.  2.  et  Leid. 
2.  Vid.  Jac.  Gron.  ad  verba  seqq.  et 
Grut.  sup.  ad  c.  24.  §  8.  Tum  dcde- 
ritis  Voss.  ambo,  Leid. 2.  Lipsiens.  et 
Port,  dedalis  Harl.  2.  et  Hav. 

Dcditisne  vos,  populuinque  Collaii- 
mim,  urbem,  ugros]  Vet.  lib.  populum 
Coll.  Vos  eiiim  vocandi  casus  est, non 
nominandi,  ut  intelligunt  ii,  qui  po- 
puluinque Coll,  emendarunt.  Quod  ex 
deditione  Canipanoriim  colligi  potest 
VII.  31.  ubi  ait,  '  Itaque  populum 
Campanum,  urbemque  Capuam,  a- 
gros,  delubra  Deum,  divina,  liiima- 
na(|ue  omnia,  in  vestram,  P.  C.  po- 
puliqiie  Romani  dilionem  dedimus  :' 
non,  Nos  populuinque  Campanum. 
['Sed  cujus  casus  est  Vos  in  praec. 
versicnlo,  ubi  inquit,  '  ut  vos  po- 
pulumque  Collatinum  dederetis?' 
Qua'  huee  diligentia?']  Sigon.  Flor.  S. 
Marci  populumque.  Idem  video  ex 
Voss.  1.  Rett.  Gild,  a  patre  annota- 
tuni;  babentque  edili  ante  INIanut. 
15CG.  Sane  ex  prioribus  hiijiis  for- 
mulae verbis  apparet,  voluisse  An- 
cum,ut  et  legati  directo  ac  singulatim 
sese  ipsos  dederent,  quum  rogavit, 
essentne  niissi  ut  se  populumque 
Collatinum  dederent:  cui  quasstioni 
jam  lia^c  secundas  facit.  Tamqiiam 
e  niimcro  populiesscnl  cxemti,quam- 
diu  sacrosancli  et  in  legatione  erant. 
Similiter  legati  ad  matrein  Idxain 
petcndam  Delpiiis  consuluerunt,  ad 


6238 


HOTJE    VARIORUM    IN 


quod  nep;otiiim  niissi  erant,  perfici- 
endi  ejus  quam  spem  '  sibi  populoque 
Romano'  poiteiideret  iiiinieii  xxix. 
11.  Item  liEec  particiila  exiilat  ab  i. 
24.  iibi  preefert  ed.  pr.  *  rex,  facisne 
me  til  regitim  niinciiim  popiiliqtie 
Romani.'  Sic  enim  reponendum  cre- 
do, lit  inde  simul  discaraiis  morem 
repetendi,qui  traditiir  i.  32.  non  tarn 
eum  esse,  qui  ab  Anco  institutus  est, 
quain  qui  in  libera  republica  iisurpa- 
tus  fiiit.  Aiioqui  namque  non  dixis- 
set  publicum  nuncium  populi  llomani, 
sed  regium  popuUque  Romani.  Qiio- 
niodo  etiam  c.  24.  ait  rex,  'quod 
sine  fraude  raea  popiiliqne  Romani 
Quiritiuni  fiat,  facio.'  His  adde  v. 
21.  Jac.  Gron.  Vos  populumque  Col- 
latinum  etiam  Harl.  ainbo,  et  Lipsi- 
ens.  Quam  lectionem  iternm  con- 
textui  reddidi.  Ceterum  Scliolion 
Sigonii  expressum  est  px  ed.  1560. 
et  edd. seqq.  in  quo  graviter  pecca- 
tur,  quod  rb  vos  vocandi,  non  nomi- 
nandi,  casus  esse  dicatur;  certe  non 
tacit  probando  ei,  quod  erat  Sigonio 
probaudum  :  nempe  Icgendum  esse 
populum  Collatinuni,  non  populumque. 
Sive  enim  casus  vocandi  sive  nomi- 
nandi  statiiatur,  semper  requiritur 
rh  populum,  Neque  etiam  qui  popu- 
lumque Collatinum  emendarunt,  vos 
nominandi  casiim  intellexerunt.  In 
prima  ed.  verba  Sigonii  hoc  niodo 
concipiiintur :  Vos  enim  nominaliviis 
casus  est,  non  accusativus.  Et  ita  ex 
mentc  Sigonii  etiam  concipi  debent ; 
sed  cur  postea,  qiieniadmodum  nunc 
editur,  mutata  sint,  non  intelligo. 
Grut.  etiam  ad  c.  24.  §  8.  vos  populum 
Collatinum,  sed  alio  sensu,  legcbat, 
Vos  enim  casum  quartum  existima- 
bat  ;  ct  cos  populum  Collatinum  per 
adposilionem  accipicbat,  ac  si  dix- 
issef,  vos,  id  est,  populum  Coliati- 
iium. 

El  ego  recijiio']  At  r;?o  recipio  srrip- 
tuni  est  ill  Arch<'typo.  liken.  [Vid. 
Lectt.  Varr.]  Et  ego  recipio  Voss.  2. 
Harl.  ambo,  Lcid.  1.  Lipsiens.  llav. 


et  Port.  Eamdem  lectionem  ex  Oxon. 
L.  1.  2.  B.  et  C.  profert  Hearne. 
Scripturam  autem,  quam  Rhen.  in 
cod.  Vormac.  invenit,  non  Hervagi- 
us  anno  1555.  sed  Vascosaniis  a. 
1543.  primus  recepit  ;  a  quo  Cael. 
Sec.  Curio  a.  1549.  hinc  Lugdun.  ed. 
1553.  turn  Basil.  1554.  et  ita  ilia  anni 
1555. acceperunt. 

§  3  Sabino  hello  perfecio  Tnrquinius 
triu7nphans  Romam  rediiti  triump.  Ro- 
mam  7edi<  scrip  turn  est  in  Archetype. 
Rhen.  Redit  etiam  Flor.  Voss.  1. 
Leid.  1.  Lipsiens.  Harl.  I.  et  Port. 
Vid.  ad  xxxvi.  35.  ^  2.  Prseterea, 
ordine  inverse,  Bella  Sabino  perfecto 
Voss.  ambo,  iiterci.  Harl.  Leid.  ambo, 
Hav.  Lipsiens.  et  Port,  cum  omnibus 
edd.  antt.  Sabino  bello  demum  inveni 
in  Paris.  1573.  Veterum  itaque  scrip- 
turam secutus  sum.  Mox  tmde  pris. 
Lat.  Leid.  2.  Vid.  ad  xxxix.  33.  §  5. 

§  4  Nomen  oinne  Latinum  do.nuif] 
Omne  7iomen  Lat.  scriptum  est  in  Ar- 
chetypo.  Rlwn.  Ita  primus  edidit  Aid. 
antiquioresenim  edd.  cum  Flor.  Voss. 
utroq.  Harl.  utroq.  Leid.  utroq.  Lip- 
siens. Port,  et  Hnv.  omne  nomen  Lat. 
quod,  sine  justa  caussa  mutatum,  vo- 
lente  etiam  Rhcnauo,  Livio  iterum 
vindicavi. 

Ficuluea  vetus^  Dionys.  iii.  188. 
etiam  hoc  loco  mendose  habet  *i5^- 
vrjv,  pro  ^iKi'ivrjv,  ut  supra  ad  r.  33.  § 
2.  ita  ut  'Ficanam'  el  'Ficulneam' 
eamdem  esse  civitatem  intelligero  vi- 
deatur.  Varro  quidem  de  L.  L.  v. 
47.  'Fidenates  '  et '  Ficulneates  '  sub- 
banos  popiilos  vocat.  Sigon.  Cluve- 
riiis  Ital.  Antiq.  ii.  9.  660.  arbitra- 
tur,  nomen  hujus  nrbis  itacorriiptum 
esse  per  iueptum  genus  inperitoruni 
grammaticoriim,  qui  existimarunt,  id 
quasi  ab  arbore  ficu  derivatum  esse, 
ideoqiic  I'tculnea  dederunt,  cum  ta- 
nien  Ficulea  srribendum  esse  ex  alii.s 
patt'at,qui  incolas  ejus  vocarunt  '  Fi. 
colenscs'  et  '  Ficiilcatas,'  ac  momo- 
raiiint  ngriim  '  Ficiilenscm.'  Qnin 
It  ex  ipso  Livio  id  colligi  posse,  qui 


T.  Livii   HIST.  LI  15.  I.  CAP.  :33. 


G239 


III.  32.  viam  Nomentanam  oliin  '  Fi- 
ciileiisein'  <lictam  tradit,  omnino  ab 
Iioc  oppiilo  Ficulea.  Cliiveiii  seiitcn- 
tiani  prubunt  Lipsiciis.  Leid.  1.  Yoss. 
1.  et  Hail.  anti(|.  in  qmbiis  Fkukam 
vel  Ficulea.  J'kulea  Flor.  Ficuka 
etiani  in  Oxon.  B.  L.  1.  et  2.  lit  et 
ed.  Roiiiana  priiicipe  testatnr  testis 
ociilattis  Thoin.  Heanie  ;  quod  coinin 
aiictorilate  rerepi.  Hiiic  Cametiu, 
pro  Cameria,  Leifl.  2.  Camelia  Lipsi- 
ens.  Tiiiii  Crustumenium  I'ort.  Crus- 
tumcnum  Leid.  2.  coalescentibus  ite- 
rum  Uteris  ri  iu  n,  de  quo  dictum  est 
ad  III.  30.  §  3.  Deinde  Mccwla,  pro 
Ameriola,  Leid.  2.  Ainenwld  Harl.  2. 
Praeterea  Medula,  pro  HIedullia,\'oss. 
1.  Leid.  2.  et  Port.  MeUdla  Voss.  2. 
Medulla  Leid.  1.  Harl.  1.  et  Lipsiens. 
i»/f(/u/ja  Harl.  2.  Mediola  Uaw.  In- 
super  Momentum,  pro  Nomcntum, 
Leid.  2.  Vid.  ad  iv.  22.  §  2.  De- 
niqne  defeceruiit,  pro  de/ccerant,  idem 
Leid.  2. 

§  5  Pao;  deinde  facta^  Pax  deinde 
est  facta  scriptum  est  in  Archetype. 
Rhen.  Ti  est  primus  omisit  Aldus. 
Rilicjua  auteni  edd.  priores  non  nio- 
do,  sed  etiam  coiid.  quos  vidi,  quo- 
inmve  excerpta  consecutns  sum, 
Voss.  ambo,  Harl.  uterq.  Leid.  uterq, 
Hav.  Lipsiens.  et  Port,  constanter 
retinent;  quare  iterum  contextni  in- 
serui.  Mox  mnj.  deinde  an.  Voss.  1. 
et  Leid,  2.  Sed  deinde  praccessit. 
Turn  opera  pacts,  iuverso  ordine,  Port. 
a  in.  sec.  tI  pads  deerat  a  in.  pr. 
Tandem  ita  ut  non  . . .  militiw  fcrocior 
fuisset  Hav.  duabus  vocibus,  prima  et 
penullima,  additis,  quas  librariis,  ex 
quorum  inepto  ingenio  profecta?,  red- 
dendas  censeo. 

^  6  Uibcm,  quam  nondum  inunierat] 
Tti  castiga,  urbem,  qua  nond.  tnun. 
Est  qua  adverbium  loci,  lioc  est,  qua 
parte.  Rhen.  Recepi  castigationem 
Klienani,  sed  inventam  quoque  ad 
inarg.  Pal.  3.  cnjus  contextus  alio- 
quin  habcbat  quia,  quomodoitom  re- 
stat  in  aliis  Mss.  in  aliis  edd.  Pliilei- 


pliiua  pridribiiH:  ea  enini  nobis  for- 
ma v  it  quum  nondum.  Cirut.  Quia  nun- 
diim  Harl.  2.  et  Port.  Vid,  ad  xl. 
29.  §  8.  urbemijuc  nondum  Lipsiens. 
qua  nondum  Flor.  Harl.  1.  Voss.  1. 
Leid.  1.  et  Hav.  a  m.  pr.  Neqiie  ali- 
ter  videntnr  codd.  Oxon.  habuisse. 
Quamvis  enim  Hearne,  qui  qua  edi- 
(lit,  Neaji.Lat.  et  ed.  Roman,  princi- 
pem  qunm  [iraferre  moneat,  de  Oxon. 
tamen  INIss.  earumque  scriptura  ni- 
liil  addit.  Tb  quam  prsrfert  tamen 
Leid.  2.  et  Hav.  a  m.  sec.  \'crba  ur- 
bem, qua  nondum  munierat,  cingere  pa- 
rat,  dosiint  in  Voss.  2.  Recte  auttm 
Rlien.  qua  exponit,  qua  parte.  Inf. 
c.  44.  'Quern  in  condendis  urbibiis 
quondam  Etrusci,  qua  munim  duc- 
turi  erant,  certis  circa  terminis  inau- 
gnrato  consecrabant.'  ii.  31.  'Medi- 
am  tnibaverat  liostium  aciem,  qua, 
dum  se  cornua  latins  pandunt,  pa- 
rtmi  apte  introrsum  ordinibus  aciem 
firmavcrant.' V.  43.  'Ad  omnes  adi- 
tus  stationibus  firmatis,  qua  signa 
ferri  videbant,  ea  robore  virorum  ob- 
posito  scandere  hostem  sinunt.'  Vid. 
ad  X.  14.  ^  4.  Burmann.  ad  Nas. 
Amor.  Eleg.  iii.  15.  12.  et  Cort.  ad 
Sail.  Jug.  c.  18.  et  20.  Similem  er- 
roreni  J.  F.  Gron.  supra  enieudavit 
c.  23.  §  .5. 

Clouds  e  fastigio  in  Tiberim  ductis] 
Andr.  Helm.  Voss.  m.  pr.  Flor.  e  clo- 
uds fastigio.  Bee.  Asc.  Mog.  igno- 
rant prapositiouem  ;  in  Junta  demuni 
transpositam  invenio,  et  secutos  om- 
nes. Sed  omnino  tollenda  est.  '  Du« 
cere  fastigio'  est  per  proclive  ducere. 
XXVII.  18.  '  Suberat  et  altera  inferior 
subniissa  fastigio  plaiiicies.'  xi.iv.  5. 
'Per  proclive  sumto  fastigio,  longi 
duo  validi  asseres  ex  infeiiore  parte 
in  terra  defigebantur.'  Caesar  Gal. 
II.  8.  '  Is  collis  in  fronte  leniter  fas- 
tigatus  paullatim  ad  planicicm  rcdi- 
bat:'  ul)i  q.  RIss.  castigalus.  Sed 
jnxta  corrnpli,  ac  vnlgati  Melae  i. 
4.  'Media  praecipiic  in  juga  exsur- 
gens,  pergit  iiicuiva  ad  occasuin,cas- 


6240 


NOT-E    VARIORUM    IN 


tigatque  se  molliter,  et  ideo  ex  spatio 
paullatim  addnctior:'  scribeiidiim/rts- 
tigatque.  Ut  eodem  lib.  c.  19.  '  Qua 
ad  laevam  ac  dextrani  abscessit,  niol- 
libiis  fastigiis,  donee  angnstos  iifrim- 
qne  angulos  facial,  iiiflectilur.'  ii.  1. 
'  Post  spatiosa  niodice  paullatim  se 
ipsa  fastigat,  et  quasi  in  miicronem 
longa  coUigens  latera.'  Caesar  Gall. 
IV.  17.  '  Tigna  non  sublicae  niodo  di- 
rccta  ad  perpendiciilum,  sed  prona 
ac  fastigata,  ut  secundum  naturara 
fluminis  procumberent.'  vn.85.  'Ex- 
igtiiini  loci  ad  declivitatem  fastigium 
iiiagnunibabet  momentum.'  Sil.  Ital. 
Pun.  V.  48.  in  scita  descriptione  nas- 
s^p,  quani  '  Ore  levem  patulo'  pisca- 
tor,  sed  'Cautius  interiora  ligat,  me- 
dianique  per  alvum  Sensim  fastigans, 
compressa  cacumina  nectit.'  Ita  non 
tantiim,  quee  ex  depressis  in  angusti- 
iis  edita,  sed  etiam  quae  ex  lato  con- 
tractiora  fiunt  in  rectum,  'fastigata' 
dicuulur.  Fallitur  Barthius,  quum 
fastigiatus  dici  vult  Adv.  lvii.  11.  J. 
F.  Gron.  llhid  e  fasligio  jam  ante 
Junt.  dederat  Aid.  et  ita  servant 
Voss.  anibo,  Harl.  2.  Leid.  2.  Port, 
et  Lipsiens.  e  cloacis  fastidio  Leid.  1. 
e  cloacis  fastlgio  Harl.  antiq.  et  ita  ed. 
Mediol.  1480.  Venet.  1498.  Contra 
cloacis  fastigio  ante  edd.  Gronovio 
memoratas  priefernnt  Tarvisina  utra- 
que  et  Veneta  1495. 

^7  Et  aream  adcedem in  Capitolio Jo- 
vis  occv pat  fundament is'\  Vide,  ut  ha^c 
vpfba  conveniant  cum  iis,  quje  postea 
deSupeibo  dicturus  est  c.  55.'  Itaque 
Pometinae  manubiaD.qua-  perducendo 
ad  ciilnien  operi  dcstinatae  erant,  vix 
in  fundamenla  suppeditavere.'   Glar. 

Cap.  XXXIX.  §  1  Eo  tempore  in  re- 
gia]  Pal.  1.  Eudem  die.  Pall.  2.  ac 
3.  Eodem  tempore.  Gebb.  Eodem  die 
Lipsiens.  et  Harl.  2.  in  njarsine  ;  in 
cujns  context u  erat  Eodem  tempore, 
quod  etiam  servant  Vofs.  2.  Hav.  ct 
Port.     Vide  ad  x.  10.  §  0. 

Prodigium  visa  cvcnluque  mirubile 
full]  Mirabilis  hie  est  dissensio  Pal. 


1.  exhibentis  prod,  visum  erentumque 
fuit,    expulso    penitus    t(^    viirabile. 

Gebb.  Prodigium  visum,  eventuque 
mirabile  fuit  omen  Voss.  1.  et  Leid.  2. 
prod,  visum  eventuque  mirabile  fuit  no- 
men  Harl.  1.  in  quo  turn  verba  seqq. 
Puero  dormienli,  cui  Servio  Tullio  no- 
men  fuit  desimt,  Prodigium  visum, 
eventuque  »nir.  Flor.     Voss.  2.  Harl. 

2.  et  Leid.  1.  prod,  visu  eventtique 
mir.fuit  omen  Neap.  Lat. 

Sercio  Tullio  nomen  fuit,  caput  nr- 
sisse ferunt~\  Fuit  nomen  Voss.  I.  Lip- 
siens. Port.  Leid.  2.  et  Harl.  2.  Turn 
arsisse  ferlur  ex  Oxon.  L.  1.  profert 
Hearne.  et  ita  Hav. 

§  2  Clamore  inde  ad  tantce  rei  mira- 
culum  orto,  exciium  regem]  Flor.  Voss. 

1.  Helm,  excitos  reges :  in  quod  e  sue 
quoque  notavit  Muret.  quasi  rex  et 
regina  intelligantur.  Sic  Virg.  HLa. 
11.457.  *  soccri '  pro  socero  et  socru. 
Et  Novell.  Justiniani  xxii.  to'is  tto- 
Tpdai,  id  est,  patri  et  inatri;  quse  ap- 
posuerat  Muret.  Ita  Sen.  Medea  vs. 
59.  •  sceptriferi  Tonantes  '  Jupiter  et 
Juno ;  et  vs.  100.  '  soceris  sponte  vo- 
lentibus,'  socero  et  socru.  J.  F.  Gron. 
Clamore  inde  tanta;  rei  miraculo  orto 
Harl.  2.  Tuni  e.rcito  rege  quum  qui- 
dam  Harl.  1.  excitos  reges  Leid  1.  et 
Oxon.  N.  teste  Hearnio.  Inf.  xxvii. 
4.  *  Alexandriam  ad  Ptolema:ura 
Cleopatramque  reges  M.  Atilius  et 
M.  Acilius  legati  niissi.'  xxxiii.  3. 
'  Legati  ab  Ptolemieo  et  Cleopatra 
regibus  yEgypti  venerunt.'  XLiv.  191, 
'  Primi  Alexandrini  legati  ab  Ptole- 
maeo  ct  Cleopatra  regibus  vocal i 
sunt.'  XLV.  13.  '  Regibus  .'Egypti 
PtolemaRO  Cleopatrapciue  respoiisum 
al)  senatu  est:'  nbi  iterum  vid.  Gro- 
iiov.  ut  el  'lac.  Ann.  Xii.  4.  et  Bent), 
ad  Hor.  Satyr,  i.  100. 

Ad  rcslingHendumfcrrct]Pd\.  1.  re- 
slriiigueudum  novitate  notabili.  Gehh. 
luslringcndumviiiUix  Leid.  l.ct  Ilarl. 

2.  Sed  liu'C  ct  his  similia  errantibus 
librariis  adscribenda  puto.  exstin- 
guendum  Voss.  2.  Hav.  et  edd.  auto 


T.    LIVll    IIIST.    MH. 


CAP.    39. 


r,2il 


Aid.  pvaefenint.  Mox  ub  rcg'tna  ile- 
ttiitum  ill  Oxon.  L.  2.  et  C.  repcrit 
Hcanie.     Vide  ad  c.  17.  §  8. 

Sedatoquc  jam  tumultu  moveri  veiti- 
isse]  Qiieni  vetiiisse  ?  Scribe,  scdato- 
que  eain  tumultu;  nempe,  icginam. 
Hoc  deerat  orationi  :  at  rb  jum  pior- 
S118  siiperest.  Non  eniiii  iiiteivalluiii 
fuit  inter  scdatnm  tnniiillinii  et  in- 
terdictum  regina?,  quasi,  postquain 
tiimultiinicompressisset,  turn  dcmiiin 
veluisset  puenini  moveri  :  sed  ilia 
statim,  ut  intcrvenit,  verho  simiil 
jiis^it  qiiicscoie  familiares,  et  piieiuni 
intacliim  relinqui.  J.  F-  Gron.  Oni- 
iics  nostri  vulgat.  servant,  nisi  quod 
Harl.l.vocenijarWjSive.iit  Gron.  con- 
jicit,  earn  ignoret.  Contra  Gionovii 
conjccturam  a  codd.  Oxon.  L.  1. 
et  N.  firmari  Hearne  testatiir. 

FA  Jlummam  abiisse]  Abisse  Flor. 
Voss.  anibo,  Leid.  ambo,  Port,  et 
Hav.  Vide  ad  ii.  4.  §  2.  Et  flamma 
ahissel  Harl.  1. 

^  3  Abducto  ill  secretumi  Pal.  1. 
iteriim  adducto  in  secreAo.  Gebh.  A- 
ducto  in  secreto  Lipsiens.  adducto  in 
secretum  Voss.  nterq.  Harl.  2.  Leid. 
uterq.  Hav.  et  Port,  quod  errantibus 
librariis  omnino  tribiiendnni.  Vide 
quae  notanliir  ad  xxvii.29.  ^  1. 

Videme  tu  pueruin  hunc]  Flor.  Vi- 
den  tu  pueruin  liunc?  Alternni  siibje- 
cernnt  interpretes.  Inf.  hoc  liino  c. 
58.  'Satin  saivae  ? '  ii.  30.  'Satin 
niagnani  spreti  nmninis  haberet  nier- 
cedeni?'  J.  F.  (iron.  Viilgaltini  vi- 
desnc  superest  in  Voss.  utroq.  Leid. 
2.  Harl.  2,  Lipsiens.  Port,  et  Hav. 
fidistine  liabet  Harl.  1.  Ciini  Flo- 
rent.  tanien  apiid  Gron.8{at  Leid.  1. 
cui  etiani  Oxon.  L.  1.  et  2.  adsentire 
Hearne  inonuit.  Oliviiini  id  et  fre- 
quens,  inpriniis  apiid  poetas.  \'ide 
viros  doctos  ad  Valcr.  Fiacc.  v.  595. 
Bentl.  ad  Hor.  Ep.  i.  1.  91.  et  quae 
notavi  ad  Sil.  xii.  713.  Noster  po- 
tiiis  lldesne  tu  diccre  solitns  est.  Ut 
inf.  VI.  29.  '  Videsno  tn,  incjuit,  A 
Sempruni,  loci  foi  tuuu  illos  fretos  ad 


Alliani  constitisse  r '  vii.  31.  '  Vi- 
desne  tn,  inqnit,  A.  Corneli,  carn- 
mon  illud  snpra  hoslem?'  'Satin" 
tamen,  pro  '  satisne,'  sa  pissime  usns 
est.  111.  26.  '  Adniiratus  rogitans- 
qne,  satin'  salva  essent  omnia?'  x. 
18. 'Satin'  salvap,  inqnit,  L.  Vohim- 
ni  ?  \\t  sese  in  Sanmio  res  liabent  r ' 
c.  41.  'Satin'  aeqno  animo  patercn- 
Inr,  a!)  altero  cornn  casfra  capta 
esse?'  VI.  34.  '  Confnsam  earn  ex 
recent!  morsn  animi  cnni  pater  forte 
vidisset,  percunclatiis  satin'  salva- r' 
XI,.  8.  '  Cum  pater,  satin'  salvap  r  et, 
quicnam  ea  nioestilia  esset  ?  intcrro- 
garet  ? '  Mox  rh  inquit  exsulat  a 
Lipsiens. 

Scire  licet  hunc  lumen  quondam']  In- 
terpretatio  flamnue,  qua  visum  est 
pncri  caput  arderc.  Nee  cuiqnani 
secus  videtur  legenduni.  Caeteruni 
qnando  considero,  quap  postea  se- 
quuntnr,  nbi,  vnlncrato  Tarquinio, 
onine  auxilinni  regia;  servand;e  in 
Scrvio  situm  fuit,  video  melius  legi 
posse  contra  receptam  istani  et  Vor- 
maciensis  cod.  et  vnlgatarum  edd. 
lectioneni  hunc  columen  quondam  rebus 
vnstris  dubiis  futtirum.  Sic  auteni 
Servium  columen  dubiis  rebns  et  rc- 
giae  afflictae  dicit  fiituruni,  queniad- 
modum  Ter.  in  Pliorm.  ii.  1.  57.  scr- 
vum  antiquum  Getam  '  columen  fa- 
miliar '  vocat,  hoc  est,  columnam.  Ita 
Donatns  interpretatnr.  Unde  inter 
Vetera  servitia  '  Columellarum  '  no- 
men.  Porro  qiiuni  subdit  '  praosidi- 
UMique  regiee  afllicta?,'  velut  exponit, 
quod  prapmisit,  'colunun  rebns  nos- 
tris  dubiis.'  Jam  indicant  seqiientia, 
Servium  non  ostendissr,  quid  foret 
agendum,  ut  'lumen'  appellari  pos- 
set :  at  dubias  Tarquinii  res  et  afflic- 
taui  regiam  furtiter  fiilsisse  snstinu- 
isseqiie.  Non  est  dissimilis  huic  lo- 
cus, ([ui  hujus  Decadis  ii.  50.  legitur 
ubi  inquit,  'TrerentO'*  sex  periisse 
saiis  convenit :  unnm  prope  i)uberem 
a^tatc  rclictnni,  slirpcm  genti  Fabiap, 
dnbiisque  rebus  populi  Koniani  s<ep& 


6242 


NOT^,    VARIORUM    IN 


domi  bellique  vel  maximum  futunim 
auxilium.'  Item  iii.  12.  '  Sibi  eiim 
in  diibiissiiis  rebus  venisse  subsidio.' 
RursHS  VII.  30.  'Nunc  misericordia 
vestra  conciliati,  auxilioque  in  dubiis 
rebus  defensi,  beneficium  quoque  ac- 
ceptum  colamns.'  Posset  tameu  sen- 
tentia  sic  etiam  legi,  posteriori  accu- 
sative hiinc  expuncto  ;  Videsne  tu  pu- 
erum  hunc,  inquit,  quern  turn  kumili 
cnltu  educamiis?  scire  licet,  cohtmen 
quondam  rebus  nostris  dubiis  futunim. 
Nee  hicdubito,quindoctissimus  quis- 
que  mecuni  sit  sensurus.  Vocabu- 
lum  '  colunien'  usurpat  alibi  quoque 
Livius,  ut  VI.  37.  '  Consulatum,'  in- 
quit,  '  superesse  plebeiis,  earn  esse 
arcem  libertatis,  id  colnmen.'  Rhe}i. 
Ingeniose  quidem  Rhen.  reponi  cu- 
pit  columen.  Sed  quum  ei  adstipu- 
letur  Ms.  nullus,  et  sequatur  statim 
frasidiumque,  quod  quid  difTerat  a 
columine,  quaero  qui  me  doceat ; 
hand  video,  cur  id  editioni  suae  inse- 
rere  debuerit  Sigon.  praesertim  quum 
et  vulgato  sensus  sit  egregius,  et  aiio- 
quin  sequatur  statim  prasidiumquc, 
quod  idem  est  cum  columine.  Pro- 
verbialiter  sane  usurpatum  in  rebus 
dubiis  '  adluxit,'  bauriamus  ex  Suet. 
Vitei.  c.  8.  '  Nee  ante  in  preetorium 
rediit,  quam  flagrante  tiiclinio  ex 
conceptu  camini.  Tum  quidem  con- 
sternatis,  et  quasi  online  adverse 
anxiis  omnibus,  inquit,  bono  animo 
estote,  nobis  alluxit ;  nullo  sermone 
alio  apud  milites  usus.'  Grut.  Mulla 
a  naulis,  a  lenebris  tradiicunt  scrip- 
tores  ;  et  cur  hie  interdictum  ixisti- 
memus  Livio?  Lumen  vult  esse,  sive 
fore  Scrvium,  ad  quod  respiciant  in 
creperis  ac  caliginosis  rernni,  ac  reg- 
ni  turbis.  Valcat  Rhcn.  cum  duplici 
emend,  cui  certe  obnititur  concors 
IVlss.  consensus.  Gehh.  Si  libri  ad- 
diceront,  legi  posset  iScilirel  hunc  /«- 
men  fnturum.  Klegantcr  eninj  'sci- 
licet,' '  videlicet,'  et  siiiiilia  cum  in- 
fiiiitivo  construnntur.  Vid.  Grapv.  ad 
Cic.  ad  Att.  xtii.   Ep.  S.   ct  Voss. 


Gramm.  vii.  62.  Nunc,  cum  codd. 
omnes  in  vulgatum  conspirent,  nihil 
muto.  Illo  '  scire  licet '  saepissime 
usus  est  Lucretius,  ut  i.  859.  *  Scire 
licet  nobis  venas,  et  sanguen,  et  os- 
sa,  Et  nervos,  alienigenis  ex  partibus 
esse.'  et  893. '  Scire  licet  non  esse  in 
rebus  res  ita  mixtas.'  iv.  758. '  Scire 
licet,  mentem  simili  ratione  moveri.' 
et  saepe  alibi.  Lumen  quoddam,  male 
Voss.  2.  Rlienani  columen  iulustrat 
locus  Liv.  xxxviu.  51.  '  Unum  ho- 
niinem  caput  coiumenque  imperii 
Romani  esse.' 

Prasidiumque  regitp  afflictce]  Pal.  1. 
rei  adjlicta.  iii.  12.  '  Missuin  ab  Quin- 
tio  Ciipitolino  .'ibi  eum  in  dubiis  suis 
rebus  venisse  subsidio.'  Gebh.  Rei 
affiictce  ctiani  Lipsiens.  et  Harl.  2. 
Sed  vulgatum  prjestat.  Praecessit 
enim  rebus  dubiis,  INIox  publici  privu' 
tique  decoris  Portug.  matcriam,  pro 
materiem,  Hav.  Leid.  1.  et  Lipsiens. 
omuesque  edd.  ante  Frob.  1531. 

§  4  Inde  puerum  Uberum  loco  cceptum 
hnberi]  Iterum  diversus  abit  Pal.  1. 
Inde  puerum  liberi  pucri  loco  haberi 
captum.  Gebh.  Liberorum  loco  Por- 
tug. a  m,  sec.  Inde  puerum  Uberum 
pueri  loco  haberi  cceptum  Lipsiens.  ha- 
beri coeptum  etiam  Harl.  2.  rh  haberi 
abest  ab  Hav. 

Ad  vuigncB  forluncB  cullum']  Pal.  2. 
culmcn  tainquam  variani  notat  lectio- 
nem  tov  cultutn,  Gebh.  Culmen  Hav. 
et  ita  ctiani  marg.  Harl.  2.  adscrip- 
tum  erat. 

Quod  Diis  cordi  essct']  Sic  etiam 
Mss.  Sed  aut  omnia  me  fallunt,  aut 
legendum  erat  cordi  est,  ut  istud  sub- 
struat  quasi  dogma.  Grut.  Qua  Diis 
cordi  essent  Voss.  1.  a  ni.  pr.  quod  Diis 
cordi  est,  ut  Grut.  conjcrit,  superest 
in  Leid.  2.  RIox  t^  Tarquinio  exsulat 
ab  Hav.  a  ni.  pr.  T»n\  fit imnque  suam 
ci  rex  despondit,  trajeclis  dictionibus, 
Lipsiens.  et  Harl.  2. 

§  5  Ilic  quacumque  de  caussa  tantus 
illi  honos  habitus]  Pal.  1.  Huic  qua' 
cumquc  dc  caul,  tant.  hon,  illi  allalus. 


Livri  HIST.  LIB.  I.  CAP.  :]9. 


n-2 13 


Cetcnim  reliqtii  duo  (luoqne  allalii'i, 
non  hahilus.  Gcbli.  Hide,  pro  hie, 
etiam  Lipsicns.  Dtiiule  quacuni<iue 
camsa,  omissa  praepositionc,  Voss.  1. 
et  Lcid.  2.  Turn  illi  honos  allattis 
Voss.  2.  et  Hav.  a  in.  pr.  konus  illi  ul- 
latns  Hail.  2.  et  I'ortiif?.  honor  illi  at- 
lalus  Lipsicns.  nllulus,  pro  habitus, 
etiam  in  Oxon.  li.  C.  ct  L.  2.  esse 
Hcarne  teslatnr. 

Serva  natiim  eum,  ■parvumque  j;)s«m] 
Serva  natum,  eumque  ipsum  Hail.  1. 

Gravidam  viro  occiso  uxorcm'\  Gra- 
vida viro  occiso  uxor  Leid.  2.  grtiii- 
dam  viro  vxorein  occiso  Lipsicns.  et 
Harl.  2. 

Prohibitam  /erunt  servilio  :  parlum 
Roma  edidisse  in  Prisci  Tarquinii  do- 
mo]  Onines  INIss.  oniissa  piapposilione, 
edidisse  Prisci  Tarquinii  domo,  Gebli. 
Per  prohibit  am  fcrunt  servitio  Lipsicns. 
in  contextii,  in  cnjiis  niargine  prabi- 
tam  fcrunt  servitio  eadem  m.  notatnin 
est  pro  var.  lectione.  Turn  parfiim- 
que  RumcB  edidisse  Voss.  1.  et  Lcid.  2. 
qnod  recipiendnm,  nisi  malis  iiuica 
et  perpetna  serie  scribere  Seriii  uxo- 
rem  prohibitam  ferunt  servitio  partum 
Romcc  edidisse  ;  qnomodo  exsiat  in 
nonniillis  edd.  Unde  etiam  ita  edi 
jussi.  Prapterea  edidisse  Prisci  Tar- 
quinii domo  sine  pra^positione  Flor. 
Voss.  anibo,  Leid.  anibo,  uterq.  Harl. 
Lipsiens.  Hav,  et  Port.  Eanideni 
etiam  ignorant  onines  edd.  antiqq. 
usque  ad  Vascosanum  1548.  quare 
etiam  ex  contextu  ejeci. 

^  6  Et  inter  mulieres  familiaritate 
auctam]  Non  me  latet,  Latine  dici, 
familiaritate  aucta,  pro  locupletata  : 
quemadmodnm  Cicero  dixit  'auctiis 
peciinia,'  et  '  auctns  filiolo.'  Vernm 
inagis  hie  quadrat  vet.  cod.  lectio,  et 
inter  mul.  familiaritatem  auctam  ;  ut 
intelligas,  '  inter  mulieres,'  hoc  est, 
inter  uxorem  Servii  Tnllii  et  inter 
reginam,  '  familiaritatem,'  qua  pri- 
mum  tennis  et  inodica  fnerat,  ut  in- 
ter duorum  principum  uxores,  poslea- 
qaam  est  coguita  illd  inter  captivas, 


dcinde  '  auctam  '  et  inajorcni  factaiii, 
iibi  in  (loiiiiiin  reccpta  ))ucruiii  est 
enixa.  Rhen.  Inter  mul.  fnmitinrita' 
tern  auctam  est  Klieiiani  corrcctio,  an 
dcpiavatio  :  aliter  eniin  a|)i)ellaic 
non  possum,  reclainaiitibns  omnibus 
codd.  et  Campani  praterea  ed.  Le- 
gatiir  ergo  ex  germana  conspiratione 
inter  mul.  familiaritate  auctam.  lltfc- 
renda  sunt  omnia  ad  matrein  Servii, 
auctam  pi  a"  ceteris  mulicribus  fami- 
liaritate reginas.  Gcbh.  Inter  mulieres 
familiaritate  aucta  Flor.  Harl.  1.  ct 
antiquissiiuflp,  quas  vidi,  edd.  inter 
mul.  familiaritate  auctam,  qund  ex 
codd.  iiabent  Lcid.  1.  Lipsiens.  Port, 
et  Hav.  demum  occurrit  in  Venetu 
cd.  an.  149B.  inde  in  Aid.  inter  mul. 
familiaritatem  auctam,  quomodo  ante 
Rhen.  edidernnt  Mogunt.  servant 
Voss.  anibo,  Harl.  2.  et  Leid.  2.  id- 
que  in  omnibus  Oxon.  superesse, 
Hearne  testatur.  Sensus  est,  tanto 
Tanaquilis  beneficio  cvenisse,  ut  fa- 
miliaritas  inter  ipsam  ct  Servii  Tnllii 
vidnam  aucta  sit,  et  puer  in  domo 
ejus  natiis  atque  edncatus  in  caritate 
atqne  honore  fuerit. 

7/1  domo  a  jMrvo  cducatum]  Deest 
hie  in  vulgatis  exemplaribus  omnibus 
■ut  particula.  Sic  enim  scribe,  ut  in 
domo  a  parvo  cductum.  Porro  non 
erat  opus  cductum,  quod  in  antiquo 
libro  legitiir,  in  edttcatum  niutare  ; 
quando  Ter.  Adelpli.  i.  1.  23.  usur- 
pat  '  educere  '  pro  edur are.  '  Eduxi,' 
inquit,  '  a  parvulo.'  Rhen.  Particu- 
lam  ut  ex  editt.  primus  omiserat  Aid. 
Ex  codd.  vero  earn  non  agnoscunt 
Harl.  ambo,  Leid.  ambo,  Hav.  Lip- 
siens. et  Port.  At  servant  cam  Vosb. 
uterq.  cum  edd.  ante  Aid.  Eamdera 
etiam  in  Oxon.  L.  1.  et  N.  superesse 
Hearne  moiiuit.  Kecle  etiam  educ- 
tum,  pro  educatum,  Rln  n.  restituit ;  et 
ita  fuerat  in  Voss.  1.  a  m.  pr.  Educ- 
lam  errore  librariorum  pricfti t  Harl. 
1.  eductum  habent  Leid.  1.  et  Lip- 
siens. Atque  ita  etiam  in  codd.  Ox- 
on. L.  1.  et  N.  Ifgi  Hearne  auctor 


G244 


NOT/E    VARIORUM    IN 


est.  Frequenter  antem  '  ediicere  ' 
hoc  sensn,  pro  ediicare,  ap.  Liv.  et 
alios  scriptores  iisiirpaii  videbinius 
ad  XXI.  43.  §  15.  ubi  scrib*  oliin  si- 
militer peccaranl. 

Quod  ciipta  patria  in  hostiiim  tnamisl 
Pal.  2.  in  manibus.  Gebli.  Qkce  cnpta 
patria  Leid.  2.  quod  patria  capta  Hav. 
Turn  paiillo  post  ut  servo  7iatus,  male 
Voss,  1.  Harl.  1.  Leid.  2.  Lipsiens.  et 
Port.  Deniqiie  fuisse,  pro  fecisse, 
Lipsiens.     Vid.  ad  xxxi.  45.  §  2. 

CAP.xi^.^lLonge  maxima  honore]  Lon- 
gequernnximehonore  Port.  am.  pr.  longe 
maximeque  honore  a  ni.  emendatrice. 

§  2  And  filii  duo,  etsi  antea  semper 
pro  indignissinio  habuerant,  Sj-c-l  Siini- 
lis  fere  locus  apud  Diodor.  xviii.  p. 
G56.  Kdcrffavdpos  yap,  airoTeTevxcos  ttjs 
Kara  ti]V  MaKiSoviav  lyyefiovias,  ovk  e- 
TTTTj^ev,  dX\'  iKpiviV  avTex^o'dai  ravrrjs, 
alaxp^v  elvai  SiaAafx^dvuv  Trjv  rov  iro- 
Tphs  apxrju  vcp'  kripuiv  SioiKi7aOat.  Gehli. 
Similis  adliuc  locus  exstat  ibidem 
paullo  ante  p.  G53.  Oh  fjirju  6  Kdacrav- 
Sp6s  76  rfi  Tov  Trarphs  Ta|6t  ffvvfvSoKrfBrj, 
diivhv  Tiyov/xevos,  ei  Tr]v  rou  warphs  rjye- 
(xoyiav  6  /xr;  irpoarjKiiov  Kara  ytvos  OiaSi^e- 
rai,  Ka\  Tavr'  vlov  Svfajj.4vov  vpayfxdTwv 
7}ye7(rdat,  koI  oeScoKSTOs  ijSr]  -Kilpav  iKa- 
vau  apeTrjs  re  Koi  avSpfias.  Non  vero 
Cassandcr  patris  ordinalionem  probavit, 
indignum  judicnns,  si  nulla  generis  pro- 
pinquilalc  junclus  patris  imperium  con- 
sequeretur,  prasertim  cum  filius  rebus 
praesse  posset,  et  jam  sat  idoneum  r.ir- 
tulis  et  fortiludinis  documcnlutn  dedis- 
aet.  Pra?terea  H?i<efrt,  proan<f(/,  Voss. 
2.  Vocem  semper  an  tern  ab  ().\on.  C. 
exsidare  docet  Hearne.  Paullo  post 
paterno,  pro  patrio,  Harl.  2. 

Non  modo  vicincc]  Tres  Pall.  no7i 
inodo  civica.  Cebh.  Lege  cum  Mss. 
et  Aldo,  non  modo  civicce.  Hoc  ipsum 
dicit  IV.  3.  '  Ofinde  Tarquininni  non 
Koiuanre  modo,  sed  ne  Italicaj  qui- 
«lem  stir|)is.'  Sic  '  motus  civicns  ' 
Horatio  ii.  1.  1.  Silio  viii.  21.  '  Ci- 
vica  iiividi.i.'  Floio  iv.  11.  §  75.  '  Fii- 
rorem  civicum  castigat  Occaniis  :'  et 


'  civica '  passim  '  corona.'  .7.  F.  Gron. 
Non  modo  vicincB  Flor.  Voss.  1.  Harl, 
1.  et  Leid.  uterq.  7ion  modo  avita 
Voss.  2.  no7i  modo  non  avila  unus  Ox- 
on.  C.  ut  Hearne  docuit  :  qui  auctor 
est,  reliqiios,  quibus  Oxonii  usus  est, 
codd.  non  modo  civicce  praeferre,  eam- 
qiie  lectionem  probasse  Chr.  Arnol- 
linm  ad  Diras  Catonis  p.  114.  Ne- 
que  aliter  Harl.  2.  Port.  Lipsiens.  et 
Hav.  in  cnjiis  posterioris  margine  ta- 
men  manu  admodum  recenti  notata 
est  altera  lectio  vicincc.  Non  modo 
aiitem  pro  non  modo  non  poni,  ut 
niinime  necesse  sit,  particnlam  illam 
ex  Oxoniensi  C.  interseri,  videbimus 
ad  Liv.  XXV.  26.  §  11.  Paullo  ante 
et  rfg-nare  Roma?,  add ita  copula,  liabet 
solus  Port,  reliquis  invitis.  .  , 

Tum  inpensius  his  indignitas  cres- 
cere^  Tamen  impensiiis  Harl,  et  Hav. 
Voces  '  tum  '  ct  '  tamen  '  frequenter 
commisccri  inter  se  propter  scriben- 
di  compendia  videbimus  ad  xxii.  17. 
§  5.  Insnper  imp.  id  indignitatis  0\- 
on.  L.  2.  ut  Hearne  notavit.  At  imp. 
visa  lis  indignitas  cresccrc  Port.  imp. 
his  indignitas  crcscere  visa  est  Hav. 
quod  utrnn)(|ue  indoctis  librariis  ad- 
scribo,  quibus  passim  iiifinita  oratio 
dispiicuil;  qunm  tamen  liistoricis,  et 
inpriniis  Livio,  nihil  sit  frequentius. 
Vid.  hoc  libro  c.  50.  §  5.  Mox  si  non 
ab  Tarq.  Harl.  2.  I'ort.  Lipsiens. 
et  Hav.  si  ne  a  Tarq.  Voss.  2.  Tan- 
dem redcat,  pro  rcdiret,  Hav. 

§  3  Post  centesimum  fere  annum, 
quum  Romulus]  Si  de  excessu  Roniuli 
loquitur,  Servius  eo  anno  fortassis 
nondum  in  regiam  Tarquinii  venerat. 
Sed  puto  designari  initiuin  regni  Ro- 
inuli,  ct  legendum  esse,  post  ducenic- 
simum.  Diik.  Verba  Livii  ita  acci- 
pieiida  puto,  ut  dicat,  paullo  plures 
aunos,  quam  centum^  co  tempore  a 
morte  Komuli  clapsos  esse.  Hu?c  cnim 
vis  TOV  fere  hoc  loco  esse  videtiir,  ut 
indicot,  spntium  teiupoiis  non  paullo 
minus,  sed  potiiis  paullo  majus  esse, 
quam  illud,  quod  mcmoratuni  fucrat. 


LIVII    HIST.    LIB.    I.    CAP.    40. 


G245 


Et  sane  a  inorte  Romuli  cffluxeraiit 
jam  aniii  adiiioduin  centum  quadra- 
ginta.  Eo  insignior  eiat  iiijiiiia, 
qiiam  Taiqiiin'ms  iioiiiini  I{omaiio  in- 
fcrre  volebat,  quo  brevius  videretur 
spatium,  intra  cnjus  anibiluni  tanto- 
pere  rcgia  niajestas  Rom*  ejus  cul- 
pa eviluerat,  et  regnum,  quod  Ko- 
niulus,  Deo  prognatus,  Deus  ipse, 
tenuerat,  trausfeiietur  in  servuui, 
serva  natum.  Invidiose  igitur  Anci 
Marcii  libeii  nuinero  rotundo  niinoii 
iituntur,  dicentes  id  accidisse  post 
centesimum  fere  (id  est  circitei)  an- 
num, <iuam  Romulus,  Sfc.  Hoc  sensii 
etiam  a  quibusdam  accipitur  locus 
Gell.  Noct.  Att.  IV.  3.  '  Memoriee 
traditum  est,  quingentis  fere  annis 
post  Romam  conditam  nuUas  rei  ux- 
oriae  neque  aclioncs  neque  cautiones 
in  urbe  Roma  aut  in  Lalio  fuisse.' 
Ubi  vir  doctus  adversus  Lambec. 
sexcentisfere  annis,  vel  quiiigentis  plus 
fere  aimis  emendantem,  notat,  fere 
hie  pro  circiter  positum  videri,  et  in 
ea  particula  contineri  paulio  plus  aut 
minus,  ut  aiebat  Ennius,  prout  nem- 
pe  res  poscebat,  ut  lioc  loco  plus. 
lUud  vero  exemplum  Gellii  oppor- 
tune niibi  snbgessit  elcgantioris  jn- 
risprudentiae  strenuus  vindex  Jaco- 
bus Voorda,  collega  exoptatissimus. 

Romulus  Deo  prognatus]  Deo  proge- 
kUus  Harl.  2.  et  Hav.  Ueinde  donee 
inde  in  terris,  interposila  secunda  vo- 
ce, Voss.  2. 

Id  servus  serva  natus  possideaf]  Vo- 
lunien  Ms.  babet  id  Servius  acria  na- 
tus. Et  sic  est  legendum  ;  nam  prae- 
cedit, '  Romulus  Deo  prognatus,' ad 
quod  respondet  Servius  serva  nutus. 
Et  est  liic  figura,  quam  trapovofxaaiav 
sive  agnominationem  vocant,  in  Ser- 
vius et  serva.  Rlien.  Ms.  Servius. 
Lipsius.  Id  servus  serva  7in(us  quoque 
ed.  pr.  nam  ed.  2.  omisit  vocem  ser- 
tus,  quae  tanien  in  Pal.  2.  Nam  Pall. 
1.  et  3.  Id  Servius  serva  natus  ;  quod 
eruit  e  suo  Rlien.  ac  Lipsius,  intiilil- 
que  edition!  suae  Sigon.  allcrura  mihi 


ncivosius.  (irut.  Accedit  Vorma- 
ciensi  Pal.  1.  id  Servius.  Valer.  i.  G. 
'  (juod  prodigium  Prisci  Trtr(|uinii 
regis  uxor  admirata  Servium  serva 
natum  in  modum  filii  cducavit,  et  ad 
regiiim  fastigiuin  evexit.'  .Sed  vul- 
galum  propugnat  alius  infra  locus  iii. 
44.  '  .Serva  sua  natam,  servamque 
a|)pellans  esse.'  iv.  3. '  Servium  Tul- 
lium  post  liunc  captivu  Corniculana 
natum,  patre  nuUo,  inatre  serva,  in- 
genio,  virtute,  regnum  lenuisse.'  Ita 
lego  sine  copula  ex  Mss.  Gehh.  Id 
Servius  serva  natus  Voss.  ambo,  Harl. 
ambo,  Leid.  ambo,  Hav.  et  Port.  Id 
serva  ServiusFlov.  Vulgalum  tauiea 
prafero.  Ita  enim  taiito  magis  rei 
indignitatem  augebunt  Anci  lilii,  at- 
que  iudicabunt,  non  modo  serva,  sed 
etiam  in  servitute,  natum  eum,  adeo- 
que  vere  servum  esse.  Qucmadmo- 
dum  autem  ad  praecedentia, '  Komu- 
lus  Deo  prognatus,'  respondere  haec, 
Servius  serva  natus,  Rlicn.  existimat ; 
ita  niajori  jure  praemissis, '  Deo  pro- 
gnatus, Deus  ipse,'  respondere  baec, 
servus  serva  ?(«<(«, contendo.  Ita  infra 
Servio  objicit  Tarquinius  .Superbus 
c.  47.  '  Servum  servaque  natum  post 
mortem  indignam  parentis  sui  mulie- 
bri  done  regnum  occupasse.'  Ne 
quid  mutetur,  exigere  etiam  videntur 
verba  sequentia,  '  si,  Anci  regis  vi- 
rili  stirpe  salva,  non  modo  advenis, 
sed  servis  etiam,  Romae  regnum  pa- 
teret.'  In  loco  autem  Val.  Max. 
quern  Gebli.  laudat,  plerique  codd. 
vel  servum  serva  natum  exhibent,  vel 
vocem  Serviu7n  omittunt.  Vid,  quse 
ibi  viri  docti  notarunt. 

Turn  commune  Romani  nomiuis,  turn 
pj'acipue]  Cum  commune  Rom.  nom.tum 
Leid.  1.  et  Harl.  1.  Vid.  ad  vr.  23. 
§3.  tum  commune  sit  Rom.  nam.  Voss. 
1.  et  Leid.  2.  adscita  media  voce, 
quee  ab  aliis  omnibus  recte  exsulat. 
Paulio  post,  verbis  trajectis,  Rnma 
regnum  paierct  Lipsicns.  et  Harl.  2. 
sed  etiam  servis  Romanum  regnum  pa- 
teret  edd.  principes  usque  ad   Aid. 


6246 


NOTiE    VARIORUM    IN 


qui  vulgatae  lectionis  ancfor  exstitit. 
§  4  Sed  et  vijurice  dolor  in  Tarq.'\ 
Voculam  et  primus  addidit  Aid.  quam 
omnes  non  inodo  antiquiores  edd.  ig- 
norant, sed  eliain  omittunt  Voss.  am- 
bo,  Harl.  2.  Leid.  2.  Hav.  Lipsiens.  et 
Port.  Earn  soli  agnoscunt  Leid.  1.  et 
Harl.  1.  Et  saneetiam  necessaria  est, 
ut  melius  intelligaturiinani  ratiouum, 
ob  quas  Anci  filii  regi  insidias  para- 
riiit,  his  verbis  proponi.  In  verbis 
l)ra2ced.  earn  cant,  arcere,  alio  ordine 
dictionum.  Hail.  2.  Lipsiens.  et  Port. 
earn  audere  cont.  prafert  Leid.  2.  In 
verbis  autera  sequentibus  pronomen 
eos  non  comparet  in  Leid.  1. 

Et  quia  gravior,  ^'C  turn  Servio  oc- 
cjso]  Vet.  lib.  et  quia  Servio  occiso: 
atque  ita  sine  controversia  legendum 
est :  nam  baec  est  altera  ratio,  quae 
priorem  subsequitur,  quae  erat,  '  Et 
quia  gravior  ulior  ciedis.'  Itaque 
apte  altera  alteri  nunc  respondet. 
Sigon.  Tres  pouit  caus.sas,  cur  com- 
mune in  Tarquiniiimet  Scrvium  odium 
illius  cjede,  quam  liujus,  maluerint 
exsequi.  Tarcpiinius  erat  auctor  in- 
juriae,  quam  putabant :  idem  certior 
vindex  occisi  alterius  superstes :  idem 
regni  in  quemvis  aiium  generum 
transferendi  potens.  Has  pronunciat 
ita  sermone  illo  suo  erudito  Livius, 
ut  satis  intelligantiir  caussip,  etsi 
nuspiam  particula  caussalis  alliuatur. 
Itaqne  tautum  abest,  lit  pannucea 
Baucis  cod.  Sigouiani  dcbcat  audiri 
cum  suo,  l-ll  quia  Servio  occiso,  ut  cti- 
am  superius,  iibi  babcnt  libri  omnes 
rb  quia,  castigaudi  sint,  et  iiiduccnda 
particula.  Nihil  est  mini  quod  ci 
respondeat.  Verbuui  A<i/«H/a/;((<,quod 
posset  subaudiri,  rc(|uircbat  rh  quod, 
non  quia,  si  tali  iillo  subsidio  opus 
foret.  Verum  Livii  fuit :  eos  stiiniilo' 
bat :  et  gravior  uHor  ardis,  si  supvres- 
set,  rex  fuhirus  erat,  quam  priialus: 
turn  Servio  occiso,  Sfc.  J.  I".  Gron.  Vo- 
culam quia  in  vcrhis  et  quia  gravior 
vltor  agnoscunt  oinncs  noslri.  Hav. 
iusuper  legit  Inm  quia  gravior.  I'ostea, 


ubi  eamdem  vorem  quia  Sigon.  addi- 
dit, turn  quia  Servio,  ita  est  in  solo 
Voss.  2.  et  quia  Strvio  in  Hail.  2.  Sed 
utrobique  delendain  esse  non  male 
censuit  Gron.  Frequenter  enim  par- 
ticulas  caussales  '  quod,'  '  quia,'  ac 
similes  omisit  Livius,  cujus  elegan- 
tias  non  adsecuti  indocti  scribae  U- 
brarii  illas  ipsi  invito  obtruserunt. 
Tale  exemplum  est  xxix.  6.  '  Spes 
aiitem  adfectandae  ejus  rei  ex  mini- 
ma re  adfulsit.  Latrociuiis  magis, 
quam  justo  bello,  in  Bruttiis  gere- 
bantur  res,  principio  ab  Numidis 
facto  et  Brultiis,  non  societate  magis 
Punica,  quam  suopte  ingenio,  con- 
gruentibus  in  euin  morem.  Postremo 
Romani  quoque  jam  contagione  qtia- 
dam  rapto  gaudtutes,  quantum  per 
duces  licebat,  excursiones  in  hostium 
agros  facere  : '  ubi  alii  quia  latrociniis 
magis,  alii  quod  lalrociniis  magis,  male 
dederunt,  ut  Gron.  docuit,  quem  eti- 
am  vid.  ad  Liv.  xxx\  in.  25.  Cort.  ad 
Sail.  Jug.  c.  5.  docens,  si  rei  duae 
caussie  reddantur,  priori  rh  quia  vel 
quod  addi,  in  prnponeiida  autem  pos- 
teriori omitti,  etiam  hiinc  locum  iili 
observationi  probanda?  laudavit;  nn- 
de  patet,  neque  Gronovii  neque  Si- 
gonii  conjccturas  ipsi  placere.  Sed 
observaiidum,  triplicem  canssam  Li- 
vium  dare,  cur  Anci  filii  insidias  regi 
pararint ;  el  tamcn  niediam  tantiiui 
per  Tt)  quia  extulisse.  Cujus  locuti- 
oiiis  aliud  exemplum  nondum  obser- 
vavi.  Et  liinc  potius  Gronovio  ad- 
sentio.  In  vocibiis  etiam  rex/uturtts 
erat,  ultima  erat  deficit  in  Harl.  2. 

Quemcumque  alium  generum  delegis- 
set,  eumdcm  regui  harcde>n'\  Vel  ex 
iioc  loco  liquet,  (juam  nihil  pensi  iia- 
bucrit  Livius,  quid  de  PrisciTarqui- 
iiii  prole  scriberet.  Si  cnini  Lucius 
ac  Ariius  Prisci  filii  erant,  ut  ipse 
postea  fatctur  Livius,  quouiodo  veri- 
>iinile  vidcbitur,  nialuisse  Priscum 
hcrcdem  iustitiicre  generum,  quam 
ox  sc  prognato";  filios?  (ilar.  I'al.  I. 
qucmv.  nl.  del.  rumdcm  rigcm.  Gehliar- 


T.    LIVII    HIST.    LIR.    I.    CAP.    40. 


(m? 


diis.  Qiiemc.  aliiim  del.  sine  voce  gC' 
vefum,  Lipsieiis.  Tmn  euiudcin  regcm 
facturus  etiiiin  Hail.  2.  et  idem  Lipsi- 
ens.  Sed  haredem,  pro  regein,  luargini 
prioris  ad.ociipUini  exstat. 

^  5  Ob  Itac  ijisi  rcgi]  Ob  hoc  ipsum 
regi  Voss.  2.  ob  hoc  ?'/'*''  *'cSii  Leid.  2. 
Hav.  Port,  et  cdd.  ante  Aid.  Tb  ob 
non  afjnoscit  Lipricns. 

Qui  consueii  erant  utcrque  agreslibus 
fcrramenlis]  Sciilicudnm  est,  qnein- 
adniodtini  coniinet  exemplar  Vor- 
niac.  quibus  consueii  erant  ulcrqne 
agreslibus  ferramcntis.  Nam  oratio 
pendet  adliiic  usque  ad  vcrbuni  con- 
verlunt,  quod  non  anitnadvertit,  qui 
locum  adnlteravit.  lihen.  Qui  con' 
sueli  erant  uterque  Voss.  1.  am.  sec. 
Leid.  2.  Hav.  et  Port,  qui  cons,  erant 
vtriqiie  Hail,  2.  et  Leid.  1.  qui  cons, 
erant  uti  Voss.  2.  Quaj  lectio  nata 
videtur  ex  inperitia  scribarum,  ele- 
gantiam  loeiitionis  Livianae  '  uterque 
erant  consueti'  non  adsequentium. 
Earn  iniustravit  Gron.  ad  xxxvi.  IG. 
§  6.  Recte  Rlicn.  qtiibus  cons,  erant 
uterque.  Et  ita  Flor.  Voss.  1.  am. 
pr.  Harl.  aniiq.  et  Lip<iens. 

Specie  rixw  in  se  omnes]  Spe  rixcs, 
pro  qua  iti  sc  omnes  Voss.  2.  errore  li- 
brariorum,  cjui  vocabula  '  spes'  et 
'species'  inliuiiis  locis  conimutarunt. 
Vid.  ad  Liv.  in.  9.  §  13.  speciem  ijx<r 
in  se  omnes  Voss.  1.  et  Leid.  2.  Mox 
regem  ambo  appel.  alio  verborum  or- 
dine,  Hav. 

Evocati  ad  regem  pergunf^  Debet 
esse  vocali  ud  regem.  Aliud  enim  est 
*  vocatus,'  aliud  '  evocatus.'  Rhen. 
Evocali  snperest  in  Voss.  utroq.Leid. 
ntroq.  Hav.  Lipsiens.  Port,  et,  ut 
Heariie  testatiir,  in  Oxon.  B.  C.  et 
L.  2.  vocati  vero  in  ntroq.  Harl.  et 
edd.  anti(|uioi'ibus.  Aldus  demum 
evocati  vul>;arat. 

^  6  Jussi  invicem  dicere]  Melius  est, 
lit  U'galur  in  licem,  separatis  dictio- 
Tiibus,  hoc  est,  per  vices.  lihen, 
Recte  notat  Burmann.  ad  Nemesiani 
Eel.  rv.  13.  '  invicem,'  '  iiivices'  in 
unam  vocem  conlrahere,  ul  *  indies' 


et  similia,  qua*  semper  ili<<jiingcuda 
6unt,  inperitui  plebis  eriorcm  esse. 
Vid.  etiam  quic  notavit  ad  Pttion. 
Satyr,  c.  12.  p.  47.  Passim  ilaque  in 
vicem  in  dnas  voces  di^tinxi. 

^  7  Duni  inUntus  in  eum  se  rex  lotus 
averlcref]  Consideretur  lectio  Pal.  2. 
in  eum  rex  totus  advcrteret.  Cebli. 
Scribe  Quum  infentus.  Nam,  ilia  par- 
ticula  posita,  dicendnm  foret  J)um  se 
avertit,  J.  F.  Gron.  Dumintenlus  . . . 
averleret  Flor.  Unde  int.  in  eum  Port, 
a  m.  pr.  Duni  inlentius  in  eum  se  rex 
averleret  Leid.  1.  Veriini  omissa  vox 
totus,  ab  eadem  m.  postca  addita  est. 
Cum  int.  in  eum  se  rex  totus  advcrteret 
Voss.  2.  Proximo  verum.  CiimGio- 
novio  enim  scribtiidiim,  Quum  aver- 
leret. Nam  particula  '  diim,'  qiioties 
tcmporis  pra-senlis  actum  indicat, 
non  subjunclivum,  sed  indicativnin 
reqnirit.  Saepissime  autem,  praeser- 
tim  librarii  Liviani,  ita  peccaruiit,  ut 
voculas  cum  et  dum  hoc  sensu  inter 
se  comniutaverint,  aut  t^  dum  sub- 
junctivum  addiderint.  Videnda  sunt 
quae  Gron.  Rhen.  et  alii  notarunt  in- 
fra ad  Liv.  II.  47.  §5.  iv.  2.5.  ^9. 
VIII.  17.  §  7.  IX.  38.  ^  1.  XXI.  34.  ^  8. 
c.  43.  §  1.  XXII.  17.  §  8.  XXIII.  10.  ^ 
12.  c.  48.  §  3.  XXIX.  23.  ^  1.  xxxv. 
8.  §  1.  XXXVI.  8.  ^  3.  et  ad  Epilom. 
].  cxxx.  Vid.  insnper  quit  dicta 
sunt  ad  ii.  57.  §  3.  iii.  8.  §  (i.  c.  27. 
§  4.  VI.  42.  §  4.  XXI.  21.  ^  10.  xxiv. 
24.  §  2.  ad  Epitoni.  I.  xxviii.  et  xxx. 
ad  XXXI.  2G.  §  6.  xxxiv.  40.  §  6.  c. 
49.  §  10.  XXXVII.  12.  §  1.  c.  18.  ^  2. 
c.  21.  §  3.  XXXIX.  49.  §  8.  XLiv,  3G. 
^  1.  XLV.  6.  §  5.  c.  11.  §  2.  et  alibi. 
In  codd.  aliorum  scriptonim  eadem 
regnat  corruptela.  Vid.  viros  dodos 
ad  Phx'dr.  Fab.  i.  4.  2.  Burinanii. 
ad  Phaidr.  Fab.  i.  10.  13.  Teniuil.ad 
Front.  I.  5.  ex.  10.  et  Cort.  ad  Sail. 
Jug.  c.  22.  G2.  et  101.  Et  ita  uiliuc 
pecratiir  in  optimis  edd.  Valerii 
Maximi  in.  3.  ex.  2.  '  Dum  legatiu- 
i)is  officio  fungerclur,  a  Gentio  rege 
interceptus  :'  ubi  alter  codiciim  Tra- 
jecteiisium  disertc  pra;t"erl,  dum  le- 


G218 


NOT^    VARIORURI   IN 


gationis  officio  fiijigitur:  ap.  Just.  ix. 
6.  '  Ad  qiiornin  spectaculum  Pliilip- 
piis  dmn  sine  custodibus  contende- 
ret,  Pausanias  occnpatis  angustiis 
Pliilippiiin  in  transitu  obtriincat:' 
quo  loco  ex  cod.  Angl.  quein  laiidat 
ScIieflFerus,  legendnm  est,  ad  quorum 
spectaculum  cum  PluUppus  contenderet. 
Praeterea  adtcrteret  Voss.  anibo  et 
Hav.  Similiter  etiani  vir  doctiis  niar- 
gini  ed.  Rlediol.  1480.  sibi  legendnm 
videri  adscripserat.  Sed  averteret 
veritis  est.  Saepiiis  haec  verba  inter 
se  commutantur.  Vid.  ad  vi.  23.  §  8. 
ubi  pari  niodo  Liviiis  dixit:  'His 
sermonibiis  tota  in  se  averterat  cas- 
tra.'  *  Averteret  in  se ;'  nempe  ab 
altero,  cum  quo  contendebat  is,  in 
quern  se  rex  convertebat.  Ejusdem 
generis  sunt  *  avertere  in  fugam/ 
nempe  a  proelio,  vel  ab  hoste,  cum 
quo  pugnabatur.  Vid.  ad  c.  27.  §  3. 
'  avertere  ad  Antioclium,"  nempe  a 
Romanis,  a  foedere  cum  Romanis 
inito.  Vide  ad  xxxv.  31.  §  1.  '  avo- 
lare  Romam,' nempe  ex  castris.  Vide 
ad  luij.  lib.  c.  57.  §  8.  ubi  plura  similis 
generis  notabo.  Ceterum  niox  c/<e- 
ram  elatam  culpa  librarii  est  in 
Leid.  2. 

Cap.  XLi.  §1  Quum,  qui  circa  erant, 
cxcepissent]  Quum  eutn,  qui  circa  erant, 
excepissent  Hav.  Si  inter  praecedd. 
Tarquinium  vioribundum, et  seqq. (;i(?<m 
eum,  qui  circa  erant,  qtijedam  media 
interjecta  fuissent,  locutio  censeri 
posset  eodem  niodo  formata  esse, 
atque  ilia,  qua;  infra  phiribus  inlus- 
tratur  ad  xxv.  27.  §  1.  Vel  etiam  in 
mentem  venire  posset,  trajectis  voci- 
bus,  legendnm  esse,  quum  qui  circa 
eum  erant.  Utrumqne  enim  optimis 
scriptoribus  in  usu  est,  '  qui  circa 
erant,'  et  *  qui  circa  eum  erant.'  Vid. 
ad  Suet.  Caesar,  c.  27.  Brockiius.  ad 
Tibull.  Eleg.  I.  3.  87.  ct  Cort.  ad  Sail. 
Cat.  c.  14.  ^1.  et  ad  c.  26.  §  4.  ct  ita 
'circa  se  habere'  Liv.  infra  dixit 
XXIX.  I.  '  Treccntos  juvcnes,  florcn- 
te»  sctatc  rt  virium  roborc,  incrmcs 
circa  se  liabebat.'    \  crum  quum  om- 


nes  alii  codd.  vocem  illam  nou  ag- 
noscant,  cam  etiam  a  Livii  mann 
profectam  non  esse  existinio.  Et 
qiiidem  videtur  nata  esse  ex  ignoran- 
tia  librarii,  qui  forte  ejus  loco  cum  in 
niargine  scriptum  invenit  indicandae 
diversEE  lectiouis  caussa ;  scilicet 
non  modo  legi  circa  erant,  sed  etiam 
circum  erant.  Si  enim  in  primis 
vel  ultimis  vocum  ant  Uteris  ant 
syllabis  tota  alterius  lectionis  dif- 
ferentia  consisteret,  non  semper  in- 
tegras  voces,  sed  plerunique  tantum 
iilas  literas  syllabasve  scribere  libra- 
rii soliti  sunt.  Vid.  ad  in.  44.  §  4. 
Utramque  itaque  lect.  juncturus,  ut 
verioris  electionem  arbitrio  lectoris 
permitteret,  non  modo  illud,  quod  in 
niarg.  notatum  erat,  alieno  loco  in- 
seruit,  sed  etiam  pro  cum  dedit  ^<m. 
Saepe  autem  voculai  iilae  eum  et  cum 
in  membranis  coufund.i  solent.  Vid. 
quae  notantur  ad  iv.  19.  §  2.  Si  quis 
tamen  illud  eum  ex  praecedenti  voce 
cutn  natum  putat,  non  quidem  adver- 
sabor.  Mihi  nihiloniinus  alteruni  ve- 
rius  videbitiir. 

Mirantium  quid  rei  esset]  Mirari 
tum,  quid  rei  esset  Voss.  2.  mirandum 
quid  rei  csset  Flor.  et  Voss.  1.  iniran- 
dum  quid  regi  esset  Leid.  1.  et  Harl. 
1.  mirantis  quid  rei  esset  Hav.  cujns 
posterioris  scriptura  docet,  reliqua- 
rum  Icctionuni  nionstra  inde  orta 
esse,  quod  librarii,  stiliLiviani  igna- 
ri,  non  adverterent  collectivum  sin- 
gularc  populi  jungi  plurali  mirantium. 
Dc  quo  vid.  ad  x.  13,  ^11.  Similia 
plura  notantur  ad  xxxv.  26.  §  9. 

Jubc't,  arbitros  ejicit]  Ita  in  solo  su- 
perest  Hav.  eicit  habet  Harl.  2.  et 
Port,  a  ni.  sec.  Sed  ejecit  Flor.  Voss. 
ambo,  Leid.  ambo,  Harl.  1.  Lipsiens. 
et  Port.am.pr.  (piod  etiam  pra;ferunl 
omncs,  (jiias  vidi,  edd.  usque  ad  As- 
cens.  1530.  in  qua  prima  ejicit  invcni. 
An  ita  scrupiilosi  ac  male  dilipenfos 
niulariiiit,  <piod  prapcedat  jubcl,  ac 
spqualur  comparal  f  quasi  vero  tem- 
pora  diver.sa  jungi  nefas  foret.  Vid. 
ad  MI.  40,  ^  y.   Vet.  ilaquc  lectioncm 


T.    LIVII    HIST.    LIB.    I.    CAP.    41, 


G249 


revocari  jiissi. 

Qu<e  curando  rulneri  opus  sunt]  Ut 
et  supra  inoniii,  liic  quoque  ex  Pall. 
Icp.  siiniil  quaque,  pro  quircuniqiie. 
Gebh.  Iti«  et  est  in  Lipsiens.  ct  Hav. 
Sed  qua  cur.  vuln.  possunt  Leid.  I. 
quee  cur.  vulnera  opus  sit  Voss.  2.  si- 
mutque,  cm:  viitn.  quie  opus  sunt  Port. 
a  m,  sec.  Mox  tamquam  modo  spes 
Voss.  2.  Turn  simulque,  si  dest.  ite- 
rnm  Port,  et  Harl.  2. 

^  2  Dexlram  tenent  orat]  Castiga, 
dextram  tenens  oral.  Rhen.  Nescio, 
in  qua  ed.  Rlien.  tenent  repererit. 
Oinnes  enim,  quas  vidi,  ut  et  omnes 
script!,  lenens.  Praeterea  dexteram 
liabent  Voss.  2.  Leid.  2.  Port,  et  Hav. 
Deinde  rnultam  >nor<cw  Lipsiens.  a  m. 
pr.  pro  inultam;  qui  error  saepc  a  ii- 
brariis  comniissus  est.  Vid.  ad  iii.  38. 
§  3.  Denique  male  soccrum,  pro  sa- 
crum, Lipsiens.  et  edd.  antiquiores. 

§  3  Tuum  est,  inquit,  Serci,  si  vir 
es,  regnum]  T.  est  inq.  Servi,  suhire 
regnum  Voss.  2.  T.  est,  inq.  Servi,  si 
vir  es,  subire  regnum,  utraque  lectione 
jnncta,  Harl.  2.  Hav.  et  Port,  a  m. 
sec.  Turn  tuum  est,  inquit,  semi  si  vir 
es,  regnum  Lipsiens. 

Clurum  hoc  fore  . . .  quondam  circum- 
fuso  igni]  To  fore  deest  in  Voss.  1.  et 
Leid.  2.  qui  iidein  ctiam  priefenint 
igne,  pro  igni.  Infra  hoc  lib.  c.  59. 
'  Ferro,  igni,  qiiaciimque  deliini:  vi 
possim,  exsequntnrum.'  ii.  10.  '  Ut 
ponteni  ferro,  igni,  quacnnique  vi 
possent,  interrunipant.'  iii.  53. '  Vi- 
vosque  ij;ni  concrematuros  minaban- 
tur.'  XXXVII.  30.  '  Si  qua  conciirre- 
rat,  obrnebatur  infuso  igni.'  Vid.  ad 
XXVIII.  45.  ^11.  Insuper  divino  quo- 
dam  circumfuso  Voss.  2.  et  Hav.  ali- 
bi sarpe  obvio  errore.  ^'id.  ad  Liv. 
XXXVII.  11.  §  C. 

Nutic  expergiscere  vere.  Et  nos  pe- 
regrini  regnarimus']  Vet.  expergiscere, 
quia  cere.  Legerim  expergisccrc  :  quid 
verere?  Et  nos.  Lipsius.  \ct,  exper- 
gisctre,  quia  vere.  Scribe,  nunc  expcr- 
giscere.  Quid  verere  ?  Et  nos  pere- 
Delph.  el  Vur,  Clas.  Li 


grini  regrtavimus.  F.  Sanct.  Aliter 
fere  interstinguiint  Mss.  et  oliin  ciisi; 
expergiscere :  vere  el  nos.  An  fuit,  ex- 
pergiscere  :  verere  ?  et  nos  peregrini. 
Grut.  Nunc  expergiscere,  quia  vere 
Voss.  1.  et  Leid.  2.  umle  viri  docti 
nu7ic  expergiscere :  quid  verere?  Veruni 
Joseph.  Wasse  ad  Sail.  Cat.  c.  21. 
locum  rerte  habere  docnit ;  adiudere 
enim  Tanaquilem  ad  flammam,  qua 
Servii  caput  divinitus  arsisse  narra- 
tor c.  39.  ubi  inter  alia  Livius,  '  mo- 
ver! vetuisse  puerum,  donee  sua 
sponte  experrectus  esset.'  Hoc  igi- 
tur  velle,  olim  te  dormicntem,  igne 
ccelesti  circunidatnm,  excitari  nefas 
erat,  at  nunc  tandeni  expergiscere 
vere,  tuto,  auctoribus  Diis,  non  e 
sonino,  sed  ad  regnum  et  gloriam. 
Quam  expositionem  viri  docti  probat 
Burmann.  ad  Val.  Flacc.  iv.  C33.  ubi 
rh  vere  eodem  modo  ap.  Valer.  sumi 
docuit.  Contra  Duk.  Lipsii  et  Sanc- 
tii  conjecturam  baud  contemnendani 
putabat,  si  alii  scripti  eodem  tende- 
rent.  Pra-terea  et  nos  per.  regnamus, 
Leid.  2.  et  nos  per.  rogavimus  Hav.  a 
ni.  pr. 

Qui  sis,  7ion  unde  natus  sis]  Quia 
sis  Leid,  2.  quis  sis  Voss.  ambo, 
et  Lipsiens.  Vid.  ad  c.  7.  ^  9.  to  non 
unde  natus  sis  desunt  in  Harl.  1.  sed 
sis  posteriori  loco  in  Harl.  2. 

At  tu  mea  sequere}  Ita  primus  edi- 
dit  Modius  in  Francof.  1588.  Omnes 
aiitem  priores  at  tu  mea  consilia  se- 
quere.  Et  ita  Florent.  Voss.  1.  Leid. 
ambo,  Harl.  2.  Hav.  Port,  et  Lip- 
siens. nisi  quod  posterior  conscilia  le- 
gat.  Tn  in  ea  consilia  sequere  Voss.  2. 

§  4  liabilabat  enim  rex  adJovis  Sta- 
toris  <edem]  Hie  addidit  scioliis  ali- 
quis  arcusativum  tcdem,  qui  non  est 
in  volnmine  Vormacicnsi.  "ExAenr- 
TiKws  autem  locpiuntur  auctores,  ad 
Jovis  Stiiloris,  pro  ad  Jovis  Statoris 
cedem.  Rlicn.  Uccte  Klienauus  vo- 
cem  adem  delendam  monuit,  ciii  ad- 
sentiunt  etiam  Leid.  1.  Harl.  1.  et 
Voss.  a  ni.  pr.  Non  tainen  nuper  ea 
vius.  18  E 


6250 


NOTiE    VARIORUM    IN 


contextui  addita  est.  Prapterquani 
enim  quod  in  vetustissiniis  edd.  coii- 
Bpiciatur,  supeiest  etiani  in  Harl.  2. 
a  m.  2.  Hav.  et  in  Oxon.  B.  ut 
Hearne  testatiir.  Sed  adJov.  Stat,  lo- 
cum Hail.  2.  a  m.  pr.  Voss.  1.  a  m.  sec. 
Voss.  2.  Leid.  2.  Lipsiens.  et  Port. 
Et  ita  Hearne  in  Oxon,  L.  2.  inve- 
nit.  Qtias  ipsa  lectionum  discrepan- 
tia  vulgatuin  erroris  arguit,  aliis  hac, 
aliis  ilia  voce,  prout  cniqne  optimum 
videbatur,  ellipticum  genus  loquendi 
supplentibus.  Alibi  liunc  errorem 
saepiiis  scribae  commiserunt,  Vid.  ad 
X.  23.  §  13.  Alias  etiam  voces,  quae 
■vulgo  per  eliipsin  omitti  solebant, 
perperam  a  librariis  adjectas  fiiisse 
dicendum  ad  xxxvii.  18.  §  1.  Prae- 
terea  habitat,  pro  habitabat,  Leid.  2. 
Insuper  in  verbis  praecc.  vox  imilti- 
tudinis  deest  in  Harl.  2.  Deinde 
versus,  pro  versus,  habent  Fiorent. 
Voss.  ambo,  Harl.  2.  Leid.  ambo, 
Hav.  Lipsiens.  et  Port.  Eadem  lec- 
lio  superest  in  omnibus,  quas  vidi, 
edd.  ante  Basil.  1535.  Sed  per- 
peram. Liv.  XL.  7.  *  Ex  parte  supe- 
riore  aedium  versisque  in  viam  fe- 
nestris  comissatores,  taniq\iam  ad 
capdem  snam  venientes,  aditu  janu» 
arcet.'  Vid.  ad  xxxvi.  15.  §  7.  De- 
nique  in  verbis  seqq.  Tanaquil  po- 
pulum  prapferunt,  vocibvis  transpo- 
sitis,  Harl.  1.  Lipsiens.  et  Port. 

^  5  Ferrum  hand  alle']  Silius,  pcr- 
peluiis  Livii  imitator,  vi.  580.  '  leve 
vulnu.s,  an  alte  Usque  ad  nostra  fe- 
rus  penetravit  pectora  mucro?'  ubi 
vid.  quae  notavi.  Lucan.  i.  31.  '  nulli 
pcnitus  descendere  ferro  Contigit, 
alta  sedent  civilis  vulnera  dextrae  ;' 
nbi  consnle  Oudendoip.  haud  altc 
ferrum  alio  ordiiic  est  in  Harl.  2.  et 
Lipsiens. 

.Jam  ad  se  rcdhse']  IlcessohaDC  verba 
in  Oxon.  L.  I.  Hearne  testis  est. 
Rcdiisse  est  in  Voss.  1.  ct  Hav.  Vid. 
ail  vxxvi.  35.  §  2. 

Omnia  sahibria  fsse]  '  .Signa  ad  sa- 
luteni'  vucat  Tercrit.  Andr.  iii.  2.  I. 


*  Adhuc,  Arcliilis,  qnae  adsolent, 
qnaeque  oportet  Signa  esse  ad  sa- 
lutem,  omnia  bnic  esse  video.' 

Interim  Sercii  TulHi  jubere  populum 
dido  audientem  esse]  Livius  scripsit 
Interim  Servio  Tullio  jubere.  Sic  v. 
3.  '  Nee  plebs,'  inquit,  '  nobis  dicto 
audieiis  atque  obediens  sit.'  Impe- 
ritus  quispiam  non  versatiis  in  auc- 
torum  lectione,  et  proinde  non  intel- 
ligens  quid  sibi  vellet,  '  dicto  au- 
dientem esse ;'  pro  Serrio  Tullio, 
scripsit  Servii  Tnllii,  ut  quadrarent 
verba  dicto  Sercii  Tullii,  hoc  est, 
pr2ecepto.  At  *  dicto  audientem 
esse,'  idem  est,  quod  obedire.  Rlien. 
Rhenani  emendationem  probant  om- 
nes,  qiiibus  usus  sum,  codd.  mann 
exarati,  Voss.  ambo,  uterq.  Harl. 
Leid-  ambo,  Lipsiens.  Port,  et  Hav. 
a  m.  pr.  Et  ita  legenduni  esse  hoc 
loco,  monuit  etiam  Scbottus  ad  Corn. 
Nep.  in  Vit.  Datam.  c.  2.  Pluribus 
locutionem  inliistravit  Gron.  ad  Liv. 
VIII.  4.  §  2.  et  ad  xxix.  20.  §  11.  ubi 
etiam  vid.  qu*  notavi. 

Alia  regis  7nunia]  Vet.  lib.  habet 
alia  regis  munia  esse.  Rlien.  Fiorent. 
S.  Marci,  Rott.  Voss.  uterq.  Gud. 
appoiinnt  esse:  nee,  quia  paullo  ante 
pracedit,  deleiidum  fuit,  quum  Li- 
vius in  orationibus  crebram  ejus  re- 
petitionem  aniare  videatur.  v.  11. 
'  Praejudicium  jam  de  reis  factum 
esse:  nam  et  .SCto  eos  ab  republica 
remotos  esse,  et  recusantes  coc'rcitos 
esse.'  IV.  2. '  Iterum  concessum  esse: 
finem  non  fieri  :  non  posse  in  eadeni 
civitate  tribunes  plebis  ct  patres 
esse :  ant  luinc  ordinem,  aut  ilium 
magislratum  tollendum  esse.'  Et 
passim  id  observes  licet.  Jnc.  Gron, 
Ulud  esse,  quod  Kheii.  et  Jnc.  Gron. 
ex  ISIss.  revocarunt,  non  modo  su- 
perest in  edd.  ante  Aid.  virum  etiam 
in  Fiorent.  Harl.  ulroq.  (nisi  quod 
po-iterior  liabcat  alia  esse  munia) 
Leid.  utroq.  et  Port,  alia  regis  esse 
inunia  habet  Lipsiens.  Tb  esse  etiam 
Hearne  sc  invcnisse  testatur  in  Oxon. 


T.   LIVII    HIST.   LIB.   I.   CAP.  41. 


0251 


L.  2.  et  C.  Hinc  in  contextnm  recepi. 
Neqnc  niorari  debet,  quod  nioiio  ver- 
hum  esse  piapcesserit.  Nam,  ut  Gron. 
docet,  Livius  earn  vocem  in  oiati- 
oiiibiis  subinde  lepeteie  solet.  XL. 
35.  '  Quod  fieri,  pra;terquam  ([uod 
ita  deberet,  ctiani  prope  necessarium 
esse.  Ita  enini  obstinatos  esse  mi- 
litt's,  ut,'&c.  Ita  recta  ibi  legendutn 
moniiit  J.  F.  Gron. 

^  6  Cum  trabea  et  lictoribus  prodif] 
Procedit  Voss.  2.  Similes  turbas  in 
his  vocibus  commiitandis  scribae  de- 
derunt  c.  23.  §  G.  c.  2.5.  §  2.  et  alibi. 
Pari  mode  etiam  *  excedere'  et  '  ex- 
ire'  inter  se  conimutarunt.  Vid.  ad 
XXXVI.  21.  §  2.  Videri  posset  Livius 
jespicere  ad  sollemnes  prooessiones 
magisiratuum,  et  in  primisconsulum, 
prime  die  initi  honoris.  Vid.  quae 
iiotavi  ad  Silii  vi.  441.  Potius  tamen 
ob  reliquorum  codd.  consensum  hie 
nihil  mntandum  puto.  Sup.  c.  13. 
'  Inde  ad  f'^dus  faciendum  duces  pro- 
deunt.'  Mox  sedcns  abest  ab  Harl.  1. 
Turn  decrevit,  pro  decernif,  Port,  a 
in.  pr. 

Turn  demum  palam  facta  ex  complo- 
ratione  in  regia  orta']  ludicat  Ms.  ex- 
emplar esse  legendum,  palam  factum  ; 
subaudi,  regem  esse  exstinctum.  Turn 
demum,  hoc  est,  ubi  suas  opes  fir- 
niasset.  Ceterum  quia  mox  vet.  cod. 
habet  et  comploratione  in  regia  orta, 
arbitror  sic  scriptum  reliquisse  Li- 
viiiiii,  Turn  demum  palam  factum.  Et 
cotnploraiio  in  regia  orta  :  subauditnr 
est.  Rlien.  Nescio,  cur  vet.  lecti- 
oncm  immutaverit  Rlien.  Tum  de- 
mum  palam  facta  ex  compl.  in  regia 
orta.  Cum  sit  sensus;  Servius,  ce- 
lata  mortc  regis,  opes  suas  firmavit, 
tum  deinnu)  |)alam  facta  ex  complo- 
ratione in  regia  orta  regnavit.  Sigon. 
Mallem,  Tum  demum  palam  factum  ex 
compl.  Cerle  factum  exstat  iu  Andr. 
editione  et  scripto  Rhenani.  Et  vero 
'  palam  factum  quid  esse'  fuit  om- 
nino  formula  solcnnis,  ubi  jam  ali- 
cujus  mors  vulgabatur,  ut  pluribus 


probavi  insuspicionibus.  Grut.  Pro- 
bat  hanclectionem  Sigon.  palam  facta 
ex  comploratione.  Neqiie  ego  dissen- 
tio.  Omnes  tamen  nostri  libri  palam 
facto  et  comploratione.  Gebb.  Rlien. 
invito  Sigonio,  factum  et  complora- 
tione ;  Grut.  factum  ex  compl.  Freinsh, 
in  indice  Fiori  voc.  *  Complorare' 
facta  ex  comploratione  in  regia  orta 
morte.  Sed  optimorum  et  Pall,  et 
Gall.  Florentinorumque  est,  palam 
facto,  et  comploratione  in  regia  orta. 
Vid.  Diatr,  ad  Statii  Silvas  c.  48. 
XXII.  20.  '  Quod  satis  erat  in  usnni, 
sublato,  caeterum  omne  inceiisum.' 
XXV.  9.  '  Et  ne  ibi  quidtm  nunciato, 
quo  pergereut,  lantum  convocatos 
milites  monuit.'  xxx.  8.  '  Velut  de- 
bcllato,  quod  ad  Syphacem  Cartha- 
giniensesque  attineret.'  Caesar  Gall. 
VII.  52.  '  Exposito,  quid  iniquitas 
loci  possit,  quid  ipse  ad  Avaricum 
sensisset.'  Ita  nienibr.  Andibus  bonas 
fidei.  Vulgatns  exposuit.  Liv.  xxii. 
55.  '  Et  nondum  palam  facto  vivi 
mortuique  per  omnes  pcene  domos 
complorarentur.'  Ubi  etiam  viilgo  vi- 
tiatum  erat.  J.  F.  Gron.  Adde  Periz. 
ad  Sanct.  in.  9.  1.  Duk.  Tunc  de- 
mum, Lipsiens.  Vid.  ad  ii.  12.  §  15. 
Deinde  palam  facta  et  comploratione  in 
regia  orto  Harl.  antiq.  palam  factum 
et  comploratione  Flor.  et  Leid.  ambo. 
Sed  reliqui  omnes  Voss.  ambo,  Harl. 
2.  Hav.  Lipsiens.  Port,  et  Neap. 
Lat.  codd.  etiam  Oxon.  omnes  qnos 
Hcarne  adliiliuit,  palam  facto,  et  com- 
ploratione; qnam  lectiouem  merito  6 
irct^u  Gron.  probavit.  In  genere  hoc 
loqnendi  Livius  plurimus  est.  vi.  25. 
'  Adjutorem  sibi  ad  earn  rem  unum 
petit;  permissoque,  ut  ex  collegis 
optaret,  qticm  vellet,  contra  spem 
omnium  L.  Furium  optavit.'  x.  36. 
'  I'r-.vM'ectus  ad  portam  castrorum, 
ac  stafione  cquitum  ibi  obposita, 
edictoque,  ut,  quicumque  ad  vallum 
pergcri't,  sive  ille  Romatnis  sive 
Samnis  csset,  pro  lioste  liaberetur.' 
xxvui.  7.  '  Quum  Heraiam  vcnissef, 


6252 


NOT^    VARIORUM    IN 


audito  Machanidam  refngisse  Lace- 
da?monem,  vEgium  se  recepit:'  ubi 
vid.  Rhen.  c.  21.  '  Qiiidam,  pacto 
inter  se,  nt  victorem  res  sequeretnr, 
ferio  decreveriint :'  ubi  vid.  eumdem 
Rhen.  xxxi.  39.  '  Inde  ad  Pellinam 
est  progiessns,  nondtini  comperto, 
quam  legionem  hostes  petissent.' 
Et  paullo  post,  '  Rex  hand  procul 
inde  et  ipse  consedit.  Inde  satis 
comperto,  Eordaeani  petituros  Ro- 
nianos,  ad  occupandas  angnstias 
praecessit.'  xxxii.  15.  *  Degressus- 
que  in  campos  Thessaliae,  quum  jam 
omnia  exercitni  deessent,  explorato 
ante,  utrum  Leiicadem  ac  sinum  Am- 
bracium  onerarias  tenuissent,  fru- 
mentatuni  Ambraciam  in  vicem  co- 
hortes  niisit.'  xxxui.  41.  '  Pervenit 
in  Lyciam :  Patarisqne  cognito  vivere 
Ptolemaeum,  navigandi  (|nideni  in 
^gyptum  omisstuii  consilium  est.' 
XXXV.  35.  '  Fecerat  sibi  morem  Aiex- 
amenns,  nunc  cum  tyranno  inter 
paucos  ordines  circumeundi,  nunc  in 
dextrum  cornu  ad  suos  adequitandi ; 
mox  inde,  velut  imperato,  quod  res 
poposcisset,  recipiendi  se  ad  tyran- 
num.'  XLiv.  28.  '  Cognito  delude  in 
latere  altero  quinquaginta  onerarias 
suarum  inclusas  esse,  circunivecti 
propere,  ac  summotis  terroie  lios- 
tium  navibus,  onerarias  in  Miicedo- 
niam  mittunt.'  c.35.  •  Prretoreni  Oc- 
tavium  arcessitnm,  exposito  quid 
pararet,  Heracleum  cum  classe  pelere 
jubet.'  XLV.  5.  *  Petiit,  utsibi  panels 
adloquendi  populi  potestateni  face- 
rent.  Permisso,  Utrum  nos,  liospites 
Samotliraces,  vera  accepimus,  an 
falso,'  &c.  Idem  genus  loquendi 
etiam  Justino  familiare  est.  i.  7. 
'  Ex  universa  Graccia,  cognito,  quod 
inlatuin  Crcuso  bellum  csset,  auxllia 
velut  ad  exstlnguendum  coniinunc  in- 
cendluni  coiiflucliant  :'  ex  (|uo  plura 
exempla  prastabit  Index  Frcinsiie- 
mianus  vocibus  '  Cognito,"  Petito,'  et 
'  Quasito.'  SiUus,  Livii  Imitator,  xiv. 
y7.  *  jungit  nova  foedera,  pacto,  Ce- 


deret  nt  Siculis  victor  Sidonius  oris:' 
ubi  alia  notavi.  Vid,  etiam  Snakenb. 
ad  Curtii  iv.  13.  §  37.  Pra?terea  com- 
ploratione  in  regiam  orta  Voss.  uterq. 
Lipsiens.  et  Port.   Sed  male. 

§  7  Jam  tunc  comprehensisl  •^"'^  '""* 
cum  comprehcnsis  Voss.  1.  et  Leid. 
ambo :  jam  turn  cum  conprensis  Har).  1. 
Jam  turn  comprensis  Flor.  jam  tum  cb- 
prensis  Harl.  2.  jam  tum  comprehcnsis 
Hav.  Lipsiens.  et  Port,  nee  non  edd. 
nsque  ad  Grut.  a  quo  tu7ic  promana- 
vit.  Sup.  c.  5.  'Jam  tum  in  Palati- 
no  monte  Lupercal  hoc  fulsse  ludi- 
crum  ferunt.'  c.  7.  «  Jam  tum  in- 
mortalitatis  virtute  partae  fautor.' 
Inf.  c.  45.  'Jam  tum  erat  inctitum 
Dianze  Ephesiae  fanum.'  1.  ii.  c.  35. 
*  Damnatus  absens  in  Volscos  exsula- 
tum  abiit,  minitans  patriae,  bostiles- 
que  jam  turn  spiritus  gerens.'  xlv. 
6.  'Oroandesjam  turn,  dum  pecnnia 
deferretur,  primis  tenebris  solverat 
navem.'  Et  passim  alibi.  Id  igitur 
revocavi. 

Exsulatum  ierant]  Exsulatum  iertint 
Voss.  2. 

Cap.  xlii.  §  1  Nee  jam  publicis  yna- 
gis  consiliis]  Sic  et  in  archelypo  Vor- 
niac.  legitur.  At  ausim  jurare  ego, 
pcripsisse  Livium,  Nee  jam  publicis 
magis  auxiliis  Servius,  Si  quideni, 
quod  ante  dixit,  '  Servius  praesidio 
firiiio  munltus,'  illud  ipsum  est,  quod 
hie  publica  auxllia  vocat.  Et  ali- 
quanto  post  sequitur  *  consilioaugcre 
imperium  conatus  est.'  Porro  facil- 
linnis  scrib*  lapsus  fuit,  ut,  proauari- 
liis,  scribeiet  cvnsiliis,  literarum  si- 
niilltudine  deceplus.  Rhen.  Restltui 
in  integrum  scripturam  voluminum 
Mss.  omnium,  nee  non  impressoruni 
ante  Sigon.  natnm.  Is  nobis  primum 
obtrusit  auxiliis,  ortum  c  cerebro 
Rhcnani.  Quod  miror  non  etinni 
txagitaium  a  rable  Kobortelll.  (iiut. 
Non  Sigonius  fuit,  ut  Uruterus  crede- 
bat,  qui  ronjecturam  Rhcnani  auxi- 
liis in  contextiim  admisit,  sed  put  Ins 
Cicl.  Sec.  Curio,  qui  cdltioiii   Ijasil, 


T.    LIVIl    HIST.    LIB.    I.   CAP.   42. 


G253 


1549.  praefiiit.  Ea  enim  prima  ita 
exhibnit.  liecte  vero  Grut.  levoca- 
vil  lectioiiein  vctt.  codd.  ct  edd.  qiii- 
biisctim  faciuiit  nostii  Voss.  iiteiq. 
Leid.  iiterq.  Hail,  uterq.  Lips.  I*oit. 
et  Hav.  Ne(|iie  cam  iniitandi  ullaiu 
jiistani  caiissani  Rlienanus  liabuit,  li- 
cet taineii  venim  sit,  '  coiisiliuni '  et 
'  auxiliiim  '  in  Mss.  confundi.  Vide 
11.27.  §2.  Piiblica  cousilia  vocat  Li- 
vins,  qii.B  Servius  claiidestina  qui- 
dem,  at  tamen  dc  suinina  republica, 
cepit ;  quod  nenipe,  celata  Tarqiiinii 
niorte  per  specicni  alicnae  fnngeiidiB 
vicis,  opes  sibi  firmaveiit  :  privata 
vero  consilia,  quce  ad  fainiliam  siianj 
privatiin  pertinebant,  coiiinibiiiin 
iienipe  filianiin,  quas,  Tarquinii  fiiiis 
elocando,  evitare  coiiatiis  tst  similes 
insidias,  atcpie  Anci  libcri  Tarquinio 
striixissent. 

Qualis  Anci  liberiim]  Anci  liberorum 
Voss.  1.  Leid.  2.  Hav.  et  Lipsiens. 
Anci  liberis  Voss.  2.  INIox  Tarq.  libe- 
rorum Voss.  aiiibo,  et  Leid.  2.  Tarq, 
liberis  Harl.  2.  Tarq.  liberi  Lipsiens. 
Pauilo  post,  Tarq.  Servius  jiaigit,  me- 
dia voce  adjecta,  Hav.  Sed  male. 
Eadeni  eiiini  jam  prajcessit ;  qiiare 
hie  repeli  opus  noii  est. 

§  2  Nee  rupit  tamen  fati  necessita- 
<em]  Nee  tamen  rumpit  Neapol.  Lat. 
Ncc  rupit  tum  Lipsiens.  Vid.  ad  xxii. 
17.  §  5.  Mox  qui  cum  iii  invidia 
Flor. 

lieUum  cum  Veientibus  (jam  enim  in- 
ducicc  exierant)]  Ha  inducia;  sub  Ilo- 
luulo  facias  erant,  riipta;  sub  Tuilo, 
ut  pauilo  ante  di\imus  ;  et  a  Koniuli 
niorte  nunc  sunt  centum  ac  qiiadra- 
ginta  ferme  anni.  Qiiomodo  igitur 
jam  primuni  exierant?  nisi  instaura- 
tas  alicnbi  quis  dicat  :  quod  ipse  ta- 
men Livius  dicere  neglexit.  Glar. 
Omniuo  intelligi  nequeunl  induciiE, 
quas  llomulnm  Veientibus  in  centum 
annos  concessisse  Livius  supra  nar- 
ravit  c.  15.  Quocumque  enim  Ko- 
niuli anno  t'actas  dicamus,  jam  diu 
ante  Servii  regniim  exisse  debucrunt. 


Preeterquam  quod  ipsi  Veientes  indu- 
cias  a  Koniulo  impetratas  diu  ante 
earuni  exitum  perlidc  sub  Tiillo  rege 
fregerint,  ut  Livius  su|)ra  narravit  c. 
27.  Verosimiiis  itacpie  est  conjectura 
I'erizonii  in  Anini.  Hist.  c.  4.  Tid- 
lum  Veientibus  iteriim  inducias  de- 
disse  in  centum  annos,  quie  regnante 
Scrvio  exierunt ;  si  autem  recipiatur 
ejus,  vel  propius  ad  vulgatam  scrip, 
turam  accedens  Bukeri  conjectura, 
quam  proposurnint  supra  ad  c.  30.  § 
7.  earum  induciarum  eliam  Livius, 
quamvis  non  suo  loco,  mentionem  fe- 
cisse  dicendus  crit. 

§  3  £<  virtus  etforluna  eniiuit  Tullii] 
Alterum  et  priori  loco  omittunt  \'oss. 
1.  et  Leid.  2.  Tiim  nituit  Voss.  anibo, 
Leid.  ambo,  Port,  ct  Hav.  Delude 
fort.  Servii  Tull.  enit.  Harl.  2.  fort. 
Servii  Tull.  omissa  voce  enituit,  Lip- 
siens. Denique  plebis  animus  Flor. 
a  m.  recent.  Leid.  1.  Voss.  2.  Lip- 
siens. Port,  et  Hav. 

§  4  Ailgriditurque  inde  pads  longe 
maximum  opus^  Sic  jam  Andr.  Sed 
sex  membranaj  me  docuerunt,  scri- 
bendum  Aggr.  inde  ad  pacis.  Recte. 
Sic  enim  et  Cic.  pro  Mur.  c.  7.  '  Cae- 
terorumque  ornamentoruiu  omnium, 
quibus  fVetum  ad  consniatus  pttitio- 
nem  aggredi  par  est:'  de  Nat.  i.  21. 
'Sed  antequam  aggredior  ad  ea,  quae 
a  te  disputata  sunt,  de  te  ipso  dicam, 
quid  sentiam.'  Et  sacpe.  J.  F.  Gran, 
Aggr.  inde  ad  pacis  etiam  Flor.  Voss. 
1.  Harl.  1.  et  Leid.  uterq.  Aggr.  inde 
et  pacis  proxime  verum  Voss.  2.  ng- 
greditur  inde  aliud  pacis  Hav.  Plautus 
Bacchid.  v.  2.  30.  '  senem  ilium 
Tibi  dedo  ulteriorem,  lepide  ut  leni- 
tum  reddas,  ego  ad  hunc  Latum  ad- 
grediar.'  Cic.  de  Orat.  n.  72.  'Ego 
cum  ad  caussam  sum  adgressus:'  nbi 
male  scriba  cod.  Trajectini,  alioium- 
que  codd.  Oxoniensium,  quos  Tliom. 
Cockman  evolvit,  librarii  voculaui  ad 
omiserunt.  Nam,  ita  sapius  Cicero- 
nem  loqui  solitum  fuisse,  constat  ex 
cxemplis,    quai    collcgit    Hadrianus 


6254 


NOTiE   VARIORUM    IN 


Cardin.  de  Serm.  Latin,  p.  77.     Mox  Qnare  hie  census  accipitiir  pro  pa- 

.div.jur.  auctor,  alio  verborum  ordine,  trimonii  bonis,  sive  pro  sorte,  ut  po- 

Hav.  puli  adhuc  pauperis.    Qiiando  autera 

§  5  Censum  enim  instituit,  remsnlu-  et  hie  locns,  et  quae  postea  de  suffra- 

berrimam,  ^c]  Census  dicebatur  ae-  giis  ferendis  a  Livio  nimis  concise 

stimatio  rerum  ac  bonorum  facta,  se-  referuntur,  mnltos  acriter  torquenf, 

cundiim    qiiam    tiibnta   soivebantnr.  quum  apud  Dionysium  luculenler  dis- 

Nequeuiiiquam,quodequidein  sciani,  cussa  sint,  operae  pretium  putavi,  ea 

veleres  auctores  pro  annuo  proventii  omnia  liic  sub  oculos  in  fypum  sta- 


iisurparunt,  ut  nunc  vulgus  jnrispe- 
ritorum  solet.  Admonuit  nos  ejus 
rei  Dn.  Ulricus  Zasius,  vir  inimorta- 
litate  dignissimus,  ac  praeter  juris 
prudentiaui,  qua  hac  nostra  state 
absque  controversia  regnat,  eliam 
classicorum  scriptorum  eruditissimus. 


tuere  cum  summis  pecuniariis  utrius- 
qne  auctoris,  cumque  classium  cen- 
turiis,  arniis,  ac  telis  ;  ut  si  qua  inde 
utilitas  ad  lectorem  nianare  queat, 
ea  parte  non  desimus  stndiosis,  quod 
in  Dionysium  olim  etiam  fecimus. 


Classes       Census.       Peditum  Cen-     Equitum  Cen- 

Arma  omnia  ex  aere. 

sex. 

turiae. 

turiae. 

I. 

100000.  aeris. 

LXXX. 

XVIII. 

Galea,  clipeus,  ocreae. 

10000.  drachmae. 

Fabrorum  II. 

lorica. 

1000.  coronati. 

Has  duas  fabrorum 

1              Tela. 

100.  niiuae. 

centurias  Dionysius 
adjecit  secundae  clas- 
si,  Livius  primae. 

Hasta,  et  gladius. 

II. 

75000.  aeris. 
7500.  drachmae. 
750.  coronati. 
75.  miucP. 

XX. 

Arma. 
Galea,  scutum,  ocreae. 
Tela. 
Hasta,  et  gladius. 

III. 

50000.  aeris. 
5000.  drachmae. 
500.  coronati. 
50.  minae. 

XX. 

Arma. 
Galea,  et  scutum. 

Tela. 
Hasta,  et  gladius. 

IV. 

25000.  ipris. 

XX. 

Arma. 

2500.  draclimac. 

Tubicinum  Sec.  11. 

Scutum,  ait  Diuny- 

250.  coronati. 

Duas  facit  Dionysius, 

,               sins. 

25.  minae. 

Livius   tres:    et    hie 
quints  adjecit  classi, 
iile  quartae. 

Tela. 
Hasta,  et  verutum  : 
quamquam  in  Uiony- 
sio  pilum  legatur. 

V. 

11000.  aeris. 
1 100.  draclimae. 
110.  coronati. 

XXX. 

Tela. 
Funda  ac  lapides 
missiles. 

VI. 


11.  miuo;. 

Capite  censorum  I. 


Minin  ac  drarlimia  siippiitat  Diony- 
sius,  ut  auctor  Or.rcus,  Livius  vcro 


assibus,  qui  erant  ex  acre.     Quadrat 
autcm  ratio  utriusquc  auctoris  cum 


T.    LIVU    HIST.    LIU.    I.    (;AP.    43. 


0255 


G.  Biid-<x>i  siippiitationibus.  Qua- 
proptcr  coioniitoriiin  Francicoruni 
£t8timationeiii  ordiiii  pro|)nsito  inje- 
ciniU8,oppiiloa|)tani,  iit  hiijiis  ((iioqiie 
aetatis  pcciiniariuiii  apstiiiiationein 
haberet  lector.  IMiiia^  singulis  derem 
coionatis,  coronati  vero  singiili  de- 
fcm  valeiit  dracliiiiis.  Dracliina;  por- 
ro  cum  deiiaiiis  Uoinanis  idem  lia- 
bent  pondiis,  qiiaie  deiiis  valeiit  assi- 
biis,  ut  denarii.  Est  itaqiie  birc 
divisio  per  totnm  denaiia.  Et  prio- 
lum  qiiidem  qiiatiior  classiiim  nume- 
riis  in  diminiitionem  liabet  ccntenarii 
quadianteis,  at  quiutic  piioris  dimi- 
ditmi  ap.  Diunyi^iiui),  ap.  Liviiini  mi- 
nus :  ait  euim, '  iiiidecim  millibus  haec 
classis  censobatiir :'  nisi  et  boc  cor- 
rupt iini  qnis  putet,  quod  equidem 
suspicor,  et  legendum  duodecim  milli- 
bus, pro  unJccim  inillibus.  Duas  fa- 
bium  centurias  Dion^sius  secunda* 
adjicit  classi,  ut  dictum  ect,  Livitis 
primap.  Ceterum  tubicinum,  corni- 
cinum  ct  accensorum  centurias  Li- 
vius  tres  facit,  Dionysius  duas.  Et 
bic  quidem  quarts'  adjecit  classi, 
Livius  quintdp.  Poiro  in  armis  ac 
telis  non  multnm  discriiuiuis  babent. 
In  quarta  ciasse  Livius  ait  arma  niu- 
tata,  nee  adjicit,  iiuo  pacto  :  Diony- 
sius eis  scuta  data  scribit.  In  nni- 
versum  igitur  eraul  classiiim  centii- 
lia?  cxciii.  auctorL'  Dionysio.  Et 
cum  totum  curarum  bellorumque 
onus  a  pauperibus  in  dites  iiiclinatum 
esset,  conimodo  iilo  levavit  miti^'a- 
vitque  eorum  indiguationem  Scrvius, 
quod  dites  fecit  vcre  rei|)ublica;  do- 
niinos,  (piippe  penes  quos  erat  maxi- 
ma populi  potestas,  (pia-  est  de  suf- 
fragiis  ferendis.  Valebant  enim  suf- 
fragia  non  viritim,  sed  centuriatim 
lata  :  qua  in  re  vincebant  equites 
cum  sola  prima  classc.  Equites  enim 
primi  vocabantur,  quibus  erant  xv. 
centuria>,  dein  prima  classis,  quae  oc- 
toginta  liabcbat  centurias.  Atque  hi 
simul  si  consonticbani,  relicpias  clas- 
ses oniues   tribus  vincebant  suffra- 


giis,  quandoquidem  ipsi  erant  cen- 
turia:"  xcvm.  reliqua;  xcv.dumtaxat. 
Glar. 

Taiito  futuro  imperio']  Th  fuluro  de- 
erat  in  Leid.  2. 

Belli  jiacisijue  mu7)iu'\  Pacisque  roma 
Hm[.  I.  Quod  lilerarum  transposi- 
tionc  ct  exigua  mutatione  pro  u7tera 
datum  videtur;  07iera  vero  ex  glossa 
invaluisse  pulo.  Deinde  viiium,  pio 
virilim,  Lipsiens.  Qui  error  ob  simi- 
litudincm  ductutim,  qua?  in  scriptura 
Longobardica  est  inter  literas  u  et  ti, 
ortus  videtur.  Tandom  vel  pace  dec. 
Hav.  a  m.  sec. 

Cap.  XLiii.  ^1  Aut  majoyem  cen- 
sum  hubei-eriQ  Pal.  1.  inujoris  censiim. 
IJespexit  ad  pra?c.  aris.  Gebh.  .'I/a- 
juris  censum  etiaui  Lipsiens.  KerKiui 
mei  in  vulgatum  recte  con.spirant, 
nisi  quod  hand  majorem  censum  aperte 
contra  meutem  Livii  babeat  Leid.  1. 
Alibi  sa>pe  vocula;  aut  et  hand  in  Mss. 
commutantur.  Vid.  ad  xxviii.  2. 
^11.  Id  vero  in  nuUo  alio  cod.  quam 
in  Leid,  I.  freijiientius  ojjservavi. 

§  2  Prima  classis  omnes]  Pal.  I. 
primcB  classis.  Non  iuscite.  Gebh. 
Pr imo  classis  omnis  Flor.  Prima  classis 
Voss.  1.  Leid.  2.  ct  Harl.  1.  prima 
classes  Leid,  1.  primte  classis  Voss.  2. 
Lipsiens.  et  Port,  prima  classis  Harl. 
2.  et  Hav, 

Juvenes  ut  /oris  bellal  Jttniores  le- 
gendum  esse  conjicit  Latin.  Et  ita 
Hearne  in  Oxon.  B.  invenit.  Nostrl 
in  vulgatam  lectionem  constanter 
conspirant  ;  quam  cliam  mutandi  le- 
gitimam  caussam  non  video.  Unus 
tamen  Lipsiens.  trajcctis  vocibus, 
pra^fert  JHi-t'Hes  ut  bella/oris. 

Galea,  clipeus,  ocrea]  Cod.  vet.  lia- 
bet galea,  clipeum,  ocrea.  Quid  autetn 
opus  crat  bic  scribere  clipeus,  qiium 
utrumque  doctis  sit  in  nsn,  clipeus  et 
clipeum?  Virg.  itn.  ix.  709.  '  et  cli- 
peum superintonat  ingens.'  Auctor 
Scrvius.  lihcn.  Flor.  ct  Helm.  cli. 
pcum.  Qua  forma  sa-pe  Livius  alibi. 
J.  F.  Gran.     Clipeum,  quod  Rhcn,  et 


6l>56 


NOTiE    VARIORUM    IN 


Gion.  in  optiniis  Mss.  invenenint,  in 
nieis  etiam  melioris  notas,  Fior.  Leid. 
1.  et  Harl.  1.  superest,  unde  lectio- 
Dcni  illan),  quam  primus  Gron.  in 
contextum  recepit,  servandam  jiidi- 
cavi,  licet  reliqui  codd.  in  alia  omnia 
abeant.  Cliarisius  Instit.  Gramm. 
1.  p.  59.  '  Clipciis  masculino  gene- 
re  in  significatione  scuti  ponitiir,  ut 
Labienus  ait ;  neutro  anteni  genere 
imaginem  significat.  Sed  Asinius  de 
provincisE  lizeredibus  imaginis  cli- 
peiim  masculine  dixit.  Clipeus  prse- 
textee  imaginis  posilus.  Et  Livius 
in  significatione  scuti,  neutraliter 
sjepius,  et  Pomponius  in  Capella, 
quum  ait:  Clipeum  in  medio  fixum 
est.  Qnare  Plinius  dubii  sermonis 
secundo  indistincto  genere  dici  ait; 
Red  litera  differre,  ut  pugnatorium 
per  i,  clipeum,  quod  est  a  clepere,  id 
est,  ca'laie  dictum  ;  iniaginem  vero 
per  u,  clupeum,  a  cliiendo.  Sed  ha-c 
differentia  mibi  displicet  propter 
communionem  i  et  u  litcrarnm:  nam 
ct  niaximus  dicimus  et  maxumu'*,  et 
optimus  et  optumus.  Nee  tamen  ilia 
diff'erentia  secernimus.'  Verum  au- 
tern  esse,  qiiod  Cliaris.  testatur,  Li- 
viimi  in  significatione  scuti  sa?pe  neu- 
traliter clipeum  dixisse,  lia-c  probant 
exempla,  ex  xxxv.  41.  '  De  multa 
damnatorum  quadrigae  inauratac  in 
Capitolio  positae  in  cella  Jovis  supra 
fastigium  isdicula>,  et  duodecim  cli- 
pea  inaurata.'  cap.  10.  '  Multos  pe- 
cuarios  tiamnarunt :  ex  ea  pccunia 
clipea  inaurata  in  fastigio  Jovis  a;dis 
posuerunt.'  xxxviii.  35.  '  Et  duodc- 
cim  clipea  aurata  ab  apdilibus  curuli- 
bus  P.  Claudio  et  Ser.  Sulpicio  Gal- 
ba  sunt  pusita  ex  pecnuia,  (|ua  tVu- 
nicntarios  nb  annonam  compressam 
daninarunt.'  Vide  Pierium  ad  Virg. 
JEn.  IX.  70'J.  Popm.  de  Differ.  Verb, 
voce  '  Clipeus,'  ct  Voss.  Gramm.  iii. 
36. 

Hastaque  el  gladius;  additcp  huic,  ^-c] 
f'.l  iflddiua  (uldita  ;  addilfE  huic  Ha  v. 
Sed   vox   insiticia  recte    relicjuoruni 


codd.  eam  ignorantinm  tacito  con- 
sensu damnatur.  Neque  etiam  nllus 
necessariam  judicabit,  qui  animad- 
vertit,  Ta  hastaque  et  gladius  penderc 
ex  prsc.  iinperata.  Ceierum  Periz. 
utrum  Antonius  pater,  an  Jacobus 
filius  fuerit,  dicere  nequeo,  rh  que  de- 
levit,  quasi  scribendum  putaret  liasta 
et  gladius.  Sed  qmim  copulam  banc 
servent  omnes  codd.  eam,  illis  invitis, 
expungendi  nullani  necessitatem  vi- 
deo. Sensus  autem  receptee  lectio- 
iiis  ille  constituendus  est,  ut  dicat 
Livius,  prffter  arma,  quae  tcgumenta 
corporis  essent,  militibus  ex  pri- 
ma  classe  lectis  etiam  arma,  quae 
tela  in  liostem  forent,  imperata  fa- 
isse  duo  biec,  *  liastaque  et  gladius.' 
De  compositione  hac  orationis  et  usu 
vocularum  que  atque  et  plura  vid.  ad 
X.  30.  §  2. 

§  3  Machinas  i7i  hello  ferrent^  Levi- 
ter  suspects  lectio.  Quid  enim/fr- 
rent  ?  ipsine  suis  liumeris?  baud  po- 
tuit.  Dixisset  '  vrlierent,' '  curarent ' 
aut  adsimile  verbum,  ferrem.  Sed 
profecto  legendum  ibi  potwisfacerhtt. 
Et  hoc  corum  munus,  ut  f'abricaren- 
tur  machinas,  cum  iis  opus.  Advoco 
Dionysiuni,  qui  in  ipsa  hac  re  iv. 
p.  222.  centiirias  duas  inrXoiroiCov  Koi 
TiKT6vu>v  tacit  :  id  est,  qui  armunnn 
fabri  itemque  archilecii  essent.  Lip- 
sius,  Poliorcel.  Dial.  iii.  0.  Non 
inmerito  Lipsio  susjjectum  fuit  fer- 
rent.  Ncc  offendere  debet,  quod, 
probata  ejus  conjectura,  repetatnr 
Th/acerent.  Multa  iiujusmodi  sunt  in 
Liv.  XXX.  33.  bis  repetit  '  instruxit,' 
ter  '  ostentatur  ;'  et  ibidem  cap.  39. 
bis  '  tempi'stas  adoita.'  Vide  plura 
ad  cap.  53.  §  4.  Duk.  Vid.  etiam  de 
bis  vocum  in  Livio  frequeiUibus  ad- 
moduui  repetitiunibus  supra  lioc  lib. 
cap.  3.  ^  9. 

§  4  Intra  centum  usque  ad  quinque 
el  septuaginld  niillium  ccnsum'\  Inter 
centum  Leid.  I.  et  Harl.  I.  Qui  error 
in  Mss.  passim  ocrurrit.  \'jde  ad  v. 
27.  §  3.     Tiini  ijumum  et  septuaginta 


T.    LIVII    HIST.    LIB.    I.    CAP.   4;3. 


0257 


Voss.  1.  qninque  et  LXXX.  Oxon. 
L.  I.  lit  Heariie  monet. 

El  ex  his  seniorilius  jimioribtisquel 
Vocnla  et  decst  in  Leid.  1.  et  Harl. 
2.  Sed  earn  interce|)isse  videtiir  se- 
qiiens  obsimilitiidinem  literanim.  In 
reliqtiis  constanter  siiperest.  Prse- 
terea  rh  /us  exaulat  ab  Hail.  1.  cui 
tamen  nulliis  meorum  codd.  concinit. 

^  5  Terlite  classis  in  quinq}ias;inta 
niillium]  Antiq.  lect.  Tertia  clussis  in 
quinquagiiita  tnillium.  Stispicor  scrip- 
turn  fiiisse  In  tertin  classe  quinqua- 
gintamillium  ant  TiflifP  classis  milliiim 
quinqiiitininta.  RliiMi.  Quod  in  Vor- 
niac.  lilieiiaiii,  etiain  sujierat  in  Voss. 

1.  Leid.  ambobiis,  Hail.  1.  et  Lip- 
siens.  Sed  Tertia  clussis,  quain  intra 
qninque  et  scptuaginta  usque  in  qiiin- 
quaginta  millium  Voss.  2.  Terliam 
classem  in  quinquaginta  millium  Harl. 

2.  Hav.  et  Port,  in  marcf.  qmim  in 
contextn  liabeat  Tertia  classis  quin- 
quaginta  millium  iit  fere  Rlien.  legen- 
diirn  conjecit.  Ttrtium  classem  quin- 
quaginta  millium  Oxon.  B.  C.  et  L.  2. 
lit  Hearne  aiictor  est.  OftVnsi  fiiisse 
\identnr  librarii  privposilione  in,  ne- 
qne  intellexissc,  quo  sensn  dicatiir  in 
quinquaginta  inillium,  quod,  si  viilga- 
taiii  lectioneni  servari  placet,  com- 
mode positnm  accipi  potest  pro  '  us- 
que in  summain  quiiK|uagiiita  niil- 
liutn.'  Ita  enim  in  ap.  Liv.  aliosque 
sappe  occurrit.  Inf.  xliv.  11.  '  Ita- 
que  in  id  tempus,  quo  prope  divortia 
itineruin  castra  posituri  erant,  deli- 
beratio  ejus  rei  differtur.'  In  Epit. 
lib.  c.  '  Q.  Metellus,  perdomitis  €re- 
tensibus,  libeivip  in  id  tempus  insiilae, 
leges  dedit.'  Vide  Duk.  ad  l-'lori 
Pra^at.  §  1.  Quum  tamen  niiUus 
codd.  lectionem  receptam  firmet,  a 
vitio  locu8  liber  non  esse  videtur  : 
qui  ut  persanetnr,  integriores  codd. 
exspectandos  reor,  qiiamvis  variae 
conjecturap  inenti  obffrantur,  quarum 
unam  tautiim  nunc  proponam,  forte 
legendum  esse  Tertia  clussis  in  quin- 
quaginta millia ;   ut  nempe  nuiiierus 


notis  cx()ressus  in  L.  M.  errori  caus- 
sam  dederit.    Vide  ad  xxv.  9.  ^  10. 

Centnria  et  ha;  eodemquel  (entu- 
ria  et  eodem  discrimine  Leid.  2.  et 
Port,  a  m.  sec.  centuria  el  ha,  eodem 
Hav.  centurice  et  hec,  eodemque  Voss.  2. 
Leid.  I.  Port,  a  m,  pr.  et  Voss.  I.  a 
in.  pr.  in  quo  rh  hec  postea  expiinc- 
tum  est.  Vide  ad  ii.41.  §  12.  Deiiide 
atalium  Flor.  Voss.  2.  et  Leid.  iiterq. 
Vide  Voss.  Granim.  IV.  14.  et  Bur- 
niann.  ad  Veil.  Pat.  ii.  89.  §  1.  Earn 
8cripturani,optimi  cod.  auctoritatem 
secutus,  recepi,  licet  plerique  reli- 
qui  viiigatum  servent,  nisi,  quod  cor- 
rupte,  proxime  tamen  ad  vulgatum, 
et  datum  pro  eo  iegatur  in  Lipsiens. 

Quidquam  tnutatum]  Quiquum  Leid. 
1.  Vide  ad  XL.  47.  §  9.  quidquam 
ademptum  velmutatum  Leid. 2.  et  V^oss. 
1.  in  (|uo  tamen,  adjectis  notis,  vo- 
ces adcmplum  vel  delendas  esse  libra- 
riiis  indicavit. 

§  6  Arma  ttiutata,  nihil  prater  has- 
tam  et  verulum  datum]  INIultis  ad  bunc 
locum  probare  conatur  Donjatius, 
vulgatani  interpunctionem  mutandani 
esse  :  ea  enim  servata,  miiites  ex  bac 
classe  lectos  adnumerari  debere  levi 
armatura-,  quia  Livius  dicendo,  '  ar- 
ma mutata,  iiiliil  prapter  bastam  et 
verutum  datum  esse,'  inniiat,  gale- 
am,  .scutum,  ac  gladium,  qiiibus  miii- 
tes ex  tertia  classe  armabantur,  iis 
ademta  esse  :  id  tamen  verosimile 
non  videri  ob  duas  pra-sertiin  caus- 
sas:  prime  quod  Dionys.  Ant.  iv.  p. 
222.  testetur,  arma  quartie  classi  im- 
perata  fuisse  Gvpeovs  re,  Kal  ^Ifv,  Kal 
56para:  seciindo,  quod  probabile  non 
sit,  ex  qninque  classi!)tis  duas,  quar- 
tam  ncmpe  et  qnintam,  destinatas 
e.^se,  ex  quibus  nnlites  levioris  arma- 
tura;  scribercntur,  <|uorum  non  ita 
magnum  in  btllo  momentum  erat. 
His  permotus  ita  distinguendtim  pu- 
tat,  arma  mutata  nihil  prater  hastam 
et  verutum  datum.  Ut  sensus  sit,  ea- 
dem  arma,  quae  terti.v  classi,  etiam 
imperata   fuisse  quarts   classi,  nisi 


Of     TVf  '         \ 


62-58 


NOT^   VARIORUM    IN 


quod  loco  fiastae  datnin  sit  verutimi. 
Veium  aniniadveitis.se  non  videtur 
Doiijatiiis,  dissensii,  qiieni  inter  Li- 
viuni,  recepta  viilijata  interpunctio- 
ne,  et  Dionysiiim  esse  contendit,  siib- 
lato,  novum  dissensiim  ex  emendata 
ejus  distinctione  oriri.  SecundamDi- 
onys.  eniin  qnartae  classi  inter  alia  ar- 
ma  imperantiir  dSpara,  tribiis  priori- 
bus  classibus  itidem  iniperata  ;  sed, 
admissa  ejus  distinctione,  basta?,  qnas 
Livius  similiter  tribus  illis  classibus 
imperatas  dixerat,  quartte  classi  eri- 
piuntur,  ejnsque  loco  dantur  veruta. 
Novi  equidem  Sopu  vocem  generalem 
esse,  quo  non  tantum  cominus  pugna- 
tur,  verum  etiam  quo  eminus  prcelium 
conseritur.  Vid,  Lipsium  Poliorc. 
Dial.  IV.  4.  At  ejusdem  significatio- 
nis  etiam  vox  hasta  est;  nam  illam 
quoque  telum  indicasse,qt)0  non  tan- 
tum cominiis,  sed  etiam  eminus  res 
gerebatur,  iiidicat  Cic.  de  Sen.  c.  G. 
'  Nee  enini  excursione,  nee  saltu,nec 
eminus  bastis,  aut  cominus  gladiis 
titereliir;  sed  consilio,  ratione,  sen- 
tentia.'  Adeoqiie  quemadniodum 
Dionys.  quatuor  bis  priniis  classibus 
Sopara,  ita  etiam  Livius  iisdem  bastas 
imperatas  f'uisse  dicere  potuit.  Vul- 
gatam  itaqne  interpunctionem  serva- 
vi,  sive  verba  Livii  'bastam  et  veru- 
tum '  accipere  velis  pro  bastam,  id 
est,  verutum,  aut  basiam  niissilem: 
verutum  enim  missile  esse  patet  ex 
Liv.  VIII.  24.  '  Jamque  in  vadiim 
egressntn  eminns  veruto  Lucaniis  ex- 
sul  transfigit:'  sive  ea  ita  interpre- 
tari  velis,  ut  basta  ct  verutum  duo 
diversa  tela  notent,  alteium  (juo  co- 
minus,  alterum  quo  eminus  res  gcra- 
tur.  Ita  certc  nni  eidemque  militi 
liasta  et  gipsa  dantur  ap.  Liv.  viii.  8. 
'  Lcves  auteni'  (milites,)  'qui  bas- 
tam tantum  g;rs:i(|ue  gerereut,  voca- 
bantur.'  l'".x  quo  loco  insuper  patet, 
Livium  militibns  Icvis  armatiinr  non 
verutum,  sed  ga'sa,  tribuisse,  adeo- 
qiie seciiiiduni  Livium  classi  (jiiartio 
leviora   qiiidcin   ariua,  qiiaiu   tribus 


prioribus,  quemadniodum  etiam  ter- 
tian, quani  diiabus  pra?rc.  imperari ; 
non  tamen  propterea  sequi,  quartam 
etiam  classem  ad  levem  armaturam 
ita  proprie  dictam  destinatam  esse. 
Nequid  tamen  dissimulem,  alibi  veli- 
tibus  sive  militibus  levis  armaturse 
verutum  tribuitiir,  ut  xxi.  55.  •  Eos 
velites,  ad  id  ipsum  locati,  vermis 
conjectis,  et  avertere,  et  insecuti 
aversos  sub  caudis  fodiebant.'  Quod 
autem  adtinet  ad  dissensiim  qui  ma- 
net  inter  Dionys.  et  Liv,  potuerunt 
diversos  aiictores  secuti  esse,  prae- 
serliin  quia  et  in  aliis  partibus  biijus 
descriptioiiis  instituti census  inter  eos 
non  coHveniat.  Vid.  Glar.  ad  cap. 
praec.  §5.  Adeoqiie,eosdembic  etiam 
dissentire,  mirum  liaberi  neqnit.  Ce- 
terum  verrutum  Flor.  Voss.  uterq. 
Leid.  I.  etHarl.l.    Vid.  ad  ii.  20.  §9. 

§  7  Quinta  classis  auct<t]  Ultima 
vox  in  Voss.  1.  erat  omissa  a  princi- 
pio,  postea  tamen  inter  versus  ad- 
scripta  est.  Pro  ea  acta  est  in  Harl. 
L  Vid.  ad  xxi.  61.  ^  4.  Mox  vo- 
cula  hi  exsulat  ab  Port. 

Cornicines,  tihichiesquc']  Vet.  lib.  <m- 
bicinesque.  Egregie.  Dionys.  eniiii 
IV.  222.  iibi  bac  de  re  agit,  vertit 
(ra\7ri7KTai.  Sigon.  Pall.  1.  ac  3. 
ciirnkines  tibiciiiesque.  Pal.  2.  veto, 
ut  Sigonii  lib.  iubicmes  in  tres,  Sfc. 
Gebb.  Coruicijies  ct  tuhicincs  infra 
etiam  juiRtos  meniorat  Livius  ii.()4. 
'  Cornicines  tiibicinesqiie  in  equis  in- 
positos  canere  ante  vallum  jubet :' 
nbi  in  qiiibusdaiu  JMss.  similiter  pec- 
catur.  Tuhiciucsqiic  etiam  Ascensius 
1513.  et  1510.  edi<iit.  Doiijat.  ex  lo- 
co Diouysii  mox  laudando  vnlgatum 
tueri  coiiatur.  Quiim  enim  is  in  illis 
centuriis  prutcr  cornicines  tubici* 
nesque  t'uissc  dical,  qui  aliis  instrii- 
mentis  classicum  canebaut,  in  illis 
sine  diibio  tibicinos  Livio  nieniora- 
tos  t'liis.se  credit.  Sed  infeliinter. 
Licet  enim  alias  gentcs  tibiis  in  bellu 
nsas  fiiisse  constet,  vellciii  taincii 
idonei:i  scriptoriun    locis   docuisset, 


T.    LIVII    niST.    LIB.    I.    CAP.    43. 


G259 


iilt'in  etiam  apiid  Ronianosobtiniiisse. 
FraiJieica  Jac.  Periz.  ad  marg.  Livii, 
quo  (iti  solitiis  fiiit,  scrihciuiiim  con- 
jecit  His  accensi  cornicines  tubicines- 
que,  ab  initio  expiincta  prti'pusiiione 
in;  id  triiiii  Cdiivunire  Dioiiys.  qui 
Don  alios,  quam  qui  classicum  in  bel- 
le cauerent,  aden(|ue  nullos  accensos, 
in  his  centuriis  agnoscens,  ita  inqnit 
IV.  222.  Avo  5e  aaKiTKnwv  re  koI  tv/ji- 
iraviCTTwVj  KOi  tuiv  &\\ois  rtalv  upydvois 
iirurriixaivSvTcov  ra  TrapaKXriTiKa  tov  tto- 
Aejuo"'  Ef  veiam  ejus  emendationem 
puto.  Non  eniui  in  Ids,  id  est,  inter 
has  triginta  ceiitiiiias  quintan  classis, 
fuerunt  ties  centuriai  deslinata-  ac- 
censis,  cornicinibns  et  tublcinibus; 
sed  his  f  riginta  centuriis  quinta;  clas- 
sis insuper  ucccnsi,  id  est,  adjecti, 
adnumerati  fuerunt  alias  centuria',  in 
quas  relati  erant  cornicines  et  tubi- 
cines. Certe  qui  in  veteri  re  militari 
Komanorum  accensi  vocati  sunt,  de 
quibus  Fest.  agit  in  voce  '  Adscrip- 
titii,'  hie  intelligi  nequeunt. 

In  tres  centuriasi  Maliin  in  duas, 
ut  scribit  Dionys.  iv.  222.  ut  cen- 
turise  omnes  sint  cxciii.  nume- 
ro  imparl,  ut  conciplt  Dionys.  non 
cxciv.  Sigon.  Sigoiili  conjectura 
nou  displicet.  Firniatur  enim  non 
tantuni  testimonio  Dionysli,  sed  ex 
eo  etiam,  quod  vel  secundum  Liv.  a 
Servio  rege  in  qualibct  classe,exqua 
milites  legebantiir,  observatiim  fu- 
erit,  ut  in  unatjuaque  earnm  tot  es- 
sent  centuria?  juniorum,  qiiot  erant 
seniorum.  Et  bine  etiani  scripta; 
fuerunt  diiaj  fabruni  centuria,  altera 
nempe  senionun,  altera  juniorum,  ut 
Dionys.  loco  laudato  refert.  Id  au- 
tem  falleret  in  bac  quinta  classe,  si 
triginta  ejus  centuriis  tres  alias  accen- 
sai  fuissent,  quas  non  niodo  taiitum 
duas,  sed  alteram  similiter  seniorum, 
alteram  juniorum  fuisse,  Dionysius 
ibidem  testatur.  In  sexta  qiiidem 
classe  una  tantum  centuria  niemora- 
tur,  verum  ha^c  centuria  fuit  '  inniu- 
nis  luilitia,'  ut  Livius,  sivc,  ut  inquit 


Dionys.  Servius  earn  (rrpaTtias  dirt- 
Xvare.  Hinc  etiam  non  erat,  cur  in 
seniores  et  juniores  distribuerelur ; 
Livius  enim  banc  divisionem  factani 
dicit,  '  seniores  ad  urbis  custodiam  ut 
pra;sto  essent,  juvenes  ut  foris  bella 
gererent.'  Et  hinc  jam  firmari  po- 
test Perizonii  conjectura  in  verbis 
pra?cc.  nisi  quis  exciperet,  iioc  loco 
quidem  duas  centurias  legend iiui  esse, 
sed  quanique  earum  ex  triplici  lionii- 
num  genere,  accensis,  cornicinibns 
et  tubicinibns  constitisse,  et  alteram 
earnm  senioruu),  alteram  juniorum 
fuisse.  Certe  sic  ferri  non  posset 
senteutia  Doujatii,  qui  ex  eo,  quod 
Livius  accensos,  cornicines  et  tibici- 
nes  in  tres  centurias  distributos  ait, 
conjicit,  accensorum  unam  aliquatido 
centuriani  fuisse.  Fatendum  tanien 
omnes  codd.  meos  constanter  praefer- 
re  in  tres  centurias,  nisi  quod  in  solo 
Voss.  2.  sit  inter  centurias. 

Undecim  millibus  luce  classis  censeba- 
tur^  In  banc  lectiouem  cons()irant 
codd.  (]uos  consului.  Unus  tantum 
Harl.  1.  leviter  corruptus  indecim  mil- 
libus prafert ;  unus  eliaui  Hav.  voce 
auctior  hcec  classis  esse  censebatur  mi- 
nus recte  legit.  Attauien  duodecim 
millibus  legendum  suspicatur  Glar.  ad 
cap.  prac.  §  5,  duodecim  millibus  quin- 
gentts  Hotomann.  de  Ke  Numm.  p. 
124.  existiuians  Liviuni  hoc  niodo  per 
notas  scripsisse,  cclooclDcloIa.  in- 
perilum  autem  librariiim  duas  posle- 
riores  do  lo.  quasi  supcrvacuas,  omi- 
sisse. 

§  8  Hinc  minor  census]  Scribe  jux- 
la  (idem  vet.  voluminis.  Hue  minor 
census.  Est  autem  Hoc  ablativi  ca- 
sus. Id  quod  non  aniuiadvertit,  qui 
Hinc  adverbium  supposuit.  Rlicn. 
Hue  minor  habet  Voss.  1.  Hie  minor 
Voss.  2.  Leid.  2.  Harl.  2.  Lipsiens. 
Port.  Hav.  etiam  edd.  ante  IMogunt. 
qua;  prima  Hinc  recepit,  nuUo  nieo- 
rum  codd.  favente.  Helicpii  enim 
Leid.  1.  et  Harl.  1.  queniadmodum 
Rlien.   cmcndabat,  Hoc  minor    scr- 


62G0 


NOT^   VARIORUM    IN 


vant ;  quomodo  etiam  ante  Rlien. 
Alfl.  edidit :  ciii  Colonienses  1525.  et 
Cervicorniis  1528.  recte  ausctiltanint. 

Centuria  facta  est  inmunis  militia^ 
Centuria  jam  facta  est  Leid.  2.  et  a 
m.  pr.  Voss.  1.  Tiini  facta  est  in  mi- 
litia Harl.  antiq.  Si  libh.  addicerent, 
niallem  inmunis  militia.  Ita  enini 
\ii.  7.  '  Inmimes  quoqiie  operum  mi- 
litariiim  eraiit.'  Quamvis  tamen  nee 
alteriini  teniere  damnandum. 

Ornato  disiributoque'\  Armato  distri- 
hutoque  Voss.  2.  ordinato  distribiitoque 
Lrid.  2.  Utnimque  ex  glossa  inter- 
pretis  nattim  censeo.  Simili  inodo 
'  oi'dinare  '  pro  '  ornare,'  eodem  sen- 
sn  librarii  alibi  dederunt  eadeni  ex 
caiissa.  VId.  ad  XXIV.48.  §  7.  Qiiem- 
adniodum  etiam  '  armare  '  pro  'or- 
nare.'    Vid.  ad  XL.  36.  §  5. 

Equitum  ex  primoribus  civitatis  XII. 
scripsit  centurias,  sex  item  alias,  ^-c] 
Ex  liis  verbis  centurias  coUigit  Glar. 
XV.  cum  sint  xviii.  Tres  enim  ve- 
teres  tantnni  anctas  esse  piitare  vi- 
detnr,  cum  ex  tribus  sex  factas  esse 
Livius  intelligat.  ['Vid.  annolationes 
Glaieani,  eiqiie  injurinn)  manifestam 
fieri  dices.']  Hac  enim  de  re  ssic  ait 
in  Prisco  c.  3G.  '  'I'arquinius  equilem 
iiiaxime  suis  deesse  viribus  ratus,  ad 
Rumnenses,  Tatienses,  Luceres,  quas 
centurias  Romulus  scripserat,  addere 
alias  constitiiit,  suoque  insignes  re- 
linquere  nomine.'  Et  paullo  post: 
•  Neque  turn  Tarquinius  <le  equitum 
ccnturiis  (juicquam  mutavit,  nnmcro 
tantuui  aitcrumadjecit,ut  mille  dccc. 
equites  in  tiibus  ccnturiis  essent ; 
posleriorcs  modo  sub  iisdcm  nomini- 
biis,  (|ui  additi  erant,  appellati  sunt  ; 
quas  nunc,  (juia  geminatiP  sunt,  sex 
vocant  centniias.'  Hac  ibi.  Gemi- 
navit  autem  eas  Tullius,  ita  ut  ex 
tribus  sex  faceret,  sed  sub  iisdem 
nominibus.  Quo  effiritbatur,  nt 
primi  essent  et  secundi  Hauinenscs, 
primi  et  srcnndi  Tatifnscs  et  Luce- 
res.  Quod  Fcst.  etiam  docet,  qui 
).  XVII.  in  voc.  '  Sex  Vestae,'  ait  ita : 


'  Civitas  Romana  in  sex  distribnta 
erat  partes,  in  primos,  secundos  Ta- 
tienses, Ramnenses.et  Luceres.'  Di- 
onys.  item  iv.  p.  222.  decern  et  octo 
centurias  a  Tullio  factas  scribit,  nou 
quindecim.  Sigo7i.  Errorem  ab  ope- 
ris  tyjiograpliicis  commissum  Sigon. 
hie  tribuit  Glareano.  Quamvis  enim 
revera  tautum  quindecim  equitum 
centurias  memoret  supra  ad  praeced. 
^  5.  tamen  dicendo  eas  cum  octoginta 
priuiae  classis  centuriisnonagiuta  octo 
centurias  efficere.adeoque  tribus  suf- 
fragiis  reliquarum  quinque  classium 
nonaginta  qninque  centurias  vincere, 
satis  indicat,  se  credere,  nou  quinde- 
cim, sed  oclodecini  equitum  centu- 
rias prima?  classi  a  Servio  additas 
esse.  Quin  et  in  tabula  ibidem  de- 
scripta,  qua  Jiniversam  populi  Roma- 
ni  divisionem  in  sex  classes,  classium 
in  suas  centurias,  aliamque  classium 
inter  se  differentiam  complectitur, 
non  anibigue  etiaui  octodecim  equi- 
tum centurias  niemorat.  Ceteruin 
civitatibus,  pro  civitatis,  Leid.  1.  qni 
error  a  libraiiis  frequenter  in  IMss. 
comuii'sus  est.    Vide  ad  xxii.  8.  i^  7. 

§  9  Centurias  tiibus  ab  liomulu]  Ex- 
cidit  particiila  monosyllaba,  et  scri- 
benduu),  fecit  e  tribus  ab  Romulo  in- 
stilutis.  Intellige,  (quod  preetermisit 
Livius,)  et  al)  Tarquinio  aiictis.  Sed 
de  hoc  quoque  loco,  quod  satis  sit, 
in  Obs.  III.  25,  Neque  enim  attcnti 
hie  interpretes.  J.  F.  Gron.  Salinas, 
de  Milit.  Roui.  c.  20.  Iiuuc  locum  ita 
accepit,  quasi  ad  tres  equitum  cen- 
turias all  Romulo  institutas  Servius 
sex  adjiinxerit,  et  delude  duudecim 
alias  scripserit,  ut  ita  non  octodecim, 
qiiot  Dionys.  IV.  p.  222.  niiiiieral,  sed 
viginti  et  unaiii  cenluriam  fecerit. 
Viriim  omnem  banc  ditliculiatem 
facile  dispellit  a  Gron.  adhibila  me- 
dicina,  qui  sex  item  alias  centurias  e 
tribus  ab  Romulo  institutis  Icgenduin 
conjecit. 

Ad  equos  emendos  dena  millia  terit 
ex  publico  data]   Magna  quideiu  illu 


T.    LIVII    HIST.    I.m.    I.    CAP.    43. 


G-2GI 


siiinma   est :    nam   aiireos    Konianos 
coiifecil  ad  qiiadraginta.    Neqiie  ve- 
risimile  est,  in  tanta  paiipertutc  taiiti 
cqiios  constitisse  :  sed  ciiuoniin   vo- 
cabulu,  lit  opinor,  etiani  oriiamenta 
coiiiplectitiir.     Delude  semel  ea  pe- 
ciuiia  dabatiir,  ut,  eqiio  pcreinto,  al- 
teriiin  sibi  siiis  uiimniis  eqiies  com- 
pararet.  Ilotoman.  de  Re   Niinim.  p. 
88.     Salinas,  de  Milit.  Roman,  c.  21. 
le)|Cndiini    censebat  una  militu  arts, 
ad   id   pciniotiis  loco  Vanon.  de  L. 
L.  VII.  p.  98.   '  Debet  itaqiie  dici,  ut 
Vatiiiiui'iiin,  Manlioriini,  sic  deiiari- 
oium  ;  et  noii  eqiinin  piibliriim  millc 
assariiim  esse,  sed  iiiille  assarionim.' 
Illiid  autem  una  millia  eodem  inodo 
dici,  quo  'una  moenia'  occiiriit  ap. 
Sail,  in   Cat.  c.  0.     Venim   nihil  ap. 
Liv.  miitandiim  e.=se  dociierunt  viri 
longe  doctissimi  J.  F.  Gron.  de  l^e- 
cun.  Vet.  m.2.  et  Ratb.  Heiin.  Sche- 
liiis  in  Dissert,  post  Hygin.  et  Polyb. 
de  Castris  Rom.  c.  4.     Quorum  ille 
locum  Vaironis  accipitndiim  piitabat 
non  de  niillenis  a;ris,  qiiibus  eqiiiis 
piiblicus  emebatiir   tempore   Servii, 
sed  quae  ajraiium  conferebat  in  eqiii 
publici  inpensam.     Quum  autem  Li- 
viiis  mox  addat,  viduas  bina  millia 
annua,   quibus    eqiii    alcrentiir,    pe- 
pendisse,  statiiebat,  equitcs  proprie 
millenos  aris  accepisse  in  equi  pub- 
lici inpensam,  altera  millia  addita  ad 
exhibendiim  curatorem  equi  serviim. 
Schclius  vero  vel  Gronovii  expositio- 
nein  probabat,  vel  Vanonem  de  eqiii- 
tum  stipendio  qiiadrimestri  loqui  opi- 
nabaliir,    vel  deniqiie   decem    millia 
Serviana,  quae  dim  eqiiiti  ad  emen- 
diiin  eqiium  dabantur,  postea  in  de- 
cem pensiones  anniias  (tot  annos  eniin 
eques  mcrebat)  conversa  fuisse,  at- 
que  ita  Vaironem  recte  dixisse,  '  e- 
qiinm  publicum  mille  assariorum  esso,' 
id  est,  mille  asses  factum  pretiiiin  an- 
nnum  equi  publici.    Cetcruiu  Biula^us 
de  Ass.  IV.  p.  4G6.   quoniam   Livius 
non  equum  emendum,  sed  eijuus  emendos 
dicat,  credebat,  quenique    equilem 


duos  equos  liabuisse,  unicuiqiie  au- 
tem emendo  (jiiiiique  millia  aris, 
alendo  mille  ieris  Iribiita  fuisse. 
Contra  Perizon.  in  niarg.  Liv.  cre- 
didit,  verba  ad  equos  emendus  dena 
millia  ita  accipienda  esse,  (jiiasi  dic- 
tum foret,  ad  singulos  equos  cinendos 
decem  millia  aeris  <lata  esse,  sed  banc 
sumniam  ilio  tempore  inmodicam  fn- 
issc  :  ideoqiie  decern  pro  dena,  et  duo 
pro  bina  legendiim  conjecit,  et  ita 
verba  accipienda  piitabat  eo  sensn, 
quo  Budazus  ilia  accepit. 

Et,  quibus  equos  alerent,  vidute  ad- 
tributic'l  Censeo  Livium  edidisse  Et, 
qui  equos  alerent.  Id  est,  ut  liaberent 
in  siimtum,  quo  alerent  eipiites.  Sic 
enim  loquebantur.  Plant.  Triniim. 
II.  2.  74.  '  Habemus  et  qui  iiosmet 
utamiir.'  Pro  quo  Ter.  in  Adelpli.  v. 
9.  24.  '  Unde  utatur.'  Cic.  ad  Att. 
XI.  11.  '  Id  quoque  velini,  cum  ilia 
videas,  nt  sit,  qui  utamur.'  xiii.  13. 
'  Habere  qui  ntar.'  Vid.  de  Pee. 
Vet.  II.  7.  J.  F.  Gron.  Idem,  quod 
Gron.  etiam  Dousae  in  mentem  ve- 
nerat  Plant.  Explanat.  i.  13.  Duk. 
Gell.  I.  13.  '  Cum  circumsideie,  op- 
pugnareqiie  Leucas  oppidum  pararet, 
opiiscjue  esset  firma  atqiie  procera 
trabe,  qui  arietem  faceret,  quo  miiros 
ejus  oppidi  quateret.'  Vid.  Zinzerl, 
Promiils.  Crit.  c.  3.  Ad  liaec  ex  qui- 
bus alerent  liabet  Voss.  2. 

liina  ynillia  ceris  in  annos  sinfrnlos] 
Qua;  bina  millia  eques  non  percipie- 
bat  lamquain  stipendiiim  ;  id  enim 
cquitibiis  denniin  constitntum  e.si 
belle  Veienti,  teste  Liv.  v.  7.  sed  ut 
inpcndium,  quo  equum  publicum  et 
equisonem,  qui  equum  curabat,  ale- 
ret.  Vid.  Gron.  de  Pec.  Vet.  in.  2. 
Ceterum  Livius  in  genere  ait  '  viduas 
adiributas  '  esse,  qua;  li£tc  bina  millia 
a;ris  solverent ;  quare  non  accedo 
scntentiee  eornm,  qui  solas  equituni 
viduas  intelligi  piitant.  Quum  enim 
pliires  equites,  qnam  eqiiitum  vidu- 
as, fuisse  verosiniile  sit,  unde  ergo 
suintus  in  equoa  pcuderetur  reliquii 


6262 


NOTiE   VARIORUM    IN 


eqnitibtis,  qui  nnmero  siiperabant  e- 
quituni  vidiias?  Intelligo  itaqiie  om- 
nes  viduas,  qtiag  in  populo  Romano 
erant  ;  non  quasi  quaiibet  eartim 
quotannis  bina  millia  zeris  pendc- 
rent ;  ea  enim  justo  major  foret 
summa,  certe  quaiumdam  viduaruiii 
ratione  :  sed  tantum  quemlibet  equi- 
tein  bina  ilia  millia  eeris  in  annos  sin- 
gulos  accepisse  ex  tiibiito,  quod  vi- 
dnae  pro  ratione  facultatum  reipub- 
licae  conferebant.  Et  ita  necesse  non 
erit,  ut  cum  Doujatio  locimi  mendi 
suspertum  habeamns.  Porro  aris  in 
singulos  Hav.  a  manu  pr,  Sed  in  sin- 
gulos  annos  adscriptum  est  postea. 

§  10  Non  enim  ut  ab  Romulo  tradl- 
turn,  Sj'c.']  Obscure  niniis,  ne  frigide 
dic»ni,  Livius  biinc  locum  perstrinx- 
it ;  in  qiiem  si  quis  pandiculantibu<:, 
nt  dicitur,  oculis  incidat,  aut  hallu- 
cinabundus  ba^reat,  opovtet,  aut  ma- 
iiifesta  igiiorationis  confessione  vie- 
tns  abeat.  Ex  bis  verbis  enini,  quae 
suffragiorum  esset  ratio,  baud  intel- 
ligi  potest.  Etenim  denionstrari 
oportuit,  qua  ratione  comparatum 
esset,  ut  suffragium  primae  classis 
ita  polleret,  ut,  si  niliil  in  illis  vari- 
aretur,  non  esset  opus  ad  reliquos 
ordines  pervenire.  At  centum  no- 
naginta  tres  centuria?,  ut  Dionysius 
demoustrat,  juniorum  seniorunujue 
turn  scriptae  sunt.  Quo  apparet,  oc- 
toginta  centurias  non  potuisse  id 
prapslarc,  cum  centuriarum  dimidi- 
um  non  explerent,  non  niodo  supc- 
rarent :  nee  si  centuriarum  numenis 
aliquanto  minor  fiierit,  ut  Livio  pla- 
cere  video,  id  acciderc  potuisset. 
Sed  certe  sic  babet,  ut  ex  Dionysii 
Icctione  condiscitur.  Adscripserat 
Tullius  decern  et  octo  equitum  cen- 
turias prima*  classi  :  cojxilavit  dico 
illorum  siitViagia,  ita  ut  octo  et  no- 
naginta  ossont  centuriae  in  primo  or- 
dine  :  qnibiis  si  in  ferendo  suil'ragio 
conveni.sset,  quia  supra  dimidiimi  suf- 
fragiorum  coulinereut,  non  crat  opus 
ad  infcriorch  cliisscs  devenire.     Hafc 


eadem  Livius,  sed  concise,  ut  dixi,  et 
obscure  nimis.  Sabell.  Ut  ab  Rotn. 
ceteri  tradifum,  ordine  mutato,  est  in 
Harl.  2.  et  Lipsiens. 

Ceteri  servaverant  reges]  Serraverunt 
Voss.  1.  et  Leid.  2.  Mox  viritim  su/- 
fragia,  ifc.  data :  sed  gradus  facti  Voss. 
2.  Preelerea,  trajectis  vocibus,  da- 
tum est  omnibus  Hav.  Promisee  omni- 
bus Flor.  Hinc,  vociila  auctior,  sed 
et  gradus  Leid,  2.  Tum  ut  nee  exc. 
quisquam  ab  suff.  Hav.  Denique  et  vis 
omnibus  Lipsiens. 

§  11  Equites  enim  vocabantur  primi : 
octoginta  inde  primer  classis  centurice 
primum  peditum  vocabantur :  ibi]  Hie 
locus  in  plerisque  Livii  codd.  corrup- 
tus  invenitur.  Distingiiendum  enim 
ante  octoginta.  Aid.  etiam  adjecit 
primum  post  verbiim  ceM/«r/cE  ;  quod 
non  habent  alii  codd.  nee  mibi  sane 
placet.  Glar.  [Vid.  Lectt.  Varr.]  Tria 
vocabula,  quaa  Sigon.  recte  pro  glos- 
semate  babuit,  supersuut  tamen  in 
Voss.  1.  Harl.l.  Leid.  utroq.  Lipsiens. 
et  Port.  Eademque  Hearne  in  Oxon. 
L.  2.  et  C.  reperit.  Primi  ped,  vo- 
cab.  Voss.  2.  et  Hav.  centurice  ped. 
vocab.  ut  ante  Aid.  omnes  edd.  pra;- 
ferebant,  est  in  Harl.  2.  Sed  voces 
primum  ped.  vocab.  ab  Oxon.  L.  1.  N. 
et  B.  abesse  Hearne  notavit. 

Ibi  si  variaret,  quod  raro  incidebat, 
ut,  Ij-c.  ad  infimos  perrenirent]  Hapc 
verba  videntnr  nescio  <|uid  deside- 
rare.  Neque  enim  sequitur  turn,  vel 
quid  simile.  Et  esset  eftugiuni.  Sed 
quo  lectoris  animo,  imo  meo,  satisfa- 
cerem,  baud  erat :  ideoque  ea  siudi- 
osls  discutienda  leliucpio.  Glar.  Glar. 
boc  loco  dcsiderari  aliquid  censet, 
quasi  vero  bacc  sententia  futura  fu- 
erit,  ibi  si  variaret,  tum  tfficiebatur, 
ut  secuuda'  classis  ceutuiiae  vocaren- 
tur.  Neque  inicliigit,  totam  banc 
orationem  altius  initinm  ducere;  in- 
(jui(  enim,  '  Gradus  facti,  ut  neque 
exclusus  quisquam  sutiVagio  videre- 
tnr,  et  vis  omnis  penes  primores  ci- 
vitatis  esset:   equites  enim  vocaban- 


LIVII    HIST.    LIR.    I.    CAP.   43. 


G'2G^ 


tiir  primi,  octoginta  indc  primaR  clas- 
sis  cciitiiria?.  Ibi  si  variaret,  quod 
raro  inciilebat;'  alter  gradiis  nimi- 
riim  fuit,  '  lit  secinidae  classis  ceiitii- 
riae  vocaventiir.'  Hiinc  scnsiun  cimi 
vetiistiores,  aut  librarii,  aiit  einen- 
datores,  non  percepisscnt,  deinde 
descender ent,  pro  desccnderunt,  scrip- 
gere.  Est  auteni  nova  quasi  res  ad- 
denda ita :  [' Scd  qnis  dedit  tibi,  o 
Sigoni,  addtndi  potestateni  Livio 
verba?  Non  putas  Glareaniun  eti- 
am  potiiisse  addere  verba,  si  id  esset 
emendare  auctores,  et  non  potiiis  cor- 
rumpere  ?']  Quod  ad  terliain  ct  reliquas 
classes  altinet,  uumquam  ila  infra  de- 
sccnderunt, ut  ad  infimos  perrenirent. 
Id  Dionys.  iv.  p.  224.  prope  aSwarov 
fuisse  scribit  ita,  Tovto  Si  ijv  airdvtov, 
KoX  oil  /xaKpav  airexov  tov  aSuvdrov.  Si- 
gon.  Ut  secunda  classes,  Flor.  Voss.  I. 
X.eid.  nterq.  Hurl.  l.Llpsiens.et  Port. 
ut  secundce  classis  centuria  vnc.  Harl. 
2.  Deinde  descenderant  Voss.  2.  Si- 
gon.  malebal  descenderunt,  quod  ser- 
vat  Hav.  Sed  nihil  mutanduni.  Ora- 
tio  eniin  ita  potest  ex  pra?cedd.  sup- 
pler! :  Nee  fere  iiinquain  incidit,  nt 
infra  ita  descendcrent,  ut  ad  inios 
pervenirent. 

■  ^  12  Nee  mirnri  oportet,  hunc  ordi- 
nem,  qui  nunc  est,  post  expletas  quinque 
et  Iriginta  tribus,  l^c.  non  convenire'\ 
Quod  de  tribiiiim  divisione  in  qiia- 
tuor  urbis  loca  obscure  qiiidem  Li- 
vius,  sed  clare  Dionysius,  explicat, 
non  magnatn  liabet  difficultateni. 
Quod  vero  de  xxxv.  tribiibiis  ap.  Li- 
vium  obscnrum,  ap.  Dionysiiim  etiam 
non  discussum,  lectori  conjiciendum 
relinquo.  Miilla  sane  ejusmodi  etiam 
nostra  a;tate  in  urbibus  fiiint.  Ve« 
rum  a  nobis  liaec  indicata  dnnitaxat, 
lit  admoneremus  stiidiosos,  quo  judi- 
cio  auctores  siiit  legendi.  Magna 
enim  lertoniin  turba  oppido  quam 
facile  qua'dani  trausiliinus,  quasi  be- 
ne intellecta ;  sed  ubi  penitius  in- 
trospexerinuis,  Dii  boni !  quantum 
nonnumquam  absumus  a  veroscopoP 


Sed  hercule  id  veriim  est,  quod  viilgo 
dici    solet,  '  Ncscientibus  viani  om- 
nia,  etiam    invia,    viain    esse.'  Glar. 
Sensiis   e.sl,  Sirvius  Tullius   oniiiem 
po|)ulum    in    iv,    tribus    descripsit  ; 
idem    enndem    in    centurias    cxciii. 
subsequenlibus  autem  tcmporibus, in- 
quit,   cum    populus    ita   creverit,   ut 
xxxv.  tribus  explcta;  slut,  centuria- 
riini  etiam  numerus  diiplicatiis  est. 
Quare  niirandiim  non  est,  hunc  ordi- 
nem  centuriarum,  qui  nunc  est,   ad 
summam  Servii  Tullii  institutani  non 
conveuire.  Sigon.     Locus  est  obscn- 
rissimus  ;   ad  ciijus  intelligentiam  li- 
I)et  hie  Octavii  I'antagatlii  totam  de 
ceuturiis   opiuionem  proferre,  quam 
Antoniiis   Aiigustinus,  a  se  accurate 
olim  Uteris  mandatam,  ac  his  plane 
verbis  descriptani,  ad  me  niisit.     Ex- 
plicat, inquit,  Livius  paiicis,  quid  co- 
mitia    centuriata   Tullii   ab    iis   quaR 
Livii  tempore  habebantiir,  diti'crrent. 
Ea  differentia  notior  fuit  iis  qui  eo- 
dein  tempore  vixeriint,  quam   nobis, 
qui  non  solum  comitia  Liviana,  sed  ct 
•psos  aniiales  Livii  et  Livium  in  Li- 
vio  desidcrainus.     Usque   eo    perie- 
runt  scripta  veterum,  et  ea,  qua^  ex- 
stant,  male  accepta  a  librariis  sunt,  ut 
hoc  nescio  quid,  quod  scinius,  inultis 
teneamus  in  tenebris.     Srd  hoc  pri- 
niiim  in  his  verbis  cognoscere  vide- 
miir,  flifferre  ilia  comitia  a  posteriori- 
bus,  quod  post  expletas  xxxv.  tribus 
alia   suinma    coiifecta  sit  non    lxx. 
centuriarum    in    omnibus    dassibus, 
aut  in  duabus  classibus,  ut  ex  Cic. 
Phil.  II.  nonnemo  suspicabatur,  sed 
in    singulis    classibus.     Sic    videtur 
dicere,    earn   summam    centuriarum 
Tulliauarum    diirasse,    quoad   xxxv. 
tribus  explerentiir.   Adilitqiie, '  Qna- 
drifariain   enim  urbe  divi>a   regioni- 
bus  collibuscpie,    qir*    habitabantur 
partes,   tribus  eas  appellavit,   ut  ego 
arbitror,  ab   tribute:    nam  ejus  quo- 
que   sr(|ualitcr  ex  ceusu  coiiferendi 
ab  eodem  inita  ratio  est.     Neque  ha^ 
tribus  ad  centurinruui  distributioneni 


6264 


NOT^    VARIORUM    IN 


niimerumque  qiiicqnam  pertinueie.' 
Ex  his  verbis  tiibiis  iirbanas  quatiior 
a  Servio  Tullio  institutas  elicimiis : 
de  riisticis  niiniiii  siientiiim.  Origi- 
nem  noiiiinis  a  tributo,  qii%  pariim 
grata  est ;  cum  alia  sit  potior  a  mi- 
niero  triiim  antiqiiiorum  Ramnensi- 
um,  Titiensium,  et  Luceriim.  Sed, 
qiiod  postreniiiiii  est,  maxime  qnce- 
rebani ;  eas  tribiis,  regionibus  et  col- 
libus  divisas,  non,  ut  alias,  iiominiim 
genere  et  nationibiis,  nihil  ad  Servia- 
nam  centnriamm  distribiitionem  et 
imineruni  pertinuisse.  Nam,  post  ex- 
pietas  XXXV.  trihiis,  pertinuenmt 
tiim  ad  centuriariun  distribiitionem, 
turn  ad  ntimernm.  Uixerat  enim  pri- 
us,diiplicari  numeriinixxxv.tribuuni 
centuriis  senionim  et  jauiorum;  ita 
suinmam  effici  aliam.  Nam,  nt  in 
lib.  de  Leg.  dictum  a  nobis  est,  prima 
classis  constat  xxxv.  centuriis  equi- 
tum,  XXXV,  juniorum,  totidem  seni- 
ortim  pedituni  centuriis.  Secunda 
classis  totidem  habet  seniores  pedi' 
tes  atque  juniores,  equites  nulios  ha- 
bet. Sic  tertia,  qiiarta,  et  quinta. 
Fiunt  centuriae  cccLxxxv.  singulae 
centuriiE  distingiiuntur  nominibiis 
tribuiim  :  est  enim,  ut  Cic.  ait  in 
Plane,  c.  20. '  centuria  pars  tribus.' 
Bina-  enim  centuri<e  peditum  sunt  in 
singulis  classibus,  una  equitum  in 
prima  classe  ex  singulis  tribubus. 
Quod  si  quis  etiam  ecjuites  exi.stimat 
in  seniores  et  juniores  divisos  fuisse  ; 
turn  LXX.  equitum  centuriae  fuerint 
necesse  est,  et  numerus  omnium  cen- 
turiarum  ccccxx.  Sed  sive  hacc  sum- 
nia  fuerit,  sive  superior,  vere  a  Ser- 
viana  sumina  longe  differret.  Nomi- 
na singularum  centuriarum  nomini- 
bus  tribuum  explicare  possumus.  Ut 
enim  ap.  Liv.  inveniuius  xwii.  C. 
'  Galeriam  juniorum  '  centuria;  no- 
nien  fuisse,  qua;  prarogativa  fuerit 
centuriatoruin  comitinrum;  et  xxvi. 
2'2.  •  Velui  iam  juniorum,'  qux-  liabu- 
eiil  alios  seniores,  cum  qnibus  con- 
aulucrit;  hoc  est,  ccuturiam  ejusdctu 


tribus  et  classis,  '  Veturiam  senio- 
rum  '  dictam  :  sic  facile  persuasi  su- 
nius,  omnes  centurias  ita  appellari  : 
primae  classis  '  Palatina  equitum,' 
quae  si  duplex  fuit,  '  Palatina  equi- 
tum seniorum,'  '  Palatina  equitum  ju- 
niorum,' item  '  peditum  Palatina  se- 
niorum,' 'Palatina  juniorum.'  Sic 
'Suburanaequitnm,'&c.  Sicceeteraeex 
tribuum  nominibus.  Secundae  autem 
classis  item  '  peditum  Palatina  se- 
niorum,' '  Palatina  juniorum,' '  Sub- 
urana  seniorum,'  '  Subnrana  junio- 
rum,' &c.  Sic  tertiae,  quartae,  quin- 
t£e  classis.  Vides  hac  ratione  tribus 
ad  comitia  centuriata  posterioris  tem- 
poris  pertinuisse,  ad  prioris  non  per- 
tinuisse, ut  Livius  ait.  Hac  etiam  de 
caussa  saepe  centuriae  tribus  appel- 
lantur,  utpote  tribus,  ut  diximus, 
partes.  Cic.  in  Agr.  ii.  2.  '  Itaque 
rne  non  extrema  tribus  suffragiorum, 
sed  primi  illi  vestri  concursus;  neque 
singulse  voces  pncconum,  sed  una 
vocenniversus  populus  Romanus  con- 
siileni  declaravit.'  Sed  et  praeroga- 
tiva  centuria,  et  ceetera;  jure  vocatze 
tribus  saepe  appelluntur.  Nam  Cic. 
non  tributis  comitiis  consulem,  sed 
centuriatis  factum  esse,  apparet  ex 
illis  verbis  orationis  post  Red.  in  Sen. 
c.  II.  '  Ut  eaedem  centuria*,  quae  me 
consulem  fecerant,  consulatum  nieuni 
comprobarent.'  De  prasrogativis  As- 
conius  videndus  in  Verr.  i.  9.  In 
Livio  temptis  mutationis  comitiorum 
requirimus,  et,  quia  decern  libri  de- 
siderantur,  in  quibus  haec  fortasse 
diliicide  fuerunt  explicata,  excusa- 
tionen)  accipimiis;  pra'sertim  cum 
credamus,  illis  teniporibus  expletas 
fuisse  quinque  et  trigiuta  tribus. 
Nam  duas  ex  Floro  Epit.  1.  xix.  di- 
dicimus  adjectas  eo  tempore  esse. 
Ne((ue,  quod  alio  loco  vi.  .5.  dicitur, 
expletas  esse  xxxv.  sed  xxv.  puta- 
nids,  ut  Sigon.  rccte  putat.  Cur  au- 
tem dicemiis,  et  prairogativir,  et  tri- 
buum fecisse  meutioncm  in  his  eis- 
deni  decern  libris,  qui  cxstaut  ^    Me- 


T.    LIVII    IJIST.    LIU.    I.    CAP.    4'i. 


62G5 


innriaenc  peccatnni,  an  libiariorinn 
erratiiiii  ose  ?  Verba  Livii  sunt  v. 
18.  A.  U.  C.  cccLvi.  si  Jastos  Capi- 
tftliiios  seqiiinuir:  *  Hand  invitis  pa- 
tribiis  P.  Liciniuni  (^iilvniii  pr-.rroga- 
tiva  tribnnnni  milittiiii  iioii  petenteni 
creat.'  Et  niox,  '  Qui  piiiis  qiiani 
leininciarctiir  jure  vocafis  tribubuf!, 
perniissu  iiiteircgis  P.  Liciuius  Cal- 
vns  ita  verba  fecit.'  Sigoi).  prccroga-' 
tirte ;  ego  'prarogatha  scribo  ;  sed 
crcat,  non  creant.  Idem  x.  22.  '  Nc- 
niiiii  dubiuni  eiat,  quin  Q.  F,>bius 
oiiininm  consensudestinaretur ;  eum- 
qne  et  priprogativae,  et  piiiiio  vocafae 
omnescentuiiaj  consnleiu  cum  L.  Vo- 
luninio  diiebant.'  Haec  anno  dlvii. 
Pia>rogativee  jus  obtiniiisse  priiDain 
classeni  existin)o  pro  vet.  jure ;  quo 
si  variatum  non  esset  ab  cquitibus  et 
primas  classis  centuriis,  id  fiebat, 
quod  illi  statiiissent,  cum  constarent 
ex  pluribus  centuriis,  Dionysio  teste. 
At,  innnutato  nuniero  centiiriaruni, 
ne  prima  qiiidcm  et  secunda  classis 
id  obtinerent.  Qiiauiobrem  in  comi- 
tiis  consularibns  de  Dolabella  hapc 
verba  Ciceronis  sunt  in  nobilissinia 
oratione  Anton,  ii.  33.  '  Ecoe  Dola- 
beltiP  comitiorum  dies  :  sortitio  prac- 
logativas,  quiescit:  renunciatur,  ta- 
cet.  Prima^^lassis  vocatur  :  renun- 
ciatur :  deinde,  ut  assolet,  suffraga- 
tum  secunda  classis  vocatur :  quae 
omnia  citius  sunt  facta,  (piani  dixi. 
Confecto  negotio  bonus  angur,  La>li- 
um  diceres,  alio  die,  inquii.'  Ad  se- 
ciindam  classem  venire  necesse  non 
fiierat,  si  nulla  variefas  erat  in  suf- 
fragiis,  ut  Livius  diserte  scripserat. 
Verbum  suffvagalum  nos  prinii  scii- 
benduni  esse,  Paulo  Manutio  nostro 
consulenti  respondiinus.  Prius  eniin 
obscure,  atque  adeo  turpiter  scrip- 
tum  fiierat,  deimie,  ut  assokt,  siiff'ra- 
gia.  Turn  secunda  classis  vocutur' :  in 
quo  jure  sc  Gruccliius  torsit:  neque 
enim  poterat  excogitare  apta  suffra- 
gia'  post  renunciationem  snffragio- 
rHm  primaj  classis  ante  voCationem- 
Delph.  it  Var.  Clas.  Lit 


secunda-.    Fuisse  autem  classes  qiiin- 
qiie     eodem     tempore,     constat    ex 
Frasm.  Histor.  C.  SalL    Sic  enim  ad 
C.  CiPsaiem  amicus  dixisse  fin^itur 
Orat.de  Rep.  Ordin.   it.  8.  'Sed  de 
magislratibus    creandis    liaud    milii 
quidem  absurde  placet  lex,  quam  C. 
Gracchus  in  tribunatu    pronuilgave- 
rat,  ut  ex  confusis  qiiinque  classibus 
sorte  centurize  vocarentur.'     Tolle- 
bat  (Jracciius  pracrogativam    piimai 
classi,  et  classium  ordinem,  ne  in  op- 
timatum   potestate  centnriala  comi- 
lia  essent.     Semper  enim  jure  voca- 
ta2  centuiiie  seqnebantur  praerogati- 
vae     suffragiiim,    ut    Cicero    refert. 
Quod  si  pra^rogativa  non  erat  primas 
claNsis,  non   consuleret  hac  lege  C. 
Gracciuis  plebi,  cum  ex  sorte  preero- 
gativae    penderent    tola   comitia,   si 
tolleret  praerogativani  aliis  classibus. 
In    prima    vero  classe   turn   cquites 
erant,  turn  patricii  et  senatores,  di- 
tissimi    quique  ;    is   enim  erat  maxi- 
mus  census.     Plebeii,  paucis  excep- 
ti>,   in   aliis    classibus   censebantur. 
Maximum   argnmcntum    ex   nomine 
centuriarum    a   Livio   relatarum  su- 
mo; ut  credam,  id  priniae  classi  con- 
cessum,  ut  ex  ejus  tantinn  centuriis 
sortitio  praerogativae  fieret ;  non  enim 
Livius   adjecit,    cnjus    classis    esset 
Galcria  juniorum,  ant  Veturia  juni- 
onim,  piopterea  quod  ceituni    erat, 
esse  prima;  classis,  quae  prima  voca- 
batur.     Hoc   igitur   existimo  datum 
primiv  classi  pro  vetcri  jure,  quo  vis 
omnis  sutiVagiorum  in  centuriis  equi- 
tum  et  peditum  primaj  classis,  si  non 
variaret,   consisteret.     Similis    locus 
superioiibus,    in    quibus  Livius    non 
videtur  tcniporis  habere  rationem  est 
vr.  21. '  Tu:ii,  ut  beilum  juberent,  la-- 
tum  ad  po|)idinn  est,  et,  m  quicqnam 
dissua(lenlil)us    tribunis   plebis,   om» 
nes  tribiis  helium  jn>iserunt.'     Dicen- 
dum  erat,  omncs  ciiituria',  ant,  omisso' 
vcrljo  ttilnis,  omncs jusserunt.     Cupio 
ctiam  XXIV.  7.  mutare  Livii  verba,  ut 
addMur  tertiitui'noinen  centAiriae  oih 
ius.  18  F 


6266 


NOT;E    VARIORUM    IN 


jasdatu  prjerogativa?.  Sic  enini  scrip- 
turn  est,  '  Eo  die  cnra  sors  praoroga- 
livae  ante  junionim  exisset ;  eaqiie 
T.  Oraciliiini  et  M.  yEmilium  Regil- 
liini  to«.  tliceret : '  pro  ante,  scribo 
Aniea ;  Uocesi,  Anieitsis.  Item  prox- 
inia  pagiiia  c.  9.  '  Itenim  praroga- 
tiva  siiffiagiiim  init,'  non  interi)n. 
Quod  veio  XXVI.  22.  de  'Veturia 
juiiiorniu,'  et  '  Veturia  senioruni '  di- 
cilur,  iiiutatuni  vidimus  in  quibus- 
dam  Ijlib.  in  centtniam juniortnn,  et  se- 
niurum.  Non  recte.  Sic  etiam  Gruc- 
cUiiis  in  nieiidosum  librum  iui  idisse 
visus  est,  cum  niulta  pra'clare  de 
cauiitiis  absolvisset.  Aiido  tiinlum 
statuae  Vespasiani  teniporibus  statu- 
te a  Iribulibus  Subiiiau<r  jnnioruni, 
ciijus    veiba   sunt   bar :  (Gruter.   p. 

CCXXXIX.  3.  CCXL.  et  CCXLl.) 
PACI.    AETERNAE 

r)OM\S 
1?4P.    VESPASIANI 
CAESAKIS.    A\G 
LIBERORVM    <J.   EIVS 

SACRVM 
TRIB.    SVC.    IVNIOR 
DEUIC.    XV.    K.    DEC 
i.    ANNIO    BASSO 

ros 

C.    CAECINA.    PAETO. 

In  hac  basi  sciipta  sunt  nomina  mul- 
teium  civium  Ronianorum,  per  cen- 
turias  ()uas(lam  divisa.  Nomina  cen> 
tui'iouum  lta>c  sunt  : 

Tl.    CI,AVD1.    NICIAE 
D.    ROETI.    SECVNUI 
CN.    POMPKI.    PELATIS 
C.    ORNELII.    S\CCESSl 
l.    RVURI.    SECVNUl 
Tl.    IVLI.    PRI.MIGENX 
M.    CAKI.I.    LESBI 
SEX.    iVVEMS. 

Idi-Tii  Livius  XLiii.  IG.  ita  soribit  : 
•  Prior  Claudius  caussani  dixit:  ct 
cum  ex  XII.  cenliiriis  equilum  viii. 
ciyiihorem  condeinnassent,  niuit»Mpie 
aJiir  |>rii>ia>  classiR,  extemplo  princi- 
pvs  civitatis  ill  coiispcctu  pupuli,  aii- 
PiiJiH  iiurei))  pohitis,  vestem  lunta- 
I'uiti.       Locus   est   valde  iucudut>u>j 


neqiie  enim  tanta  uniqnam  penum 
equitum  fuit.  Scribo  igitur  sic :  et 
cum  XI IX.  centurite  equitum  censorem 
cnndemnassent.  De  illis  Livii  verbis 
con»iderandum  est,  quid  sit,  quod  ita 
scripserit  XL.  51.  in  ceusura  M.  ^- 
nilii  Lepidi  et  M.  Fulvii  Nobilioris 
A.  U.  C.  DLXXiv.  '  Mutarunt  suffra- 
gia,  regionalinique  generibus  homi- 
nnm  caussisque  et  quaestil)us  tribtis 
de^crlpsenint.'  Nam  Cic.  in  centu- 
riatis  coniitiis  non  ita  multa  descrip- 
ta  esse  significat.  Ejus  verba  sunt 
de  Leg.  in.  19.  '  Ferri  de  singulis, 
nisi  centuriatis  comitiis,  noliierunt: 
descriptus  enim  populus  censu,  ordi- 
nibus,  £etatibus,  plus  adhibet  ad  suf- 
fragiiim  consilii,  qnam  fuse  in  tribiis 
convocaliis.'  Hoc  etiani  censoribus 
dat  in  Eft'ecta  Lege  c.  3.  '  Populique 
partes  in  tribus  describunto :  exin 
pecunias,  aevitates,  ordiues  parti- 
unto.'  Censu  enim  sive  '  pecunia  ' 
disiinguuntuj'  classes,  item  senate* 
mm,  equitum,  et  peditum  census,  nt 
etiam  '  ordinibus,'  quamvis  in  centu* 
riatis  comitiis  non  legi  senatores  ab 
aliis  distinctos,  equites  a  peditibus 
distingui  cerium  est:  '  aptatibus  '  se- 
niores,boc  est,  majores  xi.v.  annis« 
ajunioribus,lH)cest,iuinoribus ;  item 
puberes  ab  impuberibus.  Kegiones 
fuerunt  aut  urbana?,  de  quibus  P. 
Victor  ct  Sex.  Rufus  scripseriint ; 
aut  extra  nrbem  intra  Italiain,  de 
quibus  Plinius  scribit.  Sed  et  tri- 
buiim  divisio  est  etiam  rcgionum  di- 
visio,  tain  intra  iirbein,  qiiam  extra- 
Quod  et  ap.  Gell.  xv.  27.  aflirmat 
Lajlius  Felix  :  '  Cum  ex  generibus 
omnium  suffragium  feralur,  cniiata 
ccmilia  esse  :  cum  ex  censu  et  a^tate, 
centnriata:  cum  ex  rt^gionibus  et  lo- 
cis,  tribiita.'  lloiiiinum  aiitem  scribo, 
lit  ap.  Livium,  pro  otnniuin.  '  Gene- 
ra liominiim  '  non  dibliiicta  locis  sunt 
curiulcs,  ciiriis  triginta  distincti : 
qua:  distiiictio  prrsunaiiun  e!>t,  nou 
ex  loco,  in  quo  ipsi  vol  inajores  liabi- 
taiuut  ;    quaiuvin   babcrciit   loca,    iu 


T.    LIVII    HIST,    l.in,    I.   CAP.   43. 


e5G7 


qtiihns  cnrije  sacra  fierent  ;  ul  etiam 
f^iiiiliir  liahcliant  sacra  qiiii'dam  fjen- 
tilicia  certis  in  cleliil)ris  vel  teniplis  : 
non  taincii  loco  sacrorum  tlistiiisiie- 
baiittir,  sed  personarmn  qiialilate : 
genera  etiaiii  <listin<;ni  [uitciniis  ap. 
Liv.  si  lihertiiios  ah  in^enuis  scpaie- 
niiis  :  i)ai)i  libertiiii  oliiii  in  patrono> 
rum  tiibii,  idox  in  iirbanis  taiitmi), 
tandem  in  una  Uibu  Esqiiilina  £iifl:Va- 
ginni  tuloniiit,  ut  idem  ait  xi.v.  15. 
'Caiissas'  ct  '  qtiivsliis'  quid  appelitt 
Livius,  non  facile  tiixerin),  nisi  qnis 
prascones,  fal>ros,  tnbicines,  scribas, 
accensos  piiiat  in  .«nffias;iis  ferendis 
distinctos,  ut  aliquot  ex  liis  in  Ser- 
vtano  censu  distingiiebantur.  Harte- 
D<is  Ant.  Auguslin.  Ursin.  Hie  locus 
difficillimiis  est.  Ceitum  e»t  a  Ser- 
vio  Tiillio  urbem  Romam  in  qualuor 
divisaniesse  regioncs,  Palatium,Sub- 
«iam,  Esquiliasi,  et  (^ollinani,  a  col- 
libtis  ita  dictas.  Ad  liaec  qualuor  iir- 
bis  tribiis  constituit,  qua;  ad  id  tem- 
pos tres  fueruut,  ut  ait  Dion.  Hal. 
IV.  219.  Hse  ires  tiibns,  in  (pias  ini- 
tio ager  Romauus  iributus  fuit  a  Ro* 
nuilo,  sunt  'J'atienses,  Ramnenses,  et 
Luceres,  nt  disertc  ait  Varro  de  L. 
L.  I.  IV.  p.  IC.  qui  locus  prorsus 
id  dicit,  quod  Dionysius,  additque 
'  quintani,  (|Uod  sub  lioina  Koinilia' 
dicit.  Ea  subuibaua  iribiis  dici  forte 
poisit.  Rusticas  idem  Tullius  tribus 
prseterea  instituit  xxvi.  ut  Fabius 
Bcribit.  Itaque  xxx.  tribus  factie 
sunt,  quod  Cato  etiani  testalur,  licet 
Venones  xxxi.  fuisse  scribal  reguan- 
te  Tiillio.  Ha?c  Dionjsius  eo  loco. 
Plut.  in  Rom.  p.  30.  ^v\as  Se  rpeTs 
KKTaoTTjo'ai'Tes  uv6fj.aaav  tovs  /uti/  anh 
'Pct>iiv\ov  'Paiiin)i/(jris,  tovs  Si  awh  ToTi'ou 
Tartiivffris,  Tplrovs  5<  AoujffpTjftnjs  5to  t6 
jjAffor.  At  Liv.  c.  13.  has  iioii  '  tribus,' 
nt  Varro  et  Plutarchus,  sed  •  cenlu- 
lias  equitum  '  appelldt.  Idem  Liv.  c. 
30.  in  liistoria  de  Navio  aiigure'  equi- 
tsm  centnrias'  vocat,  quas  Dionys. 
1.  III.  p.  203.  (pvXai  krtpas  airoStl^ai 
j'tas  «K  Twy  \nr'  auroQ  KaTii\ryxiJt.4j/<av  Iw- 


■niaiu.  Fcstiis,  in  '  Navia,'  •  tribut  ' 
appellat.     Valerius  tamen  IMaxiniui 

I.  4.  *  centiiiias  equilum  '  cum  Livio 
nominat.  Miruin  tamen  est,  Diony- 
siiim  veint  sui  obliiiim  I.  vii.  p.  409. 
in  liistoiia  Coriulani  xxi.  dumtaxat 
tribus  turn  fnisse  Roma;  scribere. 
Non  omilfenduni,  quod  ait  Val.  Max. 

II.  1.  de  Pablo  Maximo:  '  Idem  cen- 
sor cum  P.  Decio  sedilionis  finiendaa 
gratia,  quia  couiitia  in  luimillimi  cu- 
jusqiie  polc-tatem  redacta  cesserant, 
oiiincni  forensem  turbaui  in  quatuor 
tautummodo  tribus  descrifisit,  casque 
iirbanas  appellavil.'  Aupii  ante  Fa- 
l)ium  iirbs  in  quatuor  tribus  erat  di~ 
visa,  nt  ostendimus,  et  Festus  Pom- 
ptius  ill  voce  '  Urbanas  '  id  dicit.  An 
igitiir  ipse  alias  adjecit  quatuor? 
Valerius  siimsit  ex  Liv.  1.  ix.  in  fine. 
Idem  Livius  X.  6.  '  Iribus'  appellat 
Karunes,  Luceres,  Tatiensesque  ;  ubi 
et  de  augurum  collegio  recondita:  c. 
9.  «luae  tribus  additai  dicuntur,  nt  et 
viii.  17.  Aiqui  lib.  siiperiore  vi.  5. 
let'isse  nic  certo  scio,  xxxv.  tribiium 
numerum  expletum  jam  fuisse.  Erant 
et  tribus  libertinorum,  teste  Scliol. 
Juv.  ad  Sal.  i.  de  quibus  diserte  Liv. 
XL.  51.  el  XLV.  15.  in  quibus  scilicet 
libertini  suffragia  ferebant.  Ascon. 
in  Milon.  c.  8.  refert,  Cn.  Manliuin 
tribuuum  plebis  legem  tulisse,  ut  li- 
bertini in  omnibus  tribubus  sufiVagia 
ferrent,  cui  intercessit  Cn.  Domitius^ 
//.  Vales. 

Diiplicalo  eariim  wumcro]  Eoruti* 
Neap.  Lat.  Paullo  post,  sed  ad  iiisti- 
tutain  Leid.  1.  se  ad  institutam  Voss. 
1.  et  Leid.  2.  s.  ad  iiistilutain  Voss.  2. 

^13  Qiiadii/itriain  eiiiin  urbe  divisa 
rcgionihiis  c<)Uil)iis<]iie,  qua  huhiluhan- 
tur  partes,  Tribus  eas  apjiellavit]  Quia 
nieminit  tribuum  xxxv.  in  (|uas  post 
populus  est  conjcclus,  quie  caus- 
sa  inuiationis  centuriarum  fuit,  qiiat 
cssent  lioc  tempore  Iribu-;,  expouit. 
Quatuor  igitur  fuisse, a  ])artibus  urbis 
qualuor,  in  (|uas  divi>a  urbs  a  Tullio 
fuit,  uouiiualas  ait.   Hx  fueruut  P«.o 


6268 


NOTJS   VARIORUM   IN 


latina,  Esqiiilina,  Subinrana,  Collina, 
quae  rusticis  tiibiibus  accedenlibns 
inbanae  sunt  dicta?.  Dionysius  aii- 
teni  Tiillium  enndeni  et  uibanaiiim 
et  rusticaium  tribnnm  auctorein  fii- 
isse  scribit,  quod  piseterit,  ut  alia, 
Livius.  Sed  eas  xv.  fuisse  intelligi- 
tur  ex  lis,  quae  postea  scribit.  Sigoyi, 
Vet,  quod  habitantur,  partes  eas  Tribus 
app.  Lipsius.  Regionibusque  collibusque 
qui  hub,  Flor.  hab.  part,  eas  Tribiis  ap- 
pellavit  Voss.  1 .  qui  hab.  partes  eas  Tri- 
bus appelluvit  Haii.  1.  et  Leid.  2.  qui 
hab.  etiam  Neap.  Lat.  Hav.  et  Leid.  1. 
Quidquam  pertimiere]  Perlinere  Leid. 
1.  et  Lipsiens.  PaiiUo  ante  ratio  inita 
est,  trajectis  vocabulis,  idem  Lipsi- 
ens. et  Harl.  2. 

Cap.  xliv.  §  1  Quetn  maturaverat 
metu  legis  deinceps  latce]  Ita  passim 
legitur.  Nos  de  incensis  reponimus, 
accipientes  Livium  pure  scripsisse, 
metu  legis  lataa  de  incensis,  hoc  est, 
de  Ills  qui  non  ceusi  fuissent,  id  est, 
qui  miniuie  denunciassent,  quid  in 
bonis liabcrent,  Jacob,  a  Cruce  Annot. 
in  varies  p.  G87.  Sensus  est,  regeni 
mature  perfecisse  censuni,  quia  po- 
pulus  metuit  legem  de  incensis  ab  eo 
latam,  quos  se  ct  bonis  et  libertate 
multaturum  esse  dixerat.  Sic  enim 
Dionys.  scribit  I.  iv.  p.  221.  T^  5e 
fxi]  riij.ria'aiJ.evcfi  rtixwpiav  lipiae  Trjs  re 
ovcrlas  (TTepeaOai,  Kal  avrhv  fxacmyuideu- 
ra  irpa9r)vai.  Sigon.  Non  displicet 
conjectura  Doujatii  quetn  maturaverat 
melUH  legis:  quod,  forma  activa  in 
passivam  conversa,  dici  poterat,  qui 
maturatus  erut  metu  legis,  ut  ii.  32. 
'  Quo  facto  matnrata  est  seditio.' 
Cornel.  Ncp.  in  Cliabr.  c.  4.  '  Qucc 
ret  ci  niaturavit  mortem.'  Mortem 
autcm,  (|uam  Livius  verbis  proximis 
memorat,  intclligit  civilcm,  capitis 
dcniinutioncm  maxiniam.  Vid.  Hei- 
necciuH  in  Anliquit.ex  Institution.de 
Capit.  Dcminut.  Dulc.  Qucm  tnatu- 
raveral  melus,  legis  nialcbat  Doujat. 
bic  eiiini  ciarius  intelligi  mctum  po- 
puJu    injcclum,  cum    alioqui  metus 


prima  fronte  viderelur  roferri  ad  rp*- 
sum  regein,  quod  abliorret  a  Livili 
mente.  Ferri  posset  ea  conjectura,  si. 
Mss.  auctoritate  niteretur.  Nunc  ve- 
ro,  quum  in  vulgatum  conspirent  om- 
nes  codd.  id  etiam  satis  placet.  Sed- 
in  priniis  animadvertenda  ratio,  qua 
Doujatius  coujectiiram  adstruere  co. 
natur.  Si  simpliciter,  quern  matura- 
verat metu  Livius  dixisset,  sensus  an- 
ceps  esse  posset.  Nunc  verd,  quum 
addiderit,  metu  legis  de  ince7isis  lata-, 
non  video  quomodo  regis  metus  cui- 
quam  sano  in  nientem  venire  possit. 
Perperam  insuper  mutaverat  Voss.  2, 
At  contra  recte  Jac.  a  Cruce  legis  de  ■ 
incensis  lata,  quod  Ascens.  in  ed. 
1513.  primns  recepit,  et  servant  Leid. 
1.  et  Harl.  antiq.  Reliqui  codd.  nos- 
tri  deinceps  lata  male  praeferunt. 
Voce  '  incensus '  lioc  sensu  Livius 
etiam  infra  utitur  iv.  8.  '  In  populo 
per  multos  annos  inceuso  neque  dif- 
ferri  census  poterat.' 

Cites  Roynani,  equites  peditesque'] 
Hor.  in  Arte  vs.  113.  '  Romani  toU 
lent  equites  peditesque  cacliinnum.' 
F.  Sanct. 

In  campo  Martio  prima  luce  adessent"] 
Delendum  videtur  rb  Martio.  Neque 
enim  adiiuc  ea  tenipestate  Marti  con-- 
secratus  fuerat.  Tan.  Faber,  Frnstra 
Faber.  Nam  cur  hoc  niagis  eum  of- 
fendit,  quani  quod  sup.  c.  10.  Ro- 
muli  a;tate  dicit  Livius,  '  in  Capito- 
lium  adscendit?'  Multa  lioc  genus 
ubique  per  prolepsin  dicuntur,  Duk. 
Si  vel  maxime  ea  tenipestate  Marti 
nondum  campus  liic  cousccratus  fu- 
isset,  non  tamen  Fabro  rh  Martio  in- 
ducenti  adversus  nmnium  codd.  et 
cdil.  ronscnsum  faverrm.  Potuisset 
enim  Martium  per  prolepsin  vocare  ; 
quam  figuram  historicis  interdum 
usurpatam  fuisse  docehunt,  qua>  su- 
pra dixi  ad  c.  31.  §  10.  Tanio  ninj;is 
itaqnc  nunc  abeo  dissentio,  quod  non 
modo  nnmqnam  efficiel,  tempore Sor- 
vii  Tullii  campnm  liunc  JNIarti  nondinn 
coiuecratuni  fuia&c,  s£d  cliam  contra< 


T.    IJA'll    HIST.    lAli.    I.    CAP.   44. 


G20f) 


'j)atere  possif,  eo  regnuin  obtincnto 
ex  usibiis  hiininiiis  exeiiiliiin,  et  siil) 
Martis  nomine  sacrum  t'liissp.  Dio- 
.nysiiis  eiiim  irarrans  coiisiilcs,  Tcir- 
quinio  Siipeibo  f-jecto,  agios  ejus 
inter  cives  divisisse,  cxccplo  co,  (|iii 
inter  urbem  et  fliivinm  est,  addii  I.  v. 
'p.  287.  TovTO  Se  ''Apeos  virdpxe'V  Uphv 
ol  irpdrfpov  tiprjcpiffai'TO.  Et  ntox,  "'Ert 
8f  Kal  irpb  70VT0V  Upuv  i)V  rov  6iov  ToCSe. 
TapKWtos  Sh  ff<l>eTepi(Td/j.evos  (ffireipev 
avT6.  Piaeterea  idem  Dioiiy*.  in  hac 
eadem  lilstoria  nairat  1.  iv.  p.  225. 
Serviiini  censu  peiferto  siiovetanriliu 
-inmolasse  Tqi  Kartx^i'Ti  to  TreSi'oc "Apej. 
■Niliil  itaque  miitandnm.  Panllo  ante 
verba  in  sui.i  quisque  cerilnrii:!  male 
aberaiit  a  Leid.  2.  Negligcnlia^  aii- 
■tem  scriba?  ansani  dedit  repotita  piae- 
■positio  in.  Vide  ad  ix.  11.  §  11. 
'^2  iS^Me  ove  taurisqiic  tribus  lustra- 
rit]  Anliq.  lecf.  sue,  ove,  taurilibus  lus- 
•travit.  Sic  Tacit.  Ann.  vi.  .37.  '  Sa- 
criticantibiis,  qniim  hie  more  Kominio 
siiovetaurilia  daret.'  Rlieii.  Vix- 
scripta  lectio  ex  Aid.  proiiianavit ; 
•canidcmqiie  exhibet  Hav.  In  Aldina 
■j>rioribiis  vulgatum  inveni  sue,  ove, 
taityisqtic  lustrai-it ;  lit  pateat,  Rheiia- 
iinm  male  ad  Tacit,  loc.  niemoratnm 
scripsis-e,  in  omnibus  edd.  quae  svio 
"tempore  exslabant,  viilgo  pro  taurili- 
•bus  cornipte  taurisque  Irilms  legi.  Sed 
sue,  ove,  tuuris  tribus  luslravit  Voss.  1. 
Harl.  2.  Leid.  2.  et  Lipsiens.  sue,  ore, 
tauris  tribus  histrarutit  Port,  a  ni.  pr. 
lustrant  a  ni.  sec.s«f,  ove,tauribuslus- 
travit  Voss.  2.  sue,  oi-e,  taurilibus 
htstravit  Leid.  1.  et  Harl.  1.  ut  Rhen. 
'in  sno  invenit,  qui  in  notis  ad  Tacit. 
Ita  accepisse  videtnr,  quasi  Livius 
"dicat,  liidis  Taurilibus  exercitum 
lustratum  sue  et  ove;  qmiin  liodie 
nemo  nesciat,  seiisum  Livii  esse,  sa- 
crificiiiin,  quo  inmolato  lustrum  con- 
"debatur,  ex  sue  ove  et  tamo  coiisti- 
tisse,  qnod  nno  nomine  suovctaurilia 
lappellabatur,  qiicmadinodum  jam  din 
viri  dorti  hie  dcdcvunt,  etiaiii  in  ed. 
iiijsil.   1535.   in   qua  iiota>   Riicnani 


prlmnni  prodierunt.   Paullo  ante  lOi- 
que  ijistructuin  exercitum  Hav. 

Itlqne  conditum  luslruin  udpellatum, 
quid  in  censcndo  Jinis /actus  est]  Cogi- 
tandiim,  quid  sibi  velit  Idque  coiid. 
lust,  ajipel.  quia  in  cens.Jinisf actus  est. 
Rhen.  Rhen.  anibigit  de  hac  lect. 
neqiie  enini  videre  se  ait,  cur  dicat 
Livius,  idciico  lustrum  appellatum 
esse,  quia  in  censendo  finis  facins 
est.  Jiista  autem  ejus  dubitatio  est. 
Ego  autem,  vel  repiignantibus  vett. 
libb.  Icgendum  puto,  qui  in  censendo 
Jinisfnclus  est:  nt  sit;  institutnni  est, 
lit  liislrnni  censionis  finis  esset.  Sic 
enini  Dionys.  lib.  iv.  p.  225.  Tovtov 
KaBapfiov  avrbv  ews  twv  kut'  ^fie  XP^"'^" 
'PufMatoi  KaBalpovrai  /uer^  ri]v  (tvvt(- 
/\€lo^'  Tuv  Ti^rjfffujv,  vwh  tuv  ix&vrwv 
t)]V  UpoiTaTriv  apxh",  AovOTpov  ovofxd- 
^ovres.  Sigon.  Inter  voces  quia  in 
censendo  finis  /actus  spatinn)  vacuum 
est  ad  aliquot  voces,  qua?  non  duhie 
di'sunt.  Lipsius.  Illud  quia  est  in 
Pal.  3.  a  librario  extraneo.  Et  vero 
oninino  scribendiim  videtnr,  lustrum 
appiUalum  in  censendo  Jinis  fad  us :  mil- 
lia  LXXX.  Sfc.  Griit.  Rlienannm 
scribit  Sigon.  ambigere  de  hac  lec- 
tione,  nee  videre,  cnr  dicat  Livius,  id- 
circo  lustrum  appellatum  esse,  quia 
in  censendo  finis  fiictus  est  :  et  jus- 
tani  (jus  dnbitationem  esse:  legen- 
diim  enim  vel  repiignantibus  vet.  lib. 
qui  in  censendo  finis  /actus  est :  et  sen- 
sum  dat,  institiitnm,  nt  lustrum  cen- 
sionis finis  esset.  Hand  scio,  an  hapc 
fnerit  dubitatio  Rlienani  :  nihil  enim 
ille  alind,  qiiam  cogitanduin  dicit, 
quid  Livii  sii)i  verba  velint.  IMiror  aii'- 
teiii,  cnr  Sigon.  omittat  to  conditum. 
Non  enim  modo  Livius  'lustrum' 
ait  '  appellatum,' sed  '  coiiditiini  Ins- 
tiiim  :'  nee  tantum  ait,  lustrum  cen- 
sionis esse  fineni,  sed  nltimam  illaiii 
actionem  censoriam,  illam  exercitus 
siiovetaiirilibus  liistrationem,  proprio 
ac  solenni  genere  dicendi  vocatani 
esse  'conditum  lustrum,'  et  adnec^ 
tit  rationem,  *  quia  in  censendo,'  &c. 


6270 


SOTJE    VARIORUM    IN 


Kon  potest  igitiir  particnla  quia  nin- 
tari,  nee  deesse,  ut  voluit  Grnt. 
Nam  lustrum  et  aliis  intei(iiim  aitii- 
buitur,  ut  ap.  Lucan.  i.  593.  '  festo 
peragrantes  nicenia  liisiro.'  Sed  'lus- 
trum facere'  et  'condeie'  soli  di- 
cuntur  censores.  Varro  de  L.  L. 
lib.  V.  p.  62.  '  Censores  inter  se  sor- 
tiuntur,  liter  lustrum  faciat.  Post 
autem  convenlionein  habtt,  qni  lus- 
trum conditurns  est.'  Monninentum 
Ancyraniim  :  'Lustrum  post  annum 
alterum  et  quadragesimnm  feci  lege' 
Sic  enim  videt  ur  sci  ibcnduni,  pro  legi. 
Ergo  apud  Snet.  Octav.  o.  97.  '  Cum 
lustrum  in  canipo  Martio  ma^na  po- 
puli  frequenlia  conderet.'  Hoc  est, 
cum  censu  peracto  frequentem  popn- 
lum  suovetaurilibns  lustraret.  Hoc 
enim  vult  Livins,  censoria  ilia  suove- 
taurilia  kot  e|oxV  f  sse  co7iditu»i  lus- 
trum. Fraudein  tiimen  in  verbis  ejus 
detexit  mihi  Ms.  INlureti,  quia  is  ecu- 
sendojinis /actus  est.  Et  sir  solet  Li- 
vius  loqui.  Inf.  c.  50.  '  Is  finis  oia- 
tioni  fuit.'  vi.  42.  '  Et  ne  is  qnideui 
finis  civilium  certaniinum  fuit.'  viii. 
24.  de  Alexandre  Epiiota,  '  Is  finis 
lacerationi  fuit.'  Vide  ad  xxiii.  28. 
J.  F.  Gron.  Recte  Gron.  contra  Si- 
gon.  moniiit,  non  Livinm  docere  in 
censendo  finem  adpellari  Zustrnwf.sed 
contra  rationem  reddere,  cur  snove- 
taurilium  inniolatio  ac  populi  eo  sa- 
crificio  Itistratio  solleinni  loruiione 
vocetur  cotnlilum  luslrmn,  qiioninm 
nempe  id  nltimum  eoriim  sit,  quce 
censori  in  censu  agemlo  perficienda 
essent,  atque  illo  sacrificio  censni 
finis  inponatur.  Ut  adeo  'condere' 
et  'condituni'  in  hac  iociitionc  sit 
finire,  et  finitum.  Quo  sensu  ap. 
Virg.  Eel.  IX.  52.  '  Cantando  pneruni 
mcmini  me  condere  ."ioles.'  Servius 
'condere'  exponit  finire,  usque  ad 
occasum  ducerc  ;  ubi  videndus  est 
EmmencsA.  Recte  etiain  Gron.  ex 
cod.  Muret.  quia  is  censendo  finis  /ac- 
tu»  est,  quauivii  nostri  Voss.  anibo, 
Harl.   anibo,    Leid.    ambo,    Ilav.  ct 


Port,  dissentiant,  qnod  Hearne  etiaRt 
de  Oxon.  B.  L.  2.  et  C.  testatur. 
Ex  nno  Lipsiens.  qui  conlatus  est 
cum  ed.  quia  is  censendo  privferenle, 
niliil  in  excerptis  notatuni  video,  uii- 
de  verosiinile  fit,  eum  Munti  codici 
ap.  Gron.  consensi«se.  Ita  inf.  Livius 
loquitur  II.  11.  'Finisque  ille  tarn 
effuse  evagandi  Etruscis  fuit.'  c.  30. 
'  Vetusius  consul  missus  est :  is  finis 
populationibus  fuit.'  iii.  4.  '  Primo 
concursu  pulsus  se  in  castra  recepit ; 
neque  is  finis  pcriculi  fuit.'  cap.  70. 
'  Is  finis  pngniB  equestris  fuit.'  v. 
25.  '  Dictator  piaf cones  ediccre  ju« 
bet,  tit  all  inermi  abstineatur :  is  finis 
sanguinis  fuit.'  xxv.  11.  '  Isque  finis 
Hannibali  fuit  ea  parte  arceni  obpug- 
nandi.'  xxix.  32.  '  Is  finis  Boccbari 
sequendi  fuit.'  xxxviii.  2.  '  Hie  finis 
sequendi  fuit.'  XLiv.  43.  '  Eum  finein 
seijuendi  propter  ditBcnltatem  trans- 
it us  fore  ratus  Romanis.'  XLv.  39. 
'  Ulrunj  niajores  vestri  omnium  mag- 
narnm  reruui  et  principia  exorsi  ab 
Diis  sunt,  tt  finem  eum  statuerunt ;' 
ubi  vide  Gron.  Virgil.  /En.  cap.  116. 
'  Hie  finis  fandi.'  De  locutione  'fi- 
nis eensciido'  vide  ad  ui.  46.  ^  2. 
Ccteruu)  creditum,  pro  conditum,  male 
Lipsiens.     Vide  ad  xxxix.  43.  §  1. 

Millia  oclofiinta  eo  luslro  civium  ecu- 
sa  dicuntui]  Millia  censi  dicuntur  Voss. 
2.  Vide  J.  F.  Gron.  ad  Liv.  xxxvii. 
39.  (j  12.  Rdiqnis  tamen  codd.  a 
vnlgato  stantibus,  niii  illi  credere 
periculo>-um  est.  Mox  Addidit  scrip- 
torum  Harl.  2.  Simiiis  varietas  oc- 
rurrit  xxxvi.  40.  §  9.  lllud  Addidit 
facile  nasci  potuit  ex  ratione  scri- 
benili,  qu.v  oliui  obtinuit,  Adicit,  pro 
Adjicit.  De  ea  vide  ad  ii.  10.  §9. 
Certe  Adicit  hie  pra-ferunt  Voss. 
nterq.  Leid.  nierq.  I'ort.  Lipsiens.  et 
Hav.  I'aullo  infeiitis,  ordine  invcr- 
so,  qui  arma/trre  possenl  Harl.  ambo, 
Leid.  2.  H.iv.  Lipsiens.  et  Port. 

^  3  hide  dciuccps  uuget  F.squilias} 
Non  yi'lsqnilias  ampliorrs  redditTul- 
lius,  8cd   uibcm,  rcceptis   intra  cjui 


T.    LIVII    HIST.    LIB.    I.    CAP.    44. 


C271 


ftmhitinn  yEsquiliiR-  Itaqtie  vii.^tur 
8cripsis.sc  Liviiis,  Inde  dcinceps  angel 
MsqtiilUs.  Ulji  inlelliges  iiibcin  :  ut 
pra'ced.  nieiiibro,  Addit  duos  colics: 
niinii'um  nrbi.  Atque  adeo,  quod  sc- 
quitur,  '  Aggeie,  et  fossis,  et  nimo 
cit'ciinulat  urhem  :'  sicubi  appar<Met 
in  111),  bonae  tidei  sine  postreiiia  voce, 
noil  cam  desideiarem.  J.  F.  Gioh. 
Esquiliis  liic  legeiulnm  esse,  sed  din 
post  GronoviiMii  niontiit  etiaiii  Anna 
Fabri  fiiia  ad  Aurel.  Vict,  de  Vir. 
III.  c.  7.  Ejus  autcni  rcgioiiis  nonieii 
sine  diphtliongo  EsquHicE  vel  Exqni- 
lia;  scribendiini  videtur.  Vide  ad 
XLV.  15.  ^  6.  Panllo  ante,  Addidit 
duos  collfs  Hav.  et  Leid.  1.  Vide  ad 
II.  24.  §  G.  Vox  autem  colles  exsnla- 
bat  a  Leid.  2. 

Aggere,  H  fossis,  et  muro  urbem  cir- 
cuindat.     Hem  pomoerium  pro/ert]  Dii 
boni !  quantum  sibi  perniiseiunt  qui- 
dam    in    hoc    auctoi e  inteipolando ! 
Scribendum   est  ad  aiclietypi  fidem 
et   tiiuro  circumdat    urbem :    ila  pom. 
pro/ert.    Sensus  est,  aggere,  et  fossis, 
et  niuro  circuitidando  uibem  ponice- 
rium  profnt.  Quid  igitur  iiii  in  men- 
teui  venit,  qui  pro  ila  scripsit  Hon, 
uovam    videlicet    sententiani    facln- 
rns  i"     Liv.    ii.   10.    '  Ita  armatns  in 
Tiberim  desiluit.'  Rlien.     Pal,  1.  et 
3.  interpomarium  pro/ert.    Pal.  2.  cir- 
cumdat    urbem  :    item    pom.    pro/ert. 
Quomodo    eiiauj    edd.  primaf.  Grut. 
Pall.  1.  ac  3.  inter  pomarium.  Gebli. 
Aggere,  /ussis  et  muro,  copula  priori 
loco  ouiissa,  Hav.    Deinde,  in/<:);)o>n. 
pro/ert  Voss.  1.  Lipsiens.  Leid.  2.  et 
Port,  a  m.  pr.   iter  pom.  pro/ert  Voss. 
2.    item  pam.  pro/ert  Harl.  2.  Hav.  a 
in.  enioudaii  ice,  ul  et  Port,  a  m.  sec. 
quod  Heaine  etiani  se    in  Oxon.  B. 
jnveuisse  protititur.     It  pom.  pro/ert 
Leid.  1.  ita  pom.  pro/ert,  quod  in  sue 
Rhen.   repcrit,  solus   tautuni   scrvat 
Harl.  antiq. 

§  4  Pomoerium  vcrbi  vim  solum  ?«• 
tuentca  post  mwnimn  interpretantur 
f»te :  est  autem  magis  circa  murum  lo- 


cus'] In  priniis  consfare  nobis  debet, 
etyniolo!{iam  pouioLrii  Liviuui  non  a 
maMiibns,  sed  a  muro  dfdiict'im  os- 
tendere  ;  quaiidoi|iiidem  pmnarium 
diciuius,  noil  pnmanium.  Nam  sctpii- 
tiir  paiillo  post  :  '  Hoc  spatiuni,  (iiiod 
ncque  liabitari,  iieque  arari  fas  erat, 
n(in  iiiapis  <|uod  post  luuriim  cssr-t, 
qiiain  quod  niuriis  post  id,  pomne- 
riuin  Uoiiiani  ap|)ell.iruut.'  Pniin- 
de,  (]ueinamoduni  iiidii-at  volnnu-n 
Vorniac.  ♦'jus  exenipluin,  quod  olini 
a  Dcxiro  Flaviano  Nicomaclio  et 
Vicioriaiio  VV.  CC  enioiidatum  est, 
lion  post  III  an  ill  m  hie  scribi  debet,  sed 
poslmarium:  et  n\o\,  circamotriitm ,  non 
circa  murum.  Necobjiciat  liicalicjuis, 
eas  voces  nihil  si};niticarp.  Sic  enim 
et '  mulieris'elymologiam  affc rentes, 
mulii-rem  diclaiu  iiitei  prctaniur  quasi 
mullierem,  a  moUicie  videlicet.  Sic 
aiiieiii  distiiisjue  verba  :  Pomnrriuin, 
verlti  vim  Sutam  intuenles,  postmaii'im 
interpretantur  esse.  Est  autem  magis 
circaiiiariuni,  locus  quern  in  cond.  tirb. 
appositive.  In  traginenlis  Festi  Pom- 
peii legit ur, '  Pro^imurium  esse  pon- 
tilicale  poiiioeiium, dictum  (|uasi  prox- 
imiiriuui,id  est,  proximum  niiiio.'  Ila 
namqiie  castigandum  arbitror.  Rhen. 
In  vet.  lib.  pomcerium,  et  recte  :  iiaiii 
antiquitiis  mwri  pio  muris  dicli  sunt. 
Varro  etiani  L.  L.  iv.  p.  3o.  '  Prin- 
cipium,'  iiiquit,  '  qimd  eral  post  mu- 
rum ponueiiiim  dictum.'  iSigon.  Non 
potest  dici  iiiterprctaiio  '  poiiKsriuin 
esse  postinaMiuui,'  sed  potius  ety- 
niologia,  certe  quantum  ad  prioicin 
compositiP  vocis  partem  :  (pLim  licet 
in  vulsiatis  edd.  lefiilare  vidcatur, 
nuiiKiuain  tamen  negaverii  Livius, 
quuin  ajierte  fateatiir,  earn  esseverbi 
vim,  ac  paulo  post  doccat,  *  hoc  spa- 
tium,  non  magis  quod  post  muruni 
esset,  quam  (piod  miirus  p()^l  id,  po« 
ma-riiim  Uomaiios  appellasse.'  U- 
trumcinnque  suma«,  ex  Livii  senten- 
tia  '  pomcerium  '  erit  quasi  '  posimos- 
rium,'  ex  '  post'et  '  niiirus  '  composi- 
tuin.     Liviu*  vero  non  contendit  hlc 


G272 


notye  variorum  in 


cum  qnoqiiam  deorigine  vocis  ;  qniii 
poliiis  dispiitat  contra  eos,  qui  solam 
verbi  vim  intnebantiir,  de  re  ipsa, 
qnam  illo  significaii  volebant,  seciiri. 
Leijendiim  proinde,  intuent€s,post  mu- 
rum  intcrpretantur  esse.  Scriptiiin  for- 
te fuit  pest  mcenim,  antiqiia  scribendi 
rationc,  iit  cceraverunt  et  siiiiilia  in 
-piiscis  monumentis.  Sic  liternla  in- 
-lerjecta  a  librariis  allnsionem  c>ip- 
tantibus  factum  postmceriuin.  Neqtie 
id  minim,  qnum  etiam  pro  circa  mn- 
rum  KhfMi.  e  siio  cod.  pioinat  chca- 
viarium,  corrnptione  prorsus  gcmina 
i:c  j,'ermiina.  Scd  non  ita  scripsisse 
Liviiiin  ex  ejus  verbis  clare  colligi- 
tur.  Dissentit  ab  iis,  qui  statiiebatit, 
'  poma'rium  esse  tanturn  i>ost  niii- 
riim.'  Qiiamcbrem  cnni  eoriim  sen- 
tentiam  exposuisset,  ipse  conlinno 
infert, '  est  aiitem  magis  circa  miinim 
locus,'  supple,  qiiam  post  munim ; 
quod  illos  voliiisse  dixerat.  Dein 
ipsam  illoriim  interpretationem  iis- 
dem  verbis  repetit,  ac  rejicit  paulo 
inf.  '  Hoc  spatinm  non  magis,  qnod 
post  nmriim  esset,'  quod  illi  scilicet 
statuebant,  '  qnam  qtiod  iiiiinis  post 
id,  ponioeriiim  Romani  appellariint.' 
Immo  ipsa  illorum  verba,  quos  refel- 
:lit  Livins,  quosqiie  enm  spectasse 
credibile  est,  banc  emendationem 
ooiiiirniant.  Est  in  iis  baud  dubic 
M.  Varro,  qui  inquit  L.  L.  1.  iv.  p.  35. 
'Quod  erat  post  m\irnni,  pomourium 
:«lictum  est.'  Enm  sequitiir  Pint,  in 
Rom.  p.  23.  Tr7  piv  olv  ypa/xfifj  rb  t«i- 
^os  o.<popl^ovai,  Ka\  KaXfirai  Kara  avy- 
KUirr]V  Tlwixfipioy,  olov  untaOev  reixovs  t) 
fxtra  r(7x°^ '■  ''"''  est,  ///« //ji/wr  Jtu/co 
murum  desiirnat,  et  rocatiir  (sidcns  scti 
fpalium  illud,  in  f|no  dnrtns  oral) 
per  xyncapen  pomwr'ntm,  ul  quod  enscl 
ab  arersii  ntiiri  parte,  seit  ]>osl  murum. 
•Ex  quo  loco  paU't,  Upsiim  esse  iMa- 
ginm  Misccll.  in.  13.  dnni,  s<-<-nius 
-pravam  vemionem,  IMiilarciiuni  crro- 
rin  incnsat,  eo  qnod  pinnoerium  posne- 
rit  intra  tiiurnn.  Ma-v.  ad  me  I'eiizo- 
liiuH ;  pio  quibuft,  lit  vciis&imis  et  ab 


excellente  jndicii  subtilitate  profep- 
tis,  publice  illi  gratias  agere  dnbitari- 
dnm  non  putavi.  Jac.  Gronov.  Posi- 
mceiiium  intcrp.  Hav.  et  Port,  pomce- 
rium  interp.  Voss.  1.  et  Lcid.  2.  posi- 
moerium  Voss.  2.  Leid.  1.  Li(>siens.  et 
ambo  Harl.  Verbiim  esse  etiam  deest 
in  Lipsiens.  Turn  Circa  mwrium  locus 
Flor.  Est  aut  7nagnus  circa  mur.  Voss. 
2.   Est  autein  mag'is  circameeriuin  Leid. 

1.  et  Harl.aiitiq.  Sed  Perizonii  con- 
jcctiirani  pracfero.  Denique  c«?/se- 
crubatur  Leid.  2.  De  eo  errorc  vide 
ad  II.  26.  §  4. 

Conlinuarentur,  qucc  nunc  rulgo 
etiaiH  co)ijunguntur]  Antiq.  lect.  qute 
nuvc  rulgo  eliam  covjungunt.  Subau- 
ditnr,  qnidam.  Elegans  sermo  est. 
Rhen.    Coutijiuarent  Voss.  1.  et  Leid. 

2.  Male.  Rectins  mox  Rben.  covjun- 
gunt, qnod  non  modo  servant  Voss. 
ambo,  Leid.  ambo,  Harl,  1.  Lips,  et 
Port,  sed  etiam  omnes  edd.  ante  Aid. 
a  quo  conjunguntur  promanavit,  qnod 
ex  nostris  liabeiit  Harl.  2.  et  Hav.  ex 
Oxon.  quos  Hcarne  consnlnit,  C. 
Elegantiam  quajsivit  Livins  in  varie- 
tate  '  consecrabant,'  *  continnaren- 
tnr,'  '  conjnngnnt.'  Vid.  ad  iv.  2.  § 
7.  et  VIII.  34.  §  9.  Praeterca,  alio 
ordiiic  vcrborum  inibicto,  eliam  vulgo 
coiijungunt  Harl.  2.  Mox  et  ut  c.rlrin- 
secus,  vocnia  addita,  ^'oss.  2.  13eni- 
qne  humano  culto  Leiil.  1.  Sed  eadein 
nianns  mox  cmcndavit  cullu. 

§  5  Quantum  ma  nia  processura  crant] 
Pal.  1.  prulcnsura.  Gebli.  Eamdein 
If'ctionem  coirnptam  servat  Lipsiens. 
Panllo  ante,  post  murum  erat  non  loc- 
te  Hav.  qui  etiam  enm  \'os,«.  2.  Harl. 
2.  et  Lipsiens,  appellarcrunt  pra>iVrt, 
pro  appcllarunt.  Tnin  et  uriiis  iucr. 
N'oss.  2.  sine  pra-positione. 

Hi  consecrali  proferebantnr']  Pro- 
scril^chantur  X'oss.  2.  Alio  etiam  or- 
dine  hi  Icrmiui  Leid.  2. 

Cai'.  \iv.  §  1  Aucla  ciritale  magtii- 
tvdnicurhis]  Henmaiin.  conjicil  Audit 
ciritnti.i  magu.  el  urbi.n. 

t'ormfili.t  nmnilfus  dotni  nd  belli  -et 


T.    LIVII    HIST.    Llli.    I.    CAP.   45. 


G27J} 


nd  jmcis]  lt»  piimiis  J.  F.  Gron.  edi- 
4lit,  sine  <lulii(>  taincn  opeiaiiim  ne- 
^ligentin,  qiiud  iiihiloniinu.s  recentio- 
res  ftiil.  rccepeniiit.  Oniiios  piioies 
edd.  coild.  etiuin,  quos  coDtuli,  Voss. 
aiiibo,  Hail,  iiten).  Leid.  iiteiq.  Hav. 
Lipsieiis.  el  Port,  el  ad  btlli  ct  ad 
pacts,  quod  revocavi.  Vid.  ad  ii.  44. 
§  5.  I'miteiea  et  tid  belli  el  ad  luuis 
vsus  coiiiparatis  Harl.  2.     Venim   iti 

■  iiiaijif.  emi'iidatiir  et  ad  belli  ct  ad  pads 
USU.S  furmalis.  Vox  formalis  deeiat 
in  Lipsietis. 

Nitnul  et  aliquod  addere^  Addere  ali- 
quod,  vor-ibus  trajectis,  Voss.  1.  et 
L^id.  2.  Tiiiij  addere  urbis  decus 
Leid.  1. 

§  2  Qnuni  consensutn  Deosque  conso- 
ciatoH  laudaret  mire  Serrius]  [\'id. 
X.ecU.  Vair.]  Euin  consensum  D.cons. 
■landure  mire  T'lor.  Qititm  cons.  Deos- 
que cons,  luudare  viire  Serv.  Lf-lti.  1.  et 
Harl.  aiitiq.'    Qiium  populorum   cons. 

■  Deosque  cons,  laudare  mire  iSVrr. 
.  Heariic  se  in  Oxoiiiensibus  C.  et  L.  2. 

re|)eiisse  testatiir,  nisi  quod  a  poste- 
liori  rh  mire  absit.  Qiiee  facere  pos- 
simt  firniand*  Jac.  Gronovii  coiijec- 
tiirac,  nisi  quod  forsan,  addita  vocp, 
8cribenduin  sit,  Quern  populorum  cons. 
Deosque  cons,  laudare  mire  Serv.  Ccrte 
Quum  consensum  populorum  etiani 
Harl.  2.  et  Hav. 

^  3  Ea  erat  confessio,  caput  rerum 
Roma:  esse]  Si  confessun)  erat  Sabi- 
iiis  eliani,  lioniani  caput  rerum  esse, 
quorsiiin  attineliat.  imnc  p^treni  fa- 
niilias    boveni     Koiiiani     adducore  ? 

.Item  cum  '  Lalinorum  '  pra-niiserat, 
cur  '  Sabitiis  '  subjun^it  ?  Nisi  Sabi- 
nos  a  Iv^tiui"*  non  distinxerit  Liviiis, 
ut  videtiir  aliquot  locis.  filar.  Quia 
quaM'it  Giareanus,  si  ea  confessio 
erat,  caput  rerum  lioniam  e^se,  cur 
bovem  liomam  Sabinus  adduxeritP 
liujus  loci  seutcntiam  aperiemus; 
lenipluni,   inqiiit,    Dian.r,  a   Lalinis 

-condituni,  eam  conffssionem  Latino- 
ru'.n  pxtorserat,  Romam  ipsam  impe- 
vii  caput  esse,  de  quo  taties  aruiis 


certatum  fuerat.  Quae  res  quamquani 
omissa  ex  omnium  cura  liritiuoruin 
ob  tot  clades  acceplat  eiat,  sul>iit 
lanien  cogitatio  Sabinocnidam  impe- 
rii pristini  private  corisilio  recnpe- 
randi,  si  ipse  bovem  Dianac  sacrifi- 
casset  earn,  de  «iua  vates  cecinerant, 
ciijiis  civitatis  civis  Diana?  immolas- 
set,  apiid  eam  imperium  fore.  Ergo 
bovem  Komam  deduxit,  ut  imperium 
recuperaret.  Sabinosautcm  inter  La- 
tinos numerat.  ['  Male  aperit,  et  »'- 
que  niaiiet  dubitatio.  Livinm  enim 
Sabini'S  inter  Latinos  nuuierare, 
etiam  Glarcanus  fatetur.  Sed  non- 
dum  liquet,  cur  Homam  duxerit  bo- 
vem. Fortassis  vel  quia  nullum  ])ia- 
n;c  tcmplum  erat  in  Sabinis  :  vel  pp- 
lius  quia  commune  tem|)lum  prafc- 
rendiim  esse  puiavit.'j  Sigon,  Jit 
eral  confessio  prafcrt  Leid.  2. 

Armis  cerluluni  fuerat^  A'is  certatum, 
id  est,  unimis,  Voss.  1.  a  ni.  pr.  Se 
armis  a  m.  sec.  inter  versus  adscrip- 
tum  est.  Alibi  lia.'  voces  commuta- 
tae  sunt.  Vid.  ad  xxii.  5.  §  8.  I'ra-- 
terea  certatum  armis  V^oss.  2. 

Ex  omnium  cura  Lutinorumi  Ex 
onuii  cura  Lalinorum  Voss.  1.  Hail.  2. 
Leid.  2.  ct  Lipsitiis.  Vid.  ad  xi.v.  ly. 
§  13. 

Uni  se  ex  Sabinis  fors  dare  visa  est] 
iSors  Voss.  uterq.  Harl.  2.  Leid.  2. 
Hav.  Lipsiens.  et  I'ort.  simiil  cnui 
(juibusdam  ex  antt.  eild.  sed  sollemni 
librarioriim  eirore,  de  quo  dictum  ad 
c.  4.  §  4. 

^  4  Nuta  cuidam  palrifamiHa'\  Pa- 
trifamiliasHav.  Nonsequor.  Vid.  ad 
XXXIV.  2.  %  1.  Recte  igitur  in  alte- 
ram lectionem  conspirant  reliqyi 
codd.  Mox  magnitudine  mirunda, 
tiaiispotiiiis  dictiouibus,  Leid.  2. 

§  5  llabila,  ut  erat,  res]  Ilabita  rero 
hac  re»  Oxon.  L.  2.  ct  C  ut  moiiet 
Hearne. 

i'i{juK  cirilutis  eam  circs  Diana  in- 
molassenl]  \'et.  exemplar  habet  ciris 
D-  immoiassenl.  Opiuor  kpeiiduiu, 
CmJus  civ,  eam  civis  D.  immolasset. 


6274 


SOTJE   VARIORUM    IN 


Seqnitur  eiiim  de  antlstite  Romano, 
et  illo  patie  familiae  Sabino.  Rhen. 
Cives  D.  immolas^ent  servant  ex  nos- 
tiis  Voss.  am  1)0,  Leid.  2.  Hail.  2. 
Lipsicns.  Port,  et  Hav.  alqiie  ita  se 
in  Oxoniensibiis  L.  1.  2.  et  C.  repe- 
risse  auctor  est  Heaine.  In  Haii.  1. 
qnidem  est  cites  etiain.  Sed  post 
DiantB  versus  uniis  vel  alter  excidit 
usque  ad  vocem  Sabitius,  ob  repeti- 
tionem  rov  Dimice,  de  quo  lapsu  libra- 
riorum  vid.  ad  ix.  11.  §  11.  Talis 
etiam  mox  ad  verba  seqq.  notandus 
ex  Voss.  2.  Unus  Leid,  1.  vetusfo 
Rhenani  exemplari  consentiens,  ciris 
D.  inmolassent  dedit.  Vocibns  in 
aliani  seriem  digestis,  cnjus  cives  civ. 
earn  D.i inmolassent  exhibet  Hav. 

§  6  Sabinus,  ut  priinum  apta  dies  sa- 
erificio  visus  es<]  Scribendum,  Sabi- 
nusque  ut  primum  apta  dies  sacr.  Nee 
vacat  particula  que,  non  soltun  con- 
nectens  sententiam,  veruin  etiau)  ad 
vehenientiam  ejusdem  faciens.  Rhen. 
Quinque  scripti,  ut  prima  apta  dies. 
Quod  ne  diibites,  quin  Llvii  sit.  Vid. 
quae  notamus  Obs.  i.  7.  J.  F.  Gron. 
Sabinusque,  nt  Rhen.  eniendabat,  et 
ut  prima  dies,  quod  ex  Mss.  codd. 
Gron.  probabat,  Voss.  1.  HarJ.  1.  et 
Leid.  uterq.  At  in  Voss.  2.  oninis 
liaec  periodus  usque  ad  voces  et  ante 
aram  culpa  librariorum  oniissa  erat, 
ob  repetitioncm  iterum  vocis  Diana, 
de  quo  modo  ad  verba  praecc.  dic- 
tum. [It  prima  apta  dies  etiam  Hav. 
Neque  aliter  Hearne  ex  Oxon.  L.  2. 
taudat.  Vid.  ad  xxxiv.  14.  §  G. 
Praeterea  apta  sacr.  dies  visa,  ouiisso 
eliam  riji  est,  Hari.  2.  apta  sacr.  dies 
visa  est  F^ipsiens. 

Ulagniludo  victims  celehraln  fmna 
tnovis'<et]  Miif^n.  vict.  et  eel.  fama 
Voss.  I.  et  Leid.  2.  tnan:nHiidine  ricli- 
mcB  eel.  fama  VobS.  2.  Hari.  2.  Port, 
et  Hav.  a  m.  pr. 

Qiiidniim.  tii,  liospes,  paras?  inquil, 
incesle  sacri/iciiim  Diaiut  J'acere?]  Vet. 
Quid  jam:  et  abest  ab  co  vcrbum  sa- 
trijitium,  non  ambig\ium  glo$scma  im> 


periti  nebulonis.  '  Facere,'  pro  sacri- 
ficare,  jam  pueris  notum.  Lijtsins. 
Quid  jam  etiam  Oxon.  C.  ut  Hearne 
monet.  Tu  hospes  pararas  Flor.  Prae- 
terea incestum  sacrijicium  Hav.  a  m. 
sec.  Neap.  Lat.  et  multae  ex  edd. 
priorr.  proquo  Aid.  iterum  incesle  de- 
dit, cui  adsentiuiit  reliqui  codd.  nisi 
quod  aberrans  librarii  n)anus  incerle 
dederit  in  Leid.  1.  Deinde  rh  sacri- 
jicium deest  in  Leid.  2.  quod  Lipsio 
non  displicebat.  Ita  'facere'  sim- 
pliciter  pro  sacrificare,  sacrifirium 
facere,  apud  Plant,  in  Sticho  i.  3.  97. 
'  Jamne  exta  cocta  sunt?  quot  afjnis 
fecerat  ?  Cr.  Ilia  qnidem  nullum 
sacrificavit.'  Fragui.  actor.  Dinrno- 
rnm,  quod  edidif  Graev.  ad  Suet. 
Caesar,  c.  20.  '  Bene  mane  sacrifica- 
vit ad  ApoUinis:  ove  fecit  laureatus.' 
Et  mox,  *  Legati  bene  mane  cum 
tnrba  clientiiim  et  propinquorum  sa- 
crificarunt  ad  Castoris  Dis  Penati- 
bus  P.  R.  tauro  fecerunt,  et  perlila- 
runt.'  Vid.  viros  doctos  ad  Maron. 
Eel.  III.  77.  et  Tennul.  ad  Front. 
Strat.  IV.  cap.  ult.  ex.  44.  Vulgatum 
tamen  sacr.  D.  facere,  quod  reliqui 
codd.  vindicant,  minime  deserendum 
puio. 

Infima  valle  perflnit  Tiberis]  Lege, 
Injima  valle  prafluit  Tib.  Rlien.  Am- 
biguum,  ad  priorane  ea  verba  refe- 
renda, nt  a  sacerdote  Romano  dicta 
liospiti  Sabino;  an  ad  posteriora,  ut 
Livii  liistoriam  recitantis.  Porro 
Dionys.  iv.  p.  230.  et  alibi,  Dianas 
lioc  lemplimi  in  Aventino  fuisse  scri- 
bit,  quem  iii.  p.  182.  decern  et  octo 
stadioruui  tacit  in  circuitu  ;  at  x.  p. 
G57.  stadioriim  Xii.  si  codd.  non  fal- 
luut.  Hinc  Val.  iMix.  V1I.3.  'Aven- 
tinensein  '  vorat  '  Diauam,'  id>i  ean- 
dcm  recensct  bistoriam,  aut  fnbulam 
pntius.  Certc  Dionysitis  bovi.s  non 
nuMuiiiit,  non  negleclurus,  si  veram 
crt'diilisset.  Glar.  Injima  valle  pr<e- 
Jluil  Tib.  veriia  sunt  IJouiaiii  antisti- 
tis,non  bistorici.  Porro  autem  antis- 
titem  fani  Cornelium  i  Sabinum  Au- 


T.    LIVII    HIST*    LIB.    r.    CAP.    4(). 


r,275 


Ironem  Cnratiiim  nomiiiat  Pint,  wepl 
KKpaXalwv  |).  20  I.  Sis^on.  Infima  vnlle 
rcrjiuit  Voss.  1.  Hail.  2.  Leitl.  2.  et 
Neap.  Lat.  iii^i  qiioil  In  iiifima  vnlle 
iiabeat  Voss.  1.  a  ni.  pr.  Sed  (|mini 
reliqni  codil.  vociilain  in  non  aj^iios- 
cant,  ca  male  icpetita  viiictur  ex 
initio  acq.  diciionis,  ruiain  pioplerea 
recte  inanns  altera  delcndam  iiulica- 
vit.  Infima  ralle  prwler/hiit  Voss.  2. 
quod  ex  vera?  loct.  j^lossMiiate  iialtiin 
videtiir.  Infima  vnlle  ]»<(ltiit  Hail.  1. 
Infima  vallc  prtrfiuit  Hav.  Leid.  1. 
Lipsiens.  et  Port,  quod  leclc  Rlien. 
probavit.  Inf.  xnv.31.  '  Duo  cin- 
gunt  earn  fliimina  ;  Clausula  latere 
iirbis,  quod  in  orienteni  patet,  pra:- 
fliiens,  Barbara  ab  regione  occiden- 
tis.'  Plin.  Hist.  Nat.  iii.  5.  *  Fiuen- 
tini  pra-fliienti  Arno  adpositi.'  Ciii 
id  verbuni  frequens  est.  Phira  vide 
ap.  Rutgers,  in  Venus.  Lect.  c.  14. 
Gron.  ad  Liv.  xxix.  32.  §  8.  Bur- 
mann.  ad  Qninctil.  Institut.  Orat.  ii. 
3.  p.  151.  et  Diik.  ad  Flor.  in.  8.  §  3. 
qui  docuerunt,  prce  in  verbis  conipo- 
sitis  'prjeter'  notare.  Necesse  itaqiie 
non  est,  contra  omnium  codil.  (idem 
profluit  reponere  mm  Freinsh.  in 
Ind.  Flori,  voc.  '  Profluens.' 

^  7  Religione  taclus  /tos/jes]  Ulti- 
mam  vocem  non  ap;noscit  Port.  Mox 
ex  templo  deest  in  Leid.  2.  Panllo 
post  Rom.  anlistes  imm.  una  voce 
auctiores  Harl.  2.  et  Hav.  Veriim 
nihil  mniandum.  Nam  quiim  vox 
antistes  jam  supra  praeccsserit,  ea 
lioc  loco  commode  intelli«i  potest. 
Tandem  regi  ac  civitati  Voss.  2.  et 
Hav. 

Cap.  xlvi.  §  1  Ilaud  dubie  rei^num 
possederat]  Hnud  dubii  rcgnum  Leid. 

1.  haud  dubium  rcgnum  Voss.  anibo, 
Leid.  2.  Hail,  antiq.  Lipsicns.  Hav. 
et  Port.  Qnod  placet.  Plura  vid. 
ad  XXXIV.  43.  §  5.  Praterea  reg- 
nutn  jam  possederat  Voss.  1.  et  Leid. 

2.  Sed  ea  vociila  in  bac  periodo 
niodo  pritcessit. 

Tamen  quia  interdiim  jnctari  voces'] 


Tamen  iiiterdum,  media  voce  onii.ssa, 
Voss.  2.  Lipsicns.  tt  Port,  tjuia  tamen 
iiiterdum  \'oss.  1.  et  Lrid.  2.  Tuni 
jactari  voce  Harl.  antiq. 

Rex  est  declaralus]  Kst  rex  declara- 
tiis  Leid.  2.  rex  declnralus  est  primas 
edd.  usque  ad  AM.  cni  ordo  verborum, 
qui  nunc  in  editis  cxstaf,  debetur. 

^  2  Spent  udftctundi  rcgni  minuit] 
Affectandi  rcgnum  Leid.  2.  Praeter- 
ea,diininuit  Harl.  1.  affectandi  redimi- 
nuit  Leid.  1.  Mox,  eo  awplius,  pro  eo 
inpensius,  Leid.  2. 

Adcevsum  Palrum  voluritatcm^  Magis 
placet,  qiioil  in  Flor.  adversa  Palrum 
volnntate.  Nee  alifer  Voss.  a  m.  pr. 
Vid.  ad  XXI.  G3.  J.  F.  Gron.  Adversus 
Palrum  vol.  non  longe  a  rrcepta  lect. 
abeuntes,  pract'erunt  Lipsiens.  Leid. 
2.  et  Harl.  2.  adversam  Pair.  vol. 
Voss.  2.  Leid.  I.  et  Harl.  1.  adcersum 
Pair.  vol.  Voss.  1.  Port,  et  Har. 
Qiiod  qunm  Hearne  tanluui  ex  codd. 
Oxon.  B.  et  L.  2.  profer.if,  neque 
aliorum  aliam  lectionem  memoret, 
credibile  est,  si  diligcntcr  codd.  con- 
suluit,  tres  reliquos  libros  C.  L.  I.  et 
N.  mernbranis  Florentinis  a  Grono- 
vio  laudatis  adsentictites,  adversa 
Pair,  volunlate  prjeCerre.  Ita  Liv,  vi. 
42.  '  Comitia  consulum  adversa  nobi- 
litate  liabita.'  XLii.  22.  '  Ne  cans- 
sam  diceret  adverso  senatu,  infes- 
tiore  populo.'  Spartian.  in  Pe.sc. 
Nigro  c.  2.  '  Quod  Perlinacem  mili- 
tes  occidissent,  et  ilium  imperatoretu 
adversa  populi  voluntale  dixisscnt.' 
Eodem  sensu  capieudum  '  adverso 
Deo'  ap.  Nason.  Ep.  Her.  vii.  3. 
'  Nee,  quia  te  nostra  sperem  prece 
posse  niovfri,  Adloquor;  adversa 
moviniiis  ista  Deo:'  ubi  recte  Bur- 
mannus  viilgatum  advf-rsus  Nic. 
Heinsium,  aviiso  Deo  reponentem, 
vindicavit.  Nou  tantiim  averso  Deo 
HLnedU)  peimovere,  ut  apud  se  ma- 
neret,  Dido  conabatiir,  sed  etiam  ad- 
verse;  ntpote  qui  auclor  erat,  ut, 
relicta  Didone,  Italiam  adiret.  Curt. 
V.  9.  ^  1.  '  Uiis  adversis  bcUum  ini- 


C276 


NOT^    VARIORUM    IN 


mus.'  Just,  xviii.  7.  §  1.  •  Adversis 
tanto  scelere  mimiiiibiis.'  Flor.  lu. 
11.  §  I.  '  Adversis  et  Diis  et  Iioniini- 
biis  ciijjiditas  consiilis  Crassi,  duiii 
Partliico  inliiat  amo,  undecim  strage 
legionuiii  et  ipsius  capita  mtiltata 
est.'  Eaf'eni  est  differentia  inter 
'  aversse  '  et  *  adversae  aiires.'  Nam 
*aversae'  sunt,  quae  non  adtendiint 
ad  sermonem  loquentis,  alio  versae : 
inf.  XXIV.  26.  *  Aversis  anribus  aiii- 
toisque  casse  ne  tenipus  tereretur:' 
nbi  vid.  Gron.  '  adversae'  vero  sunt 
«idversantes.  vi.  40.  '  Quae  magis- 
tvatiis  ille  dicet,  secundis  auribns  ; 
<jii£E  ab  nostrum  quo  dicenlnr,  ad- 
'versis  accijjietis.'  xn.  10.  '  Qimm 
concione  advocata  fiigam  e  castris 
A.  Manlii  adversis  anribus  niiiitiim 
jactasset.'  Si  qiiis  tamen  vulj,'atum 
lioc  loco  Ineri  velit,  habebit  non  dis- 
simile  illiid  inf.  ix.  26.  '  Adversns  no- 
bilium  testimonia  egregie  absoivnn- 
tur:'  et  in  Epitom.  lvii.  '  Quiini  le- 
gem  agrarian!  ferret  adversus  volnn- 
tatem  senatiis  et  equestris  ordinis.' 
Mox  ciiiiiiuaiidiSen-ium,  Port.  Dcin- 
<le  dutam  siln  occasionem,  alio  ordinc, 
Lipsiens.  et  Hail.  2.  quorum  poste- 
rior etiani  exliibet  juvenis  urd.  nn. 
crat,  ultima  voce  addita,  qua  tauien 
opus  non  est. 

U.rore  Tuliia  wquietnm  animvrn  sU- 
imilante]  Mediain  vocem  non  agiios- 
t;it  Neap,  Lat.  quam  reliqui  oinnes 
codd.  servant.  Just.  XLiv.  2.  §  5. 
'  Velocitas  gcuti  pcinix,  iiiqiiies  ani- 
mus.' Liv.xxii.  21.  ♦  Ipsornm  His- 
pauoruin  inquieia  avidaqiie  in  novas 
res  sunt  ingcnia.'  iir.  IG.  '  Non  Vir- 
Ijiniam  d.fendi  ab  Icilio,  sed  inquic- 
tum  hoinincm  et  tribtnialum  etiam 
nunc  spiranlem  locum  seditinnis 
<7naprcro.'  lleuman.  snis  ad  nic  lite- 
vis,  ronjicicbut  u.ror  Tulim  ini].  an. 
siimiiliiie. 

^  3  Ttilil  cnim  Romnna  regin  scele- 
rli  traff'ui  r.ri'nipliiin]  Adde  parficu- 
I  It  III  1 1.  Tnlil  i'Tiiiii  ft  Jdimnnn  rrgin. 
Klien.     H.  Sicpli,  Scliediasm.  iv.  7. 


dicit,  esse  enm  Romae  statum,  qrti 
fuit  sub  regibus.  Non  niagis  hie  ifa 
accipienduni  est,  quam  si  dicas,  'My- 
ceniiea  regia  tiilit  sccleris  tragic!  ex- 
emplum.'  Diik.  Eamdem  particulam 
et  omnes  nostri  codd.  agnoscunt. 
Mox  ecevhet,  pro  vcniret,  Leid.  2. 

UUiinttmque  regnum  essef]  Ult.  reg. 
id  esset  Harl.  2.  INIox  pactum  foret 
Voss.  2.  partitm  esset  Leid.  2.  Sed 
esset  niox  praecessit. 

§  4  Prisci  Tarqtiinii  regis  Jilms  vepos- 
refuerit]  Vet.  sincera()ne  \ectiofilins 
neposne  fucrit :  subauditur  an.  Hhen. 
A  Rlienano  damnata  lectio  supierest 
tantum  in  Voss.  1.  Harl.  2.  et  Hav. 
Reliqui  viro  erudito  favent.  Inf.  ix. 
32.  '  Etrusci  diem  primnm  consiil- 
tando,  niaturarent,  tralierentne  bel- 
luni,  traduxerunt.'  Vid.  ad  ii.  8.  § 
8.  Insnper  Prisci  Tar q.  films  regis, 
alio  online,  Harl.  2.  Sed  rh  regis 
abest  a  Voss.  1.  el  Leid.  2.  Potuis- 
set  sane  abesse,  qunni  non  alius  fue- 
rit  Prisons  Tarquinins,  quani  rex, 
Verum  ita  Livius  etiaui  supra  adders 
maliiit  V.  32.  '  Nnniae  Ponipilii  reghs 
nepos,  filia  ortus,  Ancus  Marcius 
erat.'  Qiium  itaque  Livins  voces, 
quae  sine  sensus  dispcndio  abesse  po- 
fcrant,  addere  nialuerit,  Iiinc  non 
fero  Gebliardum,  vocem  amnem  de- 
lentcni  infra  ii.32.  'In  sacrum  inou- 
tem  secessissp  trans  Anienem  am- 
nem :'  nbi  plura  dicam.  Ceteruin 
totam  interpnnctioncni  linjiis  loci, 
qui  olim  iia  distinguebalur,  llic  L. 
Tarqiiiniiis,  Prisci  Tnrquiiiii  regis  fili- 
ns  neposne  fneril,  parum  liquet:  plnri- 
biis  tuinen  aitcloribus  filium  ediderim. 
Pralrcm  hahiternf,  SfC.  miitavi,  qn^m- 
admodum  in  contexlu  nunc  i'diiin\ 

l^tnrihus  (amen  nuclorihiis  filium  ere- 
didcrivi]  l-.diderim  Pall.  Gcbli.  I^ior. 
ft  Helm.  Voss.  uterq.  Kotf.  (Jiid. 
plurihus  tamen  anctorihiis  filiuvi  edide- 
rim. Sensus  ;  si  piitnrc  et  dicerfc 
filium  velim,  plun-s  auclores  habiie- 
lo.  Neijue  iniprobeni.  Quo  cnim 
ilubitantius   liac  in   re    loquitur,   co 


T.    LIVII    HIST.    LI  15.    [.    CAP.    40. 


Ci'27T 


culpa  ejus  Icvior  videtur.  J.  F.  (.iron, 
Kdiderim  eliain  Leid.  1.  Lipsieiis. 
l»ort.  et  Hail,  nteiq.  Id  quoqiie  vo- 
liiisse  censendiis  est  lihraiiiis  Lcid. 
2.  qui  coriupte  sciipsit  ediderunt. 
Ex  nostris  solus  Hav.  crcdidcrim  pix- 
fcrt,  quod  se  in  Oxen.  L.  2.  B.  et  C. 
invcnisse  Hearne  professus  est,  in- 
inieijs  L.  1.  et  N.  quorum  non  niemi- 
nit,  edideriin  habere.  Liv.  iv.  23. 
'  Valerius  Antias  et  Q.  Tubcro  M. 
Mauliiini  et  Q.  Sulpiciuni  consules  in 
cum  annum  ediint.  Ceterum  in  tarn 
discrepante  edilione  et  Tubero  et 
Macer  linteos  auctores  profiteutur.' 
Vid.  hoc  lib.  c.  18.  §  2.  et  Buruiaun. 
ad  Ovid.  Art.  Amat.  in.  CI.  Cete- 
rum scripla  epistola  ad  Alplionsum 
regein  lianc  Livii  sententiam  minus 
verosii))ilem,  eique  alteram,  qnam 
postliabuit,  pra'ferendam  esse,  pro- 
bare  adnisus  est  Laur.  Valla,  quam 
in  A  pp.  Dissert,  recudi  curavi.  Dis- 
sensum  vero  veterum  notavit,  ita  ta- 
men,  ut,  utram  veriorem  putaret, 
definire  ausus  non  sit,  Claudius  im- 
perator  in  tabula  asrea  apud  G niter. 
in  Inscript.  p.   uii. :  priscvs.  tar- 

QVINIVS.  REGNVM.  ADEPTVS.  EST. 
HVIC.  QVOQVE.  ET.  FILIO.  NEPOTI- 
VE.  El  VS.  NAM.  ET.  HOC.  INTER. 
AVCTORES.       DISCREPAT.      INSERTVS. 

SERVivs.  TVLLivs.  At  Rupcrt.  ad 
Flor.  I.  7.  in  prine.  secutus  Dionys. 
Halic.  IV.  p.  213.  existimat,  Super- 
bum  ejusque  fratrem  Aruntein  Prisci 
Tarquinii  natura  nepotes,  adoptione 
filios  exstitisse.  Plurimos  autcin  auc- 
tores tradidisse,  Superbum  Prisci  fi- 
lium  fuisse,  etiam  ex  Dionysio  con- 
stat, qui  eodein  loco  uuum  tantuin 
L.  Pisoncm  Frugi  alteram  sentenliam 
secutum  prodit. 

.  rratrcm  habuerat  Aruntem]  Vet.  /la- 
bebitt.  Lipsius.  Arrunlem  Flor.  Voss. 
1.  Harl.  1.  Lcid.  1.  et  Port.  Arriun~ 
tern  Voss.  2.     Vid.  ad  i.  34.  §  2. 

^  5  Dictum  est,  dues  TuUice  regis 
Jilia]  Verbum  est  exsulat  a  Voss.  1. 
et.Leid.  2.     Deiude  d«(c  Tullii  regis 


JUue  Voss.  2.  Harl.  3.  Lipsieiis.  et: 
Port,  ciuod  Hearnio  etiam  iii  Oxoii.) 
B.  repertum  est ;  sed  duee  Scrvii  Tnl-^ 
Hi  regis  filice  in  Cod.  C.  diuc  Tutli 
regis  ft  lice  pra-fert  Hav. 

Ne  duo  fiiilenla  iugcnin  mairimnnio 
jungerentur]  Pal.  2.  tiole.ntia  ;  idciiie 
est  a  riolens.  Gebli.  Hoc  ipsum  pra;- 
cipit  IMato  de  Leg.  I.  vi.  et  de  spn- 
teiitia  illiiis  exponitAppul.de  Hal)it. 
Doctrin.  Platen,  lib.  ii.  p.  27.  ed. 
Elmeuli.  '  Ingenia  tamen  diversa  mis.' 
cenda  esse,  lit  iracundo  tranqnilla 
jungatur,  et  sedate  liomini  incitatior 
mulier  applicetnr.'  J.  F.  Gron,  Vi' 
olentiu  etiam  Hav.  a  m.  pr.  Veruiii 
cum  alibi  Livium  voce  fiolena  uli  non 
memiucrim,  earn  scripturam  ab  tr- 
ranti  librario  prot'ectam  creiio,  ut  et, 
similiter  palrimoiiia  jungerentur,  quod 
l)ra>fert  Harl.  1.  Mox  mores  civita^ 
tis,  transpositis  diclionibus,  est  in 
Voss.  1.  Leid.  2.  et  Hav. 

§  G  T()ia  in  allcrmn  versa]  I'ail.  ud- 
versa:  forte  aversa,  a  proprio  ncnipe 
niaritn.  Gel/h.  Adversa  Flor.  Voss. 
2.  Leid.  1.  Harl.  1.  et  Lipsiens.  Et 
ita  etiam  Aid.  edidit.  Sed  aversa,  \\t 
Gebh.  conjecit,  liabet  Hav.  a  m.  pr. 
Paullo  ante  viro,  pro  in  viro,  legit. 
Harl.  1. 

Eum  mirari,  eum  virum]  Duo  pri- 
ora  vocabiila  desunt  in  Neap.  Lat.  et 
edd.  antiquiorr.  usque  ad  Aid.  qui 
contextui  inseruit.  Eum  mirari,  vi' 
rum  Leid.  2.  Prajterea  agregio  sang. 
Flor.  a  m.  pr.  egregio  sang,  a  ni.  sec. 
Mox  dum  virum,  pro  quod  virum,  Lip- 
siens. Verba  sequentin,  '  muliebri 
cessaret  aiidacia,'  exponit  Burmann. 
ad  Lucaii.  iv.  24. 

^  7  Contruhit  celeriter  simililudo 
eos,  ut  fere  Jit  malum  malo  aplissimum] 
Veteri  scriptum  fuisse  videtiir,  appe- 
tentissimwH.  Ita  legcudum  essct,  wa- 
liunmali.  Lipsius.  Videtur  legenduin 
mali  appclenlissimum,  quia  vettis  legit* 
apeteiitissimum,  F.  Sanct.  Pal.  3.  up-' 
iissimus.  Idem  aiiiiotatum  liabet  ad 
craoi, alias  legi,simi/</u(/o  suos :  quod  < 


6278 


KOTiE   VARIORUM    IN 


milji  gemma  videtiir  oralionis ;  pree- 
cipiie  si  eradicanuis  ilhid  muhim  malo 
ap  lis  si  mum,  scribae  aliciijus  glossani 
niargiiiHlem.  Grid.  Similitvdo  suos, 
quod  Gnitero  placet,  liabet  etiani 
Voss.    Delude  malo  appenssimum  Voss. 

I.  a  m.pr.  appelissiinum  a  in.  sec.  aper- 
tissi7ntnn  Lcid.  2.  Voces  ties,  quas 
coiistatitei-  codd.  piieferiint,  sola 
Conji'Ctiira  suadente,  ex  lontextii 
v«rl>onnn  ejicere  cum  Gnileio,  aii- 
daciiis  videtiir,  quani  ut  laiidari  pos- 
eit.  LIpsi-.imin)  malum  muU  ajipeten- 
tissimum  adstiui  potest  ex  Cic.  Tiibc. 

II.  24.  'Siimus  natma  stiidiosissimi 
appetentissiinique  honestatis  :'  et 
Suet,  in  Claud,  c.  23.  '  Cibi  vinii]ne 
qiiocimique  et  teni|ioie  et  loco  appe- 
tentissiimis;'  aliisqne.  Ei:o  laiiieii  vuU 
gatiim  veiiiis  piito,  pro  quo  staiit  re- 
liqni  codd.  ^/><«sest  conjiinctus.  Ita 
Serv. exponit  eaiii  vocein  In  Viig./Eii. 
IV.  482.  'Axein  liuniero  torqnel  stel- 
lis  ardoniibiis  aptiiin.'  Ubi  ita  com- 
nientatiir :  '  Satis  perite  lo(|nitiir. 
Nam  aptiim  conjunctuni  (licit,  a-Trh 
Tov  diTTtoBai,  noil  in^ii^iiitiiin  steilis. 
Axis  mini  non  habet  sttllas,  qni  est 
niedius  inter  septeiilrion«-s :  unde  ct 
Grafce  avaarpos  dii-iliir.  Septeiitii- 
ones  autein  non  occidcre  axis  viciiii- 
tas  facit,  non  quia  in  axe  sunt.  Ergo 
bene  aptuin,  conligatiim.  Cicero  in 
Tiinao  c.  5.  '  qua  ex  conjuiictionc 
cceluin  ita  aptuin  est,'  id  est,  con- 
Etriciuin  et  coniplexuni.  Item  in 
Oiat.  c.  71.  '  Faciliiis  est  eniiii  apta 
dissolvcre,  quani  dissipata  coiiiiec- 
teie.' '  Vide  enindciii  bciv.  ad  Ma- 
ron.  iCn.  xi.202. 

Quam  cum  inparl  jnns;i^  Conjimni 
Neap.  Lat.  cum  cdilis  imle  Aid.  qni 
jungi  restitiiit,  adsenlicntibiis  oiuni- 
bu8,  <|uibus  usus  hiiiii,  codd.  sciiplis. 
Et  lecle.  Liv.  vi.  34.  '  Kani  esse 
ranssain  doloris,  quod  jiincia  inpari 
csset.'  XXX.  14.  'TaiiKiiie  praccps 
festinatio,  ut,  quo  die  captain  lioslciii 
vi(Jis8ct,  coilctn  niatritiKinio  jiiuctam 
MCCJperct.'  Ovid.  FpiBl.  Her.  viii.  3(i. 


*Si  jungar  Pyrilio,  f n  milii  laesus  eiis.' 
Et  Epist.  Her.  xx.  215.  '  Nuhe,  pre- 
cor,  dicet,  cui  te  bona  nuniina  jun- 
guilt.'  In  verbis  preecedd.  voceiii 
fuisse,  quam  onines  tucntur  codd.  me- 
lius abfiituram  visum  est  Ant.  Periz. 
Aut  elunguescendum  aliena  ignaiia 
esse]  Hanc  sententiam  foede  depra- 
vavit  scioli  cujuspiam  imperitia.  Le- 
geiidnm  mtt  ut  elunguescendum  aliena 
ignnvia  esset.  Et  pendent  haec  verba 
a  superioiibiis.  Rhcn.  Quamvis  Rheii. 
aut  ut  clanguescendum,  Ifc.  esset  scri- 
benduni  esse  moniierit,  mox  tamen 
eiiin  seciiti,  immo  ipsa  ilia  ed.  quic 
notas  ejus  prima  exiiibuit,  et  ex  ea- 
ruiii  notarum  praescripto  emendata 
est,  voculam  aut  omisit;  quod  inde 
per  reliquas  edd.  omnes  propagatum 
est.  Et  ita  legit  Harl.  antiq.  nisi 
quod  esse,  pro  esset,  praeferat.  Haud 
clanguescendum  esse  habent  Leid.  2. 
et  Voss.  1.  a  m.  2.  qiium  dim  esset 
scii()tuin  fuisset.  Aud  elanguescen- 
dum  esse  Port,  a  m.  pr.  Iiaud  elangues- 
cendum  esse  a  m.  sec.  et,  ut  Hearue 
auctiir  est,  Oxon.  B.  et  C.  haud  tan- 
guesceiidum  esse  Harl.  2.  et  Lipsieiis. 
aut  elunguescendum  esse  Voss.  2.  Leid. 
1.  et  Hav.  Prseterea  ignavia  esse. 
Et  si  sibi  Voss.  1.  Leid.  2.  et  Hav. 
Verum  illud  et  ex  var.  lect.  Datum 
piito,  quo  indicare  voliiit  librarius. 
jiio  esse,  alios  codd.  esset  legere. 
Vide  ad  in.  44.  §  4.  Tb  .Si  contra 
exsulat  a  Lipsiens.  quod  intercepit 
prima  sylhiba  sequeiitis  vocis  sibi. 
Vide  ad  xxxiv.  58.  ^  10. 

§  8  Visurum  regnum  fuisse]  Post  liaee 
verba  in  Voss,  1.  lacuna  erat  quatuor 
adu'odum  pagiiiarum,  i\ux  vcl  casu 
pcrieiiiiit,  vel  mala  nianu  excise 
sunt,  usque  ad  lia^c  verba  'cum  legi- 
oiiibns  seqiiobatur,'  qua;  ii.  G.  ^  C. 
occiinunt.  Mox  ridirnt,  pro  tideat, 
Lipsieiis.  et  Hav.  vidcunt  A'oss.  2.  et 
Leid.  2. 

§  y  Aruns  Turqulnius  et  Tullia  mi- 
nor] Innhvit  iiiciiiia  niapis,  quam 
iiiscitia,  uieuduui,   ut  Aruns  Turgni, 


T.    LIVH    HIST.    LIB.    I.   CAP.  4G.  6279 

viut  legntiir,  et   Tullia  jiiinor.      Qua?  Tu»</ui«ii/s,ex(|iio,qiiicum(|noillefuif , 

leciio  si  vera  esset,  et  fratium  et  so-  iiUti  polatrice   dextra    iiitnisit  Pala- 

roruin  rninores  natii  peiiisse  ojioite-  tiiio  3.  iiieptain  lianc  lectioiiein.   Vid. 

ret,  viiiim  .'cilirct  et  iixoreni :   siijui-  Sal)elli<  iiiii    et    (>laiuamim  ;  qiioiiiin 

dem  Anins  ((nioil  Liviiis  liatid  obsnirc  eineiulalionibiis  ut  iion  arqiiiesco,  ita 

dtinonstiat)   L.  Tarqiiinio  I'latcr  mi-  non   oiiiiiiiio   refragor.   (Jebh.      Sane 

nor  natn  fuit  :  ciii   et  Juniorpin  'i'ul-  non  illi,  qui  niorte  sua  doinos  vactias 

liain  nialrinionio  lucatani  credere  »■-  novo  matriinonio  fecisse  nieniorantnr, 

qutiin  est,  (|iianH|uan)  ejnsdetn  verba  juncli  tnerc  iiiiptiis;  nee  jiingi  potii. 

id    perspicuc   denioiistranf.      Si    vir  ere,  ntiiote   nioitni.      Itaqne  aj;nos« 

igitiir  ciiMi  eonjii<;e  exslinctus   esset,  cenda  est  hoc  loco  fij;iira  Livio  usita- 

liaiid  qiiaqiiam  novo  opus  fnisset  eon-  ta,  qua  posteriiis  verl)uin  non  ad  eos, 

nubio.     Veruin  sic   liabet,  nt  major  de  qiiibiis   ioijiiitiir  proxinie,  referre 

'I'lillia  et   Anins,  'J'ar(|uinioriini  fVa-  assueril,  sed  ad  remotiores.     Sic  iv. 

triim  minor,  pancis  diebiis  vita  deces-  48.    '  Prensantur   a    priiieipibus   tri- 

serint,    quorum    interitii     scelerala^  buni ;   polliceudo  id  pratiim  singulis, 

sunt  postea  superslilibus  nnptia-eon-  gratuni  universo  senatui  fore,  sex  ad 

ciliata'.     Miyo?"  igitiir  Tullia,  non  mi-  intercessioncm  comi)aravere:' nempe 

nor,  nl  omnia,  qua-  vidiniiif,  babent  priiicipes    senatorum,    qutun    tanien 

exeniplaria,   vera  emaculataqne  erit  proxime  iiominenlnr  tribuiii,  aut  pos- 

lectio.  Sabcll.     7)7(/>;- verins  legitnr  :  set  scribere,  '  comparati  sunt.'  n.28. 

nam,  si  Aruns  minor  natu  fuit  fratre,  '  Correpti  consnles  qunm,  quid  ergo 

quod  Dionjs.  IV.  p.232.  seribir,  opor-  se  facere   veiient,  petcunctarentur; 

tuit  niajoiem  Tulliam  periisse,  quae  dccernunt,  ut  delectum  quani  acerri- 

Tarquinio  tnajoii  natu  iiupserat.  Sa-  mum  habeant :'  ubi  sub  rif  dccernunt, 

it'll.  Ex  Dionysio  recte  hoc  cnienda-  patres    inteliigit.     i.    4.    '  Sacerdos 

vit  Ant.  Sabell.  :  ynajnr  enim  legen-  vincta  in  custodiain  datur  ;  pueros  in 

duni,  a  nobis  repetituin,  quod  a  qui-  proflueiitem  mitti  jubet :'  sic  nialuit 

busdani  hoc  neglectuni  vidissemus,et  Livius   siibaudiendo    t$    rex,   quum 

pra'cipue  a  Valla.  G7«r.     Ex  Diony-  posset  alias  piieri   missi,    absque   T<p 

»io  et  aliis  vidttur  le{;eiKlum  Lucius,  jubet,  \v\  pucri  mitti juhcntur.     Negari 

uon  Aruvs,  et   ex   iis  etiam   quie  ap.  tamen    nequit,    pbr.isin,   qua   utitur 

Liv.  scqiinntur.   Ursin.     'Aruns,'  in-  Livius,   potius    respicere  debere   ad 

quit,  '  Tarcpiinius    et   Tullia  major'  eos  qui  parricidiuni   adinisere,  quain 

(sic  enim  ex  Haliearnasseo  emendo)  ad  necatos;  ut  merito  et  cuui  ratione 

•  prope  continuatis  funeribus  cum  do-  olijiciebat  idem,  qui  jau)  antea  nobile 

nios   vacuas  novo    malrimonio  fecis-  sui  judicii  specimen  Livio  exhibnit, 

sent,  juiip;untur  nuptiis,  maijis  non  Perizonius,  idque  ex  aucloribus,  qui 

prohihenteServio,  quam  approbante.'  eandeni  atlliibcnt,   pcrspicue  proba- 

Nam    verbuui   hoc  JMn^'i/'i/nr  non  ad  bat.     Cic.   Catil.  i.  G.  '  (;uni  morte 

Aruiitem  et  I'uUiam  majorem,  sed  ad  superioris  uxoris  domum  vacuam  no- 

L. 'J'arquiuium  et  Tulliam  minorem,  vis  nuptiis  fecisses.'     Sail.  Cat.  c.  15. 

de  qiiibtis  ante  egerat,  ret'erri  placet.  '  Pro    certo    creditur,    nccato    filio 

7i/i,s«()?j.  de  Jure  Connub.  p.  C3.    Ali-  vacuam    domum   steleotis  nuptiis  fe- 

ter  ego,  (juau)  Sabell.  et  Glar.  legcn-  cisse.'     Val.  Max.  ix.  I.  5.  extern, 

d«m  censeo  Lucius  Tuvfiuinius  cl  Tul-  '  Ipsam    dimi^it,    nt    vacinuu    locum 

lia  minor:  et  ordo  ctiain    contexius  nuptiis   pnella;  faceret.'     Ad  quae  lU 

ri'ctius  constabit.  F.  Sanct.     Viilit  ct  cet  responderi  possit,  aHpie  de  inter- 

liic  Campanus   historia-   qualemcum-  fectis,  quam  interfectoribus,  id  dici 

que  absurvhliileui :  ideo  edidit  ^Irmu  po$^e,  nou  i>ecus  ac  '  luctu  (;oniplera 


(>28(r 


NOTyE   VARIORUM    I M 


lociiin  '  zeqiie  dici  qiiemit,  qui  Ingen- 
tur,  qiiam  qui  liigent,  (de  quo  pater 
ad  V.  39.)  nihiloniinus  idem  amicus 
mens  leviter  piitabat  sic  retici  posse  : 
Ita  L.  Tarquinius  et  Tullia  minor  (nam 
sic  Mss.  onines)  prope  co7ili7iuatis,  Sfc. 
snspicatus,  primas  duas  literas  vocu- 
las  ita  absorptas  ab  fine  praeced.  veibi 
implet ;  sic,  reliquas  duas  al  librariis 
in  Ar  mutantibus,  factum  rh  Aruns. 
Et  sic  solet  Livius  rb  ita  praeponere 
connectendi  causa, ut  videie  est capp. 
5.  2G.  52.  hujus  lib.  De  hoc  tu,  qui 
leges,  disceptator  sede.  Certe  non 
tanla  vis  est,  quanlam  Sabell.  Glar. 
ac  Biisson.  Livio  injungunt.  Muret. 
suo  rodici  annotavit  matrimonio  fecis- 
sent,L.  Tarquinius  et  Tullia  rwjorjun- 
guntur ;  t.  v.  Jac.  Gron.  Tullia  minor 
omnes  nostri,  nisi  quod  nnus  Hav. 
sine  dubio  ex  interpretis  glossemate, 
praeferat  Tullia  junior.  Turn  Lucius 
Tarquinius,  pro  Aruns,  ut  quidam 
coiijecerunt,  Voss.  2.  et  ita  necessario 
ex  Dionysio  et  aliis  legendum  esse, 
Latinius  etiam  nionuit.  Mihi  Peri> 
zonii  conjectura  non  displicet. 

Cap.  XLVii.  §  1  Infestius  carpit 
regnum  csse'\  Non  est  mihi  dnbitim, 
qiiin  sit  glossenia  vox  corpit.  Glut. 
Voceni  ccepil,  quam  scripti  nostri 
constanter  servant,  invitis  codd,  om- 
nibus expungere,  pessimi  exen)|)li 
esse  puto.  It\f.  regnum  ccepil  esse, 
alio  verborum  ordine,  habent  Harl. 
1.  et  Lipsiens. 

Jam  enim  ab  scclere  aliud  spectare'\ 
Secutus  sum  fidem  Fall.  1.  ac  3.  eje- 
cique  ad,  quod  in  aliis  edd.  omnibus 
hac  forma,  ad  aliud  spcclare.  Gruterus. 
Flor.  Rott.  Gud.  et  Voss.  2.  jam  enim 
ab  scclere  ad  aliud  spcctare.  J.  V.  Gion. 
Ad  aliud  spcctare  CTiam  Harl.  ambo, 
Leid.  2.  Hav.  et  I'ort.  a  ni.  sec.  Si- 
nvilitcr  ctiam  Hearne  in  Oxoniensi 
IJ.  invenit.  Voculam  igilur  ad,  a 
Grntcro  cjectam,  iterum  rcsiitui  ; 
pra?scrlim  qunm  ct  alibi  ita  Livius 
alii<inos(;riptores  lotpii  soleant.  Sup. 
C.-9,  '  Haud  dubie  ad   vim  spcctare 


res  coepit.'  Inf.  ir.  18.  *  Parvaque^ 
ex  re  ad  rebellionem  spectare  res 
videbatur.'  xxiii.  6. '  Extcmplo  ple-^ 
bes  ad  defectionem  ac  pars  major  se- 
natus  spectare.'  c.  16. '  Qiium  Han- 
nibal ad  portas  esset,  plebsqne  No- 
lana  de  integro  ad  seditionem  spec- 
taret.'  xxiv.  G.  '  Extemplo  hand  du- 
bie ad  defectionem  res  spectabat.' 
XXXIV.  5C.  '  Boiornm  qnoque  gentem 
ad  rehellionem  spectare.'  XL.  I.  'Q.- 
Fabius  ex  Liguribus  scripserat,  Apii-- 
anos  ad  rebellionem  spectare'  Virg. 
Eel.  III.  48.  'Si  ad  vilnlani  spectes, 
nihil  est,  quod  pocula  laudes.'  Co- 
lum.  VI.  23. '  Utraque  devexa  sint,  ut 
Iiumorem  effnndant,  spectentque  ad 
meridiem,  nt  facile  siccentur.'  Pari 
niodo  '  ad  aliquid  intueri '  Liv.  dixit 
1.  XXXVI.  cap.  ult.  •  Intuentibns  cunc- 
tis  ad  finiendum  cum  Antiocho  bel- 
lum.'  Alibi  tanien  Livium  etiam  prae- 
positionem  omisisse  in  hac  locntione 
vidcbimus  ad  xxii.22.  Ut  in  his  codd. 
anctoritate  standum  sit.  INlox  parri- 
cidia  pratcrita,  trajectis  vocabulis,. 
Harl.  2.  et  Lipsiens. 

§  2  Non  sibi  defuisse,  cui  nupta  dice- 
retur^  Persuadet  mihi  vet.  cod.  le- 
gendum hie  esse  cui  innupta  diceretur, 
tametsi  rccentior  inanus  in  particu- 
lam  suprascripserat ;  sed  procul  du- 
bio sincerioris  alicujus  cod.  admonitu. 
Porro  quum  so  dicit  innuptam,  indi- 
cat  se  jam  in  a>des  viri  transissc ; 
nam  hoc  significat  '  innubere;'  quem- 
admoduni  ante  docuimus  ad  c.  3-1.  ^ 
4.  lilien.  Nostri  codd.  nihil  mutant, 
nisi  (jiiod  daretur,  pro  diceretur,  prae- 
ferat Voss.  2. 

Qui  habere,  quam  sperare,  regmim. 
inalk't]  Vir  eruditus  cxspectare.  Haud 
absurde  :  sed  cur  ingratiis  vctt.  codd.. 
oggeratiir,  causam  non  video.  Virgil. 
/En.  IV.  274.  'et  spes  hercdis  luli.' 
Liv.  XI..  1.5. '  Ego  autem,  paler,  qnem- 
admodum  ncc  nunc  spciare  regnum, 
nee  ambigere  lunquam  de  co  toisitan 
dcbeani.'  Sic  Uenietiiiis  indirans 
cam  spcni  esse  proxiuii  8Uccc8.soriH  m . 


T.    LI  VII    insi".    LIB.    I.    CAP.    47. 


0281 


I)atie  cicstiiiati  Persei.  XLV.  19.  Stra- 
tiiis  inediciis  Emnenis  fratrem  Atta- 
1(1111  inonciis  '  sibi  ipsinii  spciii  pio- 
j)inr]iiain  regni  creptiinim.'  Ne  di- 
cam,  quani  bene  res  componitiir  s/x-i, 
(id  quod  tVequenter  facrinnt,)  tam 
bene  coniponi  liahcre  ac  sperare.  Qui 
non  contentiisspe  regni  pnvscns  illiid 
tiactare  ac  possiilere  vellet.  J,  F. 
Gron.  Vir  ernditiis,  qui  exspectare, 
pro  sperare,  eniendabat,  est  Fiein- 
sheni.  ad  Flori  lib.  i.  7.  §  2.  nt  jam 
Hearne  observavit.  Ita  aniem  scii- 
brndum  conjecit  ob  lota  Flori,  i.  7. 
'  Avitiiin  rogniini,  (|uod  a  Servio  te- 
nebatur,  reiipere  nialuit,  quaiu  ex- 
spectare  :'  et  Tac.  Ann.  i.  7.  '  Ne 
Gernianiciis  liabere  iniperiuni,  qiiani 
exspectare,  mallet.'  Qiianivis  aiiteni 
recte  a  Gronovio  refellaiur,  attatnen 
eniendatio  ilia  tantopere  Doiijatio 
|)lacnit,  lit  inlaiulabili  facinore  eani- 
deni  totidem  verbis  descripseril,  et, 
auctoris  nomine  omisso,  sibi  vindica- 
verit,  Regioriim  Professoniin  prinii- 
cerio  indigruim  plagium  comniittens, 
Oinnes  codd.  niei  viilgatiim  tiientiir. 
Alind  itaque  Livio,  aliiid  'I'acito  ac 
Floro  placiiit. 

§  3  Cui  nuptam  esse  me  arbitror'] 
Pal.  2.  exclii>it  illnd  esse:  neque 
profecto  reqiiiritiir.  (irut.  Eanideni 
vocein  oniisit  etiain  librariiis  Harl.  2. 
Quainvis  aiilem  ilia  non  iiecessario 
lequiratiir,  non  taiiien  propterea  eti- 
am  indncenda  est.  Nam  reliqui  oni- 
nes  codd.  constanter  exiiibent,  Or- 
dine  tamen  inniutato,  cui  nuptam  me 
essf  urhitror  Hav.  et  onines  ediii  ante 
Aid.  prajferunt.  Mox  et  lirum  regent 
adpcUo,  pro  et  viruin  el  rtgein,  Lipsiens. 
et  Port,  a  m.  pr. 

Eo  nunc  pejus  mutata  est  rcs'\  Eo  et 
nunc  pejus  Harl.  I.  Tuni  mutata  res 
est  Flor.  Voss.  2,  Harl.  anibo,  Leid. 
2.  Hav.  et  Port.  Sed  monstnim  lec- 
tionis  est  in  Lipsiensi ;  liabet  cnim 
eum  nunc  pejus  munitos,  quain  istic  cum 
igiiuvia,  Sfc.  Pra^terea  t/uod  illic  cum 
ignavia  scclus  est  Voss.  2.  Tandem 
Detph.  ct  Var.  Clas.  Liv 


Quin  zero  accingeris  Hav.  Quid  ac 
cingeris  Li|)sieiis.  Qui  non  acciugcrin 
Leid.  2.  (piod  posteriiis  glossa?  inler- 
pretis  acceptiim  fero. 

^  1  Peregrina  regno  moliri  necesse 
est]  Primani  vocem  Voss.  2.  ullimam 
Harl.  2.  oniiserunt. 

In  domo  regale  solium,  el  nomen  Tarq. 
creat  rocatque]  In  domo  regali  solium 
Leid.  2.  Tnni  creant  vocanlqne  Hav. 
quod  admitti  posset,  si  plniiuni  ac 
fide  digniorum  codd.  aiictorifate  ni- 
teretur. 

§  5  Aut  si  ad  h(xc  parum]  Ad  hoc 
Harl.  2.  Mox  juvencm  concupisci  si- 
ins  Leid.  2.  invitis  reliqnis,  qui  vul- 
gatnm  servaiit,  nisi  quod  Leid.  1. 
librarius  inperite  voces  ita  diviserit 
consjiicis  in  his.  Tiim  Recede,  facesse 
hinc  una  voce  aiictior  Voss.  2. 

§  6  Ncc  conquiescere  ipsa  potesf] 
Spurium  quid  in  illo  potest.  Mallem 
abesset  onniino.  Certe  eo  roborare- 
tur  sciiteniia.  Grut.  Pal,  3.  conse- 
quiescere.  Pariim  abest,  quin  credam 
fiiisse  nee  coiisencscerc  ipsa  potest, 
Gebli.  Aliiid  cgit  Gebli.  cum  aber- 
rantis  librarii  vestigia  secntns  conse- 
nescere,  pro  conquiescere,  scribendiim 
conjecit.  Nostri  o'.i:nes,  quibus  iisus 
sum,  codd,  vidgato  adiiaicnt.  Sup. 
lioc  cap.  •  Nee  noctc  nee  interdiu 
viruiii  conquiescere  pati.'  xxx.  13. 
'  lllam  fiiriam  ptstemque  omnibus 
deliniiiientis  animum  suum  averlissc, 
atque  alienasse  ;  nee  conquiesse,  do- 
nee ipsa  nianibus  .siiis  ncfaria  sibi 
arma  adversiis  liosiiitcm  atque  ami- 
cum  induerit :'  ubi  etiam  vide. 

Tantum  moliri  potuisstt  animo'}  UI- 
timam  vocem  ab  Oxon.  C  abesse 
Hearne  monet. 

Momentum  in  dando  adimendoqve 
regno]  Affirmandoquc  Hav.  a  ni.  pr. 
qui  cti.ini  regnum  privfcrt.  Privter* 
ea  momimenlum  Flor.  Leid.  1.  vio- 
nimentum  Leid.  2.  et  Hai  I.  1.  Vid.  ad 
V.  52.  ^  I.  munimentum  Voss.  2.  Vid. 
ad  IV.  27.  §  4. 

§  7  Instiuclus  furiis  Tarquinius  cir- 
ius  18  G 


6282 


NOTiE    VARIORUM    IN 


cumire]  Liquet  ex  lasura  Pal.  3.  fn- 
isse  iitstrichcs.  J)e  quo  vide  aiiti- 
qnas  nostras.  Gehli,  Codd.  uo»tri 
nihil  in  ea  voce  mutant.  Vocem 
Tarquinius  oniittere  Oxon.  L.  2. 
Heaine  auclcr  est.  Deinde  circuire 
solus  Port.     Vide  ad  iii.  6.  §  9. 

Piehensare  minorum  maxime']  Pren- 
sare  Leid.  ambo,  Lipsiens.  Hav.  a  in. 
sec.  (antea  vitiose  scriptiun  fuerat 
presensare)  et  Port.  Id(|ue  voluisse 
videtur  librarius  Voss.  2.  qui  leviter 
lapsus  pransare  scripsit.  Vide  ad  iv. 
48.  §  11.    Prafterea  novorum,  Voss.  2. 

Turn  de  se  vigentia  pollicoulo]  Om- 
nia de  se  vigentia  Voss.  2.  tam  de  se 
ingcntia  Leid.  2.  cum  de  se  ingcntia 
Flor.  Leid.  1.  et  Hail.  1.  Vide  ad 
VI.  23.  §  3.  Mox  regis  deest  in  Port, 
a  m.  pr.  reis  exliibet  Leid.  1.  regem 
Hav.  a  in.  sec.  Postea  locis  ut  cresceret 
impiiigendo.  Port,  a  m.  sec.  et  Hav. 
a  ni.  pr.  in  quo  ni.  sec.  eiiiendatum 
erat  locis  increscere. 

§  S  In  forum  inrupif]  Irrumpit  Harl. 
2.  et  Hav.  Turn  percussis  Port,  a  m. 
pr. perculssis  a  m, sec.  Vide  adxxxiv. 
15.  §  2. 

§  9  Etiam  de  Servio  actum  rati]  Vet. 
lib.  et  jam  de  Servio.  Vere.  Sigon, 
Non  aliter  etiam  pleriqiie  nostri. 
xxxvi.  44.  '  Et  jam  classes  quoqiie 
nndiijue  concurrerant.'  Sa^pissime 
ita  librarii  peccarunt :  exempia  vide 
lie.  G.  §  7.  c.  37.  §  8.  iv.  36.  §  5.  x. 
21.  ^  13.  XXI.  37.  §  5.  XXVIII.  3.  §  8. 
XXXIII.  7.  §  9.  XXXIX.  10.  §  G.  et 
alibi.  Vide  etiam  Bentl.  ad  Hor. 
Epist.  I.  IG.  15.  Duk.  ad  Flori  lib.  iv. 
10.  ^  3.  et  Cort.  ad  Sail.  Cat.  c.  2.  ^ 

1.  Frequenter  scriba?  indocii  diias 
voces  conjungendo  lapsi  sunt  :  ita 
congraluUtliune  dedcruul  pro  cum  gra- 
tulatione.  Vide  ad  iv.  24.  §  7.  dux- 
issel  pro  dux  esset :  vide  ad  iv.  37.  § 
C.  timucrat  pro  lum  cral :    vide  ad  vii. 

2.  ^  8.  firmaret  pro  firmurc  el :  vide 
ad  XXI.  21.  §  10.  rccugnitum  pro  re 
cngnilum:  vide  ad  xxi.  .13.  §  8.  dis- 
trahendoque ,  pro  Dis,  vel  Diis  trahen- 


deque:  vide  ad  xxir.  c.  2.  ^  1.  reli- 
querat  pro  reliqua  erat:  vide  ad  xxiii. 
29.  §  IG.  Similia  iibique  occurrunt. 
Quaedam  etiam  vide  ad  iii.  71.  §  3. 

§  10  Scrvum  servaqiie  natum]  Ser^ 
vium  Voss.  2.  Leid.  2.  et  Hav.  a  m. 
pr.  Sed  nihil  inutandum.  Vide  ad 
c.  40.  §  3.  Preeterea  seria  naturn 
Leid.  2.  omnesqiie  editi  ante  Aid.  qui 
copr.lain  addidit.  Et  recte.  Earn 
eiiim  habent  omnes  reliqiii,  qiios 
consalui,  scriptt.  INIox  prater  mart. 
pro  post  mart,  Voss.  2.  Denique  sni 
abest  a  Leid.  2. 

Non  auctoribus  patribus]  Primam 
voculam  non  habet  Harl.  2.  Turn 
patribus  auctoribus,  nuitato  ordine 
vocuni,  Lipsiens. 

3Iuliebri  dolo  regnum  occupasse^ 
Scribendum  est,  muliebri  dono  reg- 
num occupasse..  Nam  respicit,  quod 
supra  dictum  est,  et  quod  niox  prae- 
cessit;  '  Quum  'lanaquil,  peregrina 
niulicr,  tantum  inoliri  potuisset  ani- 
nio,  ut  duo  continua  regiia  viro,  ac 
deinccps  gencro  dedisset.'  Ibi  dicit 
Livius  Tanacjuilem  genero  dedisse 
regnum ;  quare  hie  subdit  muliebri 
dono.  Khen.  Buslid.  cod.  pro  dolo, 
dono  habet:  ut  id  regnum,  quod  a 
senafu  et  populo  dari  solet,  mulier 
sui  doni  fecerit,  quod  ego  genuinum 
oiiinino  arbitror.  Sermo  enini  ex 
contt^ntioue  am-iOecrtus  acrior  est,  et 
de  Tullia  a-mula  Tanaquilis  paullo 
ante  hipc  verba  fecit;  '  Nee  conqiii- 
escere  ipsa  potest,  si,  quum  Tanaquil, 
pcregiina  mulier,  tantum  moliri  po- 
tuisset animo,  ut  duo  continua  regna 
viro,  ac  deinceps  geiiero  dedisset  ; 
ipsa,  regio  semine  orta,  niilluin  mo- 
niciitiiin  in  dando  adimendoque  reg- 
no taceret.'  Nunn.  Misc.  v.  14.  Mu- 
liebri dono  edd.  exoleta>,  itaque  Pail. 
duo,  non  dolo,  quod  ceteros  libro.t 
injuste  occiii)at.  (irut.  Argiitentur 
hoc  loco  Sigonius  et  Hlicnaiius,  an 
regnum  dono  Tanaquilis  ad  Servium 
devenerit,  inilii,  ut  veruin  f;itcar,  nii- 
gari  non  vacat.   Habent  (|uidcm  Pall. 


T.  Livii   HIST.  Lin.  I.  CAP.  4S. 


G283 


duo  postcriores,  ut  et  Campani  eil. 
rh  doHo ;  sed  Pal.  piimiis  ct  orcline  et 
bonitate  dolo,  quod  piafero:  et,  si 
exaiiiinaveiis  liistoriaii),  penes  mo 
prontinciahis,  qiiicunKpie  es  paiillo 
humanior.  Et  an  non  dolus?  '  Po- 
pulnm  Tanaqnil  alloqnitnr,  jnl)et  bo- 
no aninio  esse.  Sopitnm  esse  regem 
.subite  ictii,  f'enuni  hand  alte  in  cor- 
pus descendisse.'  Et  inox  :  '  Interim 
Servio  Tullio  jnbere  popiilum  dicto 
audientein  esse.'  Quid  in  re  liqui- 
dissima  me  diffiuido?  Vide  ctiam 
rcliijiia  de  celata  morte,  qnai  omnia 
doles  astiitiasqtie  mnlieris  dctegnnt. 
Sed  tanien  est  effiuax  quoqiie  alte- 
rnm,  stabiiitqnc  inf.  Liv.  iii.C7.  'Pa- 
triciuni  qnoqne  magistratum  plebi 
donnm  fieri  vidimus :'  ubi  babet  I'al. 
2.donofieri.  Gebli.  Qiuini,  ulrumqne 
et  doiio  et  dolo  admittere  sensiim,  ipse 
Gebli.  fateatur,  e^o  codd.  auctorita- 
tem  secjiior,  in  quibus  tantuni  non 
omnibus  muUebri  duno  ;  nisi  quoddo/o 
sit  in  niarg.  Harl.  2.  et  ad  oram  Port, 
pro  var.  lect.  noletnr,  alios  dollo  le- 
gere.  Dono  etiam  in  omnibus,  quas 
Moguntina  antiquiores  adhibui,  edd. 
inveni.  Prapterea  regnum  deest  in 
Lipsiens.  occupasse  regnum,  alio  or- 
dine,  habent  editi  ante  Aid.  sed  in- 
vilis  scriptis. 

^11  Fautorem  infimi  generis  homi- 
num,  ex  quo  ipse  si<]  Arbitrabar  ego 
liic,  cum  in  cod.  cuso  quidem,  sed 
ante  aliquot  xc.  annos,  favore,  pro 
fautorem,  reperissem,  ntrunique  ab- 
esse  posse,  ut  ita  dicatur  Servius  in- 
fimi  generis  hominum,  ut  ap.  Ter.  in 
Eun.  III.  1.  19.  '  Rex  paucorum  ho- 
minum est.'  Arbitrabar,  inquam,  ita: 
nihil  tamen  audebam  statnere,  donee 
in  membr.  Colon,  de  quarum  bonitate 
post  dicam,  nullum  earum  vocuni  ves- 
tigium cxstare  deprcliendi.  Quo  fac- 
tum non  ncgabo,  ut,  quod  ante  posu- 
eram  tantuni, nunc  etiam  non  dubitem 
affirmare,  nisi  tu  for(e  abler  censeas  ; 
quod  tamen  non  fulurum  inde  quoque 
exislimo,  quod  Ciceroncm  antea  sic 
locutUDi  video,  qui,  emendante  eru- 


ditissimo  Victorio,  in  epist.  nescio 
qua, [ad  Att.  ix.  15.]  '  Vide,qiiam  sim 
antiquorum  hominum.'  jModius,  No- 
vant.  Lect.  Ep.  30.  In  cod.  ante  C. 
et  amplius  annos  cuso  Modius  repcrit 
favore.  Sed  rectius  et  hoc  et  illud 
abesse  dicit,  ut  differatur  hie  Servius 
infimi  generis  hominum;  ut  ap.  Ter. 
'  Rex  paucorum  hominum.'  Ita  Cic. 
'  Vide,  quam  sim  anti(juorum  homi- 
num:' quod  in  notis  ad  Epist.  me- 
mini  notare.  Denique  affirmat,  sic 
penitus  exstare  in  mcmbranis  Co- 
lonicnsibus.  xxiii.  39.  '  Noke  sena- 
tus  Romanorum,  plebs  llannibalis 
erat.'  Gelili.  De  genere  loquendi, 
quod  viri  docti  hie  restitutum  volu- 
erunt,  infra  dicendum  ad  iii.  38.  § 
11.  unde  patebit,  id  Livio  non  infre- 
quens  fuisse.  Nostii  tamen,  et  qui- 
bus alii  nsi  sunt,  codd.  iu  vulgatum 
conspirant,  nisi  quod  seculurcm,  pro 
fautorem,  manifesto  librarii  errore 
praeferat  Voss.  2.  quare  nihil  mutare 
sustineo.  Praeterea  uUimi  generis  ho- 
minum Harl.  2.  et  ex  quo  ipse  naius  sit 
Voss.  2.  PauUo  post  infelicitatis,i>TQ 
honestatis,  est  in  Lipsiens. 

§  12  Quonda7ti  fuerint]  Fueru7it 
Hav.  Paullo  ante  honera,  pro  onera, 
Lipsiens.  Vid.  ad  xxxiv.  40.  §  9. 
Postea  locupletorum  furtuna  Hav.  lo- 
cupletior  forluna  Voss.  2. 

Et  parata,  ubi  vellet,  fgentissimis 
largiietur]  Necessaria  particula  inte- 
gral orationem  Fl.  et  parata,  unde, 
ubi  vellet,  egentiss,  ex  qua  largitiones 
faceret.  J.  F.  Gron.  Pariter  in  Oxou. 
N.  reperit  Hearne.  Omnes  nostri 
additam  voculam  non  aguoscunt. 
Praeterea  comparala,  pro  et  parata, 
■Voss.  2.  et  com;)ar«<a,j uncta  utraque 
lect.  Leid.2. 

Cap.  XLViir.  §1  Trepido  nuncio  ex- 
cilatus]  Pal.  1.  excitus:  non  absone. 
Gebh,  JIxc(7 us  etiam  Harl.  2.  Lipsi- 
ens. et  Hav.  Librariis  sollemne  fu- 
isse, has  voces  inter  se  connnutare, 
infra  dicendum  ad  xxvni.  24.  §  4. 
Turn  extemplo  vest,  pro  a  vest.  Harl. 
2.   et  Lipsiens.     Deinde  vocabulum 


6284 


NOT.E   VARIORUM    IN 


Tarquini  exsiilat  a  Voss.  2. 

Aut  in  sede considere  mea]  Pall,  tres 
consedere,  Gebli,  Paiiter  Voss.  2. 
Lipsiens.  et  Port. 

§2  Quum  ille  ferociter  ad  hcEc]  Pal. 
2.ferocior:  admodum  probo.  Caiis- 
sa  patet  ciiivis.  Gehh,  Cut  ille  fero- 
citer ad  hac  Leid.  2.  Harl.  2,  et  Port. 
Cui  ille  ferociter,  ditabiis  vocibiis 
posterr.  exsulantibus,  Hav.  Quumille 
ferociter  ad  hoc  Voss.  2.  Vide  ad  xxi. 
52.  §  10.  Veriim  hie  nniiis  iliius  cod. 
aiictorilateni  iion  seqiior.  Vide  ad 
r.  28.  §  8.  ferocior,  quod  Gebli.  in 
titio,  eoqiie  nou  optimce  iiota-,  cod. 
iiiveiiit,  nnlliiis  eorum,  qiiibus  ego 
iisiis  sum,  aiictoritate  firmatur.  Ne- 
qtie  rationeui  video,  cur  vulgato  prae- 
ferendum  sit.  Mox,  mullo,({uam  Ser- 
vium,  potentiorem  Jilium  Leid.  2.  Ser- 
viuin  etiaiii,  pro  sercum,  Hav.  Deni- 
que,  alio  ordine,  satis  diu  ilium  Hav. 
cum  excusis  ante  Aid. 

Et  coticursus  populifiebat  in  curiam  : 
adparebatque  regnaturum]  Et  cum 
cone.  pop.  fieret  in  cur.  apparebat  regn. 
Leid.  2. 

^  3  Turn  Tarquinius,  necessitate  jam 
ipsa  cogente]  Inserenda  hie  etium  par- 
ticula  ;  necessitate  jaw,  etiam  ipsa  co- 
gente.  Rhen.  Etiam  deest  IMs.  Lip- 
sius.  Nescio,  quid  in  omnibus  fere 
nostri  libb.  adverseutur  Rheuano. 
Nam  ct  iiic  Pall.  1.  ac  2.  exclndiint 
T^  etiam,  ab  ipso  inculcatum.  Gehh. 
Quomadniodum  Rlieit.  eniendabat, 
cxhibiienint  primaj  onincs  edd.  do- 
nee Aid.  sine  dubio  cod.  alicujus  aiic- 
toritate, voc.  etiam  rejiceret.  Et 
sane  non  modo  ea  deest  in  uiunibiis 
nostiis  Voss.  2.  Leid.  ntroq.  Harl. 
Jitroq.  Port.  Lipsiens.  et  Hav.  ve- 
rum  iie(pie  H<Mrnc  se  earn  reperisse 
tnoniiit  in  0.\oniensii>iis  B.  C.  et 
L.  2.  quare  itcnim  rjiciendam  pii- 
tavi. 

Multo et  atate  et  viribus  validior]  Pal. 

1.  Inngemnllo.  Gebli.     Pariter  Harl. 

2.  Lipsiens.  et  Hav.  Veriini  illiid  longc 
omnitio  natiiin  ccnscri  debet  ex  niar- 
ginali  inlerpretalionc.     Sicpc   l^ivius 


ri  multo  comparativis  addere  solitus 
fuit.  Infra  ii.  18.  'Patrem  multo  po- 
tius  M.  Valeriuni,  spectatvE  virtutis 
et  eonsularem  virum,  legissent.'  c. 
23. '  Postulare  multo  niinaciter  ma- 
gis,  quam  suppliciter,  ut  senatum  vo- 
carent.'  xxxviii.  49.  '  Mnlta  millia 
ipso  die,  plura  multo  post  dies  pan- 
cos  cecideinnt  et  cepernnt.'  Et  ita 
saepe  alibi.  Solet  eamdem  et  super- 
lativis  jiingere.  Supra  hoc  lib.  c.  11. 
'  Novissimum  ab  Sabinis  bellum  or- 
tum  ;  niultoque  id  maximum  fuit.' 
SilitiSjLivii  iniitalor,  xiv.  109.  'multo 
optiuius  ille  INIiliti.Te,  cui  postremuni 
est  piimiimque,  tiieri  Inter  bella  fi- 
dem.'  Vid.  Hadrian.  Cardinal,  de 
Serm.  Latino  p.  238. 

Medium  adripit  Scrciujn]  Pal.  2.  ar- 
ripuit :  ut  et  mox  omnes  ties  dejecit. 
Gebli.  Arripuit  etiam  Harl.  2.  et 
Hav.  dejecit  autem  Flor.  Voss.  2. 
Harl.  1.  Leid.  auibo,  Hav.  Lipsiens. 
et  Port,  qui  iideui  (uno  Lipsiensi  ex- 
cepto)  rum  Harl.  2.  etiam  postea  »e- 
diit,  pro  redit,  pra?ferunt.  Pr«terea 
elatum  e  curia  sine  cop.  Hav. 

§  4  Ipse  prope  exsauguis  cum  semi- 
animis  rcgio  cnmilaln]   Vet.  voliimen 
\iAheX  semianimes.  Neutra  lectio  giiesia 
est  ac  germana.     Tu  locum  sic  resti- 
tiie  ;  Ipse  prope  exsanguis  cum,   semt- 
anime  regio  comitatu.     Siibauditiir  in 
illis  verbis,  scmianimc  regio  comitatu, 
participium    exislente.  Rlien.     Atqui 
regius  coinitatus,  apparitores  et  co- 
mites,  dift'ugorant.     Dionys.  ait  iv. 
p.  211.  vid isse  circa  se  Tttij/  ai/Tov  (pi- 
Kwf  no\\^]i/^pi}/j.iai',ct  abissegrmentem 
KparowTwr  ical  TrapoTre^iTrJi/Twr  avTov  o\l- 
yuv.  Vide  igitiir,  an  melius  cum  srnum 
tnitiime  rcgin  comitatu.   Nisi  foite,  Ipse 
prope  exsanguis  cum  minime  regio  co- 
mitatu dnmum  se  recipere.     Quum  per- 
vcnisset  ad.  J.  F.  Gron.    Hiiiu-  loruni 
corrnptum  esse  jam  Gron.  viilit.  Mi- 
lii  videntiir  hx'C  verba scmianimi  regio 
comitatu  esse  glossemata,  ()iia^  irrep- 
scrunt  ex  marg.    '  Semianimis  '   fuit 
expositio   rov  '  prope  exsanguis,'  ct 
'  rugio  comitatu,'  rov  '  npparitonim 


T.  Livn  HIST.  Lin.  I.  CAP.  48. 


C2&i 


et  comitnm,' quae  praccesscrant.  Ifa- 
qiie  sic  refingcndiis  est  liic  loriis: 
Ipse  jiropc  exsatiguis  cum  perrcnissci  ad 
summuni  Ctjpriuin  vicuin,  J.  G.  Ciranv. 
in  Epist.  ad  Nic.  Hcins.  qiiani  erliclit 
Burnian.  in  Syllog.  Epi^tol.  torn.  iv. 
p.  96.  Cocld.  no!«tri  nihil  naitniit ; 
nisi  quod  semianimis  sit  in  Voss.  2. 
Leid.  1.  Hall,  niroq.  Hav.  I'ort.  et 
Neap.  Lat.  semianimus  auteni  in 
Leid.  2. 

Domnin  se  reciperel,  pervenissclque 
ad  summuin  Cijpritim  vicuin]  Ad  locum 
sum.  (yp.  vicuin  Hav.  ad  sum,  Ciprum 
ticani  Voss.  2.  ml  sum.  Cos"  priinum 
vicum  Flor.  et  Hail,  antiq.  ad  sum- 
mum  Cons  pmum  vicum  Leid.  1.  ad 
summtim  Ciprum  Cos  primum  vicuin 
Leid.  2.  Sane  Ciprins,  ot,  unde  ea 
vox  originem  liabet,  ciprus,  id  est, 
lingna  Sabinonini,  bonus,  non  liteia 
Grarca,  sed  Latina,  scribiinttir  ap. 
Varr.  de  L.  L.  iv.  p.  38.  Dc  vice 
line  vide  Don.  de  Uib.  Rom.  ui.  c. 
9.  et  Faniian.  Nardiii.  ill.  15.  Ce- 
teinm  verba  praesciipla  paiiUo  post 
iteriim  siqmintnr.  Veinm,  (imun  lo- 
co tani  vicino  non  unniu  antalteiiun, 
sed  |)liiia  verba,  Liviunj  repctilssr, 
vix  verosimile  videatiir,  vel  liic,  vel 
infra,  prater  nieiiteni  <jns  in  contex- 
tuni  Iniepslsse  videnlnr.  Quid  si  le- 
gmini',  Fit  fuga  regis,  apparitoruin 
atfjue  comituin.  Ipse  propc  exsaiiguis 
abiis,  qui  missi  ah  Tarqniuio,  Sfc?  Ve- 
runi  sine  libroriiniconsensn  nilill  con- 
stitno. 

§  5  Quia  von  iihhorrcl  a  celcro  see- 
lere]  Quia  non  uhhonent  Leid.  2.  sol- 
leinni  al)errritione  librariornm.  Vld. 
ad  xxxix.  .'52.  ^  G.  Prapterea  ab 
ccrto  sccloe  Harl.  2.  El  liic  error  in 
i\Is?.  sa?pe  occiirrit.  Vide  ad  xxxiv. 
36.^4. 

In  forum  inrccta,  nee  revcrilal  Vet. 
vecta,  el  non.  Lipsius.  Invecta  in  fo- 
rum, ncc  reverita,  alio  ordine,  Harl.  2. 
invecla,  et  reverita  Leid.  2.  Mox  evo- 
cat,  pro  evocavit,  idem  cod,  qui  ctiam 
paiiUo  post  TO  prima  oniisit. 


§  0  A  quo  facessere  jussa  ex  ianto 
tumuUu]  A  quo  recedere  facessere  jussa 
Voss.  2.  Vernni  rh  recedere  natiini 
est  ex  marginali  expositione  verbi 
facessere,  poslea  ab  inperlto  scriba  in 
conlextuni  Livli  receptnm,  quoniodo 
longe  mnllo  vulidior,  jiro  multo  validior, 
in  qiiibiisdani  codd.  esse  vidimus  hoc 
cap.  §  3.  Alia  plurima  exempla  vide 
ad  III.  44.  §  4. 

Ad  summum  Cyprium  vicum,  uhi 
Dianium  nuper  fuit]  Vox  ista  Di- 
anium  nos  aliqnantisper  distnlit, 
distorsitque,  qiiain  vix  agnoscinuis  ; 
nt  ingenue  fatear,  quod  ignoro.  Ce- 
teruni  quia  studiosos  juvare  in  animo 
est,  quod  scio,  quodque  sentlo,  scri- 
bam  ;  nieliora  mox  alius  inveniet. 
Ut  igitur  ad  rem  ipsani  veniamus,  et 
cum  ea  con^jiediainur,  '  Diaiiius,'  in- 
quit  Pomptiiis,  '  locus  Dianac  sacra- 
tus.'  Ex  quibus  conjectare  licet, 
'Dianium'  velnt  Arteiuisium  I'uisse, 
hoc  est,  luciim  lliaiici'  consecratnm, 
ant  locum  monomachia;  aptum,  qua- 
ils fiiit  in  Aricia,  ubi  rex  Nemoren- 
sis,  et  idem  ftigitivus  sacerdos,  singn- 
lari  certamine  dimicare  solebat.  J. 
A  Cruce,  Annotat.  in  Varios  p.  G88. 
Dianium  vetus  sacelltim,  Diaiiae  sa- 
cratum,  et  caput  Vici  Scelerati  expo- 
nil  Famian.  Nardin.  Koin.  Vet.  ill. 
15.  Perperam  Diunum  Harl.  2.  et 
Leid.  2.  Indidiiium  Voss.  2.  pr*ferunt. 

Flectente  carpentum  dcxtra  in  Vir- 
biuin  clivum,  ut  in  collcin]  Vide,  quid 
sitjcjuod  omiies  Mss.  libri  ita  habent, 
fleet,  carp,  in  dextram  jussit  uurigam, 
ut  in  coll.  Ca>teruni  supra  Virblum 
clivum  liabitasse  Ser.  Tullium  re- 
gem  scribitSolinus  c.  2.  Sifi^on.  Om- 
nes  ait  Sigon.  retincre  Mss.  fleet, 
carp,  in  dexteram  aurii^am  jussit.  At 
Pall,  duo  meliores  adstipiilantiir  vul- 
gatae  :  Pal.  2.  verodeteiior  illi.  Ciebh. 
Clivus  iste  sitiie  Mrbius,  ut  habent 
Liviaui  codd.  an  I'rbicus,  nt  vulgo 
ap.  Solin.  legitnr,  et  rctulit  in  regio- 
nes  iirbis  Onuplirius,  an  "OX/Sios,  nt 
Dionysius,  an  deuique  Urbius,nts»g- 


6-286 


NOTiE    VARIORUM    IN 


geinnt  sciipti  Solini  et  Aldinns  Livi- 
us  ciira  Fl.  et  Helm,  adhiic  sub  judice 
lis  est.  Virbius  esse  vix  videtur  pos- 
se, qnippe  qui  fiierit  alibi,  et  quideni 
non  in  urbe,  iibi  ex  hoc  iino  loco  du- 
bio  nimis  secure  sum  ponit  Ciiiv.  Ital. 
Ant.  III.  4.  p.  932.  Orbium  videtur 
velle  Festus  :  '  Orbius  clivus  videtur 
appellatus  esse  aboibibiis,  per  ciijus 
flexuosos  orbes  filia  Ser.  Tullii  regis 
et  L.  Tarquiniiis  Supcrbus  gener  in- 
terfecto  rege  properaveruut,  ten- 
dentes  una  in  regiaj  donius  posses- 
sionem. Cceptus  est  auteiii  iste 
cliviis  appellari  Orbius,  quod,  pronus 
cum  esset,  per  orbes  in  yEsqiiiliarum 
colleni  duceret :  unde  Orbius  ab 
ipsis  orbibus  sic  appellatus.'  Nonien 
viri  Orbius  in  oral.  Cic.  pro  Flacco,  c. 
31.  Quod  jubet  nos  Sigon.  videre, 
quid  sit,  quod  omnes  Rlss.  habeant, 
fiect.  carp,  in  dcxteramjussit  aurigam, 
ut  in  coll.  qui  sic  habent,  unus  et  alter, 
corriiptissimi  sunt:  omnes  alii  vulgat. 
servant.  Est  tamen  aliquid  niorbi 
in  T&;  Jleclenle.  Scribe  tautisper, 
flcctens  carp,  dextra  in  Orbium  clivuin, 
neuipe,  is,  (jni  jumenta  agebat.  Hoc 
est,  dum  lleclit.  Serv.  ad  Virg.  /En. 
VI.  351.  "  I'ra'cipitans  Iraxi  niecum/ 
Dum  pra?ci|)itarer.'  Vel  etiam  flec- 
tcudo ;  inter  fleclendum.  J.  F.  Gron. 
Posset  alictii  in  mentem  venire,  le- 
gendum  Oppium  clivuin,  ex  Varr.  de 
L.  L.  IV.  1').  '  Oppius  nions  prince|)s 
lucuin  /lisquilinuni,  lucum  Fagu- 
talcm  sinistra,  (|uai  sub  ma-runi  est. 
0|)()ius  mons  bicepses  simplex.  Op- 
j)ius  nious  terlicepsos  lucum  /Fsqui- 
linuu),  dexterior  via  in  Tabernoia 
est.'  J.  F,  Gron.  F'lcclere  carp,  in 
dexleram,  vel  desteram,  vol  dexiram 
jus.sil  uurigam,  ut  in  collem  Harl.  2. 
Hav.  et  Port.  Reli(|ui  niliil  mutant, 
nisi  quod  Jleclinli,  pro  Jleclenle,  ha- 
beant Fli)r.  Harl.  1.  Voss.  2.  Lcid. 
auibo,  Lipsicns.  ct  Neap.  Laf.  ut  et 
edd.  Aldiiia  priorcs  ;  ct  Vcrbiuin 
clirunt,  pro  Virbiuin,  Lips,  llrbium 
elivum  llarl.  1.    Voss.  2.  Leid.  J.  ct 


ed.  Aldi  :  quorum  flectcnti  reocpi, 
quaunis  vel  sic  nondum  locum  sana- 
tum  putem.  Non  salisfacit  enim 
Doujatius,  qui  fieclenti  ref'ercbat  ad 
TuUiam,  cui,  cimi  flecteret,  id  est, 
flecti  ad  dextram  carpentum  juberet, 
aurigajacentem  Servium  ostendeiit: 
Jicctente  autem  figurate,  licet  durius- 
cule,  intelligi  posse  existimabat  de 
dextra  via,  qua;  cogeret  carpentum 
flectere.  Donee  melius  quid  suc- 
currat,  ego  Gronovii  conjecturam 
probabo.  Prieterea  codd.  nounul- 
lorum  lectio  Urbium,  elivum  suadet, 
ut  Orbium  vei'am  lect.  esse  censeaui, 
prapsertim  cum  viri  docti  in  scriptis 
Dionys.  Halic.  etiam  Antiq.  iv.  242. 
"Op^ios,  pro^OA/Sios, repererint.  Certe 
rn-^ii/s  t7av(s  defend i  nequit,  utpote 
quern  prope  Bovillas  fuisse  Persiiis 
docet  Sat.  vi.  65.  ejus  Sclioliastea 
nuteni  d.  1.  '  quatuor  niillibus  ab 
urbe'  esse  monuit,  '  qua  iter  est  ad 
Ariciam:'  ubi  non  male  Cluv.  Hal. 
Antiq.  in.  4.  p.  930.  quutunrdccim 
milUbus  emendandum  censuit  :  ipse 
enim  Scliol.  Bovillas  vicum  esse  '  ad 
uudccimuni  lapideni  Appiie  Viae  ' 
codem  loco  monet.  Eo  autom  re- 
motior  ab  urbe  erat  clivus  Virbius 
inter  Bovillas  et  Ariciam.  Defen- 
dendac:  vulgataa  liujus  loci  Liviani 
leclioni  jure  pra>texi  nequit,  o!im 
quidem  tem|)ore  Servii  Tullii  ac  'J"ar- 
()uinii  Superbi  elivum  Virbiiim  ad 
quartum  Ia])idcm  Esquiiiis  vicinum 
fuisse,  vcium  postea,  una  cum  urbis 
nucnibus  prolatum  ad  colles  Ariciiios 
niigrasse,  qunp.  Is.  Vossii  sentcntia 
est.  de  magnit.  Rom.Vet.  c.  4.  lla^c 
enim  gratis  ponuutur,  neque  aliunde, 
nisi  ex  corrupto  hoc  Livii  et  ivquc 
corrii|)to  Sclioliastrc  Persii  loco,  pro- 
bari  possiint. 

IJl  in  collem  Esquiliurum  cvehcrctur] 
Anli(iua  lectio  in  collem  Fsijuiliarium. 
Klien.  ICs(iuiliitrium  habent  velt. 
libb.  Signu.  EsquiiHttrum  Hav.  'J'lnn 
vcheretur  Voss.  2.  IMox  rcsititil  puridus 
Hav.  rcstitil  pavidc  Leid.  I.    Tandem 


T.    LIVII    HIST.    LIB.    I.    CAP.   48. 


G287 


jacenlcm  .  .  .osteudeiis,  ytvo  jacenlemque 
.  .  .  oslenJit,  Voss.  2. 

§  7  3Inntiincntiniua  locus  est,  quein 
Sceleratum  vicum  vocunti  Quern   pro- 
noiiion   asiiiiis   aliquis    adsiiit:  (|iiiiin 
sinipliciter    Liviiis    scripsorit,    monu- 
mentoque  locus  est,   Sceleralum  vicum 
vacant.      O    castifjatorein    iiifelicem  ! 
Rhen,     Dionj's.  liimc  viciiin   priiniun 
Beatum,   post  Sceleratum  ap|)ellatiim 
esse   tiadit   iv.  p.  212.  OItos  &  (rre- 
funhs  "OAfitos  KaAov/xevos  irpSrepov    e{ 
iKiivov  TOii    Sftvov    Kol  fivaapov   nddovi 
affffii]!  vnb  'Pwfxatoov  Kara  tiV  ttarpiov 
yKwrrav  KaKurai.     Recte.   Nam   Cy- 
priiun,     boniini    significat,    auctoie 
.Varr.  tie  L.  L.  lib.  iv.  p.  38.   '  Vicus 
Cypiius,'  inquit,  '  a  Cypro,  quod  ihi 
Sabini  cives  addili  consedenint,  qui 
a  bono  omiiie  id  appellaiuut.     Nam 
Cypruni  Sabine  Bonum.    Prope  linnc 
■vicus,  .Scoleratiis  dictus  a  Tullia  'l\ir- 
qiiijiii    Supeibi    jixore,'   &c.    Sigon. 
Lectioiiem,  quaui  Riien.  recte  rejecit, 
servant  lanun  Voss.  2.  Harl.  2.  Leid. 
1.  Hav.  et  Port.     Et  Oxoniensibus 
etiam  B.  et  L.  1.  ut  Hearne  anctor 
est.  Locus  est.  Sceleratum(iue  vicum  ap- 
pellatum,  Lcid.  2.   Soli  Harl.  1.  etLip- 
siens.  vciib  scripturiu  favent.    In  quo 
tameii  adstipni.intis  habent  cdd.antt. 
ante  Aid.  qui   primus  voculam  quern 
addidit.     Ceterum   ex   illis,    qua;  Si- 
gonius  uotavit,  constat,   ipsum  cre- 
didisse,  '  vicum   Cyprium'  a  Diony- 
sio  "OA^iov   vocari,   et    Cyprium    ac 
Sceleratum    euiudem     esse  :     quod 
utruui(|ue     nuniquau»     persuadebit. 
Verosimile  enim  non  videtur,  Dion, 
nomen   '  Cyprics,'    quod    '  bonum' 
lingua  Sabina  notare  dicitur,  Graeca 
voce ''OA/3(os,  id   est,  '  beatus,'  red- 
didisse,  non  addita  admonilionc,  ve- 
rum   ejus    nomen    lingua   Graeca    id 
notare,  ut  alias  facere  solltus  est,  et 
mox  facit,   cum  vocem   '  Sceleratus 
vicus'    per   vocem   ofxe/S?;?   interpre- 
tatur.     Pra^sertim  cum  alibi  Cyprii 
vici   mentiouem    faciens  Dionys.  ip- 
sum iilud  nomeu  adbibuerit.     Locus 


exstat  lib.  Antiq.  iii.  p.  IGO.    'Ean  5' 
if  T(f  (TTfpwTTw  Tif   (pfpovTi  ctiri  Kapiyrji 
KaTOj    To7s  eVl    rhi>  Kinrpiov    ipxitfJiifois 
(TTfuanrii'.     Est  autem  in  vico,  qui  fvrt 
a  Carinis  deorsum  eos,  qui  «</  Cyiirium 
vicum  eunt.     Accedit,  summ*  aucto- 
ritalis  cod.  Diouysii  Vaticanuu',  cii- 
jus  exceri)tis  nnper  J.  Hudson,  usus 
est,   pro  "OX^ios,    exliibeie  "Op^ios  ; 
atque  ila  concidere  unicuni  a  Sigonio 
ad    senlenliam    suam    adslruendam 
produclum    argunientiim    ex    simiU- 
tudine  significationis  uiriusque  vocis 
Cyprius   et  "OX^ios.     Piieterea  Cy- 
prium   vicum    a    vico  Scilerato   di- 
ver.-um,  et  potius  vicum  Sceleratum 
in  clivo  Oi'bio,  quse    loca  aperte  liic 
Livius    distinxit,    qiuerendum    esse, 
evincunt   inter   se  coulata  loca  \'ar- 
ronis  de  L.  L.  iv.  p.  38.  quem  Sigon. 
ipse  laudavit,  et  Festi  in  voce   '  Or- 
bins  clivus,'  queni  Gron.  paulloanle  iS 
jira'c.  ad  partes  vocavit.    Neque  est, 
quod  Donat.  de  Vvh.  Rom.  in.  9.  et 
Fam.  Nardin.  in  Rom.  Veter.  in.  1,5. 
dissensum  agnoscant  inter  Varroncui 
'  vicos   Cyprium  et  Sceleratum'  di- 
versos  facientem,  et  Dionysium  cos- 
dem  confundentem.     Ipsis  enim   in- 
posuit    interpres  Latinns,   '  Cyprins 
vicus'  vertens,   qui    in    Gra?co  con- 
textu    6    ffrfvaiirhs    "OAySios    voratur. 
Huuc  itaque  si  cousuluisseiit,  scribcre 
numquam    potuissent    vel     Donalus 
'    A'icuui    Cyprium     et    Sceleratum 
aperte  ununi  rlauiat  Dionysius  :'  vel 
Nardiuus  '  Dionysius   vicum    Scele- 
ratum et  Cyprium  pro  eo<lt'm  pouil.' 
Conlaminata  ipsa  respersaquel   Cont, 
ipsnque   rcspersa    Voss.    2.   cont.    ipsa 
spaisaque    Harl.    2.     Deinde   tuUsset 
Leid.  uterq.  et  Harl.  1. 

§  8  Ceterum  id  qunqne  ad  glorium 
accessil]  Virclariss.  suis  ad  me  literis 
suspicatnr  legendum  esse  cessit  ; 
alcpio  ita  etiam  Curt.  Livii  iniita- 
torem,  locutum  docet  in.  (5.  §  18. 
'  Cum  es.set  pr.vsto  uljiquc  furtuna, 
tcmeritas  in  gloriam  ccsserat.'  Scd 
utriusque  loci,  Curtiaui  ac  Liviani, 


6288 


NOT.E    VARIORUM    IN 


sentf  nliam  di'parem  esse,  milius  non 
facile  viciet.  Insiiper,  Ceferum  quoquc 
id  ad  gloriam,  et  supra  ita  etiam  ut 
bono,  utrobiqiie,  ordiiie  vocab.  niu- 
tato,  praefcit  Leid.  2,  Mox  annos 
quatitor  LX,  Flor. 

§  9  Tarn  mite  ac  tarn  mcderatum 
imperiiim]  FarticuJa  tarn  sectiiidoloco 
omittitiir  in  Hav.  a  quo  eti-ini  abest 
inox  rh  eum  :  ut  voluisse  videatiir 
ipsum  deponere  id  tarn  mile,  &i'c.  in 
animo  hahuisse.  Scd  nihil  inulandnni 
esse  reliqiioiiisn  consensus  in  re- 
ceptani  Icct.  evincit.  Piaeterea  quia 
vii'us,  pro  quia  uniuse.  Port,  a  m.sec, 
cum  virus e.Hdrl.  2.  Diicttuini  simi- 
liludo  effecit,  nt  tinius  et  uiuus  ab 
indoctis  librariis  confiinderentnr. 
Mox  aucl.  tradunt,  pro  auct.  sunt, 
Hav.    Sed  frnstra. 

Nisi  scelus  inlestinum]  Flor.  ni  scelus 
intestiiiutn.  J.  F.  Gron.  Similiter 
praefernnt  non  modo  omnes,  qnibus 
iisns  sum,  ccdd.  script!,  sed  etiam 
typis  excnsi  antiqniores  nsqne  ad 
Paris,  a.  1573.  in  qua  deniuni  rh  nisi 
obviam  fiiif. 

Cap.  XLix.  §  1  Inde  L.  Tarquinius 
regnare  occepit]  Ccepit  Voss.  2.  Leid. 
2.  Harl.  2.  Lipi^ieiis.  et  Hav.  cum 
edd.  Aldina  juioribus.  Qiiomodo 
etiam  infra  in  iino  cod.  peccabatnr 
IV.  37.  §  3.  In  Leid.  1.  etiam  ab 
initio  quidem  capit,  sive  cepit,  scrip- 
turn  fuerat,  sed  eadem  mox  minus 
occepit  substitiiit.  Et  recte.  Vcrbum 
enim  '  occipere'  passini  ap.  Liv. 
occurrit.     A'id.  ad  xxxi.  .lO.  ^  G. 

Cui  Supeilio  conniimen  facta  indi- 
dcrunt,  quia  socerutii,  Sfc]  Vox  quia 
non  facit  pro  niciitc  Livii:  uti<|ue 
quum  ?il«s.  Pall,  infra  non  ajinoscant 
que  ad  illiid  priinorcsquc  Palrum,  Vt 
velit  scilicet,  Tiirquiuio  Suporbi  no- 
men  datum,  non  ob  duo  laiitum  scc- 
lera,  scd  plura.  Nam,  initio  sane 
rrgni  non  statim  vocauim  Siipprbum, 
innnunt  ea,  quit>  se(|uunlur  c.  50. 
'  II;iud  minim  esse,  Suprrbo  ti  in- 
dilum  Uoma.'    Luculeutcrdc  codera 


Latinus  Pacatns  ad  Tlieodosium  Pa- 
neg.  c.  20.     '  Humanitas   tam  clara 
in    imperatore,    quam    rara.      Nam 
quum  indiscreta  felicium  pedissequa 
sit  superbia,  vix  cuiquam  coutigit  et 
abundare  fortuna,  rt  indigere  arro- 
gantia;    cujus    quidem    ita  majores 
nostros    semper    pertiesum    est,    ut 
gravioreni  semper  putaverint  servi- 
tute    contenituu) :    ejusque    impati- 
eutia    sint    coacti,    post    bellatores 
Tullos,  Numassacrificos,  et  Romulos 
condilores  regnum  usque  ad  nonien 
odisse.     Deiiique  ipsum   ilium  Tar- 
quiuium   exsecratione  postrema  lioc 
damnaverunt  maledicto;  et  hominem 
libidine  praecipitcm,  avaritia  c^curo, 
immanem  crudelitate,  furore  vecor- 
dem,  vocaverunt  Superbum,  et  puta- 
verunt    sufficere    convicium.'    Grut. 
Freinshem.  non  recte  ad  Livii  verba 
adtendit,  qnum   in  Not.  ad  Flor.  i. 
7.  §  I,  scriberet,   Livium  cogiiominis 
Siiperbi    banc    ralionem    reddidisse, 
quod  insppultum  socerum  abjecerit  : 
qmim   Livius  aperte  non  factum  in- 
didit,  »e(\  facta  indiderunt,  dicat,  quae 
deincpps  eti^im  plura  snljicit.      Vid. 
DiikeruMi   ad  d.  loc.  Flori.    Cetcrum 
vocem  quia,  quam  Grut.  nescio  quam 
ob   caussam,    ad    mentem   Livii   non 
facere  pronunciaf,  idcoque  delendam 
censel,  agnoscuiit  omnes,  (juos  con- 
sului,  codd.     Mox   diciians,   pro  die- 
titans,  e^t  in  Leid.  2. 

§  2  Piiinoies  Patrum,  quos  Servii 
rebus]  Scribcndum  est  primoresque 
Patrum,  quos.  Pendet  enim  adhuc 
senientia.  Et  altera  ratio  est,  cur 
Superbiis  fuerit  appellatus.  Rheti. 
Tolle  copulaiivam,  iynoratam  scrip- 
tis  omnibus,  iguorat'im  editis  ab 
Andr.  usque  ad  Frob.  Coclii  Curio- 
nis  adiiitauientnm  est.  Ncc  dute  so- 
lum raussir,  (piare  Superbus  sit  ap- 
pellatus: subjuncilur  tertia  et  deindc 
plnres.  J.  l-\  Gron.  CopidHUi  non 
C*lio  Curioni,  sed  Rlicnaiio  accep- 
tam  fercridam  esse,  adposila  ejus 
nuta   evincit:    ex   cujus  emend,   ita 


T.    LI  VI I    HIST.    LIH.    I.    CAP.     II). 


02S9 


Basil,  in  officina  Froben.  editum  est 
1535.  jam  anno  quarto  deciino,  pri- 
usijuaiii  LiviiH  ex  recensione  Ca'lii 
Curioiiis  in  liicem  exirct.  Eamdeni 
autem  copiilain  nesciunt  omnes  nos- 
tri  codd.  pripter  Flor.  et  Leid.  1.  In 
verbis  seqq.  interficil,  pro  interfecit, 
prapfert  Hav, 

Ab  se  ipso  adversus  se  exem]tlum  cupi 
posse,  anmitis  corpus  circumsepsif]  A 
se  ipso  Leid.  2.  et  vetustiores  exciisi 
usque  ad  Aid.  qui,  concinentibus 
scri]>tis,  primus  ab  se  ipso  reposuit. 
Tiim  posse  capi,  trajectis  dictionibus, 
Hav.  Insuper,  Corpus  circums(cpsit 
Flor.  armatis  copiis  circ.  Lipsiens. 
qua?  lectio  aperte  ex  ignorantia  scri- 
be promanavit  ;  qui  forsitan  existi- 
mavit,  armatis  ita  simpliciter  dici  non 
posse,  quiim  tamen  alibi  etiam  Livius 
yyai'i  niodo  locutus  sit.  Ita  xxxii. 
39.  '  Quod  arniatus  ipse  armatisque 
septus,  quum  inermes  Komanum  im- 
peratorem  regemque  cerneret,  in 
colloquium  venisset.'  Ubi '  armatos' 
vocat,  qiios  paullo  ante  *  satellites 
armatos'  vocarat.  Vide  Jac.  Gron. 
eo  loco.  Et  iidem  etiam  arniati  sa- 
tellites hoc  loco  intelliguntur,  ut  ex 
subjunctis  vocibus  corpus  circumsep- 
sit  constat.  Satellites  eiiim  custodes 
corporis  vocantnr,  et  ad  custodiam 
corporis  adsciti  dicuntur.  Curt.  iv. 
13.  '  Non  tamen  quisquam  e  custodi- 
Lus  corporis  intraie  tabernaculuni 
audebat.'  v.  11.  'Tibi  tabernaculuni 
statue,  nos  cnrpoiis  tui  custodes  esse 
patiaris.'  c.  2.  '  Idem  Aniyntas  ad- 
duxerat  quin(iuaginta  principuni  Ma- 
cedoniiv  liberos  adultos  ad  custodiam 
corporis.'  vi.  4.  '  Agitasse  Dariurn, 
custodiam  corporis  siii  contra  jus  fas- 
que  peregrino  niiliti  tradere.'  Just. 
II.  8.  '  Obtinet  ad  custodiam  corporis 
sui  satellitnm  auxilium.'  \ii.  12. 
*  Nunc  quo(pie,  ait,  custodiam  corpo- 
ris sui  non  Macedonibus  tantum  se, 
verum  et  illis  crcditurum.' 

§  3   Neque  eniin  ad  jus  regni  quid- 
quatn,  prater   vim,  habebat]  Atqui  si 


liic  Lucius  filius  erat  Tarquinii  Prin- 
ci,  nt  credidit  Livius,  videtur  aliquid 
juris  baliuissc.  Quod  si  quis  dicat, 
jus  regni  erat  in  populi  potestate; 
quid  ergo  populus  Tarquinio  non  eii- 
piiit.'  Glar.  Vociila  eiiim  abest  a 
Lipsiens.  IMox  ncc  populi  jussu  przp- 
feruiit  antiquissimi,quos  vidi,  cxcnsi. 
I'2t  id  admitti  posset,  Jir(?t  addatur 
'  neque  auctoiibus  patribus.'  Vide 
ad  IX.  9.  §  14.  Recte  tamen  hie  Al- 
dus neque  populi  jussu  substituit.  Nam 
in  earn  scripturam  consentiunt  om- 
nes codd.  nisi  quod  unus  Lipsiens.  er- 
rore  scribarum  exliibeat  in  populi 
jussu.  Ceterum  Glareanus  hie  adnio- 
dum  iniquus  in  Livium  est.  Quam- 
quam  euim  Livius  credidit.  Super- 
bum  Prisci  Tarquinii  filinni  fuisse, 
attanicn  recte  dicere  |)otuit,  Super- 
bum  ad  jus  regni  nihil,  prater  vim, 
babuisse.  Kegia  enim  dignitas  Ro- 
inae  non  erat  baereditaria,  sed  po- 
pulum  earn,  cui  vellet,  concessisse, 
vel  Tarquinii  Prisci  exenipio  constat, 
quem  populus  Romanus,  pra'teritis 
Anci  Marcii  liberis,  ingenti  consensu 
regnare  jussit.  Vide  Liv.  i.  35.  Vcre 
itaque  injuslus  rex  erat,  licet  regis 
filius,  quia,  nt  Livius  addit,  neque 
populi  jussu,  neque  auctoiibus  pa- 
tribus regnuni  obtinuerat.  Neqne 
jure  objici  potest,  nt  (jlar.  idem  fe- 
cit, Quid  ergo  populus  Tarquinio  reg- 
iium  non  eiipuit,si  in  ejus  potestate 
jus  regni  fuii.'  Quo  minus  enim  id 
f'aceie  tcntaverit,  obstitit  potentia 
Tarquinii,  cui  niulti  patrum  ac  civi- 
11  m  potentiorum,  in  quos  invitos  om- 
nia onera  reipubiicve  a  pauperibus 
Servius  inclinarat,  tavebant,  et  qui 
insuper  corpus  armatis  circumsep- 
sit  more  tyraiinorum. 

(j  i  Eo  accede  hut,  ut  in  caritate  ci- 
viumi  Eo  accidcbat  Lipsiens.  Librarios 
fre(|uenter  duo  ilia  verba  '  accidere  ' 
et  '  acccdere  '  in  codd.  nianu  exara- 
tis  confudisse,  infra  dicetiir  ad  xxi. 
10.  §  12.  Mox  vocula  in  exsulat  ab 
Haverk. 


6290 


MOT.'E    VARIORUM    IN 


§  5  Perque  earn  caussam  occidere,  in 
cxsilium  agere,  bonis  multare  poterat] 
Niiiil  niovco  :  sic  enini  libb.  qnos  vi- 
di ;  constatqiie  sensiis.  Sed  idem 
lion  motio  constabit,  veriim  et  nnn 
paulo  aatrebitnr,  si  to  poterat  recida- 
inus.  Parum  eiiim  ei  fiiit  potuisse: 
fecit,  quod  potiiit,  acriiis,  qnam  de- 
biiit.  J.  F.  Gron,  Per  earn  caussam 
Leid.  2.    Turn  in  exsilia  agere  Hav. 

§  G  Ita  Pairum  pracipiie]  In  scrip- 
to  cod.  legitnr,  Prcecipue  ita  Pat/'um. 
Rhen.  Similiter  on)nes  antiquiores 
edd.  pro  quo  primus  Aid.  recepit 
id,  quod  nunc  vulgo  exstat.  Aldo 
adsentiunt  omnes  nostri  codd.  nisi 
quod  Item  Patrum pracipue  so\»s  prse- 
ferat  Leid.  2.  INIox  eligere,  pro  le- 
gere,\ois.  2.  a  m.  pr.  Vide  ad  ii. 
1.  §  10.  Et  paullo  post  indignarclur, 
pro  indignurtntur,  Harl.  3.  Tandem 
vox  oi'do  exsiilat  a  Leid.  2. 

§  7  Hie  eiiiin  regum  primus  traditum 
a  prioriltus  morem]  Ita  recte  edituni 
Rasileiv  ex  officina  Fioben.1531.  Om- 
nes non  iDodo  edd.  qnas  vidi,  priores, 
sed  codd.  ctiam  Flor.  Hail,  ambo, 
Leid.  ami)o,  Lipsiens.  Port.  Hav.  et 
Neap.  Lat.  praferunt  primus,  ut  tra- 
dilur,  qnam  scriptnram  in  Oxon.  L.  1. 
sibi  ol)viam  fiiisse  Hearne  nionnit. 
Etiam  primoribus,  pro  prioribus,  Hav. 
Vide  ad  xxxvii.  43.  ^  10.  Turn,  quia 
domcsticis  consiliis,  vocnla  ab  initio 
addila,  idem  Hav.  Praeterea  rem- 
pub.  dam.  consiliis,  alio  verbonini  or- 
dine,  ed>l.  ante  Aid.  qui  ordineni  ita 
inmutavit,  (it  nunc  vuli;o  exstat,  ad- 
sentientibns,  quibus  iisus  sum,  mcni- 
branis  vett. 

§  8  Lalinorum  sibi  marime  genlem 
ctniciliiibat]  Maxime  gent,  sil/i  cone. 
Harl.  2.  et  Lipsiens.  sil>i gent.inaxime 
cone.  Hav.  maxime  sil/i  gentem  cone. 
Port.  Paullo  post o/im/^Ks,  proopibus, 
Leid.  2.     Vide  ad  viir.  Ifi.  §  4. 

«:  0  Octitvio  IMumilio  TuseuUtno']  Si 
noMicn  K''"""*  bnjiis  est  '  Mamilius,' 
nt  nionys.  et  l''est.  Hcribiint,  erpo 
•  ()cla\iiis'  pin-nomcn  c6l,quod  alias 


Octavia*  gentis  est  nonien,  Qnia  ve- 
ro  nusquam  pra?noniina  loco  nonii- 
num  usurpata  sunt,  propterea  suspi- 
cor,  ne  Octavo  Mamilio  sit  leyfendnni  ; 
ut  Octavus  sit  praMiomen,  perinde  ac 
in  viris  Quintns,  Sextus,  Decimus  ; 
et  in  feminis  Prima,  Secunda,  Tertia, 
Quarta,  Quinta,  auctore  Varrone  de 
L.  L.  VIII.  p.  113.  Livius  etiam  post 
III.  29.  '  L.  Mamilio  Tusculano  '  da- 
tiim  civitatem  scribit.  Sigon.  Octavo 
Mamilio  T«sc«?a»o  scripsit  Sigon.  sic 
scribendum  inonuit  et  Carrio.  Sed 
omnes  libb.  et  vett.  editt.  Octavio. 
Causantnr,  ut  Quintns,  Sextns,  De- 
cimus, ita  Octavus  prrenomen  esse  ; 
Octavius  vero  nonien  gentile.  Sed 
alia  ratio  est  Romanornm  nominnni, 
alia  reliquae  Italia;  :  lionini  videas 
pra'nomina,  quae  Ronianis  faiiiilia- 
runi  vel  gentium  nomina  sunt,  nt  ob- 
servavit  Gerardiis  Vossins  filius,  bre- 
via  gaudia  nostra,  ad  Veil.  ii.  16. 
'Rlarins  Statilins'  pra-fectuseqiiitum 
Lucanoruni  xxii.  42.  '  Dccius  Ma- 
gius'  XXIII.  7.  quem  perprram  Deci- 
mum  facit  Sigonius  ;  et  ibidem  '  Ma- 
rius  Blosiiis,'  quem  idem  Marcum,  vel 
Blanium  fingit.  J.  F.  Gron.  Octavo 
Mainilio  se  invenisse  in  Pal.  1.  tuni 
liic  turn  inf.  ii.  15.  §  7.  ad  posterio- 
rem  locum  Cebli.  notavit.  Ex  nos- 
tris  solus  Leid.  2.  Octavo  DJamilio 
liic  praefeit.  Keliqui  omnes  Octavio 
Mamilio  exliibent  non  tantnm  loco 
(juem  pra'  nianibiis  lial)emus,sed  prae- 
tor Leid.  1.  etiam  inf.  ii.  15.  et  18. 
qiiod  recte  probat  Gron.  Ita  passim 
ap.  Dion.  Hal.  1. 1\ .  v.  et  vi.  'OktHos, 
vel  'OKTaovios  l/la^i\ws  vocatur;  quaj 
sciiptura  constanter servatur in  codd. 
ejus  ^Iss.quos  viii  docti  consuluerunt. 
Nescio  itaqne,  quanta  (ides  liabcnda 
sit  Lnd.  Carrioni,  (|ui  ICmeiul.  i,  1. 
Octavo  in  antiquissiiiiis  Livii  meni- 
branis  repciiri,  eodem((ue  niodo  id 
noinen  aliquot  loris  apnd  Dionys.  in 
regio  excmplari  exarari  nionuit.  JCi- 
dem  adsentil  Andr.  Sclioltiis  Obs. 
Human,  in.  17.  Ilinc  ncque  conatuiii 


T.    LIVII    HIST.    LIU.    1.    CAl'.    iJO. 


0291 


Piflliii  piobo,  qui  ap.  Valer.  Max. 
1.  8.  ex.  1.  iiiiius  cod.  Atrebat.  aiic- 
Toritatc  DJnmiliiis  Octntiis,  pro  Octa- 
rius,  leponehat  ;  ciijus  incepliini  iiiil- 
liis  uliaiii  seqiieiiiiiini  doctonim  intei- 
|>retiiin  jiiobavit.  '  Octavins  Manii- 
liiis'  etiam  vocatur  Ciceroni  ad  At- 
tic. IX.  10.  ct  de  Nattir.  Deor.  ii.  2. 
Paiiter  '  Octavins  Metiiis  '  est  X.  41. 
ubi  tanieii  Sigoii.  iion  eodem  mode 
niutasse,  (|iium  cadem  sit  ratio,  de- 
iiiiror.  Kc'cte  auteni  Groii.  moniiit, 
aliain  rationeiii  esse  piaciioniinnni 
Komanoniiii,  aliam  reliqiioruin  Italo- 
nini.  Quaedam  vide  ad  c.  23.  §  4. 
et  ad  IX.  20.  §  7.  eliain  qiur  Groii. 
iiioniiit  prima  ed.  notarum  in  Liv.  ad 
xi.iv.  40.  Insiipcr  Mamlio  Port,  a 
m.  sec.  Man'dio  Voss.  2.  Lipsiens. 
et  Hav.     Vide  ad  iii.  18.  §  2. 

Ab  Uhjsse  Denque  Circe  oriundus] 
Ab  Ulixe  Voss.  2.  Leid.  iiterq.  Harl. 
uterq.  Port,  et  Hav.  qua  ratione  fre- 
qiientissinip  hoc  nomen  in  niembranis 
optinu*  lidei  exarari  solet.  Vide  vi- 
ros  doctos  ad   Nason.  Epist.  Heroid. 

1.  1.  Deinde  Deaque  Circa  Florent. 
Leid.  1.  et  Harl.  1.  Latina  Icrmiiia- 
tione,  (pia  potius,  quam  Gra?ca,  Li- 
vius  passim  uti  solitus  est.  Eadem, 
etiam  in  ipsa  liac  voce,  aliis  optimis 
scriptoribus  in  nsu  fuit.  Vide  Voss. 
Gramm.  iv.  2. 

Ei  Mainilio  filiam  iiuptum(htl'\  Xiip- 
tu  dat  Voss.  see.  7iU}Huii]ue  dnt  Harl. 

2.  nu])lui  dat  Hav.  Sed  niliii  niutan- 
dum.  Liv.  xxiii,  2.  '  Quippe  qui 
liberos  rx  Ap.  Claudii  fiiia  liaberet, 
filiamque  Romam  nuptum  Livio  de- 
disset.'  Terent.  in  Andr.  ii.  1.  1. 
'  Oiiid  ais,  IJyrria  ?  datnrne  ilia  Pam- 
l)hilo  hodie  nuptum  P'  In  Adelpb. 
ill.  2.  47.  '  Primum  indotata  est: 
turn  praeterea,  quiE  secunda  ei  dos 
crat,  Periit  :  pro  viinjine  dari  nuptum 
non  potest.'  In  Pborm.  iv.  5.  8. 
'  Dicat,  eam  dare  nos  Phormioni 
nuptuu),nesuccenseat.'  Plaut.in  Cis- 
tell.  I.  1.  44.  '  At  salius  fiicrat, 
cam  viro  dare  nuptum  potius.'   Suet. 


in  Aup.  c.  C3.  '  Juliam  primum  Mar- 
cello,  Octavid?  sororis  strjc  lilio,  tan- 
lum  (|uod  pucriliani  egrcsso,  di-inde, 
ut  is  obiit,  M.  Agrippae  nuptum  de- 
dit.'  Vai.  Max.  iv.  4.  ex.  9.  '  Taceo 
enim,  quod  princeps  civitatis  fdiam 
ci  nuptum  dedit,  cujus  penates  tain 
jt'juiios  perunia  vid(!bal.'  vii.  1.  ex.1. 
•  Fecit,  ut  eodem  tempore  tres  lilios 
consiilares,  nnum  etiam  censorium  ac 
triumpbalem,  et  quartiim  pra>toriuin 
videret :  ntque  tres  filias  nuptum  da- 
ret,  earumque  subolcni  siuii  suo  ex- 
ciperet : '  quo  utroque  loco  videndi 
sunt  erudili  commentatorcs.  Et  Ul- 
|)ian.  1.  XI.  §  3.  ff.  Quod  falso  tutore, 
'  Julianus  libro  xxi.  Dij^estorura 
tractat,  an  etiam  in  patrem  debeat 
dari  liipc  actio,  qui  filium  niinorem 
duodecim  annis  nuptum  dedit  ?'  Si- 
militer '  nuptum  coUocare '  Ceesar 
dixit  B.  G.  1.  18.  '  Ipsum  ex  Helve- 
tiis  uxorein  habere  :  sororem  ex  ma- 
tre  et  propinquas  suas  nu|)tum  in  ali- 
as civitates  collocasse  :'  ubi  alia  ex- 
cmpla  ex  JCtis  laudavit  Ciaccon. 
Eadem  iocutio  restituenda  est  Colu- 
mella; de  Re  Rust.  iv.  3.  '  .Minorem 
deinde  filiam  nui)tum  collocasse  in 
dimidia  parte  reliqui  agri.'  Ita  legit 
pracstantissimus  codex  Sangerman. 
Vulgo  editur  nuptui  collocasse.  Priuio 
hie  ap.  Liv.  sciiptuin  iiierat,  nuptn. 
Mox,  virgula  omissa,  r!W/>(H,  ut  liabet 
Voss.  2.  Quod  aperte  vitiosum  ali 
niutarunt  in  7iuptui. 

Cap.  l.  §  1  Quum  in  diem  cerlnm] 
Turn  in  diem  cerlam  Lipsiens.  tiiin  v.t 
cum,  vel  quuni,  passim  in  libris  scrip- 
tis  conf'undi  solent  a  librariis.  Vide 
ad  Epitom.  Liv.  1.  XLViii.  circa  fineiii. 

§  2  Convcniutit  freqitcnlcs prima  luce} 
Voccm  frequentes  dee!.se  in  Oxon.  L. 
1.  auctor  est  Hearnc.//<(/U('ji<c)-  pra;- 
fert  Lipsiens.  Vulgatum  probum  est. 
INIox  c.  52.  '  Indicium  junioribus  La- 
tiiiorum,  ut  ex  fccdcre  die  certa  ad 
luciim  Ferenlinai  arniati  fre(pientes 
adessent.'  ii.  45.  '  Frequentes  in  praj- 
torium  conveniunt,  poscunt  puguani, 


{1292 


NOT^    VARIORUM    IN 


postulant  ut  signum  daietiir.'  Et  i!a 
Stepissime  turn  Liviiis,  tuni  alii  scrip- 
tores.  Conv.  prima  luce  freq.  vocabulis 
trajectis,  est  in  Leid.  2. 

Toia  die  in  concilio'\  Toto  die  Flor. 
et  Hail,  iiterq.  Inf.  xxvii.  13.  '  Ut 
prcelio  per  diem  totnm  infeliciter  to- 
lerato  tristior  iis  iiati  duels  oratio 
esset.'  Ubi  vide  qnaB  notantur.  In 
conscilio  habet  Lipsiens.  Vide  ad  c. 
8.  (^6. 

§  3  Haud  mirum  esse,  Superbo  indi- 
tian  Roma  cogn.  esse"]  Vet.  lect.  Haud 
mirum  esse,  Superbo  ei  inditum.  Rlien. 
Et  hipc  Curionis  sinistra  cura.  Ante 
illinn  ntisqiiam  r'i>  ei:  nee  agnosciint 
nianu  exarati.  Ergo  Inducatnr.  J,  F. 
Gron,  Primus,  non  Curio,  at  Vasco- 
sanus  rh  ei  in  coiitextuin  recepit;  sed 
praeeunte  Rlienani  cod.  quod  recte 
iterum  Gron.  induxit.  Abest  enim 
ab  omnibus  codd.  nostris  ;  nisi  quod 
Roma  ei  notnen  sit  in  Flor.  neque  se 
in  Oxon.  L.  1.  reperisse  Hearne  tes- 
tattis  est.  Praeterea  vocem  Romce 
a  qnibusdani  libb.  exsnlare  idem 
Hearne  auctor  est,  quam  tamen  nos- 
tri  omnes,  calamo  et  mann  exarati, 
servant.  Tandem  noynen,  pro  cogno- 
men, babent  Florent.  et  Leid.  2. 

Jam  enim  ila  clam  quidam  mussilan- 
tes,  vulgo  tamen,  eum  adpellabant]  Mibi 
18  loons  perpetuo  snspectus  fuit  ;  ne- 
que  sine  causa.  Pugn ant  enim  inter  se 
*  qnoxdam  clam  mussitanles,'  et  '  vul- 
go  eum  appcllasse  Superbunj.'  Vulgo 
enim  dicitur,  (|nod  a  nemine  non  jac- 
tatnr  ;  a  quihusdam  dicitur,  quod  a 
panels.  Recte  igitur  ad  istum  moduni 
lib.  Hnslid.  jam  enim  quidcm  clam  ita 
mussitantes,  diclione  quidam  niutata 
in  quidcm,  ut  intelligercmns,  clam  qui- 
deni  ila  eum  vocitari,  sed  tamen  pas- 
sim. AViHjj.  Misccll.  V.  15.  Recte 
lianc  Naiinii  emendatiouem  CJrut.  re- 
cepit. Eamdem  probant  codd.  nostri, 
nisi  quod  quidam  suporsit  in  I'^lor.  et 
Harl.  2.  N'occs  quidam  et  quidem  sanpc 
in  codd.  vitt.  confiiudunlur.  Vide  ad 
XXXIX.  17.  ^  5.   Tum  munilatilcs  scri- 


bnnt  Flor.  Leid.  nterq.  Lipsiens. 
Port,  et  Ilav.  prava  posterimum  tem- 
porum  ortbograpliia.  IVlox  appellant 
Port.  Denique  rh  esse  non  adparet 
in  eodem  Port,  et  Lipsiens. 

^  4  Ipsum,  qui  concilium  indixerill 
Indixerat  Voss.  2.  Leid.  1.  Harl.  2. 
Hav.  Lipsiens.  et  Port,  consilium  vero 
Voss.  2.  Leid.  ambo,et  Hav.  Vide  ad 
cap.  seq.  in  princ.  PauUo  ante  a  do- 
mo,  pro  ab  domo,  Voss.  2.  et  Leid.  2. 

Cui  enim  non  adparet]  Adbuc  pen- 
det  sententia  per  verba  infiuita.  Prae- 
cessit  '  superbius  esse,  non  adesse, 
tentari:'  itaque  scribendum  bic  ap- 
parere.  Cui  enim  non  apparere.  Rhen. 
Emendationi  Rlienani  favent  Flor.  a 
m.  pr.  Leid.  uterq.  Harl.  vet.  et  Lip- 
siens. At  reliqni  nostri  cum  Neap. 
Lat.  damnatumrtc//jar('<  male  retinent. 

^  5  Quod  si  sui  bene  crediderint  ci- 
ves]  Quod  si  sui  ei  cred.  ad  oram  Livii 
conjecit  Anton.  Peiiz.  Sed  male. 
Vnlgatum  inlustravit  Gron.  ad  Sen. 
de  Brevit.  Vitae  c.  18.  Mox  si  cred. 
illud  est, non  rapt.  parr,  credere  Leid.  2. 

Credere  et  Latinos:  quamquam  ne 
sic  quidem  alicnigcneE  debercnt]  Meo 
periculo  distingue,  et  lege,  credere  et 
Latinos  (quamquam  ne  sic  quidem  alie- 
nigenw)  debcre.  lufinilis  locis  infini- 
tam  liujusniodi  orationem  additamen- 
tis  snis  fiilcire  sunt  aggressi ;  quorum 
acervum  congtssimiis  in  Obss.  Ca;te- 
riini,  quo  minus  dui)iles,  scito  dchcrc 
plane  in  Flor.  legi.  ./.  /•".  (iron.  Om- 
nino  probanda  emendatio  Gron. 
quamvis  ex  omnibus  nostris  solus 
Hav.  eam  lirmct.  Eamdem  lectio- 
ncni  in  Oxoiiiensibus  L.  1.  et  N.  sibi 
obviam  f'uisse  Htaiiie  teslatur.  Ora- 
tioncs  infiiiitivas  sirpissime  librariis 
dis|)licnissc,  ideo(pie  iiipeiilc  ab  iis 
conruptas,  esse,  pra'scriim  in  scriptis 
Livii  codd.  multis  cxemplis  ad  liiinc 
locum  congestis  olim  dociicriit  Gron. 
in  prima  nott.  cd.  qua?,  noii  contem- 
nenda  mantissa  ancta,  dcinde  trans- 
tiilit  in  Gbs.  ii.  M.  Add.  Rlien.  inf. 
ad  Liv.  III.  8.  ^  1.     Sigon,  ad  ii.  51. 


T.    LIVII    HIST.    LIU.    I.    CAP.   50. 


G293 


^  7.  Gehli.  atl  i.  12.  §  1.  Gron.  ad 
VI.  27.  §  10.  Similia  ejiisilem  enoris 
exenipla  frefiueiitissinie  in  codd. 
itcriptis  occiiriiint.  Vide  quae  no- 
taiiliir  lioc  lib.  c,  40.  §  2.  ct  ad  c.  58. 
§  3.  11.23.  §  13.  c.  45.§3.  c.50.  §  3. 
r.  55.  §  5.  c.  58.  §  5.  in.  C5.  §  9.  iv. 
13.  ^  4.  c.  39.  $  2.  c.  54.  §  9.  \i.  39. 
^  10.  IX.  22.  §  3.  XXI.  53.  §  5.  XXII. 
40.  §  7.  XXIII.  27.  §2.  XXVII.  50.  § 
5.  XXXVI.  2C.  §  3.  XXXVII,  15.  §  2. 
c.  20.  §8.  XXXVIII.  14.  §  8.  c.  40.  § 
10.  XLV.  19.  §  10.  et  aliis  locis  plnii- 
biis.  Praetcrca  etiam  Lalinos,  pro  et 
Latinos,  Hail.  2.  Vide  ad  xxii.  47. 
4  9.  Turn,  quaiiKjiiam  nee  siquidem 
Voss.  2.  quicquain  ncc  sic  qiddem  Leid. 
2.  quamqiiani  nee  sit  quidem  Hav. 
quamquam  nee  sic  quidem  Harl.  2.  De 
fjiio  erroie,  in  sciiptis  iibiqiie  obvlo, 
vide  ad  c.  10.  §  3.  Vox  quidem  iion 
con)|)arel)at  in  Lipsiens. 

§  G  Sin  suosejus]  Si,  pro  Sin,  Port, 
et  Hav.  Vide  ad  jv.  5.  §  G.  Si  in  suns 
ejus  Voss.  2.  Leid.  1.  et  Lipsiens.  Si 
et  suos  ejus  Hail.  2.  Qiice  lectiones, 
licet  et  ipsas  vitiatae,  verioris  taincn 
sci'ipturre  vestigia  qiiaedam  servant. 
RIox  qui  cum  alti  super  alios  idem  Harl. 
2.  Deni(|ne  jwrtcndissc,  pro  porlendi, 
Leid.  2.  Sed  iiltimve  literae  perperani 
repetitae  sunt  ex  voce  seq. 

Domum  suam  qucmquc  inde  nhitums] 
Th  inde  abest  a  Leid.  2.  kabituios  an- 
teni,  pro  abitufos,  exijibeiit  Leid.  1. 
Lipsiens.  et  Hav.  perperani  pra;po- 
sita  adspiratione.  Vide  ad  xxii.  59. 
^  19.  Mox  nee  mngis,  pro  neque  ma- 
gis,  est  in  Hav.  Tiiin  diem  consilii 
in  Leid.  1.  Vide  ad  c.  seq.  §  1.  Hinc 
Th  ipse  deficit  in  Hav.  'landem  in- 
di.iit,  pro  indixerit,  obvio  passim  er- 
rore,  hiibent  Neap.  La(.  et  edd.  Al- 
dina  antiqniores.  Primo  scriptiini 
fiierat  per  eompendiiun  indix'it ;  sed 
librarins  ciirrtnte  calanio  adpictani 
iiotain  addere  oblitns  est ;  vel  eadem 
dilutiore  atramento  scripta  ant  aliain 
ob  canssam  oculos  ejus  fngit.  Siniili 
errore  in  Leid.  2.  ixarntnin  est  disse' 


ret,  pro  dissereret,  iioc  cap.  ^  7.  et  ab- 
/(lit,  pro  abj'uerit,  cap.  seq.  §  4.  Vide 
pliira  ad  xi..  14.  §  10.  indixernt  est  in 
Lfid.  2.  direiit  in  Leid.  1.  Forte 
scriptiini  t'lUMat  idixeiit.  Priniain  au- 
tein  litcrani  cum  supra  scripta  nota 
iiitercepit  iiltiiiia  vocis  piaeced.  Vide 
ad  xxxvii.  41.  §  8. 

§  7  Opes  domi  naclus,  quum  maxime 
dissererel]  Opes  dumiitatus,  quum  Leid. 

I.  Lipsiens.  et  Port,  a  m.  pr.  mani- 
festo scribanini  lapsn,  qui,  nnica  li- 
ters extrita,  diias  diversas  voces  in 
unain  coiijimxernnt.  Praeterea  dis- 
serel  Leid.  2.  Vide  ad  §  G.  Iiujus 
cap. 

§  8  Aversi  onmes  ad  Tiirq.]  Adtcrsi 
o?«Hfs  Voss.2.  Leid.  2.  et  Hav.  Male. 
Aversi,  nempe  ab  aiidiendo  Tiirna 
Herdonio.  Vide  ad  i.  40.  §  7.  et  ad 
XXXV.  31.  §1.  Mox  udmonitus,  pro 
7Honitus,  Harl.  2. 

Quod  id  iemporis  venissell  [Vide 
Lectt.Varr.]  IIlud/«/)>Ae<  Fioreiit.  po- 
titjs  adscribo  erranii  librario.  Simili 
enini  niodo  futuram,  pro  venluntm, 
datum  erat  in  cod.  scripto  ii.  5G.  §  5. 
nbi  vide.  Conjectnrae  tanien  Gro- 
novii  non  nihil  favet  Hav.  cxbibens 
quod  ad  id  temp.  ren. 

Cura  reconciliandi  eos  in  gratiam 
vioratum  esse]  El  cura  ree.  Leid.  2. 
Turn  7-ec.  eos  in  gratia  Hav.  Male. 
Cic.  pro  Don),  c.  50.  '  Inimici  in  gra- 
tiam  rcconciliabantiir.'  Ultimain  li- 
te ra  t^  grai  in  >«  intercepit  prima  se- 
qiientis.  Quin  eaiiem  neque  in  voce 
spqnenti  salva  in  omnibus  INlss.  fuit; 
oratum  enim,  pro  nwratum,  praefert 
Leid.  1.  prima  litera  ilidem  interci- 
dente  ob  nit.  vocis  prieced.    Vide  ad 

II.  44.  §  G. 

Quia  ea  res  exeminsct  ilium  diem, 
post  era  die  aclurum]  Quia  res  exem. 
eum  diem  Leid.  2.  quia  hac  res  Hav. 
Deinde  ilium  diii  act.  Voss.  2.  omissis 
duabns  vocibus  negligentia  scribse, 
cui  caiissa  exstitit  repetitio  r&u  die, 
id  est,  diem,  et  die. 

§  9  iVe  id  quidem  ab  Turno  tulissc 


6294 


NOTiE    VARIORUM    IN 


taciturn  fenint']  Vet.  lib.  Ne  id  quidem 
Turnum  tul.  tac.  ferunt.  Recte  :  nam 
in  piiore  lectione  tidisse  ad  Siiper- 
biini,  in  hac  ad  Tiiriiinn  refertiir; 
quo  fit  oialio  reclior.     Nam  addit, 

•  dixisse  enim.'  Sic  vii.  1.  '  Non 
patienlibiis  taciturn  tribnnis.'  Sigon. 
Vet.  abs  Turno  tidisse  taciturn.  Lip- 
sins.  Adfeit  Sigon.  ex  veteri  siio 
Turnum  tulisse,  probatqne  ;  et  minus 
recta  ei  videtnr  oratio,  si  tidisse  ad 
Superbum  leferatur.  At  non  iia  vi- 
sum Livio,  qui  similiter  in.  45.  '  Fer- 
ro  liinc  tibi  snmmovendns  sum,  Appi, 
ut  tacitum  feras,  quod  celari  vis.' 
Cic.  ad  Att.  II.  3.  '  Ca'saii  si  repre- 
benderis,  non  feres  tacitum,  nisi  quid 
erit  ejusmodi,  quod  sine  sunitu  corri- 
gi  possit.'  Plant.  Asin.  iv.  2.  '  Sus- 
pendas  potius  me,  quam  tacita  liiEc 
tu  auferas.'  Dicitur  igitur  qnis  et 
'  tacitum  ferre  '  dictum  vel  factum, 
cui  nemo  reclamat  et  obmnrmurat. 
Perinde  nt  dicimus  '  ferre  impnni- 
tum.'  Ad  sententiam  Turni  pertinet 
1.  4.  D.  de  Judic.  '  Lis  nulla  nobis 
esse  potest  cnm  co,  quern  in  potes- 
tate  habemus,  nisi  ex  castrensi  pecn- 
lio.'  J.  F.  Gron.  Cnm  vet.  lib.  Sigo- 
nii  facit  Hav.  Et  ita  fere  Livius 
XXXV.  19.  '  Hannibal  non  adhibitus 
in  consilium  primo  eam  coutumeliam 
tacitus  tulit.'  Sed  nee  multiim  ab 
hac  lectione  abit  Voss.  2.  pra>t'erens 
Ne  id  quidem  tulisse  Turnum  taciturn 
ferlur.  Pra'stat  tamcn  scriptura  a 
Gronovio  vindicata,  pro  qua  etiam 
stant  reliqni  codd.  qtios  considui. 
Cetcrum  Sigon.  non  absolute ncgabat, 

*  taciturn  ab  alicjuo  ferre'  rccte  dici 
posse,  ut  Gron.  ejus  verba  cepi>se 
videtur;  vi-rnm  dt-finitc  ilia  lorutio 
ci  hoc  loco  displicebat  propter  se- 
quenlia  '  dixisse  eniui.'  lYrrc  ita- 
qiie  non  potnit,  Tcrbuni  tulisse  nd 
Superbum  referri,  et  tamcn  scquens 
dixisse  ad  'I'urnum  Hcrdoniuin  pcrti- 
ncrc,  nullo  addito  signo,  mule  lector 
liaiu;  orationis  mulalionem  colligat, 
quod  abruptius  ipsi  visum  est.     Si 


tamen  diligentius  ad  stilum  eruditnm 
Livii  animum  adteudisset,  id  alibi 
quoque  in  eo  deprelienderc  potnisset. 
Ita  III.  14.  '  Alibi  popularis  juventns 
erat :  nee  cetera  modo  tribuni  tran- 
quillo  peregere ;  sed  refecli  quoque 
ill  inseqnentem  annum  :  ne  voce  qui- 
dem incomnioda,  nedum  ut  nlla  vis 
fieret,  paullatim  permulcendo  trac- 
tandoque  niansuefecerant  plebem  :' 
nbi  ultima  pars  referenda  est  ad  ju- 
venes  patricios,  licet  proxime  prae- 
cedentia  ad  tribunos  plebis  perti- 
neant.  iv.  48.  '  Prensantur  a  prin- 
cipibus  tribuni;  pollicendo  id  gratum 
singulis,  gratum  universo  senaini 
fore,  sex  ad  intercessionem  compara- 
vcre:'  nbi  similiter  '  comparavore' 
res[)icit  '  principes,'  quum  praece- 
dens  '  prensantur  '  dicatur  de  tribu- 
nis-  Similia  alia  exempla  observavit 
Gron.  ad  Liv.  xxxvn.  20.  §  7.  et  ad 
XLiii.  15.  §  6. 

Paucisque  transigi  verbis  posse~\ 
Paucis  quoque  transigi  Hav.  Vide  ad 
\ .  27.  §  1,  verbis  transigi  posse,  dictio- 
nibus  trajectis,  Leid.  2.  l\Iox  infortu- 
nium habiturum  esse,  alio  iterum  or- 
dine,  idem  Leid.  2.  habiturum  esse  in- 
fortuniiun  Harl.  2. 

Cap.  li.  ^  1  In  regent  Romanum  in- 
crepans  ex  concilio  abiit]  In  Rom.  re- 
gem  Leid.  2.  Harl.  2.  et  Lipsiens. 
Deinde  c.r  conscilio  idem  Lipsiens.  ut 
sa-pe  alibi  pra-ferre  solitns  est.  Vide 
ad  r.  8.  §  G.  ex  consilio  Voss.  2.  et 
Leid.  2.  Ubitpie  librarii  duo  har-c 
vocabula  confuilerunt.  Ita  cap. 
praec.  §  4.  consilium,  pro  concilium, 
praeferunt  Voss.  2.  Leid.  ambo,  et 
Hav.  ct  postca  §  G.  obserrnturos  diem 
consilii  Leid.  2.  et  ita  iiifinitis  locis 
aliis,  Venim  et  hoc  et  adductis  locis 
concilium,  non  consilium,  verius  esse, 
ostendnnt,  quae  nolavit  J.  1'.  Gron. 
ad  xi.iv.  2.  §  5. 

Aliquanto,  quam  videbalur]  Vox 
quam  deficit  in  Hav.  Sed  eam  in- 
tercepivsn  vidcntiir  ultima;  syllabai 
vocis  privccd.  aliquanto. 


T.    LIVM    HIST.    LIU.    I.    CAP.    .ol . 


G295 


§  2  Scrviim  Tumi  tturo  connipit,  ut 
in  diccrsoriuin  cJuk]  Ut  pai  tictilam  acl- 
jccit  alii|iiis,  (lUic  uon  est  in  libio 
st-ripio,  iiec  est  necessaria.  Elcgan- 
tius  enini  ilirilur,  servum  Turui  auro 
currupit,  in  divers.  Ulii  subaiiditiir 
ut.  Rlieu.  Flor.  servos  T.  a.  corrupit, 
ut  in  diversorium  e.  v.  m.  gl.  inf.  sine- 
rent.  Dionys.  iv.  p.  2-18.  Twv  yap 
irapaKOfit^SuTaiv  rdre  vno^vyta  Kal  ti]V 
aiTo(TKev^}f  rod  Tvpvov  depajrdvroiv  tovs 
•novripoTarovs  i^fvpwv  Kal  Sia(pOfipas 
Xfrfip^acrtv.  Farticiila  exstabat  in  edi- 
tis  ante  Rhen.  (|iiani  n)aIo  consilio 
isto  siisliilit.  J.  F.  Gron.  Servum 
Tumi  corrumpil  Lijisiens.  Vide  lioc 
lib.  ad  c.  50.  §  12.  Deindc  partic  iiia 
ut  abest  a  Leid.  1.  Hail.  1.  et  Lip- 
siens.  qnain  se  etiani  in  Oxoniensi- 
bns  L.  2.  et  C.  non  repeilsse  Hearne 
professus  est.  Veriini  excidisse  vide- 
tiir  ob  diictiiiini  similitiidinein  vel 
vocis  seq.  in,  vel  etiam  ultimo  sylla- 
bee  vocis  piaec.  corrupit.  Contrario 
errore  eanideni  a  libiariis  additani 
fnisse  ex  repetitione  posterionim  lite- 
raniin  vocis  praeced.  J«saj<  videbimns 
ad  xi.ii.  OS.  §  5.  Piceteiea  legendiim 
in  decersorium  ejus,  quomodo  optiinus 
cod.  Salmasiaims  Suetonii  '  deverso- 
li'je  luberna: '  cxhibet  in  Vit.  Neron. 
c.  27.  et  *  deversoria'  in  Vit.  Vitell. 
c.  7.  et  qnoniodo  exiiibet  Flor.  Et 
ita  niox  hoc  cap.  §  7.  reponendiim 
est  deverliculi,  pro  diverliculi.  Ubi 
plura  vi<le.  Tandem  clam  inferri  in- 
veiso  oidine  babet  Hav. 

§  3  Ea  quum  una  node  perfecta  es- 
sent]  Gronov.  prima  ed.  nott.  scribi 
jusserat,  ea  (juum  prima  node,  addens 
non  pluies  noctes  Tarciiiinio  ad  sce- 
1ns  vacasse.  Veriim  recte  in  iteratis 
curishanc  coiijectiiiani  induxit:  nam 
una  node  est  una  eademque  nocte. 
Liv.  XLV.  34.  '  Ante  in  uUeriores, 
quam  in  propiores,  piofecti,  ut  nno 
die  in  omncs  pcrveniretiir.'  Plant, 
in  Mercat.  ir.  1.  22.  '  De  lanificio 
neniineni  nietiio,  una  aetate  quae  sit.' 
Ter.  Euu.  n.  3.  75.  'Adeiitunain 


unis  irdibus.'  Cic.  pro  Cbinnt.  c.  'J. 
'  CJuum  nno  tempore  aiidissef,  sibi 
nun  solum  tilium,  sed  etiam  exseipiia- 
rum  niunus  ereptum.'  Ovid.  Epist. 
Her.  VI.  95.  '  tlialamoque  relictus  in 
uno  Inpavidiis  somno,  nocte  silenle, 
frui.'  Justin,  m.  2.  '  Quippe  selas, 
villus,  consilium,  sapieiitia  iitrique 
prope  una,  gloria  quoqne  reriini  ges- 
tarum  eadem.'  xxvir.2.  '  Ne  cum 
diiobns  lino  tempore  dimioaret.'  Ce- 
terum  quum  nocte  una  Harl.  2.  et  Lip- 
sii'iis.  et  paullo  ante  luc.  Tartj.  Leid.  2. 
utrobiqne  ordine  miitato.  Turn  a  se, 
pro  ad  se,  Voss.  2.  et  Leid.  1.  Tan- 
dem turbalus,  pro  perturbattis,  Voss.  2. 
Moram  suam  hesternam, . . .]  ]\Joram 
suam  externam,  solemni  liiirarioniin 
errore,  Voss.  2.  et  Leid.  2.  quorum 
j)rior  etiam  niox  §  stq.  externa  die, 
pro  he.sterno  die  pra'fert.  Vide  ad  xi.. 
1-1.  §  2.     Deinde  dilntam  Hav. 

§  4  Ah  Turno  did  sibi  in  primoribus] 
Vet.  dicit,  sibi  et  prim.  Lipsiiis.  A 
Turno  dicit  Leid.  2.  qui  olim  vetiis 
Lipsii  fuit.  In  primoribus  aiitem  er- 
ror operarum  erat  in  edit.  Paris. 
1573.  INIox  in  consilio  Leid.  1.  Vide 
boc  cap.  ad  §  1. 

Quod  auclor  concilii  ub/ueril]  Ador 
consilii  Leid.  2.  actor  concilii  Poit.  et 
Lipsiens.  qme  lectiones  doiniitan- 
tium  libiariuruin  soinnia  liabenda 
sunt.  Vid.  ad  c.  20.  §  5.  Deinde 
concili  afuerit  Flor.  a  m.  pr.  cone,  ab- 
fuerit  a  m.  sec.  concilio  abfucrit  Voss. 
2.  concilio  afuerit  Harl.  1.  a  (pia  scrip- 
tura  uon  miiltum  abiit  librarius  Leid. 
1.  nisi  qiiod,  in|)erite  divisis  vocibus, 
dederit  concilia  fuerit,  pro  concili  afu- 
erit:  corruptius  consciliafcccrit  est  in 
Lipsieiisi.  Sed  passim  fui  et  feci  in 
libris  scriptis  confumluiitur.  Vide 
ad  XXXI.  -15.  §  2.  De  orlbograpliia 
rovafui,  pro  ahfui,  vide  ad  iv.  12.  §0. 
defuerit  liabet  Harl.  2.  nbfuit  Leid.  2. 
Vide  ad  cap.  pra?c.  §  0.  Denique 
qUiC  maximc  pet.  Harl.  1. 

^5  Quod  morando  spcm  destituerit'] 
Vet.  lib.  spes  destituerit.     Viileat  au- 


6296 


NOT^   VARIORUM    IN 


tem  eruditns  lector,  an  lectins  riica- 
tur  '  spein  destitiio,'  an  '  me  spes  de^ 
stituit.'  Livins  qiiidem  xxix.  24. 
ait,  '  Scipio  magna  spe  destitutiis 
erat.'  Sigon.  Videri  jubet  Siijonins, 
ntriim  rectius  dicatur  '  destitiio 
spem,'  an  '  spes  me  destitnit.'  Sed 
neutnim  rectius  altero,  utrnni(|iie 
recte  satis  dicimiis  :  priore  enim  nie 
defiiis'^e  spei  ;  posteriore  me  a  spe 
friistra  Iial)itnni  pronnncio.  In  ista 
ciilpain  facimiis  aiiqiiani  ejii«,  qiiem 
destituisse  spem  nosiram  diciniiis; 
in  hoc  niillius  expriniitiir  culpa.  Liv. 
XXXV.  39.  *  Si  tu  spem  meam  desti- 
tiieiis,  ubiciimqiie  vires,  nl)i  arma 
esse  sciam,  inveniam  toto  oibe  ter- 
ranmi  qiuvrens  aliquos  Romanis  Iios- 
tcs.'  Just.  IV.  5.  'Sen  piidore  male 
actae  rei,  sen  destitiita?  spei  civinm.' 
Sic  '  destilnereexspectationem  '  Liv. 
XXVI.  18.  XXXV.  44.  Hocigitnrap- 
tius  eo,  quia  fingit  Tarquiniiis  infen- 
siorcni  fuisse  Turnnm  ira  Finiliriana, 
quod  non  ultro  oblato  corpore  t'er- 
rum  receperit  :  doliiisse,  (piod  adve- 
iiiendo  tardias  irritas  fecerit  insidias 
sil)i  paratas.  Poljl).  xvir.  34.  Eis 
avras  avvfKXtiadr]  rks  iv  tqIs  ISion 
olKfTats  Kol  (p'iKots  iKirioas,  a.\K'  Hfioos 
oiiSi  rauTas  iyKariMizev.  J,  F.  Gron. 
Utrnnujue  dici  posse, '  spes  destituit ' 
et '  spem  destituo,'  recte  Gron.  docet. 
Priori  modo  auctor  sup.  loriitus  est 
c.  41.  'Simul,  si  destilnat  spes,  alia 
praesidia  molitur:'  et  inf.  xxv.  27. 
*  Epicydes  a  tanta  ripente  destitutus 
spe  Agrigcntum  navigat.'  xxxi.  24. 
'  A  qua  destitutus  spe,  nee  (|uidqiiam 
aliiiiJ,  quam  ad  defin'me  ^pectaciiluiii 
cum  venisset.'  xxxvi.33.  '  Destitiiti 
ab  omni  spe,  cum  desertos  se  ab  An- 
tioclio  esse  cernerent.'  xi..  47.  '  De- 
stituti  ab  unica  spe  auxilii  in  dedi- 
tioncm  venerunt.'  Tibull.  El.  i.  1.  5. 
'  i\ec  Spes  dcstituat,  sed  frugum 
semper  acervos  Prapbeat.'  Ovid. 
Hcroid.  III.  142.  'Suslinet  hoc  ani- 
nr.p  spes  tanun  una  tiii.  (-iua  si  dc- 
ililuor,  repetam   fratrcsqne    virum- 


qne.'  Alternm  est  ap,  Quinctil. 
Declam.  xir.  17.  '  Nihil  enim  gra- 
vius,  quam  destitntas  spes,  torqncnt.* 
Sed  optimam  raussam  sinuil  Gron, 
dedit,  cur  viilgatum  spem  destititerit 
leclioni  vet.  lib.  Sigonii  pra^feren- 
dum  sit.  Et  sane  ab  eodem  stant 
etiam  onines,  qnibus  nsiis  sum,  codd. 
nisi  quod  spes  destititerit  sit  in.nno 
Port,  a  m.  sec.  spem  delinuerit  in  Hav. 
Panllo  ante  ilium  insect,  abs,  alio  or- 
dine  Leid.2.  et  in  verbis  se(jq.?n«<r«c- 
tus  conj.  ninnu  idem  cod.  Sed  prappo- 
sitionem  elisit  prima  syllaba  vocis 
proxima'.    Vid.  hoc  lib.  ad  c.  2G.  ^  7. 

§  6  Gladiortim  ins^etdem  numerum 
esse  lid  eiim  co7ivectu)n]  Glud.  ingeiitem 
esse  num.  Voss.  2.  Leid.  2.  Harl.  1. 
Lipsiens.  et  Port.  glud.  esse  ingeiitem 
num.  Hail,  2.  glad.  ing.  esse  num.  ad 
eum  ralde  conv.  Hav. 

Id  verum  nee  ne  sit,  extemplo  sciri 
posse']  Livius  indubie  scrip'it,  qiu>m- 
admodnm  est  in  aichetypo  IJorbeto- 
magensi.  Id  vanum  nee  ne  sit.  Et 
qnaniqnam  idem  sensiis  rednndat, 
quid  tamen  opus  fuit  Liviana  verba 
mntarep  O  pra-posteram  diligen- 
tiain  !  Rhcn.  \\cc\c  vanum  nee  ne  sit 
revocavit  Rhcn.  quod  non  modo  con- 
stanter  pra-fcrnnt,  quos  consnlui, 
codd.  Voss.  2.  Leid.  2.  Hail,  nterq. 
Hav.  Port.  Lipsiens.  et  Neap.  Lat. 
sed  et  superest  in  oinnil>iis  odd.  quae 
ictatc  Aidinam  pra-cesseriint.  Nam 
in  ea  demum  id  verum  ncc  ne  sit  ob- 
viiini  fuit.  Unus  tantiim  cod.  Leid. 
pr.  a  m.  pr.  iiabiiit  verum.  Sed  la- 
nien  eadem  manns  eniendavit  ranum. 
lia  mox,  '  Nisi  gladiis  doprchensis 
cetera  vana  existimatiiri.'  iii.  40. 
'  Cnjiis  si  falso  famam  vnlgatain,  va- 
naque  non  nuncios  solum  adtiilissc 
piitent.'  IV.  20.  '  Sed  (ul  ego  arbi- 
tror)  vana  vcrsare  in  omnes  opinio- 
nes  licet.'  c.  37.  '  Hand  vana  adtii- 
lere.'  vi.  14.  'Omisso  diserimine, 
vera  an  vana  jaccrct.'  c.  15.  '  (Juod 
nisi  facis,  sivc  lit  et  ipse  in  parte 
praidx  si",  sivc  quid  vanum  indiciutn 


T.    LIVII    HIST.    LID.    1.    CAP.   51. 


G297 


est,  in  vincula  te  diiri  jiibebo.'  xi.. 
12.  '  Ut  illiuii  vanani  crimiiiatioiieni 
spci,  voluntatis,  consilioruin  nieoriiin 
iioctiirno  hoc  ficto  et  roinposito  ar- 
gnmento  fiilciret : '  et  mox  toJ.  cap. 
'  Ilia  separata  alj  liac  vana  acciiisitio 
fiat.'  .\r.i.  23.  'Donee  ail  ccitnnj 
reiligatiir,  vaniisne  liic  tinior  noster, 
aji  venis  fnerii.'  Vid.  ad  v.  1.  §  7. 
Voces  '  vanns  '  et '  verns  '  alibi  eiiani 
sciibaj  llbrarii  confudeiunt.  Vid. 
Broekhns.  ad  Piopert.  Elec;.  m.  11. 
59.  Tnni  fnna  existimatu  Flor.  a  ni. 
pr.  V.  exhtimaiilur  a  m.  sec.  Pnvtcr* 
ea  id  vantim  sit,  7iec  ne  Leid.  2.  tia- 
jcctis  dictionibus. 

§  7  I'idebatur  ob  earn  differri  cades 
jioliiisse'\  Oh  earn  rem  differri  Port. 
Si'd  niox  pra'cessit  sitspectain  fecit  rem. 
Alibi  voceni  res  nolenti  Livio  addi- 
tam  esse  nioniiit  J.  F.  Gron.  ad  Liv. 
II.  18.  §  2.  Paiillo  ante,  alio  ordine 
viicabnlornm,  Suspectam  rem  fecit 
Harl.  2.  et  Lipsiens.  Turn  oralio  ex- 
terna Leid.  2.  oratio  exterum  Voss.  2. 
Vid.  Iioc  cap.  §  3.  Paullo  post  Eunt 
quidam  inclinatis  Leid.  2.  Vide  ad 
XXXIX.  17.  §  5.  Turn  iamen  ubi  glu- 
diis  Lipsiens.  a  ni.  emendatricc. 

^  8  Qituvi  ghidii  abditi  ex  omnibus 
lucis  diverticuli  protrahereutur]  Ex  om' 
nibus  diverticulis  protrah.     Oxon.    L. 

1.  et  2.  nt  anctor  est  Hearne,  ex  07)i- 
nibus  locis  de  verticiilis  protrah.  Harl. 

2.  Scribendiun  ex  omnibus  locis  de- 
verticuli protrah.  ul  est  in  Flor.  Leid.  1. 
et  Lipsiens.  Eadeni  vox  etiam  infra 
restituenda  ix.  17.  '  Nihil  minus 
<inaesilnm  a  principio  hiijiis  operis 
vidcri  i)otcst,  cjiiam  ut  plus  jnslo  ab 
reruni  ordine  dcclinarem,  varietati- 
busque  distinguendo  opere  et  legcn- 
tibns  veltit  dcvcrticula  amwna,  et 
requiem  animo  nico  qnacrercni.'  Et 
ita  Ter.  Eun.  iv.  2.  7.  '  Ubi  ad  ipsum 
venio  deverticulum,  constiti  : '  sic 
cnini  Faiirnns  se  in  tribus  codd.  antt. 
repcrisse  testatur.  Uninctil.  Instit. 
Orat.  IX.  2.  'Rectum  penus  adpro- 
bari,  nisi  niaximis  viribus,  non  po- 

Dclph,  et  Var.  Clas.  Liv 


test :  liacc  deverticula   et   anfractus 
suffngia     sunt     infirinitatis.'     x.     1. 
'  Quod  adligati  ad  ccrtani  pedum  nc- 
cessitatem  non  semper   propriis   uli 
possint,  sed,  depuisi  a  recta  via,  ne- 
cessario  ad  elo(|uendi    qua?dam   de- 
verticula  conlii^iunt.'     Ita  ntroque 
loco  edi  jussit   IJurniann.    Similiter 
apud  .Suet,   in   Ner.  c.  48.  optimns 
cod.   Salinas,  cxhibet,  '  Ubi  ad  de- 
verticulum veiitum  est,  dimissis  equis 
inter  fruticeta  ac  vepres  ad  adver- 
sum  villas  parietem  cvasit.'     Eadem 
raiioue  paullo  ante  hoc  capite  dcrer- 
sorium,  non  divcrsorium,  scribendum 
dixi ;  semperque  '  devertcre'  diceii- 
dum  est,  si  notat  a  via  ordinaria  de- 
flectere,  vel  hospitinm  subire.    Hiuc 
eniendandum  etiam  xxiii.  8.   '  De- 
versatus    est    apud   INIinios   Celeres 
Stenium  Pacuviiniique  :'  ubi  similiter 
vulgo  ad  hoc  tenipus  usque  diversutus 
est  editum  fuit  ;    sed  deversutus  est 
commode  legunt  Flor.  Pall.  1.  et  3.  et 
Hav.    xxxviii.  15.  'Volenti  consult 
causa  in  Pamphyliam  devertendi  ob- 
latr.  est :'  ubi  reie/tfndl  habent  scrip- 
ti  et  edd.  vett.  </ae/<cnrfi  recentt.  ex 
cod.  INIogunt.    xxxix.  53.  *  A  quibus 
deveriit  oratio:'  ita  przeferunt  scrip- 
ti,  non  divertit,  ut  vulgo  edebatur. 
XLii.  1.  '  Ut  sibi  magistratus  obviain 
exiret,   locum    publice    pararet,   ubi 
deverteretur  :*  ibi  etiam  nunc  editum 
exstat  </(r(?r<cre<i(r.    xliv.  9.    'Jubet 
tecta  a;dificari,  ubi  deversari  portan- 
tes  commealus  possent  :'    et  hie  di- 
versari  circumfertur.    Epit.  Liv.  lib. 
Lxxii.    '  Unius    femiuas    opera,    ad 
quam  devcitebatur,   captivitate   ex- 
emtus  est : '  ita  scribendimi  cum  nl- 
tinia  Gruteri  ed.  a  reliquis  diverteba- 
lur  vulgatiim  est.    Alia  vid.  ap.  viros 
doctos  ad  Cir.  Orat.  Philipp.  ii.  27. 
Crucq.  ad   Horat.  ep.  i.   15.   vs.  10. 
Kyck.  ad  Tac.  Histor.  ii.  04.  ct  c. 
100.   Nic.    Heins.   ac   Burmann.    ad 
Nason.  Amor.   ii.   G.  vs.    9.     Hunc 
etiam    ad   Petroii.   Satyr,  c.   10.    et 
Torrenium  ad  Val.  Max.  i.  7.  ex.  5. 
'ns.  18  H 


G298 


T^OT.E    VARIORUM    IN 


Ad  sigiiificationeni  vocabiili  '  dever- 
ticiiliiiii '  iiotnnda  sunt  verba  Doiiati 
ad  Teientii  locum  supra  laudatnm  : 
'  Deverliculum  est,  iibi  iter  de  via 
flectitnr.  Et  proprie  deverticula 
dicuDtur  in  via  domicilia,  ad  quae  de 
itinere  devertendum  sit.' 

Enimvero  manifesta  res  visa]  Place- 
ret  magis,  turn  vera  tnan.  res  visa. 
Ursin.  Non  nioveo  coniroversiani 
Iniic  scripturae.  Sed,  si  unuin  alte- 
ruuive  librum  sciiptum  auctorem 
habereiii,  pra>ferrem  turn  enimvero. 
Inf.  n.  36.  *  Turn  enimvero  Deonim 
ira  admonuit.'  Sic  ix.  26.  x.  35. 
xxvii.  51.  Duk.  Turn  vero  etiam  le- 
gendum  conjicit  Latinius.  Sed  vul- 
gatimi  prsefero.  Eleganter  enim  vo- 
cabu)um  enimvero  in  initio  oralionis 
adhibetur,  non  niodo  ad  exprimen- 
dain  vel  indinnationem,  vel  doiorem, 
nt  nionuit  Sigonins  ad  Liv.  x.  35.  § 
13.  verum  etiam  ad  rem  gravissinie 
adfirmandam.  Apud  Ter.  Andr.  i.  1. 
4.  '  Enimvero  spectalum  satis  puta- 
ham,  et  magnum  excmplum  continen- 
tiae  :'  et  sc.  3.  vs.  1.  'Enimvero,  Dave, 
nihil  loci  est  segnitisf.' 

^  9  Invidiii  orla  est,  gliuHis  in  medio 
jtosilis]  Vociiia  est  deficit  in  Leid.  2. 
orta  est  contra  Turnum,gladiis  Havl.  2, 
orta  est  contra  Turnum  in  medio  posi- 
turn  Oxon.  L.  2.  ap.  Hearne. 

Dcjectus  ad  caput  aquat  I'erentina] 
Hoc  loco  caput  uquai  rercntnuc  vo- 
cal:  at  II.  3S.  '  caput  I'Vrentinum  :' 
ubj  Actius  Tulliiis  Volscorum  impe- 
ralor  suos  excipit.  Rursus  iv.  51. 
satis  liquet,  Volscorum  dim  fuisse 
uppidum,  ac  Hernicis  datum  a  Ko- 
nianis  A.  U.  C  542.  Itaipie  vii.  9. 
'  I'Vrtuitiuum  Hernicorum  u])pi(luui  ' 
ait,  (piud  captum  a  Rumanis  ante 
Maniii  Hingulare  cum  Galio  certa- 
nien  scribit  Livius.  I'lin.  in.  5.  Ec- 
rentinuui  inter  Etrurian  oppida  prope 
FiTsulas  pouit  ;  i-t  paullo  pout  I''er«Mi- 
linates  ex  Eaierno  agro  numeral  ;  nt 
nou  planum  oil,  quid  de  hoc  detini- 
euduui.     Strabo   v.  p.  237.   Eerenli- 


nnm  vocasse  videtur  in  via  Latina. 
Meminit  et  Horat.  Eerenlini  Epist. 
ad  Scaevam  i.  17.  8.  ac  Ferenti  Carm. 
III.  4.  nihil  ad  hunc  locum.  Item  x. 
34.  in  Samnio  Ferentinum  Livins 
jocat.  Glarean.  Plnra  loca  Glareanus 
permiscet,qnae  diversaexstitere.  Ca- 
put aquaa  Ferentinap,  caput  Ferenti- 
num, lucus  Ferentinae,  et  vicinum 
Ferentinum  fuerunt  non  longe  ab 
nrbe  Roma  ad  radices  montisAlbani. 
Vide  Cluv.  Ital.  Antiq.  ii.  10.  p.  719. 
Inde  diversum  est  oppidum  Etruriae 
Ferentinum,  ab  aliis  Ferentium  dic- 
tum. De  quo  vide  Cluv.  Ital.  Antiq. 
II.  3,  p.  5G2.  nt  et  Ferentinum,  dim 
Volscorum,  postea  Hernicornm  op- 
pidum ad  viam  Latinam.  Vide  Cluv. 
Ital.  Antiq.  iii.  6.  p.  983.  Hujus  in- 
colae  Ferentiuates,  quos  Plininm  ex 
Falerno  agro  ennmerare,  prava  dis- 
linctione  deceptus,  perperam  idem 
Glar.  tradit.  Tandem  Ferentinum  in 
Samnio  nullum  fuit.  Sed  Livii  lucus 
in  meuda  cubat,  ut  postea  videndum 
erit. 

Crate  supcrne  injecta]  Vide  ad  iv. 
50.  §  4.  crate  superue,  saxisque  cong. 
Voss.  2.  crate  superne  injecta  saxisque 
ingestis  Leid.  2. 

Cap.  mi.  ^  1  Revocatis  deinde  ad 
concilium  Lalinis]  Revocatisque  Lip- 
siens.  Deinde  moniifesta  poena  Leid. 
2. 

§  2  III  eo  fcedere  teneantur]  Usita- 
tins  sine  pra-positione  dicitnr  '  leneri 
fcedere.'  xxiv.29.  '  Ncque  teneri  ali- 
enis  foederihus.'  Cic.  in  Pison.  c.  13. 
•  Quamquam  f<Kdere  obstricti  tene- 
bamini.'  '  In  fuderc  tineantur'  hie 
fortassis  est,  contineantur,  coinpre- 
hcndantur.  IJukcr.  TJ»  in  abesse  posse 
ad  marg.  Livii  adsrripsit  Anton.  Pe- 
riz.  Ila  Cie.  in  Fragm,  Orat.  pro  C. 
Cornel.  '  Qnir  lex  lata  esse  dicatiir, 
ca  non  vidcri  populum  teneri.'  Ovid. 
Met.  X.  203.  *  Sed  quoniam  fatali 
lege  tcnemui.'  Ubi  vide  Nic.  Heins. 
Illud  in  itaque  natuni  videri  postet 
ex  nliimis  literis  vocis  praeced.  sint. 


T.     I.IVll     MIST.    I  IH.    I.    CAP.    5'2. 


G-2Ui) 


Omnes  tanton  <oilil.  (jiiibiis  iisus  sum, 
coiistanter  voculam  in  servant.  Et 
sane  adiiitur  intenliim,  nbi  commo- 
de omitti  poterat,  etiam  ap.  Liv.  ita 
XXXVII.  37.  '  Iliensibiis  in  omni  re- 
rum  verlioninique  lionore  ab  se  ori- 
iindos  Romanes  prreferentibus.'  XL. 
4.  *  Suiun  sororisqne  filios  in  eadem 
habebat  cura.'  xm.  57.  '  Si  primo  in 
conspectn  diniicassent,'  Ead«'m  con- 
strnctione,  sed  paiillo  diverse  sensn, 
usns  est  Liv.  vi.  1.  '  Qnum  civiias  in 
opere  ac  labore  adsidno  reficiendae 
Hrbis  teneretnr.'  Verum  et  eadem 
constructione  et  eodem  sensn,  ut  hie 
Livins,  loquitur  Quinciil.  in  Declani. 
303.  '  In  Indo  fuil.  Fuenint  docto- 
res,  et  niedici,  et  ministri :  neque 
tnmen  iu  illo  nomine  tenentnr :'  ubi 
etiam  Cron.  pra>positioneni  tollen- 
dam  arbitrabatur.  Sed  vide  qua» 
notavit  Bnrmann.  Mox  quod  <ih  Tnllo 
Flor.  Leid.  uterq.  et  Harl.  2.  cum 
edd.  Mogunt.  aniiqnioiibus.  An  quo 
sub  Tullo?  Deinde  cotontis,  pro  colo- 
nis,  Leid.  2. 

(j  3  Ut  parlicipes  Latini  fruantu'1 
lit  part.  fiu.  Lilt.  Port.  Mox  patre 
8U0  d.  regti.  transpositis  vocibus,  Lip- 
siens.  patre  deinde  Serrio  regn.  Voss. 
2.  Deniqiie  perpessi  sunt  Leid.  2.  et 
Hav. 

Semper  ant  exspectetif ,  aut  patiantur] 
Probo,  quod  est  in  Pall,  tribus,  sem- 
per aut  spectent.  Ita  P.  Syriis,  '  Ab 
altero  spectes,  alteri  quod  feceris.' 
Gehh,  Spectes  etiam  Vcss.  2.  Harl.  2, 
Lipsiens.  et  Hav.  Et  ita  fere  Leid. 
1.  q{\i  semper  auspeclent  pra^fert.  Ma- 
lini  tamen  eaui  lectionem  libvariorum 
errori  acceptaui  ferre,  qui  passim 
'spectare'  et  'exsptcfare'  coinmu- 
tarunt.  Vide  ad  xxx.  23.  §7.  Certe 
in  loco  Syri,  quern  Gebhard.  laudat, 
Ab  altero  exspectes  Pillioeus  edidit  in 
Catalect.  Epigr.  i-  p.  8. 

§  4  Hitud  difficxdter  persnasum  La- 
tinis]  Hand  difficile  Voss.  2.  Id  non 
nuinnuam  pro  difficultcr  poni  infra  di- 
ccndum  ad  Liv.  xxvii.  14.  §  9.     Hie 


tanien  reli<|uonini  codd.  auclontati 
cedendiim  videtur.  Mox  sup.  ren  erat 
Rom.  Leid.  2.  sup.  res  Rom.  erat  Hav. 
Ac  sentire  cum  rege  videbantur'\  Ex- 
emplar Ms.  habet  videbant.  Subau- 
ditnr  Latini.  Klien.  Ex  nostris  codici 
Kiienani  adsentiniit  Leid.  1,  et  Harl. 

1.  videbantur  servant  Voss.  2.  Harl. 

2.  Lipsiens.  Port,  et  Hav.  idque  in 
Oxon.  B.  et  C.  Hearne  reperit.  To- 
la vox  videbant,  vel  videbantur,  abest 
a  Leid.  2.  Tum  rec,  doc.  erat,  tra- 
jectis  vocibus,  Leid.  2. 

^  5  Ita  renovatum  foedus]  Itaque  re- 
vov.  Leid.  2.     Vide  ad  xxi.  53.  §  7. 

§  C  Qui  ubi  ad  edictum  Rumani  regis] 
Pal.  1.  ad  adem.  Gehb,  Error  hie 
soribarnm  habendiis.  Ad  edictum  reg. 
Rom.  habet  Lipsiens.  ad  dictum  R.  reg. 
Flor. 

Miscuit  manipulos  ex  Latinis  Roma- 
nisque,  ul  ex  binis  singitlos  faceret,  bi' 
nnsque  ex  singidis'\  Mirns  sermo,  et 
(jui  vix  inlelligatur  ;  cum  res  tamen 
nullam  habeat  difficultatem.  Vide, 
num  binis  pro  dimidiatis  intelligat. 
Illiid  autera  '  ita  geminatis  nianipulis 
centuriones  imposuit*  dubium,  an 
solos  Romanes  intelligere  debeamus. 
Glar.  '  Manipulns,'  teste  Vegetio  n. 
13.  '  decem  continet  milites,'  Ex 
binis  ergo  singulos  fecit,  cum  ex  du- 
obus  nianipulis,  altero  Latinornni, 
Romanorum  altero,  quinos  ex  hoc, 
et  ex  illo  quinos  milites  sumeret,  et 
unum  mistum  componeret.  Ex  sin- 
gulis porro  bines,  cum  duas  unius 
nianipuli  partes  in  duos  dividerei. 
Quos  geminavit,  cum  eundem  mani- 
pulum  ex  Latinis  Romanisque  mis- 
cnisset.  Sigon.  Sensuui  Livii  recte 
Sigonius  exposuisse  videtur,  in  eo 
tamen  oft'endisse,  quod  manipulnm 
tempore  regum  Romuiorum  decem 
milites  continuisse  ex  Vegetio  doce- 
at.  Forsitan  concedendum  est,  ita 
tempore  Vegetii  obtinuisse  ;  at  tem- 
poribus  antiquierib\i8  majorem  longe 
numerum  militum  in  quemlibet  ma- 
nipulnm congestum  fnisse  inde  con- 


(mo 


MOTiE    VARIORUM    IN 


Stat,  quod  qnilibet  manipuliis  non- 
numqiiam  duas  centuiias  conipie- 
lienderit,  et  centiiria  tempore  Ro- 
miili  cent\im,  postea  sexaainla  vel 
sexaginta  duos  niilites  continueiit. 
Vide  Siewicli.  ad  Veget.  loc.  land, 
et  Lipsiiini  de  Milit.  Rom.  ii.  3. 
Porro  diibiuni  esse  neqnif,  an  solos 
ceuturiones  Romanos  manipnlis  prae- 
positos  intelligere  debeamus.  Id 
enim  venim  es*e  clamant  verba  Livil 
praecedd.  qiiibns  narrat,  'rarquinium 
ideo  ma!ii[)iilos  ex  Laiinis  Romanis- 
qiie  miscuissp,  '  ne'  Latini  '  diicem 
siinm,  neve  secretiim  iniperinm,  pro- 
priave  signa  haberent.'  IMox  cent, 
quoque  inp.  Hav. 

Cap.  LIU.  ^  \-  Ut  injustus  in  pace 
rear]  Praepositio  in  deficit  in  Hav. 
Turn  dux  belli  parvus,  Uteris  trans- 
positis,  Fior.  et  Lfid.  2.  qnod  in  liac 
voce  freqiieiis  pecratnni  est.  Vide 
ad  XXIX.  'Z7,  §  10.  Deinde  qui  ea 
arte  Leid.  1.  qui  in  ea  arte  Hail, 
am  ho. 

ISi  degeneratum  in  aliis  huic  quoque 
decori  ohfecisset]  Ambiguum  ad  quod 
verbum  referas  degeneratum.  Glar. 
Quxrit  Glareaniis,  quo  referatur 
vox  ilia  degeneratum.  Is  ergo  ac- 
cipiat,  referri  ad  verbum  ojf'ecisset. 
Est  autem  iiic  modus  dicendi  Livio 
usitatus.  Sic  vii.  8.  '  Diu  iion  per- 
litatnm  tenuerat  dictatorem.'  Item 
c.  22.  '  Tentatum  domi  per  dictato- 
rem, ut  ambo  patricii  consules  crea- 
rentiir,  rem  ad  interregnum  perdu- 
xit.'  Et  illud  Virg.  ALn.  v.  t>.  '  no- 
tiiinque,  furons  quid  fu:mina  possit.' 
Sumitur  autem  scntciitia  pro  nomine 
uno  et  casu  recto.  ['  Hoc  iccte  ex- 
plicat,  et  doret  Glareannm,  qui  do- 
ceii  cupit,  noil  irrideri.']  Sigon.  Adde 
Periz.ad  Sauct.  111.8.  2.  p.  4  10.  Duk. 
Liv.  IV.  49.  'Tentatum  ab  L.  Sextio 
tribuuo  plcbis,  nt  ropationem  ferret, 
qua  BoUs  quoque,  .sicut  Livicos,  co- 
loui  mittercntur,  per  intercessioncm 
Lollegarum  discnssum  est.'  c.  59. 
'  Cun>  pronuncialiiiH  repentc,  nc  quis 


prater  arniatos  vioiaretur,  reliquam 
omiiem  multitudinem  voluntariam 
exuit  armis.'  1.  xxiii.  c.  35.  '  Tan- 
ta  Concordia  coaluerunt  omnium 
animi,  nt  prope  in  oblivionem  ve- 
niret,  qua  ex  condilione  quisqne 
esset  miles  faclus :'  ita  recte  Gron. 
edidir,  non,  ut  priores,  venirenl, 
1.  xxvui.  c.  26.  '  Auditura,  postero 
die  omnem  exercitiim  cum  M.  Sila- 
no  in  Lucetanos  proficisci,  metii  om- 
iii  liberavit  eos.'  Vide  J.  F.  Gron. 
ad  Liv.  MI.  20.  §  1.  et  Pichen.  ad 
Tacit.  Histor.  i.  18.  Ceterum  genus 
loquendi  non  videtur  intellexisse  li- 
brarins  Voss.  2.  ideoque  dedisse  inde- 
generutus  in  uliis.  Nisi  degeneratum 
est  in  Hav. 

§  2  /s  primus  Volscis  helium  in  du- 
centos  amplius]  Primumliar\.2.  Tuni 
pra^positio  deest  in  Voss.  2.  quam  in- 
tercepisse  videtur  ultima  litera  prae- 
ced.  vocis  helium.  Vide  ad  Li  v.  x.  13.  § 
3.  Is  primisVots. Vlov.  Deinde  per  suam 
atatcm  Lipsiens.  IVIox  ex  una  urbe 
Suessa  Pometia  nonuulli  librarii  duas 
fecernnt ;  nam  Suessamqiic  Pometi- 
amque  est  in  Harl.  2.  Suessatn  Pome- 
tiamque  in  Hav. 

§  3  Uhi  cum  dividenda  prceda']  Di- 
vendita  prcrda  lectins  alii  legunt, 
quam  dicidcndo  pradam.  Glar.  Di- 
vendita  prada  coeperunt  edere  Mo- 
gnntini.  Scripti  et  priores  editi  ab 
Andr.  ad  Ascens.  dividenda.  Legi- 
nins  igitur,  divendenda  jirtrda,  eodeni 
sensn  et  genere  loquendi,  dc  quo  ad 
c.  3-1.  nionuimus.  ./.  l\  Gron.  Illud 
divendila  prccda  in  nullo  nostro  ad  pa- 
ret.  Sed  dividendo  pradam  Voss.  2. 
Harl.  2.  Lipsiens.  et  I'ort.  divedcnta 
prada  Flor.  dividenda  prada  Leid.' 
ambo,  Harl.  1.  Hav.  et  Neap.  Lat. 
Undo  Gron.  recte  conjecit  divendenda 
prada.  '  Divendere  '  ct  '  dividcre  '  in- 
fra eliam  in  codd.  scriptis  comnin- 
tantur  xxi.  21.  §  2  ct  xxxvii.  5. 
§  3,  Vide  etiam  Torrent,  ad  Suet. 
Noron.  c.  2G.  divendenda:  pro  divi- 
denda-    reponenteni.     '  Divendenda 


T.    LIVII    HISl'.    1,115      I.    ("AP.    5'.}. 


(5301 


praeda' autem,  pro '(livcndciulo  pric-     qiioiiun   altcriiiii    Livii   est,  altprmn 
«lam,'  genus  est   loqtieiKli  Livio  ad-      coiiectoris,  p<'jiis  illos  legisse.     Jiia- 
niodiim    frequens,    quod    a   libiaiiis     tin.  ix.  1.  'More  negotianlium  im- 
sippins  coiruptuni,  Gion.  paitiin  ex      pensas    belli   alio   bt'llo    refecturus.' 
auctoritate  codd.  partim    ex  iii;;enio      Vide  ad  xxxv.  1.     Dionysius  quoque 
ac  probabili  conjcctnra,  passim  resti-     tantum  aigenti  dcfmit  in  concipienda 
tuit.     Ita    '  nien>ibus    inteicahiiibiis      suniina  iv.   p.  251.     Th  5e  rols  6io'is 
interponendis '  i.    19.    '  vastandis    a-      SeKaTevOev  apyvpiov  TtrpaKocriuiy  ov  ixi7ov 
gris   hosteni   excivit'   ii.  30.  '  diife-     •yevirrOai  TaAdi/Tcmv.     Nee  tamen  rece- 
lendobello'  v.  5.  '  observando  tern-     pissit  Latinum  esse  neganins.     Nam 
poic '  c.  G.   'ingpnti    exeicitu    com-     ita  Plant.  Persa  i.  1.  *  qnin  si  ego- 
parando'    viii.    17.    '  ordinibns    ant     met  totns  venenn,  vix  recipi  potes- 
subsidiis  locandis  '  ix.  13.  '  stipendio     sit,  Qnod  tn  mv.  rogas.'  Cic.  pro  Ra- 
praeterito  cum  fide  exsolvcndo'  xxi.     bir.  Repot,  reo  c.  13.  'Si  tantum  ex 
5.  '  ira  in  bosles   stiinulanda   accen-      ejus  bonis,  quanta  snninia  litinm  fu- 
dit'  c.  11.  *  visenda  urbe  niai;namdiei     isset,p()pulns  rccepisset.'  J.  F.  Gron. 
partem   consumsit'  xxiii.  7.  'depo-      QuadrtighUa  taleuta  Yoss.  2.   Harl.  2. 
nenda  tutela  in  se  nnnni  oniniurn  vi-     Leid.l.  Hav.  et  Oxon.  C.  XL.  ialenta 
les  convertit'  xxiv.  4.  'capite  ab-     Leid.  2.   et  Port,  cum  on\nibus  edd. 
scindendo'  c.  15.  '  ferendo   anxilio'     usque   ad    postremam  Chuttri,  qtiae 
XXV.  40.  'clandendis  portis'  xxvm.     quadr'mgcnla  prima  exliibuit,  monen- 
19.   '  Hispanis   sollicitandis '    c.   30.     tern,    ut    videtnr,    Pighium    secuta. 
•cum  fide  solvciido  stipendio'  c.  32.     Idem  vitinm  etiam  infra  c.  55.  ple- 
*principio  ncgligendo'  xxix.  2.  'con-     rosque  codd.  et  edd.  obsedit.  Vernm 
templando    situ'    xxx.   36.    '  servis     quadiingcnta  recte  reposiinm   fuisse 
liberandis'    xxxiv.  31.     Ita  Gclen.     iion  tantum  Dionys.  loco,  quern  Gro- 
f  Biduum  natura  mentis   per  se  ip-     novius    laudavit,    evincit  ;    sed,    ne 
sum   cxploranda  absunisit'   restituit     forte   dissensisse    Liviuni  ac  Diony- 
xxxviii.  20.     Liv.  XLiv.  25.   '  conci-     sinm   excipiatur,    id   etiam   probant 
lianda  gratia  :'  xlv.  37.  '  pranla  par-     Lipsiens.  et  Harl.  antiq.  hoc  loco,  et 
ticnda.'    Vide  insnper  Gron.  ad  IMin.     nterq.    Harl.   inf.  o.  55.  §  8.      Mox 
Ep.viii.  5.  Quanivis  autem  Gronovii     aurique  deest   in    Harl.    1.  et   Leid. 
conjecturam  veram   pntem,  eam  ta-     utroq.     Pra?terea  omnes  nostri  rece- 
mcn  in  contextum  recipsre  temera-     fisset  praUer  Leid.  1.  in  quo  est  fe- 
lium  judicavi.     Sed  nee  locum  relin-     cjsstf,  quomodo  ^tiam  vir  doctus  in 
quere  vo'.ni  alferi  Icclioni  dicenditii     margine  edit.  Mediol.  1480.  cmcnda- 
jjicrdu,  utpote  ex   editoruin,  ut  vide-      vil,  ct  praMer  Hav.  in  quo  est  cq<issf<, 
tur,  ingenio  natie.     Dedi  itaque  divi-     quod   servant  non    taui  (piacunique 
denda    pruda   ex    Mss.    proxime    ad      excusa>  sunt  ante  Junt.  quani  potius 
veram  lectionem.  ante  Aid.  edd.     Aid.  enim  primus  »t- 

Quadrtigintu  tttlcnta  avgenli  auriquc  ccpisstU  ediilit.  Lt  illud  recepissct 
recepissct]  Ita  intclligo,  tantum  vide.-  ponjat.  viudicabat  tnm  auctoritate 
licet  auri  argentique  fuisse,  nt  in  plerorunique  codd.  turn  etiam,  (juod 
pecnuia  ficrent  xl.  talenta.  Glar.  Livius  non  voluerit  indicare  totani 
]\Iale  in  nonnuUis  exeiuplaribus  ijua-  pecnniam  ex  pia^da  Ponietina  con- 
draginta,  pro  qnadringcnfa.  Pigh.  in  lectam,  sed  partem  dumtaxat  ad  a-di- 
Annal.  Rom.  torn.  i.  pag.  54.  Andr.  ficium  templi  sepositam,  ut  clariiis 
et  quicquid  pra^sto  est  veternm  ante  Dion.  Hal.  txplicat :  recipisset  awl^m 
Jnnlixm  aurique  cepisset :  Florent.  re-  exponebat  per  sei)osnisset,  rescrvas- 
fecisset,  capisset.    "Vides   ex  duobus,     set.    Eo  sensu  *  recipere'  pro  reser- 


6302 


NOTvE    VARIORUM   IN 


vare,  excipere,  eleganter  dici  ron 
diffiteor.  Vide  Gell.  Noct.  Attic. 
XVII.  6.  Brisson.  de  Verb.  Signif.  in 
voce  '  Recipere,'  et  Gron.  ad  Just. 
XXI.  5.  Veruin  si  recepisset  lioc  seiisu 
adraittatur,  etiam  in  prsecedd.  legen- 
dum  erit  divendita  prceda:  qiiod  qnuni 
nnllo  cod.  firmetur,  nialiin  cum  Gron. 
integerrimi  codd.  scriptiuani  hoc  lo- 
co probare  contra  reliqiios,  quam  ibi 
edd.  lectionem  contra  omnes  libros 
scriptos ;  praesertim  cum  '  reficere  ' 
et  '  recipere'  etiam  alibi  inter  se 
commnteutur.  Vide  Brisson.  de 
Verb.  Signif.  voce  '  Recipi  paries.' 
Qui  et  ipse  in  voce  *  Reficere,'  id 
verbum  pro  redigere,  coliigere  poni, 
multis  exemplis  docuit.  Praeterea 
*  captivam  pecuniam  in  apdificatio- 
nem  ejus  templi  seposuit'  mox  in 
genere  Livius  siibjungit,non  captivae 
pecuniae  partem  :  \\t  forte  in  eo  dis- 
Rcnsus  Livium  inter  et  Dionysium 
agnoscendus  sit> 

Quce  ipsius  etiam  loci  majestate']  Me- 
diani  vocem  non  agnoscit  Leid.  2. 
Mox  ejus  sero  fuit,  pro  ejus  templi  se- 
posuit,  Harl.  I. 

§  4  Propinquam  urhem  nequidquam 
vi  adortus,  quum  obsidendi  quoque  ur- 
bein]  Dele  fidenter  postremam  vo- 
cem. J.  F.  Gron.  Postremam  vocem 
deleri  jubet  J.  F.  Gron.  Etiam  alibi 
repetitio  ejusdem  vocabuli  adeo  ilium 
oifendit,  ut  alternm  ejiciendum  puta- 
verit.  Vide  quae  ad  ii.  18.  §  2.  c. 
31.  §  2.  c.  48.  §  4.  XXIX.  C.  §  2. 
XXXI.  8.  §3.  c.  43.  §2.  xxxvi.  5. 
§  2.  c.  9.  §  15.  c.  33.  ^  3.  ailnotat. 
Hoc  admitti  potest,  ubi  Mss.  variant, 
aut  suspicionem  aliqiiam  loci  corriipti 
preebent  :  consentientibus  illis  nou 
temere  quidquam  tentandum  arbi- 
tror.  Livius  sifpc  in  eadein  pcrinilu 
casdem  voces  repelit,  qua^,  si  abes- 
scut,  facile  ex  ipsa  sentcntia  et  nexu 
ciationis  iiilelligi  ac  supplcri  pos- 
sciit ;  iiec  i<leo  tanicn,  quum  ab  ipso 
suppieta-  sunt,  quod  e  roirseusu  Mss. 
judicaii    potest,  slalini   tolli  debent. 


Nam  ea  apud  ilium  non  minus  toie- 
rabilia  sunt,  quam  hoc  Caesaris  B.  G. 
I.  r.  c.  6.  '  Erant  omnino  itinera  duo, 
quibus   itineribus  domo   exire    pos- 
sent :'  et  alia  hujusmodi,  quae  colle- 
gerunt  Rivius  ad  Sail.  Cat.  c.  46.  et 
Sanct.  Minerv.  ii.  9.     Ita  Liv.  i.  47. 
'  Nee   conquiescere   ipsa   potest,   si 
quum  Tanaquil,  &c.  ipsa  nullum  mo- 
mentum in  dando  adimendoque  regno 
faceret :'    et   c.  56.    'Bruti   quoque 
haud  abniiit  cognomen;  ut  sub  ejus 
obtentucognominis,'&c.  ii.  47.  'Om- 
ni acto   triumpho    depositus    trium- 
phus  clarior  fuit.'  et  c.  51.  *  Ex  hac 
clade  atrox  ira  inajoris  cladis  caussa 
atque  initium  fuit.'  xxix.  30.  *  Tre- 
pidum  agmen  quum  in  urbem  refu- 
gisset;  Masinissa  urbem  prinio  inpe- 
tu  capit:'  et  ibid.  '  Fama  hujus  mo- 
dicae  rei  in  principio  rerum  prospere 
actae.'   xxxi.   37.    '  Rex   quoque   in 
periculo  fuit,  &c.     Saluti  fuit  eques, 
qui  raptim  ipse  desiluit,  pavidumque 
regem  in  equum  subjecit.'  xxxii.  7. 
'Mille  duceiita  pondo   argenti,  tri- 
ginta  pondo  ferme  auri.'  Ibid.  c.  21. 
*An  tibi  potius  credamus,  Romanos 
non  majoribus  copiis  nee  viribus  nunc 
bellum  gerere,quam  antea  gesserunt, 
potius   quam  res  ipsas  intueamur?' 
xxxiv.  1.  '  Omnes  vias  aditusque  in 
forum  obsidtbant,  viros  descendentes 
ad  forum  orantes.'  xxxv.  9.  '  Circa 
portaui  riumentanam  etiam  coliapsit 
quafdam  minis  sunt,  et  porta  Cceli- 
niontana  fulminc  icta  est:'  et  c.  12. 
*  Ut  quum  in  Grapciam  Antiochus  tra« 
jecisset,    &:c.    coiijungeret    se    cum 
Antioclio  :'  et  c.  34.  '  Desilire  omnes 
ex  equis  jussit,  et  loris  ducore  equos.' 
xxxv  I.  39.  '  Nunc  ad  triumphum  fre- 
quentanduni  deduotos   esse   militcs, 
<|ui,  &c.   possent  etiam,  si  senatus, 
quod  festinationc  iriumplii    |)racter- 
missuni  csset,  id  rcstituere  diflfcrendo 
triumpho  vellct.'    Et  ibid.  c.  44.  *Si- 
iiistrum  ipse  cornii  in  nitum  exten- 
dil,  dextrum  coriiu  |)ra-fc<'l(>.s  naviuiii 
ad    terrain   explicare  jubct.'     Hxc 


T.    LIVII    inST.    LIB.    I.    CAP.   53. 


G303 


omnia,  et  sine  fiiil)io  plura,  milii  non 
aniiimdversa,  quiiin  sileiilio  |)ra?tur- 
fat  Gronovins,  non  possum  ei  adsen- 
tiri  sine  aiif loritate  Mss.  receptam 
Icctioiicm  aliis  locis  nuitanti.  Nrc 
niaiiis  probandun)  piito,  fniod  in  his, 
quae  Icf^tiiitur  xxxiv.  28.  •  Eodenj 
»|uo  pridie  ernptTHiit,  tuninltu  pliiii- 
bus  siniiil  locis  nuuipnut,'  pro  insi- 
ticio  liabet  erupemnt :  et  quod  xxxvi, 
5.  '  Partini  ultro  ad  eum  veniebant, 
sicut  Epirota-  coniniuiii  <;entis  con- 
sensu et  Elei  e  I'ciopoiinpso  vene- 
rnnt,'  postreniani  vocein  non  esse 
Livii  proiiunciat.  Nam  et  similiter 
loquitur  Liv.  I.  50.  '  Neque  niagis 
observaturos  diem  concilii,  quam  ip- 
se, qui  indixerit,  oi>sei  vet.'  ibid.  c. 
59.  '  Nee  niinoii'm  motum  aniiiiornm 
l{oma>  tarn  alrox  res  facit,  quam 
Colialix  fecerat  :'  et  xxxiv.  44. 
'  Principem  senattis  P.  Scipioneni 
cnnsulcm,  qnem  et  priores  censores 
leijeranl,  l«s;erunt.'  Duher.  Caussa, 
cur  postrema  vox  Gionovio  displicu- 
erit,  non  alia  fiiisse  videtur,  qu^ni 
qnod  eadcm  mox  pra-cesserit.  At 
similes  vopiim  repetitiones  Livio  fie- 
qiientissimas  esse  vidimus  ad  I.  3.  ^ 
9.  Ceterum  neiiniqiunn  scribitur  in 
Leid.  1.     Vide  ad  XL.  47.  %  9. 

§  5  ruuilamentis  templi  jttcienilis] 
Facietidis  Flor.  Lcid.  uterq.  Hari.  I. 
Port,  et  {lav.  Et  ila  etiam  ediiiim 
dim  exstitit  ante  Vascos.  qui  primus 
jacicndis  admisit  :  quod  etiam  vernm 
j)uto.  Aiil)i  saipe  verba  'jacere'  et 
'facere'  in  Mss.  commutantur.  Vide 
ad  \IA.  4.  §  2. 

Sextvsfilius  ejus,  qui  minimus  ex  Iri- 
bus]  Quidam  co<ld.  liabent  qui  minor  ex 
trilius,  (piod  projitpr  Latinitatcm  alii 
emendarunt  in  minimus:  quauiquam 
idem  error  esse  poterat  in  '  major  '  ac 
*  maximus.'  Dionys.  sane  non  uno  in 
loco  dumtaxat  Sextum  ex  tribus 
Tarquinii  filiis  maximum  nafu  perlii- 
bet,  idqne  multis  ac  diguissimis  ar- 
jiumentis.  Sed  hoc  lectori  judican- 
diim  relinquimiis :  quale  etiam  iilud 


de  Collatino  Ep;erii,  ut  ait  Livius 
c.  67.  filio,  cum  tf-mporum  ratio  non 
admitlat,  eum  Eg^rii  filium  fuisse, 
sed  iiepotem.  Inducit  enim  ipse  Li 
vius  Imnc  jiivenem,  ut  reliqiios/Quin 
si  viiior '  (in(init)  •  jii  vent  ae  i  nest,  con - 
scendimus  etpios.'  Ha>c  eo  pertinent, 
lit  stndiosus  lector  videat,  quam  cir- 
cumspecte  scilicet  Latini  scripserint 
liistorias,  in  Gr.rcos  ubiqne  debac- 
cliati  sciiptores  :  ut  non  caviller  in- 
terim, de  Sibyllinis  libb.  quorum  to- 
ties  postea  nientio  fiet,  historian)  sub 
hoc  rege  a  Livio  prieterinissam.  (Jim: 
Qui  minor  ex  trilius  erat  constanter 
excnsi  ante  Aid.  qui  piimiis  dedit  qui 
minimus.  Aldo  vero  consentiuiit  codd. 
nostri;  pariter  peccant  codd.  non- 
nnlli  ap.  Sail.  Jug.  cap.  IL  ubi  vid. 
C'ort.  E  tribus,  pro  ex  trilius,  est  in 
Leid.  2.  Ouamvis  vero  Dion.  Halie. 
Antiq.  Rotn.  iv.  254.  ac  plurihns  lo- 
cis Sextum  liiinc  Tarquinii  filium 
maximum  fecerit,  sunt  tamen  et 
alii  scriptores,  qui  ad  exemplum  Li- 
vii euni  minimum  fnisse  narrarint. 
Ita  Polya-n.  Strat.  vni.  0.  rhv  veuna- 
Tov  rwv  tralSiav  'S.i^arov  vocat  :  qnem 
locum  Hearne  laiidavit.  Similiter 
Ovid.  East.  II.  G91.  '  Namque  trium 
minimus,  proles  manifcsta  Superbi, 
In  niedios  liostes  nocte  silente  venit.* 

Transfiif^il  ex  cvmpusito  Cabins]  Ii- 
lud ex  composito  non  agnoscit  Oxon. 
L.  2.  ut  Hearne  monet.  Mox  jmtris 
in  scev.  Voss.  2.  Sed  voculam  se  eli- 
sit  prima  syllaba  inseq.  vocis  scevi- 
tiarn. 

(j  6  Et  libernrum  quoque  eum  fre- 
quentia  tadere]  Antiq.  lectio  conti- 
net  freqiientiii.  Septimus  casus  est, 
hoc  est,  ol)  fre()uentiam.  Et  verbuni 
itedere  accipiendum  absolute.  Rhen. 
I'requenticc  constanter  scripti,  quibus 
nsus  sum  :  ni^i  quod  a  m.  sec.  Flor. 
habet  frequenlia.  Veriim  Leid.  2. 
libcrdm,  pro  libcrorum.  Et  solet  ita 
jilerumque  in  hoc  vocabulo  contra- 
here  genitiviim  pluralem.  \'ide  ad 
XXII.  22.  ^  5.  IMox  neque  Iterfdcni,  pro 


6304 


NOT.E    VARIORUM    IN 


we  quem  heredem,  Leid.  iiterq.  Male. 
§  7  &  qiddem  inter  tela  ac  gladios 
patris  elapsion]  Pariiiu  est,  quod  no- 
tabo,  attamen  iioii  oiiiittt  ndiim,  ut 
pateat,  quo  casu  lectio  recepta  com- 
inutari  possit.  Inter  tela  inter  gladios 
praefert  Hail.  2.  Qiiod  placere  pos- 
set, priEsertim  qiuun  Llvium  pra?po- 
siliones  hac  ratione  iterate  solitum 
fuisse  pluribas  exemplis  ostendaiii 
ad  VI.  28.  §  G.  Veriun  reliqui,  qnos 
adhibiil,  ]Mss.  inter  tela  et  gladios. 
Atqne  ita  jam  piimas  edd.  oniues,  do- 
nee in  Paris.  1573.  laps!  lilirarii  inter 
tela  ad  gladios  dedissent  ;  quod  qiiuni 
etiam  subseciita  Francof.  1578.  reti- 
nuisset,  INlodius  decennio  post  erro- 
rem  depreliendit,  et,  tion  inspeclis 
priorr.  edd.  inter  tela  ac  gladios  cineii- 
davit,  quam  lectionem  oniues  poste- 
rjores  iervarunt.  Ego  igitur  inter 
tela  et  gladios  restitui.  Pro  Se  qiddein, 
male  in  Voss  2.  et  Lipsiens.  est  Si- 
quidem. 

Nisi  apud  hastes  L,  Tarquinii  credi- 
dissel  Praenomen  L.  non  est  in  Voss. 
2.  Harl.  2.  Hav.  Leid.  1.  Lipsiens.  et 
Port.  Pra?terea  paullo  ante  Jii/t(7  un- 
quam,  pro  nihil  usqiuimy  Voss.  2.  solito 
errore  sciibarum,  qui  ita  i)assim  alibi 
peccarunt.  Vide  ad  Liv.  xxxix.  31. 
§  5.  Turn  apud  hosteni  editi  autiquio- 
les.pro  quo  Aldus  «;«/(/ /ios<cs  reposuit, 
quod  in  omnibus  scriptis  snpercst. 

Nam,  we  errarent,  inminere  his  hel- 
ium] \ ai.  manere  his :  recte.  Lipsius. 
Et  liic  oportuit  infuscarc  Sigoninnuin 
cod.  iniminere.  Al  multo  graiidiiis 
est  fortiusqiie  manere :  illo  ruluriim 
dicilur,  hoc  pra-scns.  Quod  putiitis 
positum  isse  bellum,  cum  niaxinic 
geriiur  ct  continuatur.  Consistit 
inodo  paullnni,  duni  occnsio  invadeu- 
di  cxspiclatur.  Utitur  arte  Livius, 
((uam  in  alio  simulato  trannfugu  Si- 
iione  ponil  Virg.  JEn.  ii.  ISO.  '  iCt 
nunc  (piod  patrias  vento  peticrc  My- 
cenas,  Arnia  Deosqiic  parant  couii- 
ti'»,  pelagoqiie  rcnicnso  Ini|)rovisi 
adcmiit.'     llbi  bene  Scrv.  *  JSicut  ct 


factum  est.  Et  artificiose  :  neque 
enim  mentitur,  et  tamen  decipit  : 
nam  verum  nietuni  f'also  metuabegit, 
ut,  dum  reversuros  tiiuent,  non  ti- 
meant,  ne  non  abierint:'  sic  enim 
ibi  legendum.  Ita  Sextus  injiciendo, 
quasi  prodita  arcana  re,  nietiun  a 
patre,  facit  incaiitos  sibi.  Plirasis 
est  nota.  Justin,  vi.  1.  '  Quippe  A- 
tlieniensibus  etsi  iVactse  sint  opes, 
manere  tamen  navaleni  usum.'  J.  F. 
Gron.  Iinminere  etiam  Harl.  2.  et, 
ut  Hearne  nionet,  Oxon.  L.  2.  et  C. 
miriie  Voss.  2.  Sed  manere  Flor. 
Harl.  1.  Leid.  ambo,  Hav.  Lipsiens. 
etPort.  quod  recte  Lipsius  probavit, 
et  Gron.  docte  inlustravit.  Infra 
xxxiii.  47.  '  Ita  pacem  Kartbagini- 
eiisibus  datam  esse,  ut  inexpiabile 
bellum  adversns  se  nnum  nianeret.' 
XLi.  23.  '  Quum  rfgibus  Macedonnm, 
Macedonibusqne  ipsis  finibns  inter- 
dixissemus,  maiieretque  id  decre- 
tuni.'  Cic.  ad  Alt.  xiv.  13.  'Si  vi- 
veret,  mihi  cum  illo  nulla  contentio 
jam  maneret.'  Si  (|uis  adtentius  ad 
loci  Liviani  sensum  anim\im  adverte- 
ril,  facile  videbit  manere  praferen- 
dum  esse.  Bellum  enim,  quod  inmi- 
net,  prope  quidem  adest ;  nondum 
tauien  geritur  ;  adeoque  de  eo  prae- 
dicari  non  potest,  '  positum  simula- 
ri,'  utsequiiur;  sed,  revcra  positum 
esse,  dici  deberct.  Recte  vero  bel- 
lum, quod  quis  se  posuisse  simulabaf, 
dictur  '  manere,'  id  est,  adbuc  du- 
rare,  nondum  bona  fide  finilum  esse. 
Qtiamvis  aiitcm  Scliolion  Sigonii,  quo 
vet.  lib.  leclionem  imminere  niemora- 
bat,  in  repetitaed.  omissum  sit,  atla- 
men  lectio  ilia,  quam  jam  prima  ed. 
ill  contextum  recepit,  in  postca  inse- 
ciitis  aliis  et  Sigonii,  in  quibus  ipsiim 
Scliolion  iiidtictuni  est,  ct  alioriim, 
servata  est  usque  .Td  Gruteruin,  qui 
recte  manere  ci  subposuit.  Ceteium 
manere  enim  his  helium  linbent  Harl. 
1.  et  Leid.  1. 

l-lum  incautos  invasuntm]  Eos  incavt. 
invas.  Harl.  2.  et  Hav. 


T.    LIVII    HIBT.    LIU.    I.    CAI'.    53. 


G:305 


()  8  Pererraturnm  se  omne  Liitium  ; 
Volscosque  se  inde  et  /Eqtios  ct  Ileriiicos 
peliturum]  Vet.  lib.  pleiiioies,  j>.  s.  o, 
Latiuin,  ■jmhumqHe  se  hide  Volscos  ct 
JEqitos.  Sifjon.  V'lor.  Helm,  ct  Giid. 
lit  lectiiin  est  ante  Sigon.  jicrenalu- 
rum  se  07nne  Ldlium ;  Volscosque  se  inde 
et  JEquos.  L'bi  tameii  se  supciaie 
videtur  ;  aut  sciibeiuiiiin,  Volscosque 
deinde.  Rotteiic).  jilane  Volscosque  in- 
de, Sed  postea  t6  se  siipersoripsc- 
iiiiit.  J.  I'.  Gron.  Niiliiis  codd.  (|ui- 
bus  Hsiis  sum,  per  omnia  libris  Sif;onii 
consentit.  V'el  enini  pidsum  iion  ag- 
iioscunt,  vel  Volscos.  Ita  pcrerr.  se 
omne  Lat.  Vols,  se  inde  ct  /Equus  prsv- 
fert  Hail.  1.  pererr.  se  omne  esse  Lat. 
Volsc,  se  inde  et  JEquos  Harl.  2.  perirr. 
se  omne  Lat.  Vulsosque  se  inde  et  /E- 
quos  Leid.  1.  pererr.  se  omne  Lat. 
Volsc.  se  deinde  et  Mquns,  Leid.  2. 
pererr.  se  omne  Lai.  pulsum  se  deinde  et 
jEq.  Voss.  2.  pererr.  se  omne  Lat.  pul- 
sumque  se  exinde  et  /Eq.  Hav.  pererr. 
se  esse  Lat.  pidsumque  se  inde  et  JEq. 
Lipsieiis.  et  Port,  pererr.  se  nomen 
Latininn:  pulsumqite  se  inde  et  /Eq. 
Oxon.  C.  ut  testis  est  Heaine,qui  ex 
Oxon.  L.  1.  2.  el  B.  profeit  pererr.  se 
omne  Lat.  pidsumque  se  inde  et  Xqiios. 
Unius  itaque  codd.  lectioiiem  reli- 
quorum  scriplurae  pra?ferii  teniera- 
lium  judicavi ;  idcoqiic  id,(|uod  ante 
Sigon.  obtinobat,  leduxi.  Forte  au- 
teni  scriptnm  tucrat  Vulscumque,  ut 
solet,  iude  vero  facili  la|)sn  pulsum- 
que.  Volscos  vero  onuiino  lioc  loco 
omitteieSex.  Tarquinius  non  potuir, 
quod  ab  ipsis,  utpote  patii  ob  Snes- 
sau)  Pouietiau)  cxpiignatam  aedirep- 
tam  iiatis,  ccrtissiniiini  sibi  auxilium 
poliiceii  potueiit. 

Qui  a  palrum  . . .  tcgcre  liberos  sciant] 
Piieposiiio  a  exsnlat  a  Lpid.  1.  Delu- 
de regere  liberos  Leid.  2.  Solent  au- 
teni  liai  voces  in  Mss.  confiindi.  Vid. 
ad  xxxvii.  11.  §  3.  Deniqiie  scient 
Leid.  1. 

§9  Adcersus  sitperbissimum  regcm, 
ac  ferocissimum   populum]    Qui   tan- 


dem r  tunc  furocissinius  popiilus  r  sub 
tyrannidc?  Nuga-.  Lego /wtrfm,  non 
populum:  ita  ut  'J'aiqiiinius  dicatnr 
snpeibns  rex,  ferocissimus  pater.  Ea- 
dem  figura  supra  caj).  12.  '  perfidos 
iiospites,  imbelles  liostes.'  Inf.  ii.  5. 
'Superbo  quondam  regi,  turn  infesto 
exsuli.'  Denicjue  cmendatio  finualur 
illis  verbis,'  qui  a  patrum  crudelibus 
su|)pliciis.'  Tan.  I'ub.  Doujat.  vulga- 
tuu)  ailversus  Fabriim  tuelur.  Cum 
enini  t'erocia  tantum  vehcniendani 
naturiu  indicet,  Sifvissimo  p;itri  et 
cruento  in  suos  '  ferocissimi '  adpel- 
lationem  minus  convenire  rensct. 
Neque  tyrannidem  douiesticau)  lio- 
nianoniin  in  cxteros  fcrociaui  minu- 
isse  ciedit.  Ceternm  superb,  regem 
ferocissimumque  pop.  Iiabet  Hav.  qui 
etiam  mox  invecluruin,  pro  invenlu- 
rum,  prafert.  Paullo  ante  urd.  ad 
bell,  atiq.  trajectis  dictionibus,  est  in 
Voss.  2. 

§  10  Qiium  si  nihil moverentur]  Ali- 
ter  Icgitur  in  vet.  cod.  cum  si  nikil 
7norarentur.  Ccrtc  iv.  42.  liujus  De- 
cadis  rursum  ininc  loqucndi  niodum 
usnrpat,ubi  Horlensius  iribunus  ple- 
bis  '  C  inquit,  '  Semproniuni  niiiil 
moror.'  Id  est,  C.  Sempronium  di- 
niitto.  Verba  videntinfuis:>e,  qua-  ju- 
dex ex  more  prot'erebat,  quoties  reuni 
absolveret.  Proinde  exponc  liic  si 
■nihil  morurenlur,  id  est,  si  dimitterent. 
Rhen.  Aio  i"ei)onendum  si  nihil  mo- 
rarentur,  quo  pacio  el  sciiptus  cod. 
Colon,  liabet,  et  Beatus  testatur  in 
vet.  lib.  exstare,  addens  banc  sibi 
lectioncni  placere,  quod  vidfantur 
verba  tuisse,  quae  judex  ♦'x  more  pro- 
ferebat,  quoties  reum  absolveret. 
Postrema  tamen  lnvc  (ignoscant  mi- 
lii  Ulienaui  niaiies)  probare  non  pos- 
sum, qi'.od  a  Lipsio  didicoi'iin,  non 
judici  illud  sollemne  verbum  tuisse 
reum  absolvent! ;  sed  potius  consuli 
sen  consulibus  senatum  miitentibns, 
cui  tum  dicere  in  more  liabuerint, 
'  Nibil  vos  morainur,  Palres  con- 
scripti.'  Modius,  Novaut.  Loot,  epist. 


()30G 


NOTvE    VARIORUM    IN 


30.  Nihil  mover  entur  Leid.  2.  Ha  v.  a 
m.  sec.  Lipsiens.  et  Port.  Atqiie  ita 
in  Oxon.  C.  se  reppiisse  aiictor  est 
Hearne.  Sed  nihil  morarentur  Flor. 
Leitl.  1.  Voss.  2.  ainbo  Hail,  et  Hav. 
a  m.  pr.  Quod  prapfeiendiim,  liret 
aliam  lectioneni  vpriorem  ptitet  Doii- 
jatins.  Cetenim  Iiac  forniula  tiiin 
consnles  senatuni,  Him  vel  jndiceni 
reiini  dimi'trre,  vel  accusaloieni  ab 
accnsando  desistere,  constat  ex  iis, 
fiiiae  nntat  Bii-son.  de  Form.  ii.  101. 
ct  V.  4S8.  etiam  Sigoii.  ad  Liv.  viii. 
35.  §  8.  Nescio  tamen,  an  ad  alter- 
Htram  hie  respiciatur.  Sinipliciter 
capio  si  nihil  niorm-ettlur,  scil.  Tar- 
qiiiniiim,  id  est,  si  eimi  non  detine- 
renf.  Eo  enini  sensii  '  morari  '  siinii, 
dociiit  Passerat.  ad  Propert.  [>.  143. 
et  ita  inf.  x.  IS.  '  Tu  vero  abeas, 
inqiiit,  neqiie  te  (|iiisqiiani  niora- 
tur.'  Vel  si  nihil  worarentur,  id  est, 
si  Don  ciirarent,  si  non  probarent. 
Ut  apud  Plant,  in  Cist.  v.  5.  '  Ni- 
hil moror,  aliena  niihi  opera  fieri 
j)liires  liberos.'  Mox  inde  hubitti- 
rus,  Leid.  1.  et  Lipsiens.  perperani 
prappo.sita  adspiratioiie ;  quod  ulibi 
non  raro  faciun)  est.  Vide,  qliir  di- 
ceiitiir  ad  xxii.  59.  §  19.  Tuin  n  (ia- 
binis  pro  ub  (ifthi/iis,  Voss.  2.  Leid.  2. 
et  Harl.  2.  Deiiiqne  in  liberos  adult, 
essct,  vocibus  trajertis,  Leid.  2. 

()  II  In  se  ipsitm  pnstrcmo  stevilu- 
mm,  si  alia  dc-int]  I'orle  alii.  J.  F. 
Gron.  In  se  ipsum  swv.  pnstrcmo  Hav. 
Conjectiiram  aiiiem  (ironovii  alii, 
pro  alia,  verioreni  esse  etiam  Douja- 
tins  sns{)icatur,  addita  liac  rntione; 
'  in  personas  enim  poliiis,  qnam  in 
res  8a[?viri.'  Livins  tamen  '  sffvire  in 
dclnbra  '  dixit  xxxi.  30.  '  A  mreiiibiis 
vi  atqiie  armis  repiilsnm  in  ea  deln- 
bra,  qnie  sola  reli;;inMo  Inta  fncrint, 
sa'visse.'  Kt  similiter  I^'loriim  ncmcl 
atque  iteriim  locntiini  fiiisse,  ex  In- 
«licc  Freinslu  niii  constarc  jiolest. 
<iiiamqiiam  auli-ni  si  iilia  drsiiit  liiviiis 
dixci  it,  nttamcn  non  p«'r  'alia,'  res  in- 
dicavit,sed  poliiis  {jenns  iientnimad- 


hibuit,  nt  tanto  latins  oratio  pateret. 
A^id.  Cort.  ad  Sail.  Jug.  c.  13.  ^  6. 
nbi  vuljzatam  lectioneni  lioc  loro  con- 
jectiirae  Gionovii  pra'ferre  videtur, 
et  ad  c.  14.  ^16.  Vid.  etiam,  quae 
notantnr  ad  ii.  5.  §  4.  si  alia  difidnnt 
prapfert  e<l.  Aledioj.  1480.  sed  invitis 
omnibus  codd.  scriplis.  Mox  grnt. 
(jus  adv.  alo  ordine  Leid.  2.  Tnnj 
isto  adjiw.  Hav.  Deniqiie  o  portis 
pro  ah  portis,  FloT.  ni-  sec.  Voss.  2. 
Leid.  nterq.  Harl.  nterq.  Lipsiens. 
Port,  et  Hav. 

Cap.  liv.  §  1  Inde  iti  concilia  pub' 
lical  Prima  vox  aberat  a  Port,  a  m. 
pr.  Id  inde  factum,  quoil  per  com- 
pendium in  membranis  scribi  soleret 
hi,  et  ita  facile  a  voce  seq.  intercipi 
potueiit.  Vide  ad  xxxvii.  52.  §  2. 
Pra?te'ea  in  publicn  cnnsilia  Leid.  2. 
an  consilia  publica  Leiil.  1.  Hav.  et 
editi  vctt.  usque  ad  Basil.  1555.  in 
conscilia  pvblicn  Lijisiens.  \'id.  qnve 
notantnr  ad  c.  8.  §  G. 

Ipse  idenlidem  hflli  auclor  esset] 
I^e<;e  esse,  ex  vet.  lib.  \it  eadem  sit 
forma  dicendi,  atque  ea,  qna>  sequi- 
tnr, '  in  posibi  pra'cipuam  pnidcntinm 
assumerc.'  Sif^on.  Esse  etiam  Leid. 
2.  Harl.  1.  et  IJpsicns.  Keliqni  essct 
per|)eiani  servant  ;  nisi  quod  erat 
vitiosius  pr.Tpfcrat  Port. 

Prercipiinm  pnidentiam  adsiimcre'] 
Prtrcipue  pnidcntinm  assiDnrre  Voss.  2. 
Harl.  2.  Lipsiens.  i'ort.et  Hav.  Quod 
etiam  in  Oxon.  15.  et  C  sibi  obvium 
fiiisse,  testatur  Hearne:  praci  prtidcn- 
tiam  Leid.  2.  prud.  pracipuc  assumere 
Neapol.  Laiinii  cum  [)i  iscis  edd.  ante 
Aid.  Mox  nosccret,  |)ro  nosset,  Hav. 
qui  paullo  post  vccem  rcf^inm  omittit. 

§  2  Vana  accrtsaret  Jidcs]  Accer- 
serrt  N«'apol.  Lntinii,ff.<iffrf^  Voss.  2. 
Leid.  2.  Havl.  2.  Hav.  Lipsiens.  et 
Port.  Syllwba  itc,  cujus  prima  lltera 
])ra(»cessit  ultima  in  voce  proximn, 
altera  »ct|uitur  initialis  in  crescirtt, 
excidit  culpa  libraiiorum,  qui  ileraifi 
literas  illas  ne(!lpxeruut.  Vid.  ad 
XXXIX.  6.  ^  2.      Pratirca  ml  vU.  du.x 


T.    LIVII    HIST.    LIB.    I.    CAF.    54. 


(WOT 


belli  leg.  ill  aliiim  ordineni  digestis 
vocabiilis,  Leid.  2.  Paullo  ante  ut 
dictis  pro  et  dictis  Flor.  et  vetiislioros 
cxcnsi.  Solent  aiitem  \ix  vociihe  in- 
ter SB  coinmiitari.  Vic),  ad  xxi.  '28. 
^  8.  Primus  Aldus  et  dictis  edidit, 
qnomodo  etiaiii  prirfertmtonines  Mss. 
nisi  quod  cum  dictis  sit  in  Voss.  2. 

^  3  Tarqitiniiim  dono  Deum  aihi  mis- 
sum]  Deum  dono  Leid.  2.  At  vox 
Deum  lion  adparet  in  Voss.  2.  Paidio 
ante  Gabinosque,  pro  Galnosque,  Harl. 
2.  Mox  ducem  cerdere  Flor.  a  ni.  pr. 
ducem  creavere  a  ni.  sec. 

§  4  Pariter  prccdam  munifice  largi- 
endo']  Ant.  Periz.  ad  orani  Livii  con- 
jiciebat  partiendo.  Sed  nihil  iniitan- 
dum.  Indicat  Livins,  Sex.  Tarqui- 
nium  praedam  ex  Romanis  partara 
liberaliter  militibns  snis  roncessisse. 
Inf.  VI.  2.  '  Qunm  castra  inpetn  ce- 
pisset  dictator,  pra-dam  niiliti  de()it, 
quo  minus  speratani  a  niininie  largi- 
tore  diice,  co  niiliti  graliorein.' 

§  5  Uniun  scisciiatum  Romam  ad  pa- 
trem  mittit]  Scilatvm  Lipsiens.  Leid. 
1.  et  Port.  Poiitas  hoc  verbo  usos 
esse  non  ignore.  Sed,  idem  prosaicae 
orationis  scriptoribus  etiam  in  usii 
fnisse,  nonduni  mihi  constat.  Vide- 
tnr  itaque  lectio  ex  librarii  osritantia 
orta  esse,  qui  trcs  priores  vocis  scis- 
citatum  literas  iterare  perperam  neg- 
lexerat.  Similiter  non  niilli  codd. 
scribunt  inf.  in.  38.  ^  12.  Paullo 
ante  ex  suis  unum  Harl.  1.  et  prima; 
edd.  usque  ad  Alduni,  qui  primus  e 
suis  substituit,  ut  habent  reliqui  mei 
nianu  exarati. 

Lit  omnia  units  Gabiis  posscf]  Liber 
Ms.  habet,  ut  otnniu  iinus  prce  Gabiis 
posset.  Til  scribe,  ut  omnia  unus  ipsis 
Gabiis  posset.  Nee  est  ea  vox  hie 
supervacanea.  Em)>hasim  eniin  ha- 
bet. Ithen.  Unus  prw  Gabiis  Flor. 
Voss.  2.  Harl.  uterq.  Leid.  uterq. 
Hav.  a  ni.  pr.  et  Port,  unde  Rhen. 
«»JMS  ipsis  Gabiis  Bcribendum  conje- 
cit ;  pro  quo  in  Hasileensi  ed.  1554. 
excusuui  exstat  unus  ipse  Gabiis :  nuod 


deinde  per  reliquas  propagatum  est 
usque  ad  Grut.  qui  voccm  iterum  fje- 
cit.     Non  male,  ut  videtiir. 

§  6  Sequente  nuncio  fiin]  Voces  hx 
desunt  in  Leid.  2.  sequcnfi  nuncio  ha- 
bet Flor.  a  m.  pr.  et  Leid.  1.  IMox 
capita  pap.  summa  Hav.  trajectis  vo- 
cabulis.  Postea  dicittir  baculo  decus. 
sisse  desunt  in  Leid.  2. 

§  7  Ut  re  inperfecta  redit  Gabios] 
Rcdiit  Gabios  Voss.  2.  et  Hav.  Vid. 
ad  XXXVI.  35.  §  2.  Pra>terea  re  nun 
per/ecta  Harl.  2.  Et  re  imp.  Flor.  a 
ni.  sec.  Mox  quod  dixerit  Lipsiens. 
pro  qu(e  dixerit.  Tiiin  <{Uie  viderit, 
pro  quceque  viderit,  Hav.  Sed  et  hie 
libraiius  ex  neglecta  literarum  itera- 
tione  lapsus  esse  videtur.  Male  etiam 
quoque  viderit  Voss.  2.  et  Leid.  2. 

^  8  In  quibus  minus  speciosa  cr;mi- 
natio  erat  futurul  Ultima  vox  exsulat 
a  Leid.  2.  rh  ininus  a  Leid.  1.  Paullo 
ante  sua  ipsa  invidia,  Leid.  2.  et  Lip- 
siens. 

§  9  Patuit  qmbusdamvolentibusfuga'\ 
Pall.  1.  ac  i.fugere.  Ita  sappe  loqui- 
tur Livius,  quern  in  eo  semper  corru- 
penint  correctores  prseposteri.  Vid. 
Cie|)t;ndia  II.  18.  Gebh.  Fugere  eX'vuni 
Voss.  2.  Neque  inultum  abit  Lip- 
siens. in  quo  est/iigce,  vel  fuge,  quod 
pro  fug'e  scriptum  fuit.  Ita  supra  c. 
47.  '  Ne  non  venisse  fraudi  esset.' 
Ovid.  Epist.  Her.  in.  54.  '  Utile  di- 
cebas  ipse  fiiisse  capi.'  Ep.  Her. 
XVI.  233. '  Dolor  est  mens  ilia  videre.' 
Sail.  Jug.  c.  14.  '  Utinam  emori  for- 
tiinis  meis  honcstus  exitiis  esset:* 
ubi  vid.  Cort.  sed  inpriuiis  ad  c.  31. 
§  13.  Vid.  etiam  Gron.  ad  Li  v. 
XXXVII.  33.  §  5.  Sanct.  Min.  in.  6. 
et  Voss.  Gramm.  vn.  18.  et  50. 

Absent  turn  bonajuxtaatque  interemto- 
ruvi  divisafuire]  Quod  ad  iv.  56.  pa- 
ter snspicatus  est  divisui,  id  plane 
perfecteque  exhibitum  fuit  in  Flor. 
S.  Marci,  sed  recens  niiper  mantis 
alterum  supcriusciipsit.  Jac.  Gron, 
\'id.  Vavass.  de  Vi  et  Usu  qiiori'ind. 
Verb.  p.  6.     Vol  unius  tantutn  cod. 


630S 


NOTyE    VARIORUM    IN 


a  Gronovio  memoiati  ancforitale  fir- 
niatani  Icctionem  in  contextiim  rece- 
pissem,quod  eruditioi  videaliu, quain 
ut  ab  iiidocto  librario  |)rolicisci  potii- 
eiit;  nunc  veio  tanto  niagis  id  faci- 
endum exislimavij  quod  etiain  auc- 
toi'itate  optimi  Leid.  1.  confn  luetiir. 
PauUo  ante  alii  in  exsilium  acti  Ox- 
en. L.  2.  ap.  Hearn.  ac  in  exsilium  acti 
sunt  Port.  Passim  uc  et  out  coin- 
inutautur.  Vid.  ad  xxi.  53.  §  3.  Vo- 
cula  in  abest  in  Hav.  Th  juxta  non 
agnoscit  Port.  Qiias  tamen  vox  hoc 
sensu  frequenter  ap.  Liv.  occurrit. 
Inf.  iti.  33.  '  In  re  jnxta  nianifesta 
atque  atroci.'  v.  G. '  Se  juxta  iEstate 
atque  hienie  bella  gerere  posse.'  vi. 
C.  '  Parere  atque  iniperare  juxta  pa- 
ratos.'  IX.  13.  '  Juxta  obsidentts  ob- 
sessosque  inopia  vcxavit.'  xxviii.ilO. 
'  Trucidant  iuernies  juxta  atque  ar- 
niatos.'     Et  alibi  sivpe. 

§  10  Largitionis  inde  })radirqu("\ 
Vet.  Largilioncs.  Distingue  perio- 
duni,  Largilioncs  inde  prada-que  :  et 
privati  diilc.  cumm.  Lips.  Largilioncs 
inde  Flor.  Largitioncsque  Leid.  uterq. 
Hinc  deinde  Harl.  ti.  Passim  liu'  vo- 
cnlai  in  Mss.  comninlantur.  Vide 
ad  XXXVI.  21.  §  10.  Tuni  dulccdine 
2)rivati  conimodi  Voss.  2.  Leid.  ulerq. 
Harl.  Hterq.  llav.  Li|)siens.  et  Poit. 
cum  edd.  antiquioribus  us(pie  ad  Vas- 
cosanum,qui  primus,  iiiutalo  ordiiic, 
privuli  dulc.  cunim.  dedit.  I'ristiiiam 
Ecricm  rcstilni. 

Cap.  lv.  ^  1  Cum  Jl^quorum  genie 
fecit,  fadus  cum  Tuscis  rcnuiavil]  Fa- 
cit  Ilav.  qui  idem  cum  iiarl.  2.  ct 
Lipsiens.  cum  Elruscis  prafcrt.  Dein- 
de rcvocavit  Leid.  1.  solita  aberra- 
tioiie  sciibarum,  (jui  saape  lia  c  verba 
confuderunt  in  membr.  vett.  Vide 
ad  111.  51.  %  7.  INIox  munimrnlmn,  pro 
ju'jnumenlum,  Leid.  2.  Vide  ad  iv.  10. 
^  G.  Delude  rclinquerc,  pro  rclinquc- 
ret,  Leid.  1.  in  <pio  uiliina  liteia  ejus 
voeis  intcrcepta  est  a  prima  stM). 
Vide  ad  xxiii.  8.  §  !). 

I'ulrcni    vnvissc,    ftlinm    perfccissc] 


Vet.  voluisse.  Lips.  Voluisse  etiam 
Leid.  uterq.  et  Harl.  1.  Quod  ex 
sollemni  librariorum  errore  natum 
reor.  Vide  quae  notantiir  ad  Silii 
Ital.  VII.  019.  novisse  pr^fert  Voss.  2. 
Ita  librarios  '  iiotus  '  ac  '  votiis  '  pas- 
sim comintitasse  supra  dictum  est  ad 
Liv.  I.  5.  §  3. 

§  2  Et  ut  libera  a  ceteris  religionibus 
arx  ea  csset  tuta  Jovis  tewplique  ejus, 
quod  in  ca  a'dificareiur,  exuugurare  fana 
sacellaque  statuit,  quia  nliqita  rota  ihi  a 
Talio  rege  prinium  in  ipso  discrimine 
adversus   Romulum    pugiicB   consecrata 
inaugurataqtie  postea  fucrant]  In   liac 
perioiio  iiieiidse  sunt  aliquot  iiigentes. 
Primum  qnando  non  »le  arce  exstrn- 
enda,  scd  de  lemplo  Jovi  eondcndo, 
bic  agilur,  non  scribendum  est  rti.f  ca 
csset  lota  Jovis,  veriim  area  esset  tola 
Jovis.     Non  habet  bic  locum  proisus 
aicis  Tarpeiie  iiientio.     Deiiide  scri- 
bendum est,  quod  inadificarelur,  non 
quod   in   ea  cudtficaretur.     Est  anteni 
elegans  verbum  '  ina-dificare.'    Mox, 
pro  istis  dictioiiibns,  quia  aliqua  tola 
ibi,   substitui   debet    qua  aliquot  ibi. 
Postremo  vocabnluin  vota  traiisfcren- 
dum  est,  lit  ante  consecrata  ponatur 
lioc  niodo  :    Et  ut  libera  a  ca-lcris  re- 
ligionibus urea  esset  tola  Jovis  templique 
ejus,    quod   inadijicarelur,  exaugurare 
Jana  sacellaque  slaluit,  quce  aliquot  ibi 
a  Talio  rcge  primum  in  ipso  discrimine 
adversus  llo>nulum  pugnec  vota,  conse- 
crata,   iuaugurataiiue    poslca    fucrant. 
^'ide,  mi  lector,  quam  iieccssaria  res 
sil,  aiictorcs  ud   excmplaria  antiqiia 
cdiiferre.     Ilaec  non  sunt  impntaiida 
Laiireniio  Vallae,  i-ed  Poggio,  Auris- 
pa',  Aleriensi,  Victoiiiio,  et  I'etrar- 
clia^,  (jui  doctissimi  quidem  fuere,  ve- 
mm  non  us(pie  (piaque  Latiiie  calle- 
bant.    Wicn.     Omnia,   quiv    ex    suo 
]{|ien.    iiimiitavit,    probantur   etiam 
auctorilate  cod.   Harl.   1.    area,   pro 
arx  ea,  servant  pratcrca  Flor.  Leid. 
ambo,  et  Port.  Sed  arx  ca,  vcl  arxca, 
adjecta  liiera  iiisiticia  .r,  est  in  Harl. 
2.  Lipsiens.  Hav.  et  Neap.  Lat.  pro 


T.    LIVII    HIST.     LIB.    r.    CAP.    TjO. 


C309 


quo  prodigiosius  cotniplum  anle  ea 
iiiVoss.  2.  Vr»Urvn  quod  inadijica- 
retur  Flor.  in  ea  ffdijicaretur  Voss.  2. 
Leitl.  aiiibo,  Hail.  2.  Port.  LipMciis. 
et  Hav.  Quip  lectio  ex  altei  itis  intc- 
dijkaretur  iiiterpretatione  nata  vide- 
tur.  Alibi  aiileni  verbo  '  iir.vdificare  ' 
Liviiis  iisus  est,  nt  xxxix.  44.  'Quae 
ill  loca  pubiica  inapditirata  inmclitave 
privati  liabebant.'  xLiii.  IG.  '  Clion- 
teiii  libel  tiniini  parietcm  in  Sana  Via 
adversiis  jpdes  piiblicas  deinoliri  jus- 
seriint,  qnod  publico  iiiKdificatns  es- 
set.'  XLiv.  45.  '  Nee  clansip  inodo 
porta',  sed  eliani  ina^dificata'  erant.' 
Denique  qua:  aliquot  ibi,  cinn  vocis 
vota  tiajectioiie,  onines  nosiri,  (nisi 
quod  nolo  sit  in  Voss.  2.  toto-hi  Leid. 
2.  ac  Lipsiens.)  et  Neap.  Lat.  qui  in- 
super  testatiir,  oinnes  ita  codd.  scrip- 
tos  pra't'erre. 

Exaugitrare  /><««]  Cato  Oiig.  ap. 
Fest.  I.  I.  voce  '  Nequituni:'  '  Fana 
in  eo  loco  coni4)lnria  fiiere.  Ea  ex- 
anguravit,  priPterquani  quod  Ternii- 
no  tanum  fiiit.  Id  nequituni  exau- 
gurari.'  J.  i\  (iron. 

§  3  Ad  indicundam  tanli  imperii  mo- 
lem]  Ad  inclioandum  Leid.  2.  ad  iiidi- 
candum  typis  exciisi  vetnstiores  ;  pro 
(juo  Ald.\)riinus  indicnudam  reposuit, 
consentientlbus  reliquis  scriptis. 

In  Termini  fano]  Sed  nt-que  in  Jn- 
ventafis.  Quod  cum  sit  in  E|)itonie, 
minim  cur  in  Livio  non  sit.  Muret. 
Et  Juventatis,  nt  scribit  Dionys.  in. 
p.  202.  qui  lioc  evenisse  ait  rtgnan- 
te  Tarquinio  Piisco,  cum  Capitoliiii 
tem|)li  t'undameiita  poneret.  Et  Flo- 
ras I.  7.  ct  Livii  epitome.  //.  Vnles. 
Eiiam  pater  ad  marginem,  '  Et  Ju- 
ventatis.' Liv.  V.  54.  '  Hie  cum  aii- 
gurato  libcrarctur  Capitoliiim,  Jii- 
ventas  Terminusque  moveri  se  non 
passi. *  J«c.  Gron.  Uniiis  tautiim  Ter- 
mini, prater  Caloiicm  a  Cironovio  ad 
verba  pia'ccd.  laudatum,memitiit  eti- 
ani  Ovid.  Fast.  ii.  007.  '  Quid  nova 
cum  fierent  Cai)itolia  ?  ncm[)e  Dco- 
ruin  Cuncta  Jovi  cessit  turba,  locum- 


qiie   dedit.     Terminus    (ut    vcteres 
niemoiant)  conventus  in  ade  Resti- 
tit ;  et  magno  cum  Jove  tenipla  te- 
net.'    Lactaut.    Div.    Instit.   c.   '20. 
'Consuluit  cos  per  anguria.utrum  Jo- 
vi cederent ;  et,  cedentibiis   ceteris, 
solus  Terniiuus  niansit.'  Contra  Mar- 
tem  Terniino  et  Jiiventati    terlium 
jungit  Augustin.  de   Civit.    Dei    iv. 
23.    'Per  augurium  (jua-sivit,  utrum 
concedeie  locum  vellenl  Jovi  ?  atqne 
i].si    iiide   cedere   oinnes   voluerunt, 
prater     illos     quos     commemoravi, 
Martem,  Terminum,  Jiivcntalem  :  at- 
que  ideo  Capitolium  ita  constructum 
est,  ut  eliain  isti  ires  cssent  tarn  ob- 
scuris  signis,  ut  hoc  vix  bomines  doc- 
tissimi  scirent.'  Quid  itaquc  statnen- 
diim  de  ipso  Livio,  Terminum  et  Ju- 
ventatcm  infra  menmrante  v.  54.  eo 
loco  vidibimus.     Ceterum    vox  fano 
non  adparet  in  Leid.  2.  quasi  libra- 
rius  vcliet,  ex  praccd.  hie    rcpeten- 
diim  tJ)  sacello.  Sed  reliqui  constanter 
cam  vocem  tuentur, 

§4  Id  omcnauguriumquel  Nonerat 
liic  eradenda  particula  que.  Idque 
omen  aiiguriumque.  Rlien.  Flor.  S. 
INIarci,  Id  omen  auguriumque.  v.  34. 
'  Id  Galii  fortiina;  sua  omen  rati  ad- 
juvere.'  Jac.  Gron.  Id  omen  auguri- 
umque Voss.  2.  Harl.  2.  Hav.  et  Port. 
Eauidem  particulani  in  Oxon,  L.  2. 
B.  et  C.  omitti,  Hearne  testatur. 
Sed  a  Rbenano  additam  servant  Flor. 
Leid.  ambo,  Harl.  1.  et  Lipsiens.  qnin 
et  Leiil.  2.  earn  duplicat,  praferens 
idque  omenque  auguritanquc. 

Non  motam  Termini sedem]  Vet.  adem. 
Lipsius.  I'al.  1.  ac  3.  Terminis  cdem. 
Pal.  2.  Termini  icdcm,  ut  Lipsii  liber. 
Gibh.  Codd.  adem  exliibentes  non 
audio  :  s(des  enim  pro  ade,  pro  teni- 
ploponitur.  Liv.  i\.20.  '  Quum  auc- 
tor  piigtia^,  receiitibus  spoliis  in  sacra 
sedc  positis,  sese  A.Cornelium  Cos- 
sum  cousulem  sciipserit.'  Sil.  xii. 
48.  '  epula«,  promissas  sede  Tonan- 
tis,  His,  qua>  CJiaia  nianus  defendit, 
reddite  tcclis.'     Ubi  plura  ex  poetis 


6310 


SOTJE    VARIORUM  IN 


exempla  notavi,  lociim  hiinc  a  con- 
jectiira  Nic.  Heinsii,qui  irde  Tonantis 
iiialebat,  vindicans.  Poi.set  itaqiie 
adem,  pro  sedem,  ex  margiiiali  glossa 
in  contextum  inepsisse  videri,  cum 
et  alibi  eas  voces  in  vicem  commixtas 
fuisse  docuerini  ad  Sii.  xiv.  652.  et 
ad  Epiton).  Liv.  xi.  uisi  aiiam  erroris 
istius  hoc  loco  origineni  ipsi  codd. 
ostenderent.  Olini  scriptonim  con- 
textum unica  serie  exaratnm  fuisse 
ex  nieuibrants  antiqiiitate  venerandis 
constat.  Postea  vocabula  dispescen- 
tes  male  hoc  loco  seq.  %'ocis  primam 
literam  praecedentis  fini  adjnnxerunt, 
ac  distiiixerunt  Terminis  Edem,  quod 
non  njodo  in  dnobus  Pall.  Gebh. 
reperit,  sed  milii  etiam  in  Port,  et 
Lipsiens.  obvium  fuit ;  alii  deinceps 
sciiptiiram  illani  aperte  mendosani 
videntes  literam  sibilantem  expunxe- 
runt,  ac  scripserunt  Termini  adem,  lU 
liabeut  Leid.  2.  et  Harl.  2.  Soli  ex 
nostiis  recte  Termini  sedem  servant 
Voss.  2.  Harl.  1.  Leid.  1.  et  Hav. 

Unumque  Deorum^  Nee  hicdisptin- 
gendus  erat  accusativus  eum  :  uniim' 
que  eum  Deorum.  Rlien.  Th  eum  omw.- 
tunt  Leid.  2.  Harl.  2.  Hav.  Lipsiens. 
et  Port.  Sed  siiperest  in  Flor.  Voss. 
2.  Harl.  1.  Leid.  1.  et  edd.  ante  Aid. 
Sacratis  ibi  finihus]  Scribe,  sacrutis 
sibijiniljus.  Riieii.  Pall,  siuiatis  ibi  fi- 
vibus.  Gebli.  Sacvatis  ibi  Voss. 2.  Leid. 
2.  Harl.  2.  Lipsiens.  Hav.  et  Port.  In 
Flor.  Leid.  1.  et  Harl.  1.  superest  sa- 
cralis  sibi.  N'oces  ibi  et  sibi  etiain 
supra  comnintatae  erant  c.  21.  §  3. 
III.  14.  ^  3.  c.  CU.  ^  5.  et  alibi.  Oiiani- 
vis  tanien  id  hoc  loco  ctiani  inde  fac- 
tum esse  videri  possit,  quod  librarii 
literam  ulliniaiii  vocis  pru'ced.  in  se- 
qucnti  sibi  repcteie  neglexerint.  Vide 
Klion.  ad  Liv.  xxx-  3.  (j  7.  qnapquc 
infra  notanlur  nd  Liv.  XL.  47.  ^  1. 
Contra  eaui  ropeiendOjUbi  icpeti  non 
dfbebat,  sibi,  pro  ibi,  perperain  de- 
d'lunt  infra  hoc  lib.  c.  57.  §  10. 

^  G  Adetim  reiiiconsulidudam]  Ad  earn 
rem  cotisuUanduin  Iluil.  1.  Paulo  ante 


qui  in  urbe,  pro  quique  in  tirhe.  Port. 
§  7   Itaque  Pomptinct  mamibitt]  Fgo 
Pomefimt,  Dionysio  et  Livio  anctori- 
bus,  reposui ;  uterqne  auctor  est,  Po. 
nietia  capta  ejus  pr<edae  manubias  in 
Capitolini    templi   erigendi   usum    a 
rege  sepositas.  SabelL     Pontince  ma- 
nubicE  omnia,  quae  vidi,  Livvi  habent 
exemplaria  ;    sed   locorum  situm  li- 
brarii secuti  particulam  depravarunt: 
nam   et   '  Pontina    palus '  eo    Latii 
tractu  est,  unde  manubiae  qua?sitae  ; 
verum    Pometina    Livium   scripsis.se 
vel  ex  60  admoneri  potuerunt,  quod 
proximo  ille  loco  dixerat  c.  53.  '  Su- 
essam  Pometiam  ex  his  vi  cepit :  ubi 
cum  dividenda  preeda  xi,.  talenta  ar- 
genti  aurique  cepisset,  concepit  ani- 
mo  earn  amplitudinem  Jovis  templi : ' 
niitto  reliqua.  Dionysius  et  ipse  '  Su- 
essam  Pometiam'  appellatam  scribit. 
A  Pometia  '  Pometinum '  dici,  non 
'  Poniiiium,'   vel    trivialibus    imbuti 
Uteris  intelligunt.    Sabell.      Tametsi 
vet.  volumen  continet  Pon<in<c, censeo 
tamen   legendum  Pometina  manubia. 
Nam  exemplaria  antiqiia  abliinc  an- 
iios  mille  fere  majiisculis  fuere  Uteris 
perscripta;  modo  £ majusculum non 
est  dissimile  P.    Facile  ergo  Pumeti- 
7i«  versuni  est  in  Pomplincc.    Praece- 
(lit  autein,  quod  I'arquinins  Suessain 
Pometiam  vi  ce|)erit,  ubi  XL.  millium 
poiido    argenti    aurique   fit    mcntio ; 
quod  hie  repetitur.  Quare  miror,  hoc 
non    enieiidatum    in    ed.    Asulanica ; 
quando  jam  olim  ante  nos  sic  l«*gen- 
dum   esse    monuit    M.   Ant.  Sabell. 
lilun.     Quidam    Pomelina  mutarunt 
in  l'ont>n<r,  cum   auctor  locpiatur  de 
Sue.ssa  Pomeiia,  ut  supra  patuit.  Ni- 
.si    qiiis  I'outinam  eamdem  cum  Pn- 
metina  esse  conlendat.  Glar.    I'omp- 
tince   Flor.     Pontince   Vo«s.   2.    Leid. 
iiterc].  Harl.  ambo,  Lipsiens.  Port,  et 
Flav.  a  m.  pr.     Vide  ad  ii.  34.  ^  4. 

\'ix  in  fundamcnla  subiiedilinere] 
Pal.  1.  exhibet  suppeditnrc.  (.Ji'bli. 
Nostri  in  viilgalam  lectionem  conspi- 
runt,  nisi  quod  unus   Lipsiens.  cou< 


T.    I-IVII    FUST.    LIB.    I.    CAP.    5o. 


(>I311 


nentiat  Pal.  1.  Gcbhardi. 

^  S  Eo  iiiagis  Fabio  Piclori']  Quis- 
))iiiiii  adjccil  Pictori,  non  est  in  cod. 
scripto.  Muvit  lioc  liuinineiii,  (jiiod 
ante  c.  44.  semel  dixeiit  '  sciiploniin 
antiquissinius  Fabiiis  Pic'tor.'  lihen. 
Deest  etiaiii  lia-c  vox  in  oniiiibiis  nus- 
tris,  pra>ter(|uaiii  in  Hail.  2.  et  Hav. 
ego  miii'is  pro  eo  mug.  liabet  Leid.  2. 
Praeterea  iiiox  ifuod  est  anliq.  vocibus 
trajectid,  Lipsieiis.  et  Hail.  2. 

Quadringenta  ea  sola  talenta /uisse^ 
Quadiaginla  ea  sola  talenia  Hav.  XL. 
ea  sola  tatenla  Voss.  2.  Leid.  ambo, 
Lipsiens.  et  Pot  t.  cum  oniiiitjiis  edd. 
nsque  ad  Gron.  qui  1CG5.  lecte  qua- 
dringenta edidit.     Vide  ad  c.  53.  §  3. 

^  9  Qui  XL.  niillia  pondo  urgenli  se- 
posita^  Uuidani  libb.  LX.  millia  pondo 
liabebaiit;  sed  non  placet.  Conipa- 
ratio  eniin  hie  per  40.  procedit.  Ce- 
teruni  statiiii  post  verbiini  scribit, 
non  puto  poiietidum  relativiini  ijuum, 
sed  continue  inferendum  appo.sitive, 
'  suniniani  pecuniae  neqiie  ex  nnius 
tunj  urbis  piaeda,'  &c.  Porro  XL. 
talentasummau)  curonatorum  t'aciunt 
24000.  at  xt.  millia  pondo  argenti 
400000.  coronatorun).  Ideoqiie  Fabio 
plus  tribuit  Livius,  qui  suniinam  longe 
minorem  posuerit.  Dionysius  auteni 
ait  IV.  p. 251.  in  ejus  oppidi  pia;da  tan- 
turn  auri  aigintique  cipti  aSuisse,  ut 
singulos  niiiit(.'s  quiiias  argeuti  n)inas 
accii)ere  contigeiit  :  qua;  vero  Deis 
decuuiata  luurit  pecunia,  hand  minus 
fuisse  quadriiigcntis  talentis.  Quinas 
argenii  minas  (juinquagenis  a>stima- 
nius  coronatis,  Buda^aua  supputa- 
tione  :  qiiadiiiigenta  vero  taleiita  du- 
centis  (piadraginta  millibus  corona- 
torum,  qua*  suuiuia  niuUo  minor  est 
Pisonis  suuiuia,  decupio  tamen  major 
Fabii.  filar.  Quadr.  millia  ea  jmndo 
arg.  Leid.  2.  (pittdr.  millia  arg.  pondo 
Harl.  2.  et  Lipsiens. 

Qwim  summum  pecunite  veque  ex 
unius  ium  urbis  prada  sperandam,  et 
nullius,  Sfc.  exsupei aluram]  Siquis  hoc 
pacto  legeie  velit,  niulta  subintelli- 


genda  erunt.  Kx  fide  vet.  cod.  sic 
scribe,  quia  summam  pecunite,  et  repe- 
te  verbuui  scribit,  quod  subaudiiur. 
lihen.  Klienanus  ex  fide  vet.  lib. 
corrigit,  quia  summam  pecunice,  hoc 
sensii,  se  credere  potius  Fabio,  (juam 
Pisoni,  quia  summam  pecuniae  scri- 
bit, neque  ex  unius  turn  urbis  pra?da 
sperandam.  Itaque  verbum  scribit 
subaudiendum  putat.  Nos  auteni  in 
vet.  lib.  invenimus  ita  legi,  quia  sum- 
ma  pecunia,  et  CEetera  in  recto  casn, 
ut  sit  ha!C  sententia  ;  se  credere  po- 
tius Fabio,  quam  Pisoni,  de  xl.  mil- 
libus pondo  argenti,  quia  sumina  pe- 
cunia ea  sit,  neque  ex  unius  turn  ur- 
bis praeda  speranda.  Sigon.  Si  Piso 
ipse  scriberet,  summam  illam  qua- 
dragiiila  millium  pondo  argeuti  esse 
iinmudicam,  nee  vel  turn  sperandam 
ex  unius  urbis  manubiis,  vel  ad  £edi- 
ficii  fundamenta  necessariain  futii- 
ram,  Riieiiano  manus  darem  reponen- 
ti,  quia  summum.  Sigonianus  autein 
librarius  cum  pingeret  quia  summa 
speranda,  et  caetera  in  recto  casii, 
fnistra  religion!  Iiabuit  plenius  dare 
quia  ea  summa  pccunice  end :  nihilo 
eiiiui  minus  temeritas  liuminis  agnos- 
citur.  Unica  ratio  ciirandi  liunc  lo- 
cum est  exigere  rh  quam,  moram  et 
iiodum  oninis  boni  sensus.  Sic  enim 
voluerat  Livius  :  qui  quadraginta  mil- 
lia pondo  argenti  seposita  in  earn  rem 
scribit,  summam  pecunia::  per  epexe- 
gesin,  quam  grammatici  vocant:  est- 
que  pro  eo,  ac  si  dixisset, '  qu*  sum- 
ma neque  ex  unius  tutu  urbis  praeda 
crat  speranda,'  &c.  Uuod  cum  ob- 
servassem,  vidi  deitide  Glai  eano  idem 
animadverMim.  Quadringenta  talen- 
ta  sunt  sesiertium  iiouagies  sexies, 
nostri  nummi  240000.  Pliilippum, 
poiuio  aigeiiti  24000.  At  quadraginia 
millia  pondo  argenti  sunt  centies 
sexagies  sestcrtium,  nostri  nuinmi 
400000.  Pliilippum,  talenta  6GG.  mi- 
iia-  (juadiagiuta.  ./.  F.  Gron.  Quia 
summam  pecunia,  ifc.  Voss.  2.  Leid. 
uterq.  Harl.  1.  Lipsiens.  et  Port,  cu- 


6312 


NOT.E   VARIORUM    IN 


jtis  posteiioris  margo  earn summam  pe- 
cunicc,  &I-C.  pra^fei  t :  quia  sninma  pe- 
cunicB,  ifc.  speranda,  SjC,  exsiqieratura 
Harl.  2.  Quia  suinma  pecuniic  etiaui 
Fior.  qunm  summam  pecunice  neque  . . . 
fuisse  sperandam  Hav.  oniissa  voce 
turn,  et  addita  alia  fuisse.  Pro  turn 
Voss.  2.  et  Oxon.  L.  I.  hahebant  tan- 
tum.  Quia  earn  summam  pecunice  Oxon. 
L.  2.  lit  monuit  Hearne. 

C.A p .  L V I.  §  1  Fabris  undique ex  ElrU' 
ria  udcitis]  Fabris  ex  Etruria  undique 
excnsi  ante  Aid.  a  quo  vocabnla  in 
etim  digesta  sunt  ordincm,  qui  mine 
viilgo  obtinet.  Aldo  autem  consen- 
tiuiit  codd.  script!,  nisi  quod  undique 
et  ex  Etruria  liabeant  Voss.  2.  Lip- 
sieiis.  et  Port.  Quorum  posterior 
inox  non  agnoscit  voceni  (tiam.  Turn 
non  pec.  solum  publ.  ad  id  est  usus, 
transpositis  vocibus,  Lipsiens. 

Qtii  quum  hand  parvus  et  ipse  militia 
adderetur  labor]  Vet.  lib.  qui  cum  haud 
parcus  et  ipsi  miliiicE ;  id  est,  ciini 
aedificandi  labor  haud  parvus  et  ipsi 
militias  adderetur.  Sigon.  Quis  hie  to- 
leret  .Sigonianum  ipsi  '.  Qui  labor  ee- 
ditieandi,  et  ipse  baud  parvus,  cum 
adderetur  militia?,  inquit.  J.  F. 
Gron.  Ipsi  ctiam  Voss.  2.  Harl.  2. 
Hav.  Lipsiens.  Port,  et,  ut  Hearno 
aiictor  est,  Oxon.  L.  2.  Sed  vulgi- 
tum  servant  Harl.  antiq.  et  Leid. 
ambo.  Quod  pra:!slat. 

Gracabatur,se  tempta  Deum  adijicare 
manibus  suis]  Antiq.  lect.  sc  tcmpla 
Dcum  cxadijicare  manibus  suis.  Klien. 
(iravalur  I'ior.  et  Leid.  2.  Turn  ex- 
adijicare  V\ov.  Leid.  uter(|.  Hail, 
utcrq.  et  Hav.  Inf.  xxxv.  31.  '  Ibi 
enim  nun  prapsidium  modo  Macedo- 
niiin  fuisse;  ted  regiain  oxx-difica- 
tani:'  ubi  alia  vide.  Insuper  suis 
manibus  in|)ressi  usque  ad  Aid.  qui, 
consenticntibiis  scriptis,  reposuitMd- 
nibus  suis. 

(j  2  Qua:  poslliac  et  ad  alia]  N'et. 
po^lqiiiim.  Lipoids.  J'uslquain  ctiam 
Flor.  Leid.  utcrq.  Hurl.  I.  et  edd. 
Aldiiia   piiorcs.     Turn    mitiora,   pro 


minora,  Hav.  et  aliquando,  pro  ali- 
quanta,  iterum  Leid.  uterq.  Tandem 
traducebantur,  pro  tradueebatur,  Flor. 
Leid.  1.  Harl.  antiq.  omnesque  edd. 
ante  Gruterianas  in  Hav.  a  m.  pr. 
erasa,  ejusqiie  loco  tradueebatur  e- 
mendatum  est. 

Cloacamque  maximam]  At  supra  dix- 
it Livius  I.  38.  Tarquinium  Pris- 
cum  cloacas  in  Tiberini  dnxisse  :  cni 
etiam  eariinidem  exstnictionem  tri- 
buit  Plin.  Hist.  Nat.  xxxvi.  15. 
Haec  itaqne  lucem  accipiunt  ex  Dio- 
nys.  Hal.  Antiq.  ill.  p.  200.  ubirefert, 
Tarquinium  rloacas  fodere  incepisse. 
Qiiemadmodum  igitur  alia  opera  a 
patre  inchoata,  ita  etiam  cloacas, 
Superbus  absolvit;  quod  idem  ctiam 
statuendum  de  foris  sive  sedilibus  in 
circo,  quorum  exa'diricationem  simi- 
liter Prisco  tribuit  Dionys.  iii.  p. 
200.  et  Liv.  i.  35.  Cloacas  autem  et 
sedilia,  a  patre  inchoata,  a  Superbo 
perfecta  fuisse  refert  Dionys.  Hal. 
Antiq.  iv.  p.  2-lC.  Vide  Salinas,  ad 
Solin.  p.  G16. 

§3  Hisluboribus  exercita  plcbc]  Ex- 
ercitata  plebe  Voss.  2.  Vide  ad  Liv. 
xxvii.  44.  §  G. 

Quia  et  urbi  muUitudinem,  ubi  usus 
lion  essit]  Quia  in  urbe  mult.  Voss.  2. 
quia  urbi  mult.  Hav.  quia  et  urbi,  ubi 
usus  non  essct,  mult.  Harl.  2.  nisiusus 
non  esset  Voss.  2. 

§  4  Qunm  anxiis  inplevit  curis]  Th 
anxiis  abest  ab  Harl.  1.  et  Leid.  1. 
I'aullo  aiiti'  ac  fugam,  pro  fugamque, 
exciisi  ante  Alduiii,  invitis  Mss. 

§  (}  Neque  responsn  sortium  ulli  alii 
commiltcre  ausus] '  Rcsjmnso  sortium, 
abcriantc  librarii  manii,  Leid.  1.  re- 
spnnsum  sortium  Voss.  2.  Harl.  2.  Hav. 
et  Port.  Similiter  sibi  in  Oxonien- 
sibus  li.  et  C.  obviuin  fuisse  Hearne 
proftssus  est  ;  et  id  voluit  scriba 
l^ipsiins.  qui  tamen  corrupte  dodit 
rcpousium  sortium.  Mox  duos  Jilios 
regis,  addila  perpcram  ex  giossa  voce 
ultima,  Leid.  2. 

^  7   Comes    his    uildilus   L.    Junius 


T.    LIVII    HIST.    LIB.  I.    CAP.    5G. 


031 3 


Brutus,  Tarquinia  gorore  re^is  nnttis 
juvenis]  Dionysiiis  lianc  amitani  regis 
facit,  Pi'i»ici  Tarqiiinii  filiain,  id  quod 
vrrosimiliiis  est.  Et  Tarqiiinium  Sii- 
perbnm  non  muito  niajorem  nam  fti- 
i8se  I^into,  iiiimo  Briiti  filios  ciini 
Tarqiiinii  filiis  piope  eadem  fuisse 
aetate,  ex  conjuialione  poslea  patet. 
Nee  obstat,  quod  missus  sit  Brutus 
cum  diiobus  Tarquinii  Supeibi  filiis 
Delphos  :  nam  etiam  senior  pro  fatuo 
diici  poterat.  Quamquam  ea  de  re 
cum  nemine  contendere  velimus ;  am- 
bigiia  enim  plerumque  genealogiarum 
ratio.  Glar.  Comes  his  additur  Hav. 
et  Lipsiens.  Deinde  Junii  Bruti 
pra^nomen  L.  exsulat  a  Leid.  1.  et 
Voss.  2. 

Ah  avunculo  interfecium  audisset] 
Vidissef,  sibi  legendum  videri  monuit 
Heumaiin.  Utraque  verba  in  scriptis 
commutari  docet  Bentl.  ad  Horat.  Od. 
II.  1.  21.  Hie  tamen  codd.  in  editam 
lectionem  conspirant.  Mox  7iec  in 
fort,  pro  neqite  in  fort.  Voss.  2. 

Contemtu  tutus  esse,  uhi  in  jure  pa- 
rum  preesidii  sj<]  Flor.  S.  Marci,  Kott. 
Gud.  Voss.  2.  contemtuque.  Jac.  Gron. 
Contcmtuque  etiam  Flor.  Leid.  ambo, 
Harl.  aiiibo,  Lipsiens.  Port,  et  Ha,v. 
Neqiie  aliter  ex  Oxoniensibus  L.  2. 
B.  et  C.  profert  Hearne.  Immo  in 
earn  lectionem  etiam  conspirant  anti- 
quiores  edd.  Primus  Vascos.  Paris. 
1542.  contemtututus esse  ed\d\t:  quare 
priscam  lectionem  in  contextum  re- 
vocavi. 

§  8  Latens  aperiretur  tempore  suo"] 
Scribendum  operiretur  tempora  sua : 
hoc  est,  exspectaret  opportunitatem 
temporis.  Rhen.  Acuta  est  Khenani 
emendatio  operiretur  tempora  sua.  Inf. 
IV.  7.  '  Si  Ardeates  sua  tempora  ex- 
spectare  vclint.'  xxxv.  48.  '  Specta- 
torcsque  belli  fortunarum  alienarum 
eventuni  sine  ullo  discrimine  rerum 
suaruni  operirentur.'  Sed  quia  milii 
non  licet  esse  tani  cato,  simpliciter 
adlifcresco  scripturae  Pall.  1.  ac  3. 
cditioniqne  adeo  Campani  operiretur 
Delplt.  et  Vur.  Cla$.  Lit 


tempore  suo,  id  est,  occultaretur.  Ciebh. 
Mss.  fere  operiretur.  Valde  salivam 
movet  Rlienani,  quod  et  Flor.  liabet, 
Helm,  et  Rott.  notavitqiie  e  suo  Mu- 
retus,  lateas  opperiretur  tempora  sua. 
Sic  Noster  iv.  7. '  Si  Ardeates  sua 
tempora  exspectare  vclint.'  xxii. 
40.  '  Si  niaturitas  temporum  exspec- 
tata  foret.'  xxxi.  32.  '  Deliberatio- 
nis  ejus,  cnjns  ipse  maturitatem  ex- 
spectandara  putaret.'  Sen.  de  Benef. 
II.  25. '  Ilium,  velnt  in  certamen  ciir- 
sus  compositum  et  carceribus  incUi- 
8um,  operiri  debere  tenipus  suum, 
ad  quod  veliit  signo  dato  prosiliat.' 
Plut.  in  Pyrr.  p.  ni.  397.  Mr/Sei/  eirtfi- 
Kes  aiTOKpivaiJLtvos ,  aWh.  irpoaTai^as  t](Tu- 
Xiav  &yeii/,  /col  irepifxiveiv  rbv  iavrov  Kat- 
p6v.  J.  F.  Gron.  Tempore  suo  est  s\bi 
favente,opportuno  ;  ut  xuv.  39. '  In- 
tra vallum  compiilsi,  tempore  suo, 
interdum  momento  post,  eruptione 
facta  victorem  hostem  pepulerunt.' 
Sed  operiretur  tempore  suo  Voss.  2. 
Lipsieus.  et  Port,  operiretur  tempora 
sua  Flor.  Leid.  ambo,  et  Harl.  autiq. 
aperiretur  tempore  suo,  a  Rlien.  et 
Gron.  d.imuatum,  superest  in  Harl. 
2.  et  Hav.  Quod  quum  Hearne  tan- 
tum  in  Oxoniensibus  B.  L.  2.  et  C. 
sibi  obviuni  fuisse  testetur;  id  quod 
Rhen.  restitiiit,  atque  ipse  etiam  edi- 
dit,  in  reliquis  ducbiis  superesse  de- 
bet, si  diligenter  ac  cum  cura  codd. 
suos  excussit.  Pari  ratione  '  oper- 
tus  '  et '  apertus '  commisceri  a  libra- 
riis,  dicetur  ad  xxxix.  14.  §  9.  Paul- 
lo  ante  pr.  esse  regis,  pro  pr.  esse  regi, 
Harl.  2.  At  rh  quoque  exsulat  a 
Leid.  2. 

§  9  7s  turn  ah  Tarquiniis  ductus  Del- 
phos]  Is  cum  a  Tarq.  Voss.  2.  Leid.  2. 
et  Hav.  Is  cum  Tarquiniis  Harl.  1. 
Is  cum  ah  Tarq.  Leid.  1.  Passim  vo- 
cula»  cum  el  turn  confunduntur.  Vide 
ad  Kpit.  lib.  xlviii.  circa  fin.  Is  turn 
a  Tarq.  Lipsiens.  et  excusi  ante  Aid. 

Per  ambages  tegc7is  tffigiem  ingenii 
sui]  (iui  participium  tcgens  infulsit, 
pntabat  oralionem  alioqui  mntilam 
ius.  18  I 


6314 


NOTiE   VARIORUM    IN 


esse;  non  intelligens  appositive  dic- 
tum, *  Aiireum  baculum  doniim  Apol- 
lini,  per  ambages  effigiem  ingenii 
sui: '  id  est,  qui  bacillus  erat  effigies 
ingenii  ipsius.  Rhen.  liliid  tegens 
primus  addiderat  Aldus,  recte  iterum 
ab  Rhenano  expunctum.  Abest  si- 
militer a  Flor.  Voss.  2.  Leid.  utroq. 
Lipsiens.  et  Harl.  1.  In  reliquis 
Harl.  2.  Port,  et  Hav.  inmutato 
ordine  tegeris  per  ambages  effigiem  in- 
genii sui  legitur.  Hearne  testatur. 
Be  lectionem,  quani  Aldus  expres- 
sit,  in  Oxoniensibus  B.  et  C.  repe- 
risse  :  unde  verosimile  fit,  tJ)  tegens 
etiam  ab  aliis  L.  1.  2.  et  N.  exsulare. 
Ceterum  donum  tulisse,  transpositis 
vocibus,  Port,  et  Lipsiens. 

§  10  Imperium  summum  RomcE  kabe- 
ii7]  Tb  Roma  non  reperiri  in  Oxon. 
L.  2.  auctor  est  Hearne  :  vestr.  pri- 
mum,  pro  vesti\  primus,  Leid.  2.  restr. 
o  juvenes,  primus  Lipsiens.  qui  idem 
etiam  matri  osculum  praefert. 

§  11  Tarquinii,  ut  Sextus,qui  Romce 
relictus  fuerat,  ignarus  responsi,  Sfc.  es- 
sell  Tarquinius  Sext.qui  Romce  relictus 
fuerat,  ut  ignarus  Flor.  Leid.  ambo, 
Harl.  uterq.  Lipsiens.  Hav.  a  ni.  pr. 
et  Port.  Et  ila  etiam  vir  doctus 
emendarat  ad  margin,  ed.  Mediolan. 
1480.  Tarq,  Sext.  qui  Rom.  relictus 
fuerat,  ignarus  Voss.  2.  Tttrq.  Sext. 
lit  Fabius  Quinlus,  de  quo  vide  ad  iii. 
l.^l. 

Quu7n  Romam  redissef]  Romam  re- 
dissent  Flor.  a  m.  sec.  Leid.  2.  et  edd. 
Aldina  priores.  Romam  rediis.scnt 
Harl.  2.  Romam  rediisset  Voss.  2.  et 
Lipsiens.     Vide  ad  xxxvi.  35.  §  2. 

§  12  Velut  si  prolapsus  cccidiaset]  Tb 
si  non  adpaiet  in  Harl.  1.  Niiiil  la- 
iiien  muto.  Vide  ad  i.  12.  §  7.  I\Iox 
contingit,  pro  contigit,  Leid.  2.  l*ari 
errore  '  corrupit '  et  *  corrupit,'  sive 
'corrnmpit,'  cnmmutantiir  i.  27.  §  1. 
et  c.  51.  ^  2.  *  reliquit  *  et  '  relinquit  ' 
Iioc  lib.c.fiO.  ^  12.  Tandem  cowm.onjn. 
tnorlal.  mater,  ordine  niutiito,  Voss.  2. 
et  Hav.  malcr  antcm  deficit  in  Lip- 
siens. 


Cap.  lvii.  §  1  Gens,  ut  in  en  regione 
atque  in  ea  ertate]  Atque  ea  atate  Leid. 
2.  Quoniodo  etiaui  sibi  legendum 
videri  vir  clariss.  suis  me  Uteris  mo- 
nuit.  Verum  Livium  praepositiones 
repetere  solituni  fuisse  videbimus  ad 
VI.  38.  §  6.  Niliil  itaque  mutantibus 
reliquis  scriptis,  vulgatam  lectionem 
prapferendam  puto  ;  prsesertim  quum 
non  Livius  niodo,  verum  etiam  alii 
plures  optimi  scriptores,  non  raro 
pra?positionem  iii  adliibere  soleaut, 
ubi  pleruuique  in  vulgari  sermone 
omittitur.  Ita  c.  18.  '  Curibus  Sabi- 
nis  liabitabat,  consultissimus  vir,  ut 
in  ilia  quisquam  aetate  esse  poterat, 
omnis  divini  atque  humani  juris.' 
Justin,  in  Prapf.  '  Sufficit  enim  mihi 
in  hoc  tempore  judicium  tuum.'  Cic. 
pro  Quinct.  c.  1.  '  Quae  res  in  civi- 
tate  duae  plurimum  possunt,  hae  con- 
tra nos  ambae  faciunt  in  hoc  tempore.' 
Ovid.  Epist.  Heroid.  xxi.  C5.  '  Vel 
numquam  mallem,  vel  non  milii  tem- 
pore in  illo,  Esset  in  ^Egeis  coguita 
Delos  aquis.'  Gell.  Noct.  Att.  i.  3. 
'Ego  certe  in  hoc  quideni  tempore 
non  fallo  me.'  Plin.  Hist.  Nat.  x. 
6.  'Umbricius,  aruspicum  in  nostro 
aevo  peritissiraus,  parere  tiadit  ova 
tredecim.'  Florus  iv.  2.  §  71.  '  In 
nocte  lecto  ad  lucernam  Platonis  li- 
bro,  qui  inmortalitatem  animx  do- 
cet,  paullulum  ([uievit : '  ubi  videndus 
est  Duk.  et  Nic.  Heins.  ad  Petron. 
c.  45.  p.  217.  Similiter  '  in  tali  (em- 
pore  '  Nostro  frcqueiis  est.  xxii.  35. 
'  Quia  in  tali  tempore  nulli  novus 
magistratus  videbatiir  mandandus.' 
XXIV.  28.  •  Apollonides,  principum 
uuus,  oratioucm  salutarem,  ut  in  tali 
tempore,  liabuil.'  xxv.  3.  '  Patres 
ordinem  publicanorum  in  tali  tem- 
pore otVensum  nolebant.'  xxx.  37. 
'  Indignatus  Hannibal,  dici  ea  in  tali 
tempore  audirique,  arreptum  Gisgo- 
ncm  manu  sua  ex  supcriori  loco  de- 
traxit.'  xxxiv.  27.  '  Cur  sibi  omnia 
timenti  cavcnticpic  iguoscendum  in 
tali  tempore  foret.'  Vide  etiam  Cort. 
ad  Sail.  Cat.  c.  48.     Pro  quo  etiam, 


T.    LIVII    HIST.    LIB.    I.    CAP.   57. 


G315 


omissa  prappositione,  tali  tempore  fre- 
quenter dictum.  Vide,  qiiai  notavi 
ad  Sil.  Ital.  viii.  112.  Etiam  'in 
tempore,'  pro  tempore  opportiiiio. 
Vide  ad  viii.  7.  §  4. 

Prieda  ilelinire]  Legeiidum  piitot/e- 
lenire ;  quod  Flor.  Vide  ad  v.  31.  §  1. 
Paullo  ante  cum  ipse  dit.  pro  turn  ipse 
dit.  Flor.  Leid.  1.  Harl.  ambo,  et 
Hav.     Vide  ad  vi.  23.  §  3. 

§2  Quud  ac  in  fabrorum  minisleriis] 
Legendiim  tniiiisterio.  Nee  opus  est 
hie  nuniero  mnltitudinis.  Rlien.  Om- 
nes  codd.  quilms  usus  sum,  viilgatum 
ministeriis  servant. 

(j  3  Tentala  res  est  priinuni,  si  prima 
■inpetu  ctipi  Ardea  posset]  Vacat  adver. 
binm  hie  primnm.  Sic  scribe,  Tentala 
res  est,  si  primo.  Rhen.  Tentala  res 
est  primum,  si  primo  vett.  Vacare  ad- 
verbiiim,  ait  Rhen.  ego  potius  iirief 
rov :  nam,  lit  *  |)rinio  inipetu'  cape- 
retiir  ilia  difficilis  et  magnanimis  reg- 
nata  viris  Ardea,  ne  Tarqiiinius  qui- 
deni  videtiir  sperasse.  Sed  '  impetn' 
capi  posse,  id  est,  corona,  vel  alioqiii 
vi  oppiignando,  post  aliquot  certe 
conatus,  non  improbum  erat  sperare. 
1.  VI.  c.  2.  '  Fusis  liostibus  cajsisque 
cum  castra  iinpetu  cepisset  dictator.' 
X.  34.  '  Postumius  Milioniam  oppug- 
nare  adortus  vi  primo  atque  impetii: 
deiude,  postquam  ea  parum  procede- 
bat,  opere  ac  vineis  denuim  injunctis 
nuiro  cepit.'  Tac.  Ann.  xiv.  24.  '  Ex 
duobus  castellis,  in  qua;  confugerant 
Armenii,  alterum  impetu  captum ; 
qui  primam  vim  depulerant,  obsi- 
dione  coguntur.'  Eodcmque  c.  32. 
'  Et  catera  quidem  impetu  direpta 
aut  incensa  suut :  tenipiiin),  in  quo  se 
miles  coiiglobaverat,  biduo  obsessum 
oppugnatuuique.'  Prioris  membri  si- 
mile est  II.  35.  '  Ac  primo  tentata  res 
est,  si  dispositis  clieulibus  disjiccre 
rem  posset.'  J.  F.  Gron.  Alterutram 
vocem  vel  primum  vel  primo  a  mala 
nianu  esse,nullus  non  videt.  Primum, 
quod  Rhen.  indiicendum  censebat, 
abest  ab  omnibus   noslris    Florent. 


Voss.  2.  Leid.  iitroq.  Harl.  utroq. 
Lipsicns.  Hav.  et  Port,  quibus  con- 
sentiunt  nonnull;c  ex  antiquloribus 
edd.  Et  forte  icntare  poluit  Tarqui- 
niiis,  si  Ardea  primo  impetn  capi 
posset,  ex  iiiiproviso  earn  adgressus. 
Si  tameii  id  cum  Gronovio  vix  vero- 
simile  videatur,  una  tantum  voce 
transposita  codd.  scriptorum  lectio- 
neni  hoc  modo  rtliiigerem,  Tentala 
res  est  primo,  si  inpetu.  '  Inpetu  ca- 
pere'  etiam  babes  ii.  30.  'Castra 
inpetu  ceperunt.'  v.  41. '  Et  quod  nee 
turn  inpetu  aut  vi  capiebant  urbem.' 
VI.  2.  '  Cum  castra  inpetu  cepisset 
dictator  :'  ubi  Sigoii.  prima  inpetu  le- 
genduin  ronjicit.  Tac.  Hist.  ill.  19. 
'  Posse  coloniam  pbino  sitam  inpetu 
capi.'  jNIox  possil,  pro  posset,  Hav. 
Paullo  ante  nbi  parum  proc.  omissa 
voce  id,  Lipsiens. 

Obsidione  munitionibusque  ccepti  pre- 
mi  hosles]  Obsidione  munitionibus  ccep- 
ti sunt  hosles  premi  Hav.  coepli  sunt 
agnoscit  etiam  Harl.  2. 

§  4  In  slativis,  ut  Jit  longo  magis 
qnam  acri  bellol  Deest  pronomen  liis. 
In  his  slativis  (ut  Jit)  longo.  Rben. 
Pronomen  additum  deest  in  Voss.  2. 
Harl.  2.  Lipsiens.  Hav.  et  Port.  In 
hiis  slativis  Leid.  2.  In  his  stalivis 
Florent.  et  edd.  antiq.  usque  ad  Aid. 
in  qua  rh  his  primo  omissum.  Inis- 
tativis,  perperam  tribus  vocibus  in 
unam  junciis,  pro  In  Is,  id  est,  In 
iis  statieis,  Leid.  1.  In  iis  slativis 
praefert  Harl.  1.  Et  ita  Fiob.  1535. 
ac  postea  oinnes  recentiores  edide- 
runt.  Mox  t^  tamen  deest  in  Harl. 
1.  til,  pro  tamen,  habet  Leid.  1.  Vide 
ad  XXII.  17.  §  5. 

§  5  Rcgii  quidem  juvenes]  Quidam 
juvenes  Port.  Vide  ad  xxxix.  17.  §5. 

Interdum  otium  co7ic  ..  .  inter  se  te- 
rebunf]  An,  interdum  etiam  otium 
conv.ifc?  Non  modo  liberi  cominea- 
tus  illis  erant,  ut  ceteris  prinioribus 
castrorum,  sed  etiam  laxiores,  ita  ut 
jntcrdiim  etiam  otium  conviviis  et 
comcssationibus  terere  possent.  Duk. 


G316 


NOTiE    VARIORUM    IN 


Copula  9ue  exsiilat  aLeid.2.  Deinde 
terebant  inter  se,  niiitato  ordine,  Hav. 
Tniii  inter  se  gcrebant  Lipsiens.  inter 
seagebant  Karl.  2.  et  Port,  a  m.  sec. 
priori  lectione  ita  plane  crasa,  iit, 
qiiid  antea  scripturii  fnerit,  intelligi 
neqneat.  '  Agere  otia '  proba  est  lo- 
ciitio,  qnam  inlustravit  Nic.  Heins. 
ad  Nason.  Fast.  i.  vs.  GS.  Hie  ta- 
iiion  regii  jiivenes  non  tanlum  age- 
bant  olia,  id  est,  otiosi  erant,  veruni 
etiain  '  otiiiin  terebant,'  id  transige- 
bant,  '  conviviis.'  Quoniodo  '  terere 
tempiis'  Liviiis  saepe  dixit.  Vide 
ad  III.  7.^3. 

^  6  Forte  jwtantibus  his  apud  Sex. 
Tarq.]  Pal.  1.  potissantibus.  Tale 
verbiim  an  Latio  utile  habeatur,  dis- 
cjuirant  critici.  Gebh.  Potissantibus 
errant i  librario  tribuenduni  esse,  quis 
nonvidet?  Potestatibits,  pro  potanti- 
bus,  babet  Lipsiens. 

Ubi  et  Collatinus  ccenabat  Tarauini- 
us,  Egerii  Jilius]  QuEedam  exeinpla- 
ria  liabent,  vbi  et  Collat,  ccenabat,  et 
Tarq.  Egerii  filius  :  velut  Tarquinius 
a  Collatino  diversns  esset.  Diony- 
sius  auctor  est,  Egerii  iiliuni  Tarcpii- 
nium  Collatinuin  appellatuni  :  quare 
altera  particula  copulativa  tollenda 
est.  iSabell.  Ubi  el  Collat.  cwiiabat, 
Tarquinii  Egerii  Jilius  Voss.  2.  et 
Neap.  Lat.  Collatinum  Egerii  non 
filium.sed  nepotem  fiiisse,  supra  con- 
tendebat  Glar.  ad  c.  53.  §  5. 

§  7  Q«i»i,  si  vigor  juvenlce  inest,  con- 
scendimus  equos,  invisimusquc]  Con- 
sccndamus  equos  invisamusquc  Hav. 
quod  a  se  eliam  in  Oxon.  L.  2.  c-t  C. 
repertum  esse,  Hearnc  auctor  est  : 
conscendamus  ctiain  babet  Voss.  2. 
Sed  niliil  niutauduni.  Supra  c.  45. 
'  Quiu  lu  ante  vivo  pcrtunderis  flu- 
mine  P'  c.  47. '  Quin  accingeris  ?'  vi. 
15.  '  (Ouin  earn  dedticitis  a  nic  singuli 
vestris  bencficiis  ?'  vir.  40.  'Quin, 
ouii».«is  ira  ct  spe,  fallacibiis  auctori- 
bn«,  nos  ijisos  nostrncpie  omnia  cog- 
nita-.  |>erniitliMius  fidoi  f  viii.  32. 
'  (jJuin  tu  rc!*pon(U's  ?  vetucrinine,  te 


quidqnam  rei,  me  absente,  agere  ?' 
ubi  vide  Gelenium.  ix.  10.  '  Quin  tu, 
inquit,  adducis  lorum,  ut  jusla  fiat 
deditio  '{'  c.  18. '  Quin  tulionunis  cum 
honiine,  et  ducis  cum  duce,  fortunani 
cum  fortuna  confers  r'  x.  17. '  Quid 
per  agros  vagamur,  vicatini  circumfe- 
rentes  belluni  ?  Quin  urbes  et  nicenia 
adgredimur  ?'  xxvii.  26.  '  Quin  imus 
ipsi  exploratum  ?'  xxvm.  41.  'Quin 
igitur  ad  hoc  adcingeris,  nee  per 
istos  circuitus  eo  bellum  iniendisi'' 
XXXIV.  59. '  Quin  niittinuis  ambages, 
inquit  P.  Sulpicius?'  xxxvi.  34. 
'  Quin  exproniis,  inquit,  quid  rei  sit  ?' 
XL.  7.  'Quin  comissatum,  inquit,  ad 
fratrem  imus  ?'  c.  14. '  Quin  tu  illud 
quaeri  jubes,num  tni  occidendi  caussa 
ferrumsumserintr'  c.  15.  'Quin  tu,o- 
niissa  ista  nocturna  fabula,  ad  id,  quod 
doles,  quod  invidiam  urit,  reverteris  ?' 
XLV.  2G.  '  Quin  aperimus  portas,  et 
iniperium  accipimus,  quod  orbis  ter- 
rarum  accepit  f  Et  ita  oplimi  qui- 
que  scriptores.  Vide  Nic.  Heins.  ad 
Nas.  Amor.  ii.  eleg.  19.  vs.  59.  et 
Cort.  ad  Sail.  Cat.  c.  20. 

Qund  necopinuto  viri'\  Quod  itwpina' 
to  viri  Port,  et  edd.  quas  vidi,  Aldina 
antiquiores.  Nee  inopineito  viri  Fio- 
rcnt.  Voss.  2.  Leid.  uterq.  et  Harl. 
2.  utraque  lectione  tiecopinafo  et  ino- 
pinato  in  contextuui  recepta,  cpiod 
lilirario,  otra  veiior  foret,  non  lique- 
ret  :  id  enim  sollcmne  ipsis  fuisse, 
pra^sertim  in  bac  voce,  aliis  exemplis 
infra  evincemus  ad  xxxvii.  11.  §7. 
Vernni  nihil  muto  cum  codd.  Harl. 
2.  ct  Hav.  Vocenj  enim  7iecojiinalus 
ex  illis  esse,  quas  Livius  in  deliciis 
liabuit,  rt  quas  froquentissinie  acUii- 
buit,  vidt  bimus  ad  iv.  27.  §  8. 

§  8  Age  sane,  omnes  citalis]  Distin- 
gucndiiin  vi-ietur,  Iiicalucrant  vino  : 
age  siine,  omnes.  Citatis  cquis  advo' 
lant  liomnm.  Inlellige  omnes  ita  dix- 
isse  et  adst-nsum  testatos.  Plauius 
Memrch.  I.  2.  43.  '  Hunc  combura- 
nins  diem.  P.  .'\gp  sane,  quando  se- 
quum    ruga^',  quuin  mv\  iiiccndo  ro- 


T.    LIVIl    IflST.    l-IU.    I.    CAP.    57. 


G317 


gum.'  Psendolo  v.  2.20-  '  Quid  mi- 
iiitare?  Iiabeo  tergum.  B.  Age  sane.' 
Cic.de  Finibus  ii.  35.  '  Recte,  in- 
quit,  inteiiigis.  Age  sane,  inquani, 
sed  erat  a[>(|iiiiis  Triariiini  aliqnid  de 
nostra  dissensione  juiiicaie.'  J.  /■'. 
Gron.  Th  omnes  male  exsniat  ab 
Harl.  2. 

Citatis  equis  advolant  Romam]  Vet. 
lectio  avolant  Romam.  Utniinqiie  to- 
lerabile  est.  Simijis  error  arcidere 
solet  in  '  abdiicere  '  et  '  adducere.' 
Rhen.  Omnes  nostri  in  vnlgatnm 
rons|)irant,  nisi  quod  avolanl  sit  in 
optiniis  eorum  Leid.  1.  et  Harl.  1. 
Id  auteiu  Cort.  snis  ad  me  Uteris, 
jion  iiiodo  praeferebat,  sed  insuper 
alteruin  advolant  putiduni  esse  '  xis- 
timabat.  Cujus  !^ententiam  libens 
probo.  Similiter  infra  ex  Mss.  emen- 
tlandum  iii.  Gl.  ^  3.  '  Hire  ubi  in- 
ter signa  pedituni  dicta  dedit,  avolat 
deinde  ad  ecjiiites  :'  iibi  aniea  eliam 
coustanter  advulat  edeiiatur.  Similia 
sunt  '  al)latus  domum,'  (|uod  recte 
Livio  restituit  Rhen.  iii.  13.  §  3.  '  e- 
ducere  in  acitm,'  de  quo  vide  ad  in. 
()2.  §  5.  '  avocare  ad  belluin,'  de  quo 
vide  ad  iv.Cl.  §  3.  eique  conliarium 
'  advocare  ab  armis,'  de  quo  vide  ad 
III.  16.  ^  0.  '  avectus  domum,'  de  quo 
vide  ad  ix.  4.  §  1.  '  abducero  Venusi- 
am,'  de  quo  vide  ad  xxvii.  "20.  §  1. 
'  declinare  in  Italian),'  de  quo  vide 
ad  XXXVIII.  1.  §  I.  '  emittere  in  equi- 
tes,'  de  quo  vide  ibid,  ad  c.  14.  ^  11. 
•  decedere  Romaui '  xxix.  12.  '  V. 
■Sempronius,  pace  facta,  ad  consula- 
tum  Romam  decessit :  avertere  ad 
Antioclium  ■/  de  quo  vide  ad  xxxv. 
31.  ^  1.  '  abducere  in  interiorem  par- 
tem a^dium,'  de  quo  vide  ad  xxxix. 
12.  ^  3.  avolant  itaque  omnium  eorum 
exempio  et  optiniorum  codd.  fide  re- 
cipiendum duxi. 

Quo  quuvi,  primis  se  intenilentihus 
tenebris]  Vir  doctissimus  ad  Amuiia- 
nuni  corrigit  prbnis  incedeiitibiis  tene- 
Oris.  Sed  illud  praeter  vett.  libb.  fir- 
inant  haec.  Virg.  in  Georg.  i.  248.  '  et 


ohtenta  densantur  itocte  tcnebrae.' 
Curt.  IV.  3.  '  Cum  subito  spi»sse  nn- 
bes  intendfre  sc  ctrlo,  et,  quicquid 
lucis  intcrnittbat,  offusa  caligine  ex- 
stinctum  est  :'  ita  lege,  non  effusa. 
VIII.  13.  '  Adeo  spissiB  intendere  se 
nnbcs,  nt  conderent  lucem.'  Tac. 
Hist.  III.5G.  *  Tantum  foedarum  volu- 
crum  supervolitavif,  ut  nube  atra 
diem  obtendereut.'  Ideo  amictiis 
noctis,  vela,  peplum,  imaginanlur 
poiitw.  Eurip.  lone  vs.  1150.  MeAa^t. 
ir€7rAos  Se  vh^  acrelpoiTof  ^vyu'is  "Oxw' 
eiraWev.  NonuuK  Aiovucr.  ii.  IG/.  cri- 
70X67)  vh^  Ovpavov  acmpoivTi  Sifx^fi- 
j-ctJo-exiTcovt.  El  IMusffius  vs.  113.  Kua- 
v6-n(iT\ov  iniTpiio'Kouffai'  bixlx\T)V.  De- 
iiique  et  Liv.  ipse  vii.  28.  *  Namque 
et  lapidibus  phiit,  et  nox  interdiu 
visa  intendi.'  J.  F.  Gron.  Recte 
Gron.  vulgatam  scripturam  contra 
H.  Vales,  ad  Amm.  Marc.  xxxi.  11. 
tuetur,  qui  in  ed.  se  vivente  edita, 
(postea  enim  mutatum  est)  legebat 
primis  incedentUius  tenebris.  Vide  eti- 
am  Fr.  Oudendorp.  ad  Julium  Obs. 
de  Prodig.  c.  123.  Pariter  etiam  Si- 
lium  locutum  esseoliuiexistimavi,rc- 
cepta  Hcinsii  conjectura  '  intendere 
noctis,  Qnas  tardentcurs)mi,tcnebra,'* 
dolet.'  Verum  cum  optimap  membra- 
nas  Coloniensps  incedere  servent,nunc 
potius  cum  INIodio  prafero  incedere 
noctis,  Ifc.  Nam  ita  et  Tac.  locutus 
Anna!,  xv.  37.  '  Postquam  tenehra; 
incedebanf,  quantum  juxta  nenioris 
et  circumjecta  tecta  souaie  cautii,  et 
luminibus  clarcscere  :'  ubi  frustra 
Rhen.  et  Nic.  Heins.  ap.  Ryck.  inci- 
dc'bnnt  conjecenint.  Ceterum  prius  se 
intend,  prwfert  Leid.  2. 

§  9  In  contivio  luxitquel  IMalinj, 
quas  in  convivio  liisuquc,  non  lu.ruque. 
Siat.Tlieb.  v.  195.  'dapibus  ludoque 
licenti  Fit  modus.'  Noster  xi,.  14. 
'  Qua  lastitia,  quo  lusu  apud  me  ce- 
lebratum  hesternum  convivium  sit!' 
./.  F.  Gron.  Voces  *  lusus'  et  '  luxus  ' 
librarios  etiam  confudisse  vidimus 
ad  c.  5.  ^  2.  videbimus  ad  v.  6.  §  3. 


6318 


NOTiE   VARIORUM    IN 


Inter  lucnhrautes  ancillas  in  medio 
eBdiiim  sedentenx]  Vocem  crdium  lineo- 
la  subnotataai  a  patie  invenio.  Sic- 
nti  divinare  ipsiiis  sensiim  iieqneo, 
ita  lioc  duntaxat  aniinadverto,  jure 
earn  adinodiim  suspectam  esse.  Id 
qnilibet  SPiitiet,  qui  consideret,  quid 
Liviiis  indigitet  per  t^  medio  cEdium  ; 
quod  plane  patet  ex  \.  41.  iibi  de 
proceribus  Ronianis  Gallos  exsjiec- 
tantibiis  sic  ait,  '  Ea  vestiti  medio 
iiedium  ebiimeis  sellis  sedere. '  Hanc 
ipsam  rem  paiillo  post  ibidem  ita 
profert,  '  IntiiebaTitiir  in  a>dinin  ves- 
tibnlis  sedentes  vires.'  At  piocul 
dubio  Parthenon,  in  qua  dorniis  parte 
sedit  Lucretia,  non  fiiit  tedium  vesti- 
bnluni.  Non  tamen  dillitcor,  per  ra 
'  medium  aediiim  '  alias  qiioqne  partes 
posse  denotari,  Sed  pijpterea  id 
qnidam  diserte  refernnt,  Liicret'ani 
mediant  ancillarum  sedisse.  Propert. 
III.  5.  '  tristes  sua  pensa  ministia; 
Carpebant,  medio  nebat  et  ipsa  loco.' 
Delibera  igitnr,  quain  notam  vox 
cedium  niereatnr.  Ovid.  Fast.  ii.  571. 
*  Ecce  anus  in  mediis  residens  aniiosa 
pnellis.'  Jac.  Gron.  Onines  codd, 
constanter  voceni  cedium  retinent : 
qnare  earn  mntare  non  aiidco,  prap- 
sertim  quum  vir  clarissimns  fateatur, 
per  *  medium  aedinm '  etiam  alias 
partes,  qnam  vestibulum,  indicari 
posse.  Partem  interiorem  a'diimi, 
qiianivis  sub  dio,  sive  intpluvium,  ea 
locutione  nonnumquam  intelli^i,  do- 
cnit  Dan.  Htins.  ad  Silii  xv.  18.  Lu- 
cretiam  vero  mediam  ancillarum  se- 
disse, id  quod  alii  tradidernnt,  satis 
innnit  Livins  dicendo  '  inter  lucn- 
brantes  ancillas  :'  eodem  modo  quo 
Ovid,  eam  '  inter  faniulas '  sedisse 
diril  Fast.  n.  743.  <  Lumen  ad  exi- 
cuum  famul*  data  pensa  traliebant ; 
Inter  quas  tenui  sic  ait  ipsa  sono.' 
Vernni  ijuid  moramnr!'  nihil  mutan- 
dum  es«e  hoc  loco,  docet  mos,  qui 
apud  Ronianos  obtinebat,  nt  eonim 
iixores  in  alrio  lanificium  exercerent. 
A»con.  ad   Cic.   Oral,  pro  Mil.  c.  5, 


'  Omni  vi  janna  expugnata,  et  ima- 
gines majornm  dejecernnt,  et  lectu- 
lum  adversum  nxoris  ejus  Corneliae, 
cujus  castitas  pro  exenipio  liabita 
est,  fregerunt,  itemque  telas,  quJe 
ex  vetere  more  in  atrio  texebantur, 
diiuerunt.'  Arnob.  Advers.  Gent,  ii, 
p.  91.  '  INIatres  familias  vestras  in 
atriis  operantiir  domorum,  industrias 
testificantes  suas  ?'  Vide  Lipsium 
Elect.  I.  17.  qui  ntrumque  hunc  lo- 
cum jam  laudavit. 

§  10  Vir  Tarquiniique  excepti  benig' 
ne'\  Accepti  Vcss.  2.  benigne  suscepti 
edd.  ante  Aid.  Mox  cap.  seq.  '  Ubi 
exceptus  benigne  ab  ignaris  consilii.' 
Vide  Burmann.  ad  Nason.  Epist. 
Her.  12.  29.  et  qua?  notavi  ad  Liv.  i. 
22,  ^  5.  Mox  comites,  pro  comiter, 
Lipsiens.  Male.  Vide  hoc  libra  ad 
c.  22.  ^  5. 

Ibi  Sex,  Tarquinium  mala  libido  Lu- 
creticB  per  vim  sliipraudte  capiQ  Sibi, 
pro  Ibi,  Leid.  1.  Sibi  et  Ibi  inviceni 
commntari,  prspserlim  si  litera  sibi- 
lans  ex  fine  vocis  praered.  adheerere, 
vel  contra  a  litera  finali  ejusdem  vo- 
cis elidi  poluit,  supra  dictum  est  hoc 
lib.  c.  55.  §  6.  Prseterea  verba  per 
vim  ab  oscitante  librario  omittnntnr 
in  Voss.  2.  Mox  cum  forma,  pro  turn 
forma  Leid.  1.  et  Harl.  2.  Vide  hoc 
cap.  ad  §  1.  Denique  lum  inspectata 
caslitas  Voss.  2.  Sed  syllaba  prima 
roil  inspectata  perperam  nata  est  ex 
ultima  litera  m  vocula;  prieced.  Vide 
ad  XXXVII.  11.  §  4. 

(j  \l  Ab  noclurno  jttvenili  ludo]  Je- 
vir.ali  liiilo  Marl,  antiq.  An  voluit 
JHvenali  ludo?  Ita  sane  est  in  Flor. 
ct  Leid.  1.  Vide  ad  xxxvii.  20.  ^ 
5.  Ceteruni  a  nocturno  est  in  Leid. 
2.  editisque  vetuslis  ante  Aldum. 

Cap.  lviii.  ^  \  Ab  ignaris  consilii, 
quum  post  cwnam  in  hospitale  cubiculum 
ductus  cssrt,  amorc  ardens]  Scriben- 
duin  deduct  us  esset.  Riien.  Ab  ign. 
cons,  post  cwnam  in  hasp.  cub.  deductus 
est,  .?«/  am.  ard.  Oxonieiisis  L.  2.  nt 
tcstatur  Hearuc.    Khcnano  dcduelui 


T.    LIVII    HIST.    MB.    I.    CAP.    58. 


(i-ni) 


csset  reponenti  favent  oinnes  codd. 
quibtis  iisiis  sum,  practer  Voss.  2.  in 
quo  ductus  csset.  Ceteriim  ab  ignara 
consiUi  scribendnrn  ad  mar^iiieiii  Liv. 
conjfcerat  Aiit.  Feiizon.  Sed  oiniies 
codd.  editani  loctionem  tiicntiir. 

§  2  PosUjuam  satis  tuta  omnia  circa, 
sopitique]  Omnia  non  est  in  libro 
scripto.  Foitassis  etiaiii  legi  posset, 
postquam  satis  tuta  ciincta,  sopitique. 
Rlien.  Omnia  abest  Ms.  Lipsius.  Sic 
loquitur  xxiv.  41.  '  Quia  omnia  cir- 
ca hostium  plena  erant.'  xxvii.  42. 
*  Postquam  satis  tuta  omnia  esse  ex- 
ploratum  est.'  In  nostro  tamen  loco 
Flor.  duo,  Kott.  Gud.  Voss.  poster. 
Helm,  prorsus  ignorant  rh  omnia. 
Jac.  Gron.  Satis  tula  urcaV\oY.  Liv, 
XXII.  12.  '  ¥a  suo  niiliti  tuta  omnia 
et  infesta  efl'usis  hostium  popuiatori- 
biis  praebuit.'  Ceterum  omnia  tula 
primus  Frobenius  Basil.  1535.  edidit, 
quum  Aldus  inverse  ordine  tuta  om- 
nia dedisset,  eoque  priores  vocem 
omnia  oniisissent.  Tuta  omnia  etiani 
est  in  Hav.  et  Port,  a  m.  sec.  cum  in 
eodem  a  m.  pr.  ut  et  in  Harl.  1.  Leid. 
Htroq.  et  Lipsiens.  omnia  non  compa- 
reat;  quam  vocem  etiani  ab  Oxo- 
niensi  L.  2.  exsulare,  monuit  Tli. 
Hearne.  Quamvis  autem  eorumdem 
vocabulorum  repetitiones  in  Livio 
frequentes  esse  dictum  ait  hoc  lib. 
ad  c.  3.  §  9.  hie  tanicn  rh  omnia  de- 
lendum  jiidicavi,  non  tantiiu),  quod 
omnes  verbis  seqq.  iteratur,  sed  ante 
omnia  ob  tot  codd.  auctoritatem.  Ut 
autem  propterea  cum  Rlienano  lega- 
mus  postquam  satis  tuta  cuncta,  non 
admodiini  necesse  puto.  lllud  circa 
enim  advcrbialiter  non  addito  casii 
ap.  Liv.  tVequcns  est.  Vide  ad  ix. 
11.  §7. 

Moriere,  si  emiseris  vocem]  Morieris 
Harl.  2.  et  Hav.  quorum  posterior 
paulio  ante  ordinem  verborum  hoc 
iiiodo  innuitabat  pect.  mul.  oppr.  Mo- 
rieris etiam  editi  ante  Aldurn. 

§  3  Quum  pavida  c  somno]  In  libro 
scripto  est  pavida  ex  somno.   Rhen. 


Ex  somno  etiam  omnes  codd.  nostri  : 
qnare  recipiendum  duxi.  Mox  voces 
nullum  opem  abf-r,int  a  velustioribus 
excusis.  Addidit  primus  Aldus.  Et 
cas  etiam  coiistanter  servant  scripii. 
Versare  in  omnes  partes  muliehrem 
animum]  Codex  Oxoniensis  N.  qnem 
Hearne  consuluit,  addita  a  fine  voce, 
tnut.  an.  ccepit.  Ferre  non  poterat  li- 
brarius  locutionem  infinitam,  ideo- 
que  locum  corrupit.  Vide  ad  c.  50. 
§5. 

§  4  Ubi  obstinatam  videbat]  Ohsti- 
natum  videbat,  nempe  '  muliebrem 
animum,'  quod  pra^cessit,  Voss.  2. 
Leid.  uterq.  Lipsiens.  et  Port. 

§  5  Eumdem  ad  patrem,  Ardeamque 
ad  virum  tnittit]  Auctiores  Harl.  2.  et 
Hav.  habcnt  eumdem  ad  patr.  Spur. 
Lucret.  Ardeamque  ad  vir.  Collat.  mit' 
til.  Sed  libraiiis  id  tribnenduin  pu- 
to,  non  Livio.  INIox  codex  posterior 
amicis  fidelibus,  pro  Jidelibus  amicis: 
in  quo  edd.  quae  Aid.  pra'cesserunt, 
consentientes  habet. 

^  6  Cum  P.  Valeria  Volesi  filio} 
lllud  licet  nuitare  non  ausim,  nioneri 
tanien  lectorem  oportuit,  videret,  an 
Vulesi,  pro  Volesi,  sit  legendum,  et 
Valesii  non  multum  diverse  loco  pro 
Volesii.  Fabius  Quinctil.  i.  4.  auctor 
est  '  Valesios '  et  '  Fusios'  pro  '  Va- 
leriis  '  et  'Fnriis'a  vett.  usurpatum. 
Sabell.  Volusi  scribendum  ex  Capit. 
Consulibus.  Sigon.  Pal.  3.  Vulesi. 
Gebh.  Vide,  quae  notavi  ad  Sil.  Ital. 
II.  8. 

Lucretiam  mcestam  in  cubiculo  seden- 
tem  inveniunfl  In  lib.  scripto  est 
Lucr.  scdentem  mcestam  in  cub.  inv. 
Rhen.  Pariter  omnes  codd.  quibns 
usus  sum,  pra-ter  unum  Hav.  Ante 
Rhen.  etiam  ita  jam  edidit  Aldus. 

§  7  Advcntu  suorum  lacrimw  oborta'\ 
Abortce  Flor.  Hav.  Lipsiens.  et  Port, 
cum  edd.  nonnuliis  vetustioribus, 
quod  rrrori  librariornm  tribnendum 
esse,  non  dubito;  quamvis  aliud  pla- 
ceat  Gebhardo  Crepund.  i.  12.  Vid. 
vires  doctos  ad  Nason.  Met.  i.  350. 


6320 


NOTvE    VARIORUM    IN 


Satin'  salveB?  Maxime,  inqidtl  Vet. 
Minime,inquit.  Lipsius.  Perren.  Ani- 
madv.  Juris  Civ,  i.  29.  emendat  <Srt- 
iin'  salva  ?  hac  potissimiini  ratione 
ductus,  quod  sermo  est  ad  muliciein. 
Atqui  etiam  vr.  34.    Fabius  ad  filiam 

*  satin'  salvBR  ('  Itaque  hoc  non  fa- 
cile queuiquani  piobatuium  opinor. 
Major  est  controversia,  satin'  salva? 
an  satin'  salve?  scribenduui  sit.  Illud 
przeferunt  Sanctius,  Scioppius,  Vine- 
tus  ad  Auson.  Grat.  act.  in  fine,  Car- 
vio  ad  Frae;m.  incerta  Sail,  et  Gron. 
ad  Plauti  Sticlium  i.  1.  vs.  10.  hoc 
Donatns  et  G.  Fabricius  ad  Terent. 
Enn.  V.  6.  vs.  8.  Acidalins  ad  Plant. 
1.  d.  Brisson.  Form.  vii.  p.  745. 
Taubniann.  ad  Plauti  Trinuinm.  v.  .5. 
53.  et  Cort.  ad  Sail.  Fragm.  p.  1002. 
Utrumqne  rectum  esse  putant  Ta- 
naq.  Faber  ad  Terent.  i.  d.  Boeder, 
in  Chrestoniath.  Ter.  v.  'Sains,'  et 
Periz.  ad  Sanctii  iv.  4. 10.  Satin'  sal- 
va? nenipe  res  sunt,  recte  dici,  os- 
tendunt  loca  Livii  iii,  26.  et  x.  18. 
ap.  Sanct.  et  nota  ilia  Plauti  ac  Te- 
rentii  '  salva  res  est,'  et '  re  salva.'  Sa- 
tin'salve?  nititur  potissimum  aucto- 
ritate  Donati  et  Apuleii,  qui  Met.  1. 1. 
in  fine,  et  in  Apolog.  p.  302.  ed.  El- 
nienli.  dicit' salve  agere  :'  unde  pu- 
tant in  hac  formula  suppieri  posse, 

*  agis,'  '  agitis,'  vel '  se  habeut  res.' 
Mihi  Gron.  non  sine  ratione  videtur 
desidcrare  testinionia  scriplorum  ve- 
tustioruni  ;  et  parum  abest,  quin  in 
sentenliani  illius  eam.  Nee  ex  eo, 
quod  antiq.  eadera  ellipsi  usi  sunt  for- 
mnlii  satin' rccle?  in  (juo  prii-cipuum 
prapsidiuni  ponit  Periz.  pro  ccrto 
adfirmari  potest,  cos  etiani  dixisse 
satin'  salve?  l>uk.  Illud  Maxime, 
quod  notse  Lipsianap  prapscribitur,  er- 
rorc  librarioruin  in  ])aucissiinis  tan- 
tuin  caruni,  quas  iuspcxi,  exstat  edd. 
et  nescio,  an  in  piuribus,  quam  in 
Paris.  1.573.  ct  in  Francof.  1578. 
Satin',  salve  Flor.  Ceteruni  satin'  sal- 
W€Bf  piii'fjMt  Hav.  Quoniodo  fere, 
obscrvantc  clar.  Dukero,  Perrcnoni- 


us  scribendum  conjecit ;  qnod  recte 
eidem  Dukero  displicuit.  Eam  enim 
lectioneni  adniitti  non  posse,  respon- 
sum  Lucretiae  '  quid  cnim  salvi  est,' 
satis  superque,  ut  arbitror,  docet. 
Pra;tereas«f/s«esaZie?  Harl.  2.  quam 
formulam  alter!  satin'  salva  przeter 
viros  doctos  hoc  loco  ennmeratos  prae- 
ferebat  etiam  Voss.  Gramm.  vii.  6. 
in  voce  '  Res.'  Satisne  salva  sint  res  ? 
satin'  salve?  exhibet  Voss.  2.  cnjus 
librarius  duas  lectiones  satin'  salva? 
et  satin'  salve?  de  quibus  diligenter 
hie  egit  Duk,  conjunxit ;  quod  ipsis 
familiare  esse,  ostendain  piuribus  ex- 
emplis  ad  in.  44.  ^  4.  ita  tamen,  ut 
priorem  quag  elliptica  est,  insuper 
suppleverit :  quod  eosdem  etiam  alibi 
saepe  facere  solitos  fuisse  infra  pro- 
babo  ad  xxxvii.  18.  §  1.  Paullo 
post,  inmiitato  ordiue,  vestigia  alieni 
viri  est  in  Hav.  et  sunt  i7i  lecto  tuo  in 
Leid.  2. 

§  8  Sex.  Tarquinius  est,  qui  hostis 
pro  tiospilel  I"  libro  scripto  est  Sex. 
est  Tarq.  Rhen.  Pariter  non  niodo 
prtvfernnt  Leid.  uterq.  Lipsiens. 
Port,  et  Harl.  2.  sed  etiam  onines 
edd.  Aldina  priores.  Ita  §  praec. 
'  In  lecto  sunt  tuo  :  '  et  saepe.  Mox 
priori,  pro  priore,  Hav.  et  si  viri,  pro 
si  vos  viri,  Harl.  2.  Et  solet  quidera 
prononieu  in  hac  formula  sa?pe  omitti, 
ut  decent  exempla,  quae  rongessi  ad 
III.  07.  §  3.  hie  tamen  ob  auctorita- 
lem  reliquorum  codd.  in  ilio  servan- 
do  couspirantiinn,  niiiil  nuitandum 
puio.  Paullo  ante,  trajectis  vocibus, 
est  corpus  tant.  viol,  prafei t  Hav. 

^  y  Noxum  ab  coacta  in  nitctorem'] 
Noxiam  Hav.  a  m.  pr.  De  ntraque 
voce  intra  ago  ad  ii.  64.  §  10.  Hie 
vidgatum,  pro  quo  stant  reiiqui  codd. 
verius  pnto.  Turn  a  coacia  Voss.  2. 
ct  Leid.  2.  in  marg.  qiium  antea  in 
contextn  mendose  acrala  scriplnin 
foret.  Denique  in  actorem  I'ort.  et 
Lipsiens.  sollcnnii  lapsii  opcraruin. 
Vid.  hoc  lib.  ad  c.  20.  ^  5. 

Unde  consilium  abfutrit]  Consensus 


T.    LIVII    HIST.    LIB.  I.    CAP.  59. 


0321 


ab/aerit  Voss.  2.  consilium  afuerit  Flor. 
Leid.  Let  Harl.  1.     Vid.  ad  iv.  12. 

^10  Ego  me,  elsi  peccato  absolvo, 
supplicio  non  lihcro'\  Ad  seoteiitiaiii 
melius  facit  Pall,  triiini  lectio,  Ego 
me,  si  peccuto  absolvo.  Gebli.  Pall, 
consentiunt  Voss.  2.  Hav.  Lipsieiis. 
et  Port.  Non  video  tamen,  qiiam 
oh  caussani  melius  ad  seiitcntiant  fa- 
cial, quani  id,  quod  vulgo  cditnr. 
Praeterea  judicio  non  libero  Voss.  2. 
qui  niox  etiaui  praefert  nee  uUa  dein^ 
ceps. 

§  11  Cultrum,  quern  sub  teste  abdi- 
turn  habebat,  eum  in  corde  dejigit^  Th 
eum  abest  ab  Hav.  Perperani.  Vid. 
quae  notantur  ad  xxv.  27.  §  1.  Mox 
prolapsa  in  vulnus,  sine  r^  que,  Leid.  2. 
§  12  Conclumant  vir  paierque]  Con- 
clamal  Flor.  Voss.  2.  Leid.  uterq. 
Harl.  uterq.  Lipsiens.  Port,  et  Hav. 
Similiter  etiani  onines,  quas  vidi, 
edd.  ante  Mediol.  1495.  Solitum 
tanien  fuisse  Livium  duobus  substan- 
tivis  singularibus  verbum  plurale  ad- 
dere,  dictum  est  ad  i.  31.  §  7.  Pne- 
terea  Conclamat  vir,  p<iriterque  Brutus 
cultrum  perperam  Lipsiens. 

Cap.  lix.  §  1  Cultrum  ex  lulnere 
LucreliiB  extractum  mananlem  cruore 
pr<E  se  tenens'\  Bene.  Pall,  tamen  2. 
ac  3.  manante  cruore.  Gebb.  Mimante 
cruore  etiani  Flor.  Leid.  nierq.  Harl. 
1.  Hav.  et  Port.  Verum  recte  niliil 
mutandum  Gebb.  monnit :  manantem 
certe  est  in  Voss.  2.  et  Harl.  2.  idem- 
qne  voluit  scriba  Lipsiens.  qui  tamen 
aberrans  ma/ien^ew  dedit.  'Manure 
sanguine'  ap.  Livium  iVeqiiens  est. 
XXIII.  3  I.  '  Signa  Lanuvii  ad  Jiuionis 
Sospitae  cruore  manavere.'  xxvii. 
23.  '  Volsiniis  sanguine  lacnm  ma- 
nasse.'  xxviii.  11.  '  Ara  Ncptuni 
multo  sudore  manasse  in  circo  Fla- 
niinio  dicebatur.'  Sil.  Ital.  x.  543. 
'  Subponiiut  flammam,  et  niauantia 
corpora  tabo  Hostlli  tellure  cremant.' 
Naso  Met.  vi.  312.  '  Lacrimis  etiam 
nunc  raarmora  uiauant.'    Verum  ibi 


N.  Heius.  ex  codd.  vett.  lacrimas  le- 
gendiim  docuit.  Vs.  646.  '  nianant 
penetralia  tabo:'  et  xiii.  629.  '  Et 
Polydoreo  manantem  sanguine  ter- 
ram  Linquit.'  Vid.  Scbeffer.  ad  Jul. 
Obs,  de  Prod.  c.  111.  et  Oudendorp. 
ad  eunidem  c.  71. 

Ferro,  igni,  quncumque  dehinc  ti 
possim]  Vet.  lib.  et  quacumque,  ut  ii. 
10.  '  Pontem  ferro,  igiii,  et  quacum- 
que vi  possent,  interrunipant.'  Ita- 
qiie  Cic.  de  Harusp.  Resp.  c.  8.  air, 
*  Deinde  cum  ille  saxis  et  ignibus  el 
ferro  vastitatem  meis  aedibus  intn- 
lisset.'  Et  pro  Plane,  c.  29.  '  Quo- 
rum vidisti  toto  illo  anno  ferrum  in 
foro,  flammam  in  a^dibus,  vim  in  tola 
urbe  versari.'  Sigon.  Ferro,  igni,  quu' 
cumque  Pall.  1.  3.  ('ainpani  ed.  Pal. 
2. solus  et  quacumque :  prave,  ut  recte 
censet  Sigon.  Gebli.  Et  quacumque 
Harl.  2.  Ita  xxii.  23.  'Ferrum  ig- 
nemque  et  vim  omnem  hostium  abs- 
tineri  jnssit.'  Ferro,  ignique,  qua- 
cumque nonnullie  edd.  ante  Aldum, 
vocula  que  in  ignique  ex  snbseq.  qua- 
cumque repetita.  Sed  recte  Aldina 
ferro,  igni,  quacumcumque  ;  quod  ser- 
vant etiam  Voss.  2.  Leid.  uterq.  Harl. 
1.  Hav.  Lipsiens.  et  Port.  Alque  ita 
plerique  codd.  inf.  exhibent  ii.  10.  § 
4.  quem  locum  vet.  lib.  lectiuni  tir- 
mandai  Sigonius  laudavit.  Alibi  saepe 
copulas  omittere  Livius  solitus  est. 
Inf.  III.  6S.  'Ex  illis  concionibus 
numquaui  vestrum  quisquam  re,  for- 
luna,  domum  auctior  rediit  : '  iibi 
etiam  niale  editum  olim  erat  re  for- 
tunaque.  Vid.  qu*  ibi  notantur;  et 
ad  V.  10.  §  9.  Preeterea  dekinc  I'i,  si 
possim  Leid.  2.  Verum  uequc  id  ne- 
cessariuui  docet  idem  locus  Livii. 
Igni,  quacumque  dehinc  possim  execu- 
turum  Flor.  Paullo  ante  vox  Dii  ex- 
sulabat  a  Lipsiens. 

Quacumque  dehinc  vi  possum,  execu- 
turuin]  Non  aliter  in  veteri  legitur. 
Sed  quid  si  scribas  e.rat7«ri(»i  ?  Rlien. 
Sigon.  in  illo  faisns,  (]uod  prurigino- 
sissmii  ad  eineudanduiu  Khenani  c.r* 


G322 


tiOTJE   VARIORUM    IN 


acfuriim  pro  legitima  arceptat  lecti- 
oiie,  contra  qnam  retinent  libri  omues 
executu7-u/n,  nisi  quod  primus  excete- 
rum.  D.  Antoninus  ad  Jilium  Mai- 
ciaoiim  I.  2.  ff.  de  his  qui  sunt  sui  vel 
al.  jur.  '  Qui  si  niea;  constitutioni 
fraudeni  feceiit,  sciet  me  adniissum 
seveiius  exsecutuiuni.'  Campanus 
monslium  verbi  nobis  excudit  percu- 
turutn.  Gebii.  Exacturitm  ab  Rlien. 
est,  cum  libri  Mss.  et  edd.  antt.  vel 
exse(juuntu>\  vel  exsecutuntm.  Et  hoc 
placebat  olim,  ut  '  exsequi '  pouitur 
inteidum,  ut  significct,  persequi,  ul- 
cisci :  1.  III.  c.  25.  '  Cum  Deorum  ho- 
niinumque  simul  violata  juia  exse- 
quemur.'  v.  11.  '  lis  publici  privati- 
que  doloris  exsequendi  jus  potesta- 
temque  ex  duobus  noxiis  capitibus 
datam.'  Vespas.  Suet.  c.  14.'ofl"ensa- 
rum  inidiicitiarumque  minime  exse- 
cutor.'  Tertull.  Adv.  Nat.  i.  9. '  Nam 
non  irascerentiir  nobis  in  aniinadver- 
sione  cunctanlibus,  si  ipsi  exsequi 
possent.'  Ita  maneat ;  nee  conjec- 
tenuis  si  ipsi  ex  se  quid  possent. 
Ulitur  sa'pe  alibi.  Et  quis  ignorat 
in  resciipto  D.  Antonini,  sciat,  me 
hoc  adinissiun  adversus  se  severitts  ex- 
seculurum  ?  Sed  in  his  omnibus  mul- 
tisque  aliis  desidero  exempluni,  quo 
'  exsequi  aliqueui '  dicatur.  Aut  enim 
sine  casii,  aut  non  cum  casu  personap, 
sed  rei,  posituni  invenio.  Contra 
video  alterum  persacpe,  ubi  hujus 
liistoria;  Livius  meminit,  conspici. 
II.  1.  '  Qui  tantum  gloriae  Supcrbo 
exacto  rege  meruit.'  iv.  3.  '  Clau- 
diam  ccrte  gciitein  post  rcges  cx- 
actos  ex  Sabinis  in  civitatem  acce- 
pimus.'  Iteiumque  c.  15.  'Ex  qua 
iirbe  rcges  exactos  sciret.'  vi.  37. 
*  Tum  popnliim  Komanum  vcre  ex- 
actos ex  urbc  reges  etstabilem  liber- 
tatein  suani  existiniaturum.'  ix.  17. 
'  Exactoics  rcgum  Junii  Valeriiquc.' 
J.  F,  (Jron.  Ketraclat  his  verbis 
Gron.  qua'  priori  editione  nott.  vul- 
gai.i;  Icrlioiii  viudicandic  in  medium 
■dtulerat.     Sane  *  exsequi  aliquid ' 


pro  persequi,  ulcisci,  poui,  etiam 
docere  possunt,  quaj  notarunt  Ca- 
saub.  ad  Suet.  Ca>s.  c.  67.  el  Lipsius 
ac  Barclaius  ad  Tac.  Agric.  c.  19. 
Et  ita  Liv.  adliuc  loquitur  m.  13. 
'  Inter  manus  domuiu  ablatnm,  mor- 
tuumque  inde  arbitrari ;  nee  sibi 
rem  exsequi  tam  atrocem  per  con- 
sules  superiorum  aunoruni  licuisse.' 
Plin.  III.  4.  '  Veniebat  in  mentem, 
piiores  nostros  etiam  singulorum 
hospitum  injurias  arcusationibus  vo- 
luntariis  exsecutos.'  Verum,  ut  nunc 
recte  Gron.  monet,  requiritur  aliud 
exemplum,  ubi  verbo  '  exsequi'  hoc 
sensu  accusativMs  personae  additur. 
Vi  possim,  extincturum  nee  executurum 
Voss.  2.  duplici  lectioue  in  contextum 
admissa,  ut  sa?pe  fieri  solet.  Vid.  ad 
III.  44.  §  4.  Certe  vi  possim,  extinc- 
turum, reliquis  omissis,  habet  Harl.  2. 
vi  possim,  exceturum  Lipsiens.  vi  pos' 
sim,  persecut Ilium  Oxon.  B.  ut  Hearne 
monet;  quod  idem  voluit  Campan.  in 
cujus  ed.  monstrum  \ erhi  percuturum 
excusum  esse  Gebh.  docuit.  Sub- 
scribe vero  Rlienani  et  Gronovii 
conjectural,  quf  exacturum  scrihen- 
dum  docuerunt  :  cap.  seq.  '  Libera- 
toreii)  urbis  Ista  castra  accepere  ; 
exactique  inde  liberi  regis.'  iii.  39. 
'  P'uisse  regibus  exactis  patricios 
magistratus  creatos,  postea  post  se« 
cessionem  plebis  plebeios.'  iv.  15. 
*  Natus  in  libero  populo  inter  jura 
legesque,  ex  qua  urbe  rcges  exactos 
sciret.'    Et  ita  alibi  sd?pe. 

Kec  illos,  nee  alium  quemquam]  Vet. 
ilium,  nee  alios.  Lipsius.  Recte  illoa. 
Respicit  enim  quatuor  Tarquinios, 
tres  (ilios  patre  sccleratiores,  Romas 
regnantes  Jam,  an  dominantes?  11- 
centia,  libidine,  atque  audacia.  iii. 
II.  '  Liberlati  obstat,  omnes  Tar- 
quinios supcrbia  cxsuperat.  Ex- 
spectate,  dum  consul  aut  dictator 
fiat,  (|n(ni  privatum  viribns  et  au- 
dacia regnanlcm  vidctis.'  c.  J!).  '  Tri- 
bunos  ppssimis  nrtibus,  regia  liccntia 
vivcre.'   c.  39.  '  Supcrbiam  violenti* 


T.    MVII    HIST.    LIB.    I.   CAP.   59. 


G323 


aniquc  tiiin  perosos  regis  :  quae  si  in 
rege  tiiiii  cocleni,  aiit  in  (ilio  non  t'e- 
reiula  fiieimtr'  Interim  Pall.  1.  m:  3. 
nee  ilium.  Gebli.  \tc  illion  Leid.  2. 
Lipsiens.  et  Port.  Quod  recte  in- 
probat  Gebli.  Pracessit  eiiiin  '  L. 
Tarc|iiininin  Supcrbuiu  ciiin  scelerata 
coujiige  et  onini  libcroniin  stirpe.' 
Deinde  nee  alium  (lueni'inum  regem 
regnare  Oxon.  L.  2.  iit  Hearne  tes- 
tatiir.  Ea  anteni  lectione  niiiii  aliiid 
librarioni  indicare  vohii.->se  arbitror, 
quani  se  duplicem  in  cod.  sno  scrip- 
turani  invcniss^,  partini  7iec  alium 
quemquam  regem,  paitini  nee  alium 
quemquam  regnare,  qiiani  iitranique 
verioiis  ignanis  jiinxit.  Ita  supra 
hoc  lib.  c.  17  4  3.  viilgo  edebatnr, '  In 
variis  voluntatibns  icgeni  tainen  oni- 
nes  volebant  :'  quod  in  nonuullis 
scriptis  siiperest;  quuni  interim  in 
aliis  exaratum  repeiiatur  regnare 
tamen  omncs  volebant;  Gaertner.  aii- 
teni,  quern  nunc  denium  nactu.s  sum, 
oijnsque  excerptis  in  lib.  seq.  uti 
incipiam,  similiter  exliibeat  regem 
regnare  tamen  omncs  volebant.  Quin  et 
cod.  Hail.  2.  sciiba  ibidem  regemre 
tamen  omnes  volebant  prxferens,  iti- 
dem,  sed  per  compendium,  diias 
lectiones,  regem,  et  regere  tamen 
omnes  volebant,  conjunxisse  ceu- 
sendns  est.  De  ea  re  vid.  ad  in.  44. 
§4. 

§  2  Cultrum  deinde  Collatino  tradil] 
Tradidit  Hav.  et  edd.  Aldina  priores. 
Vid.  ad  XXXIV.  29.  §  13.  Mox  unde 
nov.  in  Br.  pect.  ing.  venerat  idem 
Hav.  addita  ultima  voce,  quani  ta- 
men ex  glossa  natam  existimo.  Si 
enini  Livius  eo  verbo  liic  uti  volu> 
isset,  potius  dixisset  unde  nov.  in  Br, 
pect.  ing.  venissel.  Delude  paullo  post 
vacantem,  pro  vocanlem,  in  Lipsiens. 
erat  a  m.  sec.  errore  alibi  ctiam  in 
Mss.  obvio.  Vid.  quae  uotabo  ad  Liv. 
V.8.  §  2. 

^  3  Elatum  domo  .  .  .  drfcruiU]  Do- 
mum  male  Leid.  1.  Sed  vocem  domo 
oiuittlt  Leid.  2,  defertur  vero,  pro 


deferunt,  praefert  Karl.  I. 

Concienlque  miraculo,  utfit,  rei  noicc 
afque  indignilate  homines]  Concianlque 
miraculo  Li psi ens. am. sec. con jci«H/(yMe 
miraculo  Leid.  2.  convenienteqiie  mira- 
culo Hav.  convenere  miraculo  Port,  in 
niarg.  pro  var.  lect.  FA  ita  legi  in 
Oxon.  B.  Hearne  professus  est.  con- 
currunlque  miraculo  Neap.  Latinii. 
concientque  homines,  omnibus,  fpiae 
media  erant,  omissis,  Harl.  1.  Veruni 
vulgatum  probum  est.  Vid.  Gron. 
ad  lib.  XXXVIII.  c.  33.  ^  7. 

§  4  3Iotet  tum  palris]  Movet  cunt 
patris  Flor.  et  Harl.  1.  Movet  cum 
patres  Leid.  1.  Vid.  ad  vi.  23.  ^  3. 
patres,  pro  patris,  pra^feruut  etiam 
Voss.  2.  Leid.  2.  Harl.  2.  et  Lip- 
siens. 

Auctorque,  quodviros,  quod  Romanot 
deceret,  arma  capietidi]  Actorque  Leid. 
2.  jam  saepius  antea  notato  trrore. 
Vid.  hoc  lib.  ad  c.  26.  §  5.  Copula 
autem  que  non  adparet  in  Leid.  1. 
quae  excidit  ob  similitudinem  voc. 
seq,  quod.  Vid.  ad  xliv.  13.  §  10. 
At  Th  quod  priori  loco  deest  in  Voss. 
2.  et  Hav.  a  ni.  pr.  nbi  vicissim  ex- 
cidit ob  praeced.  que.  Quin  et  posteri 
loco  deest  in  iisdem  duobus  codd. 
atque  insuper  in  Lipsiens.  et  Port, 
qtii  praeferunt  quod  viros  Romanos 
deceret.  Male.  Est  enim  species 
gradationis,  ut  prinio  dicat  quod  liros 
deceret,  eique  deinde,  quasi  Komani 
plus,  quani  viri,  forent,  subjuugat 
quod  Romanos  deceret.  Ita  ah.  13. 
'  Si  quis  det  signum,  in  aciem  educat, 
ut  viris  ac  Romanis  dignum  sit,  di- 
micaturos.'  c.  35.  '  Si  plus,  quam 
viros  ao  Romanos  decet,  ferrum 
timeamus.'  xxii.  14.  '  Sed  vir,  ac 
vere  Romanus  descendit  in  apquum.' 
Observandum  etiam,  compositionem 
banc  orationis  plane  Livianam  esse. 
Passim  enim  Livius  hoc  pronomen 
repetere  solet  sine  conjnnctione  in- 
termedia. Inf.  II.  20.  '  Fertur  pro- 
nunciasse  militi  prasmia,  qui  primus, 
qui  secundus  castra  hostium  iutras- 


(5324 


NOTJ5    VARIORUM    IN 


set.'  vxii.  39.  '  Quod  ntann,  quod 
voce  poterat,  monstrabat,  vexilla  se 
siiuriiin  parmasque  cernere  equi- 
tiim.'  xxn.  1. '  Quod  eniin  illi  justiim 
imperiiiiu,  quod  aiispicium  esse  ?' 
XXVI.  2.  '  Nemineru,  quuui  suft'ra- 
gium  ineat,  satis  cernere,  cui  im- 
perium,  cui  exercituni  permittat.' 
XXXVII.  12.  '  Praeter  uavium  mili- 
tunique  jactnrani,  quod  floris,  quod 
roboiis  in  juventute  fiierat,  amise- 
rant.'  xxxix.  27.  '  Optimum  queni- 
que,  quibus  iibertatis,  quibus  legum 
cura  sit,  aut  exsulare  pulsos  patria, 
ant  inhonoratos  et  deterioribus  ob- 
noxios  silere.'  XL.  15.  '  Ad  id,  quod 
dolet,  quod  invidiam  urit,  leveitere.' 
Eodem  cap.  '  Qui  obses,  qui  legatus 
pro  patre  non  inutilis  fuit.'  xli.  24. 
'  Quod  i?i;tolis,  quod  Thessalis,  quod 
Epii'otis,  omni  deniqiie  Gra?ciae  cum 
Macedonibus  juris  est,  idem  et  nobis 
sit.'  XLV.  22.  '  Venimus  in  curiam 
Romanau)  Rhodii,  quos  provinciis 
iiuper  Lycia  atque  Caria,  quos  prae- 
miis  atque  honuribus  auiplissimis  do- 
nastis.'  Idem  etiam  in  aliis  prono> 
minibus  observari  potest.  Vid.  ad 
II.  15.  §  2.  Praeterea  capi,  pro  capi- 
endi.  Port,  a  ni.  sec. 

^  5  Cum  arinis  voluntarius]  Ciim 
armis  vnluntariis  non  recto  est  in  Leid. 
2.  Inf.  V.  7.  '  Voluntarius  ductus  ex- 
ercitus  Veios.' 

Imie pari  prasidio  relicto  CoU.}  Rott. 
Inde  patris  prccsidio.  Scribe,  Inde 
pars  pnrsidio  relicti  Coll.  J.  F.  Gron. 
Gronovii  conjecturam  adjuvat  Icrlio 
Harl.  I.  in  quo  erat  Inde  purs  prtfsidio 
reliclo ;  ut  gfuus  loquendi,  iiuioctis 
priorum  tcmporuni  lil)rariis  minus 
notiiin,  pars  rcltcti,  loco  corrumpendo 
ansam  dedisse  vidcri  possit,  quum 
tamcn  Living  sa;pissime  ita  locutus 
lit.  Vid.  qiiiB  noiiiniur  ad  Livii  I. 
xxvii.  c.  I.  ^  12.  Neijue  aliter  Siliiis 
perpetuus  Livii  imitator,  v.  497. 
*  P.irs  trcpidi  celso  inter  tela  cacn- 
minc  |)on<lcnt.'  Addc  qna>  olim  ob- 
•ervavi  ad  Silii  x.  307.    Jndeqiw  pari 


prasidio  habet  Harl.  2. 

Regibus  nunciaret]  Regi  mmciaret 
Harl.  2.  Male,  Vid.  ad  ii.  2.  ^  11, 

§  6  Qiiacumque  iiicedit  armata  mill- 
iitKdo]  Pal.  2.  incidit.  Gebli.  Nihil 
est  mutandum.  Inf,  hoc  cap.  '  Ex. 
secrantiltus,  quacunique  incedebat, 
invocantibusque  parentum  furias  viris 
mulieribusque.'  '  Incidere'  et '  Ince- 
dere'  etiam  alibi  saepe  librarii  per- 
peram  inter  se  commutarunt.  Vid,  ad 
IX.  24.  ^  10. 

Riirsus,  ubi  anteire  primores  civitatis 
videnf]  Rursus,  ut  anteire  Lipsiens.  et 
Port,  in  cujus  posterioris  margine 
ubi,  pro  i(t,  postea  emendatum  est. 
Scribas  autem  has  voculas  confun- 
dere  solitos  fuisse  videbinuis  ad  xxiv, 
15.  §  7.  Prffiterea  civ.  prim,  vident 
Port,  prim,  urbis  vident  Oxon.  N.  ut 
Hearne  monuit.  Et  has  etiam  voces 
nonnumquam  librarii  permutare  con- 
sueverunt.  Vid.  quas  infra  notantur 
ad  Epit.  Livii  1.  xcix.  Mox  verbum 
sit  deest  in  Leid.  2. 

§  7  Nee  tninorem  tnotum  animorum 
Romee  tarn  atrox  res  fecit,  quam  Colla- 
tia  feccrat]  Nee  min.  mot.  Romcc  tarn 
alrox  res,  quani  Coll.  fee.  animorum 
Hav.  a  m.  pr.  Nee  minorem  mot,  an. 
Rom.  tarn  atrox  res,  quam  Cvll.fecerat 
a  m.  2.  Sed  ita  scribendum  tuisset : 
Nee  min.  mot.  anim.  Rom.  tarn  atrox 
res,  quam  Coll. fecit.  Reliqnorum  ta- 
men  codd.  in  vulgatam  lectioneui 
conspirantium,  consensus  eam  vcrio- 
rem  esse  evincit.  Nuquc  locum  mcn- 
dae  suspectimi  rcddere  potest,  quod 
post  verbum  fecit  mox  subjungatur 
feceral.  Fre()uenlissinie  enim  Livium 
vocfsquasvis  repetcre  solitum  fuisse 
vidimus  hoc  lib.  ad  c.  3.  ^  9.  Vide 
etiam  Duk.  ad  c.  53.  §  4. 

Ad  tribuuum  Celirum,  in  quo  turn 
mngistratu,  Sfc]  Hoc  ad<lit,  quia  nisi 
magistratui  populum  convocare  non 
liccbat,  ut  ait  Dionys.  iv.  p.  2G(>.  Ufpl 
5i  Tf;s  iKK\r}(Tias  tri  0ov\ofiat  fxaOf7v, 
t(j  6  KaXfVar  tarai  avj^v  icara  vSjxovs, 
Koi  T^f  ^rpov  Ma^tuauiv  rah  (ppdrpais  ; 


T.    LIVIl   HIST.    LIU.   I.    CAP. 59. 


G3-25 


Hpxovri  yhp  d,voSfSorai  rovro  irpdrTfiv. 
'O  Se  vTToXafiliiv  f<pri,  eyii,  Si  BaXfptf' 
rwv  yap  KiXepioiv  &px(cv  ellA,  Kui  RTroSe- 
Soral  (JLUi  (coTa  vSfiOvs  iKKKrifflav,  (Jre 
^ovKoijxr\v ,  airyKaXiiv.  Sigon, 

^  8  De  stupro  infando  Lucretia  et 
miserabili  ccede]  Lucr.  commiserahili 
ccede  Voss.  2.  Lucr.  ac  mis.  cade  Lc\6. 
2.  ct  Hav. 

§  9  Miseriaque  et  labores  plehis] 
Pall.  I.  ac  3.  miseriaque  et  labore  ple- 
bis.  Gebli.  Eamdem  lectionem  ser- 
vant Voss.  2.  Leid.  2.  el  Port,  mise- 
riaque el  labores  ipsius  plehis  Lipsiens. 
et  Hail.  2. 

Ilomanos  homines  viclores  omnium^ 
Th  homines  oniittiint  Harl.  2.  Lip- 
siens. et  Port.  Eadeiii  vox  exsiilat 
etiama  nonnnllis  edd.antiqq.  At  aliae 
prepferiint  Romanos  homines  omnium 
victores. 

§  10  Tullii  regis  memorata  ccrdes] 
Voces  regis  memorata  exsulaiit  a  Leid. 
2.  cade  aiitem,  pro  cades,  prifPter 
eunidem  Leid.  2.  pracffriint  etiam 
Voss.  2.  Harl.  2.  Lipsiens.  Port,  et 
Hav.  a  ni.  pr. 

Et  invecta  corpori  palris  nefandn  ve- 
hiculo  Jilia'\  Lectio  vet.  corpoie  pa- 
tris,  hoc  est,  in  corpore  patris,  vel 
|)er  corpus  patris.  Rhen.  Niillibi 
inveiii  lectionem  Rlienani  invecta 
corpore.  Gebli.  Ex  codd.  mcis  Rlie- 
nani lectionem  praefernnt  Flor.  Leid. 
ambo,  et  Harl.  1.  quae  eadem  etiani 
est  in  Mediol.  1480.  et  in  ntraqne 
Tarvis.  ed.  Ita  *  invectus  porta  Ca- 
pena,'  pro  '  per  portam  Capenam,' 
Ovid.  Fast.  iv.  345.  '  Ipsa  sedens 
planstro  porta  est  invecta  Capena.' 
Vulgatum  lamen  verius  videtnr.  Alio 
enim  sensu  dicitnr  '  invehi  corpore,' 
alio  '  invehi  porta.'  Piacterea  inteclu 
corpore  nef.  palris  veh.  Leid.  2.  ordine 
non  recte  nnitato.  Paullo  post  etiam, 
trajectis  voi-abulis,  inv.  ult.  Dii  par. 
Lipsiens.  et  Harl.  2.  inv,  parent,  ult. 
Dii  Hav. 

^  11  His  atrocioribusque,  credo,  aliis, 
qua  prasensl  His  atrocioribus,  credo, 


aliis,  qua  Voss.  2.  et  Hav.  His  air. 
aliis,  credo,  qua  Leid.  2.  His  atr.  credo, 
aliisqite,qua  Lipsiens.  et  l^ort.  a  m.  pr. 

Rtlatu  scriptoribus  facilia  subjicit] 
Pall,  snhjccit.  Gebh.  Similiter  non 
modo  vir  doctus  ad  oram  edit.  Me- 
diol. 1480.  eniendavit,  sed  etiam  re- 
peri  in  codd.  Voss.  2.  Leid.  2.  Harl. 
2.  Lipsiens.  Port,  et  Hav.  subicit  est 
in  Leid.  1.  subjicit  in  solo  Harl.  I. 

Incensammultitudinem  perpulit]  Pal. 
1.  ac  3.  perculit.  Forte,  nt  supra  cap. 
56.  '  Ipsius  regis  non  tain  siibito  pa- 
vore  perculit  pectus,  quam  anxiis  im- 
plevit  curis.'  Gebh.  Perculit  etiam 
Lipsiens.  et  Port.  Quam  lectionem 
admitti  posse  existimans  Gebh.  non 
videtur  adtendisse  ad  verba  quae 
subjiciuntnr.  Non  cnim  ad  aliqiiid 
faciendum  percellimur,  sed  perpelli- 
mur.  Vide  Gron.  ad  Liv.  in.  30.  ^  5. 
pepulit  est  in  Leid.  2.  quoniodo  alibi 
quoque  lapsi  sunt  scribze  librarii. 
Vide  ad  ii.  31.  ^  5.  perlulit  habet 
Leid.  1.  Verum  ita  etiam  operas  er- 
rare  consuevisse  videbimus  ad  xxxv. 
27.  §  16. 

Exsulesque  esse  jtiberet  L.  Tarqui- 
nium  cu7n  conjuge  ac  liberis']  Vir  doctus 
ad  inarg.  ed.  INIediol.  1480.  cmcnda- 
bat  exsulemque  essejuberet.  Sed  male. 
L.  Tarquinium  cum  conjuge  ac  liberis 
crsules  eoiiem  modo  dictum  est,  ac 
'  dux  cum  aliquot  principibiisoapiun- 
tur,'  qnod  inlustramus  ad  xxr.  GO. 
§  7.  cum  conjuge  ac  liberis  esse  habet 
Harl.  1. 

§  12  Ad  concitandnm  inde  udicrsus 
regem]  Inde  ad  concilantum,  transpo- 
sitis  vocibiis,  Hav.  Tiim  adrarsum  re- 
gent Leid.  1.  et  Voss.  2.  Vide  ad  Epit. 
Liv.  lib.  XLVii. 

Imperium  in  urbe  Lucretio  prafeclo 
urbis,  ifc.  relinquit]  Reliquit  Hail.  2. 
et  Port,  a  m.  sec.  cum  edd.  Aldo 
vetnstioribus.  Is  autem  relinquit  qui- 
dein  in  contcxtum  recepit,  sed  inter 
errata  priorem  scripturani  revocan- 
dam  censuit,  quam  propterea  re- 
centt.    omnes   servarunt    usque    ad 


0326 


NOT^   VARIORUM   IN 


Gron.  lit  et  postGron.  Hearne,ac  nii- 
perrinii  omnium  Londinenses.  Idem 
etiam  voliiit  librarius  Leid.  2.  qui 
tainei),  manu  leviter  aberrante,  rt/i- 
quid  exaravit.  Vide  lioc  libro  ad  cap. 
56.  §  12.  Ego  a  Gronovio  non  re- 
cedendum  puto,  pro  qua  lectione 
etiam  slant  optinii  codd.  Qui  alte- 
ram lectionem  malueiunt,  metuisse 
videntur  prseterito  est  profectus  non 
recte  pra'sens  relinquit  subjungi  pos- 
se. At  vide  qufE  notautur  ad  iii. 
46.  ^  9.  Prseterea /)ro/ec<o  mbis  male 
praeferuut  Leid.  1.  et  Lipsiens.  Com- 
pendium, quo  prima  syllaba  vocis 
prafectus  exaiaii  solebat, errori  caus- 
sam  dedisse  ceuseii  debet.  Vide  ad 
IX.  10.  §7. 

§  13  Quacumque  incedebat,  Sfc.  viris 
mulieribusquel  Quacumque  incedebant 
Leid.  2.  quicu  incedebat  Haii.  1.  quo- 
cumque  incedebat  Hav.  Turn  viris  mu- 
lieribus,  omissa  particula  gue,  Voss.  2. 

Cap.  lx.  ^  1  Nunciis  in  castia  per- 
latis']  In  castra  latis  Voss.  2.  in  castra 
prolalis  Leid.  1.  Verum  et  liic  nola, 
qua  pi  inia  syllaba  rov  perlalis  scripta 
fuit,  a  libraiiis  non  intellecta,  men- 
dum  pcperit.  Vide  ad  ix.  10.  §  7. 
Ill  castra  prcelatis  Flor. 

Briitus  Ardeam,  Tarquinius  Roman 
vcnerunt'\  Romam  invencrunt  Voss.  2. 
Sed  prima  syllaba  Toi)  infc/icrun/  male 
nata  est  ex  ult.  litera  vocis  praeced. 
Vide  ad  xxxvii.  11.  §  4.  Romam  ve- 
niunt  llarl.  2.  Sed  forte  scripturn 
fuerat  ven'unl,  quod  deiiuie,  omissa 
vel  evanescente  adscripta  nota,  in 
veniunt  niutare  pronum  fuit.  Ruinam 
vcnere  praferunt  cdili  usque  ad  Al- 
duui,  qui  venerunt  vulgari  curavit, 
adsentieiitibus  rcliquis  scriptis. 

^  2  Turquinio  claustc  porta:  exsilium- 
quc  indicium]  Exsilium  indicium  sine 
copula  llav.  Mox  exccpcrc,  \>ro  accc- 
pere,  Leid.  2.  Sed  vulgalum  prastat. 
Inf.  IV.  31.  'Castra  propiii(|ua  tur- 
batos  ac  terga  dantes  acccpcre.'  Pa- 
ri niodoslatio  dicitur  '  acciperc  clas- 
»em  ■  XXVIII.  G. '  Classcm  (am  iiifcsta 


statio  accepit.'  SolfrDt  autem  etiam 
alibi  heec  verba  commiitari.  Vide  ad 
n.47.  ^  7. 

Exactique  inde  Hberi  regis]  Tb  que 
non  adparet  in  Hari.  2.  queniadmo- 
dum  nee  inde  in  Voss.  2. 

Exsulatum  Care  in  Etruscos  ierunt] 
Certe,  pro  dere,  Leid.  2.  Turn  in 
Truscos  Hav.  Voluit,  credo,  in  Tus- 
cos.  Nisi  potius  intercedit  prima  li- 
tera Tov  Etruscos,  Hinc  iverunt  Leid. 
2.  Sed  Livius  in  his  contractiones 
amat.  Ita  '  iere  '  liabebimus  ad  xlv. 
II.  §  7.  '  isse '  ad  xxvii.  19.  §  10. 

Ab  ultoribus  veterum  simidtatiun] 
Veterum  si/nultatium  Flor.  Harl.  1.  et 
Leid.  1.  Vide  ad  ix.  38.  §  12.  Paul- 
lo  ante  provectus,  pro  profectus,  habet 
Port,  errore  ex  male  verba  praeeun- 
tis  pronunciatione  nato.  Vide  ad 
XXI.  11.  §4. 

Quas  sibi  ipse  cadibus  rapinisque  con- 
cicerat]  Concicrat  Flor.  Concilacerat 
Leid.  2.  et,  ut  Hearne  auctor  est,  Ox- 
on.  N.  cum  priscis  ante  Aid.  quas  vidi, 
edd.Sed  perperam.  Parimodolibrarii 
peccarunt  xxiii.  41.  §  2.  et  xxxviii. 
33.  §  7.  ubi  vidcndus  est  Gron.  nt  et 
qu*  notantur  ad  ix,  37.  §  1.  Simili- 
ter eliam  confuderunt  'excitus'  et 
'  excitatus.'  Vide  quae  notantur  ad 
xxviii.  24.  §  4. 

§  3  Regnavit  aniios  quinqne  et  ligin- 
ti]  Regnavit  annis  Leid.  2.  et  Lip- 
siens. Deinde  quinque  et  quadraginta 
Voss.  2.  et  Hav.  quinque  et  XL. 
Leid.  uterque,  et  Port,  quinque  el 
A'A'AT.  Lipsiens.  quem  iiumerum 
etiam  unus  codd.  supra  cxliibibat  in 
fine  Epit.  regnavit  annos  XLV.  in 
Oxon.  L.  1.  2.  B.  et  C.  atqiie  in  ed. 
pr.  Romana  se  reperisse,  Hearne 
profitetur.  Similiter  etiam  pra^fe- 
runt  cxcusL  Mediol.  1480.  Veneta 
1498.  et  A\d.  regnavit  annus  V.  et  XL. 
Mediol.  1495.  Keliqua;  omiies,  quas 
vidi,  vett.  edd.  rccle  viilgatuni  ser- 
vant. 

Rcgnatum  Romcc  ab  condila  urhe]  Et 
in  suinma  et  in  partibus  liiijus  numeri 


T.    LlVll    IIIST.    LIU.    I.    CAP.    00. 


G327 


optimc  convenit  inter  Dionysiiim  et 
Liviiim.  Secus  apiid  Eiiscbium,  cu- 
jii8  supputatio  quatiior  deficit  annis, 
qiiaiiniuam  ipse  fatetiir,  tiibiis  vari- 
atum  annis  apud  aiictores.  PriEterea 
deccni  annos,  Seivio  Tnllio  adeinp- 
tos,  tribuit  Tanpiinio  Siiperbo.  Nos 
Liviuni  et  Dionysiiim  potiores  habe- 
mus  hac  in  re  auctores,  ut  ex  propo- 
sito  Uonianani  scribentes  historiani. 
Glar.  A  condita  urbe  Voss.  2.  et  Leid. 
2.     Deiude  annos  CCXLIII.  pro  an- 


jios  duccntos  quadraginta  (juatuur,  Lip- 
sieiis. 

§  4  Duo  consides  indc  comitiia  cen- 
turiatia  a  prafecto  urhis,  5fC.]  Ita  pro- 
pe  Dionysiiis,  pra'terqiiani  (luod  co- 
mitia  a  Sp.  Liicretio,  patie  Lncittiap, 
intei  iege,non  piafecto,  liabitafuisse 
scribit  iv.  p.  2G9.  Quod  aiiteni  ex 
cvmmenlariis  Ser.  Tullii  ait,  ad  centii- 
riata  comitia  pertinet,  qiiornni  ille 
rationeni  iiabendoium  primus  tradi- 
dit.  Si^on, 


T.   I.IVII    HIST.    LI|{.    11,    CAP.    1. 


G320 


LIliER    II. 


(^AF.  I.  ^  1   Liberi  jam  hinc  populi  inodo :  condilores  pariium  certe  urlns, 

Roinani   res]     Prima    vox    abcst    al>  quiiH  novas  ipsi  seiles  ah  xe  aiicta-  nmU't- 

Hail.  antiq.  sive  id  iiide  factum  sit,  titdinis  addidaunl.      liefertiir   aiitein 

quod   liijrariiis,   libruin    incipientein  geiiitivus  »««/<(<«(/»(/*■  ad  accusativum 

exornatiiriis,  eaiii  iiiajusciilis   ac   va-  sedes.    lL\\veev  c\?i\\f,\\\i\,quus  novas  ipsi 

rio  coloiiiih  geiiere  distinctis  Uteris  sedes,  explicat,  quod   dixit,  purlium 

pingeie    proposiierit,    idque    postea,  certe  urbis:   quasi  dicat,  iioii   totiiis 

liljio   ad   tinem    perscripto,    ncKlex-  iiibis,   sed    paitiuni    qiiidcin    urbis. 

erit;   sive  eain,  consulto,  ac  dedita  Ithen.     Dissentio  a  Rhcji.  <|ui  Icgeii- 

opera,   omiserit,   quasi    priori    lihro  duni  putat  7Hw/<i<7<(i(H(.s,  emu  velt.  oiii- 

Livius    tautuni    regum    Ronianoruui  nes  iibb.  liabeaut  multitudini.   Sigon. 

res    gestas   descripsisset,   hoc    vero  Mirer,  qua;  urtica  tetigerit  liiieu.  ut 

ipsius     populi     descripturus     esset.  ista  coutra  omnes  Mss.  codd.  pcrmu- 

Ouiues   tauien    reliqui    codd.    vocom  taret,  condilores  partium  certe  urbis, 

illaiu  constauter  aguoscunt,  eaiuque  quus  7wi-as  ipsi  sedes  ab  se  auclcb  tmdci- 

ab  ipsa   Livii    mauu  profectaui  esse  tudinis  addiderunt,  dissentiente  |)riino 

seq.  periodi  iuitiuni  '  Qua;  libttrtas'  Sigoniojani  Mss.  quoque  Pall.  Coep- 

satis   ostendit.     Nisi   enim   '  Liberi'  tarn  urbem,  puta  a  Uonnilo  exiguau), 

pra;cessisset,    niliii    foret    quo    ilia  iicduiu  iu  justani  niaguitudinem  pro- 

verba  referri  posseut.     Quin(iue  pri-  tensaui,   ut  factum   a  successoribus. 

ores  voces  deficiunt  in  Gaertu.   Mox  Gebh.     Certe,  quod  Rheu.  ex  Borbct. 

pergam,  \n-o  peragam,  Lipsieus.  profert,  Icgitur  et  in  Helmstailiensi, 

§  2   Nam  priores  ila  res^narunt]  Ila  Roll.  Gud,  et,  quo  niagis  considero, 

regnavere   Harl.  2.   Gaertn.   et   Hav.  inagis    placet.      Est    enini    tcuipcra- 

regnaverunt  U\vsun\9..      Neque   aliter  mentum  vocabuli  praeced.  quasi  dixis- 

prisc<v,quiis  rousulni,  edd.  ante  Al-  set,  '  couditores  (ne   niniium   putes, 

diim,  qui  regnarutit  rcposuit.     Et  Li-  non  dice   urbis,  sed)  partium  duni- 

vium    potiiis   conlractionibns    in   his  laxat  nrbis  ;    partium   minimum   ur- 

verbis  gauderc  sa>pius  inf.  dicendum  bis.'     Sed   et  placet  ejusdem  Helm, 

erit.     Vide  ad  Liv.  XXI.  44.  §  7.  i/a  \\b.  multituditiis.    Est  enim  integrum: 

rcgnarant  est  in  Voss.  2.  eadenique  quas  partes  sedes  ab  se  aucta^  multi- 


lectio  a  ni.  pr.  in  Port,  fuisse  videtiir. 
I'auUo  ante  Iccliciur,  pro  Icclior,  Harl. 
1.     Vide  hoc  lib.  ad  c,  1  j.  §  G. 

Ut  hand  inmerito  omiies  deinceps  co7i' 


tudinis  ipsi  addiderunt  urbi  a  Romu- 
lo  conditio.  J.F.  Gron.  Ut  hand  imm. 
deindc  Lcid.  2.  omissa  voc-c  omnes, 
quam  expungendani  esse  inde  vero- 


ditores  partium  cceptw  urbis,  quas  novas  simile  videri  posset,  quod  priscap  edd. 
ipsi  sedes  ubseauctumultilKdiniaddide-  quibus  usus  sum,  eam  transponanf, 
runt]  Codex  Vormac.  habet  ;)(ir<JH/n      atcpie  exhibeant  (/cnicc/is  o?w?ics,  usque 


certfe  ui'bis.  Lego  pariium  eerie  urbis: 
ut  sit  certe  pro  quidem.  Deinde  fuit 
iu  eodem  lib.  mox,  ab  se  uuctce  mul- 
titudinis :  tametsi  literam  s  quidam 
eraserat.     At  placet  milii  ea  lectio. 


diim  Aldus  ow/zcs  (/ciwcc/issnbstiluerit. 
i'olius  tamen  Aldinauj  lect.  a  Livio 
profectam  esse  fii mat  reliquorum  om- 
nium codd.  consensus :  deinde  autem, 
pro  deincips,  doruiilanti  librario  ad- 


Recte   enim    habebit   scntentia   hoc     scribo.     Praiterea  condilores,  partimn 
Delph.  et  Var.  Clas.  Livius.  lb  K 


6330 


NOT^    VARIORUM    IN 


certe,  urlis  Flor.  Leid.  1.  Hail,  antiq. 
et  Klockian.  Quod  rccte  viri  docti 
per  ddintaxat,  minimum  exposneriint. 
"Vide  Gud.  ad  Piicpdr.  Fab.  ii.  5.  20. 
et  Cort.  ad  Sail.  Jug.  c.  31.  §  5,  Tot 
itaqiie  codd.  eonimque  non  infimze 
notae,  fide  stabilitam  lect.  in  contex- 
tum  recipiendam  duxi.  Ut  cceptcB  pro 
certe  scriberetur,  fecit  similitndo  diic- 
tiuini  in  literis  R  et  P,  sive  majus- 
culis,  sive  Longobardicis ;  de  quo 
vide  ad  xxiii.  1.  §  6.  Insnper  quia 
novas  ipsi  sedes  Hearn.  Oxon.  N. 
qnod  nierito  spernendiim.  Non  enim 
nunc  Livius  caiissani  leddit,  quare 
conditores  nunierentiir,  sed  indicat 
quarutn  partiitm  nrbis  eos  conditores 
dixerit.  Turn  a  se  auctce  Gaertn.  se- 
des absauctcE  multitudini  Flor.  a  m.  pr. 
Ceterum  7nultitudinis  etiam  Leid.  1. 
Harl.  antiq.  et  Klockian.  quod  recte 
Gron.  exposiiit.  Vide  hoc  lib.  ad  c. 
40.  §  10.  Diffiteri  tamen  neqiieo, 
multitudini  magis  placere  ;  nam  sedes 
ttiullitudini  codem  niodo  dictum  acci- 
pio,  quo  '  locum  sedilioiii  qua»rere,' 
ejusdeiiique  generis  plura  alia,  de 
quibus  dictum  ad  ill.  40.  §  2.  Alte- 
ram quidein  lect.  sedes  muUitudinis 
Gron.  etiam  infra  defendit  ad  x.  7. 
^  9.  et  ad  Plin.  Hist.  Nat.  xxii.  6.  et 
sedes  ub  se  auct<£  muUitudinis  addidc- 
runt  intelligit,  additas  esse  aliis  par- 
tibns.  Sed  idem  etiam  sensus  alte- 
rins  lectionis  constitueudus.  Viden- 
tur  viri  docti  credidisse,  ah  sc  auctce 
multitudini  rcgi  a  verbo  addidcrunt, 
ideoque  icctioiiem  vtullitudini  rcpu- 
diasse.  Sed  id  niibi  (juoquc  displi- 
cet.  Constiino  enim,  jiarles  novas 
sedes  multitudini  a  sc  aucta;  futuras 
addidcrunt  urbi  jam  condiHu  vel  par- 
tibiis  jam  conditis.  Denicjue,  pro 
nutneiculur,  est  mirenluv  iu  Voss.  2. 
numcriirtnlur  iu  Harl.  2. 

^  3  Pcssimo  publico  id f(icturusfuerit'\ 
Ita  liic  dixit  '  pcssimum  publicum;' 
ut  XXXIV.  .5.  '  boiiiim  publicum,'  cum 
ait,  '  Tiian  advcrsus  te  Origiiies  re- 
volvam.     Accipc,    quolieiis   id   fcci;- 


rinl,  et  qnidem  semper  bono  publi- 
co : '  eademque  forma  dixit  Tac.  Ann. 
iir.  70.  '  egregium  publicum.'  3Iod. 
Videndi  sunt  viri  docti  ad  locum  Tac. 
a  ]Mod.  laiidatum  ;  nbi  Colerus  op- 
portune laudavit  Varr.  de  Re  Rust.  i. 
13.  '  Nunc  contra,  villam  nrbanain 
(|uam  maxiniam  ac  politissimam  ha- 
beant,  daiit  operam,  ac  cum  Metelli 
et  Lnculli  viliis,  pessimo  publico  se- 
dificatis,  certant.'  Parimodo  et  Gron, 
inf.  emendandiim  censuit  iv.  4.'  Hoc 
ipsum,  lie  connubium  Patribus  cum 
plebe  esset,  non  decemviri  tulerunt 
paucis  bis  annis,  pessimo  publico, 
cum  summa  injuria  plebis?'  ubi  ip- 
sum vide.  Hac  forma  '  malum  pub- 
licum' dixit  Liv.  iv.  44.  '  Nee  sena. 
tui  tanti  se  civem,  ant  queniquam 
alium  debere  esse,  ut  in  parcendo  uni 
malum  publicum  fiat.'  Ascon.  Ped. 
ad  Cic.  Orat.  pro  C.  Cornel,  p.  137. 
'Frequenlior  turn  etiam  Cffitus  fac- 
tiosorum  hominum  sine  publica  aiic- 
toritate  malo  publico  fiebant.'  Etiam 
Sail.  Cat.  c.  37.  '  Eos  atque  alios 
omnes  malum  publicum  alebat : '  ubi 
vide  Cort.  et  contra  'bonuni  publi- 
cum '  Liv.  II.  44.  '  Neque  enim  um- 
quam  defiiturum,  qui  et  ex  collega 
victoriam  sibi,  et  gratiam  melioris 
partis  bono  publico  velit  quaesitam.' 
IX.  38.  '  Qua?  lie  ii  a  obsfaret  bono 
publico,  Irgatos  ex  coiisularium  nu- 
niero  mitteiidos  ad  eum  senatus  cen- 
suit.' xxviii.  41.  '  Illud  te  milii  ig- 
noscere,  P.  Corueli,  a>()uum  erit,  si 
ne  tiiam  quidem  gloriam  bono  publi- 
co prapponam.'  Eod.  cap.  'Qui  te 
iu  Italia  retineret,  etsi  id  bono  pub- 
lico faceret,  sinuil  ciun  btllo  inate- 
riam  glorive  tuae  isse  ereplum  videri 
posset:'  et  xxxiii.  40.  '  Adjccit  ali- 
iid,  quo,  bono  publico,  sibi  proprias 
simultates  irrilavit.'  Atque  '  opti- 
mum publicum'  Gell.  vii.3.  'Scire 
oportuit  Tiroiuin,dcfciisos  esse  Hlio- 
dicnses  a  Calone,  sed  ut  a  scnatore, 
ct  cou8idari,etcensorio  viro,  id,  (|und 
0|)timuui  esse  publicum  cxislimubat. 


T.    LIVII    HIST.    LII!.  II.    CAP.  1. 


G331 


sijadente.'  Simile  est  '  commune 
magnum'  ap.  Hor.  Od.  ii.  15.  14. 
'  Privatiis  illis  census  erat  brevis, 
Commune  magniun.'  Eaqiie  ratione 
vox  'conimime'  aliquoties  ap.  Cic. 
occurrii.  Vide  etiani  Jiiiet.  adSynim. 
Epist.  1.43.  Ceternm  voxfuerit  per- 
peram  omittitur  in  Fort. 

§1  Quid  enim/uttir urn  fuit]  Serun- 
da  vox  non  adparet  in  Hail,  antiq. 
Tamfacturum  Gaertn.  Vide  ad  xxxi. 
45.  §  2. 

Si  ilia  pastoruni  convenartimqueplebsl 
Paxtorum  adrenarum  cone.  Hav.  Sed 
voci  advcnuruin  subjectis  notis,  qiii- 
bus  earn  inducendani  scriba  indi- 
cavit.  Pasturutii  advenarumque  plebs 
Neapol.  Lat.  et  vett.  edd.  nsqne  ad 
Aid.  qui  contcnarumque  reposuit.  Et 
recte.  Komani  enim  non  tantum 
advena;  fueiunt,  id  est,  aliunde  pro- 
fecti  in  co  loco,  quern  obtinebant, 
sedem  posuerunt,  sed  etiam  conve- 
nae,  id  est,  ex  variis  locis  orti  eo  con- 
fluxerunt.  £t  ita  passim  turn  ap. 
Nostrum,  turn  ap.  alios  scriptores, 
Romani  adpellati  sunt.  Inf.  v.  53. 
'Majores  nostri,  convenie  pastores- 
que,  qnnni  in  his  locis  nihil,  praeter 
silvas  paludesque,  esset,  uovam  nr- 
beni  tarn  brevi  aedificaverunt.'  Cic. 
de  Orat.  i.  9. '  An  vero  tibi  Konuilus 
ille  aut  pastores  et  convenas  congre- 
gasse,  aut  Sabinoruni  connubia  con- 
junxisse,  ant  finitiniornm  vim  repres- 
sisse  eloquentia  videtur,  non  consilio 
et  sapientia  singulari?  '  Ubi  pari  er- 
rore  etiam  cod.Traject.  advenas  exbi- 
bet.  INIithridates  in  Epist.  ap.  Sail. 
in  Fragni.  Hist.  iv.  p.  988.  ed.  Cort. 
*  An  ignoras,  Romanos,  postquani  ad 
occidentem  pergentibus  finem  Ocea- 
nus  fecit,  arma  liuc  convertisse  ? 
neque  quidquam  a  principio,  nisi 
raptuu),  habere,  domum,  conjuges, 
agros,  imperium  ?  convenas  olini,  sine 
patria,  sine  parentii)us,  pestc  condi- 
tosorbis  terraruni? '  Just,  xxxviii. 
7.  '  Se  auteni,  sen  nobilitate  illis 
comparetur,  clariorem  ilia   colluvie 


convenarnm  esse.'  Aurel.  Vict,  de 
Vir.  Inlustr.  c.  2.  '  Romulus  asylum 
convenis  patefecit.'  Eadem  voce 
etiam  Livius  nsus  est  de  habitatori- 
bus  Castulonis,  qui  undique  ex  His- 
pania  in  earn  urbem  conimigraranf, 
XXVIII.  20.  '  Castulonem  inde  Scipio 
excrcituni  ducit:  quam  urbem  non 
Hispaui  modo  convena?,  sed  Punici 
eliain  exercitus  e  dissipata  passim 
fuga  reliquiae  tntabantiir.'  Voces 
Ii«  etiam  commutantur  in  codd.  scrip- 
tis  a|).  Val.  Max.  i.  1.  ex.  ext.  1. 

Suit  tulela  inviolali  tcmplil  Sub  tule- 
la  inv.  essent  Port,  a  ni.  pr.  Sed  recte 
Livius  asylum  a  Roniulo  apertuni, 
quod  hie  innuit,  tenipluni  vocat.  Nam 
et  Dion.  Hal.  I'ab:'  fuissedicit,  Antiq. 
II.  p.  88.  'lephv  oLfels  i.crvKov  iKfrats, 
Kal  vahv  eVt  rovTCf  KaTaaKfyacrd/xevos' 
Srcf)  Se  &pa  Siwv  %  Sat/xSucov  oiiK  exw 
rh  aa(pis  eliruv.  Sub  tutela  inviolata 
Lipsiens. 

Soluta  regio  metu']  Pal.  1.  soluta  re- 
Ugionis  metu.  Gebh.  Soluta  religio 
metu  Lipsiens.  Vide  ad  Epit.  Liv.  I. 
II.  Quum  autem  librarius  Pal.  1.  in 
similem  cod.  incidisset,  id  aperte  vi- 
tiosum  videns  se  emcndaturum  ere- 
didit,  si  religionis  substitueret. 

Agitaii  coppta  esset  tiibunitiis  procel- 
lis]  Tribunicium  c  litera,  non  t,  scri- 
bendum  esse,  ex  Capitolinis  lapidibus 
intelligiliii-.  Sigon.  Lego  ccepisset. 
Rlock.  Lect.  vuigatam  invitis  codd. 
qui  hie  in  eani  consentiunt,  mutandi 
caussain  non  video.  Sup.  i.  57.  '  Ob- 
sidione  munilionibusque  coepti  prenii 
hostes.'  III.  38.  '  Contenini  ccepti 
erant  a  finitimis  populis.'  xxi.  8. 
*  Vineae  coepti  agi  admoverique  aries.' 
c.  23.  '  Postquam  per  Pyrena;um  sal- 
tum  traduci  exercitus  est  coeptus.' 
XXIV.  40.  '  Arpis  doiiii  primum  desi- 
derari  quferique  est  cocptus.'  c.  48. 
'  Transitiones  crebrae  ab  Numidis 
ccepta;  fieri.'     Et  passim. 

§  5  Cum  Paliibus  sercre  certamina} 
Seri  certamina  Voss.  2.  Forte  anti- 
quitus  scriptum  fuerat  s'ere,  vel  ser'e, 


6332 


NOT.E    VARIORUM    IN 


vel  etiam  librarius  simpliciter  sylla- 
bam  re  geminaie  neglexerat ;  id  aii- 
lem  sere,  utaliquis  seiisus  cniergeret, 
deimle  miitatiiin  est  in  seri,  ad  quod 
ex  piiiEcedeiiti  librarius  revocandum 
censebat  ccvpta  essent.  Sed  constan- 
ter  reliqui  codd.  serere:  id  vero  sup- 
plendum  intellecto  verbo  ccppisset, 
quauivis  alia  forma  cwpta  esset  prae- 
cesserit.  Mox  pignera  conjugum  pro 
pignora  c.  Flor. 

§  6  Quns  fovit  trunquilla  moderatio 
imperii'l  Temperatio  imperii  m  edit. 
Piiiielpiii  esse,  Hearne  nioiiuit.  Ea- 
dein  lectio  exstilit  in  omnibus  excu- 
sis  ante  Aklun),  qui  primus  ejus  loco 
moderatio  itnperii  restituit.  Et  recte  : 
non  aliter  euini  omiies,  quos  contuli, 
codd.  Altera  vero  lectio,  linjus  scrip- 
turae  inter[)retatio,  ex  margine  deinde 
in  contexlum  recepta  esse  videtur. 
Fovet  j)rafert  Gaertn. 

Ut  bonam  frugem  libertatis  maturis 
jam  viribusfcrre  possent]  Vox  maturis 
deest  in  Leid.  2.  At  gravius  pecca- 
vit  librarius  Hav.  in  quo  omnia  pra- 
scripta  verba  praeterniissa  sunt,prae- 
ter  tria  priora:  m.  tamcn  sec.  margi- 
ni  postea  adscripta  sunt.  Caussaer- 
randi  exstitit  vocis  libertatis  repeti- 
tio.  Vide  pliira  ad  ix.  11.  §  11.  Prai?- 
teveaferre  posset  Voss.  2.  Leid.  nierq. 
Harl.  atubo,  Port.  Gaertn.  et  Hav.  a 
in.  sec.  Nequc  aliter  iiabent  prinuc 
edd.  Quasi  intelligeretur  plebs  pos- 
set. Quum  illiid  possent,  nt  primus 
Aldus  edidit,  et  in  Vos*.  1.  fuisse  vi- 
detur, referendum  sit  ad  pntcedens 
res  iioniluin  adiiltcc,  qua',  nutricn<lo  ad 
niaturilateni  virinm  pcrducta<,  bonam 
frngcni  libertatis  fcire  posse  dicun- 
tnr. 

§  7  Libertatis  autem  originem  inde 
magis,  quia  atmuum  inipcrinm]  Lib. 
orig.  autem  Harl.  1.  Delude  quia  jam 
annuum  Harl.  2.  quavi  aiinuum  imp. 
Leid.  2.  Libert,  autctn  orig.  indeque 
magis  ami.  imp.  Voss.  2. 

Qiiam  quod  dimimttum  quidquam  sit] 
Placet  Pul.   I.   scriptnra   dcminutum. 


Gebh.  Ita  et  Voss.  1.  Leid.  1.  Harl, 
1.  Lipsiens.  et  Port.  Pari  mode  et 
in  pandectis  Florenlinis  earn  vocem 
exarari  auctor  est  Brisson.  libro  sin- 
gulari  napepywv  num.  34.  Vide  etiam 
Bnrniann.  ad  Nason.  Trist.  i.  5.  4.5. 
et  Dausquei.  Orthogr.  part.  2.  voc. 
'  Detinio.'  Et  ita  jam  Gron.  hie  et 
alibi  in  Livioedi  curavit  a.  1665.  etiam 
mox  hoc  ipso  cap.  §  10.  ubi  diininu- 
turn  tanfuuj  ex  Leid.  2.  Gaertn.  et 
Hav.  adnolatnm  video.  Vide  etiam 
ad  IV.  24.§  8. 

§  8  Primi  consules  tejiuerel  Ita  con- 
stanter  servant  omnes  codd.  Olim 
editum  fuerat  relinuere,  pro  quo  recte 
Aldus  tenuere  reposuit.  Similiter  ali- 
bi erratum.     Vide  ad  xxxvi.  43.  §  1. 

Cautum  est,  ne,  si  ambo  fasces  habe- 
revt,  duplicutus]  Aperta  satis  loci  hn- 
jus  sententia  :  cautum  est,  id  est,  pro- 
visnm,  evitatum  est.  Eam  quum  Doii- 
jatius  (iepreliendisset,  non  opus  ha- 
bebat  conjiceic,  cautum  est,  we  ambo 
fasces  hubcrcnt,  ne  sic  duplicatus,  quod 
elunibc  et  Livio  indignuni  videbitur, 
quicuniqne  sermonis  Liviani  elegan- 
tiis  adsuevit.  In  Voss.  2.  eral  si  ambo 
fasces  regios  haherent.  At  vox  regios 
ex  glossemate  nata  videtnr,  et  ora- 
tioni  adjecta  nihil  notat,  quum  ante 
Brutum  consulem  nulli  fasces,  nisi 
regum,  Komauis  noti  essent. 

Quum  deinde  custos  fail]  Ultimam 
voc.  qua;  in  veil.  edd.  oinitiebatur, 
Aldus  primus  addidit ;  cique  consen- 
tiunt,  (piibiis  usus  sum,  codd. 

§  9  Flecti  prccibus  aut  donis  rcgiis 
possef]  Tiegiis  donis  Hav.  Sed  vox 
rcgiis  abest  a  Leid.  2.  Mox  passu- 
rus,  pro  passuros,  errore  scribap,  est 
in  Voss.  2.  Paullo  ante  Omnium  }iri- 
mo  liabebant  Harl.  2.  et  Hav.  pro 
Omnium  primum. 

^10  Delude,  quo  jdus  ririum  in  se- 
7uttu  frequcntia  etiam  ordinis  faceret] 
Quod  plus  virinm  Harl.  antiq.  Fre- 
quenter ita  la|)si  sunt  librarii.  \'n\. 
ad  Liv.  XXXVI.  33.  §  3.  Mox  virum, 
pro    ririum,   Voss.   2.     <Juod   eadem 


T.    LIVII    HIST.    LIB.  II.    CAP.  2. 


G353 


ratione  dictum  esse  posset,  qua  '  se- 
diim,'  pro  •  sediiun  ;'  de  (jiio  vid.  Si- 
goii.  ad  Liv.  v.  42.  §  1.  Pari  inodo 
dictum  aiiticiuis  est  et  '  apum '  et 
'apiiim.'  Vid.  ad  Liv.  iv.  33.  §  4. 
'  mensiim  '  et '  mensinm.'  Vid.  Groii. 
ad  Liv.  XXIX.  3.  §  .5.  'ianim'  potius 
quani'  lariiim.'  Vid.  Oiuicnd.  ad  Jul. 
Obseq.  de  Prodig.  c.  101.  Sed  •  vi- 
rium,'  lion  '  vimm,'  antiqnos  dixisse 
auctor  est  Voss.  Gramm.  iv.  14.  Ali- 
bi autem  similiter  errarunt  librarii. 
Vid.  ad  IV.  13.§  11.  Insuper  vocula 
in  ouiittitur  in  Leid.  1.  Sed  inter- 
cepta  esse  credi  debet  a  pra?ced.  vo- 
cis  ultima  iitera  »«.  Qaod  in  IMss.  fre- 
qiiens  esse  iufra  dicam  ad  x.  13.  §  3. 

Primoribus  cquestris  gradus  electis^ 
Scribendum  est  ie'c/is;  ut  mox,  '  ap- 
pellabant  lectos.'  Rhen.  Forte  dekc- 
tis,  quia  Pall,  clcclis ;  quod  valde 
danuiat  Rhen.  et  dudum  ante  ipsuni 
Campauus,  edens  lectis:  vid.  anfiquas 
nostras  Ii.  4.  Gcbh.  FAectis  tautum 
reperio  in  V^oss.  2.  Leid.  2.  Lipsiens. 
Gatrtn.  Port,  et  Hav.  Eamdemque 
Icct.  etiani  superesse  in  Oxen.  B.  C. 
et  L.  2.  auctor  est  Hearne.  Sed  lec- 
tis, ut  Rlien.  voluit,  probant  Leid.  1. 
Voss.  1.  et  Harl,  ambo.  Non  opus 
itaque  est,  ex  vitiosa  codd.  scriptura 
elect  is  cum  Gebliardo  delectis  refin- 
gere.  Nam  passim  ita  peccarunt 
scribaK  librarii,  ut  in  Mss.  antt.  coni- 
miitarent  '  lectns '  et  '  electus,'  '  le- 
gere '  et  *  eli>;ere,'  et  qnidem  in  ipsa 
Iiae  locutioiie  '  legere  senatum,'  vel 
'  in  senatum.'  Alia  excmpla  videri 
possunt  hoc  cap.  §  1 1.  lib.  i.  r.  35.  §  6. 
et  c.  49.  §  G.  ad  Epit.  ix.  ad  xxiii. 
22.  §  3.  xxxix.  52.  §  2.  et  xr,.  51.  § 

I.  ubi  locutionis  ipsius  plura  exempla 
vide.     Adde  Torrcn.  ad  Val.  I\Iax.  ii. 

II.  ex.  1.  In  aliis  etiam  locutionibus 
eosdem  ilidem  offcndisse  patet  ex 
illis  qn<r  not<intur  ad  xxviii.  42.  §  5. 

§  11  IH  in  senatum  vocurcntur,  qui 
Palres,  ifc]  Quai  ad  huiic  locum  ex 
Brisson.  de  Form.  ii.  p.  m.  1C4.  no- 
tarat  I\Iod.  expuuxi,  quuni  ex  ipso 


illo  lib.  satis  commode  peti  possint. 
Ccteriim  trudilum,  pro  Iraditumque, 
Leid.  2.  Hinc  deinde,  pro  inde,  vett. 
ante  Aldum  edd.  Sed  cum  Aldo  fa- 
ciunt  oiiines  codd.  nostri.  Denique 
qui]>pe,  pro  quiquc,  Harl.  1. 

Conscriptos,  videlicet,  novum  senatum 
adpcUalant  lectos']  Lege  ex  antiq.  lect. 
fide,  conscriptos  videlicet  in  nov.  sen. 
8fc.  id  est,  qui  in  novum  senatum 
lecli  erant,  ii  conscripti  vocabantur. 
Sic  1.  I.  c.  30.  c.  35.  et  c.  49.  dixit, '  in 
Patres  legere.'  Hie  idem  locus  trac- 
tatur  ap.  Fest.  lib.  xv.  voc. '  Qui  Pa- 
tres;' sed  mcndose.  Legendum  est 
autem  ita  :  '  Qui  patres,  quique  con- 
scripti, vocati  sunt  in  curiam,  quo 
tempore  regibus  urbe  expulsis  P.  Va- 
lerius consul  propter  inopiam  patri- 
ciorum  ex  plebe  adiegit  in  numerum 
senatoriim  centum  sexaginta  et  qua- 
tuor,  lit  expleret  numerum  trecento- 
rum.  Sic  duo  genera  a|)pellavere.' 
Sigon.  Laudat  admodum  cod.  siii 
left.  Sigonius  conscr.  videl.  in  7iovum  : 
ciii  Don  abludit  Pal.  noster  2.  quaui- 
quam  omnium  receniissiiiius,  conscr. 
in  novum  videlicet  sen.  Gebli.  Voc.  m 
uniis  tantuni  agnoscit  Voss.  1.  Reli- 
qui  autem  Voss.  2.  Leid.  ambo,  Harl. 
ambo.  Port.  Lipsiens.  et  Hav.  eam 
omiserunt.  Notat  et  Hearne,  se  si- 
militer non  reperisse  in  Oxon.  B.  N. 
et  C.  Insuper  ex  his  Hail.  2.  et  Ox- 
on.  B.  voce/fc<osomissa,leguntcoHScr. 
videlicet  7iov.  se7t.  Cujus  scnsus  foret, 
'  conscriptorum'  nomine  adpellatuni 
esse  novum  senatum,  id  est,  novos 
senatoies.  Gaertn  autem habet  conscr. 
vivos  in  nov.  sen.  app.  Prapterea  lectos 
app.  Hav.  app.  eUctos  Voss.  2.  de  quo 
niodo  dictum  ad  §  10.  Sed  Sigon. 
veriorem  lect.  reduxit. 

Id  inirum  quantum  pro/nil]  Vocula 
/(i  deest  in  Port,  prosit  perperam  de- 
dit  librariiis  Voss.  2.  qui  etiam  cnm 
Leid.  2.  habet  jungendos,  pro  jungen- 
dosque.  Deinde  inutato  ordine  jun- 
gendosquc  pith.  Patr.  animos  Lipsiens. 

Cap,  II.    ^  I    Reruin  deinde  divinu' 


6334 


NOT^    VARIORUM   IN 


rum  habita  cura]  Rerum  divinarum 
deinde,  alio  ordine,  Port.  Postea  ha- 
bita  cura  est,  voce  addita,  Harl.  2. 
Mox  etlam  factita  erant,  pro  factitata, 
Leid.  1.  lapsti  scribae,  qui  iiltiinarn 
«yllabam  gemlnare  neglexit.  Vld. 
ad  X.  37.  §  2. 

Necuhi  regum  desiderium  cssef]  In- 
dicat  archetypiim  Vormac.  scripsisse 
Livium  Nccubi  ibi  regum  desid.  Ibi, 
hoc  est,  quantum  ad  sacra  attinet. 
Tametsi  iilic  niendose  scriptiini  fue- 
rat  necubi  ubi.  Riien.  Rhenanus,quia 
iiicidit  in  uniinn  lib.  in  quo  erat,  forte 
per  incuriam  librarii,  scriptum  jiecuZ/i 
ttli,  (ut  ille  ait,)  correxit  necubi  ibi,  id 
est,  ut  ne  in  eo  ministerio  regem  de- 
siileraret  populus.  Ego  auteni  probo 
magis,  ut  Icgatur  necubi  regum,  qno- 
niodo  legitur  in  omnibus  antt.  libb. 
lit  sit  hie  sensus,  ne  quo  in  mnnere 
rex  desideraretur.  Sigon.  RIss.  necubi 
ibi  regum  desid.  Lego  ne  ubique  regum 
desid.  vel  ne  ubiubi  regum  desid.  nam 
in  Rhenani  Mss.  est  necubi  ubi  regum 
desid.  Sed  rh  ubiubi  legendum  est 
o<p'  if  ut  sit  una  vox,  non  diize.  Vel 
Jego  7ie  ubi  ibi  regum  desid.  proverbiali 
scilicet  locutione,  id  est,  ne  hie  et 
ibi  regum  desiderium  esset.  Grjccis 
?f0o  KoJ  tfda.  Vel,  ne  ibi  ibi  region 
desid.  Rlock,  Rlien.  ex  archetypo 
Vormat.  necubi  ibi  regum;  quod  ct 
Pal.  3.  agnoscit  ;  sed  damnat  Sigon. 
At  quid  responsurus  ad  Pal.  1.  cndi- 
cis  inter  lios  Livianos  sincerissinii, 
kctioncm,  nee  ut  ibi  regum  desid.? 
Ocbh.  Klieii.  in  liorbct.  rcperit  nec- 
ubi, ubi  regum.  Unde  fecit  necubi  ibi, 
lit  est  in  Helm,  improbante  Sigonio. 
Sed  eadem  ipsa  scriptura  visebatur 
in  optinin  I'iiii.Cud.  et  Rott.  Scribi- 
nius  nc  ubiubi  regum  desid.  id  est,r|ua- 
riuKjiie  dcniUMi  iu  re,  (juocunque  loco. 
Sic  loquitur  xi.ii.  57.  '  Facile,  ubiubi 
esscnt,  se,  qui  equitatu  et  levi  arnia- 
tura  plus  posscnt.convcrsnrosacicni.' 
Plant.  Curciil.  I.  2.  3.  'ubiubi  est, 
prop);  nie  est.'  Casin.  iii.G.  3.  '  quo- 
quc  advcniunt,  ubiubi  sunt,  duplici 


damno  dominos  mnlctant.*     Noster 
XLi.  8.  *  Liberos   suos  qnibusquibus 
Romanis  in  conditioneui,  ut  mann- 
mitterentur,  mancipio  dabant.'  J.  F. 
Gron.    Vulgatum  necubi  regum  exstat 
in  Flor.  Voss.  2.  Leid.  2.  Harl,  1. 
Port.  Gaertn.  et  Hav.  a  m.  sec.  quura 
a  m.  pr.  scriptum  fdisset  ne  ibi  regum. 
Illud  necubiregum  sibi  qiioque  in  Ox- 
on.  L.  1.  N.  et  C.  occurrisse,  Hearne 
testis  est ;  qui  in  Oxon.  B,  invenit 
ne  ullum  ibi  regum,  (quod  ex  nieis  ser- 
vat  Harl.  2.)  sed  in   L.  2.  necubi  ibi 
regum,    quemadniodum    etiam    legit 
Leid.  1.  nee  ut  ibi  regum  erat  in  Lip- 
siens.      Clarissimus  amictis,  snis  ad 
me  litteris,  ila  de  hoc  loco  perscrip- 
sit :  '  Pal.   1.  scripturam,  nee  ut  ibi 
regum  desid.  probe  considerares,  vel- 
lem  :  dcfendi  enim  potest,  si  nee  ill 
et  non  solvatur,  ut  sit  nee  ui  ibi  idem, 
quod  et  ut  non  ibi  regum  desiderium 
esset.     Notissima  est  ista  significatio 
rod  nee,  !fc.      Similis  dissolutio  rov 
nemo  in  Jion  alifjuis  utrumque  Gron. 
abstraxit  in  Liv.  xLii.  3G.  '  Romam 
quod   prasterea  niitteret,  non  esse  : 
neminem  eorum  per  Italiam  ire  lici- 
turiim.'      Ubi  vid.  quae  viris  doctis' 
exciderint.   Sic  nullus,  pro  non  aliquis, 
ap.  Vopisc.  in  Tac.  c.  1.  '  Nee  uni- 
quam  ita  vacua  fuit  hoc  nomine  Ro- 
mana  respublica,  ut  nullus  interrex 
biduo    saltern     triduovc    crcaretur.' 
Quod  si  banc  Icctionem  aspernaris, 
vide  an,  tiansposiiis  duabus  voculis, 
sensus  sit  magis  perspicuns,  hoc  ino- 
do  :  et  quia  quwdam  publica  sacra  per 
ipsos  reges  faclilula  erant,  ut  nee  ibi  re- 
gum desiderium  esset,  regem  sacrijicu- 
lum  crcant :  sic  ct  pcrspicuum  et  ve- 
rissimum  babes  sensuni.     Nam  Gro- 
novii  ne  ubiubi  lalius  siguificat,  quam 
locus  palitur.'     Hiec  ille.     Velim  ta- 
men,  ut  niilii  a  sciitentia  li<ic  modcste 
dissentiendi    veiiia    tribiiatur.      Ag- 
nosco  equidem,  sa-pius  nee  in  et  non 
solvendum  esse,  (|ua  de   re  infra  di- 
cam  ad  xxxii.  10.  §  6.  unius  tameii 
ct  altcrius  cod.  licet  non  infima;  no- 


T.    LIVII    HIST.    LIB.  II.   CAP.  2. 


G335 


tap,  aiicloritns  levior  est,  qiiain  ut  ei 
fidcm  liabcie  aiuleam.  Pijpfeio  ila- 
qiic  ciuii  Gion.  «e  ubiubi  rcgum  tiesid. 
(|iiam  sciiptiirain  in  Voss.  1.  f'uissc 
excfirpta  ejus  persiiadcnt.  I'jiisdcrn 
lect.  vcstigiii  servant  omiies  codd. 
qui  partiin  vecuhi  ibi,  partiin  nccubi, 
servant :  quani  nitiniani  sci'i])tiirani 
ex  ne{;li<>;entia  libraiii  voceni  ubi  ge- 
minare  omittentis  natani  pnto,  quod 
in  unica  vocis  syllaba  sa-pe  accidisse 
ad  verba  piacedd.  dictum  est :  quin 
et  in  integi  a  voce  id  contigisse  vidibi- 
mus  ad  xxxni.  27.  §  4.  Locis  autem 
a  Gronovio  laudatis,  ubi  similiter  ii^i- 
ubi  occunit,  ad<le  Teient.  in  Andr. 
IV.  2.  1.  '  Jam,  ubiubi  eiil,  inventuni 
tibi  cuiabo,  et  mecum  adductum 
I'unni  I'ampbilum:'  ui)i,  tantum  non 
codeni  eirorc,  atque  hoc  loco  in  (|ui- 
busdam  codd.  peccatiim  vidimus, 
etiam  in  Pal.  4.  rb  ubi  non  geminari 
inonet  Parens.  In  Eunuch,  ii.  3.  4. 
*  Una  haec  spes  est ;  ubiubi  est,  diuce- 
lari  non  potest.'  act.  v.  sc.8.  vs.  12. 
'  Tu,frater,  ubiubi  est,  fac,  qiiam  pri- 
nium  liaec  audiat.'  Plant,  in  Mil.  Glor. 
11.4. 45.  'Certa  res  est.  Nunc  nostrum 
observare  ostium,  ubiubi  sit:'  quo 
loco  in  qnibusdam  codd.  iilterum  ubi 
etiam  omittitur,  nt  viri  docti  monue- 
rnnt.  In  Kudente  iv.  C.  C.  '  Ubiubi 
erit,  tamen  jam  investigabo.'  Cic. 
Tusc.  I.  29. '  Nunc  ubiubi  sit  animus, 
certe  (juideni  in  te  est :'  ubi  vid.  Da- 
vis. Pari  modo  '  quosquos'  pro  quos- 
cumque  Gron.  plurium  codd.  fide  Li- 
vio  restituit  xx\  ii.  28.  '  Silentio  in- 
sequentis  noctis  profectus,  quosquos 
proximos  nactus  est  monies,  in  lis 
castra  posuit  :  '  ubi  autea  etiam 
alterum  guo.somittebatur.  Viile  etiam 
ac  III.  12.  §  0.  '  cuiciiimodi'  idem 
Cic.  reddidit  lib.  iv.  ad  Fam.  7. 
'Cogitandum  tibi  tamen  esset,  Ko- 
nieene  et  domi  tiia;,  cuicnimodi  res 
esset,  an  IMytilenis  aut  Hhudi,  malles 
vivere  ;  '  ut  et  aliis  ojusdem  loci.-, 
quic  in  nolis  ejus  ibid,  videnda.  Vide 
ctjac.  Gron.  ad  Cic.  dc  Pin.  iii.<>. 


Eadem  ratione  '  qualiaqualis '  ])ro 
qualiscumque,  '  (|uantuiiquanlus  '  pio 
quautuscumque,  iiuju8()ue  generii 
alia  in  promiscuo  usu  sunt.  Vide 
Duk.  ad  opuscula  de  Latin.  Juris- 
cons.  p.  322.  Doujatio,  qui  adfir- 
ninndi  signiSratione  ubiubi  Livio 
coguitiim  concedit,  sed,  quia  ne- 
gative necubi  receptiun  est  pro  '  lie 
ullo  in  loco,'  omnesque  fere  antiqui 
codd.  ita  legunt,  (quod  verum  non 
esse  codd.  lectiones  antea  addiictiE 
docent.)  addit,  nihil  opus  esse  hie 
quidquam  niutari  ;  ei  ergo  timi  re- 
si)ondebo,ubi  noverim,qnamob  c.ius- 
sauj  Livio  voci,  qua  sine  offensione 
adfirmandi  significatione  uti  potuit, 
negalionem  addere  perniissuni  non 
credat.  Quod  vero  amicus  Grono- 
viannni  ne  ubiubi  latins  sigiiiticare, 
quani  locus  ])atiatur,  existimet ;  ne  id 
quidem  adfirmanti  concede.  INlunus 
reguni  partim  fiierat  civile,  paitim 
niilitare,  partim  etiam  sacrum.  Par- 
tes eoiuni  in  re  civili  et  niilitari  ges- 
serunt  consules.  Ne  vero  sacra  per 
reges  factitata  negligerentur,  rexsa- 
crificulus  creatus  est.  Hanc  ob  cans* 
sam  Livius  dixit  we  ubiubi  rcgum  desi- 
derium  esset,  id  est,  in  nlla  parte  offi- 
cii, quod  olim  regium  fiierat. 

Rcgem  sacrificulum  crcant]  Non  im- 
probo  banc  lectionem.  Illud  tantum 
admoneo,  in  vett.  libb.  legi  rcgem  sa- 
crijiciorum ;  quo  modo  alibi  etiam  Li- 
vius loquutus  est.  Quamqnam  sae- 
pius  saa-ovum  ait.  Itaipie  Pint,  in 
Probl.  [CJuast.  Rom.  p.  279.]  inquit, 
a  Ilonianis  appellari  pvya  ffaKpSpov/j.. 
Dion.  Antiq.  v.  p.  278.  fiaaiXiarSiv 
UpS>v.  Alias  etiam  '  rex  sacriticns.' 
Sigon.  Rcgem  sacrijiculiim  superscri- 
bitur  in  I*all.  2.  ac  3.  qiiuni  illi  baud 
aliter  alias,  quam  I'al.  1.  ostendant 
nobis  regem  sacrijicioruni,  ut  iiotattini 
quo(|iie  a  Sigon.  Gcbh.  Rcgem  sucri- 
ficorum  Leid.  1.  et  Harl.  1.  regem  su- 
crijiciorum  Voss.  2.  Port.  Lipsicns. 
Gaertn.  Harl.  2.  Latinii  V.  C.  et  np. 
Hcarn.  Oxon.  L.  2.  13.  et  N.  Siniili. 


633G 


NOT/E    VARIORUM     IN 


ter  praefonint  cliain  Leid.  2.  et  H:iv. 
sed  mai'gini  prioris  pro  var.  lect.  ad- 
scriptuin  est  regem  sacriftcolum,  quod 
et  in  Flor.  et  innltis  primarum  edd. 
legitnr,  margiiii  vero  alteriiis  regem 
sacrificuliim.  Unus  Voss.  1.  vulgatum 
regem  sacrificuliim  in  contoxin  servat. 
Ap.  Liv.  postea  varie  adpellabitnr: 
niodo  '  rex  sacrificulus,'  lit  liic  in  vul- 
gatls,  et  VI.  41. '  Volo  ei  go  pontifices, 
augnres,  saciificuli  reges  creentur  :' 
ubi  praeter  unnm  vel  altenim  codd. 
qui  Sttcrifiguli  vel  sacrificuli  pi  jcferunt, 
onines  reliqiii  in  liauc  lectioneni  con- 
spirant  :  mode  '  rex  sacrificionun,' 
IX.  34.  '  Queni  tu  regem  sacrificio- 
ruin  crees,  amplexns  regni  nnmen,  ut 
qui  Optimo  jure  rex  lloniEe  creatussit, 
creatiim  se  dicet  : '  modo  '  rex  sacro- 
jum,'  xxvii.  C.  '  M.  Marciiis  rex  sa- 
cronun  niortiuis  est,  et  M.  TEmiliiis 
Papus  niaxinuis  curio:'  et  c.  3G. 
'  Cn.  Cornelius  Dolabeila  rex  sacro- 
runi  inaugnratns  est  in  locum  M. 
Marcii,  qui  biennio  ante  mortuus 
erat  :'  mode  'rex  sacrificus,'  XL.  42. 
'  Dc  rege  sacrifice  sidjficiendo  in  lo- 
cum Cn.  Cornelii  Uolabellae  conten- 
tio  inter  C.  Serviiiinn  pontificem 
maxinium  fuit,  et  L.  Cornelium  Do- 
labellam  duuniviruni  navaleni.'  Ut 
ex  more  Liviano  vulgata  scriptnra 
vix  firmari  vel  refelli  posse  videatur. 
A  pud  alios  scriptores,  prajsertim 
Varion.  Fest.  et  Gell.  sivpe  simplici- 
ter  'rex'  vocatiir:  'rex  sacrorum ' 
sa-pius  apud  Cic.  ut  Oiat.  pro  Dom. 
c.  14.  '  It  a  popnlus  Koninnus  brcvi 
tempore  necpie  regem  sacrorum,  nc- 
<|iie  llainines,  nee  i-alios  liabebit:'  et 
de  Harusp.  iicsp.  c.  (».  ubi  inter  ju- 
dices,  <|(ii  de  donio  Ciccronis  jndi- 
carunt,  ntium  rite  dedicala  f'uerit, 
inemoratur  '  L.  Claudius  lex  sacro- 
rum.' I'>lium  ap.  VvM.  voc.  '  Kegi- 
f'ugium.*  '  Saliares  virgines  el  saiios 
adesse  diciint  rcgi  sai;rornm,  cnm 
facit  sncrificiuni  in  Comilio:'  et 
pauUo  post,  '  His  enini  tantuni  feriis 
icgi  sacrorum    in  Coniiiium,  nee  in 


aliis,  ire  licet.'  In  voce  '  Supplicia:' 
'Quia  tunc  in  forum  snpplicandi  caus- 
sa  prodiret  rex  sacrorum.'  Macrob. 
Sat.  I.  16.  '  Regem  sacrorum  flanii- 
nesque  non  licebat  videreteriis  opus 
fieri:'  apud  quem  etiam  Sat.  ii.  9. 
ex  Metelli  pontificis  maximi  indice 
quarto  memoratur  '  C.  Caesar  rex  sa- 
crorum:' in  fragniento  lapidis  apud 
Grut.  p.  CI3LXXXVII.  num.  8. 
c.  VA :.:.:.:.: . 

HEX.  SACRORVM.    AVGVR. 

'  Rex  sacrificuius '  ap.  Fest.  v.  'Sacra 
via.'  'Neeatenus  quidem  sacra  ad- 
pellanda  est,  a  regia  ad  domum  regis 
sacrificuli.'  Varro  L.  L.  a.  p.  50. 
'  Dies,  qui  vocatur  sic,  Quando  rex 
comitiavit,  fas,  dictus  ab  eo,  quod  eo 
die  rex  sacrificuius  dicat  ad  coniitinm, 
Ad  quod  tempus  est  nefas,  ab  eo  fas.' 
Gell.  X.  15.  '  Super  flaminem  Dialem 
in  convivio,  nisi  rex  sacrificuius,  hand 
quisquani  alius  accumbit.'  Eum  vero 
eliau)  'regem  sacrificiornm  '  vel'  re- 
gem sacrificum,'  quemadniodum  ap. 
Liv.,  etiam  ap.  alios  scriptores  voca- 
ri,  nondiini  notavi. 

§  2  Ne  udditus  nomini  /tonus]  Pla- 
cebat  nomine  :  regio,  videlicet,  quo 
id  sacerdotiun)  erat  lioncslatum.  vi. 
18.  'Si  (juo  iusigni  niagis  imperii 
bonorisve  nomine  vestrum  appella- 
bitis  ducem.'  Sed  nunc  magis  pla- 
cet retineri  vet.  script urani,  cujus 
lia'c  est  sententia  :  ne  nomini  sacer- 
dotii  illius  superbo,  nc  sacerdotio 
isti,  pra'ter  iiomen  ampliim  regis, 
addilus  lionos  primi  loci  vel  rov  avv- 
irtvdvvov  libertati  esset  pericnlosus. 
Poterat  enim  fieri  cum  tempore, 
ut  nomen  cum  tanto  lionorc  con- 
juiictnin  vis  ac  potestas  se(pi<  rctur. 
1.  43.  de  classibus,  '  Dijnde  est  lio- 
nos addilus.'  v.  50.  '  JViatroiiis  gra- 
ti.u  acta-,  lionos(|ue  additiis.'  x.  0. 
•  Tribus  duiu  addita-.'  xxn.  3G. 
'  Quantic  autem  additie  sint  copia>.' 
XXVII.  2.5.  •  Itaa<ldita  Virtiitis  acdes 
approperalo  opere.'  Capitolinus  in 
Marco  c.  11.    '  Leges  etiam    addidit 


T.    LIVII    HIST.    Lin.  II.    CAP,  2. 


G337 


tie  vicesinia  lia?rcditatiini,<le  tutelis.' 
Ubi  male  Lipsiiis  edidit  Kxcnisii  ('. 
ad  Tac.  Ann.  xiii.  Vide  Plin.  xxii. 
7.  ./.  F.  Gron. 

Ac  nescio,  an,  nimis  undique  earn  mi- 
nimis qtwque  rchus   mioiiendo,  modum 
exccsserint]  Pall.  1.   ac  3.  minimisque 
rebus.     Pal.  2.  veio  iiiitnmis  quibusque 
rebus.  Gebli.    At    nescio  an  Voss.  2. 
quod  ferri  posset,  si  plnies  codd.  ac- 
cedeient.     Solent    enini  passim    lisp 
voculae   in    vett.    codd.    cominutari. 
Vide  ad  li.  1.  c.  45.  §  5.  De  locntione 
autem  '  nescio  an  '  sensu  adfinnandi 
vide  ad  Liv.  xxxvii.51.  §  IG.  Deinde 
an  nimii  Leid.  1.  et  Harl.  antiq.  quod 
et  ipsuin  non  displicet.  Vide  Gron.  ad 
Sen.  Again,  vs.  84.  et  Nic.  Heins.  ad 
Claud.   Bell.  Getic.  vs.  118.  Cic.  ad 
Brut.  Epist.  15.  '  Unum  rcprchcnde- 
bas,  quod  in  lionoribus   dectrnendis 
esseni  niniius,  et  tamquani  prodigns.' 
Quinctil.  Instit.  Orat.  X.   1.   p.  919. 
ed.  Burin.  '  Hie  concitatior,  sed   in 
cura  vcrboruin  nimius,  et  composi- 
tione  nonnumquam  longior,  et  trans- 
lationibiis  parnni  niodicus:'  et  xii, 
10.  p.   1088.  '  Queni    tanien    et  suo- 
rnm    homines    temporum     inccsscre 
audebant,  nt    tumidiorem,   et   Asia- 
iium,  et  redundanlein,  et  in  ropetitio- 
nibus  niinium.'     Quum    tamen  niox 
sequatur  modum  exccsserint,  quod  fore 
idem  est  atqne  illud  nimii,  vulgatum 
prapfero.     Piceterea  earn  imdique  cx- 
cnsi  ante  Alduin,  qui  ordiuem  inver- 
tit  consentientibus  menibraiiis  omni- 
bus.    Insu[)cr  voces  earn  minimis  qno- 
que  rebus  deticiuut  in  Lipsi(!!is.?niMi- 
misque,    pro    minimis  quoque,   liabcnt 
Fior.  Voss.  2.   Leid.  anil)0,  Harl.  2. 
Gaerfn.   et  Hav,  sollemni   et  ubique 
obvio  ill  Mss.  errore.  Vide  ad  Liv.  v. 
27.  §l.HM«<»iisiTt«s, media  voce  oniis- 
sa,  Port,  ciijus  loco  tanien  marginiad- 
scriptum  est  minimis  quibusque  rebus. 

^  3  Nomen  invisum  ciiiiuli  /«</] 
Klock.  ad  marg.  Livii  adscripserat : 
'  Vide  A.  Gell.  xv.  29.'  Di{,ma  sunt 
Gellii  verba,  qutv  liic  legantur : '  Ver- 
ba Pisonis  hac  sunt :  L.  Tar(|uinium 


collegam  sinim,  quia  Tarqninium  no- 
men  esset,  mctuere;  eumquc  orat, 
nti  sua  voliiiitate  Romani  contendat.' 
Nimium  Tarquinios  rcfi^no  ndsucsse'] 
Assucscere  Leid.  2.  Harl.  recent.  Hav. 
et  prim*  edd.  Qnomodo  ante  Rlien. 
etiam  peccabatur  v.  6.  §  15.  Aldus 
deinde  assuesce  reposuit,  Frob.  de- 
niuni  1531.  assucssc.  Rede;  nam  ita 
leliqui  onines  codd.  et  passim  id  Li- 
viiis  pro  adsuevisse  amavit.  Vide  ad 
IV.  45.  §  4. 

Deinde  Ser.  Tullium']  Dein  Flor. 
Leid.  1.  quod  pro  altero  s<rpe  viri 
docti  Livio  resiituerunt.  Vide  quas 
iiotantiir  ad  iii,  3.  §  G.  IMox  regni 
omittitur  in  Leid.  2. 

Seel  ere  ac  vi  repelisse']  Pelisse  est  in 
Voss.  2. 

Non  placere  nomen  :  periculosum  li- 
bertali  esse]  Necplac.  nam.  Leid.  2.  et 
Hav.  Th  nomen  exsulat  a  Lipsiens. 
Deinde  peric.  civitati  esse  Hearnii 
Oxen.  L.  2.  male.  Mox  eniiii  iterum, 
'  Neminem  regnare  j)assuros,  nee 
esse  Roiiiae,  nude  periculiim  libertati 
foret.' 

§  4  Ilic  prima  sensim  tentantium  ani- 
mos  sermo]  Hinc  primo  Flor.  Voss.  2. 
Leid.  uterq.  Gaertn.  et  Hav.  Sed 
perperam.  Alibi  libraries  hi»c  voca- 
bula  coufudisse  videbimiis  ad  Liv. 
XXVI.  13.  §  13.  Turn  tentando  anitnos 
Gaertn.  am.  pr. 

Sollicitdtamque  suspicione plebem]  Le- 
gendiim  sollicitumque  susp.  phb.  Rlicn. 
SoUicrtumque,  iit  Rlien.  reposuit,  oni- 
nes nostri,  nisi  quod  Leid.  2.  sollici' 
tuque,  et  Gaertn.  snUicitntamque  prae- 
ferant.  SoUicitaiamque  etiam  liabent 
|)rimaf  edd.  perperam  repetita  syl- 
laba,  qua^  passim  ab  scribis  neg- 
ligentibus  pra>ter  incntem  scripto- 
rum  vel  omitlitur,  vol  geminatur. 
Vide  ad  x.  37.  §  2.  Sed  pr*terea 
vide  num  scribcudiim  soHicitam  qua 
suspicione  plebem.  Vide  ad  xxvill. 
12.  §  13.  "^lox  jusjurandum  recital  po- 
ptili,  alia  vocuui  posilioue,  est  in 
Harl.  2. 

§  5  Neminem  regnare  passuros]  Ita 


G338 


nota:  variorum  in 


lecte  edidit  primus  Aldus :  nam  ita 
praeferunt  etiara  omnes  codd.  quos 
cousului.  Unus  Lat.  Neapolitanus 
cum  antiqnioribus  edd.  habet  ncminem 
RomcE  regnnre,  Preecesserat  quideni 
c.  proximo  :  *  Popnlum  jurejurando 
adegit,  neminem  Roniae  passuros  rcg- 
nare.'  Hie  tamen  invitis  plerisque 
Mss.  ferri  neqnit,  quum  continuo  se- 
quatur,  *nec  esse  Roma-,  unde  pericu- 
lum  libertati  foret.'  Ceternm  ubi  per. 
lib.  pro  unde,  ■per.  /it.  liabet  Gaertn. 

Neque  ullam  rem,  qua  eo  pertineat, 
esse  contemnendam'}  Lego  contemnen- 
dum.  Sic  Varro  de  Re  Rust.  iii.  9. 
'  Pullos  subdiicendura  et  consuefaci- 
endum.'  Paul.  1.  19.  §  1.  D.  de  Ne- 
pot.  Gest.  '  A  capite  rationem  red- 
dendum.' Tryplionin.  1.  xir.  §  2.  D. 
de  Capt.et  Postiim.  Revers. '  Sed  Ju- 
liani  sententiam  sequendum.'  Paul- 
lus  I.  XIX.  iu  fin.  D.  de  Novat.  '  De- 
iiegandimi  est  adversus  euni  excep- 
tionem.'  Ipse  Liv.  xxii.  16,  '  Pe- 
tendumque  montes,'  &c.  Locos  ex 
JCtis  notavit  nobis  Biisson.  lib.  sing. 
irapepy.  Virg.  TEn.  xi.  229.  'aliaarnia 
Lalinis  Quecrenduni,  aul  pacem  Tro- 
jano  ab  rege  petendum.'  Liv.  xlii. 
43.  '  Nee  pra>termittendum  spem 
nilam  censuisset.'  Vide  Pillicetim  ad 
Collat.  Leg.  Jud.  et  Rom.  tit.  14.  ad 
verba  '  Intra  milliariuni  centesimum.' 
Donat.  ad  Ter.  Andr.  i.  4.  ibi,  '  uxor 
tibi  ducendum  est.'  Adelpli.  iv.  7. 
'  Oiicendnm  indotatam  est.'  Lucill. 
Satyr,  xi.  '  Viani  .sternendum'  (al. 
itrucndinii)  '  et  jaciendnm  line  agge- 
rem,  et  id  genus  rudus.'  AtVan.  E> 
inancip.  'Optandum  nxorem,'  (vcl 
uxor  est)  'qua*  nnn  veieatur  viri.' 
Varro  LF^.  vi.  p.  72.  '  Uuocirra  ra- 
dices ejus  in  Elruria,  non  Latio, 
qua.'rendum  est.'  Sen.  ICpist.  18. 
'  I'lxuendiiui  togani.'  Val.  Max.  ii. 
C.  ex.  7.  '  nionunicnta  servandiini.' 
Kloclc.  (Jiiid  (If  locutione,  (|unin  Li- 
vio  obtrudcre  conatus  est  Klock. 
senticndum  sit,  vide  ad  xxxviii.H. 
^  10.  IiiiLiini  nolantlum,  ram  nul- 
lum cod.  adsentientcm  cxpcriri:  un- 


de etiam  probanda  non  est.  Prae- 
terea  ne  ullam  rem  est  in  Harl.  2.  nee 
ullam  rem  in  Port.  Deinde  esse  con- 
demnandam  liabet  Leid.  2. 

Invitum  se  dicere  hominis  caussa^ 
Tlpoeirnr\TjTTeiv  hoc  est.  Sed  Diony- 
sius  longe  verisimilius  hajc  narrat. 
Quis  enim  credat,  quemquam  ejici  e 
civitate  propter  nouien  ?  Quantum- 
vis  rlietoricetur  Livius,  milii  quidem 
liis  rationibus  non  persuadebit.  Ghr. 
Pal.  ] .  invil.  se  homines  dicere  caus- 
sam,  mendose.  Paullo  alius  ordo  in 
Pal.  3.  invit.  se  caussa  hominis.  Gebli. 
Invit.  se  horn,  dicere  caussd  babent 
Harl.  2.  et  Lipsiens.  Reliqui  nihil 
mutant. 

§  G  Non  credere  popnlum  Romanum, 
solidam  libertatem  recuperatam  esse] 
Fuldenses  membranEe  reciperatam  es- 
se. Recte.  3I()d.  Recuperatam  om- 
nes nostri.  Fuldenses  reciperatam. 
HI.  23.  iidem  leg.  '  partem  Tuscula- 
nis  dederat  ad  aicem  reciperandam.' 
Legendum  ita  v.  10.  •  Ut  Anxur  ab 
liostibus  reciperarelur.'  Sed  in  tali- 
bus  non  versatur  salus  Gra?cis.  Geih. 
Non  credere  rem  p.  R.  Leid.  2.  errore 
librarii  :  libertatem  esse  recuperatam 
Hav.  Omnes  nostri  recuperatam  ser- 
vant :  nisi  quod  reciperatam  sit  in 
Flor.  et  uno  Klockii,  et  rccuperandam 
socordia  librarii  pra'terat  Gaertn. 
De  verbo  'reciperare'  vide  ad  Liv. 
VII.  18.  §  1. 

Regium  genus,  rcgium  nomen,  non 
solum  in  civitate,  sed  etiam  in  imperio 
esse]  IVIiror  orationem  liruti,  quod  et 
ipse  genus  maternum  a  Tarquiniis 
traxerit.  Et  ccrte  ridiculiis  fuisset 
Brutus,  si  collegam  ob  gcntilitatem 
duntaxat  Tarqiiiniani  nominis  abire 
iu  exsilium  rogasset  ipse  materno 
gencre  junctns  lyrannis.  Rectius 
igittir  Dionys.  v.  p.  281.  et  Pint,  in 
Public,  p.  100.  oftendissc  Collatinum 
sciibimt  ct  ob  nominis  odium,  ct 
(piod  Acjuilios,  sororis  filios,  dedere 
ad  |)(i:nam  rccusassct.  //.  Vales.  Re- 
fiimn  drcus,  rcgium  nomen  ccspitans 
l,cid.  2.    librarius   scripsit.    Deindc 


T.    LIVn    HIST.    LIB.  11.    CAP.  2. 


C339 


fed  etiam  imperio  Voss.  2.  et  Hav. 
Veniiii  praepositio  intercepta  esse 
censeri  debet  a  prima  syllaba  prox- 
imae  vocis  iinpcrio,  vel  al)  ultima  !!• 
lera  pnrcd.  vocis  etiam,  iit  alibi 
»aepe.  Vide  ad  iii.  41.  §  G.  Solet 
auteni  Liviiis  hoc  niodo  iibiqiie  prae- 
positiones  iterare.     Vide   ad  vi.  28. 

Id  ohficcre,  id  obstare  libcrlati]  Vo- 
ces id  obstare  male  desiderantur  in 
Leid.  2. 

§  7  Ilunc  tu,  inquit,  tua  voluntate, 
L.  Tarquini,  remove  7netum]  Hinc  tu 
Harl.  2.  Piiyterea  fua  liberlate  h<'\<1. 
2.  Turn  Liicium  Tarqiduium  idem 
cod.  L.  Tarquini  Collatine  Hail.  2.  et 
Heariiii  Oxoii.  C.  Ueniqueremc  me- 
<tt»/i  Voss.  2.  An  ergo  forte  legendum 
deme  metum?  nt  in.  59.  '  Ea  priiiium 
nioderatio  fribuni  mctum  patribiis 
demsit.'  xnv.  30.  'Gravis  dtindc, 
demto  fratiis  nietii,  popiilaribus  esse 
coepit.'  Sail.  Fragm.  Hist.  in.  in  orat. 
Licinii  §21.  '  Qiieni  ipsiim  nbi  per- 
timuere  snblafiini  in  cervices  stias, 
moK  demto  metu  lacerant.'  Ita  'de- 
niere  terrorem,'  'timorem/  '  ciirani,' 
Supr.  I.  12.  '  Ueme  terrorem  Ro- 
juanisjfugamqiie  fordam  siste.'  xxiv. 

27.  '  Demto  limore,  Hippocrates 
et  Epicydi's,  nunc  apud  mercenarios 
niilites,  nunc  apud  transfugas,  prodi 
Romano  Syracusas  criminabantur.' 
xxxvn.  25.  '  Et  adparebat,  si  ca  cura 
KUodiis  demta  esset,  vacuos  eos  tuta 
ejus  regionis  niaria  pnestituros.' 
Vide  hoc  libro  ad  c.  GO.  §  5.  Literas 
R  et  D  s»pe  in  Mss.  confundi  infra 
docui  ad  ix.  10.  §  G.  Unius  tamen 
cod.  auctoritas  levior  videtur,  quam 
ut  earn  sequamur. 

Amicus  tibi]  Amice  abi  Gaertn.  reli- 
quis  omnibus  adversantlbus.  Verum 
id  ex  glossa  natum  puto.  Amicus  abi 
dictum   ut    '  proximi    constitere'    i. 

28.  §  1.  'occultus  subsistebat'  xxii. 
12.  §  7.  quibus  locis  plura  vide. 

Cum  gente  Tarq.  regnum  hinc  abitu- 
ruml  IJabilurum  perperam  inilio  vo- 
cis prajposita  adspiratione  Leid.  uter- 


que.    Vide  ad  xxii.  59.  §  19.  abituris 
Lipsiens. 

§  8  Admiratio  iucluserat  vocem]  Pah 
2.  induxerat.  An  obliteraverat  at(|ue 
obtuderat?  Sed  vitiose  ex  litferis 
contractum  lioc  verbum  :  nam  facile 
cl  ill  d  (Icgenerant,  et  frequentissime 
X  fungitur  virem  tovs.  Quod  moneo 
ob  quosdam  inquieto.'*,  omnia  insolen- 
tia  tamquam  sacra  adorabundos,  at- 
qne  icmulos.  Gebli.  Vir  doctus  ad 
marg.  ed.  Curionis  conjecerat,  forte 
scribendum  esse  intercluserut  vocem. 
Ut  inf.  XL.  IG.  '  I)icentiha.'c  lacrimae 
siniul  spiritum  et  vocem  interduse- 
runt.'  At  male.  Iiivitis  enim  libb. 
viilgatnni  non  niuto,quuni  et  alii  pa- 
liter  loquantur.  Cic.  pro  Rabir. 
Post.  c.  ult.  '  Et  me  dolor  debilitat, 
includitque  vocem.'  Val.  IVIax.  ix. 
12.  ex.  7.  'Ac  protinns  sudario,  quod 
forte  in  manu  habebat,  ore  et  fauci- 
bus  coartatis,  incluso  spiritu  pnenam 
niorte  pra^currit.'  Plin.  Hist.  Nat. 
XI.  37.  '  Ha  c  fiinebris,  quoties  versa 
spiritum  inclusit.'  Curtius  viii.  7. 
'  Callistheiiis  vox  carcere  inclusa  est, 
quia  solus  potest  diccre.'  Th  indux- 
erat Pal.  2.  referendum  inter  errores 
librariorum,  qui  voces  'inducere'  et 
*  includere'  passim  confundere  soliti 
fuerunt.  Vide  IJurm.  ad  Gratii  Cy- 
neg.  vs.  402.  Originem  erroris  recte 
Gebh.  indicavit.  Literas  cl  et  d  sappe 
commutari  videbimus  ad  x.  24.  §  2. 
s  et  3-  ad  XXVI.  IG.  §  4. 

Eadem  imdtis  precibus  orant]  Eum- 
dem  Port,  a  ni.  pr.  Paullo  ante  p'ores 
civilatis,  id  est,  priorcs,  Gaertn.  solito 
errore.     Vide  ad  xxxvii.  43.  §  10. 

^  9  Et  ccteri  quidem  movcbant  miniisl 
Vocula  et  omittitur  in  Harl.  2.  Hinc 
extcri  quidem  Gaertn.  Deindc  mute- 
bant  7ninis  Voss.  2.  IMovcbant  minas 
Flor. 

Major  crtate  ac  dignitate]  /Etate 
quamdignitatc  Oxou.  L.  2.  ap.  Hearn. 
Sed  vulgatum  veruiu  est.  Vocem 
mitjor  ita  exponit  Doiijatius,  ut  com- 
paratio  institnatur  inter  Lucretium 
aC  Collatinura,  el  Lucretius  aetate  ac 


G340 


NOT^    VARIORUM    IN 


dignitate  major  dicatur,  quam  Colla- 
tintis.  Ideoque  per  voceiu  '  dimiita- 
tem '  non  intelligit  honorem  ;  ejus 
enini  respectu  Lucretio  major  erat 
Collatiniis,  cum  maxiiiie  consul ;  sed 
auctorilatem,  quae  claroruni  virorum 
Bctatem  consequi  solet.  Verum  id 
opus  non  est.  Lucretium  enini  ma- 
jorem  setate  ac  dignitate  dici  puto 
respectu  ceterorum,  qui  Collatinuni 
minus  movebant,  quamvis  civitatis 
primores  foient.     Is  on  nego  tamen 

*  dignitatem'  sappe  notare  quamvis 
auctoritatem,  etiam  ap.  Livium.  Ita 
certe  accipi  debet  XL.  5.  '  Quum  in 
<lies  niagis  cerneret,  favorem  digni- 
tatemque  Dcnietrii  fratris  apud  Ma- 
cedoniim  niultitudiiiem  crescere,  et 
gratiam  apud  Uonianos.' 

Rogundo  allernis  suadendoquel  Ro- 
gando  alternisque  suadendo  Hav.  Dein- 
de  altcrius  literanim  ac  ductuum  si- 
militudine  deceptus  sciii)a  Port.  Si- 
militer alt'hts,  id  est  allerius,  Gaertn. 
A'ide  ad  iv.  53.  §  11.  In  verbis  pras- 
cedd.  agire  in  vurie  Lipsiens. 

•  §  10  Addilaque  alia  insuper  ignomi- 
nia,  accideicut]  Accederent  Voss.  2. 
sollenmi  in  ]\Iss.  aberratione.  Vide 
ad  XXI.  10.  §  12.  Pra>terea  addita- 
tjue  insuper  alia  edd.  antiquiores.  Sed 
Aldus,  qui  primus  ordineui  vocabb. 
jnmutavit,  consentienlcs  liabet  codd. 
sciiptos. 

Larinium  iranslatis,  civiUtte  cessit] 
Latinum  Voss.  2.  Latinium  Lcid.  1. 
Laiinum  Port,  a  m.  pr.  Dion.  Hal. 
inquit  l.v.  p.  287.  Eiy  Aaoi/'iVior  ^x*""""' 
T^v  n7]Tp6TroXiv  roi>  Aartcaij'  ytvuvs.  In- 
super  civitate  exccssil  Lat.  Neapol. 
cum  priscis  edd.  pro  quo  Aldus  dc- 
miim  civilale  cc.ssit  recrpit.  Et  ita 
iiabent  oiunes  codd.  nostri.  Utruui- 
que  Livio  iisitatuui  doccnt,  qua: 
(Jron.  notat  ad  ii.  10.  §  5.  Pluriuui 
itaqiic  codd.  auctoritatc,  et  Aldi  ju- 
dicio  staudum. 

^  11  liriilus  er  senalitscottsuUo]  Jirit- 
lus  ex  8enitlH  consul  I^eid.  2.  Error 
ex  compendio,  (juo  scn>itiisconsuUtim 
gcribi    solet,   natus    videtur.      S.rpc 


variis   modis  in  bac  voce   libraries 
peccasse  dicetnr  ad  xxii.  10.  §  1. 

Vl  ornnes  TarquiniiB  geyiiis  exsules 
essent]  Ita  Varro  reruni  Romanarura 
1.  XX.  auctore  INIarceJlo  in  voc.  '  Re- 
ditio.'  'Omnes  Tarquinios  ejecerunt, 
ne  quam  reditionis  per  gentilitatem 
spem  haberent.'  Sigon. 

Quo  adjutore  reges  ejecerat]  Regent 
ejecerat  Leid.  2.  et  Oxoniensis  N.  ap. 
Hearn.     Ita  repositum  videtur  a  na- 
suto  librario,  qui   unum  Tarquinium 
Roma;    regnum    obtinuisse    sciebat. 
At  ita  sup.  in  Epit.  bnjus  libri,  '  Bo- 
na regum  diripi  jussit;  agrum  Marti 
consecravit.'     Ipse  Liv.  i.  59.  '  Pari 
praesidio  relicto  Collatiaa  ad  portas, 
custodibusque  datis,  ne  quis  euni  mo- 
tum  regibus  nunciaret.'    Paullo  ante 
hoc  ipso  cap.  '  Meminimns,  fateniur, 
ejecisti    reges.     Absolve  beneficium 
tuum  :'  et  mox  c.  3.    '  Ita,  jam  sua 
sponte  legris  aniinis,  legati  ab  regi- 
bus  superveniunt:'    et    eodcm    cap. 
'  De  accipiendis  clam  nocte  in  ur- 
bem    regibus     conloquuntur.'     c.  4. 
'  Quod  spatiiun  ad  veliicula  compa- 
randa  a  consulibus  sumsissent,  quibus 
regum   asportarent  res.'     c.  5.  *  Di- 
reptis  bonis  regum  damnati  prodito- 
res,  sumtumque  supplicium.'  cap.  9. 
'  Nee   hostes   niodo    timebant,    sed 
suosmet  ipsi  cives,  ne  Roniana  plebs, 
nielu  perculsa,  reccptis  in  urbem  re- 
gibus, vel  cum  servitute  paccm  acci- 
peret.'     c.  15.    Porsena:',  '  de  rcdu- 
cendo  in  regnum  Tarquinio'   agenti, 
respondent  per  legatos  Kouiaui, '  non, 
quin    breviter   redili  responsum   po- 
tuerit,  noil  rocipi  reges,  idco  potius 
dclectos    Patrum    ad    enm    niissos:' 
111.  39.  '  Valeriis    Horaliisque   duci- 
bus  piilsos  reges.'    iv.  11.  '  Natus  in 
libero    populo,  inter  jura   legesque, 
ex   qua   uibe    reges   exactos    sciret.' 
Sil.  Ital.  X.  487.  de  Porsena  T.irqui- 
iiios  reducente, '  Certabat  pulsos  per 
bella   reponeie    reges,'      Et   ita  ca- 
pienda  vulgo  etiam  nolissima  locutio 
'  post  reges  exact08,'  qua  usus  est  c. 
8.    '  Hivc  post  exactos   rcgcs  doini 


T.  MVii  riisr,  LIU.  11.  OAF.  3. 


6341 


niilitia^qiie  gesta  primo  anno.'  vi. 
37.  '  Si  CO  peivtMituni  sit,  tuin  popii- 
luni  Roiniininn  verc  exactos  ex  iirbe 
reges  et  stabilcin  lihertateni  siiam 
exislimatuniin.'  EtVal.Max.  i.  8,ex. 
5.  *  Post  exactos  reges  helliini  cum 
Veientihiis  et  Etniscis  gessit.'  Per 
rcges  antcin  hie  inteliigmitiir  L.  Tar- 
qiiiniiis  Siipeihns,  ejus  uxor,  et  oniiiis 
liberoruni  stirps.  Inf.  Ii.  lib.  c.  20. 
'  Coiispicatus  fcrocem  juveneni  Tar- 
qninitiin,  ostcntantcin  se  in  prima 
exstilun)  acie,  doniestica  etiani  gioiia 
accensus,  ut,  ciijus  fainiliee  deciis 
ejecti  reges  eratit,  cjusdem  inlerfecti 
forent,  subdit  caicaria  equo,  et  Tar- 
quiiiium  iiifesto  spicnlo  petit.'  Ita 
Gentins  cum  liberis  et  conjiige  et 
fratre  '  reges  '  vocantur  inf.  xi.v.  43. 
*  Rex  Gt'ntiiis  cum  liberis  et  conjnge 
et  fratre  Spoleiiiim  in  cnstoiiiam  ex 
senatDsconsulto  ductus,  &c.  recusan- 
tibus  custodian!  S|)oletinis  Ignvium 
reges  traducli.'  Pariter  verba  '  re- 
gibus  subigendis'  inf.  xi..  52.  vero- 
siiiiiliter  de  Antiocho  ejusque  filio 
Seleuco  capienda  vidcri  dicam.  Hac 
Tatione  rex  et  rogina  '  reges  '  vocan- 
tur I.  39.  '  Plurimo  igitur  claniore 
inde  ad  tantac  rei  iniraciiluui  orfo, 
excitos  reges:'  ul)i  pinra  vide.  Ea- 
dem  ratione  liliiis  regis  vocatur  *rcx,' 
ejus  filia  '  regina.'  Ita  Cic.  de  Sen. 
C.  17.  'Socrates  in  eo  libro  loquitur 
cnm  Critobulo,  Cyrnm  miiiorem,  re- 
gem  Persarum,  prastantcm  ingenio 
atque  imperii  gloria,  6cc,  ceteris  in 
rebus  communem  erga  Lysandnim 
atque  luimannm  fuisse:'  ubi  Cyrus 
minor  *  rex'  vocatur,  qui  ipse  revera 
numquani  rex  exstitif,  -sed  taiitum 
regis  filius  ac  frater.  Similiter  etiani 
ap.  Just.  V?.  1.  §  3.  '  Aptior  visus 
Tisafernos,  vir  et  industria  potior,  et 
militibus  C'-yri  quondam  regis  instruc- 
lior.'  Ubi  recte  Abrali.  Gron.  vul- 
gatam  led.  quam  omnes  liabent  IMss. 
defendit  contra  Gnev.  qui  voces 
quondam  regis  glossam  esse  putabat, 
quae  a  mala  interpolatrice  m,  iurep- 
serat  hominis,  cujus  menti  obversa- 


batur  Cyrus  ille  magnu",  non  liic  mi- 
nor. Pluribus  etiam  exeuiplis  usuni 
hunc  vocis  'rex'  recte  idem  Gron. 
inlustravit.  Et  itadeendem  Cyroml- 
nore  Xen.  Memor.  v.  p.  828.  inrjuit, 
'6s  Trep  ivdoKifiaiTaTOS  8/j  fiaaiKfhs  ye- 
y4vT]rai..  Eiliaj  DariL  regis  captivae 
'  regina?'  vocantur  ap.  Curt.  iii.  11. 
§  25.  '  Ingens  circa  eam  nobilium 
feminarum  turba  constiterat,  lacera- 
tis  criuibns,  abscissaque  veste,  pris- 
tini  decoris  inmemoies,  rcginas,  do- 
minasqne,  veris  quondam,  tunc  alie- 
iiis  nomiuibus  invocantes.' 

Cap.  III.  §  1  Quuin  hand  cviqiiam 
in  duhio  esset^  In  duhio  esset  cui(iuam, 
aliter  ordinatis  vocal)ulis,  Loid.  2. 

Id  quidcm  spe  omnium  seriits  J'liit] 
M-*.  FukUnsis  ;)rff<er  «/jew  omn.  Mod. 
Nostri  nihil  mutant,  nisi  quod  in 
Leid.  I.  sit  spi  omnium.  Veruni  id 
(juidem  cod.  istius  librario  faniiliare 
fuit,  ut  idtiuia^  litera-  vocis  signuin, 
quo  litera  m  notari  solet,  perperam 
vel  adderet,  vel  demeret.  Sirius 
omnium  s^jc,  in  alium  ordinem  digestis 
vocabulis,liabet  Gaertn.  PauUo  ante 
in  verbis  pra>cedd.  a  Tarquiniis,  pro 
ah  Tarquiniis,  idem  Gaertn. 

Id  quod  non  limebant,  per  dolum  ac 
proditinneni]  Id  quod  non  timehntur 
Harl.  2.  Non  nisi  difSculter  in  Mss. 
diguosoi  possunt  limebat  sive  time- 
bant,  et  timebat  sive  limdmtur.  P2jus 
negligentiir  exempla  plura  infra  lia- 
bebimus.  Vide  ad  ii.  20.  §  I.  Prae- 
terea  per  dol,  aut  prod.  Port,  a  m.  pr. 
et  Lipsieus.  Ita  sa»pe  pcccatum. 
Vide  ad  Liv.  xxi.  53.  §  3. 

§  2  Adolesccntci  aliquot,  7icc  ii  tenui 
loco  ord]  Adulescentes  Flor.  Leid.  1. 
et  fere  semper  infra.  Quie  scriptura 
tuni  in  Livii,  tum  in  aiioruui  codd. 
passim  exstat.  Sed  vide  Dausquei. 
Ortliogr.  part.  2.  bac  voc.  Piirterea 
nee  hi  tenui  loco  Voss.  2.  Leid.  1. 
Port,  et  Hav.  7iec  hii  tcmd  loco  Leid. 
2.  Lipsions.  ct  Gaertn.  quo  inodo  sa;- 
pissime  variatum  est  in  codd.  antt. 
Id  auteni  seuiel  monuissc  sufiiciat. 

In  regno  libido  solutior  fuerat]  Svlu- 


6342 


NOTiE   VARIORUM    IN 


tior  fait  Leid.  2.  Mox  assueti  vw 
regio  vivere  Port,  quod  compendium 
alibi  pro  modo  adhibetur.  Scepe  mo- 
do  pro  more  poni,  ssepe  etiant  utra- 
qiie  vocabula  in  INIss.  conmiutari, 
dicant  ad  xxvii.  4.  §  13. 

§  3  Earn  turn  cequato  jure  omnium] 
Ult.  vocem  perperani  oniittit  Hav. 
Mox  vertenies,  pro  vertisse,  Gaertn. 
Ceterum  dicto  Livii  convenit  illud 
Just.  V.  10.  '  Quasi  vero  alionim  li- 
bertas  sua  servitus  esset.' 

Regern  huminem  fsse]  Lege  hominem 
unum  esse.  Et  erit  oppositio  inter 
hominem  unum  et  leges,  quaj  plures. 
Tan.  Fab.  Ant,  Periz.  ad  proximam 
emendationem  Fabri  in  niarg.  cod. 
sui  adscripserat,  quae  sequuntur : 
'  Fallitur  vir  doctissimus:  non  est 
oppositio  inter  hominem  unum  et  le- 
ges ;  sed  inter  hominem,  qui  stric- 
tum  jus  queat  nioderari,  et  legem, 
quae,  ligorem  juris  ex  aquilate  aut 
gratia  moderari  ncscin,  inexorabilis 
et  snrda  sit.'  Et  recte  :  non  cnim 
innumero,  sed  in  re,  hie  obpositio 
qua?reDda  est,  nt  etiani  Doujatius 
nionuit.  Et  hinc  mox,  quamvis  leges 
numero  multitudinis  dixerit,  de  illis 
tamen  numero  singulari  loquitur,  di- 
cens,  '  rem  surdam,  inexorabilem 
esse,  salubriorem  nieiioremque  iuopi, 
quam  potenti.'  Quin  et  quidam 
codd.  ut  mox  videnduin,  legem,  non 
leges,  exhibcnt. 

Vbijus,  ubi  injuria  opus  sit]  In  banc 
Bentenliani  Oresles  ad  IVIenel.  ap. 
Enrip.  in  Orest.  G4.5.  'ASiku;  \a0uv 
Xpv  /n'  oi'tI  rovSe  tov  kukov  "ASi/coV  ti 
TTapa  crov.  Vide  cetera.  Cic.  pro  Ca-l. 
c.  C. '  Servire  temporibus  suorum  om- 
nium pccunia,  gratia,  Inbore  corpo- 
ris, scelere  etiam,  si  opus  e.sset,  et 
audacia.'  J.  F.  Gron.  Ubi  itij.  opus 
full  Lfid.  2. 

Fsse  gratiw  locum,  esse  bemficio] 
Vox  gratiw  oniittitur  pcrperain  in 
Harl.  antl(|.  Mox  inter  (imiatnt  ct 
inimicuni  babent  Leid.  2.  et  edd.  ante 
Alduin.  Sed  Aldo  favcl  reliqua  Mss. 
turba.  Tumdiacrimine  nosce  Lipsicns. 


nosce  etiam  Harl.  2.  et  Port. 

§  4  Leges  rem  surdam,  inexorabilem 
esse]  Legem  Leid.  2.  et  Hearnii  Oxo- 
niensis  N.  Cui  lectioni  substituendae 
librariis  ansam  dedisse  videtur,  quod 
Livius  de  legibus  numero  singular! 
loquatur.  Id  vero  fecisse  videtur, 
vel  quoniam  eas  ut  corpus  quoddan) 
ac  collectionem  ronsideraverit,  vel 
quoniam  una  eademque  omnium  le- 
gum  in  bac  re  sit  natura.  Nihil  ita- 
que  mutandiim.  Deinde  surdam  et 
inexorabilem  idem  Leid.  2.  Gaertn. 
et  Hav.  Sed  aa-wSerccs  etiam  prae- 
cesserat,  *  A  quo  inpetres,  ubi  jus, 
iibi  injuria  opus  sit :  esse  gratia  lo- 
cum, esse  beneficio.'  Vide  ad  m.  9. 
§  4.  Ceterum  Klock.  ad  marg.  Livii 
adscripserat  locum  Varron.  in  Manio, 
'  Lex  neque  innocenti  propter  inimi- 
citiam  obstrigillat,  neque  nocenti 
propter  amicitiam  ignoscit.' 

Si  modum  excesseris]  'ApxaiKcos  et, 
nt  puto,  vere  Pal.  I.  si  modum  exceS' 
sis.  Et  videtur  Livius  amare  banc 
concisionem.  Sic  supra  panlio  c.  2. 
'  Tarquinios  regno  adsuesse.'  iii.  4. 
'  Ecctranum  ad  /Equos  descisse.'  lb. 
c.  IS.  legit  Klien.  '  si  se  cdoceri  sis- 
sent :'  quo  Apolline,  dubito.  Sic  iii. 
47.  '  decresse.'  c.  48.  '  quiesse.'  c. 
56.  '  Qui  omnia  jura  populi  obtris- 
set.'  c.  53.  '  concisse  milites.'  vi. 
25.  '  Tusculanos  ab  societate  de- 
scisse.' Ubi  in  Pal.  2.  male  legitur 
desisse.  Gebli.  Vere  excessis,  pro  ex- 
cesseris, inter  arcbaismos  Gebh.  relu- 
lit,  sed  (juibus  optimi  a?vi  poofae  ali- 
quando,  scriptores  prosaici  aut  raro 
aut  num(|uam  usi  sunt.  Vide  simi- 
lium  syllabum  ap.  Voss.  Gramm.  v. 
42.  Pra^sertim  vero  Livius  ab  anti- 
qiiatis  diiigcnter  abstinuit,  nisi  quod, 
ad  vett.  formulas  vel  senatusconsul- 
torum,  vel  legum,  vel  aliorum  sinii- 
lium  respiciens,  interdum  ipsa  ilia- 
rum  formularum  verba,  licet  sue 
tempore  ex  nsu  rcccsseriiit,  studio 
servet,  ut  infra  dicendiim  ad  x\.\vi. 
11.^2.  Quale  quiim  hoc  loco  noii 
occurrat,   etiam    Pal.  I.   scripturani 


T.    LIVII    HIST.    LIB.    II.    CAP.   3. 


G343 


cxcessis  probare  neqneo  ;  set)  potiiis 
cxistimo,  oliin  scriptiim  percompcn- 
ditiin  fiiisse  exccss'is,  pro  excesseris ; 
evanescciite  auteiii  addita  nota  dcin- 
de  niansisse  excessis,  Qiiai  autein  alia 
ex  Livio  ipso  Gebli.  laiiclavit,  alteiius 
generis  sunt,neq<ie  inter  arcliaisnios 
niinicranda,  sed  ad  contractiones  re- 
ferenda, qiialibiis  optimi  scriptorcs  in 
multonini  verbonirn  temporibiis  per- 
fectis  passim  utuntur,  qnibiisquc  Li- 
viiis  praeserlim  delectatus  est.  Vide 
ad  VI.  18.  §  10. 

Periculosutn  esse]  Periculum  esse 
Voss.  2.    Tt>  esse  exsiilat  ab  Hav. 

§  5  Jam  sua  sponte  (rgris  animis,  le- 
gati  ab  regihus'\  jEgris  animis  in  omni- 
bus noslris  constanter  snperest.  Sic- 
ubi  tamen  Mss.  adnuerent,  se  sollici- 
taturtim,  et  cegris  animi  repositiirnm 
fiiisse  Gron.  testatiir  ad  Li  v.  xxx. 
15.  §  9.  Ne  tamen  omnino  adfirmet, 
retinent  ij)sum  exempla,  iibi  Liviiis 
eodeni  mode,  ut  liic,  locutiis  est.  Et 
recte.  Passim  enini  '  mens,'  '  ani- 
mus a?ger  '  diciltir.  Ap.  Sil.  Ital.  vi. 
205.  '  quantum  mens  aegra  sincbat, 
Adpropero  gressus.'  Et  vs.  245.  '  ac 
viso  mens  agra  effluxit  liiatu.'  vii. 
726.  '  subitisque  bonis  mens  a;gra 
natabat.'  viit.  218.  '  Quis  aegram 
nientem  et  trepidantia  corda  levaret 
Infelix  germana  tori.'  '  i?£gra  pecto- 
ra '  ap.  eumdf m  xv.  135.  '  Sed  quam- 
quam  instinctis  tacitns  tamen  a-gra 
periclis  Pectora  subrepit  terror.' 
Vide  etiam  Burmann.  ad  Val.  Flacc. 
III.  36.'5.  Tum  in  Flor.  desideratur 
vox  sua,  IVlox  legati  a  regibus  Leid. 
2.  Hav.  et  Oaertn.  Przelerea  reddi- 
tus,  pro  redilus,  Lipsiens.  Gaertu.  et 
Hav. 

Ne  non  reddita,  belli  caitssa  ;  reddita, 
belli  materia  et  adjumcntum  cssent]  Ne 
vero  redd-  bona  belli  caussa  Gaertn.  ne 
vero  rcdita  belli  caussa  Lipsiens.  Tum 
adj.  esset  Harl.  antiq.  Sed  pra;terea 
reddita  belli  mat.  adj.  esset  Lrid.  2. 

^  0  Interim  legati  cum  aliis  alia  mo- 
liri]  Fuld.  cod.  Interim  legati  alii 
alia  moliri.  Mod.  In  bis  non  alia  sen- 


tentia  esse  potest,  quam  liac  ;  alii  ex 
legatis  lia?c  moliebantur,  alii  alia. 
Sed  omnes  eadem  moliebantur:  ncm- 
pe  aperte  repetebant  bona  rcgnni  a 
senatu  ;  clam,  id  est,  alibi,  apud  no- 
biles  adolescentes  scilicet,  struebant 
consilia  recuperandi  Tanjuiniis  rcg- 
ni.  Fortassis  alibi  alia  moliri.  Inf. 
c.  23.  '  Exprobrantes  suaui  qnisque, 
alius  alibi,  militiau).'  Duk.  Interim 
legati  alii  alia  moliri  primus  Aldus 
expressit.  Postea  tamen  in  syllabo 
erratorum  iterura  rcponi  jussit  cum 
aliis  alia,  quod  in  recenlioribus  obti- 
Duit,  donee  alterum,  a  INlodio  in  Fuld. 
cod.  iterum  inventum,  Gruterus  bona 
fide  in  contextum  adniiserit.  Earn- 
dem  scripturam  omnes,  quibus  usus 
sum,  codd.  servant,  prseter  ununi 
Hav.  qui  alteram  exbibet.  Doujatius 
tamen  rogat,  an  non  melius  cum  aliis 
alia  moliri?  Addit  caussam,  quod  non 
videantur  diversi  fuisse  legati,  quo- 
rum alii  palam  res  Tarquiniorum  re- 
peterent,  alii  reditum  Tarquiniorum 
clam  urgerent ;  sed  iidem  varie  age- 
rent,  cum  consulibus  et  senatoribus 
de  bonis,  cum  corrupta  juvenfute  de 
regibus  reducendis  :  vel  cum  actione 
de  bonis  consilia  de  reditu  miscerent. 
Omnino  eam  lect,pra;tulisset,si  vett. 
edd.  consulere  conlibuisset,  atque  in- 
de  didicisset,  ita  in  omnibus  ante 
Grut.  edd.  excusum  inveniri.  Sed 
mentem  ad  lectionis  a  IModio  depre- 
hensae  vim  non  adtendit ;  ea  enim 
non  indicat,  prseter  legatos,  qui  bona 
repetebant,  etiam  alios  missos  esse, 
qui  clam  Tarquiuiis  reditum  in  pa- 
triam  molirentur,  et  regni  recuperan- 
di consilia  struerent ;  sed  eosdcm 
utrumque  peregissc:  eorum  tamen 
alios  bis,  alios  aliis  argumentis  ci- 
vium  animos  pertentasse.  Ita  iii.  1. 
*  Decemviri,  simulliis,  quae  videbant, 
simul  bis,  quae  acta  Rom^c  audierant, 
perturbati,  alius  in  aliam  partem  cas- 
trorum  ad  scdandos  motus  discur- 
runt.'  xxx.  4.  *  Qui,  dum  in  collo- 
quio  legati  essent,  vagi  per  castra, 
alius   alia,    aditus   exitusquc  omnes 


6344 


NOTiE    VARIORUM    IN 


speculaieiitiir.'  XLiv.  43.  *  Equites, 
siiiq  dace  relicti,  alii  alia,  in  civitatcs 
snos  dilapsi  sunt.'  Vid.  ad  xxx.  10. 
Ceterum  regnum  repetentes,  pro  bona 
repetentes,  Lips-iens.  contra  scnsiiin 
Livii.  Forte  oliiii  in  mars;,  ad  voce:)! 
ho7ia  a  granimatico  exponendi  caussa 
adscriptiini  fiierat  regum,  ut  iudicaret 
bona  regum  intelligenda  esse.  Id 
postea  in  rfg-«ii»Mnutatuni  in  contex- 
tuin  inrepsit,  altera  voce  detni  bata. 

Et  tumquam  ad  id,  quod  ugi  vkleba- 
tur,  ambiintes^  liiud  ad  oniittendnin 
censeo,  quamquam  alii  aliter  con- 
struunt.  Glar.  Th  ad  (luidam  non  lia- 
bent.  Forte  et  tamquam,  id  quod  ugi 
videhatur,  ad  nobilitutemanibiciites,udo- 
lescentium  aninios  perlentare.  Vel  ex- 
cidere  voces,  nt  legenduni  sit,  et  tam- 
quam, id  quod  agi  videhatur,  ad  fami- 
liares  ct  amicos  {ve\  notes  et  ftimilia- 
res}  ambientes  nobilium  adolescentium 
animos  pcrtentare  ;  vel,  ei  tamquam  ad 
familiares  et  notos  ambientes,  id  quod 
agi  videbatur,  nobiiium  adolescentium 
unimos  pertcntare  ;  \v\,  et  tamquam  ad 
id,  quod  agi  videbatur,  familiares  uc  no- 
tos ambientes,  adolescentium  animus,  &fc. 
Klock.  Perperain  ccnset  Glaroanns, 
delendini  pra^positioneni  ad,  iiiliic- 
rentein  oninibiis  Mss.  Pall.  Deinde 
legit  primus  ex  us,  quod  ugi  ludebatur. 
Vult  legates  ininios  fiiissc,  hoc  est, 
prectcxtu  repetiindornni  Ijonorimi  in- 
fluxisse  in  aninios  jiiveniiin  iiobilissi- 
nioniin,  ut  rcciperentiir  Tiir(|iiinii : 
aptiini  verbuni  ad  ■rrp6<pa(nv  !<ignifican- 
dani.  Gi-hli.  I'ra;posilioiuin  ad  etiam 
in  ODinihiis  nostris  invenio,  lidcin 
pra?tere4  in  voceni  cidebutur  conspi- 
rant.  SimiJitixio  dnctuinn  caussa 
fnit,  nt  illiid  in  Pall.  I.  in  ludcbntur 
abierit.  Nulla  etiam  coiijecturaruni 
Klockii  opus  est.  Verba  cniin  ita 
arcipicnd.'i,  quiisi  scriptnin  esset '  ad 
id  ambientes  animos  adolesrentiiini 
pertentant  illos  animos.'  Vid.  hoc 
lib.  ad  c.  '10.  i-  10.  ambigcutes  est  in 
Gaertn. 

Sobiliutn  ndolciccnlium  unimos  per- 
tentabant]    Habet  volinncn  Vormac. 


pertentant.  Ncc  fnit  canssa,  cur  in 
pertentabunt  vcrteretur.  liken.  Cod. 
Vormac.  siibscribuut  omnes,  quos 
COiiHihii. 

§  7  His  literasab  Tarquiniis  reddunt] 
Vocula  his  abest  a  Voss.  2.  Tnni  li- 
ieras  a  Tarq.  idem  cum  Leid.  2.  et 
Gaertn.  Paullo  ante  a  quibus  or.  pluc. 
ace.  est,  alia  verborum  positiotie,  est 
in  Harl.2.  et  Lipsiens. 

De  accifiiendis  clam  nocte  in  urbem 
regibus']  De  ace.  in  urb.  clam  nocte  reg. 
Harl.  2.  el  Lipsiens.  de  ac(.  clam  nocte 
reg.  urbem  Leid.  2. 

Cap.  IV.  §  1  Viielliis  Aquiliisque  fra- 
tribus'\  Aquillii duohus  II scribendi.  Sic 
estenim  in  Capitolinis  monumentis. 
Ceterum  ne  quis  putef,  Dionyiinm 
V.  p.  281.  dissentire  a  Livio,  qui  j)ro 
Vitelliis  Gellios  noniinet.  Nam  nien- 
dnm  est  in  voce  TeWiovs  pro  OuiVsA.-. 
Ai'ous,  ut  recte  est  ap.  Pint,  in  Poplic. 
p.  98.  in  ciijns  Coriolano  p.  227.  est 
etiam  vitiose  OviKcifovs  pio  AaoviKa- 
fovs  eadeni  ratione  niendi.  Sigon. 
Hudson,  etiam  ad  Dion.  Hal.  loc. 
laud,  nionet,  in  Vat.  ejus  scriptoris 
semper  duplici  A\  scriptuni  esse 
'AkuWioi.  In  Numm.  Famil.  Patinus 
septem  hujus  gentis  nnmnios  edidit, 
in  quorum  (|uatuor  AQVlLr,l^s  scribi- 
tur,  in  nno  aqvilivs;  in  reliquis 
scriptura  ambigiia  est,  quod  in  iiil 
non  integrum  nomen,  sed  tantuni 
AQViL.  repeiiatur.  Nunimos  et  Fas- 
tos  consulares  Aquillium,  lapides  plc- 
riimque  Aqnilium  exhibere,  testis  est 
Pliil.  a  Tiirre  in  nionum.  vet.  Antii 
c.  2.  p.  24.  Pleri(]uc  codd.  etiam 
hie  Aquilliis  liabcnt.  Quamvis  vcro 
hand  niultuni  intersit,  ntro  niodo  no- 
men  scribatur,  cum  Sifjonio  tanien 
ubicpie  Aquillius  ex  fastis  Capit.  re- 
cepi. 

Prima  com7nissa  res  est"]  Th  est  oniit- 
tnnt  anti(|uiores  edd.  Primus  addidit 
Aldus.  Et  servant  etiam,  quos  adlii- 
bui,  I\Iss. 

§  2  Eos  quoque  in  socielatem  consilii] 
Eos  quosque  Harl.  antiq.  Sed  prima 
vocula  decst  in  Port,  a  m.  pr.  piu 


T.    LlVll    JUST.    LIH.    II.    CAP.    4. 


G345 


qua  inaigini  adscriptnm  cosque.  Eos- 
tjitc,  pro  eon  (juuqiie,  liabet  Voss.  2.  De 
(|no  iihraiioruin  errorc  dictum  est  ad 
V.  27.  §  1. 

PraUrca  et  nohtles  uUquot  aihlcscen- 
les]  Pall,  et  Cauipani  ed.  pralcna 
aliquot  iiobiles  adolesccntes.  Gebli.  Ea- 
deni  scii|>turii  s-upcicst  in  Voss.  2. 
Leid.  utio(|.  Port.  Harl.  2.  Lipsiens. 
tJaertn.  et  Hav.  prcct.  nob.  aliquot  adol. 
Hail,  antiq. 

Coiiscii  adsunili,  (jnorum  vetustnte 
metnotiii  abiU]  C'onsocii  udstimti  Hav. 
sncii  lulsumti  Oxon.  L.  1.  Heariiii,  qui 
in  L.  2.  voceni  consc/jdeesse  niouuit: 
conscii  atlsumli  sunt  Leid.  2.  Postea 
viemoria  ubit  Leid.  1.  qui  error  in 
scriptis  frequens  est.   Similes  vide  ad 

1.  34.  §  8.  ct  iioc  lib.  c.  31.  §  11.  iii. 
50.  §  11.  c.  51.  §  12.  Epit.  Liv.  v.  et 
XLiv.  13.  §  11.  et  alibi.  Caussani  da- 
biiniis  XXXVI.  19.  §  2.  et  c.  20.  §  3. 

§  3  Quum  in  senatu  vicisset  senten' 
tia'\  In  senatu  vcnisset  sent.  Leid.  2. 
Vincit  sententia,  quaj  obtinet.  Inf. 
XXXVII.  19.  '  Hasc  sententia  vicit.' 
Homines  etiam  *  vincere  '  dicuntur, 
quorum  sententia  probatur.  ii.  30. 
'  Factione  respcctnque  rernm  priva- 
tarum  Appius  vicit.'  xlii.  47.  '  Vicit 
tamen  ea  pars  senatus.'  Vid.  Cort.  ad 
Sail.  Jug.  0.  IG.  §  1.  Mox  idem  cod. 
pri«fert  legatique  spat,  pro  legaii,  quod 
spat.  Posterior  error  indenatus,  quod 
librarii  non  recte  distinxerint  notas, 
quibns  ntraque  vocabula  per  com- 
pendium scribi  solent.  Vid.  hoc  lib. 
ad  c.  41.  §  8.  et  ad  iv.  21.  §  5. 

Spalium  ad  vehicula  comparanda'] 
Ifa  in  prima  Aldina  vidi.  Vclt.  enim 
edd.  ordino  nnitato  ad  conip.  vehicula. 
Sod  cum  Aido  facinnt  codd.  scripti. 

Consultando    absumunt]     Assumunt 
Flor.  Leid.  ambo,  Lipsiens.  ct  Harl. 

2.  passim  in  Mss.  obvio  errore.  ^'id. 
ad  c.  42.  §  4.  De  locutione  •  absu- 
mere  tempus  '  vid.  ad  xxvii.  13.  §  3. 

§  4    Nam  aliter  qui  cvedituros  eos, 
non  vana  ab  legalis  super  rebus  lanlis 
ad/erri]  Pail.  1.  ac  3.  non  vuna  ab  le- 
Delph.  et  Var.  Clas.  Liv 


gatis  super  rebus  tanlis  altiri.  An  ai- 
teri  crit  adfricari,  et  (|ua»i  alliui :'  pu- 
to  tamen  ex  viliosis  lilteraruui  dnc- 
tibus  promanasse.  Gebh.  Nvn  aliler 
quidem  cred.  eos  Neapol.  Lat.  et  pris- 
can  edd.  u^que  ad  Alduui,  a  quo  pro- 
I'octa  est,  quai  nunc  oltlinct,  lectio. 
Nam  aliter  qui  credilurusesset  eos  Hav. 
nam  aliter  quid  cred.  eos,  nisi  tana  a  leg. 
Voss.  2.  nam  aliter  qui  cred,  eos,  non 
nisi  vana  ab  leg.  Harl.  2.  nam  aliler  qui 
cred.  cos,  non  varia  tuna  alligalis 
(iaerln.  duplici  lectione  jinicta  :  a  le- 
galis ttiara  Leid.  2.  Uenique  super 
lantis  rebus  alteri  Lipsiens.  in  con- 
textu  a  in.  pr.  pro  quo  a  m.  sec.  «/- 
ferri  emendatum  in  niarglne  est :  su- 
per tanlis  rebus  udleri  Leid.  1.  Quod 
recte  ex  vitiosis  literarnm  ductibus 
promanasse  exislimat  Gebliardus. 

DatiS  literce,  ul  pignus  fidei  cssent] 
Nihi  fallor,  elegaulius  primus  noster 
ul  ingnus  fidei  fucercnl ;  quia  anibigue 
repelilum  verbum  venustatem  indit 
sontentiiE.  Gebh.  Vt  pignus  fidei  fa- 
eerent  soli  ex  nostris  Lipsiens.  et 
Harl.  2.  Si  ad  ipsam  locutionem  dili- 
gentius  aninunu  adteudisset  Gebliar- 
dus, scripturam  illam  vulgata>  num- 
quam  pra>tnlisset.  Literaa  enim  non 
'  faciebaut,'  sed  '  erant'  pignus  fidei. 
Ita  infra  xxxix.  10.  '  Hiuc  amoris 
pignora  quum  essent,  ncc:  quidquam 
secretnm  alter  ab  altero  haberent.' 
Val.  Max.  vi.  9.  ex.  ext.  2.  '  Quum 
omnium  postea  Graii  sanguinis  viro- 
rnm  clarissimus  exstilerit,  medium- 
que  Europas  et  Asia;  vel  spci  vel 
desperalionis  pignns  fuerit.' 

§  5  Et  canatum  forte  apud  Vitellios 
cssel'\  Copula  ct  inpeditam  facit  ora- 
tionem,  qu;e  ea  snblata  melius  pro- 
cedit.  Duk.  Et  cocnati  forte  up.  Vit. 
essent  pri^ca;  edd.  ante  Aldum,  qui 
canatum  et  essct  reposuit ;  in  quain 
lect.  etiam  codtl.  scripli  conspirant. 
Vide  Voss.  Gramm.  v.  21. 

Coujuratique  ibi,  fifc.  de  novo,  ut  fit, 
consilio  egissent]  Coujurali  sine  co- 
pula Ha\.  iMox  ctlaai  pra}posilio 
ius.  18  L 


0346 


NOT/E    VARIORUM    IN 


de  exsulat  ab  Harl.  2. 

Sermonem  eornm  ex  servis  units  ex- 
cepit]  Sermotiein  hvrum  Voss.  2.  Tiiin 
vtiiis  ex  servis,  in  aliiisn  ordinem  vo- 
cabiilis  digestis,  Hav. 

Qui  jam  antea  id  senserat]  Dispice, 
an  non  a?qne  veniistus  codex  Pal.  1. 
in  ieciione  h?ic,  qui  jam  id  ante  sens. 
Gebii.  Eamdeni  lect.  depreliendo 
etiara  in  Hail,  recent.  Reliqui  codd. 
niliil  mutant,  nisi  quod  qui  jam  ante 
id  sens,  sit  in  Lipsiens.  et  Gaertn. 

^  6  Ut  lilercE  legalis  darcntur,  quce 
deprehcnscB  rem  coargucre  possent]  Tra- 
jectione  pronominis  Pall,  ties,  itt  lit- 
terce,  quce  legatis  darcntur,  depreliensce, 
Ifc.  Gebli.  Eadeni  prononiiiiis  tra- 
jectio  exstat  ct  in  Voss.  2.  Hail.  2. 
Poit,  Lipsiens.  Gaertn.  et  Hav.  Qui 
tanien  tide  dignioies  snnt,  Lcid.  utei- 
qiie  et  Hail,  anliq.  oidinem  non 
inmutant. 

Rem  ad  consules  dcluUQ  Ha'c  ite- 
rum  lectio  Ahlo  debetiir,  ciii  consen- 
tiiint  codd.  omnes,  qiios  consului. 
Vulgo  ante  emu  edibatiir  de/erl. 
Pra>terea  c  ud  consules,  pro  rem  ad 
consules,  Hail,  antiq. 

§  7  Ad  deprchciidendns  Icgatos  con- 
juratosque  profccti  domo}  Ad  prehen- 
dendos  Flor.  Harl.  2.  Male.  Vide  ad 
Liv.  XXXVII.  11.^1.  Praterea  domo 
profecli  ad  dcp.  leg.  conj.  Leid.  2. 

In  vincula  conjectis]  In  vinclu  con- 
tracte  Voss.  2.  et  Leid.  iiierq.  Ita 
se  variis  locis  in  Va\.  qiioqiie  scrip- 
tnni  iiivenisse  testatiir  Gebii.  ad  ii. 
30.  ^  7.  et  alibi.  Vide  ad  in.  50. 
§  4. 

De  legalis  paullulum  addul/italum 
esl'l  Adduhilnndnm  est  Lipsiens. 
dnhitalum  est  Leid.  2.  ILirl.  2.  et 
Port,  a  m.  sec.  Sed  vnl^'atuin  pro- 
bum,  et  '  addiibitare'  non  inodo  aliis 
opiiinis  scriptoribuH,  veriiin  ct  Livio 
fri'(|uens  est.  Inf.  viii.  10.  '  I'aiil- 
li'-lKT  addiibitavit,  an  conxiirgendi 
jiiii  tiiiriis  tciiipiig  c*sel.'  x.  Hi. 
'  Appiuin  addubitisse  fenmt,  cer- 
uuiiltiii,   sen    piigiidiite,   scu    quieto 


se,  fore  colleg.Te  victoriam.'  Ap. 
Cic.  etiam  sa^pins  occurrit.  Cete- 
riini  legati  nlnim  et  qua  ex  caussa 
puniri  possint,  latins  disquirit  inag- 
nus  Grotius,  lioc  etiain  exeniplo  in 
medium  adducto,  de  Jur.  Belli  ac 
Pacis  II.  18.  §  4.  Earn  niateriam 
etiain  siugulari  libro  inluslravit  Cor- 
nel, van  Bynkershoek,  curiae  snpre- 
ma?  in  Hollandia  preeses,  ejusque  ex- 
imiiini  decns  et  ornainentum. 

Quamquam  visi  sunt  commisisse'] 
Quamquam  visi  sint  Leid.  2.  Port. 
Harl.  2.  et  Hav.  Solet  quideni  t5 
quamquam  interdum  sniijunctivo,  ple- 
rumqne  tamen  indicative  jnngi.  Vide 
Voss.  Gramni.  vif.G7.  quare  et  vul- 
gatnni  mutandi  caiissa  non  est. 

Cap.  v.  §  1  De  bonis  regiis,  qua 
reddenda  antecensuerant]  Pall,  et  Cain- 
pani  ed.  qua  rcddi  ante.  Gebli.  Om- 
nes sciipti  alicujus  nuineri,  qua  reddi 
ante.  i\Iutarunt,  quia  non  erat  pub- 
lici  saporis.  Columel.  viii.  17.  '  Hos 
autem  meatus  fieri  censemus  per 
imam  consepti  partem.'  Idem  saepe, 
'  Quod  etiam  nos  facere  censemus. 
'  Locus,  ul)i  vivarium  constitiiere 
censemus.'  A.  Gell.  xx.  1.  '  Prop- 
tcrea  pra:tores  postea  banc  aboles- 
cere  ct  rdinqui  censuerunt.'  Cic.  in 
Verr.  v.  20.  '  Appcllitur  navis  Syra- 
cusas,  spectaliir  ab  omnibus,  siippli- 
cium  sumi  piitatur.'  Sccat  Lainbi- 
nus  ob  locutioiicm  iiltimi  membri,  ut 
ait,  duriusculam  ct  propemodum  in- 
solentem.  Etiam  Grutcrus,  iitcunque 
tolcrct,  ambigit  tamen,  et  verum  sen- 
sum  non  expcdire  se  fatelur.  Quasi 
'  sumi  putatur '  aliud  sit,  quam  sum- 
tiim  iri  crcditnr,  vel,  ut  sumatur,  ex- 
spectatnr.  Atque  to  accuratius  dixit 
'  sumi,'  quia  in  manifestos  sceleris 
prajudicatuin  erat,  et  a  prima  capti- 
vitatc  usque  pra  sens  et  jamjaui  fore 
credebatiir.  Sic  Juiisconsulti  diciint 
satisdaiiones  'judicalum  solvi,'  pro 
solulum  iri ;  '  rem  ratam  Iiaberi,'  pro 
Iiabitum  iri.  Plautus  Mil.  Ii.  2.  70. 
■  Et  ego  iuipctrarc  nic  dico  id,  quoj 


T.    rJVII    IIISJ'.    Lil5.    II.    CAP.   5, 


GJ347 


pctis:'  i(!  est,  impctratiuiini,  et  qni- 
(leni  taiii  ccrto,  quasi  jam  liabeanuis. 
'Me'  aiUeni  ait,  qiioniani  et  sua  iii- 
tciesse  vult  intcllisi  propter  stndiiini 
crga  amanles.  Mira  hie  pertinacia 
editornni,  qui,  cum  faleanlur,  sic 
esse  ill  Mss.  tanicn  cxliibiierunt  iin- 
pelnilurum.  .Saileni  impctrassere  fc- 
cisscnt;  esset  id  tolerabilius.  Cic. 
ad  Alt.  IV.  IG.  '  Cato  tauieii  ailfii- 
iiiat,  se  vivo  illuui  non  triuiupliare.' 
J.  F.  Gron.  De  bonis  regis  I'lor. 
Voss.  2.  Lcid.  ambo,  Hail,  ambo, 
Port.  Lipsiens.  et  Hav.  tVequentis- 
simo  et  passim  in  INIs".  obvio  enore. 
Vide  ad  xxxii.  G.  §  G.  Cetcroqniii 
Livius  potius  dixisset  de  bonis  niium, 
ut  auctia-  cpit.  iinjus  iibr.  '  l?oiia  re- 
gnm  diripi  jiissit.'  Sed  ut  '  bona  le- 
gia,'  ita  mox  '  pneda  icgia.'  Quod 
sequitur,  ijua  rcdilenda  ante  cens.  ef- 
fictum  est  ex  cap.  pra-c,  '  Quuni  in 
senatu  vicisset  sententia,  quit  ctnse- 
bat  reddenda  bona.'  Sed  onines  eli- 
ani  nostri  codd.  illis,  qui  ab  aiiis  cx- 
cussi  sunt,  consentitntes  legunt  g^fc 
7-eddi  ante  cens.  quod  inincrito  a  pri- 
mis  edd.  nvutatuni  est.  Quin  ct  Al- 
dus, quuu)  piiino  recte  quce  reddi  ante 
ct'Hsucrttnfedidisset, inter  errata  dein- 
iJc  eniendari  jussit  quce  reddenda  ante 
censuernnt.  Sed  priori  tbrma  sa?piiis 
Livius  locutus  est.  InC.  xxiv.  22. 
'  Si  tntelaui  alicni  regui  suuni  reg- 
iiuni  velit  facerc,  euindcni  se  censcre, 
niulto  acrius  ab  Andranodoro,  (juam 
ab  Kieronymo,  repeti  libertateni.' 
XXVII.  5.  '  Ita  niovere  seuatum,  ut 
lion  exspccfanda  comitia  consuli  cen- 
serent,  sed  dictalorem  comitioruui 
habendorum  <lici,ct  extcinpio  in  pro- 
vinciam  redeundum.'  xxxvir.  3G. 
'  l'ost(iuani  nihil  acqui  in  consilio  iui- 
pelrare  se  ccnsebat,'  xi.v.  10.  '  Cen- 
suere  Patres,  duas  provincias  His- 
paniani  rur>us  fieri,  qua*  una  per  bel- 
liun  IMacedonicuni  fuerat,  et  Mace- 
donian! lilyricuniqiie  eosdem,  L. 
Paulinni  et  L.  Aniciuu),  ol)tincre.' 
Sil.   Ital,   I.  082.   '  ducisne   Cepevit 


arnia  furor;  Patres  an  signa  niovcri 
Censuerini  :'  In  liac  locutioue  prae- 
sertim  frefiueiitissimus  est  Columel. 
ut  I.  2.  '  Censeo  igitur  in  propinquo 
agruni  niercari.'  c.  3.  '  Jure  igitur, 
quantum  inea  fert  opinio,  M.  Potcius 
taltin  pestem  vitare  ccnsnit.'  c.  .5. 
'  Propter  qua3  censeo,  cjusmodi  vi- 
tare inconniioda,  villamque  nee  in 
via,  ncc  pestilenli  loco,  sed  procul 
et  editiore  situ  condere.'  ni.  10. 
'  Quare  magno  opere  censeo  in  eli- 
gendis  seniinibus  adhibere  ciiiani  :' 
pra-t'at.  1.  vi.  '  I[)se  quoque  censeo, 
tarn  pecorum,  quam  a<;rornni  cultuni 
pernosccre.'  1.  vi.  e.  20.  '  Castrare 
vitulos  Mago  censet,  duui  adinic  te- 
neri  sunt.'  vii.  5.  '  Censet  propter 
lianc  sa?pius  ac  diiigenter  oviuni 
terga  perspicere :'  et  aliis  locis  plu- 
ribus.  Just.  xiii.  2.  §  5.  '  Perdicca 
censet,  Uoxanes  cxspectari  partum.' 
'  Censet  reddi'  est,  censet  reddenda, 
sive  censet  at-quum  esse  reddi,  ut 
Livius  loquitur  xxiv.  37.  '  Ilaque 
claves  portaruni  reddi  sibi  aequuni 
censent :'  etxxxiv.22.  '  An  ceqniim 
censealis,  nobilissimam  vetustissi- 
iiianu|ue  civitatem,  in  media  Graecia 
sitam,  repeti  in  libertateni  f  Eodeni 
niodo  ndsignari  curaret,  pro  adsignuii' 
dum  curaret,  Gron.  Livio  restiiuit  in- 
fia  xxxii.  1.  §  0.  Ubi  plura  vide. 
'  Conjtiraverant  inceudere,'  id  est,  se 
incensiiros,  xxvii.  3.  §  4.  Ubi  etiam 
alia  notantur.  Vide  etiani  Burmann. 
ad  Quinct.  Insiit.  Orat.  ii.  7.  fin.  et 
J.  F.  Gron.  ad  Gell.  Noct.  Att.  v.  6- 
lUi  victi  ira  vetuere  reddi,  vettiere  in 
publicum  redigil  Tuld.  Ms.  JOi  victi 
iru  vcl.  leildi,  in  pub,  vet.  rcdigi.  Mod. 
Pal.  2.  illi  infect II  re  ret.  reddi,  in  pub. 
ret.  rcdigi.  Modianiu  lectionis  in  nos- 
tris  libb.  neque  vola,  neque  vestigium. 
Gebh.  iModiaiia;  lectionis  vestigium 
in  solo  iuveni  Leid.  1.  in  quo,  inpe- 
rite  divisis  ac  conjnnetis  vocabulis, 
vidi  refirtur  a  patre  sibi  vicluram  re- 
tuere  reddi,  pro  re/ertur,  ad  patres.  ibi 
victi  ira:  voci  enim  sibi  a  principio 


6348 


NOT.E    VARIORUM    l^ 


adhspsit  ultima  proximae  liteia.  Isfi 
victi  ira  vet.  reddi  Voss.  2.  illi  vicfa 
ira  vet.  reddi  Leid.  2.  illi  bona,  victi 
ira,  vet.  reddi  Harl.  2.  illi  invecli  ira 
ret.  reddigi,  reliqnis  oiiiis>is,  Port. 
Sed  niaigiiii  pro  var. lect.  adscriptnm 
illi  irufi  victi  irti,  ita  f.imen,  ut  sub- 
jectis  sij^nis  irati  iiidiicendum  libra- 
rins  indicaverit:  secjuenlia  vcro,  ut 
nnnc  edittir,  emendantiir.  Illi  victi 
ira  vet.  redigi,  iiiediis  neglectis,  Hav. 
illi  vcluram  vet.  reddi  Lipsiens.  illi  cl 
reddi,  reliqnis  exsiilantibus,  Gaertn. 
Praeterea  vetuere  in  publicam  redigi 
Leid.  2.  in  publicum  vet-  redigi  Voss. 
2.  Lipsiens.  et  uterq.  Harl.  ibi  %-icti 
ira  etiam  est  in  omnibus,  quas  con- 
snlui,  edd.  antt.  quod  pro  turn  victi 
ira  accipi  potest.  Vide  ad  vii.  23. 
^  4.  El  ita  per  voceni  ibi  decretum 
senatus,  (luod  nunc,  depreliensis  le- 
gatoriini  iiisidiis,  factum  est,  obpo- 
neretur  priori  derreto,  quo  i)ona  red- 
di placuit.  Preestat  taiuen  lectio  re- 
cepta.  Ncque  licli  ira  mutari  placet: 
ita  '  victus  rutione'  xlii.  60.  '  Victiis 
tamen  ratione,  sileritio  noctis  trans- 
dnetis  copiis,  castra  in  nlteriore  ripa 
communit.'  Ovid.  Met.  iv.  5G3. 
'  luctu  serieque  malorum  Victus  et 
ostentis,  qute  plurima  viderat,  exit 
Conditor  urbe  sua.' 

§  2  Ut,  contacla  regia  prada,  spcm 
in  perpetuum  cum  his  pads  nmitterct'] 
Ut,  conlrcctata  regia  prada  Hearnii 
Oxon.  N.  quod  glossema  pnto  vel 
peccatnm  librarii,  crcdenlis  -rh  con- 
tactu  |)OMi  casii  sexto,  quum  polius 
videatur,  accipiendum  esse  ca^u  pri- 
luo.  Niliil  itaqiie  niutandum.  Ele- 
gans  est  lorutio  '  contacta  picbs  pra?- 
da,'  metapliora  desuuita  vol  a  inorbis 
contagiosis,  qui  tactu  in  alios  trans- 
eunt,  vel  ab  iis  qui  numinis  inpulsu 
cxternantur,  et  proprie  '  tangi,' '  ad- 
tiugi,' '  roiitingi'  dicuntur.  Inf.  \\. 
!».  '  Vclut  contacta  civitate  rabie  du- 
onim  juveiium,  funestas  nuptias  ex 
orcasu  patriiv  petcntiuni.'  c.  l."*.  '  IJo- 
uaqnc  contacta  preliis  rcgni  niercan- 


di  publicaTentiir  : '  iibi  non  niuHnm 
dissiniili  errore  quidani  codd.  contrac 
ta.  VI.  28.  '  Si  diem  contactum  reli- 
gione,  insignemque  non'ine  ejus  loci 
timeant  Romaui.'  Et  bic  idem  error 
in  plerisque  Mss.  regnat.  xxi.  48. 
*  Scipio  ctedem  eaiisignuui  defectio- 
iiis  omnium  Galloruui  esseratus,con- 
tactosque  eo  scelere,  velut  injecia 
rabie,  ad  amiaituros.'  xxix.  8.  'Ea- 
dem  ilia  pecunia  omnibus  contactis 
ea  violatione  teinpli  furoreni  objecit.' 
c.  IS.  '  At,  bercule,  milites  contactos 
sacrilegio  furor  agitat.'  Hoc  etiam 
loco  alii  codd.  contracfos,  alii  contrac- 
tatos  prceCeYunl.  xxxi.8.  '  Et  consu- 
les  duas  urbanas  legiones  scribere 
jussi,  quas  s-i  quo  res  posceret,  niultis 
in  Italia  cuntactis  gentibus  Punici 
belli  societate,  iraque  inde  tunienti- 
biis,  niitterentur : '  neque  hie  omncs 
codd.  ejusdem  erroris  inmunes  sunt. 
XXXVIII.  55.  '  Ut  omnia  contacta  so- 
cietate peculatus  viderentur.'  XLV. 
31.  '  Obnoxios  pedibus  coram  sub- 
jecit,  quos  aliqua  parte  suspicio  favo- 
ris  in  regem  contigerat.'  Vide  Gebh. 
Crepund.i.  15.cui  tamen  prior  a  mor- 
bis  deducta  metapliora  displicet,Bur- 
mann.  ad  Nason.  Her.  Epist.  xv.  vs. 
140.  cl  Ciaccon.  ad  Sail.  Histor.  i.  in 
Orat.  Lcpidi  :  iibi  tamen  Cort.  p. 
941.  7-(tbie  contracta  vindicat.  Prae- 
terea  amiiterent  Voss.  2.  Leid .  2.  Harl. 
2.  Lipsiens.  Gaertn.  et  Hav.  Ex  deli- 
ciis  Livianis  est '  pIcbs  contacta  aniit- 
tcrent.'  Ita  unus  codex  pracfert  hoc 
lib.  c.  9.  '  Nee  hostes  modo  timcbant, 
sed  suosmet  ipsi  cives,  nc  Komana 
plebs,  metu  perculsa,  rcccpiis  in  iir- 
beni  regibus,  vel  cum  servitutc  paceni 
acciperent:'  ubi  reliqui  cum  editis 
acciperet.  c.  18.  '  Post(|uam  pra^fcrrl 
securosvidcrunt,  magiius  plcbcni  nie« 
tus  inccssit,  ut  intentiorcs  essciit  acl 
dicto  parcndum.'  in.  29.  '  I'Icbcs  vi- 
cil,  ut  quintum  eosdcm  tribunos  cre- 
areiit.'  Ita  multi  codd.  cxiiibcnt  iir. 
38.  *  llarc  fremunt  pUbes:' ubi  vul- 
go  cditur  frcmebat.    i.  17.  '  Adco  id 


T.    LI  VII    HIST.    Lin.    II.    CAP.   5. 


vmo 


gratuni  plebi  fuit,  iit,  ne  vicH  l)i'nc- 
ficio  vidcrentiir,  id  modo  sciscoreiit, 
jubeieiitqne.'  iv.  10.  '  Paiata  vobis 
plebes  est,  si,  coiimibiis  redditis, 
uuain  banc  civitiitom  tandem  facitis, 
si  coalesccie,  si  jnii^i,  iiiiscei i(iue  vo- 
bis pi  ivatis  neci'ssitiidinibus  |)ossiiiit.' 
IV.  f)0.  '  Nihil  acceptuiii  umqiiam  a 
plebe  tanto  gaudio  traditiir,  cffoctiiin 
esse  fatentibiis;  ut  nemo,'  Hzc.  vi. 
20.  '  Piimo  conimota  plebs  est,  nti- 
que  postquam  sordidatiini  renm  vide- 
runt.'  c.  39.  '  Se  ipsam  plebem  et 
commoda  morari  sua.  Liberam  m- 
bem  ac  fonim  a  creditoribtis,  libeios 
agros  ab  injiistis  possessoiibiis  ex- 
teniplo,  si  velint,  hiibere  posse.  QuiB 
nuinera  qnaiido  tandem  satis  gvato 
animo  Bpstiiiiaturos,  si  inter  accipien- 
<las  de siiis conimodis logationes spem 
lionoris  latoiibus  earum  incidant : ' 
nam  ita  etiani  ninlti  codd.  non  si  ve- 
lit.  Vide  Nic.  Heins.  ad  Nason.  Met. 
1. 1,  vs.  173.  et  quae  infra  dicnnlnr  ad 
h.  lib.  c.  31.  §  11.  et  ad  c.  39.  §  8. 
Pari  modo  etiam  alia  collectiva  Livi- 
um  conslrucie  solitum  luisse  videbi- 
nius  ad  xxxv.26.  §  9.  Hie  tamen  op- 
timi  codd.  conitanter  servant  umil- 
teret. 

Qui  inter  nrbem  . . .  Martius  deinde 
campus  fuit]  Intra  urbcm  Voss.  2.  et 
Gaertn.  soUcmni  errore.  Vide  paullo 
inf.  lioc  codem  cap.  §  8.  et  ad  Liv.  v. 
27.  §  3.  Tnni  et  Tiberim  Harl.  2.  et 
Hav.  Deniqiie  Mart,  deinde  camp.  did. 
sine  Tcffuit,  idem  Hav. 

§  3  Seges  f arris  dicitur  fuissc  matura 
jwessi]  Cfimmnnior  sententia  est,  re- 
gifiigiiini  in  extreniiiin  mensem  Fe- 
bruarium  inciilisse  :  quo  tempore 
quomodo  seges  farris  messi  matura 
esse  potuerit,  exponunt  Panvinius  in 
Commentar.  ad  Fast.  1.  i.  et  Petav. 
de  Doctr.  Temp.  x.  22.  Duk.  Matu- 
rcE  messi  Leid.  ambo,  Voss.  2.  Lipsi- 
en.s.et  Gaertn.  qiiod  deinde  niutatum 
in  maturcB  messis  in  Port.  Hav.  et  vet. 
cod.  Latinii.  Sed  malum  messi,  ut 
'  niaturus  imperio'  i.  3.    '  Nondum 


niaturus  imperio  Ascanins  /Lnea:  li- 
lins  erat  :  '  '  malurus  militias'  xLri. 
52.  '  Per  omne  id  tempus  qnieta  Ma- 
cedonia et  j)rogenieni  ediderat,  cu^us 
magna  pars  niatnra  militiae  erat.' 
'  tenii)estiviim  messibus'  eodeni  sen- 
su  dixit  Piin.  Hi.*t.  Nat.  xxv.  5. 

Quia  rcligiosumerat  consumere]  Quia 
id  relig.  erat  Harl.  2.  tjuia  ireligiosum 
erat  Port.  Librarius  non  percepit  vim 
vocis.  Inf.  111.22.  '  Lustrum  propter 
Capitolium  captum,  consulera  ocoi- 
suin,  condi  religiosum  fuit  :'  '  Ueli- 
gioni  fuit'  inf.  inquit  V.  31. 

Segclem  magna  vis  hominum  simul 
inmissa  corbibus  fudere  in  Tiljcrim'\ 
Corbes  messorios  iutelligit,  de  quibus 
auctores  rei  rusticae.  H.  Vales,  Eo- 
rnm  memiiiit  Liv.  xxii.  1.  '  In  An- 
tiati  mctentibus  cruentas  in  corbeni 
spicas  cecidisse.'  Val.  Max.  i.  G.  ex. 
5.  '  Etiam  metentibus  apud  Aniiuni 
cruentas  spicas  in  corbfcm  decidisse.' 
Oros.  IV.  15.  '  Apud  Autium  meten- 
tibus cruentas  spicas  in  rorbem  de- 
cidisse : '  corbes  messorios,  vel  nies- 
sorias,  memorat  etiam  Cic.  pro  Sext. 
c.  38.  '  Mulionicam  penulam  arripuit, 
cum  qua  primuui  Romam  ad  comitia 
vpnerat :  messoria  se  corbe  contexit : ' 
unde  de  maguiludine  talis  corbis  con- 
jectura  iuiri  potest.  IMemorat  quo- 
que  Serv.  ad  Virg.  Eel.  viii.  vs.  82. 
'  Virgincs  Vestales  tres  maxiniie  ex 
Nonis  RIaiis  ad  pridie  Id  us  Maias  al- 
ternis  diebus  spicas  adoreasin  corbi- 
bus niessuariis  iionunt.'  Cetemni  vir 
doctiis  ad  marg.  ed.  Curionis,  et  Ant. 
Periz.  ad  orauj  cod.  sui  nionucrunt, 
forte  legendum  immissum  corbibus: 
quomodo  in  uno  etiam  Harl.  autiq. 
repcri.  Utracpie  lectio  satis  connno- 
durii  sfnsum  pra;^bet,  et  ferri  potest  : 
iudicat  enim,  caussam,  ctir  insula  na- 
ta  sit,  illani  fui'^se,  quod  magna  vis 
hominum  simul  inmissa,  vel  simul  in- 
missam  corbibus  segetcm  fuderint  in 
Tiberim  tenui  aquaBuentem;  quod 
non  ita  facile  evenisset,  si  paullatim 
vel  per  partes  fudisscut  in  Tibprini. 


G350 


NOT^    VARIORUM    IN 


Caiissa  itaqne  non  est,  cur  a  recepta 
lect.  recedamiis :  shmd  inmissa  iiim. 
in  eani,  sive  in  segetem,  quod  ex 
praeced.  hue  revocanclnm.  Vide  hoc 
lib.  ad  c.  40.  §  10.  Vrxlerenfundere 
Leid.  2.  ut  per  infinitivum  concipia- 
Inr  oratio,  qtieniadmodiim  el  subjnn- 
gitiir,  '  Ita  in  vadis  hassitanlis  frii- 
ineuti  acervos  sedisse  inlitos  linio:' 
sed  nihil  nintandiini.  '  Magna  vis 
liominuni  fudere,'  quemadmodnm 
'  major  pars  fiigerent '  x.  38.  §  5.  nbi 
pliira  vide.  Paiillo  ante  desertam, 
pro  dcseciam,  Gaertn.  qni  idem  mox 
verbis  proximis  alio  ordiue  praefert 
tcnui  aqua  Jiuentem. 

In  vadis  hccsitantis  frumenti  acervos 
consedisse  inlitos  li77io'\  Antiq.  lectio 
acervos  sedisse  illilos  limo.  Rhen.  Se- 
disse etiam  praeferiint  onines,  qiios 
consnhii,  codd.  printer  nnnm  Hav. 
qni  a  m.  emendatriceiiabet  consedisse. 
Hearne  etiam,  rofans  in  ed.  Rom.  pr. 
consedisse  legi,  et  tamen  de  codd. 
Oxon.  scriptiira  nihil  siil)jnngens,  in- 
dicare  videtur,  eos  qtioqiie  constan- 
ter  sedisse  Icgere.  '  Scdere  '  est  ol)- 
Leerere.  Ita  naves  dicuntnr  '  sedere.' 
vel,  qnod  tantumdiin  valet,  '  sidere,' 
qnum  vadis  vel  scopulis  obhivrent. 
Inf.  XXVI.  45.  '  Per  piscatores  Tar- 
raconenses,  nunc  levibns  cjmhis, 
nunc,  nbi  ea;  siderent,  vadis  perva- 
gatos  stagnuni,  comi)ertnm  habebaf, 
facilem  pcdibiis  ad  mnnini  transitnni 
dari:  '  nbi  vide  Liuai).  i.  ix.  vs.  3.35. 
'  Has  vada  destiiuunt,  atqne  inter- 
rupta  profnndo  Terra  ferit  piippts: 
diibiofiue  obnoxia  tdto  Pars  sedet  una 
ralis,  pars  altera  pcndct  in  nnilis.' 
Et  CO  sensn  '  sedeic'  occiirrit  apnd 
ciimdeni  Lncan.  I.  viii.  vs.  72.).  '  Ex- 
speclat  (liictns,  pelagoque  jnvante 
cadaver  Iiipellit :  postipiam  sicco 
jam  litorc  sedit.'  Piatena  in  vadis 
hasitanles  frum.  liarl.  2. 

^  4  Insidiim  inde  jiaullalim  . .  .  fac- 
tum^ Insula  inde  ])uullalim  .  .  .  facta 
Voss.  2.  ct  (Jacrtn. 

Pustea  credo  addilus  tnolis,  manuquc 


adjutum]  Corrige,  adjulam.  Ref«Ttiir 
enim  ad  'insnlam,' vel '  arean).'  Sen. 
Cons,  ad  Marc.  c.  17.  '  Vtdebis  por- 
tinn  quietissimnm  omnium,  quos  ant 
natura  posuit  in  tutelam  classium, 
ant  adjuvit  manus.'  J.  F.  Gron.  Ad- 
jutum perstat  in  omnibus  codd.  nisi 
quod  adjuias  in  uno  Oxon.  L.  2. 
Hearne  invenerit.  Donjatius  nihil 
esse  putat,  quod  Gronovio  obseqna- 
mur,  et  adjutum  interjjretatur  earn 
rem,  qnam  casus  inchoaverat,  homi- 
num  arte  promotam,  et  sic  perfectuni 
opus.  Saepe  ita  nenlro  genere  oratio 
enuuciatur,  qnamvis  pracedentia  ali- 
ud  genus  requirere  videantur.  Ita 
,  IV.  51.  '  Ne  vacnuni  quidem  agrum 
nnper  ex  hostibus  captum  plebi  di- 
videre,  mox  panels,  ut  cetera,  futn- 
rnni  praeda?.'  xliv.  6.  *  Duos  enim 
saltus,  per  qnos  indeevadere  possent, 
liabebant  Romani ;  nnimi  per  Tempe 
in  Tlicssaliam,  alterum  in  IMaccdo- 
niam  pra-tcr  Dium:  qua?  utraqiie  re- 
giis  tenebnnlur  prassidiis.'  et  c.  36. 
'  Lassitude  et  sitis  jam  sentiebatur, 
ct  meridie  instante  niagisaccessnnini 
ntrumqne  adparcbat.'  Ubi  etinni 
Gion.  vel  accessuram  utramque  cmcn- 
dat,  vol  intelligit  malum.  Vide  Cort. 
ad  Sail.  Jul',  c.  13.  §  G.  ubi  et  locum 
similem  Livii,  a  Gronovio  itidein 
tentatum,  vindicat ;  qui  est  i.  53. 
'  Vetant  mirari,  si,  qnalis  in  cives 
qualis  in  socios,  talis  ad  nitinium 
in  liboros  esset :  in  se  ipsnm  postre- 
mo  sii'viturum,  si  alia  desint.'  Vide 
ad  IV.  54.  §  4.  Elegans  est  etiam 
illud  nianu,  id  est,  opera  humana. 
Lucret.  i.  210.  'quouiam  incultis 
pr<rstare  vidcmus  Culta  loca,  et  ma- 
nibus  meliores  reddi  fa'tiis.'  Ovid. 
Mot.  XI.  728.  'adjacet  imdis  Facta 
manu  moles,  qn<«  primas  a-quoris  un- 
das  Fiaugif,  ct  incursns  qnic  i)ra?de- 
lassat  a(|uarum.'  Colnm.  iii.  I.  '  Ea- 
rum  '  (arborum)  '  species  diversin 
ct  njuitiformes  sunt  :  quippe  varii 
generis,  iiullis  liominum  co(,'eiililjus, 
ijisic  spontcsna  veiiiunt,  niulia;  clianj 


T.    LlVIl    HIST.    LIB.    II.    CAP.    5. 


0351 


nostra  mnnn  saire  prorednnf .'  vi.  22. 
'  Nee  tam  fltivios  livosqiie  (lesideiaiit, 
qiiam   lacns  nianii  factos.'     Qiiinctil. 
liistit.  Oral.  V.  14.  p.  488.  '  Ut  ea  nas- 
ci,  et  ipsa  provenire  iiatiira,  noii  ma- 
mi  facta  et  arte  snscc|>ta  majjistniiii 
fateii    iilji(pie    videantiir :'  ubi    vide 
litumaiin.    Justin,  xii.  7.  §  7.  '  Ad 
spectacuium  sacri  niontisduxit  cxcr- 
cidim,  iiaturalibiis   bonis  vitc  liede- 
raqiie  non  aliter  vestiti,  qiiain  si  ina- 
nu    cnltiis     colentiiimqiie    indiistria 
exornatus  essct.'  Curt,  vii,  11.  '  De- 
versoria  rcgionis  illiiis  niagnos  reces- 
sus    liabent    ainoenosque   neiuoribiis 
maim  consiti?.'     Plin.  Hist.  Nat.  vi. 
27.  '  Habitatiir  in  colie  nianu  facto 
inter  confluentes.'  v.  9.  *  Inter  Ar- 
sinoitcn  autcni   ac  Mempbiten  laciis 
fuit  nianu  factiis.'     Videndiis  etiam 
Biirm.  ad  Ovid.  Ibin  vs.  1 58.     Illis, 
'quae  manii   adjuvantnr,'  obponi  so- 
lent,  '  quae  nascuntiir,  et  ipsa  piove- 
iiiunt   natura,'   ut    ap.   Quinct.  loco 
laud,   vel    quic    nativa   sunt.     Ovid. 
Heioid.  V.  Gl.  '  Adspicit  inniensuni 
moles  nativa  profundiini  :  Mons  fuit : 
sequoreis  ilia  resistit  aquis.'    Fast.  v. 
149.  '  Est  moles  nativa:  loco  res  no- 
mina  fecit.     Adpellant  saxum  :    pars 
bona  niontis  ea  est.'     Met.  iii.  1.58. 
'  siniulaverat   arteni  Inijcnio   natura 
sue  ;  nam  pr.niice  vivo  Et  levibus  to- 
phis  nalivum  duxerat  arcuni.'    Pro- 
pert.  III.  11.  3G.  'Altaque  native  cre- 
verat    herba    toro.'      Just.   xxiv.  G. 
'  Ita  temi)lum  et  civitatem  non  mini, 
sed  pracipitia  ;  nee  manu  facta,  sed 
naturalia  pracsidia,  defcndunt.'  (Juit. 
V.  l.§  31.  '  Qunni  vetustas  non  0|)e- 
ra  solum  nianu  facta,  sed  etiam  ip- 
sani    naturam     pauUatim    exedcndo 
perimat.'  iii.  4.    '  Mnnimenta,   qua; 
nianu  ponimus,  naturali  »itu  iiuitan- 
te.'     Ceterum  creditur,  pro  credo,  est 
in  Hav.     Quod  genus  loquendi  supra 
inlustravi    ad    Liv.    i.  31.  §  8.     Sed 
liuic  uni  rodici,  reliquis  reiiueutibus, 
fidem  babere  tcnierariuni  ac  caliduin 
iiiiwis  foret. 


Tttm  eminens  area,  Jirma  templis  quo- 
que  ac  pinlicihus  sustinendis  esscl]  Fri- 
gere  videtur  tam,  nee  necej^sariuni 
esse  ad  iutelligendain  senteiiiiam  se- 
qucntium.  Suspicor,  Liviiim  sciip- 
sisse  jam,  id  est,  quap  jam  emincbat, 
post(piam  paullatiin  insula  facta  eiat. 
Jam  et  Ta>n  sa?pe  perniutantur.  Vide 
Drak.  ad  Sil.  xtv.  427.  Adde  Gron. 
ad  Liv.  XXVIII.  39.  Duk.  Ita  Dan. 
Ileinsius  apnd  Elzeviros  primus  edi- 
dit,  enmqiie  Gronovii,  Doujatius,  ac 
nupcr  AnisteliTdanicnsi'S  secuti  sunt. 
Id  autem  contra  libb.  optiiiioruin 
fideiii  factum  esse  Hearne  in  aiiden- 
dis  testatur.  Antea  cditum  fuerat 
firmaquc  templis  qnoque.  Qiiam  Ir  ctio- 
neiii  cur  viri  docli  mutaverint,  caiis- 
sa  latet.  Certe  omncs,  quibus  usus 
Sinn,  codd.  uno  consensu  jirmaque 
scrvarunt  ;  quare  ctinm  Livio  resti- 
lui.  Pro  tain  autem  non  male  Duk. 
j«m  reposuit,  De  voculis  bis  passim 
in  inembranis  vett.  confusis  vide  ad 
XXI.  11.  §  12.  Si  quis  tanien  tam 
servandum  putet,  tam  eminens  euX  ad- 
niodum  eminens.  Vide  ad  xxxiii. 
45.  §  4. 

§  5  Eum  ipsum  furtuna  c.ractorem 
stipplicii  dedit]  Eum  ipsa  fortuna  Lip- 
siens.  et  Harl.  2.  Rlale  :  eum  ipsum 
est  eumdem.  Cap.  pia^c.  '  Quum  in 
senatu  vicisset  sententia,  qua^  cense- 
bat  leddenda  bona,  eamqiie  ipsam 
caiissam  niorap  in  iiriie  iialjertnt  le- 
gaii.'  c.  10.  '  Dcinde  eos  quoque  ip- 
sos,  exigua  parte  poiitis  relicta,  re- 
vocantibus,  qui  rescindebant,  cedcre 
in  tutiiin  ccegit.'  in.  09.  '  Ha-c  om- 
nia adeo  mature  peifecta  aocepimiis, 
ut  sigiia  eo  ipso  die  a  quvvstoribus  ex 
a^rario  pioiufa  delafaque  in  campum, 
()uai  ta  diei  bora  niota  ex  campo  sint.' 
VI.  27.  'Jam  a  Privneste  profectos 
liostes  in  agro  Sabino  consedisse 
nunciabatur.  Interim  tribunes  ple> 
bis  fdiiia  ea  ipsa  irritaveiat ;'  et  sap- 
pissime  alibi.  Vide  ad  xxviii.  8. 
§  3.  Ceterum  quae  de  cxactoribns 
supplicii  aliarumqiie  reium  ad  liuiic  lo- 


0352 


NOT^    VARIORUM    IN 


cnm  Mod.  notaiat,  expiingemla  duxi, 
qiKid  (lesninta  f'orent  ex  illis,  quae 
Lipsins  obseivavii  ad  Tac.  Ann.  iii. 
11.  nude  commode  peti  possniit. 

§  6  Omnium  in  se  averttrunt  oculos'] 
Adverterant  oculos  Voss.  2.  Leid.  2.  et 
Port,  a  m.  sec.  Utrumque  ferri  po- 
test. Qnum  tanien  im  se  proxinie 
praecedat,  vulgatnni  nialo ;  prasser- 
tini  qnnm  ab  ea  scriplnra  etiain  stent 
melioies  lib'o.  Vide  ad  vi.  23.  §  S. 
Mox  miserabatque  pro  miserebatque 
Flor. 

§  7  Anno  patriam  liberntam,  patron 
Uberutorem^  Anno,  quo  scirent  lib.  put. 
Hail.  2.  (inno,  quo  scirent  jmt.  lib. 
Port.  Gaertn.  et  Heaniii  Oxon.  N. 

Quidquid  hominum  Deoiumque  Ro' 
minwrum  csset^  Exemplar  script-.im 
quidquid  Deovum  hominumquc.  lilien. 
Quidquid  Deorum  liominumque  etiani 
j)r:rfeniMt  onmes  nostri.  Mox  /))o- 
dertntur  Klock.  Vide  ad  xxxix.  22. 
§  S. 

§  8  Nudatosque  virgis  cctdunt]  Nu- 
dosque  Lipsiens.  Vide  ad  x.  :n.  §  2. 
Mox  verbis  proxiinis  patri  rullusque 
OS  et  ejus  idem  Lipsieiis. 

Eminente  aniino  putrio  inter  pnblicte 
poena:  miuislcrium]  Et  em,  pntrio  aui- 
mo  Harl.  2.  Veiiim  illnti  et  prrpe- 
rani  repetitum  est  ex  nit.  liieris  voris 
prox.  esset :  quod  et  alibi  in  Mss. 
accidisse  dicciulnm  ad  xxxix.  18. 
^  8.  putrio  nii/»io  etiani  Lipsirnii. 
Port,  et  exciisi  antt.  nsqne  ad  AldMiii, 
qui  auctor  est  vulgataB  loot,  et  reli- 
qiios  omnes  codd.  conseiitieiites  ha- 
bet.  Deiiide  intra  public<c  Voss.  2. 
qui  idem  etiam  vcii)is  pra'cedd.  intra 
onine  tern,  cxliibet.  Vide  lioc  caji.  §  2. 
Diibitat  a'ltein  Donjatius,  utrimi  Li- 
vins  dicendo  em.  iniimo  putris  indica- 
vcrit,  patcrniini  atfecliim,  (in.mtnni- 
vi«  dissiinnlalum,  in  facie  15niti  cni- 
jiisse,  an  vcro  studiiiin  in  patiiain 
omnes  aiTertus  in  tani  diiro  minisle- 
rio  sti|)crasse.  I'ostei  ins  f  amen  pr;r- 
ft'i'<  iidiiiii  viilcri  ob  ilhid  Virj;.  JEw, 
VI.K21.  qui  de  nrulo  .Hiippliciiiiii  do 


liberis  suniente  dicit,  'Vincet  amor 
patria>.'     Similiter   Clericns   monet, 
si  '  animus  patrius  '  sit  aniuuis  in  pa- 
triam bene  adt'ectus,  sigiiiticari  con- 
stantiam   Bruti;  si   vero  sit  animus 
paternus,    significari    niisericordiani 
erga  filios,  f)ir<E  sese  prodebat.     At 
velleni  viri  docti  dociiissent  uUo  ex- 
emplo,  '  animuni  patrium  '  poni  pro 
aniino  in  patriam  bene  adtecto.  Cer- 
te  nbique  occnrrunt  '  ritus  patrius,' 
'sermo  patrius,'  et  hnjiis  generis  in- 
finita    alia.     Vernni    '  ritus    patrius  ' 
lion  est  ritus  bene  in  patriam  adfec- 
tus,   patria;  favens,  sed  gentilis,  ira- 
rpd'Cos.  '  Animus   patrius  '  pro  pater- 
no,  q-.ialis  patrem  decet,  sa?pe  occur- 
rit.     Ita  XXXVII.   37.    '  Non   sobiui 
auimo  patrio  gratum  munus,  sed  cor- 
pori    qiioqiie    salubre  gaudium  fuit.' 
liodem  sensii  '  ira  patria  '  est  qualis 
patrem  decet  propter  filiiim  inteifec- 
tuiu.     Ovid.  Met.  vii.  45G.    'Bella 
parat  jMiuos:  qui,  qnamquam  niilite, 
quaniqnam  Classe   valet,  patria  ta- 
inen    est  tirmissimus    ira.'    '  Patria 
mens'  Met.  xii.  580.  'At  Deus,  x- 
quoreas  qui  cuspide  leinperat  undas^ 
In  volucrem  coipiis  nati  Sihenelcida 
versiim  Mente  dolct  patria.'     Ita  ta- 
men  liic  snmi  nequit.     Nam  patrem 
animus  erga  filios  niiserirors  dcoet. 
Id  autcm  ailversaretur  aliorum  nar- 
lationi,  qui  referunt,  lirutuiu  aiiimo 
innioto  et  constauti  sine  gemitu  aut 
lacrimis  filioi  um  supplicium  cronspex- 
isse.    Vide  Dion.  Hal.  Antiq.  v.  283. 
et  Val.  Max.  v.  8.  ex.  I.  qui  '  patrem 
exuissc,  ut  consnkni  ageret,'  dixit. 
Quarc  '  animus    patrius'  simpliciter 
capio  pro    animo    |)atri$,  el  Liviuin 
indieasse  puto,  non  niodo  in  viiltii  et 
ore,  sed  ne  in  animo    quidem   ejus, 
licet  patiis,  niiserieordiw  signa   ex- 
slilisse  ;  id    inprimis    supra    oris    ac 
vulliis  constaniiam  admirutioue  dig- 
num  I'uisse,  (juod  tarn  forti  cliani  ani- 
mo,  (iiMuivis  palrio,  sii|)pli(io  iWio- 
rum  inlerfuerit,  ejusqne  ipse  e\arlor 
cxs^titerit.     Aiiiinns  ergo  patris  eiui- 


T.    LIVII    HIST.    lAli.  II.    CAP.  r>. 


G353 


nebat  supra  spcctaciiliim  viiltus  et 
oris,  i<i  est,  iiiagis  spectaciilo  crat, 
qiiatn  vultiis  ct  o».  Ila  '  emineie' 
infra  est  cap.  10.  '  Privata  f|no(ine 
inter  ptiblicos  iioiiorcs  stiidia  einine- 
bant.'  Hac  itarine  ratio  est,  cur 
ctiani  praRstare  jiulift'in  animo  patrio, 
«juam,  ut  codt).  (luidam  et  editiinver- 
tuiit,  pairiu  animo. 

^  9  iSecundum  pccuam  MoceH/i((m] 
I^ocentton  Vpss.  2.  Vossiiis  quidoin 
Granim.  iv.  14.  anctor  est,  genitives 
participioruin  sivpissinie  hoc  iiiodo 
per  syncopen  tfterri ;  at  (|iuini  ex- 
eini)la,  tpiaR  laudat,  tantinn  sint  poe- 
taruni,  (|uii>iis  niiijor  qna^ilain  in  his 
ac  siinilibus  licentia  j)erniittitiir,  et 
rcliqiii  codd.  lioc  loco  vuigala^  lect. 
lino  consensu  faveant,  niliil  eliani 
jniitandiini  cxistinio. 

Prfcmium  iudici  pcciinia  ex  arario, 
lihertus,  ct  civiias  dula]  De  hello  Ma- 
cedonico  ii.  20.  et  ejiisdeni  decados 
IX.  19.  liberi  indicis  praminni  erat 
c.  miilia  gravis  aeris,  servi  aiiteni 
XXV.  niiliia  Kiis  et  libertas.  Hie  ni- 
hil detiniunt  de  pecunia  scriptoies. 
Sal!.  Cat.  c.  30.  in  inimensum  auj^rt : 
'  Servo  '  (inqiiit)  '  lil)ertateni  et  ses- 
tertia  centmn  :  lihero  inipnnitatern 
ejus  rei  et  sesterlioriun  diieenta  mii- 
lia:' qua?  siininia  liberi  qnintuplo 
est  major,  servi  df  cnplo,  si  codd.  non 
arrant.  Fortas>is  auteni  seculiun  di- 
tins  et  pprictiia  graviora  visa  niagis- 
tratibus  hoc  efreceriint.  Certu.'ii  igi- 
tor  est,  tempore  vuriatinn  e>se  lioc 
prctinm,  quod  pliuibus  locis  in  Livio 
ostendi  potest,  (itar.  In  lil)ris  Livii 
8U|)erstitibns,  pr.iteiquani  XXXI1.2G. 
loco  a  Glareano  laudato,  servo  indici 
pra^ter  libertatem  vel  decern  vel  vi- 
ginli  niillia  ajris  gravis  prieminni  da- 
tnr.  Ita  servis.qui  conjurationem  de 
nrbe  incondenda  et  Capilolio  nccu- 
pando  indicariiiU,  '  dena  niillia  gravis 
ivris,  quic  turn  diviti.e  liabebantur, 
ex  arario  minierata,et  libertas  priu- 
miuni  iiiit.'  iv.  43.  Servo,  qui  con- 
juratioiiem  servoruni  in  canipo  i\iar- 


tio  indicavit,  '  data  libertas  et  aeris 
gravis  viginti  miliia'  xxii.  3."$.  Ser- 
vo, cujus  indicio  Cani|)ani,  cpii  incen- 
dium  in  nrbe  ftcerant,  aliaquc  fac- 
turi  erant,  coniprehensi  sunt,  'liber- 
tas data  et  viginti  niillia  a'ris'  xxvi. 
27.  Servis,  quorum  indicio  patefacta 
erat  conjiiratio  Canipanoriiin  de  tec- 
tis,  quae  a  militibus  ex  cratibus  vel 
tahulis  facta  ant  arundine  texta,  et 
straiiiento  intecta  in  nuiris  et  portis 
CapiiiK  militariter  aedificata  erant, 
incendendis,  '  libertas  et  aris  dena 
miilia  data  '  xxvii.  3.  Seniel  etiain 
incerta^  peciinise  pra^niium  nicuio- 
ratiir  iv.  cap.  ult.  Servo  enim,  qui 
arcem  Arteiiae  Ronianis  prodidit, 
'  pra-ter  libertatem  duarnm  fainilia- 
ruui  bona  in  pra?niiiiin  data.'  An 
vero  illiid  liic  extraordinarinni  fiierit, 
quod  pra'ter  libertaiem  et  pecuniam 
etiaui  civitalem  acceperit,  an  autem 
sub  libeitate  in  locis  Livii  adduclis 
etiani  civitas  intelligi  debeat,  ambi- 
giunn  videtnr?  CeteruniTarvis.  prior 
habet  '  libertas  et  civitas  data  :' 
utrnm  ex  auctoritate  cod.  incertuin 
est.  Id  vero  ceitum.codd.  meos  nt  ct, 
quas  iuspexi,  velt.  edd.  nihil  nintare. 
^  10  llle  priinum  dkititr  vindicta  /t- 
beratHs'\  Hi  pr.  dic.vindicioHb.d.ini  in. 
vindicie,  pro  vindicta,  babet  Lipsicns. 
viudicta  die.  lib.  nuiiato  ordine  llari. 
2. 

Viiidictce  qiioque  nomcn  tractum  ub 
illol  VindiciiE  quixiue  nom.  Flor.  Leid. 
1.  Klock.  et  Harl.  aiUiq.  atque  ita 
se  in  vet.  T.  Livio  legisse  testatusest 
Ciijac.  in  Taraiill.  in  Cod.  vii.  lit.  1. 
queni  locum  hie  in  niarg.  Klo(  kins 
notarat :  rindictiiie  notnen  quuque  coU' 
tracliiin  ub  illo  Leid.  2. 

Viudicio  ipsi  numen  fiilsse']  Vindici 
lego,  quia  Plut.  in  Probl.  ait,  OMV- 
5iKi  tu  ovoixa.  Et  Dionysius  v.  2S2. 
Nominabatur,  infjuit,  OvCvSiK-ns.  Si- 
goii.  Sic  et  alii  apud  Fabrott.  ad 
Tlieophil.  §  4.  de  libertinis.  Alii 
ViTidicem  vocant.  Plut.  in  Public, 
p.  179.  et   scqq.   ed.    II.  Stepli.   est 


(j:35i 


NOTiE    VARIORUM    IN 


OvivUkios,  et  sic  Ms.  Vatic,  in  Dio- 
nys.  Halic.  v.  7.  Vindici  etiam  P. 
Faber  probat  de  Rlagistr.  Rom.  c.  2. 
Sed  lion  intelligo,  quid  sit,  quud  ibi 
scribit,  se  existiniaie,  a  Livio  potiiis 
scriptuni  fuisse  civilatem,  nisi  fortas- 
sis  hie  olini  lectuni  fuit  in  libertatem 
acccpti  viderentur.  Dnk.  Sigonio  eti- 
am Vossium  consentire  in  Etymolog. 
Ling.  Lat.  voc.  '  Vindico,'  Hearne  ad 
hnnc  lorum  observavit ;  quibns  ta- 
men  adsentire  nequeo.  In  loco  eniin 
Dionysii  laudato  Hndson  se  pro 
O&iVSi'ttTjs,  quod  certe  vitiosnm  est,  in 
cod.  Vat.  OvIvZIklos  repeiisse  testa- 
tnr.  Locum  veto  Pint.  licet  sedulo 
qua?situin,  indagaie  non  potiii.  At 
contra  ejus  nientioneni  inveni  apud 
fuiudem  Pint,  ubi  in  Poplic.  p.  98. 
et  diiabus  seqiieutibiis  earn  octies  vel 
sa?pius  OvivZiKiov  adpellavit.  Acce- 
dit,  quod  etiam  apud  Zonar.  Annal. 
VII.  12.  pari  niodo  OxjCvUki-os  vocetur. 
Qiiamvis  auteni  Du  Caiige  in  aliis 
codd.  'lowSiKios,  Uteris  transpositis, 
obviiim  sibi  t'uisse  prodiderit,  patet 
tanien,  in  ultimis  vocis  syilabis  cjiis- 
que  terminationc  nihil  niutari.  Loiige 
itaque  verosimilius,  puto,  omnibus 
videbitur,  Dionysiuni  et  ex  cod.  Va- 
tic, auctoritate,  et  ex  aliis  scriptori- 
bus,  Livio,  Plutarcho,  et  Zonara,  e- 
niendanduni,  qiiam  oinnes  illos  ex 
IJionysio;  pra'sertiui  qunm  non  mo- 
do  Livii,  sed  et  Epitomes  Liviana; 
codd.  lectioni  Sigonianir  con'^tanter 
adversentur,  ipsiustiucDioiiysii scrip- 
tura  OiilVSiKrjs  eliani,  Hudsone  teste, 
vitiosa  sit.  Ceteriim  Vindictio  ipsi 
est  in  Leid.  2.  Vindilu  ipsi  in  Harl. 
2.      Vindicio  illi  A'oss.  2. 

Post  ilium  servntitm,  tit  qui]  Srri- 
benduiii,  post  ilium  vhscrratum.  Klien. 
<)l>scrralumh;\\tci\l  ctiani  ouinescodd. 
nostri.  Lisupcr  vcro  una  voce  auc- 
liores  post  iltnin  ohsrmthim  est  legunt 
ex  iiostris  Voss.  2.  Leid.  1.  Harl.  2. 
I'ort.  Lipsicns.  (Jaertii.  et  Hav. 

(Jui  ila  Idiiruli  esscnl,  in  civitatrm 
ncccpli  viderentur]  Porte  civitutcm  ad- 


epti  viderentur.  Vide  Petr.  Fabrum 
ad  tit.  D.  de  Orig.  Jiir.  et  Semestr. 
II.  13.  Klock.  Quae  ita  conjicienda 
caiissa  fuerit,  ignore.  Ontnes  nostri 
codd.  manu  et  typis  exarati  con^tall• 
ter  in  civilatem  accepti,  nisi  quod  in 
civitate  pr^ferat  Gaertn.  Neque  lo- 
cutio  displicere  potest:  ut  enim  bie 
'  accipere  ;'  ita  '  recipere  in  civila- 
tem *  Cic.  dixit  Orat.  pro  Arcli.  c. 
10.  '  Rudium  hominem  niajores  nos- 
tri in  civilatem  receperunt :'  et  *sus- 
cipere  in  civitatem  '  De  Leg.  ii.  2. 
'  Cato,  quuni  esset  Tiisculi  natus,  in 
popnli  Romani  civitatem  suscejitus 
est.'  Vox  ita  male  deficit  in  Gaertn. 
Cap.  VI.  §  1  Non  dolore  solum 
tantcE  ad  irritum  cadentis  spei,  sed  eti- 
am odio  iraque'}  Vocula  etiam  exsulat 
a  Voss.  2.  Soppissinie  ita  Livius '  non 
solum,'  vel  '  nou  modo,'  '  sed,'  pro 
sed  etiam,  usus  est.  Sup.  1.40. '  Non 
apud  regem  modo,  sed  apud  Patres 
jilebemqne  longe  maximo  lionore  Ser. 
Tullitis  erat.'  ii.  2.  '  Res  tuas  tibi 
non  solum  reddent  cives  tui,  auctore 
me;  sed,  si  quid  deest,  niiinifice  au- 
gebunt.'  c.  9.  '  Nee  liostes  modo  ti- 
mebnnt,  sed  suosmet  ipsi  rives.'  iii. 
36. '  Multiplicatusque  terror  non  in- 
fimis  solum,  sed  primoribus  Patruin.' 
c.  38.  '  Non  nuncii  solum,  sed  per 
nrbem  agrestium  fuga  trepidationem 
injecit.'  vi.  7.  '  Non  Volscorum  mo- 
do juvoiitutcm,  sed  ingentem  Lati- 
norum  Hernicorumqiie.'  i\.  37.  'Con- 
civeratque  indignatione  non  ]:^truriae 
modo  populos,  sod  rud)riap  linitima.' 
XX1I1.7.  'Id  non  obedicnter  modo, 
sed  enixe,  favore  etiam  vulgi  et  stu- 
dio visindi  tot  jam  vicloiiis  clarum 
iuipcratori'in,  factum  est.'  xxvii.  4G. 
'  Nero  nou  suadere  modo,  sed  summa 
ope  orare  institit.'  xxix.  I.  '  Neque 
ipsos  modo,  sed  parentes  cognatos- 
qiie  eorum  ca  cura  angebat.'  Alia 
exempla  vide  ad  Liv.  xxxviii.  32.  § 
4.  Etiam  Sil.  Ital.  xvi.  500.  'Nee 
jam,  (|uem  sequitur,  tautuni,  sed  pri- 
ma corona'  Sjics  trejMdat,  lunlis  ve- 


r.    LIVII    HIST.    Llli.  II.    CAP.  G. 


G.355 


niciitiJms,  F.iirytus,  alis.'  Ovid.  E- 
|)ist.  Her.  x.  vs.  71).  '  Nunc  ego  non 
laiitiiin,  qiite  sum  {tassiira,  rccoidor  ; 
Sed  (itia'Ciim(|iie  potest  iilla  tclirta 
pati.'  Cic.  ad  Fam.  i.  G.  '  Oinnilxis 
nejjotiis  non  inteifiiit  solum,  sed 
prapfiiit:'  ubi  vide  Maniit.  Colum. 
de  Re  Rust.  I.  3.  'Quod  non  solum 
de  hove  dicitur,  sod  de  omnibus  par- 
tibus  loi  nostrac  familial  is.'  Ita  est 
in  optimaB  nolae  cod.  Sanp;ermaii. 
qnuni  vulgo  edatur,  sed  ctimnde  omni- 
bus. Supeisuiit  etiam  |)lura  loca  ap. 
Liv.  ubi  anibij^na  est  sciiptura,  ct 
vnlgo  quidcni  alitor  ediliir,  sed  par- 
tim  in  IMss.  partim  in  cditis  antt.  th 
etiam  omittitur.  Vide  ad  1.  13.  §  -1.  et 
c.  15.  §  8.  IV.  13.  §  11.  c.  56.  §  6.  v. 
4.  §  2.  c.  11.  §  4.  XXIII.  5.  §  8.  et  c. 
G.  §  1.  XXVI.  19.  §  3.  xxviii.  19.  §  13. 
ct  alibi.  Quominus  tamen  hie  ita 
scribere  audcam,  faeit  reliqnorum 
codd.  consentiens  aiiotoiilas,  qui 
omnes  vulgat*  lectioni  adlianvnt,  ni- 
si quod  in  Hav.  sit  a  ni.  pr.  sed  etiam 
ira  et  odio:  Itu'inc  jiostijutwi,  Sfc.  ubi 
manus  altera  rh  ituque,  quod  |)erpe- 
ram  pro  iraque  sciiptum  erat,  delen- 
duni  indicavit.  Mox  ohreplam,  pro 
obseptum,  male  Gaortn." 

Apcrle  moliendiim  ratus]  Aperte  in- 
dicendum  ratits  Voss.  2.  Quod  ex 
glossa  proveuisse  videtur.  Sil.  Ital. 
XV.  10.  '  Nee  promiuu)  teneris  inina- 
nia  bella  laoertis  Moliri.'  Ubi  vide, 
quae  antea  notavi.  Columcll.  in  Pra-f. 
de  Ke  Rust.  'Jam  qui  a^dificare  ve- 
lint,  fabros  et  arrbiiectos  advocent ; 
qiii  navigia  mari  concrcdere,  guber- 
nandi  peritos;  qui  bella  moliri,  ar- 
nioruni  et  militia?  gnaros.'  Apte,  pro 
aperte,  erat  in  Caertn.  Vide  qmv  in- 
fra plnra  de  hoc  errore  notata  sunt 
ad  XXXI.  22.  §  8. 

§  2  Ne  se  ortum  rjusdem  sanguinis 
exloirem,  egcntem]  Suspicor  legen- 
dum,  Ne  se  ortu  ejnsdem  sang.  ext.  rp^. 
nt  consentiat  cod.  IMs.  cum  vulgaiis 
edd.  niun.  Klien.  ceuset  legenduui 
esse,  vilu.  Verum  et  quia  sine  auc- 
torilate  vttt.  codd.  ita  seusit,  et  quia 


durum  genus  dicondi  ulrumque  est, 
ntramque  Icctionem  menduni  suspi- 
cor coiitinere.     Veieor  autem,  nelc- 
gendum  sit  hoc  loco,  Ne  se  ortvm  ub 
lis  ej.  sanp;.     Nam  inf.  c.  9.  de  eodein 
ita  loquitur,  '  No  sc  ortum  ab  Etnis- 
cis,   ejusdem   sanguinis  nominis(iiie, 
egentes,'&c.  Sigon.     Nequc  Rliena- 
ni  correctio,  ne  se  ortu  ejusdem  sang. 
ncque  Sigonii,  ne  se  ortum  ex  liis  ej. 
sang,  adiidet  aut  aiiribus,  aut  animo. 
Interim,  quod  substituam,  non  adji- 
ciunt  IMss.  nostri,  quorum  Pal.  3.  ne 
se  ortum  ej.  sang.     Parum  abest,  quia 
verum  crcdam,  ne  se  ortus  ejusdemque 
sang.  ext.  ita  c.  9.    Gebh.     Harent 
Rlienaniis  et  Sigouius.    Ille  ortu,  hie 
ortum  ub  ?/«  legunt.     Atqui   nihil  est 
difficultatis;  modo  distinguas,  iit  t'e- 
cimus;   et  iiionomen  se  non  accusan- 
di,  ut  ad  ejectos  Tarquinios   rcfera- 
tur,  sed  aufcrendi,  ut  Veientes  Tar- 
quinienscsque  Etruoos  respiciat,  ca- 
sn  acoipias,  avrl  rod  ex  ipsis:  secus  at- 
que  infra  c.  9,  J.  F.  (iron.     Ne  se  ex- 
ortum  Oxou.  N.  quem  Hearne  consu- 
liiit.     Unde  coiijici  posset,  legendum 
lie  ex   se  ortum.     Verum    vulgatiim, 
quod  servant  omnes  nostri,  lecte  ex- 
pedivit  Gronovius,  et   docuit,  ne  se 
ortum  acoipiendum  pro  ne  ex  se  or- 
tum ;  eodeui  niodo,  quo  '  Numitoris 
filia,  a  jMartc  compressa,  nati  Romu- 
lus et  Remus,'  pro  ex   Numitoris  fi- 
lia nati,   supra  l)abuinius  in  Epit.  i. 
Ita  loquitur  i.  32.  'Numa;  Pompilii 
regis  nopos,  filia  ortus,  Ancus  Mar- 
cius  erat.'  c.  34.  '  Ancum  8abina  ma- 
tre  ortum,    iiobilenique  una  imagine 
Niiniic  esse.'  vi.  40.  '  Si  C'laiidiac  fa- 
niiliic  non  sim,  nee  i)airicio  sanguine 
ortus  :'  ita  plures  codd.  pro  ncc  ex  pa- 
tricio  sanguine,  vni.  3.  '  Eadeni  vielas 
rerum  Aloxandri  IMagni   est,  (|uem, 
sororc  hujus  ortuui,  in  alio  tractu  or- 
bis  inviclum  bellis  juvcncm  foituiia 
morbo  exstinxit.'  c.  7.  '  Ut  me   om- 
nes, inquit,  pater,   tuo  sanguine  or- 
tum vere  ferrent,   provocatus  eques- 
iria  Ir.i'c  spolia  capta  ex  iioste  ca!So 
porto.'  XXX.  4.  'El  incntionc  acsp'^ 


G35G 


NOTyE    VARIORUM    IN 


pacis  ncgligen'fia,  nt  fit.apnd  Pcenos 
Nmniciamque  oi  ta  oaven(ii,  ne  quid 
hostile  inteiiin  paterentiir.'  Ita  qui- 
dain  praefennit  oodd.  pro  et  ex  men- 
Hone  ac  siie  pads  orta.  xxxix.  53. 
*  Nam  elsi  minore  atate  qiiam  Pt i- 
seiis  esset,  liuiic  taiiieii  jiisla  matre 
faiiiilias,  illtiin  pellice  ortiiiii  esse.' 
Similiter  in  Epit.  XLix.  in  tiiio  cod. 
invenio  '  Pellice  se  et  Perseo  rege 
ortiim  :'  iihi  nunc  editur,  et  reliqui 
codd.  exliibent,  ex  pellice.  Pariter 
et  oriundus  construi  docemus  ad  Epit. 

].  LXIII. 

Extorrem,  eii^eiitcm,  ex  ianio  modo 
regno']  Vir  doctu^  ad  niaig.  ed.  Cu- 
rionis  legeiidnm  conjicit  exf.  rjectum 
extant.  Qua?  nintatio,  codd.  adver- 
santibns,  nulii  non  niniia  videbitur. 
Cort.  ad  Sail.  Jug.  c.  14.  §  11.  se  feic 
verba  tiansj)onpre  testatiir,  egentem, 
extorrem  ex  tant.  Caussam  addit, 
quod,  quainvis  '  extonis  '  aiictore 
Non.  Maicello  dicatur  ab  eo,  ijuod 
est  extra  terrani,  siciiti  exsiil  est, 
qui  ejectus  ex  solo  patrio  est,  ple- 
rnmqiie  tamen  addaliir  'palria,'  '  do- 
n»o,'  vel  simili.  Id  certe  frequenter 
occurrit  ap.  Liv.  ut  v.  30.  '  Ne  cxsu- 
leni,  exiorrem  popnluni  Ronianuni 
ab  solo  patrio  ac  diis  penalibns  in 
hostinm  urbcni  agerent.'  vii.  4.  '  Cri- 
niiniqne  ei  tribMnns  inter  cetera  da- 
l).it,  quod  filiiiin  jtivenem.nuHiiis  pro- 
bri  comperliini,extoirem  urbp,  donio, 
penatibiis,  toro,  luce,  congrcssu  jc- 
qnaliuni  prohibitum,  in  opus  servile, 
prope  in  carcerem  atijnc  in  ergastu- 
liini  dederit.'  ix.34.  '  Haec  est  cadem 
famiiia,  Quirites,  cnjiis  vi  attjue  in- 
jiiriis  com|)iilsi  cxtorres  palria  Sa- 
crum INIonti'm  occupastis.'  xxvif.  37. 
'  Id  veto  aruspicc'Sjfx  Etrnria  adciti, 
f(fdum  ac  turpe  prodigium  dicere  : 
extorrem  ngro  Romano  prociil  icrriK 
contarlu  alto  nurgeiidnni.'  xxxii. 
13.  '  Hoc  scdibiis  suis  extorre  a^nuMi 
in  pruf^sidiiim  incidit,  quod  Atiiania- 
nuni,q\io  iMlior  frumentatio  osfit,  du- 
cebatur.'  xi.ii.  50.  'Nndatiis  adcxtrc- 
muniopibusextorriscidc  regno  Saino- 


tliraciam  aliamve  quam  insiilani  pete- 
re  ab  Romanis  malit.'  xi.iv.  19.  'Quod 
si  cunctcntur  facere,  brevi  exlorres 
regno  Ptolemwnm  et  Cleopatrani  Ro- 
niam  venturos.'  XLV.4.  'Extorris  reg- 
no, in  parvani  insnlam  compulsus,sup« 
plex,  t'ani  religione,  non  viribus  suis, 
tutus  esset.'  Non  tamen  id  perpe- 
tuuni  est.  Absolute  enim  'extorris' 
infra  occurrit  xxxvii.  53.  '  Extorris, 
expulsus,  amissis  omnibus  copiis,  cum 
tiirnia  eqiiitum  in  castra  conf'.igit  ves- 
tra.'  Verum  an  non  junclim  capi 
poterit  extorrem  egentem  ex  tant.  ejec- 
tis  distinctionibus  ante  et  post  voceni 
egentem?  ut  in  qnibusdam  priscaruni 
edd.  factum  video.  £  tanfn,  pro  ex 
tante,  Hav.  Mox  cum  libtris  adttlcs- 
centibus  Flor. 

Ante  oculos  stios  perire  sinerent'}  Pal. 
2.  ante  oc.  perire  sttos.  Gebb.  Ita  su- 
pra cap.  priced.  'Consules  in  scdcm 
proccssere  suam  :'  et  siepissime  alibi. 
Hie  tamen  nuUns  codd.  quos  inspexi, 
vulgatiim  ordinem  mutat.  Ceterum 
sinent  liabet  Gaertn.  Adparet  facile, 
olim  scriptnm  fiiisse  sitt'ent,  sed  li- 
brarium  postea  notam  neglexisse. 
Vide  hoc  lib.  ad  c.  56.  ^  7. 

Alios  peregre  in  regnnm  Romam  ad- 
citos]  In  regn.  ace.  Rom.  Leid.  2.  in 
regn.  Roma  ace.  Harl.  2.  et  Lipsiens. 
Tuni  agenlem  hello  Gaertn.  Vide  ad 
III.  3.  §  3. 

§  3  Pairium  se  regnumque  smini  re- 
petcn]  Palriumque  se  regnitmiine  suuni 
Gaertn.  Pairium  se  regnum  suumqite 
Lipsicns.  ut  forte  voluerit  scriba, 
Pairium  se  rrgnum  sttunujue.  Sed 
prafero  vulgatum.  Delude  reposcere 
liabcnt  vetusiissima?  edd.  Primus  Al- 
dus id  nmtavit  in  rcpctcre ;  quomodo 
etiam  omnes  habrnt  codd.  nustri. 
Itauiox,  '  Ignoniinias  dcmendas,  bel- 
loque  amissa  repetenda,  ininacitcr 
fremunt.'  Et  itirnm,  'Itadnodiia- 
rnm  civitatium  cxercitus,  ad  repc- 
loudnm  regiuim  belloipie  pcrjc<|n(n- 
dos  Romanes,  seculi  Tai  (|iiiiiinm.' 
Alterum  videtur  ex  glossemate  pro- 
pagal(mi  esse. 


LIVII    HIST.    LIB.    II.    CAP.   G. 


r,357 


Adjuvarenf. ;  suas  quoque  veteres]  Su- 
asque  releies  Leid.  2.  Vitle  ad  v.  27. 
§  1.  adjitiithunt  siios  qnoque  vetcres, 
aliiul  co<;it<ins,  dcdit  scriha  Gaertn. 

^  4  Ac  pro  se  qiiisquc]  Ac  pro  se 
quisque  dccernchat  Gaeitii.  adjecta  ul- 
tima dictioiip,  (|iiam  etiani  ab  iiiter- 
polatoris  niaiii!  esse. satis  adparet. 

Romano  saltern  duce,  ignominias  de- 
tnendas]  Romano  saltern  duci  Flor. 
Voss.  2.  Leid.  umbo,  I'ort.  Gaertn. 
Klock.  et  Kav,  Atque  ita  Hearne 
se  qnoqiic  in  Oxon.  L,  2.  et  C.  inve- 
nisse  testatnr.  Similiter  etiam  Al- 
dus edidit.  Postea  tamen  inter  er- 
rata nionnit,  duce  reponendnm  esse. 
Et  recte.  Veientes  freniebant,  sub 
auspiciis  diicis  liomani  ulciscendas 
clades,  qiias  antea  a  Romanis  acce- 
perant.  IMeliorem  enini  nunc,  fortu- 
nam  belli  se  angurari,  qiunu  ipse  rex 
Romanorum  hnjus  belli  diix  pra:fu- 
turns  esset.  Non  vero  pra^cipne  id 
agcbant,  ut  ignominias,  regi  Romano 
inlatas,  depellerent-  Ita  enim  non 
duci,  sed  regi  Romano  dicendnm  fuis- 
set.  Pra3terea  salulem,  pro  saltern, 
Harl.  1. 

Bclloque  amissa  repetenda^  Demen' 
das  hello,  nmissaque  rcpelenda  Leid.  2, 
Mox  nomen  et  cognatio  Hav. 

§  5  Duo  duarum  civitatum  excixitus'] 
Prima  vox  deficit  in  Lipsiens.  sine 
dubio  a  seq.  intercepta,  socordia  li- 
brarii.  Tnm  duarum  civitatiuni  Flor. 
et  Leid.  1.  Klock.  et  quapdam  pris- 
carum  cdd.  Adcantur  infra  notanda 
ad  Liv.  xxxiii.  20.  §  11.  et  xli.  22. 

§  G  Primus  eques  hostium  agminis 
/wit]  Pal.  2.  agmine :  quod  considere- 
tur,  an  per  ellipsin  toC  in  sic  elegan- 
ter  dicatur.  Gehli.  Nostri  omnes  ag- 
»ninis*scrvant,  nisi  quod  agmini  sit 
in  Flor.  et,  manifesto  librarii  errore, 
agmina  in  Voss.  2.  Insuper  t^  /nit 
abest  ab  Hav.  Pauilo  ante  peditcs, 
pro  peditem,  Gaertn.  I\Iale.  Vide  ad 
VII.  35.  §  2. 

Prceerat  Arims  Tarqidnius,  filius  re- 


gis]  Aldinus  cod.  emendavit  prajVia^. 
Sed   praerat   nialim.     Nam  i>roxime 
antecedit,  equiteu)  hostium  agminis 
ita  primum  fuisse  ante  peditatum,  ut 
Brutum  cum  eqnitatu  Romano  ante 
Valerium,   qui    peditatum    dncebat. 
Glar.     Pall.  1.  ac  3. /irafcra/.     Quod 
recte  bic  legi  confn mat  verbuni  '  se- 
qnebatnr,'    nequiquam   deliro   Glar. 
restitante.    Gehh.      Praierat     etiam 
Port.  Lipsiens.  et  queedam  edd.  Al- 
dinam,qua;  ita  prima  esliitnut,  secn- 
ta^.    Sed  licet  vel  Glar.  magisdelirus 
Gebliardo  aut  Gebiiardi  siuiilibus  vi- 
dear,  non   tamen  induci  possum,  ut 
praerat,  quod   servant  omncs  reliqui 
codd.  et,  tribus  quatuorve  exceptis, 
omnes  excusi,  mutem  :  'sequebatur' 
enim    non   referendum    ad   praierat, 
sive  prceerat,  sed  ad  verba  '  primus 
eques.'     Quin  et  pra?scriptas  voces 
parentlieseos  notis  includendas   pn- 
tem  line  modo  ;  Eodcm  vwdo  primus 
eques  hostium   agminis  fuit,   (praerat 
Aruns  Turquinius ,  regis  filius)  rex  ipse 
cu7n  legionibus  sequebatur.     Si  autem 
Livitis   nti    verbo    praire   maluisset, 
non  videtnr  praierat,  sed  potius  prai- 
bat  dixisse.    Praerat  autem  sine  casii 
tertio,  pro  'cni '  vel '  equiti  pracerat,' 
ut  saepe  alibi.   Ita  xxv.  IG.  '  Ad  Ma- 
goneni,  qui  in  Brutiis  pra;erat,  clam 
in  colloquium  venit.'     Hirt.  in  Bell. 
Afric.  c.  33.  '  Iladrumeti  cum  duabus 
legionibus  et  equitibus   septingentis 
praeerat.'     Vide  Cort.  ad  Sail.  Jug. 
c.  1.  praerat  et  praierat  bic  confun- 
duntur  in  scriptis  et  editis,  quemad- 
modum  sa-pe  alibi  'erat'  et  '  ierat.' 
Vide  ad  Liv.  xxi.  4G.  §  G.     Prx-terea 
Arunx  Lipsiens.  Arruns  Flor.  Voss. 
2.   Leid.    ambo,    Harl.    1.    et   Port. 
Arons  Hav.     Vide  ad  Liv.  i.  3-1.   §  2. 
Tum  regis  filius,  transpositis  vocabu- 
lis,  Gaertn. 

§  7  Deinde  jam  propius  ac  ccrlius'] 
Jam  propius  esse,  ac  ccrtius  hc'id.  2. 
MoKfiammaius,  pio  infiatnmdtus,  Leid. 
1.  In  praecedd.  vero  ubique,  pro  tibi, 
Harl.  2. 


G35S 


NOT/E   VARIORUM    IN 


Qui  nos  extorres'  e.vpuUt  pnlria'} 
Voss.  1.  pcpuUt.  J.  F.  Gron.  Pcpulit 
etiam  Lei(l.2.  sec.  et  Oxon.  N.  <iiiem 
Heanie  consiiluit. 

Ipse  en  illc  noslris  dccnratus  insigni- 
6us]  Et  sic  qiiulein  Campanus  quoqiie 
edidit.  Pal.  1.  et  3.  expuUt  patria:  ip- 
se est:  ille  nostris  decoralus  in^ig.  Pal. 
2.  vero,  ipse  est  ille,  qui  nostris  dccoratus 
insig.  Gti)Ii.  Ipse  est  ille,  qui  nostris  de- 
cor, insign.  etiam  invcnio  in  Hav.  ipse 
est  illc,  qui  decor,  nostris  insign.  Voss. 
2.  ipse  est :  ille  jwslris  decor,  insign. 
Leid.  1.  et  Port,  et  ita  Aldus  edidit ; 
sed  in  enatis  ipse  en  ille  reduxit :  ipse 
enim  ille  nostris  decor,  insign.  Leid.  2. 
et  Voss,  1.  ipse  iltis  nostris  decor,  in- 
sign. Hail.  2.  Sed  Hail.  1.  Gaertn. 
et  Lipsiens.  stant  a  vulgata  lectione, 
qnaiu  etiam  veiam,  sed  ita  distin- 
guendani,  piito,  Ipse,  en,  ille,  nostris 
decoralus  insigniius,  magnifice  incedit. 
'  Ipse  ille,'  ut  Sail.  Jug.  c.  11.  '  Nam 
ipsum  illuin  tiibus  his  pioximis  annis 
adoptione  in  legnum  perveiiisse.' 
Cic.  de  Orat,  i.  58.  'Nam  ipsiim  qni- 
dem  illiid,  etiam  sine  cognilione  ju- 
ris, quam  sit  bellum,  cavere  nialmn, 
scire  possiinuis.'  in.  32.  '  Ipse  ille 
Leontiinis  Gorgias,  quo  patroiio  |)lii- 
losoplio  siicciibuit  orator,  (ic.  sed  liic 
in  illo  ipso  Platonis  libio  de  oiniii  re 
se  copiosissinie  dictiinim  esse  profi- 
tetiir.'  De  Fin.  1.  ii.  c.  2G.  '  Adtuli>ti 
aliiid  lininaniiis  iionim  recentioi  nni, 
iiiiniqiiani  dictum  ab  ipso  illo,  (jiiod 
sciam."  De  Divin.  ii.  28.  'Quorum 
omnium  caussas  si  a  Clii y>ippo  {pur.- 
ram,  ipse  ille  diviiiationis  anctor  iinni- 
quam  ilia  ditet  facta  foi  tuito.'  Ila 
et  ipse  is,  ap.  Liv.  xi.ii.  21.  '  Prastor 
consuliiit  senaliiui,  queni  qnaMCic  ca 
rogationc  vellet.  Patres  ipsum  cum 
qiiaercre  jusscrunt.'  Inter  ilia  .lutem 
media  iiitcrjicilur  vociila  «»,  lit  xxii. 
().  '  Consul,  en,  iiujuit,  liic  est,  popu- 
laribus  suis.' 

Dii  ullorcs  regum  ndesle]  Qua>  dc 
Bollcmiii  usu  vt'ibi  adrsle  in  pn'catio- 
tiibus  votcruinad  hiinc  locum  I^Iodius 


notaverat,  inde  resecanda  jnssi,  ex- 
istimans  suflicere,  si  legerentur  ap. 
Biisson.  de  Form.  i.  p.  70.  iinde  de- 
scripta  sunt. 

§  8  Atque  in  ipsum  infestus  consulcm 
dirigit]  Regit  est  in  Leid.  1.  Gaertn. 
ut  et  Harl.  antiq.  Sed  nihil  rauto. 
'  Dirigit  equum,'  ut  '  dirigit  viilnc- 
ra,'  '  ictum,'  '  arcum.'  Vide  ad  Sil. 
II.  92.  Similiter  'dirigere  iter,'  'na- 
veiii.'  Vide  Nic.  Heins.  ad  Nason. 
Fast.  VI.  484.  Liv.  xxix.  27.  '  Si 
jnbeat  eo  dirigi,  jam  in  portu  fore 
oninem  classem  ;'  et  postea  eodem 
cap.  '  Placet  omen,  inquit,  hue  diri- 
gite  naves.'  Val.  Max.  i.  5.  ex.  6. 
'  In  insulam  Cypruni,  nt  aliquid  in 
ea  virium  coutralieret,  classem  di- 
rexit.' 

Decorum  erat  tinn  ipsis^  Tunc  ipsis 
Harl.  2.  ut  miile  locis  alibi  particular 
turn  et  tunc  commutantur.  Vide  hoc 
libro  ad  c.12.  §  15.  ci<m  7/)Sis  Lipsiens. 
et  Gaertn.  Vide  ad  Epit.  xlviii. 
circa  finem.  l\Iox  ojf'erunt  Hearnii 
Oxon.  N.  et  apiid  me  Gaertn. 

§  9  Adeoque  infestis  animis  concurre- 
runt]  V 'A,  I.  procurrunt.  Gehh.  Pro- 
currunt  etiam  Lipsiens.  Sed  conctir- 
runt  Voss.  1.  Leid.  2.  et  Harl.  2.  Vid. 
ad  Liv.  x.  12.  §  4.  In  seqq.  ut  neuter, 
dum  Hav.  a  n».  sec.  Et  ita  quoqne 
antt.  odd.  sed  illee  ttim  verbis  seqq. 
rh  ut  omittunt.  Aid.  demum  vulga- 
tiim  restituit.  Neuter  enim,  dum\oss, 
2.  neulir,  dum  hostem  rulnerct  Voss.  1. 
et  Leid.  2.    dum  host,  volnerarct  Flor. 

Duuhus  harcnies  liaslis]  Nescio, 
qui!  turbent  hie  niembr.  Fuldenscs, 
in  quibus  est,  duahus  Iwrcmitis  hnslis. 
Moil.     JJucihus  harentes  liastis  Harl. 

1.  Tuin  lapsi  sint,  Lipsiens.  et 
Gaertn, 

§  10  Neque  Hit  mulio  post  et  pedites 
superveniunt]  Mulio  post  pedites  Harl. 

2.  cl  muUo  posl  pedites  Lipsiens.  Qui 
aiiibo  codd,  inmutata  vocabulorum 
serie,  p;>ullo  ante  habebant,  simnl 
cetira  et  equcstris.  At  simuUt  ceteris 
equeslris  Gaertn.     Tmiu  supravenerunt 


T.    LIVII    HIST.    LIR.    IF.    CAP.    7. 


0059 


Hav.  supervcnerunt  Gnerin. 

§  11  Veientes,  vinci  ah  Romano  mi- 
lite  adsueli,  fiisi  fus^nfhiue  sunt]  Ver- 
biim  aunt  postca  ndjectmn  est :  ma- 
jore  elpf;antia  oiniltitiir.  Rlicn.  Pall, 
et  Canipan.  oniisso  ry  sunt,  logmit 
/itsi/ugdliqiip,  nt  ante  seciiliim  ferine 
ex  Vorniar.  inoniiit  KliPiianiis.  Gebli. 
Illiul  sunt  ignoratiir  a  Mss.  Pall,  om- 
nibus, Voss.  uiroq.  Kott.  Gud.  Flor. 
S.  Marci.  J.  F.  (Jron.  Vociila  sunt 
exsulat  etiain  a  Leicl.  utroq.  Hail, 
utroq.  Port.  Hav.  Gaertn.  et  Hoaniii 
Oxoii.  B.  et  L.  2.  Qiiaie  ctiam  ex 
contextii  ejicere  non  duhitavi.  In- 
super /M/[fn<if;»<e/«.s)(/Me  V^oss.  1.  fugnli 
fusique  Leid.  2.  Plenimque  alibi 
Livius  auiat  fusi.  fugntique,  vel  sine 
copula  fusi  fugati.  Sed  ordinem  in- 
vertit  Sail.  Jug.  c.  21.  '  Seniisomnos 
partini,  alios  anna  sumentcs  fiigant 
fundunlque:'  ubi  vid.  Coit.  Prae- 
terea  a  Romnno  miVtle  Voss.  2.  Gaertn. 
et  Hav.  Tuni,  transpositis  vocibns, 
non  solum  stciii  Lipsiens.  et  Port. 

Sed  etiam  ab  sua  ])arte'\  Pal.  2.  sed 
eliani  jam  ab  sua  parte.  Gebli.  lUud 
jam  vacat,  et  repetituni  videtur  ex 
ultimis  Uteris  prox.  voc.  PriEterea 
a  sua  parte  Voss.  I .  et  Leid.  2. 

Cap.  VII.  §  1  Ita  quum  pugnntum 
essel]  Itaque  quum  pugn.  Lipsiens. 
Male.  Veruin  solent  frLepissiine  b^ 
vociilffi  in  IMss.  comnuitari.  Vid.  ad 
XXI.  53.  §  7.  Mox  Tarquinium  et  E- 
truscos  Hiiv.  Turqniiiium  Elruscos  at- 
que  Harl.  I.  Deiiique  abiret,  pro  uii- 
renf,  \)erpcram  praftrt  Hav. 

§  2  Adjiciuut  miracula  liuic  /)Kgw<c] 
Adjiciunlnr  miraculuGiiciln,  quoniodu 
feie  '  inseritur  tabula  '  est  v.  21.  Po- 
tius  tanien  niliil  muto.  Sa>pius  eniin 
solitus  est  Livius  verbis  pliiralibus 
sine  adposito  nomine  uti.  Vide  ad 
XXXiv.  .'50.  ^  11.  Error  vero  inde 
ortiis  videtur,  quod  librarii  passim 
syllabani  ultiiuaiu  ur  vel  addcie  vel 
omittere  consueverint.  \'ide  ad 
XXX IX.  22.  §  8. 

Silentio  proximce  noclis]  Brockhus. 


ad  TibnI.  Elejr.  ir.  .'>.  71.  scribif, 
*  proximam  noctein  '  earn  iiilellif^cu- 
dam  esse,  '  (\\\ve  proxiine  prancessit 
ante  ipsiiin  conHictiini,'  auctore  Val. 
Max.  I.  8.  5.  Sed  '  proximam  noc- 
tem '  iiic  esse  eam,  qua;  pu^nam 
proxime  sccufa  est,  ex  ipsius  Livii 
verbis  contra  Val.  Max.  recte  osten- 
dit  Torrentius  ad  ilium  locum  ;  et 
apertiim  est  ex  iis,  qntc  Dion.  Hal. 
V.  16.  et  Plut.  in  Public,  p.  181. 
scril)unt.  Duk. 

Kx  silva  Arsia  ingentem  edifam  vo- 
cem]  Sic  etiam  Valerius  cap.  de  mi- 
raculis  i.  8.  5.  At  Plut.  in  Poplic. 
p.  101.  OSpjo^  SAaos  appellat.  Sigon. 
Vid.  Xylandr.  ad  Plut.  Public,  et 
Sylburg.  ad  Dion.  Hal.  v.  11.  Duk. 
Nomen  biijus  luci  omittit  Zonar. 
Ann.  vii.  12.  Verum  Zpvixhu  Uphv 
lipttios  'Opdrov,  silcam  heroi  llnrato  sa- 
crum, vocat  Dionys.  Hal.  Ant.  v.  p. 
288.  Vid.  Cluv.  Ital.  Ant.  in.  2.  p. 
8G8.  qui  Arsioe  adpollationem  ob  ron- 
sensum  inter  Livii  Valeriiciiie  exem- 
plaria  veriorem  credit,  ideoque  sibi 
suspicionem  fiiisse  falctiir.  Pint,  qiio- 
que  stripsisse  "'Apo'ioi'  ^Auoj,  nisi  ilhul 
OvpcTov  ad  Dionysii  "Oparoj/ accedere 
vuieretur.  Et  tamen  postea  "Apaioi' 
conjicit.  Piajterea  ing.  proditam  voc. 
babet  Hav. 

Silvani  vocem  cam  crediiani]  Fauni 
vocem  Gaertn.  Qua;  lectio  ex  mar- 
pine  in  contextuni  inrepsisse  videtur. 
Tb  vuccm,  quod  niodo  pr;ipcessit,  omi- 
sit  Harl.  2.  Et  sane,  si  pluies  codd. 
ac  certiores  accederent,  commode 
etiam  abesse  posset.  Nunc  vero, 
quum  in  reliqiiis  omnibus  siipeisit, 
et  a  repctendis  vocabulis  proxime 
usiirpatis  Livium  non  abborrere  pa- 
teat  PX  illis,  qiiiE  dicia  sunt  ad  i.  3. 
§  9.  illu.l  focetn  facile  patior. 

i'nu  plus  Etruscorum  cecidisse]  Plut. 
apertius  in  Poplic.  p.  101.  iis  hi 
TrAeious  ii/  nj  fxdxil  reBvTjKacTt  Tvppr]vwir 
^  'Pwjj.aiaii' :  id  est,  Uno  plures  nbiisse 
Tuscos,  quam  Romanos.  Idem  Dionya. 
Antiq.  v.  p.  290.  Sigon.     /Estuant  iu 


6360 


NOTiE    VARIORUM    IN 


hac  appellatione  scripti.  Viilgatam 
retineut  Voss.  2.  et  Giid.  At  Flor. 
S.  Marci,  Voss.  1.  Rott.  Tuscouim. 
Id,  si  niodo  Liviiim  aiidimus,  praefe- 
rendnni  est  :  nam  et  lianc  variatio- 
nein  aiFectat.  Sic  c.  9. '  Turn  Etniscas 
geiitis  legem  aiiipliim  Tuscis  ratus:' 
et  c.  46.  qmim  dixisset,  '  spatiiim 
Etruscis  fiiit,'  nialnit  tamen  siihjun- 
gere,  '  ferox  ariiioriini  arte  Tuscu?.' 
IX.  2.  '  Etnisci  circa  sigiia  cecide- 
runt:'  adnectit  lamen,  'obstinates 
niori  Ttiscos.'  Add.  x.  30.  et  45.  Jac. 
Gron.  Pint. expiessitZonaias, VII.  12. 
^cov^v  fj.eyci\T]v  <ppd^ov(Tai',  li't  irKeiovs 
TeBvcivai  Tvpprji'ccv  ^  'Pcofj-aiuv.  At  Li- 
vinm  iniitatiir  Val.  INIax.  i.  8.  5. '  Uno 
plus  Etnisci  caclent :  Romaniis  exer- 
citus  victor  abibit.'  De  lociitione 
'  uno  phis  '  vid.  ad  v.  30.  §  7.  Prae- 
terea  Etruscorum  servant  Port.  Harl. 
2.  Lipsiens.  Gaertn.  Klock.  et  Hav. 
pro  (juo  Tuscorum  siibstituimt  Leid. 
Mterq.  Harl.  1.  et  Oxon.  L.  1.  2.  N. 
et  C.  ap.  Hearn.  Alibi  sappe  '  Tiis- 
cus  '  et  '  Etrnscus '  in  IVIss.  comnui- 
tantiir.  Vid.  inf.  hoc  lib.  ad  c.  47. 
^  6.  Hie  vero  Tuscorum  recepi,  qiiiiin 
inodo  'Etrnscos'  privcesserit.  Hac 
enim  orationem  variandi  ratio.ie  Li- 
vium  delectatum  fiiissc,  rectenionnit 
Jac.  Gron.  Locis,  quae  observavit, 
adde  Liv.  ii.  34.  ubi  qiiiiin  dixisset, 
•  Diniissis  passim  ad  friimentuni  coii- 
niendum  non  in  Etruriam  mode,  sed 
qua?sitnni  in  Siciliam  qiioqiie  :'  panels 
intcrjectis  subjicit,  '  Ex  Tiiscis  fni- 
incntiim  Tiberi  vcnit:'  nam  ita  i!)i 
qnoqiie,  pro  ex  Etruscis,  aiictoritate 
codd.  scriptonim  re^tiinenuil  viri 
docti.  V.  33.  '  Nee  rnin  liis  primiim 
Etruscornm,  sed  imilto  ante  cum  iis, 
qui  inter  Apenninnm  Alpesque  inco- 
lebant,8a'pe  exerciius  Galilei  pni^na- 
vcre.  Tuscorum,  ante  Komaninn  ini- 
perium,  late  leira  niuri(|ue  opes  jia- 
tucrc.'  IX.  41.  '  ("oliorlatiisque  pra;- 
dicatione  vera,  qua  in  Tuscis,  qua  in 
Samiiio  partonim  decoruu),  exifjuam 
appeudicent  Eirusci   belli  coiiiicerc 


jubet.'  Pariter  variat  Frontinus  i.  2. 
ex.  2.  '  Fratrem  Fabiuni  Kaesonem, 
peritum  linguae  EtrusciP,  jussit  Tnsco 
habitu  peuetrare  Ciiiiiniam  silvam.' 
Ita  enim  in  omnibus  codd.  fiiisse  Teu- 
nul.  testatur.  Idem  de  sui.s  adtirmat 
Oudend.  qui  duos  tresve  tantum  ex- 
cipit,  ideoque  eanidem  lect.  contex- 
tui  reddidit.  Mox  vicere  bello  Rotnani 
Gaertn.  levi  aberratione.  Qnunienim 
olim  v'lcei'e  exaratum  fuisset,  supra- 
scripfa  nota  iuteicidit,  et  via-re  su- 
pert'uit ;  cui  lectioui  ut  convenirent 
sequentia,  Romnniim  m\\Xb.x'\  debuit  in 
Romnnu  Romunum  autem  pro  Ro- 
manos,  populum  Komanum.  Vid.  ad 
III.  2.  §  11. 

§  3  Nee  quisquam  hostium  in  con- 
spcctu  erat]  Pal.  2.  nee  quicquam  hos- 
tium :  non  absurde :  inf.  ni.  17. '  Non 
quic(iuid  Patrum  plebisque  est,  con- 
sules,  tribunes,  deos  honiinesque,  oni- 
nes  armatos  opem  ferre?'  Gebh.  Nee 
quicquam  hostium  etiani  Leid.  1.  Liv. 
XXIX.  24.  •  Quidqnid  milltnm  navi- 
unique  in  Sicilia  erat,  qunm  Lilybap- 
um  convenissent.'  Paullo  antef/«.rj<, 
pro  iiilnxit,  Gaertn.  Male.  Inf.  ii. 
65.  '  Ubi  inluxit,  Roniauus  integer  sa- 
tiatusque  somno  productu?  in  acieni.' 
III.  60.  'Ubi  inluxit,  egredilur  cas- 
tris  Romanus.'  vii.  36.  '  Ubi  primum 
inluxit,  ingenti  gaudio  conciiantur. ' 
XXV.  10.  '  Ubi  inluxit,  et  Romanis 
Punica  et  Gallica  arma  cognita  :'  et 
alibi  sa-pe.  INIox  vero  voces  (rium- 
jthnnsque  inde  Romum  rcdiit  oniittun< 
tur  in  Harl.  1. 

^  4  Mullo  tnajus  inorli  dicus  publica 
fail  mocslitia']  \'ir  doctus  ad  marg.  ed. 
Ourionis  avlscripsit,  Icgendiim  sibi 
vldcri  multo  7iiajus  morluo  decus.  ISIulto 
viagis,  pro  mnjus,  est  in  Leid.  1.  Harl. 
2.  et  Gaertn.  Sa'pe  ita  varlaliir  in 
llbb.  snlptis.  Vid.  ad  xx\i.  41.  § 
16.  Pauliu  ante  qudulum  jwtuit,  pro 
quanto  litm  potuit,  Harl.  1. 

Quia  mulvoutr  annum,  ut  pitrculem, 
tu>n  luxcrunt,  quod  lorn  ncer]  Quod  mu- 
IrutKC,  ^c.  cum  luxcrunt,  qui  turn  acer 


T,    LIVII    HIST.    LIB.    II.    CAP.   7. 


63G1 


Hav,  Sfd  verbis  quod  tarn  acer  red- 
(litnr  raii.ssii  liictiis  annul,  adeoqiie 
sensiis  requirit,  non  (jui  tarn  acer,  sed 
quod.  Hiiic  ctiain  ab  initio  non  quod 
matronce,  (ca  enini  ingralissima  foret 
repetitio,)  sed  quia  matroncE  legen- 
dnm.  Quia  et  quod  coniiniitantiir  su-- 
pissinie  in  scriptis  codd.  Vid.  ad 
XXXVIII.  3G.  §  4.  Similiter  etiam 
quod  et  qui.  Vid.  ad  xxxvii.  35.  §  4. 
Piaiterea  per  annum  Hearnii  Oxon. 
L.  2.  et  N.  Verum  neque  iliiid  pla- 
cet. Omnes  enini  iiostri  in  vnlgatum 
conspirant  :  idque  firniat  insnper 
auctor  Epit.  Liv.  ii.  '  In  acie  cum 
Arunte,  filio  Superbi,  commortuus 
est,  eumqtie  matronap  annum  luxe- 
runt.'     Et  ipsum   Liviiini  sjepissime 


a  civilatibns  Asia;  factum,  fama  fe- 
rebat :'  et  inf.  vii.  10.  '  Cairiteni  po- 
pulum  misoricordia  consanguinitatis 
Tarquiniensibus  adjunctum  faina  fe- 
rebai.'  Mox  quia  neque  coll.  subr, 
Voss.  2. 

Ibi  alto  atque  muniio  loco  arcem  in- 
expugnabilem  fore]  Pal.  3.  a  ni.  inter- 
polante,  ubi  alto  ;  sed  Pal.  2.  ibique 
alto.  Gebh.  Ubi  alto  Leid.  2.  et 
Hearnii  Oxon.  L.  2.  in  alto  Voss.  2. 
Praeterea  arcem  ivexp.fi  fore  Voss.  1. 
arcem  inexp.  fieri  fore  Leid.  anibo  et 
Hail,  antiq.  Videtur  libraiius  du- 
plicem  lect.  fieri  et  fore,  alteram  in 
contextu,  alteram  in  margine  repe- 
risse ;  et  verioiis  incertuni,  ut  arbi- 
trium  lectori  relinqueret,  utramque 


ita  loqui  maluisse,  videbinius  ad  x.     recepisse.     Vide  siu)ilia  plura  exem- 


pla  ad  III.  44.  §  4.  Fieri  et  Flor. 
Ceterum  Vellia,  pro  Velia,  paullo 
ante  Voss.  1.  Leid.  2.  Lipsiens.  et 
Port.  Veld  Leid.  I.  Vellea  Harl.  1. 
Velleia  Gaertn.     Vide  mox  ad  §  11. 

^  7  Uac  dicta  vulgo  creditaque'] 
Quia  Pal.  1.  vulgus,  auguror  exti- 
lisse,  HcEc  dicta  in  vulgus.  Sic  mox 
c.  8.  '  Gratae  in  vulgus  leges  fuere.' 
Gebh.  Potuit  in  vulgus  scriptum  fu- 
isse.  Earn  tamen  scripturam  non 
probo.  A  quo  enim  dicat  in  vulgus 
Nostri   nibil 


21.  §  6.  Eutropio  quidem  pripposi- 
tiouem  addeie  piacuit  i.  10. '  Brutum 
RomanaD  matronap,  defensorem  pudi- 
citiae  suae,  quasi  cimmuncm  patrem, 
per  annum  luxerunt.'  Idem  tamen 
ea  omissa  cap.  seq.  '  Quem  matronas, 
sicut  Brutum,  annum  luxerunt.'  'An- 
no luxerunt'  dixit  Aur.  Vict,  de  Vir. 
Inlnstr.  c.  10.  'Annum '  autem  de  de- 
cern mensibus,  quot  cuilibet  anno 
Koujuius  tiibuit,  intelligendum  esse, 
coutendit  Raevar.  Varior.  i.  20.  Deni- 

que  rh  eum  abest  a  Leid.  2.  Klock.  et     vel   credita   fuerunt  i 
Voss.  2.     Infra  lioc  libro  c.  16.  '  P.     mutant. 

Valerius  de  publico  est  elatns  :  luxere  Quum  indignitate  angerent  consulii 
matrons,  ut  Brutum.'  Sed  nihil  animum']  Non  turbo  banc  lectionem : 
inuto.  interim  adfero.  ran  exstare  in  libb. 

(}  5  Ut  sunt  mutabiles  vulgi  animi]  nostris,  quorum  Pall.  1.  ac  3.  cum 
Pal.  I.  mirabiles.  Gebh,  Mirabiles  Campano  recensita  ed.  cum  indign. 
etiam  Lipsiens.     Delude  volgi  Leid.     agerent,  hoc  est,  inqnietarent,  exagi- 

1.  Multabilcs  volgi  Flor.  Vide  ad  Liv.  tareut.  iii.  20.  'Sed  iile  maximus 
XXXIX.  53.  ^  2.  Paullo  ante  consuli  terror  animosagitabat.' iv. 51.  'Turn 
inde  priores  excusi.  Postea  primus  ha-c  ipsa  indignitas  angebat  animos  :' 
Aldus  substituit  dcinde,  quod  omnes  quia  partim  libb.  habent  uugcbat,  nt 
servant  codd.  Mox  cu7n  atroci  dis-  Pall.  1.  et  3.  partim  (ni^r^tai,  ut  Cam- 
crimvie  Neapol.  Lat.  quod  somnium  pan.  et  Pal.  2.  credo  et  ibi  legondum 
puto  libraiii.     Vide  ad  iv.  15.  §  1.  agebat.     Pal.  2.  autem  hoc  loco  aug-e- 

^  0  Ei'gnum  eum  adfectare,  fama  rent  rum  nota  expunctioiiis  elcincnti 
fercbdl]    Fama  affcctare  ferebut  Harl.      u.  Gebh.    Cum  indig.  quoque  angerent 

2.  Sed /uwa  omittitur  in  Voss.  2.  voce  una  auctiores  cod.  LDtiiiii  el  ed. 
At  supra  est  i.  45.  '  Id  conimuniter     Rom.  pr.  ap.  Hcarn.  qui  Dominicum 

Detph.  et  Var.  Clai.  Livius.  18  M 


6362 


NOT^   VARIORUM    IN 


Macfum  ita  etiam  legendum  censii- 
isse  monet.  Quin  et  reliqiiEB  edd. 
vett.  habent  quum  iiidign.  quoijue  ang. 
anim.  cons.  Aldus  demtmi  id,  quod 
oinnc  exstat,  restiuiit ;  et  ita  oiunes 
codd.  nostri,  ni.-i  quod  dignitale,  pro 
indignitate,  prasferat  Hav.  a  m.  stc. 
et  agerent,  quod  Gebiiardiis  probat, 
agnoscant  Gaeitn.  et  Voss.  2.  Sed 
puto  olim  sciiptuin  fuisse  agerent; 
deinde  vero,  evanescente  suprascrip- 
ta  nota,  datum  esse  agertut.  Ita  alibi 
peccatuni  fuisse  videbiinus  ad  x.  14. 
§  9.  Iiisuper  Hearne  auctor  est,  Ju- 
retuni  ad  Synim,  i.  21.  emendatuni 
voluisse  quum  indignitate  augerent ; 
quod  ab  iioc  loco  alienum  puto.  Ve- 
runi  eniiii  arbitror  angerent  animum. 
Ita  Liv.  I.  46.  '  Angebatur  ferox 
TuUia,  nihil  inateriie  in  viro  neqne 
ad  cupiditaiem,  neqiie  ad  audaciani 
esse.'  XXIX.  1.  '  Ne()ue  ipsos  inodo, 
sed  parentes  cognatosque  eoi  um,  ea 
ciira  angebat.'  xxxix.  23.  '  Una  euin 
res,  quuni  victo  leges  inponereutur, 
maxinie  angebat.'  Cic.  de  Sen.  c. 
19.  '  Quarta  lestat  caussa,  qua; 
maxiiue  angere  atque  sollicitani  ha- 
bere nostrain  a'taleni  videtur,  ad- 
propinquatio  mortis.'  Curt.  v.  3.  § 
21.  '  KegeHi  non  dolor  inodo,  sed 
etiam  pudor,  teniere  in  illas  augus- 
tias  conjecti  exercitus  angebat:'  ubi 
etiam  olim  ugcbal  cdituni  fuisse  i\Io- 
dius  tcstatur.  Cell.  i.  3.  '  Eatpie 
res  in  fine  qiioquc  vit;e  ipso  animum 
ejus  anxit.'  Vide  Hurmann.  ad  \a- 
son.  Art.  Ainal.  iii.  541.  et  Cort.  ad 
Sail.  Hist.  I.  p.  919.  Pro  consults, 
Harl.  vet.  Iiabel  consiliis. 

Vocato  ad  concilium  jiopulo,  subinissis 
fascibus  in  concioiicin  ndsccndil]  Ad 
consilium  Lcid.  2.  et  miiMa;  vett.  edd. 
etiam  Aldina;  inter  cujus  errata  ta- 
rneii  adscriptnm,  tid  concilium  lepo- 
iienduiii  esse.  De  (|ua  lect.  non  dii- 
bitabit,  (|ui  vera  esse  agnovcit,  (|Uiu 
Cron.  de  varii.s  si«nilicatiuiiibus  vo- 
cum  ciin.iitium  et  concilium  notat  ad 
Liv.    xi.iv.  2.   ^   5.      Ucindc  sumntis 


fascibus  Gaertn.  Tandem  in  conci- 
onem  excedit  Leid.  2.  in  concionem  es- 
cendit  Voss.  1.  quemadmoduni  et  Flo- 
rent,  exhibere  Grou.  infra  testatur 
iioc  lib.  ad  c.  28.  §  6.  ubi  pluribus  de 
verbo  '  escendere'  agit. 

Grntum  id  multitudini  spectaculum 
/iu'<]  Turn  gratum  id  mult,  Voss.  1. 
Turn  grntum  mult.  Leid.  2.  multitu- 
dinis  Leid.  1.  perperani  fini  vocis  ad- 
haerente  sequentis  prima  litera.  De 
quo  libraiiorum  erroie  dictum  ad 
Liv.  XXVI.  51.  §  4.  Praesertim  tamen 
in  litera  s,  ut  hoc  loco  factum  est,  id 
frequens  esse  videbiinus  ad  xxviii. 
25.  §  2.  Prajlerea/«it  sped,  inverse 
vocabulorum  ordine,  Voss.  2. 

Submissa  sibi  esse  imperii  insignial 
Ita  solus  Pal.  3.  neqne  aliter  Campa- 
nus  :  at  roliqui  Pall,  imperii  sig7ia. 
Gebh.  Submissa  esse  sibi  Voss.  1.  et 
Leid.  2.  Turn  imperii  omittitur  iu 
eodem  Leid.  2.  Omnes  vero  nostri 
servant  insignia,  praster  solum  Lipsi- 
ens.  qui  similiter  habet  s/g^/ia.  Scrip- 
tum  olim  fucrat  tsignia.  Intercepta 
aiitein  i)rinia  litera  cum  siiprascripta 
nota  ab  ultimis  Uteris  proximae  vocis, 
ex  signiu  deinde  factum  est  signa. 
Fasces  auteni  proprie  non  signa  e- 
rant  magistratuum,  sed  potiiis  insig- 
nia et  ornamenta.  Cic.  pro  Scxt.  c 
7.  '  Se  illis  fascibus  cetcrisque  insig- 
nibus  sumnii  honoris  atque  imperii 
urnatos  esse  arbitrabantiir.' 

Con/cssioncmquc  . , .  majestatem  vim- 
quel  Confusioncmque  \ OSS.  1.  et  Leid. 
2.  adnioduin  ineptc.  Tiim  pulestatem 
vimquc  idem  Leid.  2.  Alibi  voces 
'  majestas'  ct  '  potcstas'  commutau- 
tiir.     Vide  ad  iv.  44.  ^  5. 

§  H  Ubi  audirc  jussi^  Aiitiq.  lect. 
Ibi  audire  jussi.  Khcn.  Fd.  IMoguiit. 
Ubi  audire  jussi.  Sed  membrana^ 
tain  Colonieiiscs,  quain  Fnlilenses, 
Ibi  audirc  jussis.  Mod.  Jbi  audirc 
jussi  habct  Flor.  et  se  in  Oxou.  N. 
invenisse,  itaquc  in  plcii»que  editis 
esse,  Hearne  inter  addenda  nioniiit. 
Nimiriun   primus  ita  edidit  Vascos. 


T.    LIVII    HIST.    LIU.    II.    CAP 


63(53 


quod  post  eiim  reliqni  leccntiores 
seivariiiit  iistjue  ail  Glutei iiin,  qui 
Ubiy  pro  Ibi,  levocavit.  Nostii  ni- 
hil mutant,  nisi  (juod  in  Leid.  1.  sit 
Vbi  uudicre  jussi,  et  in  Hail.  I.  Vbi 
audire  jussis,  queniadnioduiii  fere  in 
Colon,  et  Fiildens.  Modius  inveiiit. 

Consul  luudare  J'ortnnam  collegce^ 
Pal.  2.  cullaudare :  liaud  inscite. 
Gebli.  Omnes,  pro  consul,  est  in 
Voss.  2.  Reliqui  codd.  vulgatum 
servant. 

Necdum  se  vertente  in  invidiam'] 
Expungit  Pal.  2.  prceposilionem  in. 
At  ego  potiiis  existiiDO,  ad  paeda- 
gogos  auctores  relegantiiim  provo- 
cabulnin  se.  Itaque  lego,  necdum 
vert,  in  inf.  mortem  occ.  quaniquaui 
oinnes  Pall,  ut  et  Cainpan.  7nor(e  oc- 
cubuisse.  Sic  iii.  3G.  '  Aliquanidiu 
aequatus  inter  omnes  tenor  fuit : 
paullatim  totus  vertere  in  plebein 
ctEpit.'  c.  C4.  '  HiPC  victoria  tri- 
bunoruni  plel)isque  prope  in  haud 
sahibrem  luxuriam  vertit.'  iv.  6. 
'  Res  a  perpetuis  orationibus  in  al- 
tercationem  vertisset.'  v.  18.  '  Plus 
ignominiae  erat,  (juam  cladis,  accep- 
tum ;  qua;  prope  in  cladem  iugen- 
tem  vertit.'  vii.  2.  '  Ludus  in  artcin 
paullatim  verterat.'  Gcbh.  Necdum 
vertente  se  in  inv.  Ilarl.  1.  et  Gaertn. 
ultima  liteia  rov  invidiam  intercepts 
a  prima  vocis  seq.  Vide  ad  xxiii.  8. 
§  9.  necdum  verUnte  se  in  inv.  Voas.  1. 
necdum  vertente  se  invidia  Leid.  2.  Ubi 
prapositio  in  intercidit  ob  primain 
seq.  vocis  syllabam.  Vide  ad  viii. 
33.  §  6.  Si  codd.  consentirent  Geb- 
hardo,  pronomen  se  expungendum 
moneiUi,  ei  oljse<itii  non  diibitarem, 
qnoniain  Livius  frequeutissiiiie  jh 
'  vertere'  significatione  passiva  usur- 
pare  solitus  sit :  ut  iuf.  Ii.  lib.  c.  27. 
'  Vi  agebantur,  melusquc  omnis  et 
periculum  liljcrtalis,  quiim  in  con- 
spectii  consulis  singuli  a  pluribus  vi- 
olarentur,  in  creditores  adebitoriiius 
verterant.'  Ubi  euindem  Gebii.  vide. 
Et  c.  62.  *  Omnis  ira  belli  ad  popu- 
latiouein  agri  vertit :'   ubi  plura  no- 


tabo.  Nunc  tanien,  invilis  omnibus 
membraiiis,  cam  voccm  iiiducere,  au- 
dax  nimis  et  pes^inii  exempli  videtnr. 
Ceteriim  quuin  vox  invidiam  hie  bis 
locis  vicinis  occurrat,  id  cod.  Harl.  2, 
librario  ansam  dedit,  eain  altcro  loco 
cum  omnibus  inediis  vocabulis  omit- 
tendi,  at(|ue  uegligciitius  saltu  facto 
ad  seqq.  pergeudi :  <|iiod  genus  ciro- 
ris  in  codd.  scriptis  iiiHnitis  locis  no- 
tari  potest.  QuEedam  exenipla  vide 
ad  Liv.  IX.  11.  §  11. 

Mortem  occuhuisset]  Morte  occubu- 
isset  Leid.  ambo,Port.  Lipsiens.  et  ap. 
Hearn.  Oxon,  B.  C.  L.  2.  Ita  et  in 
Voss.  1.  est  a  m.  emendatrice,  simili- 
terqiie  Signn.  in  pr.  ed.  Sclioliorum 
nioniiit,  se  in  vet.  lib.  iiivenisse,  ita- 
que edi  jussit;  qudin  lect.  et  postoa 
servavit,  licet  scliolion,  in  quo  cod. 
lectionem  memorarat,  in  altera  ed. 
omisisset.     Vide  ad  xxxi.  18.  §  6. 

Ad  crimen  atqne  invidiam  siiperesse'] 
Ad  crimen  atqne  in  invidiam  Voss.  1, 
Quod,  si  plures  codd.  firmarent,  non 
displiccret.  Voculam  enim  in  exci- 
disse  pntarem  ob  piimani  seq.  voca- 
buli  syllabam,  ut  modo  dictum  est; 
variatis  autem  prnppositionibus,  ad 
crimen,  atque  in  invidiam  Livium  more 
suo  dixisse;  do  quo  vide  ad  vi.  28.  ^ 
3.  Nunc  tamen,  quum  non  alius  cou- 
s(!Utiaf,  et  versu  proximo  'gloiia  iiec- 
diun  se  vertente  in  invi<liam  '  pra?- 
cesserit,  id  inde  perpcram  a  librario 
repetitum  esse,  verius  vidotur. 

Ex  liberntore  patria-  ad  AquMins  Vi- 
telliosque  recidisse]  Deest  pronomen 
se  :  ad  Aquilios  se  Vitclliosqite.  Rlien. 
Agiiiit  iiio  seciiiidas  Rliciiano  Mss. 
noslri  et  C:iuipan.  proferenles  (exci- 
pio  secundum,  niipenun  novitiiiin 
col\.) ad  Aquilios scVilclliosque.  Scd  non 
ibi,  cum  aiiimadvertit  legi  in  suo,  '  Ibi 
audire  jussi.'  Gebli.  Eodein  loco, 
quo  Rheuuiii  et  Gebliardi  codd.  rh  se 
intriposueruut  etiam  Voss.  2.  Leid. 
1.  Harl.  anibo,  Lipsiens.  et  Port.  Id 
etiam  adsciiptmn  vidi  in  ed.  INIediol. 
1180.  Edidit  ita  quoqiie  Aldus,  sed 
inter  errata  postea  retulit,  voc.se  de- 


6354 


NOTiE   VARIORUM    IN 


leiidam  esse.  Eamdem  etiani  Hav. 
admisit,  sed  ante  verbiim  recidisse 
coUocavit.  Commode  satis  ex  praec. 
periodo  intelligi  et  hue  revocaii  po- 
test. Codd.  tameii  auctoritati  obliic- 
tari  nolo.  Vitelliosque  in  Oxon.  C-  2. 
deesse  Hearne  testatur. 

§  9  Nunqtiainne  ergo,  inqiiit,  nlla 
cdeo  a  vobis  spectuta  virtus  erit^  In 
Pal.  1.  deficit  rb  erit.  Gebh.  Nee 
male  foret,  deleta  praepositione, adeo 
vobis  spectata.  Sic  i.  57.  '  Id  cnique 
s()eclati>siniun)  sit,q\iod  necopiiiato 
viri  adveutu  occniierit  oculis.'  Cati- 
lina  ad  socios  ap.  Sail,  in  Cat.  c.  20. 
*  Ni  virtus  fidesque  vestra  spectata 
niihi  forent.'  Ncc  Iiabet  Voss.  1.  J. 
F.  Gron.  Non  habent  etiam  Leid. 
ambo.  Qiiin  et  vir  doctus  in  ed.  Cu- 
rionis  t^  a  indiicta  virgnia  delevit. 
Terent.  in  Adelph.  v.  C.  5.  '  Nam  is 
nidii  profecto  est  servus  spectatns 
i^atis,  Ciii  domiiiiis  curie  est.'  Alibi 
Liviiim  passivis  dativiim  addidisse 
videbimns  ad  vi.  11.  §  4.  Verbum 
erit  deest  eiiam  in  Lipsiens. 

Ego  me,  ilium  ucerrimum  regum  hos- 
tem,  4iC.  timerem]  Omnia  lia;c  omit- 
tiintnr  in  Hail.  I.  ('anssam  eriandi 
libiaiio  illnd  pra.'buit,  quod  seep  pe- 
liodus,  itidem  atqiie  liaec,  a  vocula 
ego  incipicbat.  \'ide  ad  ix.  11.  ^  11. 
Ego  ilium  me,  transpositis  vocibus,  est 
in  Leid.  '2. 

§  1 0  Ego  si  in  ipsa  arce  Capitolioque 
halnlarem'\  Colloca,  iit  Iiabet  Pal.  2. 
Ego  si  ipsa  in  arce  Cup,  Gebli.  Coin- 
])osilio  ilia  Livio  nun  displjcnit.  Vide 
lioc  lib.  ad  c.  19.  §  8.  Uiii  tamen  co- 
dici,  eiqiie  receiitissinio  et  non  opti- 
ma^ not-<r,  tantiim  tribui  nolim,  nt 
ejus  soliiis  aiictoiitate  viilgatiim  mii- 
telur.  C'j'itc  niilliis  coriiin,  qiios  ron- 
siiliii,  ad.sentit:  nam  Ego  si  ipsa  arce 
Cap.  sine  prapositionc,  Flor.  Voss. 
1.  et  Leid.  2.    Heliqiii  niliil  variant. 

nicltii  me  cTtdere  postern  a  cirihus 
meLs]  lic!<titii<-  sententiam  lioc  mode, 
metui  me  credcrem  posxc.  Uhen.  lilelui 
me  cederrm  posse  Leid.  1.  wie^ia  me 
po$se  credcrem  Harl.  el  Lipsiens.  Re- 


liqui  Rhenano,  cnjns  lectio  longe  me- 
lior,  et  magis  empbatica  est,consen- 
tiunt. 

Tarn  levi  momento  mea  apud  vosfama 
pendet]  Nihil  de  hac  lect.  adnotaruut 
critici,  pree  qua  habent  Pall,  duo, 
tam  levi  atque  momenlanea  ap.  vos  f. 
pendere ;  vel  tam  levi  momenianeaque 
ap,  vos  f.  pendere :  neque  aliter  fuisse 
in  Pal.  2.  e  rasura  vestigavi,  in  quo 
nunc  residet,  tam  levi  viomeyito  mo- 
mentaneaque  mea  apud  vosfama  pendet, 
Gebh.  Non  possum  celaie,  quod  no- 
tavi  ex  Flor.  S.  Marci,  tam  levi  mo- 
menianeaque ap.  vosf,  pendere.  Itidem 
in  Cliifl.  et  Pall,  legi,  me  decent  ex- 
cerpta.  Etsi  vix  decerno,  tanien  in. 
tinitiis  hie  modus  elegantiorest,quani 
nt  a  scribis  profectiim  opiner;  et  Li- 
vium  non  abliorrnisse  a  voce  '  mo- 
mentauens,'  docent  similia  *  superva- 
caueus,'  '  consentaneu<,'  quibiis  alibi 
nsum  memini.  Jac.  Gron.  Vulgata 
lect.  tautumsuperest  in  Voss.  1.  Leid. 
2.  et  Harl.  1.  Sed  tam  levi  momenta- 
neaqve  ap.  vosf,  pendere  Voss.  2.  Leid. 
1.  Port.  Gaertn.  et  Hav.  a  m.  pr. 
quod  et  Hearnio  in  Oxon.  L.  1.  et  2. 
obviiim  fiiit  :  tam  levi  ac  momenianea- 
que me  up.  VdS  f,  pendere  Harl.  2.  tam 
levi  atque  momenlanea  ap.  vosf,  pendet 
Lipsiens.  Et  milii  quoque  lectio, 
quae  Jac.  Gron.  non  displiruit,  magis 
blandiretur,  ila  tamen,  nt  infinitiviini 
refeiiem  ad  proxime  pra'C.  credcrem, 
modo  vocem  '  momentanens  '  liiijus 
aut  proximi  a?vi  essecoustaret.  Nnne 
vero,  quum  viri  docti,  et  inter  eos 
Horiicii.  in  Cogitat.  de  Var.  Ling. 
Lat.  jl-ltat.  p.  170.  docuerint,  anti- 
(piissimiim,  (|ui  ca  nsiis  est,  fuisse 
Tertullian.  illam  probare  non  susti- 
ueo.  Neque  satis  pra'sidii  huic  voci 
qird<sittiin  piito,  tlicondn  Livium  ea- 
dem  f'jinia  alibi  '  supervacaneiis  '  ac 
'  conseiitaiieiis'  dixisse.  Non  eiiim 
ex  sola  analogia  vocem  Livio  non  in- 
dignam  essi'  probari  potest,  seil  po- 
tius  ex  a'qiialium  aiictoiitate.  Neque 
etiam  miiltiim  liic  aiialogiam  jaetari 
posse  video,  quum  nun  a  siniili  the- 


T.    LIVII    HIST.    LfB.    II.    CAP.    7. 


G3G5 


mate  '  nionientanens,'  ac  '  suporva- 
caneiis  '  et  '  consentaiieus,'  (iecliiieii- 
tiir.  Viil<ratiim  tiicri  vidctur  locus  iv. 
32.  '  Turn  trepidam  civitatem,  piaR- 
Conil)iis  per  viros  diinis.sis,  dictator 
ad  concinnem  iidvoc.itam  iiicrepiiit, 
quod  aniuios  ex  tain  levihiis  foituiiae 
nioinentis  suspenses  gererent.* 

Funduta  leviter  files]  Fraudafa 
Gaeitii.  Ita  sivpe  peccasse  lihrarios, 
monnit  Burmann.  ad  Rntil.  Itin.  I.  i. 
vs.  407.  Tnni  lenilerVons.  2.  sollemni 
etiam  eiioie.  Vide  ad  xxxvi.  31.  § 
8.  Prasterea,  alia  vocabulorum  po- 
sitione,  leviter  funduta  fides  Haii.  2. 
Lipsiens.  In  vei  hb.  serp].  tiuam  sim, 
magis  referat  habet  Hav.  intercepto 
T(j)  qui  a  pi  lEcedente  qwtm.  Sed,  male 
in  suas  voces  divisis  liteiis,  qn*  oliin 
continua  seiie  sciiptie  eranf,  quam 
quis  itn  prasfeit  L«'id.  1.  ¥a  in  sinii- 
lein  cod.  etiam  incidisse  videtur  li- 
braiius  Gaeitn.  (jui,  oniissis  litei  is  im, 
in  quibus  sensum  non  videbat,  quam 
quis  tantiiin  scripsit.  Idem  etiam 
referalvr  dedit,  pro  referat.  Vide  ad 
XXXIX.  22.  §  8. 

^  \\.  In  planum  niodo  ades']  Pall. 
deferam  in  piano.  Gebh.  In  piano  eti- 
am Harl.2.  Lipsiens.  et  Port.  Paullo 
ante  Vellia,  Voss.  1.  L«Md.  uterq.  Lip- 
siens. et  Port.  Velleia  Gaertn.  At 
mox  lioc  ipso  §  Vellia  iieriim  Leid.  1. 
Lipsiens.  Gaertn.  et  Port.  Villa  Voss. 
1.  et  Leid.  2.  Deniqne  §  seq.  Velliam 
Voss.  1,  Leid.  2.  Lipsiens.  Port,  el 
Gaertn. 

Ut  vos  supra  suspectum  me  ciretn 
habiteiis']  Pal.  1.  h'ebitis;  Pal.  2.  ha- 
beatis.  Et  quid  proliibet  ita  loqui 
Livium  ?  Gebh.  '  Habere,*  pro  liabi- 
tare,  Livio  in  usu  fuisse,  ostendunt, 
(\ux  notantur  ad  xxx.  4.  §  2.  Quo 
minus  tainen  hie  placeaf,  illud  obstat, 
quod,  Gebhardo  teste,  Pall.  2.  omni- 
um recentissimus  et  nupcrus  acnovi- 
tins  codex  sit,  cui  ipse  ininimam  anc- 
toritatem  tribuere  soleat,  et  meorum 
nuUus,  neque  alii  ab  aliis  inspecti  ei 
consentiant.    Mel  enini  omnes  con- 


stanter  fuibitetis,  nisi  quod  coirupte 
Leid.  1.  prapferat  harbitretis,  et  Lip- 
siens. habebitis.  Neque  ex  suin  dis- 
sensum  notavit  Hearne,  nisi  ex  uno 
Oxon.  N.  qui  legit,  ne  vos  deincepn 
suspectum  me  ciiem  habeatis.  Adsciip- 
sit  simul  locum  Dionys.  Antiq.  v.  p. 
292.  Iva  e^f'nj  'Pwfxaiots,  ws  avrhs  tK- 
KXrtato.^oiv  ecpr],  /SaAAeii'  avrhu  &voiQ(v 
anh  rod  /j.fTfwpou  To7x  XiQois,  ftri  Kd^ia- 
(Tiv  aSiKovvra.  Qui  locus  vul<^atum  non 
mutandum  esse  probare  videtur.  Tb 
supra  etiam  deerat  in  Leid.  2.  cnjus 
loco,  iranspositis  Uteris,  pluia  scrip- 
tiim  erat  in  Voss.  1.  simul  taiiien  ad- 
ditis  iiotis,  (|uibus  interpolator  earn 
vocem  expiingeiidam  esse  indicavit. 

§  12  Et  ubi  nunc  vieus  publicus  est, 
domus  in  injimo  clivo  adijicuta^  Lectio 
veins,  el  ubi  nunc  vicce  pocce  est.  Ne- 
scio,  an  recte  emendaiint,  qui  scrip- 
seriint  vicus  publicus.  Fortassis  me- 
lius scribcretur,  (nam  ad  conjecturas 
Iiic  confugere  necesse  est,)  etubi  nunc 
ririplacd'  est:  ut  subaudiatur  ades, 
vel  templum.  Siquidem  reperio,  Dese 
Viriplacae  sacelliim  ad  Veliani  fuisse. 
Sic  autem  distingui  verba  debent : 
Delata  confeslim  materia  omnis  infra 
Veliam,  et  ubi  nunc  vicus  pttblicus  est  : 
sive,  et  ubi  nunc  Viriplacce  est,  domus 
in  infimo  clivo  adificata.  Rben.  I\Ii- 
ror,  Hlienauiim  corrigendum  putasse, 
Viriplacce,  ciim  unum  tantum  libruni 
invenerit,  in  quo  esset,  ubi  nunc  vica 
poccE.  Qiios  quidem  ego  h-gi,  ii  ha- 
bent,  ubi  nunc  via  publico  est.  Veruni 
vitiose  litrumqiie.  Nam  Plut.  in  Po- 
plic.  p.  102.  ait,  iiirov  vvv  Up6v  icrn 
Ovi'KO?  TrSirXtKos  ovofxa^S/jLfvos.  Front, 
de  Aqiiad.  lib.  ii.  meminit '  vici  Pub- 
licii:'  ut  verear,  ne  legendum  sit, 
vicus  Publicius.  Sigon.  Stabiliri  liipc 
lectio  Plutarclii  fide  videlurin  Poplic. 
p.  102.   Kal  KareaKtvaatv  olKiav  ^/ceiVTjr 

HiTpiCOTfpaV,   UtTOV     VVt>    ifpSv  (CTTt   OviKOS 

ir6ir\iKos  bvopia^6fi(vov.  Sed  videtur 
tantum;  in  re  contra  est.  Ait  enim 
oirov  Up6v  iart.  At,  die  niilii,  quis 
templum  audivit  Vici  pubiici  ?    aut 


6366 


NOTiE    VARIORUM    IN 


quis  eo  nomine  Deiis?  Sed  et  Vario 
refiitat  ap.  Asconiiim  commentario 
in  L.  Pisonem  c.  22.  '  Vai  ronein  au- 
tem  tradere,  M.  Valerio,  quia  sxpiiis 
vicerat,  a-iles  in  Palalio  tiibutas,  L. 
Higinins  elicit  in  iibio  piiore  de  viiis 
Claris:  et  P.  Valerio  Volesi  filio  Po- 
plicolffi  aedes  publicas  sub  Velia,  tibi 
nunc  aedes  Victorias  est,  populuni  ex 
lege,'  (scribe  ea  lege,)  '  quani  ipse  tn- 
lerat,  concessisse.'  Ecce  :  nonne 
clare  ttbi  nunc  cedes  Viclorur  est?  niliil 
auteni  de  vice.  Sed  et  nescio  quid 
aliud  nionslri  alunt  vett.  libb.  Rlie- 
nani  codex  vbi  nunc  view  poca ;  mens, 
viceputve.  Anne  igitur,  ubi  nunc  Vk- 
toricB  est  in  Livio  ex  Asconii  fide  le- 
giinus  ?  Qua  sane  simplex  et  aperta 
Veritas  videtur  :  an  remotius  etiani 
aliquod  verbinn  indagaiiduni  est,  quod 
turbarit  exscriptores?  Et  videnduni, 
hercle,  ne  Vicepolce  Te.U\\eiH\»m:  quo 
ipso  tanien  nomine  Victoriam  dixe- 
rnnt  prisci.  Vox  ea  quideni  in  Sene- 
cae  ludo  de  morte  Claudii,  '  Proxi- 
mus  iiiterrogatur  senteutiam  Diespi- 
ter,  Vicepotap  filius.'  Et  juvat  aiiquid 
Isidorus,  qui  observat,  anti(|U(is  '  \'i- 
ciam,  'Victoriam'  dixisse.  Composita 
igitur  vox  fuerit,a  '  Vicia'  et  'posse,' 
quasi  vinceudi  Dea  ilia  potens.  Jos. 
tanien  Seal,  in  ('atull.  Seneca^  isto  lo- 
co, queni  dixi,  Niccpunc  aguoscil  Grai- 
ca  voce,  (juasi  toO  f^iKijcpopu.  Quidipiid 
sit,  ahcrutiiim  iiic  eligani,  ubi  hunc 
Viccputa-  est,  sive  J^iccporw,  el  iutel- 
ligani  crdem.  l*lut.  etiam  eniendeni 
ad  Livii  cxeniplum.  Lipsius,  Epist. 
Qiiaest.  II.  1 1.  Egrcgium  aildam  Cic. 
de  Leg.  ii.  11.  locum  :  Quod  sifmgen- 
da  nomina,  potius  vinccndi  <U<iue  pulinn- 
di  Viccpola  :  slatassnndi<]ue  co'^uomina 
SltUoris  il  Invicli  Jovis,  ifc.  Sic  enim 
a  verbis  et  a  positura  corruptum  viil- 
go  emcndcm  locum.  Nisi  mage  ita 
li'gi  placet:  (juod  si  fnigoida  nomina, 
potius  vinccndi  atquc  poliundi sliilassun- 
diiiuc  ciif^Homina  Viccpnla\  Statinis,  et 
iniicli  Joris,  H^c.  Vel,  Quod  si  Jin;;  in- 
da  nomina,  pulius  vinccndi  utquc  poti~ 


undi,  statussandi  cogiiomina  VicepolcS, 
Ittiicti  Jovis,  et  Statoris.  Vide  quo- 
que  Scliegk.  in  Praimessis  Epist.  i. 
Klock.  Cum  vet.  codice  Lipsii  mem- 
branae  nostra",  tarn  Colouienses, 
qtiam  Fuldenses,  congruunt.  3Iodius. 
Nicol.  Faber  in  Sen.  ludum  docet, 
legendum  Vica  Potcc  ex  Mss.  H. 
Vales.  Sunima  Velia,  ubi  Publicola 
domum  jedificabat,  erat  in  nionte 
Palatine,  regione  x.  urbis  Romae,  se- 
cuuduni  divisionem  postea  ab  Augus- 
to  institutam.  Vide  Victor,  in  Descr. 
TJrb.  Roui.  Et  quidem  in  ea  parte 
mentis  Palatini,  qu*  res|)iciebat 
forum  Romanum  et  niontem  Capitel. 
Dion.  Halic.  Antiq.  Rom.  v.  p.  292. 
"Ot(  Tr/v  oiKiav  if  iiricpd^vi^  rdvtf  /care- 
CKevaaaro,  X6<pov  v-KepKeifi€Vov  rrjs  ayo- 
pas  i\pT]\bv  eVteiKcos  Kol  TTip'nofxov,  hv 
KaKovai  'VoipLoioi  ''S.Xlav,  fKX(^6.p.ivos. 
Plut.  in  Public,  p.  102.  OvaXfpios 
cfKii  rpayiKwTepov  vTrh  t7;j'  Ka\ovij.(i/T)v 
Ovf\iav  eiKiav,  ii:iKpiixapi.iV7)v  rf  ayopS, 
Hol  KaSopSiaav  €|  vy\iovs  oTrnvTO.  Viden- 
di  ex  recentioribus  Donat.  de  Urb. 
Rom.  u.  10.  et  Nardiu.  Roma;  Vet.  v. 
4.ct5.  Quum  autem  simpliciter '  ma- 
teria omnis  infra  Veliam  delata,  et 
domus  in  intimo  clivo  a-diticata'  fii- 
isse  dicatur,  lucus,  ubi  nova  domus 
constructa  est,  non  longc  a  summa 
Velia  remotus  fuisse  ceiisendus  est. 
Quin  etiani  id  decent  verba  privcedd. 
'  Deferam  non  in  planum  modo  ledes, 
sed  colli  etiam  subjiciatn  ;  lit  vos  su- 
pra suspectum  mn  civem  liabitetis:' 
et  qua>  ad  eiim  locum  ex  niun.  adla- 
ta  sunt.  Iliuc  palet,  omnino  scrvari 
non  potnisse  lect.  ubi  nunc  vicus  pub- 
licus  est,  qu2e  olim  cxstitit  in  cdd. 
omnibus  ante  Grut.  Iici-t  ei  favere 
videatur  Robortt'll.  Annot.  ii.  55. 
'  Vicus  '  enim  '  Publiciis  '  ftiit  in  scx- 
ta  regiune  urbis,  Alta  semita  dicta,  a 
I'alatio  satis  rcmola.  Vide  Sex.  liii- 
fum  in  Descr.  Urbis.  Nardil),  qui- 
dem RnniiP  \el.  v.  15.  '  vicum  pub- 
licum '  vocitatam  illam  viam  per- 
(juani  vorisimile  esse  cxistimat,  qua? 


T.    LIVII    HIST.    LIB.    II.    CAP.    8. 


()3G7 


a  Sacra  via  ad  Circnni  terulit.  Ve- 
rum  miUo  argiimento  vciisimililiuii- 
nem  istius  opinionis  ;ul«trtixit.  In 
Livio  vero,  pro  viciis  puhlieus,  scri- 
bciidiim  conjicit  Vicus  Pohlicius,  de 
quo  se  alias  diotunim  poliicetiir.  Id 
autem  nnm  postea  perfecerit,  me 
nescire  profiteer.  Et  ita  jam  antea 
Sigonins  emendarat.  Vernm  neque 
lianc  conjectiiram  prohandain  ccnseo. 
Ex  loco  enini  Froiitin.  qneni  Sigoiiius 
landavit,  patet,  vicimi  liiinc  iion  Pu- 
blicium,  sed  Puhlicii,  vocatiini.  Ita 
enim  Frontin.  de  AqiiFfd.  i.  p.  222. 
'  Incipit  distribui  vetus  Anio  vico 
Piiblicii,  ad  portani  Trigcininani,  (nii 
locus  Saliiise  adpellantur.'  Pra-ter- 
ea  liinc  ronstat,  vicnni  Pnblicii  fu- 
isse  lion  in  moute  Palatino,  vel  circa 
forum  Homanum,  re^ione  urliis  vel 
octava  vel  decinia,  sed  iindecima, 
quae  Circus  INIaximus  vocata  est,  ubi 
etiam  P.  Victor  '  portani  Tri|i;eniinani 
et  Salinas'  memoravit.  Ilecie  etiaui 
yiri  docti  fonjectnram  Rlienani  ubi 
nu7ic  ViripUtca'  est,  rcjecerunt.  iEdes 
enim  Viriplactr  dedicata  est  in  iiionte 
Palatino,  teste  Val.Max.  ii.  1.  ex.  5. 
At  domus  Valerii  verosimiliter  in  inia 
Velia,  sive  '  in  infinio  rlivo  : '  vel  '  in 
piano,'  non  in  monte  constrncta  est. 
Nttqne  placet  etiam  ubi  nunc  Victoncc 
est,  de  quo  aliquid  nioniiit  Lipsius, 
qnodqnc  tantuni  non  adoptavil  Nar- 
dinns  loc.  land.  Longius  inim  ea 
scriptnra  a  vestigiis  manuscriptoruni 
recedit,  neque  caiissa  dari  potest, 
cur  scribaj  librarii  voci  iiotissimaR 
Victoria  alias  longe  ignotiorcs  substi- 
tiierint.  Contra  nihil  verius  video, 
qnani  quod  Lipsio  in  menteni  vcnit, 
et  a  Gmtero  receptum  est,  ubi  nunc 
VicapottB  est.  Ita  enim  est  in  Voss. 
1.  et  Hearnii  Oxon.  L.  1.  N.  et  C. 
Eodeni  etiam  pleroriiiiique  reliqiio- 
runi  codd.  vestiiria  diicnnt :  nam  rt- 
cus  puiica;  est  in  Voss.  2.  Vice  poccc 
in  Leid.  1.  vice  pote  in  Lo'itl.  2.  vice 
potec  in  Klock.  viccc  poca  in  Harl.  I. 
vieepublice  in  Lipsiens.    vice  ])ucc  in 


Port.  Sed  in  marg.  ejusdcm  via 
puhlica,  quod  in  contextu  liabet  Harl. 
2.  Uims  tanlum  Hav.  pru fert  vicus 
puplicus,  et  vicus  publicus  Flor.  Totam 
periodtim  a  verbis  delala  confestim 
nsqne  ad  fineiii  capitis  in  Oxon.  L.  1. 
deesse  testatnr  Hearne.  Nescio  ita- 
qiie,  unde  factum  sit,  quod  mox  in 
eodem  se  Vicepotcc  reperissc  tcstetnr. 
IVIorari  posset  locus  Pint,  a  Sigoiiio 
landatus.  Veriim  Nic.  Faber  loco  a 
Vales,  iiidicato  monet,  in  sex  Mss. 
bibliotbecit  regiae,  ac  tribiis  Herrici 
Memniii  summo  consensu  legi  Snov 
vvv  IfpSv  fffTi  OviKus  VloKas  ovofxa^Ofie- 
vav.  Et  ita  quoqne  in  cod.  Vulcobi- 
aiio  aliisqup  supere^se  notarnnt,  qui 
varias  lectiones  I'lutaiclii  edition! 
Francof.  snbjecerunt.  13e  Viccepota, 
sive  Vica  Puta,  videndi  sunt  Scliegk. 
in  Obs.  Praemess.  epist.  1.  et  Graev. 
quapcpie  eo  ex  Ruben.  Elect,  i.  7. 
advocavit,  ad  Cic.  Orat.  de  Arusp. 
Resp.  c.  8.  Tandem  domus  in  infi- 
mo  ctivo  crdificata  est  pra'ferunt  Voss. 
1.  et  Leid.  2.  t^  est  adjecto,  quod 
melius  abest  ab  aliis. 

Cap. AMI.  j\  Qucercgnisuspicione 
consuhm  absolverrnt]  Ahsolterint  Voss. 
1.  uhsolverunt  Leid.  2.  suxpicioneui 
etiaui  Hav. 

Inde  cn'j:nomen  factum  Publicola:  cst'\ 
Scribe  Pnplicolw  ex  fide  Capitolino- 
rnui  marniornm,  et  Gra^corum  li- 
broriim  Dionysii,  Plutarclii,  Dionis; 
pra>terea  ex  etyniologia  vocis.  Est 
eiiiui  Poplicola,  ut  ail  Dionys.  Antiq. 
V.  p.  2lt3.57j;uoK:7;57;$,  id  ef~{,poptdum  co- 
lens:  quanujuam  Prisrian.  ait,  a  ve- 
tustissimis  Latinis  '  Poblicnm'  esse 
dicttim.  Siifon.  Sigonins  ex  Fastis 
Capitol.  PoplicoUc.  Sed  Pall.  Mss.  ad- 
stipnlantnr  vnjgatis.  Gebh.  Publico- 
he,  pro  PoplicoUc,  receiitioniiii  aucto- 
rnm  errorem  esse,  qui  etiam  nunc  in 
niultis  scriptorum  exemplaribiis  per- 
tinaciter  remanet,  docet  etiam  Pigli. 
in  Annal.  ad  ann.  (CXLiv.  p.  GD.  P. 
Valerium  enim  popnli  majestatcm 
venerando  Poplicolae  cognomen  adsc- 


6368 


N0T7E   VARIORUM    IN 


cutum  esse,  teste  Val.  Max.  iv.  1.  ex. 

I.  et  Poplicolain  insigni  nomine  ciil- 
tam  plebein  retiilisse,  teste  Silio  Ital. 

II.  8.  Eamdem  scriptnram  slabiliie 
▼idetiir  locus  Liv.iii.  18.  '  Memorem 
se  majoruni  siiorum,  memorem  cog- 
nominis,  quo  pojuili  colentli  velut  he- 
reditaria ciira  sibi  a  mnjoribus  tradi- 
ta  esset,  concilium  plebis  non  inpedi- 
turuni.'  Codd.  Liviani  pertinaciter 
PublicolcB  servant,  nisi  quod  Leid.  2. 
et  in  marg.  Voss.  I.  liabeant  Plebi- 
colce.  Et  earn  qnoqne  lect.  non  nihil 
iirmat  locus  Liv.  vii.  32.  '  Non,  &c. 
Publicolarum  vetustum  familiae  nos- 
tfJe  cognomen  memoria  excessit. 
Semper  ego  plebem  Romanani,  &C. 
Colo  atque  colui.'  Sed  de  vera  or- 
thograpliia  hujus  vocis  videndus  est 
Duk.  ad  Flor.  i.  9.  §  4.  et  qiias  notavi 
ad  Sil.  Ital.  ii.  8. 

§  2  Sacrandoque  cum  bonis  capite 
ejus]  Coelius  Rhodig.  xii.  11.  '  sacra- 
turn  hominis  caput'  interpretatur  ex 
Dionys.  Halicarn.  Antiq.  R<nn.  ii. 
p.  84.  hominem,  qiiem  occidere  lice- 
ret.  Ego  quidem  doctissimi  viri  sen- 
tentiam  non  improbo;  sed  'sacra- 
tum  '  hoc  loco  ' caput '  expono  exse- 
cratnm,Graecis  KardpaTos ;  juxtaillud 
Virg.  JEn.  in.  56.  'quid  non  morta- 
lia  pectora  cogis,  Auri  sacra  fames  ?' 
Sic  Horat.  Serm.  ii.  6.  '  intestabi- 
lis  et  sacer  esto:'  quod  pariter  Ma- 
crobius  docuit  Saturn,  iii.  7.  Sic 
epilepsi-jB  morbus  sacer  apud  medicos 
vocatus,  id  est,  exsecrandus,  quidquid 
alii  intcrpretali  sunt,  quos  redargu- 
ere  facile  |)ossumus  ex  Galeni  dictis 
in  Prognost.  com.  1.  el  de  Morbis 
Vulgaribus  com.  6.  in  Sextum.  Apud 
eosdcm  et  herpctis  genus  'sacer  ig- 
nis' dirtus,  ciijus  meminit  Plin.  xxvi. 
11.  et  in  pecudibus  observavit  Co- 
lum.  VII.  5.  et  '  sacer  serpens,'  Upa 
Gra*cis,  oh  feritatem  scilicet  cxse- 
cran<lns  dictus.  Erit  itacpie  'caput 
•acratnni,'  iii  fallor,  I^ivio  homo  abo- 
minaniluB,  al(|ue  nb  omnibus  advi-r- 
•andut,  cujusmodi  ttuut  hi,  quos  nos 


excommunicates  vocamus,  hoc  est, 
ab  hominum  Christianorum  consortio 
abactos,  anatliematizatos  etiani  dic- 
tos,  hoc  est,  detestatos,  devovendos, 
a  voce  Graeca  avddriixa,  quod  est  se- 
junctio,  alienatio.  Hujusmodi  homi- 
nes ethnicis  antiquis  violare  impnne 
fas  erat.  In  hnuc  sensum  scripsit 
Cic.  in  Orat.  pro  Corn.  Balb.  c.  14. 
'  Quum  caput  ejus,  qui  contra  legem 
fecit,  consecralur.'  M.  Donat.  Liv. 
111.  55. '  Qui  tribunis  plebis,  eedilibus, 
judicibus,  decemviris  nocuisset,  ejns 
caput  Jovi  sacrum  esset.'  Adscrip- 
serat  Klock.  ad  marginem,  videndum 
esse  Brisson.  de  Formul.  ii.  p.  154. 
et  155.  p.m.  139.  et  140. 

Consilia  inisset.  Grutce  in  vulgus 
leges  fuere,  quas]  Obsecntus  sum  Cor- 
tio,  qui,  literis  ad  me  datis,  distinc- 
tionem  mutandam,  ac  scribendum 
inonuit,  consilia  inisset,  gratcB  in  vul- 
gus leges  fuere.  Quas  quum  solus,  Oliiu 
major  distinctio  erat  post  voces  cort' 
silia  inissetf  et  contra  minor  post  vo- 
ces leges  fuere.  Ceterum  iniisset,  pro 
inisset,  Voss.  2.    tniscet  Lipsiens. 

§  3  Turn  deinde  comitia  coUegce  sub- 
rogando  hnbuit]  Comitia  de  collega  snb- 
rogando  Hearnii  Oxon.  N.  Sed  male. 
Liv.  I.  35.  '  Ego  magis  Tarquinius 
instare,  ut  qiiam  priuuim  comilia  re- 
gi  creaudo  tierent.'  vi.  36.  '  Agi- 
tcdimi,  comitia  indicite,  Palres,  tri- 
bunis militum  creaiidis.'  xxii.  35. 
•  Ut  in  manu  ejus  essent  comitia  ro- 
gando collega".'  xxin.  31.  '  Taciti 
primo  exspectaverant  homines,  uti 
consul  comitia  collegse  treando  ha- 
beret.'  xxvi.  22.  '  Fulvius  Romain 
comitiorum  caussa  arcessitus,  quuin 
comitia  consulibus  rogandis  haberet.' 
Ita  '  comitia  tribiuiis,'  '  consulibus 
creandis'  passim  ap.  Liv.  ut  iv.  6. 
'  Comitia  tribunis  consulari  potestate 
tribus  cri-andis  indicuntur.'  xxiii. 
31.  •  Postquam  IMarrellus  ab  exerci- 
lu  rc<liil,  comitia  uni  ronsuli  rogando 
in  locum  L.  l*ostumii  odicuntur  :  '  et 
ita  sa:pc  alibi.     Paullo  ante  sua  unius 


T.    LIVII  HIST.    LIU.    II.    CAP.    8. 


G.*3G9 


gratia  in  his  esset  ordiiie  alio  Hav. 

§  4  Ad  con.siduria  munera  ubeunda 
intra  puucos  dies  mnritur^  Cunsularia 
munia  Voss.  2.  Quoil  se  qiioqiie  in 
vet.  lib.  invenisse  Sij»on.  prima  Sdio- 
lionini  ed.  professus  est,  scd  in  sec. 
oniisit.  Vide  ad  Liv.  xxxvi.  31.  §  12. 
Tiiin  inter  paucos  dies  Hav.  Male. 
Vide  Gron.  ad  i.  10.  §  7.  Eas  voces 
scribas  confiindeie  solitos  esse,  infra 
(iicendiim  erit  ad  v.  27.  §  3.  Infra 
paucos  dies  Harl.  2.  Etiani  lia'C  vo- 
cabiila  in  Mss.  perniiitaii,  postea  do- 
cebo  ad  xxxiv.  50.  §  3.  Liv.  hoc 
lib.  c.  25.  '  Postero  die  ad  Stiessani 
Pometiam,  quo  coiifiigerant  liostes, 
legioiiibiis  ductis,  intra  paiicos  dies 
oppidiim  capitur.'  c.  27.  '  Victor  tot 
intra  paucos  dies  bellis  Uonianus  pro- 
niissa  consiilis  tidenique  senatus  ex- 
spectabat.'  c.  3G.  '  Filiiim  nainquc 
intra  paucos  dies  aniisit.'  ix.  34. 
*  Tenuit  deinceps  omnes  censores 
intra  centum  annornm  spatitim  :  '  eod. 
cap.  '  Intra  vicesimnni  diem  infienti- 
bus  rebus  gestis  dictatiira  se  abdica- 
veriint :'  et  adiiiic  eod.  cap.  '  Nnper 
intra  decern  annos  C.  Ma?niiis  dicta- 
tor, lit  privatus  obviam  iret  criniini, 
dictatiira  se  abdicavit.'  c.  45.  '  Unutn 
et  qiiadraginta  oppida  intra  dies 
qiiinqnagiiita  omnia  obpngnando  ce- 
penint.'  xxiii.  41.  '  Quani  Manlius, 
victore  exeroitii  adgressus,  intra  pan- 
cos  dies  recepit.'  xliv.  19.  '  Cognitis 
niox,  quEB  iiosci  prills  in  rem  esset, 
relatiiriiin  :  id  fore  intra  perpaucos 
dies.' 

M.  Horatius  Pulvillus']  Pal.  2.  Mar- 
tins Oratius.  Gebli.  M.  Oratius  Pulv. 
Port.  Harl.  2.  Hav.  et  Lipsiens.  Ad- 
spiralio  in  hoc  nomine  sa<piiis  uinit- 
titnr  in  Mss. 

§  5  Credo,  quod  nulla  gesta  res  in- 
tignem  fecerit  consulatum']  In  cod. 
Borbetom.  legitur,  credo,  quia  nulla 
gesta  res.  Necerat  opns,  pro  quia, 
quod  scribere.  Rhen.  Onines  iiiain 
nostri  eiiundationi  Rbenaiii  favent. 
An  priinis  editoribus  aliisve,  qui  pri- 


oris  Icctionis  iniitaiida;  auctores  ex- 
aliteruntjTb  quod  siibstiliiendi  caussa 
forte  exstitit,  qiioiiiam  sibi  peisiia- 
derent,  vori  quia  non  recte  snbjiinc- 
tiviim  addi  posse.  At  infinitis  locis 
Livii  contraiiiim  eviucitur.   Ita  ii.  G. 

•  Eos  inter  se,  quia  nemo  iiiiiis  satis 
digiiiis  regno  visiis  sit,  partes  regiii 
rapiiisse.'  c.  23. '  Ait,  se  inililanteni, 
quia  propter  populationes  agri  non 
friictu  niodo  canierit,  sed  villa  in- 
consa  fiiei'it,  aes  alieniim  fecisse.'  c. 
55.  'Ad  Voleroneni  Pnbliliiini,  quia, 
quod  ordiiies  duxisset,  ncgaret  se 
militein  fieri  debere,  lictor  missus 
est.'  III.  22.  '  Ubi  qiiuin  Volsci,  quia 
nondiim  ab  /Eqiiis  venisset  exerciliis, 
dimicare  non  aiisi,  qiieniadniodiim 
qiiieti  vallo  se  tutarentiir,  paraient.' 
c.  51.  '  Admonet  milites  Virgiiiiiis, 
in  re  non  inaxiiua  jiaiillo  ante  trepL- 
datnm  esse,  quia  sine  capite  niultitu- 
do  fiierit.'  iv.  2.  '  Quia  tiini  conces- 
siim  sit  de  tribiinis,  iterum  conces- 
suni  esse.'  c.  7. 'Sunt  qui,  quia  duo 
consules  obire  tot  siniiil  bella  neqni- 
rent,  tribiinos  niilitum  tres  creatos 
dicant.'  c.  2G.  '  Senatiii  dictatoreni 
dici  placiiit,  quia  niajore  conatu, 
qiiam  alias  iimquam,  rebcllarent.'  c. 
57.  'Tacuisse  se  tani  din,  non  quia 
incertus  senteiitiae  fuerit,  sed  quia 
maluerit,  collegas  sua  sponte  cedere 
auctoritati  senatus.'  c.  58.  '  Ab  se- 
natu  impetratiim,  quia  diseordia  in- 
testina  laborarent  Veientes,  ne  res 
ab  iis  repeterentiir.'  v.  4.  '  Nega- 
bant  niippr  danda  esse  aera  militibus, 
quia   nnmqiiaiu    data    esseiit.'    c.  17. 

*  Antea  se  id  Veieiiiibus  ncgasse, 
quia,  unde  consilium  nun  petissent 
super  taiita  re,  aiixilium  petere  non 
deberent.'  vn.  3.  '  Eoque  Minerva; 
tempio  dicatam  legem,  quia  niimerus 
Minervit  iiiventuiu  sit.'  c.  4.  '  Ubi 
fiiimmo  loco  natiis  dictatoiiii<«  juve- 
nis  quotidiana  iiiisena  discerei,  vere 
im[)eiiosa  patie  se  natum  esse  :  at 
qiiam  ob  noxaui  r  quia  iufaciindior 
sit,  et  lingua  inpronitus.'   c.  16. '  Pa- 


6370 


NOT^   VARIORUM    IN 


ties,  quia  ea  lege  hand  parvum  vec- 
tigal  inopi  a?iaiio  additum  esset, 
aiictores  fiiertint.'  c.  32.  'Belloque, 
quia  non  reddeientiir,  soliemni  more 
indicto,  decieverunt,  tit  prinio  quo- 
que  tempore  de  ea  re  ad  populum 
ferretur.'  ix.  9.  'Id  istos  magis,  ne 
dedaritur,  quam  quia  ita  se  res  lia- 
beat,  dicere,  quis  adeo  juris  feciali- 
uin  expers  est,  qui  ignoretr'  c.  46. 
'  Quum  adpareret  aedilibus,  fierique 
se  pro  tribu  aedileui  videret,  neque 
accipi  nonien,  quia  scriptum  faceret.' 
X.  11.  'Questum,  quia  conditionibus 
pellicere  se  nequiveriut  ad  societa- 
tem  armorum,  Samnites  infesto  ex- 
ercitu  ingressos  fines  sues  vastare.' 
c.  41.  '  Ad  urbem  Scipioni  majore  re- 
sistitur  vi,  non  quia  pins  animi  vic- 
tis  esset,  sed  melius  muri,  quam  val- 
lum, armatos  arcent.'  Quibus  duo- 
bus  posterioribus,  ut  et  aliis  plur'ibus 
sup.  iaudatis  iocis,  varie  etiam  tur- 
bant  codd.  Alia  Livii  exempla  vide 
ad  Epit.  LX.  Ita  et  Heins.  ap.  Ovid, 
eniendavit  E|iist.  Her.  ix.  27.  '  At 
bene  nupta  feror,  quia  noniinerHer- 
culis  uxor  :'  ubi  vulgo  edebatur  7io- 
minor.  Et  liinc  vindicandus  videtnr 
locus  Cic.  de  Amicit.  c.  4.  '  Reoor- 
datione  aniicitife  sic  fruor,  ut  beate 
vixisse  videar,  quia  cum  .Scipione 
vixeriiii  :'  ubi  Grapv.conjicit,  scriben- 
dum  i]ui  cum  Scipione  vixcrim :  ad- 
dens,  aiioqniu  Cic.  scribere  debuisse, 
quia  cum  Scipione  vixi.  Sed  nihil  niu- 
tanduni  esse,  ex  adpositis  exemplis 
abunde  patet.  Ita  et  Plin.  loquitur 
II.  10.  'Adraones  ine,  codicillos  Aci- 
liani,  qui  nie  ex  parte  instituit  liere- 
dcm,  pro  non  scriptis  habcndos,  quia 
Jion  sint  confirmati  testamento.'  Ubi 
non  videtur  auditiidus  Mediceus,  li- 
cet inlcccrrimus  alioqui  cod.  quia  non 
sunt  cxiiibens,  quoniani  i'iin.  alibi 
ttiani  TO  lyum  subjunctivo  jungit;  ut 
I.  I.  ILp.  i:{.  '  Qutritur  se  diem,  quia 
non  p<M(lidcrit,  perdidihse."  Citenun 
voces  ijuoil  el  quia  Mipe  in  Mss.  con- 
fundi    dicam    tid    xxxviii.  3G.  §   4. 


Alio  etiam  ordine  quia  milld  res  gesta 
Gaertn. 

Memoria  intercidisse'}  Memorinm  in- 
tercidisse  Voss.  am  bo,  Leid.  2.  Port. 
Hav.  a  m.  sec.  et  Hearnii  Oxon.  N. 
Sen.  de  Benef.  in.  1.  '  Utrum  tu  pe- 
jorem  vocas,  apud  quem  gratia  bene- 
ficii  intercidit,  an  apud  quem  etiam 
memoria  i'  Ita  '  memoria  abiit'  sup. 
II.  4.  '  Eos  quoque  in  societatem  con- 
silii  avunculi  adsumunt,  prsterea  et 
iiobiles  aliquot  adolescentes  conscii 
adsumti,  qiiortnn  vetustate  memoria 
abiit.'  At  pro  vulgato  slant  ex  nos- 
tris  Leid.  1.  uterq.  Harl.  Lipsiens. 
et  Gaertn.  ut '  intercidere  memoria,' 
sit  excidere.  Ita  Val.  Max.  v.  2. 
Ex.  ext.  in  |)rinc. '  Dum  honesti  ac- 
tus etiam  ab  infimis  editi  memoria 
non  intercidant.' 

§  6  Consules  soriiti,  titer  dedicaretl 
Sortiti  sunt,  titer  ded.  Port.  Mox  Ve- 
hienttim  Leid.  1.  et  Hav.  Vejentem 
vett.   edd.   Male.     Vide    ad   v.   15. 

§  n. 

§  7  Fccdiim  inter  precationem  Deum 
nuncium  incutiiint]  Interpretationc  De- 
urn  Hav.  fccdum  inierp.  Detun  nuncium 
incutiunt  Gaertn.  facdiim  intcrp.  Deum 
nuncium  incurril  Leid.  2.  Moxfunes- 
tamqne familiam  Lipsiens.  Tuni,  alio 
ordine  vocabtdorum,  ded.  temp,  non 
posse  einn  Harl.  2.  ded.  ettm  no7i  posse 
temp.  Hav. 

§  8  Non  credidcril  factum,  an  ian- 
tum  roboris  unimo  fuerit]  Hie  rursum 
transposit*;  sunt  dictiones,  quasi  non 
melius  sonet,  quod  in  vet.  volumine 
liabrtur  nn  tan.  an.  roll,  fiieril.  Hiien. 
An  nnn  cred.  factum  Hav.  quod  inter 
librarii  iiieptias  referendum.  Prior 
cnim  dubilaiidi  parlicula  passim  a 
scriptoribiisomittisolcf.  Infra  line  lib. 
c.  40.  '  Sine,  priiisqiiam  complexuni 
accipio,  sciam,  inquit,  ad  liostrni,  an 
ad  filiiim  venerim?  captiva,  niaterne 
ill  castris  tuis  sim  ?'  ubi  cti.iin  in  uno 
rod.  an  ad  liostem,  eodciii  rirore.  in. 
15.  '  Inccrti,  <|uod  malum  rcpenti- 
iiuni,    externum    an    intcstinuin,   ab 


T.    LIVII    HIST.    LIB.    II.    CAP.   9. 


G371 


o<ii()  i)lebis  an  ab  servili  fram]e,civi- 
tatiiii  invasisset :'  ubi  iteniin,  sed 
alio  inodo,  turbatiir  in  Voss.2.  iv.43. 
'  Si  (luid  increjtct  tenoris,  sine  pa- 
tiicio  inagistratii  placere  lempiibli- 
cani  obprimi?  non  exeicitiini,  non 
(liiccni  sciibendo  exercitui  esse?  an 
bello  intestino  beiUini  externum  pro- 
pulsaturos  ? '  c.  55.  '  Consiiles  anibo 
profecti  sint  ad  arcem  Carventanam, 
an  alter  ad  coioitia  liabcnda  siibstite- 
rit,  incertnni  diversi  aiictoics  faci- 
unt.'  Et  hie  etiani  ante  Klien.  ton- 
sules  an  awtoedebatur.  xlii.  12. '  Su- 
es bonorc.s,  cujiis  nicrita  in  eani  gen- 
teni  privatini  an  piiblice  sint  niajora, 
vix  dici  posset,  partim  desevtos  per 
incultiun  ac  negligentiam,  partin) 
liostiliter  sublatos  esse.'  Similiter 
Tac.  Ann.  IV.  40.  'Posse  ipsani  Li- 
viam  statiiere,  nubenduni  post  Dni- 
suni,  an  in  penatibiis  iisdem  toloran- 
diim  liabcret.'  Vide,  (jiia;  notavi  ad 
Siiii  1.  IV.  vs.  78.  et  supra  ad  Li  v.  i.4G. 
^4.  Cort.  ad  Sail.  Jug.  c.  3L  §  5.  ad 
Piin.  I.  3.  et  Torren.  ad  Val.  Max.  ii. 
8.  ex.  4.  Praeterea  taut.  an.  ruboris, 
lit  in  suu  itivenit  Rhcn.  etiani  omnes 
nostri.  Insuper  Non  cred.  futiim 
Leid.  1.  Ita  sa>pe  variant  codd. 
Vide  ad  iii.  40.  ^  9. 

Nihil  aliud  ad  eum  nuncium  a  pro- 
posito  aversus]  Pal.  1.  Nihil  al.  ad  eum 
nun.  iipjiosito  ausus.  Exsculpite  ex 
hoc  qiiercu  ali(|uid.  Gebh.  Apposito 
etiam  Harl.  1.  Deinde  adversus  Flor. 
Voss.  auibo,  Leid.  2.  Hav.  et  Lipsi- 
ens.  in  cujusinarg.  recte  aversus  a  m. 
sec.  eniciuialur.  Solleinnis  hie  scri- 
barnni  error  est,  a  quibus  passim  ea 
vocabula  in  membranis  aiitiq.  com- 
nuitata  occurrunt.  Vide  ad  c.  31.  § 
6.  Ex  Pal.  1.  autem  Icctione  apud 
Gebh.  nihil  aliud  exscnlpi  potest,  vel 
debet,  quam  quod  vuli;o  edilur  ;  ru- 
jus  etiam  in  ilia  scriptura  nianifesla 
siipcrsunt  vestigia.  Noque  alio  ab 
recepta  left,  difl'ert,  qiiaiii  quod  duw 
Mota,  quibus  per  compendium  con- 
tracta  scriptura  indicatur,  omissae 
sint,  et  duo  vocabula  male  coiijuu- 


gantur  :  apposito  exaratum  est,  pro  a 
jposito,  id  est,  a  proposito:  au'sus  au- 
tem pro  aversus,  eadcm  ratione,  qua 
sev'us  pro  sevcrus  scribi  vidcbimus  ad 
Epit.  lib.  Lvii.  ]\Iox  cad.  hccc.  iffcrri 
Florcnt. 

§  9  Inde  P.  Valerius  iterum,  T.  Lu- 
cretius] Item,  pro  iterum,  Leid.  2.  et 
Gaertn.  quomodo  et  alibi  peccarunt 
librarii.  Consuletida  (piae  nolantur 
ad  Epit.  1.  XIV.  Mox  Lucretii  praj- 
nomen  T.  omittitur  in  Voss.  1.  Leid. 
2.  et  Harl.  1.  C.  Lucretius  est  in 
Voss.  2.  quomodo  idem  cod.  etiam 
pracfert  c.  11.  §  8.  ef  c.  10.  §  2.  Sed 
male,  nt  eo  loco  videbinnis.  I'trius- 
que  consulis  pra^nomina  omiserat 
Dion.  Hal.  v.  p.  293. 

Cap.  IX.  §  1  Ad  Lartcm  Porse- 
nam,  Clusinum  regem,  pivfugerant'] 
Porsennatn  Kott.  Voss.  titercj.  Helm. 
Chifl.  Florent.  Sic  Pursenna  Ms. 
Voss.  apud  Plin.  l.xxxiv.  c.C.et  14. 
XXXVI.  13.  Frontin.  Strat.  ii.  13.  5. 
Ms.  Eulrop.  Acad.  Lucd.  i.ll.  Cas- 
sius  Hemina  apud  Noiiium  voc. 
'  Censere,'  p.  267.  Virg.  itn.  viii. 
GIG.  Cliaris.  i.  p.  110.  '  Lar,  si  fami- 
liaris  erit,  genitivo  laris  ;  si  Tolumnii 
vel  Porsennae,  Lartis.'  J.  F.  Gron. 
Pvrscvna  etiam  Leid.  1.  Harl.  ambo, 
Port.  Gaertn.  et  Hav.  I'rusennam 
Leid.  2.  Prnscenam  Lipsiens.  qui 
tamen  in  seqq.  etiam  Porsennain,  vel 
Pr(),s('?i7iam,  recipit.  Vide  etiam  Gron. 
ad  Plin.  xxxiv.  6.  et  Dausq.  in  Or- 
thogr.  part.  11.  hac  voce,  qui  ita  in- 
tegrius  scribi  ceiisebat,  ut  '  Sisenua.' 
At  contra  Serv.  ad  Virg.  /I'.u.  viii. 
G4G.  '  Sane  Porsenna,  unum  h  addit 
metri  caussa  ;  unde  et  penultiiuiP  da- 
tns  accentus.  Nam  Porsena  dictus 
est.  Martialis,  '  Hanc  spectare  ma- 
niiin  Porsena  non  |)otuit."  (Jnam- 
vis  tamen  in  eo  peccasse  Serv.  vidca- 
tur,  quo<l  metri  caussa  n  nouMiii  ad- 
ditiim  dicat,  q\ium  syllaba  penultima 
per  se  longa  sit,  quoniam  Gra?cis, 
non  per  e,  sed  per  r/,  scribatur  noptrii- 
vas.  Quin  et  Pierius  ad  loc.  Virg. 
iudicatum  auclor  est,  Porsena  uuico 


0372 


NOTiE   VARIORUM    IN 


n  scribi  in  antiq.  pleiisqne,  iit  quee 
per  se  longa  esse  possit,  ut  in  Mure- 
na,  Aujilena  pene  ultima.  Vide  Uiik. 
ad  Flor.  i.  10.  §  1.  et  viros  doctos 
ad  Val.  Max.  iii.  3.  ex.  1.  qui  decent, 
Graecos  etiam  per  uuicum  v  scripsis- 
se.  Grnn.  qui  passim  lioc  libro,  ut 
et  in  Epit.hiijus  libri,  Porsena  edidit, 
alibi  Porsenmi  vnlgari  curavit,  ut  ix. 
11.  XXVI.  41.  Ego  ad  exemplnm 
Gracornm,  ubique  Porsena  scribi 
jussi.  Lartem  ad  Porsennam,  trajec- 
tis  vocibus,  habet  Hav.  Laertem  est 
in  Gaertn.  a  m.  sec.  Larcem  in  Lip- 
siens.  Praeterea  profugerant  Hav. 
Non  sequor.  Vide  ad  xxxvii.  57. 
§2. 

Miscendo  consilium  precesque]  Tb  pre- 
cesque  exsuiat  a  Port.  Verum  quae 
res  tiini  misceretur  consilio  ?  Vul- 
gatum  servandum.  Inf.  iv.  3.  '  Quid 
tandem  est,  cur  coelum  ac  terras 
misceant  ? ' 

§  2  Nunc  monebant  ctiam,  ne  ori- 
entem  jnorew]  Pal.  1.  nunc  monebant 
ne  etiam  orientem  morcm.  Gehh.  Si- 
militer est  in  Lipsiens.  et  in  Harl.  2. 
Sed  reliqui  vuigatuin  verbnrum  or- 
dinem  constanterservant.  INIoxetiani 
sineret  innltitm  Gaertn. 

Dulcedinis,  nisi,  quanta  vi  civitates 
cam  exjietant,  tanta  ref^na  I'cgcs  defen- 
dant. /Equari]  Ita  magno  errore  hue 
usipie  distinctus  ftiit  hie  locus  ;  quasi 
vcro  minus  dulcedinis  haberet  li- 
bertas,  si  jkui  regna  reges  ilefiMuIant. 
Itaque  quani  distinctioncm  nobis  in- 
dicavit  acmratissimus  Jac.  Pcriz. 
non  cunctati  siimns  hae  vice  in  con- 
textiim  admittcre,  maxime  qiiuni 
jam  anteriores  quiL-dam  edd.  defen- 
dant, lequari.  Tb  wquari  est  rem  in 
CO  esse,  ut  a>quentur,  ininio  jam 
a?quari,  at(|uc  i(a  niiiil  cxcelsuiu  in 
civitatibus  fore.  Jac.  Gron.  Quem- 
admoduni  Gioii.  monente  Pcriz.  dis- 
tinxit,  fcrme  jam  editum  video  in 
Aldina. 

^  3  ('ivitai.es  ram  e.rpctant,  tanta 
regna  re f^cs]  I'.xiieclanl  Flor.  Voss.  2. 
Leid.  2.  Hall.  2.  Hav.  ct  a  m.  pr. 


Voss,  1.  solito  et  obvio  passim  libra- 
riorum  errore.  Vid.  ad  1.  x.  c.7.  §  12. 
Deinde  gentes,  pro  reges,  Voss.  2. 

Adesse  Jineni  regnis,  rei  inter  Deos 
hominesque  pulcherrimcr]  Pal.  1.  adesse 
fines  reginiinis  inter  D.  hotn.  pulcerrimi. 
Reliqui  duo,  ut  et  Camp,  adessefinem 
regiminis,  rei  inter  D.  ham.  pulcerrimce. 
Gebh.  Adesse  fines  regnis  inter  D' 
hotn.  pulcherime  Lipsiens.  adesse  finem 
regiminis  intra  D.  hom.  pulclierrima 
Voss.  2.  adesse  finem  regis  inter  D. 
hom.  pulcherrimi  Port,  adesse  finem 
regiminis,  rei  inter  D.  hom. pulcherrimce 
Gaertn.  Harl.  2.  V.  C.  Latinii  et 
Hearnii  Oxon.  B.  et  L.  2. 

§  4  Turn  regem  esse  Roma,  turn 
Etruscce  gentis  regeni]  A  mala  manii 
injectum  oniniiius  libb.  nostris  cum 
regem  esse  Romcefateretur,  tum.  Gebh. 
Cum  regem  esse  Flor.  Voss.  1.  Leid. 
aml)0,  Harl.  uferq.  Port.  Lipsiens. 
et  Hav.  regem  esse  eum  Gaertn.  qui 
etiam  vocem  Romce  non  agnoscit. 
Ueinde  cu7n  Etrusca  Voss.  2.  Vid. 
ad  VI.  23.  §  3.  Pra'terea  fateretur 
inmittunt  etiam  Voss.  2.  Leid.  uterq. 
Harl.  2.  Port.  Lipsiens.  Gaertn.  et 
Hav.  Solus  Harl.  !.  eam  voceni  non 
agnoscit,  et  margiui  tantum  adscrip- 
tamprapfcrt  Voss.l.  Denique  Etrusca 
regem  gentis  Lipsiens. 

Amphim  Tuscis  ruins']  Eiruscis  Voss. 
1.  et  Leid.  2.  Male.  Vid.  ad  c.7.  §  2. 
Ad  hoc  una  voce  auctius  ctiam  ratus 
Harl.  2.  et  Hav. 

Rumam  infcito  cxercitu  venit.  Non 
umquam  alias]  Venit,  fessus  ira.  Num- 
quam  alias  Hail.  2.  Numquam  etiam 
est  in  Lipsiens.  Deinde  alius,  pro 
alias,  Gaertn.  Mox  vocula  «H/e  deest 
in  Hav. 

§  5  Aden  valida  res  tum  Clusina 
erat]  Adeo  valilc  res  turn  Clusine  erant 
Voss.  2.  ut  voluissc  videatiir  Adeo 
valida  res  tum  Clusina  erant.  Sed 
nihil  mutandiim.  Sup.  i.  i).  'Jam  res 
Kom:ina  adeo  crat  vali<ia.' r.  0.  '  Nu- 
niitori  Albana  pcrniissa  re,  Romiiluni 
Reiiium(|uo  cui)ido  rcpit  urbis  con- 
deudx.'  c.  32.  '  Mortuo  Tullo,  res,  ut 


T.    LIVII    HIST.    LIH.    II.    CAP.    9. 


G373 


institiituni  jam  inde  ab  initio  erat,  ad 
Patrcs  redieiat.'  ii.  39.  '  Vt  facile 
adpaii'ict,  ducibiis  Vrilidiorcm,  (jiiam 
exerritu,  rem  lioiiianam  esse.'  iii.Tl. 
'  Ciijus  agri  jus  iiiimqiiam  iisiirpa- 
veriiit  incoliiini  Coiiolana  re.'  iv.  43. 
'  Quae  si  in  nnum  conveiiiant,  vix 
Deoiiiin  0[>ilms,  quin  obriiatiir  Ro- 
mana  res,  resisti  posse.'  v.  49.  '  Jam 
verlerat  forlnna,  jam  Deoriim  opes 
btimanaque  consilia  rem  Uomanam 
adjnvabaiit.'  Et  ita  Liviiis  fre- 
quenter. 

Sed  sHosmet  ipsos  ewes']  Antiq.  iect. 
sed  suosmet  ipsi  cices.  Cur  hoc  volnit 
qiiis(]iiam  miitare  ?  Porro  quod  hie 
liabes  de  suosmet,  infra  leges  de  semet 
c.  44.  '  Nisi,'  in(|uit,  '  inter  semet 
ipsi  scditionibiis  saeviant.'  Et  inf. 
c.  53.  '  Eos,'  inqnit,  '  per  se  ipsi 
Lalini,  adsiimtis  Hernicis,  sine  Ro- 
mano ai)t  (luce  ant  anxilio,  castris 
exnenint.'  liken.  Et  hie  a  mala 
manu  omnes  libb.  nostri,  sed  suosmet 
ipsos  cives.  Gebli.  Sed  suosmet  ipsos 
cives  etiam  babent  Flor.  a  m.  sec. 
Voss.  2.  Harl.  2.  Port.  Lipsiens. 
Gaertn.  Hav.  V.  (".  Latinii.et  Hearnii 
Oxon.  N.  sed  suosmet  ipsi  cives,  ut 
Rlien.  recte  emendavit,  est  in  Voss.  1. 
Leid.  ntroq.  et  Harl.  1.  Neque  alind 
obvinm  ftiit  in  antiquissimis  odd.  qui- 
bus  nsiis  sum.  Altenim  demnm  vidi 
in  Venet.  1498.  qiiam  seciilas  sunt 
Ascensiana;  1.51G.  Mognntina,  Pa- 
ris. 1529.  et  Frob.  prima.  Sed  niox 
in  Frob.  altera  cmendatio  Rlienani 
expressa  est.    Vid.  ad  ii.  19.  §  5. 

Ne  Romana  plebs  metu  perculsa,  Sj'C. 
pacem  acciperet]  Meta  percussa  Voss, 
1.  et  Leid.  2.  Vid.  ad  i.  27.  §  10.  et 
ad  XXXIV.  15.  §  2.  Deiiidc  ucciperenl 
Harl.  2.  et  Gaertn.  quod  placeret,  si 
pinriiim  ac  certiornm  codd.  ancto- 
ritate  firmaretur.  Vid.  Iioc  lib.  c.  5. 
§  2. 

§  6  AnnoncE  ittprimis  habita  cura  et 
adfrumentum,  ^c]  Quae  plnrima  Mo- 
dins  ex  Lipsii  Elect,  i.  8.  de  fninien- 
taria  Romanorum  largitione  ad  hunc 


locum  congesserat,  abessejnssi,  quod 
nihil  ad  inlu^trationcm  Livii  faciant, 
et  commode  ex  ejus  lib.  qui  iu  om- 
nium manibus  est,  pcti  possint. 
Paullo  ante  a  senatu,  pro  ab  senalu, 
Gaertn. 

Alii  in  Volscos,  alii  Cuinas]  Lipsius, 
loco  niodo  indicate  liaic  Livii  verba 
ad  partes  advocans,  memoria;  lapsu 
ac  nimia  fcstinatione  ablatus  lauda- 
bat,  alii  in  Volscos,  alii  JEquos:  quod 
censoria  virgula  digniim  judicavit 
Contaren.  de  Frument.  Roman.  Lar- 
git.  c.  1.  Ceterum  in  Vulscos  Voss. 
nterq.  Leid.  nterq.  Harl.  1.  et  Port.m 
Vulsos  Lipsiens.  Vid.  ad  Epii.  Liv.  ii. 
Sed  reclius  id  nomen  per  o  literam 
Volsci  scribitur.  Vid.  Dausq.  in  Or- 
thogr.  part.  ii.  in  voce  '  Volsci.' 

Salis  qiioque  vendendi  arbitrium,  quia 
inmenso    pretio    venibat,    in   publicum 
omni  sumlu  ademfutn  privalis']  Dicere 
vnlt,  salis  quoque  vendendi  arbitrium 
concessum    esse     privatis,     ademto 
omni  sumtu.     Sed  lector  genus  lioc 
dicendi considered  Glur.  Buslid.  sic, 
ulii  VI  Vulscos,  (idque  perpetuo)  nlii 
Cumas,  aliis  quoque  arbitrarium,  quia 
impcnso  pretio  venibat.   In  ceteris  con- 
sensus fuit.     Mihi  hie  locus  mutilus 
videtur.     Dispiciendum   igitur,  num 
ad  istum  niodum  legi  oporteat,  alii  in 
Volscos,  alii  Cumas.     Salis  quoque  ar- 
bit.  vend,  quia  impenso  pretio  vcn.  in 
publicum,  sine    omni    sumtu   ademlum 
priralis.     Ut    hie    sit   sensus  :    Arbi- 
trium  salis  vendendi  ademtuni  pri- 
valis, quia  impenso  pretio,  hoc  est, 
permagno,  venibat.  Venditum  autem 
fuisse   publico  sine  onnii  sumtu,  de- 
tractis    oneribus    itinerum   et    vecti- 
galium,  ut  pra3ter  pretiiim  salis  nihil 
sit  solutnm.  Nann.  Misc.  v.  IC.  '  Im- 
pensum  pretium,'  pro  magno,  Livius 
dixit ;  unde  et '  impense  '  adverbium, 
quod  est  valde  et  vehementer.     Hoc 
loco  eruditissimi    viri  velut  in  Into 
lia>scrunt,  nequicquam  plantam  evel- 
lere  conantes :  cumque  nescio   quid 
scntcntia:  abcsse  suspicarentur,  ad* 


G374 


'SOTM   VARIORUM   IN 


dito  supplemento,  omni  sumtu  ademto 
concessuni  privatis  legenint.  Ego  sal- 
vam  et  incoUiniein  arbitror  esse  sen- 
tentiam,  si  aliter  distingiiatur.  In- 
terpiinctio  enini  non  posita  loco  a 
seusu  aberrare  facit.  Sic  igitur  dis- 
tingno,  venibat,  in  publicum  omni 
sumtu,  adcmtum  privatis.  Ad  enieren- 
dani  eniin  et  eblandieudam  voluii- 
tateni  plebis  dicit  salis  vendendi  ar- 
bitrium  et  potestatem  adcmtani  pri- 
vatis, qui  eiiin  magno  veiulebant,  et 
de  publico  datum  plebi,  sumtu  illo 
et  oneie  in  rempublicam  lecepto. 
'  Omi)i'  igitur  '  sumtu  in  publicum  ' 
absolute  dicitur  sine  participio:  quod 
apud  vett.  non  rarum  nee  infrequens 
est.  Id  an  tern  valet,  ut  is  omnis 
snmtus  asset  rei|)ublicae  et  impensa. 
Turn.  Adv.  iv.  2.  (|uem  etiam  vid. 
Adv.  XVII.  2.  Inculcata  vox  con- 
cessum  est  ab  imperitis.  Libb.  vett. 
in  publicum  omni  sumtu,  ademtiim  pri- 
vatis, quam  lect.  tuetur  Turnebus. 
At  mibi  impense  placet  Divaei  con- 
jectura  in  publicum  omni  sumto.  Ut 
senatus  salcm  omnem  in  publicum 
sumserit,  et  ipse  plebi  distribuerit. 
I/j;)s.  Epist.  Quaest,  v.  IG.  Sane  cum 
Tuniebo  vett.  libb.  faciuijt,  non  tan- 
turn  nostii  INIss.  sed  etiam  cusi  qui- 
dam  codd.  Etsine  railiiquidem  Divaei 
inventum  displicet.  Mod.  Locum, 
eine  dubio  niendosum,  docti  viri,  re- 
stitnere  conati,  magis,  ut  videtur, 
corrujierunt.  Nam  illud  concessum, 
quod  est  ab  ipsis  substitutuni,  nou 
reperitur  in  VV.  CC.  in  quibus  item 
constanter  nou  legitur  vox  privatis, 
et  ademtum  habetur,  nou  ademto,  ut 
ipsi  reposuerunt.  Ut  fortasse  Imjus 
loci  seutentia  sit,  iui()uuin  videri, 
prctio  salem  divendi,  (|uod  nulla  im- 
pensa in  publicum  vcniret.  Id  enim 
valet  impenso  pretio,  hoc  est,  uullo 
«oluto  pretio  ;  ut  Cic.  etiam  usurpa- 
vit  ad  Attic,  xiv.  13.  in  (pia  sic  est: 
'  Scribis  enim  esse  rumorem,  me,  ad 
larum  quod  liabeo,  vendituruni,  mi- 
iiusculaiu  vcru  villam  utiqtie  Qtilncto 


traditurum,  vel  impenso  pretio,'  Sec, 
Sed,  ut  locus  suae  integritati  penitii^s 
restituatur,  videtur  necessario  repe- 
tenda  extrema  syllaba  verbi  publicum, 
ut  ita  totus  locus  legatur  :  Salis  quo- 
que  vend,  arbit,  quia  impenso  pretio 
ven.  in  publicum,  cum  omni  sumtu 
ademtum;  omissa  voce  ;)r/i-a<is,  quam 
diximus  non  exstare  in  Ms.  cod.  qui 
est  apud  me.  F.  Ursin.  Ms.  quiaim- 
penso  pretio  veniebat,  in  publicum  omne 
sumptum,  ademptum  privatis.  Lego, 
quia  a  privatis  impenso  prctio  venibat, 
in  publicum  omne  sumptum.  Portoriis 
quoque  et  tributis,  !fc.  Vel,  quia  a  pri- 
vatis redemptoribus  impenso  pretio  ve- 
nibat, in  publicum  omne  sumptum.  Vel, 
quia  impenso  pretio  venibat  a  redempto- 
ribus privatis,  in  publicum  omne  sump- 
tum. Vel,  quia  impenso  prctio  veni- 
bat a  redemptoribus,  in  publicum  omne 
sumptum.  Kiock,  Lectio  Campani 
et  Pal.  2.  est,  Salis  quoque  vend,  arbit. 
quia  impenso  precio  venibat,  in  publ, 
omni  sumplu,  adem.  privatis.  Neqne 
ceteri  discrepant  maguopere,  nisi 
quod,  pro  impenso.  Pal.  1.  immevso, 
atque  iterum  Pal.  3.  veniebat.  Nos 
lectionem,  primo  a  magno  Turnebo 
productam  atque  explicatam,  deinde 
a  tot  Mss.  codd.  tam  Moguntinensi- 
bus  FuldenMbusque,  quam  Palatinis 
stabililam,ut  amplectimur;  ita,  rell- 
giosa  soUiritndine  tanto  auctori  ad- 
dicti,  alioruri!  Iiariolationcs  (an  lial- 
lucinationrs  P)  serio  respuimus.  F. 
Ursin.  quia  in  cod.  sno  abesse  viderat 
rb  privatis,  ita  liunc  locum  restituen- 
dum  censult :  Salis  quoque  vend,  arbit- 
quia  impenso  pretio  ven.  in  publ,  cutn 
omni  sumptu  ademptum.  Lipsio  place- 
bat  Divaei  conjoctura,  in  publicum 
omni  sumplo.  Sed  periculosum  ac 
fragile  est,  fulcire  tantum  scriptorem 
tibicinibus  vauarum  conjectionum. 
Gcbh.  Quia  impenso  pretio  ven.  in 
pub.  omni  sumptu  reccptum  est  ab  in- 
tcrpunclioue  Tnrnebi,  omni  sumptu  in 
publicum  breviter  dici  censmlis,  i*t 
sigiiificetur,  datum    plebi    salem    dc 


T.    LIVII    HIST.    LIB.    II.    CAP.   9. 


0375 


publico,  onere  et  siiniptu  illo  in  rem- 
publicani  recepto.  Sed,  pra:ter  dii- 
riini  loqiiendi  geiuis,  iiisolentissima 
foiet  luKc  largitio  in  tanta  egestate 
reipiiblicaj.  Lipsiiis  prodidit  in  pub- 
licutn  omni  sumplo,  ne  hoc  qiiidcin 
sennone  tulerabili.  Niniis  aiidacter 
Glar.  et  Ursin. :  ilie,  omnisuinptu  ad- 
empto  coiicessum  pricatis,  etsi  eodein 
inclinet  Sigon.  :  hie,  cum  omni  sumptu 
ademptum,  reciso  t^  pricatis,  Ciijiis 
gravis  est  error,  quod  impenso  pretio 
interpretatur  nuiio  solute  pretio, 
quasi  sal  nulla  iuipensa  in  publicum 
veniret,  eoque  iniquuui  esset,  eum 
divendi.  Et  enini  res  falsa  est,  nee 
verba  ilhiui  patiuntur.  Ap.  Cic.  qui- 
bus  abutitur,  ad  Att.  xiv.  13.  '  Mi- 
nusculani  vero  villaui  ntique  Quinto 
tradituruni  vel  impenso  pretio;'  Ma- 
nutius  etiam,  non  soluto.  At  id  pro- 
hibeut  exempla  tot  alia,  voluntque 
intelligi,  pretio  vel  maximo,  aut 
quantumvis  niagno.  Vel  eo  sensu, 
quo  alias  etiam,  aut  et  id  quidem.  Si 
nihil  aliud,  iiitroductio,  de  qua  sequi- 
tur,  (lotatae  A(|uilliiE  hunc  sensum 
adfirmat.  Nanuius,  ven.  in  publ.  sine 
omni  sumptu  ademptum  pricatis.  Quod 
sit,  vendiium  t'uisse  publico,  detrac- 
tis  oneribus  itiuerum  et  vectigalium, 
ut  prxter  pretium  salis  nihil  sit  so- 
lutuni.  Ne  hoc  quidem  ex  istis  ver- 
bis potest  coufici,  '  Venire  in  pub- 
licum '  dicitur,  quod  emitur  pecunia 
serarii.  Ut  contra  xl. 51.  'Forum  pis- 
catoriuui  circumdatis  tabernis,  quas 
vendidit  in  privatum.'  Non  potest 
autem  esse  caussa,  cur  adimeretur 
privatis  illud  couimercium,  quod 
magno  pretio  a  republica  compara- 
relur.  Cur  enim  respublica  compa- 
raret?  Dein  plebi  consultum  est  hoc 
instituto :  plebs  igitiir  gravata  erat 
autea,  non  aMarium.  Sed  et  postre- 
nia  verba  nihil  liabent  saui.  Ego  ita 
censeo.  Salinas,  Ostia  deducta,  in- 
stituerat  oliiu  Ancus.  Eae,  ut  solent 
publica,  hand  dubie  locabantur  re- 
demptoribus  cxercendae.     Qui  qiium 


magno  conduccrcnt,  atque  ideo  ex- 
caiKhfacereut  annonam  salis,  Paties 
|)lel)i.s  demeren<la>  causa  tuin  non  lo- 
caverunt  salinas  privatis,  vectigal 
pro  eu  peusuris,  sed  niandaveruiit 
operis  piiblicis,  qucc  in  publicum  col- 
ligerent  omne  sal,  constitucrnntque 
institores,  qui  salnbriore  pretio  plebi 
divendcrent.  Suet.  Calig.  cap.  40. 
'  Vectigalia  nova  atcjuc  inaudita  pri- 
mum  per  publicanos,  deiiule,  quia 
lucrum  exuberabat,  per  ceuturiones 
tribunosciue  praetorianos  exercuit.' 
Quod  hie  fecit  avaritia  et  invidia  in 
redemptores,  id  illi  indulgentia  in 
plebem.  Hanc  mentem  Livii,  con- 
ceptamque  his  fuisse  verbis  existimo, 
Salis  quoipie  vendcndi  arbitrium,  quia 
impenso  pretio  venibat,  in  publicum  om- 
ne sumptum,  ademptum  pricatis.  Ar- 
bitrium non  niodo  est  potestas  vel 
copia,  sed  etiam  ipsa  merces  vel  pe- 
cunia vectigalis.quam  socii  solvebant 
reipublicae  ob  jus  nionopolii  vel  ven- 
dendi  per  ipsos  solos.  Ut  Cic.  post 
Ked.  in  Senaf.  c.  7.  '  Nondum  palam 
factum  erat,  concidisse  rempublicam, 
cum  tibi  arbitria  funeris  solveban- 
tur.'  Pro  Domo  cap.  37.  '  Videre 
prajtextalos  inimicos,  nondum  morte 
complorata,  arbitria  pefentes  fune- 
ris.' In  Pison.  c.  9.  '  Atque  eodtni 
in  templo,  eodem  et  loci  vestigio  et 
temporis,  arbitria  non  niei  solum, 
sed  pairia<  funeris  abstulisti.'  lUud 
vectigal  ait  '  impenso  pretio  venisse,' 
id  est,  magno  condnctum  esse  :  ut 
'  vendere  decumas  :' '  emi  vicesimam,' 
de  quibus  de  Pec.  Vet.  cap.  5.  De- 
nique  id  in  publicum  omne  sumptum, 
ademptum  privatis:  hoc  est,  non  ad 
hastam  locaverunt  sociis,  sed  ad  se 
receptum  Patres  actoribus  publicis 
mandaverunt.  TlapaXap^di'eiv irapi  tuv 
ISiuTuu  T^u ■n-6\ii'  Aristot.  ait  CEcononi. 
II.  Dcfectus  illc  conjunctionis  non 
novus  Livio.  Sic  xxiv.  18.  '  Tribu- 
que  omues  moti ;  aerarii  facti.'  'Su- 
mere  in  publicum,'  ut  '  redigere  in 
publicum,'    '  referre    in    publicun);' 


6376 


NOT^   VARIORUM    IN 


qiialia  passim  freqnentat.  Cato  in 
Oppiiim  ap.  Fest.  voc. 'Qiiadianlal  :' 
'  Vintim  redemisti,  praedia  pro  vini 
quadrantalibus  sexaginta  in  publi- 
cum dedisti.'  Vario  de  L.  L.  iv.  25. 
*  Cum  pecore  diceretur  mtilcta,  et  id 
esset  coactinii  in  pnblicnm.'  Liv. 
XXVI.  27.  'Servornm  opera,  qui  in 
publicum  redeniti  ac  maiiumissi  sunt.' 
Lib.  XLii.  C.19.  '  Pars  agri  Campani, 
queni  piivati  sine  discriniine  posse- 
derant,  reciperata  in  publicum  erat.' 
XLiv.  16.  '  /Edes  Afi  icani,  lanienas- 
que  et  tabernas  conjunctas  in  publi- 
cum emit.'  J.  F.  Gron.  h.  xxxix.  44. 
'Cato  atria  duo,  Maeuium  et  Titium 
in  lautumiis,  et  quatuor  tabernas  in 
publicum  emit.'  Vir  doctus  ad  marg. 
ed.  Curionis  conjecerat  Salts  quoque 
emendi  arbitrium,  et  contra  sensum 
Livii,  et  invitis  omnibus  Mss.  in  qui- 
bus  has  tantum  inveni  lectionum  di- 
versitates  :  Salts  quoque  arbitrium  ren- 
dendi  alio  ordine  liabet  llarl.  2.  qui 
etiam,  accinentibus  Gaertn.  et  Lip- 
siens.  pra-fert  iinmenso.  Idem  quoque 
in  antiq.  quas  consului,  edd.  inveni, 
nisi  quod  V'eneta  1498.  et  Asccns. 
1513.  et  151G.  impenso  prasferant, 
qnarum  posteriores  tamen  immensoia 
margine  liabent.  l'ra>tcrea  vcniebat 
Voss.  ambo,  Leid.  auibo,  Harl.  anibo, 
Port.  Oaertn.  Hav.  et  edii.  vett.  Turn 
adempto  Voss.  2.  Gaertn.  et  Port,  a 
m.  sec.  Deuique  vox  privatis  deerat 
in  Hav.  a  ni.  pr.  Sed  a  ni.  euicnda- 
trice  postea  niargiui  adsciipta  est. 
Sigon.  in  priorr.  Sclioliorum  edd.  sus- 
picabatur,  ut  Glareanus  ctiani  cen- 
siierat,  legendum  esse,  omiii  sumptu 
adempto,  concessum  privatis.  Koque 
respicil  Gron.  mmiens  in  Glareani 
sentciitiam  Signn  um  inclinaro.  Kuni 
tamcn,  visis,  (|ua>  'i'lirncbus  et  alii 
deinceps  ad  liunc  lucnui  notarant, 
ilia  ut  iiiduccrentur,  postea  jussisse 
puto.  .Sane  de  Antiq.  Jure  Civ.  Itom. 
I.  10.  quoi  libros,  bicuiiio  post  illam 
Sriioliui'um  ed.  quic  1572.  prodiit, 
publics:  luci  cxposuit,  r{i)udiala  jam 


Glareani  sententia,  locum  hunc  ita 
accipiebat :  '  id  est,'  inqnit, '  institu- 
isse,  ut  sal  non  a  privatis  venderetur, 
quum  impenso  pretio  veniret,  sed 
miiioris  e  publico  acciperetur.'  Quo- 
modo  fere  Turn,  locum  exposuerat, 
Pluribus  etiam  Latiuium  in  Epist. 
p.  382.  de  hoc  loco  egisse,  et  Ursini 
emendationem  probasse,  observavit 
Hearne  in  Adnotat.  quas  in  edition, 
suae  LivianoB  conjecit,  tom.  vi.  p.  185. 
Qiium  tani  splendidam  lucem  huic 
loco  Gron.  adfuderit,  niiror,  qua  ra- 
tione  Clerico  excidere  potuerit,  alio- 
quin  intelligi  posse;  in  publicum  omni 
sumtti  (conficiendi  salis  translate) 
ademplum  privatis  (qui  eum  sumtnm 
antea  tolerabant)  vendendi  ejus  arbi- 
trium: quibus  subjecit  tandem  :  Vix 
esse,  nt  vocula  aliqua  non  exciderit. 
Imnio  si,  minima  mutatione,  cum 
magno  Gronovio,  pro  omiii  stimtu, 
scribamus  omne  sumtvi, s'lve  omne  sum- 
turn,  nihil  superest,  quod  quemqnam 
in  hoc  loco  moretur. 

Portoriis  quoque  et  tributo  plebe  libe- 
rata]  Scribendum  videtur  plebes  libe- 
rata.  Et  sic  Gud.  Aliud  enim  hoc 
levamenti  genus  latius  patens,  nee 
restringenduni  ad  ea  qua;  pra?cesse- 
runt.  Sed  et  Flor.  ac  Voss.  1.  a  m. 
pr.  Portoriisque  et  tributo.  Et  suffi- 
cit  t5  quoque  in  prsec.  perioilo.  J.  F. 
Gron.  Portoriis  quoque  et  tributo  etiam 
Hav.  Portoriisque  et  tributo  Lcid.  Let 
Harl.  1.  plebes  librata  etiam  Hearne 
in  Oxon.  N.  invenit;  quod  utrum()ue 
recepi. 

Si  liberos  educarcnt]  Si  libcros  edn- 
cent  Voss.  ambo,  Leid.  anibo,  Harl. 
I.  Gaertn.  omiiesque  excusi  usque  ad 
Sigon.  qui  in  prima  Scliol.  eil.  testa- 
tus  vet.  lib.  habere  cducarent,  ita 
etiam  edidit,  camque  scriptiirani  ser- 
vavit,  quainvis,  quum  iteriim  edcret, 
aduotalioneni  illam  subi)resserit.  Ex- 
Stat  quidcm  cducarent  in  Harl.  2. 
Port.  Lipsiens.  et  Hav.  aliornm  ta- 
mcn codd.  lectio  ctiicit,  ut  existi- 
mem,  per  compendium  olim  cduc'cnl 


T.    LI VII    HIST.    LIR.    II.    CAP.    10. 


0377 


sciipfiim  ftiisse,  id  est,  educcrent.  §2  Id  7nHiiiirientum  illo  die  JoHuna 
Si^no  (ieindc  coiupcniliariae  scriptn-  urbU  Roiname  liabnit]  Duo  inonebo  ; 
rae  evanesccnte,  ab  liis  edttcent,  ab  il-  coiispici  in  Pall.  oiiiniI)ii.s,  <(/  munimcn 
hs  educarent,i\»o<\  verhiiin  hoc  seiisii  illo  die:  quod  liinere  iiiterpolatiini  a 
loupe  iiotiiis  erat  indocta;  libniiio-  sciolis.  Deiudc  Pal.  2.  pra-stave  lee- 
mm  nationi,  datum  tnisse.  De  ver-  x'ioncm /'irtimaurbis  Roma  luibuit.  Vi- 
be *  ediicere,'  pro  educare,  inf.  vide  des  qiianttim  sibi  peimiseriiit  correc- 
ad  XXI.  43.  ^  15.  Ex  cornipto  edu-  tores.  Gebli.  Id  munimen  etiam  Voss. 
cent  etiani  Latiniiis  edticerent  scribeii-  2.  Leid.2.  Harl.  2.  Port.Claertn.  Hav. 
dnm  conjecit.  Latinii  V.  C.  et  Hearnii  Oxon.  N. 
.  §  7  Itaque  hccc  indulgenlia  Palriun]  munimentum  a  m.  pr.  in  Voss.  1.  exa- 
Ilaque  indulg.  hctc  Put.  Hail.  2.  hie,  ratum  fuit,  sed  iiltim<e  syllaba?  postea 
pro  hac,  Gaertn.  si<;na  siibjecta  sunt,  quibus  earn  de- 

^  8  Postea  tarn  popularis  esset,  qninn  lendam     librarins     indicare     voliiit. 

turn  bene  imperando]  Th  csset  omitutwr  Gron.  etiam   priore    edit.  nott.  mo- 

iii  Port,  a  m.  sec.     Deinde  quantum  nnit,  se  in  Mss.  invenissc  munimen, 

bene  imp.  Leid.  1.  Harl.  anibo,  Port,  idque  a  Livio  miituatum  fuisse  Sil. 

Hav.  et  primae  edd.  quam  turn  bene  vii.   528.    '  vailique    tenet   niunimi- 

imp.  primum  vidi  in  Aldina.    Et  banc  ne  tiirmas.'   Quern  sa?pius  cam  dicti- 

lectionem    postulare    vidcntiir    pra--  onem  hac  forma  adliibuisse  observo  : 

ccdd.  postea  tarn.    Similiter  fere  va-  iit  ix.  217.  'propulso  munimine  val- 

riant  librarii  iv.  49.  §  8.  li  Fossarnm  rapnere  moras.'  vs.  238. 

Cap.  X.    §  1    Pro  se  quisqne  in  ur-  '  nullo  ciineos  munimine  vallat  :'  et 


bem  ex  agris  demigi'ant]  Ex  agris  de- 
migravit  Leid.  2.  et  Harl.  2.  Libra- 
riis,  deiiciis  Livianis  nondum  adsiie- 


XIII.  252.  '  Obnixi  torquent  obices 
munimina  sera*.'  Et  ita  alii  poetac 
passim,  quorum  potius,quam  aliorum 


tis,  inmerito  displicnit  locntio  'qiiis-  scriptornm,  id  vocabulum  fiiisse  vi- 

qne  demigrant,'  de  qua  infra  pinra  ad  detur.     Et  quamvis  forte  alibi  etiam 

VII.  19.  ^  2.     Mox,  urbem  ipxam  se-  ap.  prosaicae  oratiouis  anctores  ob- 

piunt  prasidia  Hav.  a  ra.  pr.     Sed  est  currere  possit,  nondum  tamen  a  Li- 


ap.  Veil.  Pat.  ii.  51.  'Mare  pra-si- 
diis  classium,  ut  rebatur,  sepserat.' 
Ita  '  sepire  seniet  multiplicatis  cx- 
cubiis'  Tac.  dixit  Ann.  xv.  57.  See- 
piunt  Flor. 

Alia  muris,  alia  Tiberi  ohjecto  vide- 


vio  usurpatum  invenio.  ISlalo  igitiir 
cum  Leid.  1.  Lipsiens.  et  Voss.  1.  a 
m.  pr.  id  munimentum :  pro  quo,  parva 
aberratione,  monumentum  dedit  libra- 
rius  Harl.  1.  Ita  sa?pe  lapsos  esse 
scribas    videbimus    ad    iv.    10.    §    G. 


baniur  tula]    Alia  Tiberi  ubjecta  Harl.  Voce  autein  munimentum  passim  Liv. 

1.  videbantur  omnia  tuta  Leid.  1.  me-  nsus  est.     Ita  i.  33.  '  Quiiiliuni  quo- 

dia  voce  inter  versus  qiiidem,  atta-  que  fossa,  baud  parvnm  munimentum 

men  m.  pr.,  adscripta.     Id  adoptari  a  planioribus  aditu  locis,  Aiici  regis 

posset,  si  alia  casii  sexto  ac<'ipiatur,  opus  est.'  ii.  59.  '  Nee  ante   restitit, 

pro   alia  parte.      Omnia   videbantur  qnam  signa  inferentem  Volscum  mu- 

tuta,  quia  alia  parte  muri,  alia  Tibe-  nimentis  vidit.'  v.  1. '  Ita  muniebant, 

ris  objecti  eranf.     Ita  alia,  pro  alia  ut     ancipitia     niunimeuta      essent.' 

via,   alia    parte,    positum    observant  xxiii.  17.  *  I'cr  infcrmissa  munimen- 

viri  docti  ap.  Flor.  ii.  12.  §  7.  'Per  ta    ncglectasqiie    custodias    silentio 

alias  vias  Macedonia  deprensa    est,  noctis  dilapsi.'  Et  alibi  s«pe.    Nescio 

summa  quidem  arte  et  indnstria  dii-  unde  factum,  ut  in  nnpera  ed.  Am- 

cis,  quum  alia  minatus,  alia  inrepsis-  stela>d.  vul(;atuni  sit,  id  rnun.  illo  die, 

set.'     Vnlgatum  tamen  non  n)uto.  forluna  urbis  Rom.  habuit :    quasi  for- 

Delph.  et  Vur.  Clas.                      Livius.  18  N 


6378 


NOT.E    VARIORUM    IN 


tuna  foret  casus  sextiis,  quern  liic 
piiimini  esse  vel  (irones  vident.  De- 
uique  Krai's  Romance  coustanter  oiii- 
nes  edili  et  script!  ;  qua;  lectio  sa;- 
pissinie  ap.  Liv.  infra  occurrit.  Sed 
plerisque  locis  a  proxiniis  edd.  cor- 
ruptain  Gronovius,  nunc  tacitus, 
nunc  nionito  lectore,  revocavit.  Vide 
ad  Epit.  XLix.  In  Gebhardi  igitur 
Pal.  2.  etiain  hoc  loco  iuterpolata 
esse  censeri  debet. 

§  3  Positus  forte  in  staiione]  Posi- 
tus  sorte  V^oss.  2.  sollenini  librario- 
rura  aberratione,  qui  ubique  base  vo- 
cabula  conimutarunt.    Vide  ad  i.  4. 

§4. 

Atque  inde  citatos  decurrere  hostes 
vidissel]  Primo  delude  Gaertn.  quo- 
luodo  passim  peccatur  in  Mss.  Vide 
ad  XXXVI.  24.  §  10.  Tuni  citos  decur- 
rere Harl.  1.  Utrumque  Livianum 
est,  et  probari  potest.  Codd.  itaque 
turbap,  vulgatum  defendenti,  adsen- 
tio.  Alibi  lia?c  similiterque  formata 
vocabula  in  membranisantt.  confundi 
infra  videndum  erit  ad  x.  38.  §  2. 
Praeterea  hostes  decurrere,  trajectis 
vocibus,  Gaertn.  Mox  ordines,  pro 
ordinesque,  Port.  Denique  reprchensa 
singulos  Lcid.  1.  Veruni  ibi  ullimam 
literani  iutercepit  prima  vocis  seq. 
Vide  ad  xxxvii.  29.  §  5.  (lorruplius 
reprchensos  singulos  est  in  Gaertn. 

Obsistens  obtestansque,  Detitn  et  ho- 
minum  fidem  testahutur]  Ultimuni  ver- 
biini  aspcrnatus  Pal.  1.  optime.  Cebh. 
Liv.  X.  19.  '  Plures  abtunli  Volum- 
nio  obsigtere  atque  obteslari.'  Jac. 
Gron.  Testabatur  etiam  deest  in  Lip- 
siens,  Gaertn.  et  Harl.  2.  Keliqui 
oinncscani  voccm  servant ;  ita  tamen, 
ut  Icstalur  praferant  Voss.  1.  et  Leid. 
2.  Neque  Icctioni  reccptic  mutaii- 
dae  satis  justain  caussam  puto,  quod 
Liv.  idem  verbum  rcpetat  dicendo 
obtestansque  testabatur.  Siniilia  cnim 
Jibique  in  Livio  repcriri,  supra  longo 
cxenipioruin  syllaboevici  ad  i.  3.  §  9, 
Tanto  ma(;is  autcni  id  Livio  iiic  per- 
Diissum    esse   censeri    debet,    quod 


utraqne  vox  diversee  sit  significatio- 
nis,  aiiudque  notet  '  obtestari,'  aliud 
'  testari.' 

§  4  Nequidquani  deserto  prcesidio  eos 
/ugere'\  Pal.  1.  sic  collocat  verba,  ne- 
quiquam  deserto  eos  prcesidio  fugere. 
Gebh.  Nequiquain  etiam  Flor.  et 
Leid.  1.  Vide  ad  xL.  47.  §,  9.  Delu- 
de desertos  Flor.  a  m.  pr.  deserto  a 
ni.  sec.  deserto  eos  prasidio  fugere  ex 
nostris  Harl.  2.  et  Lipsiens.  Omnes 
alii  in  ordine  vocniu  nihil  novant. 

Si  transitum  pvntem  a  tergo  reliquis- 
sent]  Nisi  interpreteris  <r«Hsi<u>«,  pro 
transibilem,  nt  '  invictum,'  pro  invin- 
cibilem,  '  infractum,'  qui  frangi  noa 
potest,  non  video,  qui  sensus  eraer- 
gere  possit.  Buslid.  cod.  pro  trans- 
itum pontem,  legit  traiisitum  potem, 
quod  possibilem  inlerpretari  liceat. 
Juxta  illud  Catull.  Epigr.  77.  '  Hoc 
facies,  sive  id  non  pote,  sive  pote.' 
Sed,  nescio  quo  pacto,  niibi  ista  af- 
fectatio  non  arridet,et  propemodum 
mihi  persnadco,  legendnni  esse,  si 
transilui  pontem  a  tergo  reliquissejit. 
Transilui,  hoc  est,  ad  transeundum  ; 
putoque  librarios  i  tertiiim  crus  e.x 
ui  pro  HI  aspexisse,  veluti  scriptum 
fuisset  transilm,  et  u  ex  ingenio  addi- 
disse,  quasi  id  necessario  requirere- 
tur.  Nann.  Misc.  v.  17.  Pal.  2.  ab 
tergo,  ut  seepissime.  Ceterum  Nan- 
nius,  dum  legit  si  iransitui  pontem, 
prodit,  se  nou  intelligere,  ant  saltern 
non  callere  lingucs  Latins  arcana. 
Gebh,  Transitum  pontem  omnes  libb. 
XXI.  43.  '  Ab  tergo  Alpes  urgent, 
vix  intcgris  vobis  ac  vigentibus  trans- 
ita;.'  Nee  tamen  refuto  Nannia- 
num  transitui.  J.  F.  Gron.  Nostri 
etiam  omnes  conspirant  in  lect.  rc- 
ceptam  transitum  pontem.  Ex  solo 
Oxon.  N.  Hearne  laudat  transitum 
per  pontem.  Qua-  lectio  maguam  veri 
spicicm  pia^fcrt.  \'ideii  cuiui  potest 
dim  scriptum  fuisse  per  compen- 
dium, transitum  v  pontem,  sed  dcinde 
compendium  illiu)  J'  e\cidissc  nb  pri- 
mam  seq.  vocis  litcram.   Niliiluniiuus 


T.    LIVIi    HIST.    \An.    11.    CAP.    10. 


r)379 


tamen  potius  cxistimo,  eani  natam 
esse  ex  scriipnlosa  eorum  diligentia, 
qui  vulgatain  non  intelligebant,  qiiocl 
et  Nannio  evenit.  Necesse  eniin  non 
est,  lit  transitum  ponlein  accipiamiis, 
pro  transibilem,  qui  transiri  potest. 
Sed  pontem  transitum  erit,  pontein, 
qiiem  traiisiisscnt,  qui  transitus  erat : 
quomodo  Gron.  intellexisse  adscrip- 
tus  alter  Livii  locus  docet.  Et  ita 
idem  Liv.  \xiii.  28.  '  Ad  Iberuin 
contraliunt  copias,  et,  transito  amne, 
iirbem,  a  propinquo  flumine  Ibciam 
adpellatam,  obj)ugnare  parant.'  De 
compositis  ex  verbo  eo,  forma  passi- 
va,  vide  Voss.  Gramm.  v.  38.  Vel 
ctiam  trdnsititm  pontem  accipi  potest 
per  epexegesin,  pro  transitum,  nem- 
pe  pontem.  Piura  vide  ad  Liv.  xxv. 
34.  ^  10.  Quum  itaque  locus  hie 
commodissime  utroque  modo  exponi 
possit,  necesse  non  est  ut  violenter 
uranius,  secennis,  et  cum  Clerico  con- 
jiciamus,  vocem  pontem  primo  mar- 
gin! additani  fuisse,  ut  rh  transitum 
explicaret,  postea  vero  in  contextura 
inrepsisse. 

Jam  plus  hostium  in  Palatio  Capita- 
lioque]  Trcs  Pail,  amplius  hostem. 
Gebb.  Amplius  hostem  apud  me  Lip- 
siens.  Gaertn.  et  Hav.  Atque  ita 
Aldus  edidit ;  sed  in  erratis  jam  plus 
hostium  refingcndnm  monuit :  Amplius 
hostium  Leid.  1.  Port.et  Harl.  2.  Sed 
ita  perperam,  Uteris  transpositis,  pro 
jam  plus  librarios  dedisse  puto,  et 
nihil  nuitandum  esse  :  jam  enim  fu- 
ture junctum  celeritatem  indicat. 
Sacpissime  ap.  comicos  eo  sensu  ob- 
cnrrit :  ap.  Tcr.  Eun.  iv.  6. 1.  '  Credo 
equidem,  ilium  jam  adfuturum  esse, 
ut  illam  a  me  eripiat :'  et  vs.  27.  '  o- 
niitto,  jam  adero.'  Vide  Burman.  ad 
Nason.  Met.  vii.  30G.  Eleganter  hoc 
loco  CO  sensu  praemittitur  rh  si,  ut 
etiam  ap.  Sail,  in  Cat.  c.  52.  §  18. 
'  Si  paullulum  modo  vos  languere  vi- 
derint,  jam  onines  feroces  aderunt.' 
Virg.  JEn.  iv.  5G(j.  '  Jam  marc  turba> 
ri  trabibus,  saevasque  videbis  Conlu- 
cere  faces,  jam  fervere  litora  ilaiu> 


mis,  Si  te  his  adtigerit  terris  Aurora 
morantem.'  Praeterea  in  Pullalino 
Harl.  2.     Vide  ad  i.  5.  §  1. 

Itaque  monere,  pradicare^  In  scrip- 
to  volumine  legitur  Itaque  monere, 
pricdicere.  Hoc  posterius  verbum 
doctus  quispiam,  videns  hue  non  satis 
((uadrare,  vertit  in  prccdicnre.  Tu  ta- 
men, nieum  secutus  consilium,  scribe 
prtfcipere.  Itaque  monere,  pra-cipere. 
Primiim  monuit,  delude  prajcepit, 
quod  plus  est.  Crescere  enim  debet 
oratio.  Rhen.  Prcccipere  est  a  Rhen. 
Pall,  et  Camp.  Ita  monere,  pradicere. 
Et,  ut  verum  fatear,  d  inversum  tan- 
tum  est :  debet  quippe  esse  ;>•  Gebh. 
Si  vett.  ita  libb.  haberent,  non  solli- 
citarem.  Cic.  pro  Sext.  c.  23.  '  Mo- 
neo  vos,  adolescentes,  atque  hoc  meo 
jure  praecipio.'  Nunc  conjectiiram 
Khenani  hucusque  patimur :  nam  et 
ipsius,  et  alii  libb.  monere,  prcedicere : 
quod  restituendum  est.  xxi.  10.  '  Per 
Deos,  fuederum  arbitros  ac  testes, 
monuisse,  praedixisse  se.'  J.  F.  Gron. 
Pradicare  se  in  Neap,  reperisse,  tes- 
tis est  Latinius  ;  quod  idem  ntihi  quo- 
que  obvium  fuit  in  Hav.  Et  ita  etiam 
Aid.  pro  prcedicere,  legendum  inter 
errata  notavit.  Ita  Cic.  in  Philipp. 
VII.  7.  '  Equidem  non  deero,  monebo, 
pra^dicabo,  denunciabo,  et  testabor 
semper  Deos  hominesque,  qtiid  sen- 
tiam.'  Sed  prceciderent  pontem  Leid. 
2.  in  qua  scriptura  manifcsta  sunt 
vestigia  lectionis,  quam  Rhenanus 
probavit,  prcecipere  ut  pontem.  Ex  prce- 
cidere  enim,  litera  d  inversa,  fit  prce- 
cipere :  ex  reliquis  Uteris  nt  fit  ut. 
('eteri  omnes  pradiccre.  Quorum  auc- 
toritati  cedendum  puto  ;  ut  pradicere 
hie  ponatur  pro  jubere,  pra>cipere. 
Cic.  Act.  pr.  in  Verr.  c.  12.  '  Moneo, 
praedico,  ante  denuntio,  abstineant 
in  hoc  judicio  manus.'  Hygin.  fab. 
41.  '  Quem  pater  cum  mitteret,  prae- 
dixit  ei,  ut,  si  victor  reverteretur, 
vela  Candida  in  navem  haberet.'  Et 
ita  prcedictum  pro  mandate,  jussn, 
praecepto,  recte  Gron.  Livio  contra 
Sigon.  viudicavit  ad  xxiii.  19.  §  5. 


6380 


notje  variorum  in 


Cetenim  Ita,  pro  Itaque,  Voss.  2. 
Leid.  1.  Port.  Harl.  2.  Gaertn.  et 
Hav.  Vid.  ad  xxi.  53.  §  7. 

Ferro,  igni,  quacumque  vi  possenti 
Vet.  lect.  et  quacumque.  Sigoii.  Of- 
fert  Sigon.  e  suo,  igni,  et  quacumque. 
Eodeni  jure,  quo  in  verbis  Bruti  i. 
59.  '  Ferro,  igni,  quacumque  deliinc 
vi  possim.'  J.  F.  Gron.  Nostri  etiani 
niiiil  mutant,  nisi  quod  in  solo  Harl. 
2.  s\t  ferro,  ignique,  quacumque.  Sed 
recte  Gron.  vulgatum  defendit.  Vi- 
de ad  1.59.  ^  I.  Ceterum  'ferrum' 
et  'ignis'  sa?|)e  quasi  per  specieni 
proverbii  conjunguntur.  Vide  viros 
doitos  ad  Rtitil.  Itin.  i.  40.  Dcni- 
que  possint  primae  edd,  ut  Flor.  Aid. 
qiiidem  id  miitavit  in  possent.  Sed 
vacillans  inter  errata  priorem  lect. 
revocandani  auctor  est.  Frob.  de- 
mum,  et  post  eum  onines  reliqui,  pos- 
sent receperunt.  Neque  aliter  fuit  in 
Mss. 

Se  inpetum  hostium, .  .  .  posset  oh- 
sisti]  Se  hosliuni  impetum  Leid.  1,  a 
m.  pr.  quae  eadera  tamen  ordinem 
priorem  reduxit.  Mox  possit  obsisti 
Harl.  2. 

§  5  Ititer  coiispectu  cedenlium  ptignce 
terga}  Malo  pugna.  Ut  de  Collatino  i. 
2.  '  civitatecessit.'  Etc. 33.  'Comini- 
nm  beilum  gessisse  cum  Volscis,  me- 
nioria  cessisset.'  xxi.  57.  'Hannibal 
saucius  pugna  excessit.'  Cic.  Phil.  x. 
4.  '  Eumdem  vidi  postea  Velije  ceden- 
tem  Italia.'  J.  F.  Gron.  Liv.  infra 
h.  lib.  c.  47.  '  cedcre  loco.'  xxix.  31. 
'  Sin  per  metum  agro  cedatur,  in  me- 
dium rognunj  ouuduni.'  xxx.  20. 
'  Raro  quemquam  alium,  patriam  cx- 
siliicaussa  relinqnentem,  niagis  moes- 
tuni  abisse  tVrunt,(|uani  Hannibalcm 
hostium  terra  exccdentcm.'  Sail,  in 
Cat.  c.  0.  '  Quod  .saepius  vindicatum 
est  in  cos,  qui  contra  imperinni  in 
ho.^tem  pugnaverant,  qiiirpie  tardius, 
rcvocati,  bt-ilo  excesserant,  quam  cjui 
«igna  relinqurre,  ant  pulsi  loco  ccdere 
ausi  erant :'  ubi  vide  Cort.  Cic.  pro 
Mil.  c.  25.  '  Na>  iste  hand  dubitans 
cetstsvet  patria.'   Ad  Alt.  ix.  12.  '  Si 


Cnaeus  Italia  cedit,  in  nrbem  redeun- 
dum  puto.'  Et  mox, '  Ego  vero  nulla 
episiola  significavi,  si  Cnseus  Italia 
cederet,  nt  tu  \ina  cederes.'  Doujat. 
vulgatum  defendit,  et  '  cedere  pug- 
na;' eadem  ratione  dictum  censet, 
qua  '  cedere  tempori,'  '  minis,'  '  te- 
lis,'  '  insidiis,'  '  periculis,'  '  armis,' 
Cic.  dixit.  Vide  ad  iii.  34.  §  8. 
Praeterea  consepta,  pro  conspecta, 
Hav.  Paullo  ante  additum,  pro  adi- 
tum,  Leid.  2.  Lipsiens.  et  Gaertn, 
Vide  ad  iv.  57.  ^  11.  Infra  vero  ad- 
eiindum,  pro  ad  ineundum,  Gaertn. 

§  G  Spurium  Lurgium  ac  Titum  Her- 
minium']  Vet.  lect.  Sp.  Larlium.  Rhen. 
Legendum  puto  Sp.  Largium,  ut  pau- 
lo  post  in  exeniplaribus  plerisque 
legitur,  et  postea  T.  Largii  multa 
menlio.  Glar.  GlareanusubiqueLar- 
g-iumscribendum  censet,  nos  Lartium, 
partiin  antiquorum  libb.  auctoritate, 
partim  etymologia  vocis.  'Lartius' 
enim  a  Larte  praenoniine  dictiis  est. 
Graecorum  tamen  codd.  ubique  Aop. 
Ktov  habent.  Sigon.  Pall,  duo  Sp. 
Lartium:  iteruni  Pal.l.  acTermitiium. 
Pal.  2.  ac  T.  Terminium.  Pal.  3.  ab 
intcrpolatione  Spurium  Lucrelium  ac 
T.  Herminium.  Gebli.  Sp.  Lartium 
omnes  codd.  qnibus  nsus  sum,  prae- 
ter  Harl.  2.  qui,  ut  et  Hearnii  Oxon. 
B.  habent, 6';j.L(jr^JHm.  Pighius  eliam 
in  Annal.  ad  aiin.  ccxLvii.  p.  74. 
Sp.  Lartium  scribendum  docet,  non 
Largium,  Lurcium,  vel  Laertium,  nt 
nundose  in  cxemplaribus  Livii  et 
aliorum  auctorum  vulgatis  adpellatnr, 
id<iue  probat  ex  inscriptione  in  Mau- 
solro  IMautiornm  :  i.artia.  in.  f.  m. 
PLAVTI.  SILVANI.  vxoR.  quw  oxstat 
apud  Grnt.  p.  cdmi.  num.  C.  in  ([ua 
tamen  parum  jirapsidii.  Nam  inde 
tantum  eviuci  potest,  Larliorum  gcn- 
tem  Romif  notam  fuisse,  non  liiinc  a 
Livio  mcmoratum,  vel  anni  ccxi.vm. 
cousulem  ex  ea  ortum  fuisse,  jjra-ser- 
tim  qiaim  ex  iisdeni  lapidibus  simili- 
ter pateat,  Roniir  et  Lurgimum  ct 
Lnrciorum  gentem  qiioqtie  fluruisse. 
Ccriius   itaque  argumentum  ptaebet 


T.    LIVn    HIST.    LIB.    II.    CAP.    10. 


6381 


picrornmque  codd.  consensus  in  scrip- 
tiiram  alteram  Sp.Liirtium ;  qui  tanicn 
oinnes  infra  vel  LaTgium,  vel  Lar- 
ginum  praefeiiint  c.  18.  Vide  etiam 
ad  c.  21.  §  1.  Et  alibi  etiam  Lur/^ius 
et  Lartius  comtnutantur.  Ita  qui  Pli- 
nio  junioii  Ep.  ii.  14.  '  Largiiis  Lici- 
nius  '  vocatur,  sive  Largius  Licinus,  ut 
Iiahet  oplinius  cod.  Medic,  alj  ejus 
avuncnlo  Lartium  Licinium  vocari 
Hist.  Nat.  XIX.  2.  ad  eum  locum 
existiinat  Harduin.  Vide  etiam  Cort. 
ad  Plin.  Epist.  iii.  5.  PiaKterea  ac 
terminum  Gaertn.  ac  Terminium  Flor. 
Voss.  ambo,  Hart.  1.  Lipsiens.  et 
Port,  a  ni.  pr.  in  quo  m.  sec.  reposi- 
tum  ac  T.  Erminium  ;  quae  eadein 
scriptura  etiam  est  in  Hav.  a  m.  pr. 
acterminum  Leid.  1.  «c  T.  Heremini- 
um  Leid.2.  ac  T,  Hennctiium  Harl.  2. 
T?Tos  'EpixTjvios  vocatur  Dionys.  v.  p. 
294.  pro  (|uo  'Epfiivtos  est  in  cod.  Vat. 
Sed  'Epiurji'ios  quoque  vocaturPlut.  in 
Poplic.  p.  10r>,qui  alterum,  qui  cum 
eo  et  Horatio  in  prinio  adilu  poutis 
substitit,  AoKprjTiov  vocavit.  Paullo 
antea  duos  turn  cum  eo  Gaertn.  et 
Hav.  a  m.  pr.  pro  duos  tamen  cuvi  eo. 
Veruin  hie  error  in  Mss.  frequens  et 
obvius  est.  Vide  ad  xxii.  17.  ^  5. 
Deinde  etiam  tenuit  pudor,  transposi- 
tis  vooabiilis,  Voss.  1.  Lcid.  2.  et  Hav. 
Denique  n\ox  ambos  claro  genere  Leid. 
2.  Ceternm  solum  Horatiuni  resti- 
tisse  Sen.  refert  Epist.  120.  '  Hora- 
tins  Codes  solus  inplevit  pontis  an- 
gustias,  adinii(iue  a  tergo  sibi  redi- 
tum,  dummodo  iter  bosti  auferretur, 
jussit :  et  tarn  diu  restitit  prenienti- 
bns,  donee  revnlsa  ingenti  ruina  tig- 
ha  sonuerunt.'  Forte  quoniam  solus 
ad  finem  usque  restitit,  recedenlibus 
antea,  quos  cum  eo  pudor  tenuerat. 

1^  7  Deinde  eos  quoque  ipsos  exigua 
parte  punlis  relicta,  ifc]  Tb  '  coepit,' 
hac  scriptura,  non  potest  referri,nisi 
ad  Coclitem.  At  non  iile  niagis  coe- 
git,  (piam  revocantes.  Scribe  exigua 
pars  pontis  relicta.  J.  F.  Gron.  Eos 
quoque  ipsosqiie  Voss.  1.    Sed  ultimis 


tribus  Uteris  roii  ipsosque  notx  subjec- 
tje  erant,  quibus  scriba  indicare  volu- 
it,  eas  expungendas  esse.  Deinde 
exigua  pontis  parte  Hav.  Neque  cti- 
am  necesse  videtur,  nt  cum  Gron. 
invitis  omnibus  libb.  refingamus  exi- 
gua pars  pontis.  Indicat  enim  Livius, 
Lartium  et  Herminium,  cogente  Ho- 
ratio, in  tutum  se  recepisse,  quod 
revocati  ab  illis,  qui  pontem  rescin- 
debant,  quum  tantuin  exigua  pars 
pontis  non  interrupta  superesset,  fa- 
cere  morabantur.  Vulgatum  etiam 
defendit  Doujatius.  Mox  vocanlibus, 
pro  retocantiius.  Port. 

§  8  Circumferens  inde  minaciter  tru- 
ces oculos  ad  proceres  Elruscorum]  Non 
erat  mutanda  Liviana  couipositio  tam- 
quam  inepta,C'"'c.  inde  truces  min.ocu. 
Ins,  bi  niodo  studio  factum  est.  Rlien. 
Oidinem  vocabulorum  a  Ulien.  resti- 
tutum  servant  omnes  nostri,  Sed 
Circ.  inde  Etrusces  inin.  oc.  Iiabet 
Leid.  1.  Circ.  in  tr.  oc.  Leid.2.  Sed 
solet  in  Mss.  iii  contracte  pro  inde 
scribi.  Vide  ad  x.  20.  §  6.  Prater- 
ea  ac  proceres  Etr.  pro  ad  proc.  Etr. 
Neap.  Lat.  qui  error  etiam  in  codd. 
priscis  frequens  est.  Vide  ad  xxr. 
32.  §  2. 

Nunc  singulos  provocare']  Pal.  1. 
evocare.  Gebh.  Evocare  etiam  Harl. 
2.   Lipsiens.  et  Gaertn. 

SucE  liherlatis  inmemores,  alienam 
obpugnatum  venire]  Aliena  opp,  Flor. 
Voss.  2.  et  Hav.  alienam  opp.  venire 
civitatem  Hearnii  Oxon.  C.  Sed  vul- 
gatum  verum  est.  Paullo  ante  etiam 
male  sed  riiia,  pro  scrvitia,  Voss.  2. 
Scrvitice  Flor.  a  ni.  pr.  sevitite  a  m. 
sec. 

§  9  Dum  alius  alimn,  ttl  prorlium  in- 
cipinnt,  circumspectant]  Lege  incipiat. 
J.  F.  Gron.  Emendationein  Grono- 
vii  non  tantum  cousiructionis,  sed 
et  soni,  caussa  probabat  Doujatius. 
Sed  illud  inlaudabilo,  qnod  conjectu- 
ram  etiam  in  contextum  recepeiit. 
Earn  tamen  meoruui  firmat  uuus 
Gaertn.     Prasterea  circumspeciat  est 


G382 


NOT^    VARIORUM    IN 


in  Harl.  2.  Inf.  v.  11.  '  Qui,  noxii 
anit)0,  alter  in  altenim  caussam  con- 
ferant.' 

Undique  in  unum  hostem  tela  conjici- 
nnti  Legendiini  coniciunt,  nt  habent 
Pall.  1.  ac  3.  quod  de  omnibus  com- 
positis  a  verbo  '  jacio'  seniel  monii- 
isse  sufficiat.  Sic  snp.  c.  7.  '  Adici- 
uut  niiracula  liuic  pugnae.'  Sic  mox, 
*  traicei  ent,  obicere  :'  et  nbi  non  ? 
Gebh.  Coniciunt  Voss.  anibo,  Leid. 
ambo,  Port.  Hav.  Lipsiens.  et  Gaertn. 
Rationem  banc  scribendi  librariis 
vett.  sollemnem  fuisse  veriim  est. 
Vide  Duk.  et  viros  doctos  ab  eo  lau- 
datos  ad  Flori  i.  10.  §  5.  Earn  eti- 
am  non  ignorare  oportet,  quum  alibi 
non  niodo  ad  veram  lect.  investigan- 
dam,  et  corruptelae  oiiginem  depre- 
hendendam,  varum  etiam  ad  vulga- 
turn  vindicandum  ex  usii  esse  possit. 
Vide  ad  r.  8.  §  5.  c.  30.  §  3.  c.  44. 
%  2.  ad  Inijus  lib.  c.  17.  §  3.  c.  35.  §  4. 
c.  41.  §  1.  c.  61.  §  5.  III.  33.  §  10.  IV. 
8.  §  5.  c.  51.  §  5.  et  ad  Epit.  Liv.  I. 
cxxiv.  Vide  etiam  Burm.  ad  Veil. 
Pat.  1.2.  §2.et  Ant.  AugustinEmend. 
II.  3.  Ipsam  tanien  eoruni  orthogra- 
phiam  passim  recipiendain  esse,  ut 
Gebhardus  voliiit,  non  cxistimo, 
quamquam  ejus  rei  exempla  quae- 
dam, etiam  ex  lapidibus  antt.  lauden- 
tnr.  Excipicndi  sunt  poiitap,  qui  nt 
gyllabam  prapced.  corripcre  possint, 
alterum  i  ejiccre  soliti  sunt. 

§  10  I^eque  ilk  minus  obslinatusi 
Pali.  1.  ac  3.  veque  enim  ille  ininus 
obsl,  Gebii.  ftci/ue  cnim  Hie  minus 
Harl.  2.  et  Lipsiens.  ncque  cnim  minus 
ille  obsl.  Voss.  1.  et  Leid.  2.  neque  mi- 
nus ohst.  Voss.  2.  Pawllo  ante  cxissent, 
pro  hasisscnt,  Gaertn.  (juomodo  et  ali- 
bi variant  codd.  Vide  (piic  oiini  no- 
tavi  ad  Sii.  Ital.  v.  474. 

Ingenli  ponlcni  oblincrct  ^n«/j<]  Lo- 
cus miiii  siispcctiis.  An  ausu?  Illud 
(|niden)  cssct  fn-aicpa ^i/ia.!  llouw.ricwm. 
St;d  nihil  cum  oblinel.  Tan.  I'abcr. 
Non  video  cur  .Huspcrtum  esse  delicat 
gradu.  Ovid.  Art.  Am.  in.  304.  '  in- 


gentes  varica  fertque  gradus.' et  iv. 
7.  33.  '  Ingentique  gradu  contra  fer- 
rumque  locimique,  Saxaque  brumali 
grandine  plura  subis.'  Nee  obstat, 
quod  ibi  de  incedentibus,  bio  de 
stante,  dicitur.  Nam  et  stantium 
gradus  est,  ut  'in  gradu  stare,'  '  de 
gradu  depellere,'  '  demovere.'  Duk. 
Grandeni  incessum  ut  per  '  ingentem 
gradum  '  intelligamus,  hoc  loco  mi- 
nus convenire ;  potuisse  tamen  hi* 
verbis  Livium  indicare  gravitatem  et 
ferociam  stabili  gradu  pontem  occu- 
pantis  ac  tuentis,  existimat  Doujat. 
Inde  occasio  atque  ansa  Clerico  data 
videfur  conjiciendi  immolo  vcl  immo- 
hili gradu;  hostes  enim  eum  'gradu 
movere,'  ut  loquitur  Liv.  vi.  32.  et 
VII.  8.  non  potuisse  :  Dionys.  autem 
V.  p.  295.  in  bac  eadcm  re,  de  Horatio 
duobusque  ejus  sociisdixisse,St6'ft€vov 
iirX  Trjs  avTTjs  pdcrecos,  manserunt  in  eo- 
dem  gradu.  Henmann.  datisad  nie  li- 
teris  scribendum  putabat  ingeuti  ani- 
mo  obtincret  gradum.  Sed  Jac.  Pc- 
riz.  ingenti  gradu  in  marg.  Livii  sui 
exposuit,  '  firino  gradu  consistens, 
diductis  pedibus.'  Est  autem  locutio 
propria  in  bcllo,  nbi  denotat  statura 
pugnantium.  Hinc  quod  s*pc  'gra- 
du movere,'  de  quo  vide  ad  vi.  32. 
§  8.  interdnm  etiam  dicitur  '  statu 
movere.'  Inf.  xxx.  18.  '  Equestreni 
j)rocellam  cxcitenius,  oportet,  si  tnr- 
bare  ac  statu  movere  volumus.'  Qua- 
drigarius  ap.  Gell.  Noct.  Att.  ix.  13. 
'Scutum  scuto percutit, atque  statuin 
Galli  conturbavit.'  Plura  vid.  ap. 
Ciofan.  ad  Ovid,  ex  l*ont.  ii.  G.  21. 
liurmann.  ad  Val.  Flacc.  ill.  100.  ad 
Qninctil.  Instil.  Orat.  v.  7.  p.  380. 
cumdcm  etiam  aliosquc  viros  doctos 
ad  Pctron.  Sat.  c.  30.  et  80.  quosque 
iliis  locis  laudarunl.  An  illud  ingenti 
pradu  CO  inUistrari  potest,  quod  Sen. 
Epist.  120.  loco  ad  §  0.  laudato,  di- 
cat,  Horatinm  'angiixtius  pontis  in- 
plcssc  ?  '  C(!lcruni  oblincrv,  pro  ob^ 
tinvrct,  est  in  Harl.  1. 

Jaw  inpcln  detrudcrc  conabanlur  vi- 


T.    LIVII    HIST.    LIB.    II.    CAP.   10. 


G383 


rumi  Non  erat  mutanda  Liviana  com- 
positio,  tanu|iiam  in<pta,  Jam  imp. 
con.  del.  viruin.  Rlien.  Ordiiicm  vo- 
cabiilonini,  a  Illienano  revocatuin, 
servant  oimies  iiostii.  Sed  deslruere 
con.  pro  detrudere  con.  liabft  Hail,  an- 
tic). Quoniodo  fere  Justin,  xxxv.  2. 
•  Ita  Alexander  non  minori  iupetu 
fortuniE  destnictus,  quam  elatns, 
prime  prcelio  victns  inteificitur.' 
Veil.  Pat.  II.  48.  'Qui  si  ante  bien- 
iiiuni,  quam  ad  arma  itum  est,  per- 
fectis  niuncribus  tbeatri  et  aliornm 
operum,  quae  ei  circumdedit,  gra- 
vissima  tentatus  valetudine"  deces- 
sisset  in  Campania,  defuisset  fortu- 
nze  destruendi  ejus  locus.'  Tac. 
Ann.  II.  03.  '  Exstat  oratio,  qua  niag- 
nitudineni  viri,  violenliam  subjccta- 
rum  ei  gentium,  et  quam  propinqnus 
Italia;  liostis,  siiaque  in  destruendo 
eo  consilia  extulit.'  Hist.  i.  C.  '  In- 
validum  senem  T.  Vinius  ct  Cornelius 
Laco,  alter  deterrimns  mortalium, 
alter  ignavissimus,  odio  flagitiorum 
oneratum,  contemtu  inertiae  destrue- 
bant.'  Sed  nihil  muto.  Liv.  xxxiii. 
7. '  Depulsi  ab  jugo  Romani  non  ante 
restiterunt,  quam  in  planioreni  val- 
leni  perventum  est.  Ne  etiiisa  de- 
truderentur  fuga,  plurimum  in  Ato- 
lls equitibus  preesidii  fuit.'  XLii.  GO. 
'  Armatis  detrudentibus  per  przeceps 
inpedimenta.'  Cic.  ad  Fam.  v.  10. 
'  Quatuor  enim  turres  et  quatnor 
muros  cepi,  et  arcera  eorum  totam, 
ex  qua  me  nives,  frigora,  imbres  de- 
truserunt.'  Ita  etiam  alibi  peccarunt 
scribje.  Vide  Nic.  Heins.  ad  Claud, 
in  Rutin,  ii.  309.  Mox,  in  aliuni  ordi- 
nem  digestisdictionibus,sj»i.  cl.  Rom. 
sim.  frag.  rup.  poniis  Harl.  2. 

§  11  Tiherine,  inquit,  pater,  te  sancte 
prccor']  Non  erat  iniitHnda  composi- 
tio  Liviana,  Tiherine  pater,  hupul,  te 
sancte  prccor.  Rlien.  Tiberinum  Deum 
loci  vidt'tur  intelligere,  de  quo  etiam 
Virg.  /llu.  viii.  31.  *  Hie  Deus  ipse 
loci  fluvio  Tiberinus  amruiio  Po|)u- 
leas  inter  senior  se  attollere  fVondcs.' 
Quo  in  loco  docet  Scrvius,  in  saciis 


'  Tiberinum,'  in  communi  loquendi 
sermone  '  Tiberim,'  in  carmine  '  Ti- 
brim  '  vocari.  Sigon.  Certe  Deuui 
fluminis  intelligit  Hor.  Codes,  nt  vi-1 
exaddito  nomine  p'j^er  evincitiir.quo 
etiam  Dii,  adeoque  genii  fluuiinuni 
aliornmque  locornm,  adpellaiilur. 
Serv.  ad  Virg.  /En.iii.  89. '  Pater  re- 
ligionis,  ut  supra  diximus,  nomen  est. 
Nam  ct  liominibus  datur  ;  ut,  'Inde 
toro  i>ater  yEneas : '  et  montibus  ;  ut, 
'pater  Apenninus : '  et  fluminibus  ; 
ut,'  Tybri  paler:'  nuuiinibus  etiam  ; 
ut,  '  Quidve  jiater  Neptune  paias." 
Alibi  tamen  ap.  Nostr.  'Tiberinus' 
pro  ipso  fliivio  ponitur.  v.  37.  '  /E- 
gre  ad  undecimum  lapidem  obcur- 
simi  est,  qua  flunien  AUia,  Crustii- 
niinis  montibus  praealto  defluens  al- 
veo,  iiaud  mnltum  intra  viam  Tibc- 
rino  amni  miscetnr.'  xxix.  14.  '  Post- 
quam  navis  ad  ostitmi  aranis  Tiberini 
accessit,  sicut  erat  jussus,  in  salum 
nave  evectus,  ab  sacerdolibus  Deam 
accepit.'  Nisi  potius  '  amnis  Tibe- 
rinus' utroque  loco  accipi  debeat,  ut 
'campus  Tiberinus,'  'ostium  Tibe- 
rinum,' et  similia.  Recte  etiam  Rlic- 
nanus  Tiherine  pater,  i7iquit ;  quam 
positioncm  vocum  servant  omnes 
nostri.  Vide  ad  c.  12.  ^  5. 

Hire  arma  et  hunc  tniliiem  propitio 
Jlutnine]  Il(cc  arma,  liiinc  mil.  Voss. 
1.  et  Leid.  2.  hccc  arma  et  hunc  virum 
Hav.  Delude,  propitio  Inmine  Harl. 
antiq.  propitio  funere  Gaertn. 

Ita  sic  armatus  in  Tiljcrim  desiluit] 
Pal.  2.  dcsiliit.  Inf.  c.  12.  '  Cum  a 
sede  sua  prosiliisset.'  Gebh.  Desiliiit 
Port,  a  m.  pr.  dcsiliit  Voss.  1.  et 
Leid.  2.  A  '  salio  '  foruiari  'salivi,' 
vel '  salii,'  et '  salui '  auctor  est  I'ris- 
cian.  Gramm.  x.  p.  905.  Secundum 
Cledon.  in  Arte  p.  1918.  '  salio'  ta- 
cit '  salnere.'  At  teste  Dioruede  de 
Art.  Gramm.  i.  p.  371.  '  '  Salui  '  per- 
fectum  suavius  enunciari  videtur 
'  salii,' SL'd  plcrique  veterum  'salui' 
dixerunt.'  Vidtndi  Gifan.  Indie. 
Lucret.  voce  '  Dissilui.'  Vossius 
Gramm.  v.  33.  Gron.  ad  Sen.  Tliyest. 


()384 


NOT/K    VARIORUM    IN 


768.  Oiidend.  ad  Liican.  i.  488.  et 
qiiaiiotavi  ad  Sil.  vn.46.  Certe  tnm- 
siliiisse  tonstaiiter  est  in  omnibus 
sciiptis  et  editis  sup.  i.  7.  •  Vnlga- 
ticr  fama  est,  ludibiio  fratris  Reniiim 
novos  transilinsse  muros.'  Et  pas- 
sim integrioies  codd.  eadem  latione 
fonnata  priKteiita  vei bi  '  salio,'  ut  et 
compositorniii  ejus,  exliibent ;  qnod 
bene  nuiltis  locis  ad  Nason.  Heins. 
obseivavit.  Vide  ad  Met.  v.  35.  IX. 
314.  X.  410.  722.  xii.  252.  390.  488. 
XIV.  406.  Fast.  iv.  805.  Tiist.  iv.  3. 
8.  et  alibi.  Et  ita  ap.  Fiontin.  cod. 
Hillenberg.  cujus  excerpta  apud  me 
sunt,  legit  ii.  4.  ex.  11.  '  Repente  in 
<iextium  siioruni  coinu  prosiluit:' 
ubi  iieium  vid.  Oudend.  Adde  quae 
notantur  ad  iuijus  lib.  c.  31.  §  6.  et  c. 
46.  ^  5.  VIII.  9.  §  9.  et  xxviii.  14.  ^ 
10.  Insuper  vet.  lib.  Sigonii,  Inde 
sic  armatus,  ut  in  prima  Scholioruin 
edit,  inonnil,  quod  deinde  in  seqq. 
omissum  est.  Ita  urmatus,  omiasa  n>e- 
ilia  vocula  sic,  Hail,  a  ui.  >ec.  Et 
nionet  Doujaiiiis,  fore,'  qui  bis  idem,' 
A'c.  [Vid.  Not.  Uelpli.J  Veruni 
x:aussa  now  est,  cur  Ita  sic  niagis  dis- 
.pliceat,  quam  '  itaque  ergo,'  'jam 
mmc,'  simiiiaqne  alia,  Livio  non  se- 
niel  usurpata.  De  priori  vide  ad  i. 
2.5.  §2.  de  aitero  ad  xxxi.  32.  §3. 

MuUisiiue  desuper  incidenlibus  telis] 
Scribendum  est,  mullisque  superinci- 
dentibuslelis.  Est  autein  una  dictio 
fuperincidciitibus,  a  verbo  'siipcrinci- 
do.'  Quod  non  inteilexit  is,  qui  de- 
super  iiicidcntibiis  scripsit.  liltenamis. 
Qiicniadiiiudum  Rlionanus  emenda. 
vit,  non  lantum  prat'irunt  onincs 
codd.  quibus  usus  xnui,  sed  et  priniic 
edil.  usque  ad  Aid.  qui  desuper  inci- 
den^iAHS  substiluit.  Reccntiorcs  Rhc- 
nano  obedicntes  fuerunt,  nisi  quod 
(jrutcrus  in  ultima,  divisis  vocibus, 
xitper  incidenlibus  dedoiit,  quern  pos- 
Icriorcs  omnes  siMMiti  sunt.  Attanxii 
xxiii.  15.  id>i  idem  verbum  obcurrit, 
una  voce  iidem  cdidere, '  Uliipie  Car.- 
nensi  prcelio  non  prius  pugna  absti- 
tcrit,   c)\iuni    propc   exsanguis    ruina 


snperincidentinm  virorum,  equorum, 
arniornnique  sit  ob[)ressus.'  Neque 
Livinm  ab  his  deconipositis  abhor- 
rere  ostendnnt  eodein  exemplo  for- 
mata  '  snperinponere,'  '  superincu- 
bare,'  '  superinsternere  ;'  de  quorum 
priori  vide  ad  xxi,  1.^5.  alterum 
obcurrit  xxii.  51.  §  9.  '  Praecipue 
convertit  omnes  substrains  Numida 
niortuo  snperincubanti  Romano  vi- 
vus,  naso  anribusqne  laceratis  : '  ter- 
tium  XXX.  10.  'Tabulasque  superin- 
stravit,  ut  pervius  in  totuni  navinra 
onio  esset.'  Ceterum  copulanteni 
particnlam  que  omittit  Gaertn. 

Incolumis  ad  suos  tranavit]  Onines 
nostri  trans7tnvit.  Gebh.  Tranatavit 
Hav.  iransnatavit  Voss,  2.  Portng. 
Harl.  2.  Lipsiens.  et  Gaertn.  Reiiqui 
nihil  mutant.  Vide  ad  xxi.  27.  §  5.  et 
c.  47.  §  4.  Ita  anctoribuslibris  scrip- 
tis  Schott.  vnlgavit  ap.  Anr.  Vict,  de 
Vir.  Inlustr.  c.  11.  '  Cum  quo  stalini 
inTibei  im  decidit,  et  armalns  ad  suos 
transnavit.'  Ceterum  Horatinm  in- 
coluinem  ad  suos  trauasse  passim  tes- 
tantur  scriptores.  Val.  Max.  iii.  2.  ex. 
1.  Dionys.  Antiq.  v.  p.  2yG.  Pint,  in 
Poplic.  p.  105.  Anr.  Vict,  loco  laud, 
etalii.  Unns  taiitum  I'olyb.  vi.  53. 
ut  Latiniiis  observavit,  tradidit,  ip- 
sum  in  nudis  periisse.  Quod  I-'alme* 
rius  verins  esjie  sibi  persuasit.  Vide 
Duk.  ad  Flor.  i.  10.  §4. 

Rem  ausus  plus  fama-  habit  uriim  ad 
posleros,  i/uum  fidci]  llubiluram,  'luniH 
fidei,  ad  pusteras  Hav.  Ta  ad  paslirus 
omisit  scriba  Lcid.  2.  (|u^  tamcn 
recte  reiiipii  servant.  Flor.  i.  10. 
'  'I'unc  ilia  Romana  piodigia  atqne 
niiracula,  Horatius,  Miicius,  Cloelia, 
(|uie,  nisi  in  annalibns  forent,  hodie 
labnla;  viderentiir.'  I'bi  Uodie  dixit, 
quod  hie  Livius  ad  posleros.  Ad  pos- 
tcros  autem  est  apud  posleros.  Vide 
ad  VII.  7.  ^  4. 

^  12  Slalua  in  comilio  posita'\  Poni- 
tarn  esse  ttjs  ayopas  iv  rtp  KpaTl(Trci} 
narral  Dionys.  v.  p.  296.  qnod  ver- 
tilur  in  niaxime  conspicuo  fori  loco. 
Contra  if  ry  Upf  rov  'H(t>aiajov,  sivo 


T.    LIVII    HIST.    LIB.    11.    CAl'.    10. 


G:585 


i»  (File  Vnlcani,  Pint,  in  Poplic.  p. 
lOG.. '  in  Vulcanali  '  Anrcl.  Vict,  de 
"V'ir.  Inlustr,  c.  11.  SediiissensiiSjqiii 
inter  illos  striptorcs  esse  viilctiir, 
facile  tolli  potest  per  Cell,  qui  nar- 
rat,  eani  oliiu  in  coniitio  positam 
fiiisse  ;  qnuin  vcro  de  c(i;lo  postea 
taota  t'oret,  prodigii  istiiis  prociiran- 
di  caiissa  tianslatam  fnisse  in  aicam 
•Volcani,  iv.  5.  '  Statua  Roina^  in  co- 
niitio posita  Horatii  Coclitis  fortissi- 
nii  viri  de  ccelo  tacta  est.  Ob  id  t'lil- 
gnr  piaculis  liienduni  lianispices  ex 
Etniria  adciti,  <SlC.  constititque  eani 
statiiani,  proinde  ut  verae  ratioiies 
post  coMipertse  monebanf,  in  locum 
cdituni  subdiicendam,  at(|ue  ita  in 
area  N'olcani  subliniiori  loco  statuen- 
dani :  eaque  res  bene  et  prospere  rei- 
public*  cessit.'  Hunc  locum  si  to- 
tum  perlegere,  et  ad  eurn  aniuium 
adtendere  voluisset  Jo.  Harduinus, 
j)uni(|uam  ex  una  duas  slatuas  fecis- 
sct,  aut  ad  Plin.  xxxiv.  5.  scripsis- 
spt,  Cociilis  statiiam  positam  esse  in 
comitio,  alteram  in  aede  Vulcani  ; 
quEE  ei  excidere  potuisse  tanto  magis 
niirandum  est,  quod  ipseGellium  ibi- 
dem ad  (larles  vocaverit.  In  eodem 
lutolia>seiatjam  antea  Doujatius,  qui 
laudatis  iiidem  Gellii  et  Plutarclii 
locis,  subdit :  'Nihil  vetat,  pluiibus 
earn  locis,  positam  fuisse  ad  niagis 
celebrandam  praeclari  adeo  facino- 
ris  niemoriani.'  Abi,  et  auctor  sis 
Ciiiistiani^sinio  regi,  ul  his  liomini- 
bus  edition<ni  Plinii  et  Livii  in  usum 
Serenissiiiii  Del|)hini  Franciae  com- 
niittat. 

A^ri,  quantum  iino  die  circumaravif, 
■(latum]  Una  voce  auciior  Voss.  1. 
agri  tantum,  quantum.  Ita  Aur.  Vict, 
de  Vir.  liil.  c.  11.  '  Ob  hoc  ei  lantnm 
agri  piiblice  datum  est,  quantum  uno 
die  circumarari  potuisset.'  Sed  vut- 
gat.  pra  fero.  Saepe  enim  eleganter 
■rhtantwn,  sequente  voce  quantum,  re- 
ticeri  solet  ap.  optimos  scriptores. 
Sil.  Ital.  vu.  575.  '  Hand  prorsus 
daret  ullus  houos  tellusque  subacla 
Phuenicum  et  Kartbago  mens,  injuria 


quantum  Oi  ta  ex  invidia  docoris  tu- 
lit :'  qucmadrnodutn  recte  locum  ex 
Mss.  et  vett.  edd.  Hcins.  consiiiuit, 
quum  olim  editum  toiet  Huud  tantum 
daret  ullus  honos.  Ovid.  lipist.  He- 
rnid.  VII.  144.  '  Hectore,  si,  vivo 
quanta  fueie,  forent.'  Claudian.  de 
Rapt.  Pi  OS.  ii.  308.  '  Conveuiunt  ani- 
niic,  quantas  tiuculentior  auster  De- 
cutit  arboribus  frondes.'  Videndus 
est  Maiklaiid.  ad  Statii  Silv.  i.  4.  H5. 
Eodem  niodo  sa^pissime  '  quantum 
potest,'  pro  tantum,  quantum  po- 
test, ap.  Cic.  et  alios  obcurrit:  ad 
Fam.  V.  13.  *  Ilaque,  ut  mones,  quan- 
tum potero,  me  ab  omnibus  niolestiis 
et  angoribus  abducani.'  Orat.  in  Pi- 
son,  c.  30.  '  Omitto,  nihil  istum  ver- 
sum  pertinuisse  ad  ilium  :  non  fuisse 
meum,  quern,  quantum  potuissem, 
niultis  saepe  oralionibus  scriptisque 
decorasseni,  hunc  uno  violare  versu." 
Prxterea  una  die  Voss.  2.  et  Hav. 
Vide  ad  xxviii.  28.  §9.  Tum  circum- 
araret,  pro  circumaravit,  legendum 
conjecit  Anna  Fabri  ad  Aur.  Vict.de 
Vir.  Inlust.  c.  11.  Scd  omiies  codd. 
in  receptam  lect.  consentiunt,  nisi 
quod  niendose  circumnarau  sit  in 
Leid.  2,  Denique  dictum,  pro  datum, 
Ilarl.  I.  Qiiamvis  autem  ])uiilice  ci- 
vitas  dederit,  ipsum  tamen  id  donum 
accipere  noluisse,  existimat  Muret. 
Var.  Lect.  xix.  18.  auctoritate  Sen. 
de  Benef.  vu.  7.  '  Emittetciue  illam 
vocem, .  quam  Romanus  iniperator 
emisit :  cum  illi  ob  virtutcm  et  bene 
gestam  rempublicam  tanlum  agri  de- 
cerneretur,  quantum  arando  uno  die 
circuire  posset.  Non  est,  iuquit,  vo- 
bis  eo  opus  rive,  cui  plus  opus  sit, 
quam  uni  civi."  At  Lipsius  eum  er- 
rare  docuit  add.  loc.  Seneca- ;  ip»c 
autem  Senecae  verba  de  Man.  Curio 
accipienda  esse  monuit.  Ceterum 
'  circumarare  '  hie  capieudum  non  de 
reciprocatione  in  arando,  nam  ita 
tantuni  jugcrum  accepisset,  quod  in- 
de  dictum  creditur,  quoniam  uno  ju- 
go  bourn  in  die  exarari  possit,8ed  de 
ambitu;  ut  tautum  ipsi  donalum  fu- 


638G 


NOT.E    VARIORUM    IN 


eiit,  quantum  bobus  uno  sulco  cir- 
cumdiixisset :  quo  sensu  etiam  in 
Sen.  1.  I.  Lipsiiis  '  arando  iino  die 
circumire'  intelligendum  nioniiit. 
Dion.  Hal.  v.  p.  296.  id  expriinit 
icrriv  avrhs  eV  rifj-fpa  /uia  ^evyei  ^owv  Tre- 
piap6(Tii.  Et  de  Mucio,  cui  eumdem 
honorem  lubituni  lefert,  p.  303.  'dariv 
h.v  apSTpcj)  v(pi\afii7v  eV  ^yue'pa  yuiii  5vvq- 
rai. 

§  13  Privata  qnotfue  inter  publicos] 
Pricataque  inter  publicos  Gaertn. 
Vide  ad  v.  27.  §  I.  Privata  er'^o  inter 
publicos  Lipsiens.  Deinde  intra  pub- 
licos Voss.2.  sollemni  peccato  scriba- 
rum.     Vide  ad  v.  27.  §  3. 

Unus  quisque  ei  aliquid,  fraudans  se 
ipse  victu  suo,  contuUt]  Ex  illoTerent. 
in  Pliorm.  i.  1.  9.  '  Quod  ilie  uncia- 
tim  vix  de  denienso  suo,  Suum  de- 
IVaudans  genium,  coniparsit  miser.' 
Pal.  1.  unusquisque  ei  adfraudans  se 
victu  suo  ipsi:  non  satis  adsequor. 
Pali.  2.  ac  3.  unusquisque  ei  aliquid, 
fraudans  se  victu  suo  ipse.  Inf.  v.  47. 
'  Cui  iiniversi  selibras  farris,&c.  cum, 
se  quisque  victu  suo  fraudans,  detrac- 
tum  corpori  atqne  usibns  necessariis 
ad  honorem  unius  viii  conferret:' 
ubi  tamen  Andr.  edidit  victu  suo  de- 
fraudans,  Gebh.  Fraudans  se  victu 
suo  ipse  contulit  Lipsiens.  Port,  et 
Hav.  neque  aliter  Voss.  2.  nisi  quod 
errore  scribarum  pra'ferat  fuctu  suo, 
Fraudans  se  ipsuni  victu  Elor.  a  m.  sec. 
fraudans  se  ipse  victu  suo  ipse  Harl.  2. 
fraudutus  sc  victu  suo  ijise  tulit  Gaertn. 
Infra  lioc  lib.  c.  35.  '  Fame  se  jam 
sicut  Ii08tes  peli,  cibo  victiKpic  frau- 
dari.'  iv.  12.  *  Fraudandocjue  parte 
diurni  cibi  servitia,  crimiuando  inde 
et  ol)jiciendo  \vx  populi  frunicnta- 
rios.' 

Cap.  XI.  \  1  Prasidio  in  Juniculo 
locato]  Prasidiis  in  Janiculo  lociitis 
primaR  edd.  (juomodo  datum  esse 
videri  potest,  ut  evitcntur  pinra  vo- 
cabiila  in  camdL>m  literam  desincn- 
tiu.  lu  Vcnota  d(;in(le  1 1'JH.  primnm 
inveni  prosidio  Ivculo:  quani  lurlio- 
ncm  constantcr  servant  omncs  cudd. 


quibus  nsna  sum. 

§  2  Navibus  undique  adcitis,  et  ad 
custodiam,  ne  quid  Romam  frumenti 
subvehi  sineret]  A  vet.  meo  abest  vox 
positis.  Et  bene.  Sic  enim  legendnm 
et  distingiiendiim,  navibus  undique  ac- 
citis,  et  ad  custodiam,  ne  quid  Romam 
frumenti  subvehi  sineret,  et  ut  prada- 
tum.  Duplicem  enim  caussam  refert 
navium  accitarum.  Lipsius,  Epist. 
QuiEst.  V.  IG.  Et  in  Pali,  ac  Cam- 
pani  ed.  deficit  vox  positis.  Pal.  3. 
vero  talem'prsfert  scripturam  :  nuvi- 
bug  undique  acciii  ad  custodiam,  ne  quid 
Romam frument i subvehi  sincrenl.  Con- 
sidera,  an  non  sincerius?  modo  reti- 
neas  accitis.  Gebh.  Lipsius  recte  re- 
movet  positis.  Ad  custodiam,  est  cns- 
todia?  caussa.  xxxvi.  14.  'Ad  ludi- 
brium  consalutari  eura  regem  jussit.' 
Et  szrpe  alibi  odeadem  signiticatione. 
Duk,  Illud  positis,  quod  Sigon.  ejus- 
que  exemplo  postea  insecutjc  edd. 
receperant  usque  ad  postremam  Gru- 
teri,  qua;  iterum  omisit,  deest  etiam 
in  omnibus  meis,  except  is  Port,  et 
Harl.  2.  ut  et  in  Hearnii  Oxoniensi. 
bus,  pra'terquam  B.  et  L.  2.  idque 
tanto  minus  requiro,  quod  positif  mo- 
do pra?cessit.  Libraries  obfendisse 
videtur  constructionis  in  duplici 
caussa  proponrnda  mutatio,  '  adcitis 
et  ad  custodiiim,'  '  et  ut  trajiceret.' 
Id  tamen  Livio  frequens  esse  videhi- 
miis  ad  XXXIX.  14.  §  9.  Accitis  ad 
custodiendum,  ne  quid  priscje  edd.  nisi 
quod  in  una  vel  altera,  voce  addita, 
invcnerim  ct  ad  cuslodicndum.  Aldus 
primus  vulgari  curavit,  nt  est  in  INIss. 
ct  ad  custodiam.  I'raeterea  ne  quid 
Romani  Hav.  Romam  ne  quid  Harl.  2. 
Tanlum  autcm  abpst,  nt  niox  cum 
Gebliardo  sincrent  probrm,  ut  polius 
inf.  trajiceret  cum  Gronovio  rccipiam, 
qiiemadmodiim  niDX  dicam,  nt  ita 
omnia  ad  I'orsenam  referantur.  Cer- 
te  pertinaciter  codd.  (pios  consuini, 
sineret.  Klock.  tanien  in  suo,  ct 
Hcarn.  in  Oxonicnsibus  N.  ct  C.  si- 
ncrent iiiveneriint. 

Ft  ut  pnidatum  militcs  trans  flumen 


T.    LIVII    HIST.    LIB.    II.    CAP.    11. 


G387 


per  occasinnes]  Voce  inteijecta  et  ut 
prwdalum  ciintes  milites  Hearnii  Oxo- 
nieiisis  L.  2.  Quod  px  glossemate 
natiiiii,  et  adclitnm  piito  ab  lioniine, 
qui  lion  animadvertebat,  siibficere 
*  iniHtes  trajiceret  praedatum.'  Mox 
voces  per  occasiones  omittiiiitur  in 
Oxoniensibus  Hearnii  L.  1.  et  C.  per 
occasiunem  est  in  edd.  ante  Aldiini, 
qui  per  occasiones  reposuit,  ut  liabent 
onines  nostri,  nisi  cjnod  per  occasionc 
pra^ferat  Gaertn.  per  occassi  Hail, 
anticj.  spatio  tanien  relicio  reiiqiiaj 
parti  vocis  scribenda;,quani  librarins 
adsequi  non  potiiisse  videttir.  Niliil 
itaque  rnuf  andiun.  xxxii.  15.  '  Intra 
Tenipe  stativis  positis,  ut  quisqne 
locus  ab  Iioste  tentabatur,  pra'sidia 
per  occasiones  suliniittebat.'  xxxiv. 
13.  '  Inde  per  occasiones  prEedattim 
milites  in  liostiuni  agros  cdiicebat:' 
qui  locus  hiiic  adinoduin  geniinus  est. 
xxxvii.  31.  '  Obsideutes  quoqne  ad 
ultimam  ino|)iani  adducere  extralien- 
do  teuipiiSjCt  interim  spem  pacis  per 
occasiones  tentare :'  ubi  etiam  qui- 
dam  scripti  et  editi  per  occasionem, 
Verum  et  hie  Porsena,  et  ibi  Antio- 
chus,  non  uni  occasioni  intenti  erant, 
sed  omnibus,  quai  couinioda;  obve- 
iiiebant. 

Alius  alque  aliis  locis  trajicerent]  Ma- 
lim  trajiceret,  id  est,  transponeret 
ipse  Porsena.  Et  sic  video  esse  in 
Vossiano.  J.  F.  Grow.  In  Voss.  1. 
scriptiim  erat  a  ni.pr.  trajiceret.  Sed 
postea  snprascripta  virgiila  fuit  cra- 
sa:  trajiceret  etiam  invenio  in  Hav. 
invenit  et  Hearne  in  Oxoniensi  C. 
traiceret  liabent  Leid.  2.  Harl.  2. 
Port.  Gaertn.  et  Klock.  Horum 
auctoritate  vuigatum  niiitavi.  Ita 
enini  stvpissime  Livius  loqiii  amavit. 
II.  39.  '  Partem  vix  tertiam  ejus  ex- 
ercitus  liabet,  qiicm  Iberuiii  aiiinem 
trajecit.'  xxiii.  31.  '  Quie  ibi  legio- 
nes  essent,  eas  Ap.  Claudius  Puiciier 
praetor  in  Sicilian!  trajiceret.'  c.  34. 
*  Eamqiie  kgioiieni  priiiio  qiioque 
tempore   in  Sardiuiam  trajicieudam 


curaret.'  xxiv.35.  'Pcrpulerat,  ut, 
quanta:  niaxinia;  possent,  pcditiun 
equitumque  copia  in  Siciliani  traji- 
cerenlur.'  xxvi.  19.  '  Ad  eas  copias, 
qute  a  Puteolis  cum  (^laudio  Neione 
trajecl2e  eraiit.'  c.  42.  '  Ceteras  cra- 
nes copias  Ibernm  trajecit.'  xxvm. 
9.  '  Novani  legionem,  quam  Ti.  Clau- 
dius trajiceret  secum,  oonsules  con- 
scripserunt.'  c.  18. '  Non  peregrina- 
bunduni,  neque  circa  amoeiias  oras 
vagantem,  tantum  ducem  Uonianiim 
duabus  navibus  in  AtVicam  trajecisse 
sese  in  liostilcm  terrani.'  Ubi  alia 
vide  exenipla.  xxix.  22.  '  Lcgeret, 
quos  in  African!  secum  trajiceret.' 
c.  24.  '  Nunc  Syphacein  niittere  le- 
gates, idem  admirantem,  quae  tara 
dinturnie  nior£e  sit  caussa,  postiilau- 
temque,  ut  trajiciatur  tandem  in 
Africam  exercitus.'  Eodem  cap. 
'  Ut  communiter  consulerent,  qiias 
legiones  potissimum,  et  quantum  mi- 
lituni  numerum  in  Africam  trajice- 
ret.' Adliuc  eodem  cap.  '  Quinta  et 
sexta  Cannenses  eraiit  legiones  :  eas 
se  trajecturum  in  Africam  qiium  dix- 
isset,  singiilos  milites  inspexit.'  Et 
ita  sacpe  alibi. 

§  3  Brevique  adeo  infestum  omnem 
Romanum  ugnim  reddidit^  Vocem  om- 
nem non  agnoscit  Leid.  2.  Necjue 
requirerem,  si  major  codd.  niimerus 
camdem  expelleret ;  sequitur  enim 
mox,  '  pecus  qiioque  onine  in  iirbera 
compelleretur  ;'  ubi  pecoris  quoque 
habet  Flor. 

Ut  non  cetera  solum  ex  agris"]  His 
non  convenit  sequens  compelleretur. 
.Suppleri  potest  comportarentur,  vel 
simile  quid.  Vid.  ad  i.  33.  §  6. 
Duk. 

§  4  Mullos  simut  et  effuses  inproviso 
ndoriundi]  Adoriendi  Li:id.  l.a  m.  pr. 
omnesfiue  editi  ante  Aldum,  qui  vnl- 
gavit  adoriundi.  Et  ita  non  tantum 
m.  sec.  in  cod.  laudato  <niondatuni 
est,  sed  idem  etiam  exstat  in  omnibus 
reliquis  Mss. 

In  parvis  rebus  negligcns  uUor]  A'eg- 


6388 


NOT/E    VARIORUM    IN 


legens  Flor.  et  Leid.  1.  ut  passim  in 
Hor.  Bentleiiis  edidit  ;  qui  magis 
aiiliqne,  scriptoris  a;vi  ratidue  liabita, 
in  Teinnt.  reposuit  neclego,  pro  neg- 
ligo.  Vid.adc.48.  §7.c.  58.  §7.  c.  63. 
^  5.  III.  c.  20.  §  5.  c.  56.  §  7.  iv.  c.  12. 
I  7.  c.  37.  §  6.  V.  13.  §  1.  c.  17.  §  2. 
iet  passim.  Etiam  codd.  Salliistii  me- 
liores  neglegere  prsKferre.monetCort. 
ad  Cat.  c.  10.  Cetenim  negUgens  ul- 
tionis,  Uteris  ad  me  datis,  scribendiiin 
conjecit  Heumann. 

§  5  Ilaque  ut  eliceret  pradatores'] 
Pal.  1.  ac  2.  alliceret.  Gebh.  Ita  et 
Harl.  2.  et  Lipsiens.  sed  clliceret  est 
in  Hav.  Mox  qiiee  adversissiina  erat 
ab  hoste  Harl.  2.  adversissima  etiani 
Leid.  2.  et  a  m.  pr.  Leid.  1.  Vid.  ad 
c.  31.  ^  6. 

Scifuros  id  hostes  raius']  Scituros  ad 
hostes  Harl.  1.  obvio  errore.  Vid.  ad 
XXI.  10.  §  12.  Vocem  ratus  omittit 
Port.  am.  pr.  Mox  tratisfugent  Leid. 
2.  lit  dim  contr<icte<(«?i.'{/ug-'e»jf  scrip- 
turn  fuisse  pateat;  iiide  vero,  evaiies- 
reute  nota,  faclum  esse  trans/ugent. 
Transfitgere  est  in  Harl.  1. 

§  6  Et  sciere  pcrfitgie  indicio]  Pal. 
I.  Exiere  profiigic  :  reliqui  duo,  ut  et 
Campani  ed.  Exiere  perfugcc.  Gebh. 
Exiere  perfugcB  indicio  Voss.  ambo, 
Port.  Harl.  2.  et  Hav.  Exiere  pro- 
fuga;  judiciu  Lipsiens.  Exiere  pro- 
fugce  indicio  Gaertn.  Exre  Leid.  2. 

MiiUiique  plures,  ut  in  spent  universa 
pradtr]  Plures,  et  in  spam  Leid.  1.  sol- 
lemni  errore.  Vide  ad  xxi.  28.  §  8. 
plures  ve  in  spem  Voss.  1.  Sid  vo- 
culiB  ve  nota»  subjecta-  sunt,  indi- 
c-anles  scribac  videri,  eaiu  delciidam 
esse.  Et  sane  plures  in  spem,  ca 
oniissa,  leguiit  Voss.  2.  Port.  Leid.  2. 
et  Harl.  2.  Adseutior  lamen  ut  in 
spetn  servantibus.  Mox  universti; 
omillitnr  in  Harl.  1.  (\mv.  tamen  vox 
omitti  iicfpiit. 

'^  7  P.  Vidcrius  inde  T.  Ilrnniiiinm 
cummodiciH  copiis]  M.  Hcrmcniuin  l'"lor. 
P.  Valerius  7n  T'  llcnncnliij  Voss.  1. 
P.  Vuleriu»  M.  T~.  Jleninnium  Port. 


P.  Valerius  M.  T.  Hermenium  Lipsi- 
ens. P.  Valerius  M~.  T".  Hermenium 
Leid.  1.  P.  Valerius  consul  31.  Here- 
minium  Leid.  2.  P.  Valerius  metum 
Hermenium  Voss.  2.  P.  Valerius  Me- 
tium  Hermenium  Gaertn.  P.  Viderius 
T.  Hermenium  Harl.  2.  P.  Valerius 
T.  Ermenium  Hav.  Voculam  inde  li- 
brariiis  per  rompendiiim  scripserat 
ifi.  hinc  postea  factum  est  ?/T.  Vid. 
ad  IV.  .52.  §  4.  Id  vero  deiiiceps  in 
varia  alia  nionstra  corruptum,  vel 
plane  etiam  ejectum  est.  Solus  Harl. 
1.  veram  scripturam  exhibet,  nisi 
quod  etiam  liabeat  Hermenium:  de 
quo  vid.  ad  c.  praec.  ^  6. 

Ad  secutidum  lapidem  Gabina  via  oc- 
cultum  considere  jubet]  Antiq.  exem- 
plar habet  Gabinia  via.  Rben.  Ad 
lapidem,  media  voce  praetermissa, 
Gaertn.  ad  secundum  lapidum  Harl.  1. 
errantis  librarii,  ut  puto,  peccato. 
Deinde  Gabinia  via  etiam  Voss.  2. 
Leid.  2.  Harl.  I.  et  Hav.  Gabiniam  via 
Leid.  1.  qui  codex  infinitis  locis  in  fine 
vocis  perpeiam  literam  m  vel  addere 
vel  detrabcre  solet.  Sed  nihil  uiutan- 
dum.  Inf.  III.  6.  '  Pervenere  ad  ter- 
tium  lapidem  Gabina  via.'  et  v.  49. 
*  Juttiore  altero  deinde  proelio  ad  oc- 
tavum  lapidem  Gabina  via  ejusdem 
diictu  anspicioque  Camilli  vinciintur.' 
Gabinus  autein  formatur  ab  oppido 
Gabiis.  Varr.  de  L.  L.  iv.  p.  10. '  Ro- 
nianiis  dictus,  unde  Roma,  ab  Ko- 
mulo  :  Gabinus  ab  oppido  Gabiis.' 
Ila  '  Gabinus  ager'  in. 8.  '  Vastavcie 
agros  Primeslinuin  Gabinnmque  : 
ex  Gabino  in  'J'usculanos  flexcre  col- 
ics :  cinctus  (Jabinns,'  de  quo  vid.  ad 
V.4G.  §2.  Solet  Livius  nonien  viic 
casu  sexto  proferre  in  liac  locutione. 
Vid.  Jac.  Gron.  ad  Livii  I.  vii.  39. 
§   16. 

Sp.  Larlium  cum  cxpeditajuventutc 
ad  pnrlam  Collinum  stare]  Sp.  Largium 
I'"lor.  Voss.  ambo,  Leid.  am!)o,  Hurl. 
anibo,  Lipsiens.  Gaertn.  ct  Port,  qui 
inter  versus  ailscriplnm  hahct  Sp. 
Larcium:  sed  Sp.  Larlium  Icgcndnrii 


T.    LIVII    HIST.    LIU.    II.    GAl'.    12. 


0389 


es'^e  cap.  proximo  vidimus  ^  G.  Iii- 
Miper  ad  portiim  Cvlinam  Hav.  scd 
{Jollinum  deest  in  Port. 

Deinde  se  ubjicere]  Vetus  exemplar 
liabet,  inde  se  objicere.  /tide,  id  est, 
CO  loco  :  sic  eiiiin  exponi  potest. 
Rhen.  Inde  se  objicere  halieiit  etiam 
prima;  edd.  usque  ad  Aldiim,  qui  pri- 
mus reposuil  deinde.  Cum  Aldo  autem 
faciiint  omnes,  quos  adhibui,  codd. 
sciipti.  Deinde,  id  est,  postquam 
hostis  praeteiiit. 

^  8  Consulitm  alter  T.  Lucretius'] 
Vetus  exemplar  liahet  P.  Lucretius. 
Rhni.  Vet.  lib.  Consul  alter,  Sigon. 
Constanter  codd.  nostri  Consulum 
alter,  Hearue  etiam,  cod.  Sigoiiiani 
lectionem  recensen*,  Oxoniensium 
tamen,  quos  adliibuit,  non  meminit ; 
ut  et  illi  CojisM/«m  liabuisse  videaiUiir. 
Vid.  ad  IX.  32.  §  2.  Prseterea  omnes 
nostri  servant  T,  Lucretius,  nisi  quod 
in  Fior.  sit  P.  Lucretius,  et  in  Voss.  2. 
sit  C.  Lucretius:  sed  male.  Vide 
ad  c.  IG.  §  2. 

Mampulis  militum  egressus']  Egresstis 
est  babet  Voss.  2.  In  verbis  prisecedd. 
Nenia,  pro  Ncevia,  male  habet  Lip- 
siens. 

IJique  primi  adparuere  hosti]  Hzrc 
verba  culpa,  ut  videtnr,  librarii  omit- 
tuntur  in  Li'id,  2.  ique,  pro  hique,  est 
in  Leid.  1.  hii  qui  in  Gaertn. 

§  9  Versisque  in  Lucretium  Elruscis] 
In  Valerium  lef;endiini  est.  Nam  Lu- 
cretius a  Nvcvia  porta,  ut  Sp.  Largius 
a  Collina,  dextraque  lajvaque  adve- 
nere,  ut  attente  legenti  clare  pales- 
Cft.  Glar,  Probo  conjectnram  Gla- 
reani,  lejjendum  esse  in  Valerium, 
propter  ea,  quae  sequuntur,  '  dextni 
lipvaque,  liinc  a  porta  Collina,  illinc 
ab  N*via,  redditur  clamor.'  Nimi- 
rum  ab  Lartio  et  Lucrctio;  quorum 
iile  Collina,  bic  Napvia  porta  epics- 
sus  erat.  Sigon.  Oninino  vera  vide- 
tur  virorum  doctorum  emendatio  in 
Valerium,  cui  Sigon.  et  postea  Gron. 
in  contextu  locum  dedere.  Oport*  t 
tamen  errorem  bene  antiquum  esse, 


quum  omnes  nostri  in  Lucretium  re- 
tineant  ;  quod  eliain  de  (Jxon.  L.  1- 
et  N.  Hearnc  |)rofiletur.  Sed  quum 
is  plures  manii  exaratos  contulerit, 
feorumque  nu'Utionem  non  fecerit,  an 
hi  in  Valerium  liabuisse  censendi 
sunt  ? 

Illinc  ab  Ncevia  redditus  clamor] 
Illic  Lipsiens.  Turn  a  Nceiia  Leid. 
2.  et  Hav.  ab  porta  Nceniujn  Voss.  2. 

^10  Finisque  ille  tarn  effuse  vagandi 
Etruscis  fuit]  Anlii).  exemplar  habet 
tarn  effuse  evagandi,  Rhen.  Pall,  tres, 
nee  non  Campani  ed.  concordi  con- 
sensu tarn  effuse  evagandi.  Gebli.  Flor. 
Voss.  Helm.  Rott.  Gnd.  evagandi. 
Sic  quoque  in  Flor.  S.  Marci  legitur 
III.  7.  '  Per  ignota  capita  late  eva- 
gata  est  vis  morbi.'  Jac,  Gron.  Finis 
ille,  omissa  copula,  Hav.  Deinde  eta- 
gundi,  prapter  utrumque  Voss.  jam  a 
Gronovio  menioratum,  etiam  reliqui 
omnes  nostri  Leid.  anibo,  Port.  Lip- 
.siens.  Gaertn.  Harl.  ambo,  et  Hav. 
Et  ita  manu  docta  ad  marg.  edit. 
Medio!.  1480.  emendahatur.  Tot 
itaque  ro.ld.  tide  stabilitam  et  ad- 
sertani  ficiipturani  Livio  reddidi.  Ad- 
paret  autem,  primam  literam  tov  era- 
gandi  excidisse  ob  ultimam  prapced. 
effuse.  Vid.  ad  ii.  41.  §  G.  Eo  verbo 
et  infra  Liv.  usiis  est  xxn.  47.  '  Fron- 
tibus  enim  adversis  concunendum 
erat,  quia,  nullo  circa  ad  evagandum 
relicto  spatio,  biiic  aninis,  bine  pe- 
ditum  acies  claudebant  in  directum 
utrini(|ue  niientes.'  Paullo  ante  ita- 
que cccsi,  pro  ita  casi  Gaertn.  Vid. 
ad  XXI.  53.  ^7.  Nihil  nuitanduni. 
Paullo  post  c.  14.  '  Ita  in  medio 
prope  jam  victores  caesi  Etrusci.'  x. 
20.  '  Ita  caesa  ab  tergo  legio,  et  in 
medio  circumventa.'  c.  30.  '  Ita  in 
medio  cirsi  captique.'  INIox  (id/u^'um 
saptis  pro  ad /.  septis  Flor. 

Cap.  XII.  §  1.  Ohsidio  erat  nihilo- 
minus]  Obsidio  nihil,  erat  Leid.  2. 
Mox,  cum  summa  caritate,  cdendoque 
exp.  Harl.  1. 

^  2  Quum  C.  Mucius  adolescetis  n'>- 


G39a 


tiOTM    VARIORUM    IN 


bills,  cui  indignum  videbatur]  Sigonio 
videtur  hsec  periocliis  avaKdkovQov 
continere,  quia  nulhuii  snbdat  ver- 
buiii,  qnod  respondeat  recto  illi  ca- 
sui  C.  Mucius.  Ecce  et  in  proiuptu 
subservientes  ei  libri  Mss.  ex  qiiibiis 
jubet  nos  legere,  C.  Mucio  adolescenti 
nobili  indignum  videbatur.  Qiiibiis  qui- 
dern  Liviiun  restitueudum  ntinqiiam 
committemus :  neque  est  ava.K6\ovdov, 
nisi  quae  lioc  nomine  figura  loqtiendi 
referenda  est  inter  veterum  eleganter 
dicta.  Neque  verum  est,  nihil  re- 
spondere  recto  casui  :  subjiciimtur 
enini  ninlta,  «t  *  ratus,'  '  constituit,' 
'  metuens,'  '  iret,'  '  deprehensus,' 
&c.  Sed  in  errorem  induxit  doctis- 
sinium  virum  illud  itaque,  quo  piitabat 
novum  oninino  periodiim  incipi,  nou 
illam,  quae  intercisa  et  suspensa  erat, 
continuari.  Poterat  quideni  abesse, 
et  irKiovoi^iL :  sed  utiliter  additur  ora- 
tioni  propter  hyperbaton,  et  valet 
perinde,  ac  si  plenius  dixisset,  '  is 
itaque,  ut  occepi  dicere,  Mucins.' 
Cic.  de  Fin.  iv.  20.  '  Postea  tuns  ille 
Pcenulns  (scis  enini  Cittiaeos,  clientes 
tuos,  e  Plinenicia  profectos)  homo 
igitnr  acntns,  canssam  non  obtinens, 
repngnante  natnra,  verba  versare 
coepit.'  Hie  abiindat  tJ»  igitnr,  ut 
illic  rh  itaque.  Tnsc.  Quaest.  it.  1. 
'  Etenini  si  orationes,  qnas  nos  mnU 
titndinis  jiulicio  probaii  volebamus, 
(popnlaris  est  enini  ilia  facultas,  et 
effectiis  cloqnentiic  est  audientiiini 
approbatio)  sed  si  reperiebanttir  non- 
nnlli,  (jui  nihil  laiidarcnt,  nisi  quod 
«e  iniitaii  |)osse  confidereiit,  (juein- 
que  s|)crandi  sibi,  eundeni  et  bene 
dicendi  rinem  propnnerent,  &c.  quid 
fiiluruiu  putamus,  cum,  adjutoro  po- 
])ulo,  quo  nicbaniur  antea,  nunc  ini- 
nime  nos  uli  posse  videanius  ?'  Ex- 
emplum  insignc,  uiidc  vides,  et  <|iix 
respondorc  duberent,  interdum  ad 
scnsnm  potins,  quaiu  ad  vocabnla 
rcfcTii.  I'ro  Plancio  c.  10.  '  Aliquid 
privniea,  (tiniide  dico,  sed  tanicn 
dicondum)   uod    cnini    opibus,    uon 


invidiosa  gratia,  non  potcntia  vix 
ferenda,  sed  commcraoratione  bene- 
licii,  sed  niisericordia,  sed  precibus, 
aliquid  attulimus  etiani  nos.'  Justin. 
XII,  14.  '  Auctor  insidiarum  Anti- 
pater  fuit,  qui  cum  carissinios  amicoa 
ejus  interfectos  videret,'  &c.  bine 
longo  anibitu  suspenditur  oratio 
usque  ad  '  arbitrabatnr  :'  ibi  deniuni, 
'  igitnr  ad  occnpandum  regeni,  Cas- 
sandruni  filium  dato  veneno  sulior- 
nat :'  idem  scilicet  Antipater,  cum 
ilia  omnia  videret  ac  reputaret.  He- 
rodot.  I.  77.  Kpolffos  Se  fit/Litpdils  Kara 
rh  ttKtjOos  rb  eoo'vTov  aTpdTeufj.a  (v^  yap 
01  V  (Tv/x^aXicv  (TTparos  TroWhv  iKaaawv 
^  6  Kvpov)  TOVTO  fj.ep.(p6els,  aTrr]\avv€  is 
ras  2dp5ij.  Sic  apud  Xiphilinum  in 
prodigiis  cladis  Crassianae  p.  13.  Ed. 
Stepli.  'O  yap  uerhs  uvonacfifvos  (effTi 
5e  vatcTKos  jxiKphs,  &c.  quibus  describit 
aquilam  :)  inde,  tovtcuv  oCv  aeruiv  th 
oxiK.  464\T](re  rhv  Y,v<ppdT7]v  avrcf  rdre 
avpha^rivai,  J.  F.  Gron.  Ex  omnibus, 
quos  in  consilium  adhibni,  codd.  unns 
Hav.  Sigonianis  INIss.  libb.  tantum 
non  adsentit :  ex  illis  etiam,  (juos 
Hearne  Oxonii  inspexit,  unus  itidein 
L.  2.  Habent  enini  Turn  C.  fliucio  ado- 
lescenti  nobili  indignum  videbatur  ;  at 
Sigonius  insnper  voceni  Quurn  de- 
lebat  ;  itaque  edi  curavit.  Reliqni 
omnes,  quibus  nsns  sum,  vnlgatam 
lect.  servant,  nisi  quod  Turn  Cornelius 
et  C.  Blulius  nobilis  adolesccns,  cui  ind. 
rid,  sit  in  Voss.  2.  Illis,  qua'  (Jrono- 
vius  erudite  ad  hunc  loium  notavit, 
adde,  quae  obscrvat  ad  F>iv.  xxv.  27. 
§  1.  XLiv.  40.  §  2.  ad  Sen.  de  Ira  i. 
3.  et  qua^  oliiii  inonui  ad  Si),  xii.  441. 
Neque  aliter  Aldus  locum  intellex- 
isse  videtur.  Quum  cnini  inf.  ante 
voccm  itaque,  magna  interptuictione 
locum  distinxisset  hoc  niodo,  exer- 
citus  fudcrit.  Itaque  viagnn,  postea 
inter  errata  scribcnduni  inonuit,  ex- 
ercitus  fuderit  :  itaque  tnagno.  I'rae- 
tcrea  sciendum,  ipsum  Sigonium,  aut 
sponte,  ant  aliunde  monitinn,  senlen- 
tiam    niutassc    videri.      Nou    luodo 


T.    LIVII    HIST.    Ll».    II.   CAP.   12. 


0391 


f^nini  fcliolion,  quod  in  prima  o<l.  su- 
per liiiiic  locum  adparet,  dcinde  in 
altera  ac  tertia  oniisit,  vcriim  etiam, 
(|iiuni  in  cadeni  prima  ed.  verba  Livii 
secundum IMss.  libros.quos  meniorat, 
constituisset,  in  posterioribiis  pris* 
cam  iect.  revocavit. 

NhUo  hello  ncc  ah  hostitms  ullis  oh- 
sessuni  esse]  Ullo  hello  Voss.  2.  et 
nulla  hello  Leid.  1.  vocula  et  perpe- 
ram  repetila  ex  fine  proxiniie  vocis 
essct.  Vide  ad  xxxix.  18.  §  8.  Prae- 
terea  vox  esse  abest  ab  Harl.  2.  abe- 
rat  etiam  ab  vet.  lib.  Sigon.  qui  in 
prima  ed.  ejus  fide  legenduni  monuit 
nee  ah  hoslilms  ullis  ohsessutn  umquam. 
In  recentioribus  vero  schoiion  lioc 
omisit. 

Ab  iisdem  Etruscis  ohsideri,  quorum 
scepe  exercitus  fuderit]  Ah  Hetruscis 
ohs,  qu.  s.  ex.Jainfud,  Gaertn. 

§  3  Aliquo  facinore  earn  indignila- 
tem  vindicandam  ratus]  Earn  qunque 
indi;^,  Kiock.  earn  indignationem  Hav\. 
antiq.  Cujus  erroris,  saepe  in  Mss. 
obvii,  alia  exempla  vide  ad  Epit.  lib. 
Lviii.  '  Indignitas  '  lioc  seusu  Livio 
frequens.  Inf.  hoc  lib.  c.  34.  *  Egone 
has  indignitates  diutius  patiar,  quam 
necesse  est?'  iii.  12.  'Turn  demuni 
coactus  rum  mnlta  indignitate  pren- 
sabat  singulos.'  ix.  4.  '  Subeatur 
ergo  ista,  qiiantacumque  est,  indig- 
nitas, et  paveatur  necessitati.'  xmi. 
52.  '  Ilium,  omnibus  indignitatibus 
compulsum  ad  rebellandum,  inter 
adparatum  belli  fato  obpressnm.' 
Epit.  lib.  LVIII.  *  Tot  indignitatibus 
conimotus  graviter  senatus  :'  ubi  ite- 
rum  edd.  nonnuUae  indignationihus. 

^  4  Dein  metuens,  ne,  si  eonsultim 
ir^ussu  et  ignarus  otnnihus  iret]  Dcinde 
metuens  Voss.  ambo,  Leid.  2.  Harl.  2. 
Port.  Hav.  Lipsiens.  Gaertn.  et  pris- 
cae  edd.  Aldus  demtim  dein  inetuens 
substituit,  quod  servant  Leid.  1.  et 
Harl.  1.  et  Livio  codd.  fide  s^rpius 
Gron.  restituit.  Vide  ad  iii.  3.  §6. 
Prajterea  in  consulum  injussu  Harl.  2. 
De  hoc  errore  vide  h.  lib.  xxxiv.  §  9. 


consilium  injussu  Voss.  1.  ct  Leid.  2. 
Turn  omnihus  ignaris  priscvp  edd.  Sed 
idem  Aldus  ordiriom  invertit,  consen- 
tientibus  omnibus  nieis  scriptis. 

Forte  dej)veliensus  a  custodihus  lio- 
manis  relraheretur  ut  transfuga']  De- 
forte  deprehensus  Leid.  I.  Vide  de 
hoc  errore  ad  c.  34.  hoc  lib.  §  9.  Turn 
traheretur  Port.  Male.  Klegans  enim 
verbum,  et  in  hac  re  propriiim  est 
'  retraiiere.'  Mox  h.  cap.  '  Vaden- 
tem  indc,  qua  per  trepidam  turbam 
crnento  mucrone  sibi  ipse  fecerat 
viam,  quum,  concursu  ad  clamorem 
facto,  comprehensum  rcgii  satellites 
retraxissent.'  Inf.  xxiii.  34.  '  P. 
Valerius  Flaccus  cerctiros  ad  per- 
sequeudam  retrahendanupie  navem 
quum  misisset,  primo  fugere  regii 
conati.'  xxv.  7.  '  Missique,  qui  se- 
querentur,  ab  Terracina  comprehen- 
sos  omnes  refraxernnt.'  c.  9.  '  Pree- 
gressos  retralierent,  obvios  occide- 
rent,  nt  prifdonum  magis,  quam  ex- 
ercitus, adcolis  species  essct.'  Epit. 
lib.  Lxxvii.  '  P.  Sulpicius,  quum  in 
quadam  villa  lateret,  indicio  servi  sui 
retractus  et  occisns  est.'  Eodem 
modo  etiam  Justinnm  locutum  docet 
Faber  ad  Justin,  xxxviii.  9.  adde 
XIV.  3.  '  Quibus  cognitis,  Eimienes 
cum  pancis  fugere  tentavit:  sed  re- 
tractus petit,  utpostremum  sibi  adlo- 
qui  exercitnm  liceret.'  '  Ex  itinere 
tetrahere,'  '  ex  fuga  retraiiere'  ple- 
nius  alii  dixerunt.  Vide  Cort.  ad 
Sail.  Cat.  c.  39.  et  c.  47.  Ita  Acta 
Diurna  apnd  Graev.  ad  Suet.  Cffs.  c. 
20.  '  Q.  Aufidius  mensarius  tabernae 
argentariae  ad  scutum  Cimbricum 
cum  magna  vi  aeris  alieni  cessit  foro  ; 
retractus  ex  itinere  caussam  dixit 
apud  P.  Fonteium  Balbuni  preet.' 

Fortuna  turn  urhis  crimen  adjirmante, 
senaluni  adiit]  Forlunattim  urhis  crimen 
affirmantem  ridicule  Harl.  2.  Turn 
senatum  adit  Voss.  ambo,  Leid.  am- 
bo, Harl.  1.  Gaertn.  Port,  et  Hav. 
Vide  ad  xxxvi.  42.  §  3. 

§  5  Transire  Tibcrim,  inquii,  Patres, 


6392 


NOT/E    VARIORUM    IN 


et  inlrare,  si  possim,  castra  hosiium 
vulo]  Trahsiie,  inquit,  Tiheriin  Hav.  et 
priscae  edd.  qtieni  ordinem  primus 
Aldus  miitavit.  Pro  Aldo  aiiteni 
stant  Teliqui  codd.  Supra  c.  10. 'Ti- 
berine  pater,  inqiiif,  te  sancte  pre- 
cor  : '  nbi  etiam  olini  edebatnr,  Tibe- 
rine,  inquil,  pater.  Paiillo  post  hoc 
cap.  '  Romaniis  snm,  inquit,  civis  ; ' 
nbi  itenim  alii  codd.  Romanus,  inquil, 
sum  civis.  Deinde  et,  si  possim,  in- 
trare  Hav.  Denique  hnstium  castra 
nolo  Harl.  2.  et  Lipsiens. 

Non  prccdo,  nee  populutionum  in  ti- 
cem  ultor]  Non  prcedo,  non  popul.  Leid. 

I.  a  in.  pr.  Vide  ad  xl.  15.  §  5. 
Deinde  populutionum  vicem  Hav.  Sed 
rb  in  ab?orpsit  lilera  finieiis  vocis 
piaeced.  Vide  ad  x.  13.  §  3.  Denique 
populationum  ultor  in  vicem,  serie  in- 
mutata,  Voss.  1.  et  Leid.  2. 

Majns,  si  Dii  juvant,  in  animo  est 
facinusi  Si  Di  juvant  Flor.  et  Leid,  1. 
quae  sciiptura  in  antt.  codd.  frcquen- 
tissima  est.    Vide  ad  v.  14.  §  4.  xxii. 

II.  §  1.  et  xxxvm.  27.  §  8.  Deni- 
que est  in  animo  Harl.  2.  et  Lipsiens. 

§  6  Ubi  CO  vcnit,  in  eonfertissima 
turba  prope  rcgium  tribunal  constitit'\ 
Membranae  Colonienses  substitit.  I\Io- 
dius.  Ubi  convenit  Leid.  2.  Prima 
litera  rod  eo  mutata  est  in  c,  de  quo 
errore  dictum  ad  xxxix.  33.  §  8. 
Vide  etiam  niox  ad  §  scq.  et  ^  8.  Ex 
CO  venit  auteni  factum  covenit  et  conce- 
nit.  Deinde  constitit  omnes  nostri, 
nisi  quod  Leid.  2.  Iialjeat  conslituit, 
sollemni  errore,  <le  quo  jam  dixi  ad 
Silii  lib.  XV.G37. 

^  7  i'orte  inilitil/us  darelurl  Ulili- 
tibus  forte  Flor.  Voss.  2.  Leid.  1. 
I^Rfl.  ambo,  Port.  Hav.  Lipsiens.  et 
Gar^rtii. 

Enmque  mililcs  vulf;o  adircnl]  Par- 
ticula  que  non  ei^t  in  oxempluii  vet. 
.Sic  autem  Livius  sivpc  loquitur,  con- 
nectcntibus  voculis  oiiiis>is.  lihen. 
Prima:  edd.  Iiabont  cum  militcs  pro 
eum  militrs,  eaquc  ^criptiira  est  in 
Harl.  2.  (iacrtn.   Hav.  et  Neap.  Lat. 


De  confusione  liferarnm  e  d  c  modo 
dictum  est  ad  §  6.  hiijus  cap.  Aldus 
deinde  edidit  eumque  milites,  quod 
hahent  Voss.  anibo  et  Leid.  2.  eumne 
milites  Leid.  1.  Sed  eum  milites,  ut 
Rhenan.  legit,  servant  Harl.  1.  et 
Port. 

Ne  ignorando  regem  scmet  ipse  ape- 
riret]  Vox  regem  praeteruiittit  Harl. 
2.  et  Gaertn.  Et  posset  etiam  satis 
commode  abesse,  si  ex  proximis  sub- 
intelligamus  '  ignorando  uter  Porse- 
na  esset.'  At  vulgatum  firmat  reli- 
quorum  codd.  aiictoritas.  Prapterea 
semet  ipsum  aperiret.  Sed  alterum 
elegantius  est.  Vide  hoc  libr.  ad  c. 
19.  §  5.  Ita  mox  sibi  ipse  J'ecerat 
viam. 

^  8  Qua  per  trepidam  turbam  crnen- 
tn  viucrone  sibi  ipse  J'ecerat  viam]  Vo- 
lentem,  ])\o  Vadentein,  GAettn.  Hinc 
vocnlam  qua  omittit  Lat.  Neap,  qnani 
tamen  sensus  requirit.  Tum  prirpo- 
sitio  per  exsulat  a  Gaertn.  Deinde 
turbam  mucrone  sibi  ipsi  J'ecerat  v'lam 
Hav.  ut  III.  48.  '  Hie  ferro,  quarum- 
que  ibat,  viam  facere.'  Sed  crucnto 
servant  reliqui"  omnes  ;  quibus  ce- 
dendum.  lidem  etiam  praeter  Gaertn. 
relinent  sibi  ipse  eadem  ratioue,  qua 
verbis  prajcedd.  semet  ipse  aperiret. 
Vide  Gron.  ad  Just.  xm.  1. 

Quum  concursu  ad  ch'morem  facto 
comprcheusum  regii  satellites  rctra.ris- 
sent]  Vocula  quum  ab  initio  ouiittitur 
in  Flor.  Voss.  1.  Lipsiens.  et  Leid. 
2.  sed  eorum  prior  illaui  niox  insiMit, 
cum  cnmprchensum:  pro  quo  Leid.  2. 
Iiabct  <^ifm  comprehensujn:  quir  scrip, 
tura  etiam  inter  ver.-us  exstat  in  Harl. 
2.  Vide  ad  ^  G.  Sed  dum  concursu 
praffrrt  Voss.  1.  cum  cursu  Port. 
cum  cone,  ac  clamore  J'acto  Hav.  ut  i. 
41.  'Clamor  inde  coiicursiisque  po- 
puli,  mirantiiim  quid  lei  esset.'  Sed 
nihil  muto.  ludirat  enitn,  claniorcm 
ab  adstautibus  siiblatum  es.se,ct  alios 
ad  clamorem  hunc  concurrisse.  .Sup. 
1.  48.  '  Clamor  ab  utriusque  tanlori- 
buit  oritur,  et  concursus  populi  lie- 


T.    LI  VI I    HIST.    LIB.    II.    CAl'.    12. 


G393 


bat    in   ciuidiii.'     Ad   et  nc  in   Mss.  prapced.  quam,  qnemadmoduni  contra 

sa-piiis  confiindi  videbimns  ad  xxi.  alibi  pro|iter  ejus  siniilitndineni  ex- 

32.^2.     Dt'.ni(]uc  coniprekensorem  sa-  cidit.     Vide  ad  xxxviii.  4.  §  7. 

tetlites  retruxissenl  niendose  Harl.  I.  ^10  Nee  units  in  te  ego  lios  animus 

Regis  destilutus,    turn   (luoqite]    De  g-<?ssi]    Ego   liumaniis  hos  atiimos  gessi 

voce  destilutus  vide  ad  xxiir.  10.  §  5.  Hav.    Sed  Romanum  mode  prtrcessit. 


CeteiuTTi  tutum,  pro  turn,  Leid.  1.  de 
quo  crrore  dicam  ad  xi..  21.  §  8. 

^9   Romanus  sum,  imjuit,  civis^  Ro- 
tnanus,  inquit,  sum  civis  Voss.  au)bo 


qii£e  vox  aniniQ  librarii  iia>c  scribentis 
adlinc  obveisabatiir  :  nnus  ego  in  te 
prisciK  edd.  q'.iod  Aldus  nmtavit,  id 
substituens,  (jiiod  nunc  obtinet.     Et 


et  Leid.  2.     Vide  ante  boo  cap.  §  5.  cum  Aide  faciunt  omnes  codd.  quos 

PraEterea-ci/JHS,  procii'is,  obductiuim  evolvi,  praeter  uniim  Harl.  2.  qui  pra;- 

siniililiidineni  est  in  Lipsiens.    cives  f*:tt  units  in  te  hos  ego  ayiitnos.    Id  cii- 

in  Harl.  1.  Quod  ferri  posset,  si  pin-  am  placeret,  si   pliirium  membrana- 

rium  codd.  auctoritas  accederet,  niu-  rum  auctoritas  accedcret.    Nunc  AI* 

tata  tanien   boc  niodo   distinctione;  do  faveo,  nisi  forte  rod  ego  in  alias 

Roma7ius  sum,  inquit.     Cives  C.  Mu-  aliasque  sedes  trajeclio  iiidicet,  earn 

cium  vocant.    At  reliqui  in  vulgatum  vocem  insiticiam  esse,  ac  legendum 

conspirant,  quod  etiampraefero.  Mu-  A>c  unus  in  te  hos  unimos  gessi;    ut 

landee  lectioni  librarioansani  dedisse  '  nnus  gessi'   eodem    modo   dicatur, 

videtur,  cpiod  nibil  esset,  quo  refer-  quo  §  proximo  iiabuimus  '  bostis  vo- 


retur  rh  vocant.  Verum  id  Livio  fre- 
quenlissimum  est,ut  ila  verbum  plu- 
rale  sine  substantivo  ponat.  Sup.  r. 
3.  '  Pax  ita  convenerat,  ut  Etruscis 
Latinisque  fluvius  Albula,  quern  nunc 
Tiberim  vocant,  finis  esset.'  xxxiv. 
56.  *  Ob  eas  res  tumnltum  esse  de- 
crevit  senatus,  tribunos  plebei    non 


lui.' 

In  hoc  discrimen  accir}gere'\  In  hoc 
discrimine  Hay.  Male.  Vide  Gron.  ad 
VI.  35.  §  2. 

Ut  in  singulas  horas  cajrife  dimices 
tuol  Si  boc  rectum  est,  idem  erit, 
quod  paullo  post,  '  uni  tibi  et  cum 
singulis  res  erit.'  Tamen  satis  inso- 
placere  caussas  niilitares  cognoscere,  lens  videtur,  ut '  capite  stio  diniicare' 
quo  minus  ad  edictum  convenirent : '  dicatur,  qui  solus  omne  periculum 
ubi  plura  vide.  sustinet.     Si  qui  libb.  addcrent  prac- 

Hostis  Uostem  occidere  volui']  Occi-  positionem  de,  boc  potius  aniplecte- 
dere  voluit  Harl.  1.  Perperam.  Non  rer  :  ut '  de  vita  diniicare'  ap.  Liv. 
viderat  librarins, /tos<j.s  poni  pro  ego  xxiv.  26.  et  Cic.  pro  Arciiia  c.  11. 
hostis,  idque  ac  similia  pronomina  et  '  de  fama,'  •  de  imperio  diniicare,' 
eleganter  omitti.  Mox  h.  cap.  circa  et  alia  bujus  generis.  Vidi,  qui  cnm 
fin.  '  Trecenti  conjuravimus  princi-  vulgata  liujus  loci  scriptura  compo- 
pes  juventutis  Romanae  :  '  et  §  11.  nerent  hoc  Ciceronis  ad  Att.  x.  9. 
'  Hoc  tibi  juventus  Romana  indici-  '  Utinani  nieo  solum  capite  decerne- 
mus  bellum.'  Vide  ad  §  seq.sed  prai-  rem.'  Sed  in  hoc  longe  aliasententia 
sertim  ad  xxxii.  21.  §  16.  est.  Duk.     i't  singulis  horis  Leid.  2. 

Quam  ad   cadem   fuit]     Exemplar     ut  singulas  horas  Hav,  Reliqui  in  vul- 
xtt.  qutttnfuit  ad  cadem.  Rhen.  Quuni     gatiim  conspirant. 
fuit  ad  cadem  omnes  membranap,  qui-         Ferrum  hostemquc  in  vestibuh  habeas 


bus  iitor,  nisi  quod  prtepositio  non 
recte  omittatur  in  Port,  una  vero 
voce  auctior  Hearnii  Oxon.  L.  2.  ha- 
beat  quam  jam  fuit  ad  cadem.  Per- 
peram hie  rcpetila  est  ca  vocula  ex  regios  convertunl.' 
Dclph.et  Var.Clus.  Livius, 


regia"}  In  vest,  habeas  re^io  Harl.  2. 
et  Gaertn.  Sup.  i.  40.  '  In  vestibulo 
regiae  quam  potuere  tumiiltuosissime 
specie  v'lxx  in  se  omnes  adpaiitoies 


18  O 


G394 


NOT/E    VARIORUM    IN 


§  11  Hociibijuventus  Romana]  Ro- 
vianajuv.  Voss.  1.  et  Leid.  2.  Hec  tibi 
jitv.  Gaertii. 

Nullum  aciem,  nullum  pralium  timu- 
erjs]  Nullum  aciem,  nullum  bellum 
Leid.  2.  nullum  aciem,  nullum  aliud 
bellum  Hearnii  Oxon.  N.  sed  neutrum 
ferri  potest.  Bellum  enini  niodo  prae- 
cessit :  et  deinde,  quoniodo  '  nullum 
bellum  '  timeret  Porsena,  cui  Roma- 
nam  juventutem  bellum,  sed  aliter 
quam  acie  vel  prcelio  decertandum, 
indixisse  Mucius  denunciat?  Quje 
etiam  caussa  videtur  tuisse,  cur,  ad- 
dita  voce,  nullum  aliud  bellum  alteiius 
cod.  scriba  dederit.  Solent  auteni 
vocabnla  '  bellum  '  et '  proeliuni  '  pas- 
sim in  libb.  manu  exai atis  commutaii. 
Vide  ad  iii.  61.  §  2. 

§  12  Qtium  rex,  simul  ira  infensus, 
ptriculoque  conterritus]  Turn  rex  Lip- 
siens.  Viile  ad  Epit.  1.  XLViii.  circa 
fineii).     Turn  ira  simul  infensus  Leid. 

1.  a  ni.  pr.  infessus,  pro  infensus,  Leid. 

2.  ut  librarius  infe^us  scribere  volii- 
issc  videri  possit.  '  Infensus  '  autem 
et  '  infestus'  contmutari  solere  vide- 
Itimns  ad  c.  4G.  §  7.  Sed  simul  ira 
incensus  Hearnii  Oxon.  L.  1.  et  C. 
qua?  lectio  etiam  est  in  niarg.  ed. 
Ascens.  1513.  Ita  Livius  infra  loqui- 
tur cap.  seq.  '  Incensus  ira  oratores 
Romam  misitad  Clceliam  obsidem  de- 
po^rendani.'  Terent.  in  Hecyr.  iv. 
1.  47.  '  Quamobrem  incendor  ira,  te 
ausam  facere  bypc  injnssu  ineo.'  Ita 
'  incensus  odio  '  ap.  Sail,  in  Cat.  c. 
41).  '  Catulus  ex  i)etilione  Poniifica- 
tus  odio  incensus,  quod  cxtrenia  a?ta- 
te,  mavumis  lionoiibus  usus,  ab  ado- 
It'scentiiio  Caesare  victus  discesse- 
rat : '  nbi  vid.  (^ort.  '  accensus  indig. 
nitate  '  iii.  50.  '  Indignitatc  rei  ac- 
censi  coniites  el  se  dederant.'  *  ac- 
cendere  pudore '  in.  02.  '  Pudore 
doindc  animos  equitum  acccndunt ;' 
*  arcensus  injuria'  iv.  9.  '  Advcrsus 
quns  infestior  coorta  optiinatium 
ai'ics  sequitnr  arcensum  injuiia juve- 
neni ;  '  '  acceiisiis  odio  '  c.  32.    '  Ko- 


nianus,  odio  accensus.  Sec.  factis  si- 
mul dictisque  odium  explet:'  'in- 
fensus' auteni  et  'incensus'  etiam 
alibi  in  libb.  scriptis  confunduntur. 
Vide  ad  iii.  28.  §  9.  Denique  perter- 
ritus  Voss.  1.  et  Leid.  2.  Verum  in- 
gratius  auribus  accidunt  duae  voces 
ab  iisdem  Uteris  incipientes  periculo- 
queperterritus;  praeterquam  quod  me- 
liores  codd.  vulgatum  servent.  Quare 
id  etiam  pr^tfero. 

Circumdari  i^nes  minitabundus  jube- 
ret'\  Blintabundus  Harl.  2.  minabundus 
Voss.  1.  Leid.  2.  et  Port,  pro  quo  mi- 
rabundus  era*;  in  contextu  Lipsiens.  in 
CMJus  margine adscriptum est  a  ni. sec. 
minitabundus.  Et  recte.  '  Minitari '  et 
'minitabundus'  saepius  Livio  usiir- 
pantur.  xxxix.  41. '  Etenim  tum  quo- 
que  minitabundus  pctebat.'  xli.  10. 
'  Vinctos  se  Juninm  Manliimique  mi- 
nitans  Romam  missurum.'  ii.  49. 
'  Ibant  unius  familiae  viribus  Veienti 
populo  pestemniinitantes.'  Et  melius 
etiam  minitabundus,  (\mn\' minabundus, 
liicconvenire  videtur.  Major  enim  vis 
est  in  frequenlativo  '  minitari,'  ideo- 
quc  aptiiis  cxprimit  animuui  regis 
summa  ira  incensuni,  qui  scribam  sibi 
adsidenteuiinterfeclumviderat,eum- 
demquc  rasum  nou  nisi  ()ercussoris 
errore  evaserat.  Stant  etiam  pro 
hac  lectione  optimi  codd. 

Quas  insidiurum  minus  per  ambages 
jaceret}  In  vulgatis  edd.  omissum  est 
hoc  loco  pronomen  sibi:  quas  insid. 
sibi  minus.  KLen.  Quas  insid.  ininas 
sihi  Hav.  Reliqui  nostri  Hliennno 
consonliunt. 

§  13  Ln  tibi,  inquit,  ut  sentias,  qunm 
vile  corpus  sit  iis]  lit  tibi,  inquit  Gaertn. 
Solent  autem  hx  voculi{>  en  atque  et 
passim  a  librariis  comnintari.  Vide 
Kroekhus.  ad  Propcrt.  Elog.  iv.  G. 
GO.  Mr.  Heins.  ad  Ovid.  Amor.  i.  2. 
10.  Met.  XV.  077.  ad  Val.  Flacc.  Ar- 
gon. I.  220.  et  Oudcndorp.  ad  Lucan. 
V.  58.  INIox  tJ)  ut  deest  in  Harl.  1. 
cujus  loco  ubi  prafert  Voss.  2.  quae 
k-ctionis  varietas  etiam  alibi  in  Mssi. 


T.    LIVIl    HIST.    I,IF5.    ir.    CAP.    12. 


G:395 


obvia  est.  Vide  ad  xxiv.  15.  §  1. 
Dciiule  pronoineii  its  not)  adparet  in 
Hail.  2.  quod  reli(|iii  oiiincs  servant, 
ita  tainen  ut  pleriqiie  ejus  loco  pr«- 
fciant  is,  his,  vel  liiis.  Vide  hoc  lib. 
ad  c.  3.  ^  2. 

Qui  inagnam  gloriam  peltint']  Arclie- 
typ.  Vorinac.  habet,  qui  muguam  glo- 
liamvidint.  Et  adjectiini  est  recen- 
ticre  nianii  in  maig.  pelunt.  Forte 
scriptuin  fuit,  qui  magnam  gloriam 
profwsifain  vident.  Rhen.  Id  est,  rui 
magna  gloria  est  ante  ocnlos  aniini. 
Hactenus  fere  leginiiis  g'ZorJum  petunt ; 
.sed  prapter  fidcin  edd.  vett.  pra>tcr 
aiictoritatem  inenibranunini,  in  qui- 
bus,  conjuratim  quasi,  visitur  istud 
nostriira.  Alteruin  natum  est  a  Phi- 
]elpbo.  Grut.  Qui  magnam  gloriam 
vidcni  optinie  Gruterus  e  libb.  I\Jale 
subjecerant  petunt:  male  Riienanus, 
qui  primus  veruni  produxit,  addebat 
propositam.  C'ic.  pio  Scxt.c.23.  'Qui 
•iignitateni.qui  rempublioani,  qui  glo- 
»iani  spcctant.'  Liv.  in.  CS.  '  Cujus 
mens  niliil,  prater  publicum  coninio- 
duni,  videt.'  vi.  21.  '  Camillus  in 
utraque  vestra  fortuna  suam  gloriam 
videt.'  In  oratione  Corvi  vn.  32. 
'  Proinde  sumniuni  quodque  spectate, 
milites,  decus.'  Sen.  de  IJenef.  iv.  20. 
'  Ingratus  est,  quia  in  referenda  gra- 
tia secundum  datum  videt,  qui  spe- 
lat,  cum  reddit.'  Lucian.  Hermotimo 
p. 288.  Ov yap  ovre XP'^'j'^^"  *''■')  o^^e rjoo- 
yhs,  ovTf  S6^as  dpcoffiv,  ws  SiarpepeaBai  irepl 
ainuiv.  J.  I'.  Gran.  Nostri  quoque  oni- 
nes  uno  consensu  legunt  gloriam  vi- 
dent: quin  et  vident  jam  Aldus  ante 
lllien.  edidit,  sinedubioex  auctorltate 
codd.  quos  adbibuit.  Sed  scripiuram 
banc  non  intellexit ;  unde  etiani  in  er- 
ratis  iterum  pclunt  scribi  jussit.  Iti- 
dem  vero,  nt  in  Rbenani  Vormac.  eti- 
am  in  Hav.  m.  sec.  margin!  adscrip- 
tum  est  petunt:  quod  rectinsex  g'.ossa- 
loris  interpretatione  natum  dixeris. 
Cic.  de  Offic.  ii.  13.  '  Juvenes  magna 
spectare,  et  ad  ea  rectis  studiis  con- 
tendere debont.'  Justin,  mm.  1. 
*  Hue  accedebat,quod  principes  reg- 


num  et  imj)eria,  vulgus  niilituni  tlie- 
sauros  et  grande  pondus  auri,  velut 
inopiuatani  praulani,  spcctabant.' 
Praeterea  quia  magnam  gloriam  he'n], 
1.  Vide  ad  Liv.  xxxvi.  33.  §  5. 

Dextramque  acccnso  ad  sacrificium 
foculo  iiijicit]  Vide  Sen.  Epist.  21.  et 
CG.  Laclantium  eliaiu  v.  13.  Kiock. 
Dvxtram  aceenso,  omissa  vocula  con- 
rectente,  Elor.  a  ni.  sec.  et  Voss.  2. 
inicit  Voss.  1.  Leid.  ambo,  Lipsiens. 
Gaertn.Harl.2.  Port,  et  Hav.  Vide 
ad  c.  10.  i}  9. 

Velut  alienalo  ah  sensu  torreret  animo'] 
A  sensu  Voss,  1.  Leid.  2.  Gacrtn.  et 
Port,  a  ni.  pr,  absens  ut  torreret  Flo- 
rent.  Leid. 2.  male  conjunctis  ac  divi- 
sis  Uteris,  iis(|ue  seq.  vocis  torreret, 
prima  litrra  adjecta. 

Quuni  ah  scde  sua  prosiluissef]  Geb- 
hardus  supra  ad  c.  10.  §  11.  testatur. 
Pal.  2.  praferre,  qiium  a  sede  sua  pro- 
siliisset.  Ex  nostris  quidem  a  sede 
babent  Voss.  ambo,  Leid.  2.  Gaertn. 
et  Hav.  At  prosiluissent  servant  con- 
stanter  omnes.  Et  recte.  Vide,  quae 
ibi  notantur.  Quum  ah  sideria  prosi- 
luisset  mendose  scribilur  in  Harl.  1. 
qui  et  mox  perperam  legit  admeveri- 
que   ah   allarihus.     Vide   ad    xl.  55. 

^  14  Tu  vero  abi,  inquit,  in  te  rnagis, 
quam  in  me,  hoslilia  ausus']  Turn  vero 
ait  Leid.  2.  Port.  Hav.  Lipsiens.  ct 
Gacrin.  quomodo  etiam  ediderunt 
Mediol.  1505.  ut  et  Ascens.  1513.  et 
151G.  qui  insuper  alteram  lectionein 
in  marginem  rejocit.  Eorum  exem- 
plo  Aldus  etiam  Turn  rero  recepit. 
Pronus  bic  et  in  Mss.  obvius  error 
est,  tibi  librarii  passim  in  fine  vocuui 
literam  m  vel  addide runt,  vel  detrax- 
eriint,  nltiniae  liters  ant  adjicicndo 
aut  deiuendo  suprasrriptam  notam. 
Praiterea  in  te  magishost.  quam  in  me, 
ausus  Harl.  2. 

Juberem  macte  virtute  esse]  Vet.  lec- 
tio Jubcrem  te  macte  virtute  esse.  Mo- 
dus est  autem  jubendi  is,  de  quo  Li- 
vius  lib.  IV.  '  Tum  dictator,  Macte 
virtute,  iimnLt,  C.  Sef  vjii,  esto.'     Vt 


C^LIFOBHl^ 


6396 


NOTiE   VARIORUM    IN 


aiitem  '\b\3Iacfe,  pro  Macttis,  ponitnr, 
auctore  Prisciano  ;  sic  hie  Made,  pro 
Maclum.  Sigon.  Jan.  INIeller.  Pal- 
mer, in  Plant.  IMiliteni  (in  Spicileg. 
Epist.  ad  J.Postiiini  p.  G73.)niendo- 
snni  liunc  locum  credit.  Nam,  '  jn- 
beo  te  macte  esse,'  nihilo  alitor  dici, 
qiiam  'jnbpo  te  bone  et  foitis  esse.' 
'  Macte  '  enim  vocandi  casus.  Ita- 
qne  restitnendnm  esse  juberem  mac- 
turn  te  virtute  esse.  Ego  ]ego, juberem 
macte  rirtute,  si  pro  men  palria.  Sod 
de  voce  '  macte '  haec  fere  observavi. 
Priscian.  de  Figuris  v.  p.  668.  '  Et 
invenimiis  per  omnes  fere  casus  com> 
posita,  lit  jnrisperitus,  legislator, 
praefectus  urbis  et  priffectus  urbi, 
tribunus  plebis  et  tribiinus  plebi. 
Agricola,  agrnni  colens :  coelicola,  id 
est,  coelum  colens.  Macte,  id  est, 
magis  aucte :  aiitiqui  tamen  et  mactus 
dicebant:  nienceps,  niente  captus.' 
Et  extrenio  lib.  xvii.  '  Persius  ta- 
men indubitanter  vocativnm  pro  no- 
minative posuit :  '  Censoremve  tnum, 
vel  quod  trabeate  salntas.'  Trabeate 
dixit,  pro  trabeatus.  Et  Hor.'  Mac- 
te virtute  esto,'  pro,  niactns  vir- 
tute.' Fest.  '  Mactus,  magis  auc- 
1ns.*  Omnino  vide  Scalig.  in  Pria- 
peia  ntilii  p.  471.  aliis  p.  210.  ad  ilia, 
'  Soles  sacrum  revincte  pami)ino  ca- 
put.' Klock.  Juberem  macto  virtute 
esse  Voss.  2.  Juberem  in  luic  te  vir- 
tute esse  Lipsiens,  et  Hearnii  Ox- 
en. N.  et  L.  2.  Juberem  te  made  vir- 
tute esse  ejusdcin  Oxon.  li.  Juberem 
te  macla  virtutis  esse  Hav.  Juberem 
macte  virtutis  esse  Port,  a  m.  sec.  Ju- 
berem macte  virtutis  te  esse  Harl.  2. 
Vocula  te  Into  vel  addi  vcl  omitti  po- 
test in  liac  loculione.  Si  antem  omit- 
titnr,  debet  subintelligi.  I'raJterea 
Latinc  apque  dici  potest  '  macte  vir- 
tutis esse,'  qnam  '  macte  virtute  es- 
se.' Et  qiiidcm  prius  magis  placere 
posset  hoc  loco,  ut  evitcntnr  tres 
coutinn-.G  voces  litcra  e  fmientes,  (pia; 
in  pronuncialionc  nonnihil  ingratc 
tinniunt,  canuiue  imi)editani  et  liian- 
tem  rcddniit.   Niliil  tamen  niuto,  turn 


quod  plnrimi  codd.  Voss.  1.  Leid. 
ambo,  Gaertn.  et  Harl.  antiq.  stent 
pro  vulgato  ;  tum  quod  '  macte  vir- 
tutis '  apnd  poijtas  potius,  quam  apud 
solutae  orationis  scriptores, obcurrat; 
tum  denique  quod  Livius,  qui  saepe 
liac  formula  nsus  est,  semper  '  macte 
virtute,'  niimquam  antem  'macte 
virtutis,'  dixerit.  Ita  iv.  14.  'Turn 
dictator,  IMacte  virtute,  inquit,  C. 
Servili,  esto.'  vii,  10.  '  Turn  dicta- 
tor, Macte  virtute,  inqnit,  ac  pietate 
in  patrem  patriamqne,  T.  Manli,  es- 
to.' c.  30.  '  Macti  virtute,  inquit,  mi- 
lites  Romani,  este.'  x.  40.  *  Tu  qui- 
dem  macte  virtute  diligentiaqne 
esto.'  XXII.  49.  '  Tu  qnidem,  Cn. 
Cornell,  macte  virtute  esto.'  xxiii.l5. 
'  Ilaque  macte  virtute  esto,  inquit: 
apud  me  tibi  omnis  lionos  atque  om- 
ne  pra^mium  erit.'  Quae  omnia  loca 
etiani  Brisson.  observavit  de  Form. 
IV.  p.  m.  348.  ubi  de  hac  formula 
agit,  et  alia  ex  Silio  meo  loca  adjun- 
git.  De  eadem  agunt  etiani  Petr. 
Burmann.  ad  Val.  Flacc.  vi.  547.  et 
C.  A.  Dnk.  ad  Flori  ii.  18.  §  16.  ut 
et,  qnos  ibi  laudavit,  viri  docti. 

hta  virtus  staret']  Virtus  ista  staret 
Hav.  Verum  liic  etiam  sonus  ingra- 
tus  vulgatum  vocabulornm  ordinem 
praeferendum  esse  docere  potest. 

Nunc  jure  belli  liberum  te,  intuctum, 
inviolatumque  hiiic  dimitto']  Est  digna 
animadversione  bracbyologia,  pro, 
quum  jure  belli  occidere  possem,  li- 
bernm  te  diniitto.  Nam  captivi  ma- 
gis dicuntur  jure  belli  occidi,  qnam 
dimitti.  Incliuat  tamen  animus,  ut 
suspiccr,  aliquid  excidisse,  et  banc 
scntentiam  fiiissc;  etsi  virtus  tua 
non  Stat  pro  patria  niea,  tamen  te 
jure  belli  in  me  usum  liberuu)  dimit- 
to.  Duk.  Jure  belli  liberum  non  ac- 
cipienilum  est  pro  liberum  per  jus 
belli,  sccnn<lnm  jus  belli,  sive  piop- 
ter  jus,  quod  bello  observafnr,  quo 
scnsu  C'lc.  dixit  '  lihcr  jure  Quiriti- 
nu)  '  Orat.  pro  Civcin.  c.  '.i'i.  '  Qui 
enim  potest  jure  (iuiritinm  liber  esse 
is,  qui  in  uunicro  Uuiritiiiui  non  est  ?' 


T.    LIVII    HIST.   L\li.    II.    CAP.    12. 


(W7 


Per  illnd  enim  jus  non  erat  liber  ; 
sed  contra  licitiiin  et  rcccptuin  erat, 
liostem,  qui  noccndi  aniino  castra  vel 
urbciii  imiuitaiii  ingressus  erat,  iu- 
terficere  ;  inultu  niaf>is,  qui  nnn  mo- 
do  id  regis  occidendi  consilio  fc  cerat, 
sed  etiani,  ut  lioc  luco  INIncins,  ron- 
siliuni  re  ipsa  cxscqui  conatiis  erat. 
'Liljer'  ergo  'jure  belli'  est  liber  a 
jure  belli,  liberatus  ab  illo  jure,  isti- 
lis  juris  liber.  Porseiia  Mucium  li- 
berabat  a  poena,  quam  jure  belli  ab 
CO  cxigere  poterat ;  insuper  autem, 
postquam  liberasset,  quern  in  vin- 
cula  et  carcerem  conjicere  poterat, 
eumdem  iutaclum  inviolatuniquc  di- 
mittebat.  Ita  iv.  33.  '  Quum  equi- 
tern  passim  liberi  freiiis  dispulissent 
equi  :'  ubi  male  Hliciianus  scribit  II- 
beris  frenis :  pliira  ibi  dicentur.  Lo- 
cutionem  non  intellexisse,  ideoque 
verba  jure  belli  omisisse,  videntur  li- 
brarii  Harl.  2.  Lipsiens.  et  Gaertn. 
Contra  liberum  te  oniittit  Leid.  2.  so- 
lani  voceni  tc  Harl.  1.  lib.  ac  int.  itiv. 
tehinc  dimitlo  liabet  Voss.  2.  contra 
senstuii  et  niorem  Livii.  Contra  sen- 
sum  quideiii,  (|uod  non  sint  jungenda 
'  liberum  ac  intactuni  et  inviolatuni,' 
sed  '  te  liberum  jure  belli  dimitto 
intactum  inviolatumque.'  Ex  eodem 
id  fonte  ortum,  ex  quo  illud,  quod 
mox  cap.  seq.  ^  8.  script!  nuilti  ac 
priscae  edd.  pryeferunt,  sic  deditam 
inviolulamque  ad  siios  rcmissurmn.  Con- 
tra  niorem  vero  Livii,  quod  is  vo- 
cibiis  a  vocali  incipicntibus  aut  num- 
qnam  aut  quam  rarissime  t^  ac  prae- 
ponere  soleat.     Vid.  ad  x.  30.  §  17. 

^  15  Tuin  Mucins,  quasi  rcmunerans'] 
Tunc  Dlucius  Voss.  1,  Leid.  2.  et 
Harl.  antiq.  Passim  in  niembranis 
vett.  iiae  particul<e  commutari  solent. 
Vid.  ad  I.  y.  §  10.  c.  25.  §  4.  c.  41. 
^  C.  infra  hoc  libr.  ad  c.  33.  ^  5.  c.  40. 
§  1.  m.  8.  §  11.  c.  48.  §  4.  c.  53.  §  1. 
c.  54.  §  12.  c.  5G.  §  3.  iv.  G.  §  12.  c. 
13.  ^  11.  c.  14.  §  4.  c.  24.  §  3.  c,  30. 
§  13.  c.  34.  §  G.  c.  53.  §  4.  c.  55.  ^^  7. 
ad  Epit.  lib.  V.  ad  v.  13.  §  0.  et  iufi. 


nitis  aliis  locis.  Adde  Cort.  ad  Plin. 
Ep.  I.  13. 

Est  apud  te  virtuti  honos,  ut  benefi- 
cio  tuleris  a  )>U']  Apud  te  est  virtuti 
lionos  Li(>!«ieiis.  etHarl.  2.  Praeterea 
virtutis  Iwnos  Hav.  a  m.  pr.  INIalc. 
'  Honos  est  virtuti,'  pro  virtus  hahet 
lionorem,  id  est,  prirniium.  Eo  enim 
sensu  'lionos'  accipi  debet,  de  quo 
dictum  olim  ad  Sil.  ix.  199.  et  ita 
Liv.  \LV.  22.  '  Quos  provinciis  nii- 
per  Lycia  atqueCaria,  quos  privmiis 
atqiie  lionoribus  aniplissimis  donas- 
tis.'  Et  ita  accipio  verba  Sallustii 
in  Jug.  c.  3.  '  iVlagistratus  et  iiiipe- 
ria,  postreino  omnis  cina  reriini  pub- 
licaruni  miiiinic  inilii  liac  tempestate 
cupiuiida  videntur,  quoiiiam  ncqiie 
virtiili  honos  d.itur,  neque  illi,  qui- 
bus  per  fraiuleni  jus  fuit,  tiiti  aut  eo 
magis  lionesti  sunt:'  iibi  |ier  voceni 
huuos  intelligitur  magistratiis,  impe- 
riuin,  niuniis  publicum  ;  ita  tainen, 
lit  siniul  considereiur  taiiupiam  praj- 
mium  virtuti  datum.  Deuicjue  id  be- 
ticficio  tuleris  Voss.  2.  tu  beneficio 
tuleris  Harl.  antiq.  literis  traiispo- 
sitis.  Vcruiii  in  illo  lu  nullain 
empliasin  video  ;  (jnae  turn  forct,  si 
Porsenip,  beneficiis  banc  confessio- 
nem  elicienti,  alius  obponeretur,  qui 
frustra  minis  extoiquere  conatus  es- 
set.  Si  quid  niutandum,  potius  rh 
tit  delereni :  id  tameii  non  audeo, 
quiini  oinnes  codd.  vel  eain  particu- 
lani,  vel  ejus  loco  aliam  perlinaciter 
exhibeant.  Paullo  ante  to  infyw/i  non 
est  in  Gaertn.  Et  solet  quideni  boo 
vel  aliud  ejusdem  poteitatis  verbiiin 
s*pe  reticeri.  Vid.  ad  xxiii.  45.  § 
G.  Hie  tanien,  adversantibiis  reliquis 
oiiiiiibus,  id  servaiidum  reor. 

Ut  in  te  hac  via  grassnreinur]  Bus- 
lid.  w<  in  te  lute  via  crassaremur :  idque 
saipius  in  eadeiii  voce  :  ut  antiqni  C«- 
juin  pro  Gujum,  Cuceum  pro  Gmcum, 
dixere.  Quanta  autcni  affinitas  sit 
in  his  literis,  i|)sa  forma  docet,  C,  G, 
quum  nihil  ditferant,  nisi  quod  infe- 
lius  cornu  iu  G  nouDibil  sursuni  ver- 


6398 


NOT^   VARIORUM    IN 


SU3  repandiim  est.  Qiiare  non  inme- 
rito  inter  avriaroixo-  referri  possiint. 
Nann.  Misc.  v,  18.  Crassaremur  eti- 
am  Voss.  2.  Leid.  anibo,  Port.  Lip- 
siens.  et  Hav.  Videndiim  monuit 
Hearne  P.  Parei  Lex.  Crit.  voc. 
*  Crassator.'  Vide  etiani  ad  c.  27. 
hnjus  lihri  ^7.  ad  iii.  13.  §  2.  ad  c.  44. 
§  2.  et  alibi.  Vett.  tanien  grassari  per 
G  dixisse  ex  Festo  patet,  qui  hoc 
verbiini  exposiiit  noii  libro  iii.  in 
quern  congessit,  qwee  a  litera  c  inci- 
piebant,  sed  lib.  vii.  nbi  de  verbo- 
rum  a  g  incipieiitiiun  significatione 
agit. 

§  16  Ceteri,  utcitmque  ceciilerit :  pri- 
tninn,  quoad  le  opportunuin  fortuna  de- 
derit]  Foede  Jialliiciiiatus  esi,  qui 
sententiam  banc  tarn  misere  depra- 
vavit.  Sic  autem  scribi  debet :  Mea 
prima  sors  fuit.  Ceteri,  ulcumqiie  ce- 
ciderit primi,  (subaudittir  'sors,'  nam 
primi  genitivus  est,)  quo  le  opporlu- 
num  fortuna  dederit,  sua  qnisque  tein- 
pore  adtrunt.  Kiien.  Buslidianus, 
mea  prima  sors  fuit,  ceteri,  cuique  ceci- 
dcrit.  Unde  ego  banc  germanam  lec- 
tioneni  censeo,  ceteri,  ut  cuique  ceci- 
derit,  primi  quoad,  &)-c.  Nann.  Misc. 
V.  18.  Rlien.  malcbat  utcunque  cecide- 
rit  primi.  Sed  dicimns  I\[ucio  sors 
cecidit  apqne  bene.  In  Pall,  dnobus 
est  ulcumque.  INIibi  tanien  probatiir 
vulgata  lectio  ut  cuique.  Gebh.  Mira 
est  Icctionnm  vaiietas  in  codd.  nianu 
et  typis  cxaralis.  Piinio  vox  ceteri 
cxsulat  a  Leid.  2.  qnam  icliqni  oni- 
nes  servant.  Deinde  utcnmquc  cecidC' 
rit  prima,  quoad  te  opportunum  fortuna 
liabent  Voss.  anibo,  Leid.  2.  V.  C. 
Laiinii,rt,  nt  vidclnr,  Hearnii  Oxon. 
N.  ciijus  Icclionis  liic  sensiis  ess«;  po- 
test, eos  adfutiiros,  qncmcnnique 
otiani  exitnm  Mucins  habnerir,  cu- 
ius prima  sors  fuerit;  'utrnmque' 
■  es  'ceciderit'  milii  '  primo.'  His 
"ere  conscntiunt  Lipsiens.  qui  quod 
id,  |>ro  quoad,  pra-fert,  et  (iacrtn. 
qui  nllt.  voces  lioc  mode  cxiiibet, 
quud  ad  te  iter  opjwrt.  fortuna  dcd.     In 


quibus  ut  sensns  sit,  scribendnm  est 
quo  ad  te  iter,  vel  quoad  ad  te  iter. 
Earn  tamen  scripturam  a  librario  in- 
terpolatara  puto.  Cum  Rhenano  fa- 
ciunt  Harl.  1.  et  Leid.  1.  nisi  quod 
in  eornm  priori,  pro  quo,  sit  quoad,  in 
altero  eo  ad ;  quomodo  forte  aberrans 
librarius  scripsit,  quum  in  cod.  suo 
invenisset  coad,  qnod  scriptnm  erat 
pro  quoad.  Ex  reliquorum  codd.  nu- 
mero  Utcumque  cec,  primi  quot  te 
Flor.  utcuique  cec.  primo,  quod  te  op- 
port,  fortuna  habet  Harl.  2.  utcuique 
cec.  primo,  quod  ad  le  opport.  fortuna 
Port,  utcuique  cec.  primum,  quod  ad  te 
fortuna  opport.  Hav.  ceteri,  utcumque 
cec,  suo  quisque  tempore  aderunt,  reli- 
quis  omissis,  Oxon.  L.  1.  ap.  Hearn. 
Non  minns  variant  excusi.  Eorum 
principes  usque  ad  Aldum  Rhenano 
consentiunt,  ita  tamen  ut  quoad,  pro 
quo,  serveut,  et  interim  etiam  MedioL 
1505.  ediderint  ut  cuique  cec.  primi, 
quoad  te  opport.  fortuna.  Aldus  dein- 
de et  post  euni  multi  exhibuernnt 
lectionem,  qnam  Rhenanus  rejecit. 
Vascosanus  postea  primus  lectio- 
nem Rlienani  recepit  ;  quam  Cu- 
rio, Lugdun.  1553.  et  Basil.  1554. 
iterum  interpolarunt,  quo  niutantes 
in  quoad.  lidem  niox  Basil,  anno  se- 
quenti  vulgariint  ut  cuique  cec.  primi, 
quo  te  opport.  fortuna,  Rlienani  et 
Nannii  lectiones  confundentes,  quae 
tamen  simul  subsistere  nequeunt. 
Eodeni  anno  etiani  Sigon.  locum  ten- 
tavit,  et  ex  vet,  lib.  in  contextum 
recepit  ul  cuique  cec.  primo,  quo  te  op' 
port,  fortuna.  Ejus  aulem  scbolion, 
in  quo  Icctionis  istius  nieminit,  incer- 
tiini  quam  ob  caiissam,  in  rcpetitis 
edd.  omissiim  est,  licet  eitdem  tamen 
lectionem  illani  servarint.  Rccentio- 
res  aSigonii  lectione  non  recesscnint, 
nisi  quod  tantiim  quoad  iterum,  pro 
quo,  conlnxlui  rcddidfrint  :  quod  pri- 
mi fccerinit  Paris,  anno  1573.  et  post 
Cos  reliqiii  oniiies.  Id  etiam,  ratio- 
iiibus  diligtnter  subductis,  verius 
esse  puto.  '  I'tcumquc  '  ct '  utcuique  ' 


T.    LIVIl    HIST.    LIB.    II.    CAl>.    13. 


6390 


etiam  alibi  in  libh.  scriptis  cominti< 
tantur.  Vid.  ad  xxi.  35.  ^  2.  Si  vero 
ulcuique  recipimiis,  consequeiis  est, 
lit  etiam  pr/wo  admittatur.  'Quod' 
autem  et '  quoad  '  passim  confiiiuliin- 
ttir.  Vid.  ad  Liv.  vi.  38.  §  13.  Illiid 
autem  quoad  cum  Rlienniio  in  quo  mu- 
landum  non  est.  Non  enini  dicit 
eos  adfuturos  suo  tenipoie,  quo,  sed 
quoad,  id  est,  donee  fortima  Porse- 
uam  oppoitiinnm  dederit.  Si  eniiri 
adfutuii  dcmnni  foient  suo  tempore, 
quo  fortuna  eiim  opportunum  dedis- 
set,  vel  a  prime  veniente  interficere- 
tiir  ;  ergo  non  '  quisijue  aderunt.' 
Sed  'aderunt  cetei i,  quisijue  suo  tem- 
pore, ut  cuiquc  primo  ci'ciderit,' 
nempe  sors,  (ea  enim  vox  ex  praeced. 
niembro  repeti  debet,)  id  est,  ut  sors 
vices  ciijusque  designaverit  ;  et  qui- 
dem  'aderunt,  quoad  fortuna  Porse- 
nam  opportunum  dederit,'  id  est, 
donee  opportuniorem  et  magis  com- 
tnodam,  quam  INIucins  nunc  nactiis 
est,  occasionem  Porsenam  interfici- 
endi  invenerint. 

Cap.  xih.  §  1  Cui  poslea  Scavola 
a  clade  dextrce  munus]  Capitol,  lapides 
ednnt,  Scietulte.  Sigon.  Inepte  ;  quo- 
niodo  enim  a  Grieco  aKaihs  ^Kai6\as 
Sctevola  fiat  ?  Melius  est  dicere  cum 
Varr.  L.  L.  I.  vt.  p.  80.  '  Pueris  tur- 
pieula  res  in  collo  quacdam  suspendi- 
tuf,  bonae  SraevaD  caussa.  Inde  Sca:- 
vola  appellatus.'  Certe  cognomen 
Komantmi  est  Scava.  Liv.  Mil.  29. 
et  nobilis  ilio  centurio  Caesaris  Scava 
dicitur.  H.  Vtdes.  Meum  non  est  di- 
judicare,  utrum  Scaevola  id  cogno- 
men liabuerit,  ut  Varro  existimavit, 
ab  re  turpicnla,  qua;  pueris  botue 
scievae,  sive  boni  oniinis,  caussa  ex 
collo  suspcudebatur  ;  an  vero  a  Gra-- 
co  (T/caibs, sinister,  quod,dcxtra  manu, 
quam,  ut  Livius  et  cum  co  pinres 
rarrant,  foculo  injcccrat,  adusta,  si- 
nistrae  miuisterio  dcinde  ususfueril: 
pia^sertim  quuni  Varro  ipse  fatcatur, 
cam  voccm  t'ormatam  Latinis  a  Gric- 
co  (TKaiSs.  Ita  enim  Varro  pergit. 
*  Ea,'  nenipc  Scatva, '  dicta  ab  sca?va, 


id  est,  sinistra  :  quod,  quae  sinistra 
sunt,  bona  auspicia  existiniantur.  A 
quo  dicuntur  comitia,  aliudve  quid 
sit,  Ave  sinistra,  quae  nunc  est.  Id 
a  Grapco  est,  quod  iii  sinistrani  vo- 
cant  (TKaidv.'  Vellem  tamen,  ratio- 
nem  nobis  addidisset  Varro,  cur, 
quum  omnibus  pueris  bona?  scscvae 
caussa  res  turpicnla  in  collo  suspen- 
datur,  tamen  Mucius  pr;rsertim  inde 
Scajvolap  cognomen  acceperit,  licet 
vero  similiter  jam  eo  tempore  aliud 
cognomen  Cordus  baberet,  ut  mox 
videbimus.  Ita  forsitan  res  magis 
diluceret.  At  satis  mirari  nequeo, 
nominis  istius  originem,  quam  Livius 
dedit,  a  doctissimo  Valesio  ineptiae 
accusari,  eoque  judice  a  Grjeco 
(TKaihs  Sciei-ola  fieri  non  posse  :  quum 
tamen  formalio  sit  obvia  ac  facilis, 
et  vel  centum  exemplis  probari  pos- 
sit.  Sciendum  enim  primo,  origine 
sua  vocabuluni  scribendum  Scccvulit, 
quemadmoduni  non  solum  Sigonius 
invenit  in  Fastis  Capitolin.  ad  a. 
Drxxviii.  et  seqtientem,  sed  Golfz. 
etiam  in  Fast,  ad  a.  dlxxix.  et  Pigh. 
in  Annal.  ad  a.  ULXXViii.  p.  355.  in 
nuinnio  genlis  Mucia-.  Pro  eo  dein- 
ceps  more  antiquo  factum  Sc(Cvola, 
quod  |)risci  IJoniani  duplex  v  non 
jinigerent  in  una  syllaba,  sed  eoruni 
posterius  verterent  in  o  ;  ut  '  Davos,' 
*  volnus,'  '  volgus,'  et  similia.  Vide 
Noris.  Cenotapb.  Pis.  Dissert,  iv. 
4.  ubi  ex  Ancyrana  tabula,  aevi  Au- 
gnstei  monumento,  laudaus  'novo 
fonte  in  rivum  ejus  immisso.'jam  eo 
tempore  quosdam  ab  iila  ortiiogra- 
I)bia  discessisse  docct,un(le  et  scrip- 
tiira  marmorum  CHpitolinorum  in 
voce  Scavula  inlustratiir.  Ad  id  si 
animum  adtcndisset  Doujatius,  nuni- 
quam  propositiv,  (|uam  mox  dabimus, 
elymologi;e  aliaui  subjunxisset,  nem- 
pe '  Sca-volam  '  vocari  a  '  sca'va  vo- 
la.'  Jam  autem  Scievnla  deminuti- 
vum  est  Tov  Sca'va,  quod  non  nniiis 
gentis  apud  Romanos  cognomen  fiiit : 
a  Scicva  autem  v-noKopuniKSis  sive  per 
deminuliuncm     formatur     Sca-vula, 


C400 


NOTiE    VARIORUM    IN 


eodeni  modo  ut  Saxnla,  quod  Clti- 
viae  gentis  apiid  Liv.  et  alios  cog- 
nomen est,  a  Saxa ;  qnod  et  ip- 
sum  Romaj  usitattim  cognomen  esse 
indicant  Decidius  Saxa,  memoratus 
in  Epit,  Liv.  lib.  cxxvii.  et  ob  le- 
gem Vocoiiiani  latani  notior  Q.  Vo- 
conius  Saxa,  de  quo  vide  Epit.  Liv. 
1.  XLi.  Simili  deminiitione  Reini  fra- 
ter,  qui  Romus  direbatnr,  dictiis  est 
Romulus.  Seiv.  ad  Viig.  JEn.  i.  273. 
'  Ut  auteni  pro  Romo  Romulus  dice- 
letur,  blandimeiiti  genere  factum 
est,  quod  gaudet  deminutione.'  Por- 
ro  Scffiva  foimatur  a  GrvECO  CKaio, 
addito  in  media  voce  digammate  IE- 
olico,  ut  a  \aihs  levis,  ab  ois  ovis,  ab 
Siov  ovum.  Plurima  exempla  vide  ap. 
Voss.  in  Tract,  de  Liter.  Pernuit. 
qui  ejus  Etymolog.  Ling.  Lat.  prae- 
mittitur.  Ex  his  igitur  patet,  Mucio 
cognomen  Scavolce  a  clade  dextrae 
nianus  inponi,  eamque  vocem  a  Gras- 
co  (TKaios  deduci  posse,  adeoque  Li- 
vium  indignum  fuisse,  qui  ob  propo- 
sitam  banc  etyniologiam  a  Valesio 
ineptiie  postiiletur.  Nisi  forte  ipsam 
liistoriani  falsi  accusandam  putet 
Vales,  ut  postea  a  Clerico  factum  est 
eo  argumento,  quod  a  Dionysio  omls- 
sa,  et  res  aliter  narrata  sit.  Veiuui 
huic  accusationi  jam  ipse  Livius  in 
prsefatione  lib.  i.  obcunit  ;  cujus  ex- 
cusationi  onuies  a-qui  rerum  ivstima- 
tores  facile  locum  dabuiil,  pra'sertini 
in  liistoria,  qua;  passim  apud  Konia- 
nos  pro  vera  liabita,  et  firmiter  adeo 
crcdita  est,  ut  ubivis  etiain  gemmis 
cxprcssa  sit.  Vide  ad  ICpit.  li.  lib. 
Ccteruni  Mucins  ante  lioc  factum 
aliud  habuit  cognomen  Cordus,  quo 
£olo  iudicatur  ap.  Dionys.  I.  v.  p. 
29G.  Sed  duplex  ipMUui  cognomen 
liabuisse  in(li<'at  I'lut.  in  Po|)lic.  p. 
lOG.  TovTov  rhv  ftfS^ja  Movkiov  A/wv  ti 
•navTtav  Ka\  ^Kai6\av  icaXovvruv,  'AStj- 
vi^wpoi  6  2at'5(i)v  Kol  'Oipiyovov  wvo^atr- 
Cai  (p-qai.  Quod  iiipcrite  ita  Liiliiic 
vulno  redditur  :  Ilnnc  rinun  rlsi  ple- 
r'niuc.  iimncs  it  IMuciinn  et  Scwfohitn  no- 
miiinnl,  AUtcucua  Sandon  lumen  iliani 


fuisse  dicit  Posthumium  vocalum.  Non 
dicam,  'A9r]v65tiipos  male  verti  Athe' 
ncBus,  id  enim  quivis  facile  per  se  de- 
prehendit,  (de  Athenodoro  hoc  vide 
Fabricii  Bibl.  Graec.  in.  15.  p.  391. 
et  reliquorum  ab  eo  laudatorum  testi- 
nioniis  hoc  Pint,  adde)  sed  potius 
'O^i-yovov  non  reddendum  fuisse  PoS' 
timdum,  et  ex  ea  interpretatione  pa- 
tere,  auctorem  versionis  illius  sen- 
sum  Plutarchi  non  perspexisse.  '0\pi- 
•yovos  est  sero,  post  iempus  natus, 
Postumus  autem,  licet  post  mortem 
patris,  tamen  non  semper  sero,  sed 
plerumqne  legitimo  tempore  iiasci- 
tur.  Per  vocem  'O\lityovos  igitur 
Pint.  Graece  exprimere  voluit  Lati- 
num  cognomen  Cordus.  Corduni 
enim  dicitur,  quidquid  serins,  quam 
par  est,  post  legiiinium  tempns  nas- 
citur,  et  non  tantuni  de  animalibus, 
utputa  ovibus,  sed  et  aliis  quibus- 
cimique  rebus,  frumento,  fctno,  ole- 
ribusque  apud  rei  rusticas  scriptores 
usurpatur.  Vide  Voss.  in  Etymol. 
Ling.  Lat.  voce  '  Cordus  :'  ubi  etiam 
commode  laudavit  locum  Quinctil. 
docentis  a  casu  nativitatis  cognomen 
'  Cordus  '  apud  Rouianos  inpositum 
esse,  1.  4. '  Scrufabitur  niille  praecep- 
tor  aceralque  subtilis  orifjines  nomi- 
uum  :  ut  quw  ex  habitii  corporis, 
Cicerones,  Rufos,  Longosque  fece- 
runt  ;  et  ex  casu  nascentium  ;  bine 
Agrippa,  et  Opiter,  et  Cordus,  et 
Postumus  erunt.'  Patctitaque,  eiim, 
(jui  primus  hoc  cognonten  in  gente 
Mucia  habuit,  sive  is  Scwvola  fuerit, 
sive  aliquis  ex  niajoribus  ejus,  id 
ideo  accepisse,  quod  sero  natus  diu- 
tius,  quam  reliqui,  in  utcro  niaterno 
latuerit,  adeo(|uc  Scivvolam  id  vel 
per  huMeditalt'ui  liabuisse,  vel  ipso 
niomentu  nativitatis  ;  immo,  prius- 
quam  nasceretur,  jam  caussam  da- 
tum fuisse,  cur  Cordus  dicerclur. 
Mine  cunsequens  forct,  eum  C2orduni 
dici  potuisse,  antequam  res  lurpicula 
bona-  scivvie  caussa  in  collo  ejus  sus- 
pcndciidi  occasio  fuerit.  Praieicii 
Sccvokc  cladc,  omisso  tw  a,  Elor. 


T.    LIVII    HIST.    Lin.    11.   CAP.    JI3. 


G401 


Cognomentum  indituiii]  Lectio  vet. 
cognomen  indilum.  Rlien.  Cognomen 
indilum  Pall,  et  C^anipaiii  ed.  Viilgo 
cognomentum.  Gebli.  Cognomen  etiam 
in  oniiiibiis,  (|iius  coiiMilui,  cudil.  mi- 
perest.  Setl,  pro  inditum,  est  indic- 
ium in  Voss.  1.  Leid.  2.  et  Harl.  2. 
lapsii  iibrai'iuiiini.  Vide  ad  in.  ti5. 
^  4.  Piseterea  inditum  est  Voss.  2. 
Sed  voci  est  subjiciuntur  not<v,  eani 
delendam  indicantes. 

i§  2  Adeo  moverat  cum  et  primi  peri' 
cult  casus,  quo  nihil]  Voctilani  et  otiiit- 
tit  Leid.  2.  Deinde  Heumann.  datis 
ad  nie  Uteris,  a  quo  nihil  legendiini 
conjicit. 

Subeunda  dimicaiio  totics,  quot  con- 
jurati  superessent]  Totiens  Voss.  utcrq. 
Leid.  uterq.  Gacrln.  Port,  et  Hav. 
Vid.  ad  XLiv.  45.  §  9.  Notandiun 
vero  rtf  toties  subjinigi  quot.  Contra 
voci  tot  respondet  quoties  ap.  Sail,  in 
Fragiii.Histor.  in.  in  Epist.  Pompeii: 
'Si  advorsns  vos  patriamque  et  Deos 
Penates  tot  labores  et  pericula  sus- 
cepisseni, quoties  a  prima  adolescentia 
ductu  lueo  scelestissnmi  liostes  fnsi 
et  vobis  sains  qna^sita  est.'  Deinde 
quot  conjurati  essent  Leid.  2.  Mox, 
vocabnlis  aliter  digestis,  vt  pads  ult. 
cond.  ferret  JIav.  ut  pads  cond.  illud 
ferret  Rom.  Gaertn. 

^  3  Jactatum  in  condiiionibus  ncquid- 
quam]  Mequiquam  Leid.  1,  Vid.  ad 
XL.  47.  ^  9.  De  locutione  'jactare  in 
conditionibus,'  vel  'jactare  condilio- 
nes,'  vid.  Gron.  ad  xxxviii.  25.  §  5. 

Magis  quia  id  ncgare  ipse  nequiierit 
Tarqniniis]  Flor.  Rett.  Cbifl.  el  Voss. 
1.  nequiverat.  J.  F.  Gron.  3]ugisque 
id  quia  ntgare  Voss.  1.  et  Leid.  2.  ma- 
gisque  id  petierat,  quia  ncgare  Hearnii 
Oxon.  N.  et  C.  Tiini  ipse  abest  ab 
Hav.  Deinde  nequiverat  etiam  onines 
nostri,  nisi  quod  negaverat  errore  li- 
brarii  exstet  in  Voss.  2.  nequierat  in 
Hav.  nequiverat  similiter  prioresediti 
usque  ad  Ciirionein,  qui  operarum 
peccato  vuljjavit  neqnivcrct ;  quod  a 
proximis  deinde  niutatum  in  nequivc- 


ril :  pro  quo  licet  Sigon.  iteruni  nequi- 
verat revocarit,  reliqui  tanien  omnes, 
eum  secuti,  editores  nequiveril  serva- 
ruiit,  us(|Me  ad  Gron. 

Quam  quod  negntum  iri  sibi  ab  Ro- 
manis  ignuraret]  Quumqnam  negatum 
iri  Leid.  2.  qui  idem  cum  Gaertn. 
etiaui  prapfert  a  Romanis.  Et  ita  ha- 
bcnt  autt.  edd.  usque  ad  Aldum,  a 
quo  proHuxit  ab  Romanis,  conspiran- 
tibus  reliquis  codd.  nieis.  Denique 
ignornt  Voss.  1.  a  m.  pr.  pro  quo  ni. 
sec.  inter  versos  adsciiptum  ignorct ; 
et  ita  etiam  in  contextu  liabent  nterq. 
I^eid.  et  Lipsiens. 

§  4  De  agro  Veicntibus  restituendo 
jnpelratum]  Hunc  agrum  non  Veicn- 
tibus restitui,  sed  sibi  preiium  quasi 
pacis  dari  petierat.  Dion.  Hal.  v.  p. 
301.  'EavT(f  Se  aWflaOai  SiaAuo/xtViy  ttjv 
ix^p^^i  ''^ovs  Ko.Kov(x.(vovs  'Etttu  7ra7oiis. 
Ai/tt;  'Vv^l)T)vwv  t]  X^P°-  """^  apxatov  ^c, 
'Pw/xaioi  5e  avT^]!'  KaTf^xov  iroAffxcf, 
Tovs  ex*"''''*^  a^fASixfvot.  Quin  etiam 
non  Veientibus  reddidisse,  sed  sibi 
servasse  videtur,  quoniam  postea 
Romanis  restituit  c.  15.  'Agrum  Vei- 
entem,  fredere  ad  Janiculuni  icto 
ademtum,  restituit.'  Has  ob  caussas 
videndum  monet  Doujatius,  num  le- 
genilum  potius  sit  de  agro  Veieiite  rest. 
aut  de  agro  Veientibus  erepto  rest,  quam 
de  agro  Veientibus  rest. 

Expressaque  necessitas  obsides  dandi 
Romanis,  si  Janiculo  prasidium  dediici 
vellent]  E.rpressumque  quo  press,  dcd. 
veil,  reliquis  negleclis,  Voss.  2.  Turn 
prasidia  deduci  Hav.  At  supra  erat 
c.  11.  '  praesidio  in  Janiculo  locate, 
ipse  in  piano  ripisque  Tiberis  castra 
po*uit.' 

His  conditionibus  coynposita  puce,  ex- 
ercitum  ab  Janiculo  dedu.rit]  Condita 
pace  Leid.  2.  Sed  librario  ita  scri- 
benti  nondum  ex  oculis  et  animo  re- 
cesserat  proxima  vox  conditionibus. 
Composifa  pace  ut  ap.  Justin,  xviii. 
2.  '  Lcgatus  a  senatu  Romano  Fabri- 
cius  Lucinus  missus  paceni  cum  Pyr- 
rho  composuit.'  Turn  a  Janiculo  Voss. 


G402 


NOT.^    VARIORUM    IN 


anibo,  Gaertn.  et  Leid.  2.  quorum 
ultinii  thio  etiam  praefenint  deducit. 

§  5  Patres  C.  Mucio]  Patres  Scce- 
voice  Mucio  Hav.  Sed  reliqui  nihil 
mutant. 

§  6  Ergo,  ita  honoruta  virtute ,  femi- 
ncB  f]Uoque]  Ergo  ita  honorandis  virtu- 
tibiis  honerata  virtute  femincv  quoque 
Leid.  1.  Sed  puto,  libraiiiim  in  cod. 
siio  dupliceni  lect.  invenisse  honoran- 
dis virtniibus  et  honoruta  vel  honerata 
virtute,  alteram  in  ipso  contextu,  al- 
teram in  margine,  et  nielioris  ac  ve- 
rioris  insciiim  ntraniqiie  admisisse,  nt 
rem  lectoris  arbitrio  perniitteret. 
Alia  exeinpla  vid.  ad  Liv.  m.  44.  §  4. 

Cloelia  virgo  una  ex  ohsidibits]  O- 
missa  est  liic  tt  particula,  quae  tamen 
mire  ad  sensnm  facit.  Aiiget  enim 
rem,  el  comparationem  subindicat. 
Legendum,  Et  Clcelia  virgo,  una  ex 
obsidihiis,  et  qua;  seqnuntnr,  inter  tela 
hostium  Tiberim  tratiavit.  Sensiisest, 
lion  solum  Codes,  snperincidentibus 
tells,  inrolumis  ad  suos  tranavit,  sed 
et  idem  fecit  Cloelia  virgo.  Rhen.  Et 
Clalia  legendmn,  adsentientibus  Rhe- 
nano  Pall.  codd.  Gebh.  Flor.  Rott. 
Cliifl.  Voss.  ulerq.  et  Helm,  nt  Rlie- 
naniis,  Et  Clcelia.  J.  F.  Gron.  Vocu- 
1am  Et  agnosciint  etiam  Leid.  nter- 
qiie,  Harl.  utcrque,  Lipsiens.  Gaertn. 
Port,  et  Hav.  Tot  itaqiie  codd.  fide 
adsertam  in  contcxtnni  admisi.  In 
virginis  nomine  vaiie  peccant  codd. 
Nam  Calia  vocatnr  in  Voss.  2.  Clm- 
sia  in  Leid.  2.  et  Vlcelea  in  marginc 
ejusdem  cod.  diclia  in  Hav.  Clodia 
in   Lipi'icns.     Vid.  hoc  lib.  ad  c.  2L 

§1- 

Ilaud  procnl  ripa  Tibcris  locala]  Pro- 
cul  ab  ripa  Harl.  2.  et  Hav.  cpiibiis 
noil  credo,  turn  cpiod  soli  ita  exhi- 
beant,  tum  quod  Liviiis  sappius  ita, 
lit  viilgo  Icgitur,  lo(|iiutiis  sit.  Ita 
XXIV.  2H.  '  Ubi  (iiiiiin  alii  alio  tende- 
rcnt,  nee  prorni  sedilione  res  esset :' 
ubi  etiam  ante  (Jron.  a  seditionc  cdc- 
b  iiiir.  Vid.  qua:  nd  cum  lucuni  no- 
tautur. 


Inter  tela  hostium  Tiberim  tranavO] 
Pal.  1.  transnatavit :  reliqui  dvolrans' 
navit.  Gebh.  Tranatavit\oss.2.tranS' 
navit  Port,  transjiatavit  Harl.  2.  Lip- 
siens. et  Hav.  Vid.  ad  Liv.  xxi.  27. 
§  5.  et  c.  47.  §  4.  INIox  Romam  omi- 
sit,  et  ud  propinquum,  pro  ad  propin- 
quos,  dedit  Lipsiens. 

§  7  Alias  baud  magni  facerel  Alias 
hand  magnificare  Leid.  1.  Klockian.et 
edd.  nonnullae  antt.  Paullo  ante  regi 
est  nunclalum,  alio  ordine,  Gaertn. 
qui  etiam  praefert  reposcendam  pro 
deposcendam.  Alibi  sappe  literae  R  et 
D  confundi  solent.  Vid.  ad  ix.  10. 
§6.  Sed  nihil  mntandum.  Nam  pro- 
priiim  in  liac  re  verbuni  est  *  depos- 
cere,'  pro  ad  pcEuam  poscere.  Sil. 
11.29.  'Armatum  Haiinibalem  poenae 
petit  inpia  tellns.  Ne  deposce  :  adeio: 
dabitur  tibi  copia  iiostri.'  '  In  poe- 
nam  deposrere  '  Livins  dixit  xxi.  6. 
'  Si  noil  absisteretnr  bello,  ad  duceni 
ipsiim  in  pt^nam  foederis  rupti  de- 
poscendum.'  Simplex  'poscere'  eo 
sensu  est  ap.  Flor.  ii.  6.  §  7.  '  Hujiis 
taiitae  cladis  auctor  Hannibal  posci- 
tnr.'  Vel  etiam  deposcendam,  id  est, 
vehementer  poscendani.  Ut  apud 
Cic.  pro  Les.  Manil.  c.  2.  '  Uniini  ab 
omnibus  soriis  et  civibus  ad  id  hel- 
ium imperalorem  de|)Osci  atque  ex- 
peti.'  In  Philipp.  iii.  13.  '  Id  non 
modo  non  recuse,  sed  adpeto  etiam 
atque  deposco.'  Justin,  xxxii.  4. 
'  Quum  ab  Antiocho  Romani  inter 
ceteras  conditiones  pacis  deditionein 
ejus  (leposcercnt :'  ubi  tamen  Abrah. 
Gron.  monuit,  poscerent  in  pluribus 
codd.  invcuiri. 

^  8  Supra  Coclites  Muciosque  dicere 
ill  /acinus  esse]  Super  Voss.  2.  Leid. 
1.  Harl.  2.  Port.  Lipsiens.  Gaertn. 
ct  Hav.  Et  ita  Aldus  edidit.  Sed 
inter  errata  postea  ,5i/y)rr(  roponendiini 
monuit.  Vid.  ad  xxiii.  3(i.  §  6.  Dein- 
dc  Coclidcs  Voss.  2.  Closlios  Harl.  2. 
Clalites  IJpsiens.  Port,  el  Gaertn. 

.Si  mm  di'dalur  obses,  pro  rupio  sc 
Jmlus  habilurum]  Scnpinni  tit  in  vet. 


T.    LIVII    jnST.    LIB.    II.    CAP.    13. 


C-J03 


cod.  pro  rvpto/cedus  se  liab.  Rhcn.  .S't 
Hon  Clodia  dedatur  obses  Hav.  Sed 
obsidis  iioinoii  necessarium  non  est, 
quuin  niodo  praecesseiit '  ad  Clocliatn 
obsidem  dcposccndam.'  Pia^tprea 
pro  rupto  fwdus  sc  huh.  alio  ordiiic  vo- 
Ciim,  omncs  codd.  quibiis  iiti  liciiit. 

Sic  deditnm,  intactnm,  inviolalumquc 
ad  siios  remissurum]  Accusativiis  in- 
tactum  postea  additiis  est  a  <|iiopiani, 
qui  participiiim  deditnm  oidinabat 
cum  adveibio  s«V,  coiijungenduin  cum 
altero  participio  fiituii  temporis  re- 
missurum ;  et  videbatur  sententia  nni- 
tila.  Tu  vero  sic  ordinato  verba, 
volens  orationem  exponere,  *  sic  re- 
niissurum  ad  snos,  deditam,  inviola- 
taiiique.'  Rhcn.  Illiid  intactam  de- 
iinim  additum  vidi  in  Frob.  1531.  Rt 
anctor  Imjiis  lectionis  ob  oculos  ha- 
buit  verba  Liv.  cap.  proximo,  '  Nunc 
jure  belli  liberum  te,  iiitactum  invio- 
latumque  hinc  dimiito.'  Neque  nihis 
nieorum  codd.  banc  vocem  agnoscit. 
J2xsulat  quoqiie  ab  Hearnii  Oxon. 
B.  L.  2.  et  C.  Omues  famen,  etiam 
post  monentem  Kbenauum,  vocem 
iiisiticiam  servarnnt  usque  ad  Griite- 
rum,  qui  non  mode  tJ»  intactam,  sed 
et  copulam  que  ejecit.  Eadem  deest 
qnoque  in  Voss.  2.  Leid.2.  et  Gaertn. 
Et  sensus  exigere  videtnr,  ut  delea- 
tur;  deditam  enim  obponitur  ei  quod 
pruecedit,  '  si  non  dedatur  obses,' 
adeoque  idem  est  ac  si  dixisset,  'si 
dedatur  obses.'  Vid.  ad  verba  iau- 
data  cap.  pra>ced.  ^5.  Sad  sic  ded. 
inviolatam  usque  ad  suos  rem,  liabet 
Harl.  2. 

§  9  Romani  pigiius  pads  ex  fwdere 
restituerunl^  Pads  pignus  Leid.  2.  et 
\'oss.  1.  Sed  vox  pads  deest  in  anti- 
quissimis  edd.  quam  demum  interpo- 
siiit  Aldus.  Earn  vero  onines  script! 
servarnnt.  Turn  restitS,  id  est,  rcsti- 
tuere,  Gaertn.  INIox  won  tutu  solum 
omittuntiir  in  Leid.  1.  non  solum  tula 
est  in  Leid.  2. 

Laudatamque  virgiuem  parte  obsidum 
se  donare  dixit]  Laudatamque  virg, 
partem  obs.  se  donare  in  nonnullis  in- 


vent edd.  quod  ctiani  est  a  m.  2.  in 
Hav.  Id  in  excusis  recentioribns, 
quum  aperte  mendosiim  esset,  emen- 
datiini,  ejusque  loco  reposituni  est 
laudataque  virgine  partem  obs.  se  do- 
nare, ut  liabet  etiam  Harl.  1.  et  Lat. 
Neap.  Et  ila  sul)intellif;(n(lum  foret 
demonstrativum  d.  Laudata  virgine 
aiitem  ei  donat  simile  loquendi  genus 
esset,  atque  illud  quod  obcurrit 
xxxviii.  5L  '  Qui  vivo  quoque  eo 
adlatrare  ejus  mas^nitudinem  solilus 
erat  :'  de  quo  vid.  ad  XLii.  3G.  §  7. 
At  laudatamque  virgini  pitrtcm  obs.  do' 
nare  jussit  Hearnii  Oxon.  L.  2.  Sed 
nihil  muto.  Ita  mox  verbis  seqq. 
*  Novam  in  feniina  virtutem  novo 
genere  bonoris,  slatua  equestri,  do- 
navere.'  Veil.  Pat.  ii.  100.  'Quern, 
victo  ejus  patre,  non  taiitum  incolii- 
mitate  donaverat.'  c.  115. 'Amplis- 
sinioruni  lionorum,quil)us  triiim|)lians 
eum  Ca?sar  donavit,  signal  nienioria.' 
Justin.  XI.  6.  *  Quos  rex  inpense  ad 
ccterornm  exemplum  liumatos  statiiis 
equestribus  donavit.'  Suet,  in  Domit. 
c.  9.  '  Scribas  queestorios  venia  in 
prfeterinim  donavit.'  et  c.  10.  '  Satis 
constat,  duos  solos  venia  donatos.' 
Et  bine  passiva  forma  'donatusdo- 
nis  '  infra  occnrrit  xxv.  IS.  '  Lauda- 
tusque  ibi  magnifice  et  lionis  dona- 
tus.'  PrJEterea  laudandumque  est  in 
Lipsiens. 

§  10  Productis  omnibus  elegisse  in- 
puberes  dicitur]  Scrii)tum  est  in  vet. 
cod.  elegisse  impubcs  dicitur.  Klieu. 
Cbifl.  Helm.  Rott.  Flor.  iiterque,  im- 
pubcs, J.  F.  Gron.  Addc  line  quae 
scribit  Jac.  Gron.  ad  Tac.  Hi^t.  iii. 
25.  Est  etiam  ap.  Virg.  Ovid.  Suet, 
ct  alios.  Servius  ad  lioc  Virg.  JEo. 
V.  5-10.  'Couiitemque  impubis  Inli.' 
'  Ab  eo,'  inquit,  'quod  est  liic  pubis. 
Nam  q)iod  ait  Sallustius,  '  Piiberes 
omues  interfu-i  jubet,'  vcnit  ab  eo, 
quod  est  Puber.'  l)uk.  Legisse  pri- 
n);e  edd.  Sed  modo  pra>cessif,  'ipsa, 
(pios  vellet,  legcret.'  Recte  itaque 
Aldus  pro  eo  substituit  elegisse,  quod 
stiperest    in    omnibus,   quibus    nsus 


G404 


NOT^    VARIORUM    IN 


sum,  codd.  Praeterea  impubes  Voss. 
ambo,  Leid.  1.  Hail,  aiitiq.  et  Hav. 
Ita  I.  3.  in  iino  rod.  inveiii,  '  Tamen 
id  impeiium  ci  ad  piibem  ivtatem  iii- 
colume  niansit.'  Inf.  xlii.  63.  '  In 
primo  tiiniiiitu  capta:  urbis  senioies 
inpubesqiie,  qiios  casus  obvios  tiilit, 
passim  cjesi.'  Ita  onines  aiitt.  edd. 
etiam  prima,  expressa  ex  unico  cod. 
qui  solus  banc  Livii  partem  nobis  ser- 
vavit :  pro  quo  Modins  male  vul^a- 
vit  inpubercs'iue.  Hor.  Epod.  v.  13. 
'Inpube  corjius,  quale  posset  inpia 
MoUire  Tbraciim  pectora.'  Ovid. 
Met.  III.  421.  '  Et  digiios  Bacclio, 
dignos  et  Apolline  crines.lnpubesque 
genas,  et  eburnea  colla,  decusciue 
Oris,  et  in  niveo  mixtnm  candoie  ru- 
boiem.'  Met.  IX.  415.  '  Juppiter  his 
matus, privignae  dona  nuiusqne  Pix- 
cipiet,  facietque  viios  inpubibus  an- 
nis.'  Plin.  saepissime  ;  ut  Hist.  Nat. 
XVIII.  3.  '  Inpubem  prsetoris  aibilra- 
tu  verberari,  noxiamque  duplione 
decerni.'  xxii.  21.  '  Folium  in  urina 
pueri  inpubis,  tritiim  quidem  cum  a- 
pluonitro  etinlitum,  ventri  mulienun, 
ne  rugosus  fiat,  praestare  dicitur.' 
xxviii.  3.  '  Capillus  puerorum,  qui 
primiini  dccisus  est,  podagra^  inpetus 
dicitur  levarc  circumligatus  ;  et  in  to- 
tum  iiipubium  inpositus.'  'J'ac.  Hist. 
III. 25.  'JuliusMansuetusex  Hispania, 
Rapaci  legioni  additus,  inpubem  iiii- 
um  domi  liquerat.'  Ita  codd.  Icguut 
apud  'I'luod.  Ryck.  quiim  vulgo  ede- 
retur  iniiubercm.  Val.  Flacc.  vi.(>!)4. 
'Simui  armiger  ibat  Si'mivir,  inpu- 
bcmquc  gcrens  stei'ilem(|ue  juven- 
tam.'  Tot  itaque  codd.  fide,  lot  cx- 
emplorum  copia  firmatA-  iectioiii  lo- 
cum ill  conlextu  diiitiiis  negaie  noliii. 
Recepcraiit  j:im  oliin  e\  eniendatione 
Riienani  Frob.  1535.  eniiKiue  scciiti 
alii.  Vei'um  .Sigoii.  in  |iiima  Scliuli- 
onim  cd.  testalus,  sc  imimbcrcs  in  vet. 
lib.  invcnisse,  ita  et  in  contcxtu  c-di- 
dit.  Oiiamvis  HUtem  deinde  in  allera 
ac  tcrtia  ed.  Scliolinn  indiixeiit,  eo- 
qnc  facto  vet.  lib.  Icclinncm  tacitiis 
quasi  daniiiavciit,  (  am  tamcii  in  con- 


textu  servavit,  quod  exempio  Sigonii 
reliqui  recentiores  fecerunt.  Ne  ve- 
ro  existiinem,  primo  per  compendium 
scripfnm  fuisse  vipub'es,  et  postea, 
oiuissa  nota,  factum  esse  inpubes,  effi- 
ciunt  loca  laudata  poetarum  et  testi- 
monium Pliiiii,  ultimo  loco  produc- 
tum. 

Quod  et  virginitati  decorum,  et  con- 
sensu obsidu))i  ipsorum^  Quod  virgini- 
tate   Hav.  quod  virginitati  Flor.  Voss. 

1.  Lipsiens.Gaertn.  Harl.  2.  et  Port. 
Tum  consensu  ipsorum  obsidum  Leid. 

2.  consensu  obsidum  eorum  Harl.  2. 
RIox  qua  maxima  opportuna  essct  inj. 
idem  Harl.  2.  qua:  maxime  opportune 
inj.  esset  Leid.  1.  esset  injurue  Voss. 
2.  Port.  Lipsiens.  Gaertn.  et  Hav. 

§  11  Viriutem  novo  gcnere  honoris, 
statua  equeslri,  donaverel  Novo  in  ge- 
nere  Iwnoris  Voss.  anibo,  Leid.  ambo, 
Harl.  2.  Lipsiens.  Port,  et  Hav.  ut 
soli  Harl.  aiitiq.  et  Gaertu.  vulgatum 
retineant,  quod  etiam  verum  videtiir. 
Non  enim  dici  solet  '  donare  in  ali- 
qua  re,'  sed  'aliqua  re.'  Vide  hoc 
cap.  §  9.  Ceterum  statiiam  banc  a 
virginnm  obsidum  patribus  Clocliae 
erectam  fuisse,  sed  .-uo  tempore  jam 
jncendio  periisse,  auctor  est  Dionys. 
Antiq.  A  .  p.  303.  K\oi\ia  Se  rrj  irapdivc^ 
(ndffLV  ukAvos  x"^'*')^  t^ocrav,  %v  avfBrj- 
aav  eVi  t7}9  Upcis  biov,  ttjs  (Is  t))v  a,yo- 
pav  (pfpuvarjs,  ol  rwv  TrapOiviav  iraTeptr. 
TaivTTji'  7}tJ.its  niv  oiiK  (ti  Kfifiivrju  fvpo- 
lj.(y  iAtyeTO  5f  tirj  i^jurpriafus  irepi  tos 
■K\y)aiov  olKias  yfvufiifris  i]<pai'ia6rj.  Alii 
non  C'lcvlia-  statiiam  eqiiestrem  posi- 
tam  Traduiit,  sed  Valeria-,  consuiis 
Pubiicola-  filia\  teste  Annio  Fctiali 
ap.  Piin.  Hist.  Naliir.  xxxiv.  C.  '  E 
divers^o  Anniiis  Fttiaiis  equestrem, 
qua-  fiierit  contra  Jovis  Statoris  a?- 
deiii  in  vcNtibiilo  Snpcrbi  douins,  Va- 
leria- fuisse  I'liblicohr  consuiis  filia^ : 
eauHiue  solam  refiigisse,  Tiberimque 
tranavisse,  ceteris  cibsidibiis,  <]ua; 
I'orsena'  millebantiir,  intercmtis 
Tarciuinii  insidiis:'  el  Pint,  in  Pop. 
lie.  p.  107.  'AvaHtnat  5J  viju  Upav 
65uv  irop(vofji(yois  €is  riaKijtov   afSpias 


T.    LIVII    HIST.    LIH.   II.    CAP.    14. 


G4()5 


auTTjs  t^tiriros,  '6v  rives  oi  ttjs  K\oi\ias, 
aWh,  rrjs  Ova\fpias  ehai  Ktyovaiv.  U- 
traqiie  loca,  forte  Sahellici  cura,  jam 
prioniin  qtuininidain  edd.  inargini  ad- 
scripta  fnermit. 

Cap.  XIV.     ^  1  Inter  cetera  nollem- 
nia  nianet  bonis  venileintis,buna  Porsenic 
regis  tenilendi^    H«c   duo    vocabiila, 
bonis  vendendis,  non  sunt  in  archetypo 
Boibetoinagcnsi.     Videntiir    inseita 
ab  CO,  qni  voliieiit   nsuni  nioris  indi- 
care,  qnuni   tanien    Livins  contentiis 
sit  diceie  inter  cetera  solemnia.  Rlien. 
Distingueiidnni   post  bonis  vendendis, 
(si   modo  hoc  adjectilium  non   est  ; 
nam  in  plerisque  libris  non  Ipgiinr,) 
ut,  quod  sequatur,  sit  velut  dedaia- 
tio  ejus  quod  pia'cedit ;  cnjus   tanien 
expositio    lursns    subnectitur,    bona 
PorsencB  regis  vendoidi,  id  est,  bona 
Iiostiliter    vendendi  :    quan,    si    belli 
tempore    orta    est,    qnadrare    vide- 
tur;  sin  in  pace,  certe  mitius  prin- 
cipium  habuit,  quani  tituins  ille  pra; 
se    ferat.    Glar.     In    omnibus    vett. 
libb.   duae    amplius    voces    sunt,  bo- 
nis vendendis,  quas  eximit  Riien.  quod 
in  uno,  queni   ipse   lej;it,  libro  non 
reperit;  ex  quo  suspicatus  est,  eas 
esse    interpretis    alicujus    glossema. 
Videndum  est  tamen,  an  ita  sit.     Et- 
enim  Cic.  in  Vcrr.    i.  54.  '  Ubi  ilia 
consuetudo  in  bonis,  pradiis,  pra;di- 
busque  vendendis  consulum,  censo- 
rum,  pranorum,  quaestorum,  ut  opti- 
ma  conditione   sit  is,   cuja  res   sit, 
cujum  periculuni.'  Sigon.     Vide  Ho- 
torn,  ad  1.  II.  §  1.  C.  de  Judic.  Klock. 
Testatur  et  contra  Rhenanum  Sigo- 
nius,  restare  in  omnibus   fere  libb. 
voces  bonis  vendendis,  quas  et  ego  in 
Pail,  omnibus  vidisse   me   profiteor. 
Non  continuo,  quod  unus  liber  prte- 
cipit,  in   tautuni  auctorein  statuen- 
dum  est,  nisi  rationuin  pondus  vincat, 
ac  robustae   criticorum   maximorinn 
anctoritates.  (kbh.   Verba  bonis  veti- 
dendis  ctiam  Brissonius  Fornudar.  vi. 
p.  511.  de  liac  re  agens,  onnttit.  Sine 
caussa,  opinor.   '  Solennia  bonis  ven- 
dendis'   dicitur,   ut   in.  30.    '  Idus 


tum  Maiae  solennes  incundis  magis* 
tratibus  erant.'  Sententia  est,  nios 
bona  I'orsena;  regis  vendendi  usque 
ad  nostram  aetatem  manet  inter  cete- 
ra solennia  bonis  vendendis,  id  est, 
inter  cetera  solennia,  quae  in  auctio- 
nilius  liasiai  servantur.  Nam  de  liis, 
non  de  privatis  auctionibus,  hoc  in- 
telliiiendum  esse  constat  e  I'lutarchi 
Public,  p.  195.  TIccAovfTes  to.  5rin6(Tiaf 
TTpuna  KTjpvTrovcn  ra  Tlopc7]va  xp^ltJ^o-ra. 
Dulc.  Verba  bonis  vendendis  super- 
sunt  in  omnibus  meis  Mss.  prater- 
qiiani  in  Flor.  Harl.  antiq.  et  Hav.  in 
quorum  posteriori  tamen  ab  initio 
exsiitere,  et  demum  a  m.  emenda- 
trice  linea  transversa  iuducta  sunt. 
Contra  desunt  in  Hearnii  Oxon.  L. 
2.  et  C.  nt  et  in  Neap.  Latinii.  De- 
sunt etiam  in  priscis  edd.  neque  in 
antiquiori,  quam  in  Veneta  1 198.  ob- 
currerunt.  Ea  a  gravitate  Liviana 
abesse,  iisque  demtis  rem  facile  in- 
telligi  posse,  existimavit  Doujatius  j 
qui  propterea  tamquam  glossema  non 
inlibenter  expiingebat.  Miiii  tamen 
verius  videtur,  voces  illas  a  nianii 
Livii  profectas  esse  :  librariorum  au- 
tem,  eas  ob  ilia,  quap:  sequuntur,  per- 
peram  scriptas  credentiuni,  inportu- 
na  diligentia  in  quibusdam  libris 
scriptiset  editis  oniitti.  Docet  enim 
Livius,  non  sinipliciter  '  inter  cetera 
sollemnia,'  sed  distincte  'inter  ce- 
tera sollemnia  vendendis  bonis,'  ad 
suam  aitatem  usque  mansisse,  ut  ven- 
dantur  bona  Porsena;  regis.  A  re- 
petendis  vocibus  modo  usurpatis  Li- 
vium  non  abhorruisse  dictum  est  ad 
I.  3.  §  9.  Mox  bona  Pars.  r.  hoslilifer 
vendendi  Voss.  1.  quod  ex  §  seq.  hie 
repetitum  est. 

§  2  Cnjus  originem  7noris  7iecesse  est 
aid  inter  bellinn  natam  esse,  neque  amis- 
sani  in  pace}  Pal.  1.  Cujus  or.  m.  ne- 
cessitate est  uul  inter  bet.  esse  natam, 
neque  in  pace  cm.  Gebh.  Inter  bet. 
esse  7iatam,  neque  in  pace  cm.  ctiam 
Port.  Lipsiens.  et  Harl.  2.  nee  obmis- 
sam  in  pace  Voss.  1. 

Aut  miliore  crei^se  principio']  Pal. 


6106 


NOT^    VARIORUM    IN 


1.  Campani  ed.  ant  amiciore  cvevisse  pr. 
neque  ablndil  Pal.  3.  aiit  amitiorecre- 
visse])!-.  Pal.  2,  vero  aut  ab  mitiorecre- 
visse  pr,  Vides, quantum  sil)i  in  Livi- 
uin  licere  voluerint  con  ectores.  Gcbh, 
Aut  a  mitiore  crevisse  pr.  fere  omnes 
niei,  Flor.  Voss.  uteique,  Leid.  uter- 
que,  (sed  prior  tantiim  inter  versus 
adscriptum  habet)  Harl.  uterque, 
Port.  Gaertn.  et  Hav.  Similiter  eti- 
am  Heariiii  Oxou.  N.  ct  pleraeque 
vett.  edd.  qnum  earuni  aliae  praefe- 
rant  aiit  ainiciore  crevisse  pr.  quod  eti- 
ani  est  in  Lipsiens.  Primus  Sigon. 
dedit  aut  mitiore.  Quod  qnuni  in 
nuUo  cod.  repereriin,  aut  a  mitiore 
reduxi.  '  Ciescere  de  tenui  origi- 
iie  '  dixit  Ovid.  Fast.  iii.  433.  '  O 
qwam  de  tenui  Romanus  origine  cre- 
vit!' 

Bona  kostiliter  vendendi]  Bona  Por- 
scnnce  refi'is  host.  vend.  Voss.  2.  Sed 
verba  Porscnna  regis  repetita  sunt  ex 
§  pra>ced.  ubi  pariter  in  alio  cod, 
vox  kostiliter  male  ex  hoc  loco  addita 
crat. 

^  3  Porsenam  descendentem  ab  Jani- 
culo]  Discendenlem  Voss.  1.  a  ni.  pr. 
disccdentem  a  m.  sec.  Quod  posterius 
servant  etiam  Flor.  Voss.  2.  Leid.  1. 
Port.  Hcarnii  Oxon.  li.  N.  L.  2.  om- 
iiesque  edd.  usque  ad  postreniam 
Grntcri,  quiv  dedit  descendcntetn.  Id 
quideui  exstitit  eliani  in  utroq.  Harl. 
Leid.  2.  Gaertn.  Lipsiens.  et  Hav. 
altenini  tanien  nialo  ;  non  tarn  eniin 
Livins  indicat,  Porsenam  ex  Janicnio 
nionte  copias  in  planum  dcdiixisse, 
quani  f)ui(l(;m,  cum  copias  inde  amo- 
visse,  et  locum,  antea  prinio  inpetii 
captiim  ac  prypsidio  (irmatum,Iioma- 
nis  discessu  suo  restituisse.  Festus 
voc.  '  Ttiscum  vicum  :'  '  (Juod  Por- 
»cna  rege  (losccndi-nte  ab  cbsidione 
renianscrint  Itoma;.'  Pro  (jiio  is,  qui 
Fragni.  I'csti  ex  bibliotlicca  Farne- 
siaua  Koma^  1581.  liu-i  publine  cx- 
j)Osuit,  discedcntc  Icgcndum  esse  in 
mar(».  coiijecit.  Alibi  autem  verba 
'  disccdt-rc'  ct  '  di'srcndcre '  in  INIss. 
permisci'Ulm .     Vide  ad  i\.  II.   ^  7. 


Prapterea  a  Janiculo  Leid.  2.  Voss.  1. 
Gaertn.  et  a  m.  sec.  Voss.  2.  Etiam 
priscac  edd.  ab  Janicnio  Aldus  dedit, 
cum  quo  faciunt  reliqui  libri  script!, 
quibus  utor.  Paullo  ante  prox.  re- 
ro  ex  his,  r<f  est  omisso,  Hav.  prox. 
non  est  ex  his  Gaertn.  Mox  caslra 
hi  opulenta  Flor.  a  m.  sec.  erasa  pri- 
ori lectione. 

Convedo  ex  propinquis  ac  fertilibus 
Etruricg  arvis  comtneatu']  Coliectis 
Harl.  2.  Male.  'Convehere'  in  hac 
re  proprium  quasi  verbum.  Inf.  v. 
26.  '  Quum  frumentum  copiapque  a- 
lia;  ex  ante  convecto  largius  obses- 
sis,quam  obsidentibus,  subpeterent.' 
XX1II.27.  '  Quo  frumentum  commea- 
tusque  alios  convexerat.'  xxiv.  3<i. 
♦  Ubi  frumenti  magna  vis  conimea- 
tusque  oninis  generis  convecti  erant 
a  Romanis  :'  ubi  plura  vide.  Ruis, 
pro  arvis,  oniissa  prima  litera,  Lip- 
siens. 

Inopi  turn  urbe  ab  longinqua  obsidi- 
owe]  A  longinqua  Leid.  2.  et  Gaertn. 
ob  longinquttm  obsidionem  Voss.  2.  et 
Hearnii  Oxon.  N.  Qua;  lectio,  tani- 
quam  alterius  expositio,  primo  mar- 
gin! adscripta,  turn  etiam  in  contex- 
tum  admissa  fiiisse  videtur  :  nam 
'  inopi  ab  longinqua  obsidione '  est 
inopi  ob  longinquam  obsidionem. 
Hiijus  locutionis,  ejusderaque  erroris 
in  codd.  scriptis  sa?pe  obvii,  exempla 
vide  ad  xxiv.  30.  §  1.  Ceterum  ver- 
ba commeatu,  Romanis  dono  dedidisse, 
inopi  turn  nrbr  ab  longinqua  obsidione  : 
ca  deinde  ne  populo  negligentia  scribae 
dcsideraiitur  in  Harl.  I. 

§  4  Ea  dvindc,  ve  pnpulo  inmisso 
diiiperentur]  Pall.  1.  ac  3.  immissa. 
Gcbh.  Inmissc  etiam  Leid.  1.  et 
Lipsiens.  Sed  tota  vox  deest  in 
^'oss.  2.  nc  a  pnpulo  iwnisso  Hearnii 
Oxon.  L.  2.  Praeterca  diripcrent 
Hav.  de  qua  librariorum  aberrati- 
one  vide  ad  x.  10.  §  1. 

VVHJ.s-.se  bona,  qua  Porsena  adpel' 
lata]  Ila  \vgci,  vaniasc,  bonaque  I'or- 
snifT  appdlata  :  ut  sit  distiiictio  post 
rcc7iissc,  ct  vcrbo  bona  conjunclio  que 


T.    LIVll    HIST.    LIU.    II.    CAP.    14. 


G407 


adlia  ren«,  noii  rclativiini  qua:  atqiie 
it4  (|iii(iaiii  liaheiit  cudcl.  ita(|(ie  legit 
1).  Krasimis  in  adagio  '  ]Joii;«  Porse- 
nae.'  Glar.     Quod  volcbat  (ilareaniis 
e  conjectiiia,  expressc  visitur  in  Pal. 
3.  atqne  ed.  Canipani,  vcuisse,  himaqite 
Porsencc  appellata.     Non  adco  inepte. 
Gelili.     Kelingc,  nt  voliiit  Glaieanus, 
ct  liabent  non  Mss.  mode,  sed  et  vett. 
edd.  vetiisse,  bonuque  Porsenw  appellata. 
ISrani  rh  eu  lefcrtur  ad  aislru  opulenta, 
non  ad  Iwna,  ut  putarunt.    Neque  in- 
commode dicitnr,  venisse  opulenta  cas- 
tra,   pro   sectione    reium  in  castiis. 
Cic.  de  Leg.  Agiar.  i.  2.  '  Nnm  ob- 
scure videntur  pi()i)e  liasta  pr;cconis 
insectari  Cn.  Pompeii  cxeicl(um,(]iii 
venire  jnbeant  eos  ipsos  agros,  in  qiii- 
bns  ille  etiam  nnnc  bellum  gerat  ?'  J. 
F' Gron,      Inmisso  diripcrentur  bona; 
vetiisse,  que  Pursence  Gaeiln.  venisse 
hoba,  qua  Pnrsena  Lipsiens.  et  Port. 
Reliqni  oninrs  codd.  et  pia-ferea  om- 
nes  vett.  edd.  l/onaque  Porscnce.     Al- 
dus primus  bona^  quce  Porsence  vulga- 
vit.     Idque  sei  varunt  enm  secuti  us- 
que ad  Gron.  licet  interim  Glareanus 
veruni   viderit  ;   cui  dicto  audientes 
esse  perperam  ncglexernnt.    Vocula 
connecteijs  que   ct  pronomen  relati- 
vnm  sa>pe  in  Mss.  coinmntantnr,par- 
tim  quod   librarii  notas,  quibiis  indi- 
oari  solebant,  non  rede  distinxerint, 
partim  qiio'l  indocti  librarii,  quo  tem- 
j)ore  barbaiics  invaluit,  simplici  vo- 
cali  e  pro  diplitliongo  a:  usi  sint.    Ce- 
ternm   bona   num.   sigiiif.   tit.    mediis 
omissis  ct  transpositis  Uteris,  Marl.  1. 

Grntiam  muneris  »«((»»«]  Gratiam 
tnugis  muneris  Leid.  I.  Voss.  2.  Harl. 
2.  Port.  Hav.  et  Lipsiens.  gratam  ma- 
gis  muneris  Gaertn.  Mox  quum  acti- 
onem, pro  auctionem,  Voss.  1.  Leid.  2. 
Lipsiens.  et  a  m.  pr.  Port. 

Quce  ne  in  potestuie  quidem  pnpuli 
Romani  cssct]  Probe  lectioncm  I'al. 
1.  quce  ne  in  polestatem  pop.  Rom.  esset, 
cum  centies  sic  loquantur  optinii  anc- 
tores,  quod  lucuientis  exemplis  os- 
tendi,  cum  in  Crepundiis  i.  6.  tuin 


in  notis  ad  Tuscidanas  Disputaliones 
Ciceronis,  quas  cl.  Gruterus  cum  ed. 
.sua  vulgavit.    Jam  amplius  confirniat 
Pal.  3.   liquidissime  repra-scnlans  in 
polestatem  quidem.  iii.SU.  '  Ut  si  <|ui3 
memorem  libertalis  voceni  ant  in  se- 
natiim,  aut  in  populum  misisset :'  ut 
habet  Pal.  2.    Ibid.  c.  09.  idem  codex 
et    Andrapae    vet.   ed.    Campanique, 
'  Cum    consides   in   concioneni    pro- 
iiunciassent.'     Sic    repcrit    in    Mss. 
Fuld.    Modius    vi.   11.    '  Numquam 
ambigna   fide    in    amiciliam    popnli 
Romani  fucrant.'     Ibidem  c.  21.  'In 
senatum     hgatio     inipedita.'     Gebh. 
Quis    non    de  bac  anomalia  aliquid 
notavit?  ant  eam  alicubi  jure  injuria 
applicare  studuil?     Non  ista  libcn- 
tes  iteramns,  qua?  preue  in  Homeri- 
cum    Thv   8'    diro/^si/SJ^ej'os    abierunt. 
Consensu  tamen  scriptorum  pcrmo- 
tus  non  insuper  habere  volui.     Dic- 
tum, ut  ap.  Cic.  Divin.  in  Caecil.  c. 
21.  '  ab  exteris  nationibus,  qiiEe  in 
amicitiam  popnli  Komani  ditionem- 
que  essent.'    Pro  Leg.  Manil.  c.  12. 
'  Cum  vestros  portus  in  prffdonum 
fuisse  potesiatem  sciatis.'  Ap.  JCon- 
suites  1.  II.  §  31.  ff.  de  O.  J.   <  Ves- 
pertinis  temporibus  in  publicun)  esse.' 
1.  XIV.  ff.  d.  Probat.  et  alibi  '  in  pos- 
sessionem esse  :'  et  id  genus  iufmita. 
Ca'sar  Civ.  i.  25.  '  Quo  facilius  omne 
Adriaticum  mare  extremis  Itali^e  par- 
tibus  regionibusque  Gra?cia:  in  potes- 
tatem  haberet.'   Liv.  xxii.  25.   '  M. 
INIinucinm    niagistrum    eqnitum,   ne 
hostem  videret,  ne  quid  rei  bellicae 
gereret,    prope    in    custodiam   liabi- 
tum.'     Sic    optimi.    xlv.  G.    '  Inde 
Octavius  regem  in  castra  ad  consii- 
lem  niisit,  pra>missis  literis,  ut  in  po- 
testate  cum   esse,  et  adduci    sciret.' 
Val.  IMax.  i.  C  '  Veios  in  potestatem 
popnli  Romani  futures:'  sic  libri  vett. 
nunc  est  venturos,  J.  F.  Gron.    To- 
ties  Livius  aliique  optimi  scriptores 
regiilas  grammaticorum  de  regimine 
prippositioiiis  in  neglexernnt,ut,  pris- 
corum  patricioruui  excmplo,  eos  Lis 


G408 


NOTiE   VARIORUM    IN 


plebiscitis  non  teneri  existiniari  pos- 
sit :  qaibns  quidem  ut  parerent, scni- 
piilosa  librarioriim  ililigentia  eos  adi- 
gere,  at  contra  recentionini  critico- 
ruin  ciira  in  pristinani  libertatein 
adserere  conata  est.  Ita  in  priniis 
locntionem  in  potestatem  esse,  qiiam 
Gebliardus  et  Groiovius  fide  codd. 
snoruni  vindicarunt,  quamque  ser- 
vant onines  nostri  prafter  Leid.  2.  et 
Hav.  et  cui  contra  ex  Oxoniensibus 
unum  B.  adversari  Hearne  nioniiit, 
Livio  variis  locis  viri  docti  restitiie- 
riint,  J.  F.  Gron.  ad  Liv.  ix.  10.  ^  1. 
et  XXIV.  1.  §  13.  et  Jac.  Gron.  ad 
XXXV.  40.  §  4.  Eamdeni  etiam  trium 
codd.  et  plurium  antlquissimanim 
edd.  auctoritate  reddendani  existi- 
mo  auctori  Epit.  Liv.  Lxxxiv.  '  Sul- 
la legatls,  qui  ab  senatu  missi  erant, 
futnrnm  se  in  potestate  senatus  re- 
spondit.'  Alionim,  qui  in  aliis  scrip- 
toribus  hoc  genus  loquendi  reducere 
vel  inlustrare  conati  sunt,  catalogum 
contexere  longum  foret.  Omnium 
instar  esse  possunt  Cort.  ad  Sail. 
Cat.  c.  19.  Brisson.  de  Verb.  Sig- 
nif.  voc.  '  In  morani  esse:'  et  G.  J. 
Vossius  Gramm.  vii.CS.  quosque  lau- 
darunt.  Quibus  addo  tantum  Bur- 
mann.  ad  Nason.  Epist.  Her.  xvn. 
138.  et  Coler.  ad  Val.  Max.  vii.  7. 
ex.  3.  ubi  inter  alia  ex  legis  Thoriie 
tabulee  incisas  fragmento  etiam  iilud 
laudat :  QVEi.  eorvm.  in.  amicitiam. 

POP.  ROMANI.  BELI.O.  POINICO.  PROX- 
IMO. MANSERVNT.  Grajcos,  et  in  pri- 
mis  Atticos,  paritcr  us  pro  iv  usur- 
passc,  et  discrimen,  quod  graminatici 
inter  utraquc  esse  constituunt,  ncg- 
lexissC;  passim  viri  docti  monue- 
runt.  Ceterum  diligentcr  cavendum 
puto,  ne  in  viudicaiida  uliiijue  liac 
lectionc  nimii  siniu?.  (iui  enim  codd. 
scriptos  diligentcr  atque  adiente  con- 
siderarunt,  cx|)erienlia  didiccrunt, 
indoctos  libraries  sirpissime  (ini  vo- 
cis  virgulam,  qii;r  ipsis  propcrantibus 
litoraj  m  nota  esse  sold,  pro  nrbitrio 
modoaddidisse,inodo  omisis&e.  Uiiarc 


in  his  non  nnius  vel  alterius,  ejiisque 
frequenter  depravati  ac  mendosi,  sed 
vel  omnium  consentientium,  vel  pau- 
corum  priestantissimorum  atque  op- 
tiniae  notae  codd.  fide  standum  judico, 
ne  scribarum  aberrationes  nolenti- 
bus  scriptoribus  obtrudamus.  Ejus- 
niodi  multa  niihi  loca  in  Livio  obcur. 
rerunt,  ubi  qnidem  similes  locutiones 
in  paucis  Mss.  observavi,  sed  quas  ob 
plurium  dissensum  probare  aususnon 
sum:  ita  '  esse  in  stationem'  iii.  33. 
'  esse  in  potestatem'  xxxii.39. '  hae- 
rere  in  possessionem'  xxx.  30.  '  ha- 
bere in  custodian! '  xxxiv.  27.  'esse 
in  Macedoniam  '  xxxvii.  18.  '  esse 
in  libertatem'  ibid,  c.  56.  quaeque 
bujus  generis  alia  sunt,  de  quibus 
suis  locis  videbimns.  Ceterum  quce 
ne  in  potestatem  pop.  Rom,  esset  Flor. 
Harl.  2.  et  Lipsiens.  qu(F  in  potesta- 
tem quidem  pop.  Rom.  esset  Voss.  2. 
quceque  ne  in  potestatem  quidem  pop. 
Rom.  adesset  Gaertii. 

§  5  Cutn  parte  copiarumfilium  Arun- 
tem  Ariciam  olipugnatum  mittit]  Tres 
priores  voces  desuut  in  I'ort.  sed  neg- 
ligentia  librarii.  Similiter  enim  Di- 
onys.  1.  v.  p.  301.  Eiidhs  yap  afia  T(f 
yevfixdai.  ras  'Puijxaiaiv  ffTrovSas,  r^v  ^jui- 
cetav  Trjs  arpaTias  )xo'ipa,v  irapa  rod  ira- 
Tp}>s  \a^wv  iffTpaTOireSevaev  in\  rovs 
'AptKr]povs.  Delude  Arruntem  liabent 
Flor.  Leid.  ambo,  cum  Port.  Vide 
ad  Liv.  I.  34.  §  2.  Deinde  opp.  Aric. 
initlit  Harl.  2.  et  Lipsiens. 

§  G  Res  necopinata  percideraf]  Res 
non  opinata  Hav.  Male.  Vide  ad  iv. 
27.  §  8.  Deinde  pcrlulcrat  Voss.  2. 
Leid.  2.  et  Gaertn.  facili  errore  ob 
ductuum  adfinitatem.  Vide  ad  xxxv. 
27.  §  10. 

J'.t  a  Lalinis  populis  ct  a  Cumis  tan- 
tum .spci  fccere]  lit  Cumis  sine  prae- 
positionc  Li-id.  2,  et  ah  Cumis  Hav. 
'J'uni  tantum  spei  facere  Vos.s.  2.  Leid. 
1.  ct  Hav.  Mox  audent,  pro  aude- 
rint,  Gaertn.  Quum  olim  forte  au- 
d'l'ut  scriptuui  fni.ssct,  nd  notaui  com- 
pcndiuricc  scriplurzc  nou  adlcndit  li- 


T.  [,i\ii   MIST,  i.in,  n.  CAi».  14. 


(5409 


brariiis.     Vide  ad  xi„  11.  §  2.  pavoie   i»iirlali.'     In  (jiio  loco  iiii>^n- 

Aileo   concitato   iiiiielu  se  inluleraiit  tiir  Sij^oiiiiis,   eiin^iidiiiidum   ceiist-iis 

Etrusci]     i*al.    2.     Iialiet    intulciuut.  perluli.    vii.  24.    '  rii.sif|ne  per  caiii- 

Gebli.      Intnlernnt    vciiiis    est,      Ht  pos,  et  prater  castra  etiain  sua  fiiga 

ita  oiniies  iiostri.      S -d  rh  concHato  prtulaii.'     Foile   sic  legeiidiiiii   xxr. 

oinitlitiir    in    Marl.    1.      Alio    aiiteiu  55.  '  Siiiiiil  latcbras  roruiii  iinprovida 

ordiiie  concitato   adco  inpclii   pritfert  priielata  acies  est.' xxxviii.  27.  '  I'ars 

Gaertn.     ISIox  ul  fun.  ipso  citrsu,  pro  major   dextra   la-vaijiic   pra.lati,  qua 

utfun.  ipso  incursu,  Leid.  2.    Sed  inf.  qiiemqiie    impetus    uilit,    fiigeniiit.' 

est    c.    25.    '  Prinio    statini    incursu  Tacit.  Aniial.  vi.  35.  '  Vuluus  per  ga- 

pulsi  liostes.'  xLiv.  4.  '  Multa  iitrini-  leaui  adogit  :  nee  iterare  valuit,  prae- 

qne  vulncra  lemcrario  incursu  et  ac-  latus   e(pio.'     In    I'al.  2.   ora  aliam 

cepta  et  iulata.'     Et  ita  niiilti  codd.  adnotatani  offcndi  lerlioneni  palatos. 

iiabent    iii.   20.    '  Per    expeditiones  Similis    locus  ap.    Diodor.  xiv.  450. 

parvas,    plerunique  nocturnis    incur-  T&iv  3'    'ItuMwtuv  airopd^riv   hia    rijv 

sibus,  lantatn   vastitatcm    in    Sabino  aTTovoiif   iK^u7]QoxJvr<tiv,    oi    Si/feAiwToi 

agro  reddidit :'  »ibi  vide  Gron.   Ovid,  ras   rd^eis  Sta(pvAa.rToyTes  fiaSlus  tuv 

Met.  vin.   340.    '  SterniMir   incursu  iroKiixlwv   irtpKyinovTo.    Gebli.      Nihil 

nemus,  et   propnisa  fragoreni  Silva  mutant  codd.  nostri,  nisi  quod  a  Icr- 

dat :'  nbi  vide  IJiirnianii.  go  sit  in  Leid.  2.  et  Gaertn.     De  tw 

§7  Cuiiiancc  cohortes,  arte  adversus  pralati   vide    Gronov.  ad  xxix.  32. 

vimusai]  Anticpia  lectio,  tainetsi  men-  §  8. 
dosa,  arte  adv.  vim  se,  docet,  legi  quo-  §  8  Propejam  victorcs  cccsi  Etrusci : 


que  posse,  (irte  adv.  cim  nis<e ;  a  '  ni- 
tor,'  •  niteris.'  Rlieii.  Sanior  locus, 
quani  pri«ci>,  in  omnibus  nostris 
codd.  et  edd.  qnare  non  amplecior 
novitaiis  studiuni  in  Rlienano  scri- 
billante  iiistp,  a  '  nitor,'  ut  ille  ait, 
'niteris,'  Gehh.    Onines  etiaui  nostri 


pars  pcrexigua]  Jam  prope  jam  vict. 
llav.  flint  prope  jam  vici.  casi  Harl, 
2.  Deinde  pars  exigua  liearnii  Oxon, 
L.  2.  et  prisca"  edd,  Aldus  dennuu 
purs  perexigua  restitnit,  Et  ita  oni- 
nes nostri.  Vide  ad  VII.  37.  §  6. 
Quia  nullum  jiropius  perfugium  erat^ 


slant  pro  vulgato  nisi  quod  Flor.  a  ni.  I'al.  1.  ar  3.  profugium.  Gebli.     Pro- 

pr.   habct  see,   et   a    m,  sec.  se  pro  J'ugium  Voss.   2.  ilarl.  2.  I'ort,  Lip- 

us(P.    Vasebsanus  conjeclnram   Rlie-  siens,  et  llav.     Sed  error  natus  vide- 

nani  adoptuverat,  nnde  ea  leclio  jier  tur  ex  siuiilitudine  notarum,  quibus 


rect-nliores  propagata  fiiit.  Sed  Gru- 
terns  iternni  alteiani  script uram  re- 
duxit. 

Declinnvere  pnitUulum']  Pal.  3.  dccli- 
narc.  Gebli.  El  hie  etiam  codd.  mt  i 
in  vulKatiiin  conspirant. 


vocul*  per,  pro,  et  pra  dcsignari  fo- 
le!)ant ;  nnde  eas  intinitis  lucis  libra- 
rii  conniHiiariint.  Vide  ad  ix.  10. 
§  7.  Dc  voce  '  perfugere  '  et  'per- 
fugium '  vide  ad  xxxvii.  57,  §  2, 
Et  furluna  et  specie  supplicum  delati 


F.(j'usc<iue    pra-Uitos  hastes  convcrsis  sunt}   Et  spe  Harl.  2.  sollemni  et  infi- 

signis  ab  tergo  adortce  sunt]  Ita  solus  niiis  locis  obvio  in  membianis errore. 

Pal.  2.  in   ipso  (ut  vocant)  contcxtu.  Vide  ad   111.9.^13.     Prapterea  *«/*- 

Nam    reliijui    duo    effuscque   perlatos  ;)/ji;Jum  Voss.  2.  et  Leid.  1.     Vide  ad 


hostes,  Sed  cuperem  erudiii,  quid 
essent  '  prielati '  vel  '  perlati  hostes.' 
'  Pralati '  sunt  pra;terlapsi.  v.  20. 
'  Ut  etTusa  fuga  castra  sua,  quic  pro- 
piora  erant,  prwiali  nrbem  ppterent.' 
VI.  29.  '  Et  pra^ter  castra  etiam  sua 


XXXV,  34,  ^  7.  Turn  sunt  delati 
G  neitn.  dilati  sunt  Leiil,  1. 

Ibi  benigne  excepti]  Accepli  Harl.  2. 
Nilnl  nnito.  Vide  ad  i.  22.  ^  5.  et 
ad  XXIX.  11.  ^  0. 

§  9  Curalit  vulnetibus  alii  profecti 


Delph.  et  Var.  CUis. 


Liviu$. 


18  P 


6410 


NOTiE    VARIORUM    IN 


domos]  Piobo :  nihilominns  Pal.  1. 
Curuti :  et  Pal.  2.  qiioque  expiiiixit 
rh  s.  Gebh.  Curati  etiani  Lipsieiis. 
et  Hav.  Et  curatis  Harl.  2.  Curatis 
vulneribu.i  aliis  profccti  Leid.  1. 

J\IuUos  RomcE  hustium  uri/isque  cnri- 
tas  teintit']  Legend iim  hospilum)  hoc 
est,  eoriiin,  qui  illos  hospitio  accepe- 
raut.  RheJi.  Pah  1.  El  tnultos  Romce 
Jiospiiium  urbisque.  Pal.  2.  quoqiie 
cum  Canipani  td.  hospitium.  Inf.  iv. 
S5.  cum  refenent  Mss.  'Spectacn- 
lum  comitate  etiam  hospitium,  ad 
quod  publico  consensu  convenerant, 
advenis  gratius  fuit :'  nuilo  niodo  ex- 
tricare  se  quivit  bonus  Rhenanus, 
uondiini  eo  progressus,  ut  sciret, 
genitivum  phualem  esse  pro  hospi- 
turn:  ideo,  pestilentissima  consuetu- 
dine  criticornm,  quee  non  capiunt, 
emendare  propeianiium,  usus, juraie 
quoque  paratus,(o  vanitatem  pagani- 
cam  !)  esse  legendum  ait,  spectaculum 
comitate  hospitii,  in  quam  consilio  pub- 
lico consenserant.  Vidistine  aliquid  hoc 
Lo»)ine  vanius  ?  vi.  14. 'Omnia  paren- 
tium  beneficia  ab  illo  se  habere:'  ut 
habentPall.  duo  ;  sic  restitui  ibidem. 
VII.  38.  'Jam  turn  minime  salubris 
niilitari  disciplinaj  Capua  instrumcn- 
to  omnium  voluptatium  delinitos  nii- 
lituni  auimos  avertit  a  memoiia  pa- 
triffi.*  Sic  lesciibendum  e  Pall,  duo- 
bus  melioiibus.  Nam  solent  historici 
tali  epentliesi  orationom  quoque  or- 
nare.  Int'.  in.  6G.  '  Quicquid  iraruni 
simullatiumquc  cum  externis  fuerit:' 
tit  liabct  Pal.  1.  babuilquc  initio  Pal. 
3.  Vide  IX.  38.  dc  qua  videndic  an- 
tiquae  nostras,  jam  nunc  inter  rarnifi- 
cum  ungulas  haesitantes.  iv.  33.  le- 
gendum ex  Pall.  1.  ac  3.  '  Fumone, 
inquit,  velut  cxamen  apium  loco  ves- 
Iro  cxacti  iiiermi  cedetis  hosti  ?'  Inf. 
xxxviii.  40.  habetSigonii  liber,  Ft/- 
ul  apium  exumina  <td  crcpilum  priinum 
7nisHiliutn  nvoldvire,  (Jclth.  Et  multos 
Romic  Harl.  2.  et  Lipsiens.  Delude 
hospitium,  vel  liospicium  Flor.  a  ni.  pr. 
Vo(S.  1.  Leid.  2.  et  Hav.  a  in.  prima. 


Hoc  modo  casnm  patrium  vocis  'Iios- 
pes '  numero    plurali    interdum   for- 
mari,  eliam  Vossius  testatur  Gramm. 
IV.   14.  idque  probat   duobus  exem- 
plis,  altero  ex   Severi  /Etna  vs.  123. 
'  Quod  si  diversas  emittat  terra  cana- 
les  Hospitium  fluviorum  :'  ubi  etiani 
Scalig.  hospitium  fluviorum,  pro  hoS' 
pitum,  dictum  putat :  altero  ex  Pa- 
cuvii  Iliona  ap.   Nonium  Marc.  voc. 
'  Cluet.'     '  Sed   hive  cluentur  hospi- 
tum   infidelissimi  :'    ubi   ex    IMss.    et 
vett.  edd.   emendat  hospitium.    Vide 
eumdem  Voss.   ad   Scrivcrii  Collect, 
veter.  Trag.  p.  97.  Attamen  nondum 
omni  exceplioiie  inajora  sunt  ab  eru- 
ditis    laudata  exempla.     Vir  doctus 
enim,  qui  sub  Goralli  nomine  latere 
voluit,    locum   Severi  aliter   exponi 
posse,  et   '  canales  hospitium  fluvio- 
rum' per  adpositionem  diri  docuit, 
'hospitium  '  casu  quarto  numero  sin- 
gular! accipiens.  Ex  controverso  ve- 
ro  Pacuvii  loco  nihil  probari  potest, 
prasertim  qnum  ipse  Vossius  teste- 
tur,    j)!crasque  edd.  ac  siium  Nonii 
codiceni    scriptum    hospitum  legere. 
Ne  dicani  etiam,  rationem  loquendi 
tempore  Pacuvii  aliain  fuisse,  quam 
fuit  ataie  Livii   aliorunique  optimo- 
rum   scriptoruni.     Turn   enim  niulia 
abrogata  fuere,  quae   rudiori   seculo 
non  displicueraiit.     Ap.  Liv.  deinde 
IV.  35.   §  4.  hospitii  legendum  esse, 
ut  Rhenanus  pntarat,  (in  quern  prop- 
terca    iiilaudabili    modo    Gebhardus 
invehilur)  etiam  Gronnvius  conten- 
dit.     Rcstat  igitur,  r]utm  jirie  iiiani- 
bus  hahemus,  locus,  in  quo  intt'ger- 
I  imi  coild.  quibus  usus  sum,  pcrtina- 
citer  hospilnm  servant ;  intejiprrimis 
aiitem    consentit   major    rciiquonim 
Mss.    numtMus.     Adderem,    si    forte 
Pacuvii  a'vo  hospitium,  pro  hospitum, 
dictum    fuerit,   id    postt-a   mutatum 
fuisse,  ut  a  recto  hospitium  diflerret  ; 
nisi  vidcrcm,  consensu  virorum  doc- 
torum  priucipium,  supplicium,  ct  simi- 
lia,  pro  principum,  et  supplicum,  jam 
probata  esse.     Uuamvis  itaquc  forte 


T.    LIVII    HIST.    r>IB.  II.    CAP.  15. 


(3411 


nno  vel  altcio  loco  hosi>ilium  pro  lios- 
piliun  obciirrat,  iil  tanieii  iion  leineie 
no(jne  sine  optimornni  ootid,  anctori- 
tate  recipiendum  existiiiio.  Simili- 
ter qiioqne  in  uno  cod.  pcccatnm  est 
inf.  hoc  lib.  c.  30.  ^  11.  in  diiobiis  iii. 
42.  ^  5.  et  nonnumqnam  ctiam  alilji. 
His  locus  ail  hahitandum  datus,  quern 
deinde  Tiiscum  licuin  udpelluntnl]  Ali- 
tei-  Varro  L.  L.  iv.  pag.  11.  Aliter 
etiam  Tacitus,  qui  hitc  ipsa  verba  le- 
feit  nobis  Aniial.  iv.  G5.  Vide  Lipsinm 
Commentaiio  Corneiiano.  Mod.  Li- 
vio  in  caussa  nominis  consentiunt 
Dion.  Halic.  Anli(|.  v.  304.  el  Festus 
in  voce  '  Tuscum  vicuni.'  Vide  Do- 
nat.  de  Uibe  Roman.  27.  Cetertmi 
is  locus  Leid.  anibo,  Lipsiens.  et  Port. 
Quaj  leclionuni  vai  ietas  in  Mss.  sa'pe 
notari  potest.  Vide  supra  ad  i.  32. 
^  10.  Ea  autcni  inde  orta  est,  sive 
(]Uod  adspiralio  sscpe  perperam  vel 
adderetur  vel  omitteretnr  ;  cujus  er- 
roris    plura    exempla   vide    ad    Liv. 

XXXV.  26.  §  7.  sive  quod  pro  duplici 
t  simplex  tantuni,  adcoque  is,  pro  lis, 
librarii  soliti  sint  scribere.     Vide  ad 

XXXVI.  19.  §  2.  Turn  didur,  pro  da- 
tus,  Harl.  2.  Denique  vomiiiarei-unt 
Port,  a  m.  pr.  cui  ea<lem  manu  «/>• 
pellaverunt  subpositum  est :  appcllare- 
runt  etiam  est  in  Voss.  2.  Hav. 
Gaertn.  et  Lipsiens. 

Cap.  XV.  ^1  P.  Lucretius  inde  ct 
P.  Valerius  Puhlicola  tertium  consules 
f(tcti'\  In  vctcri  est,  mendose  tameu, 
Purius  Puhlius  Lucr.  inde  ct  P.  Val. 
Pub.  COS.  facti:  deest  adverbium 
tertium.  Rhen.  A  tribus  Pall,  abest 
rb  tertium,  (piod  invexit  Kbenanns. 
Campanus  quoque,  cadem,  vel  majo- 
re,  licentia  instructiis,  edcndum  cu- 
ravit  Spurius  Lucr.  inde  et  tertio  P. 
Val.  Pub.  consules  facti.  Ceteinm 
Pal.  1.  omittit  quoque  rb  i7ide,  prspfe- 
rens,  Publius  Lucr.  M.  p.  Val.  Pub. 
consules  fcT  CO  anno.  Puslrcmo.  Oebh. 
Constat  inter  Fastorum  conditores, 
Livium  liic  esse  mutilum.  Nam  Dio- 
nysiiis,  Cassiodorus,  Cuspiniani  ve- 


ins liber,  Marianns  sujiigertnil  P.  \a- 
Icrium  PopUcolam  111.  31.  lloralium 
Pulvillum  If.  his,  Sp.  Larlium  I'la- 
vum,  T.  ilerminium  Aquilinum.  Va 
Livio  rjuoque  Iraditos  cos  ])ersuadent 
mihi  nlcumque  corrupti  veil,  libri. 
Rlien.  ex  sim  affert  Purius  Publius 
Lucretius,  Florent.  Spurius  Publius 
Lucretius,  nbi  vides  jam  praenomen 
Lartii.  Sed  longe  magis  confirmor 
in  suspicione,  quum  ronsidero,  quod 
est  in  Voss.  altero  ;  Publius  Lucretius 
inde  et  Titus  IJerminius  cum  Publius 
Valerium  Publicolam  consul  facti.  Lar- 
tii coilegam  prffinomine  et  nomine 
exhibet.  Ipsa  tamen  Livii  verba 
qnis  concipiet  ?  Sed  videtur  liujus- 
modi  aliquid  fuisse  M.  llaratius  ite- 
rum  ct  P.  Valerius  Poplicola  tertium; 
turn  Sp.  Lartius  et  T.  Hcrminius  con- 
sules facti.  J.  F.  Gronov.  In  Livio 
nnius  anni  consules  desiderari  omnes 
observant,  et  inter  eos  etiam  Gla- 
rcan.  ad  principium  luijus  lib.  Pleri- 
que  vero,  nt  codem  loco  Giareanns 
el  alii,  hnjns  rei  culpam  non  Livio, 
sod  ejus  librariis,  adscribunt.  At, 
ubi  omissi  consules  inserendi  sint, 
inter  eos  non  convenit.  Sigonius 
niendum  commissnm  esse  putavit 
in  fine  liujus  ant  in  initio  sequentis 
capitis,  ideoqne  locum  asterisco  no- 
tavit.  Sigonio  adsentitiir  Pigli.  in 
Annal.  ad  a.  rcxLvi.  p.  74.  Contra 
Gron.  vitium  hoc  loco  latere  censuit, 
et  consuliim,  qui  dcerant,  nomina  ex 
codicum  vestigiis  revocavit.  Et  sane, 
si  Liviiis  culpa  eximendns,  eaque  in 
scribas  transferenda  sit,  quod  niilii 
quoque  verius  vitietur,  ])Otius  hie, 
quam  ubi  Sigonius  arbitratus  est, 
errorem  admissura  stattio  ob  codd. 
scripturam,  quamvis  in  quibusdani, 
sed  levioris  niomenti,  ab  cmenda- 
tione  Gronovii  dissentiaro.  Piius- 
quam  tamen  scntcntiam  proponam, 
recensendd'  sunt  codd.  scripturae  :  P. 
Lttcr.  M.  P.  V(d.  Publ.  consules  facti  eo 
anno.  Postremo  Lipsiens.  P.  Lucr.  et 
P.  Val,  Publ.  inde  consules  facti  Voss. 


6412 


NOT.E    VARIORUM     IN 


I.  qiiocum  consentit  Leid.  2.  nisi 
quoil  copnlain  oniittat;  etiani  Hail.  2. 
ijni  piaeter  copiilam  etiam  vocein  vi- 
de non  agnoscit.  At  vocein  inde  in  ali- 
lun  locvini  transfert  Port,  hoc  mode  : 
p.  Lucr.  i7ide  P.  Val.  Pub.  cojisules 
facti.  Scd  I'ubliiis  Lxtcrecius  inde  et  R. 
PuhliusVal.  Pub.  consulesfacfi  Gaertn. 
P.  Lucr.  inde  etiam  Ti.  Hermcnius  cum 
P.  Valerium  Publicolam  consnles  facti 
Voss.  2.  Purius  Lucretius  inde  et  Titus 
Ermenius  I'.  Vul.  Pub.  cnyisidcs  facti 
Leid,  1.  P.  Lucr.  THus  Ilermenius  P. 
Val.  Pub.  co7mdes facti  Hai !.  1.  P.  Lticr. 
inde  T.  lierminius  P.  Val.  Pub.  consnles 
facti  Oxoniensis  C.  teste  Heainio. 
P.  Lucr.  inde  et  P.  Val.  Pub.  cunsules 
facti  Hav,  et,quas  vidi,  edd.  priscte 
usque  ad  Alduin,  qui  dedit  P.  Lucr. 
inde  et  tertium  P.  Val.  Pub.  consnles 
facti:  pro  eo,  vocibiis  Iransposilis, 
P.  Lucr.  inde  et  P.  Val.  Pub.  tertium 
(onsules  facti  Froben.  1331.  reposiiit. 
Und*  patet,  falli  Gebliardiini,  qui 
tertium  a  Rlienano  addituin  piitavit, 
qiiuin  is  contra  notct,  voceni  illam  in 
cod.  sno  non  exstitisse.  Th  inde  etiam 
deest  (juideni  in  Pal.  1.  nt  Gebliar- 
dus  rnoniiit,et  in  ejus  perpetuo  asse- 
cla  Lipsiens.  at  vicem  ejus  siipplet 
litera  3J.  in  quam  vocula  ilia  dcpra- 
vata  est,  quod  pro  ea  per  conipen- 
diuni  scriptum  fuisset  iit.  Vide  ad 
IV.  62.  ^  4.  Jam  vcro  in  Gronovii 
conjectura  id  niitius  probo,  prinio 
quod  inscrat  voces  ileruni  et  tertium; 
nam  in  genere  obsr.rvandum,  rarius 
Liviuni  in  piiorr.  libb.  addidisse,  nli- 
quern  iterum  vel  tertium  consuietii 
esse,  aut  ccrte  sa^pissime  en)n  id 
omi.sissc;  de  (jiio  vidcbiinus  ad  cap. 
seq.  §  7.  prajs(;rtiin  vero  voceni  ter- 
tium hoc  Uico  ab  omnibus  abcs.sc 
Mslis,  quam  Gehhaidus  tantiim  in 
Campani  ed.  <>go  dcmuin  in  Aldina, 
in  netitra  vero  suo  loco  invcnlmii!*  : 
.sctiumIo  (piod  oniittat  voci'iii  inde, 
quam  pleri(|ue  aguoftciint  rodd.  tcrtio 
vero  quod  iiiterpoHucrit  voculaui  turn, 
cujus  in  iinllis  menibraiiis  vel  mini- 


mum est  vestigium.  His  itaque  mn- 
tatis,  et  tamen,  qnam  proxime  potui, 
prneeiintem  Gronovium  secutns,  le- 
gendum  puto,  M,  Huratius  et  P.  Va- 
lerius Publicvia,  inde  Sp.  Larlitis  et  T, 
Herminius  co7isutes facti.  Eodein  modo 
duoruni  annorum  consnles  per  vocem 
inde  distinguuntur  infra  hoc  lib.  c.  21. 
'  Consnles  Q.  CIrelius  et  T.  Lartius. 
Inde  A.Sempronius  et  IM.  Miiiiicius.' 
In  recepta  tamen  scriptiira  nihil  inu- 
tavi,  nisi  qnod  omnium  codd.  fide 
voccm  tertium  expunxi.  Clericus 
nuper,  notis  ad  linnc  locum,  opinatus 
est,unius  anni  consnles  non  librario- 
rum,  sed  ijisins  I^ivii,  iiegligentia  de- 
siderari.  Sed  nullus  dubito,  quin 
sententiani  mutatnrus  fuisset,  si  ani- 
mum  advertisset  ad  ea,qu»  Sigon.in 
Ciironol.  Liv.  ad  ann.  ccxLViii.  no- 
tavit.  Quod  enim  Livius  gesta  ejus 
anni,  ciijus  consnles  omisit,  ad  aliuni 
annum  retulerit,  quo  argumento  vir 
clariss.  utitiir,  ut  sententiam  vero- 
similem  reddat,  minus  prcmit;  qiiuni 
in  hac  re  alios,  quuin  Dionysius,  an- 
nales  seciifus  esse  possit ;  ct  revera 
etiam  secutus  videaiur.  Livius  enim 
in  annum  secundum  post  reges  ejec< 
tos  ronfert  bcllum  cum  Poiseiia,  pa- 
cem  cum  eo  finnatam,  et  denique 
cladem,  quam  Porsenw!  filius  Aruns 
bello  Ariciiiis  inlato  passiis  est ;  anni 
tertii,  si  emendationem  Gronovii  rc- 
cipimus,  nulla  gesta  refert ;  anno 
quarto  postremiim  legatos  a  Porsena 
de  reducendo  in  regnvim  Tar<|uinio 
Romam  vcuisse  narrat.  At  Diony- 
sius res  gestas  in  alios  aiinos  dispeii- 
sat.  Anno  enim  sccuiido  libertafis 
nihil  mcmoiatu  dignum  gcstum  dicit 
V.  p.  29;i.  anno  tcrtio  belliim  Porse- 
nam  inter  ct  Romanos  accidissc,  at- 
(|uc  inter  eosdem  pacem  coiifirmalani 
esse  ibid,  anno  quarto  AriintPiii  Por- 
sena? rtlium  bcllo  confia  Aririnos  per- 
iissp,  ex  clade  autem  superstites 
Romam  perfugisse  p.  liO  I.  In  rebus 
igittir  ge.^ti.s  rcfirtudin  unius  aiiui 
spatio  ditferunt  Livius  et  Dionysius. 


LIVII    HIST.    LIU.    II.    CAP,    15. 


0413 


Prior  belliim  Etiiiscum  ciirn  Porsena 
digessit  in  annum  sccnndiini,  alter  in 
antiun)  tertiinn  post  reijes  exactos. 
Sed  in  eo  inter  ipsos  ronvenit,  eod»'in 
adhuc  anno,  quo  cnepit,  bellum  illiid 
fiiieni  accepisso,  et  mox,  anno  iion- 
dnm  circiunacio,  Aninteni  a  palre 
cum  parte  excrcitiis  in  Aricinos  nii«- 
suin  esse.  Hoc  auteni  l)L'iiuni  etiani 
exciirrit  in  annum  sequcntem,  ideo- 
qiie  tuin  demuni  id  Dionys.  retulit, 
licet  jam  anno  priori  incepisset. 
Contra  Livius,  ne  narrationem  ab- 
rumpat,  exitnm  ejus  narrat  eodem 
anno  quo  snsccptnm  est,  licet  res 
proprie  ad  annum  scquentem  perti' 
neret.  Porseuic  vero  lefjationoni,  de 
qua  Livius  hoc  cap.  agit,  Dionysius 
plane  onnsit,  et  etiam  omittere  de- 
buit,  quod  ex  ip.<-in.s  sentcntia  Porse- 
na jam  antea  Tarquiniorum  caussam 
deseruisset  ob  eoruni  perfidiam  et 
insidias,  qiiibus  obsides,  qunm  post 
fugani  rf ducerentnr,  intercipere  et 
in  potestatem  suani  redigere  conatus 
est;  quuin  virissiin  earum  insidiarum 
Livius  nientioneni  nullani  fecerit. 
Patet  itaqne  alios  annales  Livium, 
alios  Dionysium  scrutos  esse,  et  ex 
eo,  quod  Livius  gesta  anni,  cujus 
consuies  in  vulgatis  libris  intercide- 
runt,  in  alium  annum  retulerit  quani 
Dionysius  fecit,  non  prnbari,  conso- 
les ilios  potius  Livii,  quuni  librario- 
runi,  negligentia  intercidisse. 

Eo  anno  postremum^  Postremo  scri- 
hnnt  onines  codd.  Pall,  non  postre- 
mum.  Gebli.  Eo  anno  postremo  et'iam 
Voss.  2.  Harl.  2.  Port.  Gaertn.  et 
Hav.  Reliqni  servant  poslremnm. 
Deinde  venere  Hav. 

Quisque  ex  I'alribus]  E  Patrihus 
Pal.  2.  nc<ine  alitor  Camp.  Gtbh.  E 
Pulribus  etiam  Flor.  Voss.  2.  Leid.  1. 
Harl.  antiq.  (Jaertn.  et  Hav.  Et  ita 
etiam  omncs,  quas  vidi,  edd.  Aldo 
antiquiorcs,  qui  primus  dedit  ex  Pa- 
tribus. 

^  2  Non  quin  breviter  reddi  reip. . . . 
reges,  ideo  potius  . ,  .ad  eum  tnissoul  Th 


rcddi  perperani  omitlebatiir  in  Leid. 
2.    Deinde  sed  ideo  podus  babct  Port, 
a  m.  interpolatrice,  qua  eadem  prop- 
tfrea  t^  scd  verbis   stq<|.   inJiirtuni 
erat.    Tuni  pali  ad  cum  missos  Leid.  2. 
A'('  in  tantis  mnttiis  bencJiciiH  in  vi- 
cem  animi  sollicilarentur]  Scribenduin 
neu  ill  tantis  muluis  ben.  hoc  est,  neve 
in   tantis.  Rhen.      Keu   Rlien.      Sed 
omnes  nostri  »u'.  Gebli.     Nc  in  tantis 
Voss.    1.   Leid.  ainbo,   Harl.   ambo, 
I.ipsiens.  Gaertn.  Port,  et  Hav.  nee 
in  tantis  Voss.  2.     Sed  neu  in  tantis 
omncs, quas  adiiibni,  vett.  edd.  usque 
ad  Aldum,  quo  auctore  dcinceps  edi- 
tum  ?ie  in  tantis.     Liv.  in.  IG.  '  Qu<e 
deniniciabantur,  ne  Veientium,  neu 
Sabinorum    id    consilium    essct,  ti- 
niere:'  ubi   etiani  codd.  alii  vel  we, 
vel  neve  praefenint.     iv.  30.  '  Datum 
inde  negotium   .cdilibus,  nt  animad- 
verterent,  ne  qui,  nisi  Romani,  Dii, 
neu  quo  alio  more,  qnani  patrio,  co- 
hrentur:'  et  bic  etiam  uniis  codex 
7ie,  pro  neu,  exliibet.    xxiii.  7.  '  Ea 
ne  tierent,  neu  legatio  mitteretur  ad 
PopHuni:'  ubi   in   aliis,  pro  neu,  est 
neve.      xxviii.   36.    '  Conducla  ibi 
Gallorum  ac  Ligunini,  quanta  maxi- 
ma posset,  jiiventute,  conjiingeret  se 
Hannibali,    neu     senescere    bellum, 
niaximo  inpetu,  majore  forlnna  cnep- 
tiini,  sineret:*  ubi  etiam  codd.  qui- 
dani  ne,    c.  43.  '  Illud  nee  tibi  in  me, 
neu  niilii  in  majores  natu  animi  sit  ;' 
ita  Gronov.   ex   Mss.   restituit,  pro 
7iec  mild.    VII.  42.  '  Item  aliis  plebis- 
citis  cautnm,  ne  quis  eumdem  magis- 
tratum  intra  decem  annos  caperet, 
neu  duos  magistrams  uno  anno  gere- 
ret:'  ubi   etiam   in    aliis  codd.  varie 
vel  ne  duos,  vel  ncc  duns  legitur.  Sail. 
in  Jug.  c.  8.  '  INTonuit,  iiti  potius  pub- 
lice,    (jiMin  privatim,  aniiciiiam   |)o- 
puli  Riimnni  colnret,  neu  quibiis  lar- 
giri  insuesctret :'  et  hie  etiam  codd. 
vaiie  vel  nee,  vel  nc,  vel  neve,  vel  ?(e- 
que,  exhibent.      Sed   Cort.    ex  aliis 
neu  scribendum,  eamque  particulani 
sa^pissime  corruptani  esse,   nionuit. 


6414 


NOT^.    VARIORUM    IN 


c.  14.  §  24.  '  Utinam  emori  fortiinis 
nieis  lionestus  exiUis  esset,  neu  vi- 
vere  contemtns  videier  :'  et  ibi  idem 
vii'  doctiis  neu  vivcre,  pro  we  vivere, 
eineudavit,  et  neu  per  aut  non  expo- 
suit.  Vide  etiatii  inf.  ad  c.  24.  §  6. 
III.  44.  §  12.  et  passim  alibi.  Turn 
in  vicem,  quod  in  vetustioribiis  excu- 
sis  deest,  primus  iiiterposuit  Aldus, 
cum  quo  faciunt  omnes  scripti.  Cete- 
rum  praeced.  sed  ut  in  perpetuum  men- 
tio  ejus  rei  finiretur,  perperam  desi- 
derantur  in  Hail,  antiq. 

QtLum  ille  peteret,  quod  contra  liber- 
tutem]  Illi  peterent  Leid.  1.  quasi  de 
Tarquiniis  intelligendum  esset;  quum 
intelligi  debeat  de  Porsena,  ut  verba 
'in  taniis  niuluis  beneficiis  in  vicem' 
satis  evincunt. 

Et  Romani,  nisi  in  perniciem  suam 
faciles  esse  vellent]  A  best  ab  omnibus, 
tarn  calamo  exaratis,  quani  cusis, 
conjunctio  et.  Gebh.  Tb  et  abest 
etiam  ab  omnibus  meis.  Sigon.  pri- 
ma Sclioliorum  ed.  monuerat,  se  in 
vet.  lib.  el  /iowawi  invenisse,  et  simul 
ita  edi  jusserat.  Quanivis  vero  post- 
ea  banc  adnotationem  deleverit,  vo- 
culam  tan)en  additam  perpetuo  ser- 
vavit,  qnam  etiam  recentiores  adop- 
tarunt,  usque  duni  Gron.  1GC5.  ite- 
rum  ejiceret.  Sane  si  in  vet.  lib. 
Sigonii  exstitit,  male  lepefilam  esse 
puio  ex  ultimis  liicris  prox.  vocis 
esset.  Quod  flagitium  a  librariis  saj- 
piiis  commissum  est,  pnvsertim  ubi 
nasuti  orationi  Liviaua?  particulas 
connectentes  deesse  cxi^timarunt. 
Vide  ad  xxxix.  18.  §  8.  Deiude  t^ 
suam  omitlit  Vo88.  2.  At  vocem  7^0- 
mani  Gaertn. 

§  3  Sed  in  libertale  esse]  Scd  in  libtr- 
lalem  Leid.  2.  quam  scripturam  po- 
tius  erraiiti  librario,  (juam  Livio,  ad- 
scribo.     Vide  ad  cap.  pra'ced.  §  4. 

Ita  induxissc  in  auintuml  i'alt.  1.  et 
3.  cum  Caiiipano  Ita  ind.  se  in  ani- 
innm.  Sed  l»al.  2.  initio  liabuit  Ita 
ind.  se  aiiiinum.  De  (|iiali  forma  nie- 
mini  ine  nioncrc  in  lib.  i.   Gebh,     Ita 


ind.  se  in  anitnum  Voss.  2.  Leid.  2. 
Harl.  2.  Lipsiens.  Gaei  tn.  Port,  et 
Hav.  Verum  et  hie  pronomen  na- 
tum  existimo  ex  vitiosa  iteratione 
ultimarum  literarum  tov  indu.xisse, 
quemadmodum  alibi  contra  saspissi- 
nie  similem  ob  caussam  excidit.  Vide 
ad  xxxiv.  11.  §  7.  Se  ferri  nequit, 
quod  legati  omni  hac  oratione  in  ter- 
tia  persona  de  populo  Romano  lo- 
qunntur:  ad  verba  itaque  ita  indux' 
isse  in  uniinum  subintelligendum  '  Ro- 
nianos,'  vel,  quod  proxime  praecessit, 
'  populum  Romanum.'  De  locutione 
'  animuni  inducere'  egit  Gebhardus, 
eamque  probavit  sup.  ad  i.  17.  §  4. 
Sed  ibi  rationeui  dedi,  cur  uno  vel 
alteri  codici  hie  illic  earn  Livio  ob- 
trudenti  fideni  habere  nequeam. 

Hostibus  potiits,  quam  regibus,  portas 
patefacere.  Earn  esse  voUmtatem  om- 
nium'] 111  Ms.  cod.  legitur,  Host, 
polius,  quam  portas  reg:  pat.  cam  ea 
esse  vota  esse  vol.  omnium.  Lego,  Host. 
potius,  quam  portas  rcp^.  pat.  Ea  esse 
vota,  earn  esse  vol.  omnium.  Rhcn.  Ea 
est  scriptura  omnium  nostrorum  libb. 
Host,  potius,  quam  rig.  portas  patefa- 
cere. Earn  esse  vol.  omnium.  Riiena- 
nus  vero  e  vestigiis  codicis  Ms.  legit. 
Host,  potius,  quam  portas  reg.  pat.  Ea 
esse  vota,  cam  esse  vol.  omnium;  non 
admodum  congrne.  Gebli.  Earn  ca 
esse  vota  esse  vol.  Flor.  iveliqui  nos- 
tri  codd.  latum  unguem  a  recepta 
lectione  non  abeiint.  Editi  tantuin 
antiquiores  in  eo  discediiiit,  quod 
})rii  ferant  Ilospilibus  potius,  qwim  por- 
tas reg.  pat.  Voces  '  hostes  '  et  '  lios- 
pites  '  inter  se  commutari  infra  di- 
cendnm  ciit  iioc  lib.  c.  4  1.  §  6.  llosti- 
tius  deindc  Asceiis.  1513.  leposiiil. 
Insuper  ordinem  vocabulorum  Aldus 
niutavit,  ct  reg.  portas  pal.  dedit. 
Caussam  (lci)ic|iie  non  video,  ob  (juam 
Gebhardus  Rliciiani  coiijcctiiram  non 
admodum  congruani  proiiuliciet.  (^er- 
te  sensui  convcnire  videtur,  et  genus 
loquendi  adpriine  Liviunumest.  Pa- 
riter  fere  supra  hoc  lib.  c.  3. '  Rcgcni 


T.    LIVIl    HIST.    LIB.    11.    CAP.    15. 


G415 


hominein  es^e,  a  quo  impetres,  iibi 
jus,  iibi  injuria  opus  sit;  esse  gratia; 
locum,  esse  bf  noficio.'  c.  45.  *  Nihil 
prarterea  alind,  quani  suas  vires,  sua 
arnia  honebaut:  '  ubi  vide  quvrdam. 
III.  10.  '  Ecctras  Antiates  colonos  pa- 
lam  concilia  facere.  Id  caput,  eas 
vires  belli  esse.'  Neque  loi:i;e  abit 
illud,  quod  obcurrit  i.  59.  '  Castigator 
lacriuiaruni  atque  inertium  querela- 
rum,  auctor<|ue,  quod  viros,  quod 
Romanes  deceret,  anna  capiendi 
adversus  bo^tilia  ausos  : '  ubi  vide. 
XXXIX.  13.  '  Itaque  hoc  se  Sulpiciam, 
hoc  consuleui  oi'are,  ut  se  extra  Ita- 
lian! alirjuo  aniandarent.'  Vidcndus 
etiam  Cort.  ad  Sail.  Cat.  c.  51.  §  IG. 
Nihil  tauten  muto,  meis  dissentienti- 
bus. 

§  4  Si  snlvam  esse  vellel  Romam']  Si 
salvavi  vellet  esse  Romam,  aliter  ordi- 
natis  vocibus,  Voss.  1.  Leid.  2.  Harl. 
2.  et  Lipsiens.  PriPterea  idem  liber- 
tati  sit,  pro  idem  urbi  sil,  idem  Lip- 
siens. cujus  librario  ea  vox  obhxsit 
ex  meM)bro  praeced. 

^  5  Rex  verecundia  victus]  Res,  pro 
Rex,  Leid.  2.  solleinui  errore.  Vide 
ad  Liv.  XXXVI.  9.  ^  9. 

Neque  ego  ohtundam  s<Tjnus  eadem 
nequidquam  agendo]  lS!eqne  ego  leiitabo 
scepius  eadem  Hearnii  ()\ov.  L.  2.  et 
C  neque  ego  obtundam  sa-pius  eandem 
Leid.  1.  Liv.  xxvi.  38.  '  Nee  Blasius 
ante  abstitit  tamen  tani  andaci  incep- 
to,  quaui  idem  obtundendo,  docendo- 
que  quara  ea  res  ipsis  patriajque  sa- 
lutaris  esset,  pervicit.'  Voces  oht. 
seep.  ea.  neq.  agendo  perperam  deerant 
in  Harl.  1. 

Seu  quiete,  exsilio  quarant]  Seu  qui- 
eto  exsilio  Leid.  2.  ct  oinnes  editi 
Aldo  priores,  qui  receptaj  lectionis 
aiictor  est.  Seu  quiete,  auxilio  Flor. 
seu  quieto  exivo  Leid.  1.  seu  quielo 
ex  illo  Hail.  1.  seu  quiete  ex  illo  Lip- 
siens. Sap  pins  ex  illo,  pro  exsilio,  et 
contra  exsilio,  pro  ex  illo,  librarios  dor- 
mitautcs  scripsisse  dicam  ad  xxxiv. 
35.  §7. 


A'e  quid  meam  vnbiscum  pncem  disti- 
neat]  Locuui  habet  lia>c  lectio  in  I'al, 
3.  solo,  et  Campaiii  ed.    Pal.  1.  desti- 
neat:  Pal.  2,  ex  glossatoris  ingenio 
disturbet :  turbulente.  Gebli..  Ne  quid 
in  earn  Lipsiuns.  a  m.  pr.  pro  quo  in. 
sec.  in  margiue  recic  emendatur  nc 
quid  meam.     Tuiii  deliueat  Voss.   1.  et 
Leid.  2.    destineat  Voss.  2.    disturbet 
Harl.   2.  et  Hav.     Keliqui   vuljiatae 
lectioni  adlia^rent,  nisi  quod  manif.  s- 
to  scribarum    lapsu  distine  fucrit  in 
Port,  a  ni.  sec.  '  Turbare  '  et  '  extur- 
bare   spem  pacis  '    vel    '  pacem  '  ap. 
Liv.    non    semel    occurrit.     vi.    21. 
'  H;cc   nova   injuria  exturbavit  oin- 
nem    speni  pacis.'     xxxn.  36.    '  Ibi 
I'liilippus   primo    et    Quinctium,   et 
onincs,  qui  aderant,  rogare,  ne  spem 
pacis   turbare    vcllent.'     xxxv.    13. 
'  Deuiinciarentque,  ne  pacem,  qiiam 
tantopere    petis>et,    tiubaret.'     Hie 
tamen  disturbet  ex  glossa  natnm,  et 
distincat,  quod  optiuii  codd.  servant, 
a  Livii  manu  profectum  puto.    '  Dis- 
tiiiere  pacem  '  est  eam  inpedire,  effi- 
cere,  Tie  firmiter  coire  possit.     Cic. 
in    Orat.   Pliilipp.    xii.   12.    '  Nonne 
metuendum  est,  ne  inperita  militum 
niuititudo    per   me    pacem    distineri 
pulet?'   Liv.  XXXVII.  12.  'Rem  dis- 
tinebat,  quod,  ulrum  armati,  an  iu- 
ermes  eniittereniur,  pariiui  couvenie- 
bat.'    XLiv.  35. '  Ut  distineret  legem 
ab  circumspectu  rerum  aiiarum.' 

^  G  Dictis  facta  umiciora  adjecit] 
Pal.  1.  amititiora  Pall.  2.  ac  3.  amici- 
tiora.  De  tali  quoque  vocabulo  re- 
cordor  mentioiiem  incnrrisse  in  Tusc. 
Ciceronis.  Geblt.  Amicitioru  Voss.  2. 
Leid.  2.  Harl.  2.  Port,  et  Neap.  La- 
tinii.  amiciciora  Lipsiens.  et  Gaerdi. 
Quid  vero  de  liac  voce  Gebliardus 
ad  Cic.  Tusc.  jndicaveiil,  compertum 
milii  non  est,  qniim  locum  quusitum 
iiivenire  ne(iuierim.  Sed  forte  me- 
moria  deceptus  loco  'riisculanarum 
memorarc  voluit  Kpist.  ad  Fuui,  Ibi, 
euim  ad  in.  2.  de  voce  'amicitior' 
egit,   et  verveccs   vocavit,  qui  ejus 


G41G 


NOTvE    VARIORUM    IN 


loco  amicior  edidenint.  Sed  rpcte 
sive  Grwviiis,  sive  qiiis  alius  sit,  nio- 
niiit,  iiiigas  esse,  qua;  de  liac  voce 
uotautur,  el,  qui  earn  probant,  libra- 
riorum  errata  aiiiplecli.  Jam  dim 
etiam  iianc  forniam  vocahuli  damna- 
vit  Cataneus  ad  Plin.  ui.  10.  Paria 
videanlur  ap.  Cort.  ad  Sail.  Jiig.  c. 
10.  qui  docuit,  formani  vor abuli  ana- 
lopiae  adversari,  et  in  oplimis  codd. 
non  reperiri  ;  facile  autein  scrtbas 
labi  potuisse  in  geminanda  sj'llaba. 
Inf.  similiter  in  i\lss.  percatur  xxvii. 
4.  §  6.  Pari  ratione  Iceticior,  pro  Icb- 
tior,  supra  in  Ms.  exaratuni  obcurrit 
lioc  lib.  c.  1.  §  2.  trislicior,  pro  tris- 
tior,  inf.  iv.  52.  §  5.  justiciar,  pro 
jusfior,  c.  53.  §  4.  contra  co'ertio,  vel 
co'ercio,  pro  co'ercitio,  alibi  dederunt 
librarii  aberrantes.     Vide  ad  iv.  53. 

Quod  rcliquum  evnt,  reddidit']  Red- 
dit  Leid.  2.  Et  hie  etiam  error,  ex 
neglecta  diiarnm  literarum  repetiti- 
one  ortus,  frequenter  in  codd.  ex- 
aratis  observatur.  Vide  ad  Epit.  lib. 
xcix. 

Agruin  Veientem,  fcedere  ad  Janicu- 
lum  icto  ndcmtuni]  Agrum    Veientium 
Harl.  2.  Male.  Ita  Vtiens  bellum,  Vei- 
enies  inducia:  de   quibus  infra    vide 
ad    IV.  43.   §    9.     Practerta  adeplnm 
Hav.     Quod   acripi    posset    pro  eo, 
quern  fredete  ad  Janiculuin  icto  Por- 
sena  adept  us  erat  :  ut  ndeiUiim  pnna- 
tur    sensu    passivo,    (pioniadniodum 
sa>pe    solct.      Vide    Voss.    de    Art. 
Granim.  vi.  11.  et  C'oi  t.  ad  Sail.  Cat. 
c.  7.     Potius  tamen  lapsnm  librario- 
rum  pxislimo,  qui  vir^ulii,  (pia  loco 
literaE?  m  uti  sulent,  omissa,  ndcmptum, 
nt    scribere    solebant,    niutariint    in 
odcpluin.     Similiter  etiam  in  optiino 
cod.  Mcdicco  peccabatur  ap.  Plin.ii. 
l.'i.  lit   viii  docti  notaiunl  ad  eiim  lo- 
cum.    Viile   etiam  supra  i.  33.  ^  [). 
infra  hoc    lib.  c.   .'iO.  §   10.  et   alibi. 
Pari    modo    direuipliim     et    direpliiin 
confiiiiduntur.     Vido  ad  ix.  8.  ^  12. 
^  7   lixsuhitum  ud  penerum  Mannli- 


um  Oclavium  Tusculitni  ulnit]  Et  liic 
et  supra  i.  49.  refert  Pal.  1.  Munili- 
nm  Ocldinm:  infra  vero  c.  IS.  conci' 
tante  Octavio  31aniliu.  Et  liJanilium 
vocari  a  Dionysio  occnparunt  adno- 
tare  alii.  Pal.  2.  ex  rasura  appellat 
ilium  Manlium.  Gebli.  Manilium  Oc- 
lavium Leid.  2.  Hiirl.  2.  Gaerln.  et 
Hav.  HJamilium  Oclavum  Leid,  1.  et 
Lipsiens.  Vide  ad  i.  49.  ^  9.  PauUo 
ante  redilurus,  pro  redilus,  sine  seusu 
praefirt  Gaertn. 

RomaJiis  pax  fida  ita  cum  Porsena 
fuit,  Consules  deiude]  Ego  asterisrum 
ponendiim  cen>-eo  inter /uif  et  dm- 
sides;  nt  intelligatur,  decs.se  aliquid. 
Desiint  autem  nomina  consilium  Sp. 
Lartii  et  T.  Herminii ;  quorum  memi- 
nit  Dionys.  el  Cassiodorus,  qui  ta- 
bulas  snas  consulares  ex  Liviana 
liistoria  concinnasse  videtur.  Puto 
autem  deesse  non  Livii,  sed  librari- 
oriim  vitio,  ut  aperte  infra  in  Chio- 
nologia  ostendam.  ['  Hoc  ex  Gla- 
reano  liabet,  qui  primus  id  apeniif. 
Sed  Sigonins  id  ilissinnilat.']  Sigon. 
Vide  supra  ad  princ.  hujus  cap.  Ce- 
ternm  verba  Romanis  pax  fida  ita  cum 
Porsena  fuit  omittiintur  in  Harl.  1. 
Sed  sola  vox  ila  abest  a  Leid.  1. 
quam  forte  pr«cedens  ob  soni  simili- 
tudinein  eli<it. 

Cap.  XVI.  ^1  Consules  deinde  M. 
Valerius,  P.  PustUumius]  In  volumine 
vet.  tantum  est,  Coss.  M.  Valerius 
P.  Posthumius.  Rlien.  I'all.  1.  ac  3. 
('o)isulcs  M.  Valerius,  P.  Postumius. 
At  Pal.  2.  Consules  inile.  Probo  pri- 
orcni  Icct.  quam  et  i{lienanus  ex  siiis 
prodiixit.  Gchli.  Consules  RL  Vale- 
rius, nuMlia  voce  omissa,  Voss.  anibo, 
Leid.  ambo,  Lipsiens.  et  Port,  a  in. 
|ir.  (|ui  a  ni.  st-c.  et  cum  eo  ambo 
Harl.  el  Hav.  babcnt  Cnnsules  inde  HI. 
Valirius.  Gaerln.  autem  Consules  ex- 
iude  M.  Valerius.  \ wi'.u\  deinde  riuu- 
seriint  etiam  prisca'  cdd.  Primi  ad- 
scivci  nut  Moguntiiii,  et  post  eos  Kro- 
beniu.s.  Sacpe  quidein  particiilam 
banc  codcm  modo  Liv.  adiiibuit,  ut 


T,    I.IVII    HIST.    MB.    II.    CAP.    1(1. 


0417 


h.  lil)r.  c.  21.  '  A|>.  Claudius  deinde 
ct  I*.  Scrviliiii  roiisiiles  facti.'    t'.34. 
'  Consiiles    delude  T.   Gcganiiis,   1'. 
Rliniicitis   farti.'     Eodeni   cup.    '  INI. 
ftlinucio  deiiide  ct  A.  Semproiiio  oon- 
siilibtis  iiiugna  vis  friiinenti  ex  Sicilici 
advccta.'    c.  41.  'Sp.  Cassius  deinde 
et  Piociiliis  V'irj;iiiins  consnles  facti :' 
et  alibi.     At  iion  niiniis  fie(iucnter 
etiam,  ea  omissa,  anni  novi  consules 
proposuit  :    lit  c.  19.   '  Consnles  Ser. 
Sulpicins,  Man.  Tulliiis.     Nihil  dig- 
iium    nienioiia    actnni : '    iibi    Gron. 
tanicn   lectioni  receplae  contioversi- 
an>  niovit.  Cap.  21.  'Tiiennio  lieinde 
nee  certa  pax,  nee  belhnn  fuit.  Con- 
snles Q.  Clnelius  et'I".  Lartins.     Inde 
A.  Senipioniiis  et  M.  Minucins:'  c. 
40.  *  Consules  T.  Sicinius  et  C.  Aquil- 
lius.     Sicinio  Volsci,  Aqiiillio  Heini- 
ci  piovincia  evenit.'  c.  61.  '  A.  A'ir- 
ginins  et  Sp.  Servilius  consnles  fiuiit.' 
In  Ijis  itafpie  seqni  oportet  auctorita- 
tem  Mss.     Qiionini  plerique  et  opti- 
mi  jh  deinde  non  agnoscnnt ;  minor 
numerns   ejus    loco   inde   pr*fernnt, 
quo  Livins  alibi  in  novis  consulibus 
proponendis  nlitur.     Vide  inf.  ad  c. 
49.  §  9.     Has  ob  caussas  voccni  illain 
hoc   loco   induxi.     Ceteruni    Valerii 
pracnonien    Marcus    non   adparet   in 
Harl.  2.  Hinc  siispicio  niihi  oria  est, 
illud  ibi  degenerasse  in  vocidam  jm/f, 
qua;  per  compendium  iii  iisdem  duc- 
tibus,  quibus   M  scribi   solebat :    ex 
ntiiusqne    auteni   lectionis  conjunc- 
tione  priuio    Consules  inde  M.   Vale- 
rius, et    postea    Consules   deinde   M. 
Valerius  natum  esse. 

P.  Pusthumiuin]  Posiumus  eX  Poslu- 
mius  scribendnm  est  sine  aspiratione. 
Nam  ita  et  in  Mss.  libb.  est,  et  in  vet. 
lapid.  prasertim  vero  iis,  qui  in  Ca- 
pitolio  sunt.  Sigon.  P.  Posiumus 
Oxon.  L.  2.  queiji  Hearne  consuluit. 
Sine  adspiiatione  autem  scribendnm 
sive  i'ostumus,  si ve  /'oshanius,  Sigonio 
consentit  Figiiius  in  Anna!.  Rom.  ad 
anu.  ccxLviii.  p.  75.  Vide  etiam 
Duk.  et  quos  laudavit,  ad  Flor.  i.  1 1. 


(j  2.  iisqne  adde   Dausquci.    in   ()i- 
thogr.  pari.  sec.  line  voce. 

lio  anno  liene  jiu^it'ilinn  cum  Sahiiiis  : 
co7isules  Iriumphuvunt]  Pal.  1.  bene  jnig- 
7iatis  est  cum  Suhinis.  Simile  tale  ex- 
sliti.ise  in  Pa\.  3.  vestigia  me  ducuul. 
Gehh.  Vocula  CO  deest  in  Hail.  1. 
Deinde  bene  pufrnalum  est  cu7n  Subinis 
Harl.  2.  et  Gaertn.  Tandem  trium- 
])h(ire  Voss.  2.  triumpharenl  I'ort. 

^  2  Elsi  non  upertum,  suspeclum  tu- 
men  bellum  erut]  Th  tumen  non  adpa- 
ret in  Lcid.  2.  Non  raro  Liviiim  post 
voces  'etsi,' '  licet,'  et  similes,  voceni 
lumen  omittere  solitiim  ftiisse,  infra 
videbimusad  xxii.  20.  §  1.  Hie  ta- 
men  unius  codicis  auctoiilatem  levi- 
orem  diico,  qiiam  tit  ei  credere  pos- 
sim.  Forte  scriptum  fuerat  suspectu 
lii .  Hinc  diictiiiim  similitudiiie  til, 
sive  lumen,  excidisse  videri  potest. 

llepeulini  periculi  oriretur'\  Oreretur 
Ltid.  1.    Vide  ad  xxm.  IG.  §  7. 

P.  Vulerius  quaitum,  T.  Lucretius 
iterum  consules  facti]  Pall,  onines 
quarto,  iiifirmantes  observatiunem 
Gellii  X.  1.  Gehli.  Quarto  etiam  Voss. 
2.  Harl.  2.  Port.  Lipsiens.  Gaertn. 
et  Hav.  Et  li<f c  diversitas  in  adver- 
biis  niimcrandi  passim  in  libb.  calamo 
descriptis  observatur.  Vide  infra  ad 
V.  IG.  §  1.  Tb  quurtu7n  omiltitur  in 
vettistissimis,  qiias  videre  contigit, 
edd.  Et  Liviuni  frequentius  etiam 
in  priorr.  libb.  repetiti  honoris  nunie- 
runi  oiiiisisse,  infra  dicam  hoc  cap. 
ad  §  7.  Venim  si  Valerio  non  addi- 
tur,  neque  Lucretio  addi  debet.  Praa- 
tendi  p()sset,  illud  iterum  non  ad 
nnuin  Lucrelium,  seil  ad  ipsum  ejns- 
quc  coUegam  Valeiiiim  simul,  refe- 
rendum esse,  eo(]ue  indicari,  non  tarn 
COS  jam  secundum  consules  esse, 
qiiam  potius  eos  iterum  in  consulatu 
collegas  esse.  I'liorem  eniin  consu- 
latum  FiUcretius  Valerio  collega  gcs- 
sit,  ut  Liviiis  su|)ra  narravit  c.  8. 
Quum  tanieu  oinnes  Mss.  vel  quarto 
vel  quarlum  pra'feranf,  et  Liviiis  eti- 
am in  priuiis  libb.  quanivis  rarius,  ad- 


G418 


NOTiE    VARIORUM    IN 


\erbia  nnmeralia  interduin  addiderit, 
vocem  illam  servandan),  et  in  IVIe- 
diol.  1495.  (nbi  non  integie  quart. 
scribitur,  quemadniodiim,  Pompeio, 
lit  faceret,  Cictronem  anctorern  fii- 
isse,  Gellius  loc.  land,  narrat,)  ant 
qiijeciinicjiie  alia  prima  adinisif,  recte 
additaiu  esse  censeo.  Ceite  ejicere 
non  siistimii.  Insiiper  C.  Lucretius 
Voss.  2.  qno  pra?nomine  idem  codex 
eum  et  alibi  adpellat.  Vide  ad  c.  8. 
§  9.  Venim  7"iii  praenomen  ei  vindi- 
cant  non  nioiio  reliqiii  codd.  sed  et 
pliires  alii  aiictoies,  et  inter  eos  Dion. 
Hal.  V.  p.  307.  cui  TiVos  Aov/cpTJrios  to 
SevTfpov  Tw  Ova\eplcf>  avvdpxuiv  dicilur, 
Et  hoc  tempore  T.  Lncretium  Romae 
floriiisse,  indicant  Fasti  Capitol,  in 
quibns  consul  anni  ccxci.  dicitnr  l. 

LVCRET1V9.   T.  F.  T.  N.  TRICIPITIn VS. 

Is  enini  hiijiis  Lucretii  vel  filius,  vel 
iiepos,  fiiiHse  videtiir. 

§  3  Seditio  inter  btili  pacisque  aucto- 
res  orta  in  Sabiiiis]  Vox  Seditio  omissa 
est  in  Harl.  1.  in  qno  tnni  etiani  scri- 
bitur 01  turn  Sdbinis.  INIox  rh  inde, 
quod  a  veluslioribus  excusis  aberat, 
et  ab  Aldo  demnin  rcceptnm  est, 
constanter  exstat  in  omnibus  scriptis. 

§  4  Namqne  Ap.  Clattsns,  cui  poslea 
Ap.  Claudiofuit  Roma:  cognoineni  Ex- 
emplar scriptiim  sic  liabet,  Namque 
Appius  Clausus,  ctii  poslea  Appio  Clati- 
dio  fuit  Romtc  nonien.  Klien.  Nemo 
niiretnr,  me  et  hoc  loco,  et  infra  x. 
8.  (iibi  ait,  '  Sive  Ap.  Clansiini,  sivc 
Ap.  Claudium  maviiltis,')  lejicre  Ac- 
tium  Clausuin.  Hxc  enim  est  lectio 
vett.  Ijijb.  Qu'.e  anctorilate  etiani 
Valeriiconfirmatiir,(|uiscribit  Frapm. 
libri  de  Nominuin  Kat.  Appiuni  pnie- 
numcii  ab  Actio  Sabiiiorum  pra-no- 
siiine  ortum  esse.  E\  rpio  intelJifjere 
possumiis,  Actiiim  Olansuni  Sabinuin, 
iibi  Homani  cotnmigravit,  iitrunii|uc 
noiiien  imiiiutassr,  perinde  atque 
'  l^iicinno  Tarqiiiniensis,'  qui  se  '  L. 
'I'aripiininni '  appellari  voliiit.  Quod 
(piuin  i(a  sit,  nun  ent  dubium,  quin 
nieiiilosc  Suetun.  in 'I'ibcrio  c.  l.liuuc 


Tatiuin  vocet,  pro  Actio;  et  Dionys. 
V.  p.  308.  Tiros  KXavSios  niendose  ha- 
beat  pro  "Aktws  KXavcros,  nt  Pint,  in 
Poplic.  p.  lOS.  ['  Vide  Robortell. 
Emendatiomini  ti.  31.']  Prasterea, 
pro  voce  cognomen,  restitue  nomen. 
Nam  lia?c  vox  et  aptior  est  hiiic  loco, 
et  est  in  vet.  libro.  Sigon,  Ms.  Co- 
loniensis,  Namque  Atlius  CImtsus,  cui 
postea  Ap.  Cluudiu  fuit  Roma  nomen. 
Sed  audiamns  Lipsium  ad  ilia  Tac. 
Annal.  xii.  25.  '  Eosqne  ab  Atta 
Clauso  continuatos  duravisse.'  '  Se- 
cnti  sumus,  inquit,  spectatae  fidei  co- 
dictm  Vat.  qui  disertim  Iiabet  Atto 
Cluso  ;  (superius  tanien  aliena  nianii 
i  addito,  nt  fieret  Attio.)  Ut  niirer 
jurisconsultnm  Vertranium  scribere, 
duos  Vatic,  jlccfo  C/auso  referre.  Sed 
ille  quidem  nobis  iinposiiit.  Ego  si 
fallo,  turn  niihi  qiiivis  oculos  '  Istos 
siippositis  ernito  manibus.'  Facit  a 
Vatic,  in  eadein  bibliotheca  vetus 
Sueton.  qui  initio  lib.  iii.  Atfa  Clau- 
dio  refert.  Et  quid  ni  probabile,  cum 
Clausus  recens  e  Sabinis  esset,  pras- 
nomcn  eum  habiiisse  tcrininatione 
Sabinum  P  Emendandns  ita,  mcjudice, 
Livius  II.  1(5.  '  Atta  Clausus,  cui 
postea  Appio  Claudio  Koma'  nomen 
fuit:'  et  x.  8.  '  Principem  nobilitatis 
vestrae,  seu  Attani  Clansum,  sen  Ap- 
piuni Claudium  vultis.'  De  Clau,*o 
nianifeste  post  Virg.  Silins  Pnnic. 
XVII.  33.  '  Hie  prisca  dncens  Clan- 
soruin  ab  oiigine  nomen  Claudia.' 
Et  Ovid,  in  Fastis  iv.  305.  'Claudia 
Quinta  genus  Clauso  referehat  ab 
alto.'  '  iMiid.  Sigonius  Actius  Clniisus 
ex  suo  lib.  rcponit,  ut  liabct  quoijiie 
Pal.  1.  Lipsiiis  vero  ad  Annal.  Taciti 
I.  XII.  probat  Atta  Clausus.  At  quo- 
niani  Pal.  3.  et  Ms.  Coloniensis  Xntn- 
i/uc  Atlius  Clausus,  ifc,  consensu  tanto 
1)011  sperncnda  viiletur  ha'c  lectio. 
Accedit,  quod  neqiie  Pal.  I.  nc(pie 
Sigoiiii  libb.  longulc  discedaiil.  His 
gcniiuum  gcrinanuin  exslilisse  indii- 
cor  aiiimiim  in  Pal.  2.  Campaniis 
cdiilit  Namque  Acciu.i  Clausus.  Uebh. 


T.    LIVll    HIST.    LIU.    II.    CAP.    16. 


G419 


Bii^lid.  Alrius  Clausiis,  Cliifl.  duo 
Pall.  Voss,  Helm.  Allitis  Clausus. 
Diihito  etiain  mine,  qnodnain  illi  prx- 
nomen  fnerit,  Alta,  Atlius,  an  Attiis. 
Nam  AHium  appellant  pleri(iiie  i^Iss. 
Livii :  Attam  codex  Vatic.  Siietonii  in 
Tiberio  c.  1.  qiiamvis  alii  ftlss.  vali- 
ent. Allum  veio  vel  Actum  vocat 
Aiictor  de  nominibiis  Komanoiiini, 
qui  Valerio  Maximo  subnectitur,  et 
rod.  Vatic.  Taciti  Ann.  xii.  25.  et 
forte  etiam  Ovid.  Fast.  iv.  305. 
'  Claudia  Qiiinia  genus  Clauso  rcfe- 
rebat  ab  Atto.'  Nam  Mss.  ibi  liabent 
alto.  Ruben.  Atta  legunt  Turneb. 
Advers.  xiv.  17.  Lipsius  ad  Tac. 
Ann.  IV.  9.  et  xii.  25.  Casaubonus  et 
Torieutiiis  ad  Suet.  Tiber,  c.  1.  et 
Kupertus  ad  I.  2.  §  32.  ff.  de  Orig. 
Jur.  ^/iusPichena  et  J.  F.  Gron.  ad 
Tac.  Duk.  Niimque  Attius  Clausus 
Flor.  Voss.  1.  et  Leid.  1.  A'aw  Q. 
Altius  Clausus  Port,  Nam  q  Aldus. 
Clausus  Klock.  Namque  Accius  Clau- 
sus Harl.  1.  Namque  Actius  Clausus 
Leid.  2.  Harl.  2.  Lipsiens.  Gaertn. 
Haverlc.  et  Hearnii  Oxon.  B.  L.  2.  C. 
et  N.  Namque  Q.  Actius  Clausus  Voss. 
2.  De  praenomine  Clandii,  priusquam 
ex  Sabinis  Romam  migraret,  non  nia- 
gis  inter  viros  doctos  posteriorum 
teniponim,  qnam  inter  codd.  priscos, 
convenit.  Sigon.legebat  i4c<itts,-  \'er- 
tranius  ad  Taciti  Ann.  iv.  9.  Accius; 
Gebli.  Attius;  Lipsius  ad  l"ac.  Ann. 
XII.  25.  Atta;  Pichena  ad  utrunique 
Taciti  loc.  laud.  Attus.  Ei  consen- 
tiunt  Ruben,  ad  hiinc  loc.  et  Gron. 
partini  ad  Taciti  priorem  loc.  partim 
ad  Livii  lib.  x.  c.  8.  Et  milii  quoque 
verosimile  videtur,  legendum  esse 
Namque  Attus  Clausus ;  quamvis  enim 
nullus  codicum  cam  iect.  servet, 
proxime  tamen  eo  accedunt  o|)limi 
iilonini,  exliibentes  Namque  Attius 
Clausus.  Facilius  etiam  librarii  in- 
docti  Attus,  quam  Atta,  in  Appius,  ut 
liabent  edd.  aiitiq.  mutare  potiieiunt. 
Vide  quae  de  Sabinorum  pripiioniine 
Attus  notata  sunt  ad  Liv.  i.  23.  <^  4. 


et  c.  30.  §  3.  Miror  inconstantiain  vi- 
roriim  dootornm,  qui  liic  cum  Lipsio 
Attn  Clausus,  infra  vero  x.  8.  Attuvi 
Clausutn  edidcrunt.  Livius  a  se  ipso 
dissensisse  non  videtur  :  quam  ob 
caussam  etiam  hie  Attus  Clausus  in 
contextum  reccpi.  De  t(j3  Clausus, 
prisco  Ap.  Claudii,  gcntis  Clandiae 
progenitoris,  nomine,  vide  quae  iio- 
tantur  ad  Silium  Ilal.  xiii.  400.  cog- 
nomeri  defendi  posset  ex  Liv.  i.  3. 
'  Mansit  Silviis  poslea  omnibus  cog- 
nomen, qui  Albae  regnanint.'  Nam 
postea  subdit,  '  Nuniitori,  qui  stirpis 
inaximus  erat,  regniim  vetiistum  Sil- 
viae  gentis  legat.'  Recte  tamen  pro 
eo  viri  docti  emendarunt  nomcn.  Nam 
ita  omnes  scripli  prseter  Harl.  2.  et 
Hav,  omnesque  typis  excusi  usque  ad 
Aldiim,  qui  primus  cognomen  recepit. 
Quum  pads  ipse  auclor  a  turhatoribus 
belli  premeretur'l  Lcgcrem,  a  turbat. 
reipublicce  prem.  illud  belli  relictnin 
est  ex  aliqua  annotatione  adscripta. 
Tan.  I'aber.  Haec  inepte  dicuntur; 
qui  enim  turbutores  belli?  aut  ergo 
scribendum  6e//o,utiii.  ll.de  Caesone 
Quinctio  :  '  eo  acrius  obstare  legi, 
agitare  plebem,  tribnnos  velut  justo 
persequi  bello :  '  iterunique  c.  25. 
'  falsnm  testem  justo  ac  pio  bello 
l)ersequebatur.'  Solent  enim  haec  ad 
minora  transferri.  Ut  cum  Tercnt. 
inAndr.  v.  1.  11.  '  Ut  homiui  adoles- 
centiilo,  in  alio  occu()ato  amore,  fili- 
am  darem  in  seditionem  atcpie  iiicei- 
tas  nuplias  :'  et  Noster  xlv.  19. '  do- 
mesticam  seditionem'  appellat  dis- 
sensionem  fratrum.  Aut  etiam  ub  uua- 
toribus  belli.  Prius  satis  placet ;  ni.-.i 
malis  u  turbatoribus  vulgi  ;  ut  iv.  48. 
'  Turbaloics  vulgi  erant  Sp.  Macilius 
quartum  et  Melilius  terliiim  irilnini 
plebis.'  J.  I',  (iron.  Codd,  nihil  nui- 
tant.  Clerinis  siispicatur  legemluia 
esse  a  turbatoribus  plebis,  idipie  pro- 
pius  scripturae  codieiim,  quam  Gro- 
novianum  a  turbatoribus  vulgi,  acce- 
derejactilat.  Venim  si  lectio,  quam 
proxime   membranarum    scripturam 


G420 


NOTiE    VARIORUM    IN 


acced^ns,  adoptaniia  erit,  omnibns 
palmam  piaripiet  Gronoviaiia  coii- 
jectiira  a  turbntoribus  bcUo  premeretiir. 
Posset  ceteroqnin  ejus  altera  conjec- 
tnra  ab  auctorihis  belli  firinari  aiicto- 
ritate  PIutarclii,qui  in  Poplic.  p.  108. 
cos  una  voce  vocavit  iroXefioiTotovs, 

A  Incu  Regillo,mag:na  clientium  comi- 
tatus  maiiu,  Romam  transfugil~\  Qui- 
dam  ab  urbe  Regillo  legunt,  quidam  a 
Regillo,  omisso  lacu.  Ceternm  laciis 
Regilli  nieniinit  P!in.  xxxiii.  2. 
Dionysiiis  I.  v.  p.  308.  Regilliira"  nr- 
bent  fdcit,  qiiani  rnrsiis  lib.  xi.  non 
ita  longe  ab  initio  p.  697.  Roma 
distaie  ait  centum  ac  qnadraginta 
stadiis,  esseqne  ad  Tiberim  fliiviiim. 
Idem  lib.  vi.  p.  343.  fatetiir  lacum 
esse,  ut  Livius  paiillo  post  c.  19.  iibi 
de  pugna  ad  euni  facta.  Potest  au- 
tem  fieri,  nt  et  urbs  et  laciis  id  no- 
minis  iiabnerint.  De  Claudiorum 
familia,  ciijiis  bic  Ajjpius  auctor,  iv. 
48.  copiosiiis  dicenms.  Glar.  Regil- 
lum  urbs  est  hoc  in  loco,  nnn  lacus, 
ad  quern  cum  Latinis  jiost  debellatum 
est.  Nam  Stepliamis  ait  'P-r^ylWos 
ir6\is  2a/3iVa>v.  Hoc  dixi,  quia  Glare- 
anus  incertiis  esse  scntenti*  videtur, 
cum  tamcn  urbs  sit  in  Sabinis,  lacus 
in  agro  Tiisculano,  ut  ait  Livius  c. 
19.  ['  (jllareanus  et  urbem  et  lacum 
esse  fatetur,  sed  dubitat  utro  in  loco 
url)s,  utro  lacus  iulelligendum.']  Si- 
gon.  Nescio  quid  portendant  Pal. 
1.  ab  icous  Regillo.  Pal.  2.  nb  are- 
gillo.  Pal.  3.  ab  consnle  Regillo ;  ut 
non  mirum  sit,  ballurinatum  fuisse 
Olareanimi.  Gebh.  Sucton.  in  Tiber. 
c.  1.  Rcgillos  vocat.  Vide  ibi  Tor- 
renliuni.  Duk.  Monstra  lectionum 
sunt,  quae  in  codd.  scriptis  et  anti- 
quissiniis  exrusis  occiirrunt.  Cum 
C.  Tigilh)  est  in  Hearnii  Oxon.  C.  ab 
flfijo  Tigitln  in  Port,  ab  ('i)i.  Rigillo 
in  I-'lor.  a  m.  pr.  ab  Cneo  Rigillo  a 
m.  sec.  ab  g  Rigillo  in  Harl.  1.  ab 
Cn.  Rigillo  in  Gaerln.  ab  c  Regillo 
in  Lcid.  I.  ab  con  Rcgiltos  in  Voss.  1. 
a  m.  pr.    ab  con   Regillo  in  eodcui   u 


ni.  sec.  ut  et  in  Leid.  2.  ac  Lipsiens. 
ab  lacu  Regillo  in  Voss.  2.  ab  Re 
gillo  in  Harl.  2.  et  Hav.  Prinije, 
quas  vidcre  licuit,  edd.  praeferunt  vel 
ab  Gn.  Regillo,  vel  ab  Cn.  Regillo,  ita 
tamen,  ut  prior  lectio  jam  obvia  fue- 
rit  in  Tarvisina  pr.  a  laii  Regillo  habet 
Venet.  1495.  a  la7ti  Regillo  Ascens. 
1510.  a  lacu  Regillo  Ascens.  1513.  ab 
urbe  Regillo  Mognnt.  ab  RegilloMedi- 
olan.  1505.  et  Colon.  1525.  quod  sex- 
cennio  postea  Frobenins,  et  inde  re- 
liqui  onnies  receperunt.  Jac.  Gron. 
Dissert.  Epistol.  in  Livii  loca  quajd. 
Geograpb.  ep.i.  p.  6.  propositis  etiam 
codd.  et  edd.  lectionibus,  ex  vestis;iis 
Piitean.  qui  Palatino  l.siniilem  scrip- 
turam  praefert,  et  Voss.  1.  cui  Leid. 
2.  et  Lipsiens.  ex  nostris  consenlinnt, 
scribendum  conjicit  a  vico  Regillo; 
qui  ibi  pluiibus  conjecturam  firmare 
conatur.  Earn  etiani  veram  puto, 
quum  eodem  et  aliorum  codd.  plero- 
rumque,  aut  certe  optimoruni,  ves- 
tigia ducant.  In  contextum  tamen 
recipere  non  sustinui.  Oleruru  cli- 
entitm,  pro  clientium,  est  in  Hav,  Vide 
ad  xxiii.  3.  §  2. 

§  5  Qui  ex  eo  vetiemnt  agro]  Pall. 
Campani  cd.  qui  ex  eo  venirciit  agro. 
Gebli.  Venirent  etiani  oiunes  codd. 
et  manu  exarati,  et  typis  descripti 
usque  ad  Sigon.  qui  in  prima  Scboli- 
orum  ed.  nionnit,  in  vet.  lib.  esse 
venerant,  eamque  lect.  recepit :  qiiam 
postea  servarunt  et  iiise  et  alii,  licet 
in  iteratis  edd.  adnotationem  illani 
exstare  noliierit.  Ego  itaque  vet. 
Icctionem  reduxi.  Practerea  paullo 
ante  tribtibus,  pro  tribulibus,  Flor. 
Lipsiens.  et  Gaeitn. 

llmul  multo  post  in  principitm  iligna- 
tionein  pervenif]  Meuibrauie  Col.  in 
principuni  dignitatem.  Mod.  Non  ali- 
ter  I'all.  codiciim  triga,  sulTraganic 
Campano,  .quani  dignatione7n.  Mo- 
dius  interim  dignitatem  ex  sibi  con- 
suttis  libb.  alVert.  Gihh.  Gnines 
etinn)  nostri  coustanler  digrtationem, 
nisi  (|uod  in  unoGaertn.  mendosc  sit 


T.    LIVIl    HIST.    LII5.    II.    CAP.    I(». 


G421 


indisiiniioiiem.  Qiiare  Coloiiienscin 
Modii,  dignilatcm  piivferentein,  au- 
(liondiiiii  noil  piito.  Iiidic-at  Livliis 
Appiiiiii,  ill  oi'diiieiii  |)atricioriini  rc< 
latum,  atqiiu  inter  i'aties  Icctiiin, 
brevi  nd  eain  aiiipiitiMlinein,  digni- 
tatem, pervenisse,  (jiiani  principes 
ac  potcntiores  senutoiimiubtincbant. 
Inf.  VII.  25.  '  Cni  uiiico  consiili,  vel 
ob  aliaiii  dignatiunein  linud  suhjici- 
endani  dictatiinr,  vel  ob  omen  t'uiis- 
tuni  ad  Giiliciini  tiinuiltum  co^no- 
niinis,  dictatorein  adrof^ari  liaiid  satis 
decorum  visum  est  Patribus.'  x.  7. 
'  Sacerdotiis  non  minus  rcddamns 
dignatione  nostra  boiioris,  quam  ac- 
ceperimus.'  Posses  etiam  Liviiim 
ita  inteliigere,  ut  dicat,  Appinni  per- 
venisse '  in  di^nationem,'  id  est,  gra- 
tiam,  favorem,  '  priuoipum.'  Ut  ap. 
Just,  xxviii.  4.  '  Tiim  riun  conjnse 
et  iiberii  /Egyptum  ad  Piolemajiiin 
proficiscitur  :  a  quo  lioiioritice  siis- 
ceptu'«  din  in  siimma  di^nrftione  rejiis 
vixit :'  Hl)i  vi(}e  Vorstium  ali()s(|uc, 
qui  etiam  nionuerunt,  pieros(|ue  coild. 
similiter  atcpie  liic  Modii  Coluiiit-n- 
sis,  in  sutumn  dignitate  regis  pra-ferre. 
Scriptorem  t<imeii  requiro  Livio  »• 
qualem,  qui  voce  '  dis;natio'  eo  sensii 
usus  est.  Aiiter  ipMim  Livium  iisur- 
passe,  lori  laiidati  evincunt.  De  voce 
'  dignatio  '  vide  etiam  Casaiib.  ad 
Sueton.  Caes.  4.  Priorem  expositi- 
onem  etiam  firmat  Plut.  in  Poplic. 
p.  .108.  Avrhv  Se  (nenipe  K\avaov) 
TTJ  jSovAt;  "Tpoffe-ypa^ev,  apxv''  TroAneias 
\a^6vTa  ravTTjv,  fj  xP^'t^^^os  ((/.(ppSuous, 
aytSpa/iey  «h  rh  irpSnov  a^(co/j.a,  koI 
hivajj-iv  l(7X€  ixeyd\7ju.  Vide  et  Zo- 
naram  Aniial.  vii.  13.  qui  sua  ex 
Plutarciio  dcscripsit.  '  Dignatio'  et 
'  Dii^nitas'  a  librariis  passim  commu- 
tantur.  Vide  Abrali.  Gron.  ad  Just. 
XXVIII.  4.  §  10.  Similiter  ♦  Iiidig- 
iiatio  '  et '  Indignitas.'  Vide  ad  Epit. 
Liv.  lib.  Lvm. 

^  G  Delude  pralio  adjlixissent  ojies 
hostium]  Pal.  1.  dein  jncrlio  ajjlux- 
isseut.    Pal.   3.    quoque    dein  prcclio. 


Gebli.  Dein,  pro  deinde,  etiam  ex 
nosti'is  opiiiiii  Klor.  Voss.  1.  Leid.  1. 
ilarl.  antiq.  Lipsifus.  et  Giiertn. 
Oiiare  etiam  ita  edi  jussi.  \  ide  ad 
III.  3.  §  C. 

Ut  diu  nihil  iude  rebellionis  limere 
possciit]  Magis  arl  Uomaiios  referen- 
dum videtur,  (|iiam  ad  consules.  Sed 
si  libri  juvarent,  mallem  tiineri  posset. 
Duk.  Ut  nihil  diu  inde  yidv.  Ueiiide 
tunc,  pro  limere,  Voss.  1.  et  Leid.  2. 
Scriptum  fiierat  lim'e:  id  aiitem  fa- 
cile in  tunc  a  dorinitante  librario  cor- 
rumjji  potuit.  Tandem /(oss(/i<  Leid.  2. 

^  7  Anno  post,  Agrippa  Mtnenio, 
I'.  Pnslumio  consvlihus]  Legendum  P. 
Piisluniio  II.  Cos*,  quippe  i)ui  liiennio 
anti'a  fuerat  consul  cum  M.  Valeric. 
Glar.  Manenio  Flor.  Mccnneiiio  Voss. 
1.  McEuino  Leid.  2.  flicnevio  Haverk. 
Vide  ad  epit.  lib.  ii.  et  ad  c.  32.  §  8. 
Notam  secnndi  consiilatus,  quam 
Postumio  addi  volebal  Glareanus, 
omncs  codd.  omittiint.  Eum  autem 
hoc  anno  consiilem  iteriim  fuisse, 
veii'-simwm  est.  Sed  pro  vero  etiam 
habendum,  sa'pissiuie  Livium,  pra- 
sertim  his  prioribus  libris,  iiotas  illas 
neglexisse,  ubi  easdem  plenimqne 
viri  docti  addere  conati  sunt.  Ita  in 
'  T.  Lartio'  omitlitiir  infra  h.  lib. 
c.  21.  ill  '  Sp.  Cassio'  et  '  l^ostumo 
Cominio  '  c.  33.  in  '  M.  Minucio  '  et 
'A.Semprouio  '  c.34.  in  '  Sp.  Cassio' 
c.  41.  in  '  Q.  Fabio  '  c.  43.  in  '  K. 
Fabio  '  c.  43.  in  '  M.  Fabio  '  c.  43.  in 
'  K.  Fabio'  c.  48.  in  '  L.  ^^imilio'  c. 
49.  et  iterum  c.  54.  in  '  L.  Valerio' 
c.  Gl.  in  '  'J'.  Uuinctio  '  c.  C4.  in  '  Ti. 
^uiilio  '  III.  1.  in  '  Q.  Servilio,'  '  Q. 
Fabio,'  et  '  T.  Quinctio  '  c.  2.  in  *  P. 
Valerio  Piiblicola  '  c.  15.  in  *  C. 
Nautio'  c.  25.  Omnibus  his  locis 
secnndi  ac  tertii  consulatus  notam 
ante  creates  decemviros  legiim  fe- 
rendarum  Livius  addere  iieglexit; 
quoium  plerisqiie  eam  inteipouen- 
dam  viri  docti  existimarunt.  Vernm, 
(juum  nbique  codd.  anli(j.  qua  manu 
qua    typis   exarati,   adversentur,    ut 


G422 


NOT^    VARIORUM    IN 


quolibet  loco,  nbi  eo  pei  ventiim  erit, 
videbimns,  illornin  senteiuiain  pro- 
bare  nequeo  ;  quod  verosiinile  non 
videaliir,  omnes  scribas  tanto  con- 
sensu euindem  errorem  toties  errare 
voluisse.  Et  quidem  eo  minus  vero- 
siniile  fit,  librarioMiin  potius  culpa, 
quam  dedita  opera  Livii,  notas  illas 
omissas  esse,  quod,  quum  ab  regibus 
exactis  usque  ad  decemviros  plures 
iterura  vel  tertium  Roinac  consules 
creati  sinf,  ler  tantum  vel  quater 
Livius,  si  Mstis  credi  fas  sit,  secundi 
tertii  vel  quart!  consulatus  notain 
adjecisse  reperiatur,  etiam  in  recen- 
tissimis  edd.  Prior  est  sup.  c.  8. 
nbi  P.  Valerius  iterum  consul  factus 
dicitur  :  alter  c.  15.  ubi  idem  P. 
Valerius  tertium  consulatum  obtinu- 
isae  refeitur.  Sed  ibi  e.\  RIss.  fide 
voceni  tertium  ouiisi,  Postea  hoc 
capite,  in  quo  idem  P.  Valerius  (/«ar- 
tum  consul  creatus  narratur  :  et  de- 
nique  III.  22.  nbi  Livius  tradit  Q. 
Fabium  Vibulanum  tertium  consulem 
electum  esse.  Post  abrogates  de- 
ceraviros,  pra-sertim  quum  paullo 
post  tribuni  milituni  consulari  po- 
tcstatecrearentur,  et  quidem  numero 
plures,  unde  eveniebat,  ut  uniis  et 
idem  iiouoreni  ilium  scepius  consequi 
posset,  jam  notam  iterati  honoris 
diligentius  exprimere  Livius  incepit; 
ita  tamen,  ut  vel  tum  etiam  non  raro 
eanidem  omiserit.  Quare  ne  ibi  qui- 
dem semper  viris  doctis,  qunni  libris 
invitis  siuiiles  notas  adpoiiendas  cen- 
sent,  fidem  liabenilam  esse  subinde 
nionebicuus.  Vide  ad  iv.  30.  §  12. 
c  35.  ^  1.  c.  44.  ^  1.  c.  45.  §  5.  c.  CI. 
§  4.  V.  10.  §  1.  o.  16.  §  1.  et  alibi, 

Ut  funeri  sumlus  decssel]  Ulfuneris 
sumlus  dtcssct  Leid.  1.  Scd  fini  vocis 
funeris  adliasit  prima  litera  sequcntis 
sumtus.  Id  autcm  frequens,  ))rai- 
Mcrrim  in  litera*,  fuissc,  infia  vide- 
bimns ad  XXVIII.  25.  ^  2.  'Sumtus 
fuiuii '  eodem  niodo  dictum  est,  (|uo 
'  locus  scditioiii.'  Vide  ad  iii.  40. 
^  2.    Potius  enim  jtingcudum  videtur 


'  sumtus  funeri,'  quam  *  deesset  fu- 
ncri,'  licet  res  eodem  redeat.  Caussa, 
cur  ita  sentiam,  est  locus  infra  h. 
lib.  c.  33.  '  Hiiic  iuterpreti  arbitro- 
que  concordiae  civium,  legato  Pa- 
trum  ad  plebem,  reductori  plebis 
Romanee  in  urbeni,  sumtus  funeri 
defiiit.' 

De  publico  est  elatus]  Cap.  33. '  Ex- 
tnlit  eum  plebs,  sextantibus  coliatis 
in  capita.'  in.  18.  '  In  consulis  do- 
mnm  plebes  quadrantes,  ut  funere 
ampliore  efferretur,  jactasse  fertur.' 
Saepius  jam  nionni,  coalescere  cl  in 
Mss.  libb.  in  elementum  quartum  d: 
quod  et  hie  factum.  Nam  omnes 
Mss.  et  Camp,  de  publico  est  dutus. 
Sic  infra  c.  21.  c  et  I  coalueruiit: 
quippe  exstat  in  Mss.  scriptum  Clo- 
dius  pro  Clnelius.  Gebh.  De  publico 
est  dafus  non  modo  omnes,  quibus 
usus  sum,  codd.  sed  etiam  ex  primis 
edd.  plures.  Praeferendum  niliilo- 
miuusfst  elatus.  Saepe  eo  sensii  '  ef- 
ferre  '  Livio  in  usu  fuit.  Praeter  loca 
a  Gebhardo  laudata  ita  nsiirpatur 
supra  hoc  lib.  c.  8.  '  Niiiii  aliiid  ad 
eum  niincium  a  proposito  aversus, 
quam  ut  cadaver  efferri  juberet.' 
xxxviii.  56.  '  Non  de  accusatore 
convenit;  non  de  tempore,  quo  dies 
dicta  sit  ;  non  de  anno,  quo  inortuus 
sit ;  non  ubi  mortnus,  aut  elatus  sit.' 
Apud  alios  etiam  scriptores  eo  sensu 
sspe  orcurrit.  Simili  vitio  dalurus, 
pro  cliiturus,  in  Livio  editiim  fuisse 
infra  videbimusad  xi,.  28.  §2.  Recte 
vero  Gebhardus  nionuil,  vitii  caiis- 
sam  esse,  quod,  quemadmodum  c  et  I 
in  litcrain  d  coalescere  soleant,  de 
quo  lapsu  dicendum  ad  x.  24.  i  2.  si- 
militer etiam  hie  e  et  /  in  camdein 
literam  d  coaluerint. 

Luxcrc  malrona,  ttt  Brulum]  In 
Pal.  1.  ab  eadcm  manu  supcrscrip- 
tnm  Luxcrc  eum  7nalroHa;.  Ocbh.  Lux- 
erc  cum  matronce  ex  ineis  solus  Voss, 
2.  Supra  c.  7.  '  Matronac  annum, 
nt  pareutem,  eum  Inxeruiit.'  Qiicin- 
adinodum  vero  ibi  liiuni  codd.  fide  rii 


T.    LIVll    niST.    LIB.    II.    CAT.    JG. 


0423 


eum  (li  lenclnm  non  ccnsco,  ita  ncque 
iiic  (liiuriiiii  libroiiiui  aiictoritate  ail- 
di  liebet. 

^  8  Pometia  et  Cora  iid  Aiuncos  de- 
ficiunl]  Auriiticos  per  diplitlioiif^iim 
au  Icgendiuii  piilo.  Sunt  aiiteni  vcte- 
lis  Latii,  <)noil  a  Tibeii  Ciiceios  us- 
que eiar,  incola>,  teste  Pliiiio  ill.  5. 
Glur.  Dioiiysiiis  1.  vi.  p.  300.  ct  ali- 
bi 'ApovyKovs  vocat.  Clapitol.  fragm. 
AuruHcos.  Sigon,  I'all.  plerumque 
Auruncos  :  pleruniqiie  dixi,quia  post- 
ea  variat  Pal.  1.  Arioicum.  Pal.  2. 
Arritncum.  Sed  constant  sciibenles 
semper  Postumium.  Gebh.  Aru7icos 
Voss.  anibo,  Leid.  2.  et  Gaeitn. 
Aroncns  Hav.qui  niox  similiter  Arun- 
cis  et  Aroncis  scribunt,  ut  et  Aruncum 
bellum  Voss.  ambo  et  Gaertn.  Arun- 
tiuiu  bellum  Leid.  2.  Arontium  bellum 
Hav.  Vide  eliain  cap.  seq.  ^  2.  c.  2G. 
§  4.  et  c.  29.  §  7.  Aurunci  vocantnr 
ill  optimis  edd.  Virgil,  inultis  locis, 
ubi  alii  etiam  Arunci  et  Arrunci  pr«- 
fernnt.  Vide  vires  doctos  ad  JEn. 
VII.  205.  727.  79.5.  et  ad  JEi).  xi. 
318.  De  Anrnncis  viile  Cluv.  Ital. 
Antiq.  iii.  9.  p.  1053. 

§  9  Ccesi  aliquantn  ptures  erant, 
quam  capii]  Casi  aliquimto  plus  erani, 
quam  capita  mendose  Harl.  1.  fllox 
verbis  8eqq.  et  captivos  Leid,  2.  Et 
ita  a  nj.  pr.  fuerat  in  Voss.  1.  sed 
librariiis  subscriptis  notis  indicavit, 
literas  insiticias  exterendas  esse, 
scribendiimqne  et  captos. 

Nee  ab  obsidibus  quidem]  Flor.  S. 
Marci,  Uott.  Gud.  Voss.  1.  clare  ne 
ab  obsidibus.  Et  IV.  28.  '  Jam  ne 
duces  quidem.'  Sic  viii.7.  '  Nee  te 
quideui  recusare  censeam  ;'  iiotavit 
in  niargiue  jiater,  '  Sic  o.  leg.  ne  te.' 
Itaque  baud  dubiiis  correxi  quoque 
1.  10.  '  Ne  Crustuniini  qnidcni :'  ubi 
editur  liactenus  ncc,  quuni  tanien  jam 
et  Sigonius  f  x  vet.  lib.  aliud  moiine- 
rit.  Jac.  Gron.  Ncc  ab  obsidibus  qui- 
dem in  Oxon.  C.  snper<sse,  Heariie 
notavit.  Superest  etiani  in  Voss.  2. 
Gaertn.  Port,  et  Hav.     At  contra  ne 


ab  obsidibus  quidem  non  mndo  servant 
fideliter  Leid.  anibo,  anibo  Harl.  et 
Lipsiens.  st-d  et  omnes  edd.  usque 
ad  Fraiicot".  157H.  in  qua  illud  itec  pri- 
nium  compuruit.     Vide  ad  i.  10.  ^  3. 

Qui  trecaiti  accepli  numero  erunt] 
Qnis  intruserit  rb  acccpti  scire  per- 
velim,  ignoiatum  libris  iiostris  et 
Camp.  Gebh.  Trecenli  qui  inverso 
ordiue  Harl.  2.  Illud  accepti  omitti- 
tur  quidem  in  Voss.  2.  Leid.  2.  Harl. 
2.  Port.  Lipsiens.  Gaertn.  Hav.  et 
Hearuii  Oxon.  C.  Quum  tamen  in 
codd.  integrioribus  Leid.  1.  Harl.  1. 
etVoss.  1.  (in  quo  ultimo  niliilomi- 
nus  additis  signis  delendum  esse  li- 
brarius  indicavit,)  perstet,  ei  contro- 
versiam  movere  non  ausim. 

Ira  belli  abslinuit]  Scriptus  cod.  ira 
belli  hostilis  abs.  Credo  fuisse  iram 
belli  hostis  abs.  elegantissimo  genere 
dicendi,  quod  in  Plauto  occurrit 
sexcenlies.  Lipsius,  Epist.  Qiirest. 
v.  IG.  Pall,  ira  belli  huslilis  abstinuit: 
nnde  facit  Lipsius,  iram  belli  husiis 
abslitiuit :  quod  probo.  vii.  27.  '  Ab 
ffide  tantum  Matris  JNIalutae  absti- 
nuere  iguem.'  xxii.  23.  '  Ab  uno 
agro  Fabii  I'erruni  igiiemqne  et  vim 
omnem  liosliuin  abstineri  jussil.' 
XXIII.  1.  '  Ab  urbe  oppugnanda 
Poenuni  abstinnere  conspecta  nice- 
nia  : '  nt  habent  Pall,  duo  et  vet. 
ed.  xxxiv.  35.  'Seque  ipse  suos- 
que  ab  his  abstineret.'  Gebh.  RIss. 
magno  consensu,  ira  belli  hostilis  abs- 
tinuit. Nisi  poiius  est  Lipsii,  iram 
belli  hoslis,  scribe  niecuni,  ira  belli  fws- 
tilia  abstinuit.  Sup.  c.  12.  '  In  te 
magis,  quam  in  me,  liostilia  ausus.' 
III.  2.  '  Etiam  nunc,  pcenitere  sua 
sponte  /Equos,  quam  pati  liostilia, 
iiialle.'  .7.  F.  Gron.  Ira  belli  hoslilis 
abstinuit  Harl.  2.  Leid.  2.  Port.  Lip- 
siens. Gaertn.  Hav.  et  Heariiii  Oxon. 
B.  C.  N.  et  L.  2.  idqur  Paroum  ciiam 
in  LexicoCritico  voc.  '  Abstinere  ' 
piobasse,  idem  Hearne  testatur. 
Iram  belli  hostilis  abstinuit  Voss.  2. 
Sed  iram  belli  hoslis  abstinuit,  ut  Lip- 


6424 


-SOTJE    VARIORUM    IN 


sins  conjecit,  Vo«s,  1.  ira  belli  vbsti- 
nuit  Leid.  ].  et  Hail.  1.  Qiiainvis 
vero  Gronovius  nioimeiit,  Mstos 
niagno  consensu  aliter  exhibuisse, 
qiian)  in  piiscis  fuit  edd.  eamni  ta- 
inen  scripturam,  ira  belli  abstinnit, 
(quod  et  Flor.)  Doujatius  complexiis 
est,  addens  non  aliani  lectionem  qiiae- 
rendamesse:  quas  enini  Gronovius 
et  Lipsius  su^gessernnt,  etsi  Latinaa 
sint,  minus  tanien  elegantiani  et  bie- 
vitatein  Livianam  sapere.  INIihi  ali- 
ter placet,  et  vel  Gronovii  conjec- 
tura  ira  belli  hostilia  abstinuit,  vel 
Lipsii  ham  belli  hoslis  abstinuit,  qiiam 
Gronovius  in  contexluni  adniisit, 
praeferenda  videsur.  Ea  cnini  con- 
striictio  verbi  '  abstinere  "  Livio  fnit 
in  deliciis.  i.  1.  *  Diiobns,  yllnea  An- 
teiioieqiie,  oinne  jus  belli  Acbivos 
abstinnisse.'  viii.  19.  '  Missi  tnin  ab 
senatu  Icgati,  denunciatunK|iie  Sani- 
nitibus,  ut  eoiuni  popiilorum  finibiis 
vim  abstinerent  :'  el  eod.  cap. '  Ora- 
re  se  consuiem,  nt  belhim  ab  iunoxio 
popnlo  abNtineat.'  xxvi.  21.  '  Ita  ra- 
tani  eoriim  pact-ni,  si  Piiilippus  arma 
ab  Rumanis  sociisque,  qiiique  eornm 
ditionis  essent,  abstinnissent.'  xxvri. 
19.  '  Regalem  anim<.;ra  in  se  esse, 
tarite  judicarent;  vc  is  iisurpatio- 
nem  abstinerent:'  ita  optinie  prafe- 
nint  codd.  vulgo  cditur  usurjmtione 
abstinerent.  xxxiir.  34.  '  Ut  cxcede- 
rct  Asifc  urbibiis,  quae  ant  Piiilijipi, 
nut  Ptolem-.iM  regum  fiiissent,  absti- 
neret  liberal  oinncsque  Grytcas.' 
XLii.  20.  '  Non  aeqniim  euni  facere, 
qui  ab  sociis  f^iiis  non  abstineret  injii- 
riam.'  Ira  belli,  nt  mox  cap.  seq. 
'  Turn  ira  niajore  belli,  turn  viribus 
ctiain  auctis,  I'ometia;  arma  iiilata.' 

/•."<  hoc  nnnn  liom<e  lriumi)iiatum\ 
Triiiiiifilintum  est  Hav. 

Cap.  XVII.  ^  1  Scciiti  consules  O- 
piler  Virginias  el  Sp.  Cassitis]  Pal.  1. 
Ofns.  l*al.  2.  Oppiter.  Campanus 
(tpilus.  Ccterum  cmnes  abjiciunt 
conjiiDrtionfm  et  ;  Opiler  I'ir/riniu.i, 
Sp.  ('aisius.  Gebli.    Hecuti  omnes,  pro 


Secuti  consules,  dedit  somniculosus 
Leid.  spcundi  librariiis.  Tnni  Vrrgini- 
us  Flor.  Leid.  1.  Harl.  et  Port.  Virgi- 
neiis  Lip'siens.  Ita  infra  sa'pe  variant 
codd.  Vide  hoc  lib.  ad  c.  21.  §  2.  c. 
28.  §  1.  c.  29.  §  7.  c.  41.  ^  1.  c.  48. 
§  1.  c,  51.  §  4.  c.  52.  §  8.  c.  54.  §  3. 
c.  63.  §  1.  III.  1.  §  6.  c.  7.  ^  6.  c. 
19.  §  6.  C.31.  §1.  IV.21.  §  G.  V.  11, 
§  G.  c.  12.  ^  8.  c.  13.  §  10.  Eamdeni 
varietateni  etiam  obviani  e.sse  in  Pli- 
nii  codd.  observat  Corte  ad  Plinii  Ep. 
II.  1.  Eadem  est  etiam  in  nomine  Vir- 
gilii,  quod  quidani  Virgilius,  qtiidam 
Vergilius,  scribendum  cen^ent ;  in 
lapidibus  quoque  eader.j  utriirsque 
noniinis  ortliographia  reperitnr.  Sed 
Virginiiis  et  Virgilius  non  sine  i£(ia» 
ne  pra^fert  Dausq.  de  Ortltogr.  part, 
sec.  in  voce  '  Virgilius.'  In  Voss.  2. 
Icgitur  Scout i  consules,  qui  obilo  patre 
et  quo  vivente  nuscilur  Opes  Verginius. 
Patet,olimmargini  adscriptani  t'uisse 
ex  Val.  Max.  tragm.  lib.  x.  banc  vel 
similtm  praMioininis  Opiler  cxposi- 
tionem,  '  ita  vocari,  qui  obito  patre 
et  avo  vivente  nascitnr  ;'  idijue  ab 
iiidoctu  librario,  et  tamen  corruptum, 
contpxtni  inscrtnm  fuisse.  Solitnin 
autrni  fuisse  indoctnm  hoc  hominum 
genus  partiin  lemmata,  jiartim  vo- 
cnni  minus  cognilarnm  expositiones 
cum  verbis  ipsis  anctoiuni  n.iscere, 
exemplis  intra  probabinuis  ad  Liv. 
vii.  40.  ^  4.  Denique  oopulam,  quas 
media  est  inter  dtiorum  consnlum  no- 
mina,  onuttunt  omnes  nnstri,  pra-ter 
Harl.  1.  et  Hav.  Neque  est  in  cdd. 
ante  Sigon.  qui  in  prima  ita  vnlgavit 
ex  vet.  lib.  cnjus  ibi  scripturam  nie- 
moravit.  Postea  vero  i)artem  illam 
Sclioliorum  induxit,  et  tamen  scrip- 
turam vet.  lib.  servavit.  Priscain  igi- 
tur  lectionem  reduxi.  Passim  lil)ra- 
rii  particulam  inter  consniuni  nomina 
vel  addi<lerunt,  vel  omisurunt.  Ex- 
empla  infra  ocrurrcnt  hoc  lib.  c.  19. 
§  1.  c.  21.  §  1.  c.  31.  §  1  et  7.  c.  41. 
§  1.  c.  43.  §  i.  c.  04.  §  2.  III.  2.  ^2. 
c.  10.  §  5.  c.  15.   ^  1.   c.  22.   §   1.  c. 


T.    LIVIl    HIST.    LIB.    II.    CAP.    17. 


G4-25 


SI.  §2.  c.  e.").  ^2.  IV.  12.  ^G.  c.  22. 
§  7.  c.  30.  §  1.  c.  35.  §  4.  c.  37.  §  1. 
c.  61.  ^  1.  c.  54.  ^  1.  c.  58.  §  G.  viii. 
12.  §  4.  X.  16.  §  2.  XXI.  15.  §  5.  xxiii. 
83.  §  5.  XXV.  2.  §  4.  XXVI,  1.  §  2. 
Kxxvii.  1.  §  1.  XXXIX.  52.  §  4.  et 
alibi.  Etiani  in  Kpit.  Liviana  lib.  i. 
lib.  IX.  et  lib.  lix.  Vide  iiisiiper 
Gion.  ad  iii.  55.  ^  1.  et  Torreo.  ad 
Valer.  Max.  i.  8.  ex.  11. 

Pometium  prima  vi, . .  .  obpugnave- 
runt'\  Prima  Pometiam  vi  priscce  edd. 
Sed  ordincni  ininiitavit  Aldus  :  et 
Aldo  favent  omncs  rodd.  Tiiin  op- 
pugnarunl  Voss.  ambo,  Leid.  ambo, 
Harl.  2.  Port,  et  Lipsiens.  oppugna- 
vere  Gaertn. 

§2  In  quos  Auruiici  magis']  Eadem, 
quae  cap.  piEccedenti  §  8.  etiaiii  boc 
loco  observatiir  vaiietas  in  scribenda 
voce  Auntnci  in  iisdem,  qiios  ibi  nie- 
inoravi,  codd.  Eadem  etiani  infra 
hoc  ca|).  §  6.  obcunit,  nisi  quod  eo 
loco  Hav.  qui  semper  Arunci  scripse- 
rat,  jam  pritferat  ^ruHci. 

Quam  spe  aliqua  aut  occasione  coorti] 
Longe  diversa  scrlptiira  obsidet  Pal. 

1.  sed  an  vera,  non  affirn)o  ;  quam 
aape  uliqua  ante  occ.  cohorli.  Gebli. 
Quam  sepe  aliqua  ante  occ.  coorti  Voss. 

2.  cohorti  Leid.  ambo,  Lipsiens.  Port, 
ct  Hav.  coorta  Gaertn.  coacti  Neap. 
Latiiiii,  et  priscir  edd.  Alilo  priores, 
qui  coorti  rcslituit.  Ea  omnia  erran- 
tiiim  librariorum  cuipie  tribnenda 
esse,  nullns  dubito.  Inf.  c.  35.  '  Ad- 
eo  infensa  erat  coorta  plebs,  ut 
unius  poena  esset  defiingendiun  Pa- 
tribus.'  IV.  56.  'Sunima  vi  ad  bel- 
lum  coortos.'  Seculo  barbaro  libra- 
rios  cohartus,  perperam  inserta  adspi- 
ratione,  pro  coortus,  scripsisso,  infra 
dicendiim  erit  ad  c.  30.  §  12. 

Plures  igiii,  quamj'erru,  annati  ex- 
currissenl]  Pall.  2.  ac  3.  excucurris- 
sent.  Gebli.  Elor.  S.  Marci,  Rott. 
Gud.  Voss.  1.  excucurrissent.  Jac. 
Gron.  Excucurrissent  Leid.  1.  Harl. 
1.  Klockinn.  Voss.  I.  am.  pr.  et 
Port,  a  m.  pr.  qiiuni  dtiorum  posle- 
Delplt.  et  Var.  Clas.  L 


riorum  prior  excurrissent,  alter  excur- 
sissent  a  m.  interpolatrice  pracferant, 
quod  posterius  etiam  pra-fert  Gaertn. 
excucurrissent  rdidit  etiam  Aldus, 
enmque  soli  Colonienses  1525.  et 
Ascensius  quinijuennio  postea  secuti 
sunt.  Eamdem  sc'ri|)turam  Livio  rc- 
stitni  ctiravi.  Vide  sup.  ad  i.  12.  ^ 
8.  et  c.  15.  §  1. 

§  3  Sed  verum  nomen  auctores  non 
aifjiciunt]  Vetus,  sed  utrutn,  nomen 
non  adjiciunt.  Recte.  Lipsius,  Epist. 
Quapst.  V.  10.  Non  diffiteor,  placet 
niilii  Lipsii  lectio,  sed  utrum,  nomen 
auctores  non  adiciunt.  Canipanus  vi- 
detur  edidlsse  verum  nomen  auctores 
non  adducunt.  l)eni(jue  aliud  snbesse 
odoror  ex  Pal.  1.  sed  verum  nomen  auc- 
tores non  adiciunt.  Gebli.  Verum  no- 
men servant  non  niodo  Hcarnii  Oxon. 
B.  L.  2.  et  N.  sed  etiam  omnes,  quos 
consului,  codd.  et  cum  illis  Leid.  2. 
qui  olim  Lipsianus  fuit ;  idem  tamen 
hie  codex,  nt  Lipsius  retulit,  auctores 
piffitermisit.  Verum  sive  illiiiiutrum 
ex  ingenio  Lipsii,  sive  ex  aliquo  cod. 
sit,  omnino  pracferendum,  et  non  male 
a  Grulero  in  postrema  ed.  contextui 
restitutum  puto.  Pari  conjectura  u- 
tram,  pro  vcram,  (Jronov.  Obs.  i.  10. 
Festo  restituebat  in  voce  '  Parare.' 
'  Parare  inter  se  munns  dicebatur, 
cum  sortitio  fiebat  a  magistratibus 
populi  Romani,  uter  magistratus  ve- 
rani  rem  agere  deberet :'  nbi,  in- 
quani,  Icgendum  nionet  utram  rem. 
Et  ita  recte  edituni  vidi  in  prima 
Fragment!  istius  ed.  ex  bibliotbeca 
Farnesiana,  vulgata  Roma;  1581.  In 
rectntioribus  nunc  exstat  ulramque 
rem  agere.  Similiter  etiam  infra  va- 
riant codd,  IV.  3.  §  IG.  Prapterea 
adiciunt,  pro  adjiciunt,  Voss.  ambo, 
Leid.  ambo.  Port.  Lipsiens.  Gaertn. 
et  Hav.  Ea  scriptura  caussa  fuisse 
videtur,  cur  Canipanus,  teste  Geb- 
hardo,  adducunt  cdideril.  Vide  ad  ii. 
10.  ^  9.  et  ad  in.  23.  §  10. 

§  4  liomam  indc,  male  gesta  re,  re- 
ditum]   Mule  gestam  rem  deditum  Flor, 
ii'ius.  IS  Q 


6426 


NOTiE   VARIORUM    IN 


Reditum est praefeiunt  Voss.  1 . et  Leid. 
2.     Mox  rh  interjecto  ahest  a  Leiil.  2. 

Spe  incerta  vitm  relictus]  Ubi  relic- 
tus  ?  Forte  relatus.  Paullo  post  c. 
20.  '  Quiim  victor  in  castra  esset  re- 
latus.' Floras  i.  18.  '  Ipse  rex  a  sa- 
tellitibus  saiicius  in  armis  suis  refer- 
retur:'  ve\  reductus.  In  eadeni  voce 
infra  in.  23.  uiendum  vidit  Rubenins. 
Duk. 

Quod  rulneribus  curandis  supplendo- 
que  exercitui  satis  essef}  Probo  quod 
habetur  in  Pal.  3.  quod  vulneribns  sup- 
plendoque  exercitui  satis  esset :  nt  rec- 
tins  intelligatnr  rh  curandis.  Gebh. 
Curandis  abest  etiam  a  Voss.  2.  Sed 
earn  vocem  onines  reliqui  uno  con- 
sensu agnoscunt.  Quare  levior  est 
unius  vel  alterius  cod.  auctoritas, 
quam  ut  ejus  fide  vocem  ejicerem,  et 
quidem  in  hac  re  propriam.  '  Curare' 
enini,  '  Curatio,'  et  '  Cura,'  propria 
sunt  verba  inedicorum,  quae  passim 
et  de  vulnerum  et  de  aliornm  morbo- 
rum  medicina  adhibentur.  Ita  '  Cu- 
rare' ap.  Liv.  1.41.  '  Simul,  quae  cu- 
rando  vulneri  opus  sunt,  taniquam 
spes  subesset,  sediilo  comparat.'  ii. 
47.  '  Saucios  milites  curandos  divi- 
dit  Patribus.'  v.  5.  '  Si  quis  spgro, 
qui,  curari  se  fortiter  passus,  extein- 
plo  convalescere  possit,  longinquum 
et  forsitan  insanabiieni  niorbuni  efli- 
ciat.'  XXIX.  32.  '  Masinissa  in  spe- 
lunca  occulta  cum  lierbis  curaret  vul- 
nuc,  duorum  equituni  latrocinio  per 
aliquot  dies  vixit.'  'Curatio'  hoc 
lib.  c.  20.  '  Quum  victor  in  castra 
esset  relatus,  inter  primam  curati- 
onrm  exspiraverit.'  v.  3.  '  Semper 
ipgri  aliquid  in  republica  esse  volunt, 
nt  sit,  ad  cujus  curationcm  a  vobis 
adiiibeautur.'  xxv.  20.  '  Postea  cu- 
ratio ipsa  ft  contactus  at-grorum  vul- 
gabat  morbos,  ut  aiit  neglecti  descr- 
li(|iie,  (|uiinci(lisscnt,morcrcntur,aut 
assidentcs  curantcsque  tadeni  vi  mor- 
bi  rcplctos  sccum  tralierenl.'  xxxiii. 
11.  '  Post(|uaui  non  vita>  jiraiscns  pc- 
riculum  y'la  niorbi  adtulisse,scd  nicm- 


brorum  debilitatem,  visa  est,  relicto 
eo  ad  cuiationem  necessariam  cor- 
poris, Elatiam  redit.'  xl.  56.  *  Me- 
dicus  Calligenes,  qui  curatioui  prse- 
erat,  non  exspectata  morte  regis,  a 
primis  desperationis  notis  nuncios 
praedispositos,  ita  ut  convenerat,  mi- 
sit  ad  Persenm.'  xlii.  10.  '  Ibi  adeo 
secreta  ejus  curatio  fuit,  admittenti- 
bus  neniinem,  ut  fama  morluum  in 
Asiam  perferret.'  c.  42.  '  Retentus 
periculosa  et  difficili  curatione.'  De 
voce  'Cura'  vide  quas  olim  notavi 
ad  Sil.  VI.  551.  Praeterea  exercitui 
satis  est  Hav.  exe7xitui  esset  satis  Leid. 
2.  supplendoque  exercitum  satis  esset 
Harl.  1. 

Turn  ira  ntajore  belli,  turn  viribus 
etiam  auctis,  Pometia  arnia  inlata'} 
Cum  ira  Flor.  Leid.  1.  Harl.  1.  et 
Gaertn.  cum  priscis  editis  ante  Al- 
diim,  qui  turn  ira  dedit.  Vide  ad  vi. 
23.  §  3.  Prseterea  vox  belli,  quae  io 
prioribus  excusis  deerat,  ab  eodem 
Aldo  interponitur  :  et  ita  est  in  Harl. 
2.  et  Hav.  bella  habot  Voss.  2.  bellutn 
Flor.  Voss.  1.  Leid.  ambo,  Harl.  1. 
Lipslens.  Gaertn.  et  Port.  Praestat 
tamcn  ira  majore  belli,  ut  c.  prac. 
*  Ne  ab  obsidibus  quidem,  qui  tre- 
centi  accepti  numero  erant, iram  belli 
liostis  abstinuit.'  Insuper  viribus  e- 
tiatn  cunctis  Gaertu. 

^  5  Jam  in  eo  esset,  ut  in  mums  eva- 
derel  miles,  deditio  est  facta]  Vet.  lectio 
melior,  j«m  in  eo  res  esset,  ut.  Sigon. 
Novi,  habct  Pal.  1.  jatn  in  cu  esset  res, 
ut :  quam  Icctioiiem  magnopere  lau- 
dat  Sigon.  milii  vulgata  contra  potior 
non  videtur.  Gebh.  Niliil  opus  est 
suppleniento  libri  Sigoniani.  Vide 
J.  F.  Gron.  ad  vii.  35.  §  7.  Neque 
tamcn  puto  esset  rrspiccre  seq.  vocem 
miles  ;  scd  esse  oliipsin  tuv  loco  et  rw. 
'i'erent.  Adei|)li.  iii.  2.  40.  '  Pcjore 
res  loco  non  potest  esse,  quam  in  quo 
nunc  est.'  Et  Pliorm.  ii.  2.  6.  '  vi- 
detis,  ()\io  in  loco  res  lia'C  siet.'  Liv. 
xxviii.  22.  '  Si  rem  inclinatam  vide- 
rcnt,  atquc  in  eo  jam  esse,  ut  urbs 


T.   LIVII    HIST.    LIB.    II.    CAl>.   17. 


6427 


caperetiir.'  xxx.  19.  '  Non  in  eo  esse 
Kartliaginiensiiim  res,  nt  Galliam  at> 
que  Italiani  ainiis  obtiiieant.'  xxxiv. 
41.  '  Collectis  reliquiis  naiifiagii, 
quum  les  non  in  eo  esset,  nt  Cy- 
prium  tentaiet.'  Duk.  Jam  in  eo  res 
essct,  ut  Port,  et  Heainii  Oxou.  L.  2. 
jam  in  co  res  essent,  tU  Hav.  jam  in  eo 
csset  res,  ut  Voss.  ambo  et  Leid.  2. 
At  vocem  res  non  agnoscnnt  Leid.  1. 
Harl.  uterque,  Lipsiens.  et  Gaertn. 
Quin  et  J.  F.  Gron.  ad  vii.  35.  §  7. 
testatnr,  meliores  r^  res  carere,  et 
verljiim  esset  respiceie  rb  miles,  quod 
sequitnr ;  ubi  etiam  locutionein  ex 
Cornel.  Nep.  et  Servio  inliistrat. 
Adde  locum  Hygin.  fab.  2G1.  '  Qiiutn 
ab  Ulyxe  per  niiptiarum  simulati- 
onein  adducta  Ipiiigenia  in  eo  csset, 
nt  inniolaretur,  uuniinis  miseratioue 
sublata  est.'  Sjepe  etiam  in  frag- 
mentis  JCtorum  obciirrit.  Vide  Bris- 
son.  de  Signif.  Verb,  in  voc.  '  In  eo 
est,  nt  rninpatur  testamentuni.'  In- 
super  dedillo  facta,  prajterita  voce 
est,  Voss.  2.  Paullo  ante  al.  imie  belli, 
pro  al.  mole  belli,  Gaertu.  al,  more  belli 
Kiockian. 

§  G  Ceterum  nihilo  minus  fwde]  Fide 
Voss.  1.  et  Leid.  2.  fcedius  Hearnii 
Oxon.  L.  2.  et  C. 

Aurunci  passim  principes  securi  per- 
cussi,  sub  corona  venierunt  coloniulii; 
oppidum  dirutum,  ager  veniit]  IMiruni 
de  hoc  beilo  nihil  meminisse  Diony- 
siuni.  Pranerea  id  magis  niirnm 
quod  de  principibus  Aurnncis  ait. 
At  octavo  post  anno  Icgati  corum 
Komanos  Volsco  agro  decedere  ju- 
bent  inf.  c.  20.  De  Pometia  idem 
dubium,  nisi  qiiis  Suessam  Ponietiam 
Volscornm  dicat  fnisse  nrbem,  quam 
Tarquinins  Superbus  diruit;  Ponie- 
tiam autem  Latinorum,  cujns  Plinius 
meminit  iii.S.  ubi  de  oppidis  quon- 
dam in  Latio.  At  Dionysius  vi.  p. 
364.  Suessam  Pomctiam  noniinat, 
ubi  Livius  Cora?  atque  Pometia;  me- 
minit a.  259.  ab  urbe  condita  c.  25. 
Ceterum  hoc  in  loco  idem  Dionysius 


de  Sal)inis  bclla  refert,  magis  meo 
judicio  verisimiiia,  et  hoc  et  pr-.tcc- 
dente  anno.  Glur.  Livio  hie  fideni 
habere  nequeo.  Vix  enim  verosimile 
esse  potest,  Coram  et  I'ometiam  anno 
priecedenti  defecisse,  Komanos  cnm 
Aurnncis  belluni  gessisse,  ac  trecen- 
tos  devictornni  hostium  obsides  in- 
tcrfecisse  ;  hoc  vero  anno  Ponietiam 
captam,  Auruncorum  principes  se- 
curi percusses,  reli()uos  colonos  ve- 
nunidatos  esse,  oppidoque  dirnto 
agriim  venisse ;  et  tamen,  paucis 
annis  postca,  quum  Volsci  bellum 
inferrent,  et  trecenti  principum  a 
Cora  atque  Pometia  liberi  obsides 
dati  essent,  Ponietiam  itcrum  obsi- 
dione  captam  ac  direptam,  et  Au- 
runcos  prcelio  victos  esse.  Vide  inf. 
c.  22.  25.  et  20.  Praesertini  quum, 
nt  Glareanus  jam  nionuit,  Dionysius 
tantum  uno  loco  captaR  Pometiae  et 
belli  Aurunci  meniinerit.  Qui  ani- 
muni  adtendit,  et  ntraqne  loca  dili- 
gentius  confert,  facile  deprehendet, 
omnia  fere  eadem  hnjus  belli  fata  et 
hie  et  postea  uarrari.  Qna»,sed  ante 
omnia  trecentorum  obsidum  ntrobi- 
que  mentio,  persuadent,  ut  bellum  id 
semel  tantum  gesfum  credani,  Livi- 
umque  diversos  annaliuni  conditores 
secntuni  fuisse,  quorum  alii  iilud  ad 
hunc  annum,  alii  ad  tempus  postciius 
rctulerant;  (juos  tamen  omnes  sui  iu- 
menior  secutus  est,  belluni  id  bis  va- 
riis  locis  recensens.  Id  vero  Livio 
aliisque  scriptoribus  interduni  eve- 
nisse,  ut,  infinita  rerum  multitudine 
distracti,  nou  niodo,  qua;  autea  nar- 
rarant,  iisdem  pene  verbis  alio  loco 
rotulerint,  tamquam  antca  nonduui 
exposita,  sed  et  a  prioribiis  plane  di- 
versa  in  annalibus  adnotarint,  sxpe 
monuit,  ct  quibiisdam  exemplis  pro- 
bavit  Jac.  I'erizon.  in  Observ.  His- 
tor.  Vide  in  primis  c.  4.  p.  172.  et 
c.  B.  Quibus  etiam  hoc  Livii  adden- 
dum existimo. 

Sitl)  corona  veiticrunt  coloni  ulii,  op- 
pidum dirutum]  Pull,  duo  colouialiiijue. 


6428 


NOTiE    VARIORUM    IN 


Gebli.  Coloni  aliique  etiam  Harl.  2. 
Lipsiens.  Gaertn.  el  Hav.  Doujatius 
non  male  docuit,  viilgatiim  servari 
non  posse.  Distinguendo  eniin  poe- 
nam  *  Anrmicoium  piincipum '  a 
poena  '  colonoium  alionini,'  Liviiis 
indicaret,  Aiinincos  principes  etiain 
colonos  Pometinos  fuisse  :  quod  ve- 
rosiniile  non  videtur.  Interpangit 
itaque  hoc  inodo  venierunl  coloni,  alii. 
Vcnim  ita  codd.  Icctionem  coloni  alii- 
que praetierrem.  Preeterea  oppidum 
diriiptum  Klorkian.  et  Lipsiens.  Vide 
inf.  ad  ix.  45.  §  17.  Oppidum  venit 
pro  opp.  dii-ut.  ager  veniit  Flor.  a 
ni.  pr. 

§  7  3Iagis  ob  iras  graviter  ultas^ 
Ob  iras  mag'is  graviter  ultas  antt.  edd. 
usque  ad  Aid.  qui  ordinem  vocum 
invertit.  Et  Aldo  accinunt  omues 
codd.  quos  vidi. 

Cap.  XVIII.  §  I  Postumium  Comi' 
nium  et  T.  Lartium  constdes  habuit] 
Olareanus  veheuienter  hoc  loco  er- 
rat,  qui  Postumium  hoc  in  loco  gentis 
esse  nonien  putat,  et  C.  Postumium 
dici  vult.  Est  euini  scribendum  Pos- 
tumum  Cominium,  ut  sit  praMiomen, 
quemadmoduin  osteiidi  in  piifuomi- 
nibus  a  me  editis.  ['  Giareaiius  secu- 
tus  est  Dionysium,  ubi  1.  v.  p.  31G. 
etiam  in  Gia-co  cod.  legitur  noo-row- 
fxios  Konr}vtos;  potest  aiitcni  fieri,  ut 
eiiam  Giajous  cod.  erret.  Nil  igitur 
temere  fecit  Glareanus,  imo  admo- 
nuii,  quondam  legere  trisyllabnm.'] 
Sigon.  Pall,  et  Canipani  ed.  Postu- 
mium Cominium  et  T.  Largium;  ut  ct 
infra  qiioque.  Gehh.  Oiunes  etiam 
noslii  hie  inendis  iufecti  sunt.  Postu- 
mium Cominium  est  in  Vosc.  utroquo, 
Leid.  2.  Harl.  2.  Port.  Lipsiens.  et 
Gaerin.  Postumium  Quominitun  in 
Leid.  1.  7*.  Cominium  in  Hav.  qui 
etiam  copulain,  inter  consilium  no- 
mina  mediani,  non  agnoscit.  Vide 
ad  cap.  prac.  ^  1.  Deinde  Largium 
Loid.  1.  Voss.  2.  Harl.  utcr(|uo,  Pui  t. 
Lipsiens.  Gaerin.  ct  H.iv.  Lnrginum 
Vo»s.   1.  et  Leid.  2.  infra  vero  lioc 


cap.  bis  omnes  praefenint  Largium, 
nisi  quod  in  uno  Leid.  2.  sit  Largum. 
Alibi  saepe  praenonien  Postumus  trans- 
migravit  lapsu  librariorum  in  nomen 
gentile  Postumius.  Vide  Sigon.  ad 
IV.  11.  §  1.  Et  hujus  anni  consulein 
Postumi  praenomen  habnisse  docet 
etiam  Pigh.  in  Annal.  ad  a.  cclii. 
pag.  80.  Ceterum  error  a  Glareano 
hac  in  re  comraissus  reperire  est  in 
ejus  Chronologia,  quas  mnltis  Livii 
edd.  subjiingitur.  De  nomine  Lar- 
tius  jam  supra  dictum  est  ad  b.  lib. 
c.  10.  §  6. 

§  2  £o  anno  Rom<E'\  Eodem  anno  ha- 
bet  Pal.  2.  Gebh.  In  nostris  constan- 
ter  est  Eo  anno,  nisi  quod  in  Leid.  1. 
invenio  Est  eo  anno.  Forte  librarius 
dare  voluit  El  eo  anno,  Eo  et  eodem 
saepe  in  membranis  vett.  commutari 
Solent.     Vid.  ad  x.  10.  §  G. 

Quum  per  ludos,  ab  Sabinorumjuven.' 
tute,  per  lasciviam  scorta  rapercnturl 
Lipsius  quidem  Elect,  i.ll.  ilem  Bti- 
lengerus  de  Theatre  i.  42.  capiunt 
prostibtila  hapc  pro  eis,  qiioR  in  scenani 
introducebantiir  exposita  oniiiium  li- 
centia',  peracta  jam  fabiilariim  ob- 
scceiiltate  ;  nt,  quod  paullo  antea  na- 
lanlibus  vidorant  ocniis,  id  post  lu- 
dos reliqiio  item  corpore  peccarent. 
Nescio  quam  veie.  Kapliis  euim  iste 
incidit  in  A.  U.  €.  cclviii.  at  res 
scenica  introducta  primum  A.  U.  C. 
ccc\i>i.  si  Liviiim  sequimur  vii.  2. 
A.  U.  C.  DLix.  si  Valerium  An- 
tiatem  audinuis,  nferente  eodem 
Livio  xxxvi.  30.  f.  Ante  id  tempus 
nienlio  iiiilla  aiit  thoatri,  aut  scenae, 
aut  conuediaj.  Et  absuidc  sane  iis 
annis,  qui  bus  '  circa  ipsaui  matrem 
siiam  adbiic  cum  finitiniis  liictaba- 
tiir,'  (lit  loquitur  l<loi  tis  i.  i.  f.)  tisur- 
patain  IJoiua-  nudaliunem  isthanc 
merclriciiiii.  Quid  ergo?  fere  est,  ut 
suspiccr,  loqiii  aiictoiem  de  ludis 
Circensibiis,  in  honorcm  Coiisi  habi- 
tis  primum,  cum  sub  Komiilo  rapc- 
rciitur  viri;in«"*  vicinoi  urn  :  qiionlam 
enim  tunc  bene  ccssissct  raplus  ille, 


LIVII    HIST.    LIB.    II.    CM'.    18. 


042!) 


ne  aboleretiir  ejus  memoria,  inimnm 
siinilem  omnibus  deiiide  iKHiirpas.se 
consiialibus.  Ne  aiiieni  periculo  siib- 
jaccrent  virgines  niationaeve ;  hoc 
est,  ne  vel  attrectaientiir  liberiiis; 
miscuisse  ipsis  vilissinia'  conditionis 
scorta,  colore  vestis  notabilia,  qusp, 
finitis  liidis,  a  jiiventiite  sine  nlteriore 
injuria  raperentur  :  qiiemadniotliiin 
alioqnin  factum  erat  primis  eis  liidis, 
teste  Dion.  Haiic.  cnjus  bzec  verba 
II.  31.  p.  9'J.  '  Komiiliis  extreme  iii- 
doriim  die,  qniini  jam  solvenda  esset 
ceiebritas,  mandat  jiivenibiis,  dato 
signo,  rapiaiit  vir<;ines,  qnam  ciiiqiie 
sors  obtnlerit;  serventqiie  illam  noc- 
tem  castas,  postridie  vero  ad  se  ad- 
ducant.'  Liidis  eis  cum  iiiteresset 
tum  primnni  jnventns  Sabina,  arbi- 
trata  vere  rapi  tales,  eandem  iicen- 
tiam  et  ipsa  sumpsit,  sedibusqiie  suis 
relictis,  inipetnm  fecit  in  similis  co- 
loris  niiilieres.  Quod  ipsum  duin 
prohibcre  viilt  Romanus,  ad  rixam, 
ad  picDlinin  res  venit  :  ha?c,  iit  dixi, 
fere  suspicor,  tanto  quideni  niagis, 
quod  legamns  apud  Phit.  Camilli  c. 
55.  p.  pag.146. '  In  memoriam  ancilla- 
rum,  quse  se  pro  ingenuis  piiellis  ob- 
tulerunt  Latinis,  nunc  quoque  tVstum 
agi  referunt,  quo  primum  agmine 
erumpentes  nrbe  iiomina  pliirima  pa- 
tria  et  vulgaria  cient  Caiuin,  Mar- 
cnin,  Lucium,  et  his  similia,  referen- 
tes  mntuam  illam  in  properando  ap- 
pellationem.  Delude  splendide  comp- 
tae  urbem  ciicumeiint  ancillve,  dicle- 
ria  in  obviuni  quemque  jacientes. 
Pngnam  quoque  inter  se  consenint, 
ut  qiia.>  etiam  tum  in  prcelio  cum  La- 
tinis inito  operam  navaverint  snam,' 
<!fce.  htpc,  inquam,  siispiror :  credat, 
cni  nihil  occurret  verosimilius.  Quid  ? 
illo  a;^vo,  quum  adhuc,  quasi  sag<'na, 
circumcingerentur  hostibus;  cum  re- 
cuniberent  in  tomento  vel  stramine, 
et  quidem  in  casa  quatuor  sustentaia 
stipitibus,  quum  ex  supellectile  fictili 
pultCDi  et  far  vorareiit,  quum  ince- 
derent  onincs  ad  ununi  pellili,  qiium 


deniqnc  manihns  suis  agros  colerent 
etiam  senatores,  ad  banc  venisse  Ju- 
ventutem  petuhmtiam,  animo  meo 
niininie  fit  verisiniilc.  (irut.  Lipsiuui 
et  liulengenim  capientes  hoc  de  pro- 
stil)ulis,  f|iia!  in  scciia  publicabantur, 
reniovet  Gruterus,  (piia  hac  a?tate 
scenici  Koina>  niilli  ludl  fueritit.  I|)se 
fingit,  consiialibus  in  memoriam  rap- 
tus  .Sabinaruni  )>roposita  fuisse  vilis- 
sinia scorta,  colore  vestis  notabilia, 
qnap,  finitis  ludis,  a  juventute  sine 
ulteriore  injuria  raperentur.  Subti- 
litas  in  aliam  occasionem  difl'erenda. 
Non  enim  liic  narratur  aliquid  so- 
lenne  et  lecitinnim  ludis,  sed  quod 
saepe  factum,  fitcjuc  liodie,  vel  ludis 
vel  alio  tempore,  prout  fors  dederit, 
nbi  discipliiia  solutior,  et  leiiocinia 
exeroere  liberum.  Scilicet  peccavit 
Terentius,  qui  non  circum  constituit 
ant  aliam  soenam  in  fabula,  iibi  i^s- 
chinus  Sannioni  fidiciuam  eripuit. 
Nam,  isto  quoque  avo  juventutein  ad 
banc  petulaniiam  prorupisse,  non  de- 
buit  niirari  optimus  senex,  niemor 
illiusTereutiani,'  Non  est  flagitiura;' 
et  Catoniani,  '  hue  juvenes  aHpium 
est  descendere:'  strictior  Christiana 
castitas.  Cic.  pro  Plane,  c.  12. '  Kap- 
tam  esse  niimulam,  quod  dicitur  Ati- 
na-  factum  a  juvene,  vetere  quondam 
in  scenicos  jure,  niaximeque  oppida- 
no.'  J.  /•'.  Gron.  A  Sah.juv.  Gaertn. 
Tum  per  lasciviamque  scurta  rap.  Harl. 
2.     In  reTupiis  nihil  nmtntur. 

Pitrvaque  ex  re  ad  rehellionem  spec- 
tare  res  vulebatur]  Alio  ordine  Pall. 
res  ad  reb.  spectare  vkleb.  Gebli.  Siis- 
pecta  inihi  repetitio  Tovre^:  eo  ma- 
gis,  quod  quidam  7*ls^.  parcuque  ex  re 
res  ad  reb,  spectare  videb.  Posses  scri- 
bere,  ad  reb.  spectare  videbantur ;  nem- 
pe  Sabiui :  nt  xi,.  1.  '  Apuaiios  ad 
rebellionem  spectare.'  Neque  hie 
solum  ea  vox  nolenti  Livio  addila  e>t. 
Probat  .Sigonii  lib.  cap.  prac.  Pro- 
bat  Ulienani  aliquanio  nielior,  sed 
tauien  mains,  v.  12.  '  Kesqiie  militise 
ita  prospers  gererentur,  ut  iiullo  belle 


6430 


NOT^    VARIORUM    IN 


veniretur  ad  exitiim  spei :'  ubi  fuit 
in  causa,  ut  per  tot  annos  legeretiir 
rei.  XXV.  23.  '  Ad  Marcellum  rem 
defert.  Hand  spernenda  res  visa:' 
optimi  posteriore  loco  non  agnosciint. 
XXX.  34.  '  Ad  hoc  dicta  parva,  sed 
inagni  eadem  in  re  gerenda  momenti 
res  :'  hie  quoqne  vox  eadem  in  fine 
{rKovoOfva,  lit  ibi  dicimiis.  Sunt  ta- 
men  et,  in  qnibus  minor  mendi  snspi- 
cio :  nt  iii.  38.  '  Indignitate  renim 
cesserant  in  agros,  siiarumque  rerum 
erant,  amissa  publica.'  vi.  42. '  Prae- 
ter  Velitrarum  obsidionem,tardima- 
gis  rem  exitns  qnam  dubii,  qnietae 
externae  res  Romanis  essent.'  Minor, 
dice,  non  tanien  nulla.  Pariter  of- 
fendor  ad  illiid  xxix.  6.  '  Spes  auteni 
adfectanclaa  ejus  rei  ex  minima  re 
adfulsit.  Latrociniis  magis,  quam 
jnsto  hello,  in  Brultiis  gerebantur 
res.'  Videbimus,  nbi  eo  ventum  fu- 
erit  :  omiiino  autem  non  vellicandum 
XXXIX.  18.  '  Quia  multis  actiones  et 
res  peribant,  cogerentur  preetores 
per  senatum  res  in  diem  trigesimum 
differre.'  At  eodein  lib.  c.  18.  '  Nee 
earum  rerum  ullam  rem,  in  quas  jure- 
jurando  obligati  erant,  in  se  aut  in 
alios  admiserant  :'  rh  rem  in  tribus 
raembranaceis  deerat.  Nee  magis 
illud  miruin  tanien,  qnam  iv.  9.  ad 
Herenniuni :  *  Non  pecuniam  publi- 
cam  praesto  esse  viderent,  non  deni- 
que  idlam  rem,  quvB  re8  pertinet  ad 
bellum  administrandum.'  J.  F.  Gron. 
Parvaquc  res  ad  reh.  spcclare  viil. 
Hcarnii  Oxon.  N.  Sed  nostri  omncs 
pertinacitcr  vulgatuin  servant,  nisi 
quod  vocum  scriem  nuitent,  et  scri- 
bant,  jiarvaquf  ex  re  res  ad  reh.  spec- 
tare  videh.  Voss.  2.  Leid.  1,  Harl. 
iiterque,  Port.  Gaertn.et  Hav.  a  qui. 
bus  dissenlicntcs  Voss.  1.  Leid.  2.  et 
Lipsiens.  ne  a  vulgato  quidem  ordine 
disrrdnnt.  Sane  sa'pius  vocoin  res 
Iinrperain  a  librariis  ini'ulcatam  esse, 
nl)i  iiiclius  oiiiiltebatur,  Gron.  ad  Li- 
vium  pluribus  loris  monuit.  Vide  ad 
IV.  12.  ^  0.  ad  X.  0.  ^  1.  ad  xxvi.  31. 


§  4.  ad  xLir.  17.  §  7.  Adde  Gelen. 
ad  xxxiii.  28.  ^  12.  et  quae  infra  no- 
tavi  hoc  lib.  c.  47.  §  12.  in.  5.  §  C. 
IV.  43.  ^  8.  Qnibns  forsitan  accen- 
sendus  locus  ex  xxx.  12.  '  Non  tarn 
seciindis,  quam  adversis  rebus,  non 
dari  spatium  ad  cessandum  :'  ubi  t^ 
rebus  ex  vesligiis  codd.  plurium  de- 
leri  posse conjicio.  Pariter  librarium 
Harl.  2.  lapsuni  esse  infra  h.  lib.  c. 
24.  $  4.  eo  loco  dicenduni  erit.  Hie 
tamen,  nolentibus  codd.  Gronovio 
adsehtire  non  audeo  ;  in  priniis  quo- 
que,  quod  Livius  a  repetendis  voci- 
bns  aliennm  non  fuisse  ex  illis  abunde 
constet,  quas  notata  sunt  ad  i.  3.  §  9. 
Et  ita  vox  res  iteratur  hoc  lib.  c.  31. 
'  Ita  trifariam  re  hello  bene  gesta,  de 
domesticarum  rerum  eventu  nee  Pa- 
tribus  nee  plebi  cnra  decesserat.'  i. 
24.  '  Nee  ferme  res  antiqua  alia  est 
nobilior.  Tanien  in  re  tam  clara  no- 
miniim  error  nianet.'  xxv.  22.  *  Quia 
consules,  ubi  siimma  rerum  essef, 
prospere  rem  gererent.'  xxviir.  23. 
'  Conspectu  tam  fcedae  rei  mirabiindi 
parumper  obstupuerunt.  Deinquum 
aurum  argenlumque  cumulo  rerum 
aliaruni  interfulgens.'  xxxvi.  23. 
*  Etcnim  quum  multis  urgerentur  re- 
bus, nulla  eos  res  acqiie  ac  vigiliae 
couficiebant.'  Ita  omnes,  qnibus  nsus 
sum,  codd.  Neqiie  quisquam  huic 
lectioni  controversiam  movit.  Cic. 
ad  Fain.  xir.  14.  '  Cujus  rei  tanto  in 
timore  fui,  ut,  omnibus  rebns  relictis, 
cum  paucioiibus  et  niinoribus  navi- 
biis  ad  illas  ire  conafns  sim.'  Auctor 
ad  Hcrenn.  iv.  3. '  Non  ansini  dicere, 
sed  tamen  vereor,  nc,  qua  in  re  lau- 
deni  modestiae  venentiir,  in  ea  ipsa 
re  sint  inpudentes.'  Lucret.  i.  893. 
•Scire  licet,  non  esse  in  rebus  res 
ita  mixtas.'  In  tabula  irrea,  Claudii 
Imperatoris  orationem  conllnente, 
ap.Griitcr.p.  nii.  col.  2.  (jvid.  vf..  ea. 

UE.  SKNTIAM.  KEBYS.  OSTKNHAM.  ubi, 

aliquid  a  librariis  aliisve  niutatnm 
fuisse,  nulla  siispicio  aiiimuin  ciijus- 
qiiain  siibirc  potest.     Justin,  xvi.  4. 


T.    LIVIl    HIST.    LIB.    II.   CAP.   18. 


6431 


'  Din  re  in  senatii  tractata,  quum 
exitus  rei  noii  inveniretur.'  xxix.  4. 
'  Qiiibus  tot  taiitisque  rebus  ohses- 
sus,  cui  rei  priniuiii  obcurreret,  am- 
bigebat.'  Hac  caiissa  est,  cur rb rei, 
pro  quo  staut  tantiini  non  omnes 
codd.  scripti,  prapt'erendiini  censeam 
ap.  Livlum  nostrum  v.  12.  ^  4.  ubi 
Gron.  sola  conjectura  fretus,  spei  le- 
gcndiim  ceiisebat.  Si  tamen  oninino 
verius  videalnr,  res  hie  iiltero  loco  a 
mala  inanu  esse,  ex  vestigiis  pliiriuni 
codd.  scribeiidum  existiinalio,  pawn- 
que  ea  res  ad  reb.  spectare  liddi.  Sup. 
I.  9.  '  Haud  dubie  ad  vim  spectare 
res  ctEpit.'  xxiv.  6. '  Extemplo  liaud 
dubie  ad  defeclioiiem  res  spectabat.' 
Et  ita  aiil>i  non  raro. 

§  3  Supra  belli  Latini  metum]  Haec 
ita  scripta  sunt,  quasi  alius  fnisset 
belli  Latini  melus,  alius  conjuratio- 
nis  triginta  populorum  :  quum  ta- 
men idem  conjurationis  hujus,  qui 
belli  Latini  nietus  fiierit.  Si  (|uid  in 
bis  sensus  est,  non  possunt  aliter  ac- 
cipi,  quam  Komanos  nietnisse  qui- 
dem  bellum  cum  Latinis,  sed  tamen 
non  tantam  illius  molem  expectasse. 
Verum  niagis  convenire  videtur  sen- 
tentiae  lotius  loci,  ut  legatur  belli  Sa- 
bird,  quod  ex  ea  caiissa  metuebatur, 
quam  niodo  memoravit  Liviiis,  et  in 
quod  jam  inpensam  fuisse  factam  di- 
cit  in  fine  linjus  cap.  Nee  necesse 
erat  nominari  Latinos,  quod  e  no- 
mine Octavii  Mamilii  satis  intelligi 
poterat,  ad  quern  Tarquinium  se 
Tusculum  contulisse  dixerat  c.  L5. 
Si  quis  tamen  id  oninino  requiri  pii- 
tet,  existimem  potius  legendimi  po- 
pulos  Latinos,  quam  relin(|nenduni 
belli  Latini.  Quidcjuid  est,  credo  lo- 
cum non  satis  sanum  esse.  Certe 
Livius  liac  significatione  non  supra, 
sed  super,  solet  dicere.  Lib.  xxii.  c. 
61.  '  Novnsque  super  veterem  luctus 
tot  jactura  civium  adjectus  csset.' 
XXV.  20.  'Super  cam  cladeni,  quse  in 
Lucanis  accepia  erat,  volonum  (juo- 
que  exercitus,  &c.  ab  signis  disces- 


sit:'  et  alibi  szepissime.  Suetonius 
quoque  et  Tacitus  ita  quam  plurimis 
locis.  Adde  quae  adnotant  viri  docti 
ad  Phacd.  Fab.  in.  11.  Etiam  corrup- 
tum  erat  in  Liv.  xxx.  8.  ubi  emenda- 
vit  Sigon.  Adfertur  quidem  e  Palla- 
dio  Novemb.  c.  13.  '  Hoedis  supra 
lactis  abundantiam  edera,  et  arbnti, 
et  lentisci  cacumina  sunt  sa^pe  prie- 
benda.'  Ex  auclore  epistolaj  ad  Oc- 
tavium,  quae  Ciceroni  falso  adscribi- 
lur,  '  supra  consuetudinem.'  Sed 
liorum  anctoritas  me  non  movet,  nt 
credau),  Livlum  usquam  sic  ioquu- 
tum.  Duk.  Doujatius  locum  non  iia 
accipiendiim  monuit,  quasi  res,  (|uam 
Livius  verbis  seqq.  memorabit,  a  La- 
tini belli  8uspicione  diversa  esset  ; 
verum  ita  intelligendum  esse,  ad  me- 
tum  belli  Latini  accessisse  certani 
notitiam  conspirationis  eorum.  Quia 
tamen  iiaec  interpretatio  non  prorsus 
amhagibus  carere  videtur,  fatetur  se 
malle  Supra  belli  Sabini  metum ;  ita 
enim  omnia  plana  fore, nee  opus  esse 
interpretatione.  Sane  ex  IMss.  meis 
duo,  sed  levioris  fidei,  Harl.  2.  et 
Hav.  belli  Sabini  pra;ferunt.  Ceteruni 
adsentio  Dukero  Super,  pro  Supra, 
legendum  censenti,  licet  vulgatum 
constanter  servent  codd.  scripti :  hoc 
lib.  c.  27.  '  Super  hac  timor  incessit 
Sabini  belli.'  Solent  saepius  haec  vo- 
cabula  in  libb.  vett.  confundi.  Vide 
exempla  inf.  ad  xxiii.  36.  ^  G. 

Quod  triginta  jam  conjurasse  populos, 
concitante  Octavio  Mamilio,  satis  con- 
stabat^Quadra^inta,  [yro quod  triginta, 
Harl.  1.  errore  scrib*.  Triginta  po- 
pulorum Latii  sarpc  meniinit  Dionys. 
Halic.  ut  Antiq.  vi.  p.  390.  398.  et 
alibi.  Kecensens  tamen,  quinam  con- 
tra Romanos  conjurarint,  enumerat 
tantum  viginti  quatuor  populos  1.  v. 
p.  32G.  Idem  denique  feriarum  Lati- 
narum  quadiuginta  <|uidcm  rl  septem 
populos  participes  fuisse  dicit  I.  iv.  p. 
250.  verum  ha;  non  ad  solos  Latinos, 
sed  ad  Hernicos  quoque  et  Volscorum 
quosdam  pcrtinucrunt.ut  ipse  codcm 


G432 


SOTJE    VARIORUM    IN 


loco  narrat.  Praeterea  co?yt«rasse  jam 
populosLe'id.2.  Deniqne  Octavo Mami- 
lio  Flor.  et  Rlorkian.  Octavo  Manilio 
Leid.  1.  Octavio  JSlanilio  Voss.  2, 
Port.  Lipsiens.  et  Hav.  Octavio  Ma- 
nillio  Harl.  2.  Similiter  erravit  Pig- 
hiiis  in  Aiinal.  ad  cclii.  p.  80.  nio- 
nens,  corrigendum  Matiilii  praeno- 
men  esse,  quod  Octaviis,  non  Octa- 
vius,  fiiit ;  qiiem  sine  dnl)io  in  liunc 
erroreni  preecipitarnnt,  quae  Sigonius 
notat  ad  Liv.  i.49.  §  9.  Sed  videnda 
quae  refeliendo  Sigonio  ad  enni  locnm 
conlata  sunt.  Vocem  Mamilius,  li- 
brariis  minus  notam,saBpinsin  noiio- 
rem  Mauilius  corruptam  esse,  etiam 
patebit  ex  illis  quae  dicentur  ad  iii. 
18.  §  2. 

§  4  /n  hac  tantarum  exspectatione 
r.erutn']  Cicero  ad  Q.  Fratr.  1.  ii.  ep. 
16.  sine  prjepositione,  '  Magisqne 
sum  soUicitus  exspectatione  ea,  quam 
inetu.'  Duk.  RIox  mentio  orta  est, 
addita  ultima  voce,  Harl.  2. 

Sed  uec  quo  anno,  nee  quibits  factis 
comulibiis]  Antiq.  lectio,  nee  quibtis 
facti  consulihus.  Neutra  sincera  est. 
Originem  erroris  accipe:  quia  statini 
sequitur  e.r  factione,  scriba  non  satis 
attentns  quibus  factione  scribere  est 
orsiis,  ner  deievit  postea  priores  duas 
syllabas  jam  inceptap  perperam  dic- 
tionis.  Itaqne  fragmentnm  id  facti 
doctns  quispiam  miitavit  in  factis,  ut 
qnadraret  cum  utrinque  positis  abla- 
tivis.  Tu  vero,  me  anctore,  sic  cas- 
tiga  :  Sed  7iec  quo  anno,  nee  quibus 
consulibtis,  quia  ex  factione  Tarquinia 
(ita  liabet  Arclietypon,  uec  est  opus 
altero  denominativo  Tarquiniana,)  es- 
sent,  id  quoque  enini  tradilur,  parum 
credilum  sit,  ncc  quis  primuin  dictator 
crcatus  ail,  satis  constat.  Klirn.  Pall, 
ct  Camp,  nee  quibus  factis  consulibus  : 
cojiis  subtiliter  erroris  rationem  red- 
dit  Hlicnuuiis.  (iebh.  l\'cc  quo  anno, 
neque  quibus  Lei<l.  2.  Ea  de  re  dic- 
tum ad  IX.  9.  ^  14.  Hic  tamen  unius 
cori.  auctorilas  Icclioni  miitandii! 
uon  sali»  gravis  vidctur.     Quin  \\o- 


tius,  ut  neque,  pro  nee,  scriberetur, 
seq.  vocem  quibus  librario  ansam  de» 
disse,  verius  puto.  Turn  quibusfactis 
cons.  Voss.  ambo,  Harl.  2.  Gaertn. 
Port.  Hav.  et  Hearnii  Oxen.  N.  et 
C.  quibusfacti  cons.  Flor,  et  Leid.  1. 
quibus  factum  cons.  Harl.  1.  Sed  fon- 
tem  erroris  aperuit  Rhenanus,  qui- 
bus consulibus,  media  voce  ejecta,  scri- 
bendnni  docens:  et  ita  praefert  Leid. 
2.  Vide  etiam  infra.hoc  I.  ad  c.  34.  §  9. 
Quia  ex  factione  Tarquiniana  ut  es- 
sent  {id  quoque  enim  traditur)  parum 
creditum  sit]  Alii  rh  ut  non  habent. 
Restituo  qui  ex  fact.  Tarq.  esse  {id 
quoque  enim  traditur)  parum  creditum 
sit.  Ita  VIII.  18.  IMs.  codex,  Illud 
pervelim,  proditum  faiso  esse,  venenis 
absumtum,  quorum  mors  infamem  an- 
num  peslilentia  fecerit.  Klock.  qiiem 
etiam  vide  in  epist.  ad  Lipsinm, 
qnam  edidit  Burmannus  Syllog.  E- 
pist.  tom.  I.  p.  391.  Tarquiniana,  quod 
Riienaniis  damnavit,  superest  in  Voss. 
2.  Leid.  1.  Harl.  1.  Port.  Lipsiens. 
Gaertn.  et  Neap.  Latinii.  Tarquinia- 
ria  in  Hav.  Sed  Tarquinia  habent 
Voss.  1.  Leid.  2.  et  Hail.  2.  Omnia 
verba  hac,  quia  ex  factione,  Sfc.  credi- 
tum sit,  ab  Oxon.  B.  exsnlare,  auctor 
est  Ilearne.  Ceterum  qua  vitiosa 
editione,  ubi  ex  factione  Tarquiniana 
ut  essenl  invenit,  Klockins  iisus  f'ue- 
rit,  omiiino  iguoro  ;  nulla  enim  ea- 
rum,  quas  ego  inspexi,  rh  ut  exiiibet. 
Ipsa  Mediolan.  1505.  qua  usus  est, 
cnjusqiie  margini  codicis  sui  varias 
lectioues  aliaque  adscripsit,  pra-fert 
itidem  ex  factione  Tarquiniana  essent. 
Fateor  etiam,  me  non  adsequi,  qua 
ratione  hoc  loco  qui  ex  factione  Tar- 
quiniana esse  le>;i  voliurit,  aut  quis 
scnsus  in  verbis  ita  innuitatis  futurus 
sit.  Locus  omuino  sitnus  est,  nisi 
quod  cum  Hliriiano  scribeudum  sit, 
quia  ex  factione  Tarquinia  essent. 
'  Faclio  Tarcjuinia,'  ut  '  nomcn  Tar- 
quiiiium  '  I.  47.  '  I)ii  tc  pcnatcs  pa- 
Iriique,  et  palris  imago,  et  domus 
rcgia,  ct  in  domo  rcgulc  solium,  et 


T.    LIVII    HIST.    LIU.    II.    CAP.    18. 


()4:33 


nomen  Tarquiniiim  creat  vocatqiie 
regem,'  Non  vidil  Klockiiis,  qiiem- 
adinodtiin  voces  in  ortliiiem  leiligcu- 
ddj  siiif,  i(J(|iie  ci  iiiposuit.  Ita  ati- 
tein  constniemliiii)  :  nee  qiiibiis  con> 
siilibus  panini  creditiini  sit,  quia  ex 
factione  Tarqiiinirt  essent. 

^  5  Ajiud  velerrimos  tamen  auctores 
T.  Lariium  dlclulorevi]  Apud  vet.  tan- 
tityn  cditi  vett.  usque  ad  Aldum,  qui 
tamen  reposiiit.  Et  ita  onities  scripti. 
Vide  ad  iii.  40.  §  1.  Dcinde  Tatium 
Largium  Gaeitn.  T.  Largium  Flor. 
Voss.  anibo,  Leid.  1.  Harl.  nterque, 
Port.  Lipsiens.  et  Hav.  T.  Lnrgum 
Leid.  2.  Vide  sup.  boc  c.  ad  §  1. 

Sp.  Cassium  tnagistrum  e<iuituin'] 
'  Nam  cum  apud  veteies  dictatoribus 
ad  tempus  sninnia  potestas  credere- 
lur,  et  niagistros  e(iuitum  sibi  elige- 
rent,  qui  adsociati  participales  curas, 
at  niiiitics  gratia  secundam  post  eos 
potestateni  gererent,'  &c.  Ita  enini 
emendo  cap.  uiiicum  I),  de  Offic. 
Praef.  Pra?t.  quod  vulgo  corrnpte 
legitur.  Adde  1,  2.  §  18.  et  19.  D. 
de  Orig.  Jur.  Klock. 

Consulares  legcre :  ita  lexjubebat,  de 
dictature  creando  lata]  I'ighius  in  Ann. 
Rom.  ad  an.  cclii.  p.  81.  existimat, 
Liviiim  iioc  argumento,  non  M.  Vale- 
rium,  sed  T.  Lartium,  primum  dicta- 
torem  dictum  evicisse,  quod  Vale- 
rius nonduui  consularis  esset,  et  lex 
de  dictatore  creando  lata  consiila- 
rem  legi  juberet.  Similiter  Jensius 
de  Dictat.  Pop.  Rom.  c.  4.  Livium 
hoc  loco  testari  piitat,  lege,  qua;  de 
dictatore  creando  lata  est,  constitu- 
tum  fuisse,  ut  sive  consul  sive  consu- 
laris dictator  legeretur.  Verum  neu- 
truni  ex  verbis  Livii  effici  potest, 
nisi  pro  consuUires  legere  repouatur 
consularem  legere,  cui  emendatioui 
omnes  codd.  adversantur.  Conspi- 
rant  enim,  quotquot  vidi,  in  vulga- 
tam  lect.  nisi  quod  in  Voss.  2.  sit 
consulares  Ugi.  Neque  video,  quo  il- 
lud  legere  referendum  foret,  si  consu- 
larem reponendum  sit.     Contra  con- 


sulares accipio  casu  priino,  ut  illi  di- 
cantur  legisse  diclatorein  ;  ct  iude 
jam  arguuientum  petit  Livius,  cur 
Lartium  potius  consuliircni,  quam 
M'.  Valeriiuii,  qui  noiidum  consul  t'u- 
erai,  prin)um  dictatoreui  dictum  opi- 
netur,  quod  verosiinilius  sit,  consu- 
lares  sui  potius,  quam  inft'rioris  or- 
dinis,  virum  ad  banc  dignitatem 
evexisse.  Neque  obstat  liuio  opiui- 
oni,  (|uod  alias  semper  dictator  ab 
alterutro  consule,  vol  ab  uno  ex  tri- 
bunis  militum  consulari  potestatc, 
dictus  fuerit.  Caussa  enim,  qua: 
liodie  silentio  scriptoium  oblitcrata 
est,  fuisse  potuit,  cur  id  muneris  boc 
tempore  consularibus  datum  sit  ;  po- 
tuit etiam  Livius  in  ea  re  errasse  ; 
certe  aliter  rem  narrat  Dion.  Hal. 
Ant.  V.  p.  334.  et  seqq.  nisi  alios  auc- 
tores Dionysins,  alios  Livius  secuti 
fuerint.  Certe  Livium  credidisse, 
non  eo  modo,  quo  posttadici  consne- 
vit,  hoc  tempore  dictum  esse,  ex  ad- 
ditis  illis  verbis,  ita  lex  jubebat,  satis 
patet. 

§  G  Eo  magis  adducor,  nt  credum] 
Ego  magis  Leid.  'J.  contra  sensum  Li- 
vii, qui  tanto  magis,  primum  dicta- 
toreui fuisse  consularem,  se  credere 
dicit,  quod  lex  de  eo  creando  lata 
juberet,  ut  a  consularibus  legeretur. 
Similiter  supra  erratum  erat  in  eo- 
dem  cod.  i.  55.  §  8. 

Lartium,  qui  consularis  erat]  Lnmo 
si  primus  dictator,  nt  Livius  conten- 
dit,  boc  anno  creatus  est,  Lartius  non 
consularis,  sed  consul,  erat.  Vel  ita- 
que  sub  voce  'consularis'  couipre- 
lienditur  is,  qui  adliuc  consulatuni 
gerebat,  vel  error  boc  loco  admissus 
est,  sed  inveteratus,  et  qui  omnes 
codd.  obsedit.  Is  autem  emendabi- 
tur,  si  Icgamus  qui  cousul  erat:  ut 
menda  originem  babuerit  ex  compen- 
dio  scribendi,  cos,  vel  cons.  <|uo  et 
consul  et  consularis  indicatur  in  niem- 
branis  antiquis.  Vide  quae  dicentur 
ad  Epit.  Liv.  I.  lviii.  Dionysins  Ha- 
lic.  piimum  dictatorem  dictum  nar- 


6431 


NOTyE   VARIORUM   IN 


rat  triennio  post,  etquUlem  honorem 
conlatum  esse  in  eiinideni  T.  Larti- 
um.  Qnum  aiitem  eo  anno  secundum 
consul  esset,  et  consul  et  consularis 
eo  tempore  erat. 

Potius   quiun  M.   Valerium  Fusium 
Valesii  nepotem']  Aliam    lect.   e  vet. 
eruemus,   quas   sic  hal)et,    M.   Vale- 
rium, M.  Fusium,  Volesi  nepotem.  Scri- 
bo,  M.  Valerium  Marci  F.  M.  Voksi 
nq)otem.     Notuni  est  F.  filium  sia;ni- 
ficare.    Sic  rursus  1,  iii.  proxime  se- 
quentic.25. '  Cum  M.  Valerio,' inquit, 
'  Valerii  filio,  Volesi  nepote,  quaestor 
erat  T.  Quintius  Capitolinus.'    Porro 
quae  de  Furiis  et  Fusiis,  Valeriis  et 
Valesiis  ex  auctoritate  Fabii  Quinti- 
liani  solent  adferri,  non  puto  hie  ha- 
bere locum.  Rlien.      Hunc    piinium 
dictatorem  creatum  esse,  contra  at- 
que  tradit  Livius,  eundemque  Volusi, 
non  Volesi,  nepotem  fiiisse,  quemad- 
modum  etiam  scriptum  est  in  Capito- 
linis  lapidibus,  docet  Festus  1.  xiii. 
voc,  'Optima  lex,'  cujus  verba  sub- 
jungani,  partim  quia  vulgo  mendosa 
leguntur,   partim   etiam,   quia  digna 
sunt  quaj  reciteiitur:  inquit  autem  : 
'Optima   lex    cum    non-.inabatur   in 
magistro  populi  faciendo,  qui  vulgo 
dictator    appeliatur,  quam   plenissi> 
mum  posset,  jus  esse  significabalur. 
Ut  fuit  M.  Valerii  ftlarci  filii  Volusi 
nepotis,  ()ui  primus  magister  populi 
creatus  est :  postquam  vero  provo- 
catio  ab  eo  niagistratu  ad  populum 
data  est,  quae  antea  non  erat,  desi- 
tum  est  dici,  ut  optima  lege,  utpote 
imminuto  jure  posterionim  magistra- 
tuum.'     I'Lrravit  porro  Ulieiianus,  qui 
M.  Volesi  nepotem  correxit.  Nam  Vo- 
lusus  prxnoiuen  est  Valeriorum,  ita 
nt  Marcus  sit  supprvacaneum.  Siiion. 
I'rimum   aduotabo  scripturam  codd. 
Pall,  (juoruui  |>rinius  M.  Vnlerium  Fu- 
<mm   ]'olcsi   lupotcm.     At    I'al.  3.  M. 
Valerium  Fusium   Volesi  nepotem  :  se- 
cuudo   coucinit  Campanus.     l''x  tpii- 
bus  apparot,  quain  iVustra  fueril  cum 
Ulienauus,  erucns  e  suo  cod.  M.  Va- 


lerium Blare.  F.  M.  Volesi  nepotem, 
turn  Sigonius,  ex  lapidibus  Festo  re- 
ponere  satagens  Volusi.  Gebh.  M. 
Valerium  Fu/tum,  Volesi  Flor.  M'. 
Valerium  Fusium  Volesi  nepotem  Voss. 

1.  71/'.  Valerium  Fujium  Volesi  nepo- 
tem Harl.  1.  M.  Valerium  Fujium  Vo- 
lesi nepotem  Leid.  1.  et  Harl.  2.  M. 
Valerium  Fusum  Volesi  nepotem  Voss. 

2.  et  Leid.  2.  31.  Valerium  Fusium 
Volesi  nepotem  Portug.  Lipsiens.  et 
Gaertn.  M.  Valerium  Fusium  Valesii 
nepotem  Hav.  M.  Valerium  M.  F.  Fu- 
jium  Volesi    nepotem   Klockian.      In 

primis  edd.  constanter  vulgatum  est 
M.  vel  Marcum  Valerium  Fusium  Vo- 
lesi nepotem.  Postea  Froben.  1535. 
dedit  31.  Valerium,  3J,  Filium,  Volesi 
nepotem.  Quae  editio  quum  ex  mente 
Rhenani  emendata  sit,  ejusque  lectio- 
nes  passim  receperil,  suboriri  posset 
suspicio,  operarum  errore  in  notis 
ejus  scriptum  fuisse  31.  Volesi  nepo- 
tem, et  eo  magis,  quod  emendationeni 
firmet  altero  Livii  loco,  ubi  Volesi 
nepote,  non  31.  Volesi,  laudatur.  Ve- 
rum  pariter  31.  Volesi  jilium  ex  cod. 
suo  laudat  infra  cap.  30.  ubi  eadem 
Frobenii  cd.  praenomen  3Iarcum  etiam 
omisit.  Postea  Gruterus  in  ultimam 
ed.  reccpit  3Ianium  Valerium  31.  ji- 
lium Volesi  nepotem,  quod  recentiores 
omnes  retinuerunt.  Eamdem  lectio- 
ncm  etiam  veriorem  puto,  t«nn  <piod 
ita  vocelur  in  quibusdam  IMss.  quo- 
rum jam  lectioues  recensui,  turn 
etiaui  quod  ap.  Fest.  loc.  quern  Sigo- 
nius laudavit,  in  antiq.  edit,  constan- 
ter 3lani  Valerii  exstet.  Jam  autem 
sx'pius  quidou)  praMiomen  31unius  in- 
scitia  librarioruui  abiit  in  magis  no- 
tnm  3Jarcus.  Vide  ad  xxvii.  25.  §  2. 
sed  aut  numquam,  aut  rarius,  31arcu8 
in  3Jauius.  In  avi  etiam  nomine  Si- 
gonio  adsentiens  verius  ])ulo  Volusi 
nepotem.  Id  euim  persuadct  marnio- 
rum  Capitol,  nuctoritas  ct  iusuper 
Festi  loc.  laud.  Icnio,  cujus  anti« 
(piiorcs  cdil.  onincs  habeut  Volu.iuina: 
vil    Volusimr  gcntis,   pro   quo  rcctc 


T.    LiVIl    HIST.    LIR.    II.   CAP.    18. 


G433 


cinentlatiim  Vulusi  nepotis.  Vide  qnap 
olini  notavi  ad  Sil.  ii.  8.  Id  tameii 
invitis  omnibus  codd.  in  contcxtuni 
admittere  ausus  non  sum. 

Modcrntnrem  ct  maffistrum  consult' 
bus  adposititm]  Vide  Cic.  de  Finib. 
extreino  lib.  in.  Sen.  epist.  108.  et 
Festuni  in  '  Optima  lex.'  Kloclc.  Co- 
pulatlvani,  in  diiabus  postieniis  edd. 
oniissam,  nt  opinor,  lapsu  typonim, 
revocavi,quod  nee  a  patre  qnidqnam 
annotatum  inveniebam,  et  ipse  ex 
Flor.  S.  Marei  earn  adscripseram. 
Utiqne  liabes  boc  lib.c.23.  '  Ipsi  fii- 
tnri  arbitri  nioderatoresque  pnblici 
consilii.'  Et  cap.  33.  '  Huic  inter- 
pret! avbitroque  concordiae.'  Sic  'le- 
gati  oratoresqne,'  vel  '  Icgati  fecia- 
lesqne.'  Jac.  Gnm.  Copnlam  agnos- 
ciint  etiam  omnes,  qnos  adhibni, 
codd.  ncque  iilliim  Oxoniensinm  dis- 
sensum  Hearne  adnotavit.  Erroreni 
typograpliorum,  quem  in  paternis 
edd.  commissnni  fnisse  Jac.  Gron. 
notavit,  bona  fide  servavit  Donjatius. 
Praeterea  oppositum  Leid.  2.  qnomo- 
do,  vel  etiam  2m;)o,sJ<!/m,malebat  idem 
Donjat.  Qninctil.  Declam.  III.9.  'Ilia 
inposituR  roliibet  magister.'  At  ni- 
hil innto.  Nam  ita  '  adponere  cus- 
todem  '  saepissime  obcnrrit,  et  multis 
exemplis  ininstravit  Ocbb.  ad  Cornel. 
Nep.  in  Dion.  cap.  4.  Quibus  adde 
Sneton.  in  Tiber,  cap.  22.  '  Hnnc  tri- 
biinus  niilitnnr,  custos  adpositns,  oc- 
cidit.'  In  Aug.  cap.  48.  '  Nee  aliter 
universos,  quam  membra  partesque 
imperii,  curae  liabuit,  rectoreni  quo- 
que  solitus  adponere  aetate  parvis 
ant  mente  lapsis,  donee  adolescerent, 
aut  resipiscerent.'  In  Claud,  cap.  2. 
'  Din,  atque  etiam  post  tutelam  re- 
ceptam,  alieni  arbitrii  et  sub  papda- 
gogo  fuit,  (|uem  barbarum  et  olim 
superjumentarium,  ex  industria  sibi 
adpositum,  ut  se  quibuscumquc  de 
ca\issis  quam  saKvissime  coerceret, 
ipse  quodam  libello  conqueritnr.' 

§  7   Qui  si  viaxime  ex  cafamilia  Icgi 
dictatorcm  vcllenl]  Quia,  pro  71/1,  est 


in  Voss.  2.  quod  in  Harl.  2.  Gacrtn. 
et  Hav.  Sed  nibil  mutandiim.  Qui, 
nempe  consulares,  quorum  mentio 
praecessit.  Passim  hae  voces  qui  et 
quia,  ut  et  qui  et  quod,  notis  perscrip- 
tae,  ob  ductuum  .similitudinem  in 
Mss.  commutari  solent.  De  priori- 
bus  vide  ad  xxxvi.  33.  ^  5.  de  alte- 
ris  ad  ill.  58.  ^  7.  Praeterea  si  max. 
veil,  ex  ea /am.  legi  did.  Voss.  I.  et 
Leid.  2. 

31.  Valerium,  speclat<B  virlutis  con- 
sularem  virum]  Deest  liicef  particula, 
quae  inserenda  est  hoc  modo,  potius 
M.  Val.,  sped,  virt.  et  consul,  virum, 
Rlien.  Particulam  connectentem  ha- 
bent  omnes  nostri  prseter  unum  Leid. 
2.  in  quo  male  omittitur.  Primum 
autem  ab  illis  expuncta  esse  videtur, 
qui  per  earn  diversos  casus  minus 
recte  conjungi  existimabant :  adver- 
sus  quos  disputat  Sanctius  in  Miner- 
va HI.  14.  et  Jac.  Perizon.  ad  euni 
locum. 

^  8  3Iagnus  plebem  metus  incessit,  vt 
intentiores  essent  ad  dido  parendum] 
Lego  int.  esse  ad  dido  par.  nam  altera 
lectio,  Latina  quamvis,  sordet  Livio. 
Ms.  etiam  liabet  incessere ;  ut  omni- 
no  legendiim  sit,  mag.  pleb.  metus  in- 
cessere, int.  esse  ad  dido  par.  Kiock. 
Nostri  nihil  mutant,  nisi  quod  inces- 
sisset  prapferant  Leid.  1.  Lipsiens.  et 
Port.  Neque  caussam  video,  cur 
'magnus,  ut  essent,'  pro  '  tantus,  «t 
essent,'  vel  potius  pro  '  niagnns,  adeo 
ut  essent,'  Livio  sordere  debeat, 
quum  optimi  etiam  scriptores  ita  lo- 
qui  soliti  sint.  Vide  Bentl.  ad  Hor. 
Epist.  If.  2.  87.  Paullo  ante  videreiit, 
pro  viderunt.  Port. 

Qui  pari  potesiate  essent]  De  anxi- 
lio  adpeilandi  parem  potestatem  agit 
Scliuitingius  in  Dissertat.  de  Recu- 
satione  Judicis  c.  G.  ^  G.   Duk. 

Neque  enim,  Ifc.  alterius  auxiliuml 
Ad  alt.  aux.  addita  pncpositione, 
Voss.  1.  et  Leid.  2.    Sed  male. 

§  9  £0  mafcis,  quod  . . .  crediderant] 
Eo   magis,   quam   quod  . .  .  credidcrunt 


6430 


NOTiE    VARIORUM    IN 


Voss.  2.  Paullo  ante  Sab.  creatus 
etiam  Rom.  diet.  Hail.  2.  et  Lipsiens. 

§  10  Adokscentibus  darent,  respon- 
sum]  Et  responsum  Port.  Videtiir  li- 
brariiis  scribere  voluisse  est  respon- 
sum. Sed  nihil  novandutn.  Adules- 
cenlibus  Flor, 

§  1 1  PrcBstare  Sabini  (id  enim  postU' 
latum  erat)  in  animum  induxissenf] 
Antiq.  lectio,  prcestare  Sahinium,  id 
enim  postidatum.  Forte  legendum 
prcEstare  Sabini  turn  (id  enim  post,  erat) 
in  anim.  ind.  Rlien.  Membranae  Co- 
lon, et  Fuld,  non  liabent  ilia  Sabini 
tum,  videntiirque  profecta  ex  officina 
Beati  ;  qui  cum  in  Spirensi  sno  ex- 
emplar! reperisset,  ut  ait,  Sabinium, 
Sabini  tum  nobis  ex  eo  fecit  :  qui 
cedat  aliqiiando,  si  piidor,  plurinm 
et  optimee  notae  codicum  consensiii. 
Mod.  Diomedes  Gramm.  i.  4.  p.  3G2. 
notat,  '  praestare  '  ap.  Sail.  Hist.  iii. 
pro  prjebere  positiini,  cum  alias  sit, 
melius  esse  et  antecedere.  Locus 
Sallustii  hie  est:  'Per  Deos  inmor- 
tales  iilrnni  censetis  me  vicem  aprarii 
prsestare,  an  exercilum  sine  frumen- 
to  et  stipendio  habere  posse  ?'  Sic 
inf.  V.  32.  '  Stipendiniuqiip  ejus  anni 
cxercitui  praestarent.'  Ktoclc.  Recte 
reprehendit  Rlienanuni  Modius,  te- 
merarie  infercienteni  Sabini  tum  con- 
tra ouines  Mss.  certe  nostros  et  Cani- 
pani  ed.  Gcbh.  Verba  prastarc  Sab. 
id  enim  post,  erat  omittuntur  in  Harl. 
antiq.  sed  librarii  ncKJigentia,  cui  ilia 
omittendi  ansain  dedit  rov  erat  repe- 
titio.  Vide  similia  phira  rxempla  ad 
IX.  11.  ^  11.  Reliqui  codd.  quibus 
usus  sum,  nno  consensu  prccstare  Sa- 
bini, sine  rifi  turn,  quod  Froben.  an. 
1535.  ex  conjectiira  Hhenani  adopta- 
rat,  sed  jam  ante  Modiiini  Parisien- 
ses  ail.  1573.  omiseriint.  Ndiil  etiam 
ex  Oxoniensibiis  .snis  notat  Hearne. 
Quum  autcni  similiter  rh  tum  omisc- 
rit,  neque  is  earn  vor.  in  illis  repe- 
rissc  videtur. 

Tacitce  inducitv  iiuictum  annum  te- 
nuere]  Vet.  lib.  data-  indiuicc.   Qiiam- 


quam  libro  extreme  ait  c.  61.  *  Vel- 
ut  tacitis  induciis  quiete  ntrimqne 
snmpta.'  Sigon.  Probe  tacitce  indu- 
ctee, quod  flagitat  totus  contextus. 
Sigouins  tamen  nimium  credulus,  in- 
venta  lectione  dates  inducice,  pendet 
quid  seqnatur.  Eam.quamvis  exstet 
in  Pal.  2.  improbam  existimo.  Gebh. 
Dattp  inducice  Harl.  2.  Hav.  et  Hear- 
nii  Oxon.  B.  C.  et  L.  2.  tacitce  milicics 
Voss.  1.  et  Leid.  2.  Sed,  nihil  mn- 
tandum  esse,  recte  Gebliardus  mo- 
nuit.  Indicat  enim  Livius,  quamvis 
bellum  indicium  fuerit,  non  tamen  id 
extemplo  gestum  fuisse,  sed  utros- 
que  ab  armis  abstinuisse,  quasi  indu- 
ciae  forent,  in  quas  tamen  consensus 
non  est.  Inf.  xxm.  46.  '  Posternm 
diem  induciis  tacitis  sepeliendo  u- 
trimqne  caesos  in  acie  consumse- 
runt :'  ita  recte  Lipsius,  pro  induciis 
datis,  restituit  ex  suo  cod.  cui  nostri 
consentiunt.  'Velut  pactas  inducias' 
vocat  Tac.  Hist.  ii.  15.  '  Ac  velut 
pactis  induciis,  ne  hinc  classis,  inde 
eques  siibitam  forniidineni  inferrent, 
Vitelliani  retro  Antipolim,  Narbo- 
nensis  Galliae  municipiiim,  Otiioniani 
Albingaunum  inferioris  Ligurid?  re- 
vertere.'  Praeterea,  tacitct  induciceq; 
tum  annum  lenuere  Leid.  1.  Verum 
huic  codici,  qui  ex  alio,  unica  se- 
rie  exarato,  descriptus  videtur,  fre- 
quens  est,  culpa  inperitioris  libra- 
rii, lit  literas,  in  unum  vocabidum 
cogendas,  in  varias  voces  dividat, 
vel  contradividendasconjungat.  'An- 
nus quietus,'  ut  XXII.  21.  'Quietnm 
inde  fore  videbatur  reliquiun  apstatis 
tempus:'  contra  'annus  bellicosus;' 
de  quo  vide  Gron.  ad  vi.  6.  §  14.  Sed 
quiet,  animum  ten.  Voss.  2.  qui  error 
saepe  in  Mss.  obvius  est.  Vide  ad 
xxxii.  5.  §  2.  Deniquc  voces  trans- 
ponit  Harl.  quiet,  ann.  cons.  ten.  At 
ita  distinguendum  foret  Bell,  indic- 
ium ;  datce  inducice.  Quiet,  ann.  cons. 
I  en.  Ser.  Sulp.  ifc.  Sed  vulgatum 
j)ra\slat. 
Cap.  XIX.     ^  1  Coss.  Ser.  Sulpici- 


T.    LIVII    HIST.    LIK.    II.    CAP.    19. 


G437 


US,  M,  Manlius  Tullius]  Quidam  codd. 
pro  Serrio,    Servilio  tubebant  :    seel 
errant.   Serviiis  rnini  pranotiien  est, 
Serviliiis  nonifin.     Rursus  alii  Tullius 
miitaniiit  in  Tullus.     At  illos  refeilit 
Cic.  de   Claris  Orat.  c.  10.  iibi  mor- 
tiioriiiii    laiidatioiies  carpif.     '  Ut  si 
ego,'  inqnit,  '  n)e    a  M.  'riillio  esse 
dicerem,  qui  patricius  cum  Ser.  Siil- 
picio  consul  anno  decimo  post  exac- 
tos  reges  fuit.'  Glar.      Foede  erra- 
tum  est   in  altero   iioruni  consuUini 
noniinando:    est    enim    scribendum 
Ser.  Sulpicius,  1\J',  Tullius,  id  est,  I\la- 
nius  Tullius.     Hujus  leciionis  auctor 
est  Uionysins,  qui  inquit  1.  v.  p.  317. 
Sfpovios   '2ou\irlKtos,    Marios   TovWios 
Aiyyos.     Et  Cic.  in  Bruto,  qui  c.  16. 
ait,  .1/'.  TulUum  rum  Ser.  Sulpicio  con- 
sulem  fuisse  anno  x.  post  reges  ex- 
actos.     Quod   Glareanus    non    vidit. 
['  Glareanus  etiani  hos  consules  pro- 
didit   X.  anno.     Sed   illnd  M'.  cum 
apostroplio  non  vidit:  magnum  sci- 
licet erratum.     Sed,  qnaiso,   Cicero 
vocatus    estne    HJanius,   an    Marcus? 
Lege    verba    Ciceronis    diligentius  : 
non  enim  ad   solum   nomen   Tullius, 
sed  etiam  ad  prffiuomen  allusi.-se  vi- 
delur.']     3Jiinius   aiiiem    apud    anti- 
qnos  ita  scribebatur,  M'.  ut  in  Capi- 
tolinis    consulibus;     aut  ita,   31;   ut 
est  in  nunimis  argenteis  multis.quos 
cum  apud   alios,  turn   niaxiuie  apud 
patrem  tuuni,virum  clarissinium,  le- 
gi,  ut  M;  Sergius,    M;    Cordius.    Si- 
gon.     Pall,  tres   et  Camp.  Servilius. 
Sed  quibus  acriter  repugnant  Glarea- 
nus et  ipse  Dionysius.     Pra  terea  de 
alteriiis  consulis   nomine  contendunt 
idem  Glareanus  atque  Sigonius.  Quo- 
rum ille  pertendit  legendum  M.  Tul- 
lius ex  illo  Ciceronis  de  Claris  Orat. 
c.  16.'  Ut  si  ego  me  a  IVI.  Tnllio  esse 
dicerem,  qui  patricius  cum  Ser.  Sul- 
picio coUMil  anno  decimo  post  exac- 
tos  reges  fuit  :'  quia  pulabat  Cicc ro- 
nem  et  ad  prajnomen  et  ad   nomcn 
allusisse.     At  liic  restitat,  fa;de   er- 
ratum clamitans  in  nomine:  quippe 


scribendum  M\  Tullius,  id  est,  Maui- 
us  Tullius,  quia    Dionysius  v.  p.  317. 
Mdvios  TovWios  Aoyyos.     Horuni  coii- 
tentioui  intcr])ono  Mss.  Pall,  (piorum 
primus  M.  Mamilius  Tullus,  assenti- 
ente  Campano:  M.  31dilius  Tullus  se- 
cundus ;  tertius  M.  Manilius  Tullus: 
adeo  ut  utrumque   <Icceptum  facile 
niilii    persuadeam,  Gcbh.  Cons.   Ser- 
vilio   Supplicio    M.  3Ianlio  Trillo  ex- 
cerpta   mea   Voss.    1.     Sutpicius  31. 
3Iaulius  Tullus  Florent.     Cons.  Servio 
Supplicio  M.  flianlio    Tullo    Leid.   2. 
CuJisules  Servilius  Sulpicius  31.  3Iani' 
liu3  Tullus  Voss.  2.  Leid.  I.  et  Hav. 
Consules  Servilius  31.  3Ltnilius  Tullus 
Port.     Consules  Servilius  SubpUcibus 
31.  3Ianlius  Tullus  Harl.  1.     Cottsules 
Seriilius  Sulpicius,  31.  3Ianilius  Tul- 
lius   Lipsiens.  et   Gaertn.     Consules 
tenuere  (ut  fine  cap.  praced.  dictum) 
Servilius  Sulpicius  3Jarcus   3Ianillius 
Tullus    Harl.  2.      Ex    libb.    Hearnii 
Oxon.    Cons,  Servilius    Sulpicius  M. 
3Ianlius   Tullus  habet  cod.  B.     Cons. 
Servilius  Sulpicius  31.  3IaniUus  Tullius 
L.  1.    Cons.  Servius  Sulpicius  31.  3Ja- 
7iilius  Censorius  Tullius  N.     Cons.  Ser- 
vius Sulpicius  31.  3Janilius  Tullus  C. 
Sed,  quidquid  etiam  pra-ferant  varie 
aberrantes  librarii,priorpm  consulem 
Sirvium  vel    Ser.  Sulpicium,  alterunj 
3Ianium  vel  31'.  Tullium  dictum  fu- 
isse, et  ex  Dionys.  Halic.  et  ex  Cice- 
rone, quorum  viri  docti   looa  l;tuda- 
runt,   hodie  constat.     Vide  Pigli.  in 
Annal.   ad   a.  CCLIII.  p.  84.   et  Jac. 
Gron.  ad  Cic.  de  Clar.  Orator,  c.  16. 
Servius   et    Servilius  passim  conmiu- 
tanlur.    Vide  ad  Ep.  Liv.  lib.  i.xxii. 
Sa-pe  etiam  pro  Sulpicius  librarii  cor- 
ri'pte  dederunt  Supplicius.     Vide  ad 
III.  10.  §  5.  3Janlius  auteni,  Manilius, 
3Iatnilius,    et    similia    nionstia    nata 
sunt  ex   minus  coi;nito  libraiiis  prs- 
nomine  3Ianius.     Nullum  autem   eo- 
rum  ferendum  esse  vel  illud  Gebliar- 
dum  docere  potuisset,  quod  in  genti- 
bus  his  tognomcn  Tullus  fui  rit  inau- 
ditum.     Sed  nee  rb  Tullius,  quod  in 


6438 


NOTiE    VARIORUM    IN 


aliis  est,  tolerari  potest,  quoniam  du- 
aium  gentium  nomina,  certe  hoc 
tempore,  iu  homine  Romano  jnngi 
nequeant.  In  omnibus  autem  codd. 
eideni  consuli  Marci  prjenomen  da- 
tur,  turn  ne  pra^nomine  careret,  turn 
quod  proxime  ad  verum  Manius  ac- 
cederet.  Certe  cum  MarcKsin  codd. 
simplici  31,  notari  soleat,  virgnia  ei 
suprascripta  31.  in  Voss,  1.  non  ob- 
scure 31anii  vestigia  servat.  Passim 
autem  libraiios  minus  noto  przenomi- 
ni  RIanius  notissimum  3Iarcus  sub- 
stituisse  dicam  ad  xxvii.  25.  §  2.  An 
vero  periodus,  queraadmodum  Gron. 
existimavit,  concipienda  sit,  vehe- 
inenter  dui)ito.  Fateor  equidem,  Li- 
vium  rotuiidins  ita  scribeie  potuisse, 
si  voluisset ;  veium,  an  id  animi  ipsi 
fuerit,  illud  est,  quod  quaeritur.  Qui- 
busdam  in  locis  Gronovio,  qui  in  ora- 
lione  Liviana  simili  ratione  connec- 
tenda  nuiltus  est,  id  facile  largior, 
praesertim  si  vestigia  codd.  eo  du* 
cant.  Invitis  autem  libb.  ubique  ita 
emendare,  periculosiiis  puto,  quam 
lit  placere  possit.  Haud  absimilis 
huic  locus  infia  occurrit  c.  21.  '  Con- 
sules  Q.  Cloelius  et  T.  Lartius.  Inde 
A.  Semproniiis  et  M.  Mioucius:  his 
consuiibus  a;des  Saturno  dedicata. 
Saturnalia  institutus  festus  dies.  A. 
deindc  Postumius  et  T.  Virginius 
consules  facti.  Hoc  demum  anno,' 
«S:c.  Etiam  supra  c.  IC.  *  Consules 
M.  Valerius  P.  Postumius.  Eo  anno 
bene  pugnatum  cum  Sabinis :  con- 
sules triumpliarunt :'  ubi  facile  ora- 
tioni  alia  furma  induci  posset.  Vide 
quxdani  adliuc  loca  ibi  laudata.  Adde 
c.  51.  §  4.  Sed  adniodtim  similis  cx- 
stat  locus  infia  iv.  30.  '  Consules  L. 
Sergius  Fidcnas  iterum,  Hostus  Lu- 
cretius Tricipitinus.  Nihil  dignuni 
dictu  actum  iiis  consuiibus.  Sccuti 
eos  consules  A.  Cornelius  Cossns  T. 
Quinctius  I'cnnus  iterum.  Veientes 
in  agrum  liomaniim  cxc  iirsiones  fe- 
cere.'  Vesligiis  cnim  Gronovii  in- 
•istcns   etiam   hie   scribeuduui    esse 


conjicere  posset :  Consuiibus  L.  Ser- 
gio  Fidenute  iterum,  Hosto  Lucretio 
Tricipitino  nihil  digjiutn  dictu  actum. 
Secutis  eos  co7isulihusA.  Cornelio  Cosso, 
T,  Quinctio  Pernio  iterum,  Veientes,  ^c. 
Vide  etiam  ad  III.  22.  §  3.  Sinihilo- 
minus  Gronoviana  conjectura  pla- 
ceat,  adderem  tamen  vocem  consuii- 
bus circa  finem,  T.  JElndio  deinde  et 
C.  Vetusio  consuiibus  Fidena  obsessee. 
Earn  enim  servant  omnes  codd.  Li- 
vium  autem  eamdem  repetere  solere, 
Diodo  laudata  exempla  decent. 

Nihil  dignum  memoria  actum']  Pal. 
2.  memoria  egere.  Gebh.  Nihil  dig- 
num memoricB  Flor.  Nihil  dignum 
memoria  egere  Hav.  Si  integriores 
codd.  eam  scripturam  exliiberent, 
locus  ita  concipi  posset,  Cons.  Ser. 
Snip.  31'.  Tull.nihil  dignum  mem,  egere. 
T.  JEbutio  deinde  et  C.  Vetusio  con- 
suiibus Fid,  obs. 

T.  Ebutius  deinde]  Diplithongus  non 
negligenda  est,  quam  atfert  Dionysi- 
ns  1.  V.  p.  323.  Tiros  AlfiovTios.  Sigon. 
Tebutius  deinde  Port.  T.  Ebucius 
Flor.  et  Leid.  2.  qui  in  marg.  T.  Ve- 
tusius  adscriptum  pra^fert.  Titus  Eu- 
butius  Harl.  2.  Sed  T.  Ebutius  scri- 
bendum  per  diphthongum  ostendunt 
gentishujus  nunimi  aPatino  aliisque 
vulgati,  ostendunt  etiam  varii  lapidcs 
apud  Gruter.  Keinesium,  et  alios. 
Alibi  sajpe  Livio  restituit  Sigon. 
quern  vide  ad  iv.  II.  §  11.  xxxix.  9. 
§  2.  et  XLiv.  17.  §  5. 

Et  C.  Vetusius]  In  Vorniaciensi 
lib.  legitnr  et  C,  Vetusius,  Velurius, 
Vctirius.  Vide  diiigentiam  scriba?, 
qui  diversam  lect.  procul  dubio  seor- 
sim  adnotatam,in  contcxtum  meliore 
fide,  quam  judicio,  retulit.  lihcn. 
Pal.  1.  esse  sorius  Vetusius,  Pal.  3. 
et  Ccnsorius  Vetusius,  Gebh.  C.  Ve- 
tusius Velurius  Vetusius  Flor.  Copula 
et  ante  secundi  consulis  pracnomen 
dccst  in  Voss.  2.  Leid.  2.  et  Port. 
Vide  ad  h.  lib.  c.  17.  §  1.  Tnm  Caii 
|)ra!nominis  loro  Censorius  est  in 
Leid.  1.  Voss.  2.  Lipsicns.  Gaertn. 


T.   LIVII    HIST.    Lin.    II.   CAP.  19. 


6439 


Port,  et  Hearnii  Oxon.  L.  2.  et  C. 
Publii  prajnominc  vocat  Pijrliius  in 
Aiinal.  ad  an.  ccmv.  p.  85.  addens 
caiissam,  qood  in  iliiid  consentiant 
Diouys.  V.  p.  323.  et  Pint,  in  Poplic. 
p.  103.  Reliqiii  tainen  codd.  in  Cuius 
conspiiant.  Et  Plntarclio  quideni 
riouTrAios  Overoipios,  sed  jirinius  qiiaj- 
stor  a  Valerio  Piiblicola  cieatns,  non 
consnl,  nieinoratur  :  nt  dubinni  sit, 
an  Dion,  et  Pint,  eunideni  indicave- 
rint.  Qiiare  a  vulgato  recedeiulnm 
non  puto.  Tandem  Venusius  Gaerin. 
Vefusius  Voss.  1.  et  Leid.  2.  Vetiirius 
Voss.  2.  Et  ita  nomcn  profernnt 
Dion,  non  niodo  et  Pint,  scd  etiain 
ipse  Livius  sa;pissime.  Veruni  qiiem- 
admodiim  Fusius  olim  a  Romanis  di- 
cebatiir,  qui  postea  dictns  est  Furius, 
ita  et  Vetusius  adpellabatiir,  qui 
deinde  Veluritts.  Idque  Liv.  hoc  lo- 
co servavit,  nt  et  infra  c.  28.  Vide 
etiani  ad  c.  30.  §  9.  et  ad  c.  31.  §  8. 

^  3  Aurelius  Postumius  dictator'] 
Omnia  Livii  e\e.m[)\dr\a  Aurelius  Post- 
humius  babent,  pro  eo,  qui  ad  Re- 
gillum  lacum  Latinos  vicit,  Diony- 
sius  et  alii  Avium  Posthumium,  non 
Aurelium  P.  scribunt.  Subell.  Pall. 
Camp.  Aurelius  Postumius.  GebUard. 
Aurelius  Postumus  habetVoss.  1.  Au- 
relius Postumius  Leid.  anibo,  Port. 
Klockian.  Lipsiens.  Gaertn.  et  Hear- 
uii  Oxon.  N.  C.  et  L.  2.  Reliqui 
servant  A.  Postumius.  Et  ita  trien- 
iiio  post  consul  constanter  ab  omni- 
bus nostris  vocaturc.  21.  Saepe  au- 
tem  Aurelius  et  Aulus  permutantur  in 
Mss.  Vide  ad  Epit.  Liv.  lib.  lxxiv. 

Magnis  copiis  jieditum  equitumque 
profecii]  3Iagnis  copiis  peditumque  e- 
quitumque  Port,  a  m.  pr.  7nagnis  co- 
piis peditum  equitum  Harl.  2.  magnis 
copiis  equitum  peditumque  Voss.  2. 
Vide  ad  xxvii.  13.  §  9.  Potius  Li- 
vius  peditum  equitumque  dixisse  vidc- 
tur,  qnam  equitum  peditumque,  ut  ita 
vocem  equitum,  t]\yA^  modo  priccesse- 
rat,  quantum  posset,  removeret,  ne 
proxiraiore    loco   repetita    ingratior 


auribus  accidcret.  Mox  concurrerunt , 
pro  ohcurrerunt ,  Hav.  a  m.  pr. 

^  4  Sustirteri  ira  non  poluit,  quin 
extemplo  confiigerent]  Virdoctus,  cu- 
jus  ernditioni  ct  ingeuio  pliirimum 
tribuo,  existimabat,  vocem  ira.  delen- 
dam,  ac  l<'{;fiidnm  esse  susliyieri  non 
poluit:  eodem  modo,  (|uo  Livius  sa;- 
pius  dixit  '  sisti  non  potuit :'  de  qua 
locutione  agit  Gron.  ad  iv.  12.  §  9. 
('onfido  tanien,  ipsum,  qua  est  liuma- 
nitate,  non  aegre  laturum,  si  me  in 
alia  omnia  abire,  et  reccpta;  lectioni, 
(|uam  constans  omnium  codd.  con- 
sensus defendit,  adh;rrere  profitear: 
ut  hoc  loco  ira  non  potuit  sustineri,  ita 
alibi  'vis,'  'inpetus  non  potuit  sus- 
tineri.'  ii.  47.  'Sustineri  deinde  vis 
nequit.'  xxviii.  13.  '  Postquam  acri- 
ns  ultimis  incidebat  Romanus,  neque 
sustineri  inpetus  poterat.'  c.  15. 
'  Quum  eo  ipso  acrius,ubi  inclinatani 
.sensere  rem,  victores  se  undique  in- 
vcherent,  nee  facile  inpetus  sustineri 
posset.' 

§  5  Gravi2isatqueatrociusfuit]Pa\]. 
et  atrocius.  Gcbh.  Et  atrocius  fuit 
etiam  Voss.  2.  Harl.  2.  Port.  Hav. 
Lipsiens.  et  Gaertn.  Paullo  ante 
Ergo  et  prcel.  pro  etiam  et  prcrl.  Lip- 
siens. et  alion,  id  est  aliquando,  pro 
aliquanlo,  Gaertn.  Qui  error  facile 
nasci  potest  ex  verbi  praeeuntis  pra- 
va  pronunciatione. 

Sed  suismet  ipsis  corporibus  dimican- 
tcs]  Scribo  suismet  ipsi:  et  semper 
ha-c  duo  diversis  ita  casibus  posuisse 
Livium  existinio,  quoties  oratio  pa- 
teretur.  Sic  sup.  c.  9.  '  Nee  hostes 
modo  timebant,  sed  suosmet  ipsi 
civrs:'  quod  c  Rhenani  lib.  restitu- 
tum  male  sollicitat  e  malo  suo  Sigo- 
nius.  Inf.  c.  12.  '  Ad  bella  externa 
prope  supererant  vires,  abutebaiitur- 
que  iis  inter  semet  ipsi  certando.'  c. 
44.  '  TEternasqueopes  esse  Romanas, 
nisi  inter  semet  ipsi  scdiiionibus  sa;- 
viant.'  Sic  Andr.  Bechar.  Ascens. 
Mogunt.  MI.  50. '  A  cujus  crudelilate 
vosmet    ipsi    armis    viudicavistis : ' 


6440 


NOTiE    VARIORUM  IN 


quod  iterum  male  sollicilat  Sigonia- 
nus.  c.  61.  'Sibiiuet  ipsos  vicliiros, 
non  ut  deceniviroiuni  victores  prae- 
ininm  essent.'  vii.  35.  '  Eniiiipendo 
hinc  vosniet  ipsi  servate.'  Hjec  cur 
ila  malim,  si  causaru  qnasras,  tot  oc- 
current  emenipla,  ut  aunotare  t<pdio 
sit  fnturum.  Habe  tauten  hoc  lib. 
c.  12.  '  Ne  ignorando  irgeni  semet 
ipse  aperiret,  quis  esvet.'  v.  45. 
'  Conipiessique  ab  Caedicio  centuri- 
one,  quern  sibimet  ipsi  prsefecerant.' 
VIII.  26.  '  In  tenebris  et  multitudine 
semet  ipsa  impediente.'  J.  F.  Gron. 
Ubique  apud  optimi  aevi  scriptures 
receptissimum  est,  ut  pronomen  ipse, 
alteri  pra;nomini  additum,  ab  eo  casu 
differat ;  eaque  ratio  ioquendi  postea 
neglecta  est,  et  praesertim  indoctis 
posteiiorum  temporum  librariis  fer- 
me  iucognita  evasit,  unde  passim  ex 
Mss.  haec  linguee  Latinae  elegantia 
sublata,  et  iocutio,  proba  quidem, 
at  trita  niagis  et  vulgaris,  ei  substi- 
tuia  est;  licet  nonnulla  loca  siiit, 
quae  manus  scribaruiii  coutaininatas 
evaserint.  Talia  in  Livio  niuita  ad- 
buc,  qui  in  priniis  ita  loqui  aiuavit, 
su(>ersunt.  Ut  iii.  35.  '  Ars  haec  erat, 
ne  semet  ipse  crearp  posset.'  iv.  51. 
'  Summa  moderatione  ac  lenitate  per 
paucorum  suppbciuni,  quos  sibimet 
ipsos  consc-issc  mortem  satis  creditum 
est,  transacta  re.'  v.  23.  'Tandem 
eo  decursum  est,  ut  qui  se  domum- 
que  rcligione  exsolvere  vellet,  quuni 
sibimet  ipse  praedain  <i<stiiiiasset  su- 
airi,  det-uma-  preliiim  partis  in  pub- 
licum deferiet.'  vi.  35.  '  In  prai^sen- 
tia  tribunos  plebis  Tieii  placuit,  quo 
in  magistratu  sibimet  ipsi  viain  ad 
ceteros  bonorcs  aperircnt.'  xi.v.  5. 
'  Si  committere  se  judicio  non  attde- 
ret,  liljerarel  rcligione  IcmplntH,  ac 
sibimet  i|)sc  consuleref.'  Kt  eod.  cap. 
'  Ut  renimciarct  po|)ulo,  Kiiandrum 
sibi  ipsuiii  mortem  conscivisse.'  Et  c. 
44. '  IMire  la-tum  et  ea  benignilate  in 
se  po|>uli  Koniani  regem  fuissc  fe- 
runt,  munera  tibi  ipsum  emiise.'  His 


omnibus,  et  quae  plurima  congeri 
possent,  locis  et  in  scriptis  et  in  edi- 
tis  constanter  ca  lectio  servatur.  At 
alia  supersunt  niulta,  ubi  codd.  par- 
tim  a  se,  paitim  ab  edd.  in  diversa 
abeunt,  eorumque  nonnulli  liuic,  non- 
nulli  alteri  lectioni  favent.  Ejus  ge- 
neris sunt  IV.  35. '  Quod  admiratione 
eorum,  quos  adisset,  stupens  in  aeter- 
no  se  ipsa  teneret  servitio.'  xxii. 
67.  '  Altera  sub  terram,  lit  mos  est, 
ad  portam  Collinam  necata  fuerat, 
altera  sibimet  ipsa  mortem  conscive- 
rat.'  X.  28.  'Inferensque  se  ipse  in- 
festis  telis  est  interfectus.'  xxiv.  5. 
'  Traditusque  Andranodoro  torquen- 
dus,  de  se  ipse  baud  ciinctanter  fas- 
sus,  conscios  celabat.'  xxxviii.  66. 
'  Increpando,  quod  degenerarit  tan- 
tum  a  se  ipse.'  xxxix.  39.  'Hens 
absens,  citatus,  voluntarium  non  si- 
bimet ipse  solum,  sed  etiam  funeri 
suo  exsilium  indixit.'  Epit.  Liv.  lib. 
cxxxiii.  '  In  ultima  rerum  despera- 
tione,  pra?cipue  occisje  Cleopatrae 
falso  rtimore  inpiilsus,  se  ipse  inter- 
focit.'  Omnibus  bis  locis  ita,  ut  lau- 
davi,  viilgo  ediiimi  exstat,  eamque 
eliam,  licet  varient  codd.  vel  vetus- 
tissitii*  edd.  veriorem  scripturam 
esse  existinio.  Eamdem  eliam  ex 
auctoritate  Mss.  revocandam  puto 
XXXIV.  17.  <  Quam  rem  adeo  spgre 
passi,  ut  miiiti  mortem  sibimet  ipsi 
consciscerent."  Laudo  etiam  consi- 
lium viroriim  doctorun),  qui  pra;eun- 
tibus  codd.  vett.  banc  leciionem  Li- 
vio vindicarunt,  ut  Riienaui  ad  xxvii. 
3.  §  1*.  et  J.  F.  Gronovii  ad  Liv.  xxi. 
14.  §  1.  XXIX.  7.  (j  9.  et  c.  36.  ^  12. 
et  XXX.  30.  ^  24.  Venim  non  feren- 
diini  et  mali  exempli  esse  censeo, 
si  Livium  ubique,  etiam  invitis  Mss. 
vel  excusis  libb.  in  banc  f'ormulam 
cogeremus,  (|uuin  altera  Ioquendi  ra- 
tio, licet  vulgi  ii-iu  magis  iiita,  nihil 
contincat,  quod  riiltiori  Latio  vitio 
vcrti  possit.  Conspirautibtis  itaquc 
codd.  manii  et  lypis  dcsciiptis  in  vtil- 
gatiorcm  locutionem,  eaiu  etiam  par- 


T.    MVII    HIST.    Llli.    II.    CAP.    19. 


G441 


tim  rctiiiendam,  paitim,  iibi  viri  doc-  Flor.   Voss.  ntroqiie,  Leid.   Mtior|iie, 

\i   cam    ox    iiigeiiio    imitaie   coiiati  Hail,  antiq.  Hav.  et  Hearuii  Oxoii. 

sunt,  adversiis  eoiiini  coiijcctiiras  de-  L.   2.  et  C.    (tut  hac  ant  ex  ilia  ncic 

fendcndain  cxistiiiiavi.     Ita  lioc  lib.  I'ort.   aid  ex  line,  aiti  cr  ilia  acie  liar] . 

C.  42.  '  Abiitidjantiirque  iis  inter  se-  2.    aitl  hue  aui  ilia  acie  (idcni\.     Iliac, 

met  ipsos  certando.'    iii.  Gl.  '  Sibi-  sed  adverbiaiitor,  ntiiur  Liv.  x.  27. 

met  ipsis  victiiros,  non  iit  dcceiii  vi-  *  Iliac  fiiga,  inqiiit,  et  ca-des  verlit, 

roi'iiin    victores     piaMiiiiiin     essciit.'  nbi    sacram    Diainu   ferain  jaceiiteiii 

VIII.  25.  '  Velut  capti  a  siiisniet  ipsis  vidotis.     Ilitic  victor  ]\Iartins  lupus," 

j)ra'sidiis  indigna  jam  liberis  (pioqiie  &c.  iliac  qiiidcm  i)ro  pronomiiie '  ilia' 

ac  coi'jiigibus,  et  quae  captaruu)  ur-  obcnrrere  iiovi  apud  I'laut.  in  Am- 

bium    extrema     sunt,    patiebantur.'  pliitr.  ii.  2.   180.  '  Quid  iliac  imjju- 

X.  40.  '  Qui  auspicio  adest,  si  quid  dente  audacius  ?'     Std  an  Livio,    et 

falsi  nnnciat,  in  scmet  ipsum  religi-  seculo,  quo  is  vixcrit,  id  digiium  sit, 

oncni  recipit.'     xxxiii.  12.  '  Ad  ba;c  videat,    qui    i)rimus    rccepit.     Kgo 

(iuinctius   negare,  /Etolos  ant  moris  Mss.  adharrndum  non  dubito.     l)e 

liomanorum  niemores,  aut  sibi  ipsis  priEpositionc  in  sedem  mcdiam  tra- 

convenieutem     sententiam    dixisse.'  jecta  vide  inox  hoc  cap.  §  8. 

XXXIX.  39.  '  Ingens  certamen  tribu-  §  0  Prima  in  acie  suos  adlwrtantem 

nis  et  inter  se  ipsos  et  cum  consule  instrueittemque]    Pall,  suns  horlanlem. 

fiiit.'     His    omnibus,    inquani,    locis  Gebli.      Uorlantem    etiam   Voss.    2. 

adeoque  illo  etiam,  (juem  pra2  mani-  Leid.    1.    Harl.    2.    Port.    Lij)siens, 

bus  habemns,  ubi  Clericus  audacter  Gaertn.  et  Haverk.    Sail,  in  Jug.  c. 

conjccturam  Gronovii,  non  pra-moni-  49.  '  Pauca  pro  tempore  militcs  Iior- 

to  lectore,  in  contextuin  recepit,  vul-  talus,  aciem,sicuti  instruxerat,trans- 

gatam  lect.  servandam  jiidico,  id(|uc  vorsis    principiis    in   plana  dediicit.' 

non  aliam  ob  caussani,  quam  quoniam  Justin,  ii.  4. '  Hortatur  comites,frns- 

suadeanl  libri  Mss.  et  sanior  criticus.  traque  et  Ponii  sinum  et  Asiam  edo- 

(iuare  si  codd.  produci  queant,  qui  tuitam   esse   dicit;'    ubi  vid.  Gra;v. 

his  etiam    locis    alteram   leclionem  Acadcmia^    Trajectinac    olim   jjra-ci- 

firment,    iis    vel   primus  consentirc  puum    decus    ac    praesidium.     Ipse 

paratus    sum,   quod    non  verosimile  Liv.    ix.  22.   '  Orando  liortandoque 

videatur,  librariorum  indoctum  genus  equites    pru;lium    integravit.'    xxix. 

cruditiorcm  et  miniu  cognitam  locii  11.  '  Ut  turbatos  hostium  ordines  et 

tionem  notiori  substituisse.     Eadein  trepidationem  pavoremque  et  fluctu- 

fcre    niihi    sentiunt   Burmannus    ad  antia  viderunt  signa,liortantnr,  orant 

Nason.  Met.  x.  523.  et  Phacdri  iii.  milites,  ut  perciilsos  invadant.'     Si- 

18.  3.     Duk.  ad  Flori  in.  18.  §  7.  ct  militer  in  venatione  '  bortari  canes,' 

Cort.  ad  Sail.  Cat.  c.  20.  §  6.  et  quos  de  quo  vide  Ulit.  ad  Nemcs.  Cyneg. 

ipsi  laudarunt.     Idem  antem  non  in  lOG.  ct  Burni.  ad  Mason.  I-pist.  Her, 

Livio  solo,  sed  ct  aliis  omnibus  ele-  iv.  41.  et  Met.  in.  242.     Vernm  nee 

"antioris  levi  scriptoribus,  etiam  ipso  altorum  adhorlamcm  damno. 

Cicerone,  observandum  arbitror.  Tarqinnius  Siiperbits,  qiiamquani  jam 

Nee  qnisquam   proccrum  fcrmc  aut  atate  et  riribus  erat  gravior}  Rnrsus 

hac  ant  iliac  ex  acie  sine  vulnere'\    Ita  Trpoe-jmrXiiTTft    Liviiis  ;    sed     frustra. 

primum  editum  fuit  in  postreiuaGru-  Nam    Dionysius   vi.   p.   319.   nrgat, 

leri ;  eamque  lect.  omnes,  qiias  vidi,  parrntem  Tarquiniimi  iiiiic  adfuisse 

i-ecentiores,  sola  Doujatianaexcepta,  pngna\   quippc  jam  nonagcnariuni  ; 

servant.     At  omnes   priorcs   liabcnt  filiuni  autom  Tilimi   rum    dictatore 

aut  hac  nul  ilia  ex  acie.      Et  ita  est  in  c.ingnssum,  Scxlum  etiam  liac  piig- 

Deliili.el  V'ar.  etas.                     Lit  ins,  18  K 


6442 


NOT/E    VARIORUM    IN 


na  occisum,  qiiem  Gabiis  periisse  Li- 
vius  ad  fiiiein  lib.  i.  scriptum  reliqiiit. 
Hoc  in  loco  Livius  Tarquinii  filii 
nomen  oniisit,  ut  variatiini  in  histo- 
ria  hie  non  dubitem.  Glar.  De  locu- 
tione  '  aetate  et  viribus  gravis  '  vide 
ad  XL.  42.  §  12.  Tiansposilis  etiam 
vocabulis  Suii.  Tarq.  Gaerln. 

Equuin  infestus  admisil]  '  Eqnum 
admittere'  exponit  Budaeus  Annot. 
Poster,  in  Pandect,  in  princ.  p.  m. 
8.  conscendere  eqniim.  .Sed  limnani 
quid  passns  est  vir  niagnus.  Signi- 
ficat  aiitein  celeii  ciirsii  eqnnin  in 
aliqueni  inniittere,  vel  concitare.  Os- 
tendit  boc  Vai.  Max.  (jiii  banc  locn- 
tioneni  ita  interpietatiir  v.  6.  ex.  5. 
'  Caput  smim  '  (Ueciiis)  '  pro  reipuii- 
licae  salute  devovit,  ac  protinus  con- 
citato  equo  in  hostiuin  agnien,  patiiie 
saluteni,  sibi  mortem  qua;rens,  inru- 
pit.'  Confer  cum  loco  Cic.  de  Fiiiib. 
II.  19.  '  Nuni  etiam  P.  Decius,  cum 
se  devoveret,  et  equo  admisso  in 
niediam  aciem  Latinorum  innieret.' 
Vide  H.  IMagiiim  V' ar.  Lcct.  i.  7.  et 
Fr.  Flor.  Sabin.  Lect.  Subsec.  ii.  8. 
Htcc  ad  maigineni  Livii  adnotarat 
olim  Scberpezeelius.  '  Admittere  e- 
quiim  '  pro  concitare,  inniittere,  uti- 
tur  etiam  Liv.  xxv.  19. '  Signum  equi- 
tibus  datum  est,  nt  in  liostem  admit- 
terent  equos  :'  ubi '  admittere  eqnum  ' 
pro  conscendere  capi  nequit,  nisi  si- 
inul  statuatur,  equitcs  iu  aciem  educ- 
to8  eqnis  adstitisse,  eos(|ue  lum  de- 
inu.'n  cunscendisse,  quuu)  in  iidstem 
procursnii  essent.  Kadcm  lociitiunc 
ntiiur  Ovid.  q\i0(|ue  E|)ist.  Ileroid. 
1.  3G. '  Et  lacer  admissos  tcrruit  Hec- 
tor equos.'  Ubi  respicienda  qux 
viri  docti  notarunt:  ct  Trist.  El.  iii. 
5.  5.3.  '  Hunc  ntinam  nitidi  solis 
pra>nunciu8  ortiim  Adferat  admisso 
Lucifer  albus  equo.' 

Icliifi(iue  nb  latere,  concursu]  A  la- 
tere Voss.  1.  Leid.  2.  et  (iaiMln.  Si- 
militer etiam  olim  edebntur  :  pro 
quo  Aldus  ah  latere  siibHtitiiit,  cun- 
ciueiiiibus  rcliquis  codd.     Prai^tcreu 


aceeptus,  pro  reccptus,  Gaertn. 

§  7  Et  ud  alteruin  curnu  JEbutius] 
Ex  allero  coi'nu  Harl.  2.  Sed  vulga- 
tnra  elegantius  est,  ac  merito  praefe- 
rendum.  Ad  allerum  eornu  est  in 
altero,  apud  alterum  cornu.  Inf.  vir. 
7.  '  Neque  segnius  ad  liostes  belluni 
adparatur:'  ubi  plura  vide.  Et  alte- 
rum cornu,  expuucta  pr<iepositioue, 
exbibet  Gaerln. 

§  8  Tantaqite  vis  infestis  venientium 
hasfis/iiit]  Pall.  1.  et  3.  invenientium. 
Gebli.  Loco  non  moveo.  Tamen, 
quia  proxime  przecedit  venieiis,  duo 
Pall,  invenieniium  ;  fortassis  fuerit 
invehentium.  Subandi  se,  qualibus  de 
nonnullis  Observ.  ii.  7.  Sed  et  '  ve- 
liens,'  qui  vebitnr.  xxii.  49.  '  Quum 
praeterveliens  equo  sedentem  in  saxo 
crnore  oppletnm  consulem  vidisset.' 
Et  'vectores'  Petronio  epibatae,  qui 
navibus  vebuntur.  Justin,  xi.  7. 
*  Plaustrum,  quo  vehenti  regnnm  de- 
latuni  fuerat.'  Cic.  de  Nat.  Deor.  i. 
28.  '  Qualis  ille  maritimus  Triton  pin- 
gitur,  natantibus  invebens  beliuis, 
adjunctis  l)un;ano  corpori.'  ,7.  F. 
GroH,  Tantaque  vis  inftslis  ven.  equis 
ftiit  Leid.  2.  tantaque  vis  in  ven.  hastis 
fuit  Voss.  2.  tantaque  vis  infestis  inve- 
nientium hastis  J'uit  Leid.  I.  et  Lip- 
siens.  qualis  Palalinorum  Mss.  lectio 
Gronovio  invehentium  conjiciendi  an- 
sam  dedit.  lla  '  vebens,'  pro  vectus, 
Livius,  (sed  forte  Andronicus,  nou 
vero  bistoricus,  ut  credidit  vir  doc- 
tiis,  qui  indiccm  scriptorum  in  Pnt- 
scliii  grammaticis  laiidatonim  diges- 
sit)  ap.  Sosip.  Cliai  is.  liistit.  Gramm. 
II.  p.  178.  '  Ibi  manens  sedcto,  doni- 
cum  videbis  mc  carpento  vebentem 
donuim  venisse.'  Cic.  in  Brut.  c.  97. 
'  Cujus  in  adolcsceutiam,  per  niedi- 
as  laudes  quasi  quadrigis  vebentem 
transversa  incurrit  miscra  fortuna 
rcipuhiicd.'.'  '  Invebere  se'  Liv.  dixit 
XI,.  39.  '  Invebcbant  se  bostes,  et  in 
parlibiis  extremis  jam  pngnabatur  :' 
ubi  alia  vide  exempla.  Ego  tamen 
hoc  loco  nihil  nuitundum  puto,  nisi 


T.  Livu  rnsT.  Lin.  ir.  c\v.  19, 


6443 


forte  quis  cxislimet,  pro  iiivenlcnliitm 
divisis  vocibiis  scribciidiiin  esse  in 
reriientiuni.  Ut  ita  vociila  in  caussii 
fiierit,  ctir  vox  pi  srccd.  ab  eadem  syl- 
laba  incipiens,  in  Voss.  2,  negliffentia 
librarii  pra?teiniissa  fiiPiit.  Infcslis 
in  hasiis  piapposilioiie  media  inter 
adjcctivuin  et  substaiitiviini,  quod 
Livio  tVeqiiens  est.  Sup.  in  I'ratat. 
*  Ut  me  a  consijcotn  niaioniiii,  qna; 
nostra  tot  per  annos  vidit  atas,  aver- 
tani.'  Cap.  pra?c.  '  I'arvaipieex  re  ad 
rebellionem  spectare  res  videbatur.' 
Hoc  cap.  '  Nee  (piisqiiani  proceniin 
fernie  iiac  ant  ilia  ex  acie  sine  vuine- 
re  excessit.'  Adhiic  eod.  cap.  '  la 
Postnmiiini,  prima  in  acie  suos  ad- 
hortantem  instrnentemqiie  Tarqiiini- 
us  Superbns  ecpuun  inlestiis  admi- 
sit.'  c.  23.  '  Ma^no  cum  pericnlo 
siio,  qui  forte  Patriim  in  foro  crant, 
in  eain  turbani  incideiunt.'  Vide 
etiam  ad  c.  2G.  Cap.  47.  '  Ut  al- 
tero  in  cornu  Q.  Fabinni,  sic  in 
Iioc  ipsnni  consuleni  IManliiun  inpi' 
gre  miiites  seculi  sunt.'  c.  48. 
'  Aliqna  ex  parte  inclioata  concor- 
diaj  spe.'  iii.  8.  '  Victor  consul,  in 
genti  praeda  potitns,  eadem  in  sta- 
liva  rediit.'  c.27.  '  Arinati  cum  ciba- 
riis  in  dies  quinque  ooctis  vailiscjue 
•kiodenis  ante  soils  occasnm  Martio 
in  campo  adesseut.'  c.  58.  '  Regilium 
antiqnam  in  patriam  se  contnlerat.' 
IV.  14.  '  Orare,  nt  opem  sibi  ultimo 
in  discrimine  torrent.'  xxv.  1.  '  Tan- 
ta  religio,  et  ea  magna  ox  |)artc  ex- 
terna, civitatem  incessit.'  Eodem 
cap.  '  Ut  minores  per  magistratus 
sedaretur:'  et  alibi  passim.  Neque 
illud  venienlium  niutaiidi  logitimuni 
satis  prtctextum  (ironoviodare  potu- 
it,  quod  niodo  vox  veniens  pracesse- 
rit.  Vide  ad  i.  3.  ^  9.  iVIox,  addita 
copulante  particiila,  el  Mamiliu  pectus 
Voss.  1.  et  Laid.  2.  pectus  lyanilio 
Harl.2.  ;)t'c/u.s  Mamiliv  Lipsiens.  qua- 
si ilia  positio  recpiirerotur,  quod  prac- 
cesserit  brachium  JEbulio.  Sed  nihil 
muto. 


§  9  llunc  quidem  in  secundtitn  ucicni 
Lalini  recrpere]  Itccijure  Poit.  ut 
oratio  per  inlinitivum  iHeiatur.  Sed 
niiiil  ob  aliorum  dissensnm  mutandum 
existimo. 

§  10  Niliil  ileterritus  rulnere  prwU- 
wm  ciV<]  Pal.  l.bcllum.  Gebli.  Pari- 
tcr  Voss.  2.  >Sa<pins  has  voces  com- 
niutarunt  librarii.  Vide  ad  Liv.  iii. 
Gi.  §  2. 

Acccrsit  cnhortem  exsutum  Romnrtn- 
runi]  Pall,  duo  urcessit.  Et  sic  fiiit  iu 
Pal.  3.  Inf.  III.  72.  '  Patrum  primo- 
rts  aicessunt  :'  ut  liabent  Mss.  Pall. 
Lib.  IV.  c.  2.  habent  onines  Pali. 
'  cum  hostcs  tantum  nou  arcesserint.' 
Ita  (|uo<|ue  emendavi  a  in,  20.  Gebh. 
Stat  fere  apud  eruditos,  '  acccrsere' 
vcrbum  niliili  esse,  posteriori  xvo  ex 
librariorum  ignorautia  natum,  ejns- 
que  loco  semper  Optimo  secnlo  scrip- 
tuui  fiiisse  arcesscre.  ^'ide  Vossiunr 
Gramm.  i.  43.  et  Etymol.  Ling.  Lat. 
in  voce  '  Arcesso.'  Grasvium  ad  Sue- 
ton.  Cal.  c.  35.  etiam  Cort.  ad  Sail. 
Cat.  c.  40.  et  quos  ibi  plurimos  Ian- 
davit.  De  utroquc  etiam  infra  aglt 
Gtbh.  ad  Liv.  in.  9.  §  13.  et  ad  iv.2. 
§  12. 

Cui  L.  Tarquiuii  Jilius  prwei'af] 
Pall,  ct  Cami)ani  ed.  J'rater.  Gebh. 
L.  Tarquinii  /rater  etiam  Voss.  2. 
Harl.  2.  Lipsiens.  Gaertn.  Port. 
Hav.  et  Hcarnii  Oxon.  B.  N.  et  C. 
Forte  olim  per  compendium  scriptum 
fuerat  L.  Tarquinii  F.  qucmadmodimi 
vidi  esse  in  Flor.  ct  Leid.  1.  Sed 
qiium  lileram  illam  F  non  adseque- 
rentur  posteriores,  pro  ea  dedisse  vi- 
dentur  frater,  quum  debuisscnt /j7ius. 
Certe  frater  nullus  L.  Tarcpiinii  me- 
n)oratur,  nisi  Aruns  Tarcjuiuius,  qui 
rcgnante  adhuc  Ser.  Tullio  obiit,  sup. 
I.  40.  ct  Dion.  iv.  p.  234. 

Ea  quo  inajorc  pu^nabul  ira^  Wdinzc 
dcbetur  vitium  omnium  dcinceps  edd. 
Vcrius  Andreae  Kontana  et  ejus  tra- 
duces, tum  Ascensianaet  Moguntina, 
ea,  quoniam  majore.  Vossianus  quod, 
J.  F.  Gron.     Eo  quod  majore   clianr 


G444 


NOT^    VARIORUM    IN 


Hearne  ex  Oxon.  N.  profeit.  Vernm 
lectio  ilia  in  excerptis  Voss.  qiiibns 
usiis  sum,  non  comparet.  Nam  eoque 
tnajore  laiidatur  ex  Voss.  1.  cui  con- 
sentit  F!or.  a  ni.  sec.  et  Leid.  2.  eo 
quo  major  ex  Voss.  2.  Forsitan  ergo 
Gron.  Vossianiini  pro  alio  cod.  iiie- 
moravit.  Earn  eniin  scriptuiam  ab 
ipso  inveiitajii  in  aliquo  Ms.  fuisse, 
viio  priscae  fidei  adfirmanti  credo. 
In  meis  quldem  reliqnis  constanter 
vulgatiun  siiperfuit,  nisi  qiiod  eo  quo 
majore  liabeat  Gaertn.  Th  quod  tamen, 
quomodo  etiam  vir  doctus  sibi  scri- 
Lendum  videri  in  margine  ed.  Curio- 
nis  nionuerat,  recepi.  Voculte  euim 
quo  et  quod,  prje.seitim  per  notas 
scriptae,  ob  ductnuni,  quibus  indica- 
bantiir,  siniilitudinem,  facile  a  minus 
adteutis  librariis  commutari  potue- 
runt,  et  sa?pissime  etiam  commutataB 
sunt.     Vide  ad  xxxvi.  33.  §  3. 

Cap.  XX.  §  1  lliferentibus  jam  pe- 
dem  ah  ea  parte  Romauis]  Refer,  pedem 
jam  Hail.  sec.  Lipsiens.  et  Portug. 
Refer,  jam  ped.  Rom.  ub  ea  parte  Hav. 
BIox  Valciii  privnonien  Olarcus  male 
oniittitur  in  Leid.  2. 

Conspicatus  . . .  ostentanlem  se  in  pri- 
tna  exsulum  acie]  Super  conspicatus 
Hearnii  Oxon.  L.  2.  Deinde  ostcn- 
tiiq;  se  in  prima  exsulum  aciem  Leid. 
1.  Scd  bujus  cod.  libraiio  faniiliarc 
esse,  ut  literam  m,  vel  virgulain  ejus 
loco,  fini  vocuMi  inpeiite  vel  addat 
vel  dt'traliat,  supra  non  seniel  dictum 
est,  et  infra  sd'pius  dicendnm  erit. 
In  primuni  exsulum  aciem  Flor.  Ob-, 
testantemque  se  perperani  Lipsiens. 
Male  etiam  acie  exsulum  transpositis 
vocibus  Leid.  2.  et  Voss.  1.  exulcin 
aciem  Lipsiens.  Mox  §  3.  Temere  in- 
veclum  in  exsulum  aciem.  Deinde  idem 
Lipsiens.  etiam  verbis  scqq.  pr.tfcrt 
domeatica  in  gloria,  pro  dom.  etiam 
gloria. 

§  2  'J'arquinium  infesto  spicuto  pclil'\ 
Peciit  Leid.  1.  pro  petiit.  Vide  ad 
xxxMi.  J5.  ^  2.  Prsetcrca  infenso 
apiculo  Lipjiuns.  Male.   Infra  hoc  lib. 


c.  46.  'Sic  in  primitm  infestis  hastis 
provolant  duo  Fabii :'  ubi  plura  vide. 
Paullo  ante  rh  etiam  m.  sec  in  Port, 
deletum  erat. 

§  3  Retro  in  agmen  suorum  infenso 
cessit  hosti]  Infesto  ccssit  hosti  Voss. 
2.  sollenini  librarioruni  errore.  Vide 
ad  II.  46.  §  7.  '  Hostis  infensus '  eti- 
am est  IV.  10.  '  Aliter  tarn  abeunti- 
bus,  qiiam  manentibus,  se  hostera 
infensum  victoriam  potius  ex  Vol- 
scis,  quarn  pacem  infidam,  Romam 
relatiirum  ;'  ubi  vide. 

Valcrium  invectutn  temere  in  exsulum 
aciem]  In  Vorniaciensi  libro  legitur 
Valerium  temere  intectum.  Rlien.  Ita 
et  onines  nostri.  Insuper  exsulein 
aciem  Povt.  Male.  Vide  ad  §  1. 
Mox  etiam  quidem,  pro  qitidam, 
Gaertn.  obvio  errore.  Vide  ad 
xxxix.  17.  §  5. 

§  4  Dictator  Poslumusl  Pall,  tres 
Postumius.  Gebh.  Non  omnes  niodo 
codd.  scripti  Postumius  pra?ferunt, 
sed  editi  eiiani  pra-ter  Gruterianas 
priores;  in  quibus  quum  culpa  libra- 
riorum  Postumus  cditum  fuisset,  id 
deinde  ipse  Gruterus  in  postrenia 
emendari  curavit. 

Ferocitcr  citato  agmine']  Velociier 
Leid.  2.  Mox  super  perculsos  Lipsiens. 
suos  percussos  Leid.  2.  cum  Voss.  1. 
Sollemne  fuit  librariis,  eas  voces  in 
inenibranis  vett.  inter  se  commntare. 
Vide  ad  xxxiv.  15.  §  2.  et  paullo  in- 
fra hoc  cap.  §  11. 

§  5  Cohorti  sucr,  quam  dclecta  manu 
pra'sidii  caussa  circa  st  habcbal'\  Repo- 
iiendum,  cohorti  sua,  quam  de  electa 
manu.  Rlieu.  Volenti  de  electa  manu 
emendatum  Khcnano  omnes  auscul- 
tarunt ;  cui  tamen  niinimc  item  Mss. 
nostii  ac  Canipanns,  suslinentcs  </««>« 
delecta  »i(inu,  etiam^i  vidcaliir  duriiis- 
culum.  Gcbh.  Ab  Hhenano  est  quam 
de  electa  manu,  quum  edeictur  quam 
dilecla  mnnu.  Scd  nti'a(pie  oralio 
aspera.  Flor.  vcre,  quam  delcctam 
vmnum.  Tb  quam  ad  scqucns  perti- 
iicl,   iiou  ad  prxccdcns.     Potuisset 


T.  i,ivn  HIST.  r,ii5.   II.  CM'.  20. 


G445 


enim  dicero,  cuhorti  su<r,  quod  prasi- 
diiim  circa  se  hahebat:  \\i  vii.  2;$. 
'  Sciibemii  alteiius  exeicitus,  quod 
ad  incertos  belli  casus  reipublirac 
snbsidiuni  cssct.'  Cic.  ad  Alt.  i.  II. 
*  Judiccs  a  privloic  legi,  f|uo  consilio 
idem  prajtor  utcretur.'  Acad.  iv.  II). 
'  CiiDniei  iis  ignes  tameu  aderaiit,  quo 
turn  illis  uti  liiinine  licehat.'  Pcrsius 
Sat.  H.  29.  '  quidnani  est,  qua  tu 
mercede  Deorum  Eineris  auriculas.'' 
Sil.  Xiir.  192.  *  Qiieis  dclecta  niauus, 
centeni  cuitiue,  fercbant  Exciibias.' 
J.  /•'.  Gron.  In  Voss.  2.  omuis  base 
peiicope,  cohorli  sua,  quam  dclecta 
7nanu  pifcskUi  caussa  se  hubcbat,  nei;li- 
gentia  libiarii  omiltitur.  Kciiquo- 
rum  iiiilius  lect.  Kiieiiani  Je  electa 
manu  probat.  Sed  qunm  dclecta  matui, 
ut  ante  Riien.  edcbalur,  servant 
Voss.  I.  Port.  Ilav.  Lipsiens,  Gaertn. 
et,  quos  Hearne  Oxonii  consuitiit, 
B.  L.  2.  N.  et  C.  quam  dclcclam  manu 
liabent  Leid.  2.  et  Harl.  2.  Denique 
quam  dcleclam  maimm,  ut  Gron.  ex 
Flor.  reposuit,  superest  in  Leid.  1. 
ct  Harl.  1.  qua;  oninino  vera  lectio 
est.  Perinde  tanien  esse  puto,  utruni 
quam  referas  ad  seq.  dclectam  manum, 
an  vero  ad  pra:ce<l.  colwrlcni.  Si  cum 
Grouovio  prius  placet,  locutio  ad- 
prime  erit  Liviana.  Solet  enim  sa>- 
pissime  Livius  relativum  ad  seqiiens 
referre,  eique  conveniente  gencre  ac 
iiumero  ponere.  Vide  ad  xxxii.  30. 
§  5.  Id  tamen  bic  minus  conspici 
potest,  quia  antecedens  et  conse- 
quens  pjusdem  est  et  generis  et  nu- 
nieri.  Si  posterius  pra?fers,  quam, 
sive  qua;  vox  illius  loco  intelligitur, 
cohorlcm  delcctam  tnauum  dictum  erit 
per  adpositiouem :  qua  etiam  figura 
saepissime  Livius  nsus  est  ;  sed  quam 
non  intellectam  passim  indoctnni 
scribarum  genus  conrumpcre  et  mu- 
tare  conati  sunt.  Vide  plura  exem- 
plaad  XXV.  31.  §  10.  IMox  prasidii 
caussam  Ilarl.  2.  Th  sc  aiilem  oniit- 
titur  ill  Leid.  2.  Utrumque  inpe- 
rite. 


Vcrsi  a  fugn  Romimi  in  hoMrm  et 
restiluta  ncies]  Vcrsi  ah  fuga  Pal.  2. 
Gebli,  Vcrsi  a  fuga  Rom.  in  hostem, 
rest,  acies,  omissa  particula  el,  Hav. 
Prieterea  ut  restituta  acies  Leid.  2. 
sollemui  lapsu.  \Mde  ad  xxi.  28.  §  8. 
Hi'liqui  nnines  nibil  mutant. 

§  <i  Cuhars  diclatoris  turn  primvm 
pralium  iniit']  Vox  primum  non  con- 
spicilur  in  Leid.  2.  Lipsiens.  et  I'ort. 
qua;  tamen  vix  abesse  posse  viiletur 
ob  ea  qux'  niox  subjunguntur,  '  in- 
tegris  corporibus  aniuiisquc.'  (.'cte- 
runi  cor;)o/'/s,  pro  corporibus,  Leid.  1. 
frequenti  etiam  in  codd.  integerrimis 
errore.     Virle  ad  xxi.  CO.  §  7. 

§  7  Ex  subsidiariis  tnaniindos  aliquot 
in  primum  aciem  sccum  rapit^  Pal.  3. 
manipulis.  Gebli.  Utraque  lectio  fer- 
ri  potest.  Vide  ad  iii.  9.  §4.  Quia 
tamen  reliqui  codd.  stant  pro  vulga- 
ta  scriptnra,  earn  etiam  probandam 
|)ulo.  Paullo  ante  jirope  aberat  ab 
edd.  antt.  l:^am  vocem  addidit  Al- 
dus, sine  dubio  ex  cod.  Certe  eam- 
dem  omnes  nostri  agncscunt.  Turn 
circumvcctam,  pro  circumventam,  [>tx- 
ferunt  Lipsiens.  et  Gaertn. 

§  8  Tautu  vi  majore,  quam  paullo 
ante  tnagistcr  equilum]  Tanlo  in  majore 
Gaertn.  tunto  in  vi  majurc  Port,  ciijus 
librarins  ob  literarum  siuiilitudinerii 
incertus  fuisse  videtur,  utrnm  in,  an 
vi,  scriptum  fuerit  ;  ne  itaque  eli- 
gendo  falleret,  utrumqne  dcdit,  ut 
rem  arbitrio  lecloris  permittcret. 
Vide  ad  ill.  41.  §  4.  Pra^erea  quan- 
to  paullo  ante  librarius  Hav.  quasi 
T<f7  tunto  necessario  snbjuugi  deberet 
quanta.  At  tanlo  majore,  absolute  sine 
subsequente  quanta,  pro  niulto  ma- 
jore ponitur.  Vide  ad  xxix.  17.  §  8. 
Quam  vero  non  ad  tanto,  sed  ad  ma- 
jore referendum.  Cic.  in  Verr.  in. 
45.  '  Tantone  minoris  decuma;  ve- 
nierunt,  qnam  fiieruntf'  Justin,  ii. 
10.  '  Tanto  moderatins  tum  fratres 
inter  se  regna  maxima  dividebant, 
<|uam  nunc  exigua  patrimonia  par- 
tiuntur:'  ubi  iMod.  aliud  simile  lau. 


C44G 


NOTiE   VARIORUM    IN 


davit  exemphim.  Ovid.  Fast.  vi. 
539.  '  Vix  illam  snI)ito  posses  cog- 
noscerc ;  tanto  Saiictior,  et  tanto, 
quam  modo,  major  erat.'  Si  quid  ta- 
men  rip  tanto  respondeat,  id  niliil 
aliud  esse  potest,  (luain  seqiiens  ut. 
*  Tanto  niajore,ut  occiderit.'  Qnein- 
admodum  ap.  Justin,  xiv.  4.  '  Tanto 
pulchrior  litec  Antijjono,  qnani  Alex- 
andro  tot  victoriee  fiienint,  )it,  qiiiim 
ille  orieuteni  vicerit,  iiic  etiam  eos,  a 
qiiibus  oriens  victus  fuerat,  snpera- 
verit.'  Paiillo  ante  inter  eos,  oniissa 
particula  que,  prima;  edd.  Earn  Al- 
dus addidit,  qnam  agnoscnnt  etiam 
omnes  codd. 

Cum  hoslium  duce  prcelium  i?iiit'\  In- 
iit  prcelium  Vosj.  1,  et  Leid.  2.  prce- 
Hum  init  Harl.  1.  Hav.  omnesqne 
editi  ante  Aldiini.  Vide  ad  xxxvi. 
20.  §  3. 

§  9  Per  latus  occiileril  3IttmHium'\ 
Occiderat  Gaertn.  cecidetit  Lipsiens. 
Vide  ad  xxxvi.  36.  §  G. 

Inte7'  spoliandum  corpus  hoslis  veruto 
percussus,  quuin  victor  in  casira  esset 
relatus]  Omnia  liiec  vocabula  perpe- 
ram  omittnnttir  in  Leid.  2.  Negli- 
gentiae  Imjiis  librario  caiissa  fiiisse 
censeri  debet  repetitio  vocis  inter. 
Eamdem  ob  canssam  mox  boo  cap. 
§  10.  omittiintur  in  Voss.2.  '  et  png- 
iiam  capessant.  Dicto  parnere  :  de- 
silinnt  ex  equis.'  Similiter  cnim  ibi 
qnoqne,  quod  voces  ex  equis  iteran- 
tur,  erroris  origo  fuit.  Ea  de  re  vide 
ad  Liv.  IX.  11.  §  11.  Pro  reruto, 
perperam  venilo  est  in  Hav.  confusis 
Uteris  ru  et  ni,  qnurnm  ductus  in 
scriptura  Longobardica  adniodum 
adfines  sunt,  i'^errutu  est  in  Voss.  1. 
Leid.  1.  et  I'ort.  corrupla  orthogra- 
pbia  :  fcrulo  Gaertn.  errore  orto  ex 
vitiosa  pronunriatione  verba  pras- 
euntis.  Scribendnm  enim,  nt  rccte 
editur,  veruto,  'Vorutuin'  autcm 
dicitur  a  voce  '  veru.'  IVstus,  '  Ve- 
rnta  pila  dicuntiir,  quod  vciuti  vcriia 
liabeant  pracfixa.'  Vide  Lips.  I'o- 
liorc.  IV.  i.    fcrruin,  pro  vcrnto,  crat 


in  Harl.  1.  Vox  videhir  incognita 
librariis  fuisse,  in  qua  scribeuda 
propterea  tantum  non  semper  lapsi 
sunt.  Vide  ad  i.  43.  §  6.  viii.  24.  § 
13.  X.  29.  §  7.  XXI.  55.  §  11.  et  alibi. 
Tandem  in  castra  esset  relictus  Leid.  1. 
Lipsiens.  a  ni.  pr.  et  Port,  a  m.  pr. 
Vide  Duker.  ad  Liv.  ii.  17.  §  4.  in 
castra  esset  reductus  Hearnii  Oxonien- 
sis  C.  Prius  natum  est  ex  confusione 
literarum  ic  et  a,  quarum  ductus  si- 
miles sunt,  posterius  ex  glossatoris 
interpretatione.  Sed  letali  vnlnere 
saucius  potius  in  castra  '  referttir,* 
quam  '  reducitur.'  De  exanimi  Pal- 
lante  usus  eodem  verbo  Virg.  iEn.  x. 
505.  '  ac  socii  multo  gemitu  lacrimis- 
que  Inpositum  scuto  referunt  Pal- 
lanta  frequences.' 

Inter  primum  curalionem  exspiravC' 
rit~\  Exspiravit  Voss.  1.  Leid.  2.  Lip- 
siens. Gaertn.  Harl.  2.  el  Hav.  Qua- 
re  existimari  posset,  reponendum 
esse  exspirarit.  Nam  ssepissiine  ita 
peccatum  fuisse  videbimus  ad  xxxiv. 
32.  §  8.  Quum  tamen  meliores  codd. 
vulgatnm  scrvent,  potius  existimo, 
olim  scriptuin  fuisse  f.r;)(r(i»'<^:  libra- 
rios  autem  illorum  codd.  qui  exspira- 
rit pr;eferunt,  vel  ipsos  additam  no* 
tam  omisissc,  vel  in  codd.  incidisse, 
ubi  jam  a  prioribus  omissa  erat.  S*- 
pins  ita  peccatum  fuisse  dicetur  ad 
XL.  14.  §  10. 

§  10  Et  pugnam  capessant.  Dicto 
paruerel  Th  et  deficit  in  Gaertn.  qui 
etiam  pra'fert  Dicto  parent, 

Dcsiliunl  ex  equis]  Descendant  ex 
equis  Harl.  2.  et  Lipsiens.  Sed  quum 
ita  darct,  animo  scribcntis  ac  memo- 
riae ejus  adbuc  obversabantur  prac- 
cedentia  '  obtestans,  nt  descendant 
ex  equis.'  Aptius  et  oleganlins  est 
desiliunt,  quo  verbo  signate  exprimi- 
tur  alacritas,  qua  dictatoris  obtesta- 
tioni  parucrunt.  Eadem  lociitione 
infra  usus  est  xxxv.  31.  *  Postquam 
porta*  adpropinqnabal,  desilire  om- 
nes ex  e(|uisjussit :'  ubi  plura  cxeiu- 
pla  adducain. 


T.    LIVII    HIST.    LIB.    II.    CAI\   20, 


0147 


Provolatit  in  primiim]  In  Pal.  2.  re- 
slat  proioltint  in  primiim  agmen  vel  in 
pralium.      Sunt    ex    glossa    intnisa. 
Gehk.     Provolnnl  in   piimis  Voss.  2. 
provotant  in  pralium  Lipsieiis.  Gaertn. 
Hail.   2.   et   Port,    a   m.  sec.   erasa 
priori  scriptiira,  (|nEe  in  primum  fiiisse 
videtiir.   In  primum  piwtiuin  O\on\en- 
sis  Heaiiiii  N.  qui  in  L.  2.  et  C.  inve- 
nerat   in   primum   agmcn,  quod  miiii 
quoi]iic  in  Hav,  obvium  fiiit.     Sigon. 
eliani  id  in  vet.  lib.  exstitisse  prima 
Sclioliorum  ed.  monuit.     Pariter  Al- 
dus provolaut  in   pralium  in   contex- 
tuni  adniisit,  scd  |)ostea  inter  errata 
inonuit,   in  jirimum   legendnin    esse. 
In  pvwlium  etiani  ante  Alduni  dede- 
runt  Mediolauensos  l;j05.     Quanivis 
auteni    ntrumque,   '  in    primum '   et 
*  in  primum  agmen,'  nsitatum  fuisse, 
queniadmodum    Sigonius  addit,    ve- 
runi  sit,  liic  tamen  in  primum  u^men 
recte  Gcbliardus  ex  glossa  intrnsnni 
pronunciavit.     Et  forte  ita  supple- 
rnnt  librarii  ex  lioc  cap.  supra,  '  Ex 
subsidiariis  manipulos  aliquot  in  pri- 
niaui  aciem  secnm  rapit.'    Locutione 
liac  '  in  primum'  simili  sensu  Livius 
ssppe  usus  est.     x.  11.    '  Nee  susti- 
nere  frous  prima  taui  longum  cerla- 
men  incresccntemque  fiducia  sui  vim 
potuisset,  ni  sccunda  acies  jiissu  con- 
snlis    in    primum    s\iccessisset :'   ubi 
Gron.  piura  exempla  ex  Livio  et  aliis 
scriptoribus   produxit,   et,   qnemad- 
niodunt    etiam   hnic   loco,  plerisque 
eoruni  veram  scripturam  vindicavit. 
Vid.  eliam  Cort.  ad  Sail.  Jug.  c.  G8. 
Mox  loco  ToO  et  prO  antesignnuis  Leid. 
1.  et  Harl.  autiq.   pra;ferunt  est  pro 
antesignanis.      Gaertn.    el   pro   ante- 
signuriifi.     Vide  ad  iv.  40.  §  2. 

§  11  Recipit  extcmplo  unimum]  Pro- 
bo.  Pal.  tamen  2,  recepit.  Geldi. 
Recepit  etiam  prseferunl  Voss.  1. 
Leid.  2.  et  Port. 

Juventutis  procercs,  Sfc.  partem  peri- 
cull  suslinenlcs  vidit]  Inscite  admo- 
dum  Doujatius  scribenduni  conjccit 
juventulem  procerum ;  non  addit  vero, 


utnim  sustinenles  servandum,  an  vero 
susfincniem  legi-ndum,  existiuut.    Ha- 
tionein    omendationis   siibjunxit  non 
mcliorem  :  '  Palricios  enim  juvents 
iiiteiligi,    qui    tunc   soli    equis    niili- 
tabant.'      An   ergo   patriciorum  jii- 
venes,   et   quidem    soli   patriciorum 
juvenes,  eo  tempore  ordinem  cques- 
trem  constituerunt ?     Cum  omni  bac 
ejus    seiitentia    pugnat    autiquitate. 
Certe  Ser.  Tiillius,  Tra?s  niu  en,  di- 
citur  eV  ro'is  iTnreCcri  rtTayixivo^  fuisse; 
llinc  etiam  ruv  linreuv  7;7e//a)C  crcatiis 
esse;  postca  demum  ob  rerum   civi- 
lium     i)rudentiam    easque    virtutes, 
qujB  in  puerum  cadere  nequeunt,  a 
Konianis   (lignum    judicatum   fuisse, 
iK  Tov  Sfjixov   jxerayayuu   ds  Toi/y  ira- 
TpiKiovs.  Vide  Dion.  Halic.  Antiq.  iv. 
p.  208.     Eqncs  ergo  fuit,  equo  niili- 
tavit,    imino   equitum    dux    exstitif, 
antequam  patricius  foret.     Similiter 
patricii    ab  equitibus   distinguuntur 
I.  VI.  p.  375.     Trjv  iroW^v  Koi  aya6)]v 
ov   Tols  TTorpiKioLS   ov   8e   To7s   Imrfvati' 
iX°-P^oo.fxr]v,    aKKa    rols    anSpois     vfxSiv 
SieVfi^ua.     Ibidem  IM'.  Valerius  Volesi 
filiiis   dictator  dicitur  phires,  quam 
quadringenlos  plebeios,  in  ordinem 
equestrem  relulisse:  an  ergo  illos  ea 
rationcpatriciosconstituit?  Id, credo, 
nemini  vel  verum  vel  verosimile  vide- 
jilur.     (^uin  et  Ser.  Tullius  dicitur 
ordinem   equestrem  elegisse  e«   tu>v 
fX^^'T'^i'  tJ*  fxtyiaTov  rijuTj^a   Kol   Kajb. 
yivos  (irK^avSiv,  apud  eunidem  Dionys. 
Antiq.  IV.  p.  222.  non  vero  ex  solis 
iraTptKiois,  vel  patriciorum  juvcntute. 
Vulgatuni  itaqueloco  non  movendum 
censeo.    Nam  ita  etiam  iufVa  loquitur 
Liv.   X.  28.  '  Quia  lunlior   videbatur 
pcdestris  pugna,  equitatum  in  pug- 
nani    concitat  :     et    ipse,   fortissinia; 
juvenum   turni.t   inniixlus,  orat  pro- 
ceres  juventutis,  in  liostem  ut  secum 
inpetum  faciant.'     Id  vero  quo  sensu 
accipi   drbeat,  restat,  ut   vidtamus. 
Novi  equidem, '  juventutis  '  nomine 
ferme    eqiiites    indicari,    quos   'ju- 
venes' vocat  Livius  in.  Gl,  '  Avolat 


G418  NOT.E    VARIORUiM    IN 

tlcinde  ad  oqnites,  Agite,  inqnit,  jii-  viitnte  aut  genere  praj  reliqiiis  con- 
venes, prapstate  viitiite  pediteni.'  spiciii,  ex  quociini(iiic  ordine  forent, 
Hiiic,  qiiemadiiiodnm  '  piinceps  se-  Pcrcuhaque  inclinavit  acics]  Pal.  2. 
natiis'  erat,  qiiem  primo  loco  in  se-  propulsaqtie,  abs(iue  dubio  ex  depra- 
natnni  censores  legeranl,  ita  et  vaiione  sciolornni,  G'tWt.  Siniili  fere 
'  piincipes  jiivenlntis  '  lenipoie  Au-  abeuatlone,  qua  '  perculit '  et  •  per- 
gusli  et  postea  dicti  sunt,  qui  in  or-  pulit'  in  IMss.  conimutantur.  Vide 
dine  eqnestri  dignitate  pra  cellebaut.  ad  in.  30.  §  5.  percussaque  est  in 
De  hoc  tilulo  bis,  qui  in  speni  sue-  Voss.  1.  et  Leid.  2.  de  quo  supra  hoc 
cessionis    in    iniperio    cducabantiir,  cap.  §  4. 

concesso,    viden.ii   cardinalis    Noris.         i}  1-2  Equltibus  adinoti  eqtti,  rtt  per- 

in  Cenot.  Pisan.  Diss.  ii.  3.  et  .Span-  seqni  hostem  possent]  Livius  seripsit, 

lieni.  de  Pr<pstant.  et  Usu  Nuniisui.  Equiti  aJinoti  .  . .  posset.     Nam  ele- 

\ii.   p.   359.     Eo    sensu    tamen  vox  ganter  singularis  nnnierus  pro  plnra- 

'  juventns  '    liic    sumi    non    potest,  tivo   nsnrpatur.      Quia    tamon    pra»- 

quum  non  '  proceres  jnventutis,'  id  ccdit,  '  ad    eqnites  dictator  advolaf, 

est  proceres  prascipui   equitum,  sed  desiliunt  ex  equis,'   ausns  est  quis- 

omnes  eqnites,  ex  equis  dcsilientes,  piani    hunc    locum    niutare.     Rhen. 

pedites  pugnaverint.     At  notum  est,  Non    est    nostrum,    qui    accipinius, 

ex  Ser.  Tullii,  vel,  ut  alii  volunt,  Ro-  veteribus  loquendi  leges  dare.     Ita- 

jTiuli  instituto,  cives  divisos  fuisse  in  que  tenieritatis   notam  non   snbter- 

juniores,  usque  ad  annum  aMatis  qua-  fugit  Rlienanus,  contra  onines  libros, 

dragesimum  sextuni,  et  in  seniores,  nescioqua  prurigine,  reponens,  £(/«i/i 

qui  luinc  annum  snperaverant.     Ho-  (utmoti  .  .  .  posset.     Campanus  plane 

mm  juniores,  si    helium   gerendum  oiuitiit  rh  equitibus,  et  pari  audacia 

esset,    nomina    in    delectu     profile-  fecit,  perculsaque  inclinavit  acics  cqui- 

bantur,  et    milites    conscribebantui-,  turn:  lulmoti  eqni.  Gebh.     Equiti  ad- 

ideoque  '  letatis  militaris '  esse  dice-  jnoli .  .  .  posset,  inveni  in   Leid.  1.  et 

bantur  :  seniores  ordinario  domi  nia-  liarl.  antiq.  liinc  niillus  dubito,  quia 

nebanf,  et  res  urbanas  curabaiit ;  si  et   Eilienauus,    ita  a    Livio  scriptum 

vero  reipubliciB  majore  niilitum  nu-  fuisse  judicans,  pariter  in  membraiiis 

mere  opus  esset,  ex  iliis  fere  prasidi-  suis   exaratum    viderit.     Quare    non 

arii  nrbis  eligi  solebant.  Vide  Li  v.  i.  niodo  lcn)eritati'*,cnjus  abOebliardo 

43.  Dion.  Halic.  i\.  p.  221.  et  Gell.  x.  passim  in  Klienanum  iniquiorc,  dam- 

28.1ndejaiu  locus  videturexponendus  natus   fuit,    absoivcniluuj    puto  ;  sed 

esse,    ut    per    '  proceres  juvculntis  '  cl,  integerriuiis  codicum,  quibus  usus 

intelligantur  equitcs,  qui  erant  prx-  sum,     adslipulanlibus,     scripturam, 

ripui  a;lalis  militaris,  qui  inter  cives  quam    probavit,    contcxtui    reddidi. 

flptatis  militaris  splendorc   generis  ac  Ita  lociuitur  Livius  sa^pissimc;   ut  iu- 

natalium   excellebanf.     I'.t  eo  sensu  fra  hoc  lib.  c.2.<. '  Fugientibus,  quoad 

vocantur  cquites  '  princi|)es  juven-  iiisequi    pedes     potuit,    terga    ca?sa ; 

tiitis  '    infia,    loco  jam    ab  omnibus  cipies  nscpio  ad  castra  pavidos  cgit.* 

laudato,  xi.ii.  (il.  '  Ivjuites  cnim  illis  C.  '20.  '  iMissus  exlemplo  eo  cum  on»- 

principcs  juvenlutis,   ecpiilcs   semi-  nibus  coj)iis  equiluiu  A.  Postuiuius  ; 

narium  seuatun.'     Paullo  alio  sensu  secutus  consul  Serviliiis  cum  tielccta 

Mucins  sup.  dixit  li.  lib.  c.  12.  '  Tre-  pedilummauu.     Plcros(|ue  palantes 

routi  ronjuravimus  principes  juven-  e(iu('s   circumvcnit.'  in.  02.  '  Vere- 

tiilis  Romana-,  ut  in  tc  liac  via  gr.is-  cundiie   erat,  cquilem  suo  alienoipit- 

oaicniur:'   ubi    non    iie(Cssario    inili-  IVLirte  puguaie;  pediteui  ne  ad  |)(«lcs 

cantur  cquilcs,  sed  in  genercjuveugs  quidcm  degresso  equiti  pareiij  esse/ 


T.  Mvii  HIST.  LIU.  ir.  CAP.  21.             (>J49 

0,03.  *  Kqnes  inter  oi'ilines  pcdilmn  oritjincm  dclcxi  siipra  ad  o.  10.     At 

tccliis  se   ad   of]iios   rccipit.'  iv.  18.  Pal,  1.  (iuinlun   (locUiis.    (Jcbh.     Q. 

'  Nulla   parte   lci;ioiies  Etmscje  siis-  Dalius  Flor.    Q,  CloclitH   Lcid.  2.  Q. 

tiiiiicre  iiipctiuu  Honiauoiiiin  ;  eqiies  CikHiis   Voss.   2.   Q.  Clodiiis  Hav.  et 

inaxime  resL-tibat,  e(piitiiii.i()iH!l(Hige  Port,  a  m.  sec.     Similiter  peccatiir 

forlissiimis  ipse   rex  traliebat  cirta-  lioc  lil>.  c.  i:$.  §  G.  et  in.  25.  §  ."i.  t  et 

men.'    viii.   38.    '   E(|iies,  exlemplo  /  codeni  niodo  in  (Z  coaliiere,  queniad- 

inseciiliis,  ita  institit  agniini,  iit,  do-  nioduni  alibi  sii>pe  c  et  / ;  de  quo  vide 

iiec    lucesceret,    prcclio   abslineicf.  ad  F^iv.  x.  21.  §  2. 

ne  pedestres  quiden)  copiiE  ante  In-  Et  T.  Litrtim]  Largiits  iterum  le- 

cem    castiis   egressiv.      Equcs,   luce  gcndnm  piito,  ut  supra  <le  <S'/).  Largio 

dcnuini    aiisiis    inciirsare    in   liusteni,  adinonuiniiis.     Et  de  his  consulibns 

carpendo   novissinios,   premendofiiie  niiilta    nicntio    ap.  Dionysiiini   1.   v. 

iiiiqnis   ad    transitnni    locis,    agiiien  sub  (incni.   (Uar.     T.  Larliiis  liic  quo- 

detinuit.       Interim    pedes    eqnileni  (jiie   repraescntat    Pal.    1.      Vtilgatic 

adsc(iuitiir.'  xxxv.  II.  '  Eqni  lioini-  ciitl.  T.  Largius ;  (piotl  adniodiini  ex- 

nescpie  paulluli  ct  gratiles:  di^^cincliis  oseiilatnr    cercopiiliecns    criticonim 

et  incruiis  c(pies,  pr;e(erqnani   quod  CJlareanus  levi,  sed  ridicnio,  errorc. 

jacula  secum  portat  :'  ct   s.T()is.-.inie  Qiiippe  scriptnm    crat    in    libb.    T. 

alibi.     Ita   et   Frontinnin  loqiii   soli-  Larcius,   ut  nianifeste  liabet    Pal.  3. 

tnin  fuisse  observant  Tennul.  et  Ou-  nndc   illi  tcS  c  siipposuere  ^.  Gebh. 

d'jnilorp.  ad   Strateg.   ii.  3.  ex.    17.  Particnia  ct  non  niodo  hoc  loco,  sed 

Nequc  aliter  '  |)edes,'  '  miles,'  '  Ho-  et  in  <Iuobus  i)roximis  consuluni  |)a- 

liiauus,'  el   similia  alia  sensn   plurali  ribus,  aberat  ab  Hav.    Vide  ad  r.  17. 

passim  ponnntur.     Vide  ad  vii.  35.  §  1.     Delude  Largius  Leid.  2.  Harl. 

Pussct,  licet  equltibus  servet,  est  in  2.  et  Hav.  Larcius  Flor.  et  Leid.  I. 

Tarvifs.  prima,  quare   id  aberrantibus  Ueliqui    cum    omnibus    edd.     recte 

operis  rectius  adscribitur.   Th possent  Lmtiiis.   Videad  c.  10.  §  0.   Ceterum 

abest  a  Leid.  2.  T.  Lnrlius  jam    antea   consul  t'lierat 

Sccitti  et  pedestrin  ades]  Pall,  tres  niemoratiis  c.  IS.  ut  nunc  secundum 

et   Camp,   sccuta  est  jiedcstria   acies.  consul  sit :  nude  tJ»  )3  consul  dicitur 

Gebli.     Secuti    Gruterus    in   priorr.  in  fastis  Gracis,  sive  in  Cluon.  I'as- 

edd.  vulgarat,  sed  verosimilitcr  ope-  cliali;  idcdqtie  liunc  nuniorum,  (juem 

rariim    errore.      In    postrema   enim  eliam   IMaiianus   adnotavit,  in   Livio 

secuta  re|)osiiit ;  idcpie  omnes  editi  et  ct  Cassiodoro  rcstilnendum  existimat 

script!   habcnt,  qui  eliam  constanter  Pighius  in  Ann.  ad  (ci.v.  p.  85.    Ea- 

ct,  non  est,  pritferunt.    \^ox  acies  ex-  dim  opera  liunc  numerum  etiam  re- 

sulat  a  Lcid.  1.  stiluenduni  Dionysio    monere    potu- 

JJ-ldem  Cuslorivoiissefcilurlltcrnm  erat,    qui  siiiiilit>r  oniisit  Antiq.   v. 

Pal.  2.  ex  interpretamcnio  pa d.igogi  p.  321.    Sed  vide  ad  c.  10.  §  7. 

vovisse   dicitur.    Gcbli.     '   Caslori  et  Indc  Aiilits  Simproiiius]  Pal.  2.  Ap- 

Polluci'   Florus  I.   II.  '  geminis  iVa-  pins  Sempruiiius :  iuepte,  ut  existimo. 

tribus'   Sueton.   in    Cecs.    c.   10.  ubi  (hhli.     Inepte    etiam   Harl.  2.    Titiii 

vide  Torrent.  Dale.  Lurgiwi.  Tuin  Alcus  Scinpnmius.  lllud 

^  13   Triuinpltuitlcs  in  urbem  rcdicre]  Turn  Largius  ex  erroie  librarii  natum, 

III  urbe  rcdire  Lvii\.  I.  vYvovn   alibi  in  cujus    miinoriiu     Lartii    nomcn     ex 

libris  obvio.  Ila  »c  pro  iecf  cdcbatur  pioximis  verbis  adhiic  obvcrsabaiur. 

xi.v.  2.  §  0.  ubi  vide.  (iuo   nomine  jam   scripto,    errorein 

Cai'.  XXI.  ^  I   Q.  Clalius]  Pall.  1.  animadvertens  vocem  perperam  ex- 

ac  2.  Q.  Clodius.    Sed  banc  erroris  aralam    delcre  Doluit,  ^e    codiccia 


G450 


KOTiE    VARIORUM    IN 


lituris  deformaret.  Sed  denuo  inci- 
piens  suljjitnxit  Turn  Alvus  novo  er- 
Joie,  Uteris  transpositis  pro  Turn 
Auhis.  Lipsiens.  babet  Tamen  A. 
Semprunms.  Venun  ex  In  sive  Inde 
facili  errore  factum  est  tn  sive  tamen, 
vel  til  sive  Ittm.  Vide  ad  v.  18.  §  8. 
Alii  omnes  codd.  constanter  to  Inde 
retinent :  de  quo  vide  ad  c.  15.  §  1.  et 
ad  c.  49.  ^  9. 

M.  ^Jinutius]  Pal.  1.  M.  Numilius. 
Gebli.  Ita  et  iiiius  Voss.  2.  perperani 
vel  Uteris  transpositis,  qneinadmo- 
dum  Munitius,  pro  Minutius  vel  Mi- 
nucius  dederiint  alibi.  Vide  ad  in. 
41.  §  10.  vel  Uteris  nu  et  wji,  qiiee  in 
scriptiira  Longobardica  difficiilter 
distingui  possiint,  bis  inter  se  per- 
miitatis.  Contra  T.  Minutius,  pro  T. 
Numilius,  qiiidam  codd.  infra  prae- 
ferunt  lioc  lib.  c.  63.  §  1.  Non  dis- 
siniili  ratione  ntimmo,  pro  minimo, 
scribendum  conjicit  Bentl.  ap.  Hor. 
Sat.  I.  4.  14.  At  pro  Blinutius  recte 
Sigon.  ad  ii.  34.  §  1.  Minucius  repo- 
nenduni  esse  ex  anctoritate  niar- 
nioriiniCapitoUnonim,  libroruniGrae- 
corum  et  vetcrum  Latinonim  nionnit. 
Ciijiis  sententiam  qiuim  passim  re- 
centiores  eriiditi,  qui  Livium  edide- 
runt,  secnti  sint,  niirnm  est,  eos  ipsi 
lioc  loco  et  XXXV.  40.  dicto  andientes 
non  fuisse. 

§  2  His  consulibus  ades  Saturno  de- 
dicuta]  JEdis  Flor.  et  Leid.  1.  Ita 
saepe  alii  cod<l.  infra  in  Livio  exlii- 
buerunt.  Vide  qua?  nolaiitur  ad  iv. 
25.  §  3.  Insnper  Saturno  udificata 
Hav.  Pra-lcrqnam  cuiod  '  a-des  ii'- 
tlificata  '  minus  piaceat,  earn  etiant 
lioc  anno  non  tarn  txslructam,  (piam 
dcdicatarn  fiiissf,  testis  est  Diony- 
piiis  Aiitiq.  1.  VI.  p.  341.  'EttI  tovtwv 
<paa\  rSiv  virdrwv  rhv  vfcov  KaOtepuiOrjuai 
T<f  K.p6v(f.  Non  diibilo  antcm,  (|uin 
Liviiis  snos  liabnorit  aiirtori's,  (|mos 
scciitns  811.  At  alii  ad  alios  annos 
refcriint.  Adscribenda  sunt  verba 
IMannbii  Saturn.  I.  i.  c.  H.  '  Tuliuni 
Hosliliuni,   cum  bis  de   Albania,  du 


Sabinis  tertio  trinmpbasset,  invent 
fanum  Saturno  ex  veto  consecravisse, 
et  Saturnalia  tunc  prininm  Roniee  in- 
stitnta  :  quamvis  Varro  libro  sexto, 
qui  est  de  sacris  apdibus,  scribat,  ae- 
dem  Saturni  ad  forum  faciendam  lo- 
casse  L.  Tarquiniiim  regcm  ;  T.  vero 
Lartiiim  dictatorem  Saturnalibuseam 
dedicasse.  Nee  me  fngit,  Gelliuin 
scribere,  senatum  decrevisse,ut  aedes 
Saturni  fieret  ;  eique  rei  L.  Furiiim 
tribunum  militum  pra^fuisse.' 

Saturnalia  instilutus  festus  dies']  Pal. 
3.  a  m.  altera  Suturnalium.  Dein  Pal. 
2.  inslitutus  festus  dies  est.  Ge:hh.  Sa- 
turnalium  Gaertn.  Harl.  2.  Hav.  et  a 
ni.  sec.  Port.  Eanvlem  scriptnrara 
Hearne  etiani  Oxonii  in  L.  2.  et  N. 
invenit.  Sattirnalia  instituta,  instilu- 
tus festus  dies  pracfert  Voss.  2.  Utra- 
que  lectio  inde  orta  videtur,  quod 
librarii  gentis  loqiiendi  Sulurnalia  dies 
festus  inslitutus  non  intelligerent.  At 
illud  supra  pluribus,  pra-sertim  a  J. 
F.  Gron.  inlustratur  ad  i.  9.  §  6.  nbi 
legendum  putabat,  Ludos  ex  industria 
parat  Neptuno  eqjtestri  sollcmnes,  con- 
sualia. 

Aulus  deinde  Poslumus  et  T.  Vergi- 
niusl  Legendum  ex  Pail.  1.  ac  3. 
Postumius  ct  T.  Verginius,  Gebb. 
Poslumius  pracferunt,  quascumqne  vi- 
di,  edd.  nisi  qnod  male  addita  adspi- 
ratione  liabeant  Poslhumius.  Sed 
Poslumus  scribariim  orrore  erat  in 
Voss.  2.  et  Leid.  1.  A.  Postumius  dein- 
de in  Hav.ut  mox  lioc  cap.  *  A  p.  Clau- 
dius dcindc  rt  P.  Servilius  consules 
farti.'  Sup.  c.  19.  •  Consules  Ser. 
Sulpiciiis,  M'.  Tullius.  Nibil  dignum 
memoria  actum.  T.  jtbutius  deinde 
ct  C.  Vctusins.'  At  iino  codice  auc- 
torc,  reliquis  iiivitis,  recepta  scrip- 
tura  non  videtur  mutanda.  Aulius 
deinde  Poslumius  male  etiam  Gaertn. 
Turn  vocida  el  omittilnr  in  Ilarl.  2. 
At  vide  ad  c.  17.  §  1.  Dcniqiie  I'er- 
pinius  Flor.  Voss.  ambo,  leid.  1.  et 
Harl.  1.  I'iri'^incus  L<i<l.  2.  cum  mul- 
tiscdd.vcll.  rt»i;i»«Ms  Gaertn.  Virgi- 


T.    LIVII    III.ST.    Lin.    II.   CAP.   21.  C451 

nits  narl.2.    Vide  ctiam  ad  c.  17.  §  1.  Scd  eliam  aucloriim  di^crerc  jiossi.i] 

§  3  vl.  Postumiiim,  (juiii  collcga  du-  Ailoruin  Voss.  1.  vl  Lrid.  2.  sollciinii 

liitv  ftdci  fucrit,  St  coiisuliitH  nbdicussc]  aiiiiiniicnsiuin  aheiiHtionc.     Vidt  ad 

Quia  cuUe{;a  duhiw  fidii  fnit   Port,  a  i.  20.  \  5.  possis  digerere  idem  Lcid. 

in.  see.  quia  colli' g a  duhiw  fidci  fvernt  '2.  diffcrere  possiin  Lipsieiis. 

Gaeiln.     Vi<le  ad  c.   8.  ^  5.     Vciha  §   5   /•,"<  P.  Siiviliu.i  consules  fucii] 

se  consulalu  abdiciisse  ;   dicidlorevi  indc  Facli  consules   Hail.  2.     Mox  etiaui, 

factum  lihiarii  culpa  ac    iicjilificiilia  tianspositis    vocibus,    nuncio   mortis 

omiltiiiitm-  ill  Lei(J.  2.  inde  dictulnrcm  Tarif.  Hav. 

factum     vocibus     transpositis    iiabet  iiJorluus  est  Cimus,  quo  se  pnsl  frac- 
Harl.  2.  tas   opes  Liitinoruml    Mortuus  Cuntis, 
§4  Nee  qui  consules  secundum  quna-  media  voce,  quaB   mox    pra3ce.<iserat, 
dami  Non   pers|)icio   senstim   liorimi  omissa,  I'lor.  Leid.  1.  et  Hail.  aiUiq. 
veiborum.     Qiieritur  Liviiis,  ita    va-  At  rb  Cumis  iioii  ad|)aiet  in  (iaci  tii. 
liaie  sciiptores  in  ordiiiaiidis  lioiuni  Deinde  post  fraclas  vires  Lat.  Hav. 
annoruni  magistratilms,  ut  nee  ron-  quod  ex  iiiteipretatione  niaigiiii  ad- 
snles  nee  res  gestae  per  annos  sues  scripta  iiatiim  piito.     Nam  opes  liic 
digeri  possint.    Si  lia'c  tantum  .sffHU-  sunt  vires,  poteniia:  nt  supra  c.  IG. 
dum    quosdam   digeri    non     poterant,  *  Qiiiim  ita  vastatione,  deinde  pra;lio 
f'lierunt  ergo  alii,  spciindiim  qiios  id  adflixisset  opes  liostiiini,  ut  diu  inde 
fieri  poterat.    Sed  hoc  repngiiat  sen-  nihil     rebellionis     tiinere     possent.' 
tcntiiK  Livii,  qui  de  omnibus  loquitur.  X,\i  v.  2.  '  Phuimum  accessuruin  0|>i. 
Perizoniiis  Aniiuadv.  Histor.  c.  5.  p.  I)us,  si  in  era  maris  portuiii  ac  urbem 
182.  iiiiuc  locum  landaus,  verba  se-  moenibus  validam  tcnnissent,  creden- 
cwnt/um  ^H(M(/am  omiltit  :  e  quo  colli-  tes.'    xxxviii.  12.  '  Ut  nequidqiiani 
gi  potest,  ei  Kiispecta  fuisse.    Et  oni-  Antiochns  emotus  ultra  jiiga  Taurj 
nino   obscura  est  illorum  sentcniia.  inontis  essct,  nisi  frangerentiir  opes 
Ad  dictaturam  Postumii  quod  adti-  Gallornui.'    Justin,  xxxii.  1.' Tan- 
net,  si  veriini  est,  quod  c.  18.  dixit  tis  I'ersarum  opibus  domesticis  viri- 
Livius,   cautiiin    fuisse,   ut    dictator  bus  restiierant.'    Vide  Cort.  ad  Sail. 
e  consulaiibns  legeretur,  Postumius  Cat.  c.  17.  et  qujR  infra  notantur  ad 
ante  liuuc  aniintu  dictator  esse  non  iv.  8.  §  5.     Ita  '  populiis,'    '  gens,' 
potuit,  quod  ante  eum  nondiim  consul  '  nrbs,'   *  civitas    opulenta  '   est    po- 
fuerat.    Videndi  sunt  de  hac  re,  qui  tens,  viribus  valens.  Sup.  r.  30.  'Sa- 
Fastos     commentariis     illustrarunt.  binis  belluni  iiuiicit,  genti  ea  tempes- 
Duk.     Nee  qui  consulihus  Flor.  tate  secundum  lUruscos  opulentissi- 
Nec  quid  quoque  anno  actum  sit'}  Nee  ma' viris  armisque.'    Inf.  ii.  4-1.  *  Id 
quid   quo  anno  Voss.    1.  et  Leid.  2.  nnum  venenum,  earn  labem  civitali- 
Sed  puto  ultimam  partem  ToD  (7U07(/e  '>"s   opulentis    roperlam,    ut    magna 
excidisse   ob   pra^cedentiuin   quid  et  imperia  mortalia  esscnt.'    xxiii.  28. 
quo  similitudinem,  pra-sertim  si  nolis  '  I'l  bcni  a  propinquo  tlinniue  Iberam 
scribantnr:    nam  'quo  anno'  idem  adpcllalam,  opidcntissimain  ea  tem- 
forec  ac  praecedens  '  qui  consules.'  pestate  regionis  ejus,  obiuiguare  pa- 
Vide  ad   V.  27.  ^  1.     Prasterea  sit  mt.'  c.  30.  '  Crotouem,  Gra^cam  ur- 
actum  Vl^v.  factum  sit  pr'imzB  edd.  us-  bem,  circunisedit,  opulentam  quon- 
que   ad   Aldum,    qui  actum   rrposiiit.  dam  arniis  viiisque.'    c.  33.  '  In  banc 
Et  id  etiam  snpcrcst  in  omnibus  nos-  dimicationcm  diiorum  opulentissimo- 
tris.     Alibi  Sivpe  in  his  vocibus  per-  rum  in  terris  populorum  omnes  reges 
peram  commnlandis  peccatur.    Vide  genlesnue  aniiuos  intcndcrant.'     Et 
ad  VI.  28.  §2.  ila  sape  alibi.     Eo  sensu  ctiam  nu- 


6452 


NOTyE    VAR[ORUM    IN 


nuniero  singtilari  'onini  ope,' 'sum- 
ma  ope,'  pro  oimiibus,  siimniis  viri- 
biis,  nostro  freqiiens  est.  Vide  ad 
VIII.  16.  §  4.  Vociila  post  etiain  male 
deficit  ill  Harl.  I. 

§  6  Erecli  palres,  crecfa  plebs']  In 
Pal.  2.  supersciiptiiiti  utiiqiie  ele- 
mento  r,  r;  v,  r;  quasi  deberet  esse 
evecti,  evecta  :  niigaj  niaxiniae.  Gebli, 
Majori  fide,  qnam  jiulicio,  litera  v 
bis  supersciipta  est  diiabtis  Uteris  r, 
qtiod  in  scriptiiia  Longobaniica  dis- 
tingni  vix  possent,  et,  iitiae  scriptas 
forent,  libiarius  incertiis  lueieiet. 
Vide  ad  xlv.  39.  §  1.5.  in  nostris  vero 
omnibus  recte  erecti  et  erecta,  Cete- 
riiin  plebs,  nt  adnotationi  Gebhardi 
praescribitiir,  editiini  prinio  vidi  in 
Froben.  1535.  et  ita  pra;feiiint  Leid. 
2.  Port.  Gaertn.  et  Hav.  at  priores 
odd,  cnm  reliqiiis  codd.  nisi  quod 
tota  vox  in  Voss.  2.  oniittatur,  prtc- 
fenint  plebes,  quod  et  Gron.  anno 
1G65.  recte  revocavit,  queniadiiio- 
duni  saspe  alibi  fecit,  licet  non  sem- 
per lectoreni  niiitationis  certiorem 
fecerit.     Vide  ad  i.  20.  §  G. 

Injuria  a  privwribus  fieri  cceperel 
Vir  doctus  in  niarg.  ed.  Cnrionis 
fieri  caeplcB  scribendiini  conjecerat : 
quod  et  in  vet.  lib.  exstitisse  Sigon. 
prima  Sclioliorum  ed.  professns  est. 
Sed  vide  ad  ii.  lib.  c.  1.  §  4.  Codd. 
nostri  et  edd.  anit.  niiiil  variant,  nisi 
quod  in  Leid.  1.  sit  cooperc  manifesta 
librarii  abeiratione.  Hinc  nihil  niu- 
tandnm  puto. 

§  7  Supplelo  niimcro  cohmorntn  ilc- 
rum  dcducla  est]  Ne  crede  ;  non  so- 
lent  bis  deduci  coloniae  :  qnaie  aus- 
culta  Pall,  omnibus  ilcrum  reducta  est. 
Qua:  formula  si  ofieiidat  aures  scio- 
lorum,  consiiiaiit  Casaiibonuni  ad 
Siicton.  Cipsar.  c.  2.  Nos  cpiocinc 
alibi  monuimus  :  liic  c,  44. '  retro  re- 
vocaiula  cupiditas.'  Gebh,  Iicdiicta 
est  cxsrat  elianj  in  Voss.  and).  Leid. 
nnib.  Mail.  2.  I'ort.  Hav.  iiipsiens. 
Ct  llcainii  Oxon.  IJ.  [..  1.  2.  rt  0. 
Noque  aliter  videlur  Aldus  in  cod. 


sno  invenisse,  qui  pro  deducla  est, 
queina(biiodum  antea  vulgatum  fue- 
rat,  edidit  reducta  est,  quanivis  tamen 
in  erratornni  syW'dbodeductuest  resli- 
tnenduin  ntonuerit.  Id  etiam  cum 
Hail.  ].  et  anliqiiinriljus  aliisque  re- 
liqnis  edd.  pra'ferendiim  videtur.  In 
altera  lectione  non  obstat  quidem 
illud  '  iteriim  redticere,'  de  quo  pleo- 
nnsmo  hie  Gebhardus  agit,  sed  locu- 
tio  ipsa  '  redncere  coloniam,'  pro 
dcducere  coloniam  in  eam  uibcm,  in 
quani  jam  olim  coloiiia  dediicta  fue- 
rat ;  quum  '  rcduci  '  dicantur  potius, 
qui  deducuntiir  in  locum,  nnde  antea 
eraut  profecti :  quo  sensu  '  Signiam 
coloniam  iterum  redncere  '  foret  co- 
loniam, quae  oliu)  Signiam  dedncta 
erat,  iterum  inde  redncere  Komam. 
Quod  vero  Gebhardus  coloniam  bis 
dediici  ncget,  videat  locum  Liv. 
XXXVII.  40.  nbi,  colonorum  inopiam 
querentibiis  legatis  Placentinoruni 
et  Cremonensiiim, '  decrevit  senatus, 
uti  C.  LcpIIus  consul,  si  ei  videretur, 
sex  millia  familiarnm  conscriberet, 
quiu  ill  eas  colonias  dividerentur  :  et 
nt  L.  Aurnnculeius  prsetor  trinmvi- 
ros  crearet  ad  eos  colonos  deducen- 
dos.'  Sed  ibi  colonorum  dediicen- 
doruni,  non  colonia*,  nientio  fit.  Si 
qnis  tamiMi  reducta  est  omnino  malit, 
pertinacius  non  obnitar,  satis  lia- 
bens,  quid  sentiam,  aperuisse.  Ce- 
teroquin  'redncere'  et  '  deducere  ' 
su'pe  in  membranis  commutari  so- 
lent.     Vide  ad  vi,  2G.  §  7. 

I'oiuo!  Iribus  una  et  Iriginta  facta'] 
Impudens  ha!c  menda  est.  Tempore 
Coriolaiii  xxi.  crant  tribiis,  qinruiii 
XII.  eiim  damnarunt,  ix.  absolve- 
runt.  Tempore  Livii  erant  xxxv.  I't 
i|)sc  j)ostea  plus  novem  additas  scri- 
bit  ad  lias,  (|uas  hoc  loco  niimrraf. 
Legendum  igiliirnnfj  ac  vigiuli.  (ilar. 
Hie  niimeniscsl  mendose,  non  solnni 
apiid  Liviiiiii,  sod  etiam  in  I'.pitnmo. 
Non  enini  Iritiiuta  una,  srd  rigiiili  uiitiy 
scribciidiim  est.  ['  iliinc  locum  (Ma- 
renniis  ante  viginti  annos  annotave- 


T.    LIVII    HIST.    f.IB.    [I.    CAP.  21. 


G4o3 


rat.  Qnare  a^qiic  ejus  hie  nientio  at- 
que  alias  facienda  ftiissctjsi  Sigoniiis 
ad  vilupcriiini  ina<;is,  quain  laiuleiii, 
pronior  videri  iiollct.']  Id  quod  cl 
vetusta  exeir.plaria  habcnt  omnia,  et 
Dionysiiis  coiifiiniat  ;  qui  in  cxpii- 
cando  jndicio  Coiiolani,  liabito  paullo 
post  iiiinc  annum,  non  nisi  xxi.  tribiis 
fnisse  apeite  ostemiit  lib.  mi.  p.  4C9. 
Idem  error  foedavit  etiam  scxtum 
Livii  libnim,  nbi  c  5,  ait,  quatnor 
tribus  additas  esse,  Stellalinam,  Tio- 
inentinam,  Sabbatinam,  Naruiensem, 
atque  '  triginta  quin(|ue'  niimcruni 
replevisse.  Non  enim  (rigiuta  quin- 
que,  sed  viginti  quinque  le^endnm  est, 
qiiomodo  in  vetnstis  exemplaribus 
legitnr.  Quae  vero  triginta  quinque 
numenim  expleverint,  ea;  in  snbseqq. 
libb.  nominantur  a  Livio.  Pracstat 
auteni,  «t,  quo  facilior  hnjns  qnaE-sti- 
onis  explicatio  sit,  quas  (luoque  tem- 
pore tribus  addita^snut,  ex  sententia 
Livii  exponamus.  Prinium  igitur  tres 
a  Romulo  rege  tribus  f\»ctae  sunt,  Ta- 
tiensium,  Raninensinm,  et  Lncernm. 
Hae  delude  a  Ser.  Tullio  rege  qua- 
tnor  redditae,  a  regionibus  appeliat;« 
sunt,  et  Urbanae  propterea  nomina- 
toe,  Suburrana,  Esquilina,  Palatina, 
Coliina.  Idem  rex,  Dionysio  auctore, 
lib.  IV.  p.  220.  agro  liomano  diviso, 
rusticas  alias  tribus  fecit.  Earum 
nee  certum  ipse  qnidem  numerum 
affert.  Livius  sexto  post  regcs  ejec- 
tos  anno  veterem  tribiim  Claudiam 
appcUatam,  quod  in  eani  clientes 
Ap.  Claudii  conjecti  essent,  ait. 
Post  autem  anno  cclix.  tribus  xxr. 
RomaD  factas  scribit :  quein  numerum 
Dionysius  eliam  tradit  in  judicio  Co- 
riolani  a  tribubus  facto  anno  cci.xiir. 
Livio  autem  auctore  dccennio  post 
quatuor  addita;  sunt,  Stellatina,  Tro- 
mentina,  Sabatina,  Narniensis,  ese- 
que  XXV.  numerum  expleverunt. 
Hinc  dccem  alicc  accesserunt.  Duao 
quidem  anno  cccxcvii.  Pontina  ct 
Poblicia:  item  du»  anno  cuxxiii. 
Metia  et  Scaptia  :  itenique  duas  auno 


cuxxxM.  Ufenlina  et  Pakrina:  ct 
duiu  anno  cni.iii.  Aniensis  et  'rtrcn- 
tina:  postrcmo  etiam  dirj-  ciica  an- 
num i)x.  Volina  et  Qiiiiina.  Sigmi. 
Videtur  iifcessario  scribendum  una  et 
viginti.  Nam  m.  5.  Livius  sriibit 
tribus  additas  fuisse  quatuor  ;  vii.  15. 
duas  ;  viii.  17.  duas  ;  ix.  20.  diias; 
X.  0.  duas  ;  lib.  XIX.  item  duas  :  (juac 
numerum  ifficiunt  trii>iMmi  xxxv. 
alioqui  Livius  parum  virus,  et  sibi 
parum  constans  videretur.  Numerus 
tribuum  habetur  in  vet.  insciiptione, 
cnjus  excnipluin  subjeci ;  ^  idc  Grut. 
p.  ccxLVi.  num.  8. 

IMP.    CAESARl 

DIVI.    NERVAE.    F 

AERVAE.   TRAIANO.    A\  (i 

GERMANICO.    DACICO 

PONTIFICI.    MAMMO 

TRIBVNIC.    POT.    VIII 

IMP.     nil.     COS.     V.     PP 

TRIBVS.    XXXV 

QVOO.    LIBERAMTATK 

OPTIMl.    PRINCIPIS 

COMMODA.    EARVM.    ETIAM 

LOCOR\M.    ADIECTIONE 

AMPLIATA.    SINT. 

Exstat  etiam  apud  me  fragmendim 
tabuiit  marmoreap  ;  in  qua  babeban- 
tur  iiomina  tribuum  et  numerus  ea- 
rum, et  quibus  locis,  \c.  cujus  frag- 
mcnti  exempliini  est  boo  :  exstat  ap. 
Gruter.  p.  tci.  num.  10. 

NVMERVS.    TR  .  .  .  . 

QVIBVS.    LOCIS  .... 

PAL.    H.    IIM.    CLXXXXII  .  .  . 

SVC.    U.    nil.  LXVIII.    IN  .. 

ESQ.    II.   00    ei.XXVII.    A.  . 

COL.    II.    CCCCLVII   .  I  .  .  . 

ROM.    H.    LXVllI. 

VOL.    II.   I.XXXI. 

rVs/«.  Vidcrunt  banc  absurditatem 
crilici,  et  omnium  primus  Glareanus, 
indicans  legendum  tigiiiti:  in  cujus 
sententiam  successerunt  Sigonius  at- 
que I'rsinus.  Quibus  accede  :  eo 
facilius,  quod  exstet  in  Pal.  2.  tina 
(t  vigind,  cui  tamcn  superscriptuni 
AAA'.  Gebh,    VulgaLaiu  scripturaiu 


0454 


ISiOTiE    VARIORUM    IN 


vitiosam  esse,  et,  pro  una  ct  triginta, 
legenduin  esse  una  et  vigiiiti,  late 
{jiobat  Gnichiiis  de  Coniit.  Rom.  ii, 
1.  Attanien  una  et  triginta  coiistan- 
ter  supeiest  in  Voss.  utroque,  Leid. 
iitioqiie,  Harl.  antiq.  Port,  a  ni.  sec. 
Lipsiens.  Gaertn.  et  Heainii  Oxon. 
C.  tina  et  viginti  in  solis  tantnm  ex- 
stitit  Harl.  2.  et  Port,  a  ni.  pr.  Sed 
Hav.  alia  voce  omissa  Romce  tribiis  et 
viginti fadcB  praefert.  Th  Roma  etiam 
omittitnr  in  Harl.  1. 

Cap.  XXII.  §  1  Cum  Volscoruin 
gente]  Pal.  1.  semper  Vulscorum,  Vul- 
scos,  Vulscis,  lit  apparet  qiioque  fiiisse 
in  Pal.  3.  Gebh.  Vulscorum  etiam 
semper  Voss.  2.  et  Port,  a  m.  pr. 
Reiiqui  codd.  variant,  et  modo  Vul- 
scos,  modo  Vulcos,  modo  Volscos  \o- 
cant :  qna?  verior  scribendi  ratio  est, 
qiuim  ita  etiam  in  fragmentis  fasto- 
riim  Trinmplial.  passim  vocentiir. 
Vide  eliani  Dansqueinm  in  Ortliogr. 
part.  2.  ea  voce,  et  quae  supra  hoc 
libro  Dotantur  ad  c.  9.  ^  0.  INIox  nee 
pax,  ncc  helium  fuerat  Harl.  2. 

Milterent  Latinis,  7ii  maturatum  ab 
dictatore  Romano  esset ;  et  muturarit 
Romanus,  ue  proelio  uno]  Lego,  Latinis. 
Sed  maturavit  dictator  Rumanus,  ne 
pralio  uno,  Sfc.  Vei  Latinis,  ni  matu- 
ratum ab  dictatore  Romano  esset,  ue 
■proelio  uno,  ^x.  Klock.  Canssam  non 
liabiiit  Klockius,  cur  lect.  viilgatam 
nintatani  vellet;  pro  qua  staiit  oni- 
iipsscripti  et  editi,  nisi  quod  in  Me- 
diolan.  1  ISO.  immaturatum,  pro  ni  ma- 
turatum, sed  sine  dnbio  operarnm  ab- 
crratione,  legatnr ;  ct  a  dictatore  hvL- 
beat  Caertn. 

At'  praiio  uno  cu7n  Latino  Volscoque 
contendertt]  Pal.  I.  paiillo  aiiter,  ne 
praiio  uno  cum  Lat.  Volscus  quoijue  cont. 
ut  et  liiibnit  Pal.  3.  (hUi.  Paritcr 
pr;vferiinl  Vo^s.  2.et  Lipsiens.  Unde 
vero  lixc  luctio  nata  fiicrit,  intclli- 
gerc  niilii  videor  ex  illis,  quiK  snprr- 
Riint  turn  in  Leid.  I.  cum  Latino 
Vitisijfi,  tuni  in  Harl.  2.  cum  Latino 
VoUis'juc.      Niniiruni   qiium    librarii 


duplicem  lectionem  in  exemplaribus 
suis  reperissent,  vel  Volcisque,  vel 
Volscoque,  sive  ejus  loco  Volsquoque, 
utranique  exprimere  volnerunt,  sed 
in  altera  errarunt,  et  pro  Volscis  quo- 
que  dederunt  Volscus  quoque.  Illud 
Latino  Voscisque  probari  posset,  si  alii 
codd,  eamdem  scripturam  liaberent. 
Nam  ita  Liv.  lo(iui  solitum  fuisse,  vi- 
debimus  ad  x.  27.  §  3.  Qnnm  tamen 
in  plerisqne  et  optimis  Volscoque  in- 
venerim,  al)  ea  scriptura  non  recedo. 
Praeterea  ne  proelio  uno  Lat,  Volscoque 
cont.  Leid.  2.  omissa  praepositione  : 
nt  'contendere  Latino'  dictum  sit, 
quemadmoduH!  '  contendere  Home- 
ro  '  ap.  Propert.  i.  7.  3.  '  Atque,  ita 
sim  felix,  primo  contendis  Homero.' 
Vi\i'\  vide  Passer.  Et  Claudian.  in 
Bell.  Gild.  vs.  335.  '  ausns  Latio  con- 
tendere Gildo.'  Et  ita  '  pngnare,' 
'  certare,'  '  bellare,'  ac  similia  more 
Greecorum  passim  cum  casu  terlio 
construuntur.  Quuni  tamen  ea  lo- 
cutio  non  apud  Livium,  sed  frequen- 
ter prassertim  apud  poetas  obcurrat, 
pra'positioiiem,  quam  reiiqui  agno8- 
cunt,  servandam  judico.  Dcniqne 
Volscoque  coneederei  Gaertn.  Verum 
cum  forte  contcderet  datum  fuisset, 
similitudu  literarum  c  et  t  in  scriptura 
Longobardica  eH"ecit,ut,  evanescenle 
linea  suprascripta,  ejus  loco  a  minus 
adiento  librario  substituerelnr  conce- 
deret.  Siniilem  ob  caussam  saepius 
in  scriptis  couimutantur  verba  '  in- 
cederc  '  et  '  intenderc.'  Vide  ad  x. 
12.  §  7. 

§  2  Vohcos,  consilii  pornam  metuen- 
tcs,  necopiuala  res  perculii]  In  edd. 
vulgatis  liic  particida  non  est  omissa  ; 
(piam  re|)one:  Volsc.  cons.  pccn.  non 
mctueulcs.  OaMerum  ita  dictum  est 
Iiic  mcopinata  res,  qumiadmodum  in 
due  priuii  libri  de  Lucretia  c.  &7. 
'  nocopinalo  viri  ailventu.'  Sic  et 
Cicero  locpiitiir.  Rlun.  Consilii  pae- 
nam  inetuenhs  ex  nostris  unus  Haverk. 
Reiicpii  omups,  ut  Rlicnanua  monuit, 
Tti  non   addidcrunt  ;   Voss.  2.  etiam 


T.    MVII    HIST.    F.IH.    II.    CAP.    22. 


G4o5 


onl'mrm  vocabiiloriiin  nnitavit  pern, 
cons,  non  met.  At  vicissiin  nee  inopi- 
Villa  res  Leid.  1.  quod  nicnti  aiicloris 
adversari,  SKjiieiitia  eviiiciint.  Scd 
videtiir  librariiis  du|)liconi  lectiuiicin 
in  cod.  siio  rcpcrisse  nccopimtla  et 
inopinala,  et  iitiaiiir|iie  cxpiiiiicre 
voliiisse,  lit  f'ucerc  solehant,  iil)i  ipsi 
per  se  aibitrari  non  poteiant,  ntra 
verior  esset.  Inpriinis  i<i  alKpioties 
in  liac  voce  acoidit.  Vide  ad  xxxvii. 
11.  ^  7.  Pra-ferenduni  vero  necopi- 
iiata,  ex  ciijiis  expositionc,  oliin  niar- 
gini  adscripta,  alteiinn  inopinuta  or. 
tiini  videtur.  Vide  ad  iv.  27.  §  8. 
Deniqne  perlulU,  pro  perculit,  Leid. 
2.  qui  error  in  scriptis  frequens  est. 
Vide  ad  xxxv.  27.  §  IG. 

Obsidcs  danl  trecentos  principum  a 
Cora  atipie  Pometia  libcros]  Ohsides 
dant  tricenti  principum  Gaerln.  obsides 
dant  trecenlorum  principnm  Port,  obsi- 
des trecenlorum  dant  principnm  Hav.  a 
m.  sec.  qunm  autea  scriptuni  fuisset 
principium.  Principinm,  pro  princi- 
]>um,  alibi  non  raro  in  nienibranis 
obvium  est.  Vide  ad  c.  27.  §  12.  Id 
tamen  bic  ob  ceteroruni  INIss.  dissen- 
snm  non  probandum.  Quin  et  tre- 
centos, non  trecenlorum,  legendum  es- 
se, non  niodo  aliorum  codd.  ita  ex- 
liibentium  auctorilas  exigit,  veniin 
iliud  etiani,  quod  supra  similiter  Li- 
vius  narret  c.  IG.  '  Ne  ab  obsidibus 
quidem,  qui  trcccnti  accepti  nnmero 
erant,  irani  belli  hostis  abstinuit:'  ad 
cap.  autem  seq.  verosimile  esse  mo- 
Dui,  historian)  capp.  16.  et  17.  rela- 
tam  eamdeni  esse,  quae  etiam  hoc 
loco  refertur.  Olini  per  notas  nu- 
merales  scriptum  fuerat  obsides  dant 
CCC  principnm,  Sfc.  quas  alii  trecenti, 
alii  trecenlorum  perperam  reddide- 
rnnt ;  in  qua  re  sappissime  ab  libra- 
riis  peccatum  est.  Vide  ad  xr.  18. 
§  5.  l*ra?terea  principum  Achoru  Hav. 
principnm  Accora  Voss.  1.  Sed  diia- 
bus  piioribus  ultima;  vocis  liicris  no- 
tx  subjiciuntnr,  quibus  inniiit  libra- 
liiis,  eas  perperam  scriptas  ac  deleu- 


das  esse  :  ot  ita  principum  f'ora  Lip- 
siens.  et  Port,  a  ni.  pr.  principum  ah 
Com  Voss.  2.  Mox  /c^.  addnctce,  pro 
leg.  ubductiE,  (Jarrlii.  et  Hav.  Alibi 
ita  lapsos  esse  fccribas  videbimus  ad 
XXVII.  29.  ^  1. 

§  3  Volscis  levalis  metu  suum  rediit 
inf^enium]  I'all.  tres  suum  rcdit.  Gebli. 
Suum  redit  ingenium  etiain  Voss.  2. 
Port.  Gaerln.  et  Hav.  Heliciui  con- 
spirant  in  receptam  scriptiirani,  nisi 
quod,  manifesto  eodcm  ducentibus 
vestigiis,  Harl.  1.  exiiibeat  SH?/m  redi- 
git  ing.  Vide  ad  xxxvi.  ZH.  §  2.  et 
suum  reddit  ing,  Lipsiens. 

Hernicis  in  societatem  armorum  ad- 
aumlis]  Pall,  tres  in  societale.  Inter 
qiios  Pal.  2.  pro  assumplis  exhibet  re- 
ceplis,  Gebli.  /n  sociefa/c  etiam  Voss. 
2.  Leid.  1.  Harl.  2.  Lipsiens.  Gaertn. 
et  Port,  a  m.  pr.  PraUcrea  acceptis, 
pro  adsumlis,  Hav.  qni  mox  pr£f  fert 
ad  soUicitandum  Latinos,  quod  ex  al- 
teriiis  expositione  natum  puto.  Vir- 
gil. /En.  viii.  5.  '  Simiil  omne  tnmnU 
tu  Conjnrat  trepido  Latium,  saevitqne 
jiiventus.'  Liv.  viii.  11.  '  Latiiim 
Capuaque  agio  niultati :  '  ubi  vide, 
quae  notantur. 

§  4  Sed  recens  ad  Regilhun  lacum 
accepta  eludes  Latinos  ira  udioque  ejus^ 
Probo  magis  banc  lectioneni,  qnam 
earn,  quae  est  in  qiiibiixdam  libb.  Mss. 
Sed  recens  ad  Reg.  lac.  ace.  elude  Lati- 
nus:  prapsertim  vero  qiium  lijcc  forma 
loquendi  sit  frequens.  Sigon.  Aliter 
conspiciuntiir  liapc  in  Pal.  2.  Sed  re- 
center  vel  recenti  ad  Reg.  lac.  acc.clade, 
Latinus  .  ,.nec  ab  Icgatis,  codice  re- 
centissinio,  et  per  omnia  fere  simili 
Sigoniano,  cui  et  hoc  loco  consentit. 
Ila(|ne  vellem,  non  tantiim  tribuisse 
siio  libro  Sigoniiim,  cnjus  emendati- 
ones  rautissimo  jiidicio  pio-^se  oxami- 
nare  insist iiniis.  Gcbh.  Cladis  videtur 
nianus  prima  Voss.  codicis  babnisse. 
Forte,  Sed  recens  ud  Reg.  lac.  acccptcE 
cladia  ira,  Lalinos  odiu  ejus,  quieumque, 
^•c.  J.  P.Gron.  Sed  reccnter  ad  Reg. 
lac.  ace,  eludes  Latinos  Harl.  2.     Sed 


G456 


NOTTE    VARIORUM    IN 


recenter  ad  Reg.  lac.  ace,  clade  Latinos 
Port,  a  m.  sec.  qmiiii  a  m.  pr.  id,  quod 
vnlgo  circniiifertiir,  scriptiim  fiiisset. 
Sed  recens  ad  lieg.  lac.  ace.  chide  Lati- 
niis    Hav.     To  accepta   clade    Lalinus 
etiam  Hearne  in  codd.  N.  et  C.  quos 
Oxonii  consiiliierat,  invenit.     Cladis, 
pro  clades,  aperte  exstat  in  Leid.  1. 
Sed  nihil  niutanduni  pnto.    Recenter, 
pro  recens,  ex  glossa  adsunitum  est: 
nam  recens  hie  ponitur  pro  recenter. 
Passim   ita  adjeciiva  pro  adverbiis 
poni  solent.     Vide  ad  xxii.  12.  §  8. 
Neque  probo  Gronovii  conjectnrani. 
Si  enini   clades,  recens  ad  Regillura 
lacuni  accepta,  irae  potius,  qnam  me- 
tus,   cau!>sa  Latinis  exstitisset,  non 
niodo    ab  legatis  abstinnissent  Vol- 
scorum,  sed  eoruni  adventu  gavisi  op- 
portunam  cladis  nlciscendae,  et  iram 
in    Romanes    conceptam   in  eosdem 
etiani  eftiindendi  occasioneni  adripu- 
issent;    ac  libentes  illis,  qui  bellum 
genti    invisae    inlaturi     erant,    arnia 
junxissent.     Clades  ne  ab  legafis  qui- 
dem  violandis  abstinuit,  id  est,  cladis 
menioria  efYccit,  nt  ne  ab  violandis 
quideni  legatis,  qui    cos  iternm  ad- 
versus  Ronianos  incitare  conabantnr, 
liianus  abstinereiit.     Eo  scnsu  '  abs- 
tinere  aliquem  '   Livio  frequens,  pro 
efticere  ut  abstineat,  arcere.    Inf.  iv. 
59.  '  A  cetera  prada  Tabins  niilitem 
abstinuit.'   .iii.  24.    '  Ha.*c  de  Alex- 
andri   Epirensis  tristi  eventu,  quani- 
quani  Romano  bcUo  fortuna  eum  abs- 
tinuit,   tanien   quia  in   Italia  bellum 
gessit,  panels  di^i^sc  satis  sit.'  xi,.  11. 
'  Si  don)um  tuam  expugnaturus,cnpta 
domo  <lominuni    interfecturus   cram, 
non  temperassem  vino  in  ununi  diem? 
1)011  niililes  abslinuissrm  nieos.'''    Et 
ita   Lipsius  re|)onendum  pntabat  inf. 
xxiu.  1.  '  Ab  urbe  ob|iugnan(la  I'a-- 
num    abstinuerc    conspecla    nia-nia, 
baud  (|ua(|uam  pronita  ob|)ugnanti  :' 
(Mil  ct  quidam  nu'orum  conseiitiunt, 
quamvis  tamcn,  nt  et  (ironoviiis  nio- 
iiiiit,  opiiini  scrveiit  abslcvriicrc.    Cc- 
icruin  ila,  pro  ira,  pcrpcram  est  in 


Lipsiens.  Eumdora  errorem  librarii 
saepe  in  codd.  scriptis  commiserunt. 
Vide  ad  xxiv.  16.  ^  1. 

Compi'ekensos  Volscvs  Romam]  Pall, 
coinprehensosque.  Gebh.  Comprclien- 
sosqite  Vvlscos  Romam  Lipsiens. Cacrtn. 
Harl.  2.  et  Hav.  comprvhensos  Romam 
Leid.  2.  media  voce  oraissa. 

Ibi  traditi  consulibiis.  Indicatumque 
esf]  Pal.  1.  ha  tradili.  Gebh.  Ibi 
traditum  cousuUbus,  indicatvmqve,  ul- 
tima voce  esl  omis.«a,  Leid.  2.  "Vh  est 
etiam  deficit  in  Gaertn.  tradidit,  pro 
traditi,  habet  Harl.  1. 

§  5  Rclata  re  ad  senatum,  adeo  fuit 
gratiim  Patribiis]  Rclata  res  ad  sen. 
adeo  fuit  grat.  Pat.  Leid.  1.  Harl.  1. 
Lipsiens.  et  Hearnii  Oxon.  L.  2.  rc- 
lata  res  ad  sen.  adeo  grat.  fuit  Pat. 
Voss.  2.  et  Port.  Relata  res  ad  sena- 
tum adeo  fuit  grata  Pat.  Harl.  2. 
Gaertn.  Hav.  et  Hearnii  B.  et  €.  Th 
fuit  omitlitnr  in  Leid.  2.  pro  quo/«g^?7 
est  in  Harl.  1.  Vide  ad  xxvii.  32. 
§6. 

Ut  ct  captivorum  sex  millia  Latinis 
rcmittercnt]  Triga  Pall,  expnngit  rh 
ct.  Gebh.  Expungunt  eaindem  vo- 
cem  similiter  Voss.  2.  Leid.  1.  Hav. 
Lipsiens.  ct  Gaertn. 

Rem  ad  novos  magislratus  rcjiccrcnt] 
Eadeni  triga  traicerent.  Qnam  bene, 
non  exprinio.  Gebh.  Traicerent  Voss. 
uterquc,  Leid.  ntercjue,  Harl.  utcr- 
que,  Port.  Lipsiens.  Gaertn.  et  Hav. 
triijiccrent  etiam  piisca*  cdd.  usque 
ad  Frobcuium,  qui  a.  153.5.  rcjictrent 
reposiiit.  Quem  veram  lectionem 
revoeasse,  oinncsqne  hie  codd.  de- 
pravatos  esse,  judico.  Sollemnis 
enim  ct  sa>pissime  in  Livio  obvia  lo- 
cutio  est.  Inf.  c.  27.  *  Senatus  a  se 
rem  ad  populnm  rejccit.'  c.  28.  '  Si, 
quod  imperio  consulari  cxsequendum 
csset,  invidiam  ejus  consules  ad  sena- 
tum rejicercnt.'  in.  13.  '  Sumniam 
pecuniae  qnantam  a^quum  csset  |)ro- 
mitti,  veniebat  in  dubium.  Id  ad 
senatum  rejicilur.'  c.  30.  '  Quivdam, 
<iuir,  sui  judicii  vidcri  possciit,  ad  po- 


T.    LIVn    HIST.    LIU.  II.    CAP.    22. 


G457 


pnliim  rojocissent.'  v.  20.  '  Ipsnni 
dictatoiem  fngere  invidiam  ex  eo 
criniinaque  :  co  delegasse  ad  sena- 
turn.  Scnatiim  quoqiie  debere  ipjec- 
tam  rem  ad  se  reniittere  plebi.'  c. 
22.  '  Qui  ad  senatnm,  malignitatis 
anctores  (|n»rendo,  rem  ail)itrii  siii 
rejecisset.'  c.  3C.  '  Cognitionem  de 
postnlatis  Gallonim  ad  popnlum  re- 
jirinnt.'  vii.  20.  '  Ab  senatn  rejccti 
ad  popniiiin  Decs  rogavemnt,  qiio- 
riim  sacra  bello  Gallico  acce[)ta  rite 
procurassent.'  viii.  1.  '  Ferio  igni- 
qiie  vastantPin  agros  legati  Samni- 
tinm  pacem  oiaiites  adcnnt:  a  quo 
rejecti  ad  senatnm,  pacem  sibi  ab 
Romaiiis,  bellique  jus  adveisus  Sidi- 
cinos  petieruiit.'  ix.  43.  '  Ab  senatn 
ad  Marcium  rejecti,  cui  senatuscon- 
sulto  peiinissum  de  Hernicis  erat.' 
XXI.  31.  '  Hujus  seditionis  peioppor- 
tuna  disceptatio  quum  ad  Flauniba- 
lem  rejecta  esset.'  xxiv.  2.  '  Hanni- 
l)al  quum,  pra;sentium  earn  coiisnlta- 
tioneni  es^e,  )espondisset,ct  ad  Han- 
noncm  eos  rejecisset,  ab  Hannone 
nihil  certi  adiatum.'  xxvii.  8.  '  Tri- 
buni  adpellati  ad  senatnm  rejece- 
runt.  Senatns  populi  potestatem  fe- 
cit.' xxxvi.  35.  '  Senatnm  ejus  rci 
jiidicem  fore.  Integram  se  canssam 
eornm  Romam  rejicere.'  xl.  17.  '  Le- 
gati possessionis  jus  non  mntaverunt : 
canssam  integram  Romam  ad  sena- 
tum  rejecenint.'  c.  29.  '  Scril)a  ad 
tiibnnos  j  lebis  adit  :  ab  tribnnis  ad 
senatnm  res  est  rejecta.'  xt.i.G.  '  Haec 
legatio  totnmqne,  quod  ad  Sardiniani 
pertinebat,  ad  novos  magistratus  re- 
jectnm  est.'  c.  16.  '  Id  quum  ad  se- 
natnm relatnni  esset,  senatusqne  ad 
pontifirum  collegium  rejecisset.'  xi.ii. 
32.  '  Duo  ex  collegio  IM.  Fnlvins  No- 
bilior  et  IM.  Claudius  Marcellns  ad 
consules  rejiciebant.'  Panllo  ante 
neg.foret,  pro  ueg.fuenit,  Gaertn. 

(j   6  Enhiivero   fuvi  gaudcre   Latini 

facto,  pads  auclorcs  in  ingenti  gloria 

esse]    Placet   qnod    babet   Pal.  2.    et 

Campani  ed.  pin:,  auct.  iiigenti  gloria 

Delpk.  et  Far.  Clax,  Liv 


esse.  Gebb.  Scriptiqnidam  et  Cam- 
pani ed.  pac.  auct.  ingenti  gloria  esse: 
qnod  sane  ronsiderandum.  Cic.  ad 
Famil.  iv.  1.5.  '  Neque  pericnlo  te 
proprio  existimares  esse.'  vi.  4. 
'  Quanto  fnerim  dolore,  meministi.' 
ad  Att.  V.  14.  '  Spero,  meos  omnes 
servire  landi  nieap  ;  tamen  magno  ti- 
more  sum.'  Ceesar  Bell.  Civ.  iii.  16'. 
*  Excnsat  Bibidiuin,  qnod  is  iracundia 
sunmia  erat.'  Noster  i.  40.  '  A  pud 
Patres  plel)en)(ine  longe  maximo  ho- 
nore  Ser.  Tnllins  erat.'  Kodcm  lib.  c. 
54.  '  Tanta  caritate  esse,  nt  non  pa- 
terTarqnininspotentior  Roman,  quani 
filius  Gabiis,  esset.'  v.  47.  'Interim 
aix  Romec  Capitoliumqne  ingenti  jie- 
ricnlo  fuit.'  J.  F.  Gron.  Turn  vera 
turn  Latini  gaudere  Lipsiens.  Turn 
vero  Latini gaudere  Harl.2,  Sed  male. 
Amat  enim  Livins  voce  enimvero  uti 
tnm  in  initio  orationis,  tum  alibi ;  ne- 
qne  tantnm,  nt  viri  docti  sappins  ob- 
servarunt,  in  indignatione  ;  vide  ad 
XXXI.  30.  ^  4.  verum  etiam  nbi  nnl- 
lus  talis  adfectus  exprimitur,  sed  po- 
tins  contrarinm  innuitur,  nt  hoc  loco. 
Rectins  itaqne  vox  intensiva  dicitnr, 
qutr,  sive  adfirniationi  sive  negationi 
addita,  ejus  vim  aiiget.  Inf.  hoc  lib, 
c.  36.  '  Tnni  enimvero  Deorum  ira 
admonnit.'  iii.  35.  §  8.  '  Ille  enim- 
vero, qnod  bene  vertat,  habitnrnm 
sc  comitia  professus,  inpedimenlnm 
pro  occasione  adripuit.'  xxiv.  31. 
'  I'nimvero,  conclamant,  bonnm  ut 
animum  iiabercnt:  omnem  se  cnni 
illis  fortnnam  snbitnros.'  xxvii.  16. 
'  Enimvero  lajtiis  successn  frandis,  si 
ne  Fabius  qnidem  dolo  invictus  fuis- 
set,  band  procnl  INIetaponto  insidias 
ponit.'  Pari  fere  crrore  inf.  x.  35.  ^ 
13.  Tunc  vero,  pro  Tunc  enimxero, 
olim  edebatur,  ut  Sigonins  monuit. 
VvxX^Yf  a  gaudere,  facte:  s.  pacts  anc- 
tores Port,  a  m.  pr.  Sed  inter  versus 
a  m.  altera  adscript um^at/Jfic/ac^os 
pads  auctores :  qnod  etiam  exstat  in 
Harl.  2.  et  Hav.  Deniqne  in  ing.  glo- 
ria esse  habent  omnts,  quibns  usns 
ius.  18  S 


6458 


NOTiE   VARIORUM    IN 


sum,  codd.  Hearne  etiam,  postquam 
recensiiisset  lectionem  a  Gronovio 
propositam,  nullius  suorum  cotlicnm 
consensum  testatur  ;  undc  eos  etiam 
omnes  viilgatiim  seivasse  verislmile 
fit.  Quill  etiam  non  alteiius  nomi- 
natim  codicis  to  in  prsetermittentis 
mentio  fit,  ut  de  ejus  integritate  jii- 
dicare  possinius,  qnara  codicis  Pal. 
2.  quern  ipse  Gebliardus  passim  ut 
recentissimuni  et  minimae  auctorita- 
tis  traduxit.  Genus  locntionis  non 
damno.  Optimis  enim  sciiptoribus, 
et  ipsi  Livio,  in  usu  fiiisse,  ut  omissa 
praepositione  dicerent, '  esse  ingenti 
gloria,'  'esse  niagno  nietu,' '  timore,' 
'  summa  iraciiudia,'  evincunt  loca  a 
Gronovio  laudata.  Vide  etiam  ad  x. 
25.  §  7.  An  tamen  unius,  ejusque 
minima  auctoritate,  codicis  fide  auc- 
tor  etiam  hoc  loco  ita  locutus  esse 
censeri  debeat,  merito  dubitare  mihi 
videor,  prasertim  quum  et  alterum 
probum  esse,  et,  quum  apud  Livium, 
turn  etiam  apud  alios  omnes  optimee 
aetatis  scriptores,  frequenter  obcur- 
rere  nemo  dubitet.  Liv.  xxiii.  8. 
'  In  multo  majore  dignitate  et  gra- 
tia simus  Campani,  qiiam  umquaiii 
fuimus.'  XXXVII.  54.  '  Massilien- 
ses  in  eo  honore,  in  ea  merito 
dignitate  audimus  apud  vos  esse.' 
XLii.  C.  '  Renunciaverunt,  in  max- 
imo  eum  honore  apud  regem  esse  :' 
ap.  Cic.  Famil.  xii.  14.  '  Cnjus  rei 
tanto  in  timore  fui,  ut,  omnibus  rebus 
relictis,  cum  paucioribus  et  minori- 
bus  navibus  ad  illas  ire  conutus  sim.' 
I.  XIII.  ep.  10.  '  Etsi  eramus  in  magna 
spe,  te  nieis  Uteris  commendatione- 
que  diligenlissime  t'actiirum  id,  quod 
fecisli,  ut  ejus  rem  ct  fortunas  ab- 
sentis  tuercre.'  ad  Attic.  Ji.  9.  'Non 
enim  poteiimus  ulla  esse  in  invidia, 
Bpoliati  opibus,  et  ilia  senatoria  po- 
tentia.'  de  Divin.  i.  17.  '  (Jua  re  ce- 
lebrata,  (|uum  vicini  omnes  ad  eum 
<le  rebus  suis  rcfcrrcut,  crat  in  magno 
nomine  et  gloria.'  de  Oflic.  in.  21. 
*  Cum  ejus  vita;  ca  conditio  sit,  ut, 


qui  illam  eripuerif,  in  maxima  et 
gratia  fiiturus  sit  et  gloria.'  Orat. 
Calil.  IV.  10.  '  Sit  in  settrna  gloria 
INIarius,  qui  bis  Italiam  obsidione  et 
metu  servitutis  liberavit.'  Et  ita'  in 
laetitia,'  '  in  pace,'  '  in  armis,' '  in  tii- 
niultu,'  '  in  timore,'  '  in  spe  esse,' 
siniilesque  plures  locutiones  Livio  fa- 
miliares  sunt.  Vide  ad  viii.  33.  §20. 
Veriiis  itaque  puto,  nnimi  vel  alterum 
librarium  voculam  in  ob  vocis  prox- 
ime  seq.  ingenti  primam  syllabam  o- 
luisisse,  quam  reliquos  omnes  earn 
perperam  ex  eodem  sequentis  initio 
iterasse.  Errorum  autem  id  genus  io 
Mss.  frequens  est.  Vide  ad  viii.  33. 
§  6.  Et  quidem  sspius  in  ipsa  hac 
locutione  rb  in  omittitur,  vel  quod 
vox  praeced.  finiatur  litera  m,  vel  quod 
sequens  a  Uteris  in  aut  vi  incipiat. 
Ita  I.  31.  '  Quum  in  magna  gloria 
niagnisque  opibus  regnum  Tulli  es- 
set:'  ubi  quidam  codd.  rh  in  omit- 
tunt.  v.  47.  'Dum  heec  Veiis  ageban- 
tur,  interim  arx  RoniK  Capitolium- 
que  in  ingenti  periculo  fuit :'  et  hie 
illud  in  a  nonnullis  libris  abest. 
xxxvii.  28.  '  Primo  in  magna  spe 
full,  quemadmodum  Khodiam  clas- 
sem  ad  Samum,  circumsessis  ad  ex- 
itum  faucibiis  portus,  expugnasset, 
sic  ct  Romanam  expugnaturum.'  Et 
liic  ai)  uno  exsulat.  Verum  his  locis 
ex  integrioribus  codd.  vulgatam  lect. 
adst'rere  conabor. 

Coronam  aurcam  Jovi  dnnitm  in  Ctt- 
pitolium  mitlunt]  Jovi  dono  in  Capit. 
millunt  Ilarl.  2.  In  vulgatum  reli- 
qui  conspirant  :  et  recte.  Coronam 
donum  misit  eodem  modo  dictum  est, 
quo  '  boves  dona  dcdit'  inf.  vii.37. 
'Centum  boves  militibus  dona  dedit, 
qui  sccuni  in  cxpedilione  fuerant:' 
ita  enim  prafort  optimus  apud  ine 
cod.  non  dono  dedit,  nt  vulgo  cditur. 
Vide  plura  ad  cum  locuu). 

Qui  caplifot nm  remissi  ad  suns  fuc- 
runl]  Captii^orum  qui  remissi  Lcid.  2. 
Voss.  1.  ct  (incrtn.  ut  sit  muUitudo 
captivoru7n,  qui  ranissi.    Scd  ordiiiein, 


T.    LIVII    HIST.    LIR.    II.   CAP.    23. 


G459 


qui  viilgo  fuit,  reliqni  servant;  quem 
etiain  doctiuicm  ct  Livio  niagis  dig- 
num  piito. 

§  7  Pergunt  domos  eoruni]  Pcrgunt 
dom^,  id  est,  dotntts  eorum  Leid.  1.  Et 
ita  diserte  praefert  Gaertn.  Vide  ad 
III.  29.  §  5. 

Apud  quein  ijuisque  servierant]  Recte 
sic  Pal.  3.  Alii  male  sertierut.  Gebli. 
Servierat  ctiam  Voss.  2.  Leid.  2.  Hail. 
2.  et  Hav,  quod  recte  Gebliardiis 
damnavit.  Serviverat  male  qnoque 
Gaertn.  Hoc  enim  loquendi  genus 
Livio  adamatum,  ac  passim  usurpa- 
turn  fuit.  Sup.  I.  24.  '  Cum  trige- 
minis  agiint  reges,  ut  pro  sua  quisque 
patria  dimicent  ferro.'  c.  35.  '  Loca 
divisa  Patrihus  equitibusque,  ubi 
spectacula  sibi  quisque  facerent.'  c. 
59.  '  Pro  se  quisque  scelus  regium 
ac  vini  queruntur.'  ii.  G.  '  Pro  se 
quisque,  Romano  saltem  duce,  igno- 
iniuias  demendas,  belloquc  aniissa 
repetenda,  niinaciter  fremunt.'  c.  10. 
'  Pro  se  quisque  ex  urbe  in  agrum 
demigrant.'  Inf.  m.  5G.  '  Dum  pro 
se  quisque,  Deos  tandem  esse,  et  non 
negligere  luimana,  fremunt.'  vi,  3. 
'  Quum  pro  se  quisque  tenderent  ad 
portas.'  VII.  28.  *  Ordoque  iis,  quo 
quisque  die  supplicarent,  constitu- 
tus.'  IX.  2.  '  Quum  alterum  quisque 
magis  mentis  compotem  ac  consiiii 
ducerent.'  c.  3.  '  Quum  pro  ingenio 
quisque  fremerent ;  alius,  per  obices 
viarum  ;  alius,  per  adversa  montium, 
per  silvas,  qua  ferri  arma  poteruut, 
eamus.'  x.  25.  '  Pro  se  quisque  no- 
niina  dabant.'  c.  35.  *  Facerent,  quod 
se  dignuni  quisque  ducerent.'  xxiv. 
1.  '  Quum  et  levissimus  quisque  no- 
vas res  novamque  societatem  roal- 
lent.'  XXV.  12.  '  Eo  die  perpetrafo 
sacro  in  monte,  in  suas  quisque  i)ro- 
vincias  proficiscuntur.'  xxxii.  21. 
'  Dissipati  per  vicos,  sua  ut  quisque 
defenderent.'  xxxv.  30.  '  Pro  se 
quisque,  armis  abjectis,  in  circuin- 
jectas  itineri  silvas  ditfugiunt.'  c.  34. 
'  Pro  se  quisciue  revocare  jiibebaut.' 


Hfec  exempli  caussa,  ad  locutionem 
inlustrandani,  ex  pluribus  laudavi  ; 
alterum  tantum  enim  ex  Livio  aliis- 
que  facile  addi  posset.  Vide  Nic. 
Heinsium  et  Burmann.  ad  Nason. 
Met.  I.  59.  et  ad  Art.  Amat.  i.  207. 
Cortium  ad  Sail.  Cat.  c.  7.  c.  37.  ad 
Jug.  c.  75.  et  Hadr.  Cardin.  de  Serm. 
Latin,  p.  311.  Non  tantum  verbo, 
sed  et  verbo  et  adjectivo,  plurali  nu- 
niero  rb  quisque  jungi,  vjdebimus  ad 
vii.  19.  §  2. 

Numqutim  alias  ante  pubtice  priva- 
timque]  Tb  ante  deficit  in  Harl.  2. 
pttblice  in  Voss.  2.  Omnia  autem 
lia^c  verba  alias  ante,  Sfc.  Romano 
imperio  desunt  in  Port.  Mox  con- 
junctus,  pro  conjitucdus,  est  in  Leid. 
1.  conjunclitm  liabet  Gaertn. 

Cap.  XX hi.  §  1  Civitas  secum  ip- 
sa discors]  Civ.  ipsa  seciun  dis.  Voss. 
1.  Leid.  2.  et  Gaertn. 

Muxinie  propter  nexos  ob  as  aUe- 
num'\  Mira  lectio  in  Pal.  1.  propter 
ne/aa.  in  Pal.  2.  propter  nexus.  Gebh. 
Propter  neplius  etiani  Voss.  2. 

§  2  Captos  et  obpressos  esse:  tuti- 
oremque  in  bello]  Cuptos  et  oppresses : 
esseque  tutiores  Hav.  manifesto  li- 
brarii  errorc  :  tutioremque  rebantur  in 
hello  lleainii  Oxon.  N.  Sine  dubio 
librarius  dare  voluit  txdiorem  quere- 
buntur.  Sed  subficit /ce/nctun^,  quod 
praecessit;  unde  et  scquentia  lia^c 
dependent.  Et  languidum  nimis  il- 
lud  querebantur  est,  quam  ut  tw  J're- 
inebant  decenter  subjungatur.  Vido 
num  Livius  dederit,  et  obpressos:  tu- 
tiorem  in  bello.  Sed  nihil  defiuio.  Le- 
vis tamen  Iiaic  suspicio  subnata  est 
ob  codd.  quorinndam  in  lect.  vulgata 
exiiibcnda  inconstantiani. 

Inter  liostes,  quam  inter  cives]  Et 
inter  hostes  ^'oss.  I.  Leid.  2.  Harl.  1. 
et  qua;dam  ex  principibus  edd.  Sed 
t\>  et  jam  omissum  est  in  Veneta 
1498. 

Invidiamqtte  earn  sua  sponte  gliscen- 
tein]  Vox  sua  omittit\ir  in  Leid.  2. 
^  3    Cum  omnium  vtajorum  suorum 


(>iGO 


NOTiE    VARIORUM    IN 


insignibus']   Quaa  ista  '  omnium  ma- 


joruiii    insignia 


An   iinasiiies    et 


cerae  ?  Scilicet  haec  illi  in  vinculis 
ad  nianiis  eraut.  Quid?  quod  ne 
nobilis  qiiideni  fiiit.  Dionysius  vi. 
p.  361.  niiiitarem  illi  tantum  gloriam 
tribuit :  Liviiis  ne  nomen  cmidem  po- 
nit,  non  omissiuus,  si  nobilis  fiiisset. 
Vide  antem  :  literae  niiitatione  oninis 
ilia  nobilitas  coniiit.  Nam  lege  ma- 
lorum  suoruin.  Quae  insignia  malo- 
rum  fiierint,  statim  addit.  Lipshis, 
Epist.  Quasst.  V.  10.  CI.  Lipsius  qni- 
deiii  cum  oinn.  maloi-um  su.  insig.  emen- 
datiini  ivit :  qnein  pnto  secutus  receus 
quidain  sua  manii  in  Pal.  2.  pari  ra- 
tione  interpolavit.  Sed  videtnr  mihi 
lectio  insolentior,  et  niirnni,  nullibi 
hujus  in  Mss.  exstare  vestigium  :  nam 
omnes  codd.  cum  omnium  majoruiii  in- 
sign.  Gebh.  Cur  lectionein,  quam 
Lipsius  ex  coiijectura  restitnit,  et 
Grulerus  in  coutextnm  admisit,  in- 
solentiorem  vocet  Gebhardus,  non- 
diiin  intcliigo.  Qnum  tamen  niliU 
aliud  mutaverit,  quam  quod,  pro  ma- 
jorum,  putarit  scribendum  esse  maio- 
rum,  non  aliud  etiain  insolentias  ac- 
cusare  posse  videtiir,  qtiain  to  insig- 
nia malorum.  At  vox  '  insigne'  hie 
non,  ut  saepe  cxponi  potest,  natura 
sua  ornaiiientum  notat,  sed  signum, 
indicium,  id  undo,  res  noscitur.  Eo 
scnsii  Cicero  '  tiininltum  esse  decer- 
ni,  justitium  edici,  saga  sumi,'  vocat 
'  gravissimi  belli  insignia'  Orat.  I'hi- 
lipp.  VI.  c.  1.  '  togam  paeis  insigne  et 
oth'  Orat.  in  Pison,  c.  30.  '  Pallia- 
tnm  esse  non  Romani  liominis  insig- 
nia' Orat.  pro  Rabir.  Post.  c.  9. 
Verum,  ut  liic  malorum  insignia,  ita 
'  mceroris  insignia'  est  ap.  Cic.  Orat. 
in  Pison.  c.8.  '  Quis  hoc  fecit  iilla 
in  Scytliia  tyrannus,  ut  cos,  quos 
lucln  adliceret,  lugere  non  sineret? 
mceroreiu  reliiH|uis,  nucruris  auf'ers 
insignia.'  At  illud  niajoris  monionti, 
quod  in  nullis  Mss.  ronjeclura;  Livi- 
anvr  vesligiuni  exstare  contendat. 
Qmnium    mi{jorum    suoruin  inaig7iibus 


est  in  Voss.  utroque,  Leid.  2.  Lip-' 
sieus.  a  m.  sec.  Port,  a  m.  sec.  (qui 
ambo  a  m.  pr.  t^  insignibus  oiiiittiiut) 
Gaertn.  el  Heainii  Oxon.  L.  I.  om- 
nium majoruin  insignibus  Leid.  1.  ow- 
nium  magnorum  suorum  insignibus  Hav. 
"\'erum  quuni  ex  codd.  Harl.  quorum 
in  manu  habeo  excerpta,  nihil  note- 
tur,  qiiamvis  cum  ed.  conjecturam 
Lipsianam  praeferente  conlati  sint, 
eos  lectionem  illam  exhibuisse  veri- 
simile  fit.  Idem  dici  potest  de  ple- 
risqiie  codd.  quos  Hearue  Oxonii 
evolvit,  quoniam  unum  tantum  eo- 
runi  majorum  prseferre  expresse  tes- 
tatus  sit;  quaninam  vero  in  aliis  lec- 
tionem invenerit,  addere  omiserit. 
At  demus,  etiam  omnes  codd.  majo- 
rum servare  ;  quis  graviter  ferre  pos- 
set, si,  manit'este  id  flagitante  sen- 
tentia,  loco  rod  7najoru)n  substitiiatiir 
m.alorum?  ir.iica  tantum  litera  i  mu- 
tata  in  I;  pripsertim  quiim,  eas  in 
Mss.  passim  confundi,  saepissinie  viri 
docti  testati  sint.  Vide  Lambiii.  ad 
Lucret.  iv.  IICO.  vi.  12G2.  et  1271. 
Salinas,  epist.  51.  Gron.  Observ.  iii. 
21.  et  qua-  notantur  ad  in.  51.  §4. 
V.  21.  §  10.  ad  X.  6.  §  3.  et  alibi.  Ita, 
pro  exilio,  Nic.  Heinsins  ex  ilUi  scri- 
benduin  conjicit  ap.  Sii.  Ilal.  x.  421. 
Sed  praeserlini  hujus  erroi  is  exenipla 
quHBdani  coUegit  Victor.  Var.  Lect. 
xiM.  22.  et  inter  alia  apud  I'laut.  in 
Pseud.  III.  1.  C.  similiter  majorunif 
pro  malorum,  scribendum  conjicit,  li- 
cet tanicn  non  desint,  qui  ibi  vulga- 
tuni  lucantur.  Mox  iji/oro/mj/.  pro  jr 
forum  proj.  Lipsicns.  el  Port,  a  ni.  pr. 

Ohsita  erat  s<]ual()ri:  vestis]  Oblita 
erat  Gaertn.  Sed  vulgatiim  pra^stat. 
Inf.  xxix.  10.  *  Legaii  Locrensiiim 
obsiti  squalore  et  sordibus.'  Ita 
'  tcrga  obsita  concilia'  Ovid.  I\lo- 
tain.  IV.  724.  *  iter  obsitimi  nivibiis,' 
'  monies  obsiti  nivibus'  ap.  Ciirtiiini 
1.  V.  c.  0.  obsilus  autein  ct  oblHus 
alibi  etiain  in  Mss.  coiniiiutantur. 
Vide  Hurniann.  ad  Ovid.  Mel.  xi. 
307.     Caussa  vurietalis  cxvtitissc  vi- 


T.    LIVII    HIST.    LIB.    II.    CAP.    2^. 


04(11 


(Ictiir  similitndo  literarnm  2  et  s  in 
scriptura  Longobardira,  ob  qiiam 
pa.ssiin  ctiain  confiiiidtintiir  voces 
•signiim'  el  'lignum.'  Vide  Benll. 
ad  Hnr.  Sat.  ii.  7.  82.  '  laEvns'  ci 
*  sasvus.'  Vide  qua;  iiotavi  ad  Silii 
Itai.  II.  111.  et  ad  v.  GGO,  aliaque  si- 
niilia. 

Fwdior  cnrporis  habitun  pallore  ac 
mucie  perempti]  Mens  liber  pitllore  ac 
veste  made  perempti,  voce  alieno  loco 
jnserta  ;  qnam  supra  sic  restituo,  fac- 
(liorque  vcste  corporis  habitus.  Nam  ct 
fadiorque  iiabet,  non  fcedior.  Lipsius, 
Epist.  Quast.  v.  16.  Idcu>  Lipsius 
malebat  fa-diorque  vcste,  uon  adsen- 
tantibiis  nostris,  quorum  taiuen  me- 
dius  pallore  ac  made  perenni.  Oebli. 
Illud  veste  in  nullo  reperi,  nisi  in 
Leid.  2.  At  is  est  ipse  Lipt-ii  cod. 
qui  in  Academic  Hollandicar!  instruc- 
tissimani  bibliutliecani  ciira  Burniau- 
ni  translatus  est.  Keliqui  niiiil  a 
vulgato  <iiscednnt,  nisi  quod  Voss.  1. 
liabcat  fadiorque.  Ueinde  in  acie  per- 
emit,  pro  made  peremti,  Hav.  a  m. 
sec.  prioris  lectionis  vestigiis  crasis. 
Made  perenni  Harl.  2.  et  Fort,  in 
marg.  et  in  contextu  a  ni.  sec.  quuni 
olim  made  peremti  scriptuni  t'uisse 
videalur.  Sed  lectionem,  qua;  viilgo 
circumtVrtur,  verioieni  |)uto.  Made 
peremtus  l''lor.  a  ni.  sec.  Unus  vel  al- 
ter cod.  isque  vitiosus,  non  persua- 
<let,  ut  Lipsio  adsentiani.  Plus  dis- 
plicet  perenni.  Peremti  auteui  nasu- 
tis  librariis  forte  displicuil,  quod  ho- 
minis  viventis  ct  in  publicum  prode- 
nntis  corpus  '  peremtum  '  dici  non 
posse  cxistimarent.  Sed  'peremtus' 
hie  est  peremto  similis,  fi're  a  mortuo 
non  distans,  tantum  non  peremtus, 
Ita  'fame,'  '  siti  enectus'  hoc  sensu 
apud  Cic.  sa'pius,  ut  de  Divin.  n.  35. 
'  Avis,  inclnsa  in  cavea,  et  fame 
enecta,  si  in  oifam  pnltis  invadit,  et 
si  aliquid  ex  ejus  ore  cecidit,  hoc  tu 
anspicium,  ant  hoc  modo  Romulum 
auspicari  solitum  putas  ?'  et  alibi. 
Pari  sensu  '  niorluus  '  apud  eumdem 


Orat.  in  Pison.  c.  30. '  Tn  nonsolnm, 
qnod  tibi  succederetur, sed  qnod  Ga- 
binio  non  succederelui',  cxsanguis  et 
mortuiis  concidisti.'  ad  Q.  Fratr.  i. 
3.  •  Non  enim  vidisset  fratrem  tuuui, 
nc  vestigium  quidcni  ejus,  nee  simu- 
lacrum; sed  r|iiamdam  effigiem  spi- 
rantis  mortui.'  JCodem  exemplo  Liv. 
XXI.  40.  '  KfFigies,  immo  uuibr<c  ho- 
minum  ;  fame,  frigorc,  inluvie,  scpia- 
lore  enecti,  contusi  ac  debilitati  in- 
ter saxa  rupesqiie.' 

§  4  Ad  hoc,  prolixa  barba  et  capilli'] 
O  factum  flagris  dignum  !  Quiim 
Livius  scripserit,  Ad  hoc  protnissa 
barba,  veluti  indicat  "N'ormaciense 
exemplar,  amusus  aliquis,  erasa  dic- 
tio!)e  promissa,  supposuit  prolixa.  Sic 
V.  41.  '  M.  Papirius,  unus  ex  his,  di- 
citur  Gallo,  barbam  suam,  nt  turn 
omnii)>is  promissa  erat,  jiermulcenti, 
scipione  eburneo  in  caput  incusso 
iram  movisse.'  Sigiiificat  autem  'pro- 
missus  '  longum  sive  prolixun),  quasi 
procul  missuui.  In  hunc  enim  sen- 
sum  etiam  'promittere'  verbum  usur- 
patnr.  Livius  vi.  26.  '  Satis  constat, 
magnani  partem  plebis  vestem  nin- 
tasse,  multos  mortales  capillum  ac 
barbam  promisisse.'  llheti.  Aut  ct 
ego  insigniler  ineptio,  aut  nonduni 
video,  cur  flagris  et  scutica  dignus 
sit,  (quod  Beams  voluit,)  (|ui  prolixa 
in  Vormaciensi  exemplari  emendan- 
di  gratia  T(p  promissa  substituit.  An 
quod  in  antt.  libb.  non  sit  prolixa  ? 
Imo  est  maxiine.  An  qnod  vctcrcs 
non  sic  loquebantur  ?  Ter.  Heaul.  ii. 
3.  49.  '  Capillus  spaisus,  prolixus, 
circum  caput  Uejectus  neglieeiiter.' 
Virg.  IMiarmac.  viii.  33.  '  Dumque 
tibi  est  odio  mea  fistula,  <lum(|ue  ca- 
pelliT»,  Hirsutumque  supercilium,pro- 
lixaqiie  barba.'  y4imilius  Probiis  in 
Datan)e  de 'I'hyo  c.  3.  '  Capillo  longo 
harb^que  erat  prolixa.'  '  Prolixam 
u'tatem  '  dixit  Callistratus  1.  penult. 
I),  de  Jure  Inimunit.  Klock.  DiidunV 
ante  Rlicnauum  correxit  Cam|)anii<<, 
neque  aliler  Pal.  2.     At  I'al.  1.  Ad 


6462 


NOTiE   VARIORUM    IN 


hec  harha  demissa.  Pal.  3.  Ad  hoc  pro- 
lixa  barba,  quod  recte  esplosiim  Bea- 
to.  Gebh.  Ad  hec  etiani  Port,  a  m. 
sec.  Hail.  2.  et  Hav.  Qiiouiam  et  de 
veste  squalore  obsita,  et  de  fcediore 
corporis  habitii  pra?cesseraf,  librarii 
sensiim  Ad  kcsc,  non  Ad  hoc,  require- 
re  existimarunt.  Eadem  mens  vide- 
tur  fiiisse  viii  docti,  qui  in  marg.  ed. 
Curionis  ilidem  Ad  hac  scribendiim 
conjecit.  Sed  vide  quae  notantur  ad 
Liv.  XXI.  52.  §  10.  Prceterca  barba 
demissa  Voss.  2.  prulixa  bai-ba  Flor.  a 
m.  sec.  et  Lipsiens.  Reliqiii  omnes 
nostri  promissa  barba,  nisi  quod  pro- 
lixa  adscript  urn  sit  margin!  Leid.  2. 
et  prulixa  etiam  fiierit  in  Port,  a  m. 
pr.  ciijiis  vocis  literae  quartas  siipra- 
scripta  erat  iitera  tn,  quasi  promixa: 
quo  ipso  interpolator  promissa  repo- 
nenduin  indicavit.  Promissa  barba  se 
etiam  in  vet.  cod.  invenisse  Pieriiis 
testatnr  ad  Maron.  Eel.  viii.  34. 
Qiiin  et  Klockius,  qui  olim  prolixa 
defenderat,  postea  margini  Livii  iul- 
scripsit,  codicem  suum  etiam  promis- 
sa praeferre.  Utraniqne  lect.  servat 
librarius  Gaertneriani  qui  promissa 
sen  prolixa  barba  dedit.  Vide  ad  iv. 
55.  §  5.  Monet  autem  Cifan.  in  Ind. 
Lucret.  voce  '  Prolixus,'  veteres  con- 
staiiter  hac  voce  uses  esse  pro  co|)io- 
sns,  largus,  muitus;  pro  longus  au- 
tem  nuinquam,  aut  certe  rarissinic. 
Hie  vero  propric  inteiliifiintur  barba 
et  capilli  longiores.  Nam  ex  eo, 
qnod,  crcditori  in  servitutem  tradi- 
tus,  barbie  et  capilloriim  curam  ha- 
bere non  potuerit,  effectum  non  est, 
lit  barba  ct  caput  pluribns  pilis  frn- 
licaverint,  sed  ut  pili  solito  longiores 
facti  sint.  Licet  enim  omnibus  eo 
tempore  barba  promissa  fucrit,  ut  et 
capilli;  vcrius  taiuen  videtur,  non 
receptum  fnisse,  nt  sinerent  omnia 
in  e^m  longitudinem  excrescere,  in 
qiiam  poterant ;  sed  ut  in  niodum,  eo 
tenipcirc  receptum,  circumcidorent. 
De  voce  '  promissus  '  vide  ad  v.  41. 
^9. 


Noscitabatur  tamen']  Tres  Mss.  et 
Campani  ed.  jwscebatur.  Gebli.  NoS' 
cebatur  tamen  etiam  Voss.  2.  Leid.  2. 
Port.  Lipsiens.  Gaertn.  et  Hav.  Et 
ita  emendatiim  erat  in  Voss.  1.  quum 
a  m.  pr.  scriptum  fuisset  noscetabatur 
tamen.  Pierius  etiam,  ut  testatnr  ad 
Virg.  Eel.  VIII.  34.  in  vet.  cod.  nos» 
cebatur  repererat.  Sed  addit  tamen, 
frequentativam  illam  verbi  speciem 
sentenliam  augere.  Et  ita  perscrip- 
tum  exstat  in  Leid.  1.  et  Harl.  amb. 
Praeterea  libenter  hac  forma  verbnm 
illnd  adhibet  Livius,  ubi  primitive 
commode  nti  potuisset.  Snpra  hoc 
lib.  c.  20.  '  Hos  agmine  venientes  T. 
Herminius  legatns  conspicatns,  in- 
terque  eos  insianem  veste  armisque 
Rlaniilinm  noscitans.'  in.  38.  '  Cir- 
cnmspectare  omnibus  fori  partibus 
senatorem,  raroque  usquam  nosci- 
tare.'  vi.  25.  •  Ubi  in  recensendis 
captivis  quum  Tuscnlani  aliquot  nos« 
citarentur,  secreti  ab  aliis  ad  tri- 
bunos  adducuntur.'  viii.  32.  *Qni 
proxinii  forte  tribunal  steferaut,quia 
subjecti  oculis  imperatoris  noscitari 
poterant,  orabant,  nt  parrcret  ina- 
gistro  eqnitum:'  et  alibi  sat-pe. 

Et  ordines  ditxisse  aiebant]  Ordine 
duxisse  Leid.  1.  ordinem  duxisse  Harl. 
1.  Sed  vulgatum  praestat.  Indicat 
enim  Livius,  aliquoties  cimi  centii- 
rionem  fuisse.  '  Ordo  '  erat  niimerns 
miiitum,  cni  privficiebalur  centurio. 
Liv.  viir.  8.  '  Ordo  militcs  sexage* 
nos  et  duos,  ccntnrionem  et  vexilla- 
rium  unum  habebat.'  Hinc  '  ordi- 
nem  ducerc  '  notat  centurionis  mn- 
nerc  fungi.  Liv.  in.  44.  '  Pater 
virginis  L.  Virginius  honestum  ordi- 
nem  in  Algido  ducebat.'  '  Ordinem 
alicui  adsignare  '  est  centurioncm  le- 
gere.  XMi.  33.  '  Deprecatns  est  delu- 
de, ne  prohiberent  consniem,  qiicm 
cuiijuc  ordinem  adsignari  c  repub- 
lica  essct,  enm  adsignare.'  cap.  34. 
'Ordinem  quo  nie  digrnim  jiidicent 
tribuni  miiitum,  ipsoiiim  est  potcs- 
tatis.'      Singuli    itaquc    ceuturiones 


T.    HVII    HIST.   Lin.    11.   CAP.  20. 


G4G3 


singulis  praperaiit  ordinii)Us.  Si  quis 
autein  '  ordines  diixisse  '  dicitur,  iit 
hoc  loco,  accipi  potest  ciun  saepius 
centiirioneni  fiiisse.  Cetcnim  agebant, 
pro  ajebant,  Flor.  Voss.  1.  Leid.  am- 
bo,  Harl.  antiq.  et  Lipsiens.  crroie, 
qui  in  Mss.  frequens  est.  Vide  ad 
VIII.  33.  §  23. 

Cicatrices  adverso  pcctorc  ostentabat] 
Ostevdebat  Hav.  Venini  iiic  qnoqne 
in  forma  frequentativa  emphasis  est, 
lit  indicctur,  non  semel  ostendisse, 
sed  saepius  modo  liiiir,  modo  iili,  nt 
subinde  novi  adventabant.  Ita  hoc 
ipso  cap.  infra  idem  hie  nexus  dicitnr 

*  ostentare  tergiini  focduni  recentibus 
vestigiis  verbennn  :'  et  nexi,  qui  se 
in  publicum  proripuerant,  consuii- 
bns  '  ostentare  vinciila  sua  deformi- 
tatemque  aliam.'  iii.  48.  '  Icilius  Nu- 
mitoriusque  exsangue  corpus  snbla- 
tum  ostentant  populo.'  Et  ita  vi. 
14.  '  Tumultum  angebat,  cicatrices, 
acceptas  Veienti,  Gallico,  aliisque 
deinceps  bellis,  ostentans.'  viii.  28. 

♦  Inlroeiintibus  in  curiam  Patribiis 
laceratum  jiivenis  terguni,  procum. 
bentes  ad  singuloruni  pedes,  osten- 
tabant.'  xi.v.  39. '  Nndasse  deiude  se 
dicitur,  et,  quo  qusque  bello  vulnera 
accepta  esscnt,  rctulisse.  Quae  dum 
ostentat,  adapertis  forte,  quae  velan- 
da  erant,  tumor  ingtiinnm  proximis 
risnm  movit.'  Terent.  inEunucii.  in. 
2.  29.  '  Neque  pugnas  narrat,  iie- 
que  cicatrices  suas  Ostentat,  neque 
tibi  obstat,  quod  quidam  facit.'  *  Os- 
tendere  cicatrices '  dixit  Cic.  de 
Orat.  11.  28.  '  Non  dubitavit  excitare 
renm  consularem,  et  ejus  diloricare 
lunicam,  et  judicibus  cicatrices  ad- 
versas  senis  imperatoris  ostendere.' 
Auctor  Epitom.  Liv.  lib.  lxx.  '  M. 
Antonius,  q\ii  pro  eo  perorabat,  tu- 
nicam  a  pectore  ejus  discidit,  ut 
honestas  cicatrices  ostenderet  :'  et 
Quinctii.  Instit.  Orat.  ir.  IG.  '  M'. 
Aquillium  defendens  Antonius,  quiini 
cicatrices,  quas  is  pro  patria  pectore 
adverso  suscepisset,  ostendit,  non 
orationis  babuit  fiduciani,  scd  oculis 


popiili  Romani  vim  adlidit.'  Veruni 
ibi  omnii)us  judicibus  simid  ac  semcl 
ostendebantur  cicatrices  adverso  pec- 
tore exccptac.  Liv.  iii.  58.  '  Ter- 
guin  laceratum  virgis  ostendit.'  Ali- 
bi haec  verba  commutantur  saepe  in 
Mss.  Vide  ad  xxviii.  3.  §  11.  Pra-- 
terea  aliquot  cicatrices  locis  pugnurum 
Harl.  2.  aliquot  locis  cicatrices  jmgna- 
ruin  Lipsiens. 

^  5  Sciscitantibtis  unde  ille  habitus  ? 
Mide  deformitas  ?]  Unde  ille  hab.  ?  unde 
ilia  def.  Harl.  2.  unde  iste  habitus?  un- 
de dcf.  Hav.  quod  et  Portugallico 
pro  var,  lect.  in  niargine  adscriptum 
est.  Saepius  ille  et  iste  in  membranis 
alterum  alterius  locum  negligentia 
librariorum  occuparuut.  Vide  ad 
cap.  27.  §  12.  cap.  28.  §  4.  Barth. 
ad  Statii  Theb.  v.  377.  Nic.  Hein- 
sium  ad  Nason.  Epist.  Heroid.  xvi. 
220.  et  XX.  142.  Broekhus.  ad  Pro- 
pert.  IV.  3.  28.  et  Burmann.  ad 
Nason.  Art.  Amat.  i.  304. 

Sed  villa  incensa  fuerit,  direpta  om- 
nia} Sed,  villa  incensa,  omnia  fuerint 
direpta  Harl.  2.  Sed  reliqui  conspi- 
rant  in  vulgatam  scriptiiram,  quae 
etiam  verior  est.  Praeterea  modo  ca- 
ruit,  pro  tnodo  caruerit,  Gaertn.  sive 
librarius  rt^  quia  non  recte  subjuncti- 
vum  addi  exstimaverit,  (de  quo  vidi- 
mus sup.  boc  lib.  c.  8.  §  5.)  sive  po- 
tius,  quia  idem  cod.  moxfuerit  servat, 
olim  scrij)tuni  exstiterit  caru'it,  et 
addita  nota  deinde  evanuerit,  vel 
neglecta  sit.  Vide  ad  XL.  14.  §  10. 
non  fruclu  lerlio  caruerit  est  in  Lip- 
siens. 

Tributum  iniqno  sua  tempore  impera- 
tum}  Buslid.  Irib.  iniqno  non  suo  temp, 
imp,  Adjutns  istius  libri  scriptura 
legendum  puto  trib.  iniquum  ac  non 
suo  temp.  imp.  Ut  duplex  sit  con- 
questio  super  lioc  tribute,  et  quod 
niagnitudine  iniquum  fuerit,  ultra 
ceiisum  injuucio  onere  ;  et  quod,  non 
exspectato  tempore  quo  dandumerat, 
extortum  sit.  Nann.  Misc.  v.  19.  Ms. 
trib.  iniquo  suo  temp.  imp.  Et  ita  Ro- 
bortell.  legit  Emendat.  ii.  36.    Nan- 


G464 


NOTiE   VARIORUM    IN 


nius  anteni  Miscell.  v.  19.  ex  Bnslid. 
cod.  et  Morellus  legunt  trib.  iniquuin 
ac  11071  pro  temp,  imp.  Vide  Palnieri- 
um  Coinnient.  Spicileg.  i.  fol.  ISO. 
b.  non  sua  tempore  dixit  Pauliis  iu  I. 
14.  in  fill.  D.  de  Re  Milit.  et  }ion  suis 
diebtis  Scajvola  1.  17.  fin.  §  1.  D.  de 
Rescind,  veudit.  Vide  qnae  notanius 
inf.  hoc  lib.  ad  c.30.  iji.Klock.  Trib. 
iiiiquo  suo  temp.  imp.  est  emendatio 
Francisci  Roboitelli,  expressa  prime 
in  Pal.  3.  deinde  scelerato  imperiti 
scalptoris  ferro  extrita,  factumqiie 
denuim,  ut  habetur  in  Pal.  2.  ac 
Canipano,  trib.  iniquum  suo  temp.  imp. 
Neque  aliter  existimo  exstitisse  in 
Btislid.  unde  Nannius  niniis  laxe 
substitiiit  trib.  iniquum  et  non  suo 
temp.  imp.  At  Pal.  1.  tr.ibuto  iniquo 
suo  tempore  imperato.  Gebh.  Sigon. 
e  lib.  profert  iniquum  suo,  unde  su3- 
picatiir  iniquissimo.  Nannius  e  Bus- 
lid,  iniquo  non  suo,  inde  iniquum  ac 
von  suo  tempore.  Scbtgkius  denique 
vel  Klockius  apud  ilium  Epist.  15. 
Praeniess.  iniquo  et  non  suo  tem- 
pore. Atqui  non  jam  isto  mode  ac- 
cipit  rh  suum  Livius  :  igitur  et  iniquo, 
quamvis  suo.  Cic.  ad  Att.  i.  1.  '  Ne 
contra  aniici  summam  existimatio- 
nem  miserrimo  ejus  tempore  veni- 
renj.'  Curtius  vii.7.  '  Discrimen  me 
occupavit,  nieliore  liostium,  quam 
nieo  tem|)ore.'  Constat  igitur  sen- 
tentia.  Sed  verba  vicina  optime 
coiicipi  puto  in  Ms.  Palat.  '  Quia 
propter  populationes  agri  non  fructu 
niodo  caruerit,  sed  villa  iiicensa  t'ue- 
rit,  direpta  omnia,  pecora  abacta, 
tributo  ini(|uo  suo  tempore  imperato 
5PS  alieiium  fecisse.'  Nescio  quo- 
niodo  sic  aliquid  viriiim  accedit  ora- 
tioni  :  cum  ista  facta  fuissent,  impe- 
rato etiam  tiibuto  tempore  suo  tani 
iniquo,  eo  pra.'cipue  sc  ad  fitrnerato- 
rem  missuni.  Offensi  sunt  librarii, 
qui  mularunt,  ambiguitate  scrmunis 
ex  iteratione  corumdcm  casuum. 
Sed  veteres,  qui  inteutos  et  doctos 
lectoren  volunf,  ab  istis  legem  acci- 
peredetrcctant.    Nostcr  inprimis  vj. 


39,  '  Quippe  qui  etiam  omen  plebeio 
consuli,  magistro  equitnm  ex  plebe 
diet  ndo,  dederit.'  x.  38.  '  Ibi  ex  ve- 
tere  libro  linteo  sacrificatum,  sacer- 
dote  Ovio  Paccio  quodam,  homine 
magno  natu.'  xxii.24.  'Tertiam  par- 
tem frumentatum,  duabus  in  castris 
retentis,  dimisit.'  xxiv.  43.  '  Qua?- 
storem  eum  proximo  anno  ademto 
equo  tribu  moveraiit.'  lib.  xxxii. 
'  Procul  a  mari  et  in  eva^tatis  belli 
cladibuslocis.'  lib.  xxv.  'Militarem 
oidinem  immistis  agrestibus  iis  ex 
terris  sublatum.'  Id  tamen  nocuit  et 
Livio  XXXV.  36.  ut  ibi  dicennis.  J. 
F.  Gron.  Obs.  iv.  17.  p.  279.  Sigo- 
uins  euiendalionem,  cujus  Gronovius 
meminit,  proposuerat  in  prima  Scbo- 
liorum  ed.  Ei  mox  adversatus  est 
Robortell.  et  Annot.  ii.  36.  vnlgatam 
scrip tu ram  vindicareconat us  est,  exis- 
timans  S'lgomi,  iniquissimo  tempore  re- 
ponentis,  sensum  fuisse,  quasi  auctor 
liujus  seditionis  comjuereretur,  quod 
iniquissimo  tempore,  scil.  reipubli- 
cap,  esset  inipcratum  tributmn,  quuni 
reipublica;  necessitas  ob  bellum  ge- 
rendum  postularet.  Addit  auten),  si 
ita  legas,  tolli  oninem  venustatem  et 
decorem,  quum  potius  questus  sit, 
tum  imperatum  esse,  cum  ipse  inops 
erat,  non  conlectis  fructibiis  ex  agro 
propter  populationes.  Viilgatum  au- 
tem,  quod  in  omnibus,  tum  INIss.  turn 
inpressis  ante,  legi  adfirmat,  inter 
alia  tuetur  similliuio  hoc  Cic<'roni:>  lo- 
co ex  Epist.  ad  Eamil.  iv.  13.  '  Stu- 
diosissime  omnia  diligentissimeque 
rurabo,  tuorumque  tristissimo  meo 
tempore  meritorum  erga  me  niemo- 
viam  conservabo.'  Sententiiim  suain 
non  diu  postea  defendit  Sigonius 
Emend,  i.  39.  et  ostindit,  se,  iniquis- 
simo tempore  repoiientem,  id  non  re- 
tuli>se  ad  rempublicam,  si-d  ad  eimi 
qui  lo(iui'batur  ;  adeoque  iniquissimo 
tempore  ila  intellexis^e,  ut  notaret 
miuiuic  oporluno  et  idoneo  sibi  tcm- 
poie.  Ipsum  tamen  se  baud  multum 
buic  conjectura;  tiibuisse,  et  patro- 
cinium  ejus  deseruissc,  non  obscure 


T.    LlVll    HIST.    LIB.    11,    CAP.    23. 


0405 


dcitidc  indicavit.  In  iterata  cninicd. 
noil  luodo  enicndationem,  in  ])iiori 
piopositam,  oinisit,  sod  camdciii  (jiio- 
qiic,  (|tiain  jam  oliiii  in  coiitextuni  re- 
cepeiat,  inde  iteunn  »'jt'cit,  recepta 
priori  lectionp.  Et  tanien  posteu  Hu- 
pertus  ad  Salliist.  p.  198.  similiter 
ini(juissimo  tempore  inaluit,  ut  Hearne 
observavit.  Ceteruni  uterqiie  confi- 
dentins,  quam  oportuerat,  lociiti 
sunt,  adfirmantes,  Sigonius,  se  in 
omni litis  Mss.  trilmtuiii  ini'iuinn  sua 
tempore  imperatiim  rejjerjsse  ;  iiobor- 
teliiis,  ill  oiiiiiilxis  IMss.  legi  iniquo 
suo  tempore.  Certe  codd.  Siiioiiiaiio- 
rum  lectionem  taiitnm  iiiveni  in  Fiur. 
et  Port,  idquc  a  m.  sec.  A  Roljortel- 
lianls  vero  discpduiit  Voss.  1.  et  Leid. 
2.  qui  pra-lenmt  tributum  iniquo  ac 
nan  suo  temp.  imp.  quomodo  fere 
Kiockium  apiid  Sclugkium  legisse 
Gronoviiis  notavit,  sed  siiiinl  sibi  non 
placere  testatus  est.  Discedit  insu- 
per  ab  iisdein  Voss.  2.  legens  tribulo 
iniquo  suo  tempore  imperalo,  qiiod 
Gebh.  etiam  in  Pal.  1.  invenerat,  et 
Gron.  vulgato  pratulit,  non  niodo  in 
eo,qiiia  dscriptiis  est,  loco  ex  Observ. 
sed  etiam  in  priori  ed.  noiariim  Livi- 
anarum  ad  xl.  27.  Non  tainen  Gro- 
novii  sententia  ab  omnibus  recentio- 
ribiis  probata  est.  A.  I'eriz.  recepta 
Gronovii  emendatione,  similiter  prox- 
ime  privcedentia  mutanda,  el  rcpo- 
nendum  putabat,  direptis  omnibus, 
pecore  ahacto,  tributo  iniquo  stw  tempo- 
re imperato :  quasi  vero  ad  priora  ilia 
non  subiiitelligi  \)ossont  quia  fucrinl, 
quje  prascesserunt,  nisi  simul  servare- 
tur  tributum  imperatum  ;  aiit,  eo  mii- 
tato,  reliijua  omnia  in  eamdem  for- 
niani  refiiigenda  foreiit.  Donjalius 
etiam,  (piod  Gron.  legemliim  docnit, 
hand  quaqnam  placere  testatus  est, 
ac  sententiiu  suae  duplicem  lianc 
caussam  adjecit:  'sive  ob  geminatos 
non  sine  ali(|no  auiuivocationis  vitio 
atiferendi  casus;  sive  quod  Liviuui 
niagis  sa|)iant  sine  conjunct ione  po- 
sita  seu  asyndeta  ilia,  tributum  impe- 


ratum, CBS  alienum/ecisse,  ubi  supplen- 
diini  pronomen  se  nemo  non  videt.' 
Verum  priori  caussae  abniule  salisfe- 
cit  Gronovius,  iit  adsriipta  ex  Ob- 
serv. lib.  IV.  doccnt,  qnein  libruiii 
f>ibi  visum  non  fuisse  dolet  quidmi 
Doujalius  in  pra?fatione  Liviana ; 
non  tamcn  proptcrca  negligentiae 
absolvcndiis  est.  Eiim  enim,  qui  in 
omnium  nianu  illo  tempore  erat,  si 
ab  anricis  utendum  petiisset,  se  sinii- 
lem  esse  intellexisset  librariis,  a  qui- 
biis  lectionem  iumutatain  Gronovius 
coulendit;  aut  caussam  dare  debuis- 
set,  cur  Gronoviaiia;  rationi  adsen- 
suin  praebeie  non  posset.  At  secnn- 
da  caussa  palam  tacit,  quanta  ciira 
Antecessorura  Parisiensium  primi- 
cerius  Liviiim,  queni  Principi  ju- 
ventutis  Francicap  expositmus  erat, 
l)erlegerit,  antequam  eum  edere  ad- 
grederetur.  Qui  enim  ad  verba  Li- 
vii  animum  adtendit,  iiuni(|uam  exis- 
timare  poterit,  '  tributum  imperatum, 
aes  alieiium  fecisse,'  acrvvStrais  poni  ; 
sed  id  convenire  verbis  illis,  'villa 
incensa  fuerit,  direpta  omnia,  pecora 
abacta,  tributum  iniquo  suo  tempore 
imperatum  ;'  adeoqiie  ad  verba  '  tri- 
butum imperatum  ' non  subintelligeii- 
dmu  esse,  quod  iiiteUigi  debebat  ex 
sententia  Doiijatii,  sed  liuc  ex  pra;- 
cedenli  revocari  oportere  '  quia  fue- 
rit;'  '  quia  tributum  iniquo  suo  tem- 
pore imperatum  fuerit.'  Quid  tan- 
dem dicendum  <le  eo,  (|uod  ad  ultima 
verba  '  aes  alienum  fecisse '  prono- 
men se  supplendum  esse  neminein 
non  videre  prouunciet  ?  Coufidenter 
dico,  nemo  non  videt,  Donjatium  non 
moilo  sensum,  sed  lie  ordiiieni  qui- 
dem,in  (piem  verba  Livii  digerenda 
sunt,  iiitellexisse.  Celeroquin  novis- 
set,  Th  se  non  supplendum, seii  i|)suin 
adesse  ;  junuendum  ciiim,  '  se  Sabi- 
no  bcllo  militaiitem  a^s  alienum  fe- 
cisse, quia  propter  popuiatioues,' &c. 
Quamvis  itatpie  ratioiics,  qiiibus  re- 
ccutiores  Gronovii  sententiam  refel- 
lere  conati  sint,  displiccani,  vix  ta- 


6466 


NOT^   VARIORUM    IN 


men,  sed  aliam  ob  canssam,  ab  animo 
inpetrare  possum,  ut  et  ipse  earn  pro- 
bem.  Obstat  enim  consensus  opti- 
mornm  codd,  qui  tantum  non  onuies, 
paucis  exceptis,  quorum  antea  memi- 
ni,  vulgatum  servant.  Contra  vero 
dissimnlare  nequeo,  mihi  quoque  vi- 
deri,  lectionem,  qnam  Gronovius  ve- 
liorem  esse  judicavit,  abqnod  pondns 
orationi  confeire  :  unde  earn  scripto- 
rum  consensui  praeferenti  pertinaci- 
ter  adversari  nolim. 

JEs  alienum  fecisse]  Tb  alienum  deest 
iu  Leid.  1.  alienum  as  fecisse  praefert 
Leid.  2.  cese  alienum  fecisse  Harl.  1. 
in  quern  si  Doujatius  incidisset,  ex 
ejus  vestigiis  as  se  al.  fee.  legeudum 
sibi  persuasisset,  quum  nunc  etiam 
crediderit  pronomen  se  supplendum 
esse. 

§  G  Postremo  telut  tabcm  perrenisse 
ad  corpus^  Summiis  quidam  amicus 
mens,  iu  liis  Livii  verbis  niendum  all- 
quod  subesse  Jam  dudum  8us|)icatus 
est :  namqiie  aiebat,  bominem  ilhim 
stiidentem  nobilitatem  in  odium  ad- 
ducere,  ut  id  commodius  praestaret, 
ad  simile  confugisse,  quod  illi  rei  de- 
monstrandac  valde  appositum  erat : 
itaque  dixisse,  malum  illud,  '  vebit 
tabem,  pervenisse  ad  corpus.'  At 
cum  omnia  tabes  '  ad  corpus'  perve- 
niat,  nee  aliqua  omnino  sit,  qua;  cor- 
pori  non  adlracreat,  nullam  prorsus 
vim  ad  id,  quod  tunc  niaxime  bomo 
ille  volebat,  aniplificandiim  exagge- 
randumque,  babere  jiidicabat  simile 
quod  ibi  usurpavit  :  itacjue  affirmare 
non  dubitabat,  locum  ilium  corrupte 
ac  mcndosc  circumferri.  Cui  ego, 
postquam  luijusmodi  pcrsuasionem 
extorquere  non  potui,  (altius  enim 
ejus  aniuium  inscdcrat,  quam  ut  inde 
facile  cxiuii  posset), ut  ei  tandem  quo- 
quo  modo  satisfacerem,  tanietsi  nil 
prorsus  dubitabam  de  sinrcritale  ve- 
tcris  vulgatsccpic  cditionis,  dixi  non 
inrotnmoile  Icgi  posse,  postremo  rcliU 
tahcm  pmcnisHe  ml  cor :  pcrductum  se 
a  ered,  ifc.     Nam  cum  peste  laborari 


onini  tempore  molesfum  sit  ac  peri- 
culosum,  turn  vero  id  maxime  timen- 
diim  est, cum  ejus  vis  ad  cor  penetrare 
incepit.  Tunc  enim  sabis  omnino 
desperata  est,  nee  ullis  medicamenlis 
amplius  retineri  potest :  quae  senten- 
tia  mirifice  convenit  nesotio,  quod 
Livius  ex  niiserrimi  illiushominis  per- 
sona in  manibus  babebat,  confirma- 
turque  bapc  mea  conjectura  aliorum 
scriptorum  testimonio,  qui  alicubi 
eodem  modo  locuti  sunt.  Veluti  cum 
inquit  Lucretius  vi.  1151.  'Inde  ubi 
per  fauces  pectus  complerat,  et  ip- 
sum  Morbida  vis  in  cor  nicest um  con- 
fluxerat  a-gris,  Omnia  turn  vero  vital 
claustra  lababant.'  Neque  absimile 
est  CatuUianum  illud  epigr.  77.  'Me 
miserum  aspicite,  et,  si  vitani  pariter 
egi,  Eripite  lianc  pestem  perniciem- 
que  mibi :  Quae  niilii,  subrepens  imos, 
nt  torpor,  in  artns,  Expulit  ex  omni 
pectore  laptilias.'  Sic  etiam  Petroni- 
us  Arbiter  c.  119.  '  Nulla  est  certa 
domus,  nullum  sine  pignore  corpus  : 
Sed,  veluti  tabes  tacitis  coiicepta 
medullis,  Intra  membra  furens  curis 
latrantibus  errat.'  Nee  non  item  Se- 
neca in  Epistolis  :  *  Cum  vero  magis 
vires  morbus  exedit,  et  in  medullas 
nervosque  descendere  deliciae;'  et 
quae  sequuntur.  R.THius,  Locov.  Con- 
trov.  in.  G.  Nexus  Livianus  sentit 
pestem  illam  aeris  alicni  primo  orsam 
ab  avilis  praediis  ad  donium  pater- 
nam  ;  ab  ca  ad  fortunas  siias  ;  a  qui- 
biis  denique  ad  corpus  suum  perve- 
venisse  :  amissis  enim  bonis,  corpus 
ipsum  in  servitutem  et  ergastuluni 
ductum.  Omnc  enim  serpens  malum 
et  omnem  perniciem  sensim  gliscen- 
tem  'pestem'  et  'tabem'  vocant 
scriptorcs.  Hinc  Virgilius  ignem 
'pestem'  vocat.  Non  obscure  lo- 
quitur, (juomodo  gradatim  in  omnia 
sua  debaccbata  tabes  tandem  se  in 
corpus  penetrarit,  diserle  dicit.  Non 
igitur  temeranda  erat  Livii  lectio, 
quae  nibil  obscuritatis  liabet.  YVO 
viLLioMAKUs  in  locos  Coulrov.  Uo- 


T.    LIVII    HIST.    LIU.    II.    CAP.   23. 


G467 


borti  Titii  in.  C.  In  assertione  pro 
locis  controversis  id  tantnm  K.  Titi- 
iis  respondit,  diserte  se  viilgatam 
lect.  pro  vera  agnovisse,  et  idee  tan- 
tnm conjecturam  proposiiissc,  nt 
scrnpiiliiin,  (jiii  amicnni  male  liabe- 
bat,  ex  aninio  ejus  eximeret.  Quod 
ut  se  bona  fide  credidisse  palam  fa- 
ceret,  oportiierat,  ut  eadeni  opera  in 
niediiini  protiilisset  argiimenta,  qiii- 
bus  aiHiciiin  erroris  convincere  cona- 
tus  esset,  eiqiie  persuadere,  non  in 
eo  usuras  tabi  coniparari,  quod  tan- 
dem 'in  corpus  perveniant;'  sed 
quod  similiter  utreeque  proserpant, 
et  proxima  trabant:  quo  sensu  'cres- 
centis  usurae  tabem '  inf.  vocat  vii. 
9.  *  Se,  militando  fessos,  in  pesti- 
lent! atque  arido  circa  urbem  solo 
Inctari,  aut  in  urbe  insidenteui  ta- 
bem crescentis  in  dies  fcenoris  pa- 
ti.' 

Ihictutn  se  ab  credilorc  non  in  serti' 
titim,  sed  hi  ergastiilum  et  carnificinani 
essel  Hoc  aptius  veriusque  ex  perso- 
na et  teniporibus  Livii  scribi  cen- 
seam,  quam  illius  nexi.  Vera  enim 
et  propria  crgastuloruni  poena  tunc 
ignota,  uti  et  nomen  ipsum.  Hoc 
sane  concesscrim,  jam  tunc  saevitum 
in  servos,  et  velut  relegatione  (|ua- 
dam  misses  in  pistrinutn,  in  lapicidi- 
nam,  in  agruni.  Sed  nee  perpetuiini, 
nee  ea  forma,  quas  postea  incrcvit. 
Itaque  apud  Plautum  comminationes 
herorum  sEppe  tales.  Ipsa  *  ergas- 
tuli '  vox  tamen  irreperta  ;  quae  pro- 
pria nata,  ut  censeo,  vix  ante  Grac- 
cliorum  uBvum.  Lipsius,  Elect.  I.  ii. 
C.  15.  Nihil  bic  adfccto  innovare,  sed 
indicare  scripturam  Palatini  2.  due- 
turn  se  non  a  cred.  in  serv.  sed  in  er- 
gast,  a  cam.  esse.  iii.  57.  '  Carnifici- 
bus,  noil  lictoribus,  stipatus.'  Scio 
fore  aliquos,  quibus  excitata  sit  sali- 
va, mibi  non  item.  Gebh.  Heraldus 
de  Rer.  Judicatar.  Auctorit.  ii.  25. 
§  6.  dc  nexis  et  addictis  agens,  in  his 
'  servitium'  a  '  servitute  '  distingnit, 
eosque  lantum  'servitio'  mnncipa- 
tos,  non  '  servituli/  et  eorum  extre- 


mam  pa-nam  legitimam  '  servitium,' 
non  *  servitutem,'  fuisse  scribit. 
Salmas.  in  Observat.  ad  Jus  Attic,  et 
Rom.  c.  11.  p.  311.  hoc  omnem  in- 
scitiam  siijierare  dicit,  nt  '  serviti- 
um '  a  '  servitute  '  distinguatiir  ; 
nam  servitium  Latine  loquentibus 
nihil  aliud  esse,  quam  servitutem,  vel 
servorum  multitudinem.  Heraldus 
non  recte  negat,  '  servitutem  '  de 
ncxis  et  addictis  dici.  Nam  quod  hie 
Livius  'servitium,'  id  vi.  IG.  'servi- 
tutem' vocat.  Et  sic  Varro  de  L.  L. 
VI.  in  fin.  Sed  rem  ipsam  recte  ex- 
ponit,  eos  non  servos,  sed  in  servi- 
tute fuisse.  Duk.  Nostri  nihil  mu' 
tant,  nisi  quod  a  creditore  sit  in  Voss. 
1.  Leid.  2.  et  Port,  a  m.  pr.  Ultimara 
autem  voc.  esse  omittunt  primae  edd. 
Addidit  eam  deinde  Aldus ;  quam 
etiam  servant,  quibus  utor,  nicmbra- 
nae.  Quamvis  autem  forsitan  co 
tempore,  quo  Livius  nexum  hnnc 
concionantem  inducit,  nondum  ipsa 
vox  '  ergastulum  '  Roma-  nola  fuerit; 
quum  tamen  vel  ipse  Lipsius  fatea- 
tur,  jam  tum  relegatione  in  pistrinum, 
in  lapicidinam,  in  agruin,  dominos  in 
servos  saevisse ;  nihil  inpedit,  quo 
minus  rem  veterem  receiitiori  voca- 
bulo  Livius  expriinat :  nam  ipsum 
etiam  sermonis  genus,  quo  nexus  ille 
usus  est,  sine  dubio  minus  ornatum 
et  rudius  fuit,  quam  nunc  ipsi  Livius 
tribuit. 

§  7  Non  jam  foro  se  ttimultus  conti- 
net]  Pall,  et  Camp,  suslinet.  Gebh. 
Siibslinet  Voss.  1.  Harl.  2.  et  Lipsiens. 
sustinet  Flor.  Voss.  2.  Leid.  ambo, 
Port.  Klockian.  et  Hav.  Solus  Harl. 
1.  servat  ex  meis  vulgatum.  Aldus 
etiam  susdnet,  verosimiliter  cod.  siium 
sccutus,  edidit ;  sed  in  errata  retu- 
lit,  ejus  loco  continet  revocanduiij 
esse.  Paullo  ante  ostentare  fcedum 
icrgum,  trajectis  vocibus,  Gaertn. 
et  clamor  oritur  ingens,  alia  iteruni 
vocabulorum  positura,  Leid.  2. 

^  8  Nexu  rincti,  solutiqiie  se  nndiqve 
in  publicum  proripiunl]  Non  vereor, 
ue  Jegendum  sit, ncxi  vincti,  soluiiquc. 


(U68 


NOT^E    VARIORUM    IN 


Sic  enim  locutus  est  viii.  28.  *  Ita 
nexi  soluti,  cautumqiie  in  posternm, 
ne  necterenliir.'  Item  eodem  cap. 
'  Eo  anno  initiiim  libertatis  factum 
est,  quod  ligari  nexi  desierunt.  ' 
['  Repieliendit  banc  emendationem 
Roboitcllns  Emendatt.  1.  ii.  c.  35. 
ubi  ait,  Sigoniuni  plus  qnam  mille  et 
sexcentis  locis  conupisse  Livium, 
quia,  diim  ait  Livius  '  Nexu  vinctos 
solutosque'  in  publicum  concuirisse, 
intelligit  et  eos  quorum  corpus  ob 
aes  alienura  traditum  erat  creditori 
in  servitium,  et  eos  qui  soluti  fuerant 
nexu  concurrisse.  Nam,  qui  obligati 
erant  nexu,  poterant  solvi,  diesoluto 
aere  alieno.  Hos  igitur'  solntos  '  vo- 
cat  Livius  '  nexu,'  qui  scilicet  ante 
mancipio  et  nexu  in  servitutem  duc- 
ti  erant  a  creditoiibus.  Erant  uti. 
que  hi  expert!  mala  teterrima?  iliius 
servitutis,  ideo  una  cum  nexu  obliga- 
tis  in  publicum  prosilierunt.  Nee 
quern  ex  lib.  viii.  allegat  locum  Si- 
genius,  ejus  sentenliam  comprobare 
potest.  Ait  enim  ibi  Livius,  '  nexos ' 
fnisse  'solntos,'  id  est,  liberatos 
nexu,  et  cautum  lege,  ne  postea '  nee- 
terenlur,'  id  est,  ne  qnis  liber  ope- 
rain  suam  pro  pecunia  creditoribus 
prapstaret.']  '  Nexos  '  euim  vocalos 
ait  Varro  de  L.  L.  vi.  p.  82.'  liberos, 
qui  suas  operas  in  servitute  pro  pe- 
cunia, quam  debcbant,  domino,  dnni 
solverent,  pra'starent.'  Itaque  Li- 
vius \iii.  28.  '  Cui  cimi  se  C.  Pub- 
Ijliiis  ob  ics  alicnum  pateinum  nex- 
um  dedisspt.'  Sigon.  A|iprobo  con- 
scnsuui  Pall.  1.  atque  3.  ut  et  Cam- 
pan,  ed.  Novator  noster  Pal.  2.  nexi 
vincti,  sululi :  quod  ex  suo  nimis  aviiie 
arriptiit  Sigonins,  ob  (|uod  acriter 
dim  vapiilavit  ab  Utinensi.  Gebh. 
Tarn  qui  vincti  aptid  cretlitores  scr. 
viebant,  (piam  qui  nine  vinrulis  et 
soluti.  Ita  interprciatitr  Salniasius 
dc  Mod.Usnrar.  p.821.  et  831.  llanc 
intcrpretationem  coMfirnianI  ea,  qu'd3 
cap.  scq.  dicit  Liviu.^.  '  Ne  qnis 
civem  Ruinuniim  vinrtiim  aut  cluu- 
sum  lenerct.'  Duk.    Sigunius  postea 


emendationem  adversus  Robortell. 
defendere  conatus  est  Emend.  1.38. 
docens,  duplex  esse  genus  uexoruni, 
id  est,  teste  Varroue,  hominum  libe- 
rorum,  qui  suas  operas  in  servitute 
dant  alteri  pro  pecunia,  donee  solve- 
rint  creditori ;  nnnm  genus  esse  eo- 
rum,  qui  inviti  servirent,  alternm  qui 
volentes  ;  quorum  illi  '  vincti,'  hi 
'soluti'  dicuntur.  Quum  itaque  emen- 
daret  nexi  vincti,  solutique,  testatur 
se  accepisse  eos  nexos  qui  ob  ■^es  ali- 
enum  operas  darent,  vel  vincti,  id 
est,  inviti  ;  vel  sohtti,  id  est,  sponte. 
Similiter  sentiebat  etiam  Saluiasius 
de  Mode  Usur.  toto  c.  18.  ubi  omneni 
rem  pluribus  late  exponit,  prafsertim 
vero  eamdem,  quam  Sigonins  propo- 
suit,  emendationem  recipieiulam  cen- 
set  p.  837.  Et  ita  inveni  quoqne  in 
Port,  et  Hav.  sed  minoris  auctorita- 
tis  codicibus.  Doujatius  vnlgatum 
adversus  Sigonium  cum  Robortello 
tuetnr,  sed  sensum  Livii  aliter  con- 
stituit,  et  per  '  nexn  vinctos  '  intelll- 
git,  non  solum  qui  ad<licti  a  magis- 
tratu  jam  in  vinrulis  essent,  sed  eti- 
am qui  nexu  obligati  siniilia  crudeli- 
tatisexempla  metuebant;  per 'nexu 
solntos'  autem  omnes,  qui  in  zere 
alieno  non  essent,  nee  tantum  eos, 
qui,  qniini  re  vera  in  vincula  dati  fu- 
issent,  soluti  postea  erant ;  sed  et 
eos,  qui  nnmquam  nexi,  id  est,  nexu 
obligati,  eoque  genere  obligationis 
semper  soluti,  iinmo  ab  omni  jere 
alieno  liberi  erant.  An  tanien  pos- 
teriores  hi  '  nexn  soluti  '  dici  pos- 
sint,  veliementer  dubito.  Landat 
qnidem,  nt  id  probet,  locum  Horaf. 
ex  I'pod.  II.  4.  '  Solutus  omni  t'oe- 
nore  ;'  quod  exponit,  <|ui  nihil  cui- 
qnam  <lrbct,  sive  xre  alieno  libera- 
tus  sit,  sive  in  a^re  alieno  niillo  nm- 
qnam  fuerit.  Sed  potiusest,ui  cum 
viris  doctis  accipiamns  de  eo  qui 
neque  tlat  neque  arcipit  foinori. 
Prirtcrca  in  ex  siii  rinclis  I'lor.  a  m. 
pr.  inncrsiii  vinctis  a  iii.  sec.  et  mox 
idem  cod.  solutique  secunditjuc.  Mox 
male  librarius  Vosj.  2.  pronomen  se 


T.  r.ivii  HIST.  Liij.  11.  c\p.  23. 


G-JCO 


oini.sit  :  et  in  publico,  pro  in  puhlicum, 
liabel  Lipsiens.  At  se  utiilitjue  in  ]iitb- 
licuvi  prorumpunt  Ifgit  Leid.  2.  Op- 
tinii  aiiteni  icvi  scriptoribiis  lociitio- 
nes  '  sp  proninippre,'  '  eiiunperc,' 
'  inrumpere,'  in  usii  fiiisse,  vesti<;iis 
Hciiisii  insistciis,  doctii  oliin  ad  Silii 
XII.  438.  iibi  inter  alia  lleiti.siiis  ap. 
Caesar,  B.  C.  i.  80.  sese  suhito  prorum- 
punt ex  vet.  cod.  Lovau.  emendabat, 
pro  $e  subilo  proripiunt.  Et  ita  fere 
Noster  locntiis  est  xxxvi.  7.  'Solva- 
iiius  nos  ejus  vinciila,  et  claustra  re- 
fringanins,  ut  erunipere  diii  coerci- 
tain  iram  in  liostes  possit :'  ita  Gro- 
nov.  pro  cuircita  ira,  ex  Mss.  repoue- 
bat.  Quo  minus  tainen  banc  lectio- 
nem  Loc  loco  reciperc,  aut  pro  vera 
venditare  aiideam,obstat  rciiquoruin 
codd.  constans  in  vnlgatani  scriptu- 
rani  conspiratio,  qiite  et  ipsa  saepis- 
siine  a  Livio  alibi  adhibetur,  ut  niox 
cap.  seq.  '  Undique  ex  tola  urbe  pro- 
ripientiuni  se  ex  privato,  quuni  reti- 
nendi  jus  creditori  non  esset,  con- 
cursus  in  forum,  ut  sacraniento  dice- 
rent,  fieri.'  HI.  17.  'P.  Valerius, 
collega  senatum  retiiiente,  se  ex  cu- 
ria proripit.'  Ubi  tamen  eadeni  Icc- 
tionis  diversitas  est  in  nonnullis  codd. 
VIII.  6.  '  Qunm  commotns  ira  se  ab 
vestibule  tenipli  citato  gradu  prori- 
peret.'  c.  30.  '  Misso  itaque  repente 
senatu,  se  ex  curia  proriperet.'  l.xxi. 
cap.  nit.  '  Inmolantique  ei  vitulus 
jam  ictus  e  nianibus  sacrificantium 
sese  quum  proripuisset,  nniltos  cir- 
cuinstantes  cruore  respersit.'  xxix. 
9.  '  Accensus  ira  dnmo  sese  prori- 
pnit.'  Quin  etiam  differunt  '  prori- 
pere  se  '  et  '  prorumpere.'  Prius 
ceieritatem  inriicat,  et  proprie  luiic 
loco  convenit,  alteram  potius  vim  et 
inpetum.  Vide  C,ort.  ad  Sail.  Cat. 
c.  32.  ubi  etiam  nnus  cod.  habebat 
prorupit  loco  rod  proripuit,  eadem, 
quae  hie  occurrit,  varietate. 

Inplorant  Quiritium  fdem']  Quiri- 
tvtn  fidem  Voss.  2.  Port.  Li|>siens. 
Gaertn.  liav.  et  Harl.  2.  Id  autem 
errori  librariorum  tribuendum  sccun- 


diim  soMtciitiani  Vossii  Art.  CJrauim. 
IV.  14.  Certe  vksta  p.  r.  qviiutivm 
in  niunmis  Galbap  ac  Vitellii  obrur- 
rit.  Alibi  similiter  erralur.  Vide 
ad  HI.  20.  §  7. 

NuUo  loco  ileest  seditioiiis  volunta- 
rius  comes]  Loco  tiullo  deest  sed.  com. 
vol.  Hav.  Pro  deest  invenio  est 
in  Leiil.  2.  deesse  in  Leid.  1.  et 
Gaertn.  In  verbis  scqq.  ri  in  forum, 
quaj  exstant  in  omnibus  codd.  per- 
peram  deerant  in  plerisepie  anti(iui- 
oribns  edd.  quas  vitli.  Piiuium  ad- 
dita  invcni  in  INIediol.  14y.>. 

$  9  In  cam  turbam  inciderunt]  In 
eandem  turbam  Hav.  errore  sa-pius 
obvio.     Vide  ad  x.  10.  §  G. 

§  10  Ni  prupere  consulrs]  Nisi  pro- 
pere  Leid.  1.  Vide  ad  xxiii.  1.  §  8. 
vi  prope  consides  Lipsiens.  Vide  ad 
XXX.  34.  §  11. 

At  in  COS  mullitndo  versal  In  mcni- 
branis  Colon,  non  est  illud  At :  idque 
recte  nieo  judicio.  Modius,  At  iti 
eos  multitudo  Pall,  contra  Modiuni, 
ejicientem  innoxiam  voculam  At. 
Gebli.  Dele  illud  insiticinm  At. 
Nam  et  vanum  sensn  est,  et  non  mo- 
do  in  scriplis  Col.  Helm.  Rott.  Gud. 
sed  nee  in  vett.  edd.  Romana,  As- 
censii,  Becliarii,  Moguntina  reperi- 
tui.  J.  F.  Gron.  Ilhul  At  servant  ex 
nostris  Voss.  1.  Leid.  2.  Harl.  an. bo, 
Lii)siens.  Gaertn.  Portug.  Hav.  et 
Hcarnii  Oxon.  B.  N.  C.  et  L.  2.  Ejus 
loco  Jc  habet  Voss.  2.  Ad  Leid.  I. 
Unde  uiihi  suborta  est  suspicio,  forte 
olim  duplicem  in  cod.  lectioneni  ex- 
stitisse  Ad  cos  et  In  eos,  eamiiue  pri- 
nio  expressam  fuisse  utramque,  nt 
sa^pe  fieri  solet.  Vide  ad  ill.  41. 
§  4.  Postea  vero  librarios  priori  Ad 
modo  Ac  modo  At  substitiiisse,  nt 
sensuiu  aliquem  cfficerent.  In  cod. 
ita  depravatnm  etiani  iiicidisse  vide- 
tur  Aldus,  qui  primus  .1/ in  cos  cdi- 
dit. 

Ostenfare  vinculu  suit]  Pal.  1.  xincta, 
ut  sifpius  Cic.  quod  monui  notis  ad 
Tusciil.  Disput.  I.  30.  GcWj.  Vincla 
ex  lucis  solus  Voss.  2.    Vide  ad  iii. 


G470 


NOTiE    VARIORUM   IN 


56.  §  4. 

§  1 1  Exprobmntes  suam  quisque  ali- 
us alibi  militiam'}  Alius  alii  Leid.  2. 
Voss.  1 .  Port,  et  Lipsiens. 

Postulate minaciter  magis,  quamsvp- 
pliciter']  Deest  hie  adverbiiim  »««/• 
to.  Postulare  multo  minaciter.  Rlien. 
lHulto  servant  etiam  omnes  mei.  At 
Harl.  2.  et  Lipsiens.  alio  ordine  Pos- 
tulare  multo  magis  minaciter.  Priscae 
etiam  edd.  quas  vidi,  omnes  Postu- 
lare  magis  minaciter,  Aldus  demum 
Postulare  multo  minaciter  magis ;  qnein 
secntaj  sunt  Colon.  1525.  et  Ascens. 
1530.  At  reliquae  ordineni  quidem, 
quem  voluit  Aldus,  receperunt,  sed 
rh  multo  omiserunt,  donee  id  ex  mo- 
nitu  Rhenani  Gruterus  interponeret, 
Mox  et  sen.  vocarent,  pro  ut  sen.  voca- 
rent,  Gaertn.  in  sen.  vocarent  Harl.  1. 
Vide  XXXVI.  21.  §  7.  Ita  vero  omit' 
teretur  rb  ut,  quod  post  verbum  ;ws- 
tulare  frequens  est.  Inf.  xi.iii.  15. 
'  Ad  tribunal  praetorum  stans  postu- 
lavit,  ex  senatusconsulto  destiuarent 
sibi  duas  legiones.' 

Moderatoresque  publici  consilii  cir- 
cumsistunl]  Vet.  lectio  circumsistere 
uiagis  placet:  ita  enim  fit,  ut  serve- 
tur  superior  forma  dicendi,  dicere, 
postulare,  circumsistere.  Sigon.  Non 
improbo  Sigonii  circumsistere.  Sed 
non  est  in  ullo  nostrorum  libb.  Ita 
mox  c.  21.  habet  Pal.  2.  longe  aliter 
Patres  ac  plehem  ufficere.  Gebh.  Non 
tamcn  novum  est,  ut  in  bac  forma 
orationis  infinitivum  sequatur  ver> 
bum  finitum.  Liv.  ii.  3.  '  Lcgati  alii 
alia  ntoliri,  &c.  consilia  struere,  ct, 
SiC.  nobilium  adolcscentium  animos 
pertcntiuit.'  Pluraliabent  Freinslie- 
mius  ad  Flori  iv.  4.  §  2.  et  Periz.  ad 
Sanctii  Minervam  iv.  5.  in  cllipsi 
voc,  '  cii;pit.*  Duk.  Omnes  etiani 
editi  et  scripti,  quos  vidi,  circumsis- 
tunt  servant.  Hcd  moderatoresque  con- 
silii publici  est  in  llarl.  2.  ct  Lipsicn::. 

^12  Quos  casus  obtulerat,  contracli 
atl  consulcs]  Mrndosa  verba  sunt. 
Scribe  contracli  ah  cousulihus.  Hlieu. 
Rcfrigeret  piurifjo  liculi  ad  conscu- 


sum  Pall,  omnium,  obtrndere  sata* 
gcntis  contracli  ab  consulibus  contra 
omnes  libb.  Mss.  atque  editos.  Gebh. 
Hffic  nimis  confidenter  a  Gebliardo 
prolata  sunt.  Libens  ei  credo,  Pall. 
omnes  et  forsitan  Campani  editio- 
neni,  quibus  snbsidiis  usus  est,  vulga- 
tnm  servare.  Sed  omnes  libros  Mss- 
atqne  editos  iisdem  consentire,  secns 
expertus  sum.  Certe  contracti  con- 
sidibus  habent  Voss.  1.  et  Leid.  2. 
contracti  ab  consulibus  Flor.  Harl.  an- 
tiq.  et  niultae  ex  vetustissimis  edd. 
Contra  contracti  ad  consules  demura 
vidi  in  Mediol.  1495.  contracti  contulc' 
rat  ad  cojisules  est  in  Lipsiens.  Sed 
illud  contulerat  perperam  repetitum 
est  ex  priced,  obtulerat. 

Nee  agi  quidquam  per  infrequent iam 
poterat  senatus']  Nee  agere  quidquam 
Harl.  2.  ut  senatus  ponatur  casu  pri- 
mo ;  quae  vox,  si  vulgatum  pijpfers, 
casu  patrio  accipienda  est,  quod  ob 
conspirantium  reliquorum  codd.  con- 
sensum  nialo.  Deinde  propter  infrt' 
quentiam  Hav.  Sed  ea  lectio  ex  al- 
terins  explicatione  marginali  orta  vi- 
detur :  vel  etiam  perperam  librarir 
us  »,  id  est,  per,  et  i>p,  id  est,  propter 
commutavit.  Vide  ad  Epit.  Liv.  lib. 
Lxxxiv.  Inf.  V.  2.  '  Ne  quid  per 
iufrequentiam  juvenum  eorum,inqni- 
bus  vires  omnes  plebis  csscnt,  agi  de 
commodis  eornm  posset.'  xxxviii. 
44.  •  Poistea  per  infrequcntiam  adje- 
cit  senatusconsulto,  Ambraciam  non 
videii  vi  captam  esse.'  xxxix.  4. 
'  Qui  per  infrequcntiam  furtim  sena- 
tusconsultuni  factum  ad  a.raritim  de- 
tuleril,  Ambraciam  non  videri  vi 
captam.'  Quibus  duobus  posteri* 
oribus  locis  paullu  alio  scnsu  sumi« 
tnr. 

§  13  Twn  vero  eludi  atque  exlrahi  se 
tnultitudo  putare'\  Cum  vero  el.  atque 
extr.  se  mult,  putaret  Voss.  1.  et  Port. 
Cum  rero  el.  alqnc  extr.  mult,  putarel 
Leid.  2.  pularct  etiam  Lipsiens.  ct 
Leid.  1.  Vcrum  patet,  indoctum 
amanuensium  genus  non  ccpisse  ge- 
nus lo(iuendi  per  infinitivum  cuncep- 


T.    LIVIi    HIST.   Lin.   II.   CAP.  23. 


G471 


turn,  in  quo  eos  passim  ol)fenilisse 
aliriiiotics  supra  notatum  est,  et  ajc- 
pissiine  infra  notandiini  erit.  Vide 
ad  I.  50.  ^  5.  Cur  vero  potitis,  pro 
pulare,  dederint  pntaret,  quam  aiiud 
quidvis,  vide  ad  xxix.  22.  §  5.  Pas- 
sim etiam  vocul;i»  cum  et  titin  in  Mss. 
comniutantnr.  Vide  ad  Epit.  Liv. 
XLViii.  circa  finem.  Ita  mox  turn 
incerli,  pro  qutitn  inc.  vel  cum  inc.  pree- 
fenintiidem  Voss.  1.  Leid.2.et  Port. 
Vide  etiam  ad  0.25.  §  3.  Nexus  seq. 
oratioiiis  dotere  debuisset,  cum,  pro 
turn,  locum  habere  non  posse,  quia 
nihil  est,  quod  ei  respondeat.  lilis 
enim  'Jam  prope  erat,'  quae  subjici- 
untur,  cohaerent  ilia  '  quuni  incerti 
morando.'  Ne  enim  ibi  quoque  turn 
incerti  legamus,  obstat  meltorum  dis- 
sensus. 

Et  Patrum  qui  ahessenf]  Omncs 
consone  Patres.  Gebh.  Patres  in- 
venio  etiam  in  Voss.  2.  Lipsiens. 
Gaertn.  Portug.  Harl.  2.  et  Hav. 
Sed,  quidquid  est  codd.  integriorum, 
vulgatum  servat,  quod  etiam  nierito 
pracferendum.  Genus  loquendi '  qui 
Patrum'  Livio  admodum  est  famili- 
are.  Sup.  hoc  ipso  cap.  '  Qui  forte 
Patrum  in  foro  erant,  in  earn  turbam 
inciderunt.'  Id  inluslratnr  ad  viii. 
37.  ^  8.  Ansam  mutandi  novatori- 
bus  duplex  caussa  dedisse  videri  po- 
test :  primo  quod  Patrum  qui,  pro 
qui  Patrum,  displiceret,  et  pronoiiien 
qui  non  recte  iini  vel  alteri  voci  sub- 
jungi  sibi  persuaderent,  quae  ratio 
eorum  pluribiis  etiam  aliis  Livii  locis 
fraudi  fuit ;  (verum,  quantopere  fal- 
lantur,  paiere  poterit  ex  illis  quae 
noiantur  ad  Liv.  xxviii.  12.  §  13.) 
secnndo  quod  forte  ferre  non  potu- 
erint  ellipsin  pronominis  denionstra- 
tivi  eos,  quod,  si  Patrum  qui  legamus, 
infra  subintelligendum  est,  '  eos  non 
casu,  non  metu.'  Verum  banc  quo- 
que persua^iouem  falsam  esse,  quum 
Livius  iufinitis  locis  ita  loqiiatur, 
eamque  non  semel  verba  ejus  cor- 
rumpendo  caussam  praebuisse,  doce- 
bitur  inf.  xxiii.  15.  §4.    Similis  lo- 


cus est  inf.  xi.n.  17. '  Qnoniam  duces 
omnes  legati(|ue  Romani  liospitio 
ejua  uli  adsuessent,  quibus  eorum 
ipse  scripsisset,  ut  venenuui  ilandiim 
curaret:'  pro,  ut  iis  <lucum  legalo- 
nmique  Komauorum  venenuui  dan- 
dum  curaret,  quibus  eorum  dandum 
esse  ipse  scripsisset.  Et  ita  in  loco 
ex  hoc  cap.  modo  laudato,  '  Qui  forte 
l^atrum  in  foro  eraut,  in  earn  turbam 
inciderunt:'  pro  ii  I'atium,  qui  in 
foro  erant,  in  earn  turbam  inciderunt. 
Keceptam  lectioneni  doctiorem  puto, 
quam  ut  s]>onte  scribis  in  mentem 
veniret.  Contra  nihil  facilius  ani- 
muni  subire  poluit,  quum  earn  non 
caperent,  quam  illud  subjicere,  quod 
in  multis  codd.  siiperest. 

Nee  dubie  ludibrio  esse  miserias  stuis] 
Nee  dubio  Voss.  1.  Leid.  2.  et  Kloc- 
kian.  nee  dubi  ludibrio  Hav.  ut  da- 
bium  reliquerit  librarius,  (forte  ipse, 
quum  ntrumque  reperisset,  veri  in- 
sciiis,)  quemadmodum  scribenduni 
esset.  Existiniari  posset,  dubio  ludi- 
brio eodem  modo  dictinu  esse,  quo 
'  dubium  periculum,'  'dubia  victoria,' 
*  dubii  hostes.'  Vide  ad  xxxiv.  43. 
§5.  Auctoritas  tamen  integriorum 
codd.  efficit,  ut  vulgatum  pra.-feram. 
Vide  ad  xxxiv.  2.  §  G. 

§  14  Tandem  in  senatum  veniunt : 
frequenlique  tandem  curia^  Ingrata  re- 
petitioToD  <((7i(/fHj.  An  fuit  P/rtgucn- 
tique  jam  curia,  Sueton.  Julio  c.  22. 
'  Nou  ten)peravit,  quin  paucos  post 
dies  frequent!  curia  jactaret.'  J.  F. 
Gron.  Jac.  Periz.  niargini  cod.  sui 
adscripserat,  forte  scribendum  esse 
frequcntique  tamen  curia.  Et  sane,  si 
quid  mutandum,  nialim  ei  adscntire. 
Nam  sarpe  voces  illas  connnutare 
librarii  soliti  fuerunt.  Vide  qux 
dicentur  ad  xxir.  2.  ^11.  Verum 
omnes  codd.  periinacitcr  vulgatum 
servant,  et  neutro  loco  in  voce  tail' 
dem  vel  minimum  variant.  Nescio 
igitur,  an  vocis  repetilio  saiis  idonea 
locum  conjcctiiris  tcntando  caus.sa 
esse  possit,  quum  id  Livio  frequeu- 
tissimuu)  fuisse  abunde  probatum  sit 


0472 


NOTyE    VARIORUM    IN 


ad  I.  3.  §  9. 

§  1 5  Appius,  vehementia  ingenii  rir, 
imperio  consulati]  Appius  veliemenlis 
ingenii  m  ingenio  causulari  Gaeitn. 
qui  idem  etiam  mox  uno  atque  altera, 
pro  uno  nut  altera,  praefeit. 

Sertilius  lenibus  reinediis  aplior'\ 
Sed  Julius,  pro  Servilius,  perperain 
Voss.  2.  Vide  mox  cap.  seq.  ad  §  3. 
Deinde  Serv.  om7iibus  len.  rem.  aptius 
Hail.  2.    aptius  eliam  Port, 

Animas  flecti,  quam  frangi,  putahat 
quum  tutiits,  futn  fticilius,  esse]  Flec- 
tuntur  lenibus  \erb'is,fra}!guntur  acri- 
oribiis  remediis,  et  adhibita  quasi  vi. 
Vide  Broekliusium  ad  TibuU.  Eleg. 
I.  9.  71.  Piaeterea  turn  tut.  fum  fac. 
Leid.  1.  Port.  Lipsiens.  et  Hav.  Vide 
ad  VI.  23.  §  3. 

•Cap.  XXIV.  $  1  Volscos  infesto  eX' 
ercitu  ad  urbem  obpug7iandam  venire^ 
Volscos  infeslos  exercitus  Leid.  1.  Ut 
forte  Vuhcorum  infeslos  exercitus scn^- 
tum  fiiisse  videri  possit.  Sed  potius 
let  tionem  illain  errantis  librarii  som- 
niiim  fiiisse  milii  persuadeo.  Neque 
audio  scribas  Harl.  2.  et  Lipsieus. 
qui  d  ode  runt  Volscas  cum  infesto  ex- 
ercitu.  Vide  ad  i.  14.  ^  7.  ubi  dictum 
est,  Livium  seepissimc  in  siniiiibiis  rh 
cum  omiltere  solituni  fiiisse.  Paullo 
ante  error,  pro  terror,  Lipsiens.  Sed 
alibi  saepe  liae  voces  coufuniliintur. 
Vid.  ad  XXIV.  30.  §  C. 

Adeo  duas  ex  una  civitate  discordia 
feceral]  Adeo  duas  cirilates  ex  una  dis. 
frcgit  Leid.  2.  Sod  pro fregit  margini 
adscriptum  est  fecerat.  Utrumque 
genus  loquendi, '  duas  ex  una  civi- 
tate,' et  '  duas  ex  una  civitatcs,' 
Livio  non  insolitiim  est.  Undc  nniiis, 
ejusque  non  semper  o|)timi,  cod. 
scriptura,  reliquorum  tuiba*,  vulga- 
tum  servant!,  niilio  jure  pra't'erri  po- 
test. Pari  niodo  ex  consensu  IVIss. 
h'gendum  in.  9.  'Ciuippe  duos  pro 
uno  domino  acreptos  inmoderata,  in- 
finita  potestate  : '  ubi  adliuc  cileba- 
tur  duiiH  pro  unit  dnminnn.  Piuia  ibi 
videri  poierunt.  Ceteruin  adeo  duas 
ex     una     civilulc    feccratis     praftrt 


Gaertn. 

§  2  Exsultare  gaudio  plebes]  Recthis 
sic  solus  Pal.  3.  quam  reliqui  plebs. 
Ita  infra  Pall.  2.  ac  3.  c.  27.  Patres 
mollem  cnnsulem  et  ambitiasum  rati,  ple- 
bes fallacem:  y\\\gQ  plebs.  IV.9.  habet 
Ms.  Pal.  Plebes  ad  expugnandum  se- 
cum  Ardeam  Volscos  excivere.  vi.  20. 
Prima  commota  plebes  est.  Ita  lego, 
quia  Pal.  3.  habet  plebis.  Gebh.  Soli 
tantum  meorum  Voss.  2.  Gaertn.  et 
Hav.  p/ffcs :  reliqui  plebes;  nisi  quod 
in  Leid.l.  sit  plebis:  qiiomodo  is  etiam 
crrat  infra  c.  28.  §  1.  Vide  ad  i.  20. 
§  6.  et  ad  c.  31.§9.  c.  39.  ^8.  C.41. 
§  9.  et  alibi. 

^  i  At  vera  curia  moesta  ac  irepida] 
Perperam  Leid.  I.  Ad  vera  curia  rnces- 
ta  tibi  ac  trepida. 

Et  ab  cive  et  ab  haste,  Sertilium  con- 
sulem]  Et  a  cive  et  ab  haste  Voss.  1. 
Gaertn.  et  Leid.  2.  Deinde  sedJu- 
Hum,  pTo  Servilium,  Voss.  2.  qui  simi- 
liter etiam  cap.  praec.  erravit  §  15. 
Deinde  verbis  seqq.  circumventa  terr. 
expedirent  Lipsiens.  circumventa  etiam 
Gaertn.  temporibi  s  Leid.  2.  expedirent 
Leid.  1.  et  Harl.  2. 

^  4  J/j  concionem  prodil']  Prodiit 
priinae  edd.  quod  Aldus  in  prodit  mu- 
tavii.  Neque  aliter  est  in  Mss.  nos- 
tris.  Alibi  ita  sa;pe  pecratur.  Vide 
ad  Liv.  I.  16.  §  5. 

Curcc  esse  Patribus  ostendit,  ut  con- 
sulatur  plebi]  Cura  esse  Flor.  Turn 
ut  consularelur  Leid.  2.  qui  forte  con- 
suleretur  scribere  voluit.  Sed  nihil 
innovandnm  pnto.  tJ>  ut  omiserat  Al- 
dus, quod  in  erratis  addendum  mo- 
nuit.  INIale  etiam  plebi  deest  in 
Voss.  2. 

Maxima  quidem  ilia,  sed  tnmen  parte 
civitatis  metum  pro  univcrsa  rejiublica 
intervenisse]  To.  maxima  qiiidcm  ilia, 
sed  tamen  a  sciolo  esse  credo.  Non 
cnim  plebs,  quod  nuiltitiidine  supe- 
raret,  magis  rei|)ublica'  pars,  quam 
iiubilitas  crat.  (juid  quod  apud 
.ICtos  etiam  <lodrans  pais  heieditalis 
dicatur.'  §i  'Sed  quia  liarcdes'  5. 
Institut.    dc  l-'iJei  Coinm.    ]lercdit. 


T.    LlVIl    il.ST.    LIB.    II.    CAP.    24. 


G473 


Klock.  Quern  ctiani  vide  cpistola  ad 
Lipsiiini,  ei)i(a   a  Buriuann.  Syllog. 
Epist.  toil).  I.  p.  392.  iihi  niidani  taii- 
tiim    conjectiiiam  propoiiit.     I'riiis- 
qiiain  i^itiir  niecuin  coinnHinicmetnr 
cod.  ciijus  era;  eaiii,  qiiani  nunc  edo, 
conjectiiia;    rationein    Klockiiis   ad- 
scripsit,   nihil  aliiid  euin  conjectiira; 
iirmaiidit?    adferre  posse    credebani, 
qiiaiu    verba    ilhi  sine    ulio    sensiis 
dispeiulio    abesse    posse.       At    nunc 
video,  id  euin  pi-tPtexere,  qiiodquam 
aperte    faisum    est.      Non  eniin,   si 
lectio   recepta  servatiir,  sensus   Li- 
vii  est,  plebeni    ningis   esse  partem 
reipublicx,  (]uani  patricios:  sed  tan- 
tuni,  eaui   niaxiinam  reipublicaB  par- 
tem  constituere;  sivr,  licet  plebeii 
numero   supureiit  patricios,  non  ta- 
n»en  aliter,  (luain  partem  taiitiim  rei- 
publics;,  cousiderari   posse,  adeoque 
delibcrationem  de  coinmodis    plebis 
cedere  debirc  ci,  quae  de  universa  re- 
publica   inttrvenit.      Taiitum  autein 
abest,  ut  ullus  codicnm,  quibus  usus 
sum,  liaec  verba  vel  omittat,  vel  alia 
ratione  suspecta  rediiat,  quasi  a  mala 
tnann  additasint,utpotiusHarl.2.  vo- 
cem  insuper  add  at,  exbibens  (/e  maxjmn 
ilia  quidem  re,  sed,  ^c.    Verum  liic  po- 
tius  To  re  contra  mentem  Livii  inscr- 
tum  fuisse  censeri  debet :  quod  culpa 
librarioruin  saepius  factum  esse,  Gro- 
novius  supra  questus  est  ad  c.  18.  ^ 
2.  Contra  vero  clegantius  hie  adhibi- 
tum  rh  tamcii  puto,  quam  ut  a  libra- 
riis  Iiaec  scriptura  oriri  possit.    Idem 
est,  ac  si  dixissct,  '  deliberationi  de 
parte   civitatis,  licet    maxima   para 
esset.'   Simili  fere  modo  obcurrit  ap. 
Plin.  in  Paneg.  c.  31.  '  Superbiebat 
ventosa  et  insolens  natio,  quod  vic- 
torem  quidem  popnium   pasceret  ta- 
nien  :'  ap.   Liv.  etiam  ix.   19.  'Non 
quidem  Alexandro  duce,  nee  intcgris 
Macedonum   rebus,  sed   expert!    ta- 
men  sunt  Homani  Rlacedonein  hos- 
tem:'  et  xxix.  17.  Unam  profundam 
quidem   voraginein    tamen    palientia 
nostra  expleremus.'    Turn,  pro  tamen, 
Vetph.  et  Var.  Clas.  Liv 


cat  in  Oacrtn.  De  quo  librariorum 
passim  obvio  errore  vide  ad  xxii. 
17. §  5. 

§  5  iVff  piisfic,  ....  hello  praicrlisse 
9Ui(/(/H(un]  Hello  perverlisse  nee  Flor. 
Th  hello  oinittitur  in  Leid.  1.  ut  sit 
'  nee  posse  prjEvertisse  quidquam,' 
nempe  nuiversaa  reipublicap,  quod 
modo  pra-cessit.  Inf.  quidem  est 
IX.  17.  '  Si  Piinicum  Romano  pr;c- 
vertisset  bclliini,  seniorque  in  Ita- 
liam  trajecisset.'  Sed  et  simpliciter 
'  praevertcre  aliquid  '  Livium  dixisse, 
ibi  laudanda  cxeinpla  docebiint. 
Praiterea  ut  hostes,  pro  quu7n  hastes, 
Voss.  1.  et  Leid.  2. 

Nee,  si  sit  laxamenti  aliquid,  aut 
plehi  konestum  esse]  Verba  liaec  non 
ad  plebem  modo  Romanam,  sed  om- 
nem  renipublicam  spectant,  et  sunt 
contraria  priccedentibus  '  quum  hos- 
tes prope  ad  portas  essent.'  Dicit 
eniin  Livius;  nee  si  mora  ac  spatium 
supersit  de  plebe  prius,  quam  de 
hoste,  cogitandi  :  si  hostium  incur- 
sus  tarn  acer  non  sit,  quin  ante  salva 
sit  republica  providere  plebi  Patres 
qneant.  In  eadem  caussa  lioc  voca- 
bulo  ulitur  v.  5.  '  Quum  si  laxa- 
mentum  dederis,  major  frequentior- 
que  legatio  itura  sit : '  hoc  est,  si  ab 
obsidione  ad  tempus  aliquod  reces- 
seris.  xxii.  37.  '  Ut  et  hostes  in  terra 
sua  bellum  haberent,  minusque  laxa- 
menti daretur  iis,  ad  auxilia  Hanui- 
bali  submittenda.'  xliii.  18.  '  Nee  ab 
Romano  bello  tantum  rcgi  laxamenti 
fore.'  Jac.  Gron.  Utitur  etiam  ix. 
41.  '  Ut,  si  quid  laxamenti  a  bello 
Samnitiiim  essef,  in  Umbriam  pro- 
pere  exercitnm  duccret.'  xxxv.  21. 
'  Minucius  nihil  deinde  laxamenti  lios- 
tibus  dedit.'  Etiam  Justin.  xLi.  5. 
'  Revocato  deinde  Seleuco  novis  nio- 
tibus  in  Asiam,  dato  laxamento,  reg- 
num  Parihiciim  firmat.'  Insuper  vox 
si  in  Flor.  omittitur  :  ne  si  sit  Leid.  2. 
nisi  sit  Ha  v.  nexi  sit  Leid.  1.  quod 
aperte  mendosum  est ;  sed  simul  do- 
cet,  vel  ipsuni  cod.  hiinc,  vel  potiut 
IMS.  18  T 


6474 


NOTiE    VARIORUM    IN 


ilium,  unde  descriptus  sit,  dictante 
ac  verba  praeeunte  alio  exaratum 
fuisse,  qiiiim  et  mox,  pro  qui  aderant 
nexi,  idem  contra  sed  eodem  vitio 
prseferat  qui  aderant  nee  si.  Nam 
nee  si  et  nexi  literanim  ductibiis  miil- 
tnm,  at  sono  pariim  differtint.  Prae- 
terea  haud  plebi  pro  aut  plebi  Harl.  2. 
Effidem  voces  etiam  alibi  librarionim 
lapsii  commutantur.  Vide  ad  xxvin. 
2.  §  11.  Mox  voces  nisi  mercede  exsn- 
lant  a  Gaertn. 

Per  metum  potius,  quam  postmodum 
voluntate']  Per  metus  Harl.  1.  Dein 
quam  post  motum  Harl.  2.  Sed  quam 
postmodo  Flor.  et  Harl.  1.  qnomodo 
voliiit  etiam  librarius  Leid.  1.  qui  de- 
dit  quam  post  m".  Ita  passim  optimi 
codd.  Liviani,  praesertim  in  belle  Pu- 
nico  secundo,  exliibent,  non  postmo' 
dum.    Vide  ad  xxv.  38.  §  12. 

§  ^  Concioni  deinde  edicto  addidit 
fidem,  quo  fdjxi'i]  Addit  Hav.  solito 
scribaruni  errore,  qui  in  simili  ratione 
formatis  praeteritis  syllabam,  quae 
duplicanda  erat,  saepissime  ouiise- 
runt.  Similiter  in  scriptis  vel  editis 
peccatnr  i.  10.  §  5.  c.  44.  §  3.  iii.  38. 
§  4.  V.  27.  §  3.  et  alibi  saepe.  Ita 
etiam  scripsere  tradit,  pro  tradidit. 
Vide  ad  xxxiv.  29.  §  13.  dedit,  pro 
dedidit.  Vide  ad  xxxix.  60.  §  9. 
reddit,  pro  reddidit.  Vide  ad  Epit. 
Liv.  lib.  xcix.  His  similia  sunt  depos- 
cit,  pro  depoposcit.  Vide  ad  Epit. 
Liv.  lib.  II.  tendisse,  pro  tetendisse. 
Vide  ad  Liv.  xxxvii.  53.  ^  7.  Ob 
camdem  negligentiam  tuta  dcdcrunt, 
pro  tutatn.  De  quo  aliisquc  ejus  ge- 
neris vide  ad  x.  37.  §  2.  Deinde  ^- 
nem,  pro  fidem,  Voss.  2.  Leid.  2. 
Port.  Lips,  ct  Hav.  Sed  vulgatum 
pnrstat,  idque  retinent  meliores. 
'Addere  fidem  rei '  iiotat,  eft'icere, 
nt  quid  verosimile  videatur,  ut  quid 
credatur.  Sup.  i.  IG.  *  Consilio  uiiiiis 
bominis  addita  rei  diritnr  fides.' 
'  Fidem  facere  '  alii  dixerunt.  Cic. 
ad  Att.  XVI.  S.  '  Quod  nisi  fidem 
mibi    fccisset,   judicassemqiie    hoc, 


quod  dice,  firmum  fore,  nonfecissem 
id,  quod  dicturiis  sum.'  Justin,  i.  7. 
'  Ut  adfirmationi  suae  fidem  faceret, 
nudam  sodali  suo  Gygi  osteiidit.' 
Flor.  I.  1.  '  Cui  mox  Julius  Proculus 
fidem  fecit,  visum  a  se  Romulum  ad- 
firmans  :'  ubi  '  fidem  facere  '  dicit, 
quod  Livius  '  fidem  addere.'  Vide 
Gron.  ad  Liv.  xxi.  47.  §  5.  In  bis  lo- 
cutionibns^des  est  ipsum  illud,  quod 
efBcit,  ut  res  vera  credatur.  Inf.  xxi. 
13.  '  Vestra  autem  caussa  me,  nee 
uliiiis  alterius,  loqui,  quae  loquor 
apud  vos,  vel  ea  fides  sit,  quod,  ne- 
que  dum  vestris  viribus  rcstitistis, 
neque  dum  auxilia  ab  Romanis  spe- 
rastis,  pacis  um(|uam  apud  vos  men- 
tionem  feci.'  Tandem  quo  dixit  Leid. 
1.  qucE  edLrit  Harl.  aniiq.  Sed  lec- 
tio, quae  vulgo  exstat,  genuina  est. 
Liv.  XXXV.  24.  '  Romam  reverti 
eum,  et  ex  itiiicre  praemittere  edic- 
tum,  quo  comitia  consulibus  creandis 
ediceret.'  xliii.  16.  '  Flammam  in- 
vidize  adjecere  edicto,  quo  edixe- 
runt.'  Cell.  xin.  15.  '  In  edicto  con- 
silium, quo  edicunt,  qui  dies  coniitiis 
centiiriatis  fiitunis  sit.' 

Ne  quis  civem  Romanum  linctum  aut 
clausum  teneret]  Ne  quis  civis  Ro7nanus 
vinctus  aut  clausus  teneretur  Gaertn. 
victum,  pro  vinctum,  est  in  Leid.  1.  et 
Hav.  Vide  ad  Liv.  xxx.  c.  12.  §  6. 
Turn  tenerent  Lipsiens. 

Ne  quis  niilitis,  donee  in  castris  esset, 
bonapossideret,  autvenderetJMs.  Nexu 
quis.  Forte  Neu  quis  7iexi  tnililis. 
Klock.  Neu  quis  milids  primac  edd. 
pro  quo  Froben.  1531.  reposuit  Ne 
quis.  Th  Neu,  id  est,  neve,  iiic  certe, 
locum  habere  potest,  ut  patet  ex 
illis  quae  notantur  supra  ad  c  16. 
§  2.  Verum  adversautiir  omnes  codd. 
mei,  qui  constanter  Frobenianac  Ice- 
tioni  favent,  nisi  quod  Neque,  pro 
Ne  quis,  sit  in  Lij)siensi.  Praeterea 
donee  in  castris  cssent  Leid,  ainbo, 
Lipsiens.  Port,  et  Harl.  2.  Deiiide 
aut  venderet  nuiittitur  in  Port,  possi^ 
dtrit  venderetvc  habet  Harl.  2. 


T.    MVII    rilST.    I, in.  II.    CAP.  25. 


G475 


Liberos  nepotesve  ejus  moraietur]  Ne 
liberos  Iiabet  Gacrtn.  Tiim  nepotes  ul 
ejus  Port,  nepotes  nc  ejus  Voss.  2. 
Harl.  2.  et  Gaertii. 

^  7  El  qui  aderant  iiexi]  El  qui  ad- 
erunt  nee  si  Leid.  1.  qiiod  vitiiim  ex 
lion  intellecta  piieeiintis  proniincia- 
tione  a  librario  commissiiin  esse,  su- 
pra dictum  est  lioc  cap.  §  5. 

Quuin  retiitendi  jus  creditoii  non  es- 
sef]  Retinendis  Hav.  Id  accipi  pos- 
set, lit  '  locus  seditioni,'  et  similia 
alia,  de  qnibus  vide  ad  iii.  4G.  ^  2. 
Ob  anctoritatem  tanicn  aliorum 
codd.  vulgatum  pracfero.  IMox  sa- 
cramentuni  die.  pro  saeramento  die. 
Gaertn.  Male.  Infra  similiter  olim 
peccabatur  xxiv.  8.  '  Consnles  cre- 
etis,  quibus  saeramento  liberi  vestri 
dicant.'  Ita  Gron.  euiendavit.  An- 
tea  edebatur  sacramenta.  Vide  quae 
ibi  notantur. 

§  8  Copies  contra  hostem  educif] 
Contra  host.  cop.  ed.  Hav.  Mox  parvo 
inter,  dir.  Voss.  1.  parvo  redimente  in- 
ter, transpositis  Uteris,  carumque  una 
mutata,  Voss.  2. 

Cap.  XXV.  §  1  Si  qua  nocturna 
transitio  proditiove  fieri  possit]  Ita 
bene  vnlgo,  et  unicus  Pal.  3.  Nam 
capteri,  si  qua  noct.  trans,  frodiliotie 
fieri  possit,  Non  approbo.  Gebh. 
Proditione  Voss.  ambo,  Leid.  2. 
Gaertn,  Hav.  et  priscae  edd.  pro  quo 
primus  Aldus  emendavit  proditiove: 
quod  recte  alter!  pra-tulit  Gebliar- 
dus.  Ita  enim  reliqui  codd.  niei,  et 
inter  cos  Leid.  1.  atque  Harl.  1.  In- 
super  <)a(/(<io  Gaertn.  Male.  Trans- 
itio enini  de  transfugis  passim  usur- 
patur.  Sup.  I.  27.  '  Paolo  transiti- 
onis  Albanorum  ad  bellnin  atque  ar- 
ma  incitantur.'  xxiii.  20.  '  Perculit 
eum  prapffctoriim  naviiim  transitio.' 
XXV.  l.'i,  '  Qui  vocati  sirpc  ad  trans- 
itionem  ab  hostibus  per  colloquia 
erant,  ultra  ad  transeundum  liostcm 
vocabaut.'  xxvii.  20.  '  Ncc  traus- 
itionibus  ante  finein  fore,  (|uam  om- 
nes  Hispani  miiitcs  in  ultima  Hi.^pa- 


nia-  amoti  forent.'  Et  mox,  *  Excr- 
citum  ejus,  cum  transiliouibus,  turn 
adverso  pr(eIio  inminutum,  Hispanis 
repleri  militibus.'  Et  ita  '  trausire  ' 
I.  27.  '  Ncc  manere  ergo,  nee  trans- 
ire  aperte  ausus,  sensim  ad  montes 
succedit.'  Et  ita  passim  turn  ap. 
Liv.  turn  ap.  alios.  Pra'tcrea,  cum 
vetustiores  excusi  liaberent  posset, 
idem  Aldus  pro  eo  subposuit  possit. 
Ab  Aido  autem  slant  codd.  mei. 
Paullo  ante  Et  proxitna  inde  node, 
vocula  ab  initio  cajjitis  addita,  Hav. 
qnaj  ex  auctoritate  rcliqnoriini  rec- 
tius  abest.  Tum  Rom.  frequenti,  pro 
Rom.  freti,  Gaertn. 

Tentant  castra]  Tentant  ad  castra 
Voss.  I.  Harl.  1.  Leid.  2.  et  Port. 
tentant  et  castra  primae  edd.  usque 
ad  Aldum,  qui  voculam  mediam  eje- 
cit. 

^  3  Jamque  ab  onni  parte  munimenta 
vallabantur]  Ingens  liic  erratum  oc- 
cupavit  codd.  Livianos.  Legendum, 
pro  vallabantur,  vellebantur.  Signifi- 
cat  enim,  Volscos  munimenta  Roma- 
norum  ab  onini  parte  evulsisse.  Rhen. 
Vellebantur  etiam  onines  mei,  nisi 
quod  vcllabantur  sit  in  Hav.  Infra 
IX.  14.  *  Quuni  pars  fossas  exple- 
rent,  pars  vellerent  vallum,  atque  in 
fossas  proruerent.'  x.  25.  '  Redite, 
et  vellite  vallum.  Redeunt  in  castra, 
terrorenique  ibi,  vellentes  vallum, 
et  iis,  qui  in  castris  remanserunt, 
militibus,  et  ipsi  Appio  fccerunt.' 
XXXIII.  5.  '  Duo  auf  summum  tres  ju- 
venes  connisi  arborem  unam  evelle- 
bant;  qua  vulsa,  portae  instar  extern- 
plo  patebat.'  Praeterea  monimenta, 
pro  munimenta,  Harl.  1.  Vide  ad  iv. 
10.  §  C.  Mox  tum  cons,  pro  cum  cons. 
vol  qiatm  cons.  Harl.  2.  Port,  et  Hav. 
Vide  ad  Epit.  Liv.  lib.  xlviii.  non 
longe  ab  fine. 

Postquam  satis  adpnrchat  ingens  ar- 
dor']  Ajiparcbat  igncus  ardor  Leid.  2. 
quod  lapsu  lihrariorum  ex  literis 
transpositis  ortiini  fuisse  ccnseri  de- 
bet.   Paullo  ante  idem  cod.  experiun- 


647G 


NOTiE    VARIORUM    IN 


di  an.  m.  pro  experiendi  an.  m. 

§  4  Eques  usque  nd  casti-a  pavkios 
egit]  Pavidos  egit  hosies  Voss.  1.  Leid. 
ambo,  Gaertn.  et  Hail,  antiq.  Sed 
vox  hostes,  qiinni  modo  praecesserit, 
hie  abesse  potest. 

3Iox  ipsa  castra,  legionibus  circiim- 
datis,  SfC.  capta  dlreptaque]  Legionibus 
circumdata  Haii.  2.  et  Hearnii  Oxo- 
niensis  C.  Sed  niliil  innovari  prse- 
stat.  Infra  xxx.  19.  '  Hiuc  patre, 
hinc  Catiilo  lateri  circiundatis,  pri- 
vato  niagis,  qiiani  publico,  decore 
insignis,  Romam  rediit  :'  ubi  plura 
vide.  Tb  capta  omittitiir  in  Leid.  I. 
Non  recte.  Szepe  haec  duo  vocabula 
jiingi  solcnt.  Infra  xxiii.  1.  '  Han- 
nibal post  Cannensein  pugnain  castra 
capta  ac  direpta  confestim  ex  Apulia 
in  Samnium  moverat.'  Et  alibi.  De- 
nique  priscae  edd.  boo  ordine  dige- 
rnnt  vocabula,  quuin  Volscos  etiam  pa- 
vor  hide  expulisset.  Sed  primus  Al- 
dus reposiiit,  ut  nunc  vuigo  exstat ; 
qua  serie  etiam  leguntiir  in  omnibus 
codd.  meis :  idque  verius  puto.  Fa- 
vor Volscos  in  fugam  conjecerat,  et 
castra  petere  coegerat,  sed  pavor  ex 
castris  etiam  eosdera  expulit,  quum 
hostium  legionibus  castra  circumdari 
viderent. 

§  5  Quo  con/ugerant  hostes]  Quo 
turn  fugerant  hostes  Voss.  1.  et  Leid. 
2.  quo  fugerant  hostes  Harl.  2.  quo 
confugerunt  hostes  Ha  v. 

Intra  paucos  dies]  Inter  paucos  dies 
Von.  Male.  Vide  h.  lib.  c.  8.  §  4. 
Mox  pradce  datur  Harl.  2.  et  Gaertn. 

Inde  paullum  recrealus  egens  miles] 
Inde  ad  paidlum  veer,  Leid.  1.  An  vo- 
liiit  librariiis  inde  est  paullum  recr.? 
Sed  recreatur  habet  Gaertn.  Praeter- 
ca  vocibus  transpositis  miles  egcns 
Harl.  2.  et  Lipsiens. 

§  0  Cum  maxima  gloria  sua  victorcm 
cvercitum  Romam  reducil]  I'all.  trc3 
Consul  cum  max.  gloria  sua  vict.  re- 
duxit  ex.  Romam:  nisi  fallor,  jurim- 
diore  sono.  (iebh.  Cum  magna  gloria 
priniitus  oxcusi ;  pro  quo  Aldus  ad- 


niisit  cum  maxinta  gloria.  Et  ita  est 
in  omnibus  meis,  pra?terquam  in  uno 
Leid.  2.  qui  cum  magna  gloria  solus 
obfert.  Vict.  ex.  Romam  reduxit  Voss. 
1.  et  Leid.  2.  vict.  reduxit  ex.  Romam, 
Voss.  2.  Port.  Harl.  2.  Gaertn.  Lip- 
siens. fragm.  Hav.  et  Hav.  quod  Geb- 
hardus  probat,  sonum  linjns  com- 
positionis  jucuudiorem  pra>texpns; 
quod  nie  tamen  non  deprehendere 
profiteor.  Et  sane  pro  vulgato  stant 
codd.  primaj  auctoritatis  Leid.  1.  et 
Harl.  1. 

Decedentem  Romam  Ecetranorum 
Volscorum  legati,  rebus  suis,  ^c]  Pall. 
1.  ac  2.  Macetranorum,  ut  et  Campani 
ed.  Pal.  3.  vero  Maceil"^.norum.  Gebii. 
Roma  in  Acetranor^m  Vulscorum  Lip- 
siens. in  contextu,  pro  quo  m.  sec.  in 
margine  emendatur  Roma  Mecetuo- 
rutn  Vulscorum.  Maceturnorum  Vol- 
scorum Gaertn.  Macetranorum  Vol- 
scorum Voss.  1.  Leid.  2.  Port,  et 
fragm.  Hav.  Macetranorum  Volsco- 
rumque  Harl.  2.  Macerannrum  Volsco- 
rum Hav.  Macetrariorum  Volscorum 
Voss.  2.  Mecelranorum  Volscorum 
Harl.  1,  et  Latinii  Neap.  Neque 
aliter  typis  descripti  vetustiores;  in 
qnibus  omnibus  varie  corruptis  ob- 
servari  potest,  literain  primam  31 
perperam  initio  vocis  adbsesisse  ex 
fine  prox.  vocis  Romam:  quod  ex 
Lipsiens.  scriptura  adparet.  Froben. 
demum  1531.  Ecetranorum  Volscorum 
edidit.  Stephano  Byzantino,  et  pas- 
sim Dion.  Halic.  urbs  'Extrpa,  et  ci- 
ves  'Ex«Tpovol  per  adspirationem  vo- 
cantur,  qiiam  scripturani  veriorem 
esse  Sylburg.  ad  Dion.  Halic.  Antiq. 
IV.  p.  2.'j0.  contendit;  Hudson  etiam 
earn  firmari  auctoritate  numnii,  quern 
adfert  Pyrrlius  Ligorins,  testator, 
ut  etiam  lioc  loco  Hearne  observa- 
vit.  Sed  variis  locis  Ecctrcc  et  Ece- 
tranorum Volscorum  mentio  ap.  Livium 
obcurrit,  et  quidem  ubiqiie  fere  cor- 
rujjte.  Verum  in  quarcuniquc  de- 
mum  monstra  vox  librariis  incognita 
abicrit,  nullum  tauien  alibi  vestigium 


T.  Livii  HIST.  j.iB.  n.  CAP.  2G. 


G477 


aJspirationis  invenio.  Vide  nd  Liv. 
III.  4.  §4.  et  c.  10.  §  8.  IV.  59.  §  2.  et 
c.  01.  §  5.  eliam  vi.  31.  §  5.  Nuni- 
niiim  qiioqup,  qui  ex  Lij^oriana  coii- 
lectione  jactaluietiam  apiid  Holsten. 
ad  Sleph.  Byz.  de  Urbif>.  et  E.XE- 
TPANnN  insciiptiiin  liabiiisse  dicitiir, 
noiidiim  ab  qnoqciani  alio  iiiBpcctiim 
iiieiiiini.  Qiiare  utro  niodo  rectins 
scribalur,  nondiim  liquido  probatiini 
puto.  J'^go  certe  viilgatafn  lect.  in 
Livio  servavi,  quani  umis  Leid.  1. 
hoc  loco  incoiiiiptam  exliibiiit,  licet 
ejus  librarius  aliis  locis  varie  errave- 
rit.  Ceternin,  addita  voce  et  serie 
miitata,  Ecetr,  Volsc.  legati  dec.  Ro- 
mam  seculi  rehus  suis  liabet  solus  Hav. 
queiii  lion  audiendum  arbitror,  quod 
leliqui  in  alia  omnia  uno  consensu 
abeant.  Mox  post  captain  Pometiam, 
trajectis  vocabulis,  Leid.  2. 

Data  pax,  ager  ademtusi  Data  pax, 
ademlun  est  ager  Gaeitn.  ager  adep- 
tus  Leid.  1.  Vide  Loc  lib.  ad  c.  56. 
§  16. 

Cap.  XXVI.  §  1  Con/estim  et  Sabini 
Romanos  territavere]  Pal.  1.  tritavere ; 
non  adsequor.  Gcbh.  Suspectum 
niihi  TO  Romanos,  et  abesse  velini.  J. 
F.  Gron,  Nihil  facilius  est,  quam 
adsequi,  unde  factum  sit,  ut  in  Pal. 
1.  legatnr  tritavere.  Scriptum  olim 
fuerat  t'ritavere :  signo  deinde  vel 
evanescente,  vel  a  libiario  non  ani- 
inad verso,  datum  est  tritavere.  In 
libb.  scriptis  passim  obviuin  esse,  ut 
libiaiii  iiotam,  qua  liteia;  er  per  com- 
pendium notabantur,  peiperam  vel 
addercnt,  vel  omitteient,  optime  no- 
luut,  qui  codd.  priscos  versarunt. 
Plura  vide  ad  xxi.  28.  §  5.  Romaiios 
autem  in  omnibus,  quos  contuli,  codd. 
vidi.  Abesse  posse  agnosco.  Utta- 
men  invitis  Mss.  inducatur,  nouduin 
satis  legitiinani  caussaiii  video. 

Tumuttns  eniin  fuit  verius,  nuam  bel- 
liim']  Sic  XXI.  10.  '  Cum  Gallis  tu- 
niulluatiim  niagis,  quam  belligeratuni 
est.'  Kluck.  Floius  III.  21. 'Tribua, 
ut   sic   dixerini,   sideribus  agitatum 


est  :  prinio  et  levi,  et  medico,  tumnltu 
magis,  quam  bello  :'  iibi  vide  Frein- 
sheni. 

Nocte  in  urbe  7iunciatum  est]  Scri- 
bendum,  Nocte  in  vrbcm  nunc.  eit. 
lilien.  Pal.  2.  in  xirhem.  Gebli,  Hoc 
alibi  cum  accusativo  dicit.  iii.  2. 
*  QuiB  ubi  Romam  sunt  niinciata.' 
c.  43.  '  Nunciant  in  castra  ceteri.' 
xxiii.  36.  '  Simnl  Capiiam  ea  clades 
est  nunciata.'  Sic  xxiv.  40.  xxv. 
22.  XXIX.  22.  Et  Cic.  ad  Famil.  xi. 
12.  Duk.  Omnes  nostii  in  urbe  nunc, 
est,  praeter  Flor.  et  Hav.  qui  itideiu 
habet  in  urbem ;  et  ita  inanu  docta 
cmendatum  erat  ad  marginein  ed. 
Mediol.  1480.  Livio  faniiliarissimae, 
eique  propiijE  quasi  locutiones  sunt 
'  nunciare  Romam,'  '  nunriare  Ca- 
puam.'  xxv.  22.  ^  1.  '  Hae  clades  su- 
per aliam  alia  Komam  quum  essent 
nunciata? :'  iibi  plura  exempla  notan- 
tur.  Huic  jam  convenit  '  nunciare 
in  urbem,'  qua  forma  'nunciare  in 
castra'  inf.  est  iii.  43.  '  Nunciant  in 
castra  ceteri,  prwcipitatnm  in  insi- 
dias  esse  Sicciuin  egregie  pugnan- 
tem.'  Video  tamen  nihil  ex  aliis  codd. 
neque  in  excerptis  nieis,  neque  in 
var.  lectionibus  RIss.  Oxon.  quos 
Hearnius  advocavit  in  consilium,  no- 
tari.  Quare  iinius  auctoritate  scrip- 
turam  illam,  quam  tamen  vere  Livia- 
nam  puto,  in  contextiiin  recij)cre  aii- 
sus  non  sum.  Justinus  ciiim  non  mo- 
do  '  nunciare  Romic  '  dixit,  ut  ad 
eumdem  locum  Liv.  monui,scd  etiam 
'  nunciare  in  Parthia  '  XLii.  4.  *  Hvrc 
quum  in  Parthia  nunciata  essent.' 

Ad  Anienem  amnein  pervenisse']  Ad 
Anienem  amnein  omnem  perv,  Harl.  2. 
in  niarg.  Sed  illud  omnem  pro  var. 
lect.  rov  amnein  adscriptuni  fuisse 
puto.  Eas  cnim  voces  alibi  etiam  in 
luembranis  comniisceri,  olim  notavi 
ad  Silii  in.  42.  Contra  vox  amnem 
aberat  a  Voss.  2.  et,  quos  vidi,  typis 
inpressis  libris  usque  ad  Aldiim,  qui 
primus  addidit.  Eamdcm  etiam  tu- 
entur  reliqui  codd.  Vide  ad  c.  32.  §  2 


6478 


NOT^   VARIORUM    IN 


§  2  Missus  extemplo  eo  cum  omnibus 
copiis  equitum  A.  Postu7nius]  Copiis 
equitum  est  A,  Post.  Hav.  Ceteriim 
Aurelius  Post,  primae  edd.  qui  error  et 
illis  et  libris  scriptis  familiaris  est. 
Vide  ad  Epit.  Liv.  lib.  lxxiv.  Hie 
tanien  jam  recte  in  Veneta  ed.  1495. 
Aulus  T(p  Aurelius  siibstitiitum  vidi. 
Mox  diet.  Lat,  bel.  fuerat,  alia  posi- 
tura  vocabiiloriim,  Harl.  1.  et  Gaertn. 

Seculus  consul  Servilius  cum  delecta 
peditum  manu]  Vox  consul  exsulat  a 
Leid.  2.  et  ita  is  favet  sententi£e  Si- 
gonii,  existimantis  nonien  honoris 
proprio  liominis  nomini  postponen- 
dtim  esse,  ad  xxii.  14.  §  13.  ubi  ta- 
men  plura  laudabo  loca,  nullius  er- 
roris  a  quoquam  in  snspicionem  vo- 
cata,  in  quibiis  potius  contrarium 
obtinet  :  qiiare  bic  etiam  ea  vox  ser- 
vanda. Praaterea  praepositio  cum 
oniittitur  in  Harl.  et  Lipsiens.  2.  Et 
earn  Livius  saepe  addere  neglexit. 
XXXII.  5.  'Ipse  post  paucis  diebiis 
graviore  secutus  agmine.'  i.  14. 
'  Egressiis  omnibus  copiis  partem 
niilitum  locis  circa  densa  obsita  vir- 
gnlta  obscuris  i.ubsidere  in  insidiis 
jussit : '  ubi  plura  videri  possunt. 
Denique  delecta  manu  peditum  inverse 
vocum  ordine  Voss.  2.  Port.  Gaertn. 
fragm.  Hav.  et  Hav.  Sed  alterum 
male. 

§  3  Nee  advenienti  peditum  agmini 
rcstitit  Sabina  legio]  Extilit  Voss.  2. 
resisiit  Leid.  2.  et  Hav. 

Fessi  tum  ilinere,  turn  })o;>.]  Cum  iti- 
nere  Leid.  1.  et  Harl.  I.  Vide  ad 
VI.  23.  §  3.  Ceterum  itineraciune  niiro 
vocabuli  monstro  Leid.  2.  Posteritis 
^uyn  deest  in  Harl.  1.  pro  quo  eiiani 
cum  praiferunt  Flor.  Voss.  2.  el 
Gaertn.  Mox  lux,  pro  habueie,  idem 
Gaertn.  Turn  pcr/ccloque  bdlo  Sabini 
Flor. 

^  4  Postcro  die  in  magnajam  spc  un- 
diquc  panda  pacts']  Kcpone  parla-  pa- 
cis.  Klicn.  Parta-  pads  voluil  i{lic- 
naoiis :  ne(|uo  seciis  edidit  Campa- 
nns.    At  Pall,  trcs  spc  undique  parniie 


pads ;  nisi  quod  Pal.  3.  habeat  notam 
expunctionis  elementi  tov  a  niedii : 
quod  si  quid  mutandum,  suspicor  pa- 
trata  pads.  Gebli.  Proxima  die,  pro 
postero  die  Harl.  2.  sec.  Vide  ad  i. 
12.  §  1.  proximo  die  Lipsiens.  Delu- 
de magnajam  in  spe,  alia  vocum  serie, 
Voss.  1.  et  Leid.  2.  Vide  ad  c.  19. 
§  8.  Mox  peract(E  pads  Gaertn.  pa- 
ratcE  vel  parate  pads  Voss.  anibo,  (sed 
prior  eorum  a  m.  sec.  quum  a  pr.  da- 
tum fmsset  parata  pads  ;  queiiiadnio- 
duni  etiam  est  in  Klockian.)  Leid. 
ambo,  Harl.  anibo,  Port.  Lipsiens. 
fragm.  Hav,  a  m.  sec.  Hav.  et  Hear- 
nii  Oxon.  B.  L.  I.  C.  et  N.  Ex  edi- 
tis  parata  pads  solus  liabet  Aldus. 
Reliqui  \\\\g?k\.nm  part<£ pads  retinent. 
Voces  auteni  'partus'  et  '  paratus ' 
siepe  in  scriptis  confundi,  dicam  ad 
V.  6.  §  1.  Quod  tamen  tarn  pertina- 
citer  in  parata  hoc  loco  conspirent 
codd.  snspicionem  injicit,  aliud  quid 
latere.  Quare  parum  abest,  quin  sub- 
scribam  sententia3  Gebhardi,  patrata; 
pads  legendum  conjicieutis.  Livio 
enim  non  nova  ea  locutio.  Certe  ob- 
currit  XLiv.  25.  '  Modo  ne  juvaret 
bello  Romanes  terra  marique,  mode 
pacis  patranda;  cum  Romanis  pacis- 
cebatur  raercedem  :'  et  '  perpetrare 
pacem  '  xxxiii.  21.  *  Vixdum  termi- 
nate cum  Philippo  belle,  pace  certe 
nondum  perpetrata,  ingens  in  Hispa- 
nia  ulteriore  coortum  est  bellum.' 
Ita  '  patrare  '  et  '  perpetrare  bel- 
lum,' de  quo  vide  ad  xi.ii.  30.  §  11. 
Alibi  autem  sa?pe  'patrare'  et  'pa- 
rare'  inviccm  permutantur  in  Mss. 
Videndi  viri  docli  ad  Sail.  Jug.  c.  13. 
et  Duk.  ad  Fieri  lib.  ii.  15.  in  princ. 

Legati  Aurunci  scnalum  adeiinl]  Ar- 
rfuici  Voss.  1.  et  Leid.  2.  AruuciVoss. 
2.  Gaertn.  fiagm.  Hav.  a  m.  pr.  et 
Hav.  Eadcm  ratioue  in  iisdem  codd. 
hoc  vncabuluni  bis  infra  iioc  cap.  et 
cap.  seq.  in  principio  oxaratur  ;  qui- 
bus  omnibus  locis  reliqui  rcctc  Au- 
runci ncrvnnt.     Vide  ad  ii.  10.  ^  8. 

i\i  deccdatur  Vulsco  agru,  bellum  in- 


T.    LIVII    F^IST.    LIB.   II.    CAP.  27. 


G479 


^centes]  A'i  decedant  Voss.  2.  Error 
liic  ill  Mss.  frcqucns  est,  ex  non  dis- 
tinctis  iiotis  natiis,  qnibiis  deceddt,  id 
est  decedant,  et  deccdat,  id  est,  dece- 
dalur,  scribi  solent.  Vide  ad  i.  24.  § 
3.  c.  44.  §  4.  n.  3.  §  1.  hoc  lib.  c.  35. 
^2.111.2.^7.  c.  21.^4.  c.  4I.§1. 
c.  44.  §7.  IV.  55.  §1.  xxxviii.  40.  § 
I.  iibi  plina  vide. 

§  5  Ciijus  Jama  hand  procul  jam  ab 
Aricia  visi  taiito  tuniiillu  concivil  Ro- 
manus]  Jam  ab  Aritia  in  lauto  tnmnltu 
Flor.  et  fragm.  Hav.  jam  ab  Aricia 
visitante  tiimiiUu  Gaertn.  jam  ab  Aiilia 
adeo  inusitato  tutnultu  tcrruit  Rom. 
Hav.  et  Hearnii  Oxon.  C.  jam  ab  Ari- 
cia visi  adeo  inusiialo  tumultu  ejusdein 
Hearnii  cod.  L.  2.  qui  eliaiii  iiivenit 
in  cod.  L.  1.  jam  ab  Aricia  visi  tanto 
tumultu  terruit  Rom.  Pro  concivit,  est 
continuit  in  Leid.  2.  '  Concire'  vel 
'  CoDciere  Romanos  tniniiitu/  nt 
'  coiicire  homines  miraculo '  sup.  i. 
59.  *  Eiatum  domo  Lucretiae  corpus 
in  forum  defernnt,  concientque  mira- 
culo, ut  fit,  rei  novae  atque  indigni- 
tate  homines.' 

Nee  pacatum  respoiisum  arma  inferen- 
tibus  arma  ipsi  capientes]  Brevius  Pal. 
3.  nee  pac.  resp.  inf.  arma  ipsi  capientes. 
Gebh.  Patet,  in  Pal.  3.  priori  loco 
omissam  esse  voceni  arma,  quam  om- 
nes  nostri  retinent,et  cum  illis  etiam 
editi,  nisi  quod  in  Mediol.  1480.  ex- 
ciderit  eadem  vox  secundo  loco.  Ne- 
que  idem  vocabulum  una  tantuni  voce 
intermedia  repetitum  obstabit,  qui 
adtenderunt  animum  ad  ilia,  qux  no- 
tantur  ad  i.  3.  §  9.  Paullo  ante  ut  ne 
consuli  ordine  Leid.  2.  Harl.  1.  et 
Gaertn.  Sed  ultima  litera  tov  nee 
intercepta  est  a  prima  vocis  seq.  con' 
suli.     Vid.  ad  xxiii.  8.  ^  9. 

§  G  Cum  Auruncis  signa  conluta] 
Signa  data  Lipsiens.  a  m.  pr.  Forte 
dim  scriptum  fuerat  data:  signa  data 
Port.  Sed  margini  adscribitur  collata. 
Sup.  I.  33.  '  Aliquotics  cxercitus  La- 
tinus  cominus  cum  Komanis  signa 
contulcrat.'  Paullo  ante  tJ>  itur  deest 


in  Gaertn.  qui  etiam  pra;fert  ne  pro- 
cut  inde  :  sed  hoc  procul  inde  Voss.  2. 

Cap.  XX VI I.  ^  I  Fusts  Auruncis} 
Fusis  Arruueis  Voss.  1.  et  Leid.  2. 
Fusis  Aruncis  Voss.  2.  Gaertn.  et 
Hav.  Vide  ad  ii.  IG.  §  8.  et  ad  c. 
2G.  ^  4.     Mox  dies  belli  Flor.  a  m.  sec. 

Promissa  consulis  Jidemque  senatus 
exsfiectabat]  Pal.  2.  recentioris  notae 
liber,  expetebat.  IMalo  altcrum.  (iebh. 
Vide  ad  x.  7.  §  12.  Nostri  nihil  a 
recepto  discedunt. 

Quum  Appius,  et  insita  superbia  ani- 
mo,  et  ut  eollega  ra/ium]  Turn  Appius 
Hail.  2.  Lipsiens.  Gaertn.  fragm. 
Hav.  a  111.  pr.  Hav.  et  ed.  Tarvis. 
prior.  Vide  ad  Epit.  Liv.  lib.  xLviii. 
circa  finem.  Pra^terea  rb  et  priori 
loco  deerat  in  Leid.  2.  Vide  hoc  lib. 
ad  c.  44.  ^  3.  Idem  cod.  etiam  va- 
riam  habet,  pro  vanam.  Solent  hae 
voces  a  scribis  confundi.  Vide  ad 
XXII.  7.  §  4.  Mox  jus  decretis  pec. 
Voss.  2.  vis  de  creditis  pec.  Gaertn. 
Voces  vis  et  jus  saepe  commutantur 
in  membranis  vett.  Vide  ad  in.  38. 
^  13. 

Crcditoribus  tradebantur]  Vox  credi- 
toribus  exsulat  a  Voss.  1.  et  Leid.  2. 
Pro  deinceps,  paullo  ante  dein  est  in 
fragm.  Hav.  Tum  et  quantum  nexi 
Flor.  a  ni.  pr.  et  quanli  nexi  a  ni.  sec. 
pro  et,  qui  ante  nexi,  Postea  nee  te- 
nebantur,  pro  neclcbantur,  Gaertn. 

§  2  Quod  ubi  cui  viilili  incidcrat, 
eollegam  adpellabut]  Th  cui  deest  in 
Lipsiensi.  Quod  ubi  est  militiineide- 
rat  pra;fert  Gaertn.  Delude  appella- 
bant  Harl.  2. 

Concursus  ad  Servilium  jiebat,  illius 
promissa  jactabant,  illi  exprobrabanti 
Pall.  1.  ac  3.  at  Hliusprom.jact.  Pal. 
2.  ac  illius  prom.  jaet.  Gebh.  Ac  illius 
promissa  Harl.  2.  et  Hav.  Quod  Livii 
non  esse,  vel  ex  eo  patet,  quia  apiid 
eum  t6  ac  aut  iiumquam  aut  rarissime 
pr*mittitur  vocibus  a  vocali  iiicipien- 
tibus.  V' ide  ad  x.  30.  §  17.  at  illius 
promiasa  Leid.  1.  Voss.  2.  Lipsiens. 
Gacrtu.  ct  fragiu.  Hav.    Sed  vocuia 


6480 


SOTM    VARIORUM    IN 


af  nata  videtur  ex  perperam  iteratis 
ultimis  Uteris  proxima?  vocis  fiehat. 
Quum  aiitem  illnd  at  commode  locum 
habere  non  posse  aliis  videretur,  in 
ac  eeque  incommodum  mutatum  est. 
Praetereajacirtfeai  Hav.  Venim  phi- 
rale  non  niodo  reliqiii  vindicant 
scripti,  sed  etiam  id  veriiis  esse, 
evincunt  turn  prascedens  concursns, 
quod  Livinm  non  de  uno,  sed  de  plii- 
ribus,  loqiii  indicat,  tiim  sequentia 
exprobrabant,  et  sua  quisque ;  nnde 
patet,  hue  quoque  rh  quisque  revo- 
candnm.  Id  autem  numero  multitu- 
dinis  jungi,  supra  dictum  est  ad  c. 
22.  §  7.  Denique  exprobrant  Voss.  1. 
et  Leid.  2. 

Postulabanl,  ut  aut  referret  ad  sena- 
tum,  aut  ut  aiixilio  esset  consul  civibus 
swjs]  Colon,  membrane  consilio  esset 
consul.  Modiiis.  Pall,  fres,  Campani 
ed.  ut  aut  referret.  Gebh.  Variant 
in  particulis  libri.  Scribendum  est, 
postulabajit,  ut  referret  ad  senaluin,  ut 
auxilio  esset  co)isul.  Utrumque  vole- 
bant  fieri,  non  alterutrum  niodo  :  al- 
tcrum,  ut  fides  et  promissa  Patrum 
exsolverentur  ;  alterum  ut  impedire- 
tur  saeva  jiirisdictio  Appii.  J.  F. 
Gron.  Postulabanfque  Harl.  2.  et 
Hav.  Sed  copulam  reliqnorum  codd. 
consensus  rojicit.  IMox  ut  aut  ref.  ad 
sen.  aut  ut  aux.  esset  constantcr  om- 
nes,  quibus  usus  sum,  codd.  nisi 
quod  Voss.  ambo  et  Leid.  2.  pra>fe- 
rant  ferret  pro  referret.  Voliintati 
ineorum  in  rctiiienda  particiihi  aut 
utroque  loco  adscntiiint  Hcarnii  Ox- 
en. L.  1.  2,  B.  N.  et  C.  camdcmque 
agnoscunt  etiam  omnes  edd.  usque 
ad  Lugdunensom  l.'JSS.  qua>  priori 
loco  ean)  oinisit,  sed,  ut  videtur,  ty- 
pograpborum  crrorc  ;  quil)us  fraudi 
fuisse  puto  simiiitudinom  proxima: 
vocis  ut.  Lugdimensium  crrorcm  an- 
no sequcnti  adoptarunt  liasileenscs, 
mox  etiam  a.  1  j"3.  I'arisicnses,  ot 
rrcfntiorum  pltircs :  advcrsns  quos 
(iibliardus  nolabat,8r  in  tribus  Pall. 
«t  Camp.  ed.  vl  aut  referret  invenisse. 


adeoque  rh  aut  in  suis  utroque  ioco 
exstare.  Omnibus  itaque  in  particu- 
1am  aut  conspirantibus,  eam  utroque 
loco  restitui,  unde  a  Gronovio  erat 
ejecta.  Non  enim  utrumque  a  Ser- 
vilio  postulatum  videtnr,  sed  alteru- 
trum ;  ut  vel  Patrum  vel  sua  aucto- 
ritate,  (alterutra  enim  subficere  po- 
terat)  asperrime  jus  dicentem  ac 
promissa  fallentem  colles;am  cobibe- 
ret.  In  concionem  prodiens  Servi- 
lius,  quum  hostes  Volsci  instarent, 
ostendcrat,  deliberationi  senatus, 
(qua  ratione  optime  plebi  obaeratae 
consuli  posset)  intervenisse  bellum, 
ac  salutis  publicae  curam  senatuscon- 
sultum  de  ea  re  fieri  inpediisse.  Vo- 
lebant  itaque,  ut  de  integro  rem  ad 
senatum  referret,  vel,  si  metu  belli 
levati  Patres  plebi  subvenire  recusa- 
rent,  ipse,  qui  fidem  interposuerat, 
consulari  auctoritate  in  jus  vocatos 
eriperet.  Ceterum  onines  nostri  alii- 
que  pertinaciter  servant  auxilium. 
Qiiare  consilium,  quod  Modius  in 
membranis  Coloniensibus  invenit,  li- 
brarii  peccatum  existimo.  Nam  et 
alibi  in  libb.  vett.  bee  voces  confun- 
duntur;  et  lilerarum  similitudine  fa- 
cile confundi  posse,  jam  Rlienanns 
observavit  ad  i.  42.  §  1,  Vide  etiam 
hoc  lib.  ad  c.  55.  §  3.  Denique  con- 
sul civ.  suis,  imp.  mil.  suis,  adjecta 
ultima  voce,  Harl.  1.  qiiam  tamcn 
rectius  omitti  puto,  et  ex  prieccdenti 
subintclligi. 

§  3  niovebant  consulem  hccc']  Mone- 
hant  Lipsiens.  sollcmui  peccato  scri- 
barum.  Vide  ad  ix.  38.  §  12.  Turn 
consules  Voss.  2.  et  Cacrtn.  Error 
ortus  est  ex  male  intellecto  compen- 
dio  scribeudi  Cos.  Vide  ad  x.  10. 
§  2.     Deinde  hie,  pro  hac,  Gaertn. 

Adeo  in  alteram  caussam  non  collega 
solum  praceperat]  Etsi  non  nova  est 
verbi  apud  Liviinn  usur|)atio,  tanien 
videat  leclor,  ne  prerceps  erat,  aut 
icral,  sit  legendum.  Snbtll.  Frigide 
nimis,  ac  ncscioquid  diversum  ab  co, 
de  (|iio  interim  agebatiir,  dixisset  Li-> 


T.   LIVII    HIST.    LIB.    II.    CAP.    27. 


0481 


viiis,  si  credibile  est,  ita  eiim  ecrip- 
tiim  reliqtiisse.  Admonendiis  proinde 
lector,  videat,  ne  prccccps  erat,  aut, 
quod  niagis  placet,  praceps  iverat, 
Liviiis  potiiis  scripseiit;  qiias  diias 
particiilas  in  iiiiain  verterit  librario- 
rtini  iiiscitia.  Sabell.  Non  aliter,  qiiain 
pruxepcrat,  in  cod.  nianu  dcscripto 
legitur,  nisi  quod  in  niargine  minii- 
tiore  scriptnra  adnotatuni  crat  pric- 
ceps  erat.  Quam  lectionem  prohavit 
M.  Ant.  Sabclliciis,  nionens  eiiam 
prceceps  ierat  legi  posse.  Sed  tamen, 
si  quis  me  aiidiat,  potiiis  Icget,  aileu 
vi  alteram  causam  7ton  coU((;a  solum 
praceperut.  Hare  lectio  siucera  est 
ac  gerinana.  Ante  dixit,  c.  23.  Ap- 
piiini  •  vehementis  ingenii  viriini'  t'li- 
isse,quem  patillopost  c.  29. '  i  nun  item 
natiira  '  vocat.  Porro  nihil  diibito, 
si  supcresset  adiiuc  Sabelliciis,  qiiin 
mihi  subscriberet  :  nam  candorera 
liominis  edita  scripta  satis  testantiu'. 
Kt  ego  tneliora  admonenti,  non  solum 
in  his  Livianis,  sed  et  in  I'linianis 
ac  aliorum  auctorum  castigationibus, 
libenter  cedam.  Quin  gratias  insu- 
per  sum  habiturus  ;  nam  cupio  sub- 
veniri  rei  literarije.  Hoc  foitassis 
non  abs  re  fuerit  monere  propter  eras- 
siores,  accipiendum  hie  •  prwcipere  ' 
pro  antecapere,  sive  pra'suiiiere, 
qucmadmodtmi  ct  libro  quarto  usur- 
pat,  ita  scribens  c.  27.  '  Nee  ex  quo 
castris  castra  conlata  sunt,'  inquit, 
*  cessatum  a  levibus  prceliis  est,  fa- 
cile patiente  diclatore,  coiiferendo 
vires  spem  universae  victoriae,  tentato 
paullatim  eventu  certaminum,  suos 
praecipere.'  Et  ap.  Caesarem  in  com- 
nientariis  de  Bell.  Gall.  vii.  9.  *  Ha?c 
usu  Ventura  Caesar  opiiiioue  preece- 
perat.'  Pra^cepit  autem  Appius  vi 
caussam  alteram,  (juum,  prius  propo- 
sita  sententia,  nobiles  omnes  habuit 
adstipulatorcs  :  quemadmodum  ex 
lis,  quap  ante  dicta  sunt,  liqucre  pot- 
est. Rhen.  Locus  procul  dubio  men- 
dosus.  Riienanus  legit,  adeo  vi  alte- 
ram causam;  quam  lectioncn)  non  pro- 


bo.  Vett.  libri,  alii  steterat,  alii  pra- 
stilerat,  habent.  Quae  lectio  siispi- 
cioncm  mihi  atlcrt,  ne  sit  legcndiim 
preBceps  erat.  Nam  et  sententia;  con- 
gruit,  ct  lociitio  est  Livio  familiaris. 
Sic  enim  loquitur  xxiii.  7.  '  Qiiam- 
qnam  praeceps  ingenio  in  iram  erat.' 
['  Ha-e  admonet,  quasi  Sabellicus  ea 
non  ante  annotaverit.'j  Sigon.  Du- 
dum  ante  Sabelliciim  emendavit, 
atque  edidit  Campanus,  non  coll.  so- 
lum prceceps  erat :  quod  tamen  sibi 
vindicare  conatur  Sigonius,  non  ig- 
narus,  profcctum  hoc  ante  se  a  Sa- 
bellico,  uli)ote  cum  correctionem 
Rlienani  non  retieescat  comparantis 
suam  cum  Sabellici.  Restat  qooque 
ilia  in  Pal.  1.  ;  in  Pal.  2.  ad  margi- 
nem  :  pro  quo  contextus  non  solum 
collega  steterat.  Sigonii  codex,  ac- 
que  atque  hie  Pal.  2.  recens  pro- 
dit  prastitit.  Pal.  3.  non  coll.  solum 
praceperat,  ut  et  Rlienani  cod.  luide 
pertendit  Icgenduni,  adeo  vi. .  .prcrce- 
perat :  non  adeo  absone,  ut  creilidit 
Sigonius.  Gvbli.  Campani,  Sabellici, 
Sigonii  scriptura  est,  non  coll.  solum 
prceceps  crat:  nam  libri  fere  pjwcf/)^- 
rat :  tinde  Riienanus,  vi  praceperat. 
IMalini  autem  ego  alteram  Sabellici 
prceceps  ierat :  quam  licrliaiius,  et 
Asccnsius,  et  Aldus,  Juntasque,  et 
Grypliius  jam  receperunt.  Sail.  Cat. 
c.  37.  '  Sed  urbana  plebes  ea  vero 
pra-ceps  ierat  muliis  de  causis  :'  pu- 
ta  in  causam  factionis.  Cic.  ad  Faniil. 
VI.  1.  '  Si  id  evenit,  quod  ingredien- 
tibiis  nobis  in  causam  propositum 
fuit  arcidere  posse.'  ./.  F.  Gron. 
Non  coll.  solum  steterat  Harl.  2.  won 
coll.  solum  priestiterat  frapm.  Hav.  a 
m.  sec.  erasa,  qua*  prius  fuerat,  scrip- 
tura, et  Hav.  et  Hearnii  Oxon.  C. 
non  coll.  solum  prieceperat  Flor.  Voss.  1. 
Leid.  ambo,  Harl.  1.  Port,  a  m.  pr. 
Lipsiens.  Gaertn.  et  Hearnii  Oxon, 
N.  non  coll.  solum  pncceps  crat  Voss,  2. 
non  coll.  solum  praceps  ierat  Port,  a  ni. 
sec.  Quod  ex  Sabellici  conjectura 
Ascensius  ct  omnes,  quos  vidi,  re- 


6482 


NOTiE    VARIORUM    IN 


centiorcs  receperunt,  praeter  Mogun- 
tinos,  qui  iiabent  praceperat,  Ciiiio- 
nein  et  Liigduuenses  1553.  qui  Rhe- 
nani  conjecturain  receperunt,  etBa- 
sileenses  1554.  et  Sigonium,  a  quibus 
prffceps  erat  vulgatum.  Ego  potius, 
Sabellico,  Gronovio,  aliisque  adsen- 
tiens,  Liviuiu  dedisse  puto  praceps 
ierat.  '  Praeceps  abire,'  pro  'ire,' 
dixit  Quinctil.  Declani.  ix.  5.  '  In 
omnia  praeceps,  sine  respectu  sni, 
queuj  jam  turn  adparebat  vitae  non 
parcere,  abiit :'  ubi  vid.  Burniann. 
Pro  preeceps  ierat,  primo  scriptum  est 
praceps  erat.  Erat  autem  et  Ierat 
■saepe  alibi  in  Mss.  confunduntur, 
Exempla  vide  ad  Liv.  xxxix.  21.  § 
6.  Deinde  pro  prcBceps  erat  alio  er- 
rore  datum  est  praceperat,  ut  in  pie- 
risque  et  optimis  etiam  exstat  Mss. 
Similiter  reliquerat,  pro  reliqua  erat, 
nt  Gronovius  conjicit,  perperam  de- 
derunt  scribx  librarii  xxiii.  29.  § 
16.  ubi  ejusdem  aberrationis  plura 
exempla  collegi. 

Nee  apud  Palres  gratiam  iniW]  Nee 
capili  Patres  Har!.  1.  manifesto  er- 
rore.  Librarii  culpa  proximae  vocis 
elementum  ultimum  in  initio  liujus 
repetitum  erat :  de  quo  vide  ad 
XXXVII.  29.  §  8.  Id  si  inducatnr,  ex 
apiti  facile  fit  apud,  sive,  ut  scribe- 
bant  medio  temjiore,  aput. 

^  4  Patres  mollem  con.iitlem  et  ambi- 
tiosum  rati,  plebes  fallaceni]  Ambitio- 
sum,  id  est,  plus,  quam  oportebat,  ct 
in  qua  re  non  oportebat,  plebis  com- 
modis  adversus  iiobilitatcni  studcn- 
tem,  ut  ejus  gratiam  inirct,  sibiipie 
favorem  captaret,  qiiemadmoduni 
erudite  banc  vocem  exponit  Gron. 
ad  xi,v.  36.  §  8.  Vide  qua»  notantur 
ad  III.  47.  §  4.  Klorkius  ctiam  in  cod. 
suo  iiotavit,  vidciiduin  esse  Iloto- 
manii.  in  Gomiiicnt.  Verb.  Jur.  voce 
'  Anibiliosgp.'  Ci-Urwm  plebs  Voss.  2. 
Lipsieni.  Hav.  ct  e<l<l.  omncs  usque 
ad  (iron,  qui  1605.  plebes  vulgar!  cu- 
ravit.  Cum  eo  faciiint  reliqni  co<ld. 
noBtri.     Vide  eliam  Gcbli.  ud  c.  24. 


§  2.  hiijus  lib.  ubi  hoc  loco  eamdem* 
scripturam  in  Pall.  2.  ac  3.  legi  tes- 
tatus  est.     Vide  ad  i.  20.  §  6. 

j^qttasse  eum  Appii  odium]  Pal.  2. 
adcequasse.  Neque  aliter  Campaniis- 
Gebh.  Adaquusse  etiam  Port,  a  m. 
interpolatrice,  fragni.  Hav.  et  Hav. 
qui,  asque  ac  Gebhardi  Pal.  2.  recen- 
tiores  et  levioris  auctoritatis  codd." 
fuerunt.  Alibi  quidem  '  ada-quare  ' 
Livio  in  usu  fuit,  bic  tamen  reliquis 
scriptis  adbffirendum  censeo,  qui  vul- 
gatum retinent.  Ita  x.  19.  omnes 
nostri,  praeter  unum  Harl.  recentio- 
rein,  Gebhardi  tres  Pall,  ac  plerique 
Gronovii,  et  Oxonienses  Hearnii  le- 
gunt,  et  exercitus  virtutem  aquavit  : 
ubi  editum  fuerat  adaquavit. 

§  5  Certamcn  consttlib2(s  inciderat'\ 
Ceciderat  Leid.  2.  Male.  Sup.  hoc 
cap.  '  Quod  ubi  cui  militi  iuciderat, 
collegam  adpellabat.'  Propert.  Eleg. 

1.  15.  27.  '  Audax  ah  nimium,  nostro 
dolitura  periclo,  Si  quid  forte  tibi 
durius  inciderit !'  Ubi  vide  Broekhu- 
sium. 

Uter  dedicaret  Mercurii  adeni]  Hanc 
Idibus  Mails  dedicatam  fuisse,  jam 
dixerat  c.  21.  Hoc  loco  repetit,  quod 
ante  verbo  tantum  tetigerat,quia  hie 
sermo  est  de  odio  plebis  in  consules. 
Duk.  Dedicati  tcm]>li  panels  sup. 
jam  meminit  c.  21.  '  yEdes  Mercurii 
dedicata  est  Idibus  Mails.'  In  Idus 
Maias  id  contiilit  etiam  Ovid.  Fast. 
V.  6G9.  '  Templa  tibi  posnerc  Patres 
spectantia  Circum  Idibus:  ex  illo 
est  lia-c  tibi  festa  dies.'  Ceterum, 
pro  uter,  Voss.  2.  habct  iilrum,  Leid. 

2.  ut:  nnde  patct,  forte  olim  scrip- 
tum fuisse  ut\  sed  notnm  additam 
postea  intercidisse,  vel  librarium  ad 
earn  nou  adtcndisse,  (|uod  huic  lio- 
miniim  generi  fainiliarc  fuit.  Ita  post 
hoc  lib.  c.  31.  ^  5.  Vide  ad  xxi.  28. 
§  5.  Mox  «(/  se  rem  Lipsiens.  pro  a 
se  rem. 

Siillemnia  pro  ponlificc  jussit  susci- 
pere]  Pro  puntijicibusju.sa.susc.  Gaertn. 
pro  ponlijicis  jussu  susc.    ed.  Mediol. 


T.    LIVII    HIST.    LIB.    II.    CAP.   27. 


G483 


1505.  PaiiUo  ante  dcdicata  essct,  pro 
(lutd  esset,  Gaertn.  Deinde  collcf^ia, 
pro  colU'ghtm,  Lipsiens.  Ceteruni 
Ncapolis  ad  Nason.  Fast.  v.  GGO. 
postqiiani  hiinc  locum  laudasset,  siib- 
jiingit,  non  meniinisse,selegeic  pon- 
tificem  pro  principc  sodalitatis  IMer- 
ciirialium,  sed  niagistnim.  Verum 
recte  Burmannus  viri  docti  errorein 
iiotavit,  ac  docuit,  Livium  loqui  de 
sollemnibiis  dedicationis  tcinpli,  qua; 
pleriiniqtie  pontifices  peragebaiit ; 
Pro  yontifice  autem  esse  pontificis 
vice,  loco  :  quod  Bosiiis  de  Poiilif. 
Max.  Urb.  Rom.  c.4.  §  5.  exponebaf, 
pra;senteac  praeuntepontifice.  Per 
collegium  autem  mercatorum  illos  indi- 
cari,  qui  Ciceroni  ad  Q.  Fratr.  ii.  5. 
vocantur  '  Mercuriales,'  docuit  Tur- 
neb.  Advers.  v.  28.  ut  et  ante  Turneb. 
Sigonius  de  Antiq.  Jur.  Civ.  Kom. 
II.  10. 

^  6  Populus  dedicationem  <Edis  dat 
M.  Lectorio'\  La  tortus  et  Platorius 
scribi  debet,  quod  Capitolinis  lapidi- 
bus  et  nummis  argenteis  comproba- 
tur.  Sigon,  Pal.  2.  Lectorio.  Gebli. 
Populos  dedicatione  adis  dat  Leid.  1. 
jwjiulos  dedicationem  adis  dat  Harl.  1. 
Praeterea  dat  T.  M.  Latorio  Voss.  1. 
At  Lectorio  est  in  Leid.  2.  Harl.  2. 
Lipsiens.  Gaertn.  Hav.  et  Hearnii 
Oxon.  C.  Reliqui  nostri  vel  Letorio 
praeferunt,  vel  Lwtorio ;  quomodo 
Sigonius  ex  lapidibus  Capitol,  et 
nummis  argenteis  scribeudum  mo- 
nuit ;  quern  etiam  sa^pius  infra  idem 
nionentem  vide  ad  xxiii.  30.  §  16. 
XXV.  22.  ^  2.  XXVI.  23.  ^  1.  xxvii.  8. 
§  4.  XXIX.  12.  §  5.  et  XXXI.  21.  §  9. 
Vide  etiam  ad  c.  5G.  ^  G.  hujus  lib. 
In  vulgatis  Dionysii  edd.  nomen  gen- 
lis  A(KT(ipios  scribitur ;  at  in  cod.  Va- 
tic, modo  AaiKTwptos,  modo  Aairiipios 
vocatur.  Vide  Hudson  ad  Antiq. 
IX.  p.  G04.  Ceterum  qui  hie  M.  Lee- 
torius,  dicitur  I\I.  Plalorius  ap.  Va- 
ler.  Max.  IX.  3. ex.0.  Gentem  autem 
LactorianietPlaetoriam  camdem  esse, 
quidara   existimarunt :  de  qua  opini- 


one  vide  ad  Liv.  xxxiv.  45.  §  5.  Jac. 
Poriz.  vero  ad  d.  loc.  Val.  ]\Iax.  ta- 
cite  innuens  diversas  gentes  esse, 
Pl<etoriam  non  tain  antiquain  Romx 
fuisse,  ideoque  I\].  La-torio,  pro  M. 
Platorio,  ex  Livio  Icgendiim  existi- 
niat. 

Pritnipili  ceiitnrioni]  '  Primus  ccn- 
fiirio  erat '  (inquit  liic  iioster  auctor 
lib.  VII.  sub  finein  c.  41.)  '  quern  nunc 
primipilum  appellant.'  Dionys.  au- 
tem IX.  p.  5G7.  ait,  centum  ac  sexa- 
ginta  mililes  subcsse  priuiipili  impe- 
rio,  si  codd.  non  fallunt,  quod  suspi- 
cor.  Vegetius  ii.  8.  •  Vetus  autem,' 
inqiiit,  *  cousuetudo  tenuit,  ut  ex  pri- 
me priucipe  legionis  promoveretur 
centurio  primipili,  qui  non  solum 
aquilaB  pra;erat,  verum  etiam  quatuor 
centurias,  hoc  est,  quadringentos  nii- 
litcs,  in  prima  acie  gubernabat.'  At 
rursus  Livius  de  belio  Macedonico 
tv.  4G.  ait,  in  pugna,  qua  T.  Senipro- 
nius  cos.  adversus  Boios  conflixit,  Q. 
Victorium  primipili  centurionem  et 
C.  Atinium  tribunumniilitum.ademp- 
ta  signiferis  signa  in  hostes  injecisse. 
Et  Sail,  in  Jug.  c.  38.  ubi  de  A.  Al- 
binio  capiendo,  ait,  '  Et  centurio 
primipili  tertise  legionis.'  Ex  his  vi- 
detur  '  primipilus'  nomen  et  centu- 
rionis  esse,  et  ordinis  in  legione. 
Quare  hoc  in  Livii  loco  quidam  pri- 
mipilo,  quidam  primipili  Icgunt;  quod 
lectori  judicandum  relinquo.  Glar. 
Primipilo  etiam  Voss.  2.  Gaertn.  et 
Hav.  Reliqui  omnes  primi  pili,  nisi 
quod  primipilli  sit  in  Lipsiens.  et  pri- 
mi pili  etiam  veram  Icct.  puto.  Ita 
inf.  lib.  VII.  onines,  paucis  exceptis, 
habent  quem  mine  primi  pili  adpellant. 
Illud  j)nmi;«7o  corruptum  puto.  Lip- 
sius  quidcm  de  Milit.  Rom.  WvA.  ii. 
8.  voci  huic  adstruendiv  laudat  locum 
Cspsaris  Bell.  Civ.  ii.  25.  '  Priuiipiio 
P.  Sextio  I'aculo  fortissimo  viro  mul- 
tis  gravibusque  vulnoribus  confeclc' 
Verum  ibi  quoquc  Ursin.  in  VV.CC. 
primo  pilo  legi  monuit,  itaijue  hodic 
vulgatur.    Aiiorum  excerpta,  quae  in 


6484 


NOTiE    VARIORUM    IN 


rnanu  Iiabeo,  praeferunt  primi  piti. 
Per  '  primiini  piliim  '  auteni,  ut  Gla- 
reanns  conjecit,  indicatur  turn  cen- 
tiirio,  turn  etiam  ordo  in  legione.  II- 
ILiis  respectu  dicitiir  ceiiturio  '  prinuis 
piliis,'  vel  voce  composita  '  priniopi- 
liis  : '  (certe  centiiriones,  npifioiriKovs 
Ronianoriiin  lingua  dictos,  memorat 
Dion.  lib.  ix.  loco,  quern  Glaieanus 
laudavit:)  hnjiis  auteni  centurio  '  pri- 
mi piii '  et  '  ducere  prinnim  pilnm.' 
Locus  autem  idem  Dionys.  nt  a  Gla- 
reano  laudatur,  quemadrnoduin  jam 
ipse  vidit,  omnino  vitiatns  est.  Sed 
recte  hodie  pro  eo,  quod  inde  vertit 
Glarean.  centum  ac  sexaginta  milites, 
in  contextu  Gia>co  editur  f^riKovra 
eKuTovTapxias,  id  est,  sexaginta  centu- 
rias.  Nam  vel  tironibus  notum  est, 
liastatos,  piincipes,  ac  tiiarios  unius 
legionis,  quosque  in  denos  mauipulos, 
vicenas  autein  centurias  dividi,  ad- 
eoque  in  qualibet  legione  sexaginta 
esse  ceiituriones,  quorum  i)rimuserat 
centurio  primi  pili,  vel  in  triariorum 
ordine  primus.  Plura  vide  ap.  Lip- 
sium  loco  laud,  et  Cortium  ad  Sail. 
Ice.  laud,  nt  et  apnd  eos  qtios  ibi  ad 
partes  vocavit ;  iisque  adde  SigODiuni 
de  Jur.  Provinc.  ii.  2. 

Quod  facile  adparerell  Pal.  2.  quo 
facile  apparerel.  Gelih.  Quo  facile  ap- 
pareret  etiam  Harl.  2.  Gaertn.  et  Hav. 
Quo  et  quod  saepe  a  librariis  ronfnn- 
dnntnr.  Vide  ad  xxxvi.  33.  §  3. 
Quad  facile  apparel  Leid.  2.  Sed  scrip- 
tuni  fucrat  apparel.  Ex  (juo,  neglecta 
nota  adjecta,  factum  apparel.  Vide 
ad  XL.  11.  §  2.  RIox  quo  curalio,  pro 
cut  curalio,  Gaertn.  et  ulterior  pro  al- 
lior  Flop. 

§  7  Savire  inde  vtique consulumallerl 
Scevirc  inde  Hav.  proiit  '  sa'vus '  et 
•  sceviis  '  vel '  scapvus  '  passim  in  Ms?, 
conunutantur.  Vide  libelluni  var. 
lect.  qucm  'I'ibullo  siibjunxit  Hrock- 
lius.  I.  I.  cl.  1.  vs.  12.etel.2.  vs.  r>.  Id 
aulem,  qui  antiquis  dclcctabantnr, 
calidc  nimis  olim  adi  ipucrunt,  ac  pro- 
barutit.     EjuA  non  inmuiii^  f'uit  Geb- 


liardns ;  quern  vide  ad  TibuH.  i.  2. 
18.  Servire  inde  Voss.  2.  Vide  ad 
c.  52.  hujus  lib.  §  7.  Praeterea  uti- 
que  cons,  auctor  alter  Lipsiens.  utrique 
consulum  alter  Leid.  2.  manifesto  er- 
rore.  Utique  consul  alter  Sigon.  edi- 
dit,  et  in  prima  ed.  Scholiorum  ita 
vet.  lib.  habere  professus  est.  Quam- 
vis  autem  iterata  rorum  eKdoats  id 
omiserit,  male  tamen  eamdcm  scrip- 
turam  contextus  retiuuit.  Certe  et 
excusi  et  script!  cvnsulum  servant: 
idque  cur  invitis  libris  displiceat, 
caiissa  non  est.  Vide  ad  c.  33.  hujus 
lib.  §4. 

Alia,  quam  primo  inslituerant,  via 
grassabantur']  Lego  institerant,  Klock. 
Omnes  mei  praeter  Flor.  constanter 
instituerant ;  quod  etiam  servandum 
puto  :  Fior.  autem  aliam . . .  constiluc- 
rant  viam.  Vide  ad  xxvni.  46.  §  11. 
Deinde  crassabantur  Voss.  1.  a  ni. 
emendatrice,  Lipsiens.  fragm.  Hav. 
Klockian.  et  Leid.  arabo.  Vide  quae 
superius  uolautur  hoc  lib.  ad  c.  12. 
§  15. 

§  8  Quum  in  jus  duci  debilorem  vi- 
dis!,ent]  Debitores  Hearnii  Oxon.  B. 
C.  et  L.  2.  Superius  vero  desperattim 
pro  dcsperato  Flor.  a  ni.  pr.  desperatio, 
pro  desperato,  et  qituni  U7iajus  pro  quum 
in  Jus,  Voss.  2.  quum  inus  duci  fragn), 
Hav.  quum  muis  dcduci  Lipsiens.  At 
paulio  inf.  exandire,  pro  exaudiri, 
Leid.  1. 

!\\'quc,  quum  decrevissct,  quisquam 
vblcwperahal~\  In  antiq.  voluniiue  Ic- 
gitiir  nvque,  quum  decressct.  Quod  ver- 
buui  KaTo  (rD7K07r7ji/ videtur  foro  fuis.se 
.volenne.  Sic  riirsuni  ill.  45.  '  Lictor, 
decresse,  ait.'  Itlun.  Quum  decrcvn' 
set  omnes  nostri.  At  Klienanus  ex 
suis  cum  decressct  \icr  avyKoTrriv.  Gebh. 
Nee,  quum  Hari.  2.  et  Lipsiens.  Id 
aulem  post  neque  adsumi  posse,  vide- 
biniiis  ad  ix.  9.  §  14.  Hie  lamrn  non 
adniiltcndum  esse,  constantia  reli- 
quorum  codd.  pro  vuigato  neque  pcr- 
suadt!t.  l)ein<lc  quum  decrcvissclY ohs. 
ambo,  Leid.  2.1'ort.  Lipsiens,  Gaertn. 


T.    LIVII    HIST.    I, IB.  II.    CAP.  27. 


G485 


et  Hav.  Sed  quum  decresset  est  in  Flor. 
Leid.  1.  et  utioqiic  Harl.  quod  recte 
Hlienanns  probavit.     Ilia  enini  linjus 
veibi  conliactio   Livio  solieiiniis  est. 
Inf.  in,  47.  '  Id,  quod  constat,  nudum 
videtiir  proponenduni.decresse  vindi- 
cias  secundum  servitutem  :'  ubi  eti- 
am  primse  edd.  dccrevisse  habueinnt 
usque  ad  Aldum,  qui  recte  decresse 
substituit.   XXV.  4.  '  Haec  quum  ab 
optiuio   quoque    pro    atrocitate    rei 
jacta    es^ent,     vimque    earn    contra 
renipublicam    et    pernicioso    exem- 
plo  factani  senatus  decresset.'  xxvi. 
29.   *  Ita   senatus,   quum,  quid   pla- 
ceret,  magis   ostendisset,  quani  de- 
cresset, dimittitur :'  ubi  etiani  ante 
Gron.  decrevisset  edebatur.   xxx.  40. 
'  Omnes   quinque   et   triginta  tiibus 
P.  Sripioni  id  imperium  decresse:' 
ita  Sigonius,  pro  dccrevisse,  recte  re- 
stituit.  xxxiv.24.  *  Quum  omnes  bcl- 
lum  decressent,  auxiiia  ut  pru  virilius 
suis  qua-que  civitates  mitterent,  est 
liortatus.'    xxxvi.  3.    '  Feciales  re- 
sponderunt,  jam  ante  sese,  quum  de 
Philippo   consulerentur,  decresse  :' 
ita   Gronov.  ex   vetustis,  pro  dccre- 
visse, reponit  ;  qui  et  c,  praec.  secun- 
do  decrerit,  pro  dccrevcrit,  ex  vestigiis 
Mss.  scribendum  conjicit.   xxxviii. 
32.   '  Postulabat,  ut  Achajis  ex  foe- 
dere  ac  legibus  suis,  qujc  decressent, 
agere  liceret.'     Et  hoc  quoque  loco 
cam  lectionem,  pro  decrevissent,  ex 
Mss.  restituit  Gron.  quem  etiam  vide 
ad  XM.  7.  ^  8.  XLii.  28.  '  In   CJapi- 
tolio   vovit  consul,  ludos  fieri  dona- 
riaque  dari,  quanta  ex  pecunia  de- 
cresset senatus.'     Vide  etiam  Gron. 
ad  Liv.  XLV.  39.  ^  15.     Et  amat  etiam 
Livius  similes  contractiones  in  aliis 
verbis.      Vide  quae  notantur  ad  vi. 
18.  ^  10. 

§  9  Metusqtte  omnis  et  periculum  li- 
bertatis]  Non  haec  '  libertas,'  sed  tu- 
multus  :  nee  in  libertate,  quam  quo- 
cnmque  niodice  jnsto  imperio,  plus 
licet  creditoribus  in  debitores.  Ita- 
que  si  voceni   illam  expuugas,  non 


intercedam.  Imo  sic  jubcnt  menibr. 
Flor.  unde  ilia  exclusissima.  J.  F. 
Gro7i.  Voceni  libertatis  a^noscunt 
omnes,  quibus  utor,  codd.  ICamdem 
etiam  agnoscere  videntur  Oxonien- 
ses,  quod  Hearne,  Floreiitini  ex  Gro- 
novio  lectionem  recensens,  de  illis 
tamen  altissinie  silcaf.  Quamvis  ita- 
que  Florcntini  auctoritatem  baud  le- 
vem  esse  profitear,  ei  tamen  uni  ad- 
sentire  nondum  audeo,  pra-sertim 
quum  et  vulgatum  baud  iiicommo- 
dum  sensum  praebeat  ;  quem  hunc 
esse  posse  Clericus  non  male  opi- 
natns  est :  'Tantum  abfuisse,  ut,  qui 
nexi  antea  servierant  apud  credito- 
res,  amittendae  libertatis  periculum 
subirent,  ut  contra  creditores  jam 
sibi  timereut,  ne  captivi  ipsi  a  de- 
bitoribus  abduccrentur,  quorum  pau- 
pertati  antea  inluserant.'  Ceterum 
mctus  omnis,  omissa  vocula  que,  Voss. 
anibo,  Leid.  2.  Port.  Lipsiens.  fragm. 
Hav.  et  Hav.  Sed  metiores  earn  ser- 
vant. Praeterea  ex  vett.  edd.  non- 
nullae  melusqiie  omnes,  pro  quo  jam 
Mediolanenses  1495.  substituerunt 
melusque  omnis. 

In  creditores  a  debitoribus  verterunti 
Sic  dixit  hie,  '  metusque  omnis  et 
periculum  libertatis  in  creditores  a 
debitoribus  verterant,'  ut  sup.  c.  3. 
'  Libertatem  aliorum  in  suain  ver- 
tisse  servitutem  inter  se  conquere- 
banttir.'  Et  paullo  inf.  c.  52.  '  ea 
in  caput  vertit,'  de  multa  loquens. 
Item  libro  deciuio  tertiae  Decadis 
c.  18.  '  Et  induratus  pra-ter  spcm 
resistendo  timer  liostium,  ac  ne  ver- 
tat  in  audaciam,  periculum  est.'  Sic 
enim  nos  illic  legendum  docebimus, 
quamquam  edd.  vulgatac  contineant 
ac  ne  vertatur.  Habet  autem  in  alle- 
gatis  exemplis  '  verto'  passivam  sig- 
nificationeni.  lihen.  RIullo  nielior 
prisca  lectio  rerlerat,  quo  verbo  saepe 
utitur  Livius  pro  suo^passivo.  Ita 
enim  fiet,  ut  superiori  forniiv  respon- 
deat '  Vi  agebatur.'  Sigon.  Probat 
Sigonius  vet.  ut  ait,  lectioueui  vcrte- 


6486 


NOTiE    VARIORUM    IN 


rat,  qiiJB  et  in  solo  Pal.  2.  a  m.  emen- 
datrice  restat  cum  snperpicta  glossa 
pro  tersum  fuerat.      Ast  ego  potiiis 
subieiitae   fidei  libro  fiiiem  abdicans 
ainplector   lectioneni   Pall.  1.  ac  3. 
tnetus  omnis  et  peric.  lib.  in  cred.  a  deb. 
vert,  respondent  enini  to  metus  et  pe- 
riculum,  hoc  est,  versa  fiierant.     Sic 
Curtius    VII.   1.    '  Postqnani    desiit 
esse,  quern   odissent,  ira  in  iniseri- 
coidiam   vertit.'     Sic   ii.  3.  Livius, 
'  Libertatem   alioruni   in   suam  ver- 
tisse  servitutem,  inter  se  couquere- 
bantur.'  c.  31.  '  Id  male  commissum 
ignavia  hostium  in  bonum  vertit.'  c. 
C2.  '  Omnis  ira  belli  ad  populationem 
agri  vertit.'  iv.  20.  habet  Pal.  2.  a- 
verterantquc  in  se  a  curru   dictatoris 
civium  ora:  id  est,  aversa  erant.  xxx. 
18.  '  Ne  vertat  in  invidiam,  pericu- 
luni  est.'      Creberrime  occurrit  ap. 
Sail.    Gebh.      Nostri    etiam,    ambo 
Voss.  ambo  Leid.  ambo  Harl.  Port. 
Gaertn.  Klockian.  fragm.  Hav.  a  m. 
pr.  (in  quo  m.  altera  emeiidatur  ver- 
tebatur)  et  Hav.  ac  cum  illis  etiam 
Hearnii    Oxon.    N.  verterant,  cnjus 
cod.  C.  perperam  praefert  vertebatur. 
Id  autem  verterant  Klicnanus  et  Geb- 
hardus  recte  ex  more  Liviano,  de  quo 
vide  ad  c.  C2.  §  2.  passive  ceperunt. 
Active  enim  capi  non  potest;   turn 
quod    proliibeat    praccedens   '  metus 
omnis,'  jungi  enim  nequit  '  pericu- 
liun    omnis   metus   et   libertatis,'  et 
alioqui  dici  debuisset  mettim  omnem ; 
turn  etiam  quod,  si  jungi  possent,  non 
foret,  quo  aclivum  verterant  commo- 
de rcferretur.     Plurale  auteni  verte- 
rant, j)assive  sumtum,  respondet  du- 
obus  singularibus  hoc  modo,  '  metus 
et  periculum   verterant.'     Eo  niodo 
Bupra  duo  codices  exliibcbant  i.  31. 
'  Unam  opem  acgris  corporibus  relic- 
tarn,  si  pax  veniacpu:  ab  Diis  impe- 
trata  essent,  credebant :'   nbi   nunc 
impelralacssel  ciWUir.     Plura  alia  ad 
ciiui  locum  videri  possunt.     Similli- 
niiis  locus  cxstat  'I'aciti  Arnial.  vi.4G. 
'  Sin  extra  domum  successor  quajre- 


retnr,  ne  memoria  August!,  ne  nomen 
CjEsarum  in  ludibria  et  contumelias 
verterent,  metuebat :'  ita  Pichena  ex 
cod.  reposuit,  quum  antea  verteret 
ederetur.  Mirum,  Sigonium,  quam- 
vis  monente  Rhenano,  verum  ani- 
madvertere  non  potuisse.  Lectio- 
neni itaque,  quae  ante  ipsnm  in  om- 
nibus supererat  edd.  loco  restitui. 

§  10  Super  hcec  timor'\  Super  hoc 
Gaertn.  fragm.  Hav.  et  Hav.  qua 
ratioue  passim  in  Mss.  commutantiir 
ad  h<cc  et  ad  hoc.  Vide  ad  xxi.  52. 
§  10. 

Delectiique  decreto  nemo  nomen  dedil^ 
Dilectuque  Leid.  1.  Klockian.  et  fragm. 
Hav.  qui  etiam  pauUo  post  habent 
dilectum  quidem.  Vide  ad  xxxvii.  51. 
§  7.  dejectoque  Voss.  2.  Quomodo  in 
hac  voce  peccarnnt  librarii  in.  30.  § 
3.  In  aliis  autem  similibus  nomini- 
bus  passim  in  Mss.  antt.  Vide  ad  i. 
15.  §  7.  deletuque  decreto  Lipsiens. 
dejectuque  decreto  Gaertn.  delectu  quod 
decreto  Leid.  2.  qui  praeterea  nemo  de- 
dit  nomen  praefert ;  at  nomen  dedit  ne- 
mo Harl.  2.  et  Lipsiens.  Insuper 
qui  a  pop.  sil.  addita  pracpositione, 
idem  Lipsiens. 

^11  Non  esse  tamen  desertam  om- 
nino  rempublicam']  Antiq.  lectio  non 
esse  tamen  deseratam,  Ut  etiam  legi 
possit,  non  esse  tamen  desperatam  om- 
nino  rempublicam.  Porro  deserta  erat 
id  temporis  respublica  magis,  quam 
desperata.  lihcn.  Male  Rlienanus 
contra  omnes  libb.  non  esse  tamen  de- 
speratam,quia  in  lib.  invencrat  suo  de- 
seratam. Pal.  2.  non  esse  tameti  deser- 
tam rcmp.  omnino.  Pal.  3.  vero  won 
esse  tamen  desertam  remp.  nee  projec- 
tum,  t'jccto  r(fi  omnino.  Gebh.  Mala 
Hlienanum  carpendi  libido  liic  Gcb- 
hardum  tantopcre  abstulit,  ut  non 
viderct,  cum  etiam  vulgatan)  lect. 
cnnjecluraj,  quae  ex  depravata  co- 
dicis  sui  lectione  subnasci  posset, 
pra^tulisse :  quo  pracsertim  faciunt 
ultima  aduotationis  ejus  verba.  T^ 
esse  exsulat  ab  Hav.     Delude  omnino 


T.    LIVIl    HIST.    Llli.  11.    CAP.  27. 


0487 


detertam  rempublicam  Voss.  1 .  et  Leid. 
2.  Ita  ct  piiinae  edil.  usque  ad  Al- 
dnm. 

Se  unum  et  sues  et  Patruin  mujeslutis 
vindicem  fote'\  Et  sua  jmtricB  et  Pat, 
m(\}.  Hcaiiiii  Oxon.  L.  1.  Deiii  ju- 
diccin  fore  tVagm.  Hav.  a  m.  pr.  sol- 
leinni  errorc.     Vide  ad  ix.  1.^8. 

§  12  Ille,  quuin  a  Hctoribus  jitia  tra- 
heretui-jprovocavil]  /a<<?  Gacrtii.  Vide 
hoc  lib.  c.  23.  §  5.  Tuin  (lunm  a  liclori- 
Ims  Hal.  1.  liliid  «  plerumqiic  com- 
pendium Tov  (lutein  esse  solet ;  sed 
liic  T(fi  a  culpa  librarii  iinea  male  a<I- 
dita  est.  Delude  provocant  Voss.  1. 
Sed  litera?  n  subjectaerat  nola,  qua 
eam  dclendani  esse  librarius  signifi- 
cabat,  legendumque  provocat,  quo- 
modo  etiam  exhibetur  in  Leid.  2. 
Mox  in  verbis  proxiuiis  ;^iliencia,  pro 
pertinacia,  Lipsiens. 

Consilio  magis  el  auctoritate  pruici- 
pum]  Et  auctore  Voss.  2.  Delude 
principhtm  Voss.  1.  a  m.  pr.  et  Port. 
Similiter  Voss.  1.  a  ni.  pr.  exhibet 
inf.  c.  50.  *  Nee,  ut  intercederet  all- 
quis  ex  collogio,  auctoritate  aut  con- 
sulum,  aut  principium  adduci  posset.' 
Iteruni  idem  Voss.  1.  a  m.  pr.  cum 
aliis  codd.  prfpfert  iii.  G.  '  Adfecti 
plerique  principium,  Patrum  major 
pars,  militaris  fere  aetas  omnis.'  Ita 
et  inf.  in  eodem  Voss.  1.  scribitur  ix. 
25.  '  Quin  Romam  quoque  et  ad  prin- 
cipium quosdam  inquirendos  ventum 
est:'  in  quibusdam  codd.  inf.  xxx. 
34,  '  Principium  quoque  signa  fluc- 
tnari  coeperant,  vagam  ante  se  cer- 
nendo  aciem.'  xxxvi.  9.  '  Revocati 
delude  castigationibus  principium  ad 
perseveranduuj  in  proposito.'  xxxvii. 
39.  '  Hastatorum  prima  signa,  deinde 
principium  eranl,  triarii  postremos 
claudebant.'  Vide  etiam  hoc  lib.  ad 
C.  22.  §  2.  et  ad  iv.  59.  §  11.  v.  27. 
§  1.  et  alibi.  Similem  scripturam 
saepius  viri  docti  turn  in  Livio,  turn 
etiam  apud  alios  scriptores  observa- 
runt.  Vide  Modium  ad  Liv.  xxi.  11. 
§  4.     Gron.  ad  xxix.  3.  ^  5,     Bon- 


garsium  ad  Justini  i.  10.  et  Dukerum 
ad  Flori  ii.  5.  ^  5.  Adde  Vossiimi 
Art.  Gramm.  iv.  11.  Veri  tamcn 
simile  fit,  eam  lectionem  hoc  loco 
errautibus  librariis  tribuendam  esse. 
Aden  supcierani  animi  ad  suslinen- 
dain  invidiam]  Lego  adeo  supererat 
animi.  Klock.  I'al.  1.  adeo  superve- 
nerant.  In  Pal.  2.  erat  initio  supe- 
raiit.  Puto  legcndum  adeo  superurant 
animi.  Gebli.  '  Superare'  pro  '  su- 
peresse  '  non  modo  apud  alios,  sed 
ct  apud  Livium  frequenter  obcur- 
rere,  quin  etiaui  *  superesse'  et  'su- 
perare '  in  Mss.  antt.  non  raro  com- 
mutari,  sponte  agnosco.  Vide  ad 
XXII.  49.  §  5.  Hie  tamen  Gebhardo, 
superarant  legeudimi  conjicienti,  suf- 
fragari  nequeo.  Non  dicaui  nunc, 
sensum  potius  reqiiirere  superabant, 
quam  superarant ;  nam  alibi  etiam 
plusquamperfeclum  tempus  pro  in- 
perfecto  poni  solet.  Vide  ad  v.  42. 
§  7.  quamvis  tamen  id  potius  in  sub- 
junctive fiat,  quam  indicative  modo. 
Sed  id  potius  objiciam,  jcquum  non 
esse,  ut  ob  unius,  ejusque  qnidem  re- 
centioris  et  sivpius  mendosi  libri  vi- 
tiosam  scripturam,  vulgatum  sollici- 
tetur  ;  praesertim  quam  ex  .luperant 
facilius  formetur  supererant,  quod  su- 
pcrant,  vel  sup'erant  scribi  breviter 
solet,  quam  superaiant.  Accedit  eti- 
am, oinnes  nostros  in  vulgatum  con- 
spirarc,  nisi  quod  .•tuperveneraiit  sit  in 
Voss.  2.  supereant  in  Harl.  2.  et,  quod 
proxime  ad  conjecturam  Gebhardi 
accedit,  supcrarunt  in  Gaertn.  Mi- 
nus adliuc  placet,  quod  Klockio  in 
mentem  venit,  adeo  supererat  animi. 
Quasi  vero '  superesse,'  tamquam  ver- 
bum  copiac,  cum  casu  patrio  construi 
posset,  vel  '  adeo  animi,'  pro  tantum 
animi,  dici  liceret :  quod  utrumquc 
nondum  obscrvavi.  Neque  Klockius 
pra-texere  potest,  '  animi '  numero 
multitudinis  non  rccte  de  uno  dici. 
Ita  enim,  pricseriiin  hoc  sensu,  iibi 
ferociaui,  superbiani,  audaciam  no- 
tat,    sjcpe    usurpari    solet.      Livius 


6488 


NOT^    VARIORUM    IN 


XXXVI.  10.  '  Incerto  regi  inter  spem 
nietumque  legati  a  Pharsalo,  qui  ad 
dedendam  urbem  snam  forte  vene- 
rant,  animos  aiixerunt.'  i.  34.  '  Quiiin 
divltia;  jam  animos  facerent.'  xxxi. 
11.  '  Sed  animos  ei  faciebat  prster 
ferociam  insitam  foediis  ictum  cum 
Antiocho.'  Cic.  pro  Leg.  Manii.  c. 
22.  '  Quae  civitas  est  in  Asia,  quee 
non  mode  imperatoris  ant  legati,  sed 
unius  tribuni  milituin  animos  ac  spi- 
ritus  capere  possit  ?'  Justin,  i.  4. 
'  Ne  paterna  maternaque  uobilitas 
nepoti  animos  extoUeret.'  Praeterea 
ad  sustinendum  invidiam  est  in  Voss. 
2.  Perpetua  est  hnjusmodi  in  Mss. 
lectionuni  diversitas.  Vide  ad  xl. 
49.  ^  1. 

Cap.  XXVIII.  §  1  ^.  Virginias  inde 
€t  T.  Vetusius]  Pal.  1.  Ca.  Virginius 
inde  ef  C.  Vetiitius.  Gebli.  A.  Ver- 
g-nieus  i/irfe  Leid.  2.  Deinde  T.  Vehi- 
tius  nnus  Voss.  2.  T.  Veturius  edidit 
Doujatius,  subjungens,  quaedam  ex- 
emplaria  habere  Vetusius,  quemad- 
moduin  Fusii,  pro  Furiis,  dicti.  Ve- 
rum  profiteor,  omnes,  quas  vidi,  edd. 
et  prjEter  raodo  indicatum  Voss.  2. 
omnes  Mss.  constanter  praeferre  T. 
Vetusius.  Quare  iiilaudabili  exemplo 
vulgatum  ab  eo  mutatum  esse  existi- 
mo.  De  ortiiographia  prioris  nominis 
Virginius  vide  ad  c.  17.  §  1.  de  alterius 
ad  c.  19.  §  1. 

Turn  vera  plebes  incerta^  Ita  primus 
Gronovius  a.  1665.  edidit.  Vellem 
iiionuisset,  cujns  codicis  in  eo  aucto- 
ritatem  secutus  sit.  Nostri  enini 
Flor.  Voss.  ambo,  Lcid.  2.  Harl. 
ambo,  Port.  Lipsiens.  Gaertn.  fragm. 
Hav.  et  Hav.  id,  quod  in  omnibus 
prioribus  excusis  fiierat,  plehs  reti- 
ncnt.  Unus  tanlum  Leid.  1.  plcbis 
liabet.  In  (pio  (|iiiim  toC  plebes  non 
obscuruni  siipersit  vestigium,  a  Gro- 
novio  receptain  Icctionem  miitare 
nolui.  Nam  et  supra  c.  24.  ^  2.  ubi 
picriquo  codd.  plebes  iiabent,  idem 
Lcid.  1.  simili  librarii  crrore  plebii 
exhibct.     Vide  ad  I.  20.  ^G. 


Pars  in  Esquiliis,  pars  in  Atentino'\ 
Pal.  3.  pars  Esquiliis,  omissa  praepo- 
sitione.  Consentit  Canipani  ed.  Gebh. 
Flor.  pars  I'Esqtiiliis.  Helm.  Voss.  1. 
Pall.  Rott.  Gud.  Camp. pais  Esquiliis. 
An  de  partibus  urbis  sic  interdum 
loquebantur  ?  Cic.  ad  Alt.  iv.  3. 
'  jMilonis  domum  eam,qu£e  Germalo.' 
Immo  Sueton.  Tib.  c.  15.  '  Statini  e 
Cariuis  ac  Pompeiana  donio  j'Esqui- 
lias  in  liortos  Macenatianos  transmi- 
gravit.'  Nerone  c.  31.  '  Domum  a 
Palatio  viilsquilias  usque  fecit.'  Solin. 
c.  2.  •  Servius  Tullius'  (habrtavit) 
'  Esquiliis  supra  clivum  Orbium,  qui 
regnavit  annis  quatuor  et  quadra- 
ginta.  Tarquinius  Superbus  et  ipse 
Esquiliis.'  Quod  vellem,  viri  docti 
non  soUicitarent.  Auctor  vilae  Ho- 
ratii,  '  Humatus  et  conditus  est  ex- 
tremis TEsqniliis  jiixta  IVIaecenatis  tu- 
niulum.'  Sic  etiam  xxvi.  10.  '  Trans- 
fugas  Numidarum  media  nrbe  trans- 
ire  jEsquiiias  jussenint.'  J. F.  Gron. 
Pars  ab  Esquiliis  Gaertn.  pars  Esqui- 
liis, omissa  prxpositione  in,  superest 
etiam  in  Leid.  utroque,  Harl.  utro- 
que,  Port.  Lipsiens.  fragm.  Hav. 
Hav.  et  prioribus  excusis,  quani  de- 
nium  repcri  in  Ascensianis  ct  turn 
Aldina.  Gronovius  suspicatur,  ita 
de  partibus  urbis  loqui  solitos  fuisse. 
Certe  ita  loquitur  Liv.  xxvi.  10. 
'  Porta  Capena  cum  exercitu  Romara 
ingressus  media  urbe  per  Carinas 
Esquilias  contendit.'  Varro  de  L.  L. 
IV.  p. 38.'  Esquiliisvicus  Africus,  quod 
ibi  obsides  ex  Africa  belio  I'tmico 
dic'iintur  esse  custoditi.'  Plinius  ill. 
21.  '  Adioquitur  Musam,  mandat,  ut 
donuim  meam  Esquiliis  qua?rat,  adeat 
revereuter.'  Ita  Mss.  libros  ibi  ex- 
Lii)ere,  non  in  Esquiliis,  ut  vuigo 
editur,  monet  Cortc.  Sin)ilitcr  Aaen- 
tinum,  pro  in  Avcntinutn,  Tacit.  His- 
tor.  III.  85.  '  Per  avcrsam  I'alatii 
partem  Avcntinuni  in  domum  uxoris 
seliula  dt'fertur.'  Praspositionem  igi- 
tur  delcvi. 

Ne  in  foro  subifis  trepidaret]  Fore 


T.    r.lVIl    HIST.    LIB.    It.    CAT.    28. 


G180 


jie  suhilis  Lipsiens.  Deinile  trcpidanl 
Gai  III). 

Omnia  temcrc  <tc  forluito  ageret] 
J'orluita  Voss.  ambo  :  forluilu  agent 
HhtI.  ambo,  Leid.  2.  Hav.  Lipsiens. 
Giierlii.  et  Port,  a  iii.  pr.  Cic.  dc 
Offic.  I.  29.  '  Ut  iieqiiid  temcrc  ac 
fortiiitii  inconsiderate  iiegiiKonter- 
qnc  agamiis.'  Hoc  itaqiie  aliisqiie 
ejnsdemCiceronis  iitetaiioruni  sciip- 
tonim  cxemplis  earn  Icctioncm  defeii- 
ilendam  esse  aliquisexistimare  po-set. 
Quiiiit  tanion  iii.  .51.  §  1.  iinus  etiam 
optimoi'iini  caild.  forluilu,  \mo  furlu- 
ilo,  dedciit,  ne(]ue  alibi  fortuilu  Li- 
vium  iisiirpassc  observaverim,  liic 
etiain  eanidem  scriptiiram  librari- 
oi'iini  crroii  tribiiendam,  iiiihilque 
iniitandiiin  esse  censeo,  pra'sertini 
qiiiim  optiiiuis  cod.  Leid.  I.  vulgatiim 
servet. 

§  2  Earn  rem,  Sfc.  ad  Putresrcfcrunt, 
sed  delalam  consulere]  Codex  Ms.  ha- 
bet  ad  Patres  deferimt.  Quod  vero 
inox  seqiiitiir,  '  sed  delatam  consu- 
lere,'  recte  dictum  est.  Sic  enim 
Plaiiliis,  Mena?cb.  iv.  3.  2C.  '  Ibo,  et 
coiisulani  lianc  rem  amicos,  quid  fa- 
ciendum censeant.'  Rhen.  Fauu  rem 
.  ,  .  ut  crant  Flor.  Ad  Patres  deferunt, 
lit  rt'Cte  Klienanui  ex  Ms.  emenda- 
vit,  batient  etiam  onines  iiostri,  nisi 
quod  solus  CJaeitu.  ad  Palres  dcfecil 
prapferat.  Vide  ad  xxi.  6.  §  n.  Pci- 
pcram  oniiies  Riienani  lectionein 
sprevcnint  usque  ad  Giutciiim,  qui 
])iimus  dicto  ipsi  audieiis  eam  in 
contextum  lecepit.  Turn  delatam 
consuli  Flor.  a  in.  sec.  Praeterea 
periculosa,  pro  perniciosam,  Gacrtn. 
Tum  \}V0  delatam  Ant.  Peiiz.  in  mar- 
gine  cod.  coiijicit  delata.  Sed  omiU'S 
nostri  in  viilgatum  conspirant. 

Adeo  luMultuose  e.rcepta  est]  Ad  hcc 
tumultuose  Voss.  2.  PraMerea  accepla 
est  Harl.  2.  et  Lipsiens.  Mox  exscq. 
erut,  pro  exseq.  esset,  Gaertn. 

§  3  Si  essent  in  republica  magis- 
tralus]  Si  esset  Hav.  Mox  uisi  pub- 
licum consilium  Voss.  1.  Leid.  2.  Port. 
Delph.  et  r«r.  Clas.  LAv 


Gaertn.  ct  Hav.  Sed  male.  Vide 
Gron.  inf.  ad  XLiv.  2.  ^  5.  conscilium 
Lipsiens.     Vide  ad  i.  8.  §  0. 

In  mille  curias  conciouesque]  '  C(e- 
tiis  '  vocat  mox  infra,  '  Unum,  lier- 
ciile,  virum,  quails  Ap.  Claudius  fiie- 
ril,  momento  temporis  disciissururn 
illos  co-Mus  fuisse  :'  el  '  ca-tus  iioc- 
turnos  '  .sup.  Iioc  cap.  '  Tum  vero 
plebes,  incerta  quales  liabitiira  con- 
siiles  esset,  coetus  nocturiins  pars 
Esquiliis,  pars  in  Aventino  facerc.' 
Quare  forte  legendiim  lioc  loco  in 
m.  cur.  coitionesque.  Quod  poslea 
etiam  Klockium  codici  siio,  sive  tam- 
()uam  viilgata'  lcctionisexi)Ositioncm, 
sive  quod  ita  rpponendiim  exi»tima- 
ret,  adscripsisse  vidi.  Libri  qua 
script!,  qua  editi,  niliil  (|uidcm  mu- 
tant, at  solrnt  librarii  |>a!!sim  cuiti- 
ones  corrumpere  in  condones.  Ka  de 
re  plura  inf.  nofantur  ad  iv.  13.  ^  9. 
Mox  quum  in  alia  Lxquiliis  Lipsiens. 
Turn  coniilia  Voss.  1.  et  Leid.  2.  Vide 
ad  verlia  praeced. 

Dispersam  et  dissipatam  esse  rem- 
publicum]  Pal.  1.  deinde  sparsam  et 
dispensalam  esseremp.  Pal.  o.  dispersam 
el  dispensatam,  Latet  aliquid  :  ceite 
coarguit,  viilgatam  esse  intorpola- 
titiam.  (icbh.  Deinde  sparsam  et  dis- 
pensatam esse  rcmp.  Voss.  2.  dispersam 
in  dissipalamquc  esse  remp.  Voss.  1. 
Sed  voci  in  addidit  signa  librariusi, 
qiiibiis  earn  induccndam  esse  iiinnc- 
bat,  ut  iegi  volnerit  dispersam  dissi- 
patamque  esse  remp.  quomodo  ctiani 
exstat  in  Leid.  2.  dispersa}n  et  dispen- 
satam  esse  remp.  Leid.  1.  Port,  fragm, 
Hav.  a  m.  pr.  et  Lipsiens. 

^  4  Qualis  Ap.  Claudius  fuerit]  Qua- 
lis  Claudius  Appins  futrit  Leid.  2. 
Quomodo  Gron.  infra  legcndnm  ceii- 
set  III.  1.  '  Hie  erat  Fabais  (iiiiiilus, 
qui  iinuscxstiiicta^  ad  Creineram  genti 
su|)ctfuorat :'  iibi  plura  vide.  Quum 
tainen  lelitjui  codd.  ordinem,  (|ui 
vulgo  exstat,  retincant,  iiiliil  inuo- 
vaiidum  censeo. 
Discussurum  illos  catvs  fuisse]  Dis- 
ins.  18  U 


G490 


NOTyE    VARIORUM   JN 


cursurum  Gaertn.  discussorum  Hav. 
Turn  istos  cwhis  idem  Hav.  SiKpins 
has  voces  in  niembranis  confundi  dic- 
tum est  supra  ad  c.  23.  §  5. 

§  5  Correpti  consules  ijuum,  quid  ergo 
sefacere  vellenf}  Correcti  Hav.  Vide 
ad  V.  28.  §  8.  Tiim  quid  enim  ergo 
fragm.  Hav.  a  m.  pr.  quid  erga  a  in. 
sec.  Praeterea  rb  se  abest  ab  utroque 
Harl. 

Decernunt,  vt  delectum  qiiam  acer^ 
riimim  haheant]  Pal.  2.  ut  quam  acer- 
rime  delectum  haheant.  Gebh.  Decer- 
nunt Fatres,  voce  addita,  Harl.  2.  et 
Lipsiens.  Sed  earn  sponte  satis  sup- 
plendam  intelligimus.  Turn  ut  de- 
lictum Lipsiens.  ut  dilcctum  Flor. 
Leid.  1.  fragm.  Hav.  et  Klockian. 
Vide  ad  xxxvii.  51.  ^  7.  Ad  hapc 
quatn  acerrime  kahebant  Hav.  Sed 
infra  multi  codd.  prceferunt  vii.  3. 
•  Bellinn  Hernicnm  adfectans  de- 
lectu  acerrimo  juventutem  agitavit.' 
^  C  Conaules  in  tribunal  asceJHlunt'\ 
Gotliofredi  Ms.  optime  habet  escen- 
dunf.  Kiock.  Pall.  1.  ac  3.  descendant, 
sed  posterior  cum  nota  expiinclionis 
rod  d :  quare  lege  cons,  in  trib.  escen' 
dunt.  Vide  Crepiindionim  in.  23. 
Gebh,  Duo  meliores  I'all.  descen- 
dunt  ;  alter  cum  nota  signilicanle, 
primam  lileram  expnngcndam  esse. 
Scribe  igitur  in  trib.  escendunt.  Ver- 
bum  hoc  qiioqiie  a  multis  jactatiim,  ct 
iionniinuiuum  iiitempcstive.  Tamen, 
quia  ul)i(iue  fere  delevernnt  male 
docti,  necessc  fait  saepe  conimemo- 
rari.  Analogia  quidein  optima  est, 
III  in  *  elevare,'  '  emirarc,'  '  eniine- 
re,'  et  pluribus  ejnsmodi.  Nc  nobis 
ergo  sit  indictiis  Hylas,  congeremus 
arujiiot  loca,  nbi  optimis  in  codd.  id 
dcpreliendimiis,  et  rrstitueiidum  pii- 
tamns.  Sup.  cap.  7.  Flor.  ct  Voss. 
1.  '  Summissis  fascibus  in  concioncm 
c'scendit.'  vii.  30.  'Us(|ue  ad  nos 
rontcniliis  Samnitiiim  pcrvcnit,  sii- 
jira  non  cscendit  :'  j>ic  porvclus 
Tliuaiia>n8,  qui  a  sexto  libro  ordiliir. 
yjji.10.  '  Fomagistratuti)  Romanum 


escendere  fas  non  esse :'  sic  idem 
hand  ambigne  ft  Fulvii  liber.  Pall, 
duo  excedere:  vulgo  descendere.  xxi. 
62.  'Bovem  in  tertiam  contignatio- 
nem  sua  sponte  esccndisse.'  xxiii. 
14.  '  Latoque,  nt  solet,  ad  populnm, 
Ht  equum  escendere  liceret.'  Eo. 
demque  lib.  c.  23.  '  Ubi  cum  lictori- 
bus  in  rostra  escendit.'  xxiv.  22. 
'  Ibi  in  aram  Concordia?,  ex  qua  pri- 
die  Polyeenus  concionalns  erat,  es- 
cendit.' xxvi.  48.  '  Q.  Trebellium  et 
Sex.  Digitium  pariter  in  inurum  es- 
cendisse:'  sic  quinqiie  proximis  lo- 
cis  omnium  antiquissinius  Puteano- 
rum  cod.  xxviii.  19.  '  Seipsuin,  si 
caeteri  cunctentur,  escensurum  mina- 
tnr:'  idem  Pal.  nnns  ostensurum,  alii 
onines  et  scensuruni.  Eodem  lib.  cap. 
26.  'Simul  et  imperator  in  tribunal 
escendit;'  idem:  aW'i  asccndit:  vulgo, 
consceiidit.  xxix.  37.  '  et  in  zerarium 
escendisset ;'  idem.  Men.  excessis- 
set.  XXX.  15.  'In  tribunal  escendit, 
et  concionem  advocari  jussit;'  idem, 
c.  17.  '  Cum  C.  La?lio  in  rostra  escen- 
dit;' idem;  remansitqiie  in  Men. 
cod.  cap.  seq.  *  Jussosque  escendere 
in  equos  repente  in  liostem  emittit.' 
cap.  25.  'Jussus  e  naiiticis  escende- 
re in  malum  :'  utrobique  idem,  et  in 
posteriori  loco  iinus  e  Pall,  quamvis 
quid  attinet  alios  po?t  ilium  nomi- 
narc  ?  Lurret.  v.  1303.  'El  quam 
faiciferos  inventum  escendere  cur- 
rus.'  Sic  Voss.  Caesar.  Gall,  vii,  27. 
•  lis,  qui  primi  murum  escendissent, 
prapmia  proposuit.'  Eodemqne  libro 
inf.  c.  46.  '  Oppidi  niurus  ab  planitie 
alque  initio  escensus,  recta  regione,' 
&c.  sic  utrobique  mcmbrana?  Andi- 
bus.  Nibil  bis  omnibus  in  locis  con- 
jecturap  indulsimus.  ./.  7'.  (iron.  In 
tribunal  dcsccudunt  etiam  Voss.  am- 
bo,  Leid.  ambo,  Harl.  2.  Lipsiens. 
Gacrln.  et  Port.  El  ila  Hearnc  in 
codd.  qiiibus  Oxonii  usus  est,  H.  L. 
1.2.  el  C.  sc  invcnisse  profossiis  est. 
Nequc  aliter  in  suis  invenisse  Aldus 
censeri  debet,  qui  ct  ipse  in  tribunal 


T.    LIVII    HIST.    LIB.    11.    CAl'.   28. 


G491 


detcendunt  edidit;  euni  antctn  CoIo< 
nienses  1525.  seciili  sunt.  Ex  eo  ve- 
ro  recte  viii  docti  in  trihunal  escen- 
dunt  (quod  Flor.  a  m.  pr.)  Icgciuliiin 
esse  conjeceruiit ;  qnod  vci  bum  ad- 
liuc  plmibus,  qiuim  qiias  liic  iiicnio- 
ravit,  locis  Groiioviiis  Livio  lestituit. 
Ita  XXIX.  11.  '  Legati  Asiam  peten- 
tes  protimis  Dclplios  qimni  escendis- 
sent,'  ex  opiiino  I'litt-aii.  alioniniqiie 
vestigiis  noii  obsciiris.  xxxiv.  28. 
'  Quiim  audisset  escensum  difficilis 
et  arlic  vise  esse,'  ex  vestigiis  Mo- 
gunt.  alioniaique  itescensum  pra-feren- 
tium,  qiium  viilgo  edatur  ascensvm. 
XLV.  1.  *  C.  Liciiiio  consiili  ad  qiia- 
drigas  mittendas  escendeiiti '  ex  con- 
jectiira,  qmim  in  unico  cod.  c.rscen- 
denti,  iion  asct'?i(/en<i,  legeietiir.  Idem 
verblun  etiam  Jac.  Gron.  Livio  vin- 
dicare  conattis  est:  ul  xxxiv.  5G. 
'  Ex  auctorilate  Pairum  in  rostra 
escendit,'  ex  vestigiis  cod.  Thuan. 
xxxv.  13.  '  Inde  Perganiiiin,  iibi  re- 
gia  Eiimenis  erat,  escendt'nint,'  ex 
conjectura ;  quod  codd.  descenderunt 
habcant,  pro  viilgato  ascenderunt :  ubi 
pari  rationc  diiobiis  aliis  locis  nicdi- 
cinaiii  adtnlit.  xxxviii.  22.  '  Quiim, 
quoad  viani  coUes  obliqiii  dedenint, 
escendisset,'  ex  cod.  Tliuan.  Ego 
quoque  syiiibolam  coiitiili,  et  Livio 
idem  adhiic  verbiim  reddidi  xxxv. 
43.  '  Ilium  a  mari  escendit,  ut  Mi- 
nerv£e  sacrificaret,'  ex  Mead.  1. 
quum  plerique  reliqni  (icscfnrfft  ostcn- 
tent.  XXXVIII.  51.  '  Ab  rostrisin  Ca- 
pitolium  escendit,'  ex  Mead.  2.  In- 
super  infinitis  locis  idem  vocabuhiin 
aliis  quoque  scriptoribus  viri  docti 
adseruerunt.  Vide  Palmerii  Spici- 
Jeg.  p.  G42.  Colerum  ad  Val.  Max. 
I.  5.  ex.  5.  et  II.  7.  ex.  4.  Burtliium 
Advers.  iv.  2.  Gebliard.  ad  Nepot. 
Epani.  cap.  4.  Keucben.  ad  Nepot. 
Themist.  cap.  8.  Grjcviiim  ad  Cic.  de 
Offic.  111.  20.  et  Snctonii  Caesar,  cap. 
61.  Broekhus.  ad  Propertii  iii.  3. 
67.  Snakenb.  ad  Ciirtii  iii.  8.  et  Cort. 
ad  Sail.  Jog.  cap.  25.  ct  Cat.  cap.  55. 


qnosqne  ipsi  laudarunf.  Solent  au- 
teni  librarii  indocti  verbis,  cum  j)r;e- 
positioue  e  compositis,  a  capite  adji- 
cere  literam  d.  Vide  ad  xxxviii.  25. 

Citunt  nominalim  juniores]  Pal.  2. 
citant  nominalim  minores.  Gebli.  Ci- 
ttmtqiic  nominutiin  Hav.  minores  in 
nnllo  nosfro  obcurrit.  Id  vero  cor- 
ruptum  existiinandum  ex  vera  lec- 
tione  juniores,  ex  quo  id  facile  dege- 
nerare  potuisse  ad  ductnum  siniilitii- 
dineu)  adtendenti  nianifeste  patcbit. 
'Juniores  '  sunt  cives  niilitaris  aetatis. 

(.'ircumfusa  mullitudo  in  concionis 
modum  negare'\  Ita  primus  edidit  Al- 
dus, et  cum  eo  faciunt  Harl.  2.  Port, 
et  Hav.  At  negaret,  ut  olim  vulga- 
batur,  liabent  Voss.  1.  Leid.  anibo, 
Harl.l.fragm.  Hav.  Lipsiens.Gaertn. 
et  a  m.  sec.  Voss.  2.  quum  antea 
scriptum  fuisset  negarent. 

§  8  Atrox  cum  pltbe  certamen]  Atrox 
sibi  cum  plebe  cert,  fragm.  Hav.  in 
marg. 

§  9  Turn  vero  ad  sellas  consulnm  pro- 
pere  convnlavere  mini7mis  quisque  nalu 
Patrttm]  Aduiteratus  locus  est.  Le- 
gendum,  consulum  prope  concolare. 
Sensiis  est :  Quum  Patres  in  curia 
convenisseut,  juniores  inter  lios,  (|ui- 
bus  calebat  sanguis,  non  content!  in 
suis  subselliis  dixisse  quae  senticbant, 
immemores  majestatis  consularis,  ad 
ipsas  propeniodum  consulimi  scUas 
convolabant.  Erroiis  caussam  fnisse 
video,  quod  adverbium  prope  bonus 
ille  vir,  quisqnis  fuit,  cum  verbo  con- 
volare  construxerit,  quod  retro  erat 
referendum.  Notat  autein  immodes- 
tiae  Livius  juniores  Patrum.  Uhen, 
Solus  Pal.  2.  prope,  quod  admodum 
probat  Rhenanus,  Icgens,  consulum 
j>ropccoHro/ar<?;  quasi  dixisset, juniores 
non  contcntos  in  suis  subselliis  dixis- 
se, qua;  senticbant,  ad  ipsas  prope- 
niodum consulum  sellas  convolasse. 
Sed  cuo)  dixit  Liviiis  '  ad  sellas  cou- 
sulum  convolare,'  qui  o^ns  t^  prope  ? 
nam  alius  absque  dubio  erat  in  proxi- 


6492 


NGT/E   VARIORUM    IN 


mo,  alius  remotiiiscule.  Et  nisi  rb 
prope  adsit,  putandnni  est,  eos  rese- 
disse  in  subselliis  suis?  O  ubi  mens, 
Rlienane,  tua  est?  quid  toipet  acu- 
men !  quaie  lando  Pall.  1.  3.  Camp, 
subscribentes  vulgato.  Gebh.  Ad  sel- 
las  consilium  prope  Flor.  Leid.  nter- 
que,  Hail.  1.  Klockian.  et  qujpdam 
vett.  edd.  quod  lestituens  Rhenanus 
cur  tantopere  Gebhardo  displicuerit, 
nondum  intelligo.  Qunni  Livius  con- 
volare  utatur,  rb  propere  non  necesse 
esse  videri  posset,  qiium  ipso  veibo 
illo,  sine  addito  propere,  inpetus  et 
ardor  indicetur,  nisi  simili  pleonas- 
nio  scriptoribus  et  etiam  Livio  pla- 
cuissent  '  ante  piceoccupare,'  deque 
vide  ad  Liv.  xxi.  20.  §  8.  '  incautum, 
inprudenteui  obpriuiere,'  ejusque  ge- 
neris phira  alia.  Eo  tanieu  nunc  Li- 
vium  iisuni  non  fuisse,  optimarum 
membranarum  consensus  arguit.  Sae- 
pe  alibi  prope  et  propere  a  librariis 
comuintantur.  Vide  ad  cap.  40.  §  5. 
Ueinde  convolare, pro  coiivolnvcrc  Leid. 
2.   Reliqui  vulgatum  firmant. 

Abdicare  consulatic  jubetitcsl  Abdi- 
care  consulatum  Voss.  nierque,  Leid. 
uterque.  Port,  fragui.  Hav.et  Gaertn. 
Quam  scripturarn  se  quoquc  in  Pal. 
1.  et  3.  inveuisse  Gebhardus  infra 
profesius  est  ad  cap.  31.  §  10.  Id 
recepi.  Ita  iuf.  vi.  18.  '  Vinculoruin 
suoruin  invidiam  dictator  abdicando 
dictaturam  fugisset.'  Similiter  in 
Epit.  lib.  III.  plures  codd.  prseferunt, 
Cv'cgitque  decciuviros  abdicare  magis- 
tralus :  nbi  vulgo  editur  abdicare  sc 
viagistratu. 

Ad  quod  lucndmn  animus  dcesset] 
Pal.  2.  ad  quod  (utandum  deesset  an. 
Hie  liber  quia  crebro  alias  fallit,  et 
hie  parein  ei  arbitror  (idem  Iiaben- 
0am.  (iebh,  Nostri  etiam  lie  niiiii- 
inum  <|uideni  a  vulguta  iscriptura  dis> 
ccdunt. 

Cap.  XXIX.  §  1  Vlraque  re  satis 
e.rperla}  Vlraque  res  Lipsitns.  Ve> 
rum  priuia  literu  vocis  ^ci\.  satis  pcr- 
poiain  ctium  in  line  piuxime  pra:cc- 


deniis  repetita  est.  Vide  ad  xxviit. 
25.  §  2. 

Postulamus,  ul  ii,  qui  maximel  Pri- 
ma vox  omittitur  in  Leid.  2.  qufe  in 
reliquis  omnibus  exstat,  et  abesse 
nequit.  Mox  dilectum  habcntibus  Leid. 
ambo,  et  Harl.  antiq.  dilectum  et 
Flor.    Vide  ad  XXXVII.  51.  §  7. 

Acerrimi  cujusque  arbitrio,  quando 
ita  placet]  Accrrimum  cujusque  arbitrio 
Voss.  2.  cujuscumque  acerrimi  arbitrio 
prim.  edd.  pro  quo  IMogunlini  edide- 
runt  cujusque  acerrimi,  Aldus  acerrimi 
cujusque,  quomodo  praster  Voss.  2. 
omnes  nostri.  Praeterea  verba  quan- 
do ita  placet  pprperam  desunt  in 
Leid.  2. 

§  2  Unum  ex  iis,  qui  in  conspcctu 
erant,  SjX.  jubent]  Unus  ex  his,  qui  in 
conspectu  erant,  jubct,  id  &^t,  jubetur, 
Gaertn.  dissentientibus  reliquis,quo3 
aiidiendos  censeo.  Sed  citare  habet 
Lipsiens.  Turn  unum  ex  his  etiam 
Leid.  1.  Voss.  2.  Port,  et  Hav.  unum 
ex  hiis  Voss.  1.  Leid.  2.  et  fragm. 
Hav.  qualis  etiam  niodo  verbis  prae- 
ced.  ut  ii,  qui  tnaxime,  et  seqq.  postU' 
lanlibus  iis,  qui,  codicum  erat  dissen- 
sus,  nisi  quod  Leid.  I.  priori  loco 
etiam  hii  legi-ntibus  accinat  ;  at  pos- 
teriori iis  servet.  Et  siuiili  mode 
passim  dissentiunt  codd.  aliis  pra?fe- 
rentibiis  hi,  aliis  hii,  aliis  ii,  etiam 
hoc  ipso  cap.  Prtetcrea  71/4  in  con- 
spcctu erat  Leid.  ambo,  et  Port. 

Quum  staret  lacitus,  et  circa  cum^ 
Voc.  it  neglexit  librarius  Voss.  2, 

Lictnrem  ad  cum  consules  tnittunf] 
Ad  eum  lid.  mitt.  cons.  Voss.  1.  et 
Leid  2.  Iccturem  perpcram  prafert 
Lipsiens. 

§  3  Turn  i-cro  indignum  /acinus  esse 
clamitantcs]  Dum  tcro  indignum,  er- 
rorc  ex  minus  distincta  dictantis 
pronunciationc  orto,  Lipsiens.  Vide 
ad  XI,.  42.  §  7.  cum  indignum  /acinus 
cssct  Leid.  2.  omissa  voce  seciinda. 
Sed  rh  esse  nnn  adparet  in  vetuslissi- 
mis  excnsis,  quod  |)rimus  .Aldus  ad- 
jecit. 


LIVII    HIST.    LIB.    II.    CAP.    29. 


6493 


^  4  Scd  ah  liclore,  nihil  alitid  qunin 
prchemkre  prohihito]  Preiidi'ic  Flor. 
Voss.  aml)0,  Lcnl,  ambo,  Hail.  1. 
fiagm.  Hiiv  et  (Jaertn.  Et  ita  pas- 
sim co(i(l.  id  verbuin  contialitiiit. 
Alia  exenij)la  vide  ii.  56.  §  II.    iii. 

11.  §2.  c.  47.  §G.  c.  48.  ^3.  c.  55. 
§9.  xxvm.  30.  §  6.  xxix.20.§ll. 
XXX.  10.  §  5.  xxxviii.  34,  §  2.  c.  52. 
§  7.    c.  GO.  §  2.    XLi.  23.  §  3.    XLiv. 

12.  §  3.  XLV.  31.  ^  11.  ill  K|)it.  Liv. 
lib.  XLVii.  lib.  xLViii.  ct  alibi  sj?pis- 
sime.    A  lictnre  etiam  est  in  Gaeitn. 

Consilium  intercessii  rixa  sedutn  est] 
Legenduin  ex  omnibus  nostiis  cnnsu- 
lum  iiitevcursu,  Gebli.  Mendiim  edi- 
tioniim  proximis  qiiinqiiaginta  annis 
factanim.  Scripti  et  editi  ad  Ciiii- 
oneni  (qui  non  alter)  onines  intercur- 
su.  Quae  libido  novandi!  Lib.  xxr. 
40.  '  Periculum  intercuisu  tuin  pii- 
niuni  pubescentis  filii  propulsatnni.' 
XXXIV.  5.  *  Non  intercuisu  niatrona- 
ruiu  inter  acies  duas  pra;liuin  seda- 
tum  est?'  XXXVII.  42.  '  Impeditus 
intercursn  suoriim  iisus  praplongaruni 
hastarnm.'  Nee  inelegans  aut  pio- 
tritus  usus  verbi.  v.  19.'  Ipse  interim 
Veios  ad  confiriniindos  imlituiu  ani- 
inos  interourrit.'  Cic.  in  Philipp. 
VIII.  G.  '  Pusinatur  acerrime:  qui  in- 
terciirrerent,  inisimus  tres  principes 
civitatis.' J,  F,  Gron.  InlerciirsuGti- 
ain  oiTines  nostri;  nisi  quod  intracur- 
su  sit  in  Voss.  2.  manifesto  scribaj 
lapsn.  Vide  ad  v.  27.  §  3.  inlercussu 
librarionini  errore  datum  est  in  Lug- 
dnnensi  1553.  et  Basil.  1554.  pro  quo 
intercessu  reposuerunt  Paris.  1573. 
quod  eo  pejus  existimandum  est,  quo 
sanioris  coloris  esse  videtur.  Infra 
XLIV.  2.  '  Litore  nunc  Heracleuin 
nunc  Pliilum  intercurrebat :'  queni- 
admodum  ibi  scribendum  conjicit 
Gron.  ail  ejiisdem  libri  c.  5.  §  12. 
Mox  voces  attiue  irarum  desiint  in 
vett.  quas  vidi,  edd.  Eas  addidit 
Aldus,  omnesque  codd.  servant ;  ita 
tanien  wt  at  que  iral  urn  prarferat  Lip- 
Biens.  ac  irarum  Gaertn.  Male.    Vide 


ad  X.  3G.  §  17. 

§  5  Sendlus  tumuUuose  rocntus,  tw 
muUuosius  cunsulitur']  Sic  distingue, 
Senatus  iumuHuose  rocatus  (siibaiidi- 
Un  est).  Tumulluosius  consulitur  :  dic- 
tum est  consulitur  impcrsonaliter. 
Rlien.  Rlienani  intcrpunctio  oiimiiio 
displicet.  Nam  melius  videtur,  nt 
tota  periodiis  colucreat,  quae  proinde 
ita  distingnenda,  Senatus,  tumuUuose 
vocatus,  tumulluosius  consulitur,  quce- 
stionempostul(nitibus,l!^c.  ut  itai  consu- 
litur non  inpersonaliter  accipiatur, 
sed  casum  rectum  Senatus  additum 
liabeat.  Tantum  non  Rhenano  ad- 
sentit  Gebliardus  infra  ad  c.  31.  k  G. 
ad  verba,  Senatus  iuniuUuose  vocatus, 
rh  est  intelligendum  esse  i)utans.  Pro 
vocatus  perperam  vexutus  Voss.  2. 
Pr^terea  tumultuosus,  pro  tumulluo- 
sius, Lipsiens.  Mox fuerant,  et  de- 
cernente  media  vocula  auctiiis  fragm. 
Hav. 

Non  scnlentiis  magis,  quam  clamoreet 
strepitu]  Th  vuigis  expungenduin  ren- 
seo.  Viile  Lipsium  de  lioc  gencre 
dicendi  Epist.  Qna?st.  v.  23.  etAntiq. 
Lect.  IV.  15.  Klock.  Omnes  nostri 
illud  nuigis  constanter  servant :  in 
Voss.  1.  tamen  et  Lcid.  2.  non  magis 
se7itentiis,  transpositis  vocabulis,  le- 
gitur.  Nihil  itaque  mutandum  arbi- 
tror.  Non  video  eniu),  justiorem 
caussam  Klockium  habuisse  delendi 
vocein  magis  hoc  loco,  quam  mox  hoc 
cap.  '  Accendi  magis  discordiam, 
quam  sedari :'  vel  adhuc  inf.  '  Las- 
civire  magis  plebem,  quam  sa>vire  :' 
vel  ubicnmque  hoc  modo  'magis 
quam'  obcurrit.  Si  ea  ratione  in 
scriptis  veterum  urere  ac  secare  pcr- 
missum  foret,  brevi  pro  veterum 
scriptorum  monnmcntis  mera  recen- 
tiorum  somnia  nobis  superessent. 

§  G  Quum  trie  resedissent]  Residis' 
sent  est  in  Leid.  2.  et  Gaertn.  Ut  de- 
clinatum  sit  ex  '  resido,'  uiide  in  prap- 
terito  est  '  residi '  ex  quorumdani 
sententia;  quum  alii  '  sido  '  ejusque 
composita    prseterito    carere  existi- 


6494 


notjE  variorum  in 


nient,  sed  illitis  loco  nsurpari  pise- 
terituni  ToC  '  sedere.'  Vide  Vossium 
Gramni.  v.  26.  Nic.  Heinsium  ad 
Nason.  Epist.  Her.  xvii.  190.  et  Ou- 
dendorp.  ad  Lucani  m.  630.  Pra-- 
terea  Buimann.  ad  Quinctil.  Instit. 
H.  1.  HI.  8.  et  V.  13.  ac  tandem  Cort. 
ad  Plin.  n.  11.  Veriini  non  modo  ab 
altera  scriptura  Stat  reliqtionim  codd. 
qnibus  utor,  tnrba,  sed  et  alibi  in  si- 
milibus  locutionibus  Livius  adliibet 
quideni  '  residere,'  'considere,'  ut 
X.  28.  '  Longiore  ccrtamine  sensim 
residere  Samnitiiim  animos.'  Veriim 
queniadmodiini  dubiiim  est,  utriim 
referendum  ad  *  resido,'  an  ad  '  re- 
sideo,'  ita  etiam  in  praeterito  sem- 
per formavit  '  resedit,'  '  consedit.* 
xxxiit.SS. '  Postqiiani  resedit  terror, 
et  prodi  etdeseri  non  patriam  modo, 
sed  etiam  Romanonim  societatem, 
cernebant.*  c.  7.  '  Ubi  primns  ter- 
ror ab  necopinato  visu  consedit.' 
xxxviii.  17.'  Mollia  corpora,  molles, 
nbi  ira  consedit,  animos  sol,  pulvis, 
sitis,  nt  ferrum  non  admoveas,  pro- 
sternunt.'  xlii.62.  '  Quuni  jam  con- 
sedisset  ferocia  ab  re  bene  gesta.' 
Aiictor  Epit.  Liv.  lib.  xuii.  '  Motiis, 
qui  in  Htspania  ab  Olonico  factus 
erat,  ipso  interemto, consedit.'  Qtiare 
lioc  loco  etiam  resedissent  praBferen- 
duin  censeo. 

Nikilo  plus  sanilalis  in  cmj'iV/]  Nihilo 
plus  in  curia  snnilatis,  trajectis  voci- 
biis,  Voss.  1.  et  Leid.2. 

^7  Tres  futre  senltnliu'l  Trcsfuere 
qu  sentcntia  Harl.  1.  Trcs  fucre  !j-it 
sentenlia  Leid.  1.  Videnlnr  eornm 
rodicnin  scriba;  iiidicare  voluisse,  se 
in  cxcmi)lari  suo  reperisse  Trcsfuere 
'luidcm  scnlcntia. 

P.  Virf^iuius  rem  non  rulffabnt]  Iliinc 
SiKoniiis  ad  c.  :$».  §  I.  dicit,  hoc  anno 
consuieni  fuissc  mm  Vetiisio.  Sed 
collcga  Votusii  Livio  c.  28.  et  Dio- 
nysio  Hal.  ti.31.  est  Aulus  Virfrini- 
ns.  Dionysius  vi.  27.  eiim,  de  quo 
hie  ai;it  Livius,  itidem  vocat  ]*ublium 
Virginium,  ct  primum  scntcntiam  ro- 


gatuni  fuisse  dicit.  Si  in  prspnoniine 
vitinm  non  est,  oportet  priiiiis  illis 
temporibus  reipnblicse  aliam  fuisse 
rationem  rogandarum  sententiarum, 
quam  posteriorii>us,  quibus  non  aliis 
jus  erat  censendi  in  senatu,  quam 
principibus  senatornm ;  quos  inter 
hie  P.  Virginius,  qui  noiidum  liono- 
res  gesserat,  haberi  non  potest.  Sed 
suspicor,  quemadmodum  Lartius  et 
Ap.  Claudius,  qui  sententiam  rogati 
sunt,  consulares  fuernnt,  ita  et  Vir- 
ginium ex  eodem  numero  fuisse,  et 
non  P.  verum  T.  Virginius  legendum 
esse,  quern  biennio  ante  consuieni 
fuisse  dicit  Livius  c.  21.  Duk.  la 
praenomen  Publius  conspirant  omnes 
codd.  Sed  Verginius  prefferunt 
Voss.  ambo,  et  Leid.  1.  cum  excusis 
vetustis.  Vide  hoc  lib.  ad  c.  17.  ^  1. 
Tum  Firginius  reum  Flor. 

Fidem  secuH  P.  Servilii  consuUs, 
Volsco,  Auritnco']  Th  secuti  abest  a 
Leid.2.  Tum  P.ServiWL^'xA.  \.  et 
Harl.  1.  Vide  ad  lib.  xxxvi.  19.  §  2. 
Denique  Arunco  Voss.  2.  fragm.  Hav. 
Hav.  et  Gaertn.  Arrunco  Leid.  2. 
Vide  ad  c.  16.  §  8.  Auruncho  Lip- 
siens. 

§  8  T.  Largiiis  non  id  tempus  esse] 
Quamvis  nihil  dissentiant  a  vnlgata 
lectione  codd.  sciipti,  recepi  tamen 
T.  Lartius.  Probare  cnim  ncqueo 
editorum  inconstaniiam,  qui,  ubiqjie 
fere  sententiis  Sigonii,  quam  propo- 
suit  II.  10.  §  6.  obsecuti,  T.  Lartius 
ediderunt,  et  hie  tanien  T.  Largius 
patientius,  quam  par  erat,  in  contex- 
tu  supercsse  tuierunt ;  quum  idem 
sit  T.  Lartius,  (\\n  dictator  c.  18.  et 
consul  c.  21.  memoratur,  ubi  iiihilo- 
niiniis  recto  T.  Lartius  ediderunt. 
Cctcrum  liic  in  Lipsicnsi  lacuna  est 
nnins  paginvr  post  voces  agendum 
censcbat,  usque  ad  voces  ante  oculos 
micure  gladios,  quas  obcurrunt  c.  seq. 
§11. 

Tutam  plebem  arc  alieno  demersam 
esse'l  Lib.  vi.  14. '  Mergentibus  sem- 
per sortcni   usuris  obrutum  founore 


T.    LIVII    HIST.    LIH.   II.    CAP.  29. 


0405 


esse'     c.  27.  '  Qiife   indicatura  sit,  odorc    prorilatur,    detersis    spongia 

demersam  partem  a  parte  civitatis.'  fitmina;    locis,    et     admota    narihus 

Attanien   Pal.  1.  cxpresse   demorsam  cqiii:'    ita    reponondum    oninino   ex 

esue :  quasi  absiinitain   et  detriiiica-  nicmbrauis  Saiigeiman.  qniim  viilgo 

lam.     Infra  simili   metapliora   v.  11.  loco    rot    proritntur  edii.    prafcrant 

'  Et  taiiieii  eos  tot  jiidiciis  confossos  perfricatur.     Paiiiio    post    eod.    cap. 

pra^dainiiatosque    venire    ad    popvili  '  CJiiod  si  frigore  hicinis  herhae  defe- 


jiidicinm.'  Gehh.  Nostri  nihil  mu- 
tant, nisi  quod  Harl.  1.  alio  ordine 
pra-ferat  plehein  tolmii.  Demovsam 
antem,  quod  Gel)hardns  in  uno  Pal. 
1.  invenit,  aberranti  librario  relin- 
quendum.  Mox  rb  ni  aljest  ab  Harl. 
1.  et  Leid.  1.     Verum  in  pornm  pos- 


cerint : '  et  adhuc  eod.  cap.  '  Quod  »i 
tanien  ant  partu  aut  abortn  equa 
laboravit.'  Vide  etiam  (;ort.  ad  Sal!. 
Cat.  c.  18.  Attamen,  qnoniam  rerupii 
omnes  codd.  stant  pro  vnlgala  scrip- 
tura,  earn  etiam  nondum  mutare  au- 
deo.     Nam  non  minus  elegantcr  ^«m 


teriore  id  latere  videtur  in  proxima  pio  particula  adversativa  ponitur,  et 

voce  posse,  pro   qua  ut  in   Flor.  ibi  explel  vicem  tS>v  immo   potiits:  quo 

exaratum  superest  ;)ossc?i<.  sensu  earn  caperem  infra  xxvii.  49. 

Quin  si  alia  aliorum  sit  ccnditio,  ac-  '  Posse,  si  una  equitum  ala  mittatur, 

ccndi    magis  discordium,  quani   sedari}  omnes  deleri.  Quin  supersint,  inquit, 

Quod  si   Harl.   2.   Port,  et   Hearnii  aliqiii    nuncii   et  bostium  cladis,   et 

Oxen.  B.  et  C.  in  qua  locutione  ab-  nostra;    virtutis.'     Ita   enim   cum  J. 

nndaret  rh  quod,  de  quo  vide  ad  xi.i.  F.  Gron.  scribendum  videtur  ex  ves- 

10.  §  7.     Id   autem    pra-sertim   fre-  tigi's  codd.     Praeterea  mngis  discor- 

(|uens  est,  sequente,  ut  hoc  loco,  vo-  dia,  pro  magis  discordiam,  Port.     Ill 

cula  Si.     Infra  xxxi.  37.  'Quod  si  qua  lectione  ex  praccdenti  repeten- 

niodum    in   insequendo    babuissent,  dum  foret /i/ctew,  ut  sit, '  plebem  ac- 

non   in  prtpsentis  niodo    certaininis  cendi    nia-^is   discordia : '   quo  sensu 

gloriam,  sed  in  snmmam  etiam  belli,  '  accendere  plebcm  actione'  infra  di- 

profectum  foret.'     xi.iv.  11.  '  Quod  cit  x.  G.  '  Eani  actionem  susceperunt, 

si   qui   iuriimpere    armati  ausi  fuis-  quanon  intimamplebeni  aiceiuienmt, 

sent,  exteniplo  cepissent :'  ita  enim  sed  ipsa  capita  plebis,  consulares  tri- 

quosdam    legendum    existimare,   ad  umphalesque  plebeios.'  Eodem  sensu 

eum  locum  videbimus.    c.  31.  '  Quod  aliquis  dicitur  '  accensus  '  vel  'inren- 

si,  clausis  portis,   muros   portarum-  sus  ira,' '  odio.'     Vide  ad  c.  12.  §  12. 

que    turres    dispositis    armatis    de-  Verum  neque  hie  a  recepta  lections, 

fendissent,  vano  cum   incepto  moe-  quam   omnes  reliqui  codd.  tiienlur, 

nibus    pepulissent  Romanos.'      cap.  ciiscedo.     Acceud it iir  discordia,  f\nem- 

42.   '  Quod  si  maturius  pngnari  c(ep-  admodum  '  accendere  invidiam  '  bu- 

tum   essct,  ut   satis    diei    victoribus  pra  b.  lib.  c.  23.  '  luvidiamque  cam, 

ad  persequendum  superessct,  deletae  sua  sponte  gliscentem,  insii-nis  nnius 

omnes  copia'forent.'     Cic.  pro  Balbo  calamitas  accendit :'  inf.  c.  47.  '  Ea 


c.  10.  '  Quod  si  hoc  fcedus,  quod  po- 
pulus  Romanus,  auctore  senatu,  com- 
niendalione  et  judicio  vetustatis,  vo- 
luntate  et  sententiis  suis  comprobat, 


desperatioTu'cisrabii-ni  magis,  quam 
audaciam,  accendit.'  iii.  Sl.'S'Jces- 
sio  ab  decemviris  facta  est,  non  nii- 
nore   motu    animorum   Siccii    cacdis 


idem   suftragiis  comprobasset,    quid  nicmoria  revocata,  quam  qncm  nova 

erat,  cur  ex  ipso  fa-dcre  Gaditanum  fama  de  virgino  adco  fade  ad  libidi- 

in  civitatem  noslrain  recipi  non  lice-  nem  pelita  accendtrat.' 

let?'     Et  ita   Coluui.  vi.  27.  'Quod  ^0  Liccntia  Idutum  concitiim  furhii- 

si  admissarius  iners  in  Venercm  est,  rum,  et  htscivire  magis  pkbein,  quam 


f)49G 


fiOTAl    VARIORUM    IN 


seevire]  Bene  eniemlavit,  qninimqiie 
eniendavit :  nam  hie  locus  in  Mss.  est 
corniptiis,  lie.  tantuin  coitcitam  tur- 
bam.  Gebli.  Siinili  niotlo  connpti 
etiani  Voss.  2.  Leid.  2.  Port.  Gaertn. 
Hav.  et  a  ni.  sec.  Voss.  1.  quani  eani- 
dem  lect.  se  (iiioqtie  in  Oxon.  C.  in ve- 
nisse  Heaine  auctor  est.  Sed  magis 
€01  inptns  Hail.  2.  praeferens  lie.  tan- 
tuin concitaiam  turbam.  Veram  scrip- 
turani  tantum  concitum  turharum  ser- 
varunt  fideliter  Voss.  1.  a  m.  sec. 
Leid.  1.  et  Hail.  1.  '  Tantum  tnrba- 
runi,'  ut  '  tantum  belli.'  Vide  ad 
XXXIV.  27.  §  1.  '  concire  turbam' 
autein,  ut  '  concire  bellum,'  '  tumul- 
tiim,'  de  quo  dicani  ad  Liv.  xli.  8. 
§  4.  Supra  ut  Patrum  laudibus  Flor. 
]Mox  voces  magis  plebem,  quam  seevire 
perperam  omittebantur  in  Leid.  2. 

§  10  Ubi  ml  eos,  qui  una  peccaverint] 
Qui  una  peccaverunl  Leid.  2.  Harl.  2. 
et  Hav. 

§  11  j4  quo  provocatio  non  est,  ere- 
emusi  A  quo provocatione  creemus  Lgi6. 
1.  quae  lectio  ex  compeudio  scribendi 
nata  est.  Oiim  unira  serie  couscrip- 
tum  fiierat  pmvncationc:  n  auteni  pro 
non,  et  ^  pro  est,  a  lilirariis  brevitcr 
exarari  .solet.  Sed  linea  inflexa,  qua 
onerata  fiierat  litera  n,  deinde  ab 
indocto  scriba  negiecta  est,  vel  aliam 
ob  caussani  evaniiit. 

Jam  hie,  quo  nunc  omnia  anient,  con- 
licescetfurorl  Nam  hie  Voss.  2.  Harl. 
1.  Port.  Gael  tn.  fragm.  Hav.  et  Hav. 
qui  error  in  niembranis  tVequens  est. 
Vide  ad  ix.  17.  ^  5.  VnvU'rca  ardct 
Leid.  1.  in  quo  cod.  s^rpc  iiotani,  qua 
litera  w  scribi  solet,  perpcratu  vel 
additam  vel  oniissam  esse,  supra  non 
uiio  loco  nionui.  Idem  cliaiii  conti- 
cisset  prafert.  \r)\\i\tfo\teconticiscet, 
ipiod  est  in  Flor.  Vide  ad  c.  .03.  §  10. 
et  ad  IV.  1.  §  5.  contieescat  fragm. 
Hav.  a  111.  pr. 

k  12  I'ulsct  turn  milu  liclorem]  fVid. 
Lccti.  Van.]  N'erum  est  pulsrl  et  legi 
ill  Vos«.  I.  A'eruin  t^  et  subjecla 
sunt  signu,  qiiibii.<)  librarii  vocem  de- 


lendani  esse  indicare  solent.  Ut  forte 
ea  vocula  ex  ultimis  Uteris  proxime 
pra?ced.  vocis  non  bene  repetitis  orta 
fuerit.  Praeterea,  quamvis  Grono- 
vianum  pulsitet  per  analogiam  defen- 
di  possit,  ut  enim  a  '  ciirro,' '  curso,' 
'  cursito,'  ita  a  '  pello,'  '  pulso,'  '  piil- 
sito'  fonnari  potest,  ejus  tamen  ex- 
emphiin  alibi  nondiim  observavi.  Pul- 
set  turn  hie  mild  liet.  praefert  Gaertn. 
pul.  turn  hie  liet.  Flor. 

Penes  unum  ilium  esse,  eujus  majea- 
tatem  violax^it]  Suspicor  legendum  vi- 
olabit.  Nam  vulgus  veteium  librari- 
ornm  solitum  fuit  siibinde  m  pro  b,  et 
vicissim  b  pro  u  ponere  ;  quae  res  mire 
vitiavit  omiies  aiictores.  Rhen.  Pe- 
lies  ilium  esse  unum  Voss.  1.  et  Leid. 
2.  Praeterea  Doujatius  sibi  non  dis- 
plicilurum  profitetiir  iio/aji( ;  quem- 
admodum  exstat  in  excerptis  Harl. 
2.  et  in  fragm.  Hav.  a  m.  sec.  Eo 
dncit  etiaiii  scriptura  cod.  Gaertn. 
violavit,  id  esi,  violnrerit.  Pari  niodo 
liberarimus,  pro  liberavimus,  ut  in  RIss. 
exstat,  Groi).  infra  enicndabat  xxxiv. 
32.  §  8.  ubi  alia  similia  exenipia  no- 
tantiir.  Milii  magis  placet  Khenani 
conjectura  violahif,  pro  violavit.  Infi- 
iiitis  enim  locis  b  et  v  coiifunduntur. 
Vide  ad  v.  24.  §  5. 

Cap.  XXX.  §  I  Multis,  ut  eraf,  hoV' 
rida  et  atro.v  videbatur  Appiiscnientia: 
rursus  Virginii  Largiique  excmplo  : 
hand  salubrem  ulique  Laigii  putabant 
sententiam,  quce  totnm  fidem  tolkref] 
Obscunis  locus  est,  quia  de|)iavatus. 
Demiror,  quomodo  so  liinc  explicent 
professores,  qui  in  publicis  aiiditoriis 
Liviiim  eiiarrant.  Et  vix  est  auctor 
in  .scliolis  tritior.  Quid  liic  ail'erebat 
ille  professorum  Achilles,  Pliilippus 
ISerualdiis,  (jiii  tolies  privatim  et 
piiblice  Livianas  decadas  Bononia: 
pralegit  r  Iteslitue,  tt  distingue  sen- 
tentiam hoc  iiiodo  :  rursus  Virginii 
Lurgiiijue  excmplo  hand  sulubres.  I  'tique 
Largii  pnlitbant  senlcntiam,  qua.'  lolam 
Jidem  (ollercl.  I'.xpone  vero  sic  :  Rur- 
sus Virginii  Largiique  (subaiidi  '  sen" 


T.  Livir  HIST.  LIU.  n.  cap.  30. 


G497 


tentiap ')  cxempio  liaiitl  saliibres  (siib- 
an(ii  '  videbantiir,')  hoc  est,  propter 
cxenipliim  :  Utiquc   Lnrtjii   putabant 
senteiitiam,  (snbaiuli,  '  eaiii  esse,'  vel 
'talem  esse,')  (]i\x  totam  fiiiem  tol- 
lerct.     Quid   nunc  apcrtins  Livianis 
verbis  ?     Rursus     Virginii    Ldrf^iiqiie 
exemplo  haud  salubres.      Ulique  Largii 
pulahuut  soHenliam,  quce  toiiim  fidcm 
tollcrct.  Riien.  Cum  Imnc  locum  men- 
dose  legi  aniniadverteret  Hlienamis, 
homo   de  T.  Livio  optime    meritiis, 
liiinc  in  modiim  demum  emcndavit,  et 
interpiinxit,  rursus  Virginii  Largiique 
exemplo   haud    salubres,  utique  Largii 
putabant   sententiain,  4fc.    Iioc   sensii : 
Appii    atrox    seiitentia    vidcbatnr : 
Virginii  Lartiiqne  sentcntias  exemplo 
hand  saliil)rcs  erant :  Lartii  sententia 
totam    fidem    tollebat.     Moderatum 
erat  Virginii  consilium.     Non  intel- 
lexit  autem,  Virginii  sententiam,  si 
ita  legatur,  modo  probari,  modo  im- 
probari.     Melior  igitur  lectio  est  ea, 
qnam  ipse  in  vetustis  exemplaribus 
reperi,  quae  est  ejusmodi:  Appii  sent, 
videbatur,  rursus   Virg.  LargHque  ex. 
perniciosa:  haud  sal.  utique  Largii  put. 
sent.  qu(E  tot.  fid.  tollerct.    Quamquam 
non  Virginii  Largiique  exemplo  legen- 
ilnm  est,  sed  Virginii  Veiusiique.   Hi 
cnim  hoc  anno  consules,  cum  coer- 
cendie  plebis  causa  severe  delectum 
baberenf,  majorem  seditionem  fece- 
runt.     Qua  de  causa  ait,  Appii  sen- 
tentiam partim  atrocem,  partini  per- 
niciosam   esse   visam  Virginii  Vetu- 
siique  exemplo;  quibus,  eadem  seve- 
ritate  usis,  qua;  Appii  sententia  con- 
tinebatiir,  male  res  cessit.     Tollebat 
autcm  totam  fidem  Lartins,  quia  om- 
nibus satisficri  oportere  censebat,  nt 
Appiiis  nemini.  Signn.     Lego,  Atrox 
vid.    Appii    sent.     Verginii    Largiique 
exemplo.     Rursus   haud  sulubrem,   S^-c. 
Vel,  Appii  sententia,      Rurs.  haud  sal. 
utique  eximplo  Largii  put.  sent,  qua, 
^■c.  Klock.     Quern  ctiam  vide  in  E- 
pist.   ad    Li|)siuin   ap.  Burmann.  in 
Syllog.  Epistol.  torn.  i.  p.  392.  Plus- 


cnla  verba  adscri|)si,  sod  intricatissi- 
ma,  qiialia  liactcnus  non  inciderunt. 
Ex    quibus   tamen   intelligo,  probari 
maxime    Livio  Verginii    sententiam, 
rem   non   vulgantis,   sed    beneficiura 
remissi  ;rris  alieni  ad  eos,  (pii  Volsco, 
Aurunco,  Sabino(]ue  militassent  hel- 
lo, restringcnti'f.     Videamiis  critico- 
rum    coiiatus  potius    quam   effectns. 
Quorum  primus   Khenanus  locum  ita 
censuit    restitnendum  :     Rurs.    Virg. 
Largiique  ex.  haud  salubres.      Utique 
Larg.put.  sent,  qua  tot. fid.  tollcret.  Sed 
hoc  modo  improbat  Verginii  senten- 
tiam, et  conlradictionem    Livio  ad- 
struit,  non  ita  vano  aut  socordi  scrip- 
tori.     Quod  observans  quoque  Sigo- 
nius  volebat  ex  codice,  nescio  cujus 
notas  :  Appii  sent,  videbatur,  rurs.  Virg. 
Veiusiique  ex.  perniciosa:  haud  sal.  uti- 
que Largii  put.  sent,  qua  lot.  fid.  tollc- 
ret.   Niiiil  gravins  in  istum  egreginm 
virum   dicam  ;    valde  inconsiderate. 
Vetusius  consul  eo  anno  erat,  ergo 
sententiam  dixit.     Credo;  sed  illius 
sententia  non  erat  ita  diversitate  ac 
jiidicio  quodam   nobilis,  queniadnio- 
dum    voluit   fuisse    Livius    Verginii. 
Jam,  lector,   exspectas   meum  judi- 
cium :  ego  te  Pyrrlionia  h;e>^itatione 
diniitto,  quia  paruni  opis  a  Fall.  (|iio- 
rum  tamen  scripliiras adnotabo  :  Rur- 
sus Verginii  Largiique  exemplo :  haud 
salubrem  utique  Largii  putabant  senten- 
tiam, ita  Pall.  1.  ac  2.  nee  divertit 
dislinctione    Pal.  3.    nisi   quod    pro 
exemplo  ostendit  e.v  templo,  cum  nota 
expuuctionis  litela^  t.  Quid  si  tamen 
tollantur  ista  duo  verba  putabant  sen- 
tentiam^ cunslituta  hoc  modo  senten- 
tia:   atrox  videbatur  Appii  sentLiilia  : 
rursus  Verginii  Largiique  exemplo  haud 
salubres.     Utique   Largii^    qua   totam 
fidem  toHeret.     Probat  ha-c  Gniterus. 
(iebh.     C'epit  utique  Rhenauus,  tVus- 
tra  objicieute  Sigonio,  si  \irginii  mo- 
do sententia  dicatur   'baud  salubris 
exemplo,'  modo   'consilium  maxime 
moderatum,'  eamdem  rem  nunc  pro- 
bari, nunc   iniprobari.    Nihil   in  liis 


0498 


NOTyE    VARIORUM    IN 


absurdi.  Eiat  sane  non  tota  salubris 
exempli.  Etsi  enim  aequum  erat, 
eorniii,  qui  fidem  consulis  Servilii 
secnti  essent,  et  Volsco  Aiinincoqne 
ac  Sabino  bello  militassent,  rationeni 
liaberi ;  tamen  hoc  a?quiiin  per  sedi- 
tionem  impetraii,  coglqne  senatiim 
vel  aeqiuini  facere  per  seditionem,  uti- 
qiie  boni  exempli  non  erat.  Semper 
hoc  anceps  et  miserabile  remedium, 
et  qno,  ubi  seniel  introductum  est, 
cum  bonis  in  bona  causa  processit, 
plerumque  iiiox  mali  in  causa  pes- 
sima  et  nefaria  ntantur.  Sic,  quod 
in  praesens  prodest,  in  fiUuruni  po- 
test esse  noxium.  Ut  Velleiiis  ait 
II.  47.  Clodiiim  jngulatnm  '  exem- 
plo  inutili,  sed  facto  salutari  reipub- 
lictp,'  Liican,  X.  343.  •  In  sceliis  it 
Pharium  Romani  poena  tyranni,  Ex- 
emplumque  perit.'  Sic  T.  Manlii 
consilium  'non  civilis  exempli,  ta- 
men pietate  laudabile'  dicit  Noster 
VII.  5.  Apud  Curtinm  viii.  12.  §3. 
quidam  pia-fecti  siii  Persae  inteifec- 
ti  caput  et  arnia  tulerunt  ad  Alexan- 
dnim,  '  llle,'  inquit,  '  facto  inipu- 
nitatem  dedit,  honorem  denegavit 
exempio.'  At  eadem  sententia,  oom- 
parata  cum  dnabus  alteris,  recte  me- 
dia et  maxime  moderata  vocatur : 
nee  enim  atrox  erat  ut  Appii,  nee 
tarn  mali  exempli  nt  totam  fidem 
tolleret  novis  tabulis,  ut  Lartii.  Cic. 
de  Offic.  II.  24.  *  Ne  sit  a-s  alienum, 
quod  reijtublicaB  noceat,  providen- 
dum  est  :  quod  multis  rationibns  ca- 
veri  potest:  non,  si  tiierit,  ut  locu- 
pletes  suinn  pcrdant,  debitores  lu- 
crentur  alienum  :  nee  enim  ulla  res 
vehementius  rempublicam  continet, 
quam  fides;  qua;  esse  nulla  potest, 
nisi  eiit  neccssaria  solutio  rerum 
creditarnm.'  Ca>terum  in  veibis  Li- 
vii  delenda  sunt  ra  putahunt  sentcnti- 
am,  ()ua>  e  scliolio  irrepscnint,  et  lo- 
tum  inlei  tuibaul  :  id  (juod  (Jebliardo 
etium  visum,  Gruteroquo  approba- 
tum.  Sigonii  nee  liber  hie  nee  con- 
jectura  uuius  assis.  ./.  /•'.  (Jron.     Si- 


gonii  Vetusiique,  pro  Lartiique,  sub- 
stituentis  mentem  non  percepitGeb- 
hardus.  Non  enim  volebat,  Vetnsi- 
iim,  quod  hoc  anno  consul  erat,  sen- 
tentiam  in  senatu  dixisse,  eamque 
hie  a  Livio  indicari ;  sed  potius,  pa- 
tuisse  exempio  Virginii  Vetusiique 
consulum,qui  eadem,  quae  Appii  sen- 
tentia continebalur,  severitate  nsi 
erant,  illam  Appii  sententiam  perni- 
ciosaui  esse.  3Inllis  erat  horrida  Flor. 
omisso  T(f  ut:  turn  Verginii  Largi  ita- 
que  exemp.  idem  cod.  Vocem  perni- 
ciosa,  quam  Sigonius  addendani  exis- 
tiuiabat,  ego  quoque  in  fragm.  Hav. 
a  m.  sec.  et  Hav.  et  Hearne  in  Oxon. 
N.  invenimus.  At  niei  ordinem  mu- 
tant. In  priori  enim  legitur,  rursus 
V'ghiii  Largiique  perniciosd  exempio ; 
in  altero,  rjirsus  Virginii  Largiique 
perniciosa  exempio.  Prjeterea  liaud  sa- 
/u6rf>«,ut  ante  Rlienanum  edebaturet 
Frobenium,  qui  lectionemKhen.  1535. 
recepit,  et  ut  Sigonius  reductum  vo- 
lebat, superest  in  Voss.  2.  Leid.  2. 
Harl.  utroque.  Port.  Gaertn.  fragm. 
Hav.  Hav.  Latinii  Neapol.  et  Hear- 
nii  Oxon.  L.  2.  et  B,  Non  tamen 
propterea  Sigonio  accedam.  Ejus 
sententiam  primus  rejecit  Robortell. 
Aniiot.  11.  34.  qui  vulgatum  servan- 
diini  censuit,  interpunctione  tantnni 
hoc  modo  niutata,  atrox  App,  sent.ti- 
debatur.  Rurs.J'irg.Larliique :  ex.haud 
sal.  ittique  Lart.  put.  sejit.  qua,  Sfc.  ad- 
dens  esse  loquendi  rationeni  elegan- 
tem,perconleclionem  primo.mox  per 
distributionem  perplexam  quidem  et 
obli(iuam,  sed  aptani  ad  orationem 
grandem  conficiendam  ;  multis  delu- 
de exeniplis,  sed  plerisque  ex  Virgilio 
pelitis,  docere  conatus  est,  veteres 
sa^pe  tali  composiiionis  genere  usos 
esse.  Non  diu  postea  id  operam  de- 
dit Sigonius  Emend,  i.  37.  nt  Robor- 
telli  exposiiioiieni  everteret.  IMonet 
itaiiue,  in  exemplis  ab  eo  laiidatis 
conleetioHcm  verbum  suuni  b.ibere, 
plerumque  etiam  distributionem  ; 
nuuKpiam  vcro  in  illis  conlcctioncui 


T.    LIVll    HIST.    LIB.    II.    CAP.  30. 


G499 


esse  sine  proprio  veibo  :  at  in  liac 
oratiune  Liviana  coiilectioneiii  niil- 
Inin  habere  verbnii),  niiii  ex  stiperio- 
re  iiienibro  alieiiiiiu  adsiimat  hoc 
mudo  :  alrox  Appii  scntcTitia  viJeba- 
tur.  Ilursus  Virginii  Lurliique,  sub- 
aiidi,  '  atrox  senteiitiii  videbatnr,' 
quod  deinde  et  sanae  rationi  et  expo- 
•  itioni,  quam  Living  subjiiiigit,  ad- 
versari  addit.  Venim,  qnidqiiid  etiain 
dicat,  quamvis  forte  obliniierit,  ne 
quis  facile  Robortelli  expositioneni 
recipiat,  noiidnni  tanien  viris  eriidi- 
tis,  Gebliardo,  Gronovio,aliisqiie  per- 
siiasit,  lectioneni,  quam  in  aliquot 
Mss.  libb.  reperit,  niulto  veriorem 
esse.  Omnes  enim,  sed  inprimis 
Groiiovins,  sententiar  Rhenani,  pree- 
ter  inlerpunetioneni,  unlearn  tantum 
literani  mutantis,  snlubres  pro  salu- 
hrem  reponendo,  subscribunt.  Et 
sane  ita  discrte  precferunt  codd.  op- 
timaj  notu',  Leid.  1.  et  Voss.  1.  Recte 
etiam  idem  Gron.  in  eo,  quod  Virgi- 
nii senteutia,  si  Rlienani  einendatio 
recipiatur,  partiui  probetur,  partim 
inprobetur,  (quod  vitio  verterat  Si- 
goiiius,)  nihil  absiirdi  esse  tuetur, 
idque  siuiilibus  locis  inlustravit ;  qui- 
bus  adde  siniileni  Livii  vii.  14.  'Dic- 
tator (|uamquam  rem  bonani  cxemplo 
hand  probabili  actam  cernebat,  ta- 
nien facturum,  quod  milites  vellent, 
se  recepit.'  Ceterum  quamvis  etiam 
hie  constanter  codd.  et  editi  pieiique, 
et  scripti  omnes,  Largii  bis  pra^fe- 
rant,  utroquc  tamcn  loco  Lnrtii  repo- 
sui,  lit  viris  doctis  plerisque  visum 
fuisse  eorum  praMiiissic  adnotationes 
evincuiit,  et  Sigonius  altero  loco 
(priori  enim  Vetu.siiquc  dedit  ex  con- 
jectura)  in  coutextiim  recepit,  queni 
omiies  recentiores  audire  neglexe- 
runt.  Videadcap.pracc.  ^8.  Praeterea 
qui  totam  fxiiem  Port,  ut  illud  qui  re- 
spiciat  Lartiuni,  non  ejus  sententiam. 
Sed  reliijui  qua:  servant,  nisi  quod 
niendose  que  sit  in  Hav.  Porro  liunc 
locum  etiam  inlustravit,  et  voces  pu- 
tahant    sententiam    suspcctas    habuit 


Gron.  Observ.  i.  2.  p.  30.  Verum 
utruin  ob  jiistas  caiissas  viri  docti 
expungendas  existiniariut,  vehcmen- 
ttr  diibito. 

§  2  Sed  factione  respectuque  rerutn 
piirataritin,  quce  semper  uhfecere,  olifi- 
citntque  publicia  consitiis,  Appius  licit] 
Similis  sententia  Diod.  I.  xvi.  p.  527. 
'Ov6ixapxos  5e,  ve(ppoi'Ticnivov  \6youii- 
fKOwf  imip  Tov  rrjpuv  r^i/  i^  apxv^  irpo- 
alp^aiv,  Trpoirpi\paTo  to  TrAi]6ri  Trphs  rbv 
■k6\(I.i.oi',  oiix'  ovTCi)  TOV  /coiJ'jj  crvix(pipov- 
ros  irpovoridels,  ws  rh  tStou  XvffirfXis 
irpoKpifas.  Inf.  IV.  57.  '  Quern  enim 
bouuni  civem  secernere  sua  a  piiblicis 
consiliis  r'  Gelilt.  Liv.  v.  36.  '  Sena- 
tui  nee  factum  placebat  Fabioruni, 
et  jus  postulare  barbari  videbantur. 
Sed  ne  id,  quod  placebat,  decerne- 
ret  in  tantas  nobilitaiis  viris,  anibitio 
obstabat.'  Voces  quof  semper  uegli- 
gentia  librarii  omittebantur  in  Voss. 

1.  Deinde  offecere,  officiunlque  Harl. 

2.  Officerentque  Flor.  a  m.  sec. 

§  3  Forte  nna  omnes  in  armis  essent] 
Forte  omnes  vna  essent  praefert  Leid. 
1.  Paulo  sup.  Volsci  quinque  Flor.  A 
m.  pr.  Volsci  quoque  Flor.  a  m.  sec. 
pro  Volsci  /Eqitique  :  et  mox  ctira  con- 
suWius,  oniisso  t^  fuit,  idem  cod. 

§  4  f/<  imperium  sua  vehemens  man- 
suelo  permitlcrelur  ingenio]  Hie  nodus 
est  siiperiore  intricatior.  IMirum 
est,  cur  liujnsmodi  loca  non  notentur 
asteriscis,  nam  verba  ista  nullo  sensii 
dicuntur.  Et  nescio,  an  seculo  nos- 
tro  quispiam  banc  Livianam  senten- 
tiam intellexerit.  O  seruritalcm  lec- 
torum  !  o  niniiam  seciiritatem  f  nar- 
rantium  !  Immo  nihil  dubiio,  an 
Clementianus,  et  Flavianus  Nicoma- 
chus  Dexter,  ac  Victori.niis  V  V.  CC. 
qui  ante  nos  primam  istam  Decadem 
emendarunt,  locum  hiiiic  talis  percc- 
perint.  Id  quod  ideo  potissimuni 
dico,  ut  lectores  excitem.  Habet  an- 
tiqiia  lectio  imperio  sito.  In  citteris 
convcnit,  nisi  quod  est  illic  permilte- 
rentur ;  in  quo  verbo  omnis  sita  est 
difficultas.     Pro  eo  deprehendi  tan- 


6500 


NOT.£    VARIORUM    iN 


dem  sciibenchim  remitteretur ;  ut  sic 
legamiis,  ut  impcrio  suo  ceheinens,  man- 
sueto  remitteretur  irigenio.    Sensus  est : 
Ciiianint  consules,  iit  talis  eligeretur 
ac   constitiieretiir    dictator,   qui    ob 
dictaturani  quidem  veheniens  et  iii- 
miiim  potens,  mausiieto  tanieu  remit- 
teretur ac  mitigaretur  imperio.  Rhen. 
Quas    traga'dias    excitavit     Beatiis 
Rlienanns    super    his   Livii    verbis  ? 
quae  tandem  pristinse  sinceritati   se 
restitiiisse  arbitratur,  si,pro  permitte- 
retur,  remitteretur  legat,  et  vocem  im- 
perium  in  imperio  comniutet.     Ipse, 
qui  eo  ingenii  acumine  pra^ditiis  non 
sum,  quo  Rhenanus    locos,  niaxime 
integros    atque   emendates,   mancos 
corruptosque  esse  penitissime  intro- 
spicit,  niliil  prorsus  hareo  in  eorum 
verborum  sententia,  perindeque  ac- 
cipio,  ac  dictum  sit,  maxime  curasse 
populum  et  seniores  Patrura,  ut  im- 
perium,  qiiod  Ap.  Claudio  demanda- 
tum  vehemens  fuisset  propter  Lomi- 
nis   inimitem    et    eft'eram    naturam, 
niansueto  alicnjus  ingenio  peruiitte- 
retur.     Quomodo  etiani   locutus   est 
Synesius    epistola    quapiain    Joanni 
missa ;    'A\A.'     iuSpiffTtov,   Si   yevfale, 
ytwaios  yap    elfryj  :    hoc  est,  At  viri- 
liter  agendum  est,   o    generose ;    nam 
gcnerosus  esses.  A  quo  dicendi  genere 
non   puto   esse   valde   alienum  illud 
alterum  Hor.  Od.  iii.  8.  25.    '  Neg- 
ligens,  ne  qua  populus  laboret,  Far- 
ce j)rivatus  niinium  caverc  :'  et  rur- 
SHS    alibi    in.    2 J.    17.    'Illic    matre 
carentibus   Privignis  mulier   temi)e. 
rat    innocens.'      Atque    iterum    iv. 
8.   1.    '  Donarem   pateras   grataque 
commodus,  Censorine,  nieis  apra  so- 
ilalibus.'     Kt  in  Sat.  ji.  (j.  8.    '  Si  ve- 
ncror  stultits  nihil  horum,  o  si  angulu.s 
ille.'    Sic  etiam   sa-pe  alibi  locutus 
est:   qnare  Livii  verba  nullani  ni.ijo- 
rcm  ditficultateni  contincrt-  niilii  vi- 
dori   Solent,  quam  quod   a    Klienano 
hriud    satis    inttlliguntur.    R.   Tilius, 
Locur.  Conlrov.  vi.  22.     Suo  ingenio 
est  suopte  ipsiua  ingenio  ;  idem  c&t 


ac  si  dixisset,  imperiiim  suopte  inge- 
nio ac  per  se  vehemens.     At  Lati- 
num  esse  putas,  suo  ingenio  imperium 
vehemens,  ingenio  ipsius  Appii  vehe- 
mens ?  quia  scilicet  ita  loquitur  idio- 
tismus    tuns.     At   quorsum   Synesii, 
Horatii,  Ovidii,  Persii  exempla  ad- 
duxeris,  nondum  potui  comniinisci, 
et  nunc,  quuni  lia?c  scribebam,  non 
mediocris  admiratio  rei  me  incesse- 
rat.      Nam    non   solum   ea    quatuor 
testimonia  nihil  simile  ant  commune 
cum  Livii  loco  habent,  sed  et  inter 
se  tam  dissimilia  sunt,  quam  lapis  et 
arbor.   Vvo  Villiomarus,  in  Loc.  Contr. 
Rob.   Titii    vi.  26.     Doce   nos,   La- 
tine    dici    de    imperio   suo    ingenio, 
avrl  rov  per  se,  vel  suapte  vi  ac  na- 
tnra:  nam  'loci,'   '  arvorum,'  'soli,' 
et  'laclis  ingenium'  ap.  Sail.  Virg. 
Plin.   Cell,  et   alios  non  id  valere, 
quod  tu  existimasti,  libi,  cum  voles, 
ostendam.     Interim  scias  velim,  pro- 
nomen  'suns'  non  semper  recipro- 
cari,  quod  nos  prater  civ teros  Laur. 
Valla,    Guil.    Budapus,    T.    Linacer, 
Aug.  Saturnius,  Q.  Marius  Corradus 
pluribus    cxemplis   veterum   scripto- 
rum  undique  coilatis  docuerunt.  Sed 
et  J.    Caesar    Scaliger,    niagni    filii 
niagnus  pater,  snptr  Imjus  pronomi- 
nis  vi  naturaque  subliliter  admodum 
philosophatus  est  in  libb.  de  Causis 
Linguae     Latinip.     Donatus    quoque 
ad   illud    Tercnt.    Phorm.  iii.  2.   G. 
'  Hei,  niPtuo  lenonem,   ne  quid  suo 
suat  capiti,'  hunc  in  niodum  scribit, 
'  suo  capiti  dixit,  cum  dicturus  esset 
Phadria-.'     H.inc   rem   le    optimum 
gramniaticum   ignorasse,   vix    credi- 
dissem;  sed  interim  tamen  refcratur 
ad  iwperiunt:  quid  dicet  Livius?  Hoc 
scilicet :  curs  fuit  consulibiis  et  se- 
nioribus  Patruni,  utdiclatura  suopte 
ingenio  (est  cnim   per  zeugmam   ab 
inferiori  repetcnduui)  vihenicns  man- 
suclo    alirui   pcrmitterelur   ingenio: 
vox  suo  at!  im])erium   relata  in  sexto 
casu  cnunciatur;   Appium  resj)icien8 
in  tertio  effertur  :  eigomulantur  ca- 


T.    MVIl    HIST.    Lir>.    II.    CAP.    30. 


G501 


8113  in  cadein  oonstnictione  ex  tiia 
grainnialica.  Deiiule  suojUe  ingenio 
(iiccndiini  fiiit,  non  suo.  Sic  eniin 
loquitur  Livius,  ct  qui  Latine  sciniit : 
de  Niiina  Ponipiiio  sic  iile  in(|uit  i. 
18.  '  Siiopte  igitur  ingenio  tenipeia- 
tiini  aniiiiuni  virtiitibiis  fiiissc  opinor 
niagis,  instructiiiiu|iie  :'  et  quae  iliic 
deiiiceps  coiiseqiuintiir.  Ruisiis  xxv. 
18.  '  Inde  ingens  ferocia  siiperbte 
siiopte  ingenio  genti  crevit.'  Sail. 
Hist.  I.  IX.  ciiante  Cliarisio,  Non. 
Marc.  voc.  'Accusativiis  pro  genitive:' 
'  Cojiis  duas  insiilas  propinqiias  inter 
se,  et  decern  stadium  prociU  a  Gadi- 
bns  satis  constabat  snopte  ingenio 
alimenta  niortaiibns  gignere.'  Tac. 
Hist.  II.  G3.  '  Sabinns  sno[)te  ingenio 
niitis,  ubi  forniido  inccssisset,  facilis 
mntalu,'  et  reiiqua.  Riirsus  iv.  08. 
'Igitur  venientis  exercitus  fania  ct 
suopte  ingenio  ad  milinra  inclinantes 
Galliarnni  civitates  in  Kemos  conve- 
nere.'  Synesii  atqne  Horatii  exeni- 
pla  idcirco  addiixi,  ut  intelligeres, 
iinperinm  illud  per  se  non  fiiisse  ve- 
lieniens,  sed  ita  deinum  hujusinodi 
fiituruni,  si  Ap.  Claudio  deniandatuin 
esset :  velieniens  igitur  Appii  ingenio, 
hoc  est,  quod  vciieniens  exstitissel. 
Jubeo  te  adire  Dionysii  Lambini 
commentaries  ad  Heratii  locos  a  nie 
citatos,  nee  non  H.  Stepliani  diatri- 
bam  quintam  ad  eunulem  poiitam 
prope  finem  :  iis  perlcctis  statim  nii- 
rari  dcsines.  R.  Tilius,  pre  snis  Locis 
Cenlr.  Assert,  vi.22.  Qiiidquid  com- 
mententnr  alii,  ant  rh  suo  tellendiim 
est,  ant  doideratur  vox  jure,  aut  si- 
niilis.  Antiqua  lectio  liabct,«<  impe- 
rio  suo  veliemens,  Sfc.  ut  nianifeste  vi- 
deas  deesse  verbuin  magistratus  aut 
dictatura.  Quarc  non  video,  quid 
causa;  sit,  cur  Ulienanns  sic  se  tor- 
queat.  Forte,  ut  imperiosa  (id  est, 
veliemens)  potcstns  vuinsucto  permit- 
teretur  (vel  temperarctur)  ingenio.  INIs. 
ut  impcrio  suo  vchcmeus  polestas  man- 
sucto  permitterctur  ingenio.  Sed  rh 
putesdis  superpositum  taiitnm  est  et 
intcrlineare,   non    ipsius   contexlus. 


'  Imperiosa  dictatura'  dicitur  infra  1. 
VII.  sub  fincm  in  orationc  Coivini,  c. 
40.  Sic  j'Liniliiis  Probus  (Cornel. 
Nep.  in  Pelop.  c.  2.)  Spartanoruin 
'  impcriosam  majestatem  '  dixit.  Pu- 
to  jam  legend iim  esse,  ut  imperium 
veliemens  suo  permitteretur  ingenio. 
'  Suiim  ingenium,'  ut  'suo  tempore' 
I.  5G.  II.  23.  VI.  14.  XXXVIII.  45. 
'  sua  tempera'  iv.  7.  '  sua  occasio' 
c.  58.  XXII.  39.  '  non  sua  forluna' 
xxv.  38.  *  sue  tempore,  alieno  liosti- 
bus '  XLii.  43.  '  loco  suo  ct  tempore' 
eod.  lib.  c.  55.  '  epportuuitates  snas 
igiiorare '  eodem  lib.  c.  55.  Sic  xnv. 
18.  '  explorarent,  qua  provincia  nos- 
tra, qua  liostium  foret.'  Plautiis  Ca- 
sin.  II.  8.  7-1.  '  Nestro  omine  it  dies.' 
Her.  Epod.  9.  30.  '  Ventis  iturus  non 
snis.'  Senec.  Controv.  Prief.  lib.  x. 
[sive  vnlgo  lib.  v.]  '  suus  pepulus.' 
Epist.  72.  '  Ignoranti,  quem  portuni 
petat,  nullns  ventus  suus  est.'  Prae- 
fat.  lib.  I.  Natur.  Qua[^st.  '  Si  navein 
suus  ventus  implevit.'  de  Trauq. 
Anim.  c.  10.  '  Quibusdam  aliena  ini- 
peria  supra  caput  sunt,  quibusdam 
sua.'  de  Benef.  vi.  43.  '  A^que  delin- 
quit,  qui  ad  referendam  gratiam  suo 
tempore  cessat,  quam  qui  alieno  pro- 
pcrat:'  ubi  vide.  Caisar  de  Bell. 
Gall.  IV.  34.  '  Ad  committeiidum 
pralium  alienuni  tempiis  esse  arbi- 
tiatus,  suo  se  loco  continiiit.'  Lati- 
nus  Pacatus  in  Paneg.  Tlieod.  p.  122. 
'  Non  nostrae  fortun<e  vultu.'  Pro- 
[icrtius  II.  19.  71.  '  Namque  in  amore 
suo  semper  sua  maxima  cuiqiie.' 
Omnino  vide  Palmer.  Comnientar. 
Spicilcg.  I.  fol.  ISO.  b.  181.  a.  Vide 
etiam  Doiiat.  adTerent.  Autlr.  ill.  2. 
30.  et  Turneb.  Advers.  ix.  cap.  pe- 
nult. '  Siium  '  autem  '  ingenium  ' 
est  niansuetuin  ingenium :  ita  ex 
glossa  rb  mansueto  in  coiilcxtum  ir- 
repsit.  Klock,  Qiiein  etiam  vide  in 
Epist.  a<l  Lipsium  ap.  Biirmann.  in 
Sylleg.  Epist.  torn.  i.  p.  392.  Acute, 
nisi  Palmei  ianuni  in  niodum.  Itaque 
ncc  reiutationo  opus.  Scriplura  mi- 
lii  sana  ac  constiluta,  facilisqiie  iu- 


6502 


NOT^    VARIORUM    IN 


tellectns,  qui  est,  cnrae  fnisse  se- 
nioribiis  Palriim,  ut  Imperium  sive 
dictatiira  per  so,  siiopte  ingenio,  in- 
dole, natnra,  vehemens,  liomini  in- 
genii  mansneti,  non  effeiati,  immi- 
tis,  lit  Appii,  peimitteretiir.  Le- 
ge praecedentia,  et  valide  probabis. 
Syntaxis  et  exenipla  in  niiindo  ciii- 
libet.  Ita  alibi,  '  belliim  jirave  siiis 
et  Annibalis  viribiis.'  De  dictata- 
rae  vehementia  Livius  ibidem,  et 
pleni  historicorum  libri.  Schegkius, 
Preeniess.  Episf.  15.  Hie  admo- 
dnm  haesitat  Rhenanus,  ac  tandem 
statuit,  sic  emendandum,  ut  im- 
perio  suo  veh.  mans,  remifterelur  ing. 
Si  omnia,  quae  nostra  non  est  captio, 
sic  obtorto  collo  in  niedicinam  per- 
niciosam  raptare  conceditnr,  per- 
i^tis  auctores ;  ad  tiibicines  ite.   Pal. 

1.  ut  in  imperio  suo  veh.  mans,  permic- 
teretur  ing.  Inde  conjectavi,  pro  per- 
micteretur  an  posset  legi  permiscere- 
tur.  Acquiesco  nunc,  quia  depre- 
hendi  in  Pal.  2.  ac  Campaui  ed.  ut 
imperium  sua  natura  veh.  mans,  permit- 
teretur  ing.  Pal.  3.  am.  sec.  est  en  tat 
imperium  suum  cehemens.  Gebli.  Ut 
imperio  suo  veh.  mans,  permilteretur 
ing,  Leid.  1.  et  Harl.  1.  ut  imperio 
suo  veh,  mansuetiido  permilteretur  ing, 
Voss.  1.  ut  imperium  suo  veh.  tnansue- 
tudo  permilteretur  ing,  Leid.  2.  ut  in 
imperio  suo  veh.  mansuclo  permitlcretur 
ing,  Voss.  2.  ut  imperium  sua  natura 
veh.  mansucto  permilteretur  ing.  Harl. 

2.  Gaertn.  fragm.  Hav.  Hav.  et  in 
marg.  Port,  qui  iu  contextu  prafert 
ut  imperium  veh.  mansuelo  permiltere- 
tur ing.  Gifanius  Observ.  in  Lingnam 
Latin,  in  voce  'Permittere'  lectio- 
iieni,  quani  ex  Leid.  1.  et  Harl.  1. 
protuli,  ct  Rlicnanus  etiam  in  suo 
inrenerat,  ita  exponit,  ul  *  permit- 
tere' positiim  accipiat  pro  remitterc; 
snbdit  taincn  sc  malle,  ut  vulgo  ex- 
Ktat,  et  Sclicgkins  aliorum  Icctioni- 
bus  i>raE;tulil,  imperium,  id  est,  dicta- 
tnra,  pcrmillrrrtur.  Id  etiam  probat 
Acidaliiis  ad  Ctirlii  m.  2.  ^  17.  et 
lectc.    Diclaturu  dicitur  '  imperium 


suo  ingenio  vehemens,'  queniadmo- 
dum  '  uimium  imperii'  infra  vocatur 
III.  20.  *  triste  dictaturas  imperium' 

V.  2.  et '  imperiosa  dictatura '  vii.  40. 
Neqiie  video,  cur,  licet  Livius  alibi 
aliique  '  suopte  ingenio'  dixerint, 
non  etiam,  quod  Titins  iiegabat,  *  suo 
ingenio'  lioc  sensu  dicere  liceat.  Ita 
certe  Petron.  Satyr,  c.  126.  *  Crines, 
ingenio  suo  flexi,  per  totos  sese  liu- 
meros  effuderant.'  Quinctil.  Inslit. 
Orat.  VIII.  2.  p.  677.  '  At  ego  otio- 
sum  sermonem  dixerim,  quern  audi- 
tor suo  ingenio  non  inteliigit.'  Id 
est,  sponte,  neniine  explicante,  ut 
recte  Burmaun.  exponit,  qui  ibi  vi- 
dendus,  et  ad  Nason.  Epist.  Heroid. 

VI.  40.  ubi  etiam  optime  hue  facien- 
tem  locum  Petron.  laudavit,  alium- 
que  Claudiani  1.  i.  in  Rufin.  vs.  210. 
*  Hie  radiant  Acres,  et  prati  viva  vo- 
Inptas,  Ingenio  variata  suo.'  Adde 
Tac.  Hist.  1.5.  '  Miles  urbauus  longo 
Caesarum  sacramento  inhutus,  et  ad 
destituendum  Neronem  arte  magis 
et  inpiilsu,  quam  suo  ingenio,  tra- 
ductus.'  '  Ingeniuni'  vero  rebus  in- 
animatis  tributum  iulustravi  olim  ad 
Silii  IV.  90.  et  ad  xvi.  46.  Denique 
nullius  momenti  est,  id  quod  simi- 
liter Titius  objecit,  ex  eo,  quod  se- 
quitur  mansuelo  ingenio  casn  tertio, 
hie  tamen  repetendum  suo  ingenio 
casu  sexto.  Id  enim  non  magis  mi- 
rum  videri  dei)et,  quam  si  nomen 
vel  primo  vel  alio  casu  positum 
aut  ad  priora  aut  ad  subsequen- 
tia  diverse  casu  rclrahatur,  singu- 
lare  etiam  numero  piiiraii,  aut  vice 
mutata.  Infra  in.  0.  '  Quippc  duos 
pro  uno  domino  acceptos  inmoderata 
infinita  potcstate  :'  ita  legendum  i!)i, 
pro  dominns,  videhimns:  ubi  ex  se- 
quent! domino,  per  zeugma  repeten- 
dum duos  dominos ;  aut,  si  quis  vulga- 
tum  praiferendum  pertinaciter  con- 
tcndat,  ex  dominos  repeti  debebit  do- 
mino: adeoque,  quidquid  malls,  in 
eadem  constructionc  non  tantum  ca- 
sus, scd  insupcr  etiam  numorus  inu- 
tabitur.      Similiter  c.  38.  '  Indigni- 


T.    LIVII    HIST.    LIU.    II,    CAP.  30. 


G503 


tate  rerum  cesstrant  in  agros ;  sua- 
riimqiie  lenim  craiit,  amissa  publi- 
ca:'  iibi  ex  rerum  repetenJum  le.  v. 
24.  '  Qiiippe  nunc  in  una  iirbe  tan- 
tiiin  dissptisionuni  esse,  quid  in  diia- 
biis  fore?'  ubi  repetenda  vox  urhibiis 
ex  pra>ccdenti  urbe.  Et  ita  sa?pissi- 
nie  alibi. 

^  5  M.  Valerium  dididorem  Vulesi 
filium  creani]  In  scripto  cod.  est,  M, 
Val.  did.  HI.  Volesi  filium  creant,  non 
Valesi.  Rhen.  Valerius,  Publicolae 
frater,  Volesi  filiiis  fiiit,  qui  in  pngna 
ad  Regilluni  lacnni  occisus  est:  (|no. 
mode  igitur  hie  dictator  factns  ?  ni 
Publicolam  duos  fratres  eodeni  prze- 
nominehabiiisse  dicanius,  (piod  eqni- 
dem  vix  credo.  Qnidani  pro  filium 
legendiim  piitarunt  nepotem.  Et  pro- 
vocatioticm  patrui  lege,  \^ro  fratris  lege, 
moti  ex  hoc,  quod  supra  L'.vius  dix- 
erit,  qnosdam  scriptores  prodidisse, 
Valerium  Volesi  nepotem  primuni 
dictatorem  Ronue  fiiisse  ;  quod  cum 
Livio  certis  de  causis  non  videatur, 
postea  alicubi  dictatorem  factum, 
vcrisiniile  esse.  At  horum  opinionem 
refellit  Dionysius,  qui  hunc  Valerium 
j)lus  scptuaginta  annos  natnm  srribit 
Antiq.  vi.  p.  375.  quod  de  Publicolae 
ex  fratre  nepotc  vix  credibile  fit, 
rum  hie  decinius  sextus  duntaxat  ab 
liberata  urbe  sit  annus.  Quare  alii 
piitant  L.  Valerium  legendum,  de  quo 
postea  in  Sp.  Cassii  daninatione  fit 
mentio,  quern  Publicolae  fratrcm 
Dio;;ysius  perhibet  viii.  p.  .544.  Qui- 
dam  M.  Volesi  filium  legunt,  nt  banc 
tollant  dubitationem.  Quid  ex  his 
verins  sit,  lectoris  jiidicio  rclinqni- 
m»is,  ut  pleraque  alia.  Porro  cum 
hocce  Valeric,  quocumque  tandem 
pr.rnomine,  magistrum  equitum  Q. 
Servilium  consulis  Servilii  fratrcm 
Dionys.  vi.  p.  371.  prodit,  queni  Li- 
vii  codex  hie  omittit :  sed  id  alibi 
etiam  facit,  cum  certum  sit,  nullum 
uuiquam  dictatorem  Romae  crcatum 
absque  magistio  equitum,  tit  tradit 
Dionysius  1.  v.  ad  finem  p.  338.  G7(ir. 


Non  est  hie  M.  Valerius  Voliisi  filius, 
qui    paulo   ante    mortuus  est.      Sed 
frater    ejus,  praEnomine    Mnnius,    ut 
Dionysius  vi.   p.  371.    et  Capitolina 
fragmenta  ostendunt.  Ouap  res  valde 
torsit  Clartanum.  [  '  Torsit,  et  non 
injuria.]    Quare  M'.  Valirium  scribe. 
Sigon.     Non  imuierito  torsit  aiicjuan- 
do   studiosos,  cum  legercnt  ap.  Li- 
vium,   1\I.  Valerium,   Volusi  F.  hoc 
anno  dictatorem  creatum,  et  in  Dio- 
nysio  M.  Valerium  fratrcm  Poplico- 
la2  primi  consulis  ;  cum  tamen  ex  iis- 
dem    auctoribus    constet,    RI.  Vale- 
rium,   Poplicolae    fratrem,    legatum 
considarem  antea  in  proilio  ad  lacum 
Rcgillcnsem  occubuisse.      Hie  vero 
dictator,  auctore  Livio,  noii  consula- 
ris  factns.     Verum  fragnienta  Capi- 
tolina illud   scrupuli  tollunt,  geniu^ 
num  liujus  dictatoris  Valerii  praeno- 
men  in  triumpho  praferentes.     Ma- 
nium  enim  Vukniim  vocant,  altemin- 
que  Poplicolffi  fratrcm  fnisse  demoti- 
strant,  non  qui  bello  Latino  cecidit. 
Iileoque  ipsum  hoc  Manii  pra'nomen 
in  Livio,  Dionysio,  Ciceronis  liruto, 
Zonara,  Orosio,  aliisque  auctoribus 
corrigendum  est.  Pigliius  in  Anna!. 
Rom.  ad  a.  ccLix.  p.  89.    Lcgendnm, 
nt  jussit  Sigonins,  I\l'.  lioc  est,  Mw 
nium,  ut  habet  Pal.  1.  Gebh.  Fratrem 
P.  Valerii  Publicolae.    Dionys.  Halic. 
VI.  39.     Adde  Pighium  in  Annal.  ad 
A.  U.  CCLIX.  Duk.      3J(inium  Dicta- 
toris Valerii  pracnomen   fuisse,    non 
Marcum,   recte   Sigonius  et  Pighius 
monuerunt;  saepissinic   auteni  ntra- 
que  inter  se  confundi,  vel  potius  Ma- 
nius  in  IMarcus  commutari,  infra  dice- 
tur  ad  XXVII.  25.  §2.    Tu/tsi,  quod 
rejecit  Rhenanus,  errore  librariorum, 
nt  videtur,  exstat  in  ed.  Aid.    Volesii 
est  in  Hav.    Reliqui  omnes  I'o/es?  ha- 
bent,   nullus  autcm  M.  Vulesi,  ut  in 
sno  Rhenanus  rcpcrit.     Rectius  esse 
videtur   Volusi,   ut  Sigonius   edidit ; 
quod   tamen    ejus  exemplo  ob  codi- 
cuin    di^sensinii    recipere  ausus  non 
sum.     Vide  ad  c.  18.  §  6. 


0504 


NOT^E    VARIORUM    IN 


Plebs  etsi  adcersus  se  crealum  dicta- 
torcni]  An  in  exciisis  exemplar. bus 
omnibus,  certe  in  Asulanico,  quod 
nuuc  solum  est  ad  mannm,  liic  vide- 
hal  verbum  deest  ?  Crealum  dictato- 
reni  videbat,  tu  rcpone.  Rhen.  Plebes, 
pro  Plebs,  Gron.  a.  1GC5.  edidit ;  quo- 
inodo  praeferunt  Flor.  Leid,  1.  Voss. 
1.  Gaertn.  et  Harl.  1.  Deinde  ride- 
bat  superest  in  omnibus,  quibus  usiis 
sum,  edilt.  eliara  in  Aldina.  Pro  eo 
vero  videbant  habet  Voss.  2.  Plebs 
videbant  Liviannm  esse,  dictum  est 
ad  c.  5.  §  2.  Verum  ita  mox  etiam 
legendum  foret  habcrent  et  timebant. 
Et  sane  linbercnt  iion  niodo  pritfert 
idem  Voss.  2.  sed  et  Leid.  2.  Gaertn. 
et  a  m.  pr.  Port.  Quum  tanien  in  re- 
liquis  prater  Voss.  2.  Loc  loco  sit 
videbat,  mox  huberet  in  optiiuis,  et 
paulio  post  iimebat  in  omnibus  om- 
nino  codd.  etiam  illis  iocis  vujgalum 
servandnni  existiiiio. 

Tainen  quum  prorocatioiiem]  Turn 
quum pruvocationemX OSS. 2.  ei  Gaertn. 
lapsu  iibrariornm  in  codd.  scriptis 
iiliiqne  obvio  :  cui  com|>endium  scri- 
bendi  caussam  et  originem  dedisse 
videbimus  ad  xxii.  17.  §  5. 

Nihil  ex  ca  fnmilia  tristc']  Pal.  2. 
nihil  ex  ea  triste  familia.  Gebli.  Or- 
dinem  receptum  verboruin  onines 
codd.nostri  servant. 

§  6  Sed  et  homini  et  potcsloti  melius 
rati  credi]  Prins  el  cxstilat  a  Voss.  2. 
Id  excidisse  puto  ob  voculap  pra;ced. 
quae  perperam  sacpo  a  libiariis  set 
scri!)i  solct,  similitudinem.  Cerle 
ntroque  loco  -rh.et  agnoscnnt  reliqui 
codd,  Siinililer  quod  olim  set  scrip- 
scrint,  taussa  exstitit,  ut  ca  vox  ab- 
sorbcrctnr  a  prit-cedenti  csset.  Vide 
ad  V.  15.  §  12. 

(j  7  Quantus  numqiiam  ante  cxerciiiix'] 
I'eiMiltima  vox  omissa  est  in  Leid.  1. 
Mile.  Postea  eniiii  sa'pc  n);ijor  con- 
sciiptus  cxrrcitus,  non  antca.  Qitan- 
tviijiie  nuiminam  ante  pra  fert  Gaerln. 
TeviK/-  inde  dnlcc  coneulibiis :  quiUuor 
diclaloi   uHusj    Ms.  tjualuor  diclaloii. 


Modius.  Modins  quatuor  dictatort, 
quod  in  nnllo  nostrorum  re])pri.  Gebh. 
Lectio,  qiiiE  nunc  vulgo  circumfertur, 
qtiatiior  dictator  usiis,  a.  primo  Aldo 
recepta  est,  eainque  pleraque  pars 
codd.  quibus  ntor,  preeiert.  At  Aldo 
antiqniores  exctisi  quatuor  diclatori, 
quod  est  eliani  in  Harl.  1.  et  Latinii 
Neap.  Dionys.  Halic.  vi.  p.  372.  Tov- 
Tcuv  (nenipe  Se'wa  (XTpanuiriKwv  ra^/ua- 
Ta>r)  Tpia.  jjikv  iKaa-Tos  tuv  virixTcev  «Xo- 
^iv,  Kal  Twv  iTTTTfo)*'  '6(Toi'  iKaffrcf)  ttpoa- 
fiiplaSr]'  ra  5e  Terrapa,  Kal  robs  Aonrovs 
iirwiTs  6  SiKTaTwp.  Ex  his  (decern  le- 
gionibus)  tres  quidcm  quisque  consuliim 
accepit,  et  equitum  quantum  cuique  ad- 
tributum  est,  quatuor  vera  et  rcliquos 
equites  dictator  :  nbi  (\a^iv  6  SiKTdrwp 
dixit,  ut  Livius  hoc  loco  '  datie  dicta- 
tor!.' Ceterum  trincc,  pro  terno', 
Gaertn.  et  etcrna  Flor.  Alibi  etiam 
haec  vocabula  in  RIss.  conimutantur. 
Vide  ad  xxiii.  49.  §  G.  Hie  vulgatuni 
pra^fero.  Terrxe  consulibus,  id  est, 
nnirnique  consulum  tres.  Et  banc 
scriptnram  firinat  reliquornm  codd. 
consensus. 

Nee  polerat  jam  bellum  dijfcrri]  I  la 
quidem  omnes,  quas  vidfre  coniigit, 
edd.  At  nuili  codiciim  iis  consentiunt. 
Nee  jam  bell.  pot.  diff.  Voss.  1.  et  Port. 
Nee  bell,  jam  pot.  diff.  Leid.  2.  Nee 
jam  pot.  bell.  diff.  Flor.  Leid.  1.  Voss. 
2.  Harl.  anibo,  Gaertn.  Hav.  et  fi  agm. 
Hav. 

§  8  Oratores  Laliuorum  a  senalu  pe- 
tcbant]  Ad  senntu  pelebant  Leid,  1.  in 
quo  cod.  quum  s.i-pe  viigula  perpe- 
ram vocum  vocali  desiiiontium  ulti- 
ma' litcra-  addatur,  forte  |)ro  eo  re- 
po\)e\u\\\m  ub  senalu  petebant.  li^t  ita 
est  in  Flor.  Port,  fragni,  Hav,  et 
Hhv.  IVIox  si  ijisos,  pro  se  ipsos,  Hav. 
Tunj  arma  capere,  inverse  online  vo- 
cabiilorum,  Harl,  2,  Sed  rh  arma 
abest  a  Leid.  2. 

§  U  Vclusius  cofisul  missus  est]  Ve- 
turius  Voss.  2.  Sed  (|iu'iiiadinoduni 
Romaiii  olim  V'elusios  dixere,  qnos 
postea    ](turios,    ita    ctiani    Livius, 


C0^^ 


I  iRRAHr  f  Ai  iiiTy 


. nMilllllllllll 

AA    000  404  855    9 


Universitv 


geles 


L  007  625  847  4 


:TY  of  CALif^)RNIA 
!BRARY 


f  / 


■;^4^;^ 


n 


'^Ai^'^^^^K^ 


'■.  Tn 


hr\f^l\, 


A^' 


»<^i«:^ihi5i&iiHl^|S 


^^,^^§f^^^^K?^ 


A^fi,    *     (V      ^; 


i^ir^i/^ 


'.m^ ' 


,//-.;-:  ■    -^i^\i^t 


M 


\'^r\AA'^»^, 


:•:•: . .  '"'^Kk^.J 


/WJS'^l/it^^^ 


TTrFlw, 


■  A': V,".' wr- 1^  .  ;  ^ 


^s^iii! 


'IMII 


'^^ 


iECVC<"WMiL?*«IHi!i*i 


,:::j^m::::^4.. 


•^frfi-^. 


'^r\fl